diff --git "a/phra_aphai-train.txt" "b/phra_aphai-train.txt"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/phra_aphai-train.txt"
@@ -0,0 +1,37460 @@
+๏ แต่ปางหลังยังมีกรุงกษัตริย์
+สมมุติวงศ์ทรงนามท้าวสุทัศน์ ผ่านสมบัติรัตนานามธานี
+อันกรุงไกรใหญ่ยาวสิบเก้าโยชน์ ภูเขาโขดเป็นกำแพงบุรีศรี
+สะพรึบพร้อมไพร่ฟ้าประชาชี ชาวบุรีหรรษาสถาวร
+มีเอกองค์นงลักษณ์อัครราช พระนางนาฏนามปทุมเกสร
+สนมนางแสนสุรางคนิกร ดังกินนรน่ารักลักขณา
+มีโอรสสององค์ล้วนทรงลักษณ์ ประไพพักตร์เพียงเทพเลขา
+ชื่ออภัยมณีเป็นพี่ยา พึ่งแรกรุ่นชันษาสิบห้าปี
+อันกุมารศรีสุวรรณนั้นเป็นน้อง เนื้อดังทองนพคุณจำรูญศรี
+พึ่งโสกันต์ชันษาสิบสามปี พระชนนีรักใคร่ดังนัยนา
+สมเด็จท้าวบิตุรงค์ดำรงราชย์ แสนสวาทลูกน้อยเสน่หา
+จะเสกสองครองสมบัติขัตติยา แต่วิชาสิ่งใดไม่ชำนาญ
+จึงดำรัสเรียกพระโอรสราช มาริมอาสน์แท่นสุวรรณแล้วบรรหาร
+พ่อจะแจ้งเจ้าจงจำคำโบราณ อันชายชาญเชื้อกษัตริย์ขัตติยา
+ย่อมพากเพียรเรียนไสยศาสตร์เวท สิ่งวิเศษสืบเสาะแสวงหา
+ได้ป้องกันอันตรายนครา ตามกษัตริย์ขัตติยาอย่างโบราณ
+พระลูกรักจักสืบวงศ์กษัตริย์ จงรีบรัดเสาะแสวงแห่งสถาน
+หาทิศาปาโมกข์ชำนาญชาญ เป็นอาจารย์พากเพียรเรียนวิชา ฯ
+๏ บัดนั้นพี่น้องสองกษัตริย์ ประนมหัตถ์อภิวันท์ด้วยหรรษา
+จึงทูลความตามจิตเจตนา ลูกคิดมาจะประมาณก็นานครัน
+หวังแสวงไปตำแหน่งสำนักปราชญ์ ซึ่งรู้สาตราเวทวิเศษขยัน
+ก็สมจิตเหมือนลูกคิดทุกคืนวัน พอแสงจันทร์แจ่มฟ้าจะลาจร
+แล้วก้มกราบบิตุราชมาตุรงค์ ทั้งสององค์ลูบหลังแล้วสั่งสอน
+จะเดินทางกลางป่าพนาดร จงผันผ่อนตรึกจำคำโบราณ
+จะพูดจาสารพัดบำหยัดยั้ง จนลุกนั่งน้ำท่ากระยาหาร
+แม้นหลับนอนผ่อนพ้นที่ภัยพาล อดบันดาลโกรธขึ้งจึงสบาย
+พระพี่น้องสององค์ทรงสดับ เคารพรับบังคมด้วยสมหมาย
+พระเชษฐาบัญชาชวนน้องชาย มาสรงสายสาคเรศบนเตียงรอง
+แล้วแต่งองค์สอดทรงเครื่องกษัตริย์ เนาวรัตน์เรืองศรีไม่มีสอง
+แล้วลีลามาสถิตบนแท่นทอง จนย่ำฆ้องสุริยนสนธยา
+จึงชวนกันจรจรัลจากสถาน ออกทวารเบื้องบูรพทิศา
+ศศิธรจรแจ้งกระจ่างตา ทั้งสองราเดินเรียงมาเคียงกัน ฯ
+๏ ล่วงตำบลชนบทไปหลายบ้าน เข้าดอนด่านแดนไพรพอไก่ขัน
+เสียงเสือกวางกลางเนินพนมวัน ให้หวั่นหวั่นวังเวงหวาดฤทัย
+จนแสงทองรองเรืองอร่ามฟ้า พระสุริยาเยื้องเยี่ยมเหลี่ยมไศล
+คณานกเริงร้องคะนองไพร เสียงเรไรจักจั่นสนั่นเนิน
+ทั้งสององค์เหนื่อยอ่อนเข้าผ่อนพัก หยุดสำนักลำเนาภูเขาเขิน
+ครั้นหายเหนื่อยเมื่อยล้าอุตสาห์เดิน พิศเพลินมิ่งไม้ในไพรวัน
+บ้างผลิดอกออกผลพวงระย้า ปีบจำปาสุกรมนมสวรรค์
+พระอภัยมณีศรีสุวรรณ ต่างชิงกันเก็บพลางตามทางมา
+พระพี่เก็บกาหลงส่งให้น้อง เดินประคองเคียงกันด้วยหรรษา
+พระน้องเก็บมะลุลีให้พี่ยา ทั้งสองราเดินดมแล้วชมเชย
+เห็นมะม่วงพวงผลพึ่งสุกห่าม ทำไม้ง่ามน้อยน้อยสอยเสวย
+อร่อยหวานปานเปรียบรสนมเนย อิ่มแล้วเลยล่วงทางมากลางดง
+ครั้นสิ้นแสงสุริยาทิพากร สำนักนอนเนินผาป่าระหง
+ทั้งสองแสนเหนื่อยยากลำบากองค์ บาทบงสุ์บวมบอบระบมตรม
+พระเชษฐาอาลัยถึงไอศวรรย์ กับกำนัลน้อยน้อยนางสนม
+น้องคะนึงถึงพี่เลี้ยงแลนางนม กับบรมบิตุเรศพระมารดา ฯ
+๏ สิบห้าวันดั้นเดินในไพรสณฑ์ ถึงตำบลบ้านหนึ่งใหญ่หนักหนา
+เรียกว่าบ้านจันตคามพราหมณ์พฤฒา มีทิศาปาโมกข์อยู่สองคน
+อาจารย์หนึ่งชำนาญในการยุทธ์ ถึงอาวุธซัดมาดั่งห่าฝน
+รำกระบองป้องกันกายสกนธ์ รักษาตนมิให้ต้องคมศัสตรา
+อาจารย์หนึ่งชำนาญในการปี่ ทั้งดีดสีแสนเสนาะเพราะหนักหนา
+ผู้ใดฟังวังเวงในวิญญาณ์ เคลิ้มนิทราลืมกายดังวายปราณ
+อันสองท่านราชครูนั้นอยู่ตึก จดจารึกอักขราไว้หน้าบ้าน
+เป็นข้อความตามมีวิชาการ แสนชำนาญเลิศลบภพไตร
+แม้ผู้ใดใครจะเรียนวิชามั่ง จงอ่านหนังสือแจ้งแถลงไข
+ถ้ามีทองแสนตำลึงมาถึงใจ จึงจะได้ศึกษาวิชาการ ฯ
+๏ วันนั้นพระอภัยมณีศรีสุวรรณ จรจรัลเข้ามาถึงหน้าบ้าน
+เห็นลิขิตปิดไว้กับใบทวาร พระทรงอ่านแจ้งจิตในกิจจา
+อันท่านครูอยู่ตึกตำแหน่งนี้ ฝีปากปี่เป่าเสนาะเพราะหนักหนา
+จึงดำรัสตรัสแก่พระน้องยา อันวิชาสิ่งนี้พี่ชอบใจ
+แต่เที่ยวดูเสียให้รู้ทั้งย่านบ้าน ท่านอาจารย์ยังจะมีอยู่ที่ไหน
+ตรัสพลางย่างเยื้องครรไลไป ถึงตึกใหญ่ที่ครูอยู่สำนัก
+เห็นแผ่นผาจารึกลายลิขิต เข้ายืนชิดอ่านดูรู้ประจักษ์
+ท่านอาจารย์การกระบองก็คล่องนัก ได้ทองหนักแสนตำลึงจึงได้เรียน
+จึงบัญชาว่ากับพระน้องแก้ว พ่อเห็นแล้วหรือที่ลายลิขิตเขียน
+สองอาจารย์ปานดวงแก้ววิเชียร เจ้ารักเรียน���ี่ท่านอาจารย์ใด
+อนุชาว่าการกลศึก น้องนี้นึกรักมาแต่ไหนไหน
+ถ้าเรียนรู้รำกระบองได้ว่องไว จะชิงชัยข้าศึกไม่นึกเกรง
+พระเชษฐาว่าจริงแล้วเจ้าพี่ วิชามีแล้วใครไม่ข่มเหง
+แต่ใจพี่นี้รักทางนักเลง หมายว่าเพลงดนตรีนี้ดีจริง
+ถึงการเล่นเป็นที่ประโลมโลก ได้ดับโศกสูญหายทั้งชายหญิง
+แต่ขัดสนจนจิตคิดประวิง ด้วยทรัพย์สิ่งหนึ่งนี้ไม่มีมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณปัญญาฉลาดแหลม จึงยิ้มแย้มเยื้อนตอบพระเชษฐา
+ธำมรงค์เรือนมณีมีราคา จะคิดค่าควรแสนตำลึงทอง
+พอบูชาอาจารย์เอาต่างทรัพย์ เห็นจะรับสอนสั่งเราทั้งสอง
+อันตัวน้องนี้จะอยู่ด้วยครูกระบอง หัดให้คล่องเชี่ยวชาญชำนาญดี
+ขอพระองค์จงเสด็จไปท้ายบ้าน อยู่ศึกษาอาจารย์ข้างดีดสี
+ครั้นเสร็จสมปรารถนาไม่ช้าที จะตามพี่ไปหาที่อาจารย์
+พระอภัยได้คิดถึงคำน้อง ต่างยิ้มย่องปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+เข้าหยุดยั้งสั่งเสียกันเสร็จการ กลับไปหาอาจารย์ดังใจนึก
+ศรีสุวรรณกุมารชาญฉลาด ยุรยาตรเยื้องย่างมาข้างตึก
+เห็นภูมิฐานเคหาโอฬารึก ทั้งที่ฝึกสอนสานุศิษย์มี
+มองเขม้นเห็นพราหมณ์พฤฒาเฒ่า กระหมวดเกล้าเอนหลังนั่งเก้าอี้
+ดูรูปร่างอย่างเยี่ยงพระโยคี กระบองสี่ศอกวางไว้ข้างกาย
+ก็แจ้งว่าอาจารย์เจ้าของตึก เห็นสมนึกเหมือนจิตที่คิดหมาย
+กระทั่งไอให้เสียงเป็นแยบคาย แล้วก้มกายเข้าไปหาท่านอาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายพราหมณ์พรหมโบราณอาจารย์เฒ่า เป็นพงศ์เผ่าพฤฒามหาศาล
+ชำเลืองเนตรแลดูเห็นกุมาร สีสัณฐานผุดผ่องดังทองทา
+ดูแน่งน้อยรูปร่างเหมือนอย่างหุ่น พึ่งแรกรุ่นน่ารักเป็นนักหนา
+อร่ามเรืองเครื่องประดับระยับตา ก็รู้ว่ากษัตริย์ขัตติย์วงศ์
+จึงขยดลดเลื่อนลงนั่งใกล้ แล้วถามไถ่ข้อความตามประสงค์
+มีธุระอะไรในใจจง เจ้าจึงตรงมาหาจงว่าไป ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงสดับ น้อมคำนับเล่าแจ้งแถลงไข
+พระบิดาข้าบำรุงซึ่งกรุงไกร บัญชาให้เที่ยวหาวิชาการ
+จึงดั้นเดินเนินป่ามาถึงนี่ พอเห็นมีอักขราอยู่หน้าบ้าน
+รู้ว่าท่านพฤฒาเป็นอาจารย์ ขอประทานพากเพียรเรียนวิชา
+แต่โปรดเกล้าคราวมาข้ายากแค้น อันทองแสนตำลึงนั้นไม่ทันหา
+ธำมรงค์เรือนมณีฉันมีมา ตีราคาควรแสนตำลึงทอง
+แล้วถอดแหวนวงน้อยที่ก้อยขวา ให้พฤฒาทดแทนคุณสนอง
+ตาพราหมณ์เฒ่าเอาสำลีประชีรอง ขอดประคองไว้ในผมให้สมควร
+แล้วไต่ถามนามวงศ์ถึงพงศา สนทนาปรีดิ์เปรมเกษมสรวล
+อยู่เคหาตาพราหมณ์ไม่ลามลวน ครั้นค่ำชวนหน่อไทเข้าไสยา
+ถึงยามดึกฝึกสอนในการยุทธ์ เพลงอาวุธดาบดั้งให้ตั้งท่า
+กระบองกระบี่ถี่ถ้วนทุกวิชา ค่อยศึกษาตั้งใจจะให้ดี ฯ
+๏ ฝ่ายเชษฐามาถึงที่ท้ายบ้าน ก็เข้าหาอาจารย์ที่ดีดสี
+เอาธำมรงค์ทรงนิ้วดัชนี ให้พราหมณ์ตีค่าแสนตำลึงทอง ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าพินทพราหมณ์รามราช แสนสวาทรักใคร่มิได้หมอง
+ให้ข้าไทใช้สอยคอยประคอง เข้าในห้องหัดเพลงบรรเลงพิณ
+แล้วพาไปยอดเขาให้เป่าปี่ ที่อย่างดีสิ่งใดก็ได้สิ้น
+แต่เสือช้างกลางไพรถ้าได้ยิน ก็ลืมกินน้ำหญ้าเข้ามาฟัง
+ประมาณเสร็จเจ็ดเดือนโดยวิตถาร พระกุมารได้สมอารมณ์หวัง
+สิ้นความรู้ครูประสิทธิ์ไม่ปิดบัง จึงสอนสั่งอุปเท่ห์เป็นเล่ห์กล
+ถ้าแม้นว่าข้าศึกมันโจมจับ จะรบรับสารพัดให้ขัดสน
+เอาปี่เป่าเล้าโลมน้ำใจคน ด้วยเล่ห์กลโลกาห้าประการ
+คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส เกิดกำหนัดลุ่มหลงในสงสาร
+ให้ใจอ่อนนอนหลับดังวายปราณ จึงคิดอ่านเอาชัยเหมือนใจจง
+แล้วให้ปี่ที่เพราะเสนาะเสียง ยินสำเนียงถึงไหนก็ใหลหลง
+อวยพรพลางทางหยิบธำมรงค์ คืนให้องค์กุมาราแล้วว่าพลัน
+ซึ่งดนตรีตีค่าไว้ถึงแสน เพราะหวงแหนกำชับไว้ขับขัน
+ใช่ประสงค์ตรงทรัพย์สิ่งสุวรรณ จะป้องกันมิให้ไพร่ได้วิชา
+ต่อกษัตริย์เศรษฐีที่มีทรัพย์ มาคำนับจึงได้ดังปรารถนา
+จงคืนเข้าบุรีรักษ์นครา ให้ชื่นจิตพระบิดาแลมารดร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์โสมนัสด้วยสมนึก จดจารึกคำท่านอาจารย์สอน
+พิไรร่ำอำลาด้วยอาวรณ์ แล้วบทจรจากบ้านอาจารย์ตน ฯ
+๏ ฝ่ายว่านฤบดีศรีสุวรรณ ก็เข้มขันกลศึกที่ฝึกฝน
+ทั้งโล่เขนเจนจัดหัดประจญ ในการกลอาวุธสุดทำนอง
+จนหมดสิ้นความรู้ท่านครูเฒ่า จึงเรียกเจ้าเข้านั่งสองต่อสอง
+เลือกล้วนเหล็กมะลุลีตีกระบอง ให้เป็นของคู่หัตถ์กษัตรา
+ทั้งธำมรงค์วงนั้นก็คืนให้ แถลงไขข้อความตามปริศนา
+เหมือนอาจารย์คนนั้นที่พรรณนา แล้วพฤฒาอวยชัยไปจงดี
+หน่อกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงสดับ น้อมคำนับปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ครรไลลาอาจารย์จรลี ตามวิถีแถวทางถนนมา
+พอมาพบพี่ชายที���ท้ายบ้าน สองสำราญสรวลสันต์แล้วหรรษา
+ต่างเล่าความตามที่เรียนรู้วิชา แล้วพี่พาน้องเดินดำเนินไป
+ออกจากบ้านจันตคามข้ามทิวทุ่ง หมายตรงกรุงรัตนาเข้าป่าใหญ่
+สิบห้าวันบรรลุถึงเวียงชัย พอท้าวไทสุทัศน์กษัตรา
+ออกแท่นทองท้องพระโรงจำรูญศรี แสนเสนีเฝ้าแหนอยู่แน่นหนา
+พระพี่น้องสององค์ก็ตรงมา เฝ้าบิดาที่ท้องพระโรงชัย ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์สุริย์วงศ์พระทรงยศ เห็นโอรสยินดีจะมีไหน
+เรียกมานั่งข้างแท่นทองประไพ แล้วถามไถ่ทุกข์ยากเมื่อจากวัง
+หนึ่งพี่น้องสองเสาะแสวงหา ได้วิชาเสร็จสมอารมณ์หวัง
+หรือปลอดเปล่าเล่าให้บิดาฟัง พ่อนี้นั่งคอยท่าทุกราตรี ฯ
+๏ พระพี่น้องสององค์ทรงสวัสดิ์ ประสานหัตถ์น้อมประณตบทศรี
+พระเชษฐาทูลแถลงแจ้งคดี ลูกเรียนกลดนตรีชำนาญชาญ
+ศรีสุวรรณนั้นเรียนในการยุทธ์ เพลงอาวุธเข้มแข็งกำแหงหาญ
+ทั้งสองสิ่งยิ่งยวดวิชาการ ใครจะปานเปรียบได้นั้นไม่มี ฯ
+๏ ท้าวสุทัศน์ฟังอรรถโอรสราช บรมนาถขัดข้องให้หมองศรี
+โกรธกระทืบบาทาแล้วพาที อย่าอวดดีเลยกูไม่พอใจฟัง
+อันดนตรีปี่พาทย์ตะโพนเพลง เป็นนักเลงเหล่าโลนเล่นโขนหนัง
+แต่พวกกูผู้หญิงที่ในวัง มันก็ยังเรียนร่ำได้ชำนาญ
+อันวิชาอาวุธแลโล่เขน ชอบแต่เกณฑ์ศึกเสือเชื้อทหาร
+เป็นกษัตริย์จักรพรรดิพิสดาร มาเรียนการเช่นนั้นด้วยอันใด
+ลูกกาลีมีแต่จะขายหน้า ช่างชั่วช้าทุจริตผิดวิสัย
+จะให้อยู่เวียงวังก็จังไร ชอบมาไสคอส่งเสียจากเมือง
+ไปเที่ยวเล่นเป็นปีแล้วมิสา มาพูดจาให้กูคันหูเหือง
+พระพิโรธโกรธตรัสด้วยขัดเคือง แล้วย่างเยื้องจากบัลลังก์เข้าวังใน ฯ
+๏ แสนสงสารพี่น้องสองกษัตริย์ บิดาตรัสโกรธาไม่ปราศรัย
+อัปยศอดสูเสนาใน ทั้งน้อยใจผินหน้าปรึกษากัน
+พระเชษฐาว่าโอ้พ่อเพื่อนยาก สู้ลำบากบุกป่าพนาสัณฑ์
+มาถึงวังยังไม่ถึงสักครึ่งวัน ยังไม่ทันทดลองทั้งสองคน
+พระกริ้วกราดคาดโทษว่าโฉดเขลา พี่กับเจ้านี้ก็เห็นไม่เป็นผล
+อยู่ก็อายไพร่ฟ้าประชาชน ผิดก็ด้นดั้นไปในไพรวัน
+แล้วสวมสอดกอดน้องประคองหัตถ์ สองกษัตริย์โศกทรงกันแสงศัลย์
+พระอภัยมณีศรีสุวรรณ ก็พากันซวนซบสลบไป
+ฝ่ายมหาเสนาพฤฒามาตย์ เห็นหน่อนาถนิ่งแน่เข้าแก้ไข
+ทั้งสองตื่นฟื้นกายระกำใจ ชลนัยน์แนวนองทั้งสององค์ ฯ
+๏ พระเชษฐาว่ากรรมแล้วน้องเอ๋ย อย่าอยู่เลยเรามาไปไพรระหง
+มิทันสั่งอำมาตย์ญาติวงศ์ ทั้งสององค์ออกจากจังหวัดวัง
+พระพี่ชายชวนเดินดำเนินหน้า อนุชาโฉมงามมาตามหลัง
+พระออกนอกนคราเข้าป่ารัง ครั้นเหนื่อยนั่งสนทนาปรึกษากัน
+อันตัวเราพี่น้องทั้งสองนี้ ไม่มีที่พึ่งใครในไพรสัณฑ์
+ทั้งโภชนาอาหารกันดารครัน ยังนับวันก็แต่กายจะวายปราณ ฯ
+๏ พระอนุชาว่าพี่นี้ขี้ขลาด เป็นชายชาติช้างงาไม่กล้าหาญ
+แม้นชีวันยังไม่บรรลัยลาญ ก็เซซานซอกซอนสัญจรไป
+เผื่อพบพานบ้านเมืองที่ไหนมั่ง พอประทังกายาอยู่อาศัย
+มีความรู้อยู่กับตัวกลัวอะไร ชีวิตไม่ปลดปลงคงได้ดี ฯ
+๏ พระเชษฐาว่าจริงแล้วน้องรัก เจ้าแหลมหลักตักเตือนสติพี่
+กระนั้นแต่งองค์ไปทำไมมี ให้เป็นที่กังขาประชาชน
+เราปลอมแปลงแต่งกายเป็นชายไพร่ เหมือนยากไร้แรมทางมากลางหน
+สองกษัตริย์ตรัสคิดเห็นชอบกล จึงปลดเปลื้องเครื่องต้นออกจากกาย
+เอาภูษาผ้าห่มห่อกระหวัด แล้วคาดรัดเอวไว้มิให้หาย
+ศรีสุวรรณนั้นคุมกระบองกราย พระพี่ชายถือปี่แล้วลีลา
+ค่อนดั้นเดินเนินพนมพนาเวศ สีขเรศห้วยธารละหานผา
+ครั้นค่ำค้างกลางวันก็ไคลคลา กินผลาผลไม้ในดงดอน
+แต่เดินทางกลางเถื่อนได้เดือนเศษ ออกพ้นเขตเขาไม้ไพรสิงขร
+ถึงเนินทรายชายทะเลชโลธร ในสาครคลื่นลั่นสนั่นดัง
+ค่อยย่างเหยียบเลียบริมทะเลลึก ถึงร่มพฤกษาไทรดังใจหวัง
+ทั้งสองราล้าเลื่อยเหนื่อยกำลัง ลงหยุดนั่งนอนเล่นเย็นสบาย ฯ
+๏ จะจับบทบุตรพราหมณ์สามมาณพ ได้มาพบคบกันเล่นเป็นสหาย
+คนหนึ่งชื่อโมราปรีชาชาย มีแยบคายชำนาญในการกล
+เอาฟางหญ้ามาผูกสำเภาได้ แล้วแล่นไปในจังหวัดไม่ขัดสน
+คนหนึ่งมีวิชาชื่อสานน ร้องเรียกฝนลมได้ดังใจจง
+คนหนึ่งนั้นมีนามพราหมณ์วิเชียร เที่ยวร่ำเรียนสงครามตามประสงค์
+ถือธนูสู้ศึกนึกทะนง หมายจะปลงชีวาปัจจามิตร
+ธนูนั้นลั่นทีละเจ็ดลูก หมายให้ถูกที่ตรงไหนก็ไม่ผิด
+ล้วนแรกรุ่นร่วมรู้คู่ชีวิต เคยไปเล่นเป็นนิจที่เนินทราย
+พอแดดร่มลมตกลงชายเขา ขึ้นสำเภายนต์ใหญ่ดังใจหมาย
+ออกจากบ้านอ่านมนต์เรียกพระพาย แสนสบายบุกป่ามาบนดิน
+ถึงทะเลเล่นตรงลงในน้ำ เที่ยงลอยลำเล่นมหาชลาสินธุ์
+มาใกล้ไทรสาขาริมว���ริน ก็ได้ยินสุรเสียงสำเนียงคน
+เห็นพี่น้องสององค์ล้วนทรงโฉม งามประโลมหลากจิตคิดฉงน
+ทอดสมอรอราเภตรายนต์ ทั้งสามคนขึ้นเดินบนเนินทราย
+เข้ามาใกล้ไทรทองสองกษัตริย์ โสมนัสถามไถ่ดังใจหมาย
+ว่าดูรามาณพทั้งสองนาย เจ้าเพื่อนชายชื่อไรไปไหนมา
+หรือเดินดงหลงทางมาต่างบ้าน จงแจ้งการณ์ให้เราฟังที่กังขา
+แม้นไม่มี่พี่น้องญาติกา เราจะพาไปไว้เรือนเป็นเพื่อนกัน ฯ
+๏ พระฟังความถามทักเห็นรักใคร่ จึงขานไขความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+เราชื่ออภัยมณีศรีสุวรรณ เป็นพงศ์พันธุ์จักรพรรดิสวัสดี
+ไปร่ำเรียนวิชาที่อาจารย์ ตำบลบ้านจันตคามพนาศรี
+อันตัวเรานี้ชำนาญการดนตรี น้องเรานี้ก็ชำนาญการศัสตรา
+พระบิตุเรศขับไล่มิให้อยู่ ว่าเรียนรู้ต่ำชาติวาสนา
+เราพี่น้องสองคนจึงซนมา หวังจะหาแห่งครูผู้ชำนาญ
+ด้วยจะใคร่ไต่ถามตามสงสัย วิชาใดจึงจะดีให้วิตถาร
+ที่สมศักดิ์จักรพรรดิพิสดาร จะคิดอ่านเรียนร่ำเอาตำรา
+อันตัวเจ้าเผ่าพราหมณ์สามมาณพ ได้มาพบกันวันนี้ดีหนักหนา
+ท่านทั้งสามนามใดไปไหนมา จงเมตตาบอกเล่าให้เข้าใจ ฯ
+๏ ดรุณพราหมณ์สามคนได้แจ้งอรรถ ว่ากษัตริย์สุริย์วงศ์ไม่สงสัย
+ประณตนั่งบังคมขออภัย พระอย่าได้ถือความข้าสามคน
+ซึ่งพระองค์สงสัยจึงไต่ถาม จะทูลความให้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+ข้าชื่อวิเชียรโมราเจ้าสานน ทั้งสามคนคู่ชีวิตเป็นมิตรกัน
+แสวงหาตั้งเพียรเพื่อเรียนรู้ ได้เป็นคู่ศึกษาวิชาขยัน
+ได้รู้เรียกลมฝนคือคนนั้น ข้าแข็งขันยิงธนูสู้ไพริน
+ยิงออกไปได้ทีละเจ็ดลูก จะให้ถูกตรงไหนก็ได้สิ้น
+คนนั้นผูกเรือยนต์แล่นบนดิน อยู่บ้านอินทคามทั้งสามคน
+ซึ่งองค์พระอนุชาเรียนอาวุธ เข้ายงยุทธ์ข้าก็เห็นจะเป็นผล
+แต่ดนตรีนี้ดูไม่ชอบกล ข้าแสนสนเท่ห์ในน้ำใจจริง
+ดนตรีมีคุณที่ข้อไหน หรือใช้ได้แต่ข้างเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
+ยังสงสัยในจิตคิดประวิง จงแจ้งจริงให้กระจ่างสว่างใจ ฯ
+๏ พระฟังความพราหมณ์น้อยสนองถาม จึงเล่าความจะแจ้งแถลงไข
+อันดนตรีมีคุณทุกอย่างไป ย้อมใช้ได้ดังจินดาค่าบุรินทร์
+ถึงมนุษย์ครุฑาเทวราช จตุบาทกลางป่าพนาสินฑ์
+แม้นปี่เราเป่าไปให้ได้ยิน ก็สุดสิ้นโทโสที่โกรธา
+ให้ใจอ่อนนอนหลับลืมสติ อันลัทธิดนตรีดีหนักหนา
+ซึ่งสงสัยไม่สิ้นในวิญญาณ์ จงนิทราเถิดจะเป่าให้เจ้าฟัง
+แล้วหยิบปี่ที่ท่านอาจารย์ให้ เข้าพิงพฤกษาไทรดังใจหวัง
+พระเป่าเปิดนิ้วเอกวิเวกดัง สำเนียงวังเวงแว่วแจ้วจับใจ ฯ
+๏ ในเพลงปี่ว่าสามพี่พราหมณ์เอ๋ย ยังไม่เคยชมชิดพิสมัย
+ถึงร้อยรสบุปผาสุมาลัย จะชื่นใจเหมือนสตรีไม่มีเลย
+พระจันทรจรสว่างกลางโพยม ไม่เทียมโฉมนางงามเจ้าพราหมณ์เอ๋ย
+แม้นได้แก้วแล้วจะค่อยประคองเคย ถนอมเชยชมโฉมประโลมลาน
+เจ้าพราหมณ์ฟังวังเวงวะแว่วเสียง สำเนียงเพียงการเวกกังวานหวาน
+หวาดประหวัดสตรีฤดีดาล ให้ซาบซ่านเสียวสดับจนหลับไป
+ศรีสุวรรณนั้นนั่งอยู่ข้างพี่ ฟังเสียงปี่วาบวับก็หลับใหล
+พระแกล้งเป่าแปลงเพลงวังเวงใจ เป็นความบวงสรวงพระไทรที่เนินทราย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนางอสุรีผีเสื้อน้ำ อยู่ท้องถ้ำวังวนชลสาย
+ได้เป็นใหญ่ในพวกปีศาจพราย สกนธ์กายโตใหญ่เท่าไอยรา
+ตะวันเย็นขึ้นมาเล่นทะเลกว้าง เที่ยวอยู่กลางวารินกินมัจฉา
+ฉวยฉนากลากฟัดกัดกุมภา เป็นภักษานางมารสำราญใจ
+แล้วเล่นน้ำดำโดดโลดทะลึ่ง เสียงโผงผึงเผ่นโผนโจนไถล
+เข้าใกล้ฝั่งวังวนข้างต้นไทร พอนางได้ยินเสียงสำเนียงดัง
+วิเวกแว่ววังเวงด้วยเพลงปี่ ป่วนฤดีดาลดิ้นถวิลหวัง
+เสน่หาอาวรณ์อ่อนกำลัง เข้าเกยฝั่งหาดทรายสบายใจ
+แล้วลุกขึ้นเท้าแขนแหงนชะแง้ ชำเลืองแลหลากจิตคิดสงสัย
+เห็นพระองค์ทรงโฉมประโลมใจ นั่งเป่าปี่อยู่ใต้พระไทรทอง
+ทั้งทรวดทรงองค์เอวก็อ้อนแอ้น เป็นหนุ่มแน่นน่าชมประสมสอง
+ถ้าแม้นได้กันกับกูเป็นคู่ครอง จะประคองกอดแอบไว้แนบเนื้อ
+น้อยหรือแก้มซ้ายขวาก็น่าจูบ ช่างสมรูปนี่กระไรวิไลเหลือ
+ทั้งลมปากเป่าปี่ไม่มีเครือ นางผีเสื้อตาดูทั้งหูฟัง
+ยิ่งปั่นป่วนรวนเรเสน่ห์รัก สุดจะหักวิญญาณ์เหมือนบ้าหลัง
+อุตลุดผุดทะลึ่งขึ้นตึงตัง โดยกำลังโลดโผนโจนกระโจม
+ชุลุมนหมุนกลมดังลมพัด กอดกระหวัดอุ้มองค์พระทรงโฉม
+กลับกระโดดลงน้ำเสียงต้ำโครม กระทุ่มโถมถีบดำไปถ้ำทอง
+ครั้งถึงแท่นแผ่นผาศิลาลาด แสนสวาทเปรมปรีดิ์ไม่มีสอง
+ค่อยวางองค์ลงบนเตียงเคียงประคอง ทำกระหยิ่มยิ้มย่องด้วยยินดี ฯ
+๏ แสนสงสารพระอภัยใจจะขาด กลัวอำนาจนางยักขินีศรี
+สลบล้มมิได้สมประฤๅดี อยู่บนที่แผ่นผาศิลาลา��� ฯ
+๏ อสุรีผีเสื้อแสนสวาท เห็นภูวนาถนิ่งไปก็ใจหาย
+เออพ่อคุณทูนหัวผัวข้าตาย ราพณ์ร้ายลูบต้องประคององค์
+เห็นอุ่นอยู่รู้ว่าสลบหลับ ยังไม่ดับชนม์ชีพเป็นผุยผง
+พ่อทูนหัวกลัวน้องนี้มั่นคง ด้วยรูปทรงอัปลักษณ์เป็นยักษ์มาร
+จำจะแสร้งแปลงร่างเป็นนางมนุษย์ ให้ผาดผุดทรวดทรงส่งสัณฐาน
+เห็นพระองค์ทรงโฉมประโลมลาน จะเกี้ยวพานรักใคร่ดังใจจง
+แล้วอ่านเวทเพศยักษ์ก็สูญหาย สกนธ์กายดังกินนรนวลหง
+เอาธารามาชโลมพระโฉมยง เข้าแอบองค์นวดฟั้นคั้นประคอง ฯ
+๏ พระพลิกฟื้นตื่นสมประดีได้ ในฤทัยหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+แลเขม้นเห็นนางนวลละออง เคียงประคองอยู่บนแท่นแผ่นศิลา
+นิ่งพินิจพิศดูรู้ว่ายักษ์ ด้วยแววจักษุหายทั้งซ้ายขวา
+ยิ่งชิงชังคั่งแค้นแน่นอุรา จะใคร่ด่าให้ระยำด้วยคำพาล
+แล้วคิดกลับดับเดือดให้เหือดหาย จึงอุบายวิงวอนด้วยอ่อนหวาน
+นี่แน่นางอสุรีขินีมาร ไม่ต้องการที่จะแกล้งมาแปลงกาย
+จะขอถามตามตรงจงประจักษ์ เจ้าเป็นยักษ์อยู่ในวนชลสาย
+อันตัวเราเป็นมนุษย์บุรุษชาย เจ้าคิดร้ายลักพาเอามาไย
+เข้าอิงแอบแนบข้างอยู่อย่างนี้ หรือว่ามีข้อประสงค์ที่ตรงไหน
+มนุษย์ยักษ์รักกันด้วยอันใด ผิดวิสัยที่จะอยู่เป็นคู่ควร ฯ
+๏ อสุรีผีเสื้อสดับเสียง เพราะสำเนียงเสนาะในฤทัยหวน
+ทำเสแสร้งใส่จริตกระบิดกระบวน ละมุนม้วนเมียงหมอบแล้วยอบตัว
+อันน้องนี้ไร้คู่ที่สู่สม เป็นสาวพรหมจารีไม่มีผัว
+ถึงเป็นยักษ์ยังไม่มีราคีมัว พระมากลัวผู้หญิงด้วยสิ่งใด
+แม่เจ้าเอ๋ยคิดมาน่าหัวร่อ เห็นเขาง้อแล้วยิ่งว่าไม่ปราศรัย
+พลางแกล้งทำสะบัดสะบิ้งทิ้งสไบ ร้อนเหมือนใจจะขาดประหลาดนัก
+แล้วแกล้งทำสำออยพูดอ้อยอิ่ง เข้าแอบอิงเอนทับลงกับตัก
+ยิ่งถอยหนีก็ยิ่งตามด้วยความรัก ยิ่งพลิกผลักก็ยิ่งแอบแนบอุรา ฯ
+๏ พระสุดแสนแค้นเคืองรำคาญจิต มิได้คิดอินังชังน้ำหน้า
+ถีบจนพลัดจากแท่นแผ่นศิลา แล้วเดือดด่าว่าอีกาลีลาม
+เขาเบือนเบื่อเหลือเกลียดขี้เกียจตอบ ยังขืนปลอบปลุกปล้ำอีส่ำสาม
+ทำแสนแง่แสนงอนฉะอ้อนความ แพศยาบ้ากามกวนอารมณ์
+ถึงมาตรแม้นม้วยมุดสุดชีวาตม์ อย่าหมายมาดว่ากูจะสู่สม
+สัญชาติยักษ์ไม่สมัครสมาคม แล้วทุดถ่มน้ำลายไม่ไยดี ฯ
+๏ อีนางยักษ์กลับปลอบไม่ตอบโกรธ พระจงโปรดเกล้าน้องอย่าหมองศรี
+ข้าหมายเหมือนภัสดาถึงด่าตี ก็ตามทีเถิดเมียไม่เสียใจ
+จนผู้หญิงอิงแอบแนบถนอม กระไรหม่อมจะตั้งปึ่งไปถึงไหน
+ช่างไม่คิดขวยเก้อเอออะไร ทำบ้าใบ้เบือนหนีไปทีเดียว
+มาร่วมเรียงเคียงข้างอยู่อย่างนี้ ยังว่ามีน้ำใจจะไม่เกี่ยว
+น่าอดสูผู้หญิงเสียจริงเจียว พลางกลมเกลียวกอดรัดกษัตรา ฯ
+๏ พระเหวี่ยงวัดขัดใจมิให้ต้อง จนเหน็ดเหนื่อยเมื่อยสองพระหัตถา
+มันดื้อด้านทานทนพ้นปัญญา จึงแกล้งว่าวิงวอนให้อ่อนใจ
+อะไรเจ้าเฝ้ากวนกันจู้จี้ ข้าจะหนีหน่ายนางไปข้างไหน
+ขอพักนอนเสียสักหน่อยถอยออกไป สบายใจจึงค่อยมาพูดจากัน
+แล้วเอนองค์ลงบนแท่นแสนระทด โศกกำสรดซบทรงกันแสงศัลย์
+โอ้สงสารป่านฉะนี้ศรีสุวรรณ อยู่ด้วยกันหลัดหลัดมาพลัดพราย
+พอตื่นขึ้นยามเย็นไม่เห็นพี่ จะโศกีโหยหาน่าใจหาย
+ได้เห็นแต่เจ้าพราหมณ์ทั้งสามนาย เขาผันผายลับตาจะอาวรณ์
+นิจจาเอ๋ยเคยเห็นกันพี่น้อง มาเที่ยวท่องบุกเดินเนินสิงขร
+อียักษ์ลักพี่ลงมาในสาคร จะทุกข์ร้อนว้าเหว่อยู่เอกา
+พระนึกนึกแล้วสะอึกสะอื้นไห้ ชลเนตรหลั่งไหลทั้งซ้ายขวา
+ซบพระพักตร์อยู่บนแท่นแผ่นศิลา ทรงโศกากำสรดระทดใจ ฯ
+๏ อีนางยักษ์ฟังสะอื้นค่อยชื่นจิต สำคัญคิดแว่วว่าพระปราศรัย
+เข้าอิงแอบแนบองค์พระทรงชัย เห็นเธอไม่ผินผันจำนรรจา
+คิดว่าหลับกลับปลุกขึ้นโลมลูบ ประจงจูบปรางซ้ายแล้วย้ายขวา
+ค่อยยกหัตถ์ภูวนาถพาดอุรา ในกามาปั่นป่วนให้ยวนยี
+เห็นทรงศักดิ์ผลักพลิกทำหยิกเย้า มาลูบคลำทำเขาแล้วเบือนหนี
+จะกอดไว้ไม่วางเหมือนอย่างนี้ แค้นหนักหนาฟ้าผี่เถอะดื้อดึง ฯ
+๏ พระแค้นคำซ้ำด่าอีหน้าด้าน ใครจะร่านเหมือนเช่นนี้ไม่มีถึง
+น่าอดสูกูได้ทำไมมึง มาเคล้าคลึงโลมลูบจูบผู้ชาย
+ทั้งเหม็นสาบเหม็นสางเหมือนอย่างศพ ไม่น่าคบน่ารักยักษ์ฉิบหาย
+มายั่วเย้าเฝ้าเบียดเกลียดจะตาย ไม่มีอายมีเจ็บเท่าเล็บมือ ฯ
+๏ อีนางยักษ์ควักค้อนแล้วย้อนว่า ส่วนร่ำด่ากระนั้นได้เขาไม่ถือ
+ทีขอจูบแต่พอถูกจมูกเครือ ยิ่งอึงอื้อบ่นว่าเป็นน่าชัง
+เมื่ออยู่สองต่อสองในห้องหับ จะบังคับมิให้ใครกลุ้มใจมั่ง
+ถึงโกรธขึ้งอย่างไรก็ไม่ฟัง พลางเข้านั่งแอบข้างไม่ห่างกาย ฯ
+๏ พ���ะสุดแสนแค้นเคืองรำคาญจิต เป็นสุดคิดสุดที่จะหนีหาย
+ให้อักอ่วนป่วนใจไม่สบาย มันกอดก่ายเซ้าซี้พิรี้พิไร
+จะยั่งยืนขืนขัดตัดสวาท ไม่สังวาสเชยชิดพิสมัย
+ก็จะสะบักสะบอมตรอมฤทัย ต้องแข็งใจกินเกลือด้วยเหลือทน
+จึงบัญชาว่านี่แน่นางยักษ์ จะร่วมรักกันก็เห็นไม่เป็นผล
+อันเชื้อชาติอสุรินทร์ย่อมกินคน มาแปดปนเป็นมิตรเราคิดกลัว
+ไปข้างหน้าถ้าเคืองน้ำใจเจ้า จะกินเราเสียไม่คิดว่าเป็นผัว
+แม้นให้สัตย์ปฏิญาณสาบานตัว ให้หายกลัวแล้วจะอยู่เป็นคู่ครอง ฯ
+๏ อียักษ์ฟังดังผ่านวิมานสวรรค์ เกษมสันต์นบนอบตอบสนอง
+แม้นเคลือบแคลงแหนงในพระทัยปอง จงฟังน้องจะให้สัตย์ปฏิญาณ
+แม้นโว้เว้เนรคุณพระทูนหัว อันเป็นผัวเพื่อนรักสมัครสมาน
+ขอทุกเทพเทวัญจงบันดาล ประหารผลาญชีวาตม์ให้ขาดรอน
+จนสุดสิ้นดินฟ้าสุธาทวีป ไม่สิ้นชีพก็ไม่เสื่อมสโมสร
+พอให้สัตย์เสร็จคำทำฉะอ้อน ระทวยอ่อนเอนทับลงกับเพลา ฯ
+๏ พระฟังคำจำจิตพิศวาส ฝืนอารมณ์สมพาสทั้งโศกเศร้า
+การโลกีย์ดีชั่วย่อมมัวเมา เหมือนอดข้าวกินมันกันเสบียง
+เกิดกุลาคว้าว่าวปักเป้าติด กระแซะชิดขากบกระทบเหนียง
+กุลาส่ายย้ายหนีตีแก้เอียง ปักเป้าเหวี่ยงยักแผละกระแซะชิด
+กุลาโคลงไม่สู้คล่องกะพล่องกะแพล่ง ปักเป้าแทงตะละทีไม่มีผิด
+จะแก้ไขก็ไม่หลุดสุดความคิด ประกบติดตกผางลงกลางดิน
+สมพาสยักษ์รักร่วมภิรมย์สม เหมือนเด็ดดอกหญ้าดมพอได้กลิ่น
+เป็นวิสัยในภพธรณินทร์ ไม่สุดสิ้นสิ่งเสน่ห์ประเวณี ฯ
+๏ นางผีเสื้อเมื่อได้ประสมสอง ดังจะล่องลอยฟ้าในราศี
+ประคองคอยปรนนิบัติเข้าพัดวี อยู่ข้างที่แผ่นผาศิลาลาย
+ครั้นรุ่งรางนางไปในไพรสณฑ์ เที่ยวเก็บผลพฤกษามาถวาย
+จะนั่งนอนผ่อนตามความสบาย นิมิตกายรูปร่างสำอางตา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงอนุชานิทราสนิท พระอาทิตย์ยอแสงแฝงพฤกษา
+น้ำค้างพรมลมพัดกระพือมา เสนาะเสียงสกุณาสนั่นไพร
+ทะเลลึกเลื่อนลั่นสนั่นคลื่น ผวาตื่นหวาดหวั่นฤทัยไหว
+ไม่เห็นพี่ที่พุ่มพฤกษาไทร ประหลาดใจปลุกพราหมณ์ทั้งสามนาย
+พระเชษฐาข้าไปข้างไหนเล่า เมื่อกี้เป่าปี่เล่นไม่เห็นหาย
+ที่ก็เตียนเลี่ยนลาดล้วนหาดทราย จะแฝงกายที่ไหนก็ไม่มี
+สามมาณพนิ่งคิดผิดประหลาด หรือภูวนาถนึกอางขนางหนี
+���ะทอดทิ้งน้องไว้ก็ใช่ที เหตุจะมีสักสิ่งนึกกริ่งใจ
+แล้วพากันย่างย่องมองเขม้น ก็พอเห็นรอยเท้าที่ยาวใหญ่
+มายั้งหยุดสุดสิ้นเพียงต้นไทร แล้วกลับไปหายลงในคงคา
+อันรอยนี้มิใช่รอยมนุษย์ ต่างวิมุติหมางจิตคิดกังขา
+หรือยักษีผีเสื้อแกล้งมารยา มาลักพาภูวไนยเอาไปกิน
+ศรีสุวรรณเห็นจริงก็ใจหาย ระทวยกายลงกับท่าชลาสินธุ์
+พระเนตรนองนัยนาดั่งวาริน กันแสงสิ้นเสือกซบสลบไป ฯ
+๏ ทั้งสามพราหมณ์เข้าประคองพระน้องนาถ เห็นอนาถนิ่งแน่เข้าแก้ไข
+ร้องเรียกพลางทางแสนสงสารใจ ก็ร่ำไรเรียกหน่อกษัตรา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณฟื้นองค์ดำรงนั่ง สุชลหลั่งคลอเนตรถึงเชษฐา
+โอ้สงสารป่านฉะนี้พระพี่ยา ไปลับตาตายเป็นไม่เห็นกัน
+เป็นเพื่อนสุขทุกข์โศกวิโยคยาก ตั้งแต่จากกรุงไกรไอศวรรย์
+ระหกระเหินเดินป่าพนาวัน กินเผือกมันต่างข้าวทุกเช้าเย็น
+อยู่ด้วยกันหลัดหลัดมาพลัดพราก แต่แสนยากแล้วมิหนำมาซ้ำเข็ญ
+นึกนึกแล้วก็น่าน้ำตากระเด็น จะอยู่เป็นคนไปทำไมมี
+สะอื้นอ้อนข้อนทรวงเข้าฮักฮัก วรพักตร์ผุดผ่องก็หมองศรี
+กันแสงทรงโศกศัลย์พันทวี อยู่กับที่หาดทรายชายคงคา ฯ
+๏ ทั้งสามพราหมณ์เข้าประคองแล้วร้องไห้ น้ำตาไหลพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ต่างนบนอบปลอบหน่อกษัตรา อย่าโศกาตรอมนักจงหักใจ
+อันกำเนิดเกิดมาในหล้าโลก สุขกับโศกมิได้สิ้นอย่าสงสัย
+ซึ่งเกิดเหตุเชษฐาเธอหายไป ก็ยังไม่รู้เห็นว่าเป็นตาย
+ควรจะคิดติดตามแสวงหา แล่นนาวาไปในวนชลสาย
+แม้นพระพี่มิม้วยชีวาวาย ก็ดีร้ายจะได้พบประสบกัน
+ข้าทั้งสามก็จะตามเสด็จด้วย ผิดชอบช่วยไปกว่าจะอาสัญ
+จงดับทรงโศกาอย่าจาบัลย์ จะเนิ่นวันเสียเปล่าไม่เข้ายา ฯ
+๏ พระฟังสามพราหมณ์ปลอบก็ชอบจิต แสนสนิทยิ่งกว่าญาติวงศา
+ค่อยมีแรงแข็งขืนกลืนน้ำตา จึงบัญชาชมพราหมณ์ทั้งสามคน
+ถึงมาตรแม้นเป็นเพื่อนก็เหมือนพี่ ด้วยน้องนี้ก็ยังเยาว์เฉาฉงน
+พี่ช่วยคิดติดตามเมื่อยามจน พระคุณล้นล้ำลบภพไตร
+แต่ทะเลลึกกว้างถึงอย่างนี้ ไม่รู้ที่จะตามติดไปทิศไหน
+จะผ่อนปรนบนบานประการใด จึงจะได้แจ้งจิตในกิจจา ฯ
+๏ เจ้าสานนคนฉลาดเฉลยตอบ พ่อคิดชอบอย่างนี้ดีหนักหนา
+พี่ได้ครูรู้เรียนตำรามา จะจับยามสามตาให้แน่นอน
+แล้วนับนิ้วนิ่งนั่งตั้ง��ติ ตามลัทธิเรียนรู้ที่ครูสอน
+ทั้งลมจันทกาลาพยากรณ์ เห็นแน่นอนแม่นยำแล้วทำนาย
+อย่าครวญคร่ำรำพึงถึงพระพี่ มีสตรีพาไปดังใจหมาย
+เขาอุปถัมภ์ค้ำชูอยู่สบาย พอเคราะห์คลายเห็นจะพบประสบกัน
+อยู่ข้างทิศอาคเนย์ทะเลลึก พระอย่านึกแหนงว่าจะอาสัญ
+เรารีบเร่งออกเรือเผื่อจะทัน แล้วพากันลงมาเภตรากล
+ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่เสา จัดให้เจ้าโมราเป็นต้นหน
+หน่อกษัตริย์สองพราหมณ์เป็นสามคน ขึ้นนั่งบนบาหลีด้วยปรีดา
+พอสิ้นแสงสุริยันจันทร์กระจ่าง ส่องสว่างกลางทะเลพระเวหา
+ต้องพระพายชายพัดกระพือพา สำเภาหญ้าฝ่าคลื่นมากลางชล
+พระเล็งแลตามกระแสชลาสินธุ์ สิขรินเกาะแก่งทุกแห่งหน
+ละลิบลิ่วทิวเมฆเป็นหมอกมน เห็นแต่ชลกับมัจฉาดาราพราย
+เวลาค่ำน้ำเค็มก็พร่างพร่าง แวมสว่างวาบวับระยับฉาย
+เสมอเม็ดเพชรรัตน์โมราราย แจ่มกระจายพรายพร่างกลางชลา
+พระเอนองค์ลงบนแท่นท้ายบาหลี แสนทวีพูนเทวษถึงเชษฐา
+จนเดือนดับลับลงในคงคา สุริยาพุ่งพ้นชลธาร ฯ
+๏ สำเภาน้อยลอยลำครรไลล่อง ขึ้นฟูฟ่องระลอกกระฉอกฉาน
+พระชมหมู่มัจฉากุมภาพาล ขึ้นผุดพล่านตามหลังมาพรั่งพรู
+ฉนากฉลามตามคลื่นอยู่คลาคล่ำ ทั้งช้างน้ำโลมาแลราหู
+มังกรเกี่ยวเลี้ยวล่องท้องสินธู เป็นคู่คู่เคียงมาในวารี
+คิดคะนึงถึงองค์พระเชษฐา ถ้าแม้นมาด้วยน้องเป็นสองศรี
+จะชวนชมฝูงสัตว์ในนัทที โอ้ยามนี้น้องมาดูแต่ผู้เดียว
+จะเหลียวซ้ายแลขวาก็ว้าเหว่ ท้องทะเลลึกล้ำล้วนน้ำเขียว
+คลื่นระลอกกลอกกลิ้งเป็นเกลียวเกลียว ทางก็เปลี่ยวใจก็เปล่าเศร้าฤทัย
+ยิ่งโศกแสนอาดรูพูนเทวษ ชลเนตรหล่อหลั่งละลุมไหล
+เจ้าพราหมณ์น้อยคอยปลอบประโลมใจ แล้วชวนให้ชมละเมาะทุกเกาะเกียน
+แลสลับซับซ้อนสิงขรเขา เป็นเหล่าเหล่าหลายหลากดังฉากเขียน
+ที่เชิงชั้นรุกขชาติสะอาดเตียน พิศเพี้ยนสีเคลือบเมื่อเหลือบแล
+พระชม้อยค่อยเพลินเจริญจิต นิ่งพินิจเขาไม้ในกระแส
+เห็นเงือกงามพราหมณ์ชี้ว่านี่แน พ่อจงแลดูนางกลางชลา
+มีเผ้าผมนมเนื้อเนตรขนง ทั้งรูปทรงน่ารักเป็นนักหนา
+เสียแต่เพียงพื้นล่างเป็นหางปลา กับพูดจานั้นไม่เป็นเหมือนเช่นเรา
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายซัก ใจพี่รักจะใครได้หรือไม่เล่า
+เจ้าพราหมณ์แกล้งตอบควา��เป็นสำเนา แม้นได้เปล่าจะคำนับรับประทาน
+พลางสำรวลชวนชื่นด้วยเชิงฉลาด พระหน่อนาถปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+กำหนดนับวันมาก็ช้านาน ไม่พานพบเชษฐาเหมือนอารมณ์ ฯ
+๏ เป็นบุพเพสันนิวาสพาสนา กษัตราจะได้คู่ที่สู่สม
+สำเภาน้อยลอยแล่นมาตามลม ลุอุดมรมจักรนครา
+ที่ตรงหน้าธานีนั้นมีเกาะ เรือจำเพาะเข้าออกตามซอกผา
+เห็นหอคอยลอยลิ่วตรงทิวตา ก็รู้ว่าปากน้ำเป็นสำคัญ
+พระปรึกษาว่ากับพราหมณ์ทั้งสามพี่ นครนี้น้องเห็นจะคับขัน
+จึงระวังตั้งกองอยู่ป้องกัน จะเป็นจันตประเทศหรือท้าวไท ฯ
+๏ ได้ฟังถามพราหมณ์ทูลสนองตอบ อันเขตขอบเห็นเป็นทีบุรีใหญ่
+เราแวะเข้าดูเล่นก็เป็นไร เผื่อจะได้ข่าวที่พระพี่ยา
+แต่เรือเราเผาเสียจึงจะได้ อย่าให้ใครเห็นอย่างว่าฟางหญ้า
+พ่อแต่งองค์มาตามพราหมณ์พฤฒา จะได้พากันเที่ยวดูพระบูรี
+เห็นพร้อมกันหันลำสำเภาล่อง เข้าตามช่องหว่างเชิงคิรีศรี
+ชาวด่านเห็นนาวาเข้าธานี ก็ขึ้นตีกลองดังให้รั้งรอ
+เจ้าพราหมณ์ปลดลดใบทั้งท้ายหน้า เข้าถึงท่าเรือจอดทอดสมอ
+พระแต่งองค์เป็นพราหมณ์งามลออ เอาเพลิงจ่อจุดเผาสำเภายนต์
+เพลิงสว่างกลางวันเป็นควันกลุ้ม ชาวด่านรุมกันมาดับอยู่สับสน
+ก็ขึ้นฝั่งวารีทั้งสี่คน สำเภายนต์โทรมลงในคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายนายหมวดตรวจตรารักษาด่าน แสนสงสารพราหมณ์น้อยเป็นนักหนา
+จึงร้องเรียกมานั่งยังศาลา แล้วพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี
+เจ้าเชื้อพราหมณ์พรหเมศประเทศไหน จึงใช้ใบนาวามาถึงนี่
+พอเรือจอดมอดม้วยด้วยอัคคี สินค้ามีในสำเภาสักเท่าไร
+น่าประหลาดหลากจิตคิดฉงน แต่สี่คนก็ช่างมาเภตราได้
+ขอถามเจ้าเผ่าพราหมณ์นี้นามใด ดูรูปร่างช่างกระไรล้วนงามงาม ฯ
+๏ เจ้าสานนคนฉลาดเฉลยถ้อย ให้เรียบร้อยตอบคำที่ร่ำถาม
+อันพวกเราเผ่าปราณสังวาลนาม อยู่บ้านคามวาสีล้วนพี่น้อง
+เราชื่อว่าสานนเป็นคนใหญ่ ถัดนั้นไปเจ้าวิเชียรเป็นที่สอง
+คนนั้นชื่อโมรานุชารอง ที่สุดท้องคนนี้ศรีสุวรรณ
+เรียนเป็นแพทย์วิทยารักษาโรค จะดับโศกสังเวชทุกเขตขัณฑ์
+ประสงค์สิ่งสรรพยาจึงพากัน มาเลือกสรรสืบเสาะตามเกาะเกียน
+ได้สำเร็จเสร็จสรรพจะกลับบ้าน พอลมพานพาพัดฉวัดเฉวียน
+ทั้งต้นหนคนท้ายก็ตายเตียน สำเภาเจียนอับปางลงกลางชล
+จะไปทางท��ศไหนก็ไม่รู้ เที่ยวแล่นอยู่กลางทะเลระเหระหน
+มาถึงบ้านท่านนี้เห็นมีคน ต้องไฟไหม้ไต้ลนเหลือแต่กาย
+เคราะห์ข้าเจ้าคราวนี้ใครจะเห็น เผอิญเป็นคิดไปแล้วใจหาย
+อันเมืองนี้นามใดไฉนนาย จงขยายเรื่องเล่าให้เข้าใจ ฯ
+๏ นายด่านนั่งฟังคำที่ร่ำว่า เสน่หาลุ่มหลงไม่สงสัย
+จึงบอกความตามจริงทุกสิ่งไป นี่กรุงไกรรมจักรนครา
+อันพระองค์ผู้ดำรงอาณาราษฎร์ นามพระบาทท้าวทศวงศา
+มีโฉมยงองค์ราชธิดา ชื่อนางแก้วเกษราวิลาวัณย์
+ด้วยเนื้อนางอย่างกลิ่นสุคนธ์รื่น เป็นที่ชื่นชมโฉมประโลมขวัญ
+เมื่อเดือนสี่ปีก่อนนั้นโสกันต์ เดี๋ยวนี้นั้นชันษาสิบห้าปี
+พระรูปโฉมก็ประโลมลานสวาท ดูผุดผาดพึ่งรุ่นเจริญศรี
+กรุงกษัตริย์ขัตติยาทุกธานี มาขอสู่ภูมีไม่ให้ใคร
+เมื่อปีกลายฝ่ายท้าวอุเทนราช เป็นเชื้อชาติชาวชวาภาษาไสย
+อานุภาพปราบทั่วทุกกรุงไกร เป็นเมืองใหญ่กว่ากษัตริย์ขัตติย์วงศ์
+ให้ทูตามาสนองละอองบาท จะขอราชธิดาโดยประสงค์
+แม้นไม่ให้จะประจญรณรงค์ กับผู้พงศ์จักรพรรดิขัตติยา
+ข้างเจ้านายฝ่ายเรามิได้ให้ ว่าท้าวไทเป็นนอกพระศาสนา
+แล้วกริ่งเกรงไพรีจะบีฑา จึงเกณฑ์มาตั้งกองอยู่ป้องกัน
+ไปปีหน้าถ้าย่างเข้าเดือนยี่ เห็นจะมีการทัพถึงคับขัน
+แสนสงสารเจ้าพราหมณ์นี้ครามครัน จะผายผันไปบ้านประการใด
+จงประทับยับยั้งอยู่ที่นี่ ถ้าแม้นมีเภตรามาแต่ไหน
+ข้าจะช่วยออกปากฝากเขาไป คงมิให้อดอยากลำบากกาย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ตอบชอบคำเป็นที่ยิ่ง ไม่มีสิ่งใดให้เหมือนใจหมาย
+แม้นเอ็นดูก็จะอยู่สำนักนาย ตัวไม่ตายก็ไม่ลืมพระคุณเลย
+แต่มาถึงกรุงไกรจะใคร่เห็น พาไปเล่นสักเวลาเถิดน้าเอ๋ย
+สนุกสนานปานใดฉันไม่เคย พอชมเชยเสียสักหน่อยจึงค่อยมา ฯ
+๏ ส่วนนายด่านได้ฟังนั่งหัวเราะ ช่างพูดเพราะน่ารักเป็นนักหนา
+จะพาไปให้เห็นพระพารา แล้วหยิบย่ามใส่บ่าละล้าละลัง
+ออกนำหน้าพาพราหมณ์ไปตามถนน ถึงตำบลกรุงไกรดังใจหวัง
+เที่ยวเลียบรอบขอบเขตนิเวศน์วัง แล้วสอนสั่งห้ามปรามเจ้าพราหมณ์พลัน
+เห็นผู้หญิงริงเรือที่เนื้อเหลือง อย่ายักเยื้องเกี้ยวพานนะหลานขวัญ
+ล้วนนางในไม่ชั่วตัวสำคัญ จะเสียสันเสียเปล่าไม่เข้าการ ฯ
+๏ พราหมณ์หัวเราะรับคำที่ร่ำสั่ง พลางชมวังนิเ���ศน์ประเทศสถาน
+งามปราสาทผาดเยี่ยมโพยมมาน ชัชวาลแก้วเก้าวะวาวตา
+มีบ้านช่องสองแถวแนวถนน ทั้งผู้คนคึกคักกันนักหนา
+มีโรงรถคชไกรไอยรา สนามหน้าจักรวรรดิที่หัดพล
+ที่ท้ายวังตั้งล้วนแต่ตึกกว้าน บ้างนั่งร้านสองแถวแนวถนน
+นายด่านพาผ่าตลาดต้องหลีกคน ประชาชนซื้อหาพูดจากัน
+พวกสาวแก่แลเห็นเจ้าพราหมณ์น้อย ดูแช่มช้อยน่าชมทั้งคมสัน
+งามจริตกิริยาสารพัน ต่างชิงกันร้องเรียกออกเพรียกไป
+เจ้าพราหมณ์ขามานั่งที่นี่ก่อน แดดยังร้อนจะรีบไปข้างไหน
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายละอายใจ นางแม่ค้าอาลัยประโลมลาน
+ส่วนนายกองปากน้ำที่นำหน้า ฟังแม่ค้าร้องทักเห็นรักหลาน
+มีหมากพลูบุหรี่อยู่ที่ร้าน ตานายด่านแวะขอห่อเอาไป
+แล้วเหลียวหน้ามาถามเจ้าพราหมณ์น้อย กินกล้วยอ้อยบ้างหรือพ่อจะขอให้
+พระขวยเขินเมินเลยทำเฉยไป เจ้าพราหมณ์ใหญ่เคียงคลอจรลี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสาวใช้ในนิเวศน์ เป็นวิเสทพระธิดามารศรี
+ชื่อกระจงพงศ์ไพร่กระฎุมพี ยังไม่มีลูกผัวตัวคนเดียว
+ออกตลาดนาดกรายเที่ยวจ่ายของ ทำยิ้มย่องยักเยื้องชำเลืองเหลียว
+เห็นคนดูเจ้าพราหมณ์ตามกันเกรียว ทำลดเลี้ยวเล็งแลอยู่แต่ไกล
+เห็นโฉมงามพราหมณ์น้อยกลอยสวาท ใจจะขาดลงด้วยคิดพิสมัย
+ทิ้งกระบุงตะกร้าไม่อาลัย ได้ดอกไม้วิ่งตามเจ้าพราหมณ์มา
+สู้แทรกเสียดเบียดคนเข้าจนชิด ดัดจริตนั่งไหว้ให้บุปผา
+พระขวยเขินเมินพักตร์ไม่พูดจา คนเขาฮาโห่ลั่นสนั่นไป
+อีกระจงหลงลืมละอายเหนียม ทำและเลียมรอเรียงเข้าเคียงไหล่
+เห็นพราหมณ์ไม่เกี้ยวพานรำคาญใจ ใครเฮฮาด่าให้ด้วยโกรธา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงท่านยายนายวิเสท ครั้นสุริเยศบ่ายคล้อยก็คอยหา
+อีกระจงเป็นกระไรมิใคร่มา จึงสั่งข้าคนใช้ให้ไปตาม
+นางทาสามาถึงท้องตลาด เห็นกระจาดทิ้งไว้เที่ยวไต่ถาม
+เขาบอกว่าข้าเห็นไปตามพราหมณ์ ก็รีบตามติดพันไปทันตัว
+เห็นเดินตามพราหมณ์น้อยทำลอยหน้า นายทาสาเข้าขยิกจิกเอาหัว
+พาเข้าไปให้ท่านยายเป็นนายครัว แกเห็นตัวจับไม้เข้าไล่ตี
+แล้วว่าเอาข้าวของไปไหนเสีย กระบุงเบี้ยหมดมาน่าบัดสี
+หรือเที่ยวสู่ชู้ผัวของมึงมี หรือเจ้าหนี้ยื้อแย่งจงแจ้งความ ฯ
+๏ อีกระจงหลงใหลไม่ได้สิบ ทำอุบอิบกล่าวเท็จไม่เข็ดขาม
+ข้านี้ได้เสี���ตัวมีผัวพราหมณ์ รูปเธองามตะละหุ่นเจียวคุณยาย
+ให้คำมั่นสัญญามาเมื่อกี้ ว่าจะตีจานทองของถวาย
+พรุ่งนี้นัดให้ฉันพามาหานาย พอคุณยายใช้ให้เขาไปเอาตัว ฯ
+๏ นายวิเสทซ้ำด่าอีหน้าด้าน ยังให้การชมงามเจ้าพราหมณ์ผัว
+ทรลักษณ์รักเขาจนเมามัว จะคิดกลัวเกรงใครก็ไม่มี
+กูจะไปแจ้งคดีพระพี่เลี้ยง ให้ไล่เลียงเฆี่ยนส่งไปโรงสี
+ยิ่งโกรธาด่าทอแล้วจรลี มาถึงสี่พี่เลี้ยงพระธิดา
+จึงแจ้งความตามอีกระจงเล่า มันชมเจ้าชู้พราหมณ์งามนักหนา
+เห็นผูกพันฟั่นเฝือเหลือตำรา จะด่าว่าสักเท่าไรก็ไม่กลัว ฯ
+๏ พระพี่เลี้ยงได้ฟังนั่งหัวร่อ มันยกยอกันว่าเหมาะเพราะเป็นผัว
+จะให้พวกขอเฝ้าไปเอาตัว ดีหรือชั่วก็คงเห็นว่าเช่นไร
+ปรึกษาพลางทางลงจากตำหนัก มาถามซักอีกระจงเห็นหลงใหล
+จึงสั่งให้พวกข้างหน้าพาออกไป มันว่าชู้อยู่ที่ไหนเอาตัวมา
+พวกขอเฝ้าเข้าจูงอีทาสี มาถึงที่ท้องตลาดเที่ยวแลหา
+เห็นเจ้าพราหมณ์ตามกันจรัลคลา อีทาสาจึงเข้าชี้ว่านี่แน
+พวกขอเฝ้าเข้าล้อมเจ้าพราหมณ์น้อย แล้วกล่าวถ้อยไต่ถามตามกระแส
+นี่หรือเหล่าเจ้าชู้ไม่ดูแล ทำกอแกก่นแต่เที่ยวเกี้ยวชาววัง
+ถึงกระไรได้ชมก็สมหน้า นี่คบค้าเป็นเมียจะเสียหลัง
+ท่านให้หาเร็วเถิดพ่ออย่ารอรั้ง คุณในวังออกมาอยู่ประตูกลาง ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าชาวด่านได้ยินว่า แกโกรธาฮึดฮัดเข้าขัดขวาง
+เมื่อหลานข้ามาเที่ยวเล่นตามทาง ได้เกี้ยวนางชาววังเมื่อครั้งไร
+อีคนนี้ฝีปากมันจัดจ้าน มาเกี้ยวพานหลานข้าหาว่าไม่
+มิใช่ชาวบ้านนอกมาหลอกใคร ผิดก็ใส่กันกับเจ้าจนเย็บตา ฯ
+๏ ขอเฝ้าว่าตานี่โมโหร้าย จะเอาหวายลงหลังกระมังหนา
+ท่านทั้งสี่พี่เลี้ยงพระธิดา จะให้หาเข้าไปถามตามทำนอง
+แล้วปลอบว่ามาไปเถิดเจ้าพราหมณ์ อย่าพูดตามตาคนนั้นมันจองหอง
+แล้วพาเข้าวังในดังใจปอง ส่วนนายกองปากน้ำก็ตามมา
+ถึงประตูหูช้างข้างฉนวน เห็นแต่ล้วนหม่อมหม่อมอยู่พร้อมหน้า
+จึงเข้าไปเล่าแถลงแจ้งกิจจา ได้ตัวมาแล้วจะโปรดประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายทั้งสี่พี่เลี้ยงเมียงชม้อย เห็นพราหมณ์น้อยโสภาจะหาไหน
+ดูผิวเหลืองเรืองรองทองอุไร งามวิไลแลเล่ห์เทวดา
+ขนงเนตรเกศกรรณแลกรแก้ม แลแฉล้มน่ารักเป็นนักหนา
+พิศวงหลงลืมกะพริบตา เสน่หาปั่นป���วนรัญจวนใจ
+ต่างว่างามเหลืองามพ่อพราหมณ์น้อย ช่างเลื่อนลอยล่องฟ้ามาแต่ไหน
+หรือหน่อจักรพัตราพาราไกล ธุระอะไรหนอจึงมาถึงธานี
+อีคนใช้ใส่ความว่าเป็นชู้ ไม่ควรคู่คบหากับทาสี
+เว้นแต่องค์นงนุชพระบุตรี เห็นเต็มดีดุจแก้วแกมสุวรรณ
+จำจะลวงหน่วงหนักไว้สักหน่อย ให้พราหมณ์น้อยไปสำนักอยู่สวนขวัญ
+ดำริพลางทางสั่งขอเฝ้าพลัน เห็นไม่ทันจะปรึกษาเวลาจวน
+จะให้อยู่ที่นี่ก็มิได้ ไปส่งให้สองเฒ่าที่เฝ้าสวน
+แล้วจะถามความข้อต่อสำนวน สั่งแล้วชวนกันเข้าไปเสียในวัง
+ขอเฝ้าว่ามาไปเถิดพ่อเอ๋ย ถ้าละเลยแล้วเห็นจะเล่นหลัง
+ฝ่ายเจ้าพราหมณ์ตามใจมิให้ชัง พลางร่ำสั่งนายด่านด้วยมารยา
+จงไปบ้านท่านเถิดให้ผาสุก ฉันพ้นทุกข์แล้วเมื่อไรจะไปหา
+นายด่านฟังคลั่งคลอหล่อน้ำตา แล้วว่าน้านี้ไม่ทิ้งอย่ากริ่งใจ
+จะไปจัดข้าวปลากระยาหาร มาส่งหลานสี่คนให้จนได้
+แล้วเดินพลางบ่นพลางตามทางไป คนอะไรอย่างนี้ไม่มีอาย
+ทำปล่อยม้าอุปการเที่ยวพาลเขา เห็นโง่เง่าแล้วจะจับไปปรับหมาย
+ถ้าทุบตีหลานกูจะสู้ตาย วิ่งถวายฎีกาได้ว่ากัน ฯ
+๏ ฝ่ายขอเฝ้าพาพราหมณ์มาตามถนน ถึงตำบลสองเฒ่าเฝ้าสวนขวัญ
+จึงบอกแจ้งกิจจาสารพัน เอาพราหมณ์นั้นมอบให้แล้วไคลคลา
+ฝ่ายสองเฒ่าทรพลก็บ่นพร่ำ เราจะทำกระไรดีกระนี้หนา
+เขาหนุ่มหนุ่มเราผู้คุมคนชรา คงหนีหน้าแล้วจะไล่ที่ไหนทัน
+เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มพรายธิบายบอก ไม่หนีดอกยายตาอย่าโศกศัลย์
+ข้อคดีมีอยู่จะสู้กัน อันโทษทัณฑ์สิ่งใดก็ไม่มี
+ยายกับตาว่าเชื่ออย่างไรได้ ที่ไหนใครจะรับว่าข้าจะหนี
+ยังมิได้จองจำค่ำวันนี้ เข้าอยู่ที่ในกระท่อมให้พร้อมเพรียง
+เจ้าพราหมณ์เดินดีใจเข้าในห้อง ทั้งพี่น้องนั่งหัวร่อไม่ต่อเถียง
+เฒ่าชรามานอนที่ระเบียง คอยฟังเสียงเกรียบกรุกลุกขึ้นมอง ฯ
+๏ สงสารหน่อสุริย์วงศ์พงศ์กษัตริย์ โทมนัสหม่นไหม้ฤทัยหมอง
+ด้วยไม่เคยเชยชู้รู้ทำนอง เฝ้าตรึกตรองตรมจิตคิดรำคาญ
+จึงปรึกษาว่าแก่พราหมณ์ทั้งสามพี่ ไม่พอที่น้อยหน้าเขาว่าขาน
+พวกขอเฝ้าชาววังมันจังฑาล จะใคร่ผลาญชีวันให้บรรลัย
+แต่พี่นิ่งเสียแล้วน้องก็ต้องนิ่ง แค้นผู้หญิงมันยังกลับบังคับได้
+ทั้งสามพี่นี้เห็นเป็นอย่างไร จึงนิ่งให้มันว��าเป็นน่าชัง ฯ
+๏ พราหมณ์หัวร่อพ่อลืมเสียแล้วหรือ เขาบอกชื่อเสียงให้เหมือนใจหวัง
+อันองค์ราชบุตรีที่ในวัง ทุกวันยังมิได้มีราคีพาน
+พ่อโฉมงามยามนี้ก็แรกรุ่น ผลบุญช่วยชักสมัครสมาน
+ถึงขอเฝ้าเขาไปจับให้อัประมาณ พี่ก็เห็นเป็นตะพานมาชอบกล
+เมื่อพบกันวันนี้นางพี่เลี้ยง เห็นมองเมียงตามาสี่ห้าหน
+ซึ่งให้คุมไว้ที่นี่ทั้งสี่คน พี่นี้เห็นเป็นกลมารยา
+ถ้าแม้นเหมือนหมายมุ่งก็พรุ่งนี้ ร้ายหรือดีจะได้ฟังไม่กังขา
+พ่อจงดับโทโสอย่าโกรธา รู้ถึงแก้วเกษราจะน้อยใจ
+ทำนองเขาชาววังมักตั้งปึ่ง แต่ไม่ถึงเดือนดอกจะบอกให้
+ซึ่งพี่เลี้ยงพระธิดาจะว่าไร พี่จะใคร่รับรองลองคารม ฯ
+๏ พระฟังพราหมณ์สามนายยิ่งอายนัก ไม่รู้จักรักร่วมภิรมย์สม
+จึงว่าถึงนางฟ้ามาให้ชม ไม่นิยมเลยพี่เป็นความจริง
+ใจน้องหวังฟังเหตุพระเชษฐา ใช่จะมาท่องเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
+พี่รักเขาชาววังยังประวิง ก็อ้อยอิ่งไปเถิดน้องไม่ต้องการ ฯ
+๏ พราหมณ์หัวร่อพ่ออย่าประมาทหมิ่น อันรูปกลิ่นรสเสียงสำเนียงหวาน
+กับสัมผัสสตรีฤดีดาล เห็นวิมานลิบลิบไม่พริบตา
+พลางหัวเราะเยาะหยอกหน่อกษัตริย์ โสมนัสสรวลสันต์ด้วยหรรษา
+เสียงซุบซิบกันไปไม่ไสยา ยายกับตาผัวเมียคอยเงี่ยฟัง
+เสียงหัวร่อต่อระริกดังคิกคัก คิดว่าลักนินทาว่าลับหลัง
+หุนพิโรธโกรธขึ้งเสียงตึงตัง น้อยหรือยังพึมพำอยู่ทำไม
+หรือจะคิดคัดฝาพากันหนี จนป่านนี้แล้วยังไม่หลับใหล
+จะให้จำขื่อคาก็ว่าไป คนอะไรชาติชั่วไม่กลัวนาย
+หน่อกษัตริย์กับสามเจ้าพราหมณ์น้อย ไม่ตอบถ้อยทุ่มเถียงทำเสียงหาย
+นอนอยู่เหนือเสื่อลาดขาดระคาย จนเคลิ้มกายหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงในวังราช แสนสวาทพราหมณ์น้อยละห้อยหา
+ครั้นสิ้นแสงสุริยนสนธยา มาเฝ้าแก้วเกษราอยู่พร้อมกัน
+แล้วทูลเชิญโฉมยงสรงเสวย เหมือนอย่างเคยขับกล่อมถนอมขวัญ
+ต่างเพ่งพิศพระธิดาวิลาวัณย์ สารพันไม่มีราคีพาน
+คิดถึงงามพราหมณ์น้อยก็น่ารัก ประไพพักตร์เคียงคู่ด้วยสุริย์ฉาน
+ทั้งสี่นางต่างคะนึงตะลึงลาน ที่อยู่งานถือพัดก็พลัดมือ
+บ้างพลั้งว่าถ้าได้กับเจ้าพราหมณ์ งามต่องามชมเล่นเห็นแล้วหรือ
+ทั้งสามนางต่างสดับรับว่าอือ แล้วกลับรื้อได้คิดสะกิดกั�� ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมแก้วเกษราธิดาราช ฟังประหลาดหลากจิตคิดกระสัน
+จึงว่าพี่นี้ผิดกว่าทุกวัน อะไรนั่นน่าชมสมกับพราหมณ์
+ประภาวดีพี่เลี้ยงฉลาดแก้ ไม่ดอกแม่มิใช่การวานอย่าถาม
+เมื่อคืนนี้พี่ฝันสักสามยาม ว่าเจ้าพราหมณ์หนุ่มน้อยคนหนึ่งมา
+ดูรูปร่างรุ่นราวคราวพระน้อง ผิวผุดผ่องน่ารักเป็นนักหนา
+บุรุษใดในภพโลกา ที่จะหาเปรียบได้นั้นไม่มี
+พอเสียงฆ้องย่ำรุ่งสะดุ้งตื่น กับคนอื่นไม่กล้าบอกออกบัดสี
+จึงแก้ฝันแม่อุบลจงกลนี เขาว่าดีอยู่แล้วก็แล้วกัน ฯ
+๏ พระธิดาว่าฉันมิอยากเชื่อ นี่และเนื้อใส่ไคล้ว่าใฝ่ฝัน
+เมื่อตะกี้พี่พูดไม่เช่นนั้น หรือสำคัญข้อผิดจึงปิดบัง ฯ
+๏ จงกลนีพี่เลี้ยงฉลาดเฉลย ไม่ลวงเลยพี่จะเล่าเนื้อความหวัง
+แม่ประภาแก้ฝันให้ฉันฟัง ว่าเจ้าพราหมณ์งามดังเทวดา
+เมื่อตะกี้พี่ชมโฉมพระน้อง นวลละอองน่ารักนั้นนักหนา
+คิดถึงพราหมณ์ความฝันแม่ประภา จึงแกล้งว่าเย้ยเยาะหัวเราะกัน
+ว่าได้พราหมณ์ความฝันนั้นหนอเจ้า เป็นขอเฝ้าน้องแก้วแล้วขยัน
+เมื่อตะกี้พี่พูดก็เช่นนั้น ไม่เสกสรรป้องปิดสักนิดเดียว ฯ
+๏ พระเทพินยินคำเห็นล้ำลึก ฤทัยนึกเคืองขุ่นให้ฉุนเฉียว
+จึงว่าน้อยไปหรือพี่เช่นนี้เจียว มาแก้เกี้ยวซักซ้อมสมยอมกัน
+ถึงจีนจามพราหมณ์แขกที่แปลกชาติ พี่สวาทแล้วมาเปรียบประเทียบฉัน
+แกล้งลวงเล่นเห็นรู้ไม่เท่าทัน แต่เช่นนั้นแล้วอย่านึกคะนึงปอง
+อันชาตินี้นี่แน่ะพี่อย่าพักหมาย ไม่เคยชายเชยชมประสมสอง
+ถึงมาตรแม้นมังสาจะทาทอง ก็ไม่ปองปรารถนาอย่าพาที ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างคนเห็นเคืองขัด ชุลีหัตถ์ปลอบประโลมนางโฉมศรี
+แม่เหมือนจันทร์แจ่มฟ้าไม่ราคี จรลีอยู่พื้นโพยมมาน
+อันชาติชายเหมือนกระต่ายที่ต่ำชาติ สุดจะมาดที่จะมุ่งหมายสมาน
+พี่พูดเล่นเป็นแต่คำให้สำราญ ขอประทานโทษเถิดพระเทพี
+แล้วสี่นางต่างคนเข้าขับกล่อม เคียงถนอมนุชนางอยู่ข้างที่
+บ้างร้องรับขับไม้มโหรี บ้างดีดสีส่งเสียงสำเนียงครวญ ฯ
+๏ สงสารนางแก้วเกษราธิดาท้าว เมื่อครั้งคราวจะได้คู่สู่สงวน
+สถิตอยู่แท่นสุวรรณให้รัญจวน แต่อักอ่วนป่วนใจไม่ไสยา
+พอหลับลงทรงซึ่งสุบินนิมิต ประหวัดจิตนุชนาฏหวาดผวา
+ตื่นสะดุ้งรุ่งแสงพระสุริยา พระธิดานึกแหนงแคล���ฤทัย
+จึงเรียกสี่พี่เลี้ยงมาเคียงข้าง นุชนางเล่าแจ้งแถลงไข
+ฉันฝันว่าวาสุกรีอันเกรียงไกร เข้าในแท่นสุวรรณอันบรรจง
+เกี่ยวกระหวัดรัดรอบอุราน้อง ฉันร่ำร้องอยู่บนเตียงจนเสียงหลง
+ให้ร้อนรุ่มกลุ้มจิตพิษภุชงค์ หมายว่าปลงชีวานิคาลัย
+จนเดี๋ยวนี้นึกกลัวยังตัวสั่น อันความฝันพี่เห็นเป็นไฉน
+พี่เลี้ยงฟังนั่งนึกแต่ในใจ ยิ้มละไมในหน้าแล้วว่าพลัน
+ลักษณะพระสุบินนิมิตแม่ ครั้นจะแก้กลัวจะโกรธพิโรธฉัน
+สมุดมีอยู่ริมที่แท่นสุวรรณ ตำราฝันทรงดูให้รู้ความ
+จะได้ลาภหรือกระไรก็ไม่ช้า ด้วยเวลานั้นก็ล่วงเข้ายามสาม
+พี่จะช่วยอวยพรพะงางาม ให้สมความปรารถนาไม่ช้าวัน
+ทูลพลางทางพลิกสมุดถวาย ถูกที่ทายงูขบสบกับฝัน
+ยุพยงทรงอ่านอักษรพลัน มีสำคัญว่างูหมู่กุมภา
+แม้นขบกัดรัดใครในนิมิต จะได้ชมสมสนิทเสน่หา
+แม้นงูร้ายฝ่ายคู่ภิรมยา วาสนาฟุ้งเฟื่องเรืองเจริญ
+นางฟังเรื่องเคืองขัดปัดสมุด ให้แสนสุดอับอายระคายเขิน
+สี่พี่เลี้ยงเคียงข้างเห็นนางเมิน ต่างอวยชัยให้เจริญพระชนมาน ฯ
+๏ พระบุตรีโกรธตรัสด้วยขัดแค้น พี่นี้แสนเล่ห์ลมประสมประสาน
+เห็นว่าเกลียดแล้วมาแสร้งแกล้งประจาน ชวนให้อ่านแต่ตำรับที่อัปรีย์
+นี่หากเห็นเป็นผู้ใหญ่ยังไว้หน้า หาไม่จะว่าเสียให้อายกับสาวศรี
+แล้วผันผินพักตราไม่พาที ทำเข้าที่ไสยาสน์บนอาสน์ทอง ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างคนเห็นเคืองขัด ชุลีหัตถ์นบนอบไม่ตอบสนอง
+ครั้งสุริย์ฉายสายแสงขึ้นเรืองรอง ออกจากห้องไสยาปรึกษากัน
+พระบุตรีนิมิตผิดประหลาด ที่เราคาดนั้นก็งามกับความฝัน
+แสนสงสารเจ้าพราหมณ์ก็ครามครัน จะโศกศัลย์อยู่ในสวนรัญจวนใจ
+เราออกไปถามดูให้รู้แจ้ง อยู่ตำแหน่งนคเรศประเทศไหน
+ลวงกำนัลกัลยาว่าจะไป เก็บดอกไม้มาถวายพระบุตรี
+เห็นพรักพร้อมยอมใจเข้าในห้อง เปิดคันฉ่องส่องตะบอยสอยเกศี
+กระเหม่าจีนจับซ้ำให้ดำดี กรีดสำลีเรียบร้อยที่รอยไร
+แล้วผัดหน้าทาจันทน์กระแจะฟุ้ง ต่างคนนุ่งยกทองล้วนผ่องใส
+ห่มกรองทองรองแสดเป็นซับใน เรียกสาวใช้คนรักมาชักชวน
+ให้ถือซองสลาผ้าเช็ดปาก แล้วออกจากประตูข้างทางฉนวน
+ทำกรีดชายกรายก้อยเที่ยวลอยนวล ตรงไปสวนมาลีด้วยปรีดา ฯ
+๏ ฝ่ายสองเฒ่าเฝ้าผลัดกันนอนนั่ง เวียนระวังพราหมณ์น้อยในเคหา
+ครั้นรุ่งรางสร่างแสงพระสุริยา อียายเฒ่าจึงว่าแก่ตาพลัน
+บ่าวเรามีสี่คนล้วนหนุ่มหนุ่ม ตาเอ๋ยคุมออกไปใช้ในสวนขวัญ
+ทั้งจอบเสียมมีดพร้าหาให้มัน ให้ช่วยกันถางหญ้ากว่าจะเย็น
+ตาเฒ่าผัวหัวเราะว่าจริงอยู่ ปัญญากูมืดมิดคิดไม่เห็น
+เสียแรงมีบ่าวไพร่ใช้ไม่เป็น นิ่งให้มันนอนเล่นเสียทั้งวัน
+จึงร้องเรียกเจ้าพราหมณ์ตามบ้านนอก เด็กเอ๋ยออกมานี่ขมีขมัน
+แล้วรีบรัดจัดจอบให้คนละอัน มาช่วยกันถากหญ้าจะพาไป ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ขัดแค้นคำอ้ายเฒ่า จะใคร่เอาจอบสับให้ตักษัย
+พี่เลี้ยงพราหมณ์สามคนเข้ายุดไว้ แล้วแก้ไขบอกเล่าเฒ่าชรา
+น้องข้าเจ้าเจ็บอยู่อย่าจู้จี้ เกณฑ์หน้าที่สักเท่าไรจงใช้ข้า
+จะถากทำแทนกันไม่ฉันทา ตรงไหนหญ้าจะให้ทำจงนำไป ฯ
+๏ ส่วนตาเฒ่าเหย่าย่างมาข้างสระ เห็นระยะหญ้าแพรกแตกไสว
+จึงวัดวาหน้าที่ให้ทันใด ใครทำให้ค้างอยู่กูไม่ฟัง
+แล้วตาเฒ่าเข้าใต้ต้นชมพู่ เอาผ้าปูปัดผงลงเอนหลัง
+ระหวยหิวหาวนอนอ่อนกำลัง ลืมระวังพราหมณ์น้อยม่อยหลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามนายชายฉลาด เห็นหน่อนาถมัวหมองไม่ผ่องใส
+จึงเลือกเด็กดอกลำดวนที่ยวนใจ มายื่นให้อนุชาแล้วพาที
+ถึงมาตรแม้นตกยากต้องถากหญ้า จะอาสาแทนน้องอย่าหมองศรี
+เรารอรั้งฟังกันดูวันนี้ ถ้าแม้นพี่คาดผิดจึงคิดการ
+ธรรมดามาเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง ต้องอ้อยอิ่งอดเปรี้ยวไว้กินหวาน
+เราอุตส่าห์พยายามตามโบราณ คงเป็นการมั่นคงอย่าสงกา
+ว่าพลางทางจับเอาจอบสวน เริงสำรวลชวนกันเข้าฟันหญ้า
+ไม่เคยทำซ้ำสับแผ่นสุธา แต่เปลี่ยนซ้ายย้ายขวาอยู่สามคน ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ขัดเคืองชำเลืองค้อน สะท้อนถอนหฤทัยพิไรบ่น
+เสน่หาตาบอดไม่รอดตน ต้องทุกข์ทนถากหญ้าประดาตาย
+ถึงจะชักนางฟ้าลงมาให้ ที่จะใช้ถากหญ้านั้นอย่าหมาย
+พระฮึดฮัดขัดใจไม่สบาย ทั้งสามนายเมินหน้าถากหญ้าไป ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงพระธิดามาถึงสวน แสนรัญจวนผูกจิตพิสมัย
+ทำเสสั่งสาวสวรรค์กำนัลใน จะลุมเล้าเข้าไปก็ไม่ควร
+จงรอรั้งนั่งท่าอยู่ที่นี่ เราทั้งสี่จะเข้าไปข้างในสวน
+แล้วเสแสร้งแต่งจริตกระบิดประบวน ทำชี้ชวนกันเก็บมาลามา
+แต่มือปลิดจิตนึกถึงพราหมณ์น้อย เนตรชม้อยแลลอดชำเลืองหา
+มามอ��เมียงเพียงทับยายกับตา ไม่เห็นหน้าพราหมณ์น้อยละห้อยใจ
+ทั้งสี่นางต่างว่าประหลาดแล้ว พ่อรูปทองน้องแก้วข้าไปไหน
+หรือเที่ยวเก็บบุปผาสุมาลัย สงสัยใจย่างย่องมามองเมียง
+พอใกล้สระโกสุมปทุมชาติ เสียงจอบฉาดฟัดดินได้ยินเสียง
+อยู่ที่นี่แล้วกระมังฟังสำเนียง ค่อยมองเมียงเลี่ยงแลอยู่แต่ไกล
+เห็นเจ้าพราหมณ์สามคนก่นถากหญ้า เวทนากรรมกรรมจะทำไฉน
+แค้นอ้ายเฒ่าเฝ้าสวนแสนจัญไร มันแกล้งใช้กรากกรำให้ทำการ
+แล้วแลดูพราหมณ์น้อยเห็นสร้อยเศร้า เข้าแฝงเงาพฤกษาน่าสงสาร
+ทั้งสี่นางต่างว่าน่ารำคาญ จะคิดอ่านแก้ไขอย่างไรดี
+นางประภาว่าเราจะพูดด้วย ก็คิดขวยวิญญาณ์น่าบัดสี
+เราออกไปให้เขาเห็นพอเป็นที ฟังไมตรีเขาก่อนจึงผ่อนปรน
+ปรึกษาพลางทางเดินเด็ดดอกไม้ เข้ามาใกล้สระน้ำแล้วทำบ่น
+ทำไฉนจึงจะได้ดอกอุบล แล้วทำกลแวดชายชม้ายเมียง ฯ
+๏ เจ้าโมราสานนพราหมณ์วิเชียร กำลังเพียรฟันดินได้ยินเสียง
+พอเหลียวมาเห็นหน้านางพี่เลี้ยง เอาจอบเหวี่ยงไว้กับที่ด้วยดีใจ
+มาบอกความพราหมณ์น้อยค่อยกระซาบ คงตายราบมั่นคงอย่าสงสัย
+พ่อไปพูดกับเขาเล่นก็เป็นไร ดูท่าทางนางในจำนรรจา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณสั่นพักตร์ไม่รักคบ อย่าเร้ารบไปเลยน้องไม่ปรารถนา
+พี่รักเขาก็จงเข้าไปพูดจา ที่ถากหญ้านี้น้องจะทำแทน
+พออย่าให้อ้ายเฒ่ามันหยามหยาบ ฉันเหม็นสาบหนังเนื้อมันเหลือแสน
+ไม่รักมีชู้สาวเมื่อคราวแกน อย่าขืนแค่นเลยพี่พราหมณ์เป็นความจริง
+พระว่าพลางทางลุกขึ้นถากหญ้า แล้วเมินหน้าเสียไม่ดูข้างผู้หญิง
+พี่เลี้ยงพราหมณ์สามคนเข้าช่วงชิง พ่อนั่งนิ่งอย่าทำให้รำคาญ
+ต่างวางจอบตอบน้องแล้วย่องย่าง เข้าใกล้นางกัลยาแล้วว่าขาน
+หม่อมทั้งสี่นี้หรือขาตระลาการ เมื่อเย็นวานนี้ให้พาฉันมาคุม
+เขาฟ้องหาว่ากระไรไม่ไต่ถาม ให้คุมความร้อนใจดังไฟสุม
+ทั้งอดนอนยังรุ่งด้วยยุงชุม ท่านผู้คุมเล่าก็ร้ายทั้งยายตา
+แต่เช้าตรู่ขู่เข็ญจะเฆี่ยนขับ มากำกับกรำกรากให้ถากหญ้า
+ความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยตัวทั่วกายา สู้อุตส่าห์ทำไปทั้งไม่เคย
+สารพัดจะไม่มีบุหรี่หมาก ความเปรี้ยวปากเหลือแหล่แม่คุณเอ๋ย
+ไม่เมตตาทารกรรมแต่จำเลย ยังไม่เคยพบเห็นพึ่งเป็นความ
+มาหยุดยั้งนั่งนี่หน่อยเถิดหม่อม ฉันแสนตรอมตรมใจจะไต่ถาม
+กรุณาปรานีกับชีพราหมณ์ อย่ามีความกินแหนงแคลงวิญญาณ์ ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างอายระคายเขิน ชม้ายเมินยิ้มละไมอยู่ในหน้า
+จึงตอบความตามธรรมดามา ฉันมิใช่เป็นสุภาตระลาการ
+ความข้างในให้คุมไว้เพียงสวน เป็นสำนวนแล้วจะส่งไปโรงศาล
+เขากราบทูลพระธิดายุพาพาล เมื่อเย็นวานนี้จึงให้ไปเอาตัว
+อีกระจงแจ้งความว่าพราหมณ์น้อย มาติดสอยสมสู่เป็นชู้ผัว
+เมื่อคบค้ากันเองไม่เกรงกลัว ถึงดีชั่วก็เขาเป็นชาววัง
+น่าสมเพชเวทนาหนักหนานัก ช่างไม่รักเจ็บอายเสียดายหลัง
+นี่หากฉันอนุกูลทูลประทัง จึงรับสั่งให้มาถามเอาความจริง
+ว่าพราหมณ์น้อยกับข้างนี้เป็นพี่น้อง หรือพวกพ้องเพื่อนเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
+ใครชื่อไรเร่งว่าอย่าประวิง เอาความจริงให้ทั่วทุกตัวคน
+ต้องคุมกันวันเดียวว่าเปรี้ยวปาก บุหรี่หมากสารพัดจะขัดสน
+ถ้าเช่นนั้นฉันจะให้ไว้สักคน ใครกังวลอะไรมั่งก็สั่งไป
+ราคาหมากกับบุหรี่สักกี่เบี้ย พอสู้เสียซื้อหาเอามาให้
+แต่จะถามตามจริงอย่านิ่งไว้ จึงจะได้กรุณาเหมือนพาที ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังนั่งนึกเห็นลึกแหลม ช่างเหน็บแนมล้วนละเมียดทั้งเสียดสี
+ต่างยิ้มแย้มเยื้อนว่ากับนารี มิเสียทีเป็นสุภาตระลาการ
+แม้นน้องฉันคบหากับข้าหลวง ผิดกระทรวงลามลวนควรประหาร
+ถ้าแม้นนางชาววังทำจังฑาล มาเกี้ยวพานเข้าบ้างจะอย่างไร
+พราหมณ์น้อยนี้ดีนักอย่าพักว่า ถึงเอาพร้าคัดปากไม่อยากไหว
+จริงนะหม่อมย่อมรู้อยู่เต็มใจ อย่างสงสัยเสียเปล่าเปล่าไม่เข้ายา
+ซึ่งองค์พระบุตรีมีรับสั่ง ให้ถามทั้งนามวงศ์แลพงศา
+จะแถลงแจ้งอรรถแต่สัจจา อันพวกข้าเหล่านี้เป็นพี่ชาย
+ชื่อโมราสานนพราหมณ์วิเชียร หม่อมอย่าเปลี่ยนชื่อเสียงช่วยเรียงถวาย
+โน่นพราหมณ์น้อยศรีสุวรรณพรรณราย เป็นน้องชายชันษาสิบห้าปี
+สำเภาซัดพลัดเมืองมาพี่น้อง ขึ้นเที่ยวท่องชมแต่บุรีศรี
+จะเกี้ยวพานท่านผู้ใดก็ไม่มี จริงนะขาฟ้าผี่เถิดไม่ลวง
+ฉันเป็นชาวบ้านนอกดอกคะหม่อม ไม่อ้อมค้อมพูดจาเหมือนข้าหลวง
+คิดจะใคร่ไต่ถามตามกระทรวง หม่อมทั้งปวงก็เป็นใหญ่อยู่ในวัง
+อันทุกวันฉันไม่มีที่จะเห็น อยากจะเป็นขอเฝ้ากับเขามั่ง
+ขอถามตามสุจริตอย่าปิดบัง หม่อมมานั่งถามความนี้นามใด ฯ
+๏ สี่พี่เลี้ยงเอียงอายชม้ายชม้อย ทำชดช้อยพูดจาอัชฌาสัย
+นี่หรือชาวบ้านนอกมาหลอกใคร เขาเข้าใจอยู่ดอกหม่อมทำปลอมพล
+ซึ่งสงสัยไต่ถามถึงนามฉัน แต่เพียงนั้นพอจะแจ้งแห่งนุสนธิ์
+โน่นประภาวดีนี่จงกล นั่นอุบลคนนี้ศรีสุดา
+ซึ่งหม่อมรักจักใคร่เป็นขอเฝ้า จะต้องเหลาไม้กลัดจัดบุปผา
+ถ้าทำได้ไม่คิดระอิดระอา ไปปีหน้าฟ้าใหม่คงได้ดี
+ถ้าขี้เกียจขืนเที่ยวเกี้ยวชู้สาว ทำฉาวฉาวเช่นนั้นฉันบัดสี
+ให้เจ้านายขายหน้าทั้งตาปี ก็จะมีคนว่าชั่วฉันกลัวอาย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ว่าอย่าเย้ยไปเลยหม่อม ไม่อ้อมค้อมพูดเล่นเหมือนเช่นหมาย
+ถ้ารักใคร่ใครแล้วก็สู้ตาย ไม่กลับกลายแกล้งว่าสัจจาจริง
+นี่เที่ยวเล่นโดยดีประสีประสา ควรหรือมาต้องเกาะเพราะผู้หญิง
+ด้วยจนใจไม่มีที่พึ่งพิง จึงต้องนิ่งนึกเจียมเสงี่ยมใจ
+ครั้นฉันจะถวายตัวก็กลัวอยู่ ยังไม่รู้กิริยาอัชฌาสัย
+หนึ่งพระรูปร่างเจ้าสักคราวใคร น้ำพระทัยร้ายหรือดีก็มิรู้
+ฉันพลัดบ้านเมืองมาอนาโถ เหมือนคนโซสิ้นแกนแสนอดสู
+แม้นว่าหม่อมอุปถัมภ์ช่วยค้ำชู จะได้อยู่พึ่งบุญเหมือนมุลนาย
+อันลูกเมียก็ไม่มีฟ้าผี่เถิด ประดักประเดิดโดยจนต้องขวนขวาย
+แม้นได้มีที่พึ่งพอฝากกาย ตัวไม่ตายก็ไม่ทิ้งจริงจริงเจียว ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างรู้ในเชิงรัก แกล้งหน่วงหนักพจนารถฉลาดเฉลียว
+แม้นไม่มีที่กลัวตัวคนเดียว จะท่องเที่ยวทารกรรมไปทำไม
+จงอยู่เป็นข้ารองละอองบาท องค์พระราชธิดาอัชฌาสัย
+จะช่วยทูลให้ท่านเห็นว่าเข็ญใจ ให้อยู่ในสวนศรีที่นี่พลาง
+ตำหนักจันทร์นั้นก็มีทั้งสี่หลัง ไปนอนนั่งเล่นเถิดคะค่อยกว้างขวาง
+อีกสักวันฉันจะเชิญเสด็จนาง มาเล่นกลางสวนสอยสุมามาลย์
+จึงเมียงหมอบลอบแลแต่พอเห็น ไม่สมเป็นเจ้าข้าจึงว่าขาน
+หรือใจจิตคิดขลาดราชการ จะหนีบ้านบวชเรียนก็เพียรไป ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มพรายภิปรายตอบ ช่างรู้รอบกิริยาอัชฌาสัย
+สมเป็นหม่อมมุลนายอยู่ฝ่ายใน ความจริงใจฉันนี้แน่ไม่แชเชือน
+แต่พราหมณ์น้อยน้องรักนี้หนักแน่น ในพื้นแผ่นปัถพีไม่มีเหมือน
+ถ้าเห็นงามความรักมาตักเตือน จะค่อยเคลื่อนคลายโศกที่โรครัด
+ช่วยเชิญองค์พระธิดามาให้เห็น จะได้เป็นขอเฝ้าเหลาไม้กลัด
+พรุ่งนี้นะคะหม่อมให้เหมือนนัด ฉันจะหัดทูลฉลองให้ว่องไว
+ซึ่งหม่อมช่วยแนะนำที่สำนัก ให้ตำหนักพระธิดาอยู่อาศัย
+จะได้นอนผ่อนกายสบายใจ ไม่บรรลัยแล้วคงต้องสนองคุณ ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างตอบว่าขอบจิต ถ้าสิ้นคิดขาดเหลือจะเกื้อหนุน
+มิใช่ฉันมั่นหมายเป็นนายมุล จะทำคุณด้วยเป็นข้ากรมเดียวกัน
+แล้ววางซองหมากลงที่ตรงหน้า กินสลาเล่นเถิดนายอย่าอายฉัน
+ต่างพูดพลอดทอดสนิทเชิงติดพัน จนตะวันบ่ายเบี่ยงพี่เลี้ยงลา
+เจ้าพราหมณ์เด็ดดอกรักหักเต่าร้าง ให้สี่นางแจ้งจิตเป็นปริศนา
+ทั้งสองข้างต่างชม้อยชายหางตา แล้วลุกมาจากที่ทั้งสี่นาง
+ทำเมียงเมินเดินกรายชายชม้อย ดูพราหมณ์น้อยนุชน้องเห็นหมองหมาง
+พิโรธเรียกยายตามาด่าพลาง ใช้เธอถางถากหญ้านี้ว่าไร
+ไม่แลดูรูปร่างท่านบ้างหรือ แต่จะถือจอบเจียนจะไม่ไหว
+ทีนี้อย่าใช้สอยจงปล่อยไป ให้อาศัยสำนักตำหนักจันทร์
+แม้นมิฟังยังทำให้เธอโกรธ จะลงโทษยายตาถึงอาสัญ
+สั่งสองเฒ่าเฝ้าสวนแล้วชวนกัน มาเรียกบ่าวเหล่านั้นเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามนายสบายจิต มานั่งชิดอนุชาแล้วปราศรัย
+เมื่อตะกี้พี่ไปเกี้ยวประเดี๋ยวใจ ท่านข้างในให้หมากมาฝากน้อง
+แล้วกล่าวโฉมพระธิดาว่าน่ารัก ประเสริฐศักดิ์กษัตรีย์ไม่มีสอง
+เห็นจะสมคะเนนึกที่ตรึกตรอง พระน้องลองเล่นชู้ดูสักคราว ฯ
+๏ ศรีสุวรรณว่าไม่พอใจเกี้ยว แต่มาเที่ยวซื่อซื่อยังอื้อฉาว
+ถ้าเกี้ยวจริงยิ่งจะมีราคีคาว เหมือนเรื่องราวบุราณร่ำคำภิปราย
+ผู้ใดหลงลมหญิงทิ้งทำเนียบ ไม่ราบเรียบแรงรักมักฉิบหาย
+นางพี่เลี้ยงเหล่านี้ไม่มีอาย มาชวนชายจะให้งงหลงระเริง
+ฉันช่วยเตือนตามจิตสนิทสนม กลัวต้องลมแล้วจะหาวเหมือนว่าวเหลิง
+สลาตันต้องปีกจะฉีกเปิง ทำร่าเริงรางแตกจะแหลกลง ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มพรายภิปรายตอบ พ่อว่าชอบอยู่มิใช่จะใหลหลง
+ซึ่งเกิดความหนามเสี้ยนเพราะซื่อตรง จึงต้องบ่งด้วยหนามตามตำรา
+อันหนึ่งพ่อหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ จากสมบัติมาลำบากยากนักหนา
+แม้นองค์พระบุตรีมีเมตตา ได้พึ่งพาแต่พอผ่อนที่ร้อนรน
+อนึ่งจะให้ไพร่ฟ้ารู้จักชื่อ ตลอดลือเล่าแจ้งทุกแห่งหน
+แม้นพระพี่มิตายในสายชล มีผู้คนบอกความจะตามมา
+ถึงพว���เราเล่ามิใช่จะไม่คิด คงจะติดตามแสวงทุกแห่งหา
+แต่พบลาภขุมทองต้องตำรา จะหลับตาเสียไม่ขุดก็สุดอาย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณรันทดถอนใจใหญ่ แต่เกรงใจเจ้าพราหมณ์สามสหาย
+จึงว่าน้องตรองความตามนิยาย เห็นจะเป็นเช่นกระต่ายที่หมายจันทร์
+เมื่อตัวต่ำน้ำใจจะใฝ่สูง เหมือนนกยูงมุ่งเมฆเมืองสวรรค์
+ต้องซูบผอมกรอมใจด้วยไกลกัน ด้วยหมายมั่นมุ่งมิตรให้ผิดทาง
+เรายากจนคนจรเที่ยวร่อนเร่ นึกเสน่ห์นางกษัตริย์เห็นขัดขวาง
+ฉวยว้าวุ่นขุ่นเคืองด้วยเรื่องนาง จะต้องร้างนคราเข้าป่าไป ฯ
+๏ พี่เลี้ยงพราหมณ์สามนายภิปรายตอบ ให้ชื่นชอบวิญญาณ์อัชฌาสัย
+พ่อไม่รักรูปงามก็ตามใจ จะไปไหนไปด้วยจนม้วยมรณ์
+เวลานี้จวนค่ำไปสำนัก ที่ตำหนักพระบุตรีมีฟูกหมอน
+เสียแรงเขาชาววังสั่งให้นอน ล้วนอ่อนอ่อนอุ่นใจจงไคลคลา
+พลางสำรวลชวนศรีสุวรรณน้อง เดินประคองเคียงกายทั้งซ้ายขวา
+ขึ้นตำหนักผลักเผยทวารา ทัศนาที่ในห้องทุกช่องชั้น
+มีฉากพับลับแลมู่ลี่แขวน บรรจถรณ์แท่นที่บรรทมภิรมย์ขวัญ
+ต่างแย้มสรวลชวนศรีสุวรรณพลัน ขึ้นบนบรรจถรณ์แท่นแสนสบาย
+ส่วนเจ้าพราหมณ์สามคนอยู่ข้างที่ พอราตรีเดือนแจ่มกระจ่างฉาย
+เผยพระแกลแลชมดาราราย ต้องพระพายพัดพานสำราญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงมาถึงวัง จะนอนนั่งนึกพะวงให้หลงใหล
+คิดถึงพราหมณ์สามนายที่หมายไว้ จะเป็นใครคู่สร้างยังคลางแคลง
+แต่พราหมณ์น้อยนุชน้องเป็นของหลวง ย่อมทราบทรวงสุดสิ้นไม่กินแหนง
+แต่ชายสามหญิงสี่ทีระแวง ครั้นจะแบ่งออกเป็นตัวไม่ทั่วกัน
+แต่นึกนึกตรึกตรองให้ข้องจิต ไม่ลืมคิดคร่ำครวญถึงสวนขวัญ
+พอโพล้เพล้เวลาจะสายัณห์ มาพร้อมกันสี่นางเหมือนอย่างเคย
+ปลอบประโลมพระธิดายุพาพักตร์ ให้นงลักษณ์แต่งองค์สรงเสวย
+ถึงยามค่ำเข้าบรรทมทำชมเชย บ้างรำเพยพัดวีด้วยปรีดา
+แล้วทำพูดกันกับเพื่อนว่าเดือนนี้ ฤดูดอกมาลีแล้วหนอจ๋า
+ฉันอยากใคร่ได้ดอกมะลิลา มาร้อยมาลัยถวายให้หลายพวง
+บ้างบ่นว่ามาลีที่ในสวน แก้วกุหลาบลำดวนจวนจะร่วง
+แล้วทูลแก้วเกษราธิดาดวง ไปสวนหลวงเล่นสักวันหรือขวัญตา ฯ
+๏ พระบุตรีดีใจไปสิพี่ เก็บมาลีเลือกหักให้หนักหนา
+เวลาเฝ้าเช้าฉันจะทูลลา พี่สั่งข้าหลวงเหล่าขอเฝ้าไว้ ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต��างรับคำนับน้อม แล้วขับกล่อมกลอนประดิษฐ์พิสมัย
+มะโหรีเรื่อยร้องทำนองใน วังเวงใจแจ้วเสียงเมื่อเที่ยงคืน
+ครั้นยามดึกพระธิดาไสยาหลับ จนเดือนลับเลื่อนฟ้าไม่ฝ่าฝืน
+อโณทัยใสสว่างนภางค์พื้น พี่เลี้ยงตื่นลุกมานั่งสั่งกำนัล
+บอกให้พวกขอเฝ้าเหลาไม้สอย มาเตรียมคอยข้างพลับพลาสุทธาศวรรย์
+พวกข้าหลวงล้วนเหล่าสาวสกรรจ์ ผู้ใหญ่นั้นมิให้ใครออกไปตาม
+แล้วเรียกวอช่อฟ้าเข้ามาไว้ พวกข้างในนางโขลนเป็นคนหาม
+หมากบุหรี่ที่จะไปให้เจ้าพราหมณ์ คนละสามซองซ่อนใส่หีบมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ จิตกำหนัดนึกคะนึงถึงบุปผา
+บรรทมตื่นแต่งองค์อลงการ์ ผลัดภูษาจัดจีบกลีบประจง
+ทางสะพักสไบกรองลายทองริ้ว สัมผัสผิวพระนลาฏวาดขนง
+สร้อยสังวาลบานพับประดับองค์ ดังอนงค์นางสวรรค์ชั้นโสฬส
+ครั้นเสร็จใส่ฉลองบาทแล้วยาตรย่าง กำนัลนางแวดล้อมมาพร้อมหมด
+นางสาวสาวชาววังนั่งประณต ทรงพระกลดคันสั้นกั้นกางมา
+ขึ้นปราสาททรงฤทธิ์บิตุเรศ นางก้มเกศอภิวันท์ด้วยหรรษา
+ทูลสนองสองกษัตริย์ขัตติยา ลูกจะลาออกไปเล่นอุทยาน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ แสนสวาทรับขวัญแล้วบรรหาร
+เจ้าไปสวนสอยบุปผาสุมามาลย์ มาสักพานฝากพ่อจะขอชม
+ประโลมลูกลูบหลังแล้วสั่งสอน แม้นแดดร้อนก็จงเล่นอยู่ร่มร่ม
+จะครั่นตัวมัวหมองต้องแดดลม ไปเชยชมแต่พอชื่นแล้วคืนมา
+พระมารดรสอนสั่งสี่พี่เลี้ยง ตะวันเที่ยงแล้วให้นอนเสียก่อนหนา
+ฤดูนี้ขี้มักเป็นโรคา เอาหมอยาออกไปบ้างอย่าวางใจ ฯ
+๏ พระบุตรีพี่เลี้ยงประณตน้อม ทูลลาจอมกษัตราอัชฌาสัย
+จากประสาทเสด็จหน้าพลับพลาไชย กำนัลในแห่ห้อมมาพร้อมกัน
+นางโฉมยงทรงวอสุวรรณรัตน์ พวกโขลนหามสามผลัดหัดขยัน
+สี่พี่เลี้ยงเคียงวอจรจรัล ฝูงกำนัลติดตามมาหลามทาง
+พวกผู้ชายรายเรียงอยู่ริ้วนอก ถือดาบหอกแห่ห้ามคนกีดขวาง
+เสด็จตามฉนวนกั้นในชั้นกลาง เถ้าแก่กางกั้นพระกลดให้บดบัง
+พอสายแสงสุริยามาถึงสวน ต้นลำดวนที่ประทับก็คับคั่ง
+พวกตำรวจตรวจไตรระไวระวัง ออกรายนั่งล้อมรอบเป็นขอบคัน ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงใส่ฉลองบาท ยุรยาตรนาดนวลเข้าสวนขวัญ
+พระพี่เลี้ยงเคียงคลอจรจรัล ชวนชมพรรณบุปผาระย้าย้อย
+เห็นพิกุลชวนกันขึ้นสั่นต้น ให้ดอกดวงร่���งหล่นลงผ็อยผ็อย
+พวงพะยอมหอมรื่นดูชื่นช้อย นางโฉมยงทรงสอยกระชากชัก
+พวกข้าหลวงหน่วงน้าวกิ่งสาวหยุด บ้างแย่งยุดชิงกันเก็บจนเล็บหัก
+บ้างเด็ดดอกโศกแซมแกมดอกรัก ให้ประจักษ์แจ้งเพื่อนว่าเหมือนใจ
+บ้างเด็กช่อชุมแสงมดแดงกัด เต้นตะปัดตะป่องจะร้องไห้
+บ้างเดินร้อยสร้อยสนสุมาลัย จะเอาไปฝากน้องของสำคัญ
+พระบุตรีกรีดเล็บเก็บกาหลง บรรจงทรงแซมเกล้าให้สาวสรรค์
+นางข้าหลวงน้อยน้อยสอยลูกจันทน์ ต่างชวนกันเก็บอึงคะนึงไป ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกับสามพราหมณ์พี่เลี้ยง ได้ยินเสียงอึกทึกนึกสงสัย
+ค่อยเมียงมองตามช่องบัญชรชัย เห็นนางในนับร้อยเที่ยวลอยนวล
+เจ้าพราหมณ์เชิญศรีสุวรรณให้ผันผาย ว่าดีร้ายพระธิดาออกมาสวน
+จะนิ่งอยู่อย่างนี้ก็มิควร ว่าแล้วชวนกันลงจากตำหนักจันทร์
+ค่อยลัดแลงแฝงไม้ใบชอุ่ม มาถึงพุ่มต้นลำดวนที่สวนขวัญ
+ด้วยนัดแนะสี่นางไว้อย่างนั้น ค่อยพูดกันซุบซิบกระหยิบตา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นชังไม่นั่งใกล้ ไปนั่งใต้ต้นจำปีประสีประสา
+พราหมณ์พี่เลี้ยงแลลอดสอดนัยนา ดูบรรดาสาวสาวนางชาววัง
+ล้วนลอยชายกรายกรีดทำดีดดิ้น ขัดขมิ้นเหลืองเหลือในเนื้อหนัง
+หมายว่าลับขับรำเล่นลำพัง บ้างซุ่มนั่งแนบเพื่อนเหมือนผู้ชาย
+บ้างคาดพุงนุ่งผ้าเกี้ยวคอไก่ เป็นไฝใต้เต้างามเจ้าพราหมณ์หมาย
+บ้างก็ว่าข้าหลวงยังแยบคาย เป็นเจ้านายท่านจะดีกว่านี้ครัน
+พอเห็นสี่พี่เลี้ยงเคียงซ้ายขวา พระธิดาเดินกลางดั่งนางสวรรค์
+ตะลึงหลงงงงวยไปด้วยกัน ดูผิวพรรณผ่องเหมือนดังเดือนเพ็ง
+ทั้งกายกรอ่อนละมุนพึ่งรุ่นสาว อายุราวสักสิบสี่ปีมะเส็ง
+ไม่เหลียวหลังตั้งแต่จะแลเล็ง ดูปลั่งเปล่งปลาบปลื้มลืมพริบตา ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงเมียงชม้าย เห็นสามนายนั่งซุ่มพุ่มพฤกษา
+แกล้งสั่งบ่าวสาวใช้ให้ไคลคลา เที่ยวเก็บมาลาถวายรายกันไป
+แล้วทำใบ้ไต่ถามพราหมณ์พี่เลี้ยง ว่าคู่เคียงพระบุตรีอยู่ที่ไหน
+เจ้าพราหมณ์บุ้ยปากชี้ตรงนี้ไป พี่เลี้ยงให้ซองหมากแล้วจากมา
+แกล้งชักชวนโฉมตรูยูรยาตร เที่ยวประพาสชมพรรณบุปผา
+นางโฉมยงหลงเพลินดำเนินมา พี่เลี้ยงพาเที่ยวไปจนใกล้พราหมณ์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นนั่งผินหลังนิ่ง เสียงผู้หญิงหวั่นไหวฤทัยหวาม
+ชำเลืองเห็นพระธิ��าพะงางาม ให้มีความพิศวาสจะขาดใจ
+ด้วยคู่สร้างปางหลังแล้วอย่างนั้น พอเห็นกันก็ให้คิดพิสมัย
+จนลืมองค์หลงแลตะลึงไป เหมือนนางในดุสิดาลงมาดิน
+ดูจิ้มลิ้มพริ้มเพราดังเหลาหล่อ พระทรวงศอสองขนงดังวงศิลป์
+นวลละอองสองปรางอย่างลูกอิน ช่างงามสิ้นสารพางค์สำอางองค์
+ยิ่งพินิจพิศเพ่งให้เปล่งปลั่ง ใจกำลังรุ่นหนุ่มให้ลุ่มหลง
+กระแอมพลางทางออกให้เห็นองค์ ดูโฉมยงอยู่แต่ไกลมิให้เคือง ฯ
+๏ พระบุตรีแว่วเสียงสำเนียงชม้อย เห็นพราหมณ์น้อยสีเนื้อนั้นเหลือเหลือง
+นางหลีกเลี่ยงเอียงอายชายชำเลือง ดูทรงเครื่องเหมือนพราหมณ์งามวิไล
+พอเนตรน้องต้องเนตรหน่อกษัตริย์ หวนประหวัดหวาดจิตคิดสงสัย
+องค์ระทวยขวยเขินสะเทิ้นใจ แฝงต้นไม้เมียงชม้อยคอยชายตา
+ทั้งสี่นางต่างเมินทำเดินเฉย แกล้งแหงนเงยดูดวงพวงบุปผา
+พราหมณ์พี่เลี้ยงเมียงมองเห็นสองรา ต่างก็ว่าเข้าช่องแล้วน้องเรา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นนางไปห่างพักตร์ ด้วยรสรักร้อนฤทัยดังไฟเผา
+ค่อยด้อมเดินดูองค์นางนงเยาว์ จนโฉมเฉลาเลี้ยวลับขึ้นพลับพลา
+ความอาลัยใจวาบให้ปลาบปลื้ม ตะลึงลืมหลงแลชะแง้หา
+พระบุตรีลีลาศชำเลืองมา ไม่เห็นหน้าพราหมณ์น้อยละห้อยใจ
+พระพักตร์ผ่องหมองเหมือนเดือนพยับ ด้วยจิตจับถึงมิตรพิสมัย
+ลืมบรรดาข้าหลวงพวงดอกไม้ ถอนฤทัยทุกข์ถึงคะนึงครวญ
+เจ้าพราหมณ์นี้ดีร้ายจะหมายมาด จึงองอาจแอบดูอยู่ในสวน
+สี่พี่เลี้ยงก็เห็นจะเป็นชนวน จึงแกล้งชวนมาให้พบประสบกัน
+จำจะกลับวังในได้ไต่ถาม ให้ได้ความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+จึงแสแสร้งสั่งสุรางค์นางกำนัล ไปเรียกกันมาเถิดเจ้าเราจะไป
+ครั้นเห็นสี่พี่เลี้ยงเข้าเคียงข้าง ทำหมองหมางเมินหน้าไม่ปราศรัย
+เสด็จด้วยสาวสรรค์กำนัลใน มาต้นไทรทรงวอจรจรัล
+สี่พี่เลี้ยงเคียงประคองทั้งสองข้าง ไปตามทางนอกสวนฉนวนกั้น
+ตำรวจแฝงสองข้างทางจรัล คอยป้องกันห้ามคนไปจนวัง ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ทัศนาจนลับเนตร แสนเทวษดาลดิ้นถวิลหวัง
+อุรารักหนักหน่วงเพียงทรวงพัง พระทรุดนั่งลงบนแท่นแผ่นศิลา
+คะนึงนางพลางสะท้อนถอนใจใหญ่ ทำไฉนจะได้ชิดขนิษฐา
+พี่รู้ข่าวสาวสวรรค์แต่วันมา ไม่รู้ว่ารูปร่างเจ้าอย่างนี้
+จนพี่พราหมณ์สามคนเขาชวนชัก เราตัดรักซ้ำว่าน่าบัดสี
+จะผันแปรแก้ไขไฉนดี ไม่พอที่พูดผิดคิดรำคาญ
+พระกอดเข่าเศร้าสร้อยละห้อยหวน จนหลงครวญขับลำเป็นคำหวาน
+โอ้เจ้าแก้วเกษรายุพาพาล ไม่สงสารพี่บ้างหรืออย่างไร
+เมื่อผันแปรแลพบก็หลบพักตร์ จะเห็นรักหรือไม่เห็นเป็นไฉน
+บุราณว่ามิตรจิตก็มิตรใจ จะกระไรอยู่มั่งยังไม่เคย
+พอเห็นพราหมณ์สามนายก็อายนัก พระเมินพักตร์ผินหลังแล้วนั่งเฉย
+เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มพรายภิปรายเปรย พ่อเสวยหมากเล่นก็เป็นไร
+ศรีสุวรรณผันพักตร์มาซักถาม เมื่อตะกี้พี่พราหมณ์อยู่ตรงไหน
+หมากบุหรี่ที่ซองนี้ของใคร พี่เลี้ยงให้พี่หรือจึงถือมา
+มิเสียทีฝีปากช่างฝากรัก จนรู้จักข้างในให้สลา
+เหมือนน้องนี้โฉดเขลาเบาปัญญา ไม่รู้ว่าเกี้ยวพานประการใด
+เป็นบุญน้อยพลอยพึ่งแต่บุญพี่ สูบบุหรี่กินหมากจนปากไหม้
+จะขอถามตามจริงอย่างกริ่งใจ สักเมื่อไหร่อีกเล่าเขาจะมา ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มพรายธิบายบอก เขาจะออกมาเยือนต่อเดือนหน้า
+จะห่วงใยไปเล่าไม่เข้ายา เราจะพากันไปข้างไหนดี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณรันทดถอนใจใหญ่ กลัวจะไกลพระธิดามารศรี
+จึงแสแสร้งแกล้งเขาว่าปรานี พี่จะหนีหน่ายนางเสียอย่างไร
+ถึงช้าวันฉันคงจะคอยท่า ให้เชษฐาสมจิตพิสมัย
+พลางสำรวลชวนสามพราหมณ์ครรไล เสด็จไปที่สำนักตำหนักจันทน์
+ระทวยองค์ตรงบนบรรจถรณ์ พอรอนรอนอ่อนแสงพระสุริย์ฉัน
+คิดถึงแก้วเกษราวิลาวัณย์ ให้ร้อนรัญจวนใจไม่ไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีกรุงกษัตริย์ มาถึงวังยังประหวัดถวิลหา
+เห็นเจ้าพราหมณ์งามติดนัยน์ตามา เข้าไสยายามค่ำยิ่งรำจวน
+คิดสงสารป่านฉะนี้เจ้าพราหมณ์น้อย จะอยู่คอยหรือจะไปเสียไกลสวน
+เมื่อเดินมาพอพ้นต้นลำดวน ทำแย้มสรวลเหมือนจะชวนจำนรรจา
+เหตุไฉนไม่ตรัสหรือขัดข้อง จะหนีน้องไปเสียแล้วกระมังหนา
+เป็นพราหมณ์เทศพรหมจรรย์จรัลมา หรือกษัตริย์ขัตติยาอยู่เมืองไกล
+ทำปลอมแปลงแกล้งจู่มาดูน้อง หรือจะต้องประสงค์ที่ตรงไหน
+จะมาเดียวหรือจะมาด้วยข้าไท จะกลับไปหรือจะอยู่ไม่รู้เลย
+เสียดายนักหนักทรวงดวงสมร สะอื้นอ้อนอิงแอบแนบเขนย
+ไม่แต่งองค์ทรงเล่นเหมือนเช่นเคย ลืมเสวยลืมสรงหลงรำพึง ฯ
+๏ สี่พี่เลี้ยงเมียงมองตามช่องฉาก แล้วบุ้ยปากให้กันดูด้วยรู้ถึง
+ต���างปรึกษาหารือไม่อื้ออึง เราก็พึ่งเห็นรักประจักษ์ใจ
+แต่ดูกันห่างห่างสิอย่างนี้ พระบุตรีตรอมจิตพิสมัย
+แม้นได้เรียงเคียงข้างจะอย่างไร รำคาญใจจะใคร่ปลอบให้ชอบที
+ทั้งสี่นางต่างเข้าเคียงบรรจถรณ์ ทำทูลวอนพระธิดามารศรี
+แม่เป็นไรไสยาไม่พาที หรือวานนี้ไปสวนประชวรมา
+จะเจ็บปวดเป็นไฉนก็ไม่ตรัส จะได้จัดมดหมอมารักษา
+หรือพระน้องต้องรุกขเทวา ซึ่งอยู่ค่าคบลำดวนสวนดอกไม้
+แล้วแสแสร้งแกล้งทำปรนนิบัติ ศรีสวัสดิ์สว่างจิตพิสมัย
+พระบุตรีแกล้งตรัสเหมือนขัดใจ ไฮ้อะไรนี่เล่ามาเฝ้ากวน
+จึงอยู่น้องต้องเทวดาด้วย จึงเจ็บป่วยเป็นไข้เพราะไปสวน
+พี่เคยได้ไปบนต้นลำดวน ทำกระบวนมิได้บอกออกให้ตรง
+จะสังเวยสิ่งไรจะได้จัด สารพัดสิ่งของต้องประสงค์
+หรือจะคิดติดสินบนท่านคนทรง ให้เชิญองค์อารักษ์ที่ทักทาย
+ทั้งสี่นางต่างยิ้มแล้วเยื้อนว่า จะรักษาทรามวัยเสียให้หาย
+อันต้องเทพารักษ์ขี้มักร้าย ให้กระวนกระวายละอายใจ
+จะขับกล่อมจอมขวัญให้บรรทม อย่าปรารมภ์ร้อนจิตพิสมัย
+พลางแย้มยิ้มหยิบกรับแล้วขับไป ให้ต้องในน้ำจิตพระธิดา ฯ
+๏ ว่าปางหลังยังมีเจ้าพราหมณ์น้อย โฉมแฉล้มแช่มช้อยดังเลขา
+ทั้งผิวเหลืองเรืองรองดังทองทา เที่ยวเสาะหานุชนางมาทางไกล
+เวลาค่ำน้ำค้างลงพร่างพร้อย พ่อโฉมงามพราหมณ์น้อยจะนอนไหน
+สตรีงามสามภพไม่สบใจ จะใคร่ได้ดอกฟ้าลงมาเชย
+ถ้าแม้นเหมือนหมายมาดไม่คลาดแคล้ว ดังดวงแก้วแกมทองเจียวน้องเอ๋ย
+น่าน้อยใจที่ไม่ไว้อาลัยเลย แล้วลงเอยอภิวันท์อัญชลี ฯ
+๏ พระธิดาฟังขับให้จับจิต จะปกปิดป้องปัดก็บัดสี
+จึงแสร้งว่าน่าแค้นแสนทวี น้อยหรือพี่ช่างคิดประดิษฐ์ครวญ
+เหมือนฟื้นฝอยหาตะเข็บให้เจ็บจิต สมคบคิดกันพาข้าไปสวน
+แล้วเป็นใจให้พราหมณ์มาลามลวน เห็นสมควรแล้วหรือพี่ทั้งสี่คน
+จะกราบทูลบิตุรงค์ให้ทรงซัก ใครย้อนยักแยบคายเป็นสายสน
+หรือพราหมณ์น้อยกลอยใจให้สินบน ถ้าบอกจริงจึงจะพ้นที่โทษทัณฑ์ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงรู้จักใจไม่วิตก ทำลูบอกอนิจจามาว่าฉัน
+จะบอกความตามจริงทุกสิ่งอัน เจ้าพราหมณ์นั้นเขาจะมาเป็นข้าไท
+ให้พวกพี่นี้พามาถวาย แต่ดีร้ายยังไม่เห็นเป็นไฉน
+ถ้าไล่เลียงเที่ยงแท้แน่แก่ใจ จึงจะได้ทูลความแม่ทร��มเชย
+น้อยไปหรือดื้อดึงไปถึงสวน จะแกล้งกวนก่อความเจ้าพราหมณ์เอ๋ย
+แม่เมตตาอย่าทูลฉลองเลย เหมือนทรามเชยช่วยหลังไว้ครั้งนี้
+ฉันผัดพอเช้าตรู่ประตูเปิด ฟ้าผี่เถิดจะไปว่าน่าบัดสี
+ไม่เจียมตัวกลัวเกรงพระบุตรี ทำท่วงทีเหมือนกระต่ายตะกายดิน
+มาพบแม่แต่ตัวเจ้าพราหมณ์น้อย หรือพี่พลอยองอาจประมาทหมิ่น
+แม้นจ้วงจาบหยาบช้าเป็นราคิน จะขับไปเสียให้สิ้นทั้งสี่นาย ฯ
+๏ พระธิดาได้ความว่าพราหมณ์น้อย ตามติดสอยสมจิตที่คิดหมาย
+จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสเพทุบาย สักกี่ชายนั้นฉันไม่ทันดู
+เห็นคนเดียวเที่ยวเดินเด็ดดอกรัก เป็นเชิงชักปริศนาน่าอดสู
+จะหม่อมน้องหรือหม่อมพี่ก็มิรู้ ไปถามดูเถิดอย่าซักฉันนักเลย
+มิเสียทีพี่คบพอครบถ้วน เป็นสี่ส่วนสมหน้าเจ้าข้าเอ๋ย
+อุปถัมภ์ทำคุณจนคุ้นเคย จึงล่วงเลยลามมาเป็นน่าชัง
+ถ้าพรุ่งนี้พี่ไปจะไต่ถาม จงห้ามปรามสั่งสอนหล่อนเสียมั่ง
+แม้นว่ากล่าวคราวนี้เธอมิฟัง ทำทีหลังแล้วจะทูลให้วุ่นวาย ฯ
+๏ สี่พี่เลี้ยงเบี่ยงบิดประดิษฐ์แก้ ฉันเป็นแต่จะช่วยพามาถวาย
+ที่ผิวเหลืองเรืองรองนั้นน้องชาย สมเป็นนายขอเฝ้าถึงเจ้ากรม
+แต่พราหมณ์ใหญ่ไม่งามเหมือนพราหมณ์น้อย ถ้าใช้สอยมะละกอก็พอสม
+ถึงว่าฉันคบค้าสมาคม ก็จะก้มหน้ารับอัประมาณ
+แต่อย่าให้พราหมณ์น้อยนั้นพลอยผิด เธอตั้งจิตมาเป็นข้าน่าสงสาร
+จงยกโทษโปรดไว้ใช้ราชการ เมื่อเกียจคร้านจึงค่อยลดปลดบาญชี ฯ
+๏ นางฟังคำทำเคืองชำเลืองค้อน ยังกลับย้อนยักว่าน่าบัดสี
+ถ้าขืนขัดก็อย่าเฝ้ามาเซ้าซี้ หรือเห็นดีแล้วไม่ห้ามตามอารมณ์
+แล้วสั่งให้ไขหีบหยิบสมุด นางทรงอ่านอุณรุทเมื่ออุ้มสม
+สี่พี่เลี้ยงเคียงข้างแท่นบรรทม ชวนกันชมสุรเสียงสำเนียงนาง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ ดึกกำดัดยามสองยิ่งหมองหมาง
+เผยพระแกลแลชมนภาภางค์ จันทร์กระจ่างส่องฟ้าสุราลัย
+พระดูเดือนเหมือนวงนลาฏน้อง สัมผัสผ่องพาจิตพิสมัย
+รื่นรื่นกลิ่นลำดวนรัญจวนใจ เหมือนเข้าใกล้กลิ่นนางเมื่อกลางวัน
+ให้เคลิ้มเคล้นเห็นเงาเสาตำหนัก ว่านงลักษณ์ลงขยับไปรับขวัญ
+ไฉนน้องมองเมียงอยู่เพียงนั้น ขอเชิญขวัญเนตรนั่งบัลลังก์รัตน์
+แล้วเคียงเข้าเล้าโลมนางโฉมฉาย พระกรกรายกอดเสาเข้��ถนัด
+เห็นผิดนางหมางฤทัยให้ฮึดฮัด จะใคร่ตัดเสาสับให้ยับเยิน
+ได้ยินพราหมณ์สามคนเขาหัวร่อ ในใจคอคิดอายระคายเขิน
+ทำเหลียวแลแก้เก้อไปตามเกิน ชม้ายเมินเมียงมาศาลากลาง
+แกล้งลดเลี้ยวเที่ยวเดินดูไม้ดัด สารพัดสรรใส่ในกระถาง
+พระเพ่งพิศคิดถึงคะนึงนาง ไม่เสื่อมสร่างอารมณ์สมประดี
+เสียงจักจั่นจังหรีดวะหวีดแว่ว เหมือนเสียงแก้วเกษรามารศรี
+เที่ยวผันแปรแลหาแล้วพาที ขึ้นมานี่เถิดนะเจ้าเยาวมาลย์ ฯ
+๏ ทั้งสามพราหมณ์ตามมองเห็นน้องรัก ละล่ำละลักลุ่มหลงน่าสงสาร
+เข้าเคียงข้างทางปลอบประโลมลาน พ่อเที่ยวป่านนี้ไยไม่ไสยา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นยังกำลังหลง คิดว่าองค์มิ่งมิตรขนิษฐา
+ประโลมรูปรับขวัญจำนรรจา วาสนาเราทั้งสองเคยครองกัน
+พราหมณ์หัวร่อพ่อแปลกพี่แล้วหรือ พระหดมือเมินพักตร์แล้วผินผัน
+ทำแก้เก้อเออพี่ที่ตรงนั้น ปีศาจมันหลอนข้าตาวาววาว ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ว่าน่ากลัวแล้วหัวร่อ พี่เห็นต่อจะเป็นผีสตรีสาว
+ประจำองค์อนุชามาแต่เช้า จนดึกราวสองยามมาตามกวน ฯ
+๏ เจ้าโมราว่าผีไม่มีดอก ที่หลอนหลอกนั่นแหละเงาเจ้าของสวน
+พอพรุ่งนี้พี่จะบนต้นลำดวน ให้ช่วยชวนชาววังมาดังใจ ฯ
+๏ พระฟังคำทำเมินดำเนินหนี มานั่งที่แท่นทองอันผ่องใส
+เห็นสามพราหมณ์ตามมาจึงว่าไป ประหลาดใจจริงน้องเหมือนต้องมนต์
+ให้เห็นเขาเจ้าของห้องตำหนัก มาถามทักแล้วก็หายไปหลายหน
+พี่เอ็นดูฉันด้วยช่วยกันค้น นฤมลจะมาแฝงอยู่แห่งไร ฯ
+๏ พราหมณ์ฟังเห็นยังเฟือนช่วยเตือนน้อง เจ้าของห้องมิได้มาอย่าสงสัย
+พี่บอกแล้วไม่เชื่อนั้นเหลือใจ หนักอะไรจะเหมือนรักหนักอุรา
+หลงอะไรจะเหมือนหลงทรงมนุษย์ ที่โศกสุดเศร้าแสนเสน่หา
+จนลืมตัวมัวหมองเพราะต้องตา ต้องตรึกตราตรอมจิตเพราะปิดความ
+บุราณว่าถ้าเหลือกำลังลาก ให้ออกปากบอกแขกช่วยแบกหาม
+แม้นพ่อบอกออกบ้างไม่พรางความ จะเป็นล่ามแก้ไขให้ได้การ ฯ
+๏ พระฟังปลอบชอบชื่นค่อยฝืนพักตร์ กำลังรักลืมอายหมายสมาน
+จึงว่าพี่มีปัญญาปรีชาชาญ ช่วยคิดอ่านอนุกูลอย่าสูญใจ
+เหมือนหนึ่งน้องต้องศรเสียบสลัก จะฉุดชักก็ไม่อาจจะหวาดไหว
+พี่ช่วยถอนศรโศกที่เสียบใจ น้องจะได้ผ่อนพ้นทนทรมา ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ว่าอย่าทุกข์ไปเลยพ่อ นางนกต่อของเรามีดีนักหนา
+พรุ่งนี้เช้าเขาคงจะออกมา พ่อพูดจาฉอเลาะให้เราะราย
+จะสอนสั่งสิ่งเดียวเกี้ยวผู้หญิง ถ้าถึงจริงก็มักช้าประดาหาย
+ให้หวานหวานไว้สักหน่อยค่อยสบาย นี่แยบคายเจ้าชู้แต่บูราณ
+พ่อรู้แต่งหนังสืออยู่หรือไม่ จงแก้ไขคิดกลอนอักษรสาร
+แม้นตอบต่อก็พอเห็นจะเป็นการ อันพวกฉานนี้ไม่วางนางพี่เลี้ยง
+แต่กีดขวางอย่างเดียวดอกเดี๋ยวนี้ ด้วยหญิงสี่ชายสามเป็นความเถียง
+พ่อโปรดด้วยช่วยเปรียบให้เรียบเรียง ใครจะเคียงควรคู่กับผู้ใด ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายตอบ พี่ว่าชอบชี้ทางสว่างไสว
+ทำไมกับกาพย์กลอนอย่าร้อนใจ จะว่าให้ปลื้มจิตพระธิดา
+อันชายสามหญิงสี่นี้ก็ยาก จับฉลากนั้นแลพี่ดีนักหนา
+สำรวลพลางทางหยิบกลีบจำปา เอานขาเขียนหนังสือเป็นชื่อนาง
+แล้ววางไว้ให้สามพราหมณ์พี่เลี้ยง เจ้าพราหมณ์เสี่ยงทายขอที่คู่สร้าง
+หยิบจำปามาพลิกขึ้นอ่านพลาง เจ้าวิเชียรได้นางจงกลนี
+ดูฉลากเลขาเจ้าสานน ได้โฉมตรูอุบลรัศมี
+ที่ของเจ้าโมราประภาวดี เหลือแต่ศรีสุดาน่าเสียดาย
+ต่างหัวเราะเยาะหยอกว่านอกส่วน เราก็ควรจะประมูลทูลถวาย
+แล้วสรวลเสเฮฮาประสาชาย พระยิ้มพรายอายใจด้วยไม่เคย
+จนยามสามพราหมณ์เตือนให้ไสยาสน์ พระขึ้นอาสน์อิงแอบแนบเขนย
+นึกประดิษฐ์คิดกลอนไม่นอนเลย พอลงเอยก็พอแจ้งแสงตะวัน
+ให้ปั่นป่วนชวนพราหมณ์ทั้งสามพี่ ไปอยู่ที่ต้นลำดวนในสวนขวัญ
+คอยพี่เลี้ยงแลหาปรึกษากัน เกษมสันต์สมคะเนด้วยเล่ห์ลม ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงพระธิดาเวลารุ่ง ต่างบำรุงราศีนั่งหวีผม
+ค่อยสะกิดกรีดกริบตะไกรคม แล้วนุ่งห่มต่างต่างละอย่างกัน
+เรียกบ่าวถือหีบหมากออกจากฉนวน พอถึงสวนฉายแสงพระสุริย์ฉัน
+แกล้งส่งเสียงเคียงคลอจรจรัล ทำเชิงชั้นกรีดกรายชม้ายเมียง
+พอทั้งสามพราหมณ์แลประสบพักตร์ ชิงกันทักเยาวมาลย์ประสานเสียง
+เชิญมานี่หน่อยเถิดคะพระพี่เลี้ยง ร่มพุมเรียงราบเลี่ยนเตียนสบาย ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างคำนับนั่งพับเพียบ ได้ระเบียบอยู่มิให้สไบขยาย
+แล้วต่างยิ้มแย้มพลางทางภิปราย หม่อมสบายอยู่ด้วยกันหรือฉันใด
+ฉันอยู่หลังตั้งแต่เสด็จกลับ นอนไม่หลับหลากจิตคิดสงสัย
+พ่อพราหมณ์น้อยพลอยเจ็บเป็นไข้ใจ เคราะห์กระไรร้ายรวบประจวบ��ัน
+แม้นหม่อมมีหยูกยาเมตตาด้วย เหมือนชุบช่วยชีวานุชาฉัน
+ถ้าตลอดรอดฝั่งได้ดังนั้น จะส่งขวัญข้าวหมอให้พอการ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงยิ้มพริ้มพรายชม้ายค้อน ทำเสียงอ่อนอนิจจาน่าสงสาร
+จะทูลขอหมอหลวงมาอยู่งาน แต่อาการเป็นอย่างไรจะใคร่รู้ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์น้อยนึกสะเทินแล้วเมินหน้า จะพูดจามิใคร่ได้ให้อดสู
+พี่เลี้ยงเตือนเชือนแลชำเลืองดู ต่อเป็นครู่แล้วจึงตอบว่าขอบใจ
+อันโรคของน้องนี้ไม่มีแผล ให้เป็นแต่ขัดข้องไม่ผ่องใส
+กลางคืนหนาวเช้าร้อนอ่อนฤทัย แม้นหม่อมไม่ชุบช่วยคงม้วยมิด
+ถ้าทูลขอหมอหลวงได้เหมือนว่า เห็นโรคาจะค่อยคลายสบายจิต
+แม้นแก้ไขไม่ตายวายชีวิต ไม่ลืมคิดคุณพี่ทุกวี่วัน ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างว่าน่าสงสาร ช่างอ่อนหวานวอนวิงทุกสิ่งสรรพ์
+วิบากกรรมจำเพาะเป็นเคราะห์ครัน จนพวกฉันพลอยผิดเพราะปิดบัง
+เมื่อวานนี้พระธิดาออกมาเล่น แลเขม้นเหมือนจะเถือเอาเนื้อหนัง
+จึงกริ้วโกรธกลับไปเสียในวัง แล้วตรัสสั่งให้ขอเฝ้าเข้ามาค้น
+ฉันทูลแกล้งว่าจะมาสาพิภักดิ์ นางโฉมยงทรงซักเอาเหตุผล
+ว่าลูกเมียหม่อมมีสักกี่คน ฉันก็จนจึงมาถามพ่อพราหมณ์น้อย
+แม้นพรั่งพร้อมยอมอยู่เป็นขอเฝ้า จะให้เข้าเวรไว้ได้ใช้สอย
+หรือมีห่วงบ่วงใยใครจะคอย มาหยุดพักสักหน่อยแล้วจะไป ฯ
+๏ ศรีสุวรรณชั้นเชิงฉลาดแหลม ทำยิ้มแย้มเยื้อนว่าอย่าสงสัย
+ฉันพี่น้องท้องเดียวมาเที่ยวไกล อันห่วงใยยังไม่มีทั้งสี่คน
+หมายพระนุชบุตรีเป็นที่พึ่ง คิดรำพึงสารพัดจะขัดสน
+เสด็จมาเที่ยวเล่นเห็นชอบกล นฤมลมองหาสุมาลี
+ฉันเด็ดได้ดอกรักจักถวาย นางชม้ายเมียงเมินดำเนินหนี
+เสียน้ำใจเจ็บมาแต่ราตรี เดี๋ยวนี้พี่ว่าจะช่วยค่อยชื่นใจ
+ช่วยทูลองค์พระธิดาว่าดีฉัน จะผูกพันพึ่งพักจนตักษัย
+ซึ่งโฉมยงทรงระแวงแคลงฤทัย ฉันจะให้ทัณฑ์บนไว้จนตาย
+พระว่าพลางทางตัดใบตองอ่อน มาเขียนกลอนกล่าวประโลมนางโฉมฉาย
+จนลงเอยอ่านต้นไปจนปลาย ไม่คลาดคลายถูกถ้วนแล้วม้วนตอง
+เอาโศกแซมแกมรักสลักหนาม เหมือนบอกความรักนางว่าหมางหมอง
+พี่เลี้ยงรับพับใส่ไว้ในซอง แล้วว่าน้องหวังพี่เป็นที่อิง
+ทุกวันนี้มีผ้าจำเพาะผืน ถ้ากลางคืนหนาวก็ได้แต่ไฟผิง
+ถ้าแม้นหม่อมกรุณาเมตตาจริง ช่วยว่าวิงวอ��ทูลพระธิดา
+ประทานสีที่ห่มมาชมสวน ควรมิควรขอประทานซึ่งโทษา
+แล้วถอดธำมรงค์ครุฑบุษรา ฝากถวายพระธิดาวิลาวัณย์ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงรับแหวนน้อยชม้อยยิ้ม เห็นหงิมหงิมลิ้นลมช่างคมสัน
+จึงแกล้งว่าช้าสักสองสามวัน ถ้าแม้นฉันได้ช่องจะลองทูล
+ปรารถนาผ้าผ่อนแต่เพียงนี้ เห็นท่วงทีก็จะได้คงไม่สูญ
+ค่อยอยู่เถิดฉันจะลาอย่าอาดูร ได้กราบทูลแล้วจะออกมาบอกความ
+แล้วสี่นางต่างจัดซองสลา ทอดผ้าป่าเรียงวางไว้กลางสนาม
+พลางยิ้มพรายชายตาลาเจ้าพราหมณ์ เรียกบ่าวตามกลับหลังเข้าวังใน ฯ
+๏ ขึ้นปราสาทพระบุตรีทั้งสี่นาง เข้าเคียงข้างแท่นทองอันผ่องใส
+ถวายแต่ส้มพวงดวงดอกไม้ แล้วใส่ไคล้ทูลความถึงพราหมณ์น้อย
+ไปพบที่ต้นลำดวนในสวนขวัญ ฉันรุมกันต่อว่าจนหน้าจ๋อย
+ไม่ทุ่มเถียงทำแต่แลชม้อย ช่างเรียบร้อยราบคาบไม่หยาบคาย
+ว่าที่จริงนั้นจะมาสาพิภักดิ์ ได้ดอกรักจักใคร่ได้ถวาย
+แม้นแม่ไม่เมตตาก็ท่าตาย ขอถวายชีวาไม่อาลัย
+ดูท่วงทีกิริยามารยาท มิใช่ชาติพราหมณ์เทศข้างเพศไสย
+ชะรอยหน่อกษัตรามาแต่ไกล เพราะจะใคร่เป็นขอเฝ้าเยาวมาลย์
+จะขับไล่ไปเสียให้พ้นสวน เธอคร่ำครวญวอนว่าน่าสงสาร
+จะให้อยู่ที่นี่ก็ขี้คร้าน จะโปรดปรานเป็นไฉนจะใคร่รู้ ฯ
+๏ พระบุตรีฟังเล่าก็เศร้าสร้อย กลัวโฉมงามพราหมณ์น้อยจะอดสู
+เธอแก้ไขไม่เป็นน่าเอ็นดู จึงว่าพี้นี้ไปขู่เขาทำไม
+เป็นชีพราหมณ์หยามหยาบก็บาปปาก เพระพวกมากเธอจึงต้านทานไม่ไหว
+ซึ่งพี่ว่าเป็นกษัตริย์สันทัดใจ คิดสำคัญฉันใดจะใคร่ฟัง
+ว่าจู้จี้ขี้คร้านฉานสงสัย หรือว่าใครกล่าวขวัญถึงฉันมั่ง
+เล่าแถลงแจ้งจิตอย่าปิดบัง จะขอฟังลิ้นลมคารมพราหมณ์ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงฟังโฉมยงเจ้าทรงซัก ทำเยื้องยักยำเยงเหมือนเกรงขาม
+แล้วแกล้งว่าอดสูดูไม่งาม เป็นควันวามกลัวจะปิดไม่มิดเปลว
+ถ้าทราบถึงบิตุรงค์ให้ลงโทษ เสียประโยชน์หญ้าแพรกจะแหลกเหลว
+ซึ่งเห็นความว่ามิใช่เป็นไพร่เลว เพราะองค์เอวอ้อนแอ้นระโอดองค์
+ช่างระทวยสวยทรงสังวาลรัตน์ เครื่องกษัตริย์สุริย์ชาติราชหงส์
+นึกจะทูลโฉมงามแต่ตามตรง กลัวจะทรงกริ้วโกรธลงโทษทัณฑ์ ฯ
+๏ พระธิดาว่าน้อยไปหรือพี่ พูดเช่นนี้น่าเบื่อไม่เชื่อฉัน
+ทำย้อนยอกหลอกลวงเพราะหวงกัน เถิดเช่นนั้นแล้วก็ไม่พอใจฟัง
+ฉวยบุปผามาลีขยี้ทิ้ง พี่เลี้ยงชิงไปเสียสิ้นก็ผินหลัง
+ทั้งสี่นางต่างเข้าเคียงบัลลังก์ แล้วว่าตั้งแต่นี้ไปฉันไม่พราง
+ถึงตื้นลึกหนักเบาจะเล่าแจ้ง อย่านึกแหนงเลยพระน้องจะหมองหมาง
+เจ้าพราหมณ์น้อยนึกถึงคะนึงนาง วันนี้ร่างเรื่องสารให้ฉานมา
+กับธำมรงค์วงน้อยเพชรรัตน์ เป็นกษัตริย์แล้วนะแม่แน่หนักหนา
+แล้วหยิบของสองสิ่งที่ซ่อนมา ทูลถวายพระธิดาพะงางาม ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงหยิบใบตองอ่อน เห็นโศกซ้อนแกมรักสลักหนาม
+ก็แจ้งจิตปริศนาปัญญาพราหมณ์ แกล้งนิ่งความคลี่สารออกอ่านพลัน
+ในสารศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ บุรีรัตนามหาศวรรย์
+สวาทหวังพระธิดาวิลาวัณย์ สู้เดินดั้นดงแดนแสนกันดาร
+พยายามข้ามมหามหรณพ หวังประสบวรนุชสุดสงสาร
+มาอาศัยในสวนอุทยาน บุญบันดาลดลจิตพระธิดา
+เผอิญให้โฉมงามทรามสวาท มาประพาสชมพรรณบุปผา
+พี่ยลยอดเยาวเรศเกษรา ช่างโสภานิ่มน้องละอองนวล
+ประไพพริ้มนิ่มน้อยกลอยสวาท ดังนางในไกรลาสมาเล่นสวน
+เสด็จกลับลับไปให้รัญจวน เฝ้าอักอ่วนอาวรณ์ร้อนฤทัย
+ด้วยยามยากจากเมืองมามุ่งหมาย ดังกระต่ายเต้นแลดูแขไข
+ครั้นเดือนดับลับเหลี่ยมเมรุไกร โอ้อาลัยเหลือแลชะแง้คอย
+เหมือนอกพี่ที่แสนเสน่ห์นุช เห็นสูงสุดที่จะได้สิ่งใดสอย
+ถ้าได้ดวงดอกฟ้าลีลาลอย ก็จะค่อยประคองนวลสงวนเชย
+จึงแต่งสารเสี่ยงทายถวายแหวน ใบตองแทนแผ่นทองพระน้องเอ๋ย
+ถ้าแม้นมาตรชาติก่อนเป็นคู่เคย ขอให้เผยพจนารถประภาษมา
+แม้นแม่ไม่อนุกูลสูญสวาท เห็นสิ้นชาติชีวังจะสังขาร์
+จะเอากรุงรมจักรนัครา เป็นป่าช้าสุมเพลิงเชิงตะกอน
+ขอเชิญนุชบุตรีปรานีสนอง อย่าหม่นหมองหมางรักในอักษร
+ช่วยชี้ชอบตอบถ้อยสุนทรวอน ให้วายร้อนที่วิตกในอกเอย ฯ
+๏ พี่เลี้ยงฟังอ่านสารหวานเสนาะ ช่างฉอเลาะเหลือดีเจ้าพี่เอ๋ย
+ไม่หยามหยาบราบเรียบช่างเปรียบเปรย พระน้องเอ๋ยทรงตอบให้ชอบกล
+แล้วว่าโศกแซมรักสลักหนาม ของพ่อพราหมณ์ทำมาน่าฉงน
+ทำซักไซ้ไต่ถามทั้งสามคน นฤมลหมางเมินสะเทิ้นที
+ว่าไม่รู้หรือขาปริศนาพราหมณ์ เขาบอกความโศกสลักว่ารักพี่
+นางหยิบแหวนมาดูรู้ว่าดี น้ำมณีใสสุดบุษรา
+เอาสวมใส่นิ้วนางพลางดำรัส เพชรรัตน์วงนี้ดีหนักหนา
+น��องจะขอซื้อไว้ให้ราคา เป็นเงินตราสักเท่าไรไม่เสียดาย
+แต่เพลงยาวหยาบช้าฉันน่าแค้น จะตอบแทนเสียให้สมอารมณ์หมาย
+พลางคลี่สารอ่านซ้ำคำภิปราย แล้วบ่นว่าน่าอายอดสูใจ ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างปลอบตอบสมร เธอทุกข์ร้อนเล่าแจ้งแถลงไข
+ชอบมิชอบตอบเล่นก็เป็นไร ไว้อาลัยล่อลวงดูท่วงที
+อันธำมรงค์วงนั้นฉันถวาย ไม่ซื้อขายขอเปลี่ยนภูษาศรี
+ที่ทรงไปอุทยานเมื่อวานนี้ เหมือนให้พี่ผ่อนพ้นทนทรมา
+นางโฉมฉายอายใจทำไขสือ พี่รักหรือจะให้ห่มให้สมหน้า
+แต่จะขอคำมั่นจงสัญญา อย่าเอาผ้าฉันไปให้ใครเลย
+แล้วเปลี่ยนเปลื้องริ้วทองออกกองไว้ ฉันห่มไปผืนนี้แหละพี่เอ๋ย
+พี่เลี้ยงรับพับจีบแล้วชมเชย เป็นบุญเคยทำไว้เห็นไม่ตาย
+ถึงน้ำค้างพร่างพรมแลลมว่าว อนาถหนาวห่มผ้าก็ท่าหาย
+นางโฉมยงยิ้มเมินสะเทิ้นอาย ค่อยเลียบชายถามไถ่มิให้ดัง
+ครั้นค่ำลงทรงกลอนอักษรสนอง เขียนจำลองลงแผ่นกระดาษหนัง
+ให้หักใบเต่าร้างที่กลางวัง มาห่อทั้งดอกรักอักขรา ฯ
+๏ พอรุ่งแจ้งแสงทองส่องสว่าง ทั้งสี่นางนุ่งสุหรัดแล้วผัดหน้า
+เอาสารซ่อนใส่กลีบในหีบงา กับทั้งผ้ากรองทองของสำคัญ
+ร้องเรียกหาข้าสาวแต่เช้าตรู่ ออกประตูเดินด่วนไปสวนขวัญ
+พอประสบพบพราหมณ์อยู่พร้อมกัน ศรีสุวรรณยิ้มย่องแล้วร้องเชิญ
+พวกพี่เลี้ยงเรียงนั่งริมต้นแก้ว คำนับแล้วยิ้มพรายระคายเขิน
+กำลังฉันหิวโหยแต่โดยเดิน พอเชื้อเชิญชื่นใจกระไรเลย
+แต่ก่อนไซร้ไม่เห็นเหมือนเช่นนี้ มิพอที่หนีนั่งเอนหลังเฉย
+ทั้งสี่นางต่างหัวเราะทำเยาะเย้ย พลางเปรียบเปรยบอกความเจ้าพราหมณ์พลัน
+ธำมรงค์วงนั้นฉันถวาย นางโฉมฉายซักไซ้จนไก่ขัน
+จึงประทานกรองทองของสำคัญ เป็นรางวัลที่ที่พ่อมาสาพิภักดิ์
+แล้วเปิดหีบหยิบของออกส่งให้ จะลาไปก่อนแล้วคะธุระหนัก
+ทั้งสามพราหมณ์ตามส่งด้วยจงรัก แล้วชวนชักนารีทั้งสี่คน
+เที่ยวชมสวนชวนเก็บบุปผชาติ เดียรดาษดอกดวงเป็นพวงผล
+ดอกชงโคโยทะกาเจ้าสานน ช่วยเก็บให้นางอุบลบังอร
+เจ้าโมรากรีดเล็บเก็บจำปี ให้ประภาวดีศรีสมร
+เจ้าวิเชียรเก็บกระถินกลิ่นขจร กับพุดซ้อนตามส่งให้จงกล
+ศรีสุดานั้นไม่ได้ดอกไม้ด้วย ดูเขินขวยคิดเห็นไม่เป็นผล
+นางค้อนเพื่อนเคืองพราหมณ์ทั้งสามคน ออกเ��ินบ่นเบือนหน้าไม่พาที
+ทั้งสามพราหมณ์ตามเด็ดดอกไม้ให้ นางแค้นใจฉวยฉีกแล้วหลีกหนี
+นางประภาอุบลจงกลนี ต่างยินดีเดินกรายเที่ยวร่ายไป ฯ
+๏ พี่เลี้ยงพราหมณ์ตามนางไม่ห่างเหิน แล้วหยอกเอินรอเรียงเข้าเคียงไหล่
+เห็นลับลับจับต้องทำลองใจ นางผลักไสข่วนหยิกทำพลิกแพลง
+ศรีสุดาหน้าเง้าเที่ยวเซ้าซี้ จะอยู่นี่แล้วหรือเจ้าจึงเฝ้าแฝง
+เที่ยวเก็บเล็มเต็มห่อให้พอแรง ยังจะแกล้งชักช้าน่ารำคาญ
+ทั้งสามนางต่างว่าน่าหัวร่อ เพราะไม่พอจึงได้วุ่นเที่ยวงุ่นง่าน
+อย่าเปรียบเปรยเลยแน่แม่แหพาน จะต้องการก็มาเอาของเราไป
+ศรีสุดาว่าเจ้าเอาเถิดแม่ ข้าเป็นแต่นอกส่วนไม่ควรได้
+จงแบ่งปันกันชมให้สมใจ ดิฉันไม่ชิงช่วงอย่าหวงกัน
+คอหอยเดียวเจียวหม่อมช่างพร้อมหน้า ออกรุมท้าคารมล้วนคมสัน
+ยังอยู่อีกไหนเล่าหรือเท่านั้น มาช่วยกันเถียงเล่นก็เป็นไร
+น่าเจ็บอกยกแรกสิแปลกเพื่อน จะตักเตือนฉุดลากไม่อยากไหว
+เจ้าค่อยอยู่เถิดข้าจะลาไป มาเรียกหาข้าไทแล้วไคลคลา
+ทั้งสามนางต่างว่าต่อหน้าพราหมณ์ คงเกิดความแล้วนะแม่แน่หนักหนา
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะหลงด้วยมาลา พระธิดารู้เรื่องจะเคืองครัน ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ว่าน่าแสนสงสารน้อง ถ้าแม้นต้องโทษพี่จะทำขวัญ
+เอ็นดูด้วยช่วยกระเตื้องที่เรื่องนั้น ให้ถึงกันเสียรู้แล้วเถิดแก้วตา
+ทั้งสามนางต่างว่าอย่าปรารภ จะให้สบสมมาดปรารถนา
+น่ารำคาญป่านนี้ศรีสุดา จะไปว่าอย่างไรที่ในวัง
+ค่อยอยู่เถิดฉันจะลาช้าไม่ได้ จะสงสัยซ้ำร้ายเมื่อภายหลัง
+แล้วลุกมาหาบ่าวพวกชาววัง ไม่รอรั้งรีบไปจะให้ทัน ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามนายสบายจิต ผู้หญิงติดต่างชวนกันสรวลสันต์
+บ้างบ่นว่าถ้าแม้นมิกีดกัน จะได้ฉันหวานหวานสำราญใจ
+แล้วยิ้มพรายบ่ายหน้ามาหาน้อง เห็นห่มกรองกริ่มจิตพิสมัย
+เข้าเคียงข้างต่างว่าผ้าสไบ ข้าจำได้แน่นักประจักษ์ตา
+นางโฉมยงทรงห่มมาชมสวน ยังหวนหวนหอมกรุ่นอุ่นหนักหนา
+พลางหัวเราะเยาะหยันจำนรรจา ไหนสาราเล่าพ่อจะขอชม ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มเยื้อนสนอง วันนี้น้องได้แต่ผ้าออกมาห่ม
+ส่วนพี่พราหมณ์ตามติดได้ชิดชม ต่อจะสมปรารถนาจึงช้านาน
+สำรวลพลางทางหยิบกระดาษหนัง พี่จะฟังหรือกลอนอักษรสาร
+คำคารมสมทรงของนงคราญ แล้วทรงอ่านให้สามเจ้าพราหมณ์ฟัง ฯ
+๏ ศุภสารฉานสนองใบตองอ่อน ซึ่งวิงวอนว่าไม่ขาดสวาทหวัง
+ก็ขอบใจไมตรีดีกว่าชัง ไม่ปิดบังบอกวงศ์พงศ์ประยูร
+อันบุรีรัตนามหาศวรรย์ สารพันโภไคยทั้งไอศูรย์
+แสนสมบัติสตรีบริบูรณ์ ย่อมเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลา
+ไฉนต้องท่องเที่ยวแสวงคู่ น่าอดสูเสียเดชพระเชษฐา
+ซึ่งเสี่ยงทายหมายมาดสวาทมา มิเมตตาชีวันจะบรรลัย
+ทั้งรำพันสรรเสริญเห็นเกินนัก ถึงจะรักก็ไม่รักจนตักษัย
+ที่ข้อนั้นครั้นจะเชื่อก็เหลือใจ เขาว่าไว้หวานนักก็มักรา
+ถ้ารักนักมักหน่ายคล้ายอิเหนา ต้องจากเยาวยุพินจินตะหรา
+แม้นพระองค์ทรงเดชเจตนา จงตรึกตราตรองความตามบุราณ
+เสด็จกลับกรุงไกรไอศวรรย์ จึงจัดสรรทูตถือหนังสือสาร
+มาทูลองค์ทรงศักดิ์จักรพาล โปรดประทานก็จะได้ดังใจจง
+ซึ่งจะลอบชอบชิดพิสมัย เห็นจะไม่เหมือนจิตคิดประสงค์
+ทูลแถลงแจ้งความแต่ตามตรง พระโฉมยงอย่าได้อางขนางเอย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังนั่งชมว่าคมสัน ดูเชิงชั้นชูเชิดไม่เปิดเผย
+พ่อคิดปลอบตอบความนางทรามเชย ให้หลงเลยลอยฟ้าลงมามือ ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางถามทั้งสามพี่ รักเต่าร้างอย่างนี้ห่อหนังสือ
+ฉันแคลงจิตปริศนาช่วยหารือ จะรักหรือว่าจะร้างเป็นอย่างไร ฯ
+๏ เจ้าโมราว่าพ่อให้ดอกรัก นางนงลักษณ์ตอบความตามสงสัย
+ว่าสมรักแล้วจะร้างให้ห่างไป พ่อแก้ไขคิดปลอบให้ชอบที ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่าปัญญาว่อง เห็นถูกต้องปริศนาปัญญาพี่
+จะตอบความทรามวัยอย่างไรดี แกล้งเซ้าซี้ซักถามทั้งสามชาย ฯ
+๏ ฝ่ายนารีศรีสุดามาถึงวัง ยังกำลังดาลเดือดไม่เหือดหาย
+เข้าในห้องตรองตรึกให้นึกอาย โอ้อกกูผู้ชายไม่ชอบใจ
+เสียแรงแต่งแป้งขมิ้นสิ้นสักพ้อม น้ำมันหอมน้ำมันดิบสักสิบไห
+ไหนจะสู้ทนเจ็บให้เก็บไร ค่าตะไกรของเขาถึงสลึงเฟื้อง
+ผู้ชายไม่ชอบตาไม่น่าแต่ง เอาเครื่องแป้งทิ้งขว้างเสียงปร่างเปรื่อง
+ทุบตลับเล็กน้อยต่อยขวดเฟือง ให้แค้นเคืองสามพราหมณ์กับสามนาง
+มิคลึงเคล้าเล้าโลมอยู่แล้วหรือ สนุกมือแล้วไม่มีที่กีดขวาง
+คิดจะใคร่ไปฟ้องก็ต้องค้าง จะอำพรางปิดงำไว้ทำไม
+หุนโมโหโกรธาทำหน้าเง้า เข้าไปเฝ้าพระธิดาอัชฌาสัย
+นางกษัตริย์ตรัสถามเป็นความใน เป็นกระไรเร็วมาก���่าทุกวัน
+พี่ประภาจงกลอุบลเล่า เชือนไปไหนไม่เข้ามาหาฉัน
+ศรีสุดาว่าสามนางงามนั้น ยังผูกพันอยู่กับพราหมณ์ทั้งสามนาย
+แต่คอยท่ากว่าสามหม้อข้าวสุก ไปเที่ยวซุกซ่อนเร้นไม่เห็นหาย
+ครั้นตามเตือนกลับว่าให้น่าอาย ช่างทำขายบาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงฟังให้คั่งแค้น จึงว่าแสนสารพัดจะบัดสี
+ถ้าว่าเป็นอย่างนั้นแล้ววันนี้ ให้ฟ้าผี่เถิดสินะไม่ละกัน
+แล้วซักไซ้ศรีสุดาว่าให้แน่ หรือเป็นแต่พูดเล่นพอเห็นขัน
+ถ้าจริงจังดังว่าสารพัน อย่ากลับคืนยืนยันให้มั่นคง ฯ
+๏ ศรีสุดาว่าฉันไม่กลอกกลับ ประภากับโมราต้นกาหลง
+อุบลกับสานนต้นประยงค์ วิเชียรจงกลซุ่มพุ่มแกแล
+เจ้าผู้ชายเคียงข้างนางผู้หญิง ทำอ้อยอิ่งอ่อนคอประจ๋อประแจ๋
+จนโอ้โลมแล้วเป็นไรจะไม่แท้ ถ้าพูดแก้แล้วจะใส่เสียให้เยิน ฯ
+๏ พระบุตรีเห็นจริงทุกสิ่งสิ้น ยิ่งขุ่นคิ่นคิดอายระคายเขิน
+จะหาญหักนักเล่าเขาคนเดิน นางนิ่งเมินพักตราไม่พาที ฯ
+๏ ฝ่ายสามนางกัลยามาถึงวัง ตรงขึ้นยังปรางค์มาศปราสาทศรี
+เข้าเฝ้าองค์นงนุชพระบุตรี เห็นเทวีค้อนเคืองชำเลืองแล
+ก็รู้แน่ว่าเขาฟ้องจะต้องถาม แกล้งยกความศรีสุวรรณประกันแก้
+พ่อพราหมณ์น้อยน่าชังทำรังแก จะมาแต่ไหนไหนมิให้มา
+เฝ้าซักไซ้ไต่ถามไม่รู้จบ ประเดี๋ยวรบให้ช่วยทูลวุ่นนักหนา
+แล้วเที่ยวเด็ดดอกระกำกับจำปา ถวายมาตามจนคนเข็ญใจ ฯ
+๏ พระบุตรีฟังความเจ้าพราหมณ์น้อย ให้ละห้อยหวนคิดพิสมัย
+ที่กริ้วโกรธกลับลืมด้วยปลื้มใจ ยิ้มละไมในหน้าแล้วพาที
+ฉันกินน้ำสำลักถึงสามหน เพราะมีคนนินทาน่าบัดสี
+ไม่รู้แล้วเลยเฝ้าแต่เซ้าซี้ เธอสั่งพี่เข้ามาว่ากระไร ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างตอบให้ชอบชื่น เธอว่าคืนนี้นอนไม่หลับใหล
+คิดคะนึงถึงสร้อยสุมาลัย ทำไฉนจะได้เฝ้าเยาวมาลย์
+แล้วก็ว่าถ้าแม้นมิโปรดช่วย จะมอดม้วยมรณาน่าสงสาร
+แม้นมาได้ก็จะมาพยาบาล ช่วยอยู่งานนวดฟั้นให้บรรทม
+ทั้งรำพันสรรเสริญว่ารูปโฉม งามประโลมควรถนอมเป็นจอมสนม
+ทั้งสามนางต่างคิดประดิษฐ์ประดม ด้วยเล่ห์ลมลวงล่อให้พอคลาย ฯ
+๏ ศรีสุดานั่งอยู่นั่นกลั้นไม่ได้ เขาร่ำไรเรื่องพราหมณ์จนความหมาย
+นางโฉมยงหลงเชื่อเบื่อจะตาย ให้วุ่นวายว่านี่แน่อย่าแปรปรวน
+เจ้าพราหมณ์น้อย��่อนห้ามหรือพราหมณ์ใหญ่ เข้าเคียงไหล่โลมนางอยู่กลางสวน
+ทำเกลียวกลมสมยอมซ้อมสำนวน มาก่อกวนเกาแก้ที่แผลคัน
+สมคะเนเล่ห์กลแม่คนโปรด ถึงกริ้วโกรธกลับหยุดสุดขยัน
+สามพี่เลี้ยงเถียงทุ่มช่วยรุมกัน เออกระนั้นฉันแลช่างแก้ตัว
+จะมีชู้ผู้ชายเขาไม่เกี้ยว จึงโกรธเกรี้ยวโกรธาเป็นบ้าผัว
+แม่คนดีศรีผ่องไม่หมองมัว ข้าคนชั่วช่างข้าอย่าว่าเลย ฯ
+๏ ศรีสุดาเดือดใจดั่งไฟสุม ชะช่างรุมกันแก้อุแม่เอ๋ย
+ข้ารูปชั่วจึงผู้ชายไม่หมายเชย อย่าเปรียบเปรยเลยเจ้าข้าเข้าใจ
+เจ้ารูปงามสามนางสำอางโฉม จะโอ้โลมเล่นประชันกันก็ได้
+ล้วนร่วมรักร่วมรู้คู่ฤทัย ไม่ถึงใจก็เห็นเจียนจะเปลี่ยนตัว ฯ
+๏ พระบุตรีกริ้วกราดตวาดว่า นี่ใครหามาให้พี่ตีหมากผัว
+เฝ้าหวงหึงอึงไปช่างไม่กลัว ไม่มีชั่วตัวดีทั้งสี่คน
+อย่าทะเลาะกันที่นี่ให้มี่ฉาว ไปว่ากล่าวถากถางกันกลางถนน
+เหมือนไก่เห็นตีนงูเขารู้กล มาพลอยปนแปดข้าน่ารำคาญ ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างคนเห็นกริ้วโกรธ ทูลขอโทษโทษาไม่ว่าขาน
+ศรีสุดายังไม่เหือดที่เดือดดาล ต้องรุกรานร้องไห้ฟายน้ำตา
+จะพูดจริงเป็นเท็จเข็ดแล้วแม่ เถิดตั้งแต่นี้ไปฉันไม่ว่า
+ถึงใครใครจะทำให้ตำตา ไม่พูดจาให้ทราบหลาบจนตาย
+แล้วแหวกม่านคลานออกมานอกฉาก ยังคันปากยิบอยู่ไม่รู้หาย
+เข้าในห้องหมองใจไม่สบาย เอามือก่ายพักตร์นอนสะท้อนทุกข์
+คิดถึงพราหมณ์สามนายที่หมายมาด มาแคล้วคลาดคลั่งใจไม่เป็นสุข
+ให้หนาวหนาวร้อนร้อนนอนแล้วลุก ประเดี๋ยวจุกประเดี๋ยวจับไม่หลับเลย ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ โทมนัสนึกนิ่งพิงเขนย
+สงสารพราหมณ์ความค้างจะห่างเชย โอ้อกเอ๋ยอาภัพอัประมาณ
+ให้คิดแค้นเคืองสี่นางพี่เลี้ยง มาทุ่มเถียงทำฉาวให้ร้าวฉาน
+จะได้ใครไปแทนแสนรำคาญ เยาวมาลย์ไม่สบายมาหลายวัน ฯ
+๏ พอเดือนยี่มีผู้ถือหนังสือบอก ชาวด่านนอกนคราพนาสัณฑ์
+ทั้งเหนือใต้ฝ่ายปัจจิมมาพร้อมกัน บังคมคัลทูลท้าวเจ้าพารา
+ว่าบัดนี้ท้าวอุเทนเกณฑ์ทหาร เป็นสามด้านข้าศึกฮึกหนักหนา
+พวกนายด่านบ้านนอกบอกเข้ามา แล้ววันทาทูลแถลงแจ้งคดี
+หนังสือบอกปากน้ำว่ากำปั่น สักห้าพันพลชวากะลาสี
+มาทอดสู้อยู่ตรงท่าหน้าธานี ห่างสักสี่สิบเส้นพอเห็นกัน
+ข้างฝ่ายเหนือบอกว่าปัจจามิตร พวกฝรั่งอังกฤษกับมักกะสัน
+ล้วนขี่ม้าห้าหมื่นพื้นฉกรรจ์ เข้าบุกบั่นตีบ้านด่านดงมา
+อันโยธามาทางตะวันตก กระบวนบกแบกพื้นล้วนปืนผา
+มลายูสุระตันวิลันดา ตีเข้ามาในด่านชานบุรี ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ ฟังอำมาตย์ทูลฉลองให้หมองศรี
+จึงตรัสสั่งทั้งสองเสนาบดี เร่งเตรียมกรีธาพลสกลไกร
+เป็นสามทัพเกณฑ์กองละสองหมื่น ให้ถือปืนถ้วนทั่วทุกตัวไพร่
+ไปรบรับทัพแขกให้แตกไป อย่าให้ไพรีรุกบุกเข้ามา
+ที่ปากน้ำสำคัญอยู่แห่งหนึ่ง เอาโซ่ขึงค่ายคูดูรักษา
+ให้ลากปืนป้อมฝรั่งขึ้นจังกา คอยยิงข้าศึกให้บรรลัยลาญ
+แล้วเกณฑ์ไพร่ในเมืองขึ้นหน้าที่ พวกมนตรีตรวจตราโยธาหาญ
+ตำแหน่งไหนใครขาดราชการ กูจะผลาญชีวันให้บรรลัย ฯ
+๏ เสนารับอภิวาทกรุงกษัตริย์ มาเร่งรัดเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ครั้นพร้อมเสร็จยกทัพขับกันไป คอยชิงชัยชาวชวามลายู
+พวกรักษาหน้าที่สักสี่หมื่น ประจุปืนน้อยใหญ่ใส่ดินหู
+บ้างขึ้นป้อมล้อมวังนั่งประตู มิให้ผู้คนเข้าละเล้าละลุม
+เที่ยวร้องป่าวชาวอาณาประชาราษฎร์ สั่งให้กวาดครอบครัวเข้ามั่วสุม
+ทั้งเหนือใต้ไพร่ฟ้ามาประชุม ตั้งชุมชนแน่นไปในกำแพง
+พวกผู้ดีมีทรัพย์แลสิ่งของ เอาเงินทองใส่ถังเที่ยวฝังแฝง
+ทั้งเอมโอชโภชนาราคาแพง ทุกเขตแขวงธานีไม่มีสบาย ฯ
+๏ ฝ่ายสุรางค์นางนาฏในราชฐาน แต่ทราบสารศึกใหญ่ก็ใจหาย
+หลวงแม่เจ้าท้าวนางทั้งขรัวนาย เที่ยวยักย้ายข้าวของทำกรองกรอย
+พระญาติวงศ์พงศาคณาสนม ทุกหมู่กรมตรอมอุราทำหน้าจ๋อย
+ไม่ผัดหน้าทาน้ำมันกันไรรอย แต่เศร้าสร้อยโศกาทุกนารี
+บ้างพูดกันว่าฉันเองอกจะแตก กลังแต่แขกเช่นเขาว่ากะลาสี
+มันจับได้จะไปฆ่าผ่าเอาดี ไปเขียนสีผ้าลายลูกตายจริง
+บรรดาเหล่าสาวสวรรค์ให้ครั่นคร้าม คิดไปตามวิสัยน้ำใจหญิง
+บ้างไปบอกเพื่อนรักที่พักพิง เราอย่าทิ้งกันหนอจนมรณา ฯ
+๏ สงสารองค์นงลักษณ์อัคเรศ แต่แจ้งเหตุให้วิโยคโศกหนักหนา
+รีบครรไลไปปราสาทราชธิดา เข้ากอดแก้วเกษราโศกาลัย
+โอ้ลูกน้อยกลอยจิตเจ้าแม่เอ๋ย กรรมเจ้าเคยสมสร้างแต่ปางไหน
+กษัตริย์อื่นหมื่นแสนทุกแดนไตร มาขอเจ้าท้าวก็ไม่เป็นไมตรี
+ทำจนให้อ้ายแขกที่แปลกชาติ มามุ่งมาดหมายประโลมแม่โฉมศรี
+ไม่ให้ปันมันมาจะราวี ชาวบุรีร้อนใจดังไฟกาฬ
+แม่กลัวพระบิตุรงค์จะส่งเจ้า ไปให้เขาต่างประเทศเขตสถาน
+เช่นนั้นแน่แม่หมายจะวายปราณ แต่สงสารสายใจจะไกลกัน
+กันแสงพลางต่างสะอึกสะอื้นไห้ กำนัลในใหญ่น้อยพลอยโศกศัลย์
+ทั้งองค์แก้วเกษราวิลาวัณย์ นางก้มกันแสงให้พิไรทูล
+ถึงสุดคิดบิตุรงค์จะส่งลูก จะไปผูกคอตายให้หายสูญ
+ไม่ขอพบคบแขกแปลกประยูร แล้วนางพูนเทวษร่ำระกำใจ
+พระมารดรสอนธิดาว่าเจ้าแม่ จงอยู่แต่ปรางค์ปราอย่าไปไหน
+หมั่นสวดมนต์บ่นภาวนาไป ให้พ้นภัยพวกพาลชาญฉกรรจ์
+แม่จะไปเฝ้าองค์พระทรงเดช ให้แจ้งเหตุทุกข์ร้อนได้ผ่อนผัน
+พลางจุมพิตธิดาวิลาวัณย์ แล้วโศกศัลย์เสด็จมายังสามี ฯ
+๏ สงสารแก้วเกษราสุดาสมร ครั้นมารดรจากห้องให้หมองศรี
+กลัวจะต้องตกไปแก่ไพรี นางเข้าที่ไสยาโศกาลัย
+คิดคะนึงถึงพราหมณ์ทรามสวาท ใจจะขาดเสียด้วยคิดพิสมัย
+ได้ตอบสารการรักประจักษ์ใจ จะจำไกลเนตรน้องเพราะกองกรรม
+พอรู้ข่าวข้าศึกจะนึกพรั่น เพราะหมายมั่นไม่มีที่อุปถัมภ์
+จะหนีไปไม่สั่งมั่งสักคำ หรือจะจำคิดอ่านประการใด
+จึงเรียกสี่พี่เลี้ยงมาเคียงข้าง แล้วว่าพี่สี่นางจะทำไฉน
+แม้นสุดฤทธิ์บิตุรงค์จะส่งไป น้องนี้ไม่ขออยู่จะสู้ม้วย ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างประโลมโฉมเฉลา แม้นแม่เจ้าวอดวายจะตายด้วย
+ต่างครวญคร่ำกำสรดระทดระทวย ใครจะช่วยแม่ได้ก็ไม่มี
+จำจะไปไต่ถามเจ้าพราหมณ์น้อย ยังติดสอยคอยครวญอยู่สวนศรี
+ซึ่งสาราว่าสวาทแสนทวี ประเดี๋ยวนี้จะคิดอ่านประการใด
+แต่ประตูผู้คนเขาค้นคว้า จะไปมาซ่อนเร้นเห็นไม่ได้
+ว่าโฉมยงจะประสงค์สุมาลัย ใช้ออกไปเป็นรับสั่งจึงบังควร ฯ
+๏ พระบุตรีศรีสวัสดิ์จึงตรัสว่า กระนั้นพี่ศรีสุดาจงไปสวน
+แล้วซักไซ้ไต่ถามตามกระบวน ให้ถี่ถ้วนด่วนมาอย่าช้าที ฯ
+๏ ศรีสุดาดีใจเข้าในห้อง เปิดคันฉ่องส่องเสยเกศีหวี
+แล้วผัดหน้าทาแป้งแต่งอินทรีย์ ให้ทาสีถือกระจาดแล้วนาดนวล
+บอกกับชายนายประตูผู้กำกับ บัดนี้รับสั่งใช้ให้ไปสวน
+นางโฉมยงจะประสงค์ดอกลำดวน บอกแล้วด่วนรีบรุดไปอุทยาน
+พอเห็นหน่อกษัตริย์สามพราหมณ์พี่เลี้ยง มายืนเคียงคอยท่าน่าสงสาร
+จึงหยุดยั้งนั่งประณตบทมาลย์ ไม่ว่าขานค้อนพราหมณ์ทั้งสามคน
+แล้วเสแสร้งแจ่งข้อหน่อกษัตริย์ ถ้าคิดปัดเสียแล้วเห็นไม่เป็นผล
+บัดนี้ท้าวอุเทนเขาเกณฑ์พล มาประจญจะให้ส่งองค์ธิดา
+ทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ต้องจัดทัพ ไปตั้งรับรบพุ่งยุ่งหนักหนา
+ถ้าเพลี่ยงพล้ำจำส่งองค์พะงา กัลยาหมายมั่นจะบรรลัย
+จึงใช้ข้ามาถามเป็นความลับ พระจะดับยุคเข็ญเป็นไฉน
+แม้นสุดฤทธิ์สุดรู้ภูวไนย จะบรรลัยเสียให้ลับอัประมาณ ฯ
+๏ พระฟังข่าวผ่าวร้อนถอนสะอื้น แล้วกลั้นกลืนชลนาน่าสงสาร
+จึงตอบคำศรีสุดายุพาพาล แม้นเกิดการโกลาถึงธานี
+ท้าวจะส่งองค์นางเหมือนอย่างว่า จะอาสาสู้ศึกไม่นึกหนี
+ถวายตัวเป็นทหารออกต้านตี ให้โยธีทัพแขกแตกกระจาย
+ทั้งพวกพี่สี่คนไม่เข็ดขาม จะสงครามชิงนางเหมือนอย่างหมาย
+แม้นดวงเนตรเกษราชีวาวาย จะขอตายตามสัตย์ที่ปฏิญาณ
+วันนี้เจ้าเอาข่าวมาบอกพี่ เป็นไมตรีตราบเท่าอวสาน
+ทำไฉนพี่จะได้ทำราชการ ช่วยคิดอ่านเพ็ดทูลอย่าสูญใจ ฯ
+๏ ศรีสุดาหน้าม่อยชม้อยชม้าย ทำเอียงอายอ่อนคอแล้วพ้อให้
+น่าหัวเราะทั้งทุกข์สนุกใจ พระจะไปเป็นทหารสงสารจริง
+อันศึกเสือเหนือใต้มิใช่ง่าย ไม่สบายเหมือนหนึ่งเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
+ถึงกล้าหาญชาญชัยจะไปจริง ก็เห็นมิ่งเยาวมาลย์จะทานทัด
+ซึ่งโปรดไว้ใยเยื่อเมื่อตะกี้ เหมือนมณีหรือจะผูกกับลูกปัด
+ไม่คู่เคียงเรียงเม็ดเพชรรัตน์ อย่าแกล้งตรัสแยบคายภิปรายเปรย ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพักตร์พจนารถ อย่าเพ่อขาดไมตรีเจ้าพี่เอ๋ย
+ไม่เห็นรักหนักในน้ำใจเลย ทั้งเยาะเย้ยย้อนว่าสารพัน
+ถึงผอมซูบรูปร่างเหมือนอย่างพี่ ถ้าต่อตีเรี่ยวแรงแข็งขยัน
+แต่สี่คนพลอื่นสักหมื่นพัน จะห้ำหั่นเสียให้ยับลงกับมือ
+ครั้นจะออกอาสาเหมือนว่ากล่าว ก็กลัวท้าวจะไม่รับไม่นับถือ
+จึงรอรั้งฟังข่าวเขาเล่าลือ ถ้าเหลือมือศึกมาถึงธานี
+จะไปรับโฉมงามทรามสวาท จากปราสาทมาสงวนไว้สวนศรี
+แม้นสงครามตามมาจะราวี ให้ไพรีย่อยยับอัปรา
+เจ้าเข้าไปในวังจงฟังข่าว ได้เรื่องราวรีบออกมาบอกหนา
+แล้วเด็กดอกสุมาลีให้ศรีสุดา นางคำนับรับบุปผาลาครรไล
+ทั้งสามพราหมณ์ถามข่าวถึงคู่ชื่น สำราญรื่นหรือว่าน้องไม่ผ่องใส
+ศรีสุดาว่าข้าเจ้าไม่เข้าใจ ว่าข้างในจะอยู่สุขหรือทุกข์ร้อน
+มีธุระจะสั่งไปมั่งหรือ จะช่วยส���่อศุภสารสมานสมร
+นางพ้อตัดขัดเคืองชำเลืองค้อน แล้วรีบร้อนกลับหลังเข้าวังใน
+ถึงปรางค์ทองย่องย่างเข้าข้างที่ อัญชลีเล่าแจ้งแถลงไข
+หน่อกษัตริย์ตรัสสั่งมาอย่างไร รำพันให้แจ้งจิตพระธิดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ รู้รหัสว่าพระคอยละห้อยหา
+คิดถึงองค์ทรงเดชให้เวทนา จะอาสาสงครามเพราะความรัก
+เมื่อรูปทรงองค์เอวก็อ้อนแอ้น ยังขืนแค่นคิดการจะหาญหัก
+น่าสงสารผ่านฟ้าหนักหนานัก นางซบพักตร์ไห้สะอื้นกลืนน้ำตา
+พระยอดรักรูปทองของน้องเอ๋ย เมื่อไรเลยน้องจะได้ออกไปหา
+แม้นบ้านเสียเมืองแตกแขกเข้ามา จะอุตส่าห์ไปให้พบประสบองค์
+ขอวายวางข้างบาทบทเรศ พระปิ่นเกศกษัตริย์ชาติราชหงส์
+ถึงชาตินี้มิได้อยู่เป็นคู่คง ขอพบองค์ภูวนาถทุกชาติไป
+อันชายอื่นหมื่นแสนทั้งแผ่นภพ ไม่ขอคบขอคิดพิสมัย
+นางครวญคร่ำรำพึงตะลึงตะไล ด้วยจิตใจอยู่ที่ศรีสุวรรณ ฯ
+๏ สี่พี่เลี้ยงเคียงข้างบรรจถรณ์แท่น ต่างก็แสนคร่ำครวญถึงสวนขวัญ
+ข้ากับเจ้าเศร้าโศกเสมอกัน ไม่เว้นวันโหยไห้อาลัยลาน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายทัพอุเทนราช พบอำมาตย์รมจักรเข้าหักหาญ
+ทั้งยิงแย้งแทงฟันประจัญบาน ไทยไม่ทานมือแขกก็แตกยับ
+พลชวามลายูทั้งมูหงิด ก็ตามติดหักโหมเข้าโจมจับ
+ชาวบุรีหนีหลบไม่รบรับ จนกองทัพโอบอ้อมเข้าล้อมเมือง ฯ
+๏ สงสารท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ โทมนัสทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+เสนาในไพร่นายก็ตายเปลือง เห็นบ้านเมืองแม่นมั่นจะอันตราย
+นึกจะส่งองค์ธิดาให้ข้าศึก แล้วกลับนึกอดสูไม่รู้หาย
+หวนมานะกษัตราปรีชาชาย ถึงเป็นตายไว้ชื่อให้ลือชา
+จึงแต่งองค์ทรงขอขึ้นคอช้าง พวกขุนนางแห่แหนไปแน่นหนา
+เที่ยวตรวจไตรไพร่พหลพลโยธา ให้รักษาหน้าที่เชิงเทินไว้
+แม้นข้าศึกฮึกฮึกมาหักหาญ จะต่อตีนปีนสะพานขึ้นด้านไหน
+หลอมตะกั่วคั่วทรายปรายลงไป ยิงปืนใหญ่แย้งรับให้ยับเยิน
+แล้วเกณฑ์ไพร่ในบุรีไว้สี่หมื่น ฉวยค่ำคืนการขุกจะฉุกเฉิน
+จะได้เพิ่มเติมคนบนเชิงเทิน เสด็จเดินช้างตรวจทุกหมวดมา ฯ
+๏ ฝ่ายทหารท่านท้าวอุเทนราช สี่อำมาตย์ตัวนายทั้งซ้ายขวา
+เข้าตั้งค่ายรายกำแพงแย่งปีกกา แล้วปรึกษาคิดอ่านการณรงค์
+จำจะให้ทูตถือหนังสือสาร ไปว่าขานข้อความตามประสงค์
+แม้นเจ้าเมืองรมจักรยังรักองค์ ให้เร่งส่งพระธิดาอย่าช้านาน
+เห็นพร้อมใจให้เสมียนเขียนหนังสือ ให้ผู้ถือสาราที่กล้าหาญ
+ขึ้นขี่ม้าโบกธงตรงทวาร ชูแต่สารไว้ให้เห็นเป็นสำคัญ ฯ
+๏ ข้างพวกไทยให้ล่ามไปถามซัก แจ้งประจักษ์ความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+จึงเสนาเข้าเฝ้าพระทรงธรรม์ บังคมคัลทูลแถลงแจ้งกิจจา ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ให้กลับไปรับสาร เอามาอ่านพร้อมขุนนางที่ข้างหน้า
+หนังสือสี่มนตรีซึ่งมีมา ว่าเมตตาทูลท้าวเจ้านคร
+พระปิ่นเกล้าชาวชวาอาณาจักร ประสงค์รักพระบุตรีศรีสมร
+ได้งอนง้อขอสู่กับภูธร ก็ตัดรอนมิได้รับให้อัประมาณ
+จึงตรัสใช้ให้เรามาเอาโทษ ให้สิ้นโคตรขัตติยามหาศาล
+บัดนี้เราเข้ามาล้อมป้อมปราการ ชีวิตท่านเหมือนลูกไก่อยู่ในมือ
+แม้นบีบเข้าก็จะตายคลายก็รอด จะคิดลอดหลบหลีกไปอีกหรือ
+แม้นโอนอ่อนงอนง้อไม่ต่อมือ อย่าดึงดื้อเร่งส่งองค์บุตรี
+จะนำนางไปถวายถ่ายชีวิต ให้พ้นผิดอยู่บำรุงซึ่งกรุงศรี
+ไม่ส่งมาถ้าเราได้เข้าตี ชาวบุรีก็จะตายวายชีวา ฯ
+๏ พระทรงฟังหนังสือรื้อเป็นทุกข์ จึงถามมุขมนตรีที่ปรึกษา
+หนังสือสี่มนตรีเขามีมา พวกเสนาใครจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเข้าชื่อหารือพร้อม แล้วทูลจอมกษัตริยาอัชฌาสัย
+มิอ่อนน้อมยอมยิงจะชิงชัย ก็เห็นไม่พ้นอาญาปัจจามิตร
+แม้นทรงธรรม์กรุณาประชาราษฎร์ อนุญาตยอมถวายให้หายผิด
+เหมือนให้เหล่าชาวบุรีมีชีวิต ขอพระองค์ทรงคิดให้ควรการ ฯ
+๏ พระฟังคำปรึกษาพวกข้าเฝ้า ยิ่งร้อนเร่าราวกับไฟประลัยผลาญ
+แต่นึกตรึกตราอยู่ช้านาน มีโองการสั่งมหาเสนาใน
+จงปล่อยทูตผู้ถือหนังสือสาร ไปแจ้งการบอกกับแม่ทัพใหญ่
+ซึ่งให้คิดผิดชอบเราขอบใจ ขอตรึกไตรตรองความสักสามวัน ฯ
+๏ อำมาตย์รับกลับออกมาบอกทูต ต่างคนพูดนัดหมายแล้วผายผัน
+ท้าวทศวงศ์ลงจากอาสน์สุวรรณ เข้าสู่บรรจถรณ์แท่นแสนรำคาญ
+บรรทมนิ่งอิงแอบแนบเขนย ไม่สรงเสวยโภชนากระยาหาร
+เสียงอึงอื้อรื้อออกนอกพระลาน พระวงศ์วานพร้อมพรั่งคอยฟังความ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีกับพี่เลี้ยง ได้ยินเสียงกึกก้องท้องสนาม
+ให้คนใช้ไปสืบข่าวสงคราม มาทูลความว่าเขาล้อมป้อมปราการ
+นางโฉมยงองค์สั่นพระขวัญหาย ก็ฟูมฟายชลนาน่าสงสาร
+สี่พี่เลี้ยงเคียงโฉมประโลมลาน เ��าวมาลย์อย่ากันแสงแข็งพระทัย
+หน่อกษัตริย์ตรัสว่าจะมารับ ถ้าถึงอับจนแท้จะแก้ไข
+เห็นพระองค์คงจะมาเหมือนว่าไว้ อย่าเสียใจเลยพระน้องจะหมองนวล
+อันชาตินี้พี่ไม่ขอเป็นข้าแขก ถึงเมืองแตกจะไปตายอยู่ปลายสวน
+นางฟังคำรำพันที่รัญจวน ให้ปั่นป่วนใจอยู่ไม่รู้วาย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นปัจจามิตร มาตั้งติดกรุงไกรก็ใจหาย
+จึงปรึกษาว่ากับพราหมณ์ทั้งสามนาย น้องเสียดายพระธิดายุพาพาล
+พี่ไม่ห่วงบ่วงใยใครดอกหรือ จึงกอดมือเมินหน้าไม่ว่าขาน
+เขาตั้งค่ายรายล้อมป้อมปราการ ไม่สงสารสามนางหรืออย่างไร ฯ
+๏ พี่เลี้ยงพราหมณ์สามคนว่าจนจิต หรือพ่อคิดเห็นจะคล่องทำนองไหน
+รณรงค์สงครามก็ตามใจ ไม่ไปไกลบาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น จะพากันไปเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+เราเดินทางหว่างค่ายพวกไพรี ให้โยธีกองทัพออกจับตัว
+จึงฟันฝ่าข้าศึกสะอึกไล่ เอาหัวไอ้ชาวพลไปคนละหัว
+แทนธูปเทียนดอกไม้ถวายตัว ให้เห็นทั่วจะได้ลือฝีมือเรา ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังสรรเสริญเกินฉลาด สมเป็นชาติเชื้อชายไม่อายเขา
+แม้นไม่ให้ใครรู้จะดูเบา ด้วยรูปเรานั้นไม่น่าจะราวี ฯ
+๏ พระแย้มสรวลชวนสามพราหมณ์พี่เลี้ยง จะทุ่มเถียงกันอยู่ไยไปหรือพี่
+แล้วแต่งองค์ทรงงามเป็นพราหมณ์ชี เหน็บกระบี่ถือกระบองของอาจารย์
+พี่เลี้ยงพราหมณ์สามตะพายสายกำซาบ ถือทั้งดาบสองข้างอย่างทหาร
+พระนำหน้าพากันออกนอกอุทยาน แกล้งเดินผ่านริมค่ายพวกไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งอังกฤษคิดประหลาด พราหมณ์บังอาจเดินมุ่งเข้ากรุงศรี
+จะจับไว้ไต่ถามความบุรี พวกโยธีพรูพร้อมออกล้อมพราหมณ์
+พระโฉมยงทรงกระบองของวิเศษ สำแดงเดชชิงชัยในสนาม
+สามพี่เลี้ยงเคียงหน้ากล้าสงคราม คอยเดินตามฟันแขกแตกกระจาย
+หน่อกษัตริย์กวัดแกว่งกระบองฟาด บ้างคอขาดแขนกระเด็นไม่เห็นหาย
+ตัดศีรษะโยธาที่ฆ่าตาย ทั้งสามนายหิ้วมาหน้าประตู
+พวกรักษาหน้าที่ก็มี่ฉาว ทั้งนายบ่าวบอกกันสนั่นหู
+เห็นพราหมณ์หิ้วหัวแขกแตกกันดู เปิดประตูให้เจ้าเข้าในเมือง
+แล้วเสนีที่เป็นใหญ่จึงไต่ถาม เจ้าหนุ่มพราหมณ์งามเหลือดูเนื้อเหลือง
+พ่อพากันฟันฝ่าเข้ามาเมือง ธุระเรื่องราชการสถานใด ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ว่าข้าพเจ้าสำเภาแตก เป็นแต่แขกเมื��งมาอยู่อาศัย
+เห็นเขาล้อมป้อมปราการรำคาญใจ ไม่มีใครรบรับกับทมิฬ
+จึงเข้ามาว่าจะขอออกต่อต้าน สังหารผลาญพวกแขกให้แตกสิ้น
+สนองพระเดชพระคุณท้าวเจ้าแผ่นดิน ให้เพิ่มภิญโญยศปรากฏไป ฯ
+๏ พวกเสนาว่าแน่กระนั้นหรือ เจ้าพราหมณ์รื้อรับว่าอย่าสงสัย
+สมคะเนเสนีก็ดีใจ พาเข้าไปทูลแถลงแจ้งกิจจา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรีรมจักร เพ่งพระพักตร์ดูพราหมณ์งามหนักหนา
+เจ้าหนุ่มน้อยนวลละอองเหมือนทองทา ดูดวงหน้าเนตรขนงดังวงเดือน
+ทั้งสามพราหมณ์งามราวดาวประดับ ถูกสำรับกันกระไรใครจะเหมือน
+ลูกผู้ดีมิใช่คนพลเรือน ดำริพลางทางเอื้อนโองการทัก
+นี่แน่เจ้าเผ่าพราหมณ์นามไฉน จะชิงชัยช่วยสังหารผลาญปรปักษ์
+ซึ่งฟันฝ่าเข้ามาได้ขอบใจนัก แต่จะหักศึกเสือเห็นเหลือมือ
+ด้วยตัวเจ้าเยาว์ยังกำลังน้อย เหมือนไก่ต้อยจะไปสู้อ้ายอูหรือ
+จะแจ้งเหตุเภทผลแต่ต้นมือ มีหนังสือเสนามาวันนี้
+ให้เราส่งองค์ราชธิดาถวาย จะเคลื่อนคลายกองทัพกลับกรุงศรี
+เราปรึกษาข้าเฝ้าเหล่าเสนี เขาเห็นดีจะให้ส่งองค์ธิดา
+แม้นเจ้าออกชิงชัยไม่ชนะ ก็เห็นจะชุลมุนวุ่นหนักหนา
+ซึ่งจะปราบศัตรูกู้พารา ด้วยวิชาความรู้หรือสู้รบ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังบังคมบรมนาถ ข้าพระบาทพากเพียรได้เรียนจบ
+ชำนาญในไตรเพทวิเศษครบ จะรุกรบราวีให้มีชัย
+ซึ่งจะส่งองค์พระบุตรีนั้น ทมิฬมันจะประมาทพระบาทได้
+เป็นเหตุผลต้นความด้วยทรามวัย ขอจงให้นางสะเดาะพระเคราะห์นาม
+จะช่วยทำน้ำทิพมนต์ถวาย พระเคราะห์คลายข้าศึกจะนึกขาม
+จะอาสาพระองค์ทำสงคราม ช่วยปราบปรามปัจจามิตรที่ติดเมือง
+ขอแต่ม้าพาชีสีต่างต่าง เป็นสี่อย่างขาวเขียวกะเลียวเหลือง
+ที่เคยศึกฝึกสันทัดไม่ขัดเคือง ประดับเครื่องสำหรับรบให้ครบครัน
+แล้วโปรดให้ไปนัดนายกองทัพ ให้ออกรับรบสู้เป็นคู่ขัน
+จะสังหารผลาญนายวายชีวัน แล้วไล่ฟันพวกไพร่ให้เป็นเบือ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงสดับ เจ้าพราหมณ์รับอาสาเห็นกล้าเหลือ
+รู้วิชาสามารถเป็นชาติเชื้อ พระหลงเชื่อชื่นใจใครจะปาน
+จึงตรัสว่าถ้าเสร็จสำเร็จศึก เราจะนึกว่าเหมือนบุตรสุดสงสาร
+แล้วตรัสสั่งเสนาปรีชาชาญ เกณฑ์ทหารให้เจ้าพราหมณ์ดูตามบุญ
+เอาม้าทรงโรงในมาให้ขี่ แล้วเสนีจงกำกับเป็นทั��หนุน
+เห็นเพลี่ยงเราเข้าช่วยให้ชุลมุน เดชะบุญก็จะแพ้แก่เจ้าพราหมณ์
+ให้นัดนายทัพชวาว่าพรุ่งนี้ ให้มาที่ทุ่งกว้างกลางสนาม
+จะชิงชัยไว้ยศให้งดงาม แพ้สงครามจึงจะส่งองค์ธิดา
+บนเชิงเนินทำให้มีที่ประทับ ไว้สำหรับดูเล่นเป็นสง่า
+เร่งจัดห้องท้องพระโรงรจนา ให้เจ้าพราหมณ์ตามประสาสบายใจ
+แล้วปลอบถามพราหมณ์น้อยกลอยสวาท เจ้ารู้สาตราเวทข้าเพศไสย
+จะสะเดาะเคราะห์นางนั้นอย่างไร ช่วยขับไล่ผ่อนผันให้บรรเทา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์สมคะเนจึงเสแสร้ง จะต้องแต่งเตียงพิธีเป็นสี่เสา
+สำหรับทำน้ำสรงนางนงเยาว์ แล้วเสกเป่าปัดเคราะห์สะเดาะไป ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวทศวงศ์ก็หลงซื่อ ด้วยเชื่อถือมั่นคงไม่สงสัย
+จึงว่าเชิญโฉมงามเจ้าพราหมณ์ไป ที่ข้างในจะได้ช่วยอำนวยการ
+แล้วนำหน้าพาพราหมณ์ตามลีลาศ เข้าในวังนั่งอาสน์มุกดาหาร
+มเหสีสาวสรรค์พนักงาน มาหมอบกรานกราบก้มบังคมคัล
+พระบอกองค์นงลักษณ์อัคเรศ เจ้าพราหมณ์เทศทั้งสี่ดีขยัน
+เห็นฝรั่งอังกฤษมาติดพัน จึงบุกบั่นฟันฝ่ามาหาเรา
+จะอาสาฆ่าแขกให้แตกยับ ถ้าเสร็จสรรพแล้วจะแทนพระคุณเขา
+อันองค์แก้วเกษราธิดาเรา ข้างฝ่ายเจ้าพราหมณ์เห็นว่าเป็นเคราะห์
+ประเดี๋ยวนี้พี่ก็พาเขามาด้วย ให้เขาช่วยรดน้ำทำสะเดาะ
+เดชะบุญลูกน้อยค่อยละเลาะ ให้สิ้นเคราะห์สิ้นโศกสิ้นโรคภัย ฯ
+๏ มเหสีฟังสารโองการตรัส นางกษัตริย์ยินดีจะมีไหน
+ดูรูปพราหมณ์งามพร้อมละม่อมละไม จึงปราศรัยสนทนาด้วยการุญ
+น่าเอ็นดูผู้ใดเป็นพี่น้อง นวลละอองรูปร่างเหมือนอย่างหุ่น
+ช่วยรบแขกแตกแตนจะแทนคุณ จงการุญราษฎรร้อนอุรา
+ซึ่งเจ้าจะสะเดาะพระเคราะห์น้อง ต้องการของสิ่งใดจะได้หา
+ศรีสุวรรณอภิวันท์จำนรรจา จงเอาผ้าขาวลาดดาดเพดาน
+ให้โฉมยงนงเยาว์เข้ามณฑล รดน้ำมนต์มุรธากระยาสนาน
+จัดบัลลังก์ตั้งเครื่องนมัสการ จะได้อ่านมนต์สะเดาะพระเคราะห์นาง ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังไม่กังขา ให้จัดหาสารพัดไม่ขัดขวาง
+ทุกกระทรวงหลวงแม่เจ้าทั้งท้าวนาง รีบไปปรางค์พระธิดายุพาพาล
+ทูลแถลงแจ้งความว่าพราหมณ์เทศ ผู้วิเศษจะมาทำน้ำสนาน
+ภูวไนยใช้ข้ามาจัดการ ให้เยาวมาลย์เข้ามณฑลพิธี ฯ
+๏ นางฟังความซักถามประจักษ์แจ้ง ว่าพระแกล้งจะมาหามารศรี
+จึงว่าตามรับ���ั่งเถิดครั้งนี้ แล้วเทวีเข้าในห้องไสยา
+สี่พี่เลี้ยงเคียงข้างต่างวิตก เออก็อกเอ๋ยอาจออกอาสา
+นางโฉมยงทรงสะอื้นกลืนน้ำตา คิดว่าว่าเล่นเล่นมาเป็นจริง
+เมื่อรูปทรงองค์เอวจะเด็ดขาด กิริยามารยาทเหมือนผู้หญิง
+จะสู้เขาเอาชีวิตมาปลิดทิ้ง ยิ่งคิดยิ่งสงสารพระผ่านฟ้า
+แม้นมาถึงปรางค์ทองน้องจะห้าม มิให้พระโฉมงามออกอาสา
+ถึงอับจนผลกรรมได้ทำมา จะก้มหน้าหนีไปในไพรวัน
+พี่เลี้ยงว่าน่าแค้นทั้งสามพราหมณ์ ไม่ห้ามปรามน้องชายให้ผายผัน
+มาถึงนี่พี่จะว่าให้สารพัน ปรึกษากันต่างแลชะแง้คอย ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวนางต่างแต่งตามรับสั่ง พระเต้าตั้งน้ำมนต์ปนส้มป่อย
+ประทีปธูปเทียนบูชาระย้าย้อย ให้เตรียมคอยเสร็จสรรพแล้วกลับไป
+ทูลฉลองสองกษัตริย์ว่าจัดเสร็จ เชิญเสด็จโดยจินดาอัชฌาสัย
+สองกษัตริย์ตรัสชวนพราหมณ์ครรไล กำนัลในนางห้ามก็ตามมา
+ขึ้นปราสาทพระบุตรีศรีสวัสดิ์ เห็นที่จัดแจงพร้อมหอมบุปผา
+ให้พราหมณ์นั่งยั้งอยู่ดูเวลา พระมารดาเข้าห้องทองบรรทม
+เห็นลูกน้อยสร้อยเศร้าเฝ้ากันแสง จึงบอกแจ้งจูบเกล้าทั้งเผ้าผม
+พระบิดาพาผู้รู้อาคม เป็นพราหมณ์พรหมจารีทั้งสี่คน
+จะสะเดาะเคราะห์ร้ายสายสวาท ให้แคล้วคลาดโรคาสถาผล
+สายสุดใจไปเข้าที่มณฑล จะได้พ้นภยันต์อันตราย ฯ
+๏ นางกราบกรานมารดาประหม่าจิต ให้เขินคิดอดสูไม่รู้หาย
+ทำบิดเบือนเชือนช้าระอาอาย หมอบชม้ายเบือนหน้าไม่พาที
+พระมารดาว่าองค์พระทรงเดช บิตุเรศคอยท่ามารศรี
+จะเคืองขัดอัธยาฝ่าธุลี นางพวกพี่เลี้ยงมาพาออกไป
+สี่พี่เลี้ยงเคียงประคองทั้งสองข้าง มิใคร่ย่างบาทาลีลาได้
+ค่อยแหวกม่านคลานเคียงเลี่ยงออกไป เข้าไปในมณฑลบนบัลลังก์
+ให้ทั้งสี่พี่เลี้ยงอยู่เคียงข้าง พวกห้ามแหนแสนสุรางค์อยู่ข้างหลัง
+สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงวัง จึงตรัสสั่งพี่พราหมณ์อย่าขามใคร
+จงพลีบัตรปัดเคราะห์สะเดาะนาม ไม่ห้ามปรามตามตำราอัชฌาสัย
+เหมือนพงศ์พันธุ์กันเองอย่าเกรงใจ สุดแต่ได้ฤกษ์พาเวลาดี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณรับรสพจนารถ ขึ้นนั่งอาสน์ตรงหน้ามารศรี
+พราหมณ์พี่เลี้ยงเคียงนั่งบังอัคคี พอพาทีกันเบาเบาแต่เก้าคน
+แล้วจุดธูปเทียนบูชาสมาธิ ตั้งสติตาจับกันสับสน
+เสียงพึมพำทำอุบายว่าร่ายมนต์ พอให��คนเขาได้ยินไม่กินใจ ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ทัศนานุชน้อง นวลละอองผ่องพักตร์เพียงแขไข
+ดูจิ้มลิ้มพริ้มพร้อมละม่อมละไม ดังนางในดุสิดาลงมาดิน
+พระลืมองค์หลงขยับจะรับขวัญ แล้วคิดทันถอยหลังหวังถวิล
+ค่อยพาทีมิให้ใครได้ยิน ขอเชิญผินพักตร์น้องอย่าหมองนวล
+พี่อุตส่าห์มาสะเดาะพระเคราะห์ให้ หวังจะได้แจ้งความทรามสงวน
+ให้เห็นรักหนักในใจรัญจวน จึงกล้าชวนกันเข้ามาอาสารบ
+แม้นม้วยมอดวอดวายสายสวาท นุชนาฏนงเยาว์ช่วยเผาศพ
+พี่คิดถึงจึงอุตสาห์มาให้พบ อย่าแกล้งซบซ่อนพักตร์ไม่ทักทาย ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงสดับอภิวาท กัมปนาทนึกพรั่นพระขวัญหาย
+องค์ระทวยขวยเขินสะเทิ้นอาย ขืนซังตายตอบรสพจมาน
+ซึ่งอาสาสงครามเพราะความรัก พระคุณหนักยิ่งกว่าสุธาสถาน
+แม้นมีชัยไพรินทมิฬมาร จะสำราญเริงรื่นทุกคืนวัน
+ถ้าเสียทัพอัปราปัจจามิตร พระทรงฤทธิ์มรณาจะอาสัญ
+มิขออยู่สู้ตายวายชีวัน พลางก้มกันแสงสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ พระรับขวัญขวัญอ่อนสมรมิ่ง แม่เป็นหญิงยอดมนุษย์สุดจะหา
+เพราะรักนางอย่างยิ่งกว่าชีวา จึงอาสาบิตุรงค์ออกสงคราม
+แขกฝรั่งอังกฤษไม่คิดพรั่น จะฟาดฟันให้วินาศกลาดสนาม
+แต่เสร็จศึกขอให้เสร็จสำเร็จความ จะได้งามพักตราในธาตรี ฯ
+๏ นางฟังคำทำเคืองชำเลืองค้อน ยิ่งทุกข์ร้อนก็ยิ่งว่าน่าบัดสี
+แม้นต่อตีมีชัยจะได้ดี คงเป็นที่เจ้าพระยาอย่าปรารมภ์
+เมื่อเอวองค์ทรงฤทธิ์นิดเท่านั้น จะประจัญกับศัตรูดูไม่สม
+เข้ารบกันมันผลักก็จักล้ม น้องปรารมภ์ร้อยอย่างไม่วางใจ ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายเห็นตายราบ กระซิบกระซาบสั่งมิตรพิสมัย
+พรุ่งนี้เช้าเจ้าตามเสด็จไป ดูชิงชัยบนพลับพลาหน้าเชิงเทิน
+พอให้พี่มีแรงได้แผลงฤทธิ์ ให้อังกฤษทัพแขกแตกกระเพิ่น
+ศรีสุดาว่าพุคะไม่ละเมิน ถึงไม่เชิญก็ไปดูจะสู้ตาย
+สามพี่เลี้ยงต่างงดอดไม่รอด กระซิบสอดว่าเจ้าพราหมณ์สามสหาย
+ช่างขันสู้แขกเหรื่อเบื่อจะตาย ดูรูปกายก็ไม่น่าอาสารบ
+ถ้าเสียทีชีวีฉันทั้งสาม จะต้องตามหม่อมตายลงหลายศพ
+แม้นชวนองค์ทรงฤทธิ์คิดอพยพ ดีกว่ารบร้อยเท่าทั้งเบามือ ฯ
+๏ พราหมณ์พี่เลี้ยงเบี่ยงบ่ายภิปรายตอบ เจ้าว่าชอบกลเหลือจะเชื่อถือ
+ช่วยรบกู้สู้เมืองให้เลื่องลือ ไปปลายมือเห็นจะเป็���เหมือนเช่นนึก ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสห้ามสามพี่เลี้ยง อย่าถุ้งเถียงต่อสำนวนจะจวนดึก
+อันถ้อยคำร่ำว่าจะจารึก ที่ตื้นลึกก็ย่อมรู้อยู่แก่ใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ เกรงกษัตริย์สองพระองค์จะสงสัย
+กระซิบว่าน่าเบื่อนี่เมื่อไร จึงจะได้สำเร็จเสร็จพิธี
+ช่างลวงล่อหมอเอกเสกสะเดาะ น่าหัวเราะถ้าเขารู้ดูบัดสี
+แกล้งให้น้องต้องมานั่งอยู่อย่างนี้ พระชนนีบิตุรงค์จะสงกา ฯ
+๏ พระฟังคำจำใจไกลสวาท ใจจะขาดเสียด้วยรักนั้นหนักหนา
+กระซิบสั่งสายใจอาลัยลา แม่ดวงเนตรเกษราจงถาวร
+พี่ขอฝากความรักที่หนักอก ช่วยปกปิดไว้แต่ในน้ำใจสมร
+ถึงม้วยดินสิ้นฟ้าแลสาคร อย่าม้วยมรณ์ไมตรีของพี่เลย
+ขอฝากความเสน่หาสาพิภักดิ์ ภิรมย์รักร่วมเรียงเคียงเขนย
+ถึงตัวไปใจอยู่เป็นคู่เชย เมื่อไรเลยจึงจะสมอารมณ์เรียม ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำว่าน่าสังเวช ชลเนตรฟูมฟายไม่อายเหนียม
+ประณตนอบตอบความตามธรรมเนียม น้องทุกข์เทียมเท่าฟ้าสุธาธาร
+แม้นมิกีดบิตุราชมาตุรงค์ จะเชิญองค์ไว้ปราสาทราชฐาน
+บรรทมที่ยี่ภู่ช่วยอยู่งาน ให้สำราญร่มเกล้าทุกเพรางาย
+นี่จนใจได้แต่ใจนี่ไปด้วย เป็นเพื่อนม้วยภูวนาถเหมือนมาดหมาย
+แม้นเมตตาอย่าให้น้องต้องได้อาย นางฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย
+บรรดาเหล่าสาวสุรางค์ทั้งปรางค์รัตน์ กับกษัตริย์สององค์ไม่สงสัย
+เสียงงึมงึมพึมพำร่ำพิไร สำคัญไปว่าบ่นพระมนตรา
+จนจวนรุ่งเทียนชัยจะใกล้หมด พระกำสรดสั่งมิตรขนิษฐา
+ทั้งสองข้างต่างสะอื้นกลืนน้ำตา พระลีลาจากบัลลังก์ทั้งพี่เลี้ยง
+มานบนั่งบังคมบรมนาถ อยู่ริมอาสน์เบื้องซ้ายฝ่ายเฉลียง
+พระบุตรีสี่นางอยู่ข้างเคียง ค่อยคลานเลี่ยงเข้าที่มูลี่บัง ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าเจ้าพราหมณ์เทศ ต้องอ่านเวทช้านานพานเจ็บหลัง
+จงกลับไปหลับนอนผ่อนกำลัง อยู่ที่นั่งพระโรงรัตน์ชัชวาล
+ให้ท้าวนางข้างในออกไปส่ง ส่วนพระองค์มาปราสาทราชฐาน
+ฝ่ายขุนนางข้างหน้าข้าราชการ เกณฑ์ทหารไว้แต่ดึกเสียงครึกครื้น
+พอรุ่งเช้าผู้คนก็พร้อมพรั่ง ทั้งหน้าหลังซ้ายขวาสักห้าหมื่น
+ผูกพาชีสี่ม้าล้วนกล้าปืน จูงมายืนเตรียมอยู่ประตูวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีในนิเวศน์ แต่ลับเนตรหน่อกษัตริย์ประหวัดหวัง
+กับทั้งสี่พี่เ���ี้ยงเคียงบัลลังก์ ไม่นอนนั่งสนทนาด้วยอาลัย
+จนรุ่งแจ้งแต่งองค์สรงสนาน คิดรำคาญขุ่นข้องไม่ผ่องใส
+ชวนพี่เลี้ยงสาวสรรค์กำนัลใน ขึ้นเฝ้าไทบิตุราชมาตุรงค์ ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสทักแล้วซักถาม แม่โฉมงามทรามสงวนนวลหง
+ขึ้นมาไยไม่อุตส่าห์รักษาองค์ หรือโฉมยงขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ พระธิดาอาดูรทูลฉลอง เสียงกึกก้องโกลาสุธาไหว
+ไม่เห็นองค์ทรงธรรม์ให้พรั่นใจ จะไปไหนลูกน้อยจะพลอยตาม ฯ
+๏ พระบิดาว่าพ่อก็ไม่ขัด วันนี้นัดชิงชัยในสนาม
+ไปพลับพลาหน้าประตูดูเจ้าพราหมณ์ จะสงครามครั้งนี้ให้มีชัย
+บรรดาเหล่าสาวสรรค์กำนัลนาง จะไปบ้างก็ไม่ขัดอัชฌาสัย
+แล้วสั่งเหล่าท้าวนางพวกข้างใน ไปสั่งให้เตรียมวอจรลี ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวนางต่างคำนับรับบรรหาร ชุลีคลานลงจากปราสาทศรี
+มาเรียกเร่งกรมวังสั่งคดี ออกอึงมี่วุ่นวิ่งทั้งหญิงชาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤบาลชาญสนาม กับสามพราหมณ์พี่เลี้ยงเห็นเที่ยงสาย
+ต่างชำระสระสนานสำราญกาย ทั้งสามนายแต่งงามเป็นพราหมณ์ชี
+พระทรงเครื่องเคยประดับสำหรับกษัตริย์ เพชรรัตน์ไพฑูรย์จำรูญศรี
+แล้วรั้งรอบริกรรมทำพิธี บังเกิดมีแรงกำลังดังนารายณ์
+ครั้นเสร็จสรรพจับกระบองของวิเศษ เจ้าพราหมณ์เทศถือดาบกำซาบสาย
+มาขึ้นม้าพาชีให้คลี่คลาย พลนิกายไปประทับที่พลับพลา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ อยู่ปราสาทพรั่งพร้อมพระวงศา
+ฟังสำเนียงเสียงโห่เป็นโกลา ก็รู้ว่าคลี่คลายขยายทัพ
+จึงสระสรงทรงเครื่องพิชัยยุทธ์ ใส่มงกุฎแก้วเก็จเพชรประดับ
+ทรงพระแสงเปล่งปลาบดูวาบวับ ตรัสกำชับสาวสุรางค์ไม่วางใจ
+ไปกับกูดูเล่นเห็นเลือดฝาด อย่าหวีดหวาดคิดพรั่นประหวั่นไหว
+แล้วนำหน้าพาสนมกรมใน เสด็จไปหน้าพระลานชานชลา
+ทหารแห่หอกดาบกราบเดียรดาษ พระทรงราชยานเดินดำเนินหน้า
+สองพระองค์ทรงวอต่อกันมา ถึงพลับพลาที่ริมป้อมก็พร้อมเพรียง
+พระจอมพงศ์ทรงนั่งบัลลังก์รัตน์ นางกษัตริย์สาวสวรรค์อยู่ชั้นเฉลียง
+ดูฝรั่งตั้งค่ายอยู่รายเรียง ออกแซ่เสียงสาวสาวนางชาววัง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้ากับเจ้าพราหมณ์ ก็คลานตามกันเข้ามาหน้าที่นั่ง
+ศิโรราบกราบงามลงสามครั้ง คอยตรับฟังพจนาบัญชาการ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นประเทศ ทอดพระเนตรโยธา���ี่หน้าฉาน
+เห็นพร้อมกันบันเทิงเริงสำราญ พระเบิกบานเบือนพักตร์มาทักพราหมณ์
+เดชะบุญอุ่นใจบิดานัก เห็นเจ้าจักมีชัยในสนาม
+อย่าประมาทอาจองในสงคราม ดูฤกษ์ยามยกออกนอกบุรี
+เจ้าพราหมณ์พร้อมน้อมประณตบทเรศ พระชายเนตรทางพลับพลาหลังคาสี
+พอเห็นองค์นงนุชพระบุตรี พระยินดีดูนางไม่วางตา ฯ
+๏ นางโฉมยงสงสารพระผ่านเกล้า กำสรดเศร้าสอดเนตรดูเชษฐา
+ทั้งสามพราหมณ์สามนางต่างตอบตา ศรีสุดาเฝ้าดูภูวไนย
+ทั้งสองข้างต่างคิดพิศวาส แต่ไม่อาจออกหน้าอัชฌาสัย
+สงสารแก้วเกษรายิ่งอาลัย จะใคร่ไปรบด้วยได้ช่วยกัน
+ถึงบรรลัยไม่คิดชีวิตน้อง จะขอรองมุลิกาจนอาสัญ
+พระเปลี่ยวองค์สงสารรำคาญครัน ต่างกลืนกลั้นชลนาโศกาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม พลอยปรารมภ์เศร้าหมองไม่ผ่องใส
+สงสารพราหมณ์ทรามสวาทจะขาดใจ ช่างกระไรอาจองออกสงคราม
+บ้างว่ารูปราวกับหุ่นพ่อคุณเอ๋ย ยังไม่เคยเข้าศึกน้องนึกขาม
+แม้นโรมรันอันตรายเสียดายงาม ให้มีความเสน่หาทุกนารี
+บ้างนึกช่วยอวยชัยแต่ในจิต จงเรืองฤทธิ์รบแขกให้แตกหนี
+พอโมงเศษสิบบาทฆาตเภรี เจ้าพราหมณ์ศรีสุวรรณก้มบังคมลา
+กรุงกษัตริย์ตรัสอวยพระพรให้ จงมีชัยแก่ศัตรูหมู่มิจฉา
+ให้ผ่องแผ้วแคล้วคลาดซึ่งสาตรา ทรงศักดาดังนารายณ์วายกูณฐ์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกับสามเจ้าพราหมณ์พร้อม ประณตน้อมนบปิ่นบดินทร์สูร
+พอสบเนตรเกษรายิ่งอาดูร จำต้องทูลลามาขึ้นพาชี
+ให้ทหารขานโห่ขึ้นสามหน ดำเนินพลออกทวารอีสานศรี
+เสียงฆ้องกลองก้องสะเทื้อนธรณี พวกโยธีเดินกระบวนล้วนทวนธง
+พวกนายทัพขับม้าพยศย่าง ดูเหมือนอย่างหุ่นเชิดระเหิดระหง
+แกล้งชักน้อยซอยเต้นเผ่นผจง ผ่านมาตรงหน้าพลับพลาสง่างาม
+เหล่าทหารราญรณประจญศึก กระหึมฮึกโห่ก้องท้องสนาม
+ให้หยุดยั้งตั้งที่สีหนาม เรียงไปตามรัถยาหน้ากำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งปังกลิมาวิชาเยนทร์ สุรเหนมูรตานชาญกำแหง
+เห็นชาวเมืองออกมาตั้งอยู่กลางแปลง ล้วนเสื้อแดงสักหลาดดาษดา
+นายทั้งสี่มีสัปทนกั้น แต่ไกลกันไม่ตระหนักรู้จักหน้า
+ทั้งสี่ค่ายนายหมวดตรวจโยธา ปังกลิมากองแขกแทรกสมทบ
+วิชาเยนทร์เกณฑ์ฝรั่งฝ่ายอังกฤษ มุรหงิดแข็งขันเข้าบรรจบ
+สุรเหนเกณฑ์ชวาล้วนกล้ารบ เข้าสมทบกับปิตันวิล���นดา
+มลายูมูรตานเป็นนายทัพ สมทบกับกองฝรั่งบั้งกล่า
+เป็นโยธีสี่หมู่ผู้ศักดา ถือศัสตรากริชตรีกระบี่ยาว
+ฝ่ายทหารฝรั่งทั้งห้าหมื่น ถือแต่พื้นทวนคู่ใส่พู่ขาว
+บ้างถือหอกดาบสั้นกั้นหยั่นยาว เสียงเกรียวกราวเข้าสมทบบรรจบกัน
+ฝ่ายแม่ทัพทั้งสี่เสนีใหญ่ ต่างสอดใส่เสื้อแดงดูแข็งขัน
+คาดเข็มขัดรัดผ้าเช็ดหน้าพัน สวมเกราะกันอาวุธยุทธนา
+ใส่หมวกดำกำมะหยี่ล้วนมียอด ขนนกสอดแซมใส่ทั้งซ้ายขวา
+ครั้นเสร็จสรรพจับกระบี่ขึ้นขี่ม้า ให้โยธาเดินธงตรงออกไป
+ทหารรับโห่เร้าจะเอาฤกษ์ เอิกเกริกโกลาสุธาไหว
+เสียงกลองศึกกึกก้องทั้งฆ้องชัย พลไกรเกรียงกรูเป็นหมู่มา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีสี่พี่เลี้ยง ได้ยินเสียงคึกคักมาหนักหนา
+พระองค์สั่นขวัญหนีดังตีปลา ภาวนาอวยชัยให้เจ้าพราหมณ์
+สาวสุรางค์ต่างเห็นแขกฝรั่ง บ้างถอยหลังล้มทับกันวับหวาม
+กระสับกระส่ายกายสั่นให้ครั่นคร้าม กรุงกษัตริย์ตรัสห้ามให้แข็งใจ ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ทรงกัณฐัศว์องอาจไม่หวาดไหว
+ม้าพี่เลี้ยงเคียงกันเป็นหลั่นไป เห็นทัพใหญ่ยกมาเป็นหน้ากระดาน
+จึงให้ยกโยธีตีตลบ เข้ารุมรบกลางแปลงแทงทหาร
+ตะลุมบอนฟอนฟันประจัญบาน ฝรั่งต้านต่อแย้งแทงด้วยตรี
+โยธาไทยไล่ฟันกระชั้นชิด ผลาญชีวิตแขกชวากะลาสี
+ทั้งไพร่นายตายล้มไม่สมประดี ได้ท่วงทีบุกบันกระชั้นตาม ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพปังกลิมาวิชาเยนทร์ สุรเหนมูรตานชาญสนาม
+เห็นพวกพลย่นย่อต่อสงคราม ต่างคุกคามขู่ทัพเข้ารับรบ
+แกว่งกระบี่ขี่ม้าฝ่าทหาร ออกต่อต้านชาวบุรีตีตลบ
+หน่อกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงสินธพ ควบเข้ารบกับฝรั่งปังกลิมา
+พราหมณ์วิเชียรชิงสู้มูรตาน ปะทะทานทวนทบหลบถลา
+วิชาเยนทร์เผ่นฟาดด้วยสาตรา เจ้าโมรารับรองทำนองยุทธ์
+เจ้าสานนนั้นสู้สุรเหน ล้วนจัดเจนกลอกกลับสัประยุทธ์
+ไม่ถอยหลังพลั้งเพลี่ยงเพลงอาวุธ อุตลุดเลี้ยวไล่ในทำนอง
+ฝรั่งฟาดพลาดแพลงแทงด้วยกริช เจ้าพราหมณ์ปิดป้องกันผันผยอง
+หน่อกษัตริย์กวัดแกว่งพระแสงกระบอง เข้าตีต้องปังกลิมาชีวาวาย
+เจ้าโมราอานุภาพเอาดาบฉะ ตัดศีรษะสุรเหนกระเดนหาย
+วิเชียรนั้นฟันมูรตานตาย สานนนายพราหมณ์ฆ่าวิชาเยนทร์
+พวกฝรั่งอังกฤษมุรหงิดแขก บ้างตื่นแตกต่างวิ่งทิ้งโล่เขน
+โยธาไทยไล่ทันฟันระเนน ที่ลุยเลนลงน้ำเที่ยวซ้ำแทง
+บ้างจับได้ไพร่เหล่าที่เมื่อยล้า เอาหมวกผ้ามิได้เหลือทั้งเสื้อแสง
+บ้างวิ่งบุกซุกซอนนอนตะแคง โยธาแทงฟันซ้ำระยำเยิน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้ากรุงมุ่งเขม้น พอแลเห็นทัพแขกแตกตะเพิ่น
+ทรงพระสรวลเสียงสนั่นชั้นเชิงเทิน อย่ายืนเมินมนตรีเร่งตีกลอง
+ให้พวกเราชาวเมืองออกไปช่วย รับคนป่วยคนเจ็บเก็บเอาของ
+แล้วเพิ่มเติมออกไปให้หลายกอง พระยืนร้องเร็วเข้าเอาให้ตาย ฯ
+๏ พระบุตรีดีใจดังได้แก้ว พระพักตร์แผ้วผ่องเหมือนดังเดือนฉาย
+กำนัลในใหญ่น้อยพลอยสบาย พวกผู้ชายสรวลเสเสียงเฮฮา ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพกับเจ้าพราหมณ์ที่ตามรบ ฟันตลบซ้อนซับดับสังขาร์
+ต้องลุยเลือดไหลนองท้องสุธา จนถึงป่าชายทุ่งนอกกรุงไกร
+จึงเลิกทัพกลับหลังยังสถาน เหล่าทหารโห่ลั่นสนั่นไหว
+เก็บศัสตราอาวุธแลธงชัย บ้างจับได้พาชีก็ขี่มา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์เห็นธงทัพ รู้ว่ากลับพร้อมกันก็หรรษา
+ส่วนพระองค์ลงจากที่พลับพลา มายืนท่ากองทัพคอยรับพราหมณ์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นกรุงกษัตริย์ ลงกัณฐัศว์เยื้องย่างมากลางสนาม
+พอสบเนตรเกษราพะงางาม ต่างมีความชื่นชมโสมนัส
+ครั้นใกล้ถึงจึงคลานค่อยกรานก้ม มาบังคมธิบดินทร์ปิ่นกษัตริย์
+สาวสุรางค์ต่างเบียดกันเยียดยัด คอยฟังตรัสไต่ถามเนื้อความกัน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ตรงเข้าใกล้ จึงปราศรัยว่าเจ้าแรงแข็งขยัน
+ช่วยรบแขกแตกตายวายชีวัน ขอเชิญขวัญนัยนาเข้าธานี
+แล้วพระองค์ทรงราชยานรัตน์ พร้อมขนัดแน่นสนมนารีศรี
+สองพระองค์ทรงวอจรลี พวกเสนีชีพราหมณ์ก็ตามมา
+ครั้นถึงวังสั่งให้จัดมนเทียรสถาน นอกปราการชั้นกลางที่ข้างหน้า
+ให้พราหมณ์อยู่อย่าได้ขัดอัธยา จะไปมามิให้ห้ามตามสบาย
+เอาหมอนวดโรงในไปไว้ด้วย จะได้ช่วยคลึงเคล้นดูเส้นสาย
+ครั้นเสร็จสั่งเสนีทั้งสี่นาย พระผันผายพาสุรางค์ไปปรางค์ทอง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามาแต่งตามรับสั่ง กรมวังสับสนไปขนของ
+ทอดยี่ภู่ปูปัดสลัดละออง เขนยรองเขนยข้างมาวางเรียง
+ทั้งเครื่องอานพานพระศรีมีสำหรับ เอาฉากพับขึงกั้นชั้นเฉลียง
+ชวาลาอัจกลับสลับเรียง ได้พร้อมเพรียงให้เจ้าพราหมณ์ตามโองการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอิศเรศ กับพร���หมณ์เทศอยู่บนมนเทียรสถาน
+เขาพิทักษ์รักษาพยาบาล ค่อยสำราญหายเหนื่อยที่เมื่อยล้า
+พอรอนรอนอ่อนแสงพระสุริยง อัสดงแดดดับลับเวหา
+พระเผยแกลแลดูเดือนดารา เหมือนนวลหน้านุชน้องละอองนวล
+เสียดายนักภัคินีเจ้าพี่เอ๋ย แม้นได้เชยจะประคองครองสงวน
+ธุระรักหนักในใจรัญจวน ยิ่งอักอ่วนอารมณ์ให้ตรมตรอม
+กำแพงวังยังกั้นอยู่ชั้นหนึ่ง ไฉนจึงจะได้แอบแนบถนอม
+พี่ลักลอบปลอบประโลมก็โน้มน้อม แต่กีดจอมจักพรรดิถนัดใจ
+จึงปรึกษาสามพราหมณ์ตามวิตก เหมือนน้องยกเมรุมาศไม่หวาดไหว
+จะปลอบมิตรคิดอ่านประการใด จึงจะได้ดอกฟ้าลงมาชม ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ตอบปลอบน้องอย่าหมองหมาง พระนุชนางปลงจิตสนิทสนม
+ไม่คลาดแคล้วแล้วพ่อรออารมณ์ คงจะสมจิตน้องที่ตรองการ
+เรารบสู้กู้เมืองช่วยเปลื้องทุกข์ ได้ผาสุกสืบสมบัติพัสถาน
+เห็นทรงฤทธิ์บิดายุพาพาล จะประทานรางวัลเป็นมั่นคง
+เราอย่ารับกลับคืนถวายไว้ จึงค่อยไขข้อความตามประสงค์
+พี่คาดจิตบิตุราชมาตุรงค์ คงให้องค์พระธิดาด้วยปรานี
+มาดแม้นแหนหวงทำหน่วงหนัก จึงค่อยลักกัลยาเจ้าพาหนี
+ความคิดพี่นี้เห็นเป็นเช่นนี้ พ่อเห็นดีด้วยบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ทำจู่ลู่ก็จะขัดอัชฌาสัย
+จะรอรั้งฟังดูภูวไนย แม้นไม่ให้โดยดีก็มิฟัง
+แล้วเอนเอกเขนกนิ่งอิงเขนย หอมระเหยหวนกลิ่นถวิลหวัง
+เห็นปรางค์ทองน้องนางอยู่กลางวัง คะนึงนั่งนึกหมายไม่วายครวญ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์เศร้าสร้อยละห้อยหวน
+นึกปรานีศรีสุวรรณยิ่งรัญจวน มาหมองนวลเหนื่อยยากลำบากองค์
+ที่การศึกนั้นก็เสร็จสำเร็จทุกข์ ที่การสุขยังไม่สมอารมณ์ประสงค์
+แสนเสียดายป่านฉะนี้พระโฉมยง จะโศกทรงเศร้าหมองถึงน้องน้อย
+เมื่อจากกันวันนี้ที่ข้างหน้า ดูพักตราผ่านเกล้าเห็นเศร้าสร้อย
+ยิ่งรำลึกนึกน้ำพระเนตรย้อย แต่หลับม่อยแล้วสะดุ้งจนรุ่งราง
+จึงให้สี่พี่เลี้ยงเก็บดอกไม้ ดอกมะลิปลูกไว้ในกระถาง
+ใส่ขันทองรองพานคลานมาวาง พระนุชนางกรีดก้อยร้อยมาลัย
+เรียงประดับซับซ้อนค่อยสอดเข็ม เป็นพวงเต็มห่อเสร็จแล้วเด็ดใหม่
+อันมาลีที่กระถางริมปรางค์ชัย พอเก็บได้คนละขันวันละพวง
+ใส่พานทองตองเจียนประจงปิด ให้ทรงฤทธิ์รูปทองเป็นของหลวง
+ส่วนนารีพี่เลี้ยงสิ้นทั้งปวง ต่างร้อยพวงมาลัยให้เจ้าพราหมณ์
+สารภีพิกุลดอกบุนนาค ประสายากเถิดนะเจ้าเราทั้งสาม
+ศรีสุดาได้ดอกเข็มเห็นเต็มงาม จะให้พราหมณ์หน่อกษัตริย์ขัตติยา
+นางโฉมยงทรงตรัสว่าผลัดเปลี่ยน เป็นเวรเวียนกันไปให้บุปผา
+ทูลถวายกว่าจะวายดอกมาลา วันนี้พี่ศรีสุดาไปประเดิม ฯ
+๏ นางนารีศรีสุดาหน้าเป็นเหม แสนเกษมแกล้งว่าอย่ามาเสริม
+มาลัยหลวงพวงหอมเป็นจอมเจิม ฉันพลอยเติมตามประสาเป็นข้าไท
+แล้วเข้าห้องส่องกระจกจับกระเหม่า ขี้ผึ้งเข้าชันย้อยสอยไม่ไหว
+เป็นการด่วนจวนจนต้องลนไฟ กรีดจุไรรอบเรียบระเบียบกลม
+แล้วผัดหน้าทาจันทน์กระแจะแป้ง นุ่งยกแย่งพื้นตองปักทองถม
+ทั้งกรองทองรองปิดให้ชิดชม ดูสวยสมเป็นบัลลังก์ที่นั่งรอง
+แล้วเชิญพานพวงมาลัยไปข้างหน้า บอกเขาว่าเยาวมาลย์ประทานของ
+จึงขึ้นบนมนเทียรทำเมียงมอง เจ้าพราหมณ์ร้องเชิญว่ามาข้างนี้ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงนั่งตั้งพานพวงบุปผา ไว้ตรงหน้าหมอบประณตบทศรี
+แล้วว่าองค์นงนุชพระบุตรี ร้อยมาลีมะลิลามาประทาน
+ดอกเข็มขาวพวงนั้นหม่อมฉันถวาย แต่กลิ่นอายคลายพร้อมไม่หอมหวาน
+สารภีที่ใส่มาในพาน ของเยาวมาลย์แม่อุบลคนสำคัญ
+ดอกพิกุลคุณจงกลเป็นคนร้อย ประภาน้อยดอกบุนนาคเขาฝากฉัน
+ให้สามพราหมณ์ตามมีไมตรีกัน แกล้งรำพันพ้อให้ในทำนอง ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสตอบว่าขอบจิต จะได้ชิดชมพลางต่างเจ้าของ
+หยิบบุปผามาลัยมาใส่ลอง พอได้สองหัตถาเป็นขวาซ้าย
+จึงตรัสว่าดอกเข็มนี้เต็มรัก จะเคียงพักตร์พี่ไว้มิให้หาย
+นางฟังคำทำเมินสะเทิ้นอาย ทั้งสามนายยิ้มแย้มกระแอมไอ
+เจ้าสานนนั่งชมดมบุนนาค อุบลฝากมาให้ชิดพิสมัย
+เจ้าวิเชียรเชยพิกุลฉุนอาลัย ถึงสายใจเจ้าจงกลเป็นคนเคย
+เจ้าโมราดมสารภีรื่น ช่างหอมชื่นเช่นประภานิจจาเอ๋ย
+ต่างประคองของคู่ขึ้นชูเชย ไฉนเลยหลบหน้าไม่มาเยือน
+แล้วต่างสั่งศรีสุดาว่าช่วยบอก ถึงได้ดอกไม้ไว้ก็ไม่เหมือน
+แม้นเมตตาอีกสักห้าหกเจ็ดเดือน ขอเชิญเชือนมาบ้างอย่าหมางเมิน ฯ
+๏ ศรีสุดาว่าคิดจะไปว่า ให้ได้มาแนบข้างไม่ห่างเหิน
+หน่อกษัตริย์ตรัสล่อให้พอเพลิน ค่าเชิงเดินคงจะได้เป็นไรมี
+ช่วยทูลแก้วเกษราเถิดหนาเจ้า พี่นอนเฝ้าฝันว่าพากันหนี
+จะขอคำทำนายร้ายหรือดี รุ่งพรุ่งนี้นะจงออกมาบอกกัน ฯ
+๏ ศรีสุดาอภิวาทฉลาดพูด เทวทูตท่านมาเตือนจนเฟือนฝัน
+ข้ากับเจ้าคราวยากจะจากกัน กระหม่อมฉันนึกหมายจะวายวาง ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายตรัส เห็นไม่พลัดพรากน้องอย่าหมองหมาง
+เจ้าร่วมจิตชิดใช้อยู่ในนาง คงเคียงข้างคู่กันจนวันตาย ฯ
+๏ ศรีสุดาดีใจใครจะเหมือน แต่ไหลเลื่อนลืมตนอยู่จนสาย
+ก็ลาพระโฉมงามกับสามนาย คอยนาดกรายกลับหลังเข้าวังใน
+นางทูลความตามสั่งมาทั้งหมด แล้วซ้ำปดเติมแต่งแถลงไข
+ครั้นรุ่งเช้าสาวน้อยร้อยมาลัย ลอบไปให้ชู้ชายไม่วายวัน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ พูนสวัสดิ์วายวิโยคที่โศกศัลย์
+ครั้นรุ่งแสงสุริย์ฉายขี้นพรายพรรณ จะรางวัลโยธาที่ราวี
+จึงออกนั่งยังท้องพระโรงหลวง พร้อมกระทรวงเสนาบดีศรี
+หน่อกษัตริย์กับสามเจ้าพราหมณ์ชี มาอยู่ที่เฝ้าพร้อมน้อมประณต
+ต่างบังคมบดินทร์สูรทูลถวาย ว่าศึกฝ่ายนอกที่มาล่าไปหมด
+สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงพระยศ จึงเผยพจนารถประภาษพลัน
+ให้เอาเงินเสื้อผ้ามาประทาน เหล่าทหารชาญกำแหงแข็งขยัน
+พวกนายมุลขุนนางได้รางวัล ทั้งบ่าวบรรดาได้ไปสงคราม
+แม้พระองค์ทรงตรัสกับข้าเฝ้า บุรีเราราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+จะรางวัลฉันใดให้เจ้าพราหมณ์ จะสมตามความชอบประกอบการ ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์เสนาพฤฒามาตย์ เฝ้าพระบาทดาษดาอยู่หน้าฉาน
+ทูลสนองต้องตามความโบราณ พระอวตารพูนบำเหน็จเมื่อเสร็จทัพ
+ให้เสนาพานรินทร์ไปกินเมือง ได้เจียดทองรองเรืองเครื่องประดับ
+ซึ่งเจ้าพราหมณ์รบแขกให้แตกยับ ก็ต้องกับมีในพระอัยการ
+ควรจะให้ไปรักษาอาณาเขต ครองประเทศธานินทร์เป็นถิ่นฐาน
+ทั้งเครื่องทรงมงกุฎสร้อยสังวาล ควรประทานให้เจ้าพราหมณ์ตามทำนอง ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรินทร์บดินทร์สูร ได้ฟังทูลถูกระบอบตอบสนอง
+ซึ่งปรึกษาเหมือนเรานึกที่ตรึกตรอง จะให้ครองจันตประเทศเป็นเขตคัน
+มีเครื่องอานพานพระศรีที่ลูกหลวง ทุกกระทรวงเร่งรัดไปจัดสรร
+ตาบประดับทับทรวงสังวาลวรรณ ให้ครบครันเครื่องทรงอลงการ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังบังคมบรมนาถ เชิงฉลาดผันผ่อนให้อ่อนหวาน
+ซึ่งพระองค์ทรงศักดิ์จักรพาล จะประทานบ้านเมืองแลเครื่องทรง
+ขอคืนไ���้ในท้องพระคลังหลวง ข้าทั้งปวงพี่น้องไม่ต้องประสงค์
+ซึ่งอาสามาประจญรณรงค์ หวังพระองค์ทรงฤทธิ์เหมือนบิดา
+ด้วยท่องเที่ยวเปลี่ยวอกเหมือนนกไร้ ไม่มีไม้รวงรังเป็นฝั่งฝา
+อันโฉมงามพราหมณ์น้อยผู้น้องยา ขอฝากไว้ใต้ฝ่าบาทบงสุ์
+แต่ข้าสามพราหมณ์พี่จะลีลาศ เที่ยวประพาสหิมวาป่าระหง
+ควรมิควรข้อใดที่ใจจง ขอพระองค์ออกโอษฐ์ช่วยโปรดปราน ฯ
+๏ พระฟังคำทำเชือนเบือนพระพักตร์ รู้ว่ารักพระธิดาไม่ว่าขาน
+แต่นิ่งนึกตรึกตราอยู่ช้านาน จะคิดอ่านเอาใจฉันใดดี
+ครั้นจะให้พระธิดายุพาพักตร์ จะเสียศักดิ์กษัตราน่าบัดสี
+แม้นมิให้ก็ไม่อยู่ในบุรี เสียดายฝีมือณรงค์ทรงกำลัง
+จะเล้าโลมเอาใจเขาไว้ก่อน ค่อยคิดผ่อนเพทุบายต่อภายหลัง
+จึงว่าเจ้าข้าวของให้คืนคลัง เพราะเยาว์ยังมิได้อยู่กับคู่ครอง
+เป็นไรมีที่ประสงค์จำนงนึก เราก็ตรึกอยู่ดอกเจ้าอย่าเศร้าหมอง
+จะเลี้ยงไว้ในบูรีทั้งพี่น้อง เป็นบุตรของบิดาอย่าอาดูร
+ทั้งแว่นแคว้นแดนสุธาอาณาจักร เจ้าจงรักสิ่งใดมิให้สูญ
+เว้นแต่ดาวดวงตะวันอันจำรูญ จงเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลา
+พ่อนึกหวังตั้งจิตคิดปรารภ จะได้ฝากซากศพโอรสา
+พระโอนอ่อนผ่อนผันจำนรรจา แล้วลีลากลับหลังเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้ากับเจ้าพราหมณ์ ต่างไต่ถามพูดจาอัชฌาสัย
+ที่รู้เท่าเย้าหยอกให้ยวนใจ พ่อคงได้สิ่งของที่ต้องการ ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายสบายจิต ขึ้นสถิตแท่นวิเชียรมนเทียรสถาน
+พราหมณ์พี่เลี้ยงเคียงสำรวลชวนสำราญ พระโปรดปรานเปรื่องนักหนานุชาเรา
+แต่เดือนสามห้ามฤกษ์มงคลราช จะต้องคลาดแคล้วเคลื่อนไปเดือนเก้า
+น่าหัวเราะเคราะห์กระไรไม่บรรเทา แกล้งหยอกเย้ายวนยีศรีสุวรรณ ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่านิจจาเอ๋ย อย่าพักเย้ยยิ้มเยาะหัวเราะฉัน
+ถึงอกพี่ที่เป็นก็เช่นกัน ต่างสรวลสันต์สนทนาสุขาใจ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าบุรีรมจักร กับองค์อัครชายาอัชฌาสัย
+ครั้นพลบค่ำย่ำปฐมยามชัย สถิตในแท่นทองทั้งสององค์
+กรุงกษัตริย์ตรัสเล่าถึงเจ้าพราหมณ์ ที่ทูลความเกี่ยวข้องต้องประสงค์
+เห็นท่วงทีศรีสุวรรณนั้นจำนง ในโฉมยงยุพเรศเกษรา
+นี่แน่เจ้าเราจะทำกระไรได้ วิสัยไพร่กับกษัตริย์ขัดหนักหนา
+สายสมรผ่อนผันด้วยปัญญา จะพูดจาค���ดอ่านประการใด ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงฟังรับสั่งตรัส ชุลีหัตถ์ยิ้มย่องสนองไข
+เพราะพระพามาถึงปรางค์ที่ข้างใน แล้วซ้ำให้เสกสะเดาะเคราะห์ธิดา
+อันลูกสาวท้าวไทถ้าใครเห็น ไม่วายเว้นหวังสวาทปรารถนา
+แต่พราหมณ์น้อยน่ารักลักขณา สมกับแก้วเกษราวิลาวัณย์
+น้องพิศดูภูษาจินดาประดับ เครื่องสำหรับพงศ์กษัตริย์ล้วนจัดสรร
+ทั้งกิริยาพาทีก็ดีครัน เหมือนพงศ์พันธุ์ท้าวพระยามาแต่ไกล
+แต่สามพราหมณ์นั้นแลงามเป็นพราหมณ์แท้ กระนี้แน่แล้วพระองค์อย่าสงสัย
+คุณของเขาเล่าก็อยู่กับภูวไนย พระตรึกไตรตรองความดูตามควร ฯ
+๏ พระฟังนางอย่างจะให้มิได้ห้าม เห็นรักพราหมณ์ลุ่มหลงทรงพระสรวล
+จึงว่าพี่นี้คะเนยังเรรวน สงสารนวลลูกน้อยจะถอยยศ
+แม้นเชื้อวงศ์พงศ์เผ่าเหมือนเจ้าว่า จะเสกสองครองพาราให้ปรากฏ
+จะค่อยลอบปลอบถามให้งามงด แล้วทรงยศไสยาในราตรี ฯ
+๏ ครั้นรุ่งเช้าท้าวออกพระโรงรัตน์ แกล้งทรงตรัสไต่ถามความกรุงศรี
+ศรีสุวรรณนั้นเฝ้าฟังคดี ถึงสิบสี่สิบห้าทิวาวัน
+จะโปรดให้หรือไม่ให้ไม่ได้ข่าว ไปเฝ้าท้าวเธอก็ชวนแต่สรวลสันต์
+เสด็จขึ้นคืนมาปรึกษากัน ศรีสุวรรณว่าฉันเห็นไม่เป็นการ
+พวกในวังฟังข่าวก็เปล่าหมด เห็นจะปดแต่หากว่าปากหวาน
+จะลักแก้วเกษรายุพาพาล ไปสำราญแรมป่าพนาลัย
+พี่จัดแจงแต่งผูกสำเภาน้อย พาล่องลอยไปตามแม่น้ำไหล
+เจ้าพราหมณ์ตอบปลอบน้องให้ต้องใจ ถึงจะไปก็ให้งามตามธรรมเนียม
+ด้วยชนกชนนีเป็นที่รัก ทำหาญหักโฉมฉายจะอายเหนียม
+คิดเพลงยาวน้าวโน้มประโลมเลียม ว่ากรมเกรียมตรอมอุราจะลาจร
+นางโฉมยงคงจะตามเจ้าพราหมณ์น้อย อย่าเศร้าสร้อยทรงประดิษฐ์คิดอักษร
+พระฟังความสามนายค่อยคลายร้อน จึงเขียนกลอนแกล้งไว้อาลัยลาน
+ครั้นเสร็จสรรพพับผนิดติดขี้ผึ้ง พอประภามาถึงมนเทียรสถาน
+ถวายพวงมาลัยที่ในพาน แล้วก้มกรานคอยฟังจะสั่งความ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณรันทดถอนใจใหญ่ แล้วว่าใจฉันนี้เจ็บดังเหน็บหนาม
+สู้เหนื่อยยากพากเพียรพยายาม ไม่สมความปรารถนาน่าเสียดาย
+ไม่ขออยู่สู้ซนไปจนม้วย หนังสือนี้พี่ช่วยเอาไปถวาย
+ส่งให้นางพลางทำระทวยกาย ทั้งสามนายแกล้งสะท้อนถอนฤทัย
+นางประภาพิศดูไม่รู้เท่า สงสารเจ้าโมราน้ำตาไหล
+จะไต่ถามขามเขินสะเทิ้��ใจ ถอนใจใหญ่แล้วลาเข้ามาวัง
+ถึงพระนุชบุตรีที่ในห้อง ทูลฉลองเล่าตามเนื้อความหลัง
+พระโฉมยงทรงโศกเพียงทรวงพัง แล้วหยิบหนังสือถวายสายสุดใจ ฯ
+๏ ยุพยงทรงสดับรับกระดาษ นึกประหลาดหลากจิตคิดสงสัย
+ธุระเรื่องเคืองเข็ญเป็นอย่างไร แล้วทรามวัยคลี่สารออกอ่านกลอน ฯ
+๏ ในสาราว่าพระองค์ทรงสวัสดิ์ ขอเสี่ยงสัตย์ศุภลักษณ์เป็นอักษร
+ให้ดวงเนตรเกษราพะงางอน ด้วยอาวรณ์หวังสวาทไม่ขาดวัน
+เมื่ออยู่สวนครวญถึงคะนึงน้อง แม้นจะรองชลนาก็กว่าขัน
+คราวสะเดาะเคราะห์พบประสบกัน กับเมื่อวันสงครามเป็นสามครั้ง
+ครั้นกลับทัพลับนุชสุดสวาท ใจจะขาดคิดหมายไม่วายหวัง
+ถึงอยู่นอกแต่น้ำใจอยู่ในวัง จะนอนนั่งในอารมณ์ให้กรมกรอม
+โอ้อนาถวาสนาพี่หาไม่ จึงมิได้ชิดเชื้อแม่เนื้อหอม
+เหมือนมดแดงแฝงพวงมะม่วงงอม เที่ยวไต่ตอมเต็มอยู่ไม่รู้รส
+พี่รักเจ้าเอาชีวาเข้ามาแลก ช่วยรบแขกแตกทัพกลับไปหมด
+มาอยู่วังตั้งเดือนดูเหมือนมด ละอายอดสูใจกระไรเลย
+เมื่อเสร็จศึกนึกจะสมอารมณ์มาด พระบิตุราชรู้แจ้งก็แกล้งเฉย
+ชะรอยเคราะห์เพราะบุญไม่คุ้นเคย ขอลาเลยล่วงสวรรคครรไล
+จะขืนอยู่สู้โศกก็สุดปล้ำ ในทรวงช้ำเช่นเขาเชือดให้เลือดไหล
+เหลือกำลังจะประทังฤทัยไป พี่จำไกลกลอยสวาทในชาตินี้
+เมื่อชาติหน้าอย่าให้แคล้วกับแก้วเนตร ให้กอดเกษราชมประสมศรี
+เป็นมนุษย์ครุฑาวาสุกรี ขอให้พี่พิศวาสทุกชาติเอย ฯ
+๏ นางอ่านจบตบอกตกประหม่า อนิจจาพระทองของน้องเอ๋ย
+ที่คับแค้นแสนเข็ญไม่เห็นเลย ขืนว่าเฉยเชือนช้าไม่ปรานี
+กรรมเอ๋ยกรรมซ้ำร้ายอายอดสู จะมีคู่คู่ก็อางขนางหนี
+ไหนจะทุกข์ไหนจะตรมระทมทวี ทรวงเท่านี้หรือจะรับอัประมาณ
+จะจากจริงทิ้งน้องหรือลองจิต โอ้คิดคิดถึงพระองค์น่าสงสาร
+จะบรรลัยเสียให้พ้นทนทรมาน พิษฐานขอครองกับน้องน้อย
+ทุกข้อคำร่ำว่าน่าสมเพช ชลเนตรหยดเหยาะลงเผาะผ็อย
+พระละห้อยคอยน้องน้องก็คอย โอ้บุญน้อยน้อยใจกระไรเลย
+สะอื้นอ้อนอ่อนอารมณ์จนลมจับ สลบหลับแน่นิ่งอิงเขนย
+ทั้งสี่นางต่างแลชะแง้เงย เอะทรามเชยเป็นไฉนไม่ไหวติง
+เข้าประคองร้องหวีดเสียงกรีดกราด ใจจะขาดซบเสือกลงเกลือกกลิ้ง
+ทุกข์ระทมลมปะทะศีรษะวิง สลบนิ่งอยู่กับที่ทั้งสี่นาง ฯ
+๏ ฝ่ายแสนสาวชาวแม่มาแลเห็น น้ำตากระเด็นค่อนทรวงเข้าผางผาง
+แม่ปิ่นเกล้าเจ้านายมาวายวาง สาวสุรางค์ร้องเรียกกันเพรียกไป
+บ้างโศกีตีอกชกศีรษะ สงสารพระธิดาน้ำตาไหล
+บ้างรีบไปทูลฉลองสองท้าวไท พระตกใจจับภูษาละล้าละลัง
+ลงจากปรางค์ต่างองค์ทรงกันแสง ทุกตำแหน่งนางห้ามมาตามหลัง
+ถึงปราสาทราชบุตรไม่หยุดยั้ง ขึ้นบัลลังก์เห็นพี่เลี้ยงเคียงลูกยา
+ไม่ไหวติงนิ่งแน่แลสลด ต้องกำสรดซบกายทั้งซ้ายขวา
+พระมารดรช้อนเกศกอดธิดา ทรงโศกาสองกรเข้าข้อนทรวง ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสเร่งให้เรียกหมอ วิ่งกันสอเสียงดังทั้งวังหลวง
+นางโขลนจ่าพาพวกแพทย์ทั้งปวง ทุกกระทรวงมาพร้อมน้อมประณต
+กรุงกษัตริย์ตรัสว่าบรรดาหมอ อย่ารั้งรอเร่งรักษาหาโอสถ
+หมอคำนับจับถ้วยสุธารส ละลายบดยาถวายให้หายฟื้น ฯ
+๏ พระบุตรีพี่เลี้ยงค่อยรู้สึก ทรวงสะทึกถอนใจไห้สะอื้น
+เป็นโรครักปักจิตดังพิษปืน อุตส่าห์ฝืนองค์นั่งประทังกาย
+ทั้งหิวโหยโดยมิได้จะไสยาสน์ เตโชธาตุหย่อนยิ่งสวิงสวาย
+ผิดสังเกตเนตรนางก็พร่างพราย ให้คลับคล้ายเคลิ้มอารมณ์ไม่สมประดี
+เหมือนหนึ่งในใจจะขาดประหวาดหวั่น ว่าศรีสุวรรณกับสามเจ้าพราหมณ์หนี
+ยิ่งแสนโศกโรคทับกลับทวี ไม่พาทีซวนซบสลบไป ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์พระองค์สั่น หมอทั้งนั้นเซ็งแซ่เข้าแก้ไข
+ไม่ฟื้นองค์สงสารสายสุดใจ ร่ำร้องไห้แซ่เสียงทั้งเวียงวัง
+พระชนนีตีทรวงสะอื้นอ้อน โอ้ขวัญอ่อนแม่ไม่ฟื้นคืนมามั่ง
+แต่ร่ำเรียกลูกน้อยสักร้อยครั้ง ไม่เหลียวหลังมาทางแม่บ้างเลย
+เมื่อมดหมอก็สุดฝีมือแล้ว สงสารแก้วเกษรานิจจาเอ๋ย
+มีอันเป็นเช่นนี้ยังมิเคย นางบ่นเบยครวญคร่ำร่ำพิไร ฯ
+๏ พระบิดาอาดูรพูนเทวษ ชลเนตรหยดย้อยละห้อยไห้
+เสียดายบุตรสุดสวาทจะขาดใจ พอคิดได้เหลียวหลังสั่งกำนัล
+ไปเชิญพราหมณ์ที่ข้างหน้าเข้ามานี่ เขาล้วนมีมนต์เวทวิเศษขยัน
+พวกผู้หญิงวิ่งมาข้างหน้าพลัน อภิวันท์แจ้งความให้พราหมณ์ฟัง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณขวัญหายหมายว่าม้วย จะไปช่วยฉุดเจ้าพราหมณ์มาตามหลัง
+ไม่รอรั้งวิ่งเหย่าเข้าในวัง เห็นคนพรั่งพร้อมกันกลั้นน้ำตา
+ขึ้นปรางค์ทองมองเมียงอยู่เพียงฉาก ไม่เห็นซากศพมิตรขนิษฐา
+กรุงกษัตริย์เห็นพราหมณ์ตามกันมา จึ��บอกว่าบุตรีมีอันเป็น
+ครั้นแก้ฟื้นคืนแล้วกลับสลบ ไม่เคยพบพ่อเอ๋ยไม่เคยเห็น
+ทั้งกายาหน้าหลังยังไม่เย็น จะกลับเป็นหรือจะม้วยพ่อช่วยดู ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นจะใคร่เข้าใกล้น้อง จึงว่าต้องเทวดาพระราหู
+เคยแก้หายหลายคนด้วยมนต์ครู จะขอดูกายายุพาพาล ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งให้ไขวิสูตร พอม่านรูดแลเห็นองค์น่าสงสาร
+พระพักตร์ผ่องหมองคล้ำเพราะรำคาญ ทั้งซ้ำอ่านอักขราก็พาเฟือน
+ศรีสุวรรณนั้นหลงทรงกันแสง โอ้เสียแรงรักใคร่ใครจะเหมือน
+สู้อุตส่าห์พยายามมาสามเดือน เจ้าพราหมณ์เตือนตกใจกระไรเลย
+พระบิตุราชมาตุรงค์พลอยสงสาร ไม่ว่าขานขวยเขินทำเมินเฉย
+พวกแสนสาวชาวแม่ชะแง้เงย ไฉนเลยพราหมณ์น้อยพลอยโศกา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์อัดอั้นกลั้นสะอื้น น้ำตาชื้นพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+แข็งพระทัยให้เอาน้ำอบมา ภาวนานึกความไปตามจน
+ขอเทวัญชั้นฟ้าสุธาทิพย์ อันลอยลิบเหาะเหินเที่ยวเดินหน
+ทั้งปู่เจ้าเขาหลวงข้าบวงบน ขอนิมนต์มาด้วยช่วยชีวี
+แม้นแก้วเนตรเกษรากับข้าบาท เคยร่วมอาสน์เชยชมประสมศรี
+ขอให้น้ำในขันสุวรรณนี้ ดังวารีท้าวสุทัศน์สหัสนัยน์
+แล้วเข้าเคียงเตียงสุวรรณบรรจถรณ์ เห็นนิ่งนอนนึกน่าน้ำตาไหล
+ค่อยปัดเป่าพรมพรำน้ำดอกไม้ ชายสไบโบกปัดช่วยพัดวี
+เดชะสัตย์อธิษฐานสำราญรื่น ค่อยพลิกฟื้นกายามารศรี
+เห็นพราหมณ์น้อยเคียงข้างนางยินดี อัญชลีแล้วก็หลบซบพักตรา ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์ตรงเข้าใกล้ ประคองให้ทรงกายทั้งซ้ายขวา
+เจ้าพราหมณ์น้อยถอยหลังหลีกออกมา นั่งอยู่หน้าม่านทองที่ห้องกลาง
+สองกษัตริย์ตรัสปลอบพระลูกแก้ว ไม่ม้วยแล้วนวลละอองอย่าหมองหมาง
+แม่เป็นไรกายสั่นทั้งสรรพางค์ อย่าครวญครางบอกแม่จะแก้กัน ฯ
+๏ สงสารนุชบุตรีศรีสมร กำเริบร้อนโรคาเพียงอาสัญ
+ได้เห็นคู่ชูชื่นขึ้นครันครัน อภิวันท์ทูลฉลองสองพระองค์
+ลูกฟั่นเฟือนเหมือนกับจะดับจิต ให้มืดมิดมึนตึงตะลึงหลง
+สุดจะฝืนขืนแข็งแรงดำรง หากพระองค์ช่วยรอดไม่วอดวาย ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสแจ้งแถลงเล่า เพราะมนต์เจ้าพราหมณ์น้อยจึงค่อยหาย
+แต่โรคร้ายภายในยังไม่คลาย จงสบายบรรทมอย่าก้มกราน
+หลังสั่งสี่พี่เลี้ยงจงโลมเล้า ให้กินข้าวกินปลากระยาหาร
+พวกสาวสาวเหล่านางพนักงาน เอ���อาการคอยออกไปบอกความ
+แล้วลีลามายังบัลลังก์รัตน์ โองการตรัสเรียกศรีสุวรรณถาม
+อันโรคแก้วเกษราพะงางาม ใจเจ้าพราหมณ์เห็นจะรอดหรือวอดวาย ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางบังคมบรมนาถ อันโรคราชธิดาจะช้าหาย
+ถึงจะแก้แต่ไข้ก็ไม่คลาย ด้วยโรคร้ายรวนเรรำเพรำพัด
+ให้พวกแพทย์หมอยารักษาด้วย จะได้ช่วยแรงเขาข้างเป่าปัด
+หม่อมฉันกับหมอขอค้างอยู่ปรางค์รัตน์ จะได้ผลัดนอนนั่งฟังอาการ
+ถ้าทีนี้มีอันเป็นเหมือนเช่นนั้น แก้ไม่ทันถึงตัดอัติสาร
+จะลงยันต์กันไว้ทุกใบบาน อ่านโองการแก้กันอันตราย ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงสดับ เจ้าพราหมณ์รับอาสาว่าช้าหาย
+ก็รู้เท่าเข้าใจในอุบาย อันแยบคายคิดจะอยู่ดูธิดา
+เดิมก็หวังตั้งใจจะให้เขา เดี๋ยวนี้เล่าเขาก็กลับรับรักษา
+ตามกุศลผลกรรมที่ทำมา วาสนาลูกน้อยกลอยฤทัย
+จึงแกล้งตรัสกลบเกลื่อนเหมือนไม่รู้ เออเอ็นดูเราด้วยช่วยแก้ไข
+แล้วสั่งเหล่าชาวที่บรรทมใน จงจัดให้หลับนอนผ่อนสบาย
+ศรีสุวรรณกันเองอย่าเกรงขาม กับสามพราหมณ์อยู่รักษากว่าจะหาย
+แล้วถามถึงลูกน้อยว่าค่อยคลาย ชวนกำนัลผันผายไปสู่ปรางค์ ฯ
+๏ ฝ่ายชาวที่ทอดยี่ภู่ปูบรรจถรณ์ ให้พราหมณ์นอนผาสุกที่มุขขวาง
+สุจหนี่ยี่ภู่ปูสำอาง เอาฉากกางกั้นห้องตรงช่องแกล
+ที่หมออยู่ปูพรมให้สมหน้า กับเครื่องยาเอามาวางไม่ห่างแห
+พวกโขลนจ่ามาอยู่คอยดูแล กับเถ้าแก่ที่สำหรับกำกับกัน ฯ
+๏ สงสารเจ้าเกษราธิดาราช ทรงไสยาสน์ยามวิโยคให้โศกศัลย์
+ทั้งไข้ใจไข้ฉลุประจุบัน ให้ป่วนปั่นปวดเศียรอาเจียนลม
+หมอประกอบยาถวายหลายขนาน พระอาหารกลั้วกลืนยังขื่นขม
+ให้หิวโหยโรยราในอารมณ์ นิ่งบรรทมพอประทังกำลังองค์
+สี่พี่เลี้ยงเคียงข้างไม่ห่างโฉม ปลอบประโลมทรามสงวนนวลหง
+นางชูชื่นขืนแข็งแรงดำรง ถามถึงองค์หน่อไทไปหรือยัง ฯ
+๏ พี่เลี้ยงยิ้มพริ้มพรายค่อยคลายโศก จะดับโรคในอารมณ์ให้สมหวัง
+ค่อยกระซิบเบาเบาเล่าให้ฟัง พระองค์ยังอยู่รักษาพยาบาล
+เขาจัดให้ไสยาตรงหน้ามุข เป็นผาสุกร่วมปราสาทราชฐาน
+แต่แรกรู้ดูรีบมาลนลาน น่าสงสารโศกาต่อหน้าคน ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำเล่าถึงทรงเดช ชลเนตรหยดย้อยดังฝอยฝน
+แต่ค่อยชื่นฝืนกำลังประทังทน บรรทมบนแท่นรัตน์ชัชวาล ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตร��ดิสร ยามสมรมีโรคโศกสงสาร
+คอยเรียกเหล่าสาวสรรค์พนักงาน ถามอาการกัลยาทุกนารี
+ที่นึกรักซักไซ้มิใคร่จบ ชำเลืองพบสาวน้อยชม้อยหนี
+ครั้นโพล้เพล้เพลาจะราตรี แสงอัคคีโคมสว่างดังกลางวัน
+สำเนียงนางครางครวญหวนละห้อย พระเศร้าสร้อยพลอยทรงกันแสงศัลย์
+แสนรัญจวนป่วนใจด้วยไกลกัน สุดจะกลั้นกลัวความเมื่อยามร้อน
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าเวลาค่ำ จะต้องทำกันกายสายสมร
+ถือใบตาลกระบองเพชรเสด็จจร ไปบรรจถรณ์แท่นสถิตพระธิดา ฯ
+๏ พี่เลี้ยงน้อมพร้อมพรั่งเชิญนั่งอาสน์ พระหน่อนาถนิ่งพินิจขนิษฐา
+ดูเผือดผิวหิวโหยเห็นโรยรา ทั้งนวลหน้าน้องรันทดสลดลง
+แล้วผอมซูบรูปองค์ทรงสัณฐาน แสนสงสารทรามสงวนนวลหง
+เงียบระงับหลับอยู่ไม่รู้องค์ พระเคลิ้มหลงลูบนางทางประโลม ฯ
+๏ พระธิดาว้าหวั่นกระสันเสียว ชำเลืองเหลียวเห็นองค์พระทรงโฉม
+มานั่งเรียงเคียงข้างสว่างโคม ที่ทุกข์โทมนัสนั้นค่อยบรรเทา
+อุตส่าห์ทรงองค์ขยับอภิวาท น้องไสยาสน์ยกโทษจงโปรดเกล้า
+ด้วยหนาวเหน็บเจ็บปวดให้รวดร้าว พระมาเฝ้าอยู่ไยไม่ไสยา ฯ
+๏ พระรับขวัญขวัญใจวิไลลักษณ์ เพราะความรักพี่จึงอยู่สู้รักษา
+ให้น้องน้อยค่อยสบายคลายโรคา จึงจะลาโฉมเฉลาเยาวมาลย์
+ซึ่งซูบกายสายสมรเพราะร้อนโรค พี่พลอยโศกซูบลงเพราะสงสาร
+แม่เจ็บไข้พี่ก็ไข้ใจรำคาญ เยาวมาลย์ม้วยหมายจะตายตาม
+พี่รักน้องสองกษัตริย์ก็ทราบสิ้น ยุพาพินเจ้าอย่าหมางระคางขาม
+ขอฟูมฟักรักษาพะงางาม ให้สมความรักใคร่อาลัยลาน
+แม่แก้วเนตรเกษราอุตส่าห์เสวย อย่าละเลยโภชนากระยาหาร
+นางคำนับรับรสพจมาน พระสงสารรับขวัญให้บรรทม
+คอยระวังนั่งเฝ้าแต่เป่าปัด สองกษัตริย์สุจริตสนิทสนม
+ไม่เดียงสาน่าเอ็นดูเหมือนคู่ชม นางบรรทมพระประทับให้หลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายโขลนจ่าข้าหลวงที่ล่วงรู้ สังเกตดูมั่นคงไม่สงสัย
+ต่างปรึกษาว่ากรรมทำอย่างไร ถ้าใครใครเขามาเห็นไม่เป็นการ
+เจ้าพราหมณ์น้อยพลอยเข้าไปอยู่ในห้อง เคียงประคองพระธิดาน่าสงสาร
+ดูสนิทชิดเชื้อเหลือประมาณ จะมินานแล้วกระมังจึงอย่างนี้
+บ้างบ่นว่าถ้าทราบถึงทรงเดช พวกเรานี้มิวิเสทก็โรงสี
+บางคนว่าน่าชมสมกันดี เราจะมีผิดไยมิใช่การ
+พวกท้าวนางต่างห้ามให้ความหาย อย่าวุ่นวายว่าก���่าวให้ร้าวฉาน
+นางประชวรส่วนเธอมาพยาบาล น่าสงสารสงสัยทำไมมี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สู้อดนอนมารักษามารศรี
+เห็นนางหลับจับพัชนีวี อยู่ข้างที่แท่นทองจนสองยาม ฯ
+๏ ฝ่ายทั้งสี่พี่เลี้ยงเคียงบรรจถรณ์ ต่างว่าวอนทรงฤทธิ์ด้วยคิดขาม
+เข้าฟูมฟักรักษาชะล่าลาม ท้าวทราบความเคืองขุ่นจะวุ่นวาย
+คำโบราณท่านว่าอย่าละโมบ ถ้าหลงโลภลาภน้อยจะพลอยหาย
+พวกแสนสาวท้าวนางเจ้าขรัวนาย รู้ระคายเขาจะว่าน่ารำคาญ ฯ
+๏ พระเคืองคำทำตอบว่าชอบอยู่ พี่ไม่รู้หรือว่ารักสมัครสมาน
+ได้ทูลขอรอมาก็ช้านาน ไม่เป็นการย่อมรู้อยู่ด้วยกัน
+เพราะเจียมตัวกลัวผิดจึงปิดป้อง แทบพระน้องเกษราจะอาสัญ
+เดชะบุญหนุนมารักษาทัน จะให้ฉันทิ้งนางเสียอย่างไร
+ถึงผิดพลั้งครั้งนี้เมื่อวิบาก จะจรจากแก้วตาอย่าสงสัย
+ไม่ว่าเล่นเป็นไรก็เป็นไป ได้เจ็บใจแล้วไม่คิดชีวิตเลย
+พอแปดทุ่มพระธิดาผวาผวาด พระหน่อนาถนั่งประคองรองเขนย
+ปลอบประโลมโฉมงามว่าทรามเชย เชิญเสวยโอสถสะกดลม ฯ
+๏ นางคำนับรับจอกจากพระหัตถ์ ไม่ข้องขัดอุตส่าห์กลืนทั้งขื่นขม
+สงสารองค์ทรงยศอดบรรทม พลอยปรารมภ์ร่ำว่าสารพัน
+พระผ่านเกล้าเฝ้านั่งระวังน้อง จะหม่นหมองมีพระโรคให้โศกศัลย์
+เสด็จไปไสยาสน์อาสน์สุวรรณ พอแก้กันครหาไม่ราคิน
+ด้วยแสนสาวท้าวนางในปรางค์มาศ จะประหลาดหลากจิตคิดถวิล
+ถึงมิชั่วก็เหมือนชั่วมั่วมลทิน เขาจะนินทาทำให้รำคาญ
+ถึงชนกชนนีจะมิว่า เห็นแก่หน้าน้องรักอย่าหักหาญ
+คำผู้ใหญ่ย่อมว่าช้าเป็นการ ยิ่งเนิ่นนานก็ยิ่งเห็นจะเป็นคุณ
+พระรักน้องน้องก็รู้อยู่ว่ารัก แต่คิดหักหน่วงเหนี่ยวอย่าเฉียวฉุน
+มาฟูมฟักรักษาเพราะการุญ ขอบพระคุณควรคิดเหมือนบิดา
+แม้นชีวิตน้องมิตายก็หมายมาด จะรองบาทบทเรศพระเชษฐา
+แม้นผิดองค์ทรงเดชของเกษรา ถึงลอยฟ้ามาก็ไม่อาลัยแล
+ยังมิดมิดอยู่ก็ปิดไว้ก่อนเถิด อย่าเพิ่งเปิดให้เขาเห็นว่าเป็นแผล
+ใช่ไกลใกล้ไปมาเพียงหน้าแกล ไม่ห่างแหเห็นกันทุกวันคืน
+อดบรรทมลมล่อยจะพลอยจับ ไปนอนหลับผ่อนพักเสียสักตื่น
+เข้ายามสามย่ำประโคมอยู่โครมครื้น พระมาขืนเนตรนั่งไม่บังควร ฯ
+๏ พระรับขวัญขวัญอ่อนอย่าร้อนเร่า ไม่ขัดเจ้าโฉมงามทรามสงวน
+พี่เหมือนหมอขอช่วยด้วยประชวร ใช่จะกวนแก้วตาให้ราคี
+อย่าตรึกตราปรารมภ์บรรทมเถิด โรคจะเกิดกวนน้องให้หมองศรี
+พลางปลอบให้ไสยาด้วยปรานี แล้วช่วยคลี่คลุมบรรทมห่มให้นาง
+เห็นม่อยหลับกลับหลังมายังอาสน์ อิงเขนยเผยสิงหาสน์ให้กว้างขวาง
+เล่าแถลงแจ้งความให้พราหมณ์พลาง พระนุชนางน้องน้อยเห็นค่อยคลาย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ยิ้มพริ้มเพราเข้ากระซิบ วางยาทิพย์แล้วเป็นไรจะไม่หาย
+ประเดี๋ยวนี้พี่ก็พลอยค่อยสบาย ด้วยกลิ่นอายเกสรขจรมา
+แล้วเลียมลูบจูบหัตถ์ทั้งสองข้าง น้อยหรือช่างหอมกระทั่งพระมังสา
+ประหลาดจิตผิดรสสุคนธา หรือดอกฟ้าติดต้องละอองนวล ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางตอบว่าขอบจิต กลิ่นชาววังยังติดมาแต่สวน
+อย่าอาวรณ์ร้อนเร่าเฝ้าคร่ำครวญ จะช่วยชวนมาในฉากไม่ยากเย็น
+พราหมณ์หัวเราะเยาะว่ามาอยู่ใกล้ เมื่อคราวใคร่ก็เป็นแต่ได้แลเห็น
+ถ้าขัดข้องต้องพาน้ำตากระเด็น พูดกันเล่นอยู่จนแจ้งแสงอุทัย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ชนนีนาถ พอภาณุมาศไตรตรัสจรัสไข
+มาปราสาทพระธิดาด้วยอาลัย เข้าห้องในแท่นทองประคององค์
+เห็นลูกน้อยค่อยคลายวายวิโยค ถามถึงโรคที่ประชวรนวลหง
+ที่วิงเวียนเศียรสมรค่อยหย่อนลง หรือโฉมยงยังรำคาญประการใด ฯ
+๏ พระบุตรีกราบก้มบังคมบาท นุชนาฏเล่าแจ้งแถลงไข
+ได้โอสถรสรื่นค่อยชื่นใจ แต่ยังให้หิวโหยโรยกำลัง ฯ
+๏ พระมารดาวอนว่าอุตส่าห์เสวย แม่ทรามเชยจะได้ชื่นขึ้นมานั่ง
+จงหลับนอนผ่อนใจให้ประทัง รำพันสั่งบุตรีแล้วลีลา
+มานั่งแท่นที่กลางปรางค์ปราสาท กำนัลนาฏหมอบรายทั้งซ้ายขวา
+หน่อกษัตริย์ตรัสชวนพราหมณ์พี่ยา กับหมอมากราบกรานพระมารดร ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสเล่าถึงลูกน้อย โรคาค่อยเบาทรวงดวงสมร
+แต่ลุกนั่งยังไม่ตรงองค์บังอร ประเดี๋ยวร้อนประเดี๋ยวเย็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ เจ้ากรมหมอขอรับอภิวาท สันนิบาตเพื่อเส้นเป็นกระษัย
+บ้างทูลว่าอาโปนั้นหย่อนไป ทั้งติดไข้เพศเหนือเพื่อระดู
+บ้างว่าลมแล่นในไม่สะดวก หมอทั้งพวกเถียงกันสนั่นหู
+นางพระยาว่าเจ้าพราหมณ์มีความรู้ สังเกตดูโรคเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ศรีสุวรรณทูลว่าอย่าปรารภ ข้าเคยพบแก้หายมาหลายไข้
+จะรักษาพยายามนางทรามวัย ให้หายในเดือนหน้าไม่ช้านาน ฯ
+๏ นางฟังคำชำเลืองดูพราหมณ์น้อย ดูเศร้าสร้���ยซูบลงก็สงสาร
+เพราะจงจิตพระธิดายุพาพาล พลอยรำคาญขุ่นข้องจึงหมองนวล
+พินิจพลางนางกษัตริย์ตรัสปราศรัย แม่ขอบใจแล้วเจ้าพราหมณ์ทรามสงวน
+มาอยู่ด้วยป่วยไข้ก็ได้กวน พระคุณควรจะสนองให้ต้องใจ
+อันทรงฤทธิ์บิดาชราภาพ จะปรามปราบยุคเข็ญเห็นไม่ไหว
+เจ้าเหมือนบุตรสุดรักร่วมฤทัย พ่อคงได้แว่นแคว้นทั้งแดนดาว
+ขอฝากแก้วเกษราธิดาด้วย เอ็นดูช่วยปกป้องเหมือนน้องสาว
+ศรีสุวรรณนั้นเหมือนหุ่นพึ่งรุ่นราว จะคราวคราวกันกับแก้วเกษรา
+แล้วถามไถ่ไล่ปีดูพี่น้อง เห็นถูกต้องคืนวันชันษา
+เจ้าพราหมณ์ยิ้มพรายอายวิญญาณ์ พระมารดาซ้ำช่วยอำนวยพร
+แล้วว่าเจ้าพราหมณ์มารักษาน้อง พลอยหม่นหมองไม่มีสุขสโมสร
+ขืนอารมณ์ลมจะจับจงหลับนอน สายสมรนั้นแม่เห็นไม่เป็นไร ฯ
+๏ ศรีสุวรรณปัญญาฉลาดแหลม ทำแช่มแช่มช่างว่าอัชฌาสัย
+ถึงคับที่นอนหลับไม่คับใจ ลูกจะไว้ชีวาตม์ใต้บาทมูล
+แม้นผิดพลั้งอย่างไรจงได้โปรด ประทานโทษอนุญาตให้ขาดสูญ
+ถ้าชุบเลี้ยงเพียงวงศ์พงศ์ประยูร จะเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลา
+ซึ่งโฉมงามทรามสงวนประชวรโรค ลูกพลอยโศกเศร้านักจะรักษา
+ไม่โหยกเหยกเสกสรรจำนรรจา พระมารดาอย่าเป็นห่วงด้วยดวงใจ ฯ
+๏ นางฟังคำล้ำลึกแล้วนึกยิ้ม เห็นหงิมหงิมพูดจาจะหาไหน
+สายอยู่แล้วมารดาจะคลาไคล เจ้าจงไปหลับนอนผ่อนสำราญ
+แล้วถามถึงลูกน้อยว่าค่อยชื่น เสด็จคืนขึ้นปราสาทราชฐาน
+แต่พิทักษ์รักษาพยาบาล กำหนดนานถึงสิบห้าทิวาวัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีนารีราช สุดสวาทวายวิโยคที่โศกศัลย์
+ด้วยได้หมอหน่อกษัตริย์ชะงัดครัน จึงหายวันหายคืนชื่นอารมณ์
+พวกพี่เลี้ยงสี่นางค่อยสร่างทุกข์ ถอนไรจุกแล้วก็ผลัดกันตัดผม
+พระบุตรีมิได้จากแท่นบรรทม ทำระบมบอกป่วยด้วยมารยา
+จะบอกหายฝ่ายองค์ทรงสวัสดิ์ จะพรากพลัดเสียให้ห่างเสนหา
+ถึงสร่างโศกโรครักหนักอุรา เสวยยาอย่างอื่นไม่ชื่นองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์ปิ่นกษัตริย์ ยังข้องขัดไม่สมอารมณ์ประสงค์
+ครั้นเวลาสายัณห์พยับลง พระจันทร์ส่งแสงสว่างดังกลางวัน
+คิดคะนึงถึงนุชสุดสวาท ค่อยเคลื่อนคลาดคลายโรคที่โศกศัลย์
+จะไปชวนชื่นอารมณ์ให้ชมจันทร์ จึงผ่อนผันพาทีกับพี่พราหมณ์
+เราเปลี่ยนพายสายน้ำค่ำวันนี้ อย่าให้มีกีดขวา���ระคางขาม
+อันตัวน้องจะไปหาพะงางาม พี่เชิญสามพี่เลี้ยงมาเตียงเรา
+ธรรมเนียมหมอรักษาโรคาไข้ พอเดินได้ก็เรียกขวัญข้าวเขา
+ไม่ตรึกตราปรารภทำซบเซา ถ้าฉวยเปล่าแล้วสิอดเหมือนมดแดง
+พราหมณ์หัวร่อถ่อเวียนเปลี่ยนสายน้ำ จะทำตามสารพัดไม่ขัดแข็ง
+พ่อดวงจิตคิดดีมิเสียแรง จะจัดแจงเสียให้เสร็จสำเร็จการ
+พอย่ำยามสามนายชายฉลาด ลงจากอาสน์ออกไปเพียงเตียงสนาน
+ค่อยสั่งเหล่าสาวสรรค์ว่าฉันวาน ช่วยเชิญท่านพี่เลี้ยงมาเพียงนี้
+นางสาวใช้ไปบอกออกมาพร้อม แต่ว่าหม่อมศรีสุดาผินหน้าหนี
+ทั้งสามนางต่างนั่งบังอัคคี ทำท่วงทีไต่ถามตามธรรมเนียม
+ว่ากระไรไม่ว่าเล่าขาทั่น พลางทำชั้นเชิงชม้ายทำอายเหนียม
+ทั้งสามพราหมณ์ทรามคะนองประคองเลียม ไม่มาเยี่ยมกันเลยแม่แต่ประชวร
+หรือลืมแล้วแก้วตานิจจาเอ๋ย ไม่คิดเลยหรือไฉนเมื่อไปสวน
+นี่หายไข้ไรช้ำเป็นน้ำนวล ดูอ้วนท้วนถึงจอมเจียวหม่อมน้อง
+เมื่อเจ้าเจ็บพี่ก็ไข้น้ำใจด้วย เจ้าหายป่วยพี่ชายก็หายหมอง
+จะขอถามทรามสงวนนวลละออง ขอเชิญน้องขึ้นมานั่งถึงข้างนี้ ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างอายชม้ายค้อน ช่างขืนค่อนแคะว่าน่าบัดสี
+เมื่อไม่คลาดราชการของฉันมี ไม่รู้ที่จะมาเฝ้าเจ้าประคุณ
+จะไต่ถามว่ากระไรก็ไม่ถาม อย่าลวนลามเหมือนที่สวนจะหวนหุน
+เป็นไรมีที่ธุระเดชะบุญ จึงค่อยคุ้นเคยกันฉันจะลา ฯ
+๏ ทั้งสามพราหมณ์ยุดสามพี่เลี้ยงไว้ อย่าเพ่อไปก่อนพี่นึกจะปรึกษา
+เข้าเคียงข้างพลางนั่งบังกายา แล้วพูดจาไต่ถามตามสบาย ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์สอดมองตามช่องฉาก เห็นเขาฝากรักใคร่ก็ใจหาย
+คิดถึงแก้วเกษราเอกากาย ค่อยแหวะชายม่านย่องเข้าห้องนาง
+เห็นโฉมยงทรงเลือกมาลัยเล่น มิได้เห็นองค์แอบเข้าแนบข้าง
+ค่อยเชยโฉมโลมลูบพระปฤษฎางค์ นางหวีดวางดอกจำปาประหม่าใจ
+เห็นทรงยศลดองค์ลงอภิวาท สายสวาทนึกพรั่นประหวั่นไหว
+พระรับขวัญขวัญตาสุมาลัย พอรื้อไข้ขึ้นก็เหมือนดังเดือนเต็ม
+สว่างช่วงดวงเดือนดูเหมือนแม่ ไม่มีแผลบาดกายเท่าปลายเข็ม
+ดอกไม้นิดกรีดเล็บค่อยเก็บเล็ม ยังตกเต็มอยู่แน่เจ้าเยาวมาลย์ ฯ
+๏ นางโฉมฉายอายองค์พระทรงโฉม มาลอบโลมเลียมรักสมัครสมาน
+นางผลักพลิกหยิกพระหัตถ์ทำทัดทาน ทูลอาการป่วยไข้ยังไม่คล���ย
+ขืนหยอกเย้าเฝ้าเล่นอยู่เช่นนี้ สักแปดปีเห็นไข้จะไม่หาย
+เวียนมาไยในห้องให้น้องอาย คนทั้งหลายรู้เรื่องจะเลื่องลือ
+น้องจะไปไหนพ้นพระผ่านเกล้า ขอทุเลาแล้วก็ยังไม่ฟังหรือ
+อย่าลูบต้องน้องจะกรมระบมมือ โรคจะรื้อร่ำทำให้รำคาญ ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางตอบสุนทรสนอง น้อยหรือน้องห้ามรักหักประหาร
+แกล้งหนักหน่วงลวงหลอกบอกอาการ เพราะคิดอ่านออกตัวกลัวมลทิน
+การนินทากาเลเหมือนเทน้ำ ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดลงขีดหิน
+พี่อาสามาสู้กู้แผ่นดิน เขารู้สิ้นแล้วว่ารักภัคินี
+แล้วมิหนำซ้ำมารักษาอยู่ เขาก็รู้เฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+ครั้นหายไข้ใกล้เคียงกันเพียงนี้ ว่าจู้จี้เสียใจกระไรเลย
+รำลึกถึงจึงอุตส่าห์มาหาน้อง จะถูกต้องก็ต้องว่านิจจาเอ๋ย
+แต่เพียงนี้นี่มิใช่ว่าไม่เคย ไม่เคยเลยหรือเมื่อหนาวคราวประชวร ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำแสนสวาทรัก แกล้งหน่วงหนักตามทำนองของสงวน
+ประณตนอบตอบคำให้น้ำนวล พระไม่ควรที่เคืองในเรื่องความ
+ครั้นบอกป่วยเล่าก็เห็นว่าเป็นปด ตรัสประชดช้ำเจ็บดังเหน็บหนาม
+เมื่อไข้หนักรักษาพยายาม น้องก็ตามใจบ้างแต่อย่างนั้น
+พอโรคถอยค่อยคลายไม่หายขาด สิหมายมาดจะมาฆ่าชีวาฉัน
+จึงผันผ่อนงอนง้อขอชีวัน ไม่หวงกันดอกที่ตรงจะทรงชม
+แม้นสิ้นโศกโรคภัยเหมือนใจหวัง น้องจะนั่งแนบชิดสนิทสนม
+ไม่ทานทัดขัดห้ามตามอารมณ์ จึงค่อยชมเชยประชดที่อดออม ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพักตร์พจนารถ แสนฉลาดแหลมเหลือแม่เนื้อหอม
+ไม่ปลงจิตคิดอ่านทั้งหว่านล้อม ให้อดออมเอากระนี้แล้วดีจริง
+วาสนาอาภัพอัปภาคย์ เมื่อยามยากมิได้กอดแม่ยอดหญิง
+จะต้องแอบแนบนอนกับหมอนอิง หนาวก็ผิงเพลิงพลางพอสร่างทรวง
+พอสาใจที่ไม่เจียมเสงี่ยมศักดิ์ มาหลงรักร่วมฟูกกับลูกหลวง
+ตระกูลต่ำจำลาสุดาดวง ทำลุกลวงลองใจจะไคลคลา ฯ
+๏ นางฉวยยุดฉุดข้อพระบาทไว้ จะไปไหนน่าสมเพชพระเชษฐา
+จงหยุดหย่อนก่อนน้องจะพูดจา เฝ้าโกรธาน้ำพระทัยดังไฟฮือ
+สารพัดตัดพ้อไม่รอรั้ง จะจากวังไปผนวชบวชแล้วหรือ
+น้องจะหย่อนผ่อนให้แต่ไม้มือ แต่สัตย์ซื่อสิ่งหนึ่งอย่าพึงคิด
+พระรับคำสำคัญได้มั่นแม่น จะร่วมแท่นที่บรรทมให้สมจิต
+อย่าหักหาญนักเลยค่อยเชยชิด เหมือนให้น้องครองชีวิตไว้สืบ���ป ฯ
+๏ พระทรงโฉมโลมเล้าว่าเจ้าพี่ ไม่หน่ายหนีนวลอนงค์อย่าสงสัย
+พี่ว่าหยอกดอกน้องอย่าหมองใจ จะรักใคร่ครองกันจนวันตาย
+แม่เนื้อหอมจอมนางสำอางโฉม งามประโลมเหลือจะหักให้รักหาย
+อย่าหน่วงเหนี่ยวหวงห้ามความสบาย จะฟังสายสวาทว่าอย่าอาวรณ์
+พระรับขวัญขวัญใจจงไสยาสน์ อย่าหวั่นหวาดพี่ไม่ลวงดวงสมร
+ถนอมแนบแอบอุ้มองค์บังอร ขึ้นบรรจถรณ์แท่นทองประคองเชย
+พระจุมพิตชิดชื่นระรื่นกลิ่น นางผันผินพักตร์แนบแอบเขนย
+น่าบัดสีนี่อะไรน้องไม่เคย ไม่อิ่มเลยเจียวหรือเฝ้าแต่เคล้าคลึง ฯ
+๏ พระเล้าโลมโฉมยงทรงกระซิบ ถึงเครื่องทิพย์จะมาเปรียบไม่เทียบถึง
+อย่าข้องขัดปัดมือทำดื้อดึง จะเสียซึ่งสัจจังไม่บังควร
+พลางประคองต้องเต้าเต็มพระหัตถ์ นางปิดปัดปกป้องของสงวน
+พระอิงแอบแนบชิดสะกิดกวน แต่เย้ายวนหยอกหยิกกันซิกซี้ ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงเคียงนั่งเป็นคู่คู่ แยกกันอยู่ห่างห่างในปรางค์ศรี
+ต่างพูดเล่นเจรากับนารี สูบบุหรี่กินหมากจนปากเกรียม
+นางผู้หญิงพิงทับอยู่กับตัก กำเริบรักรูปชายไม่อายเหนียม
+ชายก็กอดสอดต้องประลองเลียม ตามธรรมเนียมนั่งแนบแอบอุรา ฯ
+๏ ศรีสุดาเดินไขว่นอนไม่หลับ เห็นเขาจับคู่คิดริษยา
+ให้หมกมุ่นขุ่นคิ่นในวิญญาณ์ จะดูหน้านางงามทั้งสามคน
+ค่อยแฝงเงาเข้าไปฟังเขานั่งพูด เสียงสูดสูดสอดมองสยองขน
+ให้เสียวทรวงง่วงเหงาเศร้าสกนธ์ สุดจะทนถอยมาเที่ยวหาเทียน
+แล้วจุดไฟไปส่องทุกช่องฉาก ต่างกระดากเดินลัดฉวัดเฉวียน
+ศรีสุดาบ้าบ่นเดินวนเวียน ไม่ดับเทียนถือป้องประคองมา
+ทั้งสามพราหมณ์สามนางไม่ห่างเหิน จูงกันเดินลัดแลงเข้าแฝงฝา
+หัวเราะริกหลีกล่อคลอไคลคลา ศรีสุดาเดือดใจจะไปฟ้อง
+เข้าในห้องมืดอยู่ก็รู้แจ้ง มิรู้แห่งที่จะทูลยิ่งขุ่นหมอง
+อยากจะใคร่ได้เห็นพระรูปทอง ค่อยเมียงมองแหวกที่มูลี่แล
+แล้วลืมตัวหัวร่อเสียงคิกคิก น่าใคร่หยิกเสียให้ยับไม่นับแผล
+รู้สึกตัวกลัวจะว่ามาตอแย ออกวิ่งแชเชือนไปนั่งกำบังกาย ฯ
+๏ นางฟังคำจำเสียงพี่เลี้ยงได้ ตกพระทัยลุกเขยื้อนเคลื่อนขยาย
+แล้วบ่นว่าน่าเบื่อเหลือละอาย เพราะชู้ชายเข้ามาอยู่ไม่รู้เลย
+ประทานโทษโปรดเถิดพระผ่านเกล้า เขาเรียกเร้าเร่งเตือนอย่าเชือนเฉย
+ช่วยโลมเล้าโฉมงามเสียตามเคย อย่าให้เย้ยเยาะเล่นอยู่เช่นนี้ ฯ
+๏ พระยิ้มย่องลองลวงดวงสมร ปีศาจหลอนหลงโกรธพิโรธพี่
+นางยิ้มเยื้อนเบือนหน้ามาพาที ปีศาจพี่ศรีสุดามาหาชู้
+พระฟังคำทำไถลแกล้งไขสือ จริงแล้วหรือหรือว่าเสียงสำเนียงหนู
+ประหลาดจิตผิดใจจะไปดู ถ้าคนอยู่แล้วจะว่าให้น่าฟัง
+ลงจากอาสน์นาดออกนอกมูลี่ พอพบศรีสุดาสมอารมณ์หวัง
+เหมือนแสบท้องต้องฝืนกลืนข้าวตัง พอประทังประทับลมตรมอุรา
+ทำถามไถ่ใครหนอมานั่งซุ่ม จะจับกุมเอาไปรักให้นักหนา
+พลางพยุงจูงศรีสุดามา ห้องข้างหน้าที่สำหรับอยู่หลับนอน
+พระแนบนางพลางว่านิจจาเอ๋ย พี่ปองเชยโฉมฉายสายสมร
+พึ่งสมหวังดังใจอาลัยวรณ์ จะวายร้อนรับขวัญทุกวันคืน
+ขอเชิญเจ้าเยาวลักษณ์วิไลโฉม ช่วยน้อมโน้มประดิพัทธ์อย่าขัดขืน
+นางฟังคำน้ำเสียงจะเพียงจะกลืน ไม่ฝ่าฝืนฟุบหมอบตอบบัญชา
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดเกล้ามาเท่านั้น กระหม่อมฉันแหวกไว้ในเกศา
+ผิดธรรมเนียมเจียมตัวกลัวนินทา เมื่อเป็นข้าหรือจะเรียงเคียงบรรทม
+แม้นทราบถึงพระบุตรีศรีสวัสดิ์ จะเคืองขัดค่อนว่าให้สาสม
+จะเจ็บอกฟกช้ำด้วยคำคม ระกำกรมกรอมใจจนวายวาง ฯ
+๏ พระโลมลูบรูปงามทรามสงวน พอสมควรอยู่แล้วน้องอย่าหมองหมาง
+เจ้าเป็นที่พี่เลี้ยงอยู่เคียงนาง จงเคียงข้างพี่ยาอย่าอาวรณ์
+แล้วเอนแอบแนบน้องประคองเคล้า พระต้องเต้าเต่งทรวงดวงสมร
+นางทอดทับกับเพลาเฝ้าฉะอ้อน พระสอดกรกอดประทับไว้กับทรวง
+แนบสนิทชิดชมภิรมย์รัก นางเบือนพักตร์ผ่อนตามไม่ห้ามหวง
+ดังมาลีคลี่คลายขยายดวง ระรื่นร่วงเรณูฟูขจร
+แมลงผึ้งคลึงเคล้าเสาวรส เมื่อยามอดอุตส่าห์แทรกแหวกเกสร
+ลงกลิ้งเกลือกเยือกเย็นเฝ้าเฟ้นฟอน ละอองอ่อนอาบเอิบกำเริบแรง
+พิรุณโรยโปรยปรายเป็นสายสาด สุนีฟาดฟ้าแลบวะแวบแสง
+น้ำฝนนองท้องทางที่กลางแปลง พระโรยแรงเอนองค์ลงบรรทม
+ศรีสุดาเคารพอภิวาท ไม่ห่างบาทบพิตรสนิทสนม
+จนแสงทองส่องสว่างน้ำค้างพรม จึงบังคมลากลับไปหลับนอน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้ากรุงบำรุงราษฎร์ บรมบาทบพิตรอดิศร
+สถิตแท่นแว่นฟ้าสถาวร กับบังอรองค์อัครชายา
+จะใกล้รุ่งฟุ้งกลิ่นสุคนธ์รื่น บรรทมตื่นตรองตรึกแล้วปรึกษา
+อันลูกน้อยค่อยสบายคลายโรคา ทำนิ่งช้าไว้���็เห็นไม่เป็นการ
+ศรีสุวรรณนั้นก็ยังกำลังรุ่น จะเฉียวฉุนเฉโกด้วยโวหาร
+เหมือนเปลวไฟใกล้ฝอยพลอยรำคาญ พี่คิดการตรองความมาสามวัน
+จะเสกสองครองกรุงให้ฟุ้งเฟื่อง เป็นเจ้าเมืองมอบมิ่งมไหศวรรย์
+ช่วยฝังปลูกลูกแก้วเสียแล้วกัน เถิดหรือขวัญเนตรจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ มเหสีฟังสารโองการตรัส นางกษัตริย์ยินดีจะมีไหน
+อภิวาทบาทมูลแล้วทูลไป พระตรึกไตรตรองความนี้งามนัก
+ศรีสุวรรณนั้นมาค้างอยู่ปรางค์มาศ ถ้าพลั้งพลาดก็จะพลอยให้ถอยศักดิ์
+จงเสกสองครองกรุงบำรุงรัก ถ้าหน่วงหนักนานไปจะได้อาย ฯ
+๏ พระจอมวังฟังมิ่งมเหสี ยิ่งยินดีด้วยสมอารมณ์หมาย
+พอเดือนดับลับดวงดาราราย สุริย์ฉายส่องฟ้านภาลัย
+จึงโสรจสรงทรงเครื่องเรืองจำรัส เพชรรัตน์พรายพร่างสว่างไสว
+ออกแท่นทองท้องพระโรงสำราญใจ เสนาในกราบก้มบังคมคัล
+กรุงกษัตริย์ตรัสว่ากับข้าเฝ้า อันตัวเราแก่ชราเกือบอาสัญ
+จะเสกราชบุตรีกับศรีสุวรรณ ให้ครองขัณฑเสมาพาราเรา
+เห็นไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสิ้นทั้งหลาย จะได้พลอยค่อยสบายเพราะบุญเขา
+สารพัดศัตรูไม่ดูเบา พวกข้าเฝ้าทุกตำแหน่งเร่งแต่งการ
+ทั้งเครื่องราชาภิเษกเศวตฉัตร ตามกษัตริย์สืบวงศ์ดำรงสถาน
+สั่งกำชับสรรพเสร็จสำเร็จการ นฤบาลกลับหลังเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างทำทุกตำแหน่ง ให้ตกแต่งปราสาททองอันผ่องใส
+พระที่นั่งตั้งแท่นทองประไพ เอาหนังไกรสรราชมาลาดทับ
+ราชวัติฉัตรสุวรรณเป็นหลั่นลด พระเต้าทั้งสังข์กลศเตรียมสำหรับ
+บายศรีแก้วบายศรีทองสองสำรับ เครื่องคำนับเทวาบูชายัญ
+มีพานทองรองพระแสงสำหรับยุทธ์ อัษฎาอาวุธทุกสิ่งสรรพ์
+ทั้งแก้วกองทองเรียงอยู่เคียงกัน แล้วปักกั้นเศวตฉัตรจำรัสเรือง
+ที่ริมขอบรอบปราสาทราชฐาน ล้วนธงฉานราชวัติขนัดเนื่อง
+ละครโขนหุ่นหนังตั้งกลางเมือง ให้ครบเครื่องเสกกษัตริย์ขัตติยา
+ถึงวันดีสี่ค่ำเป็นกำหนด มาพร้อมหมดเหมือนหมายทั้งซ้ายขวา
+พวกเสนีชีพราหมณ์ก็ตามมา คอยอยู่ท่าหน้าปราสาทราชวัง ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้ามิ่งมไหศวรรย์ ครั้นถึงวันวิวาห์สมอารมณ์หวัง
+สถิตที่แท่นสุวรรณบัลลังก์ จึงตรัสสั่งมเหสีด้วยปรีดา
+จงแต่งองค์ทรงเครื่องให้ลูกน้อย พอบ่ายคล้อยพานางไปข้างหน้า
+แล้วชวนองค์พงศ์��ษัตริย์ขัตติยา เสด็จมาพระโรงรัตน์ชัชวาล
+จึงให้ศรีสุวรรณวงศ์เข้าสรงชล ในมณฑลมุรธากระยาสนาน
+สะพรั่งพร้อมโหราพฤฒาจารย์ พนักงานเครื่องสำอางมาวางเตรียม ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลีเข้าที่สรง สำอางองค์ผุดผ่องละอองเอี่ยม
+พราหมณ์ก็อ่านมนต์พราหมณ์ตามธรรมเนียม น้ำมนต์เปี่ยมปากสังข์ค่อยหลั่งลง
+ชาวประโคมต่างประโคมเสียงโครมครื้น พระทรงยืนผลัดผ้าภูษาทรง
+น้ำกุหลาบอาบอบตลบองค์ พระสอดทรงเครื่องกษัตริย์ขัตติยา
+สร้อยสังวาลบานพับประดับเพชร มงกุฎเก็จแก้วเก้าวาวเวหา
+ครั้นเสร็จสามพราหมณ์พี่เลี้ยงเคียงลีลา มาเฝ้าฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พระทรงเดช ทอดพระเนตรชมเชยลูกเขยขวัญ
+อร่ามเรืองเครื่องประดับจับผิวพรรณ จึงผายผันพาเขยมาเกยชัย
+กระบวนแห่หอกดาบกราบประณต ฉัตรกรรชิงกลิ้งกลดเกลื่อนไสว
+ทั้งจามรชอนตะวันเป็นหลั่นไป ตำรวจในสารวัดเร่งจัดแจง
+ศรีสุวรรณนั้นทรงยานุมาศ เหล่ามหาดเล็กเดินเชิญพระแสง
+กระบวนแห่แลสล้างไปกลางแปลง กลองคู่แซงสังข์แตรแซ่ประโคม
+พวกหนุ่มสาวชาวเมืองมาเนืองแน่น ดูแห่แหนเห็นองค์พระทรงโฉม
+ขึ้นทรงยานุมาศเหมือนเลื่อนโพยม แลประโลมลืมตนทุกคนไป
+บ้างบังคมชมงามพ่อพราหมณ์เอ๋ย สมเป็นเขยขัตติยาอัชฌาสัย
+ต่างเริงรื่นชื่นช่วยกันอวยชัย ตลอดไปในทางที่กลางวัง ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงเสลี่ยง คู่แห่เคียงคนหามมาตามหลัง
+ถึงที่เกยเคยประทับก็ยับยั้ง พอพร้อมพรั่งยานุมาศพระญาติวงศ์
+พระนำหน้าพาขึ้นปรางค์ปราสาท ภูวนาถนั่งแท่นทองระหง
+พวกเสนีชีพราหมณ์พฤฒิพงศ์ มาเฝ้าองค์อภิวาทดาษดา ฯ
+๏ ฝ่ายชนนีนาถในราชฐาน ประโลมลานลูกน้อยเสนหา
+ให้แต่งองค์สรงชลสุคนธา ทรงภูษาค่าเมืองเรืองระยับ
+สี่พี่เลี้ยงเคียงองค์ประจงจัด คาดเข็มขัดกัลเม็ดเพชรประดับ
+ห่มสไบริ้วทองมีรองซับ สอดสังวาลบานพับประดับพลอย
+ทั้งสร้อยนวมสวมพระศอลอออ่อน ทองพระกรแลกระจ่างอย่างหิ่งห้อย
+ธำมรงค์เรือนเก็จล้วนเพชรพลอย ดูเรียบร้อยนิ้วพระหัตถ์จำรัสเรือง
+ทรงมงกุฎบุตรีมณีประดับ กระจ่างจับผุดผ่องละอองเหลือง
+สี่พี่เลี้ยงเคียงนางค่อยย่างเยื้อง มาเฝ้าเบื้องบาทยุคลพระชนนี
+นางกษัตริย์ตรัสชวนว่าจวนฤกษ์ พฤฒาเฒ่าเขาจะเบ���กซึ่งบายศรี
+แล้วนำหน้าพาพระราชบุตรี ออกมาที่ปรางค์มาศปราสาททอง
+พร้อมพระวงศ์พงศาเสนาแน่น ริมพระแท่นราชครูอยู่ทั้งสอง
+พอฤกษ์ดีได้เวลาเสียงฟ้าร้อง ให้ลั่นฆ้องขานโห่เป็นโกลา ฯ
+๏ พระบิตุรงค์ลงจากบัลลังก์รัตน์ มาจูงหัตถ์ศรีสุวรรณด้วยหรรษา
+พระมารดรกุมกรธิดามา ให้สองราร่วมเศวตฉัตรชัย
+ศรีสุวรรณนั้นนั่งบัลลังก์แก้ว ดูผ่องแผ้วพักตร์เพียงพระสุริย์ใส
+พระนุชนั่งเหนือกองทองอุไร ดังแขไขเคียงคู่กับสุริยัน
+ให้สององค์ทรงเกี่ยวก้อยกระหวัด ตามกษัตริย์เสกสมภิรมย์ขวัญ
+ปุโรหิตติดเทียนแว่นสุวรรณ บังคมคัลส่งกษัตริย์ขัตติยา
+ท้าวทศวงศ์ส่งให้มเหสี นางชลีแล้วก็ส่งให้วงศา
+ต่างคำนับรับเทียนเวียนออกมา พวกเสนารับส่งเป็นวงไป
+กลองประโคมแตรสังข์ประดังเสียง เสนาะสำเนียงดนตรีปี่ไฉน
+มโหระทึกกึกก้องทั้งฆ้องชัย เสียงหวั่นไหวแว่นแคว้นทุกแดนดาว
+ฝ่ายละครมอญรำพวกโรงนอก ต่างก็ออกโรงประชันสนั่นฉาว
+ทั้งโขนเต้นชุลมุนหุ่นออกราว กระทุ้งส้าวเสียงลั่นสนั่นไป
+ครั้นเวียนเทียนสำเร็จได้เจ็ดรอบ ตามระบอบประเพณีพิธีไสย
+โหรารวบแว่นวิเชียรที่เวียนไว้ แล้วดับไฟโบกควันด้วยทันที
+พระบิตุรงค์ทรงเจิมเฉลิมพักตร์ ให้ลูกรักทั้งสองอย่างหมองศรี
+ทั้งสององค์ลงจากแท่นมณี พระบุตรีกราบกรานเข้าม่านทอง ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ มอบสมบัติในพระคลังทั้งสิบสอง
+ทั้งอำมาตย์เสนาข้าทูลละออง สำหรับครองรมจักรนัครา
+แล้วอวยพรพูนสวัสดิ์พิพัฒน์ผล จงพระชนม์อยู่ยืนหมื่นพรรษา
+พระราชวงศ์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา กับเสนาน้อมประณตบทมาลย์
+ต่างอำนวยอวยพรพูนสวัสดิ์ ครองสมบัติตราบกาลปาวสาน
+กำนัลในไพร่ฟ้าข้าราชการ ได้พึ่งโพธิสมภารสำราญใจ ฯ
+๏ ครั้นเสร็จสิ้นปิ่นกษัตริย์จึงตรัสสั่ง พ่ออยู่ยังห้องทองให้ผ่องใส
+แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน คอยรับใช้อย่าให้ขัดอัธยา
+ให้เจ้าพราหมณ์สามคนอยู่มนเทียร ค่อยใกล้ใกล้จะได้เวียนไปมาหา
+แล้วชวนพระมเหสีให้ลีลา พาธิดากลับหลังเข้าวังใน
+พวกข้าเฝ้าเคารพอภิวาท จากปราสาทต่างมาที่อาศัย
+แต่โรงงานการเล่นยังเล่นไป กว่าจะได้เจ็ดวันดังสัญญา ฯ
+๏ จะแกล้งกล่าวชาวเมืองมาดูเล่น ด้วยว่าเป็นการสนุกทุกภาษา
+��ที่ยวดูงานการสมโภชในพารา บ้างยืนนั่งตั้งม้าทุกหน้าโรง
+พวกขี้เมาเหล่านักเลงเสียงเครงครื้น ห่มแต่พื้นขาวม้านุ่งตาโถง
+ชิงเบี้ยเจ๊กเด็กแย่งแทงอีโปง ออกเดินโคลงโคลนเลอะเทอะทั้งตัว
+นางบ้านนอกขอกนาหน้าตาตื่น จะนั่งยืนเคียงข้างไม่ห่างผัว
+ห่มแพรสีสองชั้นดูพันพัว ต่างแต่งตัวเต็มประดาทุกนารี
+ข้าหลวงเหล่าชาววังยังกำดัด นุ่งสุหรัดซัดแต่ล้วนแพรสี
+หนุ่มหนุ่มเหล่าเจ้าชู้ลูกผู้ดี เห็นนารีรูปงามตามเป็นพรวน
+พวกบัณฑิตศิษย์วัดซัดลายอย่าง เที่ยวลากหากเดินข้ามตามฉนวน
+เขาจับได้ให้แพรแสสีนวล ออกเดินด่วนเลี้ยวลัดเข้าวัดวา
+พวกผู้ชายรายเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง เข้าพาดพิงพูดผลอขอสลา
+บ้างจับคู่อยู่จนสนธยา ผู้ชายพาหญิงเพลินเที่ยวเดินคลอ
+ครั้นโพล้เพล้เพลาพอพลบค่ำ พวกหนังร่ำกลองประดังทั้งม้าล่อ
+บ้างเชิดหนังตั้งแขนทำแหงนคอ ที่มุมจอคนเจรจาออกมายืน
+พวกดูหนังนั่งหลามตามถนน ออกเกลื่อนกล่นกลุ้มกลาดดูดาษดื่น
+บ้างลองจุดประทัดดังเหมือนอย่างปืน ให้คนตื่นแตกพลัดกระจัดกระจาย
+พอกลองหยุดจุดดอกไม้ไฟสว่าง แสงกระจ่างแจ่มเหมือนดังเดือนหงาย
+ดอกไม้กลคนชิงกันวิ่งควาย พวกผู้ชายสรวลเสเสียงเฮฮา
+ไฟพะเนียงเสียงซู่ขึ้นฟูฟุ้ง ทั้งพลุพลุ่งโพลงสว่างกลางเวหา
+ต่างเพลิดเพลินเดินไขว่กันไปมา ชาวพาราเริงรื่นชื่นอารมณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระชนนีนางอยู่ปรางค์รัตน์ ครั้นสงัดฆ้องย่ำยามปฐม
+นึกปรานีศรีสุวรรณจะบรรทม จึงเชยชมลูกน้อยค่อยประคอง
+แล้วลูบหลังสั่งสอนประสาหญิง แม่งามยิ่งยอดสตรีไม่มีสอง
+จะจำไกลไปอยู่ด้วยคู่ครอง อย่าให้ข้องเคืองอัชฌาพระสามี
+อย่าถือองค์นงลักษณ์ว่าอัคเรศ แม่ดวงเนตรนึกว่าเหมือนทาสี
+ต้องซื่อตรงจงรักด้วยภักดี ถึงราตรีกราบบาทอย่าขาดวัน
+ถ้าเธอกริ้วแม่อย่าโกรธพิโรธตอบ ประณตนอบโอนอ่อนค่อยผ่อนผัน
+อนึ่งเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล อย่าป้องกันหึงหวงให้ล่วงเกิน
+เมื่อคราวทุกข์ปลุกให้พระทัยชื่น อย่างเริงรื่นเริศร้างทำห่างเหิน
+ราชการภารธุระอย่าละเมิน จึงเจริญราศีไม่มีมัว
+อันหญิงดีเพราะผลปรนนิบัติ รักษาสัตย์สู้ม้วยอยู่ด้วยผัว
+ผัวยิ่งรักหนักหญิงก็ยิ่งกลัว อย่าถือตัวต่อชายจะหน่ายใจ
+คำของแม่แต่เท่านี��ก็ดีนัก บุรุษรักนั้นไม่มีที่สงสัย
+ดึกอยู่แล้วแก้วตาจงคลาไคล แม่จะไปส่งเจ้าลำเภาพาล ฯ
+๏ พระบุตรีกราบก้มบังคมบาท เชิงฉลาดผ่อนผัดขัดบรรหาร
+นางเล้าโลมโฉมงามตามโบราณ แล้วจูงเจ้าเยาวมาลย์ลีลามา
+เข้าปรางค์ทองห้องศรีสุวรรณสถิต นางเบือนบิดบังคมแล้วก้มหน้า
+พระนบนอบหมอบกรานพระมารดา นางพระยาหยุดนั่งบัลลังก์ทอง
+แล้วฝากฝังสั่งศรีสุวรรณน้อย เจ้าจงค่อยปลูกฝังกันทั้งสอง
+กรุณาปรานีเหมือนพี่น้อง เป็นคู่ครองนคราให้ถาวร
+โฉมเฉลาเบาจิตถึงผิดพลั้ง พ่อเห็นแก่แม่มั่งช่วยสั่งสอน
+อย่าปลดเปลื้องเคืองขัดถึงตัดรอน จงผันผ่อนอดออมถนอมกัน ฯ
+๏ พระรับรสพจนารถฉลาดตอบ ลูบหมายมอบชีวาจนอาสัญ
+สุจริตคิดรักเหมือนร่วมครรภ์ ไม่เดียดฉันท์โฉมฉายสายสุดใจ
+พระชนนีมีจิตพิศวาส ตรัสประภาษพูดจาอัชฌาสัย
+เห็นลูกเมินเดินหลีกครรไลไป หมายมิให้กัลยาออกมาตาม ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอิศเรศ เห็นแก้วเกษราเมินยังเขินขาม
+จึงเคียงเข้าเล้าโลมนางโฉมงาม มิลืมตามเสด็จแล้วหรือแก้วตา
+แต่ก่อนนั้นขวัญเมืองเฝ้าเคืองขัด สารพัดที่จะวอนไม่ผ่อนหา
+ทีนี้หมดมลทินที่นินทา เจ้าจะว่าเป็นอย่างไรจะใคร่ฟัง
+ขอเชิญมิ่งนฤมลขึ้นบนแท่น อย่าหวงแหนห่างแหเหมือนแต่หลัง
+เมื่อเจ็บไข้ก็หายคลายประทัง จะนิ่งนั่งอยู่ไยไม่ไสยา ฯ
+๏ นางเหลียวดูรู้ว่าชนนีกลับ น้อมคำนับบทเรศพระเชษฐา
+พลางฉะอ้อนผ่อนผันจำนรรจา น้องเป็นข้าบาทบงสุ์พระทรงฤทธิ์
+จะอยู่ให้ใช้สอยคอยรับสั่ง หมั่นระวังตั้งใจมิให้ผิด
+พอเข้านอกออกในได้ใช้ชิด พระอย่าคิดเคียงคู่ดูไม่ดี ฯ
+๏ น้อยหรือน้องพร้องเพราะเสนาะเสียง ช่างกล่าวเกลี้ยงกลับจะมาเป็นทาสี
+การของพี่ที่ไหนก็ไม่มี แต่เดี๋ยวนี้หนาวใจกระไรเลย
+จะขอใช้โฉมเฉลาเยาวยอด ให้ช่วยกอดกว่าจะหลับกับเขนย
+พลางแย้มเยื้อนเบือนเบียดทำเฉียดเชย บุญเราเคยคู่ครองแล้วน้องรัก
+พี่อยู่ถึงรัตนามหาศวรรย์ มาได้ขวัญเนตรชมถึงรมจักร
+อย่าหมองหมางห่างเหินทำเมินพักตร์ เชิญน้องรักร่วมจิตไปนิทรา
+พระอุ้มนางวางลงบัลลังก์อาสน์ แสนสวาทจุมพิตขนิษฐา
+เนื้อละมุนอุ่นแอบแนบอุรา นางมารยาขยดเขยื้อนเบือนกระบวน
+น้องห้ามแล้วหลายครั้งไม่ฟังห้าม ขืนลวนลามลูบต้องของสง��น
+ประทานโทษโปรดเกล้าอย่าเฝ้ากวน น้องจะข่วนหยิกยับด้วยอับอาย
+ประทมเถิดให้สำราญพระผ่านเกล้า จะอยู่เฝ้านวดฟั้นไม่ผันผาย
+แล้วนั่งแนบแอบองค์พงศ์นารายณ์ พระเอนกายกอดประทับไว้กับทรวง
+ค่อยเชยปรางทางว่านิจจาน้อง กับเจ้าของนี่ก็แค่นจะแหนหวง
+เป็นหลายหนหลายครั้งตั้งแต่ลวง แต่หนักหน่วงอยู่นั่นน้อยหรือกลอยใจ
+รู้ทำนองน้องแก้วเสียแล้วนะ ที่จะละเชิงลาอย่าสงสัย
+พลางประโลมโฉมฉายสายสุดใจ ค่อยเคล้นไคล้เคล้าพุ่มปทุมมาลย์
+ประคองเคียงเอียงแอบแนบเขนย ตระกองเกยกรกอดสอดประสาน
+สายสมรผ่อนตามความสำราญ ฤดีดาลเดือดคะนองทั้งสองรา
+ดังกำลังมังกรสำแดงฤทธิ์ ให้มืดมิดกลางทะเลแลเวหา
+ลงเล่นน้ำดำดึ่งถึงสุธา สะท้านกระทั่งหลังปลาอนนต์นอน
+ปลากระดิกพลิกครีบทวีปไหว เมรุไกรโยกยอดจะถอดถอน
+มัตติมิงกลิ้งเล่นชโลทร คงคาคลอนคลื่นคลั่งฝั่งสินธู
+สลุบแล่นลมหวนให้ป่วนคลื่น จะฝ่าฝืนไปไม่รอดก็จอดสู้
+มังกรผุดพ่นฟองขึ้นฟ่องฟู ต่างร่วมรู้รสรักประจักษ์ใจ
+สองสนิทชิดชมสมสวาท ไม่เคลื่อนคลาดคลายจิตพิสมัย
+จนเที่ยงคืนรื่นรสสุมาลัย หลับอยู่ในแท่นทองทั้งสองรา
+พอดาวเดือนเลื่อนลับพยับเมฆ การเวกร่อนร้องก้องเวหา
+เหมือนสังคีตดีดสีปี่ชวา พระผ่านฟ้าฟังฟื้นตื่นบรรทม
+สำอางองค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ เดียรดาษด้วยสุรางค์นางสนม
+พระโฉมยงหลงเลยแต่เชยชม เพลินนิยมรมจักรนัครา ฯ
+๏ จะกล่าวกลับจับความไปตามเรื่อง ถึงบาทเบื้องปรเมศพระเชษฐา
+องค์อภัยมณีศรีโสภา ตกยากอยู่คูหามาช้านาน
+กับด้วยนางอสุรีนีรมิต เป็นคู่ชิดเชยชมสมสมาน
+ต้องรักใคร่ไปตามยามกันดาร จนนางมารมีบุตรบุรุษชาย
+ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนองค์พระทรงเดช แต่ดวงเนตรแดงดูดังสุริย์ฉาย
+ทรงกำลังดังพระยาคชาพลาย มีเขี้ยวคล้ายชนนีมีศักดา
+พระบิตุรงค์ทรงศักดิ์ก็รักใคร่ ด้วยเนื้อไขมิได้คิดริษยา
+เฝ้าเลี้ยงลูกผูกเปลแล้วเห่ช้า จนใหญ่กล้าอายุได้แปดปี
+จึงให้นามตามอย่างข้างมนุษย์ ชื่อสินสมุทรกุมารชาญชัยศรี
+ธำมรงค์ทรงมาค่าบุรี พระภูมีถอดผูกให้ลูกยา
+เจียระบาดคาดองค์ก็ทรงเปลื้อง ให้เป็นเครื่องนุ่งห่มโอรสา
+สอนให้เจ้าเป่าปี่มีวิชา เพลงสาตราสารพัดหัดชำนาญ
+วันหนึ่งนางอสุรีผีเสื้อน้ำ ออกจากถ้ำเที่ยวหาภักษาหาร
+จับกระโห้โลมากุมภาพาล กินสำราญรื่นเริงบันเทิงใจ ฯ
+๏ ฝ่ายกุมารสินสมุทรสุดสวาท ไม่ห่างบาทบิดาอัชฌาสัย
+ความรักพ่อยิ่งกว่าแม่มาแต่ไร ด้วยมิได้ขู่เข็ญเช่นมารดา
+เห็นทรงธรรม์บรรทมสนิทนิ่ง หนีไปวิ่งเล่นอยู่ในคูหา
+โลดลำพองลองเชิงละเลิงมา เห็นแผ่นผาพิงผนิดปิดหนทาง
+หนักหรือเบาเยาว์อยู่ไม่รู้จัก เข้าลองผลักด้วยกำลังก็พังผาง
+เห็นหาดทรายพรายงามเป็นเงินราง ทะเลกว้างข้างขวาล้วนป่าดง
+ไม่เคยเห็นเป็นน่าสนุกสนาน พระกุมารเพลินจิตพิศวง
+ออกวิ่งเต้นเล่นทรายสบายองค์ แล้วโดดลงเล่นมหาชลาลัย
+ด้วยหน่อนาถชาติเชื้อผีเสื้อสมุทร ดำไม่ผุดเลยทั้งวันก็กลั้นได้
+ยิ่งถูกน้ำกำลังยิ่งเกรียงไกร เที่ยวเลี้ยวไล่ขี่ปลาในสาชล
+ระลอกซัดพลัดเข้าในปากฉลาม ลอดออกตามซีกเหงือกเสือกสลน
+เห็นฝูงเงือกเกลือกกลิ้งมากลางชล คิดว่าคนมีหางเหมือนอย่างปลา
+ครั้นถามไถ่ไม่พูดก็โผนจับ ดูกลอกกลับกลางน้ำปล้ำมัจฉา
+ครั้นจับได้ให้ระแวงแคลงวิญญาณ์ เช่นนี้ปลาหรืออะไรจะใคร่รู้
+ฉุดกระชากลากหางขึ้นกลางหาด แลประหลาดลักษณามีตาหู
+จะเอาไปให้พระบิดาดู แล้วลากลู่เข้าในถ้ำด้วยกำลัง
+ถึงหุบห้องร้องบอกบิตุเรศ พระลืมเนตรเหลียวหาทั้งหน้าหลัง
+เห็นลูกลากเงือกน้ำแต่ลำพัง จากบัลลังก์มาห้ามแล้วถามไป
+เมื่อกี้เห็นเล่นอยู่ในคูหา เงือกนี้เจ้าเอามาแต่ข้างไหน
+พระลูกเล่าตามจริงทุกสิ่งไป พระตกใจจึงว่าด้วยปรานี
+แม้นแม่เจ้าเขารู้ว่าแรงนัก กลัวจะลักลอบพาบิดาหนี
+จะโกรธเกรี้ยวเคี้ยวเล่นเป็นธุลี ไม่พอที่ชีวันจะบรรลัย ฯ
+๏ สินสมุทรกุมารชาญฉลาด ฟังพระบาทบิตุรงค์ให้สงสัย
+จึงทูลถามความจริงด้วยกริ่งใจ เหตุไฉนจึงจะเป็นไปเช่นนั้น ฯ
+๏ พระฟังคำน้ำเนตรลงพรากพราก คิดถึงยากยามวิโยคยิ่งโศกศัลย์
+แถลงเล่าลูกยาสารพัน จนพากันมาบรรทมที่ร่มไทร
+แม่ของเจ้าเขาเป็นเชื้อผีเสื้อสมุทร ขึ้นไปฉุดฉวยบิดาลงมาได้
+จึงกำเนิดเกิดกายสายสุดใจ จนเจ้าได้แปดปีเข้านี่แล้ว
+ไปเปิดประตูคูหาถ้าเขาเห็น ตายหรือเป็นว่าไม่ถูกเลยลูกแก้ว
+แม้นสินสมุทรสุดสวาทพ่อคลาดแคล้ว ไม่รอดแล้วบิตุรงค์ก็คงตาย ฯ
+๏ พระโอรสรู้แจ้งไม่แคลงจิต รำคาญคิดเสียใจมิใคร่��าย
+ด้วยแม่กลับอัปลักษณ์เป็นยักษ์ร้าย ก็ฟูมฟายชลนาโศกาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำนอนกลิ้งนิ่งสดับ กิตติศัพท์สองแจ้งแถลงไข
+รู้ภาษามนุษย์แน่ในใจ จะกราบไหว้วอนว่าให้ปรานี
+ค่อนเขยื้อนเลื่อนลุกขึ้นทั้งเจ็บ ยังมึนเหน็บน้อมประณตบทศรี
+พระผ่านเกล้าเจ้าฟ้าในธาตรี ข้าขอชีวิตไว้อย่าให้ตาย
+พระราชบุตรฉุดลากลำบากเหลือ ดังหนังเนื้อนี้จะแยกแตกสลาย
+ทั้งลูกเต้าเผ่าพงศ์ก็พลัดพราย ยังแต่กายเกือบจะดิ้นสิ้นชีวัน
+พระองค์เล่าเขาก็พาเอามาไว้ เศร้าพระทัยทุกข์ตรอมเหมือนหม่อมฉัน
+ขอพระองค์จงโปรดแก้โทษทัณฑ์ ช่วยผ่อนผันให้ตลอดรอดชีวา
+ซึ่งปากถ้ำทำลายลงเสียหมด ให้โอรสยกตั้งบังคูหา
+ข้าเห็นอย่างนางมารจะนานมา จะอาสาเกลี่ยทรายเสียให้ดี
+หนึ่งพวกพ้องของข้าคณาญาติ ขอรองบาทบงกชบทศรี
+แม้นประสงค์สิ่งไรในนที ที่สิ่งมีจะเอามาสารพัน ฯ
+๏ พระฟังเงือกพูดได้ให้สงสาร จึงว่าท่านคิดนี้ดีขยัน
+รู้เจรจาสารพัดน่าอัศจรรย์ อยู่พูดกันอีกสักหน่อยจึงค่อยไป
+เราตรองตรึกนึกจะหนีนางผีเสื้อ แต่ใต้เหนือไม่รู้แห่งตำแหน่งไหน
+ท่านเจนทางกลางทะเลคะเนใจ ทำกระไรจึงจะพ้นทรมาน ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำคำนับอภิวาท ข้าพระบาททราบสิ้นทุกถิ่นฐาน
+อันน้ำนี้มีนามตามบุราณ อโนมานเคียงกันสีทันดร
+เป็นเขตแคว้นแดนที่นางผีเสื้อ ข้างฝ่ายเหนือถึงมหิงษะสิงขร
+ข้างทิศใต้ไปจนเกาะแก้วมังกร หนทางจรเจ็ดเดือนไม่เคลื่อนคลา
+ไปกลางย่านบ้านเรือนหามีไม่ สมุทรไทซึ้งซึกลึกหนักหนา
+แต่สำเภาชาวเกาะเมืองลังกา เขาแล่นมามีบ้างอยู่ลางปี
+ถ้าเสียเรือเหลือคนแล้วนางเงือก ขึ้นมาเลือกเอาไปชมประสมศรี
+เหมือนพวกพ้องของข้ารู้พาที ด้วยเดิมทีปู่ย่าเป็นมนุษย์
+อายุข้าห้าร้อยแปดสิบเศษ จึงแจ้งเหตุแถวทางกลางสมุทร
+แม้นจะหนีผีเสื้อด้วยแรงรุทร เห็นไม่สุดสิ้นแดนด้วยแสนไกล
+แต่โยคีมีมนต์อยู่ตนหนึ่ง อายุถึงพันเศษถือเพทไสย
+อยู่เกาะแก้วพิสดารสำราญใจ กินลูกไม้เผือกมันพรรณผลา
+พวกเรือแตกแขกฝรั่งแลอังกฤษ ขึ้นเป็นศิษย์อยู่สำนักนั้นหนักหนา
+ด้วยโยคีมีมนต์ดลวิชา ปราบบรรดาภูตพรายไม่กรายไป
+แม้นพระองค์ทรงฤทธิ์จะคิดหนี ถึงโยคีเข้าสำนักไม่ตักษัย
+เผื่อสำเภาเขาซัดพลัดเข้าไป ก็จะได้โดยส���รไปบ้านเมือง
+แต่ทางไกลไม่น้อยถึงร้อยโยชน์ ล้วนเขาโขดคีรีรัตน์ขนัดเนื่อง
+กลางคงคาสารพัดจะขัดเคือง จงทราบเบื้องบงกชบทมาลย์
+แม้นกำลังดังข้าจะพาหนี เจ็ดราตรีเจียวจึงจะถึงสถาน
+อสุรีมีกำลังดังปลาวาฬ ตามประมาณสามวันจะทันตัว
+ถ้าแก้ไขให้นางไปค้างป่า ได้ล่วงหน้าไปเสียบ้างจะยังชั่ว
+จะอาสาพาไปมิได้กลัว ชีวิตตัวบรรลัยไม่เสียดาย
+แต่พระองค์ทรงคิดให้รอบคอบ ถ้าเห็นชอบท่วงทีจะหนีหาย
+จึงโปรดใช้ให้องค์พระลูกชาย ไปหาดทรายหาข้าจะมาฟัง ฯ
+๏ พระแจ้งความตามคำเงือกน้ำเล่า ค่อยบรรเทาทุกข์สมอารมณ์หวัง
+จึงว่าพี่มีคุณน้องสักครั้ง ให้ได้ดังถ้อยคำที่รำพัน
+ซึ่งลูกรักหักหาญให้ท่านโกรธ จงงดโทษทำคุณอย่างหุนหัน
+ช่วยไปปิดปากถ้ำที่สำคัญ จวนสายัณห์ยักษ์มาจะว่าเรา
+จึงบัญชาว่าเจ้าสินสมุทร ไปช่วยฉุดศิลาใหญ่ขึ้นให้เขา
+ขอสมาตาปู่อย่าดูเบา ช่วยอุ้มเอาแกออกไปให้สบาย
+กับลูกน้อยค่อยพยุงจูงเงือกน้ำ มาปากถ้ำแลเห็นวนชลสาย
+หวนรำลึกตรึกตรองถึงน้องชาย พระฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย
+แล้วให้ลูกเลิกศิลาเข้ามาปิด เห็นมิดชิดมั่นคงไม่สงสัย
+พระกลับมาตาเงือกเสือกลงไป ลงที่ในวังวนชลธาร ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อเมื่อขึ้นจากฝั่งน้ำ จะมาถ้ำเที่ยวหาพฤกษาหาร
+เก็บลูกไม้ใส่ห่อเห็นพอการ ทั้งเปรี้ยวหวานสารพัดแล้วลัดมา
+เห็นหินปิดเปิดประตูคูหากว้าง นิมิตอย่างนางมนุษย์เสนหา
+วรพักตร์นารีศรีโสภา ลีลามาเข้าในห้องเห็นสององค์
+วางลูกไม้ในห่อให้ลูกผัว ท้องของตัวเต็มท้องไม่ต้องประสงค์
+พระทรงเลือกลูกมะซางปรางมะยง ประทานองค์โอรสสู้อดออม
+ครั้นพลบค่ำทำรักนางยักษ์ร้าย ประคองกายกอดแอบแนบถนอม
+ชื่นแต่หน้าอารมณ์นั้นกรมกรอม แต่คิดอ่านหว่านล้อมจะล่อลวง
+ไม่เห็นช่องตรองตรึกนึกวิตก ทุกข์ในอกนั้นสักเท่าภูเขาหลวง
+พระกอดลูกน้อยประทับไว้กับทรวง ให้เหงาง่วงงีบหลับระงับไป ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อเมื่อจะจากพรากลูกผัว แต่พลิกตัวกลิ้งกลับไม่หลับใหล
+ให้หมกมุ่นขุ่นคล้ำในน้ำใจ จนเสียงไก่แก้วขันสนั่นเนิน
+พอม่อยหลับกลับจิตนิมิตฝัน ว่าเทวัญอยู่ที่เกาะนั้นเหาะเหิน
+มาสังหารผลาญถ้ำระยำเยิน แกว่งพะเนินทุบนางแทบวางวาย
+แล้วอารักษ์ควักล้วงเอาดวงเนตร สำแดงเดชเหาะกลับไปลับหาย
+ทั้งกายสั่นพรั่นตัวด้วยกลัวตาย พอฟื้นกายก็พอแจ้งแสงตะวัน
+จึงก้มกราบบาทบงสุ์พระทรงศักดิ์ แล้วนางยักษ์เล่าตามเนื้อความฝัน
+ไม่เคยเห็นเป็นวิบัติอัศจรรย์ เชิญทรงธรรม์ช่วยทำนายร้ายหรือดี ฯ
+๏ พระฟังนางพลางนึกคะนึงหมาย ซึ่งฝันร้ายก็เพราะจิตเราคิดหนี
+เห็นจะไปได้ตลอดรอดชีวี แต่นางผีเสื้อนั้นจะอันตราย
+พอได้ช่องลองลวงดูตามเล่ห์ สมคะเนจะได้ไปดังใจหมาย
+จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสเพทุบาย เจ้าฝันร้ายนักน้องต้องตำรา
+อันเทวัญนั้นคือมัจจุราช จะหมายมาดเอาชีวิตริษยา
+แล้วเสแสร้งแกล้งทำบีบน้ำตา อนิจจาใจหายเจียวสายใจ
+แม้สิ้นสูญบุญนางในปางนี้ ไม่มีที่พึ่งพาจะอาศัย
+จะกอดศพซบหน้าโศกาลัย ระกำใจกว่าจะม้วยไปด้วยกัน
+นึกจะใคร่สะเดาะพระเคราะห์เจ้า พอบรรเทาโทษาที่อาสัญ
+เหมือนงอนง้อขอชีวิตแก่เทวัญ กลัวแต่ขวัญเนตรพี่จะมิทำ ฯ
+๏ นางผีเสื้อเชื่อถือรื้อประณต พระทรงยศจงช่วยชุบอุปถัมภ์
+ตามตำราสารพัดไม่ขัดคำ ช่วยแนะนำอนุกูลอย่าสูญใจ ฯ
+๏ พระฟังคำสำราญสำเร็จคิด จึงว่าผิดสายสมรหาสอนไม่
+ตำรานั้นแต่ครั้งตั้งเมรุไกร ว่าถ้าใครฝันร้ายจะวายปราณ
+ให้ไปอยู่ผู้เดียวที่ตีนเขา แล้วอดข้าวอดปลากระยาหาร
+ถ้วนสามคืนสามวันจะบันดาล ให้สำราญรอดตายสบายใจ ฯ
+๏ ฝ่ายว่านางผีเสื้อก็เชื่อถือ คิดว่าซื่อสุจริตพิสมัย
+จึงตอบว่าถ้ากระนั้นฉันจะไป อยู่เขาใหญ่ในป่าพนาวัน
+พระโฉมยงจงอยู่ในคูหา เลี้ยงรักษาลูกน้อยคอยหม่อมฉัน
+จะอดใจให้เหมือนคำที่รำพัน ถ้วนสามวันก็จะมาอย่าอาวรณ์
+แล้ววันทาลาองค์พระทรงโฉม ปลอบประโลมลูกแก้วแล้วสั่งสอน
+อย่าแข็งนักรักตัวกลัวบิดร แม้นไม่นอนมารดาจะมาตี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนสงสารแม่ ด้วยรู้แน่ว่าบิดาจะพาหนี
+ให้ห่วงหลังกังวลด้วยชนนี เจ้าโศกีกราบก้มบังคมคัล
+บิดาดูรู้แจ้งจึงแกล้งห้าม จะวอนตามเขาไปไยในไพรสัณฑ์
+อยู่เป่าปี่ตีเกราะเสนาะครัน แล้วรับขวัญลูกน้อยกลอยฤทัย ฯ
+๏ นางผีเสื้อเมื่อแรกก็แปลกจิต ครั้นทรงฤทธิ์ปลอบลูกชายหายสงสัย
+จึงรีบออกนอกคูหาแล้วคลาไคล ไปเขาใหญ่ในป่าพนาวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม ปลอบประโลมลูกชายจะผายผัน
+จึงหยิบปี่ที่เป่าเมื่อคราวนั้น เอาผ้าพันผูกดีแล้วลีลา
+ให้ลูกรักผลักแผ่นศิลาล้ม สมอารมณ์รีบออกนอกคูหา
+เลียบลีลาศหาดทรายชายคงคา แลชลาล้วนคลื่นเสียงครื้นโครม ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำสำหรับทะเลลึก ไม่วายนึกถึงองค์พระทรงโฉม
+พอแจ่มแจ้งแสงทองผ่องโพยม ปลอบประโลมลูกเมียเข้าเคลียคลอ
+จะไปลอยคอยองค์ทรงสวัสดิ์ ให้สมนัดซึ่งสัญญาเธอมาหนอ
+แล้วออกจากวนวังไม่รั้งรอ ค่อยเคลื่อนคลายว่ายคลอกันไคลคลา
+พอเห็นองค์ทรงยศโอรสราช อยู่ชายหาดพร้อมกันก็หรรษา
+จึงชวนลูกสาวนั้นกับภรรยา คลานขึ้นมาชายฝั่งแล้วบังคม ฯ
+๏ พงศ์กษัตริย์ทัศนานางเงือกน้อย ดูแช่มช้อยโฉมเฉลาทั้งเผ้าผม
+ประไพพักตร์ลักษณ์ล้ำล้วนคำคม ทั้งเนื้อนมนวลเปล่งออกเต่งทรวง
+ขนงเนตรเกศกรอ่อนสะอาด ดังสุรางค์นางนาฏในวังหลวง
+พระเพลินพิศคิดหมายเสียดายดวง แล้วหนักหน่วงนึกที่จะหนีไป
+จึงตรัสว่าตาเงือกมาคอยรับ ช่างสมกับวาจาจะหาไหน
+เราล่อลวงนางผีเสื้อก็เชื่อใจ เดี๋ยวนี้ไปแรมทางกลางอรัญ
+ช่วยเมตตาพาตรงไปส่งที่ พระโยคีมีเวทวิเศษขยัน
+กลางคงคาปลาร้ายก็หลายพรรณ จะป้องกันภัยพาลประการใด ฯ
+๏ เงือกผู้เฒ่าเคารพอภิวาท ขอรองบาทบริรักษ์จนตักษัย
+เสด็จขึ้นทรงบ่าจะพาไป พระหน่อไทให้ขี่ภริยา
+อันอำนาจชาติเชื้อผีเสื้อน้ำ ปลาไม่กล้ำกรายกลัวทั่วทิศา
+ด้วยกลิ่นอายคล้ายท่านผู้มารดา เมื่อจับข้าข้าจึงอ่อนหย่อนกำลัง
+สัตว์ในน้ำจำแพ้แก่ผีเสื้อ เปรียบเหมือนเนื้อเห็นพยัคฆ์ให้ชักหลัง
+อย่าเกรงภัยในชลที่วนวัง ขึ้นนั่งยังบ่าข้าจะพาไป ฯ
+๏ พงศ์กษัตริย์ตรัสชวนสินสมุทร สอนให้บุตรขอสมาอัชฌาสัย
+พระทรงบ่าเงือกน้ำงามวิไล พระหน่อไทยขอสมาขึ้นบ่านาง
+เงือกประคองสององค์ลงจากฝั่ง มีกำลังลีลาศค่อยวาดหาง
+ค่อยฟูฟ่องล่องน้ำไปท่ามกลาง ลูกสาวนางเงือกงามตามลีลา ฯ
+๏ พระโฉมยงองค์อภัยมณีนาถ เพลินประพาสพิศดูหมู่มัจฉา
+เหล่าฉลามล้วนฉลามตามกันมา ค่อยเคลื่อนคลาคล้ายคล้ายในสายชล
+ฉนากอยู่คู่ฉนากไม่จากคู่ ขึ้นฟ่องฟูพ่นฟองละอองฝน
+ฝูงพิมพาพาฝูงเข้าแฝงวน บ้างผุดพ่นฟองน้ำบ้างดำจร
+กระโห้เรียงเคียงกระโห้ขึ้นโบกหาง ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน
+มังกรเกี่ยวเลี้ยวลอดกอดมังกร ประชุมซ่อนแฝงชลขึ้นวนเวียน
+ฝูงม้าน้ำทำท่าเหมือนม้าเผ่น ขึ้นลอยเล่นเลี้ย���ลัดฉวัดเฉวียน
+ตะเพียนทองล่องน้ำนำตะเพียน ดาษเดียรดูเพลินจนเกินมา
+เห็นละเมาะเกาะเขาเขียวชอุ่ม โขดตะคุ่มเคียงเคียงเรียงรุกขา
+จะเหลียวซ้ายสายสมุทรสุดสายตา จะแลขวาควันคลุ้มกลุ้มโพยม
+จะเหลียวดูสุริย์แสงเข้าแฝงเมฆ ให้วิเวกหวาดองค์พระทรงโฉม
+ฟังสำเนียงเสียงคลื่นดังครื้นโครม ยิ่งทุกข์โทมนัสในฤทัยทวี
+พอเย็นย่ำค่ำพลบลงโพล้เพล้ ท้องทะเลมืดมัวทั่ววิถี
+พระห้ามเงือกสองราด้วยปรานี ประเดี๋ยวนี้ลมกล้าสลาตัน
+เห็นละเมาะเกาะใหญ่ที่ไหนกว้าง หยุดเสียบ้างให้สบายจึงผายผัน
+เราหนีนางมาได้ก็ไกลครัน ต่อกลางวันจึงค่อยไปให้สำราญ ฯ
+๏ ตาเงือกน้ำซ้ำสอนพระทรงศักดิ์ ยังใกล้นักอย่าประมาททำอาจหาญ
+นางรู้ความตามมาไม่ช้านาน จะพบพานพากันตายวายชีวัน
+อันตาข้าถ้าค่ำเห็นสว่าง ทั้งเดินทางเรี่ยวแรงแข็งขยัน
+ถ้าแดดกล้าตามัวเป็นหมอกควัน จะผายผันล่วงทางไปกลางคืน
+แล้วว่ายแหวกแบกองค์พงศ์กษัตริย์ พลางสะบัดโบกหางไปกลางคลื่น
+สลาตันลั่นพิลึกเสียงครึกครื้น จนดึกดื่นรีบรุดไม่หยุดเลย
+ครั้นรุ่งเช้าเข้าเกาะเสาะลูกไม้ พระลูกให้บิตุรงค์ทรงเสวย
+เงือกก็หาอาหารกินตามเคย แล้วรีบเลยล่วงไปในคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรที่สุดโง่ ไปนั่งโซเซาอยู่ริมภูผา
+ขอชีวิตพิษฐานตามตำรา ต้องอดปลาอดนอนอ่อนกำลัง
+ได้สามวันรันทดสลดจิต เจียนชีวิตจะเด็ดดับไม่กลับหลัง
+อุตส่าห์ยืนฝืนใจให้ประทัง ค่อยเซซังซวนทรงไม่ตรงตัว
+เห็นลูกไม้ในป่าคว้าเข้าปาก กำลังอยากยืนขยอกจนกลอกหัว
+ที่มืดหน้าตาลายค่อยหายมัว คิดถึงผัวเหยาะย่างมากลางไพร
+ถึงประตูคูหาเห็นเปิดอยู่ เอ๊ะอกกูเกิดเข็ญเป็นไฉน
+เข้าในห้องมองเขม้นไม่เห็นใคร ยิ่งตกใจเพียงจะดิ้นสิ้นชีวี
+แลดูปี่ที่เป่าเล่าก็หาย นางยักษ์ร้ายรู้ว่าพากันหนี
+เสียน้ำใจในอารมณ์ไม่สมประดี สองมือตีอกตูมฟูมน้ำตา
+ลงกลิ้งเกลือกเสือกกายร้องไห้โร่ เสียงโฮโฮดังก้องห้องคูหา
+พระรูปหล่อพ่อคุณของเมียอา ควรหรือมาทิ้งขว้างหมองหมางเมีย
+ทั้งลูกน้อยกลอยใจไปด้วยเล่า เหมือนควักเอาดวงใจน้องไปเสีย
+น้องร้อนรุ่มกลุ้มใจดังไฟเลีย ทูนหัวเมียช่างไม่ไว้อาลัยเลย
+ถึงแปดปีนี่แล้วไม่แคล้วคลาด เคยร่วมอาสน์อกอุ่นพ่อคุณเ��๋ย
+ตั้งแต่นี้น้องจะได้ผู้ใดเชย เหมือนพระเคยคู่เคียงเมื่อเที่ยงคืน
+เสียแรงรักหนักหนาอุตส่าห์ถนอม สู้อดออมสารพัดไม่ขัดขืน
+ช่างกระไรใจจืดไม่ยืดยืน นางสะอื้นอ้าปากจนรากเรอ
+ด้วยแรงน้อยถอยทบสลบหลับ แล้วก็กลับพลิกฟื้นตื่นเผยอ
+ร้องเรียกลูกผัวเฟือนเหมือนละเมอ ไม่เห็นเธอทอดกายดังวายปราณ
+ระกำอกหมกมุ่นหุนพิโรธ กำลังโกรธกลับแรงกำแหงหาญ
+ประหลาดใจใครหนอมาก่อการ ช่างคิดอ่านเอาคู่ของกูไป
+ศิลานี้ที่มนุษย์จะเปิดนั้น สักหมื่นพันก็ไม่อาจจะหวาดไหว
+ยักขินีผีสางหรืออย่างไร มาพาไปไม่เกรงข่มเหงกู
+พลางรำพึงถึงจะไปไม่ไกลนัก จะตามหักคอกินเหมือนชิ้นหมู
+โมโหหุนผลุนออกนอกประตู เที่ยวตามดูรอยลงในคงคา
+กระโดดโครมโถมว่ายสายสมุทร อุตลุดดำด้นเที่ยวค้นหา
+ไม่เห็นผัวคว้าไปได้แต่ปลา ควักลูกตาสูบเลือดด้วยเดือดดาล
+ค่อยมีแรงแผลงฤทธิ์คำรนร้อง ตะโกนก้องเรียกหาโยธาหาญ
+ฝ่ายปีศาจราชทูตภูตพรายพาล อลหม่านขึ้นมาหาในสาชล
+อสุรีผีเสื้อจึงซักถาม มึงอยู่ตามเขตแขวงทุกแห่งหน
+เห็นมนุษย์นวลละอองทั้งสองคน มาในวนวังบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ ผ่ายพวกผีที่อยู่ทิศทักษิณ ครั้นได้ยินจึงแจ้งแถลงไข
+เห็นเงือกพามนุษย์รีบรุดไป ข้างทิศใต้แต่เมื่อคืนวานซืนนี้
+ข้านึกร้ายหมายจะตามก็ขามเด็ก ด้วยลูกเล็กเหลือตัวไม่กลัวผี
+เห็นจะไปได้ครันจนวันนี้ ด้วยท่วงทีรีบร้อนไม่นอนใจ ฯ
+๏ นางผีเสื้อเหลือโกรธโลดทะลึ่ง โตดังหนึ่งยุคุนธร์ขุนไศล
+ลุยทะเลโครมครามตามออกไป สมุทรไทแทบจะล่มถล่มทลาย
+เหล่าละเมาะเกาะขวางหนทางยักษ์ ภูเขาหักหินหลุดทรุดสลาย
+เสียงครึกครื้นคลื่นคลุ้มขึ้นกลุ้มกาย ผีเสื้อร้ายรีบรุดไม่หยุดยืน ฯ
+๏ ฝ่ายพระอภัยมณีซึ่งหนียักษ์ กับลูกรักเงือกน้ำไปตามคลื่น
+บรรลุทางกลางชลาได้ห้าคืน เห็นทะมื่นมาข้างหลังดังสะเทือน
+จึงถามเงือกว่าไฉนจึงไหวหวั่น สลาตันลมใหญ่ก็ไม่เหมือน
+ไม่เห็นแสงสุริยันตะวันเดือน เป็นคลื่นเคลื่อนคลอนลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำสำเหนียกแน่ในจิต คือว่าฤทธิ์ยักษ์ร้ายมาภายหลัง
+ด้วยเดชนางยักษ์ขินีมีกำลัง ชีวิตครั้งนี้เห็นไม่เป็นตน
+จึงทูลองค์พระอภัยว่าใช่อื่น เสียงครึกครื้นมารนางมากลางหน
+คงทันกันวันนี้หนีไม่พ้น เห็นสุดจนจำม้วยลงด้วยกัน ฯ
+๏ พระอภัยใจหายไม่วายเหลียว ให้เปล่าเปลี่ยวนัยนาเพียงอาสัญ
+แต่มานะกษัตริย์สู้กัดฟัน อุตส่าห์กลั้นกลืนน้ำตาแล้วพาที
+จะไปไหนไม่พ้นผีเสื้อน้ำ วิบากกรรมก็จะสู้อยู่เป็นผี
+ท่านส่งเราเข้าที่เกาะละเมาะนี้ แล้วรีบหนีไปในน้ำแต่ลำพัง
+แล้วว่าแก่สินสมุทรสุดที่รัก แม้นนางยักษ์จะมารับจงกลับหลัง
+อันตัวพ่อขอตายวายชีวัง กันแสงสั่งลูกยาด้วยอาลัย ฯ
+๏ สินสมุทรมิได้กลัวกลับหัวร่อ ลูกไม่ขอจากพระองค์อย่าสงสัย
+แม้มารดามาตามจะห้ามไว้ พระรีบไปก่อนข้าอย่าปรารมภ์
+ลูกจะค่อยลอยตามแต่ห่างห่าง อยู่ต้นทางจะได้พบประสบสม
+แล้วเผ่นโผนโจนลงทะเลลม พระปรารมภ์เรียกไว้ก็ไม่ฟัง
+เที่ยวดำด้นค้นหามัจฉาใหญ่ พอจับได้ปลาอินทรีขึ้นขี่หลัง
+เสียงโผงผางกลางน้ำแต่ลำพัง ค่อยลอยรั้งรอมาในวาริน ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อสมุทรไม่หยุดหย่อน ครั้นลุยอ่อนอุตส่าห์ว่ายสายกระสินธุ์
+กำลังน้อยถอยถดด้วยอดกิน เจียนจะสิ้นชีวาในสาคร
+ได้สามวันทันผัวกับลูกน้อย เห็นเลื่อนลอยลิบลิบยิ่งถีบถอน
+กระโจมโจนโผนโผชโลทร คลื่นกระฉ่อนฉาดฉานสะท้านมา ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำกำลังก็สิ้นสุด ครั้นจะหยุดยักษ์ไล่ใกล้นักหนา
+เรียกลูกสาวคราวนี้พ่อจะมรณา เจ้าช่วยพาภูวไนยไปให้พ้น
+นางเงือกน้อยสร้อยเศร้าเข้ามาผลัด แบกกษัตริย์ว่ายเสือกเสลือกสลน
+กำลังสาวคราวด่วนด้วยจวนจน ออกกลางชลโบกหางผางผางไป ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดอยู่ดูนางยักษ์ เห็นผิดพักตร์มารดาน่าสงสัย
+ด้วยเห็นแม่แต่รูปนิมิตไว้ สงสัยใจออกขวางกลางคงคา
+แล้วร้องถามตามประสาเป็นทารก นี่สัตว์บกหรือสัตว์น้ำดำนักหนา
+โจนกระโจมโครมครามตามเรามา จะเล่นข้าท่าไรจะใคร่รู้ ฯ
+๏ ฝ่ายนางอสุรีผีเสื้อน้ำ ได้ยินคำโอรสนึกอดสู
+เป็นห่วงผัวมัวแลชะแง้ดู ไม่เห็นอยู่ด้วยกันนี่ฉันใด
+หรือจวนตัวกลัวเมียไปเสียก่อน หรือซุ่มซ่อนอยู่เกาะละเมาะไหน
+จำจะปลอบโดยดีแม้นมิไป จึงจะได้จับกุมตะลุมบอน
+จึงตอบโต้โป้ปดโอรสราช มิใช่ชาติยักษ์มารชาญสมร
+เจ้าแปลกหรือคือนี่แลมารดร เมื่อนั่งนอนอยู่ในถ้ำไม่จำแลง
+ออกเดินทางอย่างนี้ต้องนิมิต รูปจึงผิดไปกว่าเก่าเจ้าจึงแหนง
+ไม่ปิดงำอำพรางอย่าคลางแคลง แม่แกล้งแปลงตั���ตามเจ้างามมา
+ไหนพ่อเจ้าเล่าแม่ไม่แลเห็น อย่างหลงเล่นจงไปอยู่ในคูหา
+แต่จากอกหกวันแล้วขวัญตา ขอมารดาอุ้มหน่อยเถิดกลอยใจ ฯ
+๏ สินสมุทรฟังเสียงสำเนียงแน่ รู้ว่าแม่มั่นคงไม่สงสัย
+ดูรูปร่างอย่างเปรตสมเพชใจ ช่างกระไรราศีไม่มีงาม
+กระนี้หรือพระบิดามิน่าหนี ทั้งท่วงทีไม่สุภาพทำหยาบหยาม
+จำจะบอกหลอกลวงหน่วงเนื้อความ อย่าให้ตามเข้าไปชิดพระบิดา
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าข้าไม่เชื่อ จะฉีกเนื้อกินเล่นเป็นภักษา
+ถ้าเป็นแม่แน่กระนั้นจงกรุณา อย่างตามมามุ่งหมายให้วายปราณ
+ด้วยองค์พระชนนีเป็นผีเสื้อ อันชาติเชื้ออยู่ถ้ำลำละหาน
+พระบิดรร้อนรนทนทรมาน เคยอยู่บ้านเมืองมนุษย์สุดสบาย
+คิดถึงวงศ์พงศาคณาญาติ จึงสามารถมานี่ไม่หนีหาย
+เห็นมารดรซ่อนตัวด้วยกลัวตาย ลูกจึงว่ายน้ำอยู่แต่ผู้เดียว
+ประทานโทษโปรดปล่อยไปหน่อยเถิด ที่ละเมิดแม่คุณอย่าฉุนเฉียว
+ลูกขอลาฝ่าธุลีสักปีเดียว ไปท่องเที่ยวหาประเทศเขตนคร
+แม้พบอาย่าปู่อยู่เป็นสุข บรรเทาทุกข์ภิญโญสโมสร
+จึงจะชวนบิตุเรศเสด็จจร มาสถานมารดรไม่นอนใจ ฯ
+๏ อสุรีผีเสื้อไม่เชื่อถ้อย นึกว่าน้อยหรือตอแหลมาแก้ไข
+แกล้งดับเดือดเงือดงดอดฤทัย ทำปราศรัยเสียงหวานด้วยมารยา
+ถ้าแม้นแม่แต่แรกรู้กระนี้ ชนนีก็จะได้ไม่เที่ยวหา
+นี่นึกแหนงแคลงความจึงตามมา ไม่โกรธาทูนหัวอย่ากลัวเลย
+จะไปไหนไม่ห้ามจะตามส่ง ไหนทรงฤทธิ์บิตุรงค์เล่าลูกเอ๋ย
+แม่ขอพบพูดจาประสาเคย แล้วทรามเชยจึงค่อยพาบิดาไป ฯ
+๏ สินสมุทรสุดฉลาดไม่อาจบอก ยังซ้ำหลอกลวงแม่พูดแก้ไข
+มิใช่การมารดาจะคลาไคล ขอเชิญไปอยู่ในถ้ำให้สำราญ
+ซึ่งจะให้ไปบอกออกมาหา บิดาข้าขี้ขลาดไม่อาจหาญ
+พระแม่อย่าทารกรรมให้รำคาญ ไม่ช้านานบิตุรงค์คงจะมา ฯ
+๏ อสุรีผีเสื้อเหลือจะอด แค้นโอรสราวกับไฟไหม้มังสา
+ช่างหลอกหลอนผ่อนผันจำนรรจา แม้นจะว่าโดยดีเห็นมิฟัง
+จะจับไว้ให้พาไปหาพ่อ แล้วหักคอเสียให้ตายเมื่อภายหลัง
+โกรธตวาดผาดเสียงสำเนียงดัง น้อยหรือยังโหยกเหยกเด็กเกเร
+ช่างว่ากล่าวราวกับกูไม่รู้เท่า มาพูดเอาเปรียบผู้ใหญ่ทำไพล่เผล
+เอาบิดรซ่อนไว้ในทะเล ทำโว้เว้ว่ากล่าวให้ยาวความ
+ยิ่งปลอบโยนโอนอ่อนยิ่งหลอนหลอก แม้นไม่บอกโดยดีจะตีถาม
+พล��งโผโผนโจนโจมเสียงโครมคราม เข้าไล่ตามคลุกคลีตีไปพลาง
+สินสมุทรผุดออกนอกรักแร้ แล้วล่อแม่ตบหัตถ์ผัดผางผาง
+แกล้งหลบลี้หนีวนไปต้นทาง หมายให้ห่างพระบิดาได้คลาไคล
+นางผีเสื้อเหลือแค้นแสนสาหัส แต่ฉวยพลัดแพลงคลื่นลื่นไถล
+อุตลุดผุดดำปล้ำกันไป เหมือนเล่นไล่ตามละเมาะทุกเกาะเกียน
+ถึงเขาใหญ่ในน้ำง้ำชะเงื่อม พระหลบเลื่อมเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
+เข้าหาดทรายชายตื้นขึ้นบนเตียน เที่ยววิ่งเวียนวนรอบขอบคิรี
+เห็นมารดาล่าลับแล้วยับยั้ง แกล้งถอยหลังลงน้ำแล้วดำหนี
+ไม่พ่นผุดรุดไปในนที ตั้งภักดีตามติดพระบิดร ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อเมื่อลูกลอบลงน้ำ พอจวนค่ำคิดว่าวิ่งขึ้นสิงขร
+ด้วยใจนางคิดว่าพาบิดร มาซุ่มซ่อนอยู่ที่นี่จึงหนีมา
+เที่ยวแลรอบขอบเขาเงาชะงุ้ม ยิ่งมืดคลุ้มก็ยิ่งคลั่งตั้งแต่หา
+เสียงคลื่นโครมโถมตะครุบก้อนศิลา จนหน้าตาแตกยับลงสับเงา
+แล้วลุกขึ้นยืนชะโงกโยกสิงขร จนโคลงคลอนเคลื่อนดังทั้งภูเขา
+ยิ่งมืดค่ำสำเหนียกร้องเรียกเดา ไม่พ้นเราเร่งมาหาโดยดี
+เห็นไม่ขานมารร้ายทลายซ้ำ เขาระยำย่อยยับดังสับสี
+ไม่พบเห็นเป็นเพลาเข้าราตรี อสุรีเหลือแค้นแน่นอุรา
+ช่างชาติชั่วหัวกระดูกลูกตอแหล ลวงให้แม่หลงกลเที่ยวค้นหา
+เออกระนั้นมันจึงทบตลบมา ให้บิดาเลยไปเสียไกลแล้ว
+ดำริพลางนางมารอ่านพระเวท ให้สองเนตรโชติช่วงดังดวงแก้ว
+แลเขม้นเห็นไปไวแววแวว อยู่โน่นแล้วลุยตามโครมครามไป ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรไม่หยุดยั้ง รีบมาทั้งคืนค่ำในน้ำไหล
+จนแจ่มแจ้งสุริโยอโณทัย เห็นเงือกใหญ่ยายตายังล้านัก
+จึงว่ารีบถีบถอนไปก่อนท่าน โน่นนางมารหนุนไล่มาใกล้หนัก
+แล้วว่ายรอคลอไปพอได้พัก พอนางยักษ์ทันโถมกระโจมมา
+พระลูกหลบพบเงือกจะเสือกหนี เหยียบขยี้สองแขนแน่นนักหนา
+ตะคอกถามตามโมโหที่โกรธา ไยมึงพาผัวพรากมาจากกู
+เดี๋ยวนี้องค์พระอภัยอยู่ไหนเล่า ไม่บอกเราหรือกระไรทำไขหู
+จะควักเอานัยนาออกมาดู ตะคอกขู่คุกถามคำรามรน ฯ
+๏ ทั้งสองเงือกเสือกกายหมายไม่รอด ถึงม้วยมอดมิให้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสด้วยเล่ห์กล เธออยู่บนเขาขวางริมทางมา
+ข้าจะพาไปจับจงกลับหลัง ให้ได้ดังมุ่งมาดปรารถนา
+ไม่เหมือนคำรำพันที่สัญญา จงเข่นฆ่าให้เราม้วยไปด้วยกัน ฯ
+๏ อสุรีผีเสื้อก็เชื่อถือ ยุดเอามือขวาซ้ายให้ผายผัน
+เงือกก็พามาถึงได้ครึ่งวัน แกล้งรำพันพูดล่อให้ต่อไป
+นางผีเสื้อเบื่อหูรู้เท่าถึง จึงว่ามึงตอแหลมาแก้ไข
+มาถึงนี่ชี้โน่นเนื่องกันไป แกล้งจะให้ห่างผัวไม่กลัวกู
+แล้วนางยักษ์หักขาฉีกสองแขน ไม่หายแค้นเคี้ยวกินสิ้นทั้งคู่
+แล้วกลับตามข้ามทางท้องสินธู ออกว่ายวู่แหวกน้ำด้วยกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายกุมารสินสมุทรไม่หยุดหย่อน ตามบิดรทันสมอารมณ์หวัง
+จึงเล่าความตามติดไม่ปิดบัง พระทรงฟังลูกชายค่อยคลายใจ
+พอเห็นเงาเขาขวางอยู่กลางน้ำ พิลึกล้ำกว่าคิรีที่ไหนไหน
+จึงถามนางเงือกน้อยกลอยฤทัย เกาะอะไรแก้วตาตรงหน้าเรา ฯ
+๏ นางเงือกน้ำบอกสำคัญว่านั่นแล้ว คือเกาะแก้วพิสดารเป็นชานเขา
+พระฟังนางสร่างโศกค่อยบรรเทา จึงว่าเราเห็นจะรอดไม่วอดวาย
+แล้วพิศดูภูผาศิลาเสื่อม ชะโงกเงื้อมน้ำวลชลสาย
+แลลิบลิบหลังคาศาลาราย มีเสาหงส์ธงปลายปลิวระยับ
+พระยินดีชี้บอกสินสมุทร โน่นแน่กุฏิ์มุงกระเบื้องเหลืองสลับ
+พระหน่อน้อยค่อยเรียงเคียงคำนับ หมายประทับที่เสาหงส์ตรงเข้ามา ฯ
+๏ ฝ่ายโยคีที่อยู่บนภูเขา กับคนเหล่าเหลือตายหลายภาษา
+ทั้งจีนจามพราหมณ์แขกไทยชวา วิลันดาฝรั่งพรั่งพร้อมกัน
+เป็นร้อยคนปรนนิบัติอยู่เช้าค่ำ บ้างต้มน้ำเก็บลูกไม้มาให้ฉัน
+เป็นเหล่าล้อมพร้อมหน้าเวลานั้น บ้างนวดฟั้นปรนนิบัตินั่งพัดวี
+พอบ่ายเบี่ยงเสียงคลื่นดังครื้นครึก อึกทึกมาข้างหน้าคิรีศรี
+ครั้นดูลมก็ไม่พัดสงัดดี พระโยคีจับยามตามตำรา
+แล้วบอกศิษย์ซึ่งนั่งอยู่ทั้งหลาย วันนี้ชายมีศักดิ์จักมาหา
+ผีเสื้อน้ำทำฤทธิ์ติดตามมา เสียงชลาเลื่อนลั่นสนั่นดัง
+จำจะไปคอยดูอยู่ที่หาด ช่วยตวาดขู่ขับให้กลับหลัง
+ฉวยไม้เท้าก้าวย่างจากบัลลังก์ แขกฝรั่งพรั่งพร้อมล้อมลีลา
+ถึงหาดกว้างทางแลกระแสสมุทร เห็นมนุษย์ไรไรไหลนักหนา
+ผีเสื้อน้ำทำฤทธิ์ติดตามมา เวทนาแลดูอยู่ทุกคน ฯ
+๏ พระอภัยมณีเห็นผีเสื้อ ความกลัวเหลือว่ายคว้างอยู่กลางหน
+ยักษ์กระโจมโถมจับแทบอับจน พอเห็นคนอยู่ที่หาดตวาดครืน
+เข้าถึงที่ผีเสื้อก็ถึงด้วย กระชั้นฉวยผิดเสือกเกลือกเข้าตื้น
+พอโยคีมีคาถาลงมายืน ผีเสื้อตื่นตัวสั่นขย���้นยั้ง
+พระอภัยภูมินทร์กับสินสมุทร ช่วยกันฉุดนางเงือกเสือกเข้าฝั่ง
+แล้วกราบกรานโยคีมีกำลัง แขกฝรั่งพรั่งพร้อมล้อมพูดจา ฯ
+๏ พระโยคีมีจิตคิดสงสาร จึงว่าท่านหนีตายหมายมาหา
+เราลงมาคอยช่วยด้วยเมตตา แต่กิจจาไม่กระจ่างยังคลางแคลง ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับสุนทรถาม จึงยกความก่อนเก่าเล่าแถลง
+จะหนีนางกลางสมุทรก็สุดแรง รำพันแจ้งความจริงทุกสิ่งไป
+แล้ววอนว่าข้ากับโอรสราช จะรองบาทประดิพัทธ์จนตัดษัย
+ขอพระองค์ทรงธรรม์ช่วยกันภัย แต่พอได้หยุดหย่อนผ่อนสบาย ฯ
+๏ พระโยคีมีญาณว่าหลานรัก จงสำนักอยู่ให้สมอารมณ์หมาย
+อันยักษีผีสางสมุทรพราย มาถูกทรายชายหาดก็ขาดใจ
+เราลงเลขเสกทำไว้สำเร็จ ดังเขื่อนเพชรภูตปีศาจไม่อาจใกล้
+มันอยู่แต่ห่างห่างช่างเป็นไร ทำไม่ได้นัดดาเจ้าอย่ากลัว ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อเหลือโกรธโลดทะลึ่ง เสียงโผงผึงเผ่นโผนตะโกนผัว
+เหตุไฉนไปนั่งกำบังตัว เชิญทูนหัวเยี่ยมหน้ามาหาน้อง
+นิจจาเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ชื่น ทุกวันคืนค่ำเช้าไม่เศร้าหมอง
+จนมีลูกปลูกเลี้ยงเคียงประครอง มิให้ข้องเคืองขัดพระอัชฌา
+อยู่ดีดีหนีเมียมาเสียได้ เสียน้ำใจน้องรักเป็นนักหนา
+จึงอุตส่าห์พยายามสู้ตามมา ขอเป็นข้าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+พระเสด็จไปไหนจะไปด้วย เป็นเพื่อนม้วยภัสดาจนอาสัญ
+ประทานโทษโปรดเลี้ยงแต่เพียงนั้น อย่าบากบั่นความรักน้องนักเลย ฯ
+๏ พระอภัยใจอ่อนถอนสะอื้น อุตส่าห์ฝืนพักตร์ว่านิจจาเอ๋ย
+แม่ผีเสื้อเมื่อไม่เห็นในใจเลย พี่ไม่เคยอยู่ในถ้ำให้รำคาญ
+คิดถึงน้องสองชนกที่ปกเกล้า จะสร้อยเศร้าโศกาน่าสงสาร
+ด้วยพลัดพรากจากมาเป็นช้านาน ไม่แจ้งการว่าข้างหลังเป็นอย่างไร
+จึงจำร้างห่างห้องให้น้องโกรธ จงงดโทษพี่ยาอัชฌาสัย
+แม้นไปได้ก็จะพาแก้วตาไป นี่จนใจเสียด้วยนางต่างกระกูล
+พี่มนุษย์สุดสวาทเป็นชาติยักษ์ จงคิดหักความสวาทให้ขาดสูญ
+กลับไปอยู่คูหาอย่าอาดูร จงเพิ่มพูนภาวนารักษาธรรม์
+อย่าฆ่าสัตว์ตัดชีวิตพิษฐาน หมายวิมานเมืองแมนแดนสวรรค์
+จะเกิดไหนขอให้พบประสบกัน อย่าโศกศัลย์แคล้วคลาดเหมือนชาตินี้
+พี่ขอบุตรสุดใจเอาไปด้วย เป็นเพื่อนม้วยเหมือนสุดามารศรี
+ขอลาแก้วแววตาไปธานี อย่าราคีขุ่นข้องให้หมองมัว ฯ
+๏ ผีเสื���อน้ำซ้ำวอนด้วยอ่อนหวาน ไม่โปรดปรานอนุกูลเลยทูนหัว
+ถ้าทิ้งไว้ไหนน้องจะครองตัว ทั้งจากผัวจากบุตรสุดอาลัย
+มิขออยู่สู้ตายวายชีวิต ไม่เห็นจิตน้องรักจะตักษัย
+เชิญพระองค์ลงมาชลาลัย เมียจะให้มนต์เวทวิเศษครัน
+แล้วร้องเรียกลูกยามาด้วยพ่อ แม่จะขออำลาเจ้าอาสัญ
+อย่าสงสัยใจจริงทุกสิ่งอัน ไม่รำพันพูดลวงเจ้าดวงใจ ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนสงสารแม่ ชำเลืองแลดูหน้าน้ำตาไหล
+จึงกราบกรานมารดาแล้วว่าไป จะเข้าใกล้ทูนหัวลูกกลัวนัก
+เมื่อวานนี้ตีข้าน้อยไปหรือ ระบมมือเหมือนกระดูกลูกจะหัก
+ซึ่งรักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก มิใช่จักลืมคุณกรุณา
+ถึงตัวไปใจลูกยังผูกคิด พอปลดปลิดเปลื้องธุระจะมาหา
+อย่ากริ้วโกรธโปรดปรานเถิดมารดา ไปไสยาอยู่ในถ้ำให้สำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายโยคีมียศพจนารถ ให้โอวาทนางยักษ์ไม่หักหาญ
+จงตัดบ่วงห่วงใยอาลัยลาน อย่าปองผลาญลูกผัวของตัวเลย
+ทั้งนี้เพราะเคราะห์กรรมทำให้วุ่น จึงสิ้นบุญวาสนาสีกาเอ๋ย
+เห็นมิได้ไปอยู่เป็นคู่เชย ด้วยสองเคยปลูกเลี้ยงกันเพียงนั้น
+อย่าควรคิดติดตามด้วยความโกรธ จะเป็นโทษกับสีกาเมื่ออาสัญ
+จงยับยั้งฟังคำรูปรำพัน ไปสวรรค์นฤพานสำราญใจ ฯ
+๏ นางผีเสื้อเหลือโกรธพิโรธร้อง มาตั้งซ่องศีลจะมีอยู่ที่ไหน
+ช่างเฉโกโยคีหนีเขาใช้ ไม่อยู่ในศีลสัตย์มาตัดรอน
+เขาว่ากันผัวเมียกับแม่ลูก ยื่นจมูกเข้ามาบ้างช่วยสั่งสอน
+แม้นคบคู่กูไว้มิให้นอน จะรานรอญรบเร้าเฝ้าตอแย
+แล้วชี้หน้าด่าอึงหึงนางเงือก ทำซบเสือกสอพลออีตอแหล
+เห็นผัวรักยักคอทำท้อแท้ พ่อกับแม่มึงเข้าไปอยู่ในท้อง
+ทำปั้นเจ๋อเย่อหยิ่งมาชิงผัว ระวังตัวมึงให้ดีอีจองหอง
+พลางเข่นเขี้ยวเคี้ยวกรามคำรามร้อง เสียงกึกก้องโกลาลูกตาโพลง ฯ
+๏ พระโยคีชี้หน้าว่าอุเหม่ ยังโว้เว้วุ่นวายอีตายโหง
+เพราะหวงผัวมัวเมาเฝ้าตะโกรง ว่ากูโกงมึงก็ตกนรกเอง
+อียักษาตาโตโมโหมาก รูปก็กากปากก็เปราะไม่เหมาะเหมง
+นมสองข้างอย่างกระโปรงดูโตงเตง ผัวของเองเขาระอาไม่น่าชม
+จึงหนีมาอาศัยกูให้อยู่ มิใช่กูรู้เห็นเท่าเส้นผม
+มาตีชาว่ากูผิดในกิจกรม จะให้สมน้ำหน้าสาแก่ใจ
+แล้วเสกทรายปรายขว้างมากลางคลื่น ดังลูกปืนยิงยักษ์ให้ตักษัย
+ผีเสื้อกลัวตัวสั่นเพียงบรรลั��� ก็หลบไปตามวนชลธาร ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้ำฟังยักษ์ตระหนักแน่ ว่าพ่อแม่ม้วยมุดสุดสงสาร
+ลงกลิ้งเกลือกเสือกกายเพียงวายปราณ ชลีลานลาองค์พระทรงธรรม์
+น้องจะขอไปเป็นเหยื่อผีเสื้อน้ำ จะได้กล้ำกลืนข้าให้อาสัญ
+ด้วยพ่อแม่ก็เข้าไปอยู่ในครรภ์ ได้พบกันตามประสาชีวาวาย ฯ
+๏ พงศ์กษัตริย์ตรัสห้ามด้วยความรัก หวังจะหักอาดูรให้สูญหาย
+โอ้น้องแก้วแววตาจะลาตาย แสนเสียดายดังใครล้วงเอาดวงใจ
+ถึงบิดามารดรสมรม้วย พี่จะช่วยปกป้องให้ผ่องใส
+อยู่พึ่งบุญบารมีพระชีไพร เราจะได้เห็นกันทุกวันคืน ฯ
+๏ นางเงือกน้ำกำสรดสลดจิต ครั้นทรงฤทธิ์ร่ำปลอบก็ชอบชื่น
+เอาความรักหักระกำให้กล้ำกลืน ซบสะอื้นอาลัยไม่ไคลคลา ฯ
+๏ พระเห็นเงือกฟังคำซ้ำสงสาร จึงวอนท่านโยคีมีคาถา
+นางเงือกนี้มีคุณแก่ข้ามา ขอฝากฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+ให้นางอยู่อู่อ่าวที่เหล่านี้ พอเป็นที่อาศัยใกล้หม่อมฉัน
+เมื่อมีทุกข์ขุกเข็ญได้เห็นกัน จะผ่อนผันทำวนให้พ้นภัย ฯ
+๏ ฝ่ายโยคีมีพรตพจนารถ อนุญาตยิ้มย่องสนองไข
+เป็นไรมีที่ตรงนั้นอย่าพรั่นใจ มิให้ภัยบีฑาสีกาโยม
+จะให้อยู่วนวังในจังหวัด เป็นเงือกวัดเถิดหนอนางสำอางโฉม
+ที่วุ้งเวิ้งเชิงเขาริมเสาโคม เป็นของโยมอยู่ในน้ำให้สำราญ
+แล้วเสกด้ายสายสิญจน์ให้สวมไว้ ไม่มีภัยผาสุกสนุกสนาน
+นางเงือกลาลงวนชลธาร พระชวนหลานมาศาลาเข้าราตรี
+ให้อยู่กุฏิ์ก่อใหม่ใต้ต้นโศก ริมชะโงกเงื้อมเขาคิรีศรี
+แขกฝรั่งทั้งสิ้นพลอยยินดี ฝากไมตรีปรนนิบัติกษัตรา
+พระอภัยสุริย์วงศ์องค์โอรส อยู่บรรพตพิสดารนานนักหนา
+ให้ลูกน้อยค่อยเพียรเรียนวิชา ตามประสาไสยเพทพระเวทมนตร์
+พระโยคีมีจิตคิดสงสาร สอนกุมารสารพัดไม่ขัดสน
+ที่ลึกล้ำสำหรับแก้อับจน ค่อยฝึกฝนสอนกันทุกวันไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมโลก ครั้นสร่างโศกเศร้าหมองค่อยผ่องใส
+คิดถึงเงือกน้ำน้อยกลอยฤทัย จะเปลี่ยวใจกัลยาในวารี
+ด้วยบิดามารดรสมรม้วย จำจะช่วยปลอบประโลมนางโฉมศรี
+คะนึงนึกตรึกตราในราตรี จรลีเลี้ยวมาข้างหน้าเนิน
+พระเหลือบลงตรงโตรกชะโงกเงื้อม น้ำกระเพื่อมแผ่นผาศิลาเผิน
+กระจ่างแจ้งแสงจันทร์แจ่มเจริญ พระเพลิดเพลินพลางเรียกสำเหนียกใจ
+นางมัจฉานารีของพีเอ๋ย เจ้าทรามเช��อยู่ที่นี่หรือที่ไหน
+พี่มาเยือนเพื่อนยากฝากอาลัย สายสุดใจจงขึ้นมาหาพี่ชาย ฯ
+๏ ฝ่ายเงือกน้อยสร้อยเศร้าให้เหงาง่วง อยู่ในห้วงหุบวนชลสาย
+ได้ฟังคำฉ่ำชื่นค่อยฟื้นกาย จึงแหวกว่ายสายสมุทรผุดขึ้นมา
+เห็นพระองค์ทรงนั่งอยู่เงื้อมเขา จึงเคียงเข้าข้างแท่นที่แผ่นผา
+น้อมคำนับกลับคิดถึงบิดา ชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+พระลดองค์ลงแอบแนบถนอม จงอดออมอาดูรให้สูญหาย
+เจ้าพาพี่หนีรอดไม่วอดวาย คุณของสายสวาทล้นคณนา
+จะปกป้องครองคู่ไม่รู้ร้าง ไม่เว้นว่างวายประโลมโฉมมัจฉา
+ประสายากฝากรักกันสองรา แก้วกานดาดวงจิตอย่าบิดเบือน ฯ
+๏ นางเงือกน้ำคำนับอภิวาท เชิงฉลาดเหมือนมนุษย์นั้นสุดเหมือน
+จึงตอบคำทำกระบวนแกล้งชวนเชือน พระมาเยือนเยี่ยมนี้น้องดีใจ
+เหมือนบิดรมารดามาให้เห็น จะวายเว้นเวลาน้ำตาไหล
+ขอเป็นข้ากว่าชีวันจะบรรลัย ไม่ไปไกลบาทาฝ่าธุลี
+ซึ่งทรงฤทธิ์คิดปองจะครองคู่ แสนอดสูสารพัดจะบัดสี
+วิสัยสัตว์มัจฉาอยู่วารี จะยินดีด้วยมนุษย์นั้นสุดกลัว
+เพราะต่างชาติวาสนาน้องน้อยนัก อย่าริรักอนุกูลเลยทูนหัว
+จะพลอยพาฝ่าละอองให้หมองมัว ขอฝากตัวตามประสาเป็นข้าไท ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายว่าสายสวาท แสนฉลาดเหลือดีจะมีไหน
+น่าสงสารวานอย่าว่าเป็นข้าไท มิใช่ใจพี่นี้หมายเป็นนายน้อง
+ถึงต่างชาติวาสนาได้มาพบ ก็ควรคบเคียงชมประสมสอง
+เจ้าโฉมงามทรามสงวนนวลละออง อย่าขัดข้องคิดหมางระคางใจ
+ประเวณีมีทั่วทุกตัวสัตว์ ไม่จำกัดห้ามปรามตามวิสัย
+นาคมนุษย์ครุฑาสุราลัย สุดแต่ใจปรองดองจะครองกัน
+เจ้ากับพี่นี้ก็เห็นเป็นกุศล จึงหนีพ้นมารมาไม่อาสัญ
+จะเคียงคู่ชูชื่นทุกคืนวัน โอ้เจ้าขวัญนัยนาได้ปรานี
+พลางอิงแอบแนบน้องประคองเคล้า ค่อยต้องเต้าเต่งอุรามารศรี
+พระเชยปรางทางฉะอ้อนอ่อนอินทรีย์ ร่วมฤดีเดือนหงายสบายใจ
+อัศจรรย์ครั่นครื้นเป็นคลื่นคลั่ง เพียงจะพังแผ่นผาสุธาไหว
+กระฉอกฉาดหาดเหวเป็นเปลวไฟ พายุใหญ่เขยื้อนโยกกระโชกพัด
+เมขลาล่อแก้วแววสว่าง อสูรขว้างเขวี้ยงขวานประหารหัต
+พอฟ้าวาบปลาบแปลบแฉลบลัด เฉวียนฉวัดวงรอบขอบพระเมรุ
+พลาหกเทวบุตรก็ผุดพุ่ง เป็นฝนฟุ้งฟ้าแดงดังแสงเสน
+สีขรินทร์อิสินธรก็อ่อนเอน ยอดระเนนแนบน้ำ���ทบทำลาย
+สมพาสเงือกเยือกเย็นเหมือนเล่นน้ำ ค่อยเฉื่อยฉ่ำชื่นชมด้วยสมหมาย
+สัมผัสพิงอิงแอบเป็นแยบคาย ไม่เคลื่อนคลายคลึงเคล้าเยาวมาลย์
+จนดาวเดือนเลื่อนลับพยับฟ้า จึงโลมลากลับหลังยังสถาน
+แต่เช้าไปค่ำมาอยู่ช้านาน จะประมาณเจ็ดเดือนไม่เคลื่อนคลา ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองผลึกราชฐาน ป้อมปราการเชิงเทินล้วนเนินผา
+ซุ้มทวารบานบังใบเสมา ล้วนศิลาเลื่อมลายดูพรายพราว
+มีปราสาทสูงเยี่ยมขึ้นเทียมเมฆ อดิเรกรุ่งฟ้าเวหาหาว
+นภศูลแสงแก้วดูแวววาว ดังดวงดาวเด่นกระจ่างอยู่กลางวัน
+พระโรงธารชานพักตำหนักแก้ว แต่ล้วนแล้วด้วยมุกดาฝาผนัง
+ทั้งเสื้อผ้าเงินทองสิบสองคลัง ก็มั่งคั่งยิ่งกว่าทุกธานี
+อันไพร่ฟ้าประชาชนออกล้นหลาม นิคมคามประเทศล้วนเศรษฐี
+ทั้งโหราพฤฒามาตย์ราชกวี ชาวบุรีเริงรื่นทุกคืนวัน
+พระนามท้าวเจ้าบุรินทร์สิลราช พระนางนาฏนามมิ่งมณฑาสวรรค์
+มีบุตรีศรีนลาฏดังดวงจันทร์ ชื่อสุวรรณมาลีนีรมล
+เจ้าลังกามาขอให้โอรส ได้กำหนดนัดวิวาห์สถาผล
+ถึงเดือนเก้าเขาจะแต่งการมงคล แต่กุศลสองไม่เคยได้เชยชม ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ จะกำจัดไปข้างคู่เคยสู่สม
+ปัจจุสมัยไก่ขันนางบรรทม ฝันว่าได้ไปชมชลาลัย
+เห็นดวงแก้วแววสว่างอยู่กลางเกาะ นางก็เหาะลอยลิบไปหยิบได้
+สะดุ้งตื่นฟื้นกายสิหายไป เสียน้ำใจจาบัลย์ทุกวันคืน
+ไม่แต่งองค์สรงเสวยเลยไสยาสน์ หวังสวาทจินดาไม่ฝ่าฝืน
+คิดถึงฝันกลั้นโศกก็สุดกลืน ซบสะอื้นอาวรณ์ร้อนฤทัย ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงเคียงปลอบประโลมถาม นางเล่าความจริงแจ้งแถลงไข
+สี่พี่เลี้ยงสงสารรำคาญใจ ไปทูลไทบิตุราชมาตุรงค์ ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสสั่งพี่เลี้ยงว่า กูจะพาไปให้ชมสมประสงค์
+เองกลับไปเล้าโลมนางโฉมยง ให้แต่องค์สรงน้ำให้สำราญ
+แล้วลีลามายังบัลลังก์โถง ท้องพระโรงรจนามุกดาหาร
+แสนเสนาข้าบาทราชการ ก็หมอบกรานกราบก้มบังคมคัล
+จอมกษัตริย์ตรัสแจ้งแถลงเล่า ให้โหรเฒ่าทักทายทำนายฝัน
+อันนิมิตธิดาวิลาวัณย์ จะโศกศัลย์หรือจะสุขสนุกสบาย ฯ
+๏ โหรารับจับยามตามโฉลก อุษาโยคยามจันทร์เจ็ดชั้นฉาย
+ลงกระดานหารคูณแล้วทูลทาย ดีกับร้ายราวครึ่งพอกึ่งกัน
+ฝันว่าได้ไปทะเลเที่ยวเร่ร่อน จำจะจรจากไกลไอศวรรย์
+แล้วขึ้นเกาะเหาะเหินเจริญครัน จะลือลั่นโลกาทั้งธานี
+ซึ่งชูช่วงดวงแก้วแววสว่าง คือคู่สร้างพระธิดามารศรี
+จะได้ชมสมสองครองบุรี เป็นโมลีโลกาสถาพร ฯ
+๏ พระฟังโหรเฒ่าทายทำนายฝัน คิดสำคัญว่าเป็นคู่สู่สมร
+ด้วยจวนการอภิเษกสยุมพร ให้อาวรณ์หวาดหวั่นจึงฝันไป
+ซึ่งว่าเคราะห์เพราะจะจากราชฐาน ไปชมชานเชิงผาชลาไหล
+ดำริพลางทางสั่งเสนาใน เราจะไปอ่าวสมุทรกับบุตรี
+นางจะได้ชมเขาลำเนาเกาะ ให้สิ้นเคราะห์เพราะว่าจากปราสาทศรี
+จงตระเตรียมเภตราในราตรี รุ่งพรุ่งนี้เราจะพาธิดาไป
+สั่งกำชับสรรพเสร็จเสด็จขึ้น ประโคมครื้นครึกครั่นสนั่นไหว
+ฝ่ายมนตรีกรมท่าเสนาใน ไม่นอนใจรีบรัดไปจัดแจง
+ต่างยกเสาสำเภาใส่ทั้งใบผ้า เลือกล้าต้าต้นหนล้วนคนแข็ง
+ลำที่นั่งดั้งกันกับคู่แซง ใส่ธงแดงเขียวเหลืองเรืองระยับ
+ปืนฝรั่งจังกาทั้งหน้าท้าย มีปืนรายรอบข้างสล้างสลับ
+แล้วถอยเลื่อนเคลื่อนคลามาประทับ คอยเรียงรับอยู่ที่ท่าหน้าธานี ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรินทร์สิลราช ครั้นภาณุมาศลับเหลี่ยมคิรีศรี
+ให้สาวใช้ไปบอกพระบุตรี ว่าพรุ่งนี้จะไปชมยมนา
+โฉมสุวรรณมาลีศรีสมร ดังจะจรไปสวรรค์ด้วยหรรษา
+สั่งพี่เลี้ยงสาวสรรค์กัลยา ให้ตรวจตราเครื่องอานสำราญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนารีที่จะตามเสด็จด้วย ล้วนสะสวยโสภาอัชฌาสัย
+บ้างอุตส่าห์หาของสำรองไป แหนบตะไกรกระจกหวีใส่กลี่งา
+บ้างเลือกผ้าสารพัดแล้วจัดจีบ เอาใส่หีบใบใหญ่ไม้ชำฉา
+บ้างนั่งปรุงหุงขี้ผึ้งถึงตำรา เร่งจัดหาเผื่อไปในทะเล
+บ้างจัดของเคยแต่งแป้งขมิ้น ของตัวสิ้นอุตส่าห์ไปเที่ยวไขว้เขว
+สาวสุรางค์นางสนมสมคะเน ไปทะเลหาหอยสักร้อยใบ
+บ้างอบน้ำทำจันทน์กระแจะแป้ง ล้วนเครื่องแต่งตามประสาอัชฌาสัย
+ทั้งหีบหมากนากทองของใส่ใน ไปทางไกลหมากหมดจะอดโซ
+เจ้าขรัวนายท้าวนางว่าทางเปลี่ยว เอาของเปรี้ยวหวานไปให้อะโข
+เลือกขนมส้มจีนใส่ปิ่นโต เปลือกส้มโอแช่อิ่มทับทิมพลับ
+บ้างว่าน้ำเค็มจัดจะขัดสน เอาทะนนน้อยใหญ่ไปสำหรับ
+บ้างเรียกข้ามานั่งสั่งกำชับ เอาสินทรัพย์มอบหมายรายบาญชี
+พอฟ้าขาวเช้ามืดขมุกขมัว ต่างแต่งตัวนุ่งห่มให้สมศรี
+ทั้งโฉมยงนงนุชพระบุตรี มาพร้อมที่ปรางค์รัตน์กษัตรา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวสิลราชไสยาสน์ตื่น สำราญรื่นแต่งองค์ทรงภูษา
+ชวนบุตรีลีลาศลงเภตรา พร้อมบรรดาสาวสุรางค์นางกำนัล
+พระทรงนั่งยังแท่นท้ายบาหลี ฝูงนารีแซ่ซ้องอยู่ห้องกั้น
+เหล่าล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น เร่งให้ขันกว้านโห่โล้สำเภา
+ทั้งหน้าหลังดั้งกันลั่นม้าล่อ แล้วขันช่อชักใบขึ้นใส่เสา
+พอออกอ่าวลมอุตรามาเพลาเพลา แล่นสำเภาผางผางมากลางชล
+นางสาวสาวชาววังนั่งชะแง้ ตะลึงแลเกาะแก่งทุกแห่งหน
+ให้เปล่าตาว้าเหว่ทะเลวน ดูมัวมนหมอกกลุ้มชอุ่มควัน
+ทั้งน้ำเขียวเกลียวคลื่นเสียงครื้นครึก ไม่รู้สึกสมประดีไม่มีขวัญ
+บ้างคลื่นเหียนเวียนวิงเข้าพิงกัน ให้หวาดหวั่นวิญญาณ์ระอาใจ ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสชวนพระลูกแก้ว ให้ชมแถวที่ชลาคงคาใส
+เหล่าละเมาะเกาะเกียนเหมือนเขียนไว้ มีเขาไม้โขดคุ่มงุ้มชะเงื้อม
+บ้างงอกง้ำน้ำท่วมถึงเชิงผา แผ่นศิลาแลลื่นคลื่นกระเพื่อม
+เสียงดังโครมใหญ่ไม่กระเทื้อม เป็นไคลเลื่อมเลื่อมผาศิลาลาย
+พอลมเรื่อยเฉื่อยชื่นคลื่นสงัด ให้แล่นตัดไปตามวนชลสาย
+ชมมัจฉาสารพัดพวกสัตว์ร้าย เห็นคล้ายคล้ายว่ายเคล้าสำเภาจร
+ฝูงกระโห้โลมาขึ้นคลาคล่ำ บ้างผุดดำเคลื่อนคล้อยลอยสลอน
+ทั้งกริวกราวเต่าปลาในสาคร เที่ยวสัญจรหากินในสินธู
+ฝูงฉลามล้วนฉลามมาตามคลื่น ฉนากตื่นชมฉนากไม่จากคู่
+ปลาวาฬวนพ่นฟองขึ้นฟ่องฟู ทั้งราหูเหราสารพัน ฯ
+๏ นางโฉมยงหลงเพลินจำเริญจิต นั่งพินิจนึกเห็นเหมือนเช่นฝัน
+เป็นกองกรรมจำพรากจะจากกัน พอสายัณห์เย็นพยับลับโพยม
+ให้บ่ายลำสำเภาจะเข้าฝั่ง คงคาคลั่งคลื่นกลุ้มกระทุ่มโถม
+สลาตันลั่นพิลึกเสียงครึกโครม สำเภาเอียงเพียงจะโทรมทรุดทำลาย
+ลำที่นั่งดั้งกันออกฟันคลื่น จนเที่ยงคืนลมใหญ่ก็ไม่หาย
+พายุหวนป่วนปัดกระจัดกระจาย ออกเรี่ยรายร้องเรียกกันเพรียกไป
+แต่ลำทรงหลงอ่าวก้าวออกนอก ต้องระลอกลมแดงก็แพลงไถล
+ออกน้ำเขียวเดี่ยวโดดลิงโลดใจ พายุใหญ่ตีตึงตะบึงมา ฯ
+๏ ถึงเจ็ดวันเจ็ดคืนเป็นคลื่นคลั่ง เรือที่นั่งซัดไปไกลหนักหนา
+จนพ้นแดนแผ่นดินสิ้นสายตา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด
+พระบุตรีพี่เลี้ยงสาวสนม ต่างซบซมโศกาน้ำตาไหล
+สะอื้นร่ำจ้ำจี้พิรี้พิไร รู้กระนี้ที่ไหนใครจะมา
+ถึงม้วยมอดวอดวายจะตายบก นี่มาตกน้ำต���ยอายมัจฉา
+บ้างบ่นว่าพ่อแม่แก่ชรา ทั้งป้าน้าน้องพี่อยู่ที่วัง
+ท่านท้าวนางต่างเศร้าถึงข้าวของ ใครจะครองสืบสายไปภายหลัง
+เหล่าลูกหนี้ที่ติดจะปิดบัง ไม่ได้ทั้งดอกเบี้ยน่าเสียดาย
+นางสาวสาวเศร้าจิตคิดถึงเพื่อน จะมาเยือนเช้าเย็นไม่เห็นหาย
+แต่คลาดแคล้วแล้วมิหนำจะซ้ำตาย ต่างฟูมฟายชลนาไม่ราวัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงฤทธิ์บิตุราช ให้หวั่นหวาดวิญญาณ์เพียงอาสัญ
+ถามล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น เคยสำคัญทิศทางเป็นอย่างไร
+ซึ่งสำเภาเราซัดมาบัดนี้ จะเป็นที่เกาะแก่งตำแหน่งไหน
+จะใกล้อ่าวพาราหรือมาไกล ทำกระไรจึงจะแจ้งแห่งหนทาง ฯ
+๏ พวกล้าต้าต้นหนก็จนจิต เป็นสุดคิดสารพัดจะขัดขวาง
+ต่างหยิบเอาแผนที่มาคลี่กาง หาหนทางที่สำคัญก็ฟั่นเฟือน
+ต่างทูลว่ามานี่เห็นลึกลับ สิ้นตำรับแผนที่ไม่มีเหมือน
+ครั้นจะจำสำคัญตะวันเดือน ก็กลบเกลื่อนมืดมาหลายราตรี
+ซึ่งลำทรงหลงทางมากลางสมุทร ควรจะหยุดยับยั้งตั้งบายศรี
+เครื่องบูชาสารพัดทั้งบัตรพลี จะบวงผีถามทางกลางคงคา ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ผู้ใดรู้สิ่งใดให้ปรึกษา
+แล้วสั่งให้ทอดสมอลงรอรา อยู่ตรงหน้าเกาะขวางข้างคิรี ฯ
+๏ ฝ่ายต้นหนคนประจำลำที่นั่ง จึงแต่งตั้งโต๊ะใหญ่ใส่บายศรี
+ทั้งเป็ดไก่กุ้งปลาบรรดามี เหล้าอาหนีล้วนเข้มเต็มประดา
+แล้วเชือดแพะแกะขว้างลงกลางน้ำ พลีกรรมภูตพรายทั้งซ้ายขวา
+พลางสมมุติจุดธูปเทียนบูชา รินสุราเซ่นสรวงแล้วบวงบน
+บังคมคัลวันทาเทพารักษ์ ซึ่งสำนักเกาะแก่งทุกแห่งหน
+เทพเจ้าเขาขวางในกลางวน อยู่สายชลขึ้นล่องท้องชลา
+ข้าแต่งตั้งสังเวยเคยคำนับ เชิญมารับเครื่องมัจฉะมังสา
+จะขอทางกลางทะเลกับเทวา แล้วตีม้าล่อลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ พอเจ้าเข้าเจ้าขรัวนายให้กายสั่น ลุกถลันเหลือกตาเหมือนบ้าหลัง
+นุ่งลอยชายกรายมาหน้าบัลลังก์ ขึ้นโต๊ะตั้งนั่งรินกินสุรา
+เห็นไก่ดิบหยิบปีกฉีกกระชาก เอาใส่ปากเคี้ยวกินจนสิ้นขา
+หัวเราะเร่อเออออเจ้าให้เรามา จะปรารถนาสิ่งไรทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายต้นหนคนสำคัญจึงนบน้อม แล้วว่าจอมจักรพรรดิให้จัดถวาย
+ด้วยเรือซัดพลัดพหลพลนิกาย มาเป็นหลายคืนวันแทบบรรลัย
+ให้เชิญมาว่าจะถามเนื้อความท่าน ท่านอยู่ศาลสิงขรชะง่อนไหน
+ช่ว���ชี้คุ้งกรุงผลึกเหมือนนึกไว้ เทพไทเทวาจงปรานี ฯ
+๏ ฝ่ายปู่เจ้าหาวเรอเผยอหน้า นั่งหลับตาเชื่อมซึมดื่มอาหนี
+แล้วว่ากูปู่เจ้าเขาคิรี ทะเลนี้มิใช่แคว้นแดนมนุษย์
+ปรอทแร่แม่เหล็กก็มีมาก ชื่อว่านาควารินสินธุ์สมุทร
+ฝูงนาคมาอาศัยด้วยไกลครุฑ ถ้ายั้งหยุดอยู่ที่นี่จะมีภัย
+จงตัดคลื่นฝืนไปทิศอิสาน จะพบพานผู้วิเศษข้างเพทไสย
+จึงซักถามตามประสงค์จำนงใจ จงรีบไปเถิดออเจ้าเราจะลา
+เจ้าขรัวนายล้มกลิ้งลงนิ่งแน่ หมอเข้าแก้ฟื้นกายอายนักหนา
+เข้าในห้องร้องไห้ฟายน้ำตา เมาสุรารากเรอบ่อเพ้อไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงยศทศทิศ เห็นศักดิ์สิทธิ์ปู่เจ้าเขาไศล
+จึงเร่งให้ถอนสมอขันช่อใบ แล้วแล่นไปตามทางกลางคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายสำเภาเหล่าพวกตามเสด็จ ครั้นถึงเจ็ดวันคืนคลื่นนักหนา
+ครั้นลมหายสายสว่างกระจ่างตา เที่ยวแล่นหากันไขว่ในนที
+ไม่เห็นเรือลำทรงพงศ์กษัตริย์ ก็ก้าวตัดข้ามคุ้งเข้ากรุงศรี
+ทูลโฉมยงองค์อัครเทวี ว่าบุตรีกรุงกษัตริย์นั้นพลัดไป ฯ
+๏ ฝ่ายนางนาฏมณฑาพระยาหญิง อนาถนิ่งนึกพรั่นประหวั่นไหว
+แล้วว่ากรรมเอ๋ยกรรมทำฉันใด จึงจะได้รู้ความตามพระองค์
+หรือเสียเรือเมื่อยังกำลังคลื่น จึงไม่คืนเข้าวังดังประสงค์
+ให้ร้อนเร่าเศร้าหมองถึงสององค์ กันแสงทรงโศกซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายแสนสาวท้าวนางในปรางค์มาศ ร้องหวีดหวาดวิ่งแซ่เข้าแก้ไข
+ค่อยรู้สึกนึกโศกแสนอาลัย จึงสั่งให้โหราพยากรณ์
+จงพินิจพิศดูพระภูวนาถ กับองค์ราชบุตรีศรีสมร
+จะม้วยมอดมรณาในสาคร หรือจะจรกลับมายังธานี ฯ
+๏ โหรคำนับจับยามตามสังเกต วันศุกรเศษเสาร์สถิตถึงดิถี
+ต้องตำราว่าชายวายชีวี แต่สตรีจะได้มาแต่ช้านาน
+จะทูลความตามเรื่องที่เคืองแค้น นางจะแสนโศกาน่าสงสาร
+จะทายที่ดีไว้ให้สำราญ โหราจารย์จึงประนมบังคมทูล
+พระบุตรีมีบุญดังจุลจักร จะสูงศักดิ์สืบสายไม่หายสูญ
+สองปีกึ่งจึงจะมาอย่าอาดูร แกล้งเทียบทูลผ่อนผันด้วยปัญญา ฯ
+๏ นางฟังโหรเฒ่าทายค่อยคลายโศก ยามวิโยคยังไม่สิ้นถวิลหา
+จึงตรัสถามเสนีผู้ปรีชา จะตรึกตราคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายมหาอำมาตย์ฉลาดฉลอง ให้ถูกต้องวิญญาณ์อัชฌาสัย
+จำจะคิดติดตามเสด็จไป ถ้าหลงใหลแล้วคงจะวงเวียน
+จะขอเกณฑ์เภตราสักห้าร้อย ออกแล่���ลอยเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
+เที่ยวปักธงทุกละเมาะตามเกาะเกียน หนังสือเขียนไว้ให้แจ้งแห่งหนทาง
+ทั้งน้ำข้าวเอาขึ้นใส่ไว้ให้ครบ แม้นมาพบสารพัดไม่ขัดขวาง
+เดชะบุญทูลกระหม่อมไม่อับปาง เห็นหนทางจะได้มายังธานี ฯ
+๏ นางฟังคำอำมาตย์ฉลาดคิด ค่อยเปลื้องปลิดขุ่นข้องที่หมองศรี
+ตรัสสรรเสริญเสนาปัญญาดี อย่าช้าที่รีบรัดไปจัดการ
+ขุนนางพร้อมน้อมคำนับนางกษัตริย์ มารีบรัดเร่งคนขนอาหาร
+ใส่เภตราห้าร้องทั้งอ้อยตาล เกลือข้าวสารน้ำท่าสารพัน
+คนประจำลำละร้อยออกลอยแล่น ตามแว่นแคว้นเกาะเกียนเที่ยวเหียนหัน
+เที่ยวปักธงทุกตำแหน่งแจ้งสำคัญ แล้วแยกกันรายทางไปกลางชล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าลังกามหากษัตริย์ ซึ่งมานัดการวิวาห์สถาผล
+จึงสั่งบุตรอุศเรนให้เกณฑ์คน แล้วยกพลเภตรามาห้าพัน
+ถึงปากอ่าวเมืองผลึกก็ครึกครื้น ให้ยิงปืนเป็นสัญญาโกลาลั่น
+ทอดสมอรอเรียงอยู่เคียงกัน คอยสำคัญฟังข่าวชาวบุรี ฯ
+๏ พวกนายด่านตกใจออกไปถาม ครั้นได้ความกลับมุ่งมากรุงศรี
+บอกเสนาข้าเฝ้านางเทวี อัญชลีทูลแถลงแจ้งกิจจา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อัคเรศท้าว ได้ทราบข่าวเขยน้อยละห้อยหา
+จะเริศร้างค้างงานการวิวาห์ วาสนาลูกแก้วช่างแคล้วกัน
+ดำริพลางนางสั่งเสนาผู้ใหญ่ เป็นจนใจไม่รู้ที่จะผ่อนผัน
+ไปแจ้งความตามจริงทุกสิ่งอัน ให้ทรงธรรม์หมายมาดเหมือนญาติวงศ์
+เราเปลี่ยวใจไม่มีที่จะพึ่ง พระมาถึงสมจิตคิดประสงค์
+จะขอเจ้าอุศเรนเกณฑ์ณรงค์ ไว้คอยองค์ธิดาอยู่ธานี ฯ
+๏ เสนาในได้สดับคำรับสั่ง ถวายบังคมลามารศรี
+ลงเรือเร็วรีบมาในวารี ออกไปที่อ่าวสมุทรไม่หยุดยั้ง
+ขึ้นเฝ้าท้าวเจ้าเกาะลังกาแก้ว บังคมแล้วทูลตามเนื้อความหลัง
+บัดนี้พระมเหสีที่ในวัง ถวายบังคมมาถึงฝ่าละออง
+ด้วยกรุงไกรไม่มีจอมกษัตริย์ จบจังหวัดมณฑลให้หม่นหมอง
+จะขอเขยขึ้นไปมอบให้ครอบครอง ช่วยปกป้องไพร่ฟ้าประชาชน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าลังกาอาณาเขต ได้แจ้งเหตุความวิบัติก็ขัดสน
+จะเริศร้างค้างงานป่วยการคน เป็นสุดจนที่จะคิดให้ปิดบัง
+จึงตรัสบอกราชบุตรอุศเรน เป็นกรรมเวรของเจ้าสร้างแต่ปางหลัง
+เสียทีมาท่าทางกลางวลวัง จะปลูกฝังก็ไม่สมอารมณ์นึก
+ข้างนี้เล่าเขาก็คิดเหมือนเขยขวัญ จะผูกพันให้บำรุงกรุงผลึก
+มิใช่ว่าหาอื่นที่ตื้นลึก เจ้าจงตรึกตรองความให้งามใจ ฯ
+๏ อุศเรนแสนสลดระทดท้อ น้ำตาล่อคลอคลั่งจะหลั่งไหล
+เสียดายนางอย่างชีวันจะบรรลัย ร้อนฤทัยเทียมเพลิงละเลิงเลีย
+จะกลับหลังยังลังกาน่าอดสู ครั้นจะอยู่อายหน้าประดาเสีย
+ด้วยความค้างนางหายเป็นม่ายเมีย จำจะเกลี่ยไกล่ความไปตามนาง
+จึงตรัสแก่เสนาที่ข้าเฝ้า อุระเราร้อนดังจะพังผาง
+เสียสวาทมาดหมายเหมือนวายวาง จะตามนางกว่าจะพบประสบกัน
+ซึ่งองค์พระชนนีมีรับสั่ง ให้ระวังเวียงชัยไอศวรรย์
+จะแบ่งพลเภตราสักห้าพัน อยู่ป้องกันนคราให้ถาวร
+แต่ตัวเราเคารพอภิวาท ขอลาบาทมารดาเที่ยวหาสมร
+แม้นพบแก้วแววตาจะพาจร มานครคิดอ่านการมงคล ฯ
+๏ อำมาตย์รับอภิวาทแล้วคลาดคล้อย ลงเรือน้อยเร็วรัดไม่ขัดสน
+มาถึงวังบังคมนิรมล ทูลยุบลบาทาแล้วลาจร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อมกุฎอุศเรน จึงกะเกณฑ์แบ่งทหารชาญสมร
+รายรักษาหน้าด่านชานนคร คอยราญรอนไพรีจะบีฑา
+แล้วทูลองค์ทรงฤทธิ์บิตุราช ขอลาบาทตามติดขนิษฐา
+เชิญเสด็จภูวไนยไปลังกา ให้เป็นผาสุกสวัสดิ์กำจัดภัย ฯ
+๏ พระบิตุรงค์ทรงฤทธิ์คิดสงสาร จะทัดทานกลัวจะขัดอัชฌาสัย
+จึงอวยพรภิญโญเดโชชัย ให้พ้นภัยพบนางกลางคงคา
+กลับมาถึงจึงบอกบิดาด้วย จะมาช่วยทำขวัญให้หรรษา
+ครั้นสั่งแล้วเลิกพหลพลเภตรา ไปลังกานคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายข้างพวกอุศเรนเกณฑ์กำปั่น เป็นดั้งกันเกณฑ์แห่ทั้งแตรสังข์
+ล้วนใบผ้าห้าร้อยลอยประดัง ลำที่นั่งนั้นเอาตาดมาดาดใบ
+ทั้งธงทิวริ้วทองห้องประดับ อัจกลับแพรวพร่างสว่างไสว
+พอแสงทองส่องฟ้านภาลัย ยิงปืนใหญ่ตูมตามขึ้นสามตึง
+ประโคมฆ้องกลองแตรแซ่สนั่น เหล่ากำปั่นน้อยใหญ่ชักใบขึง
+ยกออกจากปากอ่าวอึงคะนึง พอลมตึงแล่นตามกันหลามไป
+นายฝรั่งนั่งส่องกล้องสว่าง เห็นหนทางสามโยชน์โขดไศล
+ออกน้ำลึกแล่นเลี้ยวเกี่ยวกันไป ไม่พบไม่กลับหลังตั้งแต่ตาม ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยมณีนาถ กับองค์ราชกุมารชาญสนาม
+หัดภาษาฝรั่งทั้งจีนจาม ราวกับล่ามพูดคล่องทั้งสององค์
+เมื่อวันหนึ่งถึงยามเข้าไสยาสน์ นึกอนาถนิ่งคิดพิศวง
+ด้วยพลัดพรากจากตระกูลประยูรวงศ์ มาเปลี่ยวองค์อ้างว้างอยู่กลางทะเล
+จะเหลียวซ้ายแลขวาอนาโถ หัวอกโอ้อับจนร��หนระเห
+จะโดยสารก็ไม่สมอารมณ์คะเน ให้ว้าเหว่หวั่นหวั่นทุกวันคืน
+คิดรำพึงถึงธรรมพระกรรมฐาน เป็นอาการถ่ายโทษที่โหดหืน
+เกิดแล้วตายวายวางไม่ยั่งยืน จะม้วยคืนวันไรก็ไม่รู้
+เราเกิดมาอาภัพอัปภาคย์ ต้องพลัดพรากจากนครจนอ่อนหู
+จะถือคำธรรมขันธ์สัพพัญญู ให้ค้ำชูชาติหน้าอย่าเช่นนี้
+นึกศรัทธากล้าหาญสำราญจิต จนอาทิตย์อุทัยไขรัศมี
+ชวนลูกยามายังท่านโยคี อัญชลีเล่าความตามคำนึง
+จะขอบวชบรรพชารักษากิจ อยู่เป็นศิษย์ในสำนักสักพักพึ่ง
+พอสมสร้างทางธรรมสำมะดึงส์ ให้ลุถึงพระนิพพานสำราญใจ ฯ
+๏ พระโยคีมีศีลได้ยินว่า หัวเราะร่ารื้อถามตามสงสัย
+สินสมุทรบุตรบวชด้วยหรือไร แล้วอย่าไปโลดเต้นเล่นคะนอง ฯ
+๏ กุมารว่าข้าจะบวชกับบิตุเรศ เรียนไตรเพทถือศีลไม่กินของ
+พระทรงธรรม์กรุณาให้คากรอง ทั้งสองครองครบสิ้นด้วยยินดี
+ผูกชฎาอาภรณ์โพกกระหวัด ประคำซัดสวมมือเหมือนฤๅษี
+มานั่งเรียงเคียงกันอัญชลี พระโยคีขัดสมาธิบนอาสน์รัตน์
+แล้วอวยชัยให้ศีลห้าสถาผล ตั้งแต่ต้นปาณาไม่ฆ่าสัตว์
+ครั้นจบศีลสิกขาสารพัด หมั่นนมัสการเพลิงตะเกิงกอง ฯ
+๏ สองสิทธาสาธุลุแก่ศีล สำเร็จสิ้นแล้วก็ลามาทั้งสอง
+มัธยัสถ์ครัดเคร่งไม่ขาดครอง ตามทำนองสิทธาบูชาเพลิง ฯ
+๏ กล่าวถึงลำสำเภาท้าวสิลราช พระพายกราดพาระเหิดเตลิดเหลิง
+ต้องลมใหญ่ใบฉีกเป็นปีกเปิง ลอยละเลิงแล่นมาสิบห้าคืน
+ถึงช่องกว้างหว่างเขาเหล่าละเมาะ แลเห็นเกาะหนึ่งไกลใหญ่ทะมื่น
+รุกขาเขาเขียวชอุ่มเป็นพุ่มยืน ที่ภูมิพื้นแผ่นผาโอฬารึก
+จึงทรงส่องกล้องแก้วแววสว่าง เห็นสล้างสลับแลล้วนแต่ตึก
+เพ่งพินิจคิดประหลาดอนาถนึก แล้วรำลึกความหลังได้ดังใจ
+เทวดาว่าจะพบผู้วิเศษ สบสังเกตเขานี้ไม่มีไหน
+จึงสั่งให้นายท้ายบ่ายเข้าไป ประทับใกล้เงื้อมผาหน้าคิรี
+แล้วตรัสใช้ให้ขุนหมื่นขึ้นบนเขา ดูกุฏิ์เปล่าอยู่ดอกหรือมีฤๅษี
+ถ้าพบองค์จงแถลงแจ้งคดี ว่าเรานี้จะไปหาพระอาจารย์ ฯ
+๏ ผู้รับสั่งบังคมบรมนาถ ขึ้นทางหาดหุบผาด้วยกล้าหาญ
+มองเห็นคนบนศาลาที่หน้าชาน มากประมาณร้อยเศษหลายเพศพรรณ
+พระโยคีมีสองเจ้าเณรหนึ่ง หลงตะลึงแลชมล้วนคมสัน
+จึงเข้าไปใกล้ศาลาเห็นหน้ากัน คนทั้งนั้นถามไถ่ไปไหนมา
+ขุนหมื่���บอกออกความตามรับสั่ง แล้วมานั่งกราบพระองค์ทรงสิกขา
+ว่าบัดนี้กรุงกษัตริย์ขัตติยา จะขึ้นมาจบพระหัตถ์นมัสการ ฯ
+๏ พระโยคีดีใจให้อนุญาต ตามแต่ราชศรัทธาไม่ว่าขาน
+ขุนหมื่นลามาประณตบทมาลย์ ทูลพระผ่านโภคาสารพัน ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสสั่งคนทั้งหลาย ทั้งไพร่นายต้นหนคนขยัน
+เราจะพากันขึ้นไปไหว้นักธรรม์ จงเร่งกั้นฉนวนน้ำทำสะพาน
+ขุนนางรับขับคนขึ้นบนเขา บ้างตัดเสาผ่าเรือกบ้างเสือกสาน
+ฉนวนนั้นกั้นขึ้นมาถึงหน้าพระลาน ปักสะพานลงในน้ำถึงสำเภา
+กรุงกษัตริย์ตรัสชวนพระลูกน้อย ประคองค่อยเล้าโลมโฉมเฉลา
+ทั้งสุรางค์นางสนมล้วนซมเซา ทั้งผมเผ้ารื้อรกด้วยอกตรอม
+ฝืนอารมณ์นุ่งห่มพอสมโศก เหมือนรื้อโรครูปกายยังผ่ายผอม
+ขึ้นจากเรือพระที่นั่งสะพรั่งพร้อม ตามพระจอมกษัตราพาดำเนิน
+ไปตามทางหว่างสวนฉนวนกั้น ถึงเชิงชั้นแผ่นผาศิลาเผิน
+ดูกุฎีที่ศาลาก็น่าเพลิน ควรเจริญอิริยารักษาพรต
+พระชมพลางทางพาธิดาราช กำนัลนาฏแวดล้อมมาพร้อมหมด
+เห็นโยคีที่บัลลังก์นั่งประณต แล้วทรงยศตรัสถามตามบุราณ
+ผู้เป็นเจ้าสามองค์ทรงสิกขา ดูโสภารูปทรงส่งสัณฐาน
+แต่องค์นั้นฉันดูเป็นกุมาร มาอยู่นานหรือพึ่งมารักษาพรต
+หนึ่งลูกไม้ในเกาะพอเสาะฉัน หรือกลางวันวายฤดูก็สู้อด
+ทั้งสัตว์ร้ายสายชลบนบรรพต มาบีฑาปรากฏบ้างหรือไร ฯ
+๏ พระทรงศีลภิญโญสโมสร ถวายพรพูดจาอัชฌาสัย
+อาตมาผาสุกไม่ทุกข์ภัย แต่บวชได้พรรษาก็กว่าพัน
+อันพวงผลผลาสารพัด ไม่ขาดขัดที่ในเกาะพอเสาะฉัน
+เดชะฤทธิ์กิจกรมพรหมจรรย์ สารพันโพยภัยมิได้พาน
+แต่โยคีนี่เธอพึ่งบวชใหม่ ชื่ออภัยพงศ์กษัตริย์พลัดถิ่นฐาน
+แล้วเล่าความตามเรื่องเคืองรำคาญ นั่นกุมารสินสมุทรบุตรพระอภัย
+แล้วว่ารูปขอถามความบพิตร ท้าวสถิตนัคเรศประเทศไหน
+มีธุระพะพานประการใด จึงมาในทะเลลมยมนา ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสแจ้งแถลงเล่า โยมเป็นเจ้าเมืองผลึกนึกหรรษา
+พาโฉมยงองค์ราชธิดา ชมชลาลมพัดกระจัดกระจาย
+จึงหลงทางกลางทะเลเที่ยวเร่ร่อน จะคืนนครก็ไม่ได้ดังใจหมาย
+พระเล่าความตามแต่ต้นไปจนปลาย เจียนจะตายเสียเพราะคลื่นไม่คืนเป็น
+แล้วตรัสว่าพระอภัยผู้เป็นเจ้า ทุกข์ก็เท่าโยมทุกข์เพราะยุคเข็ญ
+จากสมบัติพลัดพรากได้ยา���เย็น โยมมาเห็นก็ให้คิดอนิจจัง
+จะขอถามความพระผู้เป็นเจ้า นิมนต์เล่าเหตุผลแต่หนหลัง
+ไยจึงพรากจากเขตนิเวศน์วัง โยมยังฟังไม่กระจ่างในทางความ ฯ
+๏ พระอภัยภูมีมุนีน้อย สดับถ้อยกรุงกษัตริย์ที่ตรัสถาม
+ชำเลืองดูพระธิดาพะงางาม แล้วเล่าความตามเรื่องเคืองรำคาญ
+พระบิดาข้าชื่อท้าวสุทัศน์ ผ่านสมบัติรัตนามหาสถาน
+ข้ากับน้องต้องไปเรียนวิชาการ ตำบลบ้านจันทคามพราหมณ์พฤฒา
+รูปเรียนกลดนตรีคือปี่เป่า พระน้องเจ้าเรียนกระบองคล่องนักหนา
+อยู่ปีครึ่งจึงจากอาจารย์มา เที่ยวลีลาเลียบเดินตามเนินทราย
+เห็นร่มไทรใกล้ฝั่งเข้ายั้งหยุด พบบุรุษหนุ่มพราหมณ์สามสหาย
+ชวนพูดเล่นเจรจาประสาสบาย อยู่ที่ชายทะเลลมใต้ร่มไทร
+สามมาณพรบเร้าให้เป่าปี่ อยากฟังฝีปากเล่นจะเป็นไฉน
+ครั้นรูปเป่าเข้าก็หลับระงับไป ไม่แจ้งใจว่าไพรีจะมีมา
+พอนางผีเสื้อสมุทรมาฉุดลาก ต้องกรำกรากตรอมอยู่ในคูหา
+เอาความหลังทั้งนั้นมาพรรณนา จนหนีมาพึ่งบุญพระมุนี ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าน่าหัวร่อ เออก็พอที่หรือพระฤๅษี
+วิชาอื่นดื่นไปว่าไม่ดี เรียนแต่ปี่ไปเที่ยวเป่าให้เขาฟัง
+เดี๋ยวนี้ปี่มีอยู่หรือไม่เล่า นิมนต์เป่าให้โยมชมคารมมั่ง
+ทั้งพวกเหล่าสาวสุรางค์นางชาววัง จะได้ฟังไพเราะเพราะโยคี ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังนั่งชม้อย นางน้อยน้อยแลสบหลบฤๅษี
+พอเนตรสบเนตรนุชพระบุตรี แกล้งพาทีทำเป็นว่าน่าเสียดาย
+ถ้าพบเข้าคราวครั้งยังไม่บวช ไม่พูดอวดปากเปล่าจะเป่าถวาย
+นี่ครองศีลสิกขารักษากาย เกรงอบายเบื้องหน้าอนาคต
+แม้นท้าวไทจะใคร่ฟังหวังถวิล ว่าให้สินสมุทรลาสิกขาบท
+เป่าถวายคล้ายครูพอรู้รส กลัวทรงยศจะบรรทมไม่สมประดี ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์สรวลสันต์ว่าฉันชอบ แล้วตรัสปลอบสินสมุทรบุตรฤๅษี
+ช่างสมใจได้วิชาบิดาดี ช่วยเป่าปี่ให้ฉันฟังบ้างเป็นไร
+จะบูชาผ้าต้นกำพลรัต โขมพัตถ์ลายทองอันผ่องใส
+สร้อยเสมาปะวะหล่ำแลกำไล โยมจะให้งามงามตามจำนง ฯ
+๏ สินสมุทรมุนีฤๅษีเล็ก ประสาเด็กดูของที่ต้องประสงค์
+แล้วตอบว่าฉันจะใคร่ได้เครื่องทรง เหมือนที่องค์พระธิดาสารพัน ฯ
+๏ องค์ท่านท้าวสาวสุรางค์ต่างหัวร่อ ฤๅษีพ่อก็สำรวลพลอยสรวลสันต์
+นางโฉมฉายอายองค์พระทรงธรรม์ ทำเมียงหันเมิ��ยิ้มอยู่พริ้มพราย ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าอย่าปรารภ มีอยู่ครบเครื่องกษัตริย์จะจัดถวาย
+จะขอฟังปี่ให้ใจสบาย ถึงหลับตายไปสักวันไม่พรั่นใจ ฯ
+๏ กุมาราลาลุกลงจากแท่น ออกโลดแล่นมากุฎีที่อาศัย
+จึงลาศีลทรงภูษาผ้าสไบ ถือปี่ไปยังศาลาหน้าคิรี
+ประณตนั่งบังคมบรมนาถ อยู่ริมอาสน์อัยกาตาฤๅษี
+ภาวนาอาคมให้ลมดี แล้วเป่าปี่แปลงเพลงวังเวงใจ
+ทำแหบหวนครวญว่าสาลิกาแก้ว ค่ำลงแล้วขวัญอ่อนจะนอนไหน
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมพนมไพร จะหนาวใจสาลิกาทุกราตรี ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ฟังปี่ให้วิเวก เอกเขนกนั่งหาวทั้งสาวศรี
+ให้วาบวับหลับล้มไม่สมประดี ทั้งโยคีผู้เฒ่าพลอยหาวนอน
+แกเอนอิงพิงหลับอยู่กับอาสน์ พวกอมาตย์หลับกลิ้งริมสิงขร
+ทั้งพวกไพร่นายเภตราที่สาคร ระเนนนอนหลับเรียบเงียบสำเนียง
+ด้วยลมปี่เป่าดังกระทั่งโยชน์ ได้ทราบโสตสิงสัตว์สงัดเสียง
+ในคงคาปลาร้ายขึ้นว่ายเรียง ฟังสำเนียงปี่แก้วแจ้วจับใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนักสิทธ์บิตุรงค์ทรงสวัสดิ์ เห็นสองกษัตริย์ไสยาสน์ไม่หวาดไหว
+ทั้งสาวสรรค์กัลยาเสนาใน ไม่มีใครฟื้นกายดังวายปราณ
+พระเพ่งพิศธิดายุพาพักตร์ ดูน่ารักรูปทรงส่งสัณฐาน
+ช่างเปล่งปลั่งยังไม่มีราคีพาน น่าสงสารซบนิ่งไม่ติงกาย
+พระเลื่อนองค์ลงจากบัลลังก์อาสน์ หวังสวาทว่าจะโลมนางโฉมฉาย
+ครั้นเข้าชิดคิดได้ไม่ใกล้กราย แต่เดินชายชมนางไม่วางตา
+พระโอษฐ์เอี่ยมเทียมสีลิ้นจี่จิ้ม เป็นลักยิ้มแย้มหมายทั้งซ้ายขวา
+ขนงเนตรเกศกรกัลยา ดังเลขาผุดผ่องละอองนวล
+ทำไฉนหนอจะได้ดวงสมร ร่วมที่นอนแนบน้องประคองสงวน
+แล้วรั้งรักหักใจไม่บังควร ให้ปั่นป่วนกลับมานั่งข้างหลังครู
+จึงห้ามให้สินสมุทรนั้นหยุดปี่ พระโยคีรู้สึกนึกอดสู
+จึงว่าปี่ดีจ้านเจียวหลานกู เล่นเอาปู่ม่อยหลับระงับไป
+แล้วแลดูผู้คนบนสิงขร ระเนนนอนนิ่งกลาดไม่หวาดไหว
+หัวเราะพลางทางว่าสาแก่ใจ ช่างหลับใหลล้มกลิ้งทั้งหญิงชาย
+แล้วโยคีตีระฆังดังหง่างเหง่ง เสียงโก่งเก่งก้องหูไม่รู้หาย
+สองกษัตริย์รู้สึกนึกละอาย สงสารสายสวาทนั่งบังบิดา
+สาวสุรางค์บ้างก็ยังกำลังหลับ เขาปลุกกลับกลิ้งหงายน่าขายหน้า
+บ้างละเมอเพ้อเชือนว่าเพื่อนมา กษัตรากริ้วกราดตวาดไป
+อีเหล่านี้ขี้เซาเบาอยู่หรือ ฉุดข้อมือให้มันตื่นขึ้นจงได้
+แล้วเหลียวมาพาทีด้วยชีไพร เพราะสุดใจเจียวปี่ดีจริงจริง
+ช่างฉ่ำเฉื่อยเจื้อยแจ้วถึงแก้วหู หลับไม่รู้สึกกายทั้งชายหญิง
+แต่แรกไม่ได้ฟังยังประวิง ที่นี้จริงของเจ้าคุณพระมุนี
+แล้วจัดได้เครื่องประดับสำรับเก่า มาให้เจ้าสินสมุทรบุตรฤๅษี
+กุมาราว่าของหมองไม่ดี โปรดเปลี่ยนที่พระธิดามาประทาน ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสพลางทางพระสรวล แล้วว่าชวนแลกเขาเอาเถิดหลาน
+พระโยคีผู้เฒ่าว่าเจ้าคลาน ไปกราบกรานนงลักษณ์ตรงพักตรา
+เป็นลูกเต้าเขาเถิดประเสริฐสุด อยู่เป็นบุตรดาบสอดนักหนา
+ได้ฟังครูกุมารคลานเข้ามา ถึงตรงหน้านอบนบอภิวันท์ ฯ
+๏ นางโฉมฉายอายจิตแต่คิดรัก ผินพระพักตร์คำนับแล้วรับขวัญ
+ค่อยค่อยว่าข้าจะพาไปด้วยกัน ต่อตะวันลงลับจึงกลับมา ฯ
+๏ สินสมุทรทรุดหมอบตอบสนอง พระทัยของชนนีดีนักหนา
+ลูกไม่มีที่เห็นเป็นกำพร้า พระมารดาไปไหนไปด้วยกัน ฯ
+๏ นางสาวสาวชาววังนั่งหัวเราะ รู้ประเหลาะลิ้นลมช่างคมสัน
+กรุงกษัตริย์ตรัสด้วยพระนักธรรม์ บุญของฉันได้มาหาพระอาจารย์
+จะใคร่บวชสวดมนต์อยู่จนม้วย ก็ห่วงด้วยธิดาโยธาทหาร
+ทั้งข้าวปลาสารพันจะกันดาร ยิ่งอยู่นานยิ่งจะยากลำบากนัก
+ผู้เป็นเจ้าเข้าใจข้างไหนบ้าง ช่วยแนะทางกรุงไกรให้ประจักษ์
+จะหยุดยั้งนั่งนอนพอผ่อนพัก อยู่อีกสักสองทิวาจะลาไป ฯ
+๏ พระโยคีมีศีลได้ยินถาม พิเคราะห์ตามสังเกตข้างเพทไสย
+รู้ประจักษ์ทักแท้แน่แก่ใจ เหตุเพราะพระอภัยจะได้เมีย
+อันท้าวไทไพร่พลคนทั้งหลาย จะวอดวายเวทนาประดาเสีย
+ทั้งนี้เพราะเคราะห์กรรมมาทำเยีย จึงไกล่เกลี่ยกล่าวคำเป็นท่ามกลาง
+อันกรุงไกรไปทางทิศอิสาน แสนกันดารสารพัดจะขัดขวาง
+ซึ่งเสบียงเลี้ยงคนตามหนทาง จะให้บ้างโยมอย่าได้ปรารมภ์
+อันเกาะแก้วพิสดารสถานนี้ โภชนสาลีก็มีถม
+แต่คราวหลังครั้งสมุทรโคดม มาสร้างสมสิกขาสมาทาน
+เธอทำไร่ไว้ที่ริมภูเขาหลวง ครั้นแตกรวงออกมาเล่าเป็นข้าวสาร
+ได้สืบพืชยืดอยู่แต่บูราณ จงคิดอ่านเอาเคียวมาเกี่ยวไป ฯ
+๏ พระจอมวังฟังเล่าว่าข้าวมาก ความยินลากขากดีจะมีไหน
+น้อมเคารพนบนอบว่าขอบใจ ข้าขอไปเป็นเสบียงพอเลี้ยงพล
+จะให้เที่ยวเกี่ยวข้าวเช้าพรุ่งนี้ ให้โยธ���ทำตะกร้าขึ้นมาขน
+วันนี้เย็นเห็นจะจวนคุณสวดมนต์ โยมขอลาพาพลไปเภตรา
+พระตรัสชวนบุตรีนั้นลีลาศ พระหน่อนาถตามติดขนิษฐา
+ทั้งเถ้าแก่แห่ห้อมล้อมลงมา ถึงเภตรากรุงกษัตริย์จึงจัดการ
+ให้โยธีตีเคียวไปเกี่ยวข้าว สานกระเช้าให้ทุกคนขนข้าวสาร
+กลางคงคาสารพันจะกันดาร จงคิดอ่านเอาเสบียงไปเลี้ยงกาย
+เสนาในได้ฟังรับสั่งตรัส โสมนัสนึกสมอารมณ์หมาย
+ให้พวกบ่าวเหล่าทหารสานกระบาย ขึ้นหาดทรายสับสนล้วนคนการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ จึงทรงผลัดเครื่องทรงสรงสนาน
+ไม่เรียกเหล่าสาวสรรค์พนักงาน ชวนกุมารเข้าในห้องไสยา
+ให้นุ่งห่มสมองค์ประจงจัด คาดเข็มขัดประจำยามงามหนักหนา
+สร้อยสังวาลบานพับประดับประดา ใส่กรอบหน้าเหน็บเสียดกรรเจียกจอน
+ธำมรงค์ทรงใส่นิ้วพระหัตถ์ กระจ่างเม็ดเพชรรัตน์ประภัสสร
+ปะวะหล่ำกำไลใส่สวมกร พอหยุดหย่อนยอบองค์ลงบังคม
+พระบุตรีมีจิตพิศวาส ให้นั่งอาสน์แนบชิดสนิทสนม
+ดูผิวพักตร์ลักษณาก็น่าชม เสียแต่ผมหยิกนักเหมือนยักษ์มาร
+แล้วโฉมงามถามหลอกตะคอกเล่น เจ้าจะเป็นลูกข้าเหมือนว่าขาน
+หรือลวงล่อพอได้สร้อยสังวาล จงให้การตามจริงอย่านิ่งความ ฯ
+๏ สินสมุทรพูดจาประสาซื่อ ลูกนี้หรือจะไม่รักอย่าพักถาม
+อยากจะใคร่ได้แม่ที่รูปงาม พึ่งสมความปรารถนาเวลานี้
+จะหาไหนได้เหมือนพระรูปโฉม งามประโลมล้ำฟ้าในราศี
+แม้นหาคู่สู้ได้ฉันให้ตี จริงนะจ๋าฟ้าผี่เถิดมารดา ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงฟังช่างฉอเลาะ กลั้นหัวเราะรับขวัญด้วยหรรษา
+เออนี่แน่แม่จะถามตามสัจจา พระมารดารูปราวสักคราวใคร ฯ
+๏ กุมาราว่าที่นี่ไม่มีเท่า โตกว่าลำสำเภาเป็นไหนไหน
+ชื่อผีเสื้อเนื้อหนังรังขี้ไคล ทั้งสูงใหญ่เขี้ยวยาวราวสักวา
+ไม่นึกรักสักนิดจึงคิดหนี แม่เดี๋ยวนี้แลลูกรักเป็นนักหนา
+สมกับองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา ได้งามหน้าลูกแก้วแล้วคราวนี้ ฯ
+๏ นางโฉมงามห้ามสินสมุทรน้อย พูดค่อยค่อยเขาจะว่าน่าบัดสี
+ไม่รักเรียงเคียงคู่กับภูมี อย่าพาทีถึงพ่อต่อไปเลย
+แล้วนางพามานั่งบัลลังก์รัตน์ ให้สาวใช้ไปจัดเครื่องเสวย
+ยกมาตั้งทั้งขนมแลนมเนย กุมาราว่าไม่เคยกินข้าวปลา
+เคยกินแต่เผือกมันผลไม้ เช่นนี้ไม่เคยเห็นเหม็นมัจฉา
+ทรามสงวนสรวลสันต์จำนรรจา ฟ��งแม่ว่าเถิดพ่อลองสักสองคำ
+แล้วปั้นข้าวเอาสุกรมาป้อนให้ อร่อยใจจริงเจียวเคี้ยวม่ำม่ำ
+กุ้งกับไข่ไก่พะแนงแกงต้มยำ กินก็เติบเปิบคำล้วนโตโต
+จนของคาวข้าวสิ้นกินของหวาน ทั้งอ้อยตาลกล้วยส้มขนมโก๋
+ครั้นกินอิ่มยิ้มย่องจนท้องโร ก็พอโพล้เพล้ค่ำย่ำระฆัง
+บังคมพลางทางว่าลูกลาก่อน พระบิดรจะละห้อยคอยข้างหลัง
+นางฟังคำทำเป็นว่าข้าไม่ฟัง คอยก็ชั่งเป็นไรไยมิคอย
+แม้นรักแม่แน่นอนจงนอนนี่ รุ่งพรุ่งนี้จึงขึ้นไปให้ใช้สอย
+ว่ากระไรไม่ว่าอย่าชม้อย พระหน่อน้อยน้อมคำนับรับบัญชา
+ว่าเช่นนั้นฉันจะอยู่อย่าขู่ฉัน นางรับขวัญยิ่งรักขึ้นนักหนา
+ชวนสำรวลสรวลสันต์จำนรรจา จนหลับใหลไสยาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม คิดถึงโยมอยู่ในห้องยิ่งหมองศรี
+ด้วยกุมารไม่มาจนราตรี เห็นท่วงทีโฉมงามจะห้ามไว้
+เวียนดูนางกลางวันก็ผันพักตร์ นี่เห็นรักหรือไม่เห็นเป็นไฉน
+จะผูกมิตรคิดอ่านประการใด จึงจะได้พระธิดายุพาพาล
+จำจะอ้อนวอนครูท่านผู้เฒ่า ช่วยออกปากฝากเขาให้โดยสาร
+ได้ร่วมลำสำเภากับเยาวมาลย์ คงเป็นการสักวันหนึ่งมั่นคง
+ยิ่งปลาบปลื้มลืมภาวนานั่ง ด้วยใจยังอยู่ข้างหนุ่มให้ลุ่มหลง
+จนรุ่งรางสร่างแสงพระสุริยง ออกเดินตรงมากุฎีพระชีไพร
+น้อมประณตบทมาลย์อาจารย์เจ้า เมื่อโศกเศร้าเสาะมาได้อาศัย
+พรุ่งนี้ลำสำเภาเขาจะไป ช่วยฝากให้นัดดาไปธานี ฯ
+๏ สิทธาเฒ่าเข้าใจทำไขสือ จะสึกหรือบวชไปให้รู้ที่
+พอออกปากฝากได้เป็นไรมี แต่ต้องดีนะอย่าด่วนทำลวนลาม ฯ
+๏ พระนิ่งนั่งฟังครูเห็นรู้เท่า จึงก้มเกล้ากราบครบคำรบสาม
+จะลาศีลสึกไปดูไม่งาม จะมีความครหาเป็นราคี
+หนึ่งจะไปในทางกลางสมุทร เป็นที่สุดอยู่เพียงศีลพระชินศรี
+ขอโดยสารท่านทั้งเป็นโยคี เมื่อบุญมีแล้วก็รอดตลอดไป
+พระโปรดด้วยช่วยดูให้รู้เรื่อง จะถึงเมืองหรือจะเห็นเป็นไฉน
+จะสมหวังดังจิตที่คิดไว้ หรือกระไรเจ้าข้าพระอาจารย์ ฯ
+๏ พระโยคีมิใคร่จะให้รู้ หากเอ็นดูด้วยเป็นศิษย์คิดสงสาร
+จึงบอกไว้ให้เห็นเป็นสะพาน จะได้การอยู่ก็ที่ตรงสีกา
+อันเดินทางกลางน้ำจะลำบาก ต้องพลัดพรากยากแค้นถึงแสนสา
+ทั้งนี้เพราะเคราะห์กรรมกระทำมา จะได้ผาสุกสบายต่อปลายมือ
+แล้วถามพวกแขกฝรั่งอยู่ทั้งร้อย ใครจะพลอยไปสำเภาด้วยเขาหรือ
+ตามแต่ใจไม่ว่าจงหารือ รูปนี้ถือถึงกรรมก็จำตาย ฯ
+๏ แขกฝรั่งพรั่งพร้อมน้อมคำนับ ขอไปกับพระอภัยเหมือนใจหมาย
+ถึงยากเย็นเป็นข้ากว่าจะตาย ถ้าเจ้านายไปไหนไปด้วยกัน
+แล้วรับรัดจัดแจงแต่งสำรับ น้ำผึ้งกับมันเผือกล้วนเลือกสรร
+ทั้งกล้วยอ้อยน้อยหน่าสารพัน ประเคนสองนักธรรม์ฉันสำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ครั้นจำรัสรุ่งแจ้งแสงสุริย์ฉาน
+บรรทมตื่นฟื้นองค์นางนงคราญ ชวนกุมารมาสรงพระคงคา
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองระยับ เพชรประดับตะละดาววาวเวหา
+พากุมารคลานเข้าเฝ้าบิดา กษัตราตรัสทักแล้วซักไซ้
+นี่แน่เจ้าสินสมุทรบุตรดาบส อย่าเลี้ยวลดเล่าแจ้งแถลงไข
+โภชนาสาลีอยู่ที่ใด ช่วยนำไปให้เกี่ยวประเดี๋ยวนี้ ฯ
+๏ กุมารานอบนบอภิวาท ขอเชิญบาทบงกชบทศรี
+จะนำไปในทางข้างคิรี ข้าวสาลีเหลือล้นคณนา ฯ
+๏ ธิบดินทร์ยินดีเป็นที่สุด ไม่ยั้งหยุดแต่งองค์ทรงภูษา
+ชวนสนมกรมในแล้วไคลคลา พาธิดาลีลาศขึ้นหาดทราย
+สินสมุทรนำเดินเนินบรรพต แล้วเลี้ยวลดลัดไปดังใจหมาย
+พวกพหลพลไกรทั้งไพร่นาย แบกกระบายกระบุงตามกันหลามมา
+ถึงที่กว้างหว่างเวิ้งในเชิงเขา เห็นรวงข้าวขาวค้อมหอมนักหนา
+ไม่เคยเห็นเป็นข้าวสารทั้งลานนา กษัตราชมเพลินดำเนินพลาง
+ถึงธารน้ำลำเนาภูเขาโขด มีข้าวโพดข้าวเจ้าแลข้าวฟ่าง
+ทั้งข้าวเหนียวเขียวขาวข้าวหางช้าง แลต่างต่างตะละไร่สุดสายตา
+พวกผู้หญิงชิงกันเก็บจนเล็บหัก เข้าข่วนผลักเพื่อนสนิทว่าอิจฉา
+กรุงกษัตริย์ตรัสสั่งพวกเสนา ให้โยธาเกี่ยวข้าวเอาให้พอ ฯ
+๏ ตำรวจรับขับไพร่ให้เข้าเกี่ยว บ้างรำเคียวขึ้นหน้าถือพร้าขอ
+เกี่ยวกระหวัดรัดวีสาลีกอ บ้างแข็งข้อชิงกันเกี่ยวเสียงเกรียวกราว
+เสียงกริบกรวบรวบรัดแล้วมัดฟ่อน ร้องละครทำเพลงโฉงเฉงฉาว
+ที่ล้าหลังยังห่างย่างยาวยาว อายสาวสาวฉวยเคียวเกี่ยวไปตาม
+ครั้นได้มากลากขนอลหม่าน ข้างหาคานคอนสาแหรกบ้างแบกหาม
+กลัวจะอดอุตส่าห์พยายาม บ้างหิ้วตามกันลงไปในสำเภา ฯ
+๏ กุมาราพาท้าวกับสาวสนม เที่ยวเลียบชมเชิงชะง่อนสิงขรเขา
+เป็นวุ้งเวิ้งเชิงเทินเนินลำเนา ที่ลางเหล่าเลื่อมเหลืองดูเรืองรอง
+กรุงกษัตริย์ทัศนาพาสนม เที่ยวเลียบชม���ชิงผาคูหาห้อง
+เห็นเหวห้วยกรวยโกรกชะโงกมอง ดูโปลงปล่องเปลี่ยวปลาบวาบวิญญาณ์
+นางสาวสาวชาววังไม่เคยเห็น เที่ยวดูเล่นเลียบเดินตามเนินผา
+ขึ้นเขาเขียวเลี้ยวเลียบศิลามา ร่มรุกขาเขียวชุ่มชอุ่มใบ
+สารภียี่สุ่นพิกุลเกด กระถินเทศกระทุ่มดอกออกไสว
+พวกผู้หญิงชิงช่วงดวงดอกไม้ บ้างชิงได้ดอกประดู่ซ่อนชู้ชม
+บ้างทึ้งเถาสาวหยุดฉุดกระชาก เก็บบุนนาคนางแย้มมาแซมผม
+บ้างเดินเด็ดดอกกลอยสอยสุกรม ห่อผ้าห่มเอาไปใส่ใต้ที่นอน
+สินสมุทรหยุดเก็บแก้วกาหลง ถวายองค์พระบุตรีศรีสมร
+นางเลือกเก็บอังกาบกุหลาบซ้อน มาแซมจอนทัดหูให้กุมาร
+แล้วเดินตัดลัดมาหน้าอาศรม ระรื่นร่มรุกขาคณาขนาน
+ขนันขนุนครุนเครือเหลือประมาณ มะพร้าวตาลตูมตาดดาษดา
+มะเดื่อดูกสุกห่ามอร่ามกิ่ง บ้างหล่นกลิ้งเกลื่อนอยู่ริมภูผา
+ละมุดม่วงพวงสะพรั่งทั้งพะวา ดกระย้าอยู่ทุกกิ่งทั้งปริงปราง
+ฝูงวิหคนกกามาไม่ถึง ด้วยลึกซึ้งสายสมุทรสุดกว้างขวาง
+ไม้จึงงามตามฤดูไม่รู้ร้าง พระชมพลางเพลิดเพลินดำเนินมา ฯ
+๏ ถึงกุฎีที่อยู่ท่านครูเฒ่า จึงแวะเข้าอภิวันท์ด้วยหรรษา
+สรรเสริญเจริญฤทธิ์พระสิทธา คุณช่างมาอยู่ถึงริมหิมพานต์
+คิรีรอบขอบเขตนิเวศน์วัด สารพัดภิญโญรโหฐาน
+ได้ยินเขาเล่าอยู่แต่บุราณ ว่าเกาะแก้วพิสดารสำราญครัน
+บุญนักหนาได้มาเห็นก็เป็นสุข แสนสนุกดังได้ไปสวรรค์
+จะหยุดหย่อนผ่อนสบายอยู่หลายวัน ก็คิดพรั่นไพรีจะบีฑา
+อนึ่งทางกลางสมุทรก็สุดเปลี่ยว จะต้องเที่ยวไปทุกแห่งแสวงหา
+ซึ่งเป็นตายหมายว่าตามแต่เวรา โยมขอลาผู้เป็นเจ้าเช้าพรุ่งนี้ ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงพรตพจนารถ อนุญาตโยมไปให้สุขี
+รูปขอฝากพระอภัยไปบุรี กับพวกที่ศิษย์นั่งอยู่ทั้งร้อย
+ล้วนล้าต้าต้นหนเป็นคนแข็ง มีเรี่ยวแรงรับไปได้ใช้สอย
+เมื่อพบพานบ้านเล็กแลเมืองน้อย จงโปรดปล่อยให้เขาไปดังใจจง ฯ
+๏ จอมนรินทร์ยินดีชลีหัตถ์ โยมไม่ขัดข้อความตามประสงค์
+พระอภัยใจมาดเหมือนญาติวงศ์ นิมนต์ลงไปเภตราเวลาเช้า
+จะกั้นห้องให้สบายข้างฝ่ายพระ ไว้ธุระโยมจะส่งตรงกับข้าว
+สินสมุทรก็จะได้ไปกับเรา จะได้เป่าปี่เล่นให้เย็นใจ
+แล้วอำลาดาบสประณตน้อม ลงจากจอมเขาเขินเนินไศล
+สินสมุทรยุดนางไม่ห่างไกล กลับลงในเภตราพอสายัณห์ ฯ
+๏ ฝ่ายอาจารย์ท่านครูผู้วิเศษ จึงเขียนเวทวิทยาวิชาขยัน
+ให้องค์พระอภัยไพร่ทั้งนั้น ไปป้องกันกายาในสาชล
+แล้วสอนสั่งครั้งนี้เป็นที่สุด ไม่ม้วยมุดแล้วก็เห็นจะเป็นผล
+ไปข้างหน้าถ้าถึงที่อับจน ถือพระมนต์มั่นไว้แล้วไม่ตาย
+พระอภัยไพร่พร้อมน้อมประณต เล่าคาถาดาบสบ้างจดหมาย
+ฝรั่งแขกแยกกันนั่งสังวัธยาย บ้างได้ปลายลืมต้นบ่นตะบอย ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยเมื่อใกล้ค่ำ ยิ่งร้อนรำจวนใจให้ละห้อย
+คิดคะนึงถึงนางเงือกน้ำน้อย จะจากกลอยสวาทไปเสียไกลกัน
+นิจจาเอ๋ยเคยเห็นอยู่เย็นเช้า จะแลเปล่าเปลี่ยวใจเมื่อผายผัน
+สงสารแก้วแววตาวิลาวัณย์ จะโศกศัลย์เสียใจอาลัยลาน
+จำจะสั่งบังอรสมรมิ่ง ครั้นจะนิ่งหนีอนงค์ก็สงสาร
+รำพึงพลางทางลาพระอาจารย์ จากสถานเลียบเดินเนินคิรินทร์
+ถึงข้างเขาเสาโคมที่โยมเงือก พระถอดเกือกก้าวขึ้นนั่งบัลลังก์หิน
+เคาะระฆังดังหง่างนางได้ยิน แหวกวารินรีบรุดผุดขึ้นมา
+เห็นพระองค์ทรงโฉมโสมนัส ค่อยถดถัดขึ้นบนแท่นที่แผ่นผา
+น้อมคำนับอภิวันท์จำนรรจา เสด็จมามืดค่ำทำอะไร ฯ
+๏ พระโฉมยงทรงศีลได้ยินถาม จะบอกความมิใคร่บอกออกมาได้
+เสนหาอาวรณ์ร้อนฤทัย ภูวไนยนิ่งสะอื้นกลืนน้ำตา
+นางเงือกน้ำซ้ำถามถึงสามครั้ง ไม่ปิดบังบอกแจ้งแห่งมัจฉา
+เมื่อวานนี้มีสำเภาเขาแวะมา พี่จะลาโดยสารไปบ้านเมือง
+คิดถึงสองพระชนกที่ปกเกล้า จะสร้อยเศร้าทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+แม้นไปถึงธานีบุรีเรือง พอแจ้งเรื่องทุกข์ร้อนไม่นอนใจ
+สักปีครึ่งจึงจะกลับมารับน้อง อย่ามัวหมองหมางจิตคิดสงสัย
+เห็นสำเภาเขามาถ้ามิไป ไหนจะได้พบวงศ์พงศ์ประยูร
+จำจะจากพรากพลัดกำจัดเจ้า อย่าสร้อยเศร้าสายสวาทไม่ขาดสูญ
+อยู่จงดีศรีสุดาอย่าอาดูร จงเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลา ฯ
+๏ นางเงือกน้ำกำสรดสลดจิต ดังใครปลิดปลงชีวังให้สังขาร์
+จะทานทัดขัดสนพ้นปัญญา ชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+ด้วยพรั่นตัวกลัวภัยผีเสื้อสมุทร ยังเวียนผุดพยาบาทคิดมาดหมาย
+ทั้งทรงครรภ์นั้นก็ได้สามเดือนปลาย สงสารกายอยู่แต่ตนทนทรมาน
+ว่าน้องนี้มีครรภ์ให้หวั่นหวาด ไม่มีญาติยามยากจากสถาน
+เห็นแต่องค์ทรงธรรม์เมื่อกันดาร ไม่สงสารซัดเสียให้เมียม้วย
+ถึงอยู่ไปไหนเล���จะผาสุก ถ้าเฉินฉุกฉวยกระไรใครจะช่วย
+พิไรร่ำกำสรดระทดระทวย ดังจะม้วยมรณาด้วยอาลัย ฯ
+๏ พระฟังคำน้ำเนตรลงพรากพราก โอ้เพื่อนยากร่วมจิตพิสมัย
+ไม่ทุกข์ร้อนหรือจะจรจากเจ้าไป นี่จนใจจำลาสุดาดวง
+ถึงจากไปใช่ว่าจะผาสุก เหมือนอุ้มทุกข์ไปสักเท่าภูเขาหลวง
+ไม่แกล้งกล่าวน้าวโน้มประโลมลวง สุดาดวงนัยนาจงปรานี
+ซึ่งทรงครรภ์นั้นอย่าได้ปรารภ จงนอบนบนับถือพระฤๅษี
+จะฝากฝังสั่งไว้ด้วยไมตรี ให้เป็นที่พึ่งพาสีกาโยม
+อย่าครวญคร่ำกำสรดสลดนัก วิมลพักตร์ผิวน้องจะหมองโฉม
+ถึงตัวไปใจเฝ้าอยู่เล้าโลม จริงนะโยมเงือกน้อยกลอยฤทัย
+ถ้าโฉมฉายวายวางเหมือนอย่างว่า เหมือนแกล้งฆ่าผัวรักให้ตักษัย
+จงผ่อนตามทรามถนอมอย่าตรอมใจ เหมือนช่วยให้พี่ยาไปธานี ฯ
+๏ นางเงือกน้อยสร้อยเศร้าให้เหงาหงิม น้ำตาปริ่มเปี่ยมตามารศรี
+สะอื้นอ้อนวอนว่ากับสามี ว่าน้องนี้ไม่ห้ามตามพระทัย
+ด้วยธุระพระก็มีเป็นที่ยิ่ง น้องเห็นจริงของพระองค์ไม่สงสัย
+แต่จะห้ามความรักหักอาลัย มิใคร่ได้ด้วยจะลับไปนับนาน
+ถึงใครอื่นหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน พระผู้เพื่อนยากไร้ไกลสถาน
+เคยปกเกล้าเช้าค่ำได้สำราญ แต่นี้นานจะได้มาเห็นหน้ากัน
+ในทรวงของน้องนี้มีแต่โศก แสนวิโยคญาติกาก็อาสัญ
+เป็นสองทุกข์ทั้งที่มามีครรภ์ จะเป็นฉันใดไปก็ไม่รู้
+อีกทุกหนึ่งถึงตัวที่ผัวร้าง เปรียบเหมือนอย่างหญิงร้ายอายอดสู
+ฝูงมัจฉานาคินทร์ในสินธู ที่ล่วงรู้ก็จะว่าเป็นราคี
+ไหนจะทุกข์ถึงองค์พระทรงโฉม จะต้องโทมนัสไปในวิถี
+ด้วยแถวทางข้างหน้าในวารี ไม่มีที่อาศัยที่ไหนเลย
+ต้องอดอยากยากไร้จะไผ่ผอม เจ้าประคุณทูลกระหม่อมของน้อยเอ๋ย
+เคยสำราญการไพร่พระไม่เคย ผู้ใดเลยเขาจะมาพยาบาล
+แม้นน้องไปด้วยได้จะไปส่ง ให้พระองค์ถึงปราสาทราชฐาน
+นางครวญคร่ำร่ำไห้อาลัยลาน พระสงสารโศกาแล้วพาที
+อย่าทุกข์ทนหม่นหมองเลยน้องแก้ว ตกยากแล้วเหลือจะรักซึ่งศักดิ์ศรี
+จะยากเย็นเป็นตายวายชีวี ตามแต่ที่ผลกรรมได้ทำมา
+แม้นบุญปลอดรอดไปถึงไตรจักร ไม่นานนักจักมาโลมโฉมมัจฉา
+แล้วหยิบธำมรงค์ครุฑบุษรา กับจุฑามณีรัตน์ชัชวาล
+อยู่ห่างห่างวางให้ไม่ใกล้ชิด แล้วทรงฤทธิ์ร่ำสอนด้วยอ่อนหวาน
+ถึงฤกษ์งามยามปลอด��ลอดกุมาร ยุพาพาลจะได้ผูกให้ลูกยา
+ค่อยอยู่เถิดโฉมฉายสายสมร อย่าอาวรณ์พูนเทวษถึงเชษฐา
+แต่สั่งความทรามวัยอาลัยลา จนแสงทองส่องฟ้านภาลัย
+จึงจากนางย่างเยื้องมาอาศรม ไม่บรรทมจนแจ้งแสงสุริย์ใส
+พระทรงผ้าคากรองครองเปลือกไม้ มากราบไหว้วันทาพระอาจารย์
+แล้ววอนว่าข้านี้ให้วิตก จะระหกระเหินไปไกลสถาน
+ถ้ามีทุกข์ฉุกเฉินถึงเกินการ แสนสงสารนางมัจฉาในสาคร
+มาอยู่ด้วยได้เห็นเป็นเพื่อนยาก จะจำจากโฉมฉายสายสมร
+หวังพระคุณอุ่นจิตดังบิดร ช่วยดับร้อนในอุราซึ่งอาดูร
+ขอฝากไว้ใต้บาทเหมือนมาดหมาย ช่วยป้องกันอัตรายให้หายสูญ
+จะได้สืบสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร อนุกูลนัดดาจะลาไป ฯ
+๏ พระโยคีมีฤทธิ์ประสิทธิ์กล้า ด้วยเมตตาตอบความตามวิสัย
+เป็นไรมีที่ธุระพระอภัย มิให้ใครลามลวนกวนสีกา
+จงหักบ่วงห่วงใยไปเถิดท่าน เกษมศานต์สมจิตทั้งศิษย์หา
+อย่ามีทุกข์สุขังมังคลา แล้วสวดพาหูงให้ไปจงดี ฯ
+๏ พระอภัยไพร่นั่งอยู่พรั่งพร้อม ประณตน้อมนับถือพระฤๅษี
+ต่างสงสารท่านไทใจอารี อยู่กุฎีองค์เดียวจะเปลี่ยวใจ
+แขกฝรั่งทั้งองค์พระทรงยศ ต่างกำสรดเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+พิไรร่ำพร่ำว่าด้วยอาลัย พระอภัยว่าพระองค์อยู่จงดี
+ได้พึ่งบุญอุ่นเกล้าทุกเช้าค่ำ มิทันทำแทนทดบทศรี
+จะอำลาพากันไปวันนี้ เหมือนไม่มีความรักพระนักธรรม์
+ใครจะตักน้ำท่าหาลูกไม้ ประเคนให้พระสิทธาเวลาฉัน
+เมื่อคิดไปใจหลานสงสารครัน แล้วก้มกันแสงสะอื้นกลืนน้ำตา
+แขกฝรั่งตั้งร้อยพลอยร้องไห้ ร่ำพิไรกล่าวความตามภาษา
+พระโยคีมีจิตคิดเมตตา จึงว่าอย่าห่วงหลังเป็นกังวล
+ประเพณีชีไพรใจสันโดษ ด้วยประโยชน์โพธิญาณการมรรคผล
+ไม่พอใจให้มนุษย์ปุถุชน อยู่ปะปนคลาคล่ำให้รำคาญ
+ซึ่งชาวเจ้าเข้ามาอยู่อาศัย เสียมิได้จึงช่วยด้วยสงสาร
+ไม่ประสงค์จงใจจะใช้การ อย่าเป็นภารธุระที่ไม่มีใคร
+อันของฉันมันเผือกผลาผล แต่เก็บหล่นที่แผ่นดินกินไม่ไหว
+ข้างหลังกุฏิ์อุทกังก็ขังไว้ ไม่พักไปไกลยากลำบากกาย
+อย่าเป็นห่วงหน่วงหนักจักไปส่ง จะไปลงเภตราเวลาสาย
+แล้วนำหน้าพาเดินตามเนินทราย ศิษย์ทั้งหลายแวดล้อมมาพร้อมเพรียง
+แลเห็นลำสำเภาริมเขาขวาง ไปตามทางฉนวนกั้นชั้นเฉลียง
+กรุงกษัตริย์ตรัสนิมนต์ขึ้นบนเตียง อยู่พร้อมเพรียงนักสนมกรมใน
+สินสมุทรกุมารก็กรานกราบ แสนสุภาพพูดจาอัชฌาสัย
+พระเจ้าตามาสำเภากับเขาไย หรือจะไปด้วยกันขยันดี ฯ
+๏ พระทรงศีลยินคำทำเป็นว่า ตาต้องมาตามตัวกลัวจะหนี
+ไม่บอกเล่าเจ้ามาค้างอยู่อย่างนี้ จะต้องตีแน่แล้วไม่แคล้วเลย ฯ
+๏ กุมาราว่าวอนด้วยอ่อนหวาน ไม่รักหลานแล้วหรือขาเจ้าตาเอ๋ย
+พระมารดรวอนชวนให้ชมเชย จึงหลับเลยลืมลาพระอาจารย์
+สิทธาเฒ่าสาวสุรางค์สำรวลสรวล เจ้าแม่ม้วนเมินหน้าไม่ว่าขาน
+กษัตราว่าองค์พระทรงญาณ จงประทานโทษทั่วทุกตัวคน
+ได้เดินลัดวัดวาสมาบาป ทั้งกินอาบน้ำท่าผลาผล
+อย่าให้เป็นเวรไปแก่ไพร่พล จะต้องทนเวทนาไปช้านาน ฯ
+๏ พระมหาดาบสพจนารถ อนุญาตน้ำท่าผลาหาร
+รูปไม่ห้ามหามิได้ให้เป็นทาน ใครต้องการเก็บได้เอาไปกิน
+ฝากแต่พระอภัยไพร่ทั้งหลาย ให้สบายเหมือนกับบ่าวท้าวทั้งสิ้น
+จะเดินทางกลางชลาในวาริน จงถือศีลภาวนาสมาทาน
+ท้าวจงไปให้เป็นสุขสถาผล จรดลทางชลาทิศาสาร
+โพยภัยอันตรายอย่าแผ้วพาน พระอาจารย์ก็จะลาจงคลาไคล ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์จัดแจงแบ่งเป็นเขต ส่วนทรงเดชอยู่กลางระวางใหญ่
+แขกฝรั่งทั้งองค์พระอภัย กั้นห้องให้อยู่สบายท้ายเภตรา
+พวกพหลคนงานทหารรบ แทรกสมทบกับขุนนางที่ข้างหน้า
+ครั้นเสร็จจัดตรัสสั่งพวกเสนา ให้ตีม้าล่อดังเป็นกังวาน
+พวกพหลพลนิกรถอนสมอ บ้างขันช่อชวนกันเข้าขันกว้าน
+ฝ่ายฝรั่งตั้งเข็มเต็มชำนาญ หมายอิสานสำคัญเป็นมั่นคง
+ออกจากที่คลี่ใบขึ้นใส่เสา ถึงหว่างเขาคอยลมสมประสงค์
+ให้นายท้ายบ่ายหน้าเภตราตรง สำเภาทรงแล่นมาในสาคร
+ดูอ้างว้างทางเปลี่ยวเดี่ยวสันโดษ ล้วนเขาโขดเคียงกันเป็นหลั่นสลอน
+พวกขุนนางต่างเอกเขนกนอน ร้องละครเรื่องอิเหนาชาวชวา
+บ้างคิดเขียนเพลงยาวเมื่อคราวยาก จะไปฝากมิ่งมิตรขนิษฐา
+พวกโยธีตีกรับขับเสภา ตามประสาไม่สบายพอคลายใจ
+ส่วนห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม ชวนกันชมมัจฉาชลาไหล
+ด้วยลมรื่นคลื่นคลายสบายใจ ดูเขาไม้ต่างต่างตามทางมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมโลก ค่อยสร่างโศกสร่างทุกข์เป็นสุขา
+สถิตแท่นแสนสบายท้ายเภตรา เรียกลูกยาเข้ามาถามถึงความนาง
+เจ้านอนเรือเมื่อคืนวานซืนนี้ พระบุตรีว่ากระไรที่ไหนบ้าง
+จงเล่���ความตามคำอย่าอำพราง พ่อเห็นนางกับเจ้าเฝ้ายิ้มแย้ม ฯ
+๏ สินสมุทรบุตราว่าพระแม่ ท่านติแต่พระบิดาว่าตาแหลม
+แลเขม้นเห็นเขาเฝ้ากระแอม ทำลอมแลมลดเลี้ยวเกี้ยวสีกา ฯ
+๏ พระฟังเล่าเข้าใจเห็นได้ช่อง เคียงประคองรับขวัญด้วยหรรษา
+แล้วว่าค่ำทำเป็นไปเข้าไสยา จึงบอกว่าบิตุรงค์นี้จงใจ
+ถ้าถึงที่บุรีเรืองเมืองผลึก จะลาสึกออกเป็นข้าอยู่อาศัย
+นางนงลักษณ์จักเลี้ยงสักเพียงไร แต่พูดจาอย่าให้ใครเขาได้ยิน
+แล้วว่าพ่อขอยืมสไบเจ้า พลางหยิบเอาทรงห่อสมถวิล
+คิดคะนึงถึงธิดายุพาพิน ให้หอมกลิ่นรื่นรื่นชื่นวิญญาณ์
+สุริยงลงในน้ำพอค่ำพลบ เขาจุดคบโคมรายทั้งซ้ายขวา
+พระกุมารกรานก้มบังคมลา แล้วเมียงมาหานุชพระบุตรี ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสเรียกโอรสราช ขึ้นร่วมอาสน์แอบอุรามารศรี
+ไม่เห็นห่มผ้านางอย่างทุกที พระเทวีหวั่นหวาดประหลาดใจ
+จึงถามว่าผ้ากรองทองผืนนั้น แม่ให้ขวัญเนตรเจ้าเอาไปไหน
+กุมาราว่าฉันจีบใส่หีบไว้ นางว่าไม่เชื่อดอกมาหลอกกัน
+สินสมุทรสุดจะแก้ว่าแม่เจ้า ลูกจะเล่าตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+พระบิดรวอนว่าสารพัน ยืมกรองทองของฉันไว้ห่มนอน
+พระธิดาว่านั่นเป็นไรเล่า น้อยหรือเจ้าไม่บอกเฝ้าหลอกหลอน
+แกล้งขอผ้าสไบให้บิดร คงจะค่อนกล่าวขวัญเป็นมั่นคง
+ทำฮึดฮัดขัดใจเข้าไสยาสน์ พระหน่อนาถนั่งกวนนวลหง
+แต่นี้ไปไม่หลอกจะบอกตรง พระบิตุรงค์สั่งมาให้ว่าวอน
+แม้นไปถึงเมืองผลึกจะสึกหา ขอเป็นข้าพระบุตรีศรีสมร
+จงเลี้ยงไว้ใช้งานการนคร หรือมารดรเดือดใจไม่ไยดี ฯ
+๏ นางฟังคำทำว่าน่าสงสาร ช่างอ่อนหวานน้อยหรือพระฤๅษี
+แล้วตอบคำทำว่าอย่าพาที คนทั้งนี้เขาได้ยินจะนินทา
+ซึ่งพระองค์จงใจจะใครพึ่ง ไม่สมซึ่งหมายมาดปรารถนา
+จะรับคำจำจนพ้นปัญญา ด้วยมารดาจะมิได้อยู่ในวัง
+เจ้าลังกามาขอให้โอรส พระทรงยศยกให้ดังใจหวัง
+พอเรือซัดพลัดพรากมาจากวัง พวกฝรั่งเห็นจะมาอยู่ธานี
+แม้นไปถึงซึ่งเขตนิเวศน์สถาน จะจัดแจงแต่งการภิเษกศรี
+ต้องจำใจไปลังกากับสามี มิรู้ที่จะคิดอ่านประการใด
+ซึ่งบิดรสอนมาให้ว่ากล่าว พรุ่งนี้เช้าจึงค่อยแจ้งแถลงไข
+ทุกวันนี้มีกรรมจะจำไกล ถ้าหาไม่ก็ไม่ขัดพระอัชฌา
+ขอบังคมสมเด็จพระดาบส ให้ทรงยศโปรดเกศเหมือนเชษฐา
+���างกล่าวแกล้งแจ้งคำทำมารยา กุมารารู้เรื่องเคืองพระทัย
+จึงตอบความตามประสาเป็นทารก ช่างยอมยกให้ฝรั่งต่างวิสัย
+จะชิงกันไม่ฟังช่างเป็นไร พระมารดาข้าจะให้พระบิดร
+นางฟังคำทำห้ามเมื่อยามดึก อย่าพูดฮึกไปเลยฟังแม่สั่งสอน
+พลางแย้มสรวลชวนชิดสนิทนอน บนบรรจถรณ์นางประทับให้หลับไป ฯ
+๏ พอฟ้าขาวเช้าตรู่ก็รู้สึก กุมารนึกเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+น้อมประนมบังคมแล้วคลาไคล เข้าห้องในแนบชิดพระบิตุรงค์
+อภิวาทบาทมูลทูลฉลอง เหมือนคำของทรามสงวนนวลหง
+พระอภัยให้ระทดสลดลง เสียดายองค์พระธิดาน้ำตาคลอ
+พระเอนเอกเขนกขึงรำพึงคิด ไม่แจ้งจิตเลยว่าเขามาขอ
+เหมือนตามไต้ในน้ำมาตำตอ ถึงแค้นคอคงจะกลืนไม่คืนคาย
+แล้วคิดจำคำครูดูวันนั้น ที่หมายมั่นว่าจะสมอารมณ์หมาย
+จะหาไหนได้เหมือนนุชสุดเสียดาย ลูกผู้ชายชิงชู้ดูสักที
+จะเล้าโลมโฉมยงให้ปลงจิต แม้นสมคิดก็จะพาสุดาหนี
+เหมือนอิเหนาเผาเมืองเรื่องยังมี เรายังดีว่าอิเหนาเป็นเท่าไร
+แล้วตรัสเรียกลูกยาเข้ามาบอก เจ้าจงหลอกลวงแม่พูดแก้ไข
+เข้าไปถึงจึงทำเป็นร่ำไร ว่าอาลัยถึงบิดาจะลาตาย
+เพราะเทวีศรีสวัสดิ์ตัดสวาท ที่มุ่งมาดมิได้สมอารมณ์หมาย
+ตั้งแต่เช้าเฝ้านั่งสั่งลูกชาย จนตกบ่ายบุตราลาครรไล
+เข้าในห้องเห็นองค์นางนงลักษณ์ ทำซบพักตร์ลงกับเพลาเฝ้าร้องไห้
+สะอื้นร่ำสำลักกระอักกระไอ นางตกใจจึงถามตามสงกา
+พ่อเป็นไรไม่บอกออกให้แจ้ง อย่ากันแสงนักเลยจงเงยหน้า
+แม่รักเจ้าเท่าเทียมกับชีวา ปรารถนาสิ่งใดจะให้ปัน
+กุมาราว่าเพราะพระแม่เจ้า ไม่โปรดเกล้าแกล้งฆ่าบิดาฉัน
+ลูกจะมาลาม้วยเสียด้วยกัน ทำโศกศัลย์ซบเสือกลงเกลือกกาย ฯ
+๏ นางทรงฟังยังให้สงสัยนัก จึงซ้ำซักทรามสวาทเหมือนมาดหมาย
+สินสมุทรสุดดีไม่มีอาย ทำฟูมฟายชลนาแล้วว่าพลาง
+พระบิดาข้าบาทจะขาดจิต ด้วยสุดคิดสารพัดจะขัดขวาง
+พระแม่ตรัสตัดสวาทให้ขาดทาง ไปรักข้างฝ่ายฝรั่งเมืองลังกา
+พระน้อยใจไม่อยู่จะสู้ม้วย เพราะเหตุด้วยความรักนั้นนักหนา
+พอสิ้นแสงสุริยนสนธยา จะพาข้าโจนน้ำให้จำตาย ฯ
+๏ นางฟังบุตรสุดสวาทอนาถนิ่ง คิดว่าจริงใจหวั่นมิ่งขวัญหาย
+ด้วยความรักหักห้ามความละอาย จึงปลอบสายสวาทว่าอย่าอาดูร
+ไปแจ้งความห้ามองค์พระทรงยศ อย่าเพ่อปลดเปลื้องชีวาตม์ให้ขาดสูญ
+แม่ก็รู้ว่าบิดาอนุกูล จึงต้องทูลตามจริงทุกสิ่งไป
+เมื่อมิฟังยังคิดพิศวาส เธอฉลาดตามแต่จะแก้ไข
+ไม่ทานทัดขัดห้ามจะตามใจ แต่อย่าไปโจนน้ำน่ารำคาญ ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสบายหายสะอื้น ทำชมชื่นวิงวอนด้วยอ่อนหวาน
+ลูกจะจำคำสัตย์ปฏิญาณ ไปว่าขานขอชีวิตพระบิตุรงค์
+แล้วจึงผลุนหมุนมาถึงดาบส น้อมประณตทูลความตามประสงค์
+ลูกไปทำทุกข์ตรอมจนยอมลง ว่าตามแต่องค์พระบิดาจะปรานี ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสินสมุทร ให้แสนสุดเสน่หามารศรี
+แต่นิ่งนึกตรึกตราจนราตรี ยิ่งทวีถวิลโฉมประโลมลาน
+จึงหยิบธำมรงค์เพชรเจ็ดกะรัต ใส่พระหัตถ์ลูกยาแล้วว่าขาน
+เจ้าเอาไปให้องค์นางนงคราญ เปลี่ยนสังวาลมาให้พ่อจะขอชม ฯ
+๏ โอรสรับอภิวันท์แล้วผันผาย ถึงโฉมฉายชวนชิดสนิทสนม
+พระบิดรผ่อนสบายคลายอารมณ์ แต่ยังตรมตรอมใจด้วยไกลกัน
+แล้วนบนอบยอบกายถวายแหวน พระว่าแม้นสุจริตอย่าบิดผัน
+แม่โฉมยงจงประทานสังวาลวรรณ เป็นสำคัญจะได้อ้างต่างพยาน ฯ
+๏ นางยิ้มหยิบธำมรงค์มาทรงใส่ ขอบฤทัยวาจาที่ว่าขาน
+แล้วแกล้งว่าน่าเบื่อเหลือรำคาญ ไม่ได้การเฉโกเป็นโยคี
+ไม่เรียนร่ำบำเพ็งให้เคร่งครัด มาเปลี่ยนผลัดกับสีกาน่าบัดสี
+แม้นมิให้ก็จะว่าไม่ปรานี กลัวแต่ที่เธอจะทำโจนน้ำตาย
+แล้วโฉมยงทรงถอดสังวาลรัตน์ ทำจบหัตถ์ยื่นให้เอาไปถวาย
+โอรสรับอภิวาทแล้วนาดกราย มาห้องท้ายเภตราในราตรี
+เข้านั่งชิดบิตุรงค์แล้วส่งให้ พระดีใจดังได้โลมนางโฉมศรี
+ค่อยลูบหลังลูกยาแล้วพาที อยู่นอนนี่เถิดนะเจ้าได้เล่าความ
+แล้วเอนองค์ลงเอกเขนกเขนย พระลูกเกยอยู่กับตักแล้วซักถาม
+พูดถึงแก้วแววตาพะงางาม สักสามยามเดือนลับจึงหลับไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนางผีเสื้อเมื่อคราวนั้น ไม่ผายผันไปคูหาที่อาศัย
+เที่ยวท่องน้ำดำผุดสมุทรไท ให้ผีไพร่ภูตพรายรายระวัง
+กลัวลูกยาสามีจะหนีพ้น เป็นกังวลมิได้สิ้นถวิลหวัง
+ครั้นเหนื่อยหนาวหาวนอนอ่อนกำลัง ขึ้นยับยั้งอยู่เขาขวางกลางคงคา
+ในวันเมื่อเรือแล่นออกจากเกาะ ไม่เห็นเพราะโยคีมีคาถา
+ท่านอ่านมนต์ดลจิตปิดนัยน์ตา จึงเภตราล่วงไปได้หลายคืน
+ต่อผีพรายชายด่านอยู่ชั้นนอก เข้ามาบอกเหตุให้จึงได้ตื่น
+ชะโงกชะแง้แลเล็งเ���ย่งยืน ดูทะมืนเมฆาลูกตาวาว
+อันนางยักษ์จักษุเสมอทิพย์ เห็นลิบลิบแล่นไปใบขาวขาว
+ดูไกลนักจักแหล่นสิ้นแดนดาว ร้องเรียกบ่าวบอกความตามให้ทัน
+พวกผีพรายสายสมุทรผุดขึ้นสิ้น บ้างแลบลิ้นเหลือกตาถลาถลัน
+เสียงโครมครามตามคลื่นเป็นหมื่นพัน ทะเลลั่นดังจะล่มถล่มทลาย
+ส่วนนางมารหาญฮึกสะอึกโถม จ้วงกระโจมโจนไล่ไพร่ทั้งหลาย
+เสียงครึกครื้นคลื่นคลั่งกำลังพราย ภูเขาขวางพังทลายทะลุยไป ฯ
+๏ พอสำเภาลำทรงพงศ์กษัตริย์ ออกแล่นลัดกลางมหาชลาไหล
+ล่วงสิบห้าราตรีไม่มีภัย เห็นเขาใหญ่ในทะเลเหมือนเมฆา
+ตระหง่านเงื้อมเลื่อมสลับระยับยิบ ยังลิบลิบแลไปไกลหนักหนา
+พอสิ้นแสงสุริยนสนธยา ในเวหามืดคลุ้มชอุ่มบัง
+พายุหวนป่วนคลื่นเสียงครื้นครึก ลั่นพิลึกโกลามาข้างหลัง
+ยังดึกดื่นคลื่นลั่นสนั่นดัง เพียงจะพังแผ่นผาสุธาธาร
+สำเภาโผนโยนโยกโบกสะบัด หางเสือพลัดแพลงพลาดเสียงฉาดฉาน
+เหล่าล้าต้าต้นหนพวกคนงาน ต่างเซซานซวนทรงไม่ตรงกาย ฯ
+๏ สงสารท้าวสาวสุรางค์นางสนม ถลาล้มกลิ้งคว่ำคะมำหงาย
+ฝ่ายฝูงผีปีศาจอสุรกาย กับภูตพรายกองหน้าที่มาทัน
+จะล่มลำสำเภาเข้าไม่ได้ แลเห็นไฟล้อมเหมือนกับเขื่อนขัณฑ์
+ด้วยเดชะเวทมนตร์คนทั้งนั้น ประกอบกันผีสางให้ห่างตัว
+แต่พวกพรายร้ายกาจปีศาจกล้า โลดถลาหลอนหลอกบ้างกลอกหัว
+บ้างแลบลิ้นปลิ้นตาให้น่ากลัว สำแดงตัวต่างต่างในกลางคืน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนสำเภาเผาขนไก่ จนติดไหม้ม้วนหนังเข้าทั้งผืน
+แขกฝรั่งนั่งรายทนายปืน ลุกขึ้นยืนยิงประดังเสียงตังตึง
+ผียิ่งหลามตามไปจนใกล้สว่าง ทั้งตัวนางผีเสื้อน้ำซ้ำมาถึง
+ทำอำนาจผาดเสียงสำเนียงอึง โลดทะลึ่งเลี้ยวลัดสกัดทาง
+ยุดหางเสือเรือเอียงเพียงจะคว่ำ พอคลื่นซ้ำซัดกระแทกก็แตกผาง
+คนกระจัดพลัดพรายบ้างวายวาง เสียงสุรางค์ร้องอึงคะนึงไป
+พวกผู้ชายว่ายวนปนผู้หญิง เที่ยวเกลือกกลิ้งกลางคลื่นลื่นไถล
+บ้างดำผุดสุดจะกลั้นก็บรรลัย ฝูงปลาใหญ่ได้กลิ่นขึ้นกินคน
+บ้างคาบคว้าขาแข้งแย่งขยอก ดูกลับกลอกกลิ้งเกลือกอยู่เสือกสน
+ฉนากฉลามตามไล่กินไพร่พล อลวนว่ายสล้างกลางคงคา
+อันองค์ท้าวเจ้ามิ่งเมืองผลึก พอตกลึกลมจับดับสังขาร์
+สินสมุทรสุดรักพระธิดา เอาใส่บ่าแบกว่ายสา��สินธู
+ฝ่ายจีนจามพราหมณ์พวกแขกฝรั่ง ขึ้นขี่หลังปลาโลมาแลราหู
+พระอภัยได้กระดานบานประตู คิดถึงครูเกาะภาวนาไป ฯ
+๏ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรขึ้นผุดโผน โจมกระโจนจับบุตรหลุดไปได้
+จะจับผัวกลัวมนต์เป็นพ้นใจ แต่โลดไล่โผงผางมากลางคืน
+ด้วยเดชะพระอภัยจะไม่ม้วย พระพายช่วยพัดพามาบนคลื่น
+พอแสงทองส่องสว่างนภางค์พื้น ถึงหาดตื้นตีนเขาลำเนาเนิน
+พระหนีนางวางวิ่งขึ้นสิงขร แอบชะง่อนเงื้อมผาศิลาเผิน
+ผีเสื้อไล่ไปถึงเขาลำเนาเนิน ให้เผอิญล้มลุกลงคลุกคลาน
+จะขึ้นเขาเล่าก็ลื่นขึ้นไม่ได้ สุดอาลัยแลหาน่าสงสาร
+เห็นผัวนั่งพังพาบลงกราบกราน แล้ววิงวอนอ่อนหวานด้วยมารยา
+พระรูปหล่อพ่อคุณของเมียเอ๋ย ไฉนเลยหลบตัวกลัวนักหนา
+น้องอุตส่าห์พยายามตามพระมา จงมาหาเมียบ้างอย่าหมางเมิน ฯ
+๏ แสนสงสารพระอภัยวิไลลักษณ์ หนีนางยักษ์อยู่ที่หน้าแผ่นผาเผิน
+จะต่อไปก็ไม่รอดเป็นยอดเนิน ด้วยสูงเกินแรงกายจะป่ายปีน
+เห็นจวนจนบ่นภาวนาร่ำ บริกรรมคาถารักษาศีล
+พอพวกไพร่ไทยแขกฝรั่งจีน มาถึงตีนเขาขวางข้างคิรี
+นางยักษ์เห็นเผ่นโผนจะโจนจับ แล้วถอยกลับกลัวฤทธิ์ศิษย์ฤๅษี
+แขกฝรั่งวางวิ่งเป็นสิงคลี ขึ้นถึงที่พระอภัยได้ทั้งร้อย
+ผีเสื้อน้ำร่ำเรียกริมบรรพต พระทรงยศเยี่ยมพักตร์มาสักหน่อย
+นิ่งเสียได้ให้น้องนี้ต้องคอย นี่ลูกน้อยไปอยู่ไหนไม่เห็นมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมจิต กับพวกศิษย์พรั่งพร้อมอยู่จอมผา
+เห็นนางผีเสื้อสมุทรสุดศักดา ไม่หาญกล้าใกล้ตัวด้วยกลัวมนต์
+จะนิ่งอยู่อย่างนี้ก็มิชอบ จำจะตอบนางยักษ์อีกสักหน
+ต้องตัดพ้อต่อว่าประสาจน จึงขึ้นบนแผ่นผาแล้วพาที
+นี่แน่นางผีเสื้อเจ้าเหลือแสน เฝ้าคุมแค้นขืนแกล้งว่าแหนงหนี
+มาตามติดคิดอ่านผลาญชีวี จะฆ่าตีพี่ชายให้วายชนม์
+ทั้งลูกน้อยพลอยพรากไปจากอก แสนวิตกตายเป็นไม่เห็นหน
+เพราะหมองหมางนางงามตามประจญ จึงทุกข์ทนแทบกายจะวายปราณ
+ทุกวันนี้พี่รักษาสิกขาบท สู้เปลื้องปลดห่วงใยในสงสาร
+อันอินทรีย์ชีวิตอุทิศทาน เจ้าต้องการกินบ้างหรืออย่างไร
+จะสูบเลือดเชือดเนื้อหรือเถือแล่ ก็ตามแต่ปรารถนาอัชฌาสัย
+อันชีวาตม์อาตมาไม่อาลัย อย่ากวนใจจู้จี้เลยสีกา ฯ
+๏ ผีเสื้อน้ำซ้ำว่านิจจาเอ๋ย ไ��่เห็นเลยที่ว่ารักนั้นหนักหนา
+ซึ่งตามติดคิดว่าพระเมตตา ตามประสาผัวเมียไม่เสียกัน
+พระกลับตรัสตัดรักว่ายักษ์ร้าย ไม่กล้ำกรายกลัวเกลียดด้วยเดียดฉันท์
+อยู่เกาะแก้วพิสดารก็นานครัน แต่สักวันหนึ่งก็ไม่อาลัยแล
+ทั้งลูกเต้าเอาไว้มิให้พบ พากันหลบล่วงทางมาห่างแห
+น้ำพระทัยไม่เลี้ยงเป็นเที่ยงแท้ จะไว้แต่อาลัยก็ไม่มี
+จึงต้องคิดติดตามด้วยความรัก พระทรงศักดิ์ซ้ำอางขนางหนี
+กลับว่าน้องปองร้ายหมายชีวี ไม่พอที่ทูนหัวจะกลัวเมีย
+ถึงจะไปไม่ห้ามจะตามส่ง พระโฉมยงอย่าเพ่อตัดสลัดเสีย
+ให้อกน้องหมองไหม้ดังไฟเลีย มาหาเมียเสียสักหน่อยให้ค่อยคลาย ฯ
+๏ พระฟังนางทางว่านิจจาเอ๋ย แต่ก่อนเคยเคียงประโลมเจ้าโฉมฉาย
+ประเดี๋ยวนี้พี่บวชชวดสบาย จะสอนสายสวาทเจ้าให้เข้าใจ
+จงฟังธรรมคำนับดังโมโห ให้โทโสสร่างเสื่อมค่อยเลื่อมใส
+แล้วทรงเดชเทศนาภาษาไทย ด้วยความในโลกีย์สี่ประการ
+คือรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส ที่คฤหัสถ์หวงแหนไม่แก่นสาร
+ครั้นระงับดับขันธ์สันดาน ย่อมสาธารณ์เปื่อยเน่าเสียเปล่าดาย
+อย่าลุ่มหลงจงอุตส่าห์รักษาศีล ให้เพิ่มภิญโญไปดังใจหมาย
+อย่าฆ่าสัตว์ตัดชีวิตคิดอุบาย จะจำตายตกนรกอเวจี
+พี่แบ่งบุญบรรพชาสถาผล ส่วนกุศลให้สุดามารศรี
+กลับไปอยู่คูหาในวารี อย่าได้มีห่วงใยอาลัยลาน
+อันตัวของอาตมากับสานุศิษย์ ก็ไม่คิดคืนประเทศเขตสถาน
+จะจำศีลภาวนาสมาทาน หมายวิมานเมืองสวรรค์จนบรรลัย ฯ
+๏ นางผีเสื้อเบื่อหูว่าจู้จี้ เจ้าบาลีเลือกแปลมาแก้ไข
+ไหนนรกตกลงที่ตรงใด ช่วยพาไปดูเล่นให้เห็นจริง
+เมืองสวรรค์นั้นก็ไปทางไหนเล่า อย่าพูดเปล่าปลิ้นปลอกหลอกผู้หญิง
+หนีไปไหนก็ไม่รอดจะทอดทิ้ง มานั่งนิ่งอยู่กับเกาะเห็นเหมาะใจ
+ชะช่างอวดบวชเรียนเขียนกอข้อ น่าหัวร่อหรือพระองค์มาหลงใหล
+เอาเถาวัลย์พันพุงนุ่งเปลือกไม้ อวดว่าได้บุญแรงมาแบ่งปัน
+ไม่นับถือฤๅษีหนีผู้หญิง จะทอดทิ้งเมียไว้ช่างไม่ขัน
+เร่งสึกหามาจะได้ไปด้วยกัน อย่าเทศน์ธรรม์เลยไม่พอใจฟัง
+เป็นดาบสฤๅษีก็มิรู้ พระเป็นคู่ของข้ามาแต่หลัง
+จะขืนจากบากบั่นดันทุรัง ก็ไม่ฟังคงจะเฝ้าอยู่เอาตัว
+แล้วกู่ก้องร้องประกาศปีศาจร้าย ทั้งภูตพรายพรั่งพร้อมเข้าล้อมผัว
+ปีศาจแรงแผลงศักดาดูน่ากลัว นิมิตตัวโตดำกำยำยืน
+แล้วนางมารอ่านคาถาพลาหก ให้ฝนตกฟุ้งฟ้าไม่ฝ่าฝืน
+ทั้งฟ้าร้องก้องกระหึมเสียงครึมครืน นภางค์พื้นบดบังกำลังมนต์
+พระอภัยไม่รู้ที่จะคิด กับพวกศิษย์แสนลำบากต้องตากฝน
+จะหนีนางทางไหนก็ไม่พ้น สุดจะทนฝนชุกลงทุกที
+ไหนจะถูกลูกเห็บเจ็บสาหัส พงศ์กษัตริย์สิ้นรักนางยักษี
+จึงปรึกษากับฝรั่งว่าครั้งนี้ จะเป่าปี่ผลาญนางให้วางวาย
+แต่พวกเราเอาน้ำบ่อน้อยนั้น หยอดปิดกรรณสองข้างเหมือนอย่างหมาย
+พวกไพร่พร้อมน้อมคำนับรับอุบาย บ้วนน้ำลายหยอดหูทุกผู้คน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ จึงจบหัตถ์อธิษฐานการกุศล
+แล้ววันทาลาศีลพระทศพล เอาเครื่องต้นแต่งองค์อลงการ์
+แล้วถือปี่ที่ท่านอาจารย์ให้ แข็งพระทัยออกจากชะวากผา
+ขึ้นหยุดยั้งนั่งแท่นแผ่นศิลา ภาวนาอาคมเรียกลมปราณ
+แล้วทรงเป่าปี่แก้วให้แจ้วเสียง สอดสำเนียงนิ้วเอกวิเวกหวาน
+พวกโยธีผีสางทั้งนางมาร ให้เสียวซ่านซับซาบวาบหัวใจ
+แต่เพลินฟังนั่งโยกจนโงกหงุบ ลงหมอบซุบซวนซบสลบไสล
+พอเสียงปี่ที่แหบหายลงไป ก็ขาดใจยักษ์ร้ายวายชีวา ฯ
+๏ ครั้นฝนหายพรายผีหนีไปหมด พระทรงยศแลดูบนภูผา
+เห็นนางไม่ไหวติงนิ่งนิทรา ก็รู้ว่าขาดใจบรรลัยลาญ
+จึงปลุกไพร่ให้ตื่นขึ้นทั้งพวก เหมือนหูหนวกเรียกใครก็ไม่ขาน
+ต้องทำใบ้ให้รู้ว่านางมาร ถึงแก่กาลมรณานิคาลัย
+แขกฝรั่งทั้งนั้นสำคัญแน่ ลุกขึ้นแลดูยักษ์เห็นตักษัย
+ต่างยอนหูให้น้ำลายนั้นหายไป แล้วอวยชัยชมปี่ช่างดีจริง
+บ้างพรั่นจิตคิดลึกยังนึกแหนง หรือนางแกล้งนิทรามารยาหญิง
+แขกฝรั่งทั้งสิ้นเอาหินทิ้ง ไม่ไหวติงตายแท้แล้วแม่คุณ
+พอโพล้เพล้เวลาภาณุมาศ ล่วงลีลาศลับเงาภูเขาขุน
+กระจ่างแจ้งแสงจันทร์อันจำรุญ เสียงสกุณร่อนร้องก้องคิรินทร์
+พระโฉมยงสงสารผีเสื้อสมุทร มาสิ้นสุดชีวาตม์อยู่หาดหิน
+หมู่มัจฉากาแร้งจะแย่งกิน จะปลงศพเสียให้สิ้นพ้นนินทา
+พระจึงชวนแขกฝรั่งสะพรั่งพร้อม ลงจากจอมเขาเขินถึงเนินผา
+เห็นศพนางพลางพิศดูพักตรา ชลนาคลอเนตรสังเวชใจ
+ลดพระองค์ลงนั่งข้างศิโรตม์ สมาโทษนางยักษ์ที่ตักษัย
+พิไรร่ำพร่ำว่าด้วยอาลัย สะอื้นไห้ใจหายเสียดายนาง
+นิจจาเอ๋ยเคยอยู่ในคูหา เจ้���อุตส่าห์ปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+จนเกิดบุตรสุดสวาทนิราศร้าง เจ้าอ้างว้างวิญญาณ์จึงมาตาม
+ได้พบกันวันเมื่อถึงเกาะแก้ว พี่ห้ามแล้วเจ้าก็ยังไม่ฟังห้าม
+เวียนระวังตั้งจิตแต่ติดตาม จนถึงความมรณานิคาลัย
+สงสารนักภัคินีเจ้าพี่เอ๋ย เป็นคู่เชยเคียงชิดพิสมัย
+ถึงรูปชั่วตัวดำแต่น้ำใจ จะหาไหนได้เหมือนเจ้าเยาวมาลย์
+ตั้งแต่นี้มีแต่จะแลลับ จนสิ้นดับกาลาปาวสาน
+จนม้วยดินสิ้นฟ้าแลบาดาล มิได้พานพบสมรเหมือนก่อนมา
+พี่แบ่งบุญบรรพชิตอุทิศให้ เจ้าจงไปสู่สวรรค์ให้หรรษา
+อันชาตินี้มีกรรมจำนิรา เมื่อชาติหน้าขอให้พบประสบกัน
+เป็นมนุษย์ครุฑาเทวาธิราช อย่ารู้ขาดเสนหาจนอาสัญ
+ให้สมวงศ์พงศ์ประยูรตระกูลกัน อย่าต่างพันธุ์ผิดเพื่อนเหมือนเช่นนี้
+พระครวญคร่ำร่ำไรไห้สะอื้น สุดจะขืนแข็งอารมณ์พระโฉมศรี
+ทั้งทุกข์ถึงลูกยาในวารี แต่คืนนี้มิได้เห็นว่าเป็นตาย
+ทั้งเสียเมียเสียบุตรสุดสลด แสนกำสรดทรวงจะแยกแตกสลาย
+สะอื้นอ้อนอ่อนองค์ไม่ทรงกาย พระโฉมฉายซวนซบสลบลง
+แขกฝรั่งฟังคำพระร่ำไห้ พลอยอาลัยหลากจิตพิศวง
+เห็นแน่นิ่งวิ่งพร้อมเข้าล้อมองค์ ต่างคิดสงสารสะอื้นกลืนน้ำตา
+บ้างต้องดูรู้ว่าสลบหลับ ยังไม่ดับชีวังถึงสังขาร์
+เข้านวดเคล้นเส้นสายปลายบาทา บ้างโบกผ้าโบกมือกระพือลม
+พระกลับฟื้นคืนสมประดีได้ เหมือนหลับใหลลืมจิตสนิทสนม
+พอแสงทองส่องสว่างน้ำค้างพรม ทะเลลมคลื่นเงียบเซียบสำเนียง
+ไก่สวรรค์ขันเอกวิเวกวับ ไก่ป่ารับขันขานประสานเสียง
+เรไรร้องก้องเกาะเสนาะเคียง ดังสำเนียงดนตรีปี่ชวา
+อโณทัยไขแสงแจ้งกระจ่าง ส่องสว่างกลางทะเลพระเวหา
+เห็นศพซากรากษสที่มรณา เป็นศิลาน่าอนาถประหลาดใจ
+มีน้ำขาวราวกับน้ำตาลโตนด ออกจากโอษฐ์นางมารเหมือนธารไหล
+พระดูนางพลางถามพวกพลไกร เหตุไฉนศพนางเป็นอย่างนี้
+คนทั้งร้อยพลอยว่าน่าประหลาด หรือปีศาจผีเสื้อเป็นเชื้อผี
+ยังไม่ตายกลายแกล้งแปลงอินทรีย์ หรือของดีอยู่ในนางเป็นอย่างไร
+บ้างว่าเป็นปรอทฤทธิ์วิธิเวท ผู้วิเศษใส่ศิลามาแต่ไหน
+แต่ว่าพราหมณ์นามชื่อมหัศชัย นั้นทูลว่าถ้าจะใคร่ให้หายแคลง
+อันอัคคีนี้เป็นการผลาญพิภพ เอาเผาศพดูให้สิ้นที่กินแหนง
+ถึงยักษ์ร้ายกายสิทธิ์ฤทธิแร��� พระเพลิงแผลงฤทธิ์ผลาญไม่ทานทน
+พงศ์กษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ จะใคร่รู้ดีร้ายให้หายฉงน
+ดำริพลางทางใช้พวกไพร่พล ช่วยกันขนฟืนมาอย่าช้าที
+ฝ่ายจีนจามพราหมณ์แขกช่วยแบกไม้ มากองไว้ข้างเขาจะเผาผี
+บ้างตัดไม้ไผ่แขวะแฉละดี ช่วยกันสีไฟพลางกลางศิลา ฯ
+๏ พอได้ยินเสียงระฆังข้างหลังเขา เห็นผู้เฒ่าออกจากชะวากผา
+ดูสรรพางค์ร่างกายแก่ชรา แต่ผิวหน้านั้นละม้ายคล้ายทารก
+ทรงเสื้อโขมพัสตรานุ่งผ้าขาว ผมนั้นยาวย้อยสยายประปรายปรก
+ถือไม้เท้าเนาวรัตน์พัดขนนก ทำเดินงกงันมาแล้วพาที
+ว่าดูราสามีนางผีเสื้อ เป็นหน่อเนื้อกษัตริย์ชาติราชสีห์
+อย่าเผาศพนางยักษ์ด้วยอัคคี ภัยจะมีถึงกายให้วายปราณ ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังยังฉงน ผิดผู้คนผู้เฒ่าเห็นห้าวหาญ
+จึงปราศรัยไต่ถามความบุราณ ขอเชิญท่านชี้แจงให้แจ้งใจ
+ข้าเห็นนางวางวายกลายเป็นหิน จึงจะเผาเขาให้สิ้นที่สงสัย
+ท่านห้ามว่าข้านี้จะมีภัย เหตุไฉนฉะนั้นหนอข้าขอฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายมหิงข์สิงขรเทวราช จึงประกาศเล่าตามเนื้อความหลัง
+เป็นเรื่องลึกดึกดำบรรพ์อนันตัง แต่ครั้งตั้งฟ้าทะเลเมรุไกร
+นางผีเสื้อเมื่อแต่ก่อนเป็นก้อนหิน อยู่กระสินธุ์สมุทรมหาชลาไหล
+นางอสูรชาติก่อนได้พรชัย ถอดดวงใจฝากแฝงแท่งศิลา
+แล้วขึ้นจากฟากฝั่งมหรณพ ไปรุกรบกับพระเพลิงที่เชิงผา
+ต้องไฟกรดหมดไหม้ทั้งกายา ยังแต่ว่าอายุอสุรินทร์
+กับดวงใจไม่ดับไปกลับชาติ เป็นปีศาจสังหรณ์อยู่ก้อนหิน
+ถูกไอน้ำซ้ำได้ไอแผ่นดิน บันดาลหินนั้นให้งอกออกทุกที
+เป็นหน้าตาขาแข้งอันแรงฤทธิ์ ด้วยพรอิศรารักษ์พระลักษมี
+นับอนันต์วันคืนได้หมื่นปี จึงเป็นผีเสื้อสมุทรผุดทะยาน
+ขึ้นต้องแสงพระอาทิตย์ยิ่งฤทธิ์กล้า ปราบบรรดาพวกปีศาจด้วยอาจหาญ
+ได้เป็นใหญ่ในแม่น้ำอโนมาน ใครล้างผลาญชีวันไม่บรรลัย
+ซึ่งเป่าปี่ผีเสื้อเนื้อเป็นหิน เพราะสุดสิ้นวาโยอาโปไหล
+แม้นเผาจี่ปีศาจด้วยธาตุไฟ จะคืนไล่กินมนุษย์ปุถุชน
+ถึงฆ่าฟันฉันใดก็ไม่ม้วย เพราะเหตุด้วยกำเนิดเกิดหลายหน
+ต่อเพลิงกาฬผลาญพิภพจบสกล จึงสิ้นชนม์ชีวานิคาลัย
+อันวารีที่ไหลออกจากปาก คือแรงรากษสซ่านเหมือนธารไหล
+ใครกินน้ำกำลังจะเกรียงไกร ทั้งโรคภัยมิได้มีมาบีฑา
+อันเราหรือคือมหิงขสิงขร มาช่วยสอนด้วยสงสารท่านนักหนา
+พอสิ้นคำรำพันจำนรรจา รูปชราร่างกายก็หายไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศักดิ์ประจักษ์เหตุ ซึ่งเทเวศร์บอกแจ้งแถลงไข
+จึงเวยวารีด้วยดีใจ ทั้งพวกไพร่พลอยกินสิ้นทุกคน
+เกิดกำลังดังน้ำสุรามฤต มาเจือจิตเยือกเย็นทุกเส้นขน
+ครั้นเสร็จสรรพกษัตราก็พาพล ขึ้นอยู่บนเงื้อมเขาลำเนาเนิน
+ปลูกที่ทับพลับพลาอยู่อาศัย ที่ใกล้ใกล้ศพนางไม่ห่างเหิน
+ทำธงปักเป็นสัญญาไว้หน้าเนิน จะคอยเดินสารสำเภาชาวบุรี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสินสมุทรบุตรนางยักษ์ กำลังรักพระธิดามารศรี
+เมื่อเรือแตกแบกมาในวารี ไม่มีที่หยุดหย่อนจนอ่อนแรง
+ถึงเจ็ดวันเจ็ดคืนแต่คลื่นซัด นางกษัตริย์โศกศัลย์เฝ้ากันแสง
+เห็นมัจฉาปลาร้ายขึ้นว่ายแซง ยิ่งแสยงสยองเกล้าเยาวมาลย์
+จึงว่าพ่อสินสมุทรสุดสวาท เหนื่อยอนาถนักหนาน่าสงสาร
+จงวางแม่เสียในวนชลธาร เร่งคิดอ่านตามติดพระบิดร ฯ
+๏ สินสมุทรสุดเหนื่อยด้วยเมื่อยล้า สู้อุตส่าห์ทรงกายสายสมร
+แล้วตอบคำร่ำว่าด้วยอาวรณ์ แม่ม้วยมรณ์ก็จะม้วยเสียด้วยกัน
+ลูกหมายเหมือนชนนีเป็นที่ยิ่ง ไม่ทอดทิ้งมารดาให้อาสัญ
+อันกำลังยังไปได้อีกวัน อย่าทรงกันแสงนักจงหักใจ ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำสวาทราชโอรส ยิ่งกำสรดสุดจะขืนสะอื้นไห้
+กุมาราพาว่ายคล้ายคล้ายไป เห็นเกาะใหญ่ยินดีค่อยมีแรง
+อุตส่าห์รีบถีบเข้าถึงเขาหลวง พอลับดวงสุริเยนทร์ไม่เห็นแสง
+หน่อนรินทร์สินสมุทรก็สุดแรง ถึงที่แห้งเสือกซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ เห็นหน่อกษัตริย์นิ่งอนาถไม่หวาดไหว
+เข้ากอดแอบแนบอกด้วยตกใจ ร่ำพิไรเรียกพลางในกลางคืน
+สินสมุทรสุดสวาทของแม่เอ๋ย ไฉนเลยลูกยาไม่ฝ่าฝืน
+แม่ปลุกเจ้าเท่าไรก็ไม่ฟื้น พลางสะอื้นอ่อนองค์ทรงโศกี
+จะหาไหนได้เหมือนพ่อเพื่อนยาก สู้ลำบากแบกพามารดาหนี
+ไม่ม้วยมอดรอดมาในวารี จนถึงที่หยุดแล้วเจียวแก้วตา
+ควรหรือพ่อหน่อนาถมาขาดจิต สิ้นชีวิตสิ้นชาติวาสนา
+ให้แม่อยู่ผู้เดียวเปลี่ยววิญญาณ์ อนิจจาเจ้าไม่สั่งแม่มั่งเลย
+มาทอดกายวายวางอยู่กลางหาด ไม่มีอาสน์อุ่นอ่อนที่นอนเขนย
+ระคายคันขวัญใจเจ้าไม่เคย พ่อคุณเอ๋ยอนิจจาน่าปรานี
+นางสอดกรช้อนเกศขึ้นประทับ ดังจะดับดวงชีวามารศรี
+แสนวิโยคโศกศั���ย์พันทวี วิสัญญีภาพนิ่งไม่ติงกาย
+ยะเยือกเย็นเส้นหญ้ารุกขาเขา สงัดเหงาเงียบเสียงสำเนียงหาย
+จันทร์กระจ่างพ่างพื้นโพยมพราย เรไรรายหริ่งร้องทั้งลองไน
+แจ้วแจ้วจักจั่นสนั่นเสนาะ ดังบัณเฑาะว์ดนตรีปี่ไฉน
+น้ำค้างพรมลมพาสุมาลัย เย็นระรื่นชื่นใจพระเทพิน
+นางฟื้นองค์ทรงกายกระหายหิว ให้หวิวหวิวหวาดไหวฤทัยถวิล
+ภาณุมาศผาดเยี่ยมเหลี่ยมเมฆิน นางปลุกสินสมุทรไม่ไหวกายา
+ดูลูกรักพักตร์เผือดเลือดสลด แสนรันทดแทบชีวังจะสังขาร์
+ด้วยความรักลูกเลี้ยงเพียงชีวา เฝ้าโศกากอดไว้ไม่ไกลกัน
+ประหลาดเหลือเนื้อพ่อยังอุ่นอ่อน หรืออดนอนนิทราไม่อาสัญ
+นางยอกรวอนไหว้ไทเทวัญ ทุกช่องชั้นฉกามาวจร
+ที่ขึ้นล่องท้องทะเลทุกเทเวศร์ รุกขาเขตเขาเขินเนินสิงขร
+แม้นพระหน่อบดินทร์นรินทร จะม้วยมรณ์มรณานิคาลัย
+ชีวิตข้าอย่าให้รอดจงมอดม้วย ขอตายด้วยลูกรักที่ตักษัย
+แม้นบุญหลังยังจะรอดตลอดไป ขอจงให้ลูกน้อยข้าค่อยคลาย
+พอขาดคำรำพันพิษฐาน พระกุมารฟื้นสมอารมณ์หมาย
+นางนวดเคล้นเส้นศอหน่อนารายณ์ ร้องเรียกสายสวาทพลางไม่วางใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร หิวหาวนอนเหนื่อยซบสลบไสล
+ต้องน้ำค้างกลางคืนชื่นฤทัย จึงกลับได้สมประดีค่อยมีแรง
+ลืมพระเนตรเห็นองค์นางนงลักษณ์ เฝ้าฟูมฟักนวดฟั้นแล้วกันแสง
+เหมือนแม่ลูกผูกจิตไม่คิดแคลง อุตส่าห์แข็งขืนอารมณ์บังคมคัล
+จึงทูลว่าข้าน้อยนี้ม่อยหลับ เปรียบเหมือนกับกายาจะอาสัญ
+พระมารดามาด้วยได้ช่วยกัน หาไม่วันนี้เห็นไม่เป็นตัว ฯ
+๏ นางฟังตอบปลอบประโลมพระลูกน้อย แม่ได้พลอยพึ่งบุญพ่อทูนหัว
+สารพัดศัตรูไม่สู้กลัว ได้รอดตัวมาถึงเกาะเพราะโอรส
+เจ้าม้วยมอดวอดวายจะตายด้วย เป็นเพื่อนม้วยมรณาให้ปรากฏ
+พ่อกลับคืนฟื้นพ้นชีวงคต ค่อยเปลื้องปลดทุกข์ทนของชนนี ฯ
+๏ พระหน่อไทได้สดับอภิวาท ยิ่งรักราชธิดามารศรี
+จึงเชิญนางย่างเยื้องขึ้นคิรี ให้อยู่ที่เงื้อมผาศิลาลาย
+แล้วเที่ยวไปในเกาะเสาะลูกไม้ เก็บได้ใส่ห่อผ้ามาถวาย
+นางเสวยส้มสูกกับลูกชาย ค่อยเหือดหายหิวโหยที่โรยรา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรใจฉกาจ เป็นเชื้อชาติอังกฤษริษยา
+คุมสลัดอัศตันวิลันดา เป็นโจราห้าหมื่นพื้นทมิฬ
+มีกำปั่นนั้นยาวยี่สิบเส้น กระทำเป็นตึกกว้านสถานถิ่น
+หมากมะพร้าวส้มสูกปลูกไว้กิน ไม่รู้สิ้นเอมโอชโภชนา
+เลี้ยงทั้งแพะแกะไก่สุกรห่าน คชสารม้ามิ่งมหิงสา
+มีกำปั่นห้าร้อยลอยล้อมมา เครื่องศัสตราสำหรับรบครบทุกลำ
+คอยตีเรือเหนือใต้ได้สิ่งของ เที่ยวแล่นล่องตามคลื่นทุกคืนค่ำ
+มาถึงกลางหว่างบรรพตพออดน้ำ จึงทอดกำปั่นใหญ่ในนที
+ให้เรือน้อยลอยแล่นเข้าเหลี่ยมเขา แต่ล้วนเหล่าวิลันดากะลาสี
+ประทับจอดทอดท่าหน้าคิรี พวกโยธีหาบหามตามกันมา
+ขึ้นตักน้ำลำธารละหานหิน พอเห็นสินสมุทรอยู่ที่ภูผา
+กับหญิงสาวขาวผ่องต้องติดตา พวกโยธาซักถามตามทำนอง
+กุมารานารีนี้ไฉน เป็นอย่างไรจึงมานั่งอยู่ทั้งสอง
+เป็นภรรยาสามีหรือพี่น้อง พลางมุ่งมองดูนางไม่วางตา ฯ
+๏ สินสมุทรพูดจาภาษาแขก นัยน์ตาแตกใครอย่าแลดูแม่ข้า
+เราเสียเรือเชื้อกษัตริย์พลัดพารา นี่ท่านมาแต่ข้างไหนได้เอ็นดู
+โดยสารด้วยช่วยส่งให้ถึงฝั่ง จะไปยังรัตนาพาราปู่
+จะรับได้หรือมิได้จะใคร่รู้ เฝ้าแลดูมารดาเราว่าไร ฯ
+๏ ทหารโจรแจ้งความขามขยาด เห็นเกินวาสนาตนพ้นวิสัย
+แต่เสียดายหมายว่าจะพาไป ให้นายใหญ่ของเราเอารางวัล
+จึงพูดปลอบตอบว่าอย่าปรารภ จะให้พบกันกับนายมาผายผัน
+แล้วแห่ห้อมล้อมลงสลุบพลัน ไปกำปั่นลำใหญ่ในคงคา
+ครั้นถึงเทียบเรียบเรียงเข้าเคียงท้าย แล้วบอกนายว่ามีนางต่างภาษา
+จะโดยสารวานส่งจึงลงมา จะโปรดปรานีนางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายสุหรั่งอังกฤษพิศเพ่ง เห็นปลั่งเปล่งปลื้มจิตพิสมัย
+ด้วยลูกเมียยังไม่มีก็ดีใจ หมายจะได้เล้าโลมนางโฉมยง
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าได้มาพึ่ง จะให้ถึงฟากฝั่งดังประสงค์
+แล้วจัดแจงแต่ห้องให้สององค์ เชิญโฉมยงไปอยู่กับกุมาร
+แล้วรีบร้อนถอนสมอไม่รอรั้ง พร้อมสะพรั่งเรือเรียงเคียงขนาน
+พอลมคล่องล่องแล่นแสนสำราญ เที่ยวรังควานขวางทางมากลางทะเล ฯ
+๏ ฝ่ายสุหรั่งนั่งที่เก้าอี้ใหญ่ กับพวกไพร่กล่าวชวนกันสรวลเส
+ให้เหิมฮึกนึกนิยมสมคะเน ด้วยได้เทวีไว้ที่ในเรือ
+ต้องตำราว่าดีไม่มีร้าย เป็นแม่ม่ายลูกติดสนิทเหลือ
+จะฝังปลูกผูกมิตรให้ชิดเชื้อ อยู่ในเนื้อมือแล้วไม่แคล้วเรา
+แต่ลูกนางขวางกีดอยู่นิดหนึ่ง คิดรำพึงอ้อมค้อมจะมอมเหล้า
+ให้หลับใหลลืมตัวด้วยมัวเมา แม้นซึมเซาแล้วจะเกี้ยวประเดี๋ยวใจ
+คิดพลางทางสั่งปังกะโละ ให้ยกโต๊ะเหล้าเข้มมาเต็มไห
+ทั้งของกินสิ้นทุกอย่างมาวางไว้ แล้วเรียกให้กุมาราออกมากิน
+พอกุมารขานขาลาแม่เลี้ยง มานั่งเคียงโจรสุหรั่งดังถวิล
+นายโจรจับจอกสุราออกมาริน สอนให้กินแก้ทุกข์สนุกใจ ฯ
+๏ สินสมุทรสุดซื่อถือว่าน้ำ เขาส่งซ้ำรับซดจนหมดไห
+เมาสุราตาแดงดังแสงไฟ ฉวยเป็ดไก่เคี้ยวขยอกจนออกเรอ
+ฝ่ายฝรั่งนั่งล้อพระหน่อน้อย สอพลอพลอยพูดพร่ำพะย่ำเผยอ
+เสียงฮาเฮเสสรวลชวนเป็นเกลอ กุมารเออเองกับกูมาสู้กัน
+แล้วลุกขึ้นมึนหน้าถลาล้ม ไม่เป็นสมประดีเฟือนเหมือนกับฝัน
+โจรสุหรั่งสั่งให้ไพร่ทั้งนั้น เข้าช่วยกันยกไปวางกลางที่นอน
+พระหน่อไทไม่เคยเสวยเหล้า กำลังเมาม่อยหลับลงกับหมอน
+พอสมหมายนายโจรพเนจร ให้อาวรณ์หวังประโลมนางโฉมยง
+จึงแต่งกายชายชำเลืองค่อยเยื้องย่อง เข้าในห้องทรามสงวนนวลหง
+กระแทกก้นลงบนเตียงเคียงอนงค์ นางลุกลงเสียข้างล่างให้ห่างกาย
+ตะโกนเรียกสินสมุทรจนสุดเสียง เงียบสำเนียงนึกพรั่นพระขวัญหาย
+ส่วนสุหรั่งนั่งยิ้มอยู่พริ้มพราย พูดภิปรายประสาโจรโลนลำพอง
+นี่แน่เจ้าเข้ามานี่อย่าหนีเร้น หรือไม่เห็นหน้าผัวให้มัวหมอง
+นิจจาเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ครอง จะมาต้องเป็นม่ายตะกายดิน
+เอ็นดูเจ้าเราจึงมาว่าจะเลี้ยง เป็นคู่เคียงครองชมสมถวิล
+ทั้งแม่ลูกปลูกฝังให้นั่งกิน อย่าดีดดิ้นดึงดื้อทำอื้ออึง
+ไม่อวดอ้างอย่างพี่นี้จะเจ้า กับผัวเก่าเห็นเปรียบไม่เทียบถึง
+อย่านิ่งนึกบึกบึนทำมึนตึง ถึงจะอึงอื้อไปก็ไม่พ้น
+จงผันผ่อนอ่อนน้อมยอมด้วยพี่ เสียดีดีจะได้ยืดเป็นพืชผล
+เคาะพนักพยักหน้ามาข้างบน ช่วยถอนขนรักแร้พี่ทีเถิดนาง ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังอ้ายอังกฤษ ดังพ่นพิษพูดสำรากทั้งถากถาง
+มิตอบตามความอายเห็นหลายทาง นึกแล้วนางแสร้งเสด้วยเล่ห์ลวง
+ซึ่งเมตตาว่าจะเลี้ยงไว้เคียงคู่ พระคุณอยู่ข้าพเจ้าเท่าเขาหลวง
+แต่อย่าให้ได้อายชายทั้งปวง ค่อยหนักหน่วงอย่าเพ่อด่วนทำลวนลาม
+ทั้งเดินทางกลางชลาเป็นพาณิช สมสนิทเสน่หาตำราห้าม
+ถ้าถึงฝั่งยั้งหยุดสุดแต่งาม จะผ่อนตามสารพัดไม่ตัดรอน
+ทั้งลูกน้อยกลอยใจจะได้พึ่ง ไม่ดื้อดึงดอกจะฟังท่านสั่งสอน
+ใช่จะดิ��นสิ้นชีพอย่ารีบร้อน นางผันผ่อนเพทุบายให้ตายใจ ฯ
+๏ โจรสุหรั่งฟังนางว่าช่างพูด บิดตะกูดเกเรทำเผลไพล่
+จะพาเจ้าเข้าฝั่งก็ยังไกล อดอยู่ไม่ได้ดอกบอกจริงจริง
+แต่เมียตายหลายปีเข้านี่แล้ว ยังไม่แผ้วพบรสอดผู้หญิง
+อย่าปดโป้โว้เว้ประเว่ประวิง ถึงตลิ่งแล้วจะไปเสียไกลมือ
+มิโอนอ่อนผ่อนผันทำปั้นปึ่ง จะให้ถึงปล้ำปลุกสนุกหรือ
+จงผินผันหันหน้ามาหารือ เจ้าจะถือตามตำราว่ากระไร
+เป็นผัวเมียเสียเรือไม่เชื่อน้อง พี่ได้ลองแล้วก็เห็นไม่เป็นไฉน
+อย่าหนักหน่วงหวงห้ามความในใจ แล้วกราบไหว้วอนว่าได้ปรานี ฯ
+๏ สงสารนางอย่างจะดิ้นสิ้นชีวิต กลัวอังกฤษมันจะปล้ำทำบัดสี
+ต้องเอาใจอ้ายขโมยแต่โดยดี แม้นหม่อมพี่ขืนใจไม่เมตตา
+มิขออยู่สู้ตายด้วยอายเขา ทั้งลูกเต้าก็ยังไม่ได้ปรึกษา
+ท่านกลับไปให้สินสมุทรมา จะพูดจาอ่อนน้อมให้พร้อมใจ
+จงหยุดยั้งรั้งรอแต่พอพลบ ข้าไม่หลบหลีกลี้หนีไปไหน
+อย่าอยู่เกี้ยวเคี่ยวขับจงกลับไป อโณทัยลงลับจึงกลับมา ฯ
+๏ ฝ่ายสุหรั่งยังไม่เคยได้เชยชู้ จึงเสียรู้เพราะรักนั้นนักหนา
+จะด่วนได้ให้ขัดอัธยา ก็กลัวว่าโฉมฉายจะวายวาง
+จึงตอบคำทำเป็นว่าถ้าเช่นนั้น จะผ่อนผันตามผัดไม่ขัดขวาง
+ขอเล่นนอกหยอกเอินพอเพลินพลาง อย่าให้ค้างมรสุมเลยพุ่มพวง
+น้อยหรือน้องสองแก้มดูแย้มยิ้ม พี่ขอชิมโฉมงามอย่าห้ามหวง
+ให้เห็นแท้แน่ใจว่าไม่ลวง ช่วยเสียขวงเสียสักหน่อยเถิดกลอยใจ ฯ
+๏ นางฟังคำทำว่าน่าบัดสี อะไรนี่น่าชังยังสงสัย
+ยิ่งโอนอ่อนผ่อนตามยิ่งลามไป เดี๋ยวก็ได้เดือดดอกบอกให้รู้
+ถ้ารักจริงสิ่งไรที่ได้ห้าม อย่าลวนลามเลี้ยวลดให้อดสู
+ไม่สิ้นวันฉันไหว้ได้เอ็นดู จะขืนอยู่ไยเล่าให้เขาแคลง ฯ
+๏ โจรสุหรั่งอังกฤษติดจะโง่ เห็นนางโกรธาเถียงจนเสียงแข็ง
+ฉวยเฉินฉุกจุกจิกจะพลิกแพลง ทำยิ้มแห้งห้ามว่าเจ้าอย่าอึง
+เพลานี้พี่จะอดสะกดจิต พอมืดมิดก็จะมาหาให้ถึง
+แล้วผันผายกายก่ำดังตำลึง ให้รุมรึงร้อนรนสกนธ์กาย
+จึงแก้ไขให้สินสมุทรฟื้น กุมารตื่นตาสว่างค่อยสร่างหาย
+จึงว่าเหล้าเมาเหลือเบื่อจะตาย จริงนะนายแต่นี้ไปฉันไม่กิน
+แล้วลุกมาหาองค์นางนงลักษณ์ เห็นซบพักตร์โศกศัลย์ไม่ผันผิน
+นึกสงสัยไต่ถามพระเทพิน นางเห็น��ินสมุทรมาจึงจาบัลย์
+สะอื้นพลางทางว่านิจจาเอ๋ย พ่อละเลยมารดาให้อาสัญ
+แม่มีกรรมจำตายวายชีวัน นางก้มกันแสงกำสรดสลดใจ ฯ
+๏ สินสมุทรบุตรเลี้ยงเข้าเคียงอาสน์ อภิวาทวอนถามตามสงสัย
+อยู่ดีดีชีวันจะบรรลัย เป็นไฉนเช่นนั้นฉันยังแคลง ฯ
+๏ ยุพยงสงสารกุมารน้อย กระซิบค่อยเบาเบาเล่าแถลง
+อ้ายอังกฤษคิดหมายทำร้ายแรง มันจึงแกล้งให้พ่อไปเสียไกลตา
+มาเกี้ยวพานรานรุกทำอุกอาจ มันเกรี้ยวกราดหยาบคายร้ายหนักหนา
+แม่เรียกเจ้าเท่าไรก็ไม่มา ดังมารดานี้จะดิ้นสิ้นชีวัน
+ต้องหนักหน่วงลวงล่อว่าพอค่ำ มันเชื่อคำนัดหมายจึงผายผัน
+เป็นการด่วนจวนจนไม่พ้นมัน จะอาสัญเสียมิให้มันใกล้กราย
+พ่ออยู่หลังฟังแม่ช่วยแก้แค้น ทำทดแทนให้เหมือนจิตที่คิดหมาย
+เอาเพลิงเผาสำเภาใหญ่ให้ทลาย แล้วจึงสายสวาทไปในคงคา
+ถ้าพบปะพระบิตุเรศเจ้า เผื่อผ่านเกล้าคิดความจะตามหา
+ทูลแถลงแจ้งการณ์ว่ามารดา บังคมลาสู่สวรรคครรไล
+อันชาตินี้มิได้อยู่เป็นคู่ชื่น ต่อชาติอื่นจึงค่อยชิดพิสมัย
+นางครวญคร่ำกำสรดระทดใจ พลางลูบไล้ลูกเลี้ยงเคียงประคอง ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนแค้นสุหรั่ง ขึ้นเสียงดังเดือดด่าว่าจองหอง
+ตัวเป็นกามาประสงค์ซึ่งหงส์ทอง จะไปถองเสียให้สมอารมณ์มัน
+นางยุดหัตถ์ตรัสห้ามด้วยความรัก ยังเด็กนักหนาพ่อคุณอย่าหุนหัน
+ล้วนพวกพ้องของสุหรั่งอยู่ทั้งนั้น จะสู้มันที่ไหนได้อย่าไปเลย
+เช่นนี้ต้องตรองตรึกให้ลึกซึ้ง อย่าดื้อดึงดูถูกนะลูกเอ๋ย
+จะสู้รบผู้ใหญ่พ่อไม่เคย อย่าอยู่เลยหลีกไปเสียให้พ้น ฯ
+๏ กุมาราว่าการจะราญรบ ลูกรู้จบการศึกได้ฝึกฝน
+พระโยคีวิเศษให้เวทมนตร์ ทั้งคงทนแทงฟันไม่บรรลัย
+แม่ผีเสื้อเมื่ออยู่ในคูหา ให้มนต์ข้าที่มนุษย์ยุดไม่ไหว
+สิ้นทั้งลำกำปั่นไม่พรั่นใคร ลูกจะไปถองทุบให้ยุบยับ
+แล้ววิ่งผลุนหมุนออกมานอกห้อง นางรื้อร้องเรียกไว้ก็ไม่กลับ
+ถึงสุหรั่งตั้งกระทู้ขู่สำทับ มึงพูดกับมารดากูว่าไร
+จะปลุกปล้ำทำดูดังชู้ผัว หมายว่ากลัวเกรงฝีมือหรือไฉน
+อย่าปั้นเจ๋อเย่อหยิ่งมาชิงชัย จะฆ่าให้ตายสิ้นเหมือนริ้นยุง
+แล้วกำหมัดกัดฟันกระชั้นชิด ถีบอังกฤษตกเตียงเสียงดังผลุง
+สุหรั่งร้องเรียกไพร่ให้พยุง เป็นหมู่มุงมาพร้อมล้อมกุมา��
+บ้างฉวยได้ไม้พลองกระบองสั้น เข้ารุมรันรอบกายหมายประหาร
+สินสมุทรผุดโลดโดดทะยาน ฉวยได้ขวานขว้างแขกแตกกระจาย
+เห็นนายโจรโผนจับสัประยุทธ์ ทะยานยุดเหยียบอกผงกหงาย
+กระชากฉีกซีกโครงครากทลาย เอาศพนายตีไพร่ไล่กระพือ
+แขกฝรั่งอังกฤษไม่คิดรบ ถลาหลบล้มกลิ้งบ้างวิ่งตื๋อ
+บ้างหมอบราบกราบก้มประนมมือ เสียงอึงอื้ออ่อนน้อมไม่ยอมตาย ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดยั้งตั้งสง่า ตวาดว่าเหวยทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+ใครไม่สู้กูไม่ล้างให้วางวาย แค้นแต่นายเองดอกบอกให้รู้
+ประมาทเล่นเห็นว่าเป็นทารก จึงฉีกอกออกให้หายอายอดสู
+แม้นมึงยอมพร้อมใจไปกับกู จะเลี้ยงดูโดยดีไม่ตีรัน ฯ
+๏ ฝ่ายผู้ร้ายนายกองรองสุหรั่ง เป็นชาติอังกุหร่าปัญญาขยัน
+สารภาพกราบก้มบังคมคัล ขอชีวันไว้เป็นข้าฝ่าธุลี
+เสด็จไปข้างไหนจะไปด้วย จนมอดม้วยมิได้อางขนางหนี
+อันพวกไพร่ไว้ข้าจะพาที ให้ภักดีด้วยพระองค์ทรงศักดา
+แล้วตีฆ้องร้องป่าวเหล่าทหาร มาหมอบกรานเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+หน่อนรินทร์สินสมุทรก็พูดจา ภิปรายปราศรัยทั่วทุกตัวคน
+แล้วว่าเราเยาว์อยู่ไม่รู้ถ้อย จะได้พลอยไต่ถามตามฉงน
+ใครรู้แห่งแขวงแควกระแสชล พวกต้นหนล้าต้าบรรดานาย
+จะพาไปให้เฝ้าพระเจ้าแม่ ก็ตามแต่จะโปรดปรานท่านทั้งหลาย
+แล้วนำหน้าพาพวกเป็นตัวนาย มายังท้ายห้องสถิตพระธิดา ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีไม่มีชื่น ซบสะอื้นอ่อนแรงกันแสงหา
+มองเขม้นเห็นสินสมุทรมา กับอังกุหร่าแขกสลัดอัศตัน
+นางดีใจวิ่งไปรับโอรสราช ขึ้นนั่งอาสน์แอบประทับแล้วรับขวัญ
+ฝ่ายล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น บังคมคัลคอยสดับรับบัญชา ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสวาทฉลาดแถลง ลูกลองแรงรบสุหรั่งสิ้นสังขาร์
+คนทั้งหลายนายกองรองลงมา ขอเป็นข้าไปไหนจะไปตาม
+ลูกจึงพามาเฝ้าให้เล่าเรื่อง รู้จักเมืองเราหรือไม่จะไต่ถาม
+พวกเสียเรือเผื่อรอดได้รู้ความ จะติดตามต่อไปข้างไหนดี ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังพระหน่อนาถ แสนสวาทดังชีวามารศรี
+ประโลมลูบลูกยาแล้วพาที ชนนีนึกอยู่ไม่รู้วาย
+จะเที่ยวรอบขอบมหามหรณพ กว่าจะพบภูวนาถเหมือนมาดหมาย
+แม้นคลาดแคล้วแล้วไม่อยู่จะสู้ตาย พลางฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย
+แล้วไต่ถามพวกพ้องของสุหรั่ง เดิมท่านทั้งปวงนี้อยู่ที่ไหน
+มาลดเลี้ยวเที่ยวตระ���วนระวังภัย หรืออยู่ในคงคาทั้งตาปี
+เหล่าล้าต้าต้นหนคนสันทัด เคยแล่นลัดแหลมคุ้งทุกกรุงศรี
+เมืองผลึกรัตนาสองธานี ในแผนที่มีบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ อังกุหร่าฝรั่งได้ฟังถาม จึงทูลความจริงแจ้งแถลงไข
+อันสุหรั่งอังกฤษที่บรรลัย เป็นโจรใหญ่ในนทีเที่ยวตีเรือ
+ข้าชาวเมืองสำปะหลังฝรั่งเศส เอาโหมดเทศขึ้นไปขายข้างฝ่ายเหนือ
+เขาจับได้ไว้ชีวิตใช้ชิดเชื้อ เที่ยวตีเรือกับสุหรั่งตั้งเป็นนาย
+แล้วสั่งให้ต้นหนไปค้นหา เอาผืนผ้าแผนที่มาคลี่ถวาย
+ถิ่นประเทศเขตแขกฝรั่งราย มีจุดหมายปากน้ำเป็นสำคัญ
+เมืองโสฬสแหลมชวาพาราสุหรัด โรมพัฒน์กว้างใหญ่ไอศวรรย์
+ปังกะหล่ามลายูอยู่ด้วยกัน ถนนคั่นข้ามฝั่งไปลังกา
+อันขอบคุ้งกรุงผลึกจารึกไว้ ตะวันตกวกออกไปไกลนักหนา
+เอาแผนที่ชี้แจงแจ้งกิจจา พระธิดานั่งดูกับกุมาร
+จนจำได้ใต้เหนือสำเหนียกแน่ ทุกแขวงแควถิ่นประเทศเขตสถาน
+จึงแต่งตั้งอังกุหร่าปรีชาชาญ ให้สิทธิ์ขาดราชการงานโยธา
+มีนายกองรองกันเป็นหลั่นลด ตามกำหนดหน้าท้ายทั้งซ้ายขวา
+อันเงินทองของสุหรั่งเรียกเอามา แจกบรรดาบ่าวไพร่ได้ทุกคน
+แล้วว่าเราเรือแตกต้องแยกย้าย ยังพลัดพรายตายเป็นไม่เห็นหน
+จะแล่นเลี้ยวเที่ยวหาในสาชล เผื่อผู้คนที่ในเรือจะเหลือตาย
+ให้เภตราห้าร้อยออกลอยล่อง ไปตามท้องทะเลวนชลสาย
+แล้วบอกกันเสียให้ทั่วทุกตัวนาย อย่าทำร้ายเรือจรเหมือนก่อนมา ฯ
+๏ อังกุหร่ารับรสพจนารถ สั่งประกาศกฎหมายทั้งซ้ายขวา
+แล้วยิงปืนครืนครั่นเป็นสัญญา เรียกเภตราห้าร้อยมาลอยเรียง
+ให้นายท้ายบ่ายหน้านาวาข้าม อ้อมออกตามแหลมแล่นเลี้ยวเฉลียง
+กำปั่นน้อยลอยล้อมมาพร้อมเพรียง บ้างแล่นเลี่ยงลดเลี้ยวให้เกี่ยวกัน
+ครั้นพลบค่ำโคมรายทุกปลายเสา ทหารเป่าแตรสัญญาดังฟ้าลั่น
+ยิงปืนตึงปึงปังประดังกัน เป็นสำคัญทุ่มยามตามสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ กับกษัตริย์ทรงยศโอรสา
+เข้าอยู่ห้องของสุหรั่งทั้งสองรา ค่อยเป็นผาสุกสบายคลายอารมณ์
+สินสมุทรบุตรเลี้ยงอยู่เคียงข้าง ไม่แหห่างต่างชิดสนิทสนม
+ครั้นพลบค่ำขึ้นบนเตียงเคียงประทม นางจูบเกล้าเผ้าผมแล้วชมเชย
+มิเสียทีมีฤทธิ์แต่น้อยน้อย แม่ได้พลอยพึ่งบุญพ่อคุณเอ๋ย
+ทุกวันคืนชื่นใจกระไรเลย บุญแม่เคยทำไว้จึงได้พบ
+พ่อม้วยมอดวอดวายจะตายด้วย แม้นแม่ม้วยหมายฝากซึ่งซากศพ
+แล้วปรับทุกข์ลูกยาด้วยปรารภ ทำไฉนจะได้พบภูวไนย
+อันองค์พระอัยกาบิดาเจ้า เมื่อสำเภาแตกเห็นเป็นไฉน
+ยังพากเพียรเวียนว่ายหรือหายไป แม่นี้ไม่ได้อารมณ์สมประดี ฯ
+๏ กุมาราว่าเมื่อเรือจะแตก เสียงร้องแรกอยู่แต่เหล่านางสาวศรี
+สองกษัตริย์พลัดไปในนที เมื่อราตรีมิได้เห็นว่าเป็นตาย
+พระมารดาอาลัยถึงใครมาก ลูกนึกอยากรู้ในพระทัยหมาย
+แล้วแอบอ้อนวอนถามตามสบาย นางแย้มเยื้อนเอื้อนอายอดสูใจ
+จึงแกล้งบอกหยอกเย้าว่าเจ้าแม่ แม่รักแต่เจ้าดอกจะบอกให้
+พระโยคีที่ชื่อพระอภัย ไม่มีใครเขารักอย่าซักเลย ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรพูดฉอเลาะ นี่เนื้อเคราะห์พระบิดานิจจาเอ๋ย
+ส่วนลูกเต้าเอาเป็นสิทธิ์เฝ้าชิดเชย แล้วเฉยเมยมิได้คิดถึงบิดา
+แล้วแกล้งทำสำออยตะบอยบ่น เห็นยากจนจึงไม่มาดปรารถนา
+แม้นมั่งมีเช่นเขาชาวลังกา พระมารดาก็จะไม่ได้ตัดรอน ฯ
+๏ นางกอดจูบลูบหลังพระลูกน้อย ช่างตะบอยร่ำบ่นดังคนสอน
+อย่าถือโทษโกรธขึ้งตะบึงตะบอน แม่ว่าหยอกดอกมานอนเถิดพ่อมา
+แต่นี้ไปไม่ขัดอย่าตัดพ้อ หลวงพ่อพ่อแม่จะรักให้หนักหนา
+ชวนสำรวลสรวลสันต์จำนรรจา ตามประสาไม่สบายพอคลายใจ
+ครั้นลูกหลับกลับลุกทุกข์สะอื้น จนดึกดื่นเดือนลับไม่หลับใหล
+เผยหน้าต่างวังเวงวิเวกใจ ละห้อยไห้หวนคิดถึงบิดา
+ทูลกระหม่อมจอมโลกของลูกเอ๋ย พระองค์เคยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
+บริบูรณ์พูนสุขทุกเวลา คราวนี้มาพลัดพรากได้ยากเย็น
+ลูกแลรอบขอบสมุทรจนสุดเนตร ทั่วประเทศทางเปลี่ยวไม่เหลียวเห็น
+หรือมอดม้วยด้วยคลื่นไม่คืนเป็น จึงเขม่นมิได้ขาดประหลาดลาง
+โอ้สงสารผ่านเกล้าเจ้าประคุณ เมื่อมีบุญสารพัดไม่ขัดขวาง
+จากสมบัติพลัดพรายมาวายวาง เสียในกลางเกลียวคลื่นไม่คืนเมือง
+น่าสงสารป่านฉะนี้พระแม่เจ้า จะโศกเศร้าทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+ทั้งไพร่ฟ้าสารพัดจะขัดเคือง ใครจะเปลื้องปลดร้อนให้ผ่อนเย็น
+ชาวประเทศเขตแคว้นแผ่นพิภพ จะเซาซบสิ้นสุขด้วยยุคเข็ญ
+นางนึกน้ำตาตกซกกระเซ็น ปิ้มจะเป็นบ้าหลังนั่งรำลึก
+จนเดือนชายบ่ายแสงเข้าแฝงเมฆ ให้วิเวกหวั่นวิญญาณ์เวลาดึก
+เอนองค์ลงก��บอาสน์อนาถนึก หวนรำลึกถึงพ่อพระหน่อน้อย
+นิจจาเอ๋ยเคยคิดพิศวาส จะนิราศแรมโรยโหยละห้อย
+พระพลัดพรากจากน้องเที่ยวล่องลอย จะโศกสร้อยเศร้าใจอาลัยลาน
+ยิ่งคิดไปใจหายไม่วายโศก ยามวิโยคยากแค้นแสนสงสาร
+สะอื้นอ้อนร้อนฤทัยดังไฟกาฬ กอดกุมารม่อยหลับระงับไป ฯ
+๏ ครั้นรุ่งรางนางตื่นค่อยฝืนทุกข์ แล้วปลอบปลุกลูกยาอัชฌาสัย
+ให้แต่งองค์สรงเสวยสบายใจ แล้วออกไปนั่งที่เก้าอี้ทอง
+แขกฝรั่งอังกุหร่าก็มาเฝ้า ทั้งเย็นเช้าคอยฟังรับสั่งสนอง
+เหล่าเภตราห้าร้อยลอยประลอง เที่ยวแล่นล่องเลียบมาในสาคร ฯ
+๏ กล่าวถึงศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ บรมบาทบพิตรอดิศร
+กับโฉมแก้วเกษราพะงางอน ครองนครรมจักรนัครา
+สาวสุรางค์นางสนมประนมน้อม ดังดาวล้อมจันทร์กระจ่างกลางเวหา
+จนโฉมยงองค์อัครชายา มีธิดาอายุได้แปดปี
+ดูคมขำสำอางเหมือนอย่างหุ่น ชื่อโฉมยงองค์อรุณรัศมี
+ดังดวงจิตบิตุเรศชนนี พระอัยกีอัยกาเอามาไว้
+จัดพี่เลี้ยงนางนมให้สมศักดิ์ บำรุงรักพระนัดดาอัชฌาสัย
+เลือกลูกสาวท้าวพระยาเสนาใน ที่ยังไว้จุกมาให้ห้าร้อย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี กับนารีร่วมใจที่ใช้สอย
+เล่นสนุกตุ๊กตาตัวน้อยน้อย ล้วนใส่สร้อยเสมาน่าเอ็นดู
+เอาเศษผ้ามาทำผ้านุ่งห่ม ปักปิ่นถมทองหุ้มใส่ตุ้มหู
+มีฉากชั้นกั้นห้องช่องประตู เป็นที่อยู่ตุ๊กตาน่าสำราญ
+ถึงเวลาพาลูกเที่ยวอุ้มเล่น มิได้เว้นเป็นสุขสนุกสนาน
+ทำโกนจุกลงท่าหางานการ แสนสำราญตามประสากุมารี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ผ่านสมบัติเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+เมื่อหลานรักจักมาถึงธานี ในราตรีเทพเจ้าเข้าดลใจ
+ศรีสุวรรณบรรทมในที่แท่น ให้โศกแสนเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+คิดถึงพี่ที่พรากจากกันไป แต่นับได้เก้าปีมิได้พบ
+ไม่ได้ข่าวราวความจะตามหา ก็ไกลตาตายเป็นไม่เห็นศพ
+ยิ่งรำลึกตรึกตรายิ่งปรารภ กำสรดซบพักตราโศกาลัย
+ซ้ำคิดถึงบิตุราชมาตุรงค์ สองพระองค์จะเคืองเข็ญเป็นไฉน
+โอ้กรรมเอ๋ยเคยสร้างไว้ปางใด จึงจำให้ยากเย็นไม่เว้นวาย
+จากชนกชนนีแล้วมิสา พระเชษฐาน้องน้อยก็พลอยหาย
+ยิ่งคิดไปใจเจียนจะขาดตาย พระฟูมฟายชลเนตรเวทนา
+พอหลับลงทรงสุบินนิมิตฝัน พระองค์สั่นริกริกพลิกผวา
+ตื่นสะดุ้งรุ่งแสงพระสุริยา ก็���ู้ว่าเกิดนิมิตพิสดาร
+จึงอ่าองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส ออกแท่นรัตน์รจนามุกดาหาร
+พอผันแปรแลเห็นโหราจารย์ เอื้อนโองการเรียกเข้ามาเล่าความ
+เราฝันเห็นว่าไฟนั้นไหม้ป่า ติดหลังคาบ้านช่องท้องสนาม
+เราออกไปไฟดับแล้วกลับลาม มาติดตามเนื้อตัวออกทั่วไป
+แล้วว่าองค์ทรงเดชพระเชษฐา เสด็จมาช่วยระงับดับเสียได้
+แล้วประทานดวงแก้วอันแววไว เรารับไว้ชมชื่นพอตื่นนอน ฯ
+๏ โหรรับสั่งบังคมบรมนาถ ลงเลขคาดคิดดูตามครูสอน
+ตั้งคืนวันชันษาพยากรณ์ แล้วตัดทอนทูลความตามคัมภีร์
+ซึ่งพระองค์ทรงสุบินว่าเพลิงไหม้ จะเกิดภัยรบพุ่งถึงกรุงศรี
+พระเชษฐามาระงับดับอัคคี ให้มณีแสงสว่างกระจ่างตา
+จะสิ้นเคราะห์เพราะองค์พระทรงเดช ทั้งจะแจ้งแห่งเหตุพระเชษฐา
+ข้างต้นร้ายปลายดีมีศักดา เรืองเดชาไชยะชนะมาร ฯ
+๏ พระฟังคำทำนายไม่วายคิด ปัจจามิตรเห็นจะมาเหมือนว่าขาน
+ได้ยินข่าวท้าวอุเทนว่าเกณฑ์การ จะคิดอ่านลงมาตีบุรีเรา
+จึงปรึกษาสามพราหมณ์ตามวิตก จะให้ยกกองทัพไปรับเขา
+คอยกำจัดศัตรูอย่าดูเบา บุรีเราราษฎรจะร้อนรน
+จะให้พี่โมราปรีชาชาญ เป็นผู้ผ่านเมืองจารึกได้ฝึกฝน
+ทั้งไพร่นายให้ชำนาญการประจญ อยู่ตำบลบูรพทิศคิดสงคราม
+อันตัวพี่วิเชียรได้เรียนรู้ จงไปอยู่เมืองปราการชาญสนาม
+เป็นฝ่ายเหนือเผื่อจะเกิดการสงคราม คอยปราบปรามไพรินทมิฬมาร
+อันพาราสายัณห์ตะวันตก เป็นทางบกปรปักษ์มักหักหาญ
+พี่สานนกลศึกฝึกชำนาญ ไปอยู่ด่านพาราเมืองสายัณห์
+แล้วประทานเครื่องยศกลดกระบี่ พานพระศรีสารพัดล้วนจัดสรร
+ให้คุมพลคนละหมื่นพื้นฉกรรจ์ เป็นจอมจันตประเทศเขตนคร ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์พร้อมน้อมคำนับอภิวาท ลาพระบาทบพิตรอดิศร
+มาสั่งเวรเกณฑ์พหลพลนิกร ผูกกุญชรช้างม้าบรรดามี
+เจ้าวิเชียรชวนจงกลกับพลไพร่ ยกขึ้นไปเมืองปราการด่านกรุงศรี
+เจ้าโมราพานางประภาวดี ไปบุรีจารึกตั้งระวังการณ์
+เจ้าสานนนางอุบลกับพลขันธ์ ไปพาราสายัณห์ดังบรรหาร
+ทั้งสามแห่งแปลงซ่อมป้อมปราการ ฝึกทหารด่านทางเที่ยววางคน ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นสินสมุทร ไม่ยั้งหยุดแล่นสล้างมากลางหน
+พร้อมสะพรั่งทั้งเหล่าสำเภาพล ตัดถนนพระรามข้ามแหลมเลี้ยว
+ไม่ได้ข่าวเจ้ากรุงผลึกราช โอ้อนาถลึกล้ำล้ว���น้ำเขียว
+คลื่นระลอกกลอกกลิ้งเป็นเกลียวเกลียว ทางก็เปลี่ยวใจก็เปล่าเศร้าฤทัย
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคล้อยแต่ลอยแล่น ไปตามแผนที่ทางสว่างไสว
+สิ้นเสบียงเลี้ยงพลสกลไกร จะกินไม่ถึงเดือนเหมือนประมาณ ฯ
+๏ อังกุหร่าทูลฉลองสองกษัตริย์ เห็นจะขัดสนเสบียงเลี้ยงทหาร
+ไปข้างหน้าสารพันจะกันดาร จะโปรดเกล้าเหล่าทหารประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์ซักถามตามสงสัย
+แต่ก่อนเก่าข้าวปลาหาอย่างไร จึงได้ไว้เป็นเสบียงพอเลี้ยงพล ฯ
+๏ อังกุหร่าฝรั่งได้ฟังถาม จึงทูลความจริงแจ้งแห่งนุสนธิ์
+เมื่อสุหรั่งยังเป็นนายไม่วายชนม์ เคยเข้าปล้นชาวบุรีเที่ยวตีเรือ
+ได้เงินทองข้าวของทรัพย์สิ่งสิน ของเจ๊กจีนแขกไทยทั้งใต้เหนือ
+ไม่อับจนขนเอาทั้งข้าวเกลือ จนเหลือเฟือเพราะว่าทำแต่ลำพัง
+เพียงโฉมยงทรงสั่งให้บังคับ มิได้จับเรือแพเหมือนแต่หลัง
+คนทั้งหมดอดกินสิ้นกำลัง จะเซซังสูญหายพลัดพรายไป ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังอังกุหร่า สุดปัญญาที่จะคิดผิดวิสัย
+ด้วยใจหญิงนิ่งรำพึงตะลึงตะไล คิดขึ้นได้ด้วยปัญญาจึงหารือ
+อันเงินทองของสุหรั่งยังนักหนา จะซื้อหาเอาที่ไหนไม่ได้หรือ
+เที่ยวรุกรานบ้านเมืองจะเลื่องลือ เขาขึ้นชื่อว่าเป็นโจรโพนทะนา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังคมประนมสนอง อันพวกพ้องโจรเรือเหมือนเสือกล้า
+ทุกถิ่นฐานบ้านเขตไม่เมตตา จะซื้อหาเห็นไม่ได้ดังใจจง ฯ
+๏ สินสมุทรสุดฉลาดเป็นชาติยักษ์ จะใคร่หักหาญศึกนึกประสงค์
+จึงกราบทูลมารดาว่าพระองค์ อย่าได้ทรงพระวิตกสะทกสะท้าน
+ถ้าเมืองไหนใหญ่กว้างมีฉางข้าว ให้พวกเราขึ้นไปว่าซื้ออาหาร
+แม้นไม่ให้ไล่ขับให้อัประมาณ จึงรุกรานรบเร้าเอาธานี
+แล้วตรัสสั่งอังกุหร่าอย่าช้าอยู่ สังเกตดูแหลมคุ้งทุกกรุงศรี
+นครใดใหญ่กว้างยุ้งฉางมี เข้าทอดที่ปากน้ำเหมือนคำเรา ฯ
+๏ อังกุหร่ารับสั่งนั่งพินิจ สังเกตทิศทางจรสิงขรเขา
+จึงทูลสินสมุทรว่าเภตราเรา ต้องตัดเข้าคุ้งค้อมอ้อมออกมา
+เป็นแว่นแคว้นแดนเมืองรมจักร กษัตริย์ศักดิ์สูงชาติวาสนา
+เป็นเมืองใหญ่ไพร่พลคณนา จะแวะหาเห็นไม่ได้ภัยจะมี ฯ
+๏ สินสมุทรพูดฮึกนึกสนุก อย่าเป็นทุกข์ถึงเราน้อยไม่ถอยหนี
+ถ้าขัดขวางทางเราเร่งเข้าตี ชิงบุรีริบเอาทั้งข้า��ปลา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งรับรสพจนารถ เที่ยวประกาศไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+แล้วยิงปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา บ่ายเภตราตรงเข้าอ่าวบุรี
+จึงทอดกำปั่นใหญ่ไว้แต่ห่าง ประมาณทางโยชน์หนึ่งถึงกรุงศรี
+อังกุหร่าฝรั่งสั่งโยธี จะเข้าตีปากน้ำทำอุบาย
+เกณฑ์เภตราห้าสินรีบไปก่อน เข้านครเหมือนหนึ่งมาจะค้าขาย
+ตั้งปลัดหัศเกนให้เป็นนาย คิดอุบายแก้ไขให้ได้การ
+กำปั่นน้อยร้อยลำสำหรับรบ บรรจุครบเครื่องศัสตราโยธาหาญ
+ตั้งอังกฤษจิตุเวนเจนชำนาญ ดูคิดอ่านกองหนุนเป็นขุนพล
+เรือสำรองสองร้อยจะคอยซ้ำ ถึงเพลี่ยงพล้ำเปลี่ยนผลัดไม่ขัดสน
+อังกุหร่ากล้าหาญการประจญ เป็นนายพลกองหลังระวังภัย
+พอย่ำฆ้องกองหน้าทั้งห้าสิบ ออกแล่นลิบลับทางสว่างไสว
+ถึงยามสองกองกลางก็กางใบ ค่อยแล่นไปช้าช้าในสาคร
+ครั้นรุ่งสายฝ่ายฝรั่งอังกุหร่า ออกเภตราสองร้อยลอยสลอน
+คอยระวังฟังการจะราญรอน เป็นสามตอนตามทางห่างห่างมา ฯ
+๏ ฝ่ายเรือเหล่าชาวด่านบ้านปากน้ำ ห้าสิบลำแล่นรายทั้งซ้ายขวา
+ตระเวนเวียนเปลี่ยนผลัดอยู่อัตรา คอยรักษาปากน้ำทุกค่ำคืน
+พอยามสองกองตระเวนเห็นกำปั่น ดูเรียงรันรายทางมากลางคลื่น
+สักเท่าไรไม่แน่แลกลางคืน จึงยิงปืนสัญญาให้ราใบ ฯ
+๏ ฝ่ายปลัดหัศเกนเจนสมุทร เห็นเรือหยุดปากอ่าวเสาไสว
+รู้ว่าเหล่าชาวด่านออกต้านไว้ จะลดใบพูดจาจะช้าที
+จึงยิงปืนเป็นสำเหนียกเรียกทหาร ให้หักด่านรบพุ่งชาวกรุงศรี
+พวกโจรพร้อมล้อมยิงทิ้งอัคคี ชาวบุรีเรือจมล่มทลาย
+ที่เหลืออยู่รู้ว่าเป็นข้าศึก กำดัดดึกดูเรือเห็นเหลือหลาย
+ค่อยถอยรบหลบเลี่ยงอยู่เรียงราย พวกผู้ร้ายไล่รุกมาทุกที
+ข้างชาวเมืองเยื้องยิงปืนใหญ่ลั่น ถูกกำปั่นแตกแตนออกแล่นหนี
+เห็นโจรไล่ใกล้กลับรับนาวี แกว่งอัคคีขว้างทิ้งแล้วยิงปืน
+ทหารโจรโยนโซ่เอาขอสับ ชาวด่านรับรบพลางมากลางคลื่น
+คงคาเคลื่อนเลื่อนลั่นเสียงครั่นครื้น ทั้งเสียงปืนรบร่ำกระหน่ำไป ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านบ้านปากอ่าว แต่ครั้งคราวพราหมณ์มาอยู่อาศัย
+ครั้นศรีสุวรรณนั้นผ่านพระเวียงชัย จึงตั้งให้ตาเฒ่าเป็นเจ้าพระยา
+ได้สิทธิ์ขาดราชการด่านสมุทร เป็นสุขสุดสมคะเนอยู่เคหา
+มีเมียสาวราวยี่สิบล้วนโสภา ที่หมดหน้านั้นให้หัดมโหรี
+คืนวันนั้นบันดาลให้ร่านร้อน หิวหาวนอนนั่งเหงาบนเก้าอี้
+ร้องเรียกเหล่าเมียน้อยดอกสร้อยดี ให้ดีดสีขับเพลงวังเวงใจ
+พอได้ยินเสียงปืนดังครื้นครึก อึกทึกท้องชลาสุธาไหว
+ในเที่ยงคืนตื่นเรียกกันเพรียกไป ตานายใหญ่ลงมายังฝั่งคงคา
+ให้ตีกลองร้องเร่งทหารรบ มาสมทบถือพื้นแต่ปืนผา
+ลงเรือน้อยร้อยยี่สิบรีบออกมา พอเพลาสุริย์ฉายขึ้นพรายพรรณ
+เห็นพวกพ้องกองตระเวนเจนสมุทร สัประยุทธ์ยิงรับกับกำปั่น
+ยิงแย้งเป็นปีกกาประดากัน ทุกลำลั่นแล้วโห่เป็นโกลา
+ถูกเรือแขกแตกปรุทะลุล่ม พวกโจรจมน้ำม้วยด้วยมัจฉา
+หัศเกนเห็นว่าน้อยก็ถอยมา ชาวพารารบรุกไปทุกที
+พอกองกลางข้างโจรมาถึงพร้อม เข้ารุกล้อมรบพุ่งชาวกรุงศรี
+ปืนกำปั่นลั่นลำละสามที เรือบุรียับย่อยทั้งร้อยลำ
+ที่เหลือนั้นหันกลับไม่รับรบ โจรตลบแล่นไปไล่ถลำ
+พัลวันกันเข้าอ่าวปากน้ำ พวกโจรซ้ำยิงตายทลายพัง
+นายด่านไปไล่คนขึ้นบนป้อม สะพรั่งพร้อมโยธาทั้งหน้าหลัง
+เห็นโจรไล่ใกล้ตลิ่งยิงประดัง เสียงตึงตังตูมสนั่นดังครั่นครื้น
+พอข้างหลังอังกุหร่าก็มาถึง สั่งให้ขึงตารางเหล็กลำละผืน
+พอคลุมลำกำปั่นกันลูกปืน ทหารยืนตามช่องคอยมองยิง
+พอลมแปรเข้าฝั่งอังกุหร่า ให้โยธาเทียบสำเภาเข้าตลิ่ง
+ข้างชาวด่านให้ทหารเอาหินทิ้ง พวกโจรยิงปืนปีนตีนกำแพง
+พวกบนป้อมหลอมตะกั่วคั่วทรายสาด จนถึงฟาดฟันกันด้วยขันแข็ง
+ปืนฝรั่งอังกฤษติดจะแรง ยิงกำแพงด่านพังเสียงดังครืน
+ชาวด่านแตกแยกย้ายทั้งนายไพร่ พวกโจรไล่ฟันฟาดลงดาษดื่น
+บ้างเจ็บป่วยปวดกระดูกถูกลูกปืน พากันตื่นแตกพลัดกระจัดกระจาย
+เสียงชาวบ้านร้านตลาดกรีดกราดร้อง มีข้าวของแขกริบเอาฉิบหาย
+แต่ตาเฒ่าเจ้าพระยาพาท่านยาย ลงเรือพายพุ้ยมายังธานี
+ทั้งชายหญิงทิ้งบ้านสถานถิ่น กลัวไพรินรีบมุ่งมากรุงศรี
+พอมืดมนสนธยาเป็นราตรี พวกโจรตีด่านได้พอใกล้พลบ
+ขึ้นริบทรัพย์จับคนบนตลิ่ง เห็นผู้หญิงอยากได้ไล่ตลบ
+แล้วขนเอาข้าวเกลือลงเรือรบ เที่ยวริบครบเครื่องศัสตราบรรดามี
+ให้ไปส่งลงลำกำปั่นใหญ่ แล้วสั่งให้ทูลฉลองทั้งสองศรี
+จะโปรดเกล้าเอาเสบียงแต่เพียงนี้ หรือจะตีบ้านเมืองเนื่องขึ้นไป ฯ
+๏ พวกนายรองรับสั่งอังกุหร่า รีบออกมาถึง��ำกำปั่นใหญ่
+จึงทูลความตามจริงเหมือนชิงชัย เขาตีได้ปากน้ำที่สำคัญ
+บัดนี้ฝ่ายนายฝรั่งอังกุหร่า ยังตรวจตราเตรียมพหลพลขันธ์
+รักษาค่ายขึ้นป้อมอยู่พร้อมกัน จะผ่อนผันโปรดปรานประการใด ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ยินดีเป็นที่ยิ่ง เข้าวอนวิงมารดาอัชฌาสัย
+แต่เกิดมาข้าไม่เคยเห็นกรุงไกร จะลาไปชมประเทศเขตนคร
+นางโฉมยงสงสารกุมารน้อย ประคองค่อยลูบหลังแล้วสั่งสอน
+ถึงมีชัยได้ด่านเป็นการร้อน ชาวนครเขาก็คงจะสงคราม
+พ่อจงไปให้ทัพกลับเสียเถิด อย่าให้เกิดติเตียนเป็นเสี้ยนหนาม
+มัวทำศึกตรึกตราจะช้าความ จะได้ตามพระบิดาเที่ยวหากัน
+แล้วโฉมยงสั่งสอนสินสมุทร ทรงเครื่องยุทธ์อย่างกษัตริย์รัดกระสัน
+ใส่เสื้อเกราะโพกผ้าเช็ดหน้าพัน เหน็บกั้นหยั่นกริชเล็กล้วนเหล็กดี
+ถือดาบด้ำคร่ำทองของฝรั่ง ถวายบังคมลามารศรี
+ลงเรือเร็วรีบมาในราตรี ประทับที่ฝั่งสมุทรให้จุดคบ
+กุมาราพาพลขึ้นบนป้อม สะพรั่งพร้อมพลขันธ์เข้าบรรจบ
+อังกุหร่าพานายทหารรบ มานอบนบหน่อนาถดาษดา
+พระลดองค์ลงนั่งบนเก้าอี้ ให้คิดที่จะทำศึกแล้วปรึกษา
+เราจะตีรมจักรนัครา อังกุหร่าท่านจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังคมหน่อกษัตริย์ จึงทูลทัดด้วยปัญญาอัชฌาสัย
+เข้าหักด่านวานนี้จนมีชัย พลไกรหิวโหยโรยกำลัง
+คอยดูทีฝีมือชาวเมืองก่อน จึงผันผ่อนเพทุบายต่อภายหลัง
+มารบเราเราจึงตีให้แตกพัง แล้วรุกไล่ให้กระทั่งถึงกำแพง
+เวลารุ่งพรุ่งนี้คงมีทัพ เราคอยรับรบประจัญให้ขันแข็ง
+วันนี้ให้ไพร่พลได้ผ่อนแรง จะได้แบ่งรบเขาชาวนคร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ท่านรอบรู้การศึกช่วยฝึกสอน
+แล้วถามไถ่ในการจะราญรอน ให้พักผ่อนโยธาในราตรี ฯ
+๏ กล่าวถึงฝ่ายชายหญิงที่ทิ้งบ้าน อลหม่านหมายมุ่งมากรุงศรี
+จนเหนื่อยบอบหอบหืดมืดเต็มที บ้างหลีกลี้หลบตัวด้วยกลัวโจร
+บ้างเห็นเพื่อนเหมือนพวกแขกฝรั่ง ไม่เหลียวหลังแล่นโลดกระโดดโผน
+พวกผู้หญิงวิ่งฉุยลงลุยโคลน สะดุดโคนตอหลักจนหักพัง
+ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยาพาเมียหลวง ลงพายจ้วงมาทีเดียวไม่เหลียวหลัง
+ยายเมียมือพุ้ยน้ำด้วยกำลัง มากระทั่งถึงกรุงพอรุ่งราง
+ขึ้นตลิ่งวิ่งตามกันสองเฒ่า สะดุดสะเด่าโดนก้อนสิงขรขวาง
+ยายพยุงจูงตามาตามทาง หาขุนนางที่ตำแหน่งแจ้งคดี
+เมื่อจวนค่ำกำปั่นสักพันเศษ ล้วนแขกเทศวิลันดากะลาสี
+เข้าตีด่านต้านต่อก็เต็มที ต้องแตกหนีมายังรุ่งถึงกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างตระหนกตกประหม่า จึงพามาพระโรงรัตน์จำรัสไข
+สั่งให้ท่านท้าวนางทูลข้างใน ว่าทัพใหญ่ยกมาถึงธานี
+พวกท้าวนางต่างวิ่งเสลือกสลน ตรงขึ้นบนปรางค์มาศปราสาทศรี
+ทูลผ่านเกล้าภพไตรว่าไพรี ยกมาตีปากน้ำค่ำคืนวาน ฯ
+๏ พระโฉมยงทรงฟังยังไม่แจ้ง จับพระแสงเสด็จมายังหน้าฉาน
+เสนาพร้อมน้อมประณตบทมาลย์ ตานายด่านตัวสั่นรำพันทูล
+ซึ่งรบแขกแตกพังมาครั้งนี้ ควรชีวีข้าบาทจะขาดสูญ
+ขอพระองค์ทรงพระอนุกูล แล้วกราบทูลตามจริงที่ชิงชัย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณจรรโลงเฉลิมภพ ให้ปรารภร้อนจิตคิดสงสัย
+ท้าวอุเทนเกณฑ์มาหรือว่าใคร จำจะไปรับรองลองกำลัง
+จึงตรัสสั่งเสนีให้กรีทัพ ให้เสร็จสรรพซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+เราจะไปรบแขกให้แตกพัง พระตรัสสั่งเสร็จสรรพกลับมนเทียร ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์ยาตรามาข้างนอก ทำหมายบอกส่งให้เสมียนเขียน
+ตามบาญชีมีไว้ในหอทะเบียน ใครขาดเฆี่ยนเร่งเอาเข้ากระบวน
+ได้พร้อมพรั่งหลังหน้าทั้งขวาซ้าย ทั้งไพร่นายแน่นทางข้างฉนวน
+แล้วผูกม้ากล้ารบเคยรำทวน ประดับล้วนเครื่องจินดาเป็นม้าทรง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ ครั้นสุริยันรุ่งเช้าเข้าโสรจสรง
+แล้วทรงเครื่องเคยประจญรณรงค์ มาขึ้นทรงพาชีให้คลี่คลาย
+ทหารแห่แลล้วนถืออาวุธ ปืนคาบชุดหอกดาบกำซาบสาย
+ทั้งปืนล้อก็ให้ลากมามากมาย ออกทางท้ายเมืองมาริมสาคร
+ถึงทุ้งกว้างห่างป้อมยี่สิบเส้น พอแลเห็นแขกฝรั่งนั่งสลอน
+ให้หยุดยั้งฟังการจะราญรอน พลนิกรตั้งปีกกาหน้ากระดาน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ขึ้นยั้งหยุดอยู่บนป้อมพร้อมทหาร
+เห็นทัพบกยกออกมาต้านทาน แสนสำราญเริงรื่นมายืนดู
+ล้วนธงเทียวเขียวแดงแสงสลับ โยธาทัพโห่ลั่นสนั่นหู
+ถามฝรั่งอังกุหร่าว่าตาครู จะรบสู้คิดอ่านประการใด ฯ
+๏ อังกุหร่าว่าศึกยังฮึกฮัก จะหาญหักด้วยกำลังยังไม่ไหว
+ดูท่วงทีรี้พลสกลไกร เป็นทัพใหญ่อย่างกษัตริย์ขัตติยา
+ที่ยืนม้าอยู่กลางกางพระกลด มีเครื่องยศแห่แหนกันแน่นหนา
+เห็นทีท้าวเจ้าเมืองจะยกมา เรารักษาป้อมค่ายไว้ให้ดี
+ถ้าแม้นเขาเข้ารบจึงรบมั่ง ดูกำลังรบพุ่งชาวกรุงศรี
+ถ้าเพลี่ยงพล้ำซ้ำเติมให้เต็มที ชิงบุรีครอบครองเป็นของเรา ฯ
+๏ กุมาราว่าจะไม่ออกไปรบ ก็เป็นหลบหลีกตัวเหมือนกลัวเขา
+ท่านล้าเลื่อยเหนื่อยนักพักก็เอา เราจะเข้ารบรับกับพระยา
+มาแบ่งพลคนละครึ่งจึงจะได้ อันป้อมไซร้ท่านจงอยู่ดูรักษา
+เราจะไปไล่พวกชาวพารา พิฆาตฆ่าเสียให้ยับทั้งทัพชัย
+ด้วยความรู้ครูให้ไว้หลายอย่าง ไม่อวดอ้างอังกุหร่าอย่าสงสัย
+ถึงสิ้นแรงแทงฟันไม่บรรลัย สลบไปเที่ยงคืนก็ฟื้นกาย ฯ
+๏ อังกุหร่าฝรั่งได้ฟังตรัส ไม่อาจขัดพากันรีบผันผาย
+มาจัดพวกพลไกรทั้งไพร่นาย เป็นปีกซ้ายปีกขวาล้วนกล้ารบ
+บ้างกุมหอกดาบปืนยืนสะพรั่ง ทั้งทวนดั้งโล่เขนล้วนเจนจบ
+แล้วเลือกอัศวราชชาติสินธพ มาผูกครบเครื่องสำหรับกับสงคราม ฯ
+๏ พระหน่อน้อยคอยดูอยู่บนป้อม เห็นพรั่งพร้อมทวยหาญชาญสนาม
+ทรงกระบี่ขี่ม้าสง่างาม ให้โห่สามลาออกนอกกำแพง
+พอเดินทัพถึงกันประจันหน้า ไม่พูดจาโจนฟันด้วยขันแข็ง
+ชุลมุนวุ่นวางกันกลางแปลง ต่างต่อแย้งยิงกันสนั่นดัง
+พระหน่อนาถอาจองทรงสินธพ เร่งให้รบรุกไปเหมือนใจหวัง
+ชาวเมืองแตกแขกซ้ำระยำมัง จนกระทั่งหน้าม้าเจ้าธานี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นก็ขับอัศวราช ไล่พิฆาตแขกชวากะลาสี
+ทั้งไพร่นายตายล้มไม่สมประดี พวกโยธีทัพแขกแตกกระจาย ฯ
+๏ สินสมุทรขับม้าออกหน้าทัพ จะรบรับนายใหญ่ดังใจหมาย
+ครั้นเห็นอามาชิดพินิจกาย ดูช่างคล้ายพระบิดาสารพัน
+นึกคะนึงถึงพ่อให้ท้อจิต ไม่อาจคิดที่จะฆ่าให้อาสัญ
+เห็นจวนใกล้ได้ทีศรีสุวรรณ ก็ควบกัณฐัศว์โถมเข้าโจมตี
+ถูกกุมารหลานรักอักเข้าอก กระเด็นตกม้าพับลงกับที่
+พวกพหลพลไกรเห็นได้ที ก็กลับตีทัพแขกแตกระยำ
+บ้างล้มกลิ้งวิ่งโลดกระโดดโผน ลงลุยโคลนพรวดพราดพลาดถลำ
+บ้างจวนตัวกลัวตายลงว่ายน้ำ ชาวเมืองซ้ำแทงตายเสียหลายคน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งอังกุหร่ารักษาค่าย เห็นเจ้านายเสียทัพวิ่งสับสน
+ขับทหารด่านนอกออกประจญ พอกันคนเข้ามาได้ในกำแพง
+ขึ้นรักษาหน้าที่ไม่หนีหลบ ถือทวนรบแต่ละเล่มล้วนเข้มแข็ง
+ชาวเมืองบุกรุกขึ้นปีนกำแพง ฝรั่งแทงถูกอกพลัดตกตาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงรมจักร เห็นจะหักเอาไม่ได้ดังใจหมาย
+ให้โบกธงถอยพหลพลนิกาย แล้วใ��้รายเรียงล้อมป้อมปราการ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งอังกุหร่าเวลาพลบ พอหยุดรบจึงปรึกษาโยธาหาญ
+เรารอรั้งตั้งมั่นประจัญบาน คอยกุมารเผื่อจะมาในราตรี
+ถ้ารุ่งเช้าเจ้านายมิได้กลับ จึงเลิกทัพโยธาออกล่าหนี
+ทั้งนายไพร่ใหญ่น้อยพลอยยินดี รายรักษาหน้าที่ทุกช่องปืน ฯ
+๏ สงสารสินสมุทรซบสลบหลับ กลิ้งอยู่กับพระสุธาไม่ฝ่าฝืน
+ต้องละอองน้ำค้างในกลางคืน ค่อยแช่มชื่นฟื้นองค์ดำรงกาย
+ภาวนาอาคมประนมหัตถ์ แล้วเป่าปัดเมื่อยเหน็บที่เจ็บหาย
+แลเห็นเหล่าชาวเมืองเคืองระคาย เข้าตั้งล้อมป้อมค่ายอยู่หลายชั้น
+แล้วเหลียวดูผู้คนบนหน้าที่ เสียงยังตีฆ้องตรวจกันกวดขัน
+ให้แค้นใจไพรีที่ตีรัน ลุกถลันโลดโผนโจนทะยาน
+เข้ากลางทัพจับคนขึ้นฟัดฟาด ไล่พิฆาตเข่นฆ่าโยธาหาญ
+ชาวบุรีหนีซนไม่ทนทาน อลหม่านมี่อึงคะนึงไป
+สินสมุทรหยุดท้าอยู่หน้าค่าย เหวยตัวนายโยธีอยู่ที่ไหน
+อย่าถอยหลังนั่งนิ่งมาชิงชัย แล้วเลี้ยวไล่ไพร่พลไม่ทนทาน
+จนเหน็ดเหนื่อยเมื่อยแขนออกแล่นอ้อม มาถึงป้อมเรียกหาโยธาหาญ
+อังกุหร่ามาเปิดบานทวาร เชิญกุมารขึ้นบนป้อมอยู่พร้อมกัน
+มาถามข่าวเจ้านายว่าวายวอด ไฉนรอดกลับมาไม่อาสัญ
+กุมาราว่าเราเข้าประจัญ กับคนกั้นกลดทองกระบองไว
+ดูรูปร่างช่างเหมือนพระบิตุราช ไม่เคลื่อนคลาดเคลิ้มจิตคิดสงสัย
+เขาโจมตีชีวันแทบบรรลัย พอดึกได้น้ำค้างค่อยสร่างทรวง
+เราแค้นใจไล่ฆ่าโยธาทัพ แตกกระเพิ่นเยินยับจนทัพหลวง
+หากรำลึกนึกถึงท่านทั้งปวง จะเป็นห่วงทุกข์ถึงเราจึงเข้ามา
+เวลารุ่งพรุ่งนี้ออกตีทัพ จะคิดจับแก้แค้นให้แสนสา
+จงเร่งรัดจัดพหลพลโยธา พอเวลารุ่งเช้าเราจะไป ฯ
+๏ ฝรั่งรับกลับออกมานอกป้อม ประชุมพร้อมพลนิกายทั้งนายไพร่
+ที่เรี่ยวแรงแข็งขันแกล้งสรรไว้ ประมาณได้โยธาสักห้าพัน
+แล้วผูกม้ามาประทับรับเสด็จ เตรียมสำเร็จรอไว้พอไก่ขัน
+พระหน่อน้อยคอยดูสุริยัน พอตะวันส่องฟ้าจะคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีศรีสุวรรณยังปั่นป่วน แต่เรรวนเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+เป็นราตรีมิได้รู้ว่าผู้ใด บ้างหลงใหลล้มกลิ้งวิ่งกระทบ
+พระโฉมยงทรงกระบองร้องว่ารับ ทหารกลับราบเรียบเงียบสงบ
+บ้างตีฆ้องกองไฟจุดไต้คบ เห็นแต่ศพกลิ้งกลาดดาษดา
+ทั้งไพร่นายได้ศพยี่สิบเศษ ��ิดสมเพชเพื่อนกันพรั่นนักหนา
+ให้ขานยามตามหมวดเที่ยวตรวจตรา จนเวลาจวนแจ้งแสงตะวัน ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแค้นแหงนชะแง้ เฝ้าเตือนแต่สุริย์ฉายจะผายผัน
+เห็นแสงทองผ่องแผ้วขึ้นแพรวพรรณ เกษมสันต์สรงชลสุคนธา
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส ประนมหัตถ์มัสการอ่านคาถา
+ฤทธิรงค์คงทนด้วยมนตรา ใครเข่นฆ่าชีวันไม่บรรลัย
+ครั้นเสร็จสรรพจับกระบี่ขี่สินธพ เคลื่อนพหลพลรบพิภพไหว
+เดินกระบวนมาถึงทัพกรุงไกร ให้หยุดไพร่พร้อมกันประจัญรับ
+แล้วร้องท้าว่าเหวยนายทหาร รบกันวานนี้ประเดี๋ยวไม่เคี่ยวขับ
+เรามาใหม่ไหนตัวนายกองทัพ ออกมารับรบสู้ดูศักดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงพระแสงกระบองเหล็ก เห็นลูกเล็กหลากจิตคิดกังขา
+อ้ายกุมารวานนี้สิ้นชีวา ยังกลับมาองอาจประมาทใจ
+จึงแต่งองค์ทรงม้ามาหน้าทัพ แล้วหยุดยับยั้งถามตามสงสัย
+ว่าดูราทารกนี้นามใด เหตุไฉนจึงมาตีบุรีเรา
+เป็นโจรเรือเชื้อฝรั่งหรืออังกฤษ สมคบคิดคุมพลเที่ยวปล้นเขา
+ดูชันษาอายุก็ยังเยาว์ มารบเราชีวันจะบรรลัย ฯ
+๏ สินสมุทรพูดจาภาษาเด็ก ถึงทั้งเล็กก็ไม่พรั่นประหวั่นไหว
+เราชื่อว่าสินสมุทรวุฒิไกร พระอภัยบพิตรเป็นบิดา
+ล้วนเหล่ากอหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ ผ่านสมบัติบำรุงราษฎร์ศาสนา
+จะแล่นใบไปทางกลางคงคา ชาวพารารบเราจึงเข้าตี
+ท่านชื่อไรจงบอกออกมาบ้าง เป็นขุนนางหรือบำรุงซึ่งกรุงศรี
+แม้นรักตัวกลัวตายวายชีวี อัญชลีแล้วจะกลับกองทัพไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ นึกประหวัดหวั่นจิตคิดสงสัย
+กุมาราว่าพ่อชื่อพระอภัย จะเป็นใครหนอคนนี้หรือพี่ยา
+แล้วพิศดูกุมารก็แม้นเหมือน ไม่คลาดเคลื่อนทรงเดชพระเชษฐา
+แต่ผมหยิกอย่างยักษ์ลักขณา กับสองตาดูแดงยังแคลงใจ
+จึงตอบคำทำว่าบิดาเจ้า มาหรือเปล่าประเดี๋ยวนี้อยู่ที่ไหน
+จงแจ้งความตามจริงอย่าชิงชัย จะบรรลัยแหลกลาญเหมือนวานนี้
+อันตัวเราเจ้ากรุงรมจักร เป็นปิ่นปักหลักโลกเฉลิมศรี
+เจ้ากลับไปให้พ่อมาต่อตี ได้ดูฝีมือกันประจัญบาน ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ขัดข้องร้องตวาด ชิช่างอาจอวดศักดาว่ากล้าหาญ
+บอกบิดามาทำไมมิใช่การ เรารอนราญรบสู้กันดูลอง
+อย่าพักให้ไพร่พลเข้าปนปะ แพ้ชนะแต่ลำพังเราทั้งสอง
+แล้วขับม้าร่ารำเป็นทำนอง ส่วนว่ากองทัพโห่เป็นโกลา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นชำนาญในการรบ ทำเลี้ยวหลบล่อให้ไล่ถลา
+เห็นได้ทีตีต้องกุมารา ถูกถึงห้าหกทีดังตีกลอง
+ไม่ช้ำชอกกลอกกลับเข้ารับรบ ม้าก็ขบกัดกันผันผยอง
+สินสมุทรฉุดฉวยชิงกระบอง แล้วตีต้ององค์พระอาตกพาชี
+ฝรั่งรุมกลุ้มจับจอมกษัตริย์ ยุดพระหัตถ์แน่นไว้มิให้หนี
+ทหารฮึกครึกโครมเข้าโจมตี ชาวบุรีแตกพลัดกระจัดกระจาย
+บ้างหนีรอดมอดม้วยบ้างป่วยเจ็บ พวกโจรเก็บเสื้อผ้ามาเหลือหลาย
+กุมาราพาพหลพลนิกาย กลับเข้าค่ายขึ้นป้อมอยู่พร้อมพรัก
+สินสมุทรหยุดยั้งนั่งเก้าอี้ ให้คุมท้าวเจ้าบุรีรมจักร
+มาไต่ถามนามวงศ์สงสัยนัก เราเห็นพักตร์ดูละม้ายคล้ายบิดา ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณวงศ์นั้นองอาจ ไม่ขยาดยืนดูอยู่ตรงหน้า
+เห็นธำมรงค์เรือนครุฑบุษรา ของเชษฐาแน่นักประจักษ์ใจ
+หรือได้คู่กุมารนี้เป็นลูก เอาแหวนผูกข้อมือหรือไฉน
+ไม่แจ้งเหตุเชษฐาให้อาลัย ชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+หลานหัวเราะเยาะว่าประดาเสีย คิดถึงเมียหรือร้องไห้มิใคร่หาย
+กุ๋ยกุ๋ยกษัตราน่าไม่อาย เมื่อกลัวตายไยทะนงมาสงคราม ฯ
+๏ ศรีสุวรรณหันหุนฉุนพิโรธ กำลังโกรธตรัสว่าเจ้าอย่าหยาม
+ถึงบรรลัยไว้ชื่อให้ลือนาม ไม่กลัวความตายดอกบอกจริงจริง
+จงเร่งมาฆ่าตีเอาชีวาตม์ เราก็ชาติชายใช่น้ำใจหญิง
+ใช่จะของ้องอนมาวอนวิง แต่เห็นสิ่งของต้องนองน้ำตา
+ธำมรงค์วงที่เจ้าผูกหัตถ์ เพชรรัตน์เรืองเดชของเชษฐา
+ทั้งผืนผ้าเจียระบาดที่คาดมา เรารู้ว่าของพระอภัยมณี
+อันตัวเรานี้เป็นน้องจึงร้องไห้ ด้วยจากไปตายเป็นไม่เห็นผี
+ซึ่งท่านถามนามกรของเรานี้ เราชื่อศรีสุวรรณราชเร่งฟาดฟัน ฯ
+๏ พระหน่อไทได้ยินถวิลหวัง เป็นความหลังล้วนจริงทุกสิ่งสรรพ์
+บิดาว่าอาชื่อศรีสุวรรณ เห็นสมกันกับกษัตริย์ที่ตรัสมา
+แล้วก็จำธำมรงค์วงนี้แน่ เห็นเที่ยงแท้แต่จะซักให้นักหนา
+ซึ่งพระอภัยมณีเป็นพี่ยา มีวิชาชำนาญประการใด
+ถ้าเป็นน้องของพระองค์ก็คงรู้ ว่าย่าปู่อยู่นิเวศน์ประเทศไหน
+แม้นว่าถูกทุกสิ่งที่จริงใจ จึงจะได้เห็นว่าเป็นอาเรา ฯ
+๏ ฝ่ายบดินทร์ปิ่นประเทศเขตสถาน รู้ว่าหลานเคลือบแคลงแถลงเล่า
+อันพระพี่มีวิชามาแต่เยาว์ ฝีปากเป่าปี่ประเสริฐเลิศโลกา
+ผู้ใดฟังนั่งหลับล��มสติ มีลัทธิหลายหลากมากนักหนา
+เป็นหน่อท้าวเจ้าบุรีรัตนา เราสองราร่วมท้องพี่น้องกัน
+พระเล่าความตามจริงจนจากพี่ มาถึงนี่ก็พอได้ไอศวรรย์
+แล้วว่าเจ้าเราพิศดูผิวพรรณ ช่างเหมือนกันกับพระพี่นี่กระไร ฯ
+๏ สินสมุทรทรุดองค์ลงอภิวาท เข้ากอดบาทพระเจ้าอาน้ำตาไหล
+สะอื้นอ้อนวอนว่าขออภัย พระอย่าได้ถือโทษจงโปรดปราน
+ต่อปิ่นเกล้าเล่าเรื่องจึงรู้เหตุ ว่าทรงเดชเป็นอาข้าเป็นหลาน
+เที่ยวตามติดพระบิดามาช้านาน ไม่พบพานภูวนาถประหลาดนัก
+ทั่วประเทศเขตขอบแขกฝรั่ง จนกระทั่งทะเลลมรมจักร
+ทูลแต่ต้นจนจบแล้วซบพักตร์ สะอื้นฮักหวนคิดถึงบิดา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกันแสงแล้วทรุดนั่ง พระลูบหลังหลานน้อยละห้อยหา
+โอ้สงสารหลานเอ๋ยอนิจจา เจียนจะฆ่ากันตายวายชีวัน
+นี่หากบุญหนุนช่วยไม่ม้วยมอด จึงได้รอดพบพานกับหลานขวัญ
+พลางกอดราชนัดดาแล้วจาบัลย์ สะอื้นอั้นอารมณ์ไม่สมประดี
+ครั้นสร่างโศกสงสารพระหลานรัก วรพักตร์ผุดผ่องก็หมองศรี
+ประคองอุ้มนัดดาแล้วพาที ไปบุรีเราเถิดอาจะพาไป
+จะได้เอาข้าวปลาลงมาแจก ฝรั่งแขกพลนิกายทั้งนายไพร่
+พอได้พบน้องยาอาสะใภ้ แล้วจะได้ตามติดพระบิดร ฯ
+๏ กุมารฟังบังคมบรมนาถ ทูลพระบาทบพิตรอดิศร
+ข้าคุมทัพขับทหารมาราญรอน พระมารดรยังค้างอยู่กลางชลา
+ทำสงครามสามวันเข้าวันนี้ พระชนนีเห็นจะคอยละห้อยหา
+เป็นหญิงอยู่ผู้เดียวเปลี่ยววิญญาณ์ หลานจะลาลงไปเฝ้าเล่าให้ฟัง
+ให้ทราบความตามที่มิได้รบ มาพานพบภูวไนยดังใจหวัง
+เชิญพระองค์คงคืนเข้าเวียงวัง หลานไปสั่งเสร็จสรรพจะกลับมา ฯ
+๏ พระจอมวังฟังแจ้งไม่แคลงจิต พลางจุมพิตนึกรักขึ้นนักหนา
+ถ้ากระนั้นวันนี้พ่อพาอา ไปเชิญมาเวียงวังจึงบังควร
+พอได้เห็นพี่นางต่างพระพี่ ถือเป็นที่บูชารักษาสงวน
+ไกลหรือใกล้ไปมาเวลาจวน จะได้ชวนมารดามาธานี ฯ
+๏ พระหน่อไทได้สดับก็รับสั่ง ร้องเรียกอังกุหร่าแล้วว่าพี่
+เร่งป่าวร้องกองทัพกลับวันนี้ ไปพร้อมที่เรือใหญ่ในคงคา
+แล้วสององค์ลงเรือลำที่นั่ง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ออกกำปั่นลั่นปืนเป็นสัญญา เสียงโยธาเอิกเกริกเลิกไปตาม ฯ
+๏ จะกลับกล่าวชาวบุรีซึ่งหนีแขก ต่างตื่นแตกตกประหม่าเข้าป่าหนาม
+บ้างถูกง้าวหลาวแหลนเลือดไห���ทราม เพื่อนกันหามเข้าไปไว้เสียในพง
+พวกเสนามาถึงออกอึงฉาว เข้าเฝ้าท้าวทูลเฟือนเลอะเลือนหลง
+ทูลกระหม่อมจอมพลออกรณรงค์ เขาจับองค์ภูวไนยไปได้แล้ว
+ไม่ทันเย็นเห็นศัตรูจะถึงนี่ เสด็จหนีเสียเถิดทูลกระหม่อมแก้ว
+ถ้ารอราช้าไปเห็นไม่แคล้ว พอทูลแล้วลมจับก็หลับตา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ได้ทรงทราบ ดังคมดาบตัดเอาเกล้าเกศา
+ลุกยองยองร้องเรียกอำมาตย์มา แต่งบรรณาการไปให้ไพรี
+ว่าตัวเราเจ้านครจะงอนง้อ ขอแต่พ่อนางอรุณรัศมี
+พอหลาบเข็ดเมตตาอย่าฆ่าตี เอากรุงไกรถ่ายชีวีศรีสุวรรณ
+อำมาตย์ลามาสั่งชาวคลังหลวง ตามกระทรวงสารพัดเร่งจัดสรร
+พร้อมสำเร็จเสร็จสรรพกำกับกัน ใส่เรือบัลลังก์ทองล่องลงมา
+ถึงบ้านด่านลานแลเห็นแต่ค่าย ทั้งไพร่นายหลากจิตคิดกังขา
+ให้เรือพายท้ายทอดจอดนาวา ขึ้นมาหาเห็นแต่ผีไม่มีคน
+จะถามใครไม่มีที่จะถาม ไม่ได้ความสารพัดจะขัดสน
+พากันตรงลงเรือว่าเหลือจน เร่งให้พลพายมายังธานี
+เข้าในวังบังคมประนมสนอง ไม่พบกองทัพชวากะลาสี
+ในขอบค่ายน้อยใหญ่ก็ไม่มี เห็นแต่ผีตายกลาดดาษดา ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังให้สังเวช น้ำพระเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+เสียอารมณ์ลมจับนั่งหลับตา หมอเอายานัตถุ์ถวายจนหงายเงย
+ค่อยรู้สึกปรึกษาพวกข้าเฝ้า ที่นี้เราวังเวงแล้วเองเอ๋ย
+ใครจะกู้บุรีไม่มีเลย เสียลูกเขยคนนี้เหมือนชีวิต
+แม้รู้ว่าข้าศึกอยู่เมืองไหน ก็จะได้คิดความไปตามติด
+ถึงยากเย็นเป็นข้าปัจจามิตร แต่ชีวิตศรีสุวรรณอย่าบรรลัย
+จำจะบอกไปถึงสามเจ้าพราหมณ์ด้วย จะได้ช่วยดูแลคิดแก้ไข
+ใครอยู่ที่นี่หวาพวกม้าใช้ จงรีบไปหาสามเจ้าพราหมณ์มา
+ขุนหมื่นรับอภิวันท์แล้วผันผาย ทั้งสามนายเร็วรวดตำรวจขวา
+ต่างคนออกนอกวังขึ้นหลังม้า ควบอาชาแยกทางไปกลางแปลง ฯ
+๏ สงสารท้าวทศวงศ์ยิ่งทรงโศก กำเริบโรคเรอหาวหนาวแสยง
+อุตส่าห์ขืนยืนตรงดำรงแรง จับพระแสงเยื้องย่างขึ้นปรางค์ปรา
+เห็นญาติวงศ์องค์มิ่งมเหสี กับบุตรีหลานน้อยมาคอยท่า
+ทรุดพระองค์ลงอุ้มเอานัดดา กลั้นน้ำตาไว้ไม่หยุดสุดอาลัย
+จึงตรัสบอกบุตรีสามีเจ้า ไปรบเขาเขากลับจับไปได้
+จะวอดวายตายเป็นไม่เห็นใคร พลางร่ำไรรักหลานสงสารครัน ฯ
+๏ พระบุตรีตีทรวงเข้าฮักฮัก ดังใครควักชีวาให้อาสัญ
+ระทวยกายหายใจมิใคร่ทัน สะอื้นอั้นอ่อนนิ่งไม่ติงกาย
+สาวสุรางค์นางในร้องไห้แซ่ พวกเถ้าแก่ลมจับผงับหงาย
+หลวงแม่เจ้าท้าวนางเจ้าขรัวนาย ร่ำร้องไห้ไม่วายฟายน้ำตา
+ท้าวทศวงศ์สงสารพระหลานรัก ลงซบพักตร์ถอยกำลังแทบสังขาร์
+มเหสีมิทันจำนรรจา กอดธิดาซวนซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณรัศมีศรีสวัสดิ์ เห็นสามกษัตริย์ซบพักตร์เข้าผลักไส
+ไม่พื้นกายหมายมั่นว่าบรรลัย นางร่ำไรเรียกหาบิดาพลาง
+ทูลกระหม่อมจอมโลกของลูกเอ๋ย ไฉนเลยไม่มาช่วยฉันด้วยบ้าง
+พระมารดาตายายมาวายวาง สะอื้นพลางกลิ้งเกลือกลงเสือกกาย
+พระญาติวงศ์สงสารสามกษัตริย์ เข้าโบกปัดนวดเฟ้นพระเส้นสาย
+ทั้งสามองค์คงคืนค่อยฟื้นกาย ต่างฟูมฟายชลนัยน์อาลัยลาน
+พระอัยกาว่าตายแล้วยายเอ๋ย เสียลูกเขยเขาจะหมิ่นทุกถิ่นฐาน
+จะปลดปลอดรอดตายหรือวายปราณ ทั้งลูกหลานก็จะซ้ำเป็นกำพร้า
+พระอัยกีตีทรวงสะอื้นไห้ ด้วยอาลัยลูกเขยเคยเห็นหน้า
+จะคลาดแคล้วแก้วเนตรเกษรา ต้องเป็นม่ายขายหน้าทั้งตาปี
+ธิดาว่าโอ้พระทูลกระหม่อม เคยเป็นจอมรมจักรเป็นศักดิ์ศรี
+แม้นสิ้นชาติวาสนาพระสามี อันเมียนี้ไม่ขออยู่จะสู้ม้วย
+พระบรรลัยไปแล้วจงโปรดเกล้า มาเด็ดเอาชีพเมียไปเสียด้วย
+สะอึกสะอื้นฝืนดำรงองค์ระทวย แทบจะม้วยมรณาด้วยสามี
+ทั้งเสนาข้าเฝ้าเศร้าสลด ทุกตำบลชนบทบุรีศรี
+แถวถนนหนทางกลางบุรี มิได้มีผู้ใดเดินไปมา ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นสองกษัตริย์ สลุบสลัดแล่นรายทั้งซ้ายขวา
+พอพลบค่ำคล้ำมืดในเมฆา พระพายพาพัดส่งตรงออกไป
+ถึงลำใหญ่ให้จอมทอดประทับ จุดคบรับรายทางสว่างไสว
+จึงเชิญองค์พระเจ้าอาให้คลาไคล ไปเก๋งใหญ่ห้าห้องเป็นช่องชั้น
+เชิญให้นั่งยังที่เก้าอี้เอี่ยม มีพรมเจียมปูปัดล้วนจัดสรร
+แขกฝรั่งนั่งล้อมอยู่พร้อมกัน เหมือนกลางวันแจ่มแจ้งด้วยแสงไฟ
+มีโคมรายซ้ายขวาระย้าย้อย ทั้งโคมห้อยสายระยางสว่างไสว
+หน่อกษัตริย์นัดดาลาครรไล เสด็จไปสู่สถานพระมารดา ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ คอยกษัตริย์ทรงยศโอรสา
+กำสรดเศร้าเช้าเย็นเขม่นตา โอ้ลูกยาขัดขวางเป็นอย่างไร
+หรือเสียทัพอัปราแก่ข้าศึก อนาถนึกนั่งคอยละห้อยไห้
+จนพลบค่ำซ้ำโศกสลดใจ อยู่แต่ในแท่นสถิตปิดทวาร
+พอได้ยินเสียงเคาะเกาะกักกัก พระลูกรักเรียกหานางขาขาน
+ดีพระทัยไขสลักชักลูกดาล อุ้มกุมารขึ้นเตียงเคียงประคอง
+นางกอดจูบลูกรักแล้วรับขวัญ ดูผิวพรรณผมเผ้าพ่อเศร้าหมอง
+แม่คอยเจ้าเช้าเย็นเขม้นมอง พ่อเลิกกองทัพมาแล้วหรือแก้วตา ฯ
+๏ สินสมุทรพูดเพราะฉอเลาะแม่ ลูกนึกแน่ว่าพระองค์คงคอยท่า
+ฉันออกไปได้ขึ้นรบพบพระอา เจียนจะฆ่ากันม้วยลงด้วยกัน
+แล้วบอกแม่แต่ต้นจนได้กลับ เดี๋ยวนี้อามากับกระหม่อมฉัน
+ถ้าเธอถามความขำที่สำคัญ ช่วยผ่อนผันพูดให้ถูกกับลูกยา
+เดิมได้บอกออกว่าพระแม่เจ้า บังเกิดเกล้ากล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
+พระบิตุรงค์พงศ์กษัตริย์เป็นภัสดา พระแม่ว่าให้เหมือนคำลูกรำพัน
+อย่าบอกว่าข้าน้อยนี้ลูกยักษ์ คนรู้จักจะหัวเราะคอยเยาะฉัน
+ไหนไหนก็จะคงเป็นพงศ์พันธุ์ บอกเช่นนั้นเสียรู้แล้วก็แล้วไป ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังพระหน่อนาถ แสนฉลาดพูดจาอัชฌาสัย
+นางนึกยิ้มพริ้มพรายละอายใจ จะพูดไม่เต็มปากวิบากกรรม
+แต่เกิดมาอายุถึงเพียงนี้ ยังไม่มีผู้ชายมากรายกล้ำ
+กลับเป็นม่ายลูกติดเพราะปิดงำ ถ้าสมคำว่าไว้ก็ไม่อาย
+แม้นมิได้กันกับพ่อพระหน่อนาถ เห็นสิ้นวาสนาน้องเป็นสองม่าย
+ในชาตินี้มิอยากอยู่จะสู้ตาย แต่นึกอายลูกยาแล้วพาที
+ซึ่งแก้วตาว่าเกิดในอกแม่ เหมือนช่วยแก้กู้หน้าเป็นราศี
+จะให้รับว่าบิดาเป็นสามี ที่ข้อนี้กลัวจะอายเมื่อปลายมือ
+ถ้าพบปะพระบิตุเรศเจ้า เธอว่าเปล่าแม่มิได้ความอายหรือ
+ประชาชนพลเมืองจะเลื่องลือ เหมือนหญิงดื้อด้านหน้าเป็นราคี ฯ
+๏ กุมารนอบตอบความตามกระแส รูปเหมือนแม่นี้หรือชายจะหน่ายหนี
+แม้นพบปะพระไม่ว่าเป็นสามี พระแม่ตีฉันให้ตายด้วยไม้เรียว
+พระเจ้าอามาคอยอยู่ข้างนอก เสด็จออกให้ประสบพบประเดี๋ยว
+โปรดประทานว่ากล่าวเสียคราวเดียว จะได้เที่ยวตามติดพระบิดา ฯ
+๏ สงสารนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ อายอุทัจที่จะออกไปนอกฝา
+ไม่แต่งองค์ทรงเครื่องประดับประดา ทรงแต่ผ้านุ่งห่มพอสมควร
+ครั้นเสร็จสรรพลับล่อให้ท้อถอย พระหน่อน้อยเคียงองค์ทรงพระสรวล
+เห็นแม่เลี้ยงเลี่ยงหลบเฝ้ารบกวน นางเห็นจวนดึกเกินดำเนินมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นแลเห็นหลานรัก พานงลักษณ์เลี้ยวทางมาข้างฝา
+สำอางเอี่ยมเทียมเทพธิดา สำคัญว่าเทวีเป็นพี่สะใภ้
+ลดพระองค์ลงเชิญให้มานั่ง บนบัลลังก์ลายทองอันผ่องใส
+คำนับนางต่างพี่ด้วยดีใจ นางรับไหว้อนุชาแล้วพาที
+กุมารามาบอกดอกจึงรู้ ว่าโจมจู่รบพุ่งถึงกรุงศรี
+พระทรงยศงดโทษโปรดปรานี อย่าราคีเคืองขัดในนัดดา
+พลางพินิจพิศดูพระรูปร่าง ทั้งแก้มคางขนงเนตรเหมือนเชษฐา
+เห็นมั่นคงองค์พระอนุชา ทำพูดจาไต่ถามความนคร ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางเพลินเห็นเมินพักตร์ ชำเลืองลักแลชม้ายดูสายสมร
+ทั้งคมขำสำอางอย่างกินนร เสงี่ยมงอนงามพร้อมไม่ผอมพี
+ดูเหมือนสาวราวสักยี่สิบถ้วน ทั้งน้ำนวลผิวผ่องเป็นสองสี
+แต่ลูกยาอายุได้แปดปี นางจะมีลูกเต้าแต่เท่าไร
+รำจวนจิตพิศดูเป็นครู่พัก แล้วกลับหักหวนห้ามความสงสัย
+ถึงอ่อนแก่แต่เป็นที่พี่สะใภ้ เราเป็นน้องต้องไหว้เป็นไรมี
+ดำริพลางทางว่าข้ามาเฝ้า จะเชิญเข้ารมจักรเป็นศักดิ์ศรี
+ให้อุ่นใจไพร่ฟ้าทั้งธานี ว่าพระพี่พาหลานมาพานพบ
+พอพหลพลนิกรได้ผ่อนพัก แล้วจึงจักเกณฑ์กำปั่นเข้าบรรจบ
+เลียบให้รอบขอบฟากมหรณพ ไม่พานพบพี่ยาไม่มาวัง ฯ
+๏ นางฟังคำอ้ำอึ้งตะลึงคิด จะเบือนบิดก็ไม่ได้ดังใจหวัง
+มิไปกับอนุชาก็น่าชัง ดูเหมือนดังเด็ดขาดญาติกา
+จึงตรัสตอบขอบคุณการุญรัก พระนับศักดิ์สุริย์วงศ์ลงมาหา
+จะตามไปไม่ขัดพระอัชฌา ตามประสาซื่อตรงเหมือนวงศ์วาน
+สองกษัตริย์ตรัสสนทนาสนอง จนยามสองเสียงดังระฆังขาน
+จึงตรัสสั่งอังกุหร่าปรีชาชาญ จงแจ้งการกันให้ทั่วทุกตัวนาย
+แต่เช้าตรู่กู่เกณฑ์เรือที่นั่ง ให้พร้อมพรั่งดั้งกันจะผันผาย
+แล้วลาพระอนุชาพาลูกชาย เข้าห้องท้ายไสยาสน์อาสน์สุวรรณ
+พอแสงทองส่องสว่างกระจ่างฟ้า อังกุหร่าเรียกพหลพลขันธ์
+ลงประจำลำที่นั่งทั้งดั้งกัน เป็นคู่คั่นเคียงเคียงเรียงเรียงราย ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร ทิพากรไตรตรัสจำรัสฉาย
+บรรทมตื่นฟื้นองค์ดำรงกาย ชวนลูกชายสรงชลสุคนธา
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องให้ลูกรัก ผัดพระพักตร์ผิวพรรณกันเกศา
+สร้อยสังวาลบานพับประดับประดา ปักจุฑามณีแก้วอันแพรวพราย
+ส่วนโฉมยงทรงเครื่องแต่เก่าเก่า จะให้เขาเห็นแท้ว่าแม่ม่าย
+ยังไม่เคยเลยน่าระอาอาย พระลูกชายชวนเดินดำเนินมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลีพี่สะใภ้ กุมารไหว้จอมกษัตริย์รับหัตถา
+แล้วตามนางย่างเยื้องชำเลืองมา พวกโยธาแวดล้อมอยู่พร้อมเพรียง
+สามพระองค์ลงร่วมเรือที่นั่ง ทหารตั้งโห่ลั่นสนั่นเสียง
+ประโคมฆ้องกลองแตรแซ่สำเนียง ออกรายเรียงซ้ายขวาเป็นตาริ้ว
+ถึงร่องทางกางใบขึ้นใส่เสา เวลาเช้าลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยฉิว
+ทั้งกองนำลำทรงใส่ธงปลิว เป็นแถวทิวเทือกมาในสาคร
+ตะวันคล้อยหน่อยหนึ่งถึงปากน้ำ ต้องเรียงลำเรือแห่แซ่สลอน
+สำเนียงโห่โยธาพลากร ใกล้นครคนตื่นเสียงครื้นครึก
+เห็นกำปั่นบรรดาแขกฝรั่ง มาคับคั่งคิดว่าเป็นข้าศึก
+ที่หญิงชายวิ่งอึงอึกทึก วิ่งคึกคึกคับคั่งกำลังกลัว
+ที่ง่อยเปลี้ยเสียขานัยน์ตาบอด อุตส่าห์ลอดลงในตุ่มนั่งคลุมหัว
+บ้างฉวยผ้าคว้ามุ้งพันพุงพัว เห็นจวนตัวตกใจเข้าใต้เตียง
+ประชาชนอลหม่านทุกบ้านช่อง บ้างวิ่งร้องเรียกกันสนั่นเสียง
+พวกหอคอยพลอยตีกลองก้องสำเนียง ทั้งวังเวียงครั่นครื้นตื่นตกใจ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ ได้ยินฆาตกลองศึกนึกสงสัย
+ออกพระแกลแซ่เสียงเสนาใน ทูลว่าไพรีมาถึงธานี
+ท้าวทรงฟังดังจะดิ้นสิ้นชีวิต เป็นสุดคิดที่จะรบหรือหลบหนี
+จึงปรึกษาข้าเฝ้าว่าคราวนี้ ไม่มีที่อุปถัมภ์กรรมของเรา
+เสนาในใหญ่น้อยไปคอยรับ เห็นนายทัพเขาขึ้นมาว่ากับเขา
+จวนเวลาราตรีพรุ่งนี้เช้า จะไปเฝ้าถวายเมืองกับเครื่องยศ
+ขอแต่ตัวผัวเมียกับลูกหลาน ไปดงดานบรรพชาเป็นดาบส
+อยู่กุฏิวิหารชานบรรพต ถึงต้องอดข้าวค่ำไม่รำคาญ
+อยู่เวียงวังดังไฟใกล้ดินหู พลอยให้กูเวียนวงในสงสาร
+เสนาพร้อมน้อมประณตบทมาลย์ แสนสงสารโศกเศร้าด้วยเจ้านาย
+ต่างทูลว่าถ้าพระองค์ทรงผนวช ก็จะบวชตามไปเหมือนใจหมาย
+เอาความสุขลูกเมียไม่เสียดาย ต่างถวายบังคมลาลงมาแพ
+แลเห็นลำกำปั่นให้ครั่นคร้าม แต่ล้วนสามเสาสล้างมากลางกระแส
+ชุมนุมนั่งตั้งท่านัยน์ตาแล จนเรือแห่แซ่มาถึงหน้าวัง
+พอลำทรงตรงประทับกับฉนวน พร้อมกระบวนโยธาทั้งหน้าหลัง
+สามพระองค์ลงจากเรือบัลลังก์ แล้วหยุดยั้งตำหนักท่าชลาลัย ฯ
+๏ ขุนนางพร้อมน้อมนอบหมอบชม้าย เห็นเจ้านายแน่จิตคิดสงสัย
+กับนารีมิได้รู้ว่าผู้ใด ยังจำได้แต่กุมารเมื่อราญรอน
+ต่างวิ่งเข้าเฝ้าองค์พระทรงยศ น้อมประณตนั่งฟังรับสั่งสลอน
+จอมกษัตริย์ตรั��ถามความนคร ราษฎรเคืองเข็ญเป็นอย่างไร ฯ
+๏ เสวกาอาดูรทูลแถลง ทุกเขตแขวงเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+เสนามาตย์ราษฎรร้อนฤทัย เหมือนอยู่ในกลางเพลิงเชิงตะกอน
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงกำสรด ทุกข์ระทดทั้งพิภพสยบสยอน
+แม้นข้าศึกฮึกหาญมาราญรอน จะโอนอ่อนเอาใจเป็นไมตรี
+อันไพร่ฟ้าข้าเฝ้าเหล่าทหาร ต่างคิดการแต่จะอพยพหนี
+เดชะบุญทูลกระหม่อมจอมโมลี ได้กลับมาธานีข้าดีใจ ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสเล่าแต่เข้ารบ จนพานพบนัดดากลับมาได้
+จงเรียกวอช่อฟ้ามาไวไว จะเชิญให้พี่นางไปปรางค์ทอง ฯ
+๏ กรมวังบังคมบรมนาถ ไปเร่งราชยานข้างหน้ามาทั้งสอง
+บ้างเข้าวังสั่งความตามทำนอง พระวอทองพนักงานท่านข้างใน
+พวกท้าวนางต่างซักตระหนักแน่ ออกวิ่งแร่เรียกกันเสียงหวั่นไหว
+บ้างบอกเพื่อนเรือนเรียงเคียงกันไป ภูวไนยเสด็จมาอยู่หน้าวัง
+บ้างซักถามตามแคลงให้แจ้งประจักษ์ เสียงคึกคักวิ่งรับอยู่คับคั่ง
+นางพวกจ่าหาโขลนตะโกนดัง มาพร้อมพรั่งเถ้าแก่ออกแซ่ไป
+เร่งจัดแจงแต่งวอสุวรรณรัตน์ นางโขลนหัดหามเดินไม่เยิ่นไหว
+ลงหลังแพแลดูเห็นภูวไนย ต่างดีใจนบนอบลงหมอบกราน ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสเชิญโฉมเฉลา ให้นงเยาว์ทรงวอวิเชียรฉาน
+ฝ่ายพระองค์ทรงอาสน์ราชยาน พระกุมารทรงเสลี่ยงเรียงกันมา
+พวกผู้ชายรายทางข้างฉนวน ตั้งกระบวนแห่แหนไปแน่นหนา
+ข้างหลังเหล่าสาวสรรค์กัลยา เสด็จมาตามทางถึงข้างใน
+พระชวนเชิญโฉมตรูยุรยาตร กับหน่อนาถนัดดาอัชฌาสัย
+มาห้องกลางปรางค์มาศปราสาทชัย กำนัลในอภิวาทดาษดา
+ไม่เห็นองค์นงลักษณ์อัคเรศ ทอดพระเนตรเห็นแต่ห้ามจึงถามหา
+เขาทูลว่าสองกษัตริย์ขัตติยา ไปอยู่ด้วยพระบิดาแต่ราตรี ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางตรัสดำรัสสั่ง ไปบอกทั้งธิดาให้มานี่
+สาวสุรางค์ต่างวิ่งเป็นสิงคลี ไปยังที่ราชฐานพระมารดา
+ทูลแถลงแจ้งความสามกษัตริย์ เหมือนพระตรัสสั่งใช้ให้มาหา
+สามพระองค์สงสัยในวิญญาณ์ จึงถามว่าจริงกระนั้นหรือฝันไป
+ครั้นไล่เลียงเที่ยงแท้แน่ตระหนัก นางนงลักษณ์ยินดีจะมีไหน
+พระอัยกาอัยกีก็ดีใจ ไม่เป็นไรแล้วเหวยลูกเขยกู
+แล้วลดองค์ลงอุ้มเอาหลานขวัญ ไปด้วยกันหาพ่อหนอแม่หนู
+ชวนธิดามาไปจะใคร่รู้ ยายเอ๋ยดูน่าชังยังนั่งงม
+แล้วนำหน้าพาพระวงศ์ลงปราสาท เดียรดาษด้วยสุรางค์นางสนม
+เขม้นเมินเดินดุ่มเป็นกลุ่มกลม บ้างพลาดล้มลุกตามกันหลามมา
+ขึ้นปรางค์ทองมองเขม้นเห็นลูกเขย ชะพ่อเอ๋ยเจ้าประคุณบุญนักหนา
+คนทั้งหลายหมายว่าพ่อมรณา จะเป็นข้าเขารอมร่อแล้วพ่อคุณ
+เจ้ากลับมาธานีค่อยมีสุข ถึงรบรุกจนสิ้นดินกระสุน
+ไม่เสียเมืองเปลื้องธุระเดชบุญ จะค่อยอุ่นอกอาณาประชาชน ฯ
+๏ พระทรงฟังบังคมบรมนาถ ทูลพระบาทบิตุเรศแจ้งเหตุผล
+กุมารากล้าหาญการประจญ ทั้งคงทนแทงฟันไม่บรรลัย
+เข้ารบรับจับข้าพาไปซัก จึงรู้จักว่าเป็นวงศ์ไม่สงสัย
+ให้เลิกทัพกลับพลสกลไกร ตรงออกไปรับนางกลางคงคา
+อังนางนี้พี่สะใภ้ได้อภิเษก เป็นองค์เอกอัคเรศของเชษฐา
+ครั้นมีลูกแล้วเที่ยวชมยมนา เสียเภตราพลัดไปทั้งไพร่พล
+พระพี่นางนัดดาเที่ยวหารอบ ตามเขตขอบคุ้งแขวงทุกแห่งหน
+ไม่แจ้งเหตุเชษฐาในสาชล จึงข้ามพลผ่านมาหน้ากรุงไกร
+ได้พบพานหลานแก้วแคล้วพระพี่ จะร้ายดีมิได้เห็นเป็นไฉน
+ทูลพลางทางสะท้อนถอนฤทัย ชลนัยน์คลอเนตรเวทนา
+ทั้งสองท้าวสาวสุรางค์ต่างสงสาร พระพบหลานอัคเรศของเชษฐา
+ทั้งโฉมยงองค์แก้วเกษรา กับธิดาอัญชลีพี่สะใภ้
+นางรับหัตถ์ตรัสสอนโอรสราช ให้อภิวาทพระเจ้าอาอัชฌาสัย
+นางอวยพรสรรเสริญเจริญใจ แล้วสอนให้บุตรีไหว้พี่ยา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี กุมารีรู้เหตุว่าเชษฐา
+เจ้าคารมคมสันจำนรรจา นี่หรือว่าพงศ์พันธุ์เป็นกันเอง
+มาจับพระบิตุรงค์ลงไปไว้ ให้ร้องไห้ร้องห่มทำข่มเหง
+ทั้งไพร่พลคนตื่นออกครื้นเครง ไม่กลัวเกรงพระบิดาช่างน่าตี
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงพระสรวล ต่างสำรวลพระธิดามารศรี
+จอมกษัตริย์ตรัสเรียกพระบุตรี อย่าพาทีหยามหยาบมากราบกราน
+แล้วกุมกรพระธิดาเข้ามาใกล้ ให้กราบไหว้ลงที่เพลาพระเจ้าหลาน
+นางฟังคำจำประณตบทมาลย์ ไม่ว่าขานแค้นพระพี่เข้าตีเอา ฯ
+๏ สินสมุทรยุดน้องร้องอุยหน่า แม่หญิงอย่าหยิกตีพี่จะเล่า
+แต่ก่อนไรไม่รู้จึงดูเบา เดี๋ยวนี้เรารู้จักจะรักกัน
+อย่าหยิกทึ้งขึ้งโกรธขอโทษเถิด ถ้าละเมิดอีกทีนี้จึงตีฉัน
+ซึ่งน้องต้องร้องไห้มาหลายวัน จะทำขวัญตุ๊กตาอย่าปรารมภ์
+ตัวเล็กเล็กเจ๊กจีนแขกฝรั่ง กลระฆังของพี่ก็มีถม
+จะให้แม่แต่ว่าอย่าคารม นางบังคมคำนับรับพุ���ะ
+ไม่โกรธาว่ากล่าวแล้วคราวนี้ พระอยู่นี่เถิดอย่าไปข้างไหนหนะ
+ต่างสรวลสันต์หรรษาเสียงจ๋าจ๊ะ พูดถึงจะเล่นสนุกตุ๊กตา
+พวกแสนสาวท้าวนางต่างหัวเราะ รู้ปอเหลาะน่ารักเป็นนักหนา
+ท้าวทศวงศ์สงสัยในวิญญาณ์ จึงตรัสปราศรัยนางทางไมตรี
+อายุเจ้าเท่าไรจะใคร่รู้ บิดาดูรูปราวกับสาวศรี
+เมื่อทรงครรภ์ชันษาสักกี่ปี ประเดี๋ยวนี้คิดเข้าเป็นเท่าไร ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังรับสั่งถาม ให้เขินขามคิดพรั่นประหวั่นไหว
+ไม่เคยปดอดสูอยู่ในใจ แข็งฤทัยทูลความไปตามเกิน
+ชันษาข้ายี่สิบสี่เศษ เบญจเพสจึงต้องตกระหกระเหิน
+อังคารเข้าเสาร์ทับแทบยับเยิน ให้เผอิญพรากพลัดพระภัสดา
+ยังอยู่แต่แม่ลูกเป็นเพื่อนยาก กำจัดจากบิตุรงค์พระวงศา
+แล้วเลี้ยวลดปดโป้ทำโศกา สะอื้นอ้อนซ่อนหน้าระอาอาย ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์สงสารศรีสวัสดิ์ โองการตรัสเล้าโลมนางโฉมฉาย
+อย่าโศกนักหักใจเสียให้คลาย แม้นมิตายคงได้พบประสบกัน
+วิสัยโลกโศกสุขทุกข์ธุระ ย่อมพบปะไปกว่าจะอาสัญ
+เบญจเพสเหตุเพราะพระเคราะห์ครัน สารพันเผอิญเป็นไปเช่นนี้
+จริงนะแม่แต่บุราณท่านย่อมว่า เทวดาให้ทุกข์จุกกระหรี่
+เทพไทให้คุณแล้วบุญมี สุดแต่ที่บุญกรรมได้ทำมา
+ซึ่งโฉมงามตามผัวทั่วตำแหน่ง ในเขตแขวงแควสมุทรก็สุดหา
+จงรอรั้งฟังข่าวเหล่าลูกค้า เขาพูดจาได้ความจึงตามไป ฯ
+๏ นางฟังท้าวน้าวโน้มประโลมปลอบ จึงทูลตอบตามปัญญาอัชฌาสัย
+ซึ่งทรงศักดิ์จักเลี้ยงไว้เวียงชัย พระคุณใหญ่หลวงล้นคณนา
+แต่ทุกข์ร้อนนอนนั่งยังไม่รอด เหมือนหญิงทอดทิ้งผัวชั่วนักหนา
+จะตามไปในทะเลตามเวรา นี่แวะมาพอประณตบทมาลย์
+ให้พระองค์วงศาคณาญาติ รู้จักราชนัดดาว่าเป็นหลาน
+จะหยุดยั้งรอราอยู่ช้านาน ก็ป่วยการโยธาจะลาไป ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังสรรเสริญ แสนเจริญกิริยาอัชฌาสัย
+รักสามีชีวาไม่อาลัย พ่อขอบใจโฉมเฉลาเยาวมาลย์
+จะขืนขัดทัดห้ามทรามสงวน ก็ไม่ควรครหาจะว่าขาน
+จงหยุดยั้งรั้งรอพอสำราญ จึงคิดอ่านตามหาพระสามี
+แล้วสั่งแก้วเกษราธิดาราช จัดปราสาทแท่นทองให้สองศรี
+เอาใจใส่ปฏิบัติจัดให้ดี อย่าให้พี่เคืองขัดอัธยา
+แล้วตรัสเรียกสินสมุทรสุดสวาท มาร่วมอาสน์รับขวัญด้วยหรรษา
+แต่ยังเยาว์เท่านี้มีศักดา ทั้งแกล้วกล้าการณร���ค์คงกระพัน
+แม้นเติบใหญ่ได้สมบัติพัสถาน จะลือหลานทั่วนิเวศน์ทุกเขตขัณฑ์
+ช่วยปกป้องน้องหญิงอย่าทิ้งกัน ตามเผ่าพันธุ์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา
+แล้วถามซักรักน้องยาหรือหาไม่ พระหน่อไททูลว่ารักนั้นหนักหนา
+แม้นตามไปได้ประสบพบบิดา จะกลับมาอยู่ด้วยน้องสักสองปี ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงพระสรวล เห็นสมควรคู่ครองกันสองศรี
+ต่างพูดเล่นเจรจาจนราตรี พระอัยกีอัยกาก็ลาไป
+ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ จึงให้จัดแท่นทองอันผ่องใส
+ให้นัดดานารีพี่สะใภ้ อยู่ห้องในปรางค์รัตน์ชัชวาล
+แล้วจัดเหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ที่เรียบร้อยรูปทรงส่งสัณฐาน
+ให้ใช้สอยคอยระวังตั้งเครื่องอาน บ้างอยู่งานพัชนีนั่งวีลม ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี ความรักพี่สุจริตสนิทสนม
+พอราตรีหนีจากแท่นบรรทม มาเชยชมเชษฐาป้าสะใภ้
+ฉอเลาะพลอดฉอดเสียงสำเนียงแจ้ว พระเจ้าป้ามาแล้วอย่าไปไหน
+อยู่ปราสาทราชฐานสำราญใจ ฉันจะได้ชมชื่นทุกคืนวัน
+ยุพยงสงสารพระหลานน้อย ประคองค่อยกอดประทับแล้วรับขวัญ
+น่าเอ็นดูรู้ว่าสารพัน ไปด้วยกันเถิดป้าจะพาไป
+เที่ยวตามติดบิตุลาในสาคเรศ ชมประเทศทางชลาคงคาไหล
+มีเกาะเขาเขียวชอุ่มด้วยพุ่มไม้ ทั้งจะได้ชมปลาในวาริน
+พระบุตรีดีใจไปสิขา พระเจ้าป้าไปไหนไปด้วยสิ้น
+ทั้งส้มสูกลูกไม้เอาไปกิน หนอพี่สินสมุทรได้ไปด้วยกัน
+กุมาราว่าไปแน่หรือแม่หญิง ไปจริงจริงนะอย่าปดประชดฉัน
+จะได้เล่นเป็นสุขให้ทุกวัน แล่นกำปั่นไปพลางกลางคงคา
+นางดีใจไปจริงนะพระเจ้าพี่ ไปพรุ่งนี้เถิดนะพระเจ้าป้า
+นางรับคำรับขวัญจำนรรจา จนเวลาดึกด่วนชวนบรรทม
+ทั้งลูกเลี้ยงหลานเลี้ยงอยู่เคียงข้าง นางนอนกลางจูบเกล้าทั้งเผ้าผม
+ล้วนลูกเต้าเขาอื่นได้ชื่นชม จนบรรทมหลับไปในราตรี ฯ
+๏ ส่วนม้าใช้ไปถึงพราหมณ์สามประเทศ จึงแจ้งเหตุรบพุ่งในกรุงศรี
+จอมกษัตริย์ขัตติยาออกราวี พวกไพรีจับไปได้หลายวัน ฯ
+๏ เจ้าโมราสานนพราหมณ์วิเชียร ตกใจเจียนชีวาจะอาสัญ
+ต่างรีบรัดจัดพลได้คนละพัน ขึ้นขี่ม้าพากันรีบยกมา
+ถึงทุ่งกว้างทางร่วมรมจักร มาพร้อมพรักสามพราหมณ์จึงถามหา
+พอรู้ข่าวชาวเมืองเขาพูดจา ว่านัดดาดอกมิใช่พวกไพรี
+ครั้นได้ความสามนายค่อยคลายร้อน ไม่หย���ดหย่อนรีบมุ่งมากรุงศรี
+เข้าในวังทั้งอำมาตย์ราชกวี มาพร้อมที่พระโรงรัตน์กษัตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงโลก ไม่วายโศกแสนเทวษถึงเชษฐา
+บรรทมตื่นแต่งองค์อลงการ์ ออกนั่งหน้าพระโรงรัตน์ชัชวาล
+ทอดพระเนตรเห็นสามพราหมณ์พี่เลี้ยง เรียกมาเคียงแท่นสุวรรณแล้วบรรหาร
+แล้วเล่าความตามเรื่องเคืองรำคาญ จะคิดอ่านตามองค์พระทรงธรรม์
+ทั้งสามพี่นี้สนิทชีวิตน้อง ช่วยปกป้องเวียงชัยไอศวรรย์
+แล้วสั่งฝ่ายนายทหารชาญฉกรรจ์ เกณฑ์กำปั่นหุ้มทองสักสองร้อย
+ดูเลือกสรรบรรดาโยธาหาญ ที่เคยการเกณฑ์ไปได้ใช้สอย
+แล้วสั่งเสนาในทั้งใหญ่น้อย ท่านจงค่อยครองกันอย่าฉันทา
+เราจะต้องท่องเที่ยวเลี้ยวตลบ กว่าจะพบภูวเรศพระเชษฐา
+ครั้นเสร็จสั่งเสนีแล้วลีลา ขึ้นมหาปรางค์มาศปราสาทชัย ฯ
+๏ ฝ่ายมหาเสนาปรีชาหาญ มาจัดการเกณฑ์กำปั่นเสียงหวั่นไหว
+บ้างเปลี่ยนเสาเพลาสายระบายใบ มีธงชัยปักประจำเป็นสำคัญ
+ที่ลำทรงธงทองขึ้นล่องฟ้า ปืนจังกากระชับสลับลั่น
+บรรจุพลคนประจำลำละพัน มาเรียงรันรอท่าอยู่หน้าวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ โทมนัสหนักหน่วงเป็นห่วงหลัง
+เวลาค่ำขึ้นสุวรรณบัลลังก์ จึงตรัสสั่งอัคเรศเกษรา
+พี่จะยกทวยหาญชาญสนาม ไปติดตามภูวเรศพระเชษฐา
+เที่ยวแล่นล่องท้องทางกลางคงคา พี่ขอลาโฉมฉายสายสุดใจ
+เจ้าโฉมยงจงอยู่ด้วยบิตุเรศ พึ่งพระเดชปกป้องให้ผ่องใส
+ถนอมเลี้ยงลูกน้อยกลอยฤทัย พี่ไปไกลกว่าจะกลับก็นับปี ฯ
+๏ สงสารองค์นงลักษณ์อัคเรศ ชลเนตรคลอคลองให้หมองศรี
+ชลีกรวอนว่ากับสามี อันน้องนี้มิขออยู่จะสู้ตาย
+พระเสด็จไปไหนจะไปด้วย เป็นเพื่อนม้วยภูวไนยเหมือนใจหมาย
+ถ้าทิ้งไว้ไหนน้องจะครองกาย เหมือนหญิงม่ายมิได้พ้นคนนินทา
+ถึงมิชั่วก็เหมือนชั่วเพราะผัวจาก เป็นหญิงยากจะไว้ตัวกลัวหนักหนา
+แม้นศึกเสือเหนือใต้สิ่งใดมา จะผินหน้าหาใครก็ไม่มี
+พระเมตตาพาเมียไปเสียด้วย เหมือนโปรดช่วยชูพักตร์เป็นศักดิ์ศรี
+จะขอเป็นเกือกทองรองธุลี กว่าชีวีน้องจะวายทำลายลง ฯ
+๏ พระเล้าโลมโฉมฉายสายสวาท มิเสียชาติเชื้อตระกูลประยูรหงส์
+พี่รู้แล้วว่าพระนุชนี่สุดตรง ใช่จะสงสัยจิตคิดระแวง
+ถึงร้อยปีพี่จะไปเสียไกลน้อง ไม่ขุ่นข้องคิดอา��ขนางแหนง
+อันทองคำธรรมชาติใช่ทองแดง ไม่เคลือบแฝงแคลงฝ้าเป็นราคี
+ซึ่งเกรงว่าข้าศึกจะฮึกหาญ มารุกรานรบพุ่งถึงกรุงศรี
+ทั้งสามพราหมณ์ความรู้ธนูดี ยิงได้ทีละเจ็ดลูกถูกไพริน
+พี่แต่งไว้ให้รักษาอาณาจักร ด้วยความรักร่วมชีวิตเป็นนิจสิน
+เหมือนดวงใจนัยนาอยู่ธานินทร์ แม้นไพรินคิดร้ายมันวายปราณ
+ซึ่งนงลักษณ์จักใคร่ไปด้วยพี่ เกรงเป็นที่ครหาจะว่าขาน
+ด้วยสตรีที่จะไปมิใช่การ อันหนึ่งหลานพี่นางจะหมางใจ
+จะว่ารักอัคเรศกว่าเชษฐา ไม่เคลื่อนคลาคลาดมิตรพิสมัย
+จะไปไหนก็ต้องพากันคลาไคล อย่าตามไปเลยน้องไม่ต้องการ
+อยู่กล่อมเกลี้ยงเลี้ยงอรุณรัศมี อย่าหยิกตีลูกยาค่อยว่าขาน
+อันหนึ่งเหล่าสาวสรรค์พนักงาน ให้สำราญเหมือนพี่อยู่ในบูรี
+อันหนึ่งเจ้าเยาวลักษณ์จงหักจิต อย่าควรคิดขัดข้องให้หมองศรี
+ถึงพี่ไปใช่ว่าจะช้าที พบพระพี่ก็จะพามานคร ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังรับสั่งตรัส สุดจะขัดคับทรวงดวงสมร
+กราบกษัตริย์ภัสดาให้อาวรณ์ สะอื้นอ้อนอาดูรแล้วทูลพลาง
+ซึ่งบัญชามาก็จริงทุกสิ่งสิ้น เป็นมลทินสารพัดจะขัดขวาง
+แต่สงสารผ่านเกล้าไปตามทาง จะอ้างว้างกลางทะเลทุกเวลา
+พระอยู่วังพรั่งพร้อมสนมนาฏ บำรุงบาทบทเรศพระเชษฐา
+ยามสระสรงทรงเครื่องสุคนธา นางสาวสรรค์กัลยาเคยอยู่งาน
+ยามเสวยเคยเทียบสุวรรณภาชน์ โอ้อนาถอนิจจาน่าสงสาร
+ยามบรรทมแท่นรัตน์ชัชวาล เคยอยู่งานนวดฟั้นให้บรรทม
+เสด็จไปใครเล่าจะเฝ้าแหน ให้เหมือนแม้นสาวสุรางค์นางสนม
+จะต้องแดดแผดต้องละอองลม น้องปรารมภ์ร้อยอย่างไม่วางใจ
+ทั้งไม่แจ้งแห่งเหตุพระเชษฐา จะตามหาแห่งหนตำบลไหน
+จะเที่ยวท่องล่องลอยครรไลไป สักเมื่อไรจะได้มาถึงธานี
+เจ้าประคุณทูลกระหม่อมของเมียเอ๋ย พระไม่เคยคลาคลาดปราสาทศรี
+จะนับเดือนเลื่อนลับไปนับปี ชาวบุรีราษฎรจะร้อนรน
+รำพันพลางนางสะอึกสะอื้นไห้ ชลนัยน์หยดย้อยดังฝอยฝน
+น้อมคำนับอภิวาทบาทยุคล นฤมลมิได้วายฟายน้ำตา ฯ
+๏ พระเล้าโลมโฉมฉายสายสมร อย่าอาวรณ์ทุกเทวษถึงเชษฐา
+ถึงยากง่ายหมายว่าตามแต่เวรา ด้วยเกิดมามิได้พ้นคนผู้ใด
+อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์ ไม่รู้สุดสิ้นลงที่ตรงไหน
+เหมือนกงเกวียนกำเกวียนเวียนระไว จงหักใจเสียเถิดเจ้าเยาวมาลย์
+ค่อยอยู่ด้วยบิตุราชมาตุรงค์ ด้วยท้าวทรงพระชราน่าสงสาร
+ฉวยขุกไข้ได้รักษาพยาบาล อย่าเป็นภารธุระพี่ที่จะไป
+จัดแต่เหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ที่เรียบร้อยกิริยาอัชฌาสัย
+ให้ไปด้วยพี่นางในทางไกล จะได้ใช้ตามประสาเป็นนารี ฯ
+๏ นางคำนับรับรสพจนารถ บังคมบาทบงกชบทศรี
+พระรับขวัญกัลยาแล้วพาที ดวงชีวีเจ้าอย่าได้อาลัยวรณ์
+ถึงตัวพี่จะไปแต่ใจอยู่ เหมือนเคยคู่เคียงกายสายสมร
+แม้นผิดพี่ที่รักร่วมอุทร ก็ไม่จรจากน้องให้หมองนวล ฯ
+๏ พระปลอบนางทางประโลมโฉมเฉลา กำสรดเศร้าสั่งนุชสุดสงวน
+จนไก่ขันหวั่นไหวให้รำจวน ละอองนวลน้ำค้างลงพร่างพราย
+สุริยงทรงรถขึ้นหมดเมฆ อดิเรกรุ่งฟ้าเวลาสาย
+พนักงานคลานเคียงมาเรียงราย น้อมถวายเครื่องต้นสุคนธา
+พระโสรจสรงทรงเครื่องเรืองจำรัส นางกษัตริย์แต่งองค์ทรงภูษา
+พร้อมสุรางค์นางกำนัลกัลยา เสด็จมาห้องที่พี่สะใภ้
+ลดพระองค์ลงนั่งน้อมคำนับ นางน้อมรับหัตถาอัชฌาสัย
+ศรีสุวรรณทูลความนางทรามวัย วันนี้ได้ฤกษ์ดีจะลีลา
+ข้าเกณฑ์ลำกำปั่นเข้าบรรจบ พลรบห้าหมื่นทั้งปืนผา
+เชิญพระพี่ศรีสวัสดิ์กับนัดดา ไปทูลลาบิตุราชมาตุรงค์ ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร ฟังสุนทรชื่นชมสมประสงค์
+เชิญกุมารพี่น้องทั้งสององค์ ให้สอดทรงเครื่องสำหรับประดับประดา
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จดำเนินนาด ไปปราสาทบิตุรงค์พร้อมวงศา
+อภิวาทบาทมูลต่างทูลลา พระมารดาบิตุรงค์อยู่จงดี ฯ
+๏ จอมกษัตริย์อัดอั้นกลั้นสะอื้น อุตส่าห์ฝืนพักตร์สนองทั้งสองศรี
+เจริญเถิดเกิดลาภปราบไพรี พบพระพี่พามาพาราเรา
+ศรีสุวรรณอัญชลีทูลสนอง ขอบุญสองพระชนกช่วยปกเกล้า
+จะเดินทางกลางน้ำลงสำเภา ไปเที่ยวเดากว่าจะพบประสบกัน
+ขอฝากองค์นงนุชสุดสวาท ไว้ใต้บาทสองกษัตริย์เหมือนฉัตรกั้น
+นางอรุณรัศมีเหมือนชีวัน พระทรงธรรม์โปรดด้วยช่วยระวัง ฯ
+๏ นางอรุณทูลเถียงสำเนียงแจ้ว เจ้าป้าชวนฉันแล้วอย่าฝากฝัง
+แล้วทูลพระอัยกาละล้าละลัง หม่อมฉันบังคมลาฝ่าธุลี ฯ
+๏ พระอัยกาว่าแม่ไปไม่ได้ดอก คลื่นระลอกลมต้องจะหมองศรี
+พระมารดาว่ามานั่งเสียข้างนี้ พระอัยกียุดตัวกลัวจะไป ฯ
+๏ นางอรุณทูลเถียงเสียงฉอดฉอด ฉันไม่ทอดทิ้งพระองค์อย่าสงสัย
+นี่ธุระพระเจ้าป้าจะพา���ป หม่อมฉันได้รับคำแล้วจำเป็น
+แม้นมิไปไม่ดีเหมือนขี้ปด เป็นคนคดเขาจะเย้ยไม่เคยเห็น
+อยู่ในวังนั่งเปล่าทั้งเช้าเย็น จะไปเป็นเพื่อนป้าช่วยหาลุง ฯ
+๏ สินสมุทรยุดมือไปหรือจ๊ะ ข้างฝ่ายพระอัยกีตีทรวงผลุง
+จะกรากกรำลำบากไปจากกรุง ฉวยรบพุ่งห่วงใยอย่าไปเลย ฯ
+๏ อรุณน้อยช้อยเนตรว่าเชษฐา ไม่ช่วยลาให้บ้างเล่าแม่เจ้าเอ๋ย
+ดีแล้วนะพระเจ้าป้าก็เฉยเมย กระไรเลยอาภัพอัประมาณ ฯ
+๏ นางฟังคำน้ำเสียงสำเนียงพลอด ช่างฉอดฉอดชื่นชอบช่วยปลอบหลาน
+ป้าอยากได้แม่ไปได้ใช้การ ไม่โปรดปรานจนใจกระไรเลย ฯ
+๏ พระอัยกาว่านี่แน่แม่อรุณ อยู่ดูหุ่นดูงานเถิดหลานเอ๋ย
+ตุ๊กตางางามของทรามเชย นกแก้วเอยหงส์เอยอยู่เชยชม ฯ
+๏ สินสมุทรหมอบชิดสะกิดน้อง เช่นนั้นของของพี่ก็มีถม
+ไปเกล้าจุกตุ๊กตาอย่าปรารมภ์ นางบังคมรับพุคะฉันจะไป ฯ
+๏ สองกษัตริย์ขัดสนให้อ้นอั้น ต้องผ่อนผันตามประสาอัชฌาสัย
+สงสารแก้วเกษราก็อาลัย แต่เกรงใจพระเจ้าป้าไม่พาที ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นว่าเวลาสาย จึงถวายบังคมลาทั้งมารศรี
+สามกษัตริย์ขัตติยาฝูงนารี มาส่งที่ตำหนักแพเสียงแซ่ซ้อง
+ส่วนสาวสาวเหล่าสำหรับไปขับกล่อม สะพรั่งพร้อมข้าคนวิ่งขนของ
+ทั้งเครื่องกินปิ่นโตขันโต๊ะทอง หวีคันฉ่องมีดแหนบแอบเอาไป
+ที่ผูกพันฟั่นเฟือนด้วยเพื่อนหญิง เฝ้าอ้อยอิ่งอำลาน้ำตาไหล
+ที่ลางนางทำกระบวนรำจวนใจ เหลืออาลัยแลหาน้ำตาคลอ
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จลงเรือที่นั่ง พร้อมสะพรั่งพลนิกรถอนสมอ
+ออกจากท่าหน้าวังไม่รั้งรอ รัวม้าล่อขานโห่เป็นโกลา
+ท้าวทศวงศ์องค์มิ่งมเหสี กับบุตรีเผ่าพงศ์พระวงศา
+ก็ลงเรือพระที่นั่งทั้งเสนา ตามส่งสองกษัตราด้วยอาลัย
+พอออกจากปากอ่าวดูเปล่าโว้ง เห็นเสากระโดงดังหนึ่งแขมแซมไสว
+แลพิลึกตึกตั้งบังต้นไม้ กำปั่นใหญ่อย่างนิเวศน์เขตนคร
+ครั้นถึงท้ายรายเรียงเคียงประทับ ทั้งหน้าหลังคั่งคับสลับสลอน
+นางเชิญองค์พงศานรากร บทจรจากบัลลังก์ที่นั่งน้อย
+ขึ้นชมลำกำปั่นเป็นหลั่นลด มีเกวียนรถเตรียมไว้เครื่องใช้สอย
+ทั้งอูฐลาม้าควายก็หลายร้อย เก๋งน้อยน้อยนั่งเล่นเย็นเย็นใจ
+มีไม้ดอกออกลูกปลูกริมตึก ดูครื้นครึกโสภาพฤกษาไสว
+หญ้าฝรั่นจันทน์คณาหว้าลำไย ช่างปลูกไว้สารพัดเหมือนปัถพี
+ต่างเพลิดเพลินเดินดูหมู่ทหาร ล้วนคนงานกองชวากะลาสี
+แล้วโฉมยงองค์สุวรรรณมาลี นำมาที่ตึกใหญ่ใต้ต้นจันทน์
+เชิญกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ให้ทรงนั่ง เก้าอี้ตั้งโต๊ะเรียงเคียงเคียงคั่น
+ลมเย็นเย็นเห็นทะเลว้าเหว่ครัน ฝูงกำนัลนั่งแลชะแง้ชม
+ริ้วริ้วเรื่อยเฉื่อยวายุพาพัด กลัวจะปัดปีกปั่นเมื่อกันผม
+ที่ไม่มีกิริยานั่งท่าลม พัดผ้าห่มปลิวเปลื้องเห็นเครื่องยศ
+พระญาติวงศ์พงศาที่มาส่ง ตะลึงหลงแลเหลียวเสียวสลด
+ท้าวทศวงศ์สงสารหลานโอรส จะอดอดอยากอยากลำบากใจ
+ถอนสะอื้นกลืนกลั้นไม่กันแสง พระเนตรแดงดังทับทิมปริ่มปริ่มไหล
+ด้วยกลัวว่าจะเป็นลางตามทางไป แข็งพระทัยท้าวช่วยอำนวยพร
+แม่มาลีศรีสุวรรณสินสมุทร อรุณสุดสวาททรวงดวงสมร
+จงไปดีปรีดาสถาวร อย่ารู้ร้อนโรคาเป็นราคี ฯ
+๏ สี่กษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงสดับ ต่างคำนับน้อมประณตบทศรี
+แล้วทูลลาท้าวไทพระอัยกี กับบุตรีวงศาลาครรไล
+มาลงลำกำปั่นให้รันทด โศกกำสรดอุตส่าห์ขืนสะอื้นไห้
+พอเรือคล้อยลอยแลอยู่แต่ไกล พวกลำใหญ่ยิงปืนเสียงครื้นเครง
+ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่รอก สัญญาออกรัวระฆังดังหง่างเหง่ง
+พวกเรือแห่แตรสังข์เสียงวังเวง ดูน่าเกรงกลัวสง่าเภตรากล
+พอลมล่องต้องใบครรไลเลื่อน ตามคลื่นเคลื่อนเกลื่อนทางไปกลางหน
+เห็นไรไรใบสล้างระยางบน มีผู้คนขึ้นไปนั่งระวังคอย ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์มิ่งมเหสี กับบุตรีร่วมใจไห้ละห้อย
+ชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพร้อย จนเรือคล้อยเคลื่อนลับให้กลับลำ
+ครั้นลมส่งตรงมุ่งมากรุงแก้ว ถึงวังแล้วยังสะอื้นทุกคืนค่ำ
+เกษราอาลัยใจระกำ พิไรร่ำโศกาถึงสามี ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณวงศ์ทรงกำปั่น อยู่ห้องกั้นเก๋งสบายท้ายบาหลี
+เย็นพยับลับฟ้าเข้าราตรี พอลมดีเดือนสว่างกลางทะเล
+หวนอาลัยไอศวรรย์กระสันสวาท จะนิราศแรมร้างไปห่างเห
+อันแถวทางกลางสมุทรสุดคะเน ให้ว้าเหว่วิญญาณ์เอกากาย
+จึงยอกรวอนไหว้ทุกไทเทพ ซึ่งสมเสพโสฬสหมดทั้งหลาย
+แม้นเชษฐาข้านี้ยังมิตาย ขอพระพายพัดส่งตรงออกไป
+ให้พบปะพระองค์เหมือนจงจิต จะเปลื้องปลิดทุกข์น้องให้ผ่องใส
+ยิ่งรำลึกตรึกตรายิ่งอาลัย เศร้าพระทัยอ้างว้างไปกลางชล ฯ
+๏ จะกล่าวองค์อุศเรนเจนสมุทร ราชบุตรเจ้าพาราภาษาสิงหล
+คุมกำปั่นพันลำเที่ยวแล่นชล ตามตำบลเกาะแก่งทุกแขวงแคว
+ไม่พบท้าวเจ้ากรุงผลึกราช ค่อยอ้อมหาดตะวันตกวกแฉว
+แต่ดิ้นโดยโหยไห้อาลัยแล ตามกระแสสายสมุทรสุดสายตา
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคลาดประหลาดเหลือ หรือเสียเรือพระที่นั่งกระมังหนา
+นึกสงสัยไต่ถามพวกโหรา เขาทูลว่าโฉมฉายไม่วายวาง
+ยิ่งวิตกอกตรมระทมทุกข์ ไม่มีสุขสารพัดจะขัดขวาง
+ทุกคืนค่ำรำลึกนึกถึงนาง มาเริศร้างค้างงานการวิวาห์
+พี่ติดตามทรามสวาทก็คลาดแคล้ว ไม่พบแก้วนัยน์เนตรของเชษฐา
+มาแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าเศร้าวิญญาณ์ เห็นแต่ฟ้ากับน้ำทุกค่ำคืน
+ทั้งกำปั่นบรรดาโยธาหาญ อลหม่านแล่นหลามมาตามคลื่น
+พอแสงทองส่องสว่างนภางค์พื้น ต่างยิงปืนรับกันเป็นสัญญา
+ครั้นเกือบใกล้เขามหิงขสิงขร ชโลทรซึ้งซึกลึกนักหนา
+เห็นเขาใหญ่ในทะเลเหมือนเมฆา ร่มรุกขาชื่นชุ่มชอุ่มใบ
+อุศเรนทรงส่องกล้องสว่าง ดูไปทางโขดเขินเนินไศล
+เห็นริ้วริ้วทิวธงอยู่ไรไร จึงบอกให้ยืนดูทุกผู้คน
+บ้างลุกขึ้นยืนมองบ้างป้องหน้า ยังไกลตาเต็มพิศคิดฉงน
+อุศเรนเห็นทีจะมีคน แวะขึ้นค้นดูให้สิ้นที่กินใจ
+จึงสั่งให้นายท้ายบ่ายกำปั่น หมายสำคัญทิวธงด้วยสงสัย
+พวกฝรั่งหยั่งน้ำร่ำเข้าไป ทั้งนายไพร่พร้อมมาในสาคร ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยวิไลลักษณ์ ซึ่งสำนักอยู่มหิงขสิงขร
+กับคนร้อยคอยท่าเภตราจร เป็นทุกข์ร้อนร่ำมาถึงห้าเดือน
+ได้แต่กินเผือกมันพรรณผลไม้ แสนลำบากยากไร้ใครจะเหมือน
+คิดบ่นจำธรรมขันธ์ไม่ฟั่นเฟือน อุตส่าห์เตือนกันให้ภาวนามนต์
+พระโศกศัลย์รันทดสลดจิต ด้วยสุดคิดสารพัดจะขัดสน
+ทั้งลูกน้อยพลอยหายในสายชล จะอับจนหรือจะรอดตลอดไป
+โอ้ลูกเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ยาก มาพลัดพรากมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+ยิ่งรำลึกตรึกตรายิ่งอาลัย พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+แล้วคิดถึงสุมาลีศรีสวัสดิ์ ระลอกซัดสูญไปน่าใจหาย
+อันท้าวไทไหนจะรอดคงวอดวาย อันจะว่ายสายสมุทรสุดกำลัง
+โอ้ตัวเราเล่ามาค้างอยู่กลางเกาะ นี่เนื้อเคราะห์กรรมสร้างแต่ปางหลัง
+มิได้คืนนัคเรศนิเวศน์วัง โอ้แสนสังเวชใจกระไรเลย
+เมื่อครั้งหนีผีเสื้อเหลือลำบาก มาซ้ำจากลูกยานิจจาเอ๋ย
+ทั้งเก้าปีมิได้มีความเสบย ผู้ใดเลยที่จะเป็นเหมือนเช่นเรา
+แต่แสนยากแล้วมิหนำมาซ้ำแยก ทั้งเรือแตกต้องมาอยู่บนภูเขา
+แสนวิโยคโศกศัลย์ไม่บรรเทา กำสรดเศร้าโศกาทุกราตรี
+เมื่อวันนั้นบรรดาแขกฝรั่ง อยู่พร้อมพรั่งนั่งประณตบทศรี
+พอแลเห็นเภตราในวารี พยุตีตัดทางมากลางชล
+ชี้พระหัตถ์ตรัสบอกบ่าวทั้งนั้น โน่นกำปั่นแล่นสลับมาสับสน
+มีธงเทียวเขียวเหลืองแลชอบกล พวกไพร่พลดูพลางไม่วางตา
+บ้างก็ว่ามากมายเห็นหลายร้อย ยังแล่นลอยไรไรไกลนักหนา
+บ้างบนเจ้าอ่าวทะเลเทวดา ขอให้มาถึงเราที่เขานี้
+แม้นโดยสารได้สมอารมณ์หมาย จะถวายเป็ดไก่กับบายศรี
+พระโฉมยงลงมาหน้าคิรี กับโยธียืนท่าเภตราจร ฯ
+๏ พวกลำทรงองค์อุศเรนราช มาถึงหาดเห็นคนบนสิงขร
+ทอดสมอรอราในสาคร พลนิกรพร้อมกันทั้งพันลำ
+เสด็จเข้าที่สรงแล้วทรงเครื่อง อร่ามเรืองล้วนจินดาเลขาขำ
+ใส่หมวกดำเสื้อดำกางเกงดำ แล้วลงลำเรือใช้กับไพร่พล
+พวกโยธีตีกรรเชียงเข้าเคียงเขา ทหารเอาถ่อรับอยู่สับสน
+ฝ่ายว่าองค์อุศเรนเจนประจญ จึงพาพลยุรยาตรขึ้นหาดทราย
+พอเห็นองค์พระอภัยวิไลโฉม งามประโลมแลเลิศดูเฉิดฉาย
+อร่ามเรืองเครื่องประดับสำหรับกาย เห็นดีร้ายกษัตรามาแต่ไกล
+จึงตรัสถามตามภาษาฝรั่ง ว่าท่านทั้งนี้พากันมาแต่ไหน
+เกิดวิบัติขัดขวางเป็นอย่างไร จึงอยู่ในเกาะขวางกลางคงคา ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับสุนทรถาม จึงตอบตามคำฝรั่งไม่กังขา
+อันตัวเราเจ้าบุรีรัตนา ผีเสื้อพาลงไว้ในสาคร
+แล้วเล่าความตามหนีนางผีเสื้อ จนเสียเรือขึ้นอาศัยในสิงขร
+อันท้าวไทธิดาพะงางอน พลนิกรสาวสนมกรมใน
+ระลอกซัดพลัดพรายต้องว่ายน้ำ ด้วยมืดค่ำมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+ทั้งบุตราข้านี้ก็หายไป ยังมิได้รู้เห็นว่าเป็นตาย
+ท่านทั้งนี้มีธุระอย่างไรเล่า คุมสำเภาพลเรือมาเหลือหลาย
+เราทั้งนี้ชีวิตจะวอดวาย ท่านผู้นายเภตราจงปรานี
+ขอโดยสารท่านพอเข้าถึงฝั่ง จะเซซังหมายมุ่งไปกรุงศรี
+อันพวกข้าถ้าการของท่านมี ก็ตามทีแต่จะใช้ได้เมตตา ฯ
+๏ อุศเรนรู้แจ้งไม่แคลงจิต เสียดายมิตรแทบชีวังจะสังขาร์
+ทรุดพระองค์ลงที่แท่นแผ่นศิลา ชลนาหลั่งไหลพิไรครวญ
+โอ้สุวรรณมาลีของพี่เอ๋ย บุญไม่เคยคู่ครองประคองสงวน
+จะจัดแจงแต่งงานเป็นการจวน เออก็ควรแล้วหรือนางมาวางวาย
+เสียแรงคิดติดตามทรามสวาท ที่มุ่งมาดมิได้สมอารมณ์หมาย
+จะกลับไปลังกาก็ท่าอาย จะตามตายเสียให้พ้นคนนินทา
+ยิ่งโศกศัลย์กันแสงแสนเทวษ ชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+จนลมจับวับวาบในวิญญาณ์ พระพักตราเศร้าซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาฝรั่งอยู่พรั่งพร้อม เข้าห้อมล้อมเซ็งแซ่แล้วแก้ไข
+เคียงประคองร้องเรียกน้ำดอกไม้ มาลูบไล้สารพางค์ให้ห่างคลาย
+หอมระรื่นฟื้นองค์ดำรงนั่ง หมอฝรั่งรินยามาถวาย
+ที่ร้อนเล่าเศร้าสร้อยค่อยสบาย คิดเสียดายพระธิดายิ่งอาวรณ์
+จึงเชิญองค์พระอภัยให้มานั่ง ร่วมบัลลังก์เหลี่ยมผาหน้าสิงขร
+ต่างปราศรัยไต่ถามนามกร ทั้งบิดรมารดานามธานี
+แล้วเล่าเรื่องเมืองผลึกราชฐาน จะจัดแจงแต่งงานภิเษกศรี
+พอโฉมฉายหายมาในวารี ฉันจึงกรีพลตามมาสามเดือน
+พึ่งได้ความทรามสวาทเห็นคลาดแคล้ว เสียดายแก้วกลอยใจใครจะเหมือน
+การไม่ควรปรวนแปรมาแชเชือน ต้องคลาดเคลื่อนเสนหาให้อาลัย
+ขอถามเมื่อเรือแตกต้องแยกย้าย นางโฉมฉายพระเห็นเป็นไฉน
+จะล้มตายวายวางหรืออย่างไร หรือจะไม่มรณาในสาคร ฯ
+๏ พระอภัยได้แจ้งแถลงเล่า รู้ว่าเขาจะเป็นคู่สู่สมร
+พยายามตามหาด้วยอาวรณ์ เป็นทุกข์ร้อนรักนางถึงอย่างนี้
+น่าสงสารการชายตายเพราะหญิง ไม่ควรชิงพระธิดามารศรี
+จะผูกพันกันไว้เป็นไมตรี จึงพาทีมิให้หมางระคางคำ
+เมื่อข้าโดยสารมาเป็นดาบส รักษาพรตบ่นภาวนาร่ำ
+ข้าอยู่ท้ายฝ่ายนางอยู่กลางลำ สุดจะกำหนดการด้วยย่านไกล
+อันพวกเหล่าโหราเหมือนตาโลก รู้โฉลกเลขผาภาษาไสย
+จงหาหมอดูแลให้แน่ใจ เผื่อจะได้ข่าวองค์อนงค์นาง ฯ
+๏ อุศเรนฟังแถลงไม่แคลงจิต สุจริตรักใคร่มิให้หมาง
+จึงดำรัสตรัสถามโหราพลาง จงดูนางเห็นจะรอดหรือวอดวาย ฯ
+๏ โหรารับจับยามตามโฉลก อุษาโยคยามจันทร์เจ็ดชั้นฉาย
+ลงเลขลับขับไล่ยังไม่ตาย จึงทูลทายว่าข้าเห็นไม่เป็นไร
+พระบุตรีมีผู้จะชูช่วย ไม่มอดม้วยมรณาอย่าสงสัย
+อยู่ทางทิศอิสานสำราญใจ แม้นตามไปก็จะพบประสบกัน ฯ
+๏ อุศเรนฟังทายค่อยคลายจิต จึงว่าผิดก็จะฆ่าให้อาสัญ
+แม้นตามไปได้นางจะรางวัล แล้วพูดกันกับพระอภัยมณี
+เชิญพระองค์ลงร่วมเรือกับข้า เที่ยวติดตามพระธิดามารศรี
+พระแก่วันชันษากว่าข้านี้ นึกว่าพี่น้องกันไม่ฉันทา
+แล้วแย้มสรวลช���นเดินดำเนินนาด ยุรยาตรจากแท่นที่แผ่นผา
+ทั้งสององค์ลงนั่งยังนาวา จะเคลื่อนคลาเรือติดเห็นผิดใจ ฯ
+๏ อุศเรนเกณฑ์ไพร่ให้ลงลาก ฉุดกระชากเชือกขาดไม่หวาดไหว
+เหตุทั้งนี้ผีเสื้อที่บรรลัย บันดาลให้เรือตึงดังตรึงตรา
+สองกษัตริย์ตรัสถามความผู้เฒ่า ไยเรือเราจึงมาติดผิดนักหนา
+ตาพราหมณ์ครูรู้ความตามตำรา จึงทูลว่าผีเสื้อยุดเรือไว้
+ขอพระองค์จงเสด็จขึ้นบนฝั่ง กลับไปสั่งสารยักษ์ที่ตักษัย
+ให้ใจนางอสุรินทร์สิ้นอาลัย ก็จะได้ไปสบายหายสำราญ ฯ
+๏ พระอภัยสุริย์วงศ์ทรงสดับ พระทัยกลับคิดได้ให้สงสาร
+จึงชวนลูกเจ้าลังกาปรีชาชาญ กับทหารยุรยาตรขึ้นหาดทราย
+ถึงศพที่ผีเสื้อกลายเป็นหิน ไม่สุดสิ้นอาลัยให้ใจหาย
+เข้านั่งเรียงเคียงข้างดูร่างกาย พระฟูมฟายชลนาโศกาลัย
+โอ้น้องเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ชื่น สำราญชื่นชูจิตพิสมัย
+เจ้าสิ้นบุญสูญแล้วแคล้วกันไป พี่จำไกลกลอยสวาทในชาตินี้
+อย่าน้อยจิตคิดทำให้ลำบาก ขอลาซากศพน้องอย่าหมองศรี
+พี่ตกยากอยู่ด้วยเจ้าถึงเก้าปี ช่วยส่งพี่เสียให้พ้นทนทรมาน
+อนึ่งไปขอให้พบสินสมุทร จะพาบุตรไปประเทศเขตสถาน
+อันบุญพี่ที่ได้บวชบำเพ็ญทาน สร้างสมภารภาวนามาทุกวัน
+พี่แบ่งให้นฤมลเจ้าพ้นทุกข์ เกิดสมสุขสู่สถานพิมานสวรรค์
+จะเกิดไหนขอให้อยู่เป็นคู่กัน จนถึงวันนฤพานสำราญใจ
+พระร่ำพลางทางพินิจคิดสังเวช น้ำพระเนตรผ้อยผ้อยละห้อยไห้
+ระทวยทอดกอดศพสลบไป เหมือนหลับใหลลืมกายดังวายปราณ ฯ
+๏ อุศเรนเห็นนิ่งวิ่งเข้ารับ ค่อยประคับประคององค์ด้วยสงสาร
+เรียกฝรั่งพรั่งพรูมาอยู่งาน บ้างเชิญพานสุคนธามาชโลม
+น้ำดอกไม้ใสสดรสระรื่น ค่อยพลิกฟื้นวรองค์พระทรงโฉม
+พอบ่ายเบี่ยงเสียงคลื่นออกครื้นโครม ยิ่งทุกข์โทมนัสใจจะไกลนาง ฯ
+๏ อุศเรนร่ำปลอบให้ชอบชื่น จงคิดขืนแข็งใจพระไว้บ้าง
+อันศพซากรากษสที่วายวาง ต้องอยู่กลางแดดฝนทนทรมาน
+เราทำโรงร่มไว้พอให้มิด จะได้คิดตามบุตรสุดสงสาร
+แล้วสั่งให้ไพร่พลพวกคนงาน ขึ้นทำการก่อผนังแลหลังคา
+ไม่ทันค่ำสำเร็จเป็นโรงใหญ่ ด้วยพวกไพร่พร้อมพรักกันนักหนา
+พระอภัยกับฝรั่งชาวลังกา ก็เลยลาซากผีเสื้อลงเรือน้อย
+ไม่ขัดข้องล่องน้ำถึงกำปั่น ปืนสำคัญยิงรับให้กลับถอย
+ทั้งพันล���กำปั่นเป็นหลั่นลอย พอบ่ายคล้อยเรียบรื่นทั้งคลื่นคลาย
+ให้แล่นลัดตัดทางข้างอิสาน เหล่าคนงานกางใบขึ้นใส่สาย
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลพลนิกาย ดูเรี่ยรายเรียงหลามไปตามทาง ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรท้าวเจ้าลังกาอาณาจักร อารมณ์รักพระอภัยมิให้หมาง
+ให้อยู่ห้องช่องเรือระวางกลาง มีหน้าต่างเตียงตั้งที่นั่งนอน
+แขกฝรั่งทั้งร้อยพลอยเป็นสุข บรรเทาทุกข์ภิญโญสโมสร
+ปรนนิบัติกษัตราเฝ้าอาทร ผลัดกันนอนผลัดกันนั่งระวังภัย
+พอสุริยงลงลับพยับโพยม เขาจุดโคมสายระยางสว่างไสว
+ฆ้องระฆังหง่างเหง่งวังเวงใจ พระอภัยเผยแกลแลดูดาว
+เห็นเดือนหงายฉายแสงแจ้งกระจ่าง ต้องน้ำค้างซัดสาดอนาถหนาว
+น้ำกระเซ็นเป็นฝอยดูพร้อยพราว อร่ามราวเพชรรัตน์จำรัสราย
+ให้คิดถึงลูกน้อยกลอยสวาท เคยร่วมอาสน์อกอุ่นมาสูญหาย
+ซึ่งโหราว่านางไม่วางวาย ก็ดีร้ายลูกยาจะพาไป
+จะถึงฝั่งหรือว่ายังอยู่กลางสมุทร หรือขึ้นหยุดเกาะแก่งตำแหน่งไหน
+ถ้าพบนางกลางน้ำทำอย่างไร จึงจะได้นุชน้องเป็นของเรา
+ด้วยว่าองค์อุศเรนมาเป็นมิตร ครั้นจะคิดขัดไว้เกรงใจเขา
+แต่พี่รู้อยู่ว่าองค์นางนงเยาว์ รักข้างเราเจ้าจึงได้ให้สังวาล
+พี่ก็ได้ให้ธำมรงค์รัตน์ สารพัดพูดจาน่าสงสาร
+ยิ่งคิดก็ยิ่งให้อาลัยลาน ชมสังวาลต่างนางในกลางคืน
+กับทั้งภูษาศรีคลี่ออกห่ม พอต้องลมรินรินกลิ่นระรื่น
+แสนวิโยคโศกศัลย์ทุกวันคืน ซบสะอื้นอาลัยไม่ไสยา
+จนยามดึกครึกครื้นเสียงคลื่นซัด พงศ์กษัตริย์เศร้าสร้อยละห้อยหา
+ชลีหัตถ์อธิษฐานถึงเทวา ฉ้อกามาเมืองสวรรค์ถึงชั้นพรหม
+แม้นสุวรรณมาลีศรีสมร แต่ชาติก่อนได้เป็นคู่เคยสู่สม
+อย่าคลายแคล้วแก้วตาเหมือนอารมณ์ ให้ได้ชมเชยนางเหมือนอย่างเคย
+พระคิดพลางครวญพลางให้วางเวก เอกเขนกนึกนิ่งอิงเขนย
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมลมรำเพย พระก็เลยหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ครั้นรุ่งรางสร่างแสงสุริเยนทร์ อุศเรนใฝ่ฝันกระสันหา
+บรรทมตื่นแต่งองค์สรงพักตรา แล้วเผยหน้าแกลสุวรรณบัญชร
+เห็นละเมาะเกาะแก่งตำแหน่งไหน ให้เรือใช้ขึ้นไปค้นบนสิงขร
+ไม่พบนางกลางชลายิ่งอาวรณ์ เป็นทุกข์ร้อนรำพึงตะลึงแล
+โอ้เมื่อไรพี่จะได้เจ้าดวงจิต ให้สมคิดเคียงข้างไม่ห่างแห
+จงอิงแอบแนบนั่งตรงหน้าแกล ชมกระแส���ายสมุทรสุดสบาย
+เหล่าละเมาะเกาะเกียนเหมือนเขียนวาด งามประหลาดแลหลากดังฉากฉาย
+ชะโงกเงื้อมเลื่อมแลลายระบาย โอ้เสียดายพี่มาดูแต่ผู้เดียว
+อนาถนิ่งอิงเอกเขนกนึก หวนสะทึกถอนใจอาลัยเหลียว
+เสียงโครมครื้นคลื่นกลิ้งเป็นเกลียวเกลียว ให้เปล่าเปลี่ยวเห็นแต่ปลาในสาคร
+เป็นคู่คู่งูเงือกขึ้นเกลือกกลอก ตามระลอกโลดเต้นเห็นสลอน
+ฝูงพิมพาพากันเที่ยวสัญจร ทั้งเนื้ออ่อนอ่อนกายเที่ยวว่ายวน
+ทั้งโลมาราหูขึ้นฟูฟ่อง บ้างพ่นฟองฟุ้งฟ้าดังห่าฝน
+จระเข้เหราในสาชล ดูเกลื่อนกล่นกลางน้ำน่าสำราญ
+โอ้มัจฉานาคียังมีคู่ แต่ตัวกูเอกาน่าสงสาร
+ยิ่งคิดถึงพระธิดายุพาพาล โอ้ว่าป่านฉะนี้นางจะอย่างไร
+พวกโหรว่ามีผู้จะชูช่วย ถ้าฉุกฉวยเพลี่ยงพล้ำจะทำไฉน
+ถึงกระนั้นก็ไม่นิ่งจะชิงชัย กว่าจะได้แก้วตาสุดาดวง
+แม้นมิพบแก้วตาเที่ยวหาทั่ว จะบวชตัวเสียให้ขาดเป็นบาทหลวง
+ยิ่งคิดไปให้ระทดสลดทรวง จนเรือล่วงแล่นมาหลายราตรี ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นสินสมุทร กับนงนุชนางอรุณรัศมี
+ทั้งโฉมยงองค์สุวรรณมาลี กษัตริย์ศรีสุวรรณมาในสาคร
+เที่ยวค้นคว้าหาทั่วทุกแก่งเกาะ เหล่าละเมาะเขาเขินเนินสิงขร
+ไม่พบองค์พระอภัยอาลัยวรณ์ เป็นทุกข์ร้อนโศกศัลย์ทุกวันวาร
+แต่อรุณรัศมีไม่มีทุกข์ กับสินสมุทรสุดสุขสนุกสนาน
+ครั้นราตรีพี่น้องสองกุมาร บรรทมแท่นแสนสำราญด้วยมารดา
+เผยพระแกลแลดูเดือนสว่าง แจ่มกระจ่างกลางทะเลแลเวหา
+พระชนนีชี้ชวนชมดารา ให้ลูกยาหลานรักรู้จักไว้
+ดูโน่นแน่แม่อรุณรัศมี ตรงมือชี้ดาวเต่านั่นดาวไถ
+โน่นดาวธงตรงหน้าอาชาไนย ดาวลูกไก่เคียงอยู่เป็นหมู่กัน
+องค์อรุณทูลถามพระเจ้าป้า ที่ตรงหน้าดาวไถชื่อไรนั่น
+นางบอกว่าดาวธงอยู่ตรงนั้น ที่เคียงกันเป็นระนาวชื่อดาวโลง
+แม้นดาวกามาใกล้ในมนุษย์ จะม้วยมุดมรณาเป็นห่าโหง
+ดาวดวงลำสำเภามีเสากระโดง สายระโยงระยางหางเสือยาว
+นั้นแน่แม่ดูดาวจระเข้ ศีรษะเร่หกหางขึ้นกลางหาว
+ดาวนิดทิศพายัพดูวับวาว เขาเรียกดาวยอดมหาจุฬามณี
+โน่นดาวคันชั่งช่วงดวงสว่าง ที่พร่างพร่างพรายงามดาวหามผี
+หน่อนรินทร์สินสมุทรกับบุตรี เฝ้าเซ้าซี้ซักถามตามสงกา
+พระชนนีชี้แจงให้แจ้งจิต อยู่ตามทิศทั่วไปในเวหา
+ครั้��ดึกด่วนชวนสองกุมารา เข้าห้องในไสยาในราตรี
+ฝ่ายสุรางค์นางสำหรับที่ขับกล่อม สะพรั่งพร้อมน้อมประณตบทศรี
+บ้างท้าทับขับไม้มโหรี อยู่ข้างที่แท่นสุวรรณบัลลังก์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ ทรงกำปั่นแล่นล่องเป็นกองหลัง
+ทั้งปีกขวาปีกซ้ายรายระวัง ดูคับคั่งเรียงมาในสาคร
+ครั้นดาวเดือนเลื่อนลับพยับฟ้า พระสุริยาเยื้องเยี่ยมเหลี่ยมสิงขร
+พระพายพัดพัดพาเภตราจร ไม่หยุดหย่อนแล่นหลามตามกันมา
+เช้าชะวากปากน้ำสำปะหลัง ไม่เข้าฝั่งตัดทางไปข้างขวา
+พอเห็นลำสำเภาชาวลังกา ดาษดาแลไปยังไกลครัน
+พอกองนำลำทรงสินสมุทร สั่งให้จุดปืนสัญญาโกลาลั่น
+พวกกองนำลำทรงศรีสุวรรณ ขึ้นมาทันนัดดาจึงพาที
+เขาแล่นมาถ้าเราแล่นไปมั่ง จะคับคั่งเคืองใจไม่พอที่
+ทอดสมอรอเรียงอยู่เพียงนี้ ดูท่วงทีท่าทางจะอย่างไร
+แล้วยิงปืนปากปลาสัญญาหยุด อุตลุดหลีกกันเสียงหวั่นไหว
+ทอดสมอรอหมดแล้วลดใบ กำปั่นใหญ่อยู่กลางขวางคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพอุศเรนเห็นกำปั่น มาเรียงรันรายทางอยู่ข้างหน้า
+จึงยิงปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา จะรอราหน้าหลังตั้งกระบวน
+อุศเรนเห็นลำกำปั่นใหญ่ มีต้นไม้หมากมะพร้าวราวกับสวน
+จะจาบจ้วงล่วงไปก็ไม่ควร ฉวยการจวนรบรับจะอับจน
+ด้วยอยู่ห่างคลางแคลงไม่แจ้งเหตุ เห็นผิดเพศพาณิชคิดฉงน
+เห็นจะเป็นโจรร้ายในสายชล มาเที่ยวปล้นนาวาพวกพาณิช
+จึงตรัสสั่งเรือใช้ให้ไปถาม ให้ได้ความเรือฝรั่งหรืออังกฤษ
+หรือกษัตริย์ขัตติยาวราฤทธิ์ ให้แจ้งจิตแล้วจะได้เป็นไมตรี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกากองทหาร รับโองการน้อมประณตบทศรี
+ลงเรือเร็วรีบมาในวารี มาถึงที่ทัพใหญ่ดังใจจง
+จึงแจ้งความตามภาษาลังกาพูด เราเป็นทูตจะมาถามตามประสงค์
+นี่นายเรือเชื้อกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ หรือเผ่าพงศ์พาณิชอย่าปิดความ ฯ
+๏ ฝ่ายเรือรบเรียงกันอยู่ชั้นนอก ครั้นจะบอกออกไปเองก็เกรงขาม
+จำจะกราบทูลแถลงให้แจ้งความ แล้วพาเข้าเฝ้าตามจะโปรดปราน ฯ
+๏ สินสมุทรทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ ตรัสประภาษพูดจาด้วยกล้าหาญ
+ใครใช้มาว่ากระไรจงให้การ นายของท่านให้มาถามนั้นนามใด ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาที่มาเฝ้า จึงก้มเกล้าทูลแจ้งแถลงไข
+องค์พระราชโอรสยศไกร ขอท้าวไทที่เป็นเจ้าชาวลังกา
+ทรงพระนามอุ���เรนเกณฑ์ทหาร มาแต่งงานมิ่งมิตรขนิษฐา
+ข้างเจ้ากรุงผลึกรัตน์กษัตรา กับธิดาโฉมฉายนั้นหายไป
+จึงเที่ยวตามข้ามมหามหรณพ พอมาพบพวกพระองค์ก็สงสัย
+ให้รอรั้งยั้งหยุดอยู่แต่ไกล จึงใช้ให้ข้ามาถามตามสงกา ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอิศเรศ ได้แจ้งเหตุหนหลังไม่กังขา
+ด้วยเดิมรู้อยู่ว่าลูกเจ้าลังกา เขาจะมาแต่งงานกับมารดร
+แม้นละไว้ไม่สังหารผลาญชีวิต มันจะคิดชิงช่วงดวงสมร
+จะห้ำหั่นบั่นเสียให้ม้วยมรณ์ พบบิดรก็จะได้ให้มารดา
+ด้วยใจเด็กเดือดดาลทะยานจิต กำเริบฤทธิ์หาญฮึกไม่ปรึกษา
+จึงว่าเหวยอ้ายฝรั่งชาวลังกา เที่ยวหลับตาตามเปล่าไม่เข้าการ
+อันท้าวไทอัยกากรุงผลึก มิได้นึกผูกรักสมัครสมาน
+จึงยกราชธิดายุพาพาล มาประทานให้แก่บิตุเรศเรา
+เดี๋ยวนี้มารดากูก็อยู่นี่ อันชาตินี้เจ้านายมึงหมายเปล่า
+จงไปบอกเถิดว่าองค์นางนงเยาว์ อยู่ที่เราแล้วอย่าคิดไปติดตาม
+แม้นรักตัวกลัวตายเสียดายศักดิ์ อย่าฮึกฮักจ้วงจาบทำหยาบหยาม
+กลับลังกาหาเมียที่งามงาม จะมีความสุขสบายไม่วายปราณ
+กูนี้หรือชื่อว่าสินสมุทร มิ่งมงกุฎกษัตรามหาศาล
+ไปบอกเล่าเจ้ามึงให้แจ้งการ จงคิดอ่านเลิกทัพกลับธานี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังว่าเห็นกล้าเหลือ บังคมลามาเรือแล้วรีบหนี
+แค้นอารมณ์ลมไม่ใคร่จะมี ให้พลตีกรรเชียงฝืนคลื่นออกไป ฯ
+๏ สินสมุทรวิ่งมาหาแม่เลี้ยง เข้านั่งเคียงเล่าแจ้งแถลงไข
+เหมือนวาจาท้าทายหมายชิงชัย นางตกใจจึงว่าฉาวแล้วคราวนี้
+เมื่อปกปิดมิให้ผู้ใดแจ้ง มาพรายแพร่งเสียเพราะพ่อไม่พอที่
+จะนิ่งไว้ในอุราว่าไม่ดี ความเช่นนี้หรือไปเล่าให้เขาฟัง
+เขารู้แน่ว่าแม่ยังเป็นสาว จะว่ากล่าวลวนลามถึงความหลัง
+ถ้าทราบถึงพระเจ้าอาก็น่าชัง ด้วยปิดบังมิได้บอกออกให้รู้
+ถึงกระไรให้พบกับบิตุเรศ พระโปรดเกศก็จะได้ไม่อดสู
+นี่พ่อมาบอกให้อ้ายศัตรู มันล่วงรู้ความลับน่าอับอาย
+อนึ่งเล่าเขาก็คงจะคุมแค้น มาทดแทนทำศึกเหมือนนึกหมาย
+พลไพร่ใหญ่น้อยจะพลอยตาย กว่าจะวายศึกเสือสักเมื่อไร
+อนึ่งพระองค์ทรงฤทธิ์บิตุเรศ ก็ยังไม่แจ้งเหตุว่าอยู่ไหน
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะกรรมกระทำไว้ เผอิญให้ขัดข้องต้องรำคาญ ฯ
+๏ สินสมุทรนิ่งนั่งฟังแม่เลี้ยง จึงบ่ายเบี่ยงพูดจาด้วยกล้าหาญ
+เขาจะมาพาพระแม่ไปแต่งงาน ลูกเดือดดาลจึงได้ว่าให้สาใจ
+พระตรัสเห็นเป็นผิดคิดพิโรธ ประทานโทษเถิดขอถามตามสงสัย
+ถ้าแม้นเขาชาวลังกาจะพาไป จะอาลัยลูกรักหรือจักจร
+อันบิดาข้าน้อยนี้ถอยศักดิ์ ไม่ควรรักร่วมสุวรรณบรรจถรณ์
+ทั้งลูกเล่าเขาก็ว่าเป็นมารดร จึงทุกข์ร้อนกลัวจะมีราคีคาว
+ตั้งแต่นี้สืบไปลูกไม่ว่า จะบอกเขาชาวลังกาว่าเป็นสาว
+ที่นี้คิดผิดพลั้งเสียทั้งคราว ต้องว่ากล่าวกลัวจะขาดญาติวงศ์
+อันศึกเสือเหนือใต้ฉันไม่พรั่น จะห้ำหั่นให้เป็นเบือไม่เหลือหลง
+เมื่อกลับเห็นว่าเป็นศึกนึกทะนง ก็สุดแท้แต่จะทรงพระเมตตา ฯ
+๏ น้อยไปหรือลมลิ้นพ่อสินสมุทร เดี๋ยวนี้สุดแสนงอนช่างค่อนว่า
+เฝ้าโกรธขึ้งหึงหวงแทนบิดา จะหยิกขาเสียให้เขียวประเดี๋ยวนี้
+ข้าเป็นแต่แม่ของเจ้าต่างหาก ด้วยหวังใจหมายจะฝากซึ่งซากผี
+ข้าเป็นเมียพระอภัยเมื่อไรมี อย่าพาทีเก้อเก้อเออไม่อาย
+ผัวข้ามาข้าจะกลับไปกับเขา จะพาเจ้าไปด้วยกันมาผันผาย
+พระอภัยไพร่ทุพลจนจะตาย เราฝากกายอยู่กับเขาชาวลังกา ฯ
+๏ สินสมุทรฟังคำทำหัวร่อ ลูกจะขอพึ่งพระบาทวาสนา
+พยายามตามเสด็จจงเมตตา พอเป็นข้าช่วงใช้เหมือนใจปอง
+เขาลือว่าฝรั่งช่างฉอเลาะ ประโลมปอเหลาะเหลือดีไม่มีสอง
+ไปเชยชมสมสู่เป็นคู่ครอง จะได้น้องอุ้มเล่นเย็นเย็นใจ
+แม่มีผัวกลัวแต่จะลืมลูก เขาว่าถูกที่ประสงค์มักหลงใหล
+เว้นเสียแต่แม่คุณลูกอุ่นใจ เห็นจะไม่ผูกพันถึงฟั่นเฟือน ฯ
+๏ นางฉวยฉุดยุดหยิกทั้งสองแก้ม ช่างเหน็บแหนมนี่กระไรใครจะเหมือน
+เห็นพูดผิดคิดรักช่วยตักเตือน ยังแชเชือนแก้ไขน่าใคร่ตี
+พลางจูบเกล้าเผ้าผมชมลูกเลี้ยง ด้วยรักเพียงชีวามารศรี
+แล้วนางนึกตรึกไปเกรงไพรี กลัวจะมีศึกใหญ่ไม่สบาย
+จึงชวนลูกออกมานั่งบัลลังก์นอก เป็นที่ออกว่าขานการทั้งหลาย
+พอพระอามาลงเรือหลานชาย นางโฉมฉายเชิญให้นั่งบัลลังก์รัตน์
+ศรีสุวรรณอัญชลีพี่สะใภ้ พระหน่อไทคำนับน้อมจอมกษัตริย์
+สาวสนมก้มกรานอยู่งานพัด สามกษัตริย์พูดจาประสาใจ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกามาถึงเจ้า จึงก้มเกล้าทูลแจ้งแถลงไข
+นายกำปั่นนั้นข้าเห็นว่าเป็นไทย ไม่โตใหญ่อายุราวสักเก้าปี
+บอกกับข้าว่าชื่อสินสมุทร ราชบุตรพระธิดามารศรี
+อันโฉมยงองค์สุวรรณมาลี ประเดี๋ยวนี้อยู่ในเรือใหญ่นั้น
+ว่าเจ้ากรุงผลึกราชประสาทให้ บิดาได้สู่สมภิรมย์ขวัญ
+ทูลแถลงแจ้งจริงทุกสิ่งอัน เห็นดุดันเหลือเด็กดังเหล็กเพชร ฯ
+๏ อุศเรนรู้เรื่องให้เคืองขัด ดังใครตัดเศียรฟาดให้ขาดเด็ด
+เหงื่อชโลมโซมหน้าเอาผ้าเช็ด จะแก้เผ็ดไพรีไม่หนีเร้น
+มึงเห็นตัวผัวมันหรือไม่เล่า อำมาตย์ว่าข้าพเจ้ามิได้เห็น
+ยิ่งโกรธาด่าทอคอเป็นเอ็น จะจับเป็นแล่เนื้อเอาเกลือทา
+แล้วเชิญองค์พระอภัยมณีนาถ มาร่วมอาสน์เนาวรัตน์ตรัสปรึกษา
+จงคิดอ่านการศึกช่วยตรึกตรา รู้ตำราตำรับบ้างหรืออย่างไร
+พระอภัยได้ยินว่าสินสมุทร รู้ว่าบุตรมั่นคงไม่สงสัย
+จะแจ้งความตามจริงก็กริ่งใจ เกลือกมิใช่ลูกยาก็น่าอาย
+คิดจะใคร่ไปดูให้รู้แน่ ก็ห่างแหเห็นไม่สมอารมณ์หมาย
+แต่นิ่งนึกตรึกตราหาอุบาย ได้แยบคายแล้วจึงห้ามตามโบราณ
+เป็นไรมีที่ตรงจะยงยุทธ์ การบุรุษรู้สิ้นทุกถิ่นฐาน
+อันแยบยลกลศึกสี่ประการ เป็นประธานที่ในกายของนายทัพ
+ประการหนึ่งถึงจะโกรธพิโรธร้าย หักให้หายเหือดไปเหมือนไฟดับ
+ค่อยคิดอ่านการศึกให้ลึกลับ แม้นจะจับก็ให้มั่นคั้นให้ตาย
+อนึ่งว่าข้าศึกยังฮึกฮัก จะโหมหักเห็นไม่ได้ดังใจหมาย
+สืบสังเกตเหตุผลกลอุบาย ดูแยบคายคาดทั้งกำลังพล
+อนึ่งให้รู้รบที่หลบไล่ ทหารไม่เคยศึกต้องฝึกฝน
+ทั้งถ้อยคำสำหรับบังคับคน อย่าเวียนวนวาจาเหมือนงาช้าง
+ประการหนึ่งซึ่งจะชนะศึก ต้องตรองตรึกยักย้ายให้หลายอย่าง
+ดูท่วงทีกิริยาในท่าทาง อย่าละวางไว้ใจแก่ไพรี
+อันพวกพ้องของเราที่มาด้วย ก็จะช่วยสู้รบไม่หลบหนี
+แต่จะขออาสาเวลานี้ ไปเป่าปี่ห้ามปรามตามวิชา
+ให้อ่อนใจไพร่พลคนทั้งหลาย จะเรียกนายสลุบใหญ่ให้มาหา
+ได้ไต่ถามความที่พระธิดา นางจะมาแม่นมั่นหรือฉันใด ฯ
+๏ อุศเรนเห็นจริงทุกสิ่งสิ้น สมถวิลยินดีจะมีไหน
+ไม่ข้องขัดตรัสตอบว่าขอบใจ ถ้าแม้นได้เหมือนอย่างนั้นขยันดี
+พอถามไถ่ให้รู้ว่าอยู่แน่ จะขอแต่พระธิดามารศรี
+เราจะได้ไปลังกาไม่ราวี เชิญพระพี่ช่วยน้องให้คล่องใจ ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายสั่ง ให้ฝรั่งหยิบปี่ข้างที่ให้
+สถิตนั่งเหนือบัลลังก์ลอยวิไล สำรวมใจจบหัตถ์นมัสการ
+พระเป่าปี่เปิดเสียงสำเนียงเอก เสนาะดังฟังวิเวกกังวานหวาน
+ละห้อยหวนครวญเพลงบรรเลงลาน โอ้สงสารสุริย์ฉายจะบ่ายคล้อย
+พี่คลาดแคล้วแก้วตามาว้าเหว่ ท้องทะเลแลเปล่าให้เศร้าสร้อย
+ป่านนี้น้องสองคนกับลูกน้อย จะล่องลอยไปอยู่หนตำบลใด
+เรื่อยเรื่อยเฉื่อยวายุพัดแผ้ว เหมือนเสียงแก้วกลอยจิตพิสมัย
+หอมรวยรวยชวยชื่นรื่นฤทัย เหมือนใกล้ใกล้เข้ามาแล้วแก้วพี่เอย
+เขาบอกว่ามาในลำเรือกำปั่น หรือสุวรรณมาลีเจ้าพี่เอ๋ย
+สินสมุทรไม่มาหาบิดาเลย พ่อจะเชยใครเล่าเจ้าพ่ออา
+แม้นอยู่ลำกำปั่นเหมือนมั่นหมาย จงแหวกว่ายสายสมุทรผุดมาหา
+แล้วแหบหวนครวญโหยโรยชวา พระแกล้งว่าไปในเพลงวังเวงใจ ฯ
+๏ อุศเรนนอนหลับกับที่นั่ง ทหารทั้งกองทัพก็หลับใหล
+แต่พวกพ้องขององค์พระอภัย เคยเข้าใจจุกหูไม่สู้ฟัง
+ทั้งกองทัพหน่อนรินทร์สินสมุทร อยู่ไกลสุดร้อยเส้นพอเห็นหลัง
+ฟังเสนาะเพราะเสียงสำเนียงดัง บ้างหลับบ้างก็ฟังจนจับใจ ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสุวรรณ อยู่พร้อมกันที่ลำกำปั่นใหญ่
+ฟังสำเนียงเสียงปี่พระอภัย ก็จำได้ด้วยเคยฟังแต่หลังมา
+ทั้งถ้อยคำร่ำเรียกสำเหนียกแน่ เห็นเที่ยงแท้ภูวไนยให้ไปหา
+สินสมุทรสุดคิดถึงบิดา จึงทูลว่าปี่นี้ไม่มีใคร
+คือทรงฤทธิ์บิตุรงค์ของลูกรัก เห็นแน่นักพระองค์อย่าสงสัย
+ข้าจะขอทูลลาอาสาไป แล้วจะได้รับมาเภตราเรา ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสว่าอย่าว้าวุ่น เขามีคุณพระบิดามากับเขา
+ควรจะไปไต่ถามตามสำเนา จะด้นเดาดื้อไปนั้นไม่ดี
+พวกฝรั่งลังกาจะว่าได้ ต้องขัดข้องหมองใจไม่พอที่
+ฉวยขุกเข็ญเป็นศึกจะเสียที ด้วยพระพี่มิได้รู้อยู่ด้วยมัน
+อาจะไปให้พบภูวเรศ ถ้าแจ้งเหตุทุกข์ร้อนจะผ่อนผัน
+พ่ออย่าไปใจเด็กยังดุดัน อยู่กับน้องป้องกันพระชนนี
+สินสมุทรห้ามว่าอย่าเสด็จ เหมือนขามเข็ดของ้อไม่พอที่
+หลานจะไปไต่ถามแต่โดยดี ถ้าย้ำยีจึงจักสู้ดูฝีมือ
+พระไปเรือเมื่อไรจะไปถึง จะเหมือนหนึ่งฉันลงน้ำดำไปหรือ
+แม้นพบปะพระบิดาจะหารือ ไม่ดึงดื้อดอกพระองค์อย่าสงกา
+แล้วจัดแจงแต่งเครื่องสำหรับยุทธ์ เหน็บอาวุธคู่กายทั้งซ้ายขวา
+กระโดดโผนโจนลงในคงคา แผลงศักดาดำดึ่งตะบึงไป ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี คิดว่าพี่ตกน้ำร่ำร้องไห้
+พระเจ้าป้ามาช่วยด้วยไวไว พระพี่ไม่ผุดรอดจะวอดวาย
+ทั้งสององค์ทรงพระสรวลทั้งโศกเศร้า นางเคียงเข้าเล้าโลมนางโฉมฉาย
+พระพี่ดำน้ำไปดอกไม่ตาย อย่าวุ่นวายเลยมานั่งคอยฟังความ
+ศรีสุวรรณนั้นไม่ไว้ใจฝรั่ง จึงตรัสสั่งนายทหารชาญสนาม
+เร่งเตรียมเรือเพื่อสำหรับรับสงคราม ไว้สักสามสิบลำประจำการ
+ออกแล่นลอยคอยดูอยู่ห่างห่าง ถ้าขัดขวางก็จะได้แก้ไขหลาน
+อังกุหร่าบังคมค่อยก้มคลาน มาเตรียมการพร้อมพรั่งระวังภัย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ดำมาผุดกลางมหาชลาไหล
+แลเห็นลำกำปั่นเป็นหลั่นไป ไม่มีใครดูแลแต่สักคน
+แต่เสียงปี่ที่เป่ายังไม่หยุด สินสมุทรเพ่งพิศคิดฉงน
+ค่อยแฝงกายว่ายมาในสาชล ปีนขึ้นบนกำปั่นไม่ครั่นคร้าม
+เห็นพวกพลกรนหลับระดับดาด ดูเกลื่อนกลาดกลางเรืออยู่เหลือหลาม
+ที่ตื่นอยู่รู้จักล้วนจีนจาม จึงโดดข้ามคนเหล่านั้นมาทันที
+เห็นบิตุรงค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ เข้ากอดบาทบงกชบทศรี
+ไม่ทันถามความโศกแสนทวี ทรงโศกีกลิ้งเกลือกลงเสือกกาย ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ทัศนาเห็นลูกแก้ว เหมือนตายแล้วเกิดใหม่ให้ใจหาย
+พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย ประคองกายกอดแอบไว้แนบองค์
+สงสารบุตรสุดจะขืนสะอื้นอั้น ยังมิทันไต่ถามตามประสงค์
+สุดกำลังจะประทังดำรงองค์ กันแสงทรงโศกซบสลบไป ฯ
+๏ แขกฝรั่งทั้งนั้นก็ขวัญหาย เห็นเจ้านายนิ่งแน่เข้าแก้ไข
+ไม่ฟื้นองค์สงสารแสนอาลัย ต่างร้องไห้วุ่นวายฟายน้ำตา ฯ
+๏ อุศเรนรู้สึกนึกอนาถ เห็นประหลาดลูกเล็กเด็กนักหนา
+จึงถามพวกพระอภัยว่าใครมา เขาทูลว่าพระโอรสยศไกร
+จึงเรียกไพร่ในเรือให้รู้สึก อึกทึกในกำปั่นอยู่หวั่นไหว
+ช่วยนวดฟั้นคั้นองค์พระอภัย ก็กลับได้สติฟื้นเหมือนตื่นนอน
+ลืมพระเนตรเห็นบุตรกับอุศเรน หัศเกนพวกฝรั่งนั่งสลอน
+สินสมุทรอภิวาทบาทบิดร สะอื้นอ้อนทูลถามตามสงกา
+เมื่อพลัดพรากยากเย็นเป็นไฉน ลูกมิได้รู้ความเที่ยวตามหา
+ไฉนองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา จึงได้มาเรือฝรั่งเป็นอย่างไร ฯ
+๏ พระฟังคำน้ำพระเนตรลงพรากพราก จะออกปากปิ้มว่าเลือดตาไหล
+จึงเล่าความตามจริงทุกสิ่งไป จนถึงได้โดยสารมาพานพบ
+อันพ่อนี้วิตกอกจะแยก ด้วยเรือแตกตายเป็นไม่เห็นศพ
+แล้วตรัสถามลูกยาด้วยปรารภ นี่พ่อพบผู้ใดจึงได้มา ฯ
+๏ สินส��ุทรได้ฟังรับสั่งถาม จึงตอบตามคำแขกแปลกภาษา
+เมื่อเรือแตกแหลกไปในคงคา ลมก็กล้ากลางคืนเพราะคลื่นตี
+แม่ผีเสื้อเหลือใจไล่สกัด ลูกจึงพลัดไปกับเหล่านางสาวศรี
+ได้พบแต่แม่สุวรรณมาลี ก็แบกหนีไปในน้ำแต่ลำพัง
+ถึงเจ็ดวันบรรลุถึงเกาะใหญ่ เข้าอาศัยแต่พอชื่นได้คืนหลัง
+พอพบพวกโจรเรือหลงเชื่อฟัง จะเข้าฝั่งชลธารโดยสารมัน
+มันคิดคดลดเลี้ยวเกี้ยวพระแม่ ลูกจึงแก้แค้นฆ่าให้อาสัญ
+ที่เหลือตายนายไพร่พร้อมใจกัน ยกกำปั่นใหญ่ให้ได้ไคลคลา
+เที่ยวไต่ถามตามองค์พระทรงเดช ทุกประเทศทางทะเลเที่ยวเร่หา
+จนไปถึงรมจักรนัครา พบพระอาถามทักรู้จักกัน
+จึงเกณฑ์คนพลรบสมทบทัพ เดี๋ยวนี้อามากับกระหม่อมฉัน
+พอเสียงปี่ที่เป่าเป็นสำคัญ ก็หมายมั่นว่าพระองค์ไม่สงกา
+ลูกรำลึกตรึกถึงพระผ่านเกล้า จึงดื้อเดาโดดน้ำดำมาหา
+เชิญเสด็จภูวไนยไปเภตรา พระเจ้าอาก็ละห้อยคอยพระองค์ ฯ
+๏ พระรู้ว่าอนุชามาด้วยบุตร ยิ่งแสนสุดชื่นชมสมประสงค์
+จึงตรัสบอกอุศเรนเจนณรงค์ นี่แหละองค์สินสมุทรบุตรข้าน้อย
+เมื่อเรือแตกแบกนางมากลางน้ำ จึงได้กำปั่นใหญ่ไว้ใช้สอย
+กับเรือน้องของข้ามาห้าร้อย เที่ยวแล่นลอยล่องหาในสาคร
+เดชะบุญคุณพระมาปะพบ ไม่ต้องรบชิงช่วงดวงสมร
+คงได้คู่สู่สมสยมพร อย่าทุกข์ร้อนเลยพระองค์จงสำราญ
+เชิญไปลำกำปั่นของลูกรัก ให้พบพักตร์วรนุชสุดสงสาร
+ประภาษพลางทางสุนทรสอนกุมาร ให้กราบกรานอุศเรนเจนณรงค์ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกท้าวเจ้าลังกาหน้าเป็นเหม แสนเกษมสมจิตคิดประสงค์
+เรียกกุมารหลานเลี้ยงมาเคียงองค์ พ่อแสนทรงฤทธิ์เลิศประเสริฐชาย
+ช่วยชีวิตขนิษฐาของอาไว้ ให้คืนได้ดวงสวาทเหมือนมาดหมาย
+ไม่ลืมคุณหลานขวัญจนวันตาย พลางแนบกายกอดจูบลูบกุมาร
+เอาเครื่องทรงสำอางอย่างกษัตริย์ เพชรรัตน์รจนามุกดาหาร
+ทั้งเพชรนิลจินดามาประทาน พระกุมารเมินหน้าแล้วว่าพลัน
+อย่าว่าแต่แก้วแหวนแสนสมบัติ ถึงจะจัดเอาอะไรมาให้ฉัน
+ไม่มุ่งมาดปรารถนาสารพัน ข้ารักแต่แม่สุวรรณมาลี ฯ
+๏ พระอภัยสุริย์วงศ์ทรงพระสรวล แกล้งเสชวนอุศเรนอันเรืองศรี
+อย่าตอบถ้อยถือความเลยตามที เชิญภูมีมาไปหาสุดาดวง ฯ
+๏ อุศเรนฟังว่าค่อยผาสุก เหมือนทิ้งทุกข์สักเท่าภูเขาหลวง
+สั่งล้าต้าต้นห��คนทั้งปวง ตามกระทรวงซ้ายขวาสิบห้าลำ
+ทั้งลำทรงธงทองเป็นสองแถว เลิศแล้วลายหลังคาเลขาขำ
+หัศเกนเจนปืนยืนประจำ เข้าเคียงลำกำปั่นใหญ่ดังใจจง
+อุศเรนรื่นเริงบันเทิงจิต เข้าสถิตเตียงทองที่ห้องสรง
+ไขสุหร่ายปรายละอองมาต้ององค์ แล้วสอดทรงสนับเพลาเนาวรัตน์
+ฉลององค์ทรงสวมกรวมสลับ ดุมประดับแต่ล้วนเพชรเจ็ดกะรัต
+ปั้นเหน่งเนื่องเฟื่องกระหนกกระหนาบรัด แล้วทรงทัดพระมหามาลาระบาย
+แซมดอกไม้ไหวสว่างหางการเวก เป็นอย่างเอกอวดผู้หญิงหยิ่งใจหาย
+ธำมรงค์ทรงหัตถ์จำรัสพราย พระกรซ้ายเกี้ยวผ้าเช็ดหน้ากรอง
+สอดเสน่าเหน็บตรีกระบี่ถือ สนับมือสอดใส่ไว้ทั้งสอง
+ส่านจุหรี่สีกุหร่าคั่นหน้าทอง สอดฉลองพระบาทเพชรเสด็จมา
+ทหารปืนถือปืนยืนสองข้าง ตามเยี่ยงอย่างยศศักดิ์คอยรักษา
+แล้วเชิญพระอภัยให้ไคลคลา มาเภตราลำใหญ่ดังใจปอง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นมารับคำนับพี่ แต่สุวรรณมาลีหนีเข้าห้อง
+พระอภัยพี่ยาน้ำตานอง ขึ้นแท่นทองที่นั่งทั้งอุศเรน
+เหล่าโยธีศรีสุวรรณกับสินสมุทร ถืออาวุธพร้อมพรั่งทั้งดั้งเขน
+พลฝรั่งลังกาพวกหัศเกน ล้วนจัดเจนประจุปืนยืนระวัง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลีพระพี่เจ้า กำสรดเศร้าโศกคิดถึงความหลัง
+จะกลั้นกลืนขืนใจก็ไม่ฟัง พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+พลางประณตบทเรศพระเชษฐา น้องนึกว่าสิ้นบุญจะสูญหาย
+เที่ยวติดตามถามข่าวก็เปล่าดาย หากหลานชายชี้แจงจึงแจ้งใจ
+แล้วทูลถึงสามพราหมณ์ตามมาด้วย เป็นเพื่อนม้วยมรณาจะหาไหน
+พลางตรัสเรียกลูกน้อยกลอยฤทัย ไปกราบไหว้ให้ชิดพระบิตุลา ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยวิไลโฉม ลูบประโลมหลานน้อยละห้อยหา
+อุ้มขึ้นวางกลางตักพิศพักตรา พระชลนานองเนตรสังเวชใจ
+จะเล่าความตามยากเมื่อจากน้อง ก็ขัดข้องเขาจะแจ้งแถลงไข
+จึงว่าพี่นี้ก็แสนสลดใจ หมายว่าไม่พบญาติแล้วชาตินี้
+หากกุศลหนหลังเราทั้งสอง ได้พบน้องนัดดามารศรี
+ยังทุกข์หนึ่งถึงชนกชนนี จะร้ายดีมิได้รู้ถึงหูเลย
+พระร่ำพลางต่างองค์ทรงกันแสง โอ้เสียแรงเกิดมานิจจาเอ๋ย
+ไม่เคยยากกรากกรำต้องจำเคย เมื่อไรเลยจะพร้อมวงศ์พงศ์ประยูร
+พระพี่น้องสององค์สะอื้นไห้ ด้วยอาลัยไกลญาติเพียงขาดสูญ
+ทั้งลูกน้อยนัดดาก็อาดูร ต่างเพิ่มพูนโศกเศร้าไม่เบาบาง ฯ
+๏ อุศเรนร่ำปลอบให้ชอบจิต เห็นวายคิดขุ่นข้องที่หมองหมาง
+จึงปราศรัยไต่ถามเนื้อความพลาง เดี๋ยวนี้นางนุชน้องอยู่ห้องใด
+พระโปรดด้วยช่วยบอกโฉมเฉลา ให้นงเยาว์รู้แจ้งแถลงไข
+ว่าพระชนนีนาถจะขาดใจ กันแสงไห้โหยหาไม่ราวัน
+จึงใช้ข้าพยายามตามแสวง พระก็แจ้งความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ช่วยเล้าโลมโฉมสุดาวิลาวัณย์ อย่าให้ขวัญเนตรหมางระคางใจ ฯ
+๏ สินสมุทรสุดเคืองชำเลืองค้อน แกล้งตัดรอนขวางความตามวิสัย
+รำคาญหูจู้จี้นี่กระไร เขาร้องไห้ไม่ทันหายวายน้ำตา
+ขืนจะเฝ้าเร้ารบพบผู้หญิง ขันจริงจริงใจฝรั่งชังหนักหนา
+มิใช่การภารธุระพระบิดา แม่ของข้าข้าไม่ให้ใครไปเลย ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังสินสมุทร จึงว่าสุดเสนหาบิดาเอ๋ย
+อย่าว้าวุ่นหุนหันเช่นนั้นเลย เหมือนทรามเชยช่วยธุระพระบิดา
+อันองค์อุศเรนนี้อารีนัก เธอผูกรักซื่อตรงเหมือนวงศา
+พ่อโดยสารท่านก็รับลงเรือมา จึงเห็นหน้าลูกน้อยกลอยฤทัย
+ช่วยบอกความตามแต่แม่ของเจ้า น้ำใจเขาจะคิดเห็นเป็นไฉน
+เธอเป็นคู่สู่ขออรไท มิใช่ใครนอกนั้นจะกั้นกาง ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแค้นให้แน่นจิต ทั้งสุดคิดสารพัดจะขัดขวาง
+ลงจากแท่นแค้นใจร้องไห้พลาง มาหานางนั่งสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ นางสวมสอดกอดองค์โอรสไว้ แล้วถามไต่ลูกน้อยละห้อยหา
+เมื่อตะกี้ที่เขาตามบิดามา เขาพูดจาว่ากระไรไปหรือยัง ฯ
+๏ สินสมุทรพูจาประสาซื่อ นั่นแลคือตัวความมาตามหลัง
+พระรักเขาชาวลังกาหรือว่าชัง อย่าปิดบังบอกความลูกตามจริง
+เดี๋ยวนี้เล่าเขาจะรับไปอภิเษก เป็นองค์เอกอิศราพระยาหญิง
+เห็นรูปร่างข้างเขาก็เพราพริ้ง จะต้องทิ้งลูกเสียแท้แล้วแม่คุณ ฯ
+๏ นางแกล้งว่าน่าเบื่อเหลือแล้วเจ้า อะไรเฝ้าโกรธเกรี้ยวทำเฉียวฉุน
+ถึงสู่ขอก็มิใช่ได้เคยคุ้น จะมาวุ่นว่าขานรำคาญใจ
+เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าจะให้แม่ไปหรือ กลัวฝีมือเขากระมังนั่งร้องไห้
+พระบิดาว่าขานประการใด อย่าร่ำไรเลยช่วยแปลให้แม่ฟัง ฯ
+๏ กุมารว่าพระแม่ไม่เห็นจิต ปัจจามิตรมากน้อยไม่ถอยหลัง
+แต่แค้นจิตพระบิดานี้น่าชัง รักฝรั่งนี่กระไรจะให้คืน
+ให้ลูกยามาถามความพระแม่ ว่าตามแต่ประดิพัทธไม่ขัดขืน
+พระมารดาอย่าฟังจงยั่งยืน ว่าไม่คืนไปลังกาจะว่าไร
+ถึงฝรั่งคั่งแค้นแม��นจะรบ ไม่หลีกหลบเลยพระองค์อย่างสงสัย
+จะสังหารผลาญชีวันให้บรรลัย ว่าแต่ใจของพระแม่จะแชเชือน ฯ
+๏ นางฟังความยามวิโยคยิ่งโศกซ้ำ ให้แค้นคำพระอภัยใครจะเหมือน
+เสียแรงหวังตั้งจิตไม่บิดเบือน มาแชเชือนเสียไม่รับให้อับอาย
+แต่แรกเล่าเขาว่าผัวเป็นชั่วช้า จะเอาหน้าไว้ที่ไหนน่าใจหาย
+มิขออยู่สู้สิ้นชีวาวาย พลางฟูมฟายชลนาแล้วพาที
+กรรมของแม่แน่แล้วลูกแก้วเอ๋ย ไม่ควรเลยสารพัดจะบัดสี
+เขาเลื่องลืออื้ออึงถึงเพียงนี้ ตายเสียดีกว่าอยู่รับอัประมาน
+ช่างกระไรใจคอพระพ่อเจ้า พูดกับเราไว้แต่ก่อนล้วนอ่อนหวาน
+เป็นน่าแค้นแสนเสียดายสายสังวาล จะให้ทานเสียก็ดีไม่มีภัย
+แล้วนางถอดธำมรงค์ของทรงยศ ให้โอรสร่ำว่าน้ำตาไหล
+แหวนนี้เจ้าเอามาแต่ผู้ใด เอาไว้ให้ท่านเถิดพ่อจะขอลา
+อัปยศอดสูอยู่ไม่รอด จะม้วยมอดเสียมิให้ใครเห็นหน้า
+แล้วชักกริชคิดจะตายวายชีวา พระลูกยาแย่งยุดนางฉุดชิง ฯ
+๏ กุมาราว่าดูเอาเจ้าแม่เอ๋ย กระไรเลยใจจิตผิดผู้หญิง
+ฉวยกระชากจากนางแล้วขว้างทิ้ง แค้นจริงจริงใจคอใช่พอดี
+พระบิดาให้ถามดูตามซื่อ ควรแล้วหรือแม่จะตายให้อายผี
+ถึงมาดแม้นแค้นบิดาไม่ปรานี ลูกยังมีแม่ก็ไม่อาลัยเลย ฯ
+๏ นางกอดบุตรสุดขืนสะอื้นไห้ เหลืออาลัยแล้วพ่อคุณของแม่เอ๋ย
+เหมือนหญิงร้ายชายชังไม่หวังเชย จะแหงนเงยดูมนุษย์ก็สุดอาย
+ถึงม้วยแล้วแก้วตาอย่าปรารภ จะขอพบสุดสวาทเหมือนมาดหมาย
+ขอให้พ่อก่อเกิดกับร่างกาย ได้กินสายกษิรามารดาเดียว
+เจ้ารักแม่แม่ก็รู้อยู่ว่ารัก มิใช่จักลืมคุณทำฉุนเฉียว
+แต่เหลืออายหลายสิ่งจริงจริงเจียว เป็นหญิงเดียวชายสองต้องหมองมัว
+เมื่อแรกเราเล่าบอกเขาออกอื้อ อ้างเอาชื่อพระบิดาว่าเป็นผัว
+ครั้นคู่เก่าเขามารับก็กลับกลัว แกล้งออกตัวให้มาถามว่าตามใจ
+จึงเจ็บจิตคิดแค้นแม้นจะอยู่ ก็อดสูเสียสัตย์ต้องตัดษัย
+กันแสงพลางทางสะอื้นขืนอาลัย พระชลนัยน์ไหลซาบอาบพักตรา ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนสงสารแม่ อุตส่าห์แก้แทนบิดรชะอ้อนว่า
+ที่จริงจิตบิตุเรศของลูกยา ไม่รู้ว่าเราจะอ้างเอาอย่างนั้น
+จึงให้ถามตามซื่ออย่างถือโทษ ถึงจะโกรธก็แต่ว่าอุตส่าห์กลั้น
+เขาไปแล้วลูกจะว่าสารพัน แม่เชื่อฉันเถิดนะจ๋าอย่าเพ่อตาย
+แหวนวงนี้ที่ท่านวานฉันมาให้ จงเก็บไว้ต่อว่าอย่าให้หาย
+ถ้าทีนี้มิรับยังกลับกลาย จะทวงสายสังวาลเก่าของเรามา
+ถึงงอนง้อก็ฉันไม่พันผูก อยู่แม่ลูกตามที่ประสีประสา
+สอพลอพลางทางประนมบังคมลา ลุกออกมากวักพระหัตถ์ตรัสเรียกน้อง
+แม่อรุณรัศมีมานี่หน่อย แล้วจึงค่อยกระซิบสั่งกันทั้งสอง
+ไปอยู่เป็นเพื่อนป้าหนาแม่น้อง จะขัดข้องฆ่าชีวันให้บรรลัย ฯ
+๏ นางอรุณรัศมีฟังพี่เล่า ว่าแม่เจ้าเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+ลูกตายจริงวิ่งมาหาป้าสะใภ้ บังคมไหว้วอนถามตามสงกา ฯ
+๏ สินสมุทรออกมานั่งบัลลังก์นอก แล้วแกล้งบอกตามจิตประดิษฐ์ว่า
+แม่สุวรรณมาลีมิอยากมา แล้วก็ว่าไม่รู้จักมิพักไป ฯ
+๏ อุศเรนเห็นทำนองจะข้องขัด ยิ่งกลุ้มกลัดกล่าวแกล้งแถลงไข
+อาบน้ำร้อนก่อนเจ้าข้าเข้าใจ เมื่อไม่ให้แล้วก็ว่าสารพัน
+บิดาเจ้าเล่าก็รู้อยู่เต็มจิต มิใช่คิดโหยกเหยกมาเสกสรร
+ได้ขอสู่ผู้ใหญ่ท่านให้ปัน นางสุวรรณมาลีนี้ของเรา
+จึงต้องตามทรามสงวนนวลหง ได้รับองค์พระอภัยมาให้เจ้า
+เจ้าชอบแต่คืนองค์นางนงเยาว์ มาให้เราจึงจะต้องทำนองใน ฯ
+๏ สินสมุทรพูดจาประสาเด็ก ถึงเราเล็กก็ไม่ส่งอย่าสงสัย
+รับบิดามาก็ช่างใครเป็นไร หรือข้าใช้สอยเจ้าให้เอามา
+เราตามติดบิตุรงค์ก็คงพบ ไม่รักคบคนนอกพระศาสนา
+เจ้าเลิกทัพกลับหลังไปลังกา จะได้หาเมียงามเอาตามใจ
+ที่ตรงนี้มิได้คืนอย่าขืนแค่น ถึงจะแสนโศกาเลือดตาไหล
+ก็ตายเปล่าเราไม่ยักให้ใครไป อย่ากวนใจจู้จี้ข้าขี้คร้าน ฯ
+๏ อุศเรนคั่งแค้นแสนพิโรธ แกล้งกลั้นโกรธตรัสประภาษด้วยอาจหาญ
+ตัวของเจ้าเยาว์ยังกำลังพาล เหมือนหนึ่งหลานลามลวนไม่ควรเลย
+อันเรากับพระอภัยได้ให้สัตย์ ไม่ข้องขัดกันทุกสิ่งจริงเจ้าเอ๋ย
+จึงงอนง้อขอกันฉันคุ้นเคย อย่าเยาะเย้ยเลยเจ้าไม่เข้ายา
+แล้วว่ากับพระอภัยวิไลลักษณ์ น้องก็รักภูวเรศเหมือนเชษฐา
+พระก็รู้อยู่กับใจแต่ไรมา จะเมตตาหรืออย่างไรอย่าได้พราง ฯ
+๏ พระฟังคำอ้ำอึ้งตะลึงคิด จะเบือนบิดป้องปัดก็ขัดขวาง
+สงสารลูกเจ้าลังกาจึงว่าพลาง เราเหมือนช้างงางอกไม่หลอกลวง
+ถึงเลือดเนื้อเมื่อน้องต้องประสงค์ พี่ก็คงยอมให้มิได้หวง
+แต่ลูกเต้าเขาไม่เหมือนคนทั้งปวง จะได้ช่วงชิงให้ไปกระนั้น
+พี่ว���าเขาเขาก็ว่ามากระนี้ มิใช่พี่นี้จะแกล้งแสร้งเสกสรร
+เพราะเหตุเขารักใคร่อาลัยกัน ค่อยผ่อนผันพูดจาอย่าราคี
+แล้วตรัสบอกลูกน้อยกลอยสวาท เจ้าหน่อเนื้อเชื้อชาติดังราชสีห์
+อันรักษาศีลสัตย์กัตเวที ย่อมเป็นที่สรรเสริญเจริญคน
+ทรลักษณ์อกตัญญุตาเขา เทพเจ้าก็จะแช่งทุกแห่งหน
+ให้ทุกข์ร้อนงอนหง่อทรพล พระเวทมนตร์เสื่อมคลายทำลายยศ
+เพราะบิดามาด้วยอุศเรนนี้ คุณเขามีมากล้นพ้นกำหนด
+เจ้าทำผิดก็เหมือนพ่อทรยศ จงออมอดเอ็นดูพ่อแต่พองาม ฯ
+๏ สินสมุทรสุดจะคิดถึงบิตุเรศ ไม่สังเกตกลศึกให้นึกขาม
+ศรีสุวรรณครั้นเห็นหลานจะเบาความ จึงตอบตามถ้อยคำพอนำทาง
+จะถือโทษโกรธไปก็ไม่ชอบ ถึงจะมอบให้ก็คงจะขัดขวาง
+ด้วยหญิงชายอายจิตคิดระคาง ที่ไหนนางจะยอมไปเหมือนใจจง
+ถ้าแม้นพี่น้องนางมาด้วย จะได้ช่วยฝากฝังดังประสงค์
+นี่ใจนางนฤมลนั้นจนใจ จะว่าใครขัดข้องก็ตรองดู ฯ
+๏ อุศเรนเจนจัดจึงตรัสตอบ พระว่าชอบหญิงกับชายอายอดสู
+แต่เข้าหอพ่อแม่ให้เลี้ยงดู คงเป็นคู่แล้วยังไม่ใคร่จะยอม
+อันนางนี้ที่จะให้ว่าไปด้วย ก็เขินขวยเพราะไม่เคยเชยถนอม
+ถ้าแม้นให้ไปประโลมค่อยโน้มน้อม ก็คงยอมพระก็รู้อยู่แก่ใจ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณชั้นเชิงฉลาดแหลม จึงเยื้อนแย้มยิ้มย่องสนองไข
+จะโลมเล้าเยาวมาลย์ประการใด ตามแต่ใจจะถนัดไม่ขัดกัน
+แม้นโฉมยงปลงใจจะไปด้วย จะได้ช่วยกันไปส่งลงกำปั่น
+นี่แหละงามตามตรงเหมือนพงศ์พันธุ์ จะให้ฉันช่วยฉุดนั้นสุดใจ ฯ
+๏ อุศเรนฟังคำทำหัวเราะ พระพูดเพราะพร่ำว่าอัชฌาสัย
+แต่เช่นนั้นนั่นก็เหมือนไม่ให้ไป พูดทำไมว่าจะช่วยให้ป่วยการ
+อันนารีนี้เป็นของต้องประสงค์ หรือพระองค์เจตนาเร่งว่าขาน
+จงโปรดว่ามาให้เสร็จสำเร็จการ อย่าหน่วงนานน้องจะได้ครรไลลา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกับพระพี่มีคำตอบ จึงว่าคิดผิดระบอบเป็นนักหนา
+ถึงจะบอกออกเหมือนท่านจำนรรจา ใครจะมาว่ากับใครอย่างไรมี
+นี่รักกันฉันจึงว่าประสาซื่อ ควรแล้วหรือพูดรังเกียจมาเสียดสี
+เมื่อนึกแหนงแคลงความก็ตามที ฉันกับพี่ก็มิใช่ว่าได้นาง
+สินสมุทรนั้นแหละเขาเป็นเจ้าของ ตามทำนองแต่ถนัดไม่ขัดขวาง
+แล้วแสแสร้งแกล้งพูดกับพี่พลาง เมื่อความอย่างนี้จะโกรธโทษเอาใคร
+ซึ่งคุณเขาเอามาด้��ยก็ช่วยว่า จนลูกยาอนุญาตประสาทให้
+เมื่อใจเขาเจ้าตัวไม่ยอมไป ก็จนใจอยู่ด้วยกันเท่านั้นเอง ฯ
+๏ อุศเรนเหลือแค้นแน่นอุระ ว่าชิชะพูดเพราะช่างเหมาะเหมง
+โดยจะว่าถ้าไม่ใช่คนกันเอง ก็จะเกรงกันทำไมมิใช่นาย
+ซึ่งวอนว่าพระอภัยให้ช่วยขอ คิดว่าพ่อลูกกันเหมือนมั่นหมาย
+เมื่อรักหญิงทิ้งสัตย์ตัดผู้ชาย ไม่เสียดายคำแล้วก็แล้วไป
+แต่หากว่าถ้าฉันกับสินสมุทร สัประยุทธ์กันก็จิตจะคิดไฉน
+จะช่วยฉันหรือว่าพระจะช่วยใคร ขอรู้ใจจงแถลงให้แจ้งการณ์ ฯ
+๏ พระอภัยใจอ่อนถอนสะอื้น อุตส่าห์กลืนชลนาน่าสงสาร
+แล้วห้ามปรามตามใจอาลัยลาน คุณของท่านเลิศลบภพไตร
+แต่สุดที่พี่จะคิดให้มิดมืด เหมือนใจจืดเจ้าก็คงจะสงสัย
+เพราะลูกเต้าเขาไม่ชั่วไม่กลัวใคร จึงจนใจจำนิ่งทุกสิ่งอัน
+แม้นรบสู้ผู้ใดก็ไม่ช่วย จะอยู่ด้วยอนุชาประสาฉัน
+ถ้าลูกยาฆ่าน้องจะป้องกัน แม้นท่านฟันลูกยาไม่ว่าไร
+เป็นความจริงสิ่งสัตย์บรรทัดเที่ยง ไม่หลีกเลี่ยงเลยพระองค์อย่างสงสัย
+แต่จะห้ามตามประสายังอาลัย จะชิงชัยสินสมุทรจงหยุดยั้ง
+เขาเรี่ยวแรงแข็งขันทั้งสันทัด สารพัดจะศึกษาวิชาขลัง
+ทั้งดุร้ายใจเหมือนเสือเหลือกำลัง ห้ามไม่ฟังเหมือนทุกคนเป็นจนใจ ฯ
+๏ อุศเรนเจนศึกไม่นึกพรั่น แกล้งสรวลสันต์เสียดแทงแถลงไข
+พระเชษฐาว่าจริงทุกสิ่งไป คงจะได้เชยชมสมคะเน
+ฉวยรบพุ่งยุ่งยิ่งชิงไปได้ ก็อาลัยอยู่ด้วยนางจะห่างเห
+สนิทแนบแยบคายช่างถ่ายเท เขียนจระเข้ขึ้นไว้หลอกตะคอกคน
+เราก็ชายหมายมาดว่าชาติเชื้อ ถึงปะเสือก็จะสู้ดูสักหน
+ไม่รักวอนงอนง้อทรชน แล้วพาพลกลับมาเภตราพลัน
+ถึงกองทัพยับยั้งนั่งเก้าอี้ สั่งให้ตีกลองสัญญาโกลาลั่น
+ร้องเรียกเรือรบฝรั่งมาทั้งนั้น แล้วแบ่งปันเป็นแผนกแยกนาวา
+กองละร้อยคอยรบสมทบทัพ เกณฑ์กำกับเกียกกายทั้งซ้ายขวา
+ให้คอยล้อมพร้อมพรั่งดังสัญญา เห็นลมกล้าได้ทีตีประดัง
+ให้พวกเรือเหนือลมนั้นสมทบ เข้ารุมรบลำใหญ่เหมือนใจหวัง
+แม้นขึ้นได้ไฟจุดอย่าหยุดยั้ง แล้วกองหลังหนุนด้วยช่วยให้ทัน
+แม้นพบชายนายทัพจงจับมัด มันขืนขัดจึงค่อยฆ่าให้อาสัญ
+ถ้าลำไหนได้นางจะรางวัล ครองประจันตประเทศเขตนคร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งพรั่งพร้อมต่างน้อมนบ ลงเรือรบเรียบ���้อยลอยสลอน
+ทั้งโยธากล้าหาญคอยราญรอน ใส่เสื้อซ้อนเกราะกระสันกันศัสตรา
+ทหารปืนยืนมองตามช่องกราบ ศรกำซาบแทรกรายทั้งซ้ายขวา
+พร้อมทหารขานโห่เป็นโกลา ธงสัญญาโบกบอกให้ออกเรือ
+กองละร้อยคอยรบไม่หลบหลีก ซักเป็นปีกกาไปทั้งใต้เหนือ
+บ้างถือชุดจุดไฟไว้เป็นเชื้อ เข้าล้อมเรือลำใหญ่ระไวระวัง ฯ
+๏ พระอภัยมณีศรีสุวรรณ เห็นกำปั่นโอบอ้อมเข้าล้อมหลัง
+ดูมากมายซ้ายขวาดาประดัง จึงตรัสสั่งสินสมุทรสุดศักดา
+จงคิดอ่านการสงครามตามแต่เจ้า ผู้ใดเขาเคยศึกจงปรึกษา
+เอ็นดูพ่อขอแต่ลูกเจ้าลังกา อย่าเข่นฆ่าชีวันให้บรรลัย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร ฟังบิดรยินดีจะมีไหน
+จึงทูลว่าอย่าประหวั่นพรั่นพระทัย ลูกมิให้พระบิดรร้อนรำคาญ
+แล้วทูลลามาสั่งอังกุหร่า จงตรวจตราเตรียมพหลพลทหาร
+เรือลังกามาหมายจะรอนราญ จะคิดอ่านรับรองทำนองไร ฯ
+๏ อังกุหร่าว่าเรือเรากว้างขวาง รบให้ห่างอย่าให้ถึงจึงจะได้
+ฉวยรบรับสัประยุทธ์มันจุดไฟ จะแก้ไขขัดสนจนปัญญา
+ขอพระองค์จงออกรับกองทัพหลวง ข้าทั้งปวงจะได้รับทัพซ้ายขวา
+ข้างหลังไว้ให้ทหารพระเจ้าอา รายรักษาแซงกันให้ทันการ
+แล้วเร่งรัดหัศเกนลงเรือรบ บรรจุครบเครื่องศัสตราล้วนกล้าหาญ
+ใส่เสื้อหมวกพวกละพันประจัญบาน เคียงขนานหนุนรับทัพลังกา
+แต่คนน้อยคอยรบประจบรับ แทรกสลับเปลี่ยนซ้ายย้ายไปขวา
+ใส่ธงเทียวเขียวแดงดาษดา เป็นเรือห้าร้อยถ้วนกระบวนรบ
+พลประจำลำทรงสินสมุทร ถืออาวุธโล่เขนล้วนเจนจบ
+ทั้งหน้าหลังดั้งกันก็ครันครบ ทหารรบเรือใหญ่ให้ประจำ
+ปืนจังกาหน้าท้ายทั้งรายข้าง เกณฑ์ลูกจ้างจีนไทยพวกไหหลำ
+ให้ทำค่ายรายตั้งล้วนถังน้ำ ตลอดลำสำหรับไว้ดับเพลิง
+แล้วรีบร้อนถอนสมอกำปั่นใหญ่ แต่พอให้เคลื่อนคล้อยออกลอยเหลิง
+ทหารโห่โกลาดูร่าเริง ล้วนรู้เชิงชิงชัยทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ครั้นพร้อมสิ้นสินสมุทรให้หยุดยั้ง ฟังกำลังข้าศึกเหมือนนึกหมาย
+แล้วมาหาแม่เลี้ยงเข้าเคียงกาย น้อมถวายอภิวันท์จำนรรจา
+ฉันไปบอกออกว่าองค์พระแม่เจ้า ไม่รักเข้ารีตฝรั่งชังน้ำหน้า
+พระบิตุราชคาดโทษโกรธลูกยา แต่พระอาท่านช่วยเถียงไม่เพลี่ยงพลั้ง
+ประเดี๋ยวนี้อุศเรนมันเกณฑ์ทัพ มาคั่งคับลอยล้อมอยู่พร้อมพรั่ง
+อากับ��่อก็ไม่ช่วยเป็นกำลัง จะคอยนั่งดูเล่นเป็นพยาน
+ลูกจัดทัพกับฝรั่งอังกุหร่า จะทูลลายกไปไล่สังหาร
+นางตกใจให้เอ็นดูพระกุมาร แสนสงสารโศกาแล้วว่าพลาง
+น้อยหรือพระอภัยช่างใจชั่ว ลูกของตัวเจียวยังตัดว่าขัดขวาง
+ให้แสนแค้นแน่นในฤทัยนาง กันแสงพลางอุตส่าห์ฝืนกลืนน้ำตา
+แล้วว่าแม่นี้เป็นหญิงก็จริงอยู่ แต่ได้รู้กลศึกลึกนักหนา
+จะไปด้วยช่วยกันรบกับลูกยา จะน้อยหน้าพระอภัยทำไมมี
+กุมาราว่าจริงหรือพระแม่ เช่นนั้นแน่แล้วก็ลูกไม่หลีกหนี
+ถ้าได้เหมือนแม่ผีเสื้อแล้วเหลือดี ถึงไพรีสักเท่าไรก็ไม่กลัว
+นางดีใจไปจริงนะลูกแก้ว แม่อายแล้วชาตินี้ไม่มีผัว
+ไม่แต่งองค์สรงน้ำให้คล้ำมัว นางแต่งตัวให้โอรสยศยง
+สอดสนับเพลากระหนกนุ่งยกแย่ง ช่วยจัดแจงจีบวางไว้หางหงส์
+ทั้งผ้าทิพย์ขลิบทองฉลององค์ กระสันทรงสายสอดพิรอดรัด
+ใส่ห้อยหน้าตาชุนชายกระหนก ชายแครงปกเพลาพรายปลายสะบัด
+คาดปั้นเหน่งเปล่งเม็ดเพชรรัตน์ ประจงจัดเจียระบาดตาดเงินงาม
+ใส่กรอบนวมสวมประดับสำหรับยุทธ์ สังวาลบุษราเรืองเหลืองอร่าม
+ทองกรเพชรเจ็ดคู่ล้วนดูงาม เครื่องสงครามครบอย่างสำอางตา
+แล้วกวดเกล้าเมาลีให้ลูกรัก เสียบปิ่นปักเกี้ยวกุดั่นกันเกศา
+ธำมรงค์คงกระพันกันศัสตรา ใส่กรอบหน้าเหน็บตรีกระบี่กราย
+แล้วโฉมยงทรงเครื่องพิชัยยุทธ์ อย่างบุรุษรัดกระสันให้ถันหาย
+ใส่เสื้อกลีบจีบเอวสำอางกาย สังวาลสายสร้อยสลับประดับเพชร
+คาดเข็มขัดรัดแน่นเหน็บกระบี่ โกร่งมณีเนาวรัตน์ดูตรัจเตร็จ
+เสียบพระแสงกริชสั้นกัลเม็ด ใส่เกราะเพชรโพกผ้าเหมือนมลายู
+พระลูกน้อยพลอยชมสมทหาร แล้วว่านานไปพระแม่จะเกลียดหมู
+นางสั่งลูกว่าอย่าให้ผู้ใดรู้ ถึงแลดูก็จะแปลกว่าแขกจริง
+กุมาราว่าพระกายเหมือนชายแท้ เว้นเสียแต่แก้มคางเหมือนอย่างหญิง
+ถ้าติดหนวดใส่เคราเห็นเพราพริ้ง เป็นชายจริงเจียวนะพระมารดา
+นางยิ้มพลางทางชวนโอรสราช พ่อเชื้อชาติชายเชิญออกเดินหน้า
+แล้วโฉมยงทรงกั้นหยั่นกันกายา ตามกันมาใครไม่ทันสำคัญแคลง
+เที่ยวเดินดูหมู่พหลพลรบ แซงสมทบหมู่ทหารชาญกำแหง
+กระบวนตั้งดังพระยาเหราแรง จะวัดแว้งไพรีไม่หนีทัน
+แล้วแลดูโยธาลังกาตั้ง เป็นกำลังนาคราชจะผาดผัน
+มีหั���หางวางเขี้ยวดูเกี่ยวกัน คอยรัดพันไพรินดังจินดา
+ด้วยโฉมตรูรู้พิชัยสงครามครบ กระบวนรบเห็นจะแพ้โอรสา
+ด้วยนาคีมีแต่กายฝ่ายเหรา มีบาทาราวีคงมีชัย
+พินิจพลางทางเดินตามโอรส เที่ยวเลี้ยวลดรอบลำกำปั่นใหญ่
+พวกโยธีรี้พลสกลไกร ไม่มีใครสงกาว่านารี
+ด้วยผู้คนมากมายหลายภาษา สำคัญว่านายหมวดตรวจหน้าที่
+ถึงเก๋งก่อต่อท้ายสบายดี นางเทวีหยุดนั่งทั้งโอรส
+แขกฝรั่งอังกฤษนายทหาร มากราบกรานนอบน้อมอยู่พร้อมหมด
+นางเมินเมียงเคียงกระซิบสอนโอรส เห็นเมฆหมดลมตั้งกำบังบน
+ยกออกรับทัพลังกาอย่าให้ชิด ฉวยเพลิงติดลมพัดจะขัดสน
+ให้รบสู้ดูกำลังลำพังตน ต่ออับจนเจ้าจึงโจมออกโรมรัน
+โอรสรับจับชุดจุดปืนไฟ เสียงฟับไฟฟูฟูมตูมสนั่น
+โยธาทัพรับโห่ขึ้นพร้อมกัน ออกกำปั่นเป็นกระบวนชวนชิงชัย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาล้วนกล้าหาญ เห็นได้การเกิดลมพายุใหญ่
+โห่สนั่นสัญญายิงปืนใหญ่ ต่างลดใบโบกธงเข้ายงยุทธ์
+ยิงประดังตังตึงเสียงผึงผาง ทั้งสองข้างคั่งคับสัประยุทธ์
+ปล่อยมณฑกนกสับปืนคาบชุด ชนวนฟุดไฟวุบเสียงฟุบตึง ฯ
+๏ พลทมิฬสินสมุทรจุดปืนหลัก บ้างเยื้องยักยิงบ้างเสียงผางผึง
+แต่คลื่นโยนโดนดังเสียงปังปึง โลดทะลึ่งล่มทลายลงหลายลำ
+บ้างแยะแยกแตกปรุทะลุโล่ง กระดานกระโดงหักผ่าเภตราคว่ำ
+ทั้งสองข้างต่างตายบ้างว่ายน้ำ บ้างกอดปล้ำกันจนปลาคร่าเอาไป
+พลลังกาหนาแน่นแล่นตลบ เข้ารุกรบรับกันเสียงหวั่นไหว
+พวกโจรน้อยถอยรบไม่หลบไกล ยิงปืนใหญ่แย้งกันสนั่นดัง ฯ
+๏ อุศเรนเห็นทหารข้างด้านเหนือ ไม่เผาเรือใหญ่ได้เหมือนใจหวัง
+ให้เกียกกายซ้ายขวาดาประดัง ลำที่นั่งหนุนรุกเข้าคลุกคลี ฯ
+๏ สินสมุทรนุชนางอยู่ข้างท้าย เห็นแพ้พ่ายพลน้อยจะถอยหนี
+ข้างเรืออุศเรนรุกมาทุกที พระบุตรีตรัสสั่งกุมารา
+พระลูกรีบไปด้วยได้ช่วยรบ ให้สมทบหน้าท้ายทั้งซ้ายขวา
+ในเรือใหญ่ไว้ธุระของมารดา จะรักษาไว้ให้มั่นไม่อันตราย ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสนุกลุกขึ้นโลด แกว่งดาบโดดลงกำปั่นแล้วผันผาย
+ให้โบกธงลงข้างขวามาข้างซ้าย สัญญานายเรือรบสมทบทัพ
+พอลมกล้าฝรั่งข้างอุศเรน ล้วนจัดเจนจ้องชุดจุดปืนตับ
+สินสมุทรสุดคะนองร้องว่ารับ ปะทะทัพอุศเรนเจนประจญ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีเห็นทีรบ ก��ับตลบเข้ามาใกล้ไล่พหล
+ให้รักษาหน้าที่ต้อนรี้พล คอยประจญจ้องอาวุธยุทธนา
+แล้วให้ยิงปืนใหญ่ออกไปช่วย ทหารฉวยชุดจ้องมองซ้ายขวา
+เห็นมั่นคงตรงเรือชาวลังกา ยิงประดาโด่งดังเสียงตังตึง
+แต่ละลูกถูกเรือลังกาแตก บ้างแยะแยกคลื่นโยนโจนทะลึ่ง
+พระหน่อไทได้ทีตีตะบึง จนเรือถึงกันหมดไม่ลดละ
+ทหารโจรโยนโซ่เอาขอสับ ขึ้นไล่จับฟันฝรั่งดังฉัวะฉะ
+บ้างรับรบล้มกลิ้งวิ่งปะทะ ข้างเรือพระหน่อไทไล่เลี้ยวลด
+ฝรั่งรับจับแหลนหลาวทวนพุ่ง ถูกข้างพุงสินสมุทรหลุดไปหมด
+ไม่เจ็บช้ำรำเย้ยเหวยอ้ายมด พอเรือจดลำทรงองค์อุศเรน
+โจนขึ้นได้ไล่ฟาดเสียงฉาดฉับ ฝรั่งรับรอบข้างทั้งดั้งเขน
+พระฟันตายก่ายกองนองระเนน อุศเรนรำทวนเข้าสวนแทง
+สินสมุทรชำนาญการกระบี่ ปะทะทีโถมฟันด้วยขันแข็ง
+อุศเรนเผ่นฟาดก็พลาดแพลง แล้วพลิ้วแทงถูกกุมารจนซานองค์ ฯ
+๏ สินสมุทรผุดลุกขึ้นไล่จับ ทหารรับป้องกันฟันผุยผง
+แผลงศักดากล้าหาญชาญณรงค์ รวบได้องค์ลูกท้าวเจ้าลังกา
+เอาเชือกมัดรัดมือแล้วถือไว้ พลไพร่พรั่นตัวกลัวหนักหนา
+ทิ้งอาวุธหยุดกราบทั้งเภตรา กุมาราเรียกไพร่ให้เข้ารับ
+เอาตัวอุศเรนลงลำทรงได้ แล้วสั่งให้ขานโห่โยธากลับ
+พลทมิฬยินดีได้ทีทัพ สกัดจับเรือฝรั่งชาวลังกา ฯ
+๏ อุศเรนเผ่นโผนโจนจะม้วย ทหารฉวยฉุดกายทั้งซ้ายขวา
+ถึงเรือใหญ่ให้พยุงจูงขึ้นมา ตรงไปหาชนนีด้วยดีใจ
+ค่อยค่อยว่าฆ่าเสียเถิดหรือคะ นางว่าพระบิดาจะว่าได้
+แล้วโฉมยงสงสารรำคาญใจ จะดูไม่เต็มเนตรเวทนา ฯ
+๏ ฝ่ายพระอภัยมณีกับศรีสุวรรณ วิ่งมาทันขอโทษโอรสา
+เข้าสวมสอดกอดลูกเจ้าลังกา ชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+แล้วแก้มัดตรัสเรียกขึ้นร่วมอาสน์ พจนารถมิให้ช้ำระส่ำระสาย
+ไม่พอที่วิวาทกันวุ่นวาย ให้คนตายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+อันใจพี่นี้ไม่หวงไม่ลวงหลอก แต่พี่บอกน้องรักขืนหักหาญ
+จึงให้น้องลองสู้กับกุมาร เดี๋ยวนี้ท่านเล่าก็แพ้แก่โอรส
+เราขอไว้ไม่เอาทั้งข้าวของ คืนสนองคุณให้ท่านไปหมด
+แล้วเหลียวหลังมาอ้อนวอนโอรส ขอแทนทดคุณท่านโดยสารมา ฯ
+๏ สินสมุทรนบนอบตอบสนอง ลูกจำต้องตีทัพรับอาสา
+ซึ่งชิงชัยได้ชนะพระเจ้าอา พระมารดาดอกสันทัดท่านจัดการ
+แล้วให้ยิงปืนใหญ่ออกไปช่วย จึงได้��้วยพระปัญญาปรีชาหาญ
+แล้วหันหน้ามาประณตบทมาลย์ ยกให้ท่านเสียเถิดนะพระมารดา ฯ
+๏ นางเมียงเมินเขินอายซังตายตอบ ตามระบอบเปรียบประชดโอรสา
+เราคิดอ่านการศึกช่วยตรึกตรา เพราะเห็นว่ายังเด็กเล็กเหลือใจ
+ไม่มีผู้ชูช่วยจะม้วยมอด เมื่อเจ้ารอดแล้วก็ตามอัชฌาสัย
+แล้วเมินเมียงเลี่ยงหลีกลีลาไป เข้าเสียในห้องหับให้ลับตา ฯ
+๏ พระอภัยไม่ทันพิศคิดว่าแขก ด้วยแปลงแปลกรูปจริตขนิษฐา
+ครั้นรู้แน่แลยิ้มพริ้มพักตรา พอสุดาเดินกลับไปลับองค์ ฯ
+๏ อุศเรนเห็นวับไปลับพักตร์ กำเริบรักร้อนจิตพิศวง
+ให้แสนแค้นแสนอายซังตายตรง เดินไปลงเรือกลับไปลับลำ
+ทอดสมอรอท่าโยธาหาญ จะคิดอ่านรุกรบต่อพลบค่ำ
+ครั้นโยธามาพร้อมเข้าล้อมลำ ให้นับกำปั่นใหญ่ดังใจปอง
+ได้หกร้อยย่อยยับเสียเกือบกึ่ง ยิ่งโกรธขึ้งหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+เรียกสุรามาเสวยสามขันทอง แล้วตรึกตรองเตรียมการจะราญรอน ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ แต่ยลพักตร์พุ่มพวงดวงสมร
+ถวิลหวังนั่งรำพึงถึงบังอร จะพาจรไปจังหวัดรัตนา
+จะได้เสกเอกองค์นางนงลักษณ์ ให้เป็นอัคเรศร่วมเสน่หา
+พลางกอดจูบลูบหลังพระลูกยา พ่อแกล้วกล้าการณรงค์ทรงกำลัง
+บัดนี้เล่าเจ้าก็พาอามาพบ ทั้งรุกรบมีชัยดังใจหวัง
+ไปพาราย่าปู่ขึ้นสู่วัง ให้พร้อมพรั่งวงศาเสนาใน ฯ
+๏ พระหน่อน้อยถามองค์พระทรงเดช จะโปรดเกศลูกยาพาไปไหน
+ข้าสงสารมารดาได้ว่าไว้ ถ้าแม้นไม่พบปะพระบิดา
+ให้ลูกยาพาไปเมืองผลึก ด้วยรำลึกถึงพระแม่แลวงศา
+แล้วจะมอบขอบขัณฑเสมา ให้ลูกยาอยู่สำราญผ่านบุรี
+พระบิดาว่าจะไปกรุงไกรก่อน ลูกจงวอนพระมารดามารศรี
+ไปพาราย่าปู่แม้นอยู่ดี แล้วลูกนี้จึงจะลามากับนาง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มพระหลานรัก ไม่รู้จักใจกษัตริย์ทูลขัดขวาง
+กุมาราลาสองกษัตริย์พลาง มาหานางนอบนบอภิวันท์
+แล้วเชยชมชนนีว่าดีแท้ เสียดายแต่ขาวขำไม่ล่ำสัน
+แม่ผีเสื้อเนื้อตัวนั้นโตครัน ดูมั่นตั้นตึงตังกำลังแรง
+แม่เดี๋ยวนี้มีแต่งามกับความคิด หรือมีฤทธิ์อยู่กระมังยังไม่แผลง
+หรือพระแม่แก่หัดแต่จัดแจง แล้วเสแสร้งสรวลสันต์จำนรรจา ฯ
+๏ นางกอดจูบลูบหลังสินสมุทร ช่างแสนสุดซื่อถามตามภาษา
+จึงว่าแม่แต่อยู่กับอัยกา อ่านตำราข้างที่มิได้เว้น
+ด้วยไม่มีพี่น้องเป็นชายชาติ จะหมายมาดช่วยทุกข์เมื่อขุกเข็ญ
+จึงเรียนเผื่อเมื่อธุระจะจำเป็น พอพบเห็นเข้าก็ได้แก้ไขกัน
+เออเมื่อแม่เดินมาอากับพ่อ พูดหัวร่อว่ากระไรที่ไหนนั่น
+จงแจ้งความตามจริงทุกสิ่งอัน เธอกล่าวขวัญว่ากระไรจะใคร่ฟัง ฯ
+๏ กุมาราว่าสมเด็จพระบิตุราช คิดถึงญาติย่าปู่ซึ่งอยู่หลัง
+จะพาอาพาลูกไปเวียงวัง ต้องไปทั้งชนนีฉันดีใจ
+ส่งท่านถึงจึงจะลามากับแม่ ว่ากันแน่แล้วพระองค์อย่าสงสัย
+นางฟังคำร่ำเล่าก็เข้าใจ ว่าชิชะพระอภัยกระไรเลย
+หมายจะชุบมือเปิบกำเริบจิต ช่างไม่คิดขายหน้านิจจาเอ๋ย
+ในชาตินี้ที่จะอยู่เป็นคู่เชย หาไม่เลยแล้วพ่อคุณพ่อบุญลือ
+แล้วตรัสกับสินสมุทรสุดสวาท เจ้าจะขาดรักแม่แน่แล้วหรือ
+แม้นบิดาพาไปอยู่ในมือ ก็จะรื้อเกี้ยวพานรำคาญใจ
+รักมิรักหักทำให้หนำจิต เป็นสุดคิดแล้วที่แม่จะแก้ไข
+อนึ่งเล่าชาวลังกาที่ล่าไป จะรบพุ่งกรุงไกรด้วยโกรธา
+แสนสงสารมารดรจะร้อนเร่า กำสรดเศร้าสิ้นญาติวาสนา
+แม้นรักแม่แน่นอนเหมือนก่อนมา เชิญลูกยายกทัพไปดับร้อน
+แม่จะมอบขอบเขตประเทศสถาน ให้พ่อผ่านภิญโญสโมสร
+สำเร็จแล้วแก้วตาพาบิดร ไปนครลูกน้อยจึงค่อยมา
+ซึ่งเดี๋ยวนี้ที่จะให้แม่ไปด้วย คงมอดม้วยแม่นแท้แน่นักหนา
+เสียแรงลูกสงสารเลี้ยงมารดา จะแกล้งฆ่าแม่แล้วก็ตามที ฯ
+๏ พระหน่อน้อยพลอยว่าจริงหนาแม่ มันจะแก้รบพุ่งเอากรุงศรี
+จำจะไปรักษาอยู่ธานี ถ้าหาไม่ไพรีจะบีฑา
+แล้วลานางวางวิ่งมาหาพ่อ เล่าคำข้อเคืองจิตขนิษฐา
+พระอภัยไม่รู้ที่จะเจรจา จะขืนพาไปก็เห็นไม่เป็นการ
+จำจะหย่อนผ่อนตามทรามสวาท ให้สมมาดผันผ่อนด้วยอ่อนหวาน
+ทำเพลงยาวน้าวโน้มประโลมลาน คงเป็นการกูสักวันหนึ่งมั่นคง
+ดำริพลางทางตอบปลอบลูกน้อย พ่อก็พลอยเห็นควรกับนวลหง
+อุศเรนเห็นจะเคืองนางโฉมยง เขาก็คงคุมแค้นไปแทนทด
+เจ้าบอกนางอย่างคำบิดาว่า จะพาอาเจ้าไปด้วยช่วยให้หมด
+อย่าหักหาญดาลเดือดจงเงือดงด มิให้อดสูเขาชาวลังกา
+พระตรัสพลางทางถามล่ามต้นหน ตามตำบลแผนที่ชี้ทิศา
+อันขอบคุ้งกรุงผลึกพระพารา อยู่แควขวาแขวงประจิมริมวารี
+พระรู้ชัดตรัสสั่งให้ตั้งเข็ม จะแล่นเล็มแหลมคุ้งไปกรุงศรี
+ให้นายหมวดตรวจระวังสั่งโยธี เมื่อราตรีเกรงศัตรูจะจู่มา
+ให้พร้อมพรั่งตั้งถ้วนกระบวนทัพ คอยรบรับอันตรายทั้งซ้ายขวา
+ครั้นเสร็จสั่งตั้งโห่เป็นโกลา พระก็ใช้ใบมาในสาคร ฯ
+๏ สินสมุทรวิ่งมาหาแม่เลี้ยง เข้านั่งเคียงข้างกายสายสมร
+แล้วเล่าความตามคิดกับบิดร จะรีบจรไปรักษาพาราไว้
+ถึงแม้นว่าข้าศึกจะนึกร้าย มิให้อายชาวลังกาอย่าสงสัย
+นางฟังคำทำเป็นตอบว่าขอบใจ นั่นมิใช่หรือแม่คิดไม่ผิดเลย
+น่าหัวร่อพ่อเจ้าเธอเคล่าคล่อง เห็นได้ช่องแล้วก็เกี้ยวเอาเฉยเฉย
+ถ้าทีหลังสั่งความพ่อทรามเชย อย่ารับเลยทีเดียวนะแม่จะตี
+แล้วนางเรียกสาวใช้ให้มาพร้อม ให้ขับกล่อมดุริยางค์อยู่ข้างที่
+พอโพล้เพล้เวลาจะราตรี จุดอัคคีโคมสว่างดังกลางวัน ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยวิไลโลก ค่อยเคลื่อนคลายวายวิโยคที่โศกศัลย์
+อยู่เก๋งใหญ่ท้ายบาหลีกับศรีสุวรรณ เห็นแสงจันทร์แจ่มฟ้านภาลัย
+ได้ยินเสียงดีดสีดนตรีกล่อม ประสานซ้อมมโหรีปี่ไฉน
+พระนั่งฟังวังเวงวิเวกใจ หวนอาลัยรำลึกนึกถึงนาง
+มาพานพบสบสมอารมณ์คิด แต่จนจิตจำวิบัติให้ขัดขวาง
+เพราะนิ่มน้องหมองเมินเขินระคาง จะทำอย่างไรดีกระนี้นา
+พระนิ่งนึกสะทึกสะท้อนอก แสนวิตกเต็มคิดพิศดูผ้า
+อารมณ์รักอักอ่วนป่วนวิญญาณ์ จะปรึกษากับน้องชายก็อายใจ
+ลงเอนอิงพิงเอกเขนกเขนย พระกรเกยพระนลาฏไม่หวาดไหว
+ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มอยู่ในใจ ด้วยรู้ในท่วงทีพระพี่ยา
+อันทุกข์ร้อนนอนหงายก่ายหน้าผาก เพราะชู้จากใจมาดปรารถนา
+จะทูลความคร้ามเกรงจะโกรธา แกล้งทูลลาเลยไปเสียให้ลับ
+เที่ยวตรวจดูหมู่พหลพลไพร่ มิให้ใครซุกซ่อนเที่ยวนอนหลับ
+ทุกหมู่หมายนายหมวดตรวจกำชับ คอยรบรับไพรีจะบีฑา
+ทั้งเรือใช้ใหญ่น้อยแปดร้อยถ้วน เดินกระบวนเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+ทุกหน้าที่ตีฆ้องก้องโกลา เป็นสัญญารับกันสนั่นดัง ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ กำเริบรักรุ่มร้อนอาวรณ์หวัง
+เงียบสำเนียงเสียงขับคอยตรับฟัง ให้คลุ้มคลั่งคล้ายคล้ายว่าสายใจ
+มายืนยิ้มพริ้มอยู่ประตูเก๋ง พระแลเล็งลืมองค์ด้วยหลงใหล
+ขยับเขยื้อนเลื่อนลุกลีลาไป ยิ้มละไมมองหายุพาพาล
+ไม่พบองค์หลงหาข้างหน้าหลัง พอฝรั่งเดินมาข้างหน้าฉาน
+เห็นพระองค์ลงนั่งจะกราบกราน นฤบาลเคลิ้มคล้ายหมายว่านาง
+ลงนั่งเรียงเคียงข้างทางประภาษ นุชนาฏนวลน้องอย่าหมองหมาง
+มานั่งอยู่นี่ไยใกล้หนทาง ขอเชิญนางนุชน้องเข้าห้องใน
+พระว่าพลางทางพยุงจูงฝรั่ง มันถอยหลังคุกเข่าไม่เข้าใกล้
+พอมือหลุดผลุดผลุนวิ่งหมุนไป พระหลงไล่เลี้ยวลัดสกัดสแกง
+เห็นแต่คนพลรบเขาหลบนั่ง ยิ่งแค้นคั่งเคืองในพระทัยแหนง
+เที่ยวค้นคว้าหานางด้วยคลางแคลง ทุกตำแหน่งหน้าที่มิได้พบ
+ยังสงสัยไล่มองทุกห้องหับ เป็นหลายกลับลดเลี้ยวเที่ยวตลบ
+ถึงห้องนางสว่างแจ้งด้วยแสงคบ เห็นสงบเงียบเสียงค่อยเมียงมอง
+เขาทักถามขามเขินทำเมินเฉย ลีลาเลยเลี้ยวไปเข้าในห้อง
+ทอดพระองค์ลงบรรทมบนเตียงทอง กรประคองกอดหมอนถอนฤทัย
+โอ้สุวรรณมาลีเจ้าพี่เอ๋ย ไม่เห็นเลยที่พี่คิดพิสมัย
+มาหมองหมางห่างเหินสะเทิ้นใจ สิ้นอาลัยแล้วหรือนางจึงอย่างนี้
+แม้นโฉมยงนงนุชสุดสวาท เจ้าตัดขาดคิดอางขนางหนี
+ไม่หลอเหลือเยื่อใยเป็นไมตรี ชีวิตพี่ไหนจะรอดตลอดไป
+พระตรึกตราอาดูรพูนเทวษ น้ำพระเนตรคลอคลอจะหล่อไหล
+หวนรำลึกนึกสะอื้นขืนอาลัย เหมือนจิตใจจะวินาศหวาดระวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายอุศเรนเกณฑ์ยกทัพ ได้เสร็จสรรพซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+แล้วเลี้ยงเหล้าเมาตึงเต็มกำลัง จึงตรัสสั่งสารวัดหัศเกน
+รบคราวนี้ตีทัพเหมือนจับเสือ ถึงเสียเกลือแต่ให้ได้พิมเสน
+ทหารเราเล่าก็หัดไว้จัดเจน หัศเกนเห็นใครถอยมึงคอยแทง ฯ
+๏ พวกนายทัพรับคำซ้ำกินเหล้า กำลังเมามึนหน้าต่างกล้าแข็ง
+ให้เรือใช้ไปสืบด้วยคลางแคลง กลังมาแจ้งว่าเรือใหญ่นั้นไคลคลา
+เห็นใช้ใบไปทางทิศพายัพ กระบวนทัพล้อมแล่นไปแน่นหนา
+อุศเรนเจนทางกลางคงคา จึงตรัสว่ามันยังไม่ไปเมืองมัน
+เห็นจะไปเมืองผลึกเหมือนนึกแน่ กูจะแก้แค้นฆ่าให้อาสัญ
+เราตามไปได้อยู่เหนือลมมัน คงเผาลำกำปั่นได้มั่นคง
+แล้วสั่งให้ไพร่นายรายเรือรบ พอค่ำพลบชื่นชมสมประสงค์
+ให้กางใบได้ลมอุตราตรง ออกแล่นนำลำทรงมาพร้อมเพรียง
+จันทร์กระจ่างกลางคืนเป็นคลื่นคลั่ง ทั้งหน้าหลังแล่นลัดตัดเฉลียง
+ตามเรือนำสำคัญโคมคู่เคียง จนเดือนเที่ยงก็พอทันกำปั่นนาง
+พอลมตรงส่งท้ายหมายชนะ แล่นปะทะเลี้ยวเรียงเข้าเคียงข้าง
+ปล่อยปืนหลักยักกะตราขานกยาง ปืนใหญ่วางวับผึงเสียงปึงปัง ฯ
+๏ ฝ่��ยพหลพลรบพวกเรือใหญ่ ไม่หลีกไกลรบรับอยู่คับคั่ง
+ปืนจังกาขวาซ้ายรายประดัง ช่วยรบทั้งโยธีศรีสุวรรณ
+ทั้งเสียงคลื่นปืนรบสมทบทัพ ดูแวบวับเสียงสะเทื้อนเหมือนฟ้าลั่น
+ฝ่ายพระอภัยมณีศรีสุวรรณ ออกช่วยกันตรวจตราทั้งหน้าท้าย
+สินสมุทรผลุดลุกปลุกแม่เลี้ยง แล้วว่าเสียงข้าศึกฮึกใจหาย
+ฉวยดาบโดดโลดแล่นกำลังกาย มาถึงท้ายพบปะพระบิดา
+ตะโกนก้องร้องเรียกทหารรบ ซ้ายสมทบรบด้วยช่วยข้างขวา
+แล้วแกว่งดาบเดินหวดเที่ยวตรวจตรา ให้รักษาเรือใหญ่ระไวระวัง ฯ
+๏ อุศเรนเห็นทัพเข้ารับรบ เร่งสมทบโยธาทั้งหน้าหลัง
+ตีระดมลมกล้าดาประดัง จนกระทั่งเรือใหญ่เอาไฟโยน
+บ้างทิ้งผ้าน้ำมันยางบ้างขว้างคบ บ้างตลบปีนป่ายตะกายโหน
+จนเพลิงพลุ่งรุ่งโรจน์ขึ้นโชติโชน ทหารโจนรบรับบ้างดับไฟ
+บ้างอุดช่องสองข้างเอาวางถัง ให้น้ำขังดาดฟ้าชลาไหล
+ถึงจะทิ้งเพลิงเผาสักเท่าไร ก็ไม่ไหม้สำเภาเสากระโดง
+ด้วยทองหุ้มชุ่มน้ำแล้วซ้ำสาด ข้าศึกฟาดไฟน้ำมันควันโขมง
+ติดแต่ใบสายระยางสว่างโพลง เสียงผางโผงพลขันธ์ประจัญรบ
+พระอภัยศรีสุวรรณสินสมุทร อุตลุดขับไพร่มิให้หลบ
+อุศเรนรุกร้นพลสมทบ เข้ารุกรบเรือใหญ่ไฟประดัง
+พอเพลิงไหม้ใบกลางสว่างฟ้า อังกุหร่าแลเห็นลำเรือที่นั่ง
+ให้พลขึ้นยืนเยื้องยิงประดัง ถูกพลลังกาตายเสียหลายพัน
+ทั้งพระชงฆ์องค์อุศเรนหัก เลือดทะลักล้มถลาแทบอาสัญ
+พอเกิดคลื่นลมกล้าสลาตัน ตีกำปั่นพลัดพรายกระจายไป
+พอเดือนดับลับฟ้าภาณุมาศ ก็โอภาสแผ้วสางสว่างไสว
+ศึกสำเร็จเสร็จสรรพทั้งดับไฟ กำปั่นใหญ่ลอยลำอยู่ท่ามกลาง
+ฝ่ายพวกเรือเหลือตายที่พรายพลัด แต่เลี้ยวลัดแล่นวนอยู่จนสว่าง
+บ้างก็ล่มจนตายลงวายวาง บ้างขึ้นค้างเกาะแก่งทุกแห่งไป
+ฝ่ายโยธีศรีสุวรรณสินสมุทร ต้องอาวุธเจ็บป่วยม้วยตักษัย
+ที่ยังเหลือเรือรบสำหรับใช้ ให้นับได้ห้าร้อยมาลอยเรียง
+บ้างเปลี่ยนใบใส่เสาหางเสือเสร็จ แล้วสำเร็จสารพันไม่ทันเที่ยง
+ตั้งแห่แหนแล่นล้อมมาพร้อมเพรียง สนั่นเสียงขานโห่เป็นโกลา
+ไปตามเข็มเล็มเลี้ยวแหลมสุหรัด แล้วแล่นตัดปากน้ำสำปันหนา
+อ้อมถนนพ้นกำแพงลังกามา หมายพาราผลึกแล่นตามแผนทาง ฯ
+๏ สงสารสุดอุศเรนครั้นรุ่งเช้า เสียพระเพลาพลิกแพลงต��แคงข้าง
+ด้วยถูกยิงฟื้นองค์ก็ทรงคราง พวกขุนนางเข้าประคองนองน้ำตา
+มาวางไว้ไสยาสน์บนอาสน์รัตน์ หมอเข้าปัดเป่าแก้แผลรักษา
+เปลวสุกรถอนพิษพอกใบชา ขี้ผึ้งยาปิดแผลแก้ปวดร้อน
+แล้วหยุดจอดทอดสมอรอประทับ จะคอยรับเรือทหารชาญสมร
+ที่เหลือตายพรายพลัดกำจัดจร บ้างไปก่อนบ้างอยู่หลังเที่ยวซังเซ
+ยังคงเรือเหลือตามสามสิบเศษ พอเกิดเหตุลมป่วนให้หวนแห
+อุศเรนเอนเอกเขนกคะเน คิดถ่ายเทจะทำศึกให้นึกอาย
+จึงปรึกษาฝรั่งนายทหาร เราทำการพลั้งพลาดประมาทหมาย
+ใครเห็นเหตุเภทผลกลอุบาย จะแก้อายอัประมาณประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังว่าน่าสงสาร ต่างกราบกรานตรึกตรองแล้วร้องไห้
+ว่าพระองค์ก็ทรงฤทธิไกร เคยเป็นใหญ่กว่ากษัตริย์ขัตติยา
+ได้ปกเกล้าชาวเกาะลังกาทวีป ให้รอดชีพชุบเลี้ยงไม่เดียงสา
+มาครั้งนี้ตีทัพอัปรา จนศัสตราต้องพระชงฆ์องค์โอรส
+ข้าทั้งหลายตายเสียดีกว่าอยู่ จะรบสู้นั้นไม่คิดชีวิตหมด
+ซึ่งทรงฤทธิ์คิดแค้นจะแทนทด ขอเงือดงดการก่อนได้ผ่อนปรน
+ด้วยเราน้อยถอยทั้งกำลังทหาร จะทำการไม่ถนัดเห็นขัดสน
+ทั้งประชวรควรระงับให้กลับพล ไปสิงหลเกาะลังการักษาองค์
+ให้แผลหายภายหลังจึงเกณฑ์ทัพ มารบสับเลือดเนื้อไม่เหลือหลง
+จะหนีไปไหนพ้นบาทบงสุ์ เขาก็คงไปนครคอยรอนราญ
+จะสงครามตามตีบัดนี้เล่า เหมือนโฉดเขลาเฉโกด้วยโวหาร
+ฉวยเพลี่ยงพล้ำซ้ำร้ายเสียดายการ จงโปรดปรานกลับหลังไปลังกา ฯ
+๏ อุศเรนเห็นจริงนิ่งอนาถ ใจจะขาดเสียเพราะแค้นนั้นแสนสา
+ทั้งเสียดายสายสมรร้อนอุรา จึงตอบว่าเสียเมียเหมือนเสียกาย
+แม้นปล่อยปละละวางไว้ข้างเขา ที่ไหนเราจะได้สมอารมณ์หมาย
+เขาคงได้กันเป็นเมียกูเสียดาย เมื่อจะตายเพราะนางงามก็ตามที ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาฝรั่งได้ฟังตรัส บ้างทูลขัดจะให้อางขนางหนี
+อันรูปทรงองค์พระอภัยมณี ดูท่วงทีเธอทายาดชาติเจ้าชู้
+อนึ่งนางอ้างเอาเขาเป็นผัว เหมือนหญิงชั่วช่างกระไรไม่อดสู
+ทั้งลูกเขาเข้าสนิทข้าคิดดู คงเป็นชู้กันเสียแล้วไม่แคล้วเลย
+พระเป็นคู่สู่ขอนางก็รับ มากลายกลับแกล้งอยู่กับชู้เฉย
+พระอภัยใช่เช่นเป็นกะเทย จะละเลยไว้หรือนานจนป่านนี้
+แม้นนงลักษณ์รักพระองค์เหมือนทรงรัก ควรสมัครแลกชีวิตไม่คิดหนี
+จะมาม้วยด้��ยนางเหมือนอย่างนี้ จะเป็นที่ครหาในสามัญ ฯ
+๏ อุศเรนฟังคำให้อ้ำอึ้ง โมโหหึงเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+สะอื้นพลางทางว่าถ้าเช่นนั้น กูจะฟันฟาดฝานให้ทานกา
+ต่อจับได้ไล่เลียงให้เที่ยงแท้ ถ้าดีแน่แล้วจะรักให้หนักหนา
+จงเลิกทัพกลับหลังไปลังกา จะได้มาแก้แค้นทำแทนทด
+ให้เรือใช้ไปเมืองผลึกก่อน เลิกนิกรกองทัพกลับให้หมด
+กันแสงสั่งคั่งแค้นแสนรันทด โศกกำสรดซบหน้าโศกาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายนายทหาร พลอยสงสารเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+ต่างรีบร้อนถอนสมอขันช่อใบ ต้นหนให้หันมุ่งกรุงลังกา
+แล้ววางเข็มเล็มแล่นตามแผนที่ ออกอ่าวนาควารีเร็วหนักหนา
+เข้าขอบคุ้งกรุงผลึกเลิกโยธา ไปลังกาสิงหลทั้งพลไกร ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นสินสมุทร ช้ากว่าอุศเรนเหลือด้วยเรือใหญ่
+ทุกคืนค่ำร่ำมาไม่ราใบ พระอภัยทุกข์ร้อนนอนรำพึง
+ด้วยเทวีมิให้เห็นทุกเย็นเช้า ยิ่งนานเข้าก็ยิ่งนึกรำลึกถึง
+ประดักประเดิดเถิดหรือจะดื้อดึง ถึงร้องอึงก็เป็นชายจะอายใคร
+แต่ลูกเราเจ้ากรรมนี่ทำเข็ญ ฉวยพบเห็นก็จะว่าไม่ปราศรัย
+ด้วยเด็กนักรักเขาไม่เข้าใจ ทำกระไรจะได้สมอารมณ์ปอง
+จำจะทำคำถามทรามสงวน ฟังสำนวนนงคราญสารสนอง
+แล้วเอนเอกเขนกนึกนั่งตรึกตรอง แต่ยามสองจนสางสว่างแล้ว
+เขียนประจงลงกระดาษไม่คลาดถ้อย ดูเรียบร้อยลายพระหัตถ์ประทัดแถว
+พับลิขิตมิดเม้นไม่เห็นแนว พอลูกแก้วเข้ามาหาจึงพาที
+เจ้าช่วยถือหนังสือไปให้พระแม่ อย่าเซ็งแซ่ซ่อนเข้าไปให้ในที่
+โอรสรับกลับมาหาเทวี แจ้งคดีว่าลิขิตของบิดา ฯ
+๏ นางฟังคำทำพิโรธเหมือนโกรธเกรี้ยว จะก่อเกี้ยวด้วยกระดาษไม่ปรารถนา
+สินสมุทรพูดชะอ้อนวอนวันทา แม่เมตตาช่วยอ่านให้ฉันฟัง
+นางยิ้มพลางทางคลี่ดูลิขิต นิ่งพินิจนึกในพระทัยหวัง
+กุมาราว่าพระแม่อ่านให้ดัง นางผินหลังคลี่สารออกอ่านกลอน ฯ
+๏ กระดาษแทนแผ่นทองประคองเขียน ด้วยพากเพียรพยายามตามสมร
+จนเรือแตกแยกย้ายกระจายจร แต่อาวรณ์หวังสวาทไม่ขาดวัน
+ถึงตายแล้วแคล้วคลาดในชาตินี้ ขอให้พี่ขึ้นไปปะบนสวรรค์
+เป็นบุญปลอดรอดมาเห็นหน้ากัน ไฉนขวัญนัยนาไม่ปรานี
+หรืองามปลื้มลืมคำที่ร่ำว่า พอเห็นหน้าน้องก็เดินทำเมินหนี
+เหมือนแค้นเคืองเปลื้องปลดหมดไมตรี เมื่อไม่มีควา��ผิดสักนิดเดียว
+ไม่ไต่ถามความจริงมานิ่งโกรธ ประทานโทษเถิดแม่คุณอย่าฉุนเฉียว
+ไม่ลวงหลอกดอกสักสิ่งจริงจริงเจียว อย่าโกรธเกรี้ยวให้ช้ำระกำกรอม
+แม่ขวัญเมืองเคืองแค้นพี่แสนทุกข์ ไม่มีสุขโศกรูปจนซูบผอม
+ทุกเช้าค่ำกำสรดสู้อดออม หวังถนอมเสน่ห์นวลสงวนงาม
+นึกจะใคร่ไปเยือนเหมือนหนึ่งญาติ เห็นกริ้วกราดเกรงใจจึงไต่ถาม
+ถ้าโทษพี่นี้ผิดอย่างปิดความ จงตอบตามใจจริงทุกสิ่งเอย ฯ
+๏ นางรู้แจ้งแกล้งว่าน่าบัดสี มิพอที่พ่อลิ้นทองของน้องเอ๋ย
+แล้วว่าเจ้าอย่าเอามาให้ข้าเลย ข้าไม่เคยเป็นนักเลงเล่นเพลงยาว
+สินสมุทรหยิบสารมาอ่านบ้าง แล้วว่าอย่างนี้หรือมาอื้อฉาว
+มิควรขัดขุ่นเคืองในเรื่องราว ท่านว่ากล่าวไพเราะฉอเลาะล้ำ
+ไม่แกล้งว่าถ้าฉันเป็นเช่นพระแม่ จะตอบแก้ตามความให้งามขำ
+นางแกล้งว่าข้าเกลียดขี้เกียจทำ อย่ามาร่ำจุกจิกจะหยิกยับ ฯ
+๏ กุมาราว่าพระแม่แก้ออกอ่าน ไม่ตอบท่านตามทำนองจะต้องปรับ
+มิอยากฟังช่างเป็นไรฉันไม่รับ พระแม่จับฉีกผนึกฉันทึกเอา ฯ
+๏ นางฟังคำทำเป็นว่าน่าหัวร่อ เจ้าลูกพ่อพูดเพ้อเก้อเปล่าเปล่า
+เกิดเป็นวิบากกรรมต้องทำเนา จะตอบเจ้าเสียให้สิ้นมลทินไป
+แล้วโฉมยงทรงคิดประดิษฐ์เขียน ไม่ผิดเพี้ยนพจนาอัชฌาสัย
+ครั้นเสร็จสรรพพับผนึกให้หน่อไท กุมารได้กระดาษมาหาบิดร
+แล้วทูลความตามหมางระคางขัด ต้องพ้อตัดเต็มเคืองเรื่องอักษร
+พระยินดีคลี่สารออกอ่านกลอน ชมสมรยิ่งเสมียนเขียนบรรจง ฯ
+๏ ขอบังคมสมเด็จพระเชษฐา ซึ่งเมตตาตามทำนองต้องประสงค์
+ไม่กลับกลอกตะคอกขู่รู้ซื่อตรง จะช่วยส่งปลูกฝังไปลังกา
+ไม่ลืมคุณทูลกระหม่อมถนอมจิต มิได้คิดโหยกเหยกอุเบกขา
+น้องนึกหวังดังสมเด็จพระบิดา ด้วยสัจจาจนชีวันจะบรรลัย
+จงคิดว่าข้าน้อยนี้เหมือนบุตร ให้ซื่อสุจริตจิตอย่าคิดไฉน
+ถ้าทำสัตย์เสียด้วยกันแล้ววันไร จะได้ไปเฝ้าแหนแทนบิดา
+เป็นอันขาดชาตินี้ไม่มีผัว แม้นทำชั่วเชิญพระองค์ลงโทษา
+จงออกโอษฐ์โปรดตรัสสัตย์สัญญา ที่พูดจาไว้แต่หลังอย่าหวังคิด
+ซึ่งซักถามตามระบอบให้ตอบถ้อย เหมือนฟื้นฝอยหาตะเข็บให้เจ็บจิต
+ช่วยเฉลี่ยเกลี่ยไกล่เสียให้มิด ด้วยชอบผิดพระก็รู้อยู่แก่ใจ
+แต่ยามยากปากน้องนี้น้ำท่วม มิได้��่วมเรียงชิดพิสมัย
+ถึงลดเลี้ยวเกี้ยวพานประการใด ก็ไม่ได้ดอกพระองค์อย่าสงกา
+น้องตั้งสัตย์ตัดขาดแล้วชาตินี้ อันสามีขี้ขลาดไม่ปรารถนา
+จะขออยู่ผู้เดียวด้วยลูกยา เป็นสัจจาใจจริงทุกสิ่งเอย ฯ
+๏ พระฟังคำซ้ำคิดพิศวาส จะหมายมาดเหมือนธิดานิจจาเอ๋ย
+แค้นว่าพี่นี้จะส่งแม่ทรามเชย ไม่เห็นเลยลวงเขาเอาเป็นจริง
+จะตอบความทรามวัยไฉนหนอ ให้หายข้อเคืองข้องแม่น้องหญิง
+ลงเอนเอกเขนกนอนแนบหมอนอิง พินิจนิ่งดูแต่ต้นไปจนปลาย
+อันคำข้อขอสัตย์เรานัดพบ เห็นจะสบสมจิตที่คิดหมาย
+เมื่อเข้าถึงจึงค่อยบิดคิดอุบาย นางนี้ตายราบแล้วไม่แคล้วเรา
+จึงคิดทำคำประจงลงกระดาษ เชิงฉลาดลวงประโลมโฉมเฉลา
+บอกลูกน้อยค่อยกระซิบแต่เบาเบา เย็นแล้วเจ้ากลับมาหาบิดร
+โอรสรับอภิวันท์แล้วผันผาย ถึงห้องนางทางถวายสายสมร
+พระบุตรีคลี่สารออกอ่านกลอน ล้วนโอนอ่อนวอนวิงทุกสิ่งไป ฯ
+๏ โอ้พระนุชบุตรีเจ้าพี่เอ๋ย มิควรเลยนวลหงจะสงสัย
+แม้นพี่ส่งนงเยาว์ให้เขาไป ก็ที่ไหนนุชน้องจะต้องรบ
+พี่ก็รู้อยู่ทุกสิ่งอย่านิ่งโกรธ จนขอโทษแล้วก็ไม่ใคร่สงบ
+ถ้ากระนั้นฉันจะขอแต่พอพบ อย่าหลีกหลบเลยจะเล่าให้เจ้าฟัง
+แม้นมิเชื่อเนื้อเย็นจะเป็นญาติ จะประสาทสัตย์ให้ดังใจหวัง
+สินสมุทรพูดติดจะผิดพลั้ง อย่าเพ่อฟังคำฟ้องก่อนน้องเอย ฯ
+๏ นางทราบสารหวานแท้ช่างแก้เกี้ยว กลับกลมเกลียวจะขอปะชะพ่อเอ๋ย
+น่าใคร่หยิกใคร่ตีกระไรเลย ทั้งเยาะเย้ยย้อนว่าสารพัด
+แล้วคลี่สารอ่านซ้ำคำพินิจ จะหยิบผิดที่ตรงไหนไม่ถนัด
+เราขอสัตย์ขัดคำเธอซ้ำนัด จะป้องปัดก็เป็นเราเจ้ามารยา
+จะตามใจให้เธอเกี้ยวก็เสียวไส้ กลัวแต่ใจจะหลงเชื่อเบื่อหนักหนา
+นางนึกพลางทางประดิษฐ์คิดสารา ด้วยปรีชาเชิงความตามทำนอง
+ครั้นเสร็จสรรพพับผนึกให้ลูกแก้ว พ่อให้แล้วทูลลากลับมาห้อง
+พระหน่อไทได้สมอารมณ์ปอง พลางยิ้มย่องย้อนถามตามสงกา
+พระบิตุรงค์ทรงสั่งแต่ข้างเช้า ว่าค่ำเข้าไต้ไฟให้ไปหา
+เดี๋ยวนี้แม่ก็กำชับให้กลับมา อันลูกยาไม่รู้แห่งจะแบ่งเลย ฯ
+๏ นางว่าอ้อพ่อสั่งหรืออย่างนั้น เห็นแม่นมั่นจะมาค่ำแล้วกรรมเอ๋ย
+แม่จะสั่งบ้างตามแต่ทรามเชย อย่าอยู่เลยทูลลามาไวไว
+กุมาราว่าแม่กลัวท่านหรือคะ พระพ่อ��ะทำไมกับใครได้
+พูดกันเล่นเห็นตัวกลัวอะไร นางว่าไฮ้จู้จี้ไม่มีละ
+พระอภัยใจคอเป็นพ่อม่าย จะวุ่นวายไว้ใจได้หรือหนะ
+ฉวยจวนจริงหญิงกับชายหมายชนะ พ่อเจ้าจะได้ตะครุบเอาปุบเดียว ฯ
+๏ กุมาราว่าพระแม่อย่าแพ้พ่อ เปล่าดอกข้อท่านไม่แข็งไม่แรงเรี่ยว
+แล้วไม่สู้ผู้หญิงจริงจริงเจียว แต่เห็นเขี้ยวแม่ผีเสื้อก็เหลือกลัว
+แม่รบทัพจับศึกไม่นึกพรั่น หรือมาหวั่นหวาดที่จะมีผัว
+นางหยิกพลางทางขู่ว่าเคยตัว พ่อเจ้ากลัวก็คนเดียวเพราะเขี้ยวมี
+อันรูปร่างอย่างแม่ไม่มีเขี้ยว เธอจะเกี้ยวกอดรัดน่าบัดสี
+เจ้าอยู่ด้วยฉวยเธอเข้ามาเคล้าคลี อย่าหน่ายหนีจะพึ่งเจ้าเพราะเท่านั้น ฯ
+๏ กุมาราว่าขอรับอภิวาท หยิบกระดาษยิ้มพรายแล้วผายผัน
+ถึงบิดรอ่อนองค์ลงอภิวันท์ สารสำคัญส่งให้จะไคลคลา
+พระฉวยฉุดยุดสินสมุทรไว้ จะไปไหนกระนี้หนอไม่รอหน้า
+สินสมุทรหยุดยั้งนั่งวันทา แล้วทูลว่าแม่กำชับให้กลับไป
+พระฟังคำทำเป็นว่ามารดาเจ้า ทำไมเขากลัวกระสือหรือไฉน
+กุมาราว่าพระแม่ไม่กลัวใคร ไม่ไว้ใจแต่องค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ พระชื่นชอบปลอบถามถึงทรามสวาท พระหน่อนาถแจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แล้วห้ามว่าถ้าแม้นพระไปปะกัน อย่าว่าฉันทูลนะฉันจะลา
+พระกอดจูบลูบหลังพระลูกน้อย จะไปคอยใครเล่าจะเข้าหา
+พ่อก็ยังนั่งอยู่นี่ไม่ลีลา ต่อช้าช้าจึงค่อยไปเป็นไรมี ฯ
+๏ แล้วคลี่สารอ่านความของทรามสวาท ขอกราบบาทบงกชบทศรี
+ซึ่งรับสัตย์สัญญาจะพาที น้องไม่มีข้อเคืองด้วยเรื่องใด
+สินสมุทรพูดผิดติดจะปด ก็ทราบหมดมั่นคงไม่สงสัย
+พระซื่อตรงทรงศีลไม่กินใจ จึงยกไว้เป็นบิดาบูชาคุณ
+แม้นให้สัตย์ปฏิญาณหม่อมฉันก่อน ให้แน่นอนเหมือนหนึ่งบุตรช่วยอุดหนุน
+จะได้เป็นเกือกทองฉลองคุณ เอาส่วนบุญปรนนิบัติเป็นอัตรา
+พรุ่งนี้เช้าเชิญออกนั่งบัลลังก์อาสน์ แล้วประกาศไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้พร้อมพรั่งทั้งองค์พระอนุชา กับบรรดาเหล่าพยานทั้งหลานน้อย
+นั่นแลน้องนี้จะได้ออกไปเฝ้า จงโปรดเกล้าให้เหมือนรับอย่ากลับถ้อย
+น้องจะได้ไปนั่งระวังคอย ให้ใช้สอยข้างที่ทุกวี่วัน
+เมื่อยามเข้าไสยาสน์บนอาสน์รัตน์ จะนั่งพัดภูวไนยจนไก่ขัน
+แม้นเมื่อยเหน็บเจ็บองค์พระทรงธรรม์ จะนวดฟั้นฝ่าพระบ��ทไม่ขาดเอย ฯ
+๏ พระทราบสารหวานล้ำคำเสนาะ ช่างฉอเลาะเหลือดีเจ้าพี่เอ๋ย
+ทั้งเหน็บแนบแยบคายภิปรายเปรย ถ้าได้เชยแล้วจะชมให้สมสำนวน
+พระนึกยิ้มพริ้มพรายสบายจิต ชมความคิดโฉมงามทรามสงวน
+แกล้งขอสัตย์นัดเช้าให้เราจวน เราก็ควรไปเสียย่ำค่ำวันนี้
+จำจะลวงหน่วงสินสมุทรไว้ อย่าให้ไปไสยากับมารศรี
+พลางลูบหลังลูกยาแล้วพาที เออวันนี้พระเจ้าอาว่าให้ไป ฯ
+๏ กุมาราว่าขอรับอภิวาท ลาพระบาทบิตุรงค์ไม่สงสัย
+เห็นเย็นจวนด่วนเดินดำเนินไป เข้าเก๋งใหญ่ต้นสาลี่ที่พระอา
+ประณตนั่งบังคมอยู่ข้างที่ พออรุณรัศมีคลานมาหา
+ชวนสำรวลสรวลสันต์จำนรรจา พระพี่จ๋าฉันจะกลับก็หลับไป
+พระเจ้าป้าว่ากระไรฉันไหมจ๊ะ วันนี้จะนอนนี่หรือที่ไหน
+กุมาราว่าฉันคอยน้อยเมื่อไร สักครู่ไปด้วยกันนะจ๊ะแม่น้อง
+แล้วทูลถามพระเจ้าอาให้หาฉัน ทำไมนั่นโปรดเกล้าเล่าสนอง
+ฉันจะด่วนจวนค่ำจะย่ำฆ้อง กลับไปห้องชนนีไม่มีใคร ฯ
+๏ ศรีสุวรรณชั้นเชิงฉลาดแหลม จึงยิ้มแย้มเยื้อนถามตามสงสัย
+คอยระวังมารดาอยู่ว่าไร ใครจะไปลักพามารดานั้น
+กุมาราพาซื่อรื้อหัวร่อ กลัวพระพ่อจะเข้าหามารดาฉัน
+จะคอยดูอยู่ด้วยได้ช่วยกัน ศรีสุวรรณทรงพระสรวลชวนเจรจา
+นี่แหละหลานการอะไรของเจ้าเล่า ผัวเมียเขาจะมิให้เข้าไปหา
+ชอบแต่ให้ได้กันกับบิดา ไปเมื่อหน้าจะได้น้องคล่องคล่องใจ
+สินสมุทรพูดจาประสาจิต ฉันไม่คิดห้ามบิดาหามิได้
+ผัวเมียกันนั้นสุดแท้แต่น้ำใจ กลัวจะไปหยิกหยอกดอกขอรับ
+พระแม่ฉันท่านไม่เคยถูกข่มเหง หม่อมฉันเกรงต้องไปอยู่ดูกำกับ
+พระสงสารหลานไม่รู้ในความลับ กอดประทับไต่ถามดูตามแคลง
+ใครบอกเจ้าเล่าว่าอาให้มานี่ กุมารชี้ว่าบิดรสุนทรแถลง
+พระรู้ทีพี่ชายทำลายแทง เธอจะแกล้งให้ปดโอรสไว้
+เห็นทีพระจะเข้าหาเวลาค่ำ ได้นัดคำกันไว้แท้แน่ไฉน
+ดำริพลางทางว่าอาสั่งไว้ เพราะจะใคร่ไต่ถามตามสงกา
+ด้วยต่างคนต่างอยู่ไม่รู้จัก รูปแม่ยักษ์กับเดี๋ยวนี้ใครดีกว่า
+สินสมุทรไม่รู้เท่าพระเจ้าอา ก็พูดจาอยู่จนค่ำย่ำระฆัง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์นึกในพระทัยหวัง
+จนพลบแล้วลูกยาไม่มาระวัง เห็นจะฟังคำพ่อพูดล่อไว้
+พระโฉมยงคงจะมาเวลานี้ นางรู้ทีมั่นคงไม่สงสัย
+จึงคิดอ่านการลับกับสาวใช้ ที่ร่วมใจเจ็ดคนพวกดนตรี
+ให้ปลอมแปลงแต่งกายเหมือนชายไพร่ แต่ล้วนใส่หมวกกะลานุ่งผ้าสี
+แล้วโฉมยงทรงแต่งแปลงอินทรีย์ ทำเป็นทีแขกเทศเพศผู้ชาย
+บนเตียงนอนหมอนข้างเอาวางไว้ คลี่สไบคลุมประทมของโฉมฉาย
+เอาปกปิดคิดทำไว้แทนกาย แล้วรูดสายม่านบังสั่งสุรางค์
+ถ้าแม้นใครมาหาว่าข้าหลับ อย่าเพ่อขับคอยดูอยู่ห่างห่าง
+เห็นเข้าในแท่นสุวรรณที่กั้นกาง ดุริยางค์ขับกล่อมให้พร้อมกัน
+แล้วโฉมยงทรงกระบี่มีสง่า บ่าวบรรดาตามติดถือกริชสั้น
+ออกมานั่งหลังตึกใต้ต้นจันทน์ ชมบุหลันเล่นตามความสบาย ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ลวงลูกรักไปได้สมอารมณ์หมาย
+พอพลบค่ำน้ำค้างลงพร่างพราย เดือนก็หงายหมดเมฆวิเวกใจ
+คะนึงนางพลางนึกว่าดึกนัก ใส่สลักเสียแล้วเราเข้าไม่ได้
+จึงแต่งองค์สรงสนานน้ำดอกไม้ แล้วลูบไล้พระสุคนธ์ปนทองคำ
+กรีดพระหัตถ์ผัดนลาฏวาดขนง ครั้นเสร็จทรงเครื่องอร่ามดูงามขำ
+ขี้ผึ้งสีเสกมนต์บ่นบริกรรม แล้วเสกน้ำมันใส่ไปในเล็บ
+ถ้าแม้นดีดถูกเนื้อแล้วเชื่อได้ ผู้หญิงไม่ข่วนทำให้ช้ำเจ็บ
+เมื่อรุ่นหนุ่มได้ลองสองสามเล็บ เอาเกี้ยวทองกรองเหน็บแนบพระองค์
+ดูฤกษ์ลมแคล่วคล่องทั้งสองข้าง ออกเยื้องย่างยุรยาตรดังราชหงส์
+ถึงเก๋งนางพลางแอบดูโฉมยง ไม่เห็นองค์นวลละอองค่อยมองเมียง
+เห็นแต่เหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ที่เคยคอยขับกล่อมนั่งซ้อมเสียง
+สว่างแจ้งแสงโคมระย้าเคียง พระหลีกเลี่ยงลับล่อรอฤทัย
+ทั้งครั่นคร้ามขามเขินสะเทิ้นจิต เห็นม่านปิดป้องลับหรือหลับใหล
+จะใคร่เห็นเป็นไรก็เป็นไป พระเข้าในห้องกลางกระจ่างองค์
+ทำถามนางมโหรีคนตีทับ บรรทมหลับหรือประชวรนวลหง
+สาวสุรางค์ทางชม้ายอายพระองค์ ด้วยรูปทรงสวยสมทั้งคมคาย
+ต่างนบนอบตอบถ้อยไม่เต็มปาก ด้วยกระดากกระเดียมใจมิใคร่หาย
+ขืนอารมณ์ก้มทูลทั้งอับอาย ว่าโฉมฉายนวลละอองอยู่ห้องใน ฯ
+๏ พระฟังคำทำถามทรามสงวน จะประชวรดอกกระมังยังสงสัย
+ประภาษพลางทางเยื้องชำเลืองไป พระเข้าในม่านสุวรรณที่กั้นกาง
+ไม่แจ่มแจ้งแสงประทีปก็ริบหรี่ เห็นส่านสีห่มนอนแนบหมอนข้าง
+ไม่ทันพิศคิดว่าองค์อนงค์นาง นั่งข้างข้างค่อยต้องประคองกร
+เห็นนุ่มนิ่มยิ้ม���ยบแนบพระหัตถ์ กอดถนัดนิ่งเขม้นเห็นแต่หมอน
+ตะลึงเล่อเก้อเอกเขนกนอน พระองค์อ่อนอกกูเหวยอยู่จริง
+ถอนใจใหญ่ใจคอให้ท้อแท้ จนจวนแก่ยังไม่รู้เท่าผู้หญิง
+แล้วเหลียวหาหน้าหลังยังประวิง สมรมิ่งเจ้าจะแฝงอยู่แห่งไร ฯ
+๏ ฝ่ายสุรางค์นางนั่งอยู่พรั่งพร้อม ทำเพลงกล่อมมโหรีปี่ไฉน
+ขับอิเหนาเข้าถ้ำให้ช้ำใจ แล้วซ้ำใส่หน้าทับรับพระทอง
+พระแอบดูรู้เท่าว่าเขาเยาะ กลับหัวเราะรีบออกมานอกห้อง
+เที่ยวถามไถ่ไล่เลียงแล้วเมียงมอง ไม่เห็นน้องที่ในตึกให้นึกอาย
+ออกจากเก๋งเล็งแลเห็นแต่แขก ด้วยแปลงแปลกปลอมปนคนทั้งหลาย
+มีตุ้งก่ามาระกู่เหมือนผู้ชาย พระมุ่งหมายมองตามดูทรามเชย ฯ
+๏ นางเห็นองค์ทรงธรรม์กลั้นพระสรวล ถึงเดินจวนมาก็ช่างทำนั่งเฉย
+พระลดเลี้ยวเที่ยวแลชะแง้เงย จนเดินเลยมาถึงห้องพระน้องรัก
+ได้ยินเสียงสินสมุทรยังพูดจ้อ ประหลาดหนอนางไปไหนไม่ประจักษ์
+แสนสงสัยใจช้ำละล่ำละลัก แกล้งร้องทักสินสมุทรด้วยสุดคิด
+เออนั่นแน่แม่หายไม่ไปหา ยังหลับตาอยู่เล่าเจ้าลูกศิษย์
+สินสมุทรตกใจพึ่งได้คิด เออมิผิดแล้วหรือมาอยู่กว่ายาม
+พลางทูลลาพาพระน้องมาห้องแม่ ไม่เห็นแน่นึกสงสัยจึงไต่ถาม
+สาวสุรางค์พลางหยอกไม่บอกความ ยิ่งเที่ยวตามตกใจกระไรเลย
+นางอรุณรัศมีว่าพี่จ๋า ใครลักป้าไปเสียเล่าแม่เจ้าเอ๋ย
+กุมาราว่าพี่รู้แล้วทรามเชย ไม่ผิดเลยพระบิดาแลพาไป
+แล้วตามกันเข้าไปจนในห้อง พบแล้วน้องมั่นคงไม่สงสัย
+ต่างเห็นจริงวิ่งเรียงเคียงกันไป เข้าห้องในก็ไม่ปะพระมารดา
+ไม่เห็นแม่แลมองทุกห้องหับ เห็นฉากพับพลิกแพลงแสวงหา
+ไม่เห็นหนบ่นเดินดำเนินมา ปะบิดาเข้าก็ถามดูความแคลง
+พระบิดาพาพระแม่ไปไว้ไหน จริงหรือไม่โปรดเกล้าเล่าแถลง
+พระทำว่าข้าก็ยืนอยู่กลางแปลง ไม่รู้แจ้งเจ้าอย่ามาเที่ยวพาโล ฯ
+๏ กุมาราพากันกลับไปห้องแม่ เที่ยวมองแลเปิดหาจนฝาโถ
+ไม่เห็นหนจนใจร้องไห้โฮ พาลพาโลสาวสรรค์กำนัลใน
+พอบิดามาตามถามโอรส เที่ยวดูหมดแล้วหรือนางอยู่ข้างไหน
+พลางจุดเทียนเวียนส่องถึงห้องใน เห็นสไบคลุมหมอนยังค่อนแค้น
+หยิบขึ้นดมชมกลิ่นไม่สิ้นหอม น่าถนอมแนบเนื้อนั้นเหลือแสน
+สะพักองค์ทรงห่มแล้วชมแทน ให้สมแค้นขัดใจที่ไม่พบ
+แล้วเดินออกนอกห้องเที่ยวมองหา นางก็กล้าแกล้งเที่ยวเลี้ยวตลบ
+เหมือนนายหมวดตรวจพหลพลรบ ถึงจะพบก็ไม่รู้ว่าผู้ใด
+จนดึกดื่นเดือนฉายก็บ่ายคล้อย เสียงลูกน้อยอยู่ในห้องนั่งร้องไห้
+นางโฉมยงสงสารรำคาญใจ ชวนสาวใช้แวดชายชม้ายเมียง
+พอเห็นองค์พระอภัยเธอไปลับ เข้าห้องหับประตูกั้นชั้นเฉลียง
+เห็นพี่น้องสองคนอยู่บนเตียง เข้ายืนเคียงขู่ว่ามาทำไม
+กุมาราเห็นแม่แปรเป็นแขก เจียนจะแปลกประหลาดหนอหัวร่อได้
+ฉันค้นคว้าหาแม่จนอ่อนใจ เที่ยวเลียบไปหารอบจนขอบเรือ ฯ
+๏ นางปลดเปลื้องเครื่องแต่งที่แปลงรูป ประโลมลูบลูกหลานสงสารเหลือ
+ด้วยนงลักษณ์รักสนิทดูชิดเชื้อ เหมือนในเนื้อมิได้แหนงแคลงฤทัย
+ชวนบรรทมชมเชยเหมือนเคยชื่น ไม่เห็นผืนสไบถามตามสงสัย
+กุมาราว่าบิดรซ่อนเอาไป นางเข้าใจทำว่าน่ารำคาญ
+ดูเถิดเธอเก้อแล้วก็มิหนำ ยังกลับซ้ำลักผ้าน่าสงสาร
+เถิดทำบุญสูญไปทั้งสังวาล แล้วกอดหลานลูกเลี้ยงเคียงบรรทม ฯ
+๏ ฝ่ายพระอภัยไล่ค้นเที่ยววนวก จนเดือนตกก็ไม่พบประสบสม
+เมื่อยพระเพลาเข้าในห้องหมองอารมณ์ ทอดบรรทมทางสะท้อนถอนฤทัย
+มิเสียทีดีจริงผู้หญิงเอ๋ย กระไรเลยลวงล่อล้อเล่นได้
+ลักเอาผ้ามาไว้ห่มให้สมใจ คลี่สไบคลุมองค์ทรงรำพึง
+นี่นางไปไหนหนอจนดึกดื่น เที่ยวกลางคืนคิดขึ้นมาก็น่าหึง
+แต่ชาติหงส์หรือจะลงเล่นบ่อบึง นอนคะนึงนึกหวังถึงบังอร
+จนเสียงไก่ในกำปั่นขันแจ้วแจ้ว พระหวาดแว่วว่าสำเนียงเสียงสมร
+ครั้นฟังไปใช่สุดายิ่งอาวรณ์ อนาถนอนนึกหายุพาพิน
+เชยผ้าห่มชมกลิ่นไม่สิ้นหอม ด้วยส่านย้อมหญ้าฝรั่นแลกลั่นกลิ่น
+ได้อุ่นแอบแนบอุราเป็นอาจิณ ไม่สุดสิ้นเสนหายุพาพาล
+แต่เวียนเฝ้าเข้าหาเวลาพลบ มิได้พบโฉมยงยอดสงสาร
+ขอรีบรัดตัดความตามนิทาน แสนกันดารเดินทางกลางคงคา
+ได้เดือนหนึ่งถึงปากน้ำเมืองผลึก อึกทึกทอดรายทั้งซ้ายขวา
+พวกชาวเมืองออกมาถามตามสงกา แจ้งกิจจาเจ้านายสบายใจ
+บ้างบอกเล่าป่าวร้องกันเซ็งแซ่ มายืนแลตามตลิ่งวิ่งไสว
+ไม่ถึงครู่รู้กระทั่งถึงวังใน บ้างวิ่งไปทูลสารพระมารดร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมณฑาสวรรค์ สถิตที่แท่นสุวรรณบรรจถรณ์
+แต่ธิดาสามีจากนคร เป็นทุกข์ร้อนโศกซ้ำระกำกรอม
+เสวยยาอย่างไรก็ไม่หาย ถึงปี���ลายโศกรูปจนซูบผอม
+ชันษาห้าสิบสามยังงามพร้อม เหมือนแก่หง่อมเต็มประดาด้วยอาดูร
+พอได้ข่าวราวกับว่าได้ยาทิพย์ มายกหยิบโรคร้ายให้หายสูญ
+ทรงภูษาพาพระวงศ์พงศ์ประยูร มาพร้อมมูลคอยท่าอยู่หน้าแพ
+ฝ่ายสุรางค์นางสนมที่ตรมจิต สำคัญคิดว่าเสด็จมาด้วยแน่
+บ้างผัดหน้าทาขมิ้นร่ำกลิ่นแพร ลงมาแพนั่งพับเพียบดูเรียบเรียง
+เหล่าเสนาสามนต์คนทั้งหลาย ทั้งหญิงชายสาวแก่ออกแซ่เสียง
+มาคอยรับคับคั่งนั่งเคียงเคียง ดูพร้อมเพรียงไพร่ฟ้าเสนาใน ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์เศร้าหมองไม่ผ่องใส
+เผยพระแกลแลดูปราสาทชัย จะขาดใจเสียด้วยคิดถึงบิดา
+พระชลนัยน์ไหลหลั่งนั่งสะอื้น อุตส่าห์ขืนใจชวนโอรสา
+ทั้งอรุณรัศมีศรีโสภา ให้สองราสรงสนานสำราญใจ
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส เพชรรัตน์พรายพร่างสว่างไสว
+นางทรงแต่งภูษาผ้าสไบ ชวนสาวใช้พรั่งพร้อมล้อมลีลา
+เห็นองค์พระอภัยมณีศรีสุวรรณ อยู่พร้อมกันเก๋งใหญ่ใจประหม่า
+ประณตนั่งบังคมก้มพักตรา พระอนุชาไหว้นางอย่างทุกที
+นางรับหัตถ์ตรัสสนองพระน้องนาถ ขอลาบาทบงกชบทศรี
+ไปในวังบังคมพระชนนี ต่อพรุ่งนี้จึงจะพากันมาเชิญ
+อันคุณของสององค์พระทรงเดช ดังบิตุเรศรักบุตรสุดสรรเสริญ
+ทั้งอุตส่าห์มาส่งจงเจริญ อย่าเพ่อเหินห่างให้อาลัยลาน
+สักเดือนหนึ่งจึงค่อยกลับไปนคเรศ จงโปรดเกศน้องรักพักทหาร
+ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มเอื้อนโองการ กระหม่อมฉานดอกนะจะทูลลา
+นางเข้าใจไม่ตอบคำพระน้อง ทูลสนองบทเรศพระเชษฐา
+สินสมุทรแม่อรุณจะทูลลา จะเมตตาหรือจะไม่ให้ไปตาม
+๏ พระอภัยได้ฟังนั่งชม้าย เห็นนางอายอางขนางระคางขาม
+จึงตรัสตอบปลอบประโลมนางโฉมงาม ใครห้ามปรามเมื่อไรเล่าเยาวมาลย์
+ถึงมาดแม้นแค้นขัดตัดผู้ใหญ่ จะจงใจช่วยปลูกแต่ลูกหลาน
+อันตัวพี่นี้จะเกณฑ์เข้าเวรงาน หรือจะหาญหักบาญชีเป็นชีเว ฯ
+๏ นางกลั้นยิ้มพริ้มพรายภิปรายสนอง มิใช่น้องนี้จะแกล้งมาแสร้งเส
+เมื่อแรกมาท่าทางกลางทะเล เหมือนอยู่เคหาไกลมิได้มา
+จะจากเรือเผื่อองค์พระทรงฤทธิ์ จะเคืองจิตเจียมตัวกลัวหนักหนา
+คาดพระทัยไม่ถูกจึงทูลลา พระเมตตาเหมือนกระนี้น้องดีใจ
+ซึ่งจะอยู่บูรีจงตรีตรึก ฉวยเกิดศึกทรงฤทธิ์จะคิดไฉน
+อ��ศเรนเป็นกันเองไม่เกรงใจ หรือจะให้พึ่งพาบารมี
+แล้วทูลลาพาลูกกับหลานเลี้ยง ประคองเคียงซ้ายขวามารศรี
+ลงเรือน้อยลอยแล่นเข้าธานี ประทับที่ตำหนักแพแลชำเลือง
+เห็นพระวงศ์พงศาคณาสนม ต่างระทมทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+ฝืนดำรงองค์นางค่อยย่างเยื้อง มาเฝ้าเยื้องบาทยุคลพระชนนี
+ชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราก คิดถึงยากยามเข็ญปิ้มเป็นผี
+สะอื้นอั้นกันแสงไม่สมประดี วิสัญญีภาพนิ่งไม่ติงกาย
+พระมารดรกรกอดพระลูกรัก เห็นซบพักตร์นิ่งไปก็ใจหาย
+สะอื้นร่ำน้ำพระเนตรลงพรั่งพราย เป็นไรสายสวาทไม่ไหวกายา
+เออผิดแล้วแก้วตาของแม่เอ๋ย นี่ทรามเชยสิ้นชีวังกระมังหนา
+สะอื้นแอบแนบชิดพระธิดา นางพระยานิ่งซบสลบไป
+ฝ่ายแสนสาวชาวแม่ต่างแซ่ซ้อง ประคองร้องกรีดกราดเสียงหวาดไหว
+บ้างนวดเคล้นเส้นพระศอสองอรไท ก็กลับได้สมประดีค่อยมีมา ฯ
+๏ นางมณฑาว่าแต่พรากไปจากแม่ เฝ้าตั้งแต่คอยคอยละห้อยหา
+สายสุดใจได้คืนมาพารา พระบิดาไปอยู่หนตำบลใด ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร สะอื้นอ้อนทูลแจ้งแถลงไข
+เหมือนเรื่องหลังครั้งไปปะพระอภัย แล้วใช้ใบกลับมาในวาริน
+พอเรือแตกแยกย้ายในสายสมุทร พระราชบุตรแบกว่ายแหวกสายสินธุ์
+แล้วกุมารผลาญโจรใจทมิฬ ไปบุรินทร์รมจักรนัครา
+จึงยกทัพกลับเที่ยวเลี้ยวตลบ มาพานพบอุศเรนตระเวนหา
+เข้ารบรับจับได้ไว้ชีวา แล้วกลับมารบแตกแยกกันไป
+บัดนี้สองกษัตราก็มาส่ง แต่พระองค์ยังอยู่ลำกำปั่นใหญ่
+นางทูลตามความยากลำบากใจ แล้วสอนให้ลูกหลานกราบมารดา ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสเรียกเจ้าพี่น้อง เคียงประคองข้างกายทั้งซ้ายขวา
+พลางกอดจูบลูบหลังกุมารา ได้ตามมาทำคุณเพราะบุญเคย
+โอ้สงสารท้าวไทใครจะช่วย เห็นมอดม้วยมรณานิจจาเอ๋ย
+สิ้นพระชนม์จนพระศพไม่พบเลย เวราเคยทำไว้ให้ไกลกัน
+เจ้าประคุณทูลกระหม่อมของเมียแก้ว เห็นม้วยแล้วเดือนเก้ามาเข้าฝัน
+ผิดพระรูปซูบผอมลงครันครัน เพราะทรงธรรม์ทุกข์ยากลำบากกาย
+นางครวญคร่ำร่ำสะอึกสะอื้นอ้อน พระกรข้อนพระอุราเกศาสยาย
+ทั้งแสนสาวท้าวนางท่านขรัวนาย ต่างฟูมฟายชลนาโศกาลัย
+ครั้นโศกสร่างนางกษัตริย์ตรัสประภาษ แก่องค์ราชธิดาอัชฌาสัย
+จะพาวงศ์พงศาเสนาใน ไปเชิญองค์พระอภัยมาพารา
+แม่จะมอบขอบเขตปร���เทศสถาน เชิญพระผ่านไอศวรรย์ให้หรรษา
+ดำรัสพลางนางสั่งขุนเสนา จงตรวจตราเรือที่นั่งทั้งดั้งกัน
+กับคู่แห่แตรสังข์ให้เสร็จสรรพ จะไปรับพระอภัยมาไอศวรรย์
+กรมวังทั้งตำรวจราชมัล แต่งสุวรรณปรางค์มาศดาดเพดาน
+ดูซ่อมแปลงแต่งถนนฉนวนน้ำ ช่วยกันทำแผ้วกวาดราชฐาน
+แล้วชวนราชธิดายุพาพาล พากุมารมาปราสาทในราชวัง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามาเกณฑ์เวรสมทบ ต่างเตรียมครบเครื่องแห่ทั้งแตรสังข์
+บ้างยกเรือสุวรรณใส่บัลลังก์ พระที่นั่งศรีอเนกเอกชัย
+คนประจำลำเรือใส่เสื้อหมวก เป็นพวกพวกธงทิวปลิวไสว
+บ้างตีฆ้องร้องเรียกกันเพรียกไป มาเตรียมไว้พร้อมหน้าในสาคร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมณฑาสวรรค์ กับสุวรรณมาลีศรีสมร
+สถิตแท่นแว่นฟ้าสถาพร ครั้นทินกรไตรตรัสจำรัสเรือง
+พาพี่น้องสององค์สรงสนาน สุคนธ์ธารขัดสีฉวีเหลือง
+สำอางองค์ทรงภูษาล้วนค่าเมือง ประดับเครื่องเนาวรัตน์ชัชวาล
+แล้วชวนวงศ์พงศาคณาญาติ สาวสุรางค์นางนาฏในราชฐาน
+มาลงเรือพระที่นั่งทั้งกุมาร เหล่าทหารขานโห่เป็นโกลา
+ออกจากแพแซ่สำเนียงเสียงสนั่น ถึงกำปั่นทอดท้ายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งสองนางย่างเยื้องขึ้นเภตรา พร้อมบรรดาสาวสนมกรมใน ฯ
+๏ สินสมุทรนำนางต่างตำรวจ เอาไม้หวดพลรบหลบไสว
+ถึงเก๋งท้ายฝ่ายสองพระภูวไนย องค์พระอภัยมณีศรีสุวรรณ
+เห็นนงคราญมารดาออกมารับ น้อมคำนับโฉมฉายเชิญผายผัน
+ขึ้นบัลลังก์นั่งแท่นที่ต้นจันทน์ อภิวันท์คอยระวังฟังสุนทร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ชนนีนาถ เห็นสองราชบพิตรอดิศร
+ขนงเนตรเกศกรรณพระกายกร สำอางอ่อนเอี่ยมอิ่มดูพริ้มพราย
+พระพี่ขาวราวกับเพชรไพฑูรย์เทียบ พระน้องเปรียบบุษยรัตน์จำรัสฉาย
+โฉมแฉล้มแย้มยิ้มก็พริ้มพราย เหมือนละม้ายรูปจริตไม่ผิดกัน
+นางยินดีที่จะได้ไว้เป็นเขย จนหลงเลยลืมวิโยคที่โศกศัลย์
+จึงยกย่องสององค์พระทรงธรรม์ ช่วยป้องกันน้องยามาธานี
+พระคุณล้ำโลกาสุธาวาส เชิญพระบาทบงกชบทศรี
+เป็นปิ่นเกล้าชาวประชาทั้งธานี จะพึ่งพาบารมีพระสืบไป ฯ
+๏ พระโฉมยงทรงสดับอภิวาท เชิงฉลาดยิ้มย่องสนองไข
+พระมารดาปรานีมีอาลัย พระคุณใหญ่หลวงล้นพ้นประมาณ
+ด้วยเดิมข้ามาอยู่เกาะแก้วพิสดาร ได้โดยสารพระบิดามาธานี
+จนเรือแตกแยกไปได้มาปะ โดยสารพระธิดามา���ศรี
+อันคุณของน้องสุวรรณมาลี ก็ยังมีอยู่กับข้าสัจจาจริง
+ด้วยกำปั่นบรรดาโยธาหาญ ของกุมารกับของแม่น้องหญิง
+อันตัวข้ามาถึงได้พึ่งพิง เป็นความจริงลูกนี้จนพระชนนี
+ถึงรบรับทัพลังกาข้ามาด้วย มิได้ช่วยพระธิดามารศรี
+จนมีผิดติดพันทุกวันนี้ พระบุตรีกริ้วโกรธเป็นโทษทัณฑ์
+ขอพระองค์ทรงถามทรามสงวน ลูกไม่ควรที่จะได้ไอศวรรย์
+เป็นผู้น้อยพลอยอาสามากระนั้น ถึงเขตคันแล้วก็ข้าขอลาไป ฯ
+๏ นางยิ้มเยื้อนเอื้อนอรรถตรัสสนอง เหมือนหนึ่งน้องนางผิดคิดไฉน
+ช่วยสอนสั่งบ้างเถิดอย่าถือใจ น้องจะได้พึ่งพาบารมี
+อนึ่งแม่แก่เกือบจะมอดม้วย พ่ออยู่ด้วยจะได้ฝากซึ่งซากผี
+อย่าห่างเหินเชิญสำราญผ่านบุรี เป็นโมลีโลกาให้ถาวร
+แม่อุตส่าห์มารับจงยับยั้ง ไปอยู่วังให้สุโขสโมสร
+แล้วเตือนราชธิดาพะงางอน ไม่ว่าวอนเชษฐาน่ารำคาญ ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ สุดจะขัดมารดาจึงว่าขาน
+ถวายเมืองเครื่องของไม่ต้องการ จะไปผ่านเมืองสวรรค์ชั้นโสฬส
+ถึงกระนั้นกรุณาเมตตาน้อง อย่าเพ้อฟ้องถมทับให้อัปยศ
+เป็นสตรีนี้จะงอนจนอ่อนชด ถึงงอนรถก็ไม่สู้ภูวไนย
+แล้วแกล้งวานหลานเลี้ยงกับลูกน้อย ช่วยวอนหน่อยเถิดแม่อ้อนวอนไม่ไหว
+อรุณน้อยพลอยว่าประสาใจ เสด็จไปหน่อยเถิดคะพระบิตุลา ฯ
+๏ นางสาวสวรรค์กลั้นยิ้มขยดหนี พระชนนีรับขวัญด้วยหรรษา
+พระยิ้มเยื้อนเอื้อนตรัสกับนัดดา แม่ว่าป้าแม่เสียบ้างเถิดอย่างนั้น
+ให้เคลื่อนคลายหายโทษที่โกรธขึ้ง แล้วลุงจึงจะเข้าไปไอศวรรย์
+อรุณรับกลับหน้ามาว่าพลัน อย่าโกรธท่านเลยนะจ๋าป้าฉันดี
+นางอายจิตปิดโอษฐ์อรุณน้อย แล้วค่อยค่อยว่าอย่าว่าน่าบัดสี
+นางรู้เท่าเข้าใจอยู่ในที พระชนนีแย้มสรวลชวนลีลา
+มาลงเรือพระที่นั่งตั้งตาริ้ว เป็นแถวทิวธงรายทั้งซ้ายขวา
+เสียงสังข์แตรแห่โห่เป็นโกลา ให้เคลื่อนคลาครื้นลั่นสนั่นดัง
+พิณพาทย์ฆ้องกลองประโคมเสียงโครมครื้น ระดะดื่นดาษดาทั้งหน้าหลัง
+ถึงแพจอดทอดท่าตรงหน้าวัง พร้อมสะพรั่งนักสนมกรมใน
+พระมารดาพาเดินดำเนินนาด มาปราสาทเนาวรัตน์จำรัสไข
+จึงมอบราชสมบัติทั้งฉัตรชัย ให้อยู่ในปราสาททองอันรองเรือง
+แล้วเลือกเหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ที่เรียบร้อยรุ่นราวทั้งขาวเหลือง
+เป็นโมงยามปรนนิบัติไม่ขัดเคือง ทั้งงานเครื่องงานกลางสำอางตา
+ศรีสุวรรณนั้นอยู่เป็นเพื่อนสถาน ช่วยว่าการนคเรศพระเชษฐา
+นางอรุณรัศมีกับพี่ยา อยู่กับป้าที่สถานพระมารดร ฯ
+๏ พระอภัยได้เสวยเศวตฉัตร พูนสวัสดิ์สว่างจิตอดิศร
+แต่ยังไม่ได้ภิเษกสยุมพร ให้อาวรณ์ถวิลหาสุมาลี
+เชยสุรางค์นางอื่นพอชื่นจิต แล้วกลับคิดถึงสุดามารศรี
+ถวิลหวังฟังยุบลพระชนนี ก็ยังมิโปรดประทานรำคาญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ คิดจะผัดผ่อนหาอัชฌาสัย
+อยู่อย่างนี้มิได้พ้นพระอภัย จะแก้ไขขัดขวางให้ห่างกัน
+เอาการบุญทูลลารักษากิจ โปรดพระบิดาให้ไปสวรรค์
+นางนิ่งนึกตรึกความเห็นงามครัน อภิวันท์ชนนีชลีลา
+ด้วยบนตัวกลัวกรรมจำจะบวช ถือศีลสวดมนต์อยู่ที่ภูผา
+สนองคุณทูลกระหม่อมจอมประชา ตามประสานารีเป็นชีไพร ฯ
+๏ ฝ่ายนางนาฏมาตุรงค์ทรงสดับ เห็นความลับแกล้งถามตามสงสัย
+จะบวชตัวผัวจะอยู่กับผู้ใด เมื่อจะใกล้แต่งงานการวิวาห์
+ขึ้นเดือนสี่นี้จะสั่งตั้งอภิเษก เป็นองค์เอกอัคเรศพระเชษฐา
+ถ้าตัวเปล่าเล่าก็ตามแต่ศรัทธา นี่เดือนหน้าก็จะอยู่กับคู่ครอง ฯ
+๏ นางคำนับอภิวันท์รำพันพลอด ลูกได้รอดก็เพราะบุญหนุนสนอง
+จึงศรัทธาอาลัยในใจปอง อุตส่าห์ครองตัวมาถึงธานี
+อยู่กำปั่นนั้นเธอเฝ้าแต่เข้าหา ยังอุตส่าห์มิให้พบเที่ยวหลบหนี
+แม้นหมายมาดปรารถนาตรงสามี ป่านฉะนี้ก็เป็นเมียเธอเสียแล้ว
+เดี๋ยวนี้เล่าสาวสนมเป็นไหนไหน เห็นจะไม่พันผูกถึงลูกแก้ว
+จงทรงพระอนุญาตอย่าคลาดแล้ว จงผ่องแผ้วภิญโญโมทนา ฯ
+๏ นางกษัตริย์อัดอั้นให้ตันจิต สุดจะคิดขัดคำจึงร่ำว่า
+วิสัยวงศ์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา ย่อมตรึกตราจะบำรุงซึ่งกรุงไกร
+เดี๋ยวนี้เล่าชาวลังกาเป็นข้าศึก ช่างไม่ตรึกตรองหาที่อาศัย
+จะบวชเรียนเพียรผัดตัดอาลัย ข้าเบื่อใจไม่รู้ที่จะเจรจา
+อันลูกเต้าเผ่าพงศ์เราปลงจิต ให้เป็นสิทธิ์พระอภัยจงไปหา
+เธอยอมใจไม่ห้ามตามอัชฌา อย่ามาลาข้าเลยเจ้าไม่เข้าใจ ฯ
+๏ นางกราบกรานมารดรอ่อนศิโรตม์ สมประโยชน์ยินดีจะมีไหน
+มาสั่งเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน จัดดอกไม้ธูปเทียนเจียนประจง
+แล้วนุ่งห่มโขมพัตถ์กระหวัดพับ เครื่องประดับขาวล้วนนวลหง
+ชวนกุมารหลานสาวเหล่าอนงค์ ม��เฝ้าองค์พระอภัยที่ไพชยนต์
+ประณตนั่งตั้งธูปเทียนบุปผา แล้ววันทาทูลถวายฝ่ายกุศล
+ข้าขอบังคมลาฝ่ายุคล ด้วยได้บนตัวมาในวารี
+จะไปบวชตรวจน้ำให้บิตุเรศ อยู่ขอบเขตเขารุ้งริมกรุงศรี
+พระโฉมยงจงสำราญผ่านบุรี ให้เป็นที่พึ่งพาประชากร ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสิ้นสติ เหลือลัทธิที่จะห้ามปรามสมร
+ด้วยบนกายหมายประโยชน์โปรดบิดร ให้คิดอ่อนอกใจอาลัยแล
+ไม่เหมือนคิดผิดคาดประหลาดหนอ เห็นรอมร่อหรือมาร้างให้ห่างแห
+จึงว่าพี่นี้ชะรอยบุญน้อยแท้ จะตั้งแต่ตรอมตรมระทมทวี
+ถึงพาราว่าจะสมอารมณ์คิด หรือดวงจิตจะมาอางขนางหนี
+เมื่อโฉมยงทรงพรตดาบสินี ก็ตัวพี่นี้จะอยู่กับผู้ใด ฯ
+๏ นางฟังคำทำเหมือนจะเยื้อนยิ้ม ประไพพริ้มพจนาอัชฌาสัย
+อยู่พร้อมพรักนักสนมกรมใน พลไพร่นับแสนทั้งแดนดิน
+ทั้งแสนสาวชาวแม่ออกแซ่ซ้อง แต่ตัวน้องดอกจะลารักษาศีล
+ไม่ไกลใกล้ไปมาริมธานินทร์ ใช่จะสิ้นคืนวันดังบัญชา
+บวชใช้บนพ้นแล้วไม่แคล้วคลาด คงรองบาทบทเรศพระเชษฐา
+แต่เรือแตกแยกทางกลางคงคา ยังกลับมาพานพบประสบกัน
+พระก็ทราบบาปบุญทั้งคุณโทษ เหมือนหนึ่งโปรดน้องให้ไปสวรรค์
+อันข้าบาทมาตุรงค์ทั้งพงศ์พันธุ์ ก็หมายมั่นพึ่งพาบารมี ฯ
+พระฟังนางทางเปรียบประเทียบถ้อย ล้วนเรียบร้อยรื้อว่ามารศรี
+อันตัวพี่ฝีปากไม่อยากดี จะพาทีห้ามปรามก็ขามใจ
+แต่จะถามตามจริงสักสิ่งหนึ่ง จะถือโทษโกรธขึ้งไปถึงไหน
+หากจะว่าถ้าพี่มิให้ไป จะขืนใจหรือสมรจะผ่อนตาม
+นางนบนอบตอบว่าถ้าเช่นนั้น กระหม่อมฉันก็ต้องสนองถาม
+ว่าเกี่ยวข้องน้องไฉนในใจความ จึงห้ามปรามโปรดเล่าให้เข้าใจ
+พระยิ้มพลางทางสนองว่าน้องรัก ที่รมจักรเจ้าไปเล่าบอกเขาไฉน
+นางว่าเล่าเขาก็จริงทุกสิ่งไป แต่จริงใจนั้นจริงยิ่งกว่าคำ
+นี่แน่น้องต้องอย่างว่าช้างล้ม ย่อมนิยมจะเอางาราคาขำ
+คนเจรจามาเล่าเขาก็จำ เอาถ้อยคำแม่รู้อยู่ด้วยกัน
+นิจจาพระจะมานึกทึกเอาว่า นึกก็น่าใคร่หัวเราะเพราะเคราะห์ฉัน
+ก็เป็นไรไม่เอาคำที่รำพัน จะหวงกันกายาไว้ว่าไร
+พระว่าคำสำหรับกับรูปร่าง ใช่อยู่ต่างกายามาแต่ไหน
+ธรรมดาว่าคำของผู้ใด ก็ย่อมได้ตัวคนนั้นเหมือนสัญญา
+นางยิ้มพลางทางตอบว่าชอบอยู่ ใครเป็นผู้เล่าเหตุพระเชษฐา
+ไยมิเอาคนนั้นมาบัญชา เมื่อน้องว่าให้พระฟังเมื่อครั้งไร
+จะทำบุญทูลถวายฝ่ายกุศล มิผ่อนปรนเปรียบเปรยเฉลยไข
+พระก็ทราบบาปกรรมน้ำพระทัย จะห้ามได้เจียวหรือองค์พระทรงยศ
+พระว่าพี่นี้ก็จะอนุญาต แต่จะปรารถนาคำเป็นกำหนด
+อันข้อที่จะลารักษาพรต จะได้จดจำไว้ในอุรา
+นางแกล้งว่าน่ารำคาญด้วยผ่านเกล้า มีแต่เซ้าซี้ซักเสียหนักหนา
+ฉวยบวชไปไม่ถึงวันที่สัญญา เป็นวาจากรรมเปล่าไม่เข้าการ
+แม้นน้องมิทำวลด้วยบนไว้ ก็ไม่ไปจากเขตนิเวศน์สถาน
+นางกล่าวแกล้งแสร้งไว้อาลัยลาน พระสงสารแสนสะอื้นกลืนน้ำตา
+แล้วอวยพรพูนสวัสดิ์มธุรส เจริญพรตพรหมจรรย์ให้หรรษา
+หยิบพานทองรองเครื่องที่ทูลลา ขอสมาเสร็จส่งให้นงเยาว์
+แล้วว่าที่ศีขรินทร์นั้นถิ่นฐาน มีกุฎีวิหารหรือโฉมเฉลา
+นางนบนอบตอบความตามสำเนา เป็นกุฏิ์เปล่าก่อไว้แต่ไรมา
+สำหรับกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ออกทรงพรต ยังพร้อมหมดมีอยู่ที่ภูผา
+พรุ่งนี้เช้าเกล้ากระหม่อมจะทูลลา พระตรัสว่าพี่จะช่วยไปอวยชัย ฯ
+๏ นางรับคำบังคมบรมนาถ ลาลีลาศกลับมาที่อาศัย
+จึงถามเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน ใครจะไปบวชบ้างเหมือนอย่างเรา
+สาวสุรางค์ต่างตามเสด็จหมด รักษาพรตอดอารมณ์ได้ชมเขา
+อรุณน้อยพลอยคำนับลงกับเพลา ฉันจะเอาบุญบ้างเป็นนางชี
+สินสมุทรว่ากระนั้นฉันจะบวช จะได้สวดมนต์กับน้องเป็นสองศรี
+นางรับคำสำรวลชวนพาที ทำบาญชีฉีกผ้าขาวให้สาวใช้
+ที่ของนางอย่างเอกเศวตพัสตร์ ให้เย็บตัดแต้มทองล้วนผ่องใส
+ต่างหนังเสือเผื่อสองพระหน่อไท เป็นไตรไตรเตรียมการใส่พานทอง
+สาวสุรางค์ต่างคนก็เขียนผ้า เอาน้ำยาลงจิ้มแล้วยิ้มย่อง
+เหมือนหนังสือเรื่อเหลืองเป็นเครื่องครอง จนย่ำฆ้องเคาะระฆังยังนั่งเล็ม
+บ้างเก็บพุทธรักษาหามะกล่ำ ทำประคำน้อยน้อยร้อยด้วยเข็ม
+บ้างขาดสายหลายใบยังไม่เต็ม เที่ยวเก็บเล็มเลือกหาในราตรี ฯ
+๏ ครั้นรุ่งรางนางกษัตริย์สรงสนาน กับกุมารพี่น้องทั้งสองศรี
+น้ำกุหลาบอาบสิ้นทั้งอินทรีย์ ขัดฉวีวรรณเปล่งดังเพ็งจันทร์
+นุ่งภูษาค่าเมืองเรืองจำรัส คาดเข็มขัดรัดพระองค์ทรงกระสัน
+ทรงสร้อยนวมสวมประสานสังวาลวรรณ ทองกรกัญจน์จุกงามอร่ามเรือง
+ฝ่ายพระน้องสององค์ทรงกรอบพักตร์ เยาวลักษณ์ทรงมงกุฎบุษย์น้ำเหลือง
+ธำมรงค์ลงยาล้วนค่าเมือง อร่ามเรืองนิ้วพระหัตถ์จำรัสพลอย
+ครั้นเสร็จสรรพกับสองดรุณราช สนมนาฏนางในเคยใช้สอย
+ที่นุ่งขาวห่มขาวนั้นราวร้อย ล้วนน้อยน้อยน่ารักลักขณา
+จากบัลลังก์พรั่งพร้อมล้อมลีลาศ มาปราสาททรงเดชพระเชษฐา
+เห็นพร้อมพรั่งทั้งพระอนุชา นางทูลลาทั้งพี่น้องสองกุมาร ฯ
+๏ พระอภัยใจคอให้ท้อแท้ ชำเลืองแลดูพระนุชสุดสงสาร
+ศรีสุวรรณแย้มเยื้อนเอื้อนโองการ ร้องเรียกหลานลูกยามาพาที
+พระเจ้าป้าลาบวชเพราะบนไว้ ไม่อาลัยปรางค์มาศปราสาทศรี
+ก็พี่น้องหมองใจกับใครมี จึงจะหนีบวชบ้างเป็นอย่างไร
+นางขวยเขินเมินหน้าไม่ว่าขาน แต่กุมารพี่น้องสนองไข
+หม่อมฉันรักพระเจ้าป้ากว่าใครใคร จะไปไหนไปด้วยได้ช่วยกัน
+พระยิ้มพลางทางว่าพระป้าบวช มีแต่สวดมนต์เย็นเพลก็ฉัน
+พระเจ้าลุงจะเป็นไข้ไปทุกวัน ไม่ผ่อนผันช่วยบ้างหรืออย่างไร
+อรุณน้อยทูลว่าถ้าฉันบวช แล้วจะกรวดน้ำถวายให้หายไข้
+ต่างสำรวลส่วนสุดาจะลาไป พระอภัยพักตร์เศร้าเปล่าอุรา
+ถอนสะอื้นฝืนชวนพระน้องนาฏ จากปราสาทนำนางไปข้างหน้า
+พวกขอเฝ้าเหล่าอำมาตย์มาตยา มาพร้อมหน้ากราบก้มบังคมคัล ฯ
+๏ ทั้งสององค์ทรงที่นั่งยานุมาศ พระหน่อนาถทรงเสลี่ยงเคียงเคียงคั่น
+นางโฉมยงทรงวอจรจรัล ฝูงกำนัลพรั่งพร้อมล้อมลีลา
+ตำรวจเวรเกณฑ์แห่ทั้งดาบหอก อยู่ริ้วนอกเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+เสียงเซ็งแซ่แออัดรัถยา ออกนำหน้าด่วนเดินบนเนินดิน
+ร่มระรื่นพื้นไม้ใบชอุ่ม สระประทุมดาษดาพฤกษาสินธุ์
+พระพายพาสาโรชมารินริน ระรื่นกลิ่นหอมหวนรัญจวนใจ
+แล้วเข้าป่ามาลีมีต่างต่าง สองข้างทางดอกดวงพวงไสว
+พิกุลแก้วแถวกระทุ่มชอุ่มใบ มะเฟืองไฟตูมตาดดาษเดียร
+ถึงธารถ้ำลำเนาภูเขารุ้ง ดูเรืองรุ่งราวกับลายระบายเขียน
+บ้างเขียวขาววาวแววแก้ววิเชียร ตะโล่งเลี่ยนเลื่องเหลืองเรืองระยับ
+กุฏิ์น้อยน้อยร้อยเศษสังเกตนับ เครื่องสำหรับกุฎีก็มีพร้อม
+ต้นไม้ดอกออกลูกปลูกริมกุฏิ์ ต้นสายหยุดพุดลำดวนให้หวลหอม
+ที่กุฏิ์ใหญ่ไทรเรียงเคียงพะยอม ทอดกิ่งค้อมข้ามหลังคาดูน่าชม
+สองกษัตริย์ทัศนารุกขาเขา มาตามเงาเงื้อมผาริมอาศรม
+ทั้งห้าองค์ลงเดินเนินจงกรม ระรื่นร่มรุกขาน่าสำราญ ฯ
+๏ ถึงที่สุดกุฏิ์ใหญ่ยอดบรรพต รูปดาบสปั้นไว้ในวิหาร
+พระหยุดยั้งนั่งที่ศิลาลาน นางชวนหลานลูกยาอุ้มผ้าไตร
+เข้าในกุฏิ์จุดธูปเทียนประณต พรดาบสบรเมศตามเพศไสย
+ต่างตั้งสัตย์ตัดบ่วงไม่ห่วงใย แล้วครองไตรบริบูรณ์มุ่นชฎา
+ประณตนั่งตั้งนโมได้สามจบ ขอเคารพรับบัญญัติซึ่งสิกขา
+ว่าดังดังตั้งต้นแต่ปาณา ถึงอิมาทะสะเสร็จสำเร็จการ
+บรรดาเหล่าสาวสุรางค์อยู่ข้างหลัง ประณตนั่งแน่นมาหน้าวิหาร
+คอยว่าตามสามกษัตริย์นมัสการ สมาทานถือพรตดาบสนี ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงประคำปทัมราช ชวนหน่อนาถนัดดาลาฤๅษี
+แล้วพาเหล่าสาวสุรางค์ล้วนนางชี มากุฎีหลังใต้ต้นไทรทอง
+สถิตแท่นแผ่นผาที่หน้าฉาน พระกุมารเคียงนั่งอยู่ทั้งสอง
+ตั้งมหาวาหุดีอัคคีกอง ตามทำนองนักพรตดาบสนี
+ตามบรรดาสานุศิษย์ทั้งร้อยเศษ อยู่กุฏิ์รอบขอบเขตคิรีศรี
+ล้วนเคร่งครัดมัสการกองอัคคี ตามวิธีไสยศาสตร์ไม่คลาดคลาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ชวนน้องรักศรีสุวรรณแล้วผันผาย
+เดินมาทางนางชีกุฎีราย เที่ยวถวายธูปเทียนเวียนลงมา
+ศรีสุวรรณนั้นเด็ดดอกรักไว้ เที่ยวเลือกให้ดาบสที่หมดหน้า
+นางฤๅษีหนีองค์พระอนุชา ตลอดมาจนถึงกุฏิ์พระบุตรี
+นางกษัตริย์ตรัสเชิญพระภูวนาถ ให้นั่งอาสน์เอกเอี่ยมเทียมฤๅษี
+กระซิบสอนนัดดากุมารี ไปพาทีทักทายถวายพร
+สองกษัตริย์ตรัสโมทนาสนอง เอาเทียนทองมาถวายสายสมร
+แล้วว่าขอปวารณาสถาวร อนุสรณ์สิทธิ์ขาดเป็นญาติโยม
+บวชแต่สักสามวันเท่านั้นเถิด อย่าให้เกิดโรคซูบเสียรูปโฉม
+ถ้าถือเคร่งเร่งรุดมักทรุดโทรม เอ็นดูโยมบ้างเถิดคุณพระมุนี ฯ
+๏ นางนิ่งนั่งฟังคำพระร่ำสอน ถวายพระพรตามจริตกิจฤๅษี
+ตามแต่บุญวาสนาบารมี มิรู้ที่รูปจะว่าล่วงหน้าไป
+พระอนุชาว่าจิตฉันคิดคาด เป็นสังฆราชมั่นคงไม่สงสัย
+อันเขารุ้งกรุงผลึกน้องนึกไว้ เห็นจะไม่ขาดคนริมหนทาง
+นางฟังคำทำขึงแล้วจึงว่า ตามศรัทธาสารพัดไม่ขัดขวาง
+พระอภัยนั้นมิใคร่จะไกลนาง แต่ระคางครหาเป็นราคี
+จึงอำลาดาบสโอรสหลาน มาเกณฑ์การให้รักษามารศรี
+ทั้งไพร่นายรายรอบขอบคีรี มิให้มีเภทภัยสิ่งใดพาน
+แล้วชวนพระอนุชากับข้าเฝ้า กลับคืนเข้าพระนิเวศน์เขตสถาน
+จึงออกท้องพระโรงรัตน์ชัชวาล ดำรัสการกับมหาเสนาใน
+อุศเ��นเห็นจะกลับมาทำศึก เหมือนเรานึกมั่นคงอย่าสงสัย
+เร่งตั้งป้อมซ่อมแปลงกำแพงไว้ เกณฑ์พวกไพร่พลหัดให้จัดเจน
+ทั้งม้ารถคชสารทหารรบ ให้รู้ครบท่าทางทั้งดั้งเขน
+ทั้งปากใต้ฝ่ายเหนือเร่งกะเกณฑ์ ออกตระเวนแว่นแคว้นแดนบุรี
+ให้อาลักษณ์แต่งทำคำรับสั่ง ไปปิดทั้งประตูบูรีศรี
+แล้วบอกไปให้เมืองเอกโทตรี ว่าใครมีวิทยาวิชาการ
+ทั้งล่องหนทนคงเข้ายงยุทธ์ เพลงอาวุธเข้มแข็งกำแหงหาญ
+รู้ตำราฟ้าดินสิ้นชำนาญ ประกอบการกลศึกที่ลึกลับ
+ให้มาเป็นข้าเฝ้าเราจะเลี้ยง ให้ชื่อเสียงรุ่งเรืองเครื่องประดับ
+ต่างเห็นชอบนอบนบเคารพรับ เสด็จกลับเข้าปราสาทราชวัง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามาทำทุกตำแหน่ง อาลักษณ์แต่งเรื่องความตามรับสั่ง
+เขียนลิขิตปิดทวารทุกบานบัง แจกไปทั้งหัวเมืองตามเรื่องความ
+บ้างก่อป้อมซ่อมแปลงกำแพงใหญ่ บ้างฝึกไพร่หัดลองที่ท้องสนาม
+กองตระเวนเกณฑ์นาวาอาสาจาม เที่ยวตรวจตามอ่าวสมุทรจนสุดแดน ฯ
+๏ ฝ่ายฝูงคนชนบททุกบ้านช่อง ย่อมเนืองนองนับโอดเป็นโกฏิ์แสน
+ทั้งขอบคันจันต์ประเทศทุกเขตแคว้น อเนกแน่นใต้เหนือเหลือประมาณ
+รู้รับสั่งหนังสือที่ลือเล่า ว่าผ่านเกล้าเกลี้ยกล่อมซ้อมทหาร
+ต่างเหิมฮึกศึกษาวิชาการ จะคิดอ่านเอาเจียดเกียรติยศ
+บรรดาคนทนคงณรงค์รบ รู้หลีกหลบล่องหนมนต์สะกด
+มาขอเข้าเกลี้ยกล่อมน้อมประณต กระทำทดลองได้ให้รางวัล
+ทั้งเสื้อผ้าสารพัดเบี้ยหวัดแจก ตามแผนกพวกพ้องเป็นกองขัน
+ล้วนคนดีมีวิชาสารพัน มาทุกวันมิได้วายถวายตัว ฯ
+๏ อยู่ภายหลังยังมีสตรีหนึ่ง อายุถึงสามสิบสี่ไม่มีผัว
+ชื่อวาลีสีเนื้อนั้นคล้ำมัว รูปก็ชั่วชายไม่อาลัยแล
+ทั้งกายาหางามไม่พบเห็น หน้านั้นเป็นรอยฝีมีแต่แผล
+เป็นกำพร้ามาแต่หล่อนยังอ่อนแอ ได้พึ่งแต่ตายายอยู่ปลายนา
+เป็นเชื้อพราหมณ์ความรู้ของผู้เฒ่า แต่ก่อนเก่าเดิมบุราณนานหนักหนา
+เป็นมรดกตกต่อต่อกันมา นางอุตส่าห์เรียนเล่าจนเข้าใจ
+รู้ฤกษ์พาฟ้าดินสำแดงเหตุ ทั้งไตรเพทพิธีคัมภีร์ไสย
+ครั้นเจนแจ้งแกล้งเอาเข้าเผาไฟ มิให้ใครพบปะพระคัมภีร์
+ถึงหน้านาฟ้าฝนจะชุกแล้ง ช่วยบอกแจ้งตายายให้ย้ายที่
+จนได้ผลคนลือนางวาลี เป็นหมอดีดูแลแน่สุดใจ
+ใครไปมาหาของกำนัลฝาก พอเลี้ยงปากตามประสาอัชฌาสัย
+ถึงรูปชั่วตัวดำแต่น้ำใจ จะใคร่ได้ผัวดีที่มีบุญ
+ทั้งทรวดทรงองค์เอวให้อ้อนแอ้น เป็นหนุ่มแน่นน่าจูบเหมือนรูปหุ่น
+แม้นผัวไพร่ไม่เลยแล้วพ่อคุณ แต่คร่ำครุ่นครวญหาทุกราตรี
+พอรู้ข่าวเจ้าเมืองผลึกใหม่ พระอภัยพูนสวัสดิ์รัศมี
+งามประโลมโฉมเฉิดเลิศโลกีย์ นางวาลีลุ่มหลงปลงฤทัย
+ครั้นรู้ว่าหาทหารชำนาญศึก ก็สมนึกยินดีจะมีไหน
+อันสงครามความรู้เราเรียนไว้ จะเข้าไปเป็นห้ามพระทรามเชย
+แต่พระนุชบุตรีจะอภิเษก ถ้าหาไม่ก็เป็นเอกเจียวอกเอ๋ย
+ยิ่งคิดไปใจปลื้มไม่ลืมเลย ลุกขึ้นเผยฝาแฝงเห็นแสงทอง
+ลงอาบน้ำซ้ำเอาผ้าเมล็ดงาถู แล้วแลดูเนื้อตัวยังมัวหมอง
+มาผัดหน้าทาขมิ้นดินสอพอง ให้กลบร่องรอยฝีไม่มีรอย
+แล้วเปิดกลี่หวีผมให้คมสัน ติดน้ำมันตำราใหญ่ตั้งใจสอย
+นุ่งสุหรัดจัดกลีบจีบตะบอย ให้เรียบร้อยแลราวกับชาววัง
+แล้วก็ห่มชมพูมีพู่ติด เห็นมิดชิดชื่นชมด้วยสมหวัง
+มาสู่ห้องสองเฒ่าเล่าให้ฟัง ฉันลาไปในวังถวายตัว
+แม้นโปรดปรานหลานสมอารมณ์นึก จะตั้งตึกแทนคุณแม่ทูนหัว
+เฒ่าทั้งสองป้องหน้าด้วยตามัว เห็นแต่งตัวเต็มดีสีชมพู
+หัวร่อร่าว่าอุแหม่เจ้าแม่เอ๋ย กระไรเลยเหลือดีเหมือนอีหนู
+ถวายตัวเป็นอะไรจะใคร่รู้ ไม่พิศดูรูปร่างหรืออย่างไร ฯ
+๏ นางบอกว่าข้าจะไปเป็นหม่อมห้าม คงสมความปรารถนาอย่าสงสัย
+ทั้งเมียผัวหัวร่ององอไป ร้องเรียกให้เพื่อนบ้านช่วยวานแล
+หลานข้าเจ้าเขาจะไปเป็นหม่อมห้าม มันเหลืองามอยู่เพียงนี้แล้วอีแม่
+กูเห็นการท่านจะเอาไว้เป่าแตร ไฉนแน่กระนี้มาข้าขอฟัง ฯ
+๏ นางขัดใจไม่พูดแล้วผันผาย คนทั้งหลายนึกว่าเป็นบ้าหลัง
+ที่รู้จักทักปรอให้รอรั้ง ไม่หยุดยั้งย่างเยื้องชำเลืองไป
+ตามถนนคนเห็นไม่เว้นถาม แม่นี้งามสุดอย่างไปข้างไหน
+นางวาลีมิได้พูดด้วยผู้ใด ตรงเข้าในเมืองมาหน้าพระโรง
+พวกขุนนางต่างพินิจสะกิดเพื่อน อีนั่นเหมือนตอตะโกทำโอ่โถง
+บ้างก็ว่าหน้าเง้าแต่เขาโง้ง ตะติ๋งโหน่งนั่งเล่นก็เป็นไร
+นางรู้ว่าข้าเฝ้าเข้าไปนั่ง กรมวังถามว่ามาแต่ไหน
+นางแจ้งความตามจริงทุกสิ่งไป ข้าจงใจจะมาเฝ้าเจ้าแผ่นดิน
+ขุนเสนาว่าธุระสิ่งไรเจ้า นางก็เล่าตามจิตคิดถวิล
+เขาลือข่าวฉาวไปข้าได้ยิน ว่าพระปิ่น���ลกาประชาชน
+ให้หาผู้รู้วิชาข้างรบพุ่ง จะกันกรุงเตรียมศึกให้ฝึกฝน
+ข้าเจ้าดีมีวิชายิ่งกว่าคน รู้ผ่อนปรนปราบศึกได้ลึกซึ้ง
+ท่านโปรดด้วยช่วยทูลให้ทราบเหตุ แม้นโปรดเกศก็จะเฝ้าเข้าให้ถึง
+เสนานั่งฟังนางต่างตะลึง แล้วก็จึงซักถามดูตามแคลง
+ซึ่งวิชาว่าดีไม่มีคู่ อย่างไรอยู่ยังไม่สิ้นที่กินแหนง
+เป็นเวทมนตร์ทนตีหรือมีแรง หรือฟันแทงไม่เข้าจงเล่าความ
+นางฟังคำทำหัวเราะเยาะอำมาตย์ ว่าท่านทาสปัญญาอย่ามาถาม
+วิสัยคนทนคงเข้าสงคราม เป็นแต่ความรู้ไพร่เขาใช้แรง
+อันวิชาข้านี้ดีกว่านั้น ของสำคัญใครเขาจะเล่าแถลง
+แม้นพระองค์ทรงศักดิ์จักแสดง มิควรแพร่งพรายให้ไพร่ไพร่ฟัง ฯ
+๏ พวกเสนาว่าทหารใช่การหญิง จะมาชิงอาสาเหมือนบ้าหลัง
+มิพรายแพร่งแจ้งจิตทำปิดบัง จะพาเข้าเฝ้ายังไม่ควรการ
+นางตอบคำอำมาตย์ด้วยอาจจิต ท่านนี้ติดแต่จะโง่ด้วยโวหาร
+อันสงครามตามบทพระอัยการ ใครผิดผลาญชีวันให้บรรลัย
+ใครทำชอบกอบให้เป็นใหญ่ยิ่ง ถึงชายหญิงก็ไม่ว่าหามิได้
+ว่าใช่การท่านเห็นเป็นอย่างไร หรือหญิงไปฆ่าชายไม่วายวาง
+ดีหรือบ้าตาดูให้รู้แน่ เมื่อมีแต่ปากนิดก็กีดขวาง
+จะอาสาพากันพูดกั้นกาง ทำให้ค้างแล้วข้าจะลาไป
+พวกเสนาว่าหยอกเล่นดอกเจ้า จะพาเฝ้าเดี๋ยวนี้หนีไปไหน
+แล้วซักถามนามนางกระจ่างใจ พาเข้าไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ จึงทูลความตามนางอ้างอาสา อวดวิชายวดยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+พระทรงฟังสั่งให้พาเข้ามาพลัน เห็นผิวพรรณพักตรานางวาลี
+เหมือนคุลาหน้าตุเหมือนปรุหนัง แลดูดังตะไคร่น้ำดำหมิดหมี
+แต่กิริยามารยาทประหลาดดี เห็นจะมีความรู้อยู่ในใจ
+จึงแย้มเยื้อนเอื้อนโอษฐโปรดประภาษ เจ้าเป็นปราชญ์ปรีชาจะหาไหน
+จะอยู่ด้วยช่วยบำรุงซึ่งกรุงไกร เราขอบใจจะเลี้ยงให้เที่ยงธรรม์
+แต่วิชาวาลีมีไฉน อย่าถือใจแจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+จะรอนราญการณรงค์คงกระพัน จะรับรองป้องกันประการใด ฯ
+๏ นางวาลีปรีชาวันทาแถลง อันเรี่ยวแรงวิ่งเต้นเห็นไม่ไหว
+แม้นผ่านเกล้าเอาแต่ที่ให้มีชัย เห็นจะได้ดังประสงค์พระทรงธรรม์
+พระฟังคำร่ำว่าค่อยน่ารัก ล้วนแหลมหลักลิ้นลมคมขยัน
+จึงตรัสว่าถ้าจะให้มีชัยนั้น จะผ่อนผันคิดอ่านประการใด
+นางนบนอบตอบสนองต้องทำเน���ยบ ภิปรายเปรียบด้วยปัญญาอัชฌาสัย
+ศึกไม่มีที่จะว่าล่วงหน้าไป ก็ยังไม่ต้องตำราวิชาการ
+แม้นเมื่อไรไพรีมีมาบ้าง ดูกำลังข้าศึกซึ่งฮึกหาญ
+จึงปราบปรามตามกระบวนพอควรการ จะคิดอ่านเอาแต่ใจก็ไม่เคย
+พระยินคำล้ำลึกนึกสรรเสริญ ฉลาดเกินรูปร่างช่างเฉลย
+จึงแสร้งซักยักย้ายภิปรายเปรย ว่าไม่เคยนั้นก็ควรของนวลนาง
+แต่หากว่าข้าศึกมาสิบแสน ถึงด้าวแดนดูถนัดไม่ขัดขวาง
+จะคิดสู้ผู้เดียวแต่ตัวนาง หรือคิดอย่างไรเล่าให้เข้าใจ
+นางฟังคำซ้ำซักเห็นสบช่อง จึงยิ้มย่องเคลือบแฝงแถลงไข
+ข้าพเจ้าเล่าเรียนความรู้ไว้ ไม่ใช้ไพร่พลมากลำบากกาย
+ขอแต่ผู้คู่คิดสักคนหนึ่ง แต่พอพึ่งพูดได้ดังใจหมาย
+จะผันแปรแก้กันอันตราย มิให้อายอัปราปัจจามิตร ฯ
+๏ พระทรงฟังยังให้สงสัยนัก จึงซ้ำซักจะใคร่แจ้งที่แคลงจิต
+จะปรารถนาหาผู้เป็นคู่คิด คนสนิทไฉนนางอย่าพรางกัน
+นางเกรงบาปกราบกรานประทานโทษ แม้นมิโปรดโทษาถึงอาสัญ
+จะทูลขอแต่องค์พระทรงธรรม์ ให้ผ่อนผันตามจิตที่คิดการ
+ไม่ขัดข้องต้องตำราซึ่งข้าทราบ ก็จะปราบได้สิ้นทุกถิ่นฐาน
+พระแย้มยิ้มพริ้มพักตร์พจมาน เจ้าว่าขานเข้าแบบเห็นแยบคาย
+จะเลี้ยงไว้ได้เป็นที่ปรึกษา ช่วยตรึกตราตรองงานการทั้งหลาย
+จะเป็นที่พี่เลี้ยงเจ้าขรัวนาย หรือรักฝ่ายกรมท่าเสนาใน
+นางนบนอบตอบรสพจนารถ คุณพระบาทกรุณาจะหาไหน
+แต่ยศศักดิ์จักประทานประการใด ไม่ชอบใจเจตนามาทั้งนี้
+ด้วยเปลี่ยวใจไม่มีที่จะเห็น จะขอเป็นองค์พระมเหสี
+แม้นโปรดตามความรักจะภักดี ถ้าแม้นมิเมตตาจะลาไป
+พวกขุนนางต่างหัวร่อข้อประสงค์ ทั้งพระองค์สรวลสันต์ไม่กลั้นได้
+จึงตรัสว่าวาลีมีแก่ใจ มารักใคร่ครั้นจะชังไม่บังควร
+แต่รูปร่างยังกระไรจะใคร่รู้ พิเคราะห์ดูเสียด้วยกันอย่าหันหวน
+จะควรเป็นมเหสีหรือมิควร จงใคร่ครวญนึกความให้งามใจ ฯ
+๏ นางทูลว่าข้าน้อยนี้รูปชั่ว ก็รู้ตัวมั่นคงไม่สงสัย
+แต่แสนงามความรู้อยู่ในใจ เหมือนเพชรไพฑูรย์ฝ้าไม่ราคี
+แล้วหมายว่าฝ่าพระบาทก็มีห้าม ล้วนงามงามเคยประณตบทศรี
+แต่หญิงมีวิชาเช่นข้านี้ ยังไม่มีไม่เคยเลยทั้งนั้น
+จึงอุตส่าห์มายอมน้อมประณต ให้พระยศใหญ่ยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+บรรดาผู้รู้วิชาสารพัน จะหมายมั่���พึ่งพาบารมี
+แม้นทรงศักดิ์รักโฉมประโลมสวาท ไม่เลี้ยงปราชญ์ไว้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+ก็ผิดอย่างทางทำเนียบประเวณี เห็นคนดีจะไม่มาสาพิภักดิ์
+ขอพระองค์ทรงตรึกให้ลึกซึ้ง เป็นที่พึ่งแผ่ไปทั้งไตรจักร
+อันรูปหญิงพริ้งเพริศล้ำเลิศลักษณ์ ดีแต่รักรอนราญการโลกีย์ ฯ
+๏ พระฟังนางช่างเปรียบเห็นเฉียบแหลม จึงยิ้มแย้มยกย่องให้ผ่องศรี
+ซึ่งมุ่งมาดปรารถนาของวาลี จะเป็นที่อัคเรศเกศสุรางค์
+แต่ความรู้ผู้ใดยังไม่เห็น จะเสกเป็นปิ่นกษัตริย์ยังขัดขวาง
+จะเลี้ยงไว้ใช้สอยอยู่พลางพลาง เป็นเพียงนางพระสนมให้สมรัก
+แล้วสั่งเหล่าเถ้าแก่หลวงแม่เจ้า ให้รับเข้าวังในไปตำหนัก
+เครื่องสำอางอย่างหม่อมก็พร้อมพรัก เป็นเอกอัครสนมนายอยู่ฝ่ายใน ฯ
+๏ แต่นั้นมาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ ประชาราษฎร์รู้แจ้งแถลงไข
+ว่าทรงฤทธิ์คิดบำรุงซึ่งกรุงไกร น้ำพระทัยรักผู้รู้วิชา
+ข้าแผ่นดินยินดีเป็นที่ยิ่ง ชั้นผู้หญิงก็ยังรักเสียหนักหนา
+เห็นวาลีที่พระองค์ทรงเมตตา ต่างนึกว่าจะใคร่พบประสบองค์
+ทั้งห้ามแหนแผ่นดินท้าวสิลราช แสนสวาทพระอภัยจนใหลหลง
+บ้างอดข้าวเอารูปให้ซูบทรง ต่างประจงแต่งตัวให้ยั่วยวน
+อุตส่าห์เฝ้าเช้าค่ำคอยสำเหนียก เมื่อไรจะเรียกร่วมห้องครองสงวน
+พระองค์เก่าเฒ่าแก่ก็แปรปรวน ไม่หนุ่มนวลเหมือนพระอภัยมณี
+ที่โปรดปรานพาลจะอิ่มก็ยิ้มย่อง ดังจะล่องลอยฟ้าในราศี
+บ้างเวียนเฝ้าเปล่าว่างอยู่ค้างปี จนเป็นฝีหัวคว่ำช้ำอุรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมสวาท บำรุงราษฎร์เจริญจิตทุกทิศา
+คิดคะนึงถึงองค์พระธิดา ยังไม่ลาพรตเลยทำเฉยเชือน
+เสียแรงรักฝักฝ่ายหมายสงวน เจ้ากระบวนนี่กระไรใครจะเหมือน
+นิ่งกระนี้มิได้จะไปเตือน แม้นบิดเบือนบาปกรรมก็ทำเนา
+แล้วพระแกล้งแต่งองค์ทรงประดับ เครื่องสำหรับรณรงค์ทรงวันเสาร์
+ทั้งเครื่องนางอย่างทรงของนงเยาว์ ส่งให้เจ้าพนักงานใส่พานทอง
+แล้วห่อหุ้มคลุมปิดผนิดไว้ หวังมิให้ชายหญิงเห็นสิ่งของ
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จมามนเทียรทอง ถึงห้องน้องศรีสุวรรณจำนรรจา
+พ่อไปด้วยช่วยชวนหลวงชีสึก แม้นสมนึกครั้งนี้ดีหนักหนา
+พระน้องยิ้มพริ้มพักตร์พจนา อุปมาเหมือนหนึ่งไก่อยู่ในมือ
+เมื่อพระพี่นี้กระไรพระทัยอ่อน ให้ปลิ้นปล้อนปละปล่อยมาน้อยหรือ
+เขาลือแล้วแคล้วเคลื่อนไม่เหมือนลือ ฉวยหลุดมือแล้วก็อายเขาตายจริง ฯ
+๏ พระเชษฐาว่าพี่คิดผิดถนัด สารพัดแพ้รู้แก่ผู้หญิง
+แล้วลูกเต้าเล่าก็หวงคอยท้วงติง ต้องยุ่งยิ่งยอดยากลำบากใจ
+พลางแย้มสรวลชวนพระน้องดำเนินนาด มาทรงราชยานรัตนจำรัสไข
+พร้อมสะพรั่งทั้งขุนนางพวกข้างใน เสด็จไปเขารุ้งตามทุ่งนา
+ถึงคิรีที่ประทับก็ยับยั้ง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พระชวนเหล่าสาวสรรค์กัลยา ค่อยลีลาเลียบเดินเนินจงกรม ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีฤๅษีสาว เวลาเช้าออกอยู่หน้าพระอาศรม
+ทั้งพี่น้องสองกุมารสำราญรมย์ ชวนกันชมนกใต้ต้นไทรทอง
+ฝูงกรอดพลอดเพรียกร้องเรียกคู่ กระจิบดูโลดเต้นเผ่นผยอง
+เสียงหึ่งหึ่งผึ้งภุมรินร้อง อาบละอองอินทนิลแล้วบินจร
+นกตะขาบคาบได้ลูกไทรขยอก ฝูงกระรอกไล่กระแตแลสลอน
+พฤกษาดอกออกช่ออรชร หอมขจรจอมผาทั้งตาปี
+นางนั่งชมโสมนัสตรัสประภาษ กับหน่อนาถพี่น้องสองฤๅษี
+พอผันแปรแลเห็นพระอภัยมณี เลียบคีรีมากับพระอนุชา
+จึงสั่งสองหน่อไทให้ไปรับ มาหยุดยับยั้งนั่งบัลลังก์ผา
+พระอภัยให้เอาพานพวงมาลา กับพานผ้าถวายองค์นางนงเยาว์
+แล้วว่าโยมโทมนัสประหวัดหวัง ถึงอยู่วังใจมาอยู่ที่ภูเขา
+ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนหนึ่งเห็นอยู่เย็นเช้า เหลือจะเล่าแล้วที่จิตคิดอาลัย
+คุณคะนึงถึงโยมอยู่บ้างหรือ หรือเพลินถือธรรมขันธ์ไม่หวั่นไหว
+ตัดสวาทขาดเด็ดสำเร็จไป เจียวหรือใจเจ้าคุณพระมุนี ฯ
+๏ นางฟังรสพจมานโองการเกี้ยว ให้ทราบเสียวเสน่ห์ในใจฤๅษี
+แต่มารยามานะกษัตรี ทำพาทีเพทุบายถวายพร
+ได้ตรวจน้ำรำลึกนึกไม่ขาด ถึงเบื้องบาทบพิตรอดิศร
+มิตรจิตมิตรใจอาลัยวรณ์ เว้นแต่นอนหลับไปมิได้คิด
+ทั้งทราบว่าวาลีมีความรู้ เข้ามาสู่สมภารสำราญจิต
+พอเข้านอกออกในได้ใช้ชิด สำเร็จกิจข้าน้อยพลอยยินดี ฯ
+๏ พระเยื้อนยิ้มพริ้มพักตร์เห็นหลักแหลม ช่างเหน็บแนมล้วนละเมียดทั้งเสียดสี
+จึงว่าโยมโน้มน้าวชาวบุรี ให้เปรมปรีดิ์ห้าวหาญการสงคราม
+หวังจะได้ไว้บำรุงกรุงผลึก ให้ข้าศึกราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+นางวาลีมีตระกูลพรุณพราหมณ์ รู้ฤกษ์ยามยอมสมัครมาภักดี
+จึงเลี้ยงไว้ให้เป็นข้าพระดาบส เมื่อลาพรตพร้อมพรักเป็นศักดิ์ศรี
+จัดสำเร็จเสร็จการบ้านเมืองดี จึงมานีมนต์คุณกรุณา
+โปรดบำรุงกรุงผลึกให้ครึกครื้น สำราญรื่นเรืองเดชของเชษฐา
+เมื่อแก่เฒ่าเล่าจึงกลับมาบรรพชา จำพรรษาเสียด้วยกันจนวันตาย ฯ
+๏ นางดาบสอตส่าห์กลั้นกระสันสวาท เชิงฉลาดกลบเกลื่อนที่เงื่อนสาย
+สอนกุมารหลานเลี้ยงกับลูกชาย ให้ถวายพระกุศลผลผลา ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณมุนีฤๅษีน้อย กระจ้อยร่อยรู้จำคำสิกขา
+กับสินสมุทรมุนีผู้พี่ยา ต่างก็ว่าหม่อมฉันบวชได้สวดมนต์
+ปรนนิบัติวัดวาทิพาวาส มิได้ขาดขอถวายฝ่ายกุศล
+พระตรัสว่าสาธุช่างบวชทน จะนิมนต์ไว้เสียเจียวประเดี๋ยวนี้
+ถ้าเรียนร่ำสำเร็จระเห็จเหาะ อย่าไปเกาะเสียนะจ๊ะพระฤๅษี
+กุมาราว่าจะอยู่ริมบุรี ไม่หน่ายหนีนัคเรศนิเวศน์วัง
+ศรีสุวรรณนั้นว่ากับสินสมุทร จวนจะตรุษอึกทึกไม่นึกหวัง
+จะได้เล่นเต้นรำแต่ลำพัง ไปเที่ยวนั่งดูงานการวิวาห์
+สองฤๅษีดีใจเมื่อไรคะ ฉันอยากจะดูงานนานหนักหนา
+พระสงสารหลานขวัญจึงบัญชา สุดแต่อารมณ์ฤๅษีทั้งพี่น้อง
+ถ้าสึกไปวันรุ่งก็พรุ่งนี้ จะให้มีโขนหนังตั้งฉลอง
+นางดาบสอดสูรู้ทำนอง อายพระน้องนึกยิ้มอยู่พริ้มพราย
+จึงใช้สองสุริย์วงศ์ทรงสวัสดิ์ ยกเภสัชเภลามาถวาย
+แล้วเสแสร้งแกล้งอวดบวชสบาย พูดภิปรายไปแต่ข้างทางศรัทธา ฯ
+๏ พระอภัยไม่ฟังเฝ้านั่งเกี้ยว อย่าเลี่ยงเลี้ยวเลยฉันรักคุณหนักหนา
+เครื่องประดับกับวอก็เอามา นิมนต์ลาพรตจะได้ไปด้วยกัน
+ฤๅษีสาวดาวบสให้อดสู เป็นไม่รู้ที่จะคิดทำบิดผัน
+ยิ้มละไมในหน้าว่าเช่นนั้น จะสึกวันนี้ก็ได้เป็นไรมี
+แต่ไม่งามความอายอยู่ภายหน้า เขาจะว่าเจ้าเมืองผลึกสึกฤๅษี
+นานนานหน่อยคอยท่าฤกษ์พาดี อย่าให้มีมลทินที่นินทา
+พระฟังนางช่างฉลาดไม่พลาดเพลี่ยง รู้หลีกเลี่ยงหลายทำนองคล่องหนักหนา
+จึงแกล้งตรัสตัดคำว่าธรรมดา วิสัยสามัญทั่วทุกตัวคน
+ที่รักกันสรรเสริญเจริญสิ้น ที่ชังนินทาแถลงทุกแห่งหน
+การทั้งหลายร้ายดีมิได้พ้น จะกลัวคนครหาว่ากระไร
+ฤกษ์วันนี้สี่ค่ำเป็นอมฤก ใครบวชสึกสิ้นวิบัติปัถไหม
+อย่ารอราช้าฉวยฉันขัดใจ จะอุ้มไปกระนั้นดอกบอกจริงจริง
+นางฟังเตือนเอื้อนอายซังตายตอบ ให้ชื่นชอบวิญญาณ์ประสาหญิง
+ถึงอุ้มไปใครจะล่วงมาช่วงชิง แต��จะจริงเจียวหรือในพระทัยนึก
+หม่อมฉันนี้มิใช่จะขัดข้อง เป็นข้ารองบาทบงสุ์คงจะสึก
+แต่ช้าช้าอย่าให้อึงอึกทึก จงทรงตรึกตรองความตามพระทัย ฯ
+๏ ฟังสนองพร้องเพราะเสนาะล้ำ ไม่พลาดล้ำพลิ้วแพลงแถลงไข
+เขาผ่อนผัดขัดข้องให้หมองใจ พระอภัยผินหน้ามาหาน้อง
+ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มพริ้มพระพักตร์ ช่วยเตือนนักสิทธ์นั่งอยู่ทั้งสอง
+อย่างไรจ๊ะพระฤๅษีทั้งพี่น้อง จะให้ต้องนอนค้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณมุนินสินสมุทร ยังเยาว์สุดซื่อตรงไม่สงสัย
+ว่าจริงนะพระเจ้าป้าจะช้าไย สึกเข้าไปอยู่ในวังเหมือนอย่างเคย
+นางฟังคำชำเลืองดูหลานน้อย แล้วว่าพลอยด้วยเล่าเจ้าแม่เอ๋ย
+นางชม้ายพรายพริ้มทั้งยิ้มเย้ย เชิญเสวยเภสัชนั่งจัดแจง ฯ
+๏ พระอภัยไม่รู้ที่จะคิด ทำจริตเหมือนจะกลั้นพระกันแสง
+แล้วว่าชะพระฤๅษีมิเสียแรง ช่างใจแข็งขาดเด็ดไม่เมตตา
+จะผ่อนตามสามวันเหมือนมั่นหมาย เหมือนเสี่ยงทายทั้งชาติวาสนา
+มิฟังคำทำดื้อถือโสดา ไม่เห็นหน้าฉันแล้วคุณพระมุนี
+แล้วแกล้งทำอ้ำอึ้งเหมือนขึ้งโกรธ ไม่ออกโอษฐ์อำลามารศรี
+ชวนพระน้องเสด็จมาเข้าธานี ต่างไปที่ทิพมาศปราสาททอง
+พระอภัยไสยาสน์เหนืออาสน์อ่อน ให้อาวรณ์ร้อนรนกมลหมอง
+ไม่เหมือนคาดคลาดคิดผิดทำนอง พระตรึกตรองตรมจิตดังพิษปืน
+ถึงสามวันกัลยาไม่ลาพรต โศกกำสรดเสียใจให้สะอื้น
+ทั้งรักแค้นแสนกระสันให้กลั้นกลืน สุดจะขืนแข็งใจอาลัยลาน
+อันเอมโอชโภชนากระยาเสวย ก็ละเลยลืมพระองค์น่าสงสาร
+ทั้งลืมเหล่าสาวสุรางค์นางอยู่งาน นฤบาลบรรทมกรมฤทัย ฯ
+๏ ฝ่ายวาลีที่เข้ามาสามิภักดิ์ เป็นเอกอัครสนมขวาอัชฌาสัย
+สังเกตดูรู้แจ้งไม่แคลงใจ ภูวไนยน้อยจิตพระธิดา
+จำจะรับดับร้อนช่วยผ่อนผัน ให้ทรงธรรม์เธอได้ชิดขนิษฐา
+ถึงเวรเฝ้าเข้าในที่ไสยา พอเพลาย่ำฆ้องกลองประโคม
+จึงท้าทับขับกล่อมน้อมประณต เฉลิมยศบทบงสุ์พระทรงโฉม
+โอ้ดวงเดือนเคลื่อนคล้อยลอยโพยม เคยประโลมโลกาให้ถาวร
+วันนี้กลับอับแสงไม่แจ้งแจ่ม นิราแรมรสลับนางอัปสร
+เหมือนโศกรักหนักยิ่งยุคันธร ด้วยอาวรณ์หวังสวาทมาคลาดคลา
+สงสารพระอุณรุทที่สุดโศก แสนวิโยคแยกนุชนางอุษา
+เพราะพระไทรไพรพฤกษเทวา ให้สองราเริศร้างมาห่างเชย
+โอ้อกพระอุณรุทภุชพงศ์ มาเอองค์อาทวานิจจาเอ๋ย
+แสนระกำช้ำใจกระไรเลย ลืมเสวยลืมสรงพระคงคา
+ก็ยังมีศรีศุภลักษณ์ยักษ์ มาช่วยชักเชิญเสด็จระเห็จหา
+มิออกอรรถมธุรสพจนา จะอาสาก็ไม่สมอารมณ์เอย ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับที่ขับกล่อม น่าถนอมเสนาะน้ำคำเฉลย
+ทั้งกลอนกาพย์รายเรียบช่างเปรียบเปรย พระนึกเชยชมปัญญานางวาลี
+พระเอื้อนโอษฐ์โปรดเรียกมาริมอาสน์ ตรัสประภาษพูดจาด้วยมารศรี
+ที่เพลินฟังวังเวงเพลงดนตรี เหมือนจะมีศุภลักษณ์ช่วยชักจูง
+เจ้าเป็นใหญ่ในสุรางค์นางสนม ทั้งพงศ์พรหมพราหมณ์พรุณตระกูลสูง
+ย่อมพราวแพรวแววหางเหมือนอย่างยูง งามกว่าฝูงวิหคาบรรดามี
+เอ็นดูด้วยช่วยชุบเหมือนศุภลักษณ์ ให้สมรักร่วมอุษามารศรี
+จะผันแปรแก้ไขไฉนดี พระบุตรีจึงจะสึกช่วยตรึกตรอง ฯ
+๏ ฝ่ายวาลีปรีชาปัญญาฉลาด อภิวาทบาทมูลทูลฉลอง
+จะขอรับอาสาฝ่าละออง มิให้ต้องเหนื่อยยากลำบากกาย
+ให้พระนุชบุตรีมาอภิเษก เป็นองค์เอกอัคราชเหมือนมาดหมาย
+จงสั่งพระอนุชาเสนานาย ให้บัตรหมายจัดงานการมงคล
+ทั้งการเล่นเต้นรำเครื่องทำขวัญ อีกเจ็ดวันจะวิวาห์สถาผล
+จะเชิญองค์นงเยาว์เข้ามณฑล ขึ้นนั่งบนแท่นรัตน์ชัชวาล
+พระชื่นชอบปลอบถามถึงความคิด นางป้องปิดมิได้พร้องสนองสาร
+แล้วทูลว่าถ้ามิเสร็จสำเร็จการ จงประหารชีวันให้บรรลัย
+แต่เดี๋ยวนี้ยังมิทำได้สำเร็จ กัลเม็ดมิดม้วนไม่ควรไข
+แม้นสำเร็จวิวาห์เวลาไร จึงจะได้เห็นจริงทุกสิ่งอัน ฯ
+๏ พระผังคำซ้ำตรึกเห็นลึกซึ้ง คิดไม่ถึงความคิดที่บิดผัน
+จึงตรัสว่าถ้าเหมือนคำที่รำพัน จะรางวัลวาลีให้มียศ
+จะสั่งพระอนุชาว่าไฉน ตามแต่ใจเจ้าจะสั่งเถิดทั้งหมด
+ให้แต่องค์พระธิดานั้นลาพรต ในกำหนดเจ็ดวันเหมือนสัญญา
+พระตรัสพลางทางเรียกขึ้นร่วมอาสน์ ทรงสมพาสเพิ่มรักขึ้นหนักหนา
+ดูผิวพรรณสรรพางค์อย่างคุลา แต่วิชาพางามขึ้นครามครัน
+ถนอมแนบแอบอุ่นค่อยฉุนชื่น สำราญรื่นร่วมประทมภิรมย์ขวัญ
+ถึงขาวขำน้ำตาลย่อมหวานมัน ด้วยเชิงชั้นแนบชิดสนิทนาง
+เหมือนม้าดีขี่ขับสำหรับรบ ทั้งดีดขบโขกกัดสะบัดย่าง
+ทั้งเรียบร้อยน้อยใหญ่ที่ไว้วาง สันทัดทางถูกต้องคล่องอารมณ์
+ถึงรูปชั่วตัวดำดังน้ำรัก แต่รู้หลักล้ำสุรางค์นางสนม
+พระโปรดปรานพานสนิทได้ชิ��ชม ร่วมบรรทมแท่นทองที่รองทรง
+ครั้นรุ่งรางนางลาลงมาห้อง แต่ตรึกตรองอิ่มอารมณ์สมประสงค์
+จะคิดอ่านหว่านล้อมให้ออมองค์ ที่คิดคงสมคะเนด้วยเล่ห์กล
+จึงเขียนหมายรายความตามรับสั่ง ให้แต่งตั้งการวิวาห์สถาผล
+ครั้นเสร็จสรรพกับบ่าวสาวสองคน ไปสู่มนเทียรพระอนุชา
+ทูลถวายลายมือหนังสือลับ พระทรงรับรู้เหตุว่าเชษฐา
+ให้หมายสั่งตั้งงานการวิวาห์ จะคิดความตามปัญญานางวาลี
+พระยิ้มพลางทางดูผู้รับสั่ง เห็นเนื้อหนังจ้ำม่ำดำหมิดหมี
+เหมือนทุเรียนเสี้ยนนอกเนื้อในดี ได้เป็นที่พระสนมก็สมยศ
+จึงตรัสว่าวาลีไปทูลเถิด อย่าให้เริศร้างงานการกำหนด
+นางคำนับรับพูคะแล้วประณต ทูลลาองค์ทรงยศบทจร
+พระอนุชามานั่งบัลลังก์โถง ท้องพระโรงเรืองรัตน์ประภัสสร
+พฤฒามาตย์ราชกวีชลีกร นรินทรสั่งมหาเสนาใน
+จงหมายสั่งตั้งพิธีอภิเษก กับองค์เอกอัคเรศตามเพทไสย
+มีเยี่ยงอย่างปางก่อนประการใด เสนาในรีบรัดไปจัดแจง
+ให้สำเร็จเจ็ดค่ำเป็นกำหนด ชนบทบอกทั่วทุกรั้วแขวง
+มีการเล่นเต้นรำนอกกำแพง ตามตำแหน่งน้อยใหญ่เร่งไคลคลา ฯ
+๏ มนตรีกราบทราบความรับสั่ง ออกมานั่งเตียงริมทิมดาบขวา
+อยู่พร้อมเพรียงเวียงวังทั้งคลังนา จึงเรียกหาให้เสมียนมาเขียนคำ
+เป็นหมายบอกนอกในทั้งใหญ่น้อย ให้เตรียมคอยพร้อมเสร็จขึ้นเจ็ดค่ำ
+ใครถูกงานการไหนก็ไปทำ ดูคนคร่ำเครงครื้นทุกคืนวัน
+ข้างในวังตั้งโรงพิธีใหญ่ ทั้งเครื่องใบศรีเสริมเฉลิมขวัญ
+ราชวัติฉัตรรอบเป็นขอบคัน มีม่านกั้นห้องทองกองวิเชียร
+เชิงพาไลใส่แผงเอาแป้งบวก จัดช่างพวกเลขาเข้ามาเขียน
+ระย้าแก้วแถวทางนั้นวางเทียน ตั้งโคมเวียนชวาลาสง่างาม ฯ
+๏ ฝ่ายพวกถูกปลูกโรงละครโขน เสียงตะโกนกู่ก้องท้องสนาม
+ผูกภูเขาเลากาแล้วทาคราม ผ้าขาวดามดาดหลังคาทุกหน้าโรง
+เสียงถากฟันครั่นครึกจนดึกดื่น ทั้งกลางคืนกลางวันควันโขมง
+พวกไม้สูงสามต่อขันช่อชะโลง สายระโยงระยางเลือกเชือกน้ำมัน
+ส่วนท้าวนางข้างในครั้นได้หมาย ไปถวายนางพระยามณฑาสวรรค์
+ว่ารับสั่งดังนี้ศรีสุวรรณ ให้จัดสรรสาวสนมกรมใน
+สำหรับเดินเชิญพระแส้แห่เสด็จ กำหนดเสร็จเจ็ดค่ำจะทำไฉน
+นางกษัตริย์อัดอั้นตันพระทัย จึงว่าไม่แจ้งจิตสักนิดเลย
+ฝ่ายเจ้าสาวดาวบสยังบวชอยู่ จะเสกผู้ใดเล่าแม่เจ้าเอ๋ย
+แม่มาลีมีน้ำใจกระไรเลย ยังเฉยเมยเหมือนไม่รู้เลยดูเอา
+ไยมิอายหมายมาแล้วอย่าขัด จงเกณฑ์จัดข้าวกระทงไปส่งเขา
+รับสั่งว่ามากระไรที่ตรงเรา เร่งให้เจ้าพนักงานเตรียมการไว้
+ครั้นเสร็จสั่งนั่งตะลึงคะนึงนึก นี่จะสึกหรือมิสึกนึกไฉน
+ไม่ได้ข่าวคราวบ้างเป็นอย่างไร จำจะไปถามดูให้รู้ความ
+แล้วเรียกวอช่อฟ้าเข้ามารับ ที่สำหรับเดินหนนางคนหาม
+พวกข้าหลวงช่วงชิงกันวิ่งตาม ขอเฝ้าหามตามอึงคะนึงมา
+ออกตามทางกลางถนนไปพ้นทุ่ง ถึงเขารุ้งลงเดินขึ้นเนินผา
+ถึงกุฎีที่สถิตพระธิดา พอเห็นหน้านึกแค้นว่าแสนงอน
+เห็นเขาง้อขอรักแล้วหักหาญ เหมือนสามานย์มิได้ฟังซึ่งสั่งสอน
+เมื่อเจ็ดค่ำจะทำการสยุมพร ยังนิ่งนอนภาวนาอยู่ว่าไร ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ให้อั้นอัดอายจิตคิดสงสัย
+ไม่ตอบคำอ้ำอึ้งตะลึงไป เหตุไฉนหนอจึงเป็นไปเช่นนี้
+พระมารดามานั่งก็ตั้งกริ้ว ว่าบิดพลิ้วสารพัดจะบัดสี
+หรือว่าพระจะภิเษกนางวาลี พระบุตรีตรึกตรองให้หมองใจ
+จึงทูลว่าข้าน้อยไม่ทราบเหตุ ว่าทรงเดชคิดการงานไฉน
+พระชนนีตีอกตกพระทัย นั่นมิใช่หรือเราคิดไม่ผิดนัก
+นางวาลีมิใช่ชั่วเขาตัวโปรด จะเป็นโสดสูงเสริมเฉลิมศักดิ์
+ผู้ดีเดิมเหิมฮึกทำคึกคัก จะต้องหักทบทับอัประมาณ
+เหมือนครั้งนี้วิวาห์ถ้ามิสึก เมืองผลึกก็จะแหลกต้องแตกฉาน
+สงสารเหล่าเผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน เคยสำราญราษฎรจะร้อนนัก
+อนึ่งเล่าชาวลังกาที่มาขอ ยังเป็นข้อชิงช่วงทำหน่วงหนัก
+ฉวยขุ่นเคืองเรื่องฝรั่งว่ายังรัก ก็งามพักตร์แล้วสิพากันหน้าพัง
+สู้ถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงลำบาก หมายจะฝากศพลูกช่วยปลูกฝัง
+ครั้นใหญ่กล้าว่าไรก็ไม่ฟัง พระนางนั่งพร่ำว่าแล้วจาบัลย์ ฯ
+๏ พระบุตรีมิรู้ที่จะคิด เพราะเบาจิตผิดจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ไม่ทันตรึกลึกล้ำที่สำคัญ ให้พรั่นพรั่นพระจะแหนงระแวงความ
+ทั้งสงสารมารดรจะร้อนจิต จึงรับผิดสารภาพที่หยาบหยาม
+จะลาพรตอตส่าห์พยายาม สุดแต่ตามพระจะเลี้ยงสักเพียงไร
+แล้ววันทาลาพระละสิกขา ทรงภูษาสไบทองล้วนผ่องใส
+ทั้งพี่น้องสองกุมารสำราญใจ สึกออกได้ไปยิ้มอยู่พริ้มเพรา
+พระมารดาพานางกับหน่อนาถ ค่อยลีลาศเลียบเดินลงเนินเขา
+ขึ้นทรงวอพอพยับลงลับเงา เสด็จเข้าวังในดังใจจง
+ไม่ถึงครู่รู้รอบขอบนิเวศน์ พระทรงเดชชื่นชมสมประสงค์
+เห็นวาลีปรีชาปัญญายง ถอดเครื่องทรงสังวาลประทานนาง
+นางดีใจได้ประทานสังวาลเพชร เป็นบำเหน็จหน้าก่ำดังน้ำฝาง
+ทุกกระทรวงหลวงแม่เจ้าสาวสุรางค์ คิดเกรงนางวาลีด้วยปรีชา
+ถึงวันเสร็จเจ็ดค่ำเป็นกำหนด มาพร้อมหมดเหมือนหมายทั้งซ้ายขวา
+ภิเษกสองครองสมบัติขัตติยา ชาวพาราเริงรื่นทุกคืนวัน
+สำเนียงฆ้องกลองสมโภชอุโฆษครึก อึกทึกทั่วไปทั้งไอศวรรย์
+โขนละครมอญรำระบำบัน ถึงเจ็ดวันเจ็ดคืนต่างชื่นชม ฯ
+๏ พระอภัยได้ราชาภิเษก กับองค์เอกอัคเรศเกศสนม
+ทั่วประเทศเขตแคว้นแสนอุดม เสวยสมบัติสบายมาหลายเดือน
+เมื่อวันนั้นบรรทมบรรจถรณ์แท่น ให้โศกแสนเสียใจใครจะเหมือน
+แต่จากไกลไอศวรรย์มาฟั่นเฟือน มิได้เยือนพระชนกชนนี
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณทูลกระหม่อม จะพรักพร้อมอยู่บำรุงซึ่งกรุงศรี
+หรือทุกข์โศกโรคภัยสิ่งไรมี ถึงสิบปีแล้วมิได้ไปใกล้กราย
+พระสอนสั่งหวังจะปลูกให้ลูกรัก ประเสริฐศักดิ์สมจิตที่คิดหมาย
+มาจำจากพรากพลัดกระจัดกระจาย ไม่เห็นหายเห็นพระองค์คงจะคอย
+ยิ่งตรึกตราอาดูรพูนเทวษ น้ำพระเนตรหยดเหยาะลงเผาะผอย
+จนฟ้าขาวดาวเดือนก็เคลื่อนคล้อย น้ำค้างพร้อยพรมพรำทั้งอัมพร
+ภุมรินบินร่อนมาว่อนวุ่น เกาะพิกุลเกลือกประทิ่นกลิ่นเกสร
+หอมระงมลมเชยเผยบัญชร รวีวรแจ่มพักตร์ทั้งจักรวาล
+ให้หาพระอนุชาเข้ามาเฝ้า กำสรดเศร้าโศกาแล้วว่าขาน
+เราพรากพลัดรัตนามาช้านาน ไม่แจ้งการว่าข้างหลังจะอย่างไร
+ครั้นตัวพี่นี้จะกลับมิรับศึก เมืองผลึกก็ไม่มีที่อาศัย
+คิดจะใคร่ให้พ่อพานัดดาไป เยี่ยมกรุงไกรกราบทูลมูลความ
+แม้นบ้านเมืองเคืองเข็ญเป็นวิบัติ จะได้ตัดเสียให้เตียนที่เสี้ยนหนาม
+แล้วกลับมาถ้าข้างนี้มีสงคราม ได้ปราบปรามไพรินทมิฬมาร ฯ
+๏ ฟังพระพี่ศรีสุวรรณกลั้นสะอื้น ค่อยกล้ำกลืนชลนาแล้วว่าขาน
+น้องรำลึกตรึกตรามาช้านาน แต่งานการยุ่งยิ่งต้องนิ่งไว้
+พระออกโอษฐ์โปรดสั่งมาครั้งนี้ สมถวิลยินดีจะมีไหน
+จะขอลาพาสินสมุทรไป เยือนกรุงไกรเสร็จสรรพจะกลับมา
+เวลารุ่งพรุ่งนี้สิบสี่ค่ำ จะรีบกำปั่นไปไกลหนักหนา
+ทูลสำเร็จ��สร็จคำแล้วอำลา เสด็จมาหยุดพักตำหนักแพ
+จึงตรัสสั่งอังกุหร่าให้ป่าวร้อง ให้พวกพ้องรู้ความตามกระแส
+ข้างนายหมวดตรวจเตือนอย่าเชือนแช จะออกแต่ย่ำรุ่งไปกรุงไกร ฯ
+๏ อังกุหร่าฝรั่งรับสั่งตรัส มาเร่งรัดเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ขนข้าวน้ำลำเลียงเสบียงไป สำรองให้เสร็จสรรพเผื่ออับจน
+ริมตลิ่งหญิงชายถวายของ เสียงแซ่ซ้องส่งรับกันสับสน
+แขกฝรั่งทั้งไทยพวกไพร่พล อุตส่าห์ขนไปให้มากได้ฝากเมีย
+ที่มีชู้คู่เคยได้เชยชื่น จนเที่ยวคืนแล้วก็ยังไปสั่งเสีย
+ขอผ้าแหวนแทนตัวเฝ้าคลัวเคลีย น้ำตาเรี่ยรักใคร่จะไกลกัน
+หนุ่มตะกอฟ้อแฟ้มีแม่เลี้ยง ก็บ่ายเบี่ยงเบียดเบียนเอาเชี่ยนขัน
+จะหายหอมหม่อมแม่ให้แพรพรรณ แป้งน้ำมันหมอนฟูกให้ลูกเลี้ยง
+ที่เงินทองข้องเกี่ยวก็เที่ยวหา บ้างยื้อผ้าแพรเพลาะทะเลาะเถียง
+ที่เกลอมีขี้เมาซื้อเหล้าเลี้ยง สบถเสียงโด่งดังลำพังพาล ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ จะพรากพลัดสินสมุทรสุดสงสาร
+เป็นการใหญ่ไม่รู้ที่จะทัดทาน กอดกุมารร่ำไรไม่ไสยา
+โอ้ลูกเอ๋ยเคยเห็นอยู่เย็นเช้า จะเปลี่ยวเปล่าอกแม่ชะแง้หา
+เมื่อยากเย็นเห็นกันทุกวันมา ถึงพาราแล้วจะไปเสียไกลกัน
+ยามเสวยเคยร่วมสุวรรณภาชน์ เมื่อไสยาสน์ยามหลับเคยรับขวัญ
+ถึงยามสรงทรงสุคนธ์ปนสุวรรณ แม่เคยกันเกศเกล้าพระเมาลี
+จะจากไปไกลเนตรทุเรศร้าง ใครจะสางสระผมให้สมศรี
+ทั้งทางไกลไปมาก็กว่าปี ถูกธุลีลมต้องจะหมองมัว
+แม่อยู่หลังข้างนี้จะวิตก ระกำอกอาดูรถึงทูนหัว
+พ่อจะไปใจแม่อยู่แต่ตัว ไม่มีผัวหรือจะได้ไปด้วยกัน
+นางครวญคร่ำร่ำไรไห้สะอื้น จนดึกดื่นเดือนฉายเสียงไก่ขัน
+ทั้งสงสารหลานรักร่วมชีวัน อยู่ด้วยกันหลัดหลัดมาพลัดพราย
+เคยชวนพลอดฉอดเสียงสำเนียงแจ้ว จะลับแล้วเหลือไกลให้ใจหาย
+กอดประสานหลานเลี้ยงกับลูกชาย นางฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย ฯ
+๏ พระพี่น้องสององค์ทรงกันแสง ลูกไม่แกล้งเหินห่างไปข้างไหน
+มีธุระพระเจ้าอาจะพาไป จึงจนใจจำลามารดาจร
+ขอฝากองค์ทรงฤทธิ์บิตุเรศ พระทรงเดชผิดพลั้งช่วยสั่งสอน
+นางสรวลสันต์กลั้นน้ำตายิ่งอาวรณ์ ปลอบให้นอนนั่งเฝ้าประเล้าประโลม
+เห็นหลับนิ่งยิ่งสงสารกุมารน้อย ประคองค่อยเชยปรางสำอางโฉม
+จนแจ่มแจ้งแสงท���งส่องโพยม เสียงประโคมครื้นเครงวังเวงใจ
+ค่อยปลอบปลุกลุกเถิดพ่อทูลเกล้า พลางโลมเล้าลูกยาอัชฌาสัย
+ให้สององค์สรงสนานน้ำดอกไม้ แล้วลูบไล้พระสุคนธ์ปนทองคำ
+พลางมุ่นเกล้าเมาลีให้พี่น้อง นุ่งยกทองเทพนมดูคมขำ
+เข็มขัดเพชรเจ็ดกะรัตคาดประจำ ลูกประหล่ำลงยาราชาวดี
+ทองพระกรซ้อนนวมสวมพระหัตถ์ เนาวรัตน์ราคาค่ากรุงศรี
+สังวาลแววแก้วเก็จเพชรมณี ผูกวลีลายลอยล้วนพลอยเพชร
+ธำมรงค์ทรงรายพรายพระหัตถ์ แจ่มจำรัสรุ้งแววล้วนแก้วเก็จ
+กรรเจียกจอนซ้อนกุดั่นกัลเม็ด ใส่เกือกเพชรเพทายริมรายพลอย
+แล้วนางพามาเฝ้าพระบิตุเรศ น้ำพระเนตรหยดเหยาะเผาะเผาะผอย
+ด้วยอาลัยใจผูกถึงลูกน้อย นางเศร้าสร้อยโศกสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ พระอภัยมณีโมลีโลก เห็นนางโศกแสนรักนั้นหนักหนา
+จึงยิ้มเยื้อนเอื้อนประโลมโฉมสุดา เปลืองน้ำตาเสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+แม้นลูกชายหายไปมิได้กลับ จึงค่อยปรับปรุงให้ใช้ลูกหลาน
+มิปีนี้ก็ปีหน้าไม่ช้านาน จะชี้คร้านเลี้ยงดอกบอกจริงจริง
+แล้วลีลาพาลูกกับหลานรัก ลงตำหนักแพพร้อมหม่อมหม่อมหญิง
+พระทรงนั่งยังที่เก้าอี้อิง ให้จัดสิ่งเสื้อผ้ามาประทาน
+อันพวกไพร่ไทยฝรั่งทั้งแขกเทศ ได้บำเหน็จถ้วนทั่วตัวทหาร
+แล้วอวยชัยให้มหากฤดาการ ทั้งน้องหลานลูกยาอย่างราคี
+จงปรากฏยศถาอานุภาพ อรินทร์ราบเรียบทางกลางวิถี
+ช่วยทูลฉลองสองชนกชนนี ว่าพี่นี้จะไปเฝ้าต่อเจ้ามา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลียินดีนัก เรียกลูกรักกับหลานคลานมาหา
+ไปบังคมสมเด็จพระบิตุลา ทูลลาป้าลาพระอัยกี
+แล้วสามองค์ทรงลำกำปั่นใหญ่ ให้กางใบล้วนแต่ผ้าแพรสี
+ทั้งเรือตามสามร้อยลอยวารี พอลมดีใช้ใบไรไรมา ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร ให้อาวรณ์ลูกน้อยละห้อยหา
+สินสมุทรสุดใจไปไกลตา พระชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+นางแลเล็งเพ่งพิศจนลิบลับ ให้วาบวับหวาดหวั่นพระขวัญหาย
+ทั้งแสนสาวท้าวนางเจ้าขรัวนาย แสนเสียดายพระโอรสยศยง
+พระอภัยใจอ่อนถอนสะอื้น อุตส่าห์ฝืนพักตร์ชวนนวลหง
+เข้าสู่วังทั้งสุรางค์นางอนงค์ ตั้งดำรงราษฎรไม่ร้อนรน ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นสามกษัตริย์ เคยสันทัดแถวทางที่กลางหน
+รู้แห่งที่มีน้ำทุกตำบล เหล่าพวกพลไพร่นายสบายใจ
+ทั้งลมคลื่นรื่นราบดังปราบเลี่ย��� ดูเกาะเกียนกลางมหาชลาไหล
+เหมือนจอกน้อยลอยแลเห็นแต่ไกล วิเวกใจอ้างว้างกลางคงคา
+พระพี่น้องสองกุมารสำราญรื่น ต่างชวนชื่นชมทะเลพระเวหา
+น้ำสุดใสไหลแลเห็นแต่ปลา เที่ยวเคลื่อนคลาคล้ายคล้ายในสายชล
+ปลาวาฬใหญ่ไล่คู่ขึ้นฟูฟ่อง บ้างพ่นฟองฟุ้งฟ้าดังห่าฝน
+จะหลีกทางข้างไหนก็ไม่พ้น พวกต้นหนสั่งให้ปืนใหญ่ยิง
+เสียงตูมตามสามลูกถูกสีข้าง พอโบกหางหันวนเป็นก้นสวิง
+สูบกำปั่นหันเหียนเวียนระวิง บ้างจมดิ่งหายวับแล้วกลับลอย
+เหมือนติดแน่นแล่นไปก็ไม่ออก ฟูมระลอกเลี้ยววนเป็นก้นหอย
+แต่เช้าตรู่สุริย์ฉายจนบ่ายคล้อย จึงหลุดลอยแล่นหลามไปตามกัน
+ได้เดือนครึ่งถึงบุรีรมจักร แวะเข้าพักพวกพหลพลขันธ์
+พอพรายแพร่งแจ้งความถึงสามวัน ออกกำปั่นไปตามทางกลางคงคา
+สำคัญเข็มเล็มแล่นตามแผนที่ ตรงดาวศีรษะจระเข้ในเวหา
+ไปเดือนหนึ่งถึงจังหวัดกรุงรัตนา ชาวพาราร้องตื่นเสียงครื้นครึก
+บ้างเห็นลำกำปั่นสนั่นเหลือ ในลำเรือเรือกสวนแต่ล้วนตึก
+ตลอดลืออื้ออึงอึกทึก ว่าข้าศึกโจมจู่เข้าบูรี
+พวกชาวบ้านร้านตลาดออกกลาดเกลื่อน ทิ้งเหย้าเรือนรีบอพยพหนี
+ท้าวสุทัศน์ตรัสสั่งขุนเสนี ให้ขึ้นตีกลองศึกเสียงครึกครื้น
+ขุนนางไล่ไพร่พลขึ้นบนป้อม ไม่พรักพร้อมเพราะว่าแรกยังแตกตื่น
+บ้างลงหลักปักขวากบ้างลากปืน เสด็จยืนเร่งรัดให้จัดการ
+พอเสร็จสรรพกลับรู้ว่าโอรส พระทรงยศหยุดอยู่ท่าที่หน้าฉาน
+ศรีสุวรรณครั้นถึงท่าพากุมาร มากราบกรานพระบิดาพาเข้าวัง
+ขึ้นปรางค์มาศญาติวงศ์พงศ์กษัตริย์ มาแออัดซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+พระชนนีดีใจจะใคร่ฟัง จึงตรัสถามความตั้งแต่เดิมมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลีแล้วเล่าเรื่อง เมื่อจากเมืองจากสมเด็จพระเชษฐา
+เอาความหลังทั้งนั้นขึ้นพรรณนา จนกลับมากราบก้มบังคมคัล
+คนโน้นชื่อสินสมุทรบุตรพระพี่ นี่อรุณรัศมีบุตรีหม่อมฉัน
+พระอัยกาอัยกียินดีครัน ต่างชิงกันกอดหลานสงสารนัก
+ประโลมลูบจูบจอมถนอมแนบ น้อยหรือแทบย่าปู่ไม่รู้จัก
+ล้วนละม้ายคล้ายพ่อนรลักษณ์ พลางเชยพักตร์พิศวาสนาถนัดดา
+กุมารชายฝ่ายท้าวสุทัศน์อุ้ม นางประทุมกอดอรุณอุ่นหนักหนา
+ทรงสำรวลสรวลสันต์จำนรรจา ด้วยนัดดาโอรสยศยง
+อันเรื่องราวกล่าวความสามกษัต���ิย์ จึงจังหวัดเวียงวังดังประสงค์
+ได้พร้อมพรักศักดิ์ตระกูลประยูรวงศ์ กุมารหลงเล่นเพลินอยู่เนินนาน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเงือกน้อยกลอยสวาท ซึ่งรองบาทพระอภัยเมื่อไกลสถาน
+อยู่วนวังหลังเกาะแก้วพิสดาร ประมาณกาลสิบเดือนไม่เคลื่อนคลา
+ให้เจ็บครรภ์ปั่นป่วนจะจวนคลอด ระทวยทอดลงกับแท่นที่แผ่นผา
+จะแลเหลียวเปลี่ยวใจนัยนา ไม่เห็นหน้าผู้ใดที่ไหนเลย
+โอ้องค์พระอภัยก็ไปลับ ไม่เห็นกลับคืนมานิจจาเอ๋ย
+จะคลอดบุตรสุดใจเมียไม่เคย ที่ไหนเลยจะตลอดรอดชีวา
+นางครวญคร่ำร่ำไรไห้ละห้อย น้ำตาย้อยพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ให้กลุ้มกลัดอัดอั้นหวั่นวิญญาณ์ ด้วยเป็นปลาแปลกนางอย่างมนุษย์
+สงสารนางครางครวญให้ป่วนปวด ยิ่งเร้ารวดร้อนใจดังไฟจุด
+สะอื้นอ้อนอ่อนระทวยแทบม้วยมุด หากบุญบุตรบันดาลช่วยมารดา
+ให้นึกคำพระอภัยเมื่อไปจาก ว่าจะฝากโยคีมีคาถา
+นางตรึกตรองร้องร่ำทั้งน้ำตา คุณเจ้าขาไม่มาช่วยฉันด้วยเลย
+โอ้ครั้งนี้ชีวิตจะปลิดปลด พระดาบสเอาบุญเถิดคุณเอ๋ย
+นางครวญคร่ำร่ำไรด้วยไม่เคย สลบเลยลืมกายดังวายปราณ ฯ
+๏ ฝายโยคีมีพรตปรากฏกล้า นั่งรักษาทางธรรมกรรมฐาน
+แสนสว่างทางกสิณอภิญญาณ พระอาจารย์แจ้งจบทั้งภพไตร
+เมื่อเงือกน้ำร่ำเรียกก็รู้เหตุ นิ่งสังเกตว่าสีกามาแต่ไหน
+พลางหัวร่ออ้อเมียพระอภัย เขาฝากไว้วันจะลาไปธานี
+มันเจ็บท้องร้องอึงจะออกลูก จะต้องถูกได้หรือเป็นฤๅษี
+แล้วงกเงิ่นเดินมาในราตรี ไหนอยู่ที่ไหนหวาสีกาสีแก
+เอาโคมส่องมองเขม้นเห็นนางเงือก สลบเสือกอยู่ที่ทรายชายกระแส
+เป่ามหาอาคมให้ลมแปร ที่ท้อแท้ค่อยประทังกำลังนาง
+เห็นโยคีดีใจจังไหว้กราบ สมาบาปช่วยวิบัติที่ขัดขวาง
+ความเจ็บปวดรวดเร้าไม่เบาบาง นางครางพลางพลิกกายฟายน้ำตา ฯ
+๏ พระดาบสอดปากมิอยากได้ ใครใช้ให้มึงรักกันหนักหนา
+ส่วนลูกไม่ใคร่ออกสิบอกตา สมน้ำหน้าปวดท้องร้องเบยเบย
+แล้วจับยามสามตาตำราปลอด จวนจะคลอดแล้วละหวาสีกาเอ๋ย
+กูถูกต้องท้องไส้ไม่ได้เลย ยังไม่เคยพบเห็นเหมือนเช่นนี้
+แล้วหลีกไปให้ห่างเสียข้างเขา ช่วยเสกเป่าป้องปัดกำจัดผี
+เดชะฤทธิ์อิศโรพระโยคี มิได้มีเภทภัยสิ่งไรพาน
+ทั้งเทวาอารักษ์ที่ในเกาะ ระเห็จเหาะลงมาสิ้นทุกถิ่นฐาน
+ช่วยแก้ไขได้เวลากฤดาการ คลอดกุมารเป็นมนุษย์บุรุษชาย
+เนตรขนงวงนลาฏไม่คลาดเคลื่อน ละม้ายเหมือนพระอภัยนั้นใจหาย
+มีกำลังนั่งคลานทะยานกาย เข้ากอดก่ายมารดรไม่อ่อนแอ
+นางกอดบุตรสุดใจมิได้อิ่ม พ่อเนื้อนิ่มแนบข้างไม่ห่างแห
+แข็งฤทัยใจคอหายท้อแท้ ลงชุ่มแช่ชลธารสำราญใจ
+พระหน่อนาถชาติเงือกชอบเลือกน้ำ เที่ยวผุดดำตามประสาอัชฌาสัย
+นางแม่เมียงเคียงข้างไม่ห่างไกล แล้วอุ้มไปนั่งแท่นแผ่นศิลา ฯ
+๏ ฝ่ายโยคีนิ่งนั่งได้ฟังเสียง จึงมองเมียงมาชะโงกริมโกรกผา
+เห็นกุมารคลานได้มิใช่ปลา หัวร่อร่าร้องไม่เป็นไรแล้ว
+เข้าอุ้มชูดูหลานสงสารนัก ไม่รู้จักเจรจาตาแจ๋วแหวว
+แต่ลักษณะจะฉลาดไม่คลาดแคล้ว ดูผ่องแผ้วเหมือนพ่อหนอสีกา ฯ
+๏ นางเงือกน้ำคำรพอภิวาท ข้าเป็นชาติเชื้อสัตว์เหมือนมัจฉา
+จะกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงมนุษย์สุดปัญญา ขอฝากฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+ช่วยเลี้ยงดูกุมารเหมือนหลานเถิด เสียแรงเกิดกายมาจะอาสัญ
+อันข้านี้วิสัยอยู่ไกลกัน เช้ากลางวันเย็นลงจะส่งนม ฯ
+๏ พระโยคีมีจิตคิดสงสาร ด้วยเหมือนหลานลูกศิษย์สนิทสนม
+จึงว่ากูผู้สถิตในกิจกรม ไม่มีสมบัติอะไรที่ไหนเลย
+จะเย็บฟูกผูกเปลเห่อ้ายหนู ก็ไม่รู้สีสาสีกาเอ๋ย
+ต้องกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงไปทั้งไม่เคย จะเฉยเมยเสียมิช่วยจะม้วยมุด
+ฤกษ์วันนี้ตรีจันทร์เป็นวันโชค ต้องโฉลกลัคนามหาอุด
+จะให้นามตามอย่างข้างมนุษย์ ให้ชื่อสุดสาครอวยพรชัย ฯ
+๏ นางกราบกรานท่านสิทธาว่าสาธุ ให้อายุยืนยงอสงไขย
+สืบตระกูลพูนสวัสดิ์กำจัดภัย แล้วอุ้มให้กินนมนั่งชมเชย
+โอ้เกิดมาอาภัพอัปภาค จะจำจากมารดานิจจาเอ๋ย
+อย่าเศร้าสร้อยน้อยใจอาลัยเลย บุญแม่เคยครองเลี้ยงเจ้าเพียงนั้น
+ไปชาติหน้ามาเกิดกับอกแม่ อย่าห่างแหเสน่หาจนอาสัญ
+ในชาตินี้วิบากจะจากกัน เพราะต่างพันธุ์ผิดเพศสังเวชใจ
+สะอื้นพลางนางแลดูลูกรัก สงสารนักนึกน่าน้ำตาไหล
+จึงหยิบของสองสิ่งซึ่งซ่อนไว้ เป็นของพระอภัยให้โอรส
+ทำขวัญลูกผูกธำมรงค์รัตน์ ไว้กับหัตถ์เบื้องขวาให้ปรากฏ
+กุณฑลทองขององค์พระทรงยศ ให้ดาบสเก็บไว้ให้กุมาร
+แล้วเรียกบุตรสุดสาครของแม่ เฝ้าแลแลมารดาน่าสงสาร
+ให้กินนมชมชูพระกุมาร แล้วให้คลานขึ้นบนเพลาพระเจ้าตา
+พระสอดกรช้อนอุ้มว่านุ่มนิ่ม ดูจิ้มลิ้มลูกพ่อเจียวหนอหวา
+ไปด้วยกูอยู่ด้วยกันที่ศาลา แล้วอุ้มพามากุฎีพระชีไพร
+จึงเสี่ยงสัตย์อัธิษฐานการกุศล เดชะผลเมตตาได้อาศัย
+จะเลี้ยงดูกุมารแม้นนานไป เขาจะได้สืบกษัตริย์ขัตติยา
+จงมีเมาะเบาะฟูกเครื่องลูกอ่อน ทั้งเปลนอนหน่อนาถตามวาสนา
+พอขาดคำรำพันจำนรรจา ก็มีมาเหมือนหนึ่งในน้ำใจนึก
+จึงวางองค์ลงบนเปลแล้วเห่ช้า ทำขนมแชงม้าเวลาดึก
+โอระเห่เอระโห่โอระหึก อึกทึกทั้งศาลาจนราตรี
+ถึงดึกดื่นตื่นนอนป้อนกล้วยน้ำ กุมารกล้ำกลืนกินจนสิ้นหวี
+ทั้งฟูกเมาะเบาะหมอนอ่อนอินทรีย์ พระโยคีคอยระวังเป็นกังวล
+ครั้นรุ่งอุ้มดุ่มเดินไปเนินเขา ให้ดื่มเต้ากษิราสี่ห้าหน
+เป็นแถวเทือกเงือกบุรุษมนุษย์ปน แรงกว่าคนเมืองเราชาวบุรี
+ได้สิบเดือนเหมือนได้สักสิบขวบ ดูขาวอวบอ้วนท้วนเป็นนวลฉวี
+ออกวิ่งเต้นเล่นได้ไกลกุฎี เที่ยวไล่ขี่วัวควายสบายใจ
+แล้วลงน้ำปล้ำปลาโกลาหล ดาบสบ่นปากเปียกเรียกไม่ไหว
+สอนให้หลานอ่านเขียนร่ำเรียนไป แล้วก็ให้วิทยาวิชาการ
+รู้ล่องหนทนคงเข้ายงยุทธ์ เหมือนสินสมุทรพี่ยาทั้งกล้าหาญ
+ได้เห็นแต่แม่มัจฉากับอาจารย์ จนอายุกุมารได้สามปี ฯ
+๏ อยู่วันหนึ่งถึงเวลาสิทธาเฒ่า สำรวมเข้านั่งฌานกุมารหนี
+ลงเล่นน้ำปล้ำปลาในวารี แล้วขึ้นขี่ขับขวางไปกลางชล
+พอพบม้าหน้าเหมือนมังกรร้าย แต่กีบกายนั้นเป็นม้าน่าฉงน
+หางเหมือนอย่างหางนาคปากคำรน กายพิกลกำยำดูดำนิล
+กุมาราถาโถมเข้าโจมจับ มังกรรับรบประจัญไม่ผันผิน
+เข้าคาบคอหน่อกษัตริย์จะกัดกิน กุมารดิ้นโดดขึ้นนั่งหลังอาชา
+ม้าสะบัดพลัดหลุดยังยุดหาง ดูกลิ้งกลางเกลียวคลื่นลื่นถลา
+ตลบเลี้ยวเรียวแรงแผลงศักดา เสียงชลาเลื่อนลั่นสนั่นดัง
+จนค่ำพลบรบรุดไม่หยุดหย่อน สุดสาครภาวนาคาถาขลัง
+ถึงสินธพขบขย้ำด้วยกำลัง ไม่เข้าหนังแน่นเหนียวคงเขี้ยวงา
+แต่มืดมัวกลับปู่ไม่อยู่รบ แฉลบหลบขึ้นตลิ่งวิ่งถลา
+ถึงโยคีดีใจไหว้วันทา บอกเจ้าตาตามจริงทุกสิ่งอัน
+ไปเที่ยวเล่นเห็นอ้ายอะไรมิรู้ ดำทั้งตัวหัวหูมันดูขัน
+ข้าเข้าจับกลับขบต้องรบกัน แต่กลางวันจนเดี๋ยวนี้ฉันหนีมา ฯ
+๏ พระทรงศิลป์ยินสุดสาครบอก นึกไม่ออกอะไรกัดหรือมัจฉา
+จึงเล็งญาณฌา���ชิดด้วยฤทธา ก็รู้ว่าม้ามังกรสมจรกัน
+ครั้นลูกมีศีรษะมันเหมือนพ่อ ตัวตีนต่อจะเหมือนแม่ช่างแปรผัน
+หางเป็นนาคมาข้างพ่อมันต่อพันธุ์ พระนักธรรม์แจ้งกระจ่างด้วยทางฌาน
+จึงนึกว่าม้านี้มันมีฤทธิ์ จำจะคิดจับไว้ให้พระหลาน
+ได้ตามติดบิตุรงค์พบวงศ์วาน สิทธาจารย์ดีใจจึงไขความ
+ม้าตัวนี้ดีจ้านเจียวหลานเอ๋ย เป็นกะเทยเขี้ยวเพชรไม่เข็ดขาม
+จับไว้ขี่มีสง่ากล้าสงคราม จะได้ตามบิตุเรศไปเขตคัน
+แล้วบอกมนต์กลเล่ห์กระเท่ห์ให้ จะจับได้ด้วยพระเวทวิเศษขยัน
+สุดสาครนอนบ่นมนต์สำคัญ ได้แม่นมั่นเหมือนหนึ่งจิตไม่ผิดเพี้ยน
+จึงลงหวายสายเอกเสกประทับ ไว้สำหรับผูกรั้งเช่นบังเหียน
+แล้วนอนบ่นมนต์เก่าที่เล่าเรียน จนสิ้นเทียนเคลิ้มหลับระงับไป
+พอเช้าตรู่รู้สึกให้นึกแค้น ฉวยเชือกแล่นลงมหาชลาไหล
+ขึ้นขี่ปลาพาว่ายคล้ายคล้ายไป ถึงคลื่นใหญ่มองเขม้นเห็นสินธพ
+กระโดดโครมโถมถึงเข้าทิ้งหนวด มังกรหวดหางกระหวัดทั้งกัดขบ
+พอหลุดมือรื้อกลับเข้ารับรบ โจนประจบจับหนวดกระหมวดรั้ง
+เอาวงหวายสายสิญจน์สวมศีรษะ ด้วยเดชะพระเวทวิเศษขลัง
+ม้ามังกรอ่อนดิ้นสิ้นกำลัง ขึ้นนั่งหลังแล้วกุมารก็อ่านมนต์
+ได้เจ็ดคาบปราบม้าสวาหะ แล้วเป่าลงตรงศีรษะสิ้นหกหน
+อาชาชื่นฟื้นกายไม่วายชนม์ ให้รักคนที่ขึ้นขี่ดังชีวา
+ขยับซ้ายย้ายตามด้วยความรัก หรือจะชักย้ายทางไปข้างขวา
+คอยตามไปไม่ขัดหัทยา กุมารารู้ทีก็ดีใจ
+ขี่ขยับขับขึ้นบนเกาะแก้ว ยิ่งคล่องแคล่วควบกระโดดโขดไศล
+เที่ยวเลียบรอบขอบเกาะเหมือนเหาะไป ประเดี๋ยวใจถึงศาลาพระอาจารย์
+เห็นครูอิงพิงหมอนนั่งถอนหนวด แกล้งควบอวดอัยกาตรงหน้าฉาน
+ทรามคะนองลองเชิงเริงสำราญ พระอาจารย์นั่งหัวร่อพ่อนี่นา
+อย่าควบนักชักวงมาตรงนี้ จะดูศีรษะมันขันหนักหนา
+กุมารลงทรงจูงอาชามา ถึงตรงหน้านอบนบอภิวันท์
+พระนักสิทธ์พิศดูเป็นครู่พัก หัวร่อคักรูปร่างมันช่างขัน
+เมื่อตัวเดียวเจียวกลายเป็นหลายพรรณ กำลังมันมากนักเหมือนยักษ์มาร
+กินคนผู้ปูปลาหญ้าใบไม้ มันทำได้หลายเล่ห์อ้ายเดระฉาน
+เขี้ยวเป็นเพชรเกล็ดเป็นนิลลิ้นเป็นปาน ถึงเอาขวานฟันฟาดไม่ขาดรอน
+เจ้าได้ม้าพาหนะตัวนี้ไว้ จะพ้นภัยภิญโญสโมสร
+ให้ชื่อว่าม้านิลมังกร จงถาวรพูนสวัสดิ์แก่นัดดา
+ปล่อยให้เล่นเป็นสุขอย่าผูกถือ ร้องเรียกชื่อแล้วก็คงตรงมาหา
+พลางเรียกหลานขึ้นมานั่งยังศาลา พระสิทธาพรายแพร่งให้แจ้งการ
+บิดาเจ้าเหล่ากอหน่อกษัตริย์ บุรีรัตนพลัดพรากจากสถาน
+มาถึงกูอยู่ศาลานี่ช้านาน พึ่งโดยสารไปบุรีเมื่อปีจอ
+ประเดี๋ยวนี้ปีชวดฉศกแล้ว เกิดหลานแก้วสามปีเข้านี่หนอ
+แล้วบอกความนามกรทั้งเหล่ากอ แต่ชื่อพ่อชื่อพระอภัยมณี
+เจ้าจงคิดติดตามไต่ถามหา พบบิดาได้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+สืบตระกูลพูนสวัสดิ์ปัถพี อยู่ที่นี่นิ่งเปล่าไม่เข้าการ ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ยินคดีพระชีเล่า กำสรดเศร้าโศกาน่าสงสาร
+คิดถึงพ่อท้อใจอาลัยลาน พระพลัดบ้านเมืองมาเอกากาย
+ไปสำเภาเล่าจะดีหรือมีเหตุ แสนสมเพชภูวไนยนึกใจหาย
+เป็นลูกท่านทิ้งบิดาก็น่าอาย ถึงเป็นตายฉันจะลาเจ้าตาตาม
+พระบิดาอยู่ตำบลแห่งหนไหน คงจะไปตามเสด็จไปเข็ดขาม
+แต่โปรดเกล้าเล่าแถลงให้แจ้งความ จะให้ตามตั้งจิตไปทิศใด ฯ
+๏ พระดาบสอุตส่าห์ปลอบว่าชอบอยู่ กตัญญูยอดดีจะมีไหน
+แต่แถวทางกลางย่านที่หลานไป ไกลกว่าไกลกลัวจะหลงเที่ยววงวน
+พระอภัยไปบำรุงกรุงผลึก จะทำศึกชิงผู้หญิงกับสิงหล
+ตรงมือชี้นี่นะจำเอาตำบล เป็นมณฑลทิศพายัพอยู่ลับลิบ
+อันพ่อเจ้าเขาไม่แก่ไม่หนุ่มนัก อายุสักยี่สิบเก้าเข้าสามสิบ
+พระบอกพลางทางประทานไม้เท้าทิพย์ ไปทางนี้ผีดิบมันดุดัน
+สำหรับมือถือไว้อย่าให้ห่าง เปรียบเหมือนอย่างศรแผลงพระแสงขรรค์
+ทั้งแคล้วคลาดสาตราสารพัน ประกอบกันผีสางปะรางควาน
+อันปิ่นทองของพระอภัยให้ ช่วยแซมใส่เกศีเมาลีหลาน
+บิดาเจ้าเผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน ใครพบพานจะได้เห็นเป็นสำคัญ
+แล้วจัดแจงแต่งนุ่งหนังเสือให้ ครบเครื่องไตรครองประทานพระหลานขวัญ
+ผูกชฎาหนังรัดสะพัดพัน ฝนแก่นจันทน์เจิมมหาอุณาโลม
+นั่งคำนับพับเพียบดูเรียบร้อย เหมือนเณรน้อยน่าจูบเจียวรูปโฉม
+แล้วว่าเชิญเดินไปหาสีกาโยม ประเล้าประโลมอำลาเขาคลาไคล
+โอ้เอ็นดูมุนีฤๅษีน้อย ให้ละห้อยโหยหาน้ำตาไหล
+เข้ากราบเท้าเจ้าตาด้วยอาลัย หลานจะไปกังวลด้วยชนนี
+พระเจ้าปู่ดูแลแม่ฉันด้วย จะเจ็บป่วยเป็นตายอย่าหน่ายหนี
+ฉันไปปะพระบิดาไม่ช้าที ถ้าอยู่ดีแล้วจะลามาหาคุณ
+ฉวย���ัดข้องต้องอยู่นานสงสารแม่ ผู้เดียวแท้สิ้นสุดที่อุดหนุน
+เห็นแต่ปู่อยู่ใกล้น้ำใจบุญ จงการุญอย่าให้มีราคีพาน ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำสั่งก็สังเวช น้ำพระเนตรหลั่งลงน่าสงสาร
+ด้วยเคยเห็นเอ็นดูพระกุมาร สิทธาจารย์จึงว่าเจ้าอย่าเศร้าใจ
+ที่มารดาตาจะรับช่วยดับเข็ญ ให้อยู่เย็นตามประสาอัชฌาสัย
+จงหักจิตปลิดปละสละไป อย่าห่วงใยโยมอยู่กับปู่แล้ว
+พลางอำนวยอวยพรถาวรสวัสดิ์ จงกำจัดภัยพาลเถิดหลานแก้ว
+ใครปองร้ายหมายมาดจงคลาดแคล้ว ให้ผ่องแผ้วภิญโญเดโชชัย ฯ
+๏ กุมารสุดสาครยอกรกราบ น้ำตาอาบอุตส่าห์ฝืนสะอื้นไห้
+ถือไม้เท้าก้าวมาศาลาลัย สู้แข็งใจจูงพระยาอาชาเดิน
+มาเงื้อมเขาเสาโคมเห็นโยมตื่น ถอนสะอื้นอ้างว้างจะห่างเหิน
+นางเห็นลูกผูกชฎาพาเจริญ สำรวมเดินดังมหาสิทธาจารย์
+ความดีใจไหว้ว่าพระดาบส ช่างสร้างพรตงดงามทรามสงสาร
+จะเปลื้องปลดอดนมเป็นสมภาร เจียวหรือฉานโมทนาสถาวร ฯ
+๏ มุนีน้อยค่อยนั่งจะสั่งแม่ แต่แลแลแล้วก็ขืนสะอื้นอ้อน
+จะออกคำอำลาให้อาวรณ์ สะท้อนถอนฤทัยมิใคร่ลา
+แล้วว่าฉันบรรพชามาวันนี้ ให้กุศลชนนีจงหนักหนา
+วันหนึ่งปู่ผู้เฒ่าเล่าลูกยา ว่าบิดาตกยากมาจากเมือง
+พลอยสำเภาเขาไปจะได้สุข หรือเป็นทุกข์ทนอยู่ไม่รู้เรื่อง
+มรคาสารพัดจะขัดเคือง จะถึงเมืองเหมือนหมายหรือวายชนม์
+ลูกจะมาลาตามไปถามข่าว พอให้ท้าวเธอรู้จักเสียสักหน
+ถ้าเฉินฉุกทุกข์ทับถึงอับจน จะสู้ทนยากแค้นแทนบิดา
+ชนนีดีฉันฝากกับปู่แล้ว จงผ่องแผ้วพักอยู่ในคูหา
+อย่าถือโทษโปรดให้ลูกไคลคลา ตามศรัทธาที่ฉันคิดถึงบิดร ฯ
+๏ นางเงือกน้ำกำสรดสลดจิต สุดจะคิดคับทรวงดวงสมร
+จะทานทัดขัดไว้มิให้จร สุดสาครของแม่จะแดดาล
+นางดูหน้าอาลัยใจจะขาด ดังฟ้าฟาดทรวงแยกให้แตกฉาน
+สะอื้นอั้นตันใจอาลัยลาน แสนสงสารโศกาแล้วว่าพลาง
+โอ้ทูนหัวตัวแม่นี้ไม่ห้าม สุดแต่ตามใจปองอย่าหมองหมาง
+แต่ปรานีที่ไม่แจ้งรู้แห่งทาง จะอ้างว้างวิญญาณ์ในวารี
+เคยกินนมชมชื่นระรื่นรส พ่อจะอดนมหมองละอองศรี
+ทั้งย่อมเยาว์เบาความได้สามปี เล็กเท่านี้นี่จะไปกระไรเลย
+ต้องลมแดดแผดเผาจะเศร้าสร้อย ทั้งกล้วยอ้อยพ่อจะได้ไหนเสวย
+กันดารแดนแสนไกลพ่อไม่เคย จะหลงเลยลดเลี้ยวอยู่เดียวโดย
+แสนสงสารมารดาอุตส่าห์ถนอม จะซูบผอมเผือดผิวจะหิวโหย
+เหมือนดอกไม้ไกลต้นจะหล่นโรย น้ำค้างโปรยปรายต้องจะหมองมัว
+แม้นล้าเลื่อยเมื่อยเหน็บจะเจ็บป่วย ใครจะช่วยอนุกูลพ่อทูนหัว
+ทั้งผีสางกลางชลาล้วนน่ากลัว จะจับตัวฉีกเนื้อเป็นเหยื่อกิน
+สารพัดมัจฉาก็กล้าหาญ ในกลางย่านยมนาชลาสินธุ์
+ทั้งครุฑาวายุภัสนกหัสดิน เที่ยวโบยบินบนอากาศไม่ขาดวัน
+เห็นเดินหนคนเดียวจะเฉี่ยวฉาบ พิฆาตคาบเข่นฆ่าให้อาสัญ
+น่าใจหายตายเป็นไม่เห็นกัน แม่พรั่นพรั่นเพราะว่าเจ้ายังเยาว์นัก
+ถึงสิบรู้บูราณท่านเฉลย ไม่เหมือนเคยฝึกสอนด้วยอ่อนศักดิ์
+อย่าจู่ลู่ดูถูกนะลูกรัก จงคิดหนักหน่วงใจดูให้ดี ฯ
+๏ สุดสาครวอนว่าอย่าปรารภ ถึงพานพบผีสางกลางวิถี
+ไม้เท้าของป้องกันของฉันมี ทั้งม้าขี่เขี้ยวเพชรเกล็ดเป็นนิล
+อนึ่งเล่าเจ้าตาวิชาขลัง ได้สอนสั่งเสร็จสมอารมณ์ถวิล
+อย่าหวาดหวั่นพรั่นใจที่ไพริน ถึงของกินก็พอเสาะตามเกาะเกียน
+ที่พ่ออยู่ปู่ชี้วิถีแล้ว ประเทศแถวทางทิศสถิตเสถียร
+จำสำคัญมั่นคงไม่วงเวียน จะพากเพียรพยายามไปตามบุญ
+ถึงยังเด็กเหล็กเพชรไม่เข็ดขอน จะเจาะชอนเชิงลำเนาภูเขาขุน
+จะลำบากยากแค้นเพราะแทนคุณ ก็ได้บุญเบื้องหน้าขอลาไป ฯ
+๏ นางรู้ว่าอาจารย์บอกหลานน้อย ที่เศร้าสร้อยสร่างเสื่อมเพราะเลื่อมใส
+ฤๅษีช่วยด้วยแล้วเห็นไม่เป็นไร ค่อยวางใจจึงว่าแม่ก็แก่กาย
+พ่อไปปะพระบิดาแล้วอย่ากลับ จงอยู่กับภูวนาถเหมือนมาดหมาย
+แม้นลูกยาผาสุกสนุกสบาย ถึงแม่ตายเสียก็ไม่อาลัยตัว
+ถ้าเที่ยวไปไม่พบตลบหลัง มาเหมือนสั่งอย่าให้สูญนะทูนหัว
+แม่อยู่นี่มิเป็นไรดอกไม่กลัว จะฝากตัวดาบสจนปลดปลง
+พ่อไปถึงจึงทูลมูลเหตุ ให้ทรงเดชทราบความตามประสงค์
+ว่าชาตินี้มิได้ปะกับพระองค์ ขอดำรงรองบาททุกชาติไป
+แล้วเงือกน้ำอำนวยอวยสวัสดิ์ อย่าเคืองขัดขุ่นข้องให้ผ่องใส
+ให้พบปะพระบิดาดังอาลัย อรินทร์ภัยคลาดแคล้วอย่าแผ้วพาน ฯ
+๏ ฤๅษีสุดสาครรับพรแม่ จะห่างแหหวนจิตคิดสงสาร
+จึงสั่งซ้ำร่ำว่าไม่ช้านาน สำเร็จการก็จะมาหามารดร
+แล้วลานางย่างเยื้องชำเลืองเหลียว ให้เปล่าเปลี่ยวเสียวทรวงสะท้อนถอน
+ขึ้นทรงนั่งหลังพระยาม้ามังกร แล้วหยุดหย่อนยืนยั้งเหลียว��ลังแล
+เห็นศาลาอาลัยเพียงใจขาด จะนิราศแรมร้างไปห่างแห
+สะอื้นไห้ใจคอให้ท้อแท้ คิดถึงแม่ถึงตายิ่งอาลัย
+ชุลีกรวอนว่าเทพารักษ์ ซึ่งสำนักเนินผาชลาไหล
+ช่วยคุ้มครองป้องปัดกำจัดภัย เทพไททิพโสตจงโปรดปราน
+แล้วแลเล็งเพ่งพิศทิศพายัพ ขยับขับม้าก้าวดูห้าวหาญ
+อัสดรถอนถีบสุธาธาร ควบทะยานเหยียบน้ำไม่ซ้ำรอย
+ดูลิ่วลิ่วปลิวต่ายไปตามคลื่น เหมือนเดินพื้นแผ่นตลิ่งวิ่งหยอยหยอย
+ยิ่งลมกล้าม้าโลดกระโดดลอย พระหน่อน้อยนั่งชมยมนา
+ดูกว้างขวางว้างโว้งละโล่งลิ่ว เห็นริ้วริ้วเรี่ยรายทั้งซ้ายขวา
+ล้วนละเมาะเกาะใหญ่แต่ไกลตา อุปมาเหมือนหนึ่งแหนแลลิบลิบ ฯ
+๏ ถึงเมืองล่มจมสมุทรมนุษย์ม้วย ประกอบด้วยยักขินีพวกผีดิบ
+เห็นมนุษย์สุดอยากปากยิบยิบ เสียงซุบซิบเสแสร้งจำแลงกาย
+เป็นถิ่นฐานบ้านเมืองเรืองอร่าม ทั้งตึกรามเรือนเรือดูเหลือหลาย
+ตลาดน้ำเรือสัญจรเที่ยวคอนพาย บ้างร้องขายข้าวของที่ต้องการ
+สุดสาครอ่อนแอครั้นแลเห็น คิดว่าเป็นปัถพินที่ถิ่นฐาน
+ทั้งแลเห็นเต้นรำน่าสำราญ เขาเรียกขานขับม้าเข้าธานี
+เข้าประตูดูกำแพงตะแคงคว่ำ อยู่ในน้ำเก่าแก่เห็นแต่ผี
+เป็นเงาเงาเข้ากลุ้มรุมราวี กุมารตีด้วยไม้เท้าพระเจ้าตา
+ถูกเนื้อตัวหัวขาดลงกลาดเกลื่อน ยังพวกเพื่อนคึกคักมาหนักหนา
+บ้างอยากกินลิ้นแลบแปลบแปลบมา กุมารกล้ากลอกกลับเข้ารับรบ
+ม้ามังกรถอนถีบกีบสะบัด เอาหางรัดราวกับนาคทั้งปากขบ
+สังหารผีรี้พลอยู่จนพลบ เห็นเพลิงคบล้อมรอบขอบกำแพง
+พวกผีดิบสิบโกฏิ์มันโลดไล่ จะเข้าใกล้กลัวมนต์ขนแสยง
+แต่หลอนหลอกออกอัดสกัดสแกง ด้วยมันแกล้งจะให้วนอยู่จนตาย
+กุมาราม้าทรงเฝ้าหลงรบ เที่ยวตลบไล่ผีไม่หนีหาย
+ถึงเจ็ดวันมันไม่แตกไม่แยกย้าย จนม้าว่ายน้ำเวียนจะเจียนจม
+ทั้งตัวสุดสาครก็อ่อนจิต รำลึกคิดถึงเจ้าตาที่อาศรม
+พอเสียงดังหงั่งหง่างมากลางลม ปีศาจจมหายวับไปลับตา
+เห็นโยคีขี่เมฆมาเสกเวท จึงอาเพศพวกผีหนีคาถา
+ขึ้นหยุดยั้งนั่งบนใบเสมา ไหว้เจ้าตาทูลถามดูตามแคลง
+มาถึงนี่ผีพร้อมเข้าล้อมหลาน คิดว่าบ้านถิ่นประเทศเป็นเขตแขวง
+เข้าหักหาญราญรอนจนอ่อนแรง นี่กำแพงเมืองตั้งแต่ครั้งไร ฯ
+๏ โยคีครูผู้เฒ่าจึงเล่าเรื่อง นี่คือเมืองท้าวปักกาภาษาไสย
+เพราะพรากพระโคดมจึงจมไป เห็นแต่ใบเสมาอยู่ช้านาน
+เมื่อแรกล่มสมเพชพวกมนุษย์ มาม้วยมุดมรณาหนักหนาหลาน
+พลไพร่ไม่น้อยสักร้อยล้าน อดอาหารหิวตายจึงร้ายแรง
+แม้นเรือซัดพลัดเข้ามาเหล่านี้ เป็นเหยื่อผีพวกมันล้วนขันแข็ง
+อย่ารั้งรอบังอาจจะพลาดแพลง ออกกำแพงไปเสียเจียวประเดี๋ยวนี้
+ไปข้างหน้าถ้าพบมันรบอีก จงเลี่ยงหลีกเลยไปในวิถี
+มันเข้าใกล้ไม้ถือที่มือตี พระมุนีแนะอุบายแล้วหายไป ฯ
+๏ สงสารหน่อบพิตรอิศเรศ ได้ทราบเหตุครูแจ้งแถลงไข
+พอลับหน้าดาบสสลดใจ ลงจากใบเสมาขึ้นพาชี
+มังกรกลายว่ายน้ำเหมือนเดินบก พอเดือนตกตัดทางกลางวิถี
+เหมือนสำเภาเขาแล่นเมื่อลมดี เรื่อยเรื่อยรี่เร็วมาในสาคร
+ครั้นรุ่งเช้าเข้าเกาะขึ้นเสาะหา ผลผลาปรางปริงริมสิงขร
+กำดัดแดดแผดหนักก็พักนอน ม้ามังกรกินปลาประสาใจ
+ครั้นฟื้นองค์ทรงนิลสินธพ มาไม่พบเกาะแก่งตำแหน่งไหน
+สันโดษเดียวเปลี่ยวกายคล้ายคล้ายไป กำหนดได้เดือนเศษถึงเขตคน ฯ
+๏ จะกล่าวความพราหมณ์แขกซึ่งแปลกเพศ อยู่เมืองเทศแรมทางที่กลางหน
+ครั้นเสียเรือเหลือตายไม่วายชนม์ ขึ้นอยู่บนเกาะพนมในยมนา
+ไม่นุ่งห่มสมเพชเหมือนเปรตเปล่า เป็นคนเจ้าเล่ห์สุดแสนมุสา
+ทำเป็นทีชีเปลือยเฉื่อยเฉื่อยช้า ไม่กินปลากินข้าวกินเต้าแตง
+พวกสำเภาเลากาก็พาซื่อ ชวนกันถือผู้วิเศษทุกเขตแขวง
+คิดว่าขาดปรารถนาศรัทธาแรง ไม่ตกแต่งตั้งแต่คิดอนิจจัง
+ใครขัดสนบนบานการสำเร็จ เมื่อแท้เท็จถือว่าวิชาขลัง
+คนมาขอก่อกุฏิ์ให้หยุดยั้ง นับถือทั้งธรณีเรียกชีเปลือย
+ส่วนชายปลอมพร้อมหมดไม่อดอยาก มีโยมมากเหมือนหมายสบายเรื่อย
+จนหนวดงอกออกขาวดูยาวเฟื้อย ทั้งผมเลื้อยลากส้นอยู่คนเดียว ฯ
+๏ กุมาราม้าทรงมาตรงเกาะ เห็นละเมาะไม้พุ่มชอุ่มเขียว
+ที่เงื้อมเขาเสาหงส์ใส่ธงเทียว กุฎีเดียวดูหลังคาช่อฟ้าเฟื้อย
+สำคัญว่าดาบสปรากฏกล้า จะแวะหาให้สบายพอหายเหนื่อย
+จึงขับม้ามากุฎีเห็นชีเปลือย ยังหลับเรื่อยรูปร่างโคร่งคร่างครัน
+ไม่นุ่งผ้าคากรองครองหนังเสือ ประหลาดเหลือโล่งโต้งโม่งโค่งขัน
+น่าเหียนรากปากมีแต่ขี้ฟัน กรนสนั่นนอนร้ายเหมือนป่ายปีน
+ประหลาดใจไยหนอไม่นุ่งผ้า จะเป็นบ้าไปหรือว่าถือศีล
+หนวดถึงเข่าเคราถึงนมผมถึงตีน ฝรั่งจีนแขกไทยก็ใช่ที
+หัวร่อพลางทางคิดผิดประหลาด หรือปีศาจยมทูตอ้ายภูตผี
+จึงร้องปลุกลุกขึ้นหวาตาคนนี้ ผ้าไม่มีหรือไม่นุ่งดูรุงรัง ฯ
+๏ ฝ่ายชีเปลือยเมื่อยม่อยไปหน่อยหนึ่ง ลุกทะลึ่งเหลียวหาข้างหน้าหลัง
+เห็นฤๅษีกะจิริดให้คิดชัง ขี่ม้ามังกรหางเหมือนอย่างงู
+ให้คิดคร้ามถามว่ามาแต่ไหน ธุระไรหรือฤๅษีมุนีหนู
+อ้ายที่ขี่นี่อะไรจะใคร่รู้ เขม้นดูเดือดใจอยู่ในที
+กุมาราว่าท่านบอกเราออกก่อน ไยมานอนแก้ผ้าน่าบัดสี
+หรือผ้าผ่อนท่อนสไบนั้นไม่มี ไม่ขูดขี้ฟันบ้างเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ชีเปลือยฟังนั่งขัดสมาธิพับ แสนสับปลับปลิ้นปลอกบอกนิสัย
+เราตัดขาดปรารถนาไม่อาลัย ด้วยเห็นภัยวิปริตอนิจจัง
+อันร่างกายหมายเหมือนหนึ่งเรือนโรค แสนโสโครกคืออายุกเป็นทุกขัง
+เครื่องสำหรับยับยุบอสุภัง จะปิดบังเวทนาไว้ว่าไร
+เราถือศีลจินตนาศิวาโมกข์ สละโลกรูปนามตามวิสัย
+บังเกิดเป็นเบญจขันธ์มาฉันใด ก็ทิ้งไว้เช่นนั้นจึงฉันนี้
+ไม่รักรูปร่างกายเสียดายชาติ อารมณ์มาดมุ่งหมายจะหน่ายหนี
+นี่ตัวท่านการธุระอะไรมี มาเดี๋ยวนี้จะไปหนตำบลใด ฯ
+๏ พระหน่อน้อยพลอยเห็นเหมือนเช่นว่า โมทนาน้อมองค์ไม่สงสัย
+ลงจากหลังมังกรวอนอภัย พระอย่าได้ถือโทษจงโปรดปราน
+อันข้านี้ขี่ม้ามาในน้ำ จะแวะสำนักหาผลาหาร
+แล้วเล่าความตามเรื่องเคืองรำคาญ จะไปบ้านเมืองคิดถึงบิดา
+ได้ยินเขาเล่าลือบ้างหรือไม่ พระอภัยบิตุเรศกับเชษฐา
+จงโปรดเกล้าเล่าแถลงแจ้งกิจจา ให้นัดดาทราบความจะตามไป ฯ
+๏ ส่วนชีเปลือยเฉื่อยช้าหลับตาคิด มันเรืองฤทธิ์รู้เวทวิเศษไฉน
+จำจะลวงหน่วงถามถึงความใน เห็นจะได้ดอกเด็กเล็กเท่านี้
+ถ้าเดินน้ำทำเป็นเช่นอ้ายหนู จะลือกูเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+ดำริพลางทางลวงดูท่วงที เป็นไรมีเราก็รู้อยู่แก่ใจ
+แต่แถวทางข้างหน้านั้นปรากฏ มีน้ำกรดลึกเหลวเป็นเปลวไหล
+ต่อมีมนต์กลเวทวิเศษไป จึงข้ามได้โดยง่ายไม่วายชนม์
+นี่ตัวเจ้าเล่าเรียนมาแล้วหรือ จะดึงดื้อไปแล้วเห็นไม่เป็นผล
+ซึ่งเดินน้ำร่ำมาในสาชล ด้วยเวทมนตร์เชี่ยวชาญประการใด ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนศักดิ์ไม่หนักหน่วง ถูกลมลวงเล่าแจ้งแถลงไข
+ที่ความรู้ครูสอนแต่ก่อนไร รำพันให้แจ้งจิตไม่ปิดบัง
+แต่แก้กรดบทนี้ยังมิรู้ จะขออยู่ศึกษาวิชาขลัง
+เหมือนลูกเต้าเจ้าประคุณการุณัง จงช่วยสั่งสอนให้ได้ไคลคลา ฯ
+๏ ส่วนผู้เฒ่าเจ้าอุบายกระต่ายแก่ รู้กระแสสมมาดปรารถนา
+แม้นลวงได้ไม้เท้าที่ถือมา จะขี่ม้ามังกรได้ดังใจจง
+จำจะหลอกบอกมนต์กันบนเขา ให้เรียนเล่าเสียเชิงละเลิงหลง
+ถึงตัวดีมีครูจะอยู่คง ผลักมันลงที่ในเหวก็เหลวไป
+จึงตอบคำทำทีอารีรัก ไม่ยากนักดอกจะแจ้งแถลงไข
+จะเรียนร่ำตำราท่านว่าไว้ ให้ขึ้นไปบอกมนต์กันบนเนิน
+ถ้าแม้นเจ้าเล่าจำได้สำเร็จ ไม่เหนื่อยเหน็ดนั่งหัวเราะเหมือนเหาะเหิน
+แกล้งพูดล่อพอให้น้ำใจเพลิน แล้วพาเดินดัดดั้นขึ้นบรรพต
+ถึงปากปล่องช่องเหวเป็นเปลวโปร่ง ตลอดโล่งลึกล้ำเหลือกำหนด
+บอกให้นั่งตั้งประนมพรหมพรต วางไม้เท้าดาวบสไว้ริมกาย
+เห็นได้ทีชีเมียงเข้าเคียงข้าง กระซิบพลางผลัดตกหัวหกหาย
+กระทบหินสิ้นแรงพลิ้วแพลงกาย ทรวงทลายล้มซบสลบไป ฯ
+๏ ชีเปลือยได้ไม้เท้าของดาวบส แกถือจดจ้องเดินลงเนินไศล
+ตรงมาหาพาชีด้วยดีใจ แกเงื้อไม้ม้ากลัวก้มหัวลง
+ขึ้นขี่หลังรั้งสายหวายตะค้า สงสารม้าร้องเพียงจะเสียงหลง
+แต่ป่วนปั่นหันเหียนวิ่งเวียนวง ด้วยรักองค์หน่อนาถไม่คลาดคลา
+จนชีเปลือยเหนื่อยแรงแกว่งไม้เท้า ความกลัวราวกับจะดิ้นสิ้นสังขาร์
+ต้องตามใจมิได้ขัดหัทยา ชีชราควบลองดูว่องไว
+จึงขับตรงลงทะเลเที่ยวเร่ร่อน อัสดรโดดปลิวหวิวหวิวไหว
+พอรู้ทีชีเปลือยไม่เหนื่อยใจ คิดจะไปเที่ยวตามความสำราญ
+จึงหมายมุ่งกรุงแก้วการะเวก เป็นเมืองเอกอิศรามหาสถาน
+พวกสำเภาเขาเคยขึ้นบนบาน จะคิดอ่านอวดวิชาอุตส่าห์ไป ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก พึ่งอภิเษกแทนกษัตริย์ที่ตัดษัย
+สง่างามนามพระสุริโยไทย อายุได้ยี่สิบสองขึ้นครองเมือง
+มีโฉมยงองค์มิ่งมเหสี ชื่อโฉมจันทวดีฉวีเหลือง
+สนมนางอย่างเอกอเนกเนือง ทั้งงานเครื่องงานกลางสำอางตา
+มีพระราชบุตรีกะจิริด ประไพพิศเพียงเทพเลขา
+ชื่อนงเยาว์เสาวคนธ์ดังมณฑา ชันษาสองปีกับสี่เดือน
+น่าเอ็นดูรู้พลอดฉอดฉอดเสียง เสนาะสำเนียงนารีไม่มีเหมือน
+ทั้งเสนาสามนต์พลเรือน ประชาราษฎร์กลาดเกลื่อนทั้งกรุงไกร
+อันปิ่นปักนัคราการะเวก ถืออุเบกขามั่น��ม่หวั่นไหว
+พระน้าวโน้มโลมเลี้ยงทั้งเวียงชัย ไม่มีภัยผาสุกทุกทิวา
+เมื่อวันนั้นบรรทมหลับสนิท ทรงนิมิตฝันฟื้นตื่นผวา
+พระจำได้ในสุบินจินตนา ถึงเวลาออกยังห้องท้องพระโรง
+ส่วนเสนาข้ารองละอองบาท ล้วนเปรื่องปราชญ์ปรีชาดูอ่าโถง
+นุ่งสมปักชักกลีบจับจีบโจง เข้าพระโรงกราบก้มบังคมคัล
+จึงตรัสบอกโหราพฤฒาเฒ่า คืนนี้เราหลับไปเมื่อไก่ขัน
+ฝันว่าแร้งแดงทั่วทั้งตัวมัน แต่ขนนั้นเลี่ยนโล้นดูโกร๋นเกรียน
+มันคาบแก้วแล้วบินกลิ่นตลบ เหม็นเหมือนศพซากหืนให้คลื่นเหียน
+ครั้นแร้งหายพรายช่วงดวงวิเชียร สว่างเวียนวงรอบขอบบุรี
+แล้วเคลื่อนคล้อยลอยร่อนเราช้อนได้ เอาส่งให้แก่ธิดามารศรี
+พอรุ่งตื่นฟื้นกายจะร้ายดี พระโหรปรีชาดูให้รู้ความ ฯ
+๏ โหรรับสั่งตั้งวันพระชันษา บอกเวลาคูณครบเคารบสาม
+ได้เศษเสาร์เข้าตติยะยาม จึงทูลตามไตรเพทสังเกตใจ
+ซึ่งแร้งสาบคาบแก้วมาแล้วหาย คือคนร้ายรูปจริตผิดวิสัย
+จะนำหน้าพากุมารอันชาญชัย เข้ามาในนคราไม่ช้านัก
+ซึ่งได้แก้วแล้วประทานธิดาราช จะสังวาสสืบวงศ์ดำรงศักดิ์
+มิเหมือนคำทำนายที่ทายทัก จึงปักหลักลงแล้วเฆี่ยนให้เจียนตาย ฯ
+๏ กษัตริย์สุริโยไทยได้สดับ ประทานทรัพย์ผ้าเสื้อให้เหลือหลาย
+แล้วคืนเข้าแท่นสุวรรณพรรณราย แสนสบายบริบูรณ์ประยูรวงศ์ ฯ
+๏ ฝ่ายชีเปลือยเรื่อยมาในสาคเรศ ถึงขอบเขตขึ้นฝั่งดังประสงค์
+แกถือหวายสายกระสันไว้มั่นคง ขับม้าทรงตรงมาท้ายธานี
+ฝ่ายหนุ่มสาวชาวกรุงมุ่งเขม้น คิดว่าเป็นโปร่งเปรตประเภทผี
+เสียงครึกครื้นตื่นวิ่งเป็นสิงคลี ชาวบุรีร้องอึงคะนึงไป
+บ้างว่าผีขี่แพะหรือแกะอูฐ บ้างว่าภูตดอกเช่นนี้ผีที่ไหน
+นางสาวแก่แลดูอดสูใจ ฮ้ายอะไรอย่างนี้ลูกมิเคย
+เหล่าลูกเล็กเด็กคะนองก็ร้องว่า ดูคนแก่แก้ผ้าเจ้าข้าเอ๋ย
+ตาชีเปลือยเฉื่อยสบายไม่อายเลย ทำเฉยเมยเดินมาถึงหน้าวัง
+ที่รู้จักหลักแหล่งก็แจ้งเหตุ ผู้วิเศษเกาะพนมอาคมขลัง
+อาราธนาว่าเจ้าคุณการุณัง นิมนต์ยั้งหยุดก่อนผ่อนสบาย
+จึงถามว่ามาประสงค์สิ่งไรบ้าง จงกระจ่างแจ้งอรรถจะจัดถวาย
+ส่วนตาเฒ่าเจ้าเล่ห์เพทุบาย เรามาหมายโปรดสัตว์กำจัดภัย
+ด้วยบัดนี้ผีห่ามันกล้าหาญ จะเกิดการโกลาโรคาไข้
+ให้รากท้นคนตา��ฉิบหายไป จงบอกให้กันรู้ทุกผู้คน
+แม้นกลัวตายชายหญิงอย่างนิ่งช้า จงออกมานั่งข้างทางถนน
+กูจึงจะประพรำด้วยน้ำมนต์ ให้รอดพ้นความตายสบายใจ
+คนทั้งนั้นครั้นได้ยินก็สิ้นเกลียด อุตส่าห์เบียดเสียดกันเสียงหวั่นไหว
+มานั่งหลามตามทางสล้างไป ที่เจ็บไข้คนจูงพยุงมา
+ทั้งลูกอ่อนนอนเมาะนางแม่อุ้ม พวกสาวหนุ่มแน่นถนนคนนักหนา
+ต่างแลดูผู้วิเศษสมเพชตา บ้างก้มหน้านั่งหัวร่ององอไป
+นางสาวแก่แม่ม่ายใจขี้ขลาด ร้องกรีดกราดกราบนบนั่งซบไหว้
+ด้วยกลัวตายหายเกลียดรังเกียจใจ เสนาในกราบก้มบังคมทูล
+ว่าบัดนี้ชีเปลือยมาโปรดสัตว์ จะกำจัดโรคร้ายให้หายสูญ
+ขี่อะไรไม่รู้จักศักดิ์ตระกูล รำพันทูลเขาว่าชีนี้ดีนัก ฯ
+๏ ธิบดินทร์ยินดีเป็นที่ยิ่ง คิดว่าจริงจะใคร่ดูให้รู้จัก
+จึงตรัสว่าถ้ากระนั้นขยันนัก ไม่ประจักษ์แจ้งว่าท่านอาจารย์ดี
+จงช่วยเชิญมารักษาประชาราษฎร์ ให้แคล้วคลาดบาดเจ็บไข้โพยภัยผี
+ทั่วทุกคนจนรอบขอบบุรี เราจะนีมนต์บ้างเข้าวังใน
+แล้วสั่งเหล่าสาวสุรางค์ต่างคำนับ ให้คอยรับผู้วิเศษข้างเพทไสย
+จะพรมพรำน้ำมนต์ให้พ้นภัย พวกข้างในนอบน้อมอยู่พร้อมเพรียง
+บ้างรีบรัดจัดธูปเทียนบุปผา บ้างห่มผ้าผิวไม้สไบเฉียง
+เครื่องบูชามาตั้งนั่งเรียบเรียง ขี้ข้าเคียงเข้าไปนั่งข้างหลังนาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามานิมนต์ผู้วิเศษ ไปรอบเขตขอบบุรินทร์สิ้นทั้งหลาย
+ประน้ำมนต์คนทั่วทั้งหญิงชาย เข้าทางท้ายวังวางมากลางวัง
+หม่อมผู้หญิงชิงกันดูผู้วิเศษ คิดว่าเปรตตกประหม่าหน้าเป็นหลัง
+ร้องหวาดหวีดกรีดเสียงสำเนียงดัง นางชาววังวิ่งพัลวันเวียน
+บ้างร้องช่วยด้วยแม่เจ้าคุณเอ๋ย กระไรเลยเหลือร้ายไม่หายเหียน
+บ้างซ่อนตัวกลัวสุดเที่ยวมุดเมี้ยน ตกใจเจียนจะเป็นลมไม่สมประดี
+ส่วนตาเฒ่าเจ้าเล่ห์เหมือนเดรฉาน หน้ามันด้านดื้อได้ไม่บัดสี
+ดูสาวสาวชาวบุรินทร์จนสิ้นดี มาถึงที่ในวังนั่งยองยอง
+สะกดจิตบิดกายไม่หายเหือด ดูดังเลือดขึ้นหน้าเกศาสยอง
+อำมาตย์พามาริมพระโรงทอง เสียงแซ่ซ้องเสนาออกมารับ
+บ้างว่าม้าน่ากลัวหัวเหมือนนาค บ้างจุปากว่าไม้เท้ายาวจำหนับ
+บ้างบอกความตามรับสั่งนั่งคำนับ ตรัสให้รับคุณเข้าไปในพระโรง ฯ
+๏ เฒ่ากาลีดีใจลงจากม้า ฝ่ายอาชาลุกโลดกระโดดโหยง
+ดังลมฉิวปลิวเต้นเผ่นตะโพง ลงน้ำโพล่งแผลงศักดาไปหานาย
+ส่วนชีเปลือยเมื่อยล้าเห็นม้ากลับ ลมก็จับล้มกลิ้งนิ่งนอนหงาย
+เสนาในใหญ่น้อยพลอยวุ่นวาย เข้ารอบกายแก้ไขก็ไม่ฟื้น
+กษัตรามาดูตาครูเฒ่า เห็นตัวเปล่าเปลือยเลี่ยนให้เหียนหืน
+แต่ทรงเดชเวทนาอุตส่าห์ยืน เห็นริกริกพลิกฟื้นไม่พูดจา
+จึงให้รับไปไว้ริมทิมโอสถ ให้หมอมดพร้อมพรักอยู่รักษา
+พระสั่งพลางหมางเมินเกินศรัทธา ลีลามาปรางค์มาศปราสาทชัย ฯ
+๏ ส่วนเสนีที่ศรัทธากับตาเฒ่า หามมาเข้าทิมขวาพออาศัย
+หมอรักษายาวางต่างต่างไป ชีเปลือยได้สมประดีไม่มีสบาย
+เมื่อม้าหนีนี่จะไปข้างไหนรอด ระทวยทอดทุกข์ซ้ำระส่ำระสาย
+ให้หาวเรอเพ้อพกผงกกาย เป็นไข้ใจไม่หายอยู่หลายวัน ฯ
+๏ ฝ่ายพาชีหนีได้มาในน้ำ พอพลบค่ำควบหนักดังจักรผัน
+ทั้งหลังเปล่าเบาแรงยิ่งแข็งครัน พอไก่ขันขึ้นละเมาะเกาะพนม
+เที่ยวหานายหลายตลบไม่พบเห็น แล้วโผนเผ่นเข้าไปหาในอาศรม
+ด้วยรักใคร่ใจม้าต้องอารมณ์ เที่ยวเดินดมกลิ่นรอยร่อยร่อยมา
+ถึงเหวห้องปล่องหินได้กลิ่นหนัก แจ้งประจักษ์ว่าเจ้าอยู่ในคูหา
+ชะโงกมองร้องเรียกประสาม้า ไม่เห็นหน้าเจ้านายวุ่นวายใจ
+แต่หันเหียนเวียนมองแล้วร้องเรียก สุดสำเหนียกมิ่งม้าน้ำตาไหล
+เฝ้านั่งดูคูหาด้วยอาลัย ไม่ไปไกลปากปล่องนองน้ำตา ฯ
+๏ สงสารสุดสาครยังอ่อนศักดิ์ ชีเปลือยผลักตกอยู่ในคูหา
+เดชะมนต์ทนคงทรงวิชา ไม่มรณานิ่งซบสลบไป
+ได้สามคืนชื่นฉ่ำด้วยน้ำหิน ในดวงวิญญาณ์แย้มค่อยแจ่มใส
+ระริกริกพลิกองค์ทรงฤทัย ในดวงใจเจ็บช้ำแทบทำลาย
+นิ่งรำลึกตรึกภาวนาเวท ศักดาเดชร้าวฉานบันดาลหาย
+แต่หิวโหยโดยอดระทดกาย จะปีนป่ายไปไม่ได้ดังใจจง
+จึงคิดว่าตาเฒ่านี้เจ้าเล่ห์ เราซวนเซเสียเชิงละเลิงหลง
+โอ้น่าที่ชีวิตจะปลิดปลง ไหนจะคงคืนรอดตลอดไป
+กุมาราอาดูรพูนเทวษ ชลเนตรแดงเดือดดังเลือดไหล
+สะอื้นร่ำพร่ำว่าประสาใจ ไหนจะได้พบปะพระบิดร
+โอ้เจ้าตาอาจารย์ของหลานเอ๋ย พระองค์เคยค่ำเช้าเฝ้าสั่งสอน
+มาครั้งนี้ชีวาตม์จะขาดรอน พระอาจารย์มารดรไม่เห็นใจ
+เมื่อต่อตีผีดิบสักสิบโกฏิ์ พระมาโปรดหลานรักไม่ตักษัย
+โอ้ครั้งนี้มิรู้ด้วยอยู่ไกล ไม่มีใครบอกเล่า��ระเจ้าตา
+สงสารแต่แม่เงือกของลูกน้อย จะหลงคอยคิดถึงคะนึงหา
+ลูกอยากนมสมเด็จพระมารดา แม้นได้มากล้ำกลืนจะชื่นใจ
+โอ้แม่คุณทูลกระหม่อมถนอมลูก ไม่ต้องถูกหนักหนาอัชฌาสัย
+ได้สามปีชีวันจะบรรลัย มิทันได้แทนคุณกรุณา
+สะอื้นร่ำน้ำพระเนตรลงพรากพราก ด้วยอดอยากนมแม่ชะแง้หา
+เสียงม้าร้องก้องกรรณหวั่นวิญญาณ์ พี่ม้าขาฉันขึ้นไปไม่ได้แล้ว
+ไปบอกตามาช่วยฉันด้วยเถิด เหมือนพี่เกิดร่วมท้องกับน้องแก้ว
+ร้องเรียกร่ำน้ำพระเนตรลงนองแนว สลบแล้วคืนเล่าเฝ้าโศกา ฯ
+๏ บัดเดี๋ยวดังหงั่งเหง่งวังเวงแว่ว สะดุ้งแล้วเหลียวแลชะแง้หา
+เห็นโยคีขี่รุ้งพุ่งออกมา ประคองพาขึ้นไปจนบนบรรพต
+แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์ มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
+ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน
+มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน บิดามารดารักมักเป็นผล
+ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา
+แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา
+รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
+จงคิดตามไปเอาไม้เท้าเถิด จะประเสริฐสมรักเป็นศักดิ์ศรี
+พอเสร็จคำสำแดงแจ้งคดี รูปโยคีหายวับไปกับตา ฯ
+๏ สงสารหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครเหลียวแลชะแง้หา
+ไม่เห็นปู่อยู่เดียวเปลี่ยววิญญาณ์ นึกน้ำตาซกซกตกกระเซ็น
+ด้วยกำลังยังเยาว์ยิ่งเศร้าสร้อย ให้ละห้อยหาแม่ไม่แลเห็น
+แล้วเหลียวดูสุริยันตะวันเย็น จะจำเป็นจำไปเพราะไม่เคย
+จึงเหลียวหาม้านิลสินธพ เห็นเซาซบโศกานิจจาเอ๋ย
+ตรงมาหาม้าแลชะแง้เงย เอาคางเกยกับพระบาทเพียงขาดใจ
+นาสิกสูบจูบจรดรู้รสกลิ่น แล้วแลบลิ้นเลียลามตามวิสัย
+พระหน่อน้อยค่อยจูงพยุงไป เก็บลูกไม้ม่วงปรางข้างคีรินทร์
+เสวยพลางทางป้อนมังกรม้า ทั้งอาชาชื่นชมสมถวิล
+แล้วแล่นลงคงคาเที่ยวหากิน หน่อนรินทร์แรงรื่นค่อยชื่นใจ
+เก็บทับทิมริมกุฎีตาชีปลูก แต่ล้วนลูกดกห้อยย้อยไสว
+บ้างแตกร้าวราวกับเพชรเห็นเม็ดใน มะเฟืองไฟตูมตาดดาษดา
+เก็บเสวยเลยชมพนมมาศ ศิลาลาดแลเวิ้งล้วนเพิงผา
+มีโกรกกรวยห้วยละหานสำราญตา ดูน้ำน่าอาบกินก็ยินดี
+จึงปลดเปลื้องเครื่องครองลงกองไว้ แล้วลงในบ่อชำระสระเกศี
+สะอางองค์สรงทิพวารี ผิวฉวีผุดผ่องละอองวรรณ
+ค่อยเปรมปรีดิ์ลีลาศขึ้นจากสระ มาทรงพระภูษาจุฑากระสัน
+จงจำนองครองเครื่องเข้าครบครัน แล้วผูกพันโพกชฎาน่าเอ็นดู
+ครั้นสรรพเสร็จเด็ดดอกกุหลาบซ้อน เชยเกสรโสมนัสแล้วทัดหู
+เรียกอาชาม้าต้นด้วยมนต์ครู อาชารู้รีบมาหากุมาร
+สุดสาครวอนว่ากับม้าแก้ว รู้แห่งแล้วทางประเทศเขตสถาน
+จงพาไปให้พบอ้ายคนพาล ได้คิดอ่านคืนไม้เท้ามันเอาไป
+ขึ้นหลังม้าผ่าโผนโจนจากเกาะ ราวกับเหาะเหินลิ่วปลิวไสว
+ดูลับลิบรีบเร็วไรไรไป จนอุทัยลับลงในคงคา
+จันทร์กระจ่างกลางโพยมดังโคมแก้ว สว่างแถวท้องทะเลพระเวหา
+สุดสาครนอนเอกเขนกมา ดูดาราเดือนสว่างน้ำค้างพรม
+พอลมรื่นคลื่นสงัดกำดัดดึก หวนรำลึกถึงเจ้าตาที่อาศรม
+เคยนั่งแท่นแผ่นผาที่ท่าลม ชวนหลานชมเดือนหงายสบายใจ
+โอ้สงสารมารดานิจจาเอ๋ย ได้ชมเชยลูกยาอัชฌาสัย
+น้ำนมแม่แต่ละข้างช่างกระไร ลูกเคยได้รับประทานทั้งหวานมัน
+โอ้จากมาน่าเสียดายเมื่อภายหลัง จะย้อยพรั่งฟูมนองทั้งสองถัน
+ลูกยิ่งอยากมากมายเสียดายครัน สะอื้นอั้นอดนมกรมฤทัย ฯ
+๏ ฝ่ายม้ามิ่งวิ่งว่ายไปปลายคลื่น เปรียบเหมือนพื้นดินนั่งหลังไม่ไหว
+ด้วยรักใคร่ได้นายสบายใจ จนอุทัยแจ่มฟ้าถึงธานี
+ขึ้นตลิ่งหญิงชายทั้งหลายเห็น คิดว่าเป็นลูกหลานท่านฤๅษี
+ด้วยจำแน่แต่ม้าของตาชี ชาวบุรีเรียกกันดูพระกุมาร
+บ้างก็ว่าน่ารักพระนักสิทธ์ กะจิริดรูปงามทรามสงสาร
+บ้างว่าไปไหนมาพระอาจารย์ มาตามท่านผู้เฒ่าหรือเจ้าคุณ
+ฤๅษีสุดสาครบวรนาถ ตรัสประภาษหน่วงเหนี่ยวไม่เฉียวฉุน
+พระตอบความตามเขาทักรักการุญ ฉันแบ่งบุญให้ทั่วทุกตัวคน
+ประเดี่ยวนี้ชีเปลือยอยู่ไหนเล่า จงบอกข่าวให้ฉันแจ้งรู้แห่งหน
+ชาวพาราว่าพระปิ่นแผ่นดินดล ให้นิมนต์เข้าไปอยู่ในวัง ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ยินดีเป็นที่สุด ไม่ยั้งหยุดรีบไปเหมือนใจหวัง
+ถึงศาลาหน้าพระลานทวารวัง เห็นคนนั่งยืนหลามจึงถามไป
+นี่แน่ขาน้าปู่อยู่ที่นี่ เห็นตาชีเปลือยมาอยู่หาไหน
+เขาบอกว่าอาจารย์อันชาญชัย ท่านเจ็บไข้อยู่ที่ทิมริมพระลาน
+สุดสาครวอนว่าช่วยพาฉัน ไปถึงท่านหน่อยเถิดจ๋าเมตตาหลาน
+พวกขุนนางต่างเอ็นดูพระกุมาร จึงว่าท่านลงเดินดำเนินไป
+ในวังเวียงเยี่ยงอย่างไปข้��งหน้า อ้ายม้าลาอย่างนี้ขี่ไม่ได้
+หน่อกษัตริย์ตรัสตอบว่าขอบใจ สอนอย่างไรฉันจะทำไม่ก้ำเกิน
+พระว่าพลางทางลงจากหลังม้า ดังสิทธาเทพบุตรสุดสรรเสริญ
+ส่วนเสนีปรีชาก็พาเดิน นาดดำเนินตรงไปเข้าในวัง
+ถึงทิมที่ชีเปลือยก็บอกแจ้ง ที่กั้นแผงสองข้างมีอ่างถัง
+พระหน่อน้อยค่อยแฝงร่มแผงบัง ขยับยั้งหยุดมองแล้วย่องมา
+เห็นตาเฒ่าเจ้าเล่ห์นอนหลับนิ่ง ไม้เท้าพิงพาดวางไว้ข้างฝา
+พระฉวยได้ไม้แกว่งแผลงศักดา แล้วร้องว่าเหวยอ้ายใจฉกรรจ์
+มึงลวงถามความรู้กูก็บอก มึงกลับกลอกแกล้งจะฆ่าให้อาสัญ
+ผลักลงไปในถ้ำทำเช่นนั้น คนเหมือนกันช่างไม่คิดอนิจจา
+แล้วมิหนำซ้ำเอาไม้เท้าด้วย ไม่เขินขวยขากทุดอ้ายมุสา
+แม้มิคิดนิดหนึ่งด้วยเวรา กูจะฆ่าเสียให้ตายวายชีวี ฯ
+๏ ฝ่ายชีแก่แลเห็นหน่อกษัตริย์ ถ้าแม้นปัถพีแยกจะแทรกหนี
+ดูแผงกันกั้นห้องเห็นช่องมี ได้ท่วงทีลุกทะลึ่งขึ้นตึงตัง
+เอาหัวมุดผลุดออกข้างนอกได้ วิ่งหลงใหลแลเตลิดระเสิดระสัง
+พวกหมอฉวยถ้วยยาละล้าละลัง ออกวิ่งมั่งเสียงอึงคะนึงไป
+ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร อลหม่านไม่รู้ว่ามาแต่ไหน
+เสียงอื้ออึงตึงตังทั้งวังใน ร้องเรียกไพร่เอะอะเกะกะกัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุริโยไทยอยู่ในที่ เสียงเสนีคึกคักชักพระขรรค์
+ออกข้างหน้าข้าเฝ้าอยู่เหล่านั้น พัลวันวิ่งบอบหอบหายใจ
+พระตรัสว่าอะไรจึงออกอึงมี่ ก็ไม่มีใครเห็นว่าเป็นไฉน
+จึงทูลรุกคุกคักกระอักกระไอ ภูวไนยขึ้นเสียงสำเนียงดัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครได้สมอารมณ์หวัง
+ถือไม้เท้าก้าวย่างมากลางวัง เห็นคนนั่งแซ่ซ้องจึงร้องไป
+เรามาเอาไม้เท้าของเราดอก จะกลับออกไปมหาชลาไหล
+ไม่ทำร้ายชายหญิงอย่ากริ่งใจ แล้วจ้องไม้เท้าเดินดำเนินมา
+ธิบดินทร์ผินพระพักตร์เห็นนักสิทธ์ กะจิริดน่ารักเป็นหนักหนา
+จึงตรัสใช้ให้อำมาตย์ไปราธนา นิมนต์มาพระโรงรัตน์ชัชวาล
+แล้วนิมนต์ให้ขึ้นนั่งบัลลังก์แก้ว ชลีแล้วตรัสถามตามสงสาร
+เจ้าประคุณกี่พรรษาพระอาจารย์ สถิตสถานถิ่นที่บุรีใด
+เป็นพงศ์เผ่าท้าวพระยาหรือพาณิช กะจิริดรู้ศรัทธาจะหาไหน
+พระมุนีมีนามกรใด ธุระไรหรือจึงมาถึงธานี ฯ
+๏ พระหน่อไทได้ฟังรับสั่งถาม จึงตอบความตามจริตกิจฤๅษี
+อาตมาอาย��ได้สามปี พระชนนีชื่อมัจฉาวิลาวัลย์
+พระบิตุรงค์องค์อภัยมณีนาถ โอรสราชรัตนามหาศวรรย์
+เมื่อตัวข้ามากำเนิดเกิดในครรภ์ พระจากกันจากเกาะแก้วพิสดาร
+ครั้นคลอดข้าดาบสท่านรักใคร่ ช่วยเลี้ยงไว้พันผูกเหมือนลูกหลาน
+ช่วยสอนฝึกศึกษาวิชาการ แล้วให้ฉานชื่อว่าสุดสาคร
+ครั้นอำลาดาบสจึงบอกให้ ประทานไม้เท้าทรงลงอักษร
+ได้ปราบผีขี่พระยาม้ามังกร จึงลาจรจากท่านมารดามา
+ถึงกุฎีชีเปลือยพอเหนื่อยพัก แวะสำนักนึกว่าซื่อถือสิกขา
+มันนั่งหน่วงลวงหลอกบอกวิชา แกล้งลวงข้าขึ้นบนช่องริมปล่องเปลว
+สอนให้นั่งตั้งอารมณ์ประนมหัตถ์ มันผลักพลัดผลุงลงไปตรงเหว
+ถูกหินผาหักพังทั้งองค์เอว เจียนจะเหลวแหลกลงผงคลี
+มันจึงได้ไม้กับม้าแล้วพาเที่ยว เวลาเดียวสินธพก็หลบหนี
+กลับไปหาข้าคืนพื้นชีวี จึงได้ขี่ม้ามาเอาไม้เท้าคืน
+มันเห็นข้าหน้าเก้อทำเพ้อพก ออกวิ่งวกเวียนวนจนคนตื่น
+พัลวันกันเองเสียงเครงครื้น รูปจึงยืนอยู่มิได้ทันไคลคลา
+ซึ่งพระองค์สงสัยจึงไต่ถาม รูปแจ้งความซื่อสุดไม่มุสา
+เพราะรักใคร่ไม้เท้าจึงเข้ามา อย่าเคืองข้ายกโทษจงโปรดปราน ฯ
+๏ พระทรงทราบนามวงศ์พงศ์กษัตริย์ สารพัดพูดจาน่าสงสาร
+จึงตรัสว่าน่าแค้นอ้ายคนพาล มันคิดอ่านเอาชีวาไม่ปรานี
+มันมาหลอกบอกว่าผีห่าร้าย ให้หญิงชายเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+ไม่ฆ่าฟันมันจะเคยเหวยมนตรี ไปจับชีเปลือยมาอย่าช้านาน
+เสนาในใหญ่น้อยก็พลอยแค้น ต่างลุกแล่นเที่ยวหาตามหน้าฉาน
+เห็นเหนื่อยหมอบหอบโครงโก้งโค้งคลาน ดูซมซานซุ่มซ่ามด้วยความกลัว
+พวกข้าเฝ้าเข้ากลุ้มรุมกันฉุด แกดิ้นหลุดแพลงพลิกเข้าจิกหัว
+บ้างทึ้งหนวดหวดด้วยไม้เหมือนควายวัว ลากเอาตัวเข้ามาหมอบหอบหายใจ
+จอมกษัตริย์ตรัสกริ้วกระทืบบาท เหวยอ้ายชาติทุจริตผิดวิสัย
+ลักไม้เท้าเอาอาชาเธอมาไย จริงหรือไม่ว่ามาอย่าช้านาน ฯ
+๏ ฝ่ายชีเปลือยเหนื่อยอ่อนลงนอนนิ่ง ครั้นรับจริงกลัวจะสั่งให้สังหาร
+แกล้งบิดเบือนเหมือนเป็นไข้ไม่ให้การ ทำสะท้านเทิ้มเทิ้มระเริ้มริก
+เขาเตือนตีสีข้างผางถนัด ทำจุกอัดอั้นใจไม่กระดิก
+เขาจี้จิ้มทิ่มพุงสะดุ้งพลิก หัวเราะริกรื้อกลับนั่งหลับตา
+พระจอมวังคั่งแค้นแสนพิโรธ ยิ่งกริ้วโกรธตรัสว่าท��ดอ้ายมุสา
+ทำโว้เว้เดรฉานเจ้ามารยา เอาไปผ่าอกมันเสียวันนี้ ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนจิตคิดสงสาร จึงทัดทานทูลท้าวเจ้ากรุงศรี
+ว่าขอโทษโปรดอย่าให้ฆ่าตี เหตุทั้งนี้เพราะว่ากรรมกระทำไว้
+ไม่หุนหันฉันทาพยาบาท นึกว่าชาติก่อนกรรมจะทำไฉน
+จะฆ่าฟันมันก็ซ้ำเป็นกรรมไป ต้องเวียนว่ายเวทนาอยู่ช้านาน
+รูปบวชกายหมายใจจะได้ตรัส ช่วยส่งสัตว์เสียให้พ้นวนสงสาร
+จะเข่นฆ่าตาเฒ่าไม่เข้าการ ขอประทานโทษไว้อย่าให้ตาย ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าสาธุสะ คารวะหวานหูไม่รู้หาย
+อันโทษมันนั้นก็ถึงที่วางวาย จะยกถวายเสียก็ได้เป็นไรมี
+แต่ฉันรักจักใคร่ได้พระดาบส เป็นโอรสร่วมบำรุงซึ่งกรุงศรี
+จะโปรดได้หรือไม่เล่าแต่เท่านี้ จะปล่อยชีเปลือยให้คุณได้บุญ ฯ
+๏ กุมาราดาบสพจนารท แสนฉลาดหน่วงเหนี่ยวไม่เฉียวฉุน
+ซึ่งทรงเดชเจตนาด้วยการุญ ขอบพระคุณควรจะคิดเหมือนบิดร
+แม้นไปปะพระผู้บังเกิดเกล้า ทั้งพงศ์เผ่าภิญโญสโมสร
+จะกลับมาสาพิภักดิ์พระภูธร ให้ถาวรจนชีวันจะบรรลัย ฯ
+๏ พระฟังตอบชอบชื่นระรื่นจิต สุจริตรักเหลือเหมือนเนื้อไข
+จึงตรัสว่าถ้ากระนั้นอย่างพรั่นใจ โยมจะไปด้วยเจ้าคุณพระมุนี
+แต่จงรอพอให้ได้สืบสวน จะทบทวนถามข่าวชาวกรุงศรี
+ใครรู้เรื่องเมืองพระอภัยมณี แจ้งคดีจะได้หาบรรณาการ
+ไปงอนง้อขอองค์พระนักสิทธ์ ตามจริตที่โยมรักสมัครสมาน
+จงอยู่วังนั่งนอนผ่อนสำราญ พอให้ฉานสมใจจึงไคลคลา ฯ
+๏ ส่วนหน่อไทได้สดับรับพระโอษฐ์ ซึ่งทรงโปรดปรานีดีหนักหนา
+ตามพระทัยไม่ขัดหัทยา แต่เกรงว่าม้ามังกรจะร้อนรน
+จะต้องให้ไปชลาแล้วมามั่ง ขอโปรดสั่งเสียให้แจ้งทุกแห่งหน
+ใครเข้าจับขับขี่ซุกซี้ซุกซน จะกินคนเคยตัวไม่กลัวใคร ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสรับกำชับสั่ง เสนานั่งพร้อมหน้าอัชฌาสัย
+อย่าฆ่าตีชีเปลือยจงปล่อยไป แล้วบอกให้กันรู้ทั้งบูรี
+ว่าม้าร้ายชายหญิงอย่าทิ้งขว้าง แม้นเดินทางพานพบให้หลบหนี
+อำมาตย์รับอภิวันท์อัญชลี แล้วไล่ชีเปลือยออกไปนอกวัง
+กุมารามาริมพระโรงรัตน์ กวักพระหัตถ์เรียกม้าวิชาขลัง
+มังกรโผนโจนข้ามกำแพงบัง เข้าในวังวิ่งมาหากุมาร
+พระสั่งม้าว่าน้องต้องอยู่นี่ ด้วยภูมีชวนไว้ในราชฐาน
+พี่ไปเล่นเย็นแล้วมาหน้าพระลาน ให้พบพานกันทุ���วันเหมือนสัญญา
+ม้ามังกรอ่อนซบเคารพรับ กระโดดกลับข้ามกำแพงแรงหนักหนา
+ลำพองโผนโจนลงในคงคา เที่ยวกินปลากินน้ำเล่นสำราญ ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ทัศนาเห็นปรากฏ รักดาบสเหมือนหนึ่งบุตรสุดสงสาร
+มาจับหัตถ์ตรัสสมาพระอาจารย์ ขอให้ฉานอุ้มเข้าไปที่ในวัง
+แล้วอุ้มแอบแนบข้างมาปรางค์มาศ พร้อมพระญาติวงศาทั้งหน้าหลัง
+ค่อยวางองค์ลงบนราชบัลลังก์ มุนีนั่งเอี้ยมเฟี้ยมเสงี่ยมใจ ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสบอกมเหสี โอรสมีมาเหมือนจิตพิสมัย
+แล้วเล่าความตามธุระที่จะไป ให้พบปะพระอภัยผู้บิดา
+จะได้ขอหน่อนาถให้ขาดเด็ด คงสำเร็จมุ่งมาดปรารถนา
+นางคำนับรับรสพจนา แล้วคลานมาหมอบเรียงเคียงบัลลังก์
+พินิจดูมุนีฤๅษีน้อย ช่างแช่มช้อยชื่นในฤทัยหวัง
+สมเป็นหน่อสุริย์วงศ์ดำรงวัง เหมือนเดือนปลั่งเปล่งฟ้านภาลัย ฯ
+๏ นางคำนับรับขวัญสรรเสริญ แสนเจริญรู้สิกขาจะหาไหน
+มิเกิดครรภ์ฉันนี้บ้างเป็นอย่างไร ไปเกิดไกลกลับมาหามารดร
+เครื่องสิกขาดาบสจงปลดเปลื้อง ได้ทรงเครื่องเนาวรัตน์ประภัสสร
+ทั้งกษัตริย์ภัสดาช่วยว่าวอน สึกเสียก่อนเถิดนะพระมุนี
+แล้วสั่งให้ไปจัดเครื่องประดับ หลายสำรับกับผ้าภูษาศรี
+มาเรียงวางข้างองค์พระมุนี จินดาดีดูจำรัสชัชวาล
+พระเห็นของสองกษัตริย์จัดมาให้ จะใคร่ได้เครื่องทรงน่าสงสาร
+ว่าหม่อมฉันวันจะจากพระอาจารย์ ได้ตั้งสัตย์อัธิษฐานต่อเทวา
+มิได้กลับอภิวาทบาทดาบส ก็ไม่ปลดปลิดเปลื้องเครื่องสิกขา
+ซึ่งสององค์ทรงพระกรุณา จะเมตตาแต่งหม่อมฉันประการใด
+ขอประดับทับนอกหนังเสือเหลือง ให้ประเทืองมิได้ขัดอัชฌาสัย
+จะทรงเครื่องเปลื้องหนังเสียทั้งไตร เหมือนได้ใหม่ลืมเก่าดังเผ่าพาล ฯ
+๏ สองกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงพระสรวล แล้วคิดควรคำว่าน่าสงสาร
+จึงตรัสว่าถ้ามิเปลื้องเครื่องอาจารย์ สร้อยสังวาลจงประดับทับกันลง
+แล้วเตือนให้ไหว้ลาสิกขาบท ช่วยเปลื้องปลดเครื่องครองเข้าห้องสรง
+ขัดทองคำน้ำกุหลาบให้อาบองค์ แล้วท้าวทรงขัดสีฉวีวรรณ
+กระหมวดเกล้าเมาลีเฉลิมพักตร์ ด้วยความรักสิ้นรังเกียจไม่เดียดฉันท์
+นางเทวีสีสุคนธ์ปนสุวรรณ ดูผิวพรรณผุดผ่องละอององค์
+แล้วตามใจให้นุ่งหนังเสือโคร่ง ช่วยจีบโจงจัดวางไว้หางหงส์
+ใส่ห้อยห��้าผ้าทิพย์จีบประจง กุมารทรงหนังพยัคฆ์สะพักชาย
+สองกษัตริย์จัดแจงแต่งประดับ ใส่สร้อยทับทรวงสังวาลประสานสาย
+คาดปั้นเหน่งเปล่งเม็ดเพชรเพทาย สะอิ้งพรายพลอยวามอร่ามเรือง
+แล้วให้อย่างช่างชฎามาประดับ เอาแก้วแกมแซมกับหนังเสือเหลือง
+มงกุฎกลายปลายจีบเป็นกลีบเฟือง ประดับเนื่องแนบเสียดกรรเจียกจอน
+พระพาหาพาหุรัดกระจัดแจ่ม ล้วนนิลแนมเนาวรัตน์ประภัสสร
+แล้วสวมสร้อยนวมรองทองพระกร สลับซ้อนแสงแก้วดูแพรวพราย
+ธำมรงค์วงวาวเขียวขาวเหลือง อร่ามเรืองนิ้วพระหัตถ์จำรัสฉาย
+ใส่เกือกทองรองบาทแล้วนาดกราย พระผันผายพามานั่งบัลลังก์รัตน์ ฯ
+๏ กุมารหมอบนอบนบอภิวาท แทบพระบาทบัวทองสองกษัตริย์
+ลูกโฉดเขลาเบาจิตเป็นศิษย์วัด ไม่สันทัดท่วงทีกิริยา
+ขอชนกชนนีเป็นที่พึ่ง ให้เหมือนหนึ่งกำเนิดเกิดเกศา
+ช่วยสั่งสอนผ่อนผันกรุณา อย่าโกรธาทอดทิ้งถึงชิงชัง
+สองกษัตริย์ตรัสว่าอย่าปรารภ ไม่หมายลบล้างลูกจะปลูกฝัง
+แล้วจะมอบขอบเขตนิเวศน์วัง ให้เหมือนดังดวงจิตของบิดร
+พระตรัสพลางทางเรียกธิดาราช มาร่วมอาสน์เนาวรัตน์แล้วตรัสสอน
+ให้อัญชลีพี่ยาสุดสาคร นางโอนอ่อนอภิวันท์จำนรรจา
+พี่จ๋าพี่ที่พระแกลตุ๊กแกร้อง ทำบ่วงคล้องมันเสียทีเถิดพี่จ๋า
+กุมารอุ้มจุมพิตพระธิดา แล้วว่าอย่ากลัวตุ๊กแกเลยแม่น้อง
+ฉันจะตีที่หลังให้ดังผลุง น้องสะดุ้งสรวลสันต์กันทั้งสอง
+น่าสงสารมารดรกรประคอง อุ้มให้สองทรามเชยเสวยนม
+สุดสาครนอนทับพระเพลาซ้าย แล้วดื่มสายโลหิตสนิทสนม
+จนอิ่มหนำฉ่ำชื่นรื่นอารมณ์ นางจูบเกล้าเผ้าผมเฝ้าชมเชย
+ครั้นราตรีสี่กษัตริย์เข้าไสยาสน์ สำราญราชร่วมเรียงเคียงเขนย
+ถนอมพักตร์รักใคร่กระไรเลย ร่วมเสวยร่วมสรงพระคงคา
+แล้วกรุงกษัตริย์จัดเลือกลูกน้อยน้อย ได้ห้าร้อยร่วมวันชันษา
+ล้วนไว้จุกลูกผู้ดีมีปัญญา ให้ตามเล่นเป็นข้าสุดสาคร
+ทั้งม้ารถคชสารการกษัตริย์ สารพัดการศึกให้ฝึกสอน
+หวังจะให้ใจปลื้มลืมบิดร ด้วยภูธรรักสุดเหมือนบุตรา ฯ
+๏ พระหน่อน้อยพลอยเพลินเจริญจิต กับน้องหญิงมิ่งมิตรขนิษฐา
+จะไปไหนไปด้วยกันจำนรรจา เสียงจ๊ะจ๋าจ้อแจ้ไม่แง่งอน
+หน่อกษัตริย์หัดอะไรก็หัดบ้าง เป็นคู่สร้างเรียนรู้ด้วยครูสอน
+กระบวนศึกฝึกฝนชนกุญชร ต่างราญรอนเรียนครูให้รู้ครบ
+รำกระบี่ตีกระบองดาบสองข้าง ทั้งจักรขว้างโล่เขนให้เจนจบ
+ถึงลางทีพี่น้องเล่นลองรบ ตีกระทบแทงฟันประจัญทัพ
+ข้างพวกพ้องน้องสาวพุ่งหลาวแหลน ทั้งโล่แพนทวนหอกดูกลอกกลับ
+ข้างพวกพี่ตีตลบเข้ารอรับ เอาปากงับแหลมหลาวลูกเกาทัณฑ์
+ข้างนายทัพขับรถเข้าจดรบ พลตลบหลีกลัดดูผัดผัน
+บ้างทิ่มแทงแพลงพลาดบ้างฟาดฟัน ไม่ถูกกันแก้ไขไวทุกคน
+จนเจนจำชำนาญในการศึก อาจารย์ฝึกพลรบให้หลบฝน
+ทหารเลวเร็วรับกลอกกลับตน แต่เม็ดฝนก็ไม่ถูกลูกเล็กเล็ก
+ต่างคล่องแคล่วแกล้วกล้าปรีชาหาญ ล้วนกุมารเหมาะเหมาะใส่เกราะเหล็ก
+บ้างไว้จุกลูกขุนนางผูกหางเจ๊ก ล้วนแต่เด็กน้อยน้อยห้าร้อยคน
+ด้วยทิศาปาโมกข์เมืองการะเวก เป็นองค์เอกอาจรู้หลบสู้ฝน
+สำหรับฝึกศึกกษัตริย์ให้จัดพล รู้ผ่อนปรนปราบยุคทุกทุกองค์
+จึงพาราผาสุกสนุกสนาน พระกุมารบันเทิงละเลิงหลง
+ลืมนักสิทธ์บิตุราชมาตุรงค์ ใจพะวงอยู่ด้วยเล่นไม่เว้นวัน ฯ
+๏ จะกล่าวกลับจับเรื่องเมืองผลึก ยังว่างศึกสงัดเหตุทุกเขตขัณฑ์
+พระอภัยได้สำราญมานานครัน กับสุวรรณมาลีนิฤมล
+ตั้งแต่ใช้ให้พระน้องกับหน่อนาถ ไปเฝ้าบาทบิตุเรศฟังเหตุผล
+เป็นปีหนึ่งจึงได้แจ้งแห่งยุบล ด้วยสานนพราหมณ์ถือหนังสือมา
+ว่าพระน้องกับสองโอรสราช บังคมบาทบทเรศพระเชษฐา
+ด้วยไปถึงซึ่งจังหวัดกรุงรัตนา พระพาราผาสุกสนุกสบาย
+แต่พระชนกชนนีโมลีโลก ชราโรคเรื้อรังยังไม่หาย
+ต้องคอยฟังรั้งรออยู่พอคลาย จะถวายบังคมกลับกองทัพมา
+พระทราบเรื่องเปลื้องทรวงที่ห่วงหลัง ด้วยพร้อมพรั่งเผ่าพงศ์พระวงศา
+จึงปลดเปลื้องเครื่องทรงอลงการ์ ประทานสานนพราหมณ์ด้วยความรัก
+ทั้งพวกไพร่ได้บำเหน็จแล้วเสร็จสรรพ ทูลลากลับล่องลมไปรมจักร
+พระโฉมยงองค์อภัยวิไลลักษณ์ บำรุงรักราษฎรไม่ร้อนรน
+แล้วรางวัลบรรดาสานุศิษย์ ซึ่งตามติดปรนนิบัติเมื่อขัดสน
+ล้วนจีนจามพราหมณ์แขกฝรั่งปน ทั้งร้อยคนคู่ยากลำบากมา
+ประทานเมียสาวสาวขาวน้อยน้อย ถ้วนทั้งร้อยรูปงามตามภาษา
+กับกำปั่นบรรทุกเกลือข้าวปลา ทั้งเงินห้าร้อยทั่วทุกตัวคน
+ให้ไปอยู่บูรีรอบขอบประเทศ คอยแจ้งเหตุตื้นลึกศึกสิงหล
+ให้มีไพร่ไว้สำหรับอยู่กับตน ทั้ง��้อยคนคนละร้อยไม่น้อยใจ ฯ
+๏ ฝ่ายจีนจามพราหมณ์ฝรั่งแขกอังกฤษ สุจริตรักพระองค์ไม่สงสัย
+ได้กำปั่นภรรยาทั้งข้าไท เหมือนเกิดใหม่มั่งมียินดีนัก
+ต่างทูลว่าถ้าแม้นเมืองผลึก ต้องทำศึกกับลังกาอาณาจักร
+จะเจ็บแค้นแทนพระคุณการุญรัก สาพิภักดิ์ต่อเจ้ากินข้าวเกลือ
+แล้วทูลลาพาอนงค์ลงกำปั่น อยู่ห้องกั้นเก๋งท้ายสบายเหลือ
+ทั้งไพร่พลคนใช้ที่ในเรือ มีห้องนอนหมอนเสื่อสบายใจ
+พอลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก ต่างแล่นออกอ่าวมหาชลาไหล
+ด้วยเจนทางกลางคงคาเคยมาไป ต่างใช้ใบแยกย้ายไปรายเรียง
+พวกจีนแล่นแผนที่ตะวันออก ออกเส้นนอกแหลมเรียวเลี้ยวเฉลียง
+ไปกึงตั๋งกังจิ๋วจุนติ๋วเซียง เข้าลัดเลี่ยงอ้ายมุ้ยแล่นฉุยมา
+ข้างพวกแขกแยกเยื้องเข้าเมืองเทศ อรุมเขตคุ้งสุหรัดปัตหนา
+ไปปะหังปังกะเราะเกาะชวา มะละกากะเลหวังตรังกะนู
+วิลันดามาแหลมโล้บ้านข้าม เข้าคุ้งฉลามแหลมเงาะเกาะราหู
+อัดแจจามข้ามหน้ามลายู พวกญวนอยู่เวียดนามก็ข้ามไป
+ข้างพวกพราหมณ์ข้ามไปเมืองสาวถี เวสาลีวาหุโลมโรมวิสัย
+กบิลพัสดุ์โรมพัฒน์ถัดถัดไป เมืองอภัยสาลีเป็นที่พราหมณ์
+ข้างพวกไทยได้ลมก็แล่นรี่ เข้ากรุงศรีอยุธยาภาษาสยาม
+พม่ามอญย้อนเข้าอ่าวพุกาม ฝรั่งข้ามฟากเข้าอ่าวเยียระมัน
+ที่บางเหล่าก็เข้าอ่าววิลาส เมืองมะงาดมะงาดามะงาศวรรย์
+ข้ามเกาะเชามาลีกปิตัน หาพงศ์พันธุ์พวกพ้องพี่น้องตัว
+ที่จากบ้านนานเหลือพวกเรือแตก จนเมียแปลกผัวรักไม่ทักผัว
+ที่ถึงค่ำร่ำเรียกอยู่ริมรั้ว ก็กลับกลัวว่าปีศาจไม่อาจรับ
+ที่เรือเสียเมียหมายตายเป็นผี จนเขามีผัวใหม่พอได้กลับ
+ทั้งสองข้างต่างกระดากปากงับงับ บ้างร้องฟ้องต้องปรับจับชู้เมีย
+ที่เมียมีขี้หึงพอถึงรั้ว ก็แคลงผัวมิอยากเชื่อว่าเรือเสีย
+รู้ว่าพามาใหม่เหมือนไฟเลีย ต้องปลอบเมียแทบทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ปล่อยคนรักรายแฝงทุกแห่งหน
+แม้นฝรั่งลังกามาประจญ จะซ้อนกลการศึกให้ลึกซึ้ง
+แล้วพระองค์ทรงสำราญผ่านสมบัติ แต่นางกษัตริย์มเหสีนั้นขี้หึง
+เห็นโปรดใครใหญ่ขึ้นก็มึนตึง จึงทรงครรภ์ไม่ทันถึงในครึ่งปี
+ครั้นคลอดราชธิดาเป็นฝาแฝด ดังทองแปดนพคุณจรูญศรี
+ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนกันสิ้นทั้งอินท���ีย์ พระอัยกีรักใคร่กระไรเลย
+เห็นหลานมากอยากเลี้ยงเข้าเคียงข้าง พระทัยนางนึกนิยมชมลูกเขย
+แล้วว่าดีมีถมดอกนมเนย ขอให้เคยคู่แฝดสักแปดคราว
+แล้วเลือกสรรบรรดานางข้าหลวง ดูงามท่วงทีละมุนพึ่งรุ่นสาว
+ให้เห่เรื่อยเฉื่อยฉ่ำทุกค่ำเช้า สำเนียงราวเรไรในไพรวัน
+ทั้งพี่เลี้ยงนางนมล้วนสมศักดิ์ บำรุงรักตื่นหลับเฝ้ารับขวัญ
+พระอู่ทองสองอู่เป็นคู่กัน ทุกคืนวันเวียนระวังเป็นกังวล ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าลังกาอาณาเขต ปิ่นประเทศแว่นแคว้นแดนสิงหล
+แต่ลูกยามาแถลงแจ้งยุบล ว่าเสียพลพ่ายแพ้จะแก้อาย
+ก็ห่วงบุตรอุศเรนพระลูกรัก พระชงฆ์หักหมอแก้พอแผลหาย
+แล้วรื้อกลับจับไข้มิใคร่คลาย ศึกจึงวายเว้นช้าถึงห้าปี
+ให้พอประทังยังชั่วตั้งตัวได้ หมายจะไปทำศึกไม่นึกหนี
+ให้เกณฑ์คนพลเมืองเอกโทตรี บรรดามีมาระดมเข้าสมทบ
+แต่ทัพหน้าห้าแสนถือแหลนหลาว ทั้งปืนยาวปืนสั้นเข้าบรรจบ
+ยังปีกป้องกองหลวงควงเข้างบ ทหารรบห้าหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ทั้งกองหลังรั้งท้ายก็หลายแสน ล้วนปืนแม่นมีแรงแข็งขยัน
+มารวมรอมพร้อมหมดกำหนดวัน ใครไม่ทันโทษาถึงผ่าทรวง
+ราชบุตรอุศเรนเป็นทัพหน้า เจ้าลังกากำกับเป็นทัพหลวง
+มาถึงทั่วหัวเมืองสิ้นทั้งปวง ตามกระทรวงศึกกษัตริย์ปราบดัสกร
+แล้วเดินบกยกมาลงท่าข้าม ถนนพระรามเรือแพแซ่สลอน
+ยั้งหยุดจัดหัดทหารให้ราญรอน ข่าวขจรทั่วทั้งเกาะลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายทหารพระอภัยเป็นไส้ศึก ที่ตื้นลึกลอบถามตามภาษา
+ครั้นรู้แจ้งแต่ให้เรือใช้มา แจ้งกิจจาเจ้านายได้ถ่ายเท ฯ
+๏ พระอภัยได้ความให้ขามศึก อุตส่าห์ตรึกตรองอุบายเป็นหลายเล่ห์
+จะรบพุ่งกรุงไกรใกล้ทะเล ให้ว้าเหว่วิญญาณ์เอกากาย
+เป็นห่วงหลังระวังหน้าหนักหนานัก พระน้องรักลูกน้อยก็คอยหาย
+ยิ่งตรองตรึกนึกไปไม่สบาย จึงภิปรายปรึกษานางวาลี
+ศึกมายั้งตั้งกระบวนจะจวนข้าม มาสงครามรบพุ่งถึงกรุงศรี
+จะจัดแจงแต่งทหารออกต้านตี หรือจะหนีนางเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ส่วนวาลีปรีชาปัญญาหญิง เป็นยอดยิ่งยิ้มย่องสนองไข
+จะฟันแทงแย้งยิงออกชิงชัย สงสารไพร่ก็จะม้วยลงด้วยกัน
+แม้นลวงล่อพอให้ได้ชัยชนะ ก็เห็นจะทำได้ใจหม่อมฉัน
+ขอพระองค์จงเป็นกองออกป้องกัน คุมกำปั่นแปดร้อยคอยระวัง
+แม้นสงคร���มตามตีจงหนีหลบ ไปวันหนึ่งจึงค่อยทบตลบหลัง
+มาปากอ่าวก้าวสกัดตัดกำลัง ให้พร้อมพรั่งทั้งทัพรบสมทบกัน
+ข้าจะรับจับท้าวเจ้าสิงหล ด้วยเล่ห์กลโอนอ่อนคิดผ่อนผัน
+นางทูลความตามปัญญาสารพัน ทั้งสุวรรณมาลีเห็นดีจริง
+จึงทูลว่าข้าจะรับเป็นทัพซ้ำ ช่วยเผาลำนาวาประสาหญิง
+พระทรงฟังนั่งเอกเขนกอิง เห็นดียิ่งเจียวปัญญานางวาลี
+ทั้งโฉมยงนงลักษณ์อัคเรศ รู้ไตรเพทพอใจรบไม่หลบหนี
+เคยรบเรือเชื่อถือฝีมือดี พระเปรมปรีดิ์ปรึกษาเสนาใน
+ให้เตรียมรับทัพลังกาพวกข้าศึก ที่ตื้นลึกเล่าแจ้งแถลงไข
+เห็นสมคะเนเสนีก็ดีใจ ไปเตรียมไว้พร้อมพรั่งคอยฟังความ ฯ
+๏ ฝ่ายลังกาฝรั่งอยู่หลังถนน พอพักพลฝึกทหารชาญสนาม
+ออกจากฝั่งวังวนถนนพระราม แล้วยกข้ามฟากมาสิบห้าคืน
+ถึงเขตคุ้งกรุงผลึกนึกประหลาด ไม่เห็นลาดตระเวนแขวงมาแข็งขืน
+เข้าปากน้ำสำคัญให้ลั่นปืน เสียงปึงปังดังครื้นทั้งธรณี
+พอเช้าตรู่ดูเรือเหนือปากอ่าว ออกแล่นก้าวคลาดเคลื่อนเหมือนจะหนี
+จึงสั่งบุตรอุศเรนเจนวารี ให้ตามตีต้อนตัดสกัดทาง
+ฝ่ายทัพหน้าห้าแสนเรือพันสอง ออกลอยล่องแล่นไล่ใบสล้าง
+ได้ครึ่งวันทันทัพที่ท่ามกลาง เข้ารบพลางแล่นหนียิ่งตีตาม ฯ
+๏ ฝ่ายทัพหลวงล่วงเข้าอ่าวปากน้ำ พอพบลำเรือครัวจับตัวถาม
+ตะคอกขู่ผู้เฒ่าจึงเล่าความ ว่าสงครามข้ามอ่าวมาคราวนี้
+จะสังหารผลาญอาณาประชาราษฎร์ ให้วินาศนองเนืองไปเมืองผี
+พอเดือนเที่ยงเสียงปืนเมื่อคืนนี้ ชาวบุรีหนีพลัดกระจัดกระจาย
+พระอภัยได้กำปั่นสักพันถ้วน บรรทุกล้วนเงินทองของทั้งหลาย
+แล้วจุดเผาข้าวปลาพาหญิงชาย หนีไปฝ่ายทะเลลมยมนา
+ที่เหลืออยู่บูรีก็หนีเร้น มิให้เห็นเนื้อตัวกลัวหนักหนา
+เดี๋ยวนี้ไฟไหม้เผาฉางข้าวปลา ชาวพาราร้องอึงคะนึงไป
+ข้าเจ้านี้มีเรือเกลือข้าวสาร พาลูกหลานจะไปหาที่อาศัย
+ไม่สู้รบหลบตัวด้วยกลัวภัย จงโปรดไว้ชีวาอย่าฆ่าฟัน
+สมเด็จท้าวเจ้าลังกาอาณาเขต ได้ทราบเหตุเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+จึงว่าทัพอุศเรนเห็นจะทัน ด้วยติดพันพอเขม้นเห็นไรไร
+ให้ทัพหลังตั้งปิดอยู่ปากอ่าว คอยสืบข่าวทัพหน้าว่าถึงไหน
+ถ้าหนักแน่นแล่นหนุนเนื่องกันไป เราทัพใหญ่จะเข้าอยู่ในบูรี
+ได้เกลี้ยกล่อมล้อมอาณาประชาราษ��ร์ ที่ขยาดยกอพยพหนี
+พอเรียบราบปราบปรามสามราตรี จึงตามตีทัพเรือก็เหลือทัน
+แล้วเตือนไพร่ให้รีบเรือที่นั่ง ทั้งหน้าหลังหลามแม่น้ำล้วนกำปั่น
+เห็นเมืองไหม้ไฟกลุ้มชอุ่มควัน เห็นสำคัญคิดว่าจริงไม่กริ่งใจ
+ให้จอดฝั่งพรั่งพร้อมทหารรบ พอจวนพลบไฟฟางสว่างไสว
+ให้แยกกองป้องกันชาวกรุงไกร อย่าให้ใครหนีออกนอกกำแพง
+พอมืดมนพลทัพก็ยับยั้ง อยู่บนฝั่งฟากบุรินทร์ไม่กินแหนง
+บ้างสูบฝิ่นกินเหล้าหุงข้าวแกง ขุนนางแต่งโต๊ะเลี้ยงกันเรียงราย ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร เป็นทัพซ่อนซุ่มสมอารมณ์หมาย
+จึงขับไพร่ให้ล้อมเลียบหาดทราย แล้วตัดสายสมอใหญ่จุดไฟโพลง
+ผลักกำปั่นหันกลับทับปะทะ ล้วนเกะกะปะกันควันโขมง
+นางวาลีที่อยู่ห้องท้องพระโรง เห็นเพลิงโพลงพลอยให้ปืนใหญ่ยิง
+แล้วยกออกนอกกำแพงไล่แทงทัพ มิทันรับรบสู้เสียรู้หญิง
+บ้างล้มตายนายไพร่ตกใจจริง กระเจิงวิ่งเวียนวนด้วยจนใจ
+จะลงเรือเชื้อเพลิงก็โพลงผลาญ เหล่าทหารเห็นไม่มีที่อาศัย
+บ้างลงน้ำดำดั้นจนบรรลัย ชาวเมืองไล่จับกุมตะลุมบอน
+ส่วนสุวรรณมาลีตีสกัด ให้แตกตัดขึ้นตลิ่งข้างสิงขร
+ด้วยมากมายหลายแสนแน่นนคร จึงตีต้อนแต่พอให้ไพร่พลัดพราย
+หมายว่ารุ่งพรุ่งนี้จึงตีทัพ เที่ยวตามจับก็จะได้ดังใจหมาย
+ชาวผลึกฮึกใจทั้งไพร่นาย เที่ยวฟันตายดุเดือดลุยเลือดแดง ฯ
+๏ สงสารท้าวเจ้าลังกาชราร่าง ขี่ขุนนางนายทหารชาญกำแหง
+ขึ้นตลิ่งวิ่งเลี้ยวด้วยเรี่ยวแรง ใครกีดขวางทางแทงตะลุยมา
+ฝ่ายปลัดหัศเกนกุเวนระเวก ทหารเอกสี่นายทั้งซ้ายขวา
+ไม่ขึ้นบกวกลงข้างคงคา ทัพนางวาลีลัดสกัดกัน
+เข้าเกลื่อนกลุ้มรุมจับก็กลับรบ ตีตลบเลี้ยวเวียนเที่ยวเหียนหัน
+พอทัพหลังลังกาเข้ามาทัน ต้องขยั้นหยุดแลอยู่แต่ไกล
+ด้วยกลางคืนครื้นครึกเสียงกึกก้อง ทั้งพวกพ้องไม่รู้ว่าอยู่ไหน
+แต่โห่ร้องก้องลั่นสนั่นไป หมายจะให้เพื่อนรู้เร่งสู้รบ ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนตลิ่งวิ่งลงน้ำ ชาวเมืองซ้ำแทงทับไม่นับศพ
+ด้วยเหตุเหล่าชาวบุรีนั้นมีคบ จึงพรักพร้อมล้อมตลบสมทบกัน
+แต่สุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ให้เกณฑ์หัดเขนทองกับกองขัน
+เที่ยวเก็บเรือเหลือเผาที่เหล่านั้น ได้กำปั่นหลายร้อยรีบถอยมา
+เอาปืนใหญ่ใส่ลำละร้อยบอก ให้ยกออกโอบฝั่งไปข้างหน้า
+เข้ารบรับทัพหลังชาวลังกา แต่เวลายังดึกเสียงครึกครื้น
+ฝ่ายเสนาวาลีนารีห้าม ก็ติดตามฆ่าแขกวิ่งแตกตื่น
+กำปั่นรับกับกำปั่นต่างลั่นปืน สะเทื้อนสะทึกครึกครื้นในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไอศวรรย์ คุมกำปั่นแปดร้อยทำถอยหนี
+ค่อยรบล่อรอมาในราตรี เห็นทัพตีต้านรุดไม่หยุดยั้ง
+ให้กองร้อยลอยรอล่อให้ไล่ แต่ทัพใหญ่ย้อนทบตลบหลัง
+มาปากอ่าวเช้าตรู่ดูประดัง เห็นเรือลังกาลอยจะถอยทัพ
+เร่งระดมสมทบเข้ารบพุ่ง ช่วยชาวกรุงกลุ้มกลัดสกัดจับ
+ลังกาแตกแยกย้ายล้มตายยับ อยู่กลางทัพเรือกระหนาบลงกราบกราน
+ทิ้งศัสตราอาวุธลงทรุดนั่ง ยังสู้มั่งอยู่แต่ฝ่ายนายทหาร
+คนหนึ่งดำล่ำเหลือดังเสือทะยาน ทั้งถือขวานสองมือดูดื้อดึง
+โดดขึ้นลำกำปั่นเพื่อนกันได้ จะเข้าไปช่วยเจ้าเข้าไม่ถึง
+พอทัพบกยกออกมาอึงคะนึง เสียงหึ่งหึ่งโห่ร้องก้องกังวาน
+องค์พระมเหสีนั้นขี่รถ กั้นพระกลดแปลงกายเป็นนายทหาร
+นางวาลีขี่ม้ามีเบาะอาน คนละด้านเดินรบบรรจบกัน
+พอเห็นแขกแบกเจ้าลังกาวิ่ง เลียบตลิ่งจะลงลำเรือกำปั่น
+นางวาลีฝีมือแม่นเกาทัณฑ์ เขย่งยันยิงท้าวเจ้าลังกา
+ทั้งสามลูกถูกเกราะกะเทาะทะลุ ลูกหนึ่งปรุปักแน่นที่แขนขวา
+พอทหารขวานสองมือดื้อเข้ามา ยกใส่บ่าแบกพระองค์วิ่งลงเรือ
+แล้วรีบฝ่าพาเจ้าออกอ่าวได้ กับนายไพร่ทัพหลังที่ยังเหลือ
+สงสารท้าวเจ้าลังกาชราเรื้อ ลงถึงเรือรู้ว่าถูกลูกเกาทัณฑ์
+พอถอนหลุดสุดแสบให้แปลบปลาบ โลหิตอาบอังสาแทบอาสัญ
+ที่ปากแผลแก้เอาผ้าเช็ดหน้าพัน รีบกำปั่นข้ามฝั่งไปลังกา ฯ
+๏ พระอภัยได้ของพวกกองทัพ เครื่องสำหรับรบพื้นแต่ปืนผา
+ทั้งหมวกเสื้อเหลือล้นคณนา ของโยธาทิ้งกลาดที่หาดทราย
+ให้ร้องป่าวชาวเมืองมาเก็บของ ตามจะต้องการในน้ำใจหมาย
+ทั้งได้คนพลเรือที่เหลือตาย ก็มากมายหมื่นแสนแน่นนคร
+จึงให้พระมเหสีวาลีห้าม อยู่ปราบปรามพลศึกคิดฝึกสอน
+ส่วนพระองค์ลงที่นั่งเรือมังกร ให้ตีต้อนฆ้องเตือนแล้วเคลื่อนทัพ
+ออกกำปั่นพันร้อยลอยสล้าง คอยปิดทางทัพหน้าเมื่อขากลับ
+กองละร้อยลอยกระบวนจะสวนรับ รุมกันจับอุศเรนเจนณรงค์ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกท้าวเจ้าลังกากองหน้านั้น ตามกำปั่นไปด้วยเชิงละเลิงหลง
+เมื่อเสียทัพอับปางเป็นลางลง เผอิญธงชัยปักนั้นหักทบ
+ทั้งทัพหนีทีจะยกกลับวกหลัง จึงรอรั้งเรียกทัพกลับตลบ
+ให้กองร้อยลอยล่อมาพอพลบ ก็พอพบทัพพระอภัยมณี
+ด้วยมืดค่ำสำคัญว่าทัพหลวง ก็ล่องล่วงเลียบคุ้งเข้ากรุงศรี
+พอลำทรงตรงเข้าอ่าวชาวบุรี ต่างก็ตีฆ้องโห่เป็นโกลา
+แล้วลอบลอยปล่อยปืนเสียงครื้นครึก ถูกข้าศึกไพร่นายตายหนักหนา
+อุศเรนเห็นผิดทัพบิดา จะกลับลำเขาก็ล้อมไว้พร้อมเพรียง
+มานะหนักชักใบขึ้นใส่รอก จะกลับออกปากอ่าวแล่นก้าวเฉียง
+พวกชาวเมืองเยื้องยิงปืนใหญ่เรียง ลูกส้มเกลี้ยงวับผึงเสียงตึงตัง
+ถูกท้ายแตกแยกโย้ราโทหัก ทะลุทะลักล่มคว่ำบ้างน้ำขัง
+จะปิดแผลแก้ไขก็ไม่ฟัง ลำที่นั่งอุศเรนได้เอนเอียง
+ดังอู้อู้ครู่หนึ่งท่วมถึงท้าย คนลงว่ายน้ำเรียกกันเพรียกเสียง
+พอลำพระอภัยเข้าไปเคียง จำสำเนียงอุศเรนได้เจนใจ
+ดังอู้อู้ครู่หนึ่งท่วมถึงท้าย คนลงว่ายน้ำเรียกกันเพรียกเสียง
+พอลำพระอภัยเข้าไปเคียง จำสำเนียงอุศเรนได้เจนใจ
+จึงให้คนบนเรือลงไปรับ อุ้มประคับประคองพาขึ้นมาได้
+อุศเรนเอนซบสลบไป พระอภัยเข้าประคองนองน้ำตา
+พอรุ่งแจ้งแสงตะวันกำปั่นรบ ต่างหลีกหลบแล่นไขว่เที่ยวไล่หา
+พระอภัยให้ยิงปืนสัญญา หยุดโยธาถอยทัพกลับเข้าเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกเรือเหลือแตกต้องแยกย้าย ที่ไม่ตายรอดบ้างก็คางเหลือง
+ต่างหลบลี้หนีล่องไปนองเนือง กลัวชาวเมืองผลึกนึกขนพอง
+พระอภัยใจดีเป็นที่สุด เมื่อจับอุศเรนได้มิให้หมอง
+ให้เชิญองค์ทรงเสลี่ยงเคียงประคอง หามมาท้องพระโรงรัตน์ชัชวาล
+ทั้งทอดที่มีแท่นแสนสะอาด ให้ไสยาสน์เอนองค์ด้วยสงสาร
+พวกมดหมอก็ให้มาพยาบาล เอาเครื่องอานพร้อมเพรียงตั้งเรียงราย ฯ
+๏ สงสารสุดอุศเรนเมื่อรู้สึก ทรวงสะทึกแทบจะแยกแตกสลาย
+พอเห็นองค์พระอภัยยิ่งให้อาย จะใคร่ตายเสียให้พ้นก็จนใจ
+คลำพระแสงแฝงองค์ที่ทรงเหน็บ เขาก็เก็บเสียเมื่อพบสลบไสล
+ให้อัดอั้นตันตึงตะลึงตะไล พระอภัยพิศดูก็รู้ที
+จึงสุนทรอ่อนหวานชาญฉลาด เราเหมือนญาติกันดอกน้องอย่างหมองศรี
+เมื่อแรกเริ่มเดิมก็ได้เป็นไมตรี เจ้ากับพี่เล่าก็รักกันหนักครัน
+มาขัดข้องหมองหมางเพราะนางหนึ่ง จนได้ถึงรบสู้เป็นคู่ขัน
+อันวิสัยในพิภพแม���นรบกัน ก็หมายมั่นจะใคร่ได้ชัยชนะ
+ซึ่งครั้งนี้พี่พาเจ้ามาไว้ หวังจะได้สนทนาวิสาสะ
+ให้น้องหายคลายเคืองเรื่องธุระ แล้วก็จะรักกันจนวันตาย
+ทั้งกำปั่นบรรดาโยธาทัพ จะคืนกลับให้ไปเหมือนใจหมาย
+ทั้งสองข้างอยู่ตามความสบาย เชิญภิปรายโปรดตรัสสัตย์สัญญา ฯ
+๏ อุศเรนเอนเอกเขนกสนอง ตามทำนององอาจไม่ปรารถนา
+เราก็รู้ว่าท่านเจ้ามารยา ที่เรามาหมายเชือดเอาเลือดเนื้อ
+ไม่สมนึกศึกพลั้งลงครั้งนี้ จะกลับดีด้วยศัตรูอดสูเหลือ
+เราก็ชายหมายมาดว่าชาติเชื้อ ไม่เอื้อเฟื้อฝากตัวไม่กลัวตาย
+จงห้ำหั่นบั่นเกล้าเราเสียเถิด จะไปเกิดมาใหม่เหมือนใจหมาย
+แกล้งจ้วงจาบหยาบช้าพูดท้าทาย จะใคร่ตายเสียให้ลับอัประมาณ ฯ
+๏ พระอภัยใจอ่อนเฝ้าวอนว่า ด้วยปรีชาเชิงชักสมัครสมาน
+มิปรองดองน้องหมายจะวายปราณ พี่สงสารสุดจะทำให้จำตาย
+จะขอถามตามในน้ำใจเจ้า จะให้เราทำไฉนดังใจหมาย
+ที่โกรธขึ้งจึงจะเบาบรรเทาคลาย แม้นไม่ตายแต่พองามจะตามใจ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกท้าวเจ้าลังกาพยาบาท จึงว่ามาตรแม้นเราตีบุรีได้
+จะจับตัวผัวเมียมามัดไว้ แล้วจะให้แล่เนื้อเอาเกลือทา
+กับเปลี่ยนหัวผัวเมียเสียสำเร็จ จึงจะเสร็จสมมาดปรารถนา
+พระอภัยได้ยินผินพักตรา เกินศรัทธาที่จะให้เหมือนใจคิด
+จึงว่าเจ้าเล่าก็ยังกำลังแค้น จะทดแทนทำสงครามก็ตามจิต
+จะปล่อยไปไม่สังหารผลาญชีวิต ด้วยว่าคิดคุณน้องสนองคุณ
+เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าก็ป่วยจะช่วยเจ้า แทนที่เรามาเรือเจ้าเกื้อหนุน
+พระน้องจงสรงเสวยเหมือนเคยคุ้น พระการุญร่ำว่าด้วยอาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายวาลีปรีชาปัญญาแหลม คนสอดแนมเข้าไปแจ้งแถลงไข
+ว่าพระจะส่งองค์อุศเรนไป จึงตรึกไตรตรองความตามปัญญา
+พระผ่านเกล้าเรานี้อารีเหลือ เหมือนดูถูกลูกเสือเบื่อนักหนา
+พระทัยซื่อถือว่าคุณเขามีมา ถึงจะว่าเห็นไม่ฟังกำลังเรา
+ทั้งองค์พระมเหสีก็มิห้าม เพราะมีความการุญคิดคุณเขา
+ด้วยเป็นมิตรบิตุรงค์ของนงเยาว์ เว้นแต่เราจะต้องทำแต่ลำพัง
+ประเวณีตีงูให้หลังหัก มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง
+จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง เหมือนเสือขังเข้าถึงดงก็คงร้าย
+อันแม่ทัพจับได้แล้วไม่ฆ่า ไปข้างหน้าศึกจะใหญ่ขึ้นใจหาย
+ต้องตำรับจับให้มั่นคั้นให้ตาย จะทำภายหลังยากลำบากครัน
+จะพลิกพลิ้วชิวหาเป็นอาวุธ ประหารบุตรเจ้าลังกาให้อาสัญ
+ต้องตัดศึกลึกล้ำที่สำคัญ นางหมายมั่นมุ่งเห็นจะเป็นการ
+จึงกลับแกล้งแต่งกายเป็นนายทัพ เหน็บกริชคร่ำด้ามประดับสำหรับทหาร
+ถือธนูดูทีตะลีตะลาน มากราบกรานทูลพระอภัยมณี
+ว่าองค์ท้าวเจ้าเกาะลังกานั้น ถูกเกาทัณฑ์สามดอกแล้วออกหนี
+คงบรรลัยไม่ข้ามสามราตรี ขอตามตีให้กระทั่งเมืองลังกา
+พระทรงฟังสั่งว่าอย่าเพ่อยก ยังวิตกอยู่ด้วยรักกันนักหนา
+สงสารสุดอุศเรนพระน้องยา จะรบราฆ่าฟันกันไปไย
+นางวาลีปรีชาปัญญาเย้ย ทำเงยเงยเหมือนจะดูว่าอยู่ไหน
+แล้วทำว่าถ้าจะโปรดยกโทษไว้ ก็ปล่อยให้ไปรักษาบิดาเธอ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกท้าวเจ้าสิงหลอยู่บนแท่น ให้แสนแค้นคำพร้องสนองเสนอ
+แต่ฮึดฮัดกัดฟันคันคะเยอ ยิ่งหาวเรอโรครุมกลุ้มอุรา
+ด้วยตัวเราเขาจับมาอัปยศ ทั้งเสียยศเสียศักดิ์เสียนักหนา
+แล้วมิหนำซ้ำสมเด็จพระบิดา แก่ชราก็มาถูกลูกเกาทัณฑ์
+ยิ่งคิดคิดพิษลมระดมกัน สะอื้นอั้นอกแยกแตกทำลาย
+ชักชะงากรากเลือดเป็นลิ่มลิ่ม ถึงปัจฉิมชีวาตม์ก็ขาดหาย
+เป็นวันพุธอุศเรนถึงเวรตาย ปีศาจร้ายร้องก้องท้องพระโรง
+แล้ววิ่งเข้าชาวที่ยืนชี้นิ้ว เหมือนเล่นงิ้วเต้นโลดกระโดดโหยง
+พวกขอเฝ้าเข้ายุดฉุดชะโลง ปีศาจโหงฮึดฮาดประกาศร้อง
+ไม่รู้หรือคืออุศเรนราช พยาบาทอีผู้หญิงหยิ่งจองหอง
+แล้วดิ้นโดดโลดโผนโจนคะนอง ไล่ทุบถองวาลีวิ่งหนีทัน
+พอผีออกกลอกหัวจับตัวถาม ไม่ได้ความฟั่นเฟือนดูเหมือนฝัน
+พระอภัยให้ขุนนางช่างสุวรรณ ระดมกันพร้อมพรั่งที่วังใน
+ทำโกศทองรองศพมณฑปประดับ เครื่องสำหรับราชวัติฉัตรไสว
+ทั้งพวกพ้องกองทัพที่จับไว้ ก็โปรดให้แห่เจ้าไปด้าวแดน
+ลงกำปั่นบรรดาโยธาหาญ มากประมาณเบ็ดเสร็จสักเจ็ดแสน
+ต่างไหว้กราบหลาบหมดไม่ทดแทน ตั้งแห่แหนศพเจ้าออกอ่าวไป ฯ
+๏ ฝ่ายวาลีผีทับกลับมาตึก ไม่รู้สึกงวยงงให้หลงใหล
+กายระรัวกลัวฝรั่งให้คลั่งไคล้ พระอภัยเสด็จมาพยาบาล
+ทั้งมดหมอก็เข้าล้อมอยู่พร้อมพรั่ง จะแก้คลั่งยังไม่หายหลายขนาน
+บ้างเสียผีพลีบัตรปัดรางควาน ปรายข้าวสารกรากกรากไม่อยากคลาย
+ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี เห็นวาลีล้มไข้พระทัยหาย
+เคียงประคองร้องเรียกอยู่ริมกาย พล���งฟูมฟายชลนาด้วยอาวรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายวาลีปีศาจเข้ากราดเกรี้ยว มันยุดเหนี่ยวหน้าหลังนั่งสลอน
+สะดุ้งดิ้นสิ้นแรงตะแคงนอน สะอื้นอ้อนอ่อนอารมณ์ค่อยสมประดี
+แลเห็นองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ทั้งองค์อัครชายามารศรี
+มาพร้อมพรั่งทั้งสิ้นความยินดี ค่อยพาทีทูลลาน้ำตานอง
+ชันษาข้าบาทนี้ขาดแล้ว จะคลาดแคล้วมิได้อยู่ชูฉลอง
+ขอดับสูญทูลลาฝ่าละออง กษัตริย์สองพระองค์อยู่จงดี
+ซึ่งผิดพลั้งตั้งแต่มาเป็นข้าบาท อย่ากริ้วกราดโปรดเกล้าช่วยเผาผี
+พอขาดคำร่ำว่านางวาลี ร้องหวีดทีเดียวดิ้นก็สิ้นใจ ฯ
+๏ สงสารพระมเหสีมีความรัก สะอื้นฮักเห็นกระดิกริกริกไหว
+จะตกหมอนกรรองประคองไว้ ร่ำพิไรขอขมานางวาลี
+ได้โกรธขึ้งหึงหวงในดวงจิต อย่าผูกคิดพ้นทุกข์เป็นสุขี
+นิจจาเอ๋ยเคยอยู่คู่ชีวี ออกต่อตีตามผู้หญิงไม่ทิ้งกัน
+ตั้งแต่นี้มีทุกข์ถึงยุคเข็ญ ไม่แลเห็นผู้ใดทั้งไอศวรรย์
+จะวายเว้นเป็นคนอื่นทุกคืนวัน จนสิ้นกัลป์สิ้นกัปไม่กลับมา
+แม้นวาลีมีทุกข์ไปทางอื่น ถึงทางหมื่นแสนไกลจะไปหา
+นี่ขัดสนจนใจไปป่าช้า อนิจจาใจหายเสียดายนัก
+น่าเอ็นดูรู้ดีอารีอารอบ ทำความชอบช่วยพยุงให้สูงศักดิ์
+มาบรรลัยไปยังกำลังรัก สงสารนักนางพร่ำร่ำโศกี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยอาลัยเหลือ มิใช่เชื้อชายซัดสลัดหนี
+เหมือนคู่สร้างเห็นหน้านางวาลี ให้ปรานีนึกถึงมาสาพิภักดิ์
+ลดพระองค์ลงขมาข้างขวาศพ ได้พานพบพิสมัยใจสมัคร
+ถึงรูปชั่วยั่วเยาะก็เพราะรัก เป็นคำหนักนิดหน่อยอย่าน้อยใจ
+นิจจาเอ๋ยเคยขับให้จับจิต ช่างประดิษฐ์ดัดแปลงกระแสงใส
+เสนาะคำพร่ำพร้องทำนองใน ได้ชื่นใจไสยาในราตรี
+เคยเมียงหมอบลอบลักดูพักตร์พบ ก็เลี่ยงหลบเอียงอายชม้ายหนี
+แต่นี้ไปไม่เห็นหน้านางวาลี จงดูพี่เสียยังแล้วจะแคล้วน้อง
+แม้นกำเนิดเกิดไหนขอให้ปะ ได้เป็นพระมเหสีในที่สอง
+ให้รูปงามทรามสงวนนวลละออง อย่าให้ต้องอดสูกับผู้ใด
+จงพ้นทุกข์สุโขอโหสิ ไปจุติตามประสาอัชฌาสัย
+พระครวญคร่ำร่ำว่าด้วยอาลัย พระชลนัยน์ผอยเผาะเหยาะเหยาะย้อย
+ด้วยอาลัยในที่วาลีห้าม ถึงมิงามก็แต่งอนเหมือนช้อนหอย
+พระทรงศักดิ์รักใคร่มิได้น้อย จึงเศร้าสร้อยโศกาถึงวาลี
+แล้วพระองค์ทรงสั่งให้ตั้งแต่ง ศพตำแหน่งน้องพระมเหสี
+มีโขนหนังตั้งสมโภชโปรดเต็มที แล้วให้มีมวยผู้หญิงทั้งทิ้งทาน
+ให้ทำบุญมุนีฤๅษีสิทธ์ ตามจริตไสยศาสตร์ในราชฐาน
+ถึงเจ็ดวันครั้นเสร็จสำเร็จการ โปรดประทานเพลิงศพเป็นจบความ ฯ
+๏ ของดเรื่องเมืองผลึกด้วยศึกว่าง แต่กีดขวางยังไม่เตียนที่เสี้ยนหนาม
+จะกลับกล่าวเจ้าลังกาล่าสงคราม ถึงท่าข้ามเขตฝั่งข้างลังกา
+ให้หยุดทัพยับยั้งอยู่หลังถนน คอยรับพลแตกกลับคอยทัพหน้า
+แต่ท้าวถูกลูกกำซาบซึ่งอาบยา พระพาหาแข็งขึงให้ตึงตาย
+กำเริบฤทธิ์พิษสงลงกระดูก จะปิดหยูกยาอย่างไรก็ไม่หาย
+ให้ขบปวดรวดเร้าทุกเพรางาย กระสับกระส่ายสู้ทรงดำรงแรง
+ให้เคลิ้มเห็นเป็นว่าอุศเรนราช มาริมอาสน์อภิวันท์แล้วกันแสง
+เห็นทรวงแยกแตกกลางเป็นลางแรง แล้วคลางแคลงกลับกลายเคลิ้มหายไป
+พอโยธาพาศพมณฑปประดับ มาถึงทัพทูลแจ้งแถลงไข
+ทราบว่าบุตรสุดสิ้นชีวาลัย สลดใจเจียนว่าเลือดตากระเด็น
+ให้ปลดเปลื้องเครื่องมณฑปดูศพสด ปรอทรดรอบกายให้หายเหม็น
+แต่อกแตกแปลกซูบกว่ารูปเป็น พระแลเห็นใจหายเจียนตายตาม
+ประคองบุตรอุศเรนไว้ริมตัก โอ้ลูกรักวายวางลงกลางสนาม
+เพราะประมาทอาจหาญการสงคราม มาติดตามแตกทัพถึงอับจน
+โอ้น้อยจิตบิดาก็มาด้วย หรือไม่ช่วยลูกรักได้สักหน
+ถึงตัวถูกลูกธนูก็สู้ทน พอข้ามพ้นภัยมารักษากาย
+แต่ตัวเจ้าเขาจับให้ลับเนตร สุดสังเกตกลศึกลึกใจหาย
+แล้วมิหนำซ้ำเกณฑ์อ้ายเดนตาย เอาศพสายสวาทมามารยาครัน
+ชิชะพระอภัยกระไรหนอ ทั้งหลอกล่อลามเลยมาเย้ยหยัน
+ยิ่งแค้นคั่งสั่งมาลีกปิตัน ของของมันสารพัดเครื่องฉัตรธง
+ทั้งโกศทองรองศพมณฑปใส่ รักษาไว้ท่าข้ามตามประสงค์
+จะจับตัวพระอภัยสับใส่ลง ข้ามไปส่งเสียเหมือนกันให้มันอาย
+พระสั่งพลางทางแลดูลูกรัก สงสารนักนึกไปก็ใจหาย
+เมื่อยามเป็นเห็นหน้าพาสบาย เห็นเจ้าตายใจพ่อระท้อเย็น
+โอ้แต่นี้มีแต่จะแลลับ มิได้กลับทวนทบมาพบเห็น
+เปรียบเหมือนพ่อข้อแขนขาดกระเด็น จะรอดเป็นชีวีอยู่กี่วัน
+เมื่อดวงใจไปจากอุระแล้ว ไม่คลาดแคล้วกายาคงอาสัญ
+สิ้นชีวิตบิตุรงค์สิ้นพงศ์พันธุ์ ใครจะกันเขตแคว้นแดนลังกา
+ยังแต่น้องของเจ้าเป็นสาวรุ่น แม้นสิ้นบุญบิตุเรศกับเชษฐา
+จะเปล่าเปลี่ยวเดียวดิ้นกินน้ำตา โอนึกน่าหนักทรวงเป็นห่วงใย
+หวังจะปลูกลูกรักทั้งชายหญิง ให้ยอดยิ่งญาติกาได้อาศัย
+ไม่สมคิดบิตุราชจะขาดใจ เหลืออาลัยลูกยาธิดาดวง
+เสียดายศักดิ์รักตระกูลพูนเทวษ น้ำพระเนตรมิรู้สิ้นรินรินร่วง
+เหมือนอกเจ็บเหน็บเข็มไว้เต็มทรวง โอ้บาทหลวงพระไม่ช่วยฉันด้วยเลย
+ระทวยทอดกอดศพซบสะอื้น ไม่พลิกฟื้นวรองค์สรงเสวย
+พอสายัณห์จันทร์กระจ่างน้ำค้างเชย ท้าวก็เลยล่วงสวรรคครรไล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายเสียดายเจ้า ต่างสร้อยเศร้าซบหน้าน้ำตาไหล
+พอเช้าตรู่รู้อึงคะนึงไป เสียงร้องไห้แซ่ซ้องทั้งกองทัพ
+พวกเสนาว่าโอ้พระทูลกระหม่อม นิพพานพร้อมเพราะสิ้นแผ่นดินกลับ
+เหมือนจันทราภาณุมาศลีลาศลับ เหมือนสิ้นกัปสิ้นกัลป์พุทธันดร
+สิ้นแผ่นดินสิ้นฟ้ามหาสมุทร ทั้งสิ้นสุดพระสุเมรุเกณฑ์สิงขร
+เหมือนแผ่นดินสิ้นกษัตริย์ฉัตรนคร ราษฎรร้อนทั่วทุกตัวคน
+โอ้พระองค์ทรงทวีปประทีปแก้ว จะลับแล้วหล้าแหล่งทุกแห่งหน
+นิเวศน์วังลังกาประชาชน จะร้อนรนเรรวนรัญจวนใจ
+ต่างครวญคร่ำรำลึกสะอึกสะอื้น ดังเสียงคลื่นครึมมหาชลาไหล
+จนรุ่งเช้าเหงาเงียบระเยียบใจ เสนาในพร้อมหน้าปรึกษากัน
+นางละเวงวัณฬาธิดาท้าว ก็รุ่นสาวควรจะได้ไอศวรรย์
+สืบกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ตามพงศ์พันธุ์ เห็นพร้อมกันถ้วนทั่วตัวขุนนาง
+จึงจัดแจงแต่งมณฑปใส่ศพเจ้า ล้วนเครื่องขาวโขมพัตถ์ตามขัดขวาง
+ใส่รถทองสองรถพระกลดกาง พวกขุนนางพร้อมเพรียงอยู่เคียงรถ
+ทหารแห่แตรสังข์ทั้งหลังหน้า ให้โยธาทุกพวกถอดหมวกหมด
+ตามภาษาฝรั่งตั้งประณต แล้วแห่รถศพมาถึงธานี
+เข้าในวังยั้งหยุดอยู่ข้างหน้า ให้กราบทูลพระธิดามารศรี
+ส่วนละเวงวัณฬากุมารี ทราบว่าพี่กับบิดานิคาลัย
+ตกตะลึงขึงแข็งสิ้นแรงเรี่ยว ร้องกรีดเดียวดิ้นซบสลบไสล
+พวกพี่เลี้ยงเคียงขนองประคองไว้ ต่างแก้ไขค่อยฟื้นสะอื้นองค์
+อุตส่าห์ฝืนขืนอารมณ์ดมโอสถ ระรื่นรสนาสาด้วยยาผง
+ค่อยมีแรงแข็งขืนยืนดำรง พร้อมพี่เลี้ยงเคียงองค์ลีลามา
+ถึงเกยทองสองรถเรียงมณฑป รู้ว่าศพบิตุเรศกับเชษฐา
+ขึ้นบนเกยเผยมณฑปศพบิดา ยังเต็มหน้าหนวดเคราไม่เน่าพอง
+นางทรุดองค์ลงเคารพอภิวาท กราบพระบาทบิดาบูชาฉลอง
+สะอื้นร่ำน้ำพระเนตรลงเนืองนอง พิไรร้องร่ำว่าสารพัน
+ทูลกระหม่อมจอมโลกของลูกเอ๋ย พระละเลยลูกไว้ไปสวรรค์
+แล้วมิหนำซ้ำพระพี่สิ้นชีวัน ลูกจะผันพักตราไปหาใคร
+เหลือลำบากยากเย็นด้วยเป็นหญิง ยิ่งคิดยิ่งเยือกอุราน้ำตาไหล
+กำพร้าแม่แต่ได้อยู่กับภูวไนย ไม่เปลี่ยวใจลูกยาเหมือนครานี้
+โอ้พระองค์ทรงสวัสดิ์ฉัตรทวีป ดังประทีปแจ่มจำรัสรัศมี
+มาดับวับลับฟ้าทั้งธาตรี ไม่เห็นพี่พ่อแม่อยู่แต่ตัว
+พระบิดาพาลูกไปด้วยเถิด จะขอเกิดกับอุระพระอยู่หัว
+เป็นมนุษย์สุดจะอายไม่วายกลัว จะฆ่าตัวตามติดพระบิตุรงค์
+แล้วชักตรีที่เหน็บในมือเสื้อ แต่พอเงื้อพระพี่เลี้ยงร้องเสียงหลง
+เข้าแย่งยุดฉุดชิงนางโฉมยง กันแสงทรงโศกาแล้วว่าพลาง
+น้อยหรือรุมคุมเหงคะเนงร้าย เขาจะตายนอกรีดมากีดขวาง
+จะชิงตรีพี่เลี้ยงไม่ละวาง พวกขุนนางร้องห้ามปรามทุกคน
+อย่าปล่อยนะพระพี่เลี้ยงจงยึดไว้ ไม่มีใครครองสมบัติจะขัดสน
+แล้วชวนกันอัญชลีนีฤมล อย่าสิ้นชนม์เชิญบำรุงกรุงลังกา
+อันเยี่ยงอย่างปางก่อนบวรนาถ เสวยราชย์เรียงกันตามชันษา
+บัดนี้สิ้นปิ่นกษัตริย์ขัตติยา พระธิดาจงเป็นใหญ่ได้เอ็นดู
+จะได้คิดปิดอุมงค์ปลงพระศพ เป็นเคารพรับตราพระราหู
+แล้วจึงคิดกิจการผลาญศัตรู ที่เป็นคู่เคืองแค้นแทนบิดร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาน้อย ให้เศร้าสร้อยโศกทรวงดวงสมร
+จึงตรัสตอบขอบคำที่ร่ำวอน การนครควรคู่กับผู้ชาย
+เราเป็นหญิงยิ่งเป็นเจ้าชาวสิงหล ทุกตำบลจะบังอาจประมาทหมาย
+จงจัดกันบรรดาเสนานาย ช่วยสืบสายสมบัติกษัตรา
+อันเรานี้มิขออยู่จะสู้ม้วย ไปเกิดด้วยบิตุเรศกับเชษฐา
+นางตรัสพลางทางสะอื้นกลืนน้ำตา พวกเสนาน้อยใหญ่พิไรทูล
+อันคนอื่นพื้นแต่ไพร่มิใช่กษัตริย์ สุดจะจัดขึ้นเป็นปิ่นบดินทร์สูร
+แม่เป็นหญิงจริงอยู่แลแต่ตระกูล สืบประยูรปกเกล้าชาวลังกา
+ข้าพเจ้าเหล่าอำมาตย์มาตยา ขออาสาสิ้นชีวิตไม่คิดกาย
+ประการหนึ่งซึ่งตราพระราหู เป็นของคู่ขัตติยาเทวาถวาย
+เป็นตราแก้วแววเวียนวิเชียรพราย แต่เช้าสายสีรุ้งดูรุ่งเรือง
+ครั้นแดดแข็งแสงขาวดูพราวพร้อย ครั้นบ่ายคล้อยเคลือบสีมณีเหลือง
+ครั้นค่ำช่วงดวงแดงแสงประเทือง อร่ามเหลืองรัศมีเหมือนสีไฟ
+แม้นเดินหนฝนตกไม่ถูกต้อง เอาไว้ห้องหับแห่งตำแหน่งไหน
+ไม่หนาวร้อนอ่อนอุ่นละมุนละไม ถ้าชิงชัยแคล้วคลาดซึ่งสาตรา
+แต่ครั้งนี้ท้าวมิได้เอาไปศึก เพราะท้าวนึกห่วงพระแม่แน่นักหนา
+ด้วยเป็นหญิงทิ้งไว้จึงให้ตรา ไว้รักษาสารพันอันตราย
+จึงธนูผู้หญิงมันยิ่งถูก ควรพระลูกทดแทนให้แค้นหาย
+หญิงผลึกศึกกล้าเสียกว่าชาย เชิญพระแม่แก้อายอย่าวายวาง ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาลูกฝรั่ง ครั้นได้ฟังข้าเฝ้าเขาถากถาง
+จึงตรัสตอบขอบคุณพวกขุนนาง ช่วยคิดล้างไพรินให้สิ้นอาย
+จะถือตราราหูคู่ชีวิต อาญาสิทธิ์สุดแต่บทตามกฎหมาย
+อนึ่งเราเยาวพาปัญญาคลาย ท่านทั้งหลายแหลมหลักช่วยตักเตือน
+แต่รีบรัดจัดแจงแต่งพระศพ ตามขนบมาอย่างไรก็ให้เหมือน
+ฝ่ายข้าเฝ้าเหล่าทหารพลเรือน ไม่บิดเบือนบังคมชมปัญญา
+พนักงานการสำหรับประดับศพ ก็แต่งครบเครื่องอร่ามตามภาษา
+อันเยี่ยงอย่างข้างฝรั่งเกาะลังกา ท้าวพระยาอยู่ปราสาทราชวัง
+ก็ต้องมีที่ตายไว้ท้ายปราสาท สำหรับบาทหลวงจะได้เอาไปฝัง
+เป็นห้องหับลับลี้ที่กำบัง ถึงฝรั่งพลเรือนก็เหมือนกัน
+ใครบรรลัยไปบอกพระบาทหลวง มาควักดวงเนตรให้ไปสวรรค์
+มีไม้ขวางกางเขนเป็นสำคัญ ขึ้นแปลธรรม์เทศนาตามบาลี
+ว่าเกิดมาสามัญคนทั้งหลาย มีร่างกายก็ลำบากคือซากผี
+ครั้นตัวตายภายหลังฝังอินทรีย์ เอาเท้าชี้ขึ้นนั้นด้วยอันใด
+วิสัชนาว่าจะให้ไปสวรรค์ ว่าเท้านั้นนำเดินดำเนินได้
+อันอินทรีย์ชีวิตพลอยติดไป ครั้นเท้าย่างไปทางไหนไปทางนั้น
+จึงฝรั่งฝังผีตีนชี้ฟ้า ให้บาทาเยื้องย่างไปทางสวรรค์
+ว่ารูปเหมือนเรือนโรคโสโครกครัน ให้สูญลับกัปกัลป์พุทธันดร
+เทศนาหน้าศพจบแล้วสวด พวกนักบวชบาทหลวงทั้งปวงสอน
+ให้เผ่าพงศ์วงศานรากร นั้นมานอนคว่ำเรียงเคียงเคียงกัน
+ครั้นสวดจบศพใส่เข้าในถุง บาทหลวงนุ่งห่มดำนำไปสวรรค์
+อ่านหนังสือถือเทียนเวียนระวัน ลูกศิษย์นั้นแบกผีทั้งสี่คน
+ค่อยเดินตามข้ามหลังคนทั้งหลาย ที่นอนรายเรียงขวางกลางถนน
+บาทหลวงพระประพรำด้วยน้ำมนต์ ตลอดจนห้องฝังกำบังลับ
+หกศีรษะเอาศพใส่หลุมตรุ แต่พอจุศพถุงเหมือนปรุงปรับ
+พระบาทบงสุ์ตรงฟ้าศิลาทัพ เครื่องคำนับนั้นก็ตั้งหลังศิลา
+ให้ลูกหลานว่านเครือแลเชื้อสาย ได้ถวายข้าวตอกดอกบุปผา
+ให้กราบลงตรงบัลลังก์���ั้งบูชา เหมือนกราบฝ่าพระบาทไม่ขาดวัน
+แล้วกรวดน้ำทำบุญกับบาทหลวง ตามกระทรวงส่งให้ไปสวรรค์
+ครั้นสำเร็จเสร็จศพทำครบครัน มาพร้อมกันบรรดาเสนาใน
+เชิญละเวงวัณฬาธิดาราช ขึ้นนั่งอาสน์เนาวรัตน์จำรัสไข
+ฝ่ายเสนีที่บำรุงเจ้ากรุงไกร ถวายไอศวรรยาทั้งธานี
+ทั้งหัศเกนเป็นนายฝ่ายทหาร ถวายรถคชสารชาญชัยศรี
+แล้วเวียงวังคลังนาบรรดามี อัญชลีแล้วถวายรายกันไป ฯ
+๏ นางถือตราราหูคู่พระหัตถ์ เพชรรัตน์รุ้งพร่างสว่างไสว
+ทรงกระบี่มีโกร่งโปร่งเปลวไฟ จึงปราศรัยเสนาบรรดามี
+เราขอบคุณขุนนางต่างตำแหน่ง ช่วยตบแต่งให้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+อายุเราเล่าพึ่งได้สิบหกปี เป็นสตรีไม่ชำนาญการสงคราม
+แต่สุดแสนแค้นเคืองเมืองผลึก จะทำศึกสิ้นชีวิตไม่คิดขาม
+ขอปัญญาข้าเฝ้าอย่าเบาความ จะปราบปรามเมืองผลึกช่วยตรึกตรา
+ฝ่ายขุนนางต่างคนก็จนจิต สุดจะคิดการศึกที่ปรึกษา
+จึงทูลความตามธรรมเนียมเจียมปัญญา ธรรมดาข้าบาทในราชการ
+ก็เรียนรู้อยู่คงเข้ายงยุทธ์ เพลงอาวุธป้องปัดประหัตประหาร
+กับพิชัยสงครามตามโบราณ ไม่ทราบการกลศึกที่ลึกลับ
+สุดแต่องค์นงลักษณ์ศักดิ์กษัตริย์ จะทรงจัดการสำเร็จให้เสร็จสรรพ
+จะชนะจะแพ้เพราะแม่ทัพ ที่บังคับคิดอ่านการทั้งปวง
+อันนักปราชญ์ราชครูผู้สำเร็จ คือสมเด็จสังฆราชพระบาทหลวง
+รู้วิสัยไตรยุคทุกกระทรวง แล้วก็ล่วงรู้ประมาณการสงคราม
+ทั้งดินฟ้าอาเพศเหตุวิบัติ แม้นกษัตริย์สงสัยได้ไต่ถาม
+เป็นที่ครูสุริย์วงศ์ทรงพระนาม ได้ปราบปรามบ้านเมืองเรืองเจริญ ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาสุดาสดับ กิตติศัพท์ซึ่งรำพันสรรเสริญ
+จึงสั่งเสนาในให้ไปเชิญ บาทหลวงเดินเข้ามานั่งบัลลังก์รัตน์
+นางโฉมยงทรงรินสุราถวาย เสนานายหลายคนปรนนิบัติ
+เครื่องน้ำชามาตั้งบ้างนั่งพัด บ้างหยิบยัดยากล้องจ้องประเคน
+นางละเวงวัณฬาอัชฌาฉลาด คำนับบาทหลวงต่างไม้กางเขน
+แล้วเล่าเรื่องเมืองผลึกทำศึกเจน อุศเรนบิตุราชไปพลาดพลั้ง
+เสียพระชนม์คนตายก็หลายแสน จะแก้แค้นคิดหมายไม่วายหวัง
+ขอพึ่งบุญคนช่วยด้วยสักครั้ง ช่วยโปรดสั่งสอนให้เหมือนใจนึก ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง ฉลาดล่วงคาดการประมาณศึก
+หัวร่อร่าว่าเป็นกรรมที่ล้ำลึก เมืองผลึกดีแต่สู้ก��บผู้ชาย
+แผ่นดินนี้สีกามหากษัตริย์ เห็นจะตัดศึกได้ดังใจหมาย
+ยิ่งเป็นหญิงยิ่งจะได้ด้วยง่ายดาย ถ้าเป็นชายก็จะแพ้แก่ศัตรู
+จะต้องตรองตรึกตราวิชาหญิง สละทิ้งเสียทั้งตราพระราหู
+แม้นคิดเห็นเช่นเราสั่งทั้งชมพู ไม่หาญสู้ศึกโยมพระโฉมงาม ฯ
+๏ นางละเวงเกรงฉลาดพระบาทหลวง ไม่ทราบทรวงสงสัยจึงไต่ถาม
+ข้าพเจ้าเยาวพาปัญญาทราม ช่วยแนะความเหตุผลในกลการ
+พระหัวเราะเคาะกล้องจะลองจิต บอกเป็นปริศนาว่าวิตถาร
+กลก็การการก็กลกลปนการ เร่งคิดอ่านองค์ละเวงอย่าเกรงเลย
+แล้วลุกลาคลาไคลกลับไปกุฏิ์ นิมนต์หยุดก็ยิ่งเดินทำเมินเฉย
+นางคิดคำทำเนียบที่เปรียบเปรย ยังไม่เคยแก้กลก็จนใจ
+ให้ทิ้งตราราหูรู้อย่างหญิง จะให้ยิ่งยังไม่เห็นว่าเป็นไฉน
+ไม่พูดจาว่าขานประการใด กลับเข้าในแท่นที่ศรีไสยา ฯ
+๏ แต่นั้นมาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ พยาบาทเมืองผลึกจึงปรึกษา
+แม้นโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาพะงา ออกนั่งว่าราชกิจที่ติดพัน
+จะให้ผู้เฒ่าเฝ้าห้องร้องว่าศึก เมืองผลึกยิงบิดาท่าอาสัญ
+เหมือนเตือนเจ้าเช้าเย็นไม่เว้นวัน ด้วยผูกพันพยาบาทดังชาติทมิฬ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาพระยาหญิง ไม่มีสิ่งสุขจิตคิดถวิล
+ถึงเวลาว่าขานการแผ่นดิน ก็ได้ยินเรื่องเขาฆ่าบิดาตาย
+นางทรงฟังดังพระกรรณจะลั่นออก เหมือนหนามยอกเสียบหูไม่รู้หาย
+ถึงยามนอนถอนฤทัยให้ระคาย คิดอุบายบาทหลวงเพียงทรวงโทรม
+ไม่เห็นหนกลศึกที่ลึกซึ้ง แสนรำพึงผอมซูบพระรูปโฉม
+ทุกทุ่มยามห้ามฆ้องกลองประโคม มิให้โครมครื้นครึกด้วยตรึกตรอง ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงอยู่เคียงแท่น เห็นนางแสนโศกนักพระพักตร์หมอง
+จึงเล้าโลมโฉมงามตามทำนอง แม้ขัดข้องข้อใดที่ในทรวง
+แม่โฉมยงจงอุตส่าห์มีมานะ ไปหาพระสังฆราชผู้บาทหลวง
+จะได้อ้อนวอนถามความทั้งปวง จะเหงาง่วงงึมงำอยู่ทำไม ฯ
+๏ นางฟังสี่พี่เลี้ยงประโลมปลอบ ค่อยชื่นชอบชี้ทางสว่างไสว
+พอเช้าตรู่สุริโยอโณทัย สั่งให้ไขสินธุพุละออง
+นางสรงชลบนเตียงพี่เลี้ยงล้อม ประณตน้อมพระบุตรีสีขนอง
+ขัดสุคนธ์ปนเจือด้วยเนื้อทอง นวลละอองอำไพวิไลตา
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส อย่างกษัตริย์บิตุเรศพระเชษฐา
+พี่เลี้ยงเหล่าสาวสรรค์กัลยา ล้วนปรีชาเชิญพระแสงแต่งเป็นชาย
+ส่วนโฉมยงทรงกระบี่แล้วลีลาศ มาทรงราชรถาฝาพระฉาย
+ขุนนางแห่แต่ล้วนดาบกำซาบสะพาย ออกทางท้ายเมืองมาถึงอาราม ฯ
+๏ ลงจากรถบทบาทค่อยยาตรย่าง พี่เลี้ยงนางนำเสด็จไม่เข็ดขาม
+สาวสะเทิ้นเชิญพระแสงคอยแซงตาม ชมอารามรุ่งโรจน์โบสถ์โบราณ
+เพิงผนังหลังคาโอฬารึก กุฎีตึกโตโตรโหฐาน
+บันไดคดลดหลั่นเป็นชั้นชาน ศิลาลานเลี่ยนลาดสะอาดตา
+ปลูกต้นแก้วทับทิมที่ริมตึก ร่มระรื่นครื้นครึกล้วนพฤกษา
+กุหลาบดอกออกแซมแย้มระย้า ทั้งพุดจีบปีบจำปาสารภี
+หอมรวยรวยชวยชื่นระรื่นรส ดอกไม้สดสองข้างทางวิถี
+สี่พี่เลี้ยงเคียงคลอจรลี ขึ้นกุฎีบาทหลวงมีควงกล
+พอเหยียบบันไดไพล่พลิกเสียงกริกกร่าง ระฆังหง่างเหง่งตามกันสามหน
+พระฝรั่งฟังสำคัญอยู่ชั้นบน รู้ว่าคนเข้ามาหาออกมารับ
+เห็นลูกสาวเจ้าลังกามาเป็นพวก ล้วนถอดหมวกยืนเรียงพี่เลี้ยงสลับ
+ด้วยถอดหมวกพวกฝรั่งเป็นคำนับ จึงต้อนรับเชิญนั่งที่ตั่งเตียง ฯ
+๏ นางละเวงเกรงพระต้องละยศ สละลดส่านไหมสไบเฉียง
+บรรดาเหล่าสาวศรีพระพี่เลี้ยง อยู่แต่เพียงชั้นล่างห่างห่างกัน
+บาทหลวงเฒ่าเข้าใจไถลถาม มาอารามรูปทำไมเจ้าไอศวรรย์
+ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวิลาวัณย์ จึงรำพันพจนาด้วยอาดูร
+ข้าพเจ้าเอาชีวิตอุทิศถวาย ทั้งร่างกายกว่าชีวาตม์จะขาดสูญ
+ขอพึ่งบุญคุณพระช่วยอนุกูล ให้เพิ่มพูนภิญโญในโภไคย
+ซึ่งทิ้งตราราหูเรียนรู้หญิง ทั้งสองสิ่งสุดจะแปลจะแก้ไข
+พระโปรดด้วยช่วยแสดงให้แจ้งใจ แต่พอให้แก้แค้นแทนบิดร ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งนึกเห็นลึกแหลม ไอกระแอมอุบอิบกระซิบสอน
+อันดวงตราราหูคู่นคร ข่าวขจรเจริญมาเนิ่นนาน
+ทุกด้าวแดนแสนรักจักใคร่ได้ เขียนบอกไปในกระดาษราชสาร
+แม้นใครรับดับร้อนช่วยรอนราญ จะเชิญท่านผ่านผดุงกรุงลังกา
+ซึ่งเรียนรู้ผู้หญิงสิ่งสังวาส ให้ฉลาดเหลือเอกเหมือนเมขลา
+จำลององค์ลงกระดาษให้บาดตา เอาชื่อตราชื่อกรุงจรุงพจน์
+กับรูปวาดราชสารการสรรเสริญ ไปเที่ยวเชิญท้าวพระยาคงมาหมด
+ได้ใช้เล่นเช่นเขาว่าเสนามด เพราะรักยศรักหญิงช่วยชิงชัย
+อันถิ่นฐานบ้านเมืองที่เรืองเดช หลายประเทศแผนที่คัมภีร์ไสย
+ทั้งแยบยลกลศึกจารึกไว้ ตั้งแต่ไตรดายุคทุกแผ่นดิน
+แม้นเรียนได้ไว้เป็นครูรู้ทำเนียบ จะคิดเทียบทำอย่างไรก็ได้สิ้น
+ไม่เหนื่อยใจไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน ใช้แต่ลิ้นก็พอเห็นจะเป็นการ
+พลางไขตู้ดูตำราไตรดายุค แผนที่ทุกถิ่นประเทศเขตสถาน
+ให้ลูกสาวเจ้าลังกาแล้วอาจารย์ ก็บอกการกลเล่ห์เสน่ห์ชาย
+เสกสุคนธ์ปนยาแก้วตามนุษย์ แม้บุรุษเห็นพักตร์รักไม่หาย
+ยิ่งถูกมือหรือว่าได้เข้าใกล้กาย คนนั้นตายด้วยได้เพราะใจรัก
+จงพากเพียรเรียนร่ำให้สำเร็จ กลเม็ดเหมือนอย่างกริชที่มิดฝัก
+แต่ฝึกตัวมั่วชายวุ่นวายนัก ใจจะรักเขาเข้าบ้างระวังใจ
+นางละเวงเกรงบาปไม่หยาบหยาม จะทำตามชี้แจงแถลงไข
+แม้นราคีมีระคายที่ชายใด สัญญาให้แล่เนื้อเอาเกลือทา ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งฟังหัวร่อแล้วขอโทษ อย่ากริ้วโกรธตรองตรึกหมั่นศึกษา
+นางจดจำคำนับรับตำรา ทั้งผืนผ้าแผนที่ด้วยดีใจ
+เอาใส่หีบจีบจับระดับกระดาษ ตำรับราชสงครามตามวิสัย
+ให้คนหามตามหลังเข้าวังใน นางตั้งใจพากเพียรเรียนตำรา
+รู้วิสัยไตรเพทประเทศถิ่น ภูมิแผ่นดินแดนทะเลพระเวหา
+แล้วจ้างนางโลภหนักมาควักตา ประสมยายอดเสน่ห์ด้วยเล่ห์กล
+เลือกเหล่าสาวสุรางค์สำอางโฉม งามประโลมล้ำหญิงในสิงหล
+ที่รุ่นราวสาวน้อยได้ร้อยคน มาสอนกลสตรีให้ปรีชา
+แม้นชายใดได้ปะพอประเนตร แสนเทวษหวังรักนั้นนักหนา
+แล้วฝึกหญิงยิงธนูรู้ศัสตรา เป็นรักษาองค์นั้นสามพันคน
+ทั้งหัดชายนายทหารชาญกำแหง ให้เข้มแข็งการศึกเฝ้าฝึกฝน
+ทุกคืนวันหมั่นระวังเป็นกังวล กว่าพวกพลจะได้คล่องถึงสองปี
+จึงแต่งสารลานทองใส่กล่องแก้ว เหมือนกลแร้วจะได้ดักฝูงปักษี
+เลือกอำมาตย์ราชทูตที่พูดดี รู้ท่วงทีทำเล่ห์เพทุบาย
+กับรูปนางช่างเขียนไม่เพี้ยนผิด ตามจริตเมืองทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+สารสำหรับกับรูปของเจ้านาย ไปฝากฝ่ายเมืองมีไมตรีกัน
+เที่ยวเชิญท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นประเทศ ทั้งต่างเพศเพียงยักษ์มักกะสัน
+ด้วยแผนที่มีแจ้งแห่งสำคัญ เกณฑ์กำปั่นไปลำละตำบล
+แล้วเกณฑ์ไพร่ไปตั้งวังสนาม ที่ท่าข้ามขอบฝั่งหลังถนน
+ก่อกำแพงแหล่งล้อมป้อมประจญ มีตึกกลสูงใหญ่กระไดเวียน
+เก๋งสำหรับรับแขกทำแปลกอย่าง เลือกล้วนช่างที่ฉลาดมาวาดเขียน
+มีคนรู้ผู้ดำริคอยติเตียน ให้แปลงเปลี่ยนปลูกสร้างสำอางตา
+เป็นปีครึ่งจึงสำเร็จได้เสร็จสรรพ วังส��หรับท่าข้ามสำปันหนา
+หนทางไกลไปแต่วังเมืองลังกา จนถึงท่าที่ข้ามเป็นสามวัน
+ถ้าตกแล้งแต่งขุนนางต่างพระเนตร เฝ้านิเวศน์เวียงชัยไอศวรรย์
+นางยกพลคนแสนกับสามพัน มาตั้งมั่นเมืองใหม่ใกล้คงคา
+ให้ขึ้นป้อมล้อมระวังเผื่อพลั้งพลาด แต่งออกลาดตระเวนเกณฑ์อาสา
+สะพรักพร้อมซ้อมหัดเพลงศัสตรา ทั้งคอยท่าทัพท้าวทุกด้าวแดน ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์ราชทูตพวกถือสาร คุมทหารลำละร้อยออกลอยแล่น
+ด้วยเข็มตั้งสังเกตทุกเขตแคว้น ไปตามแผนที่ทางกลางคงคา
+ฝ่ายลำหนึ่งถึงละมานสถานถิ่น เมืองทมิฬฟันเสี้ยมเหี้ยมหนักหนา
+ไม่กินข้าวชาวบุรินทร์กินแต่ปลา กินช้างม้าสารพัดสัตว์นกเนื้อ
+ถึงเวลาฆ่าชีวิตเอามีดเชือด แล้วคลุกเลือดด้วยสักหน่อยอร่อยเหลือ
+ทั้งน้ำส้มพรมพล่าน้ำปลาเจือ ล้วนเถือเนื้อดิบกินสิ้นทุกคน
+จึงพ่วงพีมีกำลังเหมือนดังอูฐ แต่เสียงพูดคล้ายทำนองของสิงหล
+ไว้ผมปรกปกไหล่เหมือนไฟลน หยิกหยิกย่นย่อย่องององอน
+ใส่เสื้อแสงแต่งกายคล้ายฝรั่ง มีกำลังเหล็กนั้นทำคันศร
+ใส่สายลวดกวดกลมพอสมกร ยิงกุญชรแรดควายตายทุกที
+อันแดนดินถิ่นฐานทุกบ้านช่อง บังเกิดทองเกิดเพชรทั้งเจ็ดสี
+อึกทึกตึกตั้งด้วยมั่งมี ชาวบุรีก็มิได้ทำไร่นา
+เก็บเงินทองกองทรัพย์ไว้นับซื้อ โคกระบือม้าช้างต่างภาษา
+ใครไปขายได้แพงแรงราคา เรือลูกค้าเข้าเมืองนั้นเนื่องไป
+อันองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นประเทศ อัคเรศร่วมรักนั้นตักษัย
+ทุกเช้าค่ำคร่ำครวญรัญจวนใจ จะหาใหม่ก็ไม่สมอารมณ์คิด
+ถึงนารีมีอื่นสักหมื่นแสน ไม่เหมือนแม้นเมียหลวงดังดวงจิต
+พอหลับลงทรงพระสุบินนิมิต ว่านาคีมีฤทธิ์เผ่นทะยาน
+ดูยาวเฟื้อยเลื้อยมาบนอากาศ รัดปราสาทสุดยอดตลอดฐาน
+แล้วพ่นพิษฤทธิ์เริงดังเพลิงกาฬ ประหารผลาญวรองค์เป็นผงคลี
+พอรู้สึกนึกว่างูคือผู้หญิง จะมีใครใคร่เป็นมิ่งมเหสี
+จึงแก้ฝันบรรดาโหรากวี เขาว่าทีจะได้องค์อนงค์นาง
+พอได้ข่าวชาวลังกาจะมาเฝ้า ให้รับเข้าเขตจังหวัดไม่ขัดขวาง
+ฝ่ายอำมาตย์ราชทูตเอาอูฐช้าง ถวายต่างบุปผาบรรณาการ
+แล้วเข้าเฝ้าเจ้าบุรีเห็นสีซูบ ถวายรูปกระดาษราชสาร
+ทั้งทูลความตามประสงค์ของนงคราญ เจ้าละมานตรัสตอบว่าขอบใจ
+รับไมตรีคลี่กระดาษที่วาดรูป เห็นงา��งูบง่วงซบสลบไสล
+หมอเข้าแก้แต่อังสาถึงขาตะไกร จึงค่อยได้สมประดีกลับคลี่ชม
+งามเสงี่ยมเอี่ยมอิ่มดูพริ้มพักตร์ พระเกศปักปิ่นทองใส่ช้องผม
+นิ้วนิดนิดชิดแช่มแฉล้มกลม แต่ทรวงห่มส่านพับนั่งหลับตา
+นวลละอองสองแก้มเหมือนแย้มยิ้ม ดูจิ้มลิ้มหลงเล่ห์ในเลขา
+พระโอษฐ์อิ่มพริ้มพรายชม้ายมา พอปะตาเต็มรักพระยักคิ้ว
+แล้วลืมองค์ทรงกระแอมแล้วแย้มเยื้อน แม่งามเหมือนเดือนเพ็งช่างเปล่งผิว
+ดังลอยฟ้ามาให้ชมตามลมปลิว แล้วลอยลิ่วลับไปเสียไกลตา
+ครั้นรู้สึกนึกเก้อทำเรอแก้ เอาพับจีบหนีบรักแร้รักนักหนา
+ทำถามทูตพูดถึงพระธิดา ชันษาโฉมเฉลาสักเท่าไร ฯ
+๏ ราชทูตพูดล่อทั้งยอเจ้า ได้สิบเก้าเข้าปีนี้เป็นปีใหม่
+เมื่อคลอดนั้นควันกลบทั้งภพไตร แผ่นดินไหวแว่นแคว้นแดนสุธา
+โหรทำนายทายว่าจะปรากฏ เกียรติยศคู่สร้างต่างภาษา
+พอสิ้นบุญทูลกระหม่อมจอมลังกา พระธิดาองค์เดียวก็เปลี่ยวใจ
+จึงเสี่ยงทายหมายว่านานาประเทศ ทุกขอบเขตขัตติย์วงศ์พระองค์ไหน
+ทรงโปรดปรานปราบสิ้นอรินทร์ภัย ก็จะให้บำรุงกรุงลังกา ฯ
+๏ เจ้าละมานหวานหูไม่รู้อิ่ม ทั้งแย้มยิ้มยังพึ่งรุ่นบุญหนักหนา
+ได้เมียใหม่ได้ทั้งเมืองลังกา พลางฉีกตราราชสารออกอ่านพลัน
+ในสารทรงองค์ละเวงวัณฬาราช เสวยราชย์ลังกามหาศวรรย์
+สืบกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ในพงศ์พันธุ์ ทุกคืนวันว้าเหว่อยู่เอกา
+เหมือนหงส์ทองล่องเมฆวิเวกสูง ไม่เหมือนฝูงหงส์ทองห้องคูหา
+แม้นสิ้นบุญสูญกษัตริย์ขัตติยา ชาวพาราราษฎรจะร้อนรน
+บัดนี้เล่าชาวผลึกเป็นศึกเสี้ยน ยังเบียดเบียนชายหญิงชาวสิงหล
+ไม่มีชายนายทัพกำกับพล จะผ่อนปรนปราบศึกช่วยตรึกตรา
+จึงเสี่ยงทายพรายแพร่งให้แจ้งข่าว ถึงองค์ท้าวเจ้าประเทศเหมือนเชษฐา
+ผู้ใดรับดับแค้นแทนบิดา ปราบปัจจามิตรให้บรรลัยลาญ
+จะมอบตราราหูคู่สมบัติ สืบกษัตริย์สุริย์วงศ์ดำรงสถาน
+แต่ละข้อล่อใจเห็นได้การ เจ้าละมานเหมือนจะเหาะหัวเราะคัก
+แล้วชวนทูตพูดจาประสาซื่อ เรานับถืออยู่จะใคร่ไปรู้จัก
+แต่เมืองเราชาวลังกาเขาว่ายักษ์ จึงแกล้งกักกั้นด่านเสียนานมา
+ประเดี๋ยวนี้ศรีสวัสดิ์เสวยราชย์ ให้รูปวาดตามประสงค์ดังวงศา
+เราต่างเพศเหตุไฉนใจสุดา ว่าเมตตาสงสัยจะใคร่รู้ ฯ
+๏ ฝรั่งทูตพูดดีไม่มีขัด เหมือนปืนยัดยิงกรอกกระบอกหู
+แม้นห่างกันพรั่นตัวเหมือนกลัวงู ถ้าเป็นคู่เคียงข้างก็วางใจ
+แต่เสือลายร้ายกล้าประดาเสีย ไม่กินเมียกินมิตรพิสมัย
+ยิ่งได้ยักษ์ศักดิ์สิทธิ์ฤทธิไกร ยิ่งดีใจจะได้กลัวทั่วแผ่นดิน ฯ
+๏ เจ้าละมานพานจะซื่อถือว่าแน่ เสวยแต่ผลยอหัวร่อดิ้น
+ให้ทองคำบำเหน็จทั้งเพชรนิล เลี้ยงให้กินข้าวปลาประสาเคย
+แล้วองค์ท้าวเข้าที่คลี่กระดาษ เอารูปวาดวางเรียงเคียงเขนย
+ยิ่งพิศเพ่งเปล่งปลั่งกำลังเชย พระกรเกยกอดรูปเฝ้าลูบคลำ
+แต่น่าชังสังวาสตามชาติยักษ์ ฝีมือหนักนีดเน้นเคล้นขยำ
+กำเริบรักปลักปลอบไม่ตอบคำ เฝ้าสูดร่ำร้องว่าสาแก่ใจ
+ประหลาดจริงนิ่งหงิมไม่ยิ้มแย้ม เดี๋ยวนี้แก้มแดงดอกจะบอกให้
+พระกอดรูปจูบซ้ำนั้นร่ำไป ใครใช้ให้ไม่พูดจะสูดแรง
+ครั้นรู้สึกนึกยั้งแล้วคลั่งอีก เฝ้าชักฉีกชายเสื้อเหลือแสลง
+แล้วเคลิ้มเห็นเป็นหยิกทำพลิกแพลง พระองค์แดงดังหนึ่งตำลึงงอม
+จนรุ่งเช้าท้าวแอบไว้แนบเนื้อ แล้วทรงเสื้อสวมปิดสนิทถนอม
+คลุมประทมห่มคลุมดูออมครอม ต้องอดออมอารมณ์ให้ตรมเตรียม
+เวลาสายย้ายย่างออกข้างหน้า พร้อมเสนานับพันพวกฟันเสี้ยม
+จึงสั่งงานการสงครามตามธรรมเนียม ให้ตรวจเตรียมเภตราพันห้าร้อย
+พลประจำลำละพันถือคันศร เคยราญรอนรบกล้าไม่ล่าถอย
+เรือทองคำลำที่นั่งนั้นฝังพลอย ดูพรายพร้อยแพรวพร่างกระจ่างตา
+ด้วยที่แดนแผ่นดินเพชรนิลมาก ไม่หายากเหมือนอย่างต่างภาษา
+บรรทุกน้ำลำเลียงกับข้าวปลา ทั้งสัตว์ป่าเป็ดไก่เอาไปกิน
+ได้พร้อมพรั่งคั่งคับเป็นสรรพเสร็จ คอยเสด็จดาษดาชลาสินธุ์
+ส่วนองค์ท้าวเจ้าละมานผ่านแผ่นดิน เหมือนจะบินข้ามฝั่งไปลังกา
+ด้วยเชยรูปจูบสุคนธ์ปนยาแฝด เปรียบเหมือนแรดได้กลิ่นถวิลหา
+พอพร้อมไพร่ไม่รอดูฤกษ์พา ยกเภตราพันเศษจากเขตแคว้น
+ส่วนนายท้ายหมายมั่นตะวันออก ตัดระลอกแล่นข้ามไปตามแผน
+ด้วยรีบร้อนก่อนท้าวทุกด้าวแดน ได้ลมแล่นร่ำมาไม่ราใบ
+เป็นเดือนหนึ่งถึงลังกาตรงท่าข้าม ถนนพระรามราชวังที่ตั้งใหม่
+ทอดสมอรอเรียงเคียงกันไป บ้างลดใบลดเสากินเหล้ายา
+ฝ่ายอำมาตย์ราชทูตที่ถือสาร ทูลลาท้าวเจ้าละมานด้วยหรรษา
+ขึ้นเมืองใหม่ไปเฝ้าพระธิดา ���ูลกิจจาตามจริงทุกสิ่งอัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช คิดขยาดอยู่ด้วยยักษ์มักกะสัน
+แต่ใจรู้อยู่ว่าไม่ทำไมกัน จะดูฟันเสี้ยมเล่นให้เห็นพักตร์
+ดำริพลางทางสั่งพวกช่างแต่ง จงจัดแจงให้พิลึกตึกตำหนัก
+จะรับแขกแปลกประเทศเป็นเพศยักษ์ ให้พร้อมพรักพระที่นั่งเหมือนสั่งไว้ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งช่างประดับได้รับสั่ง มาแต่งตั้งเตียงทองม่านสองไข
+เป็นลดหลั่นชั้นบนล้วนกลไก มีควงไขฆ้องระฆังก็ดังเอง
+ริมกระถางวางธูปรูปฝรั่ง ถึงนาทีตีระฆังเสียงหงั่งเหง่ง
+ระเรื่อยรับขับขานประสานเพลง ผู้ใดฟังวังเวงในวิญญาณ์
+ดอกไม้ร้อยสร้อยสนสุคนธรส มะลิสดหอมระรื่นชื่นนาสา
+แถวถนนหนทางข้างคงคา ให้ปูผ้าขาวรองไว้สองชั้น
+ฝ่ายพ่อครัวหัวป่าก์หาแกล้มเหล้า จะเลี้ยงเหล่าพวกยักษ์มักกะสัน
+สังหารแพะแกะควายลงหลายพัน เอาแม่ขันรองเชือดเลือดเอาไว้
+บ้างแล่เถือเนื้อสดรดน้ำส้ม ไม่แกงต้มตับดิบพอหยิบได้
+ปรุงผักชียี่หร่าโรยพริกไทย ทำเตรียมไว้พร้อมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร พอแดดอ่อนอาบองค์สรงสนาน
+ชโลมละอองทองปนสุคนธ์ธาร พนักงานขัดสีฉวีวรรณ
+ทรงภูษาค่าเมืองเรืองระยับ สอดสลับฉลององค์ทรงกระสัน
+ใส่สร้อยนวมสวมประสานสังวาลวรรณ แก้วกุดั่นแวววามอร่ามองค์
+แล้วกวดเกล้าเมาลีศรีสวัสดิ์ ผจงผัดพระนลาฏวาดขนง
+ปักปิ่นทองช้องผมพอสมทรง ดังอนงค์นางฟ้าสุราลัย
+ใส่สนอบกรอบหน้าระย้าย้อย ล้วนเพชรพลอยแพรวพรายดอกไม้ไหว
+แล้วเลือกสาวสันทัดที่หัดไว้ สำหรับใช้ปรนนิบัติกษัตรา
+แม้นชายใดได้ยลวิมลโฉม หวังประโลมหลงเล่ห์เสน่หา
+กับนารีที่ได้หัดเพลงศัสตรา คอยรักษาองค์นางข้างละพัน
+แล้วทรงตราราหูยูรยาตร ดูผุดผาดดังสุรางค์นางสวรรค์
+สี่พี่เลี้ยงเคียงคลอจรจรัล นางกำนัลพรั่งพร้อมล้อมจรดล
+ออกตึกใหม่ใหญ่กว้างสำอางโฉม เสียงประโคมฆ้องกลองก้องกาหล
+ทั้งธงทิวปลิวเปลื้องไปเบื้องบน ตามถนนใหญ่ยาวผ้าขาวปู
+ชาวลังกาพากันดูพวกฟันเสี้ยม เห็นหาญเหี้ยมน่ากลัวทั้งหัวหู
+แต่ล้วนมีฝีมือถือธนู ชวนกันดูเดินตามออกหลามมา
+เข้าในวังยั้งหยุดกระบวนแห่ ให้ตามแต่ตัวนายทั้งซ้ายขวา
+เข้าตึกทองห้องประทับระยับตา ขุนเสนาเชิญให้นั่งบัลลังก์รัตน์
+ฝ���ายสุรางค์นางสำหรับคอยรับแขก ล้วนรุ่นแรกรู้กลปรนนิบัติ
+มานบนอบหมอบกรานอยู่งานพัด บ้างก็ยัดจุดกล้องประคองคอย
+บ้างหมอบเมียงเคียงบัลลังก์เข้าตั้งเครื่อง แลชำเลืองล่อใจให้ใช้สอย
+พอเนตรสบหลบเลี่ยงเมียงชม้อย ดูแช่มช้อยเชิงชวนให้ยวนใจ ฯ
+๏ เจ้าละมานลานจิตพิศเพ่ง ล้วนปลั่งเปล่งปลื้มจิตด้วยพิสมัย
+กิริยาน่าถนอมละม่อมละไม พระยิ้มใหญ่ยิ้มน้อยชม้อยเมิน
+มาเห็นนางข้างซ้ายชม้ายหมอบ ยิ่งชื่นชอบเชิงนางระคางเขิน
+ดูเพราพริ้มยิ้มแย้มแจ่มเจริญ พระหลงเพลินพลอยยิ้มอยู่พริ้มพราย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร เปิดบัญชรฉากเขียนวิเชียรฉาย
+เห็นองค์ท้าวเจ้าละมานเหมือนมารร้าย ทั้งรูปกายใหญ่หลวงดูพ่วงพี
+จมูกแหลมแก้มแฟบซีกฟันเสี้ยม ดูหน้าเหี้ยมหาญหนักเหมือนยักษี
+แต่กิริยาดูประหวัดด้วยสตรี เห็นนารีสาวแส้แลตะลึง
+ดำริพลางนางกษัตริย์ตรัสปราศรัย ขอบพระทัยเชษฐารีบมาถึง
+น้องสมหวังดังจิตคิดคะนึง จะได้พึ่งภูมีเหมือนพี่ยา
+แล้วปราศรัยไต่ถามไปตามเรื่อง ถึงบ้านเมืองเผ่าพงศ์พระวงศา
+ทั้งแถวทางกลางทะเลมาเภตรา มรคาขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละมานให้ลานจิต เฝ้าเพ่งพิศฝูงอนงค์ให้หลงใหล
+เสียงตระหนักทักทายก็อายใจ ชำเลืองไปดูนางตามหว่างโคม
+เห็นโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช สถิตอาสน์อำไพวิไลโฉม
+ดังดวงเดือนเคลื่อนคล้อยลอยโพยม งามประโลมลืมองค์หลงตะลึง
+เหมือนรูปร่างช่างเขียนไม่เพี้ยนผิด ทศทิศธาตรีไม่มีถึง
+ลำพระกรอ่อนละม่อมเหมือนกล่อมกลึง นิ้วดังหนึ่งลำเทียนเจียนประจง
+พระโอษฐ์นางอย่างสีลิ้นจี่จิ้ม ดูไม่อิ่มอกใจให้ใหลหลง
+เพลินอารมณ์ชมรูปจนงูบลง กลับรู้องค์อายใจอาลัยลาน
+จึงตอบว่าธานีไม่มีทุกข์ เกษมสุขสืบวงศ์ดำรงสถาน
+พอทราบข่าวสาวน้อยพลอยรำคาญ จะมาผลาญไพรีซึ่งบีฑา
+ให้โฉมยงทรงยศในทศทิศ ปัจจามิตรมาบังคมก้มเกศา
+แม้นขัดเคืองเมืองไหนที่ไม่มา จะอาสาสงครามปราบปรามไป
+ประเดี๋ยวนี้ที่ว่าเป็นข้าศึก เมืองผลึกนั้นอยู่หนตำบลไหน
+จะไปมัดตัดศีรษะพระอภัย มาให้ได้ตามประสงค์จำนงนาง ฯ
+๏ นางละเวงวัณฬาสุดาสดับ ทำยิ้มรับรักใคร่มิได้หมาง
+พระล้าเลื่อยเหนื่อยมาตามท่าทาง พักเสียบ้างพอให้ไพร่ได้สำราญ
+แล้วเล่าเรื่องเมืองผลึกเป็นศึกใหญ่ พระอภัยผ่านสมบัติพัสถาน
+แม้นทรงเดชเชษฐาปรีชาชาญ ช่วยโปรดปรานปราบได้ดังใจปอง
+จะมอบตราราหูคู่กษัตริย์ แสนสมบัติในพระคลังทั้งสิบสอง
+เป็นปิ่นเกล้าชาวเมืองให้เรืองรอง ขอให้น้องพึ่งบุญได้อุ่นใจ
+ดำรัสพลางนางสั่งให้ตั้งเลี้ยง ล้วนโต๊ะเตียงแต่งงามตามวิสัย
+เครื่องพล่ายำน้ำส้มพรมพริกไทย สุกรแพะแกะไก่ล้วนใส่จาน
+ใบผักชียี่หร่าโรยหน้าพร้อม พระแสงส้อมมีดพับสำหรับฝาน
+สุราเข้มเต็มพระเต้าเก้าทะนาน พนักงานตั้งเตียงไว้เรียงราย ฯ
+๏ ฝ่ายสุรางค์นางบำเรอเสนอหน้า รินสุราแลชม้อยคอยถวาย
+สาวสำหรับขับเคียงเมียงชม้าย ประสานสายซอดังเสียงวังเวง
+แล้วขับขานประสานเสียงสำเนียงเรื่อย ช่างฉ่ำเฉื่อยฉอเลาะล้วนเหมาะเหมง
+บ้างไขกลดนตรีให้ตีเอง ได้ฟังเพลงเพลิดเพลินเจริญใจ ฯ
+๏ อันองค์ท้าวเจ้าละมานเหมือนบ้านนอก เขาลวงหลอกลุ่มหลงไม่สงสัย
+เสวยเหล้าเมามายสบายใจ กินแกะไก่ม้าลาสารพัน
+เอาปลายมีดกรีดเชือดเลือดสดสด อร่อยรสน้ำส้มด้วยคมสัน
+เนื้อพังผืดตืดไตกินไส้ตัน ยิ่งกลืนมันเมามายทำชายตา
+ดูรูปทรงองค์ละเวงยิ่งเปล่งปลั่ง ทำนองนั่งน่ารักนั้นนักหนา
+พอโฉมฉายชายช้อยชม้อยมา ได้ปะตาตละศรสะท้อนทรวง
+ยิ่งแสนรักสุดรักให้หนักอก เหมือนหนึ่งยกเมรุไกรไศลหลวง
+โอ้อกใครในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง ไม่เหมือนทรวงเจ้าละมานที่ลานรัก
+จนเคลิ้มว่าถ้าได้เหมือนใจแล้ว จะอุ้มแก้วกอดประทับไว้กับตัก
+พลางคิดอ่านการศึกพูดฮึกฮัก จะหาญหักห้ำหั่นให้บรรลัย
+ทั้งข้าเฝ้าเจ้าละมานพลอยหาญฮึก เมืองผลึกจะมาครือมือที่ไหน
+ทั้งข้าเจ้าเมามัวไม่กลัวใคร จะชิงชัยช่วยบำรุงกรุงลังกา
+เหล่าพหลพลขันธ์พวกฟันเสี้ยม นั่งพรมเจียมดื่มเหล้าเมาหนักหนา
+เริงสำรวลสรวลเสเสียงเฮฮา กินวัวพล่าควายยำคำโตโต
+บ้างกัดกินลิ้นอูฐแล้วพูดพร่ำ ยังซดซ้ำเหล้าเข้มอีกเต็มโถ
+ที่หยาบคายร้ายกาจชาติเฉโก ก็พูดโอ้อวดตัวไม่กลัวเกรง
+บ้างกินแกล้มแถมเหล้าจนเมามาก ตีฝีปากโป้งโหยงทำโฉงเฉง
+ลางพวกพร้องร้องร่ำบ้างทำเพลง ออกครื้นเครงแซ่เสียงทั้งเวียงวัง
+บ้างเกี้ยวสาวชาวลังกาที่มาเลี้ยง เข้ายืนเคียงขอจูบแล้วลูบหลัง
+บ้างยื้อยุดฉุดคร่าทำน��าชัง นางฝรั่งร้องอึงคะนึงไป
+จนพลบค่ำสำเร็จเป็นเสร็จสรรพ ให้กองทัพอยู่พลับพลาที่อาศัย
+ทั้งข้าเจ้าเมาซานสำราญใจ ต่างหลับใหลลืมกายดังวายปราณ
+จนยามสองฆ้องระฆังประดังเสียง แซ่สำเนียงนายหมวดตรวจทหาร
+พวกฝรั่งนั่งล้อมป้อมปราการ ตีฆ้องขานยามเรียกกันเพรียกไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละมานชาญฉกาจ เมื่อไสยาสน์อยู่พลับพลาที่อาศัย
+เสนหาอาวรณ์ร้อนฤทัย ฝันว่าได้เชยชิดพระธิดา
+จนฟื้นกายคลายเมายังเคล้าหมอน หมายว่านอนแนบชิดขนิษฐา
+ถนอมอุ้มจุมพิตผิดพะงา พระลืมตาตกใจกระไรเลย
+แลเขม้นเห็นหมอนยิ่งค่อนแค้น มาทำแทนเทียมนางขว้างเขนย
+ยังลืมองค์หลงแลชะแง้เงย ที่ทรามเชยแม่ไปแฝงเสียแห่งใด
+พอเห็นเหล่าชาวที่นั่งวีพัด จิตประหวัดว่าอนงค์ด้วยหลงใหล
+ลงจากเตียงเคียงประโลมโฉมวิไล ใครใช้ให้ศรีสวัสดิ์มาพัดวี
+วางเสียเจ้าเข้าไปนอนเสียก่อนเถิด งามประเสริฐสาวน้อยอย่าถอยหนี
+พลางจุมพิตชิดชวนเฝ้ายวนยี ตาชาวที่ลุกทะลึ่งเสียงตึงตัง
+พระฉวยฉุดยุดหัตถ์กระหวัดกอด เสียงฟอดฟอดเฝ้าแต่จูบแล้วลูบหลัง
+จะขัดขวางอย่างไรก็ไม่ฟัง มันร้องดังดิ้นอึงคะนึงไป
+พระรู้สึกนึกอายระคายเขิน ชม้ายเมินมัวหมองไม่ผ่องใส
+ขึ้นสู่แท่นแสนระทดสลดใจ เหลืออาลัยรำลึกนึกถึงนาง
+มาพานพบสบสมอารมณ์รัก แต่สูงศักดิ์สารพัดจะขัดขวาง
+เหลือความคิดมิดเม้นไม่เห็นทาง จนรุ่งรางร้อนรนกระวนกระวาย
+จำจะรีบรบพุ่งกรุงผลึก ให้เสร็จศึกสมคิดที่จิตหมาย
+จึงออกนั่งสั่งมหาเสนานาย ตะวันบ่ายลมตกจะยกทัพ
+ไปรบพุ่งกรุงผลึกเป็นศึกใหญ่ ไม่ชนะพระอภัยก็ไม่กลับ
+อำมาตย์หมอบนอบนบเคารพรับ มากำชับกำชาตรวจตรากัน
+ให้ตักน้ำลำเลียงเสบียงเบิก เสียงเอิกเกริกเตรียมพหลพลขันธ์
+ลงประจำลำที่นั่งทั้งดั้งกัน ลำละพันเภตราทั้งห้าร้อย
+บ้างเปลี่ยนเสาเพลาใบใส่หางเสือ แต่ล้วนเรือรบใหญ่เคยใช้สอย
+ปักธงดำกำปั่นเป็นหลั่นลอย ต่างเตรียมคอยพร้อมพรั่งริมฝั่งชล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละมานยิ่งหาญฮึก จะทำศึกอวดผู้หญิงเมืองสิงหล
+จึงโสรจสรงคงคาทาสุคนธ์ ทรงเครื่องต้นแต่งประดับสำหรับกาย
+สนับเพลาเนาหน่วงมีห่วงรัด คาดเข็มขัดเครื่องมั่นกระสันสาย
+ใส่เกราะเพชรเกล็ดกลับสลับลาย ดูกรุยกรายก��ีดพระหัตถ์จัดประจง
+ใส่หมวกทองรองนวมสวมพระเศียร ยอดวิเชียรชายร่อนเหมือนหงอนหงส์
+ใส่เกือกสวมนวมนุ่มหุ้มพระชงฆ์ ครั้นเสร็จทรงธนูคู่พระกร
+ออกจากห้องร้องเรียกโยธาหาญ มากราบกรานเตรียมแห่แซ่สลอน
+ชวนขุนนางย่างย้ายกรีดกรายกร บทจรจากพลับพลาเข้ามาวัง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ออกอำมาตย์นอบน้อมอยู่พร้อมพรั่ง
+ให้เชิญท้าวเจ้าละมานขึ้นบัลลังก์ มีนางนั่งพัดวีให้ปรีดา
+แล้วปราศรัยไพเราะเสนาะถ้อย น้องเศร้าสร้อยแสนสังเวชพระเชษฐา
+เคยสำราญผ่านสมบัติอยู่อัตรา เสด็จมาบรรทมตรมฤทัย
+เป็นสตรีมิได้ไปให้ใช้สอย อย่านึกน้อยใจน้องจงผ่องใส
+ประภาษพลางนางประทานพวงมาลัย ให้สาวใช้ไปถวายชม้ายเมิน ฯ
+๏ เจ้าละมานหวานเสียงสำเนียงเสนาะ ช่างไพเราะรำพันสรรเสริญ
+รับบุปผามาลัยใจเจริญ พระชมเพลินพลางตอบว่าขอบใจ
+จะอาสากว่าจะเสร็จสำเร็จศึก แม่อย่านึกเคลือบแคลงแหนงไฉน
+เย็นวันนี้พี่จะยกโยธาไป ช่วยชิงชัยเมืองผลึกเหมือนตรึกตรา
+ไม่เหนื่อยเหน็ดเข็ดขามแก่ความยาก หวังจะฝากชีวิตขนิษฐา
+สนองพลางนางชม้ายทำชายตา พอสบหน้านางยิ้มยิ่งอิ่มใจ ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาสุดาสดับ มิใคร่รับคำลาอัชฌาสัย
+แสร้งทำทีกิริยาเหมือนอาลัย ถอนฤทัยทำสะอื้นกลืนน้ำตา
+แล้วว่าน้องตรองตรึกนึกวิตก พระจะยกทัพเดียวเปลี่ยวหนักหนา
+จะเกณฑ์ไพร่ให้ฝรั่งชาวลังกา คุมโยธาไปด้วยช่วยสงคราม
+เจ้าละมานทานทัดอย่าจัดทัพ ฉันจะรับให้สำเร็จไม่เข็ดขาม
+แม้นเมืองไหนไม่ราบจะปราบปราม ให้สมความปรารถนายุพาพาล
+นางฟังคำทำชะอ้อนถอนใจใหญ่ แล้วสั่งให้กองตระเวนเกณฑ์ทหาร
+เป็นเรือนำตำบลชลธาร เอาเหตุการณ์กลับหลังมาลังกา
+แล้วอวยชัยให้มหาอานุภาพ อรินทร์ราบเรืองเดชพระเชษฐา
+ศึกสำเร็จเสร็จสรรพรีบกลับมา ได้เห็นหน้าน้องนี้จะดีใจ
+เจ้าละมานหวานวาบให้ปลาบปลื้ม ตะลึงลืมอำลาน้ำตาไหล
+สะอื้นร่ำสำลักกระอักกระไอ แต่จำใจจำลายุพาพาล
+มาลงเรือพระที่นั่งบัลลังก์รัตน์ พร้อมขนัดนาวาโยธาหาญ
+ให้ตีกลองฆ้องระฆังกังสดาล ทหารขานโห่ลั่นสนั่นดัง
+ได้ลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก เอะอะออกนาวาทั้งหน้าหลัง
+ข้ามมหาสาชลในวลวัง ตามฝรั่งเรือนำเป็นสำคัญ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยเจ้าไตรจักร มีคนร��กคอยเหตุทุกเขตขัณฑ์
+เมื่อฟันเสี้ยมเตรียมพลคนสำคัญ เอาข่าวนั้นบอกมาถึงธานี
+พระทราบความขามขยาดว่าชาติยักษ์ จะหาญหักรบพุ่งเอากรุงศรี
+จึงตรองตรึกปรึกษาเสนาบดี ศึกคราวนี้ห้าวหาญชาญฉกรรจ์
+ทั้งไพร่นายกายสูงถึงหกศอก หนังสือบอกมาว่ายักษ์มักกะสัน
+จะเกณฑ์พลคนเราเข้าประจัญ เล็กกว่ามันเหมือนหนึ่งหนูไปสู้ช้าง
+ขึ้นรักษาหน้าที่ไว้ดีกว่า ปล่อยมันมาตามถนัดไม่ขัดขวาง
+แล้วเสนีตีกรงเหล็กตาราง ไว้ที่ข้างเกยชลาหน้าพระลาน
+กับโซ่ใหญ่ให้พลไว้คนละเส้น จะจับเป็นพวกฟันเสี้ยมที่เหี้ยมหาญ
+พระสั่งตรัสจัดเสร็จสำเร็จการ ป้อมทวารปักขวากไว้มากมาย
+แล้วเสนีตีฆ้องเที่ยวร้องป่าว ประชาชาวข้างใต้ไพร่ทั้งหลาย
+ให้หลบลี้หนีตัวต้อนวัวควาย ไปอยู่ท้ายเมืองผลึกเมื่อศึกมา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละมานชาญฉกาจ คิดประมาทเมืองผลึกฮึกหรรษา
+รีบยกทัพขับพหลพลนาวา ทั้งพันห้าร้อยสล้างมากลางชล
+สิบห้าคืนคลื่นลมระดมส่ง เป็นทางตรงเร็วรัดไม่ขัดสน
+ถึงปากอ่าวเช้าตรู่ไม่รู้กล เห็นผู้คนหนีตัวทั้งวัวควาย
+เจ้าละมานหาญฮึกนึกประมาท มันไม่อาจต่อตีจึงหนีหาย
+ให้เข้าฝั่งพรั่งพร้อมทั้งไพร่นาย ต่างโก่งสายเกาทัณฑ์ล้วนคันทอง
+แล้วตั้งโห่โยธาสิบห้าหมื่น เสียงครึกครื้นพื้นพิภพสยบสยอง
+เดินธงเทียวเขียวเหลืองดูเนืองนอง ยกข้ามท้องทุ่งมายังธานี
+เห็นพวกพลบนกำแพงเสื้อแดงดาษ ล้วนสามารถหมายจะรบไม่หลบหนี
+จึงหยุดทัพยับยั้งสั่งโยธี อย่าเพ่อตีตั้งมั่นประจัญบาน
+ให้คนใช้ไปหาตรงหน้าป้อม ว่าพระจอมฟันเสี้ยมซึ่งเหี้ยมหาญ
+ยกพหลพลนิกรมารอนราญ จะทำการแก้แค้นแทนลังกา
+แม้ว่าองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ยังคิดรักเผ่าพงศ์พวกวงศา
+มาคำนับรับพระราชอาชญา จะไม่ฆ่าหญิงชายให้วายปราณ
+มินอบนบรบสู้จะพรูพร้อม ทำลายป้อมปืนวังไล่สังหาร
+ชั้นลูกอ่อนนอนฟูกลูกพึ่งคลาน จะเผาผลาญเพลิงคลอกเร่งบอกนาย
+พวกขุนนางต่างจำคำข้าศึก เห็นหาญฮึกหุนหันเร่งผันผาย
+ไปทูลความตามเขามาร้องท้าทาย ล้วนหยาบคายคึกคักเหมือนยักษ์มาร ฯ
+๏ พระอภัยไม่พรั่นประหวั่นหวาด สั่งอำมาตย์มูลนายฝ่ายทหาร
+แม้นกองทัพหลับใหลเห็นได้การ เปิดทวารออกไปมัดให้รัดรึง
+เที่ยวผูกถือมือเท้าพวกบ่าวไพร่ ให้สาใจเหมือนลูกอ่อนลงนอนขึง
+แต่นายใหญ่ใส่ถ้วนโซ่ตรวนตรึง เสร็จแล้วจึงพามาใส่ไว้ในกรง
+ให้พวกเราเอาขี้ผึ้งผนึกหู คอยนั่งดูธงชัยอย่าใหลหลง
+แม้กองทัพหลับใหลเหมือนใจจง จะโบกธงขึ้นให้เห็นเป็นสำคัญ
+พระสั่งพลางทางลุกลงจากอาสน์ มาทรงราชยานหามงามขยัน
+ทหารพร้อมห้อมแห่ออกแจจัน ขึ้นบนชั้นเชิงเทินเที่ยวเดินดู
+เห็นพหลพลขันธ์พวกฟันเสี้ยม กำแหงเหี้ยมโห่ลั่นสนั่นหู
+แต่ล้วนมือถือคันเกาทัณฑ์ธนู สังเกตดูแต่งกายคล้ายเสี้ยวกาง
+ทั้งสูงใหญ๋ไพร่นายนั้นหลายหมื่น พอแรงปืนถือถนัดไม่ขัดขวาง
+พระดูพลบนเชิงเทินดำเนินพลาง พาขุนนางไปประทับที่พลับพลา
+ขึ้นทรงนั่งยังที่เก้าอี้เอี่ยม อำมาตย์เฟี้ยมเฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+หยิบปี่แก้วแล้วชูขึ้นบูชา พอลมมาเพลาเพลาทรงเป่าพลัน
+เปิดสำเนียงเสียงลิ่วถึงนิ้วเอก หวานวิเวกวังเวงดังเพลงสวรรค์
+ให้ชื่นเฉื่อยเจื้อยแจ้วถึงแก้วกรรณ เหล่าพวกฟันเสี้ยมฟังสิ้นทั้งทัพ
+ยืนไม่ตรงลงนั่งยิ่งวังเวก เอกเขนกนอนเคียงเรียงลำดับ
+เจ้าละมานหวานทรวงง่วงระงับ ลงล้มหลับลืมกายดังวายปราณ ฯ
+๏ พระอภัยใจบุญการุญราษฎร์ มิให้ขาดดวงจิตคิดสงสาร
+จึงโบกธงตรงพลับพลาสัญญาการ พวกทหารเห็นสิ้นก็ยินดี
+เปิดประตูพรูพรั่งออกคั่งคับ เห็นพวกทัพหลับเกลื่อนดูเหมือนผี
+ต่างผูกมัดรัดรึงตึงเต็มที ทั้งทุบตีเตะซ้ำให้หนำใจ
+ยกองค์ท้าวเจ้าละมานขึ้นคานหาม เอาโซ่ล่ามเสร็จสรรพทั้งหลับใหล
+หามมาส่งกรงตารางที่ข้างใน เที่ยวริบไพร่พลซ้ำทำประจาน
+เก็บศัสตราผ้าเสื้อไม่เหลือหลอ ใส่โซ่คอครบทั่วตัวทหาร
+เห็นผูกรัดมัดเสร็จสำเร็จการ นฤบาลกลับแกล้งเป่าแปลงเพลง
+ให้เจื้อยแจ้วแก้วหูกลับรู้สึก เสียงตื่นอึกอักอ่อนลงนอนเขลง
+เขารัดรึงตึงตัวต้องกลัวเกรง เรียกกันเองอื้ออึงคะนึงไป
+พวกชาวเมืองเคืองขัดคอยมัดซ้ำ คุมประจำคนละคนพลไพร่
+เห็นพลิกแพลงแว้งวัดคิดขัดใจ ตีด้วยไม้กระบองร้องวุ่นวาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ โสมนัสในอารมณ์ด้วยสมหมาย
+จึงตรองตรึกปรึกษาเสนานาย ทหารฝ่ายฟันเสี้ยมเห็นเหี้ยมครัน
+เหมือนจับช้างกลางป่าอย่างประมาท ต้องผูกกราดกรึงตรวจกันกวดขัน
+ให้อ่อนหูดูทำนองสักสองวัน จึงผ่อนผันพูดจาดู���่าทาง
+สั่งกำชับสรรพเสร็จเสด็จกลับ ลงจากพลับพลาเดินเชิงเทินขวาง
+ทหารแห่แลหลามมาตามทาง ขึ้นสู่ปรางค์ปราสาททองที่ห้องใน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละมานซึ่งหาญฮึก ครั้นรู้สึกไสยาสน์ให้หวาดไหว
+เห็นโซ่ตรวนพวนพันพรั่นพระทัย ต้องอยู่ในกรงตรึงรำพึงคิด
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะทะนงมาหลงหลับ มันลอบจับจองจำให้ช้ำจิต
+จะรบรับสัปยุทธ์เห็นสุดฤทธิ์ เป็นสุดคิดคั่งแค้นแน่นอุรา
+โอ้เสียแรงแต่งทัพมานับแสน จะแก้แค้นแทนมิตรกนิษฐา
+มิทันรบซบหลับมันจับมา โอ้นึกน่าน้อยใจกระไรเลย
+สงสารแต่แม่ละเวงวัณฬาน้อย จะหลงคอยเชษฐานิจจาเอ๋ย
+หมายว่าทัพกลับไปจะได้เชย บุญไม่เคยคลาดแคล้วเสียแล้วน้อง
+ถึงตัวพี่นี้จะตายไม่วายรัก จะไปฟักฟูมเฝ้าเป็นเจ้าของ
+แม้นชายอื่นชื่นชอบมาครอบครอง จะทุบถองถีบผลักแล้วหักคอ
+ยิ่งตรึกตราอาลัยใจจะขาด เขาผูกกราดกวดตรึงตึงพระศอ
+ยิ่งโมโหโกรธาร้องด่าทอ ไม่ย่อท้อแกล้งท้าให้ฆ่าฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าชาวบุรินทร์สิ้นทั้งหลาย ทั้งหญิงชายชื่นใจทั้งไอศวรรย์
+เที่ยวดูเหล่าชาวละมานสำราญครัน แต่ล้วนฟันเสี้ยมแซมแหลมแหลมเล็ก
+บ้างดูท้าวเจ้าละมานชาญฉกาจ เขาจำกราดตรึงองค์ไว้กรงเหล็ก
+แขกฝรั่งทั้งพราหมณ์จีนจามเจ๊ก ผู้ใหญ่เด็กเดินดูเป็นหมู่มุง
+บ้างหัวเราะเยาะหยันพวกฟันเสี้ยม มันอายเหนียมนั่งนิ่งเหมือนลิงถุง
+จนพลบค่ำตรำตรากให้ตากยุง พวกชาวกรุงตรวจตราในราตรี
+สงสารท้าวเจ้าละมานให้ร่านร้อน ด้วยอาวรณ์นางวัณฬามารศรี
+เสียน้ำใจในอารมณ์ไม่สมประดี จนราตรีตรึกตรองนองน้ำตา
+โอ้เสียดายสายสวาทประหลาดโฉม ชวดประโลมลับเนตรของเชษฐา
+แต่รูปทรงองค์ละเวงแม่วัณฬา ยังติดมาในเสื้อเป็นเยื่อใย
+ยิ่งนึกรักชักกระดาษที่วาดรูป มากอดจูบจิตปลงด้วยหลงใหล
+เฝ้าลูบเล่นเคล้นเคล้าเปล่าเปล่าไป ยิ้มละไมหมายว่าองค์อนงค์นวล
+ถนอมแนบแอบอุ้มยิ่งคลุ้มคลั่ง เหมือนบ้าหลังลืมองค์ทรงพระสรวล
+สะกิดเกาเซ้าซี้เฝ้ายียวน เสียงโซ่ตรวนกริ่งกร่างอยู่กลางกรง ฯ
+๏ พวกผู้คุมกลุ้มกลาดประหลาดจิต ต่างสะกิดให้กันดูรู้ว่าหลง
+บ้างแฝงเงาเข้าไปมองตามช่องกรง เห็นรูปทรงสาวน้อยก็พลอยเพลิน
+บ้างพลั้งว่าน่ารักพยักพเยิด วิไลเลิศล้ำมนุษย์สุดสรรเสริญ
+บ้างขอดูขู่ตะคอกทำหยอกเอิน เห็นหมางเมินม้วนกระดาษไม่อาจกวน ฯ
+๏ สงสารท้าวเจ้าละมานรำคาญจิต เอารูปปิดปกป้องประคองสงวน
+ต้องอดอยากตรากตรำยิ่งรำจวน ทั้งโซ่ตรวนตรึงตราระอาใจ
+ไหนจะคิดถึงสมบัติพัสถาน ทั้งวงศ์วานมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+ยิ่งรำลึกตรึกตรายิ่งอาลัย จนหายใจทางปากด้วยยากเย็น
+ยิ่งดึกดื่นกลืนกล้ำน้ำพระเนตร สุดสังเกตใครจะแก้ไม่แลเห็น
+หนาวน้ำค้างกลางอากาศสาดกระเซ็น แสยงเย็นเยือกหลับระงับไป
+พอเช้าตรู่ผู้คุมชุมนุมนั่ง เสียงกรนดังดูระงับเห็นหลับใหล
+เข้าล้อมลักชักกระดาษรูปวาดไว้ เอามาให้หมื่นขุนเป็นมุลนาย
+พวกเสนีคลี่ดูเห็นผู้หญิง ชะงามจริงเจียวนะจะถวาย
+เวลาเช้าเข้ามาเตรียมฟูมเฟี้ยมกาย พร้อมทั้งฝ่ายซ้ายขวาข้าราชการ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยในนิเวศน์ สองโมงเศษเสด็จมายังหน้าฉาน
+สถิตแท่นแว่นฟ้าโอฬาฬาร มนตรีกรานกราบก้มบังคมคัล
+พระถามท้าวจ้าวละมานยังหาญฮึก หรือรู้สึกโทษกรณ์พอผ่อนผัน
+เสนาทูลมูลความเห็นครามครัน เธอป่วนปั่นเป็นบ้าถึงนารี
+เอากระดาษวาดรูปออกจูบกอด แล้วหลงพลอดสอดสัมผัสน่าบัดสี
+แต่รูปร่างนางนั้นขยันดี ประเดี๋ยวนี้ข้าพเจ้าก็เอามา
+แล้วนบนอบหมอบเมียงเข้าเคียงอาสน์ คลี่กระดาษออกถวายลายเลขา
+พวกข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์มาตยา ต่างต้องตาต้องจิตให้ติดใจ
+พระอภัยได้ยลวิมลโฉม งามประโลมหลงแลดังแขไข
+ต้องเสน่ห์เลขาคิดอาลัย ด้วยแจ้งใจว่าลูกสาวเจ้าลังกา
+นี่หรือท้าวเจ้าละมานมิซานซบ มารับรบเมืองผลึกศึกอาสา
+พระหลงคิดพิศวงองค์วัณฬา แล้วหยิบมาม้วนกระดาษรูปวาดไว้
+จึงเอื้อนอรรถตรัสสั่งพวกข้าเฝ้า ให้คุมเจ้าละมานมาได้ปราศรัย
+นครบาลคลานออกมาพาเข้าไป ทั้งตรวนใหญ่โซ่ล่ามสามประการ ฯ
+๏ เจ้าฟันเสี้ยมเหี้ยมฮึกไม่นึกพรั่น แกล้งยืนยันอยู่ตรงหน้าไม่ว่าขาน
+จะตรัสถามความอะไรไม่ให้การ พระรำคาญเคืองขับให้กลับไป
+แล้วปรึกษาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ มันเชื้อชาติเสี้ยวกางต่างนิสัย
+จะฆ่าตีชีวันให้บรรลัย ก็เห็นไม่เป็นผลเลยมนตรี
+ครั้นจะปล่อยให้ไปเมืองมันเบื้องหน้า มันจะมารบพุ่งเอากรุงศรี
+จงคุมไปในทะเลเถิดเสนี ปล่อยเสียที่แดนเงาะตามเกาะเกียน
+เป็นฝ่ายเหนือเรือไปไม่ใคร่จะถึง นั้นและ��ึงแผ่นดินจะสิ้นเสี้ยน
+พระสั่งเสร็จเสด็จจากแท่นวิเชียร สู่มนเทียรปรางค์มาศราชวัง ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเอาเภตราใส่ข้าศึก ออกแล่นลึกแหลมเงาะเกาะกุนตั๋ง
+เที่ยวปล่อยที่มีน้ำเป็นกำลัง ตามรับสั่งเสร็จสรรพแล้วกลับมา
+แสนสงสารท่านท้าวเจ้าละมาน กับทหารไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+อยู่เกาะใหญ่ในทะเลถึงเวลา พระสุริยาเย็นย่ำจนค่ำพลบ
+คลำกระดาษวาดรูปจะจูบเล่น ไม่พบเห็นรูปเขียนเจียนสลบ
+ในเสื้อแสงแห่งไรก็ไม่พบ ยิ่งเซาซบเสียใจร้องไห้โฮ
+ถึงยากเย็นเห็นรูปได้ลูบไล้ ค่อยชื่นใจผัวรักขึ้นอักโข
+มาชวดจูบรูปงามเมื่อยามโซ หัวอกโอ้อาภัพอัประมาณ
+พระกลิ้งเกลือกเสือกองค์ลงกันแสง จนสิ้นแรงระทดอดอาหาร
+ลมอัสสาสะประสาสขาดสันดาน เจ้าละมานวายวางอยู่กลางเตียน
+เมื่อดับจิตคิดรำพึงถึงผู้หญิง เป็นผีสิงรูปกระดาษที่วาดเขียน
+เปรียบเหมือนเงาเข้านั่งระวังเวียน ให้พิศเพี้ยนผีทับเข้าจับตา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ยิ่งหลงรักรูปเสน่ห์ในเลขา
+ถึงยามหลับทับไว้ริมไสยา ครั้นเวลาฟื้นองค์ก็ทรงชม
+โฉมแฉล้มแก้มคางสำอางเอี่ยม ประโลมเลียมลืมสุรางค์นางสนม
+ทุกคืนค่ำรำลึกนึกนิยม จะใคร่ชมเชยประโลมโฉมวัณฬา
+ยามเสวยเคยอร่อยก็ถอยรส ไหนจะอดบรรทมชมเลขา
+กระสันโศกโรครักหนักอุรา พระพักตรามัวหมองละอองนวล
+ห้ามมิให้ใครเข้ามาเฝ้าแหน อยู่แต่แท่นที่ทองประคองสงวน
+เสน่หาอาลัยให้รัญจวน ดังประชวรโรคามากว่าเดือน ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์เศร้าใจใครจะเหมือน
+ด้วยเห็นองค์ทรงธรรม์เธอฟั่นเฟือน พระพักตร์เฝื่อนฝ้าคล้ำน่ารำคาญ
+ห้ามมิให้ใครเฝ้าเข้าไสยาสน์ สถิตอาสน์เอองค์น่าสงสาร
+คิดจะใคร่ไปเฝ้าฟังอาการ ค่อยแหวกม่านเมียงมองเข้าห้องใน
+เห็นทรงธรรม์บรรทมชมแต่รูป ประโลมลูบลืมองค์ด้วยหลงใหล
+นางพรายพริ้มยิ้มแย้มกระแอมไอ พระอภัยพับหนีตะลีตะลาน
+เอาแอบองค์ทรงคลุมหุ้มกระดาษ สุดสวาทวันทาไม่ว่าขาน
+ทำทูลถามความว่าพระอาการ ร้อนรำคาญขัดขวางเป็นอย่างไร
+พระฟังคำทำครางเหมือนอย่างเจ็บ ให้เหนื่อยเหน็บลุกนั่งยังไม่ไหว
+เห็นนางยิ้มพริ้มพรายอายพระทัย ทำจับไข้รีบรูดวิสูตรบัง ฯ
+๏ นางนบนอบมอบเมียงอยู่เคียงอาสน์ ลักกระดาษดูได้ดังใจหวั��
+ยิ่งแลเล็งเพ่งพิศยิ่งคิดชัง พระคลุ้มคลั่งผอมซูบเพราะรูปนี้
+จะเอาไว้ไยอีกฉีกกระดาษ ไม่ยักขาดแต่สักนิดด้วยฤทธิ์ผี
+นางสุดแสนแค้นใจเอาไม้ตี รูปนารีร้องกรีดนางหวีดวาง
+พระเหลียวเห็นเป็นโมโหพาโลว่า แค้นหนักหนานอกรีตมากีดขวาง
+เข้าชิงรูปลูบแลดูแผลพลาง ยังกระจ่างแจ่มดีไม่มีช้ำ
+กลับเข้าที่คลี่วางไว้ข้างแท่น เฝ้าหวงแหนชมชิมไม่อิ่มหนำ
+จะเคลิ้มองค์หลงงึมเสียงพึมพำ พิไรร่ำรับขวัญจำนรรจา
+นางโฉมยงองค์สั่นพระขวัญหาย เห็นรูปกายร้องดังก็กังขา
+จะทูลถามขามขยาดพระอาชญา จึงกลับมาห้องนอกบอกกำนัล
+พระภูวไนยได้กระดาษที่วาดรูป ประโลมลูบหลงใหลเหมือนใฝ่ฝัน
+ทีนี้เจ้าเข้าไปด้วยได้ช่วยกัน ลักมาฟันเผาไฟเสียให้ยับ
+แล้วพาเหล่าสาวสุรางค์ค่อยย่างย่อง เข้าในห้องเห็นพระบาทไสยาสน์หลับ
+นางนบนอบหมอบเมียงเคียงคำนับ ค่อยขยับหยิบกระดาษรูปวาดมา
+ชวนกันฉีกเท่าไรก็ไม่ขาด แค้นทายาดหยิกทึ้งด้วยหึงสา
+เอาเผาไฟในเตาต้มน้ำชา ปีศาจกล้ากลับลุกขึ้นคลุกคลี
+ขู่ตะคอกหลอกเหล่าสาวสนม บ้างหลบล้มเกลือกกลิ้งบ้างวิ่งหนี
+ต่างแลเห็นเป็นรูปเข้าทุบตี ฝูงนารีบ้างก็ร้องบ้างป้องกัน
+บ้างผลักไพล่ไล่ทุบกันตุบตับ เปรียบเหมือนหลับหลงเพ้อละเมอฝัน
+พระอภัยไสยาสน์อาสน์สุวรรณ เสียงสนั่นแซ่ซ้องมามองเมียง
+เห็นผลักพลิกขยิกขยี้ตีกระดาษ วุ่นวิวาทวาทาบ้างท้าเถียง
+ยิ่งคลั่งคลุ้มกลุ้มใจไม่ไล่เลียง ฉวยไม้เมียงเข้ามาใกล้แล้วไล่ตี
+ลงไม้เรียวเขวียวขวับไม่ยับยั้ง ถูกไหล่หลังเหล่าสุดาพากันหนี
+พระแปลกพักตร์อัคเรศร่วมชีวี เที่ยวไล่ตีต้อนพัลวันไป
+แล้วกลับมาหากระดาษที่วาดรูป ประโลมจูบพักตร์น้องให้ผ่องใส
+เข้าสู่ที่คลี่กระดาษรูปวาดไว้ ให้คลั่งไคล้เคลิ้มอารมณ์ไม่สมประดี ฯ
+๏ สงสารองค์นงลักษณ์อัคเรศ ชลเนตรแนวนองให้หมองศรี
+ให้สาวใช้ไปเชิญพระชนนี มาถึงที่ปรางค์มาศปราสาทชัย
+จึงทูลความตามกระดาษที่วาดรูป พระโลมลูบลืมองค์ด้วยหลงใหล
+ลูกหลากนักลักเอามาเผาไฟ มันไม่ไหม้กลับลุกขึ้นคลุกคลี
+ข้ากับเหล่าสาวสรรค์ชวนกันสู้ ปล้ำกันอยู่ผลักไสมันไม่หนี
+พระโกรธาคว้าไม้มาไล่ตี แล้วเข้าที่มิได้ออกข้างนอกเลย ฯ
+๏ พระมารดรข้อนทรวงเสียงผางผาง กันแสงพลางตรงมาหาลูกเขย
+เห็นคว้ารูปลูบต้องประคองเชย เอะกรรมเอ๋ยกรรมกรรรมทำกระไร
+ขึ้นแท่นรัตน์ตรัสถามว่าทรามสวาท ได้กระดาษเลขามาแต่ไหน
+ขอให้แม่แลดูรูปผู้ใด พระอภัยรู้สึกให้นึกอาย
+ทำยิ้มย่องป้องปิดแล้วอิดเอื้อน ต่อตรัสเตือนหลายคำจำถวาย
+แล้วทูลว่านารีดีหรือร้าย ไม่ทราบฝ่ายข้าเฝ้าเขาเอามา
+ว่าของท้าวเจ้าละมานหม่อมฉานเห็น ก็ดูเล่นตามสบายลายเลขา
+อีสาวสาวเหล่ากำนัลกัลยา มันเป็นบ้าไปอย่างไรก็ไม่รู้
+มาอื้ออึงหึงกระดาษวิวาทวุ่น ชุลมุนด้วยกันหมดไม่อดสู
+เข้าฉุดคร่าหน้าหลังออกพรั่งพรู ลูกหนวกหูไล่ตีจึงหนีไป ฯ
+๏ นางฟังคำทำตรัสว่าบัดสี รูปเช่นนี้ก็จะหึงไปถึงไหน
+แล้วว่าพ่อก็อย่าเอาเข้ามาไว้ จะกระไรอยู่กระมังระวังองค์
+ด้วยรูปนี้มีมาแต่ข้าศึก อย่าได้นึกรักใคร่จะใหลหลง
+เดี๋ยวนี้พ่อก็ยังซูบทั้งรูปทรง รักษาองค์เสียให้หายสบายใจ
+นี่แม่ขอพ่อเถิดรูปกระดาษ จงไสยาสน์อยู่ในห้องให้ผ่องใส
+ประภาษพลางนางพระยาลุกคลาไคล เสด็จไปห้องนอกบอกธิดา
+พระเหือดหายคลายคลั่งลงบ้างแล้ว พาลูกแก้วกลอยใจเข้าไปหา
+ถึงกลัดกลุ้มคลุ้มคลั่งไม่ฟังยา ได้เห็นหน้าลูกน้อยก็ค่อยคลาย
+แล้วส่งรูปเลขาให้จ่าโขลน เอาไปโยนเสียที่วนชลสาย
+นางรอรั้งฟังเงียบเซียบสบาย จึงผันผายพาสุรางค์ไปปรางค์ทรอง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีนารีราช เห็นภูวนาถเคลื่อนคลายค่อยวายหมอง
+จูงธิดานารีทั้งพี่น้อง เข้าในห้องพระบรรทมค่อยก้มคลาน
+จอมกษัตริย์ตรัสเรียกพระลูกรัก มานั่งตักข้างละองค์ด้วยสงสาร
+แม่ไปไหนไม่มาหาพ่อช้านาน นางกราบกรานตรงพระเพลาแล้วเล่าความ
+ฉันเกล้าจุกตุ๊กตาจะมาถวาย มันหนีหายก็ต้องไปเที่ยวไต่ถาม
+ทั้งน้องน้อยพลอยว่าตุ๊กตางาม ยังอยู่สามตัววางไว้ข้างเตียง
+พระกอดจูบลูบหลังแล้วฟังพลอด ช่างฉอดฉอดฉอเลาะเสนาะเสียง
+อุ้มบุตรีพี่น้องประคองเคียง พิศเพียงพิมพ์เดียวแล้วเหลียวมา
+แกล้งตรัสบอกหยอกมิ่งมเหสี ไหนน้องพี่นี่ยังคิดกังขา
+นางแย้มยิ้มพริ้มพรายอายวิญญาณ์ พระตรัสว่าวันนี้ฤกษ์ดีครัน
+จะตั้งนามตามวงศ์พงศ์กษัตริย์ ศรีสวัสดิ์จงขยับมารับขวัญ
+ให้บุตรีพี่ชื่อสร้อยสุวรรณ น้องชื่อจันทร์สุดากุมารี
+นางคำนับรับรสพจนารถ แล้วสอนร���ชธิดามารศรี
+ให้รับสั่งบังคมก้มโมลี พระบุตรีรับพลอดฉอดสำเนียง
+สร้อยสุวรรณนั้นว่าชื่อฉันเพราะกว่า น้องก็ว่าของฉันเพราะทะเลาะเถียง
+ต่างทูลความถามไถ่เฝ้าไล่เลียง ว่าชื่อเสียงใครจะเพราะเสนาะดี
+พระอภัยใจสบายค่อยคลายคลั่ง ว่าเพราะทั้งพี่น้องทั้งสองศรี
+นางทูลลาว่าจะไปอวดอัยกี อัญชลีแล้วก็พากันคลาไคล ฯ
+๏ พอพลบค่ำย่ำฆ้องกลองกระหึ่ม ประโคมครึ้มครื้นครั่นสนั่นไหว
+นางสำหรับขับร้องทำนองใน ก็ท้าทับขับไม้มโหรี
+บรรทมฟังวังเวงด้วยเพลงกล่อม ประสานซ้อมสังคีตทั้งดีดสี
+จวนจะหลับกลับเห็นรูปนารี อยู่ริมที่ไสยาสน์ประหลาดใจ
+ประโลมลูบรูปวาดปีศาจซ้ำ ให้จิตคล่ำเคลิ้มองค์กลับหลงใหล
+แนบถนอมหอมชื่นรื่นฤทัย เฝ้าลูบไล้รับขวัญจำนรรจา
+เจ้ากับพี่นี้กุศลแต่หนหลัง เห็นจริงจังเจียวนะแม่แน่หนักหนา
+ถึงพรากไปไว้ที่อื่นคงคืนมา เหมือนเขาว่าคู่แล้วไม่แคล้วเลย
+ประภาษพลางทางตระโบมประโลมลูบ ถนอมรูปร่วมเรียงเคียงเขนย
+จนแสงทองส่องสว่างน้ำค้างเชย ลมรำเพยพัดพาสุมามาลย์
+มารื่นรื่นชื่นจิตสนิทหลับ ระทวยทับรูปทรงน่าสงสาร
+จนรุ่งเช้าสาวสรรค์พนักงาน ตั้งเครื่องอานแอบดูพระภูวไนย
+เห็นสวมสอดกอดกระดาษที่วาดรูป ต่างก็ลูบอกว่าน่าสงสัย
+เมื่อทิ้งขว้างกลางน้ำทำกระไร จึงมาได้หรือกระดาษปีศาจมี
+ปรึกษาพลางทางรีบไปปรางค์รัตน์ ทูลรหัสเหตุพระมเหสี
+นางตกใจให้เชิญพระชนนี มาพร้อมที่ปรางค์รัตน์กษัตรา
+มองเขม้นเห็นกระดาษประหลาดจิต เป็นสุดคิดแค้นคั่งนั่งปรึกษา
+ฝ่ายองค์พระอภัยตื่นไสยา เห็นมารดาเดือดดาลรำคาญใจ
+ทำผินหลังบังกระดาษอนาถนิ่ง กลัวจะชิงฉีกมิตรพิสมัย
+พระมารดรวอนว่าด้วยอาลัย นี่รูปใหม่หรือเก่าพ่อเฝ้าเชย
+รูปไม่ดีผีสิงทิ้งเสียเถิด จะก่อเกิดความวุ่นพ่อคุณเอ๋ย
+ฟังแม่ว่าเถิดอย่าได้เอาไว้เลย พ่อควรเชยสาวสนมกรมใน
+นางพระยาว่าวอนพระนอนนิ่ง นางก็ยิ่งวอนว่าน้ำตาไหล
+พระฮึดฮัดตรัสว่าระอาใจ เฝ้าแคะไค้ค่อนว่าดูน่าชัง
+ทั้งผู้ดีขี้ข้าขึ้นมาแซ่ เฝ้าโหมแห่หึงสาเหมือนบ้าหลัง
+พระเคืองขับกลับรูดวิสูตรบัง ให้คลุ้มคลั่งเคลิ้มอารมณ์ไม่สมประดี ฯ
+๏ พระมารดรถอนฤทัยไห้สะอื้น สุดจะกลืนกลั้นน้ำตามารศรี
+ทั้งโฉมยงองค์สุวรรณมาลี พระหัตถ์ตีทรวงซ้ำร่ำพิไร
+โอ้พระร่มโพธิ์ทองของน้องแก้ว หลงเสียแล้วกรรมเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+พระมารดาว่าพ่อคุณเคยอุ่นใจ เหมือนฉัตรชัยช่วยบำรุงให้รุ่งเรือง
+มาเกิดเป็นเช่นนี้วิปริต เหมือนมืดมิดแหล่งหล้าฟ้าจะเหลือง
+แม้ข้าศึกฮึกอึงมาถึงเมือง เมื่อแค้นเคืองขุ่นเข็ญจะเห็นใคร
+นางครวญคร่ำกำสรดสลดจิต โอ้สุดคิดสุดที่แม่จะแก้ไข
+ทั้งห้ามแหนแสนสนมกรมใน ต่างร้องไห้ไม่วายฟายน้ำตา ฯ
+๏ ครั้นสว่างนางให้หาโหราราช ทั้งอำมาตย์เมืองผลึกมาปรึกษา
+เป็นเหตุใหญ่ไพรีจะมีมา เสวกาจะคิดอ่านประการใด
+พวกเสนาต่างคนคิดอ้นอั้น สติตันตกประหม่าน้ำตาไหล
+ต่างทูลความตามแคลงไม่แจ้งใจ แล้วสั่งให้โหรชำระดูพระเคราะห์
+พฤฒาเฒ่าเอาประดิทินออกคลี่ ตั้งเดือนปีลงเลขโปกเปกเปาะ
+ราหูเสาร์เข้ารวบจวบจำเพาะ เป็นพระเคราะห์คราวร้ายจึงทายทูล
+ต้องตำราว่าผีไพรีร้าย ทำวุ่นวายหวังจะให้เสียไอศูรย์
+แต่ไม่ม้วยด้วยพระวงศ์พงศ์ประยูร จะเพิ่มพูนผ่อนปรนให้พ้นภัย ฯ
+๏ นางพระยาว่ากระนั้นในวันนี้ จะลงผีไต่ถามตามสงสัย
+ให้หาท้าวเจ้าสิงที่จริงใจ มาข้างในแต่งตั้งเครื่องสังเวย
+ทั้งเป็ดไก่บายศรีอาหนีเหล้า เทพเจ้าจงเจริญเชิญเสวย
+อีท้าวแมนแสนกลเป็นคนเคย ร้องสังเวยไหว้ผีให้ตีโทน
+ทำถือเทียนเวียนหันสั่นสะเทิ้ม ระริกเริ้มรัวเต้นดังเล่นโขน
+ลูกสมุนหมุนหน้าทับรับตะโพน ท่านยายโยนเหล้าเข้มเข้าเต็มตึง
+ทั้งกรีดกรายย้ายอย่างย่างสะบัด ขึ้นเตียงขัดสมาธิ์นั่งทำตั้งขึง
+คนสำหรับนับถือก็อื้ออึง ท่านอยู่ถึงถิ่นฐานโรงศาลใด
+อีท้าวแมนแสนรู้ว่ากูนี้ มิใช่ผีโป่งป่ามาแต่ไหน
+คือองค์ท้าวจ้าวนครแต่ก่อนไร พระอภัยไม่มาง้อกูพ่อตา
+จึงแค้นนักจักทำให้หนำจิต เอาชีวิตเสียเดี๋ยวนี้แล้วสิหนา
+ทำตึงตังดังจะเอาซึ่งชีวา นางพระยาตกใจกระไรเลย
+นึกว่าจริงวิ่งมาหายายท้าว ว่าพ่อเจ้าจงการุญพ่อคุณเอ๋ย
+อย่าถือโทษพระอภัยเธอไม่เคย เลี้ยงลูกเขยไว้เถิดท้าวเจ้าประคุณ
+อีท้าวแมนแสนฉลาดตวาดว่า ยายอย่ามาหน่วงเหนี่ยวจะเฉียวฉุน
+แม้งอนง้อขอชีวาจะการุญ เร่งบนหุ่นโขนละครทั้งมอญรำ
+สักเจ็ดวันนั้นและยายจะหายแค้น ถ้ามาตรแม้นมิบนอยู่จนค่ำ
+จะหักคอมรณาทารกรรม พอสิ้นคำทำล้มไม่สมประดี
+นางพระยาว่าพุคะจะถวาย ขอให้หายเถิดจะให้ทั้งบายศรี
+แล้วตรัสสั่งทั้งสองเสนาบดี จัดเสนีนายด่านชำนาญเรือ
+ไปเชิญพระอนุชาหาโอรส มาทั้งหมดเมืองผลึกเป็นศึกเสือ
+ทั้งโหรดูภูวนาถว่าชาติเชื้อ จะก่อเกื้อแก้หายไม่วายปราณ ฯ
+๏ เสนาในได้สดับคำรับสั่ง ออกจากวังเรียกเสมียนมาเขียนสาร
+ให้เสนีที่ฉลาดรู้ราชการ คุมทหารเภตราไปห้าลำ
+พอลมดีคลี่ใบทั้งใหญ่น้อย ออกแล่นลอยตามคลื่นทุกคืนค่ำ
+ต่อน้ำหมดอดนักแวะตักน้ำ แล้วแล่นร่ำรีบไปจนไกลครัน ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก เสวยเสวกฉัตรชัยไอศวรรย์
+เมื่อปีสุดสาครจรมานั้น พระนางจันทวดีมีโอรส
+พระบิตุราชมาตุรงค์วงศ์กษัตริย์ โสมนัสเฝ้าถนอมอยู่พร้อมหมด
+สาวสุรางค์นางสนมล้วนสมยศ เลี้ยงโอรสค่อยเจริญมาเนิ่นนาน
+ได้สิบขวบอวบอ้วนเป็นนวลเปล่ง ดังเดือนเพ็งผิวพรรณในสัณฐาน
+ถวายนามตามชะตาโหราจารย์ ชื่อกุมารหัสไชยวิไลทรง
+สุดสาครนอนเคียงคอยเลี้ยงน้อง เหมือนร่วมท้องรักใคร่จนใหลหลง
+ทุกเช้าเย็นเล่นกับน้องทั้งสององค์ จนค่อยทรงพระเจริญยิ่งเพลินใจ
+มาวันหนึ่งรำพึงถึงบิตุเรศ ไม่แจ้งเหตุว่าอยู่หนตำบลไหน
+แต่วันลาดาบสกำหนดไว้ น้อยหรือได้สิบปีเข้านี่แล้ว
+พระบิตุรงค์องค์ไหนยังไม่เห็น เสียแรงเป็นหน่อเนื้อในเชื้อแถว
+แม้มิตายหมายมาดไม่คลาดแคล้ว พรุ่งนี้แล้วลูกจะลาบิดาไป
+พระครวญคร่ำรำลึกสะอึกสะอื้น จนดึกดื่นเดือนลับไม่หลับใหล
+พอรุ่งรางพลางสะท้อนถอนฤทัย จึ่งปราศรัยสั่งพระน้องสองกุมาร
+เย็นวันนี้พี่จะลาแล้วหนาจ๊ะ ด้วยธุระร้อนใจดังไฟผลาญ
+เที่ยวตามติดบิตุรงค์หาวงศ์วาน แม้นพบพานพี่จะมาหาพระน้อง
+แม่นงเยาว์เสาวคนธ์อย่าซนวิ่ง เป็นผู้หญิงเนื้อตัวจะมัวหมอง
+พระอนุชาอย่าไปเต้นเล่นคะนอง อยู่ในห้องหัดหนังสืออย่าดื้อดึง
+พลางสวมสอดกอดสองพระน้องแก้ว แม้ไปแล้วพี่จะนึกรำลึกถึง
+ไม่รู้เรื่องเมืองผลึกยังลึกซึ้ง เมื่อไรจึงจะได้มาเห็นหน้ากัน
+พระพี่น้องสองกุมารสงสารพี่ ร้ายหรือดีก็ไม่แจ้งกันแสงศัลย์
+สะอื้นพลางทางว่าถ้าเช่นนั้น ไปด้วยกันฉันไม่อยู่ในบูรี
+พระเชษฐาว่าทางกลางสมุทร ลำบากสุดเสียแล้วน้องจะหมองศรี
+เล่นกับพระอนุชาอยู่ธานี หน่อยหนึ่งพ���่ก็จะมาไม่ช้านาน
+พระพี่น้องร้องไห้จะไปด้วย เข้าฉุดฉวยเชษฐาน่าสงสาร
+สุดสาครวอนว่าเป็นช้านาน สองกุมารก็ไม่ฟังเข้ารั้งไว้
+จะขัดนักจักช้าจึงพาน้อง ไปเฝ้าสองกษัตริย์อัชฌาสัย
+ศิโรราบกราบบาทเพียงขาดใจ พลางพิไรร่ำว่าด้วยอาวรณ์
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณการุญรัก ถนอมพักตร์ผิดพลั้งช่วยสั่งสอน
+เกษมสุขทุกทิวาเฝ้าอาทร ยิ่งบิดรมารดาพยาบาล
+แต่ตัวลูกผูกคิดถึงบิตุเรศ ไม่แจ้งเหตุธานินทร์ถิ่นสถาน
+มาพึ่งบุญมุลิกาอยู่ช้านาน นึกสงสารพระบิดาเอกากาย
+ลูกขอลาฝ่าละอองสองกษัตริย์ ไปปฏิบัติบิตุราชเหมือนมาดหมาย
+แม้นลูกนี้ชีวิตมิวอดวาย จะผันผายกลับมาเหมือนอาลัย ฯ
+๏ สองกษัตริย์อัดอั้นให้ตันจิต สุดจะคิดขัดข้องทำนองไหน
+เสนหาอาวรณ์ร้อนฤทัย พระชลนัยน์นองเนตรเวทนา
+จึงว่าพ่อก็ไม่ห้ามจะตามส่ง ให้พบองค์บิตุราชเหมือนปรารถนา
+จงรอรั้งสั่งเวรเกณฑ์เภตรา ยกโยธาไปด้วยกันสักพันลำ ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนเกล้าลงเคารพ พระคุณลบเลี้ยงชุบอุปถัมภ์
+แต่มิควรกวนองค์พระทรงธรรม แล้วจะลำบากใจแก่ไพร่พล
+จะขอลาฝ่าละอองไปท่องเที่ยว แต่ผู้เดียวได้แสวงทุกแห่งหน
+พระบิตุรงค์จงสำราญผ่านมณฑล ให้ไพร่พลบ้านเมืองเรืองสำราญ
+ขอฝากแต่กนิษฐานุชาน้อย จะเศร้าสร้อยโศกาหาหม่อมฉาน
+ช่วยว่ากล่าวน้าวโน้มประโลมลาน อย่ารุกรานรับขวัญจนฉันมา
+พระพี่น้องสององค์ทรงกันแสง เข้ายุดแย่งหยิกแขนแค้นหนักหนา
+เขาจะได้ไปด้วยไม่ช่วยลา แล้วโศกากอดไว้ไม่ไกลกาย ฯ
+๏ สองกษัตริย์ทัศนาธิดาบุตร ยิ่งแสนสุดอาลัยมิใคร่หาย
+เหมือนพี่น้องท้องเดียวเจียวเสียดาย จึงภิปรายโปรดว่าสุดสาคร
+ถึงลูกรักจักมิให้พ่อไปด้วย จะขอช่วยแต่งทหารชาญสมร
+ให้ลูกยาพาพหลพลนิกร เที่ยวสัญจรตามติดพระบิดา
+เพื่อพบกันวันใดจะได้แจ้ง ว่าพ่อแต่งตามยศโอรสา
+อย่าตัดญาติขาดเด็ดจงเมตตา ให้บิดาดีใจจึงไกลกัน ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนหวานประทานโทษ ตามจะโปรดชุบย้อมกระหม่อมฉัน
+แล้วปลอบน้องสองราอย่าจาบัลย์ สองสามวันพี่ยาจะมาวัง
+นางว่าชะพระพี่ช่างขี้ปด เขารู้หมดมิใช่ว่าเป็นบ้าหลัง
+ไม่ทูลลาพาไปก็ไม่ฟัง นางเฝ้านั่งบ่นว่าแล้วจาบัลย์
+สุดสาครอ่อนใจอาลัยน้อง จึงทูลสองกษัตรานราสรรค์
+พระน้องรักจักใคร่ไปด้ว��กัน ให้หม่อมฉันทูลลาฝ่าธุลี ฯ
+๏ พระบิตุรงค์สงสารโองการตรัส พ่อไม่ขัดขุ่นข้องให้หมองศรี
+จะอยู่ไปพ่อไม่ห้ามดอกตามที สุดแต่พี่กับน้องปรองดองกัน
+พระตรัสพลางทางหาเสนาผู้ใหญ่ มาสั่งให้จัดพหลพลขันธ์
+สักห้าหมื่นปืนรบให้ครบครัน ลงกำปั่นร้อยลำประจำการ
+ที่นั่งรองของเรายาวสามเส้น เอาแต่งเป็นลำทรงใส่ธงฉาน
+เลือกล้าต้าต้นหนทั้งคนงาน ที่ชำนาญนาวาในสาคร
+เสนาในได้สดับคำรับสั่ง มาเตรียมพรั่งพร้อมทัพสลับสลอน
+ลำที่นั่งบังห้องช่องบัญชร มีบรรจถรณ์แท่นตั้งล้วนฝังพลอย
+ทั้งธงทองรองเรืองเครื่องประดับ เชือกสำหรับรอกใบของใช้สอย
+มาทอดท่าหน้าวังถ้วนทั้งร้อย ต่างเตรียมคอยพระโอรสยศไกร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมจันทวดีนารีราช แสนสวาทลูกน้อยละห้อยไห้
+จะจากวังทั้งสามตามกันไป เป็นจนใจที่จะขัดจะทัดทาน
+จัดสุรางค์นางสนมพี่เลี้ยงพร้อม ทั้งคนกล่อมกล่าวเกลี้ยงล้วนเสียงหวาน
+เจ้าขรัวยายนายสำหรับบังคับการ ตรวจเครื่องอานพร้อมเพรียงจนเสียงเครือ
+เร่งให้คนขนส่งลงกำปั่น ทั้งกำนัลน้อยใหญ่ดีใจเหลือ
+พอรุ่งรางต่างคนมาลงเรือ มีหมอนเสื่อสารพัดจัดประจง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครชวนพระน้องเข้าห้องสรง
+สีสุคนธ์ปนทองละอององค์ ต่างสอดทรงเครื่องประดับดูวับวาม
+แล้วลีลามายังห้องสองกษัตริย์ ชลีหัตถ์พร้อมพรั่งกันทั้งสาม
+นางไว้จุกลูกน้อยน้อยคอยติดตาม ล้วนงามงามน่ารักลักษณา ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์องค์กษัตริย์ สู้อั้นอัดอดรักไว้หนักหนา
+กลัวเป็นลางต่างสะอื้นกลืนน้ำตา ทั้งบิดามารดรอวยพรชัย
+จงไปดีมาดีศรีสวัสดิ์ อย่าเคืองขัดขุ่นข้องให้ผ่องใส
+ได้พบปะพระบิดาดังอาลัย อรินทร์ภัยคลาดแคล้วอย่าแผ้วพาน
+ทั้งสามองค์ทรงสดับอภิวาท ประยูรญาติใหญ่น้อยพลอยสงสาร
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทั้งวงศ์วาน พากุมารมาส่งลงนาวา
+พร้อมสะพรั่งทั้งร้อยลอยสล้าง มีขุนนางลำละนายรายรักษา
+เสียงทหารขานโห่ก้องโกลา ปืนสัญญายิงลั่นสนั่นดัง
+ออกกำปั่นลั่นฆ้องกลองกระหึ่ม ประโคมครึ้มครื้นแซ่ทั้งแตรสังข์
+ออกจากท่าสาคเรศนิเวศน์วัง ลำที่นั่งลอยเลื่อนค่อยเคลื่อนคลาย
+สองกษัตริย์ทัศนานาวาคล้อย หวนละห้อยโหยไห้พระทัยหาย
+ทั้งแสนสาวท้าวนางท่านขรัวนาย ต่างฟู���ฟายชลนาด้วยอาลัย
+ยิ่งแลลับวับจิตคิดวิตก ระกำอกอุตส่าห์ขืนสะอื้นไห้
+กษัตราพาสนมกรมใน กลับไปไพชยนต์สุวรรณพรรณราย ฯ
+๏ สงสารหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครเสาวคนธ์วิมลฉาย
+ทั้งหน่อกษัตริย์หัสไชยใจสบาย อยู่ห้องท้ายกำปั่นเผยบัญชร
+บริกรรมสำเหนียกร้องเรียกม้า ด้วยมนตราดลจิตนักสิทธ์สอน
+จึงดลใจให้พระยาม้ามังกร ทุรนร้อนรีบมาหากุมาร
+เผ่นขึ้นลำกำปั่นสุวรรณรัตน์ ไม่ดีดกัดเสนาโยธาหาญ
+มาเฟี้ยมฟุบยุบยอบเหมือนหมอบกราน พระกุมารออกมาหาอาชาไนย
+แล้วลูบหลังสั่งว่าเวลาค่ำ ขึ้นนอนลำกำปั่นน้องให้ผ่องใส
+แต่กลางวันนั้นไม่ห้ามตามแต่ไป แล้วก็ให้ของกินด้วยยินดี ฯ
+๏ พอออกจากปากน้ำพระกำหนด เหมือนดาบสบอกทางกลางวิถี
+หมายพายัพรับโห่ทั้งโยธี พอลมดีใช้ใบไรไรมา
+ทั้งร้อยลำกำปั่นเป็นหลั่นแล่น ตั้งแห่แหนเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+นางสาวสาวเหล่ากำนัลกัลยา ออกเยี่ยมหน้านั่งสลอนข้างตอนท้าย
+เห็นกว้างขวางว่างโว้งละโล่งลิ่ว เห็นหวิวหวิวหวั่นหวั่นมิ่งขวัญหาย
+เกาะกระพุ่มคุ่มเคียงเรียงเรียงราย จะเหลียวซ้ายแลขวาก็น่ากลัว
+กลางอากาศกลาดกลุ้มชอุ่มเมฆ แลวิเวกเวหาฟ้าสลัว
+เสียงครึกครื้นคลื่นระลอกเป็นหมอกมัว ระวังตัวต่างภาวนาดัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบรเมศร์เกศกษัตริย์ โสมนัสในอารมณ์ด้วยสมหวัง
+ขึ้นบาหลีที่สุวรรณเหนือบัลลังก์ พระน้องนั่งแนบข้างไม่ห่างกัน
+ลมเย็นเย็นเห็นมัจฉาขึ้นคลาคล่ำ บ้างผุดดำดูชวนกันสรวลสันต์
+เฝ้าทับยีพี่ยาถามสารพัน ว่ายโน่นนั่นปลาอะไรใหญ่เต็มที
+พระบอกน้องสองราประสาเด็ก นี่ปลาเล็กดอกนะจ๊ะมารศรี
+ว่ายข้างนอกดอกมันเท่าเขาคีรี ว่ายเหล่านี้ซิวซ่าปลาเล็กน้อย
+แล้วชวนดูหมู่สัตว์ปฏิสนธิ์ หัวเป็นคนข้างท้ายกลายเป็นหอย
+เที่ยวเก็บกินดินสลุตขึ้นผุดลอย พระน้องน้อยชมเพลินเจริญใจ
+บ้างมีหางอย่างปลาหน้าเหมือนเงาะ ต่างหัวเราะร้องว่าปลาไปไหน
+มันพูดอย่างข้างเราไม่เข้าใจ พระหน่อไททิ้งอาหารให้ทานกิน
+มีต่างต่างบ้างพิกลก้นเป็นสาย ขึ้นเรียงรายกลางมหาชลาสินธุ์
+มีแต่กายสายหยั่งกระทั่งดิน เที่ยวจับกินกุ้งปลาในสาชล
+เห็นกำปั่นมันร้องออกก้องเสียง ให้แล่นเลี่ยงหลีกทางไปกลางหน
+จะถูกสายตายสิ้นมันดิ้นรน เสียงเหมือนคนแต่ข้างเราไม่เข้าใจ
+พระพี่น้องสององค์ทรงพระสรวล ต่างชี้ชวนชมปลาชลาไหล
+ทั้งเสนีรี้พลสกลไกร สำราญใจจรมาสิบห้าวัน ฯ
+๏ ถึงละเมาะเกาะกาวินถิ่นผีเสื้อ ต่างทอดเรือเรียงเรียงเคียงเคียงคั่น
+ขึ้นตักน้ำลำเลียงพร้อมเพรียงกัน ผีเสื้อมันได้กลิ่นก็บินมา
+เสียงคึกคึกครึกครื้นเป็นหมื่นแสน เท่าลำแพนแผ่ปีกหลีกถลา
+ลงโฉบได้ไพร่พลบนเภตรา กระพือพาขึ้นละเมาะเกาะกาวิน
+ที่เหลืออยู่สู้รบไม่หลบหลีก มันมาอีกอัดแอกระแสสินธุ์
+เปรียบเหมือนเหยี่ยวเฉี่ยวปลาแล้วพาบิน หน่อนรินทร์กับพระน้องอยู่ห้องใน
+เสียงว้าวุ่นผลุนออกมานอกห้อง มันโฉบสองอนุชาพาไปได้
+สุดสาครร้อนอกตกพระทัย ฉวยได้ไม้เท้าโลดกระโดดมา
+ขึ้นขี่หลังมังกรก็ถอนถีบ ลงน้ำรีบตามติดขนิษฐา
+ไล่ผีเสื้อเงื้อไม้เท้าของเจ้าตา ร้องเหวยว่าสักเท่าไรก็ไม่วาง
+มันกลับกลุ้มรุมจับพระรับรบ ทั้งม้าขบโขกกัดสะบัดหาง
+ทั้งตัวปีกฉีกตายมันวายวาง พระสู้พลางภาวนามหามนต์
+หวดไม้เท้าดาบสดังกรดกริช พอถูกนิดกายขาดกลาดกลางหน
+ผีเสื้อร้ายวายปราณไม่ทานทน ต่างทิ้งคนเสียสิ้นแล้วบินไป
+พระอุ้มน้องสององค์ขึ้นทรงม้า พวกโยธาว่ายคล่ำในน้ำไหล
+ต่างขึ้นลำกำปั่นไม่บรรลัย ทั้งนายไพร่พร้อมสิ้นก็ยินดี ฯ
+๏ ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่รอก จะรีบออกนาวาพากันหนี
+พออากาศฟาดเปรี้ยงเสียงสุนี เห็นคนดีถือขวานผ่านหน้าเรือ
+แล้วร้องว่าอย่าเพ่อไปจะได้ลาภ ช่วยกันปราบอสุรีพวกผีเสื้อ
+มันหยาบคายร้ายกาจเป็นชาติเชื้อ กินชาวเรือค้าขายมาหลายพัน
+เทพไทใช้เรามาเผาผลาญ ผีเสื้อพาลพวกยักษ์มักกะสัน
+อ้ายนายใหญ่ในน้ำตัวสำคัญ มันป้องกันพวกพลด้วยมนตรา
+มิให้เราเข้าไปถึงในถ้ำ ต้องคอยทำร้ายอยู่นอกคูหา
+ท่านช่วยล่อแต่พอให้มันไล่มา เราจะฆ่าตัวนายให้วายชนม์
+จึงคว้าแก้วแววตาทั้งขวาซ้าย ไปกันกายสารพัดไม่ขัดสน
+บังเกิดแรงแข็งณรงค์ทั้งคงทน ถ้าจับคนเข้าก็อ่อนหย่อนกำลัง ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น จะล่อมันมาให้ได้ดังใจหวัง
+แล้วปราศรัยให้พระน้องเข้าห้องบัง กำชับสั่งพลไกรทั้งไพร่นาย
+ถ้าที่นี้ผีเสื้อมาเรืออีก อย่าเลี่ยงหลีกรบพุ่งเหมือนมุ่งหมาย
+แล้วแต่งองค์ทรงเกาทัณฑ์คันเขาควาย สะพักสายทรงพระย��ม้ามังกร
+สมคะเนเทวดาพาขึ้นเกาะ ข้ามละเมาะเขาเขินเนินสิงขร
+ถึงปากถ้ำอำลาสุดสาคร ขึ้นแฝงนั่งบังชะง่อนก้อนศิลา
+พระหน่อนาถอาจองตรงเข้าถ้ำ พิลึกล้ำแลเวิ้งเป็นเพิงผา
+เห็นผีเสื้อเหลือใหญ่เท่าไอยรา ก็รู้ว่าตัวนายนอนร่ายมนต์
+จึงเอี้ยวองค์ทรงลั่นเกาทัณฑ์ขวับ ถูกขมับไม่ระคายเท่าปลายขน
+ซ้ำอีกทีผีเสื้อเห็นเหลือทน ลืมร่ายมนต์โมโหให้โกรธา
+คำรนร้องก้องกึกสะอึกไล่ พระหน่อไทหนีออกนอกคูหา
+ผีเสื้อร้ายหมายจะกินบินออกมา ฟ้าก็ผ่าเปรี้ยงเปรี้ยงสำเนียงดัง
+ถูกผีเสื้อเนื้อตัวทั้งหัวขาด พระหน่อนาถชื่นชมด้วยสมหวัง
+เข้าควักแก้วแววตาละล้าละลัง ได้มาทั้งสองข้างสว่างวาว
+เป็นแสงรุ้งพลุ่งพรายประกายแก้ว ดูวาวแววกลมเกลียวบ้างเขียวขาว
+พิศเพ่งเปล่งปลั่งดูดังดาว สมที่ท้าวเทวาเธอว่าดี
+แล้วแลดูผู้นั้นครั้นไม่เห็น ขับม้าเผ่นโผนผาดดังราชสีห์
+ลงลำเนาเขาเขินเนินคิรี ข้ามนทีถึงกำปั่นไม่ทันเย็น
+จึงแจ้งความตามล้วงได้ดวงเนตร ของวิเศษชูให้นายแลไพร่เห็น
+ดูเปล่งปลั่งดังดาวราวกับเป็น ต่างเขม้นหมอบก้มชมกุมาร
+พระยื่นแก้วแววตามหายักษ์ ให้น้องรักสององค์ด้วยสงสาร
+กายสิทธิ์ฤทธิรณทั้งทนทาน สองกุมารอัญชลีด้วยดีใจ
+ต่างรับแก้วแววเนตรจากเชษฐา ชมจินดาแพรวพร่างสว่างไสว
+พระอนุชาว่ามณีดีอย่างไร ฉันจะใคร่ดูเล่นให้เห็นฤทธิ์
+ออกจากห้องลองยกครกเหล็กใหญ่ เอาขึ้นได้ดูไม่ยากแต่สักนิด
+ต่างเริงรื่นชื่นชมด้วยสมคิด มานั่งชิดเชษฐาแล้วพาที
+ฉันข้อแข็งแรงเรี่ยวขึ้นเจียวจ๊ะ ทีนี้ปะข้าศึกไม่นึกหนี
+ถึงสูงกว่าห้าศอกจะออกตี อวดพระพี่พูดจาประสาใจ
+แล้วเชษฐาหาขุนนางช่างฉลาด มาคิดคาดเพชรรัตน์จำรัสไข
+ทำสายสร้อยร้อยกรองทองอุไร ผูกหัตถ์ให้นุชน้องสองกุมาร ฯ
+๏ แล้วออกลำกำปั่นเป็นหลั่นแล่น ไปพ้นแดนเกาะกาวินถิ่นสถาน
+สังเกตทิศสิทธาบัญชาการ มาประมาณสามเดือนไม่เคลื่อนคลา
+เข้าเขตแคว้นแดนเมืองผลึกราช เห็นเรือลาดตระเวนรายทั้งซ้ายขวา
+ให้ตีฆ้องร้องถามตามสงกา ชาวพารารับฆ้องแล้วร้องไป
+เราพวกพ้องกองตระเวนเมืองผลึก นี่ข้าศึกหรือนาวามาแต่ไหน
+สมคะเนเสนีก็ดีใจ จึงสั่งให้ทอดสมอลงรอรา
+แล้วบอกเหล่าชาวผลึกใช่ศึกเสือ พระหน่อเนื้��ทรงยศโอรสา
+จะมาเฝ้าเจ้าชีวิตพระบิดา แวะเข้ามาเถิดจะเล่าให้เข้าใจ
+กองตระเวนเจนจิตคิดสังเกต รู้ว่าเพศพงศ์พราหมณ์ตามวิสัย
+เป็นโอรสยศยงพระองค์ใด จำจะไปเฝ้าฟังรับสั่งความ
+จึงขึ้นลำกำปั่นสุวรรณรัตน์ หน่อกษัตริย์ทรงทักแล้วซักถาม
+ถึงพงศ์เผ่าเหล่ากอพระหน่อนาม ก็ได้ความเที่ยงแท้แน่พระทัย
+แล้วว่าเราเยาว์อยู่ไม่รู้จัก จึงนับศักดิ์สุริย์วงศ์ด้วยสงสัย
+ท่านชี้แจงแจ้งสิ้นไม่กินใจ จะขอไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ กองตระเวนเจนจัดจึงขัดขวาง อันเยี่ยงอย่างกรุงไกรมไหศวรรย์
+ถึงหน่อเนื้อเชื้อวงศ์เป็นพงศ์พันธุ์ อยู่ไกลกันก็ต้องห้ามตามทำนอง
+จะนำข่าวราวความไปตามเรื่อง ให้ทราบเบื้องบาทมูลทูลฉลอง
+แม้นภูวไนยให้หาฝ่าละออง จึงยกกองทัพเข้าไปในนคร
+แล้วทูลลามาเกณฑ์ตระเวนด่าน เรือทหารห้าร้อยลอยสลอน
+ให้ประจำกำกับอย่างหลับนอน แล้วรีบร้อนเร็วมาถึงธานี ฯ
+๏ จึงแจ้งการท่านมหาเสนาผู้ใหญ่ พาเข้าไปทูลพระมเหสี
+ฝ่ายโฉมยงองค์สุวรรณมาลี ไม่ทราบที่เท็จจริงยังกริ่งใจ
+จะทูลความยามคลั่งกำลังเคลิ้ม เนื้อความเดิมเห็นพระองค์จะหลงใหล
+จึงตรองตรึกปรึกษาเสนาใน จะรับให้มาดีหรือมิควร
+ขุนนางพร้อมน้อมประณตว่ากฎหมาย แม้นเจ้านายเสียจริตเห็นผิดผวน
+ครั้นจะกราบทูลความตามประชวร ก็ไม่ควรขอให้ทัพเธอยับยั้ง
+อยู่ท่าพระอนุชาถ้ามาถึง นั่นแหละจึงจะได้ถามเนื้อความหลัง
+กลศึกลึกเหลือจะเชื่อฟัง ข้าคิดยังเคลือบแคลงระแวงความ
+นางกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ด้วยศัตรูเบียดเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+จะไล่ขับกลับไปก็ไม่งาม ฉวยเป็นความสุจริตจะผิดนัก
+เสนาในไปให้ถึงจึงจะชอบ ช่วยโต้ตอบตามโบราณอย่าหาญหัก
+แม้นโอรสอุตส่าห์มาสาพิภักดิ์ ให้ลูกรักอยู่ที่ด่านชานนคร ฯ
+๏ เสนารับอภิวันท์แล้วผันผาย ไปด้วยนายแดนด่านชาญสมร
+ขึ้นลำทรงองค์พระหน่อบดินทร สุดสาครเรียกหามาข้างนี้
+เสนาในไปประณตโอรสราช เห็นผุดผาดผิวผ่องละอองศรี
+ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนพระอภัยมณี ความยินดีเห็นจริงไม่กริ่งใจ
+จึงทูลความตามองค์พระทรงศักดิ์ ประชวรหนักลืมองค์ให้หลงใหล
+ทั้งห้ามแหนแสนสนมกรมใน นั่งร้องไห้ไม่วายฟายน้ำตา
+แต่ธานีมีศึกนึกวิตก จึงต้องปกปิดความห้ามหนักหน���
+ให้เรือใช้ไปเชิญพระอนุชา ไม่เห็นมาช้านานจนป่านนี้
+พอทราบว่าฝ่าพระบาทราชโอรส ยกพวกทศโยธามากรุงศรี
+พระมารดาข้าแผ่นดินก็ยินดี ให้ข้านี้มาประณตบทมาลย์
+เชิญประทับยับยั้งยังปากอ่าว ด้วยได้ข่าวข้าศึกเห็นฮึกหาญ
+ให้พระองค์ทรงฤทธิ์ค่อยคิดการ รักษาด่านปากน้ำที่สำคัญ
+คลายประชวรควรทูลถวายได้ จึงจะให้เชิญเสด็จเข้าเขตขัณฑ์
+อนึ่งเล่าพระเจ้าอานุชานั้น สองสามวันเห็นจะมาไม่ช้าที ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตถึงบิตุเรศ ชลเนตรแนวนองให้หมองศรี
+ถอนสะอื้นฝืนพักตร์ซักเสนี ประเดี๋ยวนี้ทรงธรรม์ค่อยบรรเทา
+หรือประชวรปรวนแปรกว่าแต่ก่อน อกเราร้อนราวกับไฟประลัยเผา
+เสนาทูลมูลความตามสำเนา ค่อยบรรเทาขึ้นด้วยถ่ายหลายเวลา
+พระอาหารวานนี้ก็มีรส เสวยหมดข้าวสวยสักถ้วยฝา
+เห็นชื่นมื่นฟื้นฟังกำลังยา พระโรคาคงจะหายเหมือนหมายไว้ ฯ
+๏ พระฟังคำจำจนให้อ้นอั้น จึงผ่อนผันพูดจาอัชฌาสัย
+เป็นจำเพาะเคราะห์กรรมกระทำไว้ จึงมิได้รักษาพยาบาล
+ซึ่งองค์พระชนนีมีรับสั่ง ให้ระวังปากอ่าวด้วยข่าวสาร
+ถ้าข้าศึกฮึกโหมมาโรมราญ จะต่อต้านตีทัพให้ยับเยิน
+แต่อาการผ่านเกล้าเบาหรือหนัก ให้ประจักษ์แจ้งบ้างอย่าห่างเหิน
+ขุนเสนาว่าจะไม่ละเมิน กระนั้นเชิญเข้าด่านชานนคร ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งมหาเสนาผู้ใหญ่ ให้ใช้ใบกำปั่นเป็นหลั่นสลอน
+เข้าปากน้ำย่ำเย็นลงรอนรอน ให้พักผ่อนอยู่ที่ด่านชานบุรี ฯ
+๏ อันเรื่องราวกล่าวความที่ห้ามเฝ้า ยังมิเข้าไปประณตบทศรี
+พอผู้ถือหนังสือมาถึงธานี แจ้งคดีด้วยเรื่องเมืองลังกา
+ว่าทัพท้าวเจ้าประเทศทุกเขตแคว้น มาถึงแดนสิงหลพลหนักหนา
+แต่ละเมืองเรืองเดชเวทวิชา ชิงอาสารบก่อนไม่หย่อนกัน
+นางละเวงเกรงใจให้อนุญาต ใครสามารถรบได้ไอศวรรย์
+จะมอบตราราหูให้ผู้นั้น จึงชิงกันยกมาทุกธานี
+เมืองมะหุ่งกรุงเตนกุเวนลวาด เมืองวิลาสวิลยาชวาฉวี
+ถึงเมืองเงาะเกาะวลำสำปะลี จะชิงตีเมืองผลึกเป็นศึกรุม ฯ
+๏ นางรู้ข่าวราวกับกายวายชีวิต เป็นสุดฤทธิ์ร้อนฤทัยดังไฟสุม
+พระทูลกระหม่อมจอมวังยังคลั่งคลุ้ม ใครจะคุ้มครองได้เห็นไม่มี
+พลางเข้าห้องมองดูภูวนาถ จูบกระดาษซูดซูดพูดกับผี
+เข้าเคียงองค์ทรงธรรม์แล้วอัญชลี ทรงโศกีกลั้นสะอื้นกลืนน��ำตา
+แล้วทูลความตามฝรั่งบอกหนังสือ พระอืออือแล้วก็เคลิ้มเหิมหรรษา
+อยู่ดีดีชี้นิ้วกริ้วโกรธา น้อยหรือมานั่งหึงกระบึงกระบอน
+ทำจ้วงจาบหยาบช้าสารพัด พระผลักพลัดตกสุวรรณบรรจถรณ์
+นางสงสารผ่านฟ้ายิ่งอาวรณ์ พระกรข้อนทรวงซ้ำร่ำพิไร
+โอ้ปิ่นเกล้าเจ้าประคุณของเมียเอ๋ย ไม่ฟื้นเลยแล้วหรือกรรมจะทำไฉน
+ศึกจะมาธานีไม่มีใคร ช่วยแก้ไขคิดอ่านการณรงค์
+โอ้เวียงวังครั้งนี้ไม่มีรอด จะม้วยมอดเหมือนเขาเบื่อไม่เหลือหลง
+แล้วมิหนำซ้ำสูญประยูรวงศ์ นางร่ำทรงโศกาถึงธานี
+พระฟังเฟือนเหมือนหนึ่งว่าด่ากระดาษ ตรัสตวาดว่าอุเหม่มเหสี
+แสนสำออยคอยเฝ้ามาเซ้าซี้ พูดอย่างนี้อย่างนั้นขยันจริง
+เจ้าคารมลมเติบกำเริบจิต ดัดจริตเข้ามาด่าว่าผู้หญิง
+พลางแผดเสียงเหวี่ยงเขนยที่เคยอิง นางหวีดวิ่งหนีมาหน้าพระลาน
+แล้วให้หาข้าเฝ้าเข้ามาสั่ง สงครามครั้งนี้หนักจะหักหาญ
+เร่งขึ้นป้อมล้อมรอบขอบปราการ หัดทหารเดินรบบรรจบกัน
+แล้วเกณฑ์ไพร่ไว้ทุกช่องกองละหมื่น ฉวยค่ำคืนเข้มงวดจะกวดขัน
+ถ้าหนักไหนให้ทหารช่วยด้านนั้น อย่าคิดครั่นคร้ามใจแก่ไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายเวียงวังคลังนาพวกข้าเฝ้า ต่างก้มเกล้ากราบพระมเหสี
+มาสั่งเวรเกณฑ์ทหารตามบาญชี ขึ้นนั่งที่เชิงเทินเนินหอรบ
+นายรักษาหน้าด่านทหารเอก ให้คุมเลกคนละพันเข้าบรรจบ
+ทั้งกองหมื่นพื้นสันทัดจัดสมทบ บนหอรบรายปืนกองฟืนไฟ
+บ้างเทียบรถคชาผูกม้าช้าง พวกขุนนางตรวจกันเสียงหวั่นไหว
+จองหง่องหง่องฆ้องกระแตออกแซ่ไป ต่างเตรียมไว้เสร็จสรรพรับสงคราม ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกข้าศึก ล้วนเหิมฮึกห้าวหาญชาญสนาม
+กำเริบรักจักชิงผู้หญิงงาม ต่างรีบข้ามเร็วมาไม่ราใบ
+ถึงเขตคุ้งกรุงผลึกเสียงครึกครื้น ดูดังคลื่นข้ามมหาชลาไหล
+ด้วยหลายเมืองเนืองแน่นแล่นไรไร พลไพร่โห่ลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ กองตระเวนเจนนาวาทั้งห้าร้อย เที่ยวแล่นลอยแลเห็นทัพมาคับคั่ง
+เป็นหมื่นแสนแน่นหนาดาประดัง ยังข้างหลังแล่นตามมาหลามทาง
+จึงปรึกษาว่าศึกเห็นฮึกหาญ จะต่อต้านตีตัดก็ขัดขวาง
+แต่ลองสู้ดูหน่อยแล้วถอยพลาง ไปปิดทางปากน้ำที่สำคัญ
+แล้วขานโห่โยธาสัญญารบ แล่นตลบเลี้ยวลัดสกัดกั้น
+ต่างปล่อยปืนครื้นคลุ้มชอุ่มควัน ถูกกำปั่นต���มตึงปึงปังปัง
+มันตอกปืนครื้นครึกเสียงกึกก้อง ตระเวนล่องหลีกคล้อยปล่อยปืนหลัง
+ถูกสำเภาเสากระโดงผึงโผงพัง พลฝรั่งล้มตายลงหลายพัน
+พวกกองหนุนขุนพลเมืองวิลาส เข้ากลุ้มกลาดยิงแย้งล้วนแข็งขัน
+ตระเวนน้อยคอยรบบรรจบกัน เสียงครื้นครั่นครึ้มฟ้าสุธาธาร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครเข้มแข็งกำแหงหาญ
+กับองค์พระกนิษฐานุชาชาญ ตั้งอยู่ด่านปากน้ำแต่ค่ำพลบ
+พอเช้าตรู่ดูเรือเห็นเหลือหลาม ไล่ติดตามชาวบุรีตีตลบ
+ตระเวนด่านพานจะน้อยก็ถอยทบ ไพรีรบรุมกันกระชั้นมา
+พระตกใจให้อำมาตย์ประกาศสั่ง กำปั่นทั้งร้อยรายอยู่ซ้ายขวา
+ออกรบรับทัพฝรั่งเมืองลังกา พวกโยธาหมดทั่วไม่กลัวเกรง
+ต่างจัดแจงแต่งกายทั้งนายไพร่ แต่ล้วนใส่เสื้อเกราะดูเหมาะเหมง
+ออกกำปั่นลั่นปืนเสียงครื้นเครง บ้างรำเพลงแหลนหลาวโห่ฉาวมา
+มหาดเล็กเด็กนั้นพันห้าร้อย ล้วนใส่สร้อยสังวาลหาญอาสา
+ถือธนูคู่องค์พงศ์นรา องค์ละห้าร้อยถ้วนล้วนเล็กเล็ก
+เคยเรียนรู้สู้รบถึงหลบฝน ต่างราญรณเริงร่าประสาเด็ก
+บ้างม้วนจุกผูกกระสันพันหางเจ๊ก ดาบเล็กเล็กเหน็บแนบเป็นแยบคาย
+สุดสาครสอนสองพระน้องน้อย ให้สวมสร้อยสังวาลประสานสาย
+กุมารีพี่แต่งแปลงเป็นชาย สอดสะพายลูกแล่งพระแสงทรง
+สุดสาครกรกุมไม้เท้าแก้ว สำเร็จแล้วลีลาศดังราชหงส์
+ขึ้นบนหลังถังน้ำทั้งสามองค์ ให้โบกธงตีฆ้องเร่งกลองรบ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาการะเวกเอกอำมาตย์ เห็นเรือลาดตระเวนแยกแตกตลบ
+ไม่หลีกเลี่ยงเรียงระดมเข้าสมทบ ยิงปืนรบรับฝรั่งเสียงปังปึง
+พอลมหวนป่วนปะปะทะทัพ เอาขอสับสายโซ่พอโล้ถึง
+กำปั่นปัดฟัดดังเสียงปังปึง พลทะลึ่งโลดโผนโจนลงเรือ
+พวกฝรั่งอังกฤษโลหิตสาด ใครไม่อาจต่อต้านทหารเสือ
+ขึ้นลำไหนไพร่นายตายเป็นเบือ ที่หลอเหลือลงน้ำว่ายคล่ำไป
+พอทัพท้าวเจ้าวิลาสมากลาดกลุ้ม เข้าห้อมหุ้มโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+พลกุมารราญเริงเชิงชิงชัย โดดขึ้นได้บนกำปั่นไล่ฟันแทง
+ล้วนเร็วรวดหวดฟาดเสียงฉาดฉับ จะรบรับก็ไม่ทันล้วนขันแข็ง
+ฝรั่งร้ายวายปราณไม่ทานแรง ลำอื่นแซงซอกซอนเข้ารอนราญ
+เจ้าวิลาสฆาตกลองเร่งกองรบ ให้สมทบซ้ายขวาโยธาหาญ
+พอเภตราห้าพันประจัญบาน จะหักด่านไปให้ได้ดังใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายทัพท้าว���จ้าประเทศทุกเขตแคว้น ต่างหลีกแล่นเข้าถึงฝั่งดังประสงค์
+เห็นทัพบกยกทหารชาญณรงค์ ทั้งเอกองค์เจ้าเมืองหนุนเนื่องมา
+ด้วยจะใคร่ได้ผู้หญิงชิงกันรบ ไม่สมทบถ้อยทีประสีประสา
+เสียงทหารขานโห่เป็นโกลา เดินโยธาข้ามทุ่งเข้ากรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนเชิงเทินเนินหอรบ ล้วนเจนจบจ้องปืนยืนไสว
+เห็นกองทัพคับคั่งคอยชั่งใจ พอจวนใกล้ปล่อยปืนเสียงครื้นครึก
+ลูกสายโซ่โยทะกาลงดาดาษ ดูกลิ้งกลาดกลางทุ่งกรุงผลึก
+ปืนป้อมเปรี้ยงเสียงสนั่นลั่นพิลึก ถูกข้าศึกล้มตายลงหลายพัน
+ที่เหลือตายนายต้อนเข้าถอนขวาก บ้างแล่นลากปืนยิงวิ่งถลัน
+ด้วยหลายทัพนับแสนแน่นอนันต์ เข้ากระชั้นเชิงเทินเนินกำแพง
+พวกรักษาหน้าที่ไม่หนีหลบ ยิงปืนรบรำดาบกำซาบแผลง
+ถูกไพร่นายวายวางลงกลางแปลง ที่เหลือแซงซอกซอนเข้ารอนราญ
+เมืองมะหุ่งกรุงเตนกุเวนฉวี สำปะลีวิลยาล้วนกล้าหาญ
+ต่างยกอ้อมล้อมรอบขอบปราการ ทัพละด้านอื้อวิ่งเข้าชิงแดน
+ถูกปืนตับยับย่อยผอยผอยล้ม ยิงระดมดาษดื่นเป็นหมื่นแสน
+เสียงข้าศึกฮึกโห่ป้องโล่แพน ถือหลาวแหลนรบพุ่งชาวกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีนารีราช อยู่ปราสาทเสียงรบพิภพไหว
+อุตส่าห์กลั้นกันแสงแข็งพระทัย ตรงเข้าไปแท่นรัตน์พระภัสดา
+บังคมทูลมูลความไปตามเรื่อง บัดนี้เมืองใหญ่น้อยร้อยภาษา
+มาพรั่งพร้อมล้อมรอบขอบพารา ยังรบรายิงปืนเสียงครื้นเครง
+พระอภัยได้ฟังว่าช่างเขา ใครใช้เจ้ากับสนมมาข่มเหง
+จึงพวกพ้องของอนงค์องค์ละเวง มาครื้นเครงคราวนี้ไม่มีใคร
+พระตรัสพลางทางสรวลสำรวลเย้ย แล้วก็เลยลืมองค์ด้วยหลงใหล
+สงสารนางอย่างชีวันจะบรรลัย สะอื้นไห้ทูลลาพระสามี
+น้องจะขอต่อยุทธ์จนสุดฤทธิ์ เอาชีวิตแทนทดบทศรี
+ขอพระคุณบุญญาฝ่าธุลี ให้ไพรีย่อยยับอัปรา
+แม้นสิ้นบุญทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ จะสูญขัตติยราชพระศาสนา
+ขอม้วยมรณ์ก่อนกษัตริย์ภัสดา พลางโศกากอดบาทไม่คลาดคลาย
+พอเสียงปืนครื้นครั่นสนั่นก้อง กลับมาห้องมนเทียรวิเชียรฉาย
+รีบจัดองค์ทรงแต่งแปลงเป็นชาย สะพักสายแสงศรเคยรอนราญ
+ทั้งสาวใช้ใหญ่น้อยห้าร้อยเศษ ต่างแปลงเพศโพกศีรษะเหมือนทหาร
+ถือเกาทัณฑ์สันทัดหัดชำนาญ มากราบกรานเตรียมเสร็จเสด็จจร
+ออกจากวังดังหนึ่งองค์��ระทรงยศ ขึ้นทรงรถเนาวรัตน์ประภัสสร
+ขุนนางแห่แลสล้างกลางนคร อัสดรเดินรอบขอบกำแพง
+เที่ยวตรวจพลบนเชิงเทินเนินหอรบ จนจวนพลบทินกรก็อ่อนแสง
+เห็นทหารด้านเหนือนั้นเหลือแรง ข้าศึกแทงเจ็บป่วยลงม้วยมรณ์
+ให้หยุดทัพขับพหลพลทหาร ขึ้นรอนราญรบรับสลับสลอน
+แล้วโฉมยงลงจากรถบทจร เที่ยวไล่ต้อนโยธาเข้าราวี
+แล้วแลดูผู้คนพลข้าศึก ล้วนเหี้ยมฮึกหาญรบไม่หลบหนี
+บ้างถอนขวากลากล้อเข้าต่อตี แต่ล้วนมีโซ่สำหรับสับกำแพง
+บ้างปีนป่ายบันไดไม้ไผ่พาด ชาวเมืองฟาดฟันมันกันด้วยแผง
+ทั้งแหลนหลาวง้าวทวนเข้าสวนแทง ต่างต่อแย้งยิงกันประจัญบาน
+นางดูศึกฮึกฮักเห็นหนักแน่น ไม่ทดแทนถึงขนาดจะอาจหาญ
+ดำริพลางนางกษัตริย์มาจัดการ จะต้านทานทัพหลวงทะลวงฟัน
+ทั้งพลโล่โตมรศรกำซาบ ทหารดาบสองเล่มล้วนเข้มขัน
+กับทวนทองกองหน้าทั้งห้าพัน ช้างน้ำมันกล้างานั่นห้าร้อย
+เปิดประตูพรูพรั่งออกคั่งคับ เข้าตีทัพเมืองลยาไม่ล่าถอย
+เที่ยวลุยไล่ไพร่นายตายไม่น้อย ทั้งกองร้อยรุมกันเข้าฟันแทง
+โยธาทัพรับรบจนพลบค่ำ นางก็ซ้ำต้อนทหารชาญกำแหง
+เร่งรถทรงตรงออกนอกกำแพง ทหารแซงซ้ายขวาล้วนนารี
+เข้าหักโหมโจมทัพไม่ยับยั้ง ข้าศึกพังแพ้พ่ายกระจายหนี
+พลผลึกฮึกโหมกระโจมตี ได้ท่วงทีแทงฟันกระชั้นไป
+เจ้ามะหุ่งกรุงเตนเผ่นตวาด ไล่พิฆาตพลขันธ์เสียงหวั่นไหว
+จะชิงพลรบพุ่งเอากรุงไกร พลไพร่โห่ลั่นสนั่นดัง
+พอพบกับทัพพระมเหสี เข้ารุมตีซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+เสียงครึกครื้นปืนตึงปึงปึงปัง เพียงจะพังแผ่นพิภพด้วยรบกัน
+สงสารพระมเหสีอยู่ที่ล้อม ข้าศึกห้อมหุ้มทัพไว้คับขัน
+จะเข้าประตูบูรีก็มิทัน ต้องแยกกันรบรับทุกทัพชัย
+ทั้งช้างม้ากล้าหาญทะยานยุทธ์ อุตลุดไล่กันเสียงหวั่นไหว
+จะผินพักตร์หักหาญออกด้านใด ก็ไม่ได้เป็นเวลาเข้าราตรี
+แต่พวกข้าสาพิภักดิ์เพราะรักเจ้า ทั้งนายบ่าวอุตส่าห์รบไม่หลบหนี
+จนดึกดื่นครื้นครั่นประจัญตี จนซากผีพลตายก่ายอนันต์ ฯ
+๏ ฝ่ายทัพเรือเมื่อกุมารออกราญรบ เลี้ยวตลบเข่นฆ่าให้อาสัญ
+ข้าศึกแตกแยกย้ายวายชีวัน ได้กำปั่นปืนผาสารพัด
+มอบให้เหล่าชาวด่านเป็นการหลวง ไม่แหนหวงห้ามปรามตามถนัด
+พอพลบค่ำน้ำขึ้นเป็นคลื่นซัด ให้แล่นลัดเล���ยบคุ้งเข้ากรุงไกร
+ถึงปากน้ำสำเนียงเสียงสนั่น ดังฟ้าลั่นโลกาสุธาไหว
+ศึกตลบรบพุ่งถึงกรุงไกร พระตกใจจัดแจงแบ่งโยธา
+ให้น้องน้อยคอยรับทัพเรือรบ ช่วยสมทบกองตระเวนเกณฑ์อาสา
+แต่พลโล่โตมรศรศัสตรา เป็นหมื่นห้าพันยกขึ้นบกไป
+รีบเดินทัพขับนิลสินธพ ด้วยเพลิงคบส่งทางสว่างไสว
+เป็นการด่วนจวนรุ่งถึงกรุงไกร เห็นทัพใหญ่ล้อมรอบขอบกำแพง
+แต่พวกพลบนหน้าที่ไม่หนีหลบ พอสู้รบรับกันด้วยขันแข็ง
+แต่ทหารด้านเหนือเห็นเหลือแรง บนกำแพงพลไพร่มิใคร่มี
+จึงรีบยกวกทางมาข้างหลัง เห็นฝรั่งรบพุ่งชาวกรุงศรี
+ให้ลั่นฆ้องร้องป่าวชาวบุรี พลางโจมตีติดพันไล่ฟันแทง
+มหาดเล็กเด็กชาทั้งห้าร้อย ต่างผลุนพลอยแล่นลั่นเกาทัณฑ์แผลง
+ฝรั่งแขกแตกพล่านไม่ทานแรง ต่างพลัดแพลงผลุนวิ่งทิ้งอาวุธ
+ทั้งทัพเงาะเกาะวลำสำปะหลัง พลอยแตกทั้งสามทัพรับไม่หยุด
+พระหน่อไทได้ทีเที่ยวตีรุด อุตลุดรบพุ่งจนรุ่งราง ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระมเหสีพ้นที่ล้อม รีบยกอ้อมมาถึงเนินเชิงเทินขวาง
+เห็นพวกพลคนหลามมาตามทาง ให้ขุนนางถามดูว่าผู้ใด
+ทราบว่าองค์ทรงยศโอรสราช พระนางนาฏยินดีจะมีไหน
+จึงหยุดยั้งสั่งมหาเสนาใน ไปบอกให้ทูลแถลงแจ้งคดี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครรู้ว่าพระมเหสี
+จึงรอรั้งยั้งหยุดพวกโยธี ด้วยยินดีจะได้เข้าเฝ้าบิดา
+ลงจากหลังมังกรสอนทหาร ให้หมอบกรานบังคมก้มเกศา
+ชวนเข้าเฝ้าชาวบุรีแล้วลีลา ทั้งเสนาน้อยน้อยพลอยไปตาม ฯ
+๏ นางกษัตริย์ทัศนาพระหน่อนาถ ยุรยาตรเยื้องย่างมากลางสนาม
+ไม่เพี้ยนผิดบิดาสง่างาม ทหารตามแต่ล้วนเด็กเล็กทั้งนั้น
+ลงจากรถบทจรมาจูงหัตถ์ หน่อกษัตริย์ทรุดคำนับนางรับขวัญ
+ประคององค์ตรงขึ้นรถสุวรรณ ให้นั่งบัลลังก์รัตน์ชัชวาล
+แล้วโลมลูบจูบจอมถนอมพักตร์ ยังเล็กนักเล็กหนาน่าสงสาร
+มาช่วยแก้แม่จึงได้พ้นภัยพาล หาไม่มารดาหมายว่าวายชนม์
+เพราะทรงฤทธิ์บิตุเรศของลูกรัก ประชวรหนักสารพัดจะขัดสน
+ครั้นไพรีมีมาเข้าตาจน ต้องคุมพลรบพุ่งกันกรุงไกร
+ซึ่งให้พ่อรอรั้งตั้งอยู่ด่าน คอยภูบาลบิตุรงค์ยังหลงใหล
+พระลูกยาอย่าละห้อยน้อยพระทัย แม่นี้ไม่เกียดกันด้วยฉันทา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตด้วยบิตุเรศ น้ำพระเนตรพร่างพรายทั้งซ้ายขวา
+ศิ��รราบกราบกรานพระมารดา ซึ่งศึกมาตั้งล้อมป้อมปราการ
+จะขอรับดับเข็ญเป็นธุระ มิให้พระภูวนาถเสียราชฐาน
+แต่ลูกรักหนักจิตคิดรำคาญ ถึงภูบาลบิตุราชไม่คลาดคลาย
+ประชวรนั้นฉันใดมิได้เห็น เสียแรงเป็นหน่อเนื้อในเชื้อสาย
+มาถึงวังยังมิได้เข้าใกล้กราย พลางฟูมฟายชลนาโศกาลัย ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสปลอบให้ชอบชื่น เมื่อวานซืนแม่ไม่เห็นเป็นไฉน
+เดี๋ยวนี้มาหาแม่แน่ในใจ คงจะได้รักษาพยาบาล
+จงรั้งรอพอสงบที่รบรับ ให้กองทัพออกไปไกลสถาน
+เดี๋ยวนี้เล่าเขาก็ล้อมป้อมปราการ จะคิดอ่านชิงชัยฉันใดดี ฯ
+๏ พระหน่อไทได้สดับอภิวาท ขอรองบาทบงกชบทศรี
+แต่พวกพ้องของข้าจะราวี ให้ไพรีย่อยยับทุกทัพชัย
+เชิญพระองค์จงกลับไปยับยั้ง อยู่ในวังอย่าได้พรั่นประหวั่นไหว
+แล้วกราบกรานมารดาลาครรไล มาตรวจไพร่พลรบยังครบครัน
+ขึ้นทรงนั่งหลังม้าให้คลาเคลื่อน โห่สะเทื้อนสะท้านทั่วทั้งไอศวรรย์
+เห็นไพรีตีเมืองยิ่งเคืองครัน เร่งกระชั้นพลนิกรเข้ารอนราญ
+พวกโยธาการะเวกเอกระ เคยชนะทัพวิลาสด้วยอาจหาญ
+เข้าหักโหมโรมรันประจัญบาน ใครไม่ทานแทงฟันกระชั้นชิด
+ฝรั่งรับสัประยุทธ์อาวุธสั้น ทั้งแทงฟันก็ไม่ถูกลูกหนิดหนิด
+มันปลิ้นปล้อนรอนราญผลาญชีวิต รอไม่ติดแตกพ่ายกระจายไป ฯ
+๏ เจ้ามะหุ่งกรุงเตนกุเวนลวาด เห็นประหลาดลูกเล็กเด็กที่ไหน
+เป็นหลายร้อยพลอยวิ่งมาชิงชัย จึงขัดใจวิ่งสมทบเข้ารบรับ
+พวกโยธีสี่เมืองมาเนืองแน่น สักสิบแสนห้อมหุ้มรุมกันจับ
+พลกุมารต้านตีทั้งสี่ทัพ ดูกลอกกลับกลางแปลงบ้างแทงฟัน
+เด็กน้อยน้อยพลอยรบตลบไล่ ผลาญผู้ใหญ่โยธาให้อาสัญ
+ยิ่งฆ่าตายนายต้อนเข้ารอนรัน โจนประจัญจับกุมตะลุมบอน ฯ
+๏ พระหน่อนาถอาจองทรงสินธพ ควบเข้ารบนายทหารชาญสมร
+ไม้เท้าฟาดขาดสะบั้นดังฟันฟอน ม้ามังกรกัดตายลงก่ายกอง
+ใครขวางกีดดีดผางเอาคางโขก สะบัดโบกหางหันผันผยอง
+แต่โยธีสี่เมืองมาเนืองนอง เข้าแซ่ซ้องสัประยุทธ์ยุทธนา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมเหสีอยู่ที่ป้อม เห็นศึกล้อมลูกรักเป็นหนักหนา
+ให้อำมาตย์ฆาตฆ้องกลองสัญญา ยกโยธาออกช่วยรบสมทบทัพ
+บ้างรำทวนสวนแทงแผลงกำซาบ ทั้งดั้งดาบโดดฟาดเสียงฉาดฉับ
+ฝรั่งแขกแยกกันประจัญรับ ตีสำทับรบรุมตะลุมบอน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกเง���ะเกาะวลำสำปะหลัง ซึ่งแตกพังพ่ายแพ้ไปแต่ก่อน
+ต่างมั่วสุมคุมพหลพลนิกร แล้วยกย้อนทางมาถึงธานี
+เห็นชาวเมืองเคืองแค้นแล่นตลบ เข้ารุมรบทัพพระมเหสี
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังประดังตี ชาวบุรีแตกพลัดกระจัดกระจาย
+แต่ขุนพลมนตรีเสนีใหญ่ ยังคุมไพร่ต่อตีไม่หนีหาย
+ข้างฝ่ายหญิงยิงธนูช่วยผู้ชาย อยู่เรียงรายรอบรถทั้งอดทน
+บ้างถูกง้าวหลาวแหลนแสนสาหัส จนเลือดหยัดหยดชุ่มทุกขุมขน
+ไม่ทิ้งเจ้าคราวทัพถึงอับจน สู้อดทนแทงฟันประจัญบาน
+พอทัพท้าวเจ้าวลำถลำไล่ เข้ามาใกล้รถท้าตรงหน้าฉาน
+นางโฉมยงก่งศรเข้ารอนราญ แล้วน้าวผลาญแผลงหมายนายโยธี
+พอลั่นลูกถูกท้าวเจ้าวลำ ไม่ทันซ้ำเสนามันพาหนี
+โยธาทัพกลับกลุ้มเข้ารุมตี ต้องราวีอยู่ในหว่างกลางสงคราม ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาการะเวกเอกอำมาตย์ กับหน่อนาถชิงชัยในสนาม
+เห็นทัพพระมเหสีออกตีตาม พอทัพสามเมืองพร้อมเข้าล้อมรบ
+พระตกใจให้กลับทัพทหาร หันออกด้านนางมาลีตีตลบ
+ทัพมะหุ่งกรุงเตนเกณฑ์สมทบ เข้ากลุ้มกลบกลาดทางที่กลางแปลง
+เสียงทหารต่อทหารทะยานยุทธ์ แกว่งอาวุธหอกดาบวะวาบแสง
+บ้างรับรองป้องกันบ้างฟันแทง บ้างยิงแย้งเยียดยัดสกัดทาง
+แต่หน่อนาถอาจองทรงสินธพ เข้าไล่ขบโขกดีดคนกีดขวาง
+ฝรั่งแขกแยกย้ายบ้างวายวาง พอแหวกทางออกมาได้มันไล่ตาม
+แต่อำมาตย์มหาดเล็กเด็กผู้ใหญ่ ออกไม่ได้ด้วยว่าคนนั้นล้นหลาม
+กุมารากล้าหาญชาญสงคราม ใครติดตามตีตายลงก่ายกัน
+พอเห็นพระมเหสีเสียทีทัพ รีบควบขับม้าที่นั่งดังกังหัน
+เข้าลุยไล่ไพรีทั้งตีรัน คอยป้องกันนางพระยาอยู่หน้ารถ
+พวกข้าศึกฮึกโหมเข้าโจมจับ พระรบรับตีแยกแตกไปหมด
+ไล่ข้างหน้ามาข้างหลังเหมือนดังมด ต้องขับรถรับพลางอยู่กลางทัพ ฯ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองกุมารอยู่ด่านสมุทร แต่คอยสุดสาครนอนไม่หลับ
+จนรุ่งเช้าเฝ้าชะแง้ยิ่งแลลับ ไม่เห็นกลับคืนมายิ่งอาวรณ์
+จึงจัดพลคนละหมื่นห้าร้อยถ้วน ถือแต่ล้วนดั้งดาบกำซาบศร
+พระพี่น้องสองกษัตริย์ทรงอัสดร แล้วรีบร้อนยกมายังธานี
+เห็นสมทบรบรับกันคับคั่ง ดูแน่นทั้งท้องทุ่งริมกรุงศรี
+ข้างฝรั่งพรั่งพร้อมเข้าล้อมตี ข้างพระพี่เคว้งขวางอยู่กลางทัพ
+ต่างตกใจให้ทหารเข้าราญรบ ตีสมทบแทงฟันประจัญจับ
+ฝรั่งแขกแยก��้ายล้มตายยับ พอพบทัพที่ขึ้นมาแต่ราตรี
+ถามถึงองค์ทรงเดชพระเชษฐา เขาทูลว่าไปช่วยพระมเหสี
+ทั้งพี่น้องร้องเร่งขุนเสนี ให้โจมตีตัดทางไปกลางพล
+เป็นสามทัพคับคั่งทั้งดั้งดาบ ยิงกำซาบศัสตราดังห่าฝน
+พวกไพรีหนีพล่านไม่ทานทน ต้องย่อย่นแยกย้ายกระจายไป ฯ
+๏ เจ้ามะหุ่งกรุงเตนกุเวนลวาด ต้อนตวาดพลขันธ์เสียงหวั่นไหว
+ให้หันกลับรับรบสมทบไว้ แล้วแลไปเห็นพี่น้องสองกุมาร
+นึกดูว่าลูกใครที่ไหนเล่า เล็กสักเท่าตุ๊กตาทำกล้าหาญ
+ถ้าแม้ว่าฆ่านายให้วายปราณ พวกทหารก็จะแยกแตกกระจาย
+ปรึกษาพลางต่างองค์ทรงสินธพ ควบเข้ารบหน่อนาถประมาทหมาย
+กุมารีพี่นางขวางน้องชาย ต่างลั่นสายศรซ้ำด้วยชำนาญ
+ถูกพระชงฆ์องค์ท้าวเจ้ามะหุ่ง ตกม้าผลุงผลุนวิ่งทิ้งทหาร
+เจ้ากรุงเตนเผ่นโผนโจนทะยาน เข้าตีต้านติดพันไม่ทันยิง
+นางแทงกักชักกริชโลหิตฉีด ผวาหวีดเวทนาประสาหญิง
+พวกฝรั่งทั้งปวงบ้างช่วงชิง แบกเจ้าวิ่งเลี้ยวลัดเที่ยวพลัดแพลง
+แต่องค์ท้าวเจ้าลวาดประมาทเด็ก ถือหลาวเหล็กข้างละเล่มด้วยเข้มแข็ง
+ขับอาชาถาโถมเข้าโจมแทง ก็พลาดแพลงพลั้งพลัดตกอัสดร
+หน่อกษัตริย์หัสไชยก็ไล่ซ้ำ โดดลงปล้ำเจ้าลวาดฟาดด้วยศร
+ด้วยฤทธิ์แก้วแววตากล้าราญรอน จับผู้ใดให้อ่อนทั้งอินทรีย์
+พอวางมือรื้อแรงตะแคงผลุด ทะลึ่งหลุดแล่นโลดกระโดดหนี
+พระขึ้นม้าพาไพร่เข้าไล่ตี พวกโยธีแตกตายกระจายไป ฯ
+๏ องค์พระสุดสาครเข้ารอนรบ ตีตลบหลีกออกข้างนอกได้
+พามารดาล่าเลี่ยงเข้าเวียงชัย พอแลไปเห็นพี่น้องสองกุมาร
+กวักพระหัตถ์ตรัสเรียกมาริมรถ ต่างประณตพร้อมพรั่งทั้งทหาร
+พระน้องยาว่าฝรั่งมันจังฑาล ฉันรอนราญรบรุกสนุกใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี เมื่อไพรีรุมจับรับไม่ไหว
+ถูกเกาทัณฑ์กลั้นแกล้งแข็งพระทัย เอาสไบพันทับให้ลับตา
+ต่างหยุดรถลดองค์ดำรงนั่ง โลหิตหลั่งไหลซาบอาบอังสา
+ให้เสียวซาบอาบจิตด้วยพิษยา ยังอุตส่าห์สั่งความสามกุมาร
+แม่นี้ถูกลูกธนูอยู่ไม่ได้ จะไปใส่ยาแก้แผลสมาน
+สักครู่หนึ่งจึงจะมาไม่ช้านาน พ่อช่วยต้านตั้งมั่นกันพารา
+แล้วเอียงไหล่ให้แลดูแผลเจ็บ ยังเมื่อยเหน็บจนกระทั่งถึงอังสา
+สุดสาครถอนสะอื้นกลืนน้ำตา แล้ววันทาทูลองค์นางนงคราญ
+พระมารดาอ���่าพะวงทรงวิตก ลูกจะยกทัพไปไล่สังหาร
+มิให้เขาเข้าล้อมป้อมปราการ เชิญพระมารดาไปอยู่ในวัง
+ให้หมอแก้แผลศรถอนยาพิษ ให้สนิทหายแผลเหมือนแต่หลัง
+พอเสียงโห่โยธาประดาดัง เห็นทัพทั้งเจ็ดเมืองมาเนืองนอง
+จึงทูลลาพาพระน้องสองกษัตริย์ มาทรงอัศวราชผาดผยอง
+ต่างคุมพลคนละทัพออกรับรอง ให้ตีฆ้องแข่งหน้าเข้าราวี ฯ
+๏ ฝ่ายพวกเงาะเกาะวลำสำปะหลัง กุเวนทั้งวิลยาชวาฉวี
+เป็นเจ็ดทัพคับคั่งประดังตี พวกโยธีแทงฟันประจัญบาน
+บ้างแกว่งง้าวหลาวแหลนโล่แพนโผน เด็กมันโจนจับศีรษะฉะด้วยขวาน
+บ้างตายกลิ้งวิ่งซุกบ้างคลุกคลาน พลกุมารมีแรงไล่แทงฟัน
+สุดสาครกรน้าวไม้ท้าวหวด ดูเร็วรวดแรงดังว่ากังหัน
+พลนิกายนายทัพรับไม่ทัน บ้างหักลันล้มตายลงก่ายกอง
+เจ้าวลำสำปะหลังประดังรับ พระหวดพับลงกับดินสิ้นทั้งสอง
+เจ้าเมืองเงาะกระเดาะปากลากกระบอง กับพวกพ้องเงาะป่าเข้าราวี
+อันองค์พระกนิษฐานุชาเล็ก กับพวกเด็กกลัวเงาะละเลาะหนี
+แต่เชษฐากล้ากลับขับพาชี เข้าโจมตีเงาะตายกระจายไป
+ทัพฉวีวิลยาชวาแขก ก็พลอยแตกต่อต้านทานไม่ไหว
+ต่างวุ่นวิ่งทิ้งอาวุธทุกทัพชัย กุมารไล่ตีตามทั้งสามทัพ
+บ้างโถมทันฟันแทงด้วยแรงเรี่ยว บ้างลดเลี้ยวไล่ลัดสกัดจับ
+พวกไพรีหนีหลบไม่รบรับ ต่างล่าทัพถอยหลังข้างคงคา
+พระหน่อไทไล่รบจนพลบค่ำ เห็นหมอกคล้ำคลุ้มทะเลพระเวหา
+แล้วหยุดทัพยับยั้งสั่งโยธา ให้ตรวจตราพร้อมทั่วทุกตัวคน
+แล้วยับยั้งตั้งรายอยู่ปลายทุ่ง คอยรบพุ่งปิดทางไว้กลางหน
+อันข้าวน้ำลำเลียงเสบียงพล วิเสทขนเอาไปเลี้ยงแต่เวียงชัย ฯ
+๏ ฝ่ายทัพท้าวเจ้าวลาชวาฉวี พอราตรีตรงมาชลาไหล
+ให้ตั้งค่ายรายเรียงเคียงกันไป คอยรับไพร่พลนิกรให้ผ่อนพัก
+ทั้งบกเรือเหลือตายยังหลายแสน จะแก้แค้นคิดการเข้าหาญหัก
+ที่บอบช้ำลำบากยังมากนัก ให้หมอรักษาทั่วทุกตัวคน
+บ้างปิดยาทาน้ำมันสามวันหาย ที่เจ้าตายต่างกลับไปสับสน
+ที่ตั้งอยู่สู้รบสมทบพล ต่างคิดกลการศึกยังตรึกตรา ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ถึงปรางค์รัตน์เร้ารวดปวดอังสา
+ให้หมอแก้แผลกำซาบซึ่งอาบยา เอามีดผ่าขูดกระดูกที่ถูกพิษ
+เป่าน้ำมันกันแก้ตรงแผลเจ็บ เอาเข็มเย็บยุดตรึงขี้ผึ้งปิด
+ทั้งข้างนอกพอกยาสุรามฤต ให้ถอนพิษผ่อนปรนพอทนทาน ฯ
+๏ จะกล่าวศรีสุวรรณวงศ์ทรงสวัสดิ์ อยู่กรุงรัตนพารามหาสถาน
+ครั้นเรือใช้ไปแถลงให้แจ้งการณ์ พากุมารสินสมุทรรีบรุดมา
+แวะเข้าส่งองค์อรุณที่รมจักร พอผ่อนพักพบพงศ์พระวงศา
+แล้วรับพราหมณ์สามนายบ่ายนาวา ออกแล่นมาตามคลื่นทุกคืนวัน
+พอจวนเย็นเป็นพายุพยับฝน ให้มัวมนมืดสิ้นดินสวรรค์
+คลื่นระดมลมกล้าสลาตัน ตีกำปั่นซัดไปเป็นหลายคืน
+ครั้นลมหายสายแสงแจ้งกระจ่าง เห็นเกาะกลางสมุทรไทใหญ่ทะมื่น
+ทอดสมอรอราสัญญาปืน ขึ้นหาฟืนหาน้ำทั่วลำเรือ
+พอสิงโตโฮ่โฮกกระโชกไล่ ทั้งสูงใหญ่มหึมายิ่งกว่าเสือ
+ตาถลนขนหุ้มดูคลุมเครือ ทหารเรือรบสิงห์ยิงด้วยปืน
+เสียงดังตึงปึงถูกลูกลู่ล่อน มันถีบถอนโถมถลาไล่ฝ่าฝืน
+คำรามร้องก้องกึกเสียงครึกครื้น ทหารตื่นแตกวิ่งเป็นสิงคลี
+มันไล่คาบดาบหอกกระบอกน้ำ ขบขย้ำย่อยยับดังสับสี
+เห็นผู้คนพลไพร่ไล่คะยี ทหารหนีสิงโตโผลงน้ำ
+มันโดดตามหวามว่ายสายสมุทร เห็นคนผุดโผนตบขบขย้ำ
+พวกโยธีรี้พลเที่ยวด้นดำ จนถึงกำปั่นใหญ่ในคงคา
+สินสมุทรผุดลุกขึ้นแลเห็น สิงโตเผ่นโผนไล่ไวหนักหนา
+มิทันเปลื้องเครื่องทรงอลงการ์ โลดถลาลงในน้ำปล้ำสิงโต
+มันรับรบขบกัดพระฟัดฟาด พระฉวยพลาดพลิ้วโจนกลับโผนโผ
+ขึ้นขี่หลังนั่งยองยองร้องโยโย อ้ายสิงโตตัวฉลาดขึ้นหาดทราย
+โลดสลัดพลัดตกพระหกล้ม มันกัดกลมกลิ้งคว่ำคะมำหงาย
+ทั้งเล็บเขี้ยวเคี้ยวขย้ำจนน้ำลาย ลงโซมกายกอดปล้ำด้วยกำลัง
+พระดิ้นหลุดฉุดหางไม่วางหัตถ์ กอดถนัดเหนี่ยวขนขึ้นบนหลัง
+สิงโตร้องก้องเสียงสำเนียงดัง ทั้งลูกทั้งเมียสิงห์มันวิ่งมา
+เขย่งเต้นเผ่นโผนจะโจนกัด หน่อกษัตริย์หลบโลดโดดถลา
+ลงในน้ำดำไล่จับได้ปลา กลับขึ้นมาเสกทิ้งให้สิงโต
+มันกินหมดรสรื่นค่อยชื่นจิต มิได้คิดทำร้ายหายโมโห
+พระเป่ามนต์ประสมจิตอิศโร เรียกสิงโตเต้นเข้ามาหาทุกตัว
+จึงเสกน้ำซ้ำประศีรษะให้ แล้วลูบไล้สารพางค์ทั้งหางหัว
+มันลามเลียเคลียเคล้าด้วยเมามัว แต่ละตัวตาช่วงดังดวงดาว
+ลูกทั้งคู่ผู้เมียเตี้ยตุบหลุบ มาหมอบฟุบฟอกสีสำลีขาว
+ตัวพ่อแม่แลลายดูพรายพราว ล้วนเล็บยาวเป็นทองแดงยิ่งแรงครัน
+ทั้งเขียวสุกทุกตัวสลัวเหลือง เอาไปเมืองจะได้ขี่��ีขยัน
+แล้วจูงลงคงคามาด้วยกัน ขึ้นกำปั่นไปเฝ้าพระเจ้าอา
+ฉันได้สิงห์ยิงฟันมันไม่เข้า จะพาเอาไปบุรีดีหนักหนา
+ศรีสุวรรณสรรเสริญพระนัดดา พอเวลาลมดีให้คลี่ใบ
+ออกกำปั่นพันร้อยเที่ยวลอยแล่น ไปตามแผนที่ทางหว่างไศล
+ทุกเช้าเย็นเห็นแต่ฟ้าชลาลัย กำหนดได้เจ็ดเดือนไม่เคลื่อนคลา
+เข้าเขตคุ้งกรุงผลึกเสียงครึกครื้น ยังดึกดื่นดูฝั่งก็กังขา
+ข้าศึกติดทิศใต้ชายชลา เห็นสีฟ้าเผือดแดงดังแสงไฟ
+ถึงปากอ่าวเช้าตรู่ก็รู้เรื่อง พวกชาวเมืองออกมาแจ้งแถลงไข
+ว่าศึกยังตั้งประชิดติดเวียงชัย พระตกใจรีบมาถึงธานี
+หยุดประทับยับยั้งอยู่ข้างหน้า แจ้งกิจจาไปถึงพระมเหสี
+ให้สุรางค์นางกำนัลไปอัญชลี เชิญมาที่ปรางค์รัตน์กษัตรา
+ศรีสุวรรณนั้นคำนับนางรับหัตถ์ หน่อกษัตริย์บังคมก้มเกศา
+นางเล่าความตามเรื่องเมืองลังกา แต่ยกมาทำสงครามถึงสามครั้ง
+อันคราวนี้มิรู้จะสู้รบ ศึกตลบซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+พระปิ่นปักนัคเรศนิเวศน์วัง ก็คลุ้มคลั่งเคล้ากระดาษไม่ขาดวัน
+ข้าออกรบพบทัพสัประยุทธ์ ต้องอาวุธที่อังสาแทบอาสัญ
+หากโอรสยศยงของทรงธรรม์ ช่วยป้องกันตัวข้าเข้าธานี
+แล้วเล่าความตามสุดสาครเล่า จะขอเฝ้าประณตบทศรี
+เดี๋ยวนี้ยังตั้งทัพรับไพรี อยู่ข้างที่ท้องทุ่งนอกกรุงไกร ฯ
+๏ สินสมุทรสุดรักพระอัคเรศ ชลเนตรซึมโซมชโลมไหล
+แล้วทูลว่าข้าพระบาทประมาทใจ หมายว่าไม่มีศัตรูจึงอยู่นาน
+จนพระองค์สงครามถึงสามครั้ง แล้วต้องทั้งศัสตราน่าสงสาร
+กันแสงพลางนางพระยาบัญชาการ ชวนกุมารกับพระน้องเข้าห้องใน
+เห็นทรงธรรม์บรรทมชมแต่รูป จนซีดซูบเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+เข้าหมอบเมียงเคียงบัลลังก์กระทั่งไอ พระอภัยเหลียวมาเห็นหน้าน้อง
+กับลูกรักอัคเรศสังเกตแน่ แต่แลแลหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+กลับเคลิ้มเห็นเป็นว่าพากันมามอง พิโรธร้องเรียกสาวใช้ให้ไสคอ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นพี่วิปริต ดังคมกริชกรีดฟาดให้ขาดศอ
+พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงคั่งคลอ ระทดท้อทุกข์ใจดังไฟกาฬ
+ศิโรราบกราบก้มบังคมบาท เข้าแอบอาสน์อ้อนวอนด้วยอ่อนหวาน
+น้องลับเนตรเชษฐาไปช้านาน จึงพาหลานกลับมาถึงธานี
+โอ้ไฉนไยองค์พระทรงยศ ลืมโอรสลืมน้องทั้งสองศรี
+เฝ้าโลมลูบรูปนางอยู่อย่างนี้ มิรู้ที่คิดอ่านประการใด
+โอ้พระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ เวรวิบัติบาปสร้างแต่ปางไหน
+เมื่อยังเยาว์เล่าก็พรากจากกันไป ไม่บรรลัยก็ได้มาเห็นหน้ากัน
+แต่ครั้งนี้วิปริตผิดสังเกต พระทรงเดชไม่รู้จักพักตร์หม่อมฉัน
+พระครวญคร่ำร่ำว่าสารพัน สะอื้นอั้นอารมณ์ไม่สมประดี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนแค้นกระดาษ เข้ากราบบาทบงกชบทศรี
+สะอื้นอ้อนวอนว่าฝ่าธุลี จะฆ่าตีก็ไม่ห้ามตามพระทัย
+แต่รูปนางอย่างนี้วิปริต เอาไว้ชิดกับพระองค์จึงหลงใหล
+ลูกแค้นนักจักเอาเข้าเผาไฟ พอฉวยได้พระบิดาก็คว้าชิง
+แล้วชี้นิ้วกริ้วกราดตวาดว่า น้อยหรือมาถูกต้องแม่น้องหญิง
+พลางผลักพลัดปัจถรณ์ฉวยหมอนอิง ไล่ทุ่มทิ้งทุบพัลวันไป
+มเหสีหนีออกนอกปราสาท ทั้งหน่อนาถน้องยาอัชฌาสัย
+ต่างหยุดยั้งนั่งสะท้อนถอนฤทัย นางนึกได้จึงแถลงแจ้งกิจจา
+โหรเขาดูภูวไนยว่าไม่ม้วย จะรอดด้วยเผ่าพงศ์พระวงศา
+อันองค์สุดสาครที่จรมา ก็บอกว่าเป็นโอรสยศไกร
+ช่วยรบสู้กู้เมืองเมื่อเคืองเข็ญ เห็นจะเป็นหน่อเนื้อในเชื้อไข
+แต่วงศ์วานมารดรนครใด ไม่แจ้งใจจึงยังให้รั้งรา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นไม่แจ้งยังแคลงจิต ตะลึงคิดความหลังให้กังขา
+พระหน่อน้อยพลอยนึกนั่งตรึกตรา แล้วทูลว่าทราบบ้างแต่อย่างนี้
+เมื่ออยู่เกาะพิสดารพระผ่านเกล้า ไปคลึงเคล้านางมัจฉาที่พาหนี
+ได้รักใคร่ไปมาอยู่กว่าปี จนนางมีครรภ์แล้วจึงแคล้วมา
+จะไปถามความดูให้รู้แน่ แม้ลูกแม่แน่ชัดนางมัจฉา
+จะมีธำมรงค์ครุฑบุษรา กับจุฑามณีที่ประทาน ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบแล้ว แม้น้องแก้วก็จงพามาสถาน
+โอรสรับกลับออกมานอกพระลาน นายทวารกราบก้มบังคมคัล
+พระพรายแพร่งแจ้งความตามรับสั่ง แล้วขึ้นนั่งราชรถพระกลดกั้น
+ตั้งแห่แหนแทนองค์พระทรงธรรม์ จรจรัลจากกรุงออกทุ่งนา
+ให้ม้าใช้ไปแถลงให้แจ้งก่อน สุดสาครแจ้งเหตุว่าเชษฐา
+ความดีใจไปรับที่พลับพลา เห็นเชษฐาลงจากรถบทจร
+สมสังเกตเนตรแดงดังแสงครั่ง มีเขี้ยวปลั่งเปล่งจำรัสประภัสสร
+เหมือนคำปู่ดูแลเห็นแน่นอน สุดสาครเชิญพระพี่ให้ลีลา ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรเห็นนุชน้อง พระพักตร์ผ่องผิวอย่างนางมัจฉา
+จึงหยุดยั้งนั่งประทับที่พลับพลา พระน้องยานอบคำนับอภิวันท์
+สินสมุทรสุดสวาท���้วยชาติเชื้อ เหมือนหนึ่งเนื้อแล้วย่อมถนอมขวัญ
+ทั้งเห็นแหวนแม่นยำเป็นสำคัญ ยิ่งแม่นมั่นมิได้หมางระคางแคลง
+เข้าสวมสอดกอดน้องประคองหัตถ์ หน่อกษัตริย์สององค์ทรงกันแสง
+พระเชษฐาว่าพ่อดีมิเสียแรง ช่วยต่อแย้งไพรีจนพี่มา
+แล้วปราศรัยไถ่ถามกันตามซื่อ พ่อแล้วหรือลูกแม่สุวรรณมัจฉา
+น้องคำนับรับรสพจนา พระเชษฐาซ้ำถามเนื้อความไป
+อันเสนีรี้พลพหลทหาร กับกุมารสองราอยู่หาไหน
+พระน้องน้อยค่อยค่อยเล่าให้เข้าใจ แล้วถามไถ่ถึงบิดาสารพัน ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสนิทไม่ปิดป้อง บอกพระน้องตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ผีผู้หญิงสิงองค์พระทรงธรรม์ ให้ป่วนปั่นเป็นบ้าถึงนารี
+ได้กระดาษวาดรูปมาจูบกอด แล้วหลงพลอดเพลินจิตด้วยฤทธิ์ผี
+พี่ชิงองค์ทรงธรรม์มาวันนี้ ฉีกขยี้มิอยากขาดประหลาดใจ ฯ
+๏ อนุชาว่ากระนั้นอย่าหวั่นหวาด แม้ปีศาจสิงแท้จะแก้ไข
+ด้วยไม้เท้าเจ้าตาให้มาไว้ สำหรับไล่ผีสางปะรางควาน
+แต่ผีดิบสิบโกฏิยังโดดวิ่ง ผีผู้หญิงหรือจะอยู่สู้หม่อมฉาน
+แต่คอยฟังรั้งราอยู่ช้านาน ไม่แจ้งการเลยว่าเป็นถึงเช่นนี้ ฯ
+๏ สินสมุทรยุดมือจริงหรือจ๊ะ กระนั้นพระน้องเข้าไปช่วยไล่ผี
+ทั้งจะปะพระเจ้าอาในธานี พร้อมอยู่ที่ปราสาททั้งมาตุรงค์
+หน่อนรินทร์ยินดีชลีหัตถ์ ชวนกษัตริย์ทั้งสองเข้าห้องสรง
+ประดับเครื่องเรืองอร่ามทั้งสามองค์ ครั้นเสร็จทรงถือไม้เท้าของเจ้าตา
+พระชวนน้องสองศรีค่อยลีลาศ มาเฝ้าบาทบทเรศพระเชษฐา
+สินสมุทรสุดสวาทนาถน้องยา พากันมาขึ้นรถบทจร
+พวกเสนาการะเวกเอกอำมาตย์ ทั้งมหาดเล็กตามหลามสลอน
+พวกขุนนางแลสล้างกลางนคร พลนิกรตรงมาหน้าพระลาน
+ถึงที่เกยเคยประทับก็ยับยั้ง พระลงยังชานชลาที่หน้าฉาน
+เป็นการด่วนชวนพระน้องสองกุมาร เลี้ยวพระลานลัดทางไปปรางค์ทอง
+เห็นแสนสาวชาวแม่อยู่แออัด กับกษัตริย์พร้อมพรั่งไปทั้งสอง
+สินสมุทรนำหน้าพาพระน้อง เข้าในห้องปรางค์มาศปราสาทชัย
+ประณตนั่งบังคมก้มศิโรตม์ ด้วยมาโนชญ์หน่อนราอัชฌาสัย
+นางรับขวัญสรรเสริญเจริญใจ แล้วสอนให้ก้มเกล้าพระเจ้าอา
+ศรีสุวรรณนั้นเห็นหลานสงสารนัก ไม่ผิดพักตร์ภูวเรศพระเชษฐา
+กอดประทับรับขวัญกลั้นน้ำตา แล้วว่าอานี้ไม่รู้ด้วยอยู่ไกล
+พ่อมาถึงจึงได้เห็นว่าเป็นหลาน นั่นกุมารสองรามาแต่ไหน
+เป็นลูกเต้าท้าวพระยาพาราใด พระหน่อไททูลฉลองว่าน้องรัก
+แล้วเล่าความตามมาเมืองการะเวก ได้เป็นเอกโอรสมียศศักดิ์
+พระน้องน้อยสุจริตสนิทนัก สามิภักดิ์ตามมาถึงธานี
+หน่อนรินทร์สินสมุทรเห็นพูดช้า จึงวันทาทูลพระมเหสี
+พระน้องรักศักดาวิชาดี จะไล่ผีมิให้อยู่ที่ภูวไนย
+นางพระยาว่ากระนั้นขยันนัก เชิญลูกรักของแม่ช่วยแก้ไข
+เครื่องหยูกยาหาบ้างหรืออย่างไร พระหน่อไททูลว่าของไม่ต้องการ
+จะขอตีที่กระดาษปีศาจอยู่ ด้วยความรู้ราวกับไฟประลัยผลาญ
+ถึงยักษีผีสางปะรางควาน ขอประทานแต่กระดาษรูปวาดมา
+นางดีใจใช้สินสมุทรน้อย ให้ไปคอยลักกระดาษดังปรารถนา
+หน่อนรินทร์ยินดีชลีลา แล้วแฝงมาเมียงมองที่ห้องใน
+เห็นหลับลอบหมอบเมียงเข้าเคียงอาสน์ ลักกระดาษเลขาเอามาได้
+แล้วคลี่กลางปรางค์ปราสาทประหลาดใจ พระหน่อไทภาวนามหามนต์
+เสกไม้เท้าดาบสจดกระดาษ เสียงรูปวาดหวีดร้องสยองขน
+แล้วซ้ำตีผีร้ายก็วายชนม์ กระดาษป่นเป็นประกายวุบหายไป
+สองกษัตริย์ทัศนาเห็นปรากฏ คงจะปลดเปลื้องวิบัติปัถไหม
+นางพระยาพาพระน้องกับหน่อไท เข้าห้องในนั่งดูพระภูธร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมณีนาถ เมื่อปีศาจสร่างจิตอดิศร
+เคลิ้มพระทัยไหวหวิวหิวหาวนอน สะท้อนถอนฤทัยทั้งไสยา
+จนยามค่ำฉ่ำชื่นระรื่นรส มะลิสดแทรกกุหลาบอาบนาสา
+เสียงทหารขานโห่เป็นโกลา ก็ผวาหวาดฟื้นตื่นบรรทม
+รู้สึกองค์ทรงนั่งกำลังน้อย เนตรชม้อยไม่เห็นเหล่าสาวสนม
+เห็นลูกรักอัคเรศร่วมอารมณ์ มาบังคมพร้อมพรั่งทั้งอนุชา
+เขม้นดูกุมารโอรสราช เห็นผุดผาดผิวอย่างนางมัจฉา
+หวนรำลึกนึกสะอื้นกลืนน้ำตา จึงบัญชาถามองค์นางนงลักษณ์
+สามกุมารหลานลูกผู้ใดมั่ง มาน้อมนั่งน่าเอ็นดูไม่รู้จัก
+นางทูลความตามเรื่องพระลูกรัก ให้ทรงศักดิ์ทราบสิ้นด้วยยินดี
+พระเรียกบุตรสุดสวาทขึ้นอาสน์รัตน์ หน่อกษัตริย์นอบนบซบเกศี
+พระโลมลูบจูบเกล้าพระเมาลี พลางพาทีไต่ถามตามอาลัย
+นางสุวรรณมัจฉามารดาเจ้า กำสรดเศร้าเคืองเข็ญเป็นไฉน
+หรืออยู่ดีศรีสวัสดิ์กำจัดภัย พ่อเล่าให้บิตุเรศแจ้งเหตุการณ์ ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตคิดถึงแม่ มาเห็นแต่บิตุรงค์น่าสงสาร
+ทรงกันแสงแจ้งเรื่องเคืองรำค���ญ อันพระมารดาจนพ้นปัญญา
+ครั้นรุ่งเช้าเล่าก็ไปกินไคลน้ำ ต่อเย็นค่ำจึงมาอยู่ในคูหา
+ให้กินนมชมลูกทุกเวลา ตามประสายากจนของชนนี
+แต่ส้มสูกลูกน้อยที่สอยได้ ก็แบ่งให้แม่มัจฉาตาฤๅษี
+จนลูกยาอายุได้สามปี พระชนนีแนะความให้ตามมา
+แล้วเล่าเรื่องเมืองน้องสองกษัตริย์ พูนสวัสดิ์หวังพระองค์เหมือนวงศา
+ช่วยชุบเลี้ยงเที่ยงธรรม์กรุณา จึงได้มาอภิวาทบาทยุคล
+สงสารแต่แม่มัจฉานิจจาเอ๋ย ลูกอยู่เคยหักหาผลาผล
+ไปให้ทานมารดาประสาจน เป็นสองคนค่ำเช้าได้เคล้าคลึง
+ลูกจากมาน่าที่จะวิตก ด้วยเปลี่ยวอกเปล่าใจอาลัยถึง
+จะง่วงเหงาเศร้าจิตคิดคะนึง แสนรำพึงถึงลูกผูกอาลัย
+แล้วสั่งมาว่าแม้นพบพระภูวนาถ ให้กราบบาททูลแจ้งแถลงไข
+ว่าชาตินี้มิได้มาเป็นข้าไท แต่มีใจคิดถึงองค์พระทรงธรรม์
+อันปิ่นทองของประทานของผ่านเกล้า พระแม่เจ้ามอบไว้ให้หม่อมฉัน
+โอ้สงสารนานแล้วแต่แคล้วกัน จะนับวันเวลาตั้งตาคอย ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่าน่าสังเวช ชลเนตรหยดเหยาะเผาะเผาะผอย
+เหลืออาลัยในคำเงือกน้ำน้อย ให้เศร้าสร้อยสวมสอดกอดกุมาร
+ประโลมลูกผูกจิตคิดถึงแม่ มาห่างแหเห็นแต่บุตรสุดสงสาร
+สะอื้นอ้อนถอนฤทัยอาลัยลาน พระวงศ์วานใหญ่น้อยพลอยโศกี
+ครั้นโศกสร่างทางดำรัสตรัสประภาษ เรียกหน่อนาถพี่น้องทั้งสองศรี
+มานั่งตักซักถามถึงเดือนปี กุมารีพลอดรับอภิวันท์
+ฉันกับพี่ปีเดียวกันเจียวจ๊ะ แต่องค์พระอนุชาอ่อนกว่าฉัน
+พระเชษฐานั้นเป็นลูกได้ผูกพัน กระหม่อมฉันจะเป็นด้วยช่วยเมตตา
+พระจูบกอดพลอดเพลินเจริญจิต แสนสนิทนึกรักนั้นหนักหนา
+พระลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา พี่เลี้ยงพามาประณตบทมาลย์
+พระสอนให้ไหว้พี่สี่กษัตริย์ ต่างกอดรัดพูดจาน่าสงสาร
+นางเสาวคนธ์บ่นว่าน่ารำคาญ เช่นนี้ฉานดูเฟือนช่างเหมือนกัน
+พระน้องนางต่างว่าฉันฝาแฝด กษัตริย์แปดองค์ชวนกันสรวลสันต์
+เสียงจ๋าจ๊ะคะขาจนสายัณห์ ส่วนทรงธรรม์ตรัสถามความแผ่นดิน
+นางทูลว่าฝรั่งยังตั้งค่าย อยู่เรียงรายตามมหาชลาสินธุ์
+ทั้งยกเพิ่มเติมมาในวาริน ไม่รู้สิ้นศึกเสือเหลือระอา
+แต่ละทัพนับแสนมาแน่นเนื่อง ล้วนเจ้าเมืองใหญ่น้อยร้อยภาษา
+แม้ครั้งนี้มิได้สุดสาครมา จะเป็นข้าแขกฝรั่งเสียทั้งเมือง ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำเล่าเศร้าสลด ยามระทดทุกข์ตรอมยังผอมเหลือง
+สู้ฝืนแรงแข็งพระทัยให้ประเทือง ตรัสเรียกเครื่องพระกระยามาเหมือนเคย
+ชวนน้องรักอัคเรศโอรสราช ร่วมพระภาชนะทองของเสวย
+รสระรื่นชื่นอารมณ์ด้วยนมเนย เหมือนอย่างเคยคาวหวานสำราญใจ
+ครั้นอิ่มหนำสำเร็จเสด็จออก พระโรงนอกนพรัตน์จำรัสไข
+สถิตแท่นแว่นฟ้าเสนาใน ต่างดีใจกราบก้มบังคมคัล
+พระปรึกษาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ศึกมาต้านต่อแย้งด้วยแข็งขัน
+จงเร่งรัดจัดทัพสลับกัน ให้เป็นปัญจเสนาสง่างาม
+พรุ่งนี้เช้าเราจะยกออกยงยุทธ์ ให้สิ้นสุดศึกเตียนที่เสี้ยนหนาม
+สั่งกำชับสรรพเสร็จสำเร็จความ พอย่ำยามเยื้องย่างขึ้นปรางค์ทอง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร มาเกณฑ์การกันแต่ดึกเสียงกึกก้อง
+บ้างตรวจตราหน้าที่บ้างตีฆ้อง เสียงจองหง่องจองหง่องป่องป่องดัง
+ศรีสุวรรณนั้นเกณฑ์เป็นกองหน้า ล้วนโยธารมจักรคึกคักคั่ง
+พลทมิฬสินสมุทรมาหยุดยั้ง อยู่พร้อมพรั่งปีกขวาสง่างาม
+พวกโยธาการะเวกเป็นปีกซ้าย ทั้งไพร่นายล้วนชำนาญชาญสนาม
+เจ้าวิเชียรโมราสานนพราหมณ์ เป็นกองหลังตั้งตามพยุหทัพ
+พวกพหลพลผลึกเป็นกองหลวง เวลาล่วงตีสิบเอ็ดพอเสร็จสรรพ
+บ้างแกว่งกลอกหอกดาบดูวาบวับ มาเตรียมรับเรียงหลามอยู่ตามทาง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยตื่นไสยาสน์ ชวนหน่อนาถนุชน้องมาห้องขวาง
+ต่างจัดแจงแต่งองค์ทรงสำอาง ครั้นเสร็จย่างเยื้องมาหน้าพระลาน
+รถม้าเทียบเรียบรับอยู่คับคั่ง ทั้งหน้าหลังแลล้วนทวนธงฉาน
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องก้องกังวาน ทหารขานโห่ฮึกเสียงครึกโครม
+ศรีสุวรรณนั้นขึ้นทรงรถที่นั่ง ทั้งแตรสังข์เซ็งแซ่เสียงแห่โหม
+เดินธงทิวปลิวสล้างกลางโพยม กลองประโคมเคียงรถบทจร
+สินสมุทรหยุดยั้งให้ตั้งโห่ ขี่สิงโตตัวร้ายสะพายศร
+ข้างปีกซ้ายฝ่ายนุชาสุดสาคร ทรงมังกรกุมไม้เท้าของเจ้าตา
+พระพี่น้องสองทัพขับทหาร อลหม่านมากมายทั้งซ้ายขวา
+เสียงฆ้องกลองก้องสะท้านสะเทื้อนสุธา ต่างเฮฮาโห่ร้องซ้องสำเนียง
+ครั้นเสร็จสรรพทัพหลวงล่วงลีลาศ พระทรงราชรถทองกึกก้องเสียง
+แล้วกองหลังทั้งสามพราหมณ์พี่เลี้ยง ขี่ม้าเคียงขับพลสกลไกร
+ออกจากกรุงทุ่งกว้างเป็นทางทัพ แลสลับธงทิวปลิวไสว
+บ้างลากปืนครื้นครั่นสนั่นไป จนมาใกล้ค่ายฝรั่งให้ตั้งทัพ
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังยับยั้งหยุด ตั้งเป็นครุฑกระบวนนามตามตำรับ
+เห็นโยธาพวกฝรั่งออกคั่งคับ เป็นแปดทัพทั้งเดิมและเติมมา
+ล้วนมีธงลงหนังสือชื่อประเทศ เมืองละเมดมลิกันสำปันหนา
+กรุงกวินจีนตั๋งอังคุลา ที่ยกมาทางบกอีกหกทัพ
+ที่อยู่เก่าเจ้าลยาชวาฉวี แต่ล้วนตีเมืองไม่ได้ก็ไม่กลับ
+ต่างขี่ม้าพาทหารออกต้านรับ ปะทะทัพดูทีกิริยา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ เห็นศึกหนักนับแสนดูแน่นหนา
+จะเป่าปี่ให้สู้ดูศักดา ก็เห็นว่าจะไม่ลือระบือยศ
+หนึ่งพวกเราเล่าก็รวมอยู่พร้อมพรั่ง แต่ล้วนรังเรียนวิชาได้ปรากฏ
+จะดูดีพี่น้องสองโอรส ให้มียศเกียรติไว้ในไตรภพ
+จึงตรัสใช้ให้ทูตไปพูดนัด อย่างกษัตริย์สงครามตามขนบ
+ครั้นจะให้ไพร่พลเข้ารณรบ จะตายทบทับยับเสียนับพัน
+ซึ่งจะชนะจะแพ้เพราะแม่ทัพ ออกต่อรับรบสู้เป็นคู่ขัน
+ใครผลาญเราเจ้าบูรินทร์สิ้นชีวัน คือคนนั้นได้ลูกสาวเจ้าลังกา ฯ
+๏ ทั้งเก้าทัพรับกันเป็นธรรมยุทธ์ รำอาวุธเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+แต่ม้าทรงองค์ท้าวเจ้าคุลา ออกยืนหน้านายทหารถือขวานคลี
+บั้นเอวผูกลูกขลุบแล้วคลุมเสื้อ ดูดังเสือโคร่งคร่ำดำหมิดหมี
+ทางร้องท้าว่าใครผู้ใดดี มาต่อตีตามพนันเหมือนสัญญา
+สินสมุทรบุตรยักษ์มักโมโห ขับสิงโตรำทวนสวนถลา
+เข้ารบรับทัพท้าวเจ้าคุลา ปะทะท่าแทงฟันประจัญบาน
+หลายกระบวนทวนทบตลบเลี่ยง พอแทงเพลี่ยงพลิ้วหันฟันด้วยขวาน
+ถูกหน่อนาถฉาดฉับกลับทะยาน เข้าชิงขวานไขว่คว้ารบราวี
+เจ้าคุลากล้าหาญวางขวานให้ เห็นโถมไล่เลี้ยวมาทำล่าหนี
+ชำเลืองเหลือบเกือบใกล้เห็นได้ที ทิ้งลูกคลีถูอุระพระกุมาร
+พลัดตกสิงห์กลิ้งซบสลบหลับ มันจะสับซ้ำเอาเลือดดังเชือดฝาน
+สุดสาครควบม้าถาทะยาน เข้าต่อต้านตอบตีช่วยพี่ชาย
+ลืมระวังพลั้งเพลี่ยงมันเหวี่ยงขลุบ ถูกอกอุบจุกอัดขัดไม่หาย
+พอพระอามาทันเข้ากันกาย ช่วยหลานชายชิงชัยไวกระบอง
+มันรบพลางขว้างขลุบดูวุบวับ พระควงรับรอนรันผันผยอง
+ทิ้งไม่ถูกลูกกระเด็นอยู่เป็นกอง พระตีต้องเจ้าคุลาชีวาวาย ฯ
+๏ พอพี่น้องสองฟื้นตื่นทะลึ่ง เปรียบเหมือนหนึ่งนอนหลับแล้วกลับหาย
+เจ้ากวินถิ่นเถื่อนเห็นเพื่อนตาย กระหวัดสายกวินท���งเข้ายงยุทธ์
+ศรีสุวรรณหันหวดเร็วรวดรับ มันขว้างขวับไขว่คล้องกระบองหลุด
+แล้วซ้ำซัดรัดพระชงฆ์พอองค์ทรุด สินสมุทรโผนมาช่วยอาทัน
+ถูกกวินผินผัดสลัดหลีก มันทิ้งอีกโอบกายสายกระสัน
+สะบัดขาดผาดโผนโจนประจัญ เอาขวานฟันเจ้ากวินสิ้นชีวา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าละเมดวิเศษสุด ถืออาวุธกายสิทธิ์ฤทธิ์หนักหนา
+ชื่อภุขันฟันใครเหมือนไฟฟ้า มรณาเนื้อเผือดเลือดไม่มี
+ครั้นเห็นท้าวเจ้ากวินสิ้นชีวิต เข้าต่อฤทธิ์รับรบไม่หลบหนี
+สินสมุทรยุดพลาดมันฟาดตี ถูกอินทรีย์ซวนซบสลบไป ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกับหลานทะยานยุทธ์ ฤทธิรุทรรบกันเสียงหวั่นไหว
+เหล็กกระบองต้องภุขันสะบั้นไป พระตกใจโจนหนีมันตีตาม
+สุดสาครกรทรงไม้เท้าโถม เข้ารุกโรมรำคว้างอยู่กลางสนาม
+เหล็กภุขันฟันใครเป็นไฟวาม เหตุด้วยความรู้ฤทธิ์พระสิทธา
+พอได้ทีตีท้าวเจ้าละเมด ถูกพระเกศขาดดิ้นสิ้นสังขาร์
+เหล็กภุขันนั้นก็เก็บเหน็บเอามา พอเชษฐาฟื้นกายค่อยคลายใจ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวจีนตั๋งนั้นฝังเพชร ไม่ขามเข็ดคงกระพันฟันไม่ไหว
+ทั้งสองมือถือทุรันน้ำมันไฟ ฟาดผู้ใดไฟพิษติดเต็มกาย
+ควบอาชาม้าทรงเข้ายงยุทธ์ สินสมุทรต่อตีไม่หนีหาย
+ชิงทุรันมันฟาดปราดประกาย เป็นเพลิงร้ายพราวทั่วทั้งตัวตน
+สินสมุทรหยุดลูบยิ่งวูบวาบ เป็นเปลวปลาบปวดแปลบแสบเส้นขน
+ติดแขนขาผ้าเสื้อจนเหลือทน เหมือนเพลิงลนล้มซบสลบไป
+ท้าวทมิฬจีนตั๋งขึ้นหลังม้า พอสุดสาครถึงทะลึ่งไล่
+กระโจนจับกลับพลาดมันฟาดไฟ ถูกกายไหม้ม้วนซบสลบลง
+มันขึ้นม้าท้าทายเหวยนายทัพ จงเร่งรับแพ้ตามความประสงค์
+ศรีสุวรรณหันกระบองที่รองทรง เข้ารณรงค์รบท้าวเจ้าจีนตั๋ง
+ได้ท่วงทีตีอกพลัดตกม้า ลุกถลาไล่รบตลบหลัง
+จะฟาดไฟไม่ต้องกระบองบัง พระตีดังผลุงผลุงกระทุ้งแทง
+ด้วยฤทธิ์เพชรเม็ดใหญ่ไม่ไหวหวาด มันกลับฟาดไฟพรายกระจายแสง
+ถูกนิ้วมือถือกระบองก็พองแดง พระอ่อนแรงรอรบถอยหลบมา ฯ
+๏ พอพี่น้องสองกษัตริย์สกัดกั้น ยิงเกาทัณฑ์ถูกกระดอนดังก้อนผา
+มันฟาดไฟไม่ต้องทั้งสองรา ด้วยฤทธิ์แก้วแววตารักษากาย
+ถูกแต่ม้าผ่าโผนโจนสะบัด กุมารพลัดแพลงตกผงกหงาย
+กุมารีพี่คล่องกว่าน้องชาย กระหวัดสายศรลั่นไปทันที
+จำเพาะถูกลูกตาข้างขวาขวับ ตกม้าผ���ับโผนโลดกระโดดหนี
+พอโพล้เพล้เวลาจะราตรี จีนตั๋งตีกลองสัญญาเป็นหย่าทัพ ฯ
+๏ ฝ่ายพวกบ่าวเจ้าตายพอวายรบ รับแต่ศพใส่กำปั่นพากันกลับ
+แต่จีนตั๋งสั่งให้ไปกำชับ บรรดาทัพอยู่อย่าเพ่อราวี
+เรารบค้างร้างไว้ยังไม่ทิ้ง ใครอย่าชิงรบพุ่งเอากรุงศรี
+แล้วปวดตามาในค่ายไม่สมประดี ให้เห็นผีเสื้อสางปะรางควาน
+จีนแสเข้าเป่ายานัยน์ตาแตก น้ำมันแทรกใส่แก้แผลสมาน
+ทั้งห้าเมืองเนืองมาถามอาการ พยาบาลบอกยารักษากัน ฯ
+๏ สงสารพระอภัยฤทัยระทด กลัวโอรสสองราจะอาสัญ
+ไม่เห็นฟื้นขึ้นบ้างเหมือนกลางวัน พระทรงกันแสงประคองสองโอรส
+ศรีสุวรรณนั้นก็พองทั้งสองหัตถ์ สองกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงกำสรด
+เร่งให้หามาออกสอทั้งหมอมด บางพวกบดยาชโลมโซมน้ำมัน
+ถึงพรมพรำน้ำฟักไม่ยักฟื้น จนเที่ยงคืนฆ้องตรวจกันกวดขัน
+ขึงผ้าขาวราวกับค่ายเป็นหลายชั้น กำกับกันตีฆ้องกองอัคคี
+ตำรวจตั้งหลังคาเอาผ้าขึง เปรียบเหมือนหนึ่งพลับพลาหลังคาสี
+ปูผ้าขาวราวกับเสื่อล้วนเนื้อดี พวกเสนีนายหมวดตรวจตระเวน ฯ
+๏ สองกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงกันแสง จนโรยแรงเรอลมดมพิมเสน
+ด้วยหาหมดมดหมอในบริเวณ เห็นสิ้นเกณฑ์แก้ไขก็ไม่ฟื้น
+พระประคองสองบุตรสุดที่รัก ขึ้นวางตักข้างละองค์ทรงสะอื้น
+โอ้เย็นฉ่ำน้ำค้างในกลางคืน เจ้าไม่ฟื้นขึ้นมาสั่งพ่อบ้างเลย
+ประหลาดเหลือเนื้อละมุนยังอุ่นอ่อน สินสมุทรสุดสาครของพ่อเอ๋ย
+เคยกลับเป็นก็ไม่เห็นเหมือนเช่นเคย กระไรเลยแน่นิ่งไม่ติงกาย
+พระครวญคร่ำร่ำรักโอรสราช ใจจะขาดคิดไปก็ใจหาย
+พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย ทั้งขวาซ้ายกอดศพสลบลง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกันแสงสงสารพี่ กุมารีร้องเรียกจนเสียงหลง
+ทั้งน้องชายหมายหมดว่าปลดปลง ต่างกอดองค์พี่ยาสุดสาคร
+กนิษฐาว่าพระพี่มาหนีน้อง ใครจะครองคุ้มขังช่วยสั่งสอน
+ยังแต่น้องสองราอนาทร นางทุกข์ร้อนร่ำว่าน้ำตากระเด็น
+จะกลับเล่าเปล่าจิตคิดถึงพี่ อยู่ที่นี่พ่อแม่แลไม่เห็น
+โอ้แต่นี้พี่เจ้าทุกเช้าเย็น มิได้เล่นกันกับน้องทั้งสองรา
+เรียกเท่าไรไม่ฟื้นสะอื้นอั้น ต่างปลุกสั่นโศกีพระพี่จ๋า
+ยิ่งเรียกนิ่งยิ่งสะอื้นกลืนน้ำตา กุมาราแรงน้อยล้มผอยไป
+พวกข้าเฝ้าเข้าประคองสองกษัตริย์ ไม่ออกอรรถเซ็งแ���่เข้าแก้ไข
+บ้างนวดเคล้นเส้นพระศอสองหน่อไท ก็กลับได้สมประดีค่อยมีมา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งตั้งรายอยู่หลายค่าย วิสัยชายชิงชู้คู่อิจฉา
+ต่างไต่ถามไพร่ทุรันจำนรรจา ครั้นรู้ยายามดึกนั่งตรึกความ
+เจ้าจีนตั๋งครั้งนี้ออกตีทัพ ชาวเมืองรับพ่ายพังไปทั้งสาม
+เขามีชัยได้เมียเราเสียงาม จึงคิดความยอกย้อนซอกซ้อนกล
+ค่อยลอบใช้ให้บ่าวบอกชาวทัพ ว่าจะดับพิษไฟได้แต่ฝน
+ชาวบุรีดีใจทั้งไพร่พล แจ้งยุบลบอกข่าวทูลเจ้านาย
+พระอภัยให้เที่ยวหาเป็นหน้าแล้ง ทุกหนแห่งมิได้สมอารมณ์หมาย
+พอนึกได้ให้หาพราหมณ์ทั้งสามนาย พี่เลี้ยงฝ่ายอนุชาชื่อสานน
+ทำพิธีพลีบวงสรวงพระเวท ศักดาเดชดินฟ้าโกลาหล
+พิรุณร้องก้องกระหึ่มครึ้มคำรน เป็นสายฝนฟุ้งฟ้าลงมาดิน
+ให้ประคองสององค์ออกสรงน้ำ ค่อยชื่นฉ่ำชีวาตม์ด้วยธาตุสินธุ์
+ถอนน้ำมันอันเป็นกรดหมดมลทิน หน่อนรินทร์รู้สึกลุกคึกคัก
+คิดว่าสู้อยู่กับแขกจะแหวกออก พอเขาบอกมองดูจึงรู้จัก
+ฝ่ายบิดาพาบุตรมาหยุดพัก ที่สำนักกลางทัพเหมือนพลับพลา
+แล้วเล่าความตามรบสลบหลับ พลางกำชับลูกรักนั้นหนักหนา
+ชาติฝรั่งอังกฤษเป็นอิสรา มีศัสตราสำหรับตัวทั่วทุกคน
+ถึงชนะจะจับจงยับยั้ง คอยระวังสังเกตดูเหตุผล
+โอรสรับกลับนึกรู้สึกสกนธ์ ทั้งสองคนแค้นใจจะใคร่รบ
+จึงทูลว่าข้าขอตีแต่พี่น้อง ให้พวกพ้องพลทมิฬตื่นตลบ
+พระบิดาว่าฝรั่งตั้งสมทบ จะรุมรบเราน้อยถอยกำลัง
+คอยรับแต่แม่ทัพให้ยับย่อย พลก็พลอยพ่ายแพ้เหมือนแต่หลัง
+อย่าอาจหาญการณรงค์จงรอรั้ง พระสอนสั่งสิ้นเสร็จด้วยเมตตา ฯ
+๏ ฝ่ายสานนมนต์เวทวิเศษชะงัด ได้ฟังตรัสกราบคำนับรับอาสา
+จะเรียกฝนปนลมระดมมา ให้พวกข้าศึกหนาวทั้งบ่าวนาย
+เราแยกยกวกอ้อมออกพร้อมพรัก เข้าโหมหักเห็นจะได้ดังใจหมาย
+แม้นละไว้ไม่กำจัดให้พลัดพราย จะมากมายมาสมทบเฝ้ารบกวน
+พระฟังความพราหมณ์คิดด้วยวิทย์เวท อาศัยเหตุฝนลมระดมหวน
+จึงตรัสตอบขอบจิตว่าคิดควร กระนั้นส่วนตัวท่านจงอ่านมนต์
+เราจะขับทัพใหญ่ออกไล่ซ้ำ เห็นเพลี่ยงพล้ำพลอยระดมด้วยลมฝน
+แล้วสั่งฝ่ายนายหมวดเร่งตรวจพล จะปลอมปล้นค่ายแขกให้แตกแตน
+ทั้งโยธาการะเวกเมืองรมจักร เสียงคึกคักคั่งคับอยู่นับแสน
+บ้างถือปืนยืนสะพรั่งทั้งโล่แพน ด้วยคิดแค้นแขกฝรั่งทั้งแผ่นดิน ฯ
+๏ ฝ่ายมหาสานนพระมนต์ขลัง เรียกกำลังลมประสาททั้งธาตุสินธุ์
+วลาหกตกใจไขเมฆิน เป็นวารินร่วงโรยอยู่โกรยกราว
+ทั้งเทวามารุตก็ผุดพุ่ง เป็นควันพลุ่งโพลงสว่างขึ้นกลางหาว
+เสียงครึกครื้นพื้นแผ่นดินทั้งแดนดาว อากาศราวกับจะพังกำลังมนต์ ฯ
+๏ ฝ่ายทมิฬจีนตั๋งฝรั่งร้าย เห็นวุ่นวายเวหาเป็นฟ้าฝน
+ทั้งหนาวเหน็บเจ็บตาอุตส่าห์ทน ออกตรวจพลถ้วนทั่วทุกตัวนาย
+จะก่อไฟไม่ติดผิดประหลาด ทั้งฝนสาดลูกเห็บเจ็บใจหาย
+ถูกพลับพลาฝรั่งพังทลาย ทั้งขอบค่ายลู่ล้มด้วยลมแรง ฯ
+๏ พระอภัยได้ทีให้ตีฆ้อง แล้วยกกองทัพทหารชาญกำแหง
+เข้าหักโหมโรมรันไล่ฟันแทง บ้างน้าวแผลงเกาทัณฑ์บ้างลั่นปืน
+พลฝรั่งอังกฤษไม่คิดรบ แตกตลบลงชลาไม่ฝ่าฝืน
+บ้างล้มตายวายวางในกลางคืน บ้างวิ่งตื่นแตกป่วนอยู่รวนเร
+บ้างลงเรือเหลือตายทั้งนายไพร่ พายุใหญ่ปั่นป่วนให้หวนเห
+บ้างแตกล่มลมพัดเที่ยวซัดเซ จนถึงเวลารุ่งรบพุ่งกัน ฯ
+๏ พระอภัยได้ชนะเพราะพระเวท แสนวิเศษสานนคนขยัน
+ฝรั่งแขกแตกตายเสียหลายพัน ที่เหลือนั้นจับได้ทั้งไพร่นาย
+ให้เลิกทัพกลับหลังเข้าวังหลวง ค่อยสร่างทรวงเสร็จศึกเหมือนนึกหมาย
+เสนานายใหญ่น้อยพลอยสบาย ทั้งหญิงชายชาวบุรินทร์ก็ยินดี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร จึงสั่งอัครชายามารศรี
+เจ้ายกทัพขับทหารออกต้านตี ผู้ใดมีความชอบประกอบการ
+จงรางวัลชั้นแต่ไพร่ให้ได้ถ้วน พอสมควรยศศักดิ์อัครฐาน
+ที่วายวางกลางณรงค์ให้วงศ์วาน รับประทานถ้วนทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี ทำบาญชีไว้แต่หลังยังฉงน
+ให้สาวใช้ไขตู้อยู่ชั้นบน บาญชีคนมาถวายจดหมายไว้
+พระทรงอ่านบาญชียินดีหนัก ด้วยนงลักษณ์แสนปัญญาอัชฌาสัย
+โสมนัสตรัสล้ออรไท นี่หากได้ยอดทหารผลาญไพรี
+สู้รบรับทัพท้าวเก้าประเทศ ไม่เสียเขตขอบแขกกลับแตกหนี
+ถูกธนูสู้ทนเป็นคนดี ก็ไม่มีของประทานพานอาภัพ
+นางแย้มยิ้มพริ้มพรายสบายจิต แล้วทรงคิดของบำเหน็จให้เสร็จสรรพ
+หาเสนามาพร้อมน้อมคำนับ ประทานทรัพย์เสื้อผ้าเงินตรากราว ฯ
+๏ ฝ่ายทหารพลเรือนได้เลื่อนที่ เจียดกระบี่ยศศักดิ์เครื่องปักขาว
+เงินภาษีปีละแสนทั้งแดนดาว ให้ยกคราวเมื่อศึกมาถึงธานี
+ถึงโยธาการะเวกเมืองรมจักร ได้เงินทองของรักเป็นศักดิ์ศรี
+พลทมิฬสินสมุทรฝีมือดี ได้ของที่ต้องใจทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาการะเวกเอกอำมาตย์ เชิงฉลาดคาดการประมาณหมาย
+สังเกตดูภูวไนยพระทัยสบาย จึงถวายบังคมทูลมูลความ
+พระปิ่นปักนัคราการะเวก คิดถึงเอกโอรสหมดทั้งสาม
+วางพระทัยให้ข้าพยายาม เที่ยวติดตามกว่าจะปะกับพระองค์
+แล้วให้ข้าฝ่าละอองฉลองบาท ถวายราชไมตรีที่ประสงค์
+บังคมขอหน่อนาถบาทบงสุ์ ให้สืบพงศ์ผ่านสมบัติกษัตรา
+ประการหนึ่งซึ่งพระองค์ประสงค์สนิท บาทบพิตรภูวเรศเหมือนเชษฐา
+แม้นบอกไปได้ความจะตามมา ร่วมสุธาสันธมิตรสนิทใน ฯ
+๏ พระฟังคำอำมาตย์ฉลาดแหลม จึงยิ้มแย้มยกย่องสนองไข
+โอรสามาแถลงให้แจ้งใจ ว่าพระทัยทรงธรรม์กรุณา
+เราขอบจิตคิดจะใคร่ไปรู้จัก บำรุงรักในพระองค์เหมือนวงศา
+จะบอกไปให้พระน้องนั้นต้องมา ดูดังว่าถือยศไม่งดงาม
+เราจะไปให้ถึงจึงจะชอบ เหมือนรักตอบตามสุภาพไม่หยาบหยาม
+จะหยุดยั้งฟังงานการสงคราม อีกสักสามสี่เวลาจึงคลาไคล ฯ
+๏ พอปากน้ำนำผู้ถือหนังสือลับ มาคำนับทูลแจ้งแถลงไข
+ว่าบุตรท้าวเจ้าพาราสุลาลัย ฝรั่งใหญ่ยกมาตั้งอยู่ลังกา
+กับบุตรท้าวเจ้าระเด่นนั้นเป็นแขก ล้วนรุ่นแรกรักผู้หญิงชิงอาสา
+จะรบกันขันสู้ดูศักดา นางวัณฬาลวงล่อให้พอใจ
+แม้นแล้งลงคงจะมาไม่ช้านัก ให้ทรงศักดิ์ทราบกระแสคิดแก้ไข
+พระฟังข่าวผ่าวร้อนถอนฤทัย นึกสงสัยไต่ถามพราหมณ์พฤฒา
+เมืองทมิฬถิ่นประเทศทุกเขตแคว้น ในภูมิแผนที่มีกี่ภาษา
+ได้ฟังถามพราหมณ์เฒ่าเจ้าตำรา จึงวันทาทูลความตามโบราณ
+อันวิสัยไตรเพทประเทศถิ่น บูรพ์ทักษิณปัจจิมทิศและอิสาน
+แผ่นดินงอกออกทุกวันเป็นสันดาน เขาสร้างบ้านสร้างเมืองเนื่องกันไป
+อันแว่นแคว้นแดนดินถิ่นมนุษย์ ไม่รู้สุดสิ้นอย่างต่างวิสัย
+เป็นหมื่นแสนแผนที่ซึ่งมีไว้ จนถึงใกล้เขตถิ่นเมืองกินรา
+ยังนอกนั้นตะวันตกยกขึ้นเหนือ พูดเหมือนเนื้อนกคล้ายหลายภาษา
+แต่พวกเขาเหล่าฝรั่งข้างลังกา เคยไปค้าขายถึงทางครึ่งปี
+ที่ยังนอกออกไปนั้นหลายเพศ ว่าเขตเปรตอสุรกายและพรายผี
+ซึ่งทราบความตามอ่านพระบาลี ในคัมภีร์ภูมิประเทศเขตสุธา ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับกลับวิตก ศึกจะยกข้ามเมืองเนื่อ��หนักหนา
+จึงปรึกษาข้าเฝ้าเหล่าเสนา นางวัณฬายังเป็นสาวสิบเก้าปี
+จะเชิญท้าวด้าวแดนทั้งแสนภพ มารุมรบเมืองผลึกดังศึกผี
+ฉวยประมาทพลาดพลั้งเหมือนครั้งนี้ ชาวบุรีราษฎรจะร้อนรน
+เราตรองตรึกนึกว่าน่าจะข้าม ไปปราบปรามแว่นแคว้นแดนสิงหล
+ล้อมลังกาฆ่านายให้วายชนม์ เหมือนตัดต้นเสียแล้วปลายก็ตายตาม
+แต่เสนาการะเวกเอกอำมาตย์ จงพาราชโอรสหมดทั้งสาม
+ไปพาราถ้าสำเร็จเสร็จสงคราม เราจะตามไปเหมือนคำที่รำพัน
+แล้วให้หาอาลักษณ์จำลองสาร ล้วนอ่อนหวานเพราะพริ้งทุกสิ่งสรรพ์
+ใส่ลานทองกล่องแก้วอันแพรวพรรณ ทั้งเครื่องบรรณาการประทานไป
+แล้วสั่งพระอนุชาเสนาผลึก ล้วนเคยศึกสงครามตามวิสัย
+จงเตรียมคนพลรบให้ครบไว้ จะข้ามไปลังกาไม่ช้าการ
+แล้วชวนบุตรสุดสาครบวรนาถ ขึ้นปราสาทแสนวิโยคโศกสงสาร
+สถิตแท่นแว่นฟ้าโอฬาฬาร กอดกุมารโศกาด้วยอาลัย
+โอ้ลูกแก้วแววตาบิดาเอ๋ย ได้ชมเชยชื่นจิตพิสมัย
+จะแลลับกลับเป็นลูกเขาอื่นไป เหมือนดวงใจพ่อนี้พรากไปจากทรวง
+จะขัดขวางอย่างไรก็ไม่ชอบ ด้วยเธอมอบรักใคร่มาใหญ่หลวง
+มิให้ไปไพร่พลคนทั้งปวง จะลามล่วงติโทษว่าโหดไร้
+จึงจำส่งองค์เจ้าเพราะเท่านั้น โอ้มิ่งขวัญพ่ออย่าหมองจงผ่องใส
+พลางสวมสอดกอดโอรสระทดใจ สะอื้นให้อยู่บนที่ศรีไสยา ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนองค์ลงอภิวาท จับพระบาทภูวไนยใส่เกศา
+พระปิ่นเกล้าเจ้าประคุณกรุณา มิใช่ว่าลูกนี้จะลืมคุณ
+แต่พ่อเลี้ยงเที่ยงธรรม์ได้พันผูก เหมือนพ่อลูกล้นเหลือที่เกื้อหนุน
+อันหนึ่งน้องสองราก็การุญ ได้ทำบุญร่วมกันมามั่นคง
+ลูกขอลาฝ่าพระบาทบิตุเรศ ไปทูลเหตุมูลความตามประสงค์
+แล้วจะลาพาพลมารณรงค์ ช่วยพระองค์รบพุ่งกรุงลังกา ฯ
+๏ พระฟังบุตรสุดสวาทฉลาดฉลอง กรประคองรับขวัญด้วยหรรษา
+พลางกอดจูบลูบหลังพระลูกยา พ่ออย่าปรารมภ์จิตถึงบิดร
+ศึกเพียงนี้มิสู้ยากลำบากนัก เพราะพร้อมพรักนายทหารชาญสมร
+ล้วนเรียนรู้ครูประสิทธิ์ฤทธิรอน จะผันผ่อนได้สิ้นดังจินดา
+เจ้าไปอยู่บุรีให้มีสุข พ่อมีทุกข์จึงจะให้เขาไปหา
+แล้วก็เปลื้องเครื่องทรงอลงการ์ ให้ลูกยาสวมทรงเป็นมงคล ฯ
+๏ สุดสาครซ้อนนอกหนังเสือเหลือง เป็นสามเครื่องเรียบร้อยใส่สร้อยสน
+แล้วกราบทูลมูลความตามยุบล ���หมือนเรื่องต้นตั้งสัตย์ปฏิญาณ
+มิได้กลับอภิวาทบาทดาบส น้อมประณตแม่มัจฉาเหมือนว่าขาน
+ก็ไม่เปลื้องเครื่องครองของอาจารย์ ขอประทานโทษาอย่าราคิน ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับก็รับขวัญ เห็นกตัญญูจิตคิดถวิล
+ยิ่งรำพึงถึงมัจฉายุพาพิน มิรู้สิ้นรักใคร่อาลัยลาน
+แล้วจึงว่าถ้าแม้พบกับแม่เจ้า จงบอกเล่าว่าพ่อคิดพิษฐาน
+ไปชาติหน้าขอให้พบยุพาพาล กับประการหนึ่งนั้นทุกวันนี้
+แม้นมิตายหมายใจจะได้พบ ไม่ล้างลบลืมมัจฉามารศรี
+สั่งโอรสพจนาในราตรี จนรวีวรรณสว่างสำอางองค์
+แล้วจัดเครื่องเรืองระยับประดับเพชร มงกุฎเก็จเกี้ยวกระหนกวิหคหงส์
+ทั้งภูษาค่าเมืองเครื่องณรงค์ ประทานองค์พระพี่น้องสองกุมาร
+แล้วโลมลูบจูบพักตร์รักเหมือนบุตร ล้วนแสนสุดซื่อตรงน่าสงสาร
+เมื่อเติบใหญ่ไหนก็คงเป็นวงศ์วาน กอดกุมารรับขวัญกลั้นโศกา
+แล้วสอนให้ไหว้อาลาพระพี่ ทั้งชนนีนั่งรายทั้งซ้ายขวา
+สามกุมารนั่งเรียงเคียงกันมา ชลีลาอัคเรศเกศสุรางค์ ฯ
+๏ นางรับขวัญสรรเสริญเจริญรัก จุมพิตพักตร์พี่น้องแล้วหมองหมาง
+พิไรร่ำพร่ำว่าโศกาพลาง ไปเหินห่างห้องแม่จะแลลับ
+นิจจาเอ๋ยเคยเห็นทุกเย็นเช้า เมื่อไรเจ้าสายใจจะได้กลับ
+โอ้อนาถวาสนาแม่อาภัพ ได้ลูกแก้วแล้วจะกลับครรไลไป
+สุดสาครจรมาหาแม่มั่ง พ่อเหมือนดังดวงจิตอย่าคิดไฉน
+แม่รักน้องของเจ้านั้นเท่าไร ก็รักใคร่ตัวเจ้านั้นเท่ากัน
+ขอฝากน้องสองหญิงอย่าทิ้งขว้าง ให้เหมือนอย่างร่วมอุทรให้ผ่อนผัน
+ประภาษพลางนางประทานสังวาลวรรณ ให้เหมือนกันทั้งพระน้องสองกุมาร ฯ
+๏ แล้วคลานเข้าเฝ้าอาขอลากลับ พระอารับขวัญจูบโลมลูบหลาน
+ธำมรงค์วงละแสนแหวนโบราณ ถอนประทานให้ทั้งสามตามอาลัย
+แล้วคลานมาหาสินสมุทรพี่ อัญชลีอำลาน้ำตาไหล
+สินสมุทรสุดสวาทเพียงขาดใจ จึงว่าพี่นี้อะไรก็ไม่มี
+แต่จะผูกลูกสิงโตสองตัวนั้น ช่วยทำขวัญให้พระน้องทั้งสองศรี
+มันหนังเหนียวเขี้ยวทองแดงเรี่ยวแรงดี จะได้ขี่เข้าณรงค์ทำสงคราม
+สุดสาครสอนให้น้องสองคำนับ เคารพรับเรียบราบไม่หยาบหยาม
+จะครวญคร่ำร่ำว่าจะช้าความ ครั้นเสร็จสามกุมาราก็คลาไคล
+มาลงลำกำปั่นสุวรรณมาศ ออกเกลื่อนกลาดตามมหาชลาไหล
+พอลมดีคลี่สายระบายใบ แล่นไปในแดนน้ำทุกค่ำคืน ฯ
+๏ พระอภัยใจหายเสียดายบุตร คิดถึงสุดสาครถอนสะอื้น
+แต่ข่าวทัพขับขันต้องกลั้นกลืน ทุกวันคืนคิดการจะราญรอน
+เตรียมเรือรบครบล้วนกระบวนศึก ดูพิลึกหลายทัพสลับสลอน
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังเหมือนมังกร จะราญรอนรับรองดูว่องไว
+ให้สินสมุทรกับพระน้องเป็นกองหน้า ยกโยธาธงทิวปลิวไสว
+พอแลลับทัพหลวงล่วงครรไล พระอภัยคุมทัพกำกับมา
+พราหมณ์วิเชียรเรียนรู้ธนูแม่น คุมเรือแล่นเรียงหลีกเป็นปีกขวา
+ข้างปีกซ้ายฝ่ายพราหมณ์นามโมรา คุมโยธาเสียดข้ามไปตามทาง
+เจ้าสานนมนต์ขลังอยู่รั้งท้าย เรียกพระพายผาดพัดไม่ขัดขวาง
+ได้ลมคล่องล่องน้ำออกท่ามกลาง ไปตามทางถึงสิบห้าทิวาวัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังการักษาด่าน สังเกตการกองทัพเห็นขับขัน
+จึงรีบใช้ใบกลับมาฉับพลัน แล้วพากันขึ้นไปเฝ้าทูลเจ้านาย
+เห็นเรือเหล่าชาวผลึกมาคึกคัก มีธงปักหน้าเรือดูเหลือหลาย
+ยังแลหลามข้ามเคียงมาเรียงราย ตะวันบ่ายเห็นจะมาถึงหน้าเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาวัณฬาน้อย นางเศร้าสร้อยซูบศรีฉวีเหลือง
+แต่เสียท้าวเจ้าละมานรำคาญเคือง ทั้งเสียเมืองอื่นซ้ำระยำยับ
+ใครยกไปไพรีก็ตีแตก ช่างเหลวแหลกหลายหมื่นไม่คืนกลับ
+สิบเก้าเมืองเปลื้องปลดกำหนดนับ เดี๋ยวนี้ทัพข้ามมาถึงธานี
+อันไพร่นายฝ่ายเขาชาวผลึก ชำนาญศึกสามารถดังราชสีห์
+เราชิงชัยไม่สันทัดเป็นสตรี จะต่อตีต้านทานประการใด
+แล้วนิ่งนึกตรึกตรองว่าสองทัพ จะรบรับหรือว่าจิตคิดไฉน
+มาหึงหวงหน่วงนานรำคาญใจ จะยุให้สององค์ออกสงคราม
+ดำริพลางนางสั่งฝรั่งเศส กับแขกเทศพวกระเด่นที่เป็นล่าม
+ไปทูลสองกองทัพให้ทราบความ ว่าศึกข้ามฟากมาถึงธานี
+จะเอ็นดูอยู่ด้วยช่วยกันรบ หรือจะหลบหลีกไฉนก็ให้หนี
+เราจะได้ให้ทหารออกต้านตี อยู่ที่นี่ก็จะพลอยยับย่อยไป
+แขกฝรั่งฟังนางต่างคำนับ มากองทัพที่ริมท่าชลาไหล
+ทูลฉลองสองโอรสยศไกร เหมือนทรามวัยว่ามาสารพัน ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรท้าวเจ้าระเด่นชื่อเซ็นระด่ำ แปลเป็นคำไทยว่าเจ้าฟ้าสวรรค์
+จะใคร่รบตบพระหัตถ์แล้วตรัสพลัน ชะแม่วัณฬาว่าเป็นน่าอาย
+แน่อำมาตย์ชาติเราเหล่าระเด่น ถึงป่นเป็นภัศม์ธุลีไม่หนีหาย
+นี่หากเคราะห์เพราะมาพ้องกันสองราย หาไม่นายเสร็จการแล้วป่านนี้
+จะเข้า���ปในวังฟังให้แน่ สุดแล้วแต่พระธิดามารศรี
+แม้นให้เราเข้าหน้าจะราวี ให้ไพรีหายฉิบในพริบตา
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส หนุ่มกำดัดดูงามตามภาษา
+ทรงเหน็บกริชฤทธิไกรแล้วไคลคลา แขกชวาวิ่งตามไปหลามทาง ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดบุตรท้าวเจ้าฝรั่ง เมื่อได้ฟังฝีปากเขาถากถาง
+ยิ่งเหิมฮึกนึกมานะไม่ละวาง ไฉนนางทรงสั่งมาดังนี้
+จะยกไปหลายครั้งฝรั่งห้าม จนศึกข้ามเขตคุ้งมากรุงศรี
+จะต่อว่าถ้ามิให้รบไพรี จะพลอยตีเมืองลังกาให้สาใจ
+แล้วแต่งองค์ทรงเสื้อเครือกระหนก หมวกขนนกเหน็บแนมแซมไสว
+ถือกระบี่ลีลาเหล่าข้าไท ทั้งนายไพร่พรั่งพร้อมห้อมล้อมมา
+ถึงในวังทั้งระเด่นเซ็นระด่ำ ขุนนางนำเข้าไปตึกที่ปรึกษา
+ทั้งสองข้างต่างถึงถลึงตา พวกเสนาแลดูรู้ทำนอง
+เชิญให้นั่งตั้งที่เก้าอี้รับ มีฉากลับแลบังอยู่ทั้งสอง
+นางสาวสรรค์พนักงานเชิญพานทอง ถวายกล้องเครื่องพระศรีที่น้ำชา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงจะโกรธ ทำขอโทษทอดเทเสน่หา
+ซึ่งน้องให้ไปถามตามสงกา เพราะเห็นว่าขึ้งเคียดรังเกียจใจ
+ประเดี๋ยวนี้มีทัพมาคับคั่ง น้องก็หวังจิตว่าจะอาศัย
+แต่สององค์ทรงฤทธิ์คิดอย่างไร จงโปรดให้ทราบความแต่ตามจริง
+อันตัวน้องครองสัตย์สันทัดเที่ยง อุตส่าห์เสี่ยงวาสนาประสาหญิง
+แต่สององค์ทรงระแวงแคลงประวิง จะทอดทิ้งเสียแล้วน้องก็ต้องอาย
+ประภาษพลางทางชม้อยคอยสังเกต ให้สบเนตรหน่อนาถเหมือนมาดหมาย
+พอแลสบหลบเลี่ยงเมียงชม้าย แกล้งประปรายโปรดให้แต่นัยนา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งแขกล้วนแรกรุ่น ทั้งหมกมุ่นมนต์เล่ห์รูปเลขา
+ได้ฟังรสพจมานหวานวิญญาณ์ ยิ่งปะตาต่างตะลึงคะนึงใน
+จะเกี้ยวนางต่างสองขึ้นพ้องเสียง สวนสำเนียงไม่รู้ว่าภาษาไหน
+เสียงฝรั่งประดังแขกแทรกขึ้นไป เหมือนสวดมาลัยรับวัดสันทัดกัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงวิวาท เชิงฉลาดแยบคายลวงชายขยัน
+เขียนฉลากลงให้เห็นเป็นสำคัญ แล้วปนกันให้สุรางค์ไปวางไว้
+พลางสัญญาว่าจะหยิบกลีบลำเจียก จงสำเหนียกในหนังสืออย่าถือไฉน
+ใครได้ก่อนผ่อนกันองค์นั้นไป แม้ปลงใจจึงค่อยหยิบกลีบผกา ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบแล้ว ต่างผ่องแผ้วยิ้มหยิบกลีบบุปผา
+ฝรั่งใหญ่ได้หนังสือเหมือนถือตรา หัวร่อร่าร้องว่า���น่แล้วแม่คุณ
+ทำไมกับทัพผลึกศึกเท่านี้ เหมือนแมลงหวี่โว้เว้เดรฉุน
+จะขยี้บี้เล่นให้เป็นจุณ เปรียบเหมือนฝุ่นฝอยไหม้ในไฟกาฬ
+แล้วลามาท่าน้ำลงกำปั่น สั่งให้ลั่นปืนสัญญาโยธาหาญ
+ให้โห่ภาษาฝรั่งดังสะท้าน ยกออกต้านตั้งมั่นป้องกันเมือง ฯ
+๏ น่าสงสารฝ่ายระเด่นเซ็นระด่ำ ทรวงระกำแก้หน้าดูฝาเฝือง
+แค้นมะหุดสุดแสนจะแค้นเคือง แลชำเลืองลานุชพระบุตรี
+แล้วตรัสว่าฝรั่งไปตั้งรับ แม้ถอยกลับทวนทบตลบหนี
+เข้ามายังฝั่งน้ำจะซ้ำตี ให้สาที่ถือตัวไม่กลัวใคร
+แล้วลงมาท่าน้ำสั่งตำมะหงง ให้ยกธงทัพชวาโยธาไสว
+พร้อมพหลพลรบสงบไว้ ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งริมฝั่งชล ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาวัณฬาหญิง ยังเกรงกริ่งเกลือกวิบัติจะขัดสน
+ให้ตรวจตราหน้าที่ต้อนรี้พล ขึ้นอยู่บนป้อมรอบขอบบุรี
+แล้วชวนเหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ขึ้นตึกลอยล่องฟ้าหลังคาสี
+เคยนั่งเล่นเห็นถนัดถึงนที จะดูฝีมือทหารที่ราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรฤทธิรุทร สินสมุทรทัพหน้านาวาสลอน
+พอจวนเย็นเห็นกำปั่นเที่ยวสัญจร เป็นตอนตอนตั้งกระบวนจะสวนรบ
+ไม่รอรั้งสั่งทหารให้ขานโห่ ไล่เรือโล้เข้าประจัญหันตลบ
+แล้วตีฆ้องกลองระดมเร่งสมทบ เข้ารุมรบเรือฝรั่งเมืองลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดบุตรท้าวเจ้าฝรั่ง ตีระฆังขานรับทัพซ้ายขวา
+แล้วตั้งโห่โล้หลีกเป็นปีกกา ตามสัญญายิงปืนเสียงครื้นครึก
+ระดมดังตังตึงกึงกึงก้อง ทั้งปิดป้องปืนรับทัพผลึก
+โห่กระหึ่มครึมครั่นลั่นพิลึก อึกทึกถูกล่มถล่มทลาย
+ทั้งพวกพลคนยับลงนับหมื่น ด้วยว่าปืนป้องกันมันไม่หาย
+สุดแต่ลูกถูกใครทั้งไพร่นาย คนนั้นตายตับปอดตลอดไป
+แต่สินสมุทรสุดกล้าออกหน้าทัพ หมายจะจับฝรั่งยังไม่ใกล้
+พอลูกท้าวเจ้าพาราสุลาลัย ทรงปืนใหญ่ยิงหมายเอานายพล
+เสียงตึงลูกถูกสินสมุทรผลุง จำเพาะพุงผึงกระเด็นไม่เห็นหน
+ตกในน้ำสำลักประดักชล จมลงจนถึงดินสิ้นกำลัง
+พอนายหายฝ่ายไพร่ตกใจร้อง ตลบล่องแล่นหาข้างหน้าหลัง
+ฝรั่งใหญ่ได้ทีตีประดัง เสียงตึงตังติดตามแล่นหลามมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกันทัพให้รับรบ เรือตลบแล่นรายทั้งซ้ายขวา
+พอมืดค่ำคล้ำลงในคงคา ด้วยลมกล้ากลางคืนเป็นคลื่นตี
+ปะทะทัพสับสนอลหม่าน ฝรั่งต้านต่อรบไม่หลบหนี
+ระดมปืนครื้นครั่นกันไพรี แต่ลมตีเข้าฝั่งข้างลังกา
+พระอภัยได้ลมเร่งสมทบ ล้วนเรือรบเรียงแล่นเข้าแน่นหนา
+ฝ่ายฝรั่งตั้งโห่เป็นโกลา ยิงปืนหน้าเรือลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายระเด่นเซ็นระด่ำเห็นค่ำพลบ เอาเรือรบรายทางออกข้างหลัง
+ด้วยโกรธขึ้งหึงผู้หญิงคิดชิงชัง ยิงฝรั่งเรือแตกต้องแยกรับ
+พวกกองหนุนวุ่นวายฝ่ายกองหน้า ก็พะว้าพะวังถอยหลังกลับ
+ศรีสุวรรณลั่นฆ้องเร่งกองทัพ เข้าคั่งคับขึ้นกำปั่นไล่ฟันแทง
+ฝรั่งตายย้ายแยกแขกออกรบ ล้วนแกว่งคบหอกดาบกำซาบแผลง
+สลุบสลัดสกัดทางไว้กลางแปลง แต่รับแรงเรือกระทบหลบไม่ทัน
+เข้าถึงฝั่งทั้งแขกพลอยแตกซ้ำ บ้างลงน้ำขึ้นตลิ่งวิ่งถลัน
+เหล่าทัพแตกแขกฝรั่งล้วนชังกัน เข้าแทงฟันเฝ้าแต่ซ้ำกันร่ำไป
+พวกพหลพลผลึกยิ่งฮึกโห่ กึกก้องโกลาลั่นเสียงหวั่นไหว
+เข้าถึงฝั่งยั้งหยุดเที่ยวจุดไฟ เพลิงก็ไหม้เรือฝรั่งพลุ่งพลั่งโพลง
+ติดสลุบวุบตึงถึงทัพแขก ตุ่มดินแตกตึงลั่นควันโขมง
+เลยลุกไหม้ใบเพลาเสากระโดง ยิ่งพลุ่งโพล่งเพลิงสว่างดังกลางวัน ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาเห็นข้าศึก พลผลึกหลายทัพดูขับขัน
+ฝรั่งแขกแตกยับทบทับกัน บางพวกเข้าเผากำปั่นเสียงครั่นครื้น
+ให้คร้ามจิตคิดจะล่าโยธาทัพ แล้วนึกกลับกลั้นแกล้งทำแข็งขืน
+เรียกฝรั่งพรั่งพร้อมขึ้นป้อมปืน ดูดาษดื่นเดินไขว่กันไปมา
+ยกกระบัตรหัศเกนตระเวนตรวจ ทุกหมู่หมวดมุลนายทั้งซ้ายขวา
+ข้างฝั่งน้ำสำคัญนางวัณฬา ให้โยธาขึ้นสมทบบรรจบกัน
+แล้วให้หาข้าเฝ้าเหล่าทหาร มาคิดการแก้ไขไอศวรรย์
+เมืองผลึกฮึกโหมเข้าโรมรัน จะป้องกันแก้ไขฉันใดดี ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาฝรั่งอยู่พรั่งพร้อม ประณตน้อมนางวัณฬามารศรี
+ต่างทูลว่าข้าพเจ้าอยู่เหล่านี้ คงต่อตีกว่าชีวันจะบรรลัย
+แต่ศึกเสือเหลือกำลังฝรั่งแขก ก็ตื่นแตกต่างต้านทานไม่ไหว
+เรารอรั้งตั้งมั่นประจัญไว้ แต่พอให้รุ่งแจ้งแสงตะวัน
+เห็นชนะจะเข้ารบสมทบทัพ สกัดจับเข่นฆ่าให้อาสัญ
+ถ้าไพรีมีกำลังตั้งประจัญ จึงผ่อนผันถ่ายเทด้วยเล่ห์กล
+ขอบุญญาบารมีศรีสวัสดิ์ เป็นชั้นฉัตรชายหญิงชาวสิงหล
+ช่วยโปรดเกล้าเหล่าอาณาประชาชน คิดผ่อนปรนปราบศึกทรงตรึกการ ฯ
+๏ นางฟังคำอำมาตย์ให้หวาดหวั่น แต่แกล้งกลั้นกลับว่าเหมือน��ล้าหาญ
+ให้ปกป้องกองละหมื่นปืนชำนาญ ไปตั้งต้านต่อณรงค์ริมคงคา
+จะได้รับทัพแตกแขกฝรั่ง ที่อยู่ฝั่งฝ่ายเราคงเข้าหา
+รับแต่ไพร่ไว้บำรุงกรุงลังกา แต่ตัวนายขายหน้าอย่าเอาไว้
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จมาอยู่หน้าป้อม ข้าหลวงล้อมแต่ล้วนปืนยืนไสว
+พวกกองนอกออกไปตั้งระวังภัย ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งริมฝั่งชล ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดบุตรท้าวเจ้าฝรั่ง เรือที่นั่งอับปางลงกลางหน
+ทหารแขกแบกว่ายมาหลายคน พาขึ้นบนฟากฝั่งข้างลังกา
+พอเห็นไฟไหม้กำปั่นควันตลบ ไม่พานพบพวกคนเที่ยวค้นหา
+ด้วยกลางคืนตื่นแตกแปลกโยธา ไม่รู้ว่าอยู่หนตำบลใด
+แต่ทัพบกยกออกตั้งฝรั่งแขก เที่ยวตื่นแตกต่างมาเข้าอาศัย
+แต่บุตรท้าวเจ้าพาราสุลาลัย หลีกเข้าไปตรงพลับพลาหน้าเชิงเทิน
+เห็นโฉมยงองค์ละเวงดูเปล่งปลั่ง ขยั้นยั้งยืนชะเง้อไม่เก้อเขิน
+ช่างขาวผ่องสองแก้มแจ่มเจริญ ให้เพลิดเพลินพลางยิ้มทำพริ้มเพรา
+เห็นไพร่พลคนตื่นเสียงครื้นครึก กลับรู้สึกเสียใจดังไฟเผา
+ตะโกนก้องร้องว่าองค์แม่นงเยาว์ ช่วยให้เขาเปิดรับพี่ฉับไว ฯ
+๏ นางละเวงเพ่งพักตร์รู้จักแจ้ง ด้วยว่าแสงเพลิงกระจ่างสว่างไสว
+ให้สาวสรรค์ชั้นนอกตะคอกไป ว่าพวกไอ้ปีศาจฉกาจจริง
+เขาฆ่าตายร้ายร้องคะนองหลอก มาเรียกออกอื้ออึงจะพึ่งหญิง
+แล้วขู่ขับจับปืนจะยืนยิง มะหุดวิ่งล้มลุกตะคุกคลาน ฯ
+๏ ฝ่ายระเด่นเซ็นระด่ำกับตำมะหงง เที่ยวเวียนวงวิ่งหาโยธาหาญ
+พอเพลิงฮือรื้อหนีตะลีตะลาน ไม่ต่อต้านแตกมาถึงหน้าวัง
+เห็นลูกสาวเจ้าลังกาอยู่หน้าป้อม งามละม่อมแม่คุณเป็นบุญหลัง
+ได้เห็นหน้าพาพี่มีกำลัง ช่างเปล่งปลั่งปลดเปลื้องเหลืองลออ
+นวลละอองสองแก้มดูแย้มยิ้ม ชะได้ชิมเชยชิดสักนิดหนอ
+กระแอมไอให้เสียงสำเนียงคอ เขาหัวร่อรู้สึกนึกรำคาญ
+ให้พวกพ้องร้องว่าเซ็นระด่ำ กับทั้งตำมะหงงฝ่ายนายทหาร
+จะขอเข้าพึ่งองค์นางนงคราญ เปิดทวารไวไวอย่าได้ช้า ฯ
+๏ นางละเวงเกรงใจใช้แต่ล่าม ให้ตอบตามคำแขกแปลกภาษา
+ว่าระเด่นเป็นผีหนีเข้ามา ยังหลอนหลอกกลอกหน้าทำตาวาว
+จะถือบวชตรวจน้ำทำนบี ไปถึงผีทัพแขกแตกตาขาว
+เห็นศึกมาตาเหมี่ยววิ่งเกรียวกราว สิ้นทั้งบ่าวทั้งนายตายไม่ดี ฯ
+๏ ฝ่ายระเด่นเห็นเขาแคลงจึงแกล้งร้อง โอ้แม่น้องวัณฬาผินหน้าหนี
+ขอหยุดยั้งตั้งรับทัพโยคี มิใช่ผีดอกระเด่นได้เอ็นดู ฯ
+๏ สาวสุรางค์ต่างกลับขับตะคอก ยังหลอนหลอกแลบลิ้นจะกินหมู
+อ้ายผีแขกแยกเขี้ยวมาเกี้ยวชู้ เฝ้าแลดูพระธิดาทำตาโพลง
+พลางจ้องปืนยืนขยับแล้วขับไล่ ไม่ถอยไปหรือจะต้องเป็นสองโหง
+ทหารเห็นเผ่นโผนโจนตะโพง ออกวิ่งโทงทิ้งนายพลัดพรายไป
+แต่ระเด่นเซ็นระด่ำละล่ำละลัก ด้วยความรักเหลือรักสู้ตักษัย
+เห็นลูกสาวเจ้าลังกาตัดอาลัย ร่ำร้องไห้โฮโฮยืนโซเซ
+สะอื้นพลางทางว่าฆ่าเสียเถิด คงจะเกิดกอดนางไม่ห่างเห
+ถึงชาตินี้มิได้ชมสมคะเน ไปเป็นเทวดาจะมาเชย
+แล้วลืมองค์หลงยิ้มจิ้มลิ้มเหลือ เป็นนวลเนื้อเหลือละมุนแม่คุณเอ๋ย
+เขาถากถางอย่างไรไม่ไปเลย เฝ้าแหงนเงยดูนางไม่วางตา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยได้ชนะ แต่เสียพระลูกน้อยละห้อยหา
+ให้ทอดสู้อยู่ริมฝั่งตั้งประดา ต้อนโยธาลงในน้ำนั้นคล่ำไป
+เที่ยวค้นคว้าหาศพไม่พบปะ สงสารพระลูกยาน้ำตาไหล
+ทั้งองค์พระอนุชาเสนาใน ต่างร้องไห้หาพลางในกลางคืน
+ไม่เห็นองค์ทรงยศโอรสราช ต่างอนาถนิ่งนึกสะอึกสะอื้น
+แต่ก่อนตายหลายครั้งก็ยังฟื้น นี่ถูกปืนใหญ่ยับไม่กลับเป็น
+พระอภัยใจหายเสียดายบุตร ให้หาสุดสายกระแสไม่แลเห็น
+พระทัยหายตายแน่ตั้งแต่เย็น แม้นกลับเป็นดึกดื่นคงคืนมา
+ยิ่งเศร้าหมองตรองตรึกสะอึกสะอื้น จนดึกดื่นเดือนคล้อยเฝ้าคอยหา
+แล้วสงสัยไต่ถามพราหมณ์โหรา พระลูกยายังจะรอดหรือวอดวาย ฯ
+๏ โหรารับจับยามตามสังเกต พิเคราะห์เหตุหารคูณไม่สูญหาย
+จึงทูลความตามตำรับไม่กลับกลาย ยังไม่ตายแต่ว่ายากลำบากครัน
+ต้องตกไปไกลที่ถึงสี่โยชน์ เดี่ยวสันโดษดังชีวาจะอาสัญ
+ต่อเช้าตรู่สุริย์ฉายขึ้นพรายพรรณ พระพุธนั้นถึงพฤหัสสวัสดี
+จะได้ลาภปราบศึกให้กึกก้อง ได้สิ่งของมาประณตบทศรี
+ในสองโมงคงจะมาไม่ช้าที ประเดี๋ยวนี้ยังอยู่ในใต้คงคา
+แล้วพราหมณ์เฒ่าเล่าถวายว่าสายสมุทร พิลึกสุดสายชลวนหนักหนา
+ข้างเหนือใต้ฝ่ายกลางหว่างคงคา ในตำราเรียกชื่อสะดือทะเล
+ทั้งสามแหล่งแอ่งอ่าวเหล่าสิงหล น้ำนั้นวนเวียนกำปั่นให้หันเห
+จะทอดทิ้งดิ่งสายหมายคะเน ว่าทะเลลึกล้ำน้ำเพียงไร
+แต่สายนั้นพันวาสิบห้าเส้น เช้าจนเย็นหย่อนลงด้วยสงสั��
+ไม่ถึงดินสิ้นสุดสมุทรไท อยู่เหนือใต้ใกล้ฝั่งข้างลังกา
+แต่วนกลางห่างตลิ่งข้างสิงหล ตรงตำบลปากน้ำสำปันหนา
+เดี๋ยวนี้เราเข้าในอ่าวแต่เช้ามา สายคงคาเขตวนชลธี
+ครั้นน้ำลงตรงออกไปนอกอ่าว เวลาเช้าน้ำขึ้นจะคืนที่
+คงมาได้ในรุ่งวันพรุ่งนี้ ถ้าแม้นมิเหมือนสัญญาให้ฆ่าฟัน
+พระฟังความพราหมณ์ทายค่อยคลายจิต ทั้งทรงคิดเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+สั่งพระน้องกองหน้าซ้ายขวานั้น ให้ป้องกันตรวจตราในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ด้วยเป็นบุตรนางมารหลานฤๅษี
+ถือพระมนต์ทนคงทรงอินทรีย์ ถอดชีวีไว้ที่ในไตรโลกา
+ถึงตัวตายสายธาตุไม่ขาดสิ้น คือธาตุดินธาตุน้ำร่ำรักษา
+ถ้าลมแดดแผดส่องต้องกายา จะแกล้วกล้ากลับเป็นเหมือนเช่นกัน
+เมื่อตกน้ำค่ำพลบสลบนิ่ง จึงจมดิ่งดึ่งไปจนไก่ขัน
+พอน้ำขึ้นคลื่นคลั่งประดังกัน ให้กายนั้นขึ้นยังฝั่งคงคา
+เข้าเกยหาดธาตุลมระดมต้อง ตกถึงห้องนาสิกพลิกผวา
+พอแดดถูกปลุกชีวิตด้วยฤทธา ยิ่งแกล้วกล้ากลับฟื้นขึ้นยืนดู
+เห็นเปลวไฟไหม้กำปั่นควันตลบ พลรบโห่ลั่นสนั่นหู
+กองทัพเราเข้าถึงไหนก็ไม่รู้ จะใคร่ดูทางบกวิ่งหกมา
+พอเลี้ยวหลังวังใหม่เห็นไพร่พร้อม กำแพงป้อมปืนรายทั้งซ้ายขวา
+พวกทัพแตกแขกฝรั่งเมืองลังกา ยังวิ่งหากันออกอึงคะนึงไป
+แล้วแลดูผู้คนพลผลึก กระหึมฮึกโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+ยังรออยู่รู้ทีว่ามีชัย แกล้งเลี้ยวไปดูรอบขอบบุรี
+พอแลเห็นเซ็นระด่ำกับตำมะหงง ยืนอยู่ตรงพลับพลาหลังคาสี
+สังเกตตาว่าระเด่นเป็นผู้ดี ได้ท่วงทีทำเป็นเมียงเคียงเข้ามา
+เห็นสะอื้นยืนชะอ้อนวอนผู้หญิง เฝ้าอ้อยอิ่งออกความตามภาษา
+ดูบนป้อมพร้อมพรั่งพวกลังกา นางวัณฬานั่งอยู่ที่เก้าอี้ทอง
+เหมือนรูปร่างนางเขียนไม่เพี้ยนผิด ยิ่งเพ่งพิศผิวฉวีไม่มีสอง
+กำดัดงามทรามสงวนนวลละออง ดูผุดผ่องพิศไปใจรัญจวน
+แม้นได้นางอย่างนี้เป็นที่รัก จะฟูมฟักเฝ้าประคองของสงวน
+นี่สาวใหญ่ได้แต่ดูไม่คู่ควร ให้ปั่นป่วนเป็นเพราะมนต์เข้าดลใจ
+ด้วยแป้งทาตามนุษย์บุรุษเห็น มิได้เว้นหวังจิตพิสมัย
+แต่สินสมุทรสุดดีนี่กระไร อายุได้ถึงสิบเก้าก็เปล่าดาย
+เมื่ออยู่วังยังไม่รู้รักชู้สาว ล้วนลูกท้าวลูกพระยาเอามาถวาย
+เขาคอยเข้าเฝ้าแหนให้แสนอาย ไม่ให้กรายแกล้งหนีทุกวี่วัน
+ถ้าเสร็จศึกนึกจะบวชจนหนวดขาว ที่ชู้สาวสิ่งไรไม่ใฝ่ฝัน
+เสน่หามาทะลุปัจจุบัน ให้อัดอั้นอ้ำอึ้งตะลึงตะไล ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดบุตรท้าวเจ้าฝรั่ง เธอเคลิ้มคลั่งลืมองค์ให้หลงใหล
+แต่เช้าตรู่จู่มาด้วยอาลัย หมายจะได้ดูลูกสาวเจ้าลังกา
+พอแลเห็นเซ็นระด่ำรำกระบี่ เข้าต่อตีตามติดริษยา
+เซ็นระด่ำรำกริชด้วยฤทธา ปะทะท่าแทงฟันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงจะวุ่น จึงใช้ขุนนางนายฝ่ายทหาร
+เปิดประตูพรูออกนอกปราการ ช่วยว่าขานแขกฝรั่งไม่ฟังกัน ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดคิดพินิจนึก ด้วยเกิดศึกเข่นฆ่ากันอาสัญ
+เพราะลูกสาวเจ้าลังกาวิลาวัณย์ แม้นฆ่าฟันเสียให้ตายก็หายความ
+ครั้นแลเห็นเอ็นดูว่าผู้หญิง งามจริงจริงจิตใจให้ไหวหวาม
+จะฆ่านางวางวายเสียดายงาม แต่สงครามคราวนี้ได้ทีนัก
+ถ้าปลอมทัพจับเป็นเห็นจะได้ แต่พอให้ปรากฏเป็นยศศักดิ์
+ด้วยยังห้ามปรามศึกกันคึกคัก เขาเปิดปักกะตูไว้เห็นได้ที
+จึงวิ่งผลุนหมุนมวยพวยขึ้นป้อม เห็นคนล้อมแต่ล้วนเหล่านางสาวศรี
+ถึงปะทะกะเกะปะเตะตี ชิงกระบี่ฟันตายลงก่ายกัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงรู้เพลงรบ เลี้ยวตลบหลีกลัดวิ่งผัดผัน
+เข้าปนเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล พัลวันเวียนอ้อมบนป้อมปืน
+ด้วยบุญญาบารมีเป็นที่สุด ให้สินสมุทรแลเห็นเป็นคนอื่น
+พวกตีนป้อมล้อมวังบ้างนั่งยืน ต่างแตกตื่นตกใจทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกลัวจนตัวสั่น เห็นจวนทันสุดที่จะหนีหาย
+ยังแต่ตราราหูอยู่กับกาย กระหวัดสายทรงแกว่งเป็นแสงไฟ
+ฟาดพระศอหน่อนรินทร์สินสมุทร ความเจ็บสุดซวนซบสลบไสล
+เขารุมจับกลับฟื้นตื่นตกใจ เห็นเป็นไฟล้อมลูกสาวเจ้าลังกา
+ลุกทะลึ่งตึงตังถอยหลังกลับ ไม่อาจจับด้วยอำนาจวาสนา
+กระโดดออกนอกกำแพงแผลงศักดา พิฆาตฆ่าคนตายลงก่ายกอง
+แล้วเลี้ยวกลับจับมะหุดบุตรฝรั่ง รวบไว้ทั้งแขกระเด่นได้เป็นสอง
+คนละมือถือโลดโดดคะนอง โถมลงท้องสมุทรไทไปเภตรา
+พวกกองทัพรับขึ้นเรือที่นั่ง วางฝรั่งแขกให้ไพร่รักษา
+ฝ่ายว่าพระบิตุรงค์องค์พระอา เสด็จมาเยี่ยมถามตามยินดี
+สินสมุทรทรุดซบอภิวาท แทบพระบาทบงกชบทศรี
+แล้วทูลความตามตายวายชีวี จนมาตีเมืองใหม่ได้ศัตรู
+แล้วทูลว่���ตราสำคัญหม่อมฉันเห็น เขาแกะเป็นดวงหน้าพระราหู
+ครั้นเข้าชิดฤทธิไกรเป็นไฟฟู นางถืออยู่กับกายมีสายพัน
+เมื่อหวดถูกลูกยาเหมือนฟ้าฟาด เจียนจะขาดชีวาถึงอาสัญ
+จะจับนางขวางขัดเป็นอัศจรรย์ หาไม่วันนี้ก็เสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ สองพระองค์ทรงพระสรวลว่าด่วนได้ ไม่บอกให้รู้แจ้งแต่งทหาร
+ขึ้นไปด้วยช่วยกันประจัญบาน นี่ทำการเกินกำลังจึงดังนั้น
+เพราะนางนี้มีคุณการุญราษฎร์ ยังไม่ขาดชันษาถึงอาสัญ
+ถือดวงตราราหูคู่ชีวัน ประกอบกันจึงได้ปลอดรอดภัยพาล
+ซึ่งตัวเจ้าเข้าไปจับให้อัปยศ ก็ปรากฏฤทธาที่กล้าหาญ
+แต่เพียงนี้ดีล้นพ้นประมาณ จะทำการกลศึกค่อยตรึกตรอง
+แล้วแลดูหน้าฝรั่งกับทั้งแขก ล้วนรุ่นแรกราวโอรสหมดทั้งสอง
+มาชิงชู้สู้ศึกนึกคะนอง จนตัวต้องติดโซ่เพราะโลกีย์
+ชะรูปร่างนางละเวงวัณฬาเอ๋ย กระไรเลยล่อชายตายเป็นผี
+แต่เรายังคลั่งถึงเป็นครึ่งปี หนุ่มเช่นนี้แล้วก็มัวจนตัวตาย
+พลางตรัสถามตามภาษาชวาแขก ว่าแต่แรกรักอย่างไรจึงไม่หาย
+เซ็นระด่ำซ้ำแค้นด้วยแสนอาย ถ่มน้ำลายแล้วก็กลับนั่งหลับตา
+พระเสแสร้งแกล้งถามความฝรั่ง เขาชิงชังไยจึงรักเขาหนักหนา
+มะหุดฟังคั่งแค้นแน่นอุรา ถลึงตาเต็มอดสะกดใจ
+พระรู้เท่าเซ้าซี้ทีจะวุ่น จึงสั่งขุนเสนาอัชฌาสัย
+จงคุมขังทั้งสองอยู่ห้องใน แต่ว่าให้กินอยู่ดูระวัง
+แม้นบิดามาง้อขอโอรส จะเปลื้องปลดปล่อยไปเหมือนใจหวัง
+ด้วยเป็นเคราะห์เพราะผู้หญิงใช่ชิงชัง พระร่ำสั่งเสนาด้วยปรานี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดซื่อรื้อกำชับ จะยกทัพรบพุ่งเอากรุงศรี
+ร้ายกว่าเสือเหลือรู้สู้สตรี การโลกีย์พระก็รู้อยู่แต่ไร
+แม้นขึ้นรบพบผู้หญิงชาวสิงหล อย่าแปดปนทำเป็นมิตรพิสมัย
+จะมัวเมียเสียการรำคาญใจ ใครเห็นให้ฆ่าฟันเสียทันที ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มพริ้มพระพักตร์ เห็นหนักนักไปแล้วว่าน่าบัดสี
+หรือไปเห็นเป็นแก่ตัวต้องกลัวดี จะเลือกที่เป็นดอกบอกจริงจริง
+มิใช่ใครไม่เคยเป็นบุรุษ มันจะยุดใครอยู่กับผู้หญิง
+แต่เกาะติดชิดปากเหมือนทากปลิง ยังปลิดทิ้งไปเสียได้กระไรเลย ฯ
+๏ พระอภัยให้สัญญาว่าข้านี้ รู้ท่วงทีกันเสียแล้วลูกแก้วเอ๋ย
+แต่นี้ไปไม่เป็นเหมือนเช่นเคย อย่าคิดเลยลูกน้อยจงคอยดู
+ถ้าจับได้ไว้บิด���จะผ่าอก หญิงโกหกเห็นพยศไม่อดสู
+แต่รุ่นราวสาวน้อยสักร้อยชู้ ไม่ควรคู่คบหาขายหน้าเรา
+จะขึ้นบกยกย่ำค่ำวันนี้ ระดมตีเมืองใหม่เอาไฟเผา
+กำชับไพร่ให้รู้อย่าดูเบา คอยตามเจ้าสินสมุทรคอยจุดไฟ
+ข้าเฝ้าฟังบังคมบรมนาถ ออกเกลื่อนกลาดกลับมาที่อาศัย
+สั่งให้คนพลรบสมทบไว้ ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งระวังการ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช คิดขยาดอยู่ด้วยศึกเห็นฮึกหาญ
+มาหักโหมโจมจับให้อัประมาณ มันทนทานแทงฟันไม่บรรลัย
+แล้วแลดูหูตาดังทาชาด ช่างองอาจอ้ายคนนี้อยู่ที่ไหน
+แล้วมิหนำซ้ำจับแม่ทัพไป เสียน้ำใจให้สะอื้นกลืนน้ำตา
+แต่คนเดียวเจียวยังทำให้ช้ำจิต ปัจจามิตรเหมือนหนึ่งไฟไหม้เวหา
+เหลือกำลังนั่งนึกนิ่งตรึกตรา ตามตำราเรียนร่ำในคัมภีร์
+พอคิดได้ในอุบายพระบาทหลวง ให้ล่อลวงล้างศึกอย่านึกหนี
+อันกลหมูสู้เสือนั้นเหลือดี ไม่ต่อตีต้อนส่งเข้ากรงตรึง
+แล้วตรองตรึกปรึกษาพวกข้าเฝ้า เดี๋ยวนี้เราก็ไม่มีที่จะพึ่ง
+จะผ่อนปรนกลศึกให้ลึกซึ้ง รบให้ถึงแพ้ชนะปะทะทัพ
+ด้วยเห็นว่าข้าศึกมาฮึกโหม จะจู่โจมจุดไฟเข้าไล่จับ
+เหมือนไฟป่ามาใกล้จุดไฟรับ จึงจะดับเพลิงได้ดังใจนึก
+ให้โยธีตีเหล็กตารางล้อม ทุกที่ป้อมคนอยู่ประตูตึก
+ทำกลไกใครเข้าหันให้ลั่นคึก ขังข้าศึกเสียให้ไฟมันไหม้ตาย
+ทำรถทรงกงกลถ้าคนขึ้น ให้หักครืนครอบไว้เหมือนใจหมาย
+ทำรูปร่างอย่างเราเป็นเจ้านาย ขึ้นรถรายไปทุกทัพกำกับพล
+อ้ายตัวกล้ามาเห็นจะเผ่นจับ คงติดกับรายทางอยู่กลางหน
+เขาเผาเราเราเผาบ้างจงสั่งพล เร่งให้ขนฟืนตองมากองไว้ ฯ
+๏ พวกขุนนางต่างบังคมชมฉลาด ซึ่งทรงคาดคิดดีจะมีไหน
+แล้วทูลลามาจัดเหมือนตรัสใช้ กำกับไพร่ตรวจตราจนราตรี
+นางโฉมยงทรงเครื่องพิชัยยุทธ์ เหน็บอาวุธรอบกายามารศรี
+ขึ้นอยู่ป้อมพร้อมบรรดาฝูงนารี คอยดูทีทัพผลึกนั่งตรึกตรา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรภพ พอค่ำพลบโพล้เพล้ในเวหา
+ให้ยิงปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา เจ้าพราหมณ์สานนอ่านโองการมนต์
+ร้องเรียกลมสมทบจบจังหวัด ให้กลับพัดเข้าตลิ่งข้างสิงหล
+เสียงครึกครึกครื้นโครมโพยมบน ให้พวกพลโห่สนั่นเป็นสัญญา
+เคลื่อนเรือรบครบถ้วนกระบวนทัพ ดูคั่งคับคึกคักกันหนักหนา
+ที่หนุนหลังยังหลามตามกันมา ยิงปืนหน้าเรือระดมตามลมฮือ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งตั้งรายอยู่ชายตลิ่ง ต่างแย่งยิงปืนล้อลูกหวอหวือ
+แต่ลมหวนป่วนปัดพัดกระพือ มันยังดื้อยิงประดังไม่ฟังปืน
+พอเรือเสยเกยตลิ่งวิ่งขึ้นรบ ล้วนถือคบคั่งคับคนนับหมื่น
+ต่างโห่ร้องก้องกึกเสียงครึกครื้น ไม่ยิงปืนพากันไล่ฟันแทง
+ทหารม้าฝรั่งออกคั่งคับ ปะทะทัพถึงกันล้วนขันแข็ง
+รบสกัดลัดทางไปกลางแปลง ต่างต่อแย้งแทงฟันประจัญบาน ฯ
+๏ สินสมุทรสุดกล้าออกหน้าทัพ อากำกับขึ้นไปด้วยช่วยทหาร
+เข้าตีทัพยับย่นไม่ทนทาน อลหม่านมืดฟ้าสุธาดล
+พระอภัยให้เทียบเรือที่นั่ง ยกขึ้นฝั่งคั่งคับดูสับสน
+พราหมณ์วิเชียรโมราเจ้าสานน ต่างยกพลขึ้นบกทั้งหกทัพ
+ล้วนถือคบรบฝรั่งแลอังกฤษ กระชั้นชิดฉะฟาดเสียงฉาดฉับ
+พลลังการารอคอยล่อรับ ให้กองทักตามติดชิดกำแพง
+พามาถึงต้นทางไปข้างเขา จะคอยเผาทัพเรือเหมือนเสือแฝง
+ฝ่ายพวกพลบนหอรอจุดคบแดง ต่างต่อแย้งยิงสู้ดูศักดา ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรไม่หยุดยั้ง กับไพร่พรั่งพรูพร้อมเข้าป้อมขวา
+ต่างเผ่นโผนโยนโซ่สวมเสมา โยทะกาเกี่ยวปราการขึ้นราญรอน
+ฝรั่งแทงแย้งฟันกันหน้าที่ ออกต่อตีต้านรับสลับสลอน
+เอาไฟฟาดสาดน้ำมันเป็นควันร้อน บ้างปอกปอนป่วยกายบ้างวายชนม์
+สินสมุทรฉุดโซ่โผล่ทะลึ่ง พลัดตกผึงโผนกลับขึ้นสับสน
+มันรุมกันฟันแทงก็แกล้งทน ขึ้นถึงบนใบเสมาไล่ฆ่าฟัน
+ฝรั่งแขกแตกวิ่งทิ้งอาวุธ สินสมุทรเลี้ยงลัดสกัดผัน
+ขึ้นจุดไฟไหม้หอรบตลบควัน ศรีสุวรรณต้อนไพร่ขึ้นไปตาม
+เสียงปึงปังพังประตูเข้าพรูพรั่ง ดูคับคั่งผู้คนออกล้นหลาม
+เที่ยวจุดไปไหม้โขมงพลุ่งโพลงพลาม กองหนุนตามกันเข้าไปในกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งต้องกองสิบสองทัพ ยิงปืนรับสู้กันล้วนขันแข็ง
+ต่างยกออกนอกเมืองเยื้องทแยง แล้วกลับแกล้งเลี้ยวลดล้อมรถกล
+พลผลึกฮึกฮักเข้าหักหาญ ขึ้นตึกกว้านเก็บทรัพย์ดูสับสน
+ประตูปิดติดคุกวิ่งซุกซน จะขึ้นบนลงล่างตารางล้อม
+ศรีสุวรรณนั้นพาโยธาหาญ ช่วยหนุนหลานไล่พลขึ้นบนป้อม
+ประตูปิดติดขังอยู่พรั่งพร้อม ล้วนเหล็กล้อมทุกทิศติดตาราง
+จนเพลิงไหม้ใกล้ถึงเสียงอึงอื้อ จะแย่งยื้อขุดคัดก็ขัดขวาง
+ตะโกนร้องพร้องเพรียงเรียกกันพลาง คนข้างล่างหลบวิ่��เป็นสิงคลี ฯ
+๏ สินสมุทรจุดไฟไล่ฝรั่ง เห็นรูปนั่งหน้าพลับพลาเหมือนมารศรี
+โลดทะลึ่งถึงคว้ารูปนารี กลเก้าอี้หันหกตกในกรง
+เหมือนตราตรึงตึงตัวดิ้นดั้วเดี้ย รู้ว่าเสียชั้นเชิงละเลิงหลง
+แต่พลิกผลักหักเหื่อโซมเสื้อทรง ทำลายกรงก็ไม่หลุดสุดกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนคุมพลพร้อม แยกกันอ้อมโอบทางไปข้างหลัง
+เห็นกองล่อรอรถพระกลดบัง รูปนางนั่งนึกหมายว่านายพล
+เจ้าโมราฝ่าฟันกระชั้นชิด ไล่ตามติดตีทัพมาสับสน
+ถึงรถทรงตรงถลันขึ้นชั้นบน พอรวบคนหัวหกตกตะกาย
+เข้าติดกรงกงกำเหมือนสำทับ ฝรั่งกลับล้อมไล่ไพร่ทั้งหลาย
+พลผลึกครึกครื้นตื่นกระจาย ด้วยตัวนายติดรถหมดทุกคน ฯ
+๏ ทัพฝรั่งทั้งสิบสองกองสมทบ ตีตลบไล่ล้างมากลางหน
+ฝ่ายเสือป่าฝรั่งริมฝั่งชล เห็นทัพบนบกตื่นเสียงครื้นครึก
+บ้างจุดคบครบมือถือลงน้ำ เที่ยวเผาลำเรือเหล่าชาวผลึก
+พอเพลิงไหม้ไฟกระพือฮือฮือฮึก เสียงคึกคึกคนวิ่งเป็นสิงคลี
+เหล่าพวกพลบนเรือที่เหลือหลอ ตัดสมอใหญ่น้อยแล้วถอยหนี
+ฝรั่งห้อมล้อมลัดสกัดตี ปัถพีเพียงจะล่มถล่มพัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยตกใจวับ เห็นศึกกลับโอบอ้อมเข้าล้อมหลัง
+ข้างพวกเขาเผาเรือเหลือกำลัง ฝ่ายฝรั่งรบรุกมาทุกที
+ดูทัพหน้าขวาซ้ายหายไปหมด เขาล้อมรถทรงไว้มิให้หนี
+ตกพระทัยในอารมณ์ไม่สมประดี จึงทรงปี่เป่าห้ามปรามณรงค์
+วิเวกหวีดกรีดเสียงสำเนียงสนั่น คนขยั้นยืนขึงตะลึงหลง
+ให้หวิววาบซาบทรวงต่างง่วงงง ลืมณรงค์รบสู้เงี่ยหูฟัง
+พระโหยหวนครวญเพลงวังเวงจิต ให้คนคิดถึงถิ่นถวิลหวัง
+ว่าจากเรือนเหมือนนกมาจากรัง อยู่ข้างหลังก็จะแลชะแง้คอย
+ถึงยามค่ำย่ำฆ้องจะร้องไห้ ร่ำพิไรรัญจวนหวนละห้อย
+โอ้ยามดึกดาวเคลื่อนเดือนก็คล้อย น้ำค้างย้อยเย็นฉ่ำที่อัมพร
+หนาวอารมณ์ลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยชื่น ระรวยรื่นรินรินกลิ่นเกสร
+แสนสงสารบ้านเรือนเพื่อนที่นอน จะอาวรณ์อ้างว้างอยู่วังเวง
+วิเวกแว่วแจ้วเสียงสำเนียงปี่ พวกโยธีทิ้งทวนชนวนเขนง
+ลงนั่งโยกโงกหงับทับกันเอง เสนาะเพลงเพลินหลับระงับไป
+จังหรีดหริ่งสิงห์สัตว์สงัดเงียบ เย็นระเยียบหย่อมหญ้าพฤกษาไสว
+น้ำค้างพรมลมสงัดไม่กวัดไกว ทั้งเพลิงไฟโซมซาบไม่วาบวู ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละ���วงวัณฬาราช ด้วยสามารถมีตราพระราหู
+เมื่อศึกเข้าเผาวังพังประตู นางไปอยู่เขาพยนต์พ้นอัคคี
+คอยแลดูหมู่ทหารผลาญข้าศึก พลผลึกล้มตายกระจายหนี
+ยิ่งชื่นชมสมคะเนนางเทวี ได้ยินปี่เป่าเพราะเสนาะใน
+สำเนียงดังวังเวงเพลงสังวาส ดูวินาศนอนซบสลบไสล
+ยังแต่นางพลางสลดระทดใจ จะเรียกใครก็ไม่ตื่นไม่ฟื้นกาย
+นางโฉมยงองค์สั่นให้หวั่นหวาด กัมปนาทนึกพรั่นพระขวัญหาย
+คิดสังเกตเหตุผลกลอุบาย เห็นดีร้ายพระอภัยใจฉกรรจ์
+เขาระบือลือเล่าว่าเป่าปี่ ให้ไพรีนิทราดังอาสัญ
+จึงจับท้าวเจ้าละมานผลาญชีวัน เห็นแม่นมั่นเหมือนกระนี้ไม่มีใคร
+โอ้เคราะห์กรรมซ้ำร้ายอายอดสู เป็นสุดรู้สุดฤทธิ์คิดไฉน
+แล้วนึกแค้นแม้นปะพระอภัย จะชิงชัยแก้แค้นแทนบิดา
+คิดจะใคร่ไปดูให้รู้แน่ จะอยู่แต่ลำพังกระมังหนา
+ได้รบสู้ดูฝีมือให้ลือชา เมื่อกรรมมาถึงกายก็วายปราณ
+แล้วโฉมยงลงจากรถที่นั่ง ขึ้นทรงหลังม้าต้นพหลหาญ
+เดชะตราม้าไม่หลับกลับทะยาน นางควบผ่านมาทางข้างกำแพง
+เห็นพวกพลคนหลับระดับดาษ ดูเกลื่อนกลาดกลืนกลั้นทรงกันแสง
+แสนเสียดายนายไพร่ได้ใช้แรง มาพลาดแพลงเพลี่ยงพลั้งเสียครั้งนี้
+แล้วเลี้ยวด้อมอ้อมมาเห็นข้าศึก พลผลึกหลับสลบเหมือนศพผี
+เห็นรถทรงองค์พระอภัยมณี นั่งเป่าปี่เปล่าเปลี่ยวอยู่เดียวดาย
+จึงเอื้อนองค์ทรงคันเกาทัณฑ์ไว้ เห็นยังไกลกลัวจะพลาดที่มาดหมาย
+ขับม้าทรงลงริมฝั่งกำบังกาย เข้าทางท้ายรถอ้อมด้อมออกมา
+พอเห็นองค์ทรงลั่นเกาทัณฑ์แผลง ถูกปี่แพลงพลายพลัดพระหัตถา
+ซ้ำอีกลูกถูกเกราะกษัตรา แล้วขับม้าชักทวนเข้าสวนแทง ฯ
+๏ พระอภัยใจกล้าเห็นข้าศึก ลุกสะอึกองอาจฟาดพระแสง
+นางแทงอีกหลีกเลี่ยงก็เพลี่ยงแพลง พระต่อแย้งยกปืนขึ้นยืนยิง
+ถูกปากม้าพาโลดกระโดดดีด นางร้องหวีดเต็มเสียงสำเนียงหญิง
+ครั้นรู้สึกนึกอายในใจจริง นางควบมิ่งม้ากลับไปทัพชัย ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ให้คิดขัดเคืองแค้นแสนสงสัย
+นางคนนี้ดีทายาดบังอาจใจ อยู่ที่ไหนหนอจึงแกล้งแปลงเป็นชาย
+หรือลูกสาวเจ้าลังกามีตราแก้ว จึงกล้าแกล้วแคล้วคลาดประมาทหมาย
+จะตามติดคิดล้างให้วางวาย พลางแต่งกายกุมกระบี่เหน็บปี่ทรง
+เสด็จจากรถาปลุกม้าต้น ขึ้นนั่งบนอา���หลังดังประสงค์
+ออกควบตามทรามวัยเหมือนใจจง เที่ยววกวงเวียนรอบขอบกำแพง
+เห็นคล้ายคล้ายพรายพร่างไปข้างหน้า ด้วยดวงตราแก้วสว่างกระจ่างแสง
+สกัดกั้นทันนางที่กลางแปลง นางพลิ้วแผลงเกาทัณฑ์ประจัญบาน
+พระหลบเลี่ยงเพลี่ยงผิดประชิดไล่ นางฟาดไฟกรดพรายกระจายผลาญ
+ถูกกายกรร้อนรนพระทนทาน โถมทะยานฉวยพลาดนางฟาดฟัน
+พระรับรองป้องปัดสกัดจับ นางกลอกกลับเลี้ยวลัดสะบัดผัน
+จนอาวุธหลุดพระกรอ่อนด้วยกัน นางกระสันสายตราคอยราวี ฯ
+๏ พระอภัยได้แส้ตีสินธพ คอยรับรบกันตราของมารศรี
+แต่เรียงรอล่อลวงดูท่วงที มาถึงที่แจ้งกระจ่างสว่างไฟ
+พระเห็นพักตร์ลักษณาวัณฬาน้อย ดูแช่มช้อยชื่นจิตพิสมัย
+ยิ่งเพ่งพิศฤทธิ์สุคนธ์เข้าดลใจ จึงปราศรัยส่งภาษากับนารี
+พระน้องหรือชื่อละเวงวัณฬาราช อย่าหวั่นหวาดวิญญาณ์มารศรี
+จงหยุดยั้งรั้งราจะพาที ไม่ฆ่าตีศรีสวัสดิ์เป็นสัจจา
+พี่จงจิตติดตามข้ามสมุทร มาด้วยสุดแสนสวาทปรารถนา
+จะถมชลจนกระทั่งถึงลังกา เป็นสุธาแผ่นเดียวเจียวจริงจริง
+จงแจ้งความตามในน้ำใจพี่ ไม่ราคีเคืองข้องแม่น้องหญิง
+อย่าเคลือบแคลงแหนงจิตคิดประวิง สมรมิ่งแม่วัณฬาจงปรานี ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำว่าก็น่ารัก ไม่รอพักตร์แลพบก็หลบหนี
+ด้วยความหลังคั่งแค้นแสนทวี เธอฆ่าพี่ฆ่าพ่อให้มรณา
+แต่ครั้งนี้มีอุบายให้ตายจิต ก็สุดคิดขัดสนจนหนักหนา
+จะรบรับสัประยุทธ์สุดปัญญา จึงทำกล้าแกล้งถามตามทำนอง
+ท่านนี้หรือชื่ออภัยจะใคร่รู้ ที่ชิงคู่ไปชมประสมสอง
+พระเชษฐาปรานีเหมือนพี่น้อง ยังขัดข้องคิดทำลายให้วายชนม์
+แล้วมิหนำซ้ำตามข้ามสมุทร มายงยุทธ์กับผู้หญิงถึงสิงหล
+ครั้นหักโหมโจมจับไม่อับจน กลับแต่งกลเกี้ยวพานด้วยมารยา
+อันเยี่ยงอย่างข้างชมพูต่อสู้รบ หรือจึงคบคิดรักกันหนักหนา
+อันเยี่ยงอย่างข้างฝรั่งเมืองลังกา จะเมตตาเพราะมีไมตรีกัน
+ประการหนึ่งซึ่งกษัตริย์กำจัดทัพ แม้นคนหลับแล้วไม่ฆ่าให้อาสัญ
+ย่อมรบสู้ดูดีตีประจัญ เออเช่นนั้นหรือจะลือว่าชื่อชาย
+นี่พระองค์ทรงศักดิ์รักแต่ทรัพย์ ทำให้หลับแล้วก็ริบให้ฉิบหาย
+จะผูกมิตรชิดเชื้อก็เหลืออาย ถึงวอดวายไว้ชื่อให้ลือชา ฯ
+๏ พระฟังคำน้ำเสียงสำเนียงสนอง ช่างพร่ำพร้องไพเราะเพราะหนักหนา
+จึงตรัสตอบปลอบประโลมโฉมวัณฬา อย่าโกรธาเลยจะเล่าให้เข้าใจ
+ซึ่งพี่ชายสายสวาทขาดชีวิต พี่ยังคิดทุกเวลาน้ำตาไหล
+เพราะสิ้นบุญหุนหันจึงบรรลัย พลไพร่ก็ย่อมรู้อยู่ด้วยกัน
+ไม่พอที่ศรีสวัสดิ์จะขัดข้อง ให้ยกกองทัพไปถึงไอศวรรย์
+จะนิ่งไว้ไม่เห็นจริงทุกสิ่งอัน จึงหมายมั่นจะมาเล่าให้เข้าใจ
+เจ้ารบพุ่งมุ่งหมายทำร้ายพี่ จึงเป่าปี่ห้ามทัพให้หลับใหล
+รักษาตัวกลัวชีวันจะบรรลัย โดยวิสัยสงครามตามโบราณ
+ประเดี๋ยวนี้พี่ได้พบประสบน้อง อย่าขุ่นข้องขาดรักหักประหาร
+จงเคลื่อนคลายหายเหือดที่เดือดดาล เชิญแม่ผ่านพาราให้ถาวร
+อันผู้คนพลไพร่จะให้ตื่น ขอกลับคืนคงถวายสายสมร
+เป็นเสร็จศึกตรึกตรองครองนคร อย่าให้ร้อนไปถึงท้าวทุกด้าวแดน
+ด้วยฝรั่งลังกาอาณาเขต ล้ำประเทศถิ่นอื่นสักหมื่นแสน
+แม้นเมืองไหนไม่นอบนบจะรบแทน เป็นทองแผ่นเดียวกันจนวันตาย ฯ
+๏ นางฟังตรัสมธุรสพจนารถ เสียวสวาทหวานหูไม่รู้หาย
+จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสเททุบาย พระพี่ชายช่างพลอดทอดอาลัย
+กระนี้หรือลูกสาวเจ้าผลึก จะมินึกรักพระองค์จนหลงใหล
+อย่าลดเลี้ยวเกี้ยวพานรำคาญใจ ถ้าแม้นไม่มุ่งหมายทำร้ายกัน
+จงแก้ไขไพร่พลให้คนตื่น แล้วกลับคืนข้ามไปอยู่ไอศวรรย์
+จะเห็นจริงสิ่งสวัสดิ์เป็นสัตย์ธรรม์ อย่ารำพันพูดเปล่าไม่เข้าการ
+อันผู้หญิงสิงหลนี้คนซื่อ จะนับถือแต่ที่แน่นเป็นแก่นสาร
+แม้นกลับกลายหลายคำแล้วรำคาญ ไม่ขอพานพบกันจนวันตาย ฯ
+๏ พระฟังนางช่างฉลาดประภาษพ้อ ทั้งลวงล่อสิ้นลมคมใจหาย
+จึงว่าพี่นี้ซื่อเป็นชื่อชาย ไม่กลับกลายแกล้งลวงแม่ดวงใจ
+จะสัญญาว่าขานประการใด พี่จะให้ความสัตย์ไม่ขัดน้อง
+แล้วจะให้ไพร่พลคนทั้งหลาย รู้สึกกายเห็นเรานั่งอยู่ทั้งสอง
+ใครเกะกะจะได้ห้ามตามทำนอง ให้ปรองดองดีกันจนวันตาย ฯ
+๏ นางฟังคำทำว่าน่าบัดสี พูดเช่นนี้เจ็บใจมิใคร่หาย
+จะให้หญิงวิ่งไปอยู่กับผู้ชาย ช่างเปรียบปรายปรึกษาไม่ปรานี
+หรือเชื่อจิตคิดว่าจะชนะศึก อย่าเพ่อนึกก่อนว่าหญิงจะวิ่งหนี
+แม้นซื่อตรงจงใจเป็นไมตรี ให้โยธีตื่นก่อนได้ผ่อนปรน
+พระเป็นเจ้าชาวผลึกย่อมกึกก้อง ข้างฝ่ายน้องก็เป็นเจ้าชาวสิงหล
+จะผูกมิตรคิดประกอบให้ชอบกล ถึงไพร่พลใหญ่น้อ��คงพลอยตาม
+ได้ลือชาปรากฏเป็นยศศักดิ์ ให้สมรักราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+แม้นไม่เชื่อเมื่อพระองค์จะสงคราม เร่งติดตามโจมจับจะรับรบ
+แม้นเมตตาอาลัยให้ไพร่ตื่น จะได้คืนคุมกันเข้าบรรจบ
+แล้วเป่ามนต์ดลสำทับขับสินธพ เลี้ยวตลบลัดแลงเข้าแฝงไฟ ฯ
+๏ พระแลตามหวามวับเมื่อลับเนตร ด้วยพระเวทหวังจิตพิสมัย
+จะตามโลมโฉมละเวงก็เกรงใจ จะผันแปรแก้ไขฉันใดดี
+แล้วนึกได้ในวิชาพฤฒาเฒ่า จะลองเป่าปี่ประโลมนางโฉมศรี
+ให้งามสรรพกลับมาได้พาที แล้วทรงปี่เป่าเกี้ยวประเดี๋ยวใจ
+ต้อยตะริดติดตี่เจ้าพี่เอ๋ย จะละเลยเร่ร่อนไปนอนไหน
+แอ้อีอ่อยสร้อยฟ้าสุมาลัย แม้นเด็ดได้แล้วไม่ร้างให้ห่างเชย
+ฉุยฉายชื่นรื่นรวยระทวยทอด จะกล่อมกอดกว่าจะหลับกับเขนย
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมลมรำเพย ใครจะเชยโฉมน้องประคองนวล
+เสนาะดังวังเวงเป็นเพลงพลอด เสียงฉอดฉอดชดช้อยละห้อยหวน
+วิเวกแว่วแจ้วในใจรัญจวน เป็นความชวนประโลมโฉมวัณฬา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงฟังเพลงปี่ ให้รอรีรวนเรเสนหา
+คิดกำหนัดอัดอั้นหวั่นวิญญาณ์ นึกนึกน่าจะใคร่ปะพระอภัย
+เธอพูดดีปี่ฟังดังเสนาะ จะฉอเลาะลูบต้องทำนองไหน
+แม้ถนอมกล่อมกลอกเหมือนดอกไม้ จะชื่นใจน้องยาทุกราตรี
+ยิ่งกลับฟังวังเวงเพลงสังวาส ยิ่งหวั่นหวาดวิญญาณ์มารศรี
+ตะลึงลืมปลื้มอารมณ์ไม่สมประดี ด้วยเพลงปี่เป่าเชิญให้เพลินใจ
+จนลืมองค์หลงรักชักสินธพ กลับมาพบพิศวงด้วยหลงใหล
+พระเห็นนางวางปี่ด้วยดีใจ เข้าเคียงใกล้กล่าวประโลมโฉมวัณฬา
+ขอเชิญนุชสุดสวาทไปราชรถ อย่าระทดท้อจิตกนิษฐา
+นางรู้สึกนึกพรั่นหวั่นวิญญาณ์ กลับชักม้าควบขับไปลับองค์
+อ้อมออกทางข้างเขาให้เศร้าจิต แล้วหยุดคิดแค้นใจด้วยใหลหลง
+อันลมปี่นี้ละลวยให้งวยงง สุดจะทรงวิญญาณ์รักษาตัว
+ถ้าขืนอยู่สู้อีกไม่หลีกเลี่ยง ฉวยพลั้งเพลี่ยงเพลงปี่ต้องมีผัว
+จะพลอยพาหน้าน้องให้หมองมัว เหมือนหญิงชั่วชายเกี้ยวประเดี๋ยวใจ
+เหลือลำบากยากเย็นด้วยเป็นหญิง จำจะทิ้งกองทัพที่หลับใหล
+ไปลังกาอย่าให้มีราคีภัย แล้วจะได้แต่งทหารมาราญรอน
+ดำริพลางนางขยับจับพระแสง สะพายแล่งลูกเกาทัณฑ์ถือคันศร
+เหน็บกระบี่มีหอกซัดข้างอัสดร แล้วหยุดหย่อนยืนดูหมู่โยธา
+ไม่ไหวติงนิ่งหล���บระงับเงียบ ยิ่งเย็นเยียบเยือกจิตกนิษฐา
+สุดจะช่วยด้วยทัพอัปรา ชลนานองเนตรสังเวชใจ
+จะอยู่นานการด่วนจวนจะรุ่ง เขม้นมุ่งมรรคาพฤกษาไสว
+ควบอาชาผ่าตรงเข้าพงไพร สังเกตใจจำทางไปกลางคืน
+สันโดษเดี่ยวเปลี่ยวเปล่าเศร้าสลด ระทวยทดทุกข์ร้อนถอนสะอื้น
+แต่การทัพขับขันสู้กลั้นกลืน อุตส่าห์ขืนขับม้ารีบคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ กำเริบรักร้อนจิตคิดสงสัย
+เมื่อเป่าปี่เยาวมาลย์มาเหมือนใจ ครั้นหยุดปี่หนีไปไม่ได้การ
+เที่ยวควบม้าหาจบไม่พบปะ สุดที่จะติดตามความสงสาร
+เสนหาอาวรณ์ร้อนรำคาญ เยาวมาลย์แม่จะแฝงไปแห่งไร
+หรือหยุดปี่ดีร้ายจะคลายรัก เสียดายนักนึกน่าน้ำตาไหล
+จะโลมเล้าเป่าอีกให้อ่อนใจ แม้นมาใกล้เหมือนเมื่อกี้แล้วมิฟัง
+พลางบรรเลงเพลงปี่ระรี่เรื่อย จนเหน็ดเหนื่อยในอารมณ์ไม่สมหวัง
+พระศอแสบแหบเครือเหลือกำลัง จึงหยุดยั้งยืนรำพึงคะนึงใน
+ทีปี่เราเป่าอีกจะหลีกเลี่ยง หรือฟังเสียงหลับซบสลบไสล
+หรือนิ่มน้องหมองหมางระคางใจ ว่าพี่ไม่ปลุกทัพให้กลับมา
+ยิ่งครวญคร่ำรำลึกยิ่งนึกรัก ละล่ำละลักเหลียวแลชะแง้หา
+ที่รอนราญการศึกไม่ตรึกตรา ด้วยเหตุว่าเวทมนตร์เข้าดลใจ
+จึงคิดว่าอย่าเลยจะปลุกทัพ ให้งามสรรพสิ้นพะวงที่สงสัย
+เป็นสำเร็จเสร็จศึกเหมือนนึกไว้ เห็นจะได้เชยชมโฉมวัณฬา
+ดำริพลางทางลงแล้วทรงปี่ เรียกโยธีไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้วาบแว่วแก้วหูรู้วิญญาณ์ ต่างลืมตาตกใจทั้งไพร่นาย
+ลุกขึ้นวิ่งทิ้งเครื่องสรรพาวุธ อุตลุดล้มคว่ำคะมำหงาย
+เสียงครึกครื้นตื่นพลัดกระจัดกระจาย ต่างวุ่นวายวิ่งพัลวันไป ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งแขกแตกเข้าป่า ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลไหน
+พวกผลึกครึกครื้นตื่นตกใจ ทั้งนายไพร่พรูลงข้างคงคา
+พออุทัยไขแสงแจ้งกระจ่าง แจ่มสว่างกลางทะเลพระเวหา
+ทั้งไพร่นายฝ่ายฝรั่งเมืองลังกา ต่างแตกล่าเลี้ยวลัดเที่ยวพลัดพราย
+พวกเสนาหาไพร่ก็ไม่พร้อม จะรวมรอมกันไม่ได้ดังใจหมาย
+ต่างติดตามถามข่าวถึงเจ้านาย เที่ยวแยกย้ายย้อนหลังไปลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ไม่พร้อมพรักไพร่พลเข้าค้นหา
+ที่ไพร่หายนายหมวดเที่ยวตรวจตรา พบบรรดาหมื่นขุนทั้งมุลนาย
+บ้างติดกลบนหอรบพบในป้อม ที่รถคร่อมค��อบไว้น่าใจหาย
+ช่วยแก้ไขให้สลักหักทลาย ทั้งไพร่นายออกมาได้ดังใจปอง
+ไปพร้อมพรั่งฝั่งสมุทรหยุดประทับ อยู่คั่งคับคอยฟังรับสั่งสนอง
+ทั้งทัพเรือเหลือตายอยู่หลายกอง ได้ข้าวของแขกฝรั่งไว้ทั้งนั้น
+ทั้งปืนผาม้ารถหมดทุกสิ่ง ด้วยคนวิ่งไปแต่ตัวกลัวอาสัญ
+สินสมุทรสุดแสนคั่งแค้นครัน บังคมคัลพระบิดาแล้วพาที
+พวกทัพแตกแขกฝรั่งกำลังตื่น เป็นกลางคืนคงจะพลัดกำจัดหนี
+ไม่ราบเตียนเสี้ยนหนามขอตามตี ผลาญชีวีเสียให้ได้ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยถูกไฟกรด ทั้งระทดที่ไม่สมอารมณ์หมาย
+จึงห้ามปรามตามเล่ห์เพทุบาย อย่าวุ่นวายเลยจะเล่าให้เข้าใจ
+เมื่อเป่าปี่รี้พลผู้คนหลับ ยังอยู่แต่แม่ทัพไม่หลับใหล
+มาโต้ตอบลอบยิงเราชิงชัย จนต้องไฟกรดทั่วทั้งตัวตน
+ดูนี่แน่ะแผลลอกยังปอกปวด ให้เร้ารวดรึงรุมทุกขุมขน
+เหลือกำลังดังหนึ่งกายจะวายชนม์ จึงคิดกลแก้ไขเป็นไมตรี
+ข้างฝ่ายเขาเล่าก็ยอมเป็นพร้อมจิต มิได้คิดรบพุ่งเอากรุงศรี
+ได้พร้อมพรั่งตั้งสัตย์สวัสดี จึงเป่าปี่ปลุกทัพให้กลับฟื้น
+อันฝรั่งทั้งนั้นไม่ทันรู้ จึงวิ่งกรูเกรียวแยกกันแตกตื่น
+ซึ่งของเขาเอาไว้จะได้คืน ห้ามคนอื่นอย่าให้เอาของเขาไป
+แต่เดี๋ยวนี้ผู้คนยังอลหม่าน นายทหารเห็นจะห้ามปรามไม่ไหว
+แม้รวมรอมพร้อมพลสกลไกร เห็นจะได้ทูตามาพาที
+เรารอรั้งฟังดูให้รู้แน่ สุดแล้วแต่นางวัณฬามารศรี
+แม้นเสียสัตย์ขัดขวางทางไมตรี จึงตามตีให้กระทั่งถึงลังกา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณพรั่นจิตผิดสังเกต แลชม้ายชายเนตรดูเชษฐา
+เห็นจริตผิดทีกริยา จึงแกล้งว่าหวังจะลวงดูท่วงที
+เมื่อตอบคำทำสัตย์ไม่ขัดข้อง เหมือนเข้าช่องสมหมายไม่หน่ายหนี
+ไม่ตรองตรึกลึกซึ้งถึงไพรี คงเสียทีทางสวาทต้องคลาดคลา ฯ
+๏ พระอภัยใจกระสันยังพันผูก เขาเกาถูกเข้าที่คันก็หรรษา
+สำรวลพลางทางสนองพระน้องยา ธรรมดามดดำกับน้ำตาล
+ได้เข้าเรียงเคียงใกล้แล้วไม่อด คงชิมรสรู้กำพืดว่าจืดหวาน
+อนุชาอย่าประมาทว่าคลาดการ ไม่เนิ่นนานนักดอกบอกจริงจริง ฯ
+๏ พระฟังพี่ศรีสุวรรณรำพันว่า นางวัณฬาข้านี้เบื่อเห็นเหลือหญิง
+แต่รูปเขียนใครได้ยังไม่ทิ้ง ยิ่งรูปจริงแล้วก็เห็นจะเป็นการ
+พลางเหลียวหน้ามาว่ากับสินสมุทร เห็นร้��ยสุดเสียกว่าเสือเหลือแล้วหลาน
+สินสมุทรสุดแค้นแสนรำคาญ จึงว่าวานนี้หม่อมฉันลั่นวาจา
+ว่าขึ้นรบพบผู้หญิงอย่านิ่งไว้ สังหารให้ม้วยมุดสุดสังขาร์
+พระบิตุรงค์ทรงธรรม์ก็สัญญา ว่าจะผ่าอกนางให้วางวาย
+เหตุไฉนไม่สังหารผลาญชีวิต กลับจะคิดแผ่เผื่อเป็นเชื้อสาย
+ฉวยเสียทีผีผู้หญิงเข้าสิงกาย จะมิอายเขาหรือนะพระเจ้าอา ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสินสมุทร อดสูสุดแสนสะเทิ้นทำเมินหน้า
+แล้วตอบความตามวิสัยไวปัญญา เจ้าช่างว่าเหมือนสตรีไม่มีมือ
+เห็นที่ไหนไล่สังหารผลาญชีวิต ราวกับลิดไม้ไหล้จะได้หรือ
+เขาเชี่ยวชาญการศึกได้ฝึกปรือ มีฝีมือเหมือนหนึ่งชายเป็นนายทัพ
+ทำเหมือนเจ้าเข้าไปไล่เอาไฟจุด แล้วไม่หยุดยั้งคิดจะติดกับ
+อันแยบยลกลศึกย่อมลึกลับ แม้นจะจับก็ให้มั่นคั้นให้ตาย
+เราชิงชัยไม่ชนะกลัวจะแพ้ จึงเกี้ยวแก้การศึกเหมือนนึกหมาย
+ด้วยเสียทีชีวันจะอันตราย แต่รอดตายเหมือนกระนี้เป็นดีนัก
+อนึ่งเล่าเราก็ป่วยระทวยจิต สุดจะคิดทำการไปหาญหัก
+หยุดพหลพลนิกรได้ผ่อนพัก จะได้รักษากายให้หายดี
+จึงขึ้นบกยกขึ้นตั้งอยู่วังใหม่ ให้นายไพร่รายรักษาทุกหน้าที่
+คอยระวังนั่งยามตามอัคคี อย่าให้มีเภทภัยสิ่งใดพาน
+แล้วชวนพระอนุชาโยธาทัพ เข้าหยุดยับยั้งอาศัยในสถาน
+หมอพิทักษ์รักษาพยาบาล คิดรำคาญด้วยลูกสาวเจ้าลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช แสนสามารถมาในไพรพฤกษา
+ครั้นรุ่งรางสว่างแสงพระสุริยา นางขับม้ามาในดงแต่องค์เดียว
+จนโพล้เพล้เวลาภาณุมาศ ล่วงลีลาศลับเงาภูเขาเขียว
+เสียงเสือสิงห์วิ่งตะเพิ่นกระเจิ่นเจียว นางหลีกเลี้ยวหลงทางไปกลางดง
+แต่เดือนหงายฉายแสงแจ้งกระจ่าง ดูพรายพร่างพฤกษาป่าระหง
+น้ำค้างโรยโปรยละอองมาต้ององค์ นางแสนทรงโศกสลดระทดใจ
+โอ้อกเอ๋ยเคยสำราญผ่านประเทศ มาทุเรศแรมเดินเนินไศล
+เคยพร้อมพรักนักสนมกรมใน มาเปลี่ยวใจจรทางอยู่หว่างเนิน
+เคยเสวยเนยนมภิรมย์รส มาจำอดโอ้อกระหกระเหิน
+ทั้งหิวหอบบอบช้ำระยำเยิน หนทางเดินก็ไม่แจ้งว่าแห่งใด
+แสนสงสารพาชีม้าที่นั่ง สิ้นกำลังเหงื่อโซมชโลมไหล
+โอ้ครั้งนี้ชีวันจะบรรลัย ไหนจะได้กลับหลังไปลังกา
+นางนึกนึกแล้วสะอึกสะอื้นไห้ พระชลนัยน์พรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+จะแลเหลียวเปลี่ยวใจนัยนา จนเวลาดึกสงัดกำดัดนอน
+ทั้งธารน้ำลำเนาเขาอังกาศ ศิลาลาดแลเลื่อมเงื้อมสิงขร
+ลงจากม้าพาเดินดำเนินจร ให้อัสดรกินน้ำค่อยสำราญ
+แล้วโฉมยงทรงเสวยสว่างจิต รำคาญคิดด้วยว่าม้าอดอาหาร
+แม้นม้าล้มแล้วเหมือนกายเราวายปราณ จึงเสี่ยงสัตย์อธิษฐานถึงบุญญา
+เดชะผลปรนนิบัติจังหวัดทวีป ช่วยชูชีพชนชาติพระศาสนา
+ตามเยี่ยงอย่างทางธรรม์กรุณา พระจุฬาติเวนย่อมเห็นใจ
+แม้ข้านี้มิได้คงดำรงทวีป ขอสิ้นชีพเด็ดดับดังหลับใหล
+แม้จะได้ไปบำรุงซึ่งกรุงไกร ขออย่าให้ชีวันเป็นอันตราย
+จะปล่อยม้าไปหากินในถิ่นเถื่อน ให้มาเหมือนใจจิตที่คิดหมาย
+แล้วปล่อยม้าว่าไปตามความสบาย แต่เดียวดายกินหญ้าประสาใจ
+ต่อรุ่งเช้าเจ้าจึงมาถึงที่นี่ ค่ำวันนี้เราจะนอนชะง่อนไศล
+พลางลูบหลังสั่งม้าแล้วคลาไคล ขึ้นอาศัยสิงขรด้วยอ่อนแรง
+เอาแก้วตราราหูขึ้นชูช่วง โชติดังดวงดาวสว่างกระจ่างแสง
+เที่ยวส่องดูภูผาศิลาแลง เห็นตำแหน่งหนึ่งเลี่ยนเตียนสบาย
+เหมือนบัลลังก์บังลมร่มน้ำค้าง พระนุชนางนึกสมอารมณ์หมาย
+ค่อยเอนองค์ลงบนแท่นศิลาลาย ระทวยกายกัมปนาทหวาดวิญญาณ์
+เย็นยะเยียบเงียบเหงาเศร้าสงัด ดึกกำดัดเดือนดับลับเวหา
+ระโหยหิวหวิวไหวเมื่อไสยา หอมสุมาลัยรอบขอบคีรี
+เสียงแหร่แหร่แม่ม่ายลองไนร้อง ประสานซ้องเสียงจังหรีดดังดีดสี
+สะอื้นอ้อนอ่อนอารมณ์ไม่สมประดี ดังดนตรีกล่อมขับให้หลับไป ฯ
+๏ พอเช้าตรู่รู้สึกนึกถึงม้า ลงมาหาท่าหินที่สินธุ์ใส
+บ้วนพระโอษฐ์โสรจสรงพักตร์ประไพ คิดอาลัยแลหาอาชาทรง
+พอได้ยินดินลั่นเสียงครั่นครื้น สะเทื้อนพื้นภูผาป่าระหง
+ประเดี๋ยวหนึ่งตึงสะดุ้งดังผลุงลง กลิ้งอยู่ตรงหน้าเท่าน้ำเต้าทอง
+เหลืองอร่ามงามงอมหอมระรื่น ดูสดชื่นชูสีไม่มีสอง
+สงสัยนักชักมีดออกกรีดลอง ขาดเป็นสองซีกไส้ข้างในแดง
+นางชิมดูรู้ว่าโอชารส เหลือกำหนดในมนุษย์สุดแสวง
+ทั้งหอมหวานซ่านเสียวมีเรี่ยวแรง ที่ศอแห้งหิวหายสบายบาน
+พอม้ามิ่งวิ่งมาแล้วอ้าปาก รู้ว่าอยากยื่นให้ม้าเป็นอาหาร
+ม้าลำพองลองเชิงเริงสำราญ นางนั่งฝานชิ้นชิมจนอิ่มใจ
+ยังเหลืออีกซีกเสี้ยวไม่เหี่ยวแห้ง ห่อตะแบงมานมั่นไม่หวั่นไหว
+ขึ้นทรงนั่งหลัง���้าแล้วคลาไคล พอสัตว์ไพรรู้อึงคะนึงมา
+ทั้งเนื้อเบื้อเสือสิงห์กระทิงถึก หมู่มฤคแรดควายทั้งซ้ายขวา
+บ้างแลพบหลบตัวด้วยกลัวตรา บ้างวิ่งมาวิ่งไปออกไขว่กัน ฯ
+๏ พอเห็นคนบนชะง่อนสิงขรเขา ร้องว่าเรารักษาพนาสัณฑ์
+นางวัณฬามาได้กินดินสำคัญ ไม่แบ่งปันให้เราบ้างเป็นอย่างไร
+นางแลดูผู้เฒ่าบนเขาเขียว เป็นซีกเสี้ยวแต่ข้างขวาน่าสงสัย
+จึงซักถามตามแคลงไม่แจ้งใจ ท่านชื่อไรร้องทักรู้จักเรา
+อันของดีมีรสไม่หมดสิ้น จะให้กินได้อยู่ท่านผู้เฒ่า
+แต่พรายแพร่งแจ้งความตามสำเนา ก่อนเถิดเราก็จะให้เป็นไรมี ฯ
+๏ ฝ่ายอารักษ์ศักดิ์สิทธิ์สถิตสถาน จึงแจ้งการกับวัณฬามารศรี
+ลูกนั้นหรือชื่อว่านมพระธรณี ถึงพันปีผุดขึ้นเหมือนปืนดัง
+ฝูงสัตว์ไพรได้ยินทั้งกลิ่นหอม มาพรั่งพร้อมเพราะจะกินถวิลหวัง
+ด้วยหวานเย็นเห็นประเสริฐเกิดกำลัง กำจัดทั้งโรคาไม่ราคี
+อายุยืนชื่นชุ่มเป็นหนุ่มสาว ผิวนั้นราวกับทองละอองศรี
+ถึงแก่เฒ่าเข้าเรือนสามร้อยปี ก็ไม่มีมัวหมองละอองนวล
+ทั้งเนื้อหอมกล่อมกลิ่นระรินรื่น เป็นที่ชื่นเชยบุรุษสุดสงวน
+เราได้กลิ่นดินถนันให้รัญจวน ด้วยธุระพระอิศวรเธอสาปไว้
+ให้อยู่เฝ้าเขาอังกาศขาดครึ่งซีก สุดจะหลีกเลี่ยงกรรมจะทำไฉน
+ต่อได้กินดินถนันเมื่อวันไร จึงจะได้เต็มกายสบายบาน ฯ
+๏ นางทราบความตามกรรมที่ร่ำเล่า จึงหยิบเอาถันสุธาออกมาฝาน
+วางไว้บนต้นไม้ที่ใกล้ธาร แล้วว่าท่านเทวดาได้ปรานี
+ซึ่งธุระพระองค์จำนงนั้น ข้าผ่อนผันพ้นทุกข์เป็นสุขี
+ข้าหลงทางกลางป่าพนาลี ท่านช่วยชี้มรคาให้คลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายเทวัญครั้นสดับที่กลับถาม จึงบอกความเคลือบแฝงแถลงไข
+ซึ่งโฉมยงหลงทางมากลางไพร เพราะจะได้พบลาภปราบไพรี
+จงรีบลัดตัดทางไปข้างเขา จะพบชาวบ้านป่าพนาสี
+ทั้งจะปะพระปี่โปบาลีดี จงพาทีไต่ถามตามสงกา
+พอเสร็จคำสำแดงแผลงอำนาจ ต้อนตวาดเสือสิงห์มหิงสา
+แล้วกลับกลายหายวับไปลับตา ถันสุธาที่ถวายก็หายไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนางวัณฬาพระยาหญิง จึงลาสิงขรเจ้าเขาไศล
+รีบขยับขับม้าให้คลาไคล สังเกตใจจำทางหว่างคิริน
+รุกขาครึ้มงึ้มเงียบเซียบสงัด ละเลาะลัดเลียบธารละหานหิน
+หอมบุปผาสารพันทั้งจันทน์อิน อินทนิลนางแย้มแกมสุกรม
+เห็นสา��หยุดพุดพะยอมนางน้อมกิ่ง วิสัยหญิงอยากได้เด็ดใส่ผม
+ถึงยากเย็นเห็นดอกไม้จะใคร่ชม ชื่นอารมณ์เรี่ยทางไปกลางดง
+สันโดษเดี่ยวเหลียวแลเห็นแต่นก ฝูงวิหคเหมราพระยาหงส์
+ที่หุบเขาเหล่าฝูงนกยูงลง ฟ้อนเป็นวงเวียนรายชม้ายเมียง
+เค้าโมงมองพร้องเพรียกร้องเรียกคู่ กระลุมพูโพระดกโฮกปกเสียง
+ซังแซวแจ้วแก้วพลอดฉอดสำเนียง นางนวลเคียงคู่นางไม่ห่างกัน
+กินปลีเปล้าเขาไฟฝูงไก่ป่า เสียงโกญจาแจ้วแจ้วไก่แก้วขัน
+นกขุนทองปองไล่เบญจวรรณ ตามเพศพันธุ์ภาษาบรรดามี
+ขมิ้นอ่อนนอนรายบนปลายเปล้า เป็นคู่เคล้าคลึงคลอลออศรี
+นกกระตั้วตัวขาวราวสำลี นางโนรีแดงฉาดสะอาดตา
+พินิจพลางนางรำพึงถึงนิเวศน์ อยู่ขอบเขตเคยรักเลี้ยงปักษา
+ให้จับคอนนอนเล่นเจรจา ถึงเวลาแสบท้องเคยร้องวอน
+โอ้จากนกตกมาอยู่ป่าสูง ฟังแต่ฝูงนกเถื่อนไม่เหมือนสอน
+สงสารโอ้โนรีอยู่ที่คอน เคยชูช้อนชื่นอารมณ์ได้ชมเชย
+เคยชมสวนล้วนแต่สรรทุกพรรณไม้ มาชมไพรพฤกษานิจจาเอ๋ย
+มิเคยยากกรากกรำก็จำเคย เมื่อไรเลยจะได้คืนมาชื่นใจ
+รัญจวนจิตคิดแค้นแสนเทวษ น้ำพระเนตรนองตกซกซกไหล
+รีบขับม้ามาตามทางที่กลางไพร อนาถใจเดินโขดสันโดษเดียว ฯ
+๏ จะกลับกล่าวชาวบ้านสิกคารนำ แปลเป็นคำไทยเล่าว่าเขาเขียว
+ด้วยเขตคันบรรพตนั้นลดเลี้ยว หนทางเปลี่ยวเดินออกตามซอกเนิน
+มีนักปราชญ์บาทหลวงเป็นหลักบ้าน ปรีชาชาญชาวอรัญสรรเสริญ
+สร้างตึกใหญ่ไว้ที่ข้างหนทางเดิน ได้เจริญรักษาตามบาลี
+อันลูกเต้าชาวป่าเอามาฝาก ประมาณมากเหมือนคณะพระฤๅษี
+เรียนวิชาไตรดาโหราคี ตามบาลีเพศฝรั่งชาวลังกา
+คนทั้งนั้นวันอาทิตย์เป็นอิสระ มาไหว้พระพร้อมกันด้วยหรรษา
+ทำบุญบวชสวดมนต์สนทนา บาทหลวงขึ้นมานั่งบัลลังก์พรต
+ให้จุดโคมโยมญาติมากลาดเกลื่อน ดูดาวเดือนเต็มวงขึ้นทรงกลด
+เห็นดาวดวงเจ้าลังกาพิลาลด สีสลดดูสลัวมัวมอซอ
+แล้วดูดาวเจ้าเมืองผลึกราช เข้าร่วมธาตุวิสัยไฉนหนอ
+เพ่งพินิจคิดแคลงตะแคงคอ พลางหัวร่อรู้ความตามตำรา
+พวกฝรั่งทั้งนั้นชวนกันถาม จึงแจ้งความจริงจิตกับศิษย์หา
+เราดูดวงเจ้าประเทศเขตลังกา ไม่มีข้าคนเที่ยวอยู่เดียวดาย
+อันดวงดาวเจ้าผลึกเป็นศึกสู้ กลับร่วมรู้รักกันขันใจหาย
+ส่วนพวกไพร่��หญ่น้อยจะพลอยตาย แต่ตัวนายนั้นจะอยู่เป็นคู่เคียง
+พอขาดคำร่ำว่าฝูงกาตื่น ในกลางคืนบอกข่าวกระส่าวเสียง
+ทั้งอูฐลาม้าร้องซ้องสำเนียง เห็นผิดเยี่ยงอย่างแต่ก่อนร่อนชะไร
+จึงจับยามตามตำราภาษาสัตว์ ด้วยเจนจัดแจ้งเหตุข้างเพทไสย
+จึงบอกเล่าชาวป่าพนาลัย หวังจะให้แจ้งจิตในกิจจา
+ซึ่งสัตว์ร้องต้องยามตามตำรับ มันคอยรับเจ้าแผ่นดินถวิลหา
+พรุ่งนี้เย็นเห็นลูกสาวเจ้าลังกา จะเข้ามาบ้านนี้เพราะมิตาย
+ในตำราว่าโจรตามมาด้วย ท่านจงช่วยป้องกันให้ผันผาย
+ได้อาศัยในแผ่นดินทำกินสบาย ทั้งหญิงชายฉลองคุณอย่าสูญใจ
+แต่เรานี้มิให้พบจะหลบหน้า ผู้ใดอย่าบอกแจ้งแถลงไข
+ใครรักยศอตสาห์ตามนางทรามวัย คงจะได้สมหมายเมื่อปลายมือ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งปวงบาทหลวงบอก ต่างก็ออกปากรับด้วยนับถือ
+ด้วยชาวบ้านการศึกได้ฝึกปรือ มีฝีมือถือตัวไม่กลัวใคร
+ทั้งอยากเห็นเช่นเขาว่ามหากษัตริย์ จะเหยาะหยัดอย่างเยี่ยงสักเพียงไหน
+ต่างปรึกษาพาทีด้วยดีใจ จนจวนใกล้สนธยากลับมาเรือน
+ครั้นรุ่งเช้าชาวบ้านสำราญรื่น บ้างแบกปืนดาบหอกเที่ยวบอกเพื่อน
+มารวมรอมพร้อมพรักไม่ตักเตือน ดูกลาดเกลื่อนอยู่ที่หน้าศาลาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร อ้อมสิงขรเขาเขินเนินไศล
+ไม่รั้งรอพอบ่ายถึงชายไพร เห็นควันไฟขึ้นโขมงในพงพี
+มีรอยคนปนเกวียนเดีษรดาษ ดูเกลื่อนกลาดกลางทางหว่างวิถี
+คิดสำคัญมั่นคงว่าตรงนี้ เห็นจะมีบ้านช่องจึงกองไฟ
+ด้วยเย็นค่ำจำจะเข้าหาชาวป่า ได้พูดจาไต่ถามตามสงสัย
+ดำริพลางนางพระยาขับม้าไป จนจวนใกล้ได้ยินเสียงค่อยเมียงมอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรสามสิบห้า กับกะลาสีฉกรรจ์สามพันสอง
+เที่ยวตีปล้นชนบทเอาเงินทอง มาถึงหนองน้ำพักสำนักพล
+ให้ฆ่าแพะแกะไก่กินแกล้มเหล้า กำลังเมาเฮฮาโกลาหล
+เอาดาบหอกออกประกวดบ้างอวดตน พอเห็นคนขี่ม้าสง่างาม
+ใส่หมวกเสื้อเครือกระหนกเนาวรัตน์ แจ่มจำรัสรัศมีศรีสยาม
+ทั้งตราแก้วแพรวพราวดูวาววาม แลอร่ามรุ่งเรืองทั้งเครื่องม้า
+เห็นมั่งมีดีใจให้ไพร่ล้อม มันหุ้มห้อมเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+อ้ายนายใหญ่ไต่ถามตามสงกา ตัวนี้มาแต่สถานบ้านเมืองใด ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช พระนุชนาฏนึกพรั่นให้หวั่นไหว
+สังเ��ตดูรู้ว่าโจรสัญจรไพร มันล้อมไล่หมายจะจับถึงอับจน
+จำจะบอกออกความนามกษัตริย์ เจ้าจังหวัดแว่นแคว้นแดนสิงหล
+มันอาศัยในแผ่นดินสิ้นทุกคน ถึงอับจนก็ไม่ควรจะลวนลาม
+ดำริพลางนางกษัตริย์ตรัสประภาษ ท่านเชื้อชาติชาวไพรมาไต่ถาม
+อันตัวเราเจ้าลังกาล่าสงคราม หลงมาตามทางเถื่อนให้เฟือนใจ
+ท่านเอ็นดูรู้แห่งจงแจ้งจิต อย่าคบคิดเคลือบแคลงแหนงไฉน
+ช่วยนำเราเข้าไปเพียงพระเวียงชัย จะตั้งให้เป็นขุนนางได้รางวัล ฯ
+๏ อ้ายโจรแจ้งแกล้งว่าประสาดื้อ เรานี้คือเจ้าป่าพนาสัณฑ์
+ไม่รักศักดิ์รักยศอย่าปดกัน จะหมายมั่นเอาแต่ของที่ต้องการ
+จงปลดเปลื้องเครื่องประดับกับทั้งม้า มาให้เราเจ้าป่าพนาสาณฑ์
+จะปล่อยไปไม่ทำลายให้วายปราณ อย่าอ่อนหวานว่ากล่าวให้ยาวความ
+จะลวงล่อพอให้ไปจะได้จับ บีบขมับเฆี่ยนขู่กระทู้ถาม
+เรารู้เท่าเข้าใจไม่ไปตาม จงปลดเปลื้องเครื่องอร่ามมาเร็วไว ฯ
+๏ นางฟังคำจำวอนด้วยอ่อนหวาน น้องว่าขานตามตรงอย่าสงสัย
+ซึ่งทำผิดกิจการแต่ก่อนไร ถ้าแม้นได้ความชอบก็ตอบแทน
+อันต้นร้ายปลายดีไม่มีโทษ เป็นประโยชน์ยาวยืนอยู่หมื่นแสน
+จะเที่ยวปล้นคนกินเหมือนสิ้นแกน ถึงมาตรแม้นมีทรัพย์ก็อับอาย
+อันดีชั่วตัวตายเมื่อภายหลัง ชื่อก็ยังยืนอยู่ไม่รู้หาย
+แม้นสังหารผลาญเราเป็นเจ้านาย ตัวจะตายไม่ทันข้ามสามเวลา ฯ
+๏ ฝ่ายโจรไพรใจพาลชาญฉกาจ หมิ่นประมาทตอบความตามภาษา
+แต่ขุนนางยังเบียนชาวพารา จะมาว่าแต่เราเป็นชาวดง
+พวกชาวเราเอาหวาอย่าให้เหลือ ทั้งหมวกเสื้อสิ่งของต้องประสงค์
+ส่วนว่าพวกไพร่ฮึกนึกทะนง ต่างกรูตรงเกรียวกลุ้มเข้ารุมกัน ฯ
+๏ นางกษัตริย์กวัดแกว่งพระแสงสู้ ถูกต้องหมู่โจรป่าแทบอาสัญ
+ลงรวนเรเหหันพัลวัน นางซ้ำฟันฟาดตายกระจายไป
+แล้วเลี้ยวกลับขับม้าจะล่าหนี มันตามตีติดพันเสียงหวั่นไหว
+นางสู้พลางหนีพลางมากลางไพร พวกโจรไล่หลามทางมากลางแปลง
+อ้ายตัวนายหลายคนขึ้นขี่ม้า บ้างขี่ลาอูฐอาจชาติกำแหง
+ถือหอกง้าวหลาวทวนเข้าสวนแทง ก็พลาดแพลงเพลี่ยงผิดด้วยฤทธิ์ตรา
+พอออกห่างนางลั่นเกาทัณฑ์ถูก ตรงจมูกแม่นหมายทั้งซ้ายขวา
+ลูกละคนหล่นตายวายชีวา จนเวลาแดดดับพยับไพร
+โจรมันไล่หลามทางมาข้างหลัง เหลือกำลังที่จะด���นไปหนไหน
+ลูกเกาทัณฑ์นั้นก็หมดสลดใจ มันล้อมไล่เลี้ยวลัดสกัดทาง
+นางแกว่งหอกกลอกกลับคอยรับรบ ทั้งม้าขบโขกดีดคนกีดขวาง
+จะหักไปไม่พ้นวนอยู่กลาง ดังหนึ่งนางโฉมฉายจะวายปราณ
+พอเห็นคนกล่นเกลื่อนมากลางป่า ขี่ม้าลาไล่ตวาดดูอาจหาญ
+บ้างร้องด่าว่าอ้ายน้ำใจพาล มาล้อมท่านเจ้าสุธาไว้ว่าไร
+แล้วรบรุกบุกบั่นเข้าฟันฟาด โจรวินาศหนีกระจายทั้งนายไพร่
+แล้วกลับมาหานางที่กลางไพร ต่างกราบไหว้พระองค์ทรงพิภพ
+เสด็จไปให้สำราญผ่านสมบัติ คิดกำจัดเจ้าผลึกให้ศึกสงบ
+ซึ่งโจรไพรไล่จับจะรับรบ แล้วนอบนบคอยสดับรับบัญชา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ฟังประหลาดหลากจิตคิดกังขา
+จึงปราศรัยไต่ถามตามสงกา ท่านนี้มาแต่ไหนใครเป็นนาย
+ช่วยรบตีโจรป่าจนล่าหนี เรายินดีนับเนื้อดังเชื้อสาย
+เหตุไฉนได้รู้จักมาทักทาย ท่านทั้งหลายหลักแหล่งอยู่แห่งใด ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าชาวป่าสิกคารนำ แกล้งกล่าวคำเคลือบแฝงแถลงไข
+ข้าพเจ้าชาวป่าพนาลัย แต่ล้วนในพวกพ้องพี่น้องกัน
+ได้ทราบว่าฝ่าธุลีเสียทีทัพ โจรจะจับเข่นฆ่าให้อาสัญ
+ข้าอาศัยในแผ่นดินสิ้นทั้งนั้น คิดกตัญญูมาช่วยราวี
+ให้พระองค์คงเสวยเศวตฉัตร ด้วยซื่อสัตย์มิได้รักด้วยศักดิ์ศรี
+สิ้นธุระแล้วพระองค์ไปจงดี จวนราตรีแล้วข้าขอลาไป ฯ
+๏ นางฟังคำจำจนให้อ้นอั้น จึงผ่อนผันพจนาอัชฌาสัย
+เราไม่แจ้งแห่งทางที่กลางไพร จะขอไปอยู่ที่บ้านท่านสักวัน
+เอ็นดูด้วยช่วยไว้ให้ตลอด จะได้รอดกลับไปที่ไอศวรรย์
+ถ้าทิ้งไว้เราไม่แจ้งแห่งสำคัญ สุดจะผันผินหน้าไปหาใคร ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าทูลตอบให้ชอบโสต ซึ่งทรงโปรดปรึกษาจะอาศัย
+ข้าทั้งนี้มิได้ห้ามตามพระทัย ด้วยอยู่ในแว่นแคว้นแดนพระองค์
+ทุกถิ่นฐานบ้านช่องของพระแม่ สุดแล้วแต่ต้องธุระพระประสงค์
+จะต้องเชิญเดินพาเข้าป่าดง ขอพระองค์อดโทษได้โปรดปราน ฯ
+๏ นางฟังคำรำลึกนึกสรรเสริญ ฉลาดเกินวาจาที่ว่าขาน
+จึงชื่นชอบตอบความตามโบราณ ให้ชาวบ้านนำหน้ารีบคลาไคล
+ถึงปากทางหว่างเนินเพลินประพาส เห็นอาวาสวัดวาที่อาศัย
+กุฎีตั้งอาศรมรื่นร่มไทร ศาลาลัยแสนสะอาดด้วยกวาดเตียน
+ตึกน้อยน้อยห้อยระฆังน่าฟังเล่น ดูเหมือนเช่นฉากฉายระบายเขียน
+มีเสาหงส์ธงลมใส่โคมเวียน ดาษเด��ยรด้วยบุปผาสารพัน
+จึงหยุดม้าปราศรัยผู้ใหญ่บ้าน นี่วัดท่านองค์ใดอยู่ไพรสัณฑ์
+จะอาศัยในสำนักนี้สักวัน จะมีอันตรายบ้างหรืออย่างไร
+ชาวบ้านว่าอาวาสพระบาทหลวง คนทั้งปวงไปมาได้อาศัย
+แต่องค์ท่านจะกังวลไปหนใด ยังมิได้แจ้งจิตในกิจจา ฯ
+๏ นางทรงฟังสั่งเหล่าพวกชาวบ้าน จงสำราญเรียนท่านให้หรรษา
+พรุ่งนี้เช้าเราเชิญท่านเดินมา พอพูดจาแจ้งทางที่กลางไพร
+ชาวบ้านรับอภิวันท์แล้วผันผาย ด้วยเป็นชายโฉมยงจะสงสัย
+รักษาตัวกลัวอาญาต้องคลาไคล หมายจะให้เมียมาพยาบาล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงลงจากม้าที่นั่ง พลางตรัสสั่งให้ไปหากินอาหาร
+แล้วนงเยาว์เข้าในวัดนมัสการ ขึ้นหน้าชานเชิงผาศิลาลาย
+ลีลาศเลี้ยวเที่ยวมาถึงหน้ากุฏิ์ เห็นเด็กจุดโคมเวียนวิเชียรฉาย
+ทั้งโคมคั่นชั้นเฉลียงตะเกียงราย นางแวดชายชมเพลินเจริญใจ
+ไม่เห็นพระจะเข้าหาเวลาค่ำ ก็ผิดธรรมดาหญิงสิ่งสงสัย
+จึงหยุดยั้งนั่งตรงหน้าศาลาลัย ประเดี๋ยวใจเด็กมาสี่ห้าคน
+บ้างทักถามตามทำนองบ้างร้องว่า นางวัณฬาลูกสาวเจ้าสิงหล
+จะขอเชิญเดินขึ้นนั่งเสียข้างบน ที่นี่คนจะได้เดินไปมา ฯ
+๏ นางฟังคำสำคัญให้หวั่นหวาด เหลือประหลาดลูกเล็กเด็กหนักหนา
+มารู้จักทักทายอายวิญญาณ์ จึงเรียกมาซักถามเป็นความใน
+นางละเวงเองรู้จักตระหนักแน่ ได้ดูแลพบเห็นหรือเป็นไฉน
+หรือใครเขาเล่าแถลงให้แจ้งใจ เห็นอย่างไรจึงสำคัญว่าวัณฬา
+เด็กคำนับรับสั่งนางกษัตริย์ ไม่ออกอรรถอำความตามภาษา
+เดิมนั้นได้รู้แจ้งแห่งกิจจา เดี๋ยวนี้ตาแลเขม้นเห็นพระองค์
+กลัวจะผิดจิตใจไม่ประจักษ์ ปากจึงทักถามความตามประสงค์
+จริงมิจริงสิ่งใดในใจจง ต่อพระองค์โปรดแปลจึงแน่นอน
+จึงถามว่าอาจารย์ท่านเข้านอน หรือว่าจะจรจากกุฎีไปที่ใด ฯ
+๏ เด็กเด็กว่าบาลีท่านมีธุระ ไปเยี่ยมพระอาจารย์ท่านเป็นไข้
+นางถามว่าท่านจะมาเวลาใด เด็กว่าไม่รู้แจ้งแห่งคดี
+นางฟังเล่าเศร้าใจเห็นไม่ปะ ชรอยพระพรางแพร่งแกล้งหน่ายหนี
+แต่นิ่งนึกตรึกตราไม่พาที พอสตรีเดินกรายมาหลายคน
+ล้วนโคมไต้ไฟกระจ่างสว่างวัด ถือเครื่องมัจฉะมังสาผลาผล
+มาพร้อมกันอัญชลีนีรมล เชิญขึ้นบนเก๋งเขียนโคมเวียนมี
+แล้วต่างว่าข้าพเจ้าเมียชาวบ้าน ขอประทานอยู่รักษามารศรี
+พวกผู้ชายรายรอบขอบคิรี มิให้มีเภทภัยสิ่งไรพาน
+แล้วพร้อมพรั่งตั้งโต๊ะแต่งสำรับ เป็ดไก่กับแกล้มเหล้าของคาวหวาน
+หญิงน้อยน้อยคอยรินสุราบาน ใส่จอกจานจัดถวายสายสุดใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช เห็นหญิงชาติชาวป่าอัชฌาสัย
+ได้ระเบียบเรียบร้อยคอยรับใช้ เหมือนนางในเวียงวังสิ้นทั้งนั้น
+กุมารีที่รินสุราถวาย ล้วนแยบคายหวีผมก็คมสัน
+งามละม่อมพร้อมพริ้งทุกสิ่งอัน ดูผิวพรรณผุดผ่องทั้งสองรา
+เสวยพลางนางกษัตริย์ตรัสประภาษ เหมือนอย่างญาติหญิงชายทั้งซ้ายขวา
+เราชอบจิตคิดจะถามตามสงกา อันชาวป่าย่อมชำนาญแต่การไพร
+นี่สันทัดจัดแจงเครื่องแต่งตั้ง รู้รับสั่งสนทนาอัชฌาสัย
+หรือเชื้อวงศ์พงศ์เผ่าเป็นชาวใน หรือว่าได้ฝึกสอนแต่ก่อนกาล ฯ
+๏ ฝ่ายหญิงเฒ่าชาวป่าว่าข้าพเจ้า มิใช่เหล่าในนิเวศน์เขตสถาน
+เป็นชาวป่าถ้าจะคิดในกิจการ ตามโบราณราษฎรซึ่งสอนไว้
+เผื่อข้าเฝ้าท้าวพระยาบัญชาถาม ได้นบนอบตอบความตามนิสัย
+พอพ้นผิดติดตัวด้วยกลัวภัย เพราะอยู่ในแดนด้าวท้าวพระยา ฯ
+๏ นางฟังคำน้ำนวลชวนสนอง ท่านว่าต้องตามระบอบชอบหนักหนา
+อันชายหญิงสิงหลคณนา สุดจะหาให้เหมือนท่านที่บ้านนี้
+มาพบปะจะใคร่ได้ไปไว้ด้วย จะได้ช่วยกันบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ให้ปรากฏยศศักดิ์ด้วยภักดี พอเป็นที่ปรึกษาให้ถาวร
+พวกชาวบ้านกรานกราบสุภาพพูด ข้าเหมือนอูฐหรือจะไปเป็นไกรสร
+เคยชำนาญการหยาบแต่หาบคอน จะผันผ่อนผู้คนนั้นจนใจ
+ซึ่งบัญชาว่าจะชุบอุปถัมภ์ พระคุณล้ำโลกาจะหาไหน
+ขอพึ่งแต่แผ่นดินอยู่ถิ่นไพร ตามวิสัยสโมสรเหมือนก่อนมา
+แต่ครั้งนี้ศรีสวัสดิ์พลัดนิเวศน์ มาทุเรศแรมในไพรพฤกษา
+ทั้งหญิงชายหมายพระแม่เหมือนมารดา จะอุตส่าห์ส่งเสด็จจนเสร็จการ
+ให้พระองค์คงคืนเข้าเมืองหลวง ข้าทั้งปวงจะขอลามาสถาน
+ซึ่งทูลความตามประโยชน์จงโปรดปราน อย่ามีการกินแหนงแคลงพระทัย ฯ
+๏ นางตรัสตอบขอบจิตที่คิดรัก ตามสมัครมิได้แคลงแหนงไฉน
+แล้วถามนางข้างบัลลังก์ที่นั่งใช้ เจ้าชื่อไรรูปร่างสำอางตา
+ส่วนนารีพี่น้องสองสดับ น้อมคำนับทูลความตามภาษา
+ข้าเป็นพี่นี้ชื่อยุพาผกา นางสุลาลีวันนั้นเป็นน้อง
+ไม่มีญาติขาดสูญประยูรศักดิ์ บาทหลวงรักเลี้ยงไว้มิให้หมอง
+ข้าสิบสี่ปีปลายข้างฝ่ายน้อง ได้สิบสองปีเศษสังเกตใจ
+นางกษัตริย์ตรัสว่าน่าสงสาร ช่างอ่อนหวานวาจาอัชฌาสัย
+จะขอเจ้าเอาเป็นลูกร่วมฤทัย จะยอมไปหรือมิไปอย่าได้พลาง
+ฝ่ายนางสองต่างคำนับอภิวาท ข้าพระบาทประดิพัทธ์ไม่ขัดขวาง
+ขอเป็นข้ากว่าชีวาจะวายวาง พระแม่นางเมตตาได้ปรานี
+นางตรัสพลางทางเรียกมานั่งใกล้ แล้วลูบไล้พี่น้องทั้งสองศรี
+จะคอยท่ากว่าพระจะจรลี มากุฎีจะได้ขอต่ออาจารย์
+แล้วโฉมยงทรงรินสุราให้ ตามวิสัยสืบรักสมัครสมาน
+ทั้งพี่น้องคำนับรับประทาน ตามโบราณรับรักด้วยภักดี
+จนดึกครันบรรดานางฝรั่ง ถวายบังคมลามารศรี
+แต่พี่น้องสองสุดากุมารี อยู่พัดวีนวดฟั้นนางวัณฬา ฯ
+๏ ครั้นรุ่งสายนายบ้านชาญฉลาด ไปหาบาทหลวงอยู่ที่ภูผา
+แล้วแจ้งความตามลูกสาวเจ้าลังกา จะคอยท่าพบพระจึงจะไป
+บาทหลวงฟังสรรเสริญว่าเกินฉลาด รู้จักคาดคนดีจะมีไหน
+ซึ่งรอรั้งหวังจะเอาเราไปใช้ ทำอย่างไรหนอจะปิดให้มิดความ
+ฝ่ายชาวบ้านว่าเห็นองค์นางนงลักษณ์ อยากรู้จักเพราะจะใคร่ได้ไต่ถาม
+พระช่วยสอนรอนราญการสงคราม ให้ปราบปรามยุคเข็ญก็เป็นไร ฯ
+๏ บาทหลวงว่าอย่าประมาทชาติกษัตริย์ เหลือจำกัดกลความตามวิสัย
+เมื่อดีเย็นเช่นมหาชลาลัย โกรธเหมือนไฟฟุนฟอนให้ร้อนทรวง
+แล้วเรารู้อยู่ว่านางแต่ปางหลัง ถือพระสังฆราชผู้บาทหลวง
+ได้ฝึกสอนรอนราญการทั้งปวง จะไปช่วงชิงรู้เหมือนดูเบา
+เมื่อยามดีมิได้พึ่งครั้นถึงยาก จะพลอยรากเลือดตายด้วยอายเขา
+ถึงแม้องค์นงลักษณ์จะรักเรา พวกคนเก่าเขาคงกันด้วยฉันทา
+หนึ่งอำมาตย์ชาติสอพลอทรลักษณ์ เห็นเจ้ารักชวนกันคิดริษยา
+คอยยุยงลงโทษโจทนา ไม่รู้ว่าใจนางจะอย่างไร
+แม้โฉมยงทรงสัตย์สันทัดเที่ยง ถึงพลาดเพลี่ยงพลั้งแพ้จะแก้ไข
+ด้วยรบพุ่งกรุงผลึกเป็นศึกใน เห็นการใหญ่หลวงล้นพ้นกำลัง
+พระสังฆราชมาตรแม้มิรากเลือด คงต้องเชือดคอตายเมื่อภายหลัง
+เราเป็นแต่ผู้น้อยจะคอยฟัง แต่ว่าครั้งนี้นางมาค้างคอย
+ครั้นมิไปให้พบประสบหน้า อยู่เนิ่นช้าโฉมเฉลาจะเศร้าสร้อย
+หนึ่งเสนาข้าไทยทั้งใหญ่น้อย เขาจะพลอยโทษว่าช้าเพราะเรา
+ดำริพลางทางออกมานอกถ้ำ ให้เด็กนำหน้าเดินลงเนินเขา
+ถึงเก๋งเย็นเห็นองค์นางนงเยาว์ แกล้งเรียกเหล่าศิษย์หามาพาที
+พอโฉมยงตรงมารับก็ยับยั้ง ขึ้นหยุดนั่งเก๋งกลบนเก้าอี้
+แกล้งปราศรัยไต่ถามตามคดี พระบุตรีมาไยในไพรวัน ฯ
+๏ นางก้มเกล้าเล่าเรื่องเมืองผลึก จนทำศึกเสียทัพถึงขับขัน
+แล้วมิหนำซ้ำโจรจะฆ่าฟัน เขาช่วยทันจึงได้รอดตลอดมา
+ได้พบปะพระคุณการุญด้วย เหมือนชุบช่วยชูชาติพระศาสนา
+ช่วยสั่งสอนผ่อนผันกรุณา ให้ปราบข้าศึกได้ดังใจจง ฯ
+๏ ปี่โปเฒ่าเข้าใจมิใช่ชั่ว ทำถ่อมตัวตอบความตามประสงค์
+อันปัญญาข้าพเจ้าเป็นชาวดง รู้แต่ทรงสิกขาสมาทาน
+ซึ่งแยบยลกลศึกอันลึกลับ ชอบคิดกับข้าเฝ้าเหล่าทหาร
+เคยฝึกหัดลัทธิชำนิชำนาญ ย่อมเชี่ยวชาญการสงครามตามกระทรวง
+วิสัยพระเล่าก็พระสังฆราช เป็นยอดปราชญ์โปร่งเปรื่องในเมืองหลวง
+เสด็จไปไต่ถามตามกระทรวง ก็จะล่วงรู้วิชาสารพัน
+อันรูปนี้มิเคยพบที่รบศึก สุดจะฝึกสอนให้เจ้าไอศวรรย์
+แต่หากว่าถ้าให้มีไมตรีกัน พอจะผันผ่อนได้ดังใจปอง ฯ
+๏ นางฟังคำขามเขินสะเทิ้นคิด พูดถูกจิตคิดระคายซังตายสนอง
+เมื่อคิดอ่านการศึกด้วยตรึกตรอง ทั้งพวกพ้องเสนาพระบาลี
+ให้สร้างเมืองใหม่รบสมทบทัพ จนศึกกลับข้ามคุ้งถึงกรุงศรี
+ครั้นต้านต่อล่อลวงได้ท่วงที เขาเป่าปี่ห้ามทัพให้หลับไป
+เป็นสุดคิดจิตฉันให้อั้นอ้น จะแก้กลการศึกนึกไฉน
+ขอพึ่งพระอนุกูลอย่าสูญใจ ช่วยแก้ไขคิดบำรุงกรุงลังกา ฯ
+๏ พระบาลีมีจิตคิดสงสาร แจ้งวิจารณ์ทางธรรม์ด้วยหรรษา
+เพราะมีหูอยู่ก็ปี่มีศักดา แม้หูหาไม่ปี่ไม่มีฤทธิ์
+วิสัยคนทนคงเข้ายงยุทธ์ ฤทธิรุทรแรงร้ายกายสิทธิ์
+แม้เพลิงกาฬผลาญแผ่นดินสิ้นชีวิต อำนาจฤทธิ์ย่อมแพ้แก่ปัญญา
+เชิญไปฟังสังฆราชพระบาทหลวง อย่าเพ่อล่วงความคิดเป็นศิษย์หา
+แม้ศึกเสือเหลือขนาดจึงอาตมา จะอาสาหาบหามตามกำลัง
+แต่เดี๋ยวนี้ศรีสวัสดิ์พลัดทหาร ไม่แจ้งการดีร้ายข้างภายหลัง
+เสด็จไปให้ถึงเขตนิเวศน์วัง อย่ารอรั้งราชการจะนานวัน ฯ
+๏ นางคำนับรับคำแล้วร่ำว่า ไปเบื้องหน้าโปรดด้วยจงช่วยฉัน
+จะขอลาฝ่าเท้าพระนักธรรม์ ไปเขตคันคิดบำรุงกรุงลังกา
+แต่นารีพี่น้องทั้งสองนี้ ดิฉันมีใจรักเป็นหนักหนา
+จะขอเลี้ยงเคียงชิดเหมือนธิดา จงโปรดปรานีให้เหมือนใจปอง ฯ
+๏ พระบาลีดีใจให้อนุญาต พลางโอวาทฝากฝังนา��ทั้งสอง
+แล้วก็พานารีทั้งพี่น้อง เข้าในห้องให้ตำราวิชาการ
+กลสตรีวิสัยในมนุษย์ ให้สิ้นสุดสอนสั่งเหมือนดังหลาน
+แล้วเขียนหนังสือลับพับเหล็กลาน กลการลึกล้ำที่สำคัญ
+ให้สองนางพลางว่ารักษาไว้ ต่อเมื่อไรรบรับถึงขับขัน
+ดูหนังสือมือเสื้อที่ใส่นั้น จึงผ่อนผันคิดความตามอุบาย ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างคำนับรับหนังสือ เอาใส่มือเสื้อไว้มิให้หาย
+แล้วก็พามานั่งบัลลังก์ราย อวยถวายพี่น้องทั้งสองรา
+แล้วตีกลองร้องเรียกพวกชาวบ้าน มากราบกรานเตรียมกายทั้งซ้ายขวา
+กระบวนแห่แลกลาดดาษดา ด้วยเหตุว่ารู้ขนบนั้นครบครัน
+รถม้าเทศลังกาฝากระจก เทียมม้าหกคู่ชักเหมือนจักรหัน
+ฉัตรระย้าจามรชอนตะวัน แต่ล้วนพรรณบุปผาสุมาลี
+เพราะเหตุว่าชาวบ้านนั้นสันทัด รู้จักจัดแจงประดับสลับสี
+มาเรียงเรียบเทียบรถริมคิรี พระบาลีทูลองค์นางนงลักษณ์
+พวกชาวป่าเขามารับอยู่สรรพเสร็จ เชิญเสด็จกลับรักษาอาณาจักร
+จงเปรมปรีดิ์มีชัยวิไลลักษณ์ เป็นปิ่นปักปกเกล้าชาวลังกา ฯ
+๏ นางคำนับรับพรอ่อนศิโรตม์ แล้วออกโอษฐ์อวยสวัสดิ์มนัสสา
+ขอเป็นโยมโสมนัสด้วยศรัทธา จนชีวาวายวางในทางบุญ
+ขอพระองค์จงสบายอยู่ภายหลัง แม้พลาดพลั้งศึกเสือช่วยเกื้อหนุน
+ได้มาถึงพึ่งพาพระการุญ ไม่ลืมคุณคุ้มชีวันจนบรรลัย
+แล้วกราบลาพาสองพี่น้องหญิง ค่อยเลียบสิงขรเขินเนินไศล
+เห็นรถเรืองเครื่องบุปผาสุมาลัย ทั้งชาวไพรพร้อมกันอัญชลี
+นางโฉมยงทรงรถกระจกระจ่าง ทั้งสองนางนั่งหน้าเป็นสารถี
+ทหารโห่โกลาพนาลี สองนารีขับรถบทจร
+กระบวนแห่แตรสังข์ระฆังฆ้อง เสียงกึกก้องกลางทางหว่างสิงขร
+มีธงดำนำหน้าพลากร ประทับรอนแรมมาหลายราตรี
+ถึงแดนถ้ำกลำพันตะวันพลบ เงียบสงบสงัดป่าพนาสี
+อันเนื้อนกลิงค่างบ่างชะนี ไม่เห็นมีเหมือนทุกแห่งให้แคลงใจ
+จึงเอื้อมอรรถตรัสสั่งให้รั้งรถ ริมบรรพตเชิงผาพออาศัย
+พวกโยธีตีฆ้องบ้างกองไฟ ระวังระไววงเวียนผลัดเปลี่ยนกัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช เมื่อไสยาสน์ยามวิโยคให้โศกศัลย์
+เรียกยุพาผกาสุลาลีวัน มาเคียงบรรจถรณ์บรรทมแล้วชมเชย
+สงสารเจ้าเศร้าสร้อยมาพลอยยาก ปราศจากหมอนฟูกแล้วลูกเอ๋ย
+มิเคยยากกรากกรำก็จำเคย มาชมเชยน้ำค้างอยู่กลางไพร
+เจ้��ขวัญอ่อนนอนเรียงอยู่เคียงแม่ ไม่ห่างแหงามสรรพจงหลับใหล
+แม่นี้ไม่ไสยาสน์ประหลาดใจ ด้วยป่าใหญ่เย็นเยียบเงียบสำเนียง
+แต่โพล้เพล้เรไรก็ไม่ร้อง ไม่แซ่ซ้องเสียงสัตว์สงัดเสียง
+ทั้งเนื้อนกวิหคเงียบเซียบสำเนียง เห็นผิดเยี่ยงอย่างป่าพนาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่น้องสองสุภาพ ต่างก้มกราบบาทาอัชฌาสัย
+จึงทูลความตามรู้อยู่ในใจ นี่มาในแนวป่าชื่อกาลวัน
+ตำแหน่งนี้มีเจ้าป่าเทพารักษ์ สิทธิศักดิ์รักษาพนาสัณฑ์
+เข้าสิงสู่อยู่ในถ้ำกลำพัน แสนฉกรรจ์กินสัตว์ในปัถพี
+ผู้ใดมาอารักษ์ลักสะกด กินเสียหมดมิให้พบทั้งศพผี
+จึงเยือกเย็นเว้นว่างหนทางนี้ มิได้มีผู้ใดเดินไปมา
+แต่ทางตรงลงทุ่งกรุงสิงหล ไม่แวะวนเวียนวงตรงหนักหนา
+แม้วันนี้มีภัยสิ่งไรมา จึงทรงตราแก้วกันอันตราย ฯ
+๏ นางทราบความหวามไหวฤทัยหวาด กัมปนาทนึกพรั่นพระขวัญหาย
+จึงว่าเจ้าเล่าก็รู้อยู่ว่าร้าย ไม่กลัวตายหรือมาค้างอยู่อย่างนี้
+อันใจแม่แต่ยังเยาว์คุ้มเท่าใหญ่ เผอิญให้พรั่นตัวนึกกลัวผี
+ถึงรบราฆ่าฟันทุกวันนี้ ก็สุดที่กลัวแกล้งทำแข็งใจ
+เจ้าเรียนรู้อยู่กับท่านอาจารย์เฒ่า ท่านบอกเล่าลึกซึ้งไปถึงไหน
+จะต่อตีผีสางทำอย่างไร จงบอกให้แจ้งจิตในกิจจา ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างคำนับอภิวาท อันพระบาทบาลีดีหนักหนา
+รู้วิสัยไตรเพทเลศวิชา เหมือนเห็นฟ้าดินจบทั้งภพไตร
+แม้นประมาณการอันใดก็ไม่ผิด รักษากิจกรุณาอัชฌาสัย
+พอตาหูรู้เห็นเป็นอย่างไร ในดวงใจคิดเสร็จสำเร็จการ
+ซึ่งให้ข้าพาพระองค์มาตรงนี้ เหตุด้วยผีร้ายแรงกำแหงหาญ
+ขอบุญญาอานุภาพช่วยปราบมาร ให้สำราญรัถยาประชาชน
+อันดวงตราราหูคู่กษัตริย์ คุ้มจังหวัดแว่นแคว้นแดนสิงหล
+ถึงผีสางปะรางควานไม่ทานทน ย่อมแพ้ผลวาสนาบารมี
+ขอพระองค์ทรงคิดพิษฐาน ตามโบราณท่านบำรุงซึ่งกรุงศรี
+เดชะผลปรนนิบัติปัถพี คงปราบผีพ่ายแพ้นั้นแน่นัก
+อันหนึ่งครูผู้เฒ่าเล่าก็ว่า เกณฑ์ลังกายังไม่สูญประยูรศักดิ์
+แล้วทายว่าข้าศึกที่ฮึกฮัก จะกลับรักร่วมจังหวัดปัถพี ฯ
+๏ นางทราบคำทำนายนึกอายจิต ช่างบอกศิษย์สารพัดจะบัดสี
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าพระบาลี ท่านเหลือดีดูแลแน่สุดใจ
+เธอบอกเจ้าแต่เท่านั้นหรือยังอีก อย่าเลี่ยงหลีกเจ้าจงแจ้งแถลง���ข
+หรือท่านว่าข้ากับพระอภัย คงจะได้สมสู่เป็นคู่กัน
+ทั้งสองนางต่างว่าข้าพเจ้า ได้ยินเท่านั้นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ซึ่งจะได้หรือมิได้อย่างไรนั้น กระหม่อมฉันมิได้ซักให้ทักทาย ฯ
+๏ นางฟังความยามดึกนึกวิตก สะอื้นอกอาลัยพระทัยหาย
+คิดถึงพระอภัยแล้วให้อาย ช่างเคราะห์ร้ายนี่ไฉนกระไรเลย
+เมื่อต่างชาติศาสนาเป็นข้าศึก สุดจะนึกร่วมเรียงเคียงเขนย
+ขอสู้ตายชายอื่นไม่ชื่นเชย จนล่วงเลยสู่สวรรคครรไล
+นางนึกนึกแล้วสะอึกสะอื้นอ้อน ด้วยอาวรณ์หวังจิตพิสมัย
+จนลืมองค์หลงตะลึงคะนึงใน ถอนฤทัยทุกข์รักหนักอุรา
+ระทวยองค์ลงบนอาสน์ราชรถ โศรกกำสรดเศร้าสร้อยละห้อยหา
+ส่วนนารีพี่น้องสองสุดา ต่างวันทาโฉมตรูช่วยอยู่งาน
+ด้วยรู้กลปรนนิบัติกษัตริย์พร้อม ทั้งขับกล่อมกล่าวกลอนก็อ่อนหวาน
+ศิโรราบกราบประณตบทมาลย์ ขอประทานโทษาฝ่าธุลี
+จะขับกล่อมจอมสุรางค์สำอางโฉม ต่างประโคมค่อนรุ่งในกรุงศรี
+แล้วกรายกรีดดีดกลเป็นดนตรี ประสานสีซอดังเสียงวังเวง
+พี่สาวร้องน้องรับทั้งขับกล่อม เสียงพร้อมพร้อมไพเราะล้วนเหมาะเหม็ง
+กล่าวประโลมโฉมยงองค์ละเวง ด้วยกาพย์เพลงพลอดคิดประดิษฐ์กลอน ฯ
+๏ โอ้พระจันทร์วันเพ็งไม่เปล่งเปลื้อง สลดเหลืองแลเยี่ยมเหลี่ยมสิงขร
+ดูว้าเหว่เอกาอนาทร เที่ยวเร่ร่อนทรงรถมิลดเลี้ยว
+สุริยันดั้นเมฆวิเวกลิบ แสงระยิบลับเงาภูเขาเขียว
+สงสารนกตกอยู่แต่ผู้เดียว ให้เปล่าเปลี่ยวหวั่นหวาดอนาถใจ
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมจะห่มเสื้อ พออุ่นเนื้อนอนสนิทพิสมัย
+ถึงลมว่าวหนาวยิ่งจะผิงไฟ แต่หนาวใจจำกลั้นทุกวันคืน
+แม้มีคู่ชูชิดสนิทนุ่ม เหมือนห่อหุ้มผ้าทิพย์สักสิบผืน
+หอมบุปผามาลัยไม่ยั่งยืน ไม่ชูชื่นเช่นรสพจมาน
+มณฑาทิพย์กลีบกลิ่นประทิ่นหอม จะอ่อนน้อมโน้มลงน่าสงสาร
+สาโรชรื่นชื่นแช่มจะแย้มบาน ผกาก้านเกสรขจรโรย
+ภุมรินบินเลยไปเชยอื่น มิมาชื่นเชยชวนให้หวนโหย
+น้ำค้างพรมลมโยกมาโบกโบย จะร่วงโรยแรมเหมือนดังเดือนเอย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงฟังเพลงขับ ระทวยทับองค์แอบแนบเขนย
+เสนาะคำทำเนียบช่างเปรียบเปรย นางชมเชยชื่นจิตเหมือนธิดา
+แล้วเชือดชิ้นดินถนันรางวัลให้ ทั้งสองได้รับประทานหวานหนักหนา
+ผิวฉวีสีสันแต่นั้นมา จึงโสภาผ่องผุดเพียงบุตรี
+พอเดือนเที่ยงเสียงสัตว์สงัดเงียบ เย็นยะเยียบปานว่าป่าช้าผี
+นางกษัตริย์ตรัสปรึกษาสองนารี เห็นแม่นมั่นวันนี้จะมีภัย
+แม่จะขับอภิวาท์สุรารักษ์ ซึ่งสำนักเขาเขินเนินไศล
+ให้คุ้มครองป้องปัดขจัดภัย ตามวิสัยสัตยากฤดาการ
+แล้วไขกลดนตรีทรงตีกรับ ประดิษฐ์ประดับขับเพลงวังเวงหวาน
+ขอเดชะปรเมสุเวตาล จงทราบสารสารพัดซึ่งสัจจา
+จะบำรุงกรุงไกรให้เป็นสุข มาได้ทุกข์แทบชีวังจะสังขาร์
+ขอคุณพระปรเมเทวดา เสด็จมาคุ้มครองช่วยป้องกัน
+ประจามิตรคิดร้ายให้วายวอด ได้ตลอดกลับไปถึงไอศวรรย์
+จะสังเวยเนยนมทั้งน้ำจัณฑ์ ทุกเทวัญวานช่วยข้าด้วยเอย
+พวกไพร่พร้อมล้อมนั่งได้ฟังเสียง ต่างเอนเอียงอ่อนพับลงหลับเฉย
+ทั้งสองนางต่างบังคมเฝ้าชมเชย จนหลับเลยลืมองค์ทั้งนงเยาว์ ฯ
+๏ จะกลับกล่าวชาวบ้านด่านสิงหล มันเป็นคนขี้อายผู้ชายเขลา
+ชื่อย่องตอดยอดเบอะซมเซอะเซา แต่เป็นเหล่าลูกเศรษฐีมีเงินตรา
+ครั้นแม่พ่อขอเมียมายกให้ มันก็ไม่เคียงคู่เข้าสู่หา
+ยามกลางวันนั้นจะชมภิรมยา ก็อายหน้านางผู้หญิงจริงจริงเจียว
+กลางคืนนั้นมันว่ามืดไม่เห็นหน เป็นจำจนอัดอั้นกระสันเสียว
+แต่กลิ้งกลับสับสนอยู่คนเดียว วันหนึ่งเฉียวฉุนชื่นจะขืนเมีย
+ไม่เล้าโลมโจมทับจับสลัด เสียงอึดอัดจะเอาผ้าพันตาเสีย
+จนหายใจไม่พอเข้าคลอเคลีย อีนางเมียมันตะกายเอาหลายที
+ทั้งถีบถูกลูกตาข้างขวาบอด อ้ายย่องตอดเต็มโกรธกระโดดหนี
+เสียดายนักควักออกมาว่าตานี้ เป็นของดีกว่าอื่นเอากลืนไว้
+แล้วนึกอายชายหญิงวิ่งเข้าป่า ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลไหน
+มาถึงถ้ำกลำพันมันเข้าไป ปีศาจให้ความรู้อยู่ด้วยกัน
+เที่ยวกินเนื้อเสือสีห์เหมือนผีดิบ ตาไม่พริบเปรียบเหมือนยักษ์มักกะสัน
+สัตว์จึงสิ้นถิ่นป่ากาลวัน คืนวันนั้นอ้ายย่องตอดดอดออกมา
+เห็นกองไฟไม่เห็นคนด้วยจนจิต เทวฤทธิ์สิทธิศักดิ์ช่วยรักษา
+พอแสบท้องมองเขม้นเห็นอาชา โถมถลาฟาดฟัดแล้วกัดกิน
+ที่เหลือนั้นมันเอาไปให้กับผี กินพาชีชักรถเสียหมดสิ้น
+ยังเที่ยวค้นจนรอบขอบคิริน ด้วยได้กลิ่นเหมือนมนุษย์สุดเสียดาย
+เทวดาอาเพศให้พบรถ เสกสะกดก้าวย่องค่อยมองหมาย
+นางไม่หลับกลับตื่นฟื้นพระกาย เห็นคลับคล้ายคลับคลาเข้ามามอง
+ขยับตราราหูคู่พระหัตถ์ สะกิดตรัสปลุกสั่งนางทั้งสอง
+ไม่เขยื้อนเหมือนหนึ่งผีทั้งพี่น้อง เหตุด้วยต้องมนต์สะกดหมดทุกคน
+แต่โฉมยงองค์เดียวให้เปลี่ยวจิต มันคว้าหวิดหวีดร้องสยองขน
+เห็นปีนป่ายท้ายรถเหลืออดทน ถึงอับจนโจนลงวิ่งวงเวียน
+อ้ายย่องตอดลอดลัดสกัดจับ นางเลี้ยวลับหลีกลัดฉวัดเฉวียน
+เอาดาบแกว่งแสงสว่างเหมือนอย่างเทียน จนจวนเจียนถึงฟาดปราดประกาย
+ถูกตรงหัวขมองอ้ายย่องตอด ปวดตลอดลำหูไม่รู้หาย
+หกล้มลงนิ่งสลบเหมือนศพตาย มนต์ก็คลายคนฟื้นตื่นตกใจ
+เห็นนางตีผีกลิ้งวิ่งเข้าช่วย บ้างฉุดฉวยเชือกกระหวัดวัดไว้ได้
+ทั้งสองนางต่างตามนางทรามวัย มากราบไหว้ทูลถามตามสงกา ฯ
+๏ โฉมเฉลาเล่าเรื่องให้รู้แจ้ง พอส่งแสงสูรย์สว่างกลางเวหา
+ต่างพิศดูผู้ตายคล้ายคุลา มีแต่ตาข้างเดียวดูเขี้ยวโง้ง
+ทั้งหน้าลายรายเรี่ยรอยเมียข่วน ผมแต่ล้วนผีผูกจมูกโด่ง
+ใบไม้นุ่งรุงรังสันหลังโกง ดังผีโป่งปากเหม็นเช่นกุมภา
+พอพูดกันมันฟื้นยืนสลัด เชือกที่มัดหลุดโลดโดดถลา
+นางตีซ้ำหนำจิตด้วยฤทธิ์ตรา อุปมาเหมือนจะดิ้นสิ้นชีวิต
+เห็นโฉมยงทรงตราพระราหู สังเกตดูดังนารายณ์กายสิทธิ์
+ด้วยเดชาการุญบุญฤทธิ์ มันกลัวผิดเข็ดหลาบลงกราบกราน
+นางกษัตริย์ตรัสถามตามสงสัย มึงชื่อไรร้ายกาจมาอาจหาญ
+เป็นยักษีผีสางหรือรางควาน ที่สถานหลักแหล่งอยู่แห่งใด ฯ
+๏ อ้ายย่องตอดพลอดไม่ใคร่จะชัด ด้วยลิ้นขัดแข็งกระด้างเหมือนอย่างใบ้
+เสียงล่อแล่แต่เราพอเข้าใจ ด้วยมิได้พูดจามาช้านาน
+มันบอกว่าข้าชื่ออ้ายย่องตอด เที่ยวเล็ดลอดลืมเรือนเพื่อนสถาน
+มาอยู่ถ้ำร่ำเรียนสำเร็จการ เป็นศิษย์ท่านเทวดาวราฤทธิ์
+ให้เที่ยวหาสารพัดสัตว์มีเลือด เอาไปเชือดสูบกินกลิ่นโลหิต
+ข้ากินเนื้อเสือเหลืองเป็นเนืองนิตย์ ใครฆ่าตีชีวิตไม่วอดวาย
+เว้นแต่ตราราหูสู้ไม่ได้ ท่านจับไว้วันนี้ไม่หนีหาย
+ได้ลักม้าฆ่ากินเสียสิ้นกาย ให้โฉมฉายใช้ข้าต่างพาชี
+จะชักรถลดเลี้ยวเที่ยวถึงไหน จะชักไปเช่นข้ามารศรี
+กว่าจะหาม้าได้ไซร้เทวี มาอยู่ที่ถ้ำธารสำราญใจ ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงฟังให้สังเวช มันถือเพศผีสางต่างวิสัย
+พลางปรึกษาว่าใครเห็นเป็นอย่างไร มันจะไปเป็นข้าเ��มือนพาชี
+แต่วิสัยใจทมิฬมันกินเลือด จะดุเดือดดึงดื้อด้วยถือผี
+ประการหนึ่งซึ่งจะพาไปธานี จะย่ำยีหญิงชายให้วายปราณ ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างรู้เพราะครูสั่ง จึงว่าครั้งนี้จะได้ใช้ทหาร
+จะหาไหนได้เหมือนมันประจัญบาน ใครล้างผลาญชีวันไม่บรรลัย
+นี่หากแพ้แต่ตราพระราหู จึงยอมอยู่ด้วยดีจะมีไหน
+ทั้งธานีมีศึกจงตรึกไตร จะได้ใช้สังหารผลาญไพริน
+ประการหนึ่งซึ่งมาในป่านี้ พระบาลีสอนสั่งหวังถวิล
+ว่าโฉมยงนงเยาว์เจ้าแผ่นดิน พบไพรินร้ายหยาบช่วยปราบปราม
+แม้นละไว้ให้ผีอยู่ที่ถ้ำ มันจะทำเบียดเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+ให้ชี้นำถ้ำใหญ่ยกไปตาม ช่วยปราบปรามพวกผีให้หนีไป ฯ
+๏ นางตรัสตอบชอบแล้วลูกแก้วแม่ เหมือนให้แลเห็นทางสว่างไสว
+ช่างรอบคอบรู้สว่างมาต่างใจ เหมือนแม่ได้ดวงตาพระบาลี
+แล้วเหลียวมาปราศรัยอ้ายย่องตอด มึงได้รอดชีวาแล้วอย่าหนี
+ช่วยชักรถอตส่าห์แทนพาชี พาไปที่ถ้ำอยู่ของครูบา
+แล้วแต่งองค์ทรงสะพายสายกำซาบ กระบี่ปลาบแปลบวับจับเวหา
+ให้พี่น้องสองนั่งในหลังคา นางนั่งหน้าเดินรถดูงดงาม
+ทั้งพวกไพร่ใจหาญแกว่งขวานหอก สะอึกออกนำเสด็จไม่เข็ดขาม
+ล้วนมีครูรู้ชำนาญการสงคราม บ้างแซงตามซ้ายขวาเป็นตาริ้ว
+อ้ายย่องตอดสอดมือเข้าถือแอก ออกแต่แรกเร็วกลมดังลมฉิว
+ขึ้นภูเขาเลากามันพาปลิว ทหารหิวหอบวิ่งไม่ทิ้งนาย
+ถึงปากถ้ำกลำพันเห็นควันพลุ่ง เป็นฝุ่นฟุ้งพวกผีวิ่งหนีหาย
+เสียงครึกครึ้นตื่นแตกต้องแยกย้าย ไม่กล้ำกรายกลัวตราบารมี
+พวกโยธาโห่ลั่นสนั่นก้อง เห็นอ้ายย่องตอดนั่งยังไม่หนี
+บ้างหยอกยุดฉุดมือว่าชื่อดี พระบุตรีตรัสถามตามสงกา
+พวกมึงไปไหนหมดหรือปดเล่น ไยไม่เห็นครูมึงอยู่ในคูหา
+อ้ายย่องตอดทอดใจว่าภัยมา เทวดาโดดหนีไม่มีใคร
+๏ นางฟังคำซ้ำแลเห็นแต่ศพ ซากสินธพขามังสังยังจำได้
+กระดูกหนังยังกลิ้งมันทิ้งไว้ จึงสั่งให้เก็บเข้าเผาอัคคี
+จึงปรึกษาว่าเราเข้ามารบ ปีศาจหลบหลีกกลัวเอาตัวหนี
+ครั้นว่าไปไกลตาอยู่ธานี กลัวพวกผีมันจะกลับมาจับคน ฯ
+๏ ยุพาว่าถ้าพระองค์จะทรงปราบ ให้ราบคาบเขตแคว้นแดนสิงหล
+อันพวกผีมิได้เห็นเป็นสกนธ์ จะใช้คนสัประยุทธ์สุดทำนอง
+ควรจะหาอารักษ์อันศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งสถิตถ้ำเขาเป็นเจ้าของ
+เข้าโรมรันกันเองคุ้มเกรงครอง จึงจะต้องตามเล่ห์ประเวณี ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสตอบชอบแล้วลูก จำจะปลูกศาลสาปไว้ปราบผี
+ด้วยตัวเราเจ้าจังหวัดปัถพี จะมอบที่แดนไว้ให้พระกาฬ
+แล้วเกณฑ์เหล่าชาวป่าให้หาไม้ ประเดี๋ยวใจปลูกเสร็จสำเร็จศาล
+เอาผ้ากรองรองทรงของนงคราญ ทำเป็นม่านมูลี่ที่เทวัญ
+เครื่องบูชาสารพัดให้จัดตั้ง ขนมปังเป็ดคู่กับหมูหัน
+ทั้งเทียนธูปบุปผาสารพัน กระแจะจันทน์เจิมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสว่าเวลานี้ จะบัตรพลีเทวดารักษาศาล
+ถวายกรฟ้อนรำให้สำราญ เจ้าตามมารดาฟ้อนจะสอนไว้
+แล้วจัดแจงแต่งสองพี่น้องน้อย ใส่เสื้อสร้อยสอดแซมให้แจ่มใส
+นางแต่งองค์ทรงกรองทองประไพ เสด็จไปหน้าศาลลานชลา
+ให้ไพร่พร้อมล้อมองค์เป็นวงกว้าง ทั้งสองนางยืนชม้ายทั้งซ้ายขวา
+ประโคมแตรแซ่ซ้องกลองลังกา นางวัณฬาทอดกรอ่อนระทวย
+แล้วรำร่ายฉายฉะประปรายบาท กะหวัดวาดไว้จังหวะดูสะสวย
+สองบังอรฟ้อนตามงามระทวย ดำเนินนวยนาดกายชม้ายเมียง
+แล้วร้องบวงสรวงศาลหวานวิเวก ทั้งทุ้มเอกอักษรชะอ้อนเสียง
+เครื่องสังเวยเคยถวายไว้รายเรียง ทั้งหมากเมี่ยงมังสาสุราบาน
+บุปผาพวงจวงจันทน์คันธรส ทั้งเครื่องสดของเราทั้งคาวหวาน
+ขอศักดิ์สิทธิ์ฤทธิรงค์องค์พระกาฬ มาสิงศาลสำหรับช่วยดับร้อน
+อันแว่นแคว้นแดนดินที่ถิ่นร้าย ขอถวายเทเวศร์เขตสิงขร
+ช่วยคุ้มครองชนชาติราษฎร ให้ถาวรทั่วทั้งเกาะลังกา
+แล้วฟ้อนรำคำนับอภิวาท สุราสาดเซ่นถวายทั้งซ้ายขวา
+ให้จุดเทียนเวียนโห่เป็นโลกา พอเสียงฟ้าฟาดเปรื่องกระเดื่องดัง
+เป็นแสงรุ้งพลุ่งสว่างขึ้นกลางศาล เห็นพระกาฬกายแดงดังแสงครั่ง
+รับสังเวยเนยนมขนมปัง ทั้งหน้าหลังลักขณาเหมือนวานร
+ครั้นอิ่มหนำอำนวยอวยสวัสดิ์ นางกษัตริย์จงสุโขสโมสร
+อันเขตแคว้นแดนป่าพนาดร จะดับร้อนรับปราบที่หยาบคาย
+ต่อปีหนึ่งจึงมารำเป็นคำนับ จะคอยรับเครื่องสังเวยเช่นเคยถวาย
+แม้ไม่มาสามัญจะอันตราย แล้วก็หายสูญวับไปกับตา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกราบไม่หยาบหยาม ขนานนามตามอยู่ที่ภูผา
+ชื่อพระกาฬศาลเจ้าชาวลังกา จึงเรียกมาตามกันทุกวันนี้
+อันนามถ้ำกลำพันอันอุบาทว์ เกิดปีศาจสาปนามไว้ตามที่
+ชื่อว่าเขาเจ้ารำประจำปี ทุกวั��นี้ก็ยังเป็นเช่นโบราณ
+ถึงเดือนห้าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย ไปถวายวันทาบูชาศาล
+บ้างบนบานศาลกล่าวเจ้าพระกาฬ ช่วยบันดาลดับร้อนให้ผ่อนเย็น ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ปราบปีศาจสิ้นทุกข์ที่ขุกเข็ญ
+ยังธุระจะประจญกับคนเป็น เห็นจวนเย็นยกทัพขับโยธา
+เอาเชือกหนังรั้งท้องอ้ายย่องตอด อย่าให้ลอดลัดไปใต้พฤกษา
+มันวิ่งหนักชักเชือกให้ช้าช้า พอโยธาทันรถบทจร
+ออกจากดงลงทุ่งกรุงสิงหล พอพบพลพวกตามหลามสลอน
+นางกษัตริย์ตรัสถามความนคร แล้วรีบร้อนเข้าเขตนิเวศน์วัง
+หยุดประทับรับขุนนางที่ข้างหน้า ทั้งพวกล่าทัพกลับมาคับคั่ง
+ขอโทษตัวกลัวตายด้วยพ่ายพัง เพราะกำลังหลับทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ นางบัญชาว่าเราไม่เอาผิด ด้วยสุดคิดคั่งคับเข้าสับสน
+เขาจุดเผาเราก่อนเราซ้อนกล จนขังคนเขาไว้ได้เมื่อไฟฮือ
+พวกเขามีปี่เป่าให้เราหลับ จึงเสียทัพโทษใครจะได้หรือ
+จงช่วยกันผันแปรคิดแก้มือ เราไม่ถือโทษาเสนาใน
+แล้วถามข่าวราวเรื่องเมืองผลึก ทราบว่าศึกยังอยู่วังที่สร้างใหม่
+ไม่ตามตีนี่เพราะว่าสัญญาไว้ นางเข้าใจจึงแกล้งทำเป็นกำชับ
+อย่าประมาทราชการท่านทั้งหลาย ศึกไม่วายแต่ละวันนั้นจะดับ
+เร่งระดมสมทบไว้รบรับ เร่งกำชับด่านทางอย่าวางใจ
+แล้วเล่าความตามแตกต้องแยกย้าย คนทั้งหลายเวทนาน้ำตาไหล
+นางเรียกบ่าวชาวป่าด้วยอาลัย มาโปรดให้เสื้อผ้าสารพัน
+ทั้งเงินทองสองแพนกแจกชาวบ้าน ทั้งลูกหลานเล็กใหญ่อยู่ไพรสัณฑ์
+พวกโยธีดีใจได้รางวัล ต่างพากันกราบก้มบังคมลา
+นางสั่งให้อ้ายย่องตอดอยู่ตึกกว้าง เกณฑ์ขุนนางกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
+ให้สูบเลือดเชือดกัดตามอัชฌา กินอูฐลาควายวัวตัวละมื้อ
+ถ้าหมูแพะแกะเล่าเก้ากะสิบ มันกินดิบดูเหมือนเช่นเป็นกระสือ
+ฝ่ายทหารการศึกได้ฝึกปรือ จะแก้มือเมืองผลึกยังตรึกความ ฯ
+๏ พอเสร็จคำร่ำสั่งพระสังฆราช มานั่งอาสน์เอะตะลึงแล้วจึงถาม
+ไปเสียทัพอัปราล่าสงคราม ไยงดงามกว่าแต่ก่อนร่อนชะไร
+หรือไปรบพบรักจึงหนักหน่วง ไม่ล่อลวงล้างศึกนึกไฉน
+ดูผ่องขาวราวกับจิตสนิทใน หรือกลับใจเลโลเพราะโลกีย์ ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกราบไม่หยาบหยาม แล้วเล่าความตามรบจนหลบหนี
+แต่ไม่บอกออกว่าเธอพาที กลัวเป็นที่กินแหนงแคลงฤทัย
+เล่าแต่ความตามได้กินดินถนัน จึงผิวพรรณผุดละอองให้ผ่องใส
+พลางเชือดชิ้นดินถนันออกทันใด ถวายให้พระฉันแล้ววันทา
+ทำถามลองของนี้กินดีนัก ไม่รู้จักต้นรากหลากหนักหนา
+บาทหลวงดูรู้ความตามตำรา จึงบอกว่าของอยู่ในใต้แผ่นดิน
+กำหนดนั้นพันปีผุดทีหนึ่ง เสียงดังตึงแตกฟุ้งจรุงกลิ่น
+เกิดตรงไหนไอเหงื่อเหมือนเกลือกิน พื้นแผ่นดินก็เป็นโป่งขึ้นตรงนั้น
+มนุษย์เราชาวเมืองเรียกเกลือโป่ง เพราะปล่องโปร่งเปลวกลิ่นดินถนัน
+ได้ผลกินกลิ่นเนื้อเหมือนเจือจันทน์ บอกแล้วฉันชิมหวานสำราญใจ ฯ
+๏ ในขณะพระกำลังยังนั่งพูด พอมีทูตถือสารมาขานไข
+เป็นข้อความตามธุระพระอภัย แต่ไม่ให้สารสำคัญนั้นเข้ามา
+นางรู้แจ้งแกล้งสั่งให้ยั้งหยุด บาทหลวงสุดสงสัยจึงให้หา
+ต้องตามคำนำทูตเข้าวันทา แล้วเปิดตรากล่องลานออกอ่านความ ฯ
+๏ ในสาราว่าพระองค์ทรงสวัสดิ์ สืบกษัตริย์ศาสนาภาษาสยาม
+มาหยุดยั้งฝั่งสมุทรหยุดสงคราม เพราะมีความเสน่หาให้อาวรณ์
+คิดถึงวันสัญญาเวลาดึก มิได้นึกแหนงหน่ายสายสมร
+เจ้าลับเนตรเชษฐานิราจร ถึงยามนอนนึกสะอื้นทุกคืนวัน
+คิดถึงคำร่ำว่าต้องหย่าทัพ ไม่ลืมรับขวัญน้องประคองขวัญ
+มิรู้สิ้นกลิ่นเนื้อเหมือนเจือจันทน์ สารพันพิศวาสเพียงบาดตา
+ถึงอยู่ไกลใจนึกรำลึกถึง เปรียบเหมือนหนึ่งแนบชิดขนิษฐา
+แม้นตัวตายหมายจะฝังไว้ลังกา แม่วัณฬาละฉันให้รัญจวน
+หรือลืมคำทำสัตย์มธุรส เกินกำหนดนึกคอยละห้อยหวน
+จะหน่ายแหนงแคลงใจก็ไม่ควร หรือประชวรจะมาพยาบาล
+ขอขึ้นบกยกตามทรามสวาท พอชมราชนิเวศน์เขตสถาน
+จะทำสัตย์มธุรสพจมาน ตามโบราณร่วมจังหวัดปัถพี
+ไม่รบพุ่งมุ่งหมายทำลายล้าง จะสืบสร้างเสนหามารศรี
+แม่เหมือนเพชรเม็ดเท่าเขาคิรี แม้นไม่มีเรือนทองก็หมองนวล
+ถึงมียศงดงามแต่ยามตื่น ไม่แช่มชื่นเช่นเจ้าของครองสงวน
+งามละม่อมจอมขวัญอย่ารัญจวน จงคิดควรคำสารที่อ่านเอย ฯ
+๏ นางฟังความหวามไหวฤทัยหวั่น ให้อ้นอั้นอายเอกเขนกเฉย
+บาทหลวงว่าข้าคิดไม่ผิดเลย แต่พอเอ่ยออกก็เป็นเห็นไรฟัน
+จะคิดรักกันอย่างไรเจ้าไม่บอก ทำย้อนยอกเกกมะเหรกพูดเสกสรร
+มาปดเล่นเป็นสนุกทุกคืนวัน เมื่อรักกันแล้วก็นางมาพรางพระ ฯ
+๏ ยุพยงทรงฟังพระสังฆราช เชิงฉลาดไห��้ว่าสาธุสะ
+อันทำศึกนึกจะได้ชัยชนะ มิใช่จะจงใจเป็นไมตรี
+แต่จวนตัวกลัวกำลังจะพลั้งเพลี่ยง จึงหลีกเลี่ยงลวงล่อแต่พอหนี
+ประการหนึ่งซึ่งมีหูอยู่อย่างนี้ จะหนีปี่เห็นไม่ได้จนใจจริง ฯ
+๏ บาทหลวงว่าข้าไม่บอกไว้ดอกหรือ สัญชาติชื่อว่าผู้ชายตายเพราะหญิง
+จนของ้อของอนถึงวอนวิง ราวกับวิ่งเข้าวานสังหารกาย
+แม้มิรักหนักหน่วงทำลวงล่อ ขึ้นขี่คอเล่นก็ได้ดังใจหมาย
+รูปก็รู้อยู่วิสัยใจผู้ชาย มันหลงตายติดกับเหมือนหลับตา
+อันลมปี่ดีแต่เพราะเสนาะหู ที่จะสู้ลมปากยากหนักหนา
+แต่ความรักมักจะออกกระบอกตา จะเป็นข้าพวกเขาชาวชมพู
+แล้วลุกเดินเมินหน้าออกมาวัด นางกษัตริย์แสนสลดนึกอดสู
+จึงแกล้งว่าข้าเฝ้าเล่าก็รู้ เรารบสู้เสียทีจึงหนีมา
+อันแยบยลกลศึกย่อมลึกซึ้ง คิดไม่ถึงท่านว่ารักเขาหนักหนา
+เป็นพระเจ้าเราไม่ขัดอัธยา จะตรึกตราตอบความตามทำนอง
+จงเลี้ยงดูผู้ถือหนังสือสาร ให้ทหารคุมขังไว้ทั้งผอง
+แล้วนางพานารีทั้งพี่น้อง เข้าสู่ห้องมนเทียรวิเชียรพราย ฯ
+๏ ระทวยองค์ลงบนแท่นแสนระทด โศกกำสรดทรวงกรมไม่สมหมาย
+จำจะคิดปิดความตามอุบาย ให้หญิงชายเชื่อสิ้นไม่กินใจ
+แล้วโฉมยงทรงประดิษฐ์คิดอักษร เป็นกาพย์กลอนกล่าวแกล้งแถลงไข
+ลงแผ่นทองกล่องปิดผนิดไว้ ครั้นเช้าให้หาทูตมาพูดจา
+หนังสือตอบมอบหมายว่านายท่าน ซึ่งแต่งสารแสนเสนาะเพราะหนักหนา
+แม้เหมือนคำรำพันซึ่งสัญญา จะเห็นว่ารักใคร่เป็นไมตรี ฯ
+๏ ฝ่ายทูตจำคำนับแล้วรับสาร ต่างก้มกรานกราบลามารศรี
+เรียกบ่าวออกนอกประตูพระบูรี ตามวิถีทางมาได้ห้าวัน
+ถึงกองทัพยับยั้งอยู่วังใหม่ ตรงเข้าไปหน้าที่นั่งนรังสรรค์
+ถวายสารกรานก้มบังคมคัล แล้วรำพันทูลความตามกิจจา ฯ
+๏ พระอภัยให้อ่านสารอักษร ว่าอวยพรภูวเรศพระเชษฐา
+เมื่อแรกองค์ทรงธรรม์ได้สัญญา ว่าจะฆ่าลูกเมียไม่เสียดาย
+ทั้งมิให้พี่น้องมาข้องกีด จะเข้ารีตร่วมจิตที่คิดหมาย
+เหตุไฉนไม่ล้างให้วางวาย มากลับกลายกล่าวความเอาตามใจ
+แม้มิจริงสิ่งสัตย์สะบัดสบถ ไม่ละลดเลยพระองค์อย่าสงสัย
+จะสู้รบขบฟันจนบรรลัย ไม่ขอไปเป็นข้านางมาลี
+แม้พระองค์ทรงสัตย์สันทัดเที่ยง จะโลมเลี้ยงแล้วไม่อางขนางหนี
+ให้เห็นจริงสิ่งสัตย์สวัสดี ��ม่มีที่กีดขวางเหมือนอย่างนั้น
+จะได้ไปคำนับอภิวาท เชิญพระบาทบรเมศวร์มาเขตขัณฑ์
+เป็นปิ่นเกล้าสาวสุรางค์นางกำนัล ล้วนเลือกสรรสาพิภักดิ์พนักงาน
+จะงามหน้าพาน้องให้ผ่องแผ้ว เหมือนฉัตรแก้วกั้นเกศประเทศสถาน
+ทุกค่ำเช้าเฝ้าประณตบทมาลย์ คอยอยู่งานนวดฟั้นให้บรรทม
+ถ้าเมตตาสารพัดไม่ขัดข้อง เสน่ห์น้องนึกไว้ให้ได้สม
+จะนั่งแนบแอบองค์ให้ทรงชม พึ่งพระร่มโพธิ์ทองของน้องเอย ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสิ้นสติ มิได้ปริโอษฐ์เอกเขนกเขนย
+ศรีสุวรรณนั้นว่ารักจักเป็นเตย คนเขาเคยเข็ดสิ้นลิ้นลังกา
+มะม่วงมันจันทน์อินลูกลิ้นจี่ จะกินดีกว่าฝรั่งกระมังหนา
+แม้ขืนจิตติดพันนางวัณฬา จะต้องฆ่าคนตายลงก่ายกัน
+พระเชษฐาว่าเปล่าดอกเจ้าพี่ ความทั้งนี้นางเอกแกล้งเสกสรร
+กลศึกลึกล้ำล้วนสำคัญ แม้ไม่ทันตรึกตราจะว่าจริง
+ทั้งแต่งแต้มแนมเหน็บล้วนเล็บเขี้ยว เราก็เกี้ยวลูกเสือเหลือผู้หญิง
+จะยุดหางร่างกลอนเฝ้าวอนวิง คงจะกลิ้งลงสักวันหนึ่งมั่นคง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นจะตัดก็ขัดข้อง ตัวเป็นน้องต้องตอบความไปตามหลง
+อันน้องนี้มิได้คลาดบาทบงสุ์ ถึงพระองค์จะเชือดเอาเลือดเนื้อ
+จะควักล้วงดวงใจก็ไม่ว่า จะหลับตาตายก่อนนอนให้เถือ
+ถ้าพระองค์สงสารกับว่านเครือ อย่าชิดเชื้อช่วงชิงผู้หญิงพาล
+อันพาราฝรั่งทั้งทวีป จะเร่งรีบรบรับแต่กับหลาน
+มิได้เมืองเคืองขาดราชการ จึงล้างผลาญชีวันให้บรรลัย
+จะยกทัพนับโกฏิมาเกี้ยวชู้ ใครจะสู้ส่งลำเลียงเสบียงไหว
+จะอ้อยอิ่งวิงวอนจนอ่อนใจ เห็นพวกไพร่จะผอมโซเพราะโลกีย์ ฯ
+๏ สินสมุทรพูดจาประสาจิต แม้ไม่คิดรบพุ่งเอากรุงศรี
+จะบวชเข้าเอาบุญเป็นมุนี ไปอยู่ที่เกาะแก้วเสียแล้วกัน
+อยู่ที่นี่อีละเวงเก่งกว่าเสือ จะฉีกเนื้อเลี้ยงชู้เช่นหมูหัน
+แม้นโปรดให้ไปรบจะขบฟัน เที่ยวห้ำหั่นเสียให้สิ้นลิ้นลังกา ฯ
+๏ พระอภัยไม่พูดกับโอรส ด้วยทรงยศเธอยังรักเขาหนักหนา
+แต่เกรงน้องข้องขัดหัทยา จึงแกล้งว่าพี่ก็ไม่อาลัยมัน
+หมายจะล่อพอให้รักไม่พักรบ ได้พิภพโภไคมไหศวรรย์
+เมื่อเจ้าเห็นเป็นว่าจะช้าวัน จะช่วยกันสงครามก็ตามใจ
+พี่จะช่วยกำกับเป็นทัพหลัง แต่จะสั่งสัญญาอัชฌาสัย
+ถ้าได้ทีตีกระทั่งถึงวังใน ใครอย่าได้ฆ่าฟ��นนางวัณฬา
+ด้วยเดิมทีพี่เขากับเรานั้น เหมือนพงศ์พันธุ์ผูกรักกันหนักหนา
+จะปราบปรามตามทำนองของน้องยา แต่อย่าฆ่าคิดล้างให้วางวาย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลียินดีสุด สินสมุทรกราบก้มด้วยสมหมาย
+ต่างทูลลาพาพราหมณ์ทั้งสามนาย มาหน้าค่ายคิดกันปันโยธา
+ศรีสุวรรณให้พราหมณ์สามมานพ เดินบรรจบโจมจับเป็นทัพหน้า
+สินสมุทรยังอ่อนหย่อนปัญญา คุมโยธาทัพหนุนเป็นขุนพล
+ศรีสุวรรณนั้นกำกับเป็นทัพหลวง ล้วนรู้ท่วงทีศึกได้ฝึกฝน
+ได้ฤกษ์สมลมตกให้ยกพล แต่ล้วนคนขี่ม้าถืออาวุธ
+ทั้งสามพราหมณ์สามทัพให้รับโห่ สำเนียงโร่เรื่อยหูไม่รู้หยุด
+ทั้งทัพหนุนขุนพลรณยุทธ์ สินสมุทรขี่สิงห์วิ่งทะยาน
+ศรีสุวรรณนั้นทรงรถที่นั่ง เป็นทัพหลังลมตกยกทหาร
+แต่องค์พระอภัยใจสำราญ ดึกประมาณสามยามยกตามไป ฯ
+๏ ฝ่ายทัพหน้าสานนให้คนบอก ชาวบ้านนอกทุกตำแหน่งแถลงไข
+ใครไม่สู้อยู่บ้านสำราญใจ เรามิได้ย่ำยีอย่าหนีเลย
+แล้วเร่งทัพขับพลอลหม่าน พวกชาวบ้านหญิงชายสบายเฉย
+ชวนพูดจาการุญเหมือนคุ้นเคย จนทัพเลยล่วงมาถึงป่าตาล ฯ
+๏ จะกลับกล่าวชาวเมืองที่เลื่องชื่อ มีฝีมือแม่นยำรู้รำขวาน
+ชื่ออิเรนเจนประจญคนโบราณ รักษาด่านชั้นนอกเป็นคอกเนิน
+ริมวิถีมีลำแม่น้ำกว้าง ทั้งสองข้างโขดดอนสิงขรเขิน
+เป็นร่องกลางทางเซาะจำเพาะเดิน มีเชิงเทินรายรอบขอบบุรี
+ท่านเจ้าเมืองเลื่องชื่อนั้นถือขวาน เป็นทหารเอกอาจดังราชสีห์
+มีลูกสาวขาวล้ำดังสำลี อายุยี่สิบสลวยสวยโสภา
+ไม่มีผัวกลัวที่จะมีลูก ต้องกินหยูกยาฝาดไม่ปรารถนา
+อยากทำศึกฝึกหัดเพลงศัสตรา จนปรีชาเชิงรบรู้ครบครัน
+เมื่อคราวศึกลึกซึ้งมาถึงด่าน กรมการเกณฑ์ตรวจกันกวดขัน
+ฝ่ายอิเรนเกณฑ์ทหารชาญฉกรรจ์ กปิตันให้ไปตั้งหลังบรรพต
+มูรหุ่มคุมทหารอยู่ชานเขา แต่ล้วนเหล่าโยธาขี่ม้าหมด
+บังอลูอยู่ลำแม่น้ำคด คอยกำหนดสงครามทั้งสามทัพ
+ถ้าไพรีตีมาถึงหน้าด่าน ออกต่อต้านตีตัดสกัดจับ
+พวกเหลือซ้ำสมทบเข้ารบรับ ให้ย่อยยับอยู่ที่ด่านปราการกัน
+สามขุนนางต่างรับบังคับสั่ง ยกไปตั้งตามตำแหน่งล้วนแข็งขัน
+กองละหมื่นปืนผาสารพัน แล้วเกณฑ์กันเตรียมนั่งระวังคอย
+ฝ่ายอิเรนเกณฑ์ปลัดให้จัดทัพ ไปรบรับลับล่อแต่พอถอย
+พาทหารหนุ่มฉกร��จ์สามพันร้อย ออกตั้งคอยขับทหารเข้าราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพราหมณ์สามนายถึงท้ายด่าน เข้าดงตาลตามทางหว่างสิงขร
+พอพบกับทัพปลัดอัสดร ให้หยุดหย่อนโยธาแล้วพาที
+อันทัพเราชาวผลึกไม่นึกร้าย ด้วยเจ้านายปรองดองทั้งสองศรี
+จะบำรุงกรุงไกรเป็นไมตรี ไม่ย่ำยีอย่ามาขวางหนทางเรา ฯ
+๏ ฝ่ายปลัดขัดใจว่าอ้ายเด็ก ล้วนเล็กเล็กลำตัวเท่าหัวเหา
+กูหัวหงอกหลอกกูไม่ดูเงา จะเล่นเจ้าเสียให้ยับลงกับมือ
+แม้ไมตรีคงมีให้เบิกด่าน ราชการแล้วก็กูไม่รู้หรือ
+เหวยพวกเราเอาสิหวาอย่าละมือ ทหารฮือหวนกลุ้มเข้ารุมรบ
+สามพราหมณ์รับขับไพร่ไล่พิฆาต เสียงฉะฉาดฉาดฉับกลับตลบ
+เจ้าโมราพาโยธีเขาตีรบ ฝรั่งหลบหนีน้อยแล้วถอยรั้ง
+ทั้งสามพราหมณ์ตามตีถึงที่ซุ่ม มันออกรุมรบอ้อมเข้าล้อมหลัง
+บังอลูมุ่งหมายให้พ่ายพัง สะท้านทั้งสองฝ่ายตายระเนน
+ถึงโจมจับสัประยุทธ์อาวุธสั้น ต่างแทงฟันพุ่งหอกบ้างกลอกเขน
+พราหมณ์วิเชียรเรียนรู้ธนูเจน จึงเอี้ยวเอนยิงมาลีกปีตัน
+จำเพาะถูกลูกตาข้างขวาซ้าย ตกม้าตายแต่ปลัดสกัดกั้น
+ยิงปลัดปัดตบหลบไม่ทัน ถูกหูหันหกคะเมนถึงเวรตาย ฯ
+๏ เจ้าเมืองเห็นแผ่นขึ้นนั่งบนหลังสิงห์ ควบเข้าชิงรบไล่ไพร่ทั้งหลาย
+แล้วแกว่งขวานผลาญพหลพลนิกาย วิเชียรหมายมุ่งเพ่งเขย่งยิง
+มันหลบทันลั่นทีละสี่ลูก ไม่ยักถูกแต่สักทีทั้งขี่สิงห์
+คอยคาบคีบหนีบรับเหมือนกับลิง แล้วกลับวิ่งเหวี่ยงขวานเข้าราญรบ
+ดูเร็วรวดหวดหันเข้าฟันฟาด แต่ถูกพลาดพราหมณ์วิเชียรเจียนสลบ
+สลัดโผนโจนวิ่งทิ้งสินธพ ทหารรบรุมจับแทบอับจน
+เจ้าสานนโมราก็ล่าหนี มันตามตีกลอกกลับอยู่สับสน
+ต้องสู้พลางหนีพลางมากลางพล พวกพหลพัลวันสนั่นอึง ฯ
+๏ วันนั้นพอหน่อนรินทร์สินสมุทร ไม่ยั้งหยุดโยธารีบมาถึง
+เห็นทัพสามพราหมณ์แตกวิ่งแหกอึง พอทันจึงโอบอ้อมเข้าล้อมรบ
+เร่งโยธีตีพลางไปกลางทัพ แล้วเลี้ยวกลับขวาซ้ายไล่ตลบ
+ฝรั่งรับทัพแขกแตกกระทบ พอพานพบพวกทัพจับเจ้าพราหมณ์
+ควบสิงโตโฮโฮกกระโชกไล่ ชิงมาได้ด้วยกำลังสิ้นทั้งสาม
+อิเรนแรงแกว่งขวานทะยานตาม กระโจมจามจ้วงฟันประจัญบาน ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดพราดฟาดภุขัน มันหลบทันโถมถลาเข้าคว้าขวาน
+ดูขวักไขว่ไล่โลดโดดทะยาน สิงโตหาญโฮกฟัด��ข้ากัดกัน
+คนต่อคนบนหลังกำลังรบ สิงโตตบเต้นโลดกระโดดหัน
+วิเชียรพราหมณ์ความแสนแค้นขบฟัน ยิงเกาทัณฑ์ถูกตาเจ้าธานี
+พลัดตกสิงห์วิ่งโผนโจนขึ้นม้า มือยังคว้าขวานรบไม่หลบหนี
+เจ้าพราหมณ์พร้อมล้อมหลังประดังตี มันขว้างตรีหลบได้ไล่ติดพัน ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวคราวนั้นอยู่หน้าป้อม เห็นเขาล้อมบิดาจะอาสัญ
+ถอดกระบี่ตีม้าวิ่งมาทัน เข้าฟาดฟันพลแยกแตกกระจาย
+เจ้าโมราสานนประจญจับ นางรบรับรื้อไล่ไพร่ทั้งหลาย
+พออิเรนเห็นบุตรสุดเสียดาย เข้าสู้ชายกลัวจะแพ้เข้าแก้กัน
+พอฝรั่งบังอลูมูรหุ่ม เข้ารบรุมห้อมนายให้ผายผัน
+เข้าด่านได้ไพร่ตายเสียหลายพัน แล้วไล่กันขึ้นล้อมป้อมปราการ
+ฝ่ายผู้เฒ่าเจ้าเมืองเคืองจักษุ แตกประทุหมอทายาสมาน
+ไม่กลัวตายวายชนม์สู้ทนทาน เที่ยวตรวจการเกณฑ์ทัพไม่หลับนอน ฯ
+๏ ฝ่ายสินสมุทรกับสามเจ้าพราหมณ์พร้อม เข้าตั้งล้อมเมืองด่านชานสิงขร
+จึงบอกข่าวเล่าการที่ราญรอน ให้รีบร้อนไปยังพระอนุชา
+พอพลบค่ำย่ำฆ้องทุกกองทัพ ตรวจกำกับเกณฑ์รายทั้งซ้ายขวา
+บ้างตีเกราะเคาะฆ้องกลองสัญญา ต่างตรวจตราเตรียมรบไว้ครบครัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายนายทหาร รักษาด่านเดินตรวจกันกวดขัน
+เห็นเจ้าเมืองเคืองตาปรึกษากัน ศึกสำคัญควรจะบอกอย่าออกรบ
+แม้โฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช แต่งอำมาตย์หมื่นพันมาบรรจบ
+จึงจัดแจงแต่งกันให้ครันครบ ออกราญรบรอนราญผลาญไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเจ้าเมืองเคืองตะคอก อย่าเพ่อบอกเฟื่องฟุ้งถึงกรุงศรี
+เราเป็นชายฝ่ายเจ้าเป็นสตรี ชีวิตมีมิให้องค์ออกสงคราม
+อายุเราเล่าก็จวนหกสิบห้า ถึงแม้ว่าวายวางลงกลางสนาม
+สู้บรรลัยไว้ชื่อให้ลือนาม จะสงครามปล่อยแก่พอแก้อาย
+แม้เราม้วยช่วยตัดศีรษะไว้ เอาขึ้นไปลังกาวันทาถวาย
+อย่าให้เขาเอาไปทำให้ซ้ำร้าย เรานึกอายเหลือล้นพ้นประมาณ
+อนึ่งเล่าเขามาล้อมอยู่พร้อมพรั่ง เปรียบเหมือนดังโรคตัดอัติสาร
+จะวางยาแม้มิหายคงวายปราณ แม้เสียด่านก็เหมือนดังเสียลังกา
+อันไพรีมีชัยใจประมาท จะคิดคาดว่าเราแพ้แน่หนักหนา
+คงลืมตัวมัวเมาเลี้ยงเหล้ายา เกณฑ์โยธาห้าหมื่นคืนวันนี้
+มันยกมาล้าเลื่อยล้วนเหนื่อยอ่อน คงจะนอนหลับมากเหมือนซากผี
+กำหนดสามยามสงัดกำดัดดี ให้โยธีแยกย��เป็นหกทัพ
+มูรหุ่มคุมทหารเข้าด้านซ้าย ข้างขวาฝ่ายบังอลูเข้าจู่จับ
+หัศเกนเจนจบเข้ารบรับ สมทบกับมะลิปาสารวัด
+อ้ายยันตังอังกฤษลูกศิษย์เอก ดำดังเมฆแม่นขวานอาจารย์หัด
+ให้ติดตัวอยู่ข้างหลังแล้วสั่งนัด เราตายตัดเอาศีรษะอย่าละไว้
+แล้วรอรั้งสั่งบุตรสุดสวาท อย่าองอาจออกมาอัชฌาสัย
+อยู่ตรวจตราว่าขานการข้างใน เผื่อพวกไพรีมาได้ราวี
+แม้พ่อตายภายหลังจะสั่งเจ้า จงไปเฝ้านางวัณฬามารศรี
+สาพิภักดิ์รักกษัตริย์สวัสดี จะได้มีเกียรติยศปรากฏไป
+นางรำภาสะหรีได้ฟังสอน กราบบิดรวอนห้ามตามสงสัย
+ท่านป่วยตาอย่าเพ่อวิ่งไปชิงชัย อิเรนไม่ฟังคำว่าจำเป็น ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีศรีสุวรรณมาทันหลาน ปรึกษาการกลศึกก็นึกเห็น
+อย่าประมาทชาติฝรั่งแม้นยังเป็น คงเคี่ยวเข็ญคิดอ่านมาราญรอน
+แม้มีศึกดึกดื่นทำตื่นหนี ให้ศึกตีตามออกนอกสิงขร
+พี่โมราสานนพลนิกร จงยกย้อนทางมาข้างขวาซ้าย
+พวกทมิฬสินสมุทรจงหยุดยั้ง อยู่โอบหลังล้อมไว้เหมือนใจหมาย
+ตีตะพัดตัดหัวเอาตัวนาย แล้วทำลายประตูเข้าบูรี
+ทั้งสี่ทัพรับสั่งไม่พลั้งพลาด บอกประกาศพลรบอย่าหลบหนี
+ให้ไพร่พร้อมล้อมนั่งสั่งคดี แกล้งหยุดตีฆ้องกลองรากองไฟ ฯ
+๏ ฝ่ายอิเรนเกณฑ์ทัพไว้คับคั่ง คอยตรับฟังข้าศึกนึกสงสัย
+เสียงโกร่งเกราะเคาะขานก็หายไป ทั้งแสงไฟโซมซาบลงครามครัน
+กำดัดดึกนึกว่าโยธาหลับ ให้กองทัพถือชุดอาวุธสั้น
+เข้าปนปะจะได้เห็นเป็นสำคัญ ก็พร้อมกันยกออกนอกกำแพง
+แต่เจ้าเมืองเคืองตาอุตส่าห์หลับ ออกกำกับกองหน้าให้กล้าแข็ง
+ถึงทัพล้อมพร้อมกันไล่ฟันแทง ถูกขาแข้งแขนคอมรณา
+ที่ไม่หลับจับเครื่องสรรพาวุธ อุตลุดลุกโลดโดดถลา
+ต่างตามนายหมายมั่นเหมือนสัญญา พวกโยธาทำแตกแยกกันไป
+ข้างชาวด่านหาญฮึกเห็นศึกหนี เข้าโจมตีติดพันเสียงหวั่นไหว
+พวกกองทัพรับพลางไปกลางไพร ถึงทัพใหญ่ได้ทีศรีสุวรรณ ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดยกเข้าวกหลัง สกัดตั้งประตูป่าพนาสัณฑ์
+วิเชียรขับทัพหลังตั้งประจัญ ฆ้องสำคัญขานโห่เป็นโกลา
+เจ้าโมราพาทหารเข้าด่านซ้าย สานนนายอ้อมทางเข้าข้างขวา
+ต่างยิงปืนยืนยันเป็นสัญญา ขับโยธาแทงฟันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังอลูมูรหุ่ม เดิมนั้นคุมทัพแยกก็แตกฉาน
+เข้าสมทบรบมาถึงป่าตาล พอทหารหุ้มห้อมเข้าล้อมทัพ
+ทั้งอิเรนเห็นผิดคิดสะดุ้ง พอจวนรุ่งเรียกไพร่จะให้กลับ
+สินสมุทรจุดคบเข้ารบรับ ทั้งสามทัพได้ทีตีกระทบ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งตั้งมั่นประจัญสู้ พอเช้าตรู่กราวเกรียวเลี้ยวตลบ
+พิลึกลั่นครั่นครื้นพื้นพิภพ ด้วยเสียงรบซ้อนซุ่มตะลุมบอน
+พลผลึกฮึกหาญผลาญฝรั่ง ตายเหมือนดังดินกลิ้งริมสิงขร
+อิเรนแรงแกว่งขวานเข้าราญรอน จนเหนื่อยอ่อนไม่ระอาอุตส่าห์ทน
+ทั้งตัวถูกลูกธนูดังพู่ห้อย โลหิตย้อยหยดชุ่มทุกขุมขน
+ออกเอิบอาบซาบเสื้อจนเหลือทน เห็นไม่พ้นพวกทัพจะจับเป็น
+เรียกอังกฤษศิษย์สั่งให้ตัดหัว ศีรษะตัวอย่าให้ผู้ใดเห็น
+อ้ายยันตังฟังว่าน้ำตาประเด็น แต่จำเป็นจำทำด้วยจำใจ
+เฝ้าอิดเอื้อนเตือนหนักชักกระบี่ ออกตัดศีรษะเชือดจนเลือดไหล
+คลี่เช็ดหน้าผ้าห่อผูกคอไว้ แล้วคว้าได้ขวานครูเป็นคู่มือ
+เผ่นขึ้นนั่งหลังม้าพาทหาร มันแกว่งขวานขว้างเหวี่ยงเสียงออกหวือ
+ทะลวงไล่ไพร่แตกวิ่งแหกฮือ เสียงอึงอื้อออกไปพ้นแต่คนเดียว
+ทหารอื่นฝืนฝ่ามาไม่รอด มันยืนทอดใจใหญ่ให้เปล่าเปลี่ยว
+แล้วหวนกลับขับพาชีสีกะเลียว ไม่ลดเลี้ยวเลยกระทั่งถึงลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกทัพจับพลได้ล้นเหลือ ได้หมวกเสื้อนับหมื่นทั้งปืนผา
+เจ้าสานนคนชำนาญผลาญมาตา เจ้าโมราฆ่าฝรั่งบังอลู
+เจ้าวิเชียรฆ่ามูรหุ่มตาย พลทั้งหลายอ่อนจิตไม่คิดสู้
+พวกผลึกไล่หลังอยู่พรั่งพรู กระโจมจู่ฟันฆ่าชีวาวาย
+ทั้งสามพราหมณ์ตามมาถึงหน้าด่าน ให้ประจานศพฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+พวกนายหมวดสั่งพหลพลนิกาย เอาศพนายเสียบเรียงไว้เคียงกัน
+แล้วร้องเย้ยว่าเหวยอ้ายชาวด่าน ใครรอนราญกูจะฆ่าให้อาสัญ
+ใครไม่สู้กูจะโปรดซึ่งโทษทัณฑ์ จงช่วยกันเปิดประตูให้กูไป ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าเมืองมีเครื่องครบ รื้อตลบสั่งให้กันกั้นตาไข่
+คิดขวางทางข้างบนเป็นกลไก ใครเข้าไปติดตึงเหมือนตรึงตรา
+พอเห็นเขาเอาศพมาเสียบไว้ นางจำได้แทบจะดิ้นสิ้นสังขาร์
+บังอลูมูรหุ่มขุนมาตา แต่บิดายังไม่เห็นว่าเป็นตาย
+ทั้งยันตังสั่งไว้ยังไม่กลับ หรือเสียทัพท่วงทีจะหนีหาย
+ยังคิดเห็นเป็นว่ารอดไม่วอดวาย เที่ยวเดินกรายตรวจพลสกลไกร ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์สามทัพไม่ยับยั้ง หมายจะพังป้อมประตูเข้าสู้ไล��
+ให้เอาโซ่ทำขั้นเป็นบันได ขึ้นชิงชัยชาวพลบนกำแพง
+พวกฝรั่งทั้งสิ้นเอาหินทิ้ง บ้างยืนยิงปืนสั้นเกาทัณฑ์แผลง
+แต่หักหาญราญรอนจนอ่อนแรง ฝรั่งแทงล้มตายเสียหลายคน ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดอยู่ดูทัพหน้า เห็นโยธาถอยกลับวิ่งสับสน
+ลงจากสิงห์วิ่งไล่พวกไพร่พล เข้ารุมปล้นป้อมค่ายขึ้นป่ายปีน
+ทหารปืนยื่นโซ่ขึ้นโย้แย่ง ฝรั่งแทงฟันฟาดขาดเป็นสีน
+พระหน่อไทไล่ตามแขกจามจีน แล้วพลอยปีนป้อมกำแพงมันแทงฟัน
+เสียงฮึกฮักชักโซ่โล้ทะลึ่ง พลัดตกตึงเต้นโลดโดดถลัน
+ทั้งสามพราหมณ์ตามกลุ้มเข้ารุมรัน เสียงครื้นครั่นกราววิ่งเข้าชิงชัย ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าเมืองเยื้องขยับ เห็นนายทัพแทงฟันไม่หวั่นไหว
+ถือธนูอยู่พอพระหน่อไท เข้ามาใกล้น้าวสายหมายสำคัญ
+ลั่นลูกออกตรอกโอษฐ์กระโดดดิ้น พลัดตกดินแทบชีวาจะอาสัญ
+ชักลูกดอกออกภาวนาพลัน ที่แผลนั้นหายเหตุด้วยเวทมนตร์
+ยิ่งคิดแค้นแหงนดูเห็นผู้หญิง ลุกขึ้นวิ่งขับทัพเข้าสับสน
+พอหุ้มห้อมล้อมกันขึ้นชั้นบน เข้าใกล้กลไกกางตารางคลุม
+จึงครอบครุบหุบเอาพลทมิฬ มันยกหินหอบกลิ้งมาทิ้งทุ่ม
+เปิดประตูจั่นหับออกจับกุม พรูกันกลุ้มคลุกคลีเข้าตีรัน ฯ
+๏ สินสมุทรฉุดฉีกจะหลีกลอด บ่าวมันกอดกลมกลัดฮึดฮัดหัน
+พอทัพพระอนุชายกมาทัน ช่วยแก้กันออกไปทั้งไพร่นาย
+พอพลบค่ำคล้ำคลุ้มชอุ่มอับ พวกกองทัพถอยหลังมาตั้งค่าย
+ทุกหมู่หมวดตรวจเกณฑ์ตระเวนราย ฝ่ายตัวนายพร้อมนึกปรึกษาการ
+อันกลไกอ้ายฝรั่งหลายอย่างนัก จะโหมหักตีเมืองเปลืองทหาร
+กลศึกตรึกตรองลองวิจารณ์ ใครคิดอ่านเห็นบ้างเป็นอย่างไร ฯ
+๏ เจ้าโมราว่าจะผูกเรือยนต์รบ บรรจุครบพลนิกายทั้งนายไพร่
+แล่นไปตามข้ามภูเขาเข้าข้างใน เห็นจะได้โดยง่ายไม่หลายวัน
+ต่างเห็นพร้อมยอมจิตเหมือนคิดอ่าน วิชาการกลเรือเหลือขยัน
+จะแต่งไพร่ไว้บ้างข้างประจัญ ปรึกษากันตรวจตราในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าเมืองเป็นแม่ทัพ เห็นศึกกลับออกไปได้ยังไม่หนี
+ให้รีบร้อนต้อนเหล่าชาวบุรี ขึ้นหน้าที่พร้อมทหารเป็นการจวน
+ประหลาดจิตบิดาหามาไม่ คิดสงสัยเศร้าสร้อยละห้อยหวน
+จะรอรั้งอยู่ที่นี่ก็มิควร เป็นการจวนจึงปรึกษาเสนานาย
+บอกหนังสือชื่อนางอยู่ต่างพ่อ ให้ส่งต่อตามระยะไปถวาย
+���นเร็วรับขับม้าจนตาลาย ถึงบ้านรายรับกันเป็นหลั่นไป
+อันเยี่ยงอย่างข้างฝรั่งนั้นอย่างนั้น ทางสามวันวันหนึ่งเดินถึงได้
+แต่ลังกามาด่านปราการไพร ประมาณได้สามวันดังพรรณนา ฯ
+๏ ฝ่ายยันตังอังกฤษไม่คิดยาก รีบบั่นบากมาตะบึงถึงเข้าหา
+เอาหัวครูชูถวายนางวัณฬา เล่ากิจจาทูลแถลงให้แจ้งการ ฯ
+๏ นางละเวงเพ่งพิศคิดสังเวช น้ำพระเนตรหลั่งลงน่าสงสาร
+เพราะสัตย์ซื่อถือนายสู้วายปราณ โปรดประทานศพไว้ให้ยันตัง
+เลื่อนศีรษะเป็นพระอุปราช บรรจุไว้ในปราสาทบาทหลวงฝัง
+แล้วปรึกษาข้าเฝ้าเล่าให้ฟัง อยู่ข้างหลังเสียด่านแล้วป่านนี้
+พอผู้ถือหนังสือมาพาเข้าเฝ้า ในบอกว่าข้าพเจ้ารำภาสะหรี
+รักษาด่านราญรบตลบตี ผลาญไพรีล้มตายลงหลายพัน
+จะคิดตามขามจนด้วยพลน้อย ข้าศึกถอยรอรั้งออกตั้งมั่น
+ประมาณสี่สิบเส้นพอเห็นกัน บิดานั้นหายไปยังไม่มา
+แม้นมิช่วยให้ทันในวันรุ่ง จะรบพุ่งศึกเสือเหลือรักษา
+จะเสียด่านบ้านเมืองเคืองบาทา ชีวิตข้าทั้งหลายจะวายปราณ ฯ
+๏ นางทรงฟังสรรเสริญว่าเกินหญิง ขยันยิ่งเสียกว่าชายนายทหาร
+ให้ตั้งนางต่างบิดาบัญชาการ เป็นผู้ผ่านพารารักษาเมือง
+ทั้งเครื่องยศกลดกระบี่มีสำหรับ หมวกประดับขนนกการเวกเหลือง
+เสื้อสุหร่ายลายทองดูรองเรือง ทั้งเกราะเครื่องแต่งรบมีครบครัน
+อ้ายยันตังตั้งให้เป็นปลัดด่าน คุมทหารหมื่นหนึ่งดูขึงขัน
+แต่งขุนนางให้วิรุญกับกุนตัน ล้วนล่ำสันสูงพีมีกำลัง
+รีบยกพลคนละหมื่นถือปืนผา ไปรักษาด่านไว้เหมือนใจหวัง
+ฝ่ายวิรุญกุนตันกับยันตัง ต่างรับสั่งเสร็จความทั้งสามนาย
+บังคมลาพาพลคนละหมื่น ทั้งกลางคืนกลางวันรีบผันผาย
+สองวันครึ่งถึงด่านดงตาลราย เข้าทางท้ายเมืองมาหากรมการ ฯ
+๏ จึงแจ้งความตามรับสั่งให้ตั้งแต่ง ตามตำแหน่งนางรำภาได้ว่าขาน
+ทั้งเครื่องยศกลดกระบี่ที่ประทาน นางก้มกรานกราบคำนับแล้วรับตรา
+พออ่านดูรู้ว่าบิดาม้วย อ่อนระทวยแทบชีวังจะสังขาร์
+สลบล้มลมจับอับวิญญาณ์ พอหมอมาแก้ทันไม่บรรลัย
+นางรู้สึกแล้วก็นึกสะอื้นอั้น พลางรำพันพูดจาอัชฌาสัย
+บิดาตายฝ่ายเราให้เปล่าใจ นึกจะใคร่เชือดคอให้มรณา
+แต่จนใจได้รับสั่งมาตั้งแต่ง สุดจะแข็งขัดข้องต้องอาสา
+แล้วเล่าข่าวข้าศึกฝ���กโยธา เอาฟางหญ้ามาทำเป็นลำเรือ
+สำรองไว้เป็นอันมากเห็นหลากอยู่ แต่ไม่รู้ว่าจะไปข้างใต้เหนือ
+จะแต่งใครให้สนิทเข้าชิดเชื้อ ก็ล้นเหลือความคิดเห็นผิดที ฯ
+๏ ฝ่ายวิรุญกุนตันนั้นประมาท ไม่หวั่นหวาดเห็นว่าศึกคงนึกหนี
+ด้วยเมืองเราเล่าก็ลำแม่น้ำมี มันเสียทีก็จะลงข้างคงคา
+แล้วเกณฑ์ไพร่ให้ไปสกัดกัก ในน้ำปักตอหลักไว้หนักหนา
+ที่จะอยู่หมู่หมวดให้ตรวจตรา ขึ้นรักษาป้อมค่ายรายระวัง ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนพลสมทบ ทำเรือรบเสร็จสมอารมณ์หวัง
+พอทัพหลวงล่วงมาถึงป่ารัง ยังหยุดยั้งอยู่ไม่มาช่วยราวี
+พระอนุชาพาสามพราหมณ์ไปเฝ้า ต่างก้มเกล้ากราบประณตบทศรี
+ทูลแถลงแจ้งความตามคดี ไม่ต่อตีแต่งการจะราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม ทรวงจะโทรมเสียด้วยหมายสายสมร
+อยู่รถทรงองค์เอกเขนกนอน คิดแต่กลอนเพลงยาวเมื่อคราวครวญ
+ครั้นน้องยาพาสามพราหมณ์มาเฝ้า เขาทูลเล่าการณรงค์ทรงพระสรวล
+แล้วแกล้งว่าข้าไม่ห้ามตามแต่ควร เจ้านี้ด่วนเด็ดขาดประมาทการ
+จนถูกกลพลตายต้องอายเขา เหตุเพระเจ้าอาสาทั้งอาหลาน
+แม้นฟังว่าถ้าแต่ก่อนอย่ารอนราญ จะคิดอ่านเพลงยาวอีกคราวเดียว
+แม้มิได้ให้ปรับจะรับผิด นี่ขืนคิดเคืองขุ่นทำฉุนเฉียว
+น่าอดสูผู้หญิงจริงจริงเจียว ไม่คิดเกี้ยวชู้สาวแล้วคราวนี้
+วาสนาหาไม่มันไพล่พลิก พลอยหยุกหยิกอยากจะถือเป็นฤๅษี
+จะถือศีลตั้งมั่นในขันตี ไม่ย่ำยียุ่งหยาบเป็นบาปกรรม
+จะคิดกันฉันใดตามใจเจ้า แต่ตัวเรานี้จะภาวนาร่ำ
+แล้วเอนเอกเขนกองค์ทรงประคำ ทำพึมพำผินหลังตั้งเมตตา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกลั้นยิ้มพริ้มพระพักตร์ เห็นทรงศักดิ์เศร้าสร้อยละห้อยหา
+จะเกาแต่แผลคันจำนรรจา นางวัณฬาเหมือนกับไก่อยู่ในมือ
+จะจับพามาถวายฝ่ายพระพี่ ถือขันตีเสียแล้วมิแคล้วหรือ
+พระยิ้มพรายคลายโกรธออกโอษฐ์อือ ถึงจะถือก็ทำไมแม้ได้มา
+จะจัดการบ้านเมืองเปลื้องธุระ มิใช่จะสิ้นเล่ห์เสน่หา
+พระน้องฟังบังคมชมศรัทธา ทูลลามารั้งรออยู่พอพลบ
+เรือสำหรับทัพละร้อยทั้งน้อยใหญ่ บรรจุไพร่พร้อมเพียบเงียบสงบ
+เมื่อฤกษ์ดีมีลมให้สมทบ แล่นตลบเข้าบูรีทั้งสี่นาย
+เราจะยกวกอ้อมเข้าล้อมหลัง แม้นแตกพังไพรีจะหนีหาย
+เห็นดีพร้อมน้อมคำนับรับอุบาย สานนนายพราหมณ์อ่านโองการมนต์
+ร้องเรียกลมกลมกลุ้มคลุ้มพยับ บัดเดี๋ยวกลับพัดมาโกลาหล
+โห่สนั่นหวั่นไหวกางใบกล อันเรือยนต์เขยื้อนออกเคลื่อนคลา
+ทัพละร้อยลอยลิ่วฉิวฉิวเฉื่อย เหมือนงูเลื้อยแล่นลู่บนภูผา
+กระทบผางกางเกยเลยศิลา ด้วยฟางหญ้าหยุ่นท้องจึงคล่องเคล้า
+ที่ถือท้ายสายยนต์มือคนเหนี่ยว ให้ลดเลี้ยวแล่นตลอดถึงยอดเขา
+แล้วกลับตรงลงเชิงเทินเนินลำเนา ในเมืองเหล่าชนวิ่งทั้งหญิงชาย
+เห็นเรือรบคบอร่ามลงข้ามโขด สะดุ้งโดดโดนกันมิ่งขวัญหาย
+ต่างหลบลี้หนีพลัดกระจัดกระจาย เสียงเวยวายวิ่งไขว่กันไปมา ฯ
+๏ พวกหน้าที่หนีพรูไม่สู้รบ แตกตลบแล่นโลดโดดถลา
+พลผลึกฮึกโห่เป็นโกลา เที่ยวไล่ฆ่าชายหญิงด้วยชิงชัง
+บ้างเผาบ้านร้านโรงโพลงสว่าง เห็นกระจ่างจับได้มัดไพล่หลัง
+ฝ่ายวิรุญกุนตันกับยันตัง เหลือกำลังเลี้ยวลัดเที่ยวพลัดกัน
+จะรบรับขับไพร่มันไม่อยู่ เปิดประตูแตกตื่นเสียงครื้นครั่น
+แต่นายนั้นขับม้าเที่ยวฝ่าฟัน ฝ่ายกุนตันรำทวนเที่ยวรวนเร
+พอพบสามพราหมณ์พร้อมเข้าล้อมจับ ปะทะทัพรับไล่กันไพล่เผล
+กุนตันฟาดพลาดผวาทั้งม้าเซ ทหารเฮหุ้มจับยังรับรอง
+พอวิรุญขุนพลอ้อมมาพบ เข้าช่วยรบแก้กันผันผยอง
+ต่างรำทวนสวนแทงแกว่งกระบอง คอยรับรองป้องกันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าเมืองใส่หมวกเพชร เสื้อเกราะเกล็ดนาคราชชาติทหาร
+อาวุธแอบแนบกายหลายประการ เมื่อเสียด่านโดดขึ้นนั่งหลังอาชา
+กับสาวสาวบ่าวไพร่ที่ใช้ชิด อุตส่าห์ติดตามนายทั้งซ้ายขวา
+พอยันตังอังกฤษศิษย์บิดา ถือขวานผ่าฟันรบมาพบนาง
+ออกนำหน้าพาอ้อมไปป้อมนอก จะหักออกไม่ถนัดให้ขัดขวาง
+เห็นวิรุญกุนตันฟันอยู่กลาง ยันตังนางรำภาช่วยราวี
+ทหารแตกแยกย้ายพวกนายทัพ ต่างต้อนรับรบพลางพานางหนี
+เปิดประตูพรูออกนอกบูรี เจ้าพราหมณ์ตีติดตามออกหลามมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นตั้งอยู่หลังด่าน วางทหารเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+เห็นคนออกนอกกำแพงแต่งกายา นางรำภาเพชรประดับอยู่วับวาม
+รู้ว่านายกรายกระบองร้องตวาด ไล่พิฆาตควงขวางมากลางสนาม
+นางรำภาล่อลัดเข้าวัดพราหมณ์ พระติดตามไล่นางไปห่างพล
+นางหวดห่วงบ่วงคล้องกระบองหลุด พระโถมฉุดฉวยจับกันสับสน
+ต่างตกม้าคว้าคลำด้วยจำจน ทั้��สองคนแข็งข้อกอดคอกัน
+นางเห็นพักตร์ผลักแพลงพลิกแว้งวัด เสียวสัมผัสใกล้ชิดจิตกระสัน
+พระสวมสอดกอดปะทะพัลวัน นางอกสั่นด้วยว่าชิดสนิทชาย
+แต่กลัวกันครั้นจะวางจะล้างผลาญ ด้วยทหารก็ไม่เห็นเขม้นหมาย
+พระรักรูปจูบพลางไม่วางวาย นางเหลืออายอดสูกับภูมี
+แต่เคราะห์กรรมจำจนทนให้จูบ ครั้นหลบลูบล้ำเหลือเบื่อบัดสี
+จึงว่าไฮ้ไม่รบกันดีดี เฝ้าจู้จี้จูบข้าหน้าไม่อาย
+จงวางกันสัญญาหยิบอาวุธ สัประยุทธ์อย่างทหารท่านทั้งหลาย
+พระว่าหญิงวิ่งมาอยู่กับผู้ชาย จะต้องตายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้ายา
+เสียดายรูปจูบเล่นเหมือนเช่นชู้ เจ้ามาสู้กันด้วยเล่ห์เสน่หา
+แม้บุรุษสุดแรงแผลงศักดา นี่หญิงมารบสู้เหมือนชู้เมีย
+จะโลมเล้าเอาไปเลี้ยงไว้เรียงหมอน จงโอนอ่อนอนุกูลอย่าสูญเสีย
+พลางเฟ้นฟอดกอดคอค่อยคลอเคลีย อะลิ้มอะเหลี่ยลองจิตสะกิดเกา
+นางว่าเบื่อเชื่อตัวไม่กลัวบาป นิยมหยาบหยอกเยียลูกเมียเขา
+พระปล้ำปลอบตอบคำว่าทำเนา แม้ตัวเจ้าปลงใจจะได้บุญ
+มิใช่ผัวตัวติดมากีดขวาง พระว่าพลางกอดเกี่ยวให้เฉียวฉุน
+ขยำหยอกนอกเสื้อเหลือละมุน อิงแอบอุ่นอักอ่วนให้ยวนยี
+พอดังเปรี้ยงเสียงผลุงสะดุ้งหวาด เห็นปีศาจสูงง้ำดำมิดหมี
+ทำตึงตังยังแต่ตัวหัวไม่มี กษัตริย์ศรีสุวรรณวิ่งมันยิ่งตาม
+พระตกใจได้กระบองรับรองรบ พอพานพบพวกพลมาล้นหลาม
+ปีศาจหายกายสั่นให้ครั่นคร้าม ไม่ติดตามต้อนทัพรีบกลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีเห็นผีพ่อ น้ำตาหล่อหลั่งตกซกซกไหล
+โอ้บิดามาช่วยลูกชิงชัย เหลืออาลัยแลลับวับวิญญาณ์
+ให้เย็นอกยกมือขึ้นไหว้กราบ เปลื้องเข้มขาบคาดอกโพกเกศา
+พอสว่างนางกลับขึ้นอาชา ก็เร่งม้าหมายมุ่งไปกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายวิรุญกุนตันนั้นอยู่หลัง ทั้งยันตังตีฝ่าออกมาได้
+พอพบกันทันนางที่กลางไพร ได้พวกไพร่พลบ้างไปลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพยับยั้งเข้าตั้งด่าน พร้อมทหารไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้ตีฆ้องร้องป่าวชาวพารา ให้กลับมาอยู่กินตามถิ่นเคย
+ศรีสุวรรณนั้นสั่งสินสมุทร อย่ายั้งหยุดอยู่นานเลยหลานเอ๋ย
+เหมือนเล่าเรียนเขียนกนไปจนเกย อย่าละเลยสงครามตามไปตี
+ทั้งสามพราหมณ์สามทัพกำกับด้วย จะได้ช่วยรบพุ่งถึงกรุงศรี
+อาจะตามข้ามทุ่งไปพรุ่งนี้ ให้พระพ���่อยู่ที่ด่านสำราญใจ
+สินสมุทรกับสามพราหมณ์คำนับ มาจัดทัพธงทิวปลิวไสว
+โห่สนั่นลั่นฆ้องทั้งกลองชัย ต่างขับไพร่พลหลามไปตามกัน ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีหนีจากด่าน กับทหารสามนายรีบผายผัน
+มาตามทางกลางคืนทั้งกลางวัน ถึงเขตคันเข้าไปเฝ้าเยาวมาลย์
+แล้วทูลความตามที่เสียทีทัพ มิทันรับเรือกลพหลทหาร
+มันข้ามเขาเข้าไปได้ในปราการ จึงเสียด่านด้วยไม่ทันป้องกันพล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช แสนฉลาดล้ำหญิงในสิงหล
+จึงเสแสร้งแกล้งตรัสให้จัดพล คอยประจญประจัญรอบขอบเวียงชัย
+แล้วพิศพักตร์ลักขณารำภาสะหรี ดังสำลีลำยองดูผ่องใส
+รู้รบศึกฝึกฝนทำกลไก จะกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงไว้เป็นไมตรี
+จึงให้หามาใกล้ปราศรัยปลอบ เจ้าทำชอบช่วยบำรุงซึ่งกรุงศรี
+จะรักใคร่กันให้เหมือนเพื่อนชีวี นึกว่าพี่น้องกันจนวันตาย ฯ
+๏ นางรำภาฝรั่งฟังประภาษ แสนสวาทหวานหูไม่รู้หาย
+ทูลฉลองพร้องเพราะด้วยเราะราย ขอถวายชีวาฝ่าธุลี
+ถึงเลือดเนื้อเมื่อเป็นของต้องประสงค์ จะปลดปลงเปลื้องถวายไม่หน่ายหนี
+พระปิ่นเกล้าเจ้าจังหวัดปัถพี อย่าราคีคิดแหนงแคลงพระทัย ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงสดับให้จับจิต แสนสนิทเสน่หาจะหาไหน
+ชวนรำภาฝรั่งเข้าวังใน แล้วจัดให้ห้องหับที่หลับนอน
+ทั้งเครื่องแต่งแป้งสุคนธ์ปนเสน่ห์ อุปเท่ห์สารพัดนางตรัสสอน
+ปรึกษากิจคิดการจะราญรอน จะผันผ่อนเพทุบายหลายประการ
+รบคราวนี้มิชนะก็จะขัด ด้วยความรักรึงรัดประหัตประหาร
+แค้นแต่ใจใครเขาวอนไม่รอนราญ คิดสงสารเสียแล้วใจไม่ได้ความ
+เหมือนหนึ่งเจ้าเขารักแต่หากว่า จะเข่นฆ่าได้มิได้จะใคร่ถาม
+นางทูลว่าข้าพเจ้าเข้าสงคราม ไม่เข็ดขามเคยสังหารผลาญชีวี
+ถึงเขารักหากว่าข้าพเจ้า ไม่รักเขาฆ่าได้ให้เป็นผี
+แม้นรักเขาถ้าจะฆ่าก็ปรานี เห็นเต็มทีทำใครไม่ได้เลย ฯ
+๏ นางฟังเปรียบเฉียบแหลมยิ้มแย้มเยื้อน ใจเจ้าเหมือนใจเราเจียวเจ้าเอ๋ย
+แต่ครั้งนี้มิเคยต้องจำเคย แล้วชมเชยพี่น้องสองสุดา
+แม้มารดรอ่อนใจจะใช้เจ้า ให้ฆ่าเขาฆ่าได้หรือไม่ฆ่า
+ทั้งสองนางพลางคำนับรับบัญชา เว้นแต่ว่าบิตุรงค์พระองค์เดียว
+ถ้าคนอื่นหมื่นแสนที่แค้นขัด จะไปตัดเอาศีรษะเสียประเดี๋ยว
+นางฟังพลอดยอดหญิงจริงจริงเจียว ประทานเกี้ย��กับช้องทั้งสองรา
+แล้วตรัสสั่งตั้งแต่งตำแหน่งที่ เป็นบุตรีกั้นกลดมียศถา
+ถ้าเทียบอย่างข้างเราเป็นเจ้าฟ้า แล้วปรึกษาสงครามเป็นความลับ
+อ้ายย่องตอดยอดทหารเหมือนมารร้าย ฆ่าไม่ตายแต่ปิดกิตติศัพท์
+เจ้าคุมไปใช้ลองในกองทัพ สมทบกับนางรำภาปรึกษากัน
+อันแยบยลกลศึกล้วนลึกซึ้ง มิควรขึ้งเคียดอ่อนค่อยผ่อนผัน
+ไปตั้งสู้อยู่ที่เขาเจ้าประจัญ หนทางวันหนึ่งจะมาถึงธานี
+เป็นการใหญ่เกณฑ์ไพร่ให้หลายหมื่น หอรบปืนป้อมคูประตูผี
+มีไฟฝนกลหลบเหล็กตบตี เจ้ารู้ทีทำศึกจงตรึกตรอง
+แล้วจัดเสื้อเครือกระหนกเกราะหมวกเพชร กลเม็ดสอนสั่งให้ทั้งสอง
+ครั้นสำเร็จเสร็จมานั่งบรรลังก์ทอง ให้หาย่องตอดมาแล้วพาที
+เราจะใช้ให้เป็นที่พระพี่เลี้ยง อยู่ใกล้เคียงพี่น้องทั้งสองศรี
+แม้เกิดเหตุเภทภัยสิ่งใดมี จะฆ่าตีตัวมึงให้ถึงตาย ฯ
+๏ อ้ายย่องตอดทอดตาดูหน้าเจ้า ล้วนสาวราวกับเขียนวิเชียรฉาย
+ฉุนสุคนธ์ปนยาต้องตาชาย รักแทบตายจะได้ใคร่ดังใจปอง
+เป็นคนซื่อถือว่าที่พระพี่เลี้ยง จะกล่อมเกลี้ยงปลูกฝังให้ทั้งสอง
+กษัตริย์นั้นมันกลัวหนังหัวพอง พยักร้องว่าอย่าได้ปรารมภ์ ฯ
+๏ นางกษัตริย์จัดแจงแต่งย่องตอด ใส่เสื้อสอดสวมเกราะดูเหมาะสม
+ใส่หมวกทองรองเรืองเฟืองมะยม มันชื่นชมชอบใจด้วยได้ดี
+แล้วจัดเอาศัสตรามาให้ถือ สำหรับมือมอบให้มันสั่นเกศี
+เอาแต่พร้าอีโต้โตเต็มที่ เหน็บไว้ที่ท้องน้อยนั่งคอยนาย ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสว่ากับข้าเฝ้า อันตัวเราขาดญาติที่มาดหมาย
+จะทำศึกปรึกษาบรรดาชาย ก็คิดอายอยู่ว่าเห็นเป็นสตรี
+อันพี่น้องสองนี้ถืออาญาสิทธิ์ ถ้าใครคิดข้องขัดตัดเกศี
+รีบยกไปให้ทันในวันนี้ ตั้งอยู่ที่ด่านเขาเจ้าประจัญ ฯ
+๏ ฝ่ายนายทัพรับสั่งสะพรั่งพร้อม ประณตน้อมนางกษัตริย์มาจัดสรร
+ให้ยันตังทั้งวิรุญและกุนตัน คุมฉกรรจ์กองละหมื่นพื้นกำลัง
+ฝ่ายพี่น้องสององค์ขึ้นทรงรถ กั้นพระกลดเตรียมแห่ทั้งแตรสังข์
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องกลองระวัง ยกไปตั้งด่านเขาเจ้าประจัญ ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์สามทัพกับสินสมุทร ไม่ยั้งหยุดแยกย้ายกันผายผัน
+พอร่วมทางหว่างเขาเจ้าประจัญ เห็นป้องกันเชิงเทินเนินหอรบ
+คนรักษาหน้าที่ดูมี่ฉาว เสียงเกรียวกราวกรูเกริ่นเดินบรรจบ
+จึงหยุดทัพยับยั้งตั้งสมทบ พอจวนพลบเพลิงโหมประโคมกลอง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาอยู่หน้าป้อม ทหารพร้อมเฝ้าฟังรับสั่งสนอง
+เห็นโยธาข้าศึกนั่งตรึกตรอง แล้วบอกน้องโน่นแน่แม่แลดู
+อันพวกเขาชาวผลึกศึกสันทัด รู้จักจัดตั้งทัพที่รับสู้
+มีกองแซงแว้งหางเหมือนอย่างงู ใครโจมจู่จะได้รัดกระหวัดไว้
+จำจะคิดบิดเบือนให้เหมือนเหยี่ยว ไปโฉบเฉี่ยวเอาแต่ตามาให้ได้
+จึงคลุกคลีตีตัวกลัวอะไร แต่จะได้เกียรติยศให้งดงาม
+ดำริพลางนางแกล้งแต่งหนังสือ ให้ทูตถือรีบไปปราศรัยถาม
+พวกทัพหน้าพาขึ้นเฝ้าฝ่ายเจ้าพราหมณ์ ให้อ่านตามหนังสือซึ่งถือมา ฯ
+๏ ว่าโฉมยงองค์ยุพาผกาสวรรค์ กับสุลาลีวันกนิษฐา
+พระบุตรีพี่น้องสองสุดา เสด็จมาอวยทานแทนมารดร
+ด้วยสินทรัพย์นับโกฏิจะโปรดให้ ทั้งนายไพร่พวกทหารชาญสมร
+ใครมีแรงหาสาแหรกมาแบกคอน อย่าราญรอนรบกวนชวนกันไป
+แม้มิรับทรัพย์สินมาปีนปล้น ไม่รอดพ้นความตายทั้งนายไพร่
+จะจับมาฆ่าฟันให้บรรลัย สาแก่ใจโจรป่าไม่ปรานี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนแค้นหนังสือ น้อยไปหรือร่ำว่าน่าบัดสี
+จะตีทัพจับมันในวันนี้ เถิดหรือพี่พราหมณ์จะเห็นเป็นอย่างไร
+ทั้งสามพราหมณ์ห้ามว่าช้าก่อนพ่อ เขาลวงล่อเลียมลามตามวิสัย
+ซึ่งการศึกตรึกตรองทำนองใน พี่จะได้ตอบโต้ข้างโลกีย์
+แล้วเขียนคำทำตอบให้มอบหมาย ไปถวายพระธิดามารศรี
+ฝรั่งรับกลับมาให้นารี แจ้งคดีโดยดังได้ฟังมา ฯ
+๏ นางอ่านความนามนรินทร์สินสมุทร ราชบุตรบรเมศร์เหมือนเชษฐา
+ปลอบประโลมโฉมพระน้องสองสุดา ซึ่งยกมาหมายจะใคร่เป็นไมตรี
+ด้วยบิตุรงค์ทรงศักดิ์สมัครสมาน กับพระมารดาน้องทั้งสองศรี
+จะร่วมเสวกเอกฉัตรสวัสดี เจ้ากับพี่เล่าก็คงเป็นพงศ์พันธุ์
+ถึงสินทรัพย์นับแสนแม้นจะให้ ไม่เหมือนได้แนบน้องประคองขวัญ
+โฉมยุพาผกาสุลาลีวัน อย่าโศกศัลย์เศร้าหมองละอองนวล
+ไม่นึกร้ายหมายรบพอพบพักตร์ จะประจักษ์แจ้งความทรามสงวน
+ให้เห็นรักหนักในใจรัญจวน อย่าคิดควรขาดเด็ดได้เมตตา
+แม้นตัดรักหักหาญจะราญรบ กว่าจะสบสมมาดปรารถนา
+มิพบพักตร์แล้วไม่ยักไปนครา กรุงลังกานี้ก็เหมือนกับเรือนตาย ฯ
+๏ นางรู้เรื่องเคืองข้องแต่ต้องนิ่ง น้องสาวชิงฉีกกระดาษเสียขาดหาย
+แล้วนิ่งนึกตรึกคว��มตามอุบาย จึงสั่งนายย่องตอดจงดอดไป
+สะกดคนพลทัพให้หลับสิ้น แล้วเลือกกินตามประสาอัชฌาสัย
+แต่นายทัพจับมาให้สาใจ จะได้ใส่กรงขังไปลังกา ฯ
+๏ ย่องตอดรับกลับกลายแล้วหายฉิบ ด้วยผีดิบโดดไปไกลหนักหนา
+ลงจากป้อมด้อมมองเที่ยวย่องมา เห็นโยธาทัพผลึกยังครึกครื้น
+เข้าแฝงเงาเป่ามนต์คนทั้งหลาย เปรียบเหมือนทรายซัดตาไม่ฝ่าฝืน
+บ้างล้มหลับทับหอกกระบอกปืน ดูดาษดื่นเดินเที่ยวลดเลี้ยวมา
+เห็นวัวควายรายหลับเข้าจับฟาด เชื้อปีศาจสูบเลือดเชือดมังสา
+กินแต่ตับกับไตกับนัยน์ตา ทั้งม้าลาล้มตายวายชีวัน
+แล่นขึ้นบนพลับพลาหาแม่ทัพ เห็นพราหมณ์หลับรวบรัดมัดกระสัน
+ได้แต่พราหมณ์สามคนเอาปนกัน ผ้าขาวพันผูกตาไปหานาย ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างดูไม่รู้จัก จึงถามซักพวกฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+ข้าก็เห็นเป็นพราหมณ์ทั้งสามชาย คนไหนนายหน่อกษัตริย์ขัตติยา
+นางรำภาว่าเมื่อรบได้พบเห็น พราหมณ์นี้เป็นตัวนายปีกซ้ายขวา
+ที่รูปร่างอย่างยักษ์ลักขณา ทั้งสองตาแดงช่วงดังดวงไฟ
+มีเขี้ยวคมผมย่นเหมือนขนแกะ คนนี้แหละแทงฟันมันไม่ไหว
+นางยุพาว่าพี่กลับไปฉับไว จับให้ได้ตัวนายคนนั้นมา
+แล้วให้หามพราหมณ์ไปไว้บนป้อม ทหารล้อมพร้อมพรักคอยรักษา
+ให้โยธีตีกรงจงตรึงตรา ส่งไปวังลังกาไม่ฆ่าฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายย่องตอดตลอดออกข้างนอกป้อม เที่ยวเดินด้อมดูไปจนไก่ขัน
+เข้าค่ายใหญ่ไฟสว่างดังกลางวัน ค่อยด้นดั้นด้อมมาพลับพลากลาง
+มองเขม้นเห็นสินสมุทรหลับ สิงโตกับอัสดรนั้นนอนขวาง
+มีดโต้เหน็บแทบท้องค่อยย่องพลาง เขย่งย่างยืนขยับขึ้นพลับพลา
+สิงโตเห็นเผ่นตบทั้งขบกัด ตะครุบฟัดคร่อมขี่ทั้งสี่ขา
+ด้วยเขี้ยวแก้วแพรวพรรณกันกายา ศัตรูมามิได้หลับคอยรับรบ
+อ้ายย่องตอดกอดสิงห์ล้มกลิ้งคว่ำ มันขย้ำหยิกฟัดสะบัดขบ
+ทั้งขาแข้งแย่งชักให้หักทบ เสือกสลบแล้วลุกขึ้นคลุกคลี
+สิงโตกัดพลัดพลาดมันฟาดสิงห์ ลงเกลือกกลิ้งกลางแปลงด้วยแรงผี
+มันหลีกตัวกลัวว่าจะช้าที เข้าถึงที่หน่อไทเธอไสยา
+มองเขม้นเห็นสินสมุทรหลับ กระโจนจับยึดแน่นทั้งแขนขา
+กุมารตื่นฟื้นตนด้วยมนตรา มันรีบพาออกไปพ้นพลรบ ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ดิ้นหลุดมันยุดแย่ง ชักพระแสงสวนรับจับประจบ
+ฟันขมองย่องตอดลงทอดทบ เสือกสลบล้���นิ่งไม่ติงกาย
+พอสว่างสร่างมนต์ไพร่พลตื่น ต่างฉวยปืนหอกดาบกำซาบสาย
+ออกวิ่งตามถามข่าวลูกเจ้านาย เห็นศพตายหงายหน้ามีตาเดียว
+บ้างจับต้องร้องบอกว่าออกกลิ่น เห็นจะกินสัตว์เป็นจึงเหม็นเขียว
+บ้างว่าเชื้อเสือสมิงจริงจริงเจียว นี่มันเที่ยวมาแต่หนตำบลใด ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดพิศพินิจนึก พวกข้าศึกมั่นคงไม่สงสัย
+ให้หาพราหมณ์สามนายก็หายไป ต่างตกใจวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี
+พอแสงแดดแผดต้องอ้ายย่องตอด ลมตลอดดวงจิตเพราะฤทธิ์ผี
+โดดถลาถาโถมเข้าโจมตี ชาวบุรีแตกตื่นเสียงครื้นเครง
+บ้างหลีกหลบรบรับสัประยุทธ์ แกว่งอาวุธดาบหอกกลอกเขนง
+มันฉุกวิ่งล้มปะทะปะกันเอง เสียงครื้นเครงไพร่พลัดกระจัดกระจาย
+สินสมุทรสุดโกรธพิโรธร้อง เข้ารบย่องตอดตีไม่หนีหาย
+แกว่งพระขรรค์ฟันฟาดปราดประกาย มันไม่ตายแต่ว่าล้มลงซมซาน
+ครั้นรุมจับกลับรบไม่หลบหลีก กระชากฉีกแขนขาโยธาหาญ
+สิงโตเห็นเผ่นโผนโจนทะยาน ช่วยทหารโฮกกัดทั้งฟัดยี
+อ้ายย่องตอดลอดโลดกระโดดหลบ เขารุมรบแรงน้อยต้องถอยหนี
+ทหารห้อมล้อมรุกเข้าคลุกคลี มาถึงที่หน้าเขาเจ้าประจัญ ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาเวลารุ่ง เสียงรบพุ่งย่องตอดลอดถลัน
+ให้ยันตังทั้งวิรุญกับกุนตัน ออกช่วยกันโอบอ้อมเข้าล้อมรบ
+ฝรั่งรับขับพลอลหม่าน เข้าต่อต้านตีทัพกลับตลบ
+ทั้งหน้าหลังพรั่งพร้อมล้อมสมทบ ทหารรบรับกันสนั่นดัง
+เหล่าพหลพลทมิฬพวกสินสมุทร ต้องอาวุธยับย่อยก็ถอยหลัง
+เสียกระบวนรวนเรวิ่งเซซัง พวกฝรั่งรุมกันไล่ฟันแทง
+แต่หน่อนาถอาจองค์ขึ้นทรงสิงห์ แล้วควบวิ่งฝ่าทหารชาญกำแหง
+เข้ารบรับขับเคี่ยวด้วยเรี่ยวแรง ใครต่อแย้งย่อยยับลงนับพัน ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาเห็นฝรั่ง เข้าหน้าหลังล้อมทัพไว้คับขัน
+จึงตรัสสั่งทั้งรำภาสุลาลีวัน ออกช่วยกันรบจับนายทัพไว้ ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างลงมาทรงม้า ยกโยธาถือดาบกำซาบไสว
+เข้าสมทบรบรุมเป็นกลุ่มไป พระหน่อไทแทงฟันประจัญบาน ฯ
+๏ พอวิรุญกุนตันพลันมาพร้อม เข้าห้อมล้อมแต่ชายนายทหาร
+พระขับสิงห์วิ่งโผนโจนทะยาน เข้าชิงขวานฟาดฟันอ้ายยันตัง
+มันหลีกหลบรบรับพอทัพหนุน ชุลมุนซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสุดกำลัง ด้วยถูกทั้งแหลนหลาวลูกเกาทัณฑ์
+จึงถอยกลับขับสิงห์ให้วิ่งแหวก ทหารแตกตื่นหนีไม่มีขวัญ
+พอเสียงโห่โยธีศรีสุวรรณ ยกมาทันทัพหลานช่วยราญรอน
+ทัพฝรั่งลังกาทั้งห้าทัพ ออกรายรับรบทหารชาญสมร
+เข้าคั่งคับจับกุมตะลุมบอน ยิ่งตายต้อนตามกันเข้าฟันแทง
+พวกโยธีศรีสุวรรณประจัญสู้ ยิงธนูน้าวลั่นเกาทัณฑ์แผลง
+ส่วนสองนางต่างขับกองทัพแซง สกัดแย่งยิงปืนเสียงครื้นครึก ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนอยู่บนป้อม ทหารล้อมหลับแน่มาแต่ดึก
+ตื่นสว่างต่างดูรู้สำนึก ว่าข้าศึกมัดมาในราตรี
+จึงอ่านมนต์ฝนลมระดมพัด เป็นเมฆกลัดกลุ้มมัวทั่ววิถี
+สลัดหลุดผุดลุกไล่คลุกคลี ชิงกระบี่พลไพร่แล้วไล่ฟัน
+ออกประตูผู้คุมมันรุมจับ เจ้าพราหมณ์รับรบฆ่าให้อาสัญ
+ฝ่ายยุพาผกาวิลาวัณย์ ถือเกาทัณฑ์รีบลงมาทรงรถ
+ให้ขับตามพราหมณ์ออกไปนอกป้อม ทหารพร้อมพรูพรั่งมาทั้งหมด
+ทั้งสามพราหมณ์ตามกันขึ้นบรรพต นางเร่งรถรีบตามเจ้าพราหมณ์ไป ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีศรีสุวรรณกับสินสมุทร ต่างต่อยุทธ์อยู่จนพลบหลบไม่ไหว
+ทหารแตกแยกยับทั้งทัพชัย ฝรั่งไล่ล้มลุกลงคลุกคลาน ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดรับทัพฝรั่ง คอยกันหลังโยธาทั้งอาหลาน
+พอทัพหลวงล่วงมาจากป่าตาล ให้ทหารจุดคบช่วยรบรับ
+ฝรั่งสิ้นดินลูกถูกอาวุธ บ้างเหนื่อยทรุดเซล้มทั้งลมจับ
+พระอนุชาพาหลานไล่ผลาญทัพ ฝรั่งยับเยินแยกแตกกระจาย
+พลผลึกฮึกโหมเข้าโจมจบ ตีตลบล้อมไล่ไพร่ทั้งหลาย
+บ้างกลุ้มกลัดตัดทัพจะจับนาย ฝรั่งตายย่อยยับลงนับพัน
+พลลังกาห้าทัพไม่รับรบ แตกตลบหลีกไปเข้าไพรสัณฑ์
+พอทัพหลังนางยุพายกมาทัน ช่วยป้องกันแก้ฝรั่งชาวลังกา
+ให้แยกยกวกหลังประดังรบ ตีกระทบตัดท้ายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนสนธยา รีบออกมาที่รบพบยันตัง
+มันตามจับสับสนอลหม่าน ไม่แจ้งการณ์ว่าใครมาข้างหน้าหลัง
+จึงอ่านมนต์ฝนลมระดมดัง เหลือกำลังที่ทหารจะทานทน
+พวกลังกาล่ากลับทัพผลึก ยิ่งโหมฮึกไล่ล้างมากลางฝน
+ด้วยเคยเป็นเห็นเหตุว่าเวทมนตร์ ทั้งอยู่ต้นลมมาไล่ฆ่าฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายวิ่งพรายพลัด พราหมณ์สกัดเข่นฆ่าให้อาสัญ
+ฝ่ายยุพารำภาสุลาลีวัน พบวิรุญกุนตันขุนยันตัง
+ต่างต้อนพลฝนหนาวพอเช้าตรู่ เข้าประตูด่านได้ดังใจหวัง
+พลผลึกศึกกล้าดาประดัง ยกเข้าตั้งโอบเขาเจ้าประจัญ ฯ
+๏ ฝ่ายยุพา���ารีเสียทีศึก พลผลึกล้อมทัพไว้คับขัน
+ให้ยันตังทั้งวิรุญกับกุนตัน ขึ้นป้องกันเชิงเทินเนินหอรบ
+แม้ได้ทีตีด่านเข้าหาญหัก จึงหันจักรหกหุ้มคลุมตลบ
+แล้วเตรียมไพร่ใหญ่น้อยคอยสมทบ ทหารรบรายรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายย่องตอดลอดหลบไปซบหลับ จนทัพกลับตื่นตาค่อยกล้าแข็ง
+ออกวิ่งหนักพักเดียวด้วยเรี่ยวแรง ถึงกำแพงโผนเข้าไปเฝ้านาง ฯ
+๏ พระธิดาปราศรัยมิให้หมอง คืนนี้น้องรบพุ่งจนรุ่งสาง
+เมื่อทัพแตกแยกย้ายแทบวายวาง พี่หลงทางไปข้างไหนจึงไม่มา ฯ
+๏ อ้ายย่องตอดกอดเข่าแล้วเล่าบอก หลับไปดอกด้วยว่าเมื่อยเหนื่อยหนักหนา
+อ้ายนายพลคนดีมีศักดา มันจับข้ามึนอ่อนให้หย่อนแรง
+ส่วนสามนางต่างนึกว่าศึกใหญ่ จนชั้นไอ้ผีป่ายังว่าแข็ง
+จึงปรึกษาว่าเขาล้อมป้อมกำแพง จำจะแจ้งความหลังไปลังกา
+แล้วสามนางร่างบอกแต่ออกรบ เขียนจนจบม้วนปิดผนิดฝา
+มอบม้าใช้ให้ถือกระบอกตรา ขึ้นควบม้าหมายมุ่งไปกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายพราหมณ์สามกษัตริย์จัดทหาร เข้าล้อมด่านเขาประจัญเสียงหวั่นไหว
+พอราตรีตีฆ้องให้กองไฟ พระอภัยขึ้นประทับที่พลับพลา
+ศรีสุวรรณกับหลานทหารพร้อม ประณตน้อมเฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+พระตรัสถามตามเรื่องเมืองลังกา นางวัณฬาลงมาอยู่หรือผู้ใด ฯ
+๏ สินสมุทรสุดเคืองด้วยเรื่องนั้น แต่จำกลั้นกล่าวแกล้งแถลงไข
+ล้วนสาวสาวเหล่าผู้หญิงมาชิงชัย ที่เป็นใหญ่ชื่อยุพาสุลาลีวัน
+เป็นลูกสาวเจ้าลังกาวัณฬาราช แสนฉลาดลูกเสือเหลือขยัน
+เมื่อล่าหนีตีทัพจับไม่ทัน จะฟาดฟันสับซ้ำให้หนำใจ ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสินสมุทร ฉงนสุดตรัสถามตามสงสัย
+นางวัณฬาสามีอยู่ที่ใด จึงจะได้ลูกสาวมากล่าวความ
+สินสมุทรทรุดหมอบไม่ตอบโอษฐ์ พระกริ้วโกรธตรัสขู่กระทู้ถาม
+หน่อนรินทร์ผินพักตร์พยักพราหมณ์ ให้ทูลตามสารศรีที่มีมา
+ครั้นดึกมีชายดุจักขุบอด มันลอบลอดเข้ามาได้ไวหนักหนา
+ใครแทงฟันมันไม่ตายวายชีวา ถามเขาว่ามันเป็นที่พระพี่เลี้ยง
+พระอภัยได้ฟังลงนั่งนิ่ง ไม่เห็นจริงสารพัดจึงตรัสเถียง
+แล้วว่าเจ้าเบาใจไม่ไล่เลียง เอาชื่อเสียงผู้ผัวหรือตัวใคร
+หน่อกษัตริย์ตรัสว่าประสาซื่อ จะเอาชื่อผัวนางไปข้างไหน
+พระบิตุรงค์หลงรักเฝ้าซักไซ้ ฉันมิใช่พงศ์พันธุ์นางวัณฬา
+พระบิดรค้อนเคืองยกเรื่องเก่า จึงว่าเจ้าพร้อมกันขันอาสา
+แม้เสียทัพกับฝรั่งชาวลังกา จะให้ฆ่าชีวันถึงบรรลัย
+เดี๋ยวนี้ทัพยับแยกแตกตลบ เรามาพบพ่ายแพ้ต้องแก้ไข
+เดิมสัญญาว่าขานประการใด จงว่าไปตามจริงทุกสิ่งอัน
+พระอนุชาว่ายังไม่พลั้งพลาด มิควรคาดโทษถึงซึ่งอาสัญ
+เหยียบลังกามาถึงเขาเจ้าประจัญ สองสามวันก็จะเสร็จสำเร็จการ
+อันต่อตีมีแพ้แลชนะ มิใช่จะเลิกล่าโยธาหาญ
+วิสัยศึกตรึกตราต้องช้านาน ต้องคิดการแรมปีจึงมีชัย
+อันผู้หญิงสิงหลทำกลศึก ย่อมล้ำลึกลวงล่อให้หลงใหล
+หรือทรงฤทธิ์คิดอ่านประการใด มิให้ไพร่พลยากลำบากกาย
+พระเชษฐาว่าเจ้ายังเยาว์อยู่ มิได้รู้จักการประมาณหลาย
+เป็นชายชอบตอบสู้กับผู้ชาย ถึงวอดวายไว้ชื่อให้ลือชา
+อันสตรีทีท่วงทำหน่วงเหนี่ยว ชอบแต่เกี้ยวกันด้วยเล่ห์เสน่หา
+แม้เหมือนหมายได้ทั้งเมืองลังกา ทุกพารารู้เรื่องจะเลื่องลือ
+วิสัยพี่นี้ชำนาญแต่การปาก มิให้ยากพลไพร่ใช้หนังสือ
+พระน้องยาอาหลานทหารมือ เรียนแต่ดื้อดึงได้เราไม่เคย
+แล้วเข้าไปในไสยาสน์อนาถนิ่ง พระองค์อิงเอนเอกเขนกเขนย
+คะนึงนางปางใดเมื่อไรเลย จะได้เชยโฉมฉายเหมือนหมายมา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณชวนสามพราหมณ์กับหลาน ไปเตรียมการตรวจค่ายทั้งซ้ายขวา
+ให้ตีเกราะเคาะฆ้องกลองสัญญา วางเสือป่าแมวเซาคอยเฝ้าฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ถือหนังสือบอก ขับม้าออกพักเดียวไม่เหลียวหลัง
+ถึงลังกาคลาไคลเข้าในวัง ถวายหนังสือตามเนื้อความมี ฯ
+๏ พนักงานอ่านว่าข้าพระบาท ทั้งสองราชธิดามารศรี
+ตั้งอยู่เขาเจ้าประจัญกันไพรี เห็นได้ทีข้าศึกนึกทะนง
+จึงใช้ให้ย่องตอดลอดไปจับ ได้นายทัพสามพราหมณ์ตามประสงค์
+ยังพี่น้องสองกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ จะจับส่งมาให้เสร็จสำเร็จการ
+แต่โอรสพระอภัยมิได้หลับ กลับล้อมจับย่องตอดยอดทหาร
+มีฤทธิ์เดชเวทมนตร์แล้วทนทาน ย่องตอดต้านทานตีต้องหนีมนต์
+จึงออกรบพบทัพรับปะทะ รบชนะสงครามถึงสามหน
+ครั้นได้ทีตีทัพถึงอับจน บังเกิดฝนลมกล้าสลาตัน
+ต้องถอยทัพกลับมารักษาด่าน ประจำการเกณฑ์ตรวจกันกวดขัน
+ข้าศึกอ้อมล้อมเขาเจ้าประจัญ ยังผ่อนผันคิดอ่านการสงคราม ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงทรงฟังสั่งอำมาตย์ นิมนต์บาทหลวงใหญ่มาไต่ถาม
+ทัพผลึกศึกเสือเห็นเหลือลาม จะปราบปรามคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง ฉลาดล่วงพูดจาอัชฌาสัย
+จะปราบศึกนึกเห็นไม่เป็นไร กลัวแต่ใจจะไม่ทำเหมือนคำเรา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกริ่งต้องนิ่งนึก ฉลาดลึกเหลือรู้ท่านครูเฒ่า
+จึงนบนอบตอบคำตามสำเนา ข้าพเจ้าได้บำรุงกรุงลังกา
+ก็ตั้งจิตคิดแต่จะแก้เผ็ด แทนสมเด็จบิตุเรศพระเชษฐา
+อันองค์พระอภัยแม้ได้มา จะแล่เนื้อเกลือทาให้สาใจ
+ก็ขัดสนจนอยู่เป็นผู้หญิง มีแต่สิ่งซึ่งพระองค์จะสงสัย
+วิตกนักจักใคร่ล้วงดวงฤทัย ถวายให้เห็นจริงทุกสิ่งอัน ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งนิ่งเห็นจริงจิต จึงช่วยคิดความให้เจ้าไอศวรรย์
+อันพวกพลคนอื่นสักหมื่นพัน จะป้องกันศึกเสือเหลือกำลัง
+แต่เทวีมีบุญการุญราษฎร์ จะคิดฆาตข้าศึกสมนึกหวัง
+แม้คราวนี้มิทำลายให้พ่ายพัง พวกฝรั่งก็จะสูญตระกูลไป
+จะลวงล่อพอให้เขานั้นเป่าปี่ พวกโยธีกองทัพจะหลับใหล
+จึงลวงล้างทางเล่ห์เสน่ห์ใน พระอภัยไม่รอดคงวอดวาย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงกริ่งเกรงศึก จึงว่านึกก็จะสมอารมณ์หมาย
+แต่หากว่าฆ่าพระอภัยตาย ยังลูกชายกับน้องทั้งสองคน
+กับทั้งพราหมณ์สามนายก็ร้ายกาจ เคยองอาจออกศึกล้วนฝึกฝน
+ชำนาญในไตรเพทด้วยเวทมนตร์ ทั้งคงทนแทงฟันไม่บรรลัย
+จะแค้นนักหักโหมเข้าโรมรุก ฉันนี้ทุกข์ที่จะต้านทานไม่ไหว
+จะรับรองป้องกันทำฉันใด จึงจะให้ศึกเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ บาทหลวงว่าถ้านายถวายชีวิต จะรับคิดเข่นฆ่าโยธาหาญ
+จะไปด้วยช่วยกันประจัญบาน เอาเพลิงผลาญเสียให้ยับทั้งทัพชัย ฯ
+๏ นางทรงฟังสังฆราชฉลาดล้ำ แม้ตามคำเอาชนะพอจะได้
+แค้นแต่ตัวกลัวจะปะพระอภัย จะอ่อนใจเสียไม่ฆ่าด้วยการุญ
+แล้วแค้นว่าฆ่าพ่อไม่ขอพบ คิดจะรบรวดเดียวด้วยเฉียวฉุน
+จึงกราบพระครูเฒ่าเจ้าประคุณ จงการุญไปด้วยได้ช่วยกัน
+แล้วสั่งให้ไปเทียมที่รถที่นั่ง ทั้งรถสังฆราชเลิศล้วนเฉิดฉัน
+ยกโยธาห้าหมื่นปืนทั้งนั้น ไปตั้งเขาเจ้าประจัญป้องกันเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายสามนางต่างพากันมาเฝ้า แล้วทูลเล่าข้อความไปตามเรื่อง
+ออกชิงชัยไพร่นายตายก็เปลือง ข้าศึกเนื่องหนุนกันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง จะดูท่วงทีศึกที่ฮึกหาญ
+ชวนลูกสาวเจ้าลังกาขึ้นปราการ ตรวจหน้าด่านเชิงเทินเที่ยวเดินดู
+เห็นทัพล้อมพร้อมพหลพลผลึก กระหึมฮึกโห่ลั่นสนั่นหู
+ทั้งหกค่ายรายรอบริมขอบคู กระบวนปูเปิดก้ามตามตำรา
+จึงขึ้นป้อมพร้อมพรั่งนั่งเก้าอี้ ดูท่วงทีทัพศึกแล้วปรึกษา
+แต่งเป็นสารการกษัตริย์ขัตติยา ไปเจรจากับพระอภัยมณี
+เป็นใจความตามขนบที่รบพุ่ง ให้ลือเลื่องเฟื่องฟุ้งทุกกรุงศรี
+ใส่กล่องแก้วแล้วปิดผนิดดี ให้เสนีราชทูตไปพูดจา ฯ
+๏ เสนานำคำนับแล้วรับสาร มาใส่พานมรกตขึ้นรถา
+ออกประตูคู่แห่แตรลังกา เป่าไปหน้ารถทั้งกังสดาล
+ถึงกองทัพยับยั้งอยู่ข้างนอก ให้ร้องบอกประกาศราชสาร
+พระอภัยให้ถามตามโบราณ ครั้นทราบการก็ให้รับมาพลับพลา
+พระออกนั่งยังที่เก้าอี้รัตน์ สองกษัตริย์เฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+ทหารล้อมพร้อมพรั่งฟังกิจจา เจ้าโมราคลี่สารออกอ่านพลัน ฯ
+๏ ในสาราว่าพระองค์ดำรงราชย์ บรมบาทบังอรอัปสรสวรรค์
+ทรงพระนามตามยศทศธรรม์ ละเวงวัณฬาลบภพไตร
+บำรุงราษฎร์ศาสนาให้ผาสุก ประเทศทุกภาษาให้อาศัย
+แต่รบรับกับองค์พระอภัย สงสารไพร่พลตายเสียก่ายกอง
+เหมือนโจรไพรไม่มีอิสริยยศ จะปรากฏความชั่วให้มัวหมอง
+คิดจะขอต่อตีกันพี่น้อง สองต่อสองสงครามตามโบราณ
+เราเพลี่ยงพลั้งลังกาอาณาเขต เป็นของเชษฐาสิ้นทั้งถิ่นฐาน
+เราชนะจะเอาสัตย์ปฏิญาณ แล้วปล่อยไปไม่สังหารผลาญชีวา
+ถึงวอดวายภายหลังได้สรรเสริญ จะอยู่เกินกัปกัลป์ชันษา
+แม้ไม่สู้ผู้หญิงทิ้งศัสตรา ก็เลิกทัพกลับไปหานางมาลี ฯ
+๏ พระอภัยใจซื่อถือว่าหึง ยิ่งคิดถึงนางวัณฬามารศรี
+ปราศรัยทูตพูดถามความบุตรี ว่านางมีลูกผัวคือตัวใคร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสรรเสริญให้เพลินจิต ใครจะคิดเคียงคู่พระสูริย์ใส
+กษัตรามาจบภพไตร แต่พระทัยเทพินไม่ยินดี
+อันพี่น้องสององค์พงศ์กษัตริย์ อยู่ปรางค์รัตน์ร่วมชีวามารศรี
+จึงชุบเลี้ยงเพียงพระราชบุตรี เสกเป็นที่พระธิดายุพาพาล
+แล้วทูลถามตามทำนองว่ากองทัพ จะรบรับหรือจะล่าโยธาหาญ
+จงออกโอษฐ์โปรดตรัสดำรัสการ ขอประทานแต่พอไปได้กราบทูล ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นนิ่งจึงชิงตรัส อันกษัตริย์สูงใหญ่เจ้าไอศูรย์
+สงวนยศงดงามตามประยูร ต่ำตระกูลก็ให้ข้าเข้าราวี
+เหมือนหญิงสู้ผู้ชายเสียดายยศ เปรียบเหมือนคชสารสู้กับหนูผี
+เหวยอำมาตย์ราชทูตช่า��พูดดี เจ้ามึงมีผัวชู้กูรู้ความ
+อันพระองค์ทรงยศทศพิธ มิได้คิดทำบาปที่หยาบหยาม
+เหตุเพราะหญิงสิงหลต้นสงคราม คบสิบสามเมืองมาเป็นสามี
+ไปรบพุ่งกรุงผลึกจึงนึกโกรธ มาลงโทษนางวัณฬามารศรี
+แม้โอนอ่อนงอนง้อไม่ต่อตี จะไว้ชีวีโปรดซึ่งโทษทัณฑ์
+ยังกลับซ้ำทำอุบายจะหมายสู้ ไม่ควรคู่ควรฆ่าให้อาสัญ
+ไปบอกกล่าวเจ้าละเวงของเองนั้น มาสู้กันแต่กับกูจึงคู่ควร ฯ
+๏ พระอภัยไม่ชอบตอบพระน้อง อย่าขัดข้องเคืองขุ่นทำหุนหวน
+ถึงผิดชอบตอบคำให้น้ำนวล พอสมควรคุณโทษจะโกรธไย
+แล้วหยิบสารลานทองมาตรองตรึก ทรงจารึกสาราอัชฌาสัย
+ไม่พรายแพร่งแต่งตอบตามชอบใจ แล้วส่งให้ทูตกลับไปฉับพลัน ฯ
+๏ พระอนุชาอาดูรจึงทูลถาม การสงครามคราวนี้นี่กวดขัน
+พระลักลอบตอบนางไปอย่างนั้น กระหม่อมฉันทั้งปวงไม่ล่วงรู้
+ฉวยเพลี่ยงพลั้งครั้งนี้เป็นที่สุด จะโทรมทรุดเสียยศให้อดสู
+ทั้งเสียทีกระหม่อมฉันกตัญญู ไม่ได้รู้เรื่องสารรำคาญใจ ฯ
+๏ พระเชษฐาว่าเราตีด้วยฝีปาก ไม่เหนื่อยยากโยธาหามิได้
+จึงแต่งตอบปลอบนางเป็นทางใน ด้วยเข้าใจกลศึกที่ลึกซึ้ง
+เราห่างเหินเนิ่นนานไม่พานพบ จึงชวนรบชะรอยจิตจะคิดถึง
+ที่ท้าทายปลายคำจะรำพึง เป็นเชิงหึงเห็นจะรักหนักอุรา
+ข้างพวกเจ้าเล่าก็ชายนายทหาร จะคิดการมิได้ห้ามตามประสา
+เห็นอย่างไรไม่ห้ามตามอัชฌา การของข้าข้าจะตอบตามชอบใจ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นจะขัดตัดประโยชน์ กลัวกริ้วโกรธกราบลาอัชฌาสัย
+เที่ยวสั่งซ้ำกำชับทุกทัพชัย พอพลบให้ขานฆ้องกองอัคคี ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์ราชทูตมาถึงด่าน ถวายสารนางวัณฬามารศรี
+ทูลแถลงแจ้งความตามคดี พระบุตรีคลี่สารแล้วอ่านความ ฯ
+๏ ในสาราว่าพระองค์ดำรงโลก มาวิโยคแยกน้องที่ท้องสนาม
+เสน่ห์นุชสุจริตสู้ติดตาม ได้แต่ความโศกเศร้าทุกเช้าเย็น
+แม่ยอดมิ่งทิ้งสัตย์เฝ้าจัดทัพ มาตั้งรับพี่ต้องรบใคร่พบเห็น
+เจ้าตัดรักหักสวาทขาดกระเด็น ไม่ยอมเข็นขืนใจเป็นไมตรี
+จะรบพุ่งมุ่งหมายทำลายล้าง ไม่ขัดขวางขวัญน้องอย่าหมองศรี
+จะสู้ม้วยด้วยสวาทแล้วชาตินี้ พรุ่งนี้พี่จะไปหาให้ฆ่าฟัน
+ฝากแต่รักหนักแน่นเท่าแผ่นภพ ขอประสบทรามเชยเสวยสวรรค์
+จะเกิดไหนขอให้พบประสบกัน ละเวงวัณฬาน้องอย่าหมองนวล
+แม้นปราน���ศรีสวัสดิ์ไม่ตัดรัก จะฟูมฟักเข้าประคองครองสงวน
+งามละม่อมจอมขวัญอย่ารัญจวน จงคิดควรคำจริงทุกสิ่งอัน ฯ
+๏ นางฟังความยามเศร้ายิ่งเหงาง่วง พระบาทหลวงร้องว่าเอทำเหหัน
+เห็นได้ทีมิทำที่สำคัญ จะมีอันตรายเพราะตายใจ ฯ
+นางละเวงเกรงครูเห็นรู้แจ้ง ทำเสแสร้งแกล้งถามตามสงสัย
+ที่ธุระจะไปฆ่าพระอภัย เห็นจะได้ด้วยเล่ห์เพทุบาย
+แล้วจะเผาเหล่าทหารผลาญข้าศึก ยังต้องตรึกเกรงจะไม่เหมือนใจหมาย
+ขอทราบเหตุเภทผลกลอุบาย เชิญภิปรายโปรดเล่าให้เข้าใจ ฯ
+๏ บาทหลวงว่าถ้าเขาได้เป่าปี่ พวกโยธีกองทัพคงหลับใหล
+แต่พวกเราเอาปรอทหยอดหูไว้ ให้ถือไฟฟางหญ้าทาน้ำมัน
+กองดินปืนฟืนรอบเป็นขอบคอก เอาเพลิงคลอกโยธาให้อาสัญ
+ถึงอยู่ปืนยืนยงคงกระพัน ก็เห็นมันจะไม่รอดคงวอดวาย ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าชอบมอบทหาร ให้อาจารย์จัดใช้เหมือนใจหมาย
+จะคิดฆ่าพระอภัยเสียให้ตาย ตามอุบายสั่งสอนแต่ก่อนกาล
+บาทหลวงรับกลับมาเวลาพลบ ถึงหอรบเรียกฝ่ายนายทหาร
+นางละเวงวัณฬายุพาพาล คิดรำคาญขัดข้องไม่คล่องใจ
+ขึ้นประทับพลับพลาตรงหน้าป้อม ดูไพร่พร้อมพลรบครบไสว
+ทั้งสองนางต่างนั่งระวังระไว คอยช่วงใช้ชิดองค์นางนงคราญ ฯ
+๏ นางวัณฬาอาวรณ์ถอนสะอื้น สุดจะขืนข่มรักหักประหาร
+คิดจะฆ่าพระอภัยเห็นได้การ แต่สงสารสาราที่อาวรณ์
+เมื่อแรกรบพบน้องได้ลองจิต เห็นทรงฤทธิ์แสนรักเหมือนอักษร
+จะตัดรักหักสวาทไม่ขาดรอน สะท้อนถอนฤทัยไม่ไสยา
+จนยามสองกลองเกราะเสนาะสนั่น นางเคลิ้มฝันฟื้นกรีดหวีดผวา
+พระบุตรีพี่น้องสองสุดา ทั้งรำภาพยุงองค์นางนงคราญ
+ครั้นโฉมยงรู้สึกทรงนึกได้ เหมือนพบปะพระอภัยให้สงสาร
+จึงเล่าความตามนิมิตพิสดาร ว่าอาจารย์จุดเพลิงตะเกิงกอง
+พระอภัยเธอเข้ามาผวากอด จนกายคอดขาดกระเด็นออกเป็นสอง
+เธอรวบรัดหัตถ์รับประคับประคอง ข้าร้องร้องรู้สึกก็นึกอาย
+อัศจรรย์ฝันเห็นไปเช่นนี้ จะเสียทีหรือจะสมอารมณ์หมาย
+แล้วตรัสถามสามสุดาตำราทาย เคยทำนายบ้างหรือไม่ช่วยให้พร
+นางยุพาว่าเมื่ออยู่กับครูเฒ่า ได้เรียนเล่าโฉลกตั้งพระสั่งสอน
+ทายนิมิตมีตำราพยากรณ์ ตามอักษรซึ่งสุบินจินตนา
+แล้วนั่งนับจับยามตามโฉลก ราชาโชคชัยวันชันษา
+ทราบนิมิตพิสดารของมารดา นางก้มหน��านึกยิ้มทำพริ้มพราย
+นางนงลักษณ์ซักถามถึงสามครั้ง กลัวรับสั่งจำทูลทำนายถวาย
+เห็นองค์พระอภัยจะไม่ตาย จะกลับกลายเกลียวกลมภิรมยา
+ซึ่งเสียทรงองค์ขาดชาติฝรั่ง จะเสื่อมทั้งศักราชพระศาสนา
+เธอประคองสองหัตถ์คือสัจจา จะรักษาสัตย์สวาทไม่คลาดคลาย
+ซึ่งครูเฒ่าเผาเพลิงตะเกิงแสง จะโกรธแรงราวกับไฟมิใคร่หาย
+แล้วอวยผลมนต์พร่ำรำพันท้าย น้อมถวายพรนบอภิวันท์ ฯ
+๏ นางลูบอกตกตะลึงรำพึงคิด นึกพินิจเหมือนจะจริงทุกสิ่งสรรพ์
+นางปรึกษาว่าเป็นไปเช่นนั้น จะผ่อนผันแก้ไขฉันใดดี ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างคนก็จนจิต เป็นสุดคิดสุดจะอายชม้ายหนี
+นางยุพาว่าอือหนังสือมี พระบาลีให้สำหรับเมื่ออับจน
+จึงฉีกเสื้อเครือปักชักกระดาษ เป็นลายลักษณ์ศักราชชาติสิงหล
+ว่าถึงยุคทุกภาษาจะมาปน ด้วยตั้งต้นแต่ลูกสาวเจ้าลังกา
+พระอภัยอย่าได้หมายทำร้ายเขา จะสูญเผ่าพงศ์ชาติพระศาสนา
+เป็นคู่สร้างนางละเวงวัณฬามา ถึงไตรดายุคแล้วไม่แคล้วกัน
+แม้บาทหลวงล่วงรู้จะขู่ถาม อย่าบอกความว่าจะฆ่าให้อาสัญ
+ผู้มีบุญขุ่นหมองช่วยป้องกัน จะสืบพันธุ์พงศ์กษัตริย์สวัสดี
+เมื่อแม่เลี้ยงได้ผัวตัวเป็นลูก จงพันผูกพึ่งพาเป็นราศี
+ตามวิสัยในจังหวัดปัถพี อย่าถือผีพวกฝรั่งเมืองลังกา
+ทั้งสี่นางต่างฟังต่างนั่งนิ่ง ต่างเห็นจริงจวนดึกจึงปรึกษา
+พระบาลีนี้คะเนเหมือนเทวา ช่างเขียนมามิได้ผิดสักนิดเลย
+นางละเวงเกรงฝรั่งสังฆราช จะกริ้วกราดโกรธงกแล้วอกเอ๋ย
+จึงตรัสถามยุพาว่าทรามเชย เจ้าก็เคยอยู่มากับอาจารย์
+จะควรฟังหนังสือในมือเสื้อ หรือจะเชื่อสังฆราชอันอาจหาญ
+ขอฟังคำรำภาตุลาการ ช่วยว่าขานขาดคำจะทำตาม ฯ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองนางต่างคำนับ ที่บังคับควรฟังมีทั้งสาม
+คือครูเฒ่าเจ้าสุธาบิดาปราม ต้องทำตามตัวจึงได้พึ่งพา
+ประการหนึ่งถึงที่กลียุค จะปราบทุกเมืองน้อยร้อยภาษา
+เป็นมนุษย์สุดแต่ชื่อให้ลือชา พี่รำภาเจ้าจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายรำภานารีคนมีสัตย์ สุดจะขัดสุดจะขืนฝืนนิสัย
+ต้องทูลความตามจริงทุกสิ่งไป ถึงใจไม่ปรารถนามีสามี
+เมื่อเคราะห์กรรมจำเป็นเหมือนเช่นข้า ต้องชั่วช้าชายต้องให้หมองศรี
+เขามาขอพ่อจะให้ไม่ไยดี ประเดี๋ยวนี้ซ้ำร้ายเสียดายตัว
+เมื่อต่อตีศรีสุวรรณประจัญปล้ำ แสนระยำยังเว้นแต่เป็นผัว
+จะมีใหม่ให้เป็นสองก็หมองมัว จึงครองตัวตั้งสัตย์ว่าภัสดา
+เธอม้วยมอดวอดวายจะตายด้วย แม้ไม่ม้วยหมายจะรบไม่คบหา
+แม้ตรัสใช้ให้ประหารผลาญชีวา จะเชือดคอมรณากับสามี
+พระแม่เจ้าเล่าก็ยังกำลังสาว ทุกไทท้าวเธอนิยมประสมศรี
+ฉวยเสียเมืองเบื้องหน้าจะราคี เป็นสตรีสำหรับจะอับอาย
+พระอภัยให้สัตย์จะตัดศึก จงทรงตรึกตรองการประมาณหมาย
+แม้ลวงหลอกคลอกเผาเขาไม่ตาย จะฉิบหายสิ้นทั้งเกาะลังกา
+อันหนังสือมือเสื้อคงเชื่อได้ ด้วยเขียนไว้ก่อนกาลนานหนักหนา
+คำโบราณท่านว่าคิดผิดตำรา ไปเบื้องหน้าจะลำบากให้ยากเย็น ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าจะสู้เขาไม่ได้ เมื่อนานไปก็เป็นเครื่องจะเคืองเข็ญ
+เพราะรบรุกฉุกเฉินเผอิญเป็น ก็เหมือนเช่นอกข้าเมื่อหย่าทัพ
+พระอภัยไล่ลัดสกัดกั้น หลบไม่ทันเธอก็โถมเข้าโจมจับ
+จึงลวงล่อขอสัตย์เธอตรัสรับ ไปปลุกทัพโยธีได้หนีมา
+เมื่อจิตใจไม่ชั่วแต่ตัวช้ำ ผลกรรมจะให้ขาดพระศาสนา
+ถึงไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินจะนินทา เทวดาท่านก็รู้อยู่ด้วยกัน
+แต่ได้สั่งสังฆราชพระบาทหลวง ว่าจะลวงล่อฆ่าให้อาสัญ
+มิทำเขาเล่าจะโกรธทำโทษทัณฑ์ จะป้องกันแก้ไขฉันใดดี ฯ
+๏ นางรำภาว่าออกไปเสียให้พบ เธอไม่รบรอนราญเหมือนสารศรี
+จึงถอยทัพกลับมาเข้าธานี ไม่ได้ทีใครจะฆ่าได้ว่าไร
+ถึงท่านครูรู้ว่าเราหย่าทัพ ที่การลับแล้วแต่จะแก้ไข
+เห็นดีพร้อมยอมคิดตั้งจิตใจ จนอุทัยรุ่งรางสว่างตา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชประสาทสั่ง ทหารทั้งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+เอาปรอทหยอดหูดูปัญญา เก็บฟางหญ้าฟืนตองสำรองไว้
+ถ้าโบกธงตรงออกไปคลอกทัพ กำลังหลับเลยตายทั้งนายไพร่
+ทหารพร้อมรอมริบรีบกลับไป ทั้งนายไพร่เตรียมตัวทั่วทุกคน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ละล่ำละลักถึงลูกสาวเจ้าสิงหล
+ให้หวนเห็นเป็นเหตุด้วยเวทมนตร์ หอมสุคนธ์เหมือนเมื่อได้เข้าใกล้เคียง
+อยู่อยู่ผีปีศาจให้หวาดหวั่น เหมือนเสียงวัณฬาแว่วแจ้วแจ้วเสียง
+ลางทีเห็นเป็นนางอยู่ข้างเตียง ลุกขึ้นเมียงมองหาทุกราตรี
+ซึ่งรอนราญการศึกไม่นึกรบ จะใคร่พบนางวัณฬามารศรี
+พอเช้าตรู่จู่มาสรงวารี กรีดพระหัตถ์ขัดสีฉวีวรรณ
+อยู่กลางทัพอับจนสุคนธรส ดอกไม้ส��ใส่แช่ในแม่ขัน
+พนักงานพานสุคนธ์คอยฝนจันทน์ ต่างสุคันธรสรื่นค่อยชื่นใจ
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองระยับ เพชรประดับแพรวพร่างสว่างไสว
+ออกหยุดยั้งนั่งหน้าพลับพลาชัย เสนาในอภิวาทดาษดา
+พระโอรสอนุชาก็มาพร้อม ประณตน้อมนั่งฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+พระเอื้อนอรรถตรัสความตามสัญญา นางวัณฬาจะออกรบพบกับเรา
+จะขอสู้ผู้เดียวเกี้ยวให้ติด ใครอย่าคิดมุ่งหมายทำร้ายเขา
+จะปลอบโลมโฉมงามตามสำเนา การของเรามิใช่การราญณรงค์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นผิดจริตนัก จะห้ามหักเห็นไม่ฟังกำลังหลง
+จึงทูลว่าถ้ากระนั้นให้มั่นคง การณรงค์จะได้ทำแต่ลำพัง
+แล้วทูลลาพาหลานมาด้านหน้า เขาออกมาเราจะได้ออกไปมั่ง
+กลศึกลึกเหลือจะเชื่อฟัง คอยระวังตนทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬารัตน์ เป็นยอดขัตติยาหญิงในสิงหล
+บรรทมตื่นฟื้นองค์เข้าสรงชล ในมณฑลถือเสน่ห์เทวดา
+กับสามนางต่างเลียนจุดเทียนพร้อม เสกน้ำหอมโซมซาบอาบมังสา
+ผัดสุคนธ์ปนแก้วแววนัยน์ตา ใครเห็นหน้านึกรักร้องทักทาย
+ยิ่งเข้าใกล้ได้กลิ่นเหมือนกินเหล้า ให้มัวเมาความรักหักไม่หาย
+เสน่ห์ยาทาปนกระวนกระวาย อยากใคร่ก่ายกอดจูบใคร่ลูบโลม
+แล้วทรงเสื้อเครือวัลย์สีจันทร์อ่อน ดังกินนรแน่งน้อยแช่มช้อยโฉม
+มวยกระหมวดกวดกันน้ำมันโซม อุณาโลมลงแก้มยิ้มแย้มงาม
+แล้วทรงช้องป้องพักตร์แล้วปักปิ่น ล้วนเพชรนิลแนมมณีสีสยาม
+ตุ้มหูห้อยพรอยแพรวดูแวววาม นิ้วอร่ามธำมรงค์เป็นวงวาว
+ใส่เกือกเพชรเสร็จสรรพจับกระบี่ นางนารีเรียงตามทั้งสามสาว
+แลละม้ายคล้ายเคลื่อนดังเดือนดาว ใครเห็นหาวนอนทั่วทุกตัวชาย
+ถึงหอรบพบฝรั่งสังฆราช อภิวาทถามไถ่เหมือนใจหมาย
+เห็นเมฆเบิกฤกษ์ดีจะคลี่คลาย แต่การภายหลังนั้นให้ทันการ ฯ
+๏ บาทหลวงว่าอย่าวิตกเร่งยกทัพ เตรียมไว้รับรถาโยธาหาญ
+นางรับคำอำลาพระอาจารย์ มาพระลานเลยตรงขึ้นทรงรถ
+สามนารีขี่ม้าสีฟ้าเหลือง ประดับเครื่องเครือกุดั่นกั้นพระกลด
+จามรชอนตะวันเป็นหลั่นลด ให้ชักรถรีบออกนอกกำแพง
+ทหารแห่แตรสังข์ประดังเสียง ก้องสำเนียงโห่ฮึกนึกแสยง
+พวกเกียกกายซ้ายขวาพวกม้าแซง เป็นคู่แข่งเคียงรถบทจร
+ถึงหน้าทัพยับยั้งคอยฟังศึก พลผลึกออกมารับสลับสลอน
+แต่ร��้ความตามสารไม่ราญรอน ต่างหยุดหย่อนยืนยั้งระวังความ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม เสียงแห่โหมกึกก้องท้องสนาม
+ให้สืบดูรู้ว่าพะงางาม ออกมาตามสัญญายิ่งอาวรณ์
+ขึ้นทรงนั่งหลังพระยาวลาหก เครื่องกระหนกเนาวรัตน์ประภัสสร
+ฝ่ายพระน้องหน่อกษัตริย์ขึ้นอัสดร คอยราญรอนเรียงมาริมม้าทรง
+ถึงหน้าทัพยับยั้งพระสังเกต พอสบเนตรทรามสงวนนวลหง
+สวาทหวังคลั่งคลุ้มใคร่อุ้มองค์ ตะลึงหลงแลเปล่งดังเพ็งจันทร์
+จะพิศไหนให้เห็นเหมือนเช่นรัก วิไลลักษณ์ล้ำสุรางค์นางสวรรค์
+ขนงเนตรเกศแก้มแต้มอำพัน เหมือนลูกจันทร์แจ่มผ่องละอองนวล
+ขึ้นดำรงทรงนั่งบัลลังก์รถ ดูช้อยชดโฉมงามทรามสงวน
+ยิ่งเพ่งพิศฤทธิ์เสน่ห์ให้เรรวน จึงตรัสชวนเชิญนางทางประโลม
+แม่วัณฬายาหยีเจ้าพี่เอ๋ย กระไรเลยลืมรักเฝ้าหักโหม
+พี่คนซื่อหรือมาลวงให้ทรวงโทรม จึงรุกโรมติดตามด้วยความรัก
+แม่คิดร้ายหมายรบไม่คบแล้ว หรือน้องแก้วแลดูยังรู้จัก
+ที่เมืองใหม่ไฟสว่างกระจ่างพักตร์ แม่นงลักษณ์ลืมแล้วหรือแก้วตา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงฟังเพลงพลอด ระทวยทอดนัยน์เนตรดูเชษฐา
+ทำเยื้อนยิ้มพริ้มพรายชม้ายมา กิริยาอย่างละครให้งอนงาม
+แล้วตรัสตอบขอบคุณการุญรัก ที่หาญหักข่มเหงไม่เกรงขาม
+เหลือละโมบโลภลาภเที่ยวปราบปราม ไม่ทำตามมธุรสพจมาน
+เมื่อพบกันสัญญาจะหย่าทัพ แล้วไม่กลับแกล้งว่ารักมาหักหาญ
+เห็นพระทัยไม่ตามความโบราณ จะสู้ต้านต่อยุทธ์จนสุดมือ
+วันนี้ที่สัญญาได้มาพบ จะรอรบกันกับน้องแต่สองหรือ
+หรือจะขับทัพใหญ่ไล่กระพือ จึงไม่ถือศัสตรามาราวี ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังเห็นยังรัก อุตส่าห์ปลักปลอบประโลมนางโฉมศรี
+ซึ่งพูดกันสัญญาในราตรี โทษของพี่นี้ไม่ผิดสักนิดเลย
+ได้ปลุกทัพกลับมาลังกาหมด ว่าฉันปดเสียอีกเล่าแม่เจ้าเอ๋ย
+คอยรอรั้งฟังความแม่ทรามเชย ก็ลอยเลยลิบหายมาหลายเดือน
+แสนละห้อยคอยข่าวทุกเช้าค่ำ จนโรคซ้ำเสียใจใครจะเหมือน
+จึงแต่งสารการรักมาตักเตือน แม่กลบเกลื่อนแกล้งเสด้วยเล่ห์กล
+จะเลิกทัพกลับไปอย่างไรรอด รักแม่ยอดเยาวมิ่งเมืองสิงหล
+แม้ชีวีพี่ชายมิวายชนม์ มิให้คนอื่นต้องแม่น้องเลย
+เจ้าหมายมั่นสัญญาจะมารบ พี่อยากพบนวลละอองดอกน้องเอ๋ย
+ไม่ณรงค์สงครามก���บทรามเชย อย่าแคลงเลยไม่ลวงแม่ดวงใจ
+ตัวของพี่นี้ถ้าแม้แม่แค้นเดือด ตามแต่เชือดฉะลงที่ตรงไหน
+จะขอกอดยอดมิ่งไม่ชิงชัย จนขาดใจจึงจะวางให้ห่างทรวง ฯ
+๏ นางวัณฬาอาวรณ์ถอนสะอื้น สู้กล้ำกลืนกลัวอำนาจพระบาทหลวง
+สงสารคำร่ำง้อไม่ล่อลวง เราแกล้งหน่วงเนิ่นช้าเธอว่าจริง
+เป็นจนใจไม่รู้ที่จะชี้ชอบ จะต้องตอบตามประสามารยาหญิง
+จึงว่าชะพระช่างกล่าวล้วนเพราพริ้ง ว่าไม่ทิ้งความสัตย์ซึ่งปฏิญาณ
+จนยินยอมน้อมนบไม่รบพุ่ง เชิญบำรุงราชัยมไหสถาน
+ขอเป็นข้าสารภาพถึงกราบกราน หนังสือสารก็ยังมีที่พระองค์
+จนข้าเฝ้าเขาเย้ยไม่เงยพักตร์ ว่าลานรักพระอภัยจนใหลหลง
+แต่ตัวของน้องนี้ถือว่าซื่อตรง ต่อตีวงต้านแตกจึงแปลกใจ
+มาล้อมเขาเจ้าประจัญจึงขันสู้ ก็ทราบอยู่จะชนะพระที่ไหน
+เหมือนมาวานผลาญชีวันให้บรรลัย แต่พอได้ลือชื่อว่าซื่อตรง
+อย่าร่ำรักนักเลยน้องเคยพบ เชิญมารบเอาศีรษะตามประสงค์
+แล้วลงจากรถาขึ้นม้าทรง ให้ปักธงสัญญาต่อหน้าคน
+น้องวอดวายฝ่ายพระองค์ทรงสวัสดิ์ ผ่านสมบัติแว่นแคว้นแดนสิงหล
+พระแพ้น้องกองทัพให้กลับพล ไปเสียพ้นพาราอย่ามาตี
+อันผู้หญิงสิงหลคนนี้ซื่อ ใครดึงดื้อแล้วก็สู้ไม่รู้หนี
+ไม่เหมือนอย่างนางสุวรรณมาลี เขารู้ทีทำจริตกระบิดกระบวน ฯ
+๏ พระอภัยใจรู้ว่าขู่หยอก จึงเอื้อนออกโอษฐ์พลางทางพระสรวล
+พี่อาลัยใจรักไม่ชักชวน มาก่อกวนท้าพี่มิอยากรบ
+จะฆ่าฟันฉันใดก็ไม่ห้าม ก็เล่าความตั้งแต่ต้นไปจนจบ
+เมื่อแจ้งการสารตอบตามนอบนบ ไม่นึกรบนึกรักน้องหนักครัน
+เป็นคราวเคราะห์เพราะพระน้องเข้าข้องขัด ว่าให้ตัดญาติกาให้อาสัญ
+บอกว่าหยอกดอกก็เขาว่าเข้ากัน จึงหุนหันหักด่านดงตาลมา
+พี่ผิดจริงมิ่งแม่จงแก้แค้น ทำทดแทนเถือหนังแลมังสา
+ไม่ต่อตีศรีสวัสดิ์เป็นสัจจา พลางขับม้าเข้าไปตรงธงสำคัญ
+นางละเวงเกรงจะจับขยับกริช พระน้องชิดชักทวนสวนถลัน
+ฝ่ายสามนางต่างน้าวสายเกาทัณฑ์ ต่างขยั้นหยุดยั้งระวังที ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นหน้ารำภาน้อย ดูแช่มช้อยชื่นจิตด้วยฤทธิ์ผี
+พึ่งรุ่นสาวขาวล้ำเหมือนสำลี ได้เป็นที่เจ้าเมืองมีเครื่องยศ
+ยิ่งงามคมสมควรเป็นนวลเปล่ง ยิ่งพิศเพ่งผ่องเหมือนเดือนทรงกลด
+ยิ่งรวยรินกลิ่นกลั่นคันธรส เหลือจะอดออกปากฝากไมตรี
+เออนี่แน่แม่รำภานิจจาเอ๋ย กระไรเลยแลพบก็หลบหนี
+เมื่อแรกเล่าเราก็เหมือนเพื่อนชีวี เจ้าแปลกพี่แล้วหรือน้องลองรำลึก
+ถึงรบรับอับจนใช่คนอื่น พอได้ชื่นใจบ้างที่กลางศึก
+ไฉนน้าวเกาทัณฑ์หุนหันฮึก ไม่รำลึกความหลังดูบ้างเลย ฯ
+๏ นางรำภาหน้าอายซังตายตอบ ถึงจะชอบเหมือนคำก็ทำเฉย
+เคยรบสู้รู้จักอย่าทักเปรย ถึงเยาะเย้ยอย่างไรก็ไม่อาย
+เมื่อรบกันฉันได้ผ้าเช็ดหน้าไว้ ถ้าแม้ไม่มีอื่นจะคืนถวาย
+แต่หมวกเพชรเม็ดบุษย์สุดเสียดาย จะขอถ่ายเงินทองที่ต้องการ ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าเช็ดหน้าพี่ ถึงจะมีเหมือนหาไม่ด้วยไกลสถาน
+สู้เปลื้องไว้ให้เจ้าอ้างต่างพยาน ไม่ต้องการเลยแล้วหรือแก้วตา
+หมวกของเจ้าเอาไว้จะได้ชื่น แล้วจะคืนให้กับมิตรกนิษฐา
+พลางใช้ไพร่ให้กลับไปพลับพลา เอาหมวกมาจูบต้องประคองเชย
+พี่ขอยืมปลื้มใจเมื่อไสยาสน์ อย่าเพ่อขาดไมตรีเจ้าพี่เอ๋ย
+นางแลดูชูผ้าเช็ดหน้าเย้ย ต่างก็เปรยเปรียบปราศรัยกันในที ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดฟังบนหลังม้า ดูยุพาผกามารศรี
+ก็ฉุนเฉียวเสียวเสน่ห์ประเวณี ด้วยฤทธิ์ผีพาให้พระทัยเพลิน
+จะเกี้ยวบ้างอย่างพระอาบิดาเกี้ยว แล้วหน่วงเหนี่ยวนึกคร้ามให้ขามเขิน
+แต่ยิ้มเยื้อนเอื้อนอายชม้ายเมิน ให้เผอิญอกใจดังไฟฮือ
+จึงขับม้ามาตรงนางแล้วพลางถาม แม่น้องนามยุพาผกาหรือ
+ยิงเกาทัณฑ์สันทัดเคยหัดปรือ มีหนังสือมาถึงฉันเมื่อวันซืน
+ว่าสินทรัพย์นับโกฏิจะโปรดให้ ขอสไบน้องรักแต่สักผืน
+อย่าหมองหมางจางจืดให้ยืดยืน ใช่คนอื่นคนไกลหาไหนมา ฯ
+๏ นางฟังคำน้ำใจมิได้รัก ดูเหมือนยักษ์ร้ายกาจไม่ปรารถนา
+แกล้งยียวนสรวลสันต์จำนรรจา ขอทานผ้าพี่ชายไม่อายเลย
+มาตีปล้นขนทรัพย์ไปนับหมื่น ยังขอผืนผ้าเล่าเจ้าแม่เอ๋ย
+ละโมบนักมักได้ฉันไม่เคย ไม่อายเลยเจียวหรือพี่พูดดีจริง ฯ
+สินสมุทรสุดจนให้อ้นอั้น ไม่รู้ผันผ่อนแก้แพ้ผู้หญิง
+แต่ยิ้มยิ้มหงิมง่วงไม่ท้วงติง ทำเมินนิ่งนึกเขินสะเทิ้นที ฯ
+๏ พระอภัยได้เห็นสองพี่น้องน้อย ดูแช่มช้อยเช่นวัณฬามารศรี
+ให้นึกรักทักยุพาสุลาลี มาถึงนี่หน่อยเถิดพ่อจะขอชม
+ช่างฉอเลาะเราะรายละม้ายเหมือน ได้เป็นเพื่อนชนนีเห็นดีสม
+ฝ่ายสองนางได้ฟังต่างบังคม พระตรัสชมกระหม่อมฉันด้วยกรุณา
+ขอบพระคุณอุ่นจิตดังบิตุเรศ จงโปรดเกศกระหม่อมฉันให้หรรษา
+ช่วยเลิกทัพกลับไปอย่าได้มา จะเห็นว่าโปรดปรานสำราญใจ ฯ
+๏ พระฟังนางช่างพลอดฉอดฉอดเสียง เหมือนแม่เลี้ยงเหลือดีจะมีไหน
+จึงตอบว่าข้าจะขับกองทัพไป มิให้ใครรบพุ่งกรุงลังกา
+แต่ตัวพ่อขออยู่เอ็นดูด้วย เจ้าจงช่วยปลูกฝังพ่อบ้างหนา
+แม้รับคำสำคัญที่สัญญา จะให้ล่าเลิกทัพถอยกลับไป ฯ
+๏ นางยุพาผกาปรีชาฉลอง พระแกล้งลองเล่นว่าจะอาศัย
+เมืองผลึกตึกกว้านสำราญใจ จะเห็นอะไรกับฝรั่งเมืองลังกา
+แม้จริงจังดังตรัสไม่ขัดข้อง สุดแต่ต้องพระประสงค์คงอาสา
+เชิญพระองค์ทรงธรรม์ได้สัญญา จะเลิกล่าพลขันธ์ไปวันไร ฯ
+๏ พระแย้มพลางทางว่านิจจาเอ่ย ไม่ลวงเลยแล้วบิดาจะอาศัย
+ให้มารดรอ่อนน้อมพร้อมพระทัย พ่อจะให้สัจจังอยู่ลังกา
+แล้วถอดเพชรธำมรงค์ที่ทรงก้อย วงน้อยน้อยน่ารักเป็นหนักหนา
+ให้ทหารคลานไปให้ใกล้อาชา ให้ยุพาผกาสุลาลีวัน
+แล้วว่าพ่อขอมีไมตรีไว้ ถ้าแม้ได้เหมือนคำจะทำขวัญ
+นางยอบองค์ลงรับแล้วอภิวันท์ พอสายัณห์หย่าทัพต่างกลับไป ฯ
+๏ นางวัณฬามายังพระสังฆราช เชิงฉลาดเล่าแจ้งแถลงไข
+ไม่สมหวังดังจิตที่คิดไว้ ต้องเกลี่ยไกล่กลับมาตรึกตราการ
+แล้วกราบลามาสำนักตำหนักตึก เปลื้องเครื่องศึกสรงเสวยนมเนยหวาน
+พอพลบค่ำย่ำฆ้องก้องกังวาน เหล่าทหารเฮฮาพูดจาเกรียว
+เราไปทัพกับผู้ชายเป็นนายทัพ ต้องรบรับฟันแทงสิ้นแรงเรี่ยว
+ไปตามเจ้าเราเป็นหญิงดีจริงเจียว ฟังเธอเกี้ยวกันก็เพลินเจริญใจ
+บ้างร้องถามสามคู่สู้ศึกปาก เดิมพันมากอยู่อ้ายเกลอเสมอไหน
+เสียงหัวร่อต่อรองกันก้องไป บาทหลวงได้ยินความเที่ยวถามดู ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายต่างพรายแพร่ง บาทหลวงแจ้งจึงว่าเบื่อเหลืออดสู
+คิดไปว่าราวีมามีชู้ ขี้ปดกูกูจะว่าให้สาใจ
+แล้วรีบหาข้าเฝ้าเหล่าฝรั่ง มาพร้อมพรั่งที่วัณฬาอยู่อาศัย
+ขึ้นนั่งเตียงเสียงสำลักกระอักกระไอ แล้วถามไถ่พี่น้องสองสุดา
+พระอภัยให้แหวนไว้แทนหรือ นางแม่สื่อสองทัพรับอาสา
+ให้ลวงเขาเจ้าไม่ลวงหน่วงเวลา แล้วมีหน้าไหว้เขาให้เราอาย
+อ้ายพวกไพร่ได้เห็นมาเป็นโจทก์ จะทำโทษตามบทในกฎหมาย
+นางแม่สื่อซื้อหน้าฆ่าใ���้ตาย แต่เจ้านายเนรเทศจากเขตคัน ฯ
+๏ ยุพาฟังสังฆราชกริ้วกราดโกรธ จะลงโทษโทษาให้อาสัญ
+ถึงอับจนกลศึกรำลึกทัน เอากลผันภูผาออกพาที
+พระคุณเจ้าเฒ่าชราพูดจาหลง ไม่มั่นคงควรหรือกลับถือผี
+วิสัยศึกลึกซึ้งจึงจะดี ได้รู้ที่แข็งอ่อนได้ผ่อนปรน
+จะลวงเขาเป่าปี่เขามิเป่า ปากของเขาใครจะงัดเห็นขัดสน
+จึงยักย้ายถ่ายเทด้วยเล่ห์กล ชื่อว่าฝนดับไฟท่านไม่รู้
+พรุ่งนี้เช้าเราจะจับทัพผลึก ให้สิ้นศึกเสียไม่เหลือเหมือนเบื่อหนู
+พวกนายไพร่ใหญ่น้อยจงคอยดู จะได้รู้ความในทำไมมี
+อันเยี่ยงอย่างข้างกำหนดในกฎหมาย โทษถึงตายแต่ไม่รบกลับหลบหนี
+นี่เราปราบราบได้ด้วยไมตรี พอพรุ่งนี้ก็จะเสร็จสำเร็จการ
+ฝ่ายพระบาทมาตุรงค์ปลงธุระ สั่งให้พระยกออกคลอกทหาร
+แม้ไม่ทันสัญญาพระอาจารย์ โทษของท่านใหญ่หลวงอย่าท้วงติง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชฉลาดมาก แต่ฝีปากอ่อนแอแพ้ผู้หญิง
+นึกว่าถูกลูกคนนี้มันดีจริง ตะลึงนิ่งหน้าม้านรำคาญใจ
+สักครู่หนึ่งจึงว่าถ้าเช่นนั้น ใครไม่ทันโทษหนักถึงตักษัย
+แล้วลุกลามากำชับทุกทัพชัย ให้นายไพร่พร้อมกันตามสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงบาทหลวง ครั้นดึกดวงเดือนสว่างกลางเวหา
+จึงตรัสถามความคิดของธิดา ไยสัญญาอย่างนั้นกับท่านครู ฯ
+๏ นางยุพาว่าพระคุณการุญเลี้ยง การแต่เพียงนี้มิได้ให้อดสู
+จะผ่อนปรนกลการผลาญศัตรู ชื่อว่างูกินหางอย่างโบราณ
+แล้วเล่าความตามคิดไม่ปิดป้อง มิให้ต้องคลอกเผาเหล่าทหาร
+พระชนนีดีใจเห็นได้การ ค่อยคิดอ่านอุบอิบซุบซิบกัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมิได้หลับ แต่พลิกกลับกลุ้มใจจนไก่ขัน
+เผยพระแกลแลชมพนมวัน เห็นพระจันทร์แจ่มดวงจะล่วงลับ
+ค่อยคล้อยเคลื่อนเลื่อนรถสลดเหลือง ดูเรื่อเรืองไรไรมิใคร่ดับ
+โอ้ดูเดือนเหมือนวัณฬาเมื่อล่าทัพ ไปลิบลับแล้วเมื่อไรจะได้เชย
+โอ้รินรินกลิ่นพิกุลมาฉุนชื่น ถอนสะอื้นอิงแอบแนบเขนย
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมลมรำเพย พระก็เลยหลับไปในไสยา
+เทพเจ้าเอายุบลมาดลจิต ให้นิมิตฝันฟื้นตื่นผวา
+พระตรึกไตรในสุบินจินตนา จนเวลารุ่งแจ้งยิ่งแคลงใจ
+จึงโสรจสรงทรงเครื่องเรืองระยับ ออกหน้าพลับพลาทองม่านสองไข
+พร้อมโอรสอนุชาเสนาใน จึงตรัสให้สานนเป็นคนทาย
+ฝันว่าปี่ที่เ��าเป่าแต่ก่อน เป็นมังกรกับนาคมามากหลาย
+เข้ารุมรบขบตอดเราวอดวาย ยังแต่กายกรบาทขาดกระเด็น
+แล้วตัวเราเข้าไปอยู่ในถ้ำ จะคลานคลำไปข้างไหนก็ไม่เห็น
+พระโยคีมหาคงคาเย็น ชุบให้เป็นคนคืนพอฟื้นกาย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังบังคมบรมนาถ จึงอ่านศาสตร์ไสยมนต์มงคลถวาย
+แจ้งนิมิตคิดคูณแล้วทูลทาย พระเคราะห์ร้ายเร่งระมัดบำหยัดองค์
+อันงูขบรบรอนมังกรกลุ้ม หญิงจะรุมรักใคร่ให้ใหลหลง
+จะพลัดพรากจากตระกูลประยูรวงศ์ แต่พระองค์นั้นว่าหญิงจะชิงไป
+ซึ่งมืดสิ้นดินฟ้ามหาสมุทร จะทิ้งพุทธภาวนาภาษาไสย
+อันโยคีที่ให้ฟื้นใช่อื่นไกล คือผู้ใหญ่อยู่ในศีลพระชินวงศ์
+จะชูช่วยด้วยวิชาอานุภาพ ให้เกิดลาภล้นลบสบประสงค์
+สืบกษัตริย์อติเรกเป็นเอกองค์ พระญาติวงศ์พรั่งพร้อมเป็นจอมเจิม
+ในสามวันชันษาชะตาขาด จะร้างราชสมบัติฉัตรเฉลิม
+ที่ตรงปี่นี้สังเกตเป็นเหตุเดิม จะแรกเริ่มร้ายดีให้มีมา
+ขอทัดทานผ่านเกล้าอย่าเป่าปี่ ภัยจะมีแม่นแท้แน่หนักหนา
+เคราะห์นี้ร้ายคล้ายพระรามตามสีดา ไมราพณ์พาลงไปไว้ใต้บาดาล
+แต่มีชายตายแทนเป็นแม่นมั่น พระเคราะห์ร้ายนั้นถึงฆาตอย่าอาจหาญ
+จงอยู่ในไสยาสมาทาน จะตั้งศาลบวงสรวงดวงชาตา
+เสกสะเดาะเคราะห์ร้ายให้คลายเคลื่อน จนดาวเดือนดวงดับลับเวหา
+จึงสรงชลมนต์พรหมมุรธา ตามตำราไสยเวทประเภทพราหมณ์ ฯ
+๏ พระฟังคำทำนายเห็นร้ายนัก ค่อยลืมรักนางละเวงด้วยเกรงขาม
+แต่มานะกษัตริย์จึงตรัสความ ที่ห้ามปรามสอนสั่งจะฟังคำ
+จงคิดอ่านการสะเดาะพระเคราะห์ด้วย เหมือนชูช่วยเชิดชุบอุปถัมภ์
+แล้วเข้าห้องของพระองค์นั่งทรงธรรม ชักประคำภาวนาสมาทาน ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนมนต์ชะงัด จึงรีบจัดแจงสั่งให้ตั้งศาล
+กันยาแฝดแปดทิศพิสดาร มาแต่งการข้างที่บัตรพลีราย
+เอาแพรบางอย่างดีแปดสีซ้อน บนบรรจถรณ์ให้บรรทมโบกลมถวาย
+แล้วอ่านมนต์สะเดาะสดัมยัมพวาย ธงนารายณ์กรายปัดกำจัดภัย
+ผ้าแพรสีที่รองขนองนั้น เอาผูกพันภาพยนตร์ด้วยมนต์ไสย
+เป็นคนธรรพ์รับเคราะห์แล้วเหาะไป พระอภัยค่อยหายกระวายกระวน
+ที่ผูกพันวัณฬามาแต่หลัง ครั้นคล้ายคลั่งคิดเห็นไม่เป็นผล
+ปรึกษาพราหมณ์ถามฤกษ์จะเลิกพล เจ้าสานนคอยสนองให้ต้องตาม ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเว��กริ่งเกรงตรึก กลัวการศึกจะไม่เสร็จคิดเข็ดขาม
+ครั้นเช้าใช้ให้ยุพาพะงางาม ไปจัดตามกลศึกซึ่งตรึกการ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองสุดาลาลีลาศ มาบอกบาทหลวงฝ่ายนายทหาร
+รับสั่งใช้ให้มาหาพระอาจารย์ เห็นว่าท่านฟั่นเฟือนไม่เหมือนเดิม
+ฉวยได้ทีมิทำให้สำเร็จ ไม่สิ้นเสร็จเสี้ยนศึกจะฮึกเหิม
+จะเกณฑ์ไพร่ในลังกาให้มาเติม พอได้เพิ่มพลขันธ์ให้ทันการ
+แล้วจัดผู้รู้ขนบในรบพุ่ง ไปกันกรุงลังกามหาสถาน
+เผื่อเพลี่ยงพลั้งตั้งมั่นประจัญบาน ท่านคิดการอย่างเดียวมันเปลี่ยวใจ ฯ
+๏ พระฝรั่งสังฆราชตวาดว่า อย่าพักมาผันแปรพูดแก้ไข
+เราได้รับสัประยุทธ์จะจุดไฟ แม้ไม่ได้แล้วกูจะสู้ตาย
+จะแต่งใครไปรักษาลังกานั้น ตามจะผันผ่อนการประมาณหมาย
+แม้ไพรีมิหลับทำกลับกลาย จะต้องตายตามกันเหมือนสัญญา ฯ
+๏ นางฟังคำทำเป็นว่าถ้าเช่นนั้น ต้องแยกกันทำสงครามตามประสา
+คงจะคิดบิดผันจำนรรจา พิฆาตฆ่าพระอภัยเสียให้ตาย
+แล้วจะรีบไปรักษาลังกาไว้ ที่จุดไฟนี่เป็นการท่านทั้งหลาย
+บาทหลวงรับกลับว่าแม้ฆ่าตาย เอารูปกายพระอภัยมาให้เรา
+จงไปวังลังกาเถิดอย่าอยู่ แล้วพวกกูจึงจะออกไปคลอกเผา
+นางคำนับรับความตามสำเนา นึกว่าเราลวงได้ด้วยง่ายดาย
+แล้วกราบลามาเตรียมรถที่นั่ง มีบัลลังก์หลังคาฝาพระฉาย
+พวกนารีที่ให้แต่งแปลงเป็นชาย อยู่เรียงรายซ้ายขวารักษาองค์
+สุลาลีนั้นสำหรับให้ขับรถ บอกกำหนดสงครามตามประสงค์
+คอยประทับรับพระบาทมาตุรงค์ แล้วรีบตรงไปลังกาในราตรี
+เตรียมสำเร็จเสร็จสรรพกลับมาเฝ้า ทูลพระเจ้าลังกามารศรี
+จะออกไปใช้พระอภัยมณี ให้เป่าปี่คนหลับทบทับกัน
+แล้วจะพามาถวายขึ้นท้ายรถ แต่ทรงยศอย่าเพ่อฆ่าให้อาสัญ
+คุมไปวังขังไว้ให้หลายวัน กระหม่อมฉันจะอยู่รับกองทัพชัย
+ด้วยท่านครูผู้เฒ่าจะเอาศพ จะต้องกลบเกลื่อนล้างทางสงสัย
+แล้วจัดแจงแต่งหนังสือจะถือไป ห่อสไบย้อมยาไว้ช้านาน
+ทูลลาบาทมาตุรงค์มาทรงม้า ร้องเรียกหาย่องตอดยอดทหาร
+ให้ตามหลังสั่งเสร็จสำเร็จการ ออกจากด่านเดินมาถึงหน้าทัพ
+จึงร้องบอกหลอกเหล่าชาวผลึก วันนี้ศึกจะสำเร็จเป็นเสร็จสรรพ
+นางทรามวัยใช้ธิดามาคำนับ จงเปิดรับเร็วเราจะเข้าไป ฯ
+๏ นายประตูรู้ความตามสุภาพ วิ่งไปกราบทูลแจ้��แถลงไข
+ทั้งสามพราหมณ์ความเดิมให้เคลิ้มใจ จึงสั่งให้รับมาพลับพลาพลัน
+พอสตรีผีปอบเข้าขอบค่าย มนต์ก็คลายเสื่อมขลังทั้งอาถรรพณ์
+นางยุพามาถึงองค์พระทรงธรรม์ บังคมคัลคอยสดับตรับคดี ฯ
+๏ พระเพ่งพิศธิดายุพาพักตร์ ให้กลับรักนางวัณฬามารศรี
+จึงปราศรัยไต่ถามความบุตรี พระชนนีใช้มาว่าอย่างไร ฯ
+๏ นางทูลว่าข้าพเจ้าจะเล่าถวาย จะแพร่งพรายพระปัญญาอัชฌาสัย
+จึงหยิบสารการลับกับสไบ ถวายในพระหัตถ์กษัตรา ฯ
+๏ พระยินดีคลี่ผ้าย้อมยาแฝด เปรียบเหมือนแรดได้กลิ่นถวิลหา
+ประจงจำสำคัญของวัณฬา พระเชยผ้าหอมหวนให้ยวนยี
+แล้วทรงสารอ่านลิขิตพินิจนิ่ง ว่าน้องหญิงกราบประณตบทศรี
+ซึ่งทรงศักดิ์รักใคร่เป็นไมตรี ไม่ต่อตีตามสัตย์ปฏิญาณ
+น้องเห็นจริงสิ่งใดมิได้แหนง แต่กลั่นแกล้งกลัวอายฝ่ายทหาร
+ให้ธิดามาประณตบทมาลย์ ขอประทานโทษาฝ่าธุลี
+ด้วยไหนไหนได้ต้องตัวน้องแล้ว เหมือนฉัตรแก้วเก้าชั้นกั้นเกศี
+ซึ่งสิ่งใดได้ว่าให้ราคี ขออย่ามีเวราข้างหน้าไป
+ด้วยเป็นหญิงยิ่งยากมาฝากรัก สุดจะชักชายชิดพิสมัย
+จนแสนโศกโรคช้ำระกำใจ จะกลับไปลังการักษากาย
+สไบบางต่างน้องอยู่รองบาท อย่าคิดขาดความรักสมัครหมาย
+หนึ่งสาราอย่าให้รู้ถึงหูชาย น้องต้องอายอนุกูลให้สูญความ
+พระเชษฐาอาลัยฉันใดมั่ง จงตรัสสั่งถึงละเวงอย่าเกรงขาม
+ไว้ความลับกับยุพาพะงางาม จะผ่อนตามสารพัดไม่ขัดเอย ฯ
+๏ พระทราบสารหวานชื่นไม่ขืนขัด พอรู้ชัดชุบน้ำแล้วทำเฉย
+เจ้าพราหมณ์คิดผิดใจกระไรเลย ไม่เหมือนเคยทูลถามตามสงกา
+พระแกล้งตรัสตัดความอย่าถามซัก เป็นเรื่องรักมิใช่ศึกจะปรึกษา
+พากันไปให้ลับที่พลับพลา จะพูดจาเล่นตามความสำราญ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ดูรู้กลว่ามนต์เสื่อม พระเนตรเลื่อมลงอีกจึงฉีกสาร
+เสียพิธีผีสางเข้ารางควาน จึงทัดทานข้อความตามทำนอง
+เชิญผ่านเกล้าเข้ามณฑลบนแท่นที่ อย่าสูสีถูกกลจะหม่นหมอง
+เวลาเย็นเช่นนี้ผีคะนอง จะถูกต้องตกไปแก่ไพรี
+ยังสะเดาะเคราะห์ค้างอยู่กลางฆาต อย่าประมาทเทวดาในราศี
+อดพระทัยไว้พอรุ่งขึ้นพรุ่งนี้ จึงพาทีเถิดไม่ขัดพระอัธยา ฯ
+๏ พระฟังพราหมณ์ยามหลงทรงพระสรวล เออก็ควรหรือมาคิดริษยา
+นี่ศึกเสือเหนือใต้ที่ไหนมา นางยุพาคนเดียวเปลี่���วจริงจริง
+จะพูดเล่นเห็นตัวว่ากลัวผี พูดไม่มีอดสูแก่ผู้หญิง
+ยักออกไปใครจะล่วงมาท้วงติง ถ้าขืนนิ่งอยู่ไม่ได้ขัดใจกัน
+จะสะเดาะมิสะเดาะที่เคราะห์ร้าย ถึงไม่หายก็ไม่กลัวดอกตัวฉัน
+พอพรุ่งนี้ดีร้ายที่ทายนั้น จะเห็นกันมั่นคงไม่สงกา ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์ห้ามไว้เห็นไม่หยุด ความกลัวสุดซึ่งว่าคิดริษยา
+ต้องคลานคล้อยถอยไปพอไกลตา พวกเสนาใหญ่น้อยพลอยถอยตาม ฯ
+๏ พระอภัยได้ช่องไม่ข้องขัด จึงเอื้อนอรรถอ้อนวอนสุนทรถาม
+ประชวรนั้นฉันใดไม่ได้ความ จงเล่าตามจริงพ่อจะขอฟัง ฯ
+๏ นางยุพานารีได้ทีพร้อม ทั้งหว่านล้อมเล่าตามเนื้อความหลัง
+เมื่อเลิกทัพกลับไปถึงในวัง พวกฝรั่งรู้ประจักษ์ว่ารักกัน
+ไปบอกพระจะให้เนรเทศเจ้า ลูกนี้เขาจะฆ่าให้อาสัญ
+พระชนนีมีแต่ว่าจะจาบัลย์ เอาผ้าพันผูกพระศอจะมรณา
+ฉันพี่น้องร้องไห้รีบไปแก้ ก็นิ่งแน่ไปเหมือนดังดับสังขาร์
+จนเที่ยงคืนฟื้นองค์คงชีวา เฝ้าโศกากอดลูกผูกอาลัย
+จะกลับวังครั้งนี้เพราะชีวิต จะม้วยมิดมั่นคงไม่สงสัย
+จึงตรัสใช้ให้ข้าเอาผ้าสไบ ถวายไว้ต่างหน้าทูลลาตาย ฯ
+๏ พระฟังคำยามรักพระพักตร์สลด เหมือนบัวสดสายฟ้าผ่าสลาย
+พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย แสนเสียดายด้วยว่าใกล้จะได้การ
+สะอื้นพลางทางว่ายุพาพ่อ พ่อจะขอตายตามทรามสงสาร
+ถึงกระไรได้รักษาพยาบาล นี่เป็นการกีดขวางทุกอย่างไป
+จะหักหาญราญรบให้พบน้อง กลัวจะต้องเคืองขัดถึงตัดษัย
+จะโอนอ่อนผ่อนผันทำฉันใด จึงจะได้ช่วยรักษาพยาบาล ฯ
+๏ นางนิ่งนั่งฟังคำพระร่ำว่า พลอยโศกาแกมกลบ่นสงสาร
+แล้วเสแสร้งแกล้งว่าดูอาการ จะพบพานกันก็ได้ด้วยง่ายดาย
+แต่ผ่านเกล้าเล่าไม่ลดพระยศศักดิ์ เป็นแต่รักรูปทรงจำนงหมาย
+แม้จริงจังดังไม่คิดชีวิตวาย ก็ง่ายดายที่จะพบประสบกัน ฯ
+๏ พระอภัยได้ทียินดีนัก จึงประจักษ์แจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อันยศศักดิ์อัครฐานการทั้งนั้น ไม่ผูกพันสารพัดเป็นสัจจา
+แม้ได้แต่แม่ละเวงที่เปล่งปลั่ง มาเหมือนดังมุ่งมาดปรารถนา
+ถึงยากเย็นเป็นไพร่จะไถนา สู้ปลูกงาปลูกถั่วกินผัวเมีย
+เมื่อเห็นพักตร์จะได้ชื่นทุกคืนค่ำ ช่วยแนะนำอนุกูลอย่าสูญเสีย
+พ่อร้อนอกหมกไหม้เหมือนไฟเลีย ถึงลูกเมียก็มิได้อาลัยมัน
+แม้ยุพาการ���ญทำคุณพ่อ เหมือนชะลอขึ้นไปผ่านวิมานสวรรค์
+ถึงยากง่ายตายเป็นพอเห็นกัน จะรักขวัญเนตรสนิทเหมือนธิดา ฯ
+๏ นางยินดีที่ได้สมอารมณ์คิด ด้วยทรงฤทธิ์ร่านรักเป็นหนักหนา
+เคารพรับอภิวันท์จำนรรจา พระสัญญาล้นเหลือลูกเชื่อฟัง
+ขอผ่านเกล้าเป่าปี่ขึ้นที่ทัพ ให้คนหลับสิ้นสมอารมณ์หวัง
+จะอาสาพาไปเข้าในวัง ตามไปลังกาอยู่เป็นคู่ครอง ฯ
+๏ พระฟังคำรำลึกพอนึกได้ ดีพระทัยที่จะชมประสมสอง
+หยิบขี้ผึ้งที่เธอทำขึ้นสำรอง โยนให้ย่องตอดบ้างทั้งธิดา
+อันปรอทหยอดหูสู้ไม่ได้ มันเหลวไหลเข้าในหนังในมังสา
+แล้วแลดูสุริยนพอสนธยา หยิบปี่มาเป่าเพลงวังเวงใจ
+เสียงแจ้วแจ้วแว่วโหวยโหยละห้อย โอ้หอมสร้อยเสาวรสแป้งสดใส
+เสาวคนธ์มณฑาสุมาลัย สักเมื่อไรสาวน้อยจะลอยมา
+แล้วเป่าเห่เรไรจับใจแจ้ว ค่ำลงแล้วเจ้าจะคอยละห้อยหา
+ระหวยหิวหวิววับจับวิญญาณ์ พวกลังกากองทัพต่างหลับไป
+ถึงเคยรู้อยู่วันนั้นไม่ทันรู้ พอแว่วหูหวนวับก็หลับใหล
+นางยุพานารีก็ดีใจ จึงเชิญให้แต่งองค์ทรงอาชา
+พระทรงเครื่องเรืองจำรัสดูตรัจเตร็จ ล้วนพลอยเพชรแพรวพราววาวเวหา
+ทรงมหามาลัยแล้วไคลคลา มาทรงม้าพระที่นั่งอลังการ ฯ
+๏ นางยุพาผกาขี่ม้าผาย ร้องเรียกนายย่องตอดยอดทหาร
+ให้นำหน้าพาข้ามตามสะพาน ตรงเข้าด่านฟังเงียบเซียบสำเนียง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงฟังเพลงปี่ เห็นได้ทีกลัวจะหลับที่ตรับเสียง
+รีบเรียกเหล่าสาวใช้อยู่ใกล้เคียง ค่อยหลีกเลี่ยงหลบองค์ไปทรงรถ
+สุลาลีตีม้าให้พาวิ่ง พวกผู้หญิงรีบหนีปี่ไปหมด
+ออกหลังเขาเจ้าประจัญพ้นบรรพต ค่อยรอรถไปตามทางหว่างศิลา ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาพาองค์พระทรงศักดิ์ เข้าตำหนักเห็นแต่ห้องเที่ยวมองหา
+รู้ว่าไปไม่ทันเหมือนสัญญา จึงวันทาทูลพระอภัยมณี
+ขอพระองค์จงเปลื้องพระเครื่องต้น ได้ปลอมปนไปกับเหล่านางสาวศรี
+จะตามไปให้เขาเห็นเช่นสตรี ขึ้นนั่งที่ท้ายรถช่วยบดยา ฯ
+๏ พระอภัยไม่ขัดสู้ผลัดเครื่อง ค่อยปลดเปลื้องแปลงองค์ทรงภูษา
+ใส่เครื่องรองของลูกสาวเจ้าลังกา ขึ้นทรงม้าพระที่นั่งกำลังแรง ฯ
+๏ นางผกาพาอ้อมออกป้อมหลัง พอมืดทั้งฟ้าดินสุดสิ้นแสง
+ก้าวสกัดลัดทางมากลางแปลง ถึงตำแหน่งนัดกันพอทันรถ
+แกล้งเรียกน้องร้องว่าอย่าช้าอยู่ แล้วเดินดูใครไม่สงสัยหมด
+ถึงท้ายเกรินเชิญองค์พระทรงยศ ขึ้นทรงรถแล้วก็กลับกองทัพชัย ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีมิได้หลับ อยู่ห้องหับตามสัญญาอัชฌาสัย
+หยิบเครื่องทรงขององค์พระอภัย แล้วพาอ้ายย่องตอดดอดไปทัพ
+พอเห็นชายคล้ายองค์พระทรงศักดิ์ ให้จับหักคอทั้งกำลังหลับ
+เอาศพไปในด่านคิดการลับ เครื่องประดับดังกษัตริย์แล้วตัดคอ
+ขึ้นกำแพงแกล้งร้องก้องประกาศ พระสังฆราชหนีไปข้างไหนหนอ
+แต่ได้ทีตีระฆังยังรั้งรอ จะตัดคอเสียให้ขาดตามอาชญา ฯ
+๏ บาทหลวงหลับวับแว่วถึงแก้วหู เสียงเขาขู่ตกใจไหวผวา
+ทะลึ่งลุกกุกกักควักขี้ตา เห็นรำภาพูดสำทับให้อัประมาณ
+จึงว่าศพพระอภัยอยู่ไหนเล่า ชี้ให้เราจะได้ออกคลอกทหาร
+นางรำภาว่านั่นแน่แลที่ลาน พระอาจารย์ลงไปเห็นเขม้นมอง
+มีเครื่องทรงมงกุฎอาวุธทิ้ง ประจักษ์จริงให้เปลื้องเอาเครื่องของ
+แล้วกลับมาหน้าที่ขึ้นตีกลอง พวกนายกองนายทัพยังหลับกรน
+คนหนึ่งตื่นยืนตะลึงคนหนึ่งหลับ ต้องวิ่งกลับฉวยเชือกเสลือกสลน
+เที่ยวหวดนายรายปลุกขึ้นทุกคน พวกไพร่พลพลอยตื่นเสียงครื้นครึก
+ฉวยฟางคบครบมือบ้างถือชุด ขับกันรุดรีบมาค่ายข้าศึก
+ฝ่ายพวกทัพหลับกรนเสียงคนครึก พลผลึกรมจักรกึกกักกัน
+พอเย็นย่ำค่ำพลบเห็นคบรอบ ทหารหอบฟางทิ้งวิ่งถลัน
+บ้างตีฆ้องกลองทัพรับประจัญ ออกไล่ฟันพวกฝรั่งชาวลังกา ฯ
+๏ พอเพลิงไหม้ไฟฟางสว่างแจ้ง ต่างทิ่มแทงฟืนทิ้งยิงปืนผา
+เจ้าพราหมณ์ตื่นยืนขยับจับศัสตรา ขึ้นควบม้าฝ่าฟันประจัญบาน
+ศรีสุวรรณนั้นคว้าคทาวุธ สินสมุทรพลิกผวามือคว้าขวาน
+ต่างหนุนไพร่ไล่ต้อนเข้ารอนราญ พวกชาวด่านแตกพลัดกระจัดกัน
+บ้างทิ้งฟืนปืนผาผ้าขี้ริ้ว ดินประสิวดินดำกำมะถัน
+เข้าปราการด่านเขาเจ้าประจัญ ต่างต้อนกันขึ้นรักษาหน้าเชิงเทิน ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกามาถึงด่าน เห็นทหารรบรุกถึงฉุกเฉิน
+ขึ้นตรวจคนบนป้อมแล้วอ้อมเดิน มาเชิงเทินหอรบพบรำภา
+ต่างดีใจไต่ถามถึงความคิด ช่างมิดชิดเชิงศึกลึกหนักหนา
+ทั้งพี่น้องสองนางวางวิญญาณ์ ขึ้นพลับพลาทั้งคู่นั่งดูดาว ฯ
+๏ พระสังฆราชบาทหลวงลงง่วงโงก กำเริบโรครากเรอเผยอหาว
+กูประมาทพลาดพลั้งเสียทั้งคราว อีสาวสาวมันจะว่าเป็นน่าอาย
+ให้นึกทุกข์ลุกออกมานอกป้อม ���ที่ยวเดินด้อมดูทหารการทั้งหลาย
+ให้ตีฆ้องกองไฟทั้งไพร่นาย เอาปืนรายเรียงรอบขอบเสมา ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีศรีสุวรรณกับสินสมุทร ได้ฟางชุดเชื้อฟืนทั้งปืนผา
+ครั้นไพรีหนีกลับอัปรา ต่างตรวจตราพวกพลสกลไกร
+ไม่เห็นองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ หรือรบพลัดพวกพลไปหนไหน
+ให้ตีฆ้องส่องคบหาจบไป ไม่มีใครพบองค์พระทรงยศ
+พระอนุชาหาสามพราหมณ์กับหลาน เหล่าทหารกลับมาพลับพลาหมด
+ไม่เห็นองค์ทรงธรรม์ยิ่งรันทด ต่างกำสรดเสียใจทั้งไพร่พล
+พระอนุชาอาดูรพูนเทวษ น้ำพระเนตรพรั่งพรอยดังฝอยฝน
+สินสมุทรทรุดเสือกเกลือกสกนธ์ ฟายสุชลโศกาด้วยอาลัย
+ศรีสุวรรณกลั้นกลืนสะอื้นอ้อน พลางสุนทรถามพราหมณ์ตามสงสัย
+เป็นเหตุเพราะเคราะห์ร้ายจึงหายไป จะบรรลัยล่วงลับหรือกลับมา ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์รับนับหนึ่งไปถึงสี่ ปถวีวาโยอาโปกล้า
+แต่เพลิงธาตุฆาตในไส้ชะตา เสียเดชานุภาพพลางกราบทูล
+ไม่ถึงที่ชีวิตไม่ปลิดปลด เสียแต่ยศหญิงยังช่วยไม่ม้วยสูญ
+ข้างต้นร้ายปลายปีบริบูรณ์ จะเพิ่มพูนภิญโญเดโชชัย ฯ
+๏ พระฟังทายหมายแน่เหมือนแลเห็น จึงว่าเป็นไปเพราะหลงอย่างสงสัย
+อันพระพี่นี้แต่ก่อนร่อนชะไร จะพอใจจู้จี้ไม่มีเลย
+แต่ห้ามแหนแม้นเห็นว่าเล่นเพื่อน ถึงรูปเหมือนนางฟ้ามาก็เฉย
+ทั้งคู่เขาเล่าก็ไม่พอใจเชย พระไม่เคยคบหารักษาองค์
+แต่ครั้งนี้อีฝรั่งมันช่างล่อ มีมดหมอทำให้พระทัยหลง
+เหมือนนกเขาเข้าเพนียดไม่เกลียดกรง โอ้คิดสงสารนักพระจักรา
+รักสตรีทีไรก็ได้ทุกข์ ไม่มีสุขแสนประหลาดวาสนา
+เขาออกตัวกลัวสิ้นลิ้นลังกา เรานี้มาเลยหลงเข้าดงรัก
+ถึงแสนรู้ผู้หญิงเข้าสิงสู่ ก็เสียรู้แสนร้อนดังศรปัก
+จะรบศึกนึกไม่เห็นเป็นไรนัก แต่รบรักเรานี้คิดอึดอิดใจ
+พระพี่มีปี่เพราะเสนาะเสียง สู้แต่เพียงฝีปากไม่อยากไหว
+อียุพาผกาแหละพาไป ทำกระไรจึงจะเห็นว่าเป็นตาย ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนแค้นฝรั่ง จึงว่าครั้งนี้ทวีปจะฉิบหาย
+เข้าหักด่านผลาญลังกาฆ่าหญิงชาย เท่าเม็ดฝ้ายมิให้เหลือเชื้อลังกา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นห้ามปรามพระหลาน ไม่แจ้งการทรงเดชพระเชษฐา
+แม้จับไปให้ประหารผลาญชีวา เกาะลังกานี้จะคว่ำให้ทำลาย
+แม้กักขังยังดำรงคงชีวิต จะได้คิดแก้ไขเหมือนใจหมาย
+ใครจะอาสาได้ทั้งไพร่นาย ไปสืบร้ายดีดูให้รู้ความ ฯ
+๏ ฝ่ายชาวพลคนทมิฬบ่าวสินสมุทร ชื่อกลบุดปันจุเร็จไม่เข็ดขาม
+ที่บ้านเดิมเริ่มแรกเป็นแขกจาม มันติดตามมาแต่ครั้งสุหรั่งตาย
+เข้าขันรับอาสาว่าข้าพเจ้า เคยย่องเบาบ้านเรือนได้เหมือนหมาย
+ถึงเหล็กไหลใส่กุญแจแก้ทำลาย รู้อุบายบังเหลื่อมให้เลื่อมลับ
+แม้เข้าได้ไล่ค้นเอาจนทั่ว มิได้กลัวผู้ใดจะไล่จับ
+แม้พบองค์ทรงฤทธิ์จะคิดรับ ค่อยแฝงลับเล็ดลอดให้รอดมา ฯ
+๏ อ้ายมงคลพลรบเมืองรมจักร รักยศศักดิ์พลอยคำนับรับอาสา
+ข้าพเจ้าเล่าก็ดีมีวิชา เห่าเหมือนหมาไม่มีใครสงสัยแล้ว
+จะไปด้วยช่วยเห่าให้เขาไล่ ได้เข้าไปวังในได้คล่องแคล่ว
+แม้ไม่ไล่ย้ายทำนองร้องเหมือนแมว พอทูลแล้วร้องถวายให้หายแคลง
+คนหนึ่งนั้นขันได้เหมือนไก่แก้ว เสียงแจ้วแจ้วเจื้อยเย็นเป็นกระแสง
+จะล่อให้ไล่สกัดวิ่งพลัดแพลง พระฟังแจ้งจึงว่าเห็นจะเป็นการ
+จึงให้พราหมณ์สามคนผูกกลว่าว สายรอกยาวโรยผ่อนหย่อนทหาร
+ให้แปลงกายคล้ายฝรั่งขึ้นนั่งคาน เจ้าพราหมณ์อ่านอาคมเรียกลมมา
+เชือกน้ำมันขันกว้านเป็นป่านรั้ง ต้องกำลังลงลิ่วปลิวเวหา
+ให้หย่อนล่ามข้ามภูเขาเข้าพารา พอเวลาลั่นฆ้องได้สองยาม
+โพยมบนฝนกลุ้มชอุ่มหมอก ก็โรยรอกลงในวังได้ทั้งสาม
+อ้ายย่องเบาเข้าหน้าไก่หมาตาม เที่ยวฟังความพูดจาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬามาบนรถ อลงกตแก้วกระจ่างสว่างศรี
+ซุ้มหลังคาฝารอบกรอบเหล็กดี นางอยู่ที่แท่นสุวรรณบรรจง
+ประสาหญิงอิงเขนยเผยสิงหาสน์ แลประพาสพุ่มไม้ไพรระหง
+ด้วยมืดค่ำทำเป็นไม่เห็นองค์ แต่แสนสงสารพระอภัยมณี
+น้อยไปหรือซื่อนักเพราะรักน้อง จนถึงต้องปลอมเหล่านางสาวศรี
+เมื่อรู้แน่แลเห็นอยู่เช่นนี้ จะรู้ที่ฆ่าฟันเธอฉันใด
+รูปก็ดีปี่เล่าก็เป่าเพราะ ช่างฉอเลาะเหลือดีจะมีไหน
+พระงามนามงามจริตงามจิตใจ บุรุษในธรณีไม่มีเทียม
+มาเออองค์ทรงนั่งเกรินหลังกระหนก ฝากระจกแจ่มกายไม่อายเหนียม
+น่าสงสารผ่านเกล้าเธอเฝ้าเฟี้ยม ตามธรรมเนียมพนักงานพานสำอาง
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณทูลกระหม่อม น้องนอบน้อมไม่ถนัดยังขัดขวาง
+มิอายเหล่าสาวสวรรค์กำนัลนาง น้องไม่ห่างเหินให้อาลัยเลย
+จะเชิญองค์ทรงนั่งบัลลังก์รัตน์ ได้คอยจัดจุดบุหรี่พ���ะศรีเสวย
+จะหมอบเมียงเคียงบรรทมให้ชมเชย โอ้อกเอ๋ยเอกาน่าปรานี
+นางนึกยิ้มอิ่มใจอยู่ในจิต ด้วยทรงฤทธิ์รักแรงไม่แหนงหนี
+ทำเสแสร้งแกล้งถามความบุตรี มาถึงที่แห่งหนตำบลใด ฯ
+๏ ธิดาน้อยค่อยสนองให้ต้องจิต ยังมืดมิดมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+แต่พระจันทร์ดั้นเมฆมาไรไร ประเดี๋ยวใจจะสว่างกระจ่างตา ฯ
+๏ แสนสงสารพระอภัยวิไลลักษณ์ ค่อยแฝงพักตร์เพ่งพิศกนิษฐา
+เห็นไวไวไม่ถนัดอัธยา แค้นด้วยฝากั้นกีดอยู่นิดเดียว
+นึกจะถามความโศกโรคที่เศร้า ก็กลัวเขาเคืองขุ่นจะฉุนเฉียว
+เหลือลำบากยากยิ่งจริงจริงเจียว จะพูดเกี้ยวก็ประชวรจะกวนใจ
+จนเดือนหงายฉายแสงแจ้งกระจ่าง ส่องสว่างเวหาพฤกษาไสว
+กระจกแก้วแวววามเห็นทรามวัย บรรทมในรถที่นั่งดูปลั่งองค์
+สำอางอ่อนกรเกยเขนยหนุน งามละมุนละม่อมล้วนนวลหง
+แต่เสื้อหุ้มพุ่มพวงที่ทรวงทรง เห็นแต่องค์พระวิลาสเพียงบาดตา
+พระปรางดังปรางทองดูผ่องพ่วง เปล่งดังดวงจันทร์เพ็งเปล่งเวหา
+เป็นน้ำนวลชวนชื่นรื่นวิญญาณ์ สุดนาสาเสียวทรวงให้ง่วงงง
+สุลาลีตีม้าให้คลาเคลื่อน เข้าลับเดือนเดินในไพรระหง
+เห็นกรวดทรายพรายพร่างน้ำค้างลง บุปผาส่งกลิ่นเกลี้ยงเมื่อเที่ยงคืน
+หอมคัดค้าวสาวหยุดพุทธชาด พระพายพาดพัดเฉื่อยระเรื่อยรื่น
+น้ำค้างเผาะเหยาะกระเซ็นก็เย็นชื้น ยิ่งดึกดื่นดงรังเสียงวังเวง
+กวางระเริงเปิงร้องในท้องถิ่น ว่าถึงดินแล้วก็ว่าถึงป่าระเหง
+จักจั่นแจ้วแว่วหวานประสานเพลง เหมือนละเวงวัณฬาแม่จาบัลย์
+พระเฟือนจิตคิดว่าแอบอยู่แนบน้อง พระหัตถ์จ้องจะขยับไปรับขวัญ
+ก็กีดฝาอ้าค้างด้วยห่างกัน ให้อ้นอั้นอกดังจะพังโทรม
+กระซิบถามทรามวัยเป็นไรแม่ อย่าท้อแท้นวลน้องจะหมองโฉม
+ถามเท่าไรไม่ตอบปลอบประโลม พระเนตรโทรมชลนาด้วยปรานี
+คิดว่านางครางครวญประชวรหนัก เห็นลูกรักนั่งหน้าเป็นสารถี
+ค่อยย่องเหยียบเลียบริมรถรมมณี สุลาลีแลเห็นทำเป็นทัก
+นางอะไรไต่มาข้างหน้ารถ มรกตแก้วเก้าเขาจะหัก
+พระค่อยว่าอย่าอึงคะนึงนัก เจ้าแปลกพักตร์พ่อแล้วหรือแก้วตา
+เมื่อตะกี้นี้หวีดกรีดกรีดเสียง เหมือนสำเนียงนงลักษณ์แน่หนักหนา
+เจ้าเข้าไปไต่ถามความโรคา จะรักษาทรามวัยเสียให้คลาย
+ทูลว่าพ่อขอประทานอยู่งานนวด ถึงเจ็บปวดเป็นไฉนจะให้หาย
+เคยเรียนดูรู้เส้นที่เป็นตาย อย่าระคายเลยอุตส่าห์รักษาองค์ ฯ
+๏ พระธิดาว่าหม่อมฉันไม่ทันทราบ ได้พูดหยาบคายหยามตามประสงค์
+ก็คิดเห็นเป็นผิดต่อบิตุรงค์ ขอพระองค์อดโทษได้โปรดปราน
+ซึ่งจะให้ไปถามความพระโรค เห็นเศร้าโศกไสยาสน์ไม่อาจหาญ
+อนึ่งนั้นชั้นในก็ใส่ดาล เผยแต่บานแกลลมพอชมไพร ฯ
+๏ พระทรงฟังยั้งยืนสะอื้นอั้น จึงผ่อนผันพจนาอัชฌาสัย
+หรือลูกรักหากเห็นไม่เป็นไร จงบอกให้บิดารู้อาการ ฯ
+๏ นางนบนอบตอบว่าข้าพเจ้า ไม่ทราบเกล้าเกศาจะว่าขาน
+แม้เรียกใช้ได้ประณตบทมาลย์ ถามอาการก็จะทราบได้กราบทูล ฯ
+๏ พระชื่นชอบตอบว่าบิดานี้ แม้เทวีล่วงลับจะดับสูญ
+ไม่ขออยู่ดูพักตร์ศักดิ์ตระกูล พระลูกทูลด้วยเถิดหนาพ่อมาตาม
+แล้วมานั่งยังเกรินกระหนกรถ แสนกำสรดเศร้าพระทัยจะใคร่ถาม
+ฝ่ายละเวงวัณฬาพะงางาม ครั้นสามยามเย็นเยียบเงียบสำเนียง
+เสนาะดังจังหรีดวะหวีดแว่ว เสียงแจ้วแจ้วไก่ขันสนั่นเสียง
+ทุกก้านกิ่งมิ่งไม้เรไรเรียง ชม้ายเมียงดูพระอภัยมณี
+เห็นเศร้าสร้อยพลอยทุกข์จะปลุกปลื้ม ให้หลงลืมละเสน่ห์มเหสี
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าสุลาลี เวลานี้หนาวใจกระไรเลย
+เหลือรำคาญมารดรนอนไม่หลับ เจ้าคิดขับขึ้นสักมุขเถิดลูกเอ๋ย
+ธิดารับขับถวายอภิปรายเปรย น้ำค้างเชยชื่นชุ่มพุ่มผกา
+เกสรโรยโชยชายระบายโบก หอมดอกโศกเศร้าสร้อยละห้อยหา
+เหมือนโศกทรวงง่วงเหงาเปล่าอุรา มาอาทวาอ้างว้างอยู่กลางไพร
+โอ้พระพายชายเฉื่อยเรื่อยเรื่อยริ้ว หนาวดอกงิ้วงิ้วออกดอกไสว
+เกสรงิ้วปลิวฟ้ามายาใจ ให้หนาวในทรวงช้ำสุดกล้ำกลืน
+โอ้รื่นรินกลิ่นกลอยดอกสร้อยฟ้า ทรงแต่สาโรชรวยชวยชวยชื่น
+หอมกระถินกลิ่นเกลี้ยงเมื่อเที่ยงคืน เหมือนเคยกลืนกลิ่นกลั่นสุคันธา
+โอ้นางแย้มแย้มเหมือนจะเบือนยิ้ม ให้เชยชิมแช่มชื่นรื่นนาสา
+ส่งแต่กลิ่นรินร่วงพวงผกา สร้อยสุมาลีแฝงอยู่แห่งไร
+ภุมรินบินลองละอองอ่อน อาบเกสรเสาวรสซึ่งสดใส
+เสาวคนธ์มณฑาพอยาใจ ไม่เหมือนได้ดอกฟ้าลงมาเชย
+โอ้ยามหนาวดาวเดือนก็เคลื่อนคล้อย จะล่องลอยลับฟ้านิจจาเอ๋ย
+มิลงมาหน้าบานบัญชรเลย จะได้เชยชมพระศศิธร ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับขับประเทียบ ค่อยค่อยเลียบรถมาตรงหน้าสมร
+เห็นทรามเชยเผยสุวรรณบัญชร โฉมสมรอ่อนศรีฉวีวรรณ
+พระพักตร์ผ่องต้องเดือนดังเยื้อนยิ้ม ดูนุ่มนิ่มนอนหลับน่ารับขวัญ
+ยิ่งหอมหวนนวลเนื้อด้วยเจือจันทน์ สุดจะกลั้นสุดจะกลัวด้วยมัวเมา
+จะเข้าไปในห้องก็ข้องขัด เอื้อมพระหัตถ์ลูบโลมโฉมเฉลา
+พบเขนยเลยหาไล่คว้าเดา นางยิ่งเย้ายุดพระหัตถ์กษัตรา
+แกล้งตรัสกริ้วว่าใครไฉนนี่ พระว่าพี่สาพิภักดิ์มารักษา
+ขอทราบโรคโศกศัลย์แม่วัณฬา จะอุตส่าห์แก้ไขเสียให้คลาย
+จึงจับต้องลองดูด้วยเป็นหมอ หม่อมฉันขอประทานอยู่งานถวาย
+ให้เสื่อมสร่างทางลมบรรทมสบาย แม้นไม่หายเมื่อยขัดให้ตัดมือ ฯ
+๏ นางกลั้นยิ้มพริ้มพักตร์ผลักพระหัตถ์ แล้วแกล้งตรัสว่าพระพี่ดอกนี่หรือ
+จะรบพุ่งฟุ้งเฟื่องให้เลื่องลือ ไยไม่ถือศัสตรามาราวี
+เดี๋ยวนี้แต่งแปลงปลอมทำถ่อมยศ ขึ้นปีนรถลอบมาน่าบัดสี
+ไม่มอดม้วยด้วยว่าเพราะเป็นเคราะห์ดี เช่นพระพี่พวกหมอตัดคอคน ฯ
+๏ พระวิงวอนอ่อนหวานประทานโทษ อย่ากริ้วโกรธตรองตรึกนึกฉงน
+ไม่หมายมาฆ่าตีนีฤมล มาปลอมพลเพื่อจะให้เห็นใจรัก
+ทั้งรู้ความทรามสงวนประชวรโรค ยิ่งเศร้าโศกแสนวิตกเพียงอกหัก
+แม้ว่าพี่มิได้ยลวิมลพักตร์ ทรวงจะหักแตกตายวายชีวา
+จงเห็นเถิดศรีสวัสดิ์ที่สัตย์ซื่อ ต้องดึงดื้อด้วยว่ารักเป็นหนักหนา
+ไม่ยกโทษโปรดแล้วหรือแก้วตา ช่วยเข่นฆ่าเสียให้ลับที่อับอาย
+แม้ละไว้ให้พี่อยู่เป็นบุรุษ เห็นแสนสุดที่จะหักให้รักหาย
+ชีวิตพี่นี่ก็รักแต่หักคลาย ไม่เสียดายเหมือนไม่ได้ดังใจจง
+จะขอติดพิศวาสไปชาติอื่น ให้ได้ชื่นเชยชมสมประสงค์
+ถึงชาตินี้ชีวิตจะปลิดปลง ที่รถทรงนี่แหละเหมือนเป็นเรือนตาย ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำเพราะเสนาะโสต ชะอ้อนโอษฐ์อาลัยมิใคร่หาย
+ขืนขู่เข็ญเห็นไม่รอดคงวอดวาย จึงภิปรายเปรียบความตามธรรมเนียม
+ถึงรักใคร่ใจจริงไม่ทิ้งสัตย์ ขอผ่อนผัดพอให้หายที่อายเหนียม
+ยังเจ็บไข้ใจเปรียบข้าวเกรียบเกรียม อย่าและเลียมลูบต้องให้หมองมัว
+น้องหมายมาดชาตินี้ไม่มีชู้ แม้มีคู่ก็ให้เห็นว่าเป็นผัว
+พระก็ได้ใกล้น้องถูกต้องตัว โดยชั้นชั่วก็ยังรักศักดิ์สตรี
+ถึงอินทราหน้าเขียวมาเกี้ยวน้อง มิให้ต้องตัวอีกจะหลีกหนี
+ยังรบสู้อยู่แต่พระอภัยมณี จะร้ายด��อย่างไรก็ไม่รู้
+มเหสีขี้หึงเหมือนหนึ่งเสือ จะฉีกเนื้อน้องกินเหมือนชิ้นหมู
+จะเจ็บช้ำคำคารมชาวชมพู เพราะชิงชู้ของเขาเอามาเชย
+คนทั้งปวงล่วงรู้จะดูหมิ่น เหมือนแผ่นดินไร้หญ้านิจจาเอ๋ย
+ทั้งต่างรีตกีดขวางยังไม่เคย มิรู้เลยจะคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ พระแช่มชื่นยืนยิ้มอยู่ริมรถ ดูช้อยชดชื่นจิตพิสมัย
+จึงสัญญาว่าพี่แต่นี้ไป ไม่จากไกลทรามสงวนนวลละออง
+จะตามเจ้าเข้ารีตฝรั่งด้วย จนมอดม้วยมิได้คิดเป็นจิตสอง
+ลูกก็ดีเมียก็ดีทั้งพี่น้อง ไม่เกี่ยวข้องขาดรักจึงหักมา
+แม่ประชวรส่วนพี่ไข้น้ำใจด้วย จะขอช่วยฟูมฟักอยู่รักษา
+ด้วยความรักเหลือรักหนักอุรา ไม่เห็นหน้านึกวิตกเพียงอกพัง ฯ
+๏ ยุพยงสงสารรำคาญจิต รู้ว่าฤทธิ์รสสุคนธ์คุณมนต์ขลัง
+เธอผูกพันฟั่นเฝือเหลือกำลัง มิผ่อนมั่งเหมือนอย่างหมายเห็นวายวาง
+จึงตรัสตอบขอบคุณการุญรัก ที่ถ่อมศักดิ์สารพัดไม่ขัดขวาง
+แม้มั่นคงทรงฤทธิ์ไม่คิดร้าง น้องจะวางชีพถวายจนวายชนม์
+แต่โบราณท่านว่าจะค้าขาย อย่ามักง่ายเงินก็ลองทองก็ฝน
+เกิดเป็นคนอย่าไว้แก่ใจคน ค่อยผ่อนปรนปรองดองให้ต้องความ
+ซึ่งทรงศักดิ์รักจะใคร่เข้าใกล้ชิด น้องนี้คิดเขินอายระคายขาม
+แม้จริงใจไม่กวนทำลวนลาม ก็จะตามใจให้เข้าใกล้กราย
+กลัวแต่พระจะคะนองเข้าต้องถือ โรคจะรื้อหนักไปมิใคร่หาย
+จงรั้งรอพอให้ใจสบาย อย่าวุ่นวายวอนว่าได้ปรานี ฯ
+๏ พระชื่นชอบตอบความทรามสงวน ไม่ลามลวนเลยนะน้องอย่าหมองศรี
+แม้กวนแก้วแววตาให้ราคี จงหยิกตีตามจะทำให้หนำใจ ฯ
+๏ นางยิ้มพลางทางชักสลักเลื่อน ขยดเขยื้อนแย้มบานทวารไข
+พระอภัยได้ทีดีพระทัย เข้าข้างในรถทรงอลงการ
+เห็นนางนอนกรกอดพระทรวงนิ่ง เขนยอิงแอบองค์น่าสงสาร
+ไม่ถูกต้องครองสัตย์ปฏิญาณ ถามอาการกัลยาด้วยอาวรณ์
+แม่เนื้อเย็นเป็นไฉนที่ไข้เจ็บ ให้เมื่อยเหน็บในกายสายสมร
+หรือคลื่นเหียนเวียนเกล้าให้หาวนอน พระองค์ร้อนหรือว่าเย็นเป็นอย่างไร
+เห็นนอนนิ่งอิงเขนยไม่เงยพักตร์ สุดจะซักไซ้ถามความไฉน
+มองเขม้นเห็นโฉมประโลมใจ งามวิไลแลเปล่งดังเพ็งจันทร์
+พระปรางทองผ่องพ่วงดูช่วงแช่ม พระหลงแย้มยิ้มขยับจะรับขวัญ
+ค่อยเชยชื่นกลืนกล้ำกลิ่นอำพัน ละเวงวัณฬาผวาแล้วพาที
+ประหลาดเหลือเชื่อใจมิใช่หรือ มาต้องถือสารพัดน่าบัดสี
+เมื่อสัญญาว่าไม่กวนทำยวนยี ประเดี๋ยวนี้ใครเล่ามาเฝ้ากวน ฯ
+๏ พระขวยเขินเมินคิดผิดถนัด กอดพระหัตถ์ตอบความทรามสงวน
+เมื่อตะกี้พี่ถามความประชวร เห็นนิ่มนวลนอนหลับแล้วกลับคราง
+ด้วยมืดอยู่ดูไกลก็ไม่เห็น ต้องเขม้นมองชิดอย่าคิดหมาง
+ประจวบเคราะห์เพราะจมูกถูกพระปราง อย่าระคางขอโทษจงโปรดปราน
+ประชวรนั้นฉันใดที่ในจิต พี่นี้คิดทุกข์แทนแสนสงสาร
+แม้นตรัสบอกออกให้รู้จะอยู่งาน ให้สำราญโรคคลายสบายองค์ ฯ
+๏ นางผินผันกลั้นยิ้มพริ้มพระพักตร์ รู้ว่ารักร้อนใจให้ใหลหลง
+จึงว่าโรคโศกซูบเสียรูปทรง เพราะทำสงครามคิดผิดทำนอง
+แต่เสียพลมนตรีแล้วมิหนำ ยังจะซ้ำเสียตัวให้มัวหมอง
+แม้สำเร็จเสร็จศึกเหมือนตรึกตรอง โรคของน้องก็จะสร่างสว่างทรวง
+จงทราบความตามเล่าอย่าเซ้าซี้ ประเดี๋ยวนี้ก็จะรุ่งถึงทุ่งหลวง
+จงนิ่งนอนซ่อนสุรางค์นางทั้งปวง อย่าให้ล่วงรู้แจ้งจะแพร่งความ
+ซึ่งเมื่อยเหน็บเจ็บปวดจะนวดฟั้น กระหม่อมฉันกลัวบาปไม่หยาบหยาม
+ถึงกรุงไกรไว้ยศให้งดงาม จะผ่อนตามสารพัดไม่ขัดเลย ฯ
+๏ พระฟังนางช่างพลอดเป็นยอดยิ่ง เห็นจริงนิ่งนอนเอกเขนกเฉย
+แล้วคิดปลอบตอบความว่าทรามเชย อย่าถือเลยความหลังมิบังควร
+ซึ่งสงครามลามลุกต้องรุกรบ หวังจะพบโฉมงามทรามสงวน
+เป็นกุศลดลใจจึงใคร่ครวญ อย่าหมองนวลนึกการที่ราญรอน
+จะรักน้องครองมิตรพิศวาส ไม่สิ้นชาติก็ไม่ทิ้งมิ่งสมร
+จนล่วงลับกัปกัลป์พุทธันดร อย่าอาวรณ์ว่าจะร้างให้ห่างเชย
+ซึ่งห้ามพี่มิให้ต้องแม่น้องหญิง จะสู้นิ่งนั่งเพียงเคียงเขนย
+ถ้าถูกบ้างพลั้งมืออย่าถือเลย ขอชมเชยแต่สไบพอใจคลาย
+แล้วทรงคลี่สีนวลที่หวนหอม ออกห่มกรอมนั่งบังคนทั้งหลาย
+ค่อยชื่นจิตชิดเฉียดเบียดสบาย นางเอียงอายแอบเขนยทำเฉยเชือน
+พระหอมกรุ่นอุ่นใจปราศรัยถนอม แม่เนื้อหอมหาไหนจะได้เหมือน
+นางถอยหนีมิให้ชิดทำบิดเบือน แกล้งร้องเตือนพระธิดาขับพาชี
+พอตกทุ่งรุ่งรางสว่างแจ้ง เห็นกำแพงป้อมประตูบูรีศรี
+พวกเกณฑ์แห่แต่บรรดาฝูงนารี มิได้มีใครรู้ว่าผู้ชาย
+ด้วยทรงแปลงแต่งอย่างนางฝรั่ง แล้วนั่งบังรถาฝาพระฉาย
+ทั้งมนตรีมิให้ใครเข้าใกล้กราย ให้เดิ���รายริมทางมากลางแปลง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาบนหน้าที่ ครั้นรวีวรรณสว่างกระจ่างแสง
+เห็นรถทรงธงทองทั้งกองแซง ก็รู้แจ้งว่าลูกสาวเจ้าลังกา
+พวกขุนนางต่างเปิดประตูรับ คอยคำนับเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายสุลาลีวันกัลยา บอกบรรดาหมื่นขุนพวกมุลนาย
+ประชวรหนักจักเข้าเฝ้าไม่ได้ จงกลับไประวังการท่านทั้งหลาย
+พวกนารีที่แต่งแปลงเป็นชาย ให้เที่ยวรายตรวจตรารอบธานี
+แล้วขยับขับพระยาม้าพยศ รีบชักรถเข้าประตูบูรีศรี
+ไม่ประทับกับเกยเคยทุกที ประเทียบที่อัฒจันทร์ชั้นชาลา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ดำเนินนาดนำเสด็จพระเชษฐา
+ขึ้นปรางค์ทองห้องในที่ไสยา ชาวลังกามิได้รู้ทั้งบูรี
+เรียกธิดามาเป็นคนปรนนิบัติ ประจงจัดเครื่องอานพานพระศรี
+ถวายองค์ทรงศักดิ์ด้วยภักดี แล้วพาทีเพทุบายให้ตายใจ
+เชิญบรรทมชมห้องของน้องบ้าง ให้เหมือนอย่างเมืองผลึกอย่านึกไฉน
+แต่ตัวของน้องยาจะลาไป แก้สงสัยเสียให้สิ้นที่นินทา
+แล้วลาออกนอกห้องจะลองจิต แกล้งป้องปิดฉากชั้นที่กั้นฝา
+ชวนสาวใช้ไปประทับอยู่พลับพลา กับธิดาร่วมจิตคิดอุบาย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง เขาล่อลวงหลงเฟือนไม่เหมือนหมาย
+สำคัญว่าฆ่าพระอภัยตาย ยังลูกชายกับน้องแต่สองคน
+จะแค้นนักหักโหมเข้าโรมรุก ยิ่งกว่าทุกครั้งคราโกลาหล
+จำจะลวงหน่วงทัพให้กลับพล ด้วยเล่ห์กลกันสมุทรยุทธนา
+จึงสั่งฝ่ายนายทหารเป็นการลับ จงบอกกับไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ว่าองค์พระอภัยจับได้มา ไม่เข่นฆ่าเสียยังคุมขังไว้
+ศพนั้นเราเอาใส่ไว้ในตึก อย่าให้ศึกสอดเห็นว่าเป็นไฉน
+ให้คนล้อมพร้อมพรั่งระวังระไว อย่าให้ไพร่พลแจ้งจะแพร่งพราย
+ให้ข้าศึกนึกหน่วงเป็นห่วงเจ้า จะลวงเผาเสียให้ได้ดังใจหมาย
+พวกนายทัพรับความตามอุบาย ดูศพตายคิดว่าพระอภัยมณี
+หามเข้าไว้ในตึกแต่ดึกดื่น แต่พวกอื่นมิได้เห็นว่าเป็นผี
+อยู่พร้อมพรั่งนั่งยามตามอัคคี ทหารตีเกราะกลองก้องโกลา ฯ
+๏ ส่วนสามนายชายปลอมเที่ยวอ้อมแอบ คอยฟังแยบคายความตามประสา
+เข้าเดินปนเหล่าฝรั่งเมืองลังกา เที่ยวตรวจตราไปจนรอบขอบกำแพง
+ถึงตึกศพพบกันสำคัญแน่ รู้กระแสความนั่งคอยฟังแฝง
+ว่าคุมไว้ในตึกยังนึกแคลง จะใคร่แจ้งกิจจาปรึกษากัน
+จะย่องเบาเข��าไปดูให้รู้แน่ แต่ประแจใส่ตรวจไว้กวดขัน
+ทั้งสองนายไก่สุนัขชักชวนกัน ไปเห่าขันขึ้นพอให้เขาไล่นาย
+เราจะได้ไขประแจเข้าแก้เจ้า คงจะเอาไปได้เหมือนใจหมาย
+เห็นพร้อมใจไม่กลัวที่ตัวตาย ต่างแยกย้ายย่างย่องเข้ามองเมียง
+มาลับไฟไก่นั้นก็ขันเจื้อย เสียงฉ่ำเฉื่อยเอื่อยอีเอกวิเวกเสียง
+สุนัขหอนวอนโหวยโหยสำเนียง แล้วหลีกเลี่ยงลัดแลงเข้าแฝงตน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งพรั่งพร้อมที่ล้อมตึก ได้ยินนึกแหนงจิตคิดฉงน
+บ้างหาหมาหาไก่เที่ยวไล่ค้น มันล่อวนเวียนวงให้หลงแล
+บ้างจุดไต้ไล่มองบ้างส่องคบ มันหลีกหลบลัดทางไปห่างแห
+อ้ายย่องเบาเข้าไปไขประแจ เข้าตึกแต่ลำพังไม่รั้งรอ
+เปิดอังแพลมแจ่มแจ้งเหมือนแสงคบ เห็นแต่ศพเสียใจกระไรหนอ
+ชะรอยองค์พงศ์กษัตริย์เขาตัดคอ หยิบหัวห่อผ้าเปลื้องเอาเครื่องทรง
+กลับออกไปใส่ประแจแก้สงสัย แล้วอ้อมไปพบเพื่อนเหมือนประสงค์
+พอรุ่งรางสร่างแสงพระสุริยง เที่ยวเดินวงเวียนดูประตูราย
+พอพวกเหล่าฝรั่งข้างหลังด่าน เปิดทวารออกให้ไพร่ทั้งหลาย
+ออกเกี่ยวหญ้าหาเสบียงมาเลี้ยงกาย ทั้งสามนายปลอมปนพลออกไป
+แล้วมาถึงที่ประทับไม่ยับยั้ง เข้าเฝ้าบังคมแจ้งแถลงไข
+เครื่องประดับกับศีรษะพระอภัย ถวายให้สองกษัตริย์ทัศนา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นพินิจคิดว่าแน่ ตะลึงแลสังเวชพระเชษฐา
+สะอื้นอ้อนซบองค์ลงโศกา พระชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสุดสลด โศกกำสรดโศกาเกศาสยาย
+พวกข้าเฝ้าเจ้าพราหมณ์ทั้งสามนาย ต่างฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย
+ทั้งโยธีรี้พลพหลทหาร พลอยสงสารแซ่ซ้องเสียงร้องไห้
+สินสมุทรสุดแสนที่แค้นใจ ว่าไหนไหนพระบิดาชีวาวาย
+ข้าขอรับอาสาพาทหาร เข้าหักด่านเอาให้ได้ดังใจหมาย
+พบฝรั่งลังกาฆ่าให้ตาย ทั้งไพร่นายรีบรัดไปจัดกัน ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ทัดทานว่าหลานรัก อย่าร้อนนักนึกก่อนค่อยผ่อนผัน
+อันภูมิฐานด่านเขาเจ้าประจัญ เป็นที่มั่นคงอยู่อย่าวู่วาม
+เห็นจะไว้ไกกลทุกหนแห่ง ป้อมกำแพงปีนยากล้วนขวากหนาม
+ให้พวกเราเข้าไปจุดไฟลาม จึงค่อยตามกันเข้าไปทั้งไพร่นาย
+จะได้พบศพองค์พระทรงเดช มาต่อเกศเสียให้ได้อย่าให้หาย
+แม้นมิได้ไม่ลับที่อับอาย แล้วสั่งนายช่างสำหรับประดับประดา
+ให้รีบรัดจัดทำเป็นโก���แก้ว สำเร็จแล้วใส่เกศพระเชษฐา
+ให้จัดแจงแต่งไว้ในพลับพลา เครื่องบูชาพร้อมเพรียงตั้งเรียงราย
+แล้วรางวัลบรรดาที่มีความชอบ ซึ่งลักลอบเอาศีรษะมาถวาย
+ให้มียศงดงามทั้งสามชาย เป็นตัวนายฝ่ายทหารผลาญศัตรู
+แล้วเกณฑ์คนพลรบไว้ครบถ้วน ตั้งกระบวนยาตราเป็นราหู
+ให้ครบนามตามตำรับฉบับครู จะโจมจู่จับเขาเจ้าประจัญ
+มีกรกายซ้ายขวามีหน้าปาก จะข้ามขวากหนามกำแพงล้วนแข็งขัน
+เป็นหมู่หมวดตรวจจัดให้ทัดกัน ได้ครบครันเตรียมไว้ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผการำภาสะหรี นั่งอยู่ที่พลับพลาเวลาสาย
+พอเห็นเหยี่ยวเฉี่ยวนกมาตกตาย เป็นลางร้ายจับยามตามตำรา
+ก็รู้ว่าข้าศึกจะฮึกหาญ มาตีด่านได้แท้แน่หนักหนา
+จึงว่ากรรมเอ๋ยกรรมพี่รำภา ศึกจะมาแม่นมั่นแล้ววันนี้
+เราไปฟังสังฆราชพระบาทหลวง จะล่อลวงล้างศึกหรือนึกหนี
+นางรำภาว่าไปขู่เธอดูที แม้ศึกมีเราได้ช่วยเธอด้วยกัน
+แล้วต่างแต่งแปลงกายเหมือนชายชาติ ใส่เกราะคาดเข็มขัดรัดกระสัน
+เหน็บอาวุธยุทธนาสารพัน ไฟน้ำมันมีสำหรับอยู่กับกาย
+ให้ผูกม้ามาประทับสำหรับรบ เตรียมให้ครบเครื่องอานการทั้งหลาย
+เรียกสตรีที่ให้แต่งแปลงเป็นชาย กับทั้งนายย่องตอดตาบอดมา
+กำชับสั่งนั่งดูอยู่ที่นี่ ถ้าเหตุมีแล้วให้ช่วยฉันด้วยหนา
+มันร้องฮื้อรื้อกลับนั่งหลับตา อยู่พลับพลาพร้อมพรั่งคอยฟังความ ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางทางเดินดำเนินนาด มาถึงบาทหลวงไหว้แล้วไต่ถาม
+ท่านประมาทอาจองในสงคราม ถ้าทำตามกฎหมายถึงวายชนม์
+แต่ยกโทษโปรดไว้ยังไม่ฆ่า ด้วยเป็นอาจารย์ท้าวเจ้าสิงหล
+ให้แก้ผิดคิดอ่านการประจญ จะผ่อนปรนเป็นไฉนจะใคร่รู้ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชตวาดว่า มึงอย่ามาร่ำเรื่องให้เคืองหู
+ถึงลูกสาวเจ้าลังกาจะฆ่ากู ก็จะสู้ตายไปมิใช่การ
+แล้วงกเงิ่นเดินมาเรียกม้าใช้ มาสอนให้พูดจาไปว่าขาน
+ช่วยล่อลวงหน่วงศึกเหมือนตรึกการ จะคิดอ่านเอาชัยดังใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังคำที่กำชับ เคารพรับรู้ความตามประสงค์
+มาขึ้นม้ากล้าหาญชาญณรงค์ รีบควบตรงออกประตูบูรพา
+ถึงกองทัพยับยั้งอยู่ข้างนอก แล้วร้องบอกไปว่าเราจะเข้าหา
+ศรีสุวรรณนั้นให้รับมาพลับพลา แล้วว่ามาทำไมเร่งให้การ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังคำจึงร่ำเล่า เหตุด้วยเจ้าเมืองผล���กทำฮึกหาญ
+พวกกองทัพจับเป็นไปเย็นวาน จะล้างผลาญเสียให้ตายวายชีวี
+เธอวิงวอนงอนง้อขอชีวิต ว่าไม่คิดรบพุ่งเอากรุงศรี
+พระปิ่นเกล้าเจ้าลังกาก็ปรานี ให้ข้านี้มาแถลงให้แจ้งใจ
+ว่าพวกพ้องของท้าวเจ้าผลึก จะทำศึกเคี่ยวเข็ญเป็นไฉน
+หรือจะง้อขอรับกันกลับไป จะโปรดไว้ชีวาไม่ฆ่าตี
+จงเลิกทัพกลับหลังไปฝั่งน้ำ อย่าอยู่ทำศึกอีกเร่งหลีกหนี
+จึงจะส่งองค์พระอภัยมณี ไปบุรีเหมือนแต่ก่อนอย่ารอนราญ
+แม้พวกพ้องกองทัพไม่กลับหลัง จะขืนตั้งทำศึกด้วยฮึกหาญ
+จะฆ่าตีพี่ชายให้วายปราณ เสียบประจานไว้ที่คูริมบูรี ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสว่าอ้ายฝรั่ง มาหลอกทั้งเป็นเป็นเหมือนเช่นผี
+แต่เป็นทูตพูดจาจะฆ่าตี ก็ไม่ดีอย่าเพ่อทำเอาจำไว้
+พวกกองทัพจับลากกระชากฉุด สินสมุทรยินดีจะมีไหน
+ให้เปลี่ยนเปลื้องเครื่องแต่งจะแปลงไป ได้เข้าในด่านเขาเจ้าประจัญ
+จะจุดไฟไล่ฆ่าโยธาหาญ เปิดทวารไว้รับกองทัพขันธ์
+ท่านทั้งหลายนายทัพเร่งขับกัน ไปช่วยฟันอ้ายฝรั่งชาวลังกา ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบแล้ว พระหลานแก้วคิดนี้ดีหนักหนา
+แล้วสั่งฝ่ายนายหมวดให้ตรวจตรา พร้อมบรรดาหมื่นขุนพวกมุลนาย
+ล้วนเคยศึกฝึกคล่องทำนองยุทธ์ ถืออาวุธดั้งดาบกำซาบสาย
+หน่อกษัตริย์จัดแจงแกล้งแปลงกาย ให้ละม้ายเหมือนอ้ายม้าใช้มา
+แต่ชั้นในใส่ทรงเครื่องยงยุทธ์ เหน็บอาวุธอยู่กับกายทั้งซ้ายขวา
+ใส่หมวกดำคล้ายฝรั่งชาวลังกา ขึ้นขี่ม้าควบออกนอกทวาร
+กำลังโกรธรีบรุดไม่หยุดยั้ง ตรงมายังข้าศึกด้วยฮึกหาญ
+ฝ่ายฝรั่งพรั่งพร้อมล้อมปราการ เปิดทวารไว้ท่าว่าม้าใช้
+หน่อนรินทร์สินสมุทรไม่หยุดอยู่ เข้าประตูดูคนสับสนไสว
+เห็นดินปืนยืนหยุดฉวยจุดไฟ เที่ยวจุดไหม้ร้านโรงขึ้นโพลงควัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายพวกนายทัพ จะมาดับเพลิงชิงวิ่งถลัน
+พระหน่อไทไล่พิฆาตเที่ยวฟาดฟัน สิ้นชีวันวอดวายลงหลายคน
+บาทหลวงดูรู้ว่าปัจจามิตร ร้องให้ปิดประตูจับวิ่งสับสน
+สินสมุทรจุดไฟหลายตำบล ไล่ฆ่าคนผลักบานทวารพัง
+ศรีสุวรรณนั้นขับทัพทหาร เข้าในด่านได้สมอารมณ์หวัง
+ทั้งสามพราหมณ์สามทัพขับประดัง เข้าล้อมหลังเมืองได้ไล่ฆ่าพล
+พวกวิรุญกุนตังฝรั่งแขก ต่างตื่นแตกตายยับกันสับสน
+เสียงครื้นครั่���หันเหียนเที่ยวเวียนวน บ้างจวนจนโจนกำแพงตะแคงคราง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผการำภาสะหรี พากันหนีเพลิงอ้อมมาป้อมขวาง
+พระหน่อไทไล่ลัดสกัดทาง ทั้งสองนางหนีต่อมาหอรบ
+เห็นพวกพราหมณ์ตามจับก็กลับสู้ ยิงธนูพลาดเพลี่ยงหลีกเลี่ยงหลบ
+พอพวกพ้องย่องตอดดอดมาพบ ช่วยกันรบหักออกนอกกำแพง
+แล้วสองนางต่างคนขึ้นขี่ม้า พอเวลาทินกรก็อ่อนแสง
+พบไพรีตีสกัดหลบลัดแลง ด้วยรู้แห่งหนทางที่กลางไพร
+ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายหนีพรายพลัด แตกกระจัดกระจายทั้งนายไพร่
+พวกกองทัพจับฟันให้บรรลัย ที่หนีได้ไปยังเมืองลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณวงศ์ทรงสินธพ คิดถึงศพทรงเดชพระเชษฐา
+ขึ้นหยุดยั้งนั่งประทับบนพลับพลา ให้โยธาดับไฟในปราการ
+แล้วตีฆ้องกลองสัญญาโยธาทัพ ให้ถอยกลับมาชุมนุมคุมทหาร
+ครั้นพรั่งพร้อมจอมกษัตริย์ตรัสสั่งการ เราได้ด่านแล้วก็ยังแต่ลังกา
+ที่รอรั้งหวังใจจะใคร่พบ ซึ่งซากศพทรงเดชพระเชษฐา
+แล้วใช้ให้ย่องเบาไปเอามา บนพลับพลาพลางแลเห็นแต่กาย
+จะเพ่งพิศจิตใจให้สังเวช น้ำพระเนตรภูวนาถไม่ขาดสาย
+สินสมุทรสุดแค้นแสนเสียดาย ยิ่งฟูมฟายชลนาโศกาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่เป็นนายคนตายนั้น เห็นสำคัญแขนผีนั้นมีไฝ
+ทูลสนองสองกษัตริย์ขึ้นบัดใจ นี่มิใช่เชษฐาอย่าจาบัลย์
+บ่าวของข้าหน้าละม้ายคล้ายพระพี่ เป็นไฝที่แขนขวามันอาสัญ
+ฟังขุนนางทางเขม้นเห็นสำคัญ สารพันเพ่งพิศยิ่งผิดไป
+เอาหัวผีที่พลับพลานั้นมาต่อ ได้กับคอแต่คนนี้มันมิใช่
+แต่เครื่องทรงนั้นขององค์พระอภัย เหตุไฉนจึงเป็นไปเช่นนี้
+เจ้าพราหมณ์ว่าข้าได้ทายเหมือนหมายแม่น เขาตายแทนจึงพบแต่ศพผี
+ซึ่งเครื่องใส่ไว้กับชายวายชีวี เห็นท่วงทีถ่ายเททำเล่ห์กล
+พิเคราะห์ดูภูวไนยเห็นไม่ม้วย จะไปด้วยพวกผู้หญิงเมืองสิงหล
+พระทรงฟังยังไม่วายคลายกังวล จึงว่ากลการศึกนี้ลึกซึ้ง
+จะสังเกตเหตุการณ์ประมาณมาด ก็สุดคาดคิดไปมิใคร่ถึง
+แม้การเป็นเช่นคำอย่างรำพึง พอพบจึงจะแจ้งบอกแพร่งพราย
+แล้วสั่งให้เอาศพไปกลบฝัง จะยับยั้งอยู่สักวันจึงผันผาย
+ให้นายหมวดตรวจพหลพลนิกาย ทั้งไพร่นายพร้อมพรั่งระวังระไว ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผการำภาสะหรี ซึ่งล่าหนีตามทางหว่างไศล
+ไม่รั้งรอพอรุ่งถึงกรุงไกร ตรงเข้าในนัคเรศนิเวศน์วัง
+ต่างเข้าเฝ้าเจ้าลังกาวัณฬาราช อภิวาททูลตามเนื้อความหลัง
+ชาวผลึกศึกเสือเหลือกำลัง ชำนาญทั้งสงครามแลความคิด
+พระบาทหลวงลวงล่อจะรอทัพ เขาก็กลับปลอมปนเป็นคนสนิท
+เข้าจุดไฟไหม้ด่านผลาญชีวิต ไม่ทันคิดรบสู้ทุกผู้คน
+เขาได้เขาเจ้าประจัญแล้ววันนี้ จะตามตีมาประชิดติดสิงหล
+จะเสียวังลังกาเข้าตาจน จงผ่อนปรนโปรดตริดำริการ ฯ
+๏ นางฟังเล่าเศร้าจิตอนิจอนาถ ให้หวั่นหวาดวิญญาณ์จึงว่าขาน
+ซึ่งข้าศึกฮึกโหมมาโรมราญ เราเสียด่านก็เหมือนดังเสียลังกา
+เป็นการด่วนจวนจนต้องอ้นอั้น เจ้าช่วยกันตรองตรึกได้ปรึกษา
+แม้สงครามตามติดประชิดมา จะพูดจาคิดอ่านประการใด
+เออนี่แน่แม่จะถามทรามสวาท พระสังฆราชนั้นเจ้าเห็นเป็นไฉน
+เมื่อเสียทีหนีทันหรือบรรลัย จะได้ใครคิดอ่านการสงคราม ฯ
+๏ นางยุพาว่าประหลาดพระบาทหลวง คนทั้งปวงปะใครก็ไต่ถาม
+จะเป็นตายหายไปไม่ได้ความ ด้วยสงครามเหลือรู้จะสู้รบ
+ถึงใครดีมีศักดาอานุภาพ มาช่วยปราบก็เห็นจะไม่สงบ
+เว้นแต่องค์พระอภัยเจ้าไตรภพ จะเกลื่อนกลบให้แผ่นดินสิ้นศัตรู ฯ
+๏ นางฟังคำรำพึงแล้วจึงตอบ เจ้าว่าชอบอยู่แต่จิตคิดอดสู
+ตั้งแต่พามาไว้มิได้ดู ให้เธออยู่ในห้องถึงสองวัน
+สุลาลีนี้เป็นคนปรนนิบัติ เห็นข้องขัดเคืองแค้นแสนกระสัน
+ไม่สรงเสวยเลยเฝ้าแต่จาบัลย์ จะผ่อนผันคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ นางยุพาว่าพระองค์ไม่สงสาร ทรมานเหมือนหนึ่งว่าเลือดตาไหล
+จะแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าเศร้าพระทัย ขอลาไปช่วยชีวิตพระบิดา
+แล้วบังคมก้มกรานค่อยคลานคล้อย ชวนน้องน้อยร่วมจิตขนิษฐา
+ไปปรางค์ทองห้องในที่ไสยา ค่อยแอบฝาคอยฟังกำบังกาย ฯ
+๏ สงสารองค์พระอภัยอยู่ในห้อง แต่ตรึกตรองไม่สมอารมณ์หมาย
+ครั้นห่างนางสร่างมนต์กระวนกระวาย ให้คิดอายอกใจกระไรเลย
+มิรอรั้งบังอาจประมาทหมิ่น มาหลงลิ้นลังกานิจจาเอ๋ย
+โอ้ยามเคราะห์เพราะนิยมจะชมเชย โอ้ไม่เคยเลยแสนจะแค้นใจ
+จนจวนแก่แพ้รู้อีผู้หญิง ประหลาดจริงเจียวน่าเลือดตาไหล
+นอนไม่หลับกลับนั่งคลั่งพระทัย หวนอาลัยลูกยานุชาชาญ
+เคยเห็นพี่มิได้เห็นทุกเย็นเช้า จะโศกเศร้าโศกาน่าสงสาร
+ทั้งเสียเมียเสียพงศ์ทั้งวงศ์วาน เพราะเสียการกลศึกไม่ตรึกตรา
+โอ้เอ็นดูสุมาลีเจ้าพี��เอ๋ย จะลับเลยหลงคอยละห้อยหา
+โอ้ลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ทั้งสุดสาครพ่อจะท้อใจ
+ยิ่งรัญจวนป่วนจิตคิดวิตก เหมือนหนึ่งนกเข้าเพนียดเบียดไม่ไหว
+ลงนอนเอกเขนกอึ้งตะลึงตะไล ทุกข์พระทัยถึงพระองค์ทั้งวงศ์วาน ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาที่มาเฝ้า เห็นโศกเศร้าซูบทรงน่าสงสาร
+กระทั่งไอให้เสียงแล้วเมียงคลาน มากราบกรานทรงศักดิ์ตรงพักตรา
+จึงทูลถามความในใจจะใคร่รู้ พระมาอยู่เมืองหม่อมฉันนั้นหรรษา
+หรือเศร้าหมองข้องขัดพระอัชฌา ลูกพึ่งมามิได้อยู่ในบูรี ฯ
+๏ พระผันแปรแลเห็นหน้ายุพาพักตร์ กลับนึกรักวัณฬามารศรี
+สะอื้นพลางทางว่าบิดานี้ สู้เสียพี่น้องมาเอกากาย
+ได้เห็นแต่แม่วัณฬาพอมาถึง ก็โกรธขึ้งทิ้งขว้างให้ห่างหาย
+ชีวิตพ่อก็ไม่รอดจะวอดวาย พลางฟูมฟายชลนาโศกาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาปรีชาฉลาด อภิวาทว่าพระองค์อย่าสงสัย
+พระชนนีมิใช่จะมาละไป เพราะรักใคร่จึงได้พามาธานี
+จะนบนอบมอบสมบัติพัสถาน ให้พระผ่านไตรจักรเป็นศักดิ์ศรี
+ที่การศึกนึกว่าไม่ราวี จะเป็นที่พึ่งอาณาประชาชน
+เหตุไฉนให้พระน้องยกกองทัพ มาเคี่ยวขับรบพุ่งกรุงสิงหล
+แกล้งอุบายถ่ายเททำเล่ห์กล ไม่ผ่อนปรนปรองดองครองสัจจา
+จึงน้อยใจไม่เข้ามาเฝ้าแหน เห็นทั้งแค้นทั้งรักนั้นหนักหนา
+สู้คิดอ่านการศึกไปตรึกตรา อยู่พลับพลาชมจันทร์ข้างชั้นใน
+ลูกไปเฝ้าเล่าก็ตรัสกระจัดแจ้ง ว่าเสียแรงรักพระองค์ไม่สงสัย
+ส่วนทรงฤทธิ์คิดอุบายให้ตายใจ ต้องเสียไพร่พลเมืองเคืองรำคาญ ฯ
+๏ พระตันอกตกตะลึงแล้วจึงว่า อนิจจังอนิจจาน่าสงสาร
+เมื่อสงสัยไม่แถลงให้แจ้งการณ์ จะสาบานให้เห็นจริงทุกสิ่งอัน
+ซึ่งน้องรักหักหาญทำการศึก เห็นจะนึกแหนงว่าข้าอาสัญ
+แม้รู้ว่ามาเป็นคู่อยู่ด้วยกัน ศรีสุวรรณก็จะกลับกองทัพไป
+มิได้ถามความจริงมานิ่งโกรธ ช่วยขอโทษด้วยเถิดแม่ไปแก้ไข
+ว่าจริงจิตบิตุรงค์นี้จงใจ ความรักใคร่แม่ละเวงยิ่งเกรงกลัว
+ซึ่งพวกเราชาวผลึกทำฮึกหาญ จะทัดทานถ้าใครขัดจะตัดหัว
+อย่าแหนงนึกตรึกตรองให้หมองมัว จะยอมตัวไปจนตายเหมือนหมายมา
+เจ้าช่วยพ่อขอให้พบประสบพักตร์ อย่าหาญหักห่างเหเสน่หา
+แม้ไม่เห็นเว้นหายหลายเวลา เห็นชีวาพ่อไม่รอดคงวอดวาย ฯ
+๏ นางว่าเคราะห์เพราะจะไม่ให้สำเร็จ มิรู้เสร็จศึกเสือเบื่อใจหาย
+แม้จริงจังดังพระโอษฐ์โปรดภิปราย จะสบายบ้านเมืองไม่เคืองใจ
+จงหยุดยั้งรั้งรออยู่พอค่ำ ลูกจะนำไปพลับพลาที่อาศัย
+ถึงจะกริ้วโกรธว่าลูกพาไป จะแก้ไขขอโทษคงโปรดปราน
+หม่อมฉันรู้อยู่ว่าในพระทัยอ่อน ถ้าอ้อนวอนแล้วก็คงจะสงสาร
+มานิ่งไว้ใจเย็นมิเป็นการ กระหม่อมฉานจะช่วยคิดด้วยบิตุรงค์
+แต่รู้ข่าวเศร้าสร้อยก็พลอยทุกข์ จะหาสุขไม่สำเร็จเสร็จประสงค์
+เชิญชำระสระสนานสำราญองค์ ที่โศกทรงเศร้าสร้อยจะค่อยคลาย
+แล้วเรียกน้องของเสวยที่เคยแต่ง มาจัดแจงเรียงเรียบเทียบถวาย
+พระอภัยใจอิ่มค่อยยิ้มพราย สรงสุหร่ายแล้วมานั่งบรรลังก์ทอง ฯ
+๏ เสวยพลางทางว่าถ้ามิม้วย พ่อจะช่วยปลูกฝังเจ้าทั้งสอง
+ให้สมสุดบุตรีทั้งพี่น้อง จะปกป้องไปจนตายวายชีวี
+จริงนะลูกปลูกฝังพ่อมั่งเถิด เหมือนช่วยเชิดชูพักตร์เป็นศักดิ์ศรี
+ไปว่าขานมารดาให้ปรานี คุณจะมีอยู่กับพ่อจนมรณา ฯ
+๏ นางรับรสพจนารถฉลาดฉลอง พระคุณของทรงศักดิ์นั้นหนักหนา
+ด้วยรักใคร่ใช้ชิดเหมือนธิดา จึงอุตส่าห์สุจริตไม่ปิดบัง
+อยากจะใคร่ให้พระชนนีนาถ รักพระบาทบิตุรงค์เหมือนจงหวัง
+แต่เดินป่ามาถึงเขตนิเวศน์วัง มิสมดังปรารถนาลูกอาภัพ
+วันนี้ค่ำจำจะพาไปถึงห้อง ถ้าฟ้องร้องก็จะเสียบาทเบี้ยปรับ
+แต่จะรักจะชังจะบังคับ สุดจะรับสั่งได้ด้วยไม่เคย ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายสบายจิต พ่อคิดผิดไปแล้วลูกแก้วเอ๋ย
+มันน่าแสนแค้นใจกระไรเลย ช่างเฉยเมยมีแต่กลัวนั้นทั่วไป
+ถ้าแม้เป็นเช่นนั้นแล้ววันนี้ ช่วยหยิกตีให้บิดาน้ำตาไหล
+พระสรวลพลางเสวยพลางสว่างใจ อิ่มพระทัยอิ่มโอชโภชนา ฯ
+๏ พอพลบค่ำย่ำระฆังเสียงวังเวก ชอุ่มเมฆมืดมิดทุกทิศา
+ส่วนสองนางพลางเชิญดำเนินมา ขึ้นพลับพลาชมจันทร์เป็นหลั่นลด
+เดินบันไดในนั้นขึ้นชั้นสูง แกล้งขับฝูงสาวใช้ลงไปหมด
+ถึงชั้นสุดหยุดยั้งนั่งประณต ให้ทรงยศเยื้องย่องเข้าห้องใน
+ดูแจ่มแจ้งชวาลาระย้าระยับ กระจกจับเพลิงกระจ่างสว่างไสว
+เห็นนางเอกเขนกนั่งกระทั่งไอ นางตกใจเหลียวเห็นทำเป็นเมิน
+แต่ใจรู้ว่ายุพาให้มาพบ สุดจะหลบเหลืออายระคายเขิน
+ให้พรั่นพรั่นหวั่นไหวฤทัยสะเทิน ทำนั่งเมินเหมือนไม่รู้จะดูที ฯ
+๏ พร���เห็นนางหมางหมองค่อยย่องย่าง เข้าเคียงข้างค่อยค่อยเบียดพอเสียดสี
+ยิ่งหอมรื่นชื่นชวนให้ยวนยี เหมือนมาลีลอยฟ้ามายาใจ
+จะจุมพิตคิดขยับแล้วกลับยั้ง แต่รอรั้งรวนจิตหวิดหวิดไหว
+พอเหลือบเหลียวเสียวซาบวาบฤทัย พระเคลิ้มใจจุมพิตนางหวีดดัง
+แล้วว่าดูสินี่พระเหมือนจะแกล้ง มาแอบแฝงโจมจับเอาลับหลัง
+นี่ใครพาหรือว่ามาแต่ลำพัง ไม่รู้รั้งรอบ้างเป็นอย่างไร ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้เหมือนอกวิหคหงส์ ต้องติดกรงตรึงตราน้ำตาไหล
+เขาปล่อยปละปะคู่ที่ชูใจ สุดจะให้เหินห่างจึงอย่างนี้
+ส่วนน้องรักหนักหน่วงเฝ้าแหนหวง ส่วนพี่แสนเสนหามารศรี
+มิผ่อนผันกรุณาจงฆ่าตี เสียเถิดพี่จะขอลาแก้วตาตาย
+แม้ยังเป็นเห็นน้องก็ต้องรัก สุดจะหักห้ามสวาทให้ขาดหาย
+ถึงปลดปลงคงจะกอดเจ้าวอดวาย ไม่วางสายสุดสวาทแล้วชาตินี้
+พลางอิงแอบแนบน้องประคองเคล้า นางหยิกเพลาผลักหัตถ์น่าบัดสี
+เมื่อแรกพบคบค้านึกว่าดี เพราะพระพี่ให้สัตย์ปฏิญาณ
+ไม่รบพุ่งกรุงลังกาจะหย่าทัพ จึงได้รับมานิเวศน์เขตสถาน
+เหตุไฉนให้ลูกมารุกราน เข้าตีต้านรบพุ่งถึงกรุงไกร
+ยังจะมาว่าไม่รักทำกักขัง ก็ใครมั่งจะไม่น่าน้ำตาไหล
+แต่เสียรู้สู้อดระทดใจ เชิญพระไปกองทัพกำกับพล
+ได้คิดอ่านราญรอนเหมือนก่อนนั้น มารบกันกับผู้หญิงเมืองสิงหล
+ไม่หลบลี้หนีหายสู้วายชนม์ อย่าแต่งกลลวงล่อต่อไปเลย ฯ
+๏ พระวิงวอนอ่อนหวานประทานโทษ อย่ากริ้วโกรธตรึกตรองก่อนน้องเอ๋ย
+ไม่ณรงค์สงครามกับทรามเชย อย่าคิดเลยพี่จะเล่าให้เข้าใจ
+เมื่อแจ้งความทรามสงวนประชวรหนัก พี่ทุกข์นักจะใคร่เห็นว่าเป็นไฉน
+จึงเป่าปี่ที่ในทัพให้หลับไป มิทันได้แพร่งพรายว่าร้ายดี
+กับธิดาพากันตามทรามสวาท มาทันราชรถนางกลางวิถี
+ซึ่งพวกทัพกลับกล้าเข้ามาตี หมายว่าพี่ล้มตายวายชีวา
+ไว้ธุระจะให้เรียบเงียบสงบ มิให้รบพุ่งกันได้หรรษา
+ไม่เหมือนคำรำพันที่สัญญา จงเข่นฆ่าพี่เสียแทนที่แค้นใจ
+จริงนะเจ้าเยาวลักษณ์จงหนักหนวง ไม่ล่อลวงนวลหงส์อย่าสงสัย
+จะทำศึกตรึกตราไปว่าไร พี่มิให้แก้วตาต้องราวี
+ทั้งแผ่นภพรบได้พี่ไม่แพ้ กลัวก็แต่แม่วัณฬามารศรี
+จะโกรธกริ้วนิ่วหน้าไม่พาที มิรู้ที่ที่จะปลอบให้ชอบใจ
+จงแย้มเยื้อนเบือนหน้าพ��ดจาบ้าง อย่าหมองหมางเมินพักตร์เฝ้าผลักไส
+พลางลูบต้องลองเล่ห์เสน่ห์ใน นางว่าไฮ้น่าเบื่อเหลือรำคาญ
+ขืนจู้จี้นี้ก็หยิกเอาอิกดอก เฝ้ายวนหยอกแยบคายไม่วายหวาน
+เพราะพาซื่อถือสัตย์ปฏิญาณ จึงเสียด่านบ้านเมืองขุ่นเคืองใจ
+เดี๋ยวนี้พระจะมารับระงับศึก ไม่สมนึกเหมือนหนึ่งคำจะทำไฉน
+ถึงสัญญาว่าขานประการใด ไม่มีใครที่จะกล้าไปฆ่าตี
+ด้วยพวกพ้องของพระองค์ประสงค์ทรัพย์ จึงเคี่ยวขับรบพุ่งเอากรุงศรี
+ข้างฝ่ายพระจะมาชวนให้ยวนยี ทำเช่นนี้นึกดูเหมือนรู้กัน
+แม้จริงจังดังรับจะดับเข็ญ ทำให้เห็นจริงก่อนจะผ่อนผัน
+นี่สงครามตามรุกมาทุกวัน จะผูกพันผ่อนปรนเป็นจนใจ ฯ
+๏ พระฟังนางพลางว่านิจจาเอ๋ย ไม่เชื่อเลยหนอกรรมจะทำไฉน
+เมือตัดขาดญาติกาไม่อาลัย พี่จึงได้ติดตามแม่งามมา
+แม้ใครรบพบปะจะได้ห้าม ให้เห็นความจริงจังที่กังขา
+ถ้าผู้ใดไม่ฟังอหังการ์ จะเข่นฆ่าเสียให้ตายวายชีวี
+นี่ศึกเหนือเสือใต้ที่ไหนเล่า เนื้อแท้เจ้าจะแกล้งอางขนางหนี
+เฝ้าหน่วงหนักกักขังเสียดังนี้ ชีวิตพี่จะมิตายหรือสายใจ
+เจ้าสัญญาว่าถึงเมืองไม่เคืองขัด จะซ้ำผัดต่อตะบึงไปถึงไหน
+มิปรานีก็มิฟังชั่งเป็นไร แม้แม่ไม่เมตตาจงฆ่าฟัน ฯ
+๏ พระว่าพลางกางกรประคองกอด เยาวยอดข่วนหยิกผลักพลิกผัน
+นางว่าพระจะมารุกทำบุกบัน เถิดเช่นนั้นแล้วก็ลึกอย่านึกเลย
+น้องชอบหูอยู่แต่ปลอบไม่ชอบปล้ำ ถ้าขืนทำเจ็บปวดแล้วชวดเสวย
+จงยั้งหยุดพูดจาประสาเคย อย่าคิดเลยว่าจะได้ด้วยไม้มือ
+ที่เมืองใหม่ได้พบได้รบรับ พระยังจับน้องไม่ได้ลืมไปหรือ
+ที่ตื้นลึกปรึกษาค่อยหารือ ไม่ดึงดื้อดอกแต่ว่าต้องช้าที
+พระรักใคร่ใจน้องยังครองสัตย์ ใช่จะขัดคิดอางขนางหนี
+จงรั้งรอพอให้รุ่งขึ้นพรุ่งนี้ ศึกจะตีมากระทั่งถึงลังกา
+แม้โปรดปรามห้ามทัพให้สรรพเสร็จ ศึกสำเร็จแล้วจะรักให้หนักหนา
+แม้เลี่ยงหลีกอีกทีนี้พระพี่ยา จึงเข่นฆ่าน้องเสียบ้างให้วางวาย
+จงผ่อนผันวันเดียวค่อยเหนี่ยวหน่วง ไม่ล่อลวงเลยน้องจะกองถวาย
+สืบสนองรองบาทไม่คลาดคลาย อย่าให้อายอัปยศจงอดออม ฯ
+๏ พระอ้นอั้นตันทรวงต้องหน่วงหนัก เพราะความรักวรนุชสุดถนอม
+จึงว่าพี่นี้ระทมด้วยตรมตรอม เพราะอดออมอกดังจะพังโทรม
+ไ���้อิงแอบแนบกายค่อยคลายโศก เหมือนคนโรคซึ่งได้รสโอสถโสม
+มาซึมซาบอาบอุราประชโลม ที่ทรุดโทรมหนักนั้นค่อยบรรเทา
+ถ้าน้องรักกักขังเหมือนครั้งก่อน อกพี่ร้อนเหมือนหนึ่งไฟประลัยเผา
+ขออยู่ให้ใกล้องค์กับนงเยาว์ จะคอยเฝ้าปรนนิบัติช่วยพัดวี
+อีกวันเดียวเจียวเป็นแน่นะแม่น้อง อย่าปิดป้องผัดเกี่ยงหลีกเลี่ยงหนี
+ศึกจะมาหรือมิมาก็ตามที ในพรุ่งนี้เป็นเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ นางขวยเขินเมินยิ้มพริ้มพระพักตร์ เธอแสนรักร่ำว่าน่าสงสาร
+ทำเสแสร้งแกล้งว่าเบื่อเหลือรำคาญ น่าขี้คร้านพูดซ้ำให้ช้ำทรวง
+ซึ่งจะให้ใกล้เคียงแต่เพียงนั้น พอจะผันผ่อนตามไม่ห้ามหวง
+แต่สิ่งของน้องระวังอยู่ทั้งปวง อย่าลามล่วงเหลือเกินเชิญบรรทม
+แล้วแต่งที่ยี่ภู่นางปูปัด ปรนนิบัติทรงฤทธิ์สนิทสนม
+แล้วเผยแกลแลสว่างน้ำค้างพรม เชิญพระชมดวงดาวดูพราวตา ฯ
+๏ น้องจะยังนั่งเล่นเย็นเย็นก่อน ข้างในร้อนจะต้องออกไปนอกฝา
+พระโอบอุ้มจุมพิตวนิดา ไม่ให้ลาแล้วจะอุ้มเจ้าคุมไว้
+พี่รู้เท่าเจ้าเสียแล้วนะแก้วพี่ วานซืนนี้เหมือนหนึ่งว่าเลือดตาไหล
+อย่าเลี่ยงหลีกอีกเลยจะเคยใจ จงอยู่ในแท่นทองเถิดน้องรัก
+สายสมรร้อนรนจะปรนนิบัติ ช่วยนั่งพัดให้บรรทมพอสมศักดิ์
+แล้วอิงแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ นางพลิกผลักแล้วก็ว่าน่ารำคาญ
+เห็นน้องนิ่งแล้วก็เฝ้าแต่เซ้าซี้ ทำเช่นนี้หรือว่ารักแกล้งหักหาญ
+ให้ชอกช้ำสำหรับแต่อัประมาน ไม่สงสารสมเพชเวทนา
+น้องตามใจไม่ถือเพราะซื่อสัตย์ ปรนนิบัติบทเรศพระเชษฐา
+มิชุบเลี้ยงเที่ยงธรรม์เหมือนสัญญา จะเงยหน้าดูมนุษย์ก็สุดอาย
+เพราะเอออวยด้วยพระองค์ลุ่มหลงรัก จึงเสื่อมศักดิ์เสียตระกูลเป็นสูญหาย
+แม้นคลาดแคล้วแล้วไม่อยู่จะสู้ตาย ไม่เสียดายชีวิตสักนิดเลย ฯ
+๏ พระสวมสอดกอดแอบแนบถนอม งามละม่อมแม่อย่าหมองเลยน้องเอ๋ย
+สักแสนปีมิได้ร้างให้ห่างเชย ไม่ละเลยลืมสัตย์ปฏิญาณ
+ถึงม้วยดินสิ้นฟ้ามหาสมุทร ไม่สิ้นสุดความรักสมัครสมาน
+แม้เกิดในใต้ฟ้าสุธาธาร ขอพบพานพิศวาสไม่คลาดคลา
+แม้เนื้อเย็นเป็นห้วงมหรรณพ พี่ขอพบศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา
+แม่เป็นบัวตัวพี่เป็นภุมรา เชยผกาโกสุมปทุมทอง
+เจ้าเป็นถ้ำอำไพขอให้พี่ เป็นราชสีห์สมสู่เป็นคู่สอ��
+จะติดตามทรามสงวนนวลละออง เป็นคู่ครองพิศวาสทุกชาติไป
+เป็นสัจจังหวังจิตสนิทถนอม งามละม่อมมิ่งขวัญอย่าหวั่นไหว
+จงโอนอ่อนผ่อนตามความอาลัย ให้ชื่นใจเสียรู้แล้วเถิดแก้วตา ฯ
+๏ พลางอิงแอบแนบน้องประคองเคล้า นางผลักเพลาพลิกปัดพระหัตถา
+แล้วว่าเบื่อเหลือล้ำคำสัญญา ยิ่งไม่ว่าก็ยิ่งทำให้ก้ำเกิน
+อย่าลามลวนกวนใจที่ได้ห้าม มิผ่อนตามน้องบ้างจะห่างเหิน
+เยี่ยมบัญชรก่อนเถิดให้เพลิดเพลิน โน่นแน่เชิญชมฟ้าดาราราย
+ดูโชติช่วงดวงดาวบ้างขาวเหลือง ประจำเมืองสุกเหมือนดังเดือนฉาย
+พระอิงแอบแนบนางไม่ห่างกาย แสนสบายบรรทมเมื่อลมเชย
+เฉื่อยเฉื่อยชื่นรื่นรินกลิ่นกุหลาบ หอมอังกาบแกมลำดวนหวนระเหย
+ชื่นอารมณ์ยมโดยโรยรำเพย พระชื่นเชยปรางน้องประคองกร
+ประคองกอดสอดหัตถ์สัมผัสเคล้า ค่อยเคล้นเต้าเต่งทรวงดวงสมร
+นางผลักพลิกหยิกหัตถ์สลัดกร เมื่อไม่นอนนิ่งบ้างเป็นอย่างไร
+เฝ้าจับกุมหยุมหยิมไม่อิ่มหนำ จะลูบคลำเคล้าคลึงไปถึงไหน
+จงหยุดหย่อนผ่อนสบายให้หายใจ อย่าเพ่อให้ชอกช้ำระกำตรอม ฯ
+๏ พระเชยโฉมโลมเล้าว่าเจ้าพี่ สุมาลีแล้วหรือกลิ่นจะสิ้นหอม
+ไม่อิ่มหนำน้ำใจเพราะไม่ยอม ต้องอดออมอกใจดังไฟฮือ
+เหมือนอยากน้ำกล้ำกลืนแต่กล้วยกล้าย จะเหือดหายหิวในน้ำใจหรือ
+จึงจับต้องของรักไม่หนักมือ แม่อย่าถือโทษเลยที่เชยชม
+แล้วเบือนเบียดเสียดชิดจุมพิตพักตร์ เหมือนคู่รักร่วมจิตสนิทสนม
+จนดึกเดือนเลื่อนสว่างน้ำค้างพรม นางชวนชมดาวเดือนแกล้งเชือนแช
+กระซิบบอกหยอกนางว่าข้างใต้ ชื่อดาวไก่กกนางไม่ห่างแห
+โน่นดาวสาวขาวผ่องตรงช่องแกล ถ้าใครแลดูนักมักขี้อาย
+นางว่าเบื่อเหลือใจเที่ยวไล่ว่า เช่นนี้น่าหนวกหูไม่รู้หาย
+จะนอนเล่นเย็นลมชมสบาย เฝ้ากอดก่ายกวนใจกระไรเลย
+แล้วหลบพักตร์ชักผ้าเช็ดหน้าแต้ม มาปิดแก้มก้มแอบแนบเขนย
+พระสวมสอดกอดน้องประคองเกย จนลืมเลยหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองศรีบุตรีเลี้ยง นอนอยู่เพียงชั้นล่างที่ข้างฝา
+มิให้เหล่าสาวใช้ผู้ใดมา จนเวลารุ่งรางสว่างวัน
+จึงจัดแจงแต่เครื่องแล้วเยื้องย่าง ไปตั้งข้างแท่นทองนอกห้องกั้น
+ของเสวยเนยนมทั้งน้ำจัณฑ์ สารพันเสร็จสรรพแล้วกลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ตื่นไสยาสน์ยามรุ่งสะดุ้งไหว
+ค่อยขยับหับบานบัญชรชัย มิให้องค์พระอภัยตื่นไสยา
+แล้วลดเลื่อนเคลื่อนองค์นางนงลักษณ์ มาสรงพักตร์แล้วก็ออกมานอกฝา
+เห็นบุตรีพี่น้องทั้งสองรา ร้องเรียกมานั่งใกล้แกล้งใส่ความ
+ไม่บอกเล่าเจ้าไปพาเธอมาไว้ ให้กวนใจจ้วงจาบทำหยาบหยาม
+ถ้างวยงงหลงเชื่อก็เหลืองาม นี่หากห้ามใจได้จึงไม่อาย
+เจ้าก็รู้อยู่ว่าพวกฝรั่ง เขาชิงชังพระอภัยนี่ใจหาย
+จะให้ห้ามปรามทัพมากลับกลาย มิวุ่นวายขึ้นแล้วเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาปรีชาฉลาด อภิวาทว่าพระแม่พอแก้ไข
+ด้วยข้าเฝ้าท้าวพระยาเสนาใน ไม่มีใครอาจองออกสงคราม
+จงให้หามาประชุมนุมวันนี้ ให้พร้อมที่ข้างหน้าปรึกษาถาม
+แม้ใครใครไม่รับไปปราบปราม จึงแต่งตามกลเล่ห์เพทุบาย
+จะลวงล่อต่อตามด้วยความลับ เอาศึกกลับเป็นมิตรเหมือนคิดหมาย
+ให้ห้ามทัพกลับไปได้ง่ายดาย คนทั้งหลายก็เห็นคงจะปลงใจ
+นางวัณฬาว่าเจ้าคิดสนิทนัก เจ้าดวงจักขุแม่ช่วยแก้ไข
+กระนั้นเจ้าเข้าไปอยู่ด้วยภูวไนย แม่จะไปข้างหน้าบัญชาการ
+แล้วเทวีลีลาออกมานั่ง บนบัลลังก์เลขาตรงหน้าฉาน
+ให้ตีกลองร้องเรียกข้าราชการ มากราบกรานพร้อมพรักตรงพักตรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ตรัสประภาษการศึกแล้วปรึกษา
+ซึ่งสงครามตามติดประชิดมา พวกเสนาจะคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างคนก็จนจิต เป็นสุดคิดสุดพรั่นให้หวั่นไหว
+ที่ขี้ขลาดชาติหญิงก็นิ่งไป ที่จิตใจแกล้วกล้าว่าข้านี้
+จะสู้ซื่อถือสัตย์พิพัฒน์ผล รบไปจนสิ้นชีวิตไม่คิดหนี
+สนองคุณมุลิกาฝ่าธุลี ตายอยู่ที่ท้องทุ่งริมกรุงไกร ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสตอบว่าขอบจิต เราก็คิดผันแปรยังแก้ไข
+จะถ่ายเทเล่ห์กลให้คนไป ลวงให้องค์พระอภัยมาในวัง
+แล้วจะล่อให้ละเลิงในเชิงรัก คงคิดหักห้ามทัพให้กลับหลัง
+แล้วตัดปลายสินต้นก่นกำบัง ขุนนางทั้งปวงจะเห็นเป็นอย่างไร
+พวกเสนาว่าคงสมอารมณ์นึก ชนะศึกมั่นคงไม่สงสัย
+ตามพระแม่จะบำรุงซึ่งกรุงไกร ข้าจะได้พึ่งพาบารมี
+นางโฉมยงทรงสดับกำชับสั่ง จงระวังตรวจตราทุกหน้าที่
+เผื่อข้าศึกฮึกโหมมาโจมตี จะเสียทีไม่ทันคิดซึ่งกิจการ
+จงรบรับทัพใหญ่ไว้ให้หยุด อย่าให้รุดรุกราษฎร์มาอาจหาญ
+ฝรั่งรับกลับไปพร้อมป้อมปราการ เยาวมาลย์เสด็จมาพลับพลาทอง
+พอเห็นองค์พระอภัยตื่นไสยาสน์ ธิดานาฏพร้อมพรั่งอยู่ทั้งสอง
+จึงหยุดยั้งนั่งที่เก้าอี้รอง ให้ยกของที่เสวยนมเนยมา
+มีดตะเกียบเทียบทำไว้สำเร็จ ทั้งไก่เป็ดขนมปังเครื่องมังสา
+ฝ่ายบุตรีพี่น้องสองสุดา รินสุราคอยประคองให้สององค์ ฯ
+๏ พระอภัยไม่เคยเสวยเหล้า แต่รักเขาก็ต้องตามด้วยความหลง
+เก้าอี้ตั้งข้างเตียงเคียงพระองค์ พึ่งสอนทรงหยิบตะเกียบไม่เรียบเลย
+ค่อยค่อยคีบหนีบพลัดให้ขัดข้อง นางยิ้มย่องหยิบช้อนช่วยป้อนเสวย
+สุกรไก่หมูหันชิ้นมันเนย น้ำส้มเชยตับแพะลิ้นแกะแกม
+นางนั่งชี้นี่นั่นรำพันบอก สุราจอกจับจิบคอยหยิบแถม
+พระอภัยไม่อิ่มนั่งยิ้มแย้ม นางป้อนแกล้มกล้ำกลืนยิ่งชื่นใจ
+แล้วหยิบช้อนป้อนบ้างนางไม่รับ ให้นางกลับป้อนพระองค์ด้วยหลงใหล
+ทั้งเมาเหล้าเมาเล่ห์เสน่ห์ใน แล้วลูบไล้ลดเลี้ยวพูดเกี้ยวพาน ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพศรีสุวรรณราช กับหน่อนาถสินสมุทรหยุดทหาร
+ครั้นฤกษ์ดีตีฆ้องก้องกังวาน ยกจากด่านเจ้าประจัญสนั่นดัง
+สินสมุทรสุดคะนองเป็นกองหน้า ทหารห้าหมื่นแห่ล้วนแตรสังข์
+ทรงสิงห์กลิ้งกลดกั้นบดบัง พลดาบดั้งเดินดำเนินธง
+พี่เลี้ยงพราหมณ์สามนายปีกซ้ายขวา ต่างขี่ม้าเครื่องกระหนกวิหคหงส์
+ให้เดินทัพขับทหารเข้าดานดง ดูทวนธงปลาบปลิวเป็นทิวมา
+ศรีสุวรรณนั้นขึ้นทรงรถที่นั่ง พวกกองหลังหลายหมื่นถือปืนผา
+ยกทหารขานโห่เป็นโกลา เหมือนเสียงฟ้าครื้นครั่นสนั่นดัง
+ฝูงเนื้อเบื้อเสือสีห์หมูหมีเม่น ต่างตื่นเต้นแตกเตลิดระเสิดระสัง
+ทั้งนกหกตกร่วงจากรวงรัง ด้วยเสียงสังข์เสียงกลองก้องกังวาน
+พวกบ้านรายชายหญิงชาวสิงหล บ้างแบกขนหมอนฟูกอุ้มลูกหลาน
+ไม่สู้รบหลบหนีตะลีตะลาน ทหารขานโห่ลั่นสนั่นไป
+พอตกทุ่งกรุงลังกาเวลาพลบ เห็นหอรบเชิงเทินดังเนินไศล
+ล้วนธงทิวปลิวระยับวับวับไว ดูไรไรเรียงรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรไม่หยุดยั้ง ด้วยกำลังห้าวหาญชาญกำแหง
+ขับทหารล่วงทางไปกลางแปลง ใกล้กำแพงเมืองนั้นสักพันวา
+จึงหยุดทัพยับยั้งให้ตั้งค่าย ทั้งทัพพราหมณ์สามนายปีกซ้ายขวา
+ทั้งทัพหลังตั้งเคียงเรียงกันมา ถึงปากป่าชายทุ่งริมกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาเห็นข้าศึก พลผลึกโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+ไม่รอรั้งยั้งหยุดฉวยชุดไฟ ยิงปืนใหญ่เยี่ยมศึกเสียงครึกครื้น
+ไฟวับถึงตึงตามถูกสามค่าย ระเนียดแตกแหลกทลายลงหลายหมื่น
+ต้องถอยค่ายไปให้ห่างในกลางคืน แล้วตอกปืนหลักลั่นเสียงครั่นครึก ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายชายหญิงชาวสิงหล เสียงไพร่พลโห่ร้องดังก้องกึก
+แผ่นดินลั่นหวั่นไหวอกใจทึก รู้ว่าศึกเข้ามาล้อมป้อมกำแพง
+ต่างตัวสั่นงันงกสะทกสะท้าน อลหม่านทั้งประเทศทุกเขตแขวง
+มีตู้หีบรีบหามไปตามแรง หิ้วหม้อแกงหม้อข้าวแบกเตาไฟ
+ที่ลางคนขนของไปกองทิ้ง แต่ตัววิ่งเวียนวงด้วยหลงใหล
+บ้างแบกเบาะเมาะฟูกหิ้วหูกไน ได้โอ่งไหใส่แสรกแบกกระบุง
+บ้างฉวยได้แพรพรรณลูกขันเชี่ยน ที่เงินเหรียญมีมากก็ลากถุง
+ที่แก่งมซมซานลูกหลานจุง หอบหมอนมุ้งม้วนเสื่อเสื้อกางเกง
+ที่ง่อยเปลี้ยเสียขาคว้าไม้เท้า สะดุดสะเด่าเดินกระโดดโลดเขย่ง
+เวทนาตาบอดกอดกันเอง ออกโก้งเก้งร้อนตัวด้วยกลัวภัย ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาพระยาหญิง ได้ยินยิงปืนรบพิภพไหว
+ให้ถามดูรู้แจ้งไม่แคลงใจ ว่าทัพใหญ่ยกมาถึงธานี
+จึงทูลองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ พระน้องรักมาประชิดติดกรุงศรี
+จะให้รบหรือจะห้ามก็ตามที ในครั้งนี้แล้วจะใคร่เห็นใจจริง ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายปลอบ พี่แสนชอบช่างพลอดแม่ยอดหญิง
+อย่านึกแหนงแคลงในน้ำใจจริง ไม่ทอดทิ้งมิ่งแม่ให้แดดาล
+จะออกไปให้พระน้องเลิกกองทัพ พากันกลับไปประเทศเขตสถาน
+ที่สัญญาว่ากันไว้วันวาน เยาวมาลย์แม่อย่าลืมนะปลื้มใจ ฯ
+๏ นางฟังคำทำเป็นว่าฉาพระพี่ พูดเช่นนี้แค้นน่าเลือดตาไหล
+พระอนุชามารับจะกลับไป พอเข้าใจอยู่ดอกอย่าพักพาที
+จะห้ามทัพดับเข็ญไม่เห็นด้วย เห็นจะช่วยรบพุ่งเอากรุงศรี
+เสียแรงรักหากพามาธานี หวังพระพี่ว่าจะอยู่เป็นคู่ครอง
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะซื่อด้วยถือสัตย์ สารพัดเนื้อตัวก็มัวหมอง
+เมื่อรู้ว่าข้าศึกไม่ตรึกตรอง จะขืนครองชีวาไปว่าไร
+แล้วแกล้งทำกล้ำกลืนสะอื้นอั้น กันแสงศัลย์สำออยละห้อยไห้
+พระตันอกตกประหม่าด้วยอาลัย เข้าลูบไล้โลมปลอบให้ชอบที
+พี่พูดตามความซื่อควรหรือน้อง มามัวหมองว่าจะอางขนางหนี
+ก็ตามแต่แม่จะสั่งเถิดครั้งนี้ จะให้พี่ทำไฉนจะได้ตาม
+แม้มิตายวายวอดไม่ทอดทิ้ง สมรมิ่งแม่ละเวงอย่าเกรงขาม
+พลางช่วยเช็ดชลนาพะงางาม จงเห็นความจริงบ้างอย่าหมางใจ ฯ
+๏ นางฟังคำทำงอนอ่อนจริต ว่าน้องคิดว่าจะตรงไม่สงสัย
+เมื่อสัญญามาในทางที่กลางไพร ไม่อาลัยแล้วเป็นขาดญาติวงศ์
+จะโปรดเกล้าเข้ารีตฝรั่งด้วย จึงเอออวยอ่อนใจอาลัยหลง
+แม้วงศามาประสบพบพระองค์ จะยุยงต่างต่างให้จางใจ
+คำโบราณท่านผูกว่าลูกเขย ไม่ชอบเลยกับพ่อตาอย่าสงสัย
+ญาติกาสามีกับพี่สะใภ้ เล่าก็ไม่ชอบกันเป็นมั่นคง
+ถึงเจ้าตัวผัวเมียมิขัดข้อง ฝ่ายพวกพ้องญาติกาก็ว่าหลง
+ถ้าแม้พระจะช่วยห้ามปรามณรงค์ จงโปรดทรงอักษรคิดผ่อนปรน
+เป็นสำคัญมั่นหมายลายพระหัตถ์ ไปทานทัดน้องรักเสียสักหน
+แม้พวกพ้องกองทัพมิกลับพล จึงขึ้นบนพลับพลาหน้าธานี
+เขามารบพบปะจะได้ว่า ตามประสาพี่น้องไม่หมองศรี
+ถ้าขืนบุกรุกโรมเข้าโจมตี จึงเป่าปี่ให้หลับแล้วจับเป็น
+ช่วยปราบปรามตามทำเนียบพอเรียบร้อย แล้วจึงปล่อยไปเมืองไม่เคืองเข็ญ
+พวกฝรั่งทั้งชมพูจะอยู่เย็น จึงจะเห็นว่าพระรักประจักษ์ใจ ฯ
+๏ พระฟังนางพลางตอบว่าชอบแล้ว พระน้องแก้วคิดดีจะมีไหน
+จะฟังคำทำตามแม่ทรามวัย พี่มิให้แก้วตาอนาทร
+พระว่าพลางร่างสารแล้วอ่านสอบ นางเห็นชอบจึงประจงลงอักษร
+ครั้นเสร็จสรรพพับจีบด้วยรีบร้อน ให้บังอรองค์ละเวงด้วยเกรงใจ
+นางยินดีตีตราพระราหู ให้เป็นคู่ควรความตามวิสัย
+เรียกธิดามาสั่งที่ข้างใน เจ้าจงไปตรวจตราในราตรี
+ให้พรั่งพร้อมป้อมประตูคอยสู้ศึก จะหาญฮึกรบพุ่งเอากรุงศรี
+ต่อรุ่งแจ้งแต่งทูตที่พูดดี เอาสารศรีไปให้พระอนุชา ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างรับคำนับน้อม เที่ยวตรวจป้อมปืนรายทั้งซ้ายขวา
+ให้ทหารขานยามตามเวลา มิให้ข้าศึกเข้ามาเล้ารุม
+แล้วเกณฑ์กองป้องกันที่ชั้นนอก ทั้งปืนหอกให้ระวังออกนั่งสุม
+มีกองกลางหว่างป้อมพร้อมชุมนุม ระวังทุ่มยามเรียกเพรียกกันไป ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพยับยั้งอยู่ชายป่า ต่างตรวจตราเตรียมกันอยู่หวั่นไหว
+พอลมแดงแรงเร็วเหมือนเปลวไฟ พัดธงชัยสามทัพหักพับลง
+แล้วหอบหวนป่วนปั่นเป็นควันกลุ้ม ผงคลีคลุ้มเวียนวุ่นทั้งฝุ่นผง
+พอลมหายสายรุ้งก็พลุ่งตรง จำเพาะลงกลางค่ายแล้วหายไป ฯ
+๏ จอมกษัตริย์อัดอั้นให้หวั่นห���าด ทั้งหน่อนาถนึกพรั่นให้หวั่นไหว
+ให้เปลี่ยนทรงคันธงขึ้นทันใด แล้วรีบไปที่เฝ้าพระเจ้าอา
+พอสามพราหมณ์ตามหลังมาพรั่งพร้อม ประณตน้อมนั่งฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+จอมกษัตริย์ตรัสถามตามสงกา ไฉนมาเป็นลางขึ้นอย่างนี้ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์รู้อยู่ว่าร้ายแกล้งทายกลับ กิตติศัพท์สรรเสริญเจริญศรี
+ซึ่งเสาธงยุทธนาเคยราวี พายุตีหักยับทุกทัพชัย
+จะสำเร็จเสร็จสงบที่รบพุ่ง เหมือนอย่างมุ่งมั่นคงไม่สงสัย
+ซึ่งสายรุ้งพลุ่งพร่างสว่างไป พระจะได้บ้านเมืองรุ่งเรืองงาม
+เป็นนิมิตกฤษฎาอานุภาพ จะเกิดลาภปราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+เชิญพระองค์ทรงตริดำริความ ทำสงครามคราวนี้ให้มีชัย ฯ
+๏ พระฟังเตือนเอื้อนอรรถดำรัสสนอง ฉันตริตรองกริ่งจิตคิดสงสัย
+อันพระพี่ชีวันไม่บรรลัย จะมาได้ความสุขหรือทุกข์ทน
+ดูท่าทางนางละเวงวัณฬาเล่า ก็เห็นเขาจะไม่รักเป็นพักผล
+ด้วยฆ่าพ่อพี่ชายเขาวายชนม์ จึงแต่งกลแก้แค้นจะแทนทด
+บัดนี้เล่าเขาก็พาเอามาได้ เกรงจะให้ย่อยยับอัปยศ
+จะรีบรบพบองค์พระทรงยศ หรือจะงดรอรั้งคอยฟังความ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์พร้อมน้อมนอบตอบสนอง ดูทำนองนางละเวงก็เกรงขาม
+ด้วยสุจริตคิดอ่านการสงคราม จึงทำตามตัวถนัดเป็นสตรี
+ไปลวงล่อพอได้พาเธอพาไว้ หมายมิให้รบพุ่งเอากรุงศรี
+ถึงชิงชัยยังมิกล้าให้ฆ่าตี เห็นท่วงทีจะผดุงบำรุงบำเรอ
+ฝ่ายพระพี่ผีปากที่ฝากรัก ก็แหลมหลักเหลือดีไม่มีเสมอ
+ผู้หญิงคงงงงวยลงอวยเออ จะฆ่าเธอที่ไหนได้คงไม่ตาย
+ด้วยวิสัยในประเทศทุกเขตแคว้น ถึงโกรธแค้นความรักย่อมหักหาย
+อันความจริงหญิงก็ม้วยลงด้วยชาย ชายก็ตายลงด้วยหญิงจริงดังนี้
+แม้พระองค์หลงไปอยู่กับผู้หญิง ไหนจะนิ่งเสียให้เราเข้ากรุงศรี
+จะห้ามปรามตามวิสัยเป็นไมตรี ในพรุ่งนี้คงจะแจ้งที่แคลงใจ
+พระอนุชาว่าฉันเห็นก็เช่นนั้น ถ้าแม่นมั่นเหมือนหนึ่งคำจะทำไฉน
+ต่างตรองตรึกนึกรำพึงคะนึงใน จนมิได้นิทราในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาเวลาเช้า ชวนน้องสาวขึ้นพลับพลาหลังคาสี
+เรียกข้าเฝ้าเข้ามานั่งฟังคดี ให้รู้ทีทางความจะห้ามทัพ
+แล้วเชิญราชสารใส่ลงในกล่อง มีพานทองเรือนเก็จเพชรประดับ
+ทั้งเอมโอชโภชนาห้าสำรับ ครั้นเสร็จสรรพยกขึ้นตั้งบัลลังก์รถ
+มีเกณฑ์แห่แตรสังข���ข้างหลังหน้า ชักรถามากลางกางพระกลด
+ทูตฝรั่งทั้งสามแต่งตามยศ แล้วนำรถตรงออกนอกบุรี
+ประโคมฆ้องกลองแตรเซ็งแซ่เสียง เครื่องสูงเรียงแลระยับสลับสี
+ถึงกองทัพยับยั้งฟังคดี พอโยธีออกมาถามตามสงกา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสั่งความให้ล่ามพูด เราเป็นทูตของสมเด็จพระเชษฐา
+มาเยี่ยมทัพกับพระอนุชา อย่ารอรารับเราจะเข้าไป
+ฝ่ายพวกทัพกลับถามได้ความชัด ก็รีบรัดเข้าไปแจ้งแถลงไข
+จอมกษัตริย์ตรัสสั่งเสนาใน ให้ออกไปรับทูตมาพูดจา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังคมบรมนาถ ทูลว่าราชสารสมเด็จพระเชษฐา
+กับของเครื่องเอมโอชโภชนา ให้ข้ามาถวายองค์พระทรงธรรม์
+ที่เครื่องทองของพระหน่อวรนาถ สำหรับราชกษัตริย์ทรงจัดสรร
+กับสามพราหมณ์สามสำรับลำดับกัน พระทรงธรรม์โปรดปรานประทานมา
+แล้วสั่งบอกนอกสารเป็นการลับ ว่ากองทัพลำบากยากหนักหนา
+จะจำหน่ายจ่ายเสบียงเลี้ยงโยธา ให้รีบล่ากองทัพยกกลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราช เชิงฉลาดแหลมปัญญาอัชฌาสัย
+ไม่ออกโอษฐ์พจมานประการใด แต่สั่งให้พราหมณ์อ่านสารสุนทร
+ในสารทรงองค์อภัยมณีนาถ บรมบาทบพิตรอดิศร
+เฉลิมวังลังกาสถาวร กับบังอรอัคเรศเกศสตรี
+ทั้งกรุงไกรไพร่ฟ้าประชาราษฎร์ พึ่งพระบาทบงกชบทศรี
+นิคมคามร้อยเอ็ดเขตบุรี ไม่ย่ำยีราษฎรให้ร้อนรน
+ไฉนพระอนุชาพาทหาร มารอนราญรบพุ่งกรุงสิงหล
+ให้ลำบากยากใจแก่ไพร่พล ทุกตำบลบ้านเมืองเคืองรำคาญ
+อันตัวเราเอาแต่ปากมาฝากรัก ได้องค์อัคเรศประเทศสถาน
+จะบำรุงกรุงไกรให้สำราญ อย่าเป็นภารธุระพระอนุชา
+จงเลิกทัพกลับไปอยู่ชมพูทวีป ช่วยชูชีพชนชาติพระศาสนา
+อันพวกเราชาวฝรั่งเมืองลังกา จะไปค้าขายบ้างทางไมตรี
+แม้นมิฟังหนังสือไม่ถือญาติ จะหมายมาดรบพุ่งเอากรุงศรี
+ขอเชิญพระอนุชาเข้าราวี ผู้ใดดีก็จะได้ดังใจจง
+พอจบความพราหมณ์กราบพระทราบเหตุ ว่าพระเชษฐายังกำลังหลง
+จะเลิกทัพกลับไปไกลพระองค์ ก็แสนสงสารพระพี่จะมีภัย
+จะขืนอยู่ดูดังไม่ฟังห้าม จะมีความแคลงจิตคิดสงสัย
+ให้ขัดสนอ้นอั้นตันพระทัย จึงเกลี่ยไกล่กล่าวคำเป็นท่ามกลาง
+แม้ทรงเดชเชษฐาบัญชาสั่ง จะเชื่อฟังสารพัดไม่ขัดขวาง
+แต่ขอถามความขำอย่าอำพราง ด้วยเดิมนางอยู่ที่เขาเจ้าประจัญ
+ให้ม้าใช้ไปแถลงบอกแจ้งเหตุ ว่าจับเชษฐาจะฆ่าให้อาสัญ
+จึงหักด่านรานรุกไล่บุกบัน มาโรมรันรบพุ่งกรุงลังกา
+ประเดี๋ยวนี้มีสารมาทานทัด ว่าสมบัติของสมเด็จพระเชษฐา
+อย่างไรอยู่ผู้ถือหนังสือมา จงพูดจาให้เราแจ้งที่แคลงใจ
+วานซืนนี้ตีทัพได้รับรบ แล้วกลับคบเคียงชิดพิสมัย
+ภิเษกสองครองกันเมื่อวันใด ช่วยเล่าให้เห็นจริงทุกสิ่งอัน ฯ
+๏ ฝรั่งทูตพูดตามเนื้อความสั่ง เดิมก็หวังว่าจะฆ่าให้อาสัญ
+ครั้นลอบพามาถึงเขาเจ้าประจัญ พอเกิดควันมืดมนสนธยา
+เทพเจ้าเข้าประคองสองกษัตริย์ ใส่พระหัตถ์เหาะเร่ขึ้นเวหา
+มาส่งถึงในวังเมืองลังกา ให้สองรารักใคร่เป็นไมตรี
+ชาวกรุงไกรไพร่นายฝ่ายฝรั่ง จึงพร้อมพรั่งให้เป็นเอกภิเษกศรี
+ด้วยนายทัพกลับมาอยู่ธานี พระจึงตีได้เขาเจ้าประจัญ
+ซึ่งสงสัยไม่ประจักษ์ตระหนักแน่ จงดูแต่ลายพระหัตถ์ที่จัดสรร
+พระทรงเขียนมาให้เห็นเป็นสำคัญ ทั้งตรานั้นชื่อราหูคู่นคร ฯ
+๏ พระฟังทูตพูดดีเป็นที่ยิ่ง มันอ้างอิงเอาหลักที่อักษร
+เป็นความลับกลับกลอกแกล้งยอกย้อน ไม่แน่นนอนนิ่งคิดพินิจดู
+ก็จำได้ลายพระหัตถ์กระจัดแจ้ง กับตราแดงดวงหน้าพระราหู
+จึงแกล้งว่าตัวเราเจ้าชมพู ยกมาอยู่ใกล้วังเมืองลังกา
+แม้จริงจังดังคำที่ร่ำเล่า จงให้เราเฝ้าสมเด็จพระเชษฐา
+จะทูลความตามประสงค์จำนงมา ให้ทราบฝ่าบาทบงสุ์พระทรงยศ
+แม้วันนี้มิได้เฝ้าเหมือนเราสั่ง ฝ่ายฝรั่งราชทูตก็พูดปด
+จะรบพุ่งกรุงไกรมิได้งด ตามกำหนดนัดกันในวันนี้
+อันตัวเราเหล่าทหารกับหลานรัก จะไปพักเพียงประตูบูรีศรี
+ท่านกลับไปในกำแพงแจ้งคดี ให้พระพี่ทราบความตามกิจจา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังตรัสเห็นตัดขาด แสนฉลาดแหลมหลักนั้นหนักหนา
+ต่างคำนับรับรสพจนา แล้วทูลลากลับหลังเข้าวังใน
+ทูลแถลงแจ้งคดีบุตรีเลี้ยง เหมือนไล่เลียงเล่าแจ้งแถลงไข
+เห็นไม่ฟังหนังสือที่ถือไป ว่าแม้ไม่พบองค์จะสงคราม ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาสุดาสดับ นางกำชับนายทหารชาญสนาม
+แม้มาเฝ้าเราจึงช่วยกันห้ามปราม ให้ทำตามเยี่ยงอย่างวางสาตรา
+แม้ฟังคำนำไปแล้วให้นั่ง ที่ตึกฝังคนตายข้างฝ่ายขวา
+ใส่ประแจแม่เหล็กแล้วลอบมา เรียกโยธาไปให้พร้อมแล้วล้อมไว้
+สั่งสำเร็จเสร็จสรรพมากับน้อง เข้าเฝ้าสองกษัตราอัชฌาสัย
+แล้วทูลความตามหนังสือที่ถือไป พระน้องไม่กลับจะเข้าเฝ้าพระองค์ ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังยิ่งคั่งแค้น ด้วยสุดแสนรักใคร่อาลัยหลง
+ว่าครั้งนี้ก็เห็นขาดญาติวงศ์ ในจะคงฆ่าฟันให้บรรลัย
+แล้วเล้าโลมละเวงวัณฬาราช นุชนาฏนวลหงอย่าสงสัย
+แม้เขามาหาข้างนอกจะออกไป หรือจะให้สงครามก็ตามที ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงสินสมุทร จะรีบรุดรบพุ่งเอากรุงศรี
+ชลีกรวอนว่าเป็นอารี จะฆ่าตีพี่น้องไม่ต้องการ
+เชิญเสด็จขึ้นพลับพลาหน้าหอรบ ให้มาพบพูดจาได้ว่าขาน
+แม้ดื้อดึงขึงขัดที่ทัดทาน จึงคิดอ่านปราบปรามตามทำนอง ฯ
+๏ พระฟังนางช่างดีอารีเหลือ มิให้เชื้อวงศ์ผัวนั้นมัวหมอง
+จึงตอบความทรามสงวนนวลละออง พวกพี่น้องของพี่ไม่ดีเอง
+แม่โอบอ้อมพร้อมพรักด้วยรักพี่ ส่วนเขามีแต่จะรุมกันคุมเหง
+จะไปว่าถ้าทีนี้เขามิเกรง แม่ละเวงวัณฬาอย่าอาลัย
+จะจับมาผ่าทรวงเอาดวงจิต ออกเพ่งพิศให้เห็นว่าเป็นไฉน
+จริงนะเจ้าพี่ไม่ลวงแม่ดวงใจ พลางลูบไล้เล้าโลมแม่โฉมยง
+นางแย้มยิ้มพริ้มพรายชม้ายหมอบ ให้ชื่นชอบชั้นเชิงละเลิงหลง
+เจียนหมากดิบหยิบพระศรีบุหรี่ทรง ถวายองค์พระอภัยอยู่ใกล้เคียง ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณครั้นฝรั่ง กลับมาวังพอนาฬิกาเที่ยง
+จึงปรึกษากับพราหมณ์สามพี่เลี้ยง จะบ่ายเบี่ยงแก้ไขไฉนดี
+เราไปเฝ้าเล่าก็เห็นจะห้ามทัพ ให้คืนกลับไปสถานเหมือนสารศรี
+ครั้นจะละพระพี่ไว้กับไพรี เห็นชีวีคงไม่รอดจะวอดวาย
+ครั้นจะอยู่ดูเหมือนเช่นเป็นขบถ พระทรงยศยิ่งจะเดือดมิเหือดหาย
+ใครจะเห็นเป็นไฉนทั้งไพร่นาย ช่วยอุบายบอกความให้งามใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถราชบุตร สินสมุทรมีปัญญาอัชฌาสัย
+ทูลพระอาว่าเห็นมิเป็นไร เราอ้างเอาท้าวไทพระอัยกา
+กับองค์พระอัยกีให้มีสาร มาด้วยการร้อนให้รีบไปหา
+มิไปตามความผิดอยู่บิดา พระเจ้าอาอย่าฟังชั่งเป็นไร
+ศรีสุวรรณสรรเสริญเจริญจิต พ่อช่างคิดแก้ดีจะมีไหน
+พระตรัสพลางทางให้หาเสนาใน มาสอนให้เป็นทูตมาพูดจา
+แล้วแต่งสารลานทองใส่กล่องแก้ว สำเร็จแล้วจึงให้จัดขึ้นรถา
+พร้อมกันชิงกลิ้งกลดรจนา ทั้งซ้ายขวาจามรชอนตะวัน
+กระบวนแห่แต่ล้วนฝ่ายนายทหาร เคยรอนราญเรี่ยวแรงแข็งขยัน
+กำชับสั่งครั้งนี้ที่สำคัญ คอยดูชั้นเชิงฝรั่งชาวลังกา
+ให้���จ้าพราหมณ์สามนายอยู่ค่ายตั้ง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ถ้าเหะหะจะได้ยินปืนสัญญา ยกโยธาหนุนกันให้ทันการ
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องพิชัยยุทธ์ สินสมุทรกับพระอาล้วนกล้าหาญ
+ทั้งสององค์พระยาอาชาชาญ ให้แห่สารข้ามทุ่งเข้ากรุงไกร
+ประโคมทั้งสังข์แตรแซ่สนั่น เสียงครื้นครั่นกลองชนะปี่ไฉน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาให้ม้าใช้ ไปห้ามให้หยุดประทับตรงพลับพลา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นจึงว่าเหวยฝรั่ง นิเวศน์วังของสมเด็จพระเชษฐา
+เปิดประตูกูจะเข้าในพารา ถ้านิ่งช้าโทษมึงจะถึงตาย
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกข้าเฝ้า จึงว่าเราถือกำหนดพระกฎหมาย
+แม้จะเข้าเฝ้าข้างในได้แต่นาย ไพร่ทั้งหลายนั้นให้อยู่นอกบูรี
+ตามเยี่ยงอย่างต้องวางสรรพาวุธ บริสุทธิ์จึงเข้าเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+พระอนุชาว่าเองห้ามปรามทั้งนี้ ชอบแต่ที่ข้าบาทราชการ
+กูเป็นพระอนุชานรารักษ์ ประเสริฐศักดิ์กษัตรามหาศาล
+ย่อมทรงรถคชบาทราชยาน มีทหารแห่เข้าไปถึงในวัง
+ต่อจวนใกล้ได้เห็นองค์พระทรงยศ จึงจะลดลงอย่างแต่ปางหลัง
+นี่เหตุใดจึงมาห้ามตามลำพัง จะให้ยั้งหยุดช้าอยู่ว่าไร ฯ
+๏ ฝรั่งว่ามาทางต่างประเทศ จะเข้าเขตราชวังยังไม่ได้
+จะบอกกล่าวท้าวนางทูลข้างใน ต่อโปรดให้เข้าเฝ้าจึงเข้ามา
+แล้วขุนนางต่างไปบอกบุตรีเลี้ยง เหมือนทุ่มเถียงคึกคักกันหนักหนา
+ฝ่ายสองนางฟังแถลงแจ้งกิจจา ไปวันทาทูลยุบลพระชนนี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ให้หวั่นหวาดวิญญาณ์มารศรี
+แอบชะอ้อนวอนพระอภัยมณี เชิญพระพี่ขึ้นพลับพลาบนปราการ
+จงแต่งองค์ทรงสำอางอย่างฝรั่ง เป็นเจ้าลังกาเขตประเทศสถาน
+พวกเสนาข้าบาทในราชการ จะสำราญรักใคร่พร้อมใจกัน
+ทั้งถือตราราหูคู่กษัตริย์ ใครแข็งขัดเข่นฆ่าให้อาสัญ
+ทั้งห้ามแหนแสนสุรางค์นางกำนัล ไม่หวงกันตามประสงค์จำนงใน
+น้องจะขอเป็นแต่เหล่านางเถ้าแก่ ช่วยดูแลตามประสาอัชฌาสัย
+เชิญพระองค์สรงสนานสำราญใจ เสด็จไปออกข้างหน้าพลับพลาทอง ฯ
+๏ พระฟังนางทางตอบให้ชอบชื่น ไม่ขัดขืนคำเจ้าให้เศร้าหมอง
+ที่ปราบปรามห้ามทัพจะรับรอง ผู้ใดข้องเคืองขัดจะตัดคอ
+ซึ่งน้องรักจักไปเข้าเป็นเถ้าแก่ สงสารแต่จะต้องรับกำกับหมอ
+หม่อมห้ามออกนอกวังตามหลังวอ พี่จะขอเข้าประสมเป็นกรมวัง
+ได้พบเห็นเย็นเช้ากับเฒ่าแก่ ประจ๋อประแจ๋กว่าจะสมอารมณ์หวัง
+พระหยอกนางพลางเสด็จจากบัลลังก์ ขึ้นนั่งตั่งสรงชลสุคนธา
+นางจัดเครื่องเมืองฝรั่งตั้งถวาย ล้วนเพชรพรายพลอยระยับจับเวหา
+พระอภัยไม่เคยทรงให้สงกา ถามวัณฬาทูลฉลองยิ้มย่องกัน
+พระสอดซับสนับเพลาเนาสำรด รัตคตพรรณรายสายกระสัน
+ฉลององค์ทรงเสื้อเครือสุวรรณ สลับชั้นเชิงหุ้มดุมวิเชียร
+สายปั้นเหน่งเปล่งเม็ดเพชรประดับ สอดสลับซ้อนระบายล้วนลายเขียน
+ทัดพระมาลาทรงประจงเจียน ดูแนบเนียนเนาวรัตน์ชัชวาล
+ใส่เกือกทองรองเรืองเครื่องกษัตริย์ เพชรรัตน์รจนามุกดาหาร
+มีนวมนุ่มหุ้มพระชงฆ์อลงการ สอดประสานสายสุวรรณกัลเม็ด
+ธำมรงค์วงรายพรายพระหัตถ์ เนาวรัตน์วุ้งแววล้วนแก้วเก็จ
+ทรงกระบี่มีโกร่งปรุโปร่งเพชร แล้วห้อยเช็ดหน้ากรองทองประจง
+มาหยุดยั้งนั่งที่เก้าอี้รัตน์ นางกษัตริย์ชื่นชมสมประสงค์
+ถวายตราราหูเป็นคู่องค์ สำหรับทรงว่าขานการพารา
+ให้ลูกเลี้ยงเคียงคำนับคอยรับสั่ง ใช้ฝรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+แล้วเลือกเหล่าสาวสุรางค์สำอางตา เชิญเครื่องชาชุดกล้องประคองพาน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงกระบี่แล้วลีลาศ ธิดานาฏนำมาข้างหน้าฉาน
+ขึ้นประทับพลับพลาตรงปราการ พนักงานฆาตฆ้องกลองสัญญา
+พระหยุดยั้งนั่งที่เก้าอี้อาสน์ ธิดานาฏเฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายขุนนางข้างฝรั่งเมืองลังกา ต่างก็มาเฝ้าฟังรับสั่งความ ฯ
+๏ พระผันแปลแลเล็งเพ่งพระพักตร์ เห็นลูกรักกับพระน้องที่ท้องสนาม
+กับรถทรงราชสารตระหง่านงาม ไม่ทราบความคิดอ่านประการใด
+จึงตรัสสั่งนางยุพาให้หาทัพ นางน้อมรับพจนาอัชฌาสัย
+จึงโบกธงส่งภาษาให้ม้าใช้ ไปบอกให้นายเข้ามาเฝ้าพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายม้าใช้ไปแถลงให้แจ้งอรรถ สองกษัตริย์เคลื่อนพหลพลขันธ์
+มาปักธงตรงพลับพลาพร้อมหน้ากัน ศรีสุวรรณพิศดูภูวไนย
+เห็นแต่งองค์ทรงสำอางอย่างฝรั่ง ครั้นจะบังคมพระองค์ก็สงสัย
+สินสมุทรสุดแสนที่แค้นใจ แกล้งทำไม่รู้จักเมินพักตรา ฯ
+๏ พระอภัยใหลหลงทรงพิโรธ ตรัสคาดโทษน้องรักโอรสา
+มายืนดูอยู่ด้วยกันไม่วันทา หรือจะมารบพุ่งเอากรุงไกร ฯ
+๏ ศรีสุวรรณพรั่นจิตคิดขยาด เชิงฉลาดทูลแจ้งแถลงไข
+แม้มิโปรดโทษทัณฑ์ก็บรรลัย ซึ่งมิได้กราบก���มบังคมคัล
+ด้วยถือสารการแผ่นดินปิ่นกษัตริย์ บุรีรัตน์รัตนามหาศวรรย์
+ให้ข้าพามาถึงองค์พระทรงธรรม์ กับราชมัลมนตรีทั้งสี่นาย
+ขอพระองค์จงรับราชสาร ตามโบราณอย่าให้ช้ำระส่ำระสาย
+แล้วตัวข้าสามนต์พลนิกาย จะถวายวันทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับกลับได้คิด เราหลงผิดพี่น้องพลอยหมองศรี
+โอ้สงสารพระชนกชนนี ต้องให้มีสารแสดงมาแจ้งการ
+จึงลดองค์ลงจากเก้าอี้อาสน์ น้อมคำนับอภิวาทราชสาร
+ให้เสนาอาลักษณ์พนักงาน เชิญมาอ่านที่ตรงหน้าพลับพลาชัย
+สารสมเด็จบิตุราชมาตุรงค์ สองพระองค์ทรงภพสบสมัย
+แสนคะนึงถึงโอรสยศไกร พระอภัยมณีศรีโสภา
+แต่พลัดพรากจากเขตนิเวศน์สถาน ก็เนิ่นนานตั้งแต่คอยละห้อยหา
+ไม่เห็นหายฝ่ายเราเฒ่าชรา มีโรคาเยี่ยมเยือนทุกเดือนปี
+จะอาสัญวันใดก็ไม่รู้ ไม่มีผู้จะบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ถ้าศึกเหนือเสือใต้พวกไพรี มาย่ำยีเขตแคว้นจะแค้นเคือง
+พวกไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสิ้นทั้งหลาย ทั้งหญิงชายทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+เสียดายองค์ทั้งสงสารแก่บ้านเมือง จึงแต่งเรื่องราชสารเป็นการร้อน
+ให้เสนีสี่นายมาพรายแพร่ง หวังให้แจ้งลูกรักในอักษร
+แม้สงสารมารดากับบิดร จงรีบร้อนเร็วมายังธานี
+จะรอใจไว้ท่ากว่าจะถึง หวังจะพึ่งบุญเจ้าช่วยเผาผี
+แม้ธุระพระอภัยสิ่งไรมี จงให้ศรีสุวรรณน้องอยู่ป้องกัน
+แม้มิมาครานี้เป็นที่สุด เป็นขาดบุตรบิดาจนอาสัญ
+พอจบสารกรานก้มบังคมคัล ศรีสุวรรณอัญชลีพระพี่ยา ฯ
+๏ พระอภัยใจขยับจะกลับหลัง แต่มนต์คลั่งเคลิ้มรักนั้นหนักหนา
+ยิ่งเห็นลูกผูกพันถึงวัณฬา จึงตรึกตราตรัสสนองพระน้องรัก
+ราชสารการร้อนมาเร่งรัด ถ้าผ่อนผัดบิดพลิ้วจะกริ้วหนัก
+อันตัวพี่นี้ก็ป่วยระหวยนัก จะผ่อนพักพอให้คลายก็หลายวัน
+เจ้ากับหลานภารธุระหามีไม่ จงรีบไปรัตนามหาศวรรย์
+เผื่อข้าศึกฮึกโหมมาโรมรัน ช่วยป้องกันกรุงไกรทั้งไพร่นาย
+ช่วยกราบทูลมูลเหตุว่าเชษฐา เป็นโรคาขุกไข้ยังไม่หาย
+พอโรคร้อนหย่อนลงจะทรงกาย ไปถวายวันทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นได้ฟังรับสั่งตรัส จึงทานทัดทูลฉลองด้วยหมองศรี
+ซึ่งมีสารการรับสั่งมาครั้งนี้ ให้พระพี่รีบรัดไปจัดการ
+อันตัวข้าว่าให้อยู่ดูข้างหลัง มีรับสั่งสิทธิ์ขาดในราชสาร
+จะขืนไปให���เคืองเบื้องบทมาลย์ เหมือนหม่อมฉานขัดรับสั่งไม่บังควร ฯ
+๏ พระฟังน้องข้องขัดตัดบังคับ ด้วยเรื่องรับสั่งมีมาถี่ถ้วน
+จะตอบคำทำเป็นครางอย่างประชวร เวลาจวนจับไข้ไม่สบาย
+พระอนุชาพาทูตไปหยุดพัก แล้วจึงจักคิดอ่านการทั้งหลาย
+เป็นสำเร็จเสร็จศึกอย่านึกร้าย ทั้งสองฝ่ายจะเป็นมิตรสนิทกัน
+แม้ผู้ใดไม่ฟังเราบังคับ จะเฆี่ยนขับเข่นฆ่าให้อาสัญ
+แล้วหยิบสารลานทองของสำคัญ จรจรัลจากพลับพลาเข้ามาวัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาจึงพาหลาน กับทหารกองทัพนั้นกลับหลัง
+มาอยู่ค่ายนายไพร่ให้ระวัง จะคอยฟังข่าวที่พระพี่ยา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมณีนาถ ขึ้นปราสาทสามชั้นด้วยหรรษา
+นั่งบนเตียงเคียงลูกสาวเจ้าลังกา แจ้งกิจจาตามความที่ห้ามทัพ
+ศรีสุวรรณสินสมุทรก็หยุดยั้ง พี่ซ้ำสั่งขาดเด็ดเป็นเสร็จสรรพ
+แม้ผู้ใดไม่ฟังพี่บังคับ จะเฆี่ยนขับฆ่าฟันให้บรรลัย
+แต่สมเด็จพระบิดาให้หาพี่ ใช้เสนีนำสารมาขานไข
+พี่บอกป่วยด้วยเป็นห่วงเจ้าดวงใจ ไม่ขอไกลกลอยสวาทแล้วชาตินี้
+วันนี้วันสัญญาแล้วหนาน้อง อย่าขัดข้องคิดอางขนางหนี
+นางคมค้อนซ่อนหน้าแล้วพาที ชะพระพี่เพทุบายได้หลายทาง
+พระบิตุราชมาตุรงค์ของทรงศักดิ์ เป็นที่รักหรือจะตัดยังขัดขวาง
+แกล้งบอกป่วยด้วยจะหน่วงเป็นห่วงค้าง แล้วจะร้างแรมวังเป็นรังกา
+พระกลับไปอาณาจักรถึงหลักแหล่ง ไม่ขาดแคลงดอกที่เล่ห์เสน่หา
+กลัวจะหลงลืมเลยเชยวัณฬา สงสารหน้าน้องจะคล้ำดังน้ำคราม
+หนึ่งพระน้องกองทัพไม่กลับหลัง ก็สุดหวังว่าจะเตียนที่เสี้ยนหนาม
+แม้ศึกเงียบเรียบราบพระปราบปราม จะยอมตามคำรับไม่กลับกลาย
+นี่ทัพยังตั้งล้อมอยู่พร้อมพรัก สุดจะรักทูลกระหม่อมยอมถวาย
+พระไม่ไปไหนเลยพระน้องชาย จะเคลื่อนคลายกองทัพถอยกลับไป
+ฉวยได้ทีตีตลบเข้ารบพุ่ง จะเสียกรุงลังกาเลือดตาไหล
+หรือทรงฤทธิ์คิดอ่านประการใด ที่จะให้กองทัพกลับโดยดี ฯ
+๏ พระฟังนางพลางว่านิจจาเอ๋ย ไม่เชื่อเลยแม่วัณฬามารศรี
+ถึงกองทัพกลับกล้าเข้าราวี จะผลาญชีวีมันให้บรรลัย
+น้องก็รู้อยู่ว่าท้าวเจ้าละมาน ยังต่อต้านลมปี่พี่ไม่ไหว
+ถึงคนอื่นหมื่นแสนทุกแดนไตร จะผลาญให้วอดวายตายทุกทัพ
+เว้นเสียแต่แม่ละเวงพี่เกรงฤทธิ์ ด้วยสุดคิดเป่าปี่ก็มิหลับ
+ของ้อรักสักเท่าไรก็ไม่รับ เฝ้าคอยจับผิดพี่ไปทีเดียว
+บอกว่าไม่ไปจากไม่อยากเชื่อ น่าหยิกเนื้อหนักหนาจนขาเขียว
+สัญญาแน่แท้เที่ยงแล้วเลี่ยงเลี้ยว เฝ้าหน่วงเหนี่ยวนึกระแวงแคลงวิญญาณ์
+พระชนกชนนีของพี่นั้น มิใช่ท่านยากไร้จะไปหา
+แต่แจ้งการสารศรีที่มีมา ก็จำว่าเจ็บป่วยด้วยนิดน้อย
+พี่ไม่ไปใครจะกล้ามาว่ากล่าว มิใช่บ่าวใช่ไพร่เช่นใช้สอย
+ซึ่งกองทัพรับสั่งมาตั้งคอย นานเข้าหน่อยหนึ่งก็เหลือที่เบื่อใจ
+คงเลิกทัพกลับหมดเพราะอดอยาก จะกรำกรากแรมปีอยู่ที่ไหน
+แต่ตัวพี่ชีวันมิบรรลัย ก็มิให้นิ่มน้องเจ้าหมองนวล
+จนแก่เฒ่าเฝ้าแอบแนบถนอม สู้อดออมอุส่าห์รักษาสงวน
+วันนี้วันสัญญาเวลาจวน อย่าหยิกข่วนข้องขัดเสียสัจจา ฯ
+๏ นางแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายสนอง อันตัวน้องซื่อสุดไม่มุสา
+แม้กองทัพกลับไปไกลลังกา สมสัญญาแล้วไม่ห้ามตามพระทัย
+แต่สมบัติพัสถานการทั้งหลาย ขอถวายตามพระอัชฌาสัย
+ทั้งห้ามแหนแสนสนมกรมใน ยังจัดไว้พร้อมเพรียงทั้งเวียงวัง
+โปรดให้เข้าเฝ้าแห่งตำแหน่งห้าม ให้ต้องตามเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+แล้วหลีกออกนอกสุวรรณบัลลังก์ เลี้ยวมานั่งตึกลมที่ชมจันทร์
+จึงเรียกสองธิดารำภาสะหรี มานั่งที่เงียบสงัดให้จัดสรร
+บรรดาเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล จงแบ่งปันกะเกณฑ์เป็นเวรการ
+พวกสาวใหญ่ได้ระเบียบที่เรียบร้อย สำหรับคอยเครื่องต้นสุคนธ์สนาน
+ที่เชิงชั้นสันทัดหัดชำนาญ เป็นอยู่งานงามพร้อมละม่อมละไม
+ที่เวรจัดมัสการพานพระศรี เลือกที่มีกิริยาอัชฌาสัย
+เจ้าพาเข้าเฝ้าดูพระภูวไนย จะเห็นใจจริงจังในครั้งนี้
+ถามถึงข้าว่าไปเที่ยวตรวจทหาร ระวังการรบพุ่งนอกกรุงศรี
+ทั้งสามนางต่างรับพระเสาวนีย์ ดูบาญชีเบี้ยหวัดจัดชาววัง
+ให้ท้าวนางตั้งเกณฑ์เวรหม่อมห้าม เป็นโมงยามตามอย่างแต่ปางหลัง
+ที่เล่นเบี้ยเสียห้ามปรามไม่ฟัง ส่งไปคลังราชการเป็นงานกลาง
+ที่สาวใหญ่ไม่สมัครรักไปบ้าน ให้ลบบาญชีเบี้ยหวัดไม่ขัดขวาง
+ขรัวนายรับนับถ้วนจำนวนนาง จัดสุรางค์รายนามตามบาญชี ฯ
+๏ ฝ่ายสนมกรมในทั้งใหญ่น้อย บ้างเศร้าสร้อยบ้างก็เปรมเกษมศรี
+ด้วยว่างเว้นเป็นม่ายมาหลายปี พึ่งจะมีเวรเฝ้าไม่เปล่าดาย
+บ้างอาบน้ำกุหลาบอาบ��้ำกลั่น กระแจะจันทน์เจือเนื้อให้เหงื่อหาย
+บ้างเข้าห้องส่องกระจกกระจ่างกาย ลองชม้ายหมอบก้มประนมนิ้ว
+บ้างเรียกข้ามาสีขี้ไคลให้ ขมิ้นใส่น้ำส้มระบมผิว
+บ้างหวีผมคมสันบ้างกันคิ้ว บ้างบีบสิวใส่ยาผัดหน้าทับ
+บ้างปิดป้องห้องหับให้ลับลี้ แล้วสีชี่ให้ฟันเป็นมันขลับ
+ที่ผมบิดติดขี้ผึ้งตรึงกระชับ เอาหมึกจับเขม่าซ้ำให้ดำดี
+บ้างอบน้ำร่ำกลิ่นให้หอมฟุ้ง เลือกผ้านุ่งผ้าห่มที่สมสี
+บ้างเข้าห้องลองหัดพัชนี ทำท่วงทียิ้มพรายชายชำเลือง
+ที่มีมิตรคิดจะออกก็บอกป่วย ทำระทวยทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+ลอบบนบานท่านผู้ใหญ่มิให้เคือง ช่วยปลดเปลื้องปล่อยตามความสบาย
+ที่ขัดสนจะใคร่ออกนอกตำแหน่ง แต่คิดแคลงคนนอกจะหลอกขาย
+ทั้งเบี้ยหวัดจะไม่ได้ให้เสียดาย จะสู้ตายอยู่กับรังที่วังใน
+พอเวลาห้าโมงพวกหม่อมห้าม ต่างแต่งตามกิริยาอัชฌาสัย
+ตามท้าวนางย่างเยื้องชำเลืองไป ชึ้นเฝ้าในมนเทียรวิเชียรพราย
+สะพรั่งพร้อมน้อมคำนับหมอบพับเพียบ ได้ระเบียบมิให้สไบขยาย
+บ้างขวยเขินเมินเมียงบ้างเอียงอาย บ้างชม้ายชม้อยดูพระภูวไนย
+เห็นพระองค์ทรงโฉมประโลมลักษณ์ ให้นึกรักร่วมจิตหวิดหวิดไหว
+ดูยิ้มเยื้อนเหมือนจะชวนให้ยวนใจ ตะลึงตะไลแลลืมปลื้มอารมณ์
+เจ้าขรัวยายฝ่ายที่พระพี่เลี้ยง ถวายเวียงวังสุรางค์นางสนม
+ทั้งเฝ้าเวรเกณฑ์ยามอยู่ตามกรม แล้วบังคมคอยสดับรับบัญชา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมสวาท เชิงฉลาดแลชม้ายดูซ้ายขวา
+เห็นห้ามแหนแสนสุรางค์สำอางตา แต่ละหน้านวลละอองเป็นยองใย
+บ้างพ่วงพีมีแต่เนื้อเหลือจะอ้วน แต่เลือกล้วนลักขณาอัชฌาสัย
+บ้างเอวบางร่างน้อยน่ากลอยใจ งามวิไลหลายอย่างต่างต่างกัน
+บ้างงามเกศเนตรรับกับขนง พักตร์อนงค์เรือนผมก็คมสัน
+บ้างขาวผ่องสองสีฉวีวรรณ ล้วนรู้ชั้นเชิงฉลาดในราชการ
+ชำเลืองสบหลบเลี่ยงเมียงชม้อย ทั้งใหญ่น้อยน่ารักสมัครสมาน
+สักประเดี๋ยวเสียวมนต์ดลบันดาล ให้ซาบซ่านโศกศัลย์ถึงวัณฬา
+แกล้งขับเหล่าสาวสุรางค์นางทั้งหลาย เออเจ้านายอยู่ที่ไหนไม่ไปหา
+แม้พบองค์จงแถลงแจ้งกิจจา ว่าเชิญมาปรางค์มาศปราสาททอง ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์ต่างสดับ รู้ว่าขับมิให้เฝ้าก็เศร้าหมอง
+ต่างนอบนบหลบเลี่ยงเที่ยวเมียงมอง มาถึงท้องพระโรงหลังที่วังใน
+เห็นโฉมยงองค์ละเวงต่างเกรงกราบ ทูลให้ทราบกิจจาอัชฌาสัย
+พระปิ่นเกล้าเจ้าลังกาบัญชาใช้ ให้เชิญไปมนเทียรวิเชียรพราย ฯ
+๏ นางฟังเหล่าสาวสรรค์กลั้นพระสรวล มารบกวนคนเหลือเบื่อใจหาย
+จะเอ็นหลังนั่งเล่นเย็นสบาย นางทั้งหลายอย่าไปว่าพบข้าเลย
+แล้วตรัสเรียกนางยุพาเข้ามาใกล้ รับสั่งให้หาแล้วลูกแก้วเอ๋ย
+มิอยากไปให้ปะเธอจะเคย ทำเกินเลยล้ำเหลือน่าเบื่อใจ
+เจ้าเคยเฝ้าเข้าไปดูสักครู่หนึ่ง ถ้าถามถึงทำไม่รู้ว่าอยู่ไหน
+นางน้อมรับกลับสนองให้ต้องใจ เห็นจะให้ตามหาทุกตาปี
+แล้วทูลลามาปราสาทฉลาดเลี่ยง ทำส่งเสียงเรียกเหล่านางสาวศรี
+ใครอยู่บ้างนั่งยามตามอัคคี แกล้งพาทีเพทุบายภิปรายเปรย ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินเสียงลูกเลี้ยงพูด แหวกวิสูตรเรียกยุพาผกาเอ๋ย
+สายสุดใจไม่ช่วยพ่อด้วยเลย แม้เฉยเมยเสียแล้วพ่อจะมรณา
+ประหลาดแท้แม่ละเวงยิ่งเกรงจิต ยิ่งเบือนบิดห่างเหเสนหา
+จนค่ำพลบหลบไปเสียไม่มา เจ้าช่วยพาพ่อไปตามนางทรามวัย ฯ
+๏ นางยุพานารีชลีกราบ ลูกไม่ทราบว่าพระองค์อยู่ตรงไหน
+วานซืนนี้ที่พลับพลาลูกพาไป เจียนจะได้ผิดด้วยก็ป่วยการ
+แต่ร่วมอาสน์คลาดเคลื่อนไม่เหมือนคิด หรือจะติดตามออกไปนอกสถาน
+เหมือนคเชนทร์เจนขอเหลือหมอควาญ ใครจะหาญขี่ขับช่วยจับกุม ฯ
+๏ พระฟังเปรียบเรียบร้อยค่อยค่อยว่า เหมือนลมกล้ายาเย็นเป็นสุขุม
+ไม่หายโศกโรคจึงจำรึงรุม ต้องหาพุมเสนประสมให้ลมคลาย
+เจ้าช่วยพ่อพอให้เสร็จสำเร็จรัก จะรู้จักบุญคุณไม่สูญหาย
+ถ้าทีนี้มิได้มิใช่ชาย จะสู้ตายเสียให้พ้นที่ทรมาน ฯ
+๏ นางนิ่งนั่งฟังคำพระร่ำตรัส เห็นถือสัตย์ซื่อตรงก็สงสาร
+จึงทูลว่าข้าเห็นไม่เป็นการ จะเนิ่นนานนับเดือนด้วยเชือนแช
+แม้ทรงฤทธิ์คิดทำเหมือนคำลูก เป็นจะผูกศอม้วยลูกช่วยแก้
+ไปทูลสารมารดาคงมาแท้ ขอเสียแต่อย่าให้แจ้งว่าแต่งกล ฯ
+๏ พระสรวลพลางทางตอบชอบแล้วลูก เอาผ้าผูกต่างเชือกเสลือกสลน
+แล้วพันเข้าไว้ทางที่ข้างบน ทำเล่ห์กลเสร็จสรรพแล้วดับไฟ ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาลาออกมานอกห้อง ไปตึกทองทูลแจ้งแถลงไข
+เชิญเสด็จพระมารดารีบคลาไคล พระภูวไนยผูกศอจะมรณา
+นางโฉมยงองค์สั่นให้หวั่นหวาด มาปราสาททรงเดชพระเ��ษฐา
+เห็นทวารบานปิดเรียกธิดา จุดเทียนมาทรงส่องที่ห้องใน
+เห็นพระองค์ทรงกระสันพันพระศอ เข้ายุดข้อหัตถาชิงผ้าได้
+พระยุดแย่งแกล้งสะบัดทำขัดใจ นางกราบไหว้วอนว่าโศกาพลาง
+อย่ากริ้วโกรธโปรดเถิดทูลกระหม่อม น้องจะยอมสารพัดไม่ขัดขวาง
+พระฟังวอนอ่อนหวานสงสารนาง ค่อยช้อนคางเคียงน้องประคองเชย
+หากว่ารักหนักหนาแม้หาไม่ ไม่เห็นใจพี่แล้วน้องแก้วเอ๋ย
+อย่าปัดมือดื้อดึงหน่อยหนึ่งเลย พลางก่ายเกยกอดแอบไว้แนบทรวง
+ค่อยสอดกรช้อนชิดจุมพิตพักตร์ นางพลิกผลักปิดป้องที่ของหวง
+แล้วตรองตรึกนึกแคลงหรือแกล้งลวง ดูเห็นท่วงทีชื่นรื่นสำรวล
+ผิดสำเหนียกเรียกหาธิดาหาย เอะดีร้ายรู้กันนางกลั้นสรวล
+พลางเสแสร้งแกล้งว่าพระเจ้ากระบวน อย่าเฝ้ากวนไปเลยเขารู้เท่าทัน
+ความคิดใครไฉนหนอพ่อหรือลูก มาแกล้งผูกคอได้ไม่น่าขัน
+ทำย้อนยักซักซ้อมสมยอมกัน เถิดเช่นนั้นแล้วก็ไม่พอใจยอม
+พระยิ้มพลางทางว่านิจจาเอ๋ย ไม่เห็นเลยรักนุชสุดถนอม
+จะผูกศอก็ว่าปดทำคดค้อม จะไม่ยอมจริงจังหรืออย่างไร
+อย่าสำคัญมั่นหมายว่าทายถูก นี่ก็ผูกอีกดอกจะบอกให้
+นางว่าชะพระพี่มิผูกไย น้องจะได้ดูเล่นให้เห็นจริง
+พระแกล้งว่าอย่าห้ามนะคราวนี้ ตายเป็นผีจะมาอยู่เข้าสู่สิง
+แม้ชายใดใครล่วงมาช่วงชิง เข้าแอบอิงน้องรักจะหักคอ
+แล้วเหลียวหาผ้าแพรทำแก้ขวย เอะใครฉวยเอาไปไว้ข้างไหนหนอ
+แกล้งเหลียวหาหน้าหลังทำรั้งรอ นางหัวร่อนี่แนะท่านเจ้ามารยา
+อะไรเล่าเฝ้าหัวเราะเยาะไปได้ จะหยิกให้ห้อเลือดเดือดหนักหนา
+พลางแนบเน้นเคล้นพุ่มปทุมมา นางค่อนว่าน่าเบื่อเหลือละอาย
+จะผูกศอก็ไม่ผูกจะถูกหยิก ขืนจุกจิกหนีไปเสียให้หาย
+พระว่าพี่มิได้กอดจะวอดวาย ได้กอดก่ายแล้วก็ฟื้นค่อยชื่นใจ
+พลางโอบอุ้มจุมพิตสนิทถนอม งามละม่อมละมุนจิตพิสมัย
+ร่วมภิรมย์สมสองทำนองใน แผ่นดินไหวจนกระทั่งหลังอานนท์
+ในนทีตีคลื่นเสียงครื้นครึก ลั่นพิลึกโลกาโกลาหล
+หีบดนตรีปี่พาทย์ระนาดกล ไม่มีคนไขดังเสียงวังเวง
+อัศจรรย์ลั่นดังระฆังฆ้อง เสียงกึกก้องเก่งก่างโหง่งหง่างเหง่ง
+ปืนประจำกำปั่นก็ลั่นเอง เสียงครื้นเครงครึกโครมโพยมบน
+สุนีบาตฟาดเสียงเปรี้ยงเปรี้ยงเปรื่อง กระดอนกระเดื่องดิ���ฟ้าเป็นห่าฝน
+ทุกธารถ้ำน้ำพุทะลุล้น ท่วมถนนแนวฝั่งเกาะลังกา
+สองสนิทชิดชมอารมณ์ชื่น ระเริงรื่นเริ่มแรกแปลกภาษา
+พระลืมองค์พงศ์พันธุ์สวรรยา นางลืมวังลังกาไม่อาลัย
+พระหลงรื่นชื่นกลิ่นดินถนัน นางหลงชั้นเชิงชิดพิสมัย
+แต่คลึงเคล้าเย้ายวนรัญจวนใจ จนระงับหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ครั้นรุ่งรางนางตื่นสะอื้นอ้อน ให้อาวรณ์ถึงญาติศาสนา
+เสียดายกายอายฝรั่งทั้งลังกา จะเอาหน้าหนีไปแฝงเสียแห่งไร
+ยิ่งตรึกตรองหมองจิตด้วยผิดเพศ น้ำพระเนตรคลอคลอหลั่งหล่อไหล
+แล้วผันแปรแลดูภูวไนย กลับอาลัยลืมสะอื้นชื่นอารมณ์
+เห็นร้อนรนปรนนิบัติพัดให้หลับ ด้วยรักจับดวงจิตสนิทสนม
+เรียกธิดามาในห้องทองบรรทม ประชดชมเจ้าช่างคิดประดิษฐ์ดี
+จะดับเข็ญเย็นได้เหมือนไฟดับ หรือจะกลับแสนแค้นแสนบัดสี
+เมื่อศึกยังตั้งอยู่ในบูรี เร่งให้มีผัวน่าระอาอาย
+ต้องเป็นน้อยย่อยยับยิ่งคับแค้น ยังซ้ำแสนอดสูไม่รู้หาย
+หรือคิดเห็นเป็นผลกลอุบาย จะยักย้ายอย่างไรเห็นไม่ฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาก้มหน้ายิ้ม ด้วยนึกอิ่มอารมณ์ที่สมหวัง
+จึงว่าพี่รำภาดูน่าชัง จะเหมือนดังเรื่องราวท่านกล่าวไว้
+ว่ารักนักมักหน่ายมักหายรัก ถ้าคิดนักมักงงมักหลงใหล
+แม้เสร็จศึกนึกหมายข้างภายใน แล้วจะได้ผ่อนผันตามปัญญา
+อันศึกนอกออกตีด้วยฝีปาก เห็นไม่ยากใจนักไม่หนักหนา
+เป็นการเบาเท่านี้พี่รำภา จะอาสาปราบได้ดังใจจง ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำเปรียบเห็นเฉียบแหลม ค่อยยิ้มแย้มชื่นชมสมประสงค์
+พอเห็นพระอภัยฟื้นตื่นพระองค์ เชิญให้สรงเสวยตามความสบาย
+แล้วหยิบชิ้นดินถนันสำคัญของ ใส่จานทองนพคุณทูลถวาย
+แล้วเล่าเรื่องเคืองขัดที่พลัดพราย เจียนจะตายเสียในป่าพนาลัย ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าน่าสงสาร หากว่าท่านเทพเจ้าเขาไศล
+อุปถัมภ์บำรุงเจ้ากรุงไกร พี่จึงได้ตามติดมาชิดเชื้อ
+แล้วหยิบชิ้นดินถนันสำคัญของ เสวยลองรสชาติประหลาดเหลือ
+ให้ชื่นใจไม่รู้หิวทั้งผิวเนื้อ ไม่มีเหงื่อหอมรื่นทุกคืนวัน
+เสวยอิ่มยิ้มย่องว่าน้องรัก ขอบใจนักที่ได้กินดินถนัน
+จะชุ่มชื่นยืนยืดสืบพืชพันธุ์ เป็นเพื่อนขวัญเนตรน้องอยู่ห้องใน ฯ
+๏ นางคมค้อนอ่อนโอษฐ์ว่าโปรดเกล้า พระคุณเท่าดินฟ้าชลาไหล
+แต่น้องนี้วิตกในอกใจ ��ลัวจะไม่เหมือนรสพจมาน
+เขาย่อมเปรียบเทียบความว่ายามรัก แต่น้ำผักต้มขมชมว่าหวาน
+ครั้นจืดจางห่างเหินไปเนิ่นนาน แต่น้ำตาลก็ว่าเปรี้ยวไม่เหลียวแล
+ด้วยโอรสอนุชาเข้ามารับ กลัวจะกลับทิ้งขว้างไปห่างแห
+อันอารมณ์ลมหวนมักปรวนแปร จะขอแต่คำมั่นที่สัญญา
+จะจากกันวันใดอย่าไปเปล่า ช่วยตัดเกล้าน้องให้ขาดเหมือนปรารถนา
+พอให้พ้นทนทุเรศเวทนา แล้วผ่านฟ้าจึงไปตามความสบาย ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มเพราว่าเจ้าพี่ ไม่หน่ายหนีนุชนาฏอย่ามาดหมาย
+ซึ่งสิ่งไรได้รับไม่กลับกลาย จะเป็นตายอย่างไรไม่ไกลกัน
+ถึงแก่กกงกเงิ่นเดินไม่รอด จะสู้กอดแก้วตาจนอาสัญ
+ซึ่งพระน้องกองทัพมารับนั้น ถึงผูกพันพวกลากไม่อยากไป
+พอน้ำข้าวลำเลียงเสบียงหมด ก็จะอดอ่อนหูไม่อยู่ได้
+ห้ามฝรั่งลังกาอย่าให้ใคร ไปส่งให้ข้าวน้ำเป็นลำเลียง ฯ
+๏ นางละเวงเกรงเหล่าชาวผลึก จะทำศึกว้าวุ่นจึงทูลเถียง
+พระน้องมาธานีจะมิเลี้ยง ก็ผิดเยี่ยงอย่างกษัตริย์ขัตติยา
+จะแต่งโต๊ะตามอย่างข้างฝรั่ง ถวายทั้งสององค์ตามวงศา
+ทั้งนายทัพกับพราหมณ์สามเวลา เหล่าโยธาจ่ายเสบียงให้เลี้ยงกัน
+เชิญพระองค์ส่งสารอาการไข้ ไปบอกให้เห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อันโอรสกับพระน้องทั้งสองนั้น จะพากันมาเฝ้าก็เข้ามา ฯ
+๏ พระฟังนางทางว่าจะหาไหน ที่จะได้เหมือนนุชนี้สุดหา
+ไม่ห้ามปรามตามแต่จิตวนิดา แล้วเขียนอาการไข้ส่งให้นาง
+นางน้อมรับพับจีบหนีบพระหัตถ์ ทูลลาภัสดามาตึกขวาขวาง
+ขึ้นนั่งเพียงเตียงทองที่ห้องกลาง ร้องเรียกนางรำภามาพาที
+เจ้าเอ็นดูชูช่วยเราด้วยเถิด อย่าให้เกิดรบพุ่งถึงกรุงศรี
+จะปราบปรามห้ามได้ด้วยไมตรี เนื้อความนี้เจ้าก็รู้อยู่ด้วยกัน
+ศรีสุวรรณนั้นเป็นใหญ่อยู่ในทัพ เจ้าเคยรับรบสู้เป็นคู่ขัน
+เจ้าพูดล่อพอให้หลงลืมพงศ์พันธุ์ ตัวสำคัญเอามาขังไว้วังใน
+เห็นแว่นแคว้นแดนดินจะสิ้นศึก หรือเจ้าตรึกตรองเห็นเป็นไฉน
+ช่วยธุระอนุกูลอย่าสูญใจ เราจะได้รักกันจนวันตาย ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีชลีฉลอง พระคุณของบาทมูลไม่สูญหาย
+ถึงเสียตัวชั่วช้าชีวาวาย จะสู้ตายมิได้ขัดพระอัชฌา
+แต่ตรองตรึกนึกเห็นเช่นหม่อมฉัน ศรีสุวรรณจะไม่มาดปรารถนา
+จะอดสูผู้ชายอายวิญญาณ์ ทั้งขายฝ่าบาทบงสุ์แม��นงเยาว์ ฯ
+๏ นางยิ้มแย้มแต้มเติมช่วยเสริมส่ง กลัวจะงงจิกปีกเสียอีกเจ้า
+แป้งสุคนธ์มนตราตำราเรา จะให้เจ้าจูงจมูกมาผูกไว้
+แล้วโฉมยงทรงเขียนให้เรียนมนต์ เสกสุคนธ์ใส่เวทข้างเพทไสย
+แล้วว่าเจ้าเอาหนังสือนี้ถือไป อาการไข้ให้แก่พระอนุชา
+ขอบาญชีที่ทัพจะรับเลี้ยง ให้พร้อมเพรียงไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งเครื่องของสองกษัตริย์ขัตติยา ว่าของข้าให้ไปด้วยใจจง ฯ
+๏ นางคำนับรับสั่งมายังห้อง จัดข้าวของพร้อมตามความประสงค์
+เครื่องสุคนธ์มนต์เสกเขียนเลขลง ทำเป็นผงลงผ้าเช็ดหน้านวล
+แล้วอาบน้ำซ้ำอาบกุหลาบกลั่น กระแจะจันทน์เจิมพร้อมให้หอมหวน
+แล้วทาแป้งแต่งตัวให้ยั่วยวน กระหมวดม้วนมวยรัดกระหวัดเวียน
+แล้วใส่ช้องป้องพักตร์จำหลักเพชร สะพักเช็ดหน้านางเหมือนอย่างเขียน
+นุ่งริ้วเครือเสื้อแบบดูแนบเนียน สังวาลเวียนประดับดูวับวาว
+แล้วเลือกสรรบรรดาเหล่าข้าหลวง ที่งามท่วงทีละมุนพึ่งรุ่นสาว
+เชิญเครื่องทองของประทานทั้งหวานคาว แล้วมีท้าวนางกำกับสำหรับยศ
+ทั้งหีบทองของนางเป็นอย่างเอก ใส่เครื่องเสกผ้าเช็ดหน้าบุหงาสด
+ครั้นแล้วออกนอกวังขึ้นนั่งรถ คนกั้นกลดตรงมาท้ายธานี
+ถึงริมค่ายนายประตูมาขู่ถาม จึงบอกนามว่ารำภาสะหรี
+จะมาเฝ้าเล่าตามเนื้อความมี อย่าช้าทีทูลแถลงแจ้งกิจจา ฯ
+๏ นายประตูรู้รีบไปทูลสนอง พระตรึกตรองกริ่งใจจึงให้หา
+นางดีใจไปคำนับที่พลับพลา พอเห็นหน้านางมนต์เข้าดลใจ
+ตะลึงจิตพิศดูเป็นครู่พัก ยิ่งนึกรักรูปทรงจนหลงใหล
+ดูคมขำสำอางทุกอย่างไป จะดูไหนงามนั่นเป็นขวัญตา
+ขนงเนตรเกศแก้มเมื่อแย้มยิ้ม ดูจิ้มลิ้มเหลือเอกเหมือนเมขลา
+พระหลงรักทักถามตามสงกา เจ้างามขำรำภามาว่าไร ฯ
+๏ นางทูลตอบนอบน้อมว่าหม่อมฉาน เชิญอาการออกมาแจ้งแถลงไข
+ทั้งองค์พระมเหสีมีพระทัย ทำโต๊ะใหญ่อย่างฝรั่งเมืองลังกา
+ถวายองค์ทรงยศโอรสราช หวังพระบาทสององค์เหมือนวงศา
+ทั้งหม่อมฉันพรั่นตัวกลัวอาญา หมายจะมาลุแก่โทษได้โปรดปราน
+อันหีบทองของใส่มาในนั้น ของหม่อมฉันขอสมาที่ว่าขาน
+กับซับพักตร์ชักมาคราวป่าตาล ขอประทานโทษกายถวายคืน ฯ
+๏ พระพรายพริ้มยิ้มเยื้อนแล้วเอื้อนโอษฐ์ ไม่ถือโทษโฉมตรูใช่ผู้อื่น
+เมื่อพานพบรบราญกันวา���ซืน ก็ได้ชื่นจิตอยู่ไม่รู้ลืม
+รำลึกถึงพึ่งจะพบประสบพักตร์ เคยรู้จักกันก็ให้น้ำใจปลื้ม
+อันหมวกของน้องรักพี่จักยืม ไว้พอลืมตรอมตรมได้ชมเชย
+จะยอมใจให้พี่เป็นที่ชื่น หรือจะคืนเอาเดี๋ยวนี้เจ้าพี่เอ๋ย
+ได้พบเห็นเป็นบุญเหมือนคุ้นเคย อย่าละเลยลืมคำที่รำพัน
+ถ้าแม้นได้เนื้อน่วมไว้ร่วมห้อง จะเลี้ยงน้องให้เป็นเอกไม่เสกสรร
+แล้วถอดเพชรเก็จกุหร่าราคาพัน ให้รางวัลด้วยประสงค์จำนงนาง
+แล้วเอื้อนโอษฐ์โปรดประทานพานพระศรี กินหมากพี่บ้างเถิดน้องอย่าหมองหมาง
+จะรักใคร่ให้ยืดไม่จืดจาง อย่าเหินห่างหวงห้ามความอาลัย ฯ
+๏ นางคำนับรับแหวนแสนสุภาพ ทำเกรงกราบกิริยาอัชฌาสัย
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดปรานประการใด จะรับใส่เศียรสิ้นด้วยยินดี
+แต่บุญน้อยถอยถดทั้งยศศักดิ์ จะรับรักเหมือนหนึ่งตรัสน่าบัดสี
+ขอเป็นข้าฝ่าละอองรองธุลี อย่าเลื่อนที่ยศศักดิ์ขึ้นหนักเลย
+ฉันเจียมตัวกลัวจะตกหัวอกแตก สุดจะแบกหน้าหยิบหมากดิบเสวย
+พวกข้าเฝ้าเขาจะเยาะหัวเราะเย้ย ยังไม่เคยรับประทานถึงพานทอง
+รับสั่งให้มาเฝ้าด้วยเศร้าโศก ทูลพระโรคร้อนรนที่หม่นหมอง
+กระดาษเขียนพระอาการในพานรอง ฝ่าละอองอ่านดูของภูวไนย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณฟั่นเฟือนเหลือเลือนหลง รู้สึกองค์อ่านแจ้งแถลงไข
+ว่าทรงพระประชวรรัญจวนใจ ให้จับไข้กลางวันสั่นสะท้าน
+ครั้นกลางคืนคลื่นเหียนอาเจียนด้วย หอบระหวยหิวเหลือเบื่ออาหาร
+ทั้งจุกเสียดเคียดระดมเป็นลมดาน หมออยู่งานก็ไม่หายหลายเวลา
+ให้เมื่อยขัดปัตคาดไฟธาตุหย่อน สะอึกซ้อนสามชั้นหวั่นผวา
+ยังไม่ไปจังหวัดรัตนา เห็นเนิ่นช้ากว่าจะหายก็หลายเดือน
+วิตกจิตคิดจะใคร่ให้พระน้อง ไปเฝ้าสองกษัตริย์แทนก็แม้นเหมือน
+ถ้าน้องแหนงแคลงจิตว่าบิดเบือน เชิญมาเยือนเยี่ยมบ้างที่ข้างใน
+พอจบคำรำพันกลั้นพระสรวล ทำประชวรเชือนแชพูดแก้ไข
+พอเห็นสินสมุทรมาพลับพลาชัย จึงสั่งให้อ่านความตามอาการ
+นัดดาดูรู้แจ้งจึงแกล้งพูด เข้าตรีทูตถึงตัดอติสาร
+เป็นโรคาสารบิดพิสดาร ดูอาการเกือบสวรรคครรไล ฯ
+๏ พระทานทัดนัดดาอย่าว่ากล่าว คอยฟังข่าวฟังความตามวิสัย
+แล้วแกล้งถามนางรำภาว่าเจ้าไป สักเมื่อไรจึงจะออกมาบอกกัน
+พี่อยู่หลังตั้งแต่นี้ไม่มีสุข ��หนจะทุกข์ถึงพระโรคที่โศกศัลย์
+ไหนจะคอยกลอยสวาทไม่ขาดวัน ไหนจะกลั้นกลืนรักไว้หนักทรวง
+ไหนจะเศร้าเปล่าจิตคิดวิตก เหมือนอย่างยกเมรุไกรไศลหลวง
+เห็นแท้เที่ยงเพียงรำภาสุดาดวง จะดับทรวงให้พี่สร่างสว่างใจ
+เป็นสัจจังหวังถนอมเป็นจอมมิตร อย่าควรคิดเคลือบแคลงแหนงไฉน
+แม้ปลดเปลื้องเคืองขัดตัดอาลัย เหมือนตัดใจพี่ให้ขาดสวาทวาย ฯ
+๏ นางฟังคำทำชม้อยให้ช้อยชด น้อมประณตนึกสมอารมณ์หมาย
+แกล้งทูลตอบขอบพระโอษฐ์โปรดภิปราย แม้มิตายจะต้องคิดเป็นนิจนิรันดร์
+แม้เป็นข้าฝ่าละอองสองกษัตริย์ จะปรนนิบัติผ่านฟ้าจนอาสัญ
+มิได้คลาดราชกิจจะติดพัน กระหม่อมฉันทูลลาพระคลาไคล
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดว่าให้มาเฝ้า จนด้วยเกล้าเกศามาไม่ได้
+แม้โปรดใช้ให้ออกมาเวลาไร ก็จะได้กลับมาทูลอาการ ฯ
+๏ พระห้ามว่าช้าก่อนสมรมิ่ง แม้ใจจริงจะรักสมัครสมาน
+จะทูลขอก็เห็นจะโปรดประทาน ถวายจานทองคำตามธรรมเนียม
+จริงจริงนะนางรำภาไม่ว่าเล่น จะเลี้ยงเป็นเพื่อนตายไม่อายเหนียม
+นางทูลว่าข้าพเจ้าไม่เท่าเทียม ก็คิดเจียมใจตัวด้วยกลัวภัย
+ถ้าทูลขอก็จะมาเป็นข้าบาท สำหรับกวาดพลับพลาที่อาศัย
+ช่วยแบกหามตามประสาเป็นข้าไท จะรับใช้ชิดชมไม่สมควร
+พระว่าพี่มิให้น้องต้องเศร้าสร้อย ไม่ใช้สอยจะอุตสาห์รักษาสงวน
+แล้วเสแสร้งแกล้งถามความประชวร เวลาจวนจะเข้าไปเห็นไม่ทัน
+ช่วยทูลพระมเหสีพรุ่งนี้เช้า จะไปเฝ้าฟังพระโรคที่โศกศัลย์
+จงมาคอยหน่อยหนึ่งนะให้ปะกัน พอตะวันสายเราจะเข้าไป ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดฟังเห็นสั่งซ้ำ จึงว่ากรรมเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+พระบิตุรงค์หลงคลั่งอยู่วังใน พระจะไปเข้าซองเป็นสองโรง
+มิเสียทีอีฝรั่งมันช่างล่อ จะตามต่อเอาด้วยลิ้นให้สิ้นโขลง
+พระก็รู้อยู่ว่าลังกาโกง ขืนตะโกรงกระไรเลยไม่เคยพบ
+แต่ศพเดียวเขี้ยวเข้มก็เต็มปล้ำ ยังจะซ้ำตายต้องเป็นสองศพ
+จนชั้นอีขี้ข้าไม่น่าคบ ขืนเร้ารบรักใคร่เป็นไมตรี ฯ
+๏ นางรำภาลาองค์พระทรงยศ มาขึ้นรถเรียกเหล่านางสาวศรี
+จากกองทัพกลับมาเข้าธานี ฝูงนารีตามหลังมาพรั่งพรู ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาว่ากับหลาน ไม่ต้องการที่จะให้ได้อดสู
+ถึงชั่วดีมิใช่จะไม่รู้ เขาเป็นผู้หญิงมาบอกอาการ
+ก็ปราศรัยไต่ถามไปตามเล่ห์ มาโว้เว้ว่ากล่าวให้ร้าวฉาน
+วิสัยชายหมายชู้คู่สำราญ ก็เกี้ยวพานพูดจาให้น่าฟัง
+เขาบอกกล่าวข่าวไข้มิไปเยี่ยม ผิดธรรมเนียมเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+พรุ่งนี้เช้าจะเข้าไปที่ในวัง เจ้าอยู่หลังค่ายคูจงดูแล
+แล้วให้ยกหีบทองเข้าห้องหับ เป็นของลับสิ่งไรยังไม่แน่
+นึกพะวงสงสัยไขประแจ ก็เห็นแต่เครื่องต้นสุคนธ์ธาร
+กับเช็ดหน้ายาดมพระชมชื่น ยิ่งหอมรื่นก็ยิ่งรักสมัครสมาน
+คิดถึงปล้ำรำภาที่ป่าตาล ยิ่งซาบซ่านเสียวทรวงจนง่วงงง
+เห็นเงาผีที่เข้าสิงว่าหญิงสาว ดูรูปราวกับรำภาผวาหลง
+กอดเขนยเชยแอบไว้แนบองค์ พิศวงหวังว่านางอยู่ข้างเคียง
+ค่อยจุมพิตคิดพลางว่านางข่วน ทรงพระสรวลคิกคิกระริกเสียง
+สินสมุทรกับสามพราหมณ์พี่เลี้ยง ต่างหมอบเมียงมองดูภูวไนย
+เห็นกรกุมอุ้มแอบแนบเขนย เอะกรรมเอ๋ยอีกองค์แล้วหลงใหล
+ต่างอึ้งอั้นตันอกตกฤทัย คลานเข้าไปอัญชลีที่ไสยา
+แล้วทูลเตือนเหมือนจะให้พระได้คิด ข้าเห็นว่าพระจริตผิดหนักหนา
+ในหีบทองของอะไรเขาให้มา จนผ่านฟ้าฟั่นเฟือนไม่เหมือนเคย ฯ
+๏ พระเห็นสินสมุทรสามพราหมณ์พี่เลี้ยง มาหมอบเมียงเคียงค้อนซ่อนเขนย
+ตรัสว่าเบื่อเหลือใจกระไรเลย มาเยาะเย้ยหยาบคายน่าอายใจ
+เมื่อนอนอยู่เห็นว่าเป็นบ้าเพ้อ คะข้าเซ่อเสียจริตผิดวิสัย
+มิใช่การงานดอกถอยออกไป บ้าจะไล่เตะตีคนดีตาย ฯ
+๏ ฝ่ายทั้งสามพราหมณ์สินสมุทรหลาน แสนสงสารภูวไนยจิตใจหาย
+ครั้นจะกวนหวนหุนจะวุ่นวาย ต่างถวายอภิวันท์กลั้นน้ำตา
+แล้วถอยไปให้ลับนั่งปรับทุกข์ มาเกิดยุคอย่างเพศพระเชษฐา
+เหตุทั้งนี้ที่ทำอีรำภา มันแกล้งมาคลอเคลียจนเสียการ
+กลศึกลึกลับไม่รับรบ กลับตลบเอาด้วยรักหักประหาร
+สินสมุทรสุดแค้นแสนรำคาญ จะคิดอ่านแก้ไขอย่างไรดี
+เจ้าสานนท์บ่นว่าเป็นยาแฝด มาติดแปดปนทั้งกำลังผี
+ถ้าได้ดูรู้เริ่มแต่เดิมที จะบัตรพลีแก้ไขดังใจจง
+นี่คลั่งไคล้ใครจะห้ามเมื่อยามคลั่ง จะเชื่อฟังคำใครด้วยใหลหลง
+พระโอรสจงอุส่าห์รักษาองค์ มันก็คงจะมาชักไปสักคราว
+สินสมุทรสุดแค้นว่าแสนชาติ ฉันไม่ปรารถนาดูอีชู้สาว
+เสร็จธุระจะไปบวชจนหนวดยาว มิให้ฉาวเช่นบิดาพระอาเลย
+พรุ่งนี้พระจะไปหาอีฝรั่ง มิพลาดพลั้งเสียทีหรือพี่เอ๋ย
+พี่ช่วยห��ามปรามพระอาประสาเคย อย่าละเลยให้ไปถึงในวัง
+เจ้าพราหมณ์ว่าข้าวิตกเพียงอกแตก ด้วยเห็นแปลกพระจริตผิดแต่หลัง
+ถึงเราทูลห้ามไว้ก็ไม่ฟัง ด้วยคลุ้มคลั่งเคลิ้มสกนธ์กระวนกระวาย
+แม้มิให้ไปประสบได้พบปะ พระอุระก็จะแยกแตกสลาย
+ต้องปล่อยให้ไปตามความสบาย ด้วยเคราะห์ร้ายฤกษ์ยามตามตำรา
+พอปลายปีมีผู้จะชูช่วย ไม่มอดม้วยด้วยอำนาจวาสนา
+คราวนี้ห้ามเห็นไม่หยุดสุดปัญญา จะโกรธาว้าวุ่นเป็นฟุนไฟ ฯ
+๏ สินสมุทรสุดจนให้อ้นอั้น จึงว่าฉันเห็นพระองค์ลุ่มหลงใหล
+จะปล่อยปละละวางเสียอย่างไร จะต้องไปตามด้วยช่วยระวัง
+ถึงอับจนคนเดียวจะเคี่ยวขับ ฆ่าให้ยับนับร้อยไม่ถอยหลัง
+พี่คุมไพร่ไปอยู่ประตูวัง ฉวยพลาดพลั้งก็จะได้แก้ไขกัน ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ตอบชอบอยู่อย่าดูหมิ่น ชาติทมิฬเหมือนยักษ์มักกะสัน
+แต่ครั้งนี้ฉันเห็นไม่เช่นนั้น เป็นกลกันช้างโขลงเข้าโรงใน
+จะทำต่อล่อลวงเหมือนบ่วงดัก ด้วยความรักรัดตีนดิ้นไม่ไหว
+พรุ่งนี้พระจะรักษาพระอาไป ที่วังในนั้นเหมือนหลงเข้าดงรัก
+ล้วนรูปแต่งแป้งขมิ้นใส่กลิ่นหอม ละมุนละม่อมเหมาะหมดมียศศักดิ์
+ทั้งสาวแส้แลลออนรลักษณ์ อย่าหลงรักรูปเขาอย่าเบาความ
+แม้หลงเลยเชยชมเข้าสมทบ เหมือนสองศพแล้วมิหนำยังซ้ำสาม
+อันพวกพลมนตรีกับพี่พราหมณ์ จะถึงความมรณาชีวาลัย ฯ
+๏ พระโกรธกริ้วนิ่วหน้าแล้วว่าพี่ อันชาตินี้น้องไม่หลงอย่าสงสัย
+ถึงนางฟ้ามาล่อไม่พอใจ มิตบให้ยับย่อยก็คอยดู
+แต่พระอามาเป็นไปเช่นนี้ เสียศักดิ์ศรีเสียยศต้องอดสู
+จะแก้ไขไม่หยุดเป็นสุดรู้ พูดกันอยู่ที่พลับพลาจนราตรี ฯ
+๏ พอรำภามาถึงวังกำลังพลบ ไปนอบนบนางวัณฬามารศรี
+ทูลแถลงแจ้งตามเนื้อความมี วันพรุ่งนี้เธอจะมาดูอาการ
+แล้วทูลที่ศรีสุวรรณรำพันปลอบ ได้โต้ตอบตามรักสมัครสมาน
+สินสมุทรพูดจาว่าประจาน ว่าหม่อมฉานช้างต่อไปล่อลวง
+คงจะเป็นเช่นชนิดพระบิดา เขาลวงมาหลงคลั่งอยู่วังหลวง
+เห็นจะตัดทัดทานการทั้งปวง ให้เสียท่วงทีทำให้รำคาญ
+นางวัณฬาว่าสุคนธ์พระมนต์ขลัง คงหลงคลั่งตามมาเหมือนว่าขาน
+นางรำภาว่าฉันเห็นไม่เป็นการ ถึงมาหลานก็จะตามมาห้ามอา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกริ่งลงนิ่งตรึก เห็นเสร็จศึกสมมาดปรารถนา
+จึงว่าเจ้าเอาธุระที่พระอา นางยุพาข้าจะวานผูกหลานไว้
+ไปห้องหับหลับนอนอย่าร้อนเร่า การของเจ้าตามแต่จะแก้ไข
+ประภาษพลางนางวัณฬาลุกคลาไคล เสด็จไปห้องยุพาในราตรี
+ขึ้นบัลลังก์นั่งใกล้มิให้ห่าง ธิดานางน้อมประณตบทศรี
+นางลูบหลังลูกยาแล้วพาที ทุกวันนี้ยุคเข็ญไม่เห็นใคร
+แต่ลูกน้อยพลอยทุกข์พลอยสุขด้วย เจ้าจงช่วยทุกข์แม่ช่วยแก้ไข
+ช่วยดับทุกข์ขุกเข็ญให้เย็นใจ พออย่าให้บ้านเมืองเคืองรำคาญ
+แล้วเล่าความตามรำภาเขามาเล่า เขาจะเข้ามาปราสาทราชฐาน
+สินสมุทรพูดจาติดสามานย์ จะคิดอ่านเอาขังไว้วังใน
+เจ้าช่วยล่อพอระเริงด้วยเชิงรัก คอยรับพักตร์ผูกจิตพิสมัย
+พระมนต์ขลังสั่งสอนแต่ก่อนไร ผู้ใดใกล้ได้กลิ่นก็ยินดี ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาฝรั่งได้ฟังตรัส สุดจะขัดสุดจะคบสุดหลบหนี
+อภิวาทบาทยุคลพระชนนี ลูกไม่มีใจรักเหมือนยักษ์มาร
+ดูน่ากลัวหัวหยิกหลุกหลิกหลอก เขี้ยวก็งอกหน้าก็โง่ทั้งโวหาร
+มุทะลุดุดันในสันดาน จะประทานให้เป็นผัวลูกกลัวภัย
+แม้ลวงล่อพอให้ตายวายชีวิต ลูกจะคิดมิให้ขัดอัชฌาสัย
+ด้วยแสนแค้นแสนชังไม่หวังใจ จะเข้าใกล้เกลียดหน้าระอาอาย ฯ
+๏ นางโฉมยงองค์ละเวงเกรงจะฉาว จึงว่ากล่าวไกล่เกลี่ยเสียให้หาย
+แม้ฆ่าตีชีวันเป็นอันตราย รู้ระคายเคืองแค้นจะแทนทด
+จะกลับทุกข์ยุคเข็ญทุกเส้นหญ้า เพราะเหตุว่าเชื้อสายไม่ตายหมด
+เขาหน่อเนื้อเชื้อวงศ์องค์โอรส เกียรติยศยิ่งกว่าทุกสากล
+อันสตรีนี้จะเลือกรูปบุรุษ ก็ยากสุดแสนเข็ญไม่เป็นผล
+เหมือนหนึ่งแม่แต่แรกไม่แปลกปน แต่จำจนด้วยเจ้าทำให้จำเป็น
+เดี๋ยวนี้ถูกลูกแก้วบ้างแล้วหรือ จึงดึงดื้อมิได้ทุกข์ถึงยุคเข็ญ
+เมื่อมิรับดับร้อนให้ผ่อนเย็น คงจะเป็นเสี้ยนหนามสงครามไป ฯ
+๏ นางยุพาสารภาพกราบพระบาท อย่ากริ้วกราดกริ่งจิตคิดไฉน
+ซึ่งทูลความตามชังไม่หวังใจ คิดจะใคร่สังหารผลาญชีวี
+เมื่อไม่เห็นเช่นว่าแล้วข้าบาท ก็ไม่อาจขัดข้องให้หมองศรี
+ถึงเสียตัวชั่วช้ายิ่งกว่านี้ ก็ตามทีเถิดไม่ขัดพระอัชฌา
+นี่เหล่ากอหน่อเนื้อเป็นเชื้อแถว ไม่เลือกแล้วลูกจะรักให้หนักหนา
+ถึงจะเถือเนื้อกินไม่นินทา พระแม่อย่าเคืองขัดถึงตัดรอน ฯ
+๏ นางชื่นชอบตอบว่าอย่าประชด เมื่อถึงบทกลัวจะรักไม่พักสอน
+พรุ่งนี้ผัวตัวจะมาหาบิดร เจ้าจงงอนให้ออกชดเป็นรถทรง
+แล้วเทวีลีลากลับมาห้อง ขึ้นแท่นทองทูลความตามประสงค์
+บอกอาการผ่านเกล้าถึงเผ่าพงศ์ พรุ่งนี้องค์อนุชาจะมาเยือน ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับลงปรับทุกข์ จะทำจุกจับไข้นั้นไม่เหมือน
+เขาคงเห็นเป็นแน่ว่าแชเชือน จะบิดเบือนแก้ไขอย่างไรดี
+นางฟังคำทำเป็นว่าถ้าเช่นนั้น กระหม่อมฉันจะช่วยว่ารำภาสะหรี
+ไปชวนพระอนุชานั่งพาที อยู่แต่ที่ห้องกลางให้ห่างองค์ ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางตอบว่าชอบแล้ว พระน้องแก้วคิดควรนวลหง
+จะคอยทายาชโลมของโฉมยง จะแอบองค์อุ่นใจให้ไข้คลาย
+ถึงเจ็บจุกสุขุมให้กลุ้มกลัด จะได้นัดยาดมให้ลมหาย
+พลางแนบชิดพิศวาสไม่คลาดคลาย แสนสบายบรรทมเฝ้าชมเชย
+ต่างชื่นแช่มแย้มยิ้มให้อิ่มจิต ถนอมสนิทเนื้อน่วมร่วมเขนย
+จนน้ำค้างพร่างพรมลมรำเพย พระก่ายเกยกอดประทับจนหลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาเวลาดึก หวนรำลึกลืมองค์ให้หลงใหล
+หอมสุคนธ์มนตรายิ่งอาลัย เชยสไบบางต่างนางรำภา
+นึกถึงทรงวงพักตร์ที่ลักพิศ ยังเห็นติดเนตรให้อาลัยหา
+คิดถึงคำพร่ำไว้อาลัยลา พระชลนาคลอคลอท้อฤทัย
+เผยพระแกลแลดูดวงบุหลัน เห็นพระจันทร์แจ่มฟ้าพฤกษาไสว
+ดูเวียงวังลังกายิ่งอาลัย แม้เหาะได้จะไปหาสุดาดวง
+ได้อิงแอบแนบชิดสนิทสนม ถนอมชมร้อยชั่งในวังหลวง
+จะอุ่นเหลือเนื้อนุ่มเจ้าพุ่มพวง กระเพื่อมทรวงแสนจะชื่นทุกคืนวัน
+เสียงแจ้วแจ้วแว่วว่ารำภาเรียก นิ่งสำเหนียกฟังไปเป็นไก่ขัน
+เห็นขอบฟ้าฝ้าแดงด้วยแสงจันทร์ ว่าตะวันรุ่งรางค่อยสร่างใจ
+ออกจากห้องร้องเรียกโยธาหาญ ไม่เห็นขานขอรับยังหลับใหล
+ยิ่งโกรธาด่าวุ่นเป็นฟุนไฟ พระฉวยไม้ไล่หวดทุกหมวดกอง
+เห็นคนนั่งตั้งนาฬิกาทุ่ม ทำคองุ้มโหงกหงุบเธอทุบถอง
+จนเวลาฟ้าเหลืองขึ้นเรืองรอง ไม่ย่ำฆ้องรุ่งบ้างเป็นอย่างไร
+พวกกองทัพหลับใหลตกใจตื่น เสียงครึกครื้นเรียกกันสนั่นไหว
+พอรู้ว่าพระองค์ผู้ทรงชัย เธอก็ได้สติกลับเข้าพลับพลา ฯ
+๏ สินสมุทรกับสามพราหมณ์พี่เลี้ยง เที่ยวไล่เลียงไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ไม่ได้ความถามไต่กันไปมา จึงทราบว่าภูวไนยเธอไล่ตี
+ชะรอยองค์ทรงฤทธิ์คิดว่ารุ่ง ด้วยหมายมุ่งจะไปหารำภาสะหรี
+ต่างตรองตรึกปรึกษาในราตรี มิรู้ที่จะผ่อนผันเป็นฉั��ใด
+จนดาวเดือนเลื่อนลับพยับฟ้า พระสุริยาแย้มเยี่ยมเหลี่ยมไศล
+ให้นายหมวดตรวจพหลพลไกร ต่างเตรียมไว้รับเสด็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาเวลาเช้า เสด็จเข้าที่ชำระสระสนาน
+แล้วปรายประพระสุคนธ์วิมลมาลย์ พนักงานพัชนีนั่งวีลม
+พระสอดใส่สนับเพลาเนากระหนก ทรงผ้ายกพื้นตองปักทองถม
+ใส่ห้อยหน้าผ้าทิพย์ขลิบมะยม ชายไหวลมพัดแกว่งแย่งเครือวัลย์
+ฉลององค์ทรงรัดให้ครัดเคร่ง คาดปั้นเหน่งเพชรพรายสายกระสัน
+กรองศอรับทับทรวงดวงดอกจันทน์ สังวาลวรรณแวววับประดับพลอย
+ทรงมหาพาหุรัดดูตรัจเตร็จ ทองกรเพชรน้ำวิ่งดังหิ่งห้อย
+พระธำมรงค์วงรายประพรายพร้อย สลับพลอยเพชรแพรววะแววไว
+แล้วสวมทรงมงกุฎบุษยรัตน์ กรรเจียกจัดจอนรายดอกไม้ไหว
+ห้อยอุบะมะลิลาสวมมาลัย หมายจะไปเกี้ยวชู้ได้ดูงาม
+เสด็จออกหน้าฉานเห็นหลานรัก อยู่พร้อมพรักนายไพร่จึงไต่ถาม
+พระนัดดาว่าประชวรฉันควรตาม ไปฟังความข่าวไข้ที่ในวัง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอั้นอ้นยิ่งจนจิต จะห้ามผิดเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+ถึงมิให้ไปตามห้ามไม่ฟัง แต่รอรั้งตรึกตราไม่พาที
+แล้วรำพึงถึงรำภาจะว่าปด ขึ้นทรงรถให้นัดดาเป็นสารถี
+ออกจากค่ายฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามเสนี คุมโยธีติดตามออกหลามมา
+ถึงประตูบูรีที่ประทับ จึงบอกกับตัวนายทั้งซ้ายขวา
+ว่าโอรสกับพระอนุชา เสด็จมาเฝ้าพระภูวไนย ฯ
+๏ นายประตูรู้รีบไปบอกเล่า หลวงแม่เจ้าทูลแจ้งแถลงไข
+นางทรงฟังสั่งสะหรีด้วยดีใจ จงช่วยไปรับตัวกับขรัวนาย ฯ
+๏ นางรำภาลาองค์นางนงลักษณ์ มาตำหนักนึกสมอารมณ์หมาย
+รีบผลัดผ้าทาแป้งจัดแจงกาย ชวนขรัวนายนาดเดินดำเนินมา
+ถึงประตูดูแลออกแซ่ซ้อง เห็นพระน้องหน่อกษัตริย์บนรถา
+นางคำนับอภิวันท์จำนรรจา รับสั่งมารับเข้าไปที่ในวัง ฯ
+๏ พระยิ้มหยอกบอกว่ามาแต่เช้า ต้องคอยเจ้าเหนื่อยเหน็บนั่งเจ็บหลัง
+นึกพรั่นจิตคิดว่าทิ้งเสียจริงจัง ผู้รับสั่งพึ่งจะออกมาบอกความ
+เสด็จจากรถทรงด้วยองอาจ พระหน่อนาถตามเสด็จไม่เข็ดขาม
+เข้าในวังลังกาสง่างาม รำภาตามทูลหนทางมาข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาออกมานั่ง สนมพรั่งพร้อมหน้าอัชฌาสัย
+นางยุพามาถึงห้องทองประไพ อาบน้ำในแม่ขันอันบรรจง
+แล้วนุ่งห่มสมเป็นที่บุตรีเอก จุดเทียนเสกมนต์���ามความประสงค์
+แป้งน้ำมันจันทน์ลูบทั้งรูปทรง สุคนธ์ผงผัดผ่องละอองนวล
+น้ำมันแก้วแววตาเจิมหน้าผาก แล้วสีปากจิ้มแก้มแล้วแย้มสรวล
+กระจกส่องลองเยื้อนเบือนกระบวน ให้ยั่วยวนแย้มยิ้มทำพริ้มพราย
+แล้วหวีผมกลมกวดกระหมวดเกล้า ปักปิ่นเนาวรัตน์จำรัสฉาย
+ใส่กรอบช้องป้องพักตร์จำหลักลาย แซมดอกไม้ไหวรายดูพรายพราว
+ส่านสีม่วงดวงดอกห่มนอกเสื้อ จับผิวเนื้อนวลปลั่งกำลังสาว
+ใส่แหวนเนื่องเรืองอร่ามแวววามวาว เล็บมือยาวย้อมเทียนเจียนประจง
+ครั้นสรรพเสร็จเด็ดดอกกุหลาบซ้อน ลงอักษรเสกมนต์ให้คนหลง
+สำหรับมือถือเดินดำเนินตรง มาเฝ้าองค์อัคเรศเกศลังกา
+ประนมนอบหมอบเรียงเข้าเคียงอาสน์ ตำแหน่งราชบุตรีมียศถา
+นางละเวงเพ่งพิศดูธิดา ยิ้มในหน้านึกกริ่มกระหยิ่มใจ
+พอองค์พระอนุชาถึงปราสาท ทั้งหน่อนาถนางรำภาอัชฌาสัย
+ยิ่งชื่นชมสมประสงค์จำนงใน จึงเชิญให้นั่งยังบัลลังก์รัตน์
+พนักงานพานสลาออกมาตั้ง ถวายทั้งพี่น้องสองกษัตริย์
+บ้างนบนอบหมอบกรานอยู่งานพัด นางแกล้งตรัสปราศรัยเป็นไมตรี
+ซึ่งทรงยศอตส่าห์เข้ามาเยี่ยม ตามธรรมเนียมวงศาเป็นราศี
+ทั้งไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินจะยินดี ได้เป็นที่พึ่งพาข้างหน้าไป ฯ
+๏ พระอนุชาว่าหม่อมฉันกับหลานรัก สาพิภักดิ์มั่นคงอย่าสงสัย
+ซึ่งหักหาญราญรอนแต่ก่อนไร ด้วยมิได้แจ้งกระจัดเป็นสัจจา
+ประเดี๋ยวนี้พี่นางเหมือนอย่างพี่ ด้วยภักดีต่อสมเด็จพระเชษฐา
+จึงสู้ซื่อถือสัตย์ทั้งนัดดา อุส่าห์มาหมายให้เห็นใจจริง
+ซึ่งพระโรคโศกศัลย์หม่อมฉันอ่าน พระอาการเจ็บจุกเป็นทุกสิ่ง
+ยังดำรงคงได้พอไหวติง หรือแน่นิ่งไปไม่ฟื้นทุกคืนวัน ฯ
+๏ นางแกล้งยิ้มพริ้มพรายภิปรายตอบ หมอประกอบยากินเข้าดินถนัน
+เสวยชอบหอบเหียนอาเจียนนั้น ค่อยผ่อนผันบรรเทาฟื้นดูชื่นบาน
+เวลาเช้าข้าวตังรังนกเสวย กับนมเนยน้ำองุ่นทั้งวุ้นหวาน
+ลมบรรเทาเข้าบรรทมหลับนมนาน เห็นอาการค่อยเป็นสุขขึ้นทุกที
+บรรทมตื่นขึ้นมาจะทูลฉลอง ให้ทั้งสององค์เข้าเฝ้าในที่
+แล้วเสแสร้งแกล้งเยื้อนเตือนบุตรี บังคมพี่เสียบ้างนางยุพา
+นางฟังคำทำอายชม้ายชม้อย ชำเลืองช้อยชายเนตรดูเชษฐา
+พอเนตรสบนบนอบยอบกายา ภาวนาอาคมเป่าลมปราณ ฯ
+๏ ฝ่ายหน่อนาถชาติเช���้อผีเสื้อน้ำ ผีจะทำมิใคร่ได้ด้วยใจหาญ
+แต่ฤทธิ์เดชเวทมนตร์ดลบันดาล ให้ซาบซ่านเสียวรักหักอารมณ์
+ดูที่ไหนให้เพลินเจริญจิต ประไพพิศเพราพริ้งทุกสิ่งสม
+ทั้งสองแก้มแย้มยิ้มน่าชิมชม ป่วนอารมณ์ก้มพักตร์สู้หักใจ ฯ
+๏ นางโฉมยงองค์ละเวงให้เกรงกริ่ง เห็นเฉยนิ่งก้มหน้าไม่ปราศรัย
+บอกธิดาว่าเจ้าเอาดอกไม้ ไปยื่นให้เชษฐาต่างยาดม
+นางก้มกรานคลานหมอบทำยอบย่อ ถวายต่อพระหัตถ์ชิดสนิทสนม
+สินสมุทรสุดซื่อรับถือดม พอสูดลมแล่นวับเข้าจับใจ
+ทั้งผีวิ่งสิงซ้ำละล่ำละลัก จะห้ามรักหักรักหักไม่ไหว
+จะลดเลี้ยวเกี้ยวพานประการใด ก็ยังไม่เคยขยั้นพรั่นวิญญาณ์
+แต่ความรักหักอายภิปรายปลอบ พี่คิดขอบคุณของน้องหนักหนา
+แล้วแก้เก้อเออนี่แน่แม่ยุพา ชันษาโฉมเฉลาสักเท่าไร ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาก้มหน้ายิ้ม ดูพรายพริ้มพจนาอัชฌาสัย
+อันชันษาข้าพเจ้าไม่เข้าใจ มาซักไซ้ไล่เลียงน้องไม่ต้องการ
+หรือทรงเดชเชษฐาโหราเอก จะลงเลขสูตรศูนย์ทั้งคูณหาร
+อย่าพูดเล่นเช่นนั้นหม่อมฉันวาน ดูอาการบิตุรงค์แล้วทรงทาย ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสะเทิ้นให้เขินขาม จะตอบความลำบากยากใจหาย
+แต่อิดเอื้อนเยื้อนย้ำคำภิปราย ฉันทำนายทายไม่เป็นเช่นประชวร
+ฉันจะแก่หรือว่าแม่แก่กว่าฉัน เพราะเท่านั้นดอกจึงถามทรามสงวน
+นางละเวงเกรงความจะลามลวน จึงแปรปรวนแก้ไขมิให้อาย
+ยุพานั้นวันพุธเขาพูดมาก เสาร์เป็นปากวาจากล้าใจหาย
+ระกาไก่ได้สิบเก้ากับเดือนปลาย จะถวายให้เป็นน้องของพระองค์
+สินสมุทรสุดกริ่มแย้มยิ้มเยื้อน เพราะโปรดเหมือนหมายจิตคิดประสงค์
+สมคะเนทูลไปอย่างใจจง ฉันนี้คงรักนางไม่ห่างไกล
+แล้วเหลียวมาว่าประทานฉันนะน้อง หรือจะข้องขัดรับสั่งชิงชังไฉน
+มิฝากตัวแก่ฉานเถิดนานไป จะหยิกให้ขาเขียวเจียวไม่ฟัง
+นางยุพาว่าหม่อมฉันไม่หาญขัด สารพัดจะทำตามรับสั่ง
+จะให้หามก็จะหามตามกำลัง เชิญพระนั่งยังบ่าจะพาไป
+สินสมุทรสุดแก้แพ้ฝีปาก อุส่าห์ฝากไมตรีตามวิสัย
+ว่าเช่นนั้นฉันจะจำถ้อยคำไว้ พระอาได้รู้เห็นเป็นพยาน ฯ
+๏ ศรีสุวรรณเห็นว่านัดดาแพ้ แกล้งพูดแก้เกี้ยวรำภาค่อยว่าขาน
+เจ้ากับพี่นี้มานั่งฟังอาการ ต้องรู้เห็นเป็นพยานรำคาญใจ
+เออจะถามความจริงมิ่งสมร ที่หลับนอนน้องรักตำหนักไหน
+บอกตำแหน่งแจ้งบ้างแม้อย่างไร จะแวะไปเยี่ยมเยือนเพื่อนชีวัน ฯ
+๏ นางรำภาว่าพระคุณการุญถาม จะบอกตามความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อยู่ตึกขวางข้างปรัศว์อัฒจันทร์ ห้องหม่อมฉันคับแคบพอแอบกาย
+มิได้มีที่นั่งตั้งพระแท่น เหมือนห้ามแหนพนักงานท่านทั้งหลาย
+มิควรคู่ภูวไนยจะใกล้กราย จะพลอยขายบาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้หรือไม่ถือศักดิ์ ถ้าใครรักรักจนตายไม่หน่ายหนี
+เหมือนหนึ่งเจ้าเผ่าพงศ์วงศ์ผู้ดี ทั้งเป็นที่ท่านเจ้าเมืองก็เลื่องลือ
+อย่าถ่อมถดยศถาบรรดาศักดิ์ พี่นี้รักแล้วก็ใจมิใคร่ถือ
+เคยพบเห็นเป็นกุศลแต่ต้นมือ เดี๋ยวนี้หรือมาสนิทได้ชิดเชื้อ
+ถึงคับที่มีผู้ว่าอยู่ได้ แต่คับใจอยู่ยากลำบากเหลือ
+เจ้าเป็นโสดโปรดปรานเหมือนว่านเครือ ช่วยแผ่เผื่อพี่บ้างอย่าหมางเมิน ฯ
+๏ นางละเวงเกรงจิตคิดอดสู จะนั่งอยู่ที่นั่นด้วยก็ขวยเขิน
+แกล้งพาทีมิให้ฤทัยสะเทิน หม่อมฉันเชิญอยู่จนหายเห็นหลายวัน
+แล้วแสร้งสั่งนางรำภาว่าไปจัด พระปรัศว์แท่นทองที่ห้องกั้น
+เจ้าเป็นคนปรนนิบัติหัดกำนัล คอยนวดฟั้นเฝ้าพระอนุชา
+สั่งบุตรีที่ในห้องของเจ้าอยู่ จงปัดปูจัดไว้ให้เชษฐา
+ให้หน่อไทอยู่ห้องของน้องยา ตามประสาซื่อตรงเป็นวงศ์วาน
+ฉันจะกลับเข้าไปดูพระภูวนาถ ตื่นไสยาสน์ช่วยชโลมโซมสนาน
+จะทูลถามความมาบอกอาการ นางแหวกม่านคลานเข้าในที่ไสยา ฯ
+๏ พระอภัยยังไม่หลับคอยตรับเสียง มองอยู่เพียงชั้นกลางริมข้างฝา
+ฟังโอรสลดเลี้ยวเกี้ยวยุพา ชอบอัชฌายิ้มย่องอยู่ช่องแกล
+ศรีสุวรรณนั้นชำนาญในการเกี้ยว พูดลดเลี้ยวสกัดนางไม่ห่างแห
+สินสมุทรสุดเคอะเลอะเทอะแท้ จะใคร่แก้แทนลูกให้ถูกใจ
+พอละเวงวัณฬาเข้ามาเฝ้า นางรู้เท่าทูลแจ้งแถลงไข
+จะป้องปัดทัดทานประการใด เกรงหน่อไทกับพระอนุชา ฯ
+๏ พระพาทีมิให้ดังว่าชั่งเขา จะยั่วเย้ายุให้รักนั้นหนักหนา
+เหมือนพันผูกปลูกฝังไว้ลังกา อย่าไปว่าเขาเลยน้องไม่ต้องการ
+เขาก็เขาเราก็เราหนอเจ้าหนอ พี่เป็นต่อที่ได้กอดยอดสงสาร
+แล้วอุ้มนางวางที่แท่นแสนสำราญ อยู่ในม่านไม่มีใครเหมาะใจจริง ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดปากให้ยากใจ เฝ้าซักไซ้ไล่สำออยพูดอ้อยอิ่ง
+แม่ยุพาอย่าระแวงแคลงประวิง ฉันไม่ทิ้งแม่ยุพ��ผกาเลย
+พระมารดรสอนสั่งอย่างไรเล่า ทำไมเจ้าไม่ไปแต่งแกล้งทำเฉย
+ไหนที่ห้องน้องบรรทมขอชมเชย จะได้เคยคุ้นไว้เวียนไปมา
+นางว่าห้องน้องนั้นแน่มีแต่เบาะ ไม่หมดเหมาะเหมือนนิเวศน์พระเชษฐา
+ทั้งม่านมุ้งรุงรังเหมือนรังกา มิอยากพาพระไปดูอดสูใจ ฯ
+๏ สินสมุทรว่าเมื่อกี้มีรับสั่ง น้องไม่ฟังแล้วจะดื้อหรือไฉน
+ว่าดีดีมิพาพี่คลาไคล ฉันขัดใจนี่ก็ฟ้องให้ต้องตี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นว่าแต่มานั่ง ก็เจ็บหลังเหลือระอารำภาสะหรี
+ห้องปรัศว์จัดไว้ที่ไหนมี ขอให้พี่เอนหลังประทังกาย ฯ
+๏ นางรำภาว่าพุคะจะไปจัด แล้วลาลัดเลยไปเสียให้หาย
+เข้าห้องนอนซ่อนหน้าระอาอาย วันนี้ชายชิดแล้วไม่แคล้วเลย
+นึกถึงเช่นเคล้นคลำเมื่อปล้ำปลัก กระดากกระดักสารยำแล้วกรรมเอ๋ย
+เป็นท่าทางอย่างไรด้วยไม่เคย จะก่ายเกยกอดรัดอึดอัดใจ
+โอ้แก้มเอ๋ยเคยแต่งเอาแป้งลูบ จะต้องจูบเสียแล้วแก้มไม่แจ่มใส
+อกเอ๋ยอกปกป้องประคองไว้ จะถูกไม้มือน่วมบวมระบม
+เหลือลำบากยากที่จะมีผัว กลัวเหมือนกลัวบอระเพ็ดให้เข็ดขม
+รักก็รักอักอ่วนป่วนอารมณ์ เปลื้องผ้าห่มเสียด้วยร้อนนั่งถอนใจ
+แล้วนึกว่าถ้าแม้จะมากอด จะทำทอดทับตักพลิกผลักไส
+เมื่อเคล้าเคล้นเน้นน้องจะร้องไฮ้ เลยหลงใหลควักค้อนข่วนหมอนอิง
+ครั้นรู้สึกนึกอายใจหายวูบ ลงง่วงงูบตรึกตราประสาหญิง
+ฉวยมีท้องต้องอายเขาตายจริง ซบหน้านิ่งนอนคะนึงรำพึงไป ฯ
+๏ สินสมุทรสุดรักไม่ยักนิ่ง เฝ้าอ้อยอิ่งตามประสาอัชฌาสัย
+พี่รำภาเข้าไปจัดปรัศว์ไว้ เจ้าไม่ไปจัดห้องเล่าน้องรัก
+พี่ก็เป็นเช่นพระอาขาเป็นเหน็บ แล้วก็เจ็บสันหลังดังจะหัก
+ไหนนี่ห้องน้องช่วยนำไปสำนัก อย่าเมินพักตร์ผินหน้ามาพาที ฯ
+๏ นางยุพาผกาว่าหน้าน้อง หม่นมัวหมองมอมเปื้อนจึงเบือนหนี
+จะไปห้องน้องตรงนั้นหม่อมฉันชี้ ทำไมมิไปเล่ามาเฝ้ากวน
+ฉันมีราชการมารักษาไข้ คอยฟังให้รู้แน่ที่แก้ผวน
+พระก็มาด้วยธุระที่ประชวร หรือมากวนให้น้องไปห้องนอน
+หรือเสียพระจักขุอายุสูง จะต้องจูงขึ้นสุวรรณบรรจถรณ์
+สินสมุทรหยุดคิดเหมือนติดกลอน ฝีปากอ่อนออกปากว่ายากจริง
+คารมจัดขัดข้องเหมือนป้องโล่ เรายิ่งโง่ก็ยิ่งใหญ่ไปทุกสิ่ง
+ยิ่งนึกไปใจอ่อนเฝ้าวอนวิง ฉันรักจริงเจียวนะจ๊ะยุพาผกา ฯ
+๏ นางบ่นร่ำกรรมเอ๋ยฉันเฉยอยู่ เออก็ดูเถิดมารักฉันหนักหนา
+พอโฉมยงองค์ละเวงวัณฬามา บอกพระอาการเห็นเป็นประทัง
+แล้วสั่งให้ไปรูดวิสูตรพลาง อยู่ห่างห่างเห็นพระองค์ดำรงนั่ง
+ต่างนบนอบหมอบชม้อยจะคอยฟัง ด้วยคลุ้มคลั่งเคลิ้มเฟือนอยู่เหมือนกัน ฯ
+๏ พระอภัยใส่กลเหมือนคนง่อย ครางตะบอยบอกโรคที่โศกศัลย์
+พี่เจ็บมากหากว่ายาสำคัญ เขาแก้ทันจึงได้รอดไม่วอดวาย ฯ
+๏ พระน้องฟังคลั่งเคลิ้มเฉลิมฉลอง จะจัดห้องนอนให้แล้วไปหาย
+พระเชษฐาว่าแต่พอผูกคอตาย ก็สมหมายเหมือนได้ผ่านพิมานพรหม
+สินสมุทรว่าไม่ได้ก็ไม่กลับ จะรักรับเลี้ยงดูเป็นคู่สม
+พระบิดรสอนว่าอย่าปรารมภ์ อยู่บรรทมที่ในวังฟังอาการ
+สุดแต่แม่ละเวงวัณฬาเถิด ด้วยชูเชิดชวนรักสมัครสมาน
+แกล้งทำครางอย่างประชวรหวนรำคาญ ให้ชักม่านปิดป้องอยู่ห้องใน ฯ
+๏ พอพลบค่ำย่ำระฆังเสียงหง่างเหง่ง ประโคมเครงครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+นางโฉมยงองค์ละเวงคิดเกรงใจ พาหน่อไทไปที่ห้องของธิดา
+แสงโคมเวียนเทียนสว่างอยู่กลางห้อง มีแท่นทองช่องชั้นฉากกั้นฝา
+จึงว่าพ่อหน่อไทจงไสยา นางยุพาปรนนิบัติคอยพัดวี
+เรียกเครื่องทองของเสวยอย่าเฉยนะ บำรุงพระเชษฐาของมารศรี
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสุดยินดี จึงว่าพระชนนีมีเมตตา
+ช่วยกำชับลับหลังสั่งพระน้อง อย่าให้ย่องหนีออกไปนอกฝา
+จะซื่อสัตย์ปฏิญาณเหมือนมารดา อยู่ลังกากับพระชนนี
+นางโฉมยงสงสารด้วยหวานหู แสร้งค้อนขู่นางยุพามารศรี
+จะต้องแก้แผลดื้อผูกมือตี อยู่เพื่อนพี่นะอย่าขัดพระอัชฌา
+กำชับพลางนางออกมานอกห้อง เห็นพระน้องหน้าจ๋อยนั่งคอยหา
+เรียกบุตรีลีวันแม่ขวัญตา เชิญพระอาไปที่ห้องต้องพระทัย
+ได้เอนองค์สรงน้ำสว่ำเสวย เหมือนอย่างเคยอย่าให้ขัดอัชฌาสัย
+แล้วลาพระอนุชาพลางคลาไคล เข้าเสียในม่านทองห้องวิเชียร ฯ
+๏ สุลาลีปรีชานำหน้าเสด็จ ไปตึกเจ็ดห้องฝาหลังคาเขียน
+ค่อยนำทางย่างย่องมือส่องเทียน แกล้งพาเวียนวนวงลงบันได
+ถึงตึกทองห้องที่สะหรีอยู่ เห็นประตูเปิดกระจ่างสว่างไสว
+พรั่งพร้อมหน้าข้าหลวงคอยช่วงใช้ เขาเตรียมไว้แต่หัวค่ำนางรำภา ฯ
+๏ พระเข้าห้องช่องฉากหลากสลับ หยุดประทับแท่นสุวรรณที่กั้นฝา
+พอโต๊ะทองของเครื่องเชิญเนื่องมา นางรำภาคลานเข้าไปเฝ้าพลัน
+แล้วทูลเตือนให้พระองค์ทรงเสวย เครื่องนมเนยน้ำสาชูกับหมูหัน
+แล้วนางจัดจอกทองรองน้ำจัณฑ์ อภิวันท์ส่งถวายชม้ายตา ฯ
+๏ พระรับพลางทางตรัสเป็นตัดพ้อ เออใครหนอน้องแก้วพี่แล้วหนา
+มาจัดแจงแล้วก็แกล้งแฝงกายา ให้เนิ่นช้านั่งคอยน้อยหรือนาง ฯ
+๏ นางเสแสร้งแกล้งว่าองค์พระทรงตรัส สั่งให้จัดก็มาจัดไม่ขัดขวาง
+ไหนจะเลือกรูปเหล่าสาวสุรางค์ ให้ใช้ข้างแท่นที่นั้นมีครบ
+ราชการงานก็ทำไว้สำเร็จ คอยเสด็จอยู่ที่นี่ไม่หนีหลบ
+เสด็จถึงจึงหมอบเฝ้านอบนบ พรั่งพร้อมครบเครื่องเสวยไม่เฉยเชือน ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าน่าหัวเราะ ช่างพูดเพราะนี่กระไรใครจะเหมือน
+สารพัดขัดคิดแกล้งบิดเบือน แล้วกลบเกลื่อนไกล่เกลี่ยมิเสียแรง
+มาร่วมโต๊ะกันกับพี่เถิดซิเจ้า อย่านั่งเหงาอายเหนียมฟุบเฟี้ยมแฝง
+กินด้วยกันกระนั้นกระนี้ได้ชี้แจง ถึงคอแห้งเห็นหน้าน้องค่อยคล่องคอ ฯ
+๏ นางรำภาว่าไม่ควรชวนร่วมเสวย อย่าตรัสเลยเช่นนั้นหม่อมฉันขอ
+เป็นคนใช้ไม่ทะลึ่งขึ้นถึงวอ โปรดแต่พอควรเถิดประเสริฐครัน
+พระว่าพี่นี้หรือไม่ถือศักดิ์ สุดแต่รักแล้วถนอมเป็นจอมขวัญ
+นางยิ้มพลางทางถวายจอกน้ำจัณฑ์ แม้รักฉันเชิญเสวยอย่าเฉยเชือน ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้ไม่เคยกินเลยนะน้อง แต่ว่าต้องตามน้ำใจใครจะเหมือน
+พลางจิบซ้ำน้ำจัณฑ์ยิ่งฟั่นเฟือน นางยิ่งเตือนเติมแกล้มแกมสุรา
+จนสำเร็จเสร็จเสวยไม่เงยพักตร์ ละล่ำละลักเนตรพรายทั้งซ้ายขวา
+ไม่เคยเมาเหล้าเข้มเต็มประดา เรียกรำภาอิงเขนยเลยหลับไป ฯ
+๏ นางชื่นชมสมคิดค่อยปิดม่าน มิให้ผ่านฟ้าตื่นฟื้นขึ้นได้
+กำชับเหล่าสาวสรรค์ซึ่งปันไว้ ให้อยู่ใช้ข้างที่อย่าหนีนอน ฯ
+๏ ฝ่ายสินสมุทรเวลาค่ำก็จำเสวย อิ่มแล้วเลยขึ้นสุวรรณบรรจถรณ์
+เฝ้าลดเลี้ยวเกี้ยวยุพาด้วยอาวรณ์ เชิญขึ้นนอนเสียบนที่พี่จะพัด
+จนดึกดื่นขืนมานั่งอยู่อย่างนี้ เหมือนไม่มีม่านมุ้งยุงจะกัด
+พลางเข้าใกล้ไล่ยึดนางฮึดฮัด แกล้งเคืองขัดขึงขู่ดูทำนอง
+เออพระพี่นี่อย่างไรมาไล่ฉัน ทำเช่นนั้นนี้ก็ได้ไปทูลฉลอง
+สำคัญว่าปรานีเหมือนพี่น้อง มาเลียมลองลามเหลือน่าเบื่อใจ ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดกลัวถอยตัวหนี ว่าไหนนี่ถูกต้องน้องที่ไหน
+พาโลเล่นเห็นว่ารักแล้วหนักไป หรือใครได้รู้เห็นเป็นพยาน
+แต่หยุดยั้งนั่งคิดเห็นผิดประหลาด เราหมายมาดไม่สมอารมณ์สมาน
+เมื่อใกล้ชิดนิดหน่อยก็คอยพาล จะคิดอ่านแก้ไขฉันใดดี
+เป็นขัดสนจนจิตยิ่งพิศเพ่ง ยิ่งงามปล่งปลื้มจิตด้วยฤทธิ์ผี
+ผียิ่งร้อนรักอักอ่วนให้ยวนยี ปลอบโดยดีก็หนักหนาไม่อาลัย
+จะตายเป็นเล่นข้างดื้อเถิดหรือนะ ร้องก็จะจุกปากหายากไม่
+ถึงมารดาว่าขานประการใด เราคงได้กอดจูบได้ลูบโลม
+แม้ละไว้ไหนจะสมอารมณ์รัก เสียดายพักตร์พิสมัยวิลัยโฉม
+ยิ่งฉุนชื่นขืนหน่วงเพียงทรวงโทรม เข้าถึงโถมกอดนางไม่วางมือ
+อย่าร้องนะจะต้องจุกจมูกปาก มิให้ฝากรักใคร่จะได้หรือ
+ถึงมอดม้วยด้วยเจ้าเขาก็ลือ ไม่พ้นมือพี่เสียแล้วนะแก้วตา ฯ
+๏ นางผลักพลิกหยิกข่วนแต่ล้วนเล็บ สู้ทนเจ็บจูบซ้ายแล้วย้ายขวา
+ประคองนางวางลงในที่ไสยา เสน่หาหอมระรินด้วยกลิ่นนาง
+นางผลักไสไม่หลุดก็สุดคิด สุดจะปิดสุดจะปัดสุดขัดขวาง
+ซังตายว่าน่าแค้นแม้นมิวาง จะต้องค้างเดี๋ยวนี้และพลางแกะมือ
+อะไรเล่าเฝ้ามารัดจนอัดอั้น ข่มเหงฉันเช่นนี้เห็นดีหรือ
+ยิ่งสู้นิ่งยิ่งฉุดเฝ้ายุดยื้อ ยิ่งไม่ถือแล้วยิ่งทำนั้นร่ำไป
+ถ้าจริงจังหวังจะรักเป็นพักผล น้องจะพ้นมือพระพี่ไปที่ไหน
+ขืนรักเร้าเย้ายีอย่างนี้ไป จะกลั้นใจตายเสียดอกบอกจริงจริง
+พอขาดคำทำระทวยจะม้วยมุด สินสมุทรนั้นไม่รู้เท่าผู้หญิง
+เสียดายนางวางนอนแนบหมอนอิง ไม่ไหวติงตกใจกระไรเลย
+เห็นอัดอั้นกลั้นจิตผิดสำเหนียก ค่อยค่อยเรียกนางยุพาผกาเอ๋ย
+ไม่รบกวนลวนลามแล้วทรามเชย อย่าตายเลยลืมตาขึ้นพาที ฯ
+๏ นางแกล้งว่าถ้ากระนั้นฉันจะเชื่อ เดี๋ยวนี้เนื้อตัวน้องก็หมองศรี
+จะสู้ซื่อถือสัตย์สวัสดี คนอื่นมิให้ต้องเป็นสองชาย
+แต่ทูลขอพอให้พ้นเป็นคนชั่ว จะฝากตัวตามประสงค์จำนงหมาย
+แม้เลียมเล่นเช่นชู้อยู่ก็อาย จะสู้ตายเสียให้สิ้นความนินทา ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสวาทไม่อาจขัด ด้วยซื่อสัตย์แสนรักเขาหนักหนา
+ซึ่งให้ขอก็จะคิดทูลบิดา แต่สัญญาโดยดีแล้วมิฟัง
+ถึงวันนี้มิให้ชื่นวันอื่นเล่า คงได้เจ้าชมสมอารมณ์หวัง
+อยู่รอเรียงเคียงกันบนบัลลังก์ ขอชมมั่งนิดหน่อยเถิดกลอยใจ ฯ
+๏ นางนึกว่าหน้าโง่โต���สียเปล่า จะหน่วงเจ้าไว้ให้ช้าเลือดตาไหล
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าให้อาลัย แม้รักใคร่จริงจังจงฟังคำ
+จะขอนอนผ่อนพักเสียสักงีบ อย่าแหนบหนีบหยุมหยิมไม่อิ่มหนำ
+ขืนยั่วเย้าเคล้าคลึงจะถึงกรรม แล้วแกล้งทำหลับลวงดูท่วงที ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดกอดทอดใจใหญ่ เอะหลับใหลแล้วก็จะสละหนี
+ลุกขึ้นนั่งตั้งตาดูนารี เสน่ห์ผีช่วยชักให้รักแรง
+เห็นแก้มอะหลั่งปลั่งเปล่งเต้าเต่งตั้ง ยังระวังไม่ใคร่หลับขยับแฝง
+แล้วเอนเอกเขนกเรียงเคียงตะแคง ค่อยพลิกแพลงเพลิงกระจ่างสว่างนวล
+หน้าแฉล้มแก้มคางช่างน่าจูบ พลางค่อยลูบเลียมประคองของสงวน
+นางว่าไฮ้อะไรเล่ามาเฝ้ากวน ขืนลามลวนลูบคลำนั้นร่ำไป
+ชะพระพี่นี่แลหรือว่าซื่อสัตย์ สบถสะบัดเสียประเดี๋ยวเจียววิสัย
+นี่หรือรักหากด่วนมากวนใจ เถิดมิได้แล้วทีนี้ดีแล้วคะ
+ลุกขึ้นนั่งตั้งสง่านุ่งผ้ารัด เสื้อกระหวัดเฉวียงวกปกอุระ
+ขู่สำทับรับหมดไม่ลดละ เป็นคนจะกลัวตายนึกอายจริง
+ถึงวายวางกลางฟูกกระดูกร้อง ผิดก็ต้องตีด่าประสาหญิง
+พลางชม้อยถอยหลังมานั่งอิง หมายให้วิงวอนแค่นด้วนแสนงอน ฯ
+๏ สินสมุทรสุดขยั้นประหวั่นจิต ตะลึงคิดเอะไฉนใจสมร
+เมื่อแรกรับกลับผัดแล้วตัดรอน จะยอกย้อนคิดอย่างไรผิดใจจริง
+จะปลักปลอบตอบโต้เราโง่กว่า ชะปัญญาเอ๋ยไม่รู้เท่าผู้หญิง
+เหมือนลมหวนปรวนเปรประเวประวิง พูดจริงจริงก็เป็นเท็จเข็ดคารม
+ผิดก็ถือดื้อดึงให้ถึงแต้ม ได้ชื่นแช่มเชยชิดสนิทสนม
+ยิ่งเพ่งพิศติดใจจะใคร่ชม เข้าเกลียวกลมกอดรัดกระหวัดกร ฯ
+๏ นางเบือนหยิกพลิกแพลงวัดแว้งวุ่น พระกอดอุ่นแนบทรวงดวงสมร
+นางเหนื่อยเหน็ดเข็ดใจพิไรวอน อย่าเพ่อก่อนเช่นนั้นฉันไม่เคย
+คิดว่าหยอกดอกมาเล่นถึงเช่นนี้ คิดบัดสีพระมาทำเคราะห์กรรมเอ๋ย
+ไม่พูดจาพาทีโดยดีเลย ขืนก่ายเกยปลุกปล้ำด้วยกำลัง ฯ
+๏ สินสมุทรว่าพี่แพ้แต่ฝีปาก เรี่ยวแรงมากไม่ยักพ้นเหมือนหนหลัง
+ไม่โอนอ่อนผ่อนให้ก็ไม่ฟัง อุยน่ายังหยิกเล่าดูเอาซิ
+พลางสวมสอดกอดเกยชมเชยชิด นางสุดคิดสุดขัดถึงปัตนิ
+ข่วนเท่าไรไม่เจ็บจนเล็บลิ อโหสิสู้เมินด้วยเกินการ ฯ
+๏ พระกอดเกี้ยวเกลียวกลมประทมประทับ นางคำนับน้อมรักสมัครสมาน
+ไม่ห่างเหินเพลินเชิงละเลิงละลาน เหมือนค���สารสู้หมอลงขอฟัน
+จนเลือดฟูมฮูมแปร้นแล่นเตลิด ระเห็จระเหิดงางวงทะลวงถลัน
+ลงแทงเงาเซาซึมกระหึ่มมัน ขยับยั่นยำขอระย่อยืน
+พายุพยับกลับกลอกเมฆหมอกกลุ้ม ดูมืดคลุ้มฝนฟ้าก็ฝ่าฝืน
+ที่ในวังครั้งนั้นเสียงครั่นครื้น ดังเหมือนปืนตูมตามเข้าสามตึง
+ฝนตกพรำน้ำเหนือก็เหลือล้น ท่วมพื้นพ้นปถพีหยั่งมิถึง
+เมื่อแรกรักปลักปลื้มลืมตะลึง เห็นดาวดึงส์ลิบลิบเหมือนทิพรส
+ด้วยรุ่นสาวคราวหนุ่มต่างชุ่มชื่น ลืมอื่นอื่นอับอายก็หายหมด
+นางยุพานั้นแต่ก่อนนั้นงอนชด ครั้นรู้รสเชิงชายเหือดหายงอน
+ระทวยทับกับตักไม่พักง้อ เฝ้าเคลียคลอเคล้ากันบนบรรจถรณ์
+ทำจุดหลังนั่งแนบแอบชะอ้อน แต่เก่าก่อนก้ำเกินขวยเขินอาย
+ประทานโทษโปรดน้องขอรองบาท จนสิ้นชาติชาตินี้ไม่หนีหาย
+ไม่แกล้งว่าฟ้าผี่ถ้าผัวตาย มิให้ชายอื่นมาเป็นสามี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสวาทไม่คลาดเคลื่อน พี่รักเหมือนดวงชีวิตไม่คิดหนี
+จะเคียงคู่อยู่จนตายวายชีวี แต่ฟังพี่พี่นี้เจ็บด้วยเล็บยาว
+พลางกอดเกยเชยชิดจุมพิตพักตร์ วิไลลักษณ์รวบรวนมักชวนหนาว
+เกิดอัศจรรย์ครั้นว่าดังทุกครั้งคราว ป่วยการกล่าวแกล้งข้ามไปตามเกิน
+นางยุพาฝรั่งหล่อนช่างชะอ้อน สารวอนแนบข้างไม่ห่างเหิน
+หน่อนรินทร์สินสมุทรก็สุดเพลิน เฝ้าหยอกเอินแอบประทับเลยหลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาเวลาเช้า สร่างแต่เมามนต์ยังคงให้หลงใหล
+ฝันว่าสอดกอดนางเหมือนอย่างใจ พอนางไปก็พอตื่นฟื้นพระองค์
+ยิ่งนึกยิ้มอิ่มเอิบกำเริบจิต ด้วยต้องจิตใจกระบวนนวลหง
+จึงเผยม่านชั้นกลางนางอนงค์ ถวายสรงพระพักตร์กับซับพักตรา ฯ
+๏ พระแต่งองค์ทรงเสวยตามเคยเสร็จ แกล้งเสด็จดูห้องเที่ยวมองหา
+ถึงห้องสุดหยุดเขม้นเห็นรำภา นั่งผัดหน้านวลแป้งดังแสงจันทร์
+จึงย่างย่องมองเมียงขึ้นเตียงตั่ง ถนอมนั่งแนบน้องประคองขวัญ
+ค่อยเบนเบียดเสียดเชยเหมือนเคยกัน นางหวาดหวั่นเห็นพระองค์ต้องลงฟุบ ฯ
+๏ พระแก้เก้อเออดอกไม้หรือในจอก พี่ขอดอกเถิดหนานี่ดอกยี่หุบ
+นางเสแสร้งแกล้งว่าพระมาตะครุบ จนจิตวุบตกใจกระไรเลย
+อย่าหยอกเล่นเช่นนั้นหม่อมฉันแค้น ที่ข้างแท่นถมไปสิไม่เสวย
+มาลักโลมโจมจู่เหมือนชู้เชย ฉันไม่เคยคบชายให้อายใจ ฯ
+๏ พระว่าเจ้าเปล่าอยู่ดอกหรือออกหาก พึ่งจะจากมาเมื่อจวนปัจจุสมัย
+อุแม่เอ๋ยเลยลืมปลื้มอาลัย เมื่อคืนใครเล่าพี่กอดตลอดคืน ฯ
+๏ นางลูบอกตกประหม่านิจจาเอ๋ย แม้คุ้นเคยเหมือนหนึ่งตรัสไม่ขัดขืน
+เนื้อความยังทั้งนั้นมายันยืน อะไรคืนนี้ฉันได้เข้าใกล้เคียง
+แต่สำเร็จเสร็จเสวยก็เลยหลับ หม่อมฉันกลับมาอยู่ห้องจึงต้องเถียง
+เขาพร้อมพรั่งนั่งยามตามตะเกียง จงไล่เลียงไต่ถามเอาความจริง ฯ
+๏ พระฟังคำรำพึงหรือหนึ่งฝัน มายืนยันหยาบคายนึกอายหญิง
+แล้วแสแสร้งแกล้งว่านางช่างอ้างอิง ใครจะวิ่งเข้าไปเห็นเป็นพยาน
+เมื่อว่าเปล่าเจ้าไม่รับปรับเอาพี่ ก็ตามทีเถิดหรือน้องจะฟ้องศาล
+พี่กับนางไปอยู่กลางตุลาการ ค่อยคิดอ่านสู้ความตามสำเนา
+แพ้ชนะก็จะอยู่เป็นคู่สร้าง พระตรัสพลางทางประโลมโฉมเฉลา
+นางหักนิ้วพลิ้วพลิกหยิกพระเพลา หรือผ่านเกล้าแกล้งจะทำให้ช้ำใจ
+จะกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงคู่อยู่ที่นี่ มเหสีเคยคู่จะอยู่ไหน
+ไม่ถึงปีนี่ก็จะสละไป กลัวจะไม่เหลียวหลังดูลังกา
+หม่อมฉันรู้อยู่นะจอมกระหม่อมแก้ว ไม่หมายแล้วที่อำนาจวาสนา
+พระรักฉันฉันทุพลคนต่ำช้า หน่อยน้ำตาก็จะตกต้องอกตรม
+พระมีศักดิ์รักไหนก็ได้คล่อง จะปกครองคู่ไพร่เห็นไม่สม
+กษัตราหาแต่ราชบุตรีชม อย่านิยมอย่างเช่นน้องมิต้องการ
+ใช่สาวแส้แก่เรื้อมันเหลือสาว มะพร้าวห้าวไม่เหมือนอ่อนทรามช้อนหวาน
+อย่ากล่าวเกลี้ยงเลี่ยงเลี้ยวพูดเกี้ยวพาน กระหม่อมฉานขอตัวคิดกลัวภัย ฯ
+๏ พระว่าห้ามความอื่นพอขืนหัก จะห้ามรักนี้พี่ห้ามปรามไม่ไหว
+วาสนาถ้าแม้พี่มีฉันใด จะเลี้ยงให้แม้นเหมือนไม่เคลื่อนคลาย
+มเหสีมีอยู่ชมพูทวีป จะสิ้นชีพสิ้นชาติไม่มาดหมาย
+ไม่นับถือซื่อราวกับลาวตาย ไม่แยบคายคมขำเหมือนรำภา
+พี่เห็นเจ้าเยาวลักษณ์ก็รักเหลือ ช่วยแผ่เผื่อผ่อนผันให้หรรษา
+พลางสอดกรช้อนชมภิรมยา นางซบหน้าขวยเขินสะเทิ้นใจ
+มิโปรดบ้างกลางวันยังแสกแสก อกจะแตกกรรมเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+อย่ารีบรุดหยุดยั้งรั้งพระทัย น้องนี้ไม่พ้นองค์พระทรงยศ
+แม้ชุบเลี้ยงหม่อมฉันอย่างนั้นแน่ สุดแล้วแต่ทูลกระหม่อมจะยอมหมด
+แต่โปรดรอพอตะวันลับบรรพต นางเปลื้องปลดปลิดหัตถ์สะบัดกร ฯ
+๏ พระกอดแอบแนบเนื้อว่าเหลือรัก สุดจะ��ักห้ามหายนะสายสมร
+พระสุริยันนั้นสว่างกลางอัมพร เรานั่งนอนอยู่ในตึกนี่ลึกลับ
+เปรียบเหมือนอย่างกลางคืนคนอื่นเล่า ใช่การเขาใครจะรู้มาจู่จับ
+ซึ่งคืนวันนั้นไซร้ใช่บังคับ ใครจะปรับไหมได้หรือไรนาง
+พลางอิงแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ นางพลิกผลักพระหัตถ์คอยขัดขวาง
+แล้วว่าพระจะมาคิดให้ผิดทาง อายผีสางเทวดาหนักหนานัก ฯ
+๏ พระแย้มพรายชายชม้อยค่อยค่อยว่า เทวดานั้นมิใช่ไม่รู้จัก
+เธอมีคู่สู่สมภิรมย์รัก กลัวจะหนักไปเสียกว่าพวกมนุษย์
+อย่าถือเลยเคยคู่จึงชูชัก เพราะสุดรักสุดรั้งสุดยั้งหยุด
+มิผ่อนตามห้ามหวงเห็นทรวงทรุด เจ้าสายสุดสวาทน้องอย่าป้องกัน
+พลางกอดเกี่ยวเกลียวกลมสมสังวาส ไม่เคลื่อนคลาดเคล้าเคล้นเหมือนเช่นฝัน
+ดวงดาวเดือนเลื่อนสว่างออกกลางวัน อัศจรรย์จวนเที่ยงเหมือนเสียงโทน
+ทั้งมดท้าวเจ้าเข้าถูกเหล้าเข้ม จนเมาเต็มประดาออกท่าโขน
+ซัดชาตรีตีกรับขยับโยน รำเพลงโทนเทิ้มเทิ้มระเริ่มระริก
+อานนท์ใหญ่ใต้แผ่นดินดิ้นขยับ ต่างกลิ้งกลับกลอกเกลือกกระเดือกกระดิก
+พระสุเมรุเอนทบพิภพพลิก พลอยถึงมิคสัญญีกลียุค
+ทั้งหญิงชายหมายเห็นกันเป็นเนื้อ เข้าแล่เถือแทงทำถึงปล้ำปลุก
+ครั้นโลกีย์พิกลเกิดฝนชุก น้ำท่วมทุกฝากฝั่งถึงวังใน ฯ
+๏ นางลืมอายหายกลัวมีผัวลูก เหมือนเพชรถูกน้ำค้างสว่างไสว
+เฝ้าหมอบเมียงเคียงชิดด้วยติดใจ ขออภัยได้ผิดพลั้งแต่หลังมา
+อย่าถือโทษโปรดน้องขอรองบาท จนสิ้นชาติสิ้นชีวังสิ้นสังขาร์
+แม้ทิ้งขว้างห่างเหให้เอกา ต้องน้อยหน้าน้องจะขอเชือดคอตาย ฯ
+๏ พระยิ้มย่องของหวงพี่ล้วงได้ ต้องร้องไห้เศร้าซูบจนรูปสลาย
+หรือฝันเห็นเช่นกับพี่แล้วดีร้าย มามุ่งหมายจริงจังเมื่อครั้งไร ฯ
+๏ นางค่อนว่าน่าเบื่อพระเชื่อรูป จนเกินซูบแล้วน่าเลือดตาไหล
+พระว่าเปล่าเล่าก็ดีแต่นี้ไป ฉันมิได้เป็นหม่อมห้ามอย่าลามลวน ฯ
+๏ พระลูบโลมโฉมเฉลาว่าเจ้าพี่ ช่วยว่าที่แทนหม่อมห้ามเถิดทรามสงวน
+อุส่าห์เฝ้าเช้าเย็นให้เป็นนวล สักเดือนถ้วนจะถึงหม่อมจอมมารดา
+พลางกอดเกยเชยชมภิรมย์รัก เฝ้าเฟ้นฟักฟูมฟายทั้งซ้ายขวา
+ความเพลิดเพลินเนิ่นนานทั้งหลานอา อุปมาเหมือนหนึ่งหนังตั้งประชัน
+พระบิตุรงค์หลงเพลงละเวงน้อย พระน้องพลอยรักรำภาหลับตาฝัน
+โอรสหลงองค์ยุพาวิลาวัณย์ เหมือนช้างมันหมอชโลงโยงเข้าซอง
+ทั้งน้ำหญ้าสารพัดเขาจัดป้อน จึงลืมดอนดงป่าทุ่งนาหนอง
+เหมือนสามองค์หลงเชิงเริงคะนอง ไม่จากห้องห่างเหเสน่ห์ใน ฯ
+๏ ฝ่ายทั้งสามพราหมณ์อยู่ประตูนอก ไม่เห็นออกมาสักองค์นึกสงสัย
+จนจวนค่ำซ้ำสั่งไปครั้งไร ไม่มีใครกลับออกมาบอกความ
+ต้องคอยค้างต่างก็คิดผิดประหลาด หรือหน่อนาถจะไปเล่นเข้าเป็นสาม
+คิดว่าให้ไปช่วยรั้งเป็นหางยาม ยังหลงตามติดกับไม่กลับมา
+พอรุ่งเช้าเข้าไปสั่งอีกครั้งหนึ่ง ทูลให้ถึงทรงยศโอรสา
+แม้วันนี้มิได้ปะเราจะพา พวกเสนานายไพร่เข้าไปตาม
+ท่านข้างในไปฉลองละอองบาท อยู่ปราสาทพร้อมพรั่งกันทั้งสาม
+ศรีสุวรรณนั้นว่าเขาไม่เบาความ ไปสั่งพราหมณ์เสียให้ชัดเถิดนัดดา
+ให้เลิกทัพกลับไปเสียให้หมด เราจะงดตามเสด็จพระเชษฐา
+สินสมุทรพูดไว้แต่ไรมา นึกระอาอายพราหมณ์ทั้งสามนาย
+แต่จำใจไปบอกมิออกปาก ลาลงจากอัฒจันทร์รีบผันผาย
+ถึงประตูดูดำเนินสะเทิ้นอาย พอสามนายเข้ามาหาจึงพาที
+พระเจ้าอาว่าให้กลับทัพเสียเถิด อย่าให้เกิดรบพุ่งในกรุงศรี
+ครั้งเสร็จคำอำลาไม่ช้าที จะเดินหนีสามพราหมณ์ยุดห้ามไว้
+แล้วว่าพ่อหน่อนาถประหลาดนัก ไปพลอยรักด้วยแล้วกรรมทำไฉน
+อยู่ในวังทัพยังค้างอยู่กลางไพร เชิญออกไปยังทัพที่พลับพลา ฯ
+๏ สินสมุทรสุดอายซังตายตอบ ฉันไม่ชอบผู้หญิงจริงหนาจ๋า
+จะอยู่ดูทรงฤทธิ์พระบิดา พอโรคาค่อยระงับจะกลับไป
+พี่พราหมณ์กลับทัพเถิดไม่เกิดศึก อย่าได้นึกเคลือบแคลงแหนงไฉน
+อันองค์พระมเหสีดีสุดใจ กลับรักใคร่ซื่อตรงเหมือนวงศ์วาน
+พี่พราหมณ์จ๋าหาชาววังมั่งไหมเล่า จะได้เฝ้าฟักฟูมเป็นภูมิฐาน
+ฉันจะพามาให้เห็นได้การ จะคิดอ่านการอื่นอื่นไม่ชื่นใจ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์รู้อยู่ว่าคลั่งกำลังหลง ยิ่งแสนสงสารน่าน้ำตาไหล
+ว่าตัวพี่นี้นะพ่อมิพอใจ สิ้นอาลัยชาววังเพราะชังเล็บ
+แล้วก็เขาเจ้ากระบวนสำนวนมาก ทั้งฝีปากจุกจิกหยิกก็เจ็บ
+แต่รู้จักปักสะดึงตรึงกรองเย็บ กับรู้เก็บถอนไรจุกไม่ทุกข์ร้อน
+พ่อรักใคร่ไปอยู่ไม่รู้อิ่ม เพราะหลงชิมชาววังไม่ฟังสอน
+น้อยหรือแผลแลลายทั้งกายกร ชะเล็บหล่อนแหลมเหลือเสือในวัง
+ฟังพี่ว่าอย่าไปอยู่ศัตรูเก่า จะมัวเมาว่านยาเป็นบ้าหลัง
+แม้ว่ากล่าวคราวนี้ถ้ามิฟัง เหลือกำลังแล้วก็เห็นไม่เป็นการ
+จะเศร้าสร้อยพลอยพาน้ำตาตก ด้วยเปล่าอกไกลองค์น่าสงสาร
+สินสมุทรสุดสะเทิ้นเขินรำคาญ แกล้งว่าฉานมาอยู่ช้าจะลาไป
+ทั้งสามพราหมณ์ห้ามว่าช้าขอรับ ต่างเข้าจับมือยุดฉุดไม่ไหว
+พระเลี้ยวลัดตัดทางมาปรางค์ชัย เข้าห้องในแนบนางไม่ห่างกาย ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามคนเป็นจนจิต สุดความคิดคิดไปก็ใจหาย
+พาพหลพลไกรทั้งไพร่นาย มาอยู่ค่ายคอยหาปรึกษาความ
+เดี๋ยวนี้เราเจ้านายก็กลายกลับ ไปติดกับเสียในวังสิ้นทั้งสาม
+เราทั้งหลายนายไพร่เหมือนไฟลาม มีแต่ความร้อนรุกมาทุกที
+จะบอกข่าวราวเรื่องไปเมืองผลึก ให้รู้สึกองค์พระมเหสี
+เชิญสุดสาครมาวิชาดี ได้ไล่ผีอีฝรั่งเมืองลังกา
+เห็นพร้อมจิตคิดทำเป็นคำบอก ใส่กลักพอกครั่งปิดผนิดฝา
+ให้ม้าใช้ไปยังฝั่งชลา ลงเภตราข้ามคุ้งไปกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายนางสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์ไสยาสน์ให้หวาดไหว
+ด้วยสามีวิปริตในจิตใจ ให้หม่นไหม้มิ่งขวัญก็รัญจวน
+คิดถึงพระอภัยที่ไปทัพ นอนไม่หลับเลยให้อาลัยหวน
+ได้ลำบากยากแค้นแม้นประชวร จะคร่ำครวญถึงน้องตรึกตรองตรอม
+สรงเสวยเคยอร่อยจะถอยรส ต้องออมอดโอ้พระรูปจะซูบผอม
+เข้ารบพุ่งฟุ้งฝุ่นจะมุ่นมอม ทูลกระหม่อมเมียเอ๋ยมิเคยเป็น
+นางครวญคร่ำรำลึกจนดึกดื่น หลับลงคืนวันนั้นให้ฝันเห็น
+ว่าเดือนหงายฉายช่วงดวงกระเด็น มาติดเป็นเพลิงร้อนเผากรกาย
+แล้วสตรีมีศัสตราวิ่งมาตัด ทั้งสองหัตถ์นางนาฏนั้นขาดหาย
+ความเจ็บแสบแทบไม่รอดจะวอดวาย พอมีชายเหาะมาแต่ปราจิม
+เอาน้ำมันมาให้ใส่เป็นขวด ที่เจ็บปวดหายเห็นเป็นปัจฉิม
+แล้วซ้ำหยิบทิพรสให้ซดชิม นางกลืนอิ่มอมฤกรู้สึกองค์
+พอรุ่งรางนางคิดนิมิตฝัน ยิ่งหวาดหวั่นพรั่นจิตพิศวง
+หรือผ่านเกล้าเข้าประจญรณรงค์ จะเสียองค์อับปางเป็นอย่างไร
+หรือว่าการบ้านเมืองจะเคืองเข็ญ หรือจะเป็นสุริย์วงศ์พระองค์ไหน
+จะเกิดเหตุเภทพาลประการใด จึงดลใจให้วิบัติอัศจรรย์
+ดำริพลางทางให้หาโหราเฒ่า เข้ามาเฝ้าเล่าตามเนื้อความฝัน
+พระโหรดูรู้โชคโฉลกวัน ฝันว่าจันทร์แจ่มฟ้าในราตรี
+ต้องตำราว่าหญิงช่วงชิงคู่ ไปเป็นชู้เชยชมประสมศรี
+ซึ่งเดือนหงายกลายเห็นเป็นอัคคี ต้องอินทรีย์สายสมรให้ร้อนรน
+จะเกิดความลามลุกถึงยุคเข็ญ ให้จำเป็นรวนเรระเหระหน
+ซึ่งหัตถ์ขาดญาติที่รักร่วมพระชนม์ จะมีคนเขามาพรากให้จากไป
+ซึ่งมีผู้รู้วิชาคืออารักษ์ จะช่วยชักชายแก่มาแก้ไข
+อันกลืนน้ำอมฤกนึกสิ่งไร ก็จะได้เสร็จสมนิยมยิน
+เห็นแม่นมั่นวันนี้จะมีข่าว มาบอกกล่าวให้ประจักษ์ทิศทักษิณ
+แล้วอวยชัยให้พระองค์ทรงแผ่นดิน ได้เพิ่มภิญโญยศปรากฏไป
+นางประทานส่านเหลืองเครื่องคำนับ ดำรัสรับพรพราหมณ์ตามวิสัย
+โหรคำนับรับประทานสำราญใจ กลับออกไปเคหาพฤฒาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงทรงเสวยเหมือนเคยแล้ว ชมลูกแก้วสั่งสอนด้วยอ่อนหวาน
+ถึงเวลาเคยว่าราชการ ออกวิมานบุษบกกระจกบัง
+เบิกสุวรรณบัญชรสุนทรถาม ถึงถ้อยความเกี่ยวค้างแต่ปางหลัง
+เหล่าลูกขุนทูลละอองอ่านฟ้องดัง นางทรงฟังฝ่ายโจทก์จำโนทความ
+แล้วสอบคำจำเลยเคยชำระ ต้องบทพระอัยการวิตถารถาม
+พอปากน้ำนำผู้ถือหนังสือพราหมณ์ มาทูลความตามที่ทัพถึงอับจน
+นางทรงฟังสั่งให้เปิดใบบอก มาอ่านออกเนื้อความตามนุสนธิ์
+พราหมณ์วิเชียรโมรากับสานน ทั้งสามคนขอประณตบทมาลย์
+แด่องค์พระมเหสีผู้มีศักดิ์ ซึ่งอยู่รักษาเขตนิเวศน์สถาน
+ด้วยกองทัพขับนิกรเข้ารอนราญ ได้แดนด่านจนกระทั่งถึงลังกา
+นางละเวงเกรงทัพไม่รับรบ กลับตลบเอาด้วยเล่ห์เสน่หา
+ทั้งสามองค์หลงกลด้วยมนตรา จะวอนว่าสักเท่าไรไม่ไยดี
+พระทรงศักดิ์รักละเวงวัณฬาราช พระนุชนาถเสนหารำภาสะหรี
+หน่อนรินทร์สินสมุทรกับบุตรี ประเดี๋ยวนี้เข้าไปอยู่ในวัง
+สั่งให้ทัพกลับมาพาราผลึก เป็นเสร็จศึกสิ้นตามเนื้อความหลัง
+เห็นพระองค์หลงเหลือจะเชื่อฟัง เกรงฝรั่งจะทำร้ายเมื่อปลายมือ
+ข้าพเจ้าเหล่านี้สิ้นที่พึ่ง จนใจจึงแจ้งความตามหนังสือ
+เหมือนดินหูอยู่ใกล้กองไฟฮือ ลมกระพือพัดวับดับชีวัน
+ขอองค์พระมเหสีเป็นที่พึ่ง ช่วยชุบซึ่งชีพพหลพลขันธ์
+กลศึกลึกล้ำเป็นสำคัญ จะผ่อนผันโปรดปรานประการใด ฯ
+๏ นางฟังเรื่องเคืองขัดให้อัดอั้น น้ำเนตรนั้นครั้นจะกลืนก็ขืนไหล
+โมโหหึงรึงรุมดังสุมไฟ ยิ่งแค้นใจสินสมุทรเหมือนบุตรา
+อยู่ที่นี่อีผู้หญิงชิงกันเกี้ยว ยังโกรธเกรี้ยวกริ้วกรา���ไม่ปรารถนา
+ประเดี๋ยวนี้อีฝรั่งชาวลังกา มันชักพาเอาไปติดกับบิตุรงค์
+ชิชะพระอนุชาก็น่าแค้น ทำหนุ่มแน่นลองเชิงละเลิงหลง
+ยังสอนหลานหว่านเครือเอาเชื้อวงศ์ จะบอกองค์อัคเรศเกษรา
+ดำริพลางนางว่ากับข้าเฝ้า พระผ่านเกล้ากลับชาติศาสนา
+จำจะตามข้ามฝั่งไปลังกา ให้เรือใช้ไปหาสุดสาคร
+แล้วก็ให้ไปบุรีรมจักร แจ้งพระอัคเรศความตามอักษร
+เร่งชำระพระที่นั่งเมืองมังกร กับเรือจรเจ็ดลำเป็นกำลัง
+พอป้องกันอันตรายทั้งซ้ายขวา เป็นกองหน้าปีกป้องทั้งกองหลัง
+สั่งเสร็จสรรพหับบานบัญชรบัง เหมือนจะคลั่งเป็นบ้าเพราะสามี
+พอมารดาพาสองพี่น้องน้อย มานั่งคอยจะใคร่ถามความกรุงศรี
+จึงเล่าเรื่องเมืองลังกาพระสามี ประเดี๋ยวนี้เธออยู่ปรางค์นางละเวง ฯ
+๏ พระชนนีขี้หึงเหมือนหนึ่งลูก ฟังไม่ถูกในอารมณ์ว่าข่มเหง
+ทำมนตรายาแฝดมันแปดเพลง อีละเวงนั้นและลูกทำหยูกยา
+จะโกรธพระอภัยอย่างไรเล่า เธอมัวเมาไปด้วยมนต์ดลคาถา
+ยุหลานน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ช่วยกันด่าอีละเวงอย่าเกรงมัน
+พระธิดาว่ามิใช่พระไม่ทราบ ถ้าเข็ดหลาบแล้วก็ใจไม่ใฝ่ฝัน
+นี่ท้าวเธอเอออวยไปด้วยกัน กระหม่อมฉันจะขอลาฝ่าธุลี
+ไปลังกาพาลูกน้อยฉันไปด้วย จะได้ช่วยด่าวัณฬามารศรี
+คงได้ปะพระอภัยเป็นไรมี มะรืนนี้ลูกจะลาพระคลาไคล ฯ
+๏ พระมารดาว่าจะใคร่ตามไปด้วย จะได้ช่วยพูดจาอัชฌาสัย
+นางกราบบาทมารดาพระอย่าไป อยู่วังในไว้ยศให้งดงาม
+ลูกจะไปครั้งนี้ถึงศีรษะ ใครจะฉะเสียให้เด็ดไม่เข็ดขาม
+แม้การนี้มิเสร็จสำเร็จความ มิขอข้ามคืนมายังธานี ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามานั่งสั่งเสมียน ให้เร่งเขียนสารสองบุรีศรี
+ครั้นเสร็จสรรพพับปิดผนิดดี ให้เสนีเรือใช้รีบไคลคลา
+บ้างจัดแจงแต่งเรือพระที่นั่ง บัลลังก์มังกรประกอบมีกรอบฝา
+บุษบกกระจกกระจังบนหลังคา ท้ายเภตราแวววามอร่ามเรือง
+อันหัวท้ายสายชโลงระโยงแย่ง สร้อยทองแดงใบดาดล้วนตาดเหลือง
+มาเทียบจอดทอดท่าที่หน้าเมือง ทั้งเรือเครื่องรองทรงปักธงทอง
+กองหน้าหลังตั้งกันกำปั่นแห่ ใส่ใบแพรสีฉาดผาดผยอง
+ปักธงเทียวเขียวเหลืองดูเรืองรอง ตีฆ้องกลองแตรสังข์ตั้งกระบวน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมเหสี สุมาลีเศร้าสร้อยละห้อยหวน
+ครั้นโหรเบิกฤกษ์พาเว��าจวน จึงตรัสชวนสองธิดาสรงวารี
+แล้วโฉมยงทรงเครื่องแต่เก่าเก่า ด้วยยามเศร้าซูบหมองไม่ผ่องศรี
+ใส่เครื่องทรงมงกุฎพระบุตรี พระอัยกีตามส่งมาลงแพ
+พวกแสนสาวชาววังร้องสั่งห้อง เสียงแซ่ซ้องสั่งต่อกันจ๋อแจ๋
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องฆาตกลองแตร ทหารแห่โห่ทั้งเรือดั้งกัน
+นางกราบกรานมารดาทูลลาแล้ว ชวนลูกแก้วทั้งสองประคองขวัญ
+พระพี่เลี้ยงเคียงคลอจรจรัล ลงกำปั่นพระที่นั่งบัลลังก์ทอง
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาอยู่ขวาซ้าย เจ้าขรัวนายนั่งระวังอยู่ทั้งสอง
+ออกจากท่าหน้าเมืองมาเนืองนอง เป็นหลั่นล่องเลื่อนมาอ่าวสาคร
+นางทรามเชยเคยทะเลมาหลายครั้ง นางชาววังเคยคลื่นนั่งยืนสลอน
+พอเวลาสายัณห์ตะวันรอน ลมอ่อนอ่อนออกกลางให้กางใบ
+บ่ายกำปั่นลั่นปืนเสียงครื้นครึก แลพิลึกลำทรงทวนธงไสว
+ทั้งหน้าหลังดั้งกันเป็นหลั่นไป ต่างใช้ใบลอยสล้างกลางคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสมร เผยบัญชรฉากฉายทั้งซ้ายขวา
+ชวนลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ชมฝูงปลาแปลกอย่างต่างต่างกัน
+หมู่ราหูงูเงือกขึ้นเกลือกกลอก ตามระลอกลมกระพือหือรือหัน
+ฉนากฉลามตามคลื่นนับหมื่นพัน บ้างดำดั้นโดดดิ้นในสินธู
+เห็นมัจฉาหน้าคนขึ้นกล่นเกลื่อน ต่างเคล้าเพื่อนเหมือนมนุษย์สุดอดสู
+เหราร้ายว่ายล่องขึ้นฟ่องฟู เป็นคู่คู่เขาไม่พลัดกระจัดกระจาย
+แต่ตัวน้องท่องเที่ยวมาเปลี่ยวจิต ไม่มีมิตรเหมือนมัจฉาปลาทั้งหลาย
+ยิ่งรำลึกนึกฝืนสะอื้นอาย จะเหลียวซ้ายแลขวาก็น่ากลัว
+พอเย็นย่ำค่ำพลบดูกลบกลุ้ม ท้องฟ้าคลุ้มคล้ำหมดสลดสลัว
+เหมือนมืดในใจน้องให้หมองมัว มาตามผัวผัวก็ไม่อาลัยแล
+ชิชะพระอภัยพระทัยเอ๋ย เจ็บก็เคยยังไม่จำยังซ้ำแผล
+รู้ว่าต่อแล้วยังล่อมาตอแย ไม่เจียมแก่เกี้ยวชู้จนอยู่มัน
+ยิ่งคิดแค้นแสนรักสลักอก แสนวิตกแต่ชั้นหลับก็กลับฝัน
+ข้ามทะเลเตร่เตร็จมาเจ็ดวัน ถึงเขตคันขอบฝั่งข้างลังกา
+ขึ้นเมืองใหม่ไพร่พลอลหม่าน นายทหารรมจักรอยู่รักษา
+ทราบว่าพระมเหสีบุตรีมา ต่างก็หามันกลอยกล้วยอ้อยตาล
+มารวบรอมพร้อมพรั่งตั้งถวาย นางทักทายถามสิ้นถึงถิ่นฐาน
+สั่งให้จัดเสื้อผ้ามาประทาน กรมการกราบก้มประนมกร ฯ
+๏ นางตรัสสั่งทั้งหลายพวกนายทัพ เราจะยับยั้งทหารชาญสมร
+ถึงช้าหน่อยคอยท่าสุดสาคร มาถึงก่อนจึงจะยกขึ้นบกไป
+พวกนายทัพรับสั่งอยู่พรั่งพร้อม นอนกองล้อมวงวังตั้งอาศัย
+ถึงราตรีตีฆ้องให้กองไฟ ประทับอยู่เมืองใหม่พร้อมไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายเรือข่าวชาวผลึกออกลึกแล่น ไปตามแผนที่ทะเลคะเนหมาย
+ทุกคืนค่ำร่ำแล่นแสนสบาย ให้ท้องสายสาคเรศประเทศธาร
+ลำหนึ่งถึงพาราการะเวก เข้าหาเอกอำมาตย์แจ้งราชสาร
+เวลาเฝ้าเข้าท้องพระโรงธาร ทูลแล้วอ่านออกความตามสารา ฯ
+๏ ในราชสารสุมาลีศรีสวัสดิ์ เชิญกษัตริย์ทรงยศโอรสา
+ให้รีบตามข้ามฝั่งไปลังกา ช่วยบิดาเหมือนได้แก้มาแต่เดิม
+เมื่อได้รูปซูบบ้างพอยังชั่ว นี่ได้ตัวสมนึกยิ่งฮึกเหิม
+ประเดี๋ยวนี้พี่ยาทั้งอาเติม ไปพูนเพิ่มพิสมัยอยู่ในวัง
+แล้วยกความพราหมณ์บอกนั้นออกอ่าน ราชสารเบื้องต้นแต่หนหลัง
+พระลูกยามาช่วยด้วยสักครั้ง แม่จะรั้งรอท่าอย่าช้าการ ฯ
+๏ กษัตริย์สุริโยไทยได้สดับ เป็นเรื่องรับรสรักสมัครสมาน
+ผิดขนบรบสู้แต่บูราณ จึงบรรหารตรัสว่าสุดสาคร
+จงพาสองน้องรักรีบไปช่วย อย่าเข้าด้วยพวกฝรั่งนะฟังสอน
+สนองบาทราชการพระมารดร ดูผันผ่อนหน้าหลังระวังภัย
+พระบิดาอาพี่เจ้าดีนัก เข้ารบรักรักติดปลิดไม่ไหว
+เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าก็รุ่นเหมือนฟุนไฟ จะไปใกล้ดินดำพ่อรำคาญ
+อย่าคบค้าฝรั่งจะพลั้งพลาด ตัดให้ขาดความรักหักประหาร
+ช่วยชีวิตบิตุรงค์ทั้งวงศ์วาน สำเร็จการแล้วก็พากันมาเมือง ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนน้อมว่าหม่อมฉัน ถึงทุกวันนี้ยังทรงหนังเสือเหลือง
+เหมือนหนึ่งเณรเจนจิตคิดเนืองเนือง มิได้เปลื้องกาสาของอาจารย์
+ถ้าแผ่นดินสิ้นทุกข์สิ้นยุคเข็ญ บ้านเมืองเป็นผาสุกสนุกสนาน
+ได้ไปลาตาที่เกาะพิสดาร กระหม่อมฉานจึงจะสึกเหมือนตรึกตรอง ฯ
+๏ พระบิดาว่าอย่าเชื่อหนังเสือเหลือง กลัวจะเปลื้องมิใคร่ทันเหมือนฉันของ
+แม้ใกล้ชิดคิดคบสบทำนอง หนังเสือครองหรือจะขัดจะทัดทาน
+ท่านผู้รู้ผู้สำเร็จยังเข็ดรัก ไม่ปลอมปลักปลีกไปเสียไพรสาณฑ์
+แม้อยู่เฝ้าเคล้าเคลียจะเสียการ จงคิดอ่านออกองค์ให้จงดี ฯ
+๏ พระรับสั่งบังคมประนมสนอง ไม้เท้าของครูให้เคยไล่ผี
+ถึงเสน่ห์เล่ห์ลมอาคมดี เอาไม้ตีหายฤทธิ์ประสิทธิ์นัก
+ซึ่งโปรดให้ไปกับสองพระน้องนั้น เป็นห่วงฉันเหลือจะห่วงเ���ียงทรวงหัก
+กนิษฐานารีเป็นที่รัก ใครรู้จักทักทายก็อายใจ
+ขอให้อยู่บูรีที่ปราสาท ให้รองบาทพระบิดาอัชฌาสัย
+แต่องค์พระอนุชาจะพาไป ด้วยจะได้เห็นหน้าปรึกษากัน ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม งามประโลมรุ่นราวดังสาวสวรรค์
+สิบเอ็ดปีศรีปลั่งเพียงเพ็งจันทร์ ไม่เว้นวันเล่นสนุกตุ๊กตา
+เคยนอนหลับกับพระสุดสาครพี่ ด้วยถ้อยทีซื่อตรงเหมือนวงศา
+ครั้นเจ้าพี่มิให้นางไคลคลา พระชลนาผอยผอยด้วยน้อยใจ
+จึงว่าชะพระพี่นี้เป็นหนุ่ม จะต้องอุ้มต้องถือหรือไฉน
+เมื่อคราวนั้นนั่นเป็นไรจึงให้ไป ประเดี๋ยวนี้ทำไมจึงอายคน
+หรือน้องนี้ขี้ฉ้อทรลักษณ์ ให้ขายพักตร์พระเจ้าพี่สักกี่หน
+ทั้งผูกแก้วแววตารักษาตน ไม่กลัวคนใครจะกล้ามาว่าไร ฯ
+๏ พระเชษฐาว่าถ้าแม้เหมือนแต่ก่อน ยังเด็กอ่อนก็ไม่ห้ามตามวิสัย
+ประเดี๋ยวนี้ว่าพี่มิพาไป ใครใช้ให้เป็นสาวขึ้นเล่าน้อง
+พี่ปรานีมิพาไปให้ได้ยาก จะต้องตากลมฝนจะหม่นหมอง
+ธรรมเนียมสาวเขาก็เพียรเรียนร้อยกรอง จะเที่ยวท่องไปทำไมมิใช่การ ฯ
+๏ นางว่าชะปรานีหนอพี่เจ้า เขารู้เท่าดอกอย่ามาเฝ้าว่าขาน
+ถ้าไปด้วยฉวยจะขัดจะทัดทาน จะเสียการพี่ยาไม่พาไป
+แต่เขาอ้วนขึ้นก็เห็นว่าเป็นสาว แกล้งว่ากล่าวแค้นน่าน้ำตาไหล
+ส่วนองค์พระอนุชาจะพาไป เป็นผู้ใหญ่ลำเอียงไม่เที่ยงธรรม์ ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงพระสรวล จึงว่าควรเขาเป็นชายต้องผายผัน
+เจ้าจงอยู่ดูสุรางค์นางกำนัล ทะเลาะกันเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+แล้วตรัสสั่งเสนาวายุพัด จงเร่งรัดเภตราโยธาทหาร
+ให้พี่น้องสองตามความสำราญ ทั้งตัวท่านจงไปด้วยช่วยระวัง ฯ
+๏ อำมาตย์รับอภิวาทมาบาดหมาย ทหารฝ่ายฝึกฝนแต่หนหลัง
+เลกขุนนางต่างกรมสมกำลัง มาพร้อมพรั่งไพร่นายเร่งจ่ายปืน
+แล้วแต่งลำกำปั่นสุวรรณมาศ ใส่ใบตาดใหญ่น้อยสักร้อยผืน
+ผลัดเชือกเสาเพลานอกสายรอกยืน ประจำปืนท้ายหน้าจังก้าตรง
+ทั้งปืนช่องสองข้างสล้างสลับ แล้วเสร็จสรรพฟ่องฟูดูระหง
+ทั้งเรือเครื่องเฟื่องฟ่องเรือรองทรง ปักทวนธงทอดท่าในสาคร
+คนประจำลำละพันล้วนสันทัด ถือหอกซัดขัดดาบกำซาบศร
+เคยตามเจ้าห้าวหาญรบราญรอน เสด็จจรจึงประจำอยู่ลำทรง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อปรเมศเกศกษัตริย์ ชวนพระหัสไชยน้องเข้าห้องสรง
+โซมสุคนธ์ปนทองทั้งสององค์ แล้วต่างทรงผ้าต้นกำพลรัต
+คาดกระสันปั้นเหน่งดูเปล่งปลั่ง พระสอดสังวาลวิเชียรเฉวียนฉวัด
+ตาบประดับทับทรวงดุนดวงชัด พาหุรัดทองกรสอดซ้อนซับ
+ทรงมหามงกุฎบุษย์กระจาย กรรเจียกพรายพร่างไสวดอกไม้ประดับ
+อุบะห้อยพรอยแพรววาวแวววับ ครั้นเสร็จสรรพจับไม้เท้าของเจ้าตา
+พระน้องนาถอาจองทรงพระขรรค์ จรจรัลตามเสด็จพระเชษฐา
+ไปห้องทองสองกษัตริย์ขัตติยา ต่างทูลลากราบก้มบังคมคัล
+พระเชษฐาลาเสาวคนธ์น้อง อย่าขัดข้องเคืองค้อนให้พรฉัน
+พี่จะไปไม่ช้าสิบห้าวัน จะพากันกลับมายังธานี ฯ
+๏ นางเสาวคนธ์อ้นอั้นให้ตันจิต ไม่นั่งชิดเชษฐาผินหน้าหนี
+มิไปไยไปดีก็มาดี ฉันไม่มีพี่น้องจึงต้องอาย
+สะอื้นอั้นกลั้นไว้อยู่ในหน้า ส่วนน้ำตากลืนกลั้นมันไม่หาย
+ยิ่งแค้นหนักหักมั่งยิ่งพรั่งพราย ทั้งพี่ชายชลนัยน์ก็ไหลนอง
+พระวงศ์วานมารดากับบิตุเรศ น้ำพระเนตรหล่อหลั่งด้วยทั้งสอง
+พอฤกษ์งามยามดีเขาตีฆ้อง พระพี่น้องกราบก้มบังคมลา
+พระบิตุราชมาตุรงค์พงศ์กษัตริย์ อวยสวัสดิ์ทรงยศโอรสา
+ต่างตามส่งลงกำปั่นกลั้นน้ำตา พระเรียกหาม้ามังกรขึ้นตอนท้าย
+หน่อกษัตริย์หัสไชยนั้นได้สิงห์ ร้องเรียกวิ่งตามได้ดังใจหมาย
+ต่างโปรดปรานพานทองรองปลาตาย ให้กินหลายเวลาประสาใจ
+แล้วตั้งโห่โล้ออกไปนอกอ่าว พอลมว่าวริ้วริ้วหวิวหวิวไหว
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องทั้งกลองชัย ต่างใช้ใบเรียงตามกันหลามลำ
+ต้นหนนั่งตั้งเข็มให้เล็มแล่น ไปตามแผนภูมิพื้นทุกคืนค่ำ
+ด้วยอยู่เยื้องเมืองผลึกออกลึกล้ำ ได้ลมร่ำรีบมาไม่ราใบ ฯ
+๏ สุดสาครกับพระน้องอยู่ห้องท้าย ฝาพระฉายฉากช่องม่านสองไข
+เฝ้าพูดพลอดกอดรัดพระหัสไชย หวนอาลัยโฉมเฉลาเสาวคนธ์
+จะเหลียวกลับลับนุชสุดสังเกต น้ำพระเนตรหยดย้อยดังฝอยฝน
+นิจจาเอ๋ยเคยมาในสาชล เป็นสามคนขาดหน้าก็อาลัย
+อนุชาว่าพระองค์ทรงกันแสง ฉันไม่แจ้งเคืองเข็ญเป็นไฉน
+พระว่าพี่นี้นึกรำลึกไป ให้อาลัยกนิษฐาจึงจาบัลย์
+พระน้องพลอยรำลึกสะอึกสะอื้น ไม่ฝ่าฝืนฟุบแฝงกันแสงศัลย์
+พอโพล้เพล้เวลาเข้าสายัณห์ พระรับขวัญนุชน้องประคองเคียง
+สั่งให้เหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย ร้องดอกสร้อยลำนำเฉื่อยฉ่ำเสียง
+ประสานซอหน้าท��บรับจำเรียง เสียงพร้อมเพรียงเพราะพร้องทำนองใน
+อนุชาว่าพระพี่ช่วยตีทับ ฉันจะขับตามประสาอัชฌาสัย
+โอ้แลเหลียวเปลี่ยวสุดสมุทรไท จะแลไหนน้องก็เปล่าเศร้าวิญญาณ์
+จะแลซ้ายสายเนตรน้องพรายพร่าง เห็นแต่หว่างวงทะเลกับเวหา
+จะแลแหงนแสนสูงสุดสายตา เห็นแต่ฟ้าหมอกเมฆวิเวกใจ
+จะแลขวาสาครกระฉ่อนคลื่น ไม่มีพื้นพสุธาจะอาศัย
+โอ้เปลี่ยวสิ้นดินฟ้านภาลัย เหมือนเปลี่ยวในใจฉันทุกวันเอย ฯ
+๏ สุดสาครกรกอดว่ายอดมิ่ง พ่อขับพริ้งเพราะพร้องจริงน้องเอ๋ย
+จะขับมั่งฟังความนะทรามเชย แล้วทรงเอ่ยเอื้อนเสียงสำเนียงนวล
+โอ้ยามหนาวดาวเคลื่อนเดือนก็คล้อย น้ำค้างพร้อยพร่างพรมเมื่อลมหวน
+คิดถึงเนื้อเจือจันทร์ยิ่งรัญจวน เหมือนจะชวนชื่นจิตคิดคำนึง
+เสาวคนธ์มณฑาจำปาเทศ มาลับเนตรให้พี่นึกรำลึกถึง
+แก้วพี่เอ๋ยเคยเฝ้าแต่เคล้าคลึง เมื่อไรจึงจะได้มาเห็นหน้าน้อง
+โอ้แลเหลียวเปลี่ยวใจให้ละห้อย สงสารสร้อยเสาวคนธ์จะหม่นหมอง
+มาลับนุชสุดสงวนนวลละออง กอดแต่น้องน้อยอุ่นละมุนทรวง
+พระขวัญเอ๋ยเคยนอนบรรจถรณ์แท่น มาเที่ยวแล่นเรือเร่ทะเลหลวง
+โอ้ดวงเดือนเหมือนจะส่องให้ต้องดวง พระพักตร์พ่วงผ่องเพียงจะเคียงเดือน
+ถึงดินแดนแผ่นฟ้าจะหาอื่น มาชูชื่นจิตพี่ไม่มีเหมือน
+ขนงเนตรเกศแก้มแย้มยิ้มเยื้อน เหมือนจะเตือนอารมณ์ให้ชมเอย ฯ
+๏ พระน้องน้อยพลอยฟังให้วังเวก เอกเขนกนิ่งหลับกับเขนย
+พระเอนแอบแนบน้องประคองเชย พระกรเกยกอดประทับเลยหลับไป ฯ
+๏ สุดสาครนอนวันนั้นก็ฝันร้าย ว่าลงว่ายกลางมหาชลาไหล
+ไม่เห็นฝั่งดังชีวันจะบรรลัย ปะงูใหญ่ผุดขึ้นพบได้รบกัน
+มันกอดเกี้ยวเกลียวกลมจมสมุทร ทะลึ่งผุดเพียงชีวาจะอาสัญ
+แต่พอแม่มัจฉาว่ายมาทัน ได้ดื่มถันกล้ำกลืนค่อยชื่นใจ
+พระโยคีที่เป็นครูมาอยู่ด้วย ที่เจ็บป่วยบาดแผลท่านแก้ไข
+พอพลิกฟื้นตื่นตะลึงคะนึงใน จนรุ่งให้โหรทายให้หายแคลง ฯ
+๏ โหรชำระพระสุบินจนสิ้นเสร็จ ไล่ฤกษ์เกร็ดคูณหารวิตถารแถลง
+ฝันว่าว่ายสายสมุทรจนสุดแรง จะพลัดแพลงถิ่นฐานรำคาญเคือง
+ซึ่งงูรัดกัดขบจะพบคู่ ได้สมสู่กับสตรีฉวีเหลือง
+ข้างต้นร้ายปลายมือรื้อประเทือง จะรุ่งเรืองฤทธิรงค์สืบวงศ์วาน ฯ
+๏ พระรับพรถอนฤทัยใจเห็นแน่ นึก��ึงแม่มัจฉาน่าสงสาร
+ลูกพลัดพรากจากมาก็ช้านาน คิดรำคาญเคืองเข็ญมิเห็นกัน
+หรือเมื่อค่ำรำลึกนึกถึงลูก จิตจึงผูกผ่านเกล้ามาเข้าฝัน
+ยิ่งรำลึกตรึกตรายิ่งจาบัลย์ สะอื้นอั้นอ่อนองค์ลงโศกา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเข้าไปกอด ชะอ้อนพลอดถามเหตุพระเชษฐา
+พระเป็นไรไม่แถลงแจ้งกิจจา เฝ้าโศกาบ่อยบ่อยจะถอยแรง
+คิดถึงใครให้ประจักษ์บ้างสักหน่อย ฉันจะพลอยทุกข์ด้วยช่วยกันแสง
+อย่าปิดงำอำพรางให้คลางแคลง น้องไม่แพร่งพรายให้ผู้ใดฟัง ฯ
+๏ สุดสาครถอนสะอื้นสู้กลืนกล้ำ สุดจะร่ำเรื่องต้นแต่หนหลัง
+จึงว่าพี่นี้อาลัยถึงในวัง คิดถึงทั้งบิตุราชมาตุรงค์
+แม่นงเยาว์เสาวคนธ์จะบ่นร่ำ ทุกเช้าค่ำขาดเคยเสวยสรง
+พระน้องพลอยกำสรดสลดลง กันแสงทรงโศกาด้วยอาลัย
+พระแย้มสรวลชวนน้องเข้าห้องสรง สำอางองค์เอี่ยมละอองดูผ่องใส
+ขึ้นบัลลังก์บังลมที่ร่มใบ พระหัสไชยเอนทับลงกับเพลา
+พลางทูลถามนามมหาสาคเรศ ทุกขอบเขตโขดเกาะละเมาะเขา
+สุดสาครอ่อนโน้มประโลมเล้า แล้วตรัสเล่าเขตแขวงตำแหน่งนาม
+นับสิบห้าราตรีไม่มีหยุด ให้เร่งรุดรีบเสด็จไม่เข็ดขาม
+ถึงฟากฝั่งลังกาท่าสงคราม ต่างไต่ถามแจ้งยุบลพระชนนี
+จึงชวนน้องหัสไชยขึ้นไปเฝ้า ต่างก้มเกล้ากราบพระมเหสี
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดากุมารี ต่างไหว้พี่พูดจาหรรษากัน ฯ
+๏ นางลดองค์ลงประคองสองโอรส โศกสลดเล่าแจ้งกันแสงศัลย์
+พระบิตุรงค์องค์อาเชษฐานั้น ไปได้กันกับฝรั่งแล้วคลั่งไคล้
+ทั้งสามคู่อยู่ปราสาทราชฐาน ทิ้งทหารสามพราหมณ์ห้ามไม่ไหว
+พ่อมาด้วยช่วยเอ็นดูพระภูวไนย ไปแก้ไขเสียให้ฟื้นกลับคืนเป็น ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนคำนับอภิวาท ข้าพระบาทจะขอรับช่วยดับเข็ญ
+พระต้องมนต์รนร้อนไม่หย่อนเย็น จึงเคลิ้มเคล้นคลั่งรักสู้หักอาย
+จะแก้ไขไล่ตีขับผีสาง ให้สิ้นรางควานทับก็กลับหาย
+แต่อยู่ห่างอย่างนี้ที่ดีร้าย จะมุ่งหมายนั้นไม่แน่เหมือนแลดู ฯ
+๏ นางตรัสตอบชอบแล้วลูกแก้วแม่ เหมือนช่วยแก้เกียรติยศที่อดสู
+แต่ระวังครั้งนี้จะตีงู มันคงสู้หมอแล้วไม่แคล้วเลย
+แม้หลงใหลไปเป็นเช่นพระพี่ แม่สิ้นที่พึ่งแล้วลูกแก้วเอ๋ย
+พลางจูบเกล้าเผ้าผมนั่งชมเชย ชวนเสวยพร้อมพรั่งทั้งธิดา
+ครั้นสำเร็จเสร็จสรรพกำชับสั่ง ให้พร้อมพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พรุ่งนี้เช้าเราจะยกกับลูกยา ไปลังกาเตรียมกันให้ทันการ ฯ
+๏ พวกนายทัพรับสั่งมาบังคับ กำหนดนับหมู่หมวดตรวจทหาร
+ทั้งเสนีพี่น้องสองกุมาร ต่างเตรียมการพร้อมพรั่งริมฝั่งชล
+พอแสงทองส่องฟ้าห้ากษัตริย์ สรงสหัสธาราดังห่าฝน
+น้ำกุหลาบอาบองค์ทรงสุคนธ์ ใส่เครื่องต้นตามอย่างต่างต่างกัน
+แม้องค์พระมเหสีผู้มียศ ขึ้นทรงรถพรายเพริศดูเฉิดฉัน
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาวิลาวัณย์ ขึ้นร่วมบัลลังก์รถพระกลดบัง
+สุดสาครทรงนิลสินธพ ทหารครบรักษาทั้งหน้าหลัง
+พระน้องทรงสิงห์คะนองลองกำลัง พลตั้งโห่แห่สังข์แตรเกรียว ฯ
+๏ พระพี่น้องกองหน้าพาทหาร เข้าดงดานแดนดอนสิงขรเขียว
+ดำเนินทางทางรถต้องลดเลี้ยว ดูธงเทียวปลายปลิวเป็นทิวไป
+นางโฉมยงองค์พระมเหสี ทุกข์ทวีไปตามทางหว่างไศล
+คิดจะใคร่ได้ดูแต่ภูวไนย เห็นอะไรอย่างอื่นไม่ชื่นตา
+แต่พี่น้องสองศรีบุตรีน้อย ชะโงกคอยเอื้อมหัตถ์ริมรถา
+พอรถเรียงเคียงต้นผลผกา ชิงกันคว้าหักกิ่งเก็บปริงปราง
+ฝูงสาวสรรค์กัลยาพวกข้าหลวง ต่างหยิบช่วงชิงกันอยู่ชั้นล่าง
+ที่หอมรื่นยื่นถวายเจ้านายพลาง ทั้งสองข้างเหน็บรอบริมขอบรถ
+สุดสาครขับม้าพาพระน้อง เที่ยวเก็บช้องนางหาบุปผาสด
+เก็บกระถินอินจันข้างบรรพต มาริมรถให้พระน้องสองบังอร
+แล้วอ้อมทางกลางป่ามาหน้าทัพ ให้เร่งขับพลเดินเนินสิงขร
+ครั้นพลบค่ำทำพลับพลาพนาดร ประทับนอนรุ่งทวีปแล้วรีบไป ฯ
+๏ ถึงดงตาลด่านกลางขุนนางพร้อม ต่างนบน้อมนางกษัตริย์ตรัสปราศรัย
+ประทานทรัพย์เสื้อผ้าแล้วคลาไคล เสด็จไปถึงเขาเจ้าประจัญ
+เห็นปืนรายค่ายคูประตูด่าน ป้อมปราการแม้นเหมือนหนึ่งเขื่อนขัณฑ์
+ยังตีได้ไม่ข้ามถึงสามวัน สติปัญญาเลิศประเสริฐชาย
+ควรหรือหลงงงงวยไปด้วยหญิง น่าแค้นจริงเป็นเจ้าชู้ไม่รู้หาย
+นางหึงหวงง่วงหงิมไม่ยิ้มพราย จนเบี่ยงบ่ายตรัสบัญชาให้คลาไคล
+ออกจากเขาเจ้าประจัญเสียงครั่นครึก เข้าดงลึกแดนด่านห้วยธารไศล
+เป็นป่าหลวงจวงจันทน์พรรณดอกไม้ ทั้งเปลือกใบรากหอมมีพร้อมเพรียง
+พฤกษาดอกออกช่อลอออ่อน แย้มเกสรภู่ผึ้งหึ่งหึ่งเสียง
+ที่จอมเขาสาวหยุดพุดพุมเรียง ลำพักเคียงขอนดอกออกระย้า
+นางโฉมยงทรงรถอดไม่ได้ เด็ดดอกไม้มาพลางข้างรถา
+ให้ลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา จนพ้นป่าไม้หอมตรอมฤทัย
+ออกทุ่งกว้างทางเลี่ยนเตียนตะล่ง พออัสดงเดือนกระจ่างสว่างไสว
+รีบเดินพลจนรุ่งถึงกรุงไกร ไปค่ายใหญ่ที่ตั้งล้อมลังกา ฯ
+๏ พอข้าเฝ้าเจ้าพราหมณ์ทั้งสามทัพ มาคอยรับอภิวันท์ด้วยหรรษา
+ทูลเชิญพระมเหสีให้ลีลา ขึ้นพลับพลาที่องค์พระทรงยศ
+แท่นสุวรรณบรรจงที่ทรงเสวย เหมือนอย่างเคยพร้อมพรั่งอยู่ทั้งหมด
+พระบุตรีพี่น้องสองโอรส อยู่ชั้นลดใกล้พระชนนี ฯ
+๏ นางออกนั่งยังหน้าพลับพลาโถง ท้องพระโรงทิวทุ่งริมกรุงศรี
+แสนรำลึกตรึกตราถึงสามี จะอยู่ที่ห้องไหนหนอในวัง
+เขม่นจิตคิดหึงคำนึงนึก หรืออยู่ตึกแต้มทองที่สองหลัง
+เฝ้าคลึงเคล้าเช้าค่ำแต่ลำพัง ยิ่งแค้นคั่งเคืองขืนกลืนน้ำตา
+จึงเอื้อนอรรถตรัสถามความพี่เลี้ยง อยู่พร้อมเพรียงไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พวกฝรั่งยังไม่แจ้งแห่งเรามา จะพูดจาคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์พร้อมน้อมนอบตอบสนอง แล้วแต่ต้องพระปัญญาอัชฌาสัย
+ด้วยเผ่าพงศ์วงศ์วานการข้างใน อันพวกไพร่พรั่นพระราชอาชญา
+นางเห็นจริงนิ่งตรึกจารึกสาร คิดว่าขานเขียนความตามประสา
+ฉบับหนึ่งถึงกษัตริย์ภัสดา แล้วตีตราพับปิดผนิดดี
+ฉบับสองถึงละเวงวัณฬาราช เนื้อความพาดถึงผการำภาสะหรี
+ฉบับสามถามนุชาด้วยปรานี ฉบับสี่ให้โอรสยศไกร
+เลือกแต่งนางช่างพูดเป็นทูตถือ นำหนังสือศุภสารไปขานไข
+มีเครื่องยศงดงามตามข้างใน พวกสาวใช้เชิญตามให้งามยศ ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์จัดรถาแห่หน้าหลัง ทั้งแตรสังข์ตามธรรมเนียมตระเตรียมหมด
+แล้วเชิญพานสารตั้งบัลลังก์รถ มีกลิ้งกลดชุมสายถือรายเรียง ฯ
+๏ ฝ่ายนารีที่เป็นทูตช่างพูดเพราะ จะทะเลาะชาวลังกากินยาเสียง
+มาแต่เมืองเครื่องหอมมีพร้อมเพรียง ขึ้นนั่งเตียงแต่งตัวให้ยั่วยวน
+ตั้งคันฉ่องส่องหวีเกศีเส้น มีขนเม่นน้อยน้อยสอยสงวน
+ไรจุกดิบกริบผมพอสมควร เอาแป้งนวลผัดหน้าด้วยมาไกล
+นุ่งลายอย่างช่างจีบกลีบสลับ ห่มสีทับทิมทองดูผ่องใส
+แล้วทูลลาพาเหล่านางสาวใช้ เดินออกไปที่รถาขึ้นหน้ารถ
+พวกเกณฑ์แห่แตรสังข์ประดังเสียง เครื่องสูงเคียงกรรชิงทั้งกลิ้งกลด
+สาวใช้นางย่างเยื้องเชิญเครื่องยศ พลางแห่รถข้ามทุ่งเข้ากรุงไกร
+ถึงประตูบูรีที่ประทับ จึงหยุดยับยั้งแจ้งแถลงไข
+แล้วบอกกล่าวข่าวสารท่านข้างใน เร่งทูลให้ทราบความตามสำเนา ฯ
+๏ นายประตูรู้จำเอาคำสั่ง ไปในวังเล่าตามเนื้อความเขา
+พวกท้าวนางต่างว่าฉาวแล้วชาวเรา รีบเข้าเฝ้าทูลแถลงแจ้งกิจจา
+บัดนี้พระมเหสีผู้มียศ กับโอรสบุตรีมียศถา
+เสด็จตามข้ามฝั่งมาลังกา อยู่พลับพลาพลพร้อมล้อมพระองค์
+แต่งสตรีมีชื่อมาสื่อสาร จะว่าขานข้อความตามประสงค์
+แม้รับเฝ้าก็จะเข้ามาเฝ้าองค์ มิรับคงจะเข้ามาไม่ช้าที ฯ
+๏ พระอภัยให้หาน้องกับโอรส มาพร้อมหมดทั้งวัณฬามารศรี
+พลางปรึกษาว่าคงฉาวแล้วคราวนี้ นางมาลีหล่อนช่างพาลูกมาตาม
+จะหวงหึงดึงดื้อถือทิฐิ เขาแล้วสิใจเพชรไม่เข็ดขาม
+เชิญพระน้องลองออกไปบอกความ ช่วยห้ามปรามให้เขากลับกองทัพไป ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นอายทูลบ่ายเบี่ยง แต่มาเพียงนี้นั่งยังไม่ไหว
+ให้เมื่อยเหน็บเจ็บกายทุกหายใจ จงโปรดให้สินสมุทรไปพูดจา ฯ
+๏ สินสมุทรทรุดหมอบตอบสนอง ฉันยังย่องไม่ถนัดให้ขัดขา
+แต่ทาไพลไม่หายหลายเวลา พลางนิ่วหน้านวดเพลาเข้ากระบวน ฯ
+๏ พระอภัยได้ยินสินสมุทร กับหน่อนุชน้องนั้นแกล้งผันผวน
+พลางเอนองค์ลงเสียบ้างอย่างประชวร ทำปวดมวนไม่สร่างครางฮือฮือ ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าคราวนี้สิ้นที่พึ่ง เขามาถึงทูนหัวกลัวเขาหรือ
+เมื่อเกี้ยวพานทานบนแต่ต้นมือ ว่าจะถือเพศฝรั่งอยู่ลังกา
+เป็นขาดญาติขาดมิตรเหมือนปลิดปลด ไม่ร่วมรสร่วมชาติศาสนา
+เดี๋ยวนี้เขาเอาหนังสือให้ถือมา ไม่บัญชาทำประชวรแกล้งครวญคราง
+หรือจะใคร่ให้หม่อมฉันไปกรานกราบ โปรดให้ทราบสารพัดไม่ขัดขวาง
+จะให้เขาเข้ามาหึงจนถึงปรางค์ ก็ผิดอย่างยิ่งจะช้ำระกำกรม
+เป็นอันขาดชาตินี้แล้วชีวิต ไม่ขอคิดสักเท่าซีกกระผีกผม
+แต่เจ็บใจได้ทะนงเพราะหลงลม นางซบก้มพักตราโศกาลัย ฯ
+๏ พระดูนางรางควานให้ลานรัก ประคองพักตร์ผูกจิตพิสมัย
+ปลอบประโลมโฉมละเวงด้วยเกรงใจ นี่คือใครทิ้งสัตย์เฝ้าขัดเคือง
+ทุกวันนี้พี่ก็ว่าเป็นฝรั่ง ให้ชิงชังชาวชมพูเบื่อหูเหือง
+แต่เขารื้อดื้อดึงมาถึงเมือง ให้มีเรื่องสารามาพาที
+จึงสู้นิ่งชิงชังไม่ฟังสาร เพราะขี้คร้านพบปะสละหนี
+ยังโกรธเกรี้ยวเขี้ยวเข็ญไม่เห็นดี จะให้พี่คิดอ่านประการใด
+ดวงสมรสอนสั่งมั่งสิเจ้า จะขับเขาหรือจิตจะคิดไฉน
+อันตัวพี่นี้ไม่ห้ามจะตามใจ ว่าอย่างไรคงจะช่วยว่าด้วยกัน ฯ
+๏ นางว่าชะพระองค์ช่างทรงสัตย์ ไม่อาจขัดแต่งแก้ให้แปรผัน
+ถ้ามิเลี้ยงเที่ยงแท้แน่กระนั้น ให้สาวสรรค์ไปเอาสารมาอ่านฟัง
+จึงตัดรอนค่อนว่าให้สาหัส แม้ขืนขัดขู่ขับให้กลับหลัง
+เมื่อหวงหึงถึงหม่อมฉันดันทุรัง ก็ไม่ฟังจะขอฝากฝีปากไป ฯ
+๏ พระพลอยว่าถ้าสู้สองต่อสอง คงแพ้น้องมั่นคงไม่สงสัย
+จะฟังคำทำตามน้องทรามวัย ให้ใครไปรับสารมาอ่านดู ฯ
+๏ นางรับรสพจมานพระผ่านเกล้า จึงสั่งเถ้าแก่ว่าน่าอดสู
+ช่วยพาเหล่าสาวใช้ไปประตู พูดกับผู้ที่ถือหนังสือมา
+ว่ารับสั่งบังคับให้รับสาร เข้ามาอ่านที่ในวังด้วยกังขา
+เถ้าแก่รับเสาวนีย์ชลีลา แล้วเรียกข้าหลวงออกไปนอกวัง
+เห็นรถทรงราชสารทหารแห่ อยู่เซ็งแซ่ซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+จึงบอกทูตพูดเสียงสำเนียงดัง มีรับสั่งให้มาถามตามโบราณ
+ว่าสารามาเดี๋ยวนี้กี่ฉบับ โปรดให้รับไปปราสาทราชฐาน
+ท่านอยู่ทิมริมวังคอยฟังการ ส่งแต่สารมาให้เราจะเอาไป ฯ
+๏ ฝ่ายนารีที่เป็นทูตเห็นพูดผิด จึงแกล้งคิดเอาให้เก้อเออไฉน
+ส่วนสารเจ้าเราแห่มาแต่ไกล ตามวิสัยกษัตราทุกธานี
+ควรหรือใช้ให้ขี้ข้าออกมารับ ไม่มีเครื่องสำหรับรับสารศรี
+ไม่ยำเยงเกรงอาญาฝ่าธุลี หรือเชื่อดีที่ว่าได้ไว้ในมือ
+เจ้าของกูเป็นคู่ราชาภิเษก ไม่เป็นเอกยิ่งกว่าลังกาหรือ
+ชาติฝรั่งฟังเขาพูดเล่าลือ ว่าด้านดื้อได้มาเห็นเหมือนเช่นมึง
+ทั้งเจ้านายหมายสมอารมณ์คิด จะแกล้งปิดปักกะตูเขารู้ถึง
+ไม่ต่ำต้อยน้อยหรือทำดื้อดึง หรือพวกมึงหมายว่าไม่ใช่เชลย
+ไม่แห่รับนับถือหนังสือสาร ราชการกูเป็นสูญจะทูลเฉลย
+หยิบหนังสือถือเอาไปกูไม่เคย อย่าช้าเลยไปแถลงให้แจ้งความ ฯ
+๏ นางฝรั่งคั่งแค้นแสนสาหัส จะตอบตัดตามติดก็คิดขาม
+จึงว่าทูตพูดอะไรฟังไม่งาม ลิ้นลมลามเหลือตัวไม่กลัวเกรง
+อย่าพูดมากปากจะอมส้มไม่ได้ กูมิใช่ชาติเชลยเคยข่มเหง
+อย่าประมาทชาติฝรั่งใส่กังเกง จะเท้งเต้งตัวเปล่าตามเจ้านาย
+แล้วหน้าเง้าเข้าในวังกำลังโกรธ ต่างกล่าวโทษทูลตามความทั้งหลาย
+นางโฉมยงทรงทราบที่หยาบคาย สั่งขรัวนายช่วยประกอบให้ชอบท���
+จัดพานทองรองสารใส่คานหาม ให้สมตามยศพระมเหสี
+ไม่เคยแห่แต่โบราณสารสตรี แม้นมันมิให้รับขับมันไป
+อีพวกเราเจ้าคารมมีถมอยู่ ออกไปสู้เขาสิวะเป็นไฉน
+เจ้าขรัวนายหมายสั่งพวกข้างใน จัดวอใหม่ผูกม่านตั้งพานทอง
+แล้วเลือกเหล่าสาวสำอางที่คางเพชร ไปแก้เผ็ดนางพวกทูตพูดจองหอง
+ให้โขลนหามตามแห่มาแซ่ซ้อง ครั้นถึงร้องเรียกทูตพูดสำทับ
+นี่แน่เจ้าชาวผลึกเป็นปึกแผ่น เครื่องแห่แหนสารศรีมีสำหรับ
+ส่งสารามาเถิดเจ้าเรามารับ หรือไม่ให้จะได้ขับเจ้ากลับไป ฯ
+๏ ทูตผลึกฮึกเหิมว่าเริ่มแรก เจ้าเจ้าแปลกเมืองผลึกแล้วนึกได้
+ให้วอทองรองพานเชิญสารไป พอจะให้ตามอย่างทางโบราณ
+แต่พวกเจ้าเหล่านี้อีขี้ข้า มิเข้ามาอภิวาทราชสาร
+ใส่ด้วยบทกฎหมายถึงวายปราณ เร่งกราบกรานรับพระเสาวนีย์
+ฝรั่งรุมทุ่มเถียงขึ้นเสียงแซ่ ตัวถือแต่สารพระมเหสี
+เราถือรับสั่งลังกาพระสามี ไม่ต้องที่คำนับรับสารา
+นางทูตเถียงเยี่ยงอย่างแต่ปางก่อน เจ้านครมีกำหนดด้วยยศถา
+นี่ตัวเป็นเช่นแต่ไพร่เจ้าใช้มา ไม่วันทาโทษมีตีให้ยับ ฯ
+๏ นางฝรั่งบ้างก็แพ้บ้างแก้คล้อย ถึงผู้น้อยก็ต้องทำตามตำรับ
+แม้ส่งสารมาเมื่อไรเราได้รับ จะคำนับหนังสือไม่ถือตัว
+นี่ท่านทูตพูดจาชักหน้าเง้า ดูมัวเมามึนตึงเหมือนหึงผัว
+หรือผู้ชายรายเรือเขาเบื่อตัว ต้องยกครัวข้ามฝั่งมาลังกา
+เร็วเร็วเข้าเราจะรับราชสาร พูดป่วยการเก่งกาจไม่ปรารถนา
+บ้างก็ว่าแต่ชั้นสารก็มารยา ยังมีหน้าอภิเษกเป็นเอกองค์ ฯ
+๏ ทูตผลึกฮึกเหิมซ้ำเติมตอบ จนหิวหอบเสียงแห้งเป็นแป้งผง
+คะข้าเจ้าเปล่าทรวงให้ง่วงงง ชายไม่ปลงจิตหมายเพราะร้ายแรง
+จึงอุส่าห์หาหมอขอเสน่ห์ อุปเท่ห์ร้อยแปดยาแฝดแฝง
+จนหลงใหลไม่คลาดไม่ขาดแคลง ถึงปลอมแปลงเปลี่ยนหน้าสารยำ
+เป็นผู้หญิงชิงผัวเขายั่วเย้า เหมือนแกงข้าวขอชิมไม่อิ่มหนำ
+ต้องเจ็บอกยกครัวตัวเจ้ากรรม ต้องระยำยุ่งเก๋เหมือนเทครัว
+เราโกรธขึ้งหึงคู่เพราะผู้หญิง ไม่เหมือนชิงผัวเขาเถียงเจ้าผัว
+ไม่อดสูรู้สึกสำนึกตัว เขาลือชั่วชาติทมิฬลิ้นลังกา
+แล้วเชิญสารใส่พานทองประคองตั้ง พวกฝรั่งบังคมก้มเกศา
+รับขึ้นวางกลางวอแล้วรอรา ต่างตอบว่าฝรั่งนี้ยังมีอาย
+เขาขอสู่อยู่กับที่จึ���มีผัว มิใช่ตัวดิ้นรนเที่ยวขวนขวาย
+ก็ชายทิ้งหญิงตะกลามเที่ยวตามชาย ไม่มีอายดอกหรือไรจะใคร่รู้
+อันฝรั่งลังกาใครมาเกี้ยว ก็ผัวเดียวเมียเดียวเจียวทุกคู่
+มิฟั่นเฟือนเหมือนเหล่าชาวชมพู ประเดี๋ยวชู้ประเดี๋ยวผัวดูพัวพัน ฯ
+๏ นางทูตตอบชอบอยู่ชมพูภพ เป็นคู่คบร่วมชีวาจนอาสัญ
+ด้วยเมียชู้คู่ความย่อมตามกัน จึงผูกพันภัสดาด้วยอาลัย
+ใครชิงคู่สู้ตามไม่ขามเข็ด คงแก้เผ็ดมันให้สาเลือดตาไหล
+ถึงเสียทองเท่าตัวเสียหัวไป แต่มิให้เสียผัวสู้ตัวตาย
+ดูเยี่ยงเขาชาวลังกาไม่หาผัว เพราะล้อมรั้วรักเพื่อนซ่อนเงื่อนสาย
+แต่เขารู้อยู่ว่าตับเจ้ากลับกลาย ไม่ง้อชายเชื่อเพื่อนก็เหมือนกัน
+จนเมืองอื่นตื่นมาอาสารบ เจ้าเคยคบทุกทิศไม่บิดผัน
+พอพบเห็นเป็นจำนำแล้วกำนัล นั่นแล้วนั่นนั่นแลเจ้าข้าเข้าใจ
+ประเดี๋ยวนี้ที่มาอยู่ชู้หรือผัว จะออกตัวหรือจะปิดคิดไฉน
+หรือผูกขาดมาดหมายไม่ขายใคร ไม่อายใจเจ้าของบ้างหรือนางงาม ฯ
+๏ พวกฝรั่งสั่งลำว่าน้ำหน้า มันจะมาแก้เผ็ดไม่เข็ดขาม
+เที่ยวหึงหวงล่วงว่าเป็นบ้ากาม ไยมิล่ามเชือกผัวของตัวไว้
+ทั้งผู้ดีขี้ข้าก็หน้าแห้ง ออกเต้นแร้งเต้นกาเลือดตาไหล
+ทะเลาะพลางนางฝรั่งเข้าวังใน ตามกันไปปรางค์มาศปราสาททอง
+จึงเชิญพานสารศรีทั้งสี่ฉบับ ขึ้นคำนับบาทมูลทูลฉลอง
+แล้วเล่าความตามพูดทูตเป็นรอง นางยิ้มย่องหยิบสารบนพานมา
+มีตรานอกบอกตรงขององค์นั้น สารสำคัญจะใคร่ฟังที่กังขา
+จึงแจกไปให้โอรสอนุชา แล้ววัณฬาถวายองค์พระทรงธรรม์
+แต่ของนางวางไว้ยังไม่อ่าน เห็นจะพานเผ็ดร้อนค่อยผ่อนผัน
+พระอภัยได้สารทรงอ่านพลัน ว่าหม่อมฉันอภิวาทบาทมูล
+คอยเสด็จเจ็ดปีเข้านี่แล้ว จะกวาดแผ้วไพรินให้สิ้นสูญ
+ชาวชมพูสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร ได้เพิ่มพูนพึ่งพาพระบารมี
+เหตุไฉนไม่กลับทัพทหาร คืนไปผ่านพิภพอยู่ชมพูศรี
+พระศาสนาสามัญทุกวันนี้ ก็ไม่มีใครบำรุงให้รุ่งเรือง
+พฤฒามาตย์ราษฎรเดือดร้อนสิ้น อกแผ่นดินจะเป็นบ้าฟ้าจะเหลือง
+ทั้งประเทศเขตแดนให้แค้นเคือง ก็เพราะเรื่องรบพุ่งกรุงลังกา
+เดี๋ยวนี้พระจะมาอยู่กับชู้ชื่น เหมือนกับฟื้นโลกธาตุศาสนา
+อันลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา กับสุดสาครเศร้าทุกเช้าเย็น
+ทู��กระหม่อมจอมทวีปประทีปแก้ว มาลับแล้วก็ไม่มีที่จะเห็น
+แม้ตัดชาติขาดเสร็จเด็ดกระเด็น ใครจะเป็นปิ่นกษัตริย์ในปัถพี
+จึงออกแขกแบกหน้าตามมาเฝ้า แม้โปรดเกล้ากลับไปอยู่ชมพูศรี
+โอรสาข้าพระบาทราชบุตรี จะได้มีผาสุกสิ้นทุกคน
+อันครั้งนี้มิกลับไม่นับเนื้อ จะถือเชื้อชาติหญิงในสิงหล
+โปรดประทานผลาญชีวิตให้วายชนม์ จึงจะพ้นเคืองขัดพระหัทยา
+แม้ชีวีมีอยู่เป็นผู้หญิง สุดจะทิ้งทูลเกศพระเชษฐา
+ถ้าตัวตายหมายจะฝังไว้ลังกา แม้เมตตาแล้วจงกลับกองทัพไป ฯ
+๏ พระทรงอ่านสารสิ้นถวิลหวัง จะกลับหลังแล้วพะวงให้หลงใหล
+เห็นโฉมยงองค์ละเวงยิ่งเกรงใจ ถอนฤทัยเศร้าทรวงให้ง่วงงง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นก็อ่านสารอักษร ว่าอวยพรภูวนาถดังราชหงส์
+ควรสิงสู่คูหารักษาองค์ หรือมาหลงแกมกาที่สาธารณ์
+นางห้ามแหนแสนสนมในรมจักร ล้วนอุดมสมศักดิ์อัครฐาน
+มาคบหาทาสีสตรีพาล ไม่สงสารอัคเรศเกษรา
+แรกพระองค์ลงเรือมารบด้วย หมายจะช่วยชูเดชพระเชษฐา
+ยังมิหนำซ้ำมาจัดให้นัดดา เสวยฝาหรั่งพลอยอร่อยใจ
+จะอยู่จริงทิ้งเพศประเทศถิ่น ไม่ถือศิลเสียแล้วหรือมาถือไสย
+ขอทราบความตามประสงค์จำนงใน จะบอกไปรมจักรนัครา ฯ
+๏ พอจบคำรำลึกนึกขึ้นได้ ตกพระทัยกลัวจะขาดพระศาสนา
+นึกประเดี๋ยวเฉียวฉุนด้วยคุณยา รักรำภาพูดแก้ที่แผลเป็น
+พี่สุวรรณมาลีนี้ขี้หึง สักหน่อยหนึ่งก็จะนำมาทำเข็ญ
+แต่พวกเรานี้วิสัยเขาใจเย็น หึงไม่เป็นปากก็หง่อยดังหอยปู ฯ
+๏ นางรำภาว่าแต่ศรีพี่สะใภ้ ยังเสียวไส้เหลือแล้วถึงแก้วหู
+แม้นงลักษณ์อัคเรศสังเกตดู จะข่มขู่ให้ช้ำระกำตรม
+คงออกฉาวคราวนี้ไม่ลี้ลับ จะสมกับตรัสไว้หรือไม่สม
+พระตอบคำร่ำว่าอย่าปรารมภ์ มิให้ข่มเหงเราชาวลังกา ฯ
+๏ สินสมุทรคลี่สารออกอ่านมั่ง ว่าแม่ตั้งแต่จะคอยละห้อยหา
+จึ่งพาน้องสองพระอนุชา ติดตามมาหมายจะพบประสบกัน
+เห็นแต่พ่อหน่อนาถแล้วชาตินี้ จะเผาผีมารดาเมื่ออาสัญ
+จะปลูกฝังตั้งจิตคิดทุกวัน ให้สืบพันธุ์พงศ์กษัตริย์สวัสดี
+ที่ควรคู่สุริย์วงศ์พงศ์กษัตริย์ แม่หมายจัดไว้เป็นเอกภิเษกศรี
+อย่าปนแปดแพศยาหญิงกาลี จะราคีขัดข้องไม่ต้องการ
+เอ็นดูแม่แต่ให้สมอารมณ์หวัง ได้ปลูกฝังฟักฟูมเป็นภูมิฐาน
+เข้าอยู่วังลังกาก็ช้านาน มาหามารดามั่งจะนั่งคอย ฯ
+๏ พออ่านสิ้นสินสมุทรสุดสังเวช น้ำพระเนตรหยดเหยาะลงเผาะผอย
+สงสารน้องสองสุดานุชาน้อย พากันพลอยเหนื่อยยากลำบากมา
+กลับรู้สึกนึกคิดผิดทุกสิ่ง มารักหญิงยาแฝดแพศยา
+ลุกขยับกลับใจจะไคลคลา นางผกากุมพระหัตถ์สะบัดมือ
+ครั้นเห็นหน้ายามนต์เข้าดลจิต ให้กลับคิดรักใคร่ทำไขสือ
+จะไปห้องน้องนุชเฝ้าฉุดมือ แล้วก็รื้อหมอบกรานแอบม่านบัง ฯ
+๏ นางยุพาว่าหม่อมฉันเห็นกันแสง นึกว่าแปลงเปลี่ยนสัตย์พลัดเป็นถัง
+พระราชสารมารดาฉันน่าฟัง จะปลูกฝังฝากผีพิรี้พิไร
+จะหาคู่สุริย์วงศ์พระองค์เอก อภิเษกปีนี้หรือปีไหน
+เมื่อไรจ๊ะพระเจ้าพี่ฉันดีใจ ที่ตรัสไว้เห็นจะกลายเมื่อปลายมือ ฯ
+๏ สินสมุทรยุดหยอกบอกว่านี่ มิใช่พระมเหสีของพี่หรือ
+คนเขารู้อยู่ทั้งเมืองออกเลื่องลือ คือหล่อนชื่อแม่ยุพาพะงางอน
+รูปก็งามนามก็เพราะฉอเลาะเหลือ แก้มก็เจือจันทน์จรุงปรุงเกสร
+แต่ว่าเขาชาวฝรั่งนะบังอร นางคมค้อนขวยเขินสะเทินที ฯ
+๏ นางละเวงเกรงความจะหยามหยาบ แต่อยากทราบทรงอ่านดูสารศรี
+ว่าโฉมยงองค์สุวรรณมาลี เจริญราชไมตรีนีฤมล
+ถึงโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช กษัตริย์ชาติเชื้อหญิงในสิงหล
+เหมือนจามรีที่รู้จักรักษ์สกนธ์ ไม่แปดปนต่างภาษาเป็นราคี
+ไปรบพุ่งกรุงผลึกเป็นศึกสู้ คนเขารู้เฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+ได้ภิเษกเอกฉัตรสวัสดี หรือไม่มีการเมืองให้เลื่องลือ
+ทั้งลูกสาวบ่าวไพร่ได้ภิเษก ร่วมเสวกฉัตรเดียวกันเจียวหรือ
+ล้วนรุ่นราวสาวทึนทึกได้ฝึกปรือ เป็นชักสื่อสายสนล้วนคนเคย
+ร้อยภาษามาประชุมล้วนหนุ่มแน่น ไม่เป็นแก่นสารปละสละเฉย
+เดี๋ยวนี้ปะพระอภัยกระไรเลย เธอช่างเชยชอบเชิงละเลิงลืม
+สมคะเนเทครัวเข้ามั่วสุม เป็นรักรุมรวมรักเฝ้าปลักปลื้ม
+เที่ยวชิงรักหักดิบไม่หยิบยืม จะทำลืมเสียแล้วหรือด้วยถือตัว
+ธรรมดานารีผู้ดีไพร่ เมียน้อยไหว้กราบเขาเจ้าของผัว
+นี่เห็นถูกหยูกยาหูตามัว จึงตั้งตัวสูงเสริมเห็นเหิมฮึก
+อันเป็นหญิงชิงคู่เขาชูชื่น เหมือนกล้ำกลืนของสำลักมักสะอึก
+ช่วยเตือนใจให้จำรู้สำนึก จงตรองตรึกรับพระเสาวนีย์
+แม้คิดทราบบาปบุญที่คุณโทษ อย่าตอบโกรธกราบประณตบทศรี
+จะไว้หน้าตามประสาเป็นนารี ถ้าเกิ��ดีก็จะได้ผิดใจกัน ฯ
+๏ นางฟังเรื่องเคืองคำชุบน้ำฉีก ช่างตีปีกค่อนขอดยอดขยัน
+แล้วทูลองค์ทรงยศประชดประชัน เขาว่าฉันชิงผัวไม่กลัวเกรง
+พระผ่านเกล้าเล่าก็ตรัสให้สัตย์ไว้ ว่ามิให้ชาวผลึกฮึกข่มเหง
+เดี๋ยวนี้เล่าเขาก็ขืนมาครื้นเครง แม้มิเกรงภูวไนยก็ไม่ลด
+จะตอบต่อข้อความให้งามหน้า ให้เลือดตาตกเผาะเหยาะเหยาะหยด
+น้อยหรือชะจะให้ไปไหว้ประณต มาไว้ยศยังกะว่าเป็นข้าไท
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะพระองค์จึงหลงถ้อย ต้องเป็นน้อยนึกน่าน้ำตาไหล
+จะออกโอษฐโปรดปรานประการใด จะกลับไปหรือจะอยู่พระภูธร ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้ไม่เข้ากับเขาดอก เขามันนอกรีตฝรั่งไม่ฟังสอน
+เฝ้ารบกวนจวนจะแก่ยิ่งแง่งอน เจ้าคิดค่อนขอดว่าให้สาใจ
+พี่จะทำคำตัดสลัดสละ ไม่ปนปะเป็นมิตรพิสมัย
+แล้วสั่งพระอนุชาพากันไป คิดแก้ไขคำตอบให้ชอบเชิง ฯ
+๏ พระรับรสพจนาทั้งอาหลาน ตาลีตาลานลืมองค์ด้วยหลงเหลิง
+ต่างเข้าห้องทองบรรทมภิรมย์เริง นางรู้เชิงชวนชิดสนิทใน ฯ
+๏ ฝ่ายนางพวกช่างพูดทูตผลึก ต่างเหิมฮึกมาพลับพลาที่อาศัย
+ทูลแถลงแจ้งความนางทรามวัย เหมือนดังได้ด่าฝรั่งแล้วบังคม ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลียินดีด้วย ข้าหลวงช่วยด่าว่าให้สาสม
+โปรดประทานส่านสุหรัดแล้วตรัสชม เจ้าคารมรู้หึงให้ถึงใจ
+จะคอยฟังครั้งนี้อีฝรั่ง มันจะตั้งปึ่งชาว่าไฉน
+นางนึกแค้นแสนขัดหัดสาวใช้ ให้เข้าใจหึงผัวทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร ปิ่นนิกรเกศหญิงในสิงหล
+ไม่เคยทราบหยาบคายซังตายทน ยิ่งอั้นอ้นโอ้ว่ากรรมช่างจำเป็น
+ประดาเสียเมียน้อยนี่ร้อยชาติ เป็นอันขาดไม่ขอคบก็พบเห็น
+ความเจ็บแสบแทบพาเลือดตากระเด็น ถ้าใครเป็นเช่นข้าจะว่าจริง
+เมื่อคราวชื่นกลืนฉ่ำดังน้ำวุ้น คราวเฉียวฉุนเช่นกับยามหาหิงคุ์
+เจ็บคารมคมปากเหมือนทากปลิง เขาว่าชิงผัวเขาให้เราอาย
+แต่ความในใจจริงก็ชิงเขา เนื้อความเรามันจึงเสียเขาเบี้ยหงาย
+จะเกลื่อนกลบทบทับให้กลับกลาย พอแก้อายหมู่อำมาตย์ราษฎร
+จึงคิดทำคำตอบประกอบแก้ ให้เป็นแต่ไฟสุขุมเหมือนสุมขอน
+แล้วแอบองค์ทรงฤทธิ์คิดชะอ้อน ทรงอักษรตอบประทานหม่อมฉานชม ฯ
+๏ พระอภัยใจปลื้มไม่ลืมอิ่ม แต่เฝ้าชิมเชยชิดสนิทสนม
+เสนหาพาเหิมเคลิ้มอารมณ์ รู้สึกสม��ระดีกลับจับกระดาน
+ประดิษฐ์คำทำร่างให้นางชอบ เป็นความตอบตัดรักหักประหาร
+นางแต่งแต้มแซมซ้ำคำประจาน พระโปรดปรานเขียนความให้ตามใจ
+จนเสร็จสรรพพับส่งให้นงลักษณ์ ประคองพักตร์เชยชิดพิสมัย
+พูดภาษาฝรั่งช่างพิไร เฝ้าลูบไล้เลียมรักสะพักพิง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอนุชาเวลาค่ำ ยิ่งรักรำภาสะหรีด้วยผีสิง
+นางนั่งแนบแอบชะอ้อนเฝ้าวอนวิง แม่โปรดจริงพระจงทำคำสารา
+ให้สมตรัสตัดให้ขาดทั้งญาติมิตร จะสนิทถนอมรักให้หนักหนา
+พระเขียนความตามคำให้รำภา แล้วตรัสว่าพี่ก็ปละสละทิ้ง
+แต่รู้จักรักรู้มีชู้สาว ที่รุ่นราวคราวกันสักพันหญิง
+พี่รักเขาเล่าก็มีอยู่ที่จริง แต่ไม่ยิ่งยอดอย่างนางรำภา
+ถึงสมบัติพัสถานการอื่นอื่น ก็ไม่ชื่นเหมือนปรางนางซ้ายขวา
+พลางยิ้มยวนชวนชิดแนบนิทรา จนเบื่อว่าอัศจรรย์ทุกวันคืน ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรก็สุดหลง เขายุยงสารพัดไม่ขัดขืน
+รักยุพาฝรั่งดังจะกลืน ในกลางคืนคิดทำคำสารา
+ชอบใจนางอย่างไรก็ไม่ขัด เป็นความตัดเผ่าพงศ์พระวงศา
+แล้วเขียนอ่านทานสอบชอบอัชฌา ให้ยุพาพับปิดผนิดเนียน ฯ
+๏ ครั้นรุ่งรางนางผการำภาสะหรี เอาสารศรีสองพระองค์ที่ทรงเขียน
+มาถวายนางวัณฬาหน้ามนเทียร ไม่ติเตียนคำตอบชอบพระทัย
+จึงสั่งนางเถ้าแก่อย่าแห่แหน เป็นตอบแทนทางความตามวิสัย
+บอกขุนนางข้างหน้าให้ม้าใช้ เอาไปให้กองทัพแล้วกลับมา ฯ
+๏ เถ้าแก่น้อมพร้อมคำนับแล้วรับสาร ประคองพานเยื้องย่างไปข้างหน้า
+บอกสนมกรมวังสั่งกิจจา เร่งจัดม้าใช้ไปให้กองทัพ ฯ
+๏ ฝ่ายม้าใช้ได้หนังสือถือรับสั่ง เผ่นขึ้นหลังพาชีเตือนตีขวับ
+ม้าก็เต้นเผ่นน้อยซอยยับยับ มาถึงทัพเล่าแถลงแจ้งกิจจา
+ให้สารศรีสี่ฉบับแล้วกลับหลัง มาเวียงวังแจ้งความตามประสา
+ฝ่ายพวกพ้องกองทัพรับสารา มาวันทาทูลองค์นางนงคราญ ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ให้เคืองขัดในวิญญาณ์ไม่ว่าขาน
+สั่งเสนาอาลักษณ์พนักงาน จงอ่านสารสินสมุทรสุดอาลัย ฯ
+๏ อาลักษณ์รับอภิวาทราชสาร พลางคลี่อ่านจะแจ้งแถลงไข
+ว่าสารทรงองค์โอรสยศไกร ให้ทราบใต้ฝ่าพระบาทมาตุรงค์
+มาอยู่วังลังกาอาณาจักร ได้คู่รักร่วมอารมณ์สมประสงค์
+พระบุตรีศรีสวัสดิ์ขัตติยวงศ์ พอสมพงศ์สมพักตร์ศักดิ์ตระกูล
+อันพงศ์เผ่าที่อยู่ชมพูทวีป จนสิ้นชีพสิ้นชาติเป็นขาดสูญ
+ไม่นับเนื้อเชื้อวงศ์พงศ์ประยูร จึงจำทูลเสียให้เสร็จสำเร็จการ
+ขอเชิญกลับเสียเถิดประเสริฐกว่า แม้อยู่ช้าเห็นจะฉาวจนร้าวฉาน
+ถ้ารักองค์จงเหือดที่เดือดดาล อย่าก่อการเกินไปจะได้อาย ฯ
+๏ พอจบคำช้ำจิตผิดสังเกต น้ำพระเนตรหลั่งไหลพระทัยหาย
+สินสมุทรสุดสุภาพไม่หยาบคาย นี่ดีร้ายอีฝรั่งสิ้นทั้งนั้น
+โอ้ลูกเอ๋ยเลยหลงลืมวงศ์ญาติ เหมือนตัดขาดเกศาแม่อาสัญ
+สะอื้นร่ำพร่ำว่าแล้วจาบัลย์ อุสาห์กลั้นกลัวจะขาดราชการ ฯ
+๏ จึงให้อ่านสารศรีสุวรรณราช ว่าอุปราชลังกามหาสถาน
+แจ้งพี่นางต่างมีรสพจมาน ด้วยหม่อมฉานฉุนคิดอนิจจัง
+ชาวชมพูทั้งบูรีไม่มีสัตย์ สบถสะบัดเสียประเดี๋ยวไม่เหลียวหลัง
+ทั้งถือผิดคิดรังเกียจให้เกลียดชัง ฝ่ายฝรั่งถือศิลสิ้นทุกคน
+มีผัวเดียวเมียเดียวไม่เลี้ยวลด ไม่โป้ปดลวงล่อคิดฉ้อฉล
+จึงมาอยู่สู่สุขสิ้นทุกคน ไม่กังวลวงศ์ญาติเป็นขาดกัน
+เขาจะตรงลงนรกที่หมกไหม้ ฉันจะไปสู่สถานพิมานสวรรค์
+จึงตัดเสียเมียลูกไม่ผูกพัน เป็นขาดกันแล้วอย่าอ้างเหมือนอย่างเคย ฯ
+๏ พอจบเรื่องเคืองขัดจึงตรัสว่า แม่เกษราแม่อรุณแม่คุณเอ๋ย
+อยู่หาไหนไม่มาฟังเธอมั่งเลย ลูกไม่เคยสุดขืนกลืนน้ำตา
+จะเก็บไว้ให้ฟังสิ้นทั้งสอง จะได้ร้องไห้รักให้หนักหนา
+แล้วอ่านสารสำคัญของวัณฬา เจ้าลังกาปิ่นเกศนิเวศน์วัง
+มาถึงพระมเหสีบุรีผลึก อย่าเหิมฮึกหึงสาเป็นบ้าหลัง
+ก็ย่อมรู้อยู่ทุกสิ่งที่จริงจัง เพราะเพลี่ยงพลั้งลึกซึ้งต้องถึงตัว
+มิใช่ข้าหาสัดจองไปท่องเที่ยว ถึงน้ำเขียวขึ้นบนเกาะเที่ยวเสาะผัว
+คิดความหลังมั่งเถิดเจ้าอย่าเมามัว ตัวของตัวเมื่อเป็นสาวก็ฉาวลือ
+อุศเรนพี่ของเราขอเจ้าได้ เจ้ามิใช่มเหสีพระพี่หรือ
+กลับมีชู้สู่ผัวไม่กลัวมือ ยังจะถือตัวดีหรือพี่สะใภ้
+ว่าชิงผัวชั่วช้าส่วนฆ่าผัว มันไม่ชั่วมั่งดอกหรือถือไฉน
+จนเกิดยุครุกรบทั้งภพไตร ก็เพราะใครเล่าขานางมาลี
+แพศยาฆ่าคู่เขารู้ทั่ว ไปลักผัวนางผีเสื้อลงเรือหนี
+ส่วนตัวแสนแค้นว่าข้าชิงสามี ส่วนฆ่าพี่เขาสิไม่ให้เขาแค้น
+พระทรงยศอดสูมิอยู่ด้วย ยังแร่รวยลามล่วงมาหวงแหน
+แต่ผัวนางข้างหนึ่งก็หึงแทน เจ้ามันแสนสัน���ัดได้หัดปรือ
+มาตามเก้อเธอก็ไม่ออกไปหา จะให้ข้าอุ้มพระองค์ไปส่งหรือ
+มาโกรธาหน้ามืดทำฮืดฮือ ยังด้านดื้อว่าเป็นผัวไม่กลัวอาย
+จงมาขุดอุศเรนไปเป็นคู่ พระนี้ชู้มิใช่ผัวอย่ามัวหมาย
+สงสารเจ้าเปล่าเปลี่ยวอยู่เดียวดาย แม้เป็นชายจะช่วยโลมนางโฉมงาม
+ให้หายเหือดเดือดดิ้นถวิลสวาท เป็นพระราชสามีอยู่ที่สาม
+มิใช่เช่นเป็นเชลยไม่เคยลาม ยิ่งหยาบหยามยิ่งจะซ้ำระยำยับ
+เหมือนหยั่งน้ำเห็นปลิงจริงนะเจ้า นัยน์ตาเขาลืมได้มิใช่หลับ
+พี่มาลีศรีผลึกกินลึกลับ อย่าให้น้องต้องขับจงกลับไป ฯ
+๏ พอสารจบสบเจ็บให้เหน็บแน่น ยิ่งแสนแค้นดังเขาเชือดเอาเลือดไหล
+มันเติมแต้มแนมเหน็บน่าเจ็บใจ ชะกระไรหนอกระนี้อีละเวง
+เห็นผัวรักซักถามเอาความหลัง กระทบกระทั่งทับถมจะข่มเหง
+ทะเลาะเราเจ้าผัวไม่กลัวเกรง มันชั่วเองว่าเขาเป็นเหมือนเช่นตัว
+ชะได้เชือดเลือดเนื้อเถือเป็นชิ้น กูจะกินเสียจริงจริงอีชิงผัว
+มาอ้างความสามสองให้หมองมัว เขารู้ทั่วตัวของมันสักพันชาย
+แล้วให้อ่านสารองค์พระทรงเดช จะโปรดเกศอนุกูลหรือสูญหาย
+แต่เพียงนี้นี่ก็เบื่อเหลือละอาย จะได้ตายเสียให้แล้วได้แคล้วกัน
+พนักงานอ่านเนื้อความออกตามเรื่อง พระมิ่งเมืองจอมลังกามหาสวรรย์
+ด้วยทราบตามความขำที่สำคัญ นางสุวรรณมาลีที่มีคาว
+เหมือนเต่าใหญ่ไข่ปิดให้มิดหลุม จะคุ้ยขุมขุดรื้อออกอื้อฉาว
+ยังมิหนำซ้ำแล่นข้ามแดนดาว มาว่ากล่าวนางละเวงไม่กรงกลัว
+จะกรวดน้ำคว่ำขันไม่พลันคบ มิขอพบขอเห็นไม่เป็นผัว
+มีลูกเต้าเฒ่าแก่ก็แต่ตัว ใจยังมัวเหมือนหนึ่งว่าสิบห้าปี
+ข้ารับแพ้แต่เมื่ออยู่ชมพูภพ ยังตามรบกวนอีกต้องหลีกหนี
+เป็นขาดเด็ดเสร็จสั่งเสียครั้งนี้ เดือนแปดปีวอกวันจันทร์ข้างแรม
+เรื่องสารศรีนี้แหละคือหนังสือหย่า อย่ามาว่าปรายเปรียบดูเฉียบแหลม
+ถ้ารักตัวกลัวเจ็บอย่าเหน็บแนม ขืนลอมแลมแล้วจะอายเมื่อปลายมือ
+เจ้าครองกรุงรุ่งเรืองเป็นเมืองเอก อภิเษกตัวใหม่ไม่ได้หรือ
+พอจบคำช้ำใจดังไฟฮือ เห็นสุดมือไม่มีใครอาลัยแล
+ไหนจะช้ำคำนางละเวงเล่า ทั้งผ่านเกล้าเล่าก็หย่าไม่แยแส
+จะพึ่งที่ศรีสุวรรณก็ผันแปร เคยเห็นแต่สินสมุทรก็หลุดลอย
+ยิ่งแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าเศร้��สังเวช น้ำพระเนตรหยดเหยาะลงเผาะผอย
+สุดจะทรงองค์นั่งกำลังน้อย กำสรดสร้อยซวนซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรีพี่น้องสองโอรส พลอยกำสรดเซ็งแซ่เข้าแก้ไข
+ทั้งแสนสาวท้าวนางพวกข้างใน ร้องเรียกให้หมอบดโอสถเร็ว
+หมอผู้หญิงวิ่งออกมานอกม่าน หลงนวดท่านตาหมอหลอจนคอเหลว
+หมอเพชรคงหลงคั้นตามบั้นเอว ข้าหลวงเลวร้องหวีดกราดกรีดเกรียว ฯ
+๏ ครั้นฟื้นองค์นงลักษณ์อัคเรศ พูนเทวษหวั่นไหวอาลัยเหลียว
+เหมือนสิ้นเหล่าเผ่าพงศ์อยู่องค์เดียว ยิ่งเปล่าเปลี่ยวในใจให้วังเวง
+ดูเวียงวังลังกายิ่งพาแค้น จะทดแทนเสียให้สมที่ข่มเหง
+ถึงชีวันบรรลัยก็ไม่เกรง อีละเวงจะให้ยับลงกับมือ
+ถึงแม้ว่าสามีจะมิเลี้ยง ให้แท้เที่ยงเถิดไม่ฟังแต่หนังสือ
+จะสู้ตายวายชนม์ให้คนลือ คงจะดื้อเข้าไปถึงในวัง
+ขอประสบพบองค์พระทรงยศ สองโอรสช่วยกำกับเป็นทัพหลัง
+มิให้เราเข้าไปก็ไม่ฟัง จะรบพังปากประตูเข้าบูรี
+อีสาวใช้ไปช่วยด้วยให้หมด ให้ลือยศหญิงผลึกไม่นึกหนี
+ได้เห็นหน้าข้ากับเจ้ากันคราวนี้ แม้ใครมีชัยชนะกูจะเลี้ยง
+นางสาวใช้ใหญ่น้อยพลอยประจบ จะตีตบอีฝรั่งมันชั่งเถียง
+ต่างจีบปากอยากทะเลาะให้เพราะเพรียง มาหมอบเมียงพร้อมหน้าทุกข้าไท ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิสร สุดสาครขัตติยาอัชฌาสัย
+ทูลทัดทานมารดาด้วยอาลัย พระอย่าไปปนกับกาที่สาธารณ์
+เหมือนทองคำชัมพูรู่กระเบื้อง จะลือเลื่องชั่วกัลปาวสาน
+จงรอรั้งฟังกิจค่อยคิดการ พรุ่งนี้ฉานจะขอเข้าไปเฝ้าฟัง
+แม้เกี่ยวข้องต้องเสน่ห์ลมเพลมพัด จะเป่าปัดแก้กลด้วยมนต์ขลัง
+รู้สึกองค์คงจะออกมานอกวัง เดี๋ยวนี้คลั่งเคลิ้มองค์เหมือนหลงเดิม
+หนังสือนี้ดีร้ายฝ่ายฝรั่ง มันจะนั่งยุยงคอยส่งเสริม
+เห็นสร่างมนต์ดลทำเฝ้าซ้ำเติม จึงพูนเพิ่มพิศวาสไม่คลาดคลา
+มิควรฟังหนังสืออย่าถือโกรธ ประทานโทษบิตุเรศกับเชษฐา
+วันนี้จวนสุริยนสนธยา พระมารดาจงระงับดับพระทัย ฯ
+๏ นางฟังสุดสาครค่อยอ่อนจิต พ่อช่วยคิดผันแปรเคยแก้ไข
+แต่แม่นี้วิตกในอกใจ กลัวจะไปเข้าที่เป็นสี่องค์ ฯ
+๏ พระโอรสอดสูว่าผู้หญิง ถึงงามยิ่งอย่างไรก็ไม่หลง
+หนังเสือเหลืองเครื่องไตรยังใส่องค์ ไม่เปลื้องปลงเปรมปรีดิ์กับสีกา ฯ
+๏ นางทรงฟังยังพรั่นให้หวั่นจิต ด้วยเคยติดตังรักมันหนักหนา
+จึงว่าพ่อก็วิเศษเวทวิชา คิดรักษาพระองค์ให้จงดี
+ถ้าแม้เจ้าเข้าไปติดชีวิตแม่ เห็นตายแท้แล้วขอฝากแต่ซากผี
+นางสอนบุตรสุดสวาทราชบุตรี จงพึ่งพี่ทั้งสององค์เป็นพงศ์พันธุ์
+ด้วยแสนแค้นแน่นเหน็บให้เจ็บจิต เหมือนชีวิตมารดาจะอาสัญ
+พลางแนบชิดธิดายิ่งจาบัลย์ สะอื้นอั้นตรอมอารมณ์ไม่สมประดี
+จนพลบค่ำย่ำฆ้องยิ่งหมองเศร้า เสด็จเข้าในพลับพลาหลังคาสี
+แสนรำลึกตรึกตราถึงสามี ทรงโศกีกำสรดสลดใจ ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรีพี่น้องสองโอรส อยู่ชั้นลดตามประสาอัชฌาสัย
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาร้อยมาลัย พระหัสไชยช่วยปลิดนั่งชิดกัน
+พูดพุคะจ๊ะจ๋าประสารุ่น ด้วยเคยคุ้นเคียงใกล้ไม่ใฝ่ฝัน
+วิชาธรจรมาเวลานั้น ให้ไหวหวั่นจิตกษัตริย์หัสไชย
+นึกฉุนรักลักชม้ายชายชม้อย ดูโฉมสร้อยสุวรรณน้องอันผ่องใส
+ลอออิ่มพริ้มพร้อมละม่อมละไม งามวิไลแลเหมือนจะเยื้อนยิ้ม
+ยิ่งพิศเพ่งเปล่งปลั่งกำลังรุ่น เนื้อละมุนน่าอุ้มดูนุ่มนิ่ม
+อันน้องนางอย่างพี่ดังตีพิมพ์ นึกอะลิ้มเอลี่ยนั่งเคลียคลอ
+คิดใคร่รู้ว่าผู้ใหญ่เขาได้เสีย เป็นผัวเมียกันอย่างไรที่ไหนหนอ
+ไม่เข้าใจในทีต้องรีรอ แต่เฝ้าคลอคิดกริ่มใคร่ชิมเชย ฯ
+๏ ส่วนสองนางต่างองค์ยังหลงเล่น ด้วยว่าเป็นเด็กอยู่ไม่รู้เฉย
+แต่หัสไชยจะใคร่พลอดใคร่กอดเกย ยังไม่เคยขามเขินสะเทินใจ
+ยิ่งแลเล็งเพ่งพิศยิ่งคิดรัก สุดจะหักห้ามจิตคิดไฉน
+ต้องถอยถดอดอั้นกลั้นฤทัย ไปนอนใกล้เชษฐาสุดสาคร ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างร้อยดอกไม้เสร็จ ตามเสด็จขึ้นสุวรรณบรรจถรณ์
+ถวายทรงองค์ละพวงช่วยสวมกร แล้วนางนอนริมพระพี่ไม่มีแคลง
+ดึกสงัดหัสไชยยังไม่หลับ เห็นอัจกลับข้างที่ริบหรี่แสง
+นางนอนใกล้ได้กลิ่นผินตะแคง ค่อยค่อยแพลงพลิกเบียดพอเฉียดเชย
+ยิ่งหอมชื่นรื่นรินกลิ่นกุหลาบ ยิ่งเสียวซาบทรวงริกนาสิกเสย
+แต่เดิมทีนั้นมิใช่จะไม่เคย เลยก่ายเกยจูบกอดพูดพลอดกัน
+แต่น้ำจิตมิได้คิดพิศวาส เหมือนอย่างญาติเย้ายอมถนอมขวัญ
+ครั้นรู้รักจักเป็นดังเช่นนั้น กลับขยั้นพรั่นตัวคิดกลัวเกรง
+พินิจน้องสองนางกระจ่างแจ่ม งามแฉล้มอะเหลาะเฉาะล้วนเหมาะเหมง
+อันโลกีย์มิต้องสอนเหมือนกลอนเพลง มันเป็นเองในอารมณ์ใคร่ชมชิ��
+ถ้าเชยชื่นฟื้นตัวกลัวจะร้อง ว่าพี่น้องเล้ารุมทำหยุมหยิม
+แต่มุ่งมองสองแก้มดูแย้มยิ้ม ค่อยจ่อจิ้มจุมพิตยิ่งติดใจ
+ด้วยมาแขกแรกเริ่มประเดิมรัก ไม่รู้จักจืดเปรี้ยวฉุนเฉียวไฉน
+สวาทซาบปลาบปลื้มแล้วลืมไป หลับอยู่ในแท่นที่ทั้งสี่องค์ ฯ
+๏ ครั้นรุ่งสายฝ่ายสุดสาครคิด ถึงพระบิดายังกำลังหลง
+น้อมคำนับอภิวาทพระมาตุรงค์ ลูกกับองค์อนุชาทูลลาไป
+แม้ได้เฝ้าเข้าชิดกับบิตุเรศ จะสังเกตดูแลคิดแก้ไข
+พระมารดาอย่าประหวั่นพรั่นฤทัย ลูกมิให้อายเขาชาวลังกา ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงสดับกำชับสั่ง คอยระวังยาหยูกนะลูกหนา
+จะเข้าวังทั้งพระน้องเป็นสองรา มันมากกว่าเกลือกจะรุกเข้าบุกบัน
+ช่วยทูลองค์ทรงฤทธิ์พระบิตุเรศ มิโปรดเกศกลับไปไอศวรรย์
+เชิญเสด็จเมตตามาฆ่าฟัน ให้ชีวันวอดวายก็หายความ
+แม้รู้เห็นเป็นคนทนไม่ได้ จะเข้าไปตามเสด็จไม่เข็ดขาม
+จะเคืองขัดตัดคอเสียก็ตาม มิขอข้ามคงคาไปธานี ฯ
+๏ พระโอรสจดจำคำรับสั่ง ถวายบังคมลามารศรี
+พลางชวนพระอนุชาสรงวารี ในห้องที่ทำลับแลไว้แต่เดิม
+หนังเสือเหลืองเครื่องทรงบรรจงจีบ ชฎากลีบเกล้าเวียนพระเศียรเสริม
+ประดับเครื่องเรืององค์ประจงเจิม พักตร์เฉลิมจันทน์จุณเหมือนมุนี
+พระน้องนุ่งยกอย่างไว้หางหงส์ แล้วสอดทรงเครื่องกษัตริย์จำรัสศรี
+มงกุฎนวมสวมเกล้าพระเมาลี พระเจ้าพี่ทรงไม้เท้าของเจ้าตา
+พระน้องนาถอาจองทรงพระขรรค์ จรจรัลตามเสด็จพระเชษฐา
+มาหยุดยั้งนั่งประทับที่พลับพลา จัดบรรดาหนุ่มน้อยสองร้อยคน
+เป็นคู่หัดจัดเอามาแต่การะเวก ทหารเอกอาจรบถึงหลบฝน
+องค์ละร้อยคอยรับเมื่ออับจน ผูกสิงห์ต้นตัวกำลังม้ามังกร
+ทั้งสององค์ทรงพระยาพาหนะ เรียงระกะมหาดเล็กเด็กสลอน
+ขุนนางนั้นกั้นกลดบทจร สุดสาครควบม้าเข้าธานี ฯ
+๏ พวกลังกาฝรั่งสิ้นทั้งหลาย เห็นม้ากลายกลัวจะขบก็หลบหนี
+เสียงครึกครื้นตื่นกันดูทั้งบูรี ตำรวจตีห้ามปรามไปตามทาง
+บ้างว่าม้าหน้าเหมือนมังกรร้าย เข้าใกล้กรายกลัวจะดีดไม่กีดขวาง
+พระแกล้งขับกลับตลบกระทบทาง ให้ฟาดหางหวดคนหลบลนลาน
+หน่อกษัตริย์หัสไชยแกล้งไสสิงห์ ไล่ผู้หญิงล้มลุกสนุกสนาน
+ถึงท้ายวังลังกานอกปราการ หยุดทหารพร้อมพรั่งแล้วสั่งความ ฯ
+๏ นายประตูรู้ว่าห���่อวรนาถ นึกขยาดยำเยงด้วยเกรงขาม
+ไม่รู้จักซักไซ้ได้พระนาม ไปแจ้งความกับท้าวนางที่ข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวนางต่างเข้าไปเฝ้าแหน แล้วทูลแทนคำแจ้งแถลงไข
+สุดสาครกับกษัตริย์หัสไชย สั่งมาให้ทูลเนื้อความตามกิจจา
+ว่าบังคมสมเด็จพระบิตุราช ทั้งพระมาตุรงค์ทรงยศถา
+ได้ทราบความตามประชวรจึงด่วนมา เฝ้าพระอาพระเจ้าพี่ทั้งสี่องค์ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาวัณฬาราช นึกประหลาดหลากจิตพิศวง
+จึงทูลความถามโอรสยศยง เกิดด้วยองค์อัคเรศประเทศใด ฯ
+๏ พระเล่าความตามยุบลแต่หนหลัง ให้นางฟังจะแจ้งแถลงไข
+นางแกล้งถามความคิดฤทธิไกร พระเล่าให้รู้ฤทธิ์ถึงวิทยา
+มีไม้เท้าดาวบสดังกรดกริช สุจริตแจ้งจำคำสิกขา
+หนังเสือเหลืองเครื่องทับประดับประดา ถือศีลห้าอายุสิบแปดปี ฯ
+๏ นางคาดถูกลูกจะมารักษาพ่อ จำจะล่อไว้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าเหมือนปรานี บุตรพระพี่มัจฉาน่าเอ็นดู
+แต่ยังไม่ได้พบประสบพักตร์ ยังน่ารักรสถ้อยอร่อยหู
+อย่าปล่อยไปให้ประสมชาวชมพู ให้หล่อนอยู่เสียในวังที่ลังกา
+โปรดประทานฉันจะใคร่ได้เป็นลูก แล้วจะปลูกฝังรักให้หนักหนา
+พลางสอพลอพ้อตัดพระภัสดา นี่หรือว่าโปรดเกล้าตรัสเปล่าไป
+มเหสีที่ฉลาดเขาคาดถูก จึงได้ลูกสองสามตามวิสัย
+เหมือนหม่อมฉันนั้นไม่รื่นชื่นพระทัย จึงไม่ได้ลูกเต้าเหมือนเขาเลย
+พระเล้าโลมโฉมฉายสายสวาท อย่าประมาทมือเก่านะเจ้าเอ๋ย
+เมื่อว่าไรไม่ตามนี่ทรามเชย เพราะนิ่งเฉยมันจึงช้าอุสาห์จำ
+อันโอรสยศไกรพี่ให้เจ้า โฉมเฉลาจงช่วยชุบอุปถัมภ์
+สุดสาครสอนสั่งรู้ฟังคำ ให้เป็นกรรมสิทธิ์วนิดา ฯ
+๏ นางยินดีที่ได้สมอารมณ์นึก จะปราบศึกนั้นด้วยเล่ห์เสน่หา
+ลาพระบาทยาตรเยื้องชำเลืองมา ห้องสุลาลีวันเข้าชั้นใน
+ขึ้นนั่งเตียงเคียงประโลมโฉมลูกน้อย พลางค่อยค่อยเล่าแจ้งแถลงไข
+จริงจริงเจียวเดี๋ยวนี้พระภูวไนย ขอเจ้าให้กับโอรสยศยง
+แม่ก็ยอมพร้อมใจยกให้แล้ว นะลูกแก้วแก้ไขให้ใหลหลง
+ล่อให้อยู่บูรีทั้งสี่องค์ ได้ดำรงช่วยรักษาพาราเรา ฯ
+๏ ฝ่ายสุลาลีวันนั้นก็รุ่น เห็นเขาอุ่นแอบผัวแต่ตัวเหงา
+ด้วยอยู่ใกล้ได้เห็นทุกเย็นเช้า จึงพลอยเมาเหมือนหนึ่งฝิ่นได้กลิ่นอาย
+พระมารดาพาทีให้มีผัว หน้าเหมือนบั��บังร่มด้วยสมหมาย
+แต่ซ่อนเงื่อนเหมือนรังเกียจเกลียดผู้ชาย กราบถวายวันทาแล้วพาที
+พระชุบเลี้ยงเพียงบุตรสุจริต ถึงชีวิตวอดวายไม่หน่ายหนี
+แต่จะให้ไปเป็นเหมือนเช่นนี้ มิรู้ที่คิดอ่านประการใด
+ด้วยไม่เคยเลยหม่อมฉันประทานโทษ อย่ากริ้วโกรธกริ่งตรึกนึกไฉน
+นางฟังคำร่ำปลอบให้ชอบใจ กลัวทำไมมีผัวอย่ากลัวเลย
+ไม่ลำบากยากเย็นเป็นแต่เขา เข้าคลึงเคล้าต้องถูกดอกลูกเอ๋ย
+ชื่นอะไรนั้นไม่รื่นเหมือนชื่นเชย กลัวจะเคยเสียหนักอีกอย่าหลีกตัว
+ไม่ว่าเล่นเป็นผู้หญิงจริงจริงนะ ถ้าเจ้าจะเล่นเพื่อนไม่เหมือนผัว
+เขาชวนเชยเคยเองอย่าเกรงกลัว จงแต่งตัวตามตำรับให้จับตา
+ถึงปลุกเสกเลขยันต์ประกันแก้ ไม่ดูแลหลงเล่ห์เสน่หา
+เข้าต้องถูกผูกจิตด้วยวิทยา เสื่อมวิชาชายก็คงจะหลงรัก
+แม่จะให้ไปรับคำนับเขา แล้วก็เจ้าจะได้ดูให้รู้จัก
+สายอยู่แล้วแก้วตาอย่าช้านัก นางนงลักษณ์ออกมานั่งสั่งขรัวนาย
+เรียกสุรางค์นางน้อยน้อยมาคอยท่า ตามสุลาลีวันจะผันผาย
+เชิญเครื่องยศกลดกั้นพรรณราย อย่าให้อายจะออกหน้าเวลานี้ ฯ
+๏ ขรัวนายน้อมพร้อมพรั่งสั่งกำชับ นางสำหรับเครื่องอานพานพระศรี
+สาวน้อยน้อยคอยตามรูปงามดี มาพร้อมที่ชาลาคอยท่านาง ฯ
+๏ ฝ่ายสุลาลีวันลงยันต์เลข นั่งปลุกเสกสารพัดไม่ขัดขวาง
+แล้วอ่าองค์สรงน้ำทรงสำอาง สยายสางผมเผ้าพลางเกล้ามวย
+กระหมวดมุ่นรุนปิ่นฝังนิลปัก ช้องจำหลักแซมดอกไม้ไหวสลวย
+ลูบสุคนธ์มนตรามหาละลวย ให้รื่นรวยรสสุคนธ์วิมลมาลย์
+แล้วนุ่งห่มสมทรงประจงจัด คาดเข็มขัดเพชรพรายสายประสาน
+ใส่สร้อยนวมสวมทรงวงสังวาล ทองกรบานพับเพชรแก้วเก็จแกม
+ธำมรงค์วงวาวดูพราวพร้อย ล้วนเพชรย้อยรุ่งเรี่ยมเจ็ดเหลี่ยมแหลม
+กรรเจียกจรซ้อนใส่ดอกไม้แซม กรอบหน้าแนมเนาวรัตน์จำรัสเรือง
+แล้วร่ายมนต์คนดูให้ชูโฉม งามประโลมเปล่งปลั่งอลั่งเหลือง
+ใส่เกือกทองรองบาทแล้วยาตรเยื้อง นางเชิญเครื่องรุ่นงามตามลีลา
+ลงจากปรางค์นางที่พระพี่เลี้ยง ประคองเคียงกลั้นกลดมียศถา
+พร้อมด้วยเหล่าสาวสรรค์กัลยา ลีลามาริมปราการทวารวัง
+เห็นพี่น้องสององค์ล้วนทรงลักษณ์ ประไพพักตร์ผิวฉวีดังสีสังข์
+ค่อยมองเมียงเพียงบานทวารบัง เห็นนุ่งหนังเสือเหลืองใส่เครื่องทรง
+ดูน่ารักนักสิทธ์ชนิดหนุ่ม ล้วนรัดกุมกรเกศเนตรขนง
+พระน้องงามยามรุ่นละมุนองค์ พิศวงหวั่นไหวฤทัยสะเทิน
+ขืนอารมณ์ก้มกรานค่อยคลานเข่า เข้าไปเฝ้าทูลความยิ่งขามเขิน
+สองกษัตริย์ขัตติยาให้มาเชิญ เสด็จเดินไปปราสาทราชวัง ฯ
+๏ สุดสาครค้อนเคืองชำเลืองพิศ ระรื่นฤทธิ์รสสุคนธ์ต้องมนต์ขลัง
+ให้เสียวซาบปลาบปลื้มจนลืมชัง เห็นเปล่งปลั่งพรั่งพร้อมละม่อมละไม
+ดำริรักสักครู่ก็รู้สึก อนาถนึกวิปลาสให้หวาดไหว
+มิเสียทีอีฝรั่งช่างกระไร มนต์มันใส่ฉุนเฉียวให้เสียวรัก
+นี่หรือชะพระบิดาพระอาพี่ จึงเสียทีจำเป็นเห็นประจักษ์
+พลางนึกภาวนาในพระไตรลักษณ์ พอกันรักรู้พระองค์ไม่หลงเลย
+แล้วชวนพระอนุชาลงม้าสิงห์ ไม่ดูหญิงแกล้งเมินทำเดินเฉย
+ถามว่านางทางไหนยังไม่เคย จะหลงเลยไปเสียดอกช่วยบอกทาง
+นางทูลว่าอย่าได้ทรงพระวิตก วังไม่รกเหมือนหนึ่งป่ารุกขาขวาง
+แล้วเหลียวมาว่ากล่าวให้ท้าวนาง เดินนำทางหน่อไทเข้าในวัง ฯ
+๏ พระพี่น้องสองเดินดำเนินหน้า นางสุลาลีงามเดินตามหลัง
+พวกห้ามแหนแสนสาวเหล่าชาววัง มาคอยนั่งดูหน้าสุดสาคร
+เห็นสององค์ทรงโฉมประโลมสวาท ยุรยาตรเยื้องย่างอย่างไกรสร
+ดูคมคายส่ายสอดค่อยทอดกร ชะอ้อนอ่อนเอวองค์ทรงสำอาง
+บ้างนึกรักอักอ่วนรัญจวนจิต ดัดจริตเมียงเมินทำเดินขวาง
+บ้างตามหลังนั่งยิ้มอยู่ริมทาง สาวสุรางค์รักใคร่อาลัยแล
+บ้างเยี่ยมห้องร้องบอกกันออกวุ่น งามเหมือนหุ่นหนอเจ้าหนอเสียงจ๋อแจ๋
+ที่สาวใหญ่ใจคอนั้นท้อแท้ เสียดายแก่เกินเธอชะเง้อเงย
+พระหน่อนาถยาตรเยื้องชำเลืองเหลียว เขากวักเกี้ยวหยอกเอินแกล้งเดินเฉย
+ใครเลียมล่อตอแยไม่แลเลย ด้วยคิดเคยเข็ดขยาดไม่พาดพิง
+พระหัสไชยให้สติลัทธิว่า ภาวนาไว้ให้มั่นกันผู้หญิง
+มันตามดูพรูพรั่งน่าชังชิง พระพี่นิ่งเดินมาชาลาลาน
+พอถึงปรางค์นางวัณฬาออกมารับ พระคำนับน้อมองค์น่าสงสาร
+นางเชิญนั่งตั้งที่พระศรีประทาน อยู่นอกม่านหมายจะดูให้รู้ที
+เรียกธิดามาใกล้ไหว้คำนับ แล้วตรัสกับพี่น้องทั้งสองศรี
+พระโอรสอุสาห์มาถึงธานี แม่ยินดีได้เห็นหน้าสุดสาคร
+ไฉนหนอพ่อจึงนุ่งหนังเสือเหลือง มิทรงเครื่องอย่างกษัตริย์ประภัสสร
+ไม่หาคู่สู่สม��ยมพร จะรีบร้อนไปสวรรค์หรือฉันใด
+พระบิตุรงค์โองการให้ฉันแล้ว เป็นลูกแก้วกลอยจิตพิสมัย
+อยู่เวียงวังลังกาเถิดอย่าไป หรือพ่อไม่ปลงจิตจะบิดเบือน ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนตามความรับสั่ง พระคุณดังดินฟ้าไม่หาเหมือน
+แม้ชุบเลี้ยงเที่ยงแท้ไม่แชเชือน จะเยี่ยมเยือนเหมือนพระบาทมาตุรงค์
+แต่ไม่รักนัคเรศนิเวศน์สถาน ชอบสำราญราวป่าเป็นอานิสงส์
+ถือนิโรธโดดเดี่ยวเที่ยวธุดงค์ จึงสู้ทรงหนังเสือเหลืองเครื่องสิทธา
+ได้ทราบเหตุว่าประชวรจึงด่วนข้าม มาฟังความเบาหนักช่วยรักษา
+พอโรคร้ายหายสูญจะทูลลา พระมารดาบิตุรงค์ไปดงดาน
+แม้บ้านเมืองเคืองขัดจะจัดทัพ มาช่วยรับรบศึกที่ฮึกหาญ
+แล้วแกล้งถามความว่าพระอาการ ร้อนรำคาญขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ นางรู้ว่ายาหยูกมิถูกต้อง ด้วยมีของคุ้มองค์ไม่หลงใหล
+จะยอกย้อนผ่อนปรนด้วยกลใด ให้เอาไม้เท้าวางเสียห่างองค์
+ให้ผู้หญิงอิงแอบเข้าแนบเนื้อ หน่อยก็เหลือรักใคร่จนใหลหลง
+ดำริพลางนางบอกว่าบิตุรงค์ ค่อยฟื้นองค์ขึ้นแล้วเห็นไม่เป็นไร
+เมื่อตะกี้นี้บรรทมลมปะทะ ตื่นจึงจะทูลแจ้งแถลงไข
+แล้วนวลนางย่างย่องเข้าห้องใน พระอภัยพยักหน้าให้มาเคียง ฯ
+๏ พลางตรัสถามความสองพี่น้องน้อย นางค่อยค่อยทูลกระซิบอุบอิบเสียง
+หม่อมฉันรักจักใคร่เอาไว้เลี้ยง แต่เธอเลี่ยงหลีกไปไม่ไยดี
+พระโปรดด้วยช่วยกักไว้สักหน่อย อย่าเพ่อปล่อยไปให้พระมเหสี
+ค่ำจึงให้พระธิดาสุลาลี คุมไว้ที่ในห้องลองสักคราว
+เมื่อเป็นไรไปก็ตามไม่ห้ามรัก พอสมพักตร์สมภูมิสมหนุ่มสาว
+ได้สืบวงศ์พงศ์พืชให้ยืดยาว อย่างว่ากล่าวพระจะเห็นเป็นกระไร ฯ
+๏ พระชื่นชอบตอบนางว่าอย่างเอก อภิเษกเสียในห้องให้ผ่องใส
+บอกให้มาหาพี่ที่ข้างใน จะสอนให้ลูกรักรู้จักดี ฯ
+๏ นางคำนับรับสั่งไปนั่งนอก แล้วตรัสบอกพระพี่น้องทั้งสองศรี
+แม่ทูลแล้วแก้วตาอย่าช้าที ไปเฝ้าที่ห้องในแท่นไสยา ฯ
+๏ พระคำนับรับสั่งทั้งพี่น้อง คลานเข้าช่องฉากชั้นที่กั้นฝา
+แลเห็นองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา ไม่โรยราโรคภัยสิ่งใดมี
+แต่พระรูปซูบซีดลงนิดหน่อย พระพักตร์สร้อยเศร้าหมองด้วยต้องผี
+เข้ากอดบาทบิตุรงค์ทรงโศกี มิพอที่ทูลกระหม่อมมาตรอมตรม
+จนมารดามาตามด้วยความทุกข์ ไม่มีสุขสักเท่าซีกกระผีกผม
+เพราะพระถูกหยูกยาต้องอาคม ทุกข์ระทมทั่วไปทั้งไพร่นาย
+จึงโปรดให้ไปหาลูกมาด้วย จะได้ช่วยแก้ไขเสียให้หาย
+แล้วกราบทูลมูลความตามอุบาย อันผู้ชายต้องเสน่ห์ลมเพลมพัด
+เอาไม้เท้าดาวบสจรดอุระ จึงร่ายพระคาถามหาจำกัด
+ปีศาจตายคลายมนต์ดลชะงัด จะรีบรัดเร่งรักษาฝ่าธุลี
+แต่ตัวเขาเจ้าตำราทำยาหยูก อย่าให้ถูกองค์อีกเร่งหลีกหนี
+จงโปรดให้ได้รักษาเวลานี้ อย่าให้มีผีผู้หญิงเข้าสิงองค์ ฯ
+๏ พระอภัยใจเหิมเคลิ้มเหมือนบ้า เธอหมายว่าเธอไม่ถูกพระลูกหลง
+สำรวลพลางทางว่าเจ้าเง่าโง่งง เขายุยงพลอยเห็นว่าเป็นจริง
+นางสุวรรณมาลีเธอขี้หึง นั่นเขาจึงว่าบิดาต้องยาหญิง
+พระลูกน้อยพลอยแหนงแคลงประวิง คราวนี้นิ่งเสียหนาอย่าพูดไป
+อันโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช กษัตริย์ชาติเชื้อลังกาภาษาไสย
+เขารักเจ้าเท่ากับบุตรสุดอาลัย จนหล่อนให้พระธิดาสุลาลี
+ให้อยู่วังฝังปลูกเหมือนลูกเต้า เออก็เจ้าควรหรือกลับถือผี
+แต่พี่ยาอายังเห็นว่าเป็นดี เขามามีคู่ครองทั้งสองคน
+อันสตรีที่อื่นอื่นสักหมื่นแสน ไม่มีแม้นเหมือนหญิงชาวสิงหล
+ทั้งสาวแก่แม่ม่ายเหมือนไก่ชน เขารู้กลปรนนิบัติภัสดา
+ถึงผัวทุกข์ปลุกปลื้มให้ลืมทุกข์ มีแต่สุขสรวลเสเสน่หา
+ไม่คบเขาชาววังเมืองลังกา ที่อื่นให้ไปหาเลือดตากระเด็น
+เจ้าได้นางอย่างนี้ดีนะลูก จะช่วยปลูกเสียต่อตาบิดาเห็น
+ให้หายห่วงทรวงร้อนจะผ่อนเย็น จงอยู่เป็นเขยขวัญนางวัณฬา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตผิดสังเกต น้ำพระเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งน้องน้อยพลอยสะอื้นกลืนน้ำตา แต่สุดสาครซ้ำร่ำพิไร
+โอ้พระคุณทูลกระหม่อมจอมมนุษย์ จะละพุทธเสียแล้วหรือมาถือไสย
+จะขวางขัดทัดทานประการใด เล่าก็ไม่ควรตัวกลัวพระองค์
+พระเกิดเกล้าเจ้าประคุณการุญเลี้ยง ลูกจะเถียงที่ไหนได้ว่าใหลหลง
+เป็นเวรามาทันลูกมั่นคง จึงได้ทรงคิดเห็นเป็นเช่นนั้น
+ลูกเกิดมาอาภัพอัปภาคย์ พบแต่ยากดังชีวาจะอาสัญ
+ให้เปลี่ยวใจไร้วงศ์ทั้งพงศ์พันธุ์ สุดจะผันผินหน้าไปหาใคร
+จึงอุสาห์ลาแม่มาแต่น้อย จะตายร้อยพันคราน้ำตาไหล
+ครั้นว่าปะพระบิดาดังอาลัย ก็ทุกข์ใจให้สงสารพระมารดา
+จะอยู่เดียวเปลี่ยวเปล่าทุกเช้าค่ำ เห็นแต่น้ำในทะเลกั���เวหา
+แม้เจ็บไข้ใครเล่าจะเอายา มารักษาชนนีไม่มีเลย
+โอ้ใจลูกผูกพันจนฝันเห็น มิได้เว้นวายวิตกเลยอกเอ๋ย
+จึงถือบวชกรวดน้ำไปตามเคย ไม่ละเลยลืมพระคุณกรุณา
+มาพึ่งบุญทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ ได้สืบขัตติยราชพระศาสนา
+เดี๋ยวนี้พระจะบำรุงกรุงลังกา กลับเป็นฝาหรั่งกลายเมื่อปลายมือ
+ก็ฝ่ายลูกผูกชฎารักษากิจ ศีลประสิทธิ์ศักราชไม่ขาดหรือ
+ทุกถิ่นฐานบ้านเมืองจะเลื่องลือ คนเดียวถือสองฝ่ายน่าอายจริง
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดลูกจะปลูกฝัง หม่อมฉันยังไม่รู้จักรักผู้หญิง
+ครั้นมีคู่ผู้ชายมักหมายชิง ต้องยุ่งยิ่งยุคเข็ญเหมือนเห็นมา
+เป็นอันขาดชาตินี้ไม่มีคู่ จะไปอยู่ปรนนิบัติแม่มัจฉา
+แม้แม่ตายหมายจิตเป็นสิทธา เดี๋ยวนี้มาเลื่อนลอยพลอยรำคาญ
+จะพึ่งบุญทูลกระหม่อมให้พร้อมญาติ ก็ตัดขาดญาติวงศ์พงศ์สถาน
+จะพึ่งบาทมาตุรงค์พระวงศ์วาน ก็เกินการดาลเดือดไม่เงือดงด
+จะพึ่งบุญพี่ยาพระอาเล่า ก็มาเข้ารีตเมียไปเสียหมด
+กระหม่อมฉันก็จะลารักษาพรต เป็นดาบสอยู่ริมหิมพานต์ ฯ
+๏ พระฟังคำรำลึกรู้สึกบ้าง คิดถึงนางมัจฉาน่าสงสาร
+สักประเดี๋ยวเสียวมนต์ดลบันดาล รื้อสำราญสำรวลชวนโอรส
+ขืนจะใคร่ไปบวชชวดมีลูก นุ่งหนังผูกคากรองทั้งต้องอด
+อยู่ถิ่นฐานบ้านเมืองมีเครื่องยศ ลองชิมรสลูกฝรั่งมั่งเป็นไร
+อร่อยจริงยิ่งกว่ากินลูกลิ้นจี่ จะหานางอย่างนี้หาที่ไหน
+เขมรลาวชาวละครทั้งมอญไทย พ่อก็ได้ลองแล้วนะแก้วตา
+ที่รูปดีขี้มักไม่รักผัว เพราะเชื่อตัวว่าไม่ขาดคนปรารถนา
+บ้างดึงดื้อถือยศไม่ลดลา บ้างดูหน้าบางบางแต่คางเพชร
+บ้างรู้แต่แง่งอนไม่อ่อนหวาน บ้างจัดจ้านจ้วงจาบจึงหลาบเข็ด
+มีเมียเดียวเจียวจึงหาที่กลเม็ด เป็นสำเร็จราชการสำราญรมย์
+พอนึกได้ไม่ทันพักพยักหน้า ทั้งวงศาสุจริตสนิมสนม
+ส่วนท่วงทีดีเหลือไม่เบื่อชม เขามักคมในฝักชักออกวาว
+ถึงยามร้อนผ่อนสบายให้หายร้อน ยามหนาวนอนแนบกายให้หายหนาว
+อันหญิงอื่นหมื่นแสนในแดนดาว ไม่สู้ชาวลังกาสัจจาจริง
+เจ้าไม่เคยเลยพ่อนี้คอเก่า จนแก่เฒ่าก็ไม่เรื้อเบื่อผู้หญิง
+โอรสฟังนั่งง่วงไม่ท้วงติง พระก็ยิ่งใหลหลงอยู่องค์เดียว ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางฟังยิ้มอยู่ริมฉาก ชมฝีปากหน่อนาถฉลาดเฉลียว
+ไม่รู้จักรักผู้หญิงจริงจริงเจียว จึงเด็ดเดี่ยวไม่ถูกมนต์หยูกยา
+ไม้เท้านี้ดีจริงแม้หญิงจับ เห็นจะกลับเสื่อมมนต์ดลคาถา
+เข้าเลียมลองต้องตัวให้มัวตา หน่อยหนึ่งหน้าก็จะก่ำดังตำลึง
+ถ้าจะให้ไปห้องสองกับเจ้า ชิงไม้เท้าเสียให้ได้เข้าให้ถึง
+นางแอบฟังนั่งนึกกันลึกซึ้ง อันดื้อดึงได้ผัวอย่ากลัวอาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยพิไรสอน สุดสาครบิดเบือนไม่เหมือนหมาย
+จนจวนค่ำทำเล่ห์เพทุบาย กริ้วลูกชายช่างไม่รู้รักผู้ดี
+มาพบเห็นเป็นลูกจะปลูกฝัง ว่าไม่ฟังปล่อยปละก็จะหนี
+พลางตรัสเรียกธิดาสุลาลี มาข้างที่พระบัลลังก์สั่งกำชับ
+ช่วยคุมเขาเจ้าคนนี้ไว้ทีหนึ่ง เขาดื้อดึงอยู่อย่าปล่อยคอยกำกับ
+หัสไชยไว้ธุระพ่อจะรับ อยู่นอนกับบิดาได้พาที ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนหวานประทานโทษ แม้ไม่โปรดให้ไปก็ไม่หนี
+ถวายชีวิตสิทธิ์ขาดแล้วชาตินี้ ตามแต่ที่บุญกรรมได้ทำมา
+ถึงเนื้อเลือดเชือดถวายเหมือนหมายมาด ขอแต่อย่าให้ขาดพระศาสนา
+ถ้าเดี๋ยวนี้มิสงสารพระมารดา ลูกจะฆ่าตัวถวายให้หายแคลง
+นี่ห่วงใยไม่ตายเป็นกายอยู่ ก็จะสู้ปรนนิบัติไม่ขัดแข็ง
+พลางนึกแค้นแสนเทวษพระเนตรแดง ก้มกันแสงเศร้าจิตด้วยบิดร ฯ
+๏ พระอภัยให้ธิดาพาไปห้อง เอาแต่น้องไว้สุวรรณบรรจถรณ์
+นางลีวันนั้นพาสุดสาคร มาห้องนอนขึ้นนั่งบัลลังก์ทอง
+จัดเครื่องอานพานสลานั้นมาตั้ง แล้วแกล้งนั่งเคียงล่อสองต่อสอง
+พอมืดกลุ้มคลุ้มค่ำเขาย่ำฆ้อง ประทีปส่องแสงสว่างกระจ่างตา
+สุดสาครร้อนตัวกลัวผู้หญิง ไม้เท้าพิงพาดวางไว้ข้างขวา
+นั่งกอดเข่าเซาซึมพึมภาวนา นางพูดจาว่ากระไรก็ไม่เงย
+คิดถึงน้องต้องไปอยู่ไกลพี่ เคยร่วมที่แอบองค์สรงเสวย
+เวลานี้มิได้เห็นเหมือนเช่นเคย โอ้อกเอ๋ยเป็นเคราะห์ต้องเกาะกุม
+พระบิตุรงค์หลงใหลแล้วไม่สา ยังจะพาลูกให้ซ้ำถลำหลุม
+ไม่ยอมรักกักขังให้นั่งคุม ให้นึกกลุ้มกลัดใจด้วยไม่เคย
+นางลีวันนั้นเอาเครื่องมาเทียบถวาย ไม่สบายพระทัยก็ไม่เสวย
+เขาวอนเตือนเชือนแชไม่แลเลย อิงเขนยนั่งภาวนาไป ฯ
+๏ นางเห็นนิ่งยิ่งล้อยิ่งพ้อตัด กอดพระหัตถ์เจ่าจุกเป็นทุกข์ไฉน
+เฝ้าบ่นงึมพึมพำร่ำพิไร หรือตรึกไตรตรองคำทำเพลงยาว
+หรือแต่งสารสังวาสนิราศเรื่อง มาจากเมืองมัวหมองถึงน้อ��สาว
+เสียดายนุชสุดสวาทต้องขาดคราว พระพี่หนาวหนักหนาไม่มาตาม
+เสาวคนธ์มณฑายุพาพักตร์ มิงามนักแล้วหรือหนอน้องขอถาม
+สุดสาครร้อนใจดังไฟลาม มันออกนามกนิษฐาต้องพาที ฯ
+๏ กระไรเจ้าเฝ้าพ้อเฝ้าล้อเล่น ดูหน้าเป็นสารพัดไม่บัดสี
+เอานามน้องของข้ามาพูดกาลี โน่นหล่อนดีดอกไม่เป็นเหมือนเช่นตัว
+พึ่งรุ่นราวสาวแส้กระแตวับ ไม่นอนหลับเลียปากให้อยากผัว
+เฝ้าพูดจาว่าแต่เขาช่างเมามัว เจ้ามันตัวสันทัดได้หัดปรือ
+จนดึกดื่นขืนเฝ้าแต่เซ้าซี้ จะไม่มีผัวนี้ไม่ดีหรือ
+พระเคืองแค้นค่อนขอดนั่งกอดมือ นางไม่ถือคิดว่าผัวเฝ้ายั่วเย้า ฯ
+๏ นางว่าข้าไม่มีผัวตัวพระพี่ จะไม่มีเมียได้หรือไม่เล่า
+เห็นเมินนิ่งยิ่งล้อขอไม้เท้า ขยับเข้าแย่งยุดพระฉุดชิง
+เดชะฤทธิ์สิทธารักษาไม้ ครั้นหญิงใกล้กลับเป็นงูไล่ผู้หญิง
+ดูยาวเฟื้อยเลื้อยมาน่ากลัวจริง นางหวีดวิ่งวุ่นวายกลับหายวับ
+ยังตัวสั่นหวั่นหวาดไม่อาจชะอ้อน สุดสาครแค้นอารมณ์ลมจะจับ
+เสียดายเหลือเหงื่อชโลมออกโซมซับ สลบกับที่นิ่งไม่ติงกาย ฯ
+๏ พระสะอื้นฟื้นองค์ดำรงนั่ง ดูหน้าหลังแลเปล่าไม้เท้าหาย
+คู่ชีวาอาวุธสุดเสียดาย พระฟูมฟายชลนัยน์สงสัยความ
+ลงจากเตียงเลี่ยงออกไปนอกห้อง เที่ยวหาของคู่ชีวิตไม่คิดขาม
+เห็นสาวสาวชาววังที่นั่งยาม แวะเข้าถามถึงไม้เท้าก็เปล่าไป
+แล้วถามถึงพระเจ้าอาเชษฐานั้น พระทรงธรรม์ทั้งสองอยู่ห้องไหน
+เขาทูลแจ้งอยู่ที่แสงสว่างไฟ เสด็จไปแฝงฟังกำบังองค์
+เห็นพี่เอกเขนกแอบแนบผู้หญิง เฝ้าอ้อยอิ่งโอบอุ้มดูลุ่มหลง
+อีฝรั่งนั่งเรียงอยู่เคียงทรง เข้าแอบองค์เอียงแก้มยิ้มแย้มพราย
+แล้วมิหนำซ้ำชะอ้อนป้อนชานหมาก น่าเหียนรากรังเกียจเกลียดใจหาย
+จะเข้าเฝ้าเล่าก็เบื่อเหลือละอาย ค่อยแฝงกายเยื้องย่องไปห้องอา
+ไม่แจ้งความถามเหล่านางสาวใช้ ว่าอยู่ในฉากชั้นที่กั้นฝา
+มองเขม้นเห็นพระองค์ทรงสกา นางรำภาแพ้นับเบี้ยทับคะแนน
+ถึงเจ็ดเบี้ยเสียหายถวายแก้ม พระจูบแถมเถียงท้วงทำหวงแหน
+ต้องจูบคืนยืนดูอดสูแทน ทำหนุ่มแน่นน่าเบื่อเหลือรำคาญ ฯ
+๏ กระแอมไอให้เสียงแล้วเมียงนั่ง พระเหลียวหลังแลเขม้นเห็นพระหลาน
+เรียกให้ขึ้นบนที่นั่งอลังการ พ่อมาป่านนี้ไยไม่ไสยา
+สุดสาครอ่อนเกล้าเล่าถวาย ไม้เท้าหายเสียทีเดียวจึงเที่ยวหา
+แล้วทูลความตามสมเด็จพระบิดา ให้สุลาลีขังไว้วังใน ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นหัวเราะว่าเคราะห์เจ้า เมื่อไม้เท้าอยู่กับกายให้หายได้
+จงมีเมียเสียเถิดหลานสำราญใจ นึกเหมือนไพร่มันว่าตำราบุราณ
+มีเมียเคล้ามีข้าวกินแล้วสิ้นทุกข์ อยู่ไหนไหนได้เป็นสุขสนุกสนาน
+แล้วลืมองค์หลงเลี้ยวพูดเกี้ยวพาน สามกระดานแล้วหนาจำนางรำภา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนรุ่มให้กลุ้มอก เหมือนมาตกกลางทะเลเสนหา
+จะพึ่งพี่มิได้พึ่งมาถึงอา อาก็พาผูกรักชักชโลง
+โอ้เหมือนอย่างช้างเถื่อนที่เพื่อนเบียด เข้าเพนียดแดดิ้นจนสิ้นโขลง
+เหมือนตัวเราเล่าจะถูกเข้าผูกโรง เพราะญาติโยงยั่วเย้าให้เข้าซอง
+ขี้เกียจฟังนั่งนานรำคาญจิต อารมณ์คิดถึงไม้เท้ายิ่งเศร้าหมอง
+บังคมลามาสิงหาสน์ปราสาททอง เที่ยวเดินมองหาไม้อาลัยแล ฯ
+๏ ฝ่านสุลานารีบุตรีน้อย สะกดรอยฟังความตามกระแส
+เห็นโศกศัลย์ฟั่นเฟือนเที่ยวเชือนแช ด้วยของแก้อิทธิฤทธิ์ไม่ติดตัว
+ยิ้มละไมในหน้าสมาบาป คงตายราบน้องแล้วไม่แคล้วผัว
+ทำแกล้งเดินเมินหน้าเหมือนตามัว เข้ากอดตัวยุดไว้ว่าใครยืน
+แล้วเป่ามนต์สนจิตประสิทธิ์ประสาท เสียวสวาทประดิพัทธ์ไม่ขัดขืน
+พลางทำเป็นเห็นฟางว่ากลางคืน พระมายืนอยู่ไยไม่ไสยา
+ให้อยู่ห้องต้องขังไม่นั่งนิ่ง ติดผู้หญิงอยู่ที่ไหนหรือไปหา
+เที่ยวเชือนแชแต่หัวค่ำไม่อำลา แล้วจูงมาเข้าห้องอยู่สองคน
+หับทวารบานไว้เสียให้แน่น แล้วขึ้นแท่นสังเกตดูเหตุผล
+สุดสาครร้อนจิตด้วยฤทธิ์มนต์ ทั้งผีดลจิตชักให้รักนาง
+นึกหอมกรุ่นฉุนเฉียวเสียวแสยง พระพักตร์แดงดูก่ำดังน้ำฝาง
+ลืมความรู้ครูสอนแต่ก่อนปาง ให้รักนางบุตรีลาลีวัน
+พินิจชมคมขำล้ำมนุษย์ ดูงามสุดสิ้นอย่างนางสวรรค์
+ตะลึงหลงลงกระดูกให้ผูกพัน จนสุดกลั้นผันผ่อนพูดงอนง้อ
+ประหลาดจริงยิ่งดึกยิ่งนึกหนาว เป็นลมว่าวข้าวเบาหนอเจ้าหนอ
+เมื่อพลบค่ำย่ำระฆังเฝ้านั่งล้อ ไยไม่พ้ออีกเล่าหรือหาวนอน
+นางรู้ทีผีวิ่งเข้าสิงสู่ นึกว่าอยู่แล้วเหมือนถูกเล่นลูกศร
+จะเชือนแชแก้เผ็ดให้เข็ดงอน ทำคมค้อนบึ้งหน้าแล้วพาที ฯ
+๏ พระบิตุรงค์ทรงศักดิ์ให้กักขัง จึงต้องนั่งคุมตัวกลัวจะหนี
+แต่หัวค่ำร่ำว่าเป็นกาลี ประเดี๋ยวนี้จะให้ล้อพูดก่อความ
+แล้วก็พระจะได้ด่าให้สาหัส สารพัดจ้วงจาบทำหยาบหยาม
+ยังเจ็บอกฟกช้ำดังน้ำคราม อย่าลวนลามเลียมล้อไม่พอใจ ฯ
+๏ สุดสาครผ่อนแก้นี่แน่น้อง พี่แกล้งลองใจดอกจะบอกให้
+ไม่ถือโทษโกรธตอบขอบฤทัย จะรักใคร่ครองกันจนวันตาย
+อันตัวเจ้าเยาวมาลย์ประทานพี่ ให้เป็นที่รักสมอารมณ์หมาย
+อย่าควรคิดปลิดเปลื้องเคืองระคาย ขอฝากกายแก้วตาสุลาลี
+แล้วเอนแอบแนบน้องประคองหัตถ์ นางป้องปัดผลักพลิกแล้วหลีกหนี
+อะไรเล่าเฝ้ากวนทำยวนยี น้อยหรือพี่พูดเลี้ยวมาเกี้ยวน้อง
+กระหม่อมฉันมันตอแหลกระแตวับ อย่ามาจับต้องตัวจะมัวหมอง
+ขืนเลี่ยงเลียบเทียบเทียมทำเลียมลอง คงร้องก้องไปทั้งวังไม่ฟังเลย
+ว่าประทานฉันทำไมฉันไม่รู้ พระมาตู่เอาเปล่าเปล่าแม่เจ้าเอ๋ย
+อย่าเลียมเล่นเช่นนั้นฉันไม่เคย ไม่ยอมเลยแล้วพระองค์อย่าสงกา ฯ
+๏ พระแก้เกี้ยวเลี้ยวประโลมโฉมเฉลา ทำไมเล่ามิให้ชิดกนิษฐา
+เจ้าเป็นน้องของพี่เพียงชีวา ควรหรือมาข้องขัดคอยปัดมือ
+ประเวณีพี่น้องก็ต้องลูบ แล้วกอดจูบกันเป็นไรไม่ได้หรือ
+ส่วนตัวพี่นี้เจ้าฉุดแย่งยุดมือ ก็ไม่ถือโทษเห็นว่าเป็นน้อง
+ซึ่งว่าหยอกออกเจ็บจะเก็บโกรธ พี่ขอโทษเถิดนะเจ้าอย่าเศร้าหมอง
+พลางลูบกายสายสมรกรตระกอง นอนเถิดน้องพี่จะกล่อมถนอมนวล
+ประคองอุ้มจุมพิตเชยชิดโฉม เลียมประโลมลูบต้องของสงวน
+นางผลักพลิกหลีกเลื่อนเบือนกระบวน แกล้งหยิกข่วนแก้เผ็ดให้เข็ดมือ
+แล้วว่าเบื่อเหลือที่เป็นพี่น้อง มาลูบต้องเหมือนเช่นชู้ได้อยู่หรือ
+เหมือนพระพี่นี้น้องต้องยุดมือ ด้วยน้องซื่อสุจริตพระคิดคด
+นางเสาวคนธ์มณฑาจะมาหึง สักหน่อยหนึ่งน้องจะยับอัปยศ
+พระเป็นชายหมายจะลิ้มลองชิมรส แล้วจะปลดเปลื้องปละสละไป
+น้องก็รู้อยู่สิ้นว่าลิ้นถอด ไม่ตลอดลึกซึ้งไปถึงไหน
+มามูมมามลามลวนทำกวนใจ น้องจะได้ความอายเมื่อปลายมือ ฯ
+๏ พระว่าเจ้าเสาวคนธ์วิมลพักตร์ เหมือนน้องรักร่วมครรภ์พี่นั้นหรือ
+ขอเสียเถิดอย่าปัดให้ฟัดครือ นี่แหละสื่อเท่าตัวสมผัวเมีย
+จะคลึงเคล้าเฝ้ากอดจนมอดม้วย จงเอออวยอนุกูลอย่าสูญเสีย
+พลางขยับทับเพลาเข้าเคล้าเคลีย อะลิ้มเอลี่ยลูบต้องประคองโลม ฯ
+��� สุลาลีมีแต่หยิกแล้วพลิกผลัก นี่หรือรักน้องหนักทำหักโหม
+ข่มเหงเล่นเช่นชู้ทำจู่โจม แล้วเล้าโลมลูบคลำให้ช้ำมือ
+สาธุสะพระก็ถือเป็นฤๅษี มายวนยียุ่งหยาบไม่บาปหรือ
+แม้รักจริงทิ้งเมืองให้เลื่องลือ เชิญมาถือเพศฝรั่งเมืองลังกา
+หนังเสือเหลืองเครื่องพรตจงปลดเสีย จึงมีเมียจะได้ขาดพระศาสนา
+แม่ทำตามความฉันจำนรรจา จะเห็นว่ารักจริงไม่กริ่งใจ ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่าให้ลาพรต เสียวสลดรำลึกนึกขึ้นได้
+ด้วยพระเดชะพระกุศลเข้าดลใจ เสียดายไม้เท้าสะอื้นกลืนน้ำตา
+นางรู้ทีแกล้งจี้ที่สีข้าง เหลียวเห็นนางนึกรักเป็นหนักหนา
+จึงว่าพี่นี้ไม่ขัดหัทยา อยากเป็นฝาหรั่งเล่นเย็นเย็นใจ
+แล้วลาพรตปลดเปลื้องเครื่องหนังเสือ ทรงใส่เสื้อเส้นทองดูผ่องใส
+ด้วยโลกีย์นี้มันปลื้มให้ลืมไตร เหมือนสึกใหม่มีเมียเฝ้าเคลียคลอ
+เข้าคลึงเคล้าเฝ้าพลอดทางกอดเกี้ยว เราผัวเดียวเมียเดียวกันเจียวหนอ
+นางแกล้งว่าอย่าเพ่อหวังคอยรั้งรอ น้องไม่ล่อลวงจริงจะยิงยอม
+แต่รอรักสักหน่อยค่อยค่อยรัก มิใช่จักโหยหิวให้ผิวผอม
+ดูฤกษ์พานาทีให้ดีพร้อม น้องจะยอมอย่างประสงค์จำนงใน
+พระอิงแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ จะผัดรักรื้อตะบึงไปถึงไหน
+อันอดอื่นหมื่นแสนทั้งแดนไตร พี่อดได้อยู่ดอกด้วยนอกกาย
+แต่ครั้งนี้ที่จะอดซึ่งรสรัก สุกจะหักห้ามสวาทให้ขาดหาย
+เขาเป็นทั้งลังกาไม่น่าอาย อย่ากลับกลายแกล้งว่าทารกรรม
+พลางกอดเกี้ยวเกลียวกลมภิรมย์รื่น ถนอมชื่นเชยชิมไม่อิ่มหนำ
+นางว่าเบื่อเหลือเข็ญเฝ้าเคล้นคลำ จะชอกช้ำไปเสียแล้วไม่แคล้วเลย
+ห้ามเท่าไรไม่ยั้งไม่ฟังห้าม ตามเถิดตามบุญกรรมแกล้งทำเฉย
+พระกอดช้อนกรต้องประคองเชย ต่างไม่เคยขามเขินเผอิญเป็น
+กระดี้กระดิกพลิกเพลี่ยงเบือนเบี่ยงบิด เหมือนเรือติดตมตื้นจะขืนเข็น
+แต่สาวหนุ่มชุ่มชื่นระรื่นเย็น บังเกิดเป็นอัศจรรย์ไม่ทันรู้
+ด้วยรวดเร็วเปลวไฟประลัยราค เหมือนขึ้นปากนกหินใส่ดินหู
+พอลั่นฉับสับไกก็ไฟฟรู เสียงฟุบฟู่ฟุ้งฟูมดังตูมตึง
+ต่างละเลิงเชิงชมภิรมย์รื่น อันรสอื่นหรือจะเปรียบประเทียบถึง
+นางเมียยั่วผัวเย้าเฝ้าเคล้าคลึง จนเหนื่อยจึงเคลิ้มหลับระงับไป ฯ
+๏ อันเรื่องราวคราวสุดสาครคลั่ง ด้วยกำลังโลกีย์เป็นวิสัย
+ถึงนักสิทธ์ฤทธิรงค์ทั้งทรงไตร เข้าเคียงใกล้โลกีย์แล้วมิพ้น
+พอแจ่มแจ้งแสงสีรวีจำรัส จบจังหวัดฟากฟ้าเวหาหน
+หน่อกษัตริย์หัสไชยอยู่ไพชยนต์ บรรทมบนแท่นทองที่รองทรง
+ครั้นรู้สึกนึกรำพึงถึงพระพี่ ฉวยเสียทีอีผู้คุมจะลุ่มหลง
+ค่อยขยดลดเลื่อนพระองค์ลง มาโสรจสรงพักตราแล้วคลาไคล
+ถึงห้องที่ลาลีวันกำนัลนั่ง ถามว่ายังไสยาสน์อนาถไฉน
+คอยฟังเสียงเมียงมองเข้าห้องใน เห็นหลับใหลแลแปลกแต่แรกมา
+มองเขม้นเห็นเปลื้องเครื่องหนังเสือ ใส่แต่เสื้อสมเพชพระเชษฐา
+กอดผู้หญิงอิงแอบแนบนิทรา คลอน้ำตาตกใจกระไรเลย
+ตะลึงคิดผิดทีพระพี่เจ้า มาหลงเข้าซองซ้ำแล้วกรรมเอ๋ย
+จนรุ่งแจ้งแสงสายยังก่ายเกย ไม่เห็นเลยว่าจะเป็นถึงเช่นนี้
+เข้าปลุกสั่นบรรทมริมบรรจถรณ์ สุดสาครรู้สึกนึกบัดสี
+ด้วยแรกตื่นฝืนอารมณ์ได้สมประดี ลงจากที่แท่นทองกอดน้องน้อย
+ทรุดพระองค์ลงนั่งนึกสังเวช น้ำพระเนตรหยดเหยาะลงเผาะผอย
+พี่ผิดพลั้งครั้งนี้เพราะผีพลอย เหมือนตายน้อยน้องเอ๋ยไม่เคยเป็น
+วิปริตจิตใจให้ไหลเลื่อน อยู่ก็เชือนเฟือนฟั่นเหมือนฝันเห็น
+แล้วตรัสกับอนุชาเวลาเย็น ไม้เท้าเป็นงูหายเสียดายนัก
+พลางสะอื้นกลืนกลัดให้ขัดข้อง กอดพระน้องแนบประทับไว้กับตัก
+ประโลมลูบจูบจอมถนอมพักตร์ เหมือนเคยรักรู้สึกด้วยนึกมนต์ ฯ
+๏ อนุชาว่าพระพี่หนีเถิดจ๊ะ ขืนอยู่นะคิดเห็นไม่เป็นผล
+เรารีบออกนอกห้องทั้งสองคน ข้างพระชนนีคงจะหลงคอย ฯ
+๏ นางสุลาลีฟังเห็นคลั่งหาย เชื่อน้องชายฉุนแค้นแน่นคอหอย
+ลุกมานั่งข้างเตียงเมียงชม้อย แล้วว่าน้อยหรือพระพี่เธอดีจริง
+เห็นนอนฝันพันผูกถึงลูกสวาท เหลือประหลาดแล้วผู้ชายกลายเป็นหญิง
+พอเห็นนางวางน้องต้องประวิง พระก็นิ่งนั่งพินิจด้วยคิดเกรง
+รูปก็งามนามก็เพราะฉอเลาะแหลม ทั้งสองแก้มเหมือนอย่างมะปรางเปล่ง
+ดูผิวผ่องเพียงพระจันทร์เมื่อวันเพ็ง ชำเลืองเล็งแลแฉล้มแล้วแย้มยิ้ม ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเห็นใหลหลง กำสรดทรงสร้อยเศร้านั่งเหงาหงิม
+แค้นฝรั่งช่างไม่อายทำพรายพริ้ม เข้านั่งริมผัวแอบไว้แนบเนื้อ
+นึกด่าทอตอแหลชอบแต่ตบ ไม่เคยพบหน้าเป็นทะเล้นเหลือ
+ชะเช่นนี้มีมีดจะกรีดเนื้อ ให้ทานเสือเสียให��สิ้นลิ้นลังกา
+จะนั่งดูอยู่ก็แสนจะแค้นคั่ง สุชลหลั่งคลอเนตรดูเชษฐา
+เหลือเจ็บช้ำน้ำใจอาลัยลา กลับออกมาห้องกลางที่ปรางค์ใน ฯ
+๏ พอบิตุรงค์องค์ละเวงวัณฬาราช ตื่นไสยาสน์เรียกหาแล้วปราศรัย
+ให้แต่งองค์ทรงเสวยสว่างใจ พระหัสไชยกราบก้มบังคมลา
+จ่ามหาดเล็กอยู่ประตูนอก จึงไปบอกไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พระจะกลับไปประทับที่พลับพลา ได้ปล่อยม้าปล่อยสิงห์วิ่งสบาย ฯ
+๏ นางละเวงเกรงไม่กลับกำชับสั่ง คืนมาวังนะอย่าไปให้สูญหาย
+แล้วเหลียวหลังสั่งตัวเจ้าขรัวนาย ช่วยถวายพระกลดทรงองค์โอรส
+บอกสาวสาวเหล่าสุรางค์นางน้อยน้อย ให้มาคอยตามหลังไปทั้งหมด
+หน่อกษัตริย์หัสไชยฤทัยระทด น้อมประณตลามาชาลาลาน ฯ
+๏ ข้าหลวงตามหลามทางท้าวนางกั้น กลดสุวรรณกันแสงพระสุริย์ฉาน
+เสด็จมาหน้าประตูดูอาการ เห็นทหารหิวโหยโรยกำลัง
+จึงขับเหล่าสาวใช้ไปเถิดนะ แล้วคงจะพบกันอีกวันหลัง
+แล้วบอกกล่าวเล่าให้นายไพร่ฟัง ขึ้นทรงนั่งสิงห์ขับไปพลับพลา ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีศรีสมร สุดสาครคลาดคล้อยเฝ้าคอยหา
+แต่ราตรีมิได้วายฟายน้ำตา อยู่พลับพลาริมทุ่งจนรุ่งเช้า
+นั่งชะแง้แลตะลึงรำพึงคิด หรือไปติดปมเชือกตามเถือกเถา
+หรือพระจะแกล้งพรากไปจากเรา ยิ่งคิดเศร้าเสียใจอาลัยแล
+ไม่แต่งองค์ทรงเสวยให้เลยอิ่ม ความแค้นปริ่มเป็นฝีเขาตีแผล
+แต่กลืนน้ำช้ำพระศอให้ท้อแท้ เหมือนอยู่แต่กายสิ้นซึ่งวิญญาณ์ ฯ
+๏ พอเหลือบเห็นหัสไชยมาใกล้ทัพ นางแลรับลูกเธอชะเง้อหา
+ไม่เห็นหนจนกุมารคลานเข้ามา บนพลับพลากราบก้มบังคมคัล
+แล้วทูลความตามเข้าไปมิได้แก้ พระพี่แพ้ผู้หญิงทิ้งหม่อมฉัน
+ไปสมสู่อยู่กับอีลาลีวัน แล้วรำพันถึงเสน่ห์ทำเล่ห์กล ฯ
+๏ มเหสีตีทรวงเสียงผางผาง น้ำเนตรพร่างพรายพร้อยดังฝอยฝน
+ชิชะอีฝรั่งมันขลังมนต์ เหมือนผูกคนขังไว้ที่ในกรง
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณของเมียเอ๋ย กระไรเลยฟั่นเฝือเห็นเหลือหลง
+ให้พลอยทุกข์ลูกเต้าทั้งเผ่าพงศ์ ทั้งเสียองค์ไอศวรรย์เพราะวัณฬา
+ทีนี้หมดมดหมอไม่หลอเหลือ เห็นสิ้นเชื้อสุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+แม้มิห่วงดวงจิตด้วยธิดา จะกลืนยาพิษให้บรรลัยลาญ
+อยู่เป็นคนทนอายนั้นหลายอย่าง ธุระพ่างเพียงระบมด้วยคมขวาน
+ยิ่งคิดแค้นแม้นกายจะวายป��าณ คำโบราณว่าเอาชื่อให้ลือชา
+จะดื้อดึงถึงสถานพระผ่านเกล้า ตบอีเจ้ายาแฝดแพศยา
+มิให้ปะก็จะพังเมืองลังกา เข้าไปหาให้ได้พบประสบองค์
+แม้ไม่เลี้ยงเที่ยงแท้แล้วแม่นี้ ถวายชีวีตามความประสงค์
+จะเชือดคอให้ตายทำลายลง จำเพาะตรงพักตราพระสามี ฯ
+๏ แล้วสั่งพราหมณ์สามนายอยู่ค่ายใหญ่ เราจะไปรบพุ่งชาวกรุงศรี
+ทหารเราชาวผลึกล้วนฝึกดี ช่วยกันตีชาวลังกาอย่าช้านาน
+พวกผู้หญิงยิงธนูเคยสู้รบ แต่งสมทบทัพด้วยช่วยทหาร
+ทั้งสาวสาวเหล่ากำนัลพนักงาน ที่จัดจ้านเอาไปด้วยได้ช่วยกู
+จะฝีมือหรือฝีปากไม่อยากพรั่น มึงช่วยกันรุมทะเลาะให้เพราะหู
+ให้เลื่องลือชื่อเราชาวชมพู คงจะสู้ทนเจ็บจนเย็บตา ฯ
+๏ ฝ่ายหญิงชายชาวพหลพลผลึก อึกทึกแต่งกายทั้งซ้ายขวา
+ถือทวนง้าวหลาวแหลนแสนสาตรา แล้วผูกม้าพระที่นั่งบัลลังก์รถ
+อภิรุมชุมสายลายจำรัส มยุรฉัตรกรรชิงทั้งกลิ้งกลด
+พวกสตรีสี่ร้อยคอยประณต อยู่ริมรถถือธนูเป็นคู่เคียง
+ทั้งสามสาวเจ้าคารมหาส้มเปรี้ยว ไปขับเคี่ยวคอแห้งได้แต่งเสียง
+ล้วนจ้านจัดหัดซ้อมไว้พร้อมเพรียง ทหารเรียงรายริ้วเป็นทิวธง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ ให้กษัตริย์สามพี่น้องเข้าห้องสรง
+ประดับเครื่องเรืองอร่ามทั้งสามองค์ ส่วนนางทรงเครื่องเก่าเศร้าวิญญาณ์
+ชวนบุตรีพี่น้องกับหน่อนาถ ขึ้นทรงราชรถแก้วแววเวหา
+พระหน่อน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา นั่งอยู่หน้ารถก้มประนมกร
+ให้เดินทัพขับพลพหลโห่ ทหารโล่เขนดั้งหน้าหลังสลอน
+ประโคมฆ้องกลองแห่สังข์แตรงอน เสียงสะท้อนสะท้านทุ่งมากรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาบนหน้าที่ เห็นโยธีธงทิวปลิวไสว
+เป็นทัพศึกกึกก้องมีกลองชัย พวกนายไพร่ขึ้นพร้อมป้อมเสมา
+ปิดประตูบูรีคลี่ธงรบ เตรียมอยู่ครบครั่นครื้นเครื่องปืนผา
+คอยรับสู้หมู่หมวดเที่ยวตรวจตรา ให้เขามารบก่อนจึงรอนราญ ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระมเหสีถึงที่ป้อม สะพรั่งพร้อมซ้ายขวาโยธาหาญ
+หยุดรถทรงตรงพลับพลานอกปราการ สั่งกุมารหน่อกษัตริย์หัสไชย
+พ่อเคยเข้าเฝ้าองค์พระทรงฤทธิ์ ช่วยทูลกิจจาแจ้งแถลงไข
+จะขอเข้าเฝ้าพระภูวไนย แม้นมิให้พบพระองค์จะสงคราม ฯ
+๏ กุมาราว่าขอรับอภิวาท ลงจากราชรถเสด็จไม่เข็ดขาม
+บอกฝรั่งนั่งประตูต่างรู้ความ ไม่ห้ามปรามเปิดให้เข้าในวัง
+ตรงขึ้นบนมนเทียรทูลฉลอง ให้ทราบสองกษัตริย์ตามเนื้อความหลัง
+ไม่ให้เฝ้าคราวนี้ก็มิฟัง จะรบพังประตูเข้าบูรี
+พระอภัยใหลหลงทรงพระสรวล เฝ้ารบกวนเกเรมเหสี
+ให้พวกเราเข้าสู้ดูสักที ไหนจะตีเข้ามาได้ในประตู ฯ
+๏ นางละเวงเกรงศึกที่ฮึกหึง จะอื้ออึงอัปยศให้อดสู
+คิดผ่อนปรนกลศึกฝึกต่อครู จะลองสู้ศึกรักให้หักทบ
+ออกรับหน้าพาผัวไปยั่วเล่น ขี้หึงเห็นใจจะหมองต้องสลบ
+แล้วเสแสร้งแกล้งว่าเขามารบ จะใคร่พบภูวไนยจงไปรับ
+แม้จะรักครองสัตย์จงตัดเขา มิโปรดเกล้ายั่งยืนจงคืนกลับ
+จะตามไปให้เห็นกายนางนายทัพ ได้ยินกับสองหูดูกับตา
+หรือว่าพระจะไม่ไปอย่างไรเล่า พลางหยิกเพลาเป่ามนต์ดลคาถา
+พระโอนอ่อนผ่อนผันตามวัณฬา ไปสิพากันไปล้อให้พอการ ฯ
+๏ นางรับสั่งบังคมประนมน้อม มาสั่งพร้อมแสนสาวชาวทหาร
+ข้าหลวงเหล่าเจ้าคารมมานมนาน ไปออกงานเสียด้วยกันประชันโรง
+แล้วก็มาอ่าองค์สรงน้ำกลั่น เจิมน้ำมันจันทน์ทาให้อ่าโถง
+มุ่นกระหมวดกวดเกล้าเป็นเงาโง้ง ปักปิ่นโปร่งกระจ่างจับประดับพลอย
+ทรงภูษาค่าเมืองเรืองจำรัส คาดเข็มขัดเพชรพริ้งเหมือนหิ่งห้อย
+ฉลององค์ทรงนางเสื้ออย่างน้อย แล้วสอดสร้อยสังวาลประสานทรง
+เฉลิมช้องป้องพักตร์จำหลักเพชร กรรเจียกเก็จนกอย่างเช่นหางหงส์
+ทองกรเพชรเตร็จตรัจกระหวัดวง ธำมรงค์รายพระหัตถ์จำรัสเรือง
+แล้วร่ายมนต์ดลจิตให้พิศเพ่ง ดูปลั่งเปล่งผิวผ่องละอองเหลือง
+เสร็จแต่งองค์เอี่ยมอร่ามงามประเทือง แล้วย่างเยื้องมายังองค์พระทรงยศ ฯ
+๏ เข้าหมอบเมียงเอียงแก้มแล้วแย้มยิ้ม พระเชยชิมชื่นใจดอกไม้สด
+นางเชิญองค์สรงชลสุคนธรส ทรงเครื่องยศอย่างฝรั่งเจ้าลังกา
+ล้วนเครื่องดำสำคัญวันอาทิตย์ ตามจริตศักราชพระศาสนา
+อร่ามเรืองเครื่องสำหรับประดับประดา พระมาลาสวมสอดใส่ยอดเพชร
+ทรงรองบาทชาติฝรั่งนวมหนังนุ่ม พระชงฆ์หุ้มคลุมสนับแล้วสรรพเสร็จ
+กระบี่ทรงองค์กุดั่นกัลเม็ด แล้วเสด็จนำนางจากปรางค์ทอง
+พวกห้ามแหนแสนสุรางค์นางเชิญเครื่อง ค่อยยาตรเยื้องยอบก้มประนมสนอง
+ข้าหลวงเหล่าเถ้าแก่ออกแซ่ซ้อง มาตามท้องทางใหญ่ที่ในวัง
+ขึ้นตรวจพลบนเชิงเทินพระเดินหน้า นางวัณฬาเหล่าหม่อมห��ามเดินตามหลัง
+ท่านท้าวนางกางกลดให้บดบัง จนกระทั่งถึงประทับที่พลับพลา
+เห็นกองทัพนับหมื่นดูดื่นดาษ วรนาฏนางกษัตริย์ทรงรถา
+เห็นลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา พระชลนาแนวนองจะร้องทัก
+กลับเคลิ้มองค์หลงลืมพระลูกแก้ว รู้จักแล้วแล้วก็ดูไม่รู้จัก
+นางเสแสร้งแกล้งเมียงเข้าเคียงพักตร์ ทำชี้ชักชวนให้ดูหมู่โยธา
+แกล้งเยาะเย้ยมเหสีที่ทรงรถ ยุดทรงยศเหยียดกรป้อนสลา
+แล้วยืนดูอยู่ตรงทัพที่พลับพลา แกล้งรอเรียงเคียงหน้าพระสามี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงนงลักษณ์อัคเรศ ทอดพระเนตรบนพลับพลาหลังคาสี
+ไม่รู้จักพักตร์พระอภัยมณี ด้วยภูมีเหมือนฝรั่งเมืองลังกา
+นึกว่าใครไหนหนอมาคลอหญิง ดูเย่อหยิ่งกั้นกลดมียศถา
+สองนงเยาว์เข้าชิดทูลกิจจา พระบิดานะพุคะพระชนนี
+นางสงสัยให้เคลื่อนรถพระที่นั่ง ไปหยุดยั้งใกล้พลับพลาหลังคาสี
+เห็นประจักษ์พักตราพระสามี อัญชลีแล้วสะอื้นกลืนน้ำตา
+ยิ่งแสนแค้นแน่นอัดตรัสไม่ออก เหมือนเสี้ยนยอกเนตรสลายทั้งซ้ายขวา
+สุดจะขืนกลืนกลั้นตันอุรา ทรงโศกากรรมเอ๋ยไม่เคยเป็น
+รู้ฉะนี้มิเป็นคนทนเทวษ จะควักเนตรเสียมิให้ได้มาเห็น
+พระชลนัยน์ไหลซกตกกระเซ็น เจียนจะเป็นบ้าหลังคลั่งอารมณ์ ฯ
+๏ พระอภัยได้เห็นพักตร์อัคเรศ ยังชื่นเนตรนึกคิดสนิทสนม
+พอลูกสาวเจ้าลังกาเป่าอาคม เคลิ้มอารมณ์รื้อค้อนว่างอนเกิน
+กระต่ายแก่แร่ข้ามมาตามติด ช่างไม่คิดขวยอายระคายเขิน
+เขาเบื่อใจไม่อยู่จนสู้เมิน มาก้ำเกินดูเบาเพราะเมามัว
+มาตามข้าว่ากระไรใครเป็นหนี้ หรือเดิมทีช่วยไถ่ไว้เป็นผัว
+หรือข้าเป็นขอเฝ้ามาเอาตัว ข้านี้กลัวเจ้าแล้วเจ้านางเฒ่ารึง
+ได้เริศร้างต่างคนก็ต่างอยู่ ยังมิรู้สึกตัวมามัวหึง
+ชะร้องไห้ไม่ฟื้นสะอื้นอึง ชาติหน้าจึงจะช่วยปลอบให้ชอบใจ ฯ
+๏ มเหสีตีทรวงเข้าฮักอัก อกมิหักแล้วหรือกรรมจะทำไฉน
+นางแสนแค้นแสนละห้อยน้อยพระทัย สลบไปเป็นครู่แล้วรู้องค์
+สะอื้นพลางทางว่านิจจาเอ๋ย กระไรเลยภูวไนยช่างใหลหลง
+เสียแรงน้องปองจิตเหมือนบิตุรงค์ รักพระองค์อุสาห์ตามข้ามคงคา
+ไม่มีโทษโกรธตรัสถึงตัดขาด เหมือนพระบาทฟาดฟันบั่นเกศา
+แต่ลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา มาวันทาพระไม่ทักเลยสักคำ
+เคยพึ่งบุญทูลกระหม่อมเ��มือนฉัตรแก้ว ไม่มีแล้วใครจะชุบอุปถัมภ์
+จะสู้ตายมิให้เป็นซึ่งเวรกรรม แต่อย่าซ้ำแนมเหน็บให้เจ็บใจ
+อันฝรั่งลังกาเป็นข้าศึก ไม่เคยนึกว่าพระองค์จะหลงใหล
+แม้พวกอื่นหมื่นแสนทั้งแดนไตร น้องมิได้ข้องขัดพระอัชฌา
+นี่ศัตรูงูพิษมันคิดคด ให้เสียยศเสียชาติพระศาสนา
+เสียโอรสหมดทั้งพระอนุชา แต่ธิดาเด็กนิดยังคิดชัง ฯ
+๏ พระฉุนรักพักตร์สลดกำสรดเศร้า ละเวงเป่ามนต์เสียวกลับเหลียวหลัง
+หลงรักข้างนางวัณฬาว่าไม่ฟัง น้อยหรือนั่งร่ำไห้พิไรครวญ
+จนแก่เฒ่าเง้างอดทำออดแอด ลูกฝาแฝดของเจ้าจงเฝ้าสงวน
+เขาไม่มาดปรารถนาอย่ามากวน เจ้ากระบวนล้นเหลือจนเบื่อฟัง ฯ
+๏ ส่วนลูกสาวเจ้าลังกาออกมาขวาง ชิชะนางโฉมงามลืมความหลัง
+แกล้งใส่หน้าว่าเสียดน่าเกลียดชัง ชาติฝรั่งนี่แลเจ้าเขาเล่าลือ
+ว่าคบชู้สู่หาแกล้งฆ่าผัว อันความชั่วตัวปิดสนิทหรือ
+มาเลียมลามปามไปดังไฟฮือ แต่ก่อนถือว่าเป็นพี่ศรีสะใภ้
+ประเดี๋ยวนี้ดีแตกแหลกแล้วคะ เขาไม่ละลดดอกจะบอกให้
+พระตัดขาดศาสนาไม่อาลัย อย่าร่ำไรสำออยตะบอยวอน ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำแค้นยิ่งแสนแสบ ความเจ็บแทบถึงกระดูกดังลูกศร
+น้อยหรือเสียงเปรี้ยงแปร้นมันแสนงอน กลับมาค่อนขอดขุดถึงอุศเรน
+พระพานเกล้าเคล้าคลึงถึงขนาด จนเลือดฝาดขึ้นหน้าดังทาเสน
+มายืนดูคู่เคียงส่งเสียงเกน เห็นเอียงเอนสมนึกแล้วฮึกไป
+ว่าเดิมทีพี่ตัวเป็นผัวรัก ไม่รู้จักน้ำหน้าว่าคนไหน
+พระชนนีภิเษกให้ภูวไนย ข้ามิได้ดื้อตะครุบเอางุบงิบ
+แต่รุ่นราวสาวแส้จนแก่เฒ่า ไม่เหมือนเจ้าองค์เอกภิเษกดิบ
+ได้สุคนธ์มนต์เจือดังเนื้อทิพย์ ขึ้นจนลิบลอยเหลิงกว่าเชิงเทิน
+แต่ก่อนไรไม่หลงก็ทรงโปรด ไม่พิโรธเริศร้างระคางเขิน
+เหตุเพราะมึงพระจึงได้ละเมิน ถึงก้ำเกินก็ไม่ว่าเป็นสามี
+มาแต้มเติมเสริมความตามพระโอษฐ์ นางตัวโปรดเปรื่องประสิทธิ์เพราะฤทธิ์ผี
+แต่กระดาษวาดรูปจูบเป็นปี ประเดี๋ยวนี้องค์เธอบำเรอเอง
+ถึงออกโรงโจ่งครึ่มเป็นทึมทึก แต่สาวฝึกฉอเลาะไว้เหมาะเหมง
+ร้อยภาษามาสู่เคยรู้เพลง นางละเวงแต่ละว่าชาละวัน
+แต่เพียงพี่แล้วมิหนำยังซ้ำน้อง โอรสสองแทรกเจือเหลือขยัน
+เหมือนไหมย้อมปลอมเส้นเบญจพรรณ จึงต้องฟั่นเฝือผดุงบำรุงบำเรอ
+ข���มเหงเขาเจ้าของจองหองเหิม ยุส่งเสริมสารพันอีปั้นเจ๋อ
+ไม่เจียมกายอายเหนียมทำเทียมเธอ ขึ้นเสมอแม่เจ้าเอ๋ยเคยเคล้าคลอ
+มิเกรงพระจะไปจับมาสับเชือด ให้สิ้นเลือดสิ้นเนื้อไม่เหลือหลอ
+ถึงตัวตายก็จะหมายมาหักคอ เป็นคนขอแก้แค้นอีแสนเพลง ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าเหม่มเหสี ขึ้นอ้ายอีออกทะเลาะล้วนเหมาะเหมง
+เพราะปากกล้าว่าผัวไม่กลัวเกรง จึงเท้งเต้งต้องอดเหมือนมดตะนอย
+ชะจะเชือดเลือดเนื้อเถือกระดูก อย่าดูถูกชาวลังกาไม่ล่าถอย
+สักหน่อยหนึ่งก็จะพาเลือดตาย้อย กูก็คอยจะใคร่เชือดเอาเลือดเนื้อ
+ไปเซ่นศพอุศเรนกับบิตุเรศ ใครต้นเหตุอยู่ที่ไหนมิให้เหลือ
+ชะลูกสาวเจ้าผลึกทึมทึกเทื้อ มิเต็มเรื้อหรือจึงข้ามมาตามทวง
+ประทานโทษโปรดปรานเถิดผ่านเกล้า ช่วยคลึงเคล้าคลอเคลียเหมือนเสียขวง
+ได้ดับทุกข์ยุคเข็ญให้เย็นทรวง อย่าให้ง่วงงุ่นง่านทะยานทะเยอ ฯ
+๏ นางโฉมยงทรงฟังยิ่งคั่งแค้น มันตอบแทนทับทวีตีเสมอ
+เพราะผ่านเกล้าเข้าด้วยพลอยอวยเออ ได้ท้ายเธอปรักปรำยิ่งซ้ำเติม
+กันแสงพลางทางว่าอีฝาหรั่ง มึงขึ้นซังสมนึกทำฮึกเหิม
+อันข้อพ่อพี่ชายตายแต่เดิม ว่ากูเริ่มเหตุผลแต่ต้นมือ
+แค้นแต่กูภูวไนยมึงไม่แค้น เธอทดแทนถึงที่กลับดีหรือ
+อีแสนกลคนเขาออกเล่าลือ ไม่พ้นมือกูดอกวะอีละเวง
+แล้วโศกาว่าพระทูลกระหม่อมแก้ว ไม่เลี้ยงแล้วให้เมียน้อยคอยข่มเหง
+เพราะให้ท้ายหมายได้จึงไม่เกรง อีละเวงมันจองหองกับน้องนัก
+มิเมตตาฆ่าเมียเสียให้ม้วย แต่อย่าช่วยเสริมซ้ำมาปรำปรัก
+เสียแรงน้องรองบาทาสาพิภักดิ์ พระเหมือนหลักโลกเที่ยงอย่าเอียงเอน ฯ
+๏ พระอภัยใหลหลงทรงพระสรวล ถึงบทครวญแล้วหรือเจ้าไม่กราวเขน
+เมื่อตะกี้นี้ออกเปรี้ยงขึ้นเสียงเกน เดี๋ยวนี้เบนเบือนหน้ามาหารือ
+ช่างเป็นไรไยมิตายอยู่ขายหน้า เดี๋ยวนี้ข้าได้เป็นผัวของตัวหรือ
+เจ้ากับข้าสารพัดไม่ฟัดครือ ข้าก็ถือเมียของข้าว่าไม่แพ้
+นางวัณฬาว่าชอบเขาตอบโต้ ตัวโมโหที่เขาถากถูกปากแผล
+ยิ่งแสนงอนอ่อนคอทำท้อแท้ ไม่เจียมแก่เกะกะเที่ยวระรั้ว ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำแค้นยิ่งแสนเจ็บ เมียน้อยเหน็บแล้วมิหนำยังซ้ำผัว
+ส่วนฝ่ายข้างนางละเวงพระเกรงกลัว เห็นเมามัวมนต์มันอีวัณฬา
+ทั้งลูกเต้าเล่า���็พลอยขาดลอยหมด ใครจะปลดเปลื้องมนต์ดลคาถา
+จะลืมองค์หลงคลั่งอยู่ลังกา สุดปัญญายิ่งระย่อท้อระทด
+ด้วยทุกข์ร้อนซ้อนซมระดมทับ จนลมจับนงลักษณ์พักตร์สลด
+ล้มสลบทบทับอยู่กับรถ เจียนจะปลดเปลื้องชีวานิคาลัย ฯ
+๏ สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาผวาหวีด ร้องกราดกรีดกอดแม่เข้าแก้ไข
+ต่างนวดฟั้นสั่นเพลาสักเท่าไร มิหวาดไหวกายายิ่งจาบัลย์
+นางกรีดก้องร้องทูลพระบิตุเรศ พระทรงเดชโปรดด้วยช่วยหม่อมฉัน
+เร็วเร็วพระชนนีสิ้นชีวัน พลางทรงกันแสงสงสารพระมารดา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงองค์จะสงสาร แกล้งว่าขานด้วยจิตริษยา
+มเหเสือเหลือการเจ้ามารยา พระพลอยว่าจริงหนอเจ้าเฝ้าสำออย
+เธอร้องตอบบุตรีว่าขี้หึง นั่นแหละจึงลมจับลงพับผอย
+ชักไปเผาเอากระดูกเถิดลูกน้อย อย่ามาพลอยเรียกพ่อมิขอพบ
+นางวัณฬาหน้าเปรมเป็นเหมฮึก เห็นสมนึกนิ่งเกลือกเสือกสลบ
+แกล้งเชิญองค์ลงมาหน้าหอรบ พอจวนพลบกลับเข้าไปเสียในวัง ฯ
+๏ สองบุตรีตีทรวงสะอื้นอ้อน โอ้บิดรเด็ดเดี่ยวไม่เหลียวหลัง
+เรียกเท่าไรไม่หยุดสุดกำลัง ทรุดลงนั่งนวดเพลาพระเสาวนีย์
+ร้องเรียกเหล่าสาวสุรางค์ขึ้นข้างรถ ต่างกำสรดด้วยพระมเหสี
+ทั้งโยธาข้าเฝ้าเศร้าโศกี พระบุตรีกรีดกราดเพียงขาดใจ
+เจ้าประคุณทูลกระหม่อมของลูกแก้ว สิ้นเสียแล้วลมริกริกไม่พลิกไหว
+พอเหลียวเห็นหน่อกษัตริย์หัสไชย ยืนบนใบเสมาร้องว่าวอน
+ลมจับพระชนนีเจ้าพี่จ๋า รู้หยูกยาอย่างไรมั่งช่วยสั่งสอน
+พระพี่ช่วยด้วยเถิดคะพระบิดร ท่านตัดรอนเสียแล้วไม่เห็นใครเลย ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยตกใจวิ่ง ด้วยรักจริงอยากจะใคร่ได้เป็นเขย
+มาสั่งให้ไขประตูเขารู้เคย ไม่ห้ามเผยให้เธอออกนอกกำแพง
+ขึ้นรถทรงตรงเข้านวดพระเพลาพลาง เห็นสองนางจาบัลย์พลอยกันแสง
+จนโพล้เพล้เวลาท้องฟ้าแดง ค่อยมีแรงริกริกนางพลิกฟื้น
+พิมเสนผงทรงดมรอลมถวาย ระทวยกายกัลยาไม่ฝ่าฝืน
+ด้วยเจ็บช้ำน้ำจิตดังพิษปืน ถอนสะอื้นวรองค์ทรงฤทัย
+ให้เลิกทัพกลับมาพลับพลาพัก แต่นงลักษณ์ลุกนั่งยังไม่ไหว
+ยุดพระศอหน่อกษัตริย์หัสไชย ค่อยแข็งใจจากที่นั่งบัลลังก์รถ
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาอยู่ขวาซ้าย เจ้าขรัวนายห้อมล้อมมาพร้อมหมด
+ขึ้นพลับพลาอาศัยฤทัยระทด โศกกำสรดไสยาสน์เหนืออาสน์ทอง
+พอมืดค่ำคล้ำคลุ้มชอุ่มฝน ยิ่งมัวหม่นมุ่นในฤทัยหมอง
+ประโคมขับตรับฟังแตรสังข์ซ้อง เสียงฆ้องกลองกลุ้มใจกระไรเลย
+ให้สาวใช้ไปปรามห้ามแซ่เสียง สะอื้นเอียงอ่อนองค์ไม่สรงเสวย
+ให้ร้อนรนคนผลัดพัดรำเพย ด้วยไม่เคยขัดข้องให้หมองมัว
+อันโศกอื่นหมื่นแสนในแดนโลก มันไม่โศกลึกซึ้งเหมือนหึงผัว
+ถึงเสียทองของรักสักเท่าตัว ค่อยยังชั่วไม่เสียดายเหมือนชายเชือน
+ถึงสมบัติวัตถาบรรดาศักดิ์ ลูกที่รักร่วมใจก็ไม่เหมือน
+ทั้งแสนแค้นแสนรักคอยตักเตือน จนฟั่นเฟือนใฝ่ฝันถึงวัณฬา
+ละเมอเห็นเป็นว่าพบนางตบต่อย ข่วนเป็นรอยร้องกรีดหวีดผวา
+ร้องเรียกเหล่าสาวใช้ริมไสยา จิกหัวมาตบซ้ำให้หนำใจ ฯ
+๏ ฝ่ายสาวสาวเจ้าสั่งระวังผิด ใครนั่งชิดฉุดคร่าไม่ปราศรัย
+บ้างทุ่มเถียงเสียงก้องทั้งห้องใน นางกลับได้คิดห้ามปรามทั้งปวง
+จะบรรทมกรมฤทัยมิใคร่หลับ ด้วยทุกข์ทับเทียมเท่าภูเขาหลวง
+เหมือนเสี้ยนยอกชอกช้ำระกำทรวง ให้งุบง่วงงีบสะดุ้งจนรุ่งราง
+กำเริบโรคโศกรักสลักจิต ด้วยสุดคิดสารพัดจะขัดขวาง
+เห็นบุตรีพี่น้องทั้งสองนาง นั่งอยู่ข้างแท่นรัตน์กับหัสไนย
+จึงตรัสถามความองค์พระทรงศักดิ์ ซึ่งลูกรักได้ไปเห็นเป็นไฉน
+ทั้งเชษฐาอานั้นทำฉันใด พ่อเล่าให้ฟังความแต่ตามจริง ฯ
+๏ กุมาราว่ายังกำลังหลง แต่ละองค์แอบอยู่กับผู้หญิง
+อีฝรั่งนั่งชะอ้อนเฝ้าวอนวิง ทำพาดพิงพูดยั่วให้ผัวรัก
+ทุกเวลานาทีไม่มีอื่น สำรวลรื่นเริงริกเสียงขิกขัก
+แค้นทรงฤทธิ์บิดาหนักหนานัก ช่างแสนรักเรียกมันแม่วัณฬา ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำเล่าเศร้าสะอื้น เหมือนจะฟื้นความแค้นให้แสนสา
+เสียดายองค์ทรงสวัสดิ์ภัสดา พระชลนาคลอคลอท้อพระทัย
+จึงว่าแม่แลเหลียวให้เปลี่ยวจิต สุดจะคิดผันแปรที่แก้ไข
+พ่อจัดแจงแต่งสารแจ้งการไป ถึงท้าวไทบิตุราชมาตุรงค์
+เผื่อหมอมนต์คนดีจะมีมั่ง มาแก้คลั่งเคลิ้มคลายให้หายหลง
+มิช่วยแก้แม่นี้เห็นไม่เป็นองค์ จะปลดปลงลงกระดูกด้วยถูกยา ฯ
+๏ พระคำนับรับสั่งมานั่งนอก เป็นที่ออกขุนนางพร้อมข้างหน้า
+ให้อาลักษณ์นักการแต่งสารตรา ไปกรุงการะเวกทูลมูลความ
+ครั้นเสร็จสรรพพับให้ม้าใช้รับ ขึ้นควบขับม้าระเห็จไม่เข็ดขาม
+ไปฝั่งน้ำตำบลถนนพระราม ลงเรือข้ามตัดมาตรงธานี ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าบุรีรมจักร กับองค์อัครชายามารศรี
+ทั้งโฉมแก้วเกษราปิ่นนารี องค์อรุณรัศมีศรีโสภา
+ต่างเศร้าสร้อยคอยศรีสุวรรณราช ทั้งพระญาติใหญ่น้อยละห้อยหา
+แต่ปีขาลป่านนี้ถึงปีระกา ยังหามาเมืองไม่ทั้งไพร่พล
+จะเคืองเข็ญเป็นไฉนก็ไม่รู้ ให้หมอดูบ่อยบ่อยสักร้อยหน
+บนอารักษ์ศักดิ์สิทธิ์ฤทธิรณ แขวนเบี้ยบนเป็นระนาวทุกเจ้านาย
+ข้างครอบครัวตัวไพร่ที่ไปทัพ ผัวหากลับมาไม่ก็ใจหาย
+จะนั่งนอนร้อนรนกระวนกระวาย ต่างขวนขวายเช้าค่ำด้วยจำเป็น
+ที่หญิงดีมีศักดิ์รู้รักผัว ก็ซ่อนตัวมิให้ชายทั้งหลายเห็น
+ถึงยามนอนหมอนฟูกกระดูกเย็น น้ำตากระเด็นดังหนึ่งกายจะวายวาง
+ที่เช่นชั่วผัวต้องไปกองทัพ พอผัวลับแล้วก็เต้นออกเล่นหาง
+ที่กินลึกฝึกลูกเลี้ยงไว้เคียงข้าง ถึงผัวร้างสามปีไม่มีชู้
+ท่านผู้หญิงริงเรือที่เหลือโศก กลายเป็นโรคเรอหาวลมผ่าวหู
+ให้บ่าวนวดปวดกระดูกถูกเส้นครู กลายเป็นงูพันกันประชันโรง
+ที่ผัวไปหลายปีจึงมีท้อง เหลือจะป้องปิดกันเหมือนควันโขมง
+บ้างคิดถึงหึงผัวกลัวจะโกง ไปลงโรงเรือนใหม่เหมือนไฟรุม
+ด้วยเมียผัวทั่วโลกที่โศกถึง เปรียบเหมือนหนึ่งเรือร้างค้างมรสุม
+ถึงตัวไปใจอยู่เป็นคู่คุม ทั้งแก่หนุ่มนึกเห็นก็เช่นกัน
+พอรู้ข่าวราวเรื่องเมืองผลึก อึกทึกถามเหตุทั้งเขตขัณฑ์
+บ้างว่าทัพกลับมาเวลานั้น ต่างตื่นกันวิ่งพลอยมาคอยรับ
+พวกห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม ต่างอบรมคอยเสด็จไว้เสร็จสรรพ
+จนสารตรามาถึงวังคนคั่งคับ ขุนนางรับสารเข้าเฝ้าพระองค์ ฯ
+๏ อ่านแถลงแจ้งความสามกษัตริย์ ซึ่งข้องขัดเข้าเชิงละเลิงหลง
+เหมือนเรื่องหลังฟังหมดท้าวทศวงศ์ หยิบสารตรงขึ้นปราสาทนั่งอาสน์ทอง
+อยู่พร้อมพรั่งมเหสีบุตรีหลาน ให้อ่านสารฟังความตามสนอง
+ว่าพระองค์หลงเชิงละเลิงลอง ไปครอบครองนางรำภาเจ้าป่าตาล
+มเหสีมิรู้หึงตะลึงนึก ชนะศึกเสียองค์น่าสงสาร
+นางฝรั่งยังจะรู้จักอยู่งาน ให้สำราญหรือจะยากลำบากองค์
+โอ้พระคุณทูลกระหม่อมต้องถ่อมศักดิ์ เพราะผีชักผูกไว้จึงใหลหลง
+จะมัวมอมผอมซูบทั้งรูปทรง ให้แสนสงสารสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ พระชนนีขี้หึงเหมือนหนึ่งเสือ จึงว่าเบื่อเสียแล้วรักนั้นหนัก��นา
+เขาชิงผัวกลัวเขาเฝ้าโศกา ไม่รู้ด่ามันให้มั่งมานั่งเซา
+อีฝรั่งลังกาอีหน้าด้าน มันคิดอ่านพันพัวลูกผัวเขา
+หน่อนรินทร์สินสมุทรเหมือนบุตรเรา ล้วนพงศ์เผ่าภัสดาเจ้าอย่ากลัว
+แม่มาลีพี่สะใภ้หล่อนไปแล้ว พาลูกแก้วไปกับแม่ได้แก้ผัว
+แล้วทูลท้าวคราวนี้มันตีครัว ลูกเขยมัวเมียฝรั่งคิดยังไร ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงวิตก ว่าเอออกเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+ข้าจะพาลูกยานัดดาไป ช่วยแก้ไขเขยขวัญตามปัญญา
+ท่านยายอยู่บูรีเถิดขี้หึง ไปอื้ออึงวุ่นวายจะขายหน้า
+แต่แรกสาวราวกับเสือเหลือระอา นึกจะหย่าเสียกับยายก็หลายครั้ง
+แม่เกษราอย่าเชื่อยายเสือเฒ่า ผัวของเจ้าจะระคายเมื่อภายหลัง
+ถึงหยาบช้าด่าทอค่อยรอรั้ง เมื่อหายคลั่งแล้วคงกลับมากับเรา ฯ
+๏ นางพระยาว่าแม่เอ๋ยไม่เลยแล้ว ผัวเหมือนแก้วตาใครจะให้เขา
+เหมือนท้าวตรัสตัดคำว่าทำเนา ให้เหมือนเต่าต้มสุกสนุกจริง
+แม้มีผัวกลัววิวาทแล้วชาตินี้ มิได้มีผัวเหมือนเพื่อนผู้หญิง
+สุดแต่มีอีทั้งปวงมันช่วงชิง ให้นั่งนิ่งเป็นม่ายน่าอายใจ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงพระสรวลว่าจวนค่ำ ยังจะร่ำรื้อหึงไปถึงไหน
+พระตรัสพลางทางให้หาเสนาใน มาสั่งให้จัดแจงแต่งเภตรา
+ทั้งเรือใช้ใหญ่น้อยสักร้อยถ้วน ตั้งกระบวนปีกหางอย่างปักษา
+จะข้ามชลวนวังไปลังกา ในเวลาตีสิบเอ็ดให้เสร็จการ ฯ
+๏ เสนาทราบกราบลารีบมาสั่ง ให้เกณฑ์ทั้งมหาดไทยฝ่ายทหาร
+กรมท่าพาต้นหนพวกคนงาน ลงแต่งกว้านเสารอกสายนอกใน
+ที่นั่งหงส์องอาจดูผาดเผ่น เหมือนอย่างเป็นปีกหางระยางไสว
+ผ้าโมรีสีชาดเอาดาดใบ มีปืนใหญ่หน้าท้ายปืนรายเรียง
+มีห้องกั้นบัลลังก์ที่นั่งเล่น ประดับเป็นช่องกั้นชั้นเฉลียง
+พวกเสนีรี้พลขนเสบียง ลงพร้อมเพรียงไพร่นายรายระวาง
+ทอดประจำลำทรงตรงฉนวน ตั้งกระบวนแบบหัดไม่ขัดขวาง
+เป็นทัพหงส์องอาจผาดนภางค์ มีปีกหางครบถ้วนกระบวนบิน ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม ถ้วนทุกกรมรู้ทั่วเตรียมตัวสิ้น
+เสื่อที่นอนหมอนรองเครื่องของกิน ล้วนใส่ปิ่นโตตั้งกำบังมิด
+ขี้เกียจกล่าวชาววังล้วนรังแต่ง กระแจะแป้งเป็นต้นด้วยสนจิต
+แหนบมีดพับกับหวีคู่ชีวิต ไปไหนติดตัวนางไม่ห่างกาย
+ท่านท้าวนางต่างหาสินค้าของ ใส่สำรองปากเรือไว้เผื่อขาย
+จะซื้อเครื่องเมืองฝรั่งทั้งผ้าลาย มาจำหน่ายเมืองเราเอากำไร
+ต่างเรียกหาข้าคนมาขนของ จนย่ำฆ้องคบกระจ่างสว่างไสว
+บ้างลืมเสื่อเสื้อผ้าบ้างมาไป ออกขวักไขว่แซ่เสียงจนเที่ยงคืน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมแก้วเกษราเวลาค่ำ ยิ่งโศกซ้ำโศกาไม่ฝ่าฝืน
+คิดถึงองค์ทรงธรรม์สู้กลั้นกลืน ทุกค่ำคืนเคยอยู่เป็นคู่ครอง
+โอ้ครั้งนี้อีฝรั่งมันขังรัก ให้ลับพักตร์ผ่านเกล้าจะเศร้าหมอง
+เมื่อไรพระจะได้มาเห็นหน้าน้อง แต่ตรึกตรองตรมจิตไม่นิทรา
+จนสิบทุ่มรุ่มร้อนอาวรณ์เทวษ น้ำพระเนตรพร่างพรายทั้งซ้ายขวา
+สู้ฝืนองค์นงลักษณ์สรงพักตรา มาเตรียมคอยพระบิดาจะคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี พระบุตรีมัวหมองไม่ผ่องใส
+ด้วยบิตุเรศเชษฐาที่อาลัย ไปหลงใหลล้นเหลือเบื่ออารมณ์
+ไปครั้งนี้อีฝรั่งช่างชะอ้อน จะขอดค่อนด่าว่าให้สาสม
+แต่สู้ขืนกลืนแค้นด้วยแสนตรม นิ่งบรรทมมิใคร่หลับนึกอับอาย
+จนจวนแจ้งแต่งองค์สรงสนาน พนักงานเครื่องต้นสุคนธ์ถวาย
+สำอางองค์ทรงเครื่องแล้วเยื้องกราย เจ้าขรัวนายพี่เลี้ยงเคียงประคอง
+ข้าหลวงเหล่าสาวสุรางค์นางน้อยน้อย เชิญเครื่องคอยกราบก้มประนมสนอง
+เสด็จมาสู่หน้ามนเทียรทอง คอยท่าสองภูบาลกับมารดา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ ตื่นไสยาสน์โสรจสรงทรงภูษา
+ประดับเครื่องเรืองงามตามชรา ทรงมหามงกุฎแก้วดูแวววาว
+มเหสีมียศยังสดชื่น นุ่งลายพื้นเขียวตองห่มกรองขาว
+พระธำมรงค์วงรายพรอยพรายพราว ดูเหมือนสาวสุดสะอาดระวาดระไว
+ครั้นพร้อมเสร็จเสด็จออกมานอกห้อง ตรัสชวนสองกษัตราอัชฌาสัย
+พร้อมห้ามแหนแสนสนมกรมใน พระคลาไคลไปลงเรือหงส์ทอง
+พระธิดานารีบุตรีนั้น อยู่ห้องกั้นบัลลังก์มีทั้งสอง
+พร้อมแสนสาวชาวแม่ต่างแซ่ซ้อง อยู่ตามห้องหีบหมอนที่นอนเรียง
+พอได้ฤกษ์เบิกอรุณขุนทหาร ตีฆ้องขานโห่ลั่นสนั่นเสียง
+ทั้งหน้าหลังสังข์แตรแซ่สำเนียง ออกรายเรียงลำสล้างมากลางชล
+ทั้งเรือใช้ใหญ่น้อยแปดร้อยถ้วน เดินกระบวนเป็นลำดับไม่สับสน
+ออกชะวากปากมหาชลาวน พวกต้นหนหันเข็มตั้งไปลังกา
+พอลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก ต่างแล่นออกอ่าวรายทั้งซ้ายขวา
+ถึงน้ำเขียวเปลี่ยวใจนัยนา เห็นแต่ฟ้าสุดสูงสิ้นฝูงนก
+ออกน้ำลึกครึกครื้นด้วยคลื่นคลุ้ม กลิ้งมาทุ่มเรือกำปั่นให้หันหก
+ที่นั่งหงส์กงวานสะท้านสะทก ท้าวเธอตกพระทัยกระไรเลย
+เข้าในห้องร้องเตือนนางห้ามว่า ภาวนานะชาววังอย่านั่งเฉย
+สาวสนมกรมในล้วนไม่เคย แม่เจ้าเอ๋ยลูกไม่รอดลงทอดตัว
+บ้างซบเซาเมาทะเลโซเซล้ม พะอืดพะอมอาเจียนวิงเวียนหัว
+ต่างเข้าห้องร้องไห้ด้วยใจกลัว แม้มีผัวแล้วจึงตายไม่อายเลย
+มาทะเลเหลืออายต้องตายดิบ จะลอยลิบไปในน้ำแล้วกรรมเอ๋ย
+เขาว่ายวางอย่างไรเราไม่เคย ที่ไหนเลยลูกจะได้กลับไปวัง
+บ้างตัวสั่นงันงกตกประหม่า ภาวนาในใจจะไม่ขลัง
+คุณพระช่วยด้วยเจ้าข้าว่าดังดัง ด้วยกำลังกลัวตายไม่อายใคร
+พอพลบค่ำคล้ำมัวทั่วทุกทิศ ยิ่งมืดมิดมิ่งขวัญประหวั่นไหว
+น้ำกระจายพรายแดงดังแสงไฟ แล่นมาในแนวคลื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก อดิเรกเรืองเดชทุกเขตขัณฑ์
+ออกอมาตย์มาตยาเวลานั้น พอราชมัลนำผู้ถือหนังสือมา
+ทูลแถลงแจ้งข่าวว่าหน่อนาถ บังคมบาทบอกเหตุพระเชษฐา
+ทั้งสี่องค์หลงคลั่งอยู่ลังกา ทราบสาราร้อนใจดังไฟฮือ
+ชะความรู้ผู้หญิงดีจริงหนอ หน่วงเอาหมอไปได้มิใช่หรือ
+เราเห็นเหตุเภทผลแต่ต้นมือ ลูกอ่อนถือหนังเสือเหลืองเครื่องสิทธา
+เมื่อหนุ่มสาวราวกับไฟใกล้ดินหู สุดจะสู้ศึกรักนั้นหนักหนา
+พระตรัสพลางทางถามขุนโหรา ให้ชำระพระชาตาสุดสาคร ฯ
+๏ โหรบังคมก้มตรึกรำลึกโฉลก ลงเลขโชควิภังค์เข้าสังหรณ์
+อังคารรึงตรึงทับพระจันทร ชลีกรกราบก้มบังคมทูล
+พระเคราะห์องค์ทรงยศโอรสร้าย ถึงอับอายอานุภาพเพียงสาบสูญ
+ผู้ทรงธรรมสมณะจะอนุกูล ให้เพิ่มพูนภิญโญเดโชชัย ฯ
+๏ พระฟังคำทำนายเคยทายแน่ สงสารแต่เดี๋ยวนี้กรรมจะทำไฉน
+ยิ่งตรึกตราอาวรณ์ร้อนฤทัย กลับเข้าในมนเทียรวิเชียรพราย
+จึงบอกองค์นงลักษณ์อัคเรศ เหมือนอย่างเหตุหนหลังสิ้นทั้งหลาย
+มเหสีดังชีวีจะวางวาย แสนเสียดายลูกยาสุดสาคร
+อยู่ที่นี่ดีจริงหล่อนนิ่งเฉย แม่เจ้าเอ๋ยอีฝรั่งมันช่างสอน
+แม้ภูวไนยไม่ช่วยคงม้วยมรณ์ จะผันผ่อนโปรดปรานประการใด ฯ
+๏ พระฟังนางทางว่าพี่ปรารภ ไม่เคยพบเคยเห็นเป็นไฉน
+นึกจะข้ามตามไปเองก็เกรงใจ ด้วยพระอภัยเข้าไปอยู่ในบูรี
+แต่นงลักษณ์อัคเรศอยู่เขตค่าย เราเป็นชายไปถึงพระมเหสี
+จะพูดจาปราศรัยก็ไม่ดี ครั้นจะมิเจรจาก็น่าชัง
+ซึ่งดีชั่วทั่วโลกไม่เล็งเห็น เกลือกจะเป็นรอยร้ายไปในภายหลัง
+จะแต่งให้ใครข้ามตามไปฟัง ก็คิดยังไม่เห็นใครจะไปเลย ฯ
+๏ ฝ่ายนางจันทวดีโศกีร่ำ โอ้กรรมกรรมใครจะแก้เจ้าแม่เอ๋ย
+จะคลุ้มคลั่งอย่างไรเจ้าไม่เคย เมื่อไรเลยลูกยาจะมาวัง
+แม่รักเท่าเสาวคนธ์มาจนใหญ่ หรือจะไปลิบลับไม่กลับหลัง
+สะอื้นอ้อนอ่อนองค์ทรงกำลัง คิดความหลังขึ้นมาทูลสามี
+ท่านทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ผู้วิเศษสัตย์ซื่อเหมือนฤๅษี
+ชันษากว่าร้อยยี่สิบปี เห็นท่วงทีท่านจะรู้เรื่องบูราณ
+เชิญไปด้วยช่วยพระหน่อวรนาถ ให้หายขาดคืนเขตนิเวศน์สถาน
+พระตรัสตอบชอบอยู่ครูอาจารย์ ท่านเชี่ยวชาญชาวเมืองย่อมเลื่องลือ
+แล้วเป็นครูสืบวงศ์พงศ์กษัตริย์ จนถัดถัดมาถึงเราเล่าหนังสือ
+อายุยืนตื้นลึกได้ฝึกปรือ ทั้งสัตย์ซื่อไม่สอพลอพูดล่อลวง
+ครั้งแผ่นดินปิ่นเกล้าพระเจ้าปู่ ให้ตึกอยู่ตามควรในสวนหลวง
+จะไปหามาเหมือนเหล่าเขาทั้งปวง เป็นที่ล่วงเกินครูรู้วิชา
+พี่จะไปให้ถึงจึงจะชอบ ได้นบนอบตามจริตเป็นศิษย์หา
+วันนี้ไปไม่ควรจวนเวลา ต่อรุ่งพระสุริยาจึงคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์ยิ่งหม่นหมอง คิดถึงน้องถึงพี่ป่านนี้ไฉน
+นางนึกแค้นอีฝรั่งยิ่งคลั่งใจ สะอื้นไห้ฮักฮักซบพักตรา
+แล้วทูลองค์ทรงฤทธิ์บิตุเรศ ลูกฟังฟังสังเวชพระเชษฐา
+ได้เป็นพี่มีคุณขอทูลลา ไปพามาเสียให้พ้นพวกคนพาล ฯ
+๏ ทั้งสององค์ทรงฟังพระลูกรัก ไม่รู้จักเดียงสาน่าสงสาร
+ดูสัตย์ซื่อถือเหมือนสาวคราวโบราณ จะทัดทานก็เหมือนสอนให้งอนความ
+อนึ่งแก้วแคล้วคลาดก็คาดอยู่ เคยรบสู้ศึกเสร็จไม่เข็ดขาม
+ถ้าครั้งนี้มิให้ไปก็ไม่งาม ต้องปล่อยตามวาสนาประสาเคย
+ดำริพลางทางว่าบิดานี้ มิรู้ที่พูดถูกเลยลูกเอ๋ย
+ตามแต่ใจพ่อไม่ห้ามดอกทรามเชย ด้วยเจ้าเคยไปไหนไปด้วยกัน
+แต่ครั้งนี้พี่เขาเห็นว่าเป็นสาว จึงว่ากล่าวแกล้งให้อยู่ไอศวรรย์
+จะตามไปไกลเนตรต่างเขตคัน พ่อคิดพรั่นเพราะเป็นหญิงนี้สิ่งเดียว
+จะวอนวานท่านปาโมกข์โลกเชษฐ์ ผู้วิเศษไสยศาสตร์ฉลาดเฉลียว
+ไปด้วยเจ้าคราวนี้ก็ดีเจียว ร่วมลำเดียวจะได้ถามความโบราณ
+แล้วท้าวหาข้าเฝ้าเข้ามาสั่ง เร่งจัดทั้งนาวาโยธาหาญ
+ท��่นั่งใหญ่ให้ธิดากับอาจารย์ ไปแก้การกลฝรั่งเมืองลังกา ฯ
+๏ มนตรีกราบทราบความตามรับสั่ง ออกจากวังนั่งริมโรงทิมขวา
+ให้เสมียนเขียนหมายจ่ายโยธา ทั้งข้างหน้าข้างในตามใหญ่น้อย
+พวกขุนนางต่างทำตามตำแหน่ง บ้างเปลี่ยนแปลงเชือกใบเครื่องใช้สอย
+ที่เรือใช้ไพร่ประจำลำละร้อย บ้างรีบถอยเรือแพออกแซ่ซ้อง
+ทั้งนายไพร่พร้อมหน้ากันว้าวุ่น ชุลมุนเอิกเกริกเบิกข้าวของ
+ที่คร่ำคร่ายาชันกันใต้ท้อง ที่เป็นช่องตอกหมันกันข้อเกร็ง
+ทำห้องหับจับรั่วต่างตั้งสิว โซมตั้งอิ้วเขียนฝาหลังคาเก๋ง
+ที่บ่าวไพร่ไม่มาด่าระเบง ระดมเร่งสารวัตรรีบจัดการ
+ที่นั่งครุฑบุษบกยาวหกเส้น ดูผาดเผ่นเรี่ยวแรงกำแหงหาญ
+ห้องสุวรรณบัลลังก์ดังวิมาน สูงตระหง่านงามสง่าในสาคร
+ทั้งเรือน้อยร้อยถ้วนกระบวนแห่ มาลอยแลคั่งคับสลับสลอน
+เหล่าล้าต้าต้นหนพลนิกร ล้วนเคยจรเจนทางกลางทะเล
+มาทอดท่าหน้าฉนวนพอจวนค่ำ ที่ลางลำลมปั่นให้หันเห
+บ้างน้ำเชี่ยวเหนี่ยวพวนอยู่รวนเร เสียงฮาเฮโห่ร้องก้องโกลา ฯ
+๏ จนรุ่งสายฝ่ายพระองค์ดำรงราชย์ ตื่นไสยาสน์โสรจสรงทรงภูษา
+พร้อมสุรางค์นางนาฏราชธิดา เครื่องบูชาจานทองล้วนรองพาน
+ทั้งแก้วแหวนแทนข้าวตอกกับดอกไม้ ตามวิสัยกษัตรามหาศาล
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จมาหน้าพระลาน มนตรีกรานกราบก้มบังคมคัล
+พระทรงอาสน์ราชยานทหารแห่ พระแสงแส้เครื่องยศพระกลดกั้น
+สองพระองค์ทรงวอจรจรัล ฝูงกำนัลแวดล้อมมาพร้อมเพรียง
+มาตามทางหว่างฉนวนถึงสวนหลวง ไพร่ทั้งปวงอยู่ต่างหากห้ามปากเสียง
+นางสาวสาวชาววังเที่ยวนั่งเมียง ตำรวจเรียงรายห้ามตามทำนอง ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสชวนนางนงลักษณ์ กับลูกรักพนักงานเชิญพานของ
+เข้าในสวนล้วนแผ่นศิลารอง พระพาสองนางเดินดำเนินชม ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ เป็นพราหมณ์เทศเทวฤทธิ์อิศยมภ์
+มีสมบัติพัสถานพานอุดม แต่อารมณ์ไม่สู้รักด้วยมักน้อย
+ตึกประทานบ้านตั้งหลังสวนหลวง ทาสทั้งปวงจัดไว้พอใช้สอย
+แต่ท่านยายขายเพชรเมล็ดพลอย อายุร้อยสิบเก้าแก่คราวกัน
+ดูรูปเห็นเป็นชราแต่หน้าอ่อน ฟันไม่คลอนเลยทีเดียวเคี้ยวขยัน
+แต่ผมหงอกดอกจึงแลดูแก่ครัน นอกกว่านั้นดีอยู่ทั้งหูตา ฯ
+๏ ออกหน้าหอตึกก่อใต้ต้นสน เสียงผู้คน��ากมายมองซ้ายขวา
+เห็นองค์ท้าวเจ้าประเทศเสด็จมา พราหมณ์พฤฒาดีใจลงไปรับ
+เชิญพระองค์ตรงขึ้นบนตึกขวาง มีหนทางทอดทำไว้สำหรับ
+พนักงานพานทองของคำนับ ตั้งลำดับเรียงกันบนบัลลังก์ ฯ
+๏ สามกษัตริย์มัสการอาจารย์เฒ่า แล้วท้าวเล่าเรื่องต้นแต่หนหลัง
+สุดสาครหล่อนประมาทจนพลาดพลั้ง ไปงวยงงหลงฝรั่งเมืองลังกา
+ข้างบุตรีนี้เป็นน้องเฝ้าร้องไห้ จะลาไปฟังเหตุพระเชษฐา
+ไม่มีใครไปช่วยคิดกับธิดา เห็นแต่อาจารย์เจ้าเหมือนเผ่าพงศ์
+แม้สบายหมายจะเชิญไปด้วยหลาน ช่วยแก้การคุณไสยด้วยใหลหลง
+ช่วยดูทีพี่น้องทั้งสององค์ จะสืบวงศ์ได้บ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ทรงไตรเพทพิทยาภาษาไสย
+สังเกตยามตามนวางศ์เป็นทางใน เห็นจะได้คืนคงสืบพงศ์พันธุ์
+จึงเคารพนบนอบตอบสนอง พระคุณของสองกษัตริย์ดังฉัตรกั้น
+ได้อยู่เย็นเป็นสุขทุกคืนวัน เพราะพระองค์ทรงธรรม์ทศพิธ
+เสด็จมาหาหม่อนฉานถึงบ้านช่อง พระคุณของทรงศักดิ์เป็นอักนิษฐ์
+ข้าพเจ้าเล่าก็มีแต่ชีวิต ย่อมคงคิดกตัญญูรู้พระคุณ
+แต่ฝรั่งครั้งนี้ใช้ผีหญิง เข้าแทรกสิงเสียทีเดียวให้เฉียวฉุน
+ลงลึกซึ้งถึงกระดูกดังถูกคุณ นี่หากบุญของพระหน่อไม่มรณา
+อยู่ในวังรังควานประมาณมาก เห็นแสนยากยิ่งนักจะรักษา
+แก้ไม่หายฝ่ายหมอจะมรณา จะอุสาห์สาพิภักดิ์ไปสักครั้ง
+กับท่านยายฝ่ายวิชามารยาหญิง ทราบทุกสิ่งมาแต่สาวเมื่อคราวหลัง
+ไปด้วยกันนั้นจะได้เข้าในวัง ดูกำลังลมเล่ห์เสน่ห์ใน
+แล้วเพ่งพิศธิดาเจ้าการะเวก เป็นองค์เอกเอี่ยมอ่องดูผ่องใส
+นรลักษณ์อัคเรศเกศกรุงไกร แต่เป็นไฝแฝงโอษฐ์จะโกรธร้าย
+ดูราศรีปีหน้าชาตาตก จะกระกรกกระกรำระส่ำระสาย
+จึงทูลความตามตำราพฤฒาทาย พระเคราะห์ร้ายครั้งนี้ทั้งพี่น้อง
+จึงเผอิญเหินห่างให้ร้างเริศ ประดักประเดิดเดินหนต้องหม่นหมอง
+เมื่อปลายมือรื้อกระเดื่องจะเรืองรอง ได้ครอบครองสุริย์วงศ์สืบพงศ์พันธุ์ ฯ
+๏ ท้าวฟังคำทำนายค่อยวายเศร้า ด้วยครูเฒ่าถึงเอกไม่เสกสรร
+จึงว่าผู้รู้วิชาที่สามัญ ไม่เทียมทันชันษาท่านอาจารย์
+จะเปรียบรู้ผู้ใดไม่มีเทียบ ปัญญาเปรียบสมุทรไทอันไพศาล
+จึงรู้รอบขอบฟ้าจักรวาล ช่วยตามหลานรับมาอยู่ธานี
+คุณยายได้ไปด้วยช่วย��ลานสาว พึ่งรุ่นราวไม่รู้ว่าประสาประสี
+ช่วยสั่งสอนหล่อนให้เรียบระเบียบดี เย็นวันนี้เชิญไปลงลำทรงนาง
+แล้วโอภาปราศรัยอภัยโทษ เหมือนได้โปรดทั้งสองเมื่อหมองหมาง
+แล้วท้าวลาตาพราหมณ์อวยพรพลาง พาสองนางกลับหลังเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายสาวสาวเหล่าข้าหลวงที่เลือกจัด ล้วนเคร่งครัดกิริยาอัชฌาสัย
+จะได้ตามพระบุตรีต่างดีใจ บ้างลงไปคอยท่าอยู่หน้าแพ
+พอบ่ายคล้อยหน่อยหนึ่งจะถึงฤกษ์ เสียงเอิกเกริกเรียกเร่งกันเซ็งแซ่
+เรือที่นั่งตั้งขนัดอยู่อัดแอ ต่างคอยแลดูเสด็จให้เสร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม สระสรงโซมมุรธากระยาสนาน
+ประดับเครื่องเรืองจำรัสชัชวาล เหมือนชายชาญเชิงณรงค์ทรงสำอาง
+แล้วลงมาหน้าโรงสิงโตเลี้ยง ด้วยอยู่เคียงปรางค์รัตน์ไม่ขัดขวาง
+เคยป้อนข้าวเช้าเย็นไม่เว้นวาง ร้องเรียกนางสิงโตวิ่งโผมา
+เข้าเคล้าเคลียเลียชงฆ์นางนงลักษณ์ ด้วยรู้จักแจ้งความตามภาษา
+นางรับมิ่งสิ่งขวัญจำนรรจา น้องจะพาไปเป็นเพื่อนเหมือนชีวัน
+อย่าเศร้าสร้อยน้อยใจไปกับน้อง นางสิงห์ร้องเหมือนจะรับขยับหัน
+นางเรียกมาหน้าปรัศว์อัฒจันทร์ พร้อมกำนัลน้อยน้อยคอยธิดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศักดิ์กับอัคเรศ บ่ายโมงเศษสระสรงทรงภูษา
+พร้อมพระวงศ์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา กับธิดามาหยุดพักตำหนักชล
+คอยอาจารย์ท่านครูเป็นผู้ใหญ่ จะมาให้ฤกษ์พาสถาผล
+สิงโตทรงนงเยาว์เสาวคนธ์ เข้าปะปนหมอบเมียงอยู่เคียงนาง ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์ทั้งเมียผัว ต่างแต่งตัวสระหวีเกศีสาง
+ถึงผมขาวเกล้ามวยสวยสำอาง ประพฤติอย่างพราหมณ์พรตดาบสนี
+สวมประคำสำหรับร่ายพระเวท ห่มเศวตพัสตร์ผ่องละอองศรี
+แล้วเจิมพักตร์อักขระพระศุลี เด็กถือกลี่กล่องย่ามมีสามคน
+ออกเดินตามงามสง่าประสาแก่ ขึ้นขี่แคร่คนหามตามถนน
+ลงฉนวนส่วนสมเด็จพระภูวดล เชิญนั่งบนเจียมรองทั้งสองรา
+ต่างอำนวยอวยพรถาวรสวัสดิ์ ทั้งกษัตริย์สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องสองพฤฒา นำธิดาลงบัลลังก์ที่นั่งครุฑ
+ประโคมฆ้องกลองแตรอยู่แซ่เสียง ออกเรือเรียงรายสล้างกลางสมุทร
+เสียงโห่ร้องก้องบุรินทร์เพียงดินทรุด ต่างล่องรุดเรียงมาตามวารี ฯ
+๏ พอออกจากปากอ่าวลมว่าวส่ง ที่นั่งทรงล้วนแต่ใบแพรสี
+ทั้งเรือน้อยลอยลำได้ลมดี ต่างก็คลี่ใบแล่นตามแผนทาง
+พวกนายท้ายหมายเกาะลังกาทวีป ออกแล่นรีบเร็วรัดไม่ขัดขวาง
+ข้าหลวงเหล่าสาวสรรค์กำนัลนาง นั่งท้าวคางบ้างก็เอกเขนกพิง
+บ้างแอบเพื่อนเหมือนหนึ่งน้องประคองปลอบ ชวนชื่นชอบชมชลาประสาหญิง
+บ้างเบียดผลักควักค้อนชะอ้อนอิง บ้างช่วงชิงที่นั่งทำรังแก ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์อยู่ห้องท้าย ข้างท่านยายเคียงข้างไม่ห่างแห
+เห็นกุ้งกั้งมังกรสลอนแล ประสาแก่กอดเข่านั่งเฝ้ามอง ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม งามประโลมเลิศสตรีไม่มีสอง
+เมื่อจากพี่วิบัติพลัดพระน้อง พระพักตร์ผ่องมัวเหมือนเดือนพยับ
+อยู่แท่นทองห้องกลางกระจ่างกระจก บุษบกบัลลังก์บังสลับ
+พอเวลาภานุมาศลีลาศลับ ดูดังดับดวงลงในคงคา ฯ
+๏ โอ้เมื่อครั้งพรั่งพร้อมพระน้องพี่ เคยชวนชี้ชมสัตว์หมู่มัจฉา
+เคยคิดบอกดอกสร้อยสักวา คราวนี้มาเหงาเงียบระเยียบเย็น
+น้องแลรอบขอบฟ้าสาคเรศ ทุกขอบเขตแขวงแควไม่แลเห็น
+นี่เนื้อเคราะห์เพราะกรรมให้จำเป็น ต้องยากเย็นแยกย้ายพลัดพรายกัน ฯ
+๏ นางครวญคร่ำรำลึกดึกสงัด น้ำค้างหยัดหยิมหยิมเมื่อคิมหันต์
+โอ้อกเอ๋ยยามหนาวเมื่อคราวนั้น เคยเบียดกันบรรทมเมื่อลมเชย
+นี่หนาวใจไม่มีที่จะพลอด ใครจะกอดน้องเล่าลมว่าวเอ๋ย
+อย่าพัดต้องน้องรักนี้หนักเลย น้องไม่เคยนอนหนาวให้เปล่าใจ
+ถึงผู้คนอักนิษฐ์ในจิตเปลี่ยว เหมือนมาเดียวดังจะพาน้ำตาไหล
+โอ้พระจันทร์ดั้นฟ้าขึ้นมาไย น้องมิได้ชมจันทร์แล้ววันนี้
+น้อยหรือดาววาววามอร่ามแสง กระจ่างแจ้งแจ่มฟ้าทั่วราศี
+น้องอยากดูอยู่แต่ไม่มีใครชี้ โอ้พระพี่เอ๋ยช่างไม่อาลัยน้อง
+ป่านฉะนี้พี่จะนึกรำลึกเหมือน หรือมีเพื่อนปรีดิ์เปรมเกษมสอง
+พระเชษฐาน่าจะอยู่กับคู่ครอง แต่พระน้องจะอยู่ไหนก็ไม่รู้
+แค้นพระพี่มีเมียเสียแต่เล็ก ดูดังเด็กแข็งคดไม่อดสู
+อีคนไรใครที่รักกับพี่กู จะได้ดูน้ำหน้าด่าให้ยับ
+ยิ่งแค้นคั่งนั่งนึกสะอึกสะอื้น จนดึกดื่นดาวเคลื่อนทั้งเดือนดับ
+ไม่หลับใหลไสยาสน์ให้หวาดวับ จนฟ้าจับแสงทองผ่องโพยม ฯ
+๏ นางฟื้นองค์สรงชลสุคนธรส นั่งชั้นลดร่มรื่นให้ชื่นโฉม
+คอยแลดูสุริยงดังวงโคม แย้มโพยมปริ่มน้ำขึ้นรำไร
+ประเดี๋ยวหนึ่งครึ่งดวงขึ้นช่���งแสง เป็นดวงแดงวงกระจ่างสว่างไสว
+เห็นอื่นอื่นรื่นเริงบรรเทิงใจ ชวนสาวใช้ชมปลาประสาสบาย
+ด้วยสาวรุ่นฉุนเฉียวประเดี๋ยวหนึ่ง ครั้นตรัสถึงเล่นสนุกก็ทุกข์หาย
+ไม่เหมือนตัวผัวเมียเขาเสียดาย บ่นน้ำลายฟูมปากด้วยอยากพบ
+แล่นเภตรามากับครูผู้วิเศษ จึงหายเหตุคลื่นลมระงมสงบ
+ถึงฟากฝั่งลังกามหรณพ พอบรรจบรมจักรนัครา ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ตรงขึ้นตั้งอยู่วังใหม่ ทั้งนายไพร่รมจักรอยู่รักษา
+นางเสาวคนธ์ขึ้นประทับอยู่พลับพลา ต่างรู้ว่าวงศ์วานสำราญใจ
+โฉมเฉลาเสาวคนธ์วิมลพักตร์ องค์เอกอัครธิดาอัชฌาสัย
+จึงชวนเหล่าสาวสรรค์กำนัลใน เสด็จไปอัญชลีทั้งสี่องค์ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าเมืองรมจักร เห็นนงลักษณ์เลิศล้วนนวลหง
+จึงปราศรัยไต่ถามถึงนามวงศ์ ครั้นทราบสงสารนางอย่างนัดดา
+ยังเด็กนักรักพี่เป็นที่ยิ่ง ไม่ทอดทิ้งทุกข์เทวษด้วยเชษฐา
+ฝ่ายนงลักษณ์อัคเรศเกษรา ขยับมานั่งชิดด้วยคิดรัก
+แม่อ่อนกว่าอรุณรัศมี จงเป็นพี่น้องกันเถิดประเสริฐศักดิ์
+พลางโลมลูบจูบจอมถนอมพักตร์ ด้วยความรักร่วมจิตเหมือนธิดา
+ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร รู้โอนอ่อนฝากองค์เหมือนวงศา
+ขอพึ่งบุญชนนีพระพี่ยา กรุณาสั่งสอนด้วยอ่อนความ ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณรัศมีอารีรัก ด้วยสมศักดิ์สุภาพไม่หยาบหยาม
+ต่างปราศรัยไพเราะเสนาะความ ด้วยสองทรามรุ่นรักรู้จักกัน
+จนเย็นจวนชวนน้องเข้าห้องหับ อยู่นอนหลับชื่นชวนกันสรวลสันต์
+สมทบเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล อยู่ด้วยกันเมืองใหม่ใกล้ทรงยศ ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสนมเมืองรมจักร แต่ล้วนนักเลงเพื่อนเหมือนกันหมด
+ด้วยเมื่ออยู่บูรีภิรมย์รส เพราะท้าวทศวงศาไม่ว่าไร
+จนเคยเล่นเป็นธรรมเนียมนางรมจักร ทั้งร่วมรักร่วมชีวิตพิสมัย
+กลางคืนเที่ยวเกี้ยวเพื่อนออกเกลื่อนไป เป็นหัวไม้ผู้หญิงลอบทิ้งกัน
+เห็นสาวสาวชาวเมืองการะเวก ที่เอี่ยมเอกต้องใจจนใฝ่ฝัน
+แกล้งพูดพลอดทอดสนิทเข้าติดพัน ทำเชิงชั้นชักชวนให้ยวนใจ ฯ
+๏ พวกพาราการะเวกไม่รู้เล่น คิดว่าเช่นซื่อตรงไม่สงสัย
+ต่อถูกจูบลูบต้องทำนองใน จึงติดใจไม่หมายให้ชายเชย
+หนุ่มหนุ่มเกี้ยวเบี้ยวบิดไม่คิดคบ เหตุเพราะสบเชิงเพื่อนจึงเชือนเฉย
+แต่เมืองเราชาวบุรีนี้ไม่เคย อย่าหลงเลยเล่นเพื่���นไม่เหมือนจริง
+อันรมจักรนัครากับการะเวก อภิเษกเสนหาประสาหญิง
+ออกอื้ออึงหึงหวงเพราะช่วงชิง ถึงลอบทิ้งทุบตีเพราะที่รัก ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงวิตก จะรีบยกไปลังกาอาณาจักร
+สั่งนายหมวดตรวจไพร่ให้พร้อมพรัก ชวนลูกรักนัดดาสรงวารี
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองระยับ กระจ่างจับผิวผ่องละอองศรี
+พร้อมสุรางค์นางกำนัลพวกขันที เสด็จลีลาเลยมาเกยลา ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงรถกับอัคเรศ แล้วรถเกษราทรงกับวงศา
+ส่วนบุตรีพี่น้องสองสุดา ร่วมรถาที่นั่งอลังกรณ์
+พวกหม่อมห้ามงามยศขึ้นรถประเทียบ นั่งพับเพียบพิงพนักเยี่ยมพักตร์สลอน
+ทั้งหน้าหลังตั้งถ้วนกระบวนจร เดินนิกรกองทัพสลับพล ฯ
+๏ ท่านทิศาปาโมกข์กับเมียแก่ ขึ้นขี่แคร่นำทางไปกลางหน
+สิงโตทรงนงเยาว์เสาวคนธ์ พลอยเดินปนชาววังตามหลังรถ
+ทหารแห่แตรสังข์ประดังเสียง เครื่องสูงเรียงฉัตรกรรชิงทั้งกลิ้งกลด
+ต้องขึ้นเนินเดินหว่างกลางบรรพต เสียงกงรถเหล็กดังกึงกังโกง
+กระทบหินบิ่นบิบ้างลิแหลก งอนแปรกเพลาพนักแตกหักโผง
+ถึงโกรกลงกงกลิ้งวิ่งโกรงโกรง ต้องแย่งโยงเชือกด้วยช่วยกำลัง
+พอเข้าป่าสาลวันจักจั่นแจ้ เสียงระเบงเซงแซ่กลบแตรสังข์
+สุธาพื้นรื่นร่มพนมบัง เป็นป่ารังรุกขชาติประหลาดมี
+บ้างผลิตดอกออกผลทุกต้นกิ่ง บ้างตูมติ่งแตกประทับสลับสี
+ประดู่ออกดอกระย้าสารภี มะลุลีลำดวนรำจวนใจ
+นางสาวสาวน้าวกิ่งชิงกันเก็บ ให้นายเหน็บริมรถสดไสว
+นางห้ามแหนแสนสนมกรมใน ต่างคว้าไขว่ปริงปรางไปข้างรถ
+พวกขอเฝ้าเจ้าข้างในแบกไม้สอย ออกวิ่งร่อยรายหาบุปผาสด
+มาส่งให้พี่เลี้ยงเคียงประณต อยู่ท้ายรถส่งถวายสายสุดใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีทั้งพี่น้อง นั่งร้อยกรองตามประสาอัชฌาสัย
+อรุณร้อยสร้อยอ่อนซ้อนดอกไม้ ประทานให้โฉลมเฉลาเสาวคนธ์
+กนิษฐ์น้อยร้อยสังวาลแลบานพับ ถวายกับเฟื่องห้อยแลสร้อยสน
+นางโฉมยงองค์อรุณร้อยกุณฑล นางเสาวคนธ์ร้อยจอนซ้อนดอกจันทน์
+อรุณน้อยร้อยตาบเป็นกาบกิ่ง ประสาหญิงตรึงกลัดช่างจัดสรร
+ต่างประจงทรงอวดประกวดกัน แล้วชมพรรณพฤกษาระย้าย้อย
+พวงพะยอมหอมรื่นดูชื่นสด ลงระรถรวบหักไม่พักสอย
+ที่สูงลิบกลีบหล่นเวียนวนลอย นกน้อยน้อยจับจิกดูพลิกแพลง
+ทั้งพลับพลวงม่วงปร��งลูกลางสาด มะตูมตาดแต่ละต้นพวงผลแฝง
+หญ้าฝรั่นจันทน์อินส่งกลิ่นแรง สมุลแว้งแจงจวงร่วงเรณู
+ฝูงนกหกผกโผนโจนโจมจับ บ้างขันรับร้องเรียกกันเพรียกหู
+นกโนรีสัตวาน่าเอ็นดู เป็นคู่คู่เคล้าคลอจ้อเจรจา ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างคะนึงถึงพระพี่ เคยพาทีไต่ถามนามปักษา
+มาจากน้องต้องข้ามติดตามมา ชลนาคลอคลองทั้งสององค์
+ทั้งอัคเรศเกษรามาบนรถ โศกกำสรดเศร้าจิตพิศวง
+เหมือนมาเดียวเปลี่ยวใจอยู่ในดง เฝ้าซบทรงโศกาถึงสามี ฯ
+๏ จะกล่าวกลับจับเรื่องเมืองฝรั่ง ที่ในวังวัณฬามารศรี
+ได้ครองคู่อยู่กับพระอภัยมณี แต่เดือนยี่ยามหนาวคราวเหมันต์
+เฝ้าคลึงเคล้าเช้าเย็นไม่เว้นว่าง จนถึงกลางเดือนห้าหน้าคิมหันต์
+พอฝนตกหกห่าเวลานั้น สบกำลังตั้งครรภ์นางวัณฬา
+เคลิ้มระงับหลับใหลมิใคร่ตื่น ฝันว่ากลืนดาวจระเข้ในเวหา
+มีเทวัญพลันเสด็จระเห็จมา ถือสายฟ้าฟาดนางเหมือนอย่างไฟ
+แล้วก็ควักจักษุทั้งสองสิ้น ไม่เห็นดินเห็นฟ้าเลือดตาไหล
+ตื่นผวาคว้าปะพระอภัย ร้องทูลให้ช่วยด้วยจะม้วยมรณ์ ฯ
+๏ พระแว่วเสียงเคียงน้องประคองกอด ระทวยทอดประทับทรวงดวงสมร
+แม่เป็นไรไหวหวั่นขวัญบังอร อย่าอาวรณ์เชิญแถลงให้แจ้งการ
+นางก้มเกล้าเล่าตามเนื้อความฝัน ยังหวาดหวั่นวรองค์น่าสงสาร
+พระแย้มสรวลชวนชื่นรื่นสำราญ เยาวมาลย์มีท้องแล้วน้องรัก
+เตรียมยี่ภู่อู่ทองไว้เถิดเจ้า พี่เลี้ยงเหล่านางนมให้สมศักดิ์
+ลูกผู้ชายสายใจวิไลลักษณ์ อย่าเมินพักตร์ผินหน้าพูดจากัน
+เห็นแล้วหรือมือเก่านะเจ้าพี่ ไม่ถึงปีก็ได้เชื้อเหลือขยัน
+ไม่นับถือหรือจะว่าเล่นพนัน คนละปีมิให้คั่นจนวันตาย ฯ
+๏ นางอายเอียงเถียงองค์พระทรงศักดิ์ อย่ามาทักทายหม่อมฉันพรั่นใจหาย
+ถ้าท้องไส้ใหญ่โตต้องโย้ย้าย อายเขาตายเสียแล้วกรรมทำอย่างไร
+โอ้แสนเข็ญเห็นไม่รอดเมื่อคลอดลูก ต้องกินหยูกกินยาเลือดตาไหล
+ยังมิหนำซ้ำจะร้อนต้องนอนไฟ ยิ่งทุกข์ใจเฝ้าสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ พระสวมสอดกอดประทับแล้วรับขวัญ อย่าหวาดหวั่นพรั่นจิตกนิษฐา
+จะช่วยครางบ้างให้เจ้าเบาโรคา แม้กินยาขมขื่นจะกลืนแทน
+พลางแย้มสรวลชวนชิดพิศวาส พี่ผูกขาดของหลวงอย่าหวงแหน
+นางว่าเบื่อเหลือระอาช่างน่าแค้น ยังขืนแค่นไค้แคะเฝ้าแล��เลียม
+แต่ตรงที่มีท้องน้องเป็นทุกข์ จะต้องซุกซ่อนกายเพราะอายเหนียม
+ยิ่งตรึกตราปรารมภ์ให้ตรมเกรียม อย่าและเลียมเลยมิได้แล้วไม่ยอม
+จะเหมือนนางมาลีมีฝาแฝด จนแก่แรดโรครูปก็ซูบผอม
+เป็นสตรีมีลูกต้องทุกข์ตรอม ทูลกระหม่อมเป็นผู้ชายสบายใจ
+พระจุมพิตชิดชวนสำรวลเย้ย นิจจาเอ๋ยมีท้องก็ร้องไห้
+พลางยั่วเย้าเฝ้าล้ออรไท ตามวิสัยเซ้าซี้ด้วยปรีดา
+จนรุ่งรางต่างองค์สรงสนาน พนักงานคอยถวายเครื่องซ้ายขวา
+ตั้งโต๊ะทองของเสวยสามเวลา พระผ่านฟ้าฟั่นเฟือนไม่เคลื่อนคลาย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร ตั้งอุทรทุกข์ใจมิใคร่หาย
+คิดถึงฝันนั้นก็รู้อยู่ว่าร้าย พระทำนายยังไม่สิ้นที่กินใจ
+อันพี่น้องสองสุดาตำราแน่ จะให้แก้ฝันเห็นว่าเป็นไฉน
+ดำริพลางย่างย่องจากห้องใน เสด็จไปตึกลมที่ชมจันทร์
+ให้หาสองธิดารำภาสะหรี มานั่งที่พระแกลแล้วแก้ฝัน
+ตั้งแต่ต้นจนสิ้นสุบินนั้น เจ้าช่วยกันทำนายร้ายหรือดี ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาธิดาผู้ใหญ่ นางเข้าใจจับยามตามดิถี
+ด้วยได้เรียนรู้ตำราพระบาลี เห็นจะมีเหตุร้ายจึงทายทูล
+ซึ่งชมชื่นกลืนดาวจระเข้นั้น จะทรงครรภ์สืบปิ่นบดินทร์สูร
+ได้ปรากฏยศยงพงศ์ประยูร ให้เพิ่มพูนภิญโญในโลกา
+ซึ่งอารักษ์ควักเนตรนั้นเหตุใหญ่ จะจำให้ห่างเหเสนหา
+เป็นเหตุใหญ่ไพรีจะมีมา กำหนดไว้ในสิบห้าทิวาวัน
+นางฟังคำทำนายใจหายวับ เคยได้นับถือแน่เชิงแก้ฝัน
+จึงตรัสว่าถ้าจะเป็นไปเช่นนั้น จะผันแปรแก้กันทำฉันใด
+นางยุพาผกาทูลแถลง จะต้องแต่งบัตรพลีคัมภีร์ไสย
+ประตูทั้งแปดทิศให้ปิดไว้ อย่าให้ใครเข้าออกบอกกิจจา
+ในเจ็ดวันนั้นพระองค์จงทรงศิล ตัดให้สิ้นพยาบาทปรารถนา
+สังเวยไหว้ไทเทวโลกา ให้รักษาสะเดาะพระเคราะห์นาม
+นางวัณฬาว่าเจ้ารู้เอ็นดูแม่ สุดแล้วแต่เจ้าจะสั่งเถิดทั้งสาม
+ปิดประตูผู้คนเร่งห้ามปราม จงทำตามแบบฉบับระงับภัย ฯ
+๏ นางรำภาว่าหม่อมฉันฝันประหลาด ว่าฟ้าฟาดเปรื่องเปรี้ยงวังเวียงไหว
+แต่ขวานฟ้ามาเหมือนแก้ววับแววไว วาบเข้าในปากกลืนพอตื่นนอน
+นางยุพาว่าหม่อมฉันก็ฝันเห็น ว่าเมฆเป็นเกลียวกลีบมีครีบหงอน
+เหมือนสายรุ้งพุ่งลงตรงอุทร พอตื่นนอนนึกอนาถประหลาดใจ
+สุลาลีว่าหม่อมฉันก็ฝันหลาก ว่าอ้าปากกลื���แผ่นดินกินเสียได้
+ต้องว่ายน้ำสำลักกระอักกระไอ ตื่นตกใจก็พอแจ้งแสงตะวัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬาสุดาสดับ รู้ตำรับเรื่องทายทำนายฝัน
+จึงว่าเจ้าเหล่านี้จะมีครรภ์ ช่างพร้อมกันกับข้าน่ารำคาญ
+อย่าบอกให้ใครรู้อดสูเขา ช่างมาเข้าท้องพลุกทั้งลูกหลาน
+แต่ปลายฝันนั้นสังเกตเป็นเหตุการณ์ จงคิดอ่านกันไปจัดตั้งบัตรพลี
+ทั้งสามนางต่างคำนับพลางรับสั่ง ออกไปนั่งหน้าพลับพลาหลังคาสี
+เรียกสนมกรมวังสั่งคดี องค์เทพีจะสะเดาะพระเคราะห์ร้าย
+ประตูรอบขอบวังให้ตั้งศาล เครื่องคาวหวานนมเนยสังเวยถวาย
+สุกรแกะแพะโคสิงโตควาย ล้มถวายกว่าจะเสร็จทั้งเจ็ดวัน
+ปิดประตูผู้คนห้ามให้ขาด ใครล่วงราชอาชญาถึงอาสัญ
+เร่งปักธงตรงทวารศาลสำคัญ ให้ทันวันฤกษ์รุ่งขึ้นพรุ่งนี้ ฯ
+๏ ฝ่ายสนมกรมวังรับสั่งพร้อม ประนมน้อมลามาเกณฑ์หน้าที่
+บ้างปลูกศาลบ้างก็จัดทำบัตรพลี เครื่องพลีกรรมแกะทั้งแพะโค
+ปักธงเทียวเขียวดำประจำศาล เขียนรูปท่านพระมหาเยวาโห
+ทั้งแปดด้านศาลเทวอิศโร ให้ภิญโญอย่างฝรั่งตั้งบูชา
+ประตูทั้งแปดทิศก็ปิดหมด บอกกำหนดนายประตูผู้รักษา
+แต่งสำเร็จเสร็จสรรพแล้วกลับมา แจ้งกิจจาตัวนายทูลรายงาน ฯ
+๏ ฝ่ายสามนางต่างจัดปรัศว์ซ้าย ให้วงสายสิญจน์ตั้งที่นั่งสนาน
+น้ำมนต์รดกลดสังข์ให้ตั้งพาน ดาดเพดานม่านบังบัลลังก์ทรง
+ครั้นเสร็จสรรพกลับมาเฝ้าเยาวราช อภิวาททูลความตามประสงค์
+อรุณฤกษ์เบิกแสงพระสุริยง เชิญพระองค์สรงน้ำสุรามฤต
+แล้วแต่งองค์ทรงดำทั้งสำรับ ไปคำนับศาลสุรากลากิจ
+วันละหนจนทั่วทั้งแปดทิศ เทวฤทธิ์จะรักษาให้ถาวร ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาสุดาสดับ ดำรัสรับตามคำแล้วร่ำสอน
+ทั้งสามเจ้าเหล่านี้มีอุทร ที่เผ็ดร้อนสิ่งไรอย่าได้กิน
+จะคลอดบุตรสุดลำบากยากสาหัส จงถือสัตย์สุจริตเป็นนิจสิน
+ไปด้วยกันวันทาเจ้าฟ้าดิน จะได้สิ้นทุกข์โศกทั้งโรคภัย
+กลัวแต่พระจะเสด็จออกไปด้วย ให้นึกขวยเขินจิตจะคิดไฉน
+ทั้งสามนางต่างว่าถ้าเสด็จไป ที่ร่วมใจเห็นจะตามทั้งสามองค์
+ต่างชื่นแช่มแย้มยิ้มพริ้มพระพักตร์ ด้วยผัวรักไม่รู้เบื่อจนเหลือหลง
+นางวัณฬาว่าค่ำเย็นย่ำลง ทั้งสามองค์เจ้าจงกลับไปหลับนอน
+ทั้งสามนางต่างคำนับแล้วกลับหลัง ขึ้นนั่ง���ังสุวรรณบรรจถรณ์
+ต่างแอบผัวยั่วเย้าเฝ้าชะอ้อน แต่ล้วนหล่อนล่อแพนแสนสันทัด
+เมื่อคราวมัวผัวเหมือนหนึ่งขี้ผึ้งเคล้น จะปั้นเป็นรูปอะไรก็ไม่ขัด
+ปูว่าหอยพลอยว่าด้วยสารพัด เพราะรู้กลปรนนิบัติช่างดัดแปลง ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาพระยาหญิง ชะอ้อนอิงพระอภัยพิไรแถลง
+หม่อมฉันฝันข้างปลายเห็นร้ายแรง ให้จัดแจงจะสะเดาะพระเคราะห์ร้าย
+เวลารุ่งพรุ่งนี้จะพลีศาล ทุกทวารวังเวียงจนเที่ยงสาย
+เชิญบรรทมชมนางห้ามตามสบาย อย่าใกล้กรายกว่าจะเสร็จเพียงเจ็ดวัน
+พระกอดเกยเชยปรางว่านางอื่น ไม่ชุ่มชื่นเหมือนกับกลิ่นดินถนัน
+เจ้าจากไปไกลพักตร์เพียงสักวัน เหมือนจากกันร้อยปีไม่มีสบาย
+เจ้าอยู่ใกล้ได้เห็นอยู่เช่นนี้ ถึงจะมีทุกข์ร้อนก็ผ่อนหาย
+จะไปด้วยช่วยสะเดาะพระเคราะห์ร้าย ลูกผู้ชายเหมือนพ่อหน่อนงลักษณ์ ฯ
+๏ นางว่าเบื่อเหลือรำคาญด้วยผ่านเกล้า ขืนยั่วเย้ายามวิตกเพียงอกหัก
+พระกอดเกยเชยชิดจุมพิตพักตร์ เสียงขิกขักซักไซ้จนไสยา ฯ
+๏ จะกล่าวกลับจับเรื่องบาทหลวงเฒ่า เมื่อเสียเขาเจ้าประจัญขันอาสา
+แปลงเป็นเหล่าชาวพลคนชรา ลูกศิษย์พาไปอยู่บ้านสะพานยนต์
+แต่ตรอมจิตคิดอายไม่หายเหือด เจียนจะเชือดคอตายเสียหลายหน
+สำคัญว่าข้าศึกทำซ้อนกล ที่แยบยลหญิงลวงไม่ล่วงรู้
+ให้คนใช้ไปลอบคอยฟังข่าว ได้เรื่องราวจริงหมดคิดอดสู
+พระอภัยไม่ตายกลายเป็นชู้ เข้าไปอยู่กับลูกสาวเจ้าลังกา
+แขกฝรั่งทั้งหลายพวกนายไพร่ ก็พร้อมใจกันให้ขาดศาสนา
+ยิ่งแค้นขัดอัดอั้นตันอุรา ดังเลือดตาแกจะตกตีอกตึง
+คิดน่าแค้นตัวของตัวจนหัวหงอก เด็กมันหลอกลวงได้ไม่รู้ถึง
+จนฟุ้งเฟื่องเลื่องลือออกอื้ออึง ดูประหนึ่งโง่เง่าเหมือนเต่าตาย
+แกชกหัวตัวเองเสียงโกกโกก กำเริบโรครากเลือดไม่เหือดหาย
+สลบล้มลมจับพับเจียนตาย ศิษย์ทั้งหลายแก้ไขจึงได้ฟื้น
+เจ็บอยู่ป่าห้าเดือนเหมือนจะม้วย แต่รอดด้วยหยูกยาค่อยฝ่าฝืน
+พอพ่วงพีมีกำลังลุกนั่งยืน ทุกค่ำคืนแค้นลูกสาวเจ้าลังกา
+จึงบอกเหล่าชาวบ้านทหารศิษย์ เดิมกูคิดกลศึกลึกหนักหนา
+แนะความในให้มันอีวัณฬา เจียนจะฆ่าพระอภัยได้หลายครั้ง
+มันสับปลับกลับเอาเขาเป็นผัว ช่างชาติชั่วผิดคนแต่หนหลัง
+ถึงฆ่าฟันฉันใดกูไม่ฟัง จะไปวังด่าว่าให้สาใจ ฯ
+๏ แล้วจัดแจงแต่งตัวกลัวจะช้า เหล่าพวกสานุศิษย์หามตามไสว
+ออกจากบ้านดั้นดงตัดตรงไป หนทางไกลกับลังกาสามราตรี
+ค่ำที่ไหนให้ประทับคนรับสิ้น ทุกบ้านถิ่นนับถือเหมือนฤๅษี
+บ้างช่วยหามตามมาในธานี ชาวบูรีพรูวิ่งทั้งหญิงชาย
+มาดาษดื่นยื่นไหว้แล้วไต่ถาม ได้แจ้งความหนหลังสิ้นทั้งหลาย
+นางวัณฬาจะสะเดาะพระเคราะห์ร้าย พอแดดสายจะออกมาบูชายัญ
+บาทหลวงดูรู้การว่าศาลนี้ ชื่อพลีโลกาบูชาขยัน
+นางวัณฬาน่าที่จะมีครรภ์ คงพบกันแล้วสินะกูจะคอย
+ถึงจะมาฆ่าตีเอาชีวิต กูไม่คิดแล้วกูแค้นแน่นคอหอย
+แล้วหยุดยั้งนั่งหน้าศาลาน้อย ให้ศิษย์คอยนั่งดูประตูกลาง ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาเวลาอรุณ น้ำมันมุ่นมวยประจงทรงพระสาง
+ประดับองค์ทรงดำดูสำอาง พร้อมสามนางสามกษัตริย์ภัสดา
+แล้วเชิญองค์ทรงยศบทบาท ออกลีลาศนำนางไปข้างหน้า
+ศรีสุวรรณนั้นนำนางรำภา สองสุดาสินสมุทรสุดสาคร
+ขึ้นเชิงเทินเดินเรียงเคียงเคียงคู่ ข้าหลวงหมู่นางห้ามตามสลอน
+ต่างเดินดูหมู่พหลพลนิกร ที่สัญจรเดินทางข้างกำแพง
+แล้วดูพลบนปราการข้างด่านนอก ถือดาบหอกปืนประจำล้วนกำแหง
+ตั้งรายรอบขอบเมืองเขียวเหลืองแดง เลียบกำแพงวังสูงดูฝูงคน ฯ
+๏ ถึงประตูบูรพาตรงหน้าศาล สมมติท่านเทวาสถาผล
+นางยั้งหยุดจุดเทียนเวียนมณฑล เจิมสุคนธ์จวงจันทน์แล้ววันทา
+บรรดาสัตว์มัดเชือดเอาเลือดสด สุรารดเซ่นถวายทั้งซ้ายขวา
+ขอสังเวยเนยนมทั้งถั่วงา สวดมนตราสะเดาะพระเคราะห์นาม
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จมาบูชาศาล ทุกทวารถวายของที่สองสาม
+อร่ามเรืองเครื่องบูชาสง่างาม แล้วเลียบตามเชิงเทินดำเนินมา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง ศิษย์ทั้งปวงบอกว่านางมาข้างหน้า
+โมโหหุนหมุนออกนอกศาลา เห็นลูกสาวเจ้าลังกาเคียงสามี
+เลียบเชิงเทินเดินดูเป็นคู่กัน ศรีสุวรรณเคียงหน้ารำภาสะหรี
+เป็นสี่คู่ทั้งยุพาสุลาลี แต่ล้วนมีท้องทั่วทุกตัวคน
+พลอยขายหน้าฝรั่งทั้งประเทศ เสียประเภทพวกหญิงชาวสิงหล
+ยิ่งฉุนคิดแม้ว่ากายกูวายชนม์ จะให้คนเลื่องชื่อออกอื้ออึง ฯ
+๏ พลางเดินมาหน้าประตูร้องอุเหม่ อีเจ้าเล่ห์ลวงกูไม่รู้ถึง
+กูเจ็บแค้นแทนด้วยจึงช่วยมึง เพราะคิดถึงคุณท้าวเจ้าลังกา
+ยังลวง��ลอกกลอกกลับไปรับชู้ มาเป็นคู่หลู่ขาดพระศาสนา
+มึงผ่าเหล่าเผ่าพันธุ์อีวัณฬา คบขี้ข้าเข้ามาเลี้ยงไว้เคียงตัว
+อีลาลีอีผการำภาสะหรี ล้วนตัวดียอดรักช่วยชักผัว
+หาให้เจ้าเอาเองไม่เกรงกลัว แต่ล้วนตัวตอแหลกระแตวับ
+มึงลวงกูรู้กันทำผันผ่อน เหมือนหนึ่งหนอนบ่อนไส้กินไตตับ
+จนด่านแตกแยกย้ายล้มตายยับ เพราะมึงกลับกลายแกล้งไปแปลงความ
+จนฝรั่งลังกาเป็นข้าเขา เพราะมึงเข้าเพศภาษาสยาม
+เป็นเมียน้อยช้อยชดช่างงดงาม เมียหลวงตามเข้ามาหึงถึงประตู
+กูรักใคร่ให้วิชาสารพัด ไม่ซื่อสัตย์ซ้ำปดให้อดสู
+แกล้งคิดอ่านพาลโกรธยกโทษกู เมื่อจืดแล้วจึงจะรู้จักคุณเกลือ
+จงเร่งมาฆ่ากูจะสู้ม้วย ให้ตายด้วยพี่พ่ออย่าหลอเหลือ
+กูแค้นนักจักเชือดเอาเลือดเนื้อ อีลูกเสือลูกจระเข้เนรคุณ ฯ
+๏ นางวัณฬาฝรั่งเห็นสังฆราช มากริ้วกราดโกรธเกรี้ยวอยู่เฉียวฉุน
+ไม่ถือโทษโกรธตอบด้วยขอบคุณ ท่านการุญรักใคร่จึงได้แค้น
+นางนบนอบตอบว่าสมาบาป ที่ปรามปราบศึกเสือยากเหลือแสน
+ทุกภาษาสมทบช่วยรบแทน ก็แตกแตนตายยับทุกทัพไป
+จนศึกข้ามตามมาประดารบ หลายตลบเหลือจิตจะคิดไฉน
+ด้วยเป็นหญิงยิ่งยากลำบากใจ สงสารไพร่ใหญ่น้อยจะพลอยตาย
+จึงมีผัวกลัวว่าวงศ์ฝรั่ง ในเกาะลังกาทวีปจะฉิบหาย
+สิ้นที่พึ่งจึงต้องรับความอับอาย ศึกจึงวายรบพุ่งที่กรุงไกร
+ประทานโทษโปรดเกล้าเถิดเจ้าคะ ไม่ทิ้งพระศาสนาหามิได้
+เจ้าคุณมาธานีฉันดีใจ นิมนต์ไปวัดวาให้ถาวร ฯ
+๏ พระฝรั่งฟังนางค่อยสร่างโกรธ จึงยกโทษที่ไม่ทำตามคำสอน
+จนข้าศึกฮึกหาญมาราญรอน แผ่นดินร้อนไปทั่วเพราะผัวมึง
+แต่ทัพชายนายไพร่ยังไม่กลับ เดี๋ยวนี้ทัพเมียหลวงล่วงมาถึง
+เจ้าช่างคิดกลศึกอย่างลึกซึ้ง ทำไมจึงหลบตัวน่าหัวเราะ ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกลัวพาผัวรัก รีบหลบพักตร์ท่านผู้เฒ่าเดินเหย่าเหยาะ
+ทั้งสามนางต่างเรียงเถียงทะเลาะ เป็นเหตุเพราะผู้เป็นเจ้าเฒ่าชรา
+ออกไปด้วยช่วยแก้ก็แพ้พ่าย เช่นนั้นอายหรือไม่เล่าพระเจ้าข้า
+ที่ด่านเขาเจ้าประจัญคุณสัญญา ให้เข่นฆ่าแล้วกระไรจึงไม่ตาย ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเกาอกโกรธงกเงิ่น อุสาห์เดินตามด่าแหงนหน้าหงาย
+อีแม่สื่อถือดีไม่มีอาย เที่ยวชักชายชักผัวให้ตัวเอง
+ไม่ถึงปีมีท้องก��ะปองเหยาะ ยังมีหน้ามาทะเลาะล้วนเหมาะเหมง
+อวดฝีมือถือตัวไม่กลัวเกรง จะเท้งเต้งตามกันเป็นมั่นคง
+กูสัญญาว่าจะทำให้สำเร็จ มึงกลับเท็จลวงให้กูใหลหลง
+จึงเสียทีชีวิตแทบปลิดปลง มึงจะลงขุมนรกหกคะเมน
+เพราะสับปลับลับลวงกูผู้มีศีล ทั้งมือตีนจะต้องถ่างบนกางเขน
+น้อยหรือรุมทุ่มเถียงขึ้นเสียงเกน อีเมียเถนเทวทัตสัตว์นรก
+ทำปั้นเจ๋อเย่อหยิ่งเป็นกิ้งก่า หน้าจะดำคล้ำฝ้าน้ำตาตก
+อีกาฝากปากกล้าทำลามก กลับมายกโทษทัณฑ์ให้พันพัว
+ทั้งสามนางต่างล้อว่าขอถาม อยากแจ้งความอนุกูลเถิดทูนหัว
+ว่ามีท้องมองเห็นมันเป็นตัว หรือตามัวดูให้แน่อย่าแลเกิน ฯ
+๏ นางละเวงเกรงบาปไม่หยาบช้า จึงได้พาสามนางไปห่างเหิน
+แกตามด่ามาจนรอบขอบเชิงเทิน นางนิ่งเมินลงบันไดเข้าในวัง
+บาทหลวงเฒ่าจะเข้าไปไม่ได้ด้วย หอบระหวยหิววับต้องกลับหลัง
+ลูกศิษย์หามข้ามทุ่งพะรุงพะรัง ไปหยุดยั้งวัดวาประสาใจ ฯ
+๏ จะกล่าวท้าวทศวงศ์ดำรงร่าง ซึ่งแรมทางทัพเดินเนินไศล
+ทั้งโยธาการะเวกสองเวียงชัย ถึงกรุงไกรลังกาพอราตรี
+เข้าค่ายศรีสุวรรณพร้อมกันหมด ท้าวทรงยศขึ้นพลับพลาหลังคาสี
+ฝ่ายโฉมยงองค์สุวรรณมาลี พาบุตรีกับกษัตริย์หัสไชย
+ไปเฝ้าท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ อภิวาทวันทาต่างปราศรัย
+น้อมคำนับรับกันเป็นหลั่นไป แล้วท้าวไทถามเรื่องเมืองลังกา ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีมีแต่เศร้า จะร่ำเล่าแล้วให้แค้นนั้นแสนสา
+ต้องทูลตามความหลังหลั่งน้ำตา พรรณนาตามเรื่องเคืองรำคาญ
+พอสิ้นคำสำลักพักตร์สลด ทรงกำสรดทรวงผ่าวเพียงร้าวฉาน
+บรรดาเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน พลอยสงสารโศกาด้วยอาลัย
+ท้าวทศวงศ์ทรงฟังแล้วนั่งบ่น ชะเวทมนตร์มันขลังอย่างไฉน
+ทั้งหนุ่มแก่แปรปรวนรัญจวนใจ ใครเข้าไปก็เป็นสิทธิ์เหมือนติดตัง
+แล้วตรัสเล่าเสาวคนธ์มาตามพี่ ได้พราหมณ์ชีโลกเชษฐ์พระเวทขลัง
+แกรับว่าถ้าแม้ออกมานอกวัง จะแก้คลั่งเสียให้หายเหมือนหมายใจ
+แต่เดี๋ยวนี้สี่องค์ยังหลงอยู่ ท่านพราหมณ์ครูจะได้ปะพระที่ไหน
+จะพูกจาว่าขานประการใด จึงจะได้พานพบประสบองค์ ฯ
+๏ นางทูลว่าอาการนั้นพานเคลิ้ม แต่ความเดิมจำได้ไม่ใหลหลง
+แม้ทราบว่าฝ่าพระบาทญาติวงศ์ มาถึงคงจะออกมาเฝ้าฝ่าธุลี
+แล้วทูลความตามที่ใ��้คนไปอยู่ คอยสืบรู้สารพัดน่าบัดสี
+เสด็จมาหน้าฉานเมื่อวานนี้ พร้อมทั้งสี่คู่เปรียบเที่ยวเลียบเดิน
+เขาเห็นแซ่แลดูด้วยอยู่สูง ผัวนั้นจูงมือนางไม่ห่างเหิน
+นางเมียนั้นลอยดอกให้หยอกเอิน เลียบเชิงเทินเที่ยวสะเดาะพระเคราะห์นาม
+หน่อกษัตริย์หัสไชยเคยไปเฝ้า แต่ก่อนเข้าออกได้เขาไม่ห้าม
+แต่เดี๋ยวนี้ที่คนไปสืบความ ว่าห้ามปรามกวดขันหลายวันมา
+ปิดประตูผู้คนห้ามเข้าออก มิให้บอกถ้อยความห้ามหนักหนา
+ต่อเจ็ดวันจึงจะเลิกสิ้นฤกษ์พา ต้องรอท่ากว่าจะได้ไขทวาร ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์เห็นกลศึก นางนิ่งนึกตรึกตราแล้วว่าขาน
+ถ้าละไว้ให้เสร็จสำเร็จการ จะเชี่ยวชาญเชิงมนต์กลวิชา
+คิดเข้าไปให้ถึงจึงจะค้าง ทำลายล้างพิธีดีหนักหนา
+อันท่านครูผู้เจริญซึ่งเชิญมา มีตำรารู้จบภพไตร
+จะพรายแพร่งแจ้งรหัสที่ขัดข้อง ให้ทั้งสองพราหมณ์แก่คิดแก้ไข
+การเพียงนี้ทีเห็นไม่เป็นไร คงจะได้ด้วยปัญญาท่านอาจารย์
+จำจะให้ไปอยู่ที่เงียบเงียบ ตามระเบียบพฤฒามหาศาล
+หน่อกษัตริย์หัสไชยเห็นได้การ จึงกราบกรานทูลความตามปัญญา
+อันค่ายที่พี่สินสมุทรตั้ง ยังพร้อมพรั่งไพร่พลคนรักษา
+เชิญพี่นางไปประทับที่พลับพลา กับพฤฒาทั้งสองตริตรองการ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังตรัสสรรเสริญ ฉลาดเกินชันษาหนักหนาหลาน
+ทั้งสององค์จงพาท่านอาจารย์ ไปคิดอ่านอนุกูลอย่าสูญใจ
+พระพี่น้องสองสดับแล้วรับสั่ง ไปอยู่ยังพลับพลาที่อาศัย
+พวกแสนสาวท้าวนางอยู่ข้างใน ทั้งนายไพร่พร้อมหน้ารักษาองค์ ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีกับสี่กษัตริย์ ยังนั่งตรัสความเมืองด้วยเรื่องหลง
+แต่โฉมแก้วเกษรานั้นว่าตรง จะโทษองค์ภูวไนยนั้นไม่ควร
+เขาทำถูกหยูกยานิจจาเอ๋ย จึงหลงเลยลืมอารมณ์ดั่งลมหวน
+จะหิวหอบบอบช้ำประช่ำประชวร น้องใคร่ครวญให้สงสารรำคาญแทน ฯ
+๏ พระมารดาว่าผัวของตัวรัก มันหาญหักชิงช่วงไม่หวงแหน
+ชอบชี้หน้าด่ามันให้ทันแค้น ทำทดแทนจึงจะถูกสิลูกรัก
+แม่มาลีดีจริงใครชิงผัว มันถือตัวตบมันให้ฟันหัก
+ท้าวทศวงศ์ทรงพระสรวลเสียงคักคัก ท่านยายยักษ์อย่าไปสอนลูกอ่อนเลย
+เมื่อชาติหน้าข้าจะมีสักทีหนึ่ง ยายจึงหึงให้แทบตายเถิดยายเอ๋ย
+แม่เกษรามาลีหล่อนมิเคย อย่าหึงเลยลูกรักขายพักตรา
+��ึงดีชั่วผัวผิดอย่าคิดโรธ รู้สึกโทษแล้วเธอรักเสียหนักหนา
+แม้หึงหวงล่วงพระราชอาชญา จะขัดเคืองเบื้องหน้าเป็นราคี
+นางฟังคำไม่คำนับไม่รับสั่ง ด้วยแค้นคั่งเคืองอุรามารศรี
+พอโพล้เพล้เวลาเข้าราตรี สุมาลีลากลับคืนพลับพลา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลพักตร์ ถามน้องรักรู้เหตุพระเชษฐา
+เป็นทุกข์ร้อนซ่อนสะอื้นกลืนน้ำตา พอเวลาย่ำฆ้องชวนน้องชาย
+ไปบูชาปาโมกข์โลกเชษฐ์ แล้วเล่าเหตุหนหลังสิ้นทั้งหลาย
+นางวัณฬาสะเดาะพระเคราะห์ร้าย หรืออุบายล่อลวงจะหน่วงนาน ฯ
+๏ พฤฒาเฒ่าเข้าใจทางไสยศาสตร์ จึงว่าราชพิธีบัตรพลีศาล
+เขาทรงครรภ์ฝันร้ายกลัววายปราณ จึงบนบานบวงสรวงไม่ลวงใคร
+นางวอนว่าการุญพระคุณช่วย จะแก้ด้วยมนต์เวทวิเศษไฉน
+ทั้งหยูกยาสารพัดให้หัสไชย เข้าไปได้ถึงที่ทั้งสี่องค์ ฯ
+๏ พราหมณ์พฤฒาว่ากระนั้นวันพรุ่งนี้ จะแก้ผีภูตพรายให้หายหลง
+แล้วพราหมณ์เอาทองคำทำเป็นธง มาเขียนลงอักขระพระศุลี
+แล้วลงยันต์พระพิเนกเสกสะกด ดังจักรกรดพระนารายณ์ทำลายผี
+ให้น้องนางพลางสอนซ่อนให้ดี ไปให้พี่เผ่าพงศ์องค์ละคัน
+แม้ถือธงคงหายเคลื่อนคลายคลั่ง อย่ารอรั้งพามานี่ขมีขมัน
+ที่ประตูผู้คนเขาป้องกัน จงผ่อนผันพูดความตามอุบาย
+แล้วลงเลขเสกข้าวตอกเป็นดอกฟ้า ล้ำบุปผาในแผ่นดินสิ้นทั้งหลาย
+ยื่นดอกไม้ให้กุมารเหมือนหลานชาย สอนอุบายที่จะให้เข้าในวัง ฯ
+๏ พระพี่น้องสองสมอารมณ์นึก พอจวนดึกคำนับลากลับหลัง
+มาเข้าห้องน้องรักร่วมบัลลังก์ บรรทมฟังกล่อมขับเลยหลับไป ฯ
+๏ พอดาวเดือนเลื่อนลับพยับโพยม เสียงประโคมดนตรีปี่ไฉน
+ต่างฟื้นองค์สรงสนานสำราญใจ พระหัสไชยแต่งองค์ทรงสำอาง
+โฉมเฉลาเสาวคนธ์ช่วยผัดพักตร์ ให้น้องรักแล้วหวีเกศีสาง
+เกล้ากระหมวดกวดรัดปิ่นกลัดกลาง เคยเป็นช่างเกล้าเจ้าจุกตุ๊กตา
+แล้วแต่งองค์ทรงเสื้อสีม่วงอ่อน ธงทองซ่อนไปกับกายทั้งซ้ายขวา
+สังวาลวงทรงประดับทับอุรา เหน็บสาตรากริชสั้นไว้ชั้นใน
+เอาพานทองรองใส่ดอกไม้เสก กลีบเป็นเลขลงอักษรซ้อนไสว
+ผู้ใดดมสูบกลิ่นสิ้นจัญไร ถึงเจ็บไข้ค่อยสบายไม่วายวาง ฯ
+๏ ครั้นสรรพเสร็จเสด็จมาหน้าสนาม พี่เลี้ยงตามเคียงประคองทั้งสองข้าง
+หนุ่มขนาดมหาดเล็กลูกขุนนาง ล้วนรูปร่างรุ่นราวคราวพระองค์
+เชิญเครื่องอานพานพระศรีพระแสงเพชร ตามเสด็จยุรยาตรดังราชหงส์
+ให้ผูกสิงห์มิ่งม้ามังกรทรง ไปรับองค์เชษฐาสุดสาคร
+แล้วทรงนั่งหลังสิงห์กั้นกลิ้งกลด เผ่นพยศเยื้องไล่เช่นไกรสร
+ตำรวจเรียงเคียงข้างหนทางจร เข้านครเสด็จมาถึงหน้าวัง
+หยุดสิงห์ทรงตรงประตูเขารู้จัก ต่างถามทักทุกคนเหมือนหนหลัง
+พระเรียกหาฝรั่งเฝ้าเล่าให้ฟัง เราออกนั่งหน้าพระลานชานชาลา
+พอฟ้าแลบแปลบสว่างเห็นนางหนึ่ง มาเขียนซึ่งลายลิขิตติดบุปผา
+แล้วฝากไว้ให้ลูกสาวเจ้าลังกา ว่าธิดาเคราะห์ร้ายให้คลายดี
+แล้วร่ำบอกดอกฟ้านี้ปรากฏ ใครสูบรสบุปฝาเป็นราศี
+แล้วโปรดให้นายประตูดูมาลี อักษรมีอย่างที่เราไม่เข้าใจ
+พระมาตุรงค์ทรงมหาอานุภาพ คงจะทราบมั่นคงไม่สงสัย
+เร่งไปบอกท้าวนางที่ข้างใน ไปทูลให้แจ้งกิจจาสารพัน ฯ
+๏ นายประตูผู้กำกับว่ารับสั่ง ให้ระวังเวียนตรวจกันกวดขัน
+ใครเข้าออกบอกกิจจาให้ฆ่าฟัน กระหม่อมฉันกลัวพระราชอาชญา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่าเองโฉดเขลา ชอบแต่เอาตัวมัดตัดเกศา
+ซึ่งห้ามปรามความแผ่นดินถิ่นสุธา นี่เทวาอวยชัยจะให้ลือ
+แม้ปิดบังของหลวงให้ร่วงหล่น ตัวจะพ้นความตายฉิบหายหรือ
+เป็นขุนนางช่างโง่เหมือนโคกระบือ ดีแต่ดื้อไม่รู้จักที่หนักเบา
+กูเข้าออกนอกในไม่ทรงห้าม มึงห้ามปรามจะเป็นโทษอ้ายโฉดเขลา
+ไม่แจ้งความตามคำก็ทำเนา เปิดประตูกูจะเข้าไปเฝ้าเอง ฯ
+๏ นายประตูรู้น้อยพลอยเห็นชอบ เธอรอบคอบกล่าวเพราะช่างเหมาะเหมง
+ต้องงอนง้อขอตัวด้วยกลัวเกรง จะเปิดเองก็ขยาดพระอาชญา
+ขอบอกกล่าวท้าวนางให้ทูลก่อน จงหยุดหย่อนงดโทษโปรดเกศา
+แล้วไปบอกในวังเช่นฟังมา เหมือนวาจาหน่อกษัตริย์หัสไชย
+พวกในวังฟังว่าดอกฟ้าเกิด ฟ้าผี่เถิดจะใคร่เห็นเป็นไฉน
+จะปิดป้องของสำคัญก็พรั่นใจ ต้องจำไปทูลลูกสาวเจ้าลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงไม่เกรงกริ่ง คิดว่าจริงจะใคร่ดูดอกบุหงา
+หลงอุบายหมายจิตว่าเทวา เอาดอกฟ้าลงมาให้คุ้มภัยพาล
+จึงสั่งให้ไปเปิดประตูรับ ศาลสำหรับเซ่นวักหักทุกศาล
+เห็นศักดิ์สิทธิ์วิทยาพฤฒาจารย์ พระกุมารดีใจเข้าในวัง
+ถึงตึกเย็นเห็นนางอยู่ข้างนอก ถวายดอกไม้งามทูลความหลัง
+นางหลงกลล้นเหลือทรงเชื่อฟั��� ด้วยเห็นยังย่อมเยาว์ไม่เข้าใจ
+หยิบบุปผามาพินิจพิศดูดอก อ่านไม่ออกอักขระเรียงไสว
+นิ่งตะลึงอึ้งอั้นตันพระทัย จึงสั่งให้หายุพาสุลาลี
+นางน้อยน้อยคอยคำนับถือรับสั่ง แยกไปยังพี่น้องทั้งสองศรี
+ทูลแถลงแจ้งความตามคดี สองบุตรีรีบมาพร้อมหน้ากัน ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเห็นได้ช่อง ลามาห้องหาพี่ขมีขมัน
+เข้านั่งใกล้ให้ธงองค์ละคัน แล้วรำพันชี้แจงให้แจ้งใจ
+สุดสาครร้อนจิตได้คิดหมด เสียดายยศราวกับว่าเลือดตาไหล
+หยิบธงทองน้องยารีบคลาไคล พากันไปห้องที่พระพี่ยา
+ประณตนอบยอบองค์ยื่นธงให้ เอาความในแจ้งเหตุพระเชษฐา
+สินสมุทรถือธงทรงศักดา ที่ฤทธิ์ยาแฝดเฟือนก็เคลื่อนคลาย
+รู้สึกตัวกลัวจะช้ารีบพาน้อง เข้าในห้องบิตุรงค์ยื่นธงถวาย
+พระอภัยได้ธงดำรงกาย ที่คลั่งคลายเคลิ้มตะลึงคำนึงใน ฯ
+๏ นางวัณฬาแอบมองตามช่องฉาก พอเห็นหลากจิตพรั่นประหวั่นไหว
+เข้าชิงธงที่องค์พระอภัย มาหักให้ย่อยยับสำทับความ
+น้อยหรือเจ้าเหล่านี้หนามาถึงแท่น ทะลวงแล่นเข้ามาเองไม่เกรงขาม
+แล้วว่าชะพระองค์ถือธงงาม จะวิ่งตามเขาไปไหนจะใคร่รู้
+พระกลับหลงธงหักให้รักหญิง พลอยว่าจริงเหมือนแม่ว่าน่าอดสู
+ทะลวงทะลึ่งตึงตังมาพรั่งพรู พลางขับขู่เคืองค้อนขว้างหมอนอิง ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเข้าไปฉุด สินสมุทรกับพระพี่วิ่งหนีหญิง
+แต่พอออกนอกได้ดีใจจริง ขึ้นทรงสิงห์ทรงพระยาม้ามังกร
+ไปกองทัพพลับพลาตรงมาที่ ห้องสุวรรณมาลีศรีสมร
+ต่างกราบกรานมารดาด้วยอาวรณ์ พระมารดรดีใจวิ่งไปรับ
+แล้วกอดจูบลูบหลังเจ้าทั้งสอง พ่อคุณของแม่ฟื้นได้คืนกลับ
+สินสมุทรสุดสาครอ่อนคำนับ แล้วลมจับนิ่งซบสลบไป ฯ
+๏ พระชนนีตีอกตกประหม่า ร้องเรียกหาหมอออกแซ่ช่วยแก้ไข
+ไม่ฟื้นกายหมายมั่นว่าบรรลัย ต่างตกใจวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี
+ท้าวทศวงศ์องค์อรุณพอรู้เหตุ ทั้งแก้วเกษรามารศรี
+มากองทัพพลับพลาสุมาลี พอพระพี่น้องฟื้นค่อยชื่นใจ
+นางเชิญองค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ พร้อมพระญาติวงศาอัชฌาสัย
+ท้าวทศวงศ์สงสารสองหน่อไท จึงปราศรัยสินสมุทรค่อยพูดจา
+คนนี้หรือชื่อสุดสาครน้อง ดูผุดผ่องน่ารักเป็นนักหนา
+พระพี่น้องสองคำนับรับบัญชา แล้วไหว้อาสะใภ้นางให้พร ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณรัศมีเป็น��ี่น้อง บังคมสองพี่ชายสายสมร
+จอมกษัตริย์ตรัสว่าสุดสาคร อายุอ่อนแต่เป็นที่พระพี่ยา
+จงรู้จักรักใคร่กันไว้เถิด เสียแรงเกิดร่วมชาติวาสนา
+เออหลากจิตบิตุรงค์องค์พระอา ไยไม่มาด้วยกันเหตุฉันใด ฯ
+๏ สินสมุทรสุดสาครถอนสะอื้น อุสาห์ฝืนพักตร์แจ้งแถลงไข
+เหมือนความหลังพลั้งพลาดประมาทใจ จนเสียไม้เท้าครูคู่ชีวี
+อันทรงฤทธิ์บิดาพระอานั้น ผู้หญิงมันคุมตัวกลัวจะหนี
+เข้าชิงชักหักธงเป็นผงคลี จึงเสียทีผีซ้ำประจำไว้ ฯ
+๏ สุมาลีขี้หึงว่าถึงหาย เธอเสียดายอีวัณฬาไม่มาได้
+แต่ถือธงลงยันต์ไว้กันภัย ยังนิ่งได้ให้มันหักเพราะรักมัน
+นางเกษราว่าสงสารพระผ่านเกล้า โอ้ใครเล่าจะช่วยแก้ให้แปรผัน
+ถึงกระไรได้ธงที่ลงยันต์ พอทรงธรรม์รู้องค์แล้วคงมา
+ประเดี๋ยวนี้อีฝรั่งมันขังไว้ จะได้ใครลอบลักไปรักษา
+เสียแรงตามข้ามฝั่งมาลังกา ถึงกระไรได้วันทาพระสามี
+แม้ไม่เลี้ยงเคียงองค์พระทรงศักดิ์ จะสมัครอยู่เป็นข้าเหมือนทาสี
+วิบากกรรมถึงรำภาจะด่าตี ก็ตามทีเถิดสู้ทนไปจนตาย
+สนองคุณมุลิกาฝ่าพระบาท จนสิ้นชาติชาตินี้ไม่หนีหาย
+ถึงชาติอื่นหมื่นชาติไม่คลาดคลาย พลางฟูมฟายชลนาด้วยอาลัย
+พระญาติวงศ์สงสารรำคาญจิต เป็นสุดคิดพลอยพาน้ำตาไหล
+แต่สุวรรณมาลีว่านี่อะไร เฝ้าร้องไห้สมเพชแม่เกษรา
+จะยอมเป็นทาสีอีฝรั่ง ไม่ขอฟังแล้วฉันแค้นมันแสนสา
+แม้มิตายหมายมั่นอีวัณฬา จะแล่เนื้อเกลือทาให้สาใจ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงตรึกเห็นลึกซึ้ง ไม่รู้ถึงบาดแผลจะแก้ไข
+จึงห้ามว่าอย่าหึงให้อึงไป เร่งคิดให้ได้ผัวของตัวมา
+ไปบนบานท่านปาโมกข์โลกเชษฐ์ ให้แจ้งเหตุธงหักได้รักษา
+จะไปด้วยช่วยอ้อนวอนพฤฒา แล้วท้าวพาเผ่าพงศ์รีบตรงไป
+ถึงที่อยู่ผู้เฒ่าเข้าไปพร้อม คำนับน้อมพฤฒาอัชฌาสัย
+พราหมณ์คำนับรับเสด็จด้วยดีใจ ถวายชัยมงคลด้วยมนต์พราหมณ์
+แล้วทูลว่าข้าแต่พระทรงภพ แม้ปรารภข้อไรจงไต่ถาม
+ท้าวทศวงศ์โองการวิถารความ เล่าให้พราหมณ์ตามผู้หญิงมันชิงธง
+แต่สินสมุทรสุดสาครหล่อนมาได้ พระอภัยศรีสุวรรณนั้นยังหลง
+ช่วยแก้ไขให้ฟื้นกลับคืนคง ทั้งเงินทองสององค์คงรางวัล
+ฝ่ายสองนางต่างว่าข้าพเจ้า จะกราบเท้าทองคำเต็มกำปั่น
+คนละลำบำรุงพระคุณครัน ช่วยแก้กันผ่อนปรนให้พ้นภัย ฯ
+๏ พราหมณ์เคารพนบนอบตอบสนอง พระคุณของวนิดาจะหาไหน
+แต่ตรองตรึกนึกวิตกในอกใจ ด้วยอยู่ในเวียงวังกำบังกาย
+ถ้าแม้ว่าข้าพเจ้าได้เข้าชิด คงจะคิดแก้ไขเสียให้หาย
+นี่ยากนักจักใคร่วานให้ท่านยาย คิดอุบายแก้ไขเข้าในวัง
+ซึ่งพี่น้องสองออกมานอกได้ มันจะใช้ผีทับให้กลับหลัง
+ภาวนาอย่าประมาทให้พลาดพลั้ง ด้วยเคราะห์ยังอีกสิบห้าทิวาวัน
+ท้าวทศวงศ์ทรงฟังจึงสั่งซ้ำ จงฟังคำอาจารย์นะหลานขวัญ
+สองกุมารกรานก้มบังคมคัล ต่างพากันสอบถามพราหมณ์พฤฒา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลพักตร์ รู้ประจักษ์แจ้งเหตุว่าเชษฐา
+ออกมาได้ไปอยู่ห้องสองพฤฒา อยากเห็นหน้าพระพี่ด้วยดีใจ
+จึงมาที่ท่านผู้เฒ่าคลานเข้าห้อง พอเห็นสองเชษฐาเธอปราศรัย
+นางไหว้องค์พงศ์กษัตริย์ถัดถัดไป แต่ไม่ไหว้เชษฐาสุดสาคร
+แค้นว่าพี่มีเมียพลอยเสียหน้า พระบิดาสอนสั่งไม่ฟังสอน
+ด้วยนางถือซื่อแท้ไม่แง่งอน สะกิดกรเชษฐาแล้วพาที
+พระอยู่วังลังกาสาพิภักดิ์ ได้ยศศักดิ์สมคะเนมเหสี
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงโศกี ถึงพระพี่เช้าเย็นไม่เว้นวัน
+จึงใช้ให้ฉันข้ามมาตามเสด็จ แม้หลาบเข็ดเชิญไปไอศวรรย์
+หรือรักเมียเสียญาติเป็นขาดกัน กระหม่อมฉันจะได้ลาพระคลาไคล ฯ
+๏ สุดสาครถอนสะอื้นแล้วฝืนพักตร์ ปลอบน้องรักร่ำว่าอัชฌาสัย
+พี่ผิดแล้วแก้วตาว่าอย่างไร ก็มิได้เคืองขัดเป็นสัจจา
+มิห่วงน้องสองชนกที่ปกเกล้า พี่จะเผาตัวตายเพราะขายหน้า
+ถึงอยู่ไปก็ไม่พ้นคนนินทา จนม้วยฟ้าสูญดินไม่สิ้นอาย
+จนพระน้องต้องข้ามมาตามด้วย แล้วได้ช่วยแก้ไขจึงได้หาย
+จะตามไปรอใจยังไม่ตาย พอถวายอภิวาทบาทบงสุ์
+ได้ทูลลาฝ่าละอองสองกษัตริย์ แล้วจะตัดโลกข้ามตามประสงค์
+พระร่ำพลางทางระทดระทวยองค์ กำสรดทรงโศกาไม่พาที ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์จึงตรัสห้าม อย่าวู่วามเลยพี่น้องทั้งสองศรี
+แม่ก็รู้อยู่ว่าเป็นไปเช่นนี้ เพราะว่าพี่ตามติดพระบิดา
+จะเด็ดด่วนชวนชักไปนัคเรศ สองทรงเดชใครจักช่วยรักษา
+เอ็นดูพ่อรอรั้งอยู่ลังกา ช่วยพระอาบิตุรงค์ให้คงคืน
+แม่นงเยาว์เสาวคนธ์อย่าบ่นโกรธ พี่ขอโทษสารพัดไม่ขัดขืน
+ซึ่งผิดพลั้งทั้งนั้นจงกลั้นกลืน ใช่คนอื่นคนไกลหาไหนมา ฯ
+๏ นางตกใจได้คิดผิดถนั�� ชลีหัตถ์ก้มเกศกราบเชษฐา
+น้องว่าหยอกดอกเมื่อกี้พระพี่ยา ฉันขมาขอโทษได้โปรดปราน ฯ
+๏ พระญาติวงศ์ทรงพระสรวลไม่ควรโกรธ รู้ขอโทษพร่ำว่าน่าสงสาร
+สินสมุทรพูดกลับไม่อัประมาน กระหม่อนฉานดอกไม่ตายไม่อายใคร
+มันติฉินนินทาฆ่ามันเสีย แต่มีเมียนี่หรืออายจนตายได้
+ยิ่งได้แปลกแขกฝรั่งทั้งมอญไทย ยิ่งดีใจอีกขอรับไม่อับอาย
+เขาได้เมียได้ผัวทั่วพิภพ เขาไม่หลบหลีกลี้ไม่หนีหาย
+ก็เห็นอยู่ผู้ใหญ่เขาไม่ตาย เราจะอายเขาไยเล่าไม่เข้ายา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตถึงบิตุเรศ ไม่แจ้งเหตุเห็นจะคอยละห้อยหา
+จึงพรายแพร่งแจ้งความพราหมณ์พฤฒา อันหยูกยาของมันขลังทั้งรังควาน
+จึงแก้ไขไม่ถนัดมันขัดข้อง พระคุณสองโปรดประสาทนุญาตหลาน
+จะลาไปเกาะแก้วพิสดาร นิมนต์ท่านโยคีซึ่งมีพรต
+มาแก้ไขให้คลายหายเคลิ้มคลั่ง ด้วยผีทั้งจักรวาลกลัวท่านหมด
+แล้วร่ำเล่าคราวกระนั้นตกบรรพต พระดาบสช่วยทันไม่บรรลัย ฯ
+๏ ตาพราหมณ์ตอบชอบอยู่ท่านครูเฒ่า เขาลือเล่าเหลือดีจะมีไหน
+ต่างพูดกันผันผ่อนพอหย่อนใจ ต่างลาไปพลับพลาทั้งนารี
+สุดสาครเสาวคนธ์วิมลพักตร์ กับน้องรักร่วมพลับพลาหลังคาสี
+สินสมุทรอยู่พลับพลาสุมาลี ต่างพาทีไต่ถามเนื้อความกัน ฯ 
+๏ จะกล่าววังลังกาวัณฬาราช เสียหน่อนาถนึกหมายเหมือนทายฝัน
+กับรำภาผกาสุลาลีวัน ปรับทุกข์กันเห็นจะมีหมอดีมา
+เพราะหัสไชยได้ธงลงอักษร มาถอดถอนเวทมนตร์ดลคาถา
+ไม่ทันรู้จู่ไปเสียไกลตา จะตรึกตราแก้ไขฉันใดดี ฯ
+๏ นางละเวงเกรงว่าพวกข้าศึก จะหาญฮึกรบพุ่งเอากรุงศรี
+อนึ่งพระอนุชากับสามี ได้หมอดีมาแก้จะแปรปรวน
+ทางปรึกษาปรารมภ์ระทมทุกข์ ไม่มีสุขเศร้าสร้อยละห้อยหวน
+เขาชิงรักหักหาญเป็นการจวน จะก่อกวนการศึกให้นึกกลัว
+นางยุพาลาลีทั้งพี่น้อง ไม่จากห้องร้องไห้อาลัยผัว
+คิดถึงที่มีท้องให้หมองมัว ต่างซ่อนตัวซบสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช คิดถึงบาทหลวงครูคู่ปรึกษา
+จำจะไปงอนง้อขอสมา ขอวิชาช่วยประจญคนทั้งปวง
+จึงแจ้งความสามนางเหมือนอย่างนึก จะไปตึกสังฆราชพระบาทหลวง
+ถึงโกรธาด่าทอว่าล่อลวง เราทั้งปวงง้องอนคงอ่อนใจ
+อย่าถือโทษโกรธขึ้งไปพึ่งพระ เห็นพระองค์คงจะไม่เสียได้
+จงรีบจัดรถาหาดอกไม้ จะรีบไปขอสมาท่านอาจารย์ ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างรับคำนับน้อม มาเตรียมพร้อมรถาที่หน้าฉาน
+เทียนข้าวตอกดอกไม้จัดใส่พาน พร้อมทหารแห่แหนมาแน่นนันต์
+นางวัณฬาอ่าองค์แล้วทรงเครื่อง ค่อยย่างเยื้องขึ้นรถพระกลดกั้น
+นางรำภายุพาสุลาลีวัน ขึ้นนั่งชั้นลดเลื่อนให้เคลื่อนคลา
+ถึงกุฎีที่ฝรั่งสังฆราช ค่อยลีลาศเลียบบันไดขึ้นไปหา
+เห็นพระนั่งตั้งธูปเทียนบูชา ขอสมาหมอบเรียงเคียงเคียงไป ฯ
+๏ บาทหลวงแก่แลเห็นเขม้นมุ่ง โมโหฟุ้งร่ำด่าไม่ปราศรัย
+อีตอแหลแร่ออกมาหากูไย กูมิได้ปรารถนาคบค้ามึง
+ทั้งเจ้าข้าหน้าสดปดเป็นครอก มีแต่หลอกลวงกูไม่รู้ถึง
+ไปรับตัวผัวเขามาเคล้าคลึง เมียเขาหึงโรมโรมเหมือนโหมโรง
+อียุพาลาลีอีตอแหล ไม่ทันแก่จะเป็นม่ายอีตายโหง
+ช่างชักสื่อหาผัวอีตัวโกง จนท้องโป่งป่องหยอดยอดตำแย ฯ
+๏ นางวัณฬาสารภาพกราบบาทหลวง ฉันทั้งปวงผิดหมดปดตอแหล
+รู้สึกในใจตัวว่าชั่วแท้ สุดแล้วแต่เจ้าคุณกรุณา
+ยังเคืองแค้นแม้นว่าจะลงโทษ ไม่ถือโกรธเลยสักนิดผิดหนักหนา
+ฉันไม่มีที่เห็นเป็นกำพร้า จงเมตตาหลานรักอีกสักครั้ง
+จะสัตย์ซื่อถือพระละพยศ ไม่โป้ปดตอแหลเหมือนแต่หลัง
+บาทหลวงด่าว่ากูไม่พอใจฟัง นางชาววังปากหวานน้ำตาลทา
+ถ้าถึงที่มีการมาวานใช้ ส่วนบุญไม่ได้ทำกรรมหนักหนา
+กูคิดถึงคุณท้าวเจ้าลังกา กรุณานับถือคนซื่อตรง
+ครั้นมาถึงมึงได้ครองไอศูรย์ ผ่าประยูรเสียศักดิ์กูรักหลง
+เสียดายเหลือเชื้อกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ ไม่ดำรงรักศักดิ์รักแต่ตัว
+พลอยให้หญิงสิงหลปะปนเปื้อน แต่เล่นเพื่อนแล้วมิหนำยังซ้ำผัว
+กูเป็นพระละชีวิตไม่คิดกลัว มึงจะคั่วหรือจะยำมิทำไย
+อันร่างเหมือนเรือนโรครับโศกสุข ตายแล้วทุกข์มันจะมีมาที่ไหน
+กูสัตย์ซื่อถือมั่นแม้บรรลัย จะขึ้นไปเป็นพระอินทร์กินสุรา
+นี่ธุระอะไรที่ไหนหรือ จึงด้านดื้อมากุฎีอีมุสา
+หรือรู้ตัวกลัวบาปที่หยาบช้า จะสมาโทษทัณฑ์หรือฉันใด
+กูก็จะอนุญาตไม่คาดโทษ หาถือโกรธให้มึงตกนรกไม่
+ถือคุณพระให้ดีแต่นี้ไป จงอย่าได้โป้ปดประชดกู
+จงป้องกันอันตรายเสียดายศักดิ์ แม้ไม่รักษายศจะอดสู
+เห็นพวกพ้องของเขาชาวชมพู มาตั้งอยู่พร้อมพรั่งระวังภัย ฯ
+๏ นางฟังพระอนุญาตประภาษถาม จึงเล่าค��ามจริงแจ้งแถลงไข
+แล้วหยิบธงลงอักษรที่ซ่อนไว้ กับดอกไม้ยื่นให้ดูอยากรู้ความ ฯ
+๏ บาทหลวงรับจับต้องมองพินิจ อักษรผิดลังกาภาษาสยาม
+เคยเรียนครูรู้ว่าคือหนังสือพราหมณ์ จึงอ่านตามปริศนาว่าอย่าทำ
+ใครผูกไว้ไม่แก้เป็นแม่ม่าย เคยนอนหงายมาแต่ก่อนจะนอนคว่ำ
+พออ่านออกดอกร่วงยับระยำ รู้ว่าทำด้วยข้าวตอกเป็นดอกฟ้า
+แล้วดูธงลงยันต์พระพิเนก ประจุเสกล้างเล่ห์เสนหา
+จึงว่าออหมอเฒ่าเจ้าตำรา เห็นจะมากับกษัตริย์หัสไชย
+คือทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ผู้วิเศษการะเวกเสกมาให้
+ทั้งปริศนาว่าเหน็บให้เจ็บใจ นึกจะใคร่ลองฤทธิ์ไม่คิดกลัว
+เกลียดแต่มึงซึ่งตอแหลมาแต่หลัง ให้นึกชังน้ำหน้ากะลาหัว
+แล้วร่ำบอกดอกฟ้าเขาว่าตัว เป็นผู้หญิงชิงผัวไม่กลัวใคร
+ซึ่งแต่ก่อนนอนหงายจะกลายคว่ำ เป็นข้อคำเยาะเย้ยเฉลยไข
+มีผัวเหมือนเดือนหงายสบายใจ พอผัวไปจะต้องคว่ำกินน้ำตา ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำบอกยิ่งชอกช้ำ ทั้งแค้นคำค่อนคิดเป็นปริศนา
+จึงวิงวอนผ่อนผันด้วยปัญญา เจ้าคุณด่าดีใจเหมือนให้พร
+แต่ครั้งนี้มิช่วยเห็นม้วยมิด อย่าถือผิดหนหลังช่วยสั่งสอน
+แม้ได้ตัวสินสมุทรสุดสาคร เหมือนแต่ก่อนเห็นจะกลับกองทัพไป ฯ
+๏ พระฝรั่งฟังคำยังอ้ำอึ้ง เขาวอนถึงหลายหนทนไม่ได้
+จึงว่ากูสู้สลัดตัดอาลัย หมายจะไปสู่สวรรค์ชั้นวิมาน
+เหตุเพราะมึงจึงต้องทำบาปกรรมด้วย แม้มิช่วยก็จะฉาวจะร้าวฉาน
+จงพร้อมกันตั้งสัตย์ปฏิญาณ กูคิดการให้แล้วทำตามคำกู ฯ
+๏ ทั้งสี่นางรับคำแล้วทำสัตย์ ไม่ข้องขัดคิดคดให้อดสู
+มิสัตย์ซื่อถือมั่นกตัญญู พระเยชูจงสังหารผลาญชีวี ฯ
+๏ บาทหลวงว่าสาธุสะกูจะรับ ให้ผัวกลับมาอีกไม่หลีกหนี
+แต่พวกเขาเล่าไม่ชั่วล้วนตัวดี เราใช้ผีแพ้เขาเราก็อาย
+จะต้องเชือดเลือดอกออกประสม กับน้ำนมฝิ่นเสกเมฆฉาย
+แม้ใครกินโลหิตไม่คิดกาย รักจนตายทั้งชาติไม่คลาดคลา
+ให้หอมเนื้อเหลืออดซึ่งรสราค เหมือนเด็กอยากนมแม่ชะแง้หา
+ค่ำวันนี้อียุพาผกาสุลา จงเอายาพาย่องตอดดอดออกไป
+ให้มันเข้าเป่ามนต์สะกดทัพ แม้ไม่หลับพราหมณ์แก่คิดแก้ไข
+เองเป็นหญิงยิงเกาทัณฑ์ข้ามมันไป พอมนต์ไสยเสื่อมหายให้พรายทับ
+จึงเอายาทาลิ้นอ้ายสินสมุทร กับอ้ายสุดสาครทั้งนอนหลับ
+ปลุกให้ตื่นกลื���น้ำนมอาคมวับ จะรักกลับตามมาในราตรี
+นางละเวงวัณฬารำภาเล่า ทำเหมือนเขาอย่าให้ผัวเอาตัวหนี
+คอยระวังขังไว้พอได้ที ออกไปตีกองทัพไล่จับตัว
+บรรดาเหล่าเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์ ทั้งข้าเฝ้าเอามามัดแล้วตัดหัว
+เอาไพร่ไว้ใช้เล่นเหมือนเช่นวัว ตัวกับผัวจะได้อยู่เป็นคู่กัน
+ต้องลงยันต์ฟันลิ้นให้สิ้นเสร็จ ถึงพูดเท็จก็เห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แล้วเรียกไปในตึกจารึกยันต์ ลงลิ้นฟันให้สตรีทีละคน
+แล้วเอามีดกรีดถันคั้นโลหิต ทำยาติดเกลือกกินแทรกฝิ่นฝน
+รสสตรีแม้บุรุษปุถุชน ให้รักทนไปไม่รอดต้องกอดกัน
+แล้วสอนว่าครั้งนี้มิตีทัพ เขาจะจับตัวฆ่าให้อาสัญ
+ทั้งสี่นางต่างรับอภิวันท์ พอสายัณห์กราบลามาในวัง
+เรียกย่องตอดยอดรักมาซักซ้อม มันรับพร้อมใจสมอารมณ์หวัง
+ต่างผูกม้ามาประทับแล้วยับยั้ง ขึ้นหยุดนั่งหน้าพลับพลาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ เสกทรายเวทอาถรรพณ์ให้กันผี
+โรยรอบค่ายควายธนูประตูมี ในราตรีตรวจตราเรียกหากัน
+บ้างตีฆ้องกองไฟมิให้หลับ เห็นคนจับเข่นฆ่าให้อาสัญ
+กองตระเวนเกณฑ์รบไว้ครบครัน คอยป้องกันเจ้านายรายระวัง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีปรานีบุตร กลัวสินสมุทรจะไม่ชื่นคิดคืนหลัง
+เหมือนนกผู้คู่พรากมาจากรัง ใจจะยังปั่นป่วนถึงนวลนาง
+จำจะจัดสตรีที่น้อยน้อย ให้เคียงคอยปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+แล้วฝึกหัดจัดเหล่าสาวสุรางค์ ที่รูปร่างรุ่นราวสาวน้อยน้อย
+ให้สำหรับขับกล่อมอยู่พร้อมพรัก ให้ลูกรักร่วมใจเรียกใช้สอย
+ถือโทนทับพับเพียบล้วนเรียบร้อย ร้องดอกสร้อยเสียงหวานประสานเพลง
+ย้ายลำนำฉ่ำเฉื่อยระเรื่อยเสียง สอดสำเนียงระนาดฆ้องหน่องหน่องเหน่ง
+เสียงผู้หญิงนิ่งฟังยิ่งวังเวง จนดึกดื่นครื้นเครงบรรเลงลาน ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลพักตร์ กับน้องรักสิ้นทุกข์สนุกสนาน
+แต่งละครฟ้อนรำเล่นสำราญ ร้องนิทานพระมณีเปรียบพี่ยา
+ให้คนรำทำบทกำสรดเศร้า คิดถึงเจ้ายอพระกลิ่นถวิลหา
+เป็นทุกข์ร้อนนอนอู้อยู่ศาลา แล้วรับช้าปี่นอกแกล้งหยอกกัน ฯ
+๏ สุดสาครนอนดูรู้ว่าเย้ย พลอยชมเชยชื่นชวนกันสรวลสันต์
+ด้วยสามองค์จงรักดั่งร่วมครรภ์ มาถึงกันก็สนิทไม่คิดแคลง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาลาลีสองพี่น้อง ถึงยามสองดาวฤกษ์ขึ้นเบิกแสง
+ต่างขึ้นม้าพากันออกนอกกำแพง ย่องตอดแต่งตัวนำช่วยกำบัง
+มาริมค่ายนายไพร่มิได้เห็น เสียงยังเล่นทุกพลับพลาทั้งหน้าหลัง
+ค่อยลัดแลงแฝงลับคอยตรับฟัง ถึงที่ฝังอาถรรพณ์เป็นควันโพลง
+เหมือนเพลิงพลามลามไหม้ในพิภพ ย่องตอดหลบหลีกโลดกระโดดโหยง
+ทั้งม้านางต่างเต้นเผ่นตะโพง ฉุดชโลงลากไว้มิใคร่ฟัง
+ออกห่างค่ายหายวับเพลิงดับหมด เห็นปรากฏว่าเขากันอาถรรพณ์ฝัง
+สองนางใช้ย่องตอดตาบอดบัง กลับเข้ายังกองทัพที่พลับพลา
+น้าวธนูผู้หญิงขึ้นยิงข้าม หลังคาพราหมณ์ไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ภูมิเจ้าที่หนีออกนอกพลับพลา เสียงโศกาแซ่ซ้องกึกก้องไป ฯ
+๏ พอเสื่อมมนต์คนเล่นเห็นประหลาด เสียงหวีดหวาดเผืองฝาหลังคาไหว
+ย่องตอดเข้าเป่ามนต์ดลฤทัย ทั้งนายไพร่สามทัพหลับระเนน
+นางละครฟ้อนรำยังทำบท ล้มหลับหมดมือเท้ายังกราวเขน
+พวกหน้าที่ตีฆ้องกลองตระเวน ล้มระเนนนิ่งเงียบเซียบสำเนียง
+เสนาะเสียงจังหรีดวะหวีดแว่ว ทั้งแจ้วแจ้วจักจั่นสนั่นเสียง
+ฝ่ายพี่น้องสองราขับม้าเรียง ย่องตอดเคียงเข้าประตูธนูควาย
+มันขวิดขวับตับปอดย่องตอดแตก กระดูกแหลกย่อยยับแล้วกลับหาย
+ชักพร้าโต้โย้ตัวไม่กลัวตาย เข้าฟันควายคึกคักจะหักคอ
+แล้วฟันฟาดพลาดมือกระบือสู้ สองนางรู้แยบคายว่าควายหมอ
+น้าวธนูคู่มือแล้วถือรอ หมายแต่พอตรงข้างสองนางยิง
+พอถูกควายหายเห็นแต่เส้นตอก มนต์ต้องออกหนีธนูอีผู้หญิง
+พลทั้งหลายนายไพร่ไม่ไหวติง ระเนนนิ่งนอนหลับทุกทัพชัย
+แต่ปาโมกข์โลกเชษฐ์วิเศษขลัง ร่ายมนต์บังนิ่งระงับไม่หลับใหล
+แต่ความรู้ผู้หญิงแก้สิ่งไร ก็เสื่อมไปเป็นว่าแก้ได้แต่ตัว ฯ
+๏ ส่วนยุพาลาลีสองพี่น้อง เที่ยวทุกห้องพลับพลามองหาผัว
+นางลีวันนั้นถือกริชไม่คิดกลัว มาพบตัวภัสดาสุดสาคร
+เห็นหลับเรียงเคียงน้องทั้งสองข้าง ชิดกับนางเสาวคนธ์บนบรรจถรณ์
+หมายว่าชู้รู้แท้ด้วยแสงอน นึกเคืองค้อนคิดจะทำให้หนำใจ
+เข้าถีบเอาเสาวคนธ์ที่บนอาสน์ แต่แคล้วคลาดพลาดผิดคิดสงสัย
+เดชะสัตย์อัศจรรย์ให้พรั่นใจ จำจะใส่กลแกล้งให้แคลงกัน
+จึงยั้งหยุดจุดเทียนเขียนหนังสือ ทำลายมือเหมือนของผัวตัวขยัน
+แกล้งกล่าวกลอนค่อนว่าสารพัน แล้วลีวันจึงวางข้างเสาวคนธ์
+เอายาใส่ให้ผัวของตัวตื่น พระหอมชื่นซาบชุ่มทุกขุมขน
+กลับคลุ้มคลั่งดั่งเดิมเคลิ้มสกนธ์ รู้สึกตนลืมตาเห็นลาวัน
+จึงผวาคว้ากอดสอดมือยุด นางทำผลุดผลุนปัดสะบัดหัน
+สุดสาครร้อนใจดังไฟกัลป์ ตามลีวันวิ่งมาขึ้นพาชี ฯ
+๏ ฝ่ายยุพามาถึงพลับพลาสุด เห็นสินสมุทรกับพระมเหสี
+นางสำหรับขับไม้มโหรี หลับกับที่เกลื่อนกลาดดาษดา
+ให้นึกแสนแค้นพวกชาวผลึก เป็นข้าศึกจะใคร่จับสับเกศา
+แต่คิดกลัวผัวจะขัดหัทยา ไม่เข่นฆ่าแต่จะทำให้หนำใจ
+ให้แจ้งความว่าเราเข้ามาชิด แม้จะปลิดเอาศีรษะก็จะได้
+คิดแล้วลักชักดาบอันปลาบไฟ เอาพาดไว้กับอุรานางมาลี
+แล้วเที่ยวส่องมองดูตามหมู่หญิง ไม่ไหวติงต้องมนต์สะกดผี
+พลางเลี้ยววงตรงมาเห็นสามี หยิบขยี้ยาใส่ค่อยไหวติง
+สะดุ้งตื่นกลืนน้ำนมอารมณ์รื่น ให้ฉุนชื่นเชยสตรีเพราะผีสิง
+เห็นยุพามาใกล้ดีใจจริง ผวาวิ่งตามมาแล้วคว้ามือ
+พลางกอดจูบลูบคลำแล้วซ้ำว่า ไปไหนมาให้พี่คอยน้อยไปหรือ
+นางผลักไสไม่หยุดพระยุดยื้อ แล้วจูงมือกันออกมาขึ้นพาชี
+ต่างควบขับกลับหลังเข้าวังใน ต่างพาไปเข้าห้องทั้งสองศรี
+เมื่อคราวผัวมัวยาในราตรี นางเมียมิอยากนอนจนอ่อนแรง
+ครั้นรุ่งเช้าเป่ามนต์ดลประทับ เห็นเธอหลับแล้วไปเฝ้าเล่าแถลง
+ต่างยิ้มหัวผัวมาหน้าตาแดง ไม่หน้าแห้งเหมือนเมื่อผัวจากตัวไป ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าระวังนะครั้งนี้ หมอคงมีมาเป็นแน่จะแก้ไข
+คอยป้องกันอันตรายข้างภายใน แต่พอได้ท่วงทีจะตีทัพ
+จะเอาใจไพร่นายฝ่ายฝรั่ง ให้พร้อมพรั่งปกปิดกิตติศัพท์
+พรุ่งนี้ป่าวชาวพาราให้มารับ จะแจกทรัพย์ให้ทั่วทุกตัวคน
+ทั้งสามนางต่างฟังสรรเสริญ จะจำเริญยศยิ่งในสิงหล
+แล้วทูลลามาข้างนอกบอกยุบล ให้ป่าวคนเข้ามารับหน้าพลับพลา ฯ
+๏ จะกล่าวความสามทัพหลับสนิท ครั้นรุ่งฤทธิ์มนต์สร่างต่างผวา
+รู้สึกตัวทั่วทัพทุกพลับพลา ต่างเที่ยวหาสินสมุทรสุดสาคร
+นางเสาวคนธ์อัดอั้นให้พรั่นจิต เห็นลิขิตที่สุวรรณบรรจถรณ์
+ว่าสารศรีพี่ยาสุดสาคร เจริญพรโฉมเฉลาเสาวคนธ์
+เมื่อแรกเริ่มเดิมทีเราพี่น้อง หมายจะครองความรักเป็นพักผล
+บุญหาไม่ให้พี่จากนีฤมล เป็นต่างคนขาดกันแต่นั้นมา
+เดี๋ยวนี้พี่มีคู่ที่ชูชื่น อันหญิงอื่นตัดขาดไม่ปรารถนา
+ซึ่งน้องตามข้า��ฝั่งมาลังกา พระบิดาจะให้อยู่เป็นคู่ครอง
+เดี๋ยวนี้พี่เข้ารีตฝรั่งแล้ว จะคลาดแคล้วเสาวคนธ์อย่าหม่นหมอง
+จะรับเจ้าเข้ามาเลี้ยงเคียงประคอง ฝรั่งสองเมียห้ามบอกตามจริง
+จึงออกมาหาให้พบประสบพักตร์ พอสมรักร่วมห้องแม่น้องหญิง
+จงกลับหลังยังนครอย่าวอนวิง อุส่าห์นิ่งนอนอยู่กับบูรี
+คงได้คู่สู่ขอหน่อกษัตริย์ ครองสมบัติการะเวกภิเษกศรี
+นี่เป็นหญิงวิ่งมาเหมือนกาลี จะไม่มีใครสู่เป็นคู่ครอง
+หรือรักเราเจ้าไม่กลับจะรับเลี้ยง อย่าทุ่มเถียงทะเลาะเขาเป็นเจ้าของ
+จงวันทาลาลีเป็นที่รอง จะเลี้ยงลองไว้สักครั้งที่ลังกา ฯ
+๏ พอจบคำนางรำพึงตะลึงคิด ความนี่ผิดทรงเดชพระเชษฐา
+ชะรอยอีลีวันมันมารยา มาแกล้งว่าจะให้ขาดญาติวงศ์
+แต่มิใช่ลายมือหนังสือฝรั่ง สำนวนทั้งลายลิขิตน่าพิศวง
+ดูคลับคล้ายลายพระหัตถ์จัดประจง เห็นมั่นคงเชษฐาสุดสาคร
+ยิ่งแค้นคั่งดังชีวิตจะปลิดปลด โศกกำสรดเศร้าทรวงดวงสมร
+คิดเหมือนพี่ที่กำเนิดร่วมอุทร ควรหรือค่อนขอดน้องให้หมองมัว
+แต่เด็กมาอายุถึงเพียงนี้ ก็ยังมิได้รู้จักรักชู้ผัว
+มาตามพี่มิได้คิดชีวิตตัว กลับเป็นชั่วเชษฐาว่ากาลี
+กรรมเอ๋ยกรรมซ้ำร้ายอายอดสู แม้ใครรู้สารพัดจะบัดสี
+เพราะตามติดผิดพลั้งเสียครั้งนี้ ถึงจะดีก็เหมือนชั่วมัวมลทิน
+เป็นสาวแส้แร่วิ่งมาชิงผัว อันความชั่วดังเอามีดเข้ากรีดหิน
+ถึงจะคิดปิดหน้าสิ้นฟ้าดิน ก็ไม่สิ้นสุดอายเป็นลายมือ
+มิขออยู่สู้ตายวายชีวิต นางชักกริชข้างองค์มาทรงถือ
+คิดจะแทงที่คอแล้วรอมือ อารมณ์รื้อรักน้องเป็นสองใจ
+สงสารพระชนนีที่ปกเกศ ไม่ทราบเหตุเคืองเข็ญเป็นไฉน
+จะพรายแพร่งแจ้งกระจัดกับหัสไชย จะเสียใจพระน้องไม่ต้องการ
+จำจะปิดกิตติศัพท์ให้ลับลี้ พบพระพี่ภายหน้าจึงว่าขาน
+ให้เห็นจริงสิ่งสัตย์ปฏิญาณ แล้วจะผลาญชีวีอีลีวัน
+ดำริพลางนางซ่อนหนังสือไว้ ให้เจ็บใจดังชีวาจะอาสัญ
+ยิ่งคิดถึงเชษฐายิ่งจาบัลย์ สะอื้นอั้นมิได้ออกนอกพลับพลา
+พวกสาวศรีพี่เลี้ยงอยู่เคียงข้าง คิดว่านางพูนเทวษถึงเชษฐา
+พระหัสไชยไปเที่ยวค้นแล้ววนมา ถึงพลับพลาเข้าในที่ทูลพี่นาง
+ไม่ทราบเหตุเชษฐาหามิได้ เห็นจะไปตามสตรีเพราะผีสาง
+นางฟังคำทำประชวรแกล้งครวญคร��ง สะอื้นพลางตรัสบอกพระอนุชา
+พี่ปวดเศียรเจ็บหลังนั่งไม่ได้ พระน้องไปองค์เดียวเถิดเที่ยวหา
+แล้วนิ่งนอนถอนสะอื้นกลืนน้ำตา อนุชาตกใจกระไรเลย
+เรียกหาหมอรอฟังอยู่พรั่งพร้อม เตรียมยาหอมเครื่องอานคาวหวานเสวย
+กำชับสั่งสี่พี่เลี้ยงที่เคียงเคย อย่าละเลยคอยระวังฟังอาการ
+พระเข้านอกออกในมิได้หยุด อุตลุดเลี้ยวมาข้างหน้าฉาน
+ให้ไพร่นายนั่งจุกทุกทวาร ตรวจทหารพร้อมพรั่งระวังภัย ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีไม่มีชื่น สะอึกสะอื้นอ่อนซบสลบไสล
+ท้าวทศวงศ์พงศาพวกข้าไท ช่วยแก้ไขพร้อมเพรียงเคียงประคอง
+นางรู้สึกนึกถึงสินสมุทรหาย กับน้องชายคืนหลังไปทั้งสอง
+เห็นแก้ไขไม่หยุดสุดทำนอง ยิ่งฟูมฟองชลนาโศกาลัย
+แล้วทูลท้าวทศวงศ์ผู้ทรงยศ มันสะกดกองทัพให้หลับใหล
+แล้วมิหนำซ้ำย่องเข้าห้องใน เอาดาบไว้ริมอาสน์พาดอุรา
+อันไพรีมีฤทธิ์ความคิดมาก เห็นแสนยากยิ่งนักจะรักษา
+คิดถึงองค์พงศ์กษัตริย์ภัสดา นางโศกากำสรดสลดใจ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์สงสารรำคาญจิต ให้มืดมิดไม่เห็นแผลจะแก้ไข
+ตรัสว่าเราก็เห็นจนไม่พ้นภัย จำจะไปวอนว่าท่านอาจารย์
+ช่วยแก้ไขให้หายเหมือนหมายพึ่ง หรือจะถึงโรคตัดอติสาร
+แล้วพาเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน มาหาท่านพราหมณ์พร้อมน้อมประณต
+แล้วเล่าความยามสองพวกกองทัพ พากันหลับเหมือนกับต้องมนต์สะกด
+ประเดี๋ยวนี้พี่น้องสองโอรส หายไปหมดมิได้รู้ทุกผู้คน
+เป็นผีสางนางใช้ให้มารับ หรือจะกลับไปด้วยหลงงงฉงน
+เขาศักดิ์สิทธิ์ฤทธิ์เดชด้วยเวทมนตร์ จะผ่อนปรนคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ จึงแจ้งเหตุให้พระองค์สิ้นสงสัย
+หม่อมฉันเล่าก็เฝ้านั่งระวังภัย คอยแก้ไขผีสางปะรางควาน
+แต่เหตุด้วยผีป่านัยน์ตาบอด มันรู้ถอดชีวาจึงกล้าหาญ
+ควายธนูสู้มันประจัญบาน บรรลัยลาญแล้วก็กลับเข้าจับควาย
+ซึ่งป้องกันมันไม่อยู่เพราะผู้หญิง มันลอบยิงข้ามหลังคาคาถาสลาย
+จึงได้เข้าเป่ามนต์พลนิกาย ทั้งไพร่นายนอนหลับพากลับไป
+ซึ่งสตรีผีป่าเข้ามาปล้น พระเวทมนตร์ป้องกันมันไม่ไหว
+จะตั้งกรรมทำมันให้บรรลัย เล่าก็ได้ดอกแต่ผิดในกิจพราหมณ์
+เพราะถือศิลกินบวชสวดสวัสดิ์ ไม่ฆ่าสัตว์ทำบาปที่หยาบหยาม
+ได้แต่ทำกำราบเพียงปราบปราม ก็เสียความข้องขัดด้วยสตรี
+แม้มีใครไปถึงจึงจะเสก นกการเวกการวิกให้จิกผี
+โลหิตออกนอกกายจึงหายดี แต่ไม่มีใครจะไปถึงในวัง
+ครั้นจะให้ท่านยายไปขายนก ก็วิตกกลัวจะไม่เหมือนใจหวัง
+ขอบพิตรคิดด้วยช่วยกำลัง ได้เข้าวังแล้วก็เห็นจะเป็นการ
+แม้กลับหลังครั้งนี้อีผู้หญิง มาตามชิงแล้วจงแปลงแต่งทหาร
+มิให้กลับจับจำทำประจาน แต่อย่าผลาญชีวันให้บรรลัย ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสรับคำนับน้อม ต่างยินยอมยินดีจะมีไหน
+พอเวลาสายัณห์พรั่นพระทัย ต่างลาไปพลับพลาตรวจตราพล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกข้าเฝ้า เที่ยวร้องเป่าชายหญิงชาวสิงหล
+ให้รู้รอบขอบประเทศเขตมณฑล ทั้งคนจนเข็ญใจไพร่ผู้ดี
+พรุ่งนี้เช้าเจ้านายจะจ่ายทรัพย์ เข้าไปรับหน้าพลับพลาหลังคาสี
+ฝ่ายฝรั่งฟังรู้ทั้งบูรี แต่ราตรีมาบ้างที่ทางไกล
+พอเช้าตรู่ผู้คนอลหม่าน แน่นพระลานยัดเยียดเบียดไม่ไหว
+ยังมาหลามตามทุ่งนอกกรุงไกร ต่างเข้าไปเตรียมรับที่พลับพลา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์ยิ่งหม่นหมอง แต่ตรึกตรองตรอมจิตกนิษฐา
+คิดบอกป่วยด้วยจะกลับไปพารา แต่รอรั้งหวังจะฆ่าอีลาลี
+พอรู้ว่าเจ้านายฝ่ายฝรั่ง จะออกนั่งยังพลับพลาหลังคาสี
+จะปลอมแปลงแต่งเป็นชายชาวบุรี ไปดูทีเผื่อจะพาเมียมาตาม
+อีฝรั่งครั้งนี้แล้วศีรษะ กูจะฉะเสียให้เด็ดไม่เข็ดขาม
+ไหนก็ขาดญาติวงศ์จะสงคราม เราจะข้ามคุ้งไปทำไมมี
+ด้วยแรกรุ่นฉุนเฉียวไม่เหนี่ยวหน่วง สั่งข้าหลวงเหล่านางอยู่ข้างที่
+เราธุระจะไปดูชาวบูรี อยู่ที่นี่นะอย่าให้ใครสงกา
+แล้วทรงดำสำหรับสัประยุทธ์ เหน็บอาวุธไว้กับกายทั้งซ้ายขวา
+แล้วลัดแลงแฝงออกนอกพลับพลา แขกกะลาสีตามสองสามคน
+ขึ้นพาชีรี่มาทางหน้าป้อม เข้าเดินปลอมชายหญิงชาวสิงหล
+ผู้ใดเห็นว่าเป็นชายพวกนายพล เข้าไปจนถึงพลับพลาหน้ากำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสมร ครั้นแดดอ่อนสุริย์ฉายเมื่อบ่ายแสง
+พร้อมบุตรีสี่กษัตริย์ต่างจัดแจง เลียบกำแพงมาประทับที่พลับพลา
+ให้ชาวคลังนั่งรายจำหน่ายทรัพย์ ให้คนรับคนละขันด้วยหรรษา
+ที่รับได้ไปบ้างที่ยังมา นางวัณฬานั่งดูกับภูวไนย
+นางพี่น้องสองสุดากับสะหรี เคียงสามียิ้มย่องสนองไข
+ทั้งสี่คู่อยู่ที่บนพลับพลาชัย เอาทองในคลังโกยมาโปรยปราย ฯ
+๏ ฝ่าย��งเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง คิดจะยิงเสียให้สมอารมณ์หมาย
+พอเห็นหน้าลาลีเคียงพี่ชาย จึงขึ้นสายเกาทัณฑ์ค่อยผันแปร
+จะยิงล่อพอให้เมียนั้นเสียโฉม เมื่อผัวโลมจะได้เห็นว่าเป็นแผล
+พอลีวันผันเพ่งไปเล็งแล นางหมายแน่ยิงขวับกลับอัสดร
+พอถูกปรางนางฝรั่งเข้าดังปุ แก้มทะลุลูกตลอดไม่ถอดถอน
+นางร้องกรีดหวีดคว้าสุดสาคร ประคองกรกอดเมียนึกเสียใจ
+ดูคนยิงวิ่งหนีเห็นขี่ม้า ใส่เสื้อผ้าสีดำพอจำได้
+ยิ่งกริ้วโกรธโดดลงหน้าพลับพลาชัย ทะลวงไล่เลี้ยวลัดสกัดสะแกง
+กนิษฐากล้าหาญในการรบ แกล้งหลีกหลบล่อลั่นเกาทัณฑ์แผลง
+พระโถมทันกั้นกางไว้กลางแปลง เข้าจับแพลงพลัดพลาดประหลาดจริง
+เขม้นดูรู้ว่าน้องร้องอุเหม่ ช่างโว้เว้วิปริตผิดผู้หญิง
+เขาว่าไรให้มั่งจึงชังชิง มาลอบยิงแก้มเมียเขาเสียงาม ฯ
+๏ กนิษฐาว่าน้อยหรือพี่เจ้า ส่วนว่าเขาละก็เจ็บดังเหน็บหนาม
+หรือเห็นเมียว่าหอยพลอยว่าตาม มันหยาบหยามเย่อหยิ่งจึงยิงมัน
+ถ้ารักเมียเสียญาติขาดกันหมด อย่าละลดเลยมาฆ่าให้อาสัญ
+เชิญเชษฐาพาอีลาลีวัน มาสู้กันกับน้องทั้งสองคน ฯ
+๏ สุดสาครค่อนแค้นว่าแสนแง่ เหมือนอีแม่ค้าถั่วหัวถนน
+แล้วนึกห่วงเมียรักพะวักพะวน ละลานละลนแล่นกลับมาพลับพลา
+เห็นเมียป่วยช่วยประคองแล้วร้องชะ เป็นแผลหวะเห็นไม่หายทั้งซ้ายขวา
+นางละเวงเกรงกษัตริย์ภัสดา ให้หามมาปรางค์มาศปราสาทชัย ฯ
+๏ นางลีวันรันทดสลดสลบ จนค่ำพลบลุกนั่งยังไม่ไหว
+สุดสาครนอนประคองอยู่ห้องใน เอายาใส่แผลแก้มแต้มน้ำมัน
+ถึงว่าแผลแลตลอดไม่มอดม้วย เพราะเหตุด้วยได้กินดินถนัน
+จึงจานเจือเนื้องอกออกมาทัน ไม่ถึงวันแผลติดสนิทดี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช พยาบาทองค์พระมเหสี
+มันแกล้งใช้ให้มาฆ่าสุลาลี จะออกตีตอบแทนแก้แค้นมัน
+จึงลอบสั่งนางรำภาผกาด้วย วันนี้ช่วยกำกับกองทัพขันธ์
+ให้ยันตังทั้งวิรุญกับกุนตัน ไปตั้งกันกองทัพจะกลับไป
+แล้วเร่งลากปืนใหญ่ขึ้นใส่ป้อม ยิงค่ายอ้อมเสียให้ยับยกทัพไล่
+สกัดสะแกงแทงฟันให้บรรลัย แม้ถอยไปกองซุ่มเร่งรุมรบ
+ให้พวกเราตีประดาล้อมหน้าหลัง อย่าให้ตั้งติดแยกแตกตลบ
+พรุ่งนี้เช้าเราจะยกทัพสมทบ ออกประจบจับไว้ทั้งไพร่พล ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างบังคมประนมสนอง จะเกณฑ์กองทัพไว้ไม่ขัดสน
+ถึงไพรีมีปีกหลีกไม่พ้น แล้วต่างคนต่างลารีบคลาไคล
+เที่ยวลอบสั่งทั้งหลายพวกนายทัพ เป็นความลับเล่าแจ้งแถลงไข
+พวกขุนนางต่างยอมเห็นพร้อมใจ ต่างเตรียมไว้พร้อมกันตามสัญญา
+พอเย็นย่ำค่ำคลุ้มชอุ่มอับ ต่างยกทัพแยกย้ายตามซ้ายขวา
+บ้างโอบหลังตั้งหลีกเป็นปีกกา สกัดหน้าปิดทางที่กลางไพร ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์อยู่บนตำหนัก แต่น้องรักก็ไม่แจ้งแถลงไข
+ด้วยอ่อนศักดิ์หนักเบาไม่เข้าใจ มิให้ใครล่วงรู้ทุกผู้คน
+ครั้นพลบค่ำย่ำฆ้องทุกกองทัพ ตรวจกำชับโยธาโกลาหล
+ท่านปาโมกข์โลกเชษฐ์ร่ายเวทมนตร์ ช่วยคุ้มพลคุ้มกษัตริย์กำจัดภัย ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาเวลาดึก เห็นข้าศึกสามทัพจะหลับใหล
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องฆาตกลองชัย ยิงปืนใหญ่เป็นสัญญาเข้าราวี
+ทั้งปืนป้อมพร้อมพรั่งยิงพังค่าย หักทำลายชายหญิงออกวิ่งหนี
+ทัพฝรั่งตั้งโห่ต้อนโยธี เข้ารุมตีตึงตังประดังปืน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องกองทัพออกรับรบ บ้างหลีกหลบลุยแฝกบ้างแตกตื่น
+ไม่แลเห็นหนทางด้วยกลางคืน เสียงครึกครื้นตายยับแทบอับจน ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ร่ายพระเวทวิทยาเป็นห่าฝน
+ให้ถูกตัวทั่วไปทั้งไพร่พล ต่างคงทนแทงฟันไม่บรรลัย
+แล้วบังตัวผัวเมียเสียให้หาย อยู่สบายในพลับพลาที่อาศัย
+นางเสาวคนธ์เร่งกษัตริย์หัสไชย พ่อรีบไปช่วยรักษาแม่มาลี
+แล้วโฉมยงทรงสิงห์หญิงน้อยน้อย ทั้งห้าร้อยเจนจบไม่หลบหนี
+ออกรับรองป้องกันประจัญตี เสียงโยธีฮึกโห่เป็นโกลา ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีเสียทีทัพ ทหารยับแยกย้ายทั้งซ้ายขวา
+จูงลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด
+พวกผู้หญิงวิ่งหลามมาตามเจ้า เรียกขอเฝ้าเหล่าขุนนางไปข้างไหน
+พอเหลียวเห็นหน่อกษัตริย์หัสไชย นางดีใจจูงกรแล้ววอนวิง
+พ่อช่วยแม่แก้ไขพอให้รอด แล้วอย่าทอดทิ้งน้องทั้งสองหญิง
+หน่อกษัตริย์หัสไชยชอบใจจริง ฉันไม่ทิ้งมารดาอย่าปรารมภ์
+แล้วเชิญองค์ทรงรถขับลดเลี้ยว ให้คนเที่ยวต้อนเหล่านางสาวสนม
+พวกมดหมอขอเฝ้าทั้งเจ้ากรม บ้างหกล้มหลงทางเพราะกลางคืน
+พวกผู้หญิงวิ่งตลบเข้ารบพุ่ง เหลือผ้านุ่งมาไม่ถึงสักครึ่งผืน
+ตกประหม่าข้าศึกเสียงครึกครื้น ด้วยเสียงปืนทัพฝรั่งดังระดม ฯ
+๏ ท้าว��ศวงศ์องค์อรุณกับอัคเรศ ทั้งแก้วเกษราสุรางค์นางสนม
+อุตลุดยุดเหนี่ยวกันเกลียวกลม ทั้งสี่กรมเข้าประสมเป็นกรมเดียว
+ข้างหน้าออกนอกประตูคนอยู่หลัง ช่วยกันรั้งยุดยื้อล้วนมือเหนียว
+จอมกษัตริย์ขัดเขมรออกเป็นเกลียว หม่อมห้ามเหนี่ยวเหนื่อยหอบบอบเต็มที ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามนายออกรายรบ เห็นไพร่หลบหลีกหายพลัดพรายหนี
+จึงรีบจัดรถาเทียมพาชี มาเทียบที่ริมพลับพลาหน้าพระลาน
+แล้วเชิญท้าวทศวงศ์ขึ้นทรงรถ อยู่พร้อมหมดมเหสีบุตรีหลาน
+ข้าหลวงเหล่าเจ้าจอมหม่อมอยู่งาน ปีนทะยานยุดตะกายขึ้นท้ายรถ
+บ้างพลัดตกหกคะเมนโคลนเลนเปื้อน นางตัวเพื่อนพยุงย่องค่อยจ้องจด
+ทั้งสามพราหมณ์ตามระวังหน้าหลังรถ อ้อมบรรพตผ่านมาข้างป่ารัง
+พบกุนตันกั้นกางออกขวางทัพ ต้องถอยกลับทวนทบตลบหลัง
+พวกห้ามแหนแสนสาวนางชาววัง เหลือกำลังล้มลุกลงคลุกคลาน
+เห็นแสงไฟไหม้ขอนเขาทอนสุม เสือตะคุ่มคิดว่าโยธาหาญ
+ที่ขลาดเลาทิ้งดาบลงกราบกราน โปรดประทานชีวาอย่าฆ่าตี
+เสือโฮกปีบถีบไปจิตใจหาย ลงนอนหงายแน่นิ่งไม่วิ่งหนี
+ฝรั่งกลุ้มรุมรุกไล่คลุกคลี แต่ถ้อยทีแทงฟันไม่บรรลัย
+ด้วยถูกฝนทนคงทรงชีวิต ที่เหนื่อยจิตเจ็บจุกลุกไม่ไหว
+ที่กลัวตายชายหญิงวิ่งร่ำไป ฝรั่งไล่รบพุ่งจนรุ่งราง ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาอยู่หน้าป้อม เตรียมไพร่พร้อมพอเวลาฟ้าสางสาง
+จึงคุมพลคนละกองกับสองนาง ยกแยกทางซ้ายขวาเข้าราวี
+นางรำภาหาพวกรมจักร จะหาญหักเกษรามารศรี
+นางวัณฬาหาสุวรรณมาลี เที่ยวไล่ตีไพร่พลอยู่จนเช้า
+นางยุพามาที่เสาวคนธ์อยู่ จะเชือดหูแก้แค้นแทนน้องสาว
+เห็นรบรับขับเคี่ยวเสียงเกรียวกราว สั่งให้บ่าวโบกธงเข้ายงยุทธ์
+สมทบทัพขับฝรั่งจะพังค่าย ขึ้นปีนป่ายตีต่อไม่รอหยุด
+บ้างพุ่งซัดศัสตราแกว่งอาวุธ อุตลุดจับกุมตะลุมบอน ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาการะเวกทั้งเล็กน้อย ไม่หนีถอยรบรับสลับสลอน
+อันฝูงคนฝนช่วยไม่ม้วยมรณ์ ครั้นแดดอ่อนฤทธิ์หายค่อยคลายมนต์
+กลับแทงฟันกันตายทั้งนายไพร่ ทะลวงไล่รบรับกันสับสน
+ส่วนโฉมยงนงเยาว์เสาวคนธ์ เห็นนายพลนางผกาออกมารบ
+จึงขับสิงห์วิ่งออกมานอกค่าย ห้ามไพร่นายน้อยใหญ่ให้สงบ
+แล้วร้องว่านางผกาเรามาพบ ให้พลรบกันทำไมมิใช่การ
+แต่ฆ่า���ันกันตายเสียหลายหมื่น มิได้คืนเคหาน่าสงสาร
+มาเราสองลองกันประจัญบาน ให้ทหารเห็นทั่วไม่กลัวกัน
+เราเด็กกว่าอายุก็ยังอ่อน เจ้าฝึกสอนมาแต่ผัวตัวขยัน
+เร่งออกมาราวีทั้งมีครรภ์ ไม่ควรพรั่นดอกอุส่าห์เอาผ้ารัด
+นางยุพาผกาไม่กล้าศึก ด้วยได้ฝึกไว้แต่กลปรนนิบัติ
+ที่ยิงแย้งแทงฟันไม่สันทัด แต่ปากจัดร้องชะเจ้าเสาวคนธ์
+สุดสาครหล่อนไม่เลี้ยงเพราะเปรี้ยงแปร้น มาคุมแค้นลอบยิงชาวสิงหล
+ใช่เผ่าพงศ์วงศ์วานใช่การตน พลอยคุมพลมารบสมทบทัพ
+วานซืนนี้พี่ผัวพบตัวแล้ว หรือน้องแก้วติดใจยังไม่กลับ
+พระธิดาการะเวกภิเษกลับ จะรบรับเรานั้นไม่พรั่นใจ
+แต่ตัวเจ้าเล่าเดี๋ยวนี้อยู่ที่ล้อม ยังไม่ยอมแพ้หรือถือไฉน
+ถึงตัวดีมีปีกจะหลีกไป ก็เห็นไม่พ้นมาวันทาเรา ฯ
+๏ นางเสาวคนธ์ฟังคำยิ่งซ้ำแค้น จึงว่าแสนส่ำสามใส่ความเขา
+พระเชษฐามาเป็นผัวเพราะมัวเมา มึงอีเจ้ากลเสน่ห์ทำเล่ห์ลวง
+พระพี่มาหากูอยู่ที่ทัพ มึงพากลับเข้าไปขังไว้วังหลวง
+จึงยิงน้องของมึงแถมให้แก้มกลวง เพราะล่อลวงเชษฐาสุดสาคร
+น้อยหรือชะพระธิดาอีกาฝาก แต่ต้นรากก้านกิ่งอยู่สิงขร
+มิคิดที่มีครรภ์จะบั่นรอน สมที่ค่อนว่าเขาเพราะเมามัว ฯ
+๏ นางยุพาว่าน้อยหรือช้อยชด นางงอนรถรักพี่ไม่มีผัว
+เขาหุ้มห้อมล้อมไว้ยังไม่กลัว จะจับตัวทารกรรมให้หนำใจ
+จึงร้องว่าฝรั่งสิ้นทั้งทัพ ถ้าใครจับตัวศัตรูให้กูได้
+จะแต่งตั้งดังมหาเสนาใน แล้วจะให้ทองคำพันตำลึง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายพวกนายไพร่ ประมาทใจว่าเป็นหญิงต่างวิ่งถึง
+เข้าจับกุมกลุ้มกลมพลาดล้มตึง สิงห์ทะลึ่งไล่กัดทั้งฟัดยี
+เขย่งตบขบเขี้ยวลดเลี้ยวไล่ ทั้งนายไพร่กลาดกลิ้งบ้างวิ่งหนี
+นางขยับขับสิงโตไล่โยธี เที่ยวต้อนตีแตกพลัดกระจัดกระจาย ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกายืนม้ามุ่ง เห็นรบพุ่งขึ้นคันเกาทัณฑ์หมาย
+ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์คอยชม้าย พอลั่นสายเสียงขวับนางรับทัน
+ถึงสามทีมิถูกรับลูกได้ ด้วยว่องไวไสสิงห์วิ่งถลัน
+จะฆ่าเสียเมียพี่ทั้งมีครรภ์ เข้าตีรันนางผกาตกพาชี
+พอย่องตอดลอดลัดสกัดจับ จะฟันสับสักเท่าไรมันไม่หนี
+แทงทะลุปรุยับแล้วกลับดี รู้ว่าผีตาบอดถอดเกาทัณฑ์
+นางยิงถูกลูกตาถึงห้าดอก มันชักออกหักทิ้งวิ่งถลัน
+สิงโ���ตบขบขย้ำนางซ้ำฟัน ดิ้นยันยันประเดี๋ยวหนึ่งลุกตึงตัง ฯ
+๏ นางยุพาผกาขึ้นม้าได้ ขับแต่ไพร่พรั่งพร้อมเข้าล้อมหลัง
+นางเสาวคนธ์รนร้อนอ่อนกำลัง พวกฝรั่งไล่รุกเข้าคลุกคลี
+คิดจะฆ่าตาบอดให้มอดม้วย ไม่รบด้วยแกล้งผละสละหนี
+กลับเข้าค่ายให้ทหารออกต้านตี นางไปที่โลกเชษฐ์แจ้งเหตุการณ์
+อ้ายผีป่าตาบอดดอดมาด้วย ฆ่าไม่ม้วยมรณามันกล้าหาญ
+ขอความคิดวิทยาคุณอาจารย์ ให้หลานผลาญตาบอดให้วอดวาย ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกเชษฐ์แจ้งเหตุสิ้น เสกสายสิญจน์สามเกลียวลงเรียวหวาย
+ส่งให้นางพลางให้มนต์กลอุบาย อย่าให้ตายแต่พอหลาบทำปราบปราม ฯ
+๏ นางคำนับรับหวายกับสายเชือก วิ่งเสลือกสลนมาหน้าสนาม
+ขึ้นทรงสิงห์วิ่งตรงออกสงคราม ทหารตามตีฝรั่งไม่รั้งรอ ฯ
+๏ ย่องตอดเห็นเผ่นมาเงื้อพร้าโต้ ฟันสิงโตผิดตัวมันหัวร่อ
+นางชักด้ายสายสิญจน์ไปสวมคอ มันกลัวงอยอบยุบลงฟุบตัว
+นางได้ทีตีซ้ำด้วยลำหวาย มันดิ้นหงายใจริกริกเข้าจิกหัว
+ไปผูกไว้ในค่ายเหมือนควายวัว ย่องตอดกลัวนอนนิ่งไม่ติงกาย
+นางขับไพร่ไล่ฆ่าพวกฝรั่ง ก็แตกพังหลบลี้วิ่งหนีหาย
+ทหารนางต่างสกัดไล่พลัดพราย ทิ่มแทงตายตีล้มลงซมซาน ฯ
+๏ นางยุพาผกาขับม้าหนี ด้วยเสียทีเสียย่องตอดยอดทหาร
+ทั้งสามทัพยับย่นไม่ทนทาน เที่ยววิ่งพล่านพลัดพรายกระจายกัน
+นางยุพามาพบพวกนายทัพ ต่างรอรับพวกพหลพลขันธ์
+ประชุมได้ไพร่นายเป็นหลายพัน สมทบกันตามลูกสาวเจ้าลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์ขับพลไล่ เก็บของได้ดาษดื่นดาบปืนผา
+เที่ยวตามน้องสองทัพที่อัปรา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์ตามท้าวรมจักร ทหารชักรถทรงเที่ยวหลงใหล
+ทั้งสาวสรรค์กัลยาเสนาใน ข้าศึกไล่รบพุ่งจนรุ่งราง
+พอพบกับทัพรำภาพวกฝรั่ง มาคับคั่งคอยสกัดก็ขัดขวาง
+ต้องรอรั้งยั้งหยุดอยู่หว่างกลาง สมนึกนางรำภาจะฆ่าฟัน
+ขับฝรั่งพรั่งพร้อมเข้าล้อมรบ ตีตลบหุ้มทัพถึงขับขัน
+บ้างยิงแย้งแทงรุกไล่บุกบัน เสียงครื้นครั่นคราวทัพเข้าอับจน
+พวกขอเฝ้าสาวสนมชาวรมจักร ละล่ำละลักวิ่งเสือกเสลือกสลน
+พราหมณ์วิเชียรโมราเจ้าสานน ทั้งสามคนขับม้าเข้าราวี ฯ
+๏ เจ้าโมราฝ่าฟันถลันไล่ ทั้งนายไพร่พลัดพรายกระจายหนี
+วิเชียรนั้นลั่นธนูสู้ไพรี ยิงไ���ทีละเจ็ดลูกถูกไพร่พล
+บ้างล้มตายหลายร้อยก็ถอยหลัง ไล่ฝรั่งแตกยับวิ่งสับสน
+ที่ทัพขวางข้างขวาเจ้าสานน ไล่ฟันพลพวกผรั่งแตกพังไป
+แต่รำภาสะหรีไม่หนีหน้า ต้อนโยธาหุ้มห้อมเข้าล้อมไล่
+ต่างยิงแย้งแทงฟันกันบรรลัย ฝรั่งได้ทีโห่ก้องโกลา
+พอยันตังทั้งทหารมาพานพบ ช่วยรุกรบรำขวานเข้าด้านขวา
+ฟันขอเฝ้าสาวใช้ไล่โยธา รุกเข้ามาริมรถท้าวทศวงศ์ ฯ
+๏ จอมกษัตริย์กวัดแกว่งพระแสงสู้ ตะโกนกู่พราหมณ์พี่เลี้ยงจนเสียงหลง
+เห็นศึกชิดติดตามพาสามองค์ กระโดดลงจากรถเลี้ยวลดไป
+เจ้าพราหมณ์กลับขับม้ารบฝรั่ง ยิงยันตังตกม้าเลือดตาไหล
+พวกขอเฝ้าเข้าไปฟันจนบรรลัย บ้างแทงไพร่พลตายลงก่ายกัน ฯ
+๏ นางรำภากล้าหาญถือขวานพ่อ ไม่รั้งรอเร็วรวดรบหวดหัน
+ใครกีดขวางเหวี่ยงขวานประหารฟัน วิเชียรกั้นหน้านางนางขว้างคลี
+เจ้าพราหมณ์หลบรบรุมเข้ากลุ้มกลัด แกล้งสกัดกั้นหน้ารำภาสะหรี
+แต่มีครรภ์ครั้นว่าจะฆ่าตี พระหน่อที่ครรภ์นางจะวางวาย
+จึงแหวกทางพลางว่านางฝรั่ง เดิมเราหวังว่าจะห้ามสงครามหาย
+ให้สัญญาว่าเป็นมิตรไม่คิดร้าย มาปล้นค่ายฆ่าฟันด้วยอันใด ฯ
+๏ นางรำภาว่าใครก่อข้าขอถาม ทั้งสามพราหมณ์ไม่รู้ไปอยู่ไหน
+เมื่อวานนี้พี่สาวเจ้าหัสไชย ปลอมเข้าไปหน้าพลับพลายิงลาลี
+ว่าไม่รู้อุแหม่มาแก้เก้อ เพราะพวกเธอทิ้งสัตย์ไม่บัดสี
+จึงแก้แค้นแทนบ้างเหมือนอย่างนี้ ยังจะมีหน้าว่าน่าไม่อาย ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์แจ้งแกล้งว่าฉาหม่อมห้าม ดูรูปงามปากกล้าประดาหาย
+หากธิดาการะเวกทำวุ่นวาย จะคิดร้ายรบแก้ก็แต่กัน
+ตัวเป็นแต่พระสนมเมืองรมจักร ควรจะรักอย่างเป็นข้านราสรรค์
+บัดนี้ท้าวทศวงศ์พาพงศ์พันธุ์ มาพร้อมกันอัคเรศเกศสตรี
+จงไปเฝ้าเคารพอภิวาท จะพ้นราชอาชญารำภาสะหรี
+แม้มิฟังยังจะดื้อเฝ้าถือดี โทษจะมีไม่แคล้วแล้วนะนาง ฯ
+๏ นางรำภาสามารถชาติทหาร จึงว่าขานอะไรปากมาถากถาง
+ถึงชาตินี้ชีวิตจะวายวาง ไม่ไหว้นางอัคเรศเกษรา
+พระผ่านเกล้าเข้ารีตเป็นสิทธิ์ขาด ไม่นับญาตินับวงศ์เผ่าพงศา
+เป็นอุปราชราชวังอยู่ลังกา เราได้ว่าที่พระเสาวนีย์
+แต่บรรดามาอยู่ก็รู้หมด เรามียศอย่างพระมเหสี
+ตัวเป็นข้าฝ่าละอองรองธุลี ชอบภักดีด้วยเราเป็นเจ้านาย
+จะได้เกียรติเจียดกระบี่ได้มียศ ให้ปรากฏกตัญญูไม่รู้หาย
+อันข้าครอกนอกเจ้าบ่าวนอกนาย หลังจะลายเลอะล้นถึงต้นคอ
+แม้เจ้าพราหมณ์สามส่งองค์กษัตริย์ ให้เราตัดชาติเชื้อไม่เหลือหลอ
+จะทูลให้เป็นเจ้าทั้งเหล่ากอ ไม่ลวงล่อเลยนะเจ้าเราจะเลี้ยง ฯ
+๏ สามพราหมณ์ฟังคั่งแค้นแทนกษัตริย์ ต่างเคืองขัดคิดเกลียดขี้เกียจเถียง
+จึงว่ากูผู้เป็นพระพี่เลี้ยง มีชื่อเสียงศักดินาเจ้าธานี
+อันพวกเจ้าเหลาวิเรนเป็นเดนห้าม มาหยาบหยามต่อกษัตริย์น่าบัดสี
+ถึงโปรดเจ้าเล่าก็เลี้ยงแต่เพียงนี้ ไม่ทันที่จะถึงหม่อมจอมมารดา
+จะให้เกียรติเจียดกระบี่เป็นที่พึ่ง ไม่คิดถึงต่างชาติวาสนา
+มาจาบจ้วงล่วงพระราชอาชญา โทษถึงผ่าปากเจ้านางชาววัง
+แม่สี่องค์ทรงทราบว่าหยาบหยาม นางหม่อมห้ามเห็นจะยับไม่กลับหลัง
+แล้วยิงขาม้าคะมำด้วยกำลัง นางพลาดพลั้งพลัดหงายตะกายอาน
+เผ่นขึ้นนั่งหลังม้าไม่กล้ารบ ควบสินธพเที่ยวหาโยธาหาญ
+ประชุมได้ไพร่นายเหลือวายปราณ มาประมาณสามพันตามวัณฬา ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพราหมณ์สามนายหญิงชายพร้อม ไม่เห็นจอมกษัตริย์สกัดหา
+พอเห็นออกนอกชะง่อนก้อนศิลา ต่างเชิญมาทรงนั่งบัลลังก์รถ
+กรุงกษัตริย์ตรัสกับสามพราหมณ์พี่เลี้ยง เดี๋ยวนี้เล่าเราเสบียงลำเลียงหมด
+จะรบรับขับเคี่ยวเที่ยวเลี้ยวลด จะมิอดหรือจะไปข้างไหนดี ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังบังคมประนมสนอง จำจะต้องตามพระมเหสี
+กับกษัตริย์หัสไชยรบไพรี จะเสียทีหรือพระองค์ยังสงคราม
+แม้พบปะจะสมทบช่วยรบรับ โยธาทัพพร้อมพรั่งกันทั้งสาม
+เดี๋ยวนี้น้อยถอยกลับแม่ทัพตาม จะเสียความขัดขวางทุกอย่างไป ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ เจ้าเคยรู้ผันแปรช่วยแก้ไข
+เจ้าพราหมณ์รับนับพลสกลไกร ทั้งนายไพร่ติดตามสักสามพัน
+รถฝรั่งลังกามันล่าทิ้ง เก็บให้หญิงขี่ไปในไพรสัณฑ์
+ทั้งเครื่องมือถือรบมีครบครัน แล้วพากันตัดทางมากลางไพร ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีหนีฝรั่ง ไปกับทั้งหญิงชายพร้อมนายไพร่
+แต่สองยามตามกษัตริย์หัสไชย หมายจะไปยังเขาเจ้าประจัญ
+ทัพฝรั่งตั้งซุ่มออกรุมรบ ต้องหลีกหลบเลี้ยวเวียนเที่ยวเหียนหัน
+ออกทางใหญ่ไปพอแจ้งแสงตะวัน พบวิรุญกุนตันออกกั้นทาง
+จะหักไปเห็นไม่พ้นด้วยคนน้อย จะกลับถอยหลีกลัดก็ขัดขวาง
+พอเหลียวหลังยังเห็นคนข้างต้นทาง กองทัพนางวัณฬาออกมาตาม
+สกัดล้อมพร้อมพรั่งทั้งหลังหน้า ดาษดาดูคนออกล้นหลาม
+สุมาลีมีทหารต้านสงคราม ประมาณสามสี่ร้อยน้อยเท่านั้น
+นางตกใจไหวหวาดจะขาดจิต เห็นสุดคิดเขาจะฆ่าให้อาสัญ
+กอดธิดานารีร่วมชีวัน สะอื้นอั้นอารมณ์ไม่สมประดี
+พระหัสไชยใจกล้าว่าพระแม่ อย่าท้อแท้ทุกข์ทำไมฉันไม่หนี
+ถึงโกฏิแสนแน่นมามากกว่านี้ ลูกจะตีตัดออกไปคงไม่ฟัง
+พวกขอเฝ้าชาววังสิ้นทั้งหมด คอยรุนรถตามทางไปข้างหลัง
+พระมาตุรงค์ทรงพระแสงแกว่งระวัง สองน้องนั่งบังฝารถาไว้
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาว่าพระพี่ แล้วอย่าหนีน้องรักให้ตักษัย
+สุมาลีศรีสวัสดิ์กอดหัสไชย ไม่เห็นใครแล้วพ่อคุณกรุณา
+ถึงแม่นี้มิรอดจะมอดม้วย พ่อจงช่วยชีวิตกนิษฐา
+แม่ยกให้ไว้เป็นน้องทั้งสองรา เจ้าเมตตาน้องหญิงอย่าทิ้งกัน ฯ
+๏ พอเสียงโห่โยธาเข้ามาใกล้ พระหัสไชยลุกขยับจับพระขรรค์
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาต่างจาบัลย์ นางช่วยกันยุดคร่าเชษฐาไว้
+พวกฝรั่งลังกามันมากลุ้ม จะจับกุมแล้วพระพี่นี้ไปไหน
+อยู่ช่วยฉันมารดาเถิดอย่าไป พระหัสไชยจูบกอดพูดพลอดพลาง
+พี่จะไปไล่ฆ่าอ้ายฝรั่ง คอยระวังพระน้องอย่าหมองหมาง
+แล้วลูบหลังสั่งน้องทั้งสองนาง พอนางวางหัตถาออกหน้ารถ
+ขึ้นทรงสิงห์วิ่งเข้ารับทัพฝรั่ง ต่างแตกพังล้มตายกระจายหมด
+ใครกีดกั้นฟันฉะไม่ละลด แล้วนำรถฝ่าฟันป้องกันไป ฯ
+๏ ฝ่ายวิรุณกุนตันมันแรงร้าย ทั้งสองนายเห็นทหารต้านไม่ไหว
+ต่างหัวร่อหน่อกษัตริย์หัสไชย เหมือนลูกไก่กระจ้อยร่อยมาพลอยตาย
+ต่างชัยม้าถาโถมเข้าโจมจับ กุมารรับรุกไล่มิได้ขยาย
+ฟาดพระขรรค์ฟันต้องทั้งสองนาย คอขาดตายตกม้าไล่ฆ่าพล
+พวกฝรั่งทั้งทัพไม่รับรบ ต่างหลีกหลบล้มเสือกเสลือกสลน
+นางละเวงเกรงจะไปเสียได้พ้น เร่งต้อนพลหุ้มห้อมเข้าล้อมรถ
+พระป้องกันฟันฟาดตายดาษดื่น อ้ายพวกอื่นเข้ามาอีกไม่หลีกหลบ
+พอยุพารำภายกมาพบ เข้าช่วยรบรุมสกัดจับหัสไชย
+พระควบสิงห์วิ่งระวังหน้าหลังรถ จนแรงหมดฆ่าฟันมันไม่ไหว
+ทั้งสามนางขับพลสกลไกร เข้ารุกไล่จับกุมตะลุมบอน
+เดชะแก้วแคล้วคลาดก็พลาดเพลี่ยง พระเหนื่อยเพียงสิ้นแรงหยุดแผลงศร
+บ้างถูกเหน็บเจ็บป่วยบ้างม��วยมรณ์ มันยิ่งต้อนกันเข้าไปมิได้ลด
+พวกตามเจ้าชาวผลึกไม่นึกรอด หมายม้วยมอดมิได้คิดชีวิตหมด
+ทั้งชายหญิงวิ่งวุ่นเข้ารุนรถ เที่ยวเลี้ยวลดหลบพัลวันมา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยมิได้หยุด ออกรบรุดแหลกทางไปข้างขวา
+เห็นรถทรงองค์ลูกสาวเจ้าลังกา จึงร้องว่าถากถางนางละเวง
+เป็นผู้หญิงชิงเอาผัวเขาไว้ แล้วยังไม่สาสมทำข่มเหง
+เขารู้เช่นเห็นชั่วไม่กลัวเกรง มารำเพลงอาวุธยุทธนา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงนึกเกรงฤทธิ์ ลูกนิดนิดมันแข็งแรงหนักหนา
+แต่ยังเล็กเด็กอ่อนหย่อนปัญญา จะพูดจาล่อลวงดูท่วงที
+แล้วห้ามไพร่ให้สงบที่รบสู้ หมายจะดูเหลี่ยมเล่ห์มเหสี
+จึงเสแสร้งแกล้งว่านางมาลี ใช้ให้พี่สาวเจ้าถือเกาทัณฑ์
+ไปยิงแก้มนางลาลีหน้าที่นั่ง จึงตรัสสั่งให้มาฆ่าให้อาสัญ
+แต่ตัวเจ้าเขายุจึงดุดัน จะผ่อนผันปล่อยไปมิให้ตาย
+นางมาลีนี้ข้าแค้นแสนสาหัส จะต้องตัดเอาศีรษะไปถวาย
+แม้จะใคร่ได้รอดไม่วอดวาย อย่าอับอายออกมาพูดจากัน
+แม้งอนง้อขอโทษไม่โกรธขึ้ง นั่นแหละจึงจะไม่ฆ่าให้อาสัญ
+แม้มิฟังตั้งปึ่งทำดึงดัน จะห้ำหั่นเสียให้แร้งมันแย่งกิน
+จะบอกเจ้าเราให้ทัพไปนับแสน ตั้งปิดแดนด่านท่าชลาสินธุ์
+อย่าว่าแต่แม้เพียงจะเดินดิน จึงจะบินขึ้นบนไม่พ้นมือ
+ด้วยมากมายหลายทัพจะจับเจ้า น้อยกว่าเรานี้จะสู้ได้อยู่หรือ
+จงตรองตรึกไปปรึกษาพูดหารือ แม้นดึงดื้อก็จะได้ไล่ตะลุย ฯ
+๏ พระหัสไชยไม่กลัวกลับหัวเราะ ตบมือเยาะยิ้มย่องร้องกุ๋ยกุ๋ย
+เมื่อตะกี้นี้ตายกระจายกระจุย จนต้องลุยเลือดนองดังท้องธาร
+ถึงโกฏิแสนแน่นมากเหมือนหยากเยื่อ เราเหมือนเชื้อเพลิงน้อยจะคอยผลาญ
+ไม่ย่อท้อง้องอนมารอนราญ อย่ามาพาลผิดที่นะพี่ยา
+เมื่อพี่นางครางครวญประชวรไข้ หมอยังไปพร้อมพรักอยู่รักษา
+พาโลเขาเอาแต่โทษมาโจทนา ไม่ปรารถนาง้องอนจะรอนราญ ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีอยู่ที่รถ ได้ยินหมดเมื่อวัณฬาร้องว่าขาน
+จะฆ่าเราเอาโทษตัวโปรดปราน มันคิดอ่านแอบรับสั่งสิ้นทั้งนั้น
+จะตายร้ายตายดีก็ทีหนึ่ง โมโหหึงหมกมุ่นให้หุนหัน
+จึงแต่งองค์นงเยาว์ถือเกาทัณฑ์ ออกยืนยันหน้ารถไม่ลดละ
+แล้วร้องว่าฉาฉีอีฝรั่ง ขึ้นเสียงดังข่มขู่กูหรือหวะ
+มาแต่งกลปล้นคายหมายชนะ เห็นว่า���ระหลงใหลแล้วได้ที
+จะให้กูผู้ใหญ่นี้ไหว้กราบ ช่างหยามหยาบยิ่งกว่ากะลาสี
+ถึงชั้นไพร่ในจังหวัดปถพี ก็ไม่มีผู้ใดไหว้เมียน้อย
+มึงอย่าพักยักยอกตะคอกขู่ ถึงม้วยสู้ไว้ยศไม่ถดถอย
+เห็นเอนเอียงเพลี่ยงพล้ำมาซ้ำพลอย อีกิ่งก้อยก็จะแปรเป็นแม่มือ
+แม้มึงกล้าก็มาสู้ตามผู้หญิง พลางหมายยิงเยื้องคันเกาทัณฑ์ถือ
+เห็นแม่นมั่นสันทัดเคยหัดปรือ ขยับมือขวาขวับดูฉับไว
+ถูกที่ถันวัณฬาผวาหวีด แต่เกราะกีดขีดเชือดพอเลือดไหล
+ครั้นยิงซ้ำนางรำภาฉวยคว้าไว้ ละเวงได้สมประดีดูที่ทรวง
+เอาเสื้อปิดมิดแผลร้องแก้หน้า กูจะผ่าอกเสียอีเมียหลวง
+แล้วเร่งทัพขับไล่ไพร่ทั้งปวง ลุยทะลวงไล่ล้างให้วางวาย
+ฝรั่งล้อมห้อมหุ้มเข้ารุมรบ ตีตลบเลี้ยวไล่ไพร่ทั้งหลาย
+พระหัสไชยไล่ฆ่าโยธาตาย แตกข้างซ้ายฝ่ายขวาเข้าราวี
+ต้องรบเวียนเหียนหันป้องกันรถ เที่ยวเลี้ยวลดลัดป่าจะล่าหนี
+ฝรั่งรุมกลุ้มกลัดสกัดตี เสียงโยธีครื้นครั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ทั้งสามพราหมณ์ตามเที่ยวเลี้ยวตลบ มาพบรบชุลมุนช่วยหนุนหลัง
+ให้โยธีตีรุดไม่หยุดยั้ง ฟันฝรั่งล้มตายลงก่ายกัน
+พระหัสไชยได้ทีตีกระทบ ฝรั่งรบรวนเรระเหหัน
+ทั้งสามนางต่างขับทัพประจัญ เสียงครื้นครั่นครึ้มฟ้าสุธาธาร
+พอนงเยาว์เสาวคนธ์คุมพลรบ มาพานพบพวกฝรั่งไล่สังหาร
+ต่างตื่นแตกแยกย้ายกลัววายปราณ อลหม่านเมื่อเวลาจะสายัณห์ ฯ
+๏ นางละเวงเกรงกลับขับสินธพ เลี้ยวตลบหลีกไปในไพรสัณฑ์
+นางรำภากล้าหาญแกว่งขวานฟัน คอยป้องกันลูกสาวเจ้าลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าชาวผลึกรมจักร กลับฮึกฮักโห่ลั่นด้วยหรรษา
+ทั้งสามทัพขับกันไล่ฟันมา พลลังกาแตกพลัดกระจัดกระจาย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชคอยคาดศึก เสียงครื้นครึกเกรียวกราวแต่เช้าสาย
+จนจวนเย็นเห็นพหลพลนิกาย ที่เหลือตายแตกมาถึงธานี
+จึงรีบพาสานุศิษย์ซึ่งอยู่ด้วย จะไปช่วยนางวัณฬามารศรี
+ให้พวกพ้องร้องป่าวชาวบุรี ผู้ใดมีกตัญญูตามกูมา
+ไปช่วยเจ้าคราวนี้เสียทีทัพ จะสูญลับศักราชศาสนา
+แม้เจ้าตายฝ่ายฝรั่งทั้งลังกา จะเป็นข้าครอกเขาชาวชมพู
+คนทั้งหลายชายหญิงเห็นจริงด้วย ต่างคว้าฉวยอาวุธชุดดินหู
+ออกแล่นหลามตามหลังมาพรั่งพรู ออกประตูแต่งทัพให้นับพล
+ได้ห้าพันบรรดาซึ่งมาด��วย จะไปช่วยลูกสาวเจ้าสิงหล
+ให้ถือคบครบทั่วทุกตัวคน แล้วแบ่งพลกองละพันสำคัญคบ
+เข้าตีทัพสัประยุทธ์เร่งจุดพร้อม จึงรวมรอมอ้อมกันเข้าบรรจบ
+คอยฟังกลองกองทัพสำหรับรบ เร่งสมทบช่วยกันให้ทันที ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชขึ้นรถเหล็ก ลูกศิษย์เด็กขับม้าเป็นสารถี
+แยกโยธาห้ากองฆ้องกลองตี พอราตรีเกรียวกราวโห่ฉาวมา ฯ
+๏ ฝ่ายปีโปบาลีมีหนังสือ ให้หญิงถือมาถึงวังอยู่ข้างหน้า
+สั่งให้ทูลมูลกิจพระธิดา นางสุลาลีแจ้งจึงแข็งใจ
+ไปรับเหล่าชาวบ้านสิกคารนำ มาในตำหนักถามความสงสัย
+ฝ่ายหญิงเฒ่าเล่าตามเนื้อความไป แล้วหยิบให้หนังสือที่ถือมา ฯ
+๏ สุลาลีคลี่อ่านเป็นการลับ ว่าเกณฑ์กลับศักราชศาสนา
+เกณฑ์ชมพูอยู่ที่ฉัตรวัฒนา เกณฑ์ลังกาหมายชนะจะประลัย
+ถ้ารบพุ่งพวกฝรั่งสิ้นทั้งหลาย จะล้มตายพ่ายแพ้คิดแก้ไข
+ให้พวกพ้องขององค์พระอภัย ช่วยชิงชัยจึงจะเสร็จสำเร็จการ
+สุลาลีดีใจจบใส่ผม พระปรารมภ์ทุกข์ร้อนสั่งสอนหลาน
+แล้วให้จัดเสื้อผ้ามาประทาน ให้ชาวบ้านน้าป้าพวกย่ายาย ฯ
+๏ แล้วได้ข่าวคราวทัพถึงยับย่อย ยิ่งเศร้าสร้อยเสียใจมิใคร่หาย
+ยังเจ็บแผลแก้ไขใช้อุบาย ทำฟูมฟายชลนารีบคลาไคล
+เข้าทูลองค์ทรงฤทธิ์พระบิตุเรศ มิโปรดเกศลูกรักจะตักษัย
+พวกกองทัพเกือบกระทั่งถึงวังใน สังหารไพร่ล้มตายลงก่ายกัน
+พระชนนีพี่ผกาพากันหนี ทั้งสะหรีสูญไปแต่ไก่ขัน
+ฝ่ายองค์พระอภัยตกใจครัน เรียกศรีสุวรรณสินสมุทรสุดสาคร
+มาแจ้งความตามที่ลาลีเล่า ต่างโศกเศร้าแสนเสียดายสายสมร
+นางลีวันกันแสงแกล้งอ้อนวอน ถึงภูธรไม่สงสารพระมารดา
+เห็นแก่องค์ทรงยศโอรสราช มาเอาชาติชีวังจะสังขาร์
+พระทรงฟังคั่งแค้นแทนวัณฬา จึงตรัสว่าพ่อจะไปชิงชัยเอง
+ใครฆ่าฟันวัณฬาจะฆ่าเสีย ถึงลูกเมียไม่เอาไว้ให้ข่มเหง
+มารบพุ่งกรุงไกรมันไม่เกรง แม่ละเวงก็ไม่บอกจะออกตี
+แล้วชวนพระอนุชาพาโอรส มาพร้อมหมดทั้งธิดามารศรี
+นาลาลีดีใจเห็นได้ที เรียกเสนีฝรั่งมาสั่งการ
+จัดโยธาห้าหมื่นถือปืนรบ จุดเพลิงคบถ้วนทั่วตัวทหาร
+ผูกพระยาม้าที่นั่งบัลลังก์อาน สำเร็จการกษัตราทรงพาชี
+พระอภัยให้พระน้องสองโอรส แยกไปหมดมุ่งหามารศรี
+ทัพละหมื่นดื่นป่าพนาลี แสงอัคคีคบสว่างดังกลางวัน ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพราหมณ์สามกษัตริย์สกัดป่า ตามวัณฬาเลี้ยวลัดสะพัดผัน
+พอบาทหลวงล่วงหน้ารีบมาทัน เข้าป้องกันลูกสาวเจ้าลังกา
+ให้จุดคบรบรับทัพผลึก กำดัดดึกครึกครื้นเสียงปืนผา
+แล้วคุมพลด้นดั้นพาวัณฬา รีบลัดป่าจะไปลงข้างดงยาง
+พอเสียงโห่โยธาเมืองการะเวก ทหารเอกออกสกัดก็ขัดขวาง
+ต้องถอยทัพกลับวนมาต้นทาง ฝ่ายองค์นางเสาวคนธ์ขับพลตาม
+ตีทัพหลังสังฆราชพระบาทหลวง ไพร่ทั้งปวงแตกล่าเข้าป่าหนาม
+พอโยธีศรีสุวรรณมาทันพราหมณ์ จะเร่งตามนางวัณฬาหาให้พบ
+เห็นพวกพ้องกองทัพกระสับกระส่าย ต่างเรียงรายรวมกันเข้าบรรจบ
+นางเสาวคนธ์พลน้อยก็ถอยรบ ฝรั่งหลบหลีกไปในไพรวัน ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์พี่น้องสองกษัตริย์ เข้าสกัดรบไปจนไก่ขัน
+ฟันฝรั่งตายดื่นนับหมื่นพัน มาพบกันสามทัพจึงยับยั้ง
+ท้าวทศวงศ์สงสารลูกหลานรัก เห็นเหนื่อยนักพลน้อยจะถอยหลัง
+จึงปรึกษาว่าเราหย่อนอ่อนกำลัง พวกฝรั่งชาวเมืองหนุนเนื่องมา
+เสียงโห่ร้องก้องกึกอยู่ครึกครื้น ดูนับหมื่นมากมายทั้งซ้ายขวา
+เราแรงน้อยรบรับจะอัปรา ไปพลับพลาพักพลสกลไกร
+พอหายเหนื่อยเมื่อยล้ากินอาหาร เผื่อว่าการผันแปรจึงแก้ไข
+เห็นพรักพร้อมรวมทัพถอยกลับไป เข้าค่ายใหญ่ที่ตั้งล้อมลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกอยู่รู้แจ้งแต่งสำรับ ไว้เสร็จสรรพเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+พอพวกพ้องกองทัพถึงพลับพลา หุงข้าวปลากินตามความสบาย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ตามพระบาทหลวงนั้นรีบผันผาย
+กับสองนางต่างพลัดกระจัดกระจาย ครั้นศึกวายวิ่งมาทางธานี
+พอเสียงโห่โยธามาครื้นครึก คิดว่าศึกแซงสกัดจะลัดหนี
+พระฝรั่งสั่งให้ทัพดับอัคคี ขึ้นคีรีรวมพลสกลไกร
+แล้วหยุดหย่อนซ่อนอยู่บนภูเขา ต่อรุ่งเช้าเห็นแน่ได้แก้ไข
+แล้วจัดพลคนกล้าลัดป่าไป เข้ากรุงไกรบอกกิจจาลาลีวัน
+ให้แบ่งพลบนเชิงเทินเนินหอรบ มาสมทบกองทัพถึงขับขัน
+ที่พวกอยู่ภูผาทั้งห้าพัน ให้เกณฑ์กันเก็บศิลาไว้ราวี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยคุมไพร่พร้อม เที่ยวอ้อมค้อมค้นหามารศรี
+คบสว่างกลางป่าในราตรี เห็นแต่ผีพลตายเรี่ยรายไป
+ต้องเหยียบศพทบทับระดับดาษ ลุยเลือดฝาดฟูมฟองออกนองไหล
+ฝรั่งพบศพญาติจะขาดใจ เสียงร้องไห้แซ่ซ้องทั้งกองทัพ
+พระอภัยใจหายเห็นตายมาก ดูศพซากซ้��นสมแทบลมจับ
+เร่งโยธาฝรั่งเดินคั่งคับ ไม่พบทัพเที่ยวมาถึงป่าแดง
+ประหลาดจริงยิงปืนเสียงครื้นครึก ครั้นยามดึกเงียบสิ้นให้กินแหนง
+หรือโฉมฉายวายวางนึงคลางแคลง จนจวนแจ้งยังไม่พบพวกรบกัน
+คิดถึงนางรางควานให้ร่านรัก ละล่ำละลักหลงใหลเหมือนใฝ่ฝัน
+จะลดเลี้ยวเที่ยวหาเห็นช้าพลัน ละเวงวัณฬาน้องจะหมองมัว ฯ
+๏ จำจะเป่าปี่ลองเรียกน้องรัก ให้ประจักษ์แจ้งความมาตามผัว
+ทั้งพวกเราชาวผลึกรู้สึกตัว จะเกรงกลัวลมปี่หลบหนีไป
+ดำริพลางทางสั่งให้ยั้งหยุด ทหารจุดคบกระจ่างสว่างไสว
+ให้รายรอบขอบป่าพนาลัย คอยรับไพร่พวกเราจะเข้ามา
+แล้วพระองค์ลงจากม้าที่นั่ง ขึ้นหยุดยั้งอยู่บนเนินเชิงเทินผา
+คิดรำพึงถึงลูกสาวเจ้าลังกา หยิบปี่มาเป่าดังเป็นกังวาน
+แต่ไม่ให้ไพร่พลผู้คนหลับ ให้วาบวับแว่วเพลงวังเวงหวาน
+วิเวกโหวยโหยไห้อาลัยลาน โอ้ดึกป่านนี้แล้วแก้วกลอยใจ
+แม่วัณฬานารีศรีสวัสดิ์ จะพรากพลัดไพร่พลไปหนไหน
+น้ำค้างย้อยพรอยพรมพนมไพร จะหนาวในทรวงน้องจนหมองนวล
+โอ้ยามสามยามนี้เจ้าพี่เอ๋ย พี่เคยเกยกอดน้องประคองสงวน
+แม่ยอดหญิงมิ่งขวัญจะรัญจวน เสียดายนวลเนื้ออุ่นละมุนทรวง
+เคยไสยาสน์อาสน์อ่อนบรรจถรณ์แท่น มาเดินแดนดงรังใช่วังหลวง
+ขอเชิญแก้วแววตาสุดาดวง มาชมพวงมาลีด้วยพี่ยา
+ล้วนชื่นแช่มแย้มบานทุกก้านกิ่ง ยิ่งคิดยิ่งหวนหอมบนจอมผา
+พี่อยู่เดียวเปลี่ยวใจนัยนา แม่วัณฬาหลบแฝงอยู่แห่งไร
+จนดาวเคลื่อนเดือนดับยิ่งลับน้อง เห็นแต่ห้องหิมวาพฤกษาไสว
+มาหาพี่นี่หน่อยเถิดกลอยใจ จะกล่อมให้บรรทมได้ชมเชย
+ถึงยากไร้ไม่มีที่พระแท่น จะกางกอดทอดแขนแทนเขนย
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมลมรำเพย ใครจะเชยโฉมน้องประคองเคียง
+เคยอยู่วังฟังนางสุรางค์เห่ มาฟังเรไรเพราะเสนาะเสียง
+วิเวกแว่วแจ้วเจื้อยเรื่อยสำเนียง เสนาะเพียงพิณเพลงบรรเลงลาน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งสิ้นได้ยินปี่ ที่หลบลี้หนีมาอยู่หน้าฉาน
+ส่วนลูกสาวเจ้าลังกากับอาจารย์ ซุ่มทหารกองทัพค่อยตรับฟัง
+เสนาะคำร่ำเรียกสำเหนียกแน่ นางเหลียวแลลืมขยับจะกลับหลัง
+แล้วรู้ตัวกลัวอาจารย์จะพานชัง จึงบอกสังฆราชว่าเธอมารับ
+จะควรไปให้พบหรือหลบเสีย เผื่อลูกเมียเขามาแก้จะแปรกลับ
+พระบาทหล���งล่วงรู้ขู่สำทับ ผัวมารับไยไม่ไปจะได้นอน
+ทั้งอาคมถ่มน้ำมันทำกันไว้ ชีวิตไม่ม้วยมุดไม่หลุดถอน
+จงตั้งจิตคิดอ่านที่ราญรอน ไปวิงวอนว่าผัวให้มัวมนต์
+ให้ฆ่าตีพี่น้องพวกพ้องเขา คงตามเราสารพัดไม่ขัดสน
+นางโฉมยงจงไปกับไพร่พล กูก็พ้นทุกข์ธุระแล้วจะลา
+พลางลงเนินเดินพาบรรดาเด็ก ขึ้นเกวียนเหล็กไปในไพรพฤกษา
+นางโฉมยงทรงนั่งหลังอาชา กับพลห้าพันบรรจบถือคบไฟ
+ให้ตัดทางไปในดงตรงเสียงปี่ พบบุตรีกับรำภาต่างปราศรัย
+ทั้งพระน้องสองโอรสยศไกร ต่างขับไพร่พลมาพร้อมหน้ากัน ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างเข้าไปเฝ้าผัว ทำสั่นรัวกลัวแกล้งกันแสงศัลย์
+นางวัณฬาว่าพระองค์ให้พงศ์พันธุ์ มาฆ่าฟันไพร่ฟ้าไม่ปรานี
+ไม่ช่วยห้ามกองทัพให้กลับหลัง เหลือกำลังแล้วน้องจะต้องหนี
+เชิญพระองค์จงพานางมาลี เข้าบุรีราชวังอยู่ลังกา
+เป็นปิ่นเกล้าสาวสนมชมสมบัติ ทั้งกษัตริย์เผ่าพงศ์สืบวงศา
+แต่ตัวของน้องนี้ขอชีวา ไปทำไร่ไถนาอยู่ป่าดอน ฯ
+๏ พระฟังนางทางว่านิจจาเอ๋ย อย่าแคลงเลยพี่ไม่ทิ้งมิ่งสมร
+ซึ่งเผ่าพงศ์วงศ์วานมาราญรอน มีโทษกรณ์กฎหมายถึงวายวาง
+จะตามทัพจับมาเข่นฆ่าเสีย ทั้งลูกเมียนอกรีตไม่กีดขวาง
+ต่างปราศรัยไต่ถามเนื้อความนาง จนสว่างเวลารุ่งราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงรู้เพลงผัว เห็นเมามัวมนต์ประสิทธิ์ด้วยฤทธิ์ผี
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าได้ปรานี ชาวบุรีแรงน้อยจะย่อยยับ
+พระโปรดเกล้าเป่าปี่ขึ้นดีกว่า ให้โยธาทั้งหลายหญิงชายหลับ
+พอให้หลาบปราบปรามทั้งสามทัพ แต่เพียงจับเอาไปส่งเสียคงคา ฯ
+๏ พระตรัสสรวลควรอยู่เป็นรู้แล้ว เหมือนกวาดแผ้วไพรีดีหนักหนา
+นางนบนอบลอบสั่งชาวลังกา ให้ไปหาดินปืนทั้งฟืนไฟ
+เห็นกองทัพหลับสิ้นเอาดินออก จุดไฟครอบเสียทั้งทัพเมื่อหลับใหล
+แล้วเกณฑ์กันบรรดาพวกม้าใช้ ให้แยกย้ายรายไปสืบไพรี
+พอได้ความสามทัพไปยับยั้ง อยู่ค่ายยังชายทุ่งริมกรุงศรี
+เอาเค้ามูลทูลพระอภัยมณี พระภูมีสั่งน้องสองโอรส
+ทั้งยุพาลาลีสะหรีด้วย ยกไปช่วยกันล้อมให้พร้อมหมด
+ฝ่ายสามคู่อยู่พร้อมน้อมประณต ลงบรรพตพากันมาทรงพาชี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณเคียงม้ารำภาชม้อย พระหน่อน้อยคอยยุพามารศรี
+สุดสาครเคียงม้าสุลาลี เดินโยธีทัพละหมื่นเสียงครื้นเ���รง
+พวกฝรั่งลังกามัดหญ้าแฝก บ้างก็แบกดินประสิวหิ้วเขนง
+จะไปเผาเจ้าผัวไม่กลัวเกรง นางละเวงสมถวิลก็ยินดี
+จึงเชิญองค์ทรงยศขึ้นรถราช พระนางนาฏนั่งหน้าเป็นสารถี
+ทหารแห่แต่ล้วนเหล่าชาวบุรี ยกโยธีตัดทางไปข้างธาร ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเก้าองค์พงศ์กษัตริย์ ให้พราหมณ์จัดพลรบสมทบทหาร
+คอยรับรองป้องกันประจัญบาน พอแจ้งการกองนอกมาบอกความ
+ว่าบัดนี้สี่องค์พานงนุช ให้รีบรุดยกพลมาล้นหลาม
+ท้าวทศวงศ์องค์สั่นให้ครั่นคร้าม จะคิดความแก้ไขอย่างไรดี
+จะรบสู้ผู้คนไพร่พลน้อย จำจะถอยทัพล่าโยธาหนี
+ฝ่ายอัคเรศเกษราสุมาลี สองนางตีทรวงแสนที่แค้นใจ
+เจ้าประคุณทูลกระหม่อมของเมียเอ๋ย กระไรเลยลืมองค์จนหลงใหล
+ลำพังพระจะมาฟันให้บรรลัย ก็มิได้สู้ผัวด้วยกลัวเกรง
+แต่ครั้งนี้อีวัณฬามันมาด้วย ถึงมอดม้วยก็ไม่ให้ใครข่มเหง
+จะต้องสู้ดูดีอีละเวง ไม่ครื้นเครงคราวนี้ก็ที่ตาย
+นางเกษราว่าสงสารพระผ่านเกล้า ถึงจะเอาศีรษะจะถวาย
+จะหลีกหลบรบรับก็อับอาย ขอสู้ตายอยู่ตรงหน้าพระสามี
+ท้าวทศวงศ์สงสารลูกหลานรัก จึงว่าจักอยู่รบไม่หลบหนี
+อันฝรั่งลังกาพอราวี กลัวแต่ปี่เธอจะเป่าให้หาวนอน
+แล้วปรึกษาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ท่านรู้เวทมนตร์ขลังช่วยสั่งสอน
+พระยกทัพขับทหารมาราญรอน จะผันผ่อนคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกเชษฐ์ว่าเหตุนี้ เพราะฤทธิ์ผีพาพระองค์ให้หลงใหล
+จึงพาคู่ผู้หญิงออกชิงชัย จะแก้ไขขัดขวางด้วยห่างกัน
+แต่จะช่วยด้วยวิชาสถาผล อย่าให้คนเข่นฆ่ากันอาสัญ
+ซึ่งเป่าปี่ขี้ผึ้งก้อนหนึ่งนั้น เอาปิดกรรณเสียเห็นไม่เป็นไร
+แต่รบพุ่งรุ่งค่ำคงลำบาก ข้างเขามากเราจะต้านทานไม่ไหว
+ข้ามีครูรู้เรียนจุดเทียนชัย ออกชื่อไปก็จะรู้ถึงหูกัน
+อันโยคีที่เป็นครูอยู่ที่เกาะ เธอรู้เหาะเหินเวทวิเศษขยัน
+คงแจ้งเหตุเจตนาบูชายัญ กำหนดวันหนึ่งจะมาไม่ช้านาน
+แม้โยคีมิช่วยจะม้วยมอด เอาตัวรอดเถิดท้าวเหล่าทหาร
+ข้าจะอยู่ภูผาสมาทาน กระทำการแก้ไขช่วยไพร่พล
+แม้ศึกมาอย่าเพ่อรบสงบอยู่ คอยปิดหูดูสังเกตซึ่งเหตุผล
+พระองค์กับมเหสีนีฤมล เสาวคนธ์กับกษัตริย์หัสไชย
+ออกห้ามทัพรับองค์พระทรงศักดิ์ ให้พบพักตร์พูดจาอัชฌาสัย
+แม้คลุ้มคลั่งสั่งผู้หญิงเข้าชิงชัย จึงปล่อยให้ปักษาออกราวี
+แล้วเสกเข็มเล่มใหญ่ให้ใส่พก กลายเป็นนกการวิกคอยจิกผี
+แล้วเสกสายกายสิทธิ์ด้วยฤทธี ให้เสนีนายใหญ่ทั้งไพร่พล
+คงกระพันฟังแทงก็แพลงพลาด ทั้งแคล้วคลาดสาตราสถาผล
+แล้วพราหมณ์ลาพาเด็กอีกหลายคน ขึ้นไปบนเขาเขินเนินศิลา
+เอาหินต่างธรรมาสน์เหมือนอาสน์สงฆ์ ปักฉัตรธงเทียนข้าวตอกดอกบุปผา
+แล้วพราหมณ์เฒ่าเข้านั่งตั้งบูชา บนเนินผ้าขาวลาดดาดเพดาน
+จึงจุดเทียนเขียนชื่อพระฤๅษี ตั้งพิธีทำสัตย์อธิษฐาน
+เอาจิตวางทางกสิณอภิญญาณ ไปถึงท่านโยคีผู้ปรีชา ฯ
+๏ ฝ่ายเก้าองค์พงศ์กษัตริย์อติเรก ได้นกเสกพราหมณ์มนต์ดลคาถา
+ค่อยอุ่นใจไม่พรั่นหวั่นวิญญาณ์ ต่างตรวจตราเตรียมรับกองทัพชัย ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังการำภาสะหรี สุลาลีนางผกาอัชฌาสัย
+ยกโยธามากับผัวไม่กลัวใคร ถึงค่ายใหญ่แยกหลีกเป็นปีกกา
+เข้าโอบอ้อมล้อมทัพไว้คับคั่ง ทั้งหน้าหลังตั้งรายทั้งซ้ายขวา
+พอรถทรงองค์ละเวงวัณฬามา ถึงตรงหน้าค่ายล้อมอยู่พร้อมกัน
+ดูคั่งคับนับหมื่นเสียงครื้นครึก เห็นข้าศึกนิ่งเฉยก็เย้ยหยัน
+ว่าพวกผิดคิดขบถหมดทั้งนั้น สมคบกันรบพุ่งเจ้ากรุงไกร
+ไม่เกรงใจมเหสีสี่กษัตริย์ จะต้องตัดเอาศีรษะเสียบไสว
+แม้รักตัวกลัวชีวันจะบรรลัย ก็กราบไหว้พวกฝรั่งชาวลังกา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ จึงรีบจัดแจงองค์ทรงภูษา
+ด้วยเชื่อคำทำตามพราหมณ์พฤฒา ให้เสนาใหญ่น้อยนิ่งคอยฟัง
+สองพระองค์ทรงยศขึ้นรถราช ธิดานาฏหลานยานั่งหน้าหลัง
+พี่เลี้ยงพราหมณ์สามนายรายระวัง ตรงออกยังทัพที่ศรีสุวรรณ
+บอกฝรั่งทั้งสิ้นว่าปิ่นปัก รมจักรจอมวังนรังสรรค์
+ให้หาพระอนุชาลังกานั้น มาด้วยกันกับรำภาอย่าช้าที ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งคั่งแค้นใคร่แทนทด เข้าล้อมรถรอบไว้มิให้หนี
+เป็นพงศ์พันธุ์ครั้นว่าจะฆ่าตี เกรงจะมีโทษทัณฑ์ถึงบรรลัย
+ต้องบอกต่อข้อความที่พราหมณ์สั่ง ให้คนหลังทูลแจ้งแถลงไข
+ศรีสุวรรณฟั่นเฟือนเลื่อนเปื้อนไป จึงว่าใครหนอสั่งมาดังนี้
+ให้แหวกทัพขับพระยาม้าที่นั่ง มาพร้อมพรั่งทั้งม้ารำภาสะหรี
+เห็นรถทรงนงนุชพระบุตรี ทั้งชนนีบิตุเรศเสด็จมา
+รู้สึกองค์ลงจากม้าพระที่นั่ง นางฝรั่งเคียงเข้าเป่าคาถา
+กลับกลัดกลุ้มคลุ้มคลั่งขึ้นหลังม้า ตวาดว่าลูกเมียไปเสียไป
+ถ้าขืนอยู่จู้จี้เดี๋ยวนี้แหละ จะต้องแหวะปากเชือดให้เลือดไหล
+พระอัคเรศเกษราโศกาลัย แล้วทรามวัยวันทาทูลสามี
+จงโปรดเกล้าเจ้าประคุณทูลกระหม่อม น้องจะยอมเป็นข้ารำภาสะหรี
+ไม่ล่วงราชอาชญาฝ่าธุลี อย่าฆ่าตีชีวันให้บรรลัย ฯ
+๏ นางอรุณฉุนแค้นว่าแสนชาติ กูหาปรารถนาเป็นข้าไม่
+ถึงบิดาฆ่าฟันให้บรรลัย กูก็ไม่คบค้าสมาคม ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีเห็นทีกล้า จึงแกล้งว่าน้อยหรือกลับมาทับถม
+ช่างขึ้นเสียงเถียงบิดาค้าคารม นางแสนคมคอจะหักไปสักที
+ท้าวทศวงศ์โองการห้ามหลานรัก จะขายพักตร์พูดจากับทาสี
+ได้ฟังคำรำภายุสามี จงฆ่าตีเสียให้หมดทั้งรถทรง
+ศรีสุวรรณฟั่นเฟือนเขยื้อนขยับ แล้วก็กลับคิดได้กลับใหลหลง
+พราหมณ์พี่เลี้ยงเคียงรถท้าวทศวงศ์ ต่างปลอบองค์ศรีสุวรรณจำนรรจา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง ขึ้นทรงสิงห์ทหารรายทั้งซ้ายขวา
+ออกจากค่ายหมายตรงพระพี่ยา เห็นสุดสาครพี่เคียงลีวัน
+ยิ่งแค้นคิดพิศแลเห็นแผลแก้ม แกล้งยิ้มแย้มเปรียบเปรยทำเย้ยหยัน
+ฝรั่งวิ่งสิงห์ไล่เข้าใกล้กัน นางลีวันยุให้ผัวจับตัวไว้
+สุดสาครแลเขม้นเห็นพระน้อง นึกจะร้องเรียกหามาปราศรัย
+แล้วลืมองค์หลงเพ้อเอออะไร เฝ้ากวนใจจู้จี้ไปทีเดียว
+เป็นผู้หญิงวิ่งรุกมาจุกจิก จะใคร่หยิกหนักหนาให้ขาเขียว
+นางว่าชะพระพี่เช่นนี้เจียว มากราดเกรี้ยวโกรธแค้นเถียงแทนเมีย
+จนไม้เท้าดาบสก็หมดม้วย ไม่เขินขวยขายหน้าประดาเสีย
+น้อยหรือเคียงเรียงรอเดินคลอเคลีย จงปล่อยเมียออกมาสู้ดูผีมือ ฯ
+๏ สุดสาครค้อนน้องแล้วร้องตอบ จะมาลอบยิงเขาอีกเล่าหรือ
+ยิ่งห้ามปรามลามไปดังไฟฮือ ดีแต่ดื้อดุดันไม่บรรเทา
+เมียของข้าลาลีเป็นพี่สะใภ้ ตัวไม่ไหว้แล้วมิหนำลอบทำเขา
+จนเสียแก้มแต้มยายังมาเย้า มาทำเข้าเถิดทีนี้แล้วดีจริง ฯ
+๏ ซึ่งเชษฐาว่าอีนี่พี่สะใภ้ ข้าไม่ไหว้มันอีพวกผีสิง
+ชาตินี้ข้าจองหองจึงต้องยิง พระก็ทิ้งความสัตย์ถึงตัดรอน
+จะรบสู้ดูดีอีฝรั่ง ไม่เชื่อฟังเชษฐาอย่ามาสอน
+แล้วโถมไล่ลาลีวันจะฟันฟอน สุดสาครขวางน้องคอยป้องกัน
+สุลาลีมิได้กลัวเพราะผัวช่วย ถึงแก้มป่วยปากคารมยังคมสัน
+จึงว่าชะจะเข้ามาไล่ฆ่าฟัน อย่าปิดควันไว้เลยเจ้าข้าเข้าใจ
+นี่น้องหรือดื้อดึงมาหึงพี่ หรือเดิมทีเป็นผัวของตัวไฉน
+ประเดี๋ยวนี้ชีวันจะบรรลัย พลางขับไพร่พลล้อมไว้พร้อมเพรียง
+นางเสาวคนธ์ด้นดั้นจะฟันฆ่า แต่เชษฐากีดกั้นช่วยมันเถียง
+ทะเลาะพลางทางไล่เข้าใกล้เคียง ลาลีเลี่ยงล้อเล่นเป็นเฮฮา ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์แสนสลดทรงรถา
+กับลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ได้เห็นหน้าอยู่แต่พระหัสไชย
+ช่วยขับรถอุส่าห์สาพิภักดิ์ ถึงศึกสักหมื่นพันไม่หวั่นไหว
+ออกจากค่ายหมายจะปะพระอภัย พระหัสไชยขับม้าอยู่หน้ารถ
+แกล้งร้องว่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย หลีกเจ้านายออกไปเสียให้หมด
+แล้วตรงมาท่าเดียวไม่เลี้ยวลด จนใกล้รถพระอภัยกลางไพร่พล ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงเกรงผัวกลัวจะกลับ คอยกำกับเสกเป่าเป็นเก้าหน
+แล้วคุมเชิงชิงจะจับเมื่ออับจน พระต้องมนต์นางวัณฬาลืมมาลี
+ไม่รู้จักอัคเรศพระเนตรเฝื่อน แล้วแลเหมือนพักตร์พระมเหสี
+ครั้นจำได้ในอารมณ์ไม่สมประดี เรียกบุตรีตรัสว่าแม่มาไย
+อยู่กับพ่อหนออย่ากลับไปกับแม่ แล้วเหลียวแลลืมองค์ด้วยหลงใหล
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาโศกาลัย พระภูวไนยไม่สงสารพระมารดา
+ให้ฝรั่งพรั่งพร้อมมาล้อมจับ จนแตกทัพคืนนี้แล้วมิสา
+ยังมิหนำซ้ำลูกสาวเจ้าลังกา ยังจะให้มาฆ่าพระชนนี
+ลูกขอม้วยด้วยพระแม่บังเกิดเกล้า จึงมาเฝ้าให้ฟันบั่นเกศี
+ฝ่ายโฉมยงองค์สุวรรณมาลี กราบสามีวอนว่าด้วยอาลัย
+โอ้พระคุณทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ เวรวิบัติบาปสร้างแต่ปางไหน
+มันเฝ้าทำซ้ำเติมเคลิ้มพระทัย จนหม่นไหม้มัวหมองเพราะต้องมนต์
+เมื่อตามมาฝรั่งสิ้นทั้งหลาย จะฆ่าตายเสียวันละพันหน
+ต้องรบพุ่งรุ่งค่ำเพราะจำจน จนเสียพลไพร่นายล้มตายครัน
+คราวนี้ปะพระองค์ดำรงราชย์ ขอเชิญบาทบรเมศไปเขตขัณฑ์
+บำรุงราษฎร์ศาสนาในสามัญ เป็นฉัตรกั้นเกศาประชาชน
+พระฟังเชิญเมินเฉยกลัยเลยหลง ด้วยลืมองค์ลืมสังเกตซึ่งเหตุผล
+ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาพิรากล คอยเป่ามนต์ร่ำไปมิให้คลาย
+ครั้นเห็นองค์ทรงธรรม์ยังพันผูก ไม่ฆ่าลูกเมียได้ดังใจหมาย
+แกล้งพูดขวางทางความตามอุบาย แน่ะนางนายทัพผลึกกินลึกลับ
+เพราะพระองค์งงงวยมาช่วยแก้ หรือว่าแม่เปล่าใจนอนไม่หลับ
+หรือเหลือทนจนต้องข้ามมาตามรับ ���ธอไม่กลับแกล้งว่าจะฆ่าฟัน
+มารบพุ่งมุ่งหมายทำร้ายผัว จะจับตัวเข่นฆ่าให้อาสัญ
+แล้วสั่งไพร่ให้ล้อมไว้พร้อมกัน นางสุวรรณมาลีไม่มีกลัว
+จึงร้องท้าว่าละเวงเองมาสู้ กันกับกูก่อนเถิดมึงอย่าพึ่งผัว
+จะชนะจะแพ้ก็แต่ตัว กูไม่กลัวมึงดอกนะอีละเวง
+นางวัณฬาว่าพระองค์ไม่ทรงโปรด ให้เขาโกรธอึกทึกฮึกข่มเหง
+ค้าคารมข่มขู่ขึ้นกูเอง ไม่กลัวเกรงบาทาฝ่าธุลี
+แล้วมิสาซ้ำว่าทำยาแฝด เห็นเกินแรดไปแล้วพระมเหสี
+จะฆ่าฟันบรรลัยก็ไม่ดี ชอบเป่าปี่ขึ้นให้หลับแล้วจับเป็น ฯ
+๏ พระจับปี่ที่ใส่ไว้ในเสื้อ เอาน้ำเจือลิ้นปี่บุตรีเห็น
+จึงปล่อยนกผกโผนโจนกระเด็น ปักษาเผ่นผันผยองทั้งสองตัว
+นกกาสักปักษีเห็นผีสาง เข้าจิกนางการวิกเข้าจิกผัว
+จะตีรันมันเท่าไรมันไม่กลัว จะจับตัวก็ไม่อยู่มันสู้รบ
+พระอภัยไม่ทันเป่าเฝ้าแต่ปัด จนปี่พลัดตกลงพะวงหลบ
+นางละเวงเกรงทัพชัยสินธพ ให้เข้ารบรุมกันไล่ฟันแทง
+ต่างตีฆ้องกลองศึกเสียงครึกครื้น ระดมปืนหลักลั่นเกาทัณฑ์แผลง
+เดชะสายกายสิทธิ์ฤทธิแรง ให้พลาดแพลงแคล้วคลาดซึ่งสาตรา
+พระหัสไชยไม่หนีตีสินธพ ชักรถรบไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+เสียงทหารขานโห่เป็นโกลา นางรำภาตีฆ้องเร่งกองทัพ
+ให้จับท้าวทศวงศ์องค์อรุณ ฝรั่งวุ่นวิ่งกลุ้มเข้ารุมจับ
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังดูคั่งคับ เจ้าพราหมณ์รับประจัญเข้าฟันแทง ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์สั่นคอยกันหลาน ช่วยรอนราญรบฉะด้วยพระแสง
+มันโรมรันฟันฟาดก็พลาดแพลง รำภาแกว่งขวานโถมกระโจมฟัน
+ถูกรถทรงกงแตกแปรกหัก พระทรงศักดิ์เซซานยึดหลานขวัญ
+คอยรบสู้อยู่ในรถหมดด้วยกัน รำภาฟันฟาดผิดหวิดหวิดไป
+เห็นจวนจริงทิ้งนกไล่จกจิก รำภาพลิกแพลงรบหลบไม่ไหว
+จึงกลับมาหาผัวด้วยกลัวภัย มันซ้ำไล่จิกตีศรีสุวรรณ
+ต่างวุ่นวายนายไพร่ใกล้กระทบ ลาลีรบเสาวคนธ์ขับพลขันธ์
+เข้าห้อมหุ้มกลุ้มกลัดสกัดกัน สิงโตผันผกโผนกระโจนรับ
+ทหารนางทั้งสิงห์ไม่ทิ้งเจ้า แกว่งขวานเข้าฟันฟาดเสียงฉาดฉับ
+ฝรั่งแตกแยกย้ายล้มตายยับ ที่เหลือกลับกลุ้มกันเข้าฟันฟอน
+นางเสาวคนธ์วนไล่พวกไพร่หนี เห็นลาลีไล่รันด้วยคันศร
+สุลาลีหนีปนพลนิกร สุดสาครขับม้าขวางหน้าน้อง
+นางแค้นใจไล่รันกระชั้นชิด พระพี่ปิดป้องกันผั��ผยอง
+นางปล่อยนกผกโผนโจนคะนอง เข้าจิกท้องแขนขาสุดสาคร
+แล้วไล่ตีลาลีวันหลบพันผัว ต่างจวนตัวตีรันด้วยคันศร
+พอนายทัพขับทหารรุกราญรอน นางก็ต้อนไล่กระชั้นประจัญบาน
+นางผกาพาสินสมุทรผัว ไปเพื่อนตัวตีไพร่ไล่ทหาร
+พวกเฝ้าค่ายนายต้อนออกรอนราญ ต่างต่อต้านตอบตีไม่หนีเร้น ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงห่วงลูกสาวเจ้าสิงหล ขึ้นอยู่บนป้อมปืนยืนเขม้น
+ดูโยธีตีค่ายจนบ่ายเย็น ยังไม่เห็นแตกแตนน่าแค้นใจ
+ให้กองนอกบอกคนที่ปล้นค่าย ให้ไพร่นายหลีกปืนอย่ายืนใกล้
+เห็นพลแยกแหวกกว้างเป็นทางไป ยิงปืนใหญ่กังกึงเสียงตึงตัง
+แต่ละลูกถูกค่ายทลายยับ แล้วยิงพลับพลาทลายลงหลายหลัง
+พวกมดหมอขอเฝ้านางชาววัง พลับพลาพังพากันวิ่งเป็นสิงคลี ฯ
+๏ พวกโยธาการะเวกเมืองรมจักร ต่างรบหักออกทุ่งข้างกรุงศรี
+พวกผลึกศึกกล้าพาสตรี ประดังตีตัดทางออกข้างซ้าย
+ต่างตามเจ้ากราวเกรียวเลี้ยวตลบ ตีกระทบรบฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+ทั้งสามทัพกลับเข้าพบเจ้านาย ทั้งสองฝ่ายแทงฟันประจัญบาน
+พลฝรั่งครั้งนั้นมันไม่หนี เหตุด้วยสี่กษัตราอยู่หน้าฉาน
+แตกแล้วกลับซับซ้อนเข้ารอนราญ เสียงสะท้านสะเทื้อนทั้งเกาะลังกา ฯ
+๏ พออากาศฟาดเปรี้ยงเสียงสนั่น เป็นหมอกควันมืดมิดทุกทิศา
+พวกรบสู้ดูเหมือนไม่มีตา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด
+ประเดี๋ยวดังหงั่งเหง่งเสียงเครงครึก ลั่นพิลึกโลกาสุธาไหว
+เป็นฝนฟุ้งทุ่งท่าพนาลัย ทุกนายไพร่หนาวทั่วทุกตัวคน
+ไม่รู้ที่หนีไปข้างไหนรอด เหมือนตาบอดมืดเขม้นไม่เห็นหน
+หนาวสะท้านคลานคลำด้วยจำจน เสียงแต่ฝนซู่ซู่เข้าหูตา
+ดูมืดสิ้นดินสวรรค์เป็นควันโขมง แต่เพลิงโพลงพลุ่งอยู่ที่ภูผา
+เห็นหนทางต่างคลานทะยานมา พวกโยธาโถมชิงกันผิงไฟ
+แต่บรรดาข้าศึกไม่นึกร้าย ทั้งสองฝ่ายเหลือทนปนกันได้
+ด้วยเพลิงอุ่นรุนเบียดเสียดเข้าไป ทั้งนายไพร่ล้อมรอบขอบคิรี
+บรรดาเหล่าเผ่าพงศ์องค์กษัตริย์ มาเยียดยัดอยู่กับเหล่านางสาวศรี
+เพลิงสว่างต่างอุ่นเห็นมุนี พระโยคีนั่งอยู่ในกองไฟฮือ
+กับปาโมกข์โลกเชษฐ์สังเกตแน่ ดูรู้แท้พวกทัพต่างนับถือ
+ทิ้งหอกดาบกราบก้มประนมมือ ไม่อึงอื้ออุบอิบซุบซิบกัน
+ที่ต้องถูกหยูกยาถูกฟ้าฝน ก็สร่างมนต์เหมือนก่อนดังนอนฝัน
+ฝ่ายพวกพระ��ภัยมณีศรีสุวรรณ มาพร้อมกันกราบก้มประนมกร
+ทั้งพวกข้างนางละเวงก็เกรงหมด น้อมประณตนั่งนิ่งริมสิงขร
+ทั้งไพร่พลฝนช่วยไม่ม้วยมรณ์ นั่งสลอนแลดูพระมุนี ฯ
+๏ ขณะนั้นค่อนดึกศึกสงบ ต่างนอบนบนับถือพระฤๅษี
+ไม่กริบเกรียบเงียบสงัดทั้งปัถพี พระโยคีเทศนาในอาการ
+คือรูปรสกลิ่นเสียงไม่เที่ยงแท้ ย่อมเฒ่าแก่เกิดโรคโศกสงสาร
+ความตายหนึ่งพึงให้เห็นเป็นประธาน หวังนิพพานพ้นทุกข์สนุกสบาย
+ซึ่งบ้านเมืองเคืองเข็ญถึงเช่นนี้ เพราะโลกีย์ตัณหาพาฉิบหาย
+อันศีลห้าว่าอย่าทำให้จำตาย จะตกอบายภูมิขุมนรก
+หนึ่งว่าอย่าลักเอาของเขาอื่น มาชมชื่นฉ้อฉลคนโกหก
+หนึ่งทำชู้คู่เขาเล่าลามก จะตายตกในกระทะอเวจี
+หนึ่งสูบฝิ่นกินสุรามุสาวาท ใครทำขาดศิลห้าสิ้นราศี
+ใครสัตย์ซื่อถือมั่นในขันตี จะถึงที่พระนิพพานสำราญใจ
+อย่าโกรธขึ้งหึงสาพยาบาท นึกว่าชาติก่อนกรรมจะทำไฉน
+เหมือนดุมวงกงเกวียนวนเวียนไป อย่าโทษใครนี่เพราะกรรมจึงจำเป็น
+ประการหนึ่งซึ่งขาดพระศาสนา ทั้งโลกาเกิดทุกข์ถึงยุคเข็ญ
+ซึ่งจะกลับดับร้อนให้ผ่อนเย็น ก็ต้องเป็นไมตรีปรานีกัน
+จงฟังคำจำศิลจนสิ้นชาติ ไม่แคล้วคลาดจะไปผ่านพิมานสวรรค์
+ซึ่งชอบผิดคิดเห็นให้เป็นธรรม์ อย่าหึงกันนะทีนี้นางสีกา
+กูคนซื่อถือสัตย์จะตัดสิน ให้หายสิ้นโมโหที่โทษา
+ด้วยแรกเริ่มเดิมนั้นนางวัณฬา จะลวงฆ่าพระอภัยเสียให้ตาย
+ข้างโน้นมีปี่เป่าเป็นเจ้าเล่ห์ ฝ่ายข้างนี้มีเสน่ห์เหมือนนึกหมาย
+แต่สตรีดีกว่าจึงพาชาย ให้หลงตายติดขังอยู่วังใน
+แต่ลูกสาวเจ้าลังกาไม่ฆ่าเสีย ยอมเป็นเมียนั้นคิดผิดวิสัย
+เขาหึงหวงล่วงว่าให้สาใจ จะโทษใครโทษจิตที่ผิดพลั้ง
+นางมาลีมีโทโสโมโหมาก เมื่อผัวจากมาสงครามรู้ความหลัง
+ใช่รักใคร่ใจจริงต่างชิงชัง เพราะพลาดพลั้งที่ทัพจึงกลับกลาย
+ไม่แก้ไขแล้วมิหนำยังซ้ำหึง จนได้ถึงเกิดศึกไม่นึกหมาย
+แม้วัณฬาฆ่าผัวของตัวตาย ต้องเป็นม่ายเปล่าเปล่าเพราะเบาความ
+ลูกทั้งสองน้องยาจะมาแก้ ก็พลอยแพ้ฝรั่งสิ้นทั้งสาม
+ยังซ้ำเหล่าเผ่าพงศ์มาสงคราม แทบถึงความตายทั่วทุกตัวคน
+จนเขาซ้ำทำเธอให้เพ้อพก เหตุเพราะยกทัพมาโกลาหล
+หากปาโมกข์โลกเชษฐ์รู้เวทมนตร์ ช่วยคุ้มคนทั้งหลายไม่วายปรา���
+อย่าโทษเขาเราก็ผิดให้คิดเห็น จึงจะเป็นสัตย์ธรรม์ในสัณฐาน
+จงปรองดองครองสัตย์ปฏิญาณ ถือศีลทานเถิดอย่าหมายทำร้ายกัน
+ทั้งชาตินี้มีสุขไม่ทุกข์ร้อน เมื่อม้วยมรณ์ก็จะได้ไปสวรรค์
+เป็นผัวเมียเสียตัวได้พัวพัน จงรักกันเถิดสีกาดีกว่าชัง
+มีลูกเต้าเล่าก็คงเป็นวงศ์ญาติ ได้สืบชาติเชื้อสายไปภายหลัง
+กูว่านี้ดีเหลือแม้เชื่อฟัง จงเร่งตั้งสัจจาอย่าช้าที ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์ขัตติยาสิบห้ากษัตริย์ ต่างจบหัตถ์สาธุสะพระฤๅษี
+โปรดปรึกษาว่าให้เป็นไมตรี ข้าเห็นดีพร้อมพรักจะรักกัน
+แล้วองค์พระอภัยจึงให้สัตย์ ไม่ข้องขัดขึ้งเคียดคิดเดียดฉันท์
+จะปกครองสองนางด้วยทางธรรม์ จนถึงวันเวลาชีวาวาย
+สุมาลีศรีสวัสดิ์ให้สัตย์บ้าง ไม่โกรธนางฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+จะรักใคร่ให้เหมือนญาติไม่คลาดคลาย ขอถวายสัจจาเหมือนพาที
+ฝ่ายละเวงเกรงกราบไม่หยาบหยาม ข้าสิ้นความแค้นพระมเหสี
+จะสู้ซื่อถือสัตย์สวัสดี หมายเหมือนพี่ร่วมครรภ์จนบรรลัย ฯ
+๏ พระโยคีปรีดาว่าสาธุ สืบอายุยืนยงอสงไขย
+แล้วเคลื่อนคลายหายวับไปฉับไว อโณทัยใสสว่างกระจ่างตา
+คนทั้งสิ้นยินดีเป็นที่ยิ่ง ทั้งชายหญิงพร้อมอยู่ที่ภูผา
+พวกกองทัพกับฝรั่งเมืองลังกา ต่างพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช อภิวาทองค์พระมเหสี
+สะอื้นอ้อนวอนว่าพระสามี เมื่อเดิมทีทำผิดด้วยคิดกลัว
+บัดนี้ทราบบาปบุญการุญโปรด อย่าถือโทษบาปกรรมที่ทำชั่ว
+ไปเมื่อหน้าฝ่าละอองอย่าหมองมัว จะฝากตัวไปจนตายวายชีวา
+ขอเชิญองค์ทรงศักดิ์อัคเรศ เข้านิเวศน์ทั้งพระวงศ์เผ่าพงศา
+หยุดประทับยับยั้งอยู่ลังกา ให้ช้าช้าสักหน่อยจึงค่อยไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมสวาท ครั้นปิศาจสร่างองค์สิ้นหลงใหล
+ลืมความต้นหนหลังที่คลั่งไคล้ โปรดปราศรัยสองนางด้วยทางธรรม์
+ซึ่งนุชน้องสององค์ดำรงรัก ให้งามพักตร์พี่ดังได้ไปสวรรค์
+จะรักน้องสองเจ้าให้เท่ากัน เหมือนร่วมครรภ์ครองสัตย์ปฏิญาณ
+แล้วตรัสถามนามวงศ์เหล่าพงศา ครั้นทราบว่าเกี่ยวดองพี่น้องหลาน
+จึงยอบองค์ลงประณตบทมาลย์ พระผู้ผ่านรมจักรนัครา
+ขอบพระคุณสองพระองค์ผู้ทรงเดช ซึ่งโปรดเกศน้องรักนั้นหนักหนา
+สู้ติดตามข้ามฝั่งมาลังกา ขอเชิญฝ่าพระ���าทยั้งอยู่วังใน
+แล้วตรัสเรียกเสาวคนธ์วิมลพักตร์ กับน้องรักสองราเข้ามาใกล้
+พระกอดจูบลูบหลังพระหัสไชย น่ารักใคร่กระไรเลยพลางเชยชม
+แม่เสาวคนธ์มณฑายุพาพักตร์ พ่อเคยรักร่วมจิตสนิทสนม
+ความรักเจ้าเท่าลูกผูกอารมณ์ จะได้สมนึกหวังในครั้งนี้
+พ่อจะไปให้พบพระบิตุเรศ ของดวงเนตรพี่น้องทั้งสองศรี
+ได้สืบวงศ์ทรงจังหวัดปัถพี เป็นไมตรีกว่าชีวันจะบรรลัย
+พระพี่น้องสองกุมารก้มกรานกราบ ด้วยเรียบราบกิริยาอัชฌาสัย
+ฝ่ายสามนางห่างผัวคิดกลัวภัย ต่างกราบไหว้ขอสมาพระสามี
+แล้วรำภามาเคารพอภิวาท พระนางนาฏเกษรามารศรี
+นางยุพาลาลีวันมาอัญชลี กราบบุตรีโฉมเฉลาเสาวคนธ์
+แล้วทูลว่าข้าบาทชาติฝรั่ง มีแต่ตั้งกตัญญูเป็นกุศล
+อาสาเจ้ากว่ากายจะวายชนม์ หวังให้คนชาวเมืองเขาเลื่องลือ
+เมื่อรบพุ่งมุ่งหมายทำลายล้าง ได้เอื้อมอ้างหยาบช้าพระอย่าถือ
+ขอรองบาทมาดหมายเมื่อปลายมือ จะสู้ซื่อสารพัดเป็นสัจจา ฯ
+๏ ฝ่ายอัคเรศเกษราพระยาหญิง ไม่มีสิ่งโกรธขึ้งที่หึงสา
+รับคำนับรับคำนางรำภา แล้วพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี
+ข้างนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม ลูบประโลมพี่น้องทั้งสองศรี
+วิสัยศึกตรึกตราจะฆ่าตี ไม่ถือที่หยาบหยามเป็นความจริง
+จะรักใคร่ให้เหมือนน้องทั้งสองเจ้า จริงนะเราไม่ดูถูกลูกผู้หญิง
+ต่างผันผ่อนอ่อนน้อมด้วยยอมยิง ต่างสิ้นสิ่งหึงสาสัจจาใจ ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ ผู้วิเศษทราบความตามวิสัย
+ถือไม้เท้าฤๅษีที่ฝากไว้ มาส่งให้กษัตราสุดสาคร
+แล้วบอกความตามหนังสือพระฤๅษี เขียนไว้ที่แผ่นผาหน้าสิงขร
+แล้วพฤฒาลากลับไปหลับนอน สุดสาครดีใจได้ไม้เท้า
+จบพระคุณพระมุนีเหนือศิโรตม์ ด้วยมาโนชกตัญญูต่อครูเฒ่า
+เคยดับร้อนสอนสั่งแต่ยังเยาว์ ยังโปรดเกล้ากรุณาถึงครานี้ ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์ขัตติยาสิบห้ากษัตริย์ ใคร่แจ้งอรรถตามหนังสือพระฤๅษี
+มาที่แท่นแผ่นผาหน้าคิรี เห็นบาลีลายลักษณ์อักขรา
+ว่าทุกข์สุขชั่วดีทั้งสี่สิ่ง ให้ชายหญิงหยั่งคิดเป็นปริศนา
+กับข้อหนึ่งซึ่งเกิดกำเนิดมา มีหูตาปากจมูกสิ้นทุกคน
+ที่ต้องใจนัยนาก็พาชื่น ดูอื่นอื่นเห็นแจ้งทุกแห่งหน
+ที่คิ้วตาหน้าผากปากของตน ถ้าแม้คนใดเห็นจะเป็นบุญ
+แม้ไม่เห็นเป็นกระบือทั้งดื���อดุ มุทะลุเลโลโมโหหุน
+ไม่เห็นผลประโยชน์ที่โทษคุณ ย่อมหมกมุ่นเมามัวว่าตัวดี
+เมื่อใครไม่เห็นหน้าหากระจก จะช่วยยกเงาส่องให้ผ่องศรี
+อนึ่งนั้นตัณหาตาไม่มี ไม่เห็นที่ทางสวรรค์เป็นสันดาน
+อนึ่งว่าตาบอดสอดตาเห็น ให้คิดเป็นทางธรรมพระกรรมฐาน
+สืบกุศลผลผลาปรีชาชาญ ตามโบราณรักษาสัจจาใจ ฯ
+๏ ไทยฝรั่งพรั่งพร้อมนั่งล้อมคิด ต่างแจ้งจิตใจความตามวิสัย
+ทั้งเสนีรี้พลสกลไกร ต่างเข้าใจตามประสาปัญญามี
+พวกลังกาว่าดีที่สัตย์ซื่อ พวกไทยถือว่าศิลพระชินศรี
+พวกขุนนางต่างว่ายศปรากฏดี เจ้าว่ามีความสุขสนุกสบาย
+ต่างคิดเห็นเช่นประสงค์จำนงนึก อึกทึกทุ่มเถียงจนเที่ยงสาย
+ฝ่ายองค์พระอภัยสั่งไพร่นาย ให้ตั้งรายตาริ้วเป็นทิวธง
+ทั้งรถรัถพลัดแพลงจัดแจงจับ เทียบประทับถวายตามความประสงค์
+ส่วนกษัตริย์ขัตติยาสิบห้าองค์ ต่างขึ้นทรงรถที่นั่งเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังการำภาสะหรี สุลาลีนางยุพาอัชฌาสัย
+ให้ชาววังลังกาพวกข้าไท จัดตึกใหญ่ตึกน้อยนับร้อยพัน
+ให้ห้ามแหนแสนสุรางค์ท้าวนางอยู่ แล้วเลี้ยงดูชายหญิงทุกสิ่งสรรพ์
+บรรดาเหล่าเผ่าพงศ์ของทรงธรรม์ อยู่ช่องชั้นตึกต้นเหมือนมนเทียร
+ประทีปแก้วแวววับจับกระจ่าง แกล้งจัดวางแจ่มฟ้าหลังคาเขียน
+ที่พื้นรองทองลาดดาษเดียร ฉากวิเชียรตั้งสลับเป็นลับแล
+นางสาวสาวชาวชมพูเที่ยวดูห้อง เห็นพวกพ้องพูดจ้อประจ๋อประแจ๋
+บ้างไขกลดนตรีมีทุกแกล เสียงเซงแซ่ไปทั้งวังเมืองลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรภพ ครั้นค่ำพลบโพล้เพล้ในเวหา
+กับลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา อยู่ไสยาแท่นทองที่ห้องกลาง
+ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ อยู่ปรัศว์ฝ่ายขวาชาลากว้าง
+ปรัศว์ซ้ายฝ่ายวัณฬาธิดานาง จัดสุรางค์ขับกล่อมไว้พร้อมเพรียง
+ศรีสุวรรณนั้นอยู่กับมเหสี ในตึกที่แท่นสุวรรณชั้นเฉลียง
+ท้าวทศวงศ์องค์อัคเรศเคียง อยู่ตึกเรียงศรีสุวรรณเป็นหลั่นไป
+นางเสาวคนธ์กับอรุณรัศมี สถิตที่ห้องทองม่านสองไข
+สินสมุทรสุดสาครกับหัสไชย อยู่ตึกใหญ่ร่วมเตียงเคียงบรรทม
+ด้วยถ้อยทีมีสัตย์ไม่ขัดข้อง เหมือนพี่น้องร่วมชิดสนิทสนม
+ทั้งข้าเฝ้าสาวสุรางค์นางต่างกรม ต่างชิดชมชาววังเมืองลังกา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงองค์พระ���รงศักดิ์ ว่าไม่รักเผ่าพงศ์พระวงศา
+แต่งโต๊ะทองของเสวยสามเวลา เลี้ยงบรรดาพงศ์กษัตริย์สวัสดี
+แล้วทูลองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ทั้งองค์อัครชายามารศรี
+ที่ท้ายวังลังกาสวนมาลี มีคิรีรังเก็จเกิดเพชรนิล
+อันรุ้งแก้วแวววาวเขียวขาวเหลือง อร่ามเรืองรายงอกออกนอกหิน
+แล้วร่วงหล่นกล่นกลาดดาษแผ่นดิน ไม่รู้สิ้นสืบสำหรับกับลังกา
+ต้องก่อทำกำแพงแลงล้อมรอบ ตารางครอบเบื้องบนคนรักษา
+สำหรับท้าวเจ้าแผ่นดินเก็บจินดา ตีราคาขายได้เงินให้ทาน
+เชิญพระองค์วงศาพาสนม ไปเที่ยวชมเนินสวนฉนวนสนาน
+ไม่ห้ามปรามตามประโยชน์จะโปรดปราน เชิญสำราญอยู่ให้ช้าหลายราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ไม่สิ้นรักวัณฬามารศรี
+คิดจะพาไปอยู่ร่วมบูรี เกรงสุวรรณมาลีจะมิยอม
+ดูผิวพรรณวัณฬาผิดกว่าเก่า พระพักตร์เศร้าโศกรูปก็ซูบผอม
+ยิ่งทอดทิ้งยิ่งจะตรมอารมณ์ตรอม จะหายหอมดินถนันเพราะรัญจวน
+จะปราศรัยไม่ถนัดให้ขัดข้อง พระยิ้มย่องตอบความทรามสงวน
+เวลารุ่งพรุ่งนี้พี่จะชวน ไปชมสวนเพชรนิลดังจินดา
+แล้วแลดูสุมาลีทำทีหึง เกรงใจจึงตรองตรึกเป็นปรึกษา
+จะหยุดพักสักสองสามเวลา ให้โยธาชื่นทั่วทุกตัวคน
+แล้วเลิกทัพกลับไปเมืองรมจักร เสกหลานรักร่วมชีวาสถาผล
+เหมือนตัดห่วงบ่วงหลังสิ้นกังวล จะได้พ้นทุกข์ร้อนนอนสำราญ
+แล้วจะได้ไปพาราการะเวก คิดจะเสกฝังปลูกทั้งลูกหลาน
+คิดจะใคร่ให้วัณฬายุพาพาล ไปช่วยงานอภิเษกเอกโอรส
+แต่คนอยู่บูรีหามีไม่ หนทางไกลเกลือกว่าจะเกิดกบฏ
+จงครองวังลังการักษายศ เลี้ยงโอรสที่ในครรภ์ของกัลยา
+พี่จากไปใจจริงไม่ทิ้งขว้าง พอว่างว่างวายธุระจะมาหา
+ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงบัญชา กลั้นน้ำตาตอบรสพจมาน
+ได้พึงบุญทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ ดังชั้นฉัตรกั้นเกศประเทศสถาน
+ฤกษ์ใดดีวิวาห์ปรึกษาการ โปรดให้ฉานทราบความจะตามไป
+เป็นสัจจังหวังจิตสนิทสนอง ตามทำนองน้ำเนื้อในเชื้อไข
+แม้ลังกาธานีไม่มีภัย จะตามไปธานีกับพี่นาง
+ขอเป็นน้องรองบาทเหมือนมาดมุ่ง โปรดบำรุงรับสัตย์อย่าขัดขวาง
+แม้ทุกข์โศกโรคภัยถึงไกลทาง ให้ทราบบ้างน้องจะได้เวียนไปเยือน ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีปรานีสนอง สงสารน้องหาไหนจะได้เหมือน
+จะรักใคร่ให้สนิทไม่บิดเบือน ป���ะสาเพื่อนผู้หญิงไม่ทิ้งกัน
+จริงจริงนะจะใคร่ได้แม่ไปด้วย จะได้ช่วยว่ากล่าวฝูงสาวสรรค์
+สาพิภักดิ์รักองค์พระทรงธรรม์ ไม่เดียดฉันท์โฉมยงอย่าสงกา
+แม่ทรงครรภ์รัญจวนประชวรไฉน พี่จะได้ฟูมฟักเฝ้ารักษา
+ด้วยลูกเจ้าเล่าก็น้องของธิดา ไม่ฉันทาทิ้งขว้างให้ห่างไกล
+ไม่โกรธขึ้งหึงหวงล่อลวงน้อง อย่าเศร้าหมองหมางจิตคิดไฉน
+จะร่วมรู้คู่ชีวิตร่วมจิตใจ เชิญแม่ไปบูรีกับพี่ยา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงตอบให้ชอบโสต ซึ่งทรงโปรดน้องรักคุณหนักหนา
+แม้มิกีดรีตฝรั่งในลังกา จะอุส่าห์ตามปองสนองคุณ
+ด้วยบรรดาฝรั่งสิ้นทั้งหลาย ทั้งหญิงชายมีบุตรได้อุดหนุน
+เฝ้ากล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษาด้วยการุญ ครั้นสิ้นบุญแม่พ่อมรณา
+ฝ่ายลูกเต้าเอาศพไปกลบฝัง คอยระวังเวียนพิทักษ์อยู่รักษา
+ถ้าทิ้งไว้ไปบุรีกับพี่ยา จะนินทาทั่วจังหวัดปัถพี
+ว่าทิ้งญาติศาสนาพวกฝรั่ง จะรุมชังรบพุ่งเอากรุงศรี
+นิคมคามพราหมณ์มหุ่มกระฎุมพี ไม่มีที่พึ่งพาจะอาดูร
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดน้องจะครองเลี้ยง พระคุณเพียงฟ้าดินไม่สิ้นสูญ
+เห็นมั่นคงทรงพระอนุกูล จะเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลา
+ขอยั้งอยู่บูรีสักปีหนึ่ง เป็นที่พึ่งพวกญาติศาสนา
+รำลึกถึงจึงจะได้เวียนไปมา ขอพึ่งพาพี่นางจนวางวาย ฯ
+๏ ทั้งสองข้างต่างคิดสนิทสนอง เหมือนพี่น้องน้ำเนื้อในเชื้อสาย
+ทั้งองค์พระอภัยพระทัยสบาย พลอยอภิปรายปรองดองทั้งสองนาง
+แต่โฉมยงองค์ละเวงกริ่งเกรงตรึก จะอยู่ดึกนึกก็คิดเหมือนกีดขวาง
+ชลีลาสามีทั้งพี่นาง ค่อยเยื้องย่างเข้าในห้องทองประทม
+แต่องค์พระมเหสีอยู่ที่เฝ้า คิดอายเหล่าห้ามแหนแสนสนม
+จะว่าเราเฝ้าจนดึกนึกนิยม น้อมบังคมคืนไปห้องไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโฉมประโลมสวาท เชิงฉลาดในเล่ห์เสนหา
+รู้ทำนองสองนางต่างอัชฌา แกล้งหลีกลาไปเสียห้องจะลองเรา
+ดูท่าทางนางละเวงเห็นเกรงมาก หมายจะฝากพวกพ้องพี่น้องเขา
+นางมาลีนี่ก็ใจดีไม่เบา จะเล่นเราท่าไรก็ไม่รู้
+อันถ่านเก่าเถ้าคงจะต่อติด แต่ให้คิดเขินขวยด้วยอดสู
+แล้วหวนฮึกนึกว่าเราก็เจ้าชู้ ถึงจะขู่ก็คงปลอบให้ชอบใจ
+แต่นั่งยิ้มกริ่มตรึกจนดึกดื่น จนเที่ยงคืนกาลศัพท์คนหลับใหล
+คลุมประทมห่มองค์แล้วตรงไป เข้าห้องในทัศนาสุมาลี
+เห็นนาง���ังนั่งสอนสาวน้อยน้อย ให้ตะบอยเจียนหมากดิบจีบพระศรี
+เข้าแอบหลังนั่งเฉยเหมือนเคยดี นางสาวน้อยถอยหนีไปที่นอน
+นางเห็นองค์ทรงธรรม์แล้วกลั้นยิ้ม ลดลงริมแท่นสุวรรณบรรจถรณ์
+ตั้งเครื่องอานพานพระศรีชลีกร เขนยอ่อนแอบอิงให้พิงองค์
+ทำผินผันหันคว้าหาพระแส้ เที่ยวดูแลเป่าปัดสลัดผง
+ช่วยพัดวีมิได้ถือทำซื่อตรง คอยฟังองค์ภัสดาจะพาที
+พระอภัยใจพรั่นหวั่นหวิวหวิว ทำนับนิ้วพลางว่ากับมารศรี
+พี่พลัดพรากจากน้องมาสองปี บัดเดี๋ยวนี้ได้คิดที่ผิดพลั้ง
+อันความเก่าเรายกเสียเถิดหนอ คิดแต่ต่อไปข้างหน้าดีกว่าหลัง
+จวนจะกลับหลับนอนผ่อนกำลัง อย่านิ่งนั่งทนหนาวจะหาวนอน
+พี่จะมาหารืออย่าถือผิด เชิญสถิตแท่นสุวรรณบรรจถรณ์
+เมื่อเคราะห์ร้ายพรายพลัดกำจัดจร ไม่ม้วยมรณ์ก็ได้มาเห็นหน้ากัน ฯ
+๏ นางยิ้มเยื้อนเหมือนจะเย้ยเฉลยฉลอง อันใจน้องไม่รังเกียจคิดเดียดฉันท์
+แต่อายเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล จึงป้องกันผ่อนปรนให้พ้นภัย
+เขาจะว่ามาถึงก็หึงผัว เฝ้าคุมตัวมิได้ห่างไปข้างไหน
+ทำรังแกแม่ละเวงไม่เกรงใจ เชิญพระไปห้องนางเหมือนอย่างเคย
+จะมาพลอยน้อยจิตว่าปิดป้อง อย่าขัดข้องบิดเบือนทำเชือนเฉย
+ได้คลาดแคล้วแล้วก็พระสละเลย ใช่ไม่เคยนอนเดียวต้องเปลี่ยวทรวง
+ซึ่งอุส่าห์มาตามด้วยความยาก หมายจะฝากชีวาเป็นข้าหลวง
+อันห้ามแหนแสนสุรางค์นางทั้งปวง ไม่หึงหวงห้ามปรามตามพระทัย ฯ
+๏ พระฟังเปรียบเฉียบแหลมยิ้มแย้มหยอก จะออกนอกราชการคิดอ่านไฉน
+ที่โทษผิดติดพันมาฉันใด พี่จะให้ดอกเบี้ยไม่เสียดาย
+หรือจะมาลาบวชให้ชวดอีก จึงเลี่ยงหลีกลดเลื่อนซ่อนเงื่อนสาย
+แต่ฝ่ายพี่นี้เห็นเมียยังเสียดาย จะเป็นม่ายอยู่เปล่าเปล่าจึงเฝ้าง้อ
+เจ้าปล่อยปละละเลยทำเฉยได้ ไม่อะไรกันกับพี่แล้วสิหนอ
+แต่หากว่าถ้าปลอบเห็นชอบพอ จะปลูกหอขึ้นให้งามเพราะความรัก
+จะอ่อนน้อมยอมดีกับพี่อีก หรือจะหลีกไปไฉนให้ประจักษ์
+ถึงเริศร้างนางวัณฬาไม่ช้านัก ด้วยเคียงพักตร์พบเห็นทุกเย็นเช้า
+แต่จากน้องสองปีเข้านี่แล้ว ต้องคลาดแคล้วมิได้เห็นเหมือนเช่นเขา
+ครั้นมาหาว่าให้นอนก็ค่อนเอา จะให้เปล่าไปแล้วหรือทำดื้อดึง ฯ
+๏ นางว่าเบื่อเหลืออดสูกระทู้หลวง ครั้นห้ามห��งแล้วว่าตามมาหึง
+ครั้นไม่ห้ามความเห็นเป็นมึนตึง ว่าดื้อดึงจึงให้อายในใจคอ
+เพราะปีเถาะเคราะห์กรรมเกิดน้ำมาก ขึ้นท่วมปากท่วมลิ้นเสียสิ้นหนอ
+ตามแต่ว่าสารพัดจะตัดพ้อ จะปลูกหอให้หม่อมฉันไม่ทันรู้
+จะอุส่าห์ทาขมิ้นใส่กลิ่นด้วย ไว้ผมมวยปักพุ่มใส่ตุ้มหู
+ด้วยเข้าหอพอให้เห็นน่าเอ็นดู จะได้อยู่ห้องน้องสักสองปี
+จึงจะไม่ได้เปล่าทุกเช้าค่ำ ไม่ต้องจำใจรักสมศักดิ์ศรี
+เหมือนเช่นน้องของเก่าลูกเต้ามี มันสิ้นดีไปเสียหมดไม่งดงาม
+แต่อยู่ใกล้ในห้องก็ต้องกริ้ว ว่าบิดพลิ้วห่างเหินไม่เขินขาม
+คงขัดเคืองเรื่องที่พากันมาตาม จะปราบปรามให้เหมือนไก่อยู่ในมือ
+หรือพระมีที่รักไม่พักเรียก เคยสำเหนียกนึกได้ทันใจหรือ
+น้องจนใจไม่สันทัดได้หัดปรือ ต้องดึงดื้อด้วยวิบากกระดากกระเด็น ฯ
+๏ น้อยหรือเจ้าเฝ้าแต่แกะแคะแผลเจ็บ ทั้งเขี้ยวเล็บซ่อนไว้มิให้เห็น
+เจ้าแหละหรือซื่อราวกับลาวเป็น เคยรู้เช่นชาวผลึกที่ลึกซึ้ง
+ถึงเฒ่าแก่แม่ลูกอ่อนยังงอนช้อย สาวน้อยน้อยก็ไม่เปรียบประเทียบถึง
+สังเกตดูรู้ดอกเจ้ายังเพราพรึง ไม่รู้หึงหวงห้ามช่างตามใจ
+จริงจริงนะจะขอถามทรามสงวน จะกระบวนให้ตะบึงไปถึงไหน
+ฝีปากพี่นี้ยอมแพ้มาแต่ไร เคยลวงได้หลายหนแต่ต้นมือ
+บวชเมื่อสาวคราวหนึ่งครั้นถึงแก่ จะปรวนแปรเลี่ยงหลีกไปอีกหรือ
+ใช่คนอื่นตื้นลึกเคยฝึกปรือ มิควรถือโทษทัณฑ์รำพันพ้อ
+ยิ่งเชื้อเชิญก็เหมือนกับจะจับผิด สำแดงฤทธิ์ราวกับงูจะสู้หมอ
+นี่แน่นางอย่างไรในใจคอ ให้เจ้าของต้องง้อต่อความคิด
+ก็ตามทีพี่จะของ้ออีกเล่า ขอเชิญเจ้าสาวน้อยมากลอยจิต
+ความรักนางดังจะดิ้นสิ้นชีวิต อย่าตะบิดตะบอยอยู่หน่อยเลย ฯ
+๏ นางยิ้มเยือนเอื้อนอายธิบายแก้ เหมือนสาวแส้สมจะเรียงเคียงเขนย
+นี่ก็รู้อยู่ว่าเบื่อด้วยเหลือเคย จึงเฉยเมยมิได้เหมือนเพื่อนทั้งปวง
+เป็นเจ้าของน้องก็รู้อยู่แล้วละ เมื่อพบปะพระองค์คงเสียขวง
+ไปพบอื่นชื่นชุ่มเหมือนพุ่มพวง ไม่หลอกลวงดอกเจ้าข้าว่าให้ควร
+มาประเดี๋ยวเฉียวฉุนให้ขุ่นขิ่น เหมือนเงี่ยนฝิ่นใฝ่ฝันหุนหันหวน
+ว่าชักช้าทารกรรมทำกระบวน พระจะด่วนไปข้างไหนหรือใครคอย ฯ
+๏ พระแกล้งว่าข้านี้แพ้แก้ไม่หลุด เจ้ามันสุดแ���นงอนเหมือนช้อนหอย
+กลับถามไต่ใครเล่าเฝ้าตะบอย ให้ข้าคอยข้างเดียวต้องเที่ยวเชือน
+จะหาไหนได้เหมือนเจ้าถึงเฒ่าแก่ นางสาวแส้เหล่านี้ไม่มีเหมือน
+เมื่อกระนั้นนั่นสิน้องไม่ต้องเตือน เดี๋ยวนี้เบือนบิดตะกูดช่างพูดเพราะ
+เกือบจะเป็นเช่นเขาร่ำร้องจ้ำจี้ แม่ม่ายขี่คอนเรือมะเขือเปราะ
+อยากจะใคร่ได้ลูกมาปลูกเพาะ กลับกะเทาะหน้าแว่นเพราะแสนงอน
+พี่ก็รู้อยู่ว่ายากกระดากกระเดื่อง ด้วยเต็มเคืองสุขุมเหมือนสุมขอน
+ถึงรักใคร่ใจจริงจะวิงวอน ก็เคืองค้อนร่ำไรพูดไค้แคะ
+ถือว่าเราเจ้าของไม่ต้องห้าม ถึงถ้อยความสู้กันกระนั้นแหละ
+พลางอิงแอบแนบหลังนั่งกระแซะ ปะเหลาะปะแหละลูบต้องทำนองใน
+ประคองนางวางแท่นแสนสวาท สัมผัสพาดเพิ่มจิตพิสมัย
+อัศจรรย์ลั่นเลื่อนสะเทื้อนไป ที่ถ่านไฟเก่าดับก็กลับโพลง
+เหมือนเมื่อปีมีวันจันทร์อังฆาต โลกธาตุเลื่อนลั่นควันโขมง
+เขาเนมินท์อิสินธรเคลื่อนคลอนโคลง ทะเลโล่งลมคลื่นเสียงครื้นครึก
+พวกสำเภาเหล่าที่รอค้างมรสุม ออกแล่นกลุ้มกลางคืนจนดื่นดึก
+สู้กรำฝนทนหนาวออกอ่าวลึก ต่างสมนึกเลยหลับระงับไป ฯ
+๏ แต่ตึกที่ศรีสุวรรณนั้นยังตื่น คิดจะคืนกองทัพกลับไม่หลับใหล
+แว่วยามสองฆ้องเร้าเข้าห้องใน พระปราศรัยอัคเรศเกษรา
+เสียแรงพี่นี้ชำนาญในการยุทธ มาโทรมซุดเสียด้วยเล่ห์เสนหา
+ให้ฟั่นเฟือนเหมือนไม่มีนัยนา นึกก็น่าอดสูพึ่งรู้ฤทธิ์
+จนถึงน้องสองกษัตริย์ต้องจัดทัพ มาตามรับครั้งนี้โทษพี่ผิด
+โฉมเฉลาเจ้าก็เหมือนเพื่อนชีวิต อย่าควรคิดขุ่นข้องจะหมองนวล
+แม้ขัดเคืองเรื่องไรอย่าได้นิ่ง แม่แจ้งจริงเจ้าจงห้ามเถิดทรามสงวน
+ด้วยครั้งนี้พี่ก็ผิดคิดก็ควร เจ้าจงข่วนเสียให้สมที่ตรมตรอม
+จะหาไหนได้เหมือนเจ้าเพื่อนยาก สู้ลำบากตามผัวจนตัวผอม
+จะกลับไปไตรจักรให้พรักพร้อม งามละม่อมแม่อย่าหมางระคางความ
+ได้พบกันวันนี้ยินดีสุด ไฉนนุชห่างเหินเหมือนเขินขาม
+เมื่อตะกี้ตีฆ้องย่ำสองยาม เชิญโฉมงามขึ้นบนเตียงเคียงพี่ยา ฯ
+๏ นางฟังตรัสมธุรสพจนารถ แสนสวาทหวั่นจิตกนิษฐา
+สู้กลืนกลั้นน้ำเนตรเวทนา ขอสมาหมอบเมียงค่อยเคียงคลาน
+ขึ้นแท่นรัตน์หัตถ์ประนมบังคมบาท ภูวนาถแอบองค์น่าสงสาร
+สะอื้นร่ำกำสรดแล้วพจมาน โปรดประทานโทษาฝ่าธุลี
+น้องก็รู้อยู่ว่าข้ามมาทำศึก ใช่จะนึกเสนหารำภาสะหรี
+แต่ฤทธิ์เดชเวทมนตร์ดลเขาดี จึงเสียทีถูกเสน่ห์หลงเล่ห์กล
+ได้ทราบความตามมาว่าจะช่วย เจียนจะม้วยเสียวันละพันหน
+นี่หากมีพี่พราหมณ์ทั้งสามคน จึงได้พ้นภัยตลอดไม่วอดวาย
+เดชะบุญทูลกระหม่อมอยู่พร้อมพรั่ง คิดความหลังแล้วก็ให้จิตใจหาย
+ไม่หึงหวงจ้วงจาบให้หยาบคาย ขอถวายความสัตย์ปฏิญาณ
+ซึ่งร้องไห้ใช่จะเคืองที่เรื่องร้าง ด้วยเหินห่างพระองค์ก็สงสาร
+เคยผุดผ่องหมองคล้ำคิดรำคาญ จะอยู่งานนวดฟั้นให้บรรทม
+ทั้งมดหมอเล่าก็มีพรุ่งนี้เช้า จะให้เขาทำครบประคบผงม
+พระรับขวัญกัลยาอย่าปรารมภ์ ให้เจ้ากรมหมอมาพยาบาล
+ตั้งแต่พี่มิได้พบประสบเจ้า ดูโศกเศร้าซูบลงน่าสงสาร
+เพราะเริศร้างห่างชมมานมนาน อย่าอยู่งานเลยขยับมาหลับนอน
+พี่ก็ซูบรูปเจ้าก็เศร้าผอม แต่ยังหอมอยู่ไม่หายเลยสายสมร
+พลางอิงแอบแนบน้องประคองกร ถนอมช้อนเชยพุ่มปทุมทอง
+กอดประทับกับกายสายสวาท นุชนาฏถนอมจิตสนิทสนอง
+เสน่ห์แนบแอบเอียงเคียงประคอง ตามทำนองสองสนิทไม่บิดพลิ้ว
+อัศจรรย์หวั่นไหวไม่เร่งรัด เป็นลมพัดเรื่อยเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยฉิว
+ช่อใบไม้ไหวกระดิกริกริกริ้ว ระหวยหิวหอบระเหยเลยหลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร อนาถนอนนิ่งตรับไม่หลับใหล
+ฟังปรึกษาว่าจะกลับกองทัพไป สองกรุงไกรเริ่มงานการวิวาห์
+เห็นทีพระจะไปขอต่อบิตุเรศ ให้สมสองครองนิเวศน์กับเชษฐา
+แค้นพระพี่ที่ไม่รักพระพักตรา น้อยหรือมามีเมียจนเสียตัว
+จนลูกเต้าเล่าก็มีกับอีฝรั่ง มันก็หวังว่าเราวิ่งมาชิงผัว
+ยิ่งนึกนึกตรึกตรองยิ่งหมองมัว จะหลีกตัวออกได้ฉันใดดี
+แม้มิพ้นจนใจจะให้อยู่ คงจะสู้ซอกซอนสัญจรหนี
+พรุ่งนี้เช้าเราจะลาไปธานี อยู่ที่นี่อีทมิฬจะนินทา
+แต่นิ่งนึกตรึกไตรมิใคร่หลับ ให้กระสับกระส่ายจิตกนิษฐา
+ทั้งโฉมยงองค์อรุณขุ่นวิญญาณ์ ด้วยตรึกตราโกรธพระพี่ว่ามีเมีย
+จะเสกสองครองคู่ดูเป็นน้อย ต้องต่ำต้อยเต็มอายสู้ตายเสีย
+คะนึงนอนร้อนฤทัยดังไฟเลีย น้ำตาเรี่ยรดแขนแน่นอุรา
+แว่วสำเนียงเสียงเสาวคนธ์สะอื้น รู้ว่าตื่นค่อยค่อยถามตามประสา
+แม่เป็นไรให้สะท้อนถอนวิญญาณ์ หรือโรค��ขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์คิดอ้นอั้น ข้อสำคัญสุดจะแจ้งแถลงไข
+พลางประเทียบเปรียบปราบเป็นภายใน น้องตรอมใจตรองตรึกให้นึกกลัว
+เกิดเป็นหญิงสิ่งสำหรับอัปยศ ต้องถอยยศศักดิ์ศรีเพราะมีผัว
+พิเคราะห์ดูบุรุษก็สุดมัว น้องนี้กลัวจะเป็นน้อยถึงย่อยยับ
+จะตั้งสัตย์ตัดขาดเสียชาตินี้ ไม่ขอมีคู่ครองร่วมห้องหับ
+ขอพี่นางต่างพยานที่การลับ แม้กลายกลับก็มิใช่ใจสตรี ฯ
+๏ อรุณน้อยพลอยว่าถ้าเช่นนั้น ก็เช่นกันกับวิตกในอกพี่
+จะถือคำทำสัตย์สวัสดี ไม่ขอมีคู่ครองเหมือนน้องนึก
+ต่างคาดคั้นสัญญาประสารุ่น ให้เฉียวฉุนขุ่นข้องไม่ตรองตรึก
+ต่างหยิบมีดขีดหัตถาเหมือนจารึก ลืมรำลึกจะได้เห็นเหมือนเช่นตรา
+ต่างตรึกไตรไม่หลับกระสับกระส่าย ทั้งเสียดายทั้งรักก็หนักหนา
+พอรุ่งเช้าเสาวคนธ์สุมณฑา ค่อยลอบมาแจ้งความยายพราหมณี
+จะลาออกนอกวังสั่งกำชับ ฉันจะกลับข้ามคุ้งไปกรุงศรี
+ทั้งสาวสรรค์บรรดาฝูงนารี ใครอยู่ที่ไหนให้ไปเรียกมา ฯ
+๏ ยายพราหมณ์ฟังนั่งคิดผิดสังเกต ก็เห็นเหตุโกรธขึ้งด้วยหึงสา
+จึงทูลความห้ามให้ไว้อัชฌา ด้วยได้มารบพุ่งถึงกรุงไกร
+เข้าเหยียบวังลังกาได้ปรากฏ เกียรติยศยืนยงอสงไขย
+เข้าเตรียมกันวัณฬาจะพาไป ชมดอกไม้แก้วเตร็จกับเพชรนิล
+แม่จะได้ไปด้วยจะช่วยแนะ อย่าเก็บแกะเพชรออกอยู่นอกหิน
+อันเพชรดีมีอยู่คู่แผ่นดิน เป็นมวกหินหุ้มพอกดังดอกบัว
+อยู่กลางโขดโคตรเตร็จเป็นเพชรเอก สีเหมือนเมฆหมอกหมดสดสลัว
+แม้นเขาให้ได้มาแล้วอย่ากลัว จะฦๅทั่วไทท้าวทุกด้าวแดน
+เอาไปใส่ในภูเขาเมืองเรานั้น จะเกิดพลันเพชรสำหรับประดับแหวน
+เป็นเพชรงอกออกเหมือนดังว่ารังแตน สำหรับแผ่นดินเมืองได้เลื่องฦๅ
+จงหยุดยั้งฟังยายอย่าอายเหนียม ตามธรรมเนียมนิ่งเฉยไม่เคยถือ
+อย่าด่วนทำน้ำพระทัยดังไฟฮือ ให้เลื่องฦๅซื่อตรงตามวงศ์วาน
+นางคำนับรับคำยายพราหมณ์เฒ่า ลาไปเข้าที่ทรงสรงสนาน
+บรรดาเหล่าเยาวลักษณ์พนักงาน เตรียมเครื่องอานไว้แต่เช้าคอยเจ้านาย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬามารศรี สุลาลีนางผกาเวลาสาย
+ให้ระคางร้างคู่ไม่สู้สบาย แต่ซังตายฝืนหน้าทุกนารี
+มาเฝ้าองค์พระอภัยเชิญไปสวน ต่างชื่นชวนปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ท้าวทศวงศ์นงนุชพระบุตรี มาพร้อมที่พระอภัยทั้งใหญ่น้อย
+นางวัณฬาพาสิบห้ากษัตริย์เสด็จ ไปเนินเพชรกับนางในพวกใช้สอย
+เที่ยวชมสวนล้วนบุปผาระย้าย้อย ทั้งสนสร้อยสายหยุดพุดพะยอม
+อีกสุกกรมนมแมวแก้วกุหลาบ เหล่าอังกาบโกฐกระถินส่งกลิ่นหอม
+นางสาวสาวเหล่าผู้หญิงเหนี่ยวกิ่งน้อม บ้างพลอยปลอมเก็บปลิดที่ติดพวง
+ถึงสระศรีสี่เหลี่ยมต่างเยี่ยมหยุด ชมปลาผุดเห็นตัวทั้งบัวหลวง
+บ้างแตกขาวง่าวงอกเป็นดอกดวง เกสรร่วงโรยรายขจายจร
+ปลาเงินทองล่องลอยขึ้นคอยคาบ กลีบอังกาบโกมินทร์กินเกสร
+ดอกบัวเผื่อนเหมือนจีบเป็นกลีบซ้อน บานสลอนแลขาวดังดาวราย
+ที่ร่มรอบขอบสระรุกขชาติ แปลกประหลาดหลากหลากดูมากหลาย
+มีที่แท่นแผ่นผาศิลาลาย เก้าอี้รายสำหรับชมทุกร่มไม้
+บ้างก็หยุดบ้างก็เดินเพลินประพาส รุกขชาติช่อดอกออกไสว
+มะเดื่อดูกลูกเหลืองมะเฟืองมะไฟ นางสาวใช้ชิงกันเก็บเสียเล็บเยิน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเดินไปหน้า สองธิดาเคียงข้างไม่ห่างเหิน
+มเหสีลีลาศนาดดำเนิน กำนัลเชิญเครื่องตามล้วนงามคม
+ท้าวทศวงศ์องค์อรุณอัคเรศ ทั้งแก้วเกษราสุรางค์นางสนม
+เที่ยวเก็บลูกรุกขชาติประพาสชม ระรื่นร่มรวยรินกลิ่นผกา
+เก็บยี่สุ่นให้อรุณรัศมี กับบุตรีต่างคำนับรับบุปผา
+แล้วเก็บให้นางห้ามที่ตามมา นางพระยายังไม่ได้ขัดใจจริง
+ว่าเก็บให้แต่เหล่านางสาวแส้ สวนคนแก่เหมือนหนึ่งไม่ใช่ผู้หญิง
+เข้าหยิกทึ้งหึงหวงพลางช่วงชิง เอามาทิ้งให้ข้าหลวงที่ช่วงใช้
+ท้าวทศวงศ์ทรงพระสรวลสำรวลร่า นี่ยายบ้าวิ่งแร่มาแต่ไหน
+แล้วนำนางย่างเยื้องชำเลืองไป ชมดอกไม้ต่างต่างริมทางเดิน
+แต่นงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง กับพวกหญิงสาวตามไม่ขามเขิน
+ทั้งองค์พระอนุชาพาดำเนิน ซังตายเพลินหลีกเลี่ยงค่อยเมียงบัง
+ศรีสุวรรณนั้นนำสินสมุทร กับทั้งสุดสาครจรตามหลัง
+เก็บดอกไม้ให้สาวสาวนางชาววัง ประทานทั้งกนิษฐาสุดาดวง
+สุดสาครร้อนจิตค่อยพิศพักตร์ เห็นน้องรักเดินหน้าพวกข้าหลวง
+พระลดเลี้ยวเที่ยวหาบุปผาพวง ได้ดอกดวงแล้วปลิดให้ติดใบ
+ให้นงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร นางยอกรรับบุปผาอัชฌาสัย
+น่าหัวร่อหน่อกษัตริย์หัสไชย คิดอาลัยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+เก็บดอกไม้ได้ดีจำปีขาว ซ่อนพี่สาว��สียมิให้ได้บุปผา
+ตามกระบวนพระอภัยรีบไคลคลา ให้จำปาพระน้องทั้งสององค์
+นางดีใจว่าพี่อยู่นี่เถิด อย่าเตลิดไปเสียนะฉันจะหลง
+แล้วนงนุชยุดมือด้วยซื่อตรง อยู่เคียงองค์เชษฐาทั้งขวาซ้าย
+พระหัสไชยไม่กล้าพูดจาเกี้ยว แต่พาเที่ยวเดินชมนิยมหมาย
+นางเด็ดดอกมาลีให้พี่ชาย ไม่รู้อายหยอกเอินคอยเดินตาม ฯ
+๏ นางวัณฬาพาเดินขึ้นเนินเพชร ดูพรายเตร็จรัศมีสีอร่าม
+ตะวันส่องต้องแก้วดูแวววาม เรืองอร่ามทั้งเนินน่าเพลินใจ
+นางวัณฬาว่าองค์พงศ์กษัตริย์ จะเก็บจัดเอาไปเล่นเป็นไฉน
+ไม่ห้ามปรามตามประสงค์จำนงใน แต่ต้องใส่ฉลองบาทจึงยาตรา
+ไม่ใส่เกือกเลือกเพชรแล้วเตร็จยอก จะช้ำชอกเช่นกับมีดขีดมังสา
+แล้วจะได้ไปสรงพระคงคา ที่เนินหน้าเขาใหญ่ไขวาริน ฯ
+๏ ฝ่ายเหล่าองค์พงศ์กษัตริย์ไม่ขัดข้อง ทรงฉลองพระบาทเดินขึ้นเนินหิน
+ชำเลืองเลียบเหยียบเตร็จชมเพชรนิล กระจ่างจินดาดวงดูร่วงรุ้ง
+เรืองจำรัสรัศมีสีต่างต่าง บ้างเขียวด่างสีกุหร่าดังตากุ้ง
+บ้างเหลือบลายพรายแพรวแววนกยูง อร่ามรุ่งเรืองงามอยู่วามแวม
+บ้างเขียวขาวพราวพร้อยทั้งน้อยใหญ่ เหมือนเจียระไนเรียบเรียมเป็นเหลี่ยมแหลม
+สีเมฆหมอกดอกตะแบกขึ้นแซกแซม บ้างเกิดแกมเตร็จแก้วดูแพรวพราว
+ท้าวทศวงศ์องค์มิ่งมเหสี เลือกเพชรดีไปประทานให้หลานสาว
+สอนให้รู้ดูเพชรถึงเจ็ดคราว แม้นแตกร้าวอย่าเอาไปจัญไรร้าย
+เออนั่นแม่แม่เอ๋ยเหมือนมรกต ดูน้ำสดสังวาลประสานสาย
+นั่นทับทิมริมเตร็จเม็ดเพริศพราย ราคาขายสามสิบหยิบเอาไว้
+ริมก้อนหินนิลสีบริสุทธิ์ นั่นก็บุษราคัมดูน้ำใส
+แต่ก้อนเหลี่ยมเรียมเรี่ยดังเจียระไน คือเพชรไพฑูรย์ขาวดูวาววับ
+ที่แดงก่ำปัทมราชดังชาดเสน แก้วโกเมนโมรามุกดาสลับ
+โน่นหมู่เม็ดเพชรหลีกปีกแมงทับ ดูซ้อนซับใหญ่น้อยล้วนพลอยเพชร
+แก้วการีสีอินทนิลคล้ำ นั่นเพชรน้ำตะกั่วตัดดูตรัจเตร็จ
+เหมือนหิ่งห้อยพรอยพรายกระจายเม็ด เกิดกับเตร็จก้อนหินซอกศิลา
+นางสอนหลานวานเก็บให้มากมาก เอาไปฝากเผ่าพงศ์พระวงศา
+ทั้งจัดแจงแต่งตัวให้ตุ๊กตา พระนัดดาอายเอียงหลีกเลี่ยงเดิน ฯ
+๏ แต่นงเยาว์เสาวคนธ์ใส่กลเฉย ไม่เก็บเลยเลียบทางทำห่างเหิน
+นางละเวงเกรงใจปราศรัยเชิญ ไยแม่เมินไม���ดูเตร็จเก็บเพชรนิล
+นางนบนอบตอบว่าถ้าแม้โปรด จะขอโคตรไข่เพชรก้อนเตร็จหิน
+นางวัณฬาว่าสิ่งไรในแผ่นดิน ฉันให้สิ้นสารพัดไม่ขัดใจ
+นางเสาวคนธ์ค้นเพชรพบเตร็จงอก ดูดังดอกบุษบงไม่สงสัย
+ค่อยสั่นคลอนถอนหลุดหลากสุดใจ แผ่นดินไหวเลื่อนลั่นเสียงครั่นครื้น
+ทวีปวังลังกาสุธาหย่อน เหมือนจะคลอนโคลงคว่ำน้ำเป็นคลื่น
+ทุกแถวทางหว่างถนนผู้คนยืน ถลาลื่นล้มลุกสนุกจริง
+ชาวบ้านช่องท้องตลาดวิ่งกลาดเกลื่อน บ้างโดนเพื่อนวุ่นวายทั้งชายหญิง
+ดูปั่นป่วนหวนเหียนอยู่เวียนวิง ทั้งสัตว์สิงวิ่งตื่นอยู่ครื้นเครง
+สาวสนมล้มปะทะบ้างผละผลัก กระชากชักผ้าห่มว่าข่มเหง
+เห็นครึกโครมโฉมยงองค์ละเวง ให้กริ่งเกรงกราบกษัตริย์ภัสดา
+เหตุไฉนไหวหวั่นเป็นฉันนี้ ไม่เคยมีมาแต่หลังให้กังขา
+พระอภัยไม่สู้รู้ตำรา จึงตรัสว่าวันนี้ฤกษ์ดีนัก
+มาชมเตร็จเพชรนิลแผ่นดินไหว เพราะจะได้ปรากฏเป็นยศศักดิ์
+ไม่วุ่นวายร้ายรองดอกน้องรัก ทั้งไตรจักรจะเป็นสุขสนุกสบาย
+นางคำนับรับพรถาวรสวัสดิ์ เชิญกษัตริย์สิ้นทั้งนั้นให้ผันผาย
+ขึ้นสรงชลบนบัลลังก์ที่นั่งราย เขาไขสายกลไกข้างใต้ดิน
+น้ำทะลุพุพุ่งขึ้นฟุ้งฟ้า ดูดังห่าฝนกระจายเป็นสายสินธุ์
+ลงโซมองค์สรงชลสิ้นมลทิน ระรื่นกลิ่นกลั่นฟุ้งจรุงใจ
+เหมือนอาบฝนบนอากาศซึ่งสาดซัด โสมนัสนั่งเล่นน้ำเย็นใส
+ทั้งห้ามแหนแสนสนมกรมใน สำราญใจพอเวลาตีห้าโมง
+นางวัณฬาพาองค์พระทรงศักดิ์ มาหยุดพักพุ่มพฤกษ์เป็นตึกโถง
+นั่งเก้าอี้ที่ห้องท้องพระโรง ข้างนอกโล่งเลี่ยนรื่นพื้นสุธา
+ต้นไม้ร่มลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยพัด โต๊ะเขาจัดแต่งไว้ทั้งซ้ายขวา
+พอพร้อมกันลั่นระฆังสั่งสัญญา โต๊ะก็มาเกลื่อนกล่นด้วยกลไก
+ลูกล้อกลิ้งวิ่งเวียนเหมือนเกวียนขับ พร้อมสำรับหวานคาวขวดเหล้าใส่
+เสียงกริ่งกร่างต่างเขม้นไม่เห็นใคร แต่โต๊ะใหญ่ไปถึงทั่วทุกตัวคน
+นางเชิญองค์พงศาบรรดากษัตริย์ เสวยมัจฉะมังสาผลาผล
+นางหม่อมห้ามนั่งเรียงเคียงโต๊ะกล ข้าหลวงคนใช้นั้นเป็นหลั่นไป
+บ้างลองลิ้มชิมเหล้าจนเมาหมด เปรียบประชดเถียงกันเสียงหวั่นไหว
+ส่วนเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์นั้นหัสไชย สนุกใจชิมเหล้าอยากเมาลอง
+ฤทธิ์สุรากล้าหาญให้ร่านรัก ชวนนงลักษณ์ร่วมบัลลังก์อยู่ทั้งสอง
+ส่งสุราว่าอร่อยแม่น้อยน้อง เสวยลองเล่นสักนิดจะติดใจ
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดารับมาเสวย ยังไม่เคยเมาเหลือจนเหื่อไหล
+ต่างองค์โทษโกรธกษัตริย์หัสไชย ว่าลวงให้กินเหล้าจนเมามาย
+เข้าหยิกตีมิหนำยังซ้ำข่วน ใครใช้ชวนฉันทำไมแก้ให้หาย
+หน่อกษัตริย์ปัดป้องประคองกาย ได้กลิ่นอายแอบอิงเหมือนผิงไฟ
+พงศ์กษัตริย์ขัตติยาบรรดาเสวย แกล้งเมินเฉยตามประสาอัชฌาสัย
+ด้วยยังเยาว์เมามายสบายใจ พระหัสไชยชิงปล้ำถอดธำมรงค์
+เพชรรังแตนแหวนมณฑปนพรัตน์ มาใส่หัตถ์ชื่นชมสมประสงค์
+แกล้งเลียนล้อขอน้องทั้งสององค์ นางโฉมยงยกให้มิได้แคลง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผการำภาสะหรี ไขดนตรีที่ตั้งกำบังแฝง
+เหมือนคนตีปี่พาทย์ไม่พลาดแพลง เสียงกระแสงซ้อนเพลงวังเวงใจ
+กระจับปี่สีซอเสียงกรอกรีด บัณเฑาะว์ดีดดนตรีปี่ไฉน
+นางสำหรับขับร้องทำนองใน บ้างขับไม้มโหรีให้ปรีดิ์เปรม
+เป็นภาษาฝรั่งว่าครั้งนี้ จะเป็นที่เสน่ห์สนุกสุขเกษม
+จะชื่นแช่มแย้มยิ้มให้ปริ่มเปรม เที่ยวชมเหมหงส์อื่นไม่ชื่นเลย
+บรรดานั่งฟังขับให้วับวาบ ด้วยเสียวซาบโสตเสนาะเฉลาะเฉลย
+บ้างชมผลกลไกด้วยไม่เคย กระไรเลยลั่นเองเป็นเพลงการ
+ครั้นอิ่มหนำสำเร็จสิ้นเสร็จสรรพ โต๊ะก็กลับกลิ้งไปเข้าในม่าน
+ข้าหลวงเหล่าสาวสรรค์พนักงาน แสนสำราญกับฝรั่งชาวลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลพักตร์ เห็นพร้อมพรักเผ่าพงศ์พระวงศา
+จึงทูลความทรามชมก้มวันทา ลูกขอลาเลิกทัพกลับธานี
+พระบิตุราชมาตุรงค์พงศ์กษัตริย์ อย่าเคืองขัดขุ่นข้องให้หมองศรี
+มาหยุดยั้งตั้งทัพอยู่นับปี พระชนนีบิดาจะอาวรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ด้วยความรักเสาวคนธ์วิมลสมร
+จะห้ามปรามทรามวัยมิให้จร จะอาวรณ์ด้วยยังกำลังเยาว์
+จึงเรียกมาหน้าที่นั่งบัลลังก์รัตน์ ยื่นพระหัตถ์ลูบประโลมโฉมเฉลา
+นิจจาเอ๋ยเคยเห็นทุกเย็นเช้า พ่อรักเท่าเชษฐาสุดสาคร
+เป็นเพื่อนยากฝากชีวิตสนิทนัก ยังอ่อนศักดิ์รู้ฟังคำสั่งสอน
+พ่อไม่ห้ามตามแต่แม่จะจร ไปนครด้วยคิดถึงบิดา
+แม่ไปถึงจึงช่วยทูลมูลเหตุ ว่าบิตุเรศฝากรักไว้หนักหนา
+จะรั้งรอพอกำหราบปราบประชา แล้วบิดาจะตามไปในทางเรือ ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีนารีราช แสนสวาทเสาวคนธ์นั้นล้นเหลือ
+เคยอยู่ด้วยช่วยชีวิตได้ชิดเชื้อ เหมือนหนึ่งเนื้อพี่น้องทั้งสององค์
+แล้วสวมสอดกอดจูบแล้วลูบไล้ แสนอาลัยทรามสงวนนวลหง
+มิเสียทีมีฝีมือทั้งซื่อตรง แม่นี้สงสารเจ้ายังเยาว์นัก
+จะหาไหนได้เหมือนแม่เพื่อนยาก จะจำจากใจหายเสียดายหนัก
+สะอื้นไห้ไม่หยุดด้วยสุดรัก นางซบพักตร์ลงเช็ดพระชลนัยน์
+ทั้งนงเยาว์เสาวคนธ์หล่อชลเนตร พระบิตุเรศวงศาน้ำตาไหล
+เป็นทุกข์แท้แต่กษัตริย์หัสไชย เหลืออาลัยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+นั่งอยู่ใกล้ได้สั่งนางทั้งสอง พี่จะต้องไปประเทศกับเชษฐา
+แค้นพี่นางช่างไม่ไว้อัชฌา มาด่วนลาไปก่อนพระภูวไนย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครขัตติยาอัชฌาสัย
+เห็นเสาวคนธ์มณฑาทูลลาไป นึกตกใจเห็นจะเคืองด้วยเรื่องเรา
+ไม่ปรึกษาหารือยังถือแค้น พระคิดแสนโศกทรวงให้ง่วงเหงา
+แล้วแข็งขืนกลืนกลั้นให้บรรเทา มาก้มเกล้ากราบชิดพระบิดา
+ลูกขอลาฝ่าละอองด้วยน้องรัก ไปพร้อมพรักกับพระกนิษฐา
+ด้วยจากทั้งสองกษัตริย์ขัตติยา มานานช้าเหินห่างเพราะทางไกล ฯ
+๏ พระอภัยใจอาวรณ์ถอนสะอื้น สุดจะขืนกลืนกล้ำน้ำตาไหล
+ต่างครวญคร่ำร่ำว่าด้วยอาลัย พระหัสไชยโศกาด้วยอาวรณ์
+สุมาลีมิได้วายเสียดายสุด รักเหมือนบุตรเกิดกับกายสายสมร
+สาพิภักดิ์หักหาญช่วยราญรอน จะจำจรจากแม่ไปแลลับ
+กอดกษัตริย์หัสไชยไห้สะอื้น ไม่มีชื่นช้ำอารมณ์จนลมจับ
+ท่านเถ้าแก่แซ่ซ้องประคองรับ แก้ไขกลับฟื้นอารมณ์สมประดี
+ต่างอำนวยอวยพรถาวรสวัสดิ์ ให้กำจัดเหตุภัยในวิถี
+พอโพล้เพล้เวลาเข้าราตรี กลับมาที่ปรางค์มาศปราสาททอง
+นางเสาวคนธ์ตรงมาพลับพลาค่าย แต่น้องชายแวะสั่งนางทั้งสอง
+ฝ่ายเชษฐาอารมณ์ให้ตรมตรอง คอยท่าน้องหน่อกษัตริย์หัสไชย
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาว่ากับพี่ ไปธานีน้องด้วยกันเถิดฉันไหว้
+ต่างห้ามปรามตามประสาคิดอาลัย พระหัสไชยก็มิอาจจะคลาดคลาย ฯ
+๏ ฝ่ายสุลาลีวันมีครรภ์อ่อน สุดสาครเขาจะไปก็ใจหาย
+เห็นง่วงเหงาเศร้าหมองคอยน้องชาย ทำเดินกรายเข้าไปใกล้ก็ไม่ทัก
+คิดถึงที่มีคุณทั้งบุญบาป คลานมากราบผัวลงที่ตรงตัก
+สะอื้นไห้ใจหายเสียดายนัก พระเคยรักร่วมห้องมาสองปี
+จะจำจากพรากไปน่าใจหาย เหมือนพระแกล้งแหนงหน่ายเ��น่ห์หนี
+โอ้พระมิ่งทูลกระหม่อมจอมโมลี ในชาตินี้มิได้มาเห็นหน้าน้อง
+ไม่มีครรภ์ฉันหมายจะวายวอด ไม่ขอรอดอยู่เป็นคนให้หม่นหมอง
+นี่เวทนาอาลัยลูกในท้อง จึงจะต้องอยู่เป็นคนทนทรมาน
+แต่ปางหลังหวังใจจะได้พึ่ง ก็ไม่ถึงยืดยาวมาร้าวฉาน
+อย่าเคืองขัดตัดประโยชน์จงโปรดปราน ขอประทานโทษาฝ่าธุลี ฯ
+๏ สุดสาครร้อนใจอาลัยรัก แต่เกรงนักด้วยพระน้องทั้งสองศรี
+สู้กลืนกลั้นชลนาแล้วพาที อยู่จงดีเถิดข้าจะลาแล้ว
+แม้คลอดลูกปลูกเลี้ยงไว้เคียงพักตร์ ให้สืบศักดิ์ว่านเครือเป็นเชื้อแถว
+แม้มิตายหมายมาดไม่คลาดแคล้ว เมื่อเคราะห์แล้วก็ให้เป็นไปเช่นนี้
+แล้วถอดแหวนแทนองค์ออกส่งให้ จงใส่ไว้แหวนยันต์ได้กันผี
+แม้นคลอดลูกผูกหัตถ์สวัสดี กลับไปที่เถิดเจ้าอย่าเศร้าใจ ฯ
+๏ ฝ่ายสุลาลีวันกลั้นสะอื้น น้ำตาขืนก็กลับตกซกซกไหล
+เฝ้าอวยพรวอนวิงทุกสิ่งไป ประเดี๋ยวใจพระจะกลับไปลับองค์
+ขอนั่งอยู่ดูให้เต็มนัยน์เนตร พระปิ่นเกศกษัตริย์ชาติราชหงส์
+ถึงหมื่นปีมิได้พบประสบองค์ ธำมรงค์ลูกรักต่างพักตรา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์เตรียมพลพร้อม ให้คนด้อมดูเหตุพระเชษฐา
+เห็นเขายังสั่งกันจำนรรจา กับสุลาลีวันที่บัลลังก์
+ทั้งให้แหวนแทนองค์ไว้วงหนึ่ง ยิ่งตรึกถึงความต้นแต่หนหลัง
+ด้วยรุ่นรักหักใจเห็นไม่ฟัง จึงตรัสสั่งเสนาบรรดานาย
+ให้ยกพวกพลรบจุดคบส่อง ตามแถวท้องทางเถื่อนดังเดือนหงาย
+รถที่นั่งลังกาให้ตายาย ขึ้นนั่งท้ายรถาไม่พาที
+รถพี่เลี้ยงเคียงตามอร่ามคบ พลรบรู้แนวแถววิถี
+ออกตามทุ่งกรุงลังกาในราตรี แสงอัคคีโคมสว่างหนทางเดิน
+พอเดือนขึ้นชื่นฉ่ำด้วยน้ำค้าง เข้าป่ากว้างหว่างลำเนาภูเขาเขิน
+ทั้งข้าไทใหญ่น้อยก็พลอยเพลิน ต่างหยอกเอินกันไปพลางในกลางไพร ฯ
+๏ ฝ่ายสุดสาครนั่งสั่งผู้หญิง ข้าหลวงวิ่งมาแจ้งแถลงไข
+ว่าองค์พระกนิษฐายกคลาไคล พระตกใจเรียกพระอนุชา
+ออกจากวังสั่งสี่พระพี่เลี้ยง ให้พร้อมเพรียงไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้ดูฤกษ์เลิกทัพจากพลับพลา พลางสั่งพระอนุชาด้วยอาวรณ์
+พระน้องจงทรงรถได้ร่มฝน พาไพร่พลเดินทางหว่างสิงขร
+แล้วพระองค์ทรงพระยาม้ามังกร อัสดรโดดร้องก้องโกลา
+ขับม้าลัดตัดทุ่งกรุงสิงหล บัดเดี๋ยวดลทางเดินขึ้น��นินผา
+อุส่าห์ตามยามสองทันน้องยา เทียบขึ้นหน้ารถนางเหมือนอย่างเคย
+อายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ แกล้งสังเกตกัลยาทำหน้าเฉย
+แล้วว่าแม่แร่มาไม่ช้าเลย หรือทรามเชยขัดเคืองด้วยเรื่องไร ฯ
+๏ นางฟังคำทำเป็นว่าน่าหัวร่อ จะมีข้อขัดเคืองที่เรื่องไหน
+แต่พวกพ้องน้องนี้ไม่มีใคร เป็นห่วงใยยกมาประสาสบาย
+เหมือนพระพี่มีห่วงต้องหน่วงหนัก จะตัดรักหักสวาทไม่ขาดหาย
+ถึงตัวไปให้แหวนไว้แทนกาย น้องนึกหมายว่าจะมาเวลาเช้า ฯ
+๏ สุดสาครถอนใจไฉนหนอ มาเสียดส่อร้อนใจดังไฟเผา
+ปลอบประโลมโฉมยงว่านงเยาว์ เนื้อความเก่าเหมือนดังกายพี่วายชนม์
+ประเดี๋ยวนี้เกิดใหม่ด้วยได้คิด ใช่จะติดใจหญิงชาวสิงหล
+เมื่อได้ฤกษ์เลิกทัพจะกลับพล ก็กังวลอยู่ด้วยพระอนุชา
+ลาทั้งสองน้องนุชนางยุดไว้ ต่างร่ำไรสั่งความตามประสา
+ลีวันนั้นเพียงมาขอสมา ที่ต้องช้าอยู่ถนัดเพราะหัสไชย
+ประเดี๋ยวนี้พี่ให้น้องป้องกองทัพ พี่รีบขับม้าเดินตามเนินไศล
+มาตามน้องป้องกันให้ครรไล พี่จะได้เคียงข้างไม่ห่างกัน ฯ
+๏ นางยิ้มพลางทางว่าเป็นขากลับ ต่างเดินทัพจะสมทบไม่ขบขัน
+ทั้งคราวนี้มิใช่ว่ามาด้วยกัน เชิญไปบรรทมตามความสบาย
+ด้วยน้องได้ท่านครูเป็นผู้ใหญ่ มาคุ้มภัยไม่วิตกกลัวหกหาย
+สุดสาครร้อนจิตให้คิดอาย แกล้งกลับกลายเกลี่ยไกล่เสียให้ดี
+เมื่อครูเฒ่าท่านมารักษาน้อง พี่ไม่ต้องรักษามารศรี
+จงบรรทมโสมนัสสวัสดี แต่ตัวพี่จะคอยท่านุชาชาญ
+กลับลงนั่งหลังม้าเวลาดึก อนาถนึกเอ้องค์น่าสงสาร
+สะอื้นอั้นตันใจอาลัยลาน เหลือประมาณเหมือนครั้งเมื่อยังเยาว์
+แต่หยุดม้าปรารมภ์ให้ตรมจิต จะแก้ผิดพูดประโลมโฉมเฉลา
+หวั่นฤทัยในอารมณ์ให้ซมเซา กำสรดเศร้าเสียใจกระไรเลย
+สงสารน้องหมองเศร้าเพราะเราผิด สุดจะคิดคืนดีเจ้าพี่เอ๋ย
+คะนึงนึกตรึกความถึงทรามเชย จนหลับเลยอยู่บนหลังม้ามังกร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยอยู่ในรถ ทุกข์ระทดถึงพี่น้องสองสมร
+เคยพูดเล่นเจรจาให้อาวรณ์ มาจำจรจากน้องทั้งสององค์
+โอ้จนจิตคิดไฉนจะได้นุช เห็นยากสุดที่จะสมอารมณ์ประสงค์
+เฝ้ากอดจูบลูบคลำธำมรงค์ คิดถึงองค์อาลัยด้วยไกลกัน
+เคยพูดพลอดกอดพี่เป็นที่รัก ไม่รู้จักรังเกียจคิดเดียดฉันท์
+นึกจะเกี้ยวเจียวเมื่อไปอยู่ใกล้กัน กลับหวนหันไปเสียได้เจียวใจคอ
+นึกคะนึงถึงที่เขาเป็นเจ้าชู้ จะเรียนรู้ไว้อย่างไรที่ไหนหนอ
+ผู้หญิงรักลักลอบมาชอบพอ แม้พบหมอเหมือนเช่นนั้นขยันจริง
+จะเรียนร่ำทำอะไรไม่ลำบาก มันยอดยากอย่างเดียวเกี้ยวผู้หญิง
+ถึงยามดึกนึกนอนแนบหมอนอิง เรไรหริ่งเรื่อยริมหิมวา
+เสียงจังหรีดแว่ววับตรับสำเหนียก ว่าร้องเรียกนึกสงสารร้องขานจ๋า
+จนรู้สึกนึกสะอื้นกลืนน้ำตา ตามประสามิตรจิตมิตรใจ ฯ
+๏ สุดสาครนอนหลับพอทัพถึง ตื่นตะลึงลืมองค์นึกสงสัย
+พอเห็นคนพลรบถือคบไฟ จึงจำได้เดินมาหากองทัพ
+ขึ้นรถทองน้องนอนค่อยอ่อนแอบ ถนอมแนบอนุชานิทราหลับ
+ดำริพลางทางสั่งให้ตั้งทัพ ลงเรือกลับข้ามคุ้งไปกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาตรึกตราเหตุ ซึ่งอาเพศเพชรนิลแผ่นดินไหว
+จะร้ายดีมิได้แจ้งยังแคลงใจ จึงตรัสใช้นางรำภาอย่าช้าการ
+ไปแจ้งความถามพระสังฆราช ซึ่งหวั่นหวาดไหวสิ้นทุกถิ่นฐาน
+จะดีร้ายภายหน้าให้อาจารย์ ท่านแจ้งการแล้วมาเล่าให้เราฟัง ฯ
+๏ นางรำภาลาออกนอกตำหนัก มีพร้อมพรักคนหามมาตามหลัง
+ครั้นถึงครูผู้เฒ่าเล่าให้ฟัง ฝ่ายพระสังฆราชเล่าก็เข้าใจ
+กูจับยามตามตำราไตรดายุค ยังเป็นทุกข์ที่ว่าสุธาไหว
+โศลกว่านารีจะหนีไป เอาหัวใจเมืองออกนอกบุรินทร์
+นางรำภาว่าเห็นแน่แล้วแต่ต้น เมื่อเสาวคนธ์ขอเพชรก้อนเตร็จหิน
+กระชากฉุดหลุดก็ไหวในแผ่นดิน ฉันได้ยินเที่ยงแท้เห็นแน่ความ
+พระสังฆราชตวาดก้องร้องขู่คุ แกเดือดดุด่าละเวงไม่เกรงขาม
+มันรักผัวชั่วช้าอีบ้ากาม ช่างบอกความเพชรนิลจนสิ้นตัว
+เสียแผ่นดินถิ่นที่แล้วมิหนำ ยังกลับซ้ำปั้นเจ๋อบำเรอผัว
+เอาเพชรดีสีออกเหมือนหมอกมัว เท่าดอกบัวอยู่บนโขดเป็นโคตรเพชร
+มันให้เขาเอาไปเสียได้แล้ว ที่เนินแก้วก็จะเริศไม่เกิดเตร็จ
+มันมีครูรู้ตำรากาลเม็ด เอาโคตรเพชรไปสำหรับประดับเมือง
+แม้ใส่ไว้ในศิลาข้าจะบอก เป็นเพชรงอกแวววาวเขียวขาวเหลือง
+จะบริบูรณ์สมบัติไม่ขัดเคือง แต่พวกเมืองลังกาจะอาดูร
+แต่ลูกมันนั้นประเสริฐเกิดมาเล่า จะกลับเอามาได้ยังไม่สูญ
+จะต้องขาดญาติวงศ์พงศ์ประยูร เพราะเค้ามูลแม่เพชรเตร็จมณี
+ไปบอกเล่าเจ้ามึงหมายพึ่งผัว ไม่รอดตัวเช่นบำรุงซึ่งก���ุงศรี
+เร่งรำลึกตรึกตรองคืนของดี มาไว้ที่ลังกาให้ถาวร ฯ
+๏ นางรำภานารีชลีฉลอง จะตรึกตรองตามพระคุณการุญสอน
+แล้วกราบลามาวังทูลบังอร นางทุกข์ร้อนรู้ว่าคิดนั้นผิดพลั้ง
+เป็นคราวเคราะห์เพราะว่ากรรมจะทำเข็ญ เผอิญเป็นผิดอย่างแต่ปางหลัง
+ไม่บอกกล่าวเล่าให้ผู้ใดฟัง ที่ผิดพลั้งตื้นลึกไม่ตรึกตรอง
+แล้วเปิดหีบหยิบชิ้นดินถนัน ดูสีสันนั้นยังดีไม่มีหมอง
+นางเชือดใส่ในจานรองพานทอง เป็นส่วนของสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+แต่ส่วนพระมเหสีนั้นที่หนึ่ง มิให้หึงจะให้รักนั้นหนักหนา
+ให้บุตรีพี่น้องสองสุดา ถือตามมาหาสุวรรณมาลี
+ให้พี่น้องสององค์วางตรงหน้า นางวันทาถวายพระมเหสี
+แล้วเล่าความตามที่หลงในพงพี ไปถึงที่เขาอังกาศเพียงขาดใจ
+เป็นบุญช่วยด้วยว่ากินดินถนัน จึงผิวพรรณพักตร์หมองก็ผ่องใส
+ฝ่ายองค์พระมเหสีดีพระทัย ว่าขอบใจแม่วัณฬาหนักหนานัก
+ความรักพี่ดีจริงทุกสิ่งสิ้น สมเป็นปิ่นปถพีที่มีศักดิ์
+ทั้งชาตินี้พี่กับน้องจะครองรัก สาพิภักดิ์พึ่งพาพระบารมี
+แล้วหยิบชิ้นดินถนันนั้นเสวย พลางชวนเชยสองรามารศรี
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดากุมารี อัญชลีแล้วเสวยชื่นเชยชม
+ต่างโอภาปราศรัยด้วยใจซื่อ มิได้ถือชอบชิดสนิทสนม
+เดชะฌานท่านโยคีให้นิยม ปลงอารมณ์รักกันไม่ฉันทา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ชวนน้องรักมาในตึกแล้วปรึกษา
+จะเลิกทัพกลับคืนไปพารา แต่งวิวาห์สินสมุทรกับบุตรี
+ช่วยบำรุงกรุงผลึกเฉลิมราชย์ อุปราชว่าขานการกรุงศรี
+ตามวิสัยในจังหวัดปัถพี จะเห็นดีด้วยกันหรือฉันใด
+ศรีสุวรรณอัญชลีพระพี่เจ้า ซึ่งโปรดเกล้านี้ก็งามตามวิสัย
+จะจัดแจงแต่งงานประการใด ตามพระทัยไม่ขัดพระอัชฌา ฯ
+๏ พระชื่นชมสมหวังแล้วสั่งน้อง เตรียมพวกพ้องพลนิกายทั้งซ้ายขวา
+พรุ่งนี้เช้าเราจะได้ยกไคลคลา พระอนุชาน้อมคำนับรับโองการ
+ออกพลับพลาหน้าวังสั่งอำมาตย์ ให้เตรียมราชรถาโยธาหาญ
+ประเทียบเหล่าสาวสรรค์พนักงาน ล้วนใส่ม่านเคียงคั่นเป็นหลั่นไป
+เกณฑ์กองนำทำทางไปข้างหน้า ปลูกค่ายทัพพลับพลาที่อาศัย
+จัดสำเร็จเสร็จสรรพกองทัพชัย พอจวนใกล้สุริยาจะสายัณห์ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าขุนหมื่น แต่ล้วนพื้นกองพหลพลขันธ์
+เก็บเอาเกวียนพวกฝ��ั่งสิ้นทั้งนั้น มาจัดบรรทุกเสบียงไว้เรียงราย
+บ้างซื้อหาผ้าผ่อนเพชรนิลนาก เป็นของฝากชู้เมียสู้เสียหาย
+จะกลับทัพหลับนอนผ่อนสบาย ทั้งไพร่นายสรวลเสเสียงเฮฮา ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม ทุกหมู่กรมเตรียมจัดเครื่องรถา
+ให้บ่าวไพร่ไปกำกับกำชับกำชา ทั้งหีบผ้าเครื่องแต่งแป้งน้ำมัน
+บ้างซื้อเครื่องเมืองฝรั่งดังหมายมาด ทั้งโหมดตาดอัตลัดเข็มขัดขัน
+ทั้งเครื่องแก้วเครื่องทองของสำคัญ ขอแบ่งปันซื้อหาราคาแพง
+ให้ข้าคนขนใส่มาในรถ ทั้งเครื่องยศหวีแหนบเหน็บแอบแฝง
+บ้างหาบหีบรีบรัดไปจัดแจง จุดคบแดงเดินไขว่กันไปมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ ไม่เสียชาติเชื้อวงศ์เผ่าพงศา
+จึงพรายแพร่งแจ้งเหตุกับเกษรา นางรำภาเดี๋ยวนี้ก็มีครรภ์
+พี่จะใคร่ให้ของสำคัญไว้ แหวนกำไลปะวะหล่ำเครื่องทำขวัญ
+สำหรับผูกลูกเต้าเป็นเผ่าพันธุ์ จะได้กันครหาข้างหน้าไป
+นางทูลตอบขอบพระคุณทูลกระหม่อม ซึ่งโอบอ้อมเอื้อเฟื้อกับเนื้อไข
+พระเอ็นดูกุมารประการใด น้องมิได้เคืองขัดเป็นสัจจา
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายไม่หน่ายรัก ด้วยนงลักษณ์รักสนิทไม่อิจฉา
+ให้คนใช้ไปแถลงแจ้งกิจจา นางรำภาดีใจจะใคร่ฟัง
+ไม่จัดแจงแต่งตัวเพราะผัวร้าง ค่อยเยื้องย่างเข้าในตึกให้นึกหวัง
+เห็นทรงศักดิ์อัคเรศร่วมบัลลังก์ ประณตนั่งน้อมนบอภิวันท์ ฯ
+๏ มเหสีดีใจปราศรัยทัก สงสารนักชันษาอ่อนกว่าฉัน
+ได้ร่วมคู่รู้จักจะรักกัน เหมือนพงศ์พันธุ์พี่น้องอย่าหมองใจ
+เจ้าเป็นหญิงจริงอยู่แต่สู้รบ หากว่าพบคู่ชีวิตพิสมัย
+เมื่อเธอมีโอรสยศไกร ก็จะได้เป็นน้องของบุตรี
+แล้วถอดธำมรงค์เพชรเจ็ดกะรัต จากพระหัตถ์ให้รำภามารศรี
+นางคำนับรับไว้ด้วยไมตรี อัญชลีแล้วสนองให้ต้องความ
+ขอบพระคุณสุนทราเมตตาโปรด ไม่ถือโทษจ้วงจาบทำหยาบหยาม
+ซึ่งผิดพลั้งครั้งณรงค์ในสงคราม อย่าคุมความโทษาขออาภัย ฯ
+๏ นางรับคำร่ำว่าประสาซื่อ มิได้ถือทำสงครามตามวิสัย
+ไม่ดูถูกลูกผู้หญิงอย่ากริ่งใจ จะรักใคร่ให้เหมือนเพื่อนชีวี
+ศรีสุวรรณนั้นเห็นหน้ารำภาน้อย ไม่แช่มช้อยผุดผ่องเหมือนต้องผี
+แต่อาลัยใจซื่อฝีมือดี จึงพาทีเพทุบายภิปรายเปรย
+นางรำภาข้าจะกลับกองทัพแล้ว จะคลาดแคล้วฟูกหมอนที่นอน���ขนย
+ยังรำลึกนึกเห็นเหมือนเช่นเคย ใช่จะเฉยเลยลืมปลื้มอาลัย
+จะชวนเจ้าเยาวลักษณ์ไปนัคเรศ จะถือเพศพุทธกิจหรือคิดไฉน
+หรือรักรีตกีดขวางเป็นอย่างไร ก็ตามใจใช่จะขัดอัธยา
+นางนบนอบตอบรสพจนารถ โปรดประภาษเพียงนี้ดีหนักหนา
+แต่ข้าบาทชาติฝรั่งเกาะลังกา จะพูดจาก็ไม่ชัดสันทัดไทย
+อนึ่งเล่าเจ้าลังกาเมตตาเลี้ยง พระคุณเพียงแผ่นภพสบสมัย
+แม้ชาตินี้ชีวันมิบรรลัย ก็ตั้งใจจะเป็นข้ายุพาพาล
+เชิญพระองค์นงลักษณ์ไปนัคเรศ คืนประเทศธานินทร์ถิ่นสถาน
+แต่หนหลังพลั้งผิดกิจการ โปรดประทานโทษาอย่าราคี ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายโปรด ไม่ถือโทษโทษารำภาสะหรี
+ถึงไม่ไปชมพูร่วมบูรี จะช่วยพี่นางบำรุงกรุงลังกา
+ก็ตามใจได้เป็นคู่เคยรู้จัก ขอฝากรักไว้กับนางต่างภาษา
+แล้วยื่นของรองพานประทานรำภา เกี้ยวจินดาปะวะหล่ำทั้งกำไล
+สร้อยสังวาลบานพับสำหรับบุตร อย่าให้สุดสิ้นเชื้อเป็นเนื้อไข
+รำลึกถึงจึงค่อยพาลูกยาไป ชมเมืองไทยบ้างเถิดนางอย่าหมางเมิน
+นางคำนับรับของสนองตอบ พระรอบคอบคุณนั้นสุดสรรเสริญ
+ย่อมทราบความตามเคราะห์จำเพาะเพลิน ถึงมิเมินก็เหมือนเมินด้วยเกินกาย
+แม้บุญปลอดคลอดบุตรสุดสวาท จะพาราชตระกูลไปทูลถวาย
+นางทูลความยามดึกให้นึกอาย ค่อยก้มกรายกราบลากลับมาเตียง ฯ
+๏ ฝ่ายยุพาผกาชาติฝรั่ง เห็นผัวนั่งแท่นสุวรรณชั้นเฉลียง
+พอคนว่างนางค่อยแฝงแสงตะเกียง ชม้ายเมียงหมอบกรานถือพานทอง
+ตั้งเทียนธูปบุปผาสมาผัว ค่อยยอบตัวกราบก้มประนมสนอง
+แต่ก่อนไรได้เป็นข้าฝ่าละออง ทำให้ข้องเคืองขัดพระอัชฌา
+ประทานโทษโปรดให้อภัยผิด อย่าได้คิดขุ่นแค้นถึงแสนสา
+กระหม่อมฉันถึงเสด็จมิเมตตา กรุณาหน่อไทที่ในครรภ์
+ความทุกข์ทนล้นเหลือแต่เมื่อคลอด จะได้รอดชีวาหรืออาสัญ
+ขอบุญญาฝ่าละอองช่วยป้องกัน อย่าให้อันตรายมีทางนี้เลย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร คิดถึงบุตรบ่นว่านิจจาเอ๋ย
+แต่ก่อนไรได้อยู่เป็นคู่เชย จะจำเลยลาลับไปนับนาน
+น้ำใจพี่ที่จริงไม่ทิ้งขว้าง ใคร่พานางไปนิเวศน์ประเทศสถาน
+แต่เกรงเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน จะว่าขานครหาเป็นราคี
+ด้วยเคยถูกหยูกยาข้างฝรั่ง จะว่าคลั่งเคลิ้มอีกจึงหลีกหนี
+เป็นเคราะห์แล้วแคล้วคลาดใ���ชาตินี้ ถึงจะมีผัวข้าไม่ว่าความ
+แต่ลูกเต้าเอามาให้ข้าเลี้ยง ตั้งชื่อเสียงตามข้าภาษาสยาม
+เป็นเชื้อไขไว้ยศให้งดงาม ได้ถือตามภาษาพาราเรา
+อย่ากลัวนะจะบอกเมื่อออกลูก เอาผ้าผูกโยงเหนี่ยวไว้เจียวเจ้า
+ที่ปวดป่วนครวญครางค่อยบางเบา เห็นอย่างเขาเคยทำจึงจำไว้ ฯ
+๏ นางผกากล้าปากมิอยากลด ทูลประชดชี้แจงแถลงไข
+ซึ่งนอบน้อมยอมอยู่ด้วยภูวไนย เพราะชิงชัยเพลี่ยงพล้ำต้องจำเป็น
+อันภาษาฝรั่งถึงทั้งชั่ว ไม่มีผัวสองเลยเช่นเคยเห็น
+ถึงขัดสนรนร้อนไม่หย่อนเย็น จะตามเล่นเพื่อนผู้หญิงเสียจริงเจียว
+ซึ่งโปรดว่าข้าเมื่อกี้ให้มีผัว ถึงทั้งชั่วให้อินทรามาเขียวเขียว
+ไม่ขอเห็นเว้นแต่ตรงพระองค์เดียว ถ้าลดเลี้ยวลงอาญาฝ่าธุลี
+จงคอยจับปรับไหมชายฝรั่ง เฆี่ยนให้หลังลายส่งไปโรงสี
+ขอพึ่งบุญมุลิกาเป็นสามี พอไพรีรู้ทั่วได้กลัวเกรง ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสว่าอย่าปรารภ ทั้งแผ่นภพพี่มิให้ใครข่มเหง
+แม้ศึกมีพี่ยาจะมาเอง ไม่กลัวเกรงฤทธิ์ท้าวทุกด้าวแดน
+แล้วถอดธำมรงค์บุษย์ที่สุดอย่าง ยื่นให้นางแล้วว่าพี่มีแต่แหวน
+เก็บไว้เถิดเกิดลูกได้ผูกแทน ถ้ามาตรแม้นชีวันไม่บรรลัย
+จะกลับมาหาเจ้าอย่าเศร้าสร้อย ไม่ขาดลอยลืมมิตรพิสมัย
+พลางลูบหลังตามเคยชะเลยใจ เหมือนเปลวไฟฝอยนิดก็ติดเชื้อ
+เข้าเคียงข้างพลางพลอดแล้วกอดก่าย ไม่รู้หายหอมให้อาลัยเหลือ
+ระรื่นกลิ่นดินถนันจวงจันทน์เจือ ไม่รู้เบื่อรสฝรั่งเมืองลังกา
+อัศจรรย์นั้นเพียงตะเกียงดับ หิ่งห้อยวับแวมเรืองริมเฝืองฝา
+เฝ้าสั่งซ้ำร่ำไห้อาลัยลา แล้วต่างไปไสยาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม เสียงประโคมยามสองให้หมองศรี
+จะไปสั่งนางวัณฬาเกรงมาลี แกล้งพาทีเพทุบายให้ตายใจ
+พรุ่งนี้เช้าเราจะกลับกองทัพแล้ว นะน้องแก้วงีบระงับให้หลับใหล
+แต่ตัวพี่นี้จะลาน้องยาไป พูดเกลี่ยไกล่ผูกพันนางวัณฬา
+ให้ฝากตัวกลัวเราหนอเจ้าพี่ อย่าให้มีศึกเสือเบื่อหนักหนา
+นางยิ้มแย้มแช่มช้อยพลอยเจรจา พระไปหาเห็นจะราบเพราะปราบปราม
+แม้ไม่ไปไหนเลยจะเสร็จศึก จวนจะดึกเชิญเสด็จอย่าเข็ดขาม
+พระขวยเชินเมินหมางเห็นขวางความ จึงว่าตามแต่จะว่าแล้วคลาไคล
+เข้าตึกทองห้องละเวงวัณฬาสนิท เห็นม่านปิดป้อง��ับหรือหลับใหล
+แหวกวิสูตรรูดกระจ่างสว่างไฟ เห็นนางนอนถอนฤทัยทั้งไสยา
+เหมือนจะรู้อยู่ว่าโศกเพราะโรครัก สงสารนักนั่งชิดกนิษฐา
+เห็นสาวน้อยพลอยสะอื้นฝืนพักตรา พระชลนาคลอคลองประคองเคียง
+ค่อยสวมสอดกอดประทับนางกลับตื่น ว่าคนอื่นแอบนุชร้องสุดเสียง
+เห็นทรงฤทธิ์คิดอายชม้ายเมียง ยังคมเคียงขอสมาพระสามี
+ไม่ทันรู้จู่มาเวลาดึก น้องนี้นึกเกรงพระมเหสี
+จะขัดเคืองเบื้องหน้าเป็นราคี หรือพระมีธุระมาจะว่าไร ฯ
+๏ พระลูบโลมโฉมเฉลาเยาวลักษณ์ ไม่สิ้นรักร่วมชีวิตพิสมัย
+ถึงตัวพี่นี้จะพรากจากเจ้าไป แต่จิตใจอยู่เฝ้าทุกเช้าเย็น
+แม่โฉมยงจงสำราญผ่านสมบัติ ให้ศรีสวัสดิ์สิ้นทุกข์สิ้นยุคเข็ญ
+เป็นเคราะห์กรรมจำจากกระดากกระเด็น ต้องจำเป็นจำไปจำไกลกัน
+จริงนะน้องตรองตรึกให้ลึกซึ้ง ใช่จะขึ้งโกรธรังเกียจคิดเดียดฉันท์
+ขอฝากบุตรสุดใจที่ในครรภ์ ให้สืบพันธุ์พงศ์กษัตริย์สวัสดี
+แล้วเปลี่ยนเปลื้องเครื่องทรงทั้งมงกุฎ ให้นงนุชนางวัณฬามารศรี
+สำหรับทรงองค์โอรสเครื่องยศนี้ เหมือนตัวพี่ผู้บิดาให้ถาวร ฯ
+๏ นางคำนับรับประทานใส่พานตั้ง บนบัลลังก์ริมสุวรรณบรรจถรณ์
+ระทวยทับกับพระเพลาเฝ้าชะอ้อน แต่ชาติก่อนกรรมน้องมากเหมือนพรากนก
+เป็นกำพร้ามาแต่น้อยให้สร้อยเศร้า เดี๋ยวนี้เล่าผัวก็พรากไปจากอก
+ไม่เห็นใครในทวีปจะหยิบยก ทุกข์ในอกออกให้เบาบรรเทาทรวง
+ที่ทรงครรภ์นั้นก็ทุกข์ถึงสุขุม เหมือนหนึ่งอุ้มเมรุไกรอันใหญ่หลวง
+อาภัพใครในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง ไม่เหมือนทรวงวัณฬาเหลืออาภัพ
+ได้พึ่งบุญทูลกระหม่อมเหมือนฉัตรแก้ว จะคลาดแคล้วคล้อยเคลื่อนเหมือนเดือนดับ
+โอ้จันทราคลาคลาดลีลาศลับ ยังคืนกลับมาสว่างเมื่อกลางเดือน
+พระจากไปไหนจะมาเห็นหน้าน้อง เหมือนเดือนส่องภพไตรใครจะเหมือน
+จะนับปีมิได้กลับมาเยี่ยมเยือน ยิ่งกว่าเดือนลับฟ้าเหลืออาลัย
+จะแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าทุกเช้าค่ำ โอ้ว่ากรรมน้องสร้างแต่ปางไหน
+นางครวญคร่ำกำสรดระทดฤทัย สะอื้นไห้ไม่วายฟายน้ำตา ฯ
+๏ พระกอดองค์นงลักษณ์อัคเรศ น้ำพระเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ประคองนางทางเช็ดชลนา อย่าโศกานักน้องจะหมองนวล
+จะหาไหนได้เหมือนเจ้าเยาวมิ่ง เป็นยอดยิ่งในมนุษย์สุดส���วน
+ไม่ทอดทิ้งมิ่งขวัญอย่ารัญจวน เหมือนเพชรล้วนควรบำรุงให้รุ่งเรือง
+แม่ก็รู้อยู่ว่าพี่เป็นที่รัก อย่าทุกข์หนักเนื้อละม่อมจะผอมเหลือง
+ไปจัดแจงแต่งงานอยู่บ้านเมือง พอปลดเปลื้องสิ้นธุระไม่ละเลย
+จะกลับมาหานุชเยี่ยมบุตรบ้าง ให้เหมือนอย่างดวงเดือนไม่เชือนเฉย
+พลางเอนแอบแนบน้องประคองเกย ถนอมเชยปรางน้องทั้งสองปราง
+แอบปทุมอุ้มประทับนางรับพักตร์ ภิรมย์รักร่วมสัมผัสไม่ขัดขวาง
+เหมือนไขกลดนตรีดุริยางค์ เสียงต่างต่างตีย้ายได้หลายเพลง
+กระจับปี่สีซอกรีดกรอเสียง ระนาดเรียงรับฆ้องเสียงหน่องเหน่ง
+ดีดบัณเฑาะว์เคาะระฆังเสียงวังเวง เหมือนชมเพลงเพลินประทมภิรมยา
+เมื่อยามปลื้มลืมทุกข์สุขเกษม ต่างปรีดิ์เปรมประดิพัทธ์มนัสสา
+ต่างยิ้มสรวลยวนยีให้ปรีดา เหมือนหนึ่งว่าหนุ่มสาวไม่หาวนอน
+พอเวลานาทีตีสิบเอ็ด จวนเสด็จให้เสียดายสายสมร
+จะจากวังลังกาให้อาวรณ์ สท้อนถอนหฤทัยอาลัยลาน
+ลูบประโลมโฉมละเวงเกรงจะโกรธ จะออกโอษฐ์สั่งนุชสุดสงสาร
+สู้กลืนกล้ำน้ำตาอยู่ช้านาน สุดจะหาญห่างรักหักอาลัย
+จะลาจากปากเอ่ยเผยไม่ขึ้น ให้มืดมึนเหมือนจะพาเลือดตาไหล
+อุส่าห์ฝืนขืนแกล้งแข็งพระทัย เอาสไบซับพระชลนา
+แล้วสั่งความทรามสงวนว่าจวนรุ่ง จะจากกรุงเตรียมองค์ตามวงศา
+แม่เนื้อคู่อยู่จงดีพี่ขอลา นางโศกากอดบาทไม่คลาดคลาย
+ทูลกระหม่อมจอมทวีปประทีปแก้ว จะลับแล้วเช้าเย็นไม่เห็นหาย
+ไม่มีท้องน้องจะขอเชือดคอตาย ไม่เสียดายชีวิตสักนิดเลย
+ได้พบเห็นเย็นเช้าเคยเฝ้าแหน อยู่ข้างแท่นที่พระองค์สรงเสวย
+ตั้งแต่นี้มิได้เห็นเหมือนเช่นเคย จะละเลยแลเหลียวเปลี่ยววิญญาณ์
+ถึงคนอยู่ผู้อื่นสักหมื่นแสน ไม่เหมือนแม้นทูลกระหม่อมจอมเกศา
+จะเย็นเยียบเงียบทั้งเกาะลังกา กินน้ำตาต่างข้าวทุกเช้าเย็น
+โอ้ยามนี้มีแต่จะแลลับ มิได้กลับทวนทบมาพบเห็น
+เหมือนตัดรักหักสวาทขาดกระเด็น ไหนจะเว้นวายวิตกในอกน้อง
+ทั้งจะรับอับอายเป็นม่ายผัว เหมือนหญิงชั่วอกช้ำเป็นน้ำหนอง
+นางครวญคร่ำร่ำว่าน้ำตานอง พระประคองเคียงปลอบด้วยขอบใจ
+จงกลืนกลั้นกันแสงขืนแข็งจิต อย่าครวญคิดเคลือบแคลงแหนงไฉน
+พลางรับขวัญวัณฬาแล้วคลาไคล เสด็จไปสรงชลสุคนธาร
+แล้วแ���่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส ทั้งกษัตริย์สุริย์วงศ์พลอยสงสาร
+ครั้นเสร็จสรรพกลับมาหน้าพระลาน พระวงศ์วานพรั่งพร้อมมาล้อมรวม
+ขึ้นรถรัตน์จัดกระบวนจวนจะออก พระแสงหอกดาบถอดแล้วสอดสวม
+แต่พวกนางวัณฬาล้วนตาบวม เหมือนน้ำท่วมปากเปี่ยมต้องเจียมตัว
+มาตามส่งตรงพลับพลาที่หน้าป้อม ประณตน้อมยอกรให้พรผัว
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องให้หมองมัว จะทรงตัวมิใคร่ไหวฤทัยระทวย ฯ
+๏ พระอภัยได้ฤกษ์ให้เลิกทัพ ลมก็จับใจหวิวหิวระหวย
+ทั้งสองข้างต่างพะวงให้งงงวย เจียนจะม้วยมรณาด้วยอาลัย
+พอกองทัพลับตานางฝรั่ง จะกลับวังให้ผเอิญเดินไม่ไหว
+เรียกสาวสาวเหล่าสนมกรมใน พยุงไปตึกทองที่ห้องนอน
+เคยเห็นหน้าสามีมิได้เห็น ให้หนาวเย็นเยือกกระดูกทั้งฟูกหมอน
+ยิ่งหอมกลิ่นวิญญาณ์ยิ่งอาวรณ์ สะอื้นอ้อนอ่อนอารมณ์ระทมทวี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมาในรถ ครั้นเลี้ยวลดลับวัณฬามารศรี
+เสียพระทัยในอารมณ์ไม่สมประดี ไม่รู้ที่ทำกระไรที่ไหนเลย
+ทั้งลูกรักอัคเรศมาในรถ ยามระทดให้สะเทิ้นทำเมินเฉย
+แกล้งเหลียวแลแก้เก้อชะเง้อเงย อิงเขนยเอกเขนกวิเวกใจ
+จะเหลียวกลับลับทางวังนิเวศน์ พระชลเนตรคลอคลอชะลอไหล
+อุส่าห์กลั้นกันแสงแข็งพระทัย หมายมิให้อัคเรศรู้เหตุการณ์
+แต่สุวรรณมาลีรู้ทีผัว เห็นหมองมัวเหมือนจะหลงก็สงสาร
+ให้พี่น้องสองสุดายุพาพาล ช่วยอยู่งานนวดฟั้นพระบรรทม
+พระผ่านเกล้าหาวเรอเพราะเธอโศก กำเริบโรคร้างรักมาหมักหมม
+กลัวว่าพระจะรัญจวนประชวรลม หยิบยาดมยอบถวายชม้ายเมิน ฯ
+๏ พระอภัยไม่หลับกระสับกระส่าย สะอื้นอายอางขนางระคางเขิน
+ในอารมณ์ชมอะไรก็ไม่เพลิน ให้เผอิญแต่อาวรณ์ถอนฤทัย
+คิดถึงวังลังกาวัณฬาน้อย จะโศกสร้อยซอนซบสลบไสล
+อยู่หลัดหลัดพลัดนางมากลางไพร เหลืออาลัยแลเหลียวเปลี่ยววิญญาณ์
+ทำแข็งขืนฝืนรูดวิสูตรกว้าง ชวนสองนางลูกรักชมปักษา
+แล้วเคลิ้มองค์หลงว่าแน่แม่วัณฬา นกสาลิกาจิกตะโกโน่นโนรี
+แล้วรู้สึกนึกเก้อทำเรอแก้ ชำเลืองแลดูเล่ห์มเหสี
+ฝ่ายอัคเรศเวทนาพระสามี แกล้งพาทีทำว่าน่าเสียดาย
+ฉันอยากใคร่ได้วัณฬาหล่อนมาด้วย จะได้ช่วยบุตรีพัดวีถวาย
+พระฟังเปรียบเฉียบแหลมยิ้มแย้มพราย เจ้าเสียดายหรือว่าเจ้าตีเค้าลอง
+นางเสแสร้งแกล้งว่านิจจาเอ๋ย เมื่อหล่อนเคยเชยชิดสนิทสนอง
+ถึงว่าพระมเหสีเธอมีท้อง ก็เป็นน้องของฉันแม่วัณฬา
+จึงรำลึกนึกถึงไม่หึงหวง เพราะเห็นพวงผลไม้ไพรพฤกษา
+มาพร้อมพรักจักได้ชมภิรมยา เก็บผกานางแย้มให้แซมมวย
+พระเยื้อนยิ้มพริ้มพรายซังตายตอบ เจ้ารู้รอบเปรียบปราบช่างฉาบฉวย
+พี่ขอบใจไรซ้ำที่สำรวย ดีกว่ามวยผมฝรั่งฟังคารม
+นางทูลว่าถ้าพระทัยรักไรจุก เห็นไม่ทุกข์ร้อนระทวยถึงมวยผม
+พระว่าที่มีไรอยากใคร่ชม ชอบอารมณ์รักงามจึงตามมา
+นางนบนอบตอบคำว่าจำจาก เดี๋ยวนี้อยากใคร่เหาะไปเสาะหา
+พระเคลิ้มคล้ายหมายมั่นว่าวัณฬา ทรงภาษาฝรั่งตอบบังอร
+นางยิ้มพลางทางว่าภาษาฝรั่ง หม่อมฉันยังไม่สันทัดช่วยตรัสสอน
+รู้ภาษาถ้าแปลได้แน่นอน จะผันผ่อนพูดฝรั่งรับสั่งความ
+พระแก้เก้อเออผิดพูดติดปาก ต้องพูดยากหนักหนาเข้าป่าหนาม
+แล้วเฉยเชือนเตือนกระบวนให้ด่วนตาม เป็นตัดความเดินป่าพนาลัย ฯ
+๏ ถึงฟากฝั่งลังกามหาสมุทร ประทับหยุดโยธาที่อาศัย
+พร้อมพระองค์วงศาเสนาใน พระอภัยนั่งที่เก้าอี้ทอง
+ให้ยกโทษโปรดฝรั่งทั้งระเด่น ที่จับเป็นคุมขังไว้ทั้งสอง
+พอเข็ดหลาบปราบปรามตามทำนอง แล้วคืนของข้าไทที่ไม่ตาย
+ให้ทั้งลำกำปั่นสลุบแล่น ไปเขตแดนตามประสงค์จำนงหมาย
+แขกฝรั่งทั้งเจ้าทั้งบ่าวนาย กราบถวายบังคมลาไปธานี ฯ
+๏ ฝ่ายทุกองค์พงศ์กษัตริย์ต่างจัดทัพ ลงเรือกลับข้ามคุ้งไปกรุงศรี
+ต่างถึงเมืองเรืองสำราญผ่านบุรี พอเดือนยี่ยามหนาวคราวเหมันต์ ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร สุดสาครหัสไชยถึงไอศวรรย์
+ทั้งพราหมณ์เฒ่าเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ อภิวันท์หมอบเรียงเคียงกันไป ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสถามถึงความหลัง พฤฒาฟังสำแดงแถลงไข
+ตั้งแต่ต้นจนถึงซึ่งกรุงไกร ส่วนท้าวไทสรรเสริญเจริญยศ
+ไม่เสียทีมีศักดาอานุภาพ ไปช่วยปราบลังกาให้ปรากฏ
+สุดสาครร้อนฤทัยให้รันทด โศกกำสรดโศกาวันทาทูล
+ลูกผิดพลั้งครั้งนี้เหมือนชีวิต จะเปลื้องปลิดจากกายไปหายสูญ
+หากพระน้องสององค์พงศ์ประยูร กับทั้งทูลกระหม่อมช่วยไม่ม้วยมรณ์
+สิ้นธุระจะขอรองละอองบาท จนสิ้นชาติจะเชื่อฟังพระสั่งสอน
+ท้าวสรวลพลางทางว่าสุดสาคร แต่ก่อนอ่อนอายุก็ดุดัน
+ประเดี๋ยวนี้ดีอยู่เป็นผู้ใหญ่ ด้ว��คิดได้บาปบุญไม่หุนหัน
+แต่ดูรูปซูบผอมทั้งผิวพรรณ จะทำขวัญลูกรักเสียสักคราว ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์ไม่ปนพี่ ไปหมอบที่ห้ามแหนพวกแสนสาว
+ถวายเพชรเตร็จแก้วก้อนแวววาว ให้สองท้าวทัศนาต่อหน้าพราหมณ์
+แล้วทูลท้าวว่าเข้าขุดพอหลุดเคลื่อน สุธาสะเทื้อนโคลงเคลงน่าเกรงขาม
+เป็นโคตรเพชรเตร็จตรัจรู้ชัดความ เพราะยายพราหมณ์บอกตำราสารพัน
+จอมกษัตริย์ตรัสว่าของหายาก บุญเรามากจึงได้เพชรมาเขตขัณฑ์
+ให้เงินทองสองถังเป็นรางวัล ทั้งแพรพรรณเสื้อผ้าบูชาพราหมณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกเชษฐรู้เหตุใหญ่ จะเกิดไพรีเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+จึงทูลท้าวเจ้าเมืองตามเรื่องความ โทษยายพราหมณ์คราวนี้ถึงที่ตาย
+ไม่ห้ามนางช่างแนะให้แกะเตร็จ ทำให้เพชรเขาสูญประยูรหาย
+ให้ชาวเมืองเคืองแค้นแสนเสียดาย จะคิดร้ายรบพุ่งถึงกรุงไกร ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าธิดาชอบ บุญประกอบแล้วก็กรรมทำไฉน
+จะคืนเขาเล่าก็ดูอดสูใจ ประจุไว้ภูผานอกธานินทร์
+ให้ชื่อเขาเนาวรัตน์จัดสำเร็จ เมื่อเกิดเพชรจะได้ชมสมถวิล
+ฝ่ายพฤฒาลาท้าวเจ้าแผ่นดิน ไปสู่ถิ่นฐานพราหมณ์ตามสำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร ให้อาลักษณ์ตรึกตรองจำลองสาร
+ไปนัดฤกษ์อนุชาวิวาห์การ ตามโบราณร่วมจังหวัดปถพี
+ฉบับหนึ่งถึงพาราการะเวก ว่าจะเสกลูกรักเป็นศักดิ์ศรี
+บรรณาการพานทองล้วนของดี ทูตทั้งสี่นายรับกำกับไป
+เชิญลงลำกำปั่นสุวรรณหงส์ เป็นลำทรงราชสารไปขานไข
+พอลมดีคลี่คลายขยายใบ แล่นไปในแถวทางกลางทะเล
+ระลอกคลื่นครื้นครึกเสียงกึกก้อง กระทบท้องกำปั่นให้หันเห
+นายท้ายบ่ายหัวทิศาอาคเนย์ ข้ามทะเลลอยแล่นแสนสำราญ
+ไม่ขัดข้องล่องลมถึงรมจักร ขึ้นตึกพักแขกเมืองแจ้งเรื่องสาร
+ทั้งเพชรนิลจินดาบรรณาการ พนักงานพาเข้าเฝ้าพระองค์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นออกนั่งบัลลังก์โถง ท้องพระโรงตรัสความตามประสงค์
+แสนเสนาข้าบาทพระญาติวงศ์ เฝ้าพระองค์อภิวาทดาษดา
+พนักงานคลานก้มบังคมบาท ทูลเบิกราชทูตประเทศพระเชษฐา
+เข้าเฝ้าทูลมูลความตามกิจจา แล้วให้อาลักษณ์อ่านสารสุนทร ฯ
+๏ ในสารทรงองค์อภัยมณีนาถ บรมบาทบพิตรอดิศร
+มาถึงพระอนุชาสถาวร เจริญพรพูนสวัสดิ์ปถพี
+ด้วยเยี่ยงอย่างปางก่อนบวรนาถ เสวยราชย์ร่วมรักเ���็นศักดิ์ศรี
+ย่อมสู่ขอหน่อนาถราชบุตรี ตั้งพิธีทำงานการวิวาห์
+อันโฉมยงองค์อรุณราชบุตร กับสินสมุทรสมอำนาจวาสนา
+จะเสกสองครองบุรีแทนพี่ยา ตามประสาสุริย์วงศ์สืบพงศ์พันธุ์
+เชิญพระน้องตรองตริดำริสาร ตามโบราณรัตนามหาสวรรย์
+พอจบสารกรานก้มบังคมคัล ศรีสุวรรณสมถวิลที่จินดา
+จึงปราศรัยไต่ถามผู้ถือสาร ถึงวงศ์วานวังนิเวศน์พระเชษฐา
+ยังไพบูลย์พูนสวัสดิ์วัฒนา หรือโรคารำคาญประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีสี่ทูตที่ถือสาร ต่างกราบกรานทูลแจ้งแถลงไข
+ด้วยเดชะพระเดชปกเกศไป สำราญใจไพร่ฟ้าทั้งธานี ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งทูตให้หยุดพัก ตึกตำหนักนอกประตูบูรีศรี
+แล้วหยิบสารลานทองกล่องมณี จรลีไปประณตท้าวทศวงศ์
+ถวายสารอ่านจบแล้วนบนอบ ท้าวเธอชอบชื่นอารมณ์สมประสงค์
+ว่าควรแล้วพี่น้องทั้งสององค์ จะดำรงร่วมคู่ตามบุราณ
+มเหสีดีใจดังได้แก้ว เป็นรู้แล้วพ้นทุกข์ทั้งลูกหลาน
+แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์พนักงาน ตระเตรียมการไว้เสียเจียวประเดี๋ยวนี้ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณทูลลาออกมาสั่ง ให้ตอบทั้งบรรณาการตอบสารศรี
+ทั้งข้าวเกลือเสื้อผ้าบรรดามี ประทานสี่ทูตถือหนังสือมา
+ทูตคำนับรับสารก้มกรานกราบ ต่างได้ลาภทั่วกันก็หรรษา
+ลงเรือใช้ใบขึงตะบึงมา ไปกรุงการะเวกถึงทางครึ่งเดือน
+ประทับทอดจอดท่าขึ้นหาล่าม ต่างแจ้งความดีใจใครจะเหมือน
+บ้างทักถามตามธรรมเนียมมาเยี่ยมเยือน เคยเป็นเพื่อนกันเมื่อครั้งรบลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีสี่นายครั้นสายแสง ต่างตกแต่งตามกำหนดมียศถา
+แล้วเชิญเครื่องบรรณาการกับสารตรา ตามเสนานำเข้าไปในพระโรง ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างแต่งตำแหน่งนั่ง พานหมากตั้งทั้งคนโทล้วนโอ่โถง
+พอเวลานาทีถ้วนสี่โมง เข้าพระโรงคอยพระองค์ผู้ทรงธรรม์ ฯ
+๏ ฝ่ายปิ่นปักนัคราการะเวก อดิเรกเรืองเดชทุกเขตขัณฑ์
+สถิตแท่นแม้นมหาเวชยันต์ บนสวรรค์บัณฑุอาสน์อมรินทร์
+สาวสุรางค์นางบำเรอเสนอบาท บำรุงราชรู้เชิงบันเทิงถวิล
+บ้างร้องรับขับเพลงบรรเลงพิณ บำเรอปิ่นปถพีให้ปรีดา
+ครั้นสายแสงแต่งองค์สรงสนาน พนักงานเครื่องถวายทั้งซ้ายขวา
+ทรงสุคนธ์ปนทองประคองทา ผลัดภูษาค่าเมืองเรืองระยับ
+ฉลององค์ทรงสวมเกราะนวมกระหนก ทับทรวงอกปิดทรวงดวงประดับ
+กระหวัดองค์ทรงสังวาลผู���บานพับ ปั้นเหน่งทับทิมอร่ามแวววามแวม
+แล้วสวมทรงมงกุฎบุษยรัตน์ ดูเตร็จตรัจเรียงซ้อนสลอนแหลม
+ทองกรเพชรเม็ดรอบประกอบแกม กระจ่างแจ่มธำมรงค์เรียงวงวาว
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จเดินนางเชิญเครื่อง ผิวเนื้อเหลืองเหมือนหุ่นพึ่งรุ่นสาว
+เชิญพระแสงแต่งเล็บไว้ยาวยาว ต่างตามท้าวออกที่นั่งบัลลังก์ทอง
+พระลดองค์ลงบนที่ทอดยี่ภู่ มีนางอยู่งานนั่งรับสั่งสนอง
+ประโคมทั้งสังข์แตรออกแซ่ซ้อง ท้าคู่กลองแขกเสนาะเพราะสำเนียง
+ปี่ไฉนได้ทำนองกลองชนะ เสียงเปิงปะเปิงครึ่มกระหึ่มเสียง
+อำมาตย์หมอบนอบน้อมอยู่พร้อมเพรียง บังคมเคียงคอยสดับรับโองการ ฯ
+๏ กรมวังบังคมบรมนาถ ทูลเบิกราชทูตถือหนังสือสาร
+มาเฝ้าพร้อมน้อมประณตบทมาลย์ อาลักษณ์อ่านออกความตามกิจจา ฯ
+๏ ในลักษณ์อักษรสารศรีสวัสดิ์ ปิ่นกษัตริย์ทรงเดชพระเชษฐา
+เจริญราชไมตรีด้วยปรีดา มาถึงพระอนุชาให้ถาวร
+เป็นปิ่นปักนัคราการะเวก อดิเรกเรืองฤทธิ์อดิศร
+พระทรงธรรม์กรุณาสุดสาคร เหมือนบิดรเลี้ยงดูให้อยู่เย็น
+ทั้งนงเยาว์เสาวคนธ์คุมพลรบ ไปสมทบช่วยทุกข์เมื่อยุคเข็ญ
+เหมือนหนึ่งญาติมาดหมายไม่วายเว้น ขอไว้เป็นธิดาด้วยอาลัย
+ขอพระองค์จงประสิทธิ์มิตรภาพ อย่าให้สาบสูญเชื้อเหมือนเนื้อไข
+ประการหนึ่งซึ่งกษัตริย์หัสไชย ได้ตามไปสมทบรบลังกา
+สนิทนักจักขอเป็นหน่อนาถ ร่วมพระญาติประยูรวงศ์เผ่าพงศา
+อันลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา พระอนุชาช่วยเลี้ยงเพียงบุตรี
+อันนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร สุดสาครพี่น้องทั้งสองศรี
+สุดแต่พระอนุชาจะปรานี ด้วยเป็นที่บิตุราชมาตุรงค์
+ขอร่วมฉัตรปัถพีศรีสวัสดิ์ สืบกษัตริย์สมตามความประสงค์
+ในเดือนสี่นี้จะพร้อมพระญาติวงศ์ ช่วยทำมงคลงานการวิวาห์
+อภิเษกสินสมุทรกับบุตรน้อง เป็นคู่ครองนคเรศแทนเชษฐา
+แล้วเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์ขัตติยา จึงจะมาเมืองพระน้องครองไมตรี
+จนตราบสิ้นดินฟ้าสุทธาวาส ดำรงราชย์ร่วมบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ได้ดับเข็ญเช่นฉัตรชาวปถพี จะเป็นที่พึ่งจบทั้งภพไตร ฯ
+๏ พอจบสารกรานกราบพระทราบสิ้น สมถวิลหวังสนิทพิสมัย
+ไม่บัญชาว่าขานประการใด จึงปราศรัยเสนีทั้งสี่นาย
+พระเชษฐามาบำรุงกรุงผลึก ค่อยว่างศึกเสร็จสมอารมณ์หมาย
+หรือวงศ์วานบ้านเมืองเคืองระคาย หรือสบายบริบูรณ์ประยูรวงศ์ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีสี่ทูตพูดฉลาด อภิวาททูลความตามประสงค์
+พระเดชาอานุภาพปราบณรงค์ เสมอองค์อวตารผลาญไพริน
+ให้ราบเรียบเงียบสงบที่รบพุ่ง ทรงบำรุงศาสนารักษาศิล
+เสนาในไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน ได้ทำกินค้าขายสบายใจ ฯ
+๏ พระชื่นชมสมหวังสั่งอำมาตย์ ให้นำราชทูตาไปอาศัย
+แล้วจากอาสน์ยาตรย่างเข้าปรางค์ใน ตรัสบอกให้อัคเรศแจ้งเหตุการณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมจันทวดีชลีสนอง ดูทำนองนั้นเห็นรักสมัครสมาน
+เพราะใคร่ได้พระองค์เป็นวงศ์วาน จึงว่าขานเลี่ยงเลียบเป็นเปรียบเปรย
+หัสไชยไปลังกาอาสาศึก เจ้าผลึกจะใคร่ได้ไว้เป็นเขย
+ก็คิดเห็นเป็นบุญที่คุ้นเคย ไม่แคลงเลยแล้วจะคงเป็นวงศ์วาน
+ตามแต่พระทรงเดชเกศกษัตริย์ จะตอบตัดหรือจะตามเนื้อความสาร
+พระว่าพี่นี้ตริดำริการ จะแต่งงานเสียให้สิ้นที่นินทา
+ไหนไหนได้เป็นลูกจะปลูกฝัง ให้พร้อมพรั่งเผ่าพงศ์พระวงศา
+สองกษัตริย์ตรัสอยู่ในที่ไสยา จนนิทราเลยหลับระงับไป ฯ
+๏ ครั้นรุ่งเช้าท้าวออกพระโรงหลวง พร้อมกระทรวงเสนาอัชฌาสัย
+ตรัสประภาษราชการสำราญใจ แล้วสั่งให้ตอบสารลงลานทอง
+เป็นข้อความตามมีไมตรีกษัตริย์ พูนสวัสดิ์สืบวงศ์ดำรงสนอง
+เขียนสำเร็จเสร็จสารใส่พานทอง กับสิ่งของมีราคาบรรณาการ
+ทั้งข้าวเกลือเสื้อผ้าเงินตราแจก ให้พวกแขกเมืองมาพร้อมหน้าฉาน
+ทั้งนายไพร่ได้ลาภต่างกราบกราน แล้วรับสารสองฉบับรีบกลับไป
+ถึงพาราพากันเข้าเฝ้าพร้อม ประณตน้อมทูลแจ้งแถลงไข
+แล้วถวายสิ่งของสองกรุงไกร พระสั่งให้พนักงานอ่านสารตรา ฯ
+๏ ในสารศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ บังคมบาทบทเรศพระเชษฐา
+ซึ่งบุตรีศรีสวัสดิ์กับนัดดา จะวิวาห์นั้นก็งามตามโบราณ
+พระบิตุราชมาตุรงค์พงศ์กษัตริย์ ไม่ข้องขัดพร้อมพรักสมัครสมาน
+ขอเชิญพระเสด็จมาวิวาห์งาน จะจัดการไว้ให้พร้อมไพบูลย์ ฯ
+๏ แล้วให้อ่านสารการะเวกตอบ ว่านบนอบจอมปิ่นบดินทร์สูร
+จะสืบวงศ์ทรงพระอนุกูล ให้เพิ่มพูนภิญโญในโลกา
+ขอบพระคุณสุนทรถาวรสวัสดิ์ ประดิพัทธ์ภูธเรศพระเชษฐา
+อันหลานน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ชันษาคราวทัดกับหัสไชย
+ขอรับเลี้ยงเพียงบุตรสุจริต ถนอมสนิทเหมือนหนึ่งเนื้อในเชื้อไข
+การวิวาห์ถ้าจะเลื่อ��ไปเดือนใด ตามพระทัยไม่ขัดพระอัชฌา ฯ
+๏ พอสิ้นสารอ่านจบแล้วนบนอบ พระชื่นชอบสรวลสันต์ด้วยหรรษา
+จึงตรัสสั่งทั้งอำมาตย์ชาติเสนา เร่งตรวจตราเตรียมกำปั่นสักพันลำ
+บรรดาเหล่าชาวพลคนทั้งหลาย ทั้งไพร่นายนุ่งห่มให้คมขำ
+สำหรับเมืองเครื่องเล่นพวกเต้นรำ ทั้งมวยปล้ำเมืองเราจัดเอาไป
+เล่นประชันกันกับเขาชาวเมืองโน้น ละครโขนแต่งงามตามวิสัย
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จขึ้นปราสาทชัย สั่งข้างในทุกตำแหน่งจัดแจงการ ฯ
+๏ ฝ่ายเวียงวังคลังนาพวกข้าเฝ้า เตรียมสำเภาตรวจตราโยธาหาญ
+เลือกล้าต้าต้นหนพวกคนงาน เปลี่ยนรอกกว้านเสาใบใหม่ทั้งนั้น
+ทั้งเสื้อผ้าประทานให้ไว้ใส่แห่ โหมดตาดแพรกำมะหยี่ต่างสีสัน
+พวกรำเต้นเป็นงานการประชัน สมทบกันเข้าระดมประสมมือ
+บ้างจัดแจงแต่งชฎาเจิมหน้าโขน กลองตะโพนฉิ่งกรับเครื่องนับถือ
+บ้างไหว้ครูหมูไก่จะให้ลือ อุส่าห์ซื้อเสื้อแสงจัดแจงการ
+พวกนายหนังช่างเขียนแปลงเปลี่ยนย้อม บ้างหัดซ้อมพากย์เจรจาจะว่าขาน
+ทั้งจอแผงแต่งใหม่จะไปงาน บ้างแต่งร้านฆ้องระนาดตรึงกราดกลอง ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม จัดเสื่อพรมหมอนเจียมตระเตรียมของ
+ตะไกรหนีบหีบหมากเครื่องนากทอง มีพานรองขันน้ำโต๊ะสำรับ
+ที่ชาววังรังหนี้ไม่มีแหวน ทำเป่าแล่นกาไหล่ใส่ประดับ
+บ้างซื้อเชื่อเผื่อเบี้ยหวัดด้วยขัดทรัพย์ บ้างปลี่ยนสับยืมเขาพวกชาววัง
+ทั้งเครื่องแต่งแป้งน้ำมันมุ้งหมอนเสื่อ ขนลงเรือเรียกข้าหน้าเป็นหลัง
+ลงลำทรงหงส์สุวรรณบัลลังก์ ลำที่นั่งสินสมุทรเรือครุฑบิน
+มาทอดท่าหน้าแพเรือแห่แหน อเนกแน่นในมหาชลาสินธุ์
+บ้างร้องรำทำเพลงบรรเลงพิณ คอยท่าปิ่นปถพีด้วยปรีดา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ชวนลูกรักอัคเรศโอรสา
+เข้าที่สรงทรงเครื่องย่างเยื้องมา ลงเภตราพร้อมสนมกรมใน
+ออกลำทรงหงส์บินฝ่ายสินสมุทร ออกเรือครุฑครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+เสียงสังข์แตรแซ่ซ้องลั่นฆ้องชัย พลไพร่พร้อมโห่โล้สำเภา
+พอออกจากปากน้ำก็ค่ำพลบ จุดเพลิงคบโคมรายขึ้นปลายเสา
+เป็นเดือนสามยามหนาวลมข้าวเบา พัดเพลาเพลาพอได้ใช้ใบสบาย
+ลำที่นั่งดั้งกันเป็นหลั่นแล่น ไปตามแผนที่ทะเลคะเนหมาย
+ล้วนเคยคลื่นชื่นใจทั้งไพร่นาย นั่งสบายบังลมแลชม���าว
+พวกผู้หญิงพิงเพื่อนดูเดือนแจ่ม จับผิวแก้มแลล้วนเป็นนวลขาว
+ที่ปั่นป่วนครวญครุ่นพึ่งรุ่นราว ร่างเพลงยาวเยาะเย้ยเปรียบเปรยกัน ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสชวนมเหสี กับบุตรีชมดาวทั้งสาวสรรค์
+เหมือนโคมเคียงเรียงรอบเป็นขอบคัน ล้อมพระจันทร์แจ่มฟ้านภาลัย
+บอกบุตรีชี้หัตถ์แล้วตรัสว่า ที่กลางฟ้าเรืองยาวนั้นดาวไถ
+โน่นดาวธงตรงหน้าอาชาไนย ดาวลูกไก่เขาก็เรียกสำเหนียกนาม
+พระบุตรีพี่น้องค่อยส่องเนตร ที่สังเกตสงสัยทูลไต่ถาม
+พระชี้หัตถตรัสแถลงให้แจ้งความ ทั้งหม่อมห้ามหม่อมแหนนั่งแหงนคอ
+จนเดือนดับลับรุ่งสะดุ้งตื่น ไปกลางคืนมิได้จอดทอดสมอ
+ฝูงปลาร้ายว่ายเรียงเข้าเคียงคลอ ชะเง้อคอคอยดูทุกผู้คน
+เห็นงูเงือกเกลือกกลอกขึ้นหยอกยุด อุตลุดโลดเสือกเสลือกสลน
+หางเหมือนอย่างหางปลาในสาชล หน้าเหมือนคนแปลกเหลือตามเรือเรียง
+ไม่ขัดข้องล่องลมถึงรมจักร เสียงคึกคักฆ้องกลองแซ่ซ้องเสียง
+ทหารโห่โล้ล้อมมาพร้อมเพรียง เข้าทอดเรียงรายท่าหน้าธานี ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ ช่วยตรวจจัดตำหนักตามศักดิ์ศรี
+ให้แขกมาอาศัยไพร่ผู้ดี จัดทั้งที่ไพชยนต์พระมนเทียร
+ประทีปแก้วชวาลาระย้ายับ กระจ่างจับแลหลากขึงฉากเขียน
+ตะเกียงรายสายสร้อยห้อยโคมเวียน แท่นวิเชียรชัชวาลมีม่านบัง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นลงมาหน้าฉนวน จัดกระบวนเสนาแห่หน้าหลัง
+รับองค์พระอภัยเข้าในวัง พร้อมสะพรั่งนักสนมกรมใน
+ขึ้นไพชยนต์มนเทียรวิเชียรรัตน์ ตึกปรัศว์สาวสุรางค์ต่างอาศัย
+พวกเสนีรี้พลสกลไกร ปลูกโรงใหญ่ขึ้นให้อยู่ตามหมู่กรม
+ท้าวทศวงศ์พงศาก็มาเยี่ยม ตามธรรมเนียมชอบชิดสนิทสนม
+คิดจัดแจงแต่งงานสำราญรมย์ จนพระประทมแทบจะหลับจึงกลับไป ฯ
+๏ หยุดสบายหลายคืนต่างชื่นแช่ม พอเดือนแรมฤกษ์ดีพิธีไสย
+ให้หมายเวรเกณฑ์บอกสมนอกใน ทั้งนายไพร่พร้อมวงศ์พงศ์ประยูร
+ปลูกโรงราชพิธีสิบสี่ห้อง มีมุขช่องมณฑปนภศูล
+ประดับเครื่องเรืองแอร่มแจ่มจำรูญ ที่พื้นพูนปูนลาดดาดศิลา
+ปูเสื่ออ่อนซ้อนเจียมเอี่ยมสะอาด เพดานดาดห้อยห่วงพวงบุปผา
+ประทีปจัดอัจกลับประดับประดา แก้วระย้าเพชรห้อยดูพรอยพราย
+พระแท่นที่อภิเษกเอกฉัตร ล้วนแก้วเก้าเนาวรัตน์จำรัสฉาย
+ทั้งกลดสังข์ตั��งเคียงอยู่เรียงราย บายศรีซ้ายขวาขวัญจุณจันทน์เจิม
+ทั้งกองแก้วแล้วก็กองทองประกอบ ที่ริมรอบราชวัติฉัตรเฉลิม
+พวกนายช่างทั้งปวงข้าหลวงเดิม คอยแต้มเติมติเตียนผลัดเปลี่ยนแปลง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกถูกปลูกโรงสำหรับเล่น บ้างลากเข็นล้อเกวียนบ้างเขียนแผง
+ผูกภูเขาเอาไม้ดัดขึ้นจัดแจง ต่างคิดแต่งต่างกันประชันโรง
+มีสายรอกนอกในลวดไต่เล่น ทำป้อมเป็นเมืองพลับพลาดูอ่าโถง
+ที่หน้าฉานร้านยาวผ้าขาวโยง มีเกราะโกร่งเตรียมสำรองทั้งสองเมือง
+ที่พวกถูกปลูกพลับพลาดาดผ้าสี ม่านมู่ลี่เลขาเขียนฝาเฝือง
+ราชวัติฉัตรเบญจรงค์เรือง ให้ปักรอบขอบเมืองเครื่องมงคล
+หุ่นละครมอญรำทำโรงงิ้ว เป็นแถวทิวสองข้างทางถนน
+เด็กผู้ใหญ่ไพร่ฟ้าประชาชน มาเกลื่อนกล่นกลาดกลุ้มประชุมกัน ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสนมเมืองรมจักร ล้วนรู้หลักเหลือสาวเพลงยาวขยัน
+กับสาวสาวชาวเมืองผลึกนั้น รู้จักกันแต่เมื่อครั้งไปลังกา
+ล้วนเคยเป็นเล่นอีกไม่หลีกเลี่ยง นัดเพื่อนเลี้ยงโต๊ะกันด้วยหรรษา
+ที่มีทรัพย์รับเพื่อนก็เยื้อนมา ได้หน้าตาตั้งปึ่งท่าขึงคม
+ที่รักใคร่ให้ของเครื่องทองนาก กระจกฉากมีดน้อยไม้สอยผม
+ที่ขัดทรัพย์รับเพื่อนต้องเลื่อนกรม ผ้านุ่งห่มหอบจำนำมาทำยศ
+ท่านท้าวนางต่างจัดขนัดแห่ บ้างเชิญแส้พระแสงตามล้วนงามหมด
+ที่ถวายชายชม้อยทำช้อยชด ต้องทำบทเป็นครูให้รู้ที
+หัดให้ยอบหมอบกรานอยู่งานพัด ประจงจัดเครื่องอานพานพระศรี
+ทั้งสาวใหญ่เก็บไรจุกลูกผู้ดี รู้ท่วงทีถูกต้องทำนองใน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรีรมจักร เห็นพร้อมพรักยินดีจะมีไหน
+ให้โหราหาฤกษ์เจริญชัย ประจวบได้เจ็ดค่ำเป็นสำคัญ
+โขนละครนอนโรงตีโกร่งซ่าว เสียงเกรียวกราวกรุงไกรมไหศวรรย์
+พวกโยธีชีพราหมณ์พรหมจรรย์ มาพร้อมกันสี่หมวดสวดพิธี
+ปุโรหิตติดเทียนคอยเวียนแว่น พลูคะแนนจันทน์เจิมเฉลิมศรี
+โหรคอยท่าหาฤกษ์เบิกบัตรพลี ระวังตีฆ้องสำคัญเป็นสัญญา ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ดำรงราชย์ กับนางนาฏมเหสีมียศถา
+ต่างทรงเครื่องเรืองงามตามชรา ใส่มหามงกุฎใหญ่ถือไม้ท้าว
+แล้วสั่งพระมเหสีไปที่หลาน ดูงานการตักเตือนเป็นเพื่อนสาว
+เหมือนมาแขกแรกรักอีกสักคราว ข้างเพื่อนบ่าวข้าจะเป็นได้เล่นกัน
+แล้วแย้ม��รวลชวนพระวงศ์พงศ์กษัตริย์ มาแท่นรัตน์โรงพิธีที่ทำขวัญ
+อยู่พร้อมพรั่งทั้งกษัตริย์ศรีสุวรรณ คอยนับชั้นฤกษ์พาเวลากาล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร จูงลูกรักเข้าในมณฑลสถาน
+ประโคมฆ้องกลองดังกังสดาล พราหมณ์ก็อ่านมนต์สนองประคองเคียง
+ค่อยรินรดกลดสังข์หลั่งพระเต้า บัณเฑาะว์เป่าสังข์แตรเซงแซ่เสียง
+ครั้นเสร็จสรงทรงเครื่องต้นขึ้นบนเตียง พี่เลี้ยงเคียงคอยหยิบจีบประจง
+สนับเพลาเพราพรายปลายกระหนก ทรงผ้ายกแย่งอย่างไว้หางหงส์
+ห้อยชายแครงแฝงใส่ชายไหวทรง ฉลององค์อินทรธนูชมพูนุท
+คาดปั้นเหน่งเปล่งเม็ดเพชรอร่าม สังวาลวามแวมวับประดับบุษย์
+ทั้งทองกรซ้อนทรงธำมรงค์ครุฑ ใส่มงกุฎกรรเจียกซ้อนจอนมณี
+อุบะห้อยพรอยแพรววาวแวววับ กระจ่างจับพักตร์ผ่องละอองศรี
+พระบิดาพาไปเข้าโรงพิธี ให้นั่งที่บนบัลลังก์ตั้งมณฑล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณให้ขุ่นคิ่น แต่ได้ยินเริ่มวิวาห์สถาผล
+คิดถึงองค์นงเยาว์เสาวคนธ์ ให้ทัณฑ์บนไว้ที่วังเมืองลังกา
+ว่าตัดขาดชาตินี้ไม่มีผัว แต่แสนกลัวบิตุเรศพระเชษฐา
+จะเอามีดกรีดศอให้มรณา ก็ไม่กล้าทำได้จนใจจริง
+จะต้องดื้อถือสัตย์ขัดรับสั่ง สู้ทนทั้งตีด่าประสาหญิง
+แกล้งทำหลับจับไข้ไม่ไหวติง บรรทมนิ่งนึกสะอื้นฝืนฤทัย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์เกษราราช นึกประหลาดหลากจิตคิดสงสัย
+ดูอรุณขุ่นหมองเข้าห้องใน ตั้งแต่ให้เริ่มงานการวิวาห์
+หรือหนีนอนซ่อนกายเพราะอายเหนียม ไม่ไปเยี่ยมเผ่าพงศ์พระวงศา
+นิ่งฉะนี้มิควรจวนเวลา จะไปว่าวิงวอนให้อ่อนใจ
+ลงจากอาสน์ยาตรย่างเข้าปรางค์รัตน์ เสียงสงัดเงียบระงับหรือหลับใหล
+พวกสาวศรีพี่เลี้ยงหลีกเลี่ยงไป ด้วยเข้าใจจะต้องวุ่นถึงขุ่นเคือง
+นางเข้าในไสยาสน์ประหลาดนัก เห็นลูกรักเศร้าศรีฉวีเหลือง
+เอะเป็นไรเศร้าศัลย์แม่ขวัญเมือง ไม่รู้เรื่องดีร้ายมาหลายวัน
+ประโลมนางพลางว่าเวลานี้ ตั้งพิธีสรงน้ำจะทำขวัญ
+พระอัยกาพาพระองค์เผ่าพงศ์พันธุ์ ไปพร้อมกันคอยเจ้าเยาวมาลย์
+แม่สายใจไปวิวาห์สถาผล รดน้ำมนต์มุรธากระยาสนาน
+พระบุตรีพิลาปก้มกราบกราน กระหม่อมฉานจับไข้ไม่สบาย
+จะรดน้ำซ้ำหนาวยิ่งคราวจับ จะเด็ดดับปีวันเหมือนมั่นหมาย
+แม้หาญหักจักขอผูกคอตาย สู้ถวายชีวาไม่อาลัย ฯ
+๏ นางลูบอกตกตะลึงแล้วจึงว่า จวนเวลาแล้วกรรมจะทำไฉน
+จะเรียนดื้อหรือเห็นเป็นอย่างไร รำคาญใจไม่รู้ที่จะเจรจา
+จะหาไหนได้เหมือนพ่อสินสมุทร ประเสริฐสุดสมชาติวาสนา
+จึงจัดแจงแต่งงานการวิวาห์ ตามประสาพี่น้องให้ครองกัน
+ควรแล้วหรือดื้อดึงไม่พึ่งพี่ ไม่พอที่จะรังเกียจคิดเดียดฉันท์
+พลางแนบชิดธิดาวิลาวัณย์ อย่าจาบัลย์บิดเบือนทำเชือนแช
+แม้มิไปอัยกามาเดี๋ยวนี้ จะหยิกตีย่อยยับไม่นับแผล
+แข็งฤทัยใจคออย่าท้อแท้ ไปกับแม่เถิดมาแม่อย่ากลัว
+อันตัวเจ้าเป็นสาวย่อมเปล่าเปลี่ยว อยู่คนเดียวก็ไม่ดีเหมือนมีผัว
+บุญพระพี่มีมากคิดฝากตัว คนจะกลัวเกรงจบภพไตร ฯ
+๏ อรุณน้อยสร้อยเศร้าเฝ้ากำสรด สุดจะปดป้องปิดคิดไฉน
+จึงทูลตามความจริงทุกสิ่งไป หม่อมฉันได้ปฏิญาณสาบานตัว
+กับนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง เป็นความจริงชาตินี้ไม่มีผัว
+เหมือนพระพี่สินสมุทรลูกสุดกลัว มิใช่ตัวเปลี่ยวเปล่าเมียเขามี
+ทั้งลูกเต้าเล่าก็ยังอยู่ทั้งท้อง จะไปต้องน้อยหน้าชาติทาสี
+มิขออยู่สู้ตายวายชีวี พระชนนีโปรดด้วยช่วยสักครั้ง ฯ
+๏ นางฟังคำทำพิโรธเหมือนโกรธขึ้ง ช่างขี้หึงแค้นเคืองถึงเรื่องหลัง
+เมื่อต้องผีมิได้ทำแต่ลำพัง ครั้นหายคลั่งก็มาเข้าข้างเผ่าพงศ์
+ถึงฝ่ายข้างนางยุพาผกาเล่า มีลูกเต้าเก้อเก้อเพราะเธอหลง
+พระลูกรักจักภิเษกเป็นเอกองค์ จะเกรงตรงอีขี้ข้าว่ากระไร
+ยิ่งวอนวิงก็ยิ่งดื้อว่าถือสัตย์ กอดพระหัตถ์กรรมกรรมจะทำไฉน
+จะให้ร้างค้างงานรำคาญใจ แล้วลุกไปกริ้วสุรางค์นางกำนัล
+นางพี่เลี้ยงเอี้ยงดูอยู่ไหนเล่า ไม่โลมเล้าเจ้านายให้ผายผัน
+จวนเวลานาทีแม้มิทัน จะพากันกินหวายหลังลายงาม ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงเสียงกริ้วต่างนิ่วหน้า แล้วลอบมาเชิญเสด็จไม่เข็ดขาม
+พลางขู่ขับกลับว่าอีบ้ากาม ต้องเป็นความจำจนสู้ทนทาน ฯ
+๏ ฝ่ายโหรนั่งตั้งนาฬิกากำกับ กำหนดนับนาทีสุริย์ฉาน
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องก้องกังวาน พนักงานสังข์แตรขึ้นแซ่ซ้อง
+พวกเต้นรำทำขวัญสำคัญฤกษ์ เสียงเอิกเกริกรำเต้นเล่นฉลอง
+พระอภัยใคร่คิดผิดทำนอง จะขัดข้องข้างในวังจึงดังนี้
+ท้าวทศวงศ์สงสัยเข้าในม่าน ให้เดือดดาลว่าอุเหม่มเหสี
+อย่างไรไม่ใคร่มาฤกษ์พาดี ทำให้ตีฆ้อ���เก้อเอออะไร
+ไม่ว่าขานหลานลูกช่วยปลูกฝัง ออกมานั่งพูดพร่ำจะทำไฉน
+เข้าไปเองเร่งให้ออกมาไวไว ถ้ามิได้โทษมีอยู่ที่ยาย ฯ
+๏ นางพระยาว่ารำคาญเพราะหลานลูก ให้พลอยถูกกริ้วกราดไม่ขาดสาย
+รีบไปปรางค์นางอรุณเสียงวุ่นวาย เห็นโฉมฉายเกษรากริ้วข้าไท
+โกรธบุตรีดีจริงช่างนิ่งเฉย ให้ลูกเขยคอยท่าเลือดตาไหล
+พระบิดาว้าวุ่นเป็นฟุนไฟ ทำไมไม่จัดแจงไปแต่งงาน
+พระธิดาว่าเขาดื้อถือทิฐิ เหลือสติปัญญาจะว่าขาน
+ปลอบเท่าไรไม่เชื่อเหลือรำคาญ เชิญพระมารดาถามเนื้อความดู ฯ
+๏ นางพระยาว่าไม่ไปได้หรือนะ การเขาจะเสียหมดต้องอดสู
+มาไปหาว่ากระไรจะใคร่รู้ ผิดก็อยู่กับเจ้าไม่เข้าใจ
+แล้วเข้าห้องสององค์ตรงขึ้นแท่น เห็นนางแสนเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+กลับสงสารหลานรักนั่งซักไซ้ เออเป็นไรแม่คุณให้วุ่นวาย
+นางสู้ดื้อถือสัตย์ทูลขัดข้อง อดสูน้องเสาวคนธ์วิมลฉาย
+เขาถือมั่นฉันจะกลับก็อับอาย ขอสู้ตายตามจะโปรดมีโทษทัณฑ์
+พระอัยกีตีอุราว่าประหลาด ตัดสวาทก็เหมือนตัดสมบัติสวรรค์
+อันใจหญิงสิ่งสบายทั้งหลายนั้น ไม่เทียมทันเท่าผัวร่วมหัวใจ
+ถึงนงเยาว์เสาวคนธ์ที่ทนดื้อ จะขืนถือว่าไม่มีได้ที่ไหน
+เสร็จการเราเข้าเดือนหกจะยกไป แต่งงานให้เชษฐาสุดสาคร
+เมื่อผู้ใหญ่ให้ภิเษกร่วมเอกฉัตร ไม่เสียสัตย์ดอกจงฟังยายสั่งสอน
+ไปสรงชลมุรธาจะพาจร นางวิงวอนกราบไหว้พระอัยกี
+เสียแรงพระถนอมเฝ้ากล่อมเกลี้ยง บำรุงเลี้ยงหลานรักเป็นศักดิ์ศรี
+ความน้อยหน้าฝรั่งในครั้งนี้ ต้องเสียชีวีถวายสู้วายชนม์
+ด้วยเกิดมาอาภัพให้ลับเสีย ไม่เป็นเมียน้อยหญิงชาวสิงหล
+จงโปรดให้ไปภิเษกแม่เสาวคนธ์ เข้ามณฑลต่อทีหลังขอรั้งรอ ฯ
+๏ พระอัยกีตีทรวงเข้าผางผึง กลับขี้หึงยิ่งกว่าข้าหนักหนาหนอ
+โน่นฝรั่งข้างเราเป็นเหล่ากอ คงมาง้อสิ้นทั้งเมืองลังกา
+สุดสาครเขาเป็นน้องต้องทีหลัง เราต้องตั้งก่อนเหตุเป็นเชษฐา
+จะขืนดื้อถือสัตย์ขัดวิวาห์ คงน้อยหน้าอีฝรั่งจงฟังยาย ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นช้าให้ข้าหลวง คนทั้งปวงไปเตือนก็เชือนหาย
+ท้าวทศวงศ์สงสัยไม่สบาย ด้วยเกรงฝ่ายเกี่ยวดองจะหมองใจ
+ลงจากอาสน์พลาดล้มสนมช่วย พยุงด้วยมิได้เมินเดินใกล้ใกล้
+พระงุ่นง่านพาลด่าพวกข้าไท ตรงเ���้าไปปรางค์รัตน์ห้องนัดดา
+เห็นพระมเหสีบุตรีพร้อม ช่างมาล้อมลูกหลานนานหนักหนา
+นี่ขัดขวางอย่างไรไม่ไคลคลา ท่านยายมาแล้วก็เชือนไม่เตือนเลย
+เขาตีฆ้องกลองเอิกเกริกอยู่ ไม่มีหูหรือกระไรทำใจเฉย
+ให้คอยนั่งตั้งแต่ชะแง้เงย กระไรเลยพูดมากน้ำหมากพรู
+นางพระยาว่ามันกลายเป็นหลายเรื่อง มาขัดเคืองคนวอนจนอ่อนหู
+มาว่าขานหลานสาวของท้าวดู ฉันไม่รู้ที่จะว่าน่ารำคาญ ฯ
+๏ อรุณกลัวตัวสั่นซบกันแสง ท้าวเธอแกล้งเมินพักตร์ด้วยรักหลาน
+เสด็จออกนอกห้องแล้วร้องพาล หลานของท่านยายสอนแต่ก่อนมา
+ไม่พาไปให้ทันทำขวัญเขา ก็ดูเอาวันนี้แหละสิหนา
+ทำฮึดฮัดตรัสเร่งเร็วเร็วมา นางพระยาตกใจกระไรเลย
+โกรธบุตรีนี้ก็เช่นจะเป็นใบ้ ไม่ว่าไรลูกมั่งมานั่งเฉย
+แล้ววิงวอนผ่อนตามว่าทรามเชย ไม่หวังเลยลูกผัวอย่ากลัวเกรง
+เมื่อไม่ยอมพร้อมใจก็ใครเล่า จะกล้าเข้าชิดชมทำข่มเหง
+พระอัยกามายืนกริ้วครื้นเครง ควรจะเกรงกลัวพระราชอาชญา
+ไปสรงน้ำทำขวัญเสียสักครู่ แล้วมาอยู่ที่นี่ประสีประสา
+ค่อยวิงวอนผ่อนผันด้วยปัญญา พระนัดดาเชื่อฟังน้อมบังคม
+แล้วทูลว่าถ้าหม่อมฉันทำขวัญแล้ว อย่าให้แผ้วพานพบประสบสม
+ยายรับคำซ้ำว่าอย่าปรารมภ์ ให้นุ่งห่มขาวผ่องละอององค์
+แล้วพาออกนอกห้องประคองข้าง ไปเข้ากลางมณฑลน้ำมนต์สรง
+พร้อมสุรางค์นางนาฏพระญาติวงศ์ ช่วยกันสรงน้ำนางล้อมข้างเตียง
+พราหมณ์ผู้เฒ่าเป่าสังข์เสียงวังเวก เครื่องภิเษกสังข์แตรขึ้นแซ่เสียง
+บัณเฑาะว์ดังกังสดาลขานสำเนียง นางพี่เลี้ยงหมอบกรานอยู่งานพัด
+ทรงภูษาค่าเมืองเรืองอร่าม รัดองค์วามแววแวมแจ่มจำรัส
+ฉลององค์ทรงสวมค่อยรวมรัด ใส่ดุมกลัดกลมกล่อมละม่อมละมุน
+สังวาลแก้วแววเวียนวิเชียรช่วง สร้อยทับทรวงสอดสวมใส่นวมหนุน
+สไบบังอังสากรองตาชุน มงกุฎกุณฑลประดับเพชรทับทิม
+เสร็จสำอางนางทรุดลงหยุดนั่ง ด้วยกำลังโศกเศร้าให้เหงาหงิม
+สองกษัตริย์ตรัสเตือนไม่เยื้อนยิ้ม พระเนตรปิ่มเปี่ยมล้นชลนา
+สู้ทนแรงแข็งขืนค่อยยืนย่าง ท่านท้าวนางเจ้าขรัวนายเคียงซ้ายขวา
+เกณฑ์แห่หัดจัดพร้อมห้อมล้อมมา ค่อยลีลาเยื้องย่างตามทางไป ฯ
+๏ เข้ามณฑลมณฑปอภิวาท ประยูรญาติโยคีฤๅษีไสย
+มโหระทึกกึกก้องทั้งฆ้องชัย พระอภัยน้อมประณตท้าวทศวงศ์
+แล้วลีลามาพยูงจูงโอรส ตามทรงยศยุรยาตรดังราชหงส์
+ขึ้นกองแก้วแพรวพร่างกระจ่างองค์ ท้าวทศวงศ์จูงหัตถ์พระนัดดา
+ขึ้นนั่งกองทองงามอร่ามเหลือง พาประเทืองเปล่งปลั่งพระมังสา
+ให้เกี่ยวก้อยหน่อยหนึ่งนางดึงมา พระอัยกาขืนเหนี่ยวให้เกี่ยวไว้
+นางพลิกนิ้วพลิ้วแพลงแกล้งให้หลุด สินสมุทรหนีบติดบิดไม่ไหว
+พวกพราหมณ์สวดมนต์นารายณ์ถวายชัย พอจบให้โห่สนั่นเสียงครั่นครึก
+ทั้งแตรสังข์กังสดาลประสานเสียง แซ่สำเนียงฆ้องกลองเสียงก้องกึก
+ทั้งโรงงานขานโห่มโหระทึก เสียงพิลึกโลกาทั้งธานี
+ปุโรหิตติดเทียนให้เวียนแว่น มาข้างแท่นถวายท้าวเจ้ากรุงศรี
+ท้าวทศวงศ์ส่งให้พระอัยกี สุมาลีเกษราธิดาดวง
+แล้วส่งไปให้พระวงศ์พวกพงศ์เผ่า หลวงแม่เจ้าจอมจ่านางข้าหลวง
+ถึงพวกชายฝ่ายขุนนางต่างกระทรวง คอยรับช่วงชูเทียนส่งเวียนไป
+ประโคมฆ้องกลองแตรเซงแซ่เสียง เสนาะสำเนียงดนตรีปี่ไฉน
+ดุริยางค์วังเวงเจ้งจับใจ ตีโทนทับขับไม้มโหรี
+เสียงสุรางค์วังเวงร้องเพลงขับ ซอกระจับปี่กรีดนิ้วดีดสี
+ข้างชั้นในไขกลเพลงดนตรี พร้อมพราหมณ์ชีช่วยกันเวียนเทียนเจ้านาย
+ถ้วนสำเร็จเจ็ดรอบได้ชอบโชค ดับเทียนโบกควันเฉลิมเจิมถวาย
+ให้สององค์ทรงตรารูปนารายณ์ เป็นที่ฝ่ายหน้าพระชนกา
+ต่างอำนวยอวยพรสุนทรสวัสดิ์ ทั่วกษัตริย์สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+ส่วนสององค์ลงจากกองทองจินดา นางก้มลาหลีกไปเสียในวัง ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์อติเรก เสร็จภิเษกสองสมอารมณ์หวัง
+พอแดดร่มลมชายเบี่ยงบ่ายบัง ออกพร้อมพรั่งนั่งพลับพลาหน้ากำแพง
+พวกรำเต้นเล่นงานละครโขน เสียงตะโพนกลองประชันล้วนขันแข่ง
+พวกโหม่งครุ่มทุ่มกลองเล่นกลางแปลง คุลาแต่งตัวดีเดินตีไม้
+เล่นประชันกันกับวงพวกโหม่งครุ่ม เป็นกลุ่มกลุ่มกลางแปลงแทงปิไส
+หกคะเมนเล่นหน้าพลับพลาชัย ขึ้นกระไดดาบทะลวงลอดบ่วงเพลิง
+บ้างขึ้นไต่ไม้สูงสามต่อตั้ง รำแพนทั้งโจนร่มตามลมเหลิง
+บ้างสรวลเสเฮฮาเสียงร่าเริง ทำชั้นเชิงรำเต้นเล่นประชัน
+ริมป้อมโถงโรงโขนเมืองรมจักร ขึ้นเล่นชักรอกเวียนเหาะเหียนหัน
+เป็นอินทร์องค์ทรงพระยาเอราวัณ ค่อยขึ้นคันศรสาตร์พรหมมาสตร์เมียง
+บทพระลักษณ์ศักดาป้องหน้าแหงน คนพากย์แทนทำชม้อยชดช้อยเสียง
+อินทรชิตฤทธิรงค์เอี้ยวองค์เอียง วางศรเปรี้ยงเสียงดังกำลังแรง
+ต้องพระลักษณ์ปักอกพลัดตกรถ ต้องทำบทวายุบุตรฉุดพระแสง
+พวกพลลิงกลิ้งเกลื่อนลงกลางแปลง พวกยักษ์แผลงพระโอดอุโฆษกลอง
+เสียงกลองโยนโขนเมืองผลึกเล่น ทำบทเป็นละครด้วยช่วยฉลอง
+เล่นบุตรลบพลบค่ำต้องจำจอง ขึ้นขาหยั่งนั่งยองยองนองน้ำตา
+นายโรงรำทำบทกำสรดเศร้า นั่งกอดเข่าคิดถึงแม่ชะแง้หา
+สะอึกสะอื้นฝืนเช็ดชลนา ทั้งร้องช้าปี่เอกวิเวกใจ
+ผู้หญิงดูอยู่ข้างโขนเมืองผลึก บ้างก็นึกเวทนาน้ำตาไหล
+หุ่นละครมอญรำระบำไทย เพลงปรบไก่เทพทองร้องค้างคาว
+คนมาดูผู้ดีปนขี้ข้า แก่ชราเด็กอุ้มทั้งหนุ่มสาว
+เที่ยวดูเล่นเต้นรำจำเรื่องราว ด้วยการคราวครั้งนั้นประชันเมือง
+พวกชาววังนั่งหน้าพลับพลาสี เลิกมู่ลี่แลล้วนเป็นนวลเหลือง
+ดูรำเต้นเป็นแต่แลชำเลือง เห็นชาวเมืองเมินหน้าไม่กล้าดู ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์องค์กษัตริย์ สั่งให้จัดมวยดีมาทีละคู่
+พอมวยมาหน้าที่นั่งคนพรั่งพรู ชิงกันดูชุลมุนซวนซุนเซ
+พวกตำรวจหวดไล่จะให้นั่ง บ้างถอยหลังพัลวันดูหันเห
+คอยหลบหวายซ้ายขวาเสียงฮาเฮ ดูซวนเซแทรกเสียดยัดเยียดกัน
+พอมวยชกยกแรกคอยแลกหมัด ขยับปัดปิดป้องทุบถองถลัน
+ไล่ถลาคว้าหวิดตามติดพัน พัลวันเตะต่อยต่างทอยทุบ
+เข้าท่าจับกลับกลอกใส่ศอกเข่า คนดูเอาเออรับดังปับปุบ
+ถูกปากฟกชกถูกจมูกยุบ ลงหมอบฟุบฝ่ายขุนนางให้รางวัล ฯ
+๏ ฝ่ายกระบี่มีคู่สู้กับดั้ง บังคมตั้งท่าเวียนรำเหียนหัน
+ต่างเยื้องกรายร่ายเรียงเข้าเคียงกัน ตั้งประจัญตามทำนองตีกลองแปลง
+ตั้งถลันฟันกระบี่ตีประทับ เสียงเขวียวขวับพัลวันด้วยขันแข็ง
+กระชั้นชิดปิดปัดเพลี่ยงพลัดแพลง ต่างเลือดแดงทั้งสองข้างให้รางวัล ฯ
+๏ จะร่ำว่าช้าเรื่องที่เครื่องเล่น สมมตเป็นเสร็จเสริมเฉลิมขวัญ
+พร้อมกษัตริย์ขัตติย์วงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์ อยู่สุวรรณปรางค์มาศราชวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ทราบว่านุชน้องเคืองด้วยเรื่องหลัง
+แต่เสร็จงานการวิวาห์คอยท่าฟัง จนกระทั่งถึงสิบห้าทิวาวัน
+ไม่เห็นส่งองค์อรุณมาร่วมแท่น ยิ่งโศกแสนเศร้าพระทัยเฝ้าใฝ่ฝัน
+จะออกปากยากยิ่งทุกสิ่งอัน สะอื้นอั้นอารมณ์ระทมทวี
+เวลาดึกตรึกไตรมิใคร่หลับ โอ้อกอับอายพักตร์เสียศักดิ์ศรี
+มาเศร้าสร้อยคอยค้างอยู่อย่างนี้ ชาวบูรีรู้สิ้นจะนินทา
+น้อยไปหรือถือโทษเฝ้าโกรธขึ้ง เพราะหวงหึงเห็นจะขาดวาสนา
+แต่นิ่งนึกตรึกอารมณ์ตรมอุรา อายเสนานักสนมกรมใน
+อนาถนอนกรพาดนลาฏนึก ยิ่งยามดึกดังจะพาน้ำตาไหล
+จะม่อยหลับกลับฟังด้วยหวังใจ เสียงสาวใช้นั่งยามไอจามดัง
+ว่ามารดามาส่งองค์อรุณ ให้เฉียวฉุนชื่นอารมณ์ด้วยสมหวัง
+สไบทรงบงเฉียงค่อยเมียงฟัง หมายจะนั่งคำนับรับชนนี
+แล้วกลับเงียบเชียบสงัดกำดัดดึก หวนรำลึกถึงพระน้องให้หมองศรี
+ขึ้นสู่แท่นแสนศัลย์พันทวี มิรู้ที่จะคิดอ่านประการใด
+ยามเสวยเคยอร่อยก็ถอยรส กับทั้งอดบรรทมเลยลมใส่
+ให้วิงเวียนเหียนหิวหวิวหวิวใจ จนจับไข้กลางวันสั่นสะท้าน ฯ
+๏ สาวสุรางค์ต่างเห็นเจ้านั้นเศร้าโศก กลายเป็นโรคบีฑาน่าสงสาร
+ไปทูลกิจบิตุรงค์พระวงศ์วาน ตามอาการหน่อไทไข้ประชวร
+พระอภัยได้ฟังก็หยั่งรู้ เพราะอดสูเศร้าสร้อยละห้อยหวน
+จะบัญชาว่ากระไรก็ไม่ควร จึงตรัสชวนสองธิดาสุมาลี
+ไปไพชยนต์มนเทียรที่ลูกรัก เห็นเผือดพักตร์ผอมรูปเศร้าซูบศรี
+เข้าเคียงองค์สงสารแสนทวี สุมาลีเหลือแค้นแน่นอุรา
+ค่อยต้ององค์ทรงยศโอรสร้อน นางกอดกรถอนฤทัยพิไรว่า
+เป็นเคราะแล้วแก้วแม่เห็นแก่ตา ดูไม่น่าจะประชวรควรหรือเป็น
+วาสนาอาภัพเหมือนกับแม่ ให้มีแต่หมองมัวด้วยตัวเข็ญ
+สุดจะรับดับร้อนให้ผ่อนเย็น เหตุเพราะเป็นกาฝากใช่รากรัก
+รู้กระนี้มิอยากของ้อมาเกิด ไม่ประเสริฐสมตระกูลประยูรศักดิ์
+โอ้อาภัพอัปภาคย์พูดยากนัก พระลูกรักหรือประชวรไม่ควรเลย
+จะว่ามั่งยังเป็นกรรมด้วยน้ำมาก ขึ้นท่วมปากแม่เสียแล้วลูกแก้วเอ๋ย
+พระอภัยได้แต่ห้ามนางทรามเชย เฝ้าบ่นเบยราวกับบ้าน่ารำคาญ
+ไม่เลือกหน้าว่ากันเองเขาอื่นมั่ง กระทบกระทั่งไปเสียสิ้นทุกถิ่นฐาน
+แล้วสั่งให้ไปเรียกหมอมาอยู่งาน พยาบาลนวดฟั้นให้บรรทม ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นรู้ว่านัดดาไข้ ก็เข้าใจว่าเพราะรักนั้นหมักหมม
+จึงตรัสกับเกษราด้วยปรารมภ์ นัดดาตรมตรอมใจเป็นไข้รัก
+อันยาดีมีสำหรับแก้กับโรค จะดับโศกนั้นไม่ได้ทั้งไตรจักร
+เมื่อหนุ่มสาวคราวเราก็เ���ร้านัก อันหลานรักนี้ก็เป็นเหมือนเช่นเรา
+เสร็จวิวาห์มาก็นานถึงปานนี้ ส่วนบุตรียังมิได้ส่งให้เขา
+จนเจ็บไข้หลายวันไม่บรรเทา ทั้งพงศ์เผ่าพี่น้องจะหมองใจ
+พระเชษฐาน่าจะเคืองว่าเยื้องยัก ทั้งหลานรักมัวหมองไม่ผ่องใส
+หรือนงเยาว์เจ้าเห็นเป็นอย่างไร จึงตามใจธิดาน่ารำคาญ ฯ
+๏ พระอัคเรศเกษราสารภาพ พระไม่ทราบเหลือปัญญาจะว่าขาน
+เหมือนคเชนทร์เจนขอเหลือหมอควาญ กระหม่อมฉานวอนว่าสารพัน
+แค้นว่าพี่มีคู่ไม่อยู่ด้วย จะสู้ม้วยมรณาให้อาสัญ
+ไปทูลให้อัยกีช่วยตีรัน ก็ผินผันพักตราไม่คลาไคล
+พระบุตรีมิใช่ชั่วไม่กลัวม้วย ไม่เห็นด้วยถ้อยคำจะทำไฉน
+พระภัสดาว่าไม่ฟังช่างเป็นไร ไปทูลให้ทราบถึงพระอัยกา
+ว่าสินสมุทรสุดโศกเป็นโรคร้อน โปรดให้หล่อนออกไปด้วยช่วยรักษา
+พี่จะไปอยู่ห้องของนัดดา ตรัสแล้วมามนเทียรวิเชียรพราย
+เห็นพระพี่ที่บัลลังก์ตั้งประณต มธุรสกลบเกลื่อนที่เงื่อนสาย
+พระหลานไข้ไม่รู้ไม่สู้สบาย ด้วยวุ่นวายอยู่ในใจมิได้มา
+แล้วถามผู้อยู่งานอาการไข้ เขาว่าไฟธาตุหย่อนอ่อนหนักหนา
+พระเห็นชอบปลอบตรัสกับนัดดา เสวยยาหอมรื่นให้ชื่นใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงนงลักษณ์อัคเรศ นางแก้วเกษราหมองไม่ผ่องใส
+เรียกสาวสรรค์กัลยาตามคลาไคล เสด็จไปเฝ้าพระชนนี
+เห็นทรงฤทธิ์บิตุเรศอยู่พร้อมพรั่ง ค่อยหมอบนั่งนอมประณตบทศรี
+กราบทูลท้าวกล่าวโทษโกรธบุตรี คุมแค้นพี่นี่กระไรว่าไม่ฟัง
+จนเดี๋ยวนี้พี่ชายประชวรไข้ ก็ไม่ไปดูแลเหมือนแต่หลัง
+ปลอบเท่าไรไม่เชื่อเหลือกำลัง ช่วยโปรดบังคับให้หล่อนไปเยือน ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์สงสารสินสมุทร เพราะโศกสุดเสียใจใครจะเหมือน
+เสร็จวิวาห์มาก็ถึงได้ครึ่งเดือน ไม่ตักเตือนเจือจานเลยท่านยาย
+ไม่ว่าขานหลานสาวนั่งท้าวแขน จะหวงแหนเอาไว้หรือจะซื้อขาย
+นิ่งดูเล่นเป็นผู้ใหญ่ช่างไม่อาย เหตุเพราะยายสั่งสอนแต่ก่อนกาล
+จนขี้หึงดึงดื้อน้อยหรือนั่น เหมือนใจกันก็เห็นดีไม่ตีหลาน
+แม้มิให้ไปรักษาพยาบาล ได้เล่นงานกันแล้วไม่แคล้วยาย ฯ
+๏ นางพระยาหน้านิ่วกริ้วลูกสาว ไม่ว่ากล่าวเตือนกันให้ผันผาย
+หม่อมฉันหึงถึงจะหนักก็หักคลาย ไม่มากมายเหมือนหลานสาวของท้าวไท
+ประหลาดจริงยิ่งกว่าเสือมันเหลือหึง ใครไม่ถึงทั้งพิภพสบสมัย
+เมื่อแม่พ่อก็ไม่ว่าช่วยพาไป มารุมใช้แต่ข้าน่ารำคาญ
+แล้วทูลลาสามีลุกลีลาศ กับองค์ราชธิดาไปหาหลาน
+เข้าเคียงข้างพลางแถลงให้แจ้งการ เมื่อเย็นวานสินสมุทรทรุดประชวร
+พวกพงศ์เผ่าเขาไปเยือนอยู่เพื่อนไข้ นี่อะไรแม่อรุณทำหุนหวน
+เมื่อคราวดีมิได้ห้ามตามกระบวน เมื่อไข้ควรจะรักษาพยาบาล
+แม้มิไปอัยกาจะมากริ้ว อย่าบิดพลิ้วเชือนเฉยเลยนะหลาน
+จงแต่งองค์สรงน้ำให้สำราญ ยายกับมารดามาจะพาไป ฯ
+๏ ฝ่ายอรุณขุ่นหมองเพราะครองสัตย์ สู้ทูลทัดพจนาอัชฌาสัย
+เมื่อทำขวัญบัญชาให้คลาไคล ก็ตามใจไม่ขัดพระอัชฌา
+ประเดี๋ยวนี้พี่ป่วยให้ช่วยนั้น กระหม่อมฉันไม่รู้จักจะรักษา
+ข้อรับสั่งครั้งนั้นเป็นสัญญา โปรดอย่าพาไปให้พบประสบกัน ฯ
+๏ นางพระยาว่ายายเสียดายนัก ใจไม่รักที่จะให้แม่ผายผัน
+แต่จนใจอัยกาบิดานั้น ให้พาขวัญเนตรไปที่พระพี่ยา
+แม้ไม่ไปไม่ดีเป็นพี่น้อง จะขัดข้องเผ่าพงศ์ขาดวงศา
+จะเคืองจิตบิตุรงค์องค์อัยกา ฟังยายว่าบ้างเถิดแม่อย่าแชเชือน ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำว่าสารพัด ให้อั้นอัดอายใจใครจะเหมือน
+มิตอบบ้างนางกษัตริย์ยิ่งตรัสเตือน แกล้งบิดเบือนบอกป่วยระทวยกาย
+นางพระยาว่าไม่ไปจะได้หรือ พลางฉุดมือหลานขวัญให้ผันผาย
+ดูดู๋ดื้อถือตัวไม่กลัวยาย ทำเหลียวซ้ายแลขวาหาไม้เรียว
+แล้วนางตีที่ตรงน่องนั้นสองแปะ เข้ากอดแกะยุดยื้อทำมือเหนียว
+พลางหยิกเพลาเบาบิดนิดนิดเดียว ทำเข่นเขี้ยวขู่ทีนี้กลัวมิกลัว ฯ
+๏ นางกันแสงแกล้งว่าขอลาบาท ให้สิ้นชาติชีวีไม่มีผัว
+พลางหยิบมีดพับมาจะฆ่าตัว สองนางกลัวร้องกรีดชิงมีดไว้ ฯ
+๏ นางพระยาว่าอย่าตายเลยยายขู่ จะให้อยู่ตามประสาอัชฌาสัย
+พลางอ้อนวอนผ่อนปรนด้วยกลใน ถึงแม่ไม่ไยดีด้วยพี่ยา
+ก็นับเนื้อเชื้อไขกันไปอีก อย่าเลี่ยงหลีกลืมวงศ์เผ่าพงศา
+เคยร่วมเตียงเคียงนอนแต่ก่อนมา มันไม่น่าจะอายพี่ชายเลย
+ไปเยี่ยมเยือนเหมือนเจ้ายังเยาว์อยู่ ทำไม่รู้ไม่เห็นทำเป็นเฉย
+ทำปราศรัยไต่ถามกันตามเคย จะเกินเลยได้หรือเราซื่อตรง
+อย่าให้ผิดติดอยู่ที่ผู้ใหญ่ เป็นว่าได้ให้ตามความประสงค์
+เมื่อมีน้ำใจไม่อยู่เป็นคู่คง ญาติวงศ์ใครจะมาว่ากระไร
+สินสมุทรสุดโง่เหมือนโคฝูง ตามจะจูงจมูกย่า���ไปข้างไหน
+เหมือนครั้งยายเป็นสาวกับท้าวไท ยังอยู่ในถ้อยคำไม่ก้ำเกิน
+พี่ของตัวกลัวไยออกไปเยี่ยม ตามธรรมเนียมนั้นแหละงามอย่าขามเขิน
+ไม่พอที่วิตกสะทกสะเทิ้น ทำห่างเหินให้เขาว่าดูน่าชัง ฯ
+๏ อรุณน้อยพลอยเห็นเหมือนเช่นสอน จะผันผ่อนเพทุบายต่อภายหลัง
+อันครั้งนี้มิไปเห็นไม่ฟัง จึงน้อมนั่งนบนอบตอบบัญชา
+ซึ่งจะให้ไปเยือนกันเหมือนญาติ พร้อมพระบาทมาตุรงค์เผ่าพงศา
+จะตามไปให้ถึงที่พระพี่ยา เสด็จมาแล้วจะตามอย่าห้ามไว้ ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ยายจะรู้กันกับแม่ช่วยแก้ไข
+แล้วแกล้งว่าน่าเบื่อล้วนเหงื่อไคล มาแม่ไปสรงน้ำให้สำราญ
+แล้วจูงนางย่างย่องเข้าห้องสรง สำอางองค์ขัดสีฉวีหลาน
+กันกระหมวดกวดเกล้าให้เยาวมาลย์ สุคนธารแผ้วผัดให้นัดดา
+แล้วนุ่งห่มสมศรีฉวีเหลือง ประดับเครื่องอย่างเอกเหมือนเมขลา
+ครั้นเสร็จพระอัยกีชวนลีลา นำธิดาหลานขวัญกำนัลใน
+ขึ้นไพชนยต์มนเทียรวิเชียรรัตน์ พร้อมขนัดวงศาอัชฌาสัย
+น้อมคำนับรับกันเป็นหลั่นไป ถามข่าวไข้โอรสยศยง ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีได้ทีแถลง เป็นโรคแรงเพราะพระภูมิให้ลุ่มหลง
+จะผันแปรแก้บนหาคนทรง มาช่วยลงเจ้านายถามร้ายดี
+ก็อดสูหมู่ประชาพวกข้าเฝ้า จะบอกเล่าเลื่องลือว่าถือผี
+ขอพึ่งบุญมุลิกาฝ่าธุลี ช่วยชีวีลูกรักฉันสักคราว ฯ
+๏ นางพระยาว่าไม่ทิ้งจริงนะแม่ แต่คนแก่ฟั่นเฟือนไม่เหมือนสาว
+เป็นลมเคียดเสียดอกเหงื่อตกพราว ด้วยเป็นคราวเคราะห์โศกเกิดโรคภัย
+แล้วแกล้งเฉยเผยม่านเรียกหลานรัก มาตรงพักตร์เชษฐาอัชฌาสัย
+เห็นหลับนิ่งยิ่งสงสารรำคาญใจ สะกิดให้นัดดาดูอาการ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี เห็นพักตร์พี่เผือดลงก็สงสาร
+เพราะโศกเศร้าเปล่าใจอาลัยลาน นางรำคาญข้องขัดด้วยสัจจา
+มิอายเขาเสาวคนธ์วิมลมิ่ง ไม่ทอดทิ้งทุกข์เทวษให้เชษฐา
+แล้วผูกจิตคิดแค้นแน่นอุรา พระชลนาคลอเนตรสังเวชใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถไสยาสน์หลับ พอสร่างจับระหวยหิวหวิวหวิวไหว
+เห็นอรุณฉุนชื่นรื่นฤทัย นั่งขึ้นได้ไหว้องค์พระอัยกี
+นางพระยาว่าอย่าก้มบรรทมเถิด โรคจะเกิดขัดข้องให้หมองศรี
+แล้วสั่งหลานพานยาหยิบมาที ให้พระพี่เสวยบ้างสว่างใจ ฯ
+๏ นางรับสั่งบังคมประนมน้อม ยกยาหอมถ้วยฝาอ���ชฌาสัย
+ตั้งบนพานคลานประคองเข้าห้องใน ถวายไทเชษฐาด้วยปรานี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดชื่นระรื่นรส ด้วยโอสถเสนหามารศรี
+สร่างประชวรสรวลสันต์ได้ทันที พระอัยกีดีใจกระไรเลย
+เรียกสาวใช้ให้เชิญเครื่องมาตั้ง อรุณนั่งพัดวีให้พี่เสวย
+ของคาวหวานพานส้มทั้งนมเนย นางเทียบเคยรู้ทีพระพี่ยา ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรชวนนุชน้อง เสวยของด้วยกับฉันให้หรรษา
+นางนบนอบตอบรสพจนา เชิญเชษฐาเสวยให้ได้ครันครัน
+สินสมุทรสุดสบายเหมือนหายไข้ เสวยได้เต็มสามชามกุดั่น
+นางชี้ลงตรงไหนของในนั้น ทั้งหวานมันดีทุกสิ่งจริงจริงเจียว
+จนอิ่มหนำสำเร็จเสร็จเสวย ถวิลเชยโฉมอรุณให้ฉุนเฉียว
+ยิ่งหอมรื่นชื่นอารมณ์ใคร่กลมเกลียว จะพูดเกี้ยวเกรงใจพระอัยกี ฯ
+๏ ฝ่ายพระวงศ์พงศาคณาญาติ เห็นหน่อนาถอิ่มเอมเกษมศรี
+ต่างชื่นชมสมถวิลพลอยยินดี เห็นชอบทีกษัตราต่างลาไป
+แต่สองนางต่างอยู่ส่งองค์อรุณ กลัวจะวุ่นวิ่งตามห้ามไม่ไหว
+พระอัยกีปรีชาปัญญาไว ทำปราศรัยสั่งหลานด้วยมารยา
+แม่อรุณรัศมีอยู่นี่ด้วย จะได้ช่วยสังเกตดูเชษฐา
+คอยว่ากล่าวสาวสรรค์กัลยา ต่างตัวข้ากับพระชนนี
+แล้วลาหน่อวรนาถจากอาสน์รัตน์ ทั้งกษัตริย์เกษรามารศรี
+อรุณน้อยพลอยลาจะจรลี พระอัยกีห้ามไว้ก็ไม่ฟัง
+ต้องอยู่บนมนเทียรเปลี่ยนกันปลอบ นางไม่ตอบแต่ขยับจะกลับหลัง
+เฝ้าว่าขานหลานน้อยคอยระวัง กำกับนั่งอยู่ด้วยนางจนกลางวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ ครั้นลูกรักสร่างโรคที่โศกศัลย์
+อยู่พร้อมพระอนุชาปรึกษากัน พรุ่งนี้วันเดือนหกจะยกพล
+ไปพาราการะเวกเสกโอรส ให้ปรากฏการวิวาห์สถาผล
+พระน้องรับอภิวาทบาทยุคล มาเตรียมพลพร้อมเสร็จสำเร็จการ
+แล้วเข้าวังสั่งพระมเหสี อันบุตรีนั้นให้นำลงลำหลาน
+นางคำนับรับรสพจมาน เตรียมเครื่องอานตรวจตราในราตรี
+แล้วสั่งเหล่าเถ้าแก่หลวงแม่เจ้า พรุ่งนี้เช้านำธิดามารศรี
+ไปก่อนข้าอย่าให้แจ้งแห่งคดี ลงลำที่สินสมุทรเรือครุฑา ฯ
+๏ ฝ่ายแสนสาวท้าวนางต่างรับสั่ง เตรียมระวังวุ่นวายทั้งซ้ายขวา
+ครั้นรุ่งรางต่างกษัตริย์ขัตติยา ไปทูลลาบิตุราชมาตุรงค์
+พระเชษฐาพามิ่งมเหสี กับบุตรีลงที่นั่งบัลลังก์หงส์
+หน่อนรินทร์สินสมุทรลงครุฑทรง เข้าซ่อนองค์อยู่สบายท��ายเภตรา
+ศรีสุวรรณนั้นกับองค์อนงค์นาฏ ลงเรือราชสีห์ทรงพร้อมวงศา
+ทั้งหน้าหลังตั้งกระบวนจวนเวลา ให้เร่งราชธิดาจะคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวนางต่างไปทูลอรุณน้อย เสด็จคอยกริ้วกราดอยู่หวาดไหว
+ใช้ให้ข้ามาเร่งเร็วเร็วไว นางตกใจทรงภูษาละล้าละลัง
+ครั้นเสร็จสรรพกับพี่เลี้ยงเคียงลีลาศ จากปราสาทท้าวนางเดินข้างหลัง
+ขึ้นทรงวอช่อฟ้าไปหน้าวัง ลงที่นั่งสินสมุทรเรือครุฑา
+ออกเรือแห่แตรสังข์ประดังเสียง เรือดั้งเคียงคู่รายทั้งซ้ายขวา
+ทหารโห่โล้เลื่อนค่อยเคลื่อนคลา ออกมหาสมุทรใหญ่คลี่ใบกาง
+พวกนายท้ายหมายพาราการะเวก ล้วนตัวเอกเคยสันทัดไม่ขัดขวาง
+ดูแผนที่มีหนังสือคอยถือกาง สังเกตทางกลางทะเลทุกเวลา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี สถิตที่แท่นทองของเชษฐา
+ไม่พบพานมารดรพระบิดา จนออกมาถึงทะเลว้าเหว่ใจ
+จึงถามสี่พี่เลี้ยงอยู่เคียงอาสน์ พระบิตุราชชนนีอยู่ที่ไหน
+นี่เราหลงลงมาเภตราใคร ทำไมไม่ไปกับพระชนนี
+พี่เลี้ยงนางต่างคนใส่กลแก้ ท่านเถ้าแก่ว่าให้พามารศรี
+ทั้งท้าวนางต่างนำลงลำนี้ แล้วก็หนีกลับไปมิได้มา
+อรุณฟังนั่งคิดว่าผิดเหลือ ดีร้ายเรือทรงเดชพระเชษฐา
+พี่ไปถามความเขาเหล่าเสนา นี่เภตราลำทรงพระองค์ใด
+พี่เลี้ยงรับกลับออกไปนอกห้อง ถามนายกองปืนแดงแถลงไข
+ว่าลำทรงองค์โอรสยศไกร จึงเข้าไปทูลแถลงแจ้งคดี ฯ
+๏ นางตกใจไม่ทันรู้อยู่แล้วสิ เสียสติองค์สั่นมิ่งขวัญหนี
+นึกสังเกตเหตุเป็นขึ้นเช่นนี้ เพราะชนกชนนีให้พี่ยา
+จะแอบแฝงแห่งไรไฉนหนอ ให้แต่พอลับเนตรพระเชษฐา
+นั่งสะอื้นฝืนเช็ดชลนา นึกก็น่าโจนน้ำให้จำตาย
+แต่จะอยู่สู้อีกไม่หลีกเลี่ยง สั่งพี่เลี้ยงเหล่าสุรางค์นางทั้งหลาย
+จงอยู่เพื่อนเหมือนอย่าให้เราได้อาย ดูแยบคายคอยนั่งระวังระไว
+แม้นทรงเดชเชษฐามาที่นี่ อย่าลุกหนีที่ทางไปข้างไหน
+แม้นครั้งนี้หนีเร้นไม่เห็นใจ จะเหลาไม้เรียวตีไม่มีเบา
+แล้วนางหยิบมีดพับไว้กับหัตถ์ มิได้ตรัสแย้มยิ้มหงอยหงิมเหงา
+ยิ่งเย็นย่ำค่ำพลบยิ่งซบเซา กำสรดเศร้าอยู่แต่ในห้องไสยา ฯ
+๏ จะยกข้อหน่อนรินทร์สินสมุทร ได้นงนุชมาด้วยกันก็หรรษา
+สถิตแท่นแสนสบายท้ายเภตรา คอยเวลาที่จะลอบไปปลอบนาง
+แต่เกรงกริ่งสิ่งเดียวด้วยเกี้ยวยาก ทั้งฝีปากติดจะจัดคอยขัดขวาง
+กระบวนกระบิดมิดแม้นไม่เห็นทาง จะทำอย่างไรหนอให้ง้อเรา
+จำจะถามความรู้เจ้าชู้ก่อน ไปผันผ่อนพูดประโลมโฉมเฉลา
+แล้วตรัสสั่งนายประจำลำสำเภา หาคนเก่ามีคู่ชิดชู้เมีย
+มาซักถามความเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง เดิมพาดพิงพูดอย่างไรจึงได้เสีย
+หรือมีหมอบริกรรมช่วยทำเยีย หรือคลอเคลียคลำต้องทำนองใน ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าชู้ผู้ชายหลายประเทศ อวดวิเศษตามประสาอัชฌาสัย
+บ้างทูลว่าข้าพเจ้าแอบเข้าไป จะหยอกให้หญิงรักจี้รักแร้
+พอหัวร่อก็เข้ารัดกระหวัดกอด ไม่มีรอดเริศร้างไปห่างแห
+บ้างทูลว่าถ้าแม้เกี้ยวไม่เหลียวแล ต้องตอแยยักคิ้วยุดนิ้วมือ
+ถึงจะว่าด่าทอกอดคอติด จึงสมคิดเคยจับได้นับถือ
+บ้างทูลว่าข้าสันทัดเคยหัดปรือ ดีดนิ้วมือเกี้ยวผู้หญิงทิ้งปูนพลู
+ปิดขมับจับเขม่าหย่งเผ้าผม มียาดมหรือยานัตถุ์ไว้ทัดหู
+เดินลอยชายส่ายไหล่ผู้ใดดู อยากใคร่รู้เล่นจริตรักติดใจ
+แต่ล้วนเหล่าเจ้าชู้ประตูข้าง มีต่างต่างทูลความตามวิสัย
+บ้างมีมนต์กลเล่ห์เสน่ห์ใน กราบทูลให้แจ้งกระจัดตามสัจจา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสขับไม่นับถือ มันเกี้ยวดื้ออย่างประดาษไม่ปรารถนา
+แต่นิ่งนึกตรึกตรองถึงน้องยา จนเวลาเย็นย่ำจะค่ำพลบ
+ชื่นอารมณ์ลมเฉื่อยระเรื่อยรื่น ระลอกคลื่นรายเรียบเงียบสงบ
+พวกต้นหนคนงานทหารรบ ต่างจุดคบโคมรอบตามขอบเรือ
+พระแต่งองค์สรงสนานน้ำกุหลาบ สำอางอาบลูบไล้ชื่นใจเหลือ
+ทรงสุคนธ์ปนสุวรรณจวงจันทน์เจือ จับผิวเนื้อนวลผ่องละอององค์
+ขึ้นเตียงนั่งตั้งพระฉายชม้ายส่อง ชำเลืองลองเหลือบชายปรายขนง
+นุ่งเขียนทองจ้องพระหัตถ์จัดประจง สไบทรงสีทับทิมแล้วยิ้มพราย
+พระศรีดิบหยิบเสวยเลยลีลาศ เลียบประพาสพลเรือเห็นเหลือหลาย
+ลมระเรื่อยเฉื่อยชื่นคลื่นก็คลาย พลางเดินกรายมาถึงห้องพระน้องยา
+ค่อยย่องแฝงแสงไฟเข้าในที่ ฝูงนารีหนีออกไปนอกฝา
+เห็นโฉมยงนงลักษณ์ซบพักตรา ชวาลาส่องสว่างสำอางนวล
+เข้านั่งแนบแอบน้องนางร้องหวีด ขยับมีดเมินประคองของสงวน
+แล้วถอยถดลดเลื่อนเบือนกระบวน จะมากวนก่อกรรมให้จำตาย
+แล้วนางแกล้งแต่งธูปเทียนดอกไม้ มาตั้งไว้ขอสมาวันทาถวาย
+จะเคียงคู่อยู่ไปก็ได้อาย ขอสู้ตายเสียให้พ้นคนนินทา
+���ด้ผิดพลั้งครั้งใดอภัยโทษ อย่าถือโกรธเลยเป็นขาดวาสนา
+แล้ววางพานกรานก้มบังคมลา หยิบมีดมาสินสมุทรฉวยฉุดชิง
+แล้วว่าชะประหลาดแท้แม่อรุณ ช่างเฉียวฉุนหงุดหงิดผิดผู้หญิง
+นี่แน่ะจ๊ะจะขอถามแต่ตามจริง โกรธแค้นสิ่งใดหรือจะดื้อตาย
+พระบิตุราชมาตุรงค์ก็ปลงให้ ควรหรือใจจึงมาเดือดไม่เหือดหาย
+มิเมตตาปรานีแล้วพี่ชาย จะได้ตายเสียด้วยกันขยันดี ฯ
+๏ นางฟังคำทำระทดกำสรดสนอง ไม่ขัดข้องคิดอางขนางหนี
+เมื่ออยู่วังลังกาได้พาที กับเทวีเสาวคนธ์ทัณฑ์บนตัว
+แล้วทูลความตามซื่อเพราะถือสัตย์ จึงข้องขัดข้อนี้ไม่มีผัว
+จะยอมอยู่คู่สองก็หมองมัว จะฆ่าตัวเสียให้ตายวายชีวา
+แม้นทรงศักดิ์รักใคร่อาลัยน้อง ช่วยปกครองโปรดเกศเหมือนเชษฐา
+จะจงรักภักดีพระพี่ยา จงเมตตาอย่าให้น้องนี้ต้องตาย ฯ
+๏ สินสมุทรสุดซื่อกอดมือนิ่ง ประหลาดจริงเจียวหนอใจคอหาย
+แม้นขืนใจเห็นไม่รอดจะวอดวาย จะลงร้ายว่าเราพามาฆ่าตี
+ให้คิดลึกนึกกลัวไปทั่วทิศ ชำเลืองพิศพักตร์น้องให้หมองศรี
+เสียน้ำใจในอารมณ์ไม่สมประดี ไม่รู้ที่จะคิดอ่านประการใด
+ดูพระนุชสุดเสียดายไม่วายเทวษ น้ำพระเนตรนั้นจะกลืนก็ขืนไหล
+สะอื้นอิงพิงหมอนถอนฤทัย พลางคิดได้ด้วยปัญญาจึงพาที
+ไปพาราการะเวกเสกพระน้อง เป็นคู่ครองศฤงคารตามสารศรี
+แม้นข้องขัดตัดใจไม่ไยดี ทำให้พี่อับอายเพียงวายปราณ ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำว่าประสาซื่อ สุดจะถือความแค้นแสนสงสาร
+จึงโอนอ่อนผ่อนตามความโบราณ แม้แต่งงานเสาวคนธ์สุมณฑา
+เขายอมอยู่คู่ครองแล้วน้องรัก จะเป็นอัคเรศพระเชษฐา
+นางวิงวอนผ่อนผันจำนรรจา ด้วยมารยาแยบคายให้ตายใจ ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ยินดีเป็นที่ยิ่ง ว่าจริงจริงนะอย่าเบือนเชือนไฉน
+อันพระน้องสององค์คงปลงใจ พี่จะได้แม่อรุณแอบอุ่นทรวง
+แต่เดี๋ยวนี้พี่จะขอแต่พอชื่น สำราญรื่นร่วมแท่นอย่าแหนหวง
+ที่สิ่งใดได้ห้ามความทั้งปวง ไม่ลามล่วงเลยจริงจริงอย่ากริ่งกลัว ฯ
+๏ นางว่าถ้าจะมาอยู่เหมือนคู่ชื่น ฝ่ายคนอื่นเขาก็เห็นว่าเป็นผัว
+แม้นเมตตาอย่าให้มีราคีมัว ขอครองตัวตามสัตย์ปฏิญาณ
+จงรั้งรอพอให้หายที่ขายพักตร์ ถึงคราวรักจึงค่อยรักสมัครสมาน
+พระก็รู้อยู่ว่าช้าเป็นการ อย่าหักหาญให้หม่อมฉันถึงบรรลั��� ฯ
+๏ พระฟังคำจำตามด้วยความรัก เสียดายนักนึกน่าน้ำตาไหล
+พระว่าพี่นี้จะผอมเพราะตรอมใจ หนักอะไรจะเหมือนรักหนักอุรา
+อดอะไรจะเหมือนอดที่รสรัก อกจะหักเสียด้วยใจอาลัยหา
+ไม่เห็นรักหนักดิ้นในวิญญาณ์ จะเป็นบ้าเสียเพราะรักสลักทรวง
+จะรอใจไปจนสมอารมณ์รัก ทุกข์จะหนักดังคะเนทะเลหลวง
+แล้วพิศพักตร์ลักขณาสุดาดวง ให้เหงาง่วงหงอยจิตหงุดหงิดใจ
+จึงว่าพี่นี้จะลาแล้วหนาน้อง อย่ามัวหมองมิ่งขวัญประหวั่นไหว
+ออกจากห้องน้องยาเหลืออาลัย ถอนฤทัยเรรวนจนซวนเซ
+เข้าห้องท้ายทอดกายลงกำสรด แสนสลดสละนางมาห่างเห
+หมายจะเชยไม่ได้ชมสมคะเน เป็นกรรมเวราสร้างให้ร้างรัก
+คบชาววังครั้งไรก็ได้ทุกข์ ไม่มีสุขแสนวิตกเพียงอกหัก
+ดูหญิงชายฝ่ายอื่นเขาชื่นพักตร์ ต่างตอบรักใคร่กันจนพันพัว
+ประหลาดแท้แต่เราเกี้ยวเขาบ้าง พบแต่นางตัวดีไม่มีผัว
+ยิ่งไม่ปล้ำยำเยงด้วยเกรงกลัว ยิ่งเล่นตัวนี่กระไรเจ็บใจจริง
+น่าเบื่อจิตคิดก็จะสละบวช ให้มันชวดผัวอยู่อีผู้หญิง
+แต่ความรักหนักจิตเหมือนปลิดปลิง อนาถนิ่งอยู่ในห้องทองบรรทม ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเห็นเจ้าโศก ต่างรู้โรคในอุระซึ่งสะสม
+บ้างพูดกันสรรเสริญเจริญชม ผู้หญิงรมจักรเพชรกูเข็ดใจ
+ทำเชิงชั้นปั้นปึ่งจนถึงแผด เหมือนหนังแรดใครจะเกี้ยวเหนี่ยวไม่ไหว
+กระบวนกระบิดติดจะมากเหมือนรากไม้ ทั้งกิ่งใบคดคอดตลอดปลาย
+บ้างว่าจริงยิ่งลงมาชั้นข้าหลวง มันล่อลวงเลี้ยวลดปดใจหาย
+บ้างพูดเล่นเจรจาประสาชาย ด้วยเจ้านายเศร้าสร้อยพลอยรำคาญ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณรัศมี คิดถึงพี่สินสมุทรสุดสงสาร
+ช่างแสนซื่อถือสัตย์ปฏิญาณ จะเกี้ยวพานพูดอะไรก็ไม่เป็น
+เพราะเช่นนี้อีฝรั่งจึงขังเสีย ช่างกลัวเมียกระไรเลยไม่เคยเห็น
+ไม่รู้กลจนจากกระดากกระเด็น เหมือนหนึ่งเช่นลาวตายน่าอายใจ
+โอ้สงสารป่านนี้พระพี่เจ้า จะโศกเศร้ามัวหมองไม่ผ่องใส
+ขอเทวัญชั้นฟ้าสุราลัย ให้เห็นในใจหญิงทุกสิ่งอัน
+ว่าชอบปลอบชอบง้อสอพลอพลอด ถึงเง้างอดง้องอนพูดผ่อนผัน
+ยิ่งข่วนหยิกพลิกผละไม่ละกัน เออกระนั้นหรือจะได้ดังใจนึก
+นางตรึกตราอาลัยอยู่ในห้อง จนยามสองเสียงสงัดกำดัดดึก
+เผยพระแกลแลมหาชลาลึก อนาถนึกหนาวใจกระไรเลย
+โอ้เช่นนี้���ี่ยาจะมาอยู่ ก็ไม่สู้กลัวเจ้าดอกหนาวเอ๋ย
+นี่อายเธอเก้อใจด้วยไม่เคย คิดจนเลยลืมอารมณ์ไม่สมประดี ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก หวังภิเษกลูกรักเป็นศักดิ์ศรี
+ด้วยเดือนเจ็ดเสร็จพระอภัยมณี มาบุรีเริ่มงานการวิวาห์
+พอเดือนหกตกแรมดำรัสสั่ง ให้แต่งวังที่ประทับรับวงศา
+เป็นสามแห่งแต่งไว้ใกล้คงคา เสร็จคอยท่าเกี่ยวดองทั้งสองเมือง
+หน่อกษัตริย์หัสไชยไปกำกับ ทำวังรับเมืองผลึกตึกฝาเฝือง
+ล้วนก่ออิฐปิดทองดูรองเรือง มุงกระเบื้องโบกปูนทั้งพูนดิน ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม เป็นทุกข์โทมนัสในฤทัยถวิล
+แต่ทูตถือหนังสือมาถึงธานินทร์ นางทราบสิ้นศุภสารการวิวาห์
+ครั้นจะอยู่สู้ดื้อด้วยถือสัตย์ สุดจะขัดบิตุรงค์พระวงศา
+วิบากกรรมจำหนีพระพี่ยา นางตรึกตราเตรียมการมานานครัน
+คิดความลับกับกะเทยที่เคยใช้ ชื่อมาลัยมาลาปัญญาขยัน
+อยู่ในวังทั้งสองพี่น้องกัน เลี้ยงเป็นชั้นคนสนิทช่วยคิดการ
+ให้ลอบทำสำเภายาวเก้าเส้น สำหรับเล่นทะเลลึกฝึกทหาร
+เลือกล้าต้าต้นหนพวกคนงาน ล้วนชำนาญนาวาในสาชล
+พวกนารีที่เป็นข้าทั้งห้าร้อย เคยใช้สอยการศึกได้ฝึกฝน
+จะไปด้วยช่วยเจ้าเมื่อคราวจน ทั้งพวกพลขอเฝ้าตามเจ้านาย
+ขนข้าวน้ำลำเลียงเสบียงไพร่ บรรทุกไว้ในเรือนั้นเหลือหลาย
+กำหนดนัดจัดแจงไม่แพร่งพราย ทั้งไพร่นายพันร้อยรอคอยฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยใช้ใบแล่น เรือแห่แหนซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+ทั้งทัพพระอนุชาดาประดัง ลำที่นั่งสินสมุทรอยู่สุดท้าย
+ได้เดือนหนึ่งถึงพาราการะเวก ต้นหนเอกหยั่งดิ่งให้ทิ้งสาย
+ทอดสมอรอเคียงอยู่เรียงราย เสนานายนำข่าวทูลท้าวไท ฯ
+๏ ฝ่ายปิ่นปักนัคราการะเวก จึงสั่งเอกเสนาอัชฌาสัย
+จัดเกณฑ์แห่แตรสังข์เรือดั้งไว้ เราจะไปรับกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างตำแหน่งจัดแจงเสร็จ พระเสด็จจรลีเข้าที่สรง
+ครั้นเสร็จสรรพกับโอรสยศยง ต่างลงทรงเรือที่นั่งบัลลังก์ทอง
+ไปเชิญพระอภัยเจ้าไตรจักร เรือคู่ชักดั้งกันผันผยอง
+ประโคมทั้งสังข์แตรเสียงแซ่ซ้อง ทั้งฆ้องกลองก้องมาถึงธานี
+ประทับท่าหน้าแพเกณฑ์แห่แหน ชุนนางแน่นแนวทางกลางวิถี
+เชิญเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์สวัสดี มาพร้อมที่ปรางค์มาศปราสาทชัย
+เชิญนั่��ที่ยี่ภู่ซึ่งปูลาด ตรัสประภาษพูดจาอัชฌาสัย
+ทั้งเผ่าพงศ์วงศ์พระสุริโยไทย บังคมพระอภัยศรีสุวรรณ
+ด้วยอ่อนกว่าสององค์ลงเป็นน้อง กษัตริย์สองอวยชัยเจ้าไอศวรรย์
+ส่วนสามพราหมณ์มเหสีบุตรีนั้น ต่างคำนับรับกันจำนรรจา ฯ
+๏ กษัตริย์สุริโยไทยปราศรัยสนอง ขอบคุณสองทรงเดชพระเชษฐา
+สู้ล้าเลื่อยเหนื่อยเหน็ดเสด็จมา ในมรรคาข้ามสุดสมุทรไท
+อันเสนีรี้พลพหลทหาร ร้อนรำคาญเคืองเข็ญเป็นไฉน
+หรือพร้อมมูลพูนสวัสดิ์กำจัดภัย ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งหรือยังมา ฯ
+๏ สองกษัตริย์ตรัสสนองว่ากองทัพ มาเสร็จสรรพพร้อมกันต่างหรรษา
+เดชะสัตย์ปัถพีจะปรีดา กลางชลาลมคลื่นรื่นสำราญ
+เหมือนจะส่งตรงมากรุงการะเวก ช่วยอภิเษกสืบสมบัติพัสถาน
+แม้สามเมืองเคืองขัดขอปฏิญาณ ให้มีสารทราบด้วยจะช่วยกัน
+เจ้าพาราการะเวกก็รับสัตย์ โสมนัสตรัสชวนกันสรวลสันต์
+ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางกำนัล ล้วนรู้ชั้นเชิงฉลาดราชการ
+เวลาเลี้ยงเมียงหมอบคอยนอบน้อม เชิญเครื่องพร้อมทั้งพระเต้าของคาวหวาน
+เทียบถวายรายองค์พระวงศ์วาน นางอยู่งานที่เสวยล้วนเคยใช้
+ช้อยจริตกรีดกระหวัดปัดพระแส้ ชำเลืองแต่หางตาอัชฌาสัย
+นางสำหรับขับร้องทำนองใน ก็ท้าทับขับไม้มโหรี
+ร้องลำนำทำนองพระทองหวน เสนาะสำนวนนิ้วกรีดเพลงดีดสี
+ซอประสานหวานเสียงสำเนียงดี ดังดนตรีไกรลาสสังวาสวอน
+นางสำหรับจับระบำก็ทำบท น้อมประณตน่าเอ็นดูด้วยครูสอน
+ใส่จริตกรีดกรายถวายกร ชะอ้อนอ่อนเอวองค์ตีวงเวียน
+ไว้จังหวะประท้าวก้าวสกัด ประคองเกี้ยวเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
+ดูช้อยชดบทแบบช่างแนบเนียน เหมือนนางเขียนคิ้วค้อมละม่อมละไม
+สามกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ประจงเสวย นางรำเพยพัดประคองให้ผ่องใส
+ฟังขับลำคำร้องทำนองใน เพลินพระทัยทุกองค์พระวงศ์วาน
+บ้างกรายกรีดดีดเพลงกระจับปี่ รับซอสีเสียงเอกวิเวกหวาน
+จนอิ่มหนำสำรวลสรวลสำราญ ดูงานการฟ้อนรำระบำบรรพ์ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเห็นใกล้พลบ ลาปิ่นภพภูวไนยเจ้าไอศวรรย์
+มาอยู่วังตั้งทัพลำดับกัน ศรีสุวรรณอัคเรศเกษรา
+นางโฉมยงองค์อรุณรัศมี ไปอยู่ที่บิตุเรศหนีเชษฐา
+สินสมุทรหยุดประทับอยู่พลับพลา คอยวิวาห์หวังใจจะได้พลอย
+หน่อกษัตริย์หัสไชยไปอยู่ที่ สุมาลีอาศัยให้ใช้สอย
+พอพูดเล่นเห็นสองพระน้องน้อย ด้วยรักสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+พระบิตุราชมาตุรงค์ก็ปลงให้ แกล้งทำไม่รู้ความตามประสา
+หน่อกษัตริย์จัดตุ๊กตางา ให้น้องยาหลากหลากฉากเล็กเล็ก
+นางเกล้าจุกตุ๊กตาตัดผ้าถุง ให้ลูกนุ่งเหมือนหนึ่งลาวสาวเด็กเด็ก
+หน่อกษัตริย์จัดแจงแต่งเป็นเจ๊ก ตัวเล็กเล็กเล่นกับลาวลูกสาวนาง
+แต่เปรียบเทียบเลียบและกระแชะชิด จะมอบมิตรไม่ถนัดยังขัดขวาง
+พูดกับพี่ทีน้องข้องระคาง ครั้นปลอบนางน้องทีข้างพี่ชัง
+ต้องของ้อของอนวิงวอนปลอบ จะชวนชอบชิดชมไม่สมหวัง
+จนราตรีมิได้ไปที่ในวัง อยู่เล่นฟังขับร้องกับน้องยา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร จะจำจรจากประเทศหนีเชษฐา
+คิดอาลัยในพระอนุชา ทั้งบิดามารดรจะร้อนรน
+ครั้นจะอยู่บุรีร่วมภิเษก ไม่เป็นเอกอายหญิงชาวสิงหล
+ยิ่งตรึกตราอาวรณ์ยิ่งร้อนรน สายสุชลเนตรนางลงพร่างพราย
+เพราะเพลงยาวคราวลังกาเก็บมาไว้ อ่านทีไรแค้นเดือดไม่เหือดหาย
+เป็นมนุษย์สุดจะรับความอับอาย ไปสู้ตายเสียให้พ้นคนนินทา
+จึงตรัสสั่งทั้งหลายฝ่ายข้าหลวง ให้ทั้งปวงปิดความใครถามหา
+บอกว่าเราเข้าบำเพ็ญภาวนา ไม่พูดจากว่าจะเสร็จสักเจ็ดวัน
+แล้วเขียนคำอำลาสมาโทษ ตามประโยชน์อยากจะใคร่ไปสวรรค์
+กับเพลงยาวคราวลังกาเก็บมานั้น ไว้บนบรรจถรณ์สถิตปิดทวาร
+สลักในใส่ซ้ำพอค่ำพลบ ค่อยหลีกหลบลงปราสาทราชฐาน
+กับพวกหญิงสิงห์ทรงของนงคราญ ออกไปชานชายทะเลลงเภตรา
+ให้ใช้ใบไปทางทิศพายัพ ออกลึกลับลำเดียวเปลี่ยวหนักหนา
+หมายจะเข้าอ่าวสินธุ์มิถิลา สายคงคายมนาแนวสาชล
+ด้วยโฉมยงทรงเพียรเรียนตำรับ ได้ฉบับโลกเชษฐ์แจ้งเหตุผล
+ดูแผนที่มีสังเกตเขตตำบล กับพวกพลพันร้อยแล่นลอยไป ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก จวนอภิเษกฤกษ์แรมอันแจ่มใส
+แต่บุตรีศรีสวัสดิ์กับหัสไชย ไปไหนไม่เห็นหายหลายเวลา
+มเหสีอัญชลีสนองถ้อย พระหน่อน้อยนั้นเห็นรักเขาหนักหนา
+ไปสิงสู่อยู่ที่น้องสองสุดา ไม่เข้ามาในวังกำลังเพลิน
+อันบุตรีมิได้ออกข้างนอกห้อง เห็นทำนองนั้นจะอายระคายเขิน
+แต่ทัพกลับกับพี่ทีสะเทิน เรียนเจริญบำเพ็งเห็นเคร่งครัน
+แล้วสั่งเหล่าสาวใช้ให้ไปหา มาทูลว่าห้ามกำกับกันขับขัน
+ปิดทวารบานบังเส��ยทั้งวัน เข้าผลักดันดูข้างในก็ใส่ดาล
+พระบิตุรงค์ทรงพระสรวลว่าครวญใคร่ เห็นน้ำใจเจ้าสาวจะร้าวฉาน
+หน่อยจะคิดบิดเบือนให้เลื่อนงาน ไปว่าขานเกลี่ยไกล่เสียให้ดี
+นางคำนับรับรสพจนารถ มาปราสาทพระธิดามารศรี
+ผลักทวารบานติดเห็นผิดที ให้หาพี่เลี้ยงทั้งหลายก็หายไป
+เห็นผิดอย่างนางกษัตริย์จึงตรัสสั่ง ให้ชาวคลังเปิดทวารลูกดาลไข
+สลักเลื่อนเคลื่อนคล่องเข้าห้องใน ไม่เห็นใครในปราสาทประหลาดนัก
+ดูบนที่มีหนังสือหยิบถืออ่าน ได้ทราบสารแสนวิตกเพียงอกหัก
+จะเสกลูกปลูกฝังกำลังรัก มาลับพักตร์หนีหายไปหลายวัน
+วิบากกรรมจำเป็นไม่เว้นว่าง ให้อ้างว้างวิญญาณ์เพียงอาสัญ
+ระทวยองค์ลงบนที่บุตรีนั้น สะอื้นอั้นอ่อนซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายแสนสาวท้าวนางต่างเข้าแก้ เห็นนิ่งแน่จึงว่ากรรมจะทำไฉน
+ไปทูลท้าวเจ้านครร้อนฤทัย เสด็จไปสู่ปราสาทราชบุตรี
+เข้าเคียงนางข้างแท่นเห็นแผ่นกระดาษ ภูวนาถนิ่งอ่านดูสารศรี
+ทราบพระทัยในอารมณ์ไม่สมประดี มิรู้ที่คิดอ่านประการใด
+ทั้งเกี่ยวดองสองเมืองมาเนืองแน่น ความอายแสนสุดจิตคิดไฉน
+สงสารท้าวหาวหวอดทอดฤทัย สลบไปเป็นครู่ไม่รู้องค์ ฯ
+๏ พวกผู้หญิงวิ่งเพรียกร้องเรียกหมอ ให้ผูกคอกรมวังกำลังหลง
+บ้างไปทูลพระโอรสยศยง ทราบถึงองค์พระอภัยไหววิญญาณ์
+ชวนพระน้องสองพระมเหสี ทั้งบุตรีพร้อมหมดโอรสา
+ตามกษัตริย์หัสไชยรีบไคลคลา ขึ้นมหาปรางค์ทองเข้าห้องกลาง
+พอสององค์ทรงฟื้นลุกขึ้นนั่ง เห็นพร้อมพรั่งเกี่ยวดองยิ่งหมองหมาง
+ท้าวถวายลายมือหนังสือนาง ให้อ่านกลางสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร ฯ
+๏ ข้าพเจ้าเสาวคนธ์วิมลสมร ชลีกรกราบปิ่นบดินทร์สูร
+ซึ่งพระองค์ทรงพระอนุกูล จะเพิ่มพูนอภิเษกเป็นเอกองค์
+อายฝรั่งลังกาเหมือนข้าชั่ว ไปชิงผัวเขามาตามความประสงค์
+จึงจำลาฝ่าพระบาทญาติวงศ์ ไปเที่ยวทรงศีลวัตรตามศรัทธา
+เป็นอันขาดชาตินี้ไม่มีคู่ จะบวชสู่สุขสวรรค์ให้หรรษา
+ด้วยเพลงยาวคราวครั้งเมืองลังกา เหมือนศัสตราตรึงประจำให้ช้ำใจ
+ขอพระองค์จงสละอนุญาต อย่ากริ้วกราดเคลือบแคลงแหนงไฉน
+แม้พระพี่มีคู่แล้วรู้ไป จึงจะได้คืนมาเยี่ยมธานี
+อย่าควรคิดติดตามด้วยความยาก จงบริจาคให้ลูกถือเป็นฤๅษี
+ขอพระคุณมุลิกาฝ่าธ���ลี จงเปรมปรีดิ์โปรดช่วยอำนวยพร ฯ
+๏ พอจบคำซ้ำให้อ่านสารฝรั่ง ต่างทรงฟังศุภลักษณ์ในอักษร
+ว่าสารศรีพี่ยาสุดสาคร เจริญพรโฉมเฉลาเสาวคนธ์
+เมื่อแรกเริ่มเดิมทีเราพี่น้อง หมายจะครองความรักเป็นพักผล
+บุญหาไม่ให้พี่จากนีรมล เป็นต่างคนขาดกันแต่วันมา
+เดี๋ยวนี้พี่มีคู่ที่ชูชื่น อันหญิงอื่นตัดขาดไม่ปรารถนา
+ซึ่งน้องตามข้ามฝั่งมาลังกา พระบิดาจะให้อยู่เป็นคู่ครอง
+เดี๋ยวนี้เราเข้ารีตฝรั่งแล้ว จึงคลาดแคล้วเสาวคนธ์อย่าหม่นหมอง
+จะรับเจ้าเข้าไปเลี้ยงเคียงประคอง ฝรั่งสองเมียห้ามบอกตามจริง
+จึงออกมาหาให้พบประสบพักตร์ พอสมรักร่วมห้องแม่น้องหญิง
+จงกลับหลังยังนครอย่าวอนวิง อุส่าห์นิ่งนอนอยู่ในบูรี
+คงได้คู่สู่ขอหน่อกษัตริย์ ครองสมบัติการะเวกภิเษกศรี
+นี่เป็นหญิงวิ่งมาเหมือนกาลี จะไม่มีใครสู่เป็นคู่ครอง
+หรือรักเราเจ้าไม่กลับจะรับเลี้ยง อย่าทุ่มเถียงทะเลาะเขาเป็นเจ้าของ
+จงวันทาลาลีเป็นที่รอง จะเลี้ยงลองไว้สักครั้งที่ลังกา ฯ
+๏ พอจบเรื่องเคืองจิตบิตุเรศ จึงว่าเหตุนิดหนึ่งมาหึงสา
+หนังสือนี้อีลีวันใช้ปัญญา ประดิษฐ์แต่งแกล้งว่าสุดสาคร
+แต่ลูกเราเฉาโฉดหลงโกรธขึ้ง ไม่รู้ถึงกลศึกที่ฝึกสอน
+มาปลดเปลื้องเคืองขัดถึงตัดรอน จะง้องอนเอามาไว้ทำไมมี
+สู้กล่อมเกลี้ยงเลี้ยงลูกจะปลูกฝัง ว่าไม่ฟังแล้วมิหนำยังซ้ำหนี
+ให้เสียงานการค้างถึงอย่างนี้ ก็เสียทีเลี้ยงไว้จนใหญ่มา ฯ
+๏ พระอภัยให้ระทดกำสรดเศร้า สงสารเสาวคนธ์น้อยละห้อยหา
+ทั้งพระน้องสองนางต่างโศกา เวทนานงเยาว์เสาวคนธ์
+จึงทูลท้าวเจ้าพาราการะเวก จะอภิเษกศรีสวัสดิ์ยังขัดสน
+ซึ่งบุตรีหนีไปกับไพร่พล เพราะอายคนขอจงโปรดซึ่งโทษทัณฑ์
+จะตามหาว่ากล่าวค่อยน้าวโน้ม ปลอบประโลมทรามวัยมาไอศวรรย์
+ถึงเร็วช้ากว่าจะได้พร้อมใจกัน ไม่เดียดฉันท์โฉมเฉลายังเยาว์ความ
+ไว้ธุระจะขอลาพาพระน้อง รีบยกกองทัพไปเที่ยวไต่ถาม
+แม้โฉมตรูอยู่ไหนจะไปตาม ให้ได้ทรามสวาทมายังธานี
+ขอพระองค์ทรงพระอนุญาต อย่ากริ้วกราดโกรธามารศรี
+จะสืบวงศ์พงศ์กษัตริย์สวัสดี ไม่ราคีเคืองระคางที่ค้างงาน ฯ
+๏ กษัตริย์สุริโยไทยได้สดับ น้อมคำนับรับสุนทรด้วยอ่อนหวาน
+ซึ่งทรงธรรม์กรุณาบัญชากา��� กระหม่อมฉานมิได้ขัดพระอัชฌา
+จะทำตามพระประสงค์จำนงสนอง ด้วยหวังสองทรงเดชเป็นเชษฐา
+แม้ตามไปได้องค์ธิดามา จะวิวาห์เสกสองให้ครองกัน ฯ
+๏ สุดสาครถอนสะอื้นสู้ฝืนพักตร์ ทูลทรงศักดิ์ตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อันหนังสือคืออีลาลีวัน กระหม่อมฉันมิได้ทราบที่หยาบคาย
+เพราะเหตุนี้ศรีสวัสดิ์จึงขัดข้อง เป็นกรรมของลูกจึงช้ำระส่ำระสาย
+แม้นงเยาว์เล่าแจ้งให้แพร่งพราย มันหยาบคายควรว่าจะฆ่าตี
+นี่ทรามวัยไม่แถลงให้แจ้งเรื่อง มาขัดเคืองคิดอางขนางหนี
+ด้วยสาราน่าแค้นแสนทวี เหตุทั้งนี้ก็เพราะลูกต้องถูกมนต์
+พลอยพระน้องข้องขัดต้องพลัดพราก จะลำบากทางทะเลระเหระหน
+ขอกราบบังคมลาฝ่ายุคล ไปตามจนจะได้พบประสบกัน
+แล้วจะฆ่าลาลีเอาศีรษะ มาให้พระน้องหญิงเห็นจริงฉัน
+ยิ่งฉุนแค้นแสนเสียดายทั้งอายครัน สะอื้นอั้นอ่อนซบสลบไป ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์พงศ์กษัตริย์ เห็นอั้นอัดนิ่งแน่เข้าแก้ไข
+ค่อยฟื้นกายฝ่ายพระสุริโยไทย จึงเกลี่ยไกล่ตรัสว่าสุดสาคร
+อย่าโกรธาฝรั่งทำหนังสือ ไม่รู้หรือกลศึกเขาฝึกสอน
+น้องสาวเจ้าเฉาโฉดถือโทษกรณ์ ปัญญาอ่อนกว่าอีลาลีวัน
+อย่าเพ่อคิดติดตามคอยถามข่าว ได้เรื่องราวมั่นหมายจึงผายผัน
+อันฝรั่งลังกาอย่าฆ่าฟัน เสียสัตย์ธรรม์ทศพิธผิดโบราณ ฯ
+๏ สุดสาครร้อนอกวิตกนัก ด้วยน้องรักร้างเขตนิเวศน์สถาน
+จึงทูลความตามใจอาลัยลาน ลูกสงสารแสนสุดด้วยนุชน้อง
+แม้พบปะจะได้ให้ความสัตย์ ศรีสวัสดิ์จะสว่างที่หมางหมอง
+ประการหนึ่งถึงมิอยู่เป็นคู่ครอง เป็นพี่น้องอยู่ด้วยกันจนวันตาย
+ได้พบเห็นเย็นเช้าเคยเฝ้าแหน ลูกสุดแสนอาลัยจิตใจหาย
+ขืนให้อยู่แล้วอุระจะทลาย พลางฟูมฟายชลนาร่ำพาที
+โอ้น้องเอ๋ยเคยเห็นทุกเย็นเช้า จะเปลี่ยวเปล่าวิญญาณ์มารศรี
+ทั้งเป็นหญิงทิ้งขว้างเสียอย่างนี้ จะรู้ที่ผินหน้าไปหาใคร ฯ
+๏ พระบิตุราชมาตุรงค์ต่างสงสาร ทั้งวงศ์วานเวทนาน้ำตาไหล
+วิบากกรรมจำจะปละสละไป จึงสั่งให้โหรทายทำนายนาง
+โหรชำระพระชาตาธิดาท้าว เห็นจวบคราวเคราะห์วิบัติจึงขัดขวาง
+จึงทูลความตามดิถีต้องตรียางค์ ว่าไปทางทิศพายัพจะลับนาน
+แม้ตามไปในตำราว่าจะพบ แต่เกลื่อนกลบกลับกลายหลายสถาน
+ต่อสิบสี่ปีเศษสังเกตกาล เยาวมาลย์จึงจะมาอยู่ธานี ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น แต่งกำปั่นไปเที่ยวหามารศรี
+สุดสาครวอนว่าจะช้าที ลูกจะขี่แต่พระยาม้ามังกร
+ไปตามนางกลางชลามหรณพ กว่าจะพบพุ่มพวงดวงสมร
+เห็นท้าวนิ่งกริ่งใจมิให้จร ชลีกรกราบก้มบังคมลา
+ไปแต่งองค์ทรงไม้ท้าวของดาบส น้อมประณตนึกพระคุณอุ่นเกศา
+แล้วรีบออกนอกวังไม่รั้งรา ขึ้นทรงม้าที่นั่งนิลมังกร
+หมายพายัพขับใหญ่วิ่งไวว่อง ระเริงร้องเร็วรีบโถมถีบถอน
+ถึงหาดทรายชายชลาลงสาคร อัสดรโดดน้ำด้วยกำลัง
+ประเดี๋ยวเดียวเหลียวกลับลับประเทศ ทุกข์เทวษหวั่นทรวงเป็นห่วงหลัง
+เห็นแต่ปลาสาชลกับวนวัง อุส่าห์ตั้งตามสำเภาเสาวคนธ์ ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรก็สุดเศร้า แต่หมอบเฝ้าฟังรหัสเห็นขัดสน
+หมายว่าน้องสองสมรเข้าผ่อนปรน จะพลอยพ้นทุกข์ด้วยก็ป่วยการ
+เขาซ้ำเป็นเช่นนี้แล้วที่ไหน เราจะได้ร่วมรักสมัครสมาน
+จะดึงดื้อถือสัตย์ปฏิญาณ เหลือรำคาญคิดถนอมยิ่งตรอมตรม
+ดูอรุณฉุนเฉียวเสียวสวาท ใจจะขาดเสียด้วยรักที่หมักหมม
+กำเริบโรคโศกสะอื้นฝืนอารมณ์ จนเป็นลมจับนิ่งไม่ติงกาย ฯ
+๏ สามกษัตริย์อัศจรรย์ให้หวั่นหวาด เห็นหน่อนาถนิ่งไปก็ใจหาย
+ช่วยแก้ไขพอค่อยทรงดำรงกาย แกล้งอุบายบ่นว่าเคยมาพบ
+ผู้ที่นั่งทั้งปราสาทประหลาดนัก หมายว่ารักเสาวคนธ์จนสลบ
+ทั้งหัสไชยในอุราให้ปรารภ กันแสงซบโศกีถึงพี่ยา
+ทั้งอาลัยในลูกสาวเจ้าผลึก จวนสมนึกจะได้ชิดกนิษฐา
+จะเหินห่างร้างรักไปนัครา ยิ่งโศกาตรอมจิตดังพิษปืน
+ทั้งพงศ์เผ่าเศร้าหมองจนฆ้องย่ำ ต่างกลืนกล้ำกันแสงสู้แข็งขืน
+หน่อกษัตริย์หัสไชยมิใคร่ฟื้น สะอึกสะอื้นอืดอืดยังยืดยาว
+เพราะรักหญิงจริงจังคนทั้งนั้น ว่าโศกศัลย์โศกีถึงพี่สาว
+ฝ่ายองค์พระอภัยทูลไทท้าว พรุ่งนี้เช้าฉันจะใช้ใบเภตรา
+ขอพระองค์จงสำราญผ่านสมบัติ ไม่เคืองขัดคิดคงเป็นวงศา
+สามกษัตริย์ตรัสไว้อาลัยลา แล้วลงมาที่ประทับหยุดยับยั้ง ฯ
+๏ กษัตริย์สุริโยไทยตามไปส่ง พร้อมพระวงศ์อวยไชยดังใจหวัง
+จนดึกดื่นคืนเขตนิเวศน์วัง ยังรอรั้งอยู่แต่พระหัสไชย
+ค่อยสั่งสองน้องน้อยละห้อยละเหี่ย ต่างสั่งเสียเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+นางให้ลูกตุ๊กตากับผ้าสไบ พระหัสไชยให้แหวนทดแทนกัน ฯ
+๏ ส่วนสุว��รณมาลีศรีสวัสดิ์ เห็นหน่อกษัตริย์สินสมุทรสุดโศกศัลย์
+ต่อจะไม่ได้เขาเปล่าทั้งนั้น มาด้วยกันทีเดียวกรรมทำอย่างไร
+เห็นท่าทางนางจะลวงแกล้งหน่วงเหนี่ยว ไม่รู้เกี้ยวก็ไม่ดื้อดอกหรือไฉน
+ช่างโง่งงสงสารรำคาญใจ จำจะไปสอนสิกขาเป็นอาจารย์
+จึงลงลำกำปั่นสินสมุทร เห็นอยู่สุดท้ายเภตราน่าสงสาร
+เข้าห้องแนบแอบโอรสแล้วพจมาน พ่อรำคาญขัดขวางเป็นอย่างไร
+หรือทุกข์โศกโรคร้อนมานอนนิ่ง บอกจริงจริงเถิดนะแม่จะแก้ไข
+ความรักเจ้าเท่าชีวิตเป็นจิตใจ เห็นหม่นไหม้แม่นี้ไม่มีสบาย
+ไม่อยู่ห้องน้องสาวหรือร้าวฉาน จงแจ้งการเถิดจะให้เหมือนใจหมาย
+สินสมุทรทรุดคำนับแล้วกลับอาย แต่ก้มกายแกะเล็บนึกเจ็บใจ
+จะมิทูลมูลความแต่ตามซื่อ ก็สุดมือมิได้ชิดพิสมัย
+แต่ยิ้มเยื้อนเอื้อนอึ้งตะลึงตะไล อยากใคร่ได้แยบยลของชนนี
+จึงทูลฟ้องน้องรักที่หนักหน่วง ว่าลามล่วงแล้วก็เห็นจะเป็นผี
+อ้อนวอนเขาเท่าไรไม่ไยดี เหตุทั้งนี้วาสนาลูกอาภัพ
+แต่กลางวันนั้นจะไปปราศรัยบ้าง ก็เมินหมางมัวหมองปิดห้องหับ
+แรกลงเรืออยู่แต่สองในห้องลับ ฉวยมีดพับมาจะขอเชือดคอเอง
+ถ้าขืนทำจำตายไปภายหน้า ก็จะว่าลูกรักหักข่มเหง
+จึงหนีนอนซ่อนตัวด้วยกลัวเกรง เห็นสุดเพลงที่จะปลอบให้ชอบที ฯ
+๏ นางฟังคำรำพันกลั้นพระสรวล ทำเบือนบ้วนโอษฐ์เลยเสวยพระศรี
+จะแนะให้ไม่ถนัดเป็นสตรี แกล้งพาทีชักทำเนียบมาเปรียบปราย
+อันวิสัยใจจริงหญิงมนุษย์ รักบุรษสุดรักสมัครหมาย
+ซึ่งมารยาพาทีเพราะมีอาย เขาไม่ตายจริงดอกบอกให้รู้
+ด้วยรุ่นราวสาวแส้แล้วแต่แรก เปรียบเหมือนแขกคิดเดียดด้วยเกลียดหมู
+ต่อเมื่อไรได้เป็นเหมือนเช่นชู้ จึงกลับรู้รักชายถวายตัว
+อรุณเขาเจ้ากระบวนสำนวนมาก ทั้งฝีปากคารมจะข่มผัว
+ถ้าทีหลังฟังแม่ว่าเถิดอย่ากลัว เข้าถึงตัวแล้วไม่ตายสบายใจ
+ถ้าแม้น้องของพ่อม้วยลงด้วยรัก แม่นี้จักไปช่วยรับที่ปรับไหม
+แล้วเสสรวลจวนเวลาจะคลาไคล นางกลับไปสู่พลับพลาพระสามี
+เห็นกษัตริย์หัสไชยยังไม่กลับ นั่งพูดกับพี่น้องทั้งสองศรี
+รักลูกเขยเลยมานั่งพาที ชนนีนี้จะลาพ่อคลาไคล
+พระลูกน้อยค่อยอยู่อย่ารู้โรค จงดับโศกเศร้าหมองให้ผ่องใส
+รำลึกถึงจึงทูลลาบิดาไป หาแม่ได้เล่นก���บน้องทั้งสองรา
+แต่เดี๋ยวนี้พี่นางไปกลางสมุทร มิได้หยุดยั้งจะตามเที่ยวถามหา
+พลางลูบหลังสั่งสะอื้นกลืนน้ำตา พอเวลาย่ำสามยามประโคม ฯ
+๏ ได้ฤกษ์ดีศรีสุวรรณให้ลั่นฆ้อง เสียงแซ่ซ้องสังข์แตรพลแห่โหม
+ทั้งโห่รับทัพผลึกเสียงครึกโครม พระชวนโฉมธิดาสุมาลี
+ออกลำทรงหงส์บินฝ่ายสินสมุทร ออกเรือครุฑรีบล่องกลัวน้องหนี
+ทั้งสองทัพรับโห่เสียงโยธี ปถพีเพียงคว่ำจะทำลาย
+พอออกจากปากน้ำเกณฑ์กำปั่น ให้แยกกันไปทุกทิศเหมือนคิดหมาย
+พระอนุชาลาแล่นแสนสบาย ไปฝั่งฝ่ายรมจักรนัครา
+พระอภัยให้แล่นตามแผนนอก ต่างตัดออกลึกรายไปฝ่ายขวา
+พระทรงส่องกล้องสว่างกลางคงคา เหมือนต่อตาช่วงโชติสามโยชน์ยาว
+แลเขม้นเห็นรอบทั้งขอบเขต สาคเรศเรือใช้ใบขาวขาว
+พบลูกค้ามาทุกเมืองถามเรื่องราว ไม่ได้ข่าวเลยมาในสาคร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถราชบุตร สินสมุทรตั้งแต่พระแม่สอน
+ค่อยคิดเห็นเล่นสนุกไม่ทุกข์ร้อน ร้องละครเมื่ออิเหนาเข้ามะละกา
+พระอุ้มองค์นงลักษณ์ใส่ตักไว้ ชี้ขวนให้ศรีสวัสดิ์ชมมัจฉา
+หนุ่มน้อยน้อยคอยรับทับรำมะนา ค่อยช้าช้าเฉื่อยเสียงสำเนียงนวล
+แล้วลืมองค์หลงร้องว่าน้องเอ๋ย อยากใคร่เชยชื่นอารมณ์เมื่อลมหวน
+ได้นั่งตักสักทีจะชี้ชวน ชมแต่ล้วนเหล่าปลาในวาริน
+แล้วรู้สึกนึกอายแปลงปลายบท เป็นพระรถชมสวนหวนถวิล
+พลางตีทับขับเพลงบรรเลงพิณ จนพลบสิ้นสุริยงลับคงคา
+ดาวสว่างกลางคืนทั้งคลื่นเงียบ ดูเรือเลียบแล่นรายทั้งซ้ายขวา
+พระแต่งองค์สรงชลสุคนธา ลีลามาเข้าห้องพระน้องนาง
+ขึ้นนั่งเตียงเคียงองค์นางนงลักษณ์ ยิ้มพยักคนสนิทไม่กีดขวาง
+รับขวัญน้องลองลูบพระปฤษฎางค์ นางข่วนพลางผลักพลิกซ้ำหยิกตี
+แล้วว่าเบื่อเมื่อสัญญาว่าเป็นแน่ สุดแล้วแต่นุชน้องทั้งสองศรี
+เขายอมกันฉันจะได้รับไมตรี นี่เขาหนีไปเสียแล้วเป็นแคล้วกัน
+ยังกลับมาหาสู่ทำจู้จี้ ประเดี๋ยวนี้ก็ได้วุ่นจะหุนหัน
+มาทำเทียมเลียมเล่นเหมือนเช่นนั้น ผิดก็ฉันเชือดคอให้มรณา ฯ
+๏ พระยิ้มเยาะเคราะห์กรรมก็จำดื้อ ไม่รู้หรือว่าพี่รักนั้นหนักหนา
+ถึงพระน้องสองศรีหนีวิวาห์ เจ้าสัญญาว่าจะยอมให้พร้อมใจ
+จริงไหมเล่าเจ้าว่าต่อหน้าพี่ พยานมีแม่นแท้อย่าแก้ไข
+จะคอยน้องสองราอยู���ว่าไร เมื่อพี่ได้แต่งงานประทานน้อง
+มิเคียงคู่อยู่ตามความรับสั่ง เหมือนชิงชังจึงไม่ชมประสมสอง
+จะเคืองขัดอัธยาฝ่าละออง จึงจำต้องตามรับสั่งไม่ฟังกัน ฯ
+๏ นางนิ่งนั่งฟังพระพี่ตีฝีปาก ดีขึ้นมากกว่าแต่ก่อนรู้ผ่อนผัน
+หรือใครสอนวอนว่าสารพัน อัศจรรย์จำจะลวงดูท่วงที
+ซึ่งโปรดให้ใช่จะสั่งให้สังวาส ให้รับราชกิจการผ่านกรุงศรี
+จึงต้องตามความรับสั่งมาดังนี้ หมายพระพี่คงจะไม่ทำไมน้อง
+ถ้าขืนคิดชิดเชื้อเหนือรับสั่ง ห้ามไม่ฟังแล้วก็จะทูลฉลอง
+อย่าเลียมล่อคลอเคลียใช่เมียรอง ฉันเป็นน้องไม่ใช่อย่างนางยุพา ฯ
+๏ สินสมุทรพูดคล่องว่าน้องแก้ว พี่ทิ้งแล้วลูกฝรั่งชังน้ำหน้า
+จะเชยชมสมสองกับน้องยา อย่าขืนว่ารักฝรั่งเหมือนอย่างนี้
+จะใคร่ให้ประจักษ์ว่ารักสุด ตรงพระนุชคู่เสน่ห์มเหสี
+มีรับสั่งทั้งชนกชนนี พระอัยกีอัยกาส่งมาเรือ
+ให้จูบกอดยอดหญิงจริงนะน้อง พี่ก็ต้องตามคำไม่ล้ำเหลือ
+พลางอิงแอบแนบสนิททำชิดเชื้อ แม่ไม่เชื่อทูลถามเถิดทรามวัย
+จงโอนอ่อนผ่อนตามความรับสั่ง พลางลูบหลังนงลักษณ์นางผลักไส
+เออพระพี่นี้ข่มเหงไม่เกรงใจ มาลูบไล้เลียมทำให้ช้ำมือ
+หมายว่าพี่ที่พึ่งเหมือนหนึ่งพี่ ไม่ปรานีน้องแก้วแน่แล้วหรือ
+จะสู้ตายวายชนม์ให้คนลือ ทำเอื้อมมือหยิบมีดจะกรีดคอ
+สินสมุทรยุดแย่งแล้วแกล้งลูบ แต่ถูกจูบนิดก็เดือดจะเชือดศอ
+ไว้ค่อยตายภายหลังจงรั้งรอ เดี๋ยวนี้ข้อความผิดยังติดพัน
+ไม่อ่อนน้อมยอมตามความรับสั่ง พี่ก็ยังมิให้เจ้าไปสวรรค์
+แม้จะใคร่ได้ตายง่ายง่ายนั้น จงผ่อนผันพอได้หว่านเป็นว่านเครือ
+ให้สำเร็จเสร็จสรรพข้อรับสั่ง แล้วทีหลังจึงค่อยตายสบายเหลือ
+แล้วพาดพิงอิงแอบอุ้มแนบเนื้อ นางว่าเบื่อเบือนหยิกทำพลิกแพลง
+ทั้งข่วนผลักสักเท่าไรก็ไม่เจ็บ จนเสียเล็บหักหมดกำสรดกันแสง
+พระสวมสอดกอดกระหวัดนางวัดแวง จนสิ้นแรงอ่อนพับนิ่งหลับตา
+พระกอดเกยเชยปรางถึงอย่างยอด เสียงฟอดฟอดเฟ้นซ้ายแล้วย้ายขวา
+ถนอมแนบแอบอรุณอุ่นอุรา เหมือนสายฟ้าแลบรอบขอบทะเล
+สลาตันลั่นพิลึกเสียงครึกครื้น โคลงเคลงคลื่นโดนดันกำปั่นเห
+กลับท้ายหกผกโผนดังโยนเปล ปลิงทะเลลอยเกลือกทั้งเงือกงู
+ข้างในน้ำดำด้นไล่ชนเงือก ลงงา���กลือกเสยกลอกกระบอกหู
+นาคราชผาดผยองพ่นฟองฟู เสียงซู่ซู่สายฝนปนน้ำเค็ม
+สำเภาโยงโคลงเคลงเขย่งโขยด ทะลึ่งโลดเลี้ยวท้ายตามปลายเข็ม
+ถูกคลื่นสาดดาดฟ้าคงคาเต็ม ต้องและเล็มแล่นกระดืดด้วยมืดมัว
+เมื่อเดิมทีพี่น้องร่วมห้องหับ แล้วก็กลับได้เสียเป็นเมียผัว
+นางน้องสาวคราวอ่อนวอนฝากตัว ฉันได้ชั่วดีด้วยช่วยเอ็นดู
+อย่าทิ้งขว้างร้างเสียมีเมียอื่น ทั้งอย่าคืนไปที่เคยเสวยหมู
+สินสมุทรสุดอุ่นคิดคุณครู คราวนี้รู้ฤทธิ์ผู้หญิงไม่วิงวอน
+แม้พบปะแล้วประเดี๋ยวเกี้ยวสำเร็จ กัลเม็ดมีอยู่เหมือนครูสอน
+ถ้าพบปะอนุชาสุดสาคร จะบอกหล่อนเสียให้รู้เชิงชู้เชย
+แล้วชมโฉมโลมลูบเฝ้าจูบกอด พี่ไม่ทอดทิ้งแล้วน้องแก้วเอ๋ย
+เนื้อละมุนอุ่นใจกระไรเลย ต่างชื่นเชยชิดเสียดเบียดกระแซะ
+นาสิกสูดพูดหยอกว่าดอกไม้ ไม่ชื่นใจเหมือนหนึ่งเนื้อเจือกระแจะ
+พระแนบเน้นเคล้นไคล้เฝ้าไค้แคะ ปะเหลาะปะแหละโลมเล้าคลึงเคล้ากัน ฯ
+๏ อันหว่างทางถ้ากล่าวจะยาวเรื่อง ไปถึงเมืองเสียเถิดท่านอ่านขยัน
+อันองค์พระอภัยมณีศรีสุวรรณ เกณฑ์กำปั่นไปทุกทิศเที่ยวติดตาม ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง เป็นยอดหญิงเจนศึกไม่นึกขาม
+นางแปลงองค์ทรงสำอางเหมือนอย่างพราหมณ์ กับคนตามพันร้อยแล่นลอยไป
+ถึงน้ำเขียวเดี่ยวโดดโขยดคลื่น เสียงครืนครืนโตเท่าภูเขาใหญ่
+ทุกเช้าเย็นเห็นแต่เมฆวิเวกใจ นางอยู่ในฉากฉายท้ายเภตรา
+เผยพระแกลแลเหลียวให้เปลี่ยวจิต ดูทั่วทิศล้วนทะเลกับเวหา
+หวนรำลึกตรึกตรองถึงน้องยา พระบิดามารดรจะร้อนทรวง
+ต้องเสียงานการวิวาห์จะว้าวุ่น คงเคืองขุ่นไปทั้งในวังหลวง
+อีกไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสิ้นทั้งปวง จะเหงาง่วงเงียบเชียบยะเยียบเย็น
+โอ้ยามนี้มีแต่จะแลลับ มิได้กลับพานพบประสบเห็น
+วิบากกรรมจำพรากกระดากกระเด็น จะบวชเป็นดาบสสู้อดออม
+นางโศกาอาดูรพูนเทวษ ได้เดือนเศษโศกซูบจนรูปผอม
+พวกพี่เลี้ยงเคียงบัลลังก์อยู่พรั่งพร้อม บดยาหอมให้เสวยเชยชโลม
+แล้วชวนตีปี่พาทย์ระนาดฆ้อง บ้างรับร้องรวยรื่นให้ชื่นโฉม
+จนเข้าเขตพาราวาหุโลม ทางขึ้นโรมวิสัยเมืองใหญ่พราหมณ์
+เห็นเกาะเพลิงเริงแรงแสงสว่าง ลุกอยู่กลางเกาะเองน่าเกรงขาม
+ตีนสิงขรล่อนโล่งพลุ่งโพลงพลาม ยาวสักสามสิบเส้นล้วนเป็นไฟ
+จึงดูแดนแผนที่มีหนังสือ ว่าเกาะชื่อชุมเพลิงเชิงไศล
+มีเรื่องราวกล่าวแถลงให้แจ้งใจ ว่าเกาะใหญ่พระยานาคมีมากมาย
+ขึ้นพ่นพิษฤทธิ์เริงดังเพลิงพลุ่ง เป็นควันฟุ้งฟ้าดินสิ้นทั้งหลาย
+ถูกเทวาสารพัดสิงสัตว์ตาย พระนาราย์รู้เรื่องเปลื้องอาดูร
+มาปิดปล่องช่องชะวากที่นาคผุด ถอนพิษภุชงค์ร้ายให้หายสูญ
+เหลือเปลวปล่งตรงปล่องเหมือนกองกูณฑ์ เป็นไฟฟูนสักเท่าเขาคิริน ฯ
+๏ นางอ่านดูรู้โฉลกโลกเชษฐ์ ที่เขาเขตขวางแควกระแสสินธุ์
+ว่าไหลมาแต่สวรรค์ชั้นพระอินทร์ ผู้ใดกินแก้บาปอาบก็ดี
+ตายจะได้ไปกำเนิดเกิดสวรรค์ ลำน้ำนั้นมาแต่หน้าพาราณสี
+พวกถือไสยในจังหวัดปถพี เอาซากผีนั้นมาทิ้งทั้งหญิงชาย
+ด้วยเชื่อฟังหนังสือตามถือไสย จะให้ไปเกิดสวรรค์เหมือนมั่นหมาย
+นางอ่านดูรู้เรื่องว่าเมืองร้าย จะเข้าฝ่ายฝั่งชลาขึ้นธานี
+จึงแปลงองค์ทรงหนังเฉียงอังสา มุ่นชฎาจุณเจิมเฉลิมศรี
+สมาทานถือศีลครองอินทรีย์ เป็นฤๅษีทรงพรตดูงดงาม
+เปลี่ยนชื่อพระอัคนีมีสง่า นำพวกข้าโดยเสด็จไม่เข็ดขาม
+ทั้งหญิงชายแปลงกายเป็นชีพราหมณ์ ต่างเปลี่ยนนามบวชทั่วทุกตัวมี
+ให้บอกกล่าวว่าเราชาวกบิลพัสดุ์ เที่ยวโปรดสัตว์ตามจริตกิจฤๅษี
+แล้วนางนึกตรึกตราถึงธานี แม้พระพี่รู้ความจะตามทัน
+จึงทำตามความรู้ของครูเฒ่า เขียนสำเภาอักขราเป็นอาถรรพณ์
+บริกรรมซ้ำเสกปลุกเลขยันต์ เอาเรือนั้นลอยลงในคงคา
+ใครตามเห็นเป็นสำเภาที่เราขี่ ให้พระพี่ลดเลี้ยวเที่ยวหลงหา
+แล้วสั่งให้นายท้ายบ่ายเภตรา เข้าอ่าววาหุโลมแล่นดูแดนไตร
+เห็นปากน้ำทำป้อมคร่อมภูเขา จำเพาะเข้าออกเดินเนินไศล
+แลพิลึกตึกกว้านสำราญใจ เข้าจอดใกล้เมืองด่านชานบุรี
+สังเกตดูผู้คนบนตลิ่ง ทั้งชายหญิงโพกผมนุ่งห่มสี
+ส่วนเครื่องขาวเจ้านายฝ่ายผู้ดี พวกเสนีทุกตำแหน่งแต่งทั้งนั้น
+แต่ไพร่นายฝ่ายทหารชาญกำแหง ใส่เสื้อแสงสีดำล้วนล่ำสัน
+ด้วยห้ามปรามตามแพนกให้แปลกกัน สีหมอกนั้นเป็นของคนพลเรือน
+ล้วนเสื้อกลีบจีบนุ่งคาดพุงทับ ไม่สลับสีไหนก็ให้เหมือน
+เห็นเรือจอดทอดท่าลงมาเยือน ดูเดินเกลื่อนตามตลิ่งทั้งหญิงชาย
+นายด่านใหญ่ให้ล่ามถามไปว่า เรือนี้มารบหรือมาซื��อขาย
+ฝ่ายขอเฝ้าเหล่าข้าบรรดาชาย จึงอุบายบอกเหล่าชาวบุรี
+อันพวกเราชาวบุรินทร์กบิลพัสดุ์ รักษาสัตย์ศีลถือเป็นฤๅษี
+เที่ยวประโยชน์โปรดสัตว์ในปถพี ไม่คิดที่รบสู้กับผู้ใด
+ซึ่งมานี้มีกิจคิดประสงค์ จะธุดงค์เที่ยวไปชมโรมวิสัย
+แล้วถามล่ามตามประสงค์จำนงใน นี่เมืองใดใครเป็นเจ้าชาวพารา ฯ
+๏ ฝ่ายล่ามบอกออกอรรถกระจัดแจ้ง อันเขตแขวงโรมวิสัยไกลหนักหนา
+ไปแต่นี้ปีเศษเขตอาณา ถึงเมืองวาหุโลมนี้สิ้นที่แดน
+อันเมืองกลางทางไปทั้งใหญ่น้อย ก็นับร้อยพลโจษนับโกฏิแสน
+นับถือผู้รู้ไตรเพททุกเขตแคว้น บูชาแทนเทวดาเป็นอาจารย์
+ทั้งถือพระอาทิตย์อิศเรศ เป็นดวงเนตรในแผ่นดินทุกถิ่นฐาน
+ทรงสัตย์ธรรม์กรุณาเวลากาล มาโปรดปรานส่องแสงให้แรงมี
+ครั้นพระกลับหลับสบายทั้งชายหญิง พระคุณยิ่งได้พำนักเป็นศักดิ์ศรี
+หนึ่งผู้รู้ไตรเพทวิเศษดี เรียนบาลีโลกสิ้นทั้งดินฟ้า
+ใครเจ็บป่วยช่วยระงับให้ดับโรค ถึงเคราะห์โศกสิ่งไรก็ไปหา
+ท่านดูแลแน่เหมือนเช่นเห็นแก่ตา ให้รู้ว่าเป็นตายร้ายหรือดี
+ทั้งฤกษ์พาฟ้าฝนบนสวรรค์ มีสูรย์จันทร์แจ้งสิ้นถิ่นวิถี
+เป็นที่พึ่งจึงว่าครูความรู้ดี ก็ฤๅษีเชี่ยวชาญประการใด
+ซึ่งเที่ยวมาว่าประโยชน์จะโปรดสัตว์ ให้แก้วเก้าเนาวรัตน์หรือไฉน
+หรือจะรับดับโศกดับโรคภัย ซึ่งจะให้เป็นประโยชน์เที่ยวโปรดปราน ฯ
+๏ ฝ่ายฤๅษีพี่เลี้ยงออกเถียงล่าม ซึ่งคนความรู้ตำราเหมือนว่าขาน
+ไม่ควรหลงสรรเสริญให้เกินการ เป็นเดรฉานวิชาเที่ยวหากิน
+อันเราถือฤๅษีนั้นดีสุด เป็นภูมิพุทธวิชารักษาศิล
+อันแก้วแหวนแสนทรัพย์นับเหมือนดิน มีแล้วสิ้นเสียเปล่าไม่เข้าการ
+อันกุศลผลผลาอานิสงส์ จะช่วยส่งเป็นสมบัติพัสถาน
+ใครถือธรรมจำศิลอภิญญาณ ถึงนิพพานพูนสวัสดิ์อยู่อัตรา
+แม้จะใคร่ได้สดับรับโอวาท ทำธรรมาสน์พุทธเพทเทศนา
+จะให้ศิลภิญโญในโลกา ที่คิดสารพัดได้ดังใจปอง ฯ
+๏ ฝ่ายล่ามว่าถ้ากระนั้นขยันยิ่ง ใคร่ฟังสิ่งซึ่งว่าดีไม่มีสอง
+แล้วกลับมาหน้าค่ายบอกนายกอง ทั้งพวกพ้องพูดจาปรึกษากัน
+อันฤๅษีดีอย่างไรเราไม่รู้ จะลองดูให้เห็นจริงเป็นทุกสิ่งสรรพ์
+จึงจัดแจงแต่งธรรมาสน์อาสน์สุวรรณ แล้วชวนกันหามมาหน้าประตู
+ทั้งเทียนธูปบุปผาสารพ��ด มาตั้งจัดแจงไว้ทั้งไก่หมู
+ที่พวกพ้องของใครบอกให้รู้ ไปฟังผู้วิเศษท่านเทศน์ธรรม์
+ศีลฤๅษีที่จะให้ผู้ใดรับ ดีกว่าทรัพย์สินยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+บรรดาเหล่าชาวบ้านเมืองด่านนั้น ต่างสำคัญว่าเป็นของที่ต้องการ
+บ้างแบกกระบุงถุงไถ้ไปใส่ศิล มาพร้อมสิ้นซ้ายขวาแน่นหน้าฉาน
+แล้วล่ามตรงลงเภตราว่าอาจารย์ นิมนต์ท่านเทศน์ธรรม์เหมือนสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายนงลักษณ์อัคนีฤๅษีเอก อดิเรกรู้ธรรมคำสิกขา
+คิดประโยชน์โปรดทมิฬดังจินดา จึงครองผ้าผูกคาดราดประคต
+ชฎากลีบจีบเวียนกระเสียนพระศก พัดขนนกป้องหน้าอย่างดาบส
+พวกฤๅษีพี่เลี้ยงเคียงประณต ขึ้นเดินทางกางพระกลดไปบดบัง
+เณรพี่น้องสองกะเทยที่เคยใช้ ต่างถือไม้เท้าย่ามเดินตามหลัง
+ถึงหน้าป้อมพร้อมกันที่บัลลังก์ นางขึ้นนั่งเหนือธรรมาสน์อาสน์โอฬาร์
+พวกข้าเฝ้าเหล่าฤๅษีพระพี่เลี้ยง อยู่ข้างเคียงเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+พระอัคนีมีพัดป้องพักตรา สำรวมท่ารักษาพรตดาบสนี ฯ
+๏ ฝ่ายพวกฟังทั้งสิ้นทมิฬหมด ไม่ประณตนับถือพระฤๅษี
+ต่างดูของมองเขม้นไม่เห็นมี บ้างพาทีไต่ถามตามสงกา
+ศีลฤๅษีที่เอามาว่าจะให้ อยู่ที่ไหนไม่เห็นเขม้นหา
+ต่างเข้าไปใกล้ธรรมาสน์ดาษดา จะดูหน้าว่าฤๅษีมีสิ่งใด
+ศิษย์ฤๅษีพี่เลี้ยงเคียงธรรมาสน์ ต่างตวาดว่าห้ามปรามไม่ไหว
+จึงบอกความตามภาษาว่าผู้ใด จะใคร่ได้ศีลมั่งก็นั่งลง
+แล้วองค์พระอัคนีผู้มีพรต บอกกำหนดศีลห้าอานิสงส์
+ผู้ใดฟังทั้งหมดเมื่อปลดปลง บุญจะส่งไปสวรรค์ชั้นวิมาน
+ไม่มีโรคโศกทุกข์กินสุกดิบ เสวยทิพย์โอชากระยาหาร
+อุส่าห์สร้างทางกุศลผลทาน ถึงนิพพานผาสุกไปทุกวัน
+พอจบคำสำเร็จเป็นเสร็จสิ้น พวกทมิฬหัวเราะเยาะเย้ยหยัน
+ว่าศีลมีขี้ปดหมดทั้งนั้น ลวงให้กันเอากระบุงถุงย่ามมา
+เมื่อเทศน์ไปไม่เห็นเหมือนเช่นเทศน์ ถือผิดเพศฤๅษีนี่มุสา
+เที่ยวลวงล่อพอได้กินสินบูชา หรือหมายมาเมืองนี้จะตีชิง
+บ้างว่าดูผู้สำแดงจะแปลงเพศ เสียงสังเกตรูปร่างเหมือนอย่างหญิง
+เข้าเหยียบย่านบ้านไหนจัญไรจริง ขุดดินทิ้งเสียในวนชลธาร
+ไม่นับถือฤๅษีพวกชีป่า ไม่ขายค้าขอกินทุกถิ่นฐาน
+เราขับไล่ไปเสียอย่าให้ช้าการ เสียกบาลให้เสียเจียวประเดี๋ยวนี้ ฯ
+๏ ฝ่ายดาบสอดจิตด้วยคิดบา��� มันหยามหยาบก็ทำเมินลุกเดินหนี
+ชาวด่านเตรียมเสียมพร้าตะกร้ามี คอยขุดที่รอยเท้าทุกก้าวไป
+พวกศิษย์หาดาบสเหลืออดกลั้น มันกระชั้นชิดนักต่างผลักไส
+แกล้งแยกย้ายรายเที่ยวลดเลี้ยวไป หมายจะให้ตามขุดจนสุดแรง ฯ
+๏ ฝ่ายนายด่านพาลจะดุมุโมโห ว่าคนโซเที่ยวเล่นจะเป็นแขนง
+ให้บ่าวไพร่ไล่ลัดสกัดแสกง ใครขัดแข็งฆ่าฟันให้บรรลัย
+พวกทมิฬยินนายทั้งชายหญิง พากันวิ่งคึกคักไล่ผลักไส
+ฝ่ายฤๅษีที่ไม่เคร่งเก่งสุดใจ ตีด้วยไม้เท้ามันรุมฟันแทง
+พวกโยธาสานุศิษย์ไม่คิดบาป ชิงหอกดาบโดดฟันด้วยขันแข็ง
+ทมิฬตายวายวางลงกลางแปลง ต่างพลัดแพลงวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี
+ขุนด่านไล่ไพร่พลที่บนป้อม ลงพรักพร้อมนายไพร่ไล่ฤๅษี
+ฝ่ายโฉมยงนงลักษณ์พระอัคนี เห็นเสียทีถอยมาริมสาชล ฯ
+๏ ฝ่ายนายไพร่ในสำเภาเห็นชาวด่าน ไล่รอนราญรบรับกันสับสน
+ฉวยศัสตราสำหรับตัวทั่วทุกคน วิ่งขึ้นบนบกมาช่วยราวี
+ต่างแกว่งกลอกหอกดาบกำซาบศร เข้าราญรอนรับมือทั้งฤๅษี
+ฝ่ายทหารด่านสมุทรก็สุดดี ปะทะตีแทงฟันกระชั้นชิด
+บ้างพุ่งซัดศัสตราพวกการะเวก ล้วนตัวเอกหลบเลี่ยงพลาดเพลี่ยงผิด
+กลับไล่เหล่าชาวด่านผลาญชีวิต ต่อไม่ติดแตกพลัดกระจัดกระจาย
+พวกชีพราหมณ์ตามฆ่าโยธาหาญ เข้าในด่านได้สมอารมณ์หมาย
+โห่สนั่นฟันทมิฬลงดิ้นตาย แต่ตัวนายคงกระพันประจัญรบ
+รุมแทงฟันมันไม่ไหวจึงใช้หญิง เอาศรยิงปากปุทะลุสลบ
+จับนายได้ไพร่หมอบลงนอบนบ ไม่สู้รบรับแพ้ขอแต่ตัว
+พวกฤๅษีชีพราหมณ์คุกคามขู่ ใครรบสู้ขืนขัดจะตัดหัว
+แม้ไม่สู้กูไม่ฆ่าดอกอย่ากลัว แล้วหามตัวนายด่านขึ้นศาลกลาง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีกับพี่เลี้ยง เข้าอยู่เพียงตึกโถงที่โรงขวาง
+พวกเหลือตายนายมุลหมื่นขุนนาง บ้างหลบบ้างเข้าหาเป็นข้าไท
+พอจวนเย็นเห็นแต่คนแก่เฒ่า ถือไม้เท้าจดจ้องเดินร้องไห้
+พวกชีพราหมณ์ถามว่าท่านมาไย ต่างกราบไหว้ว่าจะมาหาเจ้านาย
+จะห้ามปรามตามอย่างแต่ปางก่อน ราษฎรจะได้พึ่งเหมือนหนึ่งหมาย
+แม้มิโปรดโทษปากผิดมากมาย ก็ยอมตายแต่จะห้ามดูตามบุญ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีรู้ทีศึก ฉลาดลึกหน่วงเหนี่ยวไม่เฉียวฉุน
+เห็นคนแก่แซ่มาก็การุญ จะเอาบุญบทจรไปต้อนรับ
+เชิญผู้เฒ่าเก้าคนขึ้นบนศาล นั่งสำราญเรียงกันเป็นอันดับ
+แล้วตรัสห้ามปรามว่าอย่าคำนับ จะพูดกับดีฉานประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเหล่าทมิฬได้ยินตรัส โสมมัสนึกว่าดีจะมีไหน
+แต่รูปร่างอย่างหญิงนึกกริ่งใจ พวกผู้ใหญ่ยิ่งรักพระอัคนี
+ต่างทูลว่าข้าพเจ้าคนเฒ่าแก่ ยังก็แต่จะตายกลายเป็นผี
+เห็นทหารท่านมาไล่ฆ่าตี ชาวบุรีใหญ่น้อยก็พลอยตาย
+จึงอุส่าห์มาห้ามตามขนบ ธรรมเนียมรบเมืองได้เหมือนใจหมาย
+แม้ครองแคว้นแดนด้าวเป็นเจ้านาย คนทั้งหลายก็จะมาเป็นข้าไท
+ถ้าจะเอาข้าวของเงินทองนาก ก็ได้มากเหมือนจินดาอัชฌาสัย
+จะฆ่าตีชีวันให้บรรลัย นั้นเห็นไม่เป็นประโยชน์จงโปรดปราน
+ซึ่งปรารถนามาห้ามปรามทั้งนี้ เพราะปรานีหนุ่มสาวชาวลูกหลาน
+แม้จะเอาข้าวของที่ต้องการ กระหม่อมฉานจะไปป่าวชาวพารา ฯ
+๏ พระอัคนีดีใจปราศรัยสนอง อันเงินทองถือขาดไม่ปรารถนา
+เมื่อเดิมทีมีธรรมาสน์ไปราธนา จึงขึ้นมาเทศน์ธรรม์ให้มันฟัง
+ไม่นับถือฤๅษีแล้วมิหนำ ขับไล่ซ้ำว่าคนโซทำโอหัง
+ให้ขุดรอยน้อยหรือทำแต่ลำพัง ลูกศิษย์ทั้งปวงแค้นจึงแทนทด
+ให้เห็นมือฤๅษีที่มีศิล พวกทมิฬมาดหมายกลับตายหมด
+อันถิ่นฐานบ้านเมืองแลเครื่องยศ เราสร้างพรตมิได้ปองเอาของใคร
+ท่านมาห้ามปรามนี้ก็ดีนัก จงประจักษ์จริงแจ้งแถลงไข
+ช่วยบอกเล่าให้เขารู้ว่าผู้ใด ไม่สู้ไม่ฆ่าฟันทำอันตราย
+จงกลับมาหากินตามถิ่นฐาน ให้สำราญไร่นาที่ค้าขาย
+เราจะยั้งรั้งรออยู่พอสบาย ให้เหือดหายเมื่อยล้าจะลาไป
+ประการหนึ่งซึ่งเราถือเป็นฤๅษี ใครเห็นดีโดยจริงจงทิ้งไสย
+มาถือพุทธสุดดีไม่มีภัย อาวุธไม่ต้องตนเป็นมลทิน
+ใครรักมีฝีมือเหมือนฤๅษี มาที่นี่เราจะได้ช่วยให้ศิล
+นางแกล้งสั่งหวังจะให้ใจทมิฬ นิยมยินยอมสมัครมาภักดี ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเก้าคนทุพพลภาพ ต่างก้มกราบนับถือพระฤๅษี
+แล้วลามาว่ากล่าวชาวบุรี ให้ภักดีดาบสถือพรตธรรม์ ฯ
+๏ พอเวลาราตรียังมีเด็ก ลูกเล็กเล็กชายหญิงวิ่งถลัน
+มาศาลกลางทางว่าพ่อข้านั่น ใครแทงฟันสักเท่าไรก็ไม่ตาย
+พวกฤๅษีมีฤทธิ์คิดไฉน จึงฆ่าได้ให้ตระกูลเราสูญหาย
+เราพี่น้องสองบุตรนี้สุดอาย จะตามตายแต่ขอพบศพบิดา ฯ
+๏ พระอัคนีมีจิตคิดสงสาร ด้วยกุมารพูดความตามประสา
+ดูพี่น้องผ่องพักตร์ลักขณา เห็นแปลกตากว่าทมิฬสิ้น���ั้งนั้น
+จึงเรียกหามาใกล้ซักไซ้ถาม ได้ข้อความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+บุตรหญิงชายนายด่านชาญฉกรรจ์ พี่สาวนั้นได้สิบเอ็ดน้องเจ็ดปี
+ให้นึกเห็นเช่นกับองค์ของนงลักษณ์ เคยเคียงพักตร์กับพระน้องทั้งสองศรี
+คิดจะใคร่ได้เป็นลูกผูกไมตรี จึงพาทีทำเป็นว่าน่าเสียดาย
+มาตามศพพบพ่อจะขอม้วย เราจะช่วยชุบชีวิตเหมือนคิดหมาย
+ให้พ่อฟื้นคืนรอดไม่วอดวาย จะถือฝ่ายพุทธหรืออย่าดื้อดึง ฯ
+๏ สองเด็กว่าถ้าแม้เป็นให้เห็นแน่ ท่านดีแท้ใครจะเปรียบประเทียบถึง
+ถึงเลือดเนื้อเมื่อจะเอาข้าเจ้าจึง จะเถือทึ้งแทนคุณกรุณา
+จะนับถือฤๅษีผู้วิเศษ จะฟังเทศน์ถือพุทธไม่มุสา
+ถ้าชุบขึ้นคืนชีวิตให้บิดา จะเป็นข้าพระฤๅษีทั้งพี่น้อง ฯ
+๏ พระอัคนีดีใจจะได้ลูก เปรียบเหมือนผูกพ่อไว้มิให้หมอง
+เป็นแยบยลกลศึกนางตรึกตรอง นายด่านต้องศรซบสลบไป
+จะเสกทำน้ำมนต์ให้คนเห็น ว่าชุบเป็นมั่นคงไม่สงสัย
+จะลือชาปรากฏยศไกร จึงสั่งให้สานุศิษย์ตั้งพิธี
+ชุมนุมนั่งบังศพจะกลบเหตุ ให้ลับเนตรพี่น้องทั้งสองศรี
+แล้วโฉมยงนงลักษณ์พระอัคนี เสกวารีพรมพรำนั้นร่ำไป
+ฤๅษีหมอขอเฝ้าแฝงเข้านวด ที่เจ็บปวดบาดแผลปิดแก้ไข
+พิมเสนรอพอชื่นมื่นฤทัย นายด่านได้สมประดีค่อยมีแรง
+เห็นลูกยามานั่งอยู่ทั้งสอง ให้พวกพ้องข้าศึกให้นึกแหนง
+เรียกมาใกล้ไต่ถามดูตามแคลง ครั้นรู้แจ้งใจจิตให้คิดคุณ
+หมอบคำนับกลับถือพระฤๅษี น้ำใจดีจริงเจียวไม่เฉียวฉุน
+ชุบให้มีชีวาเพราะการุญ ขอบพระคุณควรเชื่อเห็นเหลือดี
+จะทิ้งชาติศาสนาข้างวาหุ ขอสาธุถือศิลพระชินศรี
+อันพี่น้องสองราบุตรข้านี้ แม่ไม่มีอุปถัมภ์เป็นกำพร้า
+ถวายไว้ในพระองค์จงช่วยบวช ให้รู้สวดศักราชพระศาสนา
+ทั้งข้านี้มิได้ขัดอัธยา พระสิทธาสั่งสอนจะผ่อนตาม ฯ
+๏ พระอัคนีปรีชาว่าสาธุ เห็นจะลุละบาปที่หยาบหยาม
+จึงปราศรัยให้พรสั่งสอนความ แล้วไต่ถามถึงประเทศของเขตคัน ฯ
+๏ นายด่านเล่าว่าเจ้าวาหุโลมราช กษัตริย์ชาติเชื้อยักษ์มักกะสัน
+เลี้ยงนกไก่ไว้กินสิ้นทั้งนั้น สารพันสัตว์ที่มีปีกบิน
+อันกุ้งปลาสาครเรียกหนอนน้ำ ไม่กรายกล้ำเกลียดคิดพินิจสถิล
+ทั้งสัตว์อื่นหมื่นแสนในแดนดิน ก็ไม่กินกินแต่ไข่เป็ดไก่นก
+เอาขนไว้ใส่ประดับสำหร��บแต่ง หมวกเสื้อแสงสวมตนขนวิหค
+แต่องค์ท้าวเจ้าเมืองมีเครื่องยก เหมือนรูปนกสวมองค์ออกสงคราม
+บินไปได้ไกลเป็นร้อยเส้นเศษ ปราบประเทศร้อยเอ็ดย่อมเข็ดขาม
+ชนบทจรดเขตประเทศพราหมณ์ นิคมคามรายรอบเป็นขอบคัน
+ข้าอยู่ด่านชานสมุทรเป็นสุดถิ่น คุมทมิฬหมื่นเศษเฝ้าเขตขัณฑ์
+ขึ้นไปนี้มีเมืองเนื่องเนื่องกัน ยี่สิบวันถึงพาราวาหุโลม
+เจ้าบุรีมีบุตรสุดวิเศษ รู้พระเวทวิทยาชื่อวาโหม
+บิดาใช้ให้ไปยอมอ่อนน้อมโน้ม ถึงเมืองโรมวิสัยได้วิชา
+เข้าสิบสี่ปีถ้วนอ้วนเป็นพ้อม จะเป็นจอมสุริย์วงศ์สืบพงศา
+ซึ่งธุระพระฤๅษีจะลีลา ไปพาราโรมวิสัยทางไกลครัน
+จะบอกกล่าวราวเรื่องไปเมืองหลวง ตามกระทรวงทูลเหตุเจ้าเขตขัณฑ์
+ขอเบิกด่านท่านให้เสร็จทั้งเจ็ดชั้น ได้ผายผันไปตามความสบาย ฯ
+๏ พระอัคนีชี้ชอบว่าขอบจิต ท่านช่วยคิดให้เราสมอารมณ์หมาย
+ได้เบิกทางอย่างว่าจะลานาย พลางภิปรายปราศรัยเป็นไมตรี
+ดึกหนักหนาพาบุตรไปหยุดยั้ง แล้วตรัสสั่งพี่น้องทั้งสองศรี
+เมื่อคิดถึงจึงลาจรลี ลงไปที่เภตราพูดจากัน ฯ
+๏ นายด่านว่าข้านิมนต์อยู่บนศาล ให้สำราญรับครองเครื่องของฉัน
+จะว่ากล่าวเหล่าทมิฬสิ้นทั้งนั้น มาฟังธรรม์เทศนาตามบาลี
+แล้วจัดแจงแต่งศาลเพดานดาด ปูเสื่อสาดอาสนะพระฤๅษี
+จุดโคมเวียนเทียนประทีปให้ดิบดี ลาไปที่หลับนอนผ่อนสบาย
+ครั้นรุ่งเช้าป่าวร้องทำของเลี้ยง มาพร้อมเพรียงชาวบ้านคาวหวานถวาย
+ชมฤๅษีดีจริงทั้งหญิงชาย ด้วยคนตายชุบเป็นเห็นแก่ตา
+ต่างถือธรรมจำศิลทั้งกินบวช อุส่าห์สวดศักราชศาสนา
+บุตรหญิงชายนายด่านพานศรัทธา ถือศีลห้าอยู่กับพระอัคนี ฯ
+๏ ฝ่ายทหารด่านแตกเมื่อแรกรบ ที่หลีกหลบเหล่าชายพลัดพรายหนี
+เที่ยวบอกเล่าเจ้าเมืองเอกโทตรี ว่าโจรตีด่านได้นายใหญ่ตาย
+ต่างบอกข่าวราวเรื่องไปเมืองหลวง ด่านทั้งปวงเกณฑ์ตรวจทุกหมวดหมาย
+จะยกไปหลายทัพจับโจรร้าย พอพวกนายด่านถือหนังสือมา
+ผิดสำเหนียกเรียกเอาสำเนาอ่าน ขอเบิกด่านว่าฤๅษีดีหนักหนา
+เนื้อความกลับทัพยั้งหยุดรั้งรา รีบส่งม้าใช้ถือหนังสือไป
+ถึงพาราวาหุโลมขึ้นกรมท่า หาเสนาตามตำแหน่งแถลงไข
+พวกขุนนางต่างซักประจักษ์ใจ พาเข้าไปเตรียมเฝ้าเจ้าบุรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าว��หุโลมราช กษัตริย์ชาติเชื้อยักษ์กินปักษี
+พระชันษาห้าสิบพอดิบพอดี ทั้งพ่วงพีผิวดำดังน้ำรัก
+พระเนตรแดงแสงปลั่งเหมือนดังชาด บรมนาถหนวดรกลงปรกตัก
+มีเขี้ยวงอกออกพอเห็นว่าเป็นยักษ์ ยี่สิบนักขาดำดังน้ำนิล
+เกศานั้นพันกลุ่มเป็นปุ่มเปาะ เหมือนผมเงาะเหลืองหงอกดอกกระถิน
+ผ่านประเทศเขตเขาชาวบุรินทร์ อยู่ตึกหินทำผนังและหลังคา
+ให้เวียงวังตั้งตึกพิลึกสลับ ล้วนปรุงปรับแน่นแฟ้นด้วยแผ่นผา
+ปราสาทศรีที่สถิตอิศรา ล้วนศิลาเลื่อมลายพรายโพยม
+อยู่ด้วยพระมเหสีมีโอรส เฉลิมยศฝ่ายหน้าชื่อวาโหม
+กษัตริย์สองครองพาราวาหุโลม เป็นสุขโสมนัสาทั้งธานี
+ครั้งรุ่งเช้าเจ้าเมืองทรงเครื่องต้น ใส่เสื้อขนนกประดับสลับสี
+ใส่หมวกหงอนวิหคนกอินทรี แล้วหน็บตรีคทาธรถือศรทรง
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จออกมานอกห้อง สอดฉลองบาทอย่างงอนหางหงส์
+นางเชิญเครื่องเยื้องย่องจ้องประจง ตามพระองค์ออกอำมาตย์นั่งอาสน์ทอง ฯ
+๏ โอรสาข้าเฝ้าก้มเกล้ากราบ ศิโรราบตรับฟังรับสั่งสนอง
+เสนาทูลมูลความตามทำนอง หนังสือสองฉบับบอกกลอกกลับกลาย
+แล้วอ่านความตามเรื่องเจ้าเมืองด่าน ส่งทหารมาให้ถามความทั้งหลาย
+ว่าฤๅษีตีด่านสังหารนาย ให้ล้มตายตัวจึงหนีรอดชีวา
+หัวเมืองรายฝ่ายใต้จะไปจับ เกณฑ์กองทัพเมืองละหมื่นล้วนปืนผา
+ประเดี๋ยวนี้มีผู้ถือหนังสือมา เนื้อความว่านายด่านชานชลธี
+บอกธุระพระนักธรรม์สักพันเศษ ทั่วประเทศนับถือเรียกฤๅษี
+ทรงเวทมนตร์คนตายวายชีวี ช่วยชุบชีวิตรอดไม่วอดวาย
+จะไปโรมวิสัยให้หม่อมฉาน ขอเบิกด่านเดินไปดังใจหมาย
+แม้ฤๅษีมีพรตประทษร้าย ขอถวายชีวิตข้าฝ่าธุลี ฯ
+๏ พระทราบเรื่องเคืองขัดตรัสประภาษ มันสามารถมีหนังสือรับฤๅษี
+สรรเสริญเกินสังเกตอันเหตุนี้ เห็นท่วงทีถ่ายเททำเล่ห์กล
+ที่รบราฆ่าฟันมันไม่บอก ทำย้อนยอกแยบคายเป็นสายสน
+มันเชื่อถือฤๅษีว่ามีมนต์ จะปลอมปล้นเมืองเราเป็นเจ้านาย
+จึงตรัสขู่ผู้ถือหนังสือถาม ได้ข้อความว่าทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+ถือฤๅษีผีสิงทั้งหญิงชาย จึ่งสั่งฝ่ายกรมท่าเสนาใน
+จงบอกเรื่องเมืองตะวันด่านชั้นสาม ไปปราบปรามด่านมหาชลาไหล
+อ้ายนายด่านมารยาสองหน้าไป ฆ่าเสียให้สิ้นโคตรตามโทษทัณฑ์
+ทั้งฤๅษีชีไพรอย่าให้เหลือ จะเป็นเชื้อช่วยกันฆ่าให้อาสัญ
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จจากอาสน์สุวรรณ เข้าสู่บรรทมแท่นแสนสบาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามานั่งสั่งเสมียน ให้เร่งเขียนข้อรับสั่งสิ้นทั้งหลาย
+ฝ่ายม้าใช้ได้ตรากราบลานาย ขึ้นม้ารายไปทุกเมืองแจ้งเรื่องความ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาราหูคนผู้เฒ่า ซึ่งเป็นเจ้าเมืองตะวันด่านชั้นสาม
+รู้เวทมนตร์ทนคงเคยสงคราม ครั้นทราบความตามรับสั่งไม่รั้งรา
+เกณฑ์ทหารบาญชีสิบสี่หมื่น ถือหอกปืนปีกซ้ายทั้งฝ่ายขวา
+บ้างถือทวนล้วนแต่ดีขี่อูฐลา แต่ตัวราหูขี่สัตว์กิเลน
+สูงกว่าม้าลางามสักสามศอก แม้ขับออกควบวิ่งเหมือนจิ้งเหลน
+หน้าเหมือนคนกลศึกได้ฝึกเจน แล้วกะเกณฑ์เกวียนลำเลียงเสบียงพล
+ครั้นเสร็จสรรพทัพบกยกทหาร จากเมืองด่านออกเดินตามเนินถนน
+ค่ำที่ไหนให้ชาวบ้านย่านตำบล เลี้ยงไพร่พลพวกทหารทุกย่านมา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีอยู่ที่ด่าน พวกชาวบ้านปรนนิบัติหัดภาษา
+จนพูดเป็นเช่นทมิฬเหมือนจินดา คอยรอท่าผู้ถือหนังสือไป
+ขอเบิกด่านท่านจะให้หรือไม่หนอ จะได้ต่อขึ้นไปชมโรมวิสัย
+ทุกเช้าค่ำรำพึงคะนึงใน ตั้งพระทัยแต่จะหนีพระพี่ยา
+บุตรนายกองสองคนอยู่ปรนนิบัติ คอยนวดพัดวีถวายทั้งซ้ายขวา
+นางให้นามตามสนิทชื่อธิดา น้องชื่อว่าโอรสยศไกร
+พวกศิษย์หาพากันเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง ต่างพาดพิงผูกมิตรพิสมัย
+บ้างลวงหลอกบอกสิกขาประสาใจ ที่บวชใหม่กินแต่งาถั่วสาคู
+พวกบวชเก่าเข้ากระดูกรู้ผูกศิล ตามจะกินเป็ดไก่นกไข่หมู
+พวกชาวด่านพานซื่อเชื่อถือครู ขอเรียนรู้รักฤๅษีผู้ปรีชา
+แต่ยับยั้งฟังข่าวเจ้าประเทศ สองเดือนเศษจนสนิทกับศิษยหา
+พอเบี่ยงบ่ายนายด่านลนลานมา บอกว่าม้าใช้ถือหนังสือไป
+ขอเบิกด่านท่านว่าเป็นขบถ แกล้งเลี้ยวลดลวงพระองค์คิดสงสัย
+ให้ทัพบกยกมาคนม้าใช้ ลอบหนีได้มาแถลงแจ้งคดี
+ว่าราหูผู้เฒ่าจะเอาโทษ ให้สิ้นโคตรคนที่ถือพระฤๅษี
+เป็นเคราะห์กรรมจำตายวายชีวี พระมุนีจะคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์รู้กลศึก ฉลาดลึกแหลมปัญญาอัชฌาสัย
+จึงเสแสร้งแกล้งตอบว่าขอบใจ ที่รักใคร่เจ้านายสู้วายปราณ
+แต่ตัวดีมิได้ผิดเขาคิดโกรธ จะฆ่าโคตรพลอยถูกทั้งลูกหลาน
+ไม่ไต่ถามความสัตย์ปฏิญาณ ผิดโบราณเรื่องราวท้าวพระ��า
+อนึ่งเล่าเราก็ถือเป็นฤๅษี ไม่ฆ่าตีชีวิตริษยา
+จะต่อสู้ดูฝีมือให้ลือชา คิดรักษาครอบครัวอย่ากลัวมัน
+ทำไมกับทัพทมิฬเหมือนริ้นล่อง มาเข้ากองไฟฟ้าจะอาสัญ
+นายด่านนั่งฟังยุพลอยดุดัน จริงกระนั้นคุณว่าไม่น่าตาย
+ไม่ไต่ถามความจริงมากริ่งโกรธ จะลงโทษถึงขบถผิดกฎหมาย
+น่าน้อยใจไม่เอาเป็นเจ้านาย ขอสู้ตายอยู่กับเท้าของเจ้าคุณ
+ทหารเราชาวบุรีก็มีอยู่ จะรบสู้กันจนสิ้นดินกระสุน
+ด้วยสัตย์ซื่อถือพระเดชะบุญ ข้าคิดอุ่นใจตัวไม่กลัวมัน
+แล้วกราบลามาเที่ยวตรวจหมวดทหาร ป้อมปราการกำกับกันขับขัน
+ชุดไฟฟืนปืนผาสารพัน ตระเตรียมกันพร้อมพรั่งระวังภัย ฯ
+๏ ฝ่ายราหูแม่ทัพกับทหาร มาถึงด่านแดนมหาชลาไหล
+ให้ตั้งค่ายรายเรียงเคียงกันไป ปักธงไชยเมืองตะวันเป็นสัญญา
+แล้วตัวขี่กิเลนไม่เกณฑ์แห่ ให้ตามแต่สี่นายเคียงซ้ายขวา
+จากกองทัพขับกิเลนเผ่นโผนมา ถึงตรงหน้าป้อมปืนหยุดยืนดู
+ให้พวกพ้องร้องเรียกนายด่านใหญ่ เยี่ยมออกไปพูดจากับราหู
+จึงแจ้งความตามรับสั่งตั้งกระทู้ ตัวเป็นผู้รั้งเมืองย่อมเลื่องลือ
+ท่านชุบเลี้ยงเพียงนี้มีเครื่องยศ เป็นขบถเจ้านายไม่อายหรือ
+เหมือนแมลงเม่าเข้าในกองไฟฮือ เราผู้ถือรับสั่งมาครั้งนี้
+จะไกล่เกลี่ยเสียให้นายค่อยหายผิด อย่าควรคิดนับถือพวกฤๅษี
+เร่งเปิดรับทัพเราเข้าบุรี จะพ้นที่โทษทัณฑ์ไม่บรรลัย ฯ
+๏ ฝ่ายนายด่านหาญศึกไม่นึกพรั่น จึงผ่อนผันพูดจาอัชฌาสัย
+เรานับถือฤๅษีเพียงนี้ไซร้ ผิดอย่างไรหนักหนาจะฆ่าฟัน
+ท่านผู้รู้ผู้วิเศษเที่ยวเทศน์โปรด เป็นประโยชน์ที่จะได้ไปสวรรค์
+ไม่ถามไต่ไล่เลียงให้เที่ยงธรรม์ ต้องจำกันตัวไว้มิให้ตาย
+ถ้าท่านจะอนุกูลช่วยทูลเรื่อง ที่ขัดเคืองแค้นเดือดให้เหือดหาย
+เราจะได้ไปเฝ้าถึงเจ้านาย อย่าทำร้ายกันเลยกลับกองทัพไป ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาราหูคนผู้เฒ่า จึงว่าเจ้านี้คิดผิดวิสัย
+ตัวเป็นข้าถ้าไม่สู้กับภูวไนย ควรขึ้นไปทูลความแต่ตามตรง
+จะนิ่งอยู่ดูเหมือนเช่นเป็นขบถ จะตายหมดเหมือนอย่างเบื่อไม่เหลือหลง
+ฟังเราว่าถ้าจะเข้าเฝ้าพระองค์ จะช่วยส่งไปให้สมอารมณ์ปอง ฯ
+๏ ฝ่ายนายด่านพาลจะซื่อด้วยถือสัตย์ กลัวเคืองขัดคิดชอบตอบสนอง
+ท่านร่ำว่าปรานีเหมือนพี่น้อง ข��ตรึกตรองสักเวลาปรึกษากัน
+แล้วไปหาดาบสประณตนั่ง เล่าให้ฟังตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ท่านราหูผู้เฒ่าเจ้าเมืองตะวัน เป็นมิตรกันมาแต่ก่อนช่วยผ่อนปรน
+ข้าจะใคร่ไปเฝ้าเจ้าเมืองหลวง เห็นได้ท่วงทีถวายฝ่ายกุศล
+ถึงฆ่าตีชีวิตให้ปลิดชนม์ ก็ตายคนเดียวได้เป็นไรมี
+อันลูกหลานว่านเครือในเชื้อสาย ขอถวายไว้ธุระพระฤๅษี
+ช่วยรักษาอย่าให้ตายวายชีวี วันพรุ่งนี้ข้าจะลาพระคลาไคล ฯ
+๏ พระอัคนีปรีชาเห็นอาเพศ สมสังเกตยินดีจะมีไหน
+พลางจับยามความก็เห็นไม่เป็นไร จึงเกลี่ยไกล่แกล้งว่าเจ้ากล้าดี
+เป็นคนซื่อถือสัตย์จะขัดไว้ ก็มิใช่เป็นจริตกิจฤๅษี
+จะไปเฝ้าเราไม่ห้ามดอกตามที แต่ให้มีแยบคายคิดรายคน
+เข้าปลอมอยู่บุรีละยี่สิบ ค่อยซุบซิบสังเกตดูเหตุผล
+แล้วบอกให้นายด่านรู้การกล ถึงอับจนก็จะได้แก้ไขกัน
+ลูกศิษย์เราเล่าจะให้ปลอมไปด้วย จะได้ช่วยสั่งสอนคิดผ่อนผัน
+ท่านไปเฝ้าหากมิโปรดต้องโทษทัณฑ์ จงคิดกันกับคนใช้ที่ไปตาม
+นายด่านว่าสาธุสะคุณพระช่วย จะรอดด้วยกลเม็ดไม่เข็ดขาม
+แล้วเรียกบ่าวเหล่าสนิทมาคิดความ ให้ปลอมตามขึ้นไปอยู่ทุกบูรี ฯ
+๏ จัดสำเร็จเสร็จสรรพกลับไปสั่ง ให้คนทั้งปวงถือพระฤๅษี
+ฝ่ายโฉมยงนงลักษณ์พระอัคนี เขียนบาลีให้กะเทยที่เคยใช้
+ปลอมไปด้วยฉวยฉุกมีทุกข์ร้อน เอาอักษรดูแลคิดแก้ไข
+ทหารดีที่สำหรับกำกับไป นางสอนให้รู้ทั่วทุกตัวคน
+ต่างจัดแจงแปลงกายตามนายด่าน พวกทหารร้อยเศษรู้เหตุผล
+พอรุ่งสายนายใหญ่นำไพร่พล ต่างแบกขนของออกนอกประตู
+ตรงไปค่ายนายทัพผู้รับสั่ง คำนับนั่งพูดจากับราหู
+ข้าคนซื่อถือมั่นกตัญญู ไม่รบสู้จะไปเฝ้าเจ้าชีวิต
+ทูลให้ทราบบาปบุญที่คุณโทษ ท่านช่วยโปรดผ่อนปรนให้พ้นผิด
+แม้ปลดปลอดรอดตายไม่วายคิด พระคุณติดก็จะต้องสนองคุณ ฯ
+๏ ฝ่ายราหูผู้เฒ่าคนเจ้าเล่ห์ สมคะเนหน่วงเหนี่ยวไม่เฉียวฉุน
+จะยกไว้ไม่ฆ่าด้วยการุญ ช่วยทำคุณขังกรงบอกส่งไป
+เป็นขบถลดละก็จะผิด อย่าน้อยจิตเจ้าเลยกรรมจะทำไฉน
+จะกริ้วโกรธโปรดปรานประการใด เราจะได้รอทัพอยู่ตรับฟัง
+แล้วสั่งให้ไพร่จำตัวนายด่าน ห้าประการมั่นคงใส่กรงขัง
+ทหารตามสามร้อยคอยระวัง ทั้งบอกหนังสือสำหรับกำกับไป
+พวกทหารด่านสมุทรเดินสุดท้าย ทำตา���นายหาบหามตามวิสัย
+เขาส่งตัวหัวเมืองเนื่องเนื่องไป พวกบ่าวไพร่ปลอมเข้าอยู่ทุกบูรี
+ยี่สิบวันบรรลุถึงเมืองหลวง ส่งกระทรวงกรมท่าเจ้าภาษี
+กราบทูลท้าวเจ้าจังหวัดปถพี เหมือนคำที่นายด่านให้การมา
+ซึ่งนับถือฤๅษีผู้วิเศษ ทรงไตรเพทเวทมนตร์ดลคาถา
+ซากอสุภชุบเป็นเห็นแก่ตา จึงอุส่าห์นอบน้อมเกลี้ยกล่อมไว้
+เป็นอาจารย์บ้านเมืองเรืองพระยศ จะขบถมุลิกานั้นหาไม่
+กราบทูลความตามจริงทุกสิ่งไป หวังจะให้เป็นประโยชน์ช่วยโปรดปราน ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสว่าข้านอกเจ้า ชาติโฉดเฉาชาวทะเลเดรฉาน
+ช่างเชื่อถือฤๅษีพวกชีพาล มาให้การสรรเสริญจนเกินดี
+ใช้อุบายหมายว่ากูไม่รู้เท่า จะให้เข้ารีตถือพวกฤๅษี
+อันวิสัยในจังหวัดปถพี จะชุบชีวีเป็นไม่เห็นใคร
+อันฤๅษีมีแต่พระสยมภุ์ ตระกูลพรหมวาโหมโรมวิสัย
+รู้ชุบคนสนชีวิตถอดจิตใจ อายุได้อยู่ยืนนับหมื่นพัน
+นี่แกล้งบอกหลอกเจ้าข้าวนอกหม้อ กูไม่ขอคบฆ่าให้อาสัญ
+ตระเวนไปให้รอบขอบเขตคัน อย่าให้มันดูเยี่ยงทั้งเวียงชัย
+ให้ราหูผู้เป็นนายฝ่ายทหาร จับชาวด่านแดนมหาชลาไหล
+ที่นับถือฤๅษีมีเท่าไร ฆ่าเสียให้สิ้นเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ มนตรีรับอภิวาทมาบาดหมาย ตำแหน่งนายเพชฌฆาตอันอาจหาญ
+ถือดาบแดงแซงสลอนนครบาล เอานายด่านปากน้ำมาจำจอง
+ติดคาคอข้อมือใส่ขื่อเล็ก สายโซ่เหล็กล่ามรั้งไว้ทั้งสอง
+พวกตรวจตรัดพัศดีเดินตีฆ้อง สอนให้ร้องโทษทัณฑ์ที่พันพัว
+ใครอย่าดูเยี่ยงข้าคนขบถ คิดเลี้ยวลดลวงกษัตริย์ให้ตัดหัว
+นายด่านหมายตายแท้สุดแก้ตัว ถึงนึกกลัวก็ต้องเฉยไม่เวยวาย ฯ
+๏ ฝ่ายมาลามาลัยไพร่ชาวด่าน เห็นเกินการแก้ไขก็ใจหาย
+ฉีกหนังสือฤๅษีออกคลี่คลาย ได้แยบคายเข้าไปอยู่แทรกผู้คุม
+บอกอุบายนายด่านเป็นการลับ นายด่านกลับกล้าใจเหมือนไฟสุม
+เห็นชายหญิงวิ่งพรูมาดูชุม พอผู้คุมตีฆ้องแกล้งร้องอึง
+เดิมให้หามาเฝ้ากลับเอาโทษ ไม่มีโจทก์จับจะฆ่าใส่คาขึง
+รู้กระนี้มิมาเป็นข้ามึง จะดื้อดึงชิงเอาทั้งด้าวแดน
+แม้รบสู้กูจะต่อให้พ่อลูก จับไปผูกพันธนาตัดขาแขน
+ถึงกูตายฝ่ายลูกจะผูกแค้น มาทดแทนทารกรรมให้หนำใจ
+จงบอกกล่าวเจ้ามึงให้พึงรู้ แม้กูสู้หรือน้ำหน้าจะฆ่าได้
+แม้ฤๅษีตีบ้านด่านวันใด เจ้าเมืองใหญ่ญาติวงศ์เป็นผงคลี
+ว่าจริงจริงหญิงชายอยู่ภายหลัง จงเชื่อฟังนับถือพระฤๅษี
+แล้วร้องว่าฆ่าเสียเจียวประเดี๋ยวนี้ พวกกูมีจะได้มาคอยฆ่ามึง
+พวกผู้คุมรุมตีมิให้ว่า แกล้งเหวี่ยงคาตบปากแล้วลากขึง
+แต่ชายหญิงวิ่งฮือเสียงอื้ออึง จนทราบถึงองค์ท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ เจ้าพาราวาหุโลมเหงื่อโซมหน้า มันหยาบช้าแค้นจิตดังพิษศร
+แม้ฆ่าตายฝ่ายอำมาตย์ราษฎร จะขอดค่อนว่ามันมาแล้วฆ่าฟัน
+จะปล่อยไปให้มันสู้ดูสักพัก ให้เห็นศักดาเดชทุกเขตขัณฑ์
+จึงจับมาฆ่าเสียลูกเมียมัน ให้พร้อมกันกับฤๅษีพวกชีไพร
+ดำริพลางทางหาเข้ามาขู่ มึงจะสู้ฝีมือกูหรือไฉน
+ยังไม่ฆ่าถ้ากูจะปล่อยไป กลัวจะไม่ต่อตีจะหนีกู ฯ
+๏ นายด่านเห็นเป็นต่อหัวร่อร่า ให้เหมือนว่าแต่สักหนจะบนหมู
+อย่าพักเย้ยเลยถ้าปล่อยจงคอยดู แม้ไม่สู้ภูวไนยมิใช่ชาย
+กลัวแต่พระจะไม่แน่พูดแต่ปาก หรือจะอยากให้เราริบให้ฉิบหาย
+สิบห้าวันนั้นจะมาฆ่าให้ตาย แกล้งท้าทายจะให้ถอดรอดชีวี ฯ
+๏ ท้าวเคืองขัดตรัสว่าแม้ฆ่าเสีย พวกลูกเมียมันจะอพยพหนี
+จะปล่อยไปให้มันสู้จะดูดี แล้วให้มีธงหนังสือให้ถือไป
+ว่าโปรดให้นายด่านคิดการขบถ ไม่ห้ามหมดเมืองแขวงตำแหน่งไหน
+จะเข้าด้วยนายด่านประการใด ให้ตามไปเป็นขบถหมดทั้งนั้น
+แล้วเอาตรามาประทับคำรับสั่ง อย่ากักขังเข่นฆ่าให้อาสัญ
+แล้วปลดเปลื้องเครื่องพิฆาตราชทัณฑ์ ธงสำคัญส่งไปให้รีบไคลคลา ฯ
+๏ นายด่านรับจับธงเดินตรงออก แกล้งโบกบอกหญิงชายทั้งซ้ายขวา
+เราจะไปให้ผู้รู้วิชา มาเข่นฆ่าโคตรท้าวเจ้าบุรี
+ใครเจ็บแค้นแม้นจะเข้ากับเราด้วย จงชูช่วยรบพุ่งในกรุงศรี
+จะสิ้นสูญบุญท้าวแล้วคราวนี้ ใครต่อตีตายเปล่าไม่เข้าการ
+แล้วโบกธงตรงออกนอกเมืองหลวง คนทั้งปวงรู้สิ้นทุกถิ่นฐาน
+ฝ่ายมาลามาลัยใจสำราญ คุมทหารปลอมอยู่ในบูรี ฯ
+๏ จะกลับกล่าวชาวบ้านด่านสมุทร เป็นที่สุดนับถือพระฤๅษี
+นางโฉมยงนงลักษณ์อัคนี ขึ้นอยู่ที่ป้อมปืนทุกคืนวัน
+ทั้งพี่เลี้ยงเคียงอาสน์ต่างคาดว่า นายด่านกล้าขึ้นไปถึงไอศวรรย์
+เห็นทีท้าวเจ้าพาราจะฆ่าฟัน เมื่อวันนั้นนึกจะห้ามก็ขามใจ
+แม่ก็รู้อยู่ทำไมจึงไม่ห้าม หรือต้องตามกลศึกนึกไฉน
+นางยิ้มพลางทางว่าเห็นไม่เป็นไร ปล่อยขึ้นไปได���ทีดีข้างเรา
+ถึงเจ้าเมืองเคืองขัดจะตัดหัว ตายแต่ตัวนายกองกรรมของเขา
+ฝ่ายพวกพ้องต้องโทษทั้งโคตรเค้า จะช่วยเรารบรุดจนสุดมือ
+ได้รายทางวางคนทำกลศึก ฉันตรองตรึกเห็นกระนี้ไม่ดีหรือ
+แม้รบเราเผาเมืองให้เลื่องลือ ทั้งฝีมือความคิดวิทยา
+อันนายด่านฉันให้ไปมิได้ห้าม ด้วยจับยามเห็นว่ายังไม่สังขาร์
+ให้หนังสือถือไปมาลัยมาลา ใช้ปัญญาดูสักครั้งจะอย่างไร
+พี่เลี้ยงฟังบังคมชมฉลาด แม่คิดคาดเหลือดีจะมีไหน
+ต่างจับยามตามตำราประสาใจ เห็นจะได้คืนกลับไม่อับจน
+ต่างเตรียมศึกฝึกเหล่าพวกชาวบ้าน ให้รอนราญรุกรบถึงหลบฝน
+ฝ่ายโฉมยงนงเยาว์เสาวคนธ์ ขึ้นอยู่บนป้อมชั้นเชิงบรรพต ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านถึงบ้านไหน เกลี้ยกล่อมได้เพื่อนสนิทคิดขบถ
+เป็นหลายร้อยพลอยสมัครด้วยรักยศ ล้วนคนคดเขาไม่เอาเข้าบาญชี
+ไปตามทางกลางถนนคนทั้งหลาย ไม่ใกล้กรายเกลียดกลัวเอาตัวหนี
+พวกนายด่านพาลทะนงด้วยธงมี ทำท่วงทีเป็นสุภาตุลาการ
+ถึงบ้านไหนได้คำนับธงรับสั่ง เรียกเอาทั้งเหล้าข้าวของคาวหวาน
+ข่มเหงเล่นเป็นโสดด้วยโปรดปราน จะไปด่านคิดสู้กับภูมินทร์
+ชาวบ้านเมืองเคืองแค้นแสนสาหัส โกรธกษัตริย์กระซิบว่านินทาสิ้น
+ทำธงให้อ้ายขบถคดแผ่นดิน มาขู่กินเล่นสนุกปรับทุกข์กัน
+นายด่านได้ไพร่พลมาอลหม่าน เข้าถึงด่านดังหนึ่งมาถึงสวรรค์
+พวกลูกเต้าบ่าวไพร่ดีใจครัน มาพร้อมกันอยู่ที่พระอัคนี
+นายด่านกราบราบเรียบพับเพียบพลอด ครั้งนี้รอดเพราะหนังสือพระฤๅษี
+แล้วเล่าความตามท้าวเจ้าบูรี ให้ฆ่าตีตอบโต้โมโหฮึก
+กำลังโกรธโปรดปรานประทานยศ ให้เป็นขบถคิดอ่านทำการศึก
+ตีตราธงส่งให้เหมือนใจนึก เหลือรำลึกถึงคุณพระมุนี
+ช่างฉลาดคาดแน่เหมือนแลเห็น หรือพระเป็นเทวดาในราศี
+โปรดประหารผลาญท้าวเจ้าบุรี ขึ้นนั่งที่แทนกษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ พระดาบสอดยิ้มพริ้มพระโอษฐ์ ภิปรายโปรดว่าเราขาดปรารถนา
+ไม่นิยมสมบัติกษัตรา หมายโสดาแดนสวรรค์ชั้นวิมาน
+แต่เมื่อเป็นเช่นนี้จะมิช่วย สงสารด้วยศิษย์หาโยธาหาญ
+ถ้าเขารบเราก่อนจึงรอนราญ อันเมืองด่านแดนเดินเนินบรรพต
+จงหัดให้ไพร่พลรู้กลรบ ที่หลีกหลบไล่ล้อมพร้อมกันหมด
+เดินกระบวนส่วนเดียวไม่เลี้ยวลด ชื่อว่าทศโยธาแ��นยากร
+เป็นสิบกองต้องหัดให้ผลัดเปลี่ยน กระหวัดเวียนวกหลังเหมือนสั่งสอน
+สำคัญกลองฆ้องขานเข้าราญรอน ให้พลผ่อนผลัดรบบรรจบกัน ฯ
+๏ นายด่านฟังดังหนึ่งได้ชัยชนะ สาธุสะศึกเสือเหลือขยัน
+ไม่กลัวใครได้ครูจะสู้กัน ไล่ห้ำหั่นกินดิบในพริบตา
+แล้วสั่งให้ไปจัดหัดทหาร ให้ชำนาญหนีไล่เลี้ยวซ้ายขวา
+ได้หลายหมื่นล้วนทมิฬสิ้นโยธา ทั้งพลการะเวกนั้นด้วยพันร้อย
+แบ่งพวกหญิงชาญธนูอยู่กำกับ ทั้งสิบทัพคุมไพร่คอยใช้สอย
+เห็นแทงฟันมันไม่ม้วยจึงช่วยพลอย ยิงให้ลอยข้ามทัพพออัปรีย์
+เป็นสิบหมู่รู้กันสำคัญฆ้อง ให้ตีกลองว่องไวทีไล่หนี
+สงบให้เขามารบราวี จึงตามตีติดพันเหมือนสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายราหูผู้รับสั่งที่ตั้งทัพ มิได้กลับด้วยยังไม่ได้ให้หา
+พอรู้ข่าวท้าวปล่อยคนโทษมา ทั้งมีตราสั่งกำชับให้จับเป็น
+เห็นวิปริตผิดอย่างแต่ปางก่อน ราษฎรจะได้ทุกข์เกิดยุคเข็ญ
+มิควรทำลำบากให้ยากเย็น แต่จำเป็นก็จะต้องฉลองคุณ
+จึงสั่งฝ่ายนายรองทั้งกองทัพ ให้กำกับกันแต่พื้นพวกหมื่นขุน
+จะปีนเข้าเผาเมืองให้ชุลมุน ทั้งทัพหนุนหน้าหลังประดังกัน
+นายกองรับกลับออกมาบอกไพร่ เตรียมเชื้อไฟดินดำกำมะถัน
+ทั้งสายโซ่โยทะกาผ้าน้ำมัน บ้างทำบันไดปีนตีนกำแพง
+ส่วนราหูผู้ชำนาญในการรบ แต่งตัวครบเครื่องยุทธ์อาวุธแฝง
+ถือโลหะจรีเหมือนตรีแทง คันทองแดงสี่ศอกเม็ดดอกบัว
+กิเลนขี่มีเกราะโลหะหุ้ม หมวกโหม่งครุ่มครอบสวมใส่กรวมหัว
+มันยักคิ้วหลิ่วตาดูน่ากลัว ตัวเหมือนตัวพยัคฆาหน้าเหมือนคน
+แล้วตีฆ้องกลองศึกพิลึกลั่น ธงสำคัญโบกคว้างมากลางหน
+ต่างโห่ร้องซ้องเสียงสำเนียงพล ขับกันกล่นเกลื่อนมาล้อมป้อมปราการ
+แล้วหยุดทัพยับยั้งสั่งให้บ่าว ร้องว่าชาวทะเลเดรฉาน
+เป็นขบถคดโกงพระโองการ จะรอนราญเร่งออกมาอย่าช้าที
+แม้นิ่งอยู่กูจะเข้าไปเอาโทษ ให้สิ้นโคตรคนถือพระฤๅษี
+ใครนับถือซื่อต่อเจ้าธรณี มาภักดีจะโปรดที่โทษกรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนเชิงเทินเนินหอรบ ไม่หลีกหลบต้านศึกเหมือนฝึกสอน
+เหวยราหูผู้เฒ่าเจ้านคร เมื่อคราวก่อนก็อุบายปดนายกู
+ให้ออกไปใส่กรงส่งเมืองหลวง ทำล่อลวงเลี้ยวลดไม่อดสู
+ยังมีหน้ามาอีกเล่าเฒ่าหัวงู แล้วนายกูจะไปจับมาสับฟัน ฯ
+๏ ราหูฟังคั่งแค้นขับทหาร เข้าหักด่านเข่นฆ่าให้อาสัญ
+พลางตีฆ้องกลองรบสมทบกัน โห่สนั่นครั่นครื้นยิงปืนไฟ
+บ้างโยนโซ่โยถกาขาเกี่ยวติด ไต่ประชิดแทงฟันเสียงหวั่นไหว
+ชาวด่านเอาเสาทิ้งกลิ้งลงไป ถูกนายไพร่เจ็บป่วยบ้างม้วยมรณ์
+ที่เหลือตายนายขับขึ้นรับรบ จุดเพลิงคบขว้างทิ้งบ้างยิงศร
+ชาวด่านแทงแพลงพลาดสาดน้ำร้อน ต่างแทรกซ่อนรอนรันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายนงลักษณ์อัคนีอยู่ที่ป้อม เห็นทัพล้อมพร้อมพรักเข้าหักหาญ
+ได้ท่วงทีตีฆ้องก้องกังวาน ทหารขานโห่รับทั้งทัพชัย
+เปิดประตูตรูตรงออกยงยุทธ์ อุตลุดไล่ฟันเสียงหวั่นไหว
+ทั้งสิบทัพนับหมื่นยิงปืนไฟ ถูกนายไพร่ตายล้มไม่สมประดี
+พวกราหูสู้รบบ้างหลบเลี่ยง ไม่พร้อมเพรียงพลัดพรายกระจายหนี
+พวกชาวด่านรานรุกเข้าคลุกคลี ผลาญโยธีกองทัพลงนับพัน
+แต่เสนาราหูยังสู้รบ เลี้ยวตลบหลีกลัดสกัดกั้น
+ขับกิเลนเผ่นโผนโจนประจัญ ไล่แทงฟันหันคว้างอยู่กลางพล
+พวกด่านห้อมล้อมรุมกลุ้มสกัด ต่างพุ่งซัดศัสตราดังห่าฝน
+ถูกราหูสู้ดำรงด้วยคงทน ถึงอับจนคนเดียวสิ้นเรี่ยวแรง ฯ
+๏ ฝ่ายนายด่านชาญสมุทรขี่อูฐรบ เลี้ยวตลบไล่ทหารชาญกำแหง
+เห็นราหูจู่โจมโถมเข้าแทง ราหูแรงน้อยรบหลบไม่ทัน
+ถูกหอกหกตกกิเลนลุกเผ่นโผน นายด่านโจนจับมัดรัดกระสัน
+ทหารแตกแยกย้ายพลัดพรายกัน นายด่านฟันไพร่นายล้มตายยับ
+พวกโยธาราหูไม่สู้รบ ลงนอบนบนั่งไหว้ยอมให้จับ
+พระอัคนีตีกลองเรียกกองทัพ ต่างคืนกลับเกลื่อนมาหน้าปราการ ฯ
+๏ นายด่านพาราหูคนผู้เฒ่า มาหมอบเฝ้าที่ตรงป้อมพร้อมทหาร
+นางเห็นหน้าราหูคนบุราณ คิดสงสารคนแก่ให้แก้มัด
+เห็นเหน็ดเหนื่อยเมื่อยเหน็บยังเจ็บปวด ให้หมอนวดหลายคนปรนนิบัติ
+ทั้งเอมโอชโภชนาสารพัด มาตั้งจัดแจงให้เป็นไมตรี
+แล้วตรัสว่าราหูเป็นผู้เฒ่า อันตัวเรานี้ถือเป็นฤๅษี
+คิดประโยชน์โปรดสัตว์ในปถพี ไม่ฆ่าตีหญิงชายให้วายชนม์
+เราหมายมาว่าจะชมโรมวิสัย ด้วยจงใจเจตนาสถาผล
+เจ้าเมืองใหญ่ใช้ท่านมาไล่ฆ่าคน จึงจำจนจำสู้ให้รู้ฤทธิ์
+เราจับได้ให้สงสารท่านราหู อย่าไปอยู่แปดปนกับคนผิด
+จะยกโทษโปรดให้ไว้ชีวิต จะสัตย์ซื่อหรือจะคิดเบือนบิดไป ฯ
+๏ ราหูฟังสั่งสอนสุนทรปลอบ พลอยเห็นชอบเชิงความตามวิสัย
+สารภาพกราบฤๅษีด้วยดีใจ พระคุณใครไม่เหมือนคุณพระมุนี
+มารบรับจับได้ไว้ชีวิต จะขอคิดนับถือพระฤๅษี
+อยู่เป็นข้ากว่าจะตายวายชีวี พระมุนีอย่าได้แหนงแคลงพระทัย
+อันองค์ท้าวเจ้าวาหุโลมราช จะสิ้นวาสนาคิดผิดวิสัย
+ให้ธานีมีศึกไม่ตรึกไตร จะพาไพร่พลตายวายชีวัน ฯ
+๏ พระอัคนีปรีชาว่าราหู ท่านย่อมรู้ความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อันชิงชัยได้ชนะจะละกัน ชื่อว่าจับไม่มั่นคั้นไม่ตาย
+ท่านไปด้วยช่วยกำกับเป็นทัพหน้า ปราบบรรดาเมืองทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+พวกกองทัพจับได้ทั้งไพร่นาย ยังมากมายมอบให้ท่านใช้การ ฯ
+๏ ราหูฟังบังคมประนมสนอง จะเป็นกองทัพหน้าไปว่าขาน
+แม้เมืองไหนไม่อ่อนจะรอนราญ สังหารผลาญชีวันให้บรรลัย
+แล้วทูลลาพาบ่าวมาเข้าค่าย ทั้งไพร่นายยินดีจะมีไหน
+ทุกหมู่หมวดตรวจพลสกลไกร ยังอยู่ได้ห้าหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ทั้งเกวียนม้าลาที่เคยขี่ขับ เตรียมสำหรับรับนายจะผายผัน
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องกลองสำคัญ โห่สนั่นลั่นเลื่อนยกเคลื่อนคลา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีกับพี่เลี้ยง จัดพร้อมเพรียงไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+คอยอยู่หลังนั่งคะเนดูเวลา ให้ทัพหน้าเดินไปก่อนได้ค่อนวัน
+พอแดดร่มลมตกยกทหาร ออกจากด่านเดินพหลพลขันธ์
+ต่างขานฆ้องกองทัพรับโห่กัน นายด่านนั้นนำหน้าพลากร
+นางโฉมยงทรงสิงห์กั้นกลิ้งกลด เผ่นพยศเยื้องไหล่เยี่ยงไกรสร
+ประโคมฆ้องกลองแห่ทั้งแตรงอน อ้อมสิงขรขึ้นทางไปหว่างเนิน
+พวกขอเฝ้าเหล่าสี่พระพี่เลี้ยง ประคองเคียงข้างนางไม่ห่างเหิน
+ต้นยางยูงสูงสล้างริมทางเดิน ต่างมุ่งเมินเดินชมพนมไพร
+พฤกษาออกดอกดวงเป็นพวงห้อย ระย้าย้อยช้อยชดสดไสว
+พวกผู้หญิงชิงช่วงพวงดอกไม้ ต่างเด็ดได้ไปถวายพระอัคนี
+ริมเชิงเขาสาวหยุดพุทธชาด เดียรดาษดอกประดับสลับสี
+รสสุคนธ์มณฑาสารภี มะลุลีลั่นทมน่าชมเชย
+สองข้างทางนางแย้มแกมกุหลาบ แก้วอังกาบพุดพะยอมหอมระเหย
+นางชมชื่นรื่นร่มลมรำเพย คิดถึงเคยคราวครั้งไปลังกา
+เคยพร้อมพรั่งทั้งสองพระน้องพี่ ได้ชวนชี้ชมไม้ไพรพฤกษา
+มาห่างแหแต่นี้พระพี่ยา ไม่เห็นหน้าน้องแล้วจะแคล้วกัน
+ยิ่งตรึกตราอาลัยจะใคร่กลับ แต่ล่าทัพอับอายจำผายผัน
+พระพักตร์เศร้าเปล่าใจในไพรวัน สู้อัดอั้นกลั้นสะอื้นฝืนฤทัย
+รีบเดินทางกล��งวันได้พันเส้น ครั้นจวนเย็นทำพลับพลาหยุดอาศัย
+ครั้นเช้าตามทัพหน้าเคลื่อนคลาไคล ตลอดไปตามทางหว่างคีรี ฯ
+๏ ฝ่ายราหูผู้เฒ่าเข้าแดนด่าน ห้ามชาวบ้านน้อยใหญ่มิให้หนี
+เที่ยวบอกเล่าเจ้าเมืองเอกโทตรี ว่ามุนีมีบุญกรุณา
+เมืองเล็กน้อยพลอยเห็นเช่นราหู ไม่รบสู้สาพิภักดิ์ด้วยหนักหนา
+คอยรับทัพคับคั่งตั้งบูชา ล่วงด่านมาห้าชั้นไม่อันตราย ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองด่านทหารเอก ชื่อตรีเมฆคุมทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+ครั้นรู้ว่าราหูคบผู้ร้าย ชวนหญิงชายภักดีด้วยชีไพร
+จะยกมาชวนเราให้เข้าด้วย จำต้องช่วยเจ้าปราบราบให้ได้
+จึงรีบรัดจัดพลสกลไกร ทั้งนายไพร่พร้อมหน้าถืออาวุธ
+แล้วยกออกนอกด่านด้วยหาญฮึก จะปราบศึกเสี้ยนแผ่นดินให้สิ้นสุด
+ทั้งสี่หมื่นพื้นทหารชำนาญยุทธ์ ไม่ยั้งหยุดยกเดินขึ้นเนินทราย
+พอพบกับทัพหน้าพวกราหู ต่างรอดูท่วงทีไม่หนีหาย
+บ้างแกว่งกลอกหอกดาบปลาบประกาย นายต่อนายออกหน้าร้องพาที
+ตรีเมฆว่าราหูเป็นผู้เฒ่า ไยไปเข้านับถือพระฤๅษี
+เสียแรงท้าวเจ้าจังหวัดปถพี ประทานที่บ้านเมืองแลเครื่องยศ
+ให้ยกทัพนับแสนไปแดนด่าน สังหารผลาญผู้ผิดคิดขบถ
+เหตุไฉนใจจิตจึงคิดคด ทรยศยกมาจะราวี ฯ
+๏ ฝ่ายราหูผู้เฒ่าจึงเล่าเรื่อง เดิมคิดเคืองคนนับถือพระฤๅษี
+เรายกไปให้ทหารเข้าต้านตี จนเสียทีชีวันจะบรรลัย
+พระฤๅษีมีคุณการุญโปรด ไม่ถือโทษเมตตาอัชฌาสัย
+ให้กลับมาว่ากล่าวทูลท้าวไท มิให้ไพร่พลเมืองเคืองรำคาญ
+ด้วยฤๅษีประโยชน์จะโปรดสัตว์ ไม่นิยมสมบัติพัสถาน
+เรานำหน้ามาแถลงให้แจ้งการณ์ จะรุกรานท่านผู้ใดก็ไม่มี
+ท่านเลิกทัพขับไพร่ไปเสียเถิด อย่าให้เกิดรบพุ่งเอากรุงศรี
+ช่วยทูลท้าวเจ้าจังหวัดปถพี ให้ภักดีดาบสทรงพรตธรรม์
+จะก่อศึกฮึกหาญเป็นการชั่ว จะร้อนทั่วทุกประเทศทั้งเขตขัณฑ์
+ท่านกับเราเล่าก็มีไมตรีกัน จงผ่อนผันพอให้ควรอย่าลวนลาม ฯ
+๏ ตรีเมฆว่าราหูคบผู้ร้าย คิดอุบายเบียดเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+เป็นข้าครอกนอกเจ้าข้าวนอกชาม ช่วยติดตามรบราญด่านเข้ามา
+ตัวเองนี้เราเห็นเป็นคนคด ทรยศต่อแผ่นดินสิ้นขายหน้า
+ไม่คิดคุณทูลกระหม่อมชุบย้อมมา ซ้ำอาสานำขบถมาปดเรา
+เร่งถอยทัพกลับไปเสียให้พ้น ไม่คบคนหือรือโหดพวกโฉดเฉา
+มิฟังว่าราหูอย่าดูเบา จะตัดเอาศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ ราหูว่าฉาฉีอ้ายตรีเมฆ กลับโหยกเหยกก่อศึกพูดฮึกหาญ
+จะทำให้ไพร่เมืองเคืองรำคาญ กูจะผลาญเสียให้ตายวายชีวี
+ขับกิเลนเผ่นโผนกระโจนจับ ตรีเมฆขับแรดรบไม่หลบหนี
+ต่างรับรองป้องกันประจัญตี ปะทะทีฟันแทงต่อแย้งยุทธ์
+เหล่าทหารต่อทหารรุกราญรบ ไม่หลีกหลบกลอกกลับสัประยุทธ์
+ต่างพุ่งซัดศัสตราแกว่งอาวุธ อุตลุดตะลุมบอนไล่ฟอนฟัน
+ทั้งสองฝ่ายนายไพร่ต่างไวว่อง ต่างรับรองเรี่ยวแรงล้วนแข็งขัน
+พอนายด่านชานชลายกมาทัน โห่สนั่นหนุนกลุ้มเข้ารุมรบ
+บ้างโอบอ้อมล้อมหลังไล่สังหาร พวกพลด่านตายยับซ้อนซับศพ
+ทั้งสองทัพขับโยธีตีสมทบ ตรีเมฆหลบหลีกล่าเข้าป่ารัง
+ราหูไล่นายด่านเข้าต้านหน้า พวกโยธาหุ้มห้อมล้อมหน้าหลัง
+ตรีเมฆรับสัประยุทธ์สุดกำลัง ตกจากหลังแรดล้มไม่สมประดี
+ทหารรุมกลุ้มกลัดจับมัดมั่น ไล่ฆ่าฟันไพร่นายพลัดพรายหนี
+พอทัพหลังทั้งองค์พระอัคนี มาถึงที่รบทัพตั้งพลับพลา ฯ
+๏ ฝ่ายสองทัพจับได้ไพร่ชาวด่าน มาประมาณสามหมื่นล้วนปืนผา
+ราหูให้ไพร่มัดตรีเมฆมา หมอบตรงหน้าเฝ้าพระอัคนี
+แล้วทูลความตามพบได้รบสู้ นี่ตัวผู้รั้งด่านชานกรุงศรี
+นางทรงฟังสั่งว่าอย่าฆ่าตี ให้แก้ตรีเมฆออกแล้วบอกความ
+เราถือศิลจินตนารักษากิจ มิได้คิดการบาปที่หยาบหยาม
+เจ้าของท่านไม่ควรทำลวนลาม นายด่านห้ามก็ไม่ฟังอหังการ์
+ไม่ทำบุญฉุนเฉียวซ้ำเกรี้ยวโกรธ จะฆ่าโคตรญาติวงศ์เผ่าพงศา
+จึงจำช่วยด้วยสมเพชเวทนา หมายจะมาว่ากล่าวกับท้าวไท
+ให้ถือธรรมจำศิลสิ้นมานะ แล้วเราจะขึ้นไปชมโรมวิสัย
+ท่านซื่อตรงจงบำรุงเจ้ากรุงไกร ให้อยู่ในศีลสัตย์สวัสดี ฯ
+๏ ตรีเมฆนั่งฟังตรัสมธุรส น้อมประณตนับถือพระฤๅษี
+ท่านคิดชอบขอบคุณพระมุนี ขอเป็นที่พึ่งให้พ้นภัยพาล
+จะไปด้วยช่วยส่งถึงเมืองหลวง คนทั้งปวงปะข้าจะว่าขาน
+ให้เปิดด่านชั้นเจ็ดสำเร็จการ ได้พบพานพูดกับท้าวเจ้าแผ่นดิน
+ให้ท้าวหายร้ายดุด้วยสุภาพ ไม่ทำบาปหยาบช้ารักษาศิล
+ได้เย็นใจไพร่ฟ้าเห็นอาจิณ จะเพิ่มภิญโญยศปรากฏไป
+ขอพระองค์จงพาโยธาหาญ เข้าในด่านอย่าแคลงแหนงไฉน
+แล้วนำหน้าพาพลสกลไกร เข้าอยู่ในด่านสิ้นดังจินดา
+แล้วเร่งใช้ให้บ่าวไปป่าว���้อง ชาวบ้านช่องหญิงชายทั้งซ้ายขวา
+แต่งสำรับกับข้าวทั้งเหล้ายา เลี้ยงบรรดาพลพรรคพระอัคนี
+แล้วบอกเล่าเหล่าทมิฬสิ้นทั้งนั้น ให้พร้อมกันนับถือพระฤๅษี
+ครั้นรุ่งเช้าเข้ามาว่าข้านี้ ขอเป็นที่ทัพหน้าล่วงคลาไคล
+ไปบอกเล่าเจ้านครเขื่อนเพลิงนั้น ให้ด่านชั้นเจ็ดแจ้งแถลงไข
+เปิดทางทัพรับพระองค์ให้ตรงไป เห็นจะได้ด้วยเป็นมิตรสนิทกัน ฯ
+๏ พระอัคนีดีใจมิได้ห้าม สุดแต่ความคิดนายเร่งผายผัน
+ตรีเมฆลาพาทหารขาวด่านนั้น หมื่นห้าพันเข้าประจำนำลีลา
+ตรีเมฆนั่งหลังแรดผาดแผดร้อง พาพวกพ้องพลเดินบนเนินผา
+แล้วองค์พระอัคนีผู้ปรีชา ตรัสสั่งราหูให้ยกไปตาม
+ตะวันบ่ายนายทหารด่านปากน้ำ ยกทัพนำหน้าเสด็จไม่เข็ดขาม
+ทั้งทัพหลังทัพหลวงล่วงสามยาม จึงยกตามสามทัพกำกับไป ฯ
+๏ จะกล่าวความนามพระกาลชาญสมร เจ้านครเขื่อนเพลิงเชิงไศล
+คุมทหารด่านสำคัญอยู่ชั้นใน ให้ม้าใช้สืบเรื่องหัวเมืองราย
+รู้ข่าวว่าราหูกับตรีเมฆ คิดโหยกเหยกคบขบถจึงจดหมาย
+เป็นความเมืองเรื่องราวทูลเจ้านาย แล้วแจกจ่ายเสื้อหมวกให้พวกพล
+ทั้งปืนผาอาวุธเครื่องยุทธ์ครบ จะคอยรบทัพศึกเตรียมฝึกฝน
+ตระเวนระวังนั่งทางทุกตำบล แล้วขับพลขึ้นประจำป้อมกำแพง
+ให้ลงขวากลากปืนเข้าจุกช่อง ทุกหมวดกองเกณฑ์กันล้วนขันแข็ง
+หอรบรายค่ายป้อมให้ซ่อมแปลง รีบจัดแจงอาวุธยุทธนา ฯ
+๏ ฝ่ายตรีเมฆเสนีที่ไปก่อน ถึงนครเขื่อนเพลิงริมเชิงผา
+เห็นพวกพลล้นหลามตามเสมา เดินตรวจตราเตรียมการจะราญรอน
+จึงรอรั้งตั้งค่ายอยู่ชายทุ่ง พอย่ำรุ่งเรียกเสมียนเขียนอักษร
+ให้บ่าวไปในเมืองแจ้งเรื่องร้อน เจ้านครรับอ่านดูสารพลัน ฯ
+๏ หนังสือนี้ตรีเมฆเจ้าเมืองด่าน ขอแจ้งการณ์เวียงชัยไอศวรรย์
+อย่าโมโหโกรธาคิดฆ่าฟัน จงอดกลั้นตรองความให้งามดี
+เร่งถือธรรมจำศิลสิ้นโทโส ได้ภิญโญยศบำรุงชาวกรุงศรี
+เดิมราหูผู้เฒ่ากับเรานี้ ออกต้านตีแตกทัพได้อับอาย
+เธอจับได้ไม่สังหารผลาญชีวิต จึงเห็นฤทธิ์ว่าฤๅษีดีใจหาย
+ใครรบสู้ผู้นั้นจะอันตราย คนทั้งหลายเลื่อมใสพร้อมใจกัน
+จงรู้เถิดเปิดด่านให้ท่านด้วย จะได้ช่วยโปรดให้ไปสวรรค์
+เราบอกความตามจริงทุกสิ่งอัน แม้ป้องกันกีดฤๅษีจะมีภัย ฯ
+๏ พระกาลฟังคั่งแค้นแสน��ิโรธ สู้อดโกรธรักษาอัชฌาสัย
+จึงเสแสร้งแกล้งตอบว่าขอบใจ ที่ชวนชักรักใคร่จะให้ดี
+ทั้งบอกกล่าวราวเรื่องให้รู้เหตุ ผู้วิเศษจะบำรุงเจ้ากรุงศรี
+แม้จริงจังดังว่าอย่าช้าที บอกให้ตรีเมฆมาพูดจากัน ฯ
+๏ ฝ่ายผู้ถือหนังสือลับกลับมาค่าย บอกความนายตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ตรีเมฆฟังนั่งรำพึงอยู่ครึ่งวัน คิดพรั่นพรั่นเพื่อนเราจะเผาเรือน
+แม้มิไปไม่ดีเหมือนขี้ขลาด ไม่องอาจอายใจใครจะเหมือน
+พอพระกาลให้ม้าใช้ออกไปเตือน ไม่บิดเบือนบอกว่าเราจะเข้าไป
+เรียกบ่าวตามสามคนเข้าเมืองด่าน ฝ่ายพระกาลยินดีจะมีไหน
+จับเสนีตรีเมฆลงเหล็กไว้ แล้วคุกคามถามไต่จงให้การ
+ตัวเป็นข้าฝ่าพระบาทบดินทร์สูร ได้เพิ่มพูนยศศักดิ์อัครฐาน
+เคยถือน้ำทำสัตย์ปฏิญาณ กินเมืองด่านแดนประเทศเขตนคร
+เหตุไฉนใจคอจึงทรยศ เป็นขบถบพิตรอดิสร
+มาชวนเราเข้าด้วยให้ม้วยมรณ์ ทำยอกย้อนอย่างนั้นด้วยอันใด
+เคยเป็นมิตรคิดว่าดีดูตรีเมฆ มาโหยกเหยกอย่างนี้ผิดวิสัย
+จะต้องเอาเข้ากรงบอกส่งไป จะว่าไรเร่งว่าอย่าช้าที ฯ
+๏ ตรีเมฆฟังคั่งแค้นแหงนหัวร่อ กูไม่ง้อขอชีวิตไม่คิดหนี
+นึกว่าเพื่อนเหมือนเขาว่าเพราะปรานี มึงกลับตีเอาเรือไม่เชื่อฟัง
+ถึงกูตายภายหน้ากรรมมาถึง พวกของมึงจึงจะตายเมื่อภายหลัง
+กูซื่อตรงหลงประมาทจึงพลาดพลั้ง มึงระวังหัวเถิดวะอ้ายพระกาล ฯ
+๏ เจ้าเมืองฟังสั่งให้ใส่กรงไว้ แต่บ่าวไพร่ปล่อยออกไปบอกทหาร
+ว่านายผิดคิดร้ายจะวายปราณ พวกชาวด่านเป็นแต่ไพร่มิได้คิด
+พากันมาหาเราไม่เอาโทษ จะช่วยโปรดผ่อนปรนให้พ้นผิด
+ให้จงรักภักดีเจ้าชีวิต อย่าควรคิดขัดขวางเหมือนอย่างนาย ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีตรีเมฆสักหมื่นเศษ ครั้นรู้เหตุย่อท้อใจคอหาย
+แต่นายกองร้องห้ามตามอุบาย เขาลวงนายเราเข้าไปจับใส่กรง
+เราเข้าหาน่าที่จะมีผิด มันคงคิดจับกุมอย่าลุ่มหลง
+รักษาค่ายไว้ด้วยกันให้มั่นคง เมื่อมันส่งเมืองหลวงจึงช่วงชิง
+ช่วยแก้แค้นแทนนายเหมือนหมายมาด เราล้วนชาติชายใช่น้ำใจหญิง
+ทั้งพวกไพร่ใหญ่น้อยพลอยเห็นจริง หวังจะชิงนายด่านคอยราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายราหูผู้กำกับอยู่ทัพหน้า ยกโยธามาตามทางหว่างสิงขร
+พอแดดลบหลบสิ้นแสงทินกร ใกล้นครเขื่อนเพลิงเชิงคิรี
+จึงหยุดทัพยับยั้งอยู่หลังเขา คอยจับชาวเมืองข้างทางวิถี
+ให้ม้าใช้ไปที่ค่ายฟังร้ายดี พอพวกตรีเมฆมาบอกว่านาย
+เขาจับได้ใส่กรงเหล็กขังไว้ จะส่งไปให้เสมียนเขียนจดหมาย
+ราหูฟังสั่งความตามอุบาย ไปอยู่ค่ายคอยดูชาวบูรี
+แม้พระกาลเกณฑ์ทหารออกห้อมล้อม อุส่าห์พร้อมใจรบอย่าหลบหนี
+แล้วพวกพ้องกองเราจะเข้าตี ชิงบุรีเห็นจะเสร็จสำเร็จการ
+ปลัดทัพรับลากลับมาค่าย บอกอุบายถ้วนทั่วตัวทหาร
+ต่างดีใจไม่นอนจะรอนราญ แม้ชาวด่านมาจับจะรับรบ ฯ
+๏ ฝ่ายพระกาลหาญศึกนั่งปรึกษา กับบรรดาขุนนางผู้รู้ขนบ
+พวกโยธีตรีเมฆไม่นอบนบ เห็นจะรบรอราอยู่ท่าทัพ
+ถ้าพวกพ้องของมันนั้นมามาก จะทำยากจริงเจียวต้องเคี่ยวขับ
+อยู่แต่ไพร่ไม่ยอมน้อมคำนับ ไปล้อมจับตัวมันเสียวันนี้
+พวกนายรองกองทะลวงหลวงปลัด จงรีบรัดเรียกกันขมันขมี
+พอคุมคนพรักพร้อมออกล้อมตี เป็นพลสี่กองรบสมทบกัน ฯ
+๏ ฝ่ายนายรองกองทะลวงหลวงปลัด รับคำจัดพวกพหลพลขันธ์
+ถืออาวุธจุดคบมีครบครัน แล้วชวนกันยกออกนอกกำแพง
+เข้าโอบอ้อมล้อมรอบริมขอบค่าย จุดคบรายเรียงสว่างกระจ่างแสง
+บ้างถอนขวากลากเหนี่ยวด้วยเรี่ยวแรง ชาวด่านแย้งยิงปืนเสียงครื้นครึก
+ทั้งสี่ทัพขับระดมเข้าสมทบ เร่งให้รบตีกลองเสียงก้องกึก
+โห่สนั่นลั่นเลื่อนสะเทื้อนสะทึก กำดัดดึกครึกครื้นด้วยปืนรบ ฯ
+๏ ฝ่ายราหูรู้ว่าคนออกปล้นค่าย ขับไพร่นายหนุนกันแล้วบรรจบ
+เข้าล้อมหลังชาวบุรีตีกระทบ ฟันจนศพซ้อนซับลงทับกัน
+พวกนายรองกองทะลวงหลวงปลัด แตกกระจัดกระจายเวียนวิ่งเหียนหัน
+พวกโยธีตรีเมฆหมื่นสี่พัน ออกไล่ฟันไพร่นายวอดวายวาง
+พลบุรีสี่หมื่นตายดื่นดาษ กลิ้งเกลื่อนกลาดกลางทุ่งจนรุ่งสาง
+บ้างหลบลี้หนีจนวนอยู่กลาง บ้างเจ็บบ้างตายล้มไม่สมประดี ฯ
+๏ ฝ่ายพระกาลหาญเหี้ยมยืนเยี่ยมป้อม เห็นศึกล้อมเหล่าทหารลนลานหนี
+เร่งยกทัพขับออกนอกบุรี ตัวขึ้นขี่โลโตไล่โยธา
+รุมระดมสมทบรบราหู เป็นหมวดหมู่มากมายทั้งซ้ายขวา
+พอแดดสายนายด่านชานชลา ยกโยธามาสำทับช่วยรับรบ
+ทัพราหูอยู่กลางข้างนายด่าน ล้อมพระกาลไว้อีกไม่หลีกหลบ
+เป็นห้าทัพขับโยธีตีกระทบ ต่างรุกรบรับกันประจัญบาน
+พอทัพพระอัคนีกับพี่เลี้ยง ได้ยินเสียงแซ่เซงเร่งทหาร
+แซงสกัดลัดทางข้างพระกาล ผลาญชาวด่านตายกลาดดาษดา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องของฤๅษีทั้งยี่สิบ คอยซุบซิบอยู่ในด่านนานหนักหนา
+ขึ้นปลอมดูผู้คนบนเสมา เห็นโยธาทัพพระอัคนี
+จึงช่วยกันฟันคนอลหม่าน เปิดทวารออกไปรับทัพฤๅษี
+พวกพลล้อมพร้อมพรูเข้าบูรี ไล่ฆ่าตีรี้พลบนกำแพง
+พวกอยู่ป้อมล้อมวงโดดลงวิ่ง ตกใจจริงทิ้งอาวุธลงมุดแฝง
+ฝ่ายพระกาลราญรอนจนอ่อนแรง เห็นทัพแซงเกรียวกรูเข้าบูรี
+จะถอยกลับทัพฤๅษีสกัดไว้ ทั้งพวกไพร่พลตายพลัดพรายหนี
+เห็นศึกเสือเหลือจะสู้พวกมุนี จริงของตรีเมฆบอกไม่หลอกลวง
+จึงขับโลโตวิ่งทิ้งทหาร ไม่เข้าด่านแยกเยื้องไปเมืองหลวง
+ที่เหลือตายนายรองกองทะลวง ต่างเสียท่วงทีทัพอัปรา
+ทิ้งอาวุธทรุดหมอบนบนอบน้อม ต่างร้องยอมสาพิภักดิ์ด้วยหนักหนา
+พระอัคนีมีจิตคิดเมตตา เรียกโยธาถอยกลับทั้งทัพชัย
+ต่างล้าเลื่อยเหนื่อยหนักเข้าพักผ่อน อยู่นครเขื่อนเพลิงเชิงไศล
+เหล่าฤๅษีรี้พลสกลไกร สำราญใจสรวลเสเสียงเฮฮา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีถอดตรีเมฆ ตั้งเป็นเอกอำมาตย์อาจอาสา
+แล้วเลี้ยงดูหมู่พหลพลโยธา อยู่พาราเขื่อนเพลิงเริงสำราญ ฯ
+๏ จะกลับกล่าวท้าววาหุโลมราช สถิตอาสน์ออกเสนาแน่นหน้าฉาน
+พอรู้ข่าวราวเรื่องเมืองพระกาล ว่าเสียด่านทั้งหกก็ตกใจ
+จึงตรัสว่าข้าศึกมันฮึกหาญ เพราะพวกด่านแดนมหาชลาไหล
+ลวงเกลี้ยกล่อมพร้อมเพรียงชาวเวียงชัย กูจะไปรบเองไม่เกรงกลัว
+น้อยหรือหวาชะล่าใจอ้ายตรีเมฆ มันโหยกเหยกสาหัสจะตัดหัว
+ทั้งฤๅษีที่โกหกพูดยกตัว กูไม่กลัวดอกจะจับมาสับฟัน
+อ้ายพวกด่านบ้านนอกมันหลอกเจ้า ทั้งโคตรเค้าเข่นฆ่าให้อาสัญ
+พระเคืองขัดตรัสด่าสารพัน ยังมิทันขาดคำเธอสำลัก
+พอพระกาลด่านในหนีไปถึง เสียงกริ้วอึงอึกทึกใจตึกตัก
+จะผ่อนตัวกลัวว่าจะช้านัก อุส่าห์หักใจคอไม่รอรั้ง
+คลานเข้ามาหน้าฉานก้มกรานกราบ สารภาพทูลตามเนื้อความหลัง
+ได้รบทัพสัประยุทธ์สุดกำลัง สงครามครั้งนี้ล้นพ้นประมาณ
+ด้วยมากมายหลายทัพดูนับแสน มาเนืองแน่นหนุนหนักเข้าหักหาญ
+ทั้งราหูจู่โจมมาโรมราญ จึงเสียด่านเมืองหลวงเสียท่วงที
+พระเดือดด่าราหูตรีเมฆด้วย น้อยหรือช่วยกันรบคบฤๅษี
+คงเห็นกันมันกับกูได้ดูดี เหวยมนตรีเร่งรัดไปจัดทัพ
+ทั้งหน้าหล��งตั้งกองสักสองแสน ให้ทันแค้นกูจะไปล้อมไล่จับ
+อำมาตย์หมอบนอบนบเคารพรับ ไปจัดทัพทวยหาญชำนาญรบ
+เป็นเกียกกายซ้ายขวากองหน้าหลัง ถือดาบดั้งโล่เขนล้วนเจนจบ
+ทั้งปีกป้องกองตระเวนเกณฑ์สมทบ ถือเครื่องรบครบทั่วทุกตัวคน
+บ้างขี่ม้าลีลาชุมพาแพะ ขี่กวางแกะเลียงผาโกลาหล
+ตั้งกระบวนถ้วนหน้าตรวจตราพล ผูกเสือต้นลายเหลืองเรืองระยับ
+มีเบาะอานผ่านอกผ้าปกข้าง แก้วกระจ่างแจ่มเม็ดเพชรประดับ
+มาเรียงเรียบเทียบเกยเคยประทับ ต่างเตรียมรับสรรพเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าวาหุโลมราช ยุรยาตรอ่าองค์สรงสนาน
+ประดับเครื่องเรืองจำรัสชัชวาล เกราะประสานสร้อยกระสันกันอาวุธ
+แล้วเหน็บตรีมีฝักสะพักศร คทาธรถือสำหรับสัประยุทธ์
+กริชทองแดงแฝงองค์เครื่องยงยุทธ์ มายั้งหยุดยืนดูหมู่โยธา
+เห็นพร้อมพรั่งคั่งคับขับทหาร ให้พระกาลกำกับกองทัพหน้า
+พระทรงนั่งหลังพยัคฆ์อันศักดา ให้เคลื่อนคลาพลออกนอกบุรี
+ทหารโห่โกลาทั้งหน้าหลัง ดูคับคั่งเกลื่อนกลางทางวิถี
+อึกทึกกึกก้องฆ้องกลองตี ทั้งผงคลีคลุ้มฟ้านภาดล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีอยู่ที่ด่าน ปรนทหารเหิมฮึกแล้วฝึกฝน
+ทั้งไล่หนีทีโถมโจมประจญ ให้รู้กลการณรงค์ในสงคราม
+เรียกราหูผู้เฒ่าเข้ามาสั่ง ตรีเมฆทั้งนายด่านชาญสนาม
+บอกนายรองกองร้อยให้รู้ความ เป็นคนสามสิบกองคอยป้องกัน
+จนล่วงหน้าพากันไปแม้ใครรบ เลี้ยวตลบล้อมทัพให้ขับขัน
+คอยวงเวียนเปลี่ยนผลัดสกัดฟัน ชื่อกลกันโขลงช้างจับกลางแปลง
+พวกนายทัพรับว่าสาธุสะ คงชนะข้าศึกไม่นึกแหนง
+แล้วทูลลาพากันออกนอกกำแพง ต่างจัดแจงพร้อมพลสกลไกร
+พวกปากน้ำนำหน้าโยธาหาญ โห่สะท้านสะเทื้อนลั่นเสียงหวั่นไหว
+แล้วเสนีตรีเมฆยกหนุนไป กำหนดไกลร้อยเส้นพอเห็นกัน
+แล้วราหูผู้กำกับกองทัพหลัง พร้อมสะพรั่งไพร่นายยกผายผัน
+แล้วทัพพระอัคนีนารีนั้น คุมฉกรรจ์สี่หมื่นเสียงครื้นครึก
+รีบยกตามสามทัพคนคับคั่ง ประโคมสังข์แตรกลองเสียงก้องกึก
+โห่สนั่นครั่นครึ้มกระหึมฮึก สะเทื้อนสะทึกทั่วป่าพนาดร ฯ
+๏ ฝ่ายกองหน้าวาหุโลมรีบกองทัพ พอพบกับนายด่านชาญสมร
+พระกาลขับทัพทหารเข้าราญรอน นายด่านต้อนพลขันธ์ประจัญรับ
+พวกฤๅษีทีรบรู้หลบเลี่ยง เห็นพลาดเพลี่ยงผลุนฟาดเสียงฉาดฉับ
+พวกวาหุโลมล้มตายไพร่นายยับ พระกาลขับโลโตต้อนโยธี
+ถือทวนแกว่งแทงทหารชาวด่านโดด เลี่ยงหลีกโลดหลบผิดศิษย์ฤๅษี
+ยิ่งเดือดใจไล่รุกเข้าคลุกคลี นายด่านขี่อูฐขับเข้ารับรบ
+ถือหอกแกว่งแทงพระกาลถูกซานทรุด ทิ้งทวนหลุดสุดกำลังกลับหลังหลบ
+เหล่าทหารด่านกลุ้มเข้ารุมรบ ตีกระทบพระกาลไม่ทานทน
+ทั้งไพร่นายตายยับลงนับหมื่น เหลือตายตื่นแตกทัพวิ่งสับสน
+เจ้าวาหุโลมโถมไล่พวกไพร่พล ขับเสือต้นเผ่นโผนโจนทะยาน
+เสียงโฮกปีบถีบถลาเหลือกตาเขียว ยืนแยกเขี้ยวขวางหน้าโยธาหาญ
+พวกโยธีรี้พลหลีกลนลาน เห็นนายด่านปากน้ำด่าสำทับ
+กูเลี้ยงมึงถึงขนาดอ้ายชาติข้า ทำมารยาย้อนยอกคิดกลอกกลับ
+ให้ฤๅษีที่มึงคบช่วยรบรับ มาสู้กับกูเดี๋ยวนี้ดูฝีมือ ฯ
+๏ นายด่านตอบยอบตัวทำหัวเราะ เป็นเหตุเพราะภูวไนยหาไม่หรือ
+ให้รบพุ่งฟุ้งเฟื่องจนเลื่องลือ ครั้นสุดซื่อสิจะล้างให้วางวาย
+จึงอุส่าห์มาตามความรับสั่ง ลองกำลังภูวนาถเหมือนมาดหมาย
+มิคิดบุญคุณท้าวว่าเจ้านาย พระจะวายชีวาเวลานี้
+จะตอบแรนแทนคุณทูลกระหม่อม จงนบน้อมนับถือพระฤๅษี
+ทรงศีลธรรม์กรุณาทั่วธานี จะได้มีเกียรติยศปรากฏไป
+อันถิ่นฐานบ้านเมืองแลเครื่องยศ พระดาบสไม่จำนงอย่าสงสัย
+จะสั่งสอนผ่อนปรนให้พ้นภัย ตั้งพระทัยทำบุญกับมุนี ฯ
+๏ พระโกรธกริ้วนิ่วหน้าด่านายด่าน อ้ายเดรฉานชาติโกหกยกฤๅษี
+มึงจองหองลองกับกูดูเดี๋ยวนี้ แม้มึงดีให้เป็นเจ้าชาวพารา
+แล้วขับเสือเงื้อกระบองร้องตวาด เข้าตีพลาดพลิ้วกายทั้งซ้ายขวา
+นายด่านหันกันกระบองป้องปัดมา แกล้งล่อล่าลวงให้เธอไล่ตาม
+พอเธอห่างพรั่งพร้อมเข้าล้อมหุ้ม เป็นศึกรุมรอบข้างกลางสนาม
+ต้องด้วยกลรณรงค์ในสงคราม แยกเป็นสามสิบกองคอยป้องกัน
+สกัดตีรี้พลอลหม่าน สังหาญผลาญโยธาให้อาสัญ
+นายด่านกลับทัพประจบรบประจัญ ตัวนายนั้นล้อมท้าวเจ้าบุรี
+พระเห็นหน้าราหูว่าอุเหม่ อ้ายโว้เว้กลับไปถือพวกฤๅษี
+ราหูว่าข้าพเจ้าเข้าด้วยนี้ เพราะเสียทีเธอไม่ล้างให้วางวาย
+จึงทราบว่าดาบสละยศศักดิ์ มิใคร่รักเงินทองของทั้งหลาย
+จะไปชมโรมวิสัยให้สบาย จึงมุ่งหมายจะมาเฝ้าทูลท้าวไท
+ที่นับถือฤๅษีผู้มีพรต ไม่คิดคดต่อพระองค์อย่าสง���ัย
+ขืนรบสู้บูรีจะมีภัย ทั้งนายไพร่ใหญ่น้อยจะพลอยตาย ฯ
+๏ พระเดือดด่าราหูอ้ายงูเฒ่า กลับหลอกเจ้าจองหองนี่ใจหาย
+อันคนดีที่เขารักเจ้านาย ถึงวอดวายไว้ชื่อให้ลือชา
+มึงนี้หมายขายเจ้าเอาประโยชน์ หือรือโหดฮึกฮักขึ้นหนักหนา
+มาล่อลวงล่วงพระราชอาชญา จะเข่นฆ่าเสียให้ตายวายชีวี
+พลางขับเสือเงื้อง่าคทาโถม เข้ารุกโรมราหูก็สู้หนี
+แกล้งรบรับขับทหารเข้าต้านตี พอพบตรีเมฆมาขวางหน้าไว้
+แกล้งร้องว่าฝ่าพระบาทประมาทนัก เมื่อคนรักหรือพระองค์มาสงสัย
+พระฤๅษีนี้ประเสริฐเลิศไกร ตั้งพระทัยทำบุญกรุณา
+ไม่ชื่นชมสมบัติพัสถาน จะโปรดปรานไปสวรรค์ให้หรรษา
+ขอพระองค์จงเป็นมิตรกับสิทธา จะได้ผาสุกสวัสดิ์กำจัดภัย
+เดี๋ยวนี้เล่าเขาก็ล้อมไว้พร้อมพรั่ง เหมือนเสือขังกรงสิ้นดิ้นไม่ไหว
+มิโอนอ่อนผ่อนปรนให้พ้นภัย จะเสียไพร่เสียองค์พระทรงยศ ฯ
+๏ พระชี้หน้าว่าอุเหม่อ้ายตรีเมฆ พลอยโหยกเหยกเอกกะระอ้ายขบถ
+กลับมาขู่กูให้ยอมน้อมประณต มึงเหลือคดควรทำลายให้วายปราณ
+พลางโถมตีตรีเมฆก็ไม่ต้อง คอยปัดป้องปิดทางขวางทหาร
+เจ้าพาราวาหุโลมไล่โรมราญ จะออกด้านไหนก็ไปมิใคร่พ้น
+ดูโยธามาด้วยก็ม้วยมอด ที่ยังรอดรวนเรระเหระหน
+ศึกสมทบรบรับถึงอับจน เที่ยวหันเหียนเวียนวนอยู่หว่างกลาง
+จนค่ำพลบคบล้อมอยู่พร้อมพรั่ง ข้างหน้าหลังไล่สกัดให้ขัดขวาง
+ออกด้านไหนไพร่นายยิ่งวายวาง ด้วยเพลิงแดงแสงสว่างดังกลางวัน
+พระอัคนีมีจิตคิดสงสาร ให้ทหารเรียกพหลพลขันธ์
+ใครออกมาหาเราเข้าด้วยกัน ไม่ทำอันตรายสบายดี ฯ
+๏ ฝ่ายพวกไพร่ได้สดับไม่รับรบ ออกนอบนบนับถือพระฤๅษี
+ต่างเรียกเพื่อนเกลื่อนมาในราตรี ที่ต่อตีตัวนายก็วายปราณ ฯ
+๏ เจ้าพาราวาหุโลมเหงื่อโซมเสื้อ เที่ยวขับเสืออยู่แต่องค์น่าสงสาร
+จนรุ่งเช้าท้าวไปปะกับพระกาล หาทหารนายไพร่ก็ไม่มี
+แต่พวกล้อมพร้อมพรั่งดูคั่งคับ เห็นกองทัพแลพบแต่ศพผี
+ถามพระกาลท่านกับเราอยู่เท่านี้ จะต่อตีต้านทานประการใด ฯ
+๏ พระกาลฟังบังคมบรมนาถ ขอรองบาทบริรักษ์จนตักษัย
+เชิญพระองค์ทรงศักดิ์รบหักไป ถึงกรุงไกรเตรียมทัพกลับมารบ
+จะขับเคี่ยวเดี๋ยวนี้แม้มิถอย เหมือนน้ำน้อยดับไฟไม่สงบ
+ด้วยข้าศึกฝึกฝนพลสมทบ จึงรุมรบคร��้งนี้ได้มีชัย ฯ
+๏ พระฟังคำรำพึงแล้วจึงตอบ ท่านว่าชอบชี้ทางสว่างไสว
+แต่หยุดพักสักหน่อยจึงค่อยไป เดี๋ยวนี้ให้หิวโหยโรยกำลัง
+ทอดพระองค์ลงจากหลังพยัคฆ์ เข้าหยุดพักพุ่มไม้เหมือนใจหวัง
+พระกาลนั้นกตัญญูดูระวัง อุส่าห์นั่งนวดพัดกษัตรา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอัคนีที่ตีทัพ ขึ้นหยุดยับยั้งอยู่บนภูผา
+ครั้นอุทัยไตรตรัดทัศนา เห็นโยธาทัพล้อมอยู่พร้อมกัน
+แต่พลท้าวเจ้าวาหุโลมราช ตายเกลื่อนกลาดกลางป่าพนาสัณฑ์
+พอเสนีตรีเมฆราหูนั้น มาพร้อมกันกับนายด่านชานชลา
+ทูลว่าท้าวเจ้าบุรินทร์สิ้นทหาร กับพระกาลเข้าอาศัยใต้พฤกษา
+แม้เห็นพระจะโมโหผินโผมา คอยรักษาพระองค์ให้จงดี ฯ
+๏ พระยิ้มเยื้อนเอื้อนอรรถตรัสประภาษ เราคิดคาดใจท้าวเจ้ากรุงศรี
+จะใส่ปีกหลีกพหลพลโยธี ไปบุรีคิดการมาราญรอน
+ให้ปีกป้องกองตระเวนพวกเกณฑ์หัด ไปสกัดตามทางหว่างสิงขร
+เมื่อเหนื่อยหนักจักลงในดงดอน จึงไล่ต้อนตีตะพัดจับมัดมา
+กองตระเวนเจนทางต่างรับสั่ง ยกไปตั้งซุ่มอยู่ริมภูผา
+พระอัคนีตีฆ้องกลองสัญญา ให้โยธารบพุ่งเจ้ากรุงไกร
+ฝ่ายทัพล้อมพร้อมพรั่งก็ตั้งโห่ สำเนียงโกลาลั่นสนั่นไหว
+บ้างก็พุ่งศัสตรายิงมาไป ไล่เข้าใกล้กลัวสง่าจะฆ่าฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าวาหุโลมราช กษัตริย์ชาติเชื้อยักษ์มักกะสัน
+จะหักทัพกับพระกาลชาญฉกรรจ์ ใส่ปีกขันควงทองทั้งสองกร
+แล้วจัดแจงแต่งองค์ขึ้นทรงพยัคฆ์ สอดสะพักสะพายแล่งพระแสงศร
+ท้าวนำหน้าพาพระกาลออกราญรอน คทาธรถือเงื้อขับเสือทะยาน
+โขยกปีบถีบกระโชกแล้วโฮกขบ สองมือตบตีนฟัดประหัตประหาร
+พระได้ทีรี้พลหลบลนลาน ทั้งพระกาลกุมทวนคอยสวนแทง
+พวกทัพล้อมห้อมหุ้มเข้ากลุ้มกลัด รบสกัดกั้นหน้าล้วนกล้าแข็ง
+ต่างตีรันฟันฟาดพลิกพลาดแพลง ทั้งกองแซงเข้าสมทบช่วยรบรับ
+เจ้าพาราวาหุโลมเข้าโหมหัก จนหอบฮักเหงื่อโซมแทบลมจับ
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังดูคั่งคับ ต้องหันรับรบขวางอยู่กลางพล
+จนอาวุธหลุดพระหัตถ์แล้วลัดหลีก กระพือปีกบินเร่ขึ้นเวหน
+ถีบถลาถาโถมพโยมบน พวกไพร่พลพากันตามออกหลามไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระกาลราญรอนจนอ่อนจิต เป็นสุดฤทธิ์รบต้านทานไม่ไหว
+ถลาล้มลมจับวับหัวใจ ตรีเมฆให้ไพร่รัดผูกมัดมา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ร��บบินหนี ไปถึงที่ทางเดินบนเนินผา
+ให้เหนื่อยอ่อนร่อนลงริมหิมวา สิ้นศัสตราอาวุธสุดกำลัง
+พวกทัพซุ่มรุมกันแทงฟันฟาด พอล้มพลาดจับได้มัดไพล่หลัง
+ต่างโห่ร้องก้องเสียงสำเนียงดัง พาไปยังที่อยู่พระมุนี
+พอพร้อมทั้งพระกาลทหารเอก ที่ตรีเมฆมัดเข้ามาหน้าฤๅษี
+พระนักสิทธ์พิศดูท้าวเจ้าบูรี เห็นท่วงทีถือตัวไม่กลัวตาย
+แต่โฉมยงสงสารโองการตรัส ให้แก้มัดมิให้ช้ำระส่ำระสาย
+เชิญนั่งแท่นแผ่นผาศิลาลาย พลางภิปรายปราศรัยเป็นไมตรี
+นี่แท้ท้าวเจ้าเมืองเรืองพระยศ เราสร้างพรตเพราะว่าถือเป็นฤๅษี
+ไม่นิยมสมบัติในปถพี มาทั้งนี้นึกจะใคร่ให้ได้บุญ
+เป็นเหตุเพราะเคราะห์กรรมต้องทำศึก พระไม่นึกหน่วงเหนี่ยวจึงเฉียวฉุน
+เราจับได้ไม่ฆ่าเพราะการุญ จะทำคุณคืนให้ทั้งไพร่พล
+จะปล่อยให้ไปสำราญผ่านสมบัติ รักษาสัตย์สืบสร้างทางกุศล
+ถือศีลธรรม์กรุณาประชาชน จะได้พ้นภัยพาลสำราญใจ ฯ
+๏ ท้าวทมิฬยินคำที่ร่ำโปรด ค่อยหายโกรธตรึกตราอัชฌาสัย
+จึงเอื้อนอรรถตรัสตอบว่าขอบใจ แต่เราไม่ขอตัวไม่กลัวตาย
+ด้วยเสียทัพกับท่านรำคาญจิต อยู่ไปคิดอดสูไม่รู้หาย
+จงฆ่าตีชีวิตให้วอดวาย จะสู้ตายเสียให้ลับอัประมาน ฯ
+๏ พระอัคนีมีจิตคิดสังเวช จึงตรัสเทศนาว่าวิตถาร
+ธรรมดาสามัญในสันดาน คำโบราณว่าไว้แต่ไรมา
+อันต่อตีมีแต่แพ้ชนะ มิใช่จะเสียชาติวาสนา
+เราจับได้ไม่สังหารผลาญชีวา ท่านจะมาชิงตายเสียดายนัก
+จงกลับไปให้สำราญผ่านสมบัติ สืบกษัตริย์สุริย์วงศ์ซึ่งทรงศักดิ์
+โอรสพระมเหสีเป็นที่รัก ไม่หน่วงหนักนึกเสียดายจะวายปราณ ฯ
+๏ ท้าวทมิฬยินคำที่ร่ำปลอบ จึงโต้ตอบตามวิสัยน้ำใจหาญ
+เราก็รู้อยู่บ้างทางโบราณ เป็นชายชาญชอบแต่ตามจามรี
+สงวนศักดิ์รักยศสู้ปลดปลิด รักชีวิตเหมือนไม่รักยศศักดิ์ศรี
+ซึ่งร่ำปลอบขอบคุณพระมุนี เราจะมีหนังสือให้ถือไป
+ให้ลูกยาวาโหมน้อมโน้มจิต มิให้คิดเคลือบแคลงแหนงไฉน
+พลางฉะเชือดเลือดพระหัตถ์ออกบัดใจ เขียนสไบบอกบุตรด้วยสุดอาย
+ให้พระกาลท่านจงถือหนังสือนี้ ไปบุรีแจ้งการท่านทั้งหลาย
+แล้วเอามีดกรีดศอเชือดคอตาย ระทวยกายอยู่บนแท่นแผ่นศิลา ฯ
+๏ พระอัคนีมีจิตคิดสงสาร เกณฑ์ทหารไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ทำมณฑปศพท้าวเจ้าพารา ด้ว���ดอกดวงพวงผกาสุมาลี
+ผูกเพดานม่านบังที่นั่งสวด ให้สำรวจตามจริตศิษย์ฤๅษี
+แล้วโฉมยงองค์พระอัคนี ขึ้นสู่ที่พลับพลาหน้าบรรพต
+ให้พระกาลด่านในไพร่ทั้งหลาย ที่เหลือตายหลายหมื่นคืนไปหมด
+ต่างรับสั่งพรั่งพร้อมน้อมประณต จากบรรพตหมายมุ่งไปกรุงไกร ฯ
+๏ สองวันครึ่งถึงเมืองนำเรื่องข่าว เฝ้าหน่อท้าวทูลแจ้งแถลงไข
+วาโหมอ่านสารศรีที่สไบ ว่าพ่อไปรบรับอัปรา
+พระฤๅษีมิได้ทำให้จำม้วย สู้ตายด้วยขายพักตร์นั้นหนักหนา
+หวังจะใคร่ไว้ชื่อให้ลือชา พระลูกยาจงสำราญผ่านบุรี
+อย่ารบพุ่งมุ่งร้ายเมื่อภายหลัง จงเชื่อฟังนับถือพระฤๅษี
+อุปถัมภ์ทำบุญกับมุนี เอาเป็นที่พึ่งพาข้างหน้าไป
+พอจบคำร่ำว่าเจ้าวาโหม น้ำตาโซมซึมตกซกซกไหล
+เห็นโลหิตบิดายิ่งอาลัย ยกขึ้นใส่กลางเกล้าเฝ้าโศกา ฯ
+๏ โอ้พระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ มารีบรัดตัดชาติวาสนา
+เสียแรงลูกผูกยนต์รู้มนตรา กำบังตาล่องหนทั้งทนคง
+ครั้นศึกมีก็มิให้ลูกไปด้วย ไม่ได้ช่วยสงครามตามประสงค์
+จนเสียทีชีวิตพระบิตุรงค์ มาปลดปลงเปล่าใจกระไรเลย
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณทูลกระหม่อม เลี้ยงถนอมลูกมานิจจาเอ๋ย
+เคยจูบเกล้าเผ้าผมเคยชมเชย มาละเลยลูกไว้ให้ได้อาย
+โอ้ม้วยดินสิ้นฟ้ามหรณพ มิได้พบภูวนาถเหมือนมาดหมาย
+สะอื้นอ้อนอ่อนลงไม่ทรงกาย เจียนจะวายชีวาด้วยอาลัย ฯ
+๏ ทั้งเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ต่างสงสารโศกาน้ำตาไหล
+บ้างนบนอบปลอบโอรสยศไกร ควรรีบไปให้พบศพพระองค์
+ได้เชิญมาธานีบุรีรัตน์ อย่างกษัตริย์สูงชาติราชหงส์
+พระฟังคำจำฝืนยืนดำรง ถือผ้าทรงเยื้องย่างเข้าปรางค์ใน
+ทูลยุบลชนนีไม่มีชื่น สะอึกสะอื้นกันแสงแถลงไข
+นางทรงฟังดังชีวันจะบรรลัย ดูสไบอ่านจบสลบลง ฯ
+๏ ฝ่ายแสนสาวท้างนางต่างเข้านวด บ้างรินขวดน้ำดอกไม้ลูบไล้สรง
+เกษรสดรดรื่นค่อยฟื้นองค์ กันแสงทรงโศกาถึงสามี
+โอ้สงสารผ่านเกล้าเจ้าประคุณ เคยมีบุญเลี้ยงบำรุงซึ่งกรุงศรี
+มาประมาทพลาดพลั้งลงครั้งนี้ ถึงชีวีวายวางลงกลางไพร
+พระสุดแสนแค้นเดือดเชือดพระศอ ไม่รั้งรอเลยหนอกรรมจะทำไฉน
+เป็นสามีที่พึ่งถึงกระไร ให้เห็นใจเจ้าประคุณกรุณา
+โอ้ทีนี้มีแต่จะแลลับ เหมือนเดือนดับมืดมิดทุกทิศา
+ทั้งลูกน้อยพลอยซ้ำเป็นกำพร้า โอ้อุร���เหมือนจะต้องพุพองพัง
+เคยพึ่งบุญพูนสวัสดิ์เหมือนฉัตรแก้ว พระทิ้งเมียเสียแล้วไม่กลับหลัง
+ละลูกรักอัคเรศนิเวศน์วัง ไม่เหลียวหน้ามาสั่งเมียมั่งเลย
+เคยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงบุตรสุดถนอม มาสิ้นบุญทูลกระหม่อมของเมียเอ๋ย
+จนสิ้นชาติคลาดเคลื่อนไม่เหมือนเคย เมื่อไรเลยเมียจะวายฟายน้ำตา
+นางครวญคร่ำร่ำสะอึกสะอื้นไห้ ชลนัยน์พรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+บรรดาเหล่าสาวสรรค์กัลยา พลอยโศกาก้องเสียงทั้งเวียงวัง ฯ
+๏ ครั้นสร่างโศกนางกษัตริย์ให้จัดรถ พร้อมเครื่องยศแหนแห่ทั้งแตรสังข์
+ใส่โกศรัตน์ชัชวาลมีม่านบัง ทหารตั้งตาริ้วเป็นทิวไป
+นางพระยาวาโหมขึ้นทรงรถ โศกกำสรดเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+พร้อมพระวงศ์พงศาเสนาใน จากกรุงไกรตรงมาพนาดร
+สองวันครึ่งถึงทัพหยุดยับยั้ง พร้อมสะพรั่งชายหญิงริมสิงขร
+นางพระยาพาโอรสบทจร กับนิกรกัลยาฝูงนารี
+ไปประทับพลับพลาหน้ามณฑป ต่างนอบนบนับถือพระฤๅษี
+ผ่ายโฉมยงนงลักษณ์พระอัคนี เห็นเทวีวาโหมก็โสมนัส
+จึงยิ้มเยื้อนเอื้อนอรรถตรัสประภาษ ด้วยนางนาฏญาติวงศ์พงศ์กษัตริย์
+อันตัวเราชาวบุรินทร์กบิลพัสดุ์ ละสมบัติบวชประโยชน์โพธิญาณ
+ได้บอกกล่าวท้าวไทเธอไม่หยุด จนสิ้นสุดเสียองค์น่าสงสาร
+ได้สวดทั้งบังสุกุลทำบุญทาน ช่วยทำการปลูกมณฑปสวมศพไว้
+วันนี้วงศ์พงศาพวกข้าเฝ้า มาถึงเรายินดีจะมีไหน
+เชิญขึ้นบนมณฑปชักศพไป ทำบุญให้ได้สวรรค์ชั้นวิมาน ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสว่าสาธุสะ นิมนต์พระไปประเทศนิเวศน์สถาน
+ด้วยหน่อท้าวเยาว์อยู่ไม่รู้การ ถวายท่านพระสิทธาจงการุญ
+ช่วยสั่งสอนอ่อนบ้างเหมือนอย่างบุตร ด้วยสิ้นสุดญาติเชื้อช่วยเกื้อหนุน
+พลางจูงกรสอนให้ไปไหว้คุณ นางการุญเรียกมาใกล้ด้วยไมตรี
+แล้วตรัสว่าน่ารักลักขณะ ควรที่จะบำรุงชาวกรุงศรี
+พลางถามวันชันษาด้วยปรานี ได้สิบสี่ปีรุ่นสมบูรณ์ครัน
+จึงอวยพรสอนคำพระกรรมฐาน ให้วงศ์วานวายวิโยคที่โศกศัลย์
+แล้วพาเหล่าชาววังสิ้นทั้งนั้น กับเผ่าพันธุ์พงศาเสนาใน
+ขึ้นชั้นบนมณฑปดูศพท้าว เสียงแสนสาวแซ่ซ้องนั่งร้องไห้
+มเหสีตีอุราโศกาลัย ทั้งหน่อไทกราบพระศพซบโศกา
+สงสารนางข้างในใจจะขาด ยกพระบาทบดินทร์สูรทูลเกศา
+โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณกรุณา ครั้งนี้มา��ลดปลงอยู่ดงดาน
+เคยพร้อมเหล่าสาวสุรางค์ในปรางค์มาศ มาจากอาสน์เอองค์น่าสงสาร
+บรรทมที่พระยี่ภู่เคยอยู่งาน มานิพพานเพิงผาพนาดร
+โอรสาว่าพระคุณการุญเลี้ยง ให้ชื่อเสียงสารพัดจะตรัสสอน
+มาสิ้นบุญทูลกระหม่อมจอมนคร จะผันผ่อนผินหน้าไปหาใคร
+พระวงศาว่าทีนี้สิ้นที่พึ่ง พระเหมือนหนึ่งโพธิ์ทองอันผ่องใส
+จะสูญลับนับปีแต่นี้ไป ไม่มีใครครอบครองช่วยป้องกัน
+นางห้ามแหนแสนสุรางค์ว่าปางก่อน เคยดับร้อนร่มเกล้าฝูงสาวสรรค์
+พระเลี้ยงดูชูชื่นทุกคืนวัน จะเลยลับกัปกัลป์พุทธันดร
+พวกเสนาว่าพระองค์ดำรงราชย์ เคยพึ่งบาทบพิตรอดิศร
+เป็นสัตย์ธรรม์กรุณาประชากร จะกลับร้อนเริงรุมดังสุมไฟ
+ต่างครวญคร่ำรำลึกสะอึกสะอื้น ดังเสียงคลื่นในมหาชลาไหล
+บ้างเป็นลมล้มกลิ้งนิ่งแน่ไป ต่างแก้ไขค่อยสว่างสร่างวิญญาณ์ ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสให้เชิญพระศพ จากมณฑปใส่โกศขึ้นรถา
+มีจามรชอนตะวันเป็นหลั่นมา มยุราฉัตรพัชนีวี
+โยงผ้าขาวดาวบสขึ้นรถชัก พิงพนักอ่านหนังสือของฤๅษี
+ออกจากเนินเดินทางหว่างคิรี พระอัคนีนำหน้าเคลื่อนคลาไคล
+พวกเกณฑ์แห่แตรสังข์ประดังเสียง ก้องสำเนียงกลองชนะปี่ไฉน
+พระญาติวงศ์พงศาเสนาใน ต่างร่ำไรเรียงตามกันหลามมา
+พระลูกรักอัคเรศอยู่รถหลัง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ครั้นพลบค่ำทำประทับที่พลับพลา ตลอดมานคเรศนิเวศน์วัง
+แล้วขุดหินศิลาปลูกปราสาท ประชุมญาติยกศพไปกลบฝัง
+คอยนะบีมีบุญกรุณัง จะมาสั่งบุญบาปจึงทราบความ ฯ
+๏ แล้วเชิญองค์พระอัคนีศรีสวัสดิ์ อยู่ปรางค์รัตน์ราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+ทั้งขอเฝ้าเหล่าลูกศิษย์ที่ติดตาม พลอยได้ความสุขทั่วทุกตัวคน
+อยู่พาราวาหุโลมโยมสาวสาว ทั้งเย็นเช้าปรนนิบัติไม่ขัดสน
+แต่องค์พระอัคนีมีกังวล กลัวไม่พ้นเชษฐาสุดสาคร
+ครั้นยามดึกปรึกษาสี่พี่เลี้ยง ที่อยู่เคียงแท่นสุวรรณบรรจถรณ์
+จะทำศึกตรึกการเที่ยวราญรอน น้องนี้อ่อนอกใจมิใคร่วาย
+อันแว่นแคว้นแดนทมิฬถิ่นประเทศ มีขอบเขตข้างเหนือนั้นเหลือหลาย
+ล้วนถือไสยใจบาปทั้งหยาบคาย ไม่กลัวตายร้ายกาจชาติทมิฬ
+จะไปชมโรมวิสัยยังไกลอยู่ ไม่มีผู้ศรัทธารักษาศิล
+จะสมทบรบสู้ทุกบุรินทร์ กว่าจะสิ้นศึกเสือนั้นเมื่อไร
+แต่เพียงน���้ปีหนึ่งจึงสำเร็จ น้องคิดเข็ดคนบาปปราบไม่ไหว
+ต้องทำศึกตรึกตราระอาใจ จะผันแปรแก้ไขอย่างไรดี ฯ
+๏ พี่เลี้ยงตอบปลอบประโลมโฉมเฉลา พี่แสนเศร้าด้วยพระน้องมัวหมองศรี
+ไม่ทันถึงครึ่งทางสิอย่างนี้ เป็นทุกข์ที่มรรคาข้างหน้าไป
+แม้นพบเหล่าชาวทมิฬถิ่นประเทศ ที่ทนคงทรงพระเวทข้างเพทไสย
+ฉวยเสียทีรี้พลสกลไกร จะบรรลัยแหลกลงเป็นผงคลี
+แม้นมีผู้รู้เห็นว่าเป็นหญิง มีแต่สิ่งสารพัดจะบัดสี
+ด้วยชิงชัยไม่สันทัดเป็นสตรี จะเสียทีเสียดายไม่วายคิด
+โบราณว่าสี่ท้าวยังก้าวพลาด เป็นนักปราชญ์แล้วก็ยังรู้พลั้งผิด
+อันทำศึกเหมือนสู้กับงูพิษ จงทรงคิดใคร่ครวญให้ควรการ
+กลับไปลำสำเภาเถิดเจ้าพี่ เที่ยวชมที่ธานินทร์ทุกถิ่นฐาน
+ได้ใช้ใบไปตามความสำราญ จะพ้นพาลไพรีไม่บีฑา ฯ
+๏ นางฟังสี่พี่เลี้ยงประโลมปลอบ จึงตรัสตอบว่าจิตกนิษฐา
+จะกลับไปในทะเลลงเภตรา น้องคิดอายขายหน้ายิ่งกว่ารบ
+ถึงศึกเสือเหลือร้ายข้างภายนอก ก็ง่ายดอกด้วยว่ามีที่หนีหลบ
+เกรงแต่ที่พี่ยาตามมาพบ จะต้องรบรักเหลือจะเบื่อใจ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงว่าน่าสมเพชพระเชษฐา จะตรึกตราโกรธขึ้งไปถึงไหน
+แต่ดาบตัดกัทลียังมีใย หรือตัดใจขาดเด็ดไม่เมตตา
+แสนสงสารปานฉะนี้พระพี่เจ้า จะโศกเศร้าสืบความเที่ยวตามหา
+จะซูบผอมตรอมตรองถึงน้องยา เวทนาน่าสงสารรำคาญใจ ฯ
+๏ นางฟังคำรำลึกนึกสังเวช น้ำพระเนตรคลอคลอชะลอไหล
+ไม่บัญชาว่าขานประการใด สะอื้นอ้อนถอนฤทัยอาลัยลาน
+คิดถึงครั้งลังกาก็น่าแค้น คิดถึงแสนซื่อตรงก็สงสาร
+จะไปชมโรมวิสัยเกรงภัยพาล เหลือรำคาญคิดจะกลับก็อับอาย
+แต่อักอ่วนป่วนใจมิได้ตรัส ให้อั้นอัดอาดูรไม่สูญหาย
+ทุกค่ำเช้าเศร้าพระทัยไม่สบาย ระทวยกายกำสรดสู้อดออม
+จนลืมองค์สรงเสวยเลยเป็นโรค ทุกข์กับโศกซ้ำให้รูปนั้นซูบผอม
+พวกข้าไม่เป็นสุขพลอยทุกข์ตรอม มาแวดล้อมพร้อมพรั่งฟังอาการ
+นายพระยาวาโหมพลอยโทมนัส ปรนนิบัติบนปราสาทราชฐาน
+พวกมดหมอก็ให้มาพยาบาล กำหนดนานหลายเดือนไม่เคลื่อนคลา ฯ
+๏ จะกล่าวหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครตามติดกนิษฐา
+จนล่วงเข้าอ่าวสินธุ์ถิ่นนาคา เห็นภูผาวุ้งเวิ้งเชิงคิริน
+ดูโพลงพลุ่งรุ่งโรจน์โชติสว่าง อยู่ท่ามกลางเกลียวมหาชลาสินธุ์
+จะแลซ้าย��่ายขวาล้วนนาคิน ขึ้นไล่กินกุ้งปลาในสาชล
+รู้ทำนองปล่องนาคจึงบากข้าม ตัดไปตามคลื่นทะเลระเหระหน
+พอเห็นลำสำเภาที่เสาวคนธ์ ทำด้วยมนต์หมายว่าเภตราทรง
+ขับมังกรถอนถีบเร็วรีบไล่ เห็นไรไรไม่รู้ถึงตะลึงหลง
+เลี้ยวละเมาะเกาะเกียนวกเวียนวง จนสุริยงเย็นรอนอ่อนกำลัง
+เห็นลิบลิบถีบถลาข้างหน้าลับ ครั้นเหลียวกลับแลเขม้นเห็นข้างหลัง
+เอะผิดทีผีหลอกดอกกระมัง ให้หลงตั้งติดตามถึงสามวัน
+จึงลงเลขเสกเป่าไม้เท้าทิพย์ ชื่อมนต์นิพพารนาแก้อาถรรพณ์
+ชี้สำเภาเป่าไปเป็นไฟกัลป์ สำเภานั้นหายวับไปกับตา ฯ
+๏ พอแลเห็นเป็นชะวากที่ปากอ่าว มีเกาะยาวใหญ่ขวางอยู่ข้างหน้า
+ควันโขมงสงสัยในวิญญาณ์ จึงขับม้าขึ้นละเมาะเกาะค้างคาว
+เห็นโรงใหญ่ไปดูพบผู้เฒ่า นั่งชันเข่าเหลาตอกผมหงอกขาว
+เป็นชายอยู่ผู้เดียวหญิงเกรียวกราว ล้วนสาวสาวน้อยน้อยสักร้อยคน
+บ้างนั่งเรียงเคียงรอบริมขอบแคร่ พระแลแลหลากจิตคิดฉงน
+ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าผัวตามัวมน มองเห็นคนขับเมียไปเสียไกล
+แลดูม้าน่ากลัวก้มหัวกราบ จะใคร่ทราบซักถามตามสงสัย
+จะมาหาข้าหรือจะธุระอะไร จงโปรดให้แจ้งจิตในกิจจา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสถามตามสุภาพ อย่ากรานกราบเลยธุระจะมาหา
+แล้วลงนั่งยังชะง่อนก้อนศิลา ร้องเรียกมาซักถามตามพระทัย
+แน่ท่านครูผู้เฒ่าจงเล่าเรื่อง อยู่บ้านเมืองแห่งหนตำบลไหน
+เกิดวิบัติขัดขวางเป็นอย่างไร มาอยู่ในเกาะแก่งตำแหน่งนี้ ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเล่าความไปตามซื่อ ข้าเจ้าหรือชาวพาราสาวัตถี
+เมื่อหนุ่มนั้นภรรยาข้าไม่มี เกี้ยวสตรีโกรธาเที่ยวด่าทอ
+จนขอสู่ผู้ใหญ่ยกให้พร้อม ยังไม่ยอมเป็นเมียต้องเสียหอ
+อายมนุษย์สุดกำลังไม่รั้งรอ จะผูกคอเสียให้ตายวายชีวา
+ขึ้นไปบนต้นกระแมงลายแทงผุด จึงทราบสุดซึ่งเล่ห์เสนหา
+กลับไปเที่ยวเกี้ยวสาวชาวพารา พอปะตาต้องจิตสนิทใน
+ประการหนึ่งคลึงเคล้าเย้ายั่วหญิง ให้หลงลิงโลดจิตพิสมัย
+ถึงแม่พ่อก็ให้ลืมด้วยปลื้มใจ เหตุด้วยได้แยบคายในลายแทง
+ถึงแก่เฒ่าสาวรักอักนิษฐ์ พอใจชิดชวนแนบนั่งแอบแฝง
+รู้ถึงท้าวเจ้าเมืองคิดเคืองแคลง จึงกลับแกล้งแสร้งว่าเป็นกาลี
+ด้วยแก่เฒ่าเคล้าเคลียมีเมียสาว มาปล่อยอ่าวพาราสาวัตถี
+จึงสิงสู่อยู่เกาะละเ���าะนี้ พวกนารีทั้งนั้นเป็นภรรยา
+ขอถามพระจะไปไหนอยากใคร่ทราบ แสนสุภาพน่ารักนั้นหนักหนา
+พระตรองตรึกนึกจะใคร่ได้วิชา ให้น้องยายอมบ้างเหมือนอย่างใจ
+จึงเล่าความตามเรื่องที่เคืองข้อง มาตามน้องมิได้แจ้งตำแหน่งไหน
+ท่านตาครูรู้เล่ห์เสน่ห์ใน ช่วยสอนให้แยบคายตามลายแทง
+ถ้าสมหวังดังคำที่ร่ำกล่าว ให้ได้สาวประดิพัทธ์ไม่ขัดแข็ง
+จะแทนบุญคุณบ้างอย่าคลางแคลง ช่วยจัดแจงเภตราออกมารับ ฯ
+๏ ฝ่ายตาครูรู้ว่าเป็นกษัตริย์ ไม่ขืนขัดไขความตามตำรับ
+เชิงสัมผัสสตรีที่ลี้ลับ สังเกตจับจิกเล็บที่เทพจร
+จะปลาบปลื้มลืมหลงปลงสวาท อย่าให้คลาดเคลื่อนจำเหมือนคำสอน
+รู้จับแน่แก่สาวย่อมหาวนอน สุดสาครขอประสิทธิ์สมคิดไว้
+แล้วถามว่าตาครูอยู่ที่นี่ เห็นเภตรามาทางนี้บ้างหรือไฉน
+เฒ่าชราว่าเขม้นเห็นไรไร เขาแล่นไปแต่เดือนสี่เมื่อปีกลาย
+ออกน้ำเขียวฝ่าคลื่นขึ้นข้างเหนือ ใหญ่กว่าเรือไปมาเที่ยวค้าขาย
+สังเกตแดนแผนที่บุรีราย จะเข้าฝ่ายฝั่งพาราวาหุโลม
+แล้วจับยามตามไปจะได้ปะ สงสารพระผอมซูบเสียรูปโฉม
+ช่างเดินทางกลางคลื่นครึกครื้นโครม ต้องทุกข์โทมนัสสาน่าปรานี ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำเล่าสำเภาใหญ่ จะตามไปเพื่อจะพบประสบศรี
+จึงบัญชาว่าท่านครูอยู่จงดี ธุระมีจะขอลาท่านคลาไคล
+แล้วขึ้นนั่งหลังมังกรรีบถอนโถม โจนกระโจมลงมหาชลาไหล
+ออกน้ำลึกครึกครื้นตามคลื่นไป กำหนดในทิศทางข้างอุดร ฯ
+๏ สิบห้าวันครั้นเย็นแลเห็นด่าน มีปราการก่อป้อมคร่อมสิงขร
+สำเภาจอดทอดท่าริมสาคร เห็นแน่นอนนางจะมาเภตรานี้
+เมื่อแรกทำจำได้ทั้งใบเสา ผิดสำเภาชาวเมืองมีเครื่องสี่
+ขับม้าทรงตรงมาพอราตรี ก็ถึงที่ฝั่งทะเลขึ้นเภตรา
+เห็นคนอยู่รู้จักจึงทักถาม ถึงเรื่องความตามติดกนิษฐา
+เขาทูลความตามเรื่องจากเมืองมา จนชิงชัยได้พาราวาหุโลม ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำแถลงแจ้งประจักษ์ เหมือนพบพักตร์เสาวคนธ์วิมลโฉม
+เป็นฤๅษีพี่จะได้ไปเป็นโยม ปลอบประโลมลองวิชาของตาครู
+แม้สมนึกสึกชีเหมือนอิเหนา ไม่ปลอดเปล่าเปลื้องปลดที่อดสู
+จะบวชตามทรามวัยลอบไปดู มิให้ผู้อื่นแจ้งจะแพร่งพราย
+จึงแปลงองค์ทรงนุ่งหนังเสือเหลือง ประดับเครื่องครองเลิศล้วนเฉิดฉาย
+พอรุ่งแจ้งแสงตะวันพรรณราย จึงสั่งนายพวกที่เฝ้าสำเภาทรง
+ให้จ้างเขาชาวด่านบ้านปากน้ำ ได้คนนำทางตามความประสงค์
+ถือไม้เท้าดาวบสจรดประจง ไปขึ้นทรงนั่งหลังม้ามังกร
+กับผู้นำตำบลหนทางนั้น ต่างผายผันพาเดินเนินสิงขร
+เข้าแดนด่านบ้านป่าพนาดร ประทับร้อนแรมทางมากลางไพร ฯ
+๏ จะกล่าวพระอัคนีนารีราช แต่อาพาธพักตร์หมองไม่ผ่องใส
+ให้โหยหิวหวิววับลมจับใจ สะอึกไอไห้สะอื้นทุกคืนวัน
+เสวยยาสารพัดจัดถวาย ไม่เหือดหายคลายโรคที่โศกศัลย์
+พี่เลี้ยงน้อมพร้อมหน้าปรึกษากัน ด้วยพระชันษายี่สิบห้าปี
+เป็นคราวเคราะห์เพราะว่าพระราหู มาสมสู่สุริยาในราศรี
+อังคารถึงซึ่งพฤหัสบดี ตกต้องที่ช้างฉัททันต์อันตราย
+จงสึกหาลาพรตให้ปลดเปลื้อง ได้แต่งเครื่องพลีกรรมทำถวาย
+จะเชือดแพะแกะสะเดาะพระเคราะห์ร้าย ให้เคลื่อนคลายหายโศกสิ้นโรคภัย ฯ
+๏ นางเชื่อคำตำราจึงลาพรต ทรงเครื่องยศอย่างพราหมณ์ตามวิสัย
+ตั้งบวงสรวงดวงชาตาสุราลัย ให้เชือดแพะแกะไก่ไหว้เทวัญ
+ค่อยฟื้นองค์สรงเสวยนมเนยหอม หายผ่ายผอมผิวฉวีเป็นสีสัน
+พี่เลี้ยงเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล คอยป้องกันห้ามมิให้ใครเข้ามา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร คิดจะจรจากนิเวศน์หนีเชษฐา
+คืนวันนั้นครั้นสามยามเวลา เคลิ้มนิทราม่อยลงทรงสุบิน
+ว่าองค์พระอนันตนาคราช เผ่นผงาดมาทางลำแม่น้ำสินธุ์
+เข้ารัดนางกลางคืนจะกลืนกิน ร้องจนสิ้นเสียงสะดุ้งพอรุ่งราง
+รู้ตำราว่างูคือบุรุษ ยิ่งแสนสุดตรึกตรองคิดหมองหมาง
+ตรัสเรียกสี่พี่เลี้ยงมาเคียงนาง ไม่อำพรางทางเล่าให้เข้าใจ
+ประหลาดสุดภุชงค์ตรงมารัด จะเป็นศัตรูตรึกนึกไฉน
+จะว่าพี่ที่เป็นคู่ก็อยู่ไกล แล้วใจไม่ยินดีจึงหนีตัว
+ถึงพบพานฉันจะตัดจะขัดข้อง ขอเป็นน้องเป็นพี่ไม่มีผัว
+แต่กริ่งใจในฝันเห็นพันพัว นาคนั้นกลัวว่าจะได้แก่ไพรี ฯ
+๏ พี่เลี้ยงช่วยอวยพรสมรมิ่ง จะใหญ่ยิ่งยศถามารศรี
+อันศึกเสือเหนือใต้เห็นไม่มี เพราะพระพี่ผูกพระทัยอยู่ในน้อง
+จึงฝันเห็นเป็นคู่ที่ชูชื่น ใช่ผู้อื่นจะระคนอย่าหม่นหมอง
+นางขวยเขินเมินนึกนิ่งตรึกตรอง อยู่ในห้องให้รัญจวนปั่นป่วนใจ ฯ
+๏ จะกล่าวสุดสาครหยุดหย่อนบ้าง ผู้นำทางร่ำเดินเนินไศล
+ยี่สิบวันครั้นรุ่งถึงกรุงไกร จึงปล่อยให้ม้���มังกรผ่อนกำลัง
+สั่งผู้นำตำบลสองคนนั้น ให้พากันกลับไปเหมือนใจหวัง
+แต่พระองค์ตรงมาถึงหน้าวัง เข้าหยุดยั้งนั่งหน้าศาลาลัย
+พอขอเฝ้าเยาวมาลย์มาพานพบ เข้านอบนบยินดีจะมีไหน
+พระรู้จักทักถามถึงทรามวัย เขาทูลให้แจ้งจิตไม่ปิดบัง
+อันฤๅษีที่เป็นหมอพวกขอเฝ้า เคยเดินเข้าออกได้เหมือนใจหวัง
+เชิญพระองค์ตรงไปเข้าในวัง อย่าให้ทั้งปวงแจ้งจะแพร่งพราย ฯ
+๏ พระชื่นชอบตอบคำให้นำหน้า ขอเฝ้าพามาปราสาทเหมือนมาดหมาย
+เห็นฤๅษีพี่เลี้ยงอยู่เรียงราย แกล้งเมียงม่ายมิให้รู้ว่าผู้ใด
+ครั้นเห็นเมินเดินด้อมแอบอ้อมเสา ค่อยแฝงเงาม่านทองที่สองไข
+เห็นน้องนอนซ่อนหน้านึกอาลัย เข้านั่งใกล้แกล้งประคองลองตำรา
+นางซาบเสียวเหลียวดูรู้ว่าพี่ ไม่หน่ายหนีนึกสมเพชพระเชษฐา
+พระแอบอุ้มจุมพิตวนิดา พี่อุส่าห์ติดตามด้วยความรัก
+พลางรับขวัญมั่นหมายว่าตายราบ นางก้มกราบซบทับลงกับตัก
+พระลูบโลมโฉมเฉลาเยาวลักษณ์ นางแกล้งผลักพลางว่าไม่ปรานี
+พอมาถึงคลึงเคล้าเฝ้าเย้ายั่ว ไม่เกรงกลัวบาปหรือเป็นฤๅษี
+พระปลอบนางข้างนอกดอกเป็นชี แต่ใจพี่เป็นคฤหัสถ์อยู่อัตรา
+พลางปลดเปลื้องเครื่องครองออกกองไว้ เครื่องทรงในนั้นเป็นพราหมณ์งามหนักหนา
+กอดประทับรับขวัญจำนรรจา อย่าหน่วงช้าทารกรรมให้ช้ำใจ
+อันตัวพี่นี้เหมือนแมงภู่ผึ้ง มาพบซึ่งเสาวรสอันสดใส
+สุดจะห้ามความรักหักฤทัย พลางลูบไล้โลมน้องประคองเชย
+ถนอมแนบแอบชิดจุมพิตพักตร์ ภิรมย์รักร่วมเรียงเคียงเขนย
+นางเบือนหนีนี่อะไรฉันไม่เคย พระก่ายเกยกอดประทับไว้กับทรวง
+พอสบเชิงเริงรื่นชูชื่นแช่ม ต่างยิ้มแย้มหย่อนตามไม่ห้ามหวง
+มณฑาทิพย์กลีบหุ้มเป็นพุ่มพวง ขยายดวงเด่นกระจ่างเมื่อกลางวัน
+เกษมสุขทุกสถานพิมานทิพย์ เห็นลิบลิบลอยสล้างกลางสวรรค์
+พวกรำเต้นเล่นงานค้างการนั้น กลับประชันโรงรำตามลำพัง
+เหมือนราตรีมีโขนละครหุ่น กลางวันวุ่นวิ่งเต้นกลับเล่นหนัง
+ตะโพนฆ้องกลองตีไม่มีดัง เหมือนสองสังวาสสวาทไม่คลาดคลา
+พระคลึงเคล้าเย้ายวนให้ป่วนปลื้ม นางหลับลืมหลงเล่ห์เสนหา
+พระเอนแอบแนบชิดวนิดา อุ่นอุราพลอยหลับระงับไป ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงแว่วเสียงตรัส กลับสงัดเงียบระงับหรือหลับใหล
+ค่อยแหวกม่านคลานแลอยู่แต่ไกล เห็นเนาในแท่นทองทั้งสององค์
+นึกเอะใจใครหนอนอนคลอเคล้า พลางเคียงเข้าพินิจพิศวง
+สังเกตจำสำคัญได้มั่นคง รู้ว่าองค์เชษฐาสุดสาคร
+มาเมื่อไรได้เสร็จสำเร็จคิด ถนอมสนิทแนบทรวงดวงสมร
+เดิมพระน้องข้องขัดถึงตัดรอน กลับโอนอ่อนอัศจรรย์ไม่ทันรู้
+น่าหัวเราะเพราะหนีอภิเษก มาลอยเมฆเหมือนเขาว่าน่าอดสู
+นางถอยกลับลับม่านขี้คร้านดู ทำไม่รู้เสียเถิดหนอหัวร่อกัน
+บ้างค่อยว่าตาขยิบซุบซิบพูด เทวทูตท่านมาเตือนจึงเฟือนฝัน
+นึกว่าใครไหนจะคิดมาติดพัน มิรู้ว่าพระอนันตนาคา
+บ้างพลอยว่าสาแก่จิตที่บิดพลิ้ว เดี๋ยวนี้หิวเห็นจะรักเธอหนักหนา
+จะคอยดูอยู่เมื่อตื่นฟื้นกายา จะพูดจาว่ากระไรจะใคร่ฟัง
+บ้างค่อยว่าน่าสงสัยหรือไม่รู้ เธอจะจู่มาเมื่อหลับลอบลับหลัง
+บ้างค่อนว่าถ้ากระนั้นก็น่าชัง ดูเหมือนดังดินอิฐใช่จิตใจ
+จนผู้ชายก่ายกอดสอดสัมผัส ยังไม่ฟัดไม่ครือหรือไฉน
+ต่างหัวร่อต่อกระซิกขิกขิกไป ด้วยยินดีที่จะได้ไปพารา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม ปลื้มประโลมหลับเนตรแนบเชษฐา
+ครั้นเต็มตื่นฟื้นกายอายวิญญาณ์ กลับซบหน้านึกแน่นแค้นใจตัว
+แต่เดิมทีหนีหายไม่หมายคบ เธอมาพบหรือเผอิญกลับเพลินผัว
+ผิดวิสัยใจเรามาเมามัว เหมือนหญิงชั่วชายเกี้ยวประเดี๋ยวใจ
+วิบากกรรมจำจนให้อ้นอั้น สุดจะผันสุดจะแปรสุดแก้ไข
+สุดจะอายขายหน้าพวกข้าไท น่าน้อยใจใจเอ๋ยไม่เคยคิด
+จะใคร่ล้วงดวงใจออกให้เห็น ว่ามันเป็นอย่างไรหนอในจิต
+จึงริรักมักง่ายให้ชายชิด ช่างไม่คิดเกรงกลัวมืดมัวเมา
+เมื่อหลบลี้วิวาห์เมืองการะเวก มาภิเษกเสียตัวกับผัวเขา
+ชะน่าแค้นแม้นมิใช่จิตใจเรา จะใคร่เอาเกลือทาให้สาใจ
+ลงจากแท่นแค้นสี่พระพี่เลี้ยง เรียกมาเคียงค่อนว่าไม่ปราศรัย
+นั่งอยู่นี่พี่ยามาเมื่อไร ไม่บอกให้แจ้งจิตแกล้งปิดบัง
+เป็นลมจับหลับอยู่ไม่รู้แจ้ง นี่เนื้อแกล้งจะให้อายเมื่อภายหลัง
+ให้นอนเคียงเรียงกันบนบัลลังก์ เห็นงามทั้งห้าไร่จะได้ดู
+คิดว่าดีพี่เลี้ยงก็เพียงพี่ ทีนี้ดีแตกหมดน่าอดสู
+แกล้งรู้เห็นเป็นใจทำไม่รู้ ให้จู่ลู่ลามลวนไม่ควรเป็น ฯ
+๏ พี่เลี้ยงฟังนั่งตะลึงแล้วจึงว่า นี่เธอมาแต่เมื่อไรก็ไม่เห็น
+ดู๋อยู่อ���ู่จู่จรมาซ่อนเร้น ควรจะเป็นโทษทั่วทุกตัวคน
+บ้างบ่นว่ามาตรงตรงก็คงปะ ชะรอยพระลอดช่องเช่นล่องหน
+บ้างบ่นว่าข้าเห็นทีจะมีมนต์ จึงบังตนเข้ามาได้ในไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถไสยาสน์ตื่น ยังหอมรื่นรสกุหลาบอาบนาสา
+สำอางองค์ทรงศักดิ์สรงพักตรา พอเห็นหน้าพี่เลี้ยงหมอบเมียงมอง
+จึงแกล้งตรัสตัดพ้อเออออหม่อม ฉลาดพร้อมพูดเพราะเสนาะสนอง
+เจ้าเป็นที่พี่เลี้ยงเคียงประคอง พาพระน้องหนีมาจากธานี
+ช่างแนะนำทำศึกที่ฝึกสอน เที่ยวราญรอนรบพุ่งทุกกรุงศรี
+ไม่ห้ามปรามตามลำพังทำดังนี้ เจ้าเห็นดีแล้วสิหนอไม่รอรา
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทรงกำสรด ทุกข์ระทดทั้งพระวงศ์เผ่าพงศา
+ด้วยเริศร้างค้างงานการวิวาห์ เพราะตัวพาพระบุตรีหนีนคร
+เจ้าเป็นที่พี่เลี้ยงรู้เยี่ยงอย่าง จึงได้วางพระทัยให้สั่งสอน
+ถึงพระน้องข้องขัดให้ตัดรอน ควรผันผ่อนเพ็ดทูลมูลิกา
+นี่กลับเห็นเป็นดีพาหนีหาย โทษถึงตายหรือไม่เล่าหม่อมเจ้าขา
+ซึ่งทั้งปวงล่วงพระราชอาชญา ให้เรามาตัดศีรษะเสียบประจาน
+จะรับองค์นงนุชสุดสวาท กลับไปราชนิเวศน์เขตสถาน
+เร่งรู้ความตามโทษที่โปรดปราน จงให้การแก้ผิดที่ติดพัน ฯ
+๏ พี่เลี้ยงนางต่างว่าข้าพเจ้า มีโทษเท่าดินฟ้าควรอาสัญ
+ถ้าลงพระอาญาให้ฆ่าฟัน สุดจะผันผ่อนตนให้พ้นตาย
+ได้ทูลห้ามสามครั้งไม่ฟังห้าม ต้องติดตามทรามสวาทเหมือนมาดหมาย
+สืบสนองรองบาทไม่คลาดคลาย แม้เจ้านายไปถึงไหนก็ไม่ทิ้ง
+ด้วยเป็นข้าสาพิภักดิ์ถึงจักม้วย สู้ตายด้วยพระธิดาประสาหญิง
+ไม่แกล้งว่าสารพัดเป็นสัตย์จริง สุดจะทิ้งเจ้าพระคุณกรุณา ฯ
+๏ พระฟังคำทำเป็นเคืองชำเลืองค้อน ที่โทษกรณ์ก็รู้จักว่าหนักหนา
+จะหยุดยั้งรั้งพระราชอาญา ให้คิดหาความชอบปลอบพระน้อง
+ให้เจ้านายหายดื้อได้หรือไม่ ไปกรุงไกรแล้วก็จะทูลฉลอง
+ให้พ้นโทษโปรดปรานกินพานทอง จงตรึกตรองเกรงพระราชอาชญา ฯ
+๏ ทั้งสี่นางต่างรู้ว่าขู่หยอก จึงว่านอกจากสมเด็จพระเชษฐา
+สุดจะฝืนขืนขัดพระอัชฌา เสด็จมาแล้วก็เห็นจะเป็นการ ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์รู้กลพี่ ทำห้ามสี่กัลยาอย่าว่าขาน
+ช่วยกันหาฝรั่งมาตั้งพาน ติดบนท่านผู้รับสั่งจึงบังควร
+พระชื่นชอบตอบว่าลูกฝรั่ง พี่นี้ชังกลิ่นฉุนให้หุนหวน
+ถ้าแ��้บนผลมะปรางสำอางนวล จะสงวนเชยชื่นทุกคืนวัน
+จะละวางบ้างอยู่ไม่ขู่เข็ญ มิให้เป็นโทษกรณ์ช่วยผ่อนผัน
+มิตามคำสำรองของกำนัล ได้เกาะกันวันนี้ไม่มีรอ ฯ
+๏ นางว่าชะพระพี่ผู้รับสั่ง ได้ขึ้นซังครั้งนี้แล้วสิหนอ
+อย่าเพ่อนึกฮึกฮักมิยักง้อ ไม่รักขอโทษตัวไม่กลัวตาย
+มีรับสั่งอย่างไรแล้วไม่ขัด เชิญช่วยตัดเอาศีรษะไปถวาย
+พระตอบว่าสรรพางค์รูปร่างกาย มิสูญหายเสียหรือเจ้าเยาวมาลย์
+จริงนะน้องจะต้องตามความรับสั่ง พาไปทั้งรูปทรงส่งสัณฐาน
+พลางอิงแอบแนบองค์อุ้มนงคราญ ขึ้นแท่นรัตน์ชัชวาลรูดม่านบัง
+พี่เลี้ยงออกนอกห้องสองกษัตริย์ โสมนัสนงนุชนั่งจุดหลัง
+อยู่ปรางค์ทองห้องสุวรรณร่วมบัลลังก์ ตามลำพังพิศวาสไม่คลาดคลา
+นางโฉมยงหลงละเลิงด้วยเชิงชื่น พระหลงรื่นรสสุคนธ์ปนบุปผา
+นางลืมวงศ์พงศ์พันธุ์สวรรยา พระลืมลาลีวันกำนัลใน
+ต่างบันเทิงเริงรื่นชุ่มชื่นแช่ม ทั้งขึ้นแรมร่วมจิตพิสมัย
+ไม่เริศร้างห่างเหินเพลิดเพลินใจ กำหนดได้หลายเดือนไม่เคลื่อนคลาย ฯ
+๏ อยู่วันหนึ่งจึงองค์นางนงลักษณ์ คิดอายพักตร์พวกทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+แม้มีผู้รู้แจ้งจะแพร่งพราย ทั้งระคายคิดถึงองค์จะทรงครรภ์
+จึงแจ้งเหตุเชษฐาเมื่อมารบ ได้สมทบพวกพหลพลขันธ์
+จะจัดแจงแต่งตั้งให้รางวัล เหมือนผูกพันมั่นไว้ด้วยไมตรี
+มีธุระก็จะได้ใช้ทหาร ช่วยรอนราญรบพุ่งกันกรุงศรี
+แต่ตัวน้องนี้จะต้องเป็นมุนี ออกนั่งแท่นที่สุวรรณพรรณราย
+เสร็จธุระจะได้ไปเสียให้ลับ จึงสึกกลับแปลงนามให้ความหาย
+อยู่ที่นี่มีผู้รู้ระคาย จะได้อายอัประมานรำคาญใจ ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าจะลาบวช ฉันมิชวดอยู่หรือกรรมจะทำไฉน
+นางว่าเบื่อเหลือแล้วคะภูวไนย ฉันมิใช่ชาติฝรั่งลิ้นลังกา
+พระสวมสอดกอดประคองว่าน้องรัก บวชแต่สักสองวันเท่านั้นหนา
+พลางแย้มสรวลชวนชิดวนิดา จนหลับใหลไสยาในราตรี ฯ
+๏ ครั้นรุ่งแสงสุริยงนางทรงพรต น้อมประณตศีลถือเป็นฤๅษี
+ข้าหลวงล้อมพร้อมตามพระมุนี ออกนั่งที่แท่นรัตน์ชัชวาล
+พร้อมเสนาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ อภิวาทดาษดาแน่นหน้าฉาน
+พระอัคนีศรีสวัสดิ์ดำรัสการ ตามโบราณมอบสมบัติสวัสดี
+ให้โอรสยศยงองค์วาโหม ครองพาราวาหุโลมเฉลิมศรี
+นางธิดาชันษาสิบห้าปี ให้เป���นที่อัคเรศเกศกำนัล
+อันนายด่านชานชลาซึ่งสามารถ เป็นอุปราชราชวังนรังสรรค์
+ฝ่ายราหูผู้เป็นเจ้าเมืองตะวัน ตรีเมฆนั้นเป็นมหาเสนาบดี
+ฝ่ายพระกาลด่านในให้ไปอยู่ คงเป็นผู้รั้งด่านชานกรุงศรี
+ที่นอกนั้นบรรดาช่วยราวี ให้แทนตรีเมฆราหูเป็นผู้รั้ง
+ทั้งบุตรชายนายด่านประทานยศ เช่นโอรสรักเหมือนลูกช่วยปลูกฝัง
+อายุได้สิบปีมีกำลัง เป็นผู้รั้งเมืองด่านชานชลา
+ทั้งเงินทองของประทานทหารรบ ได้ถ้วนครบไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ต่างเริงรื่นชื่นชมบังคมลา ไปรักษาแดนด่านสำราญใจ ฯ
+๏ พระอัคนีปรีชาสั่งวาโหม จงอยู่โสมนัสสาอัชฌาสัย
+อุปถัมภ์บำรุงชาวกรุงไกร ตั้งอยู่ในยุติธรรมอย่าลำเอียง
+ปรึกษาความตามบทในกฎหมาย อย่ากลับกลายว่ากล่าวให้ก้าวเฉียง
+ผู้ดีใดมีวิชาเอามาเลี้ยง จึงต้องเยี่ยงอย่างกษัตริย์ขัตติยา
+คิดกำจัดศัตรูโจรผู้ร้าย ให้หญิงชายชื่นจิตทุกทิศา
+มีโทษกรณ์ผ่อนผันกรุณา ให้เย็นใจไพร่ฟ้าประชาชน
+หนึ่งม้ารถคชสารทหารรบ ให้รู้จบเจนศึกเฝ้าฝึกฝน
+แม้มีผู้ยุยงอย่าหลงกล อย่าคบคนสอพลอทรลักษณ์
+ใครข้องขัดทัดทานอย่าหาญฮึก ค่อยตรองตรึกชอบผิดคิดหน่วงหนัก
+แม้มีผู้รู้มาสาพิภักดิ์ ให้ยศศักดิ์สมควรอย่าชวนชัง
+จงฟังคำร่ำว่ารักษาศิล จะเพิ่มภิญโญไปเหมือนใจหวัง
+รูปขอลาวาโหมโยมชาววัง กลับไปยังฝั่งทะเลลงเภตรา
+เที่ยวหลีกบ่วงห่วงสัตว์ตัดสงสาร ไปวิมานเมืองสวรรค์ให้หรรษา
+วาโหมฟังหลั่งหล่อคลอน้ำตา ด้วยความอาลัยในพระอัคนี ฯ
+๏ จึงทูลว่าข้าคิดเหมือนบิตุเรศ เคยฟังเทศน์ถือศิลพระชินศรี
+พระจะไปไกลวังเสียครั้งนี้ ไม่มีที่อุปถัมภ์ก็จำจน
+ด้วยฝ่ายพระประโยชน์เที่ยวโปรดสัตว์ สุดจะขัดทัดทานการกุศล
+แม้สบายภายหลังสิ้นกังวล ขอนิมนต์กลับมายังธานี ฯ
+๏ พระรับคำอำลากลับมาห้อง พร้อมพวกพ้องพหลพลฤๅษี
+พอโพล้เพล้เวลาจวนราตรี ชวนพระพี่รีบออกนอกนคร
+พระทรงเดชเชษฐาทรงม้ามิ่ง นางทรงสิงห์ตามเดินเนินสิงขร
+น้ำค้างย้อยพรอยพรำแต่อัมพร เข้าดงดอนแดนป่าพนาลัย
+พวกขอเฝ้าสาวศรีเหล่าพี่เลี้ยง ส่งโคมเคียงข้างทางสว่างไสว
+ประทับค้างตามทางมากลางไพร ถึงบ้านไหนรับเลี้ยงพร้อมเพรียงกัน
+ด้วยนับถือฤๅษีเป็นที่ยิ่ง ทั้งชายหญิงอยากจะใคร่ไปสวรรค์
+���ต่แรมทางกลางย่านสำราญครัน ถึงเขตคันด่านสมุทรที่หยุดยั้ง
+เจ้าเมืองทำตำหนักไว้พรักพร้อม ทั้งกระท่อมน้อยน้อยสักร้อยหลัง
+ให้ศิษย์หาหลับนอนผ่อนกำลัง อยู่ริมฝั่งหาดทรายสบายใจ ฯ
+๏ พระอัคนีมิได้ลาสิกขาบท ดูทรงยศพี่ยาจะว่าไฉน
+อยู่ตำหนักชักประคำนั้นร่ำไป เรียกมาลามาลัยไว้ใช้การ
+พวกขอเฝ้าสาวสรรค์พากันสึก ต่างสมนึกแสนสุขสนุกสนาน
+แต่องค์สุดสาครร้อนรำคาญ ด้วยเยาวมาลย์มารยาไม่ลาพรต
+อยู่กุฎีที่พระน้องมีห้องกั้น ทุกคืนวันวอนว่าพระดาบส
+นางผ่อนผัดขัดข้องก็ต้องงด สู้ออมอดอกใจดังไฟลาม
+คิดจะทำตามตำรับให้กลับสึก แล้วตรองตรึกเกรงบาปไม่หยาบหยาม
+แต่พากเพียรเวียนวอนไม่อ่อนตาม จนถึงสามเดือนแล้วไม่แผ้วพาน
+เวลานั้นหันหุนให้ฉุนแค้น ขึ้นนั่งแท่นเทียมสิทธาแล้วว่าขาน
+นี่แน่ะคะพระบรมสมภาร บวชมานานยิ่งนิ่งก็ยิ่งลวง
+จะบวชไปให้เป็นขรัวใช่ตัวเปล่า เป็นเมียเขาเจ้าของยังครองหวง
+เหมือนเป็นหนี้มิใช่น้อยเขาคอยทวง จะลุล่วงไปได้หรือขืนดื้อดึง
+เร่งสึกหาลาศีลเสียเถิดคะ ไม่ลดละแล้วจริงจริงอย่านิ่งขึง
+มิฟังคำทำดื้อได้อื้ออึง ไปฟ้องถึงไหนก็ไปเถิดไม่กลัว
+พระบิตุราชมาตุรงค์ก็ปลงให้ แล้วก็ได้เป็นพี่เป็นที่ผัว
+ขืนผ่อนผัดขัดข้องให้หมองมัว เดี๋ยวนี้ตัวเปล่าหรือถืออย่างไร ฯ
+๏ นางฟังคำทำเป็นขึงแล้วจึงว่า เมื่อศรัทธายังไม่เสื่อมที่เลื่อมใส
+ไม่สึกหาฆ่าฟันเป็นฉันใด ตามพระทัยเถิดไม่ขัดพระอัชฌา
+ด้วยชาตินี้มีกรรมจึงลำบาก ต้องพลัดพรากสุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+จะถือศิลภิญโญโมทนา ไปชาติหน้าจะได้สุขไม่ทุกข์ทน
+ถึงจะเชือดเลือดเนื้อเมื่อมิโปรด ไม่ขึ้งโกรธดอกจะใคร่ได้กุศล
+จะสู้ซื่อถือศิลไม่ดิ้นรน อุส่าห์ทนจนถึงกายจะวายปราณ ฯ
+๏ พระว่าชะจะนิ่งจริงหรือน้อง จะได้ลองชมศรัทธาที่กล้าหาญ
+จะแล่เถือเนื้อน้องไม่ต้องการ โปรดประทานแต่ที่เคยได้เชยชิด
+จะกอดจูบลูบต้องที่ของรัก อย่าพลิกผลักมือนะจ๊ะพระนักสิทธ์
+ช่วยเอียงแก้มแย้มเยื้อนให้เหมือนคิด พลางเข้าชิดโฉมฉายยิ่งอายใจ
+จึงว่าพระจะข่มเหงไม่เกรงบาป ทำหยามหยาบหยอกฤๅษีผิดวิสัย
+พระชื่นชวนสรวลสันต์นั่นเป็นไร ปากว่าได้ใจเบือนไม่เหมือนคำ
+อย่าขัดเขาเจ้าของไม่ต้องที่ สึกดีดีเถิดนะน้องไม่ต้องปล้ำ
+ขืนหน่วงหนักชักช้าทารกรรม แก้มจะช้ำเสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ ฯ
+๏ นางเสแสร้งแกล้งว่าพระเป็นคฤหัสถ์ จะมาตัดกิจกรมพรหมวิหาร
+แม้เลือดเนื้อเถือได้ควรให้ทาน นี่เป็นการบาปกรรมที่สำคัญ
+จึงหลีกตัวกลัวพระพี่จะมีโทษ ด้วยประโยชน์อยากจะใคร่ไปสวรรค์
+จะจับต้องกองไฟประลัยกัลป์ ครั้นจะผันผ่อนให้ก็ไม่ควร
+พระมิใช่ไม่เคยเชยชมน้อง เคยถูกต้องชิดเชื้อเนื้อสงวน
+นี่บาปกรรมจำห้ามขืนลามลวน พระเห็นควรหรือไฉนจะใคร่ฟัง ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าสิกขาบท พี่รู้หมดมิใช่ว่าเป็นบ้าหลัง
+แม้รักใคร่ใจจริงไม่ชิงชัง จะจับมั่งก็ไม่บาปไม่หยาบคาย
+แม้ฤๅษีมีผัวหนีตัวบวช ให้ผัวชวดรักใคร่บาปใจหาย
+ไม่สึกหาถ้าแม้คู่ข้างผู้ชาย เขากอดก่ายกรรมอยู่กับมุนี
+จริงจริงนะจะต้องปล้ำอย่าทำดื้อ พี่เคยถือศีลห้าก่อนมารศรี
+นางขืนขึ้งบึ้งหน้าไม่พาที จะเซ้าซี้สักเท่าไรไม่เจรจา
+พระกอดรัดขัดใจอุ้มใส่ตัก นางเฉยพักตร์หลับเนตรแกล้งเชษฐา
+พระแนบเน้นเคล้นพุ่มปทุมา แล้วจูบซ้ายย้ายขวาให้สาใจ
+เสาวคนธ์ทนจูบให้ลูบต้อง พระจี้ลองร้องกรีดหวีดหวั่นไหว
+ผลักพระหัตถ์บัดสีนี่กระไร เฝ้าลูบไล้เหลือเบื่อเหลือจะลาม
+แค้นหนักหนาฟ้าผี่เถิดซินะ ไม่บวชละจะเป็นบาปเพราะหยาบหยาม
+พลางลาพรตปลดเปลื้องทรงเครื่องพราหมณ์ พระเดินตามเข้าในห้องแนบน้องยา
+สาแก่ใจไยจึงมิดึงดื้อ ไม่รู้หรือว่าพี่รักนั้นหนักหนา
+สู้ติดตามข้ามทะเลเร่ร่อนมา กินน้ำตาต่างข้าวทุกเช้าเย็น
+มาพบปะจะได้ชื่นขืนให้ชวด กลับถือบวชตรวจน้ำแกล้งทำเข็ญ
+เฝ้าห่างเหเรรวนไม่ควรเป็น ดูเหมือนเช่นมิใช่คู่ไม่รู้รัก
+หรือชิงชังรังเกียจไม่เฉียดชิด อย่าเกรงจิตจงแถลงแจ้งประจักษ์
+ต้องง้องอนวอนว่าหนักหนานัก เสียดายรักที่ได้รักหนักอุรา
+มิคิดถึงทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ ก็ไม่ขัดขืนจิตกนิษฐา
+จะขอถามตามวิสัยใจสุดา ซึ่งหนีมาหมายจะไม่ไปบุรี
+หรือกระไรใคร่แจ้งที่แคลงจิต ใช่จะคิดเคืองข้องให้หมองศรี
+สิ้นอาลัยในชนกชนนี แล้วหรือพี่จะได้ลาเจ้าคลาไคล ฯ
+๏ เสาวคนธ์อ้นอั้นให้ตันจิต สุดจะคิดออกช่องทำนองไหน
+จึงว่าเพราะเคราะห์กรรมได้ทำไว้ จะกลับไปเฝ้าแหนก็แสนอาย
+อันชาตินี��มิขออยู่จะสู้ม้วย พระพี่ช่วยเอาศีรษะไปถวาย
+จริงจริงนะจะขอลาก้มหน้าตาย อยู่ก็อายไปก็รับอัประมาน
+นางซบพักตร์ลงบนแท่นแสนระทด โศกกำสรดเศร้าถวิลถึงถิ่นฐาน
+สุดสาครช้อนโฉมประโลมลาน แสนสงสารสวมสอดกอดประคอง
+อย่าครวญคร่ำกำสรดสลดนัก แม่ยอดรักเสาวคนธ์จะหม่นหมอง
+พี่แกล้งว่าเล่นดอกหยอกพระน้อง อย่าขัดข้องคิดตายวายชีวา
+พระชนกชนนีโมลีโลก จะซ้ำโศกสิ้นวงศ์เผ่าพงศา
+แม้ศึกเสือเหนือใต้ที่ไหนมา หรือโรคาเคืองเข็ญไม่เห็นใคร
+หนึ่งพระน้องหมองเศร้าทุกเช้าค่ำ แม่ไม่รำลึกบ้างหรือถือไฉน
+จะสูญวงศ์พงศาไม่อาลัย น้อยหรือใจเจ้าจะตายวายชีวี ฯ
+๏ นางฟังว่าอาวรณ์ถอนสะอื้น อุส่าห์ฝืนพักตร์สนองทั้งหมองศรี
+ซึ่งน้องคิดผิดพลั้งลงครั้งนี้ ด้วยเดิมทีมิได้ตรึกให้ลึกซึ้ง
+อันพระน้องสองชนกที่ปกเกล้า ทุกค่ำเช้าเศร้าใจอาลัยถึง
+จะกลับไปใจน้องตรองรำพึง จะอื้ออึงอดสูไม่รู้วาย
+พระบิตุราชมาตุรงค์พงศ์กษัตริย์ ยังเคืองขัดแค้นเดือดไม่เหือดหาย
+มีแต่ผิดคิดน่าระอาอาย นึกระคายขวยเขินสะเทินใจ
+ถ้าหากว่าฝ่าละอองสองกษัตริย์ เกิดวิบัติแปรปรวนประชวรไข้
+หรือธานีมีศึกนึกจะไป ทำชอบให้หายผิดที่ติดพัน ฯ
+๏ พระเชยโฉมโลมเล้าว่าเจ้าพี่ แม่คิดดีดวงสมรจะผ่อนผัน
+แต่งเรือน้อยคอยเหตุไปเขตคัน แม้มีอันตรายมาถึงธานี
+ไปช่วยการบ้านเมืองเมื่อเคืองแค้น พอทดแทนทำผิดที่คิดหนี
+หนอแม่หนอรอรั้งฟังคดี ต่างเปรมปรีดิ์ปรองดองกันสองรา ฯ
+๏ แล้วองค์สุดสาครบวรนาถ ออกนั่งอาสน์สั่งช่างทั้งซ้ายขวา
+ต่อเรือใช้ไพร่ประจำลำนาวา ให้คืนคลาไปนิเวศน์ฟังเหตุการณ์
+อันเรื่องราวเสาวคนธ์วิมลสมร สุดสาครคู่รักสมัครสมาน
+คอยฟังข่าวเช้าค่ำค่อยสำราญ อยู่เมืองด่านชานชลาริมวารี ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองลังกาพวกฝรั่ง นิเวศน์วังนางวัณฬามารศรี
+ทั้งรำภานางยุพาสุลาลี ตั้งแต่ปีผัวกลับกองทัพไป
+ต่างครองครรภ์รันทดสลดจิต ด้วยจากมิตรมัวหมองไม่ผ่องใส
+ทุกเช้าค่ำคร่ำครวญรัญจวนใจ จนครรภ์ได้สิบเดือนไม่เคลื่อนคลา
+อันโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช คลอดหน่อนาถเมื่อวันเข้าพรรษา
+เป็นชายเฉิดเลิศลักษณ์ดวงพักตรา เหมือนบิดาประหนึ่งหล่อลออองค์
+ผิวฉวีสีสังข์สำอางค์อ่อน เหมือนมารด���แต่พระเกศเนตรขนง
+ดูคมขำอำไพวิไลทรง มาตุรงค์ให้ชื่อพระมังคลา
+นางรำภาสะหรีมีโอรส เหมือนทรงยศศรีสุวรรณกรรณหัตถา
+ทั้งผิวเหลืองเรืองรองดังทองทา ชื่อวลายุดางามสรรพางค์
+นางยุพานารีก็มีบุตร เหมือนสินสมุทรเนตรแดงดังแสงฝาง
+ผิวเนื้อเขียวเขี้ยวแหลมเกศแก้มคาง ไม่ผิดอย่างบิดาชื่อวายุพัฒน์
+แล้วลาลีมีบุตรสุดสวาท เป็นชายชาติเชื้อวงศ์พงศ์กษัตริย์
+ไม่เพี้ยนผิดบิตุรงค์ทรงสันทัด ทั้งเอวบางร่างรัดชื่อหัสกัน ฯ
+๏ พระมังคลากับวลายุดาราช อยู่กับบาทหลวงใหญ่ในไอศวรรย์
+กุมาราวายุพัฒน์หัสกัน ทั้งสองนั้นอยู่ที่พระปีโป
+ตั้งพากเพียรเรียนหนังสือถือฝรั่ง อาจารย์สั่งสอนสิกขาเยวาโห
+ดูตำราฟ้าดินค่อยภิญโญ ไม่มีโรคาพานสำราญใจ ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก การภิเษกขัดข้องไม่ผ่องใส
+ครั้นเกี่ยวดองสองทัพยกกลับไป พระหัสไชยสร้อยเศร้าเปล่าอุรา
+คิดคะนึงถึงลูกสาวเจ้าผลึก ไม่วายนึกนอนฝันกระสันหา
+โอ้น้องน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา เสียดายมาถึงแล้วกลับแคล้วกัน
+นิจจาเอ๋ยเคยหอมถนอมสนิท เคยนอนชิดชมน้องประคองขวัญ
+เคยยิ้มสรวลชวนชื่นทุกคืนวัน เมื่อกระนั้นน้อยหรือใจไม่ไยดี
+ได้ร่วมเรียงเคียงเขนยชมเชยกอด เจ้าเคยพลอดจุกจิกพี่พลิกหนี
+แม้รักใคร่ในนางเหมือนอย่างนี้ ให้ฟ้าผี่เถิดสินะไม่ละเลย
+เมื่ออยู่ทัพพลับพลาลังกานั้น เหมาะเบาบันหรือช่างเฉาเจียวเราเอ๋ย
+ให้อายใจได้แต่เบียดชิดเฉียดเชย มิได้เกยกอดชมสมคะเน
+มาเมืองนี้พี่ก็หมายไม่คลายคลาด กลับนิราศเริศร้างไปห่างเห
+อันกรุงไกรไกลทางขวางทะเล สุดคะเนนึกสะอื้นกลืนน้ำตา
+โอ้แต่นี้มิได้พบประสบแล้ว เสียดายแก้วนัยน์เนตรของเชษฐา
+เมื่อรบรับกับฝรั่งเมืองลังกา พระมารดายกให้เหมือนใจคิด
+เคยกอดพี่มิให้ออกไปนอกรถ หอมแป้งสดแสนชื่นระรื่นจิต
+เคยกอดจูบลูบต้องประคองชิด มาเปลื้องปลิดเปล่าใจจำไกลกัน
+ถึงยามนอนกรพาดนลาฏนึก เหลือรำลึกหลงเพ้อละเมอฝัน
+จนใช้เหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล หลงเรียกชื่อสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+แต่ดิ้นโดยโหยหวนคร่ำครวญคิด มิรู้ลืมปลื้มจิตกนิษฐา
+จำจะคิดบิดผันจำนรรจา ลาบิดาชนนีตามพี่นาง
+แล้วจะได้ไปเมืองผลึกน้อง ได้พบสองศรีสวัสดิ์ไม่ขัดขวาง
+รำพึงความยามเศร้าค่อยเบาบาง พอสว่างเวลารุ่งราตรี
+จึงโสรจสรงทรงเครื่องแล้วเยื้องย่าง พร้อมด้วยเหล่าสาวสุรางค์นารีศรี
+มาขึ้นเฝ้าพระชนกชนนี อัญชลีแล้วสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสถามด้วยความรัก เป็นไรพักตร์เผือดรูปซูบหนักหนา
+โอรสรับอภิวันท์จำนรรจา ลูกตรึกตรากตรอมใจมิได้วาย
+ด้วยพี่นางช่างกระไรมิได้เหตุ ทั้งพระเชษฐาตามสูญความหาย
+ฉวยขัดขวางอย่างไรจะได้อาย ขอถวายบังคมลาฝ่ายุคล
+ไปเที่ยวตามถามข่าวสืบราวเรื่อง ตามบ้านเมืองเกาะแก่งทุกแห่งหน
+หรือเสียเรือเผื่อจะค้างอยู่กลางชล ถึงอับจนจะได้พามาธานี
+พระฟังความห้ามบุตรสุดสวาท เขาตัดขาดเชื้อสายจึงหน่ายหนี
+อย่าตามไปให้ลำบากยากโยธี อยู่บูรีเช้าค่ำให้สำราญ ฯ
+๏ พระฟังตรัสตัดรอนถอนสะอื้น อุส่าห์กลืนชลนาน่าสงสาร
+ศิโรราบกราบประณตบทมาลย์ ขอประทานโทษที่พระพี่ยา
+ซึ่งแค้นเคืองเรื่องราวคราวฝรั่ง ไม่จงหวังร่วมนิเวศน์กับเชษฐา
+จึงหลบลี้หนีงานการวิวาห์ ได้ล่วงราชอาชญาฝ่าธุลี
+แต่ส่วนลูกผูกใจอาลัยหนัก เคยเห็นพักตร์พี่น้องกันสองศรี
+ทั้งเป็นหญิงทิ้งขว้างเสียอย่างนี้ จะรู้ที่ผินหน้าไปหาใคร
+พลางโศกาอาดูรพูนเทวษ พระชลเนตรนองตกซกซกไหล
+พระบิตุรงค์สงสารรำคาญใจ มิให้ไปก็จะเศร้าเฝ้าโศกา
+จึงว่าพ่อก็ไม่ห้ามตามแต่จิต เมื่อขืนคิดรักใคร่ก็ไปหา
+ตามลำพังพี่น้องกันสองรา แต่อย่าว่าข้าใช้ให้ไปตาม ฯ
+๏ พระรับสั่งบังคมบรมนาถ จากปราสาทเสด็จมาหน้าสนาม
+ขึ้นหยุดยั้งนั่งพลับพลาสง่างาม จึงสั่งความแก่มหาเสนาใน
+จงแต่งลำกำปั่นสุวรรณมาศ ใช้ใบตาดธงทองให้ผ่องใส
+เปลี่ยนรอกใบสายสมอเชือกช่อใบ ทำด้วยไหมเบญจพรรณให้ทันการ
+คนประจำกำปั่นสักพันถ้วน เลือกแต่ล้วนเข้มแข็งกำแหงหาญ
+ทั้งล้าต้าต้นหนพวกคนงาน ที่ชำนาญนาวาจะคลาไคล
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จกลับผู้รับสั่ง ไม่รอรั้งเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+บ้างเปลี่ยนเชือกเลือกเสาผลัดเพลาใบ สมอไหมเบญจพรรณฟั่นเป็นพวน
+บรรทุกน้ำลำเลียงเสบียงเพียบ ทอดประเทียบประทับท่าหน้าฉนวน
+พร้อมปืนผาอาวุธชุดชนวน ทหารถ้วนพันประจำในลำทรง ฯ
+๏ ครั้นรุ่งแจ้งแสงสูรย์จำรูญจำรัส หน่อกษัตริย์จรลีเข้าที่สรง
+น้ำกุหลาบอาบอบตลบองค์ แล้วสอดทร��เครื่องกษัตริย์จำรัสเรือง
+มงกุฎเก็จเพชรกระจ่างสว่างวับ เป็นนวลจับแจ่มศรีฉวีเหลือง
+สอดฉลองพระบาทแล้วยาตรเยื้อง นางเชิญเครื่องงามงามตามลีลา
+ลงกำปั่นบัลลังก์ขึ้นนั่งอาสน์ พร้อมมหาดเล็กพี่เลี้ยงเคียงซ้ายขวา
+นายทหารขานโห่เป็นโกลา ยิงปืนหน้าเรือตึงกึงกึงกัง
+ประโคมฆ้องกลองฤกษ์เอิกเกริกเสียง เสนาะสำเนียงเซงแซ่ทั้งแตรสังข์
+ลอยลำเลื่อนเคลื่อนคลาจากหน้าวัง ได้กำลังลมดีให้คลี่ใบ
+แล่นออกจากปากอ่าวลมว่าวส่ง สะบัดธงปลายปลิวหวิวหวิวไหว
+ดูอ้างว้างกลางทะเลว้าเหว่ใจ ชลาไลยลมคลื่นเสียงครื้นครึก ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสสั่งให้ตั้งเข็ม ออกแล่นเล็มจะไปเข้าอ่าวผลึก
+พอแดดลบพลบค่ำออกน้ำลึก เรือสะทึกสะท้านเลื่อนสะเทื้อนคลอน
+ถูกลมแดงแคลงคลื่นทะมึนมืด เป็นเกลียวยืดใหญ่กลิ้งเท่าสิงขร
+เยือกเขยื้อนเคลื่อนโขยดโลดกระดอน กำปั่นคลอนโคลงป่วนซุนซวนเซ
+ยิ่งดึกดื่นคลื่นสาดบนดาดฟ้า ลมสลาตันผันพัดหันเห
+คนเข้าห้องท้องคลอนดังนอนเปล จนถึงเวลาสว่างไม่สร่างลม
+พวกล้าต้าฆ่าไก่ตั้งไหว้เจ้า ทั้งเหล้าข้าวเครื่องสังเวยนมเนยขนม
+จนเบี่ยงบ่ายคลายคลื่นต่างชื่นชม กลับเป็นลมว่าวแล่นแสนสบาย ฯ
+๏ พระขึ้นนั่งบัลลังก์ท้ายบาหลี ผูกม่านสีซุ้มหลังคาฝาพระฉาย
+ชมมัจฉาคลาเคลื่อนลอยเลื่อนราย เห็นคล้ายคล้ายว่ายเคล้าสำเภาทอง
+ทั้งกุ้งกั้งมังกรสลอนสล้าง บ้างดำบ้างผุดฟูเป็นคู่สอง
+พวกเหราม้าน้ำคล่ำคะนอง บ้างพ่นฟองฟุ้งฟ้าฝูงปลาวาฬ
+เหล่ากระโห้โผล่ผุดไล่วุดวาด ฉนากฟาดงวงฟัดอยู่ฉัดฉาน
+เสือสมุทรผุดโผนโจนทะยาน คชสารสินธูขึ้นชูงา
+บ้างตัวเหมือนวัวควายมีหลายอย่าง เหมือนแรดกวางหางพลัดเป็นมัจฉา
+บ้างเหมือนหอยลอยเลื่อนค่อยเคลื่อนคลา ครั้นเยี่ยมหน้าออกเหมือนหมีต่างชี้ดู
+เงือกมนุษย์ผุดกลุ้มทั้งหนุ่มสาว ล้วนผมยาวปรกบ่ามีตาหู
+บ้างเหมือนแพะแกะกายกลายเป็นงู ขึ้นฟ่องฟูฟันคลื่นเสียงครื้นเครง
+ฝูงโลมากาสิกผุดพลิกโพล่ง ที่ใหญ่โล่งงวงโง้งกระโทงเหง
+ฮุบกันติดบิดสะบัดฟัดกันเอง ดูน่าเกรงกลัวปลาในสาชล
+มังกรว่ายสายสมุทรขึ้นผุดขวาง ยาวเหมือนอย่างโขดเขินเนินถนน
+เห็นกำปั่นหันเหียนวงเวียนวน ต้องเผาขนไก่กันด้วยควันไฟ
+พอสัตว์จม���มเงียบเชียบสงัด ไม่แกว่งกวัดธงทิวริกริ้วไหว
+ดูน้ำนิ่งวิ่งพร่างเป็นหางไป เหมือนน้ำในสระซึ้งอั้นอึ้งลม
+ต้องเลื่อนลอยคอยวายุพาพัด ให้ฆ่าสัตว์เซ่นพระกาลเผาสารส้ม
+แล้วตีกลองฆ้องระฆังดังระดม พอได้ลมแล่นตัดตามอัธยา
+ด้วยหมายมุ่งกรุงผลึกออกลึกล้ำ เห็นแต่น้ำในทะเลกับเวหา
+จะแลเหลียวเปลี่ยวใจนัยนา จนเวลาค่ำพลบจุดคบโคม ฯ
+๏ พระนั่งเล่นเย็มลมชมอากาศ พระพายผาดพัดเรื่อยเฉื่อยชื่นโฉม
+ดูดาวเดือนเกลื่นสว่างกลางโพยม ยิ่งนึกโทมนัสในใจรัญจวน
+คิดคะนึงถึงพี่เป็นที่รัก เคยพร้อมพรักปรีดิ์เปรมเกษมสรวล
+เคยคิดบอกดอกสร้อยน้องคอยทวน เคยชี้ชวนชมฟ้าดาราราย
+โอ้ยามนี้วิบัติต้องพลัดพราก ต่างจำจากจำไกลจิตใจหาย
+ทุกค่ำเช้าเปล่าเปลี่ยวอยู่เดียวดาย มิได้วายวันนึกนิ่งตรึกตรอง
+แล้วรำพึงถึงลูกสาวเจ้าผลึก จะรำลึกถึงพี่มั่งหรือทั้งสอง
+ฝาแฝดคู่ดูดีทั้งพี่น้อง ประไพพริ้มยิ้มย่องละอองนวล
+ดูรูปร่างช่างเหมือนไม่เคลื่อนคลาด เหลือประหลาดลืมองค์ทรงพระสรวล
+คิดถึงเคยเชยชื่นรื่นรัญจวน ยิ่งอักอ่วนป่วนจิตคิดคะนึง ฯ
+๏ ดูเรือช้ากว่าทุกครั้งสั่งคนใช้ ให้แทรกใบซ้ายขวาผูกผ้าขึง
+ทุกคืนค่ำร่ำใช้ใบตะบึง จนเข้าถึงอ่าวผลึกดึกสองยาม
+ทอดสมอรอราอยู่หน้าด่าน พวกทหารเห็นรู้จักร้องทักถาม
+ด้วยเกี่ยวดองสองเมืองรู้เรื่องความ ไม่ห้ามปรามปล่อยให้ขึ้นไปวัง
+กำปั่นจอดทอดท่าหน้าฉนวน ขุนนางชวนกันมารับคอยคับคั่ง
+พระทรงอาสน์ราชสุวรรณบัลลังก์ เข้าในวังคอยเฝ้าเจ้านคร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมณีนาถ บรมบาทบพิตรอดิศร
+สถิตแท่นแวนฟ้าสถาวร พร้อมนิกรกัลยาคณานาง
+คอยขับรำบำรุงกรุงกษัตริย์ บริบูรณ์พูนสวัสดิ์ไม่ขัดขวาง
+ครั้นสายแสงแต่งองค์ทรงสำอาง พร้อมขุนนางน้อมประณตบทมาลย์ ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเข้าไปเฝ้า พระเรียกเข้าไปที่แท่นแสนสงสาร
+พานพระศรีที่บัลลังก์ตั้งประทาน ให้กุมารร่วมเสวยชมเชยพลาง
+แล้วตรัสถามตามทำนองถึงสองกษัตริย์ ยังไพบูลย์พูนสวัสดิ์หรือขัดขวาง
+แต่จากมากว่าปีอันพี่นาง ยังได้ข่าวคราวบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงสดับ น้อมคำนับทูลแจ้งแถลงไข
+อันสองกษัตริย์ขัตติยาเสนาใน ทั้งพลไพร่พร้อมดีบริบูรณ์
+แต่พี่นางทั้งสมเด็จพระเชษฐา ไม่ทราบว่าดีร้ายไปหายสูญ
+แสนละห้อยคอยหาให้อาดูร จึงมาทูลถามความตามสงกา
+ด้วยเกณฑ์เรือเหนือใต้ไปเที่ยวค้น ทุกตำบลเกาะแก่งแสวงหา
+ไม่เห็นหายหมายที่พระพี่ยา จะแวะมาเฝ้าบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่านิจจาเอ๋ย จะหลงเลยลึกซึ้งไปถึงไหน
+ที่จริงจิตบิดรไม่นอนใจ ให้เวียนไปสืบเรื่องทุกเมืองราย
+แต่เรือใช้ใหญ่น้อยสักร้อยเศษ คอยฟังเหตุเช้าเย็นก็เห็นหาย
+หมอดูดีที่ไหนก็ให้ทาย ว่าไม่ตายแต่จะมายังช้านาน
+พ่อทุกข์ถึงเสาวคนธ์วิมลมิ่ง ด้วยเป็นหญิงยากแค้นแสนสงสาร
+ทั้งเห็นเจ้าเศร้าสร้อยพลอยรำคาญ จะคิดอ่านเตรียมพลเที่ยวค้นคว้า
+จงฟังข่าวราวเรื่องอยู่เมืองนี้ คอยพวกที่แยกย้ายเที่ยวรายหา
+ทั้งใต้เหนือเผื่อไปปะเขาจะมา เราจึงพากันไปตามนางทรามวัย ฯ
+๏ พระตรัสพลางทางชวนพระหน่อนาถ ขึ้นปราสาทด้วยสนิทพิสมัย
+ฝ่ายองค์พระมเหสีดีพระทัย เข้าลูบไล้ลูกเขยนั่งเชยชม
+แม่รำลึกนึกถึงพึ่งได้เห็น พ่อเคยเป็นเพื่อนชีวิตสนิทสนม
+น้อยหรือรูปซูบผอมด้วยตรอมตรม เพราะระทมทุกข์ทวีถึงพี่นาง
+แม่เสาวคนธ์มณฑานิจจาเอ๋ย กระไรเลยละน้องให้หมองหมาง
+เที่ยวสืบถามตามติดทุกทิศทาง น้อยหรือช่างแคล้วคลาดประหลาดใจ ฯ
+๏ พระฟังตรัสมธุรสประณตสนอง พระคุณสองกษัตราจะหาไหน
+ถึงทุกข์ทนผลกรรมได้ทำไว้ ก็มิได้ลืมพระคุณกรุณา
+น้ำใจลูกผูกพันทุกวันนี้ เหมือนชนนีที่กำเนิดเกิดเกศา
+เที่ยวตามพี่มิได้แจ้งแห่งกิจจา จึงแวะมาอภิวาทบาทบงสุ์ ฯ
+๏ นางฟังหน่อวรนาถฉลาดฉลอง นั่งยิ้มย่องชื่นชมสมประสงค์
+เรียกบุตรีพี่น้องทั้งสององค์ ให้โฉมยงอัญชลีพระพี่ยา
+พระรับหัตถ์ตรัสทักด้วยรักใคร่ สบายใจอยู่หรือสองพระน้องจ๋า
+นางรับจ๊ะอภิวันท์จำนรรจา ตามประสาซื่อตรงเหมือนวงศ์วาน
+พระมารดาว่าพ่อก็เหมือนบุตร จงยั้งหยุดอยู่ปราสาทราชฐาน
+ได้เห็นเจ้าเช้าค่ำค่อยสำราญ อยู่กับมารดาได้ใกล้ใกล้กัน
+แล้วทูลลาพาพระหน่อวรนาถ ไปปราสาทสั่งเหล่านางสาวสรรค์
+ทอดยี่ภู่ปูลาดอาสน์สุวรรณ มีฉากกั้นบรรจถรณ์อ่อนสำอาง
+นางอยู่งานพานพระศรีมีสำหรับ คอยกล่อมขับปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+แต่บุตรีพี่น้องทั้งสองนาง อยู่ห้องกลางต่างหากจัดหมากพลู
+ด้วยรู้��ีพี่ชายก็อายเหนียม เห็นและเลียมเล่นตาน่าอดสู
+กลัวสาวสาวเหล่าข้าหลวงจะล่วงรู้ แกล้งซ่อนอยู่เสียมิได้ไปใกล้กราย
+แต่เช้าเย็นเป็นธุระเครื่องเสวย เหมือนอย่างเคยต้องไปเรียบเทียบถวาย
+พระหัสไชยใจรักตรัสทักทาย ชวนสองสายสวาทเสวยเหมือนเคยกัน
+นางอายเอียงเมียงเมินเชิญพระพี่ พระเซ้าซี้ซ้ำชวนนางสรวลสันต์
+พระวอนวิงจริงนะเมื่อกระนั้น กินด้วยกันหรือรังเกียจคิดเกลียดชัง ฯ
+๏ สองสุดาว่าพระองค์สิทรงยศ น้องถอยถดวาสนากว่าแต่หลัง
+มิควรเคียงเรียงชิดกลัวผิดพลั้ง ไม่ชิงชังเชิญเสวยแล้วเลยลา
+แกล้งหลีกออกนอกฉากไปจากห้อง พระตรัสร้องเรียกก็ไม่กลับไปหา
+พระหัสไชยไม่เสวยเลยนิทรา พวกสาวสรรค์กัลยาปรึกษากัน
+จะเชิญเครื่องกลับไปมิได้เสวย ฉวยเกินเลยลงหวายเสียดายสัน
+ต้องรอรั้งตั้งค้างจนกลางวัน นางสาวสรรค์พรั่นกลัวทุกตัวนาง ฯ
+๏ พอโฉมยงองค์พระมเหสี ออกจากที่เฝ้ามามุขขวาขวาง
+เห็นเครื่องอานพานตั้งยังคั่งค้าง จึงถามนางสาวสรรค์กำนัลใน
+เขาทูลความตามเรื่องที่เคืองข้อง ชวนพระน้องไม่เสวยเลยหลับใหล
+มาตุรงค์สงสารรำคาญใจ เสด็จไปเข้าห้องสองธิดา
+จึงแกล้งขู่ดูดู๋ดื้อถือทิฐิ จะเรียนริตัดวงศ์เผ่าพงศา
+ร่วมเสวยเคยแต่ครั้งไปลังกา เดี๋ยวนี้มาขัดขวางเป็นอย่างไร
+แม้ทราบถึงบิตุรงค์คงจะกริ้ว ทำบิดพลิ้วเช่นนี้เห็นดีไฉน
+อย่าขัดขวางห่างแหไปแม่ไป ปลุกพี่ให้เธอเสวยเหมือนเคยกัน ฯ
+๏ สองบุตรีขี้ขลาดมิอาจขัด ชลีหัตถ์หักอายจำผายผัน
+มาชวนเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล เข้าเคียงบรรจถรณ์ที่พระพี่ยา
+ค่อยยอบองค์ลงคำนับอภิวาท สะกิดบาทบทเรศพระเชษฐา
+พระเหลือบดูรู้ว่าน้องสองสุดา แกล้งชักผ้าคลุมพระพักตร์ไม่ทักทาย
+จันทร์สุดาว่าพระพี่มิอยากหลับ เชิญช่วยรับเครื่องเสวยเคยถวาย
+สร้อยสุวรรณนั้นว่าเหลือเบื่อจะตาย จนเบี่ยงบ่ายช้านานรำคาญครัน
+แกล้งหลับเฉยเลยนิ่งจริงนะจ๊ะ จะให้พระชนนีมาตีฉัน
+น้องจะมาเสวยด้วยพลางช่วยกัน เฝ้าปลุกสั่นเซ้าซี้พระพี่ยา ฯ
+๏ พระแช่มชื่นฝืนองค์ดำรงนั่ง แกล้งผินหลังลองจิตกนิษฐา
+สร้อยสุวรรณนั้นถวายสรงพักตรา จันทร์สุดาเรียงเรียบเทียบเครื่องอาน
+แล้วต่างอ้อนวอนว่านิจจาเอ๋ย ไม่เสวยโภชนากระยาหาร
+จะให��น้องต้องโทษไม่โปรดปราน แต่ก่อนกาลก็ไม่เป็นเหมือนเช่นนี้
+จริงจริงนะพระช่างไม่อาลัยน้อง จึงขัดข้องคิดอางขนางหนี
+อย่าอดเสวยเลยถ้าแม้นแค้นเต็มที จะหยิกตีตามจะทำให้หนำใจ
+พระฟังคำร่ำว่าน่าสงสาร ช่างอ่อนหวานวาจาอัชฌาสัย
+จึงว่าพี่มิได้เฉยเคยอย่างไร ก็รักใคร่อย่างนั้นไม่ฉันทา
+จริงจริงนะพระน้องทั้งสองอีก แกล้งเลี่ยงหลีกหลบพักตร์เสียหนักหนา
+เคยชิดเชื้อเมื่อครั้งอยู่ลังกา เดี๋ยวนี้มาห่างเหินเผอิญเป็น
+ชวนเสวยไม่เสวยแกล้งเลยหลบ ไม่อยากพบไม่รอไม่ขอเห็น
+อยู่ดีดีวิบากกระดากกระเด็น ไกลสักราวเก้าเส้นสิบห้าวา
+นี่หากพระชนนีจะตีน้อง ดอกจึงต้องตามบังคับกลับมาหา
+ถ้าหาไม่ไหนพระน้องสองสุดา จะกลับมาหาพี่ไม่มีเลย ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างยิ้มว่าอิ่มเหลือ พระชวนเมื่อเช้าจึงไม่ได้เสวย
+แต่เพียงนี้มิใช่ว่าไม่เคย มิควรพระจะว่าเฉยว่าเลยละ
+คุณพระพี่ที่ลังการบข้าศึก น้องก็นึกอยู่ทุกสิ่งจริงจริงหนะ
+อย่าพักร่ำลำเลิกเลยพุคะ มิใช่จะลืมพระคุณกรุณา
+น้องก็รู้อยู่ในจิตว่าสิทธิ์ขาด เป็นข้าบาทบทเรศพระเชษฐา
+ฆ่าก็ตายขายก็ขาดตามอาชญา จงเมตตาอย่าให้น้องนี้ต้องตี ฯ
+๏ แม่สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาหนักหนานัก มิควรจักแกล้งว่าเป็นทาสี
+ทีหลังถ้าว่ากล่าวเหมือนคราวนี้ จะทูลพระชนนีให้ตีน้อง
+แล้วลีลามานั่งที่ตั้งเครื่อง แลชำเลืองเหลียวหลังดูทั้งสอง
+นางเรียงเรียบเทียบสุวรรณภาชน์ทอง ส้อมฉลองพระหัตถ์จัดประจง
+พระเห็นสองทรามวัยไม่เสวย แกล้งนิ่งเฉยเสียไม่ชวนนวลหง
+นางรู้เท่าเฝ้าอ้อนวอนพระองค์ ไม่โปรดทรงเสวยบ้างเป็นอย่างไร
+พระค้อนพลางทางถามทรามสงวน แม่ไม่ควรเสวยหรือถือไฉน
+เมื่อตะกี้นี้สัญญาว่ากระไร ทำลืมไปเสียแล้วหรือแก้วตา ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำตรัสสุดขัดข้อง ยกชามทองมาตั้งทั้งซ้ายขวา
+พระแย้มสรวลชวนน้องสองสุดา เสวยเครื่องพระกระยากับนารี
+นางหยิบลงตรงไหนพระหยิบมั่ง นางหยุดยั้งยิ้มพรายชม้ายหนี
+พระซักถามนามกับข้าวแกล้งเซ้าซี้ นางทูลชี้ถวายพลางต่างต่างกัน
+ไก่พะแนงแกงเผ็ดกับเป็ดหั่น ห่อหมกมันจันลอนสุกรหัน
+ทั้งแกงส้มต้มขิงทุกสิ่งอัน กุ้งทอดมันม้าอ้วนแกงบวนเนื้อ
+พระฟังนางช่างฉลองของเล็กน้อย พลอยอร่อยรสชาติประหลาดเหลือ
+จนอิ่มหนำซ้ำเสวยของหวานเจือ ค่อยชิดเชื้อชอบชื่นระรื่นใจ ฯ
+๏ ครั้นสำเร็จเสร็จเสวยเหมือนเคยรัก ต่างแย้มพักตร์พจนาอัชฌาสัย
+แล้วพี่น้องสองสุดาทูลลาไป พระหัสไชยสร้อยเศร้าเปล่าอุรา
+ขึ้นไสยาสน์อาสน์อ่อนบรรจถรณ์แท่น ยิ่งสุดแสนเศร้าสร้อยละห้อยหา
+คิดถึงน้องสองสมรแต่ก่อนมา เคยพูดจาชมเชยเช่นเคยรัก
+เมื่อยังเยาว์เฝ้ากวนเฝ้าชวนพลอด ไม่พูดกอดจี้พี่จักดี้หนัก
+พระนึกหลงทรงพระสรวลเสียงคักคัก คิดอายพักตร์สาวสรรค์กำนัลใน
+อนาถนอนกรเกยเขนยหนุน ให้คร่ำครุ่นครวญคิดพิสมัย
+จะโลมเล้าเยาวมาลย์ประการใด ยิ่งคิดให้มืดเม้นไม่เห็นทาง
+จะลดเลี้ยวเกี้ยวสร้อยสุวรรณพี่ ก็กีดที่จันทร์สุดาเข้ามาขวาง
+จะเกี้ยวน้องลองสักทีกีดพี่นาง ไม่เหมือนอย่างใจนึกยิ่งตรึกตรา
+ดูทำนองสององค์พระนงนุช ยังซื่อสุจริตรักเราหนักหนา
+แต่คราวเคราะห์เพราะมาพ้องกันสองรา ต้องเกี้ยวฝาแฝดคู่อยู่จริงจริง
+การอะไรให้ทำไม่ลำบาก มันยอดยากอย่างเดียวเกี้ยวผู้หญิง
+กระบิดกระบวนรวนเรประเวประวิง ยิ่งคิดยิ่งปั่นป่วนรัญจวนใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีทั้งพี่น้อง แต่งเครื่องของตามเวลาอัชฌาสัย
+เป็นกังวลปรนนิบัติพระหัสไชย นางมิให้พี่ยาอนาทร
+เครื่องสุคนธ์ปนปรุงจรุงรส ดอกไม้สดสารพันใส่บรรจถรณ์
+บุหรี่นางช่างพันเจือจันทน์ขจร พระศรีเจียนเซี่ยนอ่อนซอยซ้อนซับ
+ถึงราตรีมีสุรางค์นางน้อยน้อย ล้วนเรียบร้อยรู้พร้อมทั้งกล่อมขับ
+เป็นเวรเวียนเปลี่ยนยามสามสำรับ คอยสำหรับปรนนิบัตินวดพัดวี ฯ
+๏ ฝ่ายพระสินสมุทรหน่อวรนาถ เป็นอุปราชราชการผ่านกรุงศรี
+ทราบว่าหัสไชยมาถึงธานี ชวนอรุณรัศมีศรีโสภา
+ไปถามข่าวเสาวคนธ์วิมลพักตร์ ช่างซื่อสัตย์ตัดรักเสียหนักหนา
+นางขวยเขินเมินพักตร์ไม่พูดจา พระพี่ยายิ้มแย้มกระแอมไอ
+แล้วชวนนางย่างเยื้องยุรยาตร มาทรงราชยานทองอันผ่องใส
+นางทรงวอช่อฟ้าตามคลาไคล กำนัลในนางห้ามตามลีลา
+ไปเฝ้าพระชนนีที่ปราสาท อภิวาทนางกษัตริย์ตรัสเรียกหา
+พระบุตรีพี่น้องสองธิดา มาพร้อมหน้าทั้งกษัตริย์หัสไชย
+ต่างคำนับรับหัตถ์ตรัสประภาษ อุปราชเรียกนุชามาปราศรัย
+ถามถึงที่พี่นางเป็นอย่างไร พระหัสไชยทูลแถลงแจ้งกิจจา
+เที่ยวสืบถามตามรอบทุกขอบเขต ทั่วประเทศใหญ่น้อยร้อยภาษา
+ไม่ได้ข่าวคราวที่พระพี่ยา ทั้งเชษฐาสูญความไปตามกัน ฯ
+๏ สินสมุทรคาดสังเกตว่าเหตุนี้ เพราะเทวีเสาวคนธ์เวทมนตร์ขยัน
+ให้เฟือนความตามไปจึงไม่ทัน คนอื่นนั้นนึกเห็นไม่เป็นการ
+สุดสาครหล่อนคงหากว่าจะปะ หน่อยก็จะคืนเขตนิเวศน์สถาน
+พระน้องอย่าอาวรณ์ร้อนรำคาญ อยู่ชมบ้านเมืองพี่ให้ปรีดา
+ทั้งด้าวแดนแม้นประสงค์จำนงไฉน จะหาให้สมมาดปรารถนา
+ฝ่ายอรุณรัศมีว่าพี่ยา แม้รู้ว่านงเยาว์เสาวคนธ์
+จะคิดหนีพี่จะได้ไปด้วยน้อง มิให้ต้องอายหญิงชาวสิงหล
+จะสร้างพรตอตส่าห์บวชเรียนสวดมนต์ ก็จะพ้นอับอายสบายใจ
+สินสมุทรว่านี่แน่แม่อรุณ อยากได้บุญง่ายดอกจะบอกให้
+ถือศีลห้าอย่าหึงโกรธขึ้งใคร ก็จะได้โสดาไม่ช้าที
+พระหน่อนาถมาตุรงค์ทรงพระสรวล นางค้อนข่วนเชษฐาเบือนหน้าหนี
+ต่างพูดเล่นเจรจาจนราตรี ลาไปที่ปรางค์รัตน์ชัชวาล ฯ
+๏ จะกลับกล่าวท้าวสุทัศน์ขัตติเยศ มงกุฎเกศรัตนามหาสถาน
+ครองประเทศเขตแคว้นแสนสำราญ พระชนมานร้อยยี่สิบปีปลาย
+ให้ลืมหลงสรงเสวยพานเลยละ ลมปะทะพระหทัยมิใคร่หาย
+คนแก่เฒ่าสาวใหญ่มิให้กราย คิดระคายเคืองขัดพระหัทยา
+ชอบพระทัยใช้สอยแต่สาวสาว ที่รุ่นราวรู้หลักโปรดหนักหนา
+ลืมบรรทมลมจับวับวิญญาณ์ พอเวลาไก่ขันสวรรคต
+ฝ่ายองค์พระมเหสีสามีม้วย ระทดระทวยทอดองค์ทรงกำสรด
+สิ้นกำลังทั้งชราพิลาลด พระชนม์ปลดเปลื้องสวรรคครรไล
+พระวงศาข้าเฝ้าเหล่าสนม ทุกหมู่กรมแซ่ซ้องเสียงร้องไห้
+สะอึกสะอื้นครื้นเครงวังเวงใจ ทั้งข้างในข้างหน้าปรึกษากัน
+เชิญศพสองท้าวไทใส่โกศรัตน์ ตามกษัตริย์ทรงเดชเจ้าเขตขัณฑ์
+ไว้ปรางค์มาศราชวัติฉัตรสุวรรณ เป็นช่องชั้นซ้อนสลับประดับประดา
+ประโคมยามตามอย่างนางร้องไห้ พวกชีไพรพราหมณ์บวชสวดคาถา
+แล้วเสนาธิบดีผู้ปรีชา แต่งสาราเรื่องราวสองท้าวไท
+ไปทูลองค์ทรงยศโอรสราช จัดอำมาตย์มีปัญญาอัชฌาสัย
+ให้ถือสารคุมสำเภาเหล่าพลไกร รีบใช้ใบตามคลื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ สามเดือนครึ่งถึงบุรีรมจักร ขึ้นหาอัครเสนาพาผายผัน
+เข้าสู้ห้องท้องพระโรงทูลทรงธรรม์ อภิวันท์อ่านตามเนื้อความมี
+ใบบอกว่าข้าพเจ้าเหล่าอำมาตย์ บังคมบาทบงกชบทศรี
+ด้วยองค์พระชนกชน��ี จอมโมลีโลกาสถาวร
+เดือนแปดปีวอกตะวันสายัณห์ย่ำ สิบเอ็ดค่ำพุธวันขึ้นบรรจถรณ์
+ฤกษ์อรุณทูลกระหม่อมจอมนคร สองภูธรเธอสวรรคครรไล
+จึงจัดแจงแต่งพระศพครบเยี่ยงอย่าง ไว้บนปรางค์ปราสาททองอันผ่องใส
+ต้องขึ้นป้อมล้อมวงระวังภัย จงทราบใต้บงกชบทมาลย์ ฯ
+๏ กษัตริย์ศรีสุวรรณวงศ์ทรงสดับ หทัยวับหวั่นวิโยคโศกสงสาร
+สงสัยหนักซักว่าพระอาการ ไม่ประทานบอกมาบ้างเป็นอย่างไร
+อ้ายพวกแพทย์พิทยาโหราศาสตร์ มันไม่คาดชันษาอยู่หาไหน
+หนึ่งแสนสาวท้าวนางพวกข้างใน ทำไมไม่รู้ที่จะนิพพาน ฯ
+๏ อำมาตย์ฟังบังคมบรมนาถ เชิงฉลาดผ่อนผันตามบรรหาร
+พระทรงธรรมค่ำคืนรื่นสำราญ อันอาการโรคภัยมิได้มี
+หมอประจำค่ำเช้าทั้งเถ้าแก่ คอยดูแลพร้อมเหล่านางสาวศรี
+พระโหรพราหมณ์รามราชก็คาดปี ถึงร้อยยี่สิบถ้วนควรบรรลัย
+เมื่อวันพระจะนิพพานสำราญรื่น จนเที่ยงคืนฟังศัพท์เหมือนหลับใหล
+เงียบสงัดตัดบ่วงไม่ห่วงใย ทั้งเวียงชัยชมบุญมุลิกา ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำทูลพูนเทวษ ชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ให้เลี้ยงดูผู้ถือหนังสือมา เงินเสื้อผ้าแจกให้ทั้งไพร่นาย
+แล้วสั่งให้ไปทูลมูลเหตุ เชิญพระเชษฐานั้นรีบผันผาย
+ว่าพวกเราเหล่าพหลพลนิกาย จะถวายบังคมลาล่วงหน้าไป
+แล้วตรัสสั่งเสนีสี่ตำรวจ ให้เตรียมตรวจพลนิกายทั้งนายไพร่
+ลงประจำกำปั่นจะครรไล แล้วเข้าในมนเทียรวิเชียรพราย
+ทูลสนองสองกษัตริย์ให้ทราบเหตุ ทั้งอัคเรศร่วมชีวันจะผันผาย
+พวกแสนสาวชาวครัวเจ้าขรัวนาย ต่างวุ่นวายวิ่งไขว่กันไปมา ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ถือหนังสือบอก พอพลบออกเรือข้ามตามทิศา
+ฝ่ายเสนีสี่ตำรวจต่างตรวจตรา พร้อมล้าต้าต้นหนพวกคนงาน
+ลงประจำกำปั่นสุวรรณมาศ ทั้งอำมาตย์มูลนายฝ่ายทหาร
+พอราตรีตีสิบเอ็ดสำเร็จการ คอยผู้ผ่านพาราริมวารี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ครั้นอุทัยไตรตรัดจำรัสศรี
+ชวนนงลักษณ์อัคเรศร่วมชีวี พร้อมเสนีนักสนมกรมใน
+ลงกำปั่นบรรดาโยธาหาญ ประโคมขานโห่ลั่นสนั่นไหว
+ออกอ่าวลึกครึกครื้นเสียงปืนไฟ ต้นหนให้หันหน้าเภตราจร
+ออกแล่นข้ามตามเส้นไม่เห็นฝั่ง เรือหน้าหลังดั้งกันเป็นหลั่นสลอน
+ทางสามเดือนเคลื่อนคลาพลากร ไม่แรมร้อนรีบมาในสาชล
+ถึงจังหวัดรัตนามหาสถาน พระวง��์วานมาคอยรับวิ่งสับสน
+พระชวนมิ่งมเหสีนีรมล ขึ้นไพชยนต์แก้วกุดั่นพรรณราย
+เห็นโกศทองสองพระศพอภิวาท นึกอนาถอเนจในพระทัยหาย
+สะอึกสะอื้นฝืนทรงดำรงกาย พระเนตรฟายชลนาร่ำจาบัลย์ ฯ
+๏ โอ้สิ้นบุญทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์ เหมือนใครตัดเกศาลูกอาสัญ
+จะคลาดเคลื่อนเดือนปีทุกวี่วัน จนล่วงลับกัปกัลป์พุทธันดร
+พระกล่อมเลี้ยงเลี้ยงลูกจะปลูกฝัง ถึงผิดพลั้งสารพัดได้ตรัสสอน
+เวรวิบัติพลัดพรากจากนคร ให้จำจรจำพรากจำจากไป
+หมายว่าพระจะสำราญผ่านสมบัติ แม้ข้องขัดคงจะแจ้งแถลงไข
+ครั้งนี้พระสวรรคครรไล ไม่เห็นใจเจ้าประคุณกรุณา
+พระครวญคร่ำรำพันพูนเทวษ ชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งนงลักษณ์อัคเรศเกษรา พลอยโศกากำสรดระทดใจ
+ครั้นบรรเทาเศร้าหมองสองกษัตริย์ อยู่ปรางค์รัตน์รจนาที่อาศัย
+ถึงเวลาว่าขานการกรุงไกร เสนาในน้อมประณตบทมาลย์
+จึงตรัสสั่งทั้งสี่เสนีเอก ให้เกณฑ์เลกมหาดไทยฝ่ายทหาร
+ทำพระเมรุเกณฑ์ทุกกรมระดมการ ปลูกโรงงานเต้นรำไว้สำรอง
+คอยท่าองค์ทรงเดชพระเชษฐา เสด็จมาทำการงานฉลอง
+พุ่มระทาราเชนทร์พระเมรุทอง ทำให้ต้องตามธรรมเนียมตระเตรียมการ ฯ
+๏ อำมาตย์รับอภิวาทไปบาดหมาย สั่งไพร่นายเกณฑ์กันตามบรรหาร
+บ้างกล่อมเสาสำส้างยกร่างร้าน เสียงสิ่วขวานถากฟันสนั่นไป ฯ
+๏ ฝ่ายทูตถือหนังสือถึงเมืองผลึก ขึ้นอยู่ตึกตามตำแหน่งแถลงไข
+พวกเสนาพาเข้าเฝ้าภูวไนย พระสั่งให้อ่านตามเนื้อความมี
+ใบบอกว่าข้าพเจ้าเหล่าอำมาตย์ บังคมบาทบงกชบทศรี
+ด้วยองค์พระชนกชนนี จอมโมลีโลกาสถาวร
+เดือนแปดปีวอกตะวันสายัณห์ย่ำ สิบเอ็ดค่ำพุธวันขึ้นบรรจถรณ์
+ฤกษ์อรุณทูลกระหม่อมจอมนิกร สองภูธรท้าวสวรรคครรไล
+จึงจัดแจงแต่งพระศพครบเยี่ยงอย่าง ไว้บนปรางค์ปราสาททองอันผ่องใส
+ต้องขึ้นป้อมล้อมวงระวังภัย จงทราบใต้บาทบงสุ์พระทรงยศ ฯ
+๏ พระทรงฟังดังหนึ่งใจจะขาด นึกอนาถพิงพนักพระพักตร์สลด
+ตะลึงองค์งงงวยระทวยระทด โศกกำสรดอุส่าห์ขืนฝืนพระทัย
+ถามเสนาว่าบุรีรมจักร พระน้องรักรู้หนังสือแล้วหรือไฉน
+อำมาตย์ว่าข้าพเจ้าแวะเข้าไป กราบทูลให้ทราบความตามนิพพาน
+พระรีบรัดตรัสว่าเวลารุ่ง จะไปกรุงรัตนามหาสถาน
+เร่งให้ข้ามาประณตบทมาลย์ เชิญพระผ่านน��คเรศไปเขตคัน ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งสินสมุทรว่า เร่งตรวจตราเตรียมพหลพลขันธ์
+เจ้าไปด้วยช่วยบรรจบสมทบกัน เกณฑ์กำปั่นยี่สิบจะรีบไป
+พระสั่งเสร็จเสด็จขึ้นปรางค์ปราสาท ภูวนาถเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+บอกนงลักษณ์อัคเรศร่วมฤทัย เหมือนหนึ่งได้ข่าวมาแต่ธานี
+ศรีสุวรรณนั้นหล่อนไปก่อนแล้ว กับทั้งแก้วเกษรามารศรี
+พี่จะไปในเมื่อรุ่งขึ้นพรุ่งนี้ เจ้าจงอยู่บูรีแทนพี่ยา ฯ
+๏ นางฟังเล่าเศร้าสร้อยพลอยสังเวช น้ำพระเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ชลีกรวอนกษัตริย์ภัสดา จงโปรดพาน้องไปด้วยได้ช่วยการ
+แม้ให้อยู่ดูเหมือนเฉยแกล้งเลยละ ข้างฝ่ายพระอนุชาจะว่าขาน
+ขอให้ได้ไปประณตบทมาลย์ ส่งสการภูวเรศเหมือนเกษรา ฯ
+๏ พระเล้าโลมโฉมเฉลาว่าเจ้าพี่ พระชนนีชรานักอยู่รักษา
+ทั้งลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา เหมือนมณฑามาลีซึ่งมีรส
+ภุมรินบินเคล้าแม้เจ้าของ ไม่ปกป้องดอกดวงจะร่วงหมด
+อันน้ำตาลหวานวางไว้ข้างมด มดจะอดได้หรือน้องตรึกตรองดู
+แต่เท้ามีสี่เท้ายังก้าวพลาด จะเสียชาติเสียยศได้อดสู
+คำโบราณท่านว่าไว้เป็นครู เจ้าจงอยู่สอนสั่งระวังระไว ฯ
+๏ นางนบนอบตอบรสพจนารถ โปรดประภาษควรความตามวิสัย
+แต่ซึ่งข้อหน่อกษัตริย์หัสไชย ได้ยกให้ไว้แต่ครั้งรบลังกา
+หล่อนจงรักภักดีนั้นที่สุด เหมือนหนึ่งบุตรสุดสวาทอาจอาสา
+ถ้าหาไม่ไหนน้องสองธิดา จะรอดมาเหมือนกระนี้ไม่มีเลย
+อนึ่งเล่าเจ้าพาราการะเวก หวังภิเษกหน่อไทเป็นไขเขย
+จึงไม่ห้ามตามบุญด้วยคุ้นเคย แกล้งทำเฉยอยู่เหมือนดังแต่หลังมา
+ดูท่วงทีกิริยามารยาท ก็ไม่อาจออกตัวกลัวหนักหนา
+หนึ่งลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ที่จะผ่าเหล่าไปก็ไม่เป็น
+จะดูวัวชั่วดีก็ที่หาง จะดูนางดูแม่เหมือนแลเห็น
+แม้ลูกยางห่างต้นหล่นกระเด็น ก็จะเป็นเช่นเหล่าตามเผ่าพันธุ์ ฯ
+๏ พระกลั้นยิ้มพริ้มพักตร์เห็นรักเหลือ ช่างชิดเชื้อชมเชยลูกเขยขวัญ
+จึงว่าพี่นี้ก็รักหล่อนหนักครัน จะหวงกันลูกไว้ทำไมมี
+แต่จะใคร่ให้งามตามกษัตริย์ มอบสมบัติอติเรกภิเษกศรี
+เดี๋ยวนี้เล่าเขามาอยู่ในบูรี เจ้ากับพี่ครั้นจะพาธิดาไป
+เหมือนแกล้งพรากจากกันจะรันทด โศกกำสรดเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+จะให้อยู่ดูเหมือนเช่นเราเป็นใจ จะแกล้งให้ลูกยาเป็นราคี
+เจ้าอยู่ด้วยช่วยบำรุงกรุงผลึก ทั้งข้าศึกเกรงสง่ามารศรี
+จัดแต่เหล่าสาวสรรค์พวกขันที ไปกับพี่แต่พอให้ช่วงใช้การ ฯ
+๏ นางเห็นจริงนิ่งฟังรับสั่งตรัส สุดจะขัดคำนับรับบรรหาร
+มาเลือกเหล่าสาวสรรค์พนักงาน จัดเครื่องอานตรวจตราจนราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายพระสินสมุทรมาพลับพลาน้ำ ให้แต่งกำปั่นใหญ่ใส่ใบสี
+ปืนประจำลำละร้อยลอยวารี ได้ถ้วนยี่สิบลำพอย่ำฆ้อง
+เหล่าล้าต้าต้นหนพลรบ ต่างจุดคบสับสนวิ่งขนของ
+หน่อนรินทร์สินสมุทรกับนุชน้อง ลงเรือทองพระที่นั่งบัลลังก์ทรง
+ครั้นรุ่งสายฝ่ายพระภูวนาถ ยุรยาตรลงกำปั่นสุวรรณหงส์
+ทหารโห่โล้ลำตามน้ำลง พอลมส่งออกมหาชลาลึก
+ต้นหนนั่งตั้งเข็มข้างทิศเหนือ ออกแล่นเรือรัวกลองเสียงก้องกึก
+ลำดั้งกันลั่นปืนครื้นเครงครึก อึกทึกไปตามทางกลางคงคา
+จะแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าทุกเช้าค่ำ เห็นแต่น้ำในทะเลกับเวหา
+ทางเสด็จเจ็ดเดือนไม่เคลื่อนคลา ถึงจังหวัดรัตนาขึ้นธานี
+พระอนุชาพาพระวงศ์ลงมารับ ไปประทับปรางค์มาศปราสาทศรี
+เห็นศพพระชนกชนนี อัญชลีแล้วสะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ หน่อนรินทร์สินสมุทรทั้งนุชน้อง ก้มกราบสองพระศพซบเกศา
+ทั้งสี่องค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา ชลนานองตกซกกระเซ็น ฯ
+๏ พระอภัยว่าพระคุณทูลกระหม่อม นิพพานพร้อมเสียมิให้ลูกได้เห็น
+เคยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงดูให้อยู่เย็น โอ้จำเป็นเพราะวิบากให้จากไป
+สินสมุทรร่ำว่าเคยมาเฝ้า พระโปรดเกล้านัดดาตรัสปราศรัย
+ครั้งนี้พระสวรรคครรไล ให้เปล่าใจนัดดาเหลืออาวรณ์
+อรุณพร่ำร่ำว่านิจจาเอ๋ย เคยชมเชยหลานขวัญรำพันสอน
+แต่นี้นับกัปกัลป์พุทธันดร พระภูธรมิได้ตรัสกับนัดดา
+ทั้งองค์พระอภัยฤทัยระทด โศกกำสรดทั้งพระวงศ์เผ่าพงศา
+ต่างจุดเทียนข้าวตอกดอกมาลา ขอสมาบิตุราชมาตุรงค์
+แล้วทำบุญมุนีฤๅษีสิทธิ์ อวยอุทิศผลผลาอานิสงส์
+ทั้งเสนาพฤฒามาตย์พระญาติวงศ์ ทำบุญส่งสองกษัตริย์เปลี่ยนผลัดกัน
+แล้วเร่งรัดจัดเกณฑ์ทำเมรุใหญ่ สมทบไพร่พวกพหลพลขันธ์
+อึกทึกครึกครื้นทุกคืนวัน แต่การนั้นยังไม่เสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองลังกาวัณฬาราช ครั้นหน่อนาถกับนัดดาใหญ่กล้าหาญ
+อันองค์พระมังคลาปรีชาชาญ หนุ่มประมาณชันษาสิบห้าปี
+รู้วิสัยไตรเพทปร��เทศถิ่น ภูมิแผ่นดินทั้งทวาทศราศี
+ทั้งพระน้องสองนัดดาปัญญาดี เกิดร่วมปีเป็นแต่แก่เดือนตรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ไปหาบาทหลวงที่ตึกแล้วปรึกษา
+จะเสกหน่อวรนาถราชนัดดา ครองลังกานคเรศคุ้มเขตคัน
+เจ้าวลายุดาปรีชาฉลาด เป็นอุปราชราชวังณรังสรรค์
+ฝ่ายซ้ายขวาวายุพัฒน์เจ้าหัสกัน ได้ฤกษ์วันใดพระคุณกรุณา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง ลงเลขดวงลัคน์จันทร์ดูชันษา
+จึงว่าเดือนสี่ฤกษ์เบิกราชา ขึ้นสิบห้าค่ำนั้นเป็นวันดี
+เออนี่แน่แม่เพชรอันเตร็จตรัจ สำหรับกษัตริย์ซึ่งบำรุงชาวกรุงศรี
+จงจัดแจงแต่งสารการไมตรี ให้เสนีที่เป็นทูตรู้พูดจา
+ไปว่ากล่าวเจ้าพาราการะเวก จะภิเษกทรงยศโอรสา
+ขอแม่เพชรเตร็จตรัจให้นัดดา กูเห็นว่าจะได้สมอารมณ์ปอง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเกรงวิวาท มิเหมือนมาดขัดขวางจะหมางหมอง
+จึงนบนอบตอบความตามทำนอง อันสิ่งของให้เขาจะเอามา
+เหมือนย้อนยอกกลอกกลับอัปยศ ต้องเสียยศด้วยเขาจะครหา
+ในเดือนสี่นี้จะสั่งตั้งราชา แล้วกราบลาเข้าในเขตนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาปรีชาฉลาด ก้มกราบบาทหลวงถามถึงความหลัง
+ท่านขรัวครูผู้เฒ่าเล่าให้ฟัง แต่คราวครั้งเจ้าลังกาครองธานี
+ขอลูกสาวเจ้าผลึกให้ลุงเจ้า ถึงเดือนเก้าไปวิวาห์มารศรี
+เขากลับให้เสียกับพระอภัยมณี ลุงไปตีเมืองกับตาเขาฆ่าตาย
+แม่จึงต้องครองวังแต่ยังสาว พึ่งรุ่นราวรบพุ่งยุ่งใจหาย
+พ่อเจ้ามาราวีทั้งพี่ชาย ฆ่ากันตายดาษดื่นนับหมื่นพัน
+นางวัณฬาพากูไปสู้รบ หลายตลบเหลือการเจียวหลานขวัญ
+เขาลอบลักรักใคร่จนได้กัน กูไม่ทันรู้ด้วยแทบม้วยมรณ์
+มาอยู่วังทั้งอาเชษฐาเจ้า แต่ว่าเขาไม่ฟังกูสั่งสอน
+อันเนินเพชรเจ็ดสีที่นคร เกิดด้วยก้อนเก็จแก้วดูแววไว
+เมื่อลูกสาวเจ้าพาราการะเวก เอาเพชรเอกออกจากหินแผ่นดินไหว
+จึงเมืองเราเศร้าหมองเสียของไป เขาเอาไว้เมืองเขาเกิดเนาวรัตน์
+ถ้าแม้นหลานผ่านพาราลังกาแล้ว คิดคืนแก้วโคตรเพชรอันเตร็จตรัจ
+กลับมาไว้ได้อุดมโสมนัส ให้สมบัติมั่งคั่งในลังกา
+จงสัตย์ซื่อถือพระเยวาโห เหมือนกับโมเซสังวาสพระศาสนา
+อย่าไปคิดกิจการกับมารดา มันจะว่ากูสอนคอยผ่อนปรน
+คิดเกลี้ยกล่อมซ้อมหัดจัดทหาร ให้ชำนาญการศึก���่อยฝึกฝน
+หาผู้รู้ผู้วิเศษทรงเวทมนตร์ ทั้งคงทนปรนปรือให้ลือชา
+อันเมืองน้อยร้อยประเทศทุกเขตขอบ จะนบนอบสาพิภักดิ์ด้วยหนักหนา
+ทั้งแว่นแคว้นแดนฝรั่งเกาะลังกา ไม่สิ้นผู้รู้ตำราวิชาการ
+เมื่อรบพุ่งกรุงผลึกเป็นศึกใหญ่ ได้ใช้อ้ายย่องตอดยอดทหาร
+เจ้าครองวังลังกาไปช้านาน จงคิดอ่านเอามาเลี้ยงไว้เวียงชัย
+แม้คนดีมีมากไม่ยากจิต จึงค่อยคิดปราบปรามตามวิสัย
+ไปขอเพชรเตร็จตรัจถ้าขัดไว้ จึงยกไปคืนเอาของเรามา
+แม้ตามติดคิดรับให้ยับย่อย จะเลิศลอยลืออำนาจวาสนา
+อย่านึกขลาดชาติกษัตริย์นะนัดดา พระมังคลารับคำจะทำตาม
+แล้วว่าหลานผ่านพาราลังกาแล้ว จะกวาดแผ้วเสียให้เตียนที่เสี้ยนหนาม
+พอจวนค่ำอำลาจากอาราม ขี่คานหามแห่ไปเข้าในวัง ฯ
+๏ ครั้นสว่างนางพระยาวัณฬาราช ออกนั่งอาสน์อำไพด้วยใจหวัง
+พวกขุนนางต่างเข้ามาหน้าบัลลังก์ ยืนสะพรั่งฟังรสพจมาน
+นางเอื้อนอรรถตรัสสั่งเสนาใหญ่ มหาดไทยกับทั้งนายฝ่ายทหาร
+เราครองวังลังกามาช้านาน จะแต่งงานอภิเษกเอกโอรส
+ให้ทรงตราราหูคู่ทวีป รักษาชีพชาติฝรั่งสิ้นทั้งหมด
+เจ้าวลายุดาน้องให้รองลด เป็นฝ่ายหน้าปรากฏยศไกร
+เจ้าหัสกันนั้นเป็นฝ่ายซ้ายกษัตริย์ วายุพัฒน์ฝ่ายขวาอัชฌาสัย
+จงสั่งความตามธรรมเนียมตระเตรียมไว้ วันเพ็ญให้พร้อมกันทันเวลา ฯ
+๏ ขุนนางพร้อมน้อมคำนับอภิวาท เขียนประกาศบาดหมายแจกซ้ายขวา
+ให้เมืองน้อยร้อยเอ็ดเขตลังกา มาเปลี่ยนตราถือน้ำตามธรรมเนียม
+แล้วแต่งตั้งบัลลังก์ราชาภิเษก ที่องค์เอกอุปราชสะอาดเอี่ยม
+ทั้งขวาซ้ายฝ่ายเป็นกรมลาดพรมเจียม บ้างตระเตรียมแตรสังข์กังสดาล
+บ้างเทียบรถกลดกั้นสุวรรณรัตน์ เกณฑ์แห่หัดเดินกระบวนล้วนทหาร
+ทำแถวทางพ่างพื้นรื่นสำราญ ที่โปรยทานเรียบรอบขอบบุรี
+ถึงวันฤกษ์เบิกอรุณพูนสวัสดิ์ อโณทัยไตรตรัจจำรัสศรี
+พวกเสนาพฤฒามาตย์ราชกวี มาพร้อมที่พระโรงรัตน์ชัชวาล ฯ
+๏ นางละเวงวัณฬาบัญชาตรัส ให้หน่อกษัตริย์สี่พระองค์สรงสนาน
+ประดับเครื่องเรืององค์อลงการ แก้วประพาฬเพชรพลอยแพรวพรอยพราย
+แล้วต่างองค์ทรงมหามาลาแฉล้ม มณีแนมเนาวรัตน์จำรัสฉาย
+สวมฉลองพระบาทแล้วนาดกราย มาถวายบังคมพระชนนี
+นางวัณฬาพาพระหน่อวรนาถ ขึ้นนั่งอาสน์อดิเรกภิเษกศรี
+ให้วลายุดานั้นอัญชลี ขึ้นนั่งที่อุปราชอาสน์โอฬาร์
+เจ้าหัสกันนั้นให้นั่งบัลลังก์ซ้าย เจ้าวายุพัฒน์พี่ชายนั่งฝ่ายขวา
+นางมอบตราราหูคู่พารา ให้องค์พระมังคลาปรีชาชาญ
+ทั้งพระแสงแต่งตั้งสั่งประกาศ ให้ครองราชนิเวศน์ประเทศสถาน
+ฝ่ายเสนาข้าบาทในราชการ ต่างก้มกรานกราบช่วยอำนวยชัย
+ชาวประโคมก็ประโคมเสียงโครมครึก มโหระทึกทั้งดนตรีปี่ไฉน
+เป่าสังข์แตรแซ่ซ้องลั่นฆ้องชัย ตามวิสัยเสกกษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพระเยวาโหปุโรหิต ยืนแปดทิศถือบวชสวดคาถา
+แล้วขุนนางต่างจับจอกสุรา ถวายพระมังคลาเจ้าธานี
+พระทรงรับกลับประทานพวกข้าเฝ้า ต่างกินเหล้าลูบหน้าเป็นราศี
+แล้วตรัสสั่งตั้งอำมาตย์ราชกวี ให้เลื่อนที่ถือน้ำตามอัตรา
+ครั้นเสร็จสรรพจับพระแสงสำหรับยศ ไปทรงรถพรรณรายแห่ซ้ายขวา
+โปรยเงินทองสองข้างตามทางมา ชาวพาราคั่งคับคอยรับทาน
+ต่างชื่นช่วยอวยพรถาวรสวัสดิ์ ให้สืบวงศ์ทรงสมบัติพัสถาน
+เลียบกรุงไกรไปจนรอบขอบปราการ แสนสำราญรัถยาพอสายัณห์
+เข้าสู่วังนั่งกลางปรางค์ปราสาท พร้อมพระญาติวงศ์เฝ้าทั้งสาวสรรค์
+วลายุดาวายุพัฒน์เจ้าหัสกัน สามองค์นั้นต่างไปเขตนิเวศน์วัง
+อันไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสิ้นทั้งหลาย ทั้งหญิงชายชื่นชมด้วยสมหวัง
+ทุกถิ่นฐานบ้านช่องฆ้องกลองดัง พวกฝรั่งเริงรื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาปรีชาฉลาด บำรุงราษฎร์ราชัยมไหศวรรย์
+จะทำศึกตรึกตรองคิดป้องกัน ที่ขอบขัณฑ์เขตแคว้นแดนลังกา
+ถึงฤกษ์ดีปีใหม่ชัยโชค ต้องโฉลกเฉลิมวันชันษา
+ให้ชุมนุมอำมาตย์มาตยา ตั้งโต๊ะเรียงเลี้ยงสุราปรึกษาการ
+แต่ก่อนมาธานีเรามีศึก เมืองผลึกรมจักรมาหักหาญ
+เผาเมืองใหม่ไล่บุกเที่ยวรุกราน เสียดงตาลด่านเขาเจ้าประจัญ
+จะก่อป้อมซ่อมแปลงกำแพงใหม่ ให้สูงใหญ่ไว้เหมือนเป็นเขื่อนขัณฑ์
+ให้พระน้องครองด่านชั้นในกัน ดงตาลนั้นนัดดาวายุพัฒน์
+ที่เมืองใหม่ให้หัสกันอยู่ ทำค่ายคูจัดแจงแขวงจังหวัด
+ฝึกพหลพลขันธ์ให้สันทัด คอยปราบศัตรูให้บรรลัยลาญ
+อนึ่งเล่าเราจะทำคำหนังสือ ให้คนถือไปทุกเขตประเทศสถาน
+เกลี้ยกล่อมผู้รู้ตำราวิชาการ ที่เชี่ยวชาญช่วยบำรุงกรุงลังกา
+ผู้ใดมาสาพิภักดิ์ก็จักเลี้ยง ให้ชื่อเส���ยงสมขนาดวาสนา
+เราคิดเห็นเช่นแถลงแจ้งกิจจา แต่บรรดาขุนนางเห็นอย่างไร ฯ
+๏ พวกข้าเฝ้าเคารพอภิวาท ชมฉลาดเหลือดีจะมีไหน
+จะลือชาปรากฏพระยศไกร เหมือนร่มไทรซึ่งจะผ่อนให้หย่อนเย็น
+ด้วยเดชะพระปัญญาอานุภาพ จะเรียบราบบ้านเมืองไม่เคืองเข็ญ
+ทั้งศึกเสือเหนือใต้จะวายเว้น ควรจะเป็นปิ่นจังหวัดปถพี ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งให้ทำคำประกาศ พวกนักปราชญ์เปรียบเหมือนเพชรทั้งเจ็ดสี
+ไม่มีทองรองรับเป็นเรือนมณี รัศมีไม่สว่างกระจ่างตา
+เหมือนคนดีมีครูซึ่งรู้รอบ ไม่ทำชอบช่วยกษัตริย์ขัดยศถา
+ต้องตกอับลับชื่อไม่ลือชา ดังจินดาไร้เรือนก็เหมือนกัน
+อันตัวเราเจ้าลังกาอาณาจักร บำรุงรักษ์นัคเรศขอบเขตขัณฑ์
+จะเลี้ยงผู้รู้วิชาสารพัน ให้ควรกันกับความชอบประกอบการ
+ประการหนึ่งซึ่งผู้รู้ตำรับ เป็นแม่ทัพทำศึกฝึกทหาร
+รู้กลแก้แพ้ชนะรู้ประมาณ รู้รอนราญราวีให้มีชัย
+อนึ่งเรียนกลอุบายให้ตายจิต ปัจจามิตรลุ่มหลงไม่สงสัย
+รู้แอบอ้อมปลอมพลสกลไกร เข้าเป็นไส้ศึกสังหารผลาญไพรี
+รู้ย่องเบาเป่ามนต์ให้คนหลับ ลอบฆ่าแต่แม่ทัพแล้วกลับหนี
+รู้ทายลางทั้งหลายจะร้ายดี รู้แผนที่ทิศทางต่างตำบล
+อนึ่งรู้ดูชาตาโหราศาสตร์ รู้จักคาดเวลาลมฟ้าฝน
+หนึ่งเรียนรู้สู้ณรงค์อยู่คงทน รู้แต่งพลโรมรันไม่อันตราย
+หนึ่งเรียนรู้ดูดาวสำแดงเหตุ รู้มนต์เวทปลุกเสกเมฆฉาย
+รู้ดูดินถิ่นที่จะดีร้าย รู้อุบายเกลี้ยกล่อมให้พร้อมใจ
+รู้สืบข่าวราวเรื่องบ้านเมืองอื่น หนึ่งคนตื่นเซ็งแซ่รู้แก้ไข
+หนึ่งรู้ดำน้ำทนห้ามฝนไฟ ทำกลไกอาวุธยุทธนา
+หนึ่งผู้รู้ดูลักษณะแน่ เป็นหมอแก้เจ็บป่วยช่วยรักษา
+รู้อุบายหลายอย่างฝึกช้างม้า มีวิชาเป็นช่างต่างต่างกัน
+รู้จัดการบ้านเมืองเครื่องประดับ รู้ตำรับดีร้ายทำนายฝัน
+รู้สังเกตเท็จจริงทุกสิ่งอัน รู้แก้กันผีสางขับรางควาน
+หนึ่งรู้เรียนเขียนหนังสือลายมือเอก ลูกคิดเลขนับประมูลคิดคูณหาร
+รู้วิสัยไตรภูมิพงศาวดาร รู้จักว่านยาสิ้นระบิลไม้
+หนึ่งผู้รู้อักษรกาพย์กลอนกล่าว เรียบเรียงรายเรื่องความตามวิสัย
+รู้กฎหมายฝ่ายขุนนางฝ่ายข้างใน รู้พิชัยสงครามตามกระทรวง
+รู้ตั้งค่ายหลายชั้นป้องกันศึก รู้ตื้นลึกแลคะเนทะเลหลวง
+รู้แปลความตามภาษาทั้งปวง รู้ล่อลวงราวีให้มีชัย
+หนึ่งชำนาญปืนใหญ่ยิงไวแน่ แก้อาถรรพณ์ผันแปรแก้คุณไสย
+รู้เล็ดลอดสอดแนมสืบความใน ทำนาได้ผลดีรู้ที่ทำ
+อันวิชาห้าสิบประการนี้ ผู้ใดมีเราจะชุบอุปถัมภ์
+แต่อย่างเดียวเจียวถ้าแม้นรู้แม่นยำ ดังคัดคำเขียนหมึกจารึกไว้
+จะรางวัลนั้นให้ควรแก่ความชอบ แม้รู้รอบหลายประการชำนาญไฉน
+จะให้เจียดเกียรติยศปรากฏไป แล้วสั่งให้เขียนลงที่แผ่นศิลา
+ไว้ประตูบูรีทั้งสี่ด้าน ให้คนอ่านแจ้งจิตทุกทิศา
+แจกเมืองน้อยร้อยเอ็ดเขตลังกา ปิดไว้หน้าเมืองรอบทั้งขอบคัน
+แล้วแต่งผู้รู้เกลี้ยกล่อมปลอมพาณิช ไปทุกทิศทุกประเทศทุกทุกเขตขัณฑ์
+ใครได้ผู้รู้วิชาสารพัน จะรางวัลความชอบให้ตอบแทน
+แล้วเกณฑ์ไพร่ให้พระน้องกับสองหลาน ไปสร้างด่านสามตำบลคนละแสน
+ต่อกำปั่นพันลำประจำแดน สำหรับแล่นลาดตระเวนที่เกณฑ์การ ฯ
+๏ แล้วพระองค์ทรงยศก็อตส่าห์ ออกนั่งหน้าจักรวรรดิ์หัดทหาร
+ฝึกพหลพลนิกรให้รอนราญ ชำนิชำนาญหนีไล่ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาประชาราษฎร์ ต่างรู้ความตามประกาศเหมือนมาดหมาย
+ที่มีผู้รู้วิชาบรรดาชาย มาถวายตัวกับพระมังคลา
+ให้ทดลองต้องตามมีความรู้ ให้ที่อยู่ยศศักดิ์รวยหนักหนา
+ฝ่ายองค์พระวลายุดานุชา คุมโยธาทำที่ด่านปราการใน
+ให้ก่อป้อมคร่อมทางปิดหว่างเขา จำเพาะเข้าออกเดินเนินไศล
+ปีกกานั้นชั้นบนล้วนกลไก ที่ล่อไล่ล้วนสังหาญผลาญไพรี
+ถึงโยธามาสักยี่สิบแสน จะตอบแทนทำศึกไม่นึกหนี
+ทั้งฝึกไพร่ให้ชำนาญการราวี รู้ไล่หนีตีประชุมตะลุมบอน ฯ
+๏ ฝ่ายวายุพัฒน์นัดดาปรีชาหาญ อยู่ดงตาลด่านกลางหว่างสิงขร
+ป้อมกำแพงแต่งการไว้ราญรอน เป็นมังกรกินปลาตำราเรียน
+แล้วฝึกไพร่ให้ชำนาญในการรบ รู้หลีกหลบเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
+ล่อศึกให้ไล่หลงเลี้ยววงเวียน คอยผลัดเปลี่ยนแทรกแซงโถมแทงฟัน ฯ
+๏ เจ้าหัสกันนั้นตั้งอยู่เมืองใหม่ ก่อป้อมใหญ่แปดป้อมล้อมเขื่อนขัณฑ์
+กำแพงหินศิลาปีกกากัน ชื่อกลจั่นจับพยัคฆ์ดักกุญชร
+ที่เนินทรายชายฝั่งให้ตั้งค่าย หอรบรายเรียงรับสลับสลอน
+กำปั่นรบครบพันกันนคร ตั้งฝึกสอนสงครามตามทำนอง
+กระบวนครุฑยุดนาคมีปากปีก ทั้งหางหลีกเลี้ยวหันผันผยอง
+แล้วย้ายตั้งดังพระยาเหราคะนอง ขึ้นลอยล่องลัดเลี้ยวแล่นเกี้ยวกัน
+แล้วยักอย่างหางปากเป็นนาคราช เลื้อยลีลาศเลี้ยวกระหวัดสะพัดผัน
+แล้วตั้งรายค่ายเพชรเป็นเจ็ดชั้น กองกำปั่นพันลำล้วนชำนาญ
+ได้ลัทธิบาลีปีโปฝึก รู้กลศึกสารพัดหัดทหาร
+แต่งเรือใช้ไปไม่ขาดสืบราชการ ตระเวนด่านฟังเหตุทุกเขตคัน ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเจ้าลังกาปลอมพาณิช ไปทุกทิศจนถึงยักษ์มักกะสัน
+เที่ยวหาผู้รู้วิชาสารพัน เมืองสุตันเมืองชลามะดาวิล
+เมืองฉ่ามะหรุ่มอุ่มไบ่ไสมโข ไอคุปโตโกสัมพีระดีระดิ่น
+กะนาอันบันดระเมืองกะริน เมืองกบิลพัสดุ์เมืองมัดชนะ
+เมืองมะหุดกุสสราตวิลาศละหม่าน กริบสว่านเหมือนสังกัสหัสสละ
+เมืองโกบิลสินธุ์ทะเลเมืองเอละ เมืองกุเหร่ามะเกามะกะเมืองละวน
+ได้จีนจามพราหมณ์ฝรั่งแขกอังกฤษ ล้วนหาญจิตเจนศึกได้ฝึกฝน
+ทั้งผู้รู้ผู้วิเศษทรงเวทมนตร์ รู้ทำกลต่างต่างช่างชำนาญ
+พาไปเฝ้าเจ้าลังกาสาพิภักดิ์ ให้ยศศักดิ์พร้อมสิ้นทั้งถิ่นฐาน
+ตั้งฝึกฝนพลนิกรรู้รอนราญ ล้วนเชี่ยวชาญชั้นเชิงละเลิงใจ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระหัสกันด่านชั้นสุด ตระเวนสมุทรกลับมาแจ้งแถลงไข
+ว่าธิดาการะเวกหนีเสกไป ทั้งโอรสยศไกรไปด้วยกัน
+ทั้งได้ข่าวเจ้าผลึกรมจักร สองทรงศักดิ์ยกพหลพลขันธ์
+ไปจังหวัดรัตนาพารานั้น อยู่ดูแลแต่สุวรรณมาลี
+จึงบอกความสามเมืองตามเรื่องหลัง ขึ้นไปลังกาประณตบทศรี
+ฝ่ายองค์พระมังคลาเจ้าธานี เห็นได้ทีทำศึกที่ตรึกตรา
+ไปปราสาทมาตุรงค์ทรงพระยศ น้อมประณตบังคมก้มเกศา
+พรุ่งนี้เช้าเกล้ากระหม่อมจะทูลลา ไปตรวจตราแดนด่านชานนคร ฯ
+๏ ขณะนั้นวัณฬามารดานาถ อนุญาตหน่อกษัตริย์แล้วตรัสสอน
+พ่อเอาใจไพร่พหลพลนิกร ให้ถาวรพูนสวัสดิ์กำจัดภัย
+พระรับสั่งบังคมก้มศิโรตม์ สมประโยชน์ยินดีจะมีไหน
+ออกที่นั่งสั่งมหาเสนาใน จงเตรียมพลสกลไกรจะไคลคลา
+ประเทียบเหล่าสาวสรรค์กำนัลนาฏ จะประพาสเข้าในไพรพฤกษา
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จไปห้องไสยา พวกเสนารีบรัดไปจัดแจง
+เกณฑ์กระบวนล้วนฝรั่งกำลังหนุ่ม ใส่เสื้อหุ้มเกราะกระสันล้วนขันแข็ง
+ทั้งหน้าหลังดั้งดาบกำซาบแซง ตามตำแหน่งแต่งถ้วนกระบวนทัพ
+รถที่นั่งหลังคาฝากระจก เกริ่นกระหนกกระหนาบเตร็จเพชรประดับ
+ใส่สามงอนอ่อนแอกแปรกรับ เทียบอาชา���าประทับกับเกยลา
+รถสุรางค์ข้างใสล้วนใส่ม่าน กระจกบานพับประกอบตรึงกรอบฝา
+ทุกหมู่หมายนายหมวดวิ่งตรวจตรา พอแสงทองส่องฟ้าพร้อมหน้ากัน ฯ
+๏ ฝ่ายห้ามแหนแสนสุรางค์นางฝรั่ง ที่ในวังวิ่งไขว่แต่ไก่ขัน
+รีบแต่งตัวกลัวว่าไปจะไม่ทัน อาบน้ำกลั่นกลิ่นฟุ้งจรุงรวย
+กระจกใหญ่ไฟส่องมองเขม้น กระจายเส้นผมนางหวีสางสวย
+แล้วกวดเกล้ายาวเฟื้อยเลื้อยละลวย กระหมวดมวยแซมดอกไม้ไหวระยับ
+แป้งปรัดผัดนวลล้วนแฉล้ม ยาฟันแต้มติดฟันเป็นมันขลับ
+นุ่งล้วนแต่แพรจีบจัดกลีบพับ เสื้อสลับสีกระจ่างสำอางตา
+ใส่สร้อยนวมสวมสะอิ้งดังหิ่งห้อย ตุ้มหูพลอยเพชรพรายทั้งซ้ายขวา
+ทองปลายแขนแหวนสำหรับประดับประดา ล้วนอย่างดีมีราคาทุกนารี
+ครั้นรุ่งรางนางห้ามตามทำเนียบ ขึ้นประเทียบรถาหลังคาสี
+บรรดาเหล่าสาวสรรค์พวกขันที มาพร้อมที่คอยเสด็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาอยู่ปราสาท ตื่นไสยาสน์อ่าองค์สรงสนาน
+น้ำกุหลาบซาบสกนธ์สุคนธาร พนักงานงามงอนกรายกรพัด
+พระแต่งองค์ทรงสำอางอย่างฝรั่ง สอดสวมกังเกงประพาสคาดเข็มขัด
+แล้วใส่เสื้อเครือสุวรรณกระสันรัด ขัดดุมเพชรเตร็จตรัจจำรัสเรือง
+คาดผ้าทิพย์ขลิบทองกรองศอทับ เพชรประดับดังดาวเขียวขาวเหลือง
+ทรงมหามาลาค่าควรเมือง มณีเนื่องเนาวรัตน์ชัชวาล
+เหน็บพระแสงแฝงองค์ประจงจัด กระทัดรัดพรรณรายสายประสาน
+หุ้มพระชงฆ์ทรงเกือกแก้วประพาฬ แล้วห่มส่านสีทับทิมดูพริ้มพราย ฯ
+๏ ครั้นสรรพเสร็จจึงเสด็จยุรยาตร ออกทรงราชรถาฝาพระฉาย
+โห่สนั่นลั่นเลื่อนให้เคลื่อนคลาย พลนิกายเกณฑ์แห่เสียงแซ่ซ้อง
+ทหารม้าพาชีขับขี่แข่ง เป็นคู่แซงซอยเต้นเผ่นผยอง
+เป่าสังข์แตรแห่โหมประโคมกลอง เสียงกึกก้องโกลาจากธานี
+เข้าป่าสูงฝูงมฤคถึกเถลิง ตื่นกระเจิงกระจัดกระจายพลัดพรายหนี
+สะเทื้อนสะท้านดานดงเป็นผงคลี เดินโยธีตามทางหว่างบรรพต
+เป็นเดือนสามยามหนาวคราวน้ำค้าง พฤกษาสล้างแลชอุ่มชื้นชุ่มสด
+ทรงดอกดวงพวงห้อยดูช้อยชด เสาวรสรวยรื่นชื่นอารมณ์
+นางสาวสาวน้าวกิ่งชิงดอกไม้ ต่างเด็ดได้ยิ้มแย้มสอดแซมผม
+พระมังคลาเยี่ยมหน้าบัญชรชม เพิงพนมเนินผาโอฬารึก
+แลสลับซับซ้อนชะง่อนเงื้อม บ้างลายเลื่อมตละแววแก้วผลึก
+บ้างเหมือ���ก่อต่อติดพินิจนึก เหมือนเตียงตึกแต่งตั้งน่านั่งนอน
+ที่เนินสูงวุ้งเวิ้งเป็นเพิงชะโงก ชะงุ้มโกรกกรวยกรอกซอกสิงขร
+พฤกษาออกดอกช่ออรชร ภู่ผึ้งร่อนคลึงเคล้าเสาวคนธ์
+ดูน่ารักปักษาคณานก บ้างเกาะกกกิ่งไม้บ้างไซ้ขน
+บ้างเคล้าคู่ชูชื่นบ้างตื่นคน เห็นพวกพลโผผินขึ้นบินโบย
+ตะวันบ่ายฝ่ายชะนีผีโขมด เสียงอุโฆษร่ายไม้ร้องไห้โหย
+เรียกคู่ครองของตัวผัวผัวโวย วิเวกโหวยโหยเสียงแอบเมียงมอง
+ฝูงมฤคถึกกระทิงสิงหนัท ต่างตื่นตัดหน้าฉานผ่านผยอง
+กิเลนโลโตเต้นเผ่นลำพอง ทหารจ้องปืนยิงเสือสิงห์ตาย
+พลธนูคู่แห่แลเห็นนก ต่างยิงตกลงทั้งฝูงเหมือนมุ่งหมาย
+ล้วนแคล่วคล่องว่องไวทั้งไพร่นาย ลองถวายมือพลางตามทางจร ฯ
+๏ จนเวลาสายัณห์หยุดประทับ พระขึ้นพลับพลาสำราญชานสิงขร
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพลากร ต่างหลับนอนนั่งยามตามตะเกียง
+บ้างไขกลดนตรีทำปี่พาทย์ ประโคมฆาตฆ้องระฆังประดังเสียง
+พวกห้ามแหนแสนสุรางค์นางจำเรียง ประคองเคียงข้างที่พัดวีลม
+นางอยู่งานคลานเข้าเฝ้านวดฟั้น รู้เชิงชั้นใช้ชิดสนิทสนม
+พอดาวเดือนเลื่อนสว่างน้ำค้างพรม เคลิ้มบรรทมหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ครั้นล่วงสามยามสงัดกำดัดดึก เสียงคึกคึกกึกก้องท้องเวหา 
+นภางค์พื้นครื้นครั่นลั่นโลกา เป็นสายฟ้าฝ่าเสียงเปรี้ยงเปรี้ยงดัง
+บรรดาคนพลนิกายทั้งนายไพร่ ตื่นตกใจจับศัสตราเหลียวหน้าหลัง
+ทุกหมู่หมวดตรวจไตรระไวระวัง พอเสียงดังผลุงลงตรงพลับพลา
+เหมือนสีรุ้งพลุ่งพรายเป็นสายแสง เขียวเหลืองแดงดูสว่างพร่างพฤกษา
+พวกไพร่พร้อมล้อมวงต่างสงกา พระมังคลาตื่นสะดุ้งพอรุ่งราง
+เสียงแซ่ซ้องก้องกึกให้นึกแหนง จับพระแสงเสด็จมาชาลาขวาง
+ที่รุ้งพรายหายหลบขึ้นนภางค์ เห็นแต่นางเนื้อเหลืองย่างเยื้องกราย
+เส้นเกศานารีเหมือนสีชาด แลประหลาดหลากยิ่งหญิงทั้งหลาย
+ใส่คราบงูดูดังเสื้อเรืองเรื่อลาย จักษุซ้ายขวาดำดังน้ำนิล
+ยังเยาว์อยู่ดูสักสิบขวบเศษ พอสบเนตรนางนั้นเดินผันผิน
+พระเดินตามถามว่ายุพาพิน อยู่ที่ถิ่นตำบลแห่งหนใด
+จงพรายแพร่งแจ้งความอย่าขามเขิน นางเมียงเมินมิได้แจ้งแถลงไข
+ฝ่ายฝรั่งพรั่งพร้อมช่วยล้อมไว้ ทั้งนายไพร่คั่งคับจะจับตัว
+เข้าใกล้นางกางนิ้วกลายเป็นนาค หลุดออกจากหัตถาทั้งห้าหัว
+ล้วนยาวเฟื้อยเลื้อยไล่นายไพร่กลัว ต่างหลบตัวล้มลุกลงคลุกคลาน
+แล้วนางนั่งหลังศิลาตรงหน้าถ้ำ ร้องลำนำฉ่ำเสียงสำเนียงหวาน
+แลละห้อยคอยหาอยู่ช้านาน เมื่อไรจะพานพบพระมังคลา
+จะได้อยู่ชูช่วงดวงประทีป ให้รอดชีพชีวันชันษา
+โอ้เจ้าดาวจระเข้เทวดา อยู่ที่ไหนไม่มาหาน้องเอย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาโยธาทัพ ได้ฟังขับคำเสนาะฉอเลาะเฉลย
+พิศวงสงสัยกระไรเลย ยังไม่เคยพบเห็นเหมือนเช่นนี้
+พระนิ่งนึกปรึกษาพวกข้าเฝ้า จะเป็นชาวชั้นฟ้าในราศี
+หรือผีสางกลางป่าพนาลี ใครเห็นดีร้ายบ้างเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์ราชครูผู้ดำริ รู้ลัทธิทูลแจ้งแถลงไข
+อันสตรีนี้ประเสริฐเลิศไกร เห็นมิใช่ผีสางพวกรางควาน
+เมื่อตะกี้ชี้นิ้วเป็นนาคราช ชะรอยชาตินาคาปรีชาหาญ
+พระฝึกฝนพลนิกรจะรอนราญ บุญบันดาลให้คนดีสตรีมา
+จะได้อยู่ชูเฉลิมเพิ่มพระยศ ให้ปรากฏบุญฤทธิ์ทั่วทิศา
+เหมือนย่องตอดยอดทหารพระมารดา เสด็จไปได้ที่ป่ากาลวัน
+แล้วเล่าความสามเมืองตามเรื่องรบ ให้ฟังจบแจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+อันนางนี้มีศักดาดีกว่านั้น คนสำคัญควรเลี้ยงไว้เวียงชัย
+ข้าฟังคำร่ำร้องต้องประสงค์ ใคร่พบองค์ออกพระนามตามสงสัย
+อย่าละเสียเกลี้ยกล่อมถนอมไว้ จะได้ใช้ชิดพระองค์ทำสงคราม ฯ
+๏ พระฟังคำอำมาตย์ฉลาดฉลอง นิ่งตรึกตรองกริ่งใจจึงไต่ถาม
+เราฟังคำร่ำร้องทำนองความ ซึ่งออกนามเราว่าพระมังคลา
+แล้วเจ้าดาวจระเข้นั้นใครเล่า อารมณ์เราคิดยังให้กังขา
+ฝ่ายผู้เฒ่าเล่าแถลงแจ้งกิจจา ได้แก่ฝ่าบาทบงสุ์พระทรงยศ
+เมื่อตั้งครรภ์ฝันว่ากลืนดาวจระเข้ พระเป็นเทวดามาให้ปรากฏ
+พระมาตุรงค์ทรงสวัสดิ์มธุรส ให้โหรจดหมายไว้ข้าได้ดู
+ประการหนึ่งถึงสตรีเป็นปีศาจ ก็ไม่อาจสู้ตราพระราหู
+จงตรัสความตามจริงให้หญิงรู้ เห็นจะอยู่เป็นข้าด้วยบารมี ฯ
+๏ พระทราบสิ้นยินดีเป็นที่ยิ่ง เข้าใกล้หญิงยืนตรงหน้ามารศรี
+แล้วว่าเราเจ้าจังหวัดปถพี พระชนนีให้ชื่อพระมังคลา
+เจ้าออกนามความประสงค์จำนงไฉน เราชอบใจให้คิดรักเจ้าหนักหนา
+เชิญไปนั่งยั้งประทับที่พลับพลา ได้พูดเล่นเจรจาประสาสบาย ฯ
+๏ นางฟังรสพจนารทประภาษตรัส หวาดประวัติหวานหูไม่รู้หาย
+พิศพระพักตร์ลักษณา��าราราย ทั้งกรกายพรายศรีฉวีวรรณ
+รู้ว่าเจ้าดาวศีรษะจระเข้ แต่แสร้งแสใส่จริตเบือนบิดผัน
+แล้วว่าพระมังคลาเจ้าสามัญ มีสำคัญฉันใดจะใคร่รู้ ฯ
+๏ พระว่าเราเจ้าประเทศเขตจังหวัด ถือศีลสัตย์ทรงตราพระราหู
+แล้วหยิบตราอานุภาพปราบศัตรู ให้นางดูดวงแก้วพรอยแพรวพราย ฯ
+๏ นางเห็นตราราหูคู่ทวีป ดังประทีปเทียนสว่างกระจ่างฉาย
+คุกเคารพนบนอบนั่งยอบกาย ยอมถวายกายาเป็นข้าไท
+พระตรัสถามนามวงศ์นางหลงเคลิ้ม ลืมความเดิมมิได้แจ้งแถลงไข
+พระปรานีมิให้นางระคางใจ ชวนคลาไคลไปประทับที่พลับพลา
+เลี้ยงเป็นนางข้างที่ด้วยมีฤทธิ์ อยู่ใช้ชิดเชิญพระแสงตำแหน่งขวา
+เครื่องนากทองของสำหรับประดับประดา ทั้งเสื้อผ้าสารพัดจัดประทาน
+แล้วตั้งนามตามมาเมื่อฟ้าฟาด ให้ชื่อนางสุนีบาตด้วยอาจหาญ
+แล้วยกทัพนับหมื่นดื่นดงตาล มาถึงด่านแดนเขาเจ้าประจัญ ฯ
+๏ พระอนุชามารับคำนับน้อม เที่ยวตรวจป้อมปืนประตูคูเขื่อนขันธ์
+หยุดพักพลมนตรีอยู่สี่วัน สมทบกันยกมาเมืองป่าตาล ฯ
+๏ เจ้าวายุพัฒน์นัดดาออกมารับ หยุดประทับตรวจตราโยธาหาญ
+ดูกำแพงแลงล้อมป้อมปราการ ที่ต่อต้านตีตลบมีครบครัน
+ชอบอารมณ์ชมหลานชำนาญศึก รู้ตรองตรึกฝึกพหลพลขันธ์
+แล้วเกณฑ์คนพลรบสมทบกัน ล้วนรู้ชั้นเชิงชำนาญการศัสตรา
+แล้วยกทัพนับแสนจากแดนด่าน เดินทหารแห่แหนดูแน่นหนา
+ครั้นเย็นร้อนผ่อนประทับที่พลับพลา ตลอดมาเมืองใหม่พร้อมไพร่นาย ฯ
+๏ พระหัสกันนั้นมารับเข้ายับยั้ง อยู่ในวังทั้งสุรางค์นางทั้งหลาย
+พระอนุชาพาทหารกับหลานชาย อยู่ค่ายรายซ้ายขวาริมสาชล ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงราชสมบัติ เจ้าจังหวัดทวีปภาษาสิงหล
+ทรงคิดอ่านการศึกทั้งฝึกพล ทำเรือยนต์กลอาวุธยุทธนา
+แล้วออกนั่งยังที่เก้าอี้อาสน์ หมู่อำมาตย์เฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+อยู่พร้อมพรั่งทั้งพระน้องสองนัดดา จึงปรึกษาสงครามตามทำนอง
+อันพาราการะเวกใช่วงศ์ญาติ หมิ่นประมาทเมืองเราให้เศร้าหมอง
+เอาโคตรเพชรค่าเมืองงามเรืองรอง ซึ่งเป็นของคู่ลังกาไปธานี
+จึงเมืองเราเบาบางโรยร้างเริศ ไม่ก่อเกิดแก้วเพชรทั้งเจ็ดสี
+เราเจ็บจิตคิดแค้นแสนทวี จะไปตีคืนเอาของเรามา
+ให้รุ่งเรืองเมืองเราเหมือนเก่าก่อน ราษฎรจะเป็นสุขทุกทิศา
+พวกข้���เฝ้าเหล่าอำมาตย์ราชเสนา แต่บรรดาขุนนางเห็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเฝ้าฟังรับสั่งตรัส จึงทูลทัดทานห้ามตามนิสัย
+อันพาราการะเวกพระเวียงชัย เป็นเมืองใหญ่ไพร่พลพ้นคณนา
+มีราชครูผู้ชื่อโลกเชษฐ์ ผู้วิเศษเวทมนตร์ดลคาถา
+ทหารเสือเมื่อครั้งรบลังกา ล้วนแกล้วกล้ากลางณรงค์อยู่คงทน
+ทั้งแคล้วคลาดพลาดเพลี่ยงหลีกเลี่ยงหลบ ฝีมือรบรับรองไม่ต้องฝน
+ซึ่งแก้วเก็จเพชรของเราเสาวคนธ์ ขอพระชนนีให้ด้วยไมตรี
+ใช่หาญหักลักฉกจะยกทัพ ไปโจมจับรบพุ่งถึงกรุงศรี
+จะสงครามลามลุกขึ้นทุกที ชาวบุรีราษฎรจะร้อนรน
+แม้รู้เรื่องเมืองผลึกรมจักร จะพร้อมพรักยกมาโกลาหล
+รุมรบพุ่งกรุงไกรเสียไพร่พล ต้องทุกข์ทนทั่วทั้งเกาะลังกา
+เสียไมตรีมิหนำเสียอำนาจ ต้องขาดญาติขาดวงศ์เผ่าพงศา
+แม้จะใคร่ได้เพชรแก้วเก็จมา ควรพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี
+เขาขอเราเราก็ขอต่อเขาบ้าง ตามเยี่ยงอย่างต่างบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ขอพระองค์ทรงจังหวัดปถพี อย่าให้มีเสี้ยนศึกจงตรึกการ ฯ
+๏ เจ้าหัสกันนั้นว่าคำของอำมาตย์ เหมือนสตรีขี้ขลาดไม่อาจหาญ
+กลัวเหนื่อยยากอยากจะใคร่ได้สำราญ อยู่เรือนบ้านกอดกันกับภรรยา
+จึงขัดขวางอย่างนี้เพราะขี้เกียจ ให้เสื่อมเกียรติยศศักดิ์เสียหนักหนา
+เมื่อของเราเขาเอาไว้ไปเอามา จะกลับว่าผิดนั้นด้วยอันใด
+ถึงขัดเคืองเมืองผลึกรมจักร พระไม่รักชาติเชื้อนับเนื้อไข
+เขากับเราเล่าก็จะกลัวอะไร ใครดีได้ดูกันสมันเกอ
+อันเกิดมาสามัญเป็นอันขาด ย่อมรักชาติชีวีไม่มีเสมอ
+พระชุบย้อมหม่อมฉานเป็นหลานเธอ ขออย่าเพ่อด่วนเสด็จเหนื่อยเหน็ดองค์
+จะขอรับอาสาไปการะเวก เอาเพชรเอกอันเป็นของต้องประสงค์
+แม้มิได้ให้เคืองเบื้องบาทบงสุ์ ขอให้ลงโทษหม่อมฉานผลาญชีวัน ฯ
+๏ พระฟังคำดำริตริตรองตรึก พลอยเหิมฮึกเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+พระตรัสยอหน่อกษัตริย์หัสกัน เจ้าคิดนั้นเหมือนในน้ำใจอา
+อันพวกเราเหล่าฝรั่งเชื่อฟังพระ ไม่ปนปะเป็นญาตินอกศาสนา
+เจ้ายกไปให้ทูตเข้าพูดจา ฟังเจ้าการะเวกก่อนคิดผ่อนปรน
+เจ้าวายุพัฒน์จัดทัพกำกับน้อง ไปเป็นกองหนุนหลังฟังเหตุผล
+อย่าโมโหโต้ตอบให้ชอบกล คิดผ่อนปรนปราบปรามตามทำนอง
+แม้ขัดขวางอย่างไรให้รู้ด้วย เราจะช่วยหนุนหล��งเจ้าทั้งสอง
+แล้วอวยชัยไปดีทั้งพี่น้อง ให้ได้ของโคตรเพชรแก้วเก็จมา ฯ
+๏ เจ้าวายุพัฒน์หัสกันรับบรรหาร ต่างกราบกรานรับพรอ่อนเกศา
+ไปจัดพลคนประจำลำนาวา เป็นทัพหน้าร้อยลำประจำธง
+ปืนจังก้าหน้าท้ายทั้งรายข้าง แลสล้างสลับสลอนเป็นหงอนหงส์
+มีปีกหางกางกระโจมโรมณรงค์ กำปั่นทรงธงทองมีกลองรบ
+พอฤกษ์ดีตีระฆังดังสนั่น ต่างยิงปืนครื้นครั่นควันตลบ
+ออกจากฝั่งลังกามหรณพ พลรบรับโห่ก้องโกลา ฯ
+๏ ฝ่ายทัพหลังตั้งกระบวนล้วนกำปั่น เป็นดั้งกันเกียกกายปีกซ้ายขวา
+มีปีกหางอย่างครุฑยุทธนา เป็นเรือห้าร้อยถ้วนกระบวนทัพ
+ที่ลำทรงธงทองทั้งท้ายหน้า ปืนจังกาขานกยางสล้างสลับ
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องโห่ร้องรับ เรือสำหรับนำทางก็กางใบ
+ออกแล่นนำกองทัพไม่สับสน ดูเกลื่อนกล่นกลางมหาชลาไหล
+ประโคมฆ้องกลองแตรเซ็งแซ่ไป ต่างใช้ใบเลี่ยงแล่นตามแผนทาง ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าพาราการะเวก การภิเษกขัดข้องคิดหมองหมาง
+ด้วยบุตรีหนีหายบุตรชายร้าง ให้อ้างว้างวิญญาณ์ด้วยอาลัย
+แสนวิโยคโศกทรวงให้ง่วงเหงา จนซูบเศร้าศรีหมองไม่ผ่องใส
+ทั้งข้าเฝ้าท้าวพระยาเสนาใน พลอยหม่นไหม้ใจเศร้าด้วยเจ้านาย
+พวกห้ามแหนแสนสุรางค์นางสนม ไม่หวีผมผัดหน้าเกศาสยาย
+ทั้งไพร่ฟ้าม้าช้างก็วางวาย ฝูงวัวความตายห่าทั้งธานี
+สงัดสิ้นพิณพาทย์ระนาดฆ้อง สยดสยองเย็นเยียบเงียบกรุงศรี
+ครั้นกลางวันควันมัวทั่วบุรี กลางคืนมีดาวหางเป็นลางเมือง
+อากาศลั่นครั่นครื้นเหมือนปืนก้อง กาก็ร้องเอาวาท้องฟ้าเหลือง
+อุกกาบาตผาดพุ่งแสงรุ่งเรือง ตกกลางเมืองมีลางต่างต่างกัน ฯ
+๏ คืนหนึ่งเจ้าพารานิทราหลับ ให้วาบวับหวั่นจิตนิมิตฝัน
+ว่าจระเข้เหราไล่มาทัน เข้าคาบคั้นขบกัดฟาดฟัดยี
+ความเจ็บปวดยวดยิ่งพระกลิ้งล้ม ลุยเลนตมตกน้ำแล้วดำหนี
+พอสองหน่อวรนาถราชบุตรี ไล่ฆ่าตีเหรากุมภาพาล
+แล้วอุ้มองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ขึ้นแท่นรัตน์รจนามุกดาหาร
+พระทรงเครื่องเรืองจำรัสชัชวาล พอเสียงขานฆ้องรุ่งสะดุ้งองค์
+รู้ว่าฝันนั้นร้ายไม่วายตรึก ตะลึงนึกในนิมิตพิศวง
+ยิ่งทุกข์ร้อนถอนสะอื้นฝืนดำรง ตรัสบอกองค์อัคเรศเกศสตรี
+ตั้งแต่ต้นจนสิ้นสุบินนิมิต นางนิ่งคิดขัดข้องพลอยหมองศรี
+สะอื้นอั้นวันทาทูลสามี จะร้ายดีมิได้แจ้งคลางแคลงครัน
+เชิญทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ มาเล่าเหตุให้ท่านทายทำนายฝัน
+พระนึกได้ให้เอาพระเสลี่ยงสุวรรณ ไปรับท่านครูมาอย่าช้าการ ฯ
+๏ พวกท้าวนางข้างในออกไปสั่ง กรมวังวิ่งออกนอกราชฐาน
+ตำรวจไล่ไพร่ตามหามราชยาน ตรงเข้าบ้านปาโมกข์ชะโงกมอง ฯ
+๏ ฝ่ายพราหมณ์ครูผู้ใหญ่อยู่ในตึก กับเมียนึกสนุกนั่งอยู่ทั้งสอง
+เล่นดอกสร้อยปล่อยแก่แก้กันลอง ท่านยายร้องตารับหน้าทับตาม
+ถึงท่อนปลายกลายร้องเป็นอุณรุท ยายเป็นอุษาเมินขวยเขินขาม
+ท่านตารำทำบทดูงดงาม โลมยายพราหมณ์ตามทำนองยิ้มย่องกัน
+พอเสียงเขามาเรียกสำเหนียกแน่ รู้กระแสว่ารับสั่งนรังสรรค์
+ออกจากห้องย่องหยกเดินงกงัน คนทั้งนั้นไหว้ว่ากับอาจารย์
+รับสั่งใช้ให้เอาพระเสลี่ยงประดับ ออกมารับคุณเข้าไปในราชฐาน
+ปาโมกข์ฟังสังเกตมีเหตุการณ์ ไม่หน่วงนานนุ่งห่มพอสมตัว
+ท่านยายว่าข้าจะเข้าไปเฝ้าบ้าง ไม่ห่างข้างขึ้นเสลี่ยงนั่งเคียงผัว
+ไปตามทางกลางถนนผู้คนกลัว ต่างยอบตัวตลอดไปถึงในวัง
+ลงจากพระเสลี่ยงทองค่อยย่องย่าง ขึ้นบนปรางค์ปราสาทชัยเหมือนใจหวัง
+พระลดองค์ทรงธรรม์จากบัลลังก์ เชิญไปนั่งแท่นทองทั้งสองรา
+ชลีหัตถ์มัสการอาจารย์เจ้า แล้วตรัสเล่าความหลังที่กังขา
+จนสิ้นความตามฝันพรรณนา เชิญพฤฒาทำนายร้ายหรือดี ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกเชษฐ์ทราบเหตุฝัน ลงเลขวันยามนิมิตสอบดิถี
+ก็รู้ความตามวิสัยว่าไพรี จะย่ำยีหยาบช้าให้อาดูร
+แล้วชำระพระเคราะห์จำเพาะร้าย จะพลัดพรายโภไคยเสียไอศูรย์
+ราหูเสาร์เข้าถึงที่รวีมูล จึงเทียบทูลทำนายว่าร้ายนัก
+อันจระเข้เหราคือข้าศึก จะเหิมฮึกให้พระลดเสียยศศักดิ์
+แต่หน่อนาถราชบุตรีเป็นที่รัก จะพร้อมพรักหักหาญผลาญไพรี
+ให้พระองค์ทรงมหาอานุภาพ ได้ปรามปราบปรปักษ์สูงศักดิ์ศรี
+ข้างต้นร้ายปลายมือกลับรื้อดี ในเดือนสี่นี้แหละร้ายหลายประการ
+จะเกิดเพลิงเริงแรงข้างแขวงใต้ ลุกลามไหม้หมดสิ้นทุกถิ่นฐาน
+ฝูงสัตว์สิงหญิงชายจะวายปราณ เพราะพวกพาลไพรีจะบีฑา
+เหมือนพระรามข้ามสมุทรไปหยุดทัพ ไมยราพณ์จับจำขังแทบสังขาร์
+ต้องสะเดาะเคราห์ชำระพระชาตา ตามตำราแก้ไขพอให้คลาย ฯ
+๏ พระจบหัตถ์มัสการอาจารย์เจ้า ท่านผู้เฒ่า��ี่พึ่งเหมือนหนึ่งหมาย
+ช่วยผันแปรแก้กันอันตราย พอเคลื่อนคลายเคราะห์นามตามตำรา ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกเชษฐ์พระเวทขลัง จึงให้ตั้งศาลสถิตแปดทิศา
+ริมรอบวังฝังอาถรรพณ์เกลือธัญญา เพลิงไหม้มามิให้ไหม้ถึงในวัง
+แล้วลงยันต์กันปืนธนูแผลง ข้ามกำแพงมิได้พ้นด้วยมนต์ขลัง
+เสกสะเดาะเคราห์เมืองเครื่องสูปัง บายศรีตั้งสังเวยนมเนยครบ
+แล้วปักธงข้างประตูศัตรูเข้า ให้มัวเมามืดคลุ้มกลุ้มตลบ
+จุดธูปเทียนเวียนรอบแล้วนอบนบ กว่าจะครบเจ็ดวันป้องกันภัย
+ทั้งท่านครูอยู่กับองค์พระทรงยศ เสกน้ำกลศสังข์สุคนธ์ด้วยมนต์ไสย
+สรงสะเดาะเคราะห์ท้าวเจ้ากรุงไกร ตั้งอยู่ในศีลสัตย์สวัสดี ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ตั้งเตรียมการรบศึกไม่นึกหนี
+กรมวังนั่งยามตามอัคคี ขึ้นหน้าที่ทุกตำแหน่งจัดแจงการ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกากองหน้านั้น เจ้าหัสกันกำกับทัพทหาร
+ต่างแล่นข้ามตามเข็มเต็มชำนาญ หมายประมาณมุ่งมาทิศอาคเนย์
+ออกกลางกึ่งถึงที่ชื่อสะดือสมุทร อุตลุดเหล่ากำปั่นป่วนหันเห
+พวกพหลพลนิกรขึ้นนอนเปล คลื่นทะเลใหญ่ขย้อนเรือคลอนโคลง
+บ้างย้ายแยกแตกกระบวนบ้างทวนกลับ ยิงปืนรับเรียกกันควันโขมง
+ต้องคลี่คลายสายข้างระยางโยง ให้ใบโป่งเปิดสูงพยูงลำ
+พอออกพ้นวนลึกเสียงครึกครื้น ใช้ใบไปตามคลื่นทุกคืนค่ำ
+ครั้นน้ำหมดอดหนักหยุดตักน้ำ แล้วเรียงลำลอยแล่นแสนสบาย
+เข้าเขตแคว้นแดนพาราการะเวก ต้นหนเอกเอาแผนที่ชี้ถวาย
+พระทรงส่องกล้องสว่างกระจ่างประกาย เห็นเรือรายไรไรยังไกลครัน ฯ
+๏ ฝ่ายนาวาการะเวกตระเวนด่าน มากประมาณร้อยเศษตรวจเขตขัณฑ์
+ต่างเที่ยวใช้ใบสลุบสลับกัน เห็นกำปั่นแล่นสล้างมากลางชล
+สักร้อยลำคล่ำคล้ายตามสายคลื่น จึงยิงปืนเป็นสัญญาโกลาหล
+แล้วแล่นสวนออกไปเข้าใกล้จน เห็นหน้าคนแขกล่ามร้องถามไป
+เหวยฝรั่งอย่างไรจึงไม่หยุด จะแล่นรุดรีบตะบึงไปถึงไหน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาไม่ราใบ ครั้นเรือใกล้แกล้งลวงดูท่วงที
+จะไปเฝ้าเจ้าพาราการะเวก อย่าโหยกเหยกขัดข้องไม่ต้องที่
+เคยมีตรามาไปเป็นไมตรี ถึงมึงนี้มิให้ไปก็ไม่ฟัง
+ชาวค่ายว่าอย่าเข้าไปยังไม่ชอบ ผิดระบอบเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+ถึงไมตรีมีตรามาทุกครั้ง ต้องหยุดยั้งอยู่แต่นอกจะบอกไป
+จงส่งคำสำเนาให้เราอ่าน ราชการร้อนเย็นเป็นไฉน
+แม้ขืนดื้อถือตัวไม่กลัวใคร จะยิงให้ล่มคว่ำจมน้ำตาย ฯ
+๏ ฝรั่งว่าถ้าเป็นทูตถือรับสั่ง ควรยับยั้งตามบทในกฎหมาย
+นี่องค์ท่านหลานท้าวเป็นเจ้านาย มาแต่ฝ่ายฟากฝั่งกรุงลังกา
+นามกรหัสกันพันธุ์บพิตร อาชญาสิทธิ์สูงชาติวาสนา
+ไม่ควรค้างกลางทะเลเหมือนเสนา มึงอย่ามากั้นกางกีดขวางไว้
+กองตระเวนเจนสมุทรจึงพูดแก้ อย่าว่าแต่สุริย์วงศ์พระองค์ไหน
+ถึงหน่อนาถราชโอรสยศไกร มาแต่ไกลก็ต้องห้ามตามทำนอง
+หยุดให้เราเฝ้าแหนนอกแดนก่อน ต่อแน่นอนแล้วจึงจะทูลฉลอง
+อย่าล่วงด่านหาญฮึกจงตรึกตรอง ให้ถูกต้องตามวิสัยเป็นไมตรี ฯ
+๏ ฝรั่งว่าข้ากลับบังคับเจ้า ช่างโฉดเฉาชั่วช้ากะลาสี
+จะตรงไปให้ถึงท้าวเจ้าธานี อย่าพาทีทุ่มเถียงหลีกเลี่ยงทาง ฯ
+๏ ฝ่ายตระเวนเห็นฝรั่งไม่ยั้งหยุด ต่างแล่นรุดล้อมสกัดเข้าขัดขวาง
+ฝ่ายฝรั่งลังกาแล่นฝ่ากลาง ตระเวนวางปืนปึงเสียงตึงตัง
+ตัดหางเสือเรือลังกาเสาหน้าหัก ฝรั่งชักค่ายแขวนผูกแผ่นหนัง
+เหล็กหลังคาตารางกางกำบัง ปล่อยปืนจังกาลั่นเสียงครั่นครื้น
+ถูกใบเสาชาวด่านยิงต้านรับ ดูกลอกกลับกลางชลาแล่นฝ่าฝืน
+จนค่ำพลบรบรุดไม่หยุดปืน เสียงครึกครื้นคลื่นลมระดมดัง
+กองตระเวนเกณฑ์ให้เรือใช้กลับ ขอกองทัพทูลตามเนื้อความหลัง
+แล้วสมทบรบรุดไม่หยุดยั้ง สกัดตั้งปิดทางกลางคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายเรือใช้ไปถึงกรุงพอรุ่งเช้า กราบทูลท้าวไทธิราชนาถนาถา
+ว่าหัสกันนั้นเป็นเจ้าชาวลังกา จะเข้ามาห้ามไว้ก็ไม่ฟัง
+ขืนหักด่านราญรุกทำอุกอาจ ยิงปืนสาดรบสู้อยู่ข้างหลัง
+แต่ลมเข้าเขารุกมาทุกครั้ง ขอทัพช่วยด้วยฝรั่งคับคั่งมา ฯ
+๏ กรุงกษัตริย์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น เจ้าหัสกันก็เหมือนวงศ์เผ่าพงศา
+ด้วยเป็นบุตรสุดสาครให้หล่อนมา ให้กรมท่าเร่งรับมาฉับไว ฯ
+๏ ผู้รับสั่งบังคมบรมนาถ ลงเรือลาดตระเวนมาชลาไหล
+แล้วบอกความห้ามทหารด่านกรุงไกร โปรดมิให้รบรับทัพลังกา
+แล้วข้าเฝ้าเข้าไปหาพวกฝรั่ง บอกรับสั่งทราบว่าองค์เผ่าพงศา
+ให้เชิญหน่อวรนาถราชนัดดา เข้าพาราให้เรารับกองทัพไป ฯ
+๏ พวกลังกาพาไปลงลำทรงนั้น พระหัสกันกล่าวแกล้งแถลงไข
+เหวยข้าเฝ้าเจ้าพารามาว่าไร กูมิใช่เชื้อวงศ์เผ่าพงศ��พันธุ์
+เพราะลูกสาวเจ้าพาราการะเวก ลักเพชรเอกมาไว้ในไอศวรรย์
+จะมาทวงดวงจินดาพูดจากัน พวกมึงนั้นกั้นกางปิดทางไว้
+เข้าระดมสมทบรบฝรั่ง เขารบมั่งมันก็ต้านทานไม่ไหว
+กูแค้นนักจักต้องทำให้หนำใจ ยกเข้าไปไล่สังหารผลาญชีวี
+เออเองรู้อยู่บ้างหรือปางก่อน อันโคตรก้อนแก้วเก็จเป็นเจ็ดสี
+ของลังกามาอยู่ในบูรี เอาไว้ที่แห่งหนตำบลใด ฯ
+๏ อำมาตย์รู้กิริยาของข้าศึก มิได้นึกกลัวแกล้งแถลงไข
+เมื่อคราวครั้งลังกาข้าก็ไป ตามหน่อไทเที่ยวดูทั่วบูรี
+นางวัณฬาพาเดินบนเนินเพชร ให้แก้วเก็จกับธิดามารศรี
+ครั้นเลิกทัพกลับมาถึงธานี ปลูกไว้ที่เนินเขาเนาวรัตน์
+ท่านจะมาว่าลักคิดหักหาญ เหมือนแกล้งพาลพูดดื้อไม่ถือสัตย์
+แล้วลวงเหล่าชาวด่านที่ทานทัด ว่าเป็นนัดดาบุตรสุดสาคร
+จึงโปรดใช้ให้มารับด้วยนับหน้า สำคัญว่าเชื้อวงศ์พระทรงศร
+ยังหยิบผิดคิดการจะราญรอน ทำยอกย้อนอย่างนี้ไม่มีอาย
+หมายจะทำซ้ำเติมพูดเหิมฮึก อย่าพึงนึกว่าจะสมอารมณ์หมาย
+แม้ซึ่งหน้ามาที่ไหนทั้งไพร่นาย จะต้องตายอยู่ที่ด่านชานชลา ฯ
+๏ หัสกันหันหุนด้วยรุ่นหนุ่ม ดังเพลิงสุมทรวงแค้นนั้นแสนสา
+ให้จับจำอำมาตย์ลงอาชญา สั่งเสนาฝรั่งทั่วทุกตัวนาย
+ให้รุมเข้าเผาพาราการะเวก มันโหยกเหยกแย่งริบให้ฉิบหาย
+แต่สาวสาวเอาไว้ใช้อย่าให้ตาย พบผู้ชายจงฟันให้บรรลัย ฯ
+๏ ฝ่ายนายทัพรับสั่งแล้วตั้งโห่ เฮโลโล้กำปั่นเสียงหวั่นไหว
+ต่างรีบเข้าอ่าวเมืองแน่นเนื่องไป ไม่มีใครรบสู้ทั้งบูรี
+พอทัพหลังลังกายกมาถึง อึงคะนึงหนุนเข้าอ่าวกรุงศรี
+คนทั้งหลายหมายว่ามาโดยดี ยืนดูที่ริมตลิ่งทั้งหญิงชาย
+พอทัพหน้ามาถึงวังไม่ยั้งหยุด ขึ้นฝั่งจุดเพลิงไหม้เหมือนใจหมาย
+ตีกลองศึกครึกครื้นปืนประกาย พังทลายตึกกว้านเผาบ้านเมือง
+พวกทัพหลังคั่งคับช่วยทัพหน้า เที่ยวจุดไฟไหม้หลังคาติดฝาเฝือง
+เสียงผางโผงโพลงพลุ่งเพลิงรุ่งเรือง ชาวบ้านเมืองวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี
+บ้างฉวยคว้าผ้าผ่อนแบกหมอนฟูก บ้างอุ้มลูกจูงหลานลนลานหนี
+บ้างคลานคลุกลุมล้มไม่สมประดี บ้างพลัดพี่พลัดน้องร้องตะโกน
+นางลูกค้าคว้าถุงกระบุงกระบะ แบกกระทะโอ่งอ่างกระถางกระโถน
+ที่ผ้าผ่อนล่อนโล่งวิ่งโทงโทน สะดุดโดนเด็ก���ู้ใหญ่ขวักไขว่กัน
+บ้างหอบของร้องไห้มุดใต้ถุน ต่างว้าวุ่นวนเวียนวิ่งเหียนหัน
+พวกฝรั่งลังกาไล่ฆ่าฟัน สกัดกั้นกลอกกลับไล่จับกุม
+พวกผู้หญิงวิ่งบุกเที่ยวซุกซ่อน บ้างซอกนอนหนีไฟอยู่ในหลุม
+บ้างหลบตัวกลัวเหลือเอาเสื่อคลุม บ้างมุดตุ่มลงแต่หัวตัวโก้งโค้ง
+พวกข้าศึกครึกครื้นยิงปืนใหญ่ ไฟยิ่งไหม้มืดกลุ้มคลุ้มโขมง
+จะเหลียวแลไปทางไหนไฟลุกโพลง ติดเรือนโรงโผงผางสว่างไป
+เสียงช้างม้าลาร้องออกซ้องแซ่ ฮูมแปร้นแปร๋แซ่สนั่นวิ่งหวั่นไหว
+คนยิ่งตื่นครื้นครั่นหนีควันไฟ ไฟยิ่งไหม้ไปจนรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ จนพลบค่ำกำลังเพลิงพลั่งพลุ่ง สว่างรุ่งเรืองโรจน์ช่วงโชติแสง
+พวกพหลพลนิกรต่างร้อนแรง โจนกำแพงลงไปนั่งกำบังไฟ
+ฝรั่งยิ่งยิงปืนเสียงครื้นครึก กระหึมฮึกโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+ฝ่ายห้ามแหนแสนสนมกรมใน ต่างตื่นไฟในอารมณ์ไม่สมประดี
+ร้องโปรดช่วยด้วยเถิดพระทูลกระหม่อม เพลิงไหม้ล้อมรอบจะวายตายเป็นผี
+บ้างเลยหลงวงวิ่งเป็นสิงคลี มาข้างนี้ไปข้างโน้นตะโกนกัน
+บ้างเก็บของทองนากลากไปทิ้ง ฉวยเชี่ยนวิ่งวางเชี่ยนเปลี่ยนหยิบขัน
+บ้างฉวยผ้าคว้าถุงคาดพุงพัน บ้างยกคันฉ่องกับหวีวิ่งหนีไฟ
+ที่พวกมากลากจูงพยุงยุด อุตลุดเลี้ยววงเวียนหลงใหล
+ที่รักเพื่อนเหมือนชีวิตร่วมจิตใจ อุส่าห์ใส่สะเอวอุ้มกอดกุมมือ
+ท่านท้าวนางต่างวิ่งล้มกลิ้งเกลือก อุส่าห์เสือกไปตามทางครางหือหือ
+บ้างงันงกตกใจเห็นไฟฮือ วิ่งกระพือผ้าหลุดไม่หยุดแล
+พวกเจ้าจอมหม่อมคุณตระกูลสูง บ้างพยูงอยู่ข้างข้างไม่ห่างแห
+บ้างวิ่งวนจนหอบหมอบกระแต ที่เฒ่าแก่โก้งโค้งลากโครงคราง
+ข้าหลวงเหล่าสาวใช้ตื่นไฟวิ่ง กระตุ้งกระติ้งตาปลกตีอกผาง
+มุดใต้ถุนลุนช่องเที่ยวมองทาง เห็นรางรางลดเลี้ยวเที่ยวเลาะลัด ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าพาราการะเวก กับองค์เอกอัคเรศเกศกษัตริย์
+ทั้งห้ามแหนแสนสุรางค์อยู่ปรางค์รัตน์ เมื่อลมพัดเพลิงไหม้มาใกล้วัง
+จะหนีออกนอกประตูท่านครูห้าม รู้ว่ายามเคราะห์ค่อยคิดถอยหลัง
+จนค่ำไฟไหม้ครื้นเสียงปืนดัง อุตส่าห์นั่งนิ่งภาวนามนต์ ฯ
+๏ ฝ่ายทิศาปาโมกข์โลกเชษฐ์ อ่านพระเวทวิทยาเป็นห่าฝน
+ให้ไฟดับลับตาประชาชน ต่างมืดมนไม่เห็นทางในกลางคืน
+ทั้งโย���าข้าศึกซึ่งฮึกโหม ถูกฝนโซมเสื้อผ้าไม่ฝ่าฝืน
+กลับลงลำกำปั่นลั่นแต่ปืน ให้คนตื่นแตกพลัดกระจัดกระจาย
+จนรุ่งเช้าชาวบูรีต่างหนีเร้น แลไม่เห็นผู้คนทั้งฝนหาย
+ทั้งสองทัพกลับไล่พวกไพร่นาย ขึ้นตั้งค่ายราบรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ เจ้าวายุพัฒน์หัสกันเกณฑ์ทหาร ให้ถือขวานคนละเล่มล้วนเข้มแข็ง
+ฟันประตูดูประหลาดพลิ้วพลาดแพลง จนสิ้นแรงรู้ว่าฤทธิ์วิทยา
+เอาไม้ลำทำบันไดไต่ไปพาด ขึ้นปีนพลาดพลัดคะมำถลำถลา
+บ้างหัวหกตกดิ้นสิ้นชีวา บ้างแขนขาหักตายเสียหลายคน
+บ้างปวดหัวมัวตาให้หน้ามืด เป็นหอบหืดเห็นวิบัติคิดขัดสน
+จึงอุบายถ่ายเททำเล่ห์กล ให้พวกพลร้องว่าชาวธานี
+กองทัพเราเข้ามาล้อมอยู่พร้อมพรั่ง เปรียบเหมือนขังไก่ไว้มิให้หนี
+แม้ผู้ใดใครออกมาหาโดยดี จะให้มีชื่อเสียงชุบเลี้ยงไว้
+เร่งเร็วเถิดเปิดประตูอย่าอยู่ช้า จะพลอยพากันตายทั้งนายไพร่
+จงทำชอบนอบน้อมคิดพร้อมใจ ก็จะให้เงินทองของดีดี ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าชาวบุรินทร์สิ้นทั้งหลาย ทั้งไพร่นายรายรักษาทุกหน้าที่
+ต่างเยี่ยมมองช่องเสมาร้องพาที เหวยอ้ายผีพวกฝรั่งเกาะลังกา
+ทั้งลวงหลอกยอกย้อนทำซ่อนเงื่อน เผาบ้านเรือนร้ายกาจนอกศาสนา
+หากพระองค์ทรงคิดถึงบิดา โปรดให้มามึงจึงได้มาใกล้กราย
+ถ้าหาไม่ไหนน้ำหน้าอ้ายฝรั่ง จะเห็นวังเวียงราชอย่ามาดหมาย
+แต่รบกับทัพเรือก็เหลือตาย อยู่ที่ปลายแดนด่านชานชลา ฯ
+๏ เจ้าหัสกันสั่งให้ไพร่ว่าอ้ายโง่ มึงเหมือนโคคอกขังจะสังขาร์
+วิสัยศึกลึกล้ำเป็นธรรมดา มีปัญญาย่อมจะได้ด้วยง่ายดาย
+ผู้ใดเซอะเคอะคะจะเป็นเหยื่อ เปรียบเหมือนเนื้อทั้งปวงติดบ่วงหวาย
+จงกลับใจไหว้กราบอย่าหยาบคาย บอกเจ้านายมึงให้รู้ว่ากูนี้
+ตามมาทวงดวงเพชรอันเตร็ดตรัจ พวกมึงขัดจึงได้เข้าเผากรุงศรี
+ว่าไม่รู้กูเข้ามารบธานี ประเดี๋ยวนี้เล่าก็รู้นิ่งอยู่ไย
+ยังเข้าปีกหลีกหลบไม่รบสู้ จะปิดประตูตายหรือถือไฉน
+ถ้าแม้ว่ากล้าจริงออกชิงชัย ใครดีได้เห็นกันเป็นมั่นคง ฯ
+๏ พวกขุนนางต่างว่าเหวยฝรั่ง พระจอมวังวรนาถเหมือนราชหงส์
+จะสู้กาหน้าดำที่ต่ำวงศ์ จะเสียทรงเสียนวลไม่ควรเลย
+แล้วก็รู้อยู่ว่ามึงไม่ถึงไหน ไม่เข้าได้ในกำแพงจึงแกล้งเฉย
+เขาเกลียดเห็นเป็นว่ากลัว���ูดยั่วเย้ย อ้ายลูกเชลยลืมพ่อคิดล่อลวง
+อียุพาลาลีที่เป็นแม่ ก็เป็นแต่ตัวเมียเขาเสียขวง
+ยังมีหน้าพาฝรั่งสิ้นทั้งปวง มาลามล่วงลอบเข้าเผาพารา ฯ
+๏ วายุพัฒน์หัสกันให้ตันจิต ต่างคนคิดคั่งแค้นนั้นแสนสา
+จะเข้าไปสังหารผลาญชีวา พิฆาตฆ่าโคตรมันให้บรรลัย
+ก็ต้องมนต์คนปีนมือตีนอ่อน จำจะผ่อนผันแปรคิดแก้ไข
+จึงรอรั้งสั่งพหลพลไกร ให้ฆ่าไก่เป็ดแพะแกะโคควาย
+เอาเลือดฝาดสาดรอบทั้งขอบเขต ทำลายเวทมนตร์ไสยให้เสื่อมหาย
+แล้วเร่งทัพขับพหลพลนิกาย ฟันทลายประตูปีนตีนกำแพง
+พาดบันไดไต่พะองเข้ายงยุทธ์ พุ่งอาวุธฟาดฟันล้วนขันแข็ง
+สับสายโซ่โย้เหนี่ยวด้วยเรี่ยวแรง ชาวเมืองแทงถูกตายเป็นหลายคน
+แล้วทิ้งหินศิลาพุ่งอาวุธ อุตลุดรบรับกันสับสน
+พวกข้าศึกครึกครื้นยิงปืนกล ข้ามไม่พ้นกำแพงสิ้นแรงปืน
+พวกบนป้อมหลอมตะกั่วคั่วทรายสาด น้ำร้อนราดโยธาไม่ฝ่าฝืน
+ต่างต่อแย้งแทงฟันเสียงครั่นครื้น ระดมปืนป้อมทลายค่ายลังกา
+ถูกฝรั่งทั้งปวงตกร่วงหรุบ บ้างตายฟุบตัวตะแคงเสียแข้งขา
+ที่เหลือตายฝ่ายฝรั่งถอยหลังมา เขารักษาค่ายมั่นขยั้นใจ ฯ
+๏ เจ้าวายุพัฒน์หัสกันเห็นกองทัพ จะเคี่ยวขับชาวบุรีตีไม่ไหว
+ให้เสนีที่ต้องจำนั้นนำไป ขุดหินได้เแก้วเก็จโคตรเพชรมา
+ทลายเขาเนาวรัตน์ด้วยขัดแค้น เก็บหัวแหวนเกิดใหม่ได้หนักหนา
+ให้กองทัพจับเหล่าชาวพารา ลงเรือล่าเลิกทัพถอยกลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพาราการะเวก หมองเหมือนเมฆมืดมิดปิดสุริย์ใส
+ต้องถอยถดยศถาเสียข้าไท บ้านเมืองไหม้ไพร่นายล้มตายครัน
+เป็นคราวเคราะห์เพราะประมาทจึงพลาดพลั้ง แทบเสียทั้งนิเวศน์ขอบเขตขัณฑ์
+หากท่านครูผู้เฒ่าเหมือนเผ่าพันธุ์ ช่วยผันแปรแก้กันไม่อันตราย
+จึงตรัสกับมเหสีพี่กับเจ้า มีลูกเต้ามันไม่เหมือนเพื่อนทั้งหลาย
+เห็นเหลือมือดื้อจริงทั้งหญิงชาย พากันหายสูญเพลิงละเลิงใจ
+จนครั้งนี้มีศัตรูมาดูถูก ไม่เห็นลูกเต้ามีอยู่ที่ไหน
+เหมือนลูกยางห่างต้นหลุดหล่นไป ดังมิใช่ลูกเต้าเผ่าพงศ์พันธุ์ ฯ
+๏ มเหสีอัญชลีฉลองตอบ เคราะห์ประกอบให้เป็นเหมือนเช่นฝัน
+เพราะยังเยาว์เบาความไปตามกัน ด้วยผูกพันพิศวาสไม่คลาดคลา
+เป็นเหตุเพราะเคราะห์วิบัติให้พลัดพราก ต้องลำบากเบญจเพสทั้งเชษฐา
+พอเคราะห์ดีพี่น้องทั้งสองรา จะกลับมาเขตขัณฑ์เป็นมั่นคง
+ซึ่งเกิดเข็ญเป็นศึกน้องนึกแน่ เพราะไปแก้พระอภัยเมื่อใหลหลง
+ธิดานาฏราชโอรสยศยง ช่วยณรงค์รบพุ่งกรุงลังกา
+จึงฝรั่งคั่งแค้นมาแทนทด ให้เสียยศเสียศักดิ์เสียหนักหนา
+ควรจะใช้ให้ทหารถือสารตรา ไปพูดจาแจ้งกับพระอภัยมณี
+ด้วยพวกพ้องของท่านล้วนหลานลูก มาดูถูกรบพุ่งเผากรุงศรี
+ให้ทราบความตามวิสัยเป็นไมตรี ดูท่วงทีเธอบ้างจะอย่างไร ฯ
+๏ พระเห็นชอบตอบว่าปัญญาน้อง ช่างคิดต้องกันกับพี่จะมีไหน
+แล้วอ่าองค์ทรงเครื่องย่างเยื้องไป ออกนั่งในพระโรงรัตน์ชัชวาล
+พร้อมพระวงศ์พงศาพฤฒามาตย์ เสนาชาติหมอบเมียงเคียงขนาน
+สั่งเสนาอาลักษณ์พนักงาน ให้แต่งสารตามเรื่องเมืองลังกา
+ไปถึงท้าวเจ้าผลึกลงหมึกเขียน ไม่ผิดเพี้ยนเพริศพรายลายเลขา
+แล้วใส่กล่องทองคำประจำตรา ให้เสนารีบถือหนังสือไป ฯ
+๏ ผู้รับสั่งบังคมด้วยโสมนัส มาเร่งรัดจัดกันเสียงหวั่นไหว
+เอาเรือรองสองลำล่องน้ำไป รีบใช้ใบร่ำมาในสาคร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกล่าทัพ ได้สินทรัพย์สุโขสโมสร
+ข้ามมหาสาคโรชโลธร เข้านครเขตฝั่งข้างลังกา
+ขึ้นเมืองใหม่ไปเฝ้าเจ้าสิงหล ทูลยุบลบังคมก้มเกศา
+ถวายเพชรเตร็จตรัจให้ทัศนา พระมังคลาทราบสิ้นก็ยินดี
+ดูดวงเพชรเก็จแก้วแววสว่าง แจ่มกระจ่างพร่างพรายเป็นหลายสี
+กลัวจะอึงถึงพระชนนี ให้มนตรีลอบไปฝังไว้ลังกา
+ห้ามมิให้ใครพูดถึงโคตรเพชร หัวจะเด็ดขาดลงทั้งวงศา
+พวกหญิงชายนายไพร่ที่ได้มา ชาวเมืองการะเวกนั้นเจ็ดพันคน
+ใช้สีข้าวเช้าค่ำต้องตรำตราก ตำดินตากตักน้ำทำถนน
+เวลารุ่งหุงข้าวเลี้ยงชาวพล ใช้แบกขนฉุดลากเหนื่อยยากครัน ฯ
+๏ ฝ่ายมนตรีที่ตัวโปรดถือโคตรเพชร พาแก้วเก็จไปถึงวังณรังสรรค์
+ลอบฝังแก้วแล้วออกมาเวลานั้น แผ่นดินลั่นครั่นครึกสะทึกสะท้อน
+ตลอดทั้งวังเวียงเพียงจะคว่ำ อีเลิ้งน้ำเป็นระลอกกระฉอกกระฉ่อน
+ตึกเรือนโรงโงงเงงโคลงเคลงคลอน สะท้านสะท้อนทั่วทั้งเกาะลังกา
+ดูต้นไม้ไกวกวัดสะบัดโบก เขยื้อนโยกขย้อนทุกต้นรุกขา
+ฝูงนกหกตกใจบินไปมา ช้างม้าลาล้มลุกตะคลุกคลาน
+ทะเลลึกครึกครื้นเป็นคลื่นคลั่ง กระทบฝั่งฟูมฟาดเสียงฉาดฉาน
+ชายหญิงยืนขึ้นก็ล้ม���้องก้มคลาน ต่างเซซานซวนทรงไม่ตรงกาย
+ถึงสามวันนั้นจึงสิ้นแผ่นดินไหว เป็นควันไฟมืดมนอยู่จนสาย
+ต่างสงสัยไม่รู้ที่จะดีร้าย ทั้งหญิงชายโจษกันจำนรรจา ฯ
+๏ นางละเวงเกรงตรึกนึกประหลาด ไปหาบาทหลวงถามความกังขา
+เหตุไฉนไหวทั้งเกาะลังกา มีตำรารู้บ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชไม่อาจบอก พูดนอกคอกเคลือบแฝงแถลงไข
+เหตุเพราะผัวตัวจะมาเหมือนอาลัย ดินจึงไหวให้วิบัติอัศจรรย์
+สักหน่อยหนึ่งมึงจะท้องกระป่องเหยาะ น่าหัวเราะรักผัวตัวขยัน
+แกล้งพูดพร่ำทำนายนางอายครัน ต้องผินผันพักตราเมินพาที
+เจ้าคุณเฝ้าเย้ายั่วผัวที่ไหน เอาอะไรมาว่าน่าบัดสี
+คิดขายหน้าลาพระจรลี กลับไปที่ราชฐานรำคาญครัน
+คิดถึงลางนางนึกเกรงศึกใหญ่ จะรบพุ่งกรุงไกรไอศวรรย์
+เรียกรำภานางยุพาสุลาลีวัน มาเคียงบรรจถรณ์นางที่ข้างใน
+แล้วตรัสถามสามนางว่าลางเกิด จะประเสริฐหรือว่าเห็นเป็นไฉน
+นางยุพาว่าตำรับกัปประลัย คือลมไฟดินน้ำเป็นสำคัญ
+ธาตุทั้งสี่นี้สุภาพเรียบราบรื่น จะชุ่มชื่นชูใจทั้งไอศวรรย์
+แม้ธาตุสี่นี้วิบัติอัศจรรย์ จะมีอันตรายทั่วทุกตัวคน
+ซึ่งดินไหวในตำราไม่ผาสุก จะเกิดยุคยุทธนาโกลาหล
+ข้าจับยามตามตำราจลาจล ตั้งแต่ต้นปีเถาะเป็นเคราะห์ครัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ฟังคำคาดหวาดวิโยคยิ่งโศกศัลย์
+จึงตรัสว่าถ้าจะเป็นเหมือนเช่นนั้น จะแก้กันได้บ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ นางยุพาว่าตำรับระงับเหตุ ภูมิเทศผันแปรจะแก้ไข
+ให้ไพร่ฟ้าข้าเฝ้าทั้งท้าวไท ตั้งอยู่ในศีลสัตย์สวัสดี
+ทั้งบวงสรวงดวงชาตาสุรารักษ์ ซึ่งพิทักษ์ทวาทศราศี
+ปลูกศาลรอบขอบจังหวัดตั้งบัตรพลี คนกาลีลอยสะเดาะเคราะห์บุรินทร์
+ตัดโลโภโมหะละเมียผัว กินแต่ถั่วผักงารักษาศิล
+ไหว้ลมไฟไหว้ชลาไหว้ฟ้าดิน ถ้วนปีหนึ่งจึงจะสิ้นมลทินภัย ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าตำรับบังคับขาด ประชาราษฎร์หรือมันจะละวิสัย
+ต้องถือศิลกินบวชนั้นรวดไป เห็นไม่ได้ดังตำราทั้งธานี
+จะเกิดเข็ญเป็นทุกข์ถึงลูกหลาน ไปตรวจด่านการบำรุงชาวกรุงศรี
+กลัวจะทำล้ำเหลือจะเชื่อดี ไปเที่ยวตีเมืองเขาด้วยเยาว์ความ
+ถึงชนะก็ไม่สิ้นอรินราช พยาบาทเบียดเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+ต้องหนักจิตคิดอ่านการสงคราม แม่มีความ���กลียดเหลือด้วยเบื่อใจ
+อันลูกเราเยาว์อยู่ไม่รู้ทุกข์ จะอาจอุกทำเข็ญเป็นไฉน
+จะร้ายดีมิได้รู้ด้วยอยู่ไกล หรือจะให้หามาเสียธานี ฯ
+๏ นางรำภาว่าวิสัยไตรดายุค ย่อมเป็นศึกแล้วเป็นสุขทุกกรุงศรี
+เมื่อถึงคราวชาวบุรินทร์อยู่กินดี ก็ไม่มียุคเข็ญย่อมเว้นวาย
+เมื่อถึงคราวชาวนครจะร้อนนั้น จะป้องกันฉันใดก็ไม่หาย
+ไม่ถึงกรรมทำอย่างไรก็ไม่ตาย ถ้าถึงกรรมทำลายต้องวายปราณ
+อันพระหน่อวรนาถชาติกษัตริย์ รู้จักจัดเกลี้ยกล่อมซ้อมทหาร
+เลี้ยงคนดีมีปัญญาวิชาชาญ คิดทำการต้องที่ผู้มีบุญ
+เมื่อเกิดเข็ญเช่นนึกมีศึกเสือ ช่วยส่งเกลือข้าวกินดินกระสุน
+เที่ยวตรวจตราธานีนั้นมีคุณ ด้วยแรกรุ่นรู้รอบเห็นชอบกล
+ให้อยู่วังดังสตรีแม้มีศึก ที่ตื้นลึกไม่สันทัดจะขัดสน
+เสด็จไปได้สังเกตเขตตำบล ที่ชุมพลกลศึกได้ฝึกปรือ
+จะหนีทุกข์ยุคเข็ญเหมือนเช่นว่า อยู่ใต้ฟ้าหนีฝนจะพ้นหรือ
+แม้เมืองใดใช้คนดีมีฝีมือ จะเลื่องชื่อลือเลิศประเสริฐชาย
+ชาวชมพูบุรินทร์สิ้นทั้งนั้น จะขยั้นอยู่ไม่อาจประมาทหมาย
+จงโปรดให้ไปตามความสบาย เธอเป็นชายใช่สตรีจะมีภัย ฯ
+๏ นางฟังคำราภาบัญชาตอบ เจ้าว่าชอบเชิงความตามวิสัย
+แต่ยังเยาว์เราจะทำคำสอนไป ช่วยเตือนใจไว้มั่งพอรั้งรา
+แล้วเขียนคำกำหนดทศพิธ ใส่กล่องแก้วแล้วปิดผนิดฝา
+ให้ม้าใช้ได้รับสั่งขึ้นหลังม้า ออกจากวังลังกาเข้าป่าไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช ออกอำมาตย์พร้อมสิ้นเมื่อดินไหว
+เป็นควันคลุ้มกลุ้มชลานภาลัย ลูกคลื่นใหญ่อย่างจะเททะเลวน
+เรือกำปั่นพันถ้วนเชือกพวนขาด ขึ้นค้างหาดฟาดฝั่งหลังถนน
+น้ำท่วมทั้งวังใหม่นายไพร่พล ขึ้นอยู่บนเนินเขาอดข้าวปลา
+ถึงสามวันครั้นหายฝ่ายฝรั่ง กลับลงตั้งอยู่ในค่ายทั้งซ้ายขวา
+ต้องซ่อมลำกำปั่นตอกหมันยา พระมังคลาลอบสั่งโหรทั้งนั้น
+ให้ทำนายทายที่ความดีไว้ ให้ชื่นใจไพร่พหลพลขันธ์
+แล้วให้หามาประชุมชุมนุมกัน ให้โหรนั้นทายลางจะอย่างไร ฯ
+๏ พวกโหราว่าเพชรแก้วเก็จเอก จากการะเวกมาถึงถิ่นแผ่นดินไหว
+จะลือชาปรากฏพระยศไกร ได้เป็นใหญ่ยอดกษัตริย์ในปถพี
+ทั้งดินฟ้าสาครกระฉ่อนช่วย ร้องอำนวยพรเพิ่มเฉลิมศรี
+แม้ขัดเคืองเมืองไหนยกไปตี ก็จะมีชัยสิ้นทั้งดินแด���
+ด้วยเดชะพระมหาอานุภาพ จะได้ปราบเมืองอื่นนับหมื่นแสน
+บรรดาท้าวเจ้าประเทศทุกเขตแคว้น จะพึ่งแผ่นดินฝรั่งกรุงลังกา ฯ
+๏ พระทรงฟังรางวัลให้โหรเฒ่า พวกข้าเฝ้าพลขันธ์ต่างหรรษา
+พอผู้ถือหนังสือสารพระมารดา มาวันทาถวายองค์พระทรงยศ
+พระยินดีคลี่สารอ่านอักษร ว่าอวยพรลูกยาให้ปรากฏ
+ด้วยบิตุรงค์ทรงธรรม์สวรรคต มีโอรสรักเหมือนใจนัยนา
+อนึ่งหลานว่านเครือเชื้อกษัตริย์ เหมือนกรหัตถ์อยู่กับกายทั้งซ้ายขวา
+แต่เจ้าไปไกลสถานใจมารดา ให้คิดปรารมภ์ร้อนไม่หย่อนเย็น
+ประการหนึ่งซึ่งสุธาลังกาไหว เป็นลางใหญ่ไพร่เมืองจะเคืองเข็ญ
+แม่คิดไปใจหายไม่วายเว้น ด้วยพ่อเป็นปิ่นจังหวัดปถพี
+ทั้งโภไคยไอศูรย์พร้อมมูลหมด พระเกียรติยศเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+สงวนศักดิ์รักษาแต่ธานี อย่าคิดตีบ้านเมืองให้เคืองกัน
+ประเพณีที่อุดมบรมจักร บำรุงรักษ์ราชัยมไหศวรรย์
+เสวยสุขทุกเวลาทิวาวัน เพราะทรงธรรม์ทศพิธวิสดาร
+ประการหนึ่งซึ่งรักษาเมตตาตั้ง ให้สัตว์ทั้งปวงเป็นสุขทุกสถาน
+ใครยากเย็นเข็ญใจจงให้ทาน อภิบาลบำรุงทั้งกรุงไกร
+หนึ่งคู่ครองของเขามีเจ้าของ อย่าได้ปองเป็นมิตรพิสมัย
+หนึ่งสมบัติพัสดุของผู้ใด อย่าอยากได้ไปเอาของเขามา
+ประการหนึ่งซึ่งคำจะดำรัส ดำรงสัตย์ซื่อสุทธิ์ไม่มุสา
+หนึ่งผู้ผิดมิตรญาติแลอาตมา จงตรึกตราตัดสินความตามสัจจัง
+อนึ่งบทกฎหมายอย่าคลายเคลื่อน อย่าลดเลื่อนละอย่างแต่ปางหลัง
+หนึ่งใครนำคำเสนออย่าเพ่อฟัง เห็นจริงจังจึงค่อยตรัสตามสัตย์ธรรม์
+หนึ่งเอ็นดูผู้ที่มีความชอบ รางวัลตอบตามวิสัยเจ้าไอศวรรย์
+หนึ่งเลี้ยงเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล เป็นสัตย์ธรรม์เที่ยงธรรมอย่าลำเอียง
+หนึ่งอย่าคิดริษยาพยาบาท อย่ามุ่งมาดหมายถวิลรูปกลิ่นเสียง
+คนสอพลอทรลักษณ์อย่ารักเลี้ยง ให้แท้เที่ยงทางธรรมจึงจำเริญ
+รักษายศอตส่าห์ทรงดำรงจิต เทวฤทธิ์ทุกชั้นจะสรรเสริญ
+อย่าถือผิดคิดอ่านทำการเกิน อย่าละเมินหมั่นอ่านคำมารดร ฯ
+๏ พระฟังจบนบนอบเห็นชอบสิ้น ให้ถือศิลสัตย์ธรรม์รำพันสอน
+แต่ได้ใช้ให้หลานไปราญรอน คืนแก้วก้อนเก็จมาไว้ธานี
+ต้องคิดอ่านการศึกฝึกทหาร คอยรอนราญรบพุ่งกันกรุงศรี
+แล้วพับสารมารดาไม่พาที เก็บซ่อนไว้��นที่ศรีไสยา
+ทุกเช้าเย็นพระไปเล่นท้องสนาม หัดสงครามครึกครื้นยิงปืนผา
+คอยรอรั้งฟังความสามพารา แต่งลูกค้าคอยเหตุทุกเขตคัน ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาการะเวกที่ถือสาร ไปประมาณเดือนเศษถึงเขตขัณฑ์
+ขึ้นเมืองผลึกตึกสำหรับรับแขกนั้น พอพบกันกับพวกพระหัสไชย
+รีบพาเข้าเฝ้าพระหน่อวรนาถ ทูลเรื่องราชการแจ้งแถลงไข
+พระทรงฟังคั่งแค้นแน่นพระทัย รีบเข้าไปทูลยุบลพระชนนี ฯ
+๏ ฝ่ายนงลักษณ์อัคเรศเกศกษัตริย์ ฟังพระหัสไชยฉลองพลอยหมองศรี
+ออกข้างหน้าข้าบาทราชเสนี หมู่มนตรีกราบก้มบังคมคัล
+สั่งให้อ่านสารว่าเจ้าการะเวก เสวยเอกฉัตรชัยไอศวรรย์
+บังคมองค์ทรงยศทศธรรม์ ซึ่งร่วมสุวรรณจังหวัดปถพี
+หวังเฉลิมเพิ่มพูนประยูรยศ ให้ปรากฏเกียรติบำรุงชาวกรุงศรี
+สองเวียงชัยไพร่ฟ้าประชาชี ได้เป็นที่ชุ่มชื่นทุกคืนวัน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาวัณฬาราช มีหน่อนาถเนื้อไขเจ้าไอศวรรย์
+ให้นัดดาวายุพัฒน์หัสกัน คุมกำปั่นใหญ่น้อยหกร้อยลำ
+ไปพาราเห็นว่าหลานเปิดด่านรับ ด้วยใจนับถือว่าจะอุปถัมภ์
+ครั้นเข้าได้ในบุรีได้ทีทำ ทลายกำแพงเข้าเผาพารา
+ครั้นเพลิงไหม้ไล่ฆ่าประชาราษฎร์ ตายวินาศนับหมื่นถูกปืนผา
+เข้าล้อมวังพังทวารพาลพูดจา ว่าธิดาลักเพชรแก้วเก็จไว้
+ครั้นข้าเฝ้าชาวบุรีตอบตีมั่ง พวกฝรั่งรบต้านทานไม่ไหว
+ไปขุดเขาเอาเพชรแก้วเก็จไป จับพวกไพร่หญิงชายไปหลายพัน
+เพราะนับถือซื่อตรงเหมือนพงศ์เผ่า จึงได้เผาเมืองฆ่าคนอาสัญ
+ดูกิริยาวายุพัฒน์หัสกัน เหมือนผูกพันพยาบาทราชธิดา
+จะขัดเคืองเรื่องไรก็ไม่รู้ ด้วยไปอยู่กับสมเด็จพระเชษฐา
+ครั้นกลับยังธานีไพรีมา ยกโทษผิดธิดายุพาพาล
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพาราผลึก ก็เสร็จศึกสืบวงศ์ดำรงสถาน
+แต่ข้าน้อยพลอยรับอัประมาณ ขอประทานทูลถามตามสงกา
+แม้แก้วเก็จเพชรเขาชาวสิงหล เสาวคนธ์ลอบลักผิดหนักหนา
+พระทราบเหตุเภทผลแต่ต้นมา โปรดบัญชาชี้แถลงให้แจ้งใจ ฯ
+๏ พอจบสารสุมาลีตีอุระ น้อยหรือชะเคลือบแฝงแถลงไข
+แม่นงเยาว์เสาวคนธ์ขอเพชรไป เราก็ได้รู้เห็นเป็นพยาน
+กลับพาโลโกหกว่าฉกลัก ไม่รู้จักชาติเชื้อมันเหลือหลาน
+ช่างเหมือนแม่แต่ละคนพ้นประมาณ สันดานพาลพวกฝรั่งน่าชังครัน
+แล้วตรัสกับเสนาชาวการะเวก มันโหยกเหยกหยาบช้าจะอ���สัญ
+ขอรั้งรอพอให้องค์พระทรงธรรม์ มาเขตคันคงจะแค้นแทนธิดา
+ด้วยรู้เห็นเป็นพยานพระผ่านเกล้า มิได้เข้าด้วยฝรั่งอย่ากังขา
+คงแก้แค้นแทนพระอนุชา ได้วุ่นทั้งลังกาไม่ช้าที ฯ
+๏ พระหัสไชยให้แสนแค้นฝรั่ง ถวายบังคมพระมเหสี
+มันฮึกนักจักลาไปธานี ยกไปตีตัดศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ นางฟังลาอาลัยใจจะขาด ด้วยหน่อนาถเปลี่ยวองค์น่าสงสาร
+สะอื้นพลางนางกษัตริย์ก็ทัดทาน พ่อฟังมารดาว่าอย่าเพ่อรบ
+แม่จะให้ไปเชิญเสด็จกลับ ทั้งกองทัพพระเจ้าอามาบรรจบ
+ทั้งลูกยามาด้วยช่วยสมทบ เข้ารุมรบไพรีให้มีชัย ฯ
+๏ พระนบนอบตอบว่าพวกฝรั่ง แต่ลูกยังเยาว์อยู่ยังสู้ได้
+ถึงมันมากหมากเยื่อลูกเชื้อไฟ จะผลาญให้สิ้นทั้งเกาะลังกา ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำห้ามทรามสวาท อย่าองอาจองค์เดียวเปลี่ยวหนักหนา
+เมื่อหักหาญราญรอนแต่ก่อนมา พระพี่ยาอยู่ด้วยได้ช่วยกัน
+อย่าดูถูกลูกรักจงหนักหน่วง จะเสียท่วงทีพาคนอาสัญ
+ซึ่งลูกรักจักไปกรุงไกรนั้น สองทรงธรรม์คงละห้อยน้อยพระทัย
+แม่จะทำคำสารส่งไปด้วย เจ้าจึงช่วยชี้แจงแถลงไข
+แล้วแต่งสารอ่านสอบชอบพระทัย ใส่กล่องให้ผู้ถือหนังสือมา ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยกลับไปห้อง เห็นหน้าสองน้องน้อยละห้อยหา
+สะอื้นอัดตรัสสั่งทั้งน้ำตา พี่จะลาไปแล้วแก้วกลอยใจ
+พอขาดคำกล้ำกลืนสะอื้นอก น้ำตาตกซกโซมชโลมไหล
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาเหลืออาลัย พระชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพราย
+ต่างนอบนบซบพักตร์กับตักพี่ กราบลงที่บาทาเกศาสยาย
+พระสวมสอดกอดน้องประคองกาย สงสารสายสุดสวาทจะคลาดคลา
+พระกรเกยเชยโฉมค่อยโลมลูบ ประจงจูบแก้มซ้ายแล้วย้ายขวา
+นางตามใจไม่ขัดพระอัชฌา สะอื้นอ้อนวอนว่าด้วยอาลัย
+น้องไม่มีที่เห็นด้วยเป็นหญิง อย่าทอดทิ้งน้องรักให้ตักษัย
+กลัวแต่จะละเลยเชือนเฉยไป สักเมื่อไรจักได้มาเห็นหน้าน้อง ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้ถึงไปก็ใจอยู่ มิได้รู้เริศร้างอย่าหมางหมอง
+แม่โฉมงามทรามสงวนนวลละออง ทั้งสองน้องครององค์ให้จงดี
+เสร็จธุระจะมาไม่ช้านัก ไม่ลืมรักพักตร์น้องอย่าหมองศรี
+มิเหมือนหมายสายสวาทแล้วชาตินี้ พี่ไม่มีเมียแล้วนะแก้วตา
+เป็นสัจจังหวังใจอยู่ในน้อง แม่เหมือนสองนัยน์เนตรของเชษฐา
+ทั้งสองนางต่างสะอื้นกลืนน้ำตา พระโลมลาลุกขยับแล้วกลับยั้ง
+สะท้อนถอนฤทัยอาลัยน้อง กรประคองกอดจูบโลมลูบหลัง
+อาลัยรักหนักหน่วงเพียงทรวงพัง เฝ้ารอรั้งสั่งสวาทไม่คลาดคลา
+แล้วแข็งขืนกลืนกล้ำด้วยจำจาก ออกนอกฉากแล้วก็ยังเหลียวหลังหา
+ขืนแข็งใจไปเข้าเฝ้ามารดา ชลีลาแล้วสะท้อนถอนฤทัย ฯ
+๏ นางกษัตริย์อัดอั้นกลั้นสะอื้น น้ำเนตรขืนนองตกซกซกไหล
+กันแสงร่ำพร่ำว่าด้วยอาลัย เจ้าจะไปจากแม่จะแลลับ
+โอ้อกเอ๋ยเคยเห็นอยู่เย็นเช้า เมื่อไรเจ้าสายใจจะได้กลับ
+ต้องแคล้วคลาดวาสนาแม่อาภัพ จะนั่งนับวันคอยแก้วกลอยใจ
+พระบิดามาถึงจึงจะเสร็จ เชิญเสด็จดับเข็ญให้เย็นใส
+พ่อไปดีศรีสวัสดิ์กำจัดภัย ความเจ็บไข้คลาดแคล้วอย่าแผ้วพาน ฯ
+๏ พระรับพรอ่อนเกล้าลงเคารพ กันแสงซบพักตราน่าสงสาร
+สะอื้นอั้นตันใจอาลัยลาน เป็นช้านานจึงว่าเคราะห์จำเพาะเป็น
+มาพึ่งพาฝ่าละอองสองกษัตริย์ เกิดวิบัติบ้านเมืองขุ่นเคืองเข็ญ
+ไปปราบยุคทุกข์ร้อนค่อยหย่อนเย็น จะมาเป็นเกือกทองรองธุลี
+ถึงตัวไปใจลูกยังผูกคิด เคยสนิทนุชน้องทั้งสองศรี
+ต้องจำพรากจากยุคลพระชนนี อย่าขู่ตีกริ้วโกรธจงโปรดปราน
+แล้วกราบลามาลงเรือกำปั่น ออกพร้อมกันกับเรือถือหนังสือสาร
+เป็นสามลำน้ำขึ้นรื่นสำราญ เหล่าทหารขานโห่ก้องโกลา
+พอลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก ต่างแล่นออกอาคเนย์หมายเวหา
+พระเหลียวกลับลับอ่าวเปล่าวิญญาณ์ ให้ห่วงหน้าห่วงหลังเป็นกังวล ฯ
+๏ เวลาค่ำน้ำพราวดาวสว่าง จันทร์กระจ่างแจ่มฟ้าเวหาหน
+พระหัสไชยไม่เป็นสุขแสนทุกข์ทน ขึ้นนั่งบนบาหลีที่บัลลังก์
+ระทวยองค์ลงเอกเขนกเขนย พระกรเกยพระนลาฏสวาทหวัง
+คิดถึงคู่อยู่เขตนิเวศน์วัง ได้เคยนั่งแนบน้องประคองเคียง
+เคยคิดบอกดอกสร้อยกลอยสวาท ประสานพาทย์พิณเพราะเสนาะเสียง
+เคยฟังน้องร้องลำนำฉ่ำสำเนียง วิเวกเพียงพิณเพลงวังเวงใจ
+โอ้ยามนี้มาในลำเรือกำปั่น ฟังแต่คลื่นครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+จะแลเหลียวเปลี่ยวสุดสมุทรไท ทั้งเปลี่ยวใจเปล่าตาในสาคร
+เคยหอมชื่นรื่นรินกลิ่นกุหลาบ มาเหม็นสาบฝูงปลาเหราสลอน
+เคยไสยาสน์อาสน์สุวรรณจันทน์ขจร มาจำนอนน้ำค้างพรมพร่างพราว
+โอ้ยามเข็ญเช่นนี้เจ้าพี่เอ๋ย ได้ชมเชยโฉมฉายจะหายหนาว
+จะอุ้มแอบแนบทรวงชมดวงดาว จะหอมรา��รสสุคนธ์สุมณฑา
+จนเคลิ้มองค์หลงชมมหาดเล็ก แอบอุ้มเด็กดังหนึ่งมิตรกนิษฐา
+ดูดาวเด่นเล่นด้วยกันแม่จันทร์สุดา เสียดนาสาสูดชิดจุมพิตพักตร์
+เพ่งพินิจผิดน้องเสียงร้องเอะ ถีบปะเตะตกพระแท่นจนแขนหัก
+สาแก่ใจให้กูหลงว่านงลักษณ์ แล้วเมินพักตร์ผินผันเข้าบรรทม
+คะนึงน้องสองสุดานิจจาเอ๋ย เมื่อไรเลยจะได้ชิดสนิทสนม
+เสนหาอาวรณ์ร้อนอารมณ์ จะบรรทมมิใคร่หลับทุกข์ทับทรวง
+จนเดือนดับลับทวีปเข้ากลีบเมฆ แสนวิเวกว้าเหว่ทะเลหลวง
+พระสุริยงส่งแสงขึ้นแดงดวง ยิ่งเศร้าทรวงโศกสะอื้นฝืนวิญญาณ์ ฯ
+๏ เห็นร่มรื่นขึ้นไปนั่งบัลลังก์อาสน์ พร้อมมหาดเล็กถวายเครื่องซ้ายขวา
+พระผันแปรแลชมยมนา ดูฝูงปลาแปลกอย่างต่างต่างกัน
+บ้างกลับกลายกายเป็นเช่นฉนาก มีปีกปากคางคอเหมือนอรหัน
+หางเป็นปลาหน้าเป็นลิงลอยยิงฟัน บ้างหน้ามันเหมือนวัวตัวเหมือนงู
+บางตัวเป็นเช่นหอยผุดลอยรี่ ปากเหมือนหมีซี่ฟันมันเหมือนหนู
+บ้างน่ากลัวตัวเป็นเหมือนเช่นปู หน้าเหมือนจีนกินหมูหางหนูยาว
+ฝูงหญิงชายฝ่ายเงือกขึ้นเกลือกกลอก ตามระลอกไล่คู่เป็นชู้สาว
+บ้างตัวปลาหน้าเป็นเบื้อเป็นเสือดาว กระกริวกราวเต่าผาหน้าเป็นคน
+พระเพลินชมยมนาสาคเรศ หลายประเภทพวกสัตว์ปฏิสนธิ์
+มังกรกระโห้โลมาในสาชล บ้างผุดพ่นฟองฟุ้งขึ้นพลุ่งโพลง
+จระเข้เหราหน้าต่างต่าง มีเขากางเกะกะนั่นตะโขง
+ปลาวาฬใหญ่ไล่กระเพื่อมแลเลื่อมโล้ง ครีบกระโดงดูเป็นพืดยาวยืดครัน
+ยิงปืนใหญ่ไฟฟูมตึงตูมซ้ำ มันจมน้ำวนเวียนวงเหียนหัน
+ต้องติดวนจนเวลาลงสายัณห์ จึงกำปั่นออกไปพ้นที่วนปลา
+รีบใช้ใบไปตามคลื่นทุกคืนค่ำ เห็นแต่น้ำในทะเลกับเวหา
+ไม่คลาดเคลื่อนเดือนครึ่งตะบึงมา ถึงกรุงการะเวกเข้าอ่าวบุรี
+เห็นรอยไฟไหม้รอบขอบจังหวัด หน่อกษัตริย์ขัดพระทัยให้หมองศรี
+เข้าทอดท่าหน้าวังทั้งมนตรี ไปเฝ้าที่พระโรงรัตน์ชัชวาล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าเมืองอันเรืองยศ เห็นโอรสกับอำมาตย์ถือราชสาร
+สั่งเสนาอาลักษณ์พนักงาน ให้คลี่สารอ่านตามเนื้อความมี
+ในสารองค์อัคเรศเกศกษัตริย์ เจริญสวัสดิ์ถึงพระน้องทั้งสองศรี
+ด้วยองค์พระชนกชนนี จอมบุรีรัตนานิคาลัย
+พระเชษฐาพาพระวงศ์ไปปลงศพ ตามโบราณผ่านพิภพสบสมัย
+ปีม���แมเดือนเจ็ดเสด็จไป ยังมิได้กลับมาถึงธานี
+ซึ่งพระองค์ส่งสารแจ้งการศึก ฝรั่งฮึกหักเข้าเผากรุงศรี
+แล้วจ้วงจาบหยาบช้าพาลพาที ว่าบุตรีลักเพชรแก้วเก็จมา
+มันโกหกยกโทษเพราะโกรธแค้น เหมือนตัดแผ่นดินขาดนอกศาสนา
+ซึ่งแก้วเก็จเพชรนั้นนางวัณฬา ให้ธิดาก็ได้รู้อยู่ด้วยกัน
+พระรับเคราะห์เพราะเรื่องเมืองผลึก จึงเกิดศึกพาเหตุถึงเขตขัณฑ์
+ฝ่ายยุดาวายุพัฒน์หัสกัน ล้วนพงศ์พันธุ์ภัสดาชะล่าลาม
+เป็นธุระผู้บำรุงกรุงผลึก จะปราบศึกเสียให้เตียนที่เสี้ยนหนาม
+ไม่ควรเคืองเมืองพระองค์ต้องสงคราม จึงต้องตามยุติธรรม์พันธมิตร
+อันทรงเดชเชษฐานราราช ย่อมเชื้อชาติบุรุษสุจริต
+ถึงลูกหลานว่านเครือที่เชื้อชิด ใครทำผิดผู้นั้นคงบรรลัย
+ขอองค์พระอนุชาอย่าปรารภ มิได้คบคนคิดผิดวิสัย
+จงรั้งรอพอให้พระภูวไนย มาเมื่อไรไพรินสิ้นชีวัน
+อันเมืองผลึกกับพาราการะเวก จะร่วมเอกฉัตรชัยไอศวรรย์
+จนสุดสิ้นดินฟ้าทั้งสามัญ โดยทรงธรรม์ทศพิธสนิทใน ฯ
+๏ พอจบสารอ่านสิ้นพระปิ่นปัก ตรัสชมอัครชายาจะหาไหน
+ช่างตอบสารหวานฉ่ำทุกคำไป สมเป็นใหญ่ยอดสตรีเธอดีจริง
+แล้วเคืองขัดหัสไชยมาไยเล่า ไปเถิดเจ้าจงไปเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
+ไม่ระวังทั้งปวงจะช่วงชิง ธุระสิ่งไรหรือมาถึงธานี ฯ
+๏ พระหัสไชยได้สดับอภิวาท เชิงฉลาดทูลฉลองด้วยหมองศรี
+ซึ่งข้าคิดผิดพลั้งไปทั้งนี้ ก็ควรที่ถึงตายวายชีวัน
+ประทานโทษโปรดเกล้าด้วยเบาจิต มิได้คิดเห็นเหตุข้างเขตขัณฑ์
+ซึ่งน้อยหน้าวายุพัฒน์หัสกัน กระหม่อมฉันจะขอต่อสงคราม
+ไปกำจัดศัตรูที่ดูหมิ่น ให้สูญสิ้นสัตว์บาปที่หยาบหยาม
+แต่ยังเยาว์เล่าก็ทราบเคยปราบปราม มันลวนลามแล้วก็ไม่ไว้ชีวี ฯ
+๏ พระฟังบุตรสุดสวาทองอาจศึก จึงตรองตรึกตรัสว่าพระมเหสี
+ได้ตอบความตามสารการไมตรี ก็ต้องที่อยู่ทุกข้อควรรอฟัง
+ถ้าแม้พระอภัยมิไปรบ จะเกลื่อนกลบกลับกลายเมื่อภายหลัง
+เราจึงขับทัพพหลข้ามวนวัง ไปลุยฆ่าฝรั่งให้แหลกลาญ
+นี่ลูกเต้าเขาผิดคิดถึงพ่อ จึงรั้งรอบอกกล่าวไม่ร้าวฉาน
+คำโบราณท่านว่าช้าเป็นการ ถึงจะนานก็เป็นคุณอย่าวุ่นวาย
+วิสัยศึกตรึกตรองจึงต้องที่ ยกไปตีก็ให้ได้ดังใจหมาย
+แม้ยับย่อยถอยกลับก็อับอาย ยิ่งซ้ำร้ายขายหน้��ประชาชน
+ให้เรือใช้ไปฟังกำลังศึก รู้ตื้นลึกแล้วมาแจ้งแห่งนุสนธิ์
+คอยรอรั้งฟังข่าวฝึกชาวพล ให้รู้กลการอาวุธยุทธนา ฯ
+๏ พระหัสไชยได้ฟังตรัสสั่งสอน ชลีกรอภิวันท์ด้วยหรรษา
+ออกมานั่งสั่งอำมาตย์มาตยา จัดเสนาตัวดีได้สี่นาย
+ให้คุมเรือเกลือข้าวสารน้ำตาลพร้อม ทำแปลงปลอมไปลังกาเที่ยวค้าขาย
+กองตระเวนเกณฑ์ให้ใช้ใบราย ฟังแยบคายสืบเหตุทุกเขตคัน
+ตรงหน้าวังตั้งค่ายเป็นหลายด้าน นายทหารหัดพหลพลขันธ์
+ทั้งทัพเรือเหนือใต้หนีไล่กัน เข้าโรมรันรับรองดูว่องไว ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี สุมาลีเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+ให้กองทะเลเสนารีบคลาไคล ไปกรุงไกรรัตนาเชิญสามี
+แล้วแต่งสารลานทองของสิบอย่าง ไปถึงนางวัณฬามารศรี
+เลือกสรรใส่ในหีบแล้วดิบดี ให้เสนีนายทหารถือสารไป
+ถึงฟากฝั่งลังกามหรณพ เห็นเรือรบรายเรียงเคียงไสว
+พวกกองทัพจับถามรู้ความใน คุมขึ้นไปเฝ้าพระมังคลา ฯ
+๏ ฝ่ายเอกองค์ทรงยศโอรสราช ออกอำมาตย์เฝ้าฝ่ายทั้งซ้ายขวา
+ถามเสนีที่ถือหนังสือมา ในสาราว่ากระไรจะใคร่ฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าชาวผลึกไม่นึกพรั่น จึงผ่อนผันพูดตามเนื้อความหลัง
+จะขึ้นไปให้ถึงเขตนิเวศน์วัง ตามรับสั่งสารพระเสาวนีย์
+ถวายองค์นงเยาว์เจ้าสิงหล ไม่ให้คนอื่นอ่านเรื่องสารศรี
+อย่าทานทัดขัดขวางทางไมตรี จะเสียทีอย่างเยี่ยงพระเวียงชัย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเราเจ้าสิงหล เป็นจอมพลผ่านพิภพสบสมัย
+ได้ว่าขานการบำรุงทั้งกรุงไกร ควรจะได้รับสารแทนมารดา
+ขืนดื้อดึงมึงไม่รู้จักกูหรือ อ้ายทูตถือสารผลึกฮึกหนักหนา
+พลางตรัสใช้ให้ทหารค้นสารมา แล้วฉีกตราอ่านตามเนื้อความมี ฯ
+๏ ศุภสารสุมาลีประดิพัทธ์ เจริญสวัสดิ์นางวัณฬามารศรี
+เราพี่น้องครองสัตย์สวัสดี ไม่ราคีเคืองขัดอัธยา
+ข้างฝ่ายน้องครองกรุงบำรุงรักษ์ ได้สืบศักดิ์สุริยวงศ์พร้อมพงศา
+เสวยรมย์สมบัติวัฒนา ชาวพาราเริงรื่นทุกคืนวัน
+แม่เสาวคนธ์มณฑากรุงการะเวก ขอเพชรเอกเอาไปไว้ไอศวรรย์
+ให้นัดดาวายุพัฒน์หัสกัน ไปโรมรันรบเร้าเผาธานี
+คืนเอาแก้วแล้วเอาทั้งข้าวของ ริบเงินทองสารพัดน่าบัดสี
+กวาดไพร่พลคนผู้มาบูรี หรือราคีขัดเคืองด้วยเรื่องไร
+แม่ก็รู้อยู่ว่ากรุงการะเวก ร่วมภิเษกสืบเนื้อเป็นเชื้อไข
+ขืนคิดทำย่ำยีดังนี้ไซร้ เขาว่าไว้หยิกเล็บแล้วเจ็บเนื้อ
+จะตัดขาดญาติมิตรไม่คิดบ้าง เหมือนลบล้างเหล่ากอไม่หลอเหลือ
+อนึ่งหน่อวรนาถเป็นชาติเชื้อ ไม่ไว้เยื่อใยติดผิดโบราณ
+แม่รู้เห็นเป็นใจหรือไม่รู้ พิเคราะห์ดูยังไม่แจ้งจึงแต่งสาร
+ให้ทราบความตามเรื่องเคืองรำคาญ ควรสมานไมตรีซึ่งมีมา
+แม้เห็นดีมิได้คิดถึงมิตรญาติ ก็ควรขาดราชวงศ์เผ่าพงศา
+สามประเทศเขตแคว้นแผ่นสุธา กับลังกาก็จะขาดราชไมตรี
+ขอเชิญน้องตรองตริดำริเถิด ถ้าศึกเกิดรบพุ่งถึงกรุงศรี
+ชั้นลูกเล็กเด็กผู้ใหญ่ไพร่ผู้ดี ก็ไม่มีสุขทั่วทุกตัวคน
+จงคิดครั้งพรั่งพร้อมจอมกษัตริย์ ประดิพัทธ์ผูกรักเป็นมรรคผล
+ได้ผาสุกทุกอาณาประชาชน ประจวบจนประเดี๋ยวนี้ไม่มีภัย
+พี่กับเจ้าเล่าก็จิตสนิทนัก จึงลอบลักเล่าแจ้งแถลงไข
+ถึงลูกเต้าเบาความส่วนทรามวัย เป็นผู้ใหญ่อย่าให้มีราคีเคือง ฯ
+๏ พอจบสารดาลเดือดไม่เงือดงด กูเหลืออดอวดรู้คันหูเหือง
+เป็นผู้ใหญ่ไม่เป็นหลักพูดยักเยื้อง เข้ากับเมืองการะเวกโหยกเหยกครัน
+ส่วนของเราเอาไปไว้สิไม่ว่า คืนเอามาเป็นผิดพูดบิดผัน
+พระอนุชาวายุพัฒน์พ่อหัสกัน เห็นอาธรรม์หรือไม่เล่ายายเฒ่ารึง ฯ
+๏ ทั้งสามองค์ลงเนื้อเห็นเหมือนเช่นว่า ยายสุมาลีคนนี้แกขี้หึง
+แกล้งลอบทำคำหนังสือมาอื้ออึง พลอยโกรธขึ้งไปด้วยเขาไม่เข้าการ ฯ
+๏ พระมังคลาว่าจริงจริงนิ่งไม่ได้ แล้วสั่งให้จำผู้ถือหนังสือสาร
+ปรึกษาน้องสองนัดดาปรีชาชาญ พวกวงศ์วานเราไม่มีใครดี
+แม้กองทัพกลับมาพาราผลึก คงเกิดศึกรบพุ่งถึงกรุงศรี
+ทั้งบิตุรงค์องค์อาสองธานี จะรุมตีเมืองเราด้วยเข้ากัน ฯ
+๏ พระอนุชาว่าเห็นจะเป็นแน่ จำจะแก้การก่อนคิดผ่อนผัน
+เรายกไปไล่รุกรบบุกบัน จับพงศ์พันธุ์พวกพ้องสองพารา
+มาขังไว้ให้เป็นห่วงเหมือนหน่วงศึก จะเหือดฮึกหายลงเพราะวงศา
+ได้เป็นต่อพอให้ท่านเห็นปัญญา พระมังคลาว่าขยันแยกกันไป
+จงจัดพลคนละกองฝ่ายน้องรัก ไปรมจักรตามแต่จิตจะคิดไฉน
+สองนัดดาพาพลสกลไกร รีบยกไปเมืองผลึกเหมือนตรึกการ ฯ
+๏ ฝ่ายวายุพัฒน์จัดพลเป็นกลศึก เอาเรือผลึกล่วงไปก่อนซ่อนทหาร
+ทั้งสามลำนำตำบลชลธาร ไปประมาณครึ่งวันตามสัญญา
+แล้วหัสกันคุมกองเรือสองร้อย สกด��อยเรียงรายไปซ้ายขวา
+พอลับตาวายุพัฒน์จัดโยธา ออกนาวาสามร้อยแล่นลอยตาม ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระอนุชาเรือห้าร้อย ปืนใหญ่น้อยนายทหารชาญสนาม
+ล้วนฝึกฝนรณรงค์ร่านสงคราม ออกเรือข้ามสายสมุทรรีบรุดไป ฯ
+๏ ฝ่ายกองหน้าวายุพัฒน์แล่นตัดคลื่น สิบห้าคืนข้ามมหาชลาไหล
+เข้าปากอ่าวชาวตระเวนเห็นแต่ไกล จำเรือได้ว่าผู้ถือหนังสือมา
+ไม่ห้ามปรามถามทักรู้จักแน่ ต่างเชือนแชแล่นรายไปซ้ายขวา
+พอพลบค่ำลำฝรั่งพวกลังกา เข้าถึงหน้าเมืองผลึกดึกสามยาม
+ขึ้นฝั่งน้ำลำละพันแยกกันออก เข้าทางตรอกบ้านช่องท้องสนาม
+เที่ยวจุดไฟไหม้โขมงพลุ่งโพลงพลาม แสงเพลิงลามลุกรอบขอบบุรี
+พวกเฝ้าป้อมล้อมวังกำลังตื่น ยินเสียงปืนใหญ่ยิงต่างวิ่งหนี
+ฝ่ายฝรั่งทั้งปวงได้ท่วงที ไล่ฆ่าตีตายกลาดดื่นดาษทาง
+เที่ยวจุดจ่อต่อไปจนใกล้รุ่ง เสียงผางโผงโพลงพลุ่งไหม้ยุ้งฉาง
+ทุกถิ่นฐานบ้านช่องวิ่งร้องคราง บ้างตายบ้างล้มลุกตะคลุกคลาน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมเหสีนารีราช เห็นเพลิงไหม้ใกล้ปราสาทราชฐาน
+กับลูกรักนักสนมนางอยู่งาน พาพระมารดาออกนอกมนเทียร
+ทั้งค่อมเค้าเฒ่าแก่หลวงแม่เจ้า ต่างรุมเร้าเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
+จะไปไหนไม่พ้นเที่ยววนเวียน ตกใจเจียนใจขาดหวาดระวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องกองตระเวนเห็นกำปั่น เป็นหลั่นหลั่นแล่นหลามมาตามหลัง
+ยิงปืนใหญ่ห้ามไว้ก็ไม่ฟัง ฝ่ายฝรั่งรับปืนเสียงครื้นครึก
+ชาวด่านน้อยถอยเข้าอ่าวปากน้ำ ฝรั่งร่ำรุกร้นมาจนดึก
+เห็นเพลิงรอบขอบปราการสะท้านสะทึก พวกข้าศึกซ้ำโห่ก้องโกลา
+บรรดาเหล่าชาวด่านไม่หาญรบ ต่างหลีกหลบขึ้นตลิ่งวิ่งถลา
+พอรุ่งเช้าเหล่าฝรั่งคับคั่งมา ชาวพาราเรี่ยรายพลัดพรายกัน
+พวกกองทัพคับคั่งขึ้นฝั่งพร้อม ตั้งกองล้อมรอบกำแพงดูแข็งขัน
+เจ้าวายุพัฒน์จัดทหารถือขวานนั้น ระดมฟันประตูวังพังทลาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมเหสีถือตรีสู้ ขวางประตูห้ามฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+จะเข้ามาว่ากระไรใครเป็นนาย อย่าวุ่นวายบอกเราให้เข้าใจ
+เจ้าหัสกันนั้นว่าพระมเหสี กับนงนุชบุตรีอยู่ที่ไหน
+พระจอมวังลังกาบัญชาใช้ ให้รับไปด้วยเป็นวงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์
+นางทราบว่าฝรั่งมาตั้งรบ จะหลีกหลบเห็นไม่พ้นพลขันธ์
+จึงว่าเขาเจ้าพาราลังกานั้น จะนับกันก็เป็นน้องสองบุตรี
+เหตุไฉนไม่คิดถึงบิตุราช มาองอาจรบพุ่งถึงกรุงศรี
+ตัวเราหรือชื่อสุวรรณมาลี นี่บุตรีสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+ถ้าแม้หน่อวรนาถรักชาติเชื้อ จะก่อเกื้อเชื้อวงศ์เผ่าพงศา
+จงเลิกทัพกลับหลังไปลังกา จะเห็นว่าสุจริตต่อบิดร ฯ
+๏ เจ้าหัสกันนั้นว่าโยธาหาญ เป็นพวกท้าวเจ้าละมานชาญสมร
+มาเผาเมืองเคืองฆ่าประชากร จึงรีบร้อนยกทัพมารับองค์
+กับบุตรีพี่สาวเจ้าทวีป จงเร่งรีบไปตามความประสงค์
+พอรู้จักศักดิ์ตระกูลประยูรวงศ์ จะมาส่งนคราไม่ช้านาน ฯ
+๏ นางรู้เท่าเข้าใจแต่ไม่ตรัส ถ้าขืนขัดจะไม่กลับทัพทหาร
+ไปตามเคราะห์เพราะไม่พ้นพวกคนพาล จึงกราบกรานชนนีชลีลา
+พระแม่อยู่ดูอาณาประชาราษฎร์ หมู่อำมาตย์ข้าเฝ้าได้เข้าหา
+พลางนอบนบซบสะอื้นกลืนน้ำตา พระมารดาดังจะดิ้นสิ้นชีวัน
+กอดลูกสาวหาวเรอพูดเพ้อพร่ำ โอ้เคราะห์กรรมแก่ชราจะอาสัญ
+อ้ายโกหกยกมาไล่ฆ่าฟัน ใครไม่ทันรบสู้ไม่รู้เลย
+แล้วมิหนำซ้ำจะพรากให้ยากแค้น โอ้สุดแสนสงสารลูกหลานเอ๋ย
+เผอิญเป็นเช่นนี้ยังมิเคย คอยลูกเขยเขาก็ไม่ใคร่จะมา
+แม่จะใคร่ไปด้วยถ้าป่วยไข้ เจ้าจะได้ฟูมฟักช่วยรักษา
+สะอื้นพลางกางหัตถ์กอดนัดดา ทรงโศกาเพียงพินาศถึงขาดใจ
+นางทัดทานมารดาอย่าเสด็จ จะเหนื่อยเหน็ดลุกนั่งยังไม่ไหว
+อยู่บูรีดีกว่าพร้อมข้าไท พระอภัยก็จะมาพยาบาล
+พลางกราบบาทมาตุรงค์ทรงกำสรด อ่อนระทดระทวยองค์น่าสงสาร
+เฝ้าฝากฝังสั่งกำนัลพนักงาน ช่วยรักษาพยาบาลพระมารดา
+แล้วกลืนกลั้นกันแสงแสนเทวษ พระชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ชวนลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ลีลามานอกเขตนิเวศน์วัง
+ข้าหลวงเหล่าสาวใช้ร้องไห้แซ่ ทั้งเถ้าแก่วิ่งหลามมาตามหลัง
+นางตรัสห้ามปรามอย่างไรก็ไม่ฟัง ตามฝรั่งลงกำปั่นกลั้นน้ำตา ฯ
+๏ วายุพัฒน์หัสกันก็ลั่นฆ้อง เรียกพวกพ้องพลนิกายทั้งซ้ายขวา
+โยธาทัพจับเหล่าชาวพารา ทั้งเสนานายไพร่ไล่ลงเรือ
+แล้วคลอกปืนฟืนไฟสุมให้ยับ เก็บสินทรัพย์แบกขนไปล้นเหลือ
+ต่างเต็มลำซ้ำเผาฉางข้าวเกลือ แล้วล่องเรือรีบข้ามแล่นหลามไป ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาข้าเฝ้าชาวผลึก เมื่อเกิดศึกซ่อนหนีตามวิสัย
+ครั้นทัพกลับลับลี้ต่างดีใจ ทั้งนายไพร่กลับมาเข้าธานี
+จตุสดมภ์กรมวังที่ยังเห���ือ เที่ยวดับเชื้อเพลิงลากเก็บซากผี
+พวกหญิงชายฝ่ายอาณาประชาชี บ้างพลัดพี่เสียน้องนองน้ำตา
+ที่ลูกเมียเสียหายพลัดพรายผัว รอดแต่ตัวติดตามเที่ยวถามหา
+ที่แก่เฒ่าเจ้าโมโหหุนโกรธา ตะโกนด่าพวกฝรั่งด้วยคลั่งใจ
+บ้างเย็บจากลากเสาถากเกลากล่อม ปลูกกระท่อมเคหาพออาศัย
+ส่วนข้าเฝ้าท้าวพระยาเสนาใน หมายเกณฑ์ไพร่หัวเมืองแน่นเนืองมา
+บวกปูนป้อมซ่อมแปลงกำแพงผนัง ที่หักพังแตกแตนกลับแน่นหนา
+ทุกหมู่หมายนายหมวดต่างตรวจตรา รักษาหน้าที่พร้อมรายล้อมวัง
+เป็นเวรเวียนเปลี่ยนผลัดใครขัดขาด บังคับคาดโทษทวีเฆี่ยนตีหลัง
+ทั้งนอกในไม่ประมาทเคยพลาดพลั้ง ตระเวนระวังนั่งยามตามอัคคี
+ความโรงศาลบ้านเมืองที่เคืองขัด ลูกขุนตัดสินฟ้องไม่ต้องที่
+พากันเข้าเฝ้าเสนอพระชนนี ทูลคดีชี้ขาดพระอาชญา ฯ
+๏ ฝ่ายนางนาฏมาตุรงค์ลืมหลงเลือน สติเฟือนเหมือนยังฝันสูงชันษา
+เห็นข้าเฝ้าเศร้าจิตถึงธิดา รำพันด่าจตุสดมภ์กรมวัง
+เห็นศึกมาตาขาวทิ้งเจ้าเสีย นอนกอดเมียมุดหัวกลัวฝรั่ง
+เลี้ยงไว้เสียเบี้ยหวัดไม่สัจจัง ดีแต่บังเลกกินเงินสินบน
+มึงนิ่งให้อ้ายศัตรูมาดูถูก พาหลานลูกกูไปไว้สิงหล
+ชอบส่งไปใส่คุกเสียทุกคน นางนั่งบ่นด่าว่าแล้วจาบัลย์ ฯ
+๏ พวกเสนาสารภาพกราบพระบาท ขอรับราชอาชญาถึงอาสัญ
+ด้วยศัตรูจู่มาไล่ฆ่าฟัน ใครไม่ทันรู้ทั่วทุกตัวคน
+ครั้นเพลิงไหม้ไพร่นายพลัดพรายหมู่ ข้ารบสู้ไม่ถนัดจึงขัดสน
+ซึ่งเสียพระมเหสีนิฤมล ความผิดล้นพ้นที่จะพรรณนา
+ถ้าใส่บทกฎหมายตายทั้งโคตร แม้ยกโทษข้าทั้งหลายหมายอาสา
+ไปรบรับจับฝรั่งเกาะลังกา พิฆาตฆ่าโคตรมันให้บรรลัย ฯ
+๏ นางพระยาว่ากูเป็นผู้หญิง ไม่รู้สิ่งศึกเสือเหลือวิสัย
+ราชการภารธุระพระอภัย ไสหัวไปเสียให้พ้นจากมนเทียร ฯ
+๏ ขุนนางลามาตำแหน่งระแวงผิด ราชกิจเกณฑ์รายทนายเสมียน
+พวกล้อมวังดั้งเขนเป็นเวรเวียน ใครขาดเฆี่ยนตีทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาโยธาทัพ ต่างแล่นกลับเกลื่อนทางไปกลางหน
+ถึงฟากฝั่งลังกาท่าสาชล พร้อมไพร่พลฝรั่งคับคั่งกัน
+สองนัดดาคลาไคลขึ้นไปเฝ้า กราบทูลเจ้าลังกานราสรรค์
+เหมือนเผาเมืองเรื่องหลังสิ้นทั้งหลาย ได้สุวรรณมาลีบุตรีมา ฯ
+๏ พระทรงฟังสรรเสริญเจริญสวัสดิ์ ตบพระหัตถ์สรวลสันต์ด้วยหรรษา
+ให้จัดแจงแต่งโต๊ะตั้งสุรา เลี้ยงโยธาทั้งขุนนางให้รางวัล
+พระพี่น้องสองหลานประทานเครื่อง ประดับเนื่องเนาวรัตน์ล้วนจัดสรร
+อันองค์พระมเหสีบุตรีนั้น กับครัวบรรดาได้นายไพร่มา
+ให้ส่งไปไว้ที่ด่านดงตาลตั้ง ทหารพรั่งพร้อมพรักอยู่รักษา
+เกณฑ์ชายใช้ไขน้ำตั้งทำนา หญิงเย็บผ้าเสื้อหมวกแจกพวกพล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระวลายุดานั้น คุมกำปั่นแล่นสล้างไปกลางหน
+สังเกตแดนแผนที่มีตำบล อ้อมถนนนอกเรียวเลี่ยงเลี้ยวมา
+ได้เดือนครึ่งจึงเข้าอ่าวรมจักร หยุดผ่อนพักพลนิกายกองซ้ายขวา
+ให้ปลอมแปลงแต่งเป็นเหล่าชาวชวา ใครถามว่าข้าเฝ้าท้าวอุเทน
+กองละร้อยคอยตามกันสามทัพ ปืนสำหรับรบทั้งโล่ดั้งเขน
+รีบใช้ใบไปพอปะกองตระเวน หัสเกนสั่งให้ไพร่ใส่แว่นตา
+ยิงปืนกลบนอากาศเกลื่อนกลาดกลุ้ม เป็นควันคลุ้มมืดทะเลทั้งเวหา
+กองตระเวนเจนสมุทรหยุดนาวา ไม่รู้ว่าใต้เหนือทอดเรือราย
+พวกฝรั่งยังเห็นทางสว่างแว่น เข้าในแดนด่านได้ดังใจหมาย
+ยิงปืนกลบนตลิ่งฝูงหญิงชาย ต่างเมามายมืดมัวทุกตัวคน
+ต่างร้องว่าข้าศึกเสียงครึกครื้น ต่างแตกตื่นต่างเขม้นไม่เห็นหน
+ทั้งเวียงวังบังตัวมืดมัวมน ด้วยปืนกลยิงซ้ำกระหน่ำไป
+พอกองทัพขับพลขึ้นบนฝั่ง เข้าในวังโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+พวกข้าเฝ้าเจ้าพระยาเสนาใน ไม่มีใครรบสู้ทั้งบูรี
+ด้วยมืดคลุ้มกลุ้มกลบพอพลบค่ำ บ้างเดินคลำซมซานคุกคลานหนี
+บ้างโดนกันหันล้มไม่สมประดี ฝรั่งตีเตะส่งวิ่งวงวก
+บ้างเวียนวนชนกำแพงตะแคงคว่ำ บ้างหัวตำตอไม้ไหว้ปลก
+บ้างโดนเสาเตาหม้อหน้านอฟก บ้างพลัดตกลงในท่อตกบ่อน้ำ
+พวกหนุ่มสาวชาวบ้านซมซานวิ่ง โดนผู้หญิงล้มหงายชายล้มคว่ำ
+บ้างโดยรั้วตัวโงงโก้งโค้งคลำ บ้างขึ้นบกตกน้ำคลานคลำโคลน
+สาวสนมกรมในตกใจร้อง เที่ยวย่างย่องเหยียบอ่างกระถางกระโถน
+ที่ข้าไทไม่อยู่กู่ตะโกน สะดุดโดนเฝืองฝาหน้าตาฟก
+บ้างฟั่นเฟือนเหมือนหนึ่งว่านัยน์ตาบอด จะไปไหนไม่รอดนั่งกอดอก
+บ้างลุกล้มซมซานสะท้านสะทก เหยียบกระจกหวีแตกแหลกกระจาย
+เสียงข้าศึกครึกครื้นยิ่งตื่นวิ่ง เสียงผู้หญิงกราดกรีดหวีดหวีดหวาย
+บ้างตกเรือนเปื้อนเปียกตะเกียกตะกาย บ้างกลัวตายต้องคุดคู้อยู่ในมุ��ง ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์สั่นอยู่งันงก พลาดพลัดตกจากเตียงเสียงดังผลุง
+สาวสุรางค์นางพระยาอุส่าห์พยุง พอจวนรุ่งรางรางค่อยสร่างควัน
+ฝรั่งแกล้งแปลงแปลกเป็นแขกขู่ ใครขืนอยู่กูจะะฆ่าให้อาสัญ
+พระปิ่นเกล้าชาวชวามดาวัน องค์อสัญแดหวาให้หาตัว
+แม้ไปเฝ้าเจ้านายจะหายผิด ใครขืนคิดข้องขัดจะตัดหัว
+ท้าวทศวงศ์ทรงฟังกำลังกลัว ขอโทษตัวอย่าเพ่อทำให้จำตาย
+จะไปด้วยช่วยขอโทษให้โปรดเลี้ยง กลับมาเวียงวังได้ดังใจหมาย
+จะบนทองสองกระสอบลอบให้นาย ฝรั่งกลายแกล้งว่าอย่าปรารมภ์
+แล้วเชิญองค์ทรงศักดิ์กับอัคราช ประยูรญาติวงศ์ท้าวสาวสนม
+ลงกำปั่นลั่นฆ้องกลองระดม ชาวเมืองรมจักรตื่นเสียงครื้นครึก
+เห็นกองทัพกลับแกล้งเปลี่ยนแปลงแปลก หมายว่าแขกชาวชวาเป็นข้าศึก
+ทั้งชายหญิงวิ่งอึงอึกทึก ทหารฮึกโห่ร้องก้องโกลา
+ล่องออกจากปากน้ำพบกำปั่น คอยหนุนทัพรับกันต่างหรรษา
+กราบทูลพระวลายุดานุชา ดังได้ท้าวเจ้าพาราฝูงนารี ฯ
+๏ พระชื่นชมโสมนัสแล้วตรัสสั่ง อย่ากักขังขุ่นข้องให้หมองศรี
+รีบใช้ใบไปข้างหน้าอย่าช้าที พวกเรานี้จะรอรั้งหนุนหลังไป
+แล้วฆาตฆ้องกลองสัญญาโยธาหาญ โห่สะท้านสะเทื้อนลั่นเสียงหวั่นไหว
+ออกกำปั่นหันกลับเลิกทัพชัย ต่างใช้ใบแล่นหลามไปตามกัน ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรพราหมณ์สามนายเป็นชายฉลาด ล้วนทรงศาสตร์ไสยเวทวิเศษขยัน
+ที่ลูกยาสานนอุบลนั้น ชื่อยุขันความคิดเหมือนบิดร
+คนหนึ่งนามพราหมณ์มะหุดบุตรวิเชียร พ่อให้เรียนรบสู้ธนูศร
+บุตรเจ้าโมราพราหมณ์นามมังกร เหมือนบิดรชำนาญในการกล
+เมื่อศรีสุวรรณนั้นจะไปมิได้สั่ง พี่เลี้ยงทั้งสามประเทศเกรงเหตุผล
+ต่างเกณฑ์ไพร่ให้เจ้าพราหมณ์บุตรสามคน คุมพวกพลคนละพันป้องกันเมือง ฯ
+๏ ทั้งศรีสุดานารีมีโอรส กับทรงยศศรีสุวรรณผิวพรรณเหลือง
+ชื่อองค์พระกฤษณาเดชาเรือง อยู่นอกเมืองมีวังลำพังเธอ
+อันบุตรพราหมณ์สามนายชายฉลาด กับหน่อนาถรักใคร่เวียนไปเสมอ
+ฝึกละครฟ้อนรำเครื่องบำเรอ เหตุด้วยเธอหนุ่มนักรักสำราญ
+เมื่อโยธาฝรั่งเข้าวังนั้น เห็นหมอกควันมืดสิ้นทุกถิ่นฐาน
+ไม่สังเกตเหตุผลแก้กลการณ์ ทั้งทหารไม่เห็นทางตาฟางเฟือน
+ต่อรุ่งเช้าเข้าไปดูจึงรู้ชัด เสียกษัตริย์ตกใจใครจะเหมือน
+ทั้งเสนาสามนต์พลเรือน ต่างตกประหม่าหน้าเฝื่อนฟั่นเฟือนใจ ฯ
+๏ พระกฤษณาว่าทัพพึ่งกลับดอก ยังไม่ออกลึกซึ้งไปถึงไหน
+เร็วเถิดเราเจ้าพราหมณ์รีบตามไป เห็นพร้อมใจจัดแจงแต่งนาวา
+พลประจำลำละพันกำปั่นรบ อาวุธครบปืนรายรอบซ้ายขวา
+เป็นสี่ลำนำลงแล่นตรงมา ฝ่ายเสนาใหญ่น้อยต่างพลอยตาม
+ลงเรือรบครบสรรพอาวุธ อุตลุดคับคั่งตามหลังหลาม
+ฝ่ายวิเชียรโมราสานนพราหมณ์ ต่างรู้ความทั่วว่าเสียธานี
+แขกชวาพาองค์พระทรงเดช จากนิเวศน์ไปทั้งพระมเหสี
+ต่างตกใจในอารมณ์ไม่สมประดี เกณฑ์พลขี่ม้าขับมาฉับพลัน
+ถึงเวียงวังทั้งสามถามอำมาตย์ ว่าหน่อนาถกับลูกชายตามผายผัน
+ต่างตกใจไม่อยู่ช้ารีบพากัน ลงกำปั่นคนละลำล่องน้ำไป
+พอออกจากปากอ่าวเห็นชาวด่าน เกณฑ์ทหารให้รีบนำสายน้ำไหล
+เป็นนาวาห้าสิบสามตามหน่อไท รีบใช้ใบตามคลื่นทั้งคืนวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระกฤษณารีบมาก่อน เจ้ามังกรมะหุดตามพราหมณ์ยุขัน
+กับเสนามาข้างหลังสิ้นทั้งนั้น สิบห้าวันทันฝรั่งพวกลังกา
+ไม่เห็นเป็นเช่นแขกแปลกประหลาด ล้วนเชื้อชาติชาวฝรั่งคิดกังขา
+ครั้งเข้าใกล้ให้ล่ามถามกิจจา มึงพาพระอัยกามาว่าไร
+เร่งคืนองค์ส่งสองกษัตริย์กลับ จะล่าทัพถอยหนีพ้นที่ไหน
+แม้มิส่งองค์พระภูวไนย จะจุดไฟเผาเรือไม่เหลือตาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระวลายุดาสั่ง ให้ถามมั่งดังประสงค์จำนงหมาย
+เรียกอัยกาว่าขานเหมือนหลานชาย กลับคิดร้ายเราที่ผู้มีคุณ
+แขกชวาพาหนีเราตีได้ ด้วยนับในญาติเชื้อช่วยเกื้อหนุน
+จะพาไปไว้พาราด้วยการุญ ยังมาวุ่นวายว่าจะราวี
+อันเราหรือชื่อวลายุดานาถ โอรสราชรมจักรทรงศักดิ์ศรี
+ตัวมาตามนามใดไพร่ผู้ดี เมื่อแขกตีเมืองทำไมจึงไม่ชิง
+เดี๋ยวนี้มาว่าขานจะพาลผิด พูดอวดฤทธิ์รบพุ่งทำสุงสิง
+ทำเกะกะเราจะให้ปืนใหญ่ยิง ต้องตายกลิ้งกลางคลื่นไม่คืนคง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระกฤษณาฟังฝรั่ง รู้ความหลังตอบความตามประสงค์
+ตัวเราหรือคือโอรสยศยง ชื่อว่าองค์กฤษณาอยู่ธานี
+อันน้องข้าเจ้าวลายุดานั้น เกิดกับครรภ์มารดารำภาสะหรี
+แม้จริงจังดังว่าเหมือนพาที เราเป็นพี่มิใช่ใครหาไหนมา
+จะพาเจ้าเข้าไปชมรมจักร หยุดผ่อนพักพลขันธ์ให้หรรษา
+ได้เฝ้าองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา จะพาพระอัยกาไปว่าไร ฯ
+๏ ฝ่ายวล���ยุดารู้ว่าพี่ ออกยืนที่แท่นทองสนองไข
+อันตัวเราเล่าก็คิดตั้งจิตใจ จะใคร่ไปอภิวาทบาทยุคล
+เดี๋ยวนี้รู้อยู่ว่าองค์พระทรงภพ ไปปลงศพสองกษัตริย์ยังขัดสน
+จะรอท่าช้านานป่วยการพล เป็นกังวลเวียงวังข้างลังกา
+อันสองท้าวสาวสรรค์กำนัลนาฏ ก็นับญาติอยากให้รักให้หนักหนา
+พาไปไว้ให้สนิทจนบิดา เสด็จมานคเรศนิเวศน์วัง
+จึงจะพามาเฝ้าเอาความชอบ ตามระบอบเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+จริงนะพี่มิได้ว่าอิจฉาชัง ช่วยทูลทั้งบิตุราชมาตุรงค์
+ว่าน้องยามาเฝ้าจะเคารพ ไม่ประสบสมจิตคิดประสงค์
+อีกปีหนึ่งจึงจะต้องเชิญสององค์ กลับมาส่งนคเรศนิเวศน์วัง
+พี่กลับไปไอศวรรย์ฟังฉันว่า แขกชวามันจะยกเข้าวกหลัง
+เหมือนคราวนี้พี่ประมาทจึงพลาดพลั้ง อย่ารอรั้งรีบกลับกองทัพไป ฯ
+๏ พระฟังคำอ้ำอึ้งคะนึงนึก จึงตรัสปรึกษาพราหมณ์ตามสงสัย
+เขาห้ามเราเจ้าจะเห็นเป็นอย่างไร พวกพราหมณ์ไม่เชื่อพระอนุชา
+แม้นน้องรักต้องเคารพนอบนบพี่ นี่ท่วงทีถือชาตินอกศาสนา
+แม้มิส่งองค์พระอัยกา มันเป็นข้าศึกแน่มาแก้มือ
+ถึงรบพุ่งกรุงไกรอ้ายฝรั่ง แกล้งทำดังแขกเหรื่ออย่าเชื่อถือ
+ข้าจะอ่านอาคมให้ลมฮือ พัดกระพือทวนทัพถอยกลับมา
+เราเข้าเรือเหนือลมระดมไล่ เผาเรือให้อ้ายฝรั่งสิ้นสังขาร์
+พระเห็นตามพราหมณ์ยุขันจำนรรจา จึงร้องว่าเจ้าวลานุชาชาญ
+อันสององค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ไม่ควรพลัดพระนิเวศน์เขตสถาน
+แม้นับถือซื่อตรงเป็นวงศ์วาน อย่าทำการเกินพระราชอาชญา
+จงรอรั้งยั้งหยุดพระนุชน้อง คืนส่งสองทรงเดชให้เชษฐา
+แม้ขืนขัดตัดขาดญาติกา ก็เป็นข้าศึกจะได้ผิดใจกัน ฯ
+๏ ฝรั่งได้ฟังคำแกล้งทำตอบ จะชิงชอบเชิญเสด็จไปเขตขัณฑ์
+ได้บอกความตามจริงทุกสิ่งอัน ไม่ผ่อนผันพูดให้เจ็บใจจริง
+จะคิดข้อก่อกวนชวนวิวาท เราก็ชาติชายใช่วิสัยหญิง
+มิฟังห้ามลามล่วงจะช่วงชิง ก็เห็นจริงทีจะขาดญาติวงศ์วาน ฯ
+๏ พระแค้นคั่งสั่งพหลพลรบ ให้เตรียมคบครบทั่วตัวทหาร
+เตือนยุขันนั้นให้คิดในกิจการ เจ้าพราหมณ์อ่านอาคมเรียกลมพลัน
+เปิดมหาวาโยเตโชธาตุ นภากาศวิปริตเห็นผิดผัน
+โพยมพยับเป็นพายุขึ้นปัจจุบัน ทวนกำปั่นพวกฝรั่งถอยหลังมา ฯ
+๏ เรือบุตรพราหมณ์สามนายหน่อกษัตริย์ ต่างหลีกลัดแล่นรายไปซ้ายขวา
+ขึ้นเหนือลมสมคะเนสั่งเสนา มัดฟางหญ้าชุบชันน้ำมันยาง
+โยนเชื้อไฟใส่ลำเรือกำปั่น ไหม้เป็นควันพลุ่งโพลงผึงโผงผาง
+ติดใบเพลาเสากระโดงระโยงระยาง บ้างจมบ้างคลื่นซ้ำล่มคว่ำไป
+ที่ยังเหลือเรือฝรั่งสิ้นทั้งนั้น ระดมปืนครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+พระกฤษณากล้ารบแกว่งคบไฟ เข้าจุดไหม้ใบวลายุดาโพลง ฯ
+๏ ฝรั่งกลุ้มรุมดับบ้างรับรบ เรือกระทบกระแทกข้างเสียงผางโผง
+ต่างแทงฟันลั่นปืนลูกคลื่นโคลง เสากระโดงกระดานแตกแยะแยกลำ
+ไม่หลีกหลบรบรับเข้าคับคั่ง เสียงตึงตังแตกจมบ้างล้มคว่ำ
+ต่างเสียเรือเหลือตายต่างว่ายน้ำ บ้างยุดปล้ำซ้ำกันแทนฟันตาย
+เรือยุขันนั้นล่มจมสมุทร ลำมะหุดรับได้ไพร่ทั้งหลาย
+เรือพี่น้องสองกษัตริย์แตกพลัดพราย ทั้งไพร่นายว่ายวนปะปนกัน
+พอข้าเฝ้าชาวพาราตามมาปะ ช่วยรับพระกฤษณาไม่อาสัญ
+ข้างฝ่ายพระวลายุดานั้น เรือกองทัพรับทันไม่บรรลัย
+พอพลบค่ำกำลังลมยังพัด แตกกระจัดกระจายกันเสียงหวั่นไหว
+สักสองยามพราหมณ์ยุขันกลับพรั่นใจ บันดาลให้ลมหายคลื่นคลายลง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาเวลาค่ำ ไม่เห็นลำแล่นระเหิดเตลิดหลง
+เลี้ยวละเมาะเกาะเกียนวกเวียนวง แต่ลำทรงตรงก้าวออกอ่าวลึก ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรพราหมณ์สามนายรายเรือหา พบลำพระกฤษณาเวลาดึก
+ต่างปรึกษาว่าไม่สมอารมณ์นึก ด้วยข้าศึกหลายร้อยเราน้อยนัก
+ยังเหลือแต่เจ็ดลำทั้งอำมาตย์ หัวหมื่นมหาดเล็กเจ้ากรมรมจักร
+จึงหยุดจอดทอดสมอแต่พอพัก คิดจะหักหาญศึกปรึกษากัน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกสามพราหมณ์พี่เลี้ยงรายเรียงแล่น ออกสุดแดนนคเรศสิ้นเขตขัณฑ์
+พอรุ่งเช้าเข้าสิบห้าทิวาวัน ก็พบกันกับทั้งสามพราหมณ์ลูกยา
+โยนสมอรอเรียงเรือเคียงใกล้ ลูกชายไหว้พร้อมทั้งพระกฤษณา
+ฝ่ายสามพราหมณ์ถามถึงพระอัยกา แขกชวาพาไปหนตำบลใด ฯ
+๏ หน่อนราว่าฝรั่งสิ้นทั้งนั้น อย่าสำคัญแขกชวาหามิได้
+แล้วเล่าความตามจริงเหมือนชิงชัย เข้าลุยไล่ไฟจุดไม่หยุดยั้ง
+เผากำปั่นมันทลายล้มตายยับ จับแม่ทัพแทบจะได้ดังใจหวัง
+พอเรือล่มจมน้ำเหลือกำลัง เล่าให้ฟังดังได้มาพูดจากัน ฯ
+๏ พราหมณ์ว่าทั้งข้าเจ้ายังเยาว์นัก จะหาญหักรบรอนต้องผ่อนผัน
+นี่ทำด้วยมุทะลุเดือดดุดัน ไม่เป็นอันจะได้องค์พระทรงยศ
+ทั้งสองท้าวสาวสุรางค์นางสนม จะพลอยจมน้ำด้วยมอดม้วยหมด
+อย่าหักหาญดาลเดือดจงเงือดงด จะเสียยศถอยศักดิ์ซ้ำหนักไป
+ผิดเสียแล้วแคล้วคลาดประมาทจิต ต้องค่อยคิดผันแปรตามแก้ไข
+เกณฑ์สมทบรบพุ่งถึงกรุงไกร คงจะได้อัยกากลับมาเมือง
+จะตามจับขับเคี่ยวประเดี๋ยวนี้ มิถึงที่วายวางก็คางเหลือง
+เสนาในไพร่นายจะตายเปลือง กลับไปเมืองจะได้คิดกิจการ
+ครั้นเสร็จสอนถอนสมอไม่รอรั้ง รีบเข้ายังนคเรศเขตสถาน
+เขียนบอกกล่าวข่าวนครที่รอนราญ ไปทูลสารสองกษัตริย์กรุงรัตนา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายแล่นพรายพลัด เที่ยวเลี้ยวลัดเกาะแก่งแสวงหา
+แต่ลำทรงองค์ท้าวเจ้าพารา มันรีบพาไปทางกลางทะเล
+เมื่อลมหวนป่วนปัดตุหนัดตุเหน่ง เรือโคลงเคลงคลื่นปั่นให้หันเห
+นางค่อมเค้าสาวสนมล้มซวนเซ คลื่นยิ่งเททุ่มโถมครื้นโครมเครง ฯ
+๏ สงสารท้าวหาวเรอพูดเพ้อพร่ำ คนก็ทำน้ำลมพลอยข่มเหง
+นางพระยาว่ามันโคลงกะโตงกะเตง นั่งโงงเงงโงกหงุบฟุบกระแต
+เจ้าขรัวนายหงายล้มเลยลมจับ ชักผงับผง้อนอ่อนป้อแป้
+บ้างร้องกรีดหวีดว้ายลูกตายแท้ เสียงเซ็งแซ่แก่สาวพวกชาววัง
+บ้างไหว้พระเดชะบุญคุณแม่พ่อ ว่ากอขอกอกาหน้าเป็นหลัง
+บ้างสวดมนต์บ่นภาวนาดัง อนิจจังอนัตตมไม่สมประดี ฯ
+๏ ฝ่ายต้นหนคนท้ายนายทหาร บ้างทุบสารส้มเผาเซ่นเหล้าผี
+เชือดคอแพะแกะขว้างกลางนที พอลมดีรีบรุดไม่หยุดยั้ง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระวลายุดานั้น ทอดกำปั่นรอรับพวกทัพหลัง
+สัญญาปืนครื้นครั่นสนั่นดัง มาพร้อมพรั่งพลเรือที่เหลือไฟ
+ที่เพลิงไหม้ไพร่นายตายในน้ำ ห้าสิบลำมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+พอเย็นรอนถอนสมอขึ้นช่อใบ รีบแล่นไปในทะเลทุกเวลา
+ตามลมคลื่นครื้นครึกออกลึกลิบ พอถ้วนสิบห้าวันทันทัพหน้า
+สมทบทัพคับคั่งเข้าลังกา ขึ้นเฝ้าพระมังคลาเจ้าธานี
+กราบทูลความตามเรื่องรบเมืองได้ องค์ท้าวไทมาทั้งพระมเหสี
+พระกฤษณาข้าเฝ้าชาวบุรี มาตามตีแตกยับถอยกลับไป ฯ
+๏ พระตรัสชมว่าสมเป็นอุปราช เฉลียวฉลาดเหลือดีจะมีไหน
+จึงปลดเปลื้องเครื่องกษัตริย์อันตรัสไตร ประทานให้องค์พระวลานุชา
+เงินทองทั้งกังเกงกับเสื้อหมวก แจกให้พวกไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+อันสองท้าวสาวสรรค์ฝูงกัลยา ตรัสสั่งให้ไปรักษาไว้ป่าตาล
+แล้วคิดความสามเมืองจะเคื���งขัด จึงจัดหัสเกนฝ่ายนายทหาร
+เป็นกองคอยร้อยลำล้วนชำนาญ ตระเวนด่านในมหาชลาลัย ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเสาวคนธ์วิมลสมร สุดสาครขัตติยาอัชฌาสัย
+คอยรอรั้งฟังข่าวสองท้าวไท พอเรือใช้กลับมาทูลอาการ
+ว่าฝรั่งลังกาชื่อวายุพัฒน์ กับชื่อหัสกันหนุ่มคุมทหาร
+ข้ามมหาสาครมารอนราญ จุดเผาบ้านเมืองไหม้ฆ่าไพร่พล
+พังภูเขาเอาเพชรแก้วเก็จได้ จับพวกไพร่ชายหญิงไปสิงหล
+พระภูวนาถราษฎรได้ร้อนรน ทุกตำบลบุรีไม่มีสบาย
+นางเสาวคนธ์อ้นอั้นให้ตันจิต ยิ่งซ้ำผิดเพิ่มทวีเพราะหนีหาย
+แค้นฝรั่งดังอุระจะทลาย พระพี่ชายช่วยว่าอย่าช้าที
+เกณฑ์โยธาวาหุโลมเข้าสมทบ ยกไปรบลังกาเถิดมารศรี
+ได้แก้แค้นแทนที่มาเผาธานี นางเห็นดีได้คิดแข็งจิตใจ
+จึงจัดแจงแต่งคำทำหนังสือ ให้ทูตถือขึ้นไปแจ้งแถลงไข
+ฝ่ายอุปราชมาตยาเสนาใน นำเข้าไปทูลตามเนื้อความมี ฯ
+๏ เจ้าวาโหมโสมนัสจบหัตถ์รับ เป็นคำนับนับถือพระฤๅษี
+แล้วให้อ่านสารว่าพระอัคนี พบพระพี่มาแถลงให้แจ้งการ
+ว่าลังกาฝรั่งทำบังอาจ มารบราชนิเวศน์ประเทศสถาน
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทั้งวงศ์วาน ร้อนรำคาญเคืองแค้นทั้งแดนไตร
+จะสึกออกบอกโยมวาโหมด้วย ยกไปช่วยปราบปรามตามวิสัย
+ทั้งสองเมืองเบื้องหน้าได้มาไป เป็นมิตรไมตรีกันไม่ฉันทา ฯ
+๏ ฝ่ายวาโหมโสมนัสตรัสประภาษ สั่งอำมาตย์มูลนายทั้งซ้ายขวา
+พระอัคนีนี้เราคิดเหมือนบิดา จะอาสาซื่อตรงต่อทรงธรรม์
+จงเร่งรัดจัดพหลพลทหาร ที่รอนราญเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน
+สักห้าหมื่นยืนยงคงกระพัน ทัพหน้านั้นน้องเราเจ้าโอรส
+กับเรือใช้ใหญ่น้อยสักร้อยเศษ ไปปราบประเทศลังกาให้ปรากฏ
+เสนาฟังพรั่งพร้อมน้อมประณต มารีบจดหมายเวรกะเกณฑ์พล
+เป็นโยธาห้าหมื่นถือปืนดาบ ศรกำซาบสู้ศึกได้ฝึกฝน
+ใส่หมวกศีรษะกระตั้วทุกตัวคน สาวนเสื้อขนสกุณีขี่ลีลา
+เจ้าวาโหมโซมสนานสำราญรื่น สุคนธรสสดชื่นรื่นนาสา
+ทรงเสื้อเหลืองเครื่องสำหรับประดับประดา พระมาลางามล้ำทำด้วยทอง
+แล้วถือหอกออกมาตรวจตราทัพ ครั้นเสร็จสรรพทรงระมาดผาดผยอง
+ยกพลออกนอกเมืองเดินเนืองนอง เสียงฆ้องกลองก้องลั่นสนั่นไป
+ตัดทางตรงลงด่านชานสมุทร ประทับหยุดอยู่พลับพลาที่อาศัย
+นางเสาวคนธ์อ้นอั้นตันฤทัย ต้องแข็งใจจัดแจงแต่ง��ายา
+เหมือนอย่างพราหมณ์งามพริ้มพระยิ้มเยื้อน นางอิดเอื้อนอายองค์พระเชษฐา
+แข็งพระทัยให้พระพี่นำลีลา ออกบัลลังก์นั่งหน้าพลับพลาชัย
+สั่งให้หาวาโหมมาก้มกราบ เห็นสุภาพพจนาโปรดปราศรัย
+เราลาพรตปลดเปลื้องซึ่งเครื่องไตร ด้วยจะไปรบฝรั่งเมืองลังกา
+พระองค์นี้พี่เราจงเคารพ เลิศลบลือฤทธิ์ทุกทิศา
+เป็นแม่ทัพรับสั่งฟังบัญชา พึ่งพระเดชเชษฐาข้างหน้าไป ฯ
+๏ เจ้าวาโหมโสมนัสไม่ขัดข้อง ประสานสองหัตถ์ประนมบังคมไหว้
+หน่อกษัตริย์ตรัสช่วยอำนวยชัย แล้วปราศรัยสนทนาประสาชาย
+แกล้งชวนชอบปลอบประโลมวาโหมน้อย ให้เรียบร้อยรักใคร่เหมือนใจหมาย
+แล้วว่าเช้าเราจะยกพลนิกาย ให้ไพร่นายลงประจำลำนาวา ฯ
+๏ วาโหมฟังบังคมประนมหัตถ์ มารีบจัดพลนิกายทั้งซ้ายขวา
+ลงเรือรบครบอาวุธยุทธนา ลำละห้าร้อยถ้วนกระบวนทัพ
+เจ้าโอรสคุมทหารด่านปากน้ำ สิบห้าลำลำละร้อยลอยสลับ
+ล้วนเรือตระเวนเจนจบเคยรบรับ เป็นกองทัพนำหน้าเจ้าวาหุโลม ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครเสาวคนธ์วิมลโฉม
+ครั้นอุทัยไขสว่างนภางค์โพยม ทรงชโลมสายสหัสนที
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองระยับ เพชรประดับดวงจำรัสรัศมี
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จมาฝั่งวารี พอฤกษ์ดีตีฆ้องก้องโกลา
+พระลงลำกำปั่นโห่ลั่นเลื่อน ให้คลาเคลื่อนพลนิกายทั้งซ้ายขวา
+ต่างวางเล็มเข็มตั้งตรงลังกา แล้วรีบใช้ใบมาในสาคร ฯ
+๏ จะกล่าวพระหัสไชยฤทัยระทด โศกกำสรดสุดเสียดายสายสมร
+มาอยู่วังดังอยู่ในกองไฟฟอน จะนั่งนอนร้อนรนกระวนกระวาย
+คิดถึงน้องสององค์ที่จงรัก จนจวนจักได้สมอารมณ์หมาย
+มาจำใจไกลแดนแสนเสียดาย มิได้วายหวั่นสะอื้นทุกคืนวัน
+พอกองนอกบอกเรื่องเมืองผลึก ว่าข้าศึกตีได้ไอศวรรย์
+อันองค์พระมเหสีบุตรีนั้น ฝรั่งมันจับไปขังไว้ลังกา ฯ
+๏ พระทราบข่าวผ่าวร้อนอาวรณ์สวาท เหมือนแขนขาดจากกายทั้งซ้ายขวา
+อั้นอารมณ์ลมจับวับวิญญาณ์ พวกเสนานวดฟั้นค่อยบรรเทา
+จึงทูลองค์ทรงฤทธิ์บิตุราช ลูกเป็นชาติเชื้อชายคิดอายเขา
+จะนิ่งให้อ้ายศัตรูมาดูเบา เหมือนหนึ่งเรารับแพ้ไม่แก้แค้น
+ลูกขอลาพาทหารไปราญรบ ฟันให้ศพซ้อนซับลงนับแสน
+จึงจะได้ไว้ยศได้ทดแทน ถ้ามาตรแม้นเพลี่ยงพลั้งพวกลังกา
+จงห้ำหั่นบั่นศีรษะข้าพระบาท ให้สิ้นชาติชีวังสิ้นสังขาร์
+ขอพระองค์ทรงพระกรุณา ให้ลูกยายกไปปราบไพรี ฯ
+๏ พระจอมวังฟังบุตรสุดสวาท เห็นองอาจออกศึกไม่นึกหนี
+จึงว่าพ่อก็ไม่ห้ามแล้วตามที จะไปตีแต่ว่าเจ้าอย่าเบาความ
+จงคอยรับทัพผลึกรมจักร ให้ถึงพรักพร้อมพรั่งกันทั้งสาม
+อย่าประมาทอาจองในสงคราม แม้คิดความขัดขวางเป็นอย่างไร
+จงหยุดทัพยับยั้งบอกหนังสือ ให้ทูตถือมาแจ้งแถลงไข
+ไว้ธุระบิดรไม่นอนใจ จะยกไปไล่ล้างให้วางวาย
+แล้วตรัสช่วยอวยพรถาวรสวัสดิ์ ให้ปราบศัตรูได้ดังใจหมาย
+สวัสดีมีชัยทั้งไพร่นาย อันตรายราคีอย่าบีฑา ฯ
+๏ โอรสฟังบังคมบรมนาถ พร้อมอำมาตย์มูลนายทั้งซ้ายขวา
+ต่างรีบรัดจัดพหลพลโยธา เป็นเรือห้าร้อยถ้วนกระบวนทัพ
+คนประจำลำละร้อยลอยสล้าง มีขุนนางนายหมวดตรวจกำกับ
+ปีกซ้ายขวาหน้าหลังแลคั่งคับ เรือสำหรับรองทรงใส่ธงทอง
+ที่นั่งครุฑบุษบกกระหนกกระหนาบ เป็นนกคาบเครือวัลย์ผันผยอง
+ทั้งใบดาดตาดเหลืองดูเรืองรอง เป็นแถวถ่องเทียบท่าในสาชล ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ สรงสหัสธาราดั่งห่าฝน
+น้ำหอมฟุ้งปรุงประพระสุคนธ์ ทรงเครื่องต้นแต่ล้วนแก้วพรายแพรวพรรณ
+ครั้นสรรพเสร็จเสด็จเดินนางเชิญเครื่อง ตามแน่นเนื่องเยื้องย่างดังนางสวรรค์
+ลงเรือครุฑหยุดนั่งบัลลังก์สุวรรณ ได้ฤกษ์ลั่นฆ้องโห่เป็นโกลา
+ประโคมฆ้องกลองแตรเซ็งแซ่เสียง ออกเรือเรียงลำรายทั้งซ้ายขวา
+ได้ลมส่งธงปลิวละลิ่วมา ชาวพาราชื่นช่วยอำนวยพร
+พอออกจากปากน้ำรายกำปั่น เป็นดั้งกันเกณฑ์แห่แลสลอน
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังเหมือนมังกร เป็นเจ็ดตอนแล่นตามกันหลามไป ฯ
+๏ สงสารหน่อวรนาถราชโอรส โศกกำสรดเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+เสียดายน้องสองสุดาเหลืออาลัย สายสุดใจจากวังไปลังกา
+ต้องกักขังครั้งนี้เจ้าพี่เอ๋ย จะแลเลยลับเนตรของเชษฐา
+จะทุกข์ร้อนนอนสะอื้นกลืนน้ำตา ทุกเวลาแลเหลียวจะเปลี่ยวใจ
+ทั้งสงสารมารดรจะร้อนจิต จะสุดคิดแค้นน่าเลือดตาไหล
+จะซูบผอมตรอมตรมระทมฤทัย การลำบากยากไร้พระไม่เคย
+โอ้ป่านนี้พี่น้องจะตรองตรึก จะรำลึกถึงพี่แล้วแก้วพี่เอ๋ย
+เป็นเคราะห์กรรมทำไว้ฉันใดเลย จะชวดเชยเช้าค่ำระกำตรอม
+สงสารนุชบุตรีเคยมีสุข ถึงยามทุกข์พระรูปจะซูบผอม
+ต้องลมแดดแผดส่���งจะหมองมอม จะหายหอมเหือดสิ้นกลิ่นสุคนธ์
+พี่อุส่าห์มาตามข้ามสมุทร ยังไม่สุดสายทะเลระเหระหน
+พอถึงฝั่งลังกาจะพาพล ขึ้นรบจนจะได้น้องสองสุดา
+แม้มิได้ไม่กลับกองทัพแล้ว ไม่ละแก้วนัยน์เนตรของเชษฐา
+ถึงยงยุทธ์สุดคิดสิ้นฤทธา เกาะลังกานั้นเหมือนกับเรือนตาย
+แต่ครวญคร่ำรำลึกสะอึกสะอื้น จะข่มขืนหักรักหักไม่หาย
+ดูเวหาว่าเดชะขอพระพาย ช่วยส่งท้ายไปให้ถึงเหมือนหนึ่งนึก
+ด้วยรุ่นหนุ่มคลุ้มคลั่งกำลังเคราะห์ เหมือนจะเหาะข้ามน้ำไปทำศึก
+ไม่เข้าคุ้งมุ่งหมายออกสายลึก เสียงสะทึกสะท้านคลื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ เข้าแว่นแคว้นแดนลังกาเห็นฝรั่ง ตระเวนระวังจังหวัดสกัดกั้น
+ไม่รอรั้งสั่งให้รุกรบบุกบัน ยิงกำปั่นปืนปึงตูมตึงตัง
+เรือลังกาห้าสิบพวกถีบด่าน ยิงตอบต้านแต่ว่าน้อยต้องถอยหลัง
+กองทัพไล่ไม่ละยิงประดัง ถูกฝรั่งเรือทลายล้มตายยับ
+ฝ่ายพวกพ้องกองลังกาเรือห้าร้อย ที่ตั้งคอยรายทางสล้างสลับ
+รุมระดมสมทบออกรบรับ ยิงกองทัพรับปืนเสียงครื้นครึก
+พวกหน่อไทไล่ปะทะตีกระทบ เร่งให้รบรัวกลองเสียงก้องกึก
+ไม่ย่อท้อต่อต้านต่างหาญฮึก อึกทึกถึงกันฟาดฟันแทง
+พวกกองทัพรับรบรู้หลบเลี่ยง พอเรือเคียงขึ้นกำปั่นล้วนขันแข็ง
+ฝรั่งรันฟันฟาดพลิกพลาดแพลง พวกทัพแทงถูกตายลงก่ายกัน
+กองลังกาฝรั่งหนุนหลังรบ เรือกระทบทิ่มแทงด้วยแข็งขัน
+พวกการะเวกเอกกะระโถมฉะฟัน ปีนกำปั่นรบรุกไล่คลุกคลี
+ฝรั่งตายนายไพร่ที่ไม่ม้วย บ้างเจ็บป่วยบอบช้ำโจนน้ำหนี
+พวกกองทัพจับได้เรือไพรี สองร้อยยี่สิบลำพอค่ำพลบ ฯ
+๏ พระหน่อนาถฆาตกลองหยุดกองทัพ ต่างตีรับเรียกกันเข้าบรรจบ
+ทอดสมอรอรั้งตั้งสมทบ ตามขนบนาคราชไม่คลาดคลา
+ที่ได้เรือเสื้อหมวกพวกฝรั่ง เสบียงทั้งเครื่องรบครบปืนผา
+พอลมเข้าเผาปล่อยให้ลอยมา พายุพาลมประดังเข้าฝั่งชล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งยังเหลือพวกเรือรบ ต่างหลีกหลบล่าทัพถอยสับสน
+กองกำปั่นชั้นในหนีไฟพ้น ทั้งพวกพลบนบกตื่นตกใจ
+ประจุปืนยืนรายทุกค่ายตั้ง ออกคับคั่งคอยรบจุดคบไสว
+ทุกหมู่หมวดตรวจพลสกลไกร ทั้งนายไพร่พรั่งพร้อมป้อมเสมา
+ด้วยมืดมัวกลัวศึกจะฮึกโหม เข้ารุกโรมเรียงยืนจ้องปืนผา
+ฝ่ายองค์พระมังคลาวลายุดา กับทั้งวายุพัฒน์เจ้าหั��กัน
+ต่างรู้ว่าข้าศึกมาฮึกหาญ ตีเรือด่านแตกเหมือนเสียเขื่อนขัณฑ์
+ให้หอคอยปล่อยปืนกะปิตัน ยิงกำปั่นเชื้อไฟเสียให้ยับ
+แต่ละลูกถูกกระจายทลายล่ม ลำเรือจมน้ำไปเปลวไฟดับ
+เกณฑ์กำปั่นกันฝั่งออกตั้งรับ อย่าให้ทัพรุกมาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายหน่อท้าวเจ้าพาราการะเวก ปรึกษาเอกอำมาตย์ชื่อราชสีห์
+เรารั้งรอต่อพอรุ่งขึ้นพรุ่งนี้ ยกเข้าตีเมืองจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายมหาเสนาปรีชาหาญ จึงทัดทานทูลห้ามตามวิสัย
+เราหักด่านวันนี้ก็มีชัย ทั้งนายไพร่พลนิกรอ่อนกำลัง
+ทั้งลมเข้าเราจะยกขึ้นบกนั้น ถ้าแม้มันโอบอ้อมออกล้อมหลัง
+ระดมปืนฟืนไฟใส่ประดัง จะเสียเรือเหลือกำลังระวังภัย
+จงรออยู่ดูทีไพรีก่อน จะแข็งอ่อนผ่อนปรนเล่ห์กลไฉน
+เห็นชนะจะได้รุกบุกเข้าไป ตีเมืองใหม่ไล่ล้างให้วางวาย ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ ท่านรอบรู้ราชการประมาณหมาย
+แล้วสั่งให้ไพร่พหลพลนิกาย ทั้งตัวนายนั่งนอนผ่อนผลัดกัน
+แต่พระองค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ ไม่ไสยาสน์ยามวิโยคเฝ้าโศกศัลย์
+คิดถึงสองน้องน้อยสร้อยสุวรรณ กับทั้งจันทร์สุดาจะอาวรณ์
+อ้ายฝรั่งขังไว้แม้ไม่รบ ไหนจะพบน้องหญิงมิ่งสมร
+แต่นิ่งนึกตรึกการจะราญรอน จนทินกรรุ่งรางสว่างวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาพวกฝรั่ง อยู่พร้อมพรั่งพวกพหลพลขันธ์
+เห็นกองทัพคับคั่งเรือดั้งกัน ดูเรียงรันราวกับนาคปากหางมี
+พินิจดูรู้ว่าพวกการะเวก ทหารเอกองอาจดังราชสีห์
+จึงปรึกษาฝรั่งว่าครั้งนี้ พวกไพรีรบสันทัดล้วนจัดเจน
+จะฆ่าฟันกันตายเสียดายเหลือ มันเหมือนเกลือแกลบจะรุมแลกพุมเสน
+จะคิดให้ไพร่นายตายระเนน แล้วสั่งเกณฑ์กลศึกเหมือนตรึกตรา
+ให้วายุพัฒน์ลัดล่องเรือสองร้อย รีบไปคอยปิดทางอยู่ข้างขวา
+เจ้าหัสกันนั้นกำกับทัพโยธา สองร้อยห้าสิบถ้วนกระบวนรบ
+ไปปิดทางข้างซ้ายสายสมุทร คอยยั้งหยุดอยู่ให้เรียบเงียบสงบ
+เรือกองกลางข้างละร้อยคอยสมทบ ออกรุกรบล่อให้ไล่ประดัง
+เห็นจวนใกล้ได้ทีเรือสี่ร้อย สองข้างคอยโอบอ้อมออกล้อมหลัง
+ยิงปืนใหญ่ไฟจุดอย่าหยุดยั้ง เผาเสียทั้งกองทัพให้ยับเยิน ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์มาตยานัดดาน้อง เห็นดีพร้องพร้อมกันสรรเสริญ
+พระทรงยศทศธรรมจะจำเริญ เทพเชิญมาเป็นเจ้าชาวลังกา
+���ล้วจัดแจงแต่งทัพตามรับสั่ง ค่อยเลียบฝั่งแฝงไปทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายองค์พระวลายุดานุชา คอยรักษาฟากฝั่งพร้อมพรั่งกัน
+แม้ไพรีหนีตายขึ้นชายหาด ยิงปืนสาดซ้ำฆ่าให้อาสัญ
+ฝ่ายกองกลางฟางหญ้าผ้าน้ำมัน ตระเตรียมกันครบทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ พอฤกษ์ดีตีฆ้องเรือสองร้อย ออกเรียงลอยแล่นสล้างไปกลางหน
+เห็นกองทัพคับคั่งที่วังวน ให้ไพร่พลร้องถามตามอุบาย
+เหวยพวกโจรปล้นเรือเชื้อสลัด กูจะตัดเอาศีรษะไปถวาย
+มาตีด่านชานสมุทรประทุษร้าย ใครเป็นนายโจรมาพูดจากัน
+แม้ไม่ถือดื้อดุลุแก่โทษ จะปล่อยโปรดเสียไม่ฆ่าให้อาสัญ
+มิฟังว่าถ้าแม้มึงดึงดื้อดัน จะห้ำหั่นฟันศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ พวกนายกองร้องว่าเหวยฝรั่ง อวดอหังการ์เกเรเดรฉาน
+เจ้านายมึงซึ่งเป็นโจรจัณฑาลพาล เที่ยวรุกรานร้ายกาจชั่วชาตินัก
+พระปิ่นเกล้าเจ้าพาราการะเวก ให้องค์เอกโอรสทรงยศศักดิ์
+มาผลาญเผ่าเหล่ากออ้ายทรลักษณ์ ให้สิ้นพรรคพวกฝรั่งเกาะลังกา
+พวกของมึงถึงที่วันนี้แล้ว ไม่คลาดแคล้วคมดาบด้วยบาปหนา
+เร่งนบนอบหมอบกรานคลานเข้ามา ให้กูฆ่าโคตรขโมยเสียโดยดี ฯ
+๏ พวกลังกาว่าอุแหม่กูแลแปลก อ้ายพราหมณ์แขกกะละหนากะลาสี
+พวกการะเวกเลกเชลยกูเคยตี มาก็ดีแล้วจะได้ไว้ใช้การ
+อันพวกพ้องของมึงเหมือนหนึ่งบ่าว ใช้ต้มเหล้าสีเสบียงเลี้ยงทหาร
+ยังฮึกฮักหักโหมมาโรมราญ เหมือนฝูงฟานจะเป็นภักษ์พยัคฆา ฯ
+๏ พระหัสไชยได้ฟังก็คั่งแค้น จะตอบแทนทำศึกจึงปรึกษา
+เห็นสมจิตคิดคะเนเถิดเสนา เรือมันมาสองร้อยน้อยกว่าเรา
+เข้ารุกโรมโหมหักเสียพักนี้ ระดมตีเมืองใหม่เอาไฟเผา
+แม้ละไว้อ้ายศัตรูจะดูเบา เห็นลมเข้าเราจะได้ด้วยง่ายดาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาว่ามันน้อยมาลอยล้อ จะแกล้งล่อให้เราไล่เหมือนใจหมาย
+จะรบรุมซุ่มพลกลอุบาย แบ่งแต่นายกองสู้ดูกำลัง
+ขอพระองค์จงกำกับเรือทัพใหญ่ เผื่อพวกไพรีจะยกออกวกหลัง
+จึงแยกรับทัพละร้อยคอยระวัง แม้ฝรั่งไม่อุบายออกรายรบ
+ดูกองหน้าถ้าแม้ยกขึ้นบกได้ จะจุดไฟเป็นสำคัญให้ควันกลบ
+ขอพระองค์จงระดมเข้าสมทบ ขึ้นรุมรบไพรีให้มีชัย ฯ
+๏ พระเห็นชอบตอบว่าปัญญาลึก คาดข้าศึกสุดดีจะมีไหน
+ท่านคุมทัพสัประยุทธ์ขึ้นจุดไฟ ข้างหลังไว้เป็นธุระจะระวัง ฯ
+๏ ฝ่ายนายรองกองละ���้อยออกถอยรบ ฝรั่งหลบเลี่ยงคอยจะถอยหลัง
+ต่างตอบปืนครื้นครั่นสนั่นดัง เสียงตึงตังแตกทะลุปุปะไป
+พวกหน่อนาถอาจอุกไล่รุกรบ ฝรั่งหลบหลีกเลี่ยงไม่เคียงใกล้
+ที่คลื่นโยนโดนฟัดพวกหัสไชย โดดขึ้นไล่แทงฟันรุมรันรบ
+พวกฝรั่งลังกาแกล้งล่าล่อ ไม่อาจรอเรือเคียงหลีกเลี่ยงหลบ
+พวกหน่อไทได้ทีตีกระทบ เข้ารุมรบเรือฝรั่งถอยหลังรับ
+พระหัสไชยได้ช่องยกกองหลวง เรือทั้งปวงสามร้อยลอยสลับ
+ชุลมุนหนุนหลังเข้าคั่งคับ ฝรั่งกลับแล่นหลีกชักปีกกา
+วายุพัฒน์หัสกันกำปั่นรบ เลี้ยวตลบล้อมรายรอบซ้ายขวา
+ระดมปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา ยิ่งลมกล้ากลัดกลุ้มเข้ารุมรบ
+พวกโยธาการะเวกเอกอำมาตย์ ล้วนองอาจต่อตีไม่หนีหลบ
+ฝรั่งยิ่งยิงระดมเข้าสมทบ ทิ้งเพลิงคบไปแต่ไกลไม่ใกล้ชิด
+พวกกองทัพดับไฟมิได้หยุด มันซ้ำจุดเพลิงพลามลุกลามติด
+จะแก้ไขไม่หยุดยิ่งสุดคิด ต่างจนจิตโจนลงในคงคา
+พวกนายกองร้องว่าเรารีบเข้าฝั่ง ต่างคับคั่งขึ้นตลิ่งวิ่งถลา
+ฝ่ายพวกพลบนฝั่งชาวลังกา สกัดหน้าฆ่าฟันให้บรรลัย ฯ
+๏ พระหน่อนาถอาจองขึ้นทรงสิงห์ ขึ้นตลิ่งเหลือตายทั้งนายไพร่
+คอยรอราท่าพลสกลไกร ที่ขึ้นได้ไม่ตายเป็นหลายพัน
+ที่เรือเสียเรี่ยรายขึ้นชายหาด ยังเกลื่อนกลาดวิ่งเวียนวนเหียนหัน
+พอโพล้เพล้เวลาจะสายัณห์ เที่ยวหากันขวักไขว่ทั้งไพร่นาย
+บ้างถือล้วนทวนธนูคู่ชีวิต หอกดาบติดตัวไว้มิให้หาย
+วิ่งหาเพื่อนเกลื่อนกลาดบนหาดทราย บ้างพบนายพบไพร่ดีใจจริง ฯ
+๏ พระหัสไชยใจหนุ่มยังชุ่มชื่น อุส่าห์ยืนอยู่ริมฝั่งบนหลังสิงห์
+คอยทั้งหลายนายไพร่มิได้ทิ้ง ยิ่งดึกยิ่งมากมาปรึกษากัน
+จะรบแก้แต่ว่ายังกำลังอ่อน ต่างหยุดยั้งนั่งนอนคิดผ่อนผัน
+ฝ่ายข้าเฝ้าเหล่าฝรั่งริมฝั่งนั้น คอยป้องกันกองทัพจะจับเป็น
+ด้วยพลบค่ำกำลังควันยังกลุ้ม ดูมืดคลุ้มทั่วไปมิได้เห็น
+ไว้วันรุ่งพรุ่งนี้ถึงหนีเร้น คงจับได้ใช้เล่นเป็นเชลย
+แล้วสูบฝิ่นกินแหล้าทั้งบ่าวไพร่ ประมาทใจไม่ระวังนอนนั่งเฉย
+สูบกัญชามาระกู่อยู่เหมือนเคย ต่างคนเลยหลับนอนผ่อนสำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสไชยยังใจชื้น จนกลางคืนคอยคุมชุมนุมทหาร
+ให้นับได้ไพร่นายเหลือวายปราณ มากประมาณสามหมื่นยิ่งชื่นใจ
+สังเกตดูผู้คนที่บนฝั่ง พวกฝรั่งเงียบระงับนอนหลับใหล
+กำดัดดึกปรึกษาเสนาใน เราก็ไม่มีเสบียงจะเลี้ยงพล
+จะรบพุ่งรุ่งเช้าข้างเขามาก เราอดอยากสารพัดจะขัดสน
+วันนี้ดึกศึกหลับเราขับพล ขึ้นตีปล้นอ้ายฝรั่งรบสั่งลำ ฯ
+๏ พวกเสนาว่าเห็นได้ชัยชนะ เดชะบุญคุณพระจะอุปถัมภ์
+แล้วสั่งไพร่ใหญ่น้อยให้คอยจำ ผ้าเปียกน้ำโพกหัวทุกตัวคน
+จัดพวกพ้องกองละพันสำคัญรบ รู้หลีกหลบล้างศึกเคยฝึกฝน
+ค่อยแฝงฝั่งบังไฟทั้งไพร่พล ลอบขึ้นบนบกได้เหมือนใจนึก
+เห็นฝรั่งยังหลับอยู่นับหมื่น เก็บหอกปืนเสื้อผ้าพวกข้าศึก
+กินเหล้าข้าวคาวหวานยิ่งหาญฮึก ต่างคนนึกแค้นใจพวกไพรี
+เที่ยวห้ำหั่นฟันฟาดเสียงฉาดฉับ บ้างคอพับหัวกระเด็นตายเป็นผี
+บ้างทิ่มแทงแกว่งขวานผลาญชีวี ลอบฆ่าตีตายดื่นนับหมื่นพัน
+ที่รู้สึกคึกคักแล้วผลักเพื่อน เห็นตายเกลื่อนกลับกลัววิ่งตัวสั่น
+สะดุดศพทบทับประกับกัน ทหารฟันเจ็บป่วยบ้างม้วยมุด
+บ้างร้องว่าข้าศึกสะอึกวิ่ง หกล้มกลิ้งวิ่งปะทะอุตลุด
+พวกหน่อไทได้ทีตามตีรุด เอาเพลิงจุดเรือนโรงขึ้นโพลงควัน
+ฝรั่งตื่นครื้นครึกข้าศึกไล่ ต่างหลงใหลตลบเวียนวิ่งเหียนหัน
+พระมังคลากับวลายุดานั้น วายุพัฒน์หัสกันอยู่ชั้นใน
+เสียงครึกครื้นขึ้นเชิงเทินเนินหน้าที่ เรียกมนตรีตรวจกันเสียงหวั่นไหว
+หอรบป้อมพร้อมพรั่งระวังภัย เห็นเพลิงไหม้ไพรีเข้าตีพล
+ให้ยิงปืนครื้นครั่นกันข้าศึก เสียงก้องกึกโกลาดังห่าฝน
+หน่อกษัตริย์หัสไชยเร่งไล่พล ขึ้นปีนปล้นชิงค่ายชายชลา
+เหล่าทหารราญรบไม่หลบเลี่ยง เข้าพร้อมเพรียงไพร่นายหนุนซ้ายขวา
+ทั้งสองข้างต่างตายวายชีวา จนเวลารุ่งรางสว่างวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาตรวจหน้าที่ เห็นไพรีเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน
+ให้นัดดากับวลายุดานั้น ออกช่วยกันไล่ไพร่รบไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาการะเวกเอกอำมาตย์ เผ่นพิฆาตข้าศึกไม่นึกหนี
+ต่างต่อแย้งแทงฟันประจัญตี ได้ท่วงทีโถมไล่พวกไพร่พล
+พวกฝรั่งพรั่งพร้อมล้อมสกัด ต่างพุ่งซัดศัสตราดังห่าฝน
+พระหัสไชยไสสิงห์วิ่งเวียนวน เห็นนายพลเผ่นโผนโจนทะยาน
+แกว่งพระขรรค์ฟันวลาวายุพัฒน์ ต่างรับรองป้องปัดประหัตประหาร
+ทั้งหัสกันหันเหซวนเซซาน ต่างลนลานหลบปนพลไกร
+พวกโยธาฝรั่งออกคั่งค��บ ช่วยรบรับโรมรันเสียงหวั่นไหว
+เข้าหุ้มห้อมล้อมพระหัสไชย ขับสิงห์ไล่ไพร่พลัดกระจัดกระจาย ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพสุดสาครรีบ ถึงทวีปลังกาเวลาสาย
+เห็นเพลิงไหม้ไฟกรุ่นดูวุ่นวาย เรือทลายล่มลอยล้วนรอยไฟ
+พวกโยธาการะเวกที่ว่ายน้ำ รับขึ้นลำเล่าแจ้งแถลงไข
+รู้กระแสแน่ว่าพระหัสไชย รีบตรงไปเข้าฝั่งเกาะลังกา
+พระทรงหลังมังกรขึ้นก่อนทัพ รีบควบขับโจนโจมโถมถลา
+แลเขม้นเห็นพระอนุชา เข้ารบราฝรั่งกลุ้มตะลุมบอน
+แกว่งไม้เท้าน้าวหวดเร็วรวดรบ ข้าศึกหลบล้มทับสลับสลอน
+ถูกไพร่นายตายสลบเสือกซบซอน ม้ามังกรกีดกัดฟาดฟัดตาย
+พวกโยธาการะเวกเอกอำมาตย์ เห็นหน่อนาถนึกสำเร็จเหนื่อยเหน็ดหาย
+กลับโห่ครื้นชื่นใจทั้งไพร่นาย ทั้งขวาซ้ายแทรกซ้อนเข้ารอนราญ ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม ชวนวาโหมขึ้นบกยกทหาร
+ยับโยธาวาหุโลมโถมทะยาน เข้ารุกรานรบฝรั่งเมืองลังกา
+กองทมิฬบินบกสูงหกศอก แกว่งดาบหอกหวดฝรั่งดับสังขาร์
+ที่เหลือตายพ่ายพังถอยหลังมา ทั้งวลายุพัฒน์เจ้าหัสกัน
+เห็นกองหนุนวุ่นวายมาหลายพวก ใส่เสื้อหมวกเหมือนอย่างนกโผผกผัน
+ต่างถอยทัพกับฝรั่งสิ้นทั้งนั้น เข้าตั้งมั่นเมืองใหม่ในกำแพง
+ขึ้นรักษาหน้าที่ทั้งสี่ด้าน ป้อมปราการเกณฑ์กันล้วนขันแข็ง
+ทั้งซ้ายขวาสารวัดตรวจจัดแจง ตามตำแหน่งนายทัพกำกับพล ฯ
+๏ ฝ่ายหัสไชยได้ค่ายริมชายฝั่ง ยกเข้าตั้งตามถนัดไม่ขัดสน
+มีข้าวน้ำสำหรับแก้อับจน ทั้งเสาวคนธ์เชษฐาสุดสาคร
+ยกขึ้นตั้งฝั่งน้ำประจำค่าย พร้อมไพร่นายหลายทัพสลับสลอน
+พระหัสไชยไหว้พี่ชลีกร ต่างอวยพรอนุชาแล้วพาที
+ถามถึงการบ้านเมืองตามเรื่องหลัง เมื่อฝรั่งรบพุ่งเผากรุงศรี
+อนึ่งพระชนกชนนี ยังกริ้วพี่นักหรือจะค่อยประทัง ฯ
+๏ น้องคำนับกลับเล่าความเก่าก่อน เหมือนทุกข์ร้อนเรื่องต้นแต่หนหลัง
+จนทูลลาพาพลข้ามวนวัง มารบรับกับฝรั่งพวกลังกา
+ครั้นเสียเรือเหลือคนเข้าปล้นค่าย ฆ่าไพร่นายตายดื่นได้ปืนผา
+ต้องรบพุ่งรุ่งค่ำนั้นร่ำมา หากเชษฐาสององค์ช่วยยงยุทธ์
+มันจึงแตกแยกย้ายได้ค่ายตั้ง พอโยธีมีกำลังได้ยั้งหยุด
+โน่นพวกไหนได้สมทบช่วยรบรุด ดูดังครุฑบินได้ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสาวคนธ์นงเยาว์จึงเล่าเรื่อง เหมือนรบเมือ��หมู่ทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+ตามความหลังตั้งแต่ต้นมาจนปลาย พระน้องชายชอบทีชมพี่นาง
+แล้วเสาวคนธ์บ่นว่าแม้ข้าศึก พอจะตรึกตรองกำจัดไม่ขัดขวาง
+นี่เหล่ากอหน่อเนื้อเป็นเยื่อยาง จะรบล้างลูกหลานรำคาญใจ
+ถึงชั่วช้าทารกจะยกผิด ก็ควรคิดถึงคนดีตามวิสัย
+ทูลกระหม่อมจอมกษัตริย์สั่งหัสไชย ให้รอไว้คอยท่าสองธานี
+เป็นธุระพระบิดาพาราผลึก จะปราบศึกทรงบำรุงสามกรุงศรี
+จะทำเองเกรงจะขาดราชไมตรี พ่อควรที่ผ่อนผันตามบัญชา
+เราบอกเรื่องเมืองผลึกรมจักร ให้ทรงศักดิ์ทราบเหตุทั้งเชษฐา
+คอยรั้งรอพอให้เสร็จเสด็จมา เถิดหรือพระอนุชาช้าจะดี ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยคิดใฝ่ฝัน ถึงสร้อยสุวรรณจันทร์สุดามารศรี
+จึงตอบว่าฝรั่งคิดครั้งนี้ ใช่แต่ตีเมืองเราจะเบาความ
+มันรบพุ่งกรุงผลึกรมจักร เอามากักขังข่มเหงไม่เกรงขาม
+เราเจ็บแค้นแทนพระองค์มาสงคราม จะได้ความผิดคิดเห็นผิดที
+ถึงเข่นฆ่าฝรั่งเสียทั้งหมด ได้ท้าวทศวงศ์องค์มเหสี
+กับมาตุรงค์นงนุชพระบุตรี คืนบุรีดีกว่าไว้ช้าการ
+จะละให้อ้ายลูกดูถูกพ่อ ก็เป็นข้อครหาจะว่าขาน
+มันกักขังรั้งราไว้ช้านาน แสนสงสารสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+จะซูบผอมตรอมตรมระทมเทวษ ไม่สมเพชบ้างหรือจ๊ะพระเชษฐา
+สุดสาครผ่อนผันจำนรรจา ซึ่งพ่อว่านี้ก็ควรมันกวนใจ
+แม่เสาวคนธ์มณฑาก็ว่าชอบ ด้วยรอบคอบคิดเผื่อว่าเนื้อไข
+เวลารุ่งพรุ่งนี้พี่จะไป ให้พบไอ้มังคลาพูดจากัน
+ให้คืนน้องสององค์วงศ์กษัตริย์ แม้นขืนขัดจึงค่อยฆ่าให้อาสัญ
+พระบิตุรงค์องค์อาเชษฐานั้น ถึงเขตคันคงจะมาช่วยราวี
+พ่อบอกเหตุเชษฐาให้ข้าเฝ้า ไปเมืองเราทูลประณตบทศรี
+ให้ทราบถึงพระชนกชนนี พอคลายที่กริ้วโกรธได้โปรดปราน
+แล้วบอกความตามเรามารบศึก ให้เมืองผลึกส่งเสบียงเลี้ยงทหาร
+เป็นนับถือซื่อตรงตามวงศ์วาน ช่วยทำการแก้แค้นแทนพระองค์
+น้องคำนับรับสั่งแต่งหนังสือ ให้ทูตถือไปตามความประสงค์
+พอพลบค่ำย่ำอัสดงลง จึงต่างองค์ต่างไปค่ายเรียงรายกัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลาคิดปรารภ ศึกสมทบหลายทัพเห็นคับขัน
+จึงปรึกษาฝรั่งสิ้นทั้งนั้น จะผ่อนผันคิดอ่านประการใด
+พวกคนเก่าเหล่าขุนนางแต่ปางก่อน เคยราญรอนรู้เห็นเป็นไฉน
+ที่ยกเพิ่มเติมมาคือว่าใคร หมวกเสื้อใส่ปีกปกเหมือนนกกา ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเฝ้าฟังรับสั่งถาม จึงทูลตามความหลังที่กังขา
+ซึ่งขี่หลังมังกรตีต้อนมา คือสุดสาครรณรงค์คงกระพัน
+กันนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง ซึ่งทรงสิงห์เหมือนพราหมณ์สงครามขยัน
+แต่พวกหนึ่งซึ่งเหมือนนกวิหคนั้น แต่ก่อนมันมิได้มาช่วยราวี
+ดูเหมือนแขกแปลกหน้าถีบถาโถม โจนกระโจมโหมหักดังปักษี
+แต่ปางหลังครั้งเมื่อพระชนนี มารบที่เมืองใหม่ทำไกกล
+สินสมุทรจุดไฟเที่ยวไล่จับ เราจุดรับรอบกำแพงทุกแห่งหน
+ปัจจามิตรติดกับถึงอับจน พอเกิดฝนตกระงับเพลิงดับไป
+พระบิตุรงค์ทรงปี่โยธีทัพ พากันหลับกลิ้งกลาดไม่หวาดไหว
+พระชนนีปรีชาช่วยข้าไท ล่อลวงพระอภัยหลงใหลรัก
+จึงปลุกทัพกลับให้นายไพร่ตื่น ได้กลับคืนไปลังกาอาณาจักร
+อันครั้งนี้ทีศึกดูฮึกฮัก เห็นจะหนักกว่าแต่หลังระวังภัย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าทหารพาลประมาท จึงพลั้งพลาดเสียทัพเพราะหลับใหล
+ซึ่งข้าศึกฮึกหาญประการใด จะแก้ไขคิดล้างให้วางวาย
+อันแยบยลกลหนูสู้พยัคฆ์ เขารู้จักจึงไม่ได้ดังใจหมาย
+ที่แปลกอย่างต่างหากมีมากมาย จะยักย้ายแก้ไขผลาญไพรี
+เราเห็นว่าข้าศึกจะนึกคาด ว่าไม่อาจรบรับถอยทัพหนี
+ทั้งพวกเพิ่มเติมมาเวลานี้ เห็นท่วงทีจะประมาทองอาจใจ
+จะให้พวกชาวละหม่านทหารเสือ ลอบเผาเรือขึ้นที่ท่าชลาไหล
+ให้พวกพ้องกองทัพลงดับไฟ เราล้อมไล่ให้มันลงข้างคงคา
+ชิงเอาค่ายชายฝั่งออกตั้งมั่น จงเกณฑ์กันออกสักแสนให้แน่นหนา
+พวกฝรั่งบังคมชมปัญญา จัดโยธาห้าหมื่นถือปืนรบ
+ทั้งทวนยาวหลาวแหลนเป็นแสนหนึ่ง ไม่อื้ออึงเอะอะเงียบสงบ
+เห็นเพลิงไหม้ให้ระดมออกสมทบ เข้ารุมรบพร้อมกันตามสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องกองละหม่านทหารยักษ์ เกลี้ยกล่อมมาสาพิภักดิ์รักอาสา
+ออกหลังป้อมอ้อมลงข้างคงคา ต่างประดาน้ำทนดำด้นไป
+ขึ้นเรือรบครบร้อยค่อยค่อยย่อง เห็นพวกกองเรือระงับนอนหลับใหล
+ค่อยเลี่ยงหลีกฉีกชุดแล้วจุดไฟ เผาให้ไหม้เชื้อชันน้ำมันยาง
+แล้วฆ่าคนบนลำลงน้ำโพล่ง เพลิงก็ลามพลามโพลงเสียงโผงผาง
+บ้างไหม้เพลาเสากระโดงระโยงระยาง บ้างติดกลางติดท้ายลุกรายเรียง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนค่ายทั้งนายไพร่ เห็นเพลิงไหม้เรือเรียกกันเพรียกเสียง
+ลงช่วยดับสับสนขนเสบียง บ้างแบกเหวี่ยงวิ่งสะพรั่งริมฝั่งชล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาเห็นข้าศึก อึกทึกทุกทัพวิ่งสับสน
+เปิดทวารด้านใต้ต้อนไพร่พล ออกเกลื่อนกล่นกลางคืนยิงปืนไฟ
+บ้างรุมกันฟันแทงบ้างแกว่งขวาน ไล่ประหารโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+พวกทัพล้อมป้อมค่ายพลัดพรายไป พระหัสไชยเชษฐาสุดสาคร
+ทั้งนงเยาว์เสาวคนธ์ขับพลรบ ศึกสมทบหลายทัพสลับสลอน
+พวกวาโหมโรมรันช่วยฟันฟอน ฝรั่งซ้อนแทรกกันประจัญบาน
+ทั้งสามองค์ทรงพาหนะที่นั่ง ฟันฝรั่งมอดม้วยช่วยทหาร
+ที่เหลือตายนายต้อนเข้ารอนราญ ต่างต่อต้านตีรันฟาดฟันแทง
+ทั้งซ้ายขวาฝรั่งออกคั่งคับ พอเพลิงดับมืดเขม้นไม่เห็นแสง
+ทหารตามสามกษัตริย์ต่างพลัดแพลง พระอ่อนแรงรอลงข้างคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายชิงค่ายได้ ทั้งนายไพร่พร้อมพรักเข้ารักษา
+ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์ถอยพลมา พบเชษฐากับทั้งพระหัสไชย
+ทั้งโยธาวาหุโลมวาโหมนั้น ถึงเสียทีมิได้พรั่นประหวั่นไหว
+ต่างตีฆ้องกลองสำหรับเรียกทัพชัย ประชุมไพร่พร้อมพรั่งริมฝั่งชล
+ยังเหลือตายหลายหมื่นดูดื่นดาษ ยกเลียบหาดขึ้นไปตั้งหลังถนน
+แล้วโฉมยงนงเยาว์เสาวคนธ์ รู้ผ่อนปรนปราบศึกตรองตรึกการ
+ได้ตำราปาโมกข์โลกเชษฐ์ ปราบประเทศท้าวทมิฬได้ถิ่นฐาน
+จึงว่าจะละเมินไว้เนิ่นนาน สงสารทหารหิวโหยโรยกำลัง
+จะยกทัพกลับไปตีพรุ่งนี้เช้า เข้าชิงเอาเมืองใหม่เหมือนใจหวัง
+บอกอุบายนายไพร่เล่าให้ฟัง แต่งตัวเป็นฝรั่งได้ตั้งพัน
+ต่างแอบอ้อมปลอมเข้าไปแต่ในดึก กำลังศึกสับสนพลขันธ์
+เข้าเมืองมั่งบ้างอยู่ค่ายเรี่ยรายกัน ใครไม่ทันเพ่งพิศไม่คิดแคลง ฯ
+๏ ส่วนนงเยาว์เสาวคนธ์แบ่งพลทัพ นายกำกับกองละพันล้วนขันแข็ง
+ห้าสิบสองกองสกัดคัดจัดแจง ตามตำแหน่งหนุนกันให้ทันที
+พระเชษฐาพาทหารไปชานเขา คอยจับเจ้ามังคลาจะล่าหนี
+พวกกองหน้าวาหุโลมเข้าโจมตี เหล่าเสนีน้อยใหญ่เข้าในเมือง
+สกัดฆ่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย ถึงมิตายรอดบ้างก็คางเหลือง
+พอจวนแจ้งแสงทองขึ้นรองเรือง ต่างยกเนื่องหนุนตามกันหลามไป
+ถึงค่ายรายชายฝั่งต่างตั้งโห่ กึกก้องโกลาลั่นเสียงหวั่นไหว
+ฝรั่งรายค่ายละหมื่นยิงปืนไฟ ทั้งปืนใหญ่ยิงลั่นเสียงครั่นครึก
+ฝ่ายพวกแต่งแปลงปลอมอยู่พร้อมพรั่ง ฟันฝรั่งร้องว่าพวกข้าศึก
+ต่างหันเหเซปะทะอึกทึก ทหารฮึกหักโหมรุกโรมรัน
+ฝรั่งวิ่งทิ้งค่ายทั้งนายไพร่ กองทัพไล่เลี้ยวลัดสะพัดผัน
+พวกปีกป้องกองแซงรุมแทงฟัน ค่อยหนุนกันกั้นสกัดตามจัดแจง
+จนรุ่งเช้าเจ้าวลาวายุพัฒน์ พบพวกหัสไชยรบหลีกหลบแฝง
+ต่างถอยทัพกลับเข้าไปในกำแพง ทั้งพวกแปลงปลอมพลพลอยปนไป
+พวกนั่งป้อมล้อมวังสิ้นทั้งนั้น ระดมปืนครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+พวกวาโหมโรมรบขว้างคบไฟ ที่เข้าในกำแพงปลอมแทงฟัน
+ไล่ฆ่าเหล่าเฝ้าประตูผู้กำกับ เปิดรับทัพทั้งปวงทะลวงถลัน
+ต่างเข้าได้ในเมืองหนุนเนื่องกัน ไล่ฆ่าฟันไฟจุดไม่หยุดยั้ง
+พระมังคลาข้าเฝ้าเหล่าทหาร เหลือต้านทานทัพล้อมเข้าพร้อมพรั่ง
+ขึ้นทรงม้าพาสนมกรมวัง ออกทางหลังเมืองใหม่พลัดไพร่พล ฯ
+๏ พระหัสไชยไล่จับรอรับรบ หลีกไปพบพวกทัพถอยสับสน
+อ้อมออกทางข้างเขาพบเสาวคนธ์ ไล่ฆ่าพลพวกฝรั่งมังคลา
+พอพบน้องสองหลานช่วยราญรบ เลี้ยวตลบหลีกทางไปข้างขวา
+สาวสุรางค์นางห้ามตามหลามมา พบสุดสาครขวางหนทางไว้
+ตวาดถามความว่าเหวยฝรั่ง ตัวชื่อมังคลาหรือชื่อไฉน ฯ
+ลงจากม้ามาดีดีอย่าหนีไป จึงจะไว้ชีวาไม่ฆ่าฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลาควบม้าหนี นางสุนีติดไปในไพรสัณฑ์
+พระหน่อไทไล่ลัดสกัดกัน พอมาทันโถมจับกลับรับรบ
+ด้วยฤทธาตราแก้วให้แคล้วคลาด ต่างฟันฟาดพลาดเพลี่ยงหลีกเลี่ยงหลบ
+เห็นห่างหันผันผินขับสินธพ ครั้นทันรบรับประจัญฟาดฟันฟอน
+มังกรกัดฟัดม้าเจ้าฝรั่ง สิ้นกำลังล้มกลิ้งริมสิงขร
+พระมังคลาอาวุธหลุดจากกร สุดสาครโจนจับล้มทับกัน
+กอดกระหวัดรัดแน่นรวบแขนเข้า จะทึ้งเถาวัลย์มัดรัดกระสัน
+พอนางสุนีที่มาด้วยเข้าช่วยทัน พ่นเป็นควันออกมาจากปากสตรี
+เหมือนเพลิงพรายสายรุ้งพลุ่งพลุ่งพลั่ง สุดสาครอ่อนกำลังถอยหลังหนี
+พอฟ้าแลบแวบสว่างนางสุนี หายจากที่ไปทั้งพระมังคลา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนรนร่ายมนต์เป่า หายมึนเมามีกำลังคิดกังขา
+อีคนนี้มีพิษตามติดมา มันช่วยพาผัวหนีได้ดีจริง
+แล้วขึ้นนั่งหลังนิลสินธพ เลี้ยวตลบลัดป่าเที่ยวหาหญิง
+ไม่เห็นหนจนจิตคิดประวิง รีบขับมิ่งม้ามาพบวายุพัฒน์
+เห็นเหมือนพี่สีเขียวมีเขี้ยวแฝง ทั้งเนตรแดงดูพลางขวางสกัด
+ฝ่ายฝรั่งยั้งหยุดยืนเยียดยัด พอเห็นหัสกันมาเหมือนลาลี
+จึงร้องห้ามตามภาษาข้างฝรั่ง กูมาตั้งคอยจับอย่ากลับหนี
+อ้ายนายทัพขับพลสองคนนี้ ลูกลาลีนางยุพาหรือว่าไร ฯ
+๏ พี่น้องดูรู้ว่าอารู้ว่าพ่อ แกล้งลวงล่อเคลือบแคลงแถลงไข
+ท่านแลดูรู้จักแกล้งซักไซ้ จงบอกให้รู้บ้างอย่าพรางนาม ฯ
+๏ สุดสาครฟังคำทำหัวร่อ กูเป็นพ่อไม่รู้จักมาซักถาม
+แม่ไม่บอกดอกหรือไม่เข้าใจความ กูนี้นามชื่อว่าสุดสาคร
+มึงลูกหลานว่านเครือไม่เผื่อแผ่ นับถือแต่ฝรั่งมันสั่งสอน
+ทำก่อศึกฮึกหาญไปราญรอน เผานครการะเวกโหยกเหยกครัน
+ไปรบพุ่งกรุงผลึกรมจักร ไม่รู้รักวงศาจะอาสัญ
+อันองค์พระมเหสีบุตรีนั้น ล้วนพงศ์พันธุ์พี่อาปู่ย่าเอง
+ทั้งสองท้าวสาวสนมรมจักร จับมากักขังไว้ไล่ข่มเหง
+ทำโอหังตั้งตัวไม่กลัวเกรง โทษของเองสู้พ่อพวกทรชน
+ถึงฆ่าตายภายหน้าเกิดมาอีก จะสับซีกเล็กน้อยสักร้อยหน
+ไม่สาจิตคิดดูผิดผู้คน ช่างมืดมนมิได้รู้จักผู้ใด
+กูพบปะจะสังหารผลาญชีวิต ก็ยังคิดอายเหลือว่าเนื้อไข
+จะรั้งรอพอให้หัวติดตัวไว้ จับส่งไปถวายพระชนกา
+ตามจะโปรดโทษมึงที่ดึงดื้อ ไม่นับถือซื่อตรงต่อวงศา
+อย่าเกะกะจะลำบากลงจากม้า ให้กูพาไปดีดีทั้งพี่น้อง ฯ
+๏ วายุพัฒน์หัสกันพรั่นพรั่นจิต มิได้คิดนบนอบตอบสนอง
+ซึ่งชั่วดีมีสติต้องตริตรอง ไม่ฟังฟ้องฝ่ายโจทก์กล่าวโทษทัณฑ์
+ถ้าแม้ไม่ไล่เลียงให้เที่ยงแล้ว ใครว่าแก้วในอุราก็อาสัญ
+จะผ่าแผ่แล่เนื้อด้วยเชื่อกัน ไม่สัตย์ธรรม์ธรรมดาปรึกษาความ
+ว่าเป็นพ่อข้อนี้ก็มิรู้ อย่าจู่ลู่จ้วงจาบทำหยาบหยาม
+แม้จริงจิตบิดรจะผ่อนตาม นี่ฟังความขวางหูอดสูใจ
+จะมัดผูกลูกเต้าให้เขาอื่น ไม่ผิดขืนจะว่าผิดคิดไฉน
+ส่วนพวกพ้องของท่านเข้ากันไป ผิดวิสัยธรรมดาในฟ้าดิน
+แม้พ่อแม่แลเห็นลูกเหลนหลาน ย่อมสงสารมีจิตคิดถวิล
+แต่ร้ายกาจชาติเสือเหลือทมิฬ ก็ไม่กินลูกหลานวงศ์ว่านเครือ
+นี่ว่าพ่อก็จะมาฆ่าลูกหลาน ผิดโบราณร้ายกล้ายิ่งกว่าเสือ
+จะนอบน้อมยอมตายเสียดายเนื้อ กินข้าวเกลือเปลืองมากไม่อยากตาย
+แม้จริงจังดังว่าเมตตาบุตร เหมือนมนุษย์ในแผ่นดินสิ้นทั้งหลาย
+อย่ากีดขวางกางกั้นทำอันตราย ให้ไพร่นายฝ่ายฝรั่งไปลังกา ฯ
+๏ สุดสาครอ่อนใจอาลัยบุตร ทั้งแสนสุดสังเวชลูกเชษฐา
+แล้วกลับค���ดผิดพลั้งแต่หลังมา จึงตอบว่าลูกดีเป็นที่รัก
+แม้ลูกชั่วหัวดื้อทำซื้อรู้ จนพี่ป้าย่าปู่ไม่รู้จัก
+ผลาญพงศ์เผ่าเหล่ากอทรลักษณ์ ชื่อว่าอกตัญญูชาติงูพิษ
+เหมือนพวกมึงซึ่งไม่รู้จักกูนี้ ดังทรพีวัดรอยจะคอยขวิด
+ถึงเหล่ากอหน่อเนื้อที่เชื้อชิด เหมือนโลหิตที่ในกายเกิดร้ายแรง
+ก็ต้องกลอกออกให้สิ้นมลทินโทษ ถ้าลูกโฉดชาติชั่วเช่นหัวแข็ง
+ใจจองหองข้องขัดเหลือดัดแปลง ไม่ควรแต่งต้องทำลายให้วายวาง
+แล้วขับม้าถาโถมเข้าโจมจับ ฝรั่งรับรบสกัดคอยขัดขวาง
+พระฟันฟาดกลาดเกลื่อนลงกลางทาง บ้างตายบ้างครางล้มเสือกซมซบ
+วายุพัฒน์หัสกันหนีดั้นป่า ต่างขับม้าพลัดแพลงลัดแลงหลบ
+พระหน่อไทไล่จับขับสินธพ ตามไม่พบพอเวลาจะราตรี
+จึงกลับม้าพาพหลพลไพร่ มาเมืองใหม่พบพระน้องทั้งสองศรี
+ให้รวมรอมพร้อมสิ้นต่างยินดี เข้าอยู่ที่ตึกรามตามสำราญ
+ได้ปืนผาสารพันกำปั่นรบ หอกดาบครบเครื่องเสบียงเลี้ยงทหาร
+พวกพาราการะเวกเลกรองงาน ต่างพบพานเจ้านายสบายใจ
+จับฝรั่งลังกาได้กว่าหมื่น ใช้ผ่าฟืนตักน้ำตามวิสัย
+คนสามพันบรรดาพวกข้าไท ส่งคืนไปพาราด้วยปรานี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกล่าทัพ ต่างแตกยับแยกย้ายพลัดพรายหนี
+บุกรกเรี้ยวเลี้ยวหลงในพงพี เข้าราตรีมิได้เห็นเขม้นมอง
+บ้างเดินโดนโคนตอยองย่อยอบ ลงฟุบหมอบมือนวดปวดขมอง
+บ้างบุกหนามความกลัวหนังหัวพอง ตุ๊กแกร้องบ้างล้มกลิ้งบ้างวิ่งโทง
+บ้างออกทุ่งมุ่งเมินเดินโก้งเก้ง เสื้อกางเกงก็ไม่มีเหมือนผีโป่ง
+บ้างล้าเลื่อยเหนื่อยบอบหิ้วหอบโครง ลงโก้งโค้งคลานตามหนีความตาย
+ครั้นกลางวันบรรดาโยธาหาญ ต่างพบพานพวกฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+ต่างติดตามถามข่าวถึงเจ้านาย แล้วมุ่งหมายรีบมาเมืองป่าตาล ฯ
+๏ ฝ่ายวายุพัฒน์หัสกันหนีดั้นด้น พบพวกพลไพร่นายฝ่ายทหาร
+เห็นห่างศึกนึกหมายไม่วายปราณ รีบไปด่านกลางได้ดังใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลานราราช สุนีบาตอุ้มเที่ยวลดเลี้ยวหลง
+พระเหนื่อยอ่อนซอนซบสลบลง ระทวยองค์แอบอังสาข้างขวานาง
+นางสุนีหนีมาเวลาค่ำ ถึงธารน้ำลำเนาภูเขาขวาง
+ยิ่งดึกดื่นชื่นฉ่ำด้วยน้ำค้าง เดือนกระจ่างแจ่มฟ้าดาราเรียง
+จังหรีดร้องลองไนก้องไพรสัณฑ์ จักจั่นเจื้อยแจ้วแว่วแว่วเสียง
+ไก่กระชั้นขันเร้าริมเขาเคียง เสียงผึ้งเพียงฆ้องลั่นหวั่นวิญญาณ์
+ยามพระพายชายเชยระเหยหวน หอมลำดวนดอกไม้ไพรพฤกษา
+ค่อยแช่มชื่นฟื้นองค์คิดสงกา เห็นแต่หน้านางสุนีไม่มีใคร
+คิดเป็นครู่รู้ว่าหนีข้าศึก แล้วนิ่งนึกนางนี้เยาว์อุ้มเราไหว
+ช่วยชีวิตชิดชอบคิดขอบใจ จึงปราศรัยไต่ถามดูตามแคลง
+เจ้าพาพี่หนีมาพ้นข้าศึก กำดัดดึกเดือนสว่างกระจ่างแสง
+หยุดเสียบ้างข้างเขาค่อยเบาแรง ต่อรุ่งแจ้งจึงค่อยพากันคลาไคล
+แล้วให้นางวางองค์ชวนนงลักษณ์ เข้าหยุดพักเพิงผาพออาศัย
+ตรัสถามทางกลางป่าพนาลัย ไกลเมืองใหม่มาแล้วหรือแก้วตา ฯ
+๏ นางสุนีอัญชลีทูลแถลง ข้าลัดแลงเลียบเดินตามเนินผา
+ไม่เห็นทางกลางคืนสู้ฝืนมา ไม่ทราบว่าแห่งหนตำบลใด ฯ
+๏ พระฟังนางวังเวงเกรงจะหลง ดูแดนดงดาษดาพฤกษาไสว
+เสียทีศึกนึกสะท้อนถอนฤทัย ทั้งนายไพร่พลัดพรายล้มตายครัน
+เป็นคราวเคราะห์เพราะประมาทจึงพลาดพลั้ง ถึงสองครั้งดังชีวาจะอาสัญ
+อนุชาวายุพัฒน์หัสกัน จะหลบลี้หนีทันหรือบรรลัย
+ยิ่งระลึกตรึกตรมอารมณ์เทวษ น้ำพระเนตรคลอคลอชะลอไหล
+ทั้งหิวโหยโรยแรงแข็งพระทัย ปูสไบลงบนแท่นแผ่นศิลา ฯ
+๏ แล้วเอนองค์ลงบรรทมพนมมาศ สุนีบาตนั้นอุส่าห์หาบุปผา
+มาโรยรายถวายพระมังคลา แล้วอุส่าห์นวดฟั้นให้บรรทม
+เห็นทุกข์ร้อนถอนฤทัยมิใคร่หลับ จึงกล่อมขับคำประดิษฐ์สนิทสนม
+โอ้เย็นฉ่ำน้ำค้างพร่างพรายพรม ระรื่นร่มรังสล้างเหมือนปรางค์ทอง
+บรรทมแท่นแผ่นผาศิลาอ่อน ต่างบรรจถรณ์ทูลเกล้าอย่าเศร้าหมอง
+ฟังสำเนียงเสียงผึ้งหึ่งหึ่งร้อง เหมือนเสียงฆ้องยามย่ำประจำวัง
+จักจั่นหวั่นแว่วแจ้วแจ้วเจื้อย ลองไนเรื่อยแร่แร่ดังแตรสังข์
+เสียงสินธุพุลั่นสนั่นดัง เหมือนกลองระฆังกังสดาลขานประโคม
+ขอเดชะพระพายช่วยชายกลิ่น มารวยรินเรื่อยรื่นให้ชื่นโฉม
+ดวงดาวเดือนเกลื่อนกลางนภางค์โพยม เหมือนอย่างโคมชวาลาระย้าระยับ
+เสียงเป็ดผีปี่แก้วแว่วแว่วหวีด จังหรีดกรีดเกรียวกริ่งดังฉิ่งกรับ
+ทั้งไก่แก้วแว่วเสียงจำเรียงรับ เหมือนโทนทับขับกล่อมทูลหม่อมเอย ฯ
+๏ พระทรงฟังวังเวงวิเวกเสียง หวนสำเนียงเสนาะน้ำคำเฉลย
+ฉลาดขับจับใจกระไรเลย น่าใคร่เชยชมโฉมประโลมลาน
+แต่ดูเด็กเล็กเหลือหรือเนื้อน้อย กระจ้อยร่อยรูปทรงน่าสงสาร
+แล้วคิดแหนงแรงล้นพ้นประมาณ เมื่อเสียด่านเดินมาตามม้าทัน
+เห็นท่วงทีมีฤทธิ์นิมิตไว้ ตามวิสัยสารพางค์นางสวรรค์
+แล้วอุ้มเราเข้าป่ามากว่าวัน เห็นแม่นมั่นมิใช่ว่ากุมารี
+ดำริพลางทางดำรงพระองค์นั่ง ค่อยลูบหลังเลียบประโลมนางโฉมศรี
+พี่แสนยากจากวังมาครั้งนี้ เห็นสุนีบาตเหมือนเพื่อนชีวิต
+มิม้วยมอดวอดวายไปภายหน้า จะอุส่าห์โอบอ้อมถนอมสนิท
+อย่านบนอบหมอบเมียงมาเคียงชิด ให้ชื่นจิตพี่บ้างเหมือนอย่างใจ ฯ
+๏ ส่วนพิกลสตรีสุนีบาต เมื่อหน่อนาถมังคลาเธอปราศรัย
+จึงนบนอบตอบตามเนื้อความใน พระเป็นใหญ่ในฝรั่งทั้งลังกา
+ที่คู่บุญรุ่นราวสาวสนม ควรภิรมย์สมรักนั้นหนักหนา
+ฉันลูกเด็กเล็กน้อยติดต้อยมา ช่วยรักษาฝ่ายุคลให้พ้นภัย
+เสร็จธุระจะต้องลาไม่ช้านัก อย่ารื้อรักชักชิดพิสมัย
+เชิญพระองค์จงไปชมสนมใน ฉันมิใช่คนชนิดน่าชิดเชย ฯ
+๏ พระฟังนางคลางแคลงใคร่แจ้งจิต ถนอมสนิทนางสุนีเจ้าพี่เอ๋ย
+ขอถามความตามซื่ออย่าถือเลย เจ้าคุ้นเคยอยู่ด้วยกันทุกวันมา
+ช่วยอุ้มพี่หนีได้จึงใจพี่ ให้ปรานีนึกรักเจ้าหนักหนา
+จะปลูกฝังหวังสวาทไม่คลาดคลา มิควรหนีพี่ยาให้อาวรณ์
+ไฉนเล่าเจ้าจึงว่าจะลาจาก ประหลาดหลากเหลือเสียดายสายสมร
+อย่าปละเปลื้องเคืองขัดถึงตัดรอน จะผันผ่อนหย่อนตามแต่ทรามวัย ฯ
+๏ นางฟังปลอบขอบคุณการุญโปรด สมาโทษทูลแจ้งแถลงไข
+ด้วยองค์พระมหาสุราลัย บัญชาให้ฉันลงมาเป็นทารก
+ช่วยธุระพระองค์ให้คงชีพ แล้วกลับรีบไปรักษาพลาหก
+แม้มีผัวชั่วช้าอุลามก จะต้องตกอยู่แผ่นดินสุดสิ้นฤทธิ์
+ซึ่งอุ้มแอบแนบกายแต่ภายนอก ก็ได้ดอกด้วยบัญชาประกาศิต
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดเกล้าให้เข้าชิด เป็นจนจิตจำขัดพระอัธยา ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่านิจจาเอ๋ย จะกลับเลยละให้อาลัยหา
+เคยอยู่ด้วยช่วยพี่รอดชีวา ทุกเวลาเช้าเย็นเคยเห็นกัน
+แม้จากไปไหนพี่จะมีสุข จะแสนทุกข์แทบชีวาจะอาสัญ
+ถึงสตรีมีดื่นสักหมื่นพัน ไม่เหมือนขวัญเนตรพี่เพื่อนชีวิต
+จงอยู่วังลังกาเถิดอย่ากลับ จะประคับประคองถนอมเป็นจอมจิต
+ประการหนึ่งถึงมิได้เหมือนใจคิด ขอชื่นชิดเชยชมให้สมรัก
+พระปลอบนางพลางแอบแนบถนอม ค่อยโอบอ้อมอุ้มนางขึ้นวางตัก
+ประคองกอดสอดสนิทจุมพิตพักตร์ นางกระดักกระดิกกระเดียมอายเหนียมชาย
+พระยียวนชวนชิดนางบิดพลิ้ว แต่เพียงผิวพอจะน้อมยอมถวาย
+จะสิ้นฤทธิ์คิดเฉลียวเสียวเสียดาย ต่อศึกวายวันอื่นจึงชื่นชม
+จะได้เดินเชิญพระองค์ไปส่งด่าน เป็นทหารแล้วจึงจะเป็นสนม
+พลางแอบองค์ทรงธรรม์ให้บรรทม เคลิ้มหลับในไพรพนมใต้ร่มรัง ฯ
+๏ พอเช้าตรู่รู้สึกนึกวิตก ศึกจะยกวกทางมาข้างหลัง
+พอเห็นทางนางสุนีมีกำลัง เชิญขึ้นนั่งบนบ่าแบกพาเดิน
+ผินพักตร์ต่อหรดีวิถีทิศ สำแดงฤทธิ์เร็วเราะดังเหาะเหิน
+ข้ามละหานชานเขาลำเนาเนิน พระเพลิดเพลินพลอยสบายเคลื่อนคลายใจ
+ให้นางอุ้มจุมพิตสนิทแนบ ชะอ้อนแอบอุ่นจิตพิสมัย
+สัพยอกหยอกนางมากลางไพร ชมนกไม้ต่างต่างสล้างเรียง
+ต้นร้อยลิ้นอินทร์จันทน์ขนันขนุน หอมกลิ่นกรุ่นตูมตาดมะหาดเหียง
+ฝางฝาหรั่งทั้งอินทนิลพะเนียง เสลาเสลี่ยงแสลงพันกรวยกันเกรา
+กระถินกระทุ่มตูมกามณฑาเทศ ตะโกเกดแก้วงอกตามซอกเขา
+เคี่ยมคล้อเขลงเต็งตะเคียนกระเบียนกระเบา เข็มคัดเค้าสาวหยุดพุดพะยอม
+พระชมชื่นยื่นเล็บเก็บนางคลี่ ให้สุนีบาตชมแซมผมหอม
+นางเก็บจันทน์คันธรสประณตน้อม ถวายจอมกษัตริย์ตรัสชมเชย
+เห็นนมนางข้างเขาเต่งเต้าตั้ง พระรอรั้งเรียกสุนีเจ้าพี่เอ๋ย
+มันน่ารักจักใคร่ได้กระไรเลย นางขวยเขินเมินเฉยแกล้งเลยเดิน
+ดูไม้สูงฝูงนกวิหคจับ บ้างเรียกรับร้องเร้าริมเขาเขิน
+นกแซงแซวแก้วกรอดพูดพลอดเพลิน ที่หว่างเนินนกยูงเป็นฝูงฟ้อน
+ทั้งไก่ฟ้าพระยาลอขันจ้อเสียง เค้าโมงเมียงมาจับสลับสลอน
+กระลุมพูคู่เคียงประเอียงอร ขมิ้นอ่อนป้อนลูกยอดมูกมัน
+ฝูงสร้อยร้าบ้าระบุ่นนกขุนแผน กระเหว่ากระแวนสัตวากระทาขัน
+กระลิงกระลางกางเขนเบญจวรรณ นกนวลจันทร์จิบจาบคุ่มขาบเคียง
+บนเขาสูงฝูงหงส์บุหรงร้อง ดังพิณก้องกังวานประสานเสียง
+ระวังไพรไก่แก้วแจ้วจำเรียง วิเวกเพียงพิณพาทย์สวาทวอน ฯ
+๏ ต่างชมเพลินเดินมาเวลาพลบ พอพานพบพวกตามหลามสลอน
+เชิญพระองค์ทรงรถบทจร จากดงดอนด่วนมาเมืองป่าตาล
+ขึ้นประทับพลับพลาฝ่ายฝรั่ง มาพร้อมพรั่งทั้งพระน้องกับสองหลาน
+พระเล่าตามความหลังแล้วสั่งการ ให้ทหารตรวจตราเตรียมอาวุธ
+ทั้งนายไพร่ให้พร้อมทุกป้อมค่าย หอรบรายเรียงรับสัประยุทธ์
+แล้วคิดอ่านการรณรงค์จะยงยุทธ์ เราเสียด่านชานสมุทรสุดเสียดาย
+ด้วยเดิมทีตีได้ดังใจนึก พวกข้าศึกเสียทีแตกหนีหาย
+ทหารเราเบาใจทั้งไพร่นาย จึงเสียค่ายเมืองใหม่แก่ไพรี
+เราแตกยับอัปราฝ่ายข้าศึก จะเหิมฮึกรบพุ่งถึงกรุงศรี
+จะผันแปรแก้ไขอย่างไรดี จึงจะตีคืนได้เมืองใหม่มา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังถามสิ้นความรู้ ไม่มีผู้สามารถอาจอาสา
+แต่องค์พระวลายุดานุชา จึงทูลว่าไพรีมีกำลัง
+ครั้นตีแตกแยกยับกลับตลบ สมทบรบเราได้ดังใจหวัง
+อย่าโดยด่วนข้าขอให้รอรั้ง บอกพระสังฆราชครูให้รู้ความ
+ท่านเคยศึกลึกล้ำช่วยกำจัด จึงจะตัดศึกเตียนที่เสี้ยนหนาม
+เห็นชนะจะได้ตรงออกสงคราม คิดปราบปรามไพรีให้มีชัย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าชอบท่านรอบรู้ เคยรบสู้ดูแลคิดแก้ไข
+ให้เขียนบอกลอกฉบับแล้วฉับไว ให้ม้าใช้ไปลังกาบอกอาจารย์
+แล้วตรัสสั่งบังอลูคนรู้รอบ รีบไปลอบสั่งเวรเกณฑ์ทหาร
+ยี่สิบหมื่นปืนผาอย่าช้าการ มาเมืองด่านได้สมทบรบไพรี ฯ
+๏ บังอลูผู้ถือหนังสือลับ ต่างกำชับเรียกหากะลาสี
+สะพายย่ามตามออกนอกบุรี ขึ้นม้าขี่ควบตรงเข้าดงดาน
+ถึงระยะประทับหยุดยับยั้ง มีตึกตั้งโต๊ะเรียงเลี้ยงทหาร
+อิ่มแล้วไปไม่ขาดราชการ เป็นย่านย่านเรียดทางไปกลางไพร
+ถึงเวียงวังลังกาเข้าอาวาส กราบพระบาทหลวงแจ้งแถลงไข
+พระอาจารย์อ่านอักษรแล้วถอนใจ จึงว่าอ้ายนอกครูทำจู่โจม
+จับพวกพ้องของตัวมามั่วสุม ศึกจึงรุมพร้อมพรักมาหักโหม
+ไม่จัดแจงแบ่งเบาค่อยเล้าโลม เที่ยวรุกโรมสงครามทั้งสามเมือง
+เออกระนั้นมันจึงได้ดินไหวหวั่น เป็นหมอกควันทุกเวลาท้องฟ้าเหลือง
+อ้ายลูกถ่อยพลอยให้ผู้ใหญ่เคือง ไม่ได้เรื่องราวทำระยำบอน
+จะเกิดทุกข์ยุคเข็ญเสียเป็นแน่ หน่อยหนึ่งแม่มันจะมาว่ากูสอน
+แกกอดเข่าเจ่าจุกเป็นทุกข์ร้อน แล้วลุกถอนใจใหญ่เข้าในกุฎี
+ดูตำรับทัพศึกที่ลึกซึ้ง เห็นบทหนึ่งชื่อทวาทศราศรี
+ผูกผนิดปิดตราไม่ช้าที ให้เสนีมึงเอาไปส่งให้นาย ฯ
+๏ ฝ่ายม้าใช้ได้ตำรับไม่ยับยั้ง เรียกบ่าวทั้งปวงนั้นรีบผันผาย
+ออกหน้าวัดจัดแจงตกแต่งกาย ขึ้นม้าหมายมุ่งมาเมืองป่าตาล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังอลูผู้รับสั่ง บอกกรมวังสั่งเวรเกณฑ์ทหาร
+รีบเร่งรัดจัดกันให้ทันก��ร อำเภอบ้านหัวเมืองส่งเนื่องมา
+พวกไปทัพสับสนหาบขนของ เดินเนืองนองนับหมื่นแบกปืนผา
+รู้เข้าไปในวังนางรำภา ทั้งยุพาผกาสุลาลี
+ให้สืบดูรู้ว่าปัจจามิตร มาตั้งติดรบพุ่งถึงกรุงศรี
+ต่างตกใจไปเฝ้าพระเสาวนีย์ ทูลคดีที่ได้แจ้งยังแคลงใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬาพระยาหญิง ตะลึงนิ่งนึกพรั่นประหวั่นไหว
+ให้ซักเหล่าสาวสุรางค์พวกข้างใน ศึกถึงไหนไปเที่ยวถามเนื้อความดู
+ได้รู้แน่แต่ว่าเวรเกณฑ์ทหาร ราชการเร็วร้อนไพร่อ่อนหู
+จึงให้หาฝรั่งบังอลู มาถามดูรู้ว่าสุดสาคร
+กับหัสไชยได้ด่านชานสมุทร พระราชบุตรอยู่ดงตาลด่านสิงขร
+จึงถามเหตุเภทพาลแรกราญรอน มันยอกย้อนผ่อนแก้พูดแต่ดี
+ครั้นซักไซ้ให้สบถปดไม่ได้ ทราบว่าไปรบพุ่งสามกรุงศรี
+ท้าวทศวงศ์พงศาสุมาลี ทั้งบุตรีกวาดมาไว้ป่าตาล
+นางตีอกตกใจด้วยไม่ทราบ ช่างหยามหยาบยิ่งนักทำหักหาญ
+ข่มเหงเหล่าเผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน แสนสงสารสองธิดาสุมาลี
+นางวัณฬาปรารมภ์จนลมจับ ระทวยทับธิดารำภาสะหรี
+นวดอังสายาดมค่อยสมประดี นางโศกีตีอุราร่ำจาบัลย์
+แสนสงสารบ้านเมืองจะเคืองแค้น ทุกเขตแคว้นไพร่ฟ้าจะอาสัญ
+แล้วตรัสถามสามนางเป็นอย่างนั้น จะผ่อนผันคิดอ่านประการใด ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างคิดเห็นผิดนัก เหลือที่จักผันแปรคิดแก้ไข
+ต่างอัดอั้นตันตึงตะลึงตะไล ถอนใจใหญ่ให้สะอื้นกลืนน้ำตา ฯ
+๏ แต่ลีวันนั้นว่าเพราะพระสังฆราช สอนให้ขาดญาติวงศ์เผ่าพงศา
+ถ้าไปห้ามปรามพระมังคลา ให้งอนข้อขอสมาสุมาลี
+ทั้งทรงยศทศวงศ์เห็นคงรับ ให้สององค์คงกลับไปกรุงศรี
+ถึงลูกผิดคิดถึงพระชนนี กลัวแต่ที่เธอไม่วอนไม่อ่อนตาม ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าไม่ฟังพระสังฆราช คงวิวาทขาดเด็ดไม่เข็ดขาม
+จะให้เจ้าเหล่านี้ไปไม่ได้ความ ข้าต้องตามไปให้ปะจึงจะดี
+นางรำภามาไปด้วยกันเจ้า ช่วยโลมเล้าพี่น้องทั้งสองศรี
+แล้วสั่งกรมวังว่าอย่าช้าที เทียมรถที่มีฝาหลังคาบัง
+อีสาวใช้ไปข้างนอกบอกขอเฝ้า เร็วเร็วเข้าเราจะไปเหมือนใจหวัง
+พวกท้าวนางต่างประหม่าละล้าละลัง กรมวังวิ่งพัลวันไป
+เทียมรถรัตน์จัดเร่งกันเซงแซ่ ทั้งเกณฑ์แห่กลองชนะปี่ไฉน
+รถสำหรับรับรำภาเสนาใน มาเทียบไว้เกยลาหน้าพระลาน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬารำภานาฏ สำอางอาตม์อ่า��งค์สรงสนาน
+ประดับเครื่องเรืองจำรัสชัชวาล พนักงานพัชนีพัดวีลม
+ทรงเกือกทองรองบาทต่างยาตรเยื้อง นางเชิญเครื่องเนื่องตามล้วนงามสม
+ขุนหมื่นหมอขอเฝ้าทั้งเจ้ากรม กราบบังคมคอยตามกันหลามไป
+ทั้งสององค์ทรงรถพระกลดกั้น รถกำนัลนั่งเคียงเรียงไสว
+สารถีตีม้าเคลื่อนคลาไคล ปี่ไฉนกลองชนะตีประโคม
+ขนัดนอกหอกดาบกำซาบสะพรั่ง ทั้งหน้าหลังสังข์แตรเป่าแห่โหม
+อภิรุมชุมสายพรายโพยม ครั้นค่ำโคมคบสว่างตามทางไป
+ต่อย่ำฆ้องสองยามหยุดประทับ ครั้นรุ่งขับคนเดินเนินไศล
+กำลังทุกข์ยุคเข็ญเห็นสิ่งใด นางมิได้ชื่นชมด้วยตรมทรวง
+แต่ขอเฝ้าเจ้าชู้ไม่รู้ทุกข์ แสนสนุกเสนหานางข้าหลวง
+เก็บดอกไม้ในป่าบุปผาพวง ทั้งมะม่วงมะปรางให้นางใน
+นางสาวสาวน้าวกิ่งชิงกันเก็บ จนเสียเล็บแลหาน้ำตาไหล
+บ้างท้าวแขนแหงนชมพนมไพร ดูนกไม้ต่างต่างตามทางมา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องกองร้อยรายคอยข่าว รู้เรื่องราวรีบเดินตามเนินผา
+ถึงด่านเข้าเฝ้าพระมังคลา ทูลว่าพระมารดามาในไพร ฯ
+๏ ฝ่ายเอกองค์ทรงยศโอรสราช ฟังประหลาดหลากจิตคิดสงสัย
+ปรึกษาน้องสองหลานรำคาญใจ หรือใครไปเพ็ดทูลจึงวุ่นวาย
+พระอนุชาว่าเห็นจะเป็นแน่ จะคิดแก้อย่างไรเห็นไม่หาย
+อย่าให้พบหลบลี้ดูดีร้าย ให้แต่ฝ่ายผู้เฒ่าอยู่เฝ้าฟัง
+พระมังคลาว่าจริงพี่กริ่งตรึก ที่พวกผลึกรมจักรซึ่งกักขัง
+แม้พบปะจะปล่อยคอยระวัง แล้วตรัสสั่งนายทหารเป็นการลับ
+อาญาสิทธิ์ผิดชอบจงลอบบอก กองในนอกนายประตูดูกำกับ
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังสั่งกำชับ ครั้นเสร็จสรรพชวนพระน้องสองนัดดา
+ขึ้นอยู่ป้อมพร้อมพรั่งกันทั้งสี่ คิดแต่ที่ทำศึกต่างปรึกษา
+ฝ่ายนายหมวดตรวจกำกับกำชับกำชา บอกกิจจาแจ้งทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายนางนาถมาตุรงค์ทรงพระยศ เร่งรีบรถแรมทางมากลางหน
+ถึงดงตาลด่านใหญ่ดูไพร่พล ไม่เห็นหนผู้ใดเดินไปมา
+นอกประตูอยู่แต่คนแก่เฒ่า จึงเรียกเข้ามาประณตริมรถา
+แล้วตรัสถามตามระแวงแคลงวิญญาณ์ พระมังคลาไปอยู่หนตำบลใด ฯ
+๏ พวกผู้เฒ่าเฝ้าฟังรับสั่งถาม จึงทูลความเคลือบแฝงแถลงไข
+พระหน่อนาถราชโอรสยศไกร เสด็จไปลังกาได้ห้าวัน
+ปิดประตูผู้ใดเข้าในด่าน จะประหารชีวาให้อาสัญ
+ข้าพเจ้าเข้ามาแต่อารัญ ต้องพากันขัดค้างอยู่อย่��งนี้ ฯ
+๏ นางดำริตริตรึกนิ่งนึกแหนง เห็นจะแกล้งไม่ให้พบคิดหลบหนี
+จึงซักไซ้ใครเล่าเฝ้าบุรี หรือไม่มีตัวทหารประการใด
+พวกคนแก่แก้ว่าข้าพเจ้า มิได้เข้าไปเห็นว่าเป็นไฉน
+นางทรงฟังสั่งบรรดาพวกข้าไท จงเรียกให้เปิดบานทวารบัง
+นายประตูผู้ใดมิได้ขาน เป็นช้านานนางให้ซ้ำร้องคำหลัง
+มิให้เราเข้าไปก็ไม่ฟัง จะฟันพังประตูเข้าบูรี
+สักครู่หนึ่งจึงเห็นคนบนหอรบ นั่งนอบนบนางวัณฬามารศรี
+ร้องถามชายนายขอเฝ้าพระเสาวนีย์ ออกมานี้ราชการสถานใด ฯ
+๏ ขอเฝ้าว่ามาช่วยหน่อวรนาถ ดำริราชสงครามตามวิสัย
+ทั้งเยี่ยมเยือนเหล่าพลสกลไกร ตามพระทัยกรุณาทั้งธานี
+เร็วเร็วเถิดเปิดบานทวารรับ รถจะได้ไปประทับพลับพลาศรี
+จะขัดขวางค้างอยู่นอกบูรี โทษจะมีเหมือนขบถประทษร้าย ฯ
+๏ พวกหอรบหลบหน้าโยธาหาญ จึงเปิดบานประตูได้ดังใจหมาย
+เข้าในเมืองเนื่องมาประดานาย กราบถวายวันทาพร้อมหน้ากัน
+เชิญประทับพลับพลาตรงหน้าป้อม ทหารล้อมวงรอบเป็นขอบขัณฑ์
+นางกษัตริย์ตรัสสั่งคนทั้งนั้น เองพากันไปบอกพระมังคลา
+ให้พาน้องสองหลานทหารเก่า มาหาเราเราธุระจะมาหา
+ฝ่ายขุนนางพรางความตามสัญญา พระไปวังลังกาได้ห้าวัน
+วางพระทัยให้ข้ารักษาด่าน ราชการเตรียมตรวจกันกวดขัน
+นี่หากพระเสด็จมาจึงพากัน มาคอยรับอภิวันท์ฟังบัญชา ฯ
+๏ นางตรัสถามความเรื่องเมืองผลึก มาขังตึกไว้ที่ไหนจะไปหา
+ทั้งพระยศทศวงศ์ซึ่งส่งมา มึงช่วยพาไปให้พบประสบกัน
+ฝ่ายฝรั่งฟังตรัสให้ขัดข้อง กลัวจะต้องโทษกรณ์พูดผ่อนผัน
+ไม่ทราบความตามจริงทุกสิ่งอัน กระหม่อมฉันข้าทหารใช้ราญรอน
+นางเคืองขัดตรัสด่าพวกข้าเฝ้า มึงโฉดเฉาช่างไม่บอกพูดหลอกหลอน
+จะทำให้ไพร่ฟ้าประชากร ได้เดือดร้อนรบราต้องฆ่าฟัน
+กูเคยพบรบสู้เคยรู้เห็น ที่ยุคเข็ญเย็นร้อนคิดผ่อนผัน
+มึงสอพลอยอเจ้าทิ้งเผ่าพันธุ์ จะพากันฉิบหายล้มตายไป
+กูเลี้ยงลูกปลูกฝังเห็นพลั้งผิด จึงตามติดคิดแต่จะแก้ไข
+มึงขัดขวางอย่างนี้จะมีภัย ไสหัวไปให้พ้นอ้ายคนพาล ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีเห็นที่ขัด เข้าห้องผลัดเครื่องประดับสำหรับทหาร
+ใส่เกราะเพชรเตร็จตรัจชัชวาล แล้วถือขวานออกหน้าพลับพลาพลัน
+ประกาศว่าข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ เป็นข้าบาทบทเรศทั้งเขตขัณฑ์
+ใครเสียสัตย์ขัดข้องคิดป้องกัน กูจะฟันเสียให้ตายทำลายลง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลคนผู้เฒ่าชาวผลึก ต้องเฝ้าตึกปัดเป่ากวาดเผ้าผง
+ได้ยินความถามไต่ดังใจจง จึงเดินตรงเข้าไปทูลซึ่งมูลความ
+อันองค์พระมเหสีบุตรีผลึก ต้องใส่ตึกกักขังอยู่ทั้งสาม
+ทหารล้อมพร้อมคุมทุกทุ่มยาม จงทราบความตามจะโปรดที่โทษทัณฑ์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬารำภาสะหรี ต่างยินดีด้วยได้จริงทุกสิ่งสรรพ์
+จากพลับพลาพาขอเฝ้าเหล่ากำนัล ผู้เฒ่านั้นนำไปเหมือนใจจง
+ถึงตึกขังบังห้องทั้งสองตึก พวกผลึกทูลความตามประสงค์
+ฝ่ายฝรั่งพรั่งพร้อมพวกล้อมวง เห็นโฉมยงองค์ละเวงกลัวเกรงครัน
+ต้องหลีกเหล่าชาววังไปทั้งพวก แล้วถอดหมวกเหมือนไหว้เจ้าไอศวรรย์
+กุญแจใส่ใบบานเอาขวานฟัน แล้วตามกันเข้าในห้องทั้งสองนาง ฯ
+๏ เห็นองค์พระมเหสีบุตรีน้อย ซูบเศร้าสร้อยมิได้หวีเกศีสาง
+เข้ากราบลงตรงที่เพลาพี่นาง สะอื้นพลางนางวัณฬาโศกาลัย
+โอ้พระพี่วิบากมายากแค้น ต้องโศกแสนเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+มิควรเป็นเวรสร้างแต่ปางใด จึงทำให้ขัดขวางถึงอย่างนี้
+เพราะลูกชั่วตัวน้องก็ต้องผิด อย่าเพ่อคิดถือโกรธโปรดเกศี
+เสียแรงน้องครองสัตย์สวัสดี นึกเหมือนพี่ร่วมครรภ์ไม่ฉันทา
+เพราะเจ้ากรรมทำเข็ญให้เป็นโทษ เสียประโยชน์ญาติวงศ์เผ่าพงศา
+แต่ทราบข่าวเช้าค่ำกลืนน้ำตา เหมือนน้องฆ่าพี่นางให้วางวาย ฯ
+๏ ส่วนสุวรรณมาลีเห็นดีนัก กอดน้องรักร้องไห้จิตใจหาย
+สะอื้นอ้อนอ่อนระหวยระทวยกาย พระหัตถ์ฟายชลนาร่ำจาบัลย์
+เป็นบุญแท้แม่ละเวงวัณฬาน้อง เหมือนร่วมท้องดีจริงทุกสิ่งสรรพ์
+สาพิภักดิ์รักพี่เหมือนชีวัน จะสู้ม้วยด้วยกันไม่ฉันทา
+ถึงลูกเต้าเขาชังก็ช่างเขา แต่ใจเราเรายังรักกันหนักหนา
+ลูกกำเนิดเกิดครรภ์แม่วัณฬา เหมือนลูกพี่มิได้ว่าแม่อาธรรม์
+ทั้งสองนางต่างสลดกำสรดสะอื้น สุดจะขืนฝืนแรงกันแสงศัลย์
+สิ้นกำลังทั้งสองตระกองกัน สะอื้นอั้นอ่อนซบสลบลง
+ทั้งรำภาสะหรีโศกีร่ำ เรียกเอาน้ำหอมชโลมโสรจโซมสรง
+เกสรสดรสรื่นค่อยฟื้นองค์ ต่างดำรงหฤทัยให้ประทัง
+นางวัณฬาว่าน้องจะเชิญพระพี่ ไปส่งที่เมืองใหม่เหมือนใจหวัง
+ทั้งทรงยศทศวงศ์ดำรงวัง คืนไปยังรมจักรนครา
+สุมาลีดีใจปราศรัยสนอง ขอบคุณของน้องรักนั้นหนักหนา
+อันทรงยศทศวงศ์ซึ่งส่งมา เขามิให้ไปหาพูดจากัน
+แม่ควรช่วยด้วยเป็นวงศ์ของทรงเดช คืนนิเวศน์เวียงชัยไอศวรรย์
+นางคำนับรับคำชวนกำนัล เชิญสุวรรณมาลีบุตรีมา
+เข้าตึกท้าวทศวงศ์เห็นทรงยศ ต่างประณตน้อมประนมก้มเกศา
+ส่วนสององค์ทรงศักดิ์เพ่งพักตรา เห็นแม่นมั่นวัณฬาสุมาลี
+ลดพระองค์ลงใกล้ไห้สะอื้น ต้องแตกตื่นตายเป็นไม่เห็นผี
+เพราะลูกเจ้าเอามาขังไว้ดังนี้ มิรู้ที่ทำกระไรที่ไหนเลย
+หรือทดแทนแค้นเคืองแต่เรื่องหลัง ต้องพลาดพลั้งพลอยทุกข์เพราะลูกเขย
+ก็คิดว่าการุญได้คุ้นเคย มิควรเลยจริงจริงนะแม่ละเวง ฯ
+๏ นางวัณฬาสารภาพพึ่งทราบเกล้า ว่าลูกเต้าเจ้ากรรมทำข่มเหง
+ไม่บอกแม่แต่มันคิดกันเอง ไม่ยำเยงเกรงพระราชอาชญา
+แต่ลูกนี้มิได้เป็นใจด้วย จะคิดช่วยกำจัดตัดเกศา
+ทั้งสององค์ทรงธรรม์จงกรุณา แต่ตัวข้านี้ได้โปรดยกโทษทัณฑ์
+ที่ลูกหลานพาลผิดคิดขบถ มันคนคดควรฆ่าให้อาสัญ
+จะเชิญองค์ทรงเดชคืนเขตคัน ทั้งกำนัลเสนาชาวธานี ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ว่าอ่อพ่อขอโทษ มาหลงโกรธแม่วัณฬารำภาสะหรี
+เออลูกเต้าเล่าก็เป็นไปเช่นนี้ ไม่พอที่ทำข่มเหงกันเองเลย
+นางพระยามานั่งลูบหลังไหล่ แม่ขอบใจแม่วัณฬานิจจาเอ๋ย
+ได้พบเห็นเป็นบุญได้คุ้นเคย อย่าโกรธเลยลูกเต้าเหมือนเผ่าพันธุ์
+ถึงเด็กผิดคิดอาลัยผู้ใหญ่ซื่อ มิควรถือโทษกรณ์พอผ่อนผัน
+แม่วัณฬามาลีนี้ดีครัน รู้รักกันนี่กระไรขอบใจจริง
+จะรุ่งเรืองเลื่องลือมีชื่อเสียง ได้สืบเยี่ยงอย่างเลิศประเสริฐหญิง
+รักกันไปให้ตลอดอย่าทอดทิ้ง มีแต่สิ่งสรรเสริญเจริญใจ ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างคำนับน้อมรับสั่ง อยู่พร้อมพรั่งทั้งรำภาอัชฌาสัย
+เชิญสองท้าวสาวสรรค์กำนัลใน เสด็จไปรถประทับที่พลับพลา
+ท้าวทศวงศ์องค์พระมเหสี รำภาสะหรีมียศร่วมรถา
+สุมาลีพี่น้องสองธิดา ทั้งวัณฬาร่วมรถบทจร
+พวกไพร่พลคนผลึกรมจักร มาพร้อมพรักพรูตามหลามสลอน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพลากร ต่างใส่กลอนปิดบานทวารบัง
+นายทหารด้านเหนือใส่เสื้อหมวก เป็นพวกพวกขี่ม้าล้อมหน้าหลัง
+แล้วร้องว่าอย่าทำแต่ลำพัง พระเจ้าลังกากษัตริย์ตรัสกำชับ
+ให้ขุนนางต่างพระทัยนัยน์เนตร รักษาเขตคอยเสด็จจนเสร็จกลับ
+แม้ผู้ใดไม่ฟังบทบังคับ ก็จะจับฆ่าฟันให้บรรลัย
+เมืองผลึกรมจักรเป็นนักโทษ ยังไม่โปรดพระจะมาพาไปไหน
+คืนส่งมาข้าพเจ้าจะเอาไป ใส่ไว้ในตึกขังจึงบังควร ฯ
+๏ ขณะนั้นวัณฬารำภาสะหรี ฟังเสนีเนรคุณคิดหุนหวน
+ออกยืนด่าข้าเฝ้าเจ้าสำนวน มึงไม่ควรขัดข้องจองหองนัก
+กูบำรุงกรุงไกรยกให้ลูก ช่วยฝังปลูกแปลกกูไม่รู้จัก
+พลอยสอพลอก่อศึกทำฮึกฮัก พวกอ้ายอกตัญญูเหมือนงูพิษ
+มึงคิดร้ายหมายสู้กูหรือนี่ ว่าไม่มีวาสนาอาชญาสิทธิ์
+ขืนขัดขวางทางไว้มึงไม่คิด ประเดี๋ยวนี้ชีวิตจะวายวาง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาว่าพระองค์ดำรงราชย์ ก็สิทธิ์ขาดสารพัดไม่ขัดขวาง
+ครั้นตรัสมอบขอบคันสวรรยางค์ ให้ขุนนางเชื่อฟังพระมังคลา
+ต้องถือน้ำทำสัตย์เพราะตรัสสั่ง จึงเชื่อฟังทรงยศโอรสา
+เดี๋ยวนี้พระจะกลับบังคับบัญชา เจ้าลังกาก็จะต้องเป็นสององค์
+แม้ออกโอษฐ์โปรดขอต่อหน่อนาถ อนุญาตยอมตามความประสงค์
+ไม่ขัดเคืองเบื้องบาทมาตุรงค์ ซึ่งพระองค์จะมาทำแต่ลำพัง
+เหมือนถอดหน่อวรนาถราชโอรส ให้เสียยศเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+ข้าทูลห้ามปรามไว้พระไม่ฟัง โทษข้าทั้งปวงนี้ถึงที่ตาย
+แต่พวกพ้องสองเมืองที่เคืองขัด จะต้องตัดเอาศีรษะไว้ถวาย
+ไม่รบสู้อยู่เกล้าเป็นเจ้านาย คนอื่นหมายมิให้ออกนอกกำแพง ฯ
+๏ นางรำภาว่าอุเหม่อ้ายเดรฉาน ยังต้านทานทุ่มเถียงขึ้นเสียงแข็ง
+มากั้นกางขวางขัดสกัดสแกง มึงจะแกล้งกลบพระเสาวนีย์
+ธรรมเนียมนาถมาตุรงค์มิ่งมงกุฎ ควรช่วยบุตรบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ถึงหน่อไทไม่อยู่ในบูรี พระชนนีชี้ขาดราชการ
+ก็ควรฟังทั้งหมดช่วยปลดเปลื้อง ให้บ้านเมืองเรืองสมบัติพัสถาน
+ถ้าทำผิดกิจกษัตริย์ไม่ทัดทาน จะเกิดการยุคเข็ญไม่เว้นวาย
+ทุกวันวุ่นขุ่นเคืองด้วยเรื่องรบ จะเกลื่อนกลบเกลี่ยไกล่เสียให้หาย
+มึงขืนขวางทางไว้ทั้งไพร่นาย จะต้องตายโหงทั่วทุกตัวคน
+แล้วแต่งองค์ทรงม้ามือคว้าขวาน ไล่ทหารมิให้ขวางทางถนน
+ทั้งนายไพร่ไม่รบหลีกหลบวน นางเร่งพลขับรถบทจร ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาฝรั่งออกตั้งรับ ล้อมหน้าหลังคั่งคับสลับสลอน
+นางรำภากล้าหาญไล่ราญรอน มันกลับย้อนแยกวิ่งจับหญิงชาย
+ฉุดลากเหล่าชาวผลึกรมจักร เสียงคึกคักร้องกรีดหวาดหวีดหวาย
+นางไล่ฟันโยธาข้างหน้าตาย มันเข้าท้ายรถไล่ฆ่าไพ��่พล
+พวกขอเฝ้าเจ้ากรมออกสมทบ ช่วยเจ้ารบรอนรับกันสับสน
+นางรำภาฆ่านายตายหลายคน มันฆ่าพลพวกตามตายครามครัน ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์นงลักษณ์อัคเรศ คิดสมเพชพวกโยธาที่อาสัญ
+จึงตรัสห้ามรำภาสะหรีนั้น อย่าฆ่าฟันให้ตายวายชีวา
+จะกลับไปให้เขาขังไว้ดังเก่า ด้วยพวกเรายับย่อยน้อยหนักหนา
+นางละเวงเกรงว่าพระมังคลา จะให้ฆ่าห้ากษัตริย์ด้วยขัดใจ
+จึงร้องว่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย บอกเจ้านายมึงให้แจ้งแถลงไข
+อันพวกพ้องสองพารากูพาไป รักษาไว้ในวังเมืองลังกา
+ถ้าลูกกูรู้จักรักพ่อแม่ อย่าถือแต่ยศศักดิ์ให้หนักหนา
+แล้วให้กลับขับรถเลี้ยวลดมา นางรำภาอยู่หลังระวังระไว
+เปิดทวารบานบังออกหลังด่าน เหล่าทหารมิได้ห้ามปรามไฉน
+รีบแรมทางกลางป่าพนาลัย ถึงกรุงไกรพร้อมเพรียงเข้าเวียงวัง
+ให้สองท้าวสาวสนมรมจักร สำนักพักตึกทองทั้งสองหลัง
+ทอดยี่ภู่ปูสุวรรณบัลลังก์ แท่นที่ตั้งอย่างกษัตริย์ขัตติยา
+ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ อยู่ตึกจัตุรมุขเป็นสุขา
+ทั้งลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา พร้อมทั้งข้าหลวงเหล่าพวกสาวใช้
+นางวัณฬาอารีปรนนิบัติ มิได้ขัดเคืองวิญญาณ์อัชฌาสัย
+เลี้ยงทั้งเหล่าชาวพลสกลไกร ทั้งนายไพร่ได้เป็นสุขทั่วทุกคน ฯ
+๏ แต่ฝ่ายข้างนางละเวงวัณฬาราช แค้นหน่อนาถนึกเห็นไม่เป็นผล
+แกล้งแอบแฝงแต่งให้พวกไพร่พล ไล่ฆ่าคนข่มเหงไม่เกรงใจ
+ข้างพวกพ่อก็ทำระยำยับ ทั้งไม่นับถือแม่พูดแก้ไข
+พลางตรัสถามสามนางคิดอย่างไร ลูกกลับไปเป็นศัตรูมาดูแคลน
+ทั้งสามนางต่างว่าหนักหนาหนัก เหมือนเลี้ยงรักลูกเสือร้ายเหลือแสน
+จะช่วยชุบอุปถัมภ์กลับทำแค้น เหมือนเหยียบแผ่นดินผิดจนจิตใจ
+นางวัณฬาว่าเพราะพระสังฆราช สอนให้ขาดญาติวงศ์จึงหลงใหล
+น่าแค้นเหลือเชื่อพระจำจะไป ต่อว่าให้ขาดกันเสียวันนี้
+จึงแต่งองค์ทรงเครื่องแล้วเยื้องย่าง พร้อมสามนางกับเหล่านางสาวศรี
+ทั้งสี่องค์ทรงวอจรลี ถึงกุฎีขึ้นบันไดเข้าในประตู ฯ
+๏ พอผันแปรแลเห็นพระสังฆราช นั่งบนอาสน์อิงหมอนมือยอนหู
+ไม่ก้มเกล้าเข้าไปนั่งตั้งกระทู้ ท่านขรัวครูสอนสั่งเจ้ามังคลา
+เหมือนลูกเสือเหลือเอกลอยเมฆแท้ ขาดพ่อแม่เผ่าพงศ์พวกวงศา
+คิดว่าช่วยแม่บำรุงกรุงลังกา มิรู้มากลับเป็นไปเช่นนี���
+ช่างยุยงส่งเสริมให้เหิมฮึก จนเกิดศึกรบพุ่งถึงกรุงศรี
+เพราะสั่งสอนบอนบอกนอกบาลี จนเกิดดีดีแตกแหลกระยำ
+เสียแรงเชื่อถือว่าเหมือนตาปู่ จะค้ำชูช่วยชุบอุปถัมภ์
+มาหลงเชื่อเสือเฒ่าตัวเจ้ากรรม ช่างแนะนำทำให้ขาดญาติกา ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งตะลึงแล้วจึงถาม มันเกิดความอย่างไรมึงอึงหนักหนา
+ว่าปากบอนสอนสั่งมังคลา กูพูดจาว่ากระไรบอกให้รู้
+ไม่ไต่ถามหยามหยาบบาปนะวะ กูเป็นพระจะทะเลาะไม่เพราะหู
+ถึงลูกเต้าเอามาไว้ที่ในกู สอนให้รู้สารพัดกลับขัดใจ ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าเพชรก้อนเก็จแก้ว เขาขอให้ไปเสียแล้วเป็นไหนไหน
+ใครบอนบอกออกให้รู้ครูหรือใคร สอนให้ไปชิงเขาเผาพารา
+เที่ยวรบพุ่งกรุงผลึกรมจักร ให้เสียศักดิ์สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+จับสองท้าวสาวสรรค์กัลยา กับสร้อยสุวรรณจันทร์สุดาสุมาลี
+มาขังไว้ในด่านดงตาลตึก จนเกิดศึกรบพุ่งถึงกรุงศรี
+เสียเมืองใหม่ไพร่นายวายชีวี ตัวต้องหนีเข้าไปอยู่หมู่ดงตาล
+ครั้นรู้ความตามไปจะไกล่เกลี่ย ก็หลบเสียให้แม่พบแต่ทหาร
+ให้รบแม่แต่ล้วนอ้ายน้ำใจพาล เพราะอาจารย์ฝึกหัดจึงตัดรอน
+จนรบราฆ่าฟันกันออกวุ่น เพราะเจ้าคุณหรือมิใช่หรือใครสอน
+อยู่กุฎีมีสุขไม่ทุกข์ร้อน เหมือนเสือนอนกินควายสบายครัน ฯ
+๏ บาทหลวงว่ามาพาโลอีโกหก สัตว์นรกเนรคุณทำหุนหัน
+ไม่ไต่ถามความหลังสิ้นทั้งนั้น กูบอกมันตามจริงผิดสิ่งใด
+บวชเป็นพระจะให้ว่ามุสาวาท จะมิขาดศิลถือหรือไฉน
+ข้าตัดรอนสอนสั่งเมื่อครั้งไร มาแกล้งใส่โทษว่าสารพัด
+อันลูกเต้าเหล่ากอกับพ่อแม่ ก็สุดแท้แต่น้ำใจวิสัยสัตว์
+เหมือนอย่างผัวตัวบ้างกูง้างคัด มึงจะตัดหรือวะอีละเวง
+อ้ายมังคลาบ้าลำโพงโกงเหมือนแม่ มันเอาแต่ตามอารมณ์ทำข่มเหง
+ลูกในท้องของตัวไม่กลัวเกรง มาครื้นเครงโกรธกูเป็นครูบา
+โทษเอาผัวตัวมึงจึงจะถูก ที่ทำลูกล้างวงศ์เผ่าพงศา
+มาลบหลู่กูแก่ชแรชรา มึงฟันฆ่าเสียเถิดวะเป็นพระบอน
+เมื่อผัวอยู่กูก็ผิดกูคิดสู้ ถึงลูกเต้าเล่าก็กูเป็นครูสอน
+ต้องอับอายหลายทีทีนี้นอน ให้มึงถอนเถือเนื้อใส่เกลือกิน
+ใครหายใจไม่ออกถึงนอกฟ้า ผิดก็มาอยู่กับกูไม่รู้สิ้น
+กูอาศัยในแดนรักแผ่นดิน มึงกลับนินทาว่าสารพัน ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าเป็นครูรู้ว่าผิด ไ���่ห้ามศิษย์สั่งสอนช่วยผ่อนผัน
+จนเกิดศึกครึกครื้นทุกคืนวัน ไม่ช่วยห้ามปรามมันคิดฉันใด ฯ
+๏ บาทหลวงว่าวิสัยในมนุษย์ ฟันจะหลุดแล้วก็ห้ามปรามไม่ไหว
+ห้ามเกศาว่าอย่าหงอกยังนอกใจ มันขืนหงอกออกจนได้มันไม่ฟัง
+กูทำดีมีแต่ผิดไม่คิดหลาบ มึงมาหยาบหยามว่าเหมือนบ้าหลัง
+สาพิภักดิ์จักตายเสียหลายครั้ง เหลือกำลังช่างใครไม่ใช่การ ฯ
+๏ นางละเวงเกรงบาปไม่หยาบหยาม คิดถึงความซื่อตรงก็สงสาร
+ชลีลาพาหญิงพวกศฤงคาร ไปปราสาทราชฐานรำคาญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลามหาราช ได้แบบบาทหลวงแจ้งแถลงไข
+รู้ตำรับทัพศึกต้องตรึกไตร แล้วฝึกไพร่พลรบรู้ครบครัน
+ให้ตั้งค่ายใหญ่น้อยร้อยแปดค่าย เป็นหลั่นรายเรียบไปในไพรสัณฑ์
+แบ่งคนไว้ไพร่นายค่ายละพัน ธงสำคัญสัญญารบราวี
+มีปืนลากขวากล้อมไว้พร้อมหมด ชื่อค่ายทศเทวาเป็นราศี
+ร้อยแปดค่ายหมายได้แม้ไพรี มาโจมตีมิได้รอดตลอดไป
+ริมธานีมีลำแม่น้ำกว้าง เหมือนลำรางลงเชี่ยวเป็นเกลียวไหล
+จัดเรือน้อยร้อยลำประจำไว้ จะได้ใช้สอยสำหรับจับไพรี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยเจ้าไตรภพ ทำการศพกับพระน้องทั้งสองศรี
+พอเสร็จเมรุเดือนอ้ายเป็นปลายปี ได้ฤกษ์ดีสี่ค่ำเป็นสำคัญ
+มาพร้อมพรักชักศพสองกษัตริย์ เข้าเมรุรัตน์รุ่งเรืองดังเมืองสวรรค์
+มีโขนละครมอญรำระบำบรรพ์ บ้างรำเต้นเล่นประชันเสียงครั่นครึก
+พอราตรีมีดอกไม้ไฟสว่าง โป้งปีบช้างชิงร้องเสียงก้องกึก
+เล่นหนังฆ้องกลองสนั่นลั่นพิลึก อึกทึกครึกครื้นทุกคืนวัน
+พวกไพร่ฟ้ามาประชุมแก่หนุ่มสาว เจ๊กมอญลาวแขกไทยทั้งไอศวรรย์
+เป็นหมู่หมู่ดูงานการประชัน เกษมสันต์สรวลเสกันเฮฮา
+หนุ่มตะกอพอใจเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง เข้าพาดพิงพวกนางต่างภาษา
+เขมรเมียงเคียงทวายทำชายตา ว่านักเอ๊ยตุยนาสะลามะลู
+นางทวายอายเอียงพูดเสียงแปร่ง มะแวงแฉ่งพะเอเปอะสู
+เจ้ามอญว่าอาละกูลทิ้งปูนพลู ลาวบ่ฮู้บ่หันบ่ยั่นน้อ
+พวกไทยปาตลีบุตรว่าหยุดก่อน ชาวละครร้องฮื้อทำพรื้อพ่อ
+เจ๊กเห็นสาวชาวชวาร้องว่าฮ้อ แขกว่ายอละเดไพล่เผลความ
+บ้างเพลิดเพลินเดินดูงานการฉลอง ออกเนืองนองท้องแถวแนวสนาม
+ลูกสาวหายหลายแห่งเพราะแต่งงาม พ่อแม่ตามถามไต่ก็ไม่พบ
+สมโภชถึงครึ่งเดือนไม่เคลื่อนคลาด พร้อมพ���ะญาติประยูรวงศ์ปลงพระศพ
+แล้วเก็บพระอัฐิท้าวเจ้าพิภพ ไว้มณฑปจบเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ พอผู้ถือหนังสือเรื่องเมืองผลึก บอกข่าวศึกรมจักรซึ่งหักหาญ
+ถึงพร้อมกันวันฤกษ์เมื่อเลิกงาน พระอ่านสารทราบว่าเสียธานี
+ตกพระทัยไหวหวาดอนาถนัก พระวรพักตร์หม่นหมองทั้งสองศรี
+จะเลิกทัพกลับไปปราบไพรี ยังไม่มีกษัตริย์ครองรัตนา
+จึงมอบแดนแผ่นดินให้สินสมุทร อรุณนุชดำรงสืบวงศา
+ศึกสำเร็จเสร็จสรรพจะกลับมา ให้อำมาตย์มาตยารักษาไว้
+จัดสำเร็จเสร็จลงทรงกำปั่น ทั้งศรีสุวรรณลอยลำตามน้ำไหล
+ฝ่ายอนุชาทูลลาพี่ยาไป เยี่ยมกรุงไกรรมจักรนัครา
+พระอภัยไปกับสินสมุทร ไม่ยั้งหยุดแยกทางต่างทิศา
+ตามขอบคุ้งมุ่งหมายสายคงคา ทุกคืนค่ำร่ำมาไม่ราใบ ฯ
+๏ ฝ่ายพระน้องล่องลมถึงรมจักร เสียทรงศักดิ์เศร้าหมองไม่ผ่องใส
+พระอัคเรศเกษราโศกาลัย ถึงท้าวไทบิตุราชมาตุรงค์
+โอ้พระคุณทูลกระหม่อมจะตรอมโศก ชราโรครุมเติมจะเคลิ้มหลง
+จะง่วงเหงาเศร้าหมองทั้งสององค์ จะซูบทรงสรงเสวยจะเลยละ
+พระพลัดพรากจากวังไปทั้งสอง เหมือนตัวของน้องนี้เสียศีรษะ
+จะกำสรดอดบรรทมลมปะทะ สงสารพระจะระทดสลดพระทัย
+ทั้งมดหมอก็ไม่ได้เอาไปด้วย ใครจะช่วยดูแลคิดแก้ไข
+แสนสงสารผ่านฟ้าเหลืออาลัย สะอื้นไห้ไม่หยุดทั้งบุตรี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกันแสงขืนแข็งจิต ให้แค้นคิดขุ่นข้องมัวหมองศรี
+จะติดตามข้ามไปปราบไพรี ออกนั่งที่พระโรงรัตน์ชัชวาล
+เสนาน้อมพร้อมพรั่งสั่งพี่เลี้ยง ให้อยู่เวียงวังนิเวศน์ประเทศสถาน
+จัตุสดมภ์กรมนาอย่าช้าการ เกณฑ์ทหารห้าหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ให้บุตรพราหมณ์สามนายเป็นซ้ายขวา เจ้ากฤษณานำพหลพลขันธ์
+ทัพหลวงเข้าบรรจบสมทบกัน จัดกำปั่นร้อยลำประจำพล ฯ
+๏ ผู้รับสั่งบังคมมาสมทบ จัดเรือรบกองทัพวิ่งสับสน
+ใส่ข้าวน้ำลำเลียงเสบียงคน บ้างก็ขนเครื่องอาวุธยุทธนา
+เจ้ามะหุตกำกับกองทัพซ้าย เจ้ายุขันนั้นฝ่ายข้างปีกขวา
+มังกรนำกำกับทัพโยธา พระกฤษณากองหนุนเป็นขุนพล
+แล้วจัดแจงแต่งชำระเรือพระที่นั่ง ลงพร้อมพรั่งล้าต้าแลต้นหน
+ทั้งเรือแห่แลสล้างลอยกลางชล บรรจุพลพร้อมเพรียงเรียบเรียงกัน ฯ
+๏ กษัตราอ่าองค์สรงสุหร่าย สกนธ์กายเปล่งฉวีดังสีบุหลัน
+แล้วปรายประพระสุคนธ์ปนอำพัน ทรงสุคันธรสรื่นชื่นชูใจ
+จัดประจงทรงเครื่องเรืองระยับ มงกุฎจอนซ้อนประดับดอกไม้ไหว
+ครั้นเสร็จสรรพจับคทาแล้วคลาไคล กำนัลในนางห้ามตามลีลา
+เสด็จลงทรงกำปั่นสุวรรณรัตน์ พร้อมขนัดพลนิกายกองซ้ายขวา
+นายทหารขานโห่ก้องโกลา ปืนสัญญายิงลั่นสนั่นดัง
+ออกลอยลำกำปั่นเป็นหลั่นล่อง เสียงฆ้องกลองเซ็งแซ่ทั้งแตรสังข์
+ออกมหาสาชลข้ามวนวัง ทั้งหน้าหลังแล่นตามกันหลามทาง ฯ
+๏ ฝ่ายเรือพระอภัยมาในสมุทร รีบแล่นรุดเร็วลัดไม่ขัดขวาง
+ต้นหนหมายสายน้ำมาท่ามกลาง กำหนดทางสามเดือนไม่เคลื่อนคลาย
+ถึงกรุงไกรไม่เห็นพักตร์อัคเรศ อนาถเนตรนึกในพระทัยหาย
+สงสารบุตรสุดแค้นแสนเสียดาย ระทวยกายลงบนอาสน์เพียงขาดใจ
+ทั้งแสนแค้นแสนสลดระทดเทวษ น้ำพระเนตรมิรู้สิ้นรินรินไหล
+โอ้กรรมเอ๋ยเคยสร้างไว้ปางไร ลูกในไส้หรือมาเป็นไปเช่นนี้
+นึกแค้นด้วยว่าเป็นเนื้อไม่เกื้อหนุน ซ้ำทารุณรบพุ่งเอากรุงศรี
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาสุมาลี ป่านฉะนี้เป็นไฉนเหลือไกลกัน
+เมื่อเรือแตกแยกย้ายเหมือนตายแล้ว กลับได้แก้วกลอยใจมาไอศวรรย์
+เมื่อทุกข์มีพี่คลั่งไปครั้งนั้น ทมิฬมันมาสมทบรบบุรี
+เจ้าคุมทัพรับท้าวเก้าประเทศ ไม่เสียเขตแขกตายพลัดพรายหนี
+ทัพลังกาฝรั่งมาครั้งนี้ กลับเสียทีทั้งตัวจากผัวไป
+โอ้เป็นเคราะห์เพราะประมาทจึงพลาดพลั้ง ด้วยนึกหวังว่าเป็นเนื้อในเชื้อไข
+จะคิดอ่านผลาญมันให้บรรลัย แล้วแข็งใจกลืนกล้ำกลั้นน้ำตา ฯ
+๏ ไปปราสาทมาตุรงค์พระทรงยศ น้อมประณตบังคมก้มเกศา
+แล้วทูลถามความโศกโรคชรา นางพระยายังไม่รู้ว่าผู้ใด
+ทรงแว่นส่องมองเขม้นเห็นลูกเขย พ่อคุณเอ๋ยมาดีจะมีไหน
+อ้ายฝรั่งลังกาคุมข้าไท มาจุดไฟไหม้รอบขอบบุรี
+อันเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ไม่ต้านทานราญรบต่างหลบหนี
+พวกกองทัพจับธิดาสุมาลี ไปฆ่าตีหรือจะอยู่ไม่รู้เลย
+แล้วโศกาว่าสงสารพระหลานรัก เสียยศศักดิ์สิ้นบุญพ่อคุณเอ๋ย
+จะลำบากยากไร้ยังไม่เคย เมื่อไรเลยจะได้มาเห็นหน้ากัน
+อันตัวแม่แก่ชราหูตามืด ไม่ยาวยืดยืนชีวาจะอาสัญ
+พ่อมียศทดแทนแก้แค้นมัน คืนสุวรรณมาลีบุตรีมา ฯ
+๏ พระนบนอบตอบถ้อยให้ค่อยชื่น คงได้คืนเวียงวังไม่กังขา
+ลูกจะตามข้ามฝั่งไปลังกา พิฆาตฆ่าโคตรมันให้บรรล���ย
+พระมาตุรงค์สรงเสวยอย่าเลยละ พระโรคจะผันแปรแก้ไม่ไหว
+แล้วทูลลาพาสนมกรมใน เสด็จไปพระโรงรัตน์ชัชวาล
+พร้อมพฤฒาข้ารองละอองบาท อภิวาทดาษดาแน่นหน้าฉาน
+พระเอื้อนอรรถตรัสประภาษราชการ เรามีภารธุระไปไกลบุรี
+ได้สั่งเหล่าท้าวพระยาพวกข้าเฝ้า อยู่แทนเราบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ตัวละให้อ้ายฝรั่งทำดังนี้ โทษจะมีบ้างหรือไม่จะใคร่รู้ ฯ
+๏ พวกข้าเฝ้าท้าวพระยาสารภาพ ต่างก้มกราบเกรงกลัวตัวเป็นหนู
+ซึ่งเสียวังจังหวัดแก่ศัตรู ไม่ทันรู้สู้รบคิดหลบกาย
+ข้าพเจ้าเหล่านี้ล้วนมีโทษ ถึงสิ้นโคตรฆ่าริบให้ฉิบหาย
+แม้ยกโทษโปรดไว้อย่าให้ตาย ทั้งไพร่นายขออาสาฝ่ายุคล
+ไปรบพุ่งกรุงลังกาฆ่าฝรั่ง ให้สิ้นทั้งชายหญิงชาวสิงหล
+ถ้าต่อตีมิได้ทั้งไพร่พล สับให้ป่นไปทั้งโคตรอย่าโปรดปราน ฯ
+๏ พระตรัสตอบขอบใจทั้งใหญ่น้อย เคยใช้สอยซื่อตรงก็สงสาร
+จึงสั่งเวรเกณฑ์กันให้ทันการ เลือกทหารชาญณรงค์เคยยงยุทธ์
+ทั้งหน้าหลังตั้งกระบวนให้ถ้วนแสน จะแก้แค้นเคี่ยวขับสัประยุทธ์
+ลงเรือรบครบสรรพอาวุธ ให้สินสมุทรทัพหน้าตรวจตราพล ฯ
+๏ พวกเสนีดีใจอภัยโทษ ไม่กริ้วโกรธกราบงามลงสามหน
+กลับออกมาหน้าชื่นขึ้นทุกคน รีบจัดพลสิบหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ลงประจำลำเรือเบิกเสื้อหมวก แจกให้พวกโยธีต่างสีสัน
+ลำละร้อยลอยกระบวนเรือถ้วนพัน ลำที่นั่งดั้งกันเป็นหลั่นเรียง
+สินสมุทรลงกำกับกองทัพหน้า ให้ตรวจตราเตรียมเรียกกันเพรียกเสียง
+จนจุดคบพลบค่ำขนลำเลียง มาพร้อมเพรียงพอสว่างกระจ่างตา ฯ
+๏ ฝ่ายพระอภัยมณีเข้าที่สรง น้ำกุหลาบอาบองค์ทรงภูษา
+ประดับเครื่องเรืองระยับจับพักตรา มงกุฎห้ายอดกระจ่างพลอยพร่างพราย
+แล้วทรงปี่ลีลาศยาตรย่างเยื้อง นางเชิญเครื่องเนื่องกันตามผันผาย
+ลงลำทรงตรงขึ้นนั่งบัลลังก์ท้าย ทั้งไพรนายน้อมประนมก้มกราบกราน
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องโห่ร้องรับ ยกกองทัพเรือเรียงเคียงขนาน
+ขนัดแห่แตรสังข์กังสดาล ประโคมขานฆ้องกลองก้องโกลา
+ออกอ่าวลึกครึกครื้นดูดื่นดาษ อยู่เกลื่อนกลาดเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+มีหัวหางกลางทะเลเหมือนเหรา ลอยชลาแล่นหลามไปตามกัน
+สิบห้าคืนคลื่นลมระดมพัด ไม่ข้องขัดข้ามพหลพลขันธ์
+พอพร้อมพรั่งทั้งโยธีศรีสุวรรณ ถึงเขตคันขึ้นฝั่งข้���งลังกา ฯ
+๏ สุดสาครต้อนรับกับพระน้อง บังคมสองทรงเดชพระเชษฐา
+จึงทูลความตามครั้งรบมังคลา วลายุดาวายุพัฒน์หัสกัน
+ถึงห้าครั้งตั้งแต่แพ้ชนะ จึงแตกละเมืองใหม่เข้าไพรสัณฑ์
+สกัดตีหนีได้จับไม่ทัน ไปตั้งมั่นโยธาอยู่ป่าตาล
+แล้วเชิญขึ้นวังใหม่อยู่ในตึก ให้พวกผลึกรมจักรพักทหาร
+แต่งม้าใช้ไปไม่ขาดสืบราชการ จะคิดอ่านผลาญศึกต่างตรึกตรา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเป็นใหญ่ยิ่ง นั่งอาสน์อิงนิ่งนึกแล้วปรึกษา
+จะขับไล่พลหาญผลาญลังกา จะนินทาว่าไม่ถามวู่วามนัก
+คิดจะใคร่ให้ผู้ถือหนังสือสาร ไปว่ากล่าวตามโบราณอย่าหาญหัก
+แม้ดื้อดึงจึงค่อยปรามตามฮึกฮัก หรือน้องรักเจ้าจะเห็นเป็นอย่างไร
+ศรีสุวรรณอัญชลีว่าดีเหลือ ด้วยเหล่ากอหน่อเนื้อในเชื้อไข
+ให้หามาถ้ามันขัดตัดอาลัย จึงฆ่าให้สิ้นโคตรตามโทษกรณ์
+พระทรงฟังสั่งให้ทำเป็นคำสาร แล้วเทียบทานถูกฉบับพับอักษร
+ให้เสนีที่ชำนาญการนคร ไปผันผ่อนพูดจาดูท่าทาง ฯ
+๏ อำมาตย์รับอภิวันท์แล้วผันผาย มาแต่งกายเร็วรัดไม่ขัดขวาง
+เรียกบ่าวออกนอกประตูต้นหูกวาง ขึ้นม้าวางห้อไปในไพรวัน
+พบฝรั่งนั่งทางออกขวางหน้า ต่างพูดจาแจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+พวกลังกาพาผู้ถือหนังสือนั้น รีบเดินดั้งดงมาในป่าตาล
+กราบทูลพระมังคลาให้หาทูต เข้ามาพูดจาถามเนื้อความสาร
+แล้วตรัสใช้ให้อาลักษณ์พนักงาน คลี่ออกอ่านอักษรบวรลักษณ์ ฯ
+๏ สารสมเด็จเกศกษัตริย์อติเรก พระองค์เอกอิศราอาณาจักร
+ทั้งองค์พระอนุชานราลักษณ์ ประเสริฐศักดิ์สุริย์วงศ์ทรงแผ่นดิน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาอาณาเขต พระอัคเรศครองจังหวัดทรงสัตย์ศิล
+ผลึกทั้งลังกาสองธานินทร์ เป็นแผ่นดินเดียวกันไม่ฉันทา
+พระเทวีมีพระหน่อวรนาถ ก็เป็นราชโอรสทรงยศถา
+ที่จอมวงศ์องค์พระมังคลา วลายุดาวายุพัฒน์หัสกัน
+ล้วนเหล่ากอหน่อเนื้อในเชื้อชาติ บำรุงราชนราชัยมไหศวรรย์
+เหตุไฉนไม่ดำรงรักพงศ์พันธุ์ โดยทางธรรม์ทศพิธผิดโบราณ
+ไปรบร้าการะเวกรมจักร ทั้งหาญหักเมืองผลึกทำฮึกหาญ
+กวาดต้อนเหล่าเผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน มาทรมานไว้นั้นด้วยอันใด
+เรายกตามข้ามฝั่งมาครั้งนี้ ด้วยปรานีนับเนื้อในเชื้อไข
+จะอุปถัมภ์บำรุงซึ่งกรุงไกร ช่วยเกลี่ยไกล่ให้เป็นมิตรสนิทกัน
+ให้มังคลา��าวลายุดาน้อง กับทั้งสองนัดดานราสรรค์
+เชิญสองท้าวสาวสุรางค์นางกำนัล องค์สุวรรณมาลีบุตรีมา
+จะสั่งสอนผ่อนปรนให้พ้นผิด ตามจริตราชวงศ์เผ่าพงศา
+จะฆ่าฟันกันเองเกรงนินทา เหมือนมือขวาถือมีดกรีดมือซ้าย
+เมื่อมือซ้ายฟันฟาดบาดมือขวา ตัวต้องหายาแก้แผลจึงหาย
+ใครผลาญวงศ์พงศ์พันธุ์ให้อันตราย เหมือนมือซ้ายขาดด้วนไม่ควรคิด
+วิสัยญาติพลาดพลั้งเหมือนอย่างแผล มียาแก้แผลก็จะกลับสนิท
+คนอื่นนั้นครั้นประมาทจึงขาดมิตร ต่อไม่ติดแตกห่างอย่างศิลา
+แม้ลูกหลานอ่านฟังในหนังสือ ยังนับถือบิตุรงค์เผ่าพงศา
+อย่าควรคิดบิดผันพากันมา หาบิดาโดยดีทั้งสี่องค์
+แม้น้ำใจไม่รักสมัครสมาน จะต้านทานทำศึกนึกประสงค์
+ก็ตามใจให้เป็นขาดญาติวงศ์ ทั้งสี่องค์จงดำริตริตรองการ ฯ
+๏ พอจบคำทำเป็นสั่งบังอะโละ จงแต่งโต๊ะเลี้ยงผู้ถือหนังสือสาร
+ให้หลับนอนผ่อนตามความสำราญ พนักงานรับลาแล้วพาไป
+พระตรองตรึกปรึกษากับข้าเฝ้า ฝ่ายพวกเราใครจะเห็นเป็นไฉน
+จะแข็งอ่อนผ่อนผันทำฉันใด ช่วยตรึกไตรใครครวญให้ควรความ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังตรัสให้ขัดข้อง ต่างตรึกตรองเกรงผิดให้คิดขาม
+จะขัดขวางอย่างไรก็ไม่งาม ครั้นตรัสถามหลายคำก็จำทูล
+เหลือปัญญาข้าพเจ้าเหล่าอำมาตย์ ด้วยเป็นชาติเชื้อปิ่นบดินทร์สูร
+อันวิสัยในพระวงศ์พงศ์ประยูร แล้วแต่ทูลกระหม่อมจอมโลกา ฯ
+๏ พระฟังความถามพระน้องทั้งสองหลาน ซึ่งเรื่องสารสั่งให้เราไปหา
+เห็นไฉนใจพระน้องสองนัดดา จงตรึกตราตรองความให้งามใจ
+ฝ่ายสามองค์ทูลว่าข้าทั้งสาม สุดแต่ตามพระปัญญาอัชฌาสัย
+พระมังคลาว่าพระเจ้าสอนเราไว้ ควรเลื่อมใสในคัมภีร์ยีโฮวะ
+แม้ผิดชาติศาสนาข้างฝรั่ง อย่าเชื่อฟังคบค้าวิสาสะ
+พวกพงศ์เผ่าเขาไม่ถือหนังสือพระ มิควรจะปะพบไปคบค้า
+จะพลอยให้ไปตกนรกดอก เขาคนนอกโอวาทพระศาสนา
+ถือพระเจ้าเราเถิดน้องสองนัดดา เมื่อยกมาแล้วก็คงทำสงคราม
+พระบารมียีโฮวะคงจะช่วย ไม่เข้าด้วยสัตว์บาปที่หยาบหยาม
+เราคิดทำคำตอบระบอบความ ให้งดงามตามอารมณ์ชาวชมพู
+แล้วแต่งสารอ่านเขียนไม่เพี้ยนผิด พับผนิดปิดตราพระราหู
+ใส่หีบไปให้บิดาทั้งตราชู ส่งให้ผู้ทูตถือหนังสือมา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพระอภัยได้รับหีบ ขึ้นม้ารีบมาในไพรพ���กษา
+ครั้นค่ำค้างหว่างเขากินข้าวปลา ครั้นรุ่งมาห้าวันไม่อันตราย
+ถึงเมืองใหม่ใกล้ค่ำพอย่ำฆ้อง เชิญหีบของหน่อไทเข้าไปถวาย
+พระอภัยให้มหาเสนานาย งัดทลายหีบดูตราชูมี
+เข้าพระทัยในความที่หยามหยาบ จะใคร่ทราบสั่งให้อ่านเรื่องสารศรี
+อาลักษณ์รับกราบงามลงสามที ฉีกสารศรีอ่านความตามกิจจา ฯ
+๏ ในลักษณะพระราชสารสวัสดิ์ จอมกษัตริย์สิงหลภาษา
+ภิเษกเสริมเฉลิมวังกรุงลังกา บำรุงราษฎร์ศาสนาให้ถาวร
+มีเมืองน้อยร้อยเอ็ดมาอภิวาท พึ่งพระบาทบุญฤทธิ์อดิศร
+แก้วประเสริฐเกิดสำหรับประดับนคร เมื่อมารดรครองสมบัติให้ฉัตรชัย
+ฝ่ายลูกสาวเจ้าพาราการะเวก เอาเพชรเอกออกจากถิ่นแผ่นดินไหว
+เปลี่ยนกษัตริย์ขัตติยาเสนาใน ชุมนุมให้คืนเพชรแก้วเก็จมา
+จึงง้องอนวอนขอต่อกษัตริย์ ก็ข้องขัดตัดขาดวาสนา
+จับฝรั่งสังหารผลาญชีวา จึงเกิดฆ่าฟันกันเป็นอันตราย
+ไปแจ้งเรื่องเมืองผลึกรมจักร ไม่นับพักตร์แผ่เผื่อว่าเชื้อสาย
+ยังซ้ำให้ไล่ขับได้อับอาย นึกเสียดายด้วยจะขาดญาติประยูร
+จึงเชิญวงศ์พงศารับมาไว้ ด้วยอาลัยมิให้ญาตินั้นขาดสูญ
+ตามวิสัยใจรักศักดิ์ตระกูล ให้พร้อมมูลพูนสวัสดิ์อยู่อัตรา
+ใช่ปล้นวิ่งชิงสมบัติพัสถาน ซึ่งทำการก็ประสงค์เป็นวงศา
+หวังว่าพระจะเห็นดีด้วยปรีชา มิใช่พามาสังหารผลาญชีวัน
+พระหัสไชยใช่ญาติทำอาจหาญ มารุกรานจึงจะฆ่าให้อาสัญ
+สุดสาครซ่อนซุ่มออกรุมกัน เข้าโรมรันรุกรานชิงด่านไว้
+กลับรักเขาเข้าด้วยไม่ช่วยญาติ ดูตัดขาดชาติเชื้อในเนื้อไข
+เดี๋ยวนี้พระเสด็จมาให้หาไป ทั้งจะให้คืนส่งพระวงศ์วาน
+ไม่โปรดไว้ใยเยื่อให้เหลือบ้าง เหมือนลบล้างห่างรักสมัครสมาน
+อย่าเคืองขัดตัดประโยชน์จงโปรดปราน ขอประทานวงศาไว้ธานี
+ให้สนิทชิดเชื้อนับเนื้อหน่อ เหมือนช่วยชะลอลังกาเป็นราศี
+เสด็จกลับทัพไปอยู่ยังบูรี อีกสามปีจึงจะพาวงศาไป
+รมจักรนัคราลังกาผลึก เหมือนทองปึกเดียวดีตามวิสัย
+แม้ปลดเปลื้องเคืองขัดตัดอาลัย จะขืนให้หักโหมรุกโรมรัน
+ข้าพเจ้าเหล่านี้ทั้งพี่น้อง สิ้นพวกพ้องวงศาเหมือนอาสัญ
+จะพลอยพาห้าพระองค์ผู้พงศ์พันธุ์ ต้องมอดม้วยด้วยกันเป็นมั่นคง ฯ
+๏ พอจบเรื่องเคืองขัดให้อัดอั้น เพราะหมายมั่นไม่เหมือนจิต��ิดประสงค์
+พระหัสไชยให้รันทดกำสรดทรง เสียดายองค์สร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+อยู่ในมันครั้นว่าจักทำหักหาญ มันจะพาลผลาญชีวิตกนิษฐา
+ทุกข์อารมณ์ลมจับวับวิญญาณ์ เสือกซบหน้าแน่นิ่งไม่ติงกาย
+สุดสาครช้อนน้องประคองอุ้ม เห็นอ่อนนุ่มนิ่งไปจิตใจหาย
+ทั้งเสาวคนธ์เข้าประคองเคียงน้องชาย ต่างวุ่นวายเรียกหมอวิ่งสอมา
+พระอภัยศรีสุวรรณช่วยกันแก้ เห็นนิ่งแน่นวดหลังบีบอังสา
+หมอเข้าไปไม่ถึงพระอนุชา เอาขวดยานัตถุ์เป่าส่งเสาวคนธ์
+หมอนวดเน้นเคล้นคลำอัมพฤกษ์ ค่อยรู้สึกสังเกตฟังเหตุผล
+ทรงยาดมพรมกุหลาบซาบสกนธ์ หอมสุคนธรสรื่นชื่นพระทัย
+ระทวยจิตคิดถวิลเหมือนกลิ่นน้อง น้ำเนตรคลองคลอคลอหลั่งหล่อไหล
+เหลือรำลึกนึกสะท้อนถอนฤทัย ทูลลาไปเข้าห้องทองบรรทม
+ทอดพระองค์ลงบนแท่นแสนสลด ระทวยระทดทุกข์รักนั้นหมักหมม
+จนผิดรูปซูบผอมด้วยตรอมตรม เพราะหวังชมชวดชื่นสะอื้นอาย ฯ
+๏ ฝ่ายบดินทร์ปิ่นเกล้าเจ้าผลึก จะทำศึกตรึกการประมาณหมาย
+ออกอำมาตย์มาตยาเสนานาย หมอบเฝ้าฝ่ายซ้ายขวาพร้อมหน้ากัน
+จึงตรัสว่าฝรั่งซึ่งตั้งรับ จะตีทัพจับฆ่าให้อาสัญ
+แต่พวกเราเล่าก็ไปอยู่ในมัน จะมีอันตรายบ้างหรืออย่างไร
+แม้สืบดูรู้ว่าพวกฝรั่ง มันกักขังห้าองค์ไว้ตรงไหน
+จะผันแปรแก้กลให้พ้นภัย แล้วจะได้ไล่ล้างให้วางวาย
+พระอนุชาว่าไปจับทัพฝรั่ง มาซักถามความหลังสิ้นทั้งหลาย
+ไม่ยากเย็นเห็นจะได้ด้วยง่ายดาย แล้วสั่งฝ่ายนายทหารชาญสงคราม
+จงคุมคนด้นทางไปกลางป่า จับมันมาให้ได้จะไต่ถาม
+ทหารรับอภิวันท์ไม่ครั่นคร้าม จัดคนสามสิบคนดั้นด้นไป
+พอฝรั่งนั่งทางจะย่างเนื้อ บ้างแล่เถืออยู่ที่ธารละหานไหล
+บ้างเดินบ้างนั่งยืนก่อฟืนไฟ เข้าล้อมไล่ลัดแลงทิ่มแทงฟัน
+ที่วิ่งหนีตีชกให้หกล้ม เข้าจิกผมผูกมัดรัดกระสัน
+ได้ห้าคนด้นกลับมาฉับพลัน เข้าเขตคันเมืองใหม่ทั้งไพร่นาย
+กราบทูลพระอภัยสั่งให้ถาม เขียนข้อความตามให้การอ่านถวาย
+ได้ทราบว่าห้ากษัตริย์ไม่พลัดพราย อยู่ตึกท้ายพาราเมืองป่าตาล
+นางวัณฬามารับจะกลับส่ง ทั้งห้าองค์คืนเขตประเทศสถาน
+ฝ่ายฝรั่งสังกัดทูลทัดทาน ปิดเมืองด่านมิให้ออกนอกบุรี
+นางรำภาฆ่าขุนนางขวางถนน ตายสามคนพลไพร่มันไม่หนี
+ข้างชาวด่านผลาญขอเฝ้าเหล่าเสนี ตายสักสี่สิบศพสู้รบกัน
+นางวัณฬาพาพระองค์พงศ์กษัตริย์ ไปจังหวัดเวียงชัยไอศวรรย์
+ทั้งข้าไทไพร่นายอีกหลายพัน ไปด้วยกันพร้อมพรั่งอยู่ลังกา ฯ
+๏ พระทราบข่าวราวเรื่องเคืองโอรส ทรยศหยาบคายร้ายหนักหนา
+แล้วเอื้อนอรรภตรัสกับพระอนุชา นางวัณฬาหล่อนก็ดีอารีรัก
+รำภาเล่าเขาก็ซื่อด้วยถือสัตย์ ประดิพัทธ์เพิ่มพูนประยูรศักดิ์
+แต่ลูกเต้าเหล่ากอทรลักษณ์ ไม่รู้จักพ่อแม่ถือแต่ดี
+จะฆ่าฟันมันให้ตายทำลายล้าง เกรงใจนางวัณฬารำภาสะหรี
+ส่วนพวกเราเขาเอาไปไว้บุรี จะฆ่าตีลูกเขาเหมือนเบาความ
+คิดจะใคร่ให้วัณฬาหล่อนมาด้วย จะได้ช่วยกันกำราบที่หยาบหยาม
+แต่จะได้ใครชำนาญการสงคราม ช่วยติดตามข้ามด่านถือสารไป
+ศรีสุวรรณอัญชลีพระพี่เจ้า ซึ่งโปรดเกล้านี้ดีจะมีไหน
+จะจัดแจงแต่งทหารชำนาญไพร ให้อ้อมไปในป่าพนาลี ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสไชยเห็นได้ช่อง ใคร่พบน้องสองสุดามารศรี
+จึงทูลพระอภัยว่าเดิมข้านี้ ดูแผนที่ทั่วทั้งเกาะลังกา
+มีหนทางข้างพายัพเขาซับซ้อน ต้องซอกซอนแหวกเดินบนเนินผา
+ฝ่ายฝรั่งตั้งด่านไว้นานมา เขาเรียกว่าด่านบ้านสะพานยนต์
+จะอาสาพาทหารหักด่านตั้ง ตีขึ้นไปให้กระทั่งวังสิงหล
+สองกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบกล นางเสาวคนธ์ว่ากับพระอนุชา
+เจ้าจงเอาตัวเจ้าวาโหมนั้น ไปด้วยกันการศึกได้ปรึกษา
+น้องคำนับรับรสพจนา นางสั่งวาโหมให้ไปกับน้อง
+แล้วว่าเจ้าเข้าไปได้ในด่าน ถ้าเห็นการเกินกำลังเจ้าทั้งสอง
+จงรอรั้งตั้งทัพอยู่รับรอง พอให้กองทัพใหญ่ยกไปตี
+จงรบล่อพอพะวงพวกดงตาล แบ่งทหารไปอีกคอยหลีกหนี
+เราตีค่ายรายทางไปข้างนี้ เห็นท่วงทีแทบจะได้ด้วยง่ายดาย ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ แม่รอบรู้ราชการประมาณหมาย
+แล้วสั่งพระอนุชาเสนานาย ขุนนางฝ่ายอาลักษณ์อักขรา
+ให้เขียนความตามเรื่องที่เคืองขัด กับกษัตริย์ทรงยศโอรสา
+ครั้นเสร็จสรรพพับผนิดแล้วปิดตรา จึงบัญชาสั่งกษัตริย์หัสไชย
+พ่อไปถึงจึงช่วยปลอบให้ชอบจิต ที่ชอบผิดผันแปรช่วยแก้ไข
+แทนบิดาอาพี่ที่อาลัย ให้ชอบใจนางวัณฬาสามนารี ฯ
+๏ พระรับรสพจนาชวนวาโหม ต่างน้อมโน้มกราบประณตบทศรี
+มารีบรัดจัดทหารผลาญไพรี ล้วนตัวดีมีศักดากล้าสงคราม
+พวกวาโหมกองหน้าห้าร้อยถ้วน ใส่เกราะล้วนเหล็กเพชรไม่เข็ดขาม
+พวกหน่อนาถมหาดเล็กเด็กหนุ่มงาม เคยติดตามแต่น้อยน้อยห้าร้อยคน
+ล้วนขับขี่ลีลาเลียงผาผยอง ไม่ขัดข้องข้ามเนินเหมือนเดินถนน
+ต่างร่างเริงเชิงณรงค์ทั้งคงทน สมทบพลพันถ้วนล้วนฉกรรจ์ ฯ
+๏ หน่อนราอ่าองค์สอดทรงเครื่อง จับผิวเหลืองเรืองจำรัสขัดพระขรรค์
+เจ้าวาโหมชโลมสินธุ์ใส่กลิ่นจันทน์ ทรงเครื่องมั่นเหมือนอย่างครุฑยุทธนา
+ครั้นเสร็จสรรพกับพระหน่อวรนาถ ดำเนินอาจตรวจพหลพลซ้ายขวา
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องกลองสัญญา วาโหมลาหน่อกษัตริย์หัสไชย
+ขึ้นทรงแรดแผดร้องยกกองทัพ ล่วงหน้าลับเหลี่ยมเดินเนินไศล
+แล้วทัพหลังทั้งนั้นตามกันไป พระหัสไชยทรงสิงห์วิ่งทยาน
+ขุนนางนำจำแดนดูแผนที่ อ้อมคิรีมีน้ำลำละหาน
+เป็นเหวห้วยตรวยเตรินเดินกันดาร ต้องทำสะพานทอดข้ามด้วยความเพียร
+ครั้นค่ำค้างหว่างเขาลำเนาโขด ด้วยสูงโสดซ้อนซับเหมือนกับเขียน
+ต้นยูงยางขวางขัดให้ตัดเตียน อุส่าห์เพียรทำทางไปกลางวัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณรับเป็นทัพหน้า ให้ลูกยาคุมพหลพลขันธ์
+กับบุตรพราหมณ์สามนายชายหนุ่มนั้น กำกับกันกองหน้ายกคลาไคล
+แล้วพระองค์ทรงยศทรงรถที่นั่ง ยกทัพหลังทั้งนั้นเสียงหวั่นไหว
+ไปวันหนึ่งจึงองค์พระอภัย ตรัสสั่งให้ลูกยาสุดสาคร
+กับนงเยาว์เสาวคนธ์เป็นทัพหน้า ยกโยธาคั่งคับสลับสลอน
+นางทรงสิงห์กลิ้งกลดบทจร สุดสาครขับม้าเคลื่อนคลาไคล
+หน่อนรินทร์สินสมุทรเป็นแม่ทัพ ทรงสิงห์ขับพลขันธ์เสียงหวั่นไหว
+ไปวันหนึ่งจึงองค์พระภูวไนย ยกทัพใหญ่หนุนมาเมืองป่าตาล ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสไชยมาในป่า กับเจ้าวาโหมขับทัพทหาร
+ควบลาลีขี่กิเลนเผ่นทะยาน ข้ามโตรกตรวยห้วยธารสำราญเริง
+ล้วนรุ่นหนุ่มชุ่มชื่นเสียงครื้นครึก เห็นเหวลึกแล่นกระโดดโลดเถลิง
+ต่างควบข้ามตามกันต่างบันเทิง มาถึงเชิงเขาด่านสะพานยนต์
+พอฝรั่งนั่งทางออกขวางทัพ ตีประดังคั่งคับมาสับสน
+เสียงวุ่นวายนายไล่ต้อนไพร่พล มาเกลื่อนกล่นกลุ้มทางที่กลางไพร ฯ
+๏ ฝ่ายกองหน้าวาโหมรุกโรมรบ ตีตลบไล่ฟันเสียงหวั่นไหว
+ฝรั่งรับขับเคี่ยวประเดี๋ยวใจ ทั้งนายไพร่พลัดพรายตายระเนน
+พวกกองหนุนหนุนรบทบกองหน้า ไล่ฟันฆ่าฝรั่งวิ่งดัง��ิ้งเหลน
+เหลือกำลังทั้งปลัดหัสเกน ลงโคลนเลนหลบตัวด้วยกลัวตาย
+พระหัสไชยได้ด่านทหารพร้อม เข้าอยู่ป้อมปืนใหญ่เหมือนใจหมาย
+พวกแก่เฒ่าชาวบ้านพิการกาย ทั้งหญิงชายชวนกันมาวันทา
+ถวายตัวกลัวฤทธิ์ไม่คิดรบ ต่างขอศพเผ่าพงศ์พวกวงศา
+พระโปรดให้ไม่ขัดตามอัชฌา แต่บรรดาฝรั่งราบกราบบังคม
+ไปเที่ยวลากซากศพมากลบฝัง แล้วแต่งตั้งโต๊ะเหล้ากับข้าวขนม
+เลี้ยงกองทัพรับประทานสำราญรมย์ ต่างชื่นชมสมคะเนเสียงเฮฮา
+พวกทมิฬกินแต่ไข่เป็ดไก่เหล่า บ้างมัวเมาเย้านางต่างภาษา
+เห็นสาวแก่แม่ม่ายเที่ยวไล่คว้า เสียงเฮฮาร่าเริงบันเทิงใจ ฯ
+๏ ฝ่ายทหารด่านแตกต่างแยกย้าย เที่ยวเรี่ยรายเวียนวงเดินหลงใหล
+บ้างไปเขาเจ้าประจัญด่านชั้นใน บ้างตัดไปดงตาลข้างด่านกลาง
+พบพวกพ้องกองเกณฑ์ตระเวนป่า แจ้งกิจจาสารพัดที่ขัดขวาง
+ตระเวนพาพวกฝรั่งที่นั่งทาง รีบเดินกลางป่ามาถึงธานี
+เข้าทูลความตามศึกที่ฮึกหาญ ตีได้ด่านชาวป่าพนาสี
+ฆ่าไพร่นายตายล้มไม่สมประดี เห็นจะตีตามมาเมืองป่าตาล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลานราราช ดำริคาดข้าศึกเห็นฮึกหาญ
+จะวงหลังตั้งล้อมป้อมปราการ ตีดงตาลด่านเขาเจ้าประจัญ
+จึงสั่งพระอนุชาวายุพัฒน์ จงรีบรัดจัดพหลพลขันธ์
+ไปขัดขวางทางลัดสกัดกัน อย่าให้มันประจบทัพคอยรับรอง ฯ
+๏ ฝ่ายวลายุดาวายุพัฒน์ ชลีหัตถ์รับสั่งแล้วทั้งสอง
+มาแต่งองค์ทรงเสื้อหมวกเครือทอง ใส่เกราะกรองรองบาทเหน็บสาตรา
+ไปตรวจพลบนป้อมได้พร้อมพรั่ง เป็นหน้าหลังกองละหมื่นพร้อมปืนผา
+แล้วสององค์ทรงนั่งหลังอาชา วายุพัฒน์นัดดาเคลื่อนคลาไคล
+พอแลลับทัพหลังให้ตั้งโห่ กึกก้องโกลาลั่นเสียงหวั่นไหว
+รีบยกตามหลามทางมากลางไพร หนทางไกลสามวันเร่งกันเดิน ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสไชยหยุดไพร่พร้อม อยู่บนป้อมปิดทางหว่างเขาเขิน
+ปืนใหญ่จุกทุกเสมาตรงหน้าเนิน เที่ยวเวียนเดินดูรอบขอบกำแพง
+พอพลบค่ำย่ำระฆังประดังเสียง โคมตะเกียงแก้วกระจ่างสว่างแสง
+พระทรงนั่งยังที่เก้าอี้แดง คิดจัดแจงแต่งทหารคอยต้านตี
+แล้วปรึกษาวาโหมเราโจมทัพ ให้แตกยับแยกย้ายพลัดพรายหนี
+เจ้าคุมคนพลไพร่ไล่ไพรี ทำท่วงทีทัพใหญ่ซุ่มไพร่พล
+เรากับไพร่ห้าสิบจะรีบร้อน ถืออักษรขึ้นไปยังวังสิงหล
+เจ้ารบล่อฝรั่งเป็นกังวล เผื่ออับจนจึงล่าไปเมืองใหม่เรา ฯ
+๏ เจ้าวาโหมโสมนัสจบหัตถ์รับ จะเคี่ยวขับขวางทางอยู่หว่างเขา
+ถึงศึกเสือเหลือกำลังจะบังเงา เข้าตัดเกล้ากองทัพให้ยับเยิน
+พระยิ้มพลางทางตอบให้ชอบจิต เจ้าเรืองฤทธิ์ราวกับครุฑสุดสรรเสริญ
+ทั้งวาโหมโสมนัสฟังตรัสเพลิน ทหารเดินตรวจตราทุกราตรี
+อยู่หกวันครั้นเย็นแลเห็นทัพ ธงสลับหลายอย่างต่างต่างสี
+ต่างเตรียมกายนายไพร่ด้วยได้ที จะโจมตีรอนรุมตะลุมบอน ฯ
+๏ ฝ่ายทัพหน้าวายุพัฒน์ไม่ขัดขวาง รีบแรมทางมาถึงด่านชานสิงขร
+ไม่เห็นศึกฮึกหาญออกราญรอน หรือซุ่มซ่อนแอบแฝงอยู่แห่งใด
+ไม่รอทัพขับคนพวกพลพร้อม เข้าล้อมป้อมปิดทางหว่างไศล
+บ้างเร่งรัดจัดกันให้ฟันไม้ ทำบันไดต่อตีนปีนกำแพง
+ฝ่ายพวกพลบนเสมาพุ่งอาวุธ เข้าต่อยุทธ์ฟาดฟันด้วยขันแข็ง
+ฝรั่งรบหลบหลีกพลาดพลิกแพลง พวกทัพแทงถูกตายลงก่ายกอง
+พอทัพวลายุดายกมาพบ เข้าสมทบรบศึกเสียงกึกก้อง
+พวกบนป้อมพร้อมเพรียงคอยเมียงมอง เห็นตรงช่องแกว่งชุดต่างจุดปืน
+เสียงตูมตึงกึงกังฝรั่งล้ม กอดกันกลมกลิ้งกลาดตายดาษดื่น
+ปืนใหญ่น้อยปล่อยลั่นเสียงครั่นครื้น ฝรั่งตื่นแตกกระจัดวิ่งพลัดแพลง ฯ
+๏ พระหัสไชยได้ทีขึ้นขี่สิงห์ พร้อมไพร่ชิงขึ้นหน้าล้วนกล้าแข็ง
+เปิดประตูตรูออกนอกกำแพง ไล่โจมแทงฟันฝรั่งถอยหลังรบ
+พวกโยธาวาโหมต่างโถมถึง ตีตูมตึงตายยับซ้อนซับศพ
+พวกหน่อไทได้ทีตีกระทบ ฝรั่งหลบหลีกลัดแล่นพลัดพราย
+วลายุดาวายุพัฒน์สกัดไพร่ แกว่งดาบไล่ให้เขารบมันหลบหาย
+พระหัสไชยไล่ฆ่าโยธาตาย เห็นตัวนายหนุ่มหนุ่มประชุมพล
+ขับสิงโตโฮ่โฮกกระโชกขบ ฝรั่งรบรุมรับอยู่สับสน
+วลายุดาวายุพัฒน์ต่างพลัดพล ขับม้าด้นดั้นป่าพอราตรี
+พวกโยธาวาโหมรุกโรมไล่ ฟันนายไพร่ล้มตายพลัดพรายหนี
+จนมืดมนคนเป็นไม่เห็นมี กลับมาที่หน้าป้อมพรักพร้อมกัน ฯ
+๏ พระหัสไชยให้วาโหมคุมทหาร อยู่ทำการราญรอนคิดผ่อนผัน
+กับเสนีขี่ม้าห้าสิบนั้น ต่างพากันออกจากด่านสะพานยนต์
+ถึงยากเย็นเป็นไฉนก็ไม่ว่า ให้เห็นหน้าน้องหญิงอยู่สิงหล
+ด้วยรู้แห่งแขวงย่านบ้านตำบล เดินดั้นด้นดงรังไปลังกา ฯ
+๏ ครั้นรุ่งเช้าฝ่ายเจ้าวาโหมนั้น ให้เก็บคันธงฝรั่งที่สังขาร์
+แต่ง���้าใช้ไประวังฟังกิจจา ปักธงกลางทางมาใกล้ป่าตาล ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระอภัยที่ไปหน้า พระกฤษณานายทัพขับทหาร
+หนทางบกหกวันเดินกันดาร ถึงดงตาลเห็นแต่ค่ายตั้งรายเรียง
+ทั้งใหญ่น้อยร้อยแปดมีธงปัก ทหารรักษาเรียบเงียบเชียบเสียง
+จึงขับไพร่ให้ล้อมเข้าพร้อมเพรียง ฝรั่งเรียงรายค่ายคอยรายรบ
+ต่างโห่ร้องก้องกึกเสียงครึกครื้น ระดมปืนตอบกันควันตลบ
+ทั้งบุตรพราหมณ์สามทัพรับสมทบ ต่างรีบรบเร็วรวดประกวดกัน ฯ
+๏ ฝรั่งล่อพอให้ไล่เข้าในค่าย มันวงสายสิญจน์ผูกถูกอาถรรพณ์
+ไม่เห็นหนมนมืดเป็นหมอกควัน ต่างตัวสั่นซบหมอบหอบหายใจ
+ทั้งบุตรพราหมณ์สามนายเข้าสายสิญจน์ กำลังสิ้นเสือกซบสลบไสล
+พระกฤษณาพาทหารรุกรานไป เข้าค่ายใหญ่ไพร่นายเหยียบสายมนต์
+ต่างมัวเมาหาวนอนอ่อนป้อแป้ นัยน์ตาแลเล็งเขม้นไม่เห็นหน
+ต่างเสียทีสี่ทัพถึงอับจน เสียงไพร่พลร้องเรียกกันเพรียกไป
+ด้วยผู้รู้ผู้วิเศษทรงเวทขลัง ใช้จังงังบังคนด้วยมนต์ไสย
+แม้ฆ่าตีที่ไม่ตายเคลื่อนคลายใจ จึงขังไว้ในค่ายจนวายปราณ
+พอโยธีศรีสุวรรณมาทันถึง เสียงอื้ออึงอึกทึกนึกสงสาร
+ให้สอบดูรู้ว่ามนต์ดลบันดาล ขับทหารให้เข้ารบพอพลบลง
+ฝรั่งรับสัประยุทธ์แกล้งจุดคบ แล้วหลีกหลบล่อให้รุกไล่หลง
+พอเข้าทางหว่างค่ายในสายวง เหมือนหมอกลงแลเขม้นไม่เห็นทาง
+ศรีสุวรรณนั้นนั่งบัลลังก์รถ จะเลี้ยวลดหลีกลัดก็ขัดขวาง
+ทั้งไพร่พลวนเวียนอยู่หว่างกลาง เหมือนตาฟางต่างเฟือนเรียกเพื่อนกัน ฯ
+๏ ฝ่ายวลายุดาวายุพัฒน์ ที่แตกพลัดไพร่นายต่างผายผัน
+พอร่วมทางหว่างเขาเจ้าประจัญ ยังอีกวันหนึ่งจะมาถึงป่าตาล
+เจ้าวลายุดาเจ้าวายุพัฒน์ กับปลัดเหลือตายนายทหาร
+ทั้งโยธีหนีหลบมาพบพาน ได้ประมาณสามพันเหลือบรรลัย
+จึงตั้งค่ายรายทางที่กลางป่า อยู่รักษาสามพันคิดหวั่นไหว
+พระอนุชาว่าปลัดรีบรัดไป ขอพลไกรเพิ่มมาช่วยราวี
+ปลัดรับกับบ่าวถือหลาวแหลน เข้าดงแดนเดือนจำรัสรัศมี
+ออกตามทุ่งรุ่งเช้าเข้าบุรี ต่างไปที่เฝ้าพระมังคลา
+กราบทูลความตามที่เสียทีทัพ ถอยมารับรออยู่หว่างภูผา
+ขอทัพช่วยด้วยสงครามติดตามมา แม้เนิ่นช้าชีวันจะบรรลัย ฯ
+๏ พระตรัสว่าข้าศึกมาฮึกโหม ยังรุกโรมรบกันเสียงหวั่นไหว
+ผู้วิเศษเวทม���ตร์บังคนไว้ แต่ยังไม่หมดทัพคอยรับรอง
+พวกไพรีตีด่านเข้าด้านหลัง จะไปด้วยช่วยกำลังเจ้าทั้งสอง
+ฝ่ายข้างนี้มีชัยดังใจปอง พระตรึกตรองแล้วจึงตรัสสั่งหัสกัน
+เจ้าอยู่รับทัพผลึกเป็นศึกใหญ่ ล่อเข้าในค่ายขังฝังอาถรรพณ์
+แม้สิ้นทัพสรรพเสร็จสักเจ็ดวัน จะพากันบรรลัยทั้งไพร่นาย
+แล้วแบ่งไพร่ในบุรีได้สี่หมื่น ยกกลางคืนขับกันรีบผันผาย
+พระทรงรถกลดกั้นพรรณราย เดินเดือนหงายเงาร่มพนมเนิน ฯ
+๏ นางสุนีที่เป็นห้ามตามตำแหน่ง เชิญพระแสงเคียงข้างไม่ห่างเหิน
+ถึงยากเย็นเห็นหน้าค่อยพาเพลิน ได้หยอกเอินแอบอิงพาดพิงองค์
+รีบเดินทัพขับพลจนสว่าง ถึงที่ทางร่มรุกขาป่าระหง
+วลายุดาวายุพัฒน์ขัตติย์วงศ์ ทั้งสององค์ตรงไปเฝ้าเจ้าลังกา
+แล้วทูลความตามที่ได้ตีด่าน มันต่อต้านแตกตื่นต้องปืนผา
+เหลือคนตามสามพันพากันมา สกัดป่าปิดทางไม่วางใจ
+ให้สืบดูรู้ว่าปัจจามิตร มาทุกทิศธงทิวปลิวไสว
+แม่ทัพนั้นคือกษัตริย์หัสไชย กับพวกใส่ปีกรบสมทบกัน ฯ
+๏ พระมังคลาว่าศึกยังฮึกหาญ อย่ารุกรานรอทัพที่คับขัน
+ให้ผู้รู้ครูเอกลงเลขยันต์ ฝังอาถรรพณ์ทุกค่ายโรยทรายมนต์
+ปลูกประทับพลับพลาตรงหน้าเขา แต่งแมวเซาเฝ้าแฝงทุกแห่งหน
+ที่หุบห้องช่องทางเที่ยววางคน คิดผ่อนปรนกลการคอยราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระอภัยมาในป่า ตามทัพหน้านำเดินเนินสิงขร
+ทั้งเสาวคนธ์มนฑาสุดสาคร ยกมาก่อนถึงด่านดงตาลราย
+ปะฝรั่งตั้งรับขับเข้ารบ ตีตลบเลี้ยวไล่ไพร่ทั้งหลาย
+มันแกล้งล่อรอรบแล้วหลบกาย เข้าหว่างค่ายนายไพร่ไล่กระพือ
+เห็นพวกพ้องกองหน้าโยธาหาญ ลงคลุกคลานคลำทางร้องครางหือ
+พอเห็นเข้าเมาสิ้นอ่อนตีนมือ เรียกกันอื้ออึงไปทั้งไพร่นาย
+สินสมุทรแม่ทัพขับทหาร ช่วยรอนราญผลาญฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+มันรบล่อพอให้หลงเข้าวงทราย มือตีนตายคาตัวมืดมัวมน
+ไม่เห็นทางต่างร้องเรียกกองทัพ จะถอยกลับกลิ้งเกลือกเสลือกสลน
+แต่สินสมุทรสุดสาครนางเสาวคนธ์ ไม่ต้องมนต์ยืนม้าปรึกษากัน
+นางทูลว่าฝรั่งมันตั้งค่าย แล้วโรยทรายเสกขลังฝังอาถรรพณ์
+ใครเข้าไปให้เห็นเหมือนเช่นควัน ให้อัดอั้นอกดังจะพังตาย
+แต่ตำราว่าให้เชือดเอาเลือดสด มาราดรดรอบทัพจะกลับหาย
+แม้ละไว้ไม่รอดจะวอดวาย พระเป็น��ายช่วยทำตามตำรา
+พระพี่รับขับนิลสินธพ ฝรั่งรบเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+สุดสาครรอนราญผลาญชีวา กระโจมคว้าฝรั่งได้มิให้ตาย
+แล้วควบขับกลับมาหาพระน้อง ฟันแล้วรองเลือดสาดมนต์ขาดหาย
+ที่ถูกอาถรรพณ์ฟั่นเฟือนก็เคลื่อนคลาย ทั้งไพร่นายฟื้นทั่วทุกตัวคน
+พอทัพพระอภัยมาใกล้ด่าน เห็นทหารถอยทัพดูสับสน
+จึงตีกลองกองทัพหยุดรับพล ต่างเกลื่อนกล่นกลับมาพร้อมหน้ากัน
+แล้วทูลความตามสมทบรบฝรั่ง นายทัพทั้งสองกองต้องอาถรรพณ์
+หากนงเยาว์เสาวคนธ์รู้มนต์มัน ช่วยแก้กันจึงได้ฟื้นกลับคืนมา ฯ
+๏ พระทรงฟังสรรเสริญศรีสะใภ้ รู้แก้ไขในมนุษย์สุดจะหา
+แล้วตรัสสั่งทั้งพระอนุชา ให้โยธาทำค่ายริมชายไพร
+หยุดประทับยับยั้งคอยฟังข่าว พวกนางท้าวเจ้าลังกาจะว่าไฉน
+ทุกหมู่หมวดตรวจพลสกลไกร ให้นั่งยามตามไฟพร้อมไพร่พล ฯ
+๏ ส่วนกษัตริย์หัสไชยมิได้หยุด ขับสิงห์รุดเร่งไพร่เดินไพรสณฑ์
+ออกทุ่งกว้างทางเตียนไม่เวียนวน ถึงสิงหลลังกาไปหน้าวัง
+พบหนุ่มสาวชาวผลึกอยู่ตึกนอก ถามเขาบอกเรื่องต้นจนหนหลัง
+หาท้าวนางพวกข้างในเล่าให้ฟัง ตามรับสั่งสารศรีที่มีมา
+ฝ่ายท้าวนางต่างไปเฝ้าพระเยาวเรศ ปิ่นประเทศเกศสิงหลภาษา
+เหมือนหัสไชยให้ทูลมุลิกา นางวัณฬาสุมาลีต่างดีใจ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์พระมเหสี สมถวิลยินดีจะมีไหน
+ลงจากปรางค์ต่างตามกันหลามไป รับกษัตริย์หัสไชยเข้าในวัง
+ให้นั่งบนมนเทียรวิเชียรรัตน์ พร้อมกษัตริย์ตรัสถามเนื้อความหลัง
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาละล้าละลัง วิ่งมาทั้งสองศรีเห็นพี่ยา
+ยังซูบทรงสงสารต่างคลานเข้า ไปกราบเพลาพี่ชายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งแสนแค้นแสนรักซบพักตรา ชลนาไหลหลั่งลงพรั่งพราย ฯ
+๏ พระสวมสอดกอดสองพระน้องนุช สงสารสุดสวาทให้จิตใจหาย
+สะอึกสะอื้นฝืนดำรงไม่ทรงกาย ทั้งพี่ชายน้องซบสลบลง
+ส่วนสุวรรณมาลีศรีสวัสดิ์ เข้ากอดหัสไชยชิดพิศวง
+มเหสีทรงยศท้าวทศวงศ์ ต่างองค์ทรงโศกาด้วยอาลัย
+นางละเวงเร่งรำภาให้หาหมอ วิ่งสอสอเซ็งแซ่มาแก้ไข
+บ้างโบกลมพรมพร่ำน้ำดอกไม้ ค่อยชื่นใจได้อารมณ์สมประดี
+ต่างเล่าความตามเรื่องที่เคืองขัด ให้พระหัสไชยอ่านเรื่องสารศรี
+ในสาราว่าพระอภัยมณี จอมโมลีโลกาสถาวร
+เมื่อครองวังลังกาวัณฬาราช พระวรน��ถร่วมสุวรรณบรรจถรณ์
+ทรงทศธรรม์กรุณาประชากร ราษฎรได้เป็นสุขทุกตำบล
+จนเกิดบุตรสุดสวาทราชโอรส ได้ปรากฏยศยิ่งในสิงหล
+กลับผ่าเผ่าเหล่ากอเป็นทรชน เหมือนลูกยางห่างต้นเที่ยวปล้นเมือง
+แล้วซ้ำเผาข้าวปลากระยาหาร ให้เกิดการโกลาท้องฟ้าเหลือง
+ให้ผู้อื่นหมื่นแสนได้แค้นเคือง จับสามเมืองมาขังไว้ลังกา
+หากพระน้องครองสัตย์บรรทัดเที่ยง ไม่รักเลี้ยงลูกจระเข้เสนหา
+จึงเชิญองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา ไปไว้วังลังกาพยาบาล
+ถึงโทษบุตรทุจริตทำผิดเหลือ เป็นหน่อเนื้อนวลหงก็สงสาร
+ช่วยว่ากล่าวน้าวโน้มประโลมลาน ให้ลูกหลานคิดคงเป็นพงศ์พันธุ์
+จะผาสุกทุกอาณาประชาราษฎร์ ได้สืบชาติเชื้อฝรั่งนรังสรรค์
+ไม่อ่อนน้อมยอมด้วยจึงช่วยกัน ทำโทษทัณฑ์ลูกหลานอย่างมารดา
+ฝ่ายพวกพี่มิใช่แม่เป็นแต่พ่อ จึงรั้งรอการศึกมาปรึกษา
+แม้คิดเห็นเป็นธรรม์เชิญวัณฬา ยกโยธามากระหนาบช่วยปราบปราม
+จะปรากฏยศไกรเมืองใหญ่น้อย จะเรียบร้อยราบเตียนที่เสี้ยนหนาม
+ขอเชิญน้องตรองตริดำริความ ให้สมตามลูกเต้าพงศ์เผ่าพันธุ์ ฯ
+๏ นางฟังจบนบนอบเห็นชอบด้วย จะไปช่วยเข่นฆ่าให้อาสัญ
+แล้วจะเถือเนื้อพะแนงเที่ยวแบ่งปัน ให้พงศ์พันธุ์พ่อแม่กินแก้แค้น
+เคยเลี้ยงดูสู้ถนอมเฝ้ากล่อมเกลี้ยง เหมือนหลงเลี้ยงลูกเสือมันเหลือแสน
+สู้แม่พ่อทรยศคิดทดแทน ให้หายแค้นคิดหมายไม่วายวัน
+แล้วทูลสั่งสุมาลีศรีสวัสดิ์ ทั้งกษัตริย์หัสไชยอยู่ไอศวรรย์
+แต่รำภายุพาลาลีวัน ไปด้วยกันจะได้คิดเรื่องกิจการ
+สั่งให้หาพวกฝรั่งสิ้นทั้งหลาย ล้วนหมื่นขุนมุลนายฝ่ายทหาร
+ให้ถือน้ำทำสัตย์ปฏิญาณ คุมไพร่พร้อมล้อมปราการทวารวัง
+พระหัสไชยให้สำหรับบังคับขาด ตามประกาศกฎหมายอยู่ภายหลัง
+ใครขัดขวางล้างชีวาเสียอย่าฟัง พลางตรัสสั่งหัสเกนเวรศาลา
+จัดโยธีสี่ทัพสำหรับรบ ให้สมทบทัพละหมื่นล้วนปืนผา
+อำมาตย์รับอภิวาทกลัวอาชญา เร่งตรวจตราเตรียมพลสกลไกร
+หมวดละหมื่นพื้นพวกเสื้อหมวกสี เหน็บกระบี่แบกปืนยืนไสว
+ทหารแห่แลล้วนทวนธงชัย ทั้งนอกในหน้าหลังคนคั่งคับ
+รถที่นั่งหลังคามีฝากระจก เทียมม้าหกคู่เคียงเรียงสลับ
+รถสามนางต่างเตรียมเทียมประทับ คอยคำนับรับเสด็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ส่วนลูกสาวเจ้���ลังกาเวลาสว่าง ชวนสามนางนวลหงสรงสนาน
+ประดับเครื่องเรืองจำรัสชัชวาล แก้วประพาฬเพชรพลอยแพรวพรอยพราว
+แล้วทรงช้องป้องพักตร์ปิ่นปักผม ดูสวยสมคมคายคล้ายกับสาว
+พระธำมรงค์ทรงสลับวะวับวาว ดูพลอยพราวนิ้วพระหัตถ์จัดประจง
+ครั้นเสร็จสรรพจับกระบี่แล้วลีลาศ ยุรยาตรเยื้องย่างดังนางหงส์
+เห็นไพร่พร้อมน้อมประณตขึ้นรถทรง ดำเนินธงทัพละหมื่นเสียงครื้นครึก
+ลาลีวันนั้นกำกับกองทัพหน้า ยกโยธาโห่ร้องเสียงก้องกึก
+ทัพยุพาคลาเคลื่อนสะเทือนสะทึก ทหารฮึกโหมแห่เซ็งแซ่ซ้อง
+ถึงทัพกลางนางละเวงเสียงเครงครื้น ม้าลาตื่นแตกเต้นเผ่นผยอง
+แล้วทัพหลังนางรำภารถาทอง รีบเดินกองทัพหลามไปตามกัน
+ทั้งหน้าหลังสังข์แตรเป่าแห่โหม กลองประโคมครื้นป่าพนาสัณฑ์
+ค้างคืนหนึ่งถึงเขาเจ้าประจัญ ลาลีวันทัพหน้าปัญญาไว
+ร้องเรียกคนบนเชิงเทินเนินหอรบ มานอบนบอยู่ตรงหน้านางปราศรัย
+จงเปิดรับทัพเสด็จจะด่วนไป ช่วยชิงชัยให้แผ่นดินสิ้นสงคราม ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างว่าข้าพเจ้า จะรับเล่าเกรงผิดให้คิดขาม
+จะบอกไปให้ทูลมูลความ คอยฟังตามแต่รับสั่งโปรดรั้งรอ
+นางลาลีชี้หน้าด่าอำมาตย์ หัวจะขาดญาติเชื้อไม่เหลือหลอ
+แค้นลูกเต้าเมามุมึงยุยอ ให้สู้พ่อสู้แม่ถือแต่ดี
+ฝ่ายพระบาทมาตุรงค์พระทรงยศ ถอดโอรสรับบำรุงชาวกรุงศรี
+ลูกเมียมึงซึ่งอยู่ในบูรี โทษจะมีเพราะมึงขัดพระอัชฌา
+ส่วนฝรั่งทั้งหลายนายทหาร เห็นเสียการเกิดไส้ศึกต่างปรึกษา
+ขุนนางเก่าเข้าข้างนางวัณฬา เคยเป็นข้ามาแต่ก่อนไม่ร้อนรน
+เพราะลูกหลานผ่านกรุงทำยุ่งยิ่ง พลอยฉิบหายชายหญิงทั้งสิงหล
+เปิดทางรับทัพเสด็จให้เดินพล จึงจะพ้นโทษทั่วทุกตัวนาย
+พวกที่มาสาพิภักดิ์รักโอรส ว่าแต่แรกแจกบทมีกฎหมาย
+ให้เชื่อฟังบังคับแล้วกลับกลาย เราเป็นชายควรฟังพระมังคลา
+พระชนนีเป็นวิสัยน้ำใจหญิง จะทอดทิ้งถอยยศโอรสา
+แล้วทำไมจึงไม่ทวงเอาดวงตรา มาชิงว่าราชการเปิดด่านทาง
+อำมาตย์เก่าเข้ากันอย่างขันแข็ง ไล่ฟันแทงทัพปลัดพวกขัดขวาง
+เปิดประตูดูทัพคอยรับนาง ฝ่ายพวกข้างมังคลาไล่ฆ่าฟัน
+ขุนนางเก่าบ่าวไพร่พร้อมใจรบ ต่างหลีกหลบเลี้ยวลัดสะพัดผัน
+ทั้งสองข้างต่างตายล้มก่ายกัน ลาลีวันขับทหารเข้าราญรอน
+ช่วยขุนนางต่างก็เปิดประตูรับ ทั้งหน้าหลังคั่งคับสลับสลอน
+พวกมังคลากล้าหาญเข้าราญรอน จนเหนื่อยอ่อนออกประตูบูรพา
+พวกเกลี้ยกล่อมยอมสมัครล้วนรักเจ้า ต่างหนีเข้าเขาไม้ไพรพฤกษา
+พอทัพหลังนางวัณฬารำภาผกา ตามทัพหน้ามาถึงเขาเจ้าประจัญ
+นางลาลีดีใจออกไปรับ ทั้งสามทัพขับพหลพลขันธ์
+เข้าอาศัยที่ในด่านปราการกัน ขึ้นอยู่ชั้นเชิงเทินเนินหอรบ
+แต่งกองร้อยคอยเหตุทุกเขตขอบ ตระเวนรอบรายกันเที่ยวบรรจบ
+พอมืดมนสนธยาเวลาพลบ จุดโคมคบเพลิงสว่างดังกลางวัน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายนายทหาร หนีจากด่านดั้นไปในไพรสัณฑ์
+มาถึงค่ายรายทางกลางอรัญ ต่างพากันเข้าไปเฝ้าเจ้าลังกา
+กราบทูลความตามที่ชนนีนาถ มาถอดราชโอรสจากยศถา
+ขุนนางเก่าเขาไม่ขัดพระอัธยา แต่พวกข้าคนใหม่มิให้รับ
+มันรุมกันฟันแทงทั้งแย้งยุทธ์ รบจนสุดแรงเรี่ยวเหลือเคี่ยวขับ
+พวกคนใหม่ไพร่นายล้มตายยับ มันไล่จับกลับพลัดกระจัดกระจาย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลานุชาหลาน เห็นเกิดการเกินคาดประมาทหมาย
+ยิ่งแสนแค้นแสนสลดเหลืออดอาย มากลับกลายกลางศึกเหลือตรึกตรอง
+แต่พ่อมาราวีแล้วมิหนำ แม่ยังซ้ำทำเข็ญให้เป็นสอง
+เหลือดีแท้แม่พ่อเราหนอน้อง จะรับรองรบราญประการใด ฯ
+๏ วลายุดาวายุพัฒน์คิดขัดขวาง แค้นสี่นางอย่างว่าเลือดตาไหล
+สะอื้นอั้นตันตึงตะลึงตะไล พอม้าใช้ชาวด่านดงตาลมา
+กราบทูลความตามรับทัพผลึก ขังข้าศึกไว้ในค่ายทั้งซ้ายขวา
+ถึงแปดทัพกลับคืนฟื้นกายา ยังกลับมารายล้อมป้อมปราการ
+พระหัสกันนั้นกำกับกองทัพรบ หลายตลบเหลือกำลังทั้งทหาร
+ส่วนข้าศึกฮึกโหมเข้าโรมราญ ขอประทานทัพสมทบช่วยรบรับ ฯ
+๏ พระมังคลาฝรั่งได้ฟังบอก พูดไม่ออกอั้นอารมณ์จนลมจับ
+เอนอิงหมอนอ่อนท้อพระศอพับ พระน้องรับกับหลานอยู่งานพลาง
+ร้องเรียกหมอรอลมยาดมรื่น ฝืนสะอื้นอกอัดลมขัดขวาง
+กลับทอดองค์ลงประชวรคร่ำครวญคราง พวกขุนนางต่างก็มาพยาบาล
+พยุงให้ไสยาสน์บนอาสน์อ่อน ต่างทุกข์ร้อนสอนห้ามปรามทหาร
+อย่าให้ใครพูดจาพระอาการ สั่งนายด่านนอกในตรวจไพร่พล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลานิทราตรึก ถึงการศึกนึกจะชิงเอาสิงหล
+อุสาห์ฝืนขืนกำลังประทังทน พวกหมอฝนยาถวายละลายสุรา
+เสวยเหล้าเมามายพอคลายทุกข์ ทำผาสุ���สรวลสันต์เหมือนหรรษา
+เชิญผู้รู้ผู้วิเศษเวทวิชา มาพูดจาแจ้งเรื่องเคืองรำคาญ
+พระมาตุรงค์ลงมาเป็นข้าศึก สมทบกับทัพผลึกเห็นฮึกหาญ
+ท่านโปรดด้วยช่วยคิดกิจการ เอาถิ่นฐานที่ตั้งเมืองลังกา ฯ
+๏ ส่วนผู้รู้ผู้วิเศษเห็นเหตุใหญ่ ผิดวิสัยในมนุษย์สุดอาสา
+จะสู้พ่อต่อต้านผลาญมารดา จะนินทาทั่วจังหวัดปัถพี
+จึงทูลห้ามตามอย่างแต่ปางก่อน อันบิดรมารดาเป็นราศี
+ไม่ควรรบนบนอบจึงชอบที คงคืนดีด้วยพระองค์อย่าสงกา
+จะรบพุ่งมุ่งหมายทำลายล้าง ผิดเยี่ยงอย่างควรจำบาปกรรมหนา
+ทุกแว่นแคว้นแดนดินจะนินทา แม้คิดฆ่าแม่พ่อเหมือนทรยศ
+แม้ว่าพระจะกำจัดที่สัตว์บาป จะอยู่ด้วยช่วยบำราบปราบให้หมด
+แต่พระบิตุราชมาตุรงค์พระจงงด ควรจะทดแทนคุณอย่าวุ่นวาย ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำเรื่องคิดเคืองขัด ก็กริ้วตรัสกลบเกลื่อนที่เงื่อนสาย
+ดูดู๋ผู้วิเศษผิดเพศชาย ที่ดีร้ายก็ย่อมรู้อยู่ด้วยกัน
+เรารบรับกับพาราการะเวก เพราะเพชรเอกเอามาไว้ไอศวรรย์
+พระบิตุราชมาตุรงค์เผ่าพงศ์พันธุ์ ไม่เที่ยงธรรม์ไต่ถามตามโบราณ
+มารบรุมคุมเหงเองก็รู้ ให้ศัตรูดูถูกล้างลูกหลาน
+ซึ่งผู้ใหญ่ไม่ตรงผลาญวงศ์วาน แต่โบราณมีบ้างหรืออย่างนี้
+เหมือนพวกมึงพึ่งพาเข้ามาอยู่ คิดว่าผู้วิเศษเป็นเปรตผี
+ให้แพ้เขาเอาสิเหวยเฮ้ยเสนี จับอ้ายสี่คนจำตรากตรำไว้
+ได้ฤกษ์ทัพจับมัดตัดศีรษะ จะชนะสงครามตามวิสัย
+ตำรวจรับจับตัวจิกหัวไป โซ่ตรวนใส่เต็มตัวทั่วทุกคน
+ครั้นเสร็จสรรพกลับดูผู้วิเศษ หายจากเขตตามจับวิ่งสับสน
+ไม่พบเห็นเป็นเหตุด้วยเวทมนตร์ แล้วต่างคนเข้าไปทูลมูลความ
+พระมังคลาอาลัยกลับได้คิด ทำความผิดผู้วิเศษนึกเข็ดขาม
+ยิ่งมานะจะณรงค์ทำสงคราม จึงสั่งความหมื่นขุนพวกมุลนาย
+จงพาคนพลไพร่ลอบไปเข้า พวกด่านเขาเจ้าประจัญเหมือนมั่นหมาย
+ยกไปตีทีจะได้ด้วยง่ายดาย แล้วสั่งฝ่ายน้องหลานคิดอ่านกัน
+แม้นพวกเราเข้าได้เป็นไส้ศึก เวลาดึกเดินพหลพลขันธ์
+ตีด้านใต้ไล่ประชิดตามติดพัน เข้าเขตขัณฑ์คืนเอาวังเมืองลังกา ฯ
+๏ ส่วนขุนนางต่างรับคำนับน้อม มาจัดพร้อมไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ไปด่านเขาเจ้าประจัญตามบัญชา ต่างเข้าหาพวกพ้องพี่น้องกัน
+พาเข้าเฝ้าเยาวมาลย์สงสารไพร่ ให้รับไว้ไม่รังเกียจคิดเดียดฉันท์
+แล้วนางนาฏมาตุรงค์สามองค์นั้น ปรึกษากันแต่งสารเตรียมการไว้
+ให้ม้าใช้ไปหาเจ้าวาโหม พูดเล้าโลมเล่าแจ้งแถลงไข
+บอกเรื่องความตามกษัตริย์หัสไชย รับสั่งให้ไปเฝ้าพระเสาวนีย์ ฯ
+๏ ฝ่ายวาโหมโสมนัสไม่ขัดขวาง ทรงเครื่องอย่างยศศักดิ์เหมือนปักษี
+แล้วขึ้นนั่งหลังแรดเรียกมนตรี ตามแต่สี่คนมากับม้าใช้
+ถึงด่านเขาเจ้าประจัญพากันเข้า ไปที่เฝ้านางวัณฬาอัชฌาสัย
+ดูรูปกายคล้ายครุฑวุฒิไกร ทั้งสูงใหญ่จ้ำม้ำเหมือนน้ำรัก
+จึงออกโอษฐ์โปรดประทานพานพระศรี ให้นั่งที่โอรสสมยศศักดิ์
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายทัก เจ้ารู้จักกันไว้ได้ไปมา
+พระหัสไชยให้ถือหนังสือลับ ไปกองทัพทูลพระบาทนาถนาถา
+พลางให้สารพานทองรองสารา ส่วนเจ้าวาโหมรับคำนับนาง
+แล้วทูลว่าถ้าพระองค์ประสงค์ไฉน บัญชาใช้สารพัดไม่ขัดขวาง
+แล้วกราบกรานคลานออกมาพาขุนนาง ตัดไปทางด่านบ้านสะพานยนต์
+ให้เสนาการะเวกระวังด่าน คุมทหารอยู่รับทัพสิงหล
+แล้วขึ้นนั่งหลังแรดบ่าวแปดคน ข้ามเขาด้นเดินทางตามหว่างเนิน ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสไชยฤทัยชื่น ทุกค่ำคืนเคียงนางไม่ห่างเหิน
+สุมาลีมิได้ห้ามปล่อยตามเกิน ร่ำสรรเสริญเพลินตรัสกับหัสไชย
+สู้อุส่าห์มาตามด้วยความรัก สงสารนักภักดีจะมีไหน
+เมื่อกองทัพจับมาแม่อาลัย พ่อเคยได้อยู่ด้วยช่วยชีวา
+รบฝรั่งครั้งแรกเมื่อแตกทัพ ได้รอดกลับเพราะพ่อคุณบุญหนักหนา
+เดี๋ยวนี้เล่าเขาขังไว้ลังกา พ่อตามมาแม่หมายไม่วายวาง
+พ่อรักใคร่ใจจริงไม่ทิ้งสัตย์ พ่อปรารถนาสารพัดไม่ขัดขวาง
+ตรัสจนค่ำย่ำฆ้องมาห้องกลาง แต่สองนางพี่น้องอยู่ห้องใน
+กับทั้งหน่อวรนาถร่วมอาสน์รัตน์ นั่งนวดพัดพี่ยาอัชฌาสัย
+ต่างพูดพลอดกอดรัดพระหัสไชย พระลูบไล้โลมประคองเคียงสองนาง
+ถนอมเชยเคยชมโสมนัส ยังข้องขัดอยู่นิดด้วยกีดขวาง
+ที่ความในให้เผอิญเขินระคาง ด้วยพี่น้องสองนางไม่ห่างไกล
+พระแกล้งเฉยเลยหลับนิ่งตรับเสียง เงียบสำเนียงนึกว่าหลับขยับไหว
+จะโลมพี่มิทันต้องนางน้องไอ พระตกใจจำค้างคิดหมางเมิน
+ครั้นพี่หลับกลับประคองเคียงน้องสาว พอพี่หาวหันจามก็ขามเขิน
+แต่เคล้าเคล้นเล่นนอกเฝ้าหยอกเอิน ไม่ห่างเหินเพลินพระทัยเมื่อไสยา
+ยาม��ลางวันนั้นไปตรวจหมวดทหาร ป้อมปราการไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+แล้วหยุดยั้งนั่งประทับบนพลับพลา พระตรึกตราตรองความถึงทรามเชย
+จะผ่อนผันฉันใดไฉนหนอ มาคร่อมตอเสียอย่างนี้เจ้าพี่เอ๋ย
+ถึงร่วมเตียงเคียงใกล้เมื่อไรเลย จะได้เชยชมชิดสนิทใน
+คะนึงความยามรักยิ่งหนักอก เหมือนอย่างยกเมรุมาศไม่หวาดไหว
+หวนระลึกนึกสะท้อนถอนฤทัย เสด็จไปปรางค์มาศปราสาททอง
+ระทวยองค์ลงบนแท่นแสนระทด นางประณตแนบนั่งอยู่ทั้งสอง
+พระพาดพิงอิงเอียงเคียงประคอง ต่างยิ้มย่องยียวนรัญจวนใจ ฯ
+๏ ส่วนวาโหมโสมนัสเดินดัดดั้น จากด่านชั้นเชิงเทินเนินไศล
+พอพ้นดงตรงมาชลาลัย ถึงเมืองใหม่รู้ว่าไปป่าตาล
+รีบติดตามสามคืนถึงค่ายตั้ง เข้าไปนั่งน้อมกายถวายสาร
+พระอภัยได้หนังสือรื้อรำคาญ คลี่ออกอ่านอักขระดูฉะฟัน ฯ
+๏ ในสาราว่าละเวงกลัวเกรงกราบ อิสรภาพจอมวังนรังสรรค์
+ด้วยโอรสยศยงเผ่าพงศ์พันธุ์ ไม่เหมือนกันกับฝรั่งทั้งลังกา
+จะเหมือนใครก็ไม่ทราบทำหยาบหยาม เที่ยวลวนลามญาติวงศ์เผ่าพงศา
+ไปตีทัพจับกษัตริย์ขัตติยา มากักขังยังแต่ว่าจะฆ่าฟัน
+ตามไปขอก็ไม่ให้ใช้ทหาร ออกรอนราญเข่นฆ่าคนอาสัญ
+ได้สองท้าวสาวสุรางค์พี่นางนั้น กับสร้อยสุวรรณจันทร์สุดามาธานี
+ถนอมไว้ในวังที่บังร่ม ทั้งแดดลมมิได้ต้องให้หมองศรี
+จะรีบส่งนงลักษณ์ด้วยภักดี มันคอยตีตัดทางอยู่กลางไพร
+จึงจนจิตคิดสงสารพระผ่านเกล้า จะเปลี่ยวเปล่าเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+เพราะลูกเต้าเจ้ากรรมให้ช้ำใจ ช่างกระไรไม่เหมือนแม่แต่สักคน
+จึงขัดขวางทางเดินต้องเนิ่นช้า จะไปมาสารพัดก็ขัดสน
+ต่อหัสไชยไปแถลงแจ้งยุบล จึงทราบว่าฝ่ายุคลคุมพลมา
+ความยินดีที่ว่าจะพึ่งพระเดช ช่วยโปรดเกศแก้คดโอรสา
+จะสั่งสอนผ่อนผันสุดปัญญา จึงยกมาหมายจะจับช่วยสับฟัน
+พวกฝรั่งมังคลารักษาด่าน ออกต่อต้านทานรับที่คับขัน
+สุลาลีตีได้เขาเจ้าประจัญ เข้าตั้งมั่นกั้นหลังข้างลังกา
+ขอพระองค์จงเข้าตีตัดศีรษะ เป็นของพระบิตุราชนาถนาถา
+อันพวกพ้องของหม่อมฉานเป็นมารดา จะแล่ผ่าอกล้วงเอาดวงใจ
+จะได้ส่งองค์พระมเหสี คืนบุรีร่วมห้องให้ผ่องใส
+ข้าทั้งสี่นี้จะช่วยกันอวยชัย สิ้นห่วงใยอยู่ประสาเป็นนารี ฯ
+๏ พอจบคำรำพันเหลือกลั้นสรว��� ฟังสำนวนรู้เล่ห์มเหสี
+พระอนุชาว่าถึงหึงก็ดี ไม่เหมือนพี่นางผลึกเหลือครึกโครม
+ต่างแย้มสรวลชวนสบายพอคลายจิต แล้วทรงฤทธิ์ตรึกตราสั่งวาโหม
+ไปอยู่กำกับทัพพาราวาหุโลม คอยรุมโรมรบระวังข้างลังกา
+วาโหมรับอภิวันท์แล้วผันผาย ทั้งบ่าวนายรีบเดินตามเนินผา
+พระอภัยให้พระอนุชา เป็นทัพหน้าพาทหารเข้าราญรอน
+สินสมุทรให้กำกับกองทัพหนุน ล้วนหนุ่มรุ่นราญศึกเคยฝึกสอน
+เสาวคนธ์มณฑาสุดสาคร คุมนิกรเกียกกายตั้งรายเรียง
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องฆาตกลองศึก ทหารฮึกโห่ลั่นสนั่นเสียง
+ต่างขับไพร่ไล่ล้อมเข้าพร้อมเพรียง ฝรั่งเรียงรายทัพออกรับรบ
+เจ้าหัสกันนั้นเป็นหนุ่มคุมทหาร เกณฑ์ละหม่านห้าพันเข้าบรรจบ
+ทั้งกองร้อยคอยระดมช่วยสมทบ ออกตั้งรบรับกันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายบุตรพราหมณ์ตามติดพระกฤษณา ขับโยธารมจักรเข้าหักหาญ
+ต่างแหกค่ายไล่บุกเข้ารุกราน ฝรั่งต้านต่อแย้งทิ่มแทงฟัน
+ทั้งสองฝ่ายตายล้มพวกรมจักร ยิ่งหนุนหนักหักโหมโถมถลัน
+ผลาญฝรั่งทั้งหลายวายชีวัน หัสกันกระชั้นทัพเข้ารับรบ
+พวกละหม่านหาญกล้าต้องอาวุธ ล้มแล้วผุดลุกอีกไม่หลีกหลบ
+ไล่โยธีตีกลมล้มกระทบ ต่างถอยรบรับปืนเสียงครื้นครึก
+พวกฟันเสี้ยมเหี้ยมห้าวถือหลาวแหลน ทะลวงแล่นไล่ล้างมากลางศึก
+เป็นกลุ่มกลมรมจักรแตกคักคึก ทัพผลึกไล่ทหารเข้าราญรอน
+สินสมุทรขับสิงห์วิ่งกระโดด ทะลวงโลดไล่ละหม่านชาญสมร
+บ้างรบรับจับกุมตะลุมบอน สุดสาครเสาวคนธ์ช่วยพลรบ
+บ้างรุกโรมโหมหักยักษ์ละหม่าน บ้างต่อต้านตายยับซับซ้อนศพ
+เจ้าหัสกันหันกลับขับสินธพ ทหารหลบล้มตายแตกพรายพลัด
+พลผลึกครึกโครมไล่โหมหัก ทั้งรมจักรพรักพร้อมล้อมสกัด
+นางเสาวคนธ์วนเที่ยวไล่เลี้ยวลัด พอเห็นหัสกันบุตรสุดสาคร
+นางควบสิงห์วิ่งขวางหนทางถาม ตัวนายนามใดบอกอย่าหลอกหลอน
+แม้บุตรลาลีวันเป็นมารดร จะหยุดหย่อนยังไม่ล้างให้วางวาย
+หัสกันนั้นเห็นว่าเป็นหญิง ยืนม้านิ่งดาลเดือดไม่เหือดหาย
+มาหมิ่นกูดูถูกลูกผู้ชาย นี่ดีร้ายเสาวคนธ์สุมณฑา
+จึงย้อนถามนามนางบอกบ้างก่อน สุดสาครเขาเป็นผัวหรือมัวหา
+พลางหุนหันฟันฟาดด้วยสาตรา นางล่อล่าลวงให้เลี้ยวไล่ทัน
+หวดด้วยทวนม้วนคว่ำเอาด้ามฟาด ถูกแพลงพลาดพลิกพลัดต่างผัดผัน
+ขับม้าวิ่งสิงห์สกัดจับหัสกัน พัลวันเวียนปนพลรบ
+สินสมุทรสุดสาครไล่ต้อนหลัง ฟันฝรั่งตายยับกลับตลบ
+หัสกันนั้นลงวิ่งทิ้งสินธพ พอค่ำพลบรบรุมตะลุมบอน
+อ่อนระอาพาไพร่เข้าในด่าน บ้างเซซานซ้อนซับสลับสลอน
+มิทันสิ้นสินสมุทรสุดสาคร ไล่ตีต้อนเข้าไปในกำแพง
+กองทัพหน้าพาทหารเข้าด่านได้ จุดคบไฟเพลิงสว่างกระจ่างแสง
+เห็นตะคุ่มรุมกันไล่ฟันแทง สกัดสแกงฆ่าฝรั่งพวกลังกา
+ฝ่ายกองล้อมป้อมหอรบต่างหลบวิ่ง เห็นจวนจริงโจนกำแพงเสียแข้งขา
+หัสกันนั้นผู้รู้วิชา พาขึ้นม้าฝ่าฟันป้องกันไป
+เปิดประตูพรูออกได้นอกด่าน ต่างลนลานเลี้ยววงเวียนหลงใหล
+หัสกันนั้นพาพวกข้าไท รีบตรงไปเฝ้าพระมังคลา
+ส่วนกองทัพพระอภัยเข้าในด่าน พร้อมทหารไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+หยุดเลี้ยงดูหมู่หมวดต่างตรวจตรา กินเหล้ายาฮาลั่นสนั่นไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระอนุชนัดดาพาทหาร เข้าตีด่านเจ้าประจัญเสียงหวั่นไหว
+พวกไส้ศึกครึกครื้นจุดฟืนไฟ เปิดด่านให้ทัพล้อมเข้าพร้อมเพรียง
+ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬารำภาสะหรี กับบุตรีหนีเพลิงลงเชิงเฉลียง
+ขึ้นทรงม้าพาขอเฝ้าเหล่าพี่เลี้ยง รีบหลีกเลี่ยงหลบออกนอกกำแพง
+พบโยธาวายุพัฒน์สกัดกั้น พวกลังกาฝ่าฟันล้วนขันแข็ง
+ต่างพุ่งหอกกลอกทวนเข้าสวนแทง ถูกเลือดแดงดื่นตายลงก่ายกัน
+นางละเวงเกรงศึกเห็นดึกดื่น พวกพลตื่นแตกไปในไพรสัณฑ์
+ชวนรำภาผกาสุลาลีวัน ขับม้าดั้นด้นทางมากลางคืน
+เหลือพวกพลคนตามสามสี่ร้อย ต่างคอยค่อยบุกป่าไม่ฝ่าฝืน
+เสียงทัพไล่ใกล้กระชั้นโห่ครั่นครื้น พากันตื่นตัดทางไปกลางดง
+พอเดือนดับลับฟ้าในป่ามืด เดินเป็นยืดชักเพื่อนฟั่นเฟือนหลง
+เห็นรางรางนางวัณฬาขับม้าทรง วกเลี้ยวลงไปทางบ้านสะพานยนต์ ฯ
+๏ ฝ่ายวลายุดาเจ้าวายุพัฒน์ ต่างรีบรัดจะไปชิงเอาสิงหล
+ให้จุดคบครบทั่วทุกตัวคน ออกเดินพลทัพละหมื่นเสียงครื้นเครง
+พบพวกหมอขอเฝ้าคนเฒ่าแก่ ริบเอาแต่ผ้าห่มทำข่มเหง
+บ้างถอดเครื่องเปลื้องทั้งเสื้อกังเกง ต่างเท้งเต้งเที่ยวตะโกนเดินโดนกัน
+ด้วยพลพระชนนีถึงสี่หมื่น ล้มตายดื่นดาษป่าพนาสัณฑ์
+เสียหูตาขาแข้งถูกแทงฟัน เรียกเพื่อนกันครวญครางอยู่กลางแปลง
+ฝ่ายวลาวายุพัฒน์เร่งรัดไพร่ จุดคบไต้ตามทางสว่างแสง
+ทั��งคนม้าล้าเลื่อยด้วยเหนื่อยแรง อุส่าห์แข็งใจตามกันหลามไป ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาการะเวกวาโหมพร้อม รักษาป้อมปิดทางที่หว่างไศล
+สืบเรื่องราวข่าวฝรั่งระวังระไว พอม้าใช้มาแถลงแจ้งคดี
+ว่ากองทัพพระอภัยตีได้ด่าน พวกป่าตาลแตกตายพลัดพรายหนี
+พวกหนึ่งมาว่าเมื่อเย็นเห็นโยธี ยกไปตีด่านเขาเจ้าประจัญ
+จึงแต่งองค์ขึ้นทรงแรดที่นั่ง ยกพลพรั่งไพร่นายรีบผายผัน
+เข้าหว่างเนินเดินทางกลางอรัญ พบพวกวัณฬามาในป่ารัง
+เห็นโฉมยงทรงม้าพาทหาร ก้มกราบกรานทูลถามถึงความหลัง
+นางเทวีดีใจเล่าให้ฟัง เสียด่านทั้งเสียทัพแทบอับจน
+จะกลับวังลังกาเกรงข้าศึก จะเหิมฮึกขึ้นไปชิงเอาสิงหล
+ไม่เห็นทางกลางดงเที่ยวหลงวน ท่านพาพลมาทำไมในไพรวัน ฯ
+๏ วาโหมทูลมูลความตามรับสั่ง ให้ระวังลังกามหาสวรรค์
+ทราบว่าศึกฮึกโหมเข้าโรมรัน จึงพากันรีบมาช่วยราวี
+ซึ่งเสียด่านการศึกจะฮึกโหม ไปรุกโรมรบพุ่งถึงกรุงศรี
+เชิญกลับยังลังกาพวกข้านี้ จะภักดีด้วยพระองค์ช่วยสงคราม
+นางดีใจให้ทหารชำนาญป่า เป็นกองหน้านำเสด็จไม่เข็ดขาม
+พบฝรั่งลังกาพากันตาม ได้สักสามพันถ้วนรีบด่วนเดิน ฯ
+๏ ฝ่ายหัสกันนั้นพาโยธาหาญ จากดงตาลตัดทางหว่างเขาเขิน
+ถึงค่ายตั้งมังคลาตรงหน้าเนิน ลงม้าเดินเข้าไปเฝ้าเจ้าลังกา
+กราบทูลความตามด่านดงตาลแตก ทหารแยกย้ายไปไพรพฤกษา
+ทัพผลึกฮึกเหิมซ้ำเติมมา พระมังคลาเหลือวิตกตันอกใจ
+ตะลึงนิ่งอิงองค์ดำรงนั่ง พอฝรั่งเข้ามาแจ้งแถลงไข
+ว่าองค์พระอนุชานัดดาไป เข้าตีได้ด่านเขาเจ้าประจัญ
+แล้วยกทัพนับหมื่นเมื่อคืนนี้ จะรีบตีตามไปไอศวรรย์
+พระทราบสิ้นยินดีที่สำคัญ พอยับยั้งตั้งมั่นประจัญบาน
+จะรอรับทัพใหญ่อยู่ในป่า เราน้อยกว่าข้าศึกจะฮึกหาญ
+แล้วหลีกทัพที่มาแต่ป่าตาล ไปตั้งด่านเจ้าประจัญที่มั่นคง
+แล้วคิดว่าธานีจะตีได้ หรือจะไม่เหมือนจิตคิดประสงค์
+สารพัดขัดขวางอยู่กลางดง จึงสั่งองค์นัดดาอย่าช้าที
+จงจัดทัพขับไพร่ตามไปด้วย จะได้ช่วยรบพุ่งเอากรุงศรี
+พอเสร็จตรัสหัสกันอัญชลี มาเตรียมกรีธาพลสกลไกร
+เกณฑ์โยธาห้าพันล้วนสันทัด ถือหอกซัดปืนดาบกำซาบไสว
+แล้วแต่งองค์ทรงม้าเคลื่อนคลาไคล ขับพลไพร่พร้อมเดินขึ้นเนินทราย ฯ
+๏ ฝ่ายทัพพระอนุชาวา��ุพัฒน์ ต่างเร่งรัดพลขันธ์รีบผันผาย
+พอพ้นดงลงเนินเดินสบาย ตะวันบ่ายปลายรังถึงลังกา
+เห็นพวกพลบนเชิงเทินเนินหอรบ อาวุธครบไพร่นายรายรักษา
+จึงหยุดทัพยับยั้งรอรั้งรา ขับม้ามาหน้ากำแพงแจ้งคดี
+พระปิ่นเกล้าเจ้าลังกาบัญชาใช้ ให้คุมไพร่มาบำรุงชาวกรุงศรี
+เร็วเร็วเถิดเปิดประตูพระบูรี อย่าช้าทีโทษมึงจะถึงตาย ฯ
+๏ ฝ่ายนายกองร้องว่าพระมาตุรงค์ มิให้องค์โอรสถือกฎหมาย
+พระหัสไชยได้ตราว่าไพร่นาย อย่าใกล้กรายกลับไปเสียให้พ้น
+พระอนุชาว่าภิเษกเอกโอรส ย่อมรู้หมดชายหญิงทั้งสิงหล
+ให้พราหมณ์แขกแปลกภาษาเข้ามาปน จะพาพลไพร่นายวายชีวัน
+เหวยฝรั่งพรั่งพร้อมจงยอมเข้า ด้วยปิ่นเกล้าเจ้าลังกานราสรรค์
+ช่วยกันมัดหัสไชยพร้อมใจกัน จะรางวัลเงินทองที่ต้องใจ ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างเมินแกล้งเดินหนี พวกชาวที่ทูลแจ้งแถลงไข
+เขาวุ่นวายฝ่ายกษัตริย์หัสไชย ไม่ห่างไกลสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+อยู่ในห้องสองนางเคียงข้างที่ พูดเซ้าซี้สรวลสันต์ด้วยหรรษา
+พระชวนน้องสององค์ทรงสกา ทอดหกห้าหูช้างได้ข้างซ้าย
+นางทอดถูกลูกบาศก์เดินพลาดแต้ม ต้องปรับแถมทับเบี้ยต้องเสียหาย
+ต้องถูกจูบลูบแก้มยิ้มแย้มพราย พอขรัวนายเข้ามาทูลมูลความ
+ว่ากองทัพคับคั่งมาตั้งล้อม ดูพรั่งพร้อมไพร่พลออกล้นหลาม
+พระหัสไชยไม่พรั่นคิดครั่นคร้าม ทูลลาสามกษัตริย์สองพระน้องนาง
+พี่จะไปไล่ฆ่าอ้ายฝรั่ง อยู่ในวังเถิดน้องอย่าหมองหมาง
+พลางจัดแจงแต่งองค์ทรงสำอาง ทั้งสองนางนั่งพัดพระหัสไชย ฯ
+๏ พระสอดซับสนับเพลาเนากระหนก ทรงผ้ายกแย่งทองผุดผ่องใส
+คาดเข็มขัดรัดหน่วงขัดควงไก แล้วสอดใส่เสื้อสวมเกราะนวมทับ
+สังวาลแววแก้ววาวดังดาวช่วง ใส่ทับทรวงสายสร้อยพลอยประดับ
+ทองพระกรชัชวาลผูกบานพับ มงกุฎเก็จเพชรสลับดูวับวาม
+ธำมรงค์ทรงรายพรายพระหัตถ์ พระขรรค์ขัดเอวเสร็จไม่เข็ดขาม
+สองน้องนุชยุดไว้วอนไปตาม กับทั้งสามกษัตริย์ปลอบหัสไชย
+ขอไปด้วยช่วยรับทัพฝรั่ง อยู่ในวังยังให้พรั่นประหวั่นไหว
+พระทูลทัดตรัสห้ามสองทรามวัย อย่าตามไปให้ระวังเป็นกังวล
+แล้ววอนน้องสองนางให้วางหัตถ์ ต่างองค์ช่วยอวยสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+พระรับพรถอนฤทัยจากไพชนต์ ขึ้นตรวจพลบนเชิงเทินเที่ยวเดินกราย ฯ
+๏ เห็นฝรั่งตั้งทัพอยู่คับคั่ง ยิ่งคิดชังดุเดือดไม่เหือดหาย
+จึงเลือกสรรบรรดาเสนานาย เป็นเกียกกายซ้ายขวากล้าสงคราม
+ให้คุมคนพลรบพอครบหมื่น ต่างเริงรื่นรับเสด็จไม่เข็ดขาม
+กับเสนีที่สนิทเคยติดตาม ได้ฤกษ์ยามยกออกนอกกำแพง
+พระทรงนั่งหลังสิงห์กั้นกลิ้งกลด เผ่นพยศแยกเขี้ยวเสียวแสยง
+สี่เท้าเต้นเล่นหางมากลางแปลง ทหารแซงซ้ายขวาแกว่งอาวุธ
+วลายุดาวายุพัฒน์จัดทหาร ออกต่อต้านตีทัพสัประยุทธ์
+ต่างป้องกันฟันแทงต่างแย้งยุทธ์ อุตลุดตะลุมบอนไล่รอนราญ
+พวกกองทัพคับคั่งประดังรบ ต่างพุ่งหลบแหลนหลาวฟาดง้าวขวาน
+เข้าต่อแย้งแทงฟันประจัญบาน ต่างต้านทานหาญฮึกเสียงครึกโครม
+ฝ่ายบุตรท้าวเจ้าพาราการะเวก ทหารเอกพร้อมพรักเข้าหักโหม
+ไล่ห้ำหั่นฟันฟาดเลือดสาดโซม ขับสิงห์โถมฆ่าตายเรี่ยรายไป ฯ
+๏ พวกกองทัพยับแยกต่างแตกตื่น ทั้งสองหมื่นครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+วิ่งกระจายพรายพลัดพวกหัสไชย ชวนกันไล่ลัดแลงทิ่มแทงฟัน
+พระหัสไชยไล่วลาวายุพัฒน์ ต่างเลี้ยวลัดสะบัดเวียนวนเหียนหัน
+พระตามติดคิดว่าจะฆ่าฟัน เป็นพงศ์พันธุ์พี่ยาสุดสาคร
+นึกเกรงใจด้วยไม่ควรพอจวนค่ำ จะต้องทำมันเสียมั่งเหมือนสั่งสอน
+พลางควบสิงห์วิ่งทะยานเข้าราญรอน อัสดรโดดหนีไล่ตีรัน
+ถูกวลาวายุพัฒน์ต่างพลัดตก น้ำตาซกซบหน้าเพียงอาสัญ
+พระยืนดูอยู่ตรงหน้าไม่ฆ่าฟัน แกล้งเย้ยหยันเยาะว่าช่างน่าอาย
+ยังอ่อนแอแม่พ่อก็ต่อสู้ ตีเมืองกูรวบริบเอาฉิบหาย
+หือรือโหดโทษมึงจะถึงตาย แต่กูอายแก่ใจจึงไว้มือ
+ส่วนสององค์ฝืนกำลังขึ้นหลังม้า กระซิบว่าแต่เบาเบาเอาเถิดหรือ
+พึ่งแรกรุ่นฉุนใจดังไฟฮือ ขับม้ารื้อรำทวนเข้าสวนแทง
+พระหัสไชยไวว่องปัดป้องปิด ไล่ตามติดโรมรันด้วยขันแข็ง
+วลายุดาวายุพัฒน์หลบลัดแลง ต่างพลัดแพลงพลบค่ำถูกซ้ำเติม
+พวกตามไล่ไต้คบจุดรบศึก บ้างแทงฟันครั่นครึกต่างฮึกเหิม
+พวกทัพหลังทั้งปวงข้าหลวงเดิม ขับพลเพิ่มเสริมไล่ล้างไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงล่วงรู้เมื่อสู้รบ ครั้นค่ำพลบพลัดพรายกระจายหนี
+จึงนึกว่าพวกฝรั่งรบครั้งนี้ เสียท่วงทีทุกครั้งเพราะยังเยาว์
+อ้ายสี่คนพลน้อยจะย่อยยับ เขาหลายทัพถึงจะแก้ก็แพ้เขา
+ทั้งพวกพ่อก็จะโกรธทำโทษเรา ว่าบอกเล่าความหลังกับมังคลา
+ไม่ถือพระจะทำด้วยอำนาจ ล้วนหยาบคายร้ายกาจนอกศาสนา
+ไม่พ้นผิดคิดดูเป็นครูบา อยู่ลังกาน่าที่จะมีภัย
+วลายุดามาตีเดี๋ยวนี้เล่า ก็แตกเขาเฝ้าแต่แพ้ต้องแก้ไข
+ยังไล่จับสัประยุทธ์จะจุดไฟ ให้เพลิงไหม้มันจะกลับกองทัพมา
+แกคิดพลางทางพาบรรดาเด็ก ขึ้นเกวียนเหล็กลูกไฟใส่ซ้ายขวา
+เที่ยวบอกเล่าเหล่าฝรั่งว่าลังกา จะขาดชาติศาสนาเป็นป่าไป
+ใครถือพระจะสมทบช่วยรบสู้ มาตามกูดูแลจะแก้ไข
+ฝรั่งฟังสังฆราชก็หวาดใจ ต่างฉวยได้ดาบหอกออกวิ่งดาม
+ต่างรู้ความทำนายทั้งชายหญิง พากันวิ่งตามถนนออกล้นหลาม
+ถึงโรงรายท้ายวังหยุดสั่งความ บรรดาตามกูมาช่วยราวี
+แม้เกิดไฟไหม้วังคนทั้งหลาย จะแตกตื่นแยกย้ายพลัดพรายหนี
+จับกษัตริย์หัสไชยพวกไพรี ผลาญชีวีเสียให้ได้อย่าไว้มือ
+แล้วหยิบชุดจุดประทัดทั้งมัดใหญ่ เป็นลูกไฟติดต่อบินปร๋อปรื๋อ
+ตกตึกรามลามไหม้เปลวไฟฮือ เสียงอึงอื้ออึกทึกดังครึกครื้น
+พวกผู้หญิงวิ่งผวาถลาล้ม ผ้านุ่งห่มหายไปไม่ได้สักผืน
+พวกฝรั่งสังฆราชซ้ำสาดปืน ต่างวิ่งตื่นแตกพลัดกระจัดกระจาย
+เหล่าล้อมวังนั่งเชิงเทินเนินหอรบ ต่างหลีบหลบล้มคว่ำคะมำหงาย
+ทิ้งหน้าที่หนีไฟทั้งไพร่นาย ล้วนวุ่นวายวิ่งพรูทุกหมู่กรม ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์พระมเหสี สุมาลีกับลูกรักนักสนม
+อุตลุดยุดเหนี่ยวกันเกลียวกลม บ้างลุกล้มหลบลี้เที่ยวหนีไฟ
+เป็นฝูงฝูงจูงกันวิ่งหันเหียน เลี้ยววนเวียนวิ่งวงเที่ยวหลงใหล
+ควันตลบกลบกลุ้มมืดคลุ้มไป จนหายใจไม่ใครออกวิ่งซอกซอน
+ร้องสั่งให้ไขประตูต่างกรูวิ่ง พวกผู้หญิงชิงกันเบียดเสียดสลอน
+อัดหลามหลังคั่งคับแซกซับซ้อน ที่ผ้าผ่อนล่อนแลเห็นแต่กาย
+ท้าวทศวงศ์ทรงแกว่งพระแสงง้าว นำแสนสาวชาววังสิ้นทั้งหลาย
+พากันออกนอกประตูพบผู้ชาย ฝรั่งรายรุมจับพระรับรบ
+สุมาลีมีพระแสงกวัดแกว่งฟาด ถูกตายกลาดดาษดื่นพวกอื่นหลบ
+พอพวกพ้องสองพาราตามมาพบ ช่วยกันรบรับพลางตามทางไป ฯ
+๏ ฝ่ายหน่อนาถอาจหาญออกผลาญศึก เสียงสะทึกสะเทื้อนลั่นสนั่นไหว
+เหมือนคนตื่นยืนแลมาแต่ไกล เห็นไฟไหม้เวียงวังพลุ่งพลั่งโพลง
+เปลวเพลิงแรงแสงปลาบวาบสว่าง เป็นควันกลางฟ้ากลุ้มคลุ้มโขมง
+เรียกกองทัพขั���สิงห์วิ่งตะโพง เห็นติดโรงร้านตลาดราษฎร
+ดูริมวังยังวิ่งชายหญิงวุ่น ซวนเซซุนสาวแก่แซ่สลอน
+พระควบสิงห์วิ่งผ่าพลากร เห็นภูธรทศวงศ์ทำสงคราม
+ฝรั่งพร้อมห้อมหุ้มเข้ารุมจับ พระรบรับรำคว้างอฺยู่กลางสนาม
+เข้าขวางหน้าฆ่าไพร่มันไล่ตาม ตายสักสามสี่ร้อยแตกถอยไป
+ท้าวทศวงศ์พงศาคณาญาติ เห็นหน่อนาถยินดีจะมีไหน
+พวกห้ามแหนแสนสนมกรมใน พบหัสไชยชื่นจิตต่างติดตาม
+หน่อนราพาองค์พงศ์กษัตริย์ รีบรบตัดไปทางกลางสนาม
+บาทหลวงเห็นเป็นเชิงละเลิงลาม ต้อนคนตามล้อมจับเธอรับรอง ฯ
+๏ พวกกองทัพกลับมาโยธาหาญ ต่างไปบ้านเรือนตนแบกขนของ
+ทั้งหนุ่มสาวเฒ่าแก่เสียงแซ่ซ้อง ทุกบ้านช่องชุลมุนวิ่งวุ่นวาย ฯ
+๏ ฝ่ายวลาวายุพัฒน์ต่างพลัดไพร่ เห็นเพลิงไหม้อึกทึกข้าศึกหาย
+รวมพหลพลไกรทั้งไพร่นาย ที่เหลือตายหลายพันพากันมา
+เห็นเมืองไหม้ไพร่พลสับสนวิ่ง ฝูงชายหญิงแยกย้ายทั้งซ้ายขวา
+ให้ทหารขานโห่ก้องโกลา เที่ยวตามหาพวกกษัตริย์หัสไชย
+เห็นรถเหล็กเด็กขับเข้าอภิวาท พระสังฆราชเล่าแจ้งแถลงไข
+ทั้งสองทราบกราบพระคุณค่อยอุ่นใจ ครั้งนี้ได้ทีเห็นจะเป็นการ
+ฝ่ายฝรั่งสังฆราชประกาศสั่ง ชาวเมืองทั้งปวงด้วยช่วยทหาร
+แล้วแยกคนค้นหาฝ่ายอาจารย์ กำกับหลานไล่ค้นเที่ยววนเวียน ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสไชยมาใกล้ป้อม เห็นทัพอ้อมออกสกัดฉวัดเฉวียน ฯ
+เชิญสองท้าวสาวสุรางค์ขึ้นต่างเกวียน ออกทางเตียนตัดไปข้างไพรวัน
+พอพบกับทัพวลาวายุพัฒน์ ตั้งสกัดล้อเกวียนกลับเหียนหัน
+พอเสนาห้าสิบรีบมาทัน ช่วยป้องกันกับกษัตริย์หัสไชย
+ฝ่ายทัพล้อมพร้อมพรั่งบ้างตั้งโห่ รำแหลนโล่ไล่กระชั้นเสียงหวั่นไหว
+พวกห้ามแหนแสนสนมกรมใน ต่างตกใจจวนตัวด้วยกลัวตาย
+เห็นใกล้ชิดปิดตาซบหน้าร้อง เสียงแซ่ซ้องทรวงสั่นมิ่งขวัญหาย
+พระหัสไชยไล่ฆ่าโยธาตาย ทหารซ้ายขวาแซงโถมแทงฟัน
+พวกฝรั่งสังฆราชตายกลาดกลิ้ง ยิงฆ่ายิ่งเยียดยัดสกัดกั้น
+ครั้นหักออกนอกได้มันไล่ทัน ต้องรบกันชาววังเป็นกังวล ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬาตามวาโหม ให้ส่องโคมคบไต้เดินไพรสณฑ์
+พอออกทุ่งมุ่งเมินรีบเดินพล ถึงสิงหลเห็นไฟยังไม่โทรม
+ดูในวังพังทลายลงหลายแห่ง นอกกำแพงเพลิงฮือกระพือโหม
+เห็นหัสไชยไล่บุกรบรุกโรม พวกว��หุโลมล้อมไล่ฟันไพร่นาย
+ทั้งโยธาการะเวกตัวเอกอาจ ไล่พิฆาตฆ่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย
+ลูกดาบหอกกลอกเกลือกซบเสือกกาย ต่างเรี่ยรายรบพุ่งจนรุ่งราง ฯ
+๏ บาทหลวงกลับขับเกวียนเที่ยวเวียนวก เข้าบุกรกเลี้ยวลัดเดินขัดขวาง
+เถาวัลย์เหนี่ยวเกี่ยวกระหวัดแกตัดพลาง เสียงโกร่งกร่างกรวบกราบสวบสาบไป
+ฝ่ายหัสกันนั้นขับทัพมาพบ กำลังรบรับกันเสียงหวั่นไหว
+เห็นวลาวายุพัฒน์หนีหัสไชย รีบขับไพร่พร้อมพรั่งหนุนคั่งคับ
+ระดมปืนครื้นครั่นคอยกันหลัง พวกฝรั่งแตกตื่นต่างคืนกลับ
+รุมระดมสมทบช่วยรบรับ เป็นสามทับซับซ้อนเข้ารอนราญ ฯ
+๏ ฝ่ายโยธาการะเวกพวกวาโหม ไล่รุกโรมเร็วรวดหวดประหาร
+มันแทงฟันหันเหซวนเซซาน สู้ต้านทานทนคงทรงกำลัง
+ไม่หลีกหลบรบศึกเสียงครึกครื้น แต่ถูกปืนปีกทะลุดังปรุหนัง
+นางละเวงเร่งขับทัพประดัง ช่วยรบทั้งสุมาลีบุตรีนาง ฯ
+๏ ฝ่ายรำภากล้าหาญถือขวานพ่อ ขึ้นม้าห้อหกดีดคนกีดขวาง
+ไล่หวดรันฟันทหารรำขวานคว้าง ทั้งสองนางหนุนหลังเข้าคั่งคับ
+พวกทมิฬบินรบไม่หลบหลีก กระพือปีกป้องกันประจัญจับ
+ฝรั่งตายหลายร้อยต่างถอยรับ ทั้งสามทัพยับแยกแตกกระจาย
+นางรำภากล้าหาญเห็นหลานลูก ยิ่งคิดผูกพยาบาทมุ่งมาดหมาย
+ไล่วลาวายุพัฒน์วิ่งพลัดพราย ยิงลูกชายเฉียดตาตกพาชี
+นางฉวยขวานรานรุกพระลูกกลับ ขึ้นม้าขับข้ามโขดกระโดดหนี
+ยุพาฟันลูกชายผิดหลายที สุลาลียิงสกัดหัสกัน
+ต่างหลบเลี่ยงเพลี่ยงพลาดขยาดแม่ ไม่เหลียวแลหลบไปในไพรสัณฑ์
+ต่างรวมได้ไพร่นายเหลือตายนั้น จวนสายัณห์เย็นพยับเลิกทัพไป ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสลด เมืองไหม้หมดมัวหมองไม่ผ่องใส
+เสียเผ่าพงศ์วงศาเสนาใน เสียพระทัยไห้สะอื้นกลืนน้ำตา
+ชวนสามนางย่างเยื้องชำเลืองเนตร นึกสมเพชพวกฝรั่งที่สังขาร์
+ทั้งหญิงชายตายกลาดดาษดา พระชลนานางตกซกซกลง
+แสนอาลัยไพร่นายทั้งชายหญิง ยิ่งดูยิ่งเยือกจิตพิศวง
+เป็นลมเวียนเหียนคลื่นฝืนดำรง แต่ซวนลงสามนางพลางประคอง
+สุมาลีศรีสวัสดิ์หัตถ์ประทับ แก้ลมจับนวดอุระพระขนอง
+ทั้งแสนสาวชาวแม่ออกแซ่ซ้อง เสียงร่ำร้องไห้อึงคะนึงไป
+พวกชาวบ้านร้านตลาดเที่ยวกลาดเกลื่อน เสียเหย้าเรือนเคหาที่อาศัย
+เห็นศพกลาดญาติกายิ่งอาลัย เสีย��ร้องไห้แซ่ทั้งเมืองลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเสียงเครงครื้น ค่อยพลิกฟื้นคืนดำรงเห็นวงศา
+สะอื้นร่ำรำพันจำนรรจา น้องเกิดมาอาภัพอัประมาณ
+เมื่อครั้งสาวคราวศึกผลึกเล่า เสียพงศ์เผ่าเสียตัวเพราะผัวผลาญ
+ครั้นมีลูกปลูกฝังกลับจังฑาล เสียถิ่นฐานปรางค์ปราสาทราชวัง
+เสียทีอยู่ผู้เฒ่าแต่เก่าก่อน เพราะไฟฟอนร้อนศพที่กลบฝัง
+เสียสมบัติข้าวของสิบสองพระคลัง เสียฝรั่งราษฎรได้ร้อนรน
+หมายบำรุงกรุงไกรให้เป็นสุข กลับได้ทุกข์ทั้งลังกาโกลาหล
+เพราะลูกเต้าเหล่ากอมันทรชน อยู่เป็นคนทนระกำทุกค่ำคืน
+ถึงแค้นใครไม่เหมือนลูกที่ผูกแค้น ดังศรแสนเสียบอุราสุดฝ่าฝืน
+ยิ่งเคืองแค้นแสนศัลย์สุดกลั้นกลืน สะอึกสะอื้นขืนอุทัยมิใคร่คลาย ฯ
+๏ สุมาลีพี่นางไม่ห่างน้อง เคียงประคองร้องไห้ฤทัยหาย
+ปลอบวัณฬาว่าแม่คุณอย่าวุ่นวาย ตีตัวตายก่อนไข้ก็ไม่ควร
+ที่โศกแสนแค้นเคืองพอเปลื้องปลิด แต่ชีวิตแม่อุตส่าห์รักษาสงวน
+ยังหิวหอบบอบช้ำอย่าคร่ำครวญ จะประชวรโฉมยงจงระงับ
+แม่แต่ตายชายหญิงทั้งสิงหล จะมืดมนแม้นเหมือนดังเดือนดับ
+ชั้นลูกเล็กเด็กน้อยจะพลอยยับ แม่อยู่ด้วยช่วยระงับเคยดับร้อน
+ราชการบ้านเมืองที่เคืองเข็ญ จะกลับเป็นสุขสบายเพราะสายสมร
+เหมือนโปรดเกล้าเหล่าอำมาตย์ราษฎร ให้หายเหือดเดือดร้อนดังก่อนมา ฯ
+๏ นางฟังปลอบนอบน้อมสู้ออมอด เชิญท้าวทศวงศ์เหล่าเผ่าพงศา
+เข้าสู่วังตั้งประทับอยู่พลับพลา เกณฑ์โยธาซ่อมแปลงกำแพงวัง ฯ
+๏ ส่วนวลายุดาวายุพัฒน์ พบกับหัสกันสมอารมณ์หวัง
+รวบรวมทัพกลับมาในป่ารัง รีบไปยังด่านเขาเจ้าประจัญ
+เข้าเฝ้าพระมังคลาวันทาแถลง กราบทูลแจ้งตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ตามที่ไฟไหม้กรุงรบพุ่งกัน ทั้งคืนวันฟั่นเฝือเหลือกำลัง ฯ
+๏ พระมังคลาว่าศึกเห็นฮึกเหิม ยังจะเพิ่มเติมมาล้อมหน้าหลัง
+พลางตรองตรึกนึกขยาดหวาดระวัง พอพระสังฆราชมาอุ่นอารมณ์
+เชิญให้นั่งยังที่เก้าอี้อาสน์ อภิวาทหวังจิตสนิทสนม
+น้ำชาตั้งทั้งพระศรีพัดวีลม แล้วกราบก้มเกศาบอกอาจารย์
+ข้าพเจ้าคราวนี้สิ้นที่พึ่ง เหมือนโรคถึงที่ตัดอติสาร
+พระโปรดด้วยช่วยคิดกิจการ จะลวงล่อต่อด้านประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงง่วงเหงาบนเก้าอี้ ว่าเดิมทีสิไม่แ���้งแถลงไข
+ไปจับวงศ์พงศาเขามาไว้ ศึกจึงใหญ่ยกมารุมราวี
+แม้ผู้รู้อยู่ด้วยจะช่วยรบ ไม่นอบนบหยาบคายให้หน่ายหนี
+จนศึกเสือเหลือกำลังแล้วดังนี้ ด้วยเดิมทีทำผิดกิจการ
+อีวัณฬาว่ากูเป็นครูสอน ว่าปากบอนค่อนด่าช่างว่าขาน
+พลอยรับเคราะห์เพราะว่าเป็นอาจารย์ คิดสงสารจึงอุตส่าห์ออกมาดู
+เดี๋ยวนี้ทัพพระอภัยไล่มาติด ตั้งประชิดหน้าด่านเตรียมการอยู่
+แล้วแม่เองอีวัณฬาถ้ามันรู้ มันต้องจู่มาขนาบช่วยปราบปราม
+จะต้องสู้ดูสักครั้งเหมือนสั่งศึก ถ้าสมนึกก็จะเตียนที่เสี้ยนหนาม
+จงหาคนปลอมพงศ์รูปทรงงาม มาสอนความมารยาให้พาที
+ให้ช่างแต่งแปลงกายเหมือนหมายมั่น เคลือบผิวพรรณเผ้าผมให้สมครี
+ไว้ลวงแม่แลข้างพระอภัยมณี ให้ไพรีชะงักฉงนชื่อกลกัน ฯ
+๏ พระมังคลาอาหลานก้มกรานกราบ เห็นจะปราบศึกได้มไหศวรรย์
+แล้วให้พระอนุชานัดดานั้น เที่ยวเลือกสรรเลกระบาดที่กวาดมา
+คนสามเมืองเหลืองขาวหนุ่มสาวพร้อม พูดเล้าโลมโน้มน้อมยอมอาสา
+ให้ขุนนางช่างทำสีน้ำยา เคลือบผิวหน้าเนื้อหนังเหมือนทั้งนั้น
+แล้วซ่อนไว้ให้คนปรนนิบัติ ตรวจเตรียมจัดแจงรับที่คับขัน
+เที่ยวซุ่มคนกลรบทำครบครัน เป็นหลายชั้นกันศึกตรองตรึกการ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช ยังซ่อมแปลงแต่งปราสาทราชฐาน
+จึงเกณฑ์พลคนหมื่นพื้นชำนาญ จะไปด่านได้สมทบรบโอรส
+ท้าวทศวงศ์พงศาเข็ดฝรั่ง ไม่อยู่วังจะไปช่วยกันด้วยหมด
+พร้อมกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงพระยศ ขึ้นทรงรถเรียงกันเป็นหลั่นไป
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องยกกองทัพ ต่างโห่รับครื้นครั่นสนั่นไหว
+กองทัพหน้าฝรั่งกองหลังไทย พระหัสไชยไปกับน้องสองสุดา
+พวกไปทัพนับหมื่นคนอื่นทุกข์ เธอเป็นสุขสามองค์ทรงรถา
+เฝ้ายียวนสรวลสันต์จำนรรจา เสียงจ๊ะจ๋าจ๋อแจ๋ตรงแกลทอง
+ส่วนเจ้าพี่ชี้พนมชมนกไม้ นางซักไซ้เสียงเพราะเสนาะสนอง
+พระเชษฐาว่านกเงือกเลือกคู่ครอง ครั้นคลอดฟองของตัวให้ผัวฟัก
+ปิดโพรงไม้ไว้ช่องพอมองเห็น กลัวจะเล่นชู้ชั่วหึงผัวหนัก
+ตัวเมียไปได้ชู้เป็นคู่รัก ลืมผัวฟักฟองไข่ทิ้งให้ตาย
+ต่างยิ้มสรวลชวนชมพนมพนัส ปักษาสัตว์จตุบาทประหลาดหลาย
+สิงโตเต้นเล่นหางฝูงกวางทราย เที่ยวแวดชายรายเรียงม่ายเมียงเมิน
+เหล่าคนป่าม่าเหมียวเที่ยวเป็นฝูง บ้างอุ้มจูงลูกเต้าเลียบเขาเขิน
+นางถามพี่ชี้บอกแล้วหยอกเอิน ต่างเพลิดเพลินเดินรถบทจร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงเร่งทหาร เข้าดงดานเดินทางหว่างสิงขร
+พอลงเขาเจ้าประจัญตะวันรอน ให้หยุดหย่อนโยธาหน้ากำแพง
+ทั้งสี่ทัพยับยั้งต่างตั้งมั่น เป็นขอบคันขุดแซะตีแตะแผง
+ทั้งซ้ายขวาสารวัดวิ่งจัดแจง ตามตำแหน่งนายหมวดต่างตรวจตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนกำแพงตำแหน่งป้อม ตั้งโต๊ะล้อมเลี้ยงกันทำหรรษา
+พูดหยาบหยามตามเล่ห์เสียงเฮฮา บ้างเยี่ยมหน้ายืนมองดูกองทัพ
+เห็นพวกพ้องร้องเตือนอ้ายเพื่อนเอ๋ย อย่าอยู่เลยหลบลี้หลีกหนีกลับ
+พวกผลึกฮึกดีทีนี้ยับ เจ้ากูจับจำไว้ทั้งไพร่นาย
+สักครู่หนึ่งจึงจะพามาฆ่าเสีย ให้ลูกเมียดูหัวผัวทั้งหลาย
+มึงอย่าอยู่ผู้น้อยจะพลอยตาย บอกเจ้านายเลิกทัพถอยกลับไป
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพูดจาฉาว ทั้งนายบ่าวบอกกันเสียงหวั่นไหว
+ข้างเผ่าพงศ์องค์กษัตริย์หัสไชย ต่างว่าอ้ายโป้งโหยงโกงทั้งนั้น
+จนสิ้นคิดปิดประตูกลับขู่เสือ มันเหมือนเบื้อเชื่อว่าปัญญาขยัน
+แล้วสั่งให้ไพร่นายท้าทายมัน อ้ายพวกเขาเจ้าประจัญถึงวันตาย
+ผีมันเข้าเจ้าข้าพากันหลอก ไยไม่ออกรบพุ่งเหมือนมุ่งหมาย
+เห็นฮึกมาตาขาวทั้งบ่าวนาย คิคอุบายหลายอย่างดังรางควาน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชประกาศสั่ง ลูกศิษย์ทั้งหลายฝ่ายนายทหาร
+ยกเสารอกซอกเสมาบนปราการ ใส่กระดานดังหนึ่งหิ่งห้อยชิงช้า
+เอารูปแปลงแต่งเป็นเช่นกษัตริย์ มาผูกมัดห้อยแขวนขึงแขนขา
+พระอภัยศรีสุวรรณเรียงกันมา ทั้งลูกยาสินสมุทรสุดสาคร
+รูปนงเยาว์เสาวคนธ์ใส่กลร้อง เรียกพวกพ้องครวญครางเหมือนอย่างสอน
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพลากร เห็นแน่นอนว่าเจ้านายวุ่นวายกัน
+บ้างทูลเหล่าเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์ ต่างองค์ตรัสว่าไม่จริงทุกสิ่งสรรพ์
+มันทูลมากหลากในฤทัยครัน ต่างพากันออกไปแลดูแต่ไกล
+เห็นรูปแขวนแม้นเหมือนไม่เคลื่อนคลาด ทั้งเอวองค์วงวิลาสคิดหวาดไหว
+ต่างแลเล็งเพ่งพิศชิดเข้าไป พลางจำได้ใจหายเพียงวายวาง
+ให้อัดอั้นตันตึงตะลึงจิต เป็นสุดคิดสารพัดจะขัดขวาง
+ส่วนรูปแขวนแสนกลดิ้นรนคราง ร้องสั่งนางสั่งน้องห้ามกองทัพ
+จงหลบลี้หนีไปทั้งใหญ่น้อย อยู่จะพลอยบรรลัยมิได้กลับ
+ทั้งสิ��องค์หลงใหลจิตใจวับ ต่างเซล้มลมจับทบทับกัน
+พวกข้าเฝ้าเถ้าแก่บ้างแซ่ซ้อง เข้าประคองนวดเคล้นเป็นจ้าละหวั่น
+ค่อยพลิกฟื้นฝืนองค์เผ่าพงศ์พันธุ์ สะอื้นอั้นอ่อนกายฟายน้ำตา ฯ
+๏ สุมาลีตีทรวงกันแสงร่ำ เนื้อว่ากรรมเจ้าประคุณทูลเกศา
+ลูกในไส้ให้กำเนิดได้เกิดมา ควรหรือฆ่าพ่อตัวไม่กลัวอาย
+ยังมัดถ่างกางเขนตระเวนแขวน โอ้แสนแค้นแสนชาติไม่ขาดหาย
+เมื่อเกิดมาอาภัพต้องกลับกลาย จะสู้ตายก่อนองค์พระทรงธรรม์
+นางชักกริชพระธิดาวัณฬายุด ชิงอาวุธวอนว่าอย่าอาสัญ
+ทำถอยทัพกลับไปตามใจมัน จะฆ่าฟันหรือจะยังรอรั้งไว้
+คอยดูทีดีกว่าอย่าช้านัก สงสารองค์ทรงศักดิ์จะตักษัย
+แม้วันนี้ชีวันไม่บรรลัย คิดแก้ไขให้พระองค์คงชีวา ฯ
+๏ นางเห็นจริงนิ่งดูพระภูวนาถ ใจจะขาดน้อมนบซบเกศา
+ฝายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสุดา จึงร้องว่าเหวยฝรั่งรอรั้งไว้
+มึงบอกทั้งสังฆราชกับลูกรัก อย่าฆ่าองค์ทรงศักดิ์ให้ตักษัย
+ไม่รบสู้กูจะกลับกองทัพไป แม้ขืนให้ฆ่าฟันทำอันตราย
+ไม่งดอยู่กูจะกลับสัประยุทธ์ กว่าจะสุดสิ้นชาติเหมือนมาดหมาย
+แล้วถอยทัพขับพหลพลนิกาย ไปอยู่ชายทุ่งกว้างห่างกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงลวงลองพวกกองทัพ เห็นถอยกลับกลัวสิ้นไม่กินแหนง
+จึงสั่งให้ไพร่พลพาคนแปลง ไปจัดแจงหน้าเขาเจ้าประจัญ
+คอยดูพระอภัยที่ในค่าย เคยเดินกรายตรวจพหลพลขันธ์
+เห็นมาใกล้ให้คนรูปกลนั้น ขึ้นนั่งขันควงรอกแขวนหลอกไว้
+พวกฝรั่งฟังพระสังฆราช ชมฉลาดเหลือดีจะมีไหน
+ต่างกราบลาพากันไปทันใด ตระเตรียมไว้พร้อมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรภพ ออกหอรบที่ริมป้อมพร้อมทหาร
+กับพระน้องสองโอรสรับพจมาน คิดอ่านการจะทำลายค่ายลังกา
+พอเห็นคนบนรอกออกสล้าง ผูกไม้กางเขนแขวนมัดแขนขา
+สุมาลีพี่น้องสองธิดา รูปเจ้าวาโหมชัดทั้งหัสไชย
+ท้าวทศวงศ์องค์นางพระยานั้น ดูสำคัญมั่นคงไม่สงสัย
+บอกพระน้องสองโอรสยศไกร ต่างตกใจในอารมณ์ไม่สมประดี ฯ
+๏ ฝ่ายรูปกลคนแปลงมันแกล้งร้อง เหมือนเสียงสองพระธิดามารศรี
+พระบิตุรงค์องค์พระอาจงปรานี อย่าต่อตีเลิกทัพถอยกลับไป
+พระมังคลาว่าจะส่งองค์กษัตริย์ ไปเวียงวังจังหวัดหาช้าไม่
+แม้ทัพยังตั้งประชิดติดเวียงชัย เขาจะให้ฆ่าฟันเสียวั��นี้
+แล้วรูปนางต่างร้องห้ามกองทัพ จงโปรดกลับไปบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ฝ่ายพวกพ้องของพระอภัยมณี มิรู้ที่จะคิดอ่านประการใด
+นางเสาวคนธ์มณฑาเห็นหน้าน้อง ต้องจำจองพันธนาน้ำตาไหล
+เป็นลมจับวับวิงซบนิ่งไป พอเกือบใกล้สุริยนสนธยา
+พระอภัยไม่รู้ว่าผู้อื่น สะอึกสะอื้นอัดอั้นตันนาสา
+จึงร้องตอบปลอบฝรั่งพวกลังกา อย่าเพ่อฆ่าพงศ์พันธุ์ให้บรรลัย
+พรุ่งนี้เช้าเราจะกลับทัพทหาร ไม่คิดการราญณรงค์อย่าสงสัย
+ฝรั่งว่าถ้าจริงไม่ชิงชัย ถอยทัพไปเสียทีเดียวประเดี๋ยวนี้ ฯ
+๏ พระฟังคำสำคัญผิดอั้นอ้น ถึงอับจนจำเราจะเปาปี่
+จึงสั่งพระอนุชาอย่าช้าที เร่งเอาขี้ผึ้งปั้นปิดกรรณไว้
+สินสมุทรสุดสาครอย่านอนหลับ ช่วยกันจับอ้ายสี่คนให้จนได้
+ฝ่ายสามองค์ลงจากหอรบไป บอกนายไพร่ปิดหูให้รู้การ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเห็นใกล้ค่ำ จึงวักน้ำลูบปี่อธิษฐาน
+เป่าเสียงสูงฝูงคนเหลือทนทาน ก้องกังวานวาบวับเสียวจับใจ
+ให้ปลาบปลื้มลืมอื่นบ้างยืนนั่ง โยธาทั้งสามทัพเคลิ้มหลับใหล
+แต่องค์พระมังคลาคาดตราไว้ ตกพระทัยวิ่งมาเข้าหาครู
+บาทหลวงยังนั่งกินเหล้าเสียงเป่าปี่ ฉวยทองหยิบบีบขยี้เข้าที่หู
+ฉุดมังคลาว่าไวไวไปกับกู ออกประตูตะวันตกวิ่งวกวน
+ดูม้าช้างต่างหลับเห็นทัพล้อม ตั้งค่ายอ้อมโอบสกัดคิดขัดสน
+เข้าบุกป่าฝ่าหนามไปตามจน แต่สองคนด้นเดินเนินบรรพต ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณสินสมุทรสุดสาคร เจ้ามังกรเจ้ายุขันพร้อมกันหมด
+พระกฤษณาสามารถราชโอรส ต่างปิดหูรู้กำหนดหมดด้วยกัน
+ครั้นกองทัพหลับสงบพอพลบค่ำ บันไดทำไว้สำหรับทุกทัพขันธ์
+ปีนเข้าได้ในกำแพงแจ่มแสงจันทร์ ด้วยเป็นวันเพ็ญบูรณ์เห็นหุ่นกล
+คนประจำสำหรับก็หลับอยู่ ต่างพิศดูรู้อุบายเป็นสายสน
+มิใช่องค์พงศ์กษัตริย์มันจัดคน สวมรูปกลแขวนรอกร้องหลอกลวง
+ต่างจุดไฟเที่ยวส่องทุกห้องหับ หมายจะจับหน่อนาถกับบาทหลวง
+เห็นโยธาฝรั่งสิ้นทั้งปวง ถือคันควงขันรอกกรนครอกดัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระอภัยมณีทรงปี่เป่า เห็นน้องเข้าด่านได้ดังใจหวัง
+ยินดีสุดหยุดปี่มีกำลัง ไม่รอรั้งรีบเข้าไปในกำแพง
+พบพระน้องร้องถามตามวิตก ต่างหยิบยกรูปหุ่นทูลแถลง
+ใช่เผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์มันจัดแจง ทำกลแกล้งจะให้ทัพถอยกลับไป
+แล้วต่างองค์ทรงพระสรวลเสียงคักคัก ที่ผิวพักตร์เผือดหมองก็ผ่องใส
+พระสั่งน้องสองโอรสยศไกร ไปจับอ้ายมังคลาอย่าช้าที
+พระกฤษณาพาพราหมณ์ไปเที่ยวค้น ในตึกกลบนพลับพลาหลังคาสี
+หน่อนรินทร์สินสมุทรจุดอัคคี ขึ้นดูที่บนหอรบพบนัดดา
+ผูกมือมัดหัสกันนั้นมาก่อน สุดสาครถือเทียนเที่ยวเวียนหา
+เห็นวายุพัฒน์มัดแน่นลากแขนมา ผูกไว้หน้าตึกขวางที่กลางลาน
+พระกฤษณาพบวลายุดาหลับ ผูกมือจับจูงมาที่หน้าฉาน
+พออุทัยไตรตรัสชัชวาล ต่างกราบกรานทูลองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ สมเด็จพระอภัยวิไลลักษณ์ เสียดายศักดิ์กษัตรานราสรรค์
+จึงเอื้อนอรรถตรัสโปรดยกโทษทัณฑ์ อ้ายเหล่านี้ชีวันถึงบรรลัย
+สุดแล้วแต่แม่เขาเหล่าฝรั่ง จะกักขังฆ่าตีตามวิสัย
+เอาตรึงตราทารกรรมจองจำไว้ กว่าจะได้ไปปะนางละเวง
+อันโยธาฝรั่งกำลังหลับ ตื่นจะกลับตะโกรงทำโฉงเฉง
+ปลุกด้วยปี่ถึงตื่นไม่ครื้นเครง ด้วยฟังความตามเพลงวังเวงใจ
+แล้วขึ้นนั่งยังเก้าอี้เป่าปี่แก้ว วิเวกแจ้วสำเนียงส่งเสียงใส
+โอ้แสงทองส่องฟ้านภาลัย ดวงดอกไม้ชื่นช่ออรชร
+ลมเฉื่อยเฉื่อยเรื่อยรินกลิ่นกุหลาบ ละอองอาบซาบทรวงดวงสมร
+แสนสงสารบ้านเรือนเพื่อนที่นอน จะอาวรณ์ว้าเหว่อยู่เอกา
+เจ้าพี่เอ๋ยเคยเรียงอยู่เคียงข้าง จะอ้างว้างห่างเหเสน่หา
+โอ้ยามตื่นขึ้นแล้วนะแก้วตา จะลับหน้านึกถึงคะนึงครวญ
+แม้เสร็จศึกดึกดื่นยามตื่นหลับ ภิรมย์รับขวัญประคองครองสงวน
+ห่างถนอมหอมอื่นไม่ชื่นชวน ไม่เหมือนนวลเนื้อหอมถนอมเชย
+เวลาเช้าสาวหยุดก็สุดหอม ไม่เหมือนกล่อมกลิ่นเกลี้ยงเคียงเขนย
+รสระรื่นชื่นใจสิ่งใดเลย ไม่เหมือนเชยโฉมชื่นระรื่นเย็น
+อยู่บ้านถิ่นสิ้นทุกข์เป็นสุขสุด มายงยุทธ์ยากแค้นถึงแสนเข็ญ
+สาพิภักดิ์เจ้านายไม่วายเว้น อยากไปเห็นถิ่นฐานบ้านเรือนเอย ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังฟื้นตื่นขึ้นสิ้น คิดถึงถิ่นฟูกหมอนที่นอนเขนย
+ที่รอนราญการศึกไม่นึกเลย ต่างแหงนเงยเห็นพระอภัยมณี
+แล้วถอดหมวกพวกฝรั่งต่างคำนับ เป็นลำดับน้อมประณตบทศรี
+ขอเป็นข้ากว่าจะตายวายชีวี พระเปรมปรีดิ์ปราศรัยทั้งไพร่นาย
+เราทำศึกนึกแสนแค้นลูกหลาน ไม่ถือโทษโกรธททารท่านทั้งหลาย
+จงอยู่เย็นเป็นสุขสนุกสบาย แล้วสั่งฝ่ายนายหมวดเร่งตรวจตรา
+เมืองด่านนี้มีประตูทั้งสี่ทิศ อย่าป้องปิดเลยไปเปิดเสียเถิดหนา
+ไม่ห้ามปรามตามแต่ใครจะไปมา เครื่องศัสตราเก็บหอมรวบรอมไว้ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งบังคมชมพระเดช ซึ่งโปรดเกศกรุณาจะหาไหน
+ทั้งไพร่นายฝ่ายทหารสำราญใจ ก็ลาไปตรวจตราด่านธานี ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาโยธาทัพ ต่างเคลิ้มหลับลืมอารมณ์เพราะลมปี่
+เมื่อปลุกตื่นฟื้นสิ้นต่างยินดี รู้ว่าพระอภัยมณีเธอมีชัย
+เห็นประตูบูรีเปิดสี่ด้าน ถามทหารรู้แจ้งแถลงไข
+นางสุวรรณมาลีก็ดีใจ ทั้งหัสไชยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+ท้าวทศวงศ์องค์มิ่งมเหสี รำภาสะหรีลีวันต่างหรรษา
+มาพร้อมพรั่งทั้งวัณฬายุพาผกา ต่างวันทาทรงยศท้าวทศวงศ์
+เชิญเข้าไปในด่านปราการใหญ่ ฝ่ายพระอภัยชื่นชมสมประสงค์
+ชวนพระน้องสองโอรสยศยง พร้อมพระวงศ์พงศ์เผ่าทั้งเสาวคนธ์
+มารับท้าวเจ้าบุรีรมจักร เสียงคึกคักคนตามหลามถนน
+ขึ้นตึกกลางกว้างใหญ่มีไกกล เชิญนั่งบนแท่นทองอันรองเรือง ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์องค์มิ่งมเหสี ทรงโศกีเล่าความไปตามเรื่อง
+ยังแต่ตัวผัวเมียเมื่อเสียเมือง ต้องตรมตรอมผอมเหลืองไม่เปลื้องทุกข์
+แม่วัณฬามารับไปกับหล่อน ค่อยวายร้อนหย่อนเย็นได้เป็นสุข
+พ่อมาปราบราบที่กลียุค จะสิ้นทุกข์สุขเกษมได้เปรมปรีดิ์ ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับอภิวาท ด้วยข้าบาทกับพระน้องทั้งสองศรี
+ไปเยี่ยมศพพระชนกชนนี สองภูมีสู่สวรรคครรไล
+ฝ่ายลูกหลานหาญฮึกเป็นศึกเสือ เสียว่านเครือเหลือจะห้ามปรามไม่ไหว
+เกิดฆ่าฟันกันยุ่งทั้งกรุงไกร แต่เนื้อไขก็ให้เป็นถึงเช่นนี้
+การณรงค์คงจะดับให้สรรพเสร็จ เชิญเสด็จไปบำรุงชาวกรุงศรี
+ประทานโทษโปรดข้าฝ่าธุลี อย่าราคีข้องขัดพระหัทยา ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังสรรเสริญ จงเจริญพงศ์พันธุ์ชันษา
+ซึ่งเกิดเข็ญเห็นว่ากรรมเคยทำมา ไม่โกรธาอย่าระแวงแคลงพระทัย
+แม่วัณฬามาลีหล่อนดีนัก รู้จักรักกันเหลือเหมือนเนื้อไข
+จบจังหวัดปัถพีไม่มีใคร จะเหมือนใจแม่วัณฬาสุมาลี ฯ
+๏ พระอภัยพรายพริ้มเยื้อนยิ้มย่อง พลางผินพักตร์ทักสองมเหสี
+เหมือนเกิดใหม่ได้มาเห็นกันเช่นนี้ เหตุเพราะมีลูกเต้าผ่าเผ่าปราณ ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างรับอภิวาท วัณฬาฉลาดผันผ่อนพูดอ่อนหวาน
+อันชาตินี้มีแต่รับอัประมาน พลอยวงศ์วานบ้านเมืองขุ่นเคืองใจ
+นี่หากว่าพระเสด็จมาดับเข็ญ จะค่อยเว้นเวลาน้ำตาไหล
+แม้ครั้งนี้มิได้พระหัสไชย ไหนจะได้อภิวาทบาทบงสุ์
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายตรัส เรียกพระหัสไชยชาติราชหงส์
+มานบนอบหมอบเมียงอยู่เคียงองค์ เห็นซูบทรงสงสารรำคาญครัน
+พลางกอดจูบลูบไล้ปราศรัยถาม พ่อสงครามครั้งนี้เศร้าสีสัน
+ต้องทำศึกดึกดื่นทุกคืนวัน จึงผิดพรรณเผือดพักตร์เพราะหนักแรง
+พ่อรักเจ้าเท่าบุตรสุจริต อย่าเคืองจิตคิดอางขนางแหนง
+รักสิ่งไรไม่ขัดจะจัดแจง ช่วยตกแต่งอุปถัมภ์ให้จำเริญ ฯ
+๏ พระหัสไชยได้ฟังรับสั่งถาม จะทูลความขามจิตให้คิดเขิน
+ขยับเขยื้อนเอื้อนอายชม้ายเมิน เกรงจะเกินก้มหน้าอยู่ช้านาน
+แต่โปรดให้ได้ช่องสนองถ้อย ทูลค่อยค่อยขอจงโปรดโทษหม่อมฉาน
+จะรองบาทมาดหมายจนวายปราณ ขอประทานสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ฯ
+๏ พระฟังคำสำรวลด้วยควรคู่ แล้วก็รู้อยู่ว่ารักนั้นหนักหนา
+จึงว่าน้องของเจ้าแต่เยาว์มา ชอบอัชฌาก็จะมอบให้ครอบครอง
+ความรักใคร่ในเจ้าเท่าโอรส ไม่ปลิดปลดขัดขวางอย่าหมางหมอง
+ฝ่ายบุตรีหนีคลานเข้าม่านทอง เหล่าพวกพ้องชมกษัตริย์หัสไชย
+ช่างทูลขอต่อหน้าประสาหนุ่ม เห็นจะรุมรึงรักหักไม่ไหว
+เพราะห่างชมตรมตรอมจึงผอมไป พระโปรดให้เห็นจะอ้วนเป็นนวลแตง
+ท้าวทศวงศ์ทรงพระสรวลว่าควรคู่ รู้ขอสู่รู้รักสมศักดิ์แสง
+เห็นพร้อมวงศ์พงศ์กษัตริย์ช่วยจัดแจง คิดตกแต่งจัดงานการวิวาห์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาราช อภิวาทว่าฉันรักหล่อนหนักหนา
+ขอจัดแจงแต่งตั้งไว้ลังกา กับธิดาทั้งสองครอบครองวัง
+พระอภัยไม่ขัดจึงตรัสตอบ พี่จะมองให้เป็นลูกจงปลูกฝัง
+ช่วยตรองตรึกศึกเสือเหลือกำลัง ฝ่ายฝรั่งเป็นของเจ้าเยาวมาลย์
+อ้ายวลายุดาวายุพัฒน์ กับทั้งหัสกันนั้นมันก็หลาน
+รับธุระจะส่งให้นงคราญ ช่วยว่าขานปราบปรามตามแต่ใจ ฯ
+๏ นางวัณฬาสารภาพกราบกับบาท แล้วแต่ราชอาชญาอัชฌาสัย
+ถ้าแม้นพระเสด็จอยู่แดนไกล ฉันจับได้จะได้ทำแต่ลำพัง
+นี่ผ่านเกล้าเล่าก็อยู่ฉานผู้หญิง จะต้องนิ่งตามสำเนาเหมือนเท้าหลัง
+อันใจเสือเหลือจะเลี้ยงไว้เวียงวัง ชาติฝรั่งก็ไม่เห็นเป็นเช่นนี้ ฯ
+๏ พระฟังนางช่างเปรียบเห็นเฉียบแหลม จึงยิ้มแย้มเยื้อนว่ารำภาสะหรี
+��ั้งยุพาผกาสุลาลี อ้ายเหล่านี้ลูกเต้าเจ้าทั้งนั้น
+มันทำผิดคิดมิชอบจะมอบให้ จะเลี้ยงไว้หรือจะฆ่าให้อาสัญ
+ตามแต่ใจไม่ว่าปรึกษากัน ด้วยอุ้มท้องครองครรภ์เลี้ยงกันมา ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างคำนับอภิวาท ความเจ้บแค้นแสนชาติไม่ปรารถนา
+อันลูกเต้าเจ้าฝรั่งเกาะลังกา เขาไม่ฆ่าแม่เลยไม่เคยมี
+นี่กระไรใจจิตเห็นผิดนัก เหมือนอย่างยักษ์อย่างเปรตประเภทผี
+อันรำภายุพาสุลาลี ไม่ขอมีลูกหยาบเข็ดหลาบกลัว
+สินสมุทรพูดว่าฉาแม่เจ้า ส่วนลูกเต้าเฉาโฉดมาโกรธผัว
+อย่าเปรียบเปรยเลยนะน้องให้หมองมัว จะแก้ตัวเสียใหม่ให้ได้ดี
+จอมกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ทรงพระสรวล ฟังสำนวนล้วนละเมียดต่างเสียดสี
+ทั้งโฉมยงองค์สุวรรณมาลี ยิ้มยินดีด้วยได้เขยไว้เชยชม ฯ
+๏ ฝ่ายพ่อครัวหัวป่าพวกฝรั่ง ต่างแต่งตั้งโต๊ะเหล้าหวานคาวขนม
+มาเรียบเรียงเคียงตั้งแล้วบังคม ถวายบรมกษัตริย์ขัตติยา
+ท้าวทศวงศ์องค์พระมเหสี เสวยที่แท่นสุวรรณด้วยหรรษา
+พระอภัยมณีศรีสุวรรณเป็นหลั่นมา พร้อมบรรดาสุริย์วงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์
+กับข้าวไข่ไก่พะแนงแกงเป็ดต้ม จอกน้ำส้มสายชูจิ้มหมูหัน
+ซ่อมมีดพับสำหรับทรงองค์ละคัน เหล้าบรั่นน้ำองุ่นเฉียวฉุนดี
+แต่กษัตริย์หัสไชยยังไม่เสวย ด้วยเธอเคยคอยพระน้องทั้งสองศรี
+ฝ่ายโฉมยงองค์สุวรรณมาลี รู้ท่วงทีหน่อกษัตริย์หัสไชย
+ให้พี่น้องสององค์ไปเทียบถวาย นางแอบอายอิดเอื้อนเตือนไม่ไหว
+แต่ขยับลับล่อพอพระอภัย เรียกหัสไชยมาเสวยด้วยเคยกัน
+พระชนนีตีลูกสาวเล็บยาวหยิก ทั้งสองนางต่างกระซิกกันแสงศัลย์
+อยู่เฝ้าพี่ที่เสวยเคยทุกวัน ทำเชิงชั้นหมั่นไส้กระไรเลย ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์ขัตติยาทั้งฝรั่ง กินโต๊ะตั้งต่างสำเร็จเสร็จเสวย
+ต่างพูดจาการุญต่างคุ้นเคย ล้วนไขเขยเกี่ยวดองพี่น้องกัน
+คราวสงครามสามทัพคนนับโกฏิ ต้องจ่ายโภชนาปรนพลขันธ์
+อยู่สำราญด่านเขาเจ้าประจัญ ถึงสามวันครั้นเวลาเป็นราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งสามมีความรู้ ซึ่งเป็นผู้วิเศษถือเหมือนฤๅษี
+เมื่อคราวครั้งมังคลาจะฆ่าตี เที่ยวหลบหนีอยู่ในป่าพนาวัน
+ครั้นรู้ว่าพระอภัยตีได้ด่าน ต่างสงสารศิษย์หาจะอาสัญ
+จึงลักวลาวายุพัฒน์หัสกัน จากด่านเขาเจ้าประจัญแยกกันไป
+ครั้นเช้าตรู่ผู��คุมเที่ยวค้นหา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลไหน
+เห็นหายสูญกราบทูลพระอภัย พระตรัสใช้นายทหารด่านลังกา
+เกณฑ์ทัพบกหกทัพกับอำมาตย์ ไปจับบาทหลวงขบถโอรสา
+หัวเมืองเล็กเอกโทตรีจัตวา ให้จับวลาวายุพัฒน์หัสกัน ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาวัณฬาฉลาด อภิวาทเชิญเสด็จไปเขตขัณฑ์
+มอบสมบัติให้พระหัสไชยนั้น กับลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายตอบ เจ้าคิดชอบขอบจิตกนิษฐา
+จะจัดแจงแต่งสารการวิวาห์ ให้สุดสาครไปจึงได้การ
+เชิญองค์พระอนุชาเมืองการะเวก ช่วยภิเษกสืบสมบัติพัสถาน
+แล้วตรัสสั่งอาลักษณ์พนักงาน แต่งเรื่องสารให้โอรสยศไกร
+สุดสาครรับสั่งตั้งแห่แหน มาเมืองแดนด่านท่าชลาไหล
+จัดเภตราห้าสิบแล้วรีบไป ต่างใช้ใบแล่นสล้างกลางชลา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยเจ้าไตรจักร เชิญทรงศักดิ์ทศวงศ์เผ่าพงศา
+ต่างตระเตรียมเทียมรถผูกคชา ทัพฝรั่งลังกานำหน้าไป
+ท้าวทศวงศ์องค์ศรีสุวรรณราช กับหน่อนาถกฤษณาอัชฌาสัย
+ทั้งบุตรพราหมณ์สามคนกับพลไกร ตั้งโห่ให้เดินธงเข้าดงแดน
+สินสมุทรนั้นกำกับทัพผลึก เสียงเครงครึกคั่งคับคนนับแสน
+แบกหอกดาบหาบโพล่ถือโล่แพน ตั้งแห่แหนโห่ฮึกเสียงครึกโครม
+พระหัสไชยให้กำกับกองทัพหลัง ทรงรถทั้งเสาวคนธ์วิมลโฉม
+เดินธงทัพขับโยธาวาหุโลม เจ้าวาโหมแห่หน้าเคลื่อนคลาไคล
+อันโยธีสี่ทัพคนนับแสน ต่างแห่แหนโห่สนั่นเสียงหวั่นไหว
+ตีฆ้องกลองก้องกึกครื้นครึกไป ฝูงนกหคตกใจไปจากรัง
+ทั้งเสือช้างต่างตื่นครึกครื้นวิ่ง ทหารยิงชิงกันเถือเอาเนื้อหนัง
+นางห้ามแหนแสนสาวพวกชาววัง แหวกม่านนั่งเยี่ยมยิ้มอยู่ริมรถ
+เห็นดอกไม้ในป่าระย้าย้อย ชะแง้คอยแหงนหน้าคว้าเอาหมด
+เข้าดงเดินเนินอรัญริมบรรพต หนทางรถราบเลี่ยนเตียนสบาย
+พระอภัยไปกับทัพฝรั่ง รถบัลลังก์หลังคาฝาพระฉาย
+นางวัณฬาฝรั่งนั่งข้างซ้าย ที่นั่งฝ่ายข้างขวาสุมาลี
+สร้อยสุวรรณจันทร์สุดานั่งหน้ารถ พระทรงยศยิ้มย่องชวนสองศรี
+ชมลำเนาเขาเขินเนินคีรี ดอกมาลีหล่นกลาดดาษดา
+พระเด็ดดวงพวงพะยอมหอมระรื่น แล้วแบ่งยื่นให้ข้างซ้ายแลฝ่ายขวา
+ให้บุตรีพี่น้องสองธิดา ตรัสภาษาฝรั่งพูดทั้งไทย
+ทั้งสองนางต่างยิ้มต่างพริ้มพักตร์ ด้วยจงรักชักชิดพิสมัย
+ต่างแย้มสรวลชวนธิดาร้อยมาลัย ถวายองค์พระอภัยสวมใส่กร
+ท้าวทศวงศ์ทรงนั่งบัลลังก์รถ ชมบรรพตพูดโอ้สโมสร
+มเหสีขี้หึงตะบึงตะบอน ถึงเฒ่าแก่แต่ว่างอนไม่หย่อนคลาย
+ศรีสุวรรณนั้นใช้พระกฤษณา ให้เที่ยวหาดอกไม้เอาไปถวาย
+นางพระยาว่าตะคอกหยอกหลานชาย ส่วนย่ายายนี้ไม่ให้ดอกไม้เลย
+ท้าวทศวงศ์ทรงพระสรวลว่าจวนล่ม คารี้คารมยังไม่หายอีกยายเอ๋ย
+นางพระยาว่าถึงแก่อุแม่เอย เห็นสาวแส้แลเงยเฝ้าเชยชม
+แต่สินสมุทรสุดเศร้าเปลี่ยวเปล่าจิต ไม่มีหญิงมิ่งมิตรสนิทสนม
+คิดคะนึงถึงอรุณอุ่นอารมณ์ เคยชี้ชมนกไม้มาไกลกัน
+คิดจะใคร่ไปหายุพาเล่า มันก็เจ้าคารมแสนคมสัน
+จะบิดเบี้ยวเลี้ยวลดประชดประชัน ต้องปล้ำมันเหมือนทีหลังทุกครั้งคราว
+พระหัสไชยไปบนรถเลี้ยวลดหา พวงบุปผามาลีให้พี่สาว
+มาห่างนางวังเวงคิดเพลงยาว เป็นเรื่องราวคราวนิราศเคลื่อนคลาดคลา
+พี่ทูลขอก็ได้สมอารมณ์แล้ว กลับไกลแก้วกลอยจิตกนิษฐา
+ยังห่างเหินเนิ่นนานการวิวาห์ สร้อยสุวรรณจันทร์สุดาจะอาวรณ์
+สรงเสวยเคยร่วมสุวรรณภาชน์ เคยไสยาสน์อยู่ด้วยน้องสองสมร
+มาว้าเหว่เอกาอนาทร มิได้นอนแนบเนื้อที่เจือจันทน์
+เจ้าพี่เอ๋ยเคยชมภิรมย์รื่น นอนกลางคืนหลับใหลเฝ้าใฝ่ฝัน
+ยังนึกเห็นเช่นเชยอย่างเคยกัน แนบเขนยเลยสำคัญว่าจันทร์สุดา
+ค่อยเบือนเบียดเฉียดโฉมเล้าโลมลูบ ประจงจูบปรางซ้ายแล้วย้ายขวา
+ครั้นกลับเห็นเป็นหมอนอ่อนอุรา นึกอายหน้าสารถีที่ขับรถ
+ด้วยแรกรุ่นฉุนเฉียวเปล่าเปลี่ยวจิต มาจากมิตรคิดถึงตะลึงสลด
+จนเวลาสายัณห์ยิ่งรันทด ซบกำสรดไห้สะอื้นไม่ชื่นบาน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยไปกองหน้า ถึงลังกาเข้าเขตนิเวศน์สถาน
+แล้วเชิญเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน อยู่ตึกกว้านพร้อมสิ้นต่างยินดี
+พระหัสไชยไปทีหลังเขาทั้งหมด ไม่ทันรถจะประเทียบเหยียบสารถี
+กระโดดลงตรงไปตึกพระชนนี สองบุตรีหนีคลานเข้าม่านทอง
+พระมารดาปราศรัยเรียกให้นั่ง ร้องเรียกทั้งธิดามาทั้งสอง
+ให้เจียนสลาหาพระศรีทั้งพี่น้อง พระยิ้มย่องยื่นลูกจันทน์ให้กัลยา
+นางคำนับรับประทานแล้วคลานหนี พระชนนีรู้เล่ห์เสนหา
+จึงว่าพ่อก็ยังเหนื่อยล้าเลื่อยมา ไปพูดจาเล่นกับน้องที่ห้องใน ฯ
+๏ พระรับสั่งบังคมด้วยสมนึก เข้าในตึกเตียงทองม่านสองไข
+เห็นสององค์นงนุชเข้ายุดไว้ พลางกอดจูบลูบไล้ชื่นใจจริง
+แล้วว่าพี่มิได้พบไปรบศึก เหลือรำลึกนึกถึงสองแม่น้องหญิง
+อยู่หว่างกลางนางเคียงเอนเอียงอิง นางนั่งนิ่งแกล้งเฉยให้เชยชิม
+เธอจูบหนักจักกระจี้เบือนหนีหน้า ต่างบ่นว่าน่าเบื่อเหลือหยุมหยิม
+พระเรียงรอขอแถมนางแย้มยิ้ม ไม่รู้อิ่มรู้หนำน่ารำคาญ
+พระสวมสอดกอดกระซิบว่าทิพรส เหลือจะอดจะออมทั้งหอมหวาน
+พี่ทูลขอต่อพระโอษฐ์โปรดประทาน อย่ารำคาญเลยไม่แคล้วแล้วแก้วตา ฯ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองนางว่าปางก่อน ฉันยอมหย่อนตามประสงค์เหมือนวงศา
+พระคิดวุ่นทูลขอเป็นบริจา เสร็จวิวาห์สิพุคะจึงจะควร
+พลางผลักพลิกหลีกเลี่ยงเบือนเบี่ยงบิด พระชื่นชิดติดตามทรามสงวน
+นางว่าเบื่อเหลือห้ามยิ่งลามลวน หม่อมฉันข่วนนี้ก็ได้เลือดไหลนอง ฯ
+๏ พระว่าพี่ก็เป็นพี่ศรีสวัสดิ์ จะมาตัดขัดขวางให้หมางหมอง
+ถึงทูลขอก็ยังไม่ได้ครอบครอง คงเป็นน้องนี่ทำไมไม่ให้เชย
+เสร็จวิวาห์ถ้าได้ชมได้สมสู่ จึงเป็นคู่ร่วมเรียงเคียงเขนย
+จะห้ามปรามตามลำพังไม่ฟังเลย พลางกอดเกยเชยชิดวนิดา
+ด้วยแต่หลังยังเยาว์คุ้มเท่าใหญ่ เคยเคียงใกล้ใจรักกันหนักหนา
+ครั้นรุ่นราวสาวหนุ่มเหมือนภุมรา พบผกาเกสรเฝ้าฟอนชม
+แต่ขัดข้องสองนางขวางจังหวะ ไม่เลยละพระไม่รู้ที่สู่สม
+พระหัสไชยใจเหมือนฝีที่ระบม เข้าเกลียวกลมกลัดหนองจะพองพัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยมณีนาถ อยู่ปราสาทเสร็จศึกสมนึกหวัง
+ดูสาวศรีที่เป็นเวรเกณฑ์ระวัง ล้วนฝรั่งรูปสลวยสวยโสภา
+แต่สองพระมเหสีมิได้เห็น หรือเคืองเข็ญเคียดขึ้งหวงหึงสา
+ดูท่วงทีดีกันไม่ฉันทา หยั่งปัญญายากยิ่งจริงจริงเจียว
+กระต่ายแก่แต่ละตนล้วนกลมาก ทั้งฝีปากเปรื่องปราดฉลาดเฉลียว
+ต้องง้องอนอ่อนจิตบิดเป็นเกลียว จะต้องเกี้ยวกันเหมือนสาวทุกคราวไป
+พอยามค่ำย่ำระฆังเสียงหงั่งเหง่ง ประโคมเครงครื้นครั่นเสียงหวั่นไหว
+สำอางองค์ทรงภูษาแล้วคลาไคล เสด็จไปตึกขวาห้องมาลี
+เห็นโฉมยงทรงยาทานลาฏ ขึ้นนั่งอาสน์โอภาถามมารศรี
+เป็นไรเจ้าเศร้าโศกหรือโรคมี หรือปวดที่ศีรษะลมตะกัง ฯ
+๏ นางทูลตอบหมอบก้มว่าลมปะทะ ปวดศีรษะริ้วริ้วร้อนผิวหนัง
+พิมเสนฝนปนยาทาประทัง แต่หิวโหยโรยกำลังยังไม่มี
+ขอทูลความตามจริงสักสิ่งหนึ่ง ด้วยคิดถึงแม่วัณฬามารศรี
+ต้องตกยากจากวังมาครั้งนี้ หล่อนช่วยชีวิตไว้จึงไม่ตาย
+ทั้งอุปถัมภ์ล้ำเหลือช่วยเกื้อหนุน คิดขอบคุณหล่อนอยู่ไม่รู้หาย
+โปรดไปหาปราศรัยให้สบาย อย่าให้อายอางขนางเหินห่างกัน
+แม้อยู่วังลังกาข้าพระบาท ขอนอกราชการก่อนโปรดผ่อนผัน
+แม้เลิกทัพกลับเสด็จไปเขตคัน จึงหม่อมฉันจะสนองรองบาทา ฯ
+๏ พระนิ่งนั่งฟังคำคิดอ้ำอึ้ง นึกเหมือนหึงหนึ่งเหมือนรักกันหนักหนา
+เป็นเชิงชั้นกัลเม็ดเข็ดปัญญา จึงตรัสว่าน่าหัวเราะจำเพาะเป็น
+ลูกก็เสียเมียก็หมดต้องอดรัก เปรียบเหมือนสักวาไปมิได้เล่น
+รู้กระนี้วิบากต้องยากเย็น จะเกิดเป็นเช่นกะเทยชวดเชยชม ฯ
+๏ นางฟังตรัสขัดเคืองว่าเยื้องยัก เจ็บเหมือนจักเจ็ดซีกกระผีกผม
+จึงว่าพระจะระแวงว่าแต่งลม ก็จะก้มหน้ารับอัประมาน
+คิดไม่ถึงจึงขอออกนอกตำแหน่ง กลับเคลือบแคลงแกล้งตรัสประหัตประหาร
+ว่าบิดพลิ้วกริ้วโกรธไม่โปรดปราน ขอประทานโทษหม่อมฉันไม่ทันคิด
+ตั้งแต่นี้มิม้วยหายป่วยเจ็บ จึงจะเย็บปากตรึงให้ตึงติด
+ไม่พูดจากว่าจะตายวายชีวิต ต้องเจียมตัวกลัวผิดเจ็บจิตใจ ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้ก็รู้อยู่ว่ายาก จะต้องตีฝีปากไม่อยากไหว
+เคยสำทับรับแพ้มาแต่ไร เหมือนเต่าใหญ่ไข่กลบให้ลบเลือน
+เมื่อครั้งสาวคราวหนีเป็นชีเล่า ต้องแหงนเปล่าเศร้าใจใครจะเหมือน
+มีลูกเต้าเฒ่าแก่ยังแชเชือน เคยรู้ฤทธิ์บิดเบือนไม่เคลื่อนคลาย
+ขี้เกียจเกี้ยวเคี่ยวขับข้ารับแพ้ กระต่ายแก่แม่ปลาช่อนงอนไม่หาย
+ลงจากอาสน์คลาดคล้อยเดินลอยชาย เข้าตึกซ้ายเห็นวัณฬาเลือกมาลี
+ลดพระองค์ลงนั่งบัลลังก์อาสน์ ละเวงนาฏน้อมประณตบทศรี
+ตั้งเครื่องอานพานสลาให้สามี หยิบมาลีเลือกถวายมีหลายพรรณ
+พระแย้มยิ้มพริ้มพรายว่าสายสวาท ยังผุดผาดผิวฉวีเป็นสีสัน
+อย่าห่างเหินเมินเมียงอยู่เพียงนั้น มาบนบรรจถรณ์ให้ใกล้พี่ยา ฯ
+๏ นางเคารพนบนอบตอบสนอง พระคุณของทรงศักดิ์นั้นหนักหนา
+ฉันชาตินี้มีกรรมได้ทำมา ขอเป็นข้ากว่าชีวันจะบรรลัย
+แต่ห่างเหินเนิ่นนานหม่อมฉานเล่า มีลูกเต้ามัวหมองไม่ผ่องใส
+เคยชิดชมขมหวานประการใด มิใช่ไม่เคยเห็นจงเอ็นดู
+สิบแปดปีนี่แล้วแต่เป���นม่าย จนเหลืออายอัปยศต้องอดสู
+มีลูกเต้าเล่าก็พลัดเป็นศัตรู คิดก็รู้อยู่ว่ากรรมให้จำเป็น
+เมื่อรุ่นสาวคราวพบต้องรบผัว ครั้นแก่ตัวรบกับลูกถูกแต่เข็ญ
+แสนอาภัพรับแต่ร้อนไม่หย่อนเย็น พระก็เห็นก็รู้อยู่ด้วยกัน
+แม้ใช้งานการอื่นไม่ขืนขัด จะซื่อสัตย์สุจริตไม่บิดผัน
+โปรดปล่อยปละละวางที่อย่างนั้น กระหม่อมฉันหลาบเข็ดจงเมตตา ฯ
+๏ พระฟังนางช่างพลอดกอดพระหัตถ์ เห็นข้องขัดตัดรักเสียหนักหนา
+จึงว่าพี่นี้มิได้เวียนไปมา เพราะธุระพระบิดานิคาลัย
+มาพบเจ้าคราวนี้ศรีสวัสดิ์ ก็เคืองขัดตัดจิตพิสมัย
+แต่ดาบตัดกัทลียังมีใย ไม่อาลัยพี่แล้วหรือแก้วตา
+ถึงใจน้องหมองหมางไปอย่างนี้ แต่ใจพี่ยังรักนั้นหนักหนา
+เหมือนแมลงภู่อยู่ที่พุ่มปทุมา จะรอรายั้งหยุดนั้นสุดใจ
+พลางลดองค์ลงแอบแนบสนิท เหมือนที่เคยเชยชิดพิสมัย
+ประโลมลูบจูบปรางทำอย่างไร นางก็ไม่ข้องขัดไม่ตัดรอน
+พระอุ้มขึ้นแท่นทองประคองถนอม นางไม่ยอมขึ้นสุวรรณบรรจถรณ์
+กลับถอยหลังนั่งนิ่งแล้ววิงวอน จงหยุดหย่อนอย่าให้เมียถึงเสียตัว
+แต่หยิกหยอกนอกกายถวายได้ มิใช่ใจไม่สมัครไม่รักผัว
+กลัวแต่ที่มีบุตรนั้นสุดกลัว เพราะลูกชั่วตัวต้องช้ำระกำใจ
+จงโปรดเกล้าเอาบุญเถิดทูลกระหม่อม น้องไม่ยอมแล้วที่จะพิสมัย
+ถึงโกรธาฆ่าฟันสู้บรรลัย พลางกราบไหว้วอนว่าจงปรานี ฯ
+๏ พระฟังนางทางว่าถ้าเช่นนั้น จะผ่อนผันสัญญาให้มารศรี
+แม้อิงแอบแนบถนอมยอมโดยดี เว้นแต่ที่ห้ามปรามจะตามใจ
+พลางประคองสองแขนขึ้นแท่นรัตน์ นางไม่ขัดสามีตามวิสัย
+ครั้นเคล้าคลึงถึงประคองทำนองใน นางพลิกไพล่ทูลห้ามอย่าลามลวน
+ประโลมลูบจูบกอดสอดสัมผัส นางปิดปัดปกป้องของสงวน
+แต่เคล้นเคล้าเซ้าซี้เฝ้ายียวน เธออักอ่วนอกดังจะพังพอง
+จนเหนื่อยอ่อนวอนว่าวัณฬาเอ๋ย อย่ากลัวเลยเชยชมประสมสอง
+จะสัญญาถ้าทีนี้เจ้ามีท้อง จึงขัดข้องขาดกันตามสัญญา ฯ
+๏ นางวัณฬาว่าไฮ้ฉันไม่เชื่อ อย่าล้ำเหลือล่อเล่ห์เสนหา
+เชิญผ่านเกล้าเข้าที่ศรีไสยา จะอุส่าห์นวดฟั้นให้บรรทม
+พลางนบนอบหมอบกรานประทานโทษ ด้วยมาโนชญ์นั่งชิดสนิทสนม
+กรีดพระหัตถ์ดัชนีพัดวีลม จนบรรทมหลับไปในไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณกระสันสวาท แรมนิราศห่างเหเสนหา
+รัญจวนจิตคิดรำพึงถึงรำภา ไม่เห็นมาเฝ้าแหนหรือแค้นเคือง
+ด้วยวิสัยใจดื้อซื่อต่อเจ้า เสียลูกเต้านิ่งตรอมจนผอมเหลือง
+จะไปหาถ้าไม่รักจะยักเยื้อง ถึงขัดเคืองคงจะปลอบให้ชอบที
+จึงสรงน้ำสำอางแล้วย่างย่อง เข้าในห้องเห็นหน้ารำภาสะหรี
+ตั้งโต๊ะกินรินสุราเห็นสามี อัญชลีเชิญให้นั่งบัลลังก์ทอง
+พระแนบนางพลางว่านิจจาเจ้า ดูโศกเศร้าซูบศรีฉวีหมอง
+เมื่อรุ่นสาวขาวอ้วนนวลละออง แก้มทั้งสองของพี่อยู่ที่รำภา
+พลางแอบอุ้มจุมพิตสนิทถนอม อ่อยังหอมอยู่ไม่หายทั้งซ้ายขวา
+เสียดายดวงพวงพุ่มปทุมา แต่คลาดคลาเคลื่อนคล้อยไปหน่อยเดียว ฯ
+๏ นางฝรั่งฟังคำเฉื่อยฉ่ำชื่น ไม่ขัดขืนกลืนกลั้นกระสันเสียว
+จึงว่าพระละทิ้งเสียจริงเจียว ไม่แลเหลียวเกือบจะเข้าสิบเก้าปี
+นี่หากว่าเกิดรบสมทบทัพ จึงได้กลับมาหารำภาสะหรี
+มีบุตรชายคล้ายพ่อใช่พอดี เหมือนยักษีผีเสื้อเหลือกำลัง
+จริงนะพระจะคิดสนิทถนอม น้องไม่ยอมแล้วเช่นอย่างแต่ปางหลัง
+ไปนับปีมิใช่ของสำรองรัง จะมานั่งคลอเคลียเป็นเมียเดิน
+ให้ลูบต้องน้องนี้เห็นว่าเป็นผัว จะหลีกตัวกลัวเธอจะเก้อเขิน
+คลึงเคล้นเคล้าเท่านั้นเถิดอย่าเพลิดเพลิน จะเหลือเกินเชิญพระไปที่ไสยา ฯ
+๏ ชะรำภาสารพัดจะขัดขวาง ว่าทิ้งขว้างห่างเหเสนหา
+เมื่อจะกลับทัพไปไกลลังกา เกษราหล่อนก็รักเฝ้าชักชวน
+พี่ก็อ้อนวอนจะใคร่เอาไปด้วย จะได้ช่วยปกป้องประคองสงวน
+เจ้าผ่อนผัดขัดคำทำกระบวน เออก็ควรหรือมาพลอดว่าทอดทิ้ง
+ถึงลูกเต้าเจ้าสิเลี้ยงดูเยี่ยงเจ้า จึงผ่าเหล่าว่านเครือเหมือนเสือสิงห์
+ลูกแม่อื่นสิเรามีดีจริงจริง ทั้งผู้หญิงผู้ชายไม่ร้ายรอง
+เจ้าเป็นเมียเสียตัวผัวมาหา ราวกับว่ามาแขกแปลกเจ้าของ
+ไม่ยอมดีพี่ไม่ละดอกนะน้อง ไปร้องฟ้องเถิดว่าไม่ได้เป็นเมีย
+ที่โลมลูบจูบจับจะปรับไหม สักเท่าไรก็ไม่รู้จะสู้เสีย
+พลางพูดพลอดกอดคอเคล้าคลอเคลีย จูงมือเมียเข้าในห้องประคองเคียง ฯ
+๏ นางรำภาสามีคลุกคลีเคล้า เหมือนถ่านเก่าเพลิงพลุ่งสิ้นสุ้งเสียง
+เข้าอิงแอบแนบข้างอยู่กลางเตียง เหมือนนกเอี้ยงเลี้ยงควายตะกายเลน
+อัศจรรย์นั้นเหมือนเช่นเขาเล่นโขน ตีกลองโยนแยกเท้าท่ากราวเขน
+เขย่งหย่งก่งศรเอี้ยวอ่อนเอน ต่างจัดเจนจับกุมตะลุมบอน
+เปรียบเหมือนบททศพักตร์เข้าหักหาญ พระอวตารแผลงถูกเล่มลูกศร
+เข้าปักอกหกคะเมนระเนนนอน ค่อยหายเหือดเดือดร้อนผ่อนสำราญ
+รำภาสะหรีศรีสุวรรณนั้นได้ชื่น ต่างเริงรื่นร่วมรักสมัครสมาน
+แต่องค์พระอภัยไม่ได้การ คิดรำคาญค้างเติ่งเสียเชิงนาง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร จากพระนุชนิ่มน้องให้หมองหมาง
+มาทางไกลไร้ทั้งเหล่าสาวสุรางค์ คิดคะนึงถึงนางยุพาผกา
+แต่รั้งรอพอค่ำน้ำกุหลาบ สำอางอาบซาบองค์ทรงภูษา
+ขลิบทองคล้องสองไหล่แล้วไคลคลา เข้าแฝงฝาตึกทองแล้วมองเมียง
+เห็นยุพาผกาผัดหน้านั่ง เข้าข้างหลังฉากกั้นชั้นเฉลียง
+จ้องนิ้วชี้จี้นางแอบข้างเคียง นางร้องกรีดหวีดเสียงสำเนียงดัง
+สินสมุทรยุดมือนางรื้อร้อง เขม้นมองเห็นผัวทรุดตัวนั่ง
+นางน้อยน้อยถอยออกจากที่ฉากบัง ยุพาตั้งพานสลาแล้วพาที
+หม่อมฉันธุระจะทูลลาช้าไม่ได้ รับสั่งใช้ให้เขามาหาเมื่อกี้
+มิใคร่คลาดราชการหม่อมฉานมี จะลุกหนีสินสมุทรก็ยุดไว้
+รำลึกถึงจึงอุส่าห์มาหาอีก จะเลี่ยงหลีกหลบลี้หนีไปไหน
+แล้วแกล้งแย่งภูษาผ้าสไบ นางจนใจไปไม่รอดนั่งกอดมือ
+แล้วว่าพระจะมาปล้ำทำเช่นนั้น ผัวหม่อมฉันมีอยู่ไม่รู้หรือ
+ใช่ตัวเปล่าชาวเมืองก็เลื่องลือ ขืนต้องถือทำละเมิดจะเกิดความ ฯ
+๏ พระเชื่อคำอ้ำอึ้งแล้วจึงว่า เมียของข้าใครหนอจะขอถาม
+ทำไมเล่าเจ้าจึงหย่อนโอนอ่อนตาม มีผัวสองต้องห้ามตามกระทรวง
+อันผัวมีทีหลังดังกิ่งก้อย เป็นผัวน้อยของตัวข้าผัวหลวง
+มีลูกเต้าเหล่าฝรั่งสิ้นทั้งปวง เขาก็ล่วงรู้เห็นเป็นพยาน
+เคยได้เสียเมียของข้าเจ้าอย่าดื้อ พลางฉุดมือมาบนตักทำหักหาญ
+นางผลักผละพระขยำทำประจาน ประเดี๋ยวใจได้การสำราญเริง
+อัศจรรย์นั้นเหมือนอย่างช้างเป็นบ้า สะบัดงางวงแกว่งแทงเถลิง
+คนถือพัดผัดให้ไล่ละเลิง แล่นเตลิดเปิดเปิงเข้าเซิงซุ้ม
+พอมืดมนฝนอู้ซู่ซู่สาด คเชนทร์ฟาดฟูมหน้าถลาหลุม
+ตะคลุกคลานควาญหมอขี่คอคุม เหมือนสาวหนุ่มชุ่มชื่นต่างตื่นนอน
+ที่มีคู่อยู่ไหนก็ไม่ทุกข์ เกิดสนุกสุโขสโมสร
+สามบุรีมีนักเลงโขนละคร เล่นรำฟ้อนวันคืนเสียงครื้นครึก ฯ
+๏ จะกล่าวสุดสาครบวรนาถ คุมเรือราชสาราลังกาผลึก
+ตั้งเข็มข้ามตามแ��นออกแล่นลึก เสียงสะทึกสะท้านคลื่นทุกคืนวัน
+ถึงพาราการะเวกเข้าวังราช เฝ้าพระบาทบิตุเรศเจ้าเขตขัณฑ์
+ทูลเล่าความตามจริงทุกสิ่งอัน ถวายบรรณาการทั้งสารตรา ฯ
+๏ พระทราบข่าวราวเรื่องว่าลูกรัก สำราญพรักพร้อมกันก็หรรษา
+จึงตรัสสั่งพระศรีภูริปรีชา คลี่สาราเรื่องสารออกอ่านความ
+สารพระองค์ทรงบำรุงกรุงผลึก ไปปราบศึกเสร็จเตียนที่เสี้ยนหนาม
+พระหัสไชยไปด้วยช่วยสงคราม แล้วทูลความขอพระน้องสองธิดา
+พระปลงให้ไม่ขัดดำรัสสั่ง จะปลูกฝังหวังพระองค์เป็นวงศา
+ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาพะงา ขอจัดแจงแต่งวิวาห์ไว้ธานี
+มอบประเทศเขตแคว้นแสนสมบัติ ให้พระหัสไชยครองกับสองศรี
+มารวมรอมพร้อมอยู่สามบูรี ด้วยเปรมปรีดิ์ปรารถนาวิวาห์การ
+หนึ่งนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลมิ่ง ก็เป็นหญิงยากแค้นแสนสงสาร
+ซึ่งบิดพลิ้วกริ้วโกรธจงโปรดปราน ขอประทานโทษธิดาได้ปรานี
+ขอเชิญพระอนุชากรุงการะเวก ช่วยภิเษกพูนเพิ่มเฉลิมศรี
+อันเหล่ากอหน่อนาถราชบุตรี สามบุรีร่วมจิตเหมือนบิตุรงค์
+พอจบสารหวานโสตโปรดประภาษ ตามแต่วาสนาจิตคิดประสงค์
+พระเชษฐาปรานีสุริย์วงศ์ จะสืบพงศ์กษัตริย์ให้วัฒนา
+จะไปด้วยช่วยชูภูธเรศ ให้ฟุ้งเฟื่องเรืองพระเดชพระเชษฐา
+จะเดินทางกลางทะเลจัดเภตรา สักสิบห้าลำใหญ่ใส่ใบกล
+ทั้งข้างหน้าข้างในจงไปด้วย จะได้ช่วยอวยสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+อำมาตย์รับอภิวาทบาทยุคล พระขึ้นมนเทียรรัตน์ชัชวาล
+จึงบอกองค์อัคเรศว่าเชษฐา ให้สุดสาครถือหนังสือสาร
+ลูกชายไปได้ธิดายุพาพาล จะจัดแจงแต่งงานการวิวาห์ ฯ
+๏ นางนบนอบตอบว่าลูกฝาแฝด จะติดแปดเป็นบุตรีสุนิสา
+แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์ฝูงกัลยา ให้ตรวจตราเครื่องอานเตรียมการไว้ ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์บาดหมายพวกนายหมวด เหล่าตำรวจเรียกกันอยู่หวั่นไหว
+แต่งกำปั่นบรรดาจะคลาไคล เปลี่ยนเชือกเสาเพลาใบติดไกกล
+ทั้งข้าวน้ำลำเลียงเสบียงเบิก เสียงเอิกเกริกจ่ายแจกต้องแบกขน
+ปืนประจำลำไว้พร้อมไพร่พล ทั้งต้นหนล้าต้าพร้อมหน้ากัน ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าจอมหม่อมห้ามที่ตามเสด็จ ได้แหวนเพชรผ้าประทานทั้งพานขัน
+ทั้งหีบทองเครื่องแต่งแป้งน้ำมัน กระแจะจันทน์หวีกระจกปิดปกไป ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าพาราการะเวก กับองค์เอกชายาอัชฌาสัย
+พร้อมห้ามแหนแสนสนมกรมใน เสด็จไปลงกำปั่นสุวรรณรัตน์
+แท่นที่นั่งหลังคาท้ายบาหลี ล้วนมณีนิลแนมแจ่มจำรัส
+ได้ฤกษ์ดีมีลมโสมนัส พวกเกณฑ์หัดโห่ลั่นปืนสัญญา
+ธงไชยโชคโบกบอกออกกำปั่น ลำดั้งกันพรรณรายเรียงซ้ายขวา
+ออกน้ำเค็มเข็มมุ่งกรุงลังกา ได้ลมใช้ใบมาในสาคร
+ออกลึกล้ำน้ำเขียวดูเกลียวคลื่น โตทะมื่นกลอกกลิ้งเท่าสิงขร
+กระเดื่องกระโดงโงงเงงโคลงเคลงคลอน เขยื้อนขย่อนผู้หญิงร้องก้องสำเนียง
+สาธุสะพระช่วยด้วยเจ้าข้า ภาวนามิได้หยุดร้องสุดเสียง
+ฝูงมัจฉาปลาร้ายขึ้นว่ายเรียง เข้าคลอเคียงเคล้าคู่ดูคล่ำไป
+พอลมคลายสายคลื่นก็รื่นราบ ธงตะขาบปลายปลิวริ้วริ้วไหว
+ดูกว้างขวางกลางทะเลว้าเหว่ใจ จะดูไหนใจหายสุดสายตา ฯ
+๏ จอมกษัตริย์ตรัสชวนมเหสี ออกนั่งที่แท่นรัตน์ชมมัจฉา
+ดูน่ากลัวจระเข้ทั้งเหรา ล้วนโตโตโลมาเหล่าปลาวาฬ
+ฝูงฉนากปากมันเหมือนฟันเลื่อย ขึ้นยาวเฟื้อยฟันฟาดเสียงฉาดฉาน
+ชิ้นไก่หมู่ผู้หญิงทิ้งให้ทาน ชิงอาหารฮุบฟัดไล่กัดกัน
+ฝูงมังกรซอนฟองตระกองเกี้ยว ต่างเลื้อยเลี้ยวไล่เวียนวนเหียนหัน
+ผู้หญิงนั่งแข็งตัวว่ากลัวมัน เห็นเงือกน้ำสำคัญว่าคนลอย
+หางเป็นปลาหน้าเป็นหนูนั่งดูเล่น เป็นเสือสีห์หมีเม่นตัวเป็นหอย
+พวกสาวใช้ไว้จุกลูกน้อยน้อย ทิ้งกล้วยอ้อยอาหารให้ทานปลา
+ครั้นพลบค่ำคล้ำคลุ้มชอุ่มเมฆ แลวิเวกกลางทะเลพระเวหา
+ไปเดือนหนึ่งถึงฝั่งเกาะลังกา พระสุดสาครเชิญขึ้นเดินทาง
+ทั้งรถรัตน์หัตถีมีสำหรับ เขาคอยรับสารพัดไม่ขัดขวาง
+พวกห้ามแหนแสนสาวท่านท้าวนาง ขึ้นขี่ช้างกูบทองดูรองเรือง
+สองกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ขึ้นทรงรถ กั้นกลิ้งกลดคันทองผุดผ่องเหลือง
+ทหารแห่แซ่ซ้องดูนองเนือง ขึ้นจากเมืองใหม่ตรงเข้าดงดอน
+ไปตามทางหว่างเนินเพลินประพาส พนมมาศไม้งอกซอกสิงขร
+บ้างผลิดอกออกช่ออรชร หอมเกสรเสาวคนธ์ที่หล่นโรย
+เข้าป่าสูงฝูงนกวิหคร้อง เสียงแซ่ซ้องลิงค่างครวญครางโหย
+หอมดอกโมกโศกสุกรมทั้งยมโดย พระพายโชยชื่นใจทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ สุดสาครขับม้าขึ้นหน้าทัพ เกณฑ์ไพร่กับกรมวังสิ้นทั้งหลาย
+เก็บดอกไม้หลายหลากได้มากมาย คอยอยู่ข้างทางถวายข้างท้ายรถ
+สองกษัตริย์จัดแจงแบ่งบุปผา ให้วงศาสาวสรรค์ทั่วกันหมด
+ชื่นอารมณ์ชมเพลินเนินบรรพต เป็นหลั่นลดเลื่อมลายพรอยพรายตา
+ห้วยละหานธารถ้ำมีน้ำพุ ไหลทะลุปรุออกตามซอกผา
+ครั้นพลบค่ำทำประทับที่พลับพลา จนถึงวังลังกาเจ็ดราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลลักษณ์ กับสองอัครชายามารศรี
+พระน้องหน่อวรนาถราชบุตรี ไปคอยรับประทับที่ทวารา
+เชิญพระน้องสององค์พงศ์กษัตริย์ ขึ้นปรางค์รัตน์เรือนจันทร์ด้วยหรรษา
+ต่างคำนับรับกันจำนรรจา ตามประสาสุริย์วงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์ ฯ
+๏ ฝ่ายลูกสาวเจ้าลังกาเกณฑ์ฝรั่ง แต่งโต๊ะตั้งเลี้ยงกษัตริย์ล้วนจัดสรร
+กับข้าวแขกแทรกเนื้อแพะผัดน้ำมัน มัสมั่นข้าวบุหรี่ลู่ตี่โต
+กับข้าวไทยใส่ต้มส้มแกงต้มขิง นกคั่วปิ้งยำมะม่วงด้วงโสน
+แกงปลาไหลไก่พะแนงแกงเทโพ ผัดปลาแห้งแตงโมฉู่ฉี่มี
+รมจักรนัคเรศวิเสทเจ๊ก ต้มตับเหล็กเกาเหลาเหล้าอาหนี
+เป็ดไก่ถอดทอดม้าอ้วนแต่ล้วนดี แกงร้อนหมี่หมูต้มเค็มใส่เต็มจาน
+ตั้งโต๊ะเรียงเลี้ยงวงศ์พงศ์กษัตริย์ สารพัดเหล้าข้าวของคาวหวาน
+ต่างเสวยเนยนมน้ำชัยบาน พนักงานฟ้อนรำต่างบำเรอ
+บ้างไขกลดนตรีเป่าปี่แก้ว ซอสีแจ้วจำเรียงเสียงเสมอ
+พวกเผ่าพงศ์วงศ์วานลูกหลานเธอ ดูฟ้อนรำบำเรอสำรวลกัน
+วิเสททำสำรับไปเรียงตั้ง เลี้ยงนายทั้งทัพพหลพลขันธ์
+พวกพาราการะเวกโหยกเหยกครัน เมาบรั่นเรียกสาวสาวชาวลังกา
+พูดเกี้ยวนางอย่างไรเขาไม่ตอบ ด้วยคำปลอบพราหมณ์แขกแปลกภาษา
+บ้างยุดมือยื้อสไบบ้างไขว่คว้า บ้างยักคิ้วหลิ่วตาเฮฮากัน
+อันเรื่องราวกล่าวสี่บุรีพร้อม มารวมรอมอยู่ลังกามหาสวรรค์
+ฝ่ายทรงยศทศวงศ์จอมพงศ์พันธุ์ ปรึกษากันเสกสมสยมพร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์อัครชายาเมืองการะเวก ขอภิเษกเสาวคนธ์วิมลสมร
+ด้วยเป็นที่พี่ยาให้ถาวร ครองนครเขตฝรั่งอยู่ลังกา
+ให้หัสไชยไปบำรุงกรุงการะเวก สองบุตรีอภิเษกเป็นซ้ายขวา
+ต่างยินยอมพร้อมกันจำนรรจา ให้โหรหาฤกษ์ยามตามโบราณ
+ปลูกโรงราชพิธีสิบสี่ห้อง เป็นชั้นช่องช่อฟ้ามุกดาหาร
+ทุกซุ้มเสาเนาวรัตน์ชัชวาล พื้นเพดานดาวรายพรอยพรายแพรว
+เอาทองคำธรรมชาติทำราชวัติ สลับฉัตรเงินทองเป็นถ้องแถว
+ที่มุขเด็จเพชรประดับดูวับแวว จัดกองทองกองแก้วพรอยแพรวพราย
+ฉัตรกุดั่นกัลเม็ดซ้อนเจ็ดชั้น ปักกางกั้นอภิรุมแลชุมสา��
+ระย้าห้อยพรอยแพรวพวงแก้วราย ฉากพระฉายรายรอบริมขอบคัน
+ครั้นจัดแจงแต่งทำแล้วสำเร็จ กำหนดเสร็จเจ็ดค่ำจะทำขวัญ
+ฝ่ายกษัตริย์ขัตติย์วงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์ มาพร้อมกันอยู่ที่มณฑลพิธี ฯ
+๏ ส่วนโอรสบิตุรงค์ช่วยทรงจัด ให้ทรงเครื่องเรืองจำรัสรัศมี
+ฝ่ายสามองค์นงนุชพระบุตรี พระชนนีทรงเครื่องให้เรืองรอง
+ออกจากวังสังข์แตรเป่าแห่โหม กองประโคมโครมครึกเสียงกึกก้อง
+เข้าโรงราชพิธีทั้งพี่น้อง ขึ้นนั่งกองแก้วสุวรรณเป็นหลั่นมา
+สุดสาครเสาวคนธ์วิมลสร้อย ให้เกี่ยวก้อยกระหวัดพระหัตถา
+พระหัสไชยให้พระน้องสองสุดา เกี่ยวก้อยขวาก้อยซ้ายฝ่ายละกร
+ฝ่ายโยคีชีพราหมณ์รามราช สำรวมศาสตร์อิศโรสโมสร
+สวดพิธีอภิรมย์สยมพร ให้ถาวรสืบกษัตริย์สวัสดี
+ได้เวลาฟ้าร้องตีฆ้องฤกษ์ พฤฒาเถ้าเข้าเบิกขวัญบายศรี
+บัณเฑาะว์ดังกังวานขานดนตรี พวกโหรตีฆ้องโห่ก้องโกลา
+ปุโรหิตติดแว่นวิเชียรเทียน จุดเพลิงเวียนวงซ้ายไปฝ่ายขวา
+โหมพิณพาทย์ฆาตฆ้องก้องลังกา แตรฝรั่งบั้งกล่ากลองมลายู ฯ
+๏ ฝ่ายพวกเล่นเต้นรำละครโขน ตีตะโพนกลองประชันสนั่นหู
+ผู้ใหญ่เด็กเจ๊กฝรั่งมาพรั่งพรู เป็นหมู่หมู่ดูงานการประชัน
+เวียนสำเร็จเจ็ดรอบได้ชอบโชค ดับเทียนโบกควันเจิมเฉลิมขวัญ
+พระบิตุราชมาตุรงค์เผ่าพงศ์พันธุ์ อยู่พร้อมกันชื่นช่วยอำนวยพร ฯ
+๏ เป็นสำเร็จเสร็จภิเษกเอกกษัตริย์ ประดิพัทธ์ภิญโญสโมสร
+เสาวคนธ์มณฑาสุดสาคร พ้นโทษกรณ์อยู่บำรุงกรุงลังกา
+พระหัสไชยได้สองพระน้องนาฏ เป็นคู่ชมสมมาดปรารถนา
+พาน้องน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ไปพาราการะเวกเป็นเอกองค์ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นคะนึงถึงนิเวศน์ ทูลลาเชษฐาตามความประสงค์
+แล้วเชิญองค์ทรงยศท้าวทศวงศ์ ไปดำรงรมจักรนัครา
+แต่องค์พระอภัยมิได้เสร็จ ด้วยไม่เสร็จศึกขบถโอรสา
+ซ้ำสองนางต่างขัดพระอัชฌา แต่ตรึกตราอารมณ์ให้ตรมตรอม
+ทั้งแสนแค้นแสนรักสลักอก แสนวิตกจนพระรูปซีดซูบผอม
+น้อยหรือเมียเสียได้มันไม่ยอม พูดอ้อมค้อมขัดข้องจองหองฮึก
+คิดจะใคร่ไปบวชจนหนวดขาว ให้มันหนาวนอนสะอื้นไม่คืนสึก
+แต่ครวญคร่ำรำพึงคะนึงนึก จนจับไข้ให้สะทึกสะท้านองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างสงสารพระผ่านเกล้า ต่างเข้าเฝ้าทูลถามตามประสงค์
+ทูลกร���หม่อมผอมซูบทั้งรูปทรง ขอพระองค์จงประทานอาการประชวร ฯ
+๏ พระฟังคำชำเลืองค้อนเคืองขัด มิได้ตรัสตอบความทรามสงวน
+ครั้นถามซ้ำทำว่าชะเจ้ากระบวน อย่ามากวนเซ้าซี้ที่นี่เลย
+แล้วเอนองค์ลงบรรทมทรงห่มส่าน สั่นสะท้านทำเบือนแกล้งเชือนเฉย
+ทั้งสองนางต่างเห็นผิดจริตเคย พระเฉยเมยไม่เหมือนอย่างแต่หลังมา
+เห็นจะเคืองเรื่องที่ขัดไม่ตรัสด้วย มิให้ช่วยฟูมฟักเฝ้ารักษา
+พลางสั่งเหล่าสาวใช้อย่าได้ช้า เรียกหมอนวดหมอยามาไวไว ฯ
+๏ แล้วสองนางต่างว่าน่าสงสาร พระอาการก็ไม่แจ้งแถลงไข
+จะวิบัติขัดขวางเป็นอย่างไร มาเข้าไปด้วยกันแม่วัณฬา
+ได้ทูลอ้อนวอนถามตามจะโปรด ถึงกริ้วโกรธจะฟันบั่นเกศา
+ก็ตามทีพี่น้องเราสองรา จะก้มหน้าสู้ม้วยเสียด้วยกัน
+แล้วสองนางต่างเข้าเคียงบรรจถรณ์ ชลีกรก้มตัวกราบผัวขวัญ
+ค่อยหมอบกรานคลานขึ้นแท่นสุวรรณ ต่างนวดฟั้นฝ่าพระบาทไม่คลาดคลา
+พระเห็นนางข้างสุวรรณบรรจถรณ์ ชำเลืองค้อนโฉมฉายทั้งซ้ายขวา
+ค่อยเคลื่อนคลายหายสั่นจึงบัญชา แม่นางมาลีนะนางละเวง
+แกล้งเป็นหมอคอเดียวกันเจียวเจ้า ใครเชิญเล่าเข้ามารุมกันคุมเหง
+สารพัดขัดคำไม่ยำเกรง วาสนาของข้าเองมันอาภัพ
+ตัวคนเดียวเจียวจิตไม่คิดอยู่ ตายเสียรู้แล้วไปเถิดไข้จับ
+อย่างรักษาอย่ามาทำขยำยับ พากันกลับไปเสียหนาข้าจะนอน ฯ
+๏ ฝ่ายวัณฬามาลีศรีสวัสดิ์ เห็นกริ้วตรัสกราบยุคลบนบรรจถรณ์
+อย่าปลดเปลื้องเคืองขัดถึงตัดรอน มีโทษกรณ์เป็นไฉนตรัสให้ฟัง
+ธรรมดาข้ากับเจ้าเหมือนเขาว่า เมื่อเต็มขาแล้วจะได้รับใส่หลัง
+ฉันโฉดเฉาเบาจิตแม้ผิดพลั้ง โปรดสักครั้งหนึ่งก่อนพอสอนใจ
+พระชุบเลี้ยงเพียงนี้เป็นที่สุด พระคุณดุจดินฟ้าชลาไหล
+ถึงจะลงโทษทัณฑ์ทำฉันใด ก็มิได้ตอบโกรธจงโปรดปราน
+เชิญเสด็จเมตตาอุส่าห์เสวย อย่าละเลยโภชนากระยาหาร
+ทั้งพวกหมอขอเข้ามาพยาบาล จะอยู่งานให้ค่อยฟื้นทุกคืนวัน ฯ
+๏ พระอภัยใจหวิวหวิวให้หิวโหย ทั้งแรงโรยร้อนโรคเศร้าโศกศัลย์
+จึงว่าน้อยหรือคำช่างรำพัน พูดกระนั้นกระนี้พิรี้พิไร
+ลืมแล้วหรือถือตัวให้ผัวง้อ ช่างถูกคอคืนคำทำไถล
+สารพัดขัดขวางจืดจางใจ เดี๋ยวนี้เล่าเจ้าก็ไม่ได้เป็นเมีย
+จริงนะจะตรวจน้ำคว่ำกะโหลก แม้หายโรคเจ็บปวดจะบวชเสีย
+อย่าย้อนยอกหลอกล้อเฝ้าคลอเคลีย มิใช่เบี้ยพอปากจะมากความ ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำตรัสที่ขัดขวาง ทั้งสองนางต่างสะเทิ้นคิดเขินขาม
+จึงว่าพระจะผนวชจะบวชตาม อย่าห้ามปรามโปรดข้าฝ่าละออง
+ขอฟูมฟักรักษากว่าจะฟื้น ทุกค่ำคืนคอยระวังอยู่ทั้งสอง
+แล้วหลีกมาหน้าสิงหาสน์ปราสาททอง จัดแจงของเอมโอชโภชนา
+ให้สาวใช้ไปเชิญสินสมุทร พระราชบุตรทรงศักดิ์มารักษา
+นางสาวใช้ไปแถลงแจ้งกิจจา พระรีบมาหมอบเฝ้าสองเยาวมาลย์
+สุมาลีชี้แจงแถลงเล่า พระโศกเศร้าซูบทรงน่าสงสาร
+แม่ทั้งสองต้องโทษไม่โปรดปราน พระอาการดาลเดือดไม่เหือดเลย
+พ่อมาอยู่ดูบ้างอย่าห่างเหิน จะได้เชิญให้พระองค์ทรงเสวย
+แล้วจัดแจงแต่งขนมเครื่องนมเนย อย่าช้าเลยพ่อเข้าไปอยู่ในปรางค์
+เชิญโอสถบดไว้เข้าไปด้วย จะได้ช่วยปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+หน่อนราว่าขอรับคำนับนาง เข้าไปข้างแท่นทองประคองพาน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยตื่นไสยาสน์ เห็นหน่อนาถราชบุตรสุดสงสาร
+ตรัสบอกโรคโศกศัลย์สั่นสะท้าน เบื่ออาหารหิวโหยให้โรยรา ฯ
+๏ สินสมุทรทรุดหมอบทูลตอบถ้อย หมอมาคอยพร้อมพรักจะรักษา
+แล้วตั้งเครื่องเอมโอชโภชนา ถวายยาหอมรื่นชื่นอารมณ์
+พระอภัยได้รสโอสถสว่าง ค่อยเสื่อมสร่างพลางเสวยเนยขนม
+พระทรวงเส้นเป็นเหน็บเจ็บระบม หมอบังคมก้มกรานอยู่งานพลาง
+แต่นั้นหน่อวรนาถไม่คลาดเคลื่อน คอยทูลเตือนปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+ที่ร้อนโรคโศกเศร้าค่อยเบาบาง คิดระคางเคืองวัณฬาสุมาลี
+ทั้งลูกเมียเสียหมดมันปลดปละ จะสละไปถือเป็นฤๅษี
+พอสามเดือนเคลื่อนคลายค่อยหายดี พระยิ่งมีศรัทธาตรึกตราตรอง
+ทั้งสองนางต่างพากันมาเฝ้า พระโศกเศร้าตรัสสั่งนางทั้งสอง
+นี่แน่เจ้าเล่าก็มีบุรีครอง ทั้งเงินทองมองมูลประยูรยศ
+อยู่ถิ่นฐานบ้านเมืองไปเบื้องหน้า จะปรารถนาหาอะไรก็ได้หมด
+เราจะไปในอรัญอยู่บรรพต รักษาพรตพรหมจรรย์บรรพชา
+ด้วยชาตินี้วิบัติให้พลัดพราก เหลือวิบากยากแค้นนั้นแสนสา
+จะสืบสร้างทางกุศลผลผลา เมื่อชาติหน้าอย่าให้เป็นเหมือนเช่นนี้ ฯ
+๏ ทั้งสองนางต่างแคลงว่าแกล้งตรัส ไม่ทานทัดทูลสนองทั้งสองศรี
+ขอตามติดคิดคุณพระมุนี เป็นหลวงชีปรนนิบัติด้วยศรัทธา
+ยิ่งไปอยู่เกาะแก้วแล้วขยัน อยากพบพี่ศรีสุพรรณมัจฉา
+สุมาลีว่านี่แน่แม่วัณฬา แม่ช่วยหาหนังเสือเผื่อสักไตร ฯ
+๏ พระฟังนางพลางว่าแน่แม่ปลาช่อน งอนจริงจริงยิ่งกว่าช้อนกว่างอนไถ
+พาหนังเสือเหลือยากลำบากใจ แล้วก็ไม่สู้ดีเหมือนชีเปลือย
+พูดด้วยยากปากกล้าสมาบาป เป็นกิ่งกาบหลาบเข็ดเหลือเหน็ดเหนื่อย
+ดูเลี้ยวลดคดคู้เหมือนงูเลื้อย พูดไม่เมื่อยลูกคางต้องกางกัน
+ไม่รักของ้อผู้หญิงจริงจริงนะ สิ้นธุระก็จะสร้างทางสวรรค์
+แล้วให้หาข้าเฝ้าเผ่าพงศ์พันธุ์ มาพร้อมกันสินสมุทรสุดสาคร ฯ
+๏ พระขึ้นบนมนเทียรวิเชียรรัตน์ จึงปลดเปลื้องเครื่องกษัตริย์ประภัสสร
+ทรงเครื่องขาวดาวบสประณตกร อุทุมพรทับเฉียงเฉวียงองค์
+แล้วจัดจีบกลีบชฎารักษาพรต เป็นดาบสบุตรพรหมสมประสงค์
+สอดสวมด้ายสายธุรำประจำทรง ตั้งดำรงศิลห้าสมาทาน
+ถือพัดวาลวิชนีแล้วลีลาศ ขึ้นนั่งอาสน์อิศรามุกดาหาร
+พร้อมโอรสยศยงพระวงศ์วาน โปรดประทานเทศนาตามบาลี
+ทรงแก้ไขในข้อพระบรมัตถ์ วิสัยสัตว์สิ้นพิภพล้วนศพผี
+ย่อมสะสมถมจังหวัดปัถพี ไพร่ผู้ดีที่เป็นคนไม่พ้นตาย
+พระนิพพานเป็นสุขสิ้นทุกข์ร้อน เปรียบเหมือนนอนหลับไม่ฝันท่านทั้งหลาย
+สิ้นถวิลสิ้นทุกข์เป็นสุขสบาย มีร่างกายอยู่ก็เหมือนเรือนโรคา
+ทั้งแก่เฒ่าสาวหนุ่มย่อมลุ่มหลง ด้วยรูปทรงลมเล่ห์เสน่หา
+เป็นผัวเมียเคลียคลอครั้นมรณา ก็กลับว่าผีสางเหินห่างกัน
+จงหวังพระปรมาศิวาโมกข์ เป็นสิ้นโศกสิ้นสุดมนุษย์สวรรค์
+เสวยสุขทุกเวลาทิวาวัน เหลือจะนับกัปกัลป์พุทธันดร
+แต่บรรดามาฟังอยู่ทั้งสิ้น จงถือศิลภิญโญสโมสร
+สินสมุทรเจ้าจงพาพลากร ไปถิ่นฐานนันดรเหมือนก่อนมา ฯ
+๏ ฝ่ายนงลักษณ์อัคเรศครั้นเทศน์จบ เจียนสลบด้วยเห็นขาดวาสนา
+พระทรงศิลสิ้นเสร็จมิเมตตา ต่างโศกากอดบาทไม่คลาดคลาย
+ต่างทูลว่าข้าขอรับบรรพชิต พอเป็นศิษย์สาพิภักดิ์สมัครหมาย
+แม้เลยละจะขอเชือดคอตาย สู้ถวายชีวาไม่อาลัย
+ทั้งโอรสยศยงพวกพงศ์เผ่า ต่างโศกเศร้าโศกาน้ำไหล
+ทั้งข้าเฝ้าสาวสนมกรมใน ร่ำร้องไห้แซ่เสียงทั้งเวียงวัง ฯ
+๏ พระฤๅษีมีจิตคิดสงสาร พวกวงศ์วานหลานลูกได้ปลูกฝัง
+จึงหยุดยั้งยังสุวรรณบัลลังก์ ตรัสถามทั้งวัณฬาสุมาลี
+เราตัดขาดญาติมิตรเปลื้องปลิดปลด ไม่รักยศรักกายคิดหน่ายหนี
+เจ้าจะสร้างทางพรตดาบสนี อย่ายินดีที่ผัวคิดพัวพัน
+ไปเที่ยวอยู่ภูเขาลำเนาถ้ำ ถือศีลธรรมบำเพ็ญเบญจขันธ์
+สมมติเหมือนเพื่อนจงกรมพรหมจรรย์ ให้แม่นมั่นสัญญาจะพาไป ฯ
+๏ ทั้งสองนางน้อมคำนับตามรับสั่ง เป็นสัจจังยังไม่เสื่อมที่เลื่อมใส
+พระประโยชน์โพธิญาณประการใด จะตามใต้บาทาสารพัน
+กว่าจะถึงซึ่งมหาศิวาโมกข์ สิ้นฟ้าดินสิ้นโอฆสิ้นโศกศัลย์
+แม้พลั้งพลาดขาดพรตทศธรรม์ จึงห้ำหั่นบั่นศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่าสาพิภักดิ์ เห็นพร้อมพรักรักพระองค์ก็สงสาร
+สิ้นแสนงอนอ่อนพยศจึงพจมาน โปรดประทานโทษให้เหมือนใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายสองนางต่างบังคมด้วยสมนึก ลามาตึกเตียงทองเข้าห้องสรง
+ต่างชำระสระสนานสำราญองค์ แล้วก็ทรงเครื่องพรตดาบสนี
+ชฎากลีบจีบจัดฉวัดเฉวียน ล้วนขาวเขียนลายทองผุดผ่องศรี
+ประคำพลอยห้อยพระศอจรลี ไปนั่งที่แท่นสุวรรณริมบัลลังก์
+ดาบสพระอภัยให้ศีลห้า ว่านำหน้านางชีว่าทีหลัง
+จนจบปัญจสีลาสิกขาปทัง สองนางนั่งกราบงามลงสามที
+แล้วนั่งเคียงเรียงกันเป็นหลั่นลด รักษาพรตงดงามสามฤๅษี
+จอมกษัตริย์ยถาถามตามบาลี นางก็รับสัพพีด้วยปรีดา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลสมร สินสมุทรสุดสาครโอรสา
+ดูบิตุรงค์สงสารทั้งมารดา จะกลับไกลไปป่าเหลืออาลัย
+ต่างกราบกรานมารดรทั้งบิตุเรศ ชลเนตรนองตกซกซกไหล
+ระทวยทอดกอดบาทเพียงขาดใจ ต่างพิไรร่ำว่าสารพัน ฯ
+๏ สินสมุทรสุดเศร้าว่าเปล่าจิต เคยตามติดบิตุเรศทุกเขตขัณฑ์
+กำพร้าแม่เห็นแต่องค์พระทรงธรรม์ ทุกคืนวันเวลาไม่อาวรณ์
+พระกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงลูกช่วยปลูกฝัง ถึงเบาจิตผิดพลั้งช่วยสั่งสอน
+พระบิตุรงค์ทรงพรตจะบทจร พระมารดรก็ไม่สั่งลูกมั่งเลย
+ทั้งสามองค์ทรงผนวชบวชเสียสิ้น ให้ลูกกินแต่น้ำตานิจจาเอ๋ย
+ไปเฝ้าพระจะไม่เห็นเหมือนเช่นเคย จะแลเลยลิบลับไปนับปี
+สุดสาครอ่อนแรงกันแสงสะอื้น สู้กล้ำกลืนกราบประณตบทศรี
+ทูลกระหม่อมจอมจังหวัดปัถพี เคยเป็นที่พึ่งลูกคิดผูกพัน
+พระบิตุราชมาตุรงค์รีบทรงพรต สละหมดเหมือนจะเลยเสวยสวรรค์
+จะรำพึงถึงพระบาทไม่ขาดวัน ด้วยไม่ทันรู้รหัสพระศรัทธา
+ทูลกระหม่อมจอมทวีปประทีปแก้ว จะลับแล้วเหลือแลชะแง้หา
+ยิ่งคิดให้ใจหายฟ��ยน้ำตา ซบโศกากำสรดสลดใจ
+ทั้งนงเยาว์เสาวคนธ์ให้อ้นอั้น พลอยโศกศัลย์เศร้าหมองไม่ผ่องใส
+สะอื้นร่ำพร่ำว่าด้วยอาลัย พระจะไปป่าหนามทั้งสามองค์
+จะลำบากยากจนนั้นล้นเหลือ บรรทมเหนือปถพีธุลีผง
+ลูกพลัดพรากจากตระกูลประยูรวงศ์ หวังพระองค์อุ่นจิตเหมือนบิดา
+ทั้งสองพระชนนีเป็นที่พึ่ง ก็เหมือนหนึ่งพระกำเนิดเกิดเกศา
+เคยอุ้มวางกลางพระเพลาแต่เยาว์มา เหมือนธิดาโอรสให้งดงาม
+ถ้าแม้พระจะเสด็จไปทางอื่น จะฝ่าฝืนตามเสด็จไม่เข็ดขาม
+นี่ทางพรตอตส่าห์พยายาม สุดจะคิดติดตามจะห้ามบุญ
+พระทรงศักดิ์รักลูกช่วยปลูกฝัง ถึงผิดพลั้งดังหนึ่งบุตรช่วยอุดหนุน
+ในชาตินี้มิได้ละลืมพระคุณ ที่การุญรักใคร่แต่ไรมา
+แล้วกราบลงตรงบาทพระบิตุเรศ ชลเนตรพรั่งพรายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายฝูงนางข้างฝรั่งเมืองลังกา นางรำภายุพาสุลาลี
+เคยพึ่งพาอาศัยใจจะขาด เข้ากอดบาทนางวัณฬามารศรี
+เจ้าประคุณบุญญาบารมี เคยเป็นที่พึ่งฝรั่งทั้งลังกา
+แต่ปางก่อนรอนราญทำการศึก ที่การอื่นตื้นลึกเคยปรึกษา
+ครั้งนี้พระเป็นชีมีศรัทธา มิให้ข้าทั้งสามทราบความเลย
+พระชุบเลี้ยงเพียงบุตรสุดถนอม เจ้าพระคุณทูลกระหม่อมของลูกเอ๋ย
+จะอยู่ดงพงไพรพระไม่เคย เคยเสวยโต๊ะทองของโอชา
+จะไปฉันมันเผือกผลาผล จะร้อนรนทนลำบากยากหนักหนา
+จะเผือดผิวหิวโหยร่วงโรยรา จะไสยาอยู่กับพระธรณี
+ข้าทั้งสามจะขอตามเสด็จด้วย จนมอดม้วยเหมือนหมายไม่หน่ายหนี
+ขอบวชบ้างอย่างเช่นพระเป็นชี อยู่ข้างที่รับใช้เหมือนได้เคย
+จะเก็บเลือกเผือกมันพรรณลูกไม้ มาปอกให้สามพระองค์ทรงเสวย
+อย่าขัดเคืองเปลื้องปละสละเลย ลูกไม่เคยเริศร้างเหินห่างไกล
+นางละเวงเกรงผัวกลัวจะกริ้ว จึงนบนิ้วทุลแจ้งแถลงไข
+นางฝรั่งทั้งสามจะตามไป จงโปรดให้บวชบ้างเป็นนางชี
+จึงตรัสว่านารีที่มีผัว จะบวชตัวก็ต้องลาเหมือนทาสี
+แม้ผัวยอมพร้อมใจเป็นไรมี บวชเป็นชีก็จะได้ดังใจจง ฯ
+๏ ยุพาฟังบังคมสมถวิล ทูลลาสินสมุทรตามความประสงค์
+จะบวชตามสามกษัตริย์ขัตติย์วงศ์ ขอพระองค์อนุกูลอย่าสูญใจ
+หน่อกษัตริย์ตรัสว่าจะลาบวช ข้ามิชวดแล้วหรือถือไฉน
+อยู่ดีดีนี่จะมาขอลาไป ข้ามิให้บวชดอกบอกจริงจริง
+นางผกาฝรั่งคิดคั่งแค้น จึงว่าแสนยาก���ย็นเพราะเป็นหญิง
+สิบแปดปีนี้แล้วพระสละทิ้ง มาท้วงติงตัดเด็ดไม่เมตตา
+ถึงกฎหมายชายทิ้งหญิงอย่างนั้น ก็ขาดกันอย่าให้ต้องถึงฟ้องหา
+เหมือนปล่อยเต่าเอาบุญกรุณา อย่าข้องขัดศรัทธาจงปรานี
+พระว่าบทกฎหมายชายทิ้งหญิง ก็ขาดจริงเพราะห่างระคางหนี
+ข้ากับเจ้าเล่าก็คืนวานซืนนี้ ไม่คืนดีกันหรือเจ้าหรือเปล่าใจ ฯ
+๏ ฝ่ายลีวันนั้นทูลลาสุดสาคร ชลีกรวอนว่าอัชฌาสัย
+อย่าข้องขัดทัดทานประการใด จงโปรดให้บวชตามสามพระองค์
+ฝ่ายว่าสุดสาครพูดอ่อนหวาน ราชการเกี่ยวข้องต้องประสงค์
+เจ้าก็รู้อยู่ว่าพระมาตุรงค์ ได้โปรดปลงให้บำรุงกรุงลังกา
+ด้วยศึกเสือเหนือใต้ยังไม่ราบ จะต้องปราบปรามศึกได้ปรึกษา
+เจ้าเคยได้ใช้ฝรั่งแต่หลังมา ช่วยตรวจตราอย่าเพ่อบวชให้ชวดเลย
+สุลาลีมีฝีปากพูดถากถาง มาขัดขวางทางบุญพ่อคุณเอ๋ย
+แต่ก่อนนั้นได้มาอยู่เป็นคู่เชย แล้วปล่อยปละละเลยเฉยเมยไป
+ถ้าหากว่าลาลีจะมีผัว ก็ไม่กลัวที่จะจับมาปรับไหม
+มาห้ามหวงหน่วงเหนี่ยวเกี่ยวเกาะไว้ ดูเหมือนไม่ได้ทราบที่บาปกรรม
+เดี๋ยวนี้ก็รู้อยู่ว่าเป็นข้าบาท แม้ไม่ขาดคงจะชุบอุปถัมภ์
+เหมือนลูกชั่วผัวช่วยปราบให้หลาบจำ นี่พลอยซ้ำทำให้ร้อนไม่ผ่อนปรน
+ตัวคนเดียวเปลี่ยวใจจะใคร่บวช กลับให้ชวดสืบสร้างทางกุศล
+เขาทำบุญสุนทานมารประจญ ช่างเหลือทนลูกผัวล้วนตัวดี
+สุดสาครวอนว่าลาลีเอ๋ย อย่างเพ่อเลยหลีกผัวเอาตัวหนี
+ถ้าลูกมีทีหลังเป็นอย่างนี้ จึงเป็นชีเถิดไม่ห้ามตามใจนาง ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีชลีสนอง ซึ่งพี่น้องสองกษัตริย์ยังขัดขวาง
+ข้าน้อยนี้มีแต่ตัวลูกผัวร้าง ขอบวชบ้างสร้างกุศลผลผลา
+พระอภัยได้ฟังว่ายังขัด ด้วยผัวเจ้าเขาไม่ตัดเสนหา
+ยังหวงแหนแม้นจะรับบรรพชา ไม่เป็นดาบสจะซ้ำเป็นกรรมไป ฯ
+๏ แล้วเอื้อนโอษฐ์โปรดปรานว่าหลานลูก จงพันผูกพี่น้องให้ผ่องใส
+พอรุ่งเช้าเราจะพากันไคลคลา ไปอยู่ไพรพฤกษาตามบาลี
+ฝ่ายฝรั่งทั้งหลายทั้งชายหญิง จงพึ่งพิงผู้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+ผู้เป็นใหญ่ได้เมตตาคิดปรานี ให้เปรมปรีดิ์ปราโมทย์ยกโทษกรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายเผ่าพงศ์วงศาพวกฝรั่ง พร้อมสะพรั่งฟังคำที่พร่ำสอน
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสุดสาคร กราบบิดรวอนว่าด้วยอาลัย
+ซึ่งสามพระจะเสด็จไปเดิ��ป่า ไม่ทราบว่าจะไปหนตำบลไหน
+พระชนนีมิเคยเดินดำเนินไพร จะเจ็บไข้ได้ยากลำบากองค์
+ลูกจะขอปวรณาฝ่าพระบาท มิให้ขาดที่ธุระพระประสงค์
+นิมนต์พักจักไปสร้างที่กลางดง เป็นที่ทรงจงกรมพรหมจรรย์
+จะให้มีศาลาพระอาศรม แต่พอร่มฝนฟ้าหน้าวสันต์
+ตามประโยชน์โปรดเกล้าแต่เท่านั้น อย่าด้นดั้นไปให้สูญประยูรวงศ์ ฯ
+๏ พระฟังว่ากล้าหาญการกุศล รับนิมนต์จึงว่าตามความประสงค์
+เหมือนอินทรามานิมิตด้วยฤทธิรงค์ ที่เขาวงกตถวายก็คล้ายกัน
+หน่อนรินทร์ยินดีทั้งพี่น้อง ต่างยิ้มย่องชื่นชวนกันสรวลสันต์
+นิมนต์ไว้วังลังกาสิบห้าวัน กว่าจะได้ถวายบรรณศาลา
+แล้วเกณฑ์ไพร่ไปลำเนาเขาสิงคุตร์ ที่สูงสุดกว้างใหญ่ไพรพฤกษา
+มีโตรกตรวยห้วยละหานธารธารา เงื้อมศิลาเลื่อมลายพรอยพรายแพรว
+พฤกษาสูงยูงยางขึ้นข้างเขา ชะลูดเสลาแลลิ่วเป็นทิวแถว
+มะม่วงโมกโศกสุกรมต้นนมแมว พิกุลแก้วกาหลงประยงค์พะยอม
+ทุเรียนลำไยไม้ออกช่อดอกผล บ้างร่วงหล่นลูกขนุนกลิ่นกรุ่นหอม
+ต้นโศกไทรใหญ่ยิ่งยื่นกิ่งค้อม จะให้คล่อมอาศรมร่มสำราญ
+จึงปลูกบรรณศาลาก่ออาศรม ที่รื่นร่มรุกโขรโหฐาน
+โรงฉันที่สรงน้ำริมลำธาร เป็นชั้นชานชะวากเหมือนฉากบัง
+ด้วยหน่อไทไปกำกับกำชับช่าง อาศรมสร้างสุดงามทั้งสามหลัง
+ดูครึ้มครื้นรื่นรมย์ที่ร่มรัง มีเขื่อนกั้นบัลลังก์น่านั่งนอน
+ริมกุฎีมีสระปทุมชาติ ระดะดาษดอกดวงบัวหลวงสลอน
+สมถวิลสินสมุทรสุดสาคร สิ้นทุกข์ร้อนรีบมาถึงธานี
+ให้ตระเตรียมเทียมรถรับเสด็จ ครั้นสรรพเสร็จไปประณตบทศรี
+ทูลพระองค์ทรงพรตดาบสนี เหมือนทำที่ไว้ถวายท้ายบรรพต ฯ
+๏ พอเดือนยี่สี่ค่ำนำพระบาท ทรงรถราชญาติวงศ์ตามส่งหมด
+เป็นสิ้นความสามพระองค์อยู่ทรงพรต ที่บรรพตสิงคุตร์ดุจนิมนต์
+ยอดคิรีมีต้นโรทันใหญ่ น้ำปลายใบหยดย้อยเหมือนฝอยฝน
+ครั้นแสงแดดแผดส่องต้องมณฑล เป็นหมอกมนมีอยู่แต่บูราณ
+ด้วยคิรีนี้เป็นหลักลังกาทวีป ยอดเหมือนกลีบจงกลมณฑลสถาน
+ครั้นถึงสิบห้าวันก็บันดาล เป็นฝนซ่านโซมสาดไม่ขาดคราว
+โซ่เหล็กล่ามสามสายฝ่ายเหนือใต้ ต่างกระไดปีนป่ายเหนี่ยวสายสาว
+จึงนับถือลือเลื่องเป็นเรื่องราว มีรูปเจ้าสิงคุตร์สุดคิริน
+เมื่อแรกตั้งลังกาลงมาเกิด กล่าวกำเนิ��น่าฟังหวังถวิล
+ว่ารูปทรงองค์สิงคุตร์บุตรพระอินทร์ ดำเหมือนนิลกินถั่วงากินสาคู
+ครั้นสิ้นเหล่าชาวลังกาจึงฝรั่ง ยกมาตั้งทั้งเจ๊กจีนจึงกินหมู
+แต่ก่อนเขาเล่ามาถึงเราจึงรู้ เท็จจริงอยู่กับผู้เฒ่าที่เล่ามา ฯ
+๏ พระอภัยไปตั้งหลังบรรพต รักษาพรตพรหมจรรย์ด้วยหรรษา
+รำภาสะหรีลีวันยุพาผกา คุมโยธาฝรั่งอยู่ทั้งพัน
+เก็บส้มสูกลูกไม้เผือกมันมั่ง ถวายทั้งสามองค์ให้ทรงฉัน
+เป็นป่ากว้างทางเดินเนินอรัญ ไปสามวันจึงถึงวังเมืองลังกา
+สินสมุทรไปบำรุงกรุงผลึก ได้ปราบศึกสืบวงศ์เผ่าพงศา
+สุดสาครเสาวคนธ์สุมณฑา ครองลังกาผาสุกสนุกสบาย
+พวกทมิฬกินปักษาชื่อวาโหม ไปพาราวาหุโลมส่งโสมถวาย
+ทหารใหญ่อ้ายย่องตอดนั้นวอดวาย นางสุนีหนีกายสูญหายไป ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง เมื่อเสียท่วงทีทัพไม่หลับใหล
+นำมังคลาพาตรงเข้าพงไพร ค่ำมืดไม่เห็นหนตำบลทาง
+เที่ยวบุกป่าฝ่าหนามลงข้ามห้วย เป็นตรอกตรวยโตรกชะง่อนสิงขรขวาง
+ถึงเขามฤคดึกดื่นหยุดยืนคราง พอแลเห็นเป็นสว่างข้างบรรพต
+เหมือนโคมใหญ่ไฟเดินบนเนินเขา คิดว่าเข้าเขตตำบลชนบท
+เขม้นดูอยู่ประเดี๋ยวเดินเลี้ยวลด ลับบรรพตแล้วสว่างรางรางมา
+จะปีนขึ้นไปไต่ถามเมื่อยามดึก เห็นเหวลึกแลเวิ้งกระเพิงผา
+พอโคมใกล้ไฟสว่างกระจ่างตา พระมังคลาเห็นคนบนคีรี
+จะขึ้นไปไม่ถึงจึ่งร้องถาม ตำแหน่งนามแนวป่าพนาศรี
+ทั้งบาทหลวงลวงล่อขออัคคี ใคร่เห็นหน้าพาทีไต่ถามความ ฯ
+๏ ยุเรเด่นเป็นผู้รู้วิเศษ คิดสมเพชมังคลาที่มาถาม
+จึงว่าท่านผ่านพาราสง่างาม ไม่ถือตามเยี่ยงอย่างในทางธรรม์
+ครั้นผู้รู้อยู่ด้วยได้ช่วยสอน ไม่หยุดหย่อนยังจะฆ่าให้อาสัญ
+หูก็ชั่วตัวก็ชาติฉกาจฉกรรจ์ ใจก็ฟั่นเฟือนคลั่งไม่ฟังดี
+เขายุมั่งทั้งเขายอสู้พ่อแม่ ก็พ่ายแพ้พากันด้นซุกซนหนี
+อย่าเดาเดินเกินไปทางไม่มี ไปทางปีมะโรงวันจันทวา
+ฝ่ายบาทหลวงล่วงรู้ผู้วิเศษ แกล้งบอกเหตุให้เราคิดปริศนา
+มะโรงงูอยู่ข้างใต้ไปคงคา จันทวาว่าจะปะกษัตรี
+จึ่งพาพระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง กลับย้อนหลังมาหนทางหว่างวิถี
+เป็นทางใหญ่ไปทักษิณค่อยยินดี เหมือนผู้วิเศษแจ้งแสดงทาง
+พอเดือนขึ้นชื่นใจแกได้เห็น หนทางเป็นป่าชัฏไม่ขัดขวาง
+รีบเดินดุ่ม��ลุ่มพล่ามไปตามทาง พอสว่างเวลารุ่งราตรี
+ขึ้นไปส่องกล้องดูบนภูเขา รู้ว่าเข้าแขวงเขตเมืองเศรษฐี
+จึ่งบอกพระมังคลาเจ้าธานี บ้านนี้มีแต่แม่ม่ายผัววายวาง
+ชื่อนางเซียมวิไลจะไปหา ได้พึ่งพาสารพัดไม่ขัดขวาง
+เอ็งคอยกูอยู่ที่โขดโบสถ์วัดร้าง แล้วลงทางอ้อมมาตามหน้าเนิน ฯ
+๏ ด้วยรู้หลักนักปราชญ์เป็นบาทหลวง คนทั้งปวงฝ่ายฝรั่งสังรเสริญ
+เมียเศรษฐีดีใจปราศรัยเชิญ บาทหลวงเดินขึ้นบันไดมิได้ยั้ง
+นั่งเก้าอี้ที่กลางตึกกว้างใหญ่ นางเซียมวิไลไหว้แล้วถามเนื้อความหลัง
+เจ้าคุณมาว่ากรุงไรเล่าให้ฟัง ไม่เห็นทั้งศิษย์หามาแต่องค์ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง ไม่ล่อลวงเล่าความตามประสงค์
+ประดักประเดิดเกิดการราญณรงค์ ต้องช่วยองค์มังคลาเจ้าธานี
+ด้วยทัพแตกแยกย้ายพลัดพรายหมด เที่ยวเลี้ยวลดหลงทางกลางวิถี
+เจ้าช่วยเจ้าชาวฝรั่งไว้ครั้งนี้ อย่าให้มีอันตรายถึงวายปราณ ฯ
+๏ นางเซียมวิไลได้ฟังพระสังฆราช เสียดายชาติเชื้อวงศ์นึกสงสาร
+จึงตอบว่าถ้าพระเห็นจะเป็นการ จะให้ฉานช่วยนั้นทำฉันใด
+จะทำตามความสั่งพระสังฆราช เฉลียวฉลาดแล้วแต่จะแก้ไข
+บาทหลวงว่ามาเดี๋ยวนี้ไม่มีใคร ขออาศัยสักสี่ห้าทิวาวัน
+แล้วจะไปไกล่เกลี่ยเที่ยวเกลี้ยกล่อม ได้รวมรอมพร้อมพหลพลขันธ์
+คิดแยบยลกลอุบายให้หลายชั้น ไม่ละกันแก้เผ็ดให้เข็ดมือ
+นางแม่ม่ายหมายจะใคร่ได้ความชอบ เห็นเธอรอบรู้เหลือก็เชื่อถือ
+เคยคิดอ่านการศึกเคยฝึกปรือ เขาออกชื่อลือทั้งเมืองลังกา
+จึงจัดแจงแต่งตึกตุ้งเตียงตั้ง ลับแลบังฉากฉายลายเลขา
+แล้วไปเชิญเสด็จพระมังคลา ลอบเข้ามายามดึกอยู่ตึกกลาง
+แล้วจัดแจงแต่งตั้งโต๊ะถวาย นางแม่ม่ายปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+มีลูกสาวขาวสลวยสวยสำอาง อายุนางได้สิบห้าชื่อยาใจ
+ให้ใช้สอยคอยระวังตั้งพระศรี ช่วยพัดวีกิริยาอัชฌาสัย
+บาทหลวงมือถือกล้องจ้องจุดไฟ เคลิ้มหลับไปไม่ทันได้ฉันยา ฯ
+๏ แต่องค์เจ้าชาวฝรั่งกำลังรุ่น เห็นสาวเสียวเฉียวฉุนเสนหา
+ทำเหมือนเมื่อยเหนื่อยใจพลิกไปมา เรียกนางยาใจเจ้าเยาวมาลย์
+พี่เจ็บป่วยช่วยนวดหน่อยเถิดเจ้า นางคุกเข่าคำนับรับบรรหาร
+ขึ้นบนเตียงเคียงองค์แล้วนงคราญ ช่วยอยู่งานนวดฟั้นให้บรรทม ฯ
+๏ พระมังคลาปราศรัยยาใจเอ๋ย เป็นบุญเคยเชยชิดสนิทสนม
+พี่แสนโศกโรคช้ำระกำกรม ได้เชยชมโฉมนางค่อยสร่างใจ
+แม้นเหมือนนึกศึกเสร็จสำเร็จแล้ว ไม่ลืมแก้วกลอยจิตพิสมัย
+จะรับเจ้าเข้าไปเลี้ยงไว้เวียงชัย นะยาใจเจ้าอย่าหมองละอองนวล
+พลางสวมสอดกอดเกยชมเชยโฉม ปลอบประโลมลูบต้องของสงวน
+นางถอยถดลดเลื่อนเบือนกระบวน ฉันไม่ควรเคียงคู่อดสูใจ
+จะขอเป็นเช่นข้าฝ่าพระบาท อย่ามุ่งมาดหมายคิดพิสมัย
+พลางเบือนบิดปิดป้องทำนองใน พระเคล้นไคล้คลึงเคล้าเยาวมาลย์
+ถนอมนวลชวนชิดจุมพิตพักตร์ ร่วมภิรมย์สมรักสมัครสมาน
+อัศจรรย์นั้นก็ไม่ใคร่ได้การ เหมือนตำนานนางกระตั้วไม่กลัวตาย
+จะแทงกระบือถือหอกทำกลอกกลับ เขย่งขยับขยั้นเขยื้อนไม่เหมือนหมาย
+ได้ทีแทงแกล้งกระทุ้งถูกพุงควาย ทะลักทลายเลือดนองในท้องนา ฯ
+๏ เมื่อสองสมชมชิดสนิทเสน่ห์ ไม่ขัดขวางห่างเหเสนหา
+นางอิงแอบแนบนั่งพระมังคลา ประโลมยาใจหลับอยู่กับเตียง
+พอล่วงสามยามดึกตึกฝรั่ง เคาะระฆังหง่างเหง่งวังเวงเสียง
+บาทหลวงตื่นฟื้นนั่งตั้งตะเกียง สูบกล้องเอียงเอนเอกเขนกนึก
+คิดคะนึงถึงตำหรับฉบับแบบ จะแฝงแอบแยบยลกลศึก
+ดูเขตแดนแผนที่มีจารึก แล้วนิ่งตรึกตรองความตามกำลัง
+คิดขึ้นได้ในตำราม้ากินสวน เห็นจะควรทำได้เหมือนใจหวัง
+ตราราหูอยู่กับเราเขาคงฟัง นับถือทั้งจังหวัดปัถพี
+จึงเรียกนางเซียมวีไลมาในตึก บอกตื้นลึกเล่าเหตุเมียเศรษฐี
+ช่วยคิดให้ได้กำลังในครั้งนี้ จะได้มีความชอบประกอบไว้
+คำบุราณท่านว่าผู้รู้แต่งเพชร ให้แจ่มเม็ดเก็จกะรัตสิ้นปัดไถม
+เนื้อผ่องแผ้วแล้วจะขายจำหน่ายไป ได้กำไรร้อยส่วนก็ควรทำ
+หนึ่งผู้รู้ผู้มีชื่อคือกษัตริย์ เมื่อเศร้าหมองข้องขัดช่วยอุปถัมภ์
+ให้กลับฟื้นขึ้นเช่นพลอยเหมือนถ้อยคำ เป็นคุณล้ำเหลือล้นคณนา
+ครั้งนี้เล่าเจ้าเมืองมาเคืองขุ่น เจ้ากับบุตรอุดหนุนคุณหนักหนา
+จะขอลำกำปั่นจงกรุณา ให้มังคลาไปสักลำเป็นกำลัง
+กับบ่าวไพร่ใช้สอยสักร้อยหนึ่ง เงินทองซึ่งจะได้ใช้เหมือนใจหวัง
+เมืองน้อยใหญ่ใต้เหนือเคยเชื่อฟัง คงจะตั้งตัวได้ดั่งใจนึก ฯ
+๏ นางคิดเห็นเป็นชอบตอบสนอง อันเงินทองของฉันมีอยู่มิตรึก
+พระคิดอ่านการทำเหลือล้ำลึก คงสมนึกเหมือนหนึ่งคาดไม่คลาดคลาย
+ลำกำปั่นนั้นก็มีแล้วดีฉัน จะจัดสรรให้ได้สมอารมณ์หมาย
+ว่าแล้วลามานั่งที่เก้าอี้ลาย ร้องเรียกนายรองมาค่อยพาที
+ให้แต่งลำกำปั่นรำพันสั่ง ต้นหนทั้งล้าต้ากะลาสี
+ใส่ข้าวปลาสารพัดจัดให้ดี เงินสักสี่พันชั่งใส่ถังไป
+นายรองรับกลับออกมาบอกบ่าว ไปปากอ่าวแต่งลำกำปั่นใหญ่
+ใส่ข้าวน้ำลำเลียงพร้อมเพรียงไว้ ทั้งต้นหนคนใช้เคยไปมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถกับบาทหลวง ค่อยสร่างทรวงสมมาดปรารถนา
+ทั้งสองนางต่างไปส่งลงนาวา พระจดหมายใส่ศิลาจารึกไว้
+ความชอบของสองนางเป็นอย่างยิ่ง เขียนแล้วทิ้งไว้ที่ท่าชลาไหล
+พอฤกษ์ดีมีลมมาสมใจ ใช้ใบไปไกลฝั่งฟากลังกา
+บาทหลวงนั่งตั้งเข็มออกเล็มแล่น ไปตามแผนที่ทางต่างภาษา
+แล้วพระฝรั่งทั้งพระมังคลา อยู่ท้ายบาหลีตามความสบาย ฯ
+๏ จะกล่าวผู้รู้ซึ่งพาวลานั้น กับวายุพัฒน์หัสกันลอบผันผาย
+ได้พึ่งพามาเมื่อคราวเป็นเจ้านาย ต่างเลี้ยวลัดพลัดพรายแยกย้ายไป
+เจนธนูผู้พาวลานั้น เดินสารกำปั่นอังกฤษไปทิศใต้
+ถึงเขตพราหมณ์นามบุรินทร์เมืองสินชัย ขึ้นอาศัยวัดพราหมณ์อยู่ตามจน
+อันเจนธนูรู้เวทวิเศษขลัง รู้กำลังลมคล่องรู้ล่องหน
+รับจ้างเขาเช้าเย็นเที่ยวเล่นกล ได้เลี้ยงตนปรนนิบัติกษัตรา
+สุริยันนั้นก็พาวายุพัฒน์ ไปทางปัศจิมทิศถิ่นมิจฉา
+ขึ้นเมืองเซ็นเป็นคู่ชังกับลังกา มีวิชาบังเหลื่อมหลบเลื่อมไป
+กับลูกศิษย์คิดเช่าตึกเขาอยู่ ทำหมอดูรู้วิธีคัมภีร์ไสย
+ทายผู้ใดไม่ผิดเขาติดใจ ได้เงินใช้ซื้อเสบียงพอเลี้ยงกัน
+สุบันเยเร่เที่ยวลดเลี้ยวลัด พาพระหัสกันไปในไพรสัณฑ์
+ขึ้นฝ่ายเหนือไปกับเรือกปิตัน ถึงเขตขัณฑ์แขกทมิฬเมืองอินทรา
+เช่าตึกที่ยิหว่านอยู่บ้านแขก ด้วยแต่แรกรุ่นมาอยู่รู้ภาษา
+เคยเที่ยวมากพากเพียรเรียนวิชา บังนิทราปรากฏได้ทดลอง
+ทำหมอยาผ่าฝีหุงสีผึ้ง ใครมาถึงชายหญิงให้สิ่งของ
+ใครเจ็บมาหาไปให้เงินทอง อยู่แต่สองคนกับพระหัสกัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง เสียเวียงวังวิโยคเศร้าโศกศัลย์
+สิ้นห้ามแหนแสนสุรางค์นางกำนัล ทุกคืนวันว้าเหว่อยู่เอกา
+กำปั่นใช้ใบเปลี่ยวลำเดี่ยวโดด ให้ลิงโลดเหลียวแลชะแง้หา
+คิดคะนึงถึงพระน้องสองนัดดา อยู่ไกลตาตายเป็นไม่เห็นก��น
+ใคร่แจ้งความถามฝรั่งพระสังฆราช พระน้องนาถนัดดาจะอาสัญ
+หรือจะต้องจองจำทำโทษทัณฑ์ จะพบกันหรือจะสูญตระกูลไป
+บาทหลวงนับจับยามบอกความว่า มีผู้พาผันแปรช่วยแก้ไข
+ยังอยู่ดีชีวันไม่บรรลัย คงจะได้พบกันเป็นมั่นคง
+พระนิ่งนั่งฟังครูเคยดูแน่ ตะลึงแลลานจิตพิศวง
+ถึงเคราะห์ร้ายพรายน้ำขึ้นลำทรง พอพลบลงลมกล้าสลาตัน
+เสียงตึงตึงฮึงฮือกระพือพัด หางเสือสะบัดพลัดเพล่เรือเหหัน
+ใบฉลีกฉีกขาดคลื่นฟาดฟัน โยนกำปั่นโงงเงงโคลงเคลงคลอน
+เสียงลมลั่นครั่นครึกจนดึกดื่น ทะมื่นทื่นคลื่นกลิ้งเท่าสิงขร
+เรือก็โผนโยนโขยกกระโดกกระดอน คนขึ้นนอนเปลแกว่งพลิกแพลงโยน
+ยิ่งดึกดื่นคลื่นลมระดมหนัก หางเสือหักกรอบกระเด็นเรือเผ่นโผน
+ทั้งเสาใบไพล่เพลี่ยงเอนเอียงโอน พยุโยนยามดึกเสียงครึกครื้น
+พวกไพร่พลบนลำล้มคว่ำหงาย หมายว่าตายหลับตาไม่ฝ่าฝืน
+ไปแต่ลำกำปั่นหลายวันคืน คนได้กลืนแต่ข้าวตังประทังทน
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคล้อยลมค่อยสร่าง ดูอ้างว้างกลางทะเลระเหระหน
+คลื่นส่งเข้าอ่าวเพชรเมืองกำพล เป็นเขตคนพ้นถิ่นแผ่นดินแดง
+วิสัยเขาชาวบุรินทร์ไม่กินสัตว์ กินสารพัดผลผลาล้วนกล้าแข็ง
+เมืองนั้นตั้งฝั่งน้ำก่อกำแพง เรือนตึกแต่งตั้งรอบข้างขอบริม
+ภูมิ์ประเทศเพชรนิลนากทองเกิด เหล็กก็เลิศเหลือดีไม่มีสนิม
+ชาวบุรีสีเหมือนกับเม็ดทับทิม อยู่ทิศใต้ไปถึงริมหิมพานต์
+พอเรือพลัดซัดเข้าปากอ่าวใหญ่ ขึ้นอาศัยอยู่กินตั้งถิ่นฐาน
+อังกฤษฝรั่งทั้งแขกแตกวงศ์วาน สืบลูกหลานหลายแสนอยู่แน่นนันต์
+อันองค์ท้าวเจ้าเมืองเรืองพระยศ มีเหล็กกรดแดงก่ำทำพระขรรค์
+ฟันที่ไหนไฟโพลงโขมงควัน ทุกเขตขัณฑ์ขามขยาดฤทธิ์สาตรา
+อันพระองค์ทรงนามรามเดช อัคเรศร่วมจิตชื่อกฤษณา
+อายุท้าวเก้าสิบเก้าเฒ่าชรา นางพระยาแปดสิบพอดิบพอดี
+ด้วยเมืองกำพลเพชรเพศพิสัย จำเพาะให้คู่ครองกันสองศรี
+แต่เป็นคู่อยู่มากว่าห้าสิบปี มิได้มีหน่อนาถราชธิดา ฯ
+๏ ฝ่ายเรือพระมังคลามาถึงฝั่ง พวกฝรั่งลงมาถามตามภาษา
+ครั้นรู้ว่าฝรั่งเมืองลังกา ต่างพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระสังฆราชผู้บาทหลวง รู้ดูดวงทวาทศราศี
+เคยแจ้งเรื่องเมืองกำพลค้นคัมภีร์ ได้แผนที่คลี่ดูก็รู้ความ
+เจ้าเมืองนี้มีพระขรรค์นั้นเป็นกรด จึงปรากฏทศทิศต่างคิดขาม
+แต่นิ่งนึกตรึกตรองสักสองยาม เห็นดาวอร่ามรายเร่ขึ้นเมฆิน
+ดูดวงดาวเจ้าเมืองเรืองริบหรี่ ตกริมที่เธอสำนักทิศทักษิณ
+จับยามดูรู้ว่าดาวเจ้าแผ่นดิน จะสูญสิ้นชันษาในห้าวัน
+แล้วดูดาวเจ้าเกาะลังกาทวีป ดังประทีปรัศมีเป็นสีสัน
+แม้นได้กำพลเพชรเป็นเขตคัน ก็เหมือนกันกับลังกาอยู่ฝ่ามือ
+แม้นท้าวตายฝ่ายพระมเหสี จะแทนที่บังคับคนนับถือ
+จะรบหญิงชิงเมืองให้เลื่องลือ เห็นเหลือมือจะไม่ได้ดังใจปอง
+ถึงสาวแก่แต่สตรีเป็นวีสัย ถ้าแม้นม่ายมีผัวคงมัวหมอง
+แม้นรักใคร่ได้เป็นชู้เป็นคู่ครอง คงได้ของอื่นสิ้นเหมือนกินทิพ
+แต่มังคลาอายุได้สิบเก้า ฝ่ายอีเฒ่าแก่แรดได้แปดสิบ
+เปรียบเหมือนอย่างห่างแหแลลิบลิบ แต่ว่าหยิบไม่เป็นผงคงเป็นการ
+ด้วยสามัญตัณหามันตาบอด เป็นอย่างยอดอยู่เพียงรักสมัครสมาน
+คนแก่มักรักหนุ่มตุ่มน้ำตาล มันคงหวานเฉื่อยชิมไม่อิ่มใจ
+จึ่งปลุกพระมังคลาสานุศิษย์ เข้านั่งชิดชี้แจงแถลงไข
+เจ้าเมืองนี้ชีวันจะบรรลัย เมียจะได้ครองเมืองรุ่งเรืองยศ
+เองเกี้ยวพาราสีเอาอีเฒ่า เถิดจะเอาอะไรคงได้หมด
+เหมือนขยำน้ำตาลให้ทานมด มันไม่อดได้ดอกวะคงจะรวย ฯ
+๏ พระมังคลาน่าเกลียดรังเกียจจิต จะเชยชิดแก่เกินให้เขินขวย
+ไม่ชอบในใจเธอไม่เอออวย บาทหลวงช่วยสั่งสอนให้อ่อนใจ
+เราเสียทัพยับย่อยต้องน้อยหน้า ไม่มีสุขทุกเวลาน้ำตาไหล
+เสียเวียงวังลังกาเสียข้าไท ต้องต่ำไร้ไม่มีที่พึ่งพา
+แม้นได้นางอย่างนี้เป็นที่พึ่ง ก็เหมือนหนึ่งได้แก้วแววเวหา
+ได้กลับไปได้ทั้งเมืองลังกา ได้แก้หน้าปรากฏยศไกร
+ถึงแก่เฒ่าเล่าก็ดีกว่าอีสาว ได้ยืดยาวอย่างนี้จะมีไหน
+เหมือนเกลือเค็มเต็มกลืนต้องขืนใจ มันก็ไม่สึกหรอหัวร่อพลาง ฯ
+๏ พระเห็นควรสรวลสันต์ว่าฉันนี้ คุณเห็นดีสารพัดไม่ขัดขวาง
+แต่แสนยากหากว่าจะพบปะนาง จะพูดอย่างไรดีฉันมิเคย
+พระฝรั่งยังไม่รู้เกี้ยวผู้หญิง จนใจจริงนิ่งเอกเขนกเฉย
+จึงว่ากูครูเฒ่าก็เปล่าเลย ยังไม่เคยเลยเจียววะมังคลา
+แต่คิดเห็นเป็นเด็กยังเล็กอยู่ เป็นลูกเลี้ยงเลี่ยงดูไปสู่หา
+ช่วยนวดฟั้นหมั่นดูชายหูตา ทั้งอุตส่าห์สอพลอเข้าคลอเคลีย
+ถึงแก��เฒ่าเข้าเชิงละเลิงหลง มันก็คงแย้มยิ้มอะลิ้มเอลี่ย
+เรียกแม่แม่แต่ที่ลับกลับเป็นเมีย มันไม่เสียได้ดอกเห็นจะเป็นการ
+พลางสำรวลสรวลสันต์รำพันสอน หายหาวนอนผ่อนทุกข์สนุกสนาน
+ด้วยเคยสนิทศิษย์หากับอาจารย์ นั่งคิดอ่านจนเวลารุ่งราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้ากรุงบำรุงราษฎร์ ชะตาขาดขุ่นข้องให้หมองศรี
+พอลุกยืนขึ้นก็ล้มสิ้นสมประดี ประชวรสี่ห้าวันสวรรคต
+นางพระยาอาดูรพูนเทวษ เหมือนกรเกศกายหลุดสุดสลด
+ทั้งเสนามาพร้อมน้อมประณต ต่างกำสรดแซ่เสียงทั้งเวียงวัง
+แล้วเชิญพระศพเข้าไปไว้ในถ้ำ เหมือนเคยทำเยี่ยงอย่างแต่ปางหลัง
+ครั้นเสร็จกิจปิดถ้ำที่กำบัง แล้วแต่งตั้งนางพระยาครองธานี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงนงลักษณ์อัคเรศ อยู่นิเวศน์วังราชปราสาทศรี
+สะอื้นโอ้โศกาทุกราตรี ถึงสามีมรณาสี่ห้าวัน
+เมื่อผู้ชายหมายคิดพิศวาส เข้าไสยาสน์หลับสนิทนิมิตฝัน
+ว่านาคาน่ากลัวตัวหนึ่งนั้น หางยังพันผูกฝั่งข้างลังกา
+เศียรกระหวัดรัดนางในปรางค์มาศ เลื้อยลีลาศลอยเร่ขึ้นเวหา
+พอรู้สึกนึกดูรู้ตำรา อันนาคาคนรักประจักษ์ใจ
+เมื่อคราวสาวท้าวไทจะไปหา ก็ฝันว่างูขบสลบไสล
+นึ่ก็แก่แต่ชีวันจะบรรลัย จะมีใครเหมือนเมื่อคราวสาวสำรวย
+หรือฝรั่งลังกาจะมามั่ง คะนึงนั่งนึกสะเทิ้นให้เขินขวย
+แม้นเหมือนครั้งยังหนุ่มกระชุ่มกระชวย จะเห็นด้วยฝันเห็นเคยเป็นมา
+ถึงเฒ่าแก่แต่ไม่ตายทั้งชายหญิง ไม่สิ้นสิ่งสังวาสปรารถนา
+ลืมร้องไห้ใคร่ครวญจวนเวลา ออกนั่งหน้าแท่นสุวรรณบนบัลลังก์
+นางตรัสถามความอาณาประชาราษฎร์ ช่วยชี้ขาดขัดขวางเหมือนปางหลัง
+ความแผ่นดินสิ้นข้อยังรอฟัง ล่ามฝรั่งทูลเรื่องเมืองลังกา
+พระมังคลาอายุได้สิบเก้า ซึ่งเป็นเจ้าสิงหลภาษา
+เสียบ้านเมืองเคืองขัดพลัดพารา เหลือแต่ตราราหูคู่นคร
+บาทหลวงพามาถึงกรุงเพราะมุ่งมาด พึ่งพระบาทบุญฤทธิ์อดิศร
+แม้นข้าศึกฮึกหาญมาราญรอน จะวายร้อนเพราะพระคุณกรุณา
+แม้นโปรดรับดับเข็ญให้เย็นอก เหมือนชนกชนนีที่รักษา
+แม้นขัดข้องสองเสด็จไม่เมตตา จะขอลาไปเสียให้พ้นไพรี ฯ
+๏ นางฟังความหวามไหวฤทัยถวิล เหมือนสุบินจินตนามารศรี
+มิรับรักผลักไสก็ไม่ดี ด้วยว่าหนีร้อนจึ่งมาพึ่งเย็น
+จึ่งบัญชาว่าฝรั่งสังฆราช พาหน่อนาถหนีทุกข์เกิดยุคเข็ญ
+จะช่วยรับดับร้อนอย่าซ่อนเร้น นึกเหมือนเช่นเป็นตระกูลประยูรวงศ์
+ด้วยตกยากบากหน้าจะมาพึ่ง ให้สมซึ่งสุจริตคิดประสงค์
+ให้หายเหนื่อยเมื่อยล้าจึงพาองค์ ผู้ดำรงนครามาพาที
+เสนารับสรรพเสร็จเสด็จกลับ เข้าห้องหับแกลทองให้หมองศรี
+ยามรำลึกตรึกตราถึงสามี ก็โศกีกำสรดสลดใจ
+ครั้นรำพึงถึงฝันกระสันสวาท จะเหมือนคาดหรือจะผิดคิดสงสัย
+ด้วยเฒ่าแก่แม่ม่ายแล้วภายใน มักเหมือนไกกลฝรั่งกำบังตา ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง เห็นได้ท่วงทีจะได้เข้าไปหา
+ไม่หลับนอนสอนสั่งพระมังคลา ให้เอาตราไปถวายธิบายวอน
+บอกเสน่ห์เล่ห์กลทั้งมนตร์เวท ประสมเนตรผูกจิตประสิทธิ์สอน
+หน่อนรินทร์ยินดีชุลีกร เหมือนไก่อ่อนจะไปสู้ไอ้อูโต
+ขอสมมาดปรารถนาสาธุสะ ด้วยเดชะพระมหายะวาโห
+ได้บ้านเมืองเรืองฤทธิ์อิศโร จะเชือดโคควายบูชาสิบห้าวัน
+พอเช้าสายฝ่ายพระหน่อวรนาถ ขึ้นนั่งอาสน์อ่าองค์สรงน้ำกลั่น
+ทรงสุคนธ์ปนทองคำเจืออำพัน กระแจะจันทน์น้ำกุหลาบรินอาบองค์
+ตั้งคันฉ่องส่องพระหัตถ์ผัดนลาฏ เป็นนวลเนื้อเชื้อชาติราชหงส์
+สวมสนับจับกระหวัดจัดประจง แล้วสอดทรงเสื้อสุวรรณพรรณราย
+สวมพระมาลาสลับประดับเพชร แต่ละเม็ดเก็จกะรัตจำรัสฉาย
+ใส่เกือกเพชรเก็จแก้วแพรวพรอยพราย กระสันสายรัดองค์อลงการ์
+ครั้นเสร็จสรรพกับทั้งฝรั่งล่าม กับบ่าวตามถือกล้องพานรองสลา
+ผ่ายพระองค์ทรงประคองหีบรองตรา กับดอกไม้ใช้ปัญญามณฑาทอง
+แต่ดอกเดียวเจียวจะได้ไปถวาย ให้คิดเห็นเป็นอุบายไม่หมายสอง
+ไปหน้าวังทั้งล่ามตามทำนอง ทูลฉลองนางพระยาให้มารับ
+ขึ้นเฝ้าองค์นงคราญที่ชานพัก อยู่พร้อมพรักสาวแส้เถ้าแก่กำกับ
+พระมังคลาฝรั่งนั่งคำนับ นางต้อนรับเรียกให้นั่งบัลลังก์ทอง
+ดูเหมือนหุ่นรุ่นหนุ่มกะนุ่มกะนิ่ม นั่งแย้มยิ้มอิ่มเอี่ยมไม่เทียมสอง
+พระเห็นเฒ่าเจ้าเมืองชำเลืองลอง พอเนตรต้องเนตรนางชายหางตา
+พลางยิ้มเยื้อนเอื้อนอ่อนวอนว่าขาน เสียถิ่นฐานสุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+มาเฝ้าพระชนนีมีแต่ตรา กับมณฑาดอกเดียวด้วยเปลี่ยวใจ
+ขอถวายหมายมาดว่าชาตินี้ พระเป็นที่พึ่งพักจนตักษัย
+พลางนบนอบยอบองค์ตรงเข้าไป ชูดอกไม้ยื่นถวายชายชำเลือง ฯ
+๏ นาง��ม่รับกับพระหัตถ์แล้วตรัสว่า ดอกมณฑากลีบแซมแฉล้มเหลือง
+ให้พ่อได้ไอศูรย์จำรูญเรือง อย่าขัดเคืองเบื้องหน้าจงถาวร
+พระคำนับรับสั่งนั่งท้าวแขน อยู่ริมแท่นที่สุวรรณบรรจถรณ์
+ดูงามคมสมคนแก่ไม่แง่งอน สงสารอ่อนหล่อนคนซื่อไม่ถือยศ
+น่าเอ็นดูอยู่กับแม่แน่แล้วหนา ได้เห็นหน้ากว่าชีวิตจะปลิดปลด
+จะถนอมกล่อมเกลี้ยงเพียงโอรส อย่าระทดทุกข์ใจเวียนไปมา
+แล้วสั่งเหล่าเถ้าแก่หลวงแม่เจ้า อ่อนจะเข้าเมื่อไรไปมาหา
+อย่าห้ามปรามตามถนัดตามอัชฌา แล้วว่าตราราหูคู่แผ่นดิน
+เอามาให้ไม่ควรสงวนไว้ จะได้ใช้สอยสมอารมณ์ถวิล
+พระคงได้ไปลังกาครองธานินทร์ บุญไม่สิ้นดอกอย่าได้เสียใจเลย
+แล้วสั่งให้ไปจัดสุพรรณภาชน์ มะตูมมะตาดผลไม้มาให้เสวย
+ข้าวตอกข้าวเม่าข้าวต้มคลุกนมเนย พระอิ่มเลยลามาพอสายัณห์
+ลงเรือใหญ่ไหว้พระบาทหลวงถาม จึงเล่าความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ถึงเฒ่าแก่แต่เขาว่าเช่นปลามัน ดวงตรานั้นไม่เอาไว้กลับให้คืน
+จะเข้านอกออกในมิได้ห้าม สั่งว่าตามแต่ถนัดไม่ขัดขืน
+แต่ก่อนเกลือเหลือเค็มเห็นเต็มกลืน จะต้องฝืนใจดื่มไม่ลืมตา ฯ
+๏ พระหัวร่อพ่อเองมีอีผีเสื้อ ต้องชิดเชื้อเมื่อไปอยู่ในคูหา
+เองจงจำคำไพร่ชาวไร่นา มันพูดจากันเล่นก็เห็นจริง
+จะดักลอบดักลันจงหมั่นกู้ จะเกี้ยวชู้ก็อุตสาห์ไปหาหญิง
+แม้นเริศร้างห่างเหประเวประวิง เหมือนน้ำกลิ้งใบบอนจำสอนใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนางแก่แม่ม่ายรักชายหนุ่ม เหมือนเพลิงรุมกลุ้มจิตพิสมัย
+จนยามดึกนึกคะนึงตะลึงตะไล ชมดอกไม้มณฑาชื่นอารมณ์
+ว่าดอกเดียวเจียวมาให้วางในหัตถ์ เหมือนแกล้งตรัสปริศนาจะมาสม
+จะยอมตัวกลัวแต่พระจะไม่ชม จะนิยมอย่างแม่ด้วยแก่เกิน
+จะชวนไว้ให้อยู่เช่นชู้ผัว จะหมองมัวกลัวจะหมางจะห่างเหิน
+เดชะบุญคุณพระอย่าละเมิน ช่วยชวนเชิญชอบชิดสนิทใน
+นางนิ่งนึกดึกดื่นสะอื้นอั้น สู้กลืนกลั้นกลิ้งกลับไม่หลับใหล
+จนเช้าสายยายแก่แลอาลัย สักเมื่อไรหนอจะมาตั้งตาคอย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถขยาดหญิง จนใจจริงจะต้องไปไห้ใช้สอย
+จึ่งแต่งองค์ทรงแฉล้มดูแช่มช้อย หนุ่มน้อยน้อยน่ารักลักขณา
+เดินเข้าไปในวังหญิงทั้งหลาย ต่างชม้ายชายชม้อยละห้อยหา
+ที่สาวแส้แลไปปะพอประตา ทำมารยายิ้มแย้มกระแอมไอ
+พระขึ้นบนมนเทียรวิเชียรรัตน์ นางกษัตริย์เห็นหน้าตรัสปราศรัย
+พระนบนอบยอบองค์ตรงเข้าไป หมอบอยู่ให้ใกล้เคียงริมเตียงทอง
+จึงแกล้งว่าถ้าฉันไปไม่ได้เฝ้า จะแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าให้เศร้าหมอง
+ได้เฝ้าแหนแสนสบายค่อยวายตรอง จะได้สนองพระคุณคิดอุ่นใจ ฯ
+๏ นางกษัตริย์ตรัสตอบว่าขอบจิต แสนสนิทชิดเชื้อเหมือนเนื้อไข
+แม้นไม่มีธุระการอะไร มาอยู่ในราชฐานกับมารดา
+ด้วยตัวแม่แก่เฒ่าเฝ้าแต่ป่วย พ่ออยู่ด้วยช่วยพิทักษ์ได้รักษา
+แม่หมายฝากซากผีฝากชีวา ช่วยมารดาว่าขานการนคร
+พระทูลว่ามาอยู่วังแม้นพลั้งพลาด ขอพระบาทมาตุรงค์ช่วยทรงสอน
+อย่าปลดเปลื้องเคืองขัดถึงตัดรอน จนม้วยมรณ์มิให้ขาดราชการ
+นางว่าพ่อก็อุตส่าห์สามิภักดิ์ จะฝังปลูกลูกรักไม่หักหาญ
+แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์พนักงาน แต่งเครื่องอานถวายพระมังคลา
+อยู่ในวังดั่งเนื้อหน่อวรนาถ สุดสวาทขาดจิตนางกฤษณา
+ฝูงค่อมเค้าสาวสรรค์กัลยา ไม่สงกาว่าจะชิดสนิทใน
+ด้วยหนุ่มแก่แลเห็นคราวเหลนหลาน ดูเกินการห่างเหินเกินสงสัย
+แต่ฝ่ายชายหมายเอาของที่ต้องใจ หญิงจะใคร่ได้ผัวจึ่งพัวพัน
+พระมังคลาฝรั่งช่างฉอเลาะ ประโลมประเหลาะลิ้นลมก็คมสัน
+อยู่ข้างแท่นแสนสบายมาหลายวัน ค่อยรู้ชั้นเชิงชนเป็นคนเคย
+แต่ฝ่ายข้างนางพระยาชรารัก เหมือนจั่นดักปักษาเปิดฝาเผย
+ไม่เข้าไปในจั่นไม่ลั่นเลย ต่อเหยียบเกยไกหับจึ่งจับกาย ฯ
+๏ ครั้นเพลาราตรีศรีไสยาสน์ พระหน่อนาถก้มกรานอยู่งานถวาย
+แล้วกล่าวแกล้งแสร้งเสเพทุบาย เป็นผู้ชายอายเหลือน่าเบื่อใจ
+เป็นสตรีดีมากอยากเป็นหญิง แล้วแกล้งนิ่งจะให้ถามตามสงสัย
+นางฟังคำล้ำลึกยิ่งตรึกไตร ไม่แจ้งใจไต่ถามตามสงกา
+ไฉนหนอพ่อจะใคร่ได้เป็นหญิง อยากเป็นจริงหรือประดิษฐ์ปริศนา
+พระนบนอบตอบรสพจนา หม่อมฉันว่าหวังจะใคร่ใกล้พระองค์
+ปรนนิบัติพัดวีบนที่แท่น จะได้แทนพระคุณตามความประสงค์
+เป็นผู้ชายหมายพระบาทมาตุรงค์ ไม่จำนงปลงพระทัยสงสัยชาย
+นางว่าพ่อก็เป็นบุตรสุดสวาท ควรร่วมอาสน์แอบชิดเหมือนคิดหมาย
+กลัวลูกรักจักรังเกียจจะเกลียดอาย จึ่งเจียมกายฝ่ายข้างแม่นี้แก่ตัว
+แม้นจริงจังหวังจิตสนิทสนม มาบรรทมเถิดพ่อคุณพ่อทูนหัว
+อย่าพ้อตัดขั��ข้องอย่าหมองมัว อย่าเกรงกลัวเลยพ่อมาเหมือนอารมณ์ ฯ
+๏ พระแช่มชื่นขึ้นบนแท่นทำแสนรัก กอดสะพักจุมพิตสนิทสนม
+ฉันดีใจได้มาเรียงเคียงบรรทม ได้เชยชมชนนีฉันมีบุญ
+ฉันเป็นลูกผูกจิตพิศวาส อย่ากริ้วกราดโกรธเกรี้ยวอย่าเฉียวฉุน
+ถึงพระแม่แก่เฒ่าเจ้าประคุณ ยังหอมกรุ่นอุ่นใจกระไรเลย
+นางแม่ม่ายชายต้องประคองกอด ไม่พูดพลอดท้วงติงทำนิ่งเฉย
+พระหน่อหนุ่มกลุ้มจิตใคร่ชิดเชย ทำก่ายเกยกอดนางเพียงกลางองค์
+นางพระยาว่าเห็นใจหรือไม่เล่า แม่รักเจ้าจึ่งไม่ห้ามตามประสงค์
+เช่นนี้ใครได้มาปะจึงจะตรง เขาก็คงว่าเป็นชู้อดสูใจ ฯ
+๏ พระมังคลาว่าพระคุณการุญรัก เห็นประจักษ์จริงแจ้งไม่แหนงไฉน
+หากว่าลูกถูกต้องทำนองใน จะตามใจหรือจะโกรธลงโทษทัณฑ์
+นางแย้มยิ้มพริ้มพรายชม้ายค้อน ทำนิ่งนอนหลับใหลพอไก่ขัน
+พระรู้กลปรนนิบัติถึงอัศจรรย์ กระต่ายผันโผนขึ้นนั่งบนหลังช้าง
+เสียงฮูมแปร๋นแปร้นแปร๋แม่ปะแหรก ไม้ไล่แหลกลุยตะโกรงผึงโผงผาง
+กระต่ายตกผงกผงะไม่ละวาง ฉวยหางช้างฉุดรั้งขึ้นนั่งท้าย
+เหลือกำลังรั้งฉุดไม่หยุดหย่อน ขยักขย่อนคลอนแคลนง่อนแง่นหงาย
+พอถูกฝนขนเปียกตะเกียกตะกาย ตัวกระต่ายตกช้างสว่างวัน
+เหมือนหนุ่มแก่แม่เลี้ยงร่วมเรียงหมอน พอตื่นนอนนางผู้หญิงรับมิ่งขวัญ
+อันเมืองเพชรกำพลพวกคนธรรพ์ ก็หมายมั่นพันผูกว่าลูกเลี้ยง
+เห็นเข้านอกออกในนางไม่ถือ ยิ่งฟุ้งเฟื่องเลื่องลือออกชื่อเสียง
+ต่างชวนชอบนอบน้อมด้วยพร้อมเพรียง นางแม่เลี้ยงจึ่งปรึกษาเสนาใน
+อันองค์พระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง เสียเวียงวังลังกามาอาศัย
+เป็นลูกเราก็รักรู้จักใจ จะมอบให้ว่าขานการพารา
+ด้วยตัวเราเฒ่าแก่แต่จะม้วย เธอได้ช่วยชุบเลี้ยงไม่เดียงสา
+ด้วยซื่อตรงทรงธรรม์ไม่ฉันทา พวกเสนาใครจะเห็นเป็นอย่างไร
+พวกขุนนางต่างยอมเห็นพร้อมพรั่ง ควรแต่งตั้งมังคลาอัชฌาสัย
+นางชื่นชมสมประสงค์จำนงใจ จึ่งสั่งให้โหราหาฤกษ์ดี
+ภิเษกหน่อวรนาถชาติกษัตริย์ ผ่านสมบัติบำรุงชาวกรุงศรี
+ทรงสัจธรรม์กรุณาประชาชี ปิ่นโมลีโลกเฉลิมเป็นเจิมจอม
+ก่อตึกใหญ่ให้พระสังฆราช เป็นเอกบาทหลวงสบายค่อยหายผอม
+แขกฝรั่งอังกฤษเป็นศิษย์พร้อม ตั้งเกลี้ยกล่อมรอมพลหาคนดี ฯ
+๏ จะกล่าวถ���งพระวลายุดาราช อุปราชลังกาครูพาหนี
+แปลงเป็นพราหมณ์ตามเขาชาวบุรี ครั้นถึงพิธีถีบชิงช้ายัมพาวาย
+กับเพื่อนพราหมณ์สามคนล้วนหนุ่มรุ่น ชื่อพิรุณเภรินกระสินธุ์สหาย
+ไปโบสถ์พราหมณ์ตามวิสัยไหว้นารายณ์ ทั้งหญิงชายพร้อมพรั่งตั้งพิธี
+โปรยข้าวตอกดอกไม้ที่ในโบสถ์ ด้วยมาโนชน้อมประณตบทศรี
+เห็นนางงามยามรุ่นบุญจารี ลูกเศรษฐีแลมาปะตากัน
+พระวลาตาแลทำแบหัตถ์ นางแจ้งอรรถหยิบหมากมาจากขัน
+วางแล้วแลแบมือกระพือควัน ต่างผูกพันพิสมัยนัยนา
+พระปิดเนตรเหตุจะถามถึงนามบ้าน นางตั้งพานขันน้ำทำปริศนา
+ครั้นเสร็จกิจพิธีต่างลีลา พระกลับมาถิ่นฐานรำคาญใจ
+จึงไปเรือนเพื่อนพราหมณ์สามสหาย บอกอุบายพรายแพร่งแถลงไข
+เหมือนทำใบ้ไต่ถามบอกความใน ว่าบ้านใกล้นัทีมีสะพาน
+รู้จักนางบ้างหรือเจ้าจงเล่าแจ้ง จะแอบแฝงฝากรักสมัครสมาน
+ฝ่ายสามพราหมณ์ห้ามเห็นไม่เป็นการ ตรงนั้นบ้านท่านเศรษฐีมั่งมีนัก
+บุญจารีที่นั่งแอบหลังแม่ เราก็แลเห็นอยู่เคยรู้จัก
+บ้านเขาใหญ่ไพร่ล้อมอยู่พร้อมพรัก จะลอบลักลึกซึ้งไม่ถึงนาง ฯ
+๏ พระรู้แจ้งแหล่งหลักรู้จักชื่อ เห็นสุดมือมีสมบัติเราขัดขวาง
+กลับมาตึกนึกหมายเสียดายนาง จะทำอย่างไรหนอคิดท้อใจ
+พอจวนเย็นเจนธนูครูมาถึง พูดจาจึงบอกแจ้งแถลงไข
+ให้รู้ความตามประสงค์จำนงใน ได้บอกใบ้ใช้ปัญญาน่าเสียดาย
+เจนธนูรู้เหตุว่าเศรษฐี เขามั่งมีแม้นได้สมอารมณ์หมาย
+ได้พึ่งทรัพย์ยับยั้งพอตั้งกาย ถึงมากมายมันระวังก็ช่างมัน
+จะพาไปให้ถึงเหมือนหนึ่งนึก วันนี้ดึกเดือนบ่ายจะผายผัน
+แล้วอวยพรสอนวิชาสารพัน ที่สำคัญเข้าออกบอกอุบาย ฯ
+๏ พระวลายุดาได้ไสยเวท แสนวิเศษสมจิตที่คิดหมาย
+จึ่งชำระสระสนานสำราญกาย พอเดือนบ่ายได้ฤกษ์เบิกบัตรพลี
+เจนธนูครูพาวลาเสด็จ ไม่ขามเข็ดเข้าบ้านท่านเศรษฐี
+ขึ้นตึกค้นจนทั่วด้วยตัวดี เห็นสาวรุ่นบุญจารีนอนที่เตียง
+พอพบเห็นเจนธนูครูก็กลับ คนยังหลับเงียบเชียบไม่เกรียบเสียง
+วลายุดาฝรั่งขึ้นนั่งเคียง แสงตะเกียงแก้วสว่างกระจ่างโคม
+พินิจนางช่างแฉล้มเหมือนแย้มยิ้ม ดูนุ่มนิ่มแน่งน้อยแช่มช้อยโฉม
+ยังครัดเคร่งเปล่งปลั่งกำลังโลม เมื่อพบนางอย่างจะโน้มเสน่ห์ใน
+ยามเจ้าตื่นชื่นชมก็ค��ขำ เมื่อหลับล้ำเลขาจะหาไหน
+พลางสวมสอดกอดจูบโลมลูบไล้ นางหวาดไหวหวีดฟื้นกลับตื่นนอน
+เห็นพระวลายุดาจำหน้าแน่ ชำเลืองแลหลีกกายสายสมร
+พระอิงแนบแอบอุ้มกอดกุมกร นางคมค้อนขวยเขินสะเทิ้นใจ
+นี่อยู่อยู่จู่มาเวลาค่ำ มิหนำซ้ำลูบจับทั้งหลับใหล
+ยังไม่วางช่างไม่เก้อเอออะไร เดี๋ยวก็ได้ร้องบอกเขาดอกคะ
+โอ้เนื้ออุ่นบุญจารีของพี่เอ๋ย เป็นบุญเคยวาสนาให้มาปะ
+เมื่อเข้าไปในโบสถ์สมโภชพระ เหมือนเจ้าจะรับรักจึงหักอาย
+อุตส่าห์มาหาน้องในห้องตึก ใจก็นึกว่าจะสมอารมณ์หมาย
+แม่ปลื้มใจไม่เอ็นดูก็สู้ตาย ตามแต่สายสุดสวาทเถิดชาตินี้
+ถึงไม่ร้องน้องจะฆ่าด้วยอาวุธ ไม่ม้วยมุดก็ไม่อางขนางหนี
+เมื่อไหนไหนไม่ตลอดรอดชีวี ก็ตามทีเถิดจะกอดจนวอดวาย
+พลางโลมลูบจูบซ้ำว่ากรรมเอ๋ย ไม่อิ่มเลยเหลือจะหักให้รักหาย
+อุ้มโอบแอบแนบนางเชยปรางซ้าย แล้วก็ย้ายจูบขวาว่ายาใจ
+นางบ่นว่าน่าเบื่อทำเหลือล้ำ จนแก้มช้ำกรรมเอ๋ยกรรมจะทำไฉน
+หยุดเถิดคะจะขอถามอย่าลามไป เธอชื่อไรใคร่รู้จักศักดิ์ตระกูล
+ฉันเป็นหญิงสิ่งสำหรับอัประยศ เพราะชายปลดเปลื้องไว้แล้วไปสูญ
+จงแจ้งนามตามวงศ์พงศ์ประยูร อนุกูลให้ตลอดอย่าทอดทิ้ง ฯ
+๏ พระว่าพี่นี้ก็แสนยากแค้นนัก ต้องลักรักลอบกอดแม่ยอดหญิง
+จะพรายแพร่งแจ้งความแต่ตามจริง พี่อยู่สิงหลฝรั่งเมืองลังกา
+ร่วมภิเษกเอกองค์อุปราช เฉลิมบาทบทเรศพระเชษฐา
+แล้วเล่าความตามเรื่องพลัดเมืองมา เที่ยวตามหาก็ไม่พบประสบกัน
+มาเห็นนุชสุดสวาทฉลาดแหลม โฉมแฉล้มแก้มคางดั่งนางสวรรค์
+ทั้งรักพักตร์รักปัญญาสารพัน เหมือนน้องลั่นศรรักมาปักทรวง
+ไปลับนางกลางคืนสะอื้นอก เหมือนหนึ่งยกเมรุไกรไศลหลวง
+ไม่เห็นใครในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง จะเด็ดดวงดอกฟ้าให้ยาใจ
+จึ่งลอบมาหาเจ้าเยาวลักษณ์ เพราะห้ามรักหักรักหักไม่ไหว
+ได้กอดเกยเชยประโลมโฉมวิไล เพราะรักใคร่ใจจริงทุกสิ่งอัน
+พอพบปะพระเชษฐานัดดาแล้ว จะรับแก้วกลอยใจไปไอศวรรย์
+ได้ครองคู่ชูชื่นทุกคืนวัน ไม่ทิ้งขวัญเนตรน้องให้หมองใจ ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำเล่าเศร้าสลด ซบกำสรดโศกาน้ำตาไหล
+ไม่พูดจาว่าขานประการใด สะอื้นไห้ฮักฮักซบพักตรา
+พระสอดกรช้อนโฉมประโลมปลอบ เจ้างามประกอบแก้วเนตรข��งเชษฐา
+อย่าร้องไห้ไปเลยเงยพักตรา ช่วยพูดจาชี้แจงให้แจ้งใจ
+หรือเห็นพี่นี้ยากมาฝากรัก จะขายพักตร์พวกพ้องพี่น้องไฉน
+จะปกปิดคิดอ่านประการใด จะตามใจไม่ขัดอัธยา ฯ
+๏ นางนบนอบตอบคำว่ากรรมน้อง ที่จะต้องสิ้นชาติวาสนา
+ด้วยสัจจังตั้งใจแต่ไรมา ถ้าแม้นว่าผัวมีเหมือนชีวัน
+จะไปไหนไปด้วยจนม้วยมอด แม้นผัวทอดทิ้งหย่าจะอาสัญ
+เดี๋ยวนี้พระจะต้องไปเสียไกลกัน อันน้องนี้ชีวันจะบรรลัย
+พลางนอบนบซบสะอื้นไม่ฝืนพักตร์ พระแสนรักรับขวัญอย่าหวั่นไหว
+เจ้างามนามงามจริตงามจิตใจ จะหาไหนได้เหมือนน้องละอองนวล
+อันชาตินี้มิตายไม่วายรัก จะเฝ้าฟักฟูมประคองครองสงวน
+ไม่ทอดทิ้งมิ่งขวัญให้รัญจวน อย่าหมองนวลนึกหมายจะวายปราณ
+แต่ครั้งนี้พี่ยาจะจากน้อง ด้วยจะต้องตามหาเชษฐาหลาน
+ไม่เลยละจะให้สัจปัฏิญาณ พอเสร็จการแล้วจะกลับมารับน้อง
+ถึงเดี๋ยวนี้พี่มาจูบโลมลูบไล้ เจ้าก็ไม่เสียตัวถึงมัวหมอง
+จะผ่อนตามทรามสงวนนวลละออง ให้น้องครองสัจจังเหมือนดังใจ
+แม้นสำเร็จเสร็จสมอารมณ์พี่ น้องไม่มีที่สนิทพิสมัย
+จะหาผู้สู่ขอคิดต่อไป นี่จนใจจำลาสุดาจร ฯ
+๏ นางฟังสั่งดังจะดิ้นสิ้นชีวิต ดังกรดกริชตรึงทรวงดวงสมร
+เข้าหยิกข่วนหวนแค้นด้วยแสนงอน สะอื้นอ้อนข้อนอุราแล้วพาที
+มาลอบเล่นเคล้นคลำจนช้ำชอก ยังจะออกองค์อางขนางหนี
+แก้มก็แดงแกล้งให้เป็นถึงเช่นนี้ จะให้มีอื่นอีกจะหลีกไป
+ถึงแม้นพระจะเอามีดมากรีดเนื้อ แล้วแล่เถือชิ้นเชือดให้เลือดไหล
+ไม่เหมือนคำซ้ำเหน็บให้เจ็บใจ แม้นพระไม่เมตตาจะลาตาย
+นี่กอดจูบลูบคลำทำหม่อมฉาน เชิญคิดอ่านแก้ไขเสียให้หาย
+จะหายแค้นแม้นยังมีราคีคาย ไม่หายอายก็ไม่ให้พระไคลคลา ฯ
+๏ พระตอบว่าสารพัดไม่ขัดขืน จะจูบคืนเสียให้หายทั้งซ้ายขวา
+จะปัดเป่าเต้าน้องที่ต้องตา ให้ปลั่งเปล่งเต่งอุราอย่าปรารมภ์
+พลางสวมสอดกอดเกยชมเชยชิด ถนอมอุ้มจุมพิตสนิทสนม
+นางว่ากรรมซ้ำให้น่วมบวมระบม จะขืนข่มเหงให้ฉันได้อาย
+พระแนบนางพลางว่าน้องอย่าข้องขัด ที่วิบัติปัดไถมจะได้หาย
+จริงจริงนะประเดี๋ยวนี้แม้นมิคลาย จึงเจ้าสายสวาทว่าให้สาใจ ฯ
+๏ นางว่าเบื่อเหลือห้ามตามเถิดคะ ตามแต่พระจะประจานหม่อมฉันไฉน
+พระเกี้ยวกอดสอดคล้องทำนองใน นางเมินไม่ข้องขัดถึงอัศจรรย์
+แมงภู่ผอมหอมกลิ่นก็บินรีบ ลงแหวกกลีบเกลือกกลั้วกลิ่นบัวผัน
+แล้วโผนเผ่นเฟ้นระบัดสัตตบรรณ ฟ้าก็ลั่นก้องกระหึมครึกครึมคราง
+สุนีบาตฟาดเสียงเปรี้ยงเปรี้ยงซ้ำ ถูกกลางลำเรือแขกแยะแยกผาง
+ทั้งน้ำฝนปนน้ำเค็มเต็มระวาง เหมือนแนบนางหนุ่มสาวไม่หาวนอน ฯ
+๏ ฝ่ายนางบุญจารีได้มีผัว ชื่นเหมือนบัวบานแย้มแซมเกสร
+ระทวยทับกับพระเพลาเฝ้าฉะอ้อน นางวิงวอนผ่อนผันจำนรรจา
+เพราะรักใคร่ในพระองค์ลุ่มหลงเล่ห์ อย่าเริศร้างห่างเหเสน่หา
+พระไปไหนให้น้องรองบาทา จนชีวาวอดวายเหมือนหมายใจ
+อันเงินทองน้องเดี๋ยวนี้ก็มีมาก พระตกยากหากประสงค์จำนงไฉน
+ต่อสำเภาเลากาช่วยข้าไท จะจัดให้ไม่ขัดพระอัชฌา
+พระสวมสอดกอดประทับแล้วรับขวัญ อย่าหวาดหวั่นพรั่นจิตกนิษฐา
+ถึงยากเย็นเป็นตายวายชีวา ไม่ทิ้งแก้วแววตาอนาทร
+เจ้าติตตามยามยากควรฝากชีพ ทั่วทวีปแว่นแคว้นไม่แม้นสมร
+จวนรุ่งแล้วแก้วตาจะลาจร ทินกรล่วงลับจะกลับมา
+พลางโลมลูบจูบสั่งกำลังรัก นางผินพักตร์มาถวายทั้งซ้ายขวา
+พระจากห้องล่องหนบังคนมา ถึงที่ตึกปรึกษาท่านอาจารย์
+ลูกเศรษฐีมีปัญญาเมตตาตอบ ได้ชิดชอบลอบลักสมัครสมาน
+นางสั่งว่าเงินทองจะต้องการ มากประมาณสักเท่าไรจะให้ปัน ฯ
+๏ เจนธนูครูเอกเขนกสนอง พบขุมทองทุกข์ร้อนพอผ่อนผัน
+เอาทรัพย์มาใช้ที่นี้ทีละพัน ตัวเจ้านั้นหมั่นไปมาสู่หานาง
+ธรรมดานารีที่มีคู่ แม้นผัวชู้ห่างห้องมักหมองหมาง
+ชอบเคล้าคลึงจึงจะยืดไม่จืดจาง ถ้าเริศร้างนางเมียมักเสียการ
+เราจะเที่ยวเลี้ยวเลาะสืบเสาะหา ผู้ใหญ่รู้วิชาคนกล้าหาญ
+คนยากจนปรนไว้เหมือนให้ทาน จึ่งคิดการใหญ่ได้เหมือนใจปอง ฯ
+๏ พระวลาสานุศิษย์ว่าคิดชอบ คำนับนอบแนะแน่กันแต่สอง
+ลอบไปมาหานางเอาเงินทอง ไม่ขัดข้องซ่องสุมประชุมคน
+เมื่อวันหนึ่งจึงพระวลายุดาเที่ยว ไปคนเดียวเดินกลางทางถนน
+เห็นบ่อน้ำทำประกอบไว้ชอบกล มีทั้งต้นมณฑาศาลาน้อย
+ดอกไม้ดกรกร่มน่าชมชื่น ระดะดื่นดอกดวงร่วงผอยผอย
+ดูเหมือนสวนล้วนบุปผาระย้าย้อย หอมดอกสร้อยเสาวคนธ์สุมณฑา ฯ
+๏ ฝ่ายนารีกรีกุนพึ่งรุ่นสาว ผิวเนื้อขาวคมขำล้ำเลขา
+เป็นลูกพราหมณ์สยัมภูรู้วิชา เป็นกำพร้าแม่ตายเ��ียหลายปี
+เขามาขอพ่อจะใคร่ให้มีผัว นางขอตัวตามประสาเมินหน้าหนี
+อย่าขืนใจให้นุญาตในชาตินี้ จะขอมีคู่ครองตามต้องใจ
+ฝ่ายพราหมณ์สยัมภูเอ็นดูบุตร ให้เป็นยุติความตามวิสัย
+นางซ่อนตัวกลัวเจ้าเมืองสินชัย แต่งคนใช้เก็บนางรูปร่างงาม
+ปลูกต้นไม้ไว้รอบริมขอบบ้าน ใครต้องการซื้อบุปผาก็มาถาม
+ได้พอกินสินค้าประสาพราหมณ์ มีทาสสามสี่คนขายมณฑา ฯ
+๏ วันนั้นบ่ายฝ่ายนางกรีกุนน้อย เดินคนเดียวเที่ยวสอยดอกบุปผา
+ค่อยลัดแลงแฝงพุ่มผกามา ถึงศาลาบ่อน้ำที่ทำไว้
+เห็นหนุ่มน้อยช้อยแช่มแฉล้มเหลือง ประดับเครื่องพรตพราหมณ์ตามวิสัย
+ยิ่งแลเล็งเพ่งพิศยิ่งติดใจ เป็นชายได้ลักขณาสง่างาม
+คิดจะใคร่ไปหาสามิภักดิ์ ฉวยถามทักเธอจะเมินนึกเขินขาม
+ขยั้นจิตคิดตะลึงคะนึงความ เหลือจะห้ามความรักหักอาลัย
+จึงเดินออกนอกรั้วให้ตัวสั่น คิดพรั่นพรั่นหวั่นจิตหวิดหวิดไหว
+ชูมาลีที่ถือดื้อเข้าไป นั่งลงไหว้ให้บุปผามณฑาทอง ฯ
+๏ พระคำนับรับดอกไม้สงสัยจิต ชำเลืองพิศผิวฉวีไม่มีหมอง
+ดูรุ่นสาวขาวล้วนนวลละออง พระยิ้มย่องเยื้อนถามตามสงกา
+พี่ขอบใจให้ดอกมณฑาหอม จะถนอมเหมือนหนึ่งเนตรของเชษฐา
+ขอถามนามตามแปลกเมื่อแรกมา เจ้าแก้วตาตำแหน่งอยู่แห่งไร ฯ
+๏ นางกรีกุนอุ่นจิตเห็นติดสอย เหลือบชม้อยค่อยค่อยแจ้งแถลงไข
+บอกชื่อนามตามจริงทุกสิ่งไป จำความได้ปีระกามารดาตาย
+บิดานามสยัมภูอยู่ในบ้าน ไร้วงศ์วานว่านเครือสิ้นเชื้อสาย
+คืนนี้ฉันครั้นจะหลับเห็นคลับคล้าย สังเกตหมายเหมือนท่านผู้มารดา
+มาบอกความยามฝันว่าวันนี้ ชายเป็นที่พึ่งพักจักมาหา
+จะหยุดยั้งนั่งแห่งนี้ที่ศาลา ให้ฉันมาสามิภักดิ์ช่วยทักทาย
+จึ่งคอยดูอยู่พอเห็นเหมือนเช่นบอก จึ่งเด็ดดอกมณฑาถือมาถวาย
+แม้นเอ็นดูอยู่ก็อยากจะฝากกาย ตามแต่ชายเชษฐาจะปรานี ฯ
+๏ พระชื่นชอบปลอบนางว่าอย่างยิ่ง ไม่ทอดทิ้งจริงนะน้องอย่าหมองศรี
+จะหาไหนได้เหมือนนุชสุดสตรี เหมือนมาลีลอยฟ้ามายาใจ
+ท่านมารดาปรานีให้พี่แล้ว นะน้องแก้วมิ่งขวัญอย่าหวั่นไหว
+ไม่เริศร้างห่างเหเสน่ห์ใน จะรักใคร่ครองกันจนวันตาย
+พลางลูบแก้มแย้มยิ้มว่านิ่มเนื้อ เห็นไม่เบื่อเหลือจะหักให้รักหาย
+พูดกับนางพลางดูเห็นผู้ชาย นึกละ��ายถอยหลังมานั่งพิง ฯ
+๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเจ้าเมืองชำเลืองเห็น หยุดเขม้นแลดูเห็นผู้หญิง
+งามประโลมโฉมเฉลาเห็นเพราพริ้ง ยิ่งพิศยิ่งงามพร้อมละม่อมละไม
+จึ่งเข้าไปใกล้นางแล้วพลางถาม เจ้านี่นามวงศ์วานอยู่บ้านไหน
+บัดนี้ท้าวเจ้าบุรินทร์เมืองสินชัย สั่งมาให้หาไปเข้าในวัง ฯ
+๏ นางฟังความคร้ามกลัวจนตัวสั่น เข้าแอบพันพระวลาเหลียวหน้าหลัง
+พระห้ามว่าอย่าไปอื่นลุกยืนบัง แล้วถามทั้งสี่นายฝ่ายเสนา
+นี่เมียเราชาวบ้านร้านตลาด ไม่ต้องราชการไฉนจะให้หา
+หรือเกี่ยวข้องต้องคดีที่ภรรยา บาดหมายมามีชื่อหรือผิดตัว
+ฝ่ายเสนีสี่นายเสียดายรูป จึ่งพูดลูบไล้ว่าเออเธอหรือผัว
+จะวอดวายตายเปล่าอย่าเมามัว จงออกตัวเสียจะได้พ้นภัยพาล
+นางรูปงามทรามสาวท้าวประสงค์ ต้องเก็บส่งเข้าไปสิ้นทุกถิ่นฐาน
+เหมือนเปลวไฟไหม้โพลงพระโองการ ใครทัดทานขัดขวางจะวางวาย ฯ
+๏ พระตอบว่านารีนี้มีผัว ก็หมองมัวไม่ควรจะทูลถวาย
+เหมือนป้องปิดผิดพลั้งหลังจะลาย จริงนะนายกราบทูลมูลิกา
+ไม่ทราบความตามจริงว่าหญิงนี้ ผัวเขามีแม้นพระบาทปรารถนา
+จะส่งให้ไม่ขัดพระอัชฌา ที่จะว่าปากเปล่านั้นเรากลัว
+แม้นมีผู้รู้เห็นไปเป็นโจทก์ จะมีโทษถึงเราเป็นเจ้าผัว
+จะพลอยผิดปิดป้องจะหมองมัว จะส่งตัวนั้นไม่ต้องทำนองใน ฯ
+กรมวังฟังตอบเห็นชอบสิ้น จึ่งว่าถิ่นฐานตำแหน่งอยู่แขวงไหน
+พระว่านี่ชี้บอกสวนดอกไม้ เรามิได้หนีหายมูลนายมี
+พวกเสนาว่าจะไปทูลให้ทราบ ควรได้ลาภแล้วทั้งสองอย่าหมองศรี
+ทำพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี แล้วทั้งสี่เสนาพากันไป ฯ
+๏ นางกรีกุนอุ่นจิตยิ่งคิดรัก กราบตรงพักตร์พระวลาน้ำตาไหล
+สะอื้นอ้อนวอนว่าด้วยอาลัย ท่านแก้ไขจึงได้พ้นพวกคนพาล
+อันตัวของน้องนี้กับชีวิต มอบเป็นสิทธิ์กับหม่อมพี่โปรดดีฉาน
+ขอพึ่งพากว่ากายจะวายปราณ ช่วยคิดอ่านอนุกูลอย่าสูญใจ
+พระลูบโลมโฉมเฉลาเยาวมิ่ง ไม่ทอดทิ้งนวลหงอย่าสงสัย
+แม้นรอราช้าทีจะมีภัย เห็นพวกไอ้คนจับจะกลับมา
+ขอเชิญนุชสุดใจไปด้วยพี่ ซ่อนอยู่ที่ลับเนตรกับเชษฐา
+พอเย็นจวนชวนกันออกนอกศาลา พระนำหน้าลัดทางพานางไป
+ถึงวัดพราหมณ์ยามดึกขึ้นตึกอยู่ ไม่มีผู้รู้เห็นว่าเป็นไฉน
+เป็นสามห้องน้องนางอยู่ข้างใน คนจ้างใ���้นั้นก็มีอยู่สี่คน
+แต่งสำรับกับข้าวเขาซื้อหา ตักน้ำท่าสารพัดไม่ขัดสน
+แต่ครูนั้นสัญจรคิดผ่อนปรน เที่ยวคบคนรู้วิชาปัญญาดี ฯ
+๏ ฝ่ายพระวลายุดาเวลาดึก อยู่ในตึกกั้นห้องทั้งสองศรี
+พระวลาโลมโฉมงามพราหมณี เป็นบุญพี่ที่ได้เคยชมเชยนาง
+สุรารักษ์ชักนำให้จำเพาะ พอจวบเคราะห์เพราะกษัตริย์จะขัดขวาง
+ถึงช่วงชิงจริงนะไม่ละวาง จะชิงนางล้างชีวันให้บรรลัย
+เป็นบุญแล้วแก้วตาได้มาพ้น อย่าทุกข์ทนหม่นหมองจงผ่องใส
+พลางแอบอุ้มจุมพิตสนิทใน นางกราบไหว้วอนว่าจงการุญ
+น้องรักใคร่ใจยอมให้หม่อมพี่ ขอวันนี้วันเดียวอย่าเฉียวฉุน
+ไม่หนักหน่วงหวงแหนจะแทนคุณ ให้ค่อยคุ้นเคยคลายที่อายใจ
+จะขอถามนามองค์ที่จงรัก โปรดประจักษ์จริงแจ้งแถลงไข
+เมียหม่อมมีกี่คนอยู่หนใด หรือยังไม่มีคู่อยู่คนเดียว ฯ
+๏ พระยิ้มแย้มแช่มชื่นเฉลยตอบ ช่างรอบคอบคิดคาดฉลาดเฉลียว
+จะแจ้งเจ้าเยาวมิ่งตามจริงเจียว รู้คนเดียวหนออย่าเล่าไม่เขาฟัง
+แล้วบอกความนามวงศ์พระทรงยศ ให้รู้หมดเหมือนแต่ต้นตามหนหลัง
+เหมือนนกพลัดซัดเซไร้เร่รัง มาหยุดยั้งอยู่เดียวเปล่าเปลี่ยวทรวง
+มาพบเจ้าเยาวลักษณ์แสนรักรูป ครั้นกอดจูบรูปงามก็ห้ามหวง
+อันอกใครในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง ไม่เหมือนทรวงพี่ระบมด้วยตรมตรอม
+สารพัดขัดขวางเหมือนอย่างนี้ ได้ร่วมที่มิได้ชิดสนิทสนอม
+ต้องขัดข้องต้องงดต้องอดออม เมื่อไม่ยอมจะข่มเหงก็เกรงใจ
+เจ้านอนนี่พี่จะออกนอนนอกห้อง อยู่ใกล้น้องพี่จะงดอดไม่ได้
+พูดขาดคำทำสะท้อนถอนฤทัย จะลุกไปจากนางไม่วางมือ
+จงโปรดเกล้าเจ้าประคุณอย่าหุนหวน กระบิดกระบวนนี่กระไรน้อยไปหรือ
+ถึงขาดเด็ดเข็ดพระทัยดังไฟฮือ อย่าเพ่อถือโทษน้องให้ต้องอาย
+พระเคืองแค้นแม้นจะเชือดเอาเลือดเนื้อ ความรักเหลือแล้วจ๊ะหม่อมยอมถวาย
+จะจ้างเสมียนเขียนทานบนไว้จนตาย ไม่กลับกลายแกล้งว่าสัจจาจริง ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าคมสมกับรูป จึ่งต้องจูบต้องกอดแม่ยอดหญิง
+อย่าเบือนพักตร์ผลักไสอย่าไหวติง พลางแอบอิงโอบอ้อมถนอมนวล
+พระเชยปรางนางจี้กระดี้กระดิก ต้องหยอกหยิกหยิบแก้มยิ้มแย้มสรวล
+สมถวิลสิ้นกระเบ็ดเสร็จสำนวน เหมือนลมหวนป่วนฮือกระพือพัด
+เมขลาตาแลมือแบแก้ว สว่างแวววามแวมแจ่มจำรัส
+ยักษ์เขม้นเข่นเขี้ยวไล่เลี้ยวลัด ฝนก็ซัดซู่ซู่อู้อู้อึง
+เหมือนชื่นใจในมนุษย์สิ้นสุดแสน จะเปรียบแม้นเหมือนอะไรก็ไม่ถึง
+ทั้งสองข้างต่างปลื้มลืมตะลึง ต่างเคล้าคลึงเคลิ้มหลับระงับไป ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่อาสาเที่ยวหาสาว เข้าเฝ้าท้าวทูลแจ้งแถลงไข
+เห็นนางงามทรามประโลมโฉมวิไล ไม่มีใครเหมือนแม้นทั้งแดนดิน
+จะพามานารีว่ามีผัว ระวังตัวกลัวผิดคิดถวิล
+แต่ลดเลี้ยวเที่ยวดูทั้งบูรินทร์ ไม่งามสิ้นสุดอย่างเหมือนนางพราหมณ์ ฯ
+๏ พระทรงฟังดังจะเห็นเหมือนเช่นกล่าว จึงว่าสาวสมรักแล้วซักถาม
+ชอบแต่พามาให้กูได้ดูงาม ผัวจะตามติดมาหรือว่าไร
+ใครฮึกหาญทานทัดมึงตัดหัว ไปเอาตัวอีที่ว่ามาให้ได้
+เสนารับอภิวันท์พากันไป กับบ่าวไพร่ใหญ่น้อยสักร้อยคน
+ถึงบ้านพราหมณ์สยัมภูกรูเข้าบ้าน อลหม่านล้อมหลามตามถนน
+ในยุ้งข้าวเตาไฟเที่ยวไล่ค้น ไม่พบคนขู่ถามพราหมณ์พฤฒา
+มีลูกสาวราวกับหุ่นไม่ทูลถวาย ยกให้ชายต่ำชาติวาสนา
+อยู่ที่ไหนให้ตาพราหมณ์ไปตามมา จะได้พาตัวนางส่งข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายว่าพราหมณ์สยัมภูรู้ตำหรับ จึ่งนิ่งนับฤกษ์ยามตามวิสัย
+รู้ว่าท้าวเจ้าบุรินทร์เมืองสินชัย จะเสียไอสูรย์สมบัติเพราะสัตรี
+จึ่งว่าเราเล่ามิได้ให้มีผัว เที่ยวตามตัวตายเป็นไม่เห็นผี
+ครั้นถามเขาชาวบ้านว่าวานนี้ มีชายสี่คนมาฉุดคร่าไป
+แม้นอยู่เล่าเราก็คงจะถวาย นี่มันหายไปไม่เห็นว่าเป็นไฉน
+ว่ามีผัวตัวใครเห็นเป็นอย่างไร เอามาไต่ถามดูจะสู้ความ ฯ
+๏ พวกเสนาว่าเราเห็นเย็นวานนี้ นั่งอยู่ที่ศาลาได้มาถาม
+ว่าเป็นผัวตัวมันนั้นเป็นพราหมณ์ จะเที่ยวตามตัวให้คงไม่ฟัง
+แล้วเสนีสี่นายแยกย้ายหา นายเดินหน้าบ่าวตามออกหลามหลัง
+เที่ยวบอกทั่วรั้วแขวงแต่งระวัง ป่าวร้องทั้งวัดวาทั่วธานี
+ผู้หญิงสาวขาวหนุ่มเนื้อนั้นเหลือง ให้ชาวเมืองรู้ว่าพากันหนี
+ใครจับได้ให้ท้าวเจ้าบุรี จะตั้งที่เป็นขุนนางให้รางวัล ฯ
+๏ ฝ่ายเจนธนูรู้ข่าวเขาป่าวร้อง กับพวกพ้องตรองเหตุในเขตขัณฑ์
+เจ้าเมืองคิดผิดอย่างในทางธรรม์ จะมีอันตรายวายชีวา
+จึ่งบอกกันบรรดาข้าเกลี้ยกล่อม มาพรั่งพร้อมยอมจิตทั้งศิษย์หา
+ทั้งผู้รู้ผู้ที่มีปัญญา ประมาณห้าร้อยเศษแจ้งเหตุการณ์
+เจ้าบ��รินทร์สิ้นบุญจะสูญศักดิ์ ผู้อื่นจักได้สมบัติพัสถาน
+จะฆ่าท้าวเจ้านายให้วายปราณ พวกเราท่านน้อยใหญ่จะได้ดี
+แต่คอยฟังสังเกตเกิดเหตุใหญ่ ครั้นเห็นไฟโพลงพลุ่งในกรุงศรี
+ถือสาตรามาอยู่ในบูรี คอยผู้มีบุญจะมาเมตตาเรา
+แล้วสอนสั่งทั้งหลายอุบายบอก ช่วยกันหลอกเสนาพวกข้าเฝ้า
+บ้านผู้ดีที่ไหนนำไปเอา นายสำเภาเจ้าภาษีเศรษฐีพราหมณ์
+ให้ว้าวุ่นขุ่นเคืองด้วยเรื่องจับ ถึงซื่อตรงคงจะกลับเป็นเสี้ยนหนาม
+จึงช่วยเจ้าเรากำราบคิดปราบปราม คงได้ความชอบทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ พวกเกลี้ยกล่อมพร้อมจิตว่าคิดชอบ เที่ยวไปรอบรั้วแขวงทุกแห่งหน
+นำเสนาพาไปเที่ยวไล่ค้น ว่าคบคนสาวหนุ่มเกาะกุมกัน
+ที่ลูกสาวเขาไม่มีคนที่ส่อ ว่าแม่พ่อชุ่มซ่ามพูดผ่อนผัน
+อ้างพวกเพื่อนเรือนอื่นช่วยยืนยัน ว่าลูกสาวราวกับปั้นเล็บนั้นยาว
+กรมวังฟังคำคนเสียดส่อ จับแม่พ่อเฆี่ยนผูกเอาลูกสาว
+เที่ยวค้นรอบขอบแคว้นทุกแดนดาว หญิงชายชาวบ้านเมืองแค้นเคืองครัน ฯ
+๏ ฝ่ายเจนธนูมาหาวลาราช พระหน่อนาถแจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ลูกสาวพราหมณ์ตามมาได้ห้าวัน ให้พรั่นพรั่นมันจะรับถึงอับจน
+เจนธนูรู้ในไสยเพท จึงแจ้งเหตุเกิดทั้งนี้จะมีผล
+แล้วเล่าความตามที่ไปได้ไพร่พล คิดแต่งกลก่อไฟใต้สุธา
+เจ้าไปหาว่ากล่าวลูกสาวเศรษฐี คนเขามีกว่าหมื่นมีปืนผา
+ให้ตั้งอยู่สู้สักสองสามเวลา เราจะฆ่าเจ้าบุรินทร์ให้สิ้นชนม์
+เจ้าได้เมืองเครื่องรบครบเสร็จสรรพ จึ่งยกทัพกลับไปชิงเอาสิงหล
+เดี๋ยวนี้เล่าเราจะไปแต่งไพร่พล คิดผ่อนปรนกลการชื่อหว่านนา
+หนึ่งข้าเฝ้าเหล่าขุนนางกระด้างจิต มิได้คิดรบเราให้เข้าหา
+หนึ่งจะให้ชาวเมืองเลื่องลือชา ว่ามีบุญกรุณาประชาชี
+ทั้งลูกค้าวาณิชไม่คิดร้าย เหมือนลอยชายชมเมืองให้เรืองศรี
+ซึ่งนางพราหมณ์ตามมาเป็นนารี แปลงอินทรีย์เสียให้เห็นเหมือนเช่นชาย
+ขาวให้ดำทำให้ติดไฝหน้า วิสัยตามันก็เห็นเหมือนเช่นหมาย
+กระซิบสอนผ่อนปรนกลอุบาย พอเบี่ยงบ่ายไปตำแหน่งจัดแจงการ ฯ
+๏ พระวลาคลาไคลเข้าในห้อง เคียงประคองขนิษฐาแล้วว่าขาน
+ให้นางแต่งแปลงกายเหมือนชายชาญ ใครพบพานให้เห็นว่ามลายู
+น้ำมันยางนางทามังสาทั่ว ดำทั้งตัวติดไฝไว้ใต้หู
+ใส่เสื้อกลีบจีบเอวน่���เอ็นดู แล้วโพกผ้ามลายูเหมือนผู้ชาย
+พระแย้มสรวลชวนไปเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง นางแอบอิงอดสูไม่รู้หาย
+พระโอบอุ้มนุ่มนิ่มยิ้มแย้มพราย ไม่เหนื่อยหน่ายหนุ่มสาวสิ้นหาวนอน ฯ
+๏ ครั้นมืดค่ำย่ำยามสั่งความว่า จะไปหาเจนธนูท่านครูสอน
+นางปิดป้องห้องในแล้วใส่กลอน พระบทจรไปหาบุญจารี
+เห็นนางนอนอ่อนเอียงลงเคียงข้าง ค่อยเชยปรางซ้ายขวามารศรี
+แล้วว่าพี่มิได้มาหลายราตรี เพราะเป็นฝีที่ที่นั่งประทังทน
+ได้ยินข่าวเจ้าพาราให้หาสาว เห็นฉาวฉาวฉุดนางทุกทางถนน
+คิดถึงนุชสุดกำลังเป็นกังวล กลัวไม่พ้นไทท้าวเจ้านคร
+พอฝีลดอตส่าห์มาเห็นหน้าเจ้า ยังทุกข์เท่าเขาพระเมรุเกณฑ์สิงขร
+เผื่อเขามาว่าขานท่านบิดร จะยอมหย่อนให้เขาไปอยู่ในวัง
+เจ้าได้ดีมีบุญเป็นคุณหม่อม พี่จะตรอมใจตายอยู่ภายหลัง
+ขอถามเจ้าเยาวมิ่งที่จริงจัง ถ้าเป็นอย่างนั้นบ้างจะอย่างไร ฯ
+๏ นางจารีตีทรวงเสียงฮักฮัก อกมิหักเสียหรือกรรมจะทำไฉน
+น้อยหรือชะพระมาเหน็บให้เจ็บใจ เพราะเคยได้ง่ายง่ายจึ่งหมายแคลง
+อันชาตินี้มิให้ชั่วเช่นตัวน้อง ไม่หมายสองปองรักยศศักดิ์แสง
+จริงจริงนะจะใคร่ตายให้หายแคลง โอัเสียแรงรักพระองค์มาสงกา
+ถึงท้าวไทให้มาขอคุณพ่อแม่ ไม่แยแสแสนชาติไม่ปรารถนา
+ยังสั่งเหล่าบ่าวไพร่แม้นใครมา ถามให้ว่าลูกหลานท่านไม่มี
+เขาก็รู้อยู่เขาลือออกชื่อฉาว ว่าเก็บสาวซ่อนตัวเหมือนกลัวผี
+ควรหรือพระจะมาเห็นเป็นเช่นนี้ ตั้งเป็นที่เจ้าจอมเป็นหม่อมคุณ
+ยิ่งแสนแค้นแสนทุกข์ยิ่งจุกจิก จะใคร่หยิกใคร่ข่วนให้หวนหุน
+นี่หากเห็นเป็นผัวทั้งกลัวบุญ ให้มุ่นมุ่นมิได้วายฟายน้ำตา ฯ
+๏ พระสวมสอดกอดประทับแล้วรับขวัญ ถามเท่านั้นน้องรักโกรธนักหนา
+กลัวจะมิแม้นเหมือนเพื่อนชีวา อุตส่าห์มาไต่ถามดูตามแคลง
+เจ้ากลับเห็นเป็นประชดกำสรดสะอื้น เหมือนคนอื่นขืนอางขนางแหนง
+พูดซื่อซื่อหรือรังเกียจว่าเสียดแทง แก้มจะแดงเดี๋ยวนี้แล้วไม่แคล้วเลย
+พลางโอบอุ้มจุมพิตเชยชิดโฉม ปลอบประโลมเนื้อน่วมร่วมเขนย
+ถนอมนางต่างละเลิงด้วยเชิงเชย เหมือนไม่เคยเลยหลับระงับไป ฯ
+๏ บุญจารีนิมิตไปเมื่อใกล้รุ่ง จิตสะดุ้งตัวสั่นให้หวั่นไหว
+พระผวาคว้าประคองกอดน้องไว้ เจ้าเป็นไรบุญจารีบอกพี่ยา
+นางรู้สึกนึกแน่จึ่งแก้ฝัน ว่าเป็นควันมืดมิดทุกทิศา
+แล้วแลดูสุริยงตกลงมา พระพี่ยารับรองประคองไว้
+น้องเข้าด้วยช่วยชูสุริย์แสง หญิงหนึ่งแยงฉุดชักข่วนผลักไส
+พอปักษาถาถาบมาคาบไป ฉันร้องไห้สะอื้นจนตื่นนอน
+พระลูบโลมโฉมเฉลาเยาวลักษณ์ ฝันดีนักน้องหญิงมิ่งสมร
+ซึ่งควันมัวทั่วอากาศราษฎร จะเดือดร้อนรบราฆ่าฟันกัน
+ซึ่งสุริย์ฉายบ่ายแสงตกแหล่งหล้า คือองค์ท้าวเจ้าพาราจะอาสัญ
+เจ้ากับพี่ที่ได้ชูสุริยัน จะได้ขัณฑเสมาครองธานี
+แต่ตัวเจ้าเขาคงเกลียดจะเสียดส่อ จะสู่ขอค้นหามารศรี
+เจ้าว่าขานบิดาให้ราวี อย่าให้มีอันตรายถึงสายใจ
+พอเพลาราตรีไว้พี่เถิด มิให้เกิดยุคเข็ญเป็นไฉน
+จะตัดเกล้าเจ้าบุรินทร์เมืองสินชัย มาเสียบไว้กลางเมืองให้เลื่องลือ ฯ
+๏ นางคำนับรับคำแล้วร่ำว่า พระเมตตาแม่นมั่นกระนั้นหรือ
+อันตัวฉันท่านบิดาเคยหารือ คงเชื่อถือถ้อยคำคงทำตาม
+ถ้ากระนั้นวันรุ่งขึ้นพรุ่งนี้ พระอยู่นี่ที่ในตึกอย่านึกขาม
+ฉันจะได้ไปแถลงให้แจ้งความ นางซักไซ้ไต่ถามตามทำนอง
+พระหยอกนางพลางว่าพี่มาอยู่ กลัวจะรู้ถึงพ่อตาจะมาถอง
+ถ้วนสามตึงไม่รอดจะกอดน้อง เจ้าช่วยร้องแทนพี่นะอย่าละเลย ฯ
+๏ นางสรวลพลางทางว่าบิดาฉัน ไม่ดุดันดอกจะต้องถองลูกเขย
+เห็นทีพระจะไปเที่ยวเกี้ยวชู้เชย เหมือนจะเคยเข็ดขยั้นพรั่นพ่อตา
+ต่างชื่นชอบตอบสนองทั้งสองข้าง ไม่จืดจางห่างเหเสน่หา
+ต่างคลึงเคล้าเซ้าซี้ด้วยปรีดา จนเวลารุ่งแจ้งสิ้นแสงดาว
+นางอาบน้ำซ้ำอาบกุหลาบด้วย ดูสำรวยสวยสมนุ่งห่มขาว
+แก้เกศีคลี่คลายขยายยาว ดังนางดาวบสนีศรีโสภา
+ถือเทียนธูปบุปผชาติค่อยยาตรย่าง ขึ้นตึกกลางกว้างใหญ่เข้าในฝา
+พนมมือถือธูปเทียนษมา กราบบิดามารดาทอดถอนใจ
+จะบอกความขามจิตคิดขยั้น ให้หวั่นหวั่นตันอุราน้ำตาไหล
+สะอื้นร่ำสำลักกระอักกระไอ แกล้งกลั้นใจแน่นิ่งไม่ติงกาย ฯ
+๏ ฝ่ายพรหมเดชเศรษฐีนางศรีฟ้า เห็นลูกยาร้องไห้จิตใจหาย
+เข้าประคองมองดูหน้านึกว่าตาย ร้องเวยวายฟายน้ำตาเรียกข้าไท
+บรรดาบ่าวสาวแก่มาแซ่ซ้อง ทั้งพวกพ้องพ่อแม่เข้าแก้ไข
+พ่นชโลมโซมกายาให้เย็นใจ นางกลับได้สมประดีค่อยมีมา
+ขับข้าไทไปเหลือแต่แม่พ่อ ประคองคลอปลอบถามตามกั��ขา
+เจ้าเป็นไรไม่แถลงแจ้งกิจจา หรือโรคาขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ นางบุญจารีมีปัญญาษมาบาป แล้วกรานกราบท่านทั้งสองพลางร้องไห้
+ลูกถึงทีชีวันจะบรรลัย ต้องเคืองใจเจ้าประคุณกรุณา
+เขาเสียดส่อว่าคุณพ่อมีลูกสาว ฝ่ายท่านท้าวไทธิราชปรารถนา
+แม้นซ่อนเร้นเป็นผิดกับบิดา เขาจะฆ่าพ่อแม่เอาแต่ตัว
+ลูกเปลี่ยวใจไม่มีที่จะพึ่ง ให้เหมือนหนึ่งพระกำเนิดบังเกิดหัว
+จะส่งไปให้กับเขาเล่าก็กลัว จะฆ่าตัวเสียให้ตายให้หายความ ฯ
+๏ ฝ่ายพรหมเดชเศรษฐีนางศรีฟ้า ฟังธิดากล่าวถ้อยค่อยค่อยถาม
+อยู่ห้องหับลับลึกในตึกราม ใครบอกความเจ้าจึ่งแจ้งพ่อแคลงใจ ฯ
+๏ นางอายจิตอิดเอื้อนต้องเตือนซ้ำ เป็นหลายคำจำแจ้งแถลงไข
+แม้นห้องหับลับลี้ไม่มีใคร ก็มิได้แจ้งจิตในกิจจา
+นี่ห้องตึกนึกเหมือนทางกลางถนน มีผู้คนเหมือนไม่มีที่รักษา
+เมื่อราตรีมีหนุ่มคนหนึ่งมา เขาพูดจาแจ้งข่าวถึงท้าวไท
+ฉันเรียกคนจนกระโงนตะโกนกู่ ไม่มีผู้ขานรับล้วนหลับใหล
+ครั้นถามเขาเล่าก็ว่ามาแต่ไกล ว่ารักใคร่ให้สัจปัฏิญาณ
+แล้วก็ว่าถ้าแม้นคนมาคักคึก จะทำศึกช่วงชิงไม่ทิ้งฉาน
+จะฆ่าท้าวเจ้าบุรินทร์ให้สิ้นปราณ เพราะคิดการโลภลาภเหลือหยาบคาย
+ฉันไม่เชื่อเผื่ออึงจะถึงพ่อ คิดระย่อท้อใจมิใคร่หาย
+ลูกอยู่เล่าเจ้าประคุณพลอยวุ่นวาย แม้นลูกตายเสียก็พ้นมลทินไป ฯ
+๏ นางศรีฟ้าว่าเห็นทีจะวิเศษ มีฤทธิ์เวทวิชาจึ่งมาได้
+ฝ่ายบิดาว่าก็ตามแต่น้ำใจ คิดรักใคร่เขาก็บอกออกให้รู้
+นางฟังถามความในน้ำใจหญิง ก้มหน้านิ่งนึกระคายอายอดสู
+ยิ่งเตือนซ้ำทำเป็นเฉยไม่เงยดู บิดาขู่ดุไม่บอกไม่ออกความ
+ท่านยายว่าตาเอ๋ยเคยเงยหงอย เหมือนกับหอยกับทากปูลากก้าม
+คนมันเรียวเดี๋ยวนี้ตะกลีตะกลาม อย่าไปถามไปถ้อยมันหน่อยเลย
+แม้นอาลัยในลูกจะปลูกฝัง ให้คนทั้งนั้นเห็นว่าเป็นเขย
+เมื่อคอยดูอยู่มิใช่ใจเฉยเมย เป็นคู่เคยจึ่งเผอิญเกินระวัง
+แต่ก่อนนั้นทำนาก็ว่าอยู่ แม้นชายผู้รู้วิชาพร้าเหน็บหลัง
+จะยกให้ไม่ขัดเป็นสัจจัง มาเป็นดังนี้กรรมจะทำกระไร
+ผัวเห็นจริงนิ่งรำพึงแล้วจึ่งว่า ที่เขามาหาอยู่นี่หรือที่ไหน
+นางว่ารู้อยู่เจ้าคะฉันจะไป พามาไหว้เจ้าประคุณกรุณา
+กราบแล้วนางย่างย่องเข้าห้องหับ ��ัวคอยรับรับขวัญด้วยหรรษา
+เอะถูกรุกหรือถูกตีเจ้าพี่อา ดูหน้าตาเป็นคราบอาบแก้มคาง
+นางกอดผัวหัวเราะว่าเยาะฉาน ท่านสงสารสารพัดไม่ขัดขวาง
+ให้ฉันมาหาพระไปตึกใหญ่กลาง อย่าระคางห่างเหินเลยเชิญไป ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าท่าลูกเขย ยังไม่เคยเลยกรรมจะทำไฉน
+ไหว้พ่อตาท่าทางเป็นอย่างไร เหมือนกับไหว้แม่ยายหรือย้ายเพลง
+ช่างเหลือดีแล้วพระหรือจะล้อ ไม่สู่ขอขืนจะปล้ำทำข่มเหง
+ได้เปล่าเปล่าเจ้าประคุณบุญมาเอง ยังบิดเบือนเหมือนไม่เกรงกลัวพ่อตา ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางแต่งตามแปลงเพศ เหมือนพราหมณ์เวสสุกรรมล้ำเลขา
+แล้วจุณเจิมเฉลิมพักตร์ลักขณา พระเดินหน้านางตามดูงามครัน
+เข้าในห้องสองเศรษฐีเห็นสีเหลือง ลืมแค้นเคืองคอยขยับจะรับขวัญ
+พระยอบองค์ลงคำนับอภิวันท์ ลูกสาวนั้นมอบเมียงเคียงสามี ฯ
+๏ ฝ่ายพ่อแม่แลเพลินจำเริญเนตร ดังเทเวศนางฟ้าในราศี
+ต่างชมบุตรพูดซุบซิบพอดิบพอดี แล้วเศรษฐีไต่ถามตามสงกา
+เจ้าเชื้อวงศ์พงศ์พราหมณ์นามไฉน จงแจ้งใจให้เราฟังที่กังกา
+พระเล่าเรื่องเมืองฝรั่งแต่หลังมา บอกพ่อตาตามจริงทุกสิ่งอัน
+มาแปลงเป็นเช่นพราหมณ์ตามประเทศ เที่ยวหาเชษฐาฉันกับหลานขวัญ
+พอพบเจ้าเยาวลักษณ์ได้รักกัน มิได้ทันขอสู่ตามบูราณ
+เพราะรักใคร่ไม่คิดชีวิตม้วย มาอยู่ด้วยขอโทษโปรดดีฉาน
+ขอเป็นบุตรดุจเจ้าเยาวมาลย์ ตามแต่ท่านจะเมตตาฆ่าก็ตาย ฯ
+๏ เศรษฐีนั่งฟังเขยเฉลยฉลาด แสนสวาทหวานหูไม่รู้หาย
+จึ่งว่าพ่อก็ประเสริฐล้ำเลิศชาย เป็นเจ้านายฝ่ายฝรั่งเกาะลังกา
+บุญจารีนี้ก็ได้รักใคร่เจ้า เดี๋ยวนี้เล่าเจ้ามาง้อขอโทษา
+เรายกให้ไม่ขัดหัทยา แม้นขัดเคืองเบื้องหน้าจงปรานี
+เห็นกับเราเฒ่าแก่เป็นแม่พ่อ ได้งอนง้อขอชีวามารศรี
+คืนมาให้ได้เห็นกันเช่นนี้ ด้วยบุตรีมีคนเดียวเปล่าเปลี่ยวใจ ฯ
+๏ พระคำนับรับคำแล้วร่ำว่า พระคุณท่านกรุณาจะหาไหน
+ไปเบื้องหน้าถ้านางผิดอย่างไร ลูกมิได้ถือโกรธทำโทษทัณฑ์
+จะรักนางอย่างน้องปกครองคู่ ไม่ลบหลู่ลืมคุณคิดหุนหัน
+ถึงยากเย็นเป็นตายวายชีวัน ไม่ทิ้งขว้างห่างกันตามสัญญา
+แต่ครั้งนี้ที่ตรงท้าวเจ้าประเทศ ทำผิดเพศพาลจิตริษยา
+เที่ยวเก็บลูกสาวชาวบุรินทร์เขานินทา คงจะมาถึงเจ้าคุณจะวุ่นวาย
+อย่าเพ่อส่งนงลักษณ์ถึงหักหาญ จะรอนราญรบพุ่งเหมือนมุ่งหมาย
+แล้วเล่าความตามที่ครูให้อุบาย จะทำลายล้างศัตรูให้อยู่เย็น ฯ
+๏ ฝ่ายพรหมเดชเศรษฐีคนมีสัตย์ ว่าวิบัติบ้านเมืองจะเคืองเข็ญ
+แต่ป่างก่อนร่อนชะไรก็ไม่เป็น เดี๋ยวนี้เช่นกับเขาว่าเป็นบ้ากาม
+เที่ยวเก็บสาวเอาไปเสียทั้งเมียเขา ขุนนางเล่าเอาแต่ลาภเหลือหยาบหยาม
+ทั้งกรมการศาลหลวงกระทรวงความ ล้วนตะกลามถามกินเงินสินบน
+ชาวบ้านเมืองเคืองแค้นแสนลำบาก เกิดข้าวยากหมากแพงทุกแห่งหน
+เราคิดถึงพึ่งท้าวเจ้ามณฑล จะผ่อนปรนห้ามปรามตามกำลัง
+แม้นไม่เชื่อเหลือห้ามแต่เจ้า อันตัวเราเล่าเหมือนอย่างช้างตีนหลัง
+แล้วเรียกฝ่ายนายรองกองระวัง มาพร้อมพรั่งสั่งต่อหน้ายุดาพราหมณ์
+ลูกเขยเราเขามาอยู่จงรู้ทั่ว ให้แทนตัวเรานะเองจงเกรงขาม
+เขาสอนสั่งฟังคำกระทำตาม ฝ่ายคนสามสิบขอรับแล้วกลับไป ฯ
+๏ พระวลาสาพิภักดิ์รักเศรษฐี กับบุตรีที่สนิทพิสมัย
+ช่วยดูงานการทั้งปวงคอยช่วงใช้ เอาใจใส่สอพลอท่านพ่อตา
+แม่ยายยิ้มอิ่มอารมณ์ชมลูกเขย ของนมเนยหวานคาวลูกสาวหา
+เลี้ยงวลายุดาพราหมณ์สามเวลา พวกบ่าวข้ามาสมัครด้วยภักดี ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างรู้มีผู้กล่าว ว่าลูกสาวพรหมเดชท่านเศรษฐี
+งามเหมือนหุ่นชื่อนางบุญจารี สมคะเนเสนีต่างดีใจ
+พากันมาหาพราหมณ์คุกคามขู่ ลูกสาวอยู่หรือว่านางไปข้างไหน
+พระทรงธรรม์กรุณาให้หาไป จะเลี้ยงให้ได้ดีให้มียศ
+พวกเผ่าพงศ์วงศาคณาญาติ จะผุดผาดวาสนาให้ปรากฏ
+เป็นเจ้าจอมหม่อมห้ามได้งามงด เหมือนราชรถเข้ามารับอย่ากลับกลัว ฯ
+๏ ฝ่ายเศรษฐีมีอัชฌาต่อข้าเฝ้า ลูกสาวเราเดี๋ยวนี้เขามีผัว
+แม้นเป็นสาวเราคงจะส่งตัว นี่หมองมัวไม่ควรเลี้ยงในเวียงวัง
+ขอทูลความห้ามองค์พระทรงฤทธิ์ ซึ่งทรงคิดผิดอย่างแต่ปางหลัง
+เธอทูลให้เราเท่านี้แม้นมิฟัง มีรับสั่งอีกจึ่งมาพาเอาไป ฯ
+๏ พวกขุนนางต่างพิโรธโกรธเศรษฐี ว่าผัวมีชี้ตัวผัวคนไหน
+ให้มั่นคงส่งมาอย่าช้าใย แม้นไม่ได้ไม่พ้นผิดที่บิดา
+ซึ่งว่าองค์ทรงฤทธิ์ทำผิดเพศ เพราะพรหมเดชเศรษฐีไม่สีสา
+อันวิสัยไทท้าวเจ้าสุธา ครองไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสิ้นทั้งปวง
+เกิดของดีวิเศษในเขตแคว้น ทั้งแก้วแหวนเงินทองเป็นของหลวง
+หนึ��งม้าช้างนางงามตามกระทรวง ของทั้งปวงเป็นของท้าวเจ้าแผ่นดิน
+หนึ่งคดีที่อาณาประชาราษฎร์ เกิดวิวาทวาทาช่วยตราสิน
+ได้ทำไร่ไถนาได้หากิน เพราะภูมินทร์ปิ่นประเทศคุ้มเขตแดน
+ต้องประสงค์ตรงสาวเพราะท้าวรัก มิควรจักหนักหน่วงจะหวงแหน
+ไม่รู้บุญคุณโทษกลับโกรธแค้น ควรจะแทนที่พระคุณกรุณา ฯ
+๏ เศรษฐีตอบชอบอยู่เรารู้สิ้น เจ้าแผ่นดินปิ่นมนุษย์สุดจะหา
+คนไม่แค้นแทนพระคุณมุลิกา เสียค่านาค่าน้ำได้ทำกิน
+ส่งส่วยสาอากรสมพัตสรถวาย ภาษีขายซื้อของฟ้องโรงศาล
+ค่าฤชาค่าเชิงเดินเผชิญพยาน แทนคุณท่านทุกคราวไม่เปล่าดาย
+แม้นประสงค์ตรงสตรีที่สาวสาว ที่รุ่นราวรูประหงจะส่งถวาย
+อันนารีมีผัวเสียตัวชาย จะทำลายผัวเสียเอาเมียไป
+เป็นห้ามแหนแสนสนมโสมมมาก เหมือนชานหมากขากคายสลายไสล
+เจ้าแผ่นดินกินเดนคนเข็ญใจ เยี่ยงอย่างมีที่ไหนจะใคร่ฟัง
+จะเอาตัวผัวลูกสาวของเรานั้น ไปฆ่าฟันเสียก็ตามความรับสั่ง
+จะให้เจ้าเอาไปทำตามลำพัง แล้วแสร้งสั่งคนข้างนอกไปบอกมา
+๏ ฝ่ายหน่อไทไปแฝงจัดแจงพร้อม ให้ชายล้อมตึกรอบขอบเคหา
+ล้วนคนดีมีฝีมือถือสาตรา กรูขึ้นมาพร้อมพรักเสียงคักคึก
+จับเสนีสี่คนบนหอนั่ง มัดไพล่หลังฉุดกระชากลงจากตึก
+ทั้งถีบถองร้องอึงอึกทึก เสียงอุบอึกโอยโอดขอโทษตัว
+จับบ่าวตามสามสิบริบหอกดาบ ล่วมเข้มขาบอัดลัดเอาฟัดหัว
+เจ็บบวมบอบหอบชักรู้จักกลัว ขอโทษตัวตาขาวทั้งบ่าวนาย
+ฝ่ายองค์พระวลาตรวจตราทัพ จะคอยรับรบพุ่งเหมือนมุ่งหมาย
+ขนดาบหอกออกแจกแบกสะพาย ตั้งค่ายรายปืนรอบขอบเขตคัน
+จัดนายรองสองคนคิดกลคึก ฉลาดลึกหลอกหลอนคิดผ่อนผัน
+กับบ่าวไพร่ไปเป็นโจทก์กล่าวโทษทัณฑ์ ว่าฆ่าฟันเสนีทั้งสี่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายมนตรีที่เป็นใหญ่ซักไซ้ถาม ครั้นได้ความพราหมณ์ขบถจึ่งจดหมาย
+กล่าวทูลความตามโจทก์กล่าวโทษนาย ตั้งค่ายรายหวังจะสู้ภูวไนย
+พระฟังคำอำมาตย์กริ้วกราดโกรธ ให้หาโจทก์เข้ามาถามตามสงสัย
+เห็นจริงจังคั่งแค้นแน่นพระทัย จึงสั่งให้เกณฑ์ทัพไปจับมัน
+ทั้งเวียงวังคลังนากลาโหม ยกไปโจมจับฆ่าให้อาสัญ
+พวกขุนนางต่างสั่งคับคั่งกัน พัลวันวิ่งไขว่ทั้งไพร่พล
+พวกนายหมวดตรวจตราสารวัตร ต่างเร่งรัดเรียกหาโกลาหล
+ถือสาตรามาทั่วทุกตั��คน ดูเกลื่อนกล่นล้นหลามวิ่งตามกัน
+ผูกอูฐม้าลาลีขึ้นขี่ขับ พวกนายทัพขี่รถมีกลดกั้น
+ทัพละหมื่นปืนผาสารพัน ฆ้องสำคัญขานโห่ยกโยธี
+ถึงท้ายเมืองเนื่องแน่นแห่แหนหาม ล้อมบ้านพราหมณ์พรหมเดชท่านเศรษฐี
+ทำรั้งรอพูดอยู่ดูท่วงที เรียกเศรษฐีออกมาพูดจากัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระวลายุดาขึ้นม้าหมอก อยู่ภายนอกพร้อมพหลพลขันธ์
+ด้วยเคยศึกฝึกรบรู้ครบครัน เห็นตะวันเวลาบ่ายห้าโมง
+เสียงแซ่ซ้องกองทัพมานับหมื่น ให้ปล่อยปืนหลักลั่นควันโขมง
+ถูกนายทัพพับล้มก้มโก้งโค้ง จุดเพลิงโพลงพลุไฟออกไล่รบ
+พวกนายสำเภาเลากาเจ้าภาษี พลอยเข้าด้วยช่วยเศรษฐีตีประจบ
+ทั้งกองซุ่มรุมระดมออกสมทบ ชาวเมืองหลบหลีกแยกตื่นแตกพัง
+พวกจัตุสดมภ์กรมวังทั้งตำรวจ กับนายหมวดหมื่นขุนคอยหนุนหลัง
+ยิงปืนใหญ่ไฟฟูมตึงตูมตัง เสียงกึกกังก้องกึกสะทึกสะเทือน ฯ
+๏ ฝ่ายเจนธนูรู้เหตุว่าเศรษฐี ต้านต่อตีดีใจใครจะเหมือน
+จึ่งจุดไฟไหม้โพลงทั้งโรงเรือน สัญญาคนกล่นเกลื่อนมาเหมือนนัด
+ถือดาบขาวหลาวแหลนโล่แพนเขน มาหาเจนธนูเป็นผู้จัด
+เข้ารบเหล่าชาวบุรีตีตะพัด แตกกระจัดกระจายบ้างวายวาง
+ทั้งนายสำเภาเจ้าภาษีเศรษฐีด้วย ประชุมช่วยกันสกัดด้วยขัดขวาง
+เพลิงก็ไหม้หลายตำบลแน่นหนทาง เป็นศึกกลางเมืองตื่นครึกครื้นไป
+พวกชาวบ้านร้านตลาดกรีดกราดร้อง มุดใต้ถุนรุนช่องวิ่งร้องไห้
+เรียกพ่อแม่แซ่เสียงทั้งเวียงชัย ต่างหลงใหลในกลางคืนเสียงครื้นเครง
+พวกสูบฝิ่นกินเหล้าพลอยเข้าปล้น บ่าแบกขนของชำทำคุมเหง
+ที่ผ้าผ่อนล่อนโล่งวิ่งโทงเทง โดนกันเองอื้ออึงคะนึงไป ฯ
+๏ ฝ่ายเจนธนูรู้มนต์ล่องหนขลัง เข้าในวังเวียงมองตึกห้องใหญ่
+เห็นองค์ท้าวเจ้าแผ่นดินเมืองสินชัย ค่อยแฝงไฟฟันฟาดคอขาดกระเด็น
+แล้ววิ่งออกนอกประตูเชิดชูเศียร แกล้งจุดเทียนส่องให้นายไพร่เห็น
+แต่นี้เราชาวนครจะหย่อนเย็น สิ้นยุคเข็ญคนร้ายวอดวายชนม์
+แล้วให้ไพร่ไปเสียบศีรษะปัก ที่สี่กั๊กท่ามกลางหว่างถนน
+หนังสือแกล้งแต่งไว้จึ่งใช้คน ไปปิดบนใบบานทวารวัง
+แล้วจัดเหล่าบ่าวไพร่ทั้งใหญ่น้อย กองละร้อยรายไปเหมือนใจหวัง
+เที่ยวบอกกล่าวป่าวร้องตีฆ้องดัง ให้คนทั้งปวงรู้ทั้งบูรี
+ให้ข้าเฝ้าเข้าในพระราชฐาน อย่าคิดอ่านอย่าอพยพหนี
+แม้นไม่ฟังหนังสือใครถือดี จะฆ่าตีตัดศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์ราชครูได้รู้ทั่ว ต่างเกรงกลัวหัวขาดเข้าราชฐาน
+มาพร้อมพรั่งนั่งที่ทิมริมทวาร ต่างก็อ่านหนังสือทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ในลักษณ์พระวลายุดาเดช ปิ่นประเทศเพศภาษาสิงหล
+สังหารท้าวเจ้าบุรินทร์ให้สิ้นชนม์ เพราะเป็นต้นคนทมิฬอจินไตย
+คุมเหงเหล่าชาวเมืองแค้นเคืองข้อง ต้องว้าวุ่นขุ่นหมองไม่ผ่องใส
+อันสมบัติพัสถานประการใด เรามิได้ปรารถนาทั้งธานี
+ให้ข้าเฝ้าเหล่าเสนาพฤฒามาตย์ ปรึกษาราชกิจการผ่านกรุงศรี
+เห็นผู้ใดในจังหวัดปัถพี ที่อารีมีคุณกรุณา
+เป็นคนซื่อถือธรรมชาติมิตร ไม่ละโมภโลภจิตริษยา
+ให้ปกป้องครองสมบัติกษัตรา ในสามวันสัญญาอย่าช้าการ
+แม้นผู้ใดไม่ยอมไม่น้อมนบ จะคิดรบเร่งรัดจัดทหาร
+มาที่กว้างกลางนครจะรอนราญ เราอยู่บ้านท่านเศรษฐีไม่หนีตัว ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางต่างดูรู้หนังสือ เข็ดฝีมือหมดด้วยกันบ้างสั่นหัว
+ยิ่งคิดคำยำเยงยิ่งเกรงกลัว จะหาทั่วตัวใครเห็นไม่มี
+ที่รู้บททศธรรมเหมือนคำว่า สุดจะหามาบำรุงชาวกรุงศรี
+ชอบแต่เชิญพระวลาครองธานี ได้เป็นที่พึ่งพาประชาชน
+แล้วขุนนางต่างก็พากันมาที่ บ้านเศรษฐีพรหมเดชแจ้งเหตุผล
+จะขอเชิญพระวลาเจ้าสากล เป็นจอมพลเจ้าแผ่นดินเมืองสินชัย
+ข้างเจนธนูครูก็มาหาเศรษฐี ต่างยินดีปรีดาต่างปราศรัย
+เขาจะเชิญพระวลายุดาไป อยู่วังในได้อภิเษกเป็นเอกองค์
+แล้วสั่งเหล่าท้าวพระยาพฤฒามาตย์ ให้แผ้วกวาดปัดที่ธุลีผง
+สถลมารคราชวัติทั้งฉัตรธง จัดรถทรงสังข์แตรเกณฑ์แห่มา
+ขุนนางรับกลับหลังมาวังหลวง เกณฑ์กระทรวงสองฝ่ายเป็นซ้ายขวา
+ผ้าขาวดาดราชวัติริมรัถยา ต่างตรวจตราเตรียมการตามบาญชี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระวลาปรีชาหาญ กับเจนธนูอยู่ที่บ้านท่านเศรษฐี
+คิดคะนึงถึงนางงามพราหมณี พอราตรีลอบกลับไปรับมา
+อยู่กับครูผู้ใดมิได้แจ้ง ด้วยนางแปลงเป็นแขกแปลกภาษา
+ให้เชิญพระแสงแกล้งใช้ใกล้กายา นางบุญจารีหมายว่าชายชาญ
+ครั้งถึงวันสัญญาพฤฒามาตย์ เตรียมรถราชราเชนทร์เกณฑ์ทหาร
+มารวมรอมพร้อมพรักพนักงาน ที่หน้าบ้านท่านเศรษฐีผู้ปรีชา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์สรงสุหร่ายดั่งสายฝน ลูบสุคนธ์ปนกุหลาบซาบมังสา
+ทรงเครื่อ��พราหมณ์งามเล่ห์เทวดา นางบุญจารีแต่งทาแป้งนวล
+สวมกำไลใส่ช้องป้องนลาฏ ดูผุดผาดผิวงามทรามสงวน
+ต่างพรายพริ้มยิ้มเยื้อนเบือนกระบวน พระตรัสชวนโฉมยงขึ้นทรงรถ
+นางเทวีกรีกุนเชิญพระแสง แต่รูปแปลงแต่งเป็นแขกคนแปลกหมด
+พระนั่งกลางนางนั้นนั่งชั้นลด เมียงชม้อยช้อยชดดูงดงาม
+สารถีตีม้าให้คลาเคลื่อน ชักรถเลื่อนเตือนคนเดินล้นหลาม
+เป่าสังข์แตรแห่ห้อมพรักพร้อมพราหมณ์ ส่วนเศรษฐีขี่คานหามมาตามรถ
+อภิรุมชุมสายพรอยพรายพริ้ง มยุรฉัตรกรรชิงทั้งกลิ้งกลด
+ถือจามรทอนตะวันเป็นหลั่นลด ม้าพยศเหยาะย่างตามทางมา
+พวกหนุ่มสาวชาวเมืองมาเนืองแน่น ดูแห่แหนแสนสนุกทุกภาษา
+บ้างดูนางต่างลืมดูภัสดา ดูพระวลาหลงชะแง้ลืมแลนาง
+บ้างดูแขกแปลกดูเหมือนผู้หญิง งามทุกสิ่งสารพัดไม่ขัดขวาง
+ต่างชื่นแช่มแย้มยิ้มอยู่ริมทาง ไปตามหว่างราชวัติรัถยา
+ชาวเมืองช่วยอวยพรถาวรถวาย ให้สืบสายสุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+ถึงวังรถจดประทับกับเกยลา พวกเสนาหน้าหลังกราบบังคม ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวนางข้างในทั้งใหญ่น้อย มาเตรียมคอยพร้อมพรักนักสนม
+ทั้งรุ่นราวสาวแก่ต่างแซ่ชม น้อมประนมก้มประณตบทมาลย์
+เชิญพระองค์นงลักษณ์อัคเรศ เข้านิเวศน์วังปราสาทราชฐาน
+มเหสีที่ปรัศว์ชัชวาล พนักงานปรนนิบัติคอยพัดวี ฯ
+๏ ฝ่ายรูปแขกแรกเดินเชิญพระแสง ก็กลับแปลงรูปเป็นสาวเกล้าเกศี
+โฉมสะอ้อนงอนงามพราหมณี ให้อยู่ที่ปรัศว์ซ้ายข้างฝ่ายใน
+มีสาวสรรค์กัลยานางข้าหลวง ตามกระทรวงใช้สอยทั้งน้อยใหญ่
+พระอยู่กลางปรางค์ปราสาทอาสน์อำไพ กำนัลในนักสนมประนมกร
+ตั้งเครื่องอานพานพระศรีพัดวีถวาย อยู่เรียงรายริมสุวรรณบรรจถรณ์
+พระรังเกียจเกลียดท้าวเจ้านคร ไม่อาวรณ์ไว้เป็นห้ามตามธรรมเนียม
+พวกห้ามแหนแสนสวาทไม่ขาดเฝ้า เหมือนจะเข้าคอยถวายไม่อายเหนียม
+ทำพรายพริ้มยิ้มเยื้องชำเลืองเลียม คอยฟุบเฟี้ยมเฝ้าเปล่าเศร้าวิญญาณ์
+แต่กรีกุนบุญจารีศรีสวัสดิ์ หน่อกษัตริย์ผลัดเปลี่ยนเวียนไปหา
+เวลาบ่ายฝ่ายพระวลายุดา ออกข้างหน้าว่าขานการบุรี
+ขุนนางเก่าเหล่าโกหกยกออกเสีย ริบลูกเมียเฆี่ยนส่งไปโรงสี
+ที่ซื่อตรงคงสัจสวัสดี ให้คงที่มียศไม่ลดลา
+เจนธนูคู่ชีวิตให้สิทธิ์ขาด เป็นอุปราชนิเวศน์เรี��กเชษฐา
+ตั้งเศรษฐีให้เป็นที่ชิณกา รับบัญชาว่าขานการทั้งปวง
+แล้วตั้งพราหมณ์สยัมภูเป็นครูใหญ่ ให้บ่าวไพร่ได้ประทานที่บ้านหลวง
+ปล่อยคนโทษโปรดคนผิดที่ติดพวง พ้นกระทรวงอธิกรณ์นครบาล
+ลูกเมียเขาเจ้าพาราเก็บมาไว้ ส่งตัวให้ไปอยู่กินตามถิ่นฐาน
+คนทั้งหลายวายร้อนผ่อนรำคาญ เพราะพระผ่านพาราให้ถาวร ฯ
+๏ เวลาหนึ่งจึ่งพระมเหสี ขึ้นเฝ้าที่แท่นสุวรรณบรรจถรณ์
+เห็นกรีกุนฉุนเคืองชำเลืองค้อน แต่ก่อนก่อนก็เช่นจะเห็นตัว
+ดูรูปร่างช่างเหมือนแขกแบกพระแสง หรือแกล้งแปลงมาเป็นหญิงมาชิงผัว
+โมโหหึงตึงหน้านัยน์ตามัว จนลืมตัวแกล้งถามดูตามแคลง
+นางคนนี้ที่ข้าแลเห็นแต่แรก ดูเหมือนแขกเคียงเดินเชิญพระแสง
+มาอยู่วังตั้งเป็นหม่อมเหมือนปลอมแปลง จะใคร่แจ้งจริงนางอย่าพรางกัน
+นางกรีกุนหุนจิตแล้วคิดอด ทำประณตนอบน้อมว่าหม่อมฉัน
+ชื่อกรีกุนทุลเบาเบาพูดเท่านั้น แล้วผินผันวันทาลุกคลาไคล
+บุญจารีขี้หึงคิดขึ้งโกรธ ประทานโทษทูลถามตามสงสัย
+นางโฉมยงวงศ์วานประการใด ได้มาใหม่หรือว่าเขาอยู่เก่ามา
+พระรู้เท่าเข้าใจจึ่งไกล่เกลี่ย นั้นแหละเมียน้อยของเจ้าเขามาหา
+เมื่อตะกี้เขามาไหว้เขาได้ลา มิใช่ว่ามาประชันสามัญเกลอ ฯ
+๏ นางฟังตรัสขัดแค้นหวงแหนหึง เห็นปั้นปึ่งถึงดีไม่มีเสมอ
+ทำนองนางช่างผดุงบำรุงบำเรอ พระองค์เธอชุบเลี้ยงช่วยเถียงแทน
+เมื่อถามไต่ไว้จริตทำอิดเอื้อน มิใคร่เบือนบอกกล่าวนั่งท้าวแขน
+จะเป็นโสดโปรดเปรื่องกระเดื่องแดน ได้ร่วมแทนแสนสวาทไม่คลาดคลา
+๏ พระฟังคำสำรวลแย้มสรวลสนอง ไม่เหมือนน้องเป็นเอกเมขลา
+ไม่จืดจางห่างเหทุกเวลา อุประมาเหมือนมดดำกับน้ำตาล
+ถึงนางอื่นหมื่นแสนเฝ้าแหนห่าง ไม่เหมือนอย่างนางเธอเสมอสมาน
+หรือเห็นว่าข้านี้ขาดราชการ จะมาพาลโกรธขึ้งกระบึงกระบอน
+จริงจริงนะจะต้องโกรธทำโทษบ้าง พลางอุ้มนางวางสุวรรณบรรจถรณ์
+เฝ้าบ่นบ้าว่ากล่าวให้หาวนอน ดุขู่ค่อนแค้นเคืองด้วยเรื่องไร
+พลางพูดพลอดกอดเกยชมเชยชิด ร่วมภิรมย์สมสนิทพิสมัย
+เสมอสมรอ่อนอุ่นละมุนละไม เหมือนมาลัยแมลงภู่คู่เคล้าคลึง
+แต่คะนึงถึงเอาทองมากองให้ เหมือนเสือไม่หายลายไม่หายหึง
+ดังแกลบใส่ไฟสุมร้อนรุมรึง เมื่อวันหนึ่งเสด็��ออกไปนอกวัง
+เรียกสาวศรีที่สนิทมาคิดอ่าน มารุกรานพาลพาโลว่าโอหัง
+ฝ่ายสาวใช้ไปดูแยบค่อยแอบฟัง เห็นนางนั่งเสวยอยู่จู่เข้าไป
+ว่าโฉมยงองค์พระมเหสี เชิญไปที่พระปรัศว์ตรัสไฉน
+นางว่าประเดี๋ยวหนึ่งจึ่งจะไป นางสาวใช้วิ่งไปทูลบุญจารี
+นางดีใจได้ช่องด้วยข้องขัด ออกจากปรัศว์ไปกับเหล่านางสาวศรี
+เห็นตั้งเครื่องเคืองขัดคนพัดวี ตรงเข้าชี้หน้าว่าแน่แม่นางงาม
+ให้เชิญเดินไปหน่อยน้อยไปหรือ ไม่นับถือคือสำแดงแขนงหนาม
+เป็นผู้หญิงชิงผัวตัวตะกลาม จะลุกลามความยุ่งทั้งกรุงไกร ฯ
+๏ นางกรีกุนฉุนเฉียวจึ่งเหนี่ยวหน่วง ตอบเมียหลวงเล่าแจ้งแถลงไข
+เมื่อกินข้าวเขามาหาว่าจะไป ไม่ใกล้ไกลใช่จะขัดความสัจจริง
+ใจก็รู้อยู่แล้วว่าเป็นข้าบาท ขามขยาดย่อท้อจนงอขิง
+ไม่รุกรานหาญหักมาชักชิง เป็นผู้หญิงชิงผัวก็กลัวภัย
+เมื่อแรกได้ไม่รู้ดอกพุคะ ว่าองค์พระมเหสีอยู่ที่ไหน
+ต่อรบพุ่งรุ่งเช้าจึ่งเข้าใจ เหมือนจุดไต้ในน้ำมาตำตอ
+ด้วยลอบลักรักใคร่ใครไม่รู้ มิใช่เช่นเป็นชู้ได้สู่ขอ
+ถึงจะหึงถึงจะว่าจะด่าทอ จะสู้ทนย่นย่อนิ่งงอมือ ฯ
+๏ น้อยหรือชะพยศกระชดกระช้อย แสนแสงอนย้อนรอยน้อยไปหรือ
+ทำเชิงชั้นสันทัดได้หัดปรือ สมกับชื่อลือดีนางกรีกุน
+เพราะโปรดเปรื่องเฟื่องฟุ้งกระดุ้งกระดิ้ง เหมือนอย่างลิงยิงไม่ถูกลูกกระสุน
+จะลอยแก้วแล้วทีนี้เจ้ามีบุญ ฮึกฮักหุนเห็นว่ากีดอยู่นิดเดียว
+จึงเผยอเจ๋อเจ๊อะสะเออะหน้า ทำปากกล้าหน้ามุ่นตาขุ่นเขียว
+กระทบกระเทียบเปรียบประชดช่างลดเลี้ยว ปากจะอมส้มเปรี้ยวประเดี๋ยวนี้ ฯ
+๏ นางกรีกุนขุ่นข้องจึ่งร้องวะ น้อยหรือชะพระมหามเหสี
+ท้าคารมสมทบจะตบตี มิใช่ขี้ข้าครอกบอกจริงจริง
+คะข้าเจ้าเขาระบือเล่าลือเลื่อง เพราะโปรดเปรื่องเฟื่องฟุ้งจึ่งสุงสิง
+ช่างรำมะก้าท่าทางเหมือนอย่างลิง อย่าดูถูกลูกผู้หญิงไม่นิ่งตาย
+ยิ่งเจียมตัวกลัวความยิ่งหยามหยาบ ยิ่งเกรงกราบจาบจ้วงเพียงทรวงสลาย
+เมื่อเต็มหลังดั่งเขาว่าเต็มขาลาย จะตายร้ายตายดีก็ทีเดียว ฯ
+๏ นางฟังคำซ้ำเหน็บให้เจ็บอก จนเหื่อตกหมกมุ่นให้ฉุนเฉียว
+ผ้าคาดอกถกเขมรออกเป็นเกลียว ฉวยไม้เรียวไล่ตีนางกรีกุน
+พวกท้าวนางขวางหน้าร้องว่าโปรด ประทานโท��โปรดหม่อมฉันอย่าหันหุน
+ตีข้าเจ้าเถ้าแก่เถิดแม่คุณ นางกรีกุนก็ตะกายเอาหลายที
+ต่างข่วนหยิกพลิกผลักเล็บหักพับ จนเลือดซับยับย่อยไม่ถอยหนี
+ข้าหลวงนางต่างลุกขึ้นคลุกคลี ต่างหยิกตีตบต่อยกันย่อยยับ
+เจ้าต่อเจ้าบ่าวต่อบ่าวพวกสาวสรรค์ กุมกำปั้นรันทุบกันตุบตับ
+บ้างปล้ำปลุกลุกล้มประทมทับ บ้างล้มพับผ้านุ่งคาดพุงพัน
+หลวงแม่เจ้าท้าวนางทั้งเถ้าแก่ มาเซ็งแซ่แทรกกลางมือขวางกั้น
+ต่างประคองสองนางออกห่างกัน ฝูงกำนัลนั้นก็ตามวิ่งหลามไป
+ทั้งข้าเจ้าเข้าในห้องส่องกระจก บ้างบวมฟกอกเข่ากำเดาไหล
+บ้างนอนครางบางคนนั่งฝนไพล บ้างร้องไห้ไม่วายเสียดายเล็บ
+บ้างหน้านอคอคิ้วเป็นริ้วถาก ขี้ผึ้งสีปากปิดแก้ที่แผลเจ็บ
+บ้างชุนผ้าหาเข็มนั่งเล็มเย็บ ที่เมื่อยเหน็บเหนื่อยอ่อนลงนอนคราง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระวลายุดาราช ออกสิงหาสน์ชมต้นไม้ในกระถาง
+เห็นเถ้าแก่หลวงแม่เจ้าแลท้าวนาง ไม่มีเหล่าสาวสุรางค์เป็นอย่างไร
+จึ่งถามว่าข้าหลวงทั้งปวงนั้น ไม่เห็นหน้าพากันไปข้างไหน
+เจ้าขรัวนายบ่ายเบี่ยงทูลเลี่ยงไป ต่างจับไข้ไปด้วยกันในวันนี้
+ด้วยสององค์นงลักษณ์อัครราช ต่างกริ้วกราดเคืองข้องทั้งสองศรี
+มีธุระจะไปเฝ้าพระเสาวนีย์ ต่างเข้าที่มิได้ออกนอกห้องทอง ฯ
+๏ พระฟังทูลมูลความไม่ถามถึง รู้ว่าหึงเห็นไม่ฟังกันทั้งสอง
+ลงเอนอิงนิ่งนึกนั่งตรึกตรอง จะปราบปรามตามทำนองลองปัญญา
+จึ่งเอื้อนอรรถตรัสกับเหล่าพวกเถ้าแก่ หญิงเป็นแม่ม่ายอึงเพราะหึงสา
+ข้างผัวเหลือเบื่อจิตระอิดระอา ต้องอับอายขายหน้าทั้งตาปี
+ถึงตัวเราเล่าก็ไม่พอใจคบ ยิ่งหลีกหลบพบอีกต้องหลีกหนี
+ถามจริงจริงหญิงบรรดาหึงสามี เป็นสตรีดีหรือชั่วเจ้าขรัวนาย
+จะตรวจน้ำคว่ำขันเป็นอันขาด ทำกริ้วกราดตรัสสั่งสิ้นทั้งหลาย
+ทั้งเจ้าข้าอย่าให้มาใกล้กราย พลอยอับอายขายหน้าระอาใจ
+มเหสีตีตบต่างรบสู้ น่าอดสูอยู่ก็อายหญิงชายไพร่
+ออกไปสั่งทั้งข้างหน้าเสนาใน เราจะไปเมืองลังกาอย่าช้าการ
+แต่งกำปั่นบรรทุกทั้งข้าวน้ำ ห้าสิบลำกำลังทั้งอาหาร
+ลำละร้อยน้อยใหญ่คนใช้งาน กำหนดการให้สำเร็จในเจ็ดวัน
+เจนธนูผู้เป็นพี่ที่วังหน้า ให้รักษาราชัยไอศวรรย์
+ช่วยว่าขานการแผ่นดินสิ้นทั���งนั้น ตั้งแต่วันนี้ไปเราไม่ดู ฯ
+๏ พวกท้าวนางต่างรับอภิวาท เห็นกริ้วกราดหวาดกลัวตัวเป็นหนู
+ออกไปสั่งทั้งที่เวนเจนธนู ทุกหมวดหมู่รู้เรื่องต่างเลื่องลือ
+นางบุญจารีกรีกุนง่วงงุนเหงา ต้องห้ามเฝ้าเหินห่างนอนครางหือ
+ข้าหลวงเหล่าชาววังนั่งกอดมือ เพราะนับถือเจ้าเจียนต้องเฆี่ยนตี ฯ
+๏ ฝ่ายพรหมเดชเศรษฐีให้ศรีฟ้า รีบไปหาว่ากล่าวลูกสาวศรี
+เข้าในห้องมองเห็นหน้าบุญจารี ไม่มีดีตีอกตกตะลึง
+แก้มคางคิ้วริ้วรอยน้อยหรือนั่น ถึงตีรันกันเจียวเบื่อมันเหลือหึง
+ไม่ใคร่ครวญควรหรือให้อื้ออึง เป็นใหญ่ถึงมเหสีเพียงนี้แล้ว
+ไม่จำคำร่ำสอนให้อ่อนหวาน พาวงศ์วานว่านเครือเสียเชื้อแถว
+พระเคืองขัดตัดขาดจะคลาดแคล้ว งามอยู่แล้วแก้วแม่เอาแต่ใจ ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำว่าสารภาพ ลูกเข็ดหลาบกราบมารดาน้ำตาไหล
+ไม่ทันคิดผิดจริงทุกสิ่งไป นึกจะใคร่เชือดคอให้มรณา
+หม่อมแม่ช่วยวอนคุณพ่อให้ขอโทษ เห็นพระองค์คงจะโปรดโทษโทษา
+ตั้งแต่นี้ดีฉันจะสัญญา แม้นขัดเคืองเบื้องหน้าให้ฆ่าฟัน
+นางศรีฟ้าว่าพ่อเขาก็โกรธ จะขอโทษโทษกรณ์ช่วยผ่อนผัน
+แล้วทาไพลให้ที่แก้มแต้มน้ำมัน สั่งสาวสรรค์เสร็จสรรพแล้วกลับไป
+บอกกับผัวหัวร่อว่าคอคิ้ว เป็นรอยริ้วย่อยยับจนจับไข้
+ฉันร่ำว่าด่าซ้ำให้หนำใจ นั่งร้องไห้ไม่วายฟายน้ำตา
+เฝ้ากราบไหว้ให้อ้อนวอนคุณพ่อ ให้ทูลขอจะพอโปรดโทษโทษา
+ผิดก็ผิดคิดสมเพชเวทนา แม้นท่านตาว่าขอโทษคงโปรดปราน ฯ
+๏ ฝ่ายพรหมเดชเศรษฐีว่าขี้หึง เหมือนเจ้าจึ่งอึงฉาวจึ่งร้าวฉาน
+จะไปเฝ้าเล่าก็พระสละการ ต้องวานท่านท้าวนางทูลข้างใน
+จะต้องทำคำกล่าวเรื่องราวถวาย ตัวท่านยายเข้าไปด้วยช่วยแก้ไข
+แล้วให้เสมียนเขียนคำตามน้ำใจ เห็นดีได้เรียบร้อยคอยเวลา ฯ
+๏ ฝ่ายว่าพราหมณ์สยัมภูได้รู้ข่าว ว่าลูกสาวป่วยไข้เข้าไปหา
+ครั้นซักไซ้ได้ความพราหมณ์พฤฒา พรรณนาว่ากล่าวลูกสาวตัว
+ธรรมดานารีที่ขี้หึง ต้องโกรธขึ้งอึงอายเป็นม่ายผัว
+เหมือนเพชรดีมีฟองก็หมองมัว รู้ฝากตัวกลัวภัยจึ่งได้ดี
+เจ้าผิดพลั้งครั้งนี้พ่อจะขอโทษ คงจะโปรดลูกรักคงศักดิ์ศรี
+ไปเบื้องหน้าอย่าให้เป็นเหมือนเช่นนี้ ฝ่ายนางกรีกุนกราบว่าหลาบจำ
+พราหมณ์พฤฒามาตึกตรองตรึกกล่าว ทำเ���ื่องราวเรียบไว้แต่ในค่ำ
+เห็นดีได้ให้เสมียนมาเขียนคำ พอแล้วสำเร็จเวลารุ่งราตรี
+พับหนังสือถือเข้าไปในนิเวศน์ พร้อมกับพราหมณ์พรหมเดชเมียเศรษฐี
+สั่งท้าวนางข้างในเห็นได้ที เข้าทูลที่ห้องทองทั้งสองราย ฯ
+๏ พนักงานอ่านดังตั้งเดชะ เรื่องราวพระชิณกาวันทาถวาย
+ด้วยพาราผาสุกสนุกสบาย ฝูงหญิงชายชื่นหน้าทั้งธานี
+ซึ่งพระจะละสมบัติตัดประโยชน์ ด้วยกริ้วโกรธโทษพระมเหสี
+นิคมคามพราหมณ์หุ่มกระฎุมพี ไม่มีที่พึ่งพาจะอาดูร
+เหมือนมืดมัวทั่วสิ้นทั้งดินฟ้า ด้วยโลกาหล้าแหล่งสิ้นแสงสูรย์
+ขอพระองค์ทรงพระอนุกูล ให้เพิ่มพูนภิญโญทั้งโลกา
+เสมอเหมือนเดือนตะวันอันสว่าง แจ่มกระจ่างสร่างจิตทุกทิศา
+ขอพระองค์ทรงธรรม์กรุณา ให้เย็นใจไพร่ฟ้าประชากร
+ซึ่งสองพระมเหสีนั้นมีโทษ ขอจงโปรดไว้สักครั้งเหมือนสั่งสอน
+แม้นภายหลังพลั้งผิดให้บิดร ถึงม้วยมรณ์เหมือนกับบุตรสุดคำทูล ฯ
+๏ แล้วอ่านความสยัมภูที่ครูเฒ่า ขอก้มเกล้ากราบปิ่นบดินทร์สูรย์
+ซึ่งพระองค์ทรงพระอนุกูล บริบูรณ์พูนสุขทุกเวลา
+ด้วยเดิมทีกรีกุนพึ่งรุ่นสาว เป็นแต่ชาวบ้านพราหมณ์ตามภาษา
+ได้ฝึกสอยร้อยดวงพวงผกา แต่เกิดมามิได้เข้าเฝ้าเจ้านาย
+สาพิภักดิ์รักสองละอองบาท ไม่รู้ราชกำหนดในกฎหมาย
+จึ่งลามล่วงหวงหึงโทษถึงตาย ด้วยดีร้ายมิได้ทูลมูลความ
+ครั้นบิดรสอนสั่งบทบังคับ ก็รู้รับสารภาพที่หยาบหยาม
+ขอแทนคุณมุลิกาพยายาม ขอทำตามบทพระอัยการ
+ไปเบื้องหน้าถ้ามิจำกระทำผิด ให้ฆ่าบิดาด้วยบุตรสุดสงสาร
+ขอพระองค์ทรงโปรดโทษประทาน ให้ทำการแก้ผิดที่ติดพัน ฯ
+๏ พระแย้มยิ้มพริ้มพรายภิปรายโปรด จะยกโทษแทนคุณไม่หุนหัน
+นางกรีกุนบุญจารีร่วมชีวัน ไม่ฆ่าฟันท่านทั้งสองอย่าหมองใจ
+ถึงร้อยครั้งพลั้งผิดเราคิดโกรธ ไม่ทำโทษโทษาอย่าสงสัย
+แต่ว่ากล่าวเขาไม่ฟังก็คลั่งใจ จะหลีกไปเสียให้ลับด้วยอับอาย
+หลวงแม่เจ้าเอาหนังสือสองฉบับ ไปให้กับสองนางต่างกฎหมาย
+ผู้รับสั่งบังคมคลานก้มกาย ไปถวายสองนางค่อยสร่างใจ ฯ
+๏ ฝ่ายกรีกุนบุญจารีดีกันแล้ว ต่างผ่องแผ้วพูดจาอัชฌาสัย
+ข้าหลวงเหล่าสาวสวรรค์กำนัลใน พลอยรักใคร่ได้เป็นสุขสนุกสบาย
+อันเรื่องราวกล่าววลายุดาราช แสนฉลาดลึกซึ้งปราบหึง���าย
+กับเจนธนูคู่ชีวิตคิดอุบาย ด้วยมุ่งหมายเมืองลังกาตรึกตราตรอง ฯ
+๏ จะกล่าวผู้รู้วิชากับวายุพัฒน์ คิดฝึกหัดปลูกฝังกันทั้งสอง
+อยู่เมืองเซ็นเป็นหมอดูรู้ทำนอง ได้เงินทองของกำนัลทุกวันไป
+เจ้าเมืองเซ็นเป็นทมิฬชื่อกบิลละ ลักษณะเหมือนกระบี่ตามวิสัย
+นุ่งห่มดำน้ำเกลี้ยงทั้งเวียงชัย ผมนั้นไว้ไปล่เหมือนลิงทั้งหญิงชาย
+ชาวลังกาฝรั่งชังภาษา จึงมิได้ไปมาไม่ค้าขาย
+เกิดเงินทองท้องถิ่นที่ดินทราย ทำได้ง่ายได้สบายซื้อจ่ายกิน
+ถึงเมียเขาเล่าถ้าตัวผัวไม่อยู่ ลอบเล่นชู้ก็ได้ดังใจถวิล
+มีบ้านช่องนองเนืองเมืองทมิฬ ทำด้วยหินศิลาทั้งธานี
+เหนือเมืองนั้นวันหนึ่งไปถึงถ้ำ มียักษ์ดำโตตาหน้าเหมือนหมี
+ในเรื่องราวกล่าวคำว่าสามปี มันมาที่เมืองทมิฬเที่ยวกินคน
+ชาวเมืองเซ็นเห็นตัวต่างกลัวยักษ์ วิ่งคึกคักเข้าไปแฝงทุกแห่งหน
+เจ้าเมืองกบิลละเหลือประจญ เอาตัวคนโทษออกไปส่งให้ยักษ์
+มันฉวยฉีกซีกโครงโก้งโค้งเคี้ยว กระดูกกระเดี้ยวเหนี่ยวแย่งขาแข้งหัก
+ล้วงตับไตไส้พุงพุ่งทะลัก สองมือควักกลืนกินแลบลิ้นหลาม
+ไม่อิ่มท้องมองหาหูตากลอก เข้าตามตรอกออกตามทางกลางสนาม
+เห็นชายหญิงวิ่งไขว่มันไล่ตาม เดินคำรามเวียนรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ พอเวลาวายุพัฒน์ไปเที่ยวเล่น กลับมาเห็นยักษ์กลัวยืนตัวแข็ง
+มันเข้าใกล้ได้กลิ่นก็สิ้นแรง ล้มตะแคงคุกคลานซมซานไป
+ด้วยหน่อนาถชาติเชื้อผีเสื้อร้าย ยักษ์ผีพรายเข็ดขามตามวิสัย
+เห็นซบหน้าวายุพัฒน์คิดขัดใจ ฉวยเอาไม้ไล่ตีมันหนีตัว
+เสียงยักษ์ร้องก้องอึงเหมือนหนึ่งอูฐ นอนกลิ้งทูตพูดไม่ออกเกลือกกลอกหัว
+มือประนมก้มกราบด้วยหลาบกลัว พระจิกหัวยักษ์ลากกระชากมา
+ถึงตึกเช่าเข้าดูประตูปิด ด้วยคนคิดเข็ดยักษ์กลัวหนักหนา
+พระเงื้อไม้ให้มันหมอบยอบกายา อยู่ตรงหน้าตึกนิ่งไม่ติงกาย
+แล้วเรียกครูสุริยันครั้นมาเห็น รู้ว่าเป็นบุญของศิษย์เหมือนคิดหมาย
+พวกชาวบ้านร้านตลาดไม่อาจกราย เห็นยักษ์ร้ายร้องบอกกันออกอึง
+สุริยันนั้นเอาโซ่โตถนัด วายุพัฒน์มัดแน่นผูกแขนขึง
+จะฆ่าฟันมันก็ยากต้องตรากตรึง ให้มันถึงที่ตายวอดวายปราณ ฯ
+๏ ฝ่ายนางผีเสื้อเนื้อเป็นหินสิ้นไฟธาตุ เป็นปิศาจชาติยักษ์ยังรักหลาน
+สำแดง���ายกรายมาหน้ากุมาร จึงแจ้งการก่อนเก่าเล่าให้ฟัง
+อันตัวกูผู้เป็นย่าวายุพัฒน์ เองอย่ามัดผูกยักษ์อย่ากักขัง
+จงกล่อมเกลี้ยงไว้ใช้กำลัง ให้ตามหลังดั่งหนึ่งว่าเป็นข้าคน
+กูอยู่ด้วยช่วยเองอย่าเกรงยักษ์ เรียกหลานรักไปที่ข้างหว่างถนน
+สอนประสิทธิ์ฤทธิเดชให้เวทมนตร์ บอกแยบยลกลอุบายแล้วหายไป ฯ
+๏ วายุพัฒน์มัสการสงสารย่า ชลนาแนวนองนั่งร้องไห้
+แล้วกลืนกลั้นกันแสงคิดแข็งใจ นึกจำได้เวทมนตร์ดลวิชา
+ไปแก้มัดอสุรินให้กินน้ำ บริกรรมรังควานอ่านคาถา
+เผอิญยักษ์รักใคร่ไม่ไคลคลา รู้พูดจาสารภาพก้มกราบกราน
+วายุพัฒน์จัดให้เป็ดไก่หมู ให้ยักษ์รู้อยู่กินเป็นถิ่นฐาน
+อ้ายยักษ์ยิ้มอิ่มหนำนั่งสำราญ ฝ่ายอาจารย์จึ่งว่ากับวายุพัฒน์
+ซึ่งท่านย่ามาช่วยสอนอวยพรให้ เจ้าจะได้ใช้ทหารผ่านสมบัติ
+เมื่อครั้งปู่สู้กับยายต่างพรายพลัด นางหลงลัดหลีกทางไปกลางไพร
+ให้ย่องตอดยอดทหารออกต้านต่อ ปู่กับพ่อก็ไม่หาญผลาญมันได้
+จึงสงบรบพุ่งทั้งกรุงไกร นั่งเล่าให้ฟังความตามเอ็นดู ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าประเทศเคยเข็ดยักษ์ เสียงคึกคักยักษ์ร้องกึกก้องหู
+สักครู่หนึ่งจึงเห็นชายนายประตู ทูลว่าผู้หนึ่งหนุ่มเดินดุ่มมา
+อ้ายยักษ์โถมโจมจับเข้ารับรบ มันกลับกลบซบเสือกเกลือกเกศา
+เข้าจิกผมก้มตัวกลัวศักดา เดี๋ยวนี้พาเอาอ้ายยักษ์มากักไว้
+พระยินดีปรีดาสั่งข้าเฝ้า ไปหาเขาเล่าให้แจ้งแถลงไข
+เชิญมาหาสักหน่อยอย่าน้อยใจ เราจะได้ให้ลูกสาวเป็นเจ้านาย
+ฝ่ายเสนีดีใจไปเป็นหมู่ ถึงตึกอยู่หน่อนาถเหมือนมาดหมาย
+เห็นยักษ์หมอบยอบตัวต่างกลัวตาย บ้างว่านายยึดยักษ์ไว้สักที
+ฉันจะได้ไปหาพูดจาด้วย มันจะฉวยฉีกเนื้อเหมือนเสือหมี
+สุริยันนั้นว่าไม่เป็นไรมี เราอยู่นี่แล้วเข้ามาเถิดอย่ากลัว
+พวกขุนนางต่างขยับแล้วกลับถอย ยึดไว้หน่อยเถิดพ่อคุณพ่อทูนหัว
+พระหน่อไทไปรับยักษ์กลับตัว ขุนนางกลัวล้มลุกลงคลุกคลาน
+แล้วบอกความถามไต่คนไหนหนุ่ม ที่จับกุมยักษาแกล้วกล้าหาญ
+ให้เชิญไปในพระโรงพระโองการ จะประทานพระธิดาด้วยปรานี ฯ
+๏ ฝ่ายสุริยันนั้นจึงว่าวายุพัฒน์ จับมาหัดฝึกไว้มิให้หนี
+ได้ใช้สอยค่อยแข็งเรี่ยวแรงมี เมื่อไปไหนจะได้ขี่มันนี้ไป
+ซึ่งพระองค์ทรงเมตตาวายุพัฒน์ ไม่ข้องขัดวาสนาอัชฌาสัย
+แต่หนุ่มนักจักเข้าเฝ้าไม่เข้าใจ จะพาไปได้ช่วยทูลมูลิกา
+แล้วจัดแจงแต่งงามเป็นพราหมณ์เทศ ให้ผิดเพศพวกสิงหลภาษา
+สุริยันนั้นว่าเจ้าเหล่าเสนา จงนำหน้าพาไปเข้าในวัง
+วายุพัฒน์ตรัสเรียกรากโษสบอก มันแบกออกเดินวามไปตามหลัง
+ดูสูงเทิ่งเบิ่งหน้าละล้าละลัง ชาวเมืองทั้งปวงวิ่งเป็นสิงคลี
+พวกขุนนางต่างห้ามปรามทั้งหลาย ยักษ์ไม่ร้ายชายหญิงอย่าวิ่งหนี
+ยิ่งห้ามยิ่งวิ่งล้มไม่สมประดี จนถึงที่แถวทิมริมปราการ
+พระลงจากรากโษสเอื้อนโอษฐ์สั่ง เองหยุดยั้งคอยท่าที่หน้าฉาน
+ฝ่ายเสนาพาเข้าไปในพระลาน แล้วกราบกรานทูลแถลงแจ้งคดี
+หนุ่มคนนี้ที่ปราบกำราบยักษ์ มันกลัวนักรักใคร่มิได้หนี
+ดูชิดเชื้อเมื่อพามาเดี๋ยวนี้ เธอก็ขี่ยักษ์มาอยู่หน้าวัง ฯ
+๏ ท้าวทมิฬยินดีว่าวิเศษ เป็นพราหมณ์เทศเวทมนตร์ดลจึ่งขลัง
+พลางเรียกมาหน้าสุวรรณบัลลังก์ แล้วว่ายังหนุ่มน้อยแช่มช้อยชด
+เราจะใคร่ให้ลูกช่วยปลูกฝัง เป็นที่ตั้งวังหน้าให้ปรากฏ
+ช่วยว่าขานการเมืองรุ่งเรืองยศ หรือโอรสเจ้าจะเห็นเป็นอย่างไร
+๏ พระนบนอบตอบความตามทำเนียบ พระคุณเปรียบดินฟ้าจะหาไหน
+ซึ่งออกโอษฐ์โปรดปรานประการใด จะรับใส่เศียรสิ้นด้วยยินดี
+พระฟังตอบชอบชื่นไม่ขืนขัด จึงให้จัดปรางค์มาศปราสาทศรี
+ยานุมาศราชรถพระกลดมี ประทานที่วังหน้าให้ถาวร
+แล้วองค์ท้าวเข้าในที่ไสยาสน์ ตรัสเรียกราชเทวีศรีสมร
+มาปรึกษาว่าบุตรีศศิธร ได้ฝึกสอนชันษาสิบห้าปี
+จะยกให้ฝ่ายหน้าวายุพัฒน์ สืบกษัตริย์อัติเรกภิเษกศรี
+ดูน่าชมสมกันขยันดี ให้บุตรีมียศปรากฏไป
+ศศิธรผ่อนตามความรับสั่ง จะปลูกฝังพระธิดาบัญชาไฉน
+สุดแท้แต่จะประสงค์จำนงใจ ตามพระทัยไม่ขัดพระอัชฌา ฯ
+๏ ท้าวทมิฬยินดีเป็นที่ยิ่ง ถนอมมิ่งเมียขวัญด้วยหรรษา
+เหมือนอย่างเคยเชยชมภิรมยา แสนสนิทนิทราในราตรี
+ครั้นรุ่งตื่นฟื้นองค์สรงสนาน ออกที่นั่งสั่งการภิเษกศรี
+ให้จัดแจงแต่งโรงราชพิธี ประเพณีที่จะสมภิรมย์รัก
+อันเมืองเซ็นเป็นคู่ได้สู่ขอ ฝ่ายแม่พ่อก็อุ้มนางไปวางตัก
+ชายกอดแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ ให้คนเห็นเป็นว่ารักด้วยภักดี
+จึ่งตีฆ้องกลองประโคมเมื่อโลมเล้า แล้วจึงเอาเจ้า��่าวอุ้มสาวศรี
+เดินเวียนวนจนรอบขอบพิธี พาไปที่ที่จะอยู่เป็นคู่กัน
+แล้วเผ่าพงศ์วงศ์วานเพื่อนบ้านช่อง เอาสิ่งของทองคำไปทำขวัญ
+โรงพิธีนี้ก็สร้างทำอย่างนั้น ตั้งแท่นกั้นชั้นฉัตรจำรัสเรือง
+ถึงวันฤกษ์เบิกอรุณหมื่นขุนพร้อม ทั้งเจ้าจอมหม่อมในวังมาตั้งเครื่อง
+พวกชาวบ้านร้านช่องมานองเนือง ด้วยนับถือลือเลื่องทั้งเมืองเซ็น
+มาคอยดูอยู่ก็มากอยากใคร่รู้ เสกสมสู่คู่เชยไม่เคยเห็น
+คนเดินหลามตามทางไม่ว่างเว้น ได้ฤกษ์เย็นย่ำฆ้องบ่ายสองโมง ฯ
+๏ วายุพัฒน์จัดองค์ทรงเครื่องต้น ขึ้นนั่งบนเบาะรองแท่นทองโถง
+คนดูชมคมคายเหมือนนายโรง บ้างร้องชะต๊ะโต๋งโหน่งหยิบโหย่งครัน
+ฝ่ายองค์อัครเทวีศรีสมร แต่งศศิธรบุตรีผ่องศรีสรรพ์
+ด้วยข้างหน้าพานเรศตามเพศพันธุ์ ทรงน้ำกลั่นกันโขนงให้โก่งค้อม
+ทั้งสองแก้มแต้มจันทร์กระแจะลูบ เมื่อส่งตัวผัวจะจูบจะได้หอม
+ใส่เสื้อทองรองนวมให้กรวมกรอม ผ้าห่มห้อมหุ้มเฉลียงเฉวียงองค์
+ท้าวกบิลยินดีเป็นที่สุด ประคองบุตรสุดสงวนนวลหง
+พร้อมสุรางค์นางนาฏพระญาติวงศ์ อุ้มไปส่งโรงราชพิธี ฯ
+๏ เจ้าบ่าวท้าวค่อยวางลงกลางตัก นางก้มพักตร์ผัวประโลมกอดโฉมศรี
+พระจูบปรางนางข้างละสามที พวกดนตรีปี่พาทย์ฆาตประโคม
+โห่สนั่นลั่นฆ้องเสียงก้องกึก มโหระทึกครึกครึ้มกระหึมโหม
+ดูนางบ้างว่างามทรามประโลม บ้างชมโฉมชายงามว่าพราหมณ์ดี
+ครั้นสำเร็จเสร็จภิเษกเอกฉัตร วายุพัฒน์อุ้มธิดามารศรี
+เดินเวียนรอบขอบมณฑลพิธี แล้วไปที่แท่นทองห้องมนเทียร
+ค่อยวางนางกลางสุวรรณบรรจถรณ์ นางศศิธรนอบนบหมอบซบเศียร
+พระแลเล็งเพ่งพิศสะอิดสะเอียน ดูเพี้ยนเพี้ยนพานเรศเวทนา
+เนตรก็กลมผมไว้ทั้งใบหู ปลายแหลมชูดูสกนธ์ขนนักหนา
+เสียดายเหลือเชื้อชาติราชธิดา แต่ไม่น่าแนบชิดสนิทใน
+จึงเสแสร้งแกล้งว่าเวลานี้ ในใจพี่ริ้วริ้วหวิวหวิวไหว
+แล้วเอนองค์ลงสะท้อนถอนฤทัย นางตกใจไหว้กราบไม่หยาบคาย
+เป็นไรพระประทมหรือลมจับ จะให้รับหมอมาทำยาถวาย
+อยู่งานนวดปวดที่ไหนจะได้คลาย พลางต้องกายหมายว่าเป็นสามี
+พระห้ามปรามตามกระบวนอย่ากวนหมอ เจ็บไม่พอหนักหนาดอกมารศรี
+อย่านวดเลยเคยเป็นอยู่เช่นนี้ แล้วทำทีหิวระหวยระทวยองค์
+ด้วยได้เมี���เสียใจมิได้ชื่น สู้กลั้นกลืนขืนจิตคิดประสงค์
+ให้ง่วงเหงาเศร้าซูบทั้งรูปทรง ไม่แต่งองค์สรงเสวยเลยนิทรา ฯ
+๏ ฝ่ายสุริยันนั้นอยู่ตึกช่วยฝึกยักษ์ หลายวันนักไม่เห็นศิษย์คิดกังขา
+จึงบังเงาเข้าไปห้องไสยา เห็นพระวายุพัฒน์นั้นนิ่งบรรทม
+อยู่องค์เดียวเปลี่ยวจิตเห็นผิดอย่าง ไม่เห็นนางลูกท้าวสาวสนม
+ดูผิดรูปซูบผอมเหมือนตรอมตรม ปลุกประทมไต่ถามตามสงกา
+พระเป็นไรไม่ออกนั่งบัลลังก์อาสน์ ไม่ประภาษราชการนานนักหนา
+ดูเผือดผิวหิวโหยเห็นโรยรา หรือโรคาขัดขวางเป็นอย่างไร ฯ
+๏ พระฟังครูสุริยันให้อั้นอัด สุดจะขัดตรัสแจ้งแถลงไข
+เหมือนมืดสิ้นดินฟ้าสุราลัย ไม่เหมือนจิตคิดไว้สุดใจจริง
+เมื่อแรกเริ่มเดิมว่าธิดาราช ก็หมายมาดคาดว่าเลิศประเสริฐหญิง
+มาพลิกไพล่ได้นางเหมือนอย่างลิง จะแอบอิงพิงเบียดก็เกลียดอาย
+ประเดี๋ยวนี้วิตกอกจะแตก เหมือนจะแทรกดินไปเสียให้หาย
+เขาว่ามีเมียผิดคิดจนตาย ต้องอับอายขายหน้าระอาใจ
+ครูหัวร่อพ่อคิดให้ผิดอย่าง เหมือนลิงค่างอย่างนี้หาที่ไหน
+แต่ก่อนเคยเชยโฉมประโลมใจ ก็กลับไกลมิได้อยู่เป็นคู่ครอง
+เดี๋ยวนี้พ่อก็ไม่มีที่จะเห็น เที่ยวซ่อนเร้นเย็นเช้าโศกเศร้าหมอง
+ได้ลูกสาวเจ้าเมืองรุ่งเรืองรอง เหมือนเรือคล่องล่องน้ำลอยลำฟู
+ถึงธิดาน่าเกลียดมีเกียรติยศ ได้ลือชาปรากฏไม่อดสู
+แต่รูปร่างอย่างย่าไม่น่าดู ปู่ไปอยู่คู่คงสืบวงศ์วาน
+จนเกิดพ่อประเสริฐมาเกิดเจ้า เดี๋ยวนี้เล่าย่าก็มารักษาหลาน
+อย่ารังเกียจเกลียดเมียจะเสียการ จงคิดอ่านหว่านพืชให้ยืดยืน
+การทั้งปวงเราข้างหน้ามากกว่าหลัง คิดถึงวังลังกาอุตส่าห์ฝืน
+ถึงฝาดฝืดจืดเค็มที่เต็มกลืน อย่าคายคืนขืนข้ามไปตามเกิน
+ถ้าเสียเมียเสียเกลือเนื้อจะเน่า การของเราเล่าจะค้างเพราะห่างเหิน
+ถึงลิงค่างช่างเถิดพ่อพอเพลิดเพลิน อย่างหมางเมินเขินขามไปตามจน ฯ
+๏ พระนิ่งนั่งฟังครูค่อยรู้สึก คิดตรองตรึกนึกเห็นจะเป็นผล
+จึ่งว่าฉันฟั่นเฟือนเหมือนมืดมน ค่อยเห็นหนทางนำจะจำจร
+สุริยันครั้นเห็นรับกลับไปตึก พระนั่งนึกตรึกคำที่ร่ำสอน
+พอโพล้เพล้เทวีศศิธร มาอ้อนวอนให้เสวยเครื่องเนยนม
+พระตรัสตอบขอบจิตขนิษฐ์น้อง พี่กินของอื่นอื่นก็ขื่นขม
+ต้องเหินห่างวางเว้นเพราะเป็นลม ขอเชยชมโฉมหอมถนอมนวล
+พลางแนบเน้นเคล้นเคล้าทั้งเศร้าซูบ ประจงจูบลูบต้องประคองสงวน
+นางพรายพริ้มยิ้มเยือนเบือนกระบวน พระประชวรหวนหักจะหนักไป ฯ
+๏ พระว่ารู้อยู่ว่ารักนั้นหนักยิ่ง แม่ยอดหญิงมิ่งขวัญอย่าหวั่นไหว
+พลางสวมสอดกอดน้องทำนองใน ตามวิสัยในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง
+ประเวณีมิได้มีใครสั่งสอน นางศศิธรอ่อนตามไม่ห้ามหวง
+เหมือนมาลีคลี่คลายขยายดวง ไม่มีด้วงแลงแล่นต่อแตนตอม
+แต่แมงภู่รู้รสอตส่าห์แทรก บ้างว่ายแหวกกลีบเผยระเหยหอม
+เหมือนเช่นชายหมายหญิงต่างยิงยอม ไม่อดออมอิ่มหนำแสนสำราญ ฯ
+๏ เมื่อแรกเริ่มเดิมเกลียดครั้นเสียดสี กลับเป็นดีที่ถนอมเหมือนหอมหวาน
+ทั้งชายหญิงสิ่งสังวาสชาติน้ำตาล ใครพบพานกล้ำกลืนกลับชื่นใจ
+หญิงเมืองเซ็นเช่นลิงก็จริงอยู่ ใครสมสู่คู่คงลุ่มหลงใหล
+ลืมลังกานารีรูปวิไล ต้องติดใจสาวสาวชาวเมืองเซ็น
+เป็นวิสัยในมนุษย์บุรุษเอ๋ย ไม่แคล้วเลยเคยคบได้พบเห็น
+ถึงรูปชั่วตัวดำมันจำเป็น เว้นแต่เช่นเป็นกะเทยละเลยรัก
+เหมือนเรื่องราวกล่าวว่าวายุพัฒน์ ได้สมบัติบุตรีเป็นศรีศักดิ์
+ตั้งตึกใหญ่ให้ครูอยู่กับยักษ์ ค่อยรู้จักภาษาพูดจากัน
+ให้มีคนปรนนิบัติซื้อสัตว์ไว้ ตามวิสัยอ้ายยักษ์มักกระสัน
+อูฐควายม้าลาวัวตัวละวัน เนื้อทรายสมันหมูหมีต้องสี่ตัว
+มันกินดิบหยิบเชือดสูบเลือดสด กระดูกกระเดี้ยวเคี้ยวหมดทั้งหางหัว
+เดินปะปนคนทั้งหลายค่อยคลายกลัว มันแต่งตัวตามเขาชาวเมืองเซ็น ฯ
+๏ ฝ่ายวายุพัฒน์จัดแก้วแววสว่าง แกะรูปร่างนางผีเสื้อเหมือนเมื่อเห็น
+ไม่คลาดเคลื่อนเหมือนนางเหมือนอย่างเป็น ไว้ยอดเช่นชื่อวัปะหามาลาทรง
+แม้นแปลเป็นคำไทยพวกไพร่พลอด ว่าไว้ยอดหมวกตามความประสงค์
+ทั้งเครื่องบวงสรวงย่าเชิญมาลง สิงรูปทรงจงประจำให้สำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายผีเสื้อเมื่อเขาบวงสรวงก็รู้ มาสิงสู่ยอดมาลารักษาหลาน
+ถึงเวลาวายุพัฒน์มัสการ ก็บันดาลดั่งหนึ่งเช่นเป็นมนุษย์
+ดูพรายพริ้มยิ้มแย้มแจ่มกระจ่าง เหมือนเยื้องย่างอยู่ที่หินกระสินธุ์สมุทร
+เป็นเงางอกออกด้วยจิตฤทธิรุทร ยังไม่สุดสิ้นอายุอสุริน
+วายุพัฒน์จัดทหารชำนาญศึก ด้วยตรองตรึกนึกคิดเป็นนิจสิน
+ได้ไพร่นายร้ายกาจชาติทมิฬ ท้าวกบิลอวยให้เหมือนใจปอง ฯ
+๏ จะกล่าวต่อหน่อกษัตริย์หัสกัน กับสุบันเยครูอยู่เป็นสอง
+ทำหมอยาผ่าฝีมีเงินทอง ชาวบ้านช่องชมชื่อเลื่องลือดี
+แต่งตัวเป็นเช่นลังกามาแต่แรก ไม่เหมือนแขกแปลกเขาชาวกรุงศรี
+ถึงเดือนห้าฝ่ายมุลาเจ้าธานี เธอเป็นฝีที่ในท้องตกหนองใน
+พวกข้าเฝ้าป่าวร้องเสียงซ้องแซ่ ผู้ใดรู้ดูแผลช่วยแก้ไข
+ให้หายโรคโศกเศร้าที่ท้าวไท จะตั้งให้เป็นขุนนางให้รางวัล
+พอมีผู้รู้ส่อว่าหมอฝรั่ง รู้ดูทั้งรู้ผ่าหยูกยาขยัน
+นำข้าเฝ้าเข้าไปหาพูดจากัน พาสุบันเยไปเข้าในวัง ฯ
+๏ ฝ่ายกุดั่นดาราบุตราท้าว พึ่งรุ่นราวรับพ่อหมอฝาหรั่ง
+นำเข้าไปใกล้สุวรรณที่บัลลังก์ อยู่พร้อมพรั่งทั้งสนมกรมใน
+ให้หมอดูภูวนาถคาดให้แน่ จะผันแปรแก้พิษคิดไฉน
+ฝรั่งดูรู้ตำราจึงว่าไป ฝีขึ้นในไตตับถึงอับจน
+ไส้ทะลุพุพองน้ำหนองแตก เกิดกาฬแทรกซ่านเซ็นทุกเส้นขน
+เป็นเช่นนี้มิรอดแต่สักคน เห็นไม่พ้นมรณาในห้าวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าเมืองคิดเคืองหมอ เร่งผูกคอออกไปอ้ายสมัน
+ใส่คุกไว้ไม่เหมือนว่าจะฆ่าฟัน ตัดหัวมันเสียบซ้ำให้หนำใจ
+โอรสรับจับหมอผูกคอลาก ลงไปจากชานพักถีบผลักไส
+อ้ายสมันนั้นตำรวจเร็วรวดไป ส่งตัวให้กรมเมืองบอกเรื่องความ
+ทำมะรงลงเหล็กลากขึ้นคุก จำประทุกคาโตใส่โซ่ล่าม
+เรียกเงินตราด่าซ้ำคุกคำราม ให้ขานยามตามผิดที่ติดตัว ฯ
+๏ ฝ่ายหัสกันครั้นรู้ว่าครูผิด ต้องไปติดคุกกษัตริย์ต้องตัดหัว
+หิ้วถุงเงินเดินตามให้คร้ามกลัว แจกให้ทั่วทำมะรงจงเมตตา
+จะขอขึ้นไปพบในพลบค่ำ มันก็กำกับให้เข้าไปหา
+ให้ค่าลดปลดเปลื้องเครื่องขื่อคา พอเห็นหน้าครูขับให้กลับไป
+พระมาตึกนึกถึงท่านอาจารย์นัก เสือกซบพักตร์โศกาน้ำตาไหล
+จะแลเหลียวเปลี่ยวเปล่าง่วงเหงาใจ สะอื้นไห้ไม่วายฟายน้ำตา
+โอ้แสนเข็ญเห็นไม่รอดจะมอดม้วย ใครจะช่วยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
+เห็นแต่ครูคู่ชีวิตเหมือนบิดา ลอบพามาพ้นตายไม่วายปราณ
+อยู่หลัดหลัดพลัดพรากไปยากแค้น ต้องขื่อคาหนาแน่นแสนสงสาร
+สะอื้นอ้อนร้อนฤทัยดังไฟกาล เสโทซ่านซึมซบสลบไป ฯ
+๏ ฝ่ายสุบันเยเวลาสักห้าทุ่ม เห็นผู้คุมกำกับเกือบหลับใหล
+จึ่งร่ายมนตร์ดลขลังกำบังไฟ แล้วเป่าไปแปดทิศด้วยวิทยา
+คนทั้งปวงง่วงหงับหลับไปหมด เสกสะกดกำบังขลังคาถา
+ปัดตลอดลอดออกนอกขื่อคา แล้วรีบมาถึงที่ตึกดึกสามยาม
+เห็นหัสกันนั้นซบสลบหลับ แก้ให้กลับฟื้นขึ้นได้ต่างไต่ถาม
+พระดีใจได้ออกครูบอกความ เราถือตามสัตย์ธรรม์กรุณา
+ไม่ทำกลปล้นสะดมเอาสมบัติ ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิตริษยา
+มันจัณฑาลพานพาโลจึ่งโกรธา จะไปฆ่าเจ้าเมืองให้เลื่องลือ
+แล้วหยุดหย่อนสอนมนตร์ดลชะงัด ให้พระหัสกันรับด้วยนับถือ
+ได้ติดตามยามดึกด้วยฝึกปรือ ด้วยสัตย์ซื่อสุจริตไม่ปิดบัง
+แล้วแต่งกายกรายกระบี่เหน็บตรีกริช ออกนำหน้าสานุศิษย์ติดตามหลัง
+สะกดเงียบเซียบเสียงเข้าเวียงวัง ต่างขึ้นยังตึกอยู่ด้วยรู้ชัด
+เห็นโอรสอดจิตคิดสมเพช เป็นปลายเหตุเวทนารักษาสัตย์
+ถึงเจ้าเมืองเคืองแค้นขึ้นแท่นรัตน์ ถีบให้พลัดตกสุวรรณบัลลังก์
+แล้วห้ำหั่นฟันฟาดฉุดฉาดฉะ ตัดศีรษะขาดสมอารมณ์หวัง
+หิ้วหัวออกนอกเขตนิเวศน์วัง ออกไปฝังเสียปลายท้ายกรุงไกร ฯ
+๏ แล้วข้ามทุ่งมุ่งหมายขึ้นท้ายน้ำ จะไปสำปันหนาที่อาศัย
+พอรุ่งแจ้งแสงตะวันพากันไป เข้าเดินไพรพฤกษาพนาวัน
+๏ ฝ่ายบุรินทร์อินทราเวลาเช้า เห็นจอมเกล้าเจ้าพารานั้นอาสัญ
+ไม่มีหัวตัวหวะรอยฉะฟัน ต่างบอกกันวิ่งอึงคะนึงไป
+ทั้งเสนาข้าบาทราชโอรส โศกกำสรดโศกาน้ำตาไหล
+ฝ่ายขุนนางข้างนอกบอกข้างใน หมอที่ใส่คุกหนีมีวิชา
+เครื่องจำจองกองอยู่ประตูปิด ไปด้วยฤทธิ์เวทมนตร์ดลคาถา
+ฝ่ายข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์มาตยา เชิญกุดารายาครองธานี
+แล้วฝังศพกลบหลุมประชุมพร้อม ก่อตึกคร่อมศพเจ้าไม่เผาผี
+แล้วตีฆ้องร้องป่าวชาวบุรี ว่าหมอผีลอบเข้ามาฆ่าเจ้านาย
+อย่าคบค้าฝรั่งรับสั่งห้าม ช่วยกันตามตัดศีรษะไปถวาย
+พวกขุนนางทั้งแขกเที่ยวแยกย้าย ทั้งหญิงชายชังฝรั่งทั้งพารา ฯ
+๏ ฝ่ายพระหัสกันสุบันเย มาถึงเทวะสิงสู่ที่ภูผา
+มีศาลเจ้าเสาหินแก้วศิลา เป็นที่ป่าสูงสงัดถิ่นสัตว์ไพร
+มีบ่อน้ำลำธารสะอ้านสะอาด พระหน่อนาถเหนื่อยล้าเข้าอาศัย
+ขุดมันเผือกเลือกเอาเข้าเผาไฟ เก็บลูกไม้ม่วงปรางมาวางกอง
+กินกับครูสุบันเยที่เทวฐาน อิ่มสำราญแรงกำลังขึ้นทั้งสอง
+พระเด็ดดวงพวงผกามณฑาทอง มาร้อยกรองถวายไหว้ไทเทวา
+เวลาค่ำสำนักนอนเนินเขา ขอเทพเจ้าจงพิทักษ์ช่วยรักษา
+จนดึกดื่นรื่นรินกลิ่นผกา ทั้งสองรามาเหนื่อยเรื่อยหลับไป ฯ
+๏ ฝ่ายหัสกันครั้นรุ่งสะดุ้งตื่น เห็นเจ้ายืนอยู่ตรงหน้าร้องปราศรัย
+ว่าช่างกรองบุปผาพวงมาลัย นับถือเราเอามาให้ขอบใจนัก
+ไปประจิมริมท่ามหารณพ จะให้พบลาภเลิศประเสริฐศักดิ์
+เธอบอกเล่าเท่านั้นไม่ทันซัก เทพารักษ์รูปกายก็หายไป
+พอครูตื่นชื่นชมโสมนัส หน่อกษัตริย์ตรัสแจ้งแถลงไข
+อาจารย์ฟังสังรเสริญเจริญใจ ต่างกราบไหว้เทวาแล้วลาจร
+เขม้นหมายประจิมเดินริมเขา เนินลำเนาเขาชะโงกโตรกสิงขร
+พฤกษาออกดอกช่ออรชร หอมเกสรเสาวคนธ์ที่หล่นโรย
+เข้าป่าสูงฝูงนกวิหคร้อง เสียงแซ่ซ้องลิงค่างครวญครางโหย
+ระรื่นร่มลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยโชย หอมยมโดยดอกไม้ชื่นใจจริง ฯ
+๏ หัสกันนั้นพึ่งรุ่นชมบุนนาค นิยมอยากยิ้มแย้มเหมือนแก้มหญิง
+ผลไม้ใกล้ทางม่วงปรางปริง ร่วงหล่นกลิ้งเกลื่อนกลาดดาษเดียร
+พอบ่ายเย็นเห็นฝูงนกยูงฟ้อน หางปีกงอนงามกระจ่างเหมือนอย่างเขียน
+เดินดูเล่นเห็นคนวิ่งวนเวียน ข้ามเนินเตียนตัดลงถึงคงคา
+เหมือนคำท่านศาลเจ้าบอกเล่าแน่ เดินเลียบแลหาดทรายข้างซ้ายขวา
+เห็นพี่น้องสององค์ทรงโศกา น้อยน้อยน่าเอ็นดูกับกุมาร
+ค่อยย่างเหยียบเลียบฝั่งไปนั่งใกล้ แล้วปราศรัยไต่ถามตามสงสาร
+ไปไหนมาอย่ากันแสงจงแจ้งการ อยู่ถิ่นฐานบ้านตำบลแห่งหนใด ฯ
+๏ ฝ่ายพี่น้องสองฟังฝรั่งถาม จึงเล่าความหลังแจ้งแถลงไข
+ฉันลูกท้าวเจ้าพาราสุราลัย ฝรั่งใหญ่ไพร่พลคณนา
+พระบิตุราชมาตุรงค์ทิวงคต คนทั้งหมดข้าเฝ้าเขาปรึกษา
+ให้ข้านี้พี่น้องครองพารา แต่ฝ่ายอาเขยเป็นใหญ่เขาไม่ยอม
+เอาข้าเจ้าเข้าตึกขังไว้ทั้งคู่ อดกินอยู่ดูเถิดรูปจนซูบผอม
+พี่เลี้ยงไปไขกุญแจเถ้าแก่พร้อม ช่วยอุ้มอ้อมแอบออกได้นอกวัง
+เอาข้าเจ้าข้าวเกลือใส่เรือน้อย แล้วเสือกลอยลิบลับไม่กลับหลัง
+มาหลายคืนคลื่นกระแทกเรือแตกพัง ข้าขึ้นฝั่งมากับน้องได้สองวัน
+ชันษาข้านี้สิบสี่น้อง ได้สิบสองขวบเศษเสียเขตขัณฑ์
+ข้านี้คือชื่อว่าเวชายัน พระน้องนั้นชื่อวันชายากุมารี
+พระหัสกันสุบันเยว่าเทเวศร์ ท่านบอกเหตุเห็นจะต้องกับสองศรี
+ดูผิวพักตร์ลักขณาน่าปรานี ครูอุ้มพี่จุมพิตศิษย์อุ้มน้อง
+แล้วปลอบว่าข้าจะช่วยอยู่ด้วยข้า เหมือนวงศาอย่ากลัวอย่ามัวหมอง
+จะแก้แค้นแทนให้ดังใจปอง ให้ทั้งสองครองสมบัติกษัตรา ฯ
+๏ พระนบนอบตอบฝรั่งว่าครั้งนี้ ท่านปรานีมีพระคุณอุ่นเกศา
+ฉันเหมือนบุตรสุดแต่ท่านจะกรุณา จะเมตตาพาไปไหนจะไปตาม
+พระหัสกันสุบันเยเสน่ห์รัก สมยศศักดิ์สุภาพไม่หยาบหยาม
+รูปก็งามนามก็เพราะเสนาะนาม ต่างแหวกย่ามหยิบส้มขนมเนย
+น้ำตาลกรวดพลับทับทิมแช่อิ่มแห้ง ออกจัดแจงให้พี่น้องทั้งสองเสวย
+ต่างพูดจาการุญค่อยคุ้นเคย อิ่มแล้วเลยหลับนอนผ่อนสำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ใหญ่กองไฟรอบ ช่วยกันปลอบสององค์ด้วยสงสาร
+ให้นอนกลางต่างรักษาพยาบาล ถามกุมารพูดจาถึงธานี
+ด้วยท่านครูรู้เรื่องเมืองฝรั่ง เล่าว่าครั้งนางวัณฬามารศรี
+ให้บอกกล่าวท้าวพระยาทุกธานี ไปช่วยตีเมืองผลึกทำศึกกัน
+พระอภัยได้พระน้องกับสองบุตร ฤทธิรุทรเรี่ยวแรงแข็งขยัน
+จับไทท้าวเจ้าละมานผลาญชีวัน ทั้งสองนั้นแตกตายวายชีวา
+เธอก็ตามข้ามฝั่งฝรั่งใหญ่ ลูกเจ้าเมืองสุลาลัยไปอาสา
+สมทบทัพกับแขกแตกกลับมา เขาจับได้ไม่ฆ่าปล่อยมาเมือง
+เป็นไมตรีมิได้กลับมารับรบ เล่าจนจบแจ้งความมาตามเรื่อง
+ซึ่งพี่น้องครองสมบัติต้องขัดเคือง จะไปเปลื้องปลดปราบให้ราบเตียน
+หยิบแผนที่คลี่ดูทางต่างสังเกต ถิ่นประเทศเขตแดนตามแผนเขียน
+ที่สงสัยไม่รู้ถามครูเรียน ไม่ผิดเพี้ยนพอสังเกตขอบเขตคัน
+ครั้นสว่างต่างคนกินผลไม้ แล้วเข้าไพรพฤกษาพนาสัณฑ์
+ฝ่ายท่านครูสุบันเยอุ้มเวชายัน พระหน่อหนุ่มอุ้มวันชายา ฯ
+๏ ไปตามทางกลางแดนตามแผนที่ ต่างชวนชี้ชมไม้ไพรพฤกษา
+พระกรีดเล็บเก็บดวงพวงผกา ให้น้องยาต่างต่างตามทางเดิน
+ขึ้นเขาใหญ่ไม้สูงชมฝูงนก หมู่วิหคหากินบ้างบินเหิน
+ดูครึ้มครื้นรื่นร่มพนมเนิน พี่น้องน้อยพลอยเพลินจำเริญใจ
+ประนมกรวอนถามนามปักษิน นกขมิ้นเหลืองอ่อนจะนอนไหน
+หน่อกษัตริย์หัสกันว่ามันไป นอนสุมทุมพุ่มไม้พระไทรทอง
+นางทูลถามนามนกวิหคพลอด เสียงหวิวหวอดฉอดเพราะเสนาะสนอง
+พระว่านั่นมันพลอดให้กอดน้อง แม่ไม่ต้องกอดฉันมันนินทา
+นางฝากตัวหัวร่อสอพลอพลอด ฉันก็กอดก็รักพระหนักหนา
+ต่างชื่นชวนสรวลสันต์จำนรรจา ตามประสาพี่น้องประคองเคียง ฯ
+๏ โน่นไก่ฟ้าหน้าขาวตัวยาวเฟื้อย จับขันเฉื่อยเอื้อยอิเอกวิเวกเสียง
+กระตั้วไพรไก่แก้วเค้าแมวเมียง โนรีเรียงนกแก้วแจ้วเจรจา
+ตะกรุมไต่ไม้อุโลกชะโงกชะแง้ พระว่าแน่แม่วันชายาจ๋า
+นกหัวโล้นโหนไม้มันไต่มา นางผวาหวีดกลัวแล้วหัวเราะ
+พระพี่จ๋าอย่าเข้าไปใกล้เลยนะ กลัวมันจะโจนมาจิกตาเจาะ
+พระเชยปรางนางแนบแอบออเซาะ ช่างฉอเลาะเพราะประสงค์ว่าวงศ์วาน
+เห็นม่าเหมี่ยวเที่ยวเดินบนเนินสูง เป็นฝูงฝูงจูงเด็กลูกเล็กหลาน
+อรหันผันโผนโจนทะยาน เห็นคนคลานหลบหลีกปีกกระพือ
+พระพี่น้องสองชมพนมพนัส กระเพิดกระพัดสกุณินบินหนีปรื๋อ
+ต่างร้องบอกดอกไม้อยู่ใกล้มือ บ้างเด็ดถือทัดหูเชิดชูชม ฯ
+๏ พระหัสกันสุบันเยเสน่หา เหมือนวงศาสุจริตสนิทสนม
+สิบห้าวันดั้นเดินเนินพนม ถึงนิคมเขตพาราสุลาลัย
+พบฝรั่งนั่งโป่งในดงกว้าง มันเถือกวางข้างธารละหานไหล
+วางพี่น้องสององค์เดินตรงไป ทำปราศรัยไต่ถามดูตามแคลง
+เราเดินดงหลงทางมากลางเถื่อน ถึงสามเดือนเถื่อนถิ่นนึกกินแหนง
+ท่านเอ็นดูรู้วิถีช่วยชี้แจง นี่ตำแหน่งนคเรศประเทศใด ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งนั่งดูเป็นครู่พัก ที่รู้จักทักถามตามสงสัย
+นั่นหน่อท้าวเจ้าพาราสุลาลัย สองทรามวัยเวชายันวันชายา
+สุบันเยเพทุบายว่าฝ่ายท่าน เป็นพวกพาลบ้านไร่ไพรพฤกษา
+รู้จักหน่อวรนาถราชธิดา หรือเดาว่าตานายจะคลายแคลง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาว่าเราชื่อเนาวเสน เป็นหัศเกนเวนทหารชาญกำแหง
+เมื่อแผ่นดินสิ้นกษัตริย์คิดจัดแจง อายาแมงแย่งสมบัติของนัดดา
+จึ่งเกิดวุ่นขุนนางต่างต้องถอด บ้างเล็ดลอดหลีกหลบไม่คบหา
+ฝ่ายตัวเราบ่าวไพร่จึงได้มา อยู่บ้านป่าหากินตามถิ่นไพร
+สุบันเยเสสรวลว่าควรอยู่ ท่านจึงรู้จักแจ้งแถลงไข
+เดี๋ยวนี้เล่าเราจะพาสองราไป อยู่เวียงชัยให้สำราญผ่านพารา
+เนาวเสนเห็นแจ้งแถลงเล่า อุ้มลูกเจ้าไอศูรย์ทูนเกศา
+ทั้งพวกพ้องร้องไห้ฟายน้ำตา ต่างพูดจาปราศรัยซักไซ้ความ
+เธอฝรั่งลังกาภาษาแปร่ง เรารู้แจ้งแคลงใจขอไต่ถาม
+จะคิดอ่านการณรงค์ทำสงคราม หรือจะปรามปราบพาลประการใด ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูสะบันเยว่าเทเวศร์ ประสิทธิ์เดชดังพระกาฬผลาญวิสัย
+เมื่อถึงจึงเราจะเข้าไป ตัดหัวไอ้อาเขยไม่เลยละ
+ถึงคนอื่นหมื่นแสนแม้นจะสู้ เราเป็นค��ูผู้สำเร็จเด็ดศีรษะ
+ให้สิ้นโคตรโทษที่ทำจะชำระ ให้สองพระกุมารผ่านพารา
+เนาวเสนเห็นเป็นครูผู้วิเศษ จึงบอกเหตุทางเดินขึ้นเนินผา
+สามวันจึงถึงกรุงข้ามทุ่งนา เราจะพาพวกไปด้วยช่วยเจ้านาย
+อันขุนนางข้างในจำใจอยู่ โกรธศัตรูหมู่ขบถลดกฎหมาย
+แม้นหน่อไทได้เมืองไม่เคืองระคาย คนทั้งหลายชายหญิงคงยิงยอม
+แล้วให้ไปชุมนุมที่ซุ่มซ่อน พอพักผ่อนนอนหลับทับกระท่อม
+จัดข้าวปลาอาหารคาวหวานพร้อม มาแวดล้อมเลี้ยงครูกับกูมาร
+แล้วพาตัวไปในป่าเที่ยวหาบ่าว บอกกล่าวข่าวเจ้านายฝ่ายทหาร
+ทั้งขุนนางต่างเข้ามาพยาบาล ช่วยกุมารมากมายได้หลายร้อย
+บรรดามาสามิภักดิ์สะพรักพร้อม ประณตน้อมยอมใจให้ใช้สอย
+รับสั่งความตามธรรมเนียมมาเตรียมคอย พระหน่อน้อยค่อยสำราญอยู่บ้านไพร
+ทั้งช้างม้าข้าเฝ้าเขาถวาย ค่อยมากมายพรายแพร่งแถลงไข
+ปลูกประทับพลับพลาพนาลัย เสนาในให้เข้าเฝ้าเหมือนเจ้านาย
+พระหัสกันท่านครูผู้รับสั่ง จัดตำแหน่งแต่งตั้งคนทั้งหลาย
+แล้วท่านครูสุบันเยเพทุบาย แต่งตัวนายล่วงหน้าไปธานี
+ลอบบอกกล่าวชาวเมืองมาเนืองแน่น ตั้งแห่แหนพระพี่น้องทั้งสองศรี
+มาประทับพลับพลาพนาลี ไปตั้งที่ท้องทุ่งท้ายกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายอายาอาเขยเสวยราชย์ คิดประมาทมิได้แคลงแหนงไฉน
+เมื่อสองกุมารหลานหนีก็ดีใจ หมายว่าไปไม่รอดคงมอดม้วย
+มีห้ามแหนแสนสุรางค์เหมือนอย่างหุ่น ละม่อมละมุนรุ่นราวสาวสาวสวย
+พิศวงหลงละเลิงรื่นเริงรวย ภาษีส่วยสมพัตสรอากรกำนัล
+พวกสำเภาเหล่าลังกามาค้าขาย ของถวายหลายประเทศทุกเขตขัณฑ์
+เกษมสุขทุกเวลาทิวาวัน ทั้งเมลิกันภรรยาอากุมาร ฯ
+๏ พอเสนาฝรั่งที่ตั้งแต่ง มาทูลแจ้งข่าวศึกว่าฮึกหาญ
+เวชายันวันชายาได้อาจารย์ เป็นคนพาลพวกฝรั่งเกาะลังกา
+ขุนนางหนีที่ออกนอกตำแหน่ง กลับตั้งแต่งต้อนไพร่ได้นักหนา
+ชาวบุรีหนีไปเข้าจนเบาตา จะยกมารบพุ่งเอากรุงไกร ฯ
+๏ อายาแมงแจ้งเรื่องแค้นเคืองว่า ญาติกาอ้ายคนนี้อยู่ที่ไหน
+จับตัวมาฆ่าฟันให้บรรลัย จะเป็นไส้ศึกอยู่ในบูรี
+ชาวบ้านนอกคอกนาประชาราษฎร์ เร่งต้อนกวาดเข้ามาไว้อย่าให้หนี
+เกณฑ์ทัพใหญ่ให้ทันสามวันนี้ จะไปตีพวกฝรั่งเมืองลังกา
+ขุนนางใหม่ไปทั่วทุกรั้วแขวง สืบแสวงพวกที่ห���ีไปหา
+ฆ่าลูกเมียเสียทั้งญาติตามอาชญา ต้อนบ้านนอกคอกนาเข้าธานี
+ขุนนางเก่าเหล่าที่ไปเป็นใจนั้น คิดหวาดหวั่นพรั่นตัวยกครัวหนี
+ขุนนางใหม่ได้ความยกตามตี เกิดกุลีที่ในกรุงรบพุ่งกัน ฯ
+๏ พวกชายหญิงวิ่งร้องเสียงก้องกึก เสียงยิงปืนครื้นครึกพิลึกลั่น
+บ้างหลีกหลบรบราฆ่าฟันกัน ถึงสามวันสามคืนเสียงครื้นครึก
+ฝ่ายหัสกันนั้นกับครูได้รู้เรื่อง ว่าในเมืองอลหม่านเกิดการศึก
+รีบยกทัพขับทหารสะท้านสะทึก เสียงคึกคึกข้ามทุ่งถึงกรุงไกร
+ขุนนางเก่าเขารู้เปิดประตูรับ โยธาทัพโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+พวกหน้าที่หนีหายแยกย้ายไป ขุนนางใหม่หนีออกนอกกำแพง
+บ้างไปทางข้างใต้ไปข้างเหนือ บ้างลงเรือลดเลี้ยวไปเที่ยวแฝง
+นางสาวสาวชาววังนั่งจัดแจง เก็บเครื่องแต่งแป้งขมิ้นใส่ปิ่นโต
+ทั้งถุงไถ้ใส่ข้าวเม่าแลข้าวตาก เมื่ออดอยากยากแค้นจะแขวนโถ
+บ้างตีอกตกใจร้องไห้โฮ เสียงเขาโห่หกล้มไม่สมประดี
+อายาแมงแฝงตัวกลัวสง่า จูงเมลิกันภรรยาพากันหนี
+เที่ยวแลหาข้าไทก็ไม่มี ออกประตูบูรีตะลีตะลาน
+พอรุ่งแจ้งแสงตะวันสุบันเย สมคะเนไม่พักโหมหักหาญ
+เข้าพาราพาพี่น้องสองกุมาร ขึ้นปราสาทราชฐานสำราญใจ ฯ
+๏ พี่เลี้ยงเหล่าชาวแม่เสียงแซ่ซ้อง มาเฝ้าสองหน่อกษัตริย์ตรัสปราศรัย
+แล้วเล่าความตามยากลำบากไป จนถึงได้กลับมายังธานี
+ฝ่ายท้าวนางข้างในผู้ใหญ่น้อย อวยพรพลอยสรรเสริญจำเริญศรี
+ฝ่ายเสนาพฤฒามาตย์ราชกวี มาภักดีปรีดาพร้อมหน้ากัน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ปราบเรียบราบเสร็จ จึงเสด็จออกที่นั่งนรังสรรค์
+ขุนนางเข้าเฝ้าแหนอยู่แน่นนันต์ พร้อมเผ่าพันธุ์พงศาข้างหน้าข้างใน
+สุบันเยจึงว่าเสนาทั้งหลาย รักเจ้านายภักดีจะมีไหน
+จะภิเษกเอกฉัตรกำจัดภัย ตามวิสัยสุริย์วงศ์ดำรงวัง ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์มาตยาเสนาพร้อม คำนับน้อมยอมจิตเหมือนคิดหวัง
+พระเวชายันนั้นลงมาหน้าบัลลังก์ ก้มกราบทั้งครูพระหัสกัน
+แล้ววอนว่าข้านี้ถึงที่ม้วย ท่านโปรดด้วยช่วยเมตตาไม่อาสัญ
+อายุอ่อนหย่อนปัญญาสารพัน ขอเชิญท่านทั้งสองครองพารา
+อันข้านี้พี่น้องขอรองบาท เป็นที่ราชโอรสมียศถา
+ขอสนองสองพระคุณกรุณา ได้อุ้มพามาสนิทเหมือนบิดร
+พวกข้าเฝ้าเหล่าฝรั่งจงตั้งจิต พึ่งพระคุณบุญ���ทธิ์อดิศร
+ทรงสัตยธรรม์กรุณาสถาวร จะวายร้อนทั่วจังหวัดปัถพี ฯ
+๏ ฝ่ายสุบันเยฟังสังรเสริญ พลางเจริญพระพี่น้องทั้งสองศรี
+กตัญญูรู้จักด้วยภักดี ควรเป็นที่ท้าวพระยาปรีชาชาญ
+แต่เรานี้วิสัยมิได้รัก ซึ่งยศศักดิ์สมบัติพัสถาน
+สันโดษเดี่ยวเที่ยวตามความสำราญ แต่พบพานสัตว์บาปต้องปราบปราม
+จะคิดอยู่บูรีหามิได้ ช่วยแผ้วภัยให้พอเตียนที่เสี้ยนหนาม
+ให้คนดีมีเมตตาสง่างาม จะไปตามความสบายเหมือนหมายใจ
+พ่อรับที่ภิเษกเอกฉัตร สืบกษัตริย์ทรงธรรมตามวิสัย
+ให้สมหวังดั่งหนึ่งจิตฉันคิดไว้ ดีกว่าให้ไอศูรย์ไม่ปูนปอง ฯ
+๏ กุมาราว่าพระคุณการุญรัก ฉันคิดจักแทนคุณการุญสนอง
+ไม่โปรดรับกลับมอบให้ครอบครอง เหมือนเพลิงกองก่อสุมรุมอุรา
+จะครองวังทั้งหลายพวกชายหญิง ไม่เห็นจริงจะระแวงว่าแกล้งว่า
+ให้แล้วกลับรับสมบัติเสียสัจจา จะขอฆ่าตัวให้บรรลัยลาญ
+แล้วโศกาว่าอ้อนวอนทั้งสอง ครูประคองอุ้มองค์ด้วยสงสาร
+อย่าโศกศัลย์กันแสงจงแจ้งการ พ่อไม่ผ่านโภไคยจะให้ปัน
+ฉันใช่หน่อวรนาถชาติกษัตริย์ ผ่านสมบัติเขาจะชวนกันสรวลสันต์
+ที่สมรักศักดิ์กษัตริย์หัสกัน เหมือนพงศ์พันธุ์ผ่านสมบัติขัตติยา
+ข้างฝ่ายพ่อก็เป็นพระอุปราช บำรุงราชนิเวศน์กับเชษฐา
+แม้นไม่ตามความฉันจำนรรจา ก็จะลาเลยไปอยู่ในดง ฯ
+๏ หน่อนรินทร์ยินดีชุลีหัตถ์ ไม่ข้องขัดควรความตามประสงค์
+แล้วปรึกษาข้าบาทญาติวงศ์ ต่างก็ปลงใจพร้อมยอมยินดี
+เชิญกษัตริย์หัสกันถวัลย์ราชย์ เป็นสิทธิ์ขาดราชการผ่านกรุงศรี
+พระเวชายันนั้นเป็นหน่อเจ้าธรณี ให้เป็นที่อุปราชราชวัง
+วันชายานารีศรีสวัสดิ์ อยู่กับหัสกันพี่เป็นที่หวัง
+ช่วยตรวจตราว่ากล่าวข้างชาววัง ร่วมบัลลังก์ดังหนึ่งน้องร่วมท้องกัน
+ฝ่ายท่านครูกับพระอุปราช ร่วมปราสาทราชวังนรังสรรค์
+ไม่มีเหล่าสาวสุรางค์นางกำนัล รักสุบันเยสนิทเหมือนบิดร
+ฝรั่งใหญ่ไพร่ฟ้าประชาราษฎร์ เกรงพระบาทบุญฤทธิ์อดิศร
+ทั้งเมืองน้อยร้อยเอ็ดเขตนคร เจริญพรผาสุกทุกตำบล
+มีข้าวเหลือเกลือถูกทั้งลูกไม้ ที่ทำไร่ไถนาได้ฟ้าฝน
+พฤฒามาตย์ราษฎรไม่ร้อนรน ก็เพราะผลเมตตาเจ้าธานี ฯ
+๏ ในเรื่องราวกล่าวพระหัสกันนั้น อยู่ด้วยกันวันชายามารศรี
+แสนสำราญนานม��ได้กว่าปี กุมารีสีสันดั่งจันทรา
+พระเต้าตั้งดั่งปทุมพึ่งตูมเต่ง อยู่ครัดเคร่งเต่งตั้งพระมังสา
+เนตรขนงวงพักตร์ลักขณา ดั่งเลขาขาวผ่องละอองนวล
+เมื่อยังเยาว์เข้าที่ศรีไสยาสน์ เคยพิงพาดพี่น้องประคองสงวน
+ครั้นโฉมตรูรู้ความจะลามลวน ก็ไม่ควรขืนใจกระไรเลย
+บรรทมเคียงเที่ยงคืนระรื่นรส ดอกไม้สดสุมาลัยใกล้เขนย
+นางนอนแอบแนบข้างเหมือนอย่างเคย จนเคลิ้มเลยหลับสนิทอยู่ชิดองค์ ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์หัสกันให้ปั่นป่วน เสน่ห์นวลนิ่งพินิจพิศวง
+แสงชวาลาสว่างกระจ่างทรง ฉวีวงพักตร์เหมือนดั่งเดือนเพ็ง
+พึ่งรุ่นแรกแตกเนื้อเหลือแฉล้ม เมื่อยิ้มแย้มแก้มอย่างมะปรางเปล่ง
+ค่อยเลิกสไบไม่ให้ตึงตะลึงเล็ง แลอุระช่ะช่างเต่งดูเคร่งครัด
+พลางเอนแอบแนบน้องจ้องจะจับ เห็นนางขยับกลับขยดหดพระหัตถ์
+หยิบพัดจันทน์นั้นมาถือกระพือพัด ยิ่งกลุ้มกลัดอัดอั้นคันคันมือ
+สิบสี่ปีนี้ก็สมอารมณ์รัก เหลือประดักประเดิดเถิดเถิดหรือ
+ฉวยร้องวุ่นขุ่นเคืองจะเลื่องลือ เสียดายชื่อรื้อยั้งหยุดรั้งรอ
+แต่ความรักชักชวนให้ป่วนปั่น เหมือนช้างมันตกเหื่อที่เหลือขอ
+จะลักหลับจับต้องประคองคลอ แต่รอรอริมริมเชยชิมชม
+พอครือปรางนางตื่นไม่ขืนขัด ปรนนิบัติเบียดชิดสนิทสนม
+เห็นผ่อนตามยามดึกนึกนิยม ยิ่งคิดข่มใจฝืนยิ่งขืนคิด
+เฝ้าสูดสูบจูบซ้ำกลืนกล้ำกลิ่น มิรู้สิ้นซากหอมสนอมสนิท
+ตระกองเกี่ยวเกลียวกลมเชยชมชิด จนเต้าติดอกอุ่นละมุนทรวง
+พลิกขยับกลับหยุดเห็นนุชนิ่ง พระนึกกริ่งเกรงจิตตะขิดตะขวง
+ไม่เหมือนหมายอายฝรั่งสิ้นทั้งปวง คิดเหงาง่วงงีบหลับระงับไป ฯ
+๏ อันเรื่องราวกล่าวกษัตริย์หัสกัน กับสุบันเยครูอยู่อาศัย
+ช่วยกุมารผ่านพาราสุลาลัย แต่งเรือใช้ไปฟังข่าวชาวลังกา ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองผลึกเมื่อศึกหยุด สินสมุทรครองวังรั้งรักษา
+ถึงเดือนยี่ปีขาลพระมารดา องค์มณฑาเสด็จสวรรคครรไล
+พระญาติวงศ์พงศาทั้งข้าเฝ้า กำสรดเศร้าแซ่ซ้องร่ำร้องไห้
+หน่อกษัตริย์จัดโกศแก้วประไพ เชิญศพใส่ไว้ปราสาทกั้นราชวัติ
+ฉัตรเงินทองรองเรืองเครื่องประดับ มีสำหรับยศอย่างนางกษัตริย์
+นิมนต์มุนีที่บำเพ็งบวชเคร่งครัด มาสวดมนต์ปรนนิบัติตามศรัทธา
+แล้วแต่งสารการศ���สวรรคต ตามกำหนดจดวันชันษา
+ให้เสนีที่ชำนาญการพูดจา ไปลังกาทูลสนองทั้งสององค์
+เสนาในได้หนังสือถือรับสั่ง ลงที่นั่งกำปั่นสุวรรณหงส์
+พร้อมต้นหนคนประจำเป็นลำทรง ออกอ่าวตรงข้ามฝั่งไปลังกา
+ขึ้นเฝ้าสุดสาครบวรนาถ ถวายพระราชสารสมเด็จพระเชษฐา
+พระอ่านแจ้งแข็งขืนกลืนน้ำตา พาเสนาผู้ถือหนังสือไป
+ถึงอารามสามองค์ที่ทรงพรต น้อมประณตทูลแจ้งแถลงไข
+เหมือนเรื่องความตามสวรรคครรไล แล้วอ่านให้ทราบความตามคดี ฯ
+๏ ในสาราว่าพระหน่อวรนาถ บังคมบาทบงกชบทศรี
+ด้วยแรกเริ่มเดิมพระอัยกี หาฉันนี้ไปเฝ้าพร้อมเผ่าพงศ์
+ทรงขาวผ่องยองใยสไบเฉียง ตรัสสั่งเสียงแจ่มใสไม่ใหลหลง
+ฝากสุรางค์นางนาฏพระญาติวงศ์ ว่าพระองค์นั้นถึงสวรรคต
+แจกเงินทองของประทานวงศ์วานพร้อม ทั้งเตี้ยค่อมข้าหลวงทั้งปวงหมด
+แล้วอวยชัยให้พระองค์ซึ่งทรงพรต เป็นดาบสบวชจำเริญอยู่เนิ่นนาน
+แล้วเข้าที่ตีสามยามสงัด ตื่นบรรทมประนมหัตถ์อธิษฐาน
+พอนาทีตีสิบเอ็ดสำเร็จการ พระนิพพานนิ่งสนิทเหมือนนิทรา ฯ
+๏ ทั้งสามองค์ปลงเห็นเป็นสำเร็จ ท่านสิ้นเสร็จชาติทุกข์ถึงสุขา
+แล้วถือพัดขัดสมาธิ์มาติกา ได้พร้อมพรั่งทั้งวัณฬาสุมาลี
+ครั้นจบสวดตรวจน้ำร่ำอุทิศ เป็นนักสิทธ์อยากใคร่พบซากศพผี
+เห็นสมควรชวนสองดาบสินี เข้ากุฎีห่มดองครองเครื่องพรต
+ชฎากลีบจีบเฉลิมเสริมพระเศียร หนังสือเฉวียนวระชาตามดาบส
+เสร็จทั้งสามตามกันลงบรรพต ถือพัดป้องจ้องจดบทจร ฯ
+๏ ฝ่ายหน่อนาถราธนาพระดาบส ขึ้นทรงรถเนาวรัตน์ประภัสสร
+เข้าดงเดินเนินผาพนาดร ประทับรอนแรมทางมากลางดง
+ไม่เข้าวังลังกาไปท่าน้ำ แล้วลงลำกำปั่นสุวรรณหงส์
+ออกร่องน้ำท่ามกลางตัดทางตรง พอพลบลงลมแดงดั่งแสงเพลิง
+ดูมืดกลุ้มคลุ้มคลื่นเสียงครืนครั่น โดนกำปั่นหันระเหิดเตลิดเหลิง
+ใบขาดแตกแฉกฉีกเป็นปีกเปิง น้ำเข้าเจิ่งดาดฟ้าคงคาเค็ม
+คนจะยืนขึ้นก็ล้มด้วยลมคลื่น เหลือจะฝืนฝ่าข้ามไปตามเข็ม
+สุดสังเกตเขตแดนจะแล่นเล็ม ด้วยลมเค็มตึงใบลดไม่ทัน
+ต้องเอามีดกรีดแหวะแฉละโล่ง ให้เปล่าโปร่งปลดห่วงที่ควงขัน
+ไม่เห็นหนมนมืดเป็นหมอกควัน ตีกำปั่นไปทิศอาคเนย์
+พวกต้นหนคนงานซมซานซบ คลื่นกระทบกระแทกป่วนให้หวนเห
+ลมไม่หยุดรุดไปในทะเล ออกมเหสระตินสายสินธู
+ไปสามเดือนเหมือนหนึ่งเหาะสิ้นเกาะแก่ง จนสุดแสงสุริเยนทร์เห็นรุบหรู่
+เป็นขอบจักรวาลาตำราครู ไม่เห็นสูริยันดวงจันทรา
+เห็นเงื้อมเงาเขาขวางกีดกางกั้น ชื่อละเมาะเกาะกัลปังหา
+กว้างร้อยโยชน์โขดนิลเหมือนศิลา เป็นที่อารักษ์อยู่แต่บูราณ
+พวกจีนจามพราหมณ์ทั้งฝรั่งแขก เรือมาแตกที่ทะเลเทวฐาน
+อารักษ์ช่วยด้วยฤทธิ์พิสดาร สืบลูกหลานเหล่ากอต่อต่อมา ฯ
+๏ พวกหญิงชายฝ่ายชนทะเลนั้น อยู่เขตแคว้นแดนกัลปังหา
+เมื่อลงน้ำดำว่ายคล้ายคล้ายปลา ไม่นุ่งผ้านุ่งแต่ใบไม้กำบัง
+เป็นหัวพริกหยกแดงเรี่ยวแรงมาก ตัวเหมือนกลากเกลื้อนปลิวลอกผิวหนัง
+บ้างอยู่บกตกกล้าทำนาปรัง บ้างอยู่ฝั่งสาชลล้วนคนทะเล
+ทำสุมทุมพุ่มไม้อยู่ในป่า เสียงพูดจาว้าโว้ปะโหรปะเหร
+จะแปลภาษามนุษย์สุดคะเน มันเที่ยวเร่รายกันขุดมันกลอย
+บ้างลงน้ำดำหากุ้งปลาได้ เอาเผาไฟกินอยู่ทั้งปูหอย
+มีลูกเต้าเหล่าเด็กเล็กเล็กน้อย ลงว่ายลอยเล่นน้ำด้วยชำนาญ
+แขกฝรั่งทั้งพราหมณ์อยู่ตามเพื่อน ปลูกเหย้าเรือนตามทะเลเทวฐาน
+ด้วยกว้างขวางอยู่หว่างจักรวาล เป็นกิ่งก้านซ้อนซับสลับกัน
+มีลูกงอกออกที่รากหลากประหลาด แดงดั่งชาดกลมกลิ่นดั่งดินถนัน
+ลูกลอยฟูอยู่ในน้ำของสำคัญ คือลูกกัลปังหาในวารี
+กินเข้าไปใจชื้นระรื่นกลิ่น ตัวก็สิ้นโรคาเป็นราศี
+ที่เกาะนั้นบรรดาเป็นนารี ใครอยากมีผัวก็ไปไหว้เทวา
+เทพไทให้เห็นเช่นมนุษย์ รูปงามสุดสมเล่ห์เสนหา
+ครั้นลูกมีสีเหมือนนิลดั่งจินดา ท่านเทวาพาไปในคีริน
+กินลูกกัลปังหาเป็นอาหาร อยู่สถานถ้ำทองในห้องหิน
+พี่สาวสองน้องชายกายเหมือนนิล ล้วนหอมกลิ่นมังสาเหมือนมาลี
+เกิดเรียงปีพี่น้องสองสังเขป ชื่อนางเทพเทพินนิลกัณฐี
+อนุชาอายุสิบสี่ปี ชื่อเจ้าตรีพลำมีกำลัง
+รู้ภาษามนุษย์สุดประเทศ ด้วยเทเวศร์แกมกับคนมนต์ดลขลัง
+รู้สึกลับคลับคล้ายกายกำบัง นุ่งห่มหนังนาคราชผุดผาดงาม
+วันนั้นออกจากถ้ำว่ายน้ำเล่น เห็นปลาเผ่นขึ้นหลังได้ทั้งสาม
+จะขับซ้ายย้ายขวาปลาไปตาม ด้วยมีความรู้ฤทธิ์วิทยา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระอภัยในกำปั่น เห็นเงื้อมเงาเขากัลปังหา
+ฝูงปลาใหญ่ในน้ำว่ายคล่ำมา ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังดั่งคีรี
+พวกฝรั่งนั่���ยืนยิงปืนสู้ มันยิ่งพรูกันมาอีกไม่หลีกหนี
+กดกำปั่นนั้นจนเปลี้ยจะเสียที จึ่งหยิบปี่เป่าเสียงสำเนียงดัง
+ฝูงปลาใหญ่ได้ยินลืมกินเหยื่อ ที่หนุนเรือเคลื่อนคล้อยกลับถอยหลัง
+ขึ้นลอยล่องฟ่องฟูเงี้ยหูฟัง วิเวกวังเวงแว่วแจ้วจับใจ
+เสียงฉอดฉ่ำร่ำว่าเทพารักษ์ ซึ่งสำนักเนินผาชลาไหล
+ขอเชิญช่วยด้วยเถิดพระเลิศไกร ให้พ้นภัยฝูงปลาในวารี
+แล้วเป่าบวงสรวงถวายฉุยฉายเอ๋ย เชิญชมเชยจันทร์จำรัสรัศมี
+ดารากรร่อนเร่ในเมฆี จะช่วยชี้ชมดาวสาวสาวเอย
+ไม่มีคู่อยู่เดียวเปล่าเปลี่ยวอก ไม่เหมือนกกกอดพระทองนะน้องเอ๋ย
+จะชมอื่นคืนกลับลิบลับเลย ไม่เหมือนเชยโฉมน้องประคองเคียง
+เสนาะดังวังเวงเป็นเพลงพลอด เสียงฉอดฉอดเฉื่อยฉ่ำด้วยน้ำเสียง
+ก้องกังวานหวานแว่วแจ้วจำเรียง ส่งสำเนียงนิ้วเอกวังเวกใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนางเทพเทพินนิลกัณฐี ทั้งเจ้าตรีพลำเล่นน้ำไหล
+ยินสำเนียงเสียงเพราะเสนาะใน จับจิตใจเจียนจะหลับนั่งตรับฟัง
+เห็นกำปั่นนั้นแล้วแจ้วแจ้วจอด เสียงฉอดฉอดพลอดสัมผัสประหวัดหวัง
+จึงขับปลามาในน้ำด้วยกำลัง พูดภาษาฝรั่งร้องถามไป
+นี่แน่คนบนลำเรือกำปั่น ท่านพากันมาแต่หนตำบลไหน
+เมื่อตะกี้นี้สำเนียงเสียงอะไร ใครทำไมไพเราะเสนาะดี ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังดูทั้งสิ้น ผิวเหมือนนิลนวลละอองผุดผ่องศรี
+งามทั้งสามทรามรุ่นดรุณี มาเที่ยวที่ท้องทะเลหรือเทวา
+จึ่งปราศรัยไพเราะเสนาะสนอง เหมือนพี่น้องน่ารักนั้นหนักหนา
+เชิญขึ้นลำกำปั่นจำนรรจา ที่สงกาก็จะเล่าให้เจ้าฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายสามองค์ทรงฟังสังรเสริญ ทั้งเชื้อเชิญชื่นชมด้วยสมหวัง
+จึ่งขึ้นลำกำปั่นนั่งบัลลังก์ มุนีนั่งทั้งสามบอกตามตรง
+เป่าที่เรือเมื่อตะกี้นั่นปี่แก้ว ให้ดูแล้วปลอบถามตามประสงค์
+ดูรูปร่างช่างงามทั้งสามองค์ เป็นเชื้อวงศ์เทวาหรือมานุษย์
+อยู่สำนักหลักแหล่งตำแหน่งไหน มาเที่ยวในคงคงมหาสมุทร
+ล้วนน่ารักศักดิ์สิทธิ์ฤทธิรุทร ขอเชิญสุดสวาทเล่าให้เข้าใจ
+อันตัวเราเจ้านายฝ่ายฝรั่ง ครองเมืองลังกาจิตคิดเลื่อมใส
+ละสมบัติวัตถาไม่อาลัย ไปอยู่ไพรสร้างสมพรหมจรรย์
+เป็นฤๅษีมีศีลทั้งกินบวช จะไปสวดศพเขาให้ไปสวรรค์
+ออกจากฝั่งลังกาสลาตัน ตีกำปั่นมาในน้ำถึงสามเดือน
+ทั้งเชือกเสาเพลาใบตีไปหมด ทุกข์ระทดท้อใจใครจะเหมือน
+ถิ่นประเทศเขตขัณฑ์ก็ฟั่นเฟือน มาลอยเลื่อนกลางทะเลว้าเหว่ใจ
+ขอถามความสามองค์เจ้าจงแจ้ง นี่ตำแหน่งแขวงเขตประเทศไหน
+ที่แลเลื่อมเงื้อมเงาเขาอะไร เหมือนต้นไม้ในทะเลเทียมเมฆิน ฯ
+๏ พี่น้องนั่งฟังคำที่ร่ำถาม จึงบอกสามพระฤๅษีที่มีศีล
+ข้านี้คือชื่อเทพเทพิน น้องชื่อนิลกัณฐีตรีพลำ
+อันประเทศเขตแขวงตำแหน่งนี้ ไม่เห็นรวีดาวเดือนเหมือนจะค่ำ
+แลเขม้นเห็นแจ้งเพราะแสงน้ำ ที่ดูดำดั่งหนึ่งนิลศิลา
+มิใช่เขาเงาไม้สูงใหญ่นั้น คือมณฑลต้นกัลปังหา
+เป็นคีรีที่สถิตท่านบิดา สิ้นสุธาท่ามกลางหว่างจักรวาล
+พวกเสียเรือเหลือตายทั้งชายหญิง อาศัยสิงสิขรินทร์เป็นถิ่นฐาน
+เหมือนเรือท่านฉันก็เห็นไม่เป็นการ น่าสงสารท่านฤๅษีจะมีภัย
+จงเลื่อนลากำปั่นไปวันนี้ ริมคีรีที่บิดาได้อาศัย
+ไปหรือจ๊ะพระฤๅษีหรือมิไป พระอภัยภิญโญโมทนา
+ทั้งสามองค์ทรงช่วยฉันด้วยเถิด จะได้เกิดการบุญคุณหนักหนา
+ทั้งสามรับกลับนั่งบนหลังปลา รุนกำปั่นเข้ามาหน้าคีรี
+แกล้งขึ้นเขาเข้าในห้องช่องสิงขร บอกบิดรดั่งได้ถามสามฤๅษี
+ฝ่ายเทพไทให้เห็นเป็นอินทรีย์ เรียกมุนีขึ้นมานั่งหลังบรรพต
+แล้วปราศรัยไต่ถามสามมนุษย์ ซึ่งบอกบุตรของเราว่าเป็นดาบส
+เหาะเหินได้ไปสวรรค์ชั้นโสฬส หรือปรากฏยศถาในสามัญ ฯ
+๏ พระมุนีมีประโยชน์โปรดเทเวศร์ จึงตรัสเทศนาคำธรรมขันธ์
+ประนมหัตถ์ขัดสมาธิ์ขึ้นสองชั้น แล้วรำพันพจนาตามบาลี
+จะกำเนิดเกิดกายทั้งชายหญิง ตายแล้วกลิ้งกลิ่นเหม็นกลับเป็นผี
+ถึงเทพบุตรครุฑาวาสุกรี ก็ย่อมมีทุกข์โศกมีโรคภัย
+ไม่พ้นพระอนิจจังยังไม่ลุ ถึงอายุยืนยงอสงไขย
+เหมือนแผ่นดินถิ่นทะเลเมรุไกร เพลิงประลัยมาทำลายก็วายปราณ
+เป็นนิสัยไตรภพจบจังหวัด ย่อมเวียนว่ายในวัฏสงสาร
+ที่พ้นทุกข์สุขโขมโหฬาร คือนิพพานพูนสวัสดิ์วัฒนา
+เหมือนหลับใหลไม่ฝันนั้นเป็นสุข ตื่นแล้วทุกข์ผูกพันเพราะตัณหา
+เราเล็งเห็นเป็นวิบัติแล้วศรัทธา ถือศีลห้าเหตุจะใคร่ไปนิพพาน
+คือปาณาอทินนาไม่ฆ่าสัตว์ ไม่นิยมสมบัติพัสถาน
+บทสามว่ากาเมมิจฉาจาร ผัวเมียท่านชายหญิงไม่ชิงเชย
+ที่มุสาวาทีมิได้ปด สุรารสเมรัยมิได้เสวย
+คือศีลห้าสิ่งใ���ไม่เปรียบเลย จะได้เชยชมพระนฤพาน
+จึงถือศีลกินบวชสวดกุศล ผู้ใดนิมนต์ปรนนิบัติอัธิษฐาน
+คนผู้นั้นครั้นดับขันธสันดาน ได้วิมานเมืองฟ้าสุราลัย
+วิสัชนามาก็ครบจบศีลห้า จงอุตส่าห์อย่าให้เสื่อมที่เลื่อมใส
+สละสลัดตัดบ่วงที่ห่วงใย จึงจะได้ไปถึงที่นีรพาน ฯ
+๏ เทพไทไหว้ว่าสาธุสะ คำของพระมั่นแม่นเป็นแก่นสาร
+จะถือศีลจินตนาสมาทาน ต่างกราบกรานเกรงบุญพระมุนี
+ส่วนสามองค์ปลงใจเลื่อมใสพร้อม ประณตน้อมนับถือพระฤๅษี
+ขอพากเพียรเรียนสิกขาทั้งบาลี พระมุนีไปไหนจะไปตาม
+พระอภัยได้สดับรับจะสอน พลางอวยพรเทพพ่อของทั้งสาม
+เขาจะเพียรเรียนสิกขาพยายาม จงโปรดตามใจให้เหมือนใจจง
+เทพารักษ์ภักดีมุนีนาถ อนุญาตยอมตามความประสงค์
+แล้วลาพระละกายหายรูปทรง ต่างดำรงรักษาสมาทาน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงนามสามฤๅษี อยู่คิรีที่ทะเลเทวฐาน
+ส่วนสองนางต่างถามสามกุมาร ดูชั้นชานภูผานั้นน่าชม
+เหมือนมณฑลต้นกัลปังหา โตใหญ่กว่าโยชน์ตั้งครั้งประถม
+อยากจะใคร่ไปเดินเนินพนม นำไปชมเชิงชานสำราญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่สาวทูลดาวบส บนบรรพตพระดำเนินเดินไม่ไหว
+ขึ้นบนบ่าข้าจะเชิญเที่ยวเดินไป เห็นพร้อมใจกับพระน้องทั้งสองรา
+ตรีพลำกำลังดั่งสิงหะ แบกองค์พระอภัยเดินไปหน้า
+นางเทพินยินดีมีศรัทธา กราบสุมาลีก้มประนมนิ้ว
+ค่อยสอดกรช้อนพระองค์ให้ทรงนง ประคองทั้งสองพระเพลาแบกเบาหวิว
+กัณฐีช้อนวัณฬาแบกพาปลิว ไปตามทิวไม้ร่มพนมเนิน ฯ
+๏ ภูเขานั้นอันคนอื่นจะขึ้นยาก เชิงชะวากวุ้งเวิ้งเป็นเพิงเผิน
+ฤๅษีพับเพียบงามสามองค์เดิน ชมโตรกเตริ่นตรวยโตรกชะโงกชะง้ำ
+บ้างงุ้มเงื้อมเลื่อมเหลือบเหมือนเคลือบขลับ บ้างวาบวับวามแสงดูแดงก่ำ
+บ้างเหมือนแม้นแท่นแท่งดังแกล้งทำ มีธารล้ำน้ำพุโปรยปรุปรอย
+ลางแห่งเห็นเย็นเยียบเงียบสงัด เป็นน้ำหยัดหยดเหยาะเผาะเผาะผอย
+มีต้นไม้ใหญ่ยิ่งก้านกิ่งช้อย ฝักเหมือนนกหกห้อยย้อยระย้า
+เป็นรอกแตแลเห็นเป็นต่างต่าง มีทุกอย่างสารพัดสัตว์ปักษา
+โตสักร้อยอ้อมเศษสังเกตตา สูงสักห้าสิบเส้นพึ่งเห็นมี
+ข้างโคนโตโปปุ่มเปลือกหุ้มอยู่ เหมือนเม่นหมูงูเนื้อเหมือนเสือหมี
+เหมือนสิงโตโคถึกมฤคี พระมุนีพินิจพิจารณา
+แต่ก้มเงยเลยดูเป็นครู่พัก มีแต่ฝักไม่มีใบใหญ่หนักหนา
+จึงตรัสถามสามองค์ด้วยสงกา กุมารารู้บ้างหรือไม้ชื่อไร ฯ
+๏ นางเทพินนิลกัณฐีตรีพลำ ต่างตอบคำทูลแจ้งแถลงไข
+แต่ก่อนกาลท่านบิดาบอกข้าไว้ ชื่อต้นไม้สัตบรรณบนบรรพต
+ครั้นฝักแก่กระแตกระรอกก็ออกสิ้น แตกทุกฝักปักษิณบินไปหมด
+ที่โคนตุ่มปุ่มโป่งตะโคงคด ถึงกำหนดสามปีจะมีตัว
+ปุ่มเปลือกแตกแยกแยะแพะแกะกระโดด เขย่งโขยดโดนกันมันคันหัว
+ทั้งสิงห์เสือเนื้อทรายแรดควายวัว เที่ยวไปทั่วเขตป่าพนาดร
+แล้วพาเดินเนินโขดขึ้นโสดสุด ยืนยั้งหยุดยอดกิ่งบนสิงขร
+ชมมหาสาคโรชโลธร ล้วนนาคีมีหงอนสลอนลอย
+เป็นปล่องนาคมากมายขึ้นว่ายคล่ำ บางพ่นน้ำพลุ่งพลุ่งฟูฟุ้งฝอย
+ล้วนยาวเฟื้อยเลื้อยลายเลื่อมพรายพรอย ทั้งใหญ่น้อยลอยเลี้ยวกอดเกี่ยวพัน
+อินทรีฉาบถาบถาร่อนราปีก ฉวยโฉบฉีกนาคราชเผ่นผาดผัน
+ครุฑก็ลากนาคจิกเหยียบหยิกยัน เวียระวันว้าว่อนราร่อนลอย
+แลบนสูงฝูงคนทะเลเล่า เล็กเล็กเท่ามดไรไต่ร่อยร่อย
+กำปั่นยาวเก้าเส้นเห็นน้อยน้อย เท่ากิ่งก้อยลอยอยู่ท่าหน้าคีรี
+แล้วลงเนินเดินในดงไม้ร้อง เสียงแซ่ซ้องเอื้อยอ้อเหมือนซอสี
+รู้หุบใบไกวกิ่งเป็นสิงคลี ดอกมันมีวันเดียวก็เหี่ยวโรย
+ลูกพฤกษาหน้านั้นดูเหมือนผู้หญิง ใครหักกิ่งร้องกรีดหวาดหวีดโหวย
+เถาวัลย์มีที่ในถิ่นร้องดิ้นโดย เรียกขานโวยเฮฮาภาษาไม้
+มีพร้อมพรักผักหญ้าในป่านั้น ใครเด็ดฟันฉะเชือดเป็นเลือดไหล
+เสียงกู่ก้องร้องเรียกกันเพรียกไพร ตามวิสัยไม้ผลักขอบจักรวาล ฯ
+๏ ครั้นเย็นพยับกลับมาหน้าสิงขร ประทับร้อนริมทะเลเทวฐาน
+คนที่เขาเข้าเป็นศิษย์สิทธาจารย์ มากประมาณพันเศษหลายเพศพรรณ
+พระฤๅษีดีใจปราศรัยถาม ถึงชื่อนามนัคเรศขอบเขตขัณฑ์
+สามิภักดิ์จักได้ไปด้วยกัน แต่กำปั่นเล็กไปจะไม่สบาย
+มีท่อนกัลปังหาที่ท่าน้ำ เจ้าตรีพลำว่าจะทำกำปั่นถวาย
+เรียกไพร่พลคนทะเลมามากมาย มอบให้นายฝรั่งชาวลังกา
+เครื่องมือเล่าเอาเหล็กดีตีทั้งนั้น ขุดถากทำกำปั่นกัลปังหา
+กำลังกลางกว้างเส้นกับสิบวา โดยยาวห้าเส้นครึ่งอากึ่งทำ
+ท้องลึกห้าสิบวาหนาสองศอก บ้างขุดตอกตึงตังไปยังค่ำ
+ลากกิ่งกัลปังหานั้นมาทำ เสาประจำสามเสาทั้งเพลาใบ
+แล้วสำเร็จเจ็ดเดือนเลื่อนอ��กอู่ ลอยลำฟูฟ่องดีจะมีไหน
+ขัดเงาวาวราวกับแก้วดูแววไว ข้างหน้าใส่รูปครุฑยุดนาคา
+กราบสองข้างช่างสลักรูปเงาะแขก ขัดดาบแบกหอกยืนถือปืนผา
+มีลวดลายท้ายที่นั่งทำหลังคา ล้วนแต่กัลปังหามีฝาบัง ฯ
+๏ ถึงเดือนสี่มีลมพัดซัดขึ้นเหนือ กำปั่นใหญ่ให้เป็นเรือพระที่นั่ง
+ลำที่ไปใส่ลำเลียงเสบียงกรัง กับคนทั้งตามมานั้นสักพันคน
+ต่อเรือใช้ไม้ระกำลำละเส้น ทำเหมือนเช่นเรือสลักไม่ขัดสน
+ยี่สิบลำสำหรับเมื่ออับจน เลือกเอาคนเหล่านั้นไปพันปลาย
+ลมไม่มีตีกระเชียงเสบียงให้ จะได้ใช้ตักน้ำท่ามาถวาย
+สามกุมารท่านฤๅษีอยู่ที่ท้าย แสนสบายบัลลังก์ที่นั่งนอน
+จะออกลำกำปั่นกัลปังหา เป่าปี่ลาเทพเจ้าเขาสิงขร
+สั่งสำเนียงเสียงเอกวิเวกวอน เจริญพรภูมิทะเลทุกเทวา
+บริบูรณ์พูนสุขทุกทุกสิ่ง ทั้งมณฑลต้นกิ่งกัลปังหา
+ได้ยินทุกรุกขเทพฉายา ยืนเยี่ยมหน้าให้เห็นเหมือนเช่นเคย
+แล้วร้องช่วยอวยชัยไปเป็นสุข อย่ามีทุกข์ร่อนเร่ระเหระหน
+พอลมมีดีใจใช้ใบบน หมายมณฑลทิศพายัพแล่นลับเลย ฯ
+๏ ทั้งสามองค์ทรงนั่งให้วังเวก เอกเขนกแหงนนิ่งอิงเขนย
+ขอเดชะพระพายช่วยชายเชย มารำเพยพัดส่งให้ตรงไป
+เป่าทุ้มปี่มิให้คนไพร่พลหลับ พอให้จับจำเรียงส่งเสียงใส
+กำปั่นทรงหงส์บัลลังก์ทั้งเรือใช้ สำราญใจไปด้วยกันทุกวันคืน
+พระคงคาสาธุพายุเงียบ คลื่นราบเรียบลมเรื่อยแล่นเฉื่อยชื่น
+มาเดือนหนึ่งจึงค่อยสร่างนภางค์พื้น ในกลางคืนแลเขม้นพอเห็นดาว
+เดือนตะวันนั้นไม่เห็นเป็นแต่แสง แดดไม่แข็งคนทั้งหลายไม่หายหนาว
+อีกเดือนครึ่งจึงเห็นจันทร์ตะวันวาว ถึงเกาะคังคาวโขดเขาสำเภาทลาย
+ถนนขวางกลางสมุทรเสมอน้ำ ไปยังค่ำก็ไม่สิ้นเนินหินหาย
+สำเภาเกยเลยค้างคนวางวาย คังคาวร้ายมันก็บินมากินคน
+สำเภาเป็นเช่นกับหินสิ้นทั้งนั้น ดูเรียงรันไปตามแนวแถวถนน
+เหมือนโขดเขาเสาสล้างอยู่กลางชล ไกลเขตคนเขานั้นอยู่ข้างบูรพา
+เป็นถิ่นที่ปีศาจร้ายกาจสุด เห็นคนผุดล้อมรายทั้งซ้ายขวา
+จะพลิกคว่ำลำทรงตรงเข้ามา กลับกลัวกัลปังหาสง่ามี
+แต่พวกพลคนทะเลที่เรือใช้ ไม่ตกใจโจนลงน้ำลงปล้ำผี
+ถือสาตราพร้ามีดทั้งกริชตรี ไล่ฆ่าผีปีศาจเที่ยวฟาดฟัน
+พวกลำทรงหงส์ที่นั่งคนทั้งหลาย ช่วยรบ��ายยิงปืนเสียงครื้นครั่น
+ปีศาจสางต่างมัวด้วยกลัวควัน ก็กลับอันตรธานหนีพล่านไป
+แต่คังคาวราวกับพ้อมปีกกรอมกว้าง ดูเกลื่อนกลางเวหาถลาไถล
+พวกกำปั่นฟันแทงแกว่งคบไฟ มันเฉี่ยวได้คนทะเลขึ้นเมฆา
+บ้างอกฉีกปีกขาดตายกลาดเกลื่อน ยังพวกเพื่อนมาเป็นยืดมืดเวหา
+เหลือสู้รบหลบลงไปในดาดฟ้า บ้างเข้าฝาท้ายบังนั่งประชุม
+ทั้งพวกพลคนทะเลลงในน้ำ ป้างแอบกำปั่นไปไม้กระทุ่ม
+ล่มเรือใช้ไม้ระกำลงคว่ำคลุม คนเข้าซุ้มเสียทั้งสิ้นมันบินคอย
+คังคาวตามสามคืนนับหมื่นแสน จนสิ้นแดนเดือนดับจึงกลับถอย
+คนทะเลนั้นก็หายไปหลายร้อย ยังเหลือน้อยกว่าพันตามกันมา ฯ
+๏ ถึงเจ็ดเดือนเฟือนแดนดูแผนที่ ก็ไม่มีที่จะหวังเห็นฝั่งฝา
+ไม่มีเรือเหนือใต้ในคงคา ทุกเช้าเย็นเห็นแต่ฟ้าปลากับน้ำ
+พระอภัยได้สามกุมารน้อย อยู่ใช้สอยค่อยชื่นทุกคืนค่ำ
+สอนเทพินนิลกัณฐีตรีพลำ ให้รู้ธรรมทศพิธไม่ปิดบัง
+สามพระองค์ทรงรักพระนักสิทธ์ อยู่ใกล้ชิดชื่นชมด้วยสมหวัง
+เมื่อเข้าที่ศรีสุวรรณบัลลังก์ อุตส่าห์นั่งนวดฟั้นให้บรรทม
+ทั้งวัณฬานารีบุตรีน้อย ให้ใช้สอยสุจริตสนิทสนม
+ถึงดำนิลกลิ่นก็รื่นชื่นอารมณ์ ต่างเชยชมเหมือนพงศ์ในวงศ์วาน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสินสมุทรสุดสงสัย ตั้งแต่ใช้ให้อำมาตย์ถือราชสาร
+ไปฟากฝั่งลังกาก็ช้านาน คอยประมาณสามเดือนไม่เคลื่อนคลา
+จึงแต่งเรือเร็วใช้ไปไต่ถาม ก็ว่าสามพระองค์ทรงสิกขา
+เสด็จจากฟากฝั่งเกาะลังกา ไม่รู้ว่าจะไปหนตำบลใด
+สินสมุทรสุดสลดกำสรดเศร้า หาโหรเฒ่าเข้ามาถามตามสงสัย
+หรือเรือซัดขัดขวางเป็นอย่างไร จะสูญไปหรือจะมาถึงธานี ฯ
+๏ โหรชำระพระเคราะห์เฉพาะร้าย แต่ข้างปลายลาภเลิศประเสริฐศรี
+จะกราบทูลมูลความตามคดี พระตกที่พิเภกอสุรา
+ต้องขับไล่ได้พระรามเป็นที่พึ่ง ยังไม่ถึงชีวังสิ้นสังขาร์
+เมื่อปลายมือรื้อสำราญผ่านลังกา สามปีครึ่งจึ่งจะมาถึงธานี ฯ
+๏ สินสมุทรสุดเศร้าเปลี่ยวเปล่าจิต รำคาญคิดขุ่นข้องมัวหมองศรี
+จึงตรัสสั่งเสนาอย่าช้าที จัดเรือยี่สิบลำที่กำลัง
+ให้แยกย้ายรายไปทั้งใต้เหนือ เที่ยวถามเรือลูกค้าแขกฝาหรั่ง
+ถึงการะเวกแวะเข้าเล่าให้ฟัง กราบทูลทั้งรมจักรนัครา ฯ
+๏ อำมาตย์รับอภิวาทหน่อกษัตริย์ บ้างเร่งจัดกองตระเวนเกณฑ์อาสา
+ยี่สิบลำกำปั่นแต่บรรดา เที่ยวติดตามถามหาในวารี
+สุดสาครอ่อนจิตคิดฉงน ทั้งเสาวคนธ์หม่นหมองทั้งสองศรี
+คิดถึงพระชนกชนนี แต่งเรือยี่สิบให้เที่ยวไปตาม
+พวกฝรั่งลังกาพาราผลึก ออกแล่นลึกแลเห็นใครก็ไต่ถาม
+แขกฝรั่งอังกฤษมุหงิดพราหมณ์ ไม่ได้ความมาดูข้างบูรพา
+อรอบหรุ่มรุมวิสัยไซร้สุหรัด โรมพัฒน์กาหลังมังกะหล่า
+เมืองมัดชะกะละเงาะเกาะชวา บ้างไปการะเวกทูลมูลความ
+ไปประเทศเขตระแงะต้องแวะเข้า กราบทูลท้าวรมจักรตรัสซักถาม
+ครั้นรู้ชัดจัดเรือใช้ให้ไปตาม ถึงจีนจามจบจังหวัดปัถพี ฯ
+๏ จะกล่าวจีนถิ่นทะเลชื่อเจเจี๋ยว มีแรงเรี่ยวร้ายเหลือเหมือนเสือหมี
+อยู่เรือใหญ่ไม้ชำฉาในวารี ยาวสักยี่สิบเส้นมันเป็นนาย
+มีเรือตามสามร้อยเที่ยวลอยล่อง จับพวกพ้องเภตราเที่ยวค้าขาย
+ได้ข้าวของทองนากมีมากมาย อยู่สุดปรายแดนจีนมีสินทรัพย์
+พอเห็นเรือพระอภัยในสมุทร ทั้งเรือครุฑเรือหงส์ธงสำหรับ
+เรือเล็กมียี่สิบลำสองสำรับ ให้หยุดยับยั้งอยู่จะดูเรือ
+ทั้งเรือตามสามร้อยลอยสล้าง สะกัดทางที่จะไปทั้งใต้เหนือ
+ถือทวนยาวง้าวขวานกระหง่านเงื้อ ล้วนใส่เสื้อเกราะทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงสวัสดิ์ถือสัตย์ศีล เห็นโจรจีนล้อมสกัดคิดขัดสน
+จะหลบหลีกแล่นไปเห็นไม่พ้น จึงขึ้นบนครุฑาร้องพาที
+ท่านทั้งหลายนายไพร่ผู้ใหญ่น้อย จงโปรดปล่อยเรานี้ถือเป็นฤๅษี
+พวกเรือแตกแขกฝรั่งไม่มั่งมี มาทั้งนี้แต่ล้วนจนคนเข็ญใจ
+จงเอาบุญคุณพระจะได้ลุ สืบอายุยืนยงอสงไขย
+รูปบิณฑบาตญาติโยมทั้งปวงไป จงโปรดให้หนทางอย่าขวางเรือ
+เจเจี๋ยวอ้ายนายใหญ่ร้องไอย่า สั่งโยธาถือขวานทหารเสือ
+ไม่มีทรัพย์จับเอาของข้าวเกลือ ต่างเงือดเงื้อง้าวขวานทะยานยืน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาล้วนกล้าศึก ทั้งพวกผลึกกรูมาจับฟ้าฝืน
+เห็นโจรใกล้ไม่ถอยต่างปล่อยปืน บ้างออกยืนรบรับขยับคอย
+พอเรือโดนโจรจีนปีนกำปั่น ถูกแทงฟันหันหกตกผอยผอย
+ยิงปืนรายหลายตับตายนับร้อย ต่างราถอยหลีกทางออกห่างกัน
+เรือครุฑทรงตรงเรียงเข้าเคียงชิด ผูกพวนติดแปดเปลาะชะเนาะขัน
+เรือเล็กพร้อมล้อมรอบเป็นขอบคัน คอยช่วยกันรบรับสู้กับโจร ฯ
+๏ คนทะเลลงน้ำดำไม่ผุด ผ้าผ่อนหลุดยุดเรือจีนปีนเผ่นโผน
+แย่งอาวุธฉุดชิงเหมือนลิงโลน ฆ่าพวกโจรจีนตายลงก่ายกัน
+ที่ยังเหลือเรือตามมาหลามหลัง เสียงตึงตังตามปืนเสียงครื้นครั่น
+ด้วยเดชะพระกุมารเชี่ยวชาญครัน เป่าลมกันปืนลูกไม่ถูกคน
+ถึงสิบวันสิบคืนเกิดคลื่นกล้า พัดเภตรากลอกกลับอยู่สับสน
+เรือโจรแตกแยกย้ายตามสายชล ทั้งเรือคนทะเลหายไปหลายลำ
+แต่ลำทรงหงส์ทองฟูฟ่องคลื่น สิ้นเสียงปืนเงียบสงบพอพลบค่ำ
+เป็นลมกล้ามาทางบูรพ์พัดหนุนน้ำ ทั้งคลื่นซ้ำส่งมาเจ็ดราตรี
+ยิ่งเร็วรี่รีบแล่นเข้าแดนเทศ เป็นขอบเขตกะเลหวังรุ่งรังสี
+เห็นเขาเอกเมฆพัดในนัทที ดูแผนที่มีแจ้งตำแหน่งทาง ฯ
+๏ พวกต้นหนคนท้ายสบายจิต สังเกตทิศทางสันทัดไปขัดขวาง
+ไม่เข้าแดนแล่นร่ำมาท่ามกลาง พบขุนนางพวกตามสามพารา
+ต่างปราศรัยไต่ถามไปตามเรื่อง ทั้งสามเมืองเศร้าสร้อยละห้อยหา
+ต่างได้ความสามฤๅษีชุลีลา ไปพาราแจ้งข่าวทูลเจ้านาย
+แต่ลำทรงตรงเข้าอ่าวผลึก อึกทึกชื่นชมด้วยสมหมาย
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสุดสบาย มาถวายบังคมก้มกราบกราน
+ทางปราศรัยไต่ถามได้ความเสร็จ เชิญเสด็จขึ้นปราสาทราชฐาน
+บรรดาเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน มากราบกรานพร้อมสิ้นด้วยยินดี ฯ
+๏ สามนักสิทธ์พิจารณาศพ สวดมนต์จบมาติกาชักผ้าผี
+ปลงอนิจจังบังสุกุลตามมุนี ตรวจวารีแบ่งบุญกรุณา
+ส่วนสุวรรณมาลีฤๅษีสินธิ์ ปลงอนิจทุกขังเห็นสังขาร์
+ไม่เศร้าโศกโลกกรรมธรรมดา อันเกิดมาแล้วก็ตายสูญหายไป ฯ
+๏ พวกวงศาข้าเฝ้าสาวสนม ชวนกันชมพระพี่น้องผุดผ่องใส
+ดำก็จริงพริ้งพร้อมละม่อมละไม ต่างกราบไหว้นับถือเลื่องลือชา
+พวกชาวบ้านร้านถิ่นสิ้นทั้งนั้น มาชมรำกำปั่นกัลปังหา
+เป็นแท่งเดียวเจียวดั่งนิลจินดา ต่างซ้องสาธุทั่วทุกตัวคน
+บรรดาเหล่าชาวทะเลพลัดเผลไพล่ ต่างพลัดไปเขตแขวงทุกแห่งหน
+ทั้งทิศใต้ชายน้ำทุกตำบล จึ่งมีคนทะเลอยู่ทุกบูรี ฯ
+๏ พระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ทั้งพระหัสไชยกับพระมเหสี
+ทั้งเวียงวังลังกาสามธานี ต่างยินดีด้วยพระองค์คงพารา
+ต่างจัดแจงแต่งสลุบเรือกำปั่น ของช่วยศพครบครันเลือกสรรค์หา
+โหมดตาดต่วนล้วนแต่ดีมีราคา ใส่เรือห้าสิบงามทั้งสามเมือง
+พระอนุชาพาบุตรกับนุชนาฏ ลงเรือราชสีห์ทรงปักธงเหลือง
+ทหารแห่แซ่ซ���องมานองเนือง ออกจากเมืองแล่นมาในสาคร
+พระหัสไชยไม่มีวงศ์เผ่าพงศา กับสร้อยสุวรรณจันทร์สุดาดวงสมร
+ลงทรงเรือพระพี่นั่งลำมังกร ทหารแห่แลสลอนสล้างมา
+หน่อนรินทร์ปิ่นเกล้าเจ้าสิงหล กับนงเยาว์เสาวคนธ์ขนิษฐา
+ตั้งกระบวนล้วนฝรั่งเมืองลังกา ตั้งแห่แหนแน่นมาในวารี ฯ
+๏ ซึ่งกล่าวความสามเมืองมาช่วยศพ ต่างนอบนบนับถือพระฤๅษี
+ต่างคำนับรับกันอัญชุลี ต่างน้องพี่เผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน
+ด้วยมากมายหลายองค์วงศ์กษัตริย์ สถิตรัตน์ปรางค์ปราสาทราชฐาน
+หน่อนรินทร์สินสมุทรเป็นแม่งาน คิดทำเมรุเกณฑ์งานการระดม
+หมายไปทั่วหัวเมืองมาเนืองแน่น นับหมื่นแสนสามพารามาประสม
+บ้างฉุดลากถากเสากล่อมเกลากลม ทุกหมู่กรมสมทบทำครบครัน
+เมื่ออยู่วังพรั่งพร้อมพงศ์กษัตริย์ ปรนนิบัติพระสิทธาเวลาฉัน
+ต่างนบนอบหมอบเมียงเลี้ยงนักธรรม์ ศรีสุวรรณเอ็นดูสามกุมาร
+จึงเรียกหามาให้นั่งใกล้ชิด แล้วเพ่งพิศผิวพรรณในสัณฐาน
+พลางตรัสชมสมทรงสมวงศ์วาน ได้ลูกหลานเช่นนี้แล้วดีนัก
+ตรีพลำนวลเนื้อเหลือหวนหอม พลางโอบอ้อมอุ้มขึ้นวางไว้กลางตัก
+ประคองแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ ล้วนน่ารักรูปโฉมประโลมใจ ฯ
+๏ สามกุมารกรานกราบล้วนราบเรียบ หมอบพับเพียบทูลว่าอัชฌาสัย
+พระการุญคุณลบภพไตร จะรับใส่เศียรสิ้นด้วยยินดี
+ฝ่ายพระกฤษณานุชารุ่น เกิดต่างท้องน้องอรุณรัศมี
+ชื่อเทวัญชันษาสิบห้าปี น้องสาวมีคมขำชื่ออัมพวัน
+ตามบิดามาเฝ้าพระดาวบส ทั้งโอรสบุตรีทรงศรีสรรพ์
+กับสามองค์วงศ์เทวาพูดจากัน ดูผิวพรรณผ่องศรีมณีนิล
+ล้วนรุ่นราวคราวเดียวเสียวเสียวจิต ให้หวิดหวิดไหวไหวฤทัยถวิล
+ฝ่ายพี่ชายหมายเสน่ห์นางเทพิน น้องรักนิลกัณฐีด้วยปีเดียว
+เจ้าตรีพลำเห็นอัมพวาน้อย เนตรชม้อยช้อยดูประเดียวประเดี๋ยว
+จนฉันแล้วแคล้วคลาดลีลาศเลี้ยว ต่างเหลียวเหลียวแลหาด้วยอาวรณ์ ฯ
+๏ จะกล่าวพระมังคลานราราช กับครูบาทหลวงฝรั่งอยู่สั่งสอน
+ครองเมืองกำพลเพชรเขตนคร แต่งเรือจรเจ็ดลำเป็นกำลัง
+ไปสืบเรื่องเมืองลังกากลับมาแจ้ง ทูลแถลงเล่าตามเนื้อความหลัง
+พระปิตุราชมาตุรงค์ดำรงวัง ไปบวชทั้งสามองค์ทรงศรัทธา
+สุดสาครนงเยาว์เสาวคนธ์ ภิเษกสองครองสิงหลภาษา
+แล้วได้ข่าวเจ้าวลายุดานุชา หน่อนราครองบุรินทร์เมืองสินชัย
+วายุพัฒน์นัดดานราราช เป็นอุปราชเมืองเซ็นเป็นเขยไข
+พระหัสกันผ่านพาราสุลาลัย ฝรั่งใหญ่ไพร่พลคณนา
+พระทราบสิ้นยินดีเป็นที่สุด ด้วยพระนุชน้องนาถมีวาสนา
+บาทหลวงฉุนหุนหันด่าวัณฬา มันชั่วช้าโฉดเฉาช่างเมามัว
+ทำเสียชาติศาสนาข้างฝาหรั่ง ไปบวชนั่งฉอเลาะปะเหลาะผัว
+ไม่ฝังปลูกลูกหลานวงศ์วานตัว มันชาติชั่วจริงเจียววะอีละเวง
+ให้ศัตรูดูถูกทำลูกเต้า ยอมให้เขาชาวผลึกฮึกข่มเหง
+ส่วนพวกพ้องของผัวมันกลัวเกรง จริงนะเองอีวัณฬามันบ้ากาม
+ให้เรือใช้ไปนัดน้องกับสองหลาน เกณฑ์ทหารพร้อมพรั่งมาทั้งสาม
+จะกำจัดสัตว์บาปคิดปราบปราม ทำสงครามครั้งนี้ให้มีชัย
+เอ็งต่อลำกำปั่นสักพันหนึ่ง เกณฑ์อากึ่งตั้งทำริมน้ำไหล
+ยาวสามเส้นเช่นกันหมดกำหนดไว้ เกณฑ์พวกไพร่ลงประจำลำละพัน
+เป็นทหารล้านถ้วนกระบวนทัพ เรือสำหรับใช้แต่งให้แข็งขัน
+น้องนัดดามาพร้อมรวมรอมกัน แก้แค้นมันไม่ได้มิใช่ชาย
+อี่แม่เลี้ยงเอี้ยงดูคนผู้เฒ่า เคยเป็นเจ้าชาวกำพลคนทั้งหลาย
+ปลอมไปด้วยช่วยว่าเสนานาย ถือกฎหมายอาชญาเฆี่ยนฆ่าตี
+พวกเสนาข้าเฝ้าคนเฒ่าแก่ ให้ดูแลอยู่บำรุงชาวกรุงศรี
+เร่งคิดอ่านการใหญ่เห็นได้ที เคราะห์เองคลายหลายปีจะดีครัน ฯ
+๏ พระมังคลาฝาหรั่งฟังบาทหลวง สั่งกระทรวงเสนาปรีชาขยัน
+ให้เร่งรัดจัดแจงบอกแบ่งปัน ต่อกำปั่นพันลำรีบทำการ
+ด้วยเมืองเพชรกำพลผู้คนมาก บ้างฉุดลากถากฟันบ้างขันกว้าน
+แต่เดือนห้ามาเดือนเจ็ดสำเร็จการ เกณฑ์ทหารลงประจำทุกลำเรือ
+ทั้งปืนผาอาวุธเครื่องยุทธ์ครบ พลรบเริงราญทหารเสือ
+หินสำหรับอับเฉาทั้งข้าวเกลือ แจกหมวกเสื้อไพร่ขุนนางต่างต่างกัน
+ลำที่นั่งเหรายาวห้าเส้น สลักเป็นเกล็ดกระหนกแผ่นผกผัน
+ล้วนหุ้มทองรองเรืองเครื่องสุบรรณ เป็นช่องชั้นบัลลังก์ล้วนฝังพลอย
+เอาเข้มขาบทาบเป็นใบใส่สลับ ระยางระยับแย่งย้ายล้วนสายสร้อย
+พร้อมสะพรั่งทั้งพันเป็นหลั่นลอย ต่างเตรียมคอยหน่อนาถจะยาตรา ฯ
+๏ พระมังคลาอ่าองค์สรงสนาน พนักงานคอยถวายเครื่องซ้ายขวา
+ทรงสำอางอย่างฝรั่งเมืองลังกา นางพระยายิ้มย่องประคองเคียง
+ฝูงนารีที่จะไปให้ใช้สอย ทั้งใหญ่น้อยสาวแก่เซ็งแซ่เสียง
+เชิญเครื่องอ่า���พานเครื่องหอมอยู่พร้อมเพรียง แล้วแม่เลี้ยงนำหน้ามังคลาตาม
+เสด็จออกนอกวังขุนนางกราบ ถือหอกดาบตามเสด็จไม่เข็ดขาม
+ลงที่นั่งเสนาสง่างาม ให้โห่สามลาลั่นสนั่นดัง
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องยกกองทัพ ดูคั่งคับโยธาทั้งหน้าหลัง
+ออกมหาสาชลในวนวัง ต้นหนตั้งเข็มหมายฝ่ายอุดร
+เดินกำปั่นพันลำในน้ำเขียว เป็นเกลียวเกลียวคลื่นกลิ้งเท่าสิงขร
+ทุกคืนค่ำร่ำมาในสาคร หนทางจรเจ็ดเดือนไม่เคลื่อนคลา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระวลายุดาน้อง แต่ตรึกตรองถึงสมเด็จพระเชษฐา
+ถึงเดือนเจ็ดจะเสด็จยกพลมา จึงปรึกษาเจนธนูคู่ชีวี
+พวกเรือใช้ไปลังกากลับมาเล่า ว่าพระเจ้าลุงถือเป็นฤๅษี
+ป้าทั้งสองครองพรตดาวบสินี ประเดี๋ยวนี้พลัดพรายสูญหายไป
+พระเชษฐาว่าให้ยกไปช่วย จะไปด้วยเขาหรือจิตคิดไฉน
+เจนธนูรู้หัวร่อตอบหน่อไท ถึงพระอภัยไม่อยู่ในบูรี
+รำภายุพานางสุลารักษาอยู่ จะรบสู้มารดาน่าบัดสี
+แต่ครั้งนี้มิไปเห็นไม่ดี จะเสียพี่พวกพ้องจะต้องไป
+แต่ตั้งทัพยับยั้งหยุดสังเกต ว่าพระเชษฐานั้นจะทำไฉน
+เขาชนะจะบำรุงซึ่งกรุงไกร ถ้าแพ้ไปเราก็มาเสียธานี ฯ
+๏ พระวลายุดาฟังว่าชอบ จึงนบนอบสรรเสริญเจริญศรี
+จะยกไปให้เขาเห็นพอเป็นที ท่านจงอยู่บูรีให้ปรีดา
+แล้วตรัสสั่งทั้งสี่เสนีใหญ่ เกณฑ์นายไพร่ห้าสิบหมื่นพร้อมปืนผา
+ทั้งข้าวน้ำลำเลียงเลี้ยงโยธา เรือรบห้าร้อยถ้วนกระบวนทัพ
+แล้วแต่งองค์ลงที่นั่งนาคราช เรือพิฆาตคู่แข่งแซงสลับ
+ได้ฤกษ์ดีดีห้องโห่ร้องรับ แล้วยกทัพเรือมาในวารี ฯ
+๏ ฝ่ายหน่อนาถนัดดาวายุพัฒน์ ตั้งกองหัดฝึกทหารชาญชัยศรี
+พอพวกอามาแถลงแจ้งคดี ให้ไปด้วยช่วยตีเมืองลังกา
+จึงบอกครูสุริยันว่าฉันนึก จะทำศึกสมมาดปรารถนา
+จะเสี่ยงบุญทูลขอพลพ่อตา ไปลังกาแก้มือไว้ชื่อชาย ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ถือศีลซื่อสัตย์ จึ่งทานทัดหน่อนาถเหมือนมาดหมาย
+ผลาญแม่พ่อทรชนไม่พ้นอาย ถึงตัวตายแล้วชื่อคงลือชา
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าโมโหทำโอหัง สอนให้มังคลาคิดผิดหนักหนา
+เจ้าก็จงสงสารกับมารดา เสียลังกาก็เหมือนสูญประยูรวงศ์
+ถึงไปด้วยช่วยสมทบอย่ารบพุ่ง ถ้าได้กรุงสมจิตคิดประสงค์
+อย่าสังหารผลาญเหล่าพวกเผ่าพงศ์ รับแต่องค์มารดามาธานี
+ฝ่ายพ่อเจ้าเขาบำรุงกรุงผลึก จะทำศึกกันไปอีกจงหลีกหนี
+ช่วยแม่พ่อต่อไปจะได้ดี อย่าถือที่ทรยศไม่งดงาม ฯ
+๏ วายุพัฒน์ตรัสตอบว่าชอบอยู่ เดิมไม่รู้บุญบาปจึ่งหยาบหยาม
+เชิญไปด้วยช่วยแนะนำจะทำตาม ให้ได้ความชอบชิดข้างบิตุรงค์
+แล้วเข้าเฝ้าท้าวทมิฬกบิลราช อภิวาททูลความตามประสงค์
+เดี๋ยวนี้อาข้าพเจ้ากับเผ่าพงศ์ รณรงค์รบพุ่งซึ่งกรุงไกร
+ขอทูลลาฝ่าพระบาทปิตุเรศ ไปดับเหตุห้ามปรามตามวิสัย
+แม้นมิฟังยังวิวาทขาดอาลัย จะชิงชัยช่วยปราบที่หยาบคาย ฯ
+๏ ท้าวกบิลยินเล่าตบเพลาผาง เจ้าเป็นกลางอย่างนี้ดีใจหาย
+มิพลไพร่ไปน้อยพ่อพลอยอาย ทังจะขายหน้าเมียจะเสียยศ
+ในเมืองเราเล่าทหารนับล้านโกฏิ์ ทั้งคนโทษถอดเอาไปใช้ให้หมด
+ไม่ห้ามปรามตามประสงค์องค์โอรส ให้ลือชาปรากฏยศไกร
+พระนบนอบตอบรสพจนารถ คุณพระบาทบิดาจะหาไหน
+ด้วยเดชะพระเดชปกเกศไป คงมิให้ได้อายขายบาทา
+แล้วลาออกนอกวังขึ้นนั่งอาสน์ สั่งอำมาตย์มุลนายทั้งซ้ายขวา
+ให้เร่งรัดจัดแจงแต่งนาวา เรือสักห้าร้อยสำหรับอยู่กับโรง
+เอาออกอู่ดูทำที่ชำรุด ให้ผ่องผุดยุทธนาเห็นอ่าโถง
+ให้เปลี่ยนไม้ใบเพลาเสากระโดง สายระโยงระยางเสือกเชือกน้ำมัน
+ปืนจังก้าหน้าท้ายปืนรายกราบ ศรกำซาบดาบหอกซัดล้วนจัดสรร
+แล้วเกณฑ์พลคนประจำลำละพัน ล้วนฉกรรจ์เก่งกาจชาติทมิฬ
+ที่นั่งทรงธงทองกั้นห้องท้าย ฝาพระฉายลายเลิศล้วนเฉิดฉิน
+พระที่นั่งหลังคารูปพานรินทร์ ท้าวกบิลเคยทรงตามคงคา
+เลือกต้นหนคนรู้ล้วนผู้ใหญ่ ที่ดีได้ให้เป็นนายหลายภาษา
+ยี่สิบลำนำทางกลางคงคา อังกฤษฝาหรั่งพราหมณ์แขกจามเจ๊ก
+อ้ายยักษาหน้าหมีลงที่นั่ง ใส่เสื้อทั้งหมวกทองกระบองเหล็ก
+ให้หมอบเมียงเคียงอาสน์มหาดเล็ก หนุ่มหนุ่มเด็กเชิญพระแสงแต่งตัวงาม
+ได้ฤกษ์ดีตีเมืองเสียงก้องกึก ทหารฮึกโห่แห่เล็งแลหลาม
+เป็นคู่เรียงเคียงแข่งบ้างแซงตาม ออกอ่าวข้ามเข็มตั้งตรงลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสกันครั้นได้แจ้ง ด้วยว่าแต่งเรือใช้ให้ไปหา
+คิดจะใคร่ไปด้วยได้ช่วยอา จึงปรึกษาสุบันเขคะเนการ
+จะเกณฑ์ไพร่ไปสมทบช่วยรบพุ่ง คืนเอากรุงลังกามหาสถาน
+ได้แก้แค้นแทนที่จับให้อัประมาณ ฝ่ายอาจารย์จึ่งว่าคิดนั้นผิดนัก
+เจ้าเป็นบุตรสุดสาครบิดรเจ้า เดี๋ยวนี้เล่าครองลังกาอ��ณาจักร
+ชอบเขาด้วยช่วยบิดาสามิภักดิ์ จะคิดหักหาญพ่อเหมือนทรชน
+พระมังคลาฝาหรั่งเชื่อสังฆราช จึ่งเสียญาติยากเย็นไม่เป็นผล
+อันแม่พ่อก็รักลูกนั้นทุกคน เป็นกังวลบ่นบ้าพะว้าพะวัง
+ถึงลูกเป็นใบ้บ้านัยน์ตาบอด ก็ไม่ทอดทิ้งลูกช่วยปลูกฝัง
+แต่ลูกร้ายคล้ายกับเสือเหลือกำลัง ไม่ฟังสั่งสอนแสนแค้นรำคาญ
+อันลูกดีที่สมัครรักแม่พ่อ จึ่งได้มรดกตกถึงเหลนหลาน
+จงอุตส่าห์พยายามตามบุราณ อย่าคบพาลผ่าเหล่าเสียเผ่าพันธุ์ ฯ
+๏ พระฟังคำร่ำว่าสารภาพ กลัวเกรงกราบเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แต่หลังคิดผิดพลั้งสิ้นทั้งนั้น พลางก้มกันแสงสะอื้นกลืนน้ำตา
+แล้วตอบว่าข้านี้เสียทีเกิด หลงละเมิดเมามัวชั่วนักหนา
+จะอยู่ไปไม่สิ้นคนนินทา จะขอฆ่าตัวตายด้วยอายใจ
+สุบันเยเพทุบายภิปรายปลอบ อันผิดชอบชั่วดีเป็นวิสัย
+ถึงทำผิดคิดเห็นจะเป็นไร ทำชอบให้หายผิดอย่าคิดตาย
+ถึงม้วยแล้วแคล้วคลาดแต่ชาตินี้ อันชั่วดีมีอยู่ไม่รู้หาย
+อันช้างงาสามารถเหมือนชาติชาย ถึงตัวตายไว้ชื่อให้ลือดี
+ไม่ยกไปไม่งามเป็นความชั่ว ไปแก้ตัวเสียให้เลิศประเสริฐศรี
+ให้เห็นว่ามากำราบปราบไพรี ได้พบพี่พบอาพูดจากัน
+ช่วยห้ามปรามตามธรรมเนียมดูเหลี่ยมเล่ห์ แม่โว้เว้เนรคุณทำหุนหัน
+จึงตัวเจ้าเข้าไปหามารดานั้น ตามพงศ์พันธุ์พวกบิดาให้ถาวร ฯ
+๏ พระหัสกันอัญชุลีเห็นดีพร้อม ประณตน้อมยอมฟังที่สั่งสอน
+แล้วลามาหาพระน้องตระกองกร พลางอ้อนวอนเวชายันจำนรรจา
+พี่ธุระจะไปห้ามปราบปรามญาติ เกิดวิวาทว้าวุ่นขุ่นหนักหนา
+จะยืมพลคนของพ่อกับเภตรา ไปลังกาพระน้องสักสองปี
+จะเชิญครูอยู่ด้วยช่วยพระน้อง จงปกป้องครองเมืองให้เรืองศรี
+เสร็จธุระจะมาถึงธานี ไม่ช้าทีหนีน้องอย่าหมองใจ
+เวชายันวันทาคารวะ ตามแต่พระจะประสงค์จำนงไฉน
+น้องนึกหวังดั่งบิดาด้วยอาลัย จะขอไปตามเสด็จจนเสร็จการ
+พระสวมสอดกอดตระกองพระน้องรัก ยังเยาว์นักเหนื่อยองค์น่าสงสาร
+ทั้งอาเขยเคยประจญเป็นคนพาล จะเกิดการโกลาที่ธานี
+อยู่บำรุงกรุงไกรมไหสวรรย์ ฝากแม่วันชายามารศรี
+อย่าข้องขัดหัทยาเป็นนารี จงปรานีพี่น้องปกครองกัน ฯ
+๏ พระน้องฟังบังคมประนมหัตถ์ สุดจะขัดตัดรอนต้องผ่อนผัน
+จึงว่าพระจะเสด็จจรจรัล ข้า���มายมั่นนึกไว้จะไปตาม
+ถึงยากเย็นเป็นไฉนก็ไม่คิด กว่าชีวิตจะวายวางกลางสนาม
+ไม่ไกลองค์คงอุตส่าห์พยายาม นี่พระห้ามเสียแล้วน้องต้องจนใจ
+การบำรุงกรุงไกรไว้ธุระ หม่อมฉันจะดูแลคิดแก้ไข
+มิให้เกิดเภทพาลประการใด กว่าองค์พระภูวไนยจะกลับมา ฯ
+๏ พระว่าพ่อหน่อเนื้อเป็นเชื้อชาติ ประชาราษฎร์นั้นก็รักพ่อหนักหนา
+เป็นเจ้าของครองสมบัติขัตติยา อยู่รักษาธานีไม่มีภัย
+พระปลอบโยนโอนอ่อนสั่งสอนน้อง แล้วออกท้องพระโรงรัตน์จำรัสไข
+เห็นพร้อมพรั่งสั่งมหาเสนาใน เราจะไปลังกาอย่าช้าการ
+จัดเภตราห้าร้อยลำสำหรับรบ บรรทุกครบเครื่องสาตรากระยาหาร
+คนประจำลำละพันประจัญบาน เร่งจัดการให้สำเร็จในเจ็ดวัน
+ครั้นสั่งเสร็จเสด็จกลับผู้รับสั่ง ไม่รอรั้งรีบรัดเร่งจัดสรร
+เรือสำหรับทัพรบมีครบครัน โซมน้ำมันใหม่เอี่ยมตระเตรียมการ
+ลำที่นั่งหลังคาฝากระจก กระหนาบกระหนกนกคาบเขียนภาพหาญ
+คชสีห์ที่เหมือนเป็นเผ่นทะยาน เกณฑ์ทหารลงประจำลำละพัน
+ครั้นพร้อมพรั่งตั้งกระบวนพยุหทัพ สลอนสลับสล้างลำล้วนกำปั่น
+นาคกระหนาบสามเกลียวเลี้ยวเกี่ยวกัน ครูสุบันเยเทียบให้เรียบร้อย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อวรนาถสวาทหวัง จะจากวังสุลาลัยให้ละห้อย
+เหมือนอาลัยในสองพี่น้องน้อย ประคองค่อยรับขวัญวันชายา
+แม่อยู่วังฟังคำพี่ร่ำสอน จงผันผ่อนพึ่งเดชพระเชษฐา
+อย่าดึ้อดึงขึงขัดพระอัชฌา แม่อุตส่าห์ขึ้นเฝ้าทุกเช้าเย็น
+อันคนอื่นหมื่นแสนไม่เแม้นเหมือน พระพี่เพื่อนเจ็บไข้จะได้เห็น
+อย่าละเมินเหินห่างอย่าว่างเว้น อย่าหลงเล่นตุ๊กตาเลยหนาน้อง
+พลางอุ้มแอบแนบชิดจุมพิตพักตร์ นางนั่งตักหน่อนาถฉลาดฉลอง
+พระสอนใครให้อยู่วังหรือสั่งลอง ชะน้อยน้องน่าอยู่ในบูรี
+พระไปไหนไปด้วยจนม้วยมอด จะเกาะกอดองค์ไว้มิให้หนี
+ถ้าแม้นพระไม่ให้ไปดีดี ให้ฟ้าผี่เถิดไม่ให้ลงไปเรือ
+หรือไปวังลังกาจะหาคู่ พระไม่รู้จักหรือฉันชื่อเสือ
+ถึงนางฟ้ามาสนิทมาชิดเชื้อ มิฉีกเนื้อเสียก็ดูเถิดพูคะ
+พระเป็นพี่ดีฉันน้องของเจ้าพี่ มเหสีก็กล้ามาเถิดหนะ
+ไม่ว่าเล่นเห็นนิ่งนิ่งจริงจริงจ๊ะ ที่จะละเชิงลานั่นอย่าแคลง
+แม้นไม่ให้ไปจริงจะทิ้งน้อง ฉันจะต้องเชิญพระองค์ทรงพระแสง
+ตัดศีรษะฉะเชือดให้เลือดแดง สิ้นเรี่ยวแรงแล้วเมื่อไรจึ่งไคลคลา ฯ
+๏ พระหัวร่ออ่อเช่นนี้ดอกขี้หึง พี่ก็พึ่งรู้ฤทธิ์กนิษฐา
+เออนี่แน่แม่วันชายา ฉันจะว่าให้แม่เห็นแม่เป็นน้อง
+จะหึงพี่มิให้เชยไม่เคยเห็น มิใช่เช่นกับเขาเป็นเจ้าของ
+หากว่าพี่มีชู้มีคู่ครอง แม่มิต้องไหว้เขาหรือถืออย่างไร
+นางทูลถามห้ามหรือไม่ให้หึงพี่ เยี่ยงอย่างห้ามปรามนี้อยู่ที่ไหน
+หรือบาปกรรมธรรมดาใครว่าไว้ น้องไม่ให้หึงพี่ช่วยชี้มา ฯ
+๏ หัสกันตันใจเห็นไม่ปล่อย ประคองค่อยเชยชิดกนิษฐา
+จะขืนไปในทะเลลงเภตรา เวทนาพระน้องจะหมองมอม
+ทั้งลมแดงแสงแดดจะแผดเผา จะโศกเศร้าเสียรูปซีดซูบผอม
+ยุงก็กินริ้นก็ไต่ไรก็ตอม จะหายหอมมอมแมมทั้งแก้มคาง
+หนทางไปไกลนักประดักประเดิด ขืนไปเถิดแก้มจะก่ำดั่งน้ำฝาง
+แม่เอาไพลไปด้วยนะอย่าละวาง ไปทาคางข้างนอกแก้ชอกช้ำ
+นางว่าจ๊ะจะถวายไม่วายเสวย เชิญชิดเชยชมชิมให้อิ่มหนำ
+เพราะเป็นน้องต้องยากลำบากกรรม ถึงชอกช้ำช่างเถิดจ๊ะฉันจะไป ฯ
+๏ พระยิ้มพลางทางว่าเวลาฤกษ์ เสียงเอิกเกริกอยู่แล้วห้ามปรามไม่ไหว
+วางเถิดจ๊ะจะพาให้สาใจ แล้วออกไปสั่งสุรางค์นางน้อยน้อย
+กับทั้งสี่พี่เลี้ยงตามเยี่ยงอย่าง ไปกับนางทางไกลได้ใช้สอย
+จวนเวลาข้าเฝ้าเขาจะคอย ชวนน้องน้อยสรงชลสุคนธา
+พระทรงเครื่องเรืองรองส่องพระฉาย สุดสบายสำอางสางเกศา
+กนิษฐ์น้อยช้อยพระหัตถ์ผัดพักตรา สั่งเทวานางสวรรค์ชั้นโสฬส
+แล้วโฉมงามตามเต้นเชิญพระแสง เถ้าแก่แซงสองฝ่ายถวายพระกลด
+นางเกณฑ์หามตามส่องสองทรงยศ เสด็จบทจรมายืนหน้าแพ
+แล้วลงลำกำปั่นสุวรรณฉาย ดาริ้วรายเรียงสล้างกลางกระแส
+ประโคมฆ้องกลองดังเป่าสังข์แตร ทหารแห่โห่ครื้นยิงปืนตึง
+เสียงตูมตามสามหนยกพลออก ปากอ่าวนอกน้อยใหญ่คลี่ใบขึง
+บ้างโบกธงส่งฉาวเกรียวกราวอึง พอลมตึงคลี่ใบเคลื่อนไคลคลา
+ทั้งสามเมืองเนื่องไปค่อยใกล้เขต สามเดือนเศษถึงสิงหลภาษา
+เข้าทิศใต้ฝ่ายฝั่งข้างลังกา ทั้งวลาวายุพัฒน์หัสกัน
+ต่างเปรมปรีดิ์ดีใจปราศรัยถาม ต่างเล่าความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แต่มังคลามาไกลยังไม่ทัน พระหัสกันนั้นจึงว่าด้วยอาลัย
+จะทำศึกนึกดูอดสูสุด เหมือนมนุษย์ทุจริตผิดวิสัย
+แม้นจะทำตามจิตที่คิดไว้ เสีย���ู้ใหญ่ญาติวงศ์พงศ์ประยูร
+เหมือนต่อสู้ปู่ย่าฆ่าพ่อแม่ จะมีแต่ติฉินไม่สิ้นสูญ
+ทั้งสององค์ทรงพระอนุกูล ช่วยเพ็ดทูลทัดทั้งพระมังคลา
+ให้ทรงคิดผิดชอบด้วยรอบรู้ จะรบสู้สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+พวกไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินจะนินทา หรือเชษฐาอาจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายวลาวายุพัฒน์ต่างตรัสตอบ พ่อว่าชอบเชิงความตามวิสัย
+แต่ก่อนเราเบาจิตทำผิดไป เสียผู้ใหญ่ญาติวงศ์เสียพงศ์พันธุ์
+เพราะพระมังคลาพาให้ยาก ต้องพลัดพรากพาราแทบอาสัญ
+เธอมาถึงจึงค่อยห้ามปรามด้วยกัน คิดผ่อนผันพูดจาดูท่าทาง
+กลัวแต่พระสังฆราชจะกราดกริ้ว ว่าบิดพลิ้วทานทัดเป็นขัดขวาง
+ไม่เห็นรักจักระแวงแคลงระคาง จะทำอย่างไรเราอย่าเบาความ ฯ
+๏ วายุพัฒน์ตัดสินเหมือนสินสมุทร แม้นไม่หยุดยับยั้งเราทั้งสาม
+จะขืดขาดญาติวงศ์ทำสงคราม ก็อย่าตามเธอจะทำกระไรใคร
+แต่ก่อนมาพาชั่วให้มัวหมอง ต้องจำจองเจียนจักถึงตักษัย
+หากหลบลี้หนีทันไม่บรรลัย เธอก็ไม่ช่วยแก้มาแต่เธอ
+เพราะคิดถึงจึงจะห้ามปรามทั้งนี้ ด้วยจงรักภักดีไม่มีเสมอ
+แม้นเคืองขุ่นหุนหันสมันเกลอ เธอก็เธอเราก็เราจะเอากัน ฯ
+๏ ทั้งสององค์ทรงพระสรวลว่าควรอยู่ คอยฟังเธอดูก่อนค่อยผ่อนผัน
+แต่เรามาถ้ารู้เหตุถึงเขตคัน คนทั้งนั้นมันจะตื่นกันครื้นครึก
+พระแม่เราเฝ้ารักษาลังกาอยู่ ย่ากับปู่ป้าลุงไปกรุงผลึก
+จะเลื่องลืออื้ออึงอึกทึก ว่าข้าศึกยกมารบธานี
+คิดจะใคร่ให้คนถือหนังสือลับ ไปคำนับพระยุพาสุลาศรี
+ให้ทราบความสามพระชนนี ว่ามาดีมิได้หมายทำร้ายแรง
+ต่างเห็นชอบลอบทำคำหนังสือ จัดคนถือสาราปากกล้าแข็ง
+แต่ล้วนพราหมณ์สามนายแต่งกายแปลง ลงเรือน้อยค่อยแฝงลัดแลงมา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพ้องกองตระเวนเห็นเรือรบ มาสมทบทอดอยู่ดูหนักหนา
+จึงร้องถามตามแคลงแจ้งกิจจา ว่าพระวลายุพัฒน์หัสกัน
+จึงแล่นรีบสิบคืนลมคลื่นส่ง ถึงกรุงตรงขึ้นลังกามหาสวรรย์
+ทูลรำพายุพาสุลาลีวัน วลายุพัฒน์หัสกันกำปั่นมา
+พอผู้ถือหนังสือลับเขาจับได้ มาส่งให้ไต่ถามตามภาษา
+ทั้งสามนายถวายสารอ่านสารา ว่าพระวลาเจ้าบุรินทร์เมืองสินชัย
+วายุพัฒน์นัดดาวราราช เป็นอุปราชเมืองเซ็นได้เป็นใหญ่
+พระหัสกันผ่านพาราสุลาลัย สามกรุงไกรกราบประณตบทมาลย์
+��ด้ทราบความสามพระองค์ซึ่งทรงพรต เป็นดาบสสร้างสมพรหมวิหาร
+พระปิตุราชมาตุรงค์พระวงศ์วาน อยู่สำราญทั่วทั้งเมืองลังกา
+คิดคะนึงถึงพระคุณการุญรัก ให้ยศศักดิ์สืบวงศ์เผ่าพงศา
+เพราะเบาความตามพระมังคลา ให้บิดามารดาร้อนรำคาญ
+จึงหลบลี้หนีตัวกลัวพระเดช ไปอยู่ประเทศธานินทร์เป็นถิ่นฐาน
+อันองค์พระมังคลาปรีชาชาญ ไปสำราญผ่านประเทศเพชรกำพล
+ให้เรือใช้ไปสัญญาว่าเดือนเจ็ด จะเสด็จมาประเทศเขตสิงหล
+ข้าทั้งสามตามมาในสาชล ยังพักพลคอยฟังพระมังคลา
+เมื่อมาถึงจึ่งจะเชิญให้พระศพ มาภักดีด้วยพระบาทนาถนาถา
+แม้นมิฟังทั้งพระน้องสองนัดดา จะอาสารบพุ่งกันกรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายสามนางต่างฟังจบหนังสือ ไม่เชื่อถือทุจริตผิดวิสัย
+มันลวงล่อพ่อแม่ทำแต่ใจ เอาบ่าวไปตัดหัวแทนตัวมัน
+ฝ่ายผู้ถือหนังสือฟังสั่งให้ฆ่า ทำมารยายิ้มหัวเราะเย้ยเยาะหยัน
+ไม่ถามไต่ไล่เลียงให้เที่ยงธรรม์ เอาไปฟันเสียเถิดไม่พอใจดู ฯ
+๏ ส่วนสามนางต่างคิดผิดประหลาด มันองอาจทายทายอายอดสู
+จึงเรียกมาหน้าที่นั่งตั้งกระทู้ มึงร่วมรู้ผู้ถือหนังสือมา
+ล่อลวงกูรู้เท่าอ้ายเจ้าเล่ห์ ทำโว้เว้วิปริตผิดหนักหนา
+จึงสั่งให้ไปประหารผลาญชีวา มึงกลับท้าทายนั้นด้วยอันใด ฯ
+๏ ฝ่ายสามนายชายฉลาดองอาจถาม ท่านเห็นความลวงล่อด้วยข้อไหน
+ไม่ไล่เลียงเที่ยงแท้ให้แน่ใจ เห็นทำได้แล้วก็ทำแต่ลำพัง
+จึ่งหัวเราะเยาะนายเป็นชายเฉา ใช้ให้เขามาหาที่บ้าหลัง
+แม้นถามทักจับได้บอกออกให้ฟัง นี่สิสั่งให้ไปฆ่าเข้าตาจน ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างว่ากูเป็นผู้หญิง ได้เคยชิงชังชายมาหลายหน
+รู้อุบายถ่ายเทด้วยเล่ห์กล ทำแยบยลอย่างมึงถือหนังสือมา
+แม้นจริงจังหวังสมัครรักแม่พ่อ จะผันผ่อนงอนง้อขอโทษา
+ไม่ควรใช้ให้ทูตมาพูดจา จะต้องมาพรั่งพร้อมนอบน้อมนบ
+นี่โกหกยกทัพมานับแสน เพราะคุมแค้นคิดกันเข้าบรรจบ
+ทั้งปืนผาอาวุธเครื่องยุทธ์ครบ แม้นไม่รบเอาสาตรามาทำไม ฯ
+๏ ฝ่ายสามทูตพูดแก้ว่าแม่เจ้า เนื้อความเท่านี้พระองค์มาสงสัย
+นี่แน่แม่แต่ขุนนางเดินทางไกล ยังเกณฑ์ไพร่คนตามให้งามยศ
+อันเจ้าบ้านผ่านเมืองมีเครื่องรบ ตามขนบธรรมเนียมเตรียมมาหมด
+ทั้งสามหน่อวรนาถราชโอรส ทรงพระยศยกมาในสาคร
+เรือรบมาห้าร้อยก็น้อยนัก ไม่สมศักดิ์ทรงฤทธิ์อดิศร
+ผู้ใดเห็นเป็นสง่านรากร หรือมารดรมาระแวงว่าแต่งทัพ
+แต่องค์พระมังคลานราราช ยังกริ้วกราดโกรธเกรี้ยวจะเคี่ยวขับ
+สามพระหน่อก็เป็นน้อยมาคอยรับ หวังจะดับศึกพระมังคลา
+แม้นพระจะมิฟังกำลังห้าม จะสงครามสามพระองค์คงอาสา
+จึ่งแจ้งความตามหนังสือให้ถือมา กลับมาฆ่าคนสมัครที่ภักดี
+จึงหัวเราะเพราะคิดนั้นผิดนัก ไม่สมศักดิ์จักบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ใครอาสาฆ่าตายวายชีวี ก็จะมีใครเข้ามาสามิภักดิ์ ฯ
+๏ ทั้งสามนางต่างฟังคนทั้งสาม เห็นต้องความตามกระทรวงคิดหน่วงหนัก
+มันผันแปรแก้หลุดสุดจะซัก จึงสั่งอัครมหาเสนาใน
+จงบอกกล่าวข่าวเข็ญที่เป็นศึก ไปเมืองผลึกทูลแจ้งแถลงไข
+ให้คุมตัวผู้ถือหนังสือไว้ ถ้าแม้นไม่เหมือนว่าจะฆ่าฟัน
+แล้วเกณฑ์ฝรั่งทั้งหลายนายทหาร ขึ้นปราการกำแพงล้วนแข็งขัน
+ใส่ปืนป้อมล้อมรอบเขตขอบคัน กะเกณฑ์กันเตรียมการจะราญรอน ฯ
+๏ ฝ่ายเรือใช้ไปเมืองผลึกแล่น ถึงเขตแดนเดือนหนึ่งเดินเชิญอักษร
+ตรงเข้าเฝ้าเจ้าพาราสุดสาคร เป็นการร้อนรู้เรื่องเคืองพระทัย
+จึงทูลกล่าวสามพระองค์ซึ่งทรงพรต พระดาบสมิได้ว่าบัญชาไฉน
+แต่ศรีสุวรรณนั้นว่าจะช้าใย รีบกลับไปลังกาตรวจตราการ
+อาจะรอพอสำเร็จเสร็จพระศพ จะสมทบไปด้วยช่วยพระหลาน
+แล้วให้พระกฤษณาปรีชาชาญ คุมทหารไปด้วยได้ช่วยกัน
+หน่อนรินทร์สินสมุทรสั่งนุชน้อง เจ้าทั้งสองไปก่อนได้ผ่อนผัน
+พอสำเร็จเสร็จศพสักสองวัน จะไปด้วยช่วยกันให้ทันการ
+แล้วสั่งเวรเกณฑ์คนพลผลึก ที่เคยศึกสามารถองอาจหาญ
+ไปด้วยสุดสาครช่วยรอนราญ แล้วประทานเสื้อหมวกพวกโยธา
+พระหัสไชยใช้เสนาการะเวก ทหารเอกไปด้วยช่วยเชษฐา
+สุดสาครเสาวคนธ์สุมณฑา ไปทูลลาพระมุนีที่บัลลังก์
+แล้วลาอามาลงทรงกำปั่น เรือทั้งนั้นติดตามมาหลามหลัง
+แต่องค์พระกฤษณาพะว้าพะวัง แวะไปสั่งสามองค์วงศ์เทวา
+พระพูดพลอดกอดตรีพลำน้อย เนตรชม้อยเพ่งพิศกนิษฐา
+พอเทพินผินผันจำนรรจา ฉันจะลาน้องแก้วไปแล้วจ๊ะ
+จะเหินห่างว่างเว้นทุกเย็นเช้า ให้น้องเอาใจช่วยฉันด้วยหนะ
+นางยอบองค์ลงคำนับรับพุคะ แต่ฝ่ายพระกฤษณาเหลืออาลัย
+น้ำตาคลอหน่อกษัตริย์สู้อัดอั้น ยิ่งกลั้นกลั้นกลืนกลืนยิ่งขืนไหล
+จน���สนามาเชิญลุกเดินไป เอาชายสไบเช็ดพระชลนา
+มาลงลำกำปั่นไม่ทันเพื่อน ค่อยลอยเลื่อนเหลียวแลชะแง้หา
+ลับเวียงวังทั้งที่รักลับพักตรา พระกฤษณาอาลัยเสียใจจริง
+จนออกลึกนึกสะท้อนถอนใจใหญ่ ตัวจะไปใจจะอยู่ที่ผู้หญิง
+จนเป็นลมดมพิมเสนต้องเอนอิง ให้สวิงสวายวุ่นวายใจ ฯ
+๏ จะกล่าวพระมังคลามาในน้ำ ทุกคืนค่ำข้ามมหาชลาไหล
+ได้เจ็ดเดือนเหมือนกำหนดไม่ลดใบ ถึงทิศใต้ฟากฝั่งข้างลังกา
+พบพระน้องสองหลานสำราญจิต แล้วทรงคิดการศึกนั่งปรึกษา
+บาทหลวงถามสามองค์ด้วยสงกา เจ้ามาลอยคอยท่าอยู่ช้านาน
+ได้สืบข่าวชาวเมืองรู้เรื่องมั่น อยู่พร้อมพรั่งหรือว่าไปไกลสถาน
+พระวลาว่าพระองค์กับวงศ์วาน ไปทำการศพพระอัยกี
+แต่อำมาตย์มาตุรงค์สามองค์นั้น ตั้งป้องกันเกณฑ์โยธาขึ้นหน้าที่
+จะหักหาญราญรุกเข้าคลุกคลี เห็นไม่ดีด้วยท่านเป็นมารดา
+ถึงชนะจะเป็นข้อทรยศ จงเงือดงดการศึกไว้ปรึกษา
+บาทหลวงเอ๊ะเกะกะเจ้าวลา แต่แรกมาว่ากระไรจึ่งไม่คิด
+ทำซุกซนจนจะขาดจากญาติ เดี๋ยวนี้สิออกตัวว่ากลัวผิด
+เหมือนหินแตกแหลกระยำใช้สำริด ต่อไม่ติดจึ่งต้องใส่สุมไฟแรง
+เหลวแล้วหล่อก่อสร้างรูปร่างใหม่ เห็นจะได้ด้วยกำลังฆ้อนทั่งแข็ง
+ด้วยขัดข้องหมองหมางระคางแคลง จะช้อมแปลงเห็นไม่หายรอยร้ายราน
+แม้นชิงชัยไว้ชื่อให้ลือเลื่อง ได้บ้านเมืองหมดสิ้นที่ถิ่นฐาน
+เหมือนหลอมหล่อก็พอเห็นจะเป็นการ ด้วยคิดอ่านหว่านล้อมให้พร้อมเพรียง ฯ
+๏ พระวลาอาหลานเห็นการวุ่น กลัวเจ้าคุณสังฆราชไม่อาจเถียง
+บาทหลวงสั่งตั้งพระน้องกองลำเลียง สองหลานเรียงรายรับข้างทัพเรือ
+พระมังคลาพาพลขึ้นบนฝั่ง เกณฑ์กันตั้งค่ายรายข้างฝ่ายเหนือ
+ละไว้ช้าถ้าเราขาดข้าวเกลือ จะเหมือนเสือสิ้นฤทธิ์เร่งคิดการ
+อีกสามวันนั้นหละเราจะเข้ารบ ให้ทำคบไว้ให้ทั่วตัวทหาร
+กำดัดดึกฮึกโหมเข้าโรมราญ ปืนปราการรบพุ่งเอากรุงไกร ฯ
+๏ พระมังคลาสานุศิษย์เห็นคิดชอบ ประณตนอบนึกชนะเห็นจะได้
+แต่พระน้องสองหลานรำคาญใจ พากันไปหาท่านครูสุริยัน
+คำนับน้อมพร้อมพรั่งกันทั้งสาม ต่างเล่าความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+พระสังฆราชคาดว่าสิบห้าวัน จะโรมรันรบพุ่งเข้ากรุงไกร ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูรู้รอบเขตขอบแคว้น ว่าสิบแสนก็จะหักไม่ยักไหว
+ด้วยขลุบคลีมีกลห้ามฝนไฟ ใครเข้าไปใกล้กรายตายเป็นเบือ
+อันรมจักรนัคราการะเวก ทหารเอกเมืองผลีกล้วนศึกเสือ
+ซึ่งเกณฑ์ไปให้รับกองทัพเรือ คอยดูเมื่อลุงอาจะมารบ
+ให้เรือใช้ไปทำรบแล้วหลบถอย ออกแล่นลอยคอยกันเข้าบรรจบ
+จะเข้าด้วยช่วยระดมอย่าสมทบ ให้เขารบกันกับพระมังคลา
+คอยดูทีพี่กับอาบิดาเจ้า รบชนะจะได้เข้าขอโทษา
+แม้นเพลี่ยงเขาเข้าด้วยช่วยบิดา จะเห็นว่าสามิภักดิ์ประจักษ์ใจ
+ประเพณีมีพ่อเหมือนคอแขน แขนถ้าแม้นขาดหักไม่ตักษัย
+เสียแม่พ่อคอขาดสิ้นชาติไป จงตรึกไตรให้งามตามทำนอง
+ทั้งสามองค์ทรงเห็นเหมือนเช่นว่า ท่านเมตตาปรานีไม่มีสอง
+จะตามคำจำจารึกไว้ตรึกตรอง แล้วพี่น้องอำลากลับมาเรือ
+ออกกำปั่นพันห้าโยธาทัพ ตามบังคับขึ้นไปรายอยู่ฝ่ายเหนือ
+เข้ารวมรอมพร้อมจิตด้วยชิดเชื้อ เพราะปลงเชื่อคำครูให้อุบาย
+แต่งหนังสือชื่อหน่อวรนาถ ใส่กระดาษเสร็จสมอารมณ์หมาย
+ให้เรือใช้ใหญ่น้อยไปลอยราย คอยถวายจะได้เห็นเป็นสำคัญ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาพาทหาร ตัดต้นตาลตั้งรายเป็นค่ายมั่น
+ค่ายละหมื่นปืนรบมีครบครัน ค่ายปิลันหุ้มหนังระวังการ
+ขุดเป็นรางทางเดินใต้เนินได้ ถึงปืนใหญ่ยิงลูกไม่ถูกทหาร
+พวกคนแทงแรงเรี่ยวล้วนเชี่ยวชาญ คงทนทานพราะว่ามือถือเหล็กเป็น
+อันเหล็กเราเข้าไปกรายก็พ่ายแพ้ เปรียบเหมือนแม่เหล็กล่อแต่พอเห็น
+เข้ารบรับกับเหล็กเพชรเด็ดกระเด็น อ่อนเหมือนเช่นชิ้นตะกั่วมันกลัวกัน
+จึงพวกเพชรกำพลทนอาวุธ ฤทธิรุทรเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน
+ขึ้นตั้งค่ายรายรอบเป็นขอบคัน ตรวจตรากันตีฆ้องเกราะกลองดัง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งลังกาบนหน้าที่ เห็นคนสีแดงก่ำดั่งน้ำครั่ง
+เรียกกันดูอยู่บนหน้าเสมาบัง บ้างยืนนั่งเดินไขว่ทั้งไพร่นาย
+บ้างตั้งเตาเอาลูกปรายกรวดทรายคั่ว หลอมตะกั่วคอยสาดเหมือนมาดหมาย
+ส่วนสามนางต่างแต่งแปลงเป็นชาย ขึ้นเดินกรายตรวจพลบนกำแพง
+เห็นโยธาข้าศึกล้วนฮึกหาญ เที่ยวเดินพล่านยืนนั่งไม่บังแฝง
+ยิงปืนใหญ่ใส่ลูกปรายนรายณ์แรง ถูกคนแดงตายตื่นนับหมื่นพัน
+ด้วยค่ายทำต่ำกว่าเนินเชิงเทินป้อม ยิงค่ายล้อมแหลกทลายค่ายวิหลั่น
+พวกฝรั่งทั้งปวงทะลวงฟัน พวกคนธรรม์กองทัพออกรับรบ
+เหล็กฝรั��งทั้งสิ้นเหมือนชินอ่อน เข้าฟันฟอนยู่ยับกลับตลบ
+ค่ายคนธรรม์พันฟาดขาดกระทบ ฝรั่งรบถอยหลังเข้าลังกา
+เห็นอาวุธสุดสู้เหล็กยู่ยับ จะรบรับข้าศึกจึ่งปรึกษา
+เอาทองแดงแท่งทองเหลืองเครื่องสาตรา ให้โยธาถือทั่วทุกตัวคน
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาดึกห้าทุ่ม เห็นเมฆกลุ้มคลุมฟ้าเวหาหน
+ให้ตั้งโห่โยธาสัญญาพล ขึ้นปีนปล้นบนกำแพงกวัดแกว่งคบ
+พวกหน้าที่ตีรันแทงพันฟาด ตายดื่นดาดกลับมาอีกไม่หลีกหลบ
+ทั้งสามนางต่างไล่ไพร่สมทบ พวกหอรบป้อมปืนยิงครื้นครึก
+ปืนหลักรายค่ายป้อมยิงพร้อมพรั่ง ตูมตึงตังทั้งโห่ร้องเสียงก้องกึก
+ดังสนั่นลั่นเลื่อนสะเทือนสะทึก เสียงคึกคึกคับคั่งประดังกัน
+ฝ่ายองค์พระมังคลาทรงม้าที่นั่ง คอยไล่หลังเหล่าพหลพลขันธ์
+ขึ้นปีนปล้นจนสว่างถึงกลางวัน ต่างเปลี่ยนกันรบรุดไม่หยุดยั้ง ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพผลึกออกลึกแล่น เข้าเขตแดนลังกาพร้อมหน้าหลัง
+ยินเสียงปืนครื้นครั่นสนั่นดัง ทัพเรือตั้งคั่งคับอยู่นับพัน
+พอเรือใช้ไปถามบอกตามเรื่อง พระเจ้าเมืองลังกานราสวรรค์
+ต่างแจงความตามจริงทุกสิ่งอัน เรือใช้นั้นให้หนังสือที่ถือไป
+แล้วกลับมาพากันเข้าเฝ้าทั้งสาม กราบทูลความตามได้แจ้งแถลงไข
+พระทรงฟังสั่งมหาเสนาใน ยิงปืนใหญ่ออกกำปั่นเหมือนสัญญา
+ฝ่ายเรือนำกำปั่นลั่นปืนรับ เปิดทางทัพแยกย้ายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายเรือใช้ได้หนังสือรับถือมา ทูลสุดสาครอ่านสารสุนทร ฯ
+๏ ในเรื่องความสามพระหน่อวรนาถ กราบพระบาทบพิตรอดิศร
+ด้วยเดิมได้ให้สารสามมารดร จะโอนอ่อนอัภิวาทบาทยุคล
+พระมังคลามาถึงทั้งสังฆราช โกรธกริ้วกราดรบพุ่งกรุงสิงหล
+ข้าทั้งสามห้ามไม่หยุดก็สุดจน จึงพาพลมาบรรจบสมทบกัน
+เมื่อยังเยาว์เบาจิตทำผิดพลั้ง เพราะพระมังคลาได้ไอศวรรย์
+เธอใช้สอยพลอยผิดเข้าติดพัน จึ่งคิคกันทั้งนี้แต่พี่น้อง
+อุตสาหะจะมาสามิภักดิ์ ด้วยจงรักรู้คุณการุญสนอง
+คิดแยบยลกลศึกยังตรึกตรอง มิให้ต้องรบพุ่งทั้งกรุงไกร
+ด้วยองค์พระมังคลามีอาวุธ ประสิทธ์สุดที่จะต้านทานไม่ไหว
+พระแสงขรรค์ฟันลงที่ตรงไร ลุกเป็นไฟเพลิงผลาญสังหารกาย
+แต่วายุพัฒน์นัดดาสามิภักดิ์ จะใช้ยักษ์ลักให้ได้ดั่งใจหมาย
+หัสกันนั้นกับข้าอาหลานชาย ขอขึ้นฝั่งต���้งค่ายฝ่ายอุดร
+แม้นศึกหนักจักสมทบช่วยรบรับ เหมือนคำนับไว้ในลักษณ์ในอักษร
+พอจบอ่านสารตราสุดสาคร เอาพับซ่อนเสียมิให้ผู้ใดฟัง
+ทั้งเห็นจริงกริ่งใจสงสัยอยู่ คงจะรู้ดีร้ายเมื่อภายหลัง
+แล้วเร่งทัพจับพลข้ามวนวัง เสียงครึกครื้นขึ้นฝั่งข้ามลังกา
+ทั้งพระน้องกองการะเวกผลึก ล้วนเจนศึกเวทมนตร์ดลคาถา
+ครั้งสำเร็จเสร็จสรรพจับสาตรา พระทรงมาที่นั่งนิลมังกร
+ทั้งม้าทรงองค์พระกฤษณาน้อง ถือกระบองเนาวรัตน์ประภัสสร
+ทั้งกระบวนล้วนทหารเคยราญรอน สุดสาครถือกระบองของอาจารย์
+แต่นงเยาว์เสาวคนธ์ทรงครรภ์แก่ ไม่ท้อแท้ตามไล่ไพร่ทหาร
+ขึ้นทรงนั่งหลังสิงห์วิ่งทะยาน ยกทัพมาหน้าทวารปราการกัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาทรงม้าต้น ไล่ต้อนพลขึ้นกำแพงแกว่งพระขรรค์
+พระกฤษณาถาโถมเข้าโรมรัน ทรงกระบองป้องกันประจัญบาน
+พระมังคลากล้ารบไม่หลบเลี่ยง ชักม้าเรียงรำร่าออกหน้าทหาร
+ต่างตีรันฟันต้องกระบองทาน เป็นเพลิงผลาญพลุ่งโพลงโขมงควัน
+พระกฤษณาม้าล้มลงสลบ สุดสาครรอนรบรับพระขรรค์
+ข้างพี่ตีมิได้ต้องข้างน้องฟัน ไม้เท้ากันก็เป็นไฟไหม้เบาะอาน
+สุดสาครร้อนรนขืนทนได้ เพลิงลามไหม้เสื้อหมวกพวกทหาร
+นางเสาวคนธ์ขับสิงห์วิ่งทะยาน เข้ารอนราญรบกับพระมังคลา
+แกว่งภุขรรค์อันที่ได้ไว้แต่เล็ก ด้วยเป็นเหล็กเพชรพลามวามเวหา
+ทั้งฤทธิ์แก้วแคล้วคลาดเครื่องสาตรา พระมังคลาฟันฟาดก็พลาดแพลง
+พวกทหารต่อทหารต้านต่อสู้ หอกดาบยู่แทงฟันเข้มขันแข็ง
+กุมแต่ด้ำกำหมัดเหวี่ยงวัดแวง คนธรรพ์แทงฟันเข้าช่วยเจ้านาย
+พวกโยธาการะเวกเอกระ ชกเตะตะต่อยปล้ำล้มคว่ำหงาย
+แย่งอาวุธฉุดคร่าประสาชาย บ้างล้มตายตะลุมบอนแทงฟอนฟัน ฯ
+๏ ฝ่ายสามนางต่างเห็นทัพรบรับสู้ เปิดประตูช่วยพหลพลขันธ์
+หอกดาบทวนล้วนทองแดงไล่แทงฟัน พวกคนธรรมพ์นั้นยังน้อยต้องถอยรบ
+พระมังคลาม้าล้มแทบลมจับ เหงื่อโซมซับลับแลงสุดแรงสลบ
+กลับเข้าค่ายชายน้ำพอค่ำพลบ ทหารรบรายุทธ์ด้วยสุดแรง
+นางเสาวคนธ์ทนประทังพอยั้งพยุด จะคลอดบุตรสุดจะยืนจะขืนแข็ง
+ระทวยองค์ลงริมทางที่กลางแปลง จนสิ้นแรงเรียกหาสุดสาคร
+พอรำภามาพบมืดพลบค่ำ สังเกตจำสำเนียงเสียงสมร
+ลงจากม้าค่อยตระกองประคองกร อุ้มบังอรขึ��นบนตักสะพักไว้
+เสาวคนธ์อ้นอั้นป่วนปั่นปวด รำภานวดผันแปรรู้แก้ไข
+พอยามปลอดคลอดโอรสยศไกร รำภาใส่หมวกประคองผ้ารององค์
+แล้วอุ้มนางข้างขวาขึ้นม้าเครื่อง ควบเข้าเมืองได้สมอารมณ์ประสงค์
+เรียกให้เปิดประตูรับขับม้าทรง อุ้มสององค์ตรงขึ้นบนมนเทียรรัตน์
+สว่างแจ้งแสงชวาลากระจ่าง กำนัลนางเถ้าแก่มาแออัด
+เรียกภูษาผ้าขาวโขมพัตถ์ เร่งให้จัดขันทองรองวารี
+มาสระสรงองค์พระหน่อวรนาถ วางบนอาสน์อ่อนรองผุดผ่องศรี
+ยาชะโลมโซมสุคนธ์พระชนนี ชื่นอารมณ์สมประดีค่อยมีมา
+น้ำใบส้มต้มสรงอาบองค์อุ่น ท้าวนางหนุนปฤษฎางค์ข้างซ้ายขวา
+หมอผู้หญิงวิ่งสอทั้งหมอยา เรียกสุราหาโอสถบดละลาย
+ประทมไฟใส่ถ่านอยู่งานนวด ที่ป่วนปวดลมเลือดค่อยเหือดหาย
+กุมารร้องก้องปรางค์ไม่วางวาย พระนมถวายนมเสวยต่างเชยชม
+เจ้าพวกหมอห่อประคบยาครบอย่าง พวกท้าวนางนอบนบประคบผงม
+ปรุงโอสถรสรื่นชื่นอารมณ์ ให้ทรงดมดูระวังอยู่พรั่งพร้อม
+สุดสาครร้อนเริงด้วยเพลิงพิษ อุ้มพระกฤษณาน้องประคองถนอม
+ทั้งเสนาข้าเฝ้าเป็นเหล่าล้อม ขึ้นบนป้อมปืนใหญ่แก้ไขกัน
+หมอชะโลมโซมยาสุรามฤต ให้ดับร้อนถอนพิษฤทธิ์พระขรรค์
+จนดึกดื่นฟื้นองค์คงกระพัน ฉวีวรรณหวะหนองพุพองพัง
+หมอรักษายาพอกเหมือนลอกคราบ น้ำมันฉาบแสบริ้วริ้วร้อนผิวหนัง
+สุดสาครร้อนใจเข้าในวัง เห็นพร้อมพรั่งพระสนมกรมใน
+ทราบว่าเจ้าเยาวยอดเคลื่อนคลอดบุตร ประคองสุดเสน่หาน้ำตาไหล
+เข้าทูลห้ามทรามชมประทมไฟ พระลุกไปนั่งดูพระกุมาร
+ประคองกรช้อนเบาะว่าเคราะห์พ่อ น้ำตาคลอหลั่งลงด้วยสงสาร
+เวียนพิทักษ์รักษาพยาบาล ดูกุมารแล้วมาเฝ้าปลอบเสาวคนธ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมังคลากลับมาค่าย ไม่สมหมายที่จะชิงเอาสิงหล
+ด้วยพี่น้องสององค์อันคงทน เสียไพร่พลนับแสนยิ่งแค้นใจ
+จนยามดึกตรึกตรองให้ข้องขัด ยิ่งกลุ้มกลัดพลิกกลับไม่หลับใหล
+นางแม่เลี้ยงเคลียงคลอพระหน่อไท อย่าเสียใจไว้แม่จะแก้แค้น
+คิดบอกข่าวราวเรื่องเมืองน้อยใหญ่ เกณฑ์พลไว้ใช้สอยสักร้อยแสน
+อันหนึ่งท้าวเจ้าประเทศทุกเขตแดน เสมอแม้นมารยักษ์มีศักดา
+ยังพวกพ้องของท้าวรามเดช หลายประเทศทั้งพระวงศ์เผ่าพงศา
+มาสมทบรบพุ่งกรุงลังกา สักพริบตาก็จะได้ดั่งใจจง
+พระฟังความยามทุกข์ลุกขึ้นนั่ง ด้วยสมหวังดั่งจิตคิดประสงค์
+กอดแม่เลี้ยงเคียงแอบไว้แนบองค์ อุตส่าห์ทรงจุมพิตด้วยคิดรัก
+มิเสียทีมีแม่ช่วยแก้แค้น ก็เหมือนแม้นแม่พยุงให้สูงศักดิ์
+ได้เช่นนั้นฉันนี้ยินดีนัก เคยรู้จักเจ้าเมืองได้เลื่องลือ
+อันเมืองออกนอกเพชรกำพลนั้น ทั้งพงศ์พันธุ์พวกผู้ตายมากมายหรือ
+อยากจะใคร่ได้ที่มีฝีมือ จะได้รื้อรบพุ่งเอากรุงไกร ฯ
+๏ นางกฤษณาว่าเมื่อคราวผัวเก่าอยู่ พาไปดูแดนป่าชลาไหล
+อันถิ่นฐานบ้านเมืองเนื่องกันไป ข้างทิศใต้ถึงยักษ์ขอบจักรวาล
+แต่ที่ต่อหรดีนั่นมีเกาะ คนเหมือนเงาะงวงชดเหมือนคชสาร
+ประเทศที่มีต้นแตนทำแทนตาล ขยำดินกินหวานสำราญใจ
+ดูหัวกลมผมพริกหยุกหยิกยุ่ง เข้ารบพุ่งแทงฟันไม่หวั่นไหว
+แต่คนเราเข้าไปหาภาษาไร ก็เข้าใจพูดจาภาษานั้น
+เคยไปมาหาท้าวรามเดช หนทางสามเดือนเศษถึงเขตขัณฑ์
+จะเชิญมาหาด้วยได้ช่วยกัน ชอบกับฉันชื่อพระเสาร์เป็นเจ้านาย
+ที่เมืองอื่นขึ้นกับเพชรกำพลเล่า พวกผัวเก่าเหล่าสนิทมิตรสหาย
+เชื้อคนธรรพ์มันขี้มักเป็นยักษ์กลาย ที่อยู่ปลายสุดถิ่นมันกินคน
+มีต่างต่างร่างกายเหมือนชายหญิง มิใช่ลิงค่างชะนีแต่มีขน
+จะให้หาตราเมืองเพชรกำพล ทุกตำบลมาบรรจบรบลังกา ฯ
+๏ พระทราบสิ้นยินดีเป็นที่ยิ่ง แม่เป็นหญิงยอดมนุษย์สุดจะหา
+พลางกอดเกยเชยชมภิรมยา แนบอุรารัดรึงเข้าคลึงเคล้า
+อัศจรรย์นั้นเหมือนนาคลงปากปล่อง เข้าหุบห้องเหวตลอดถึงยอดเขา
+พระกล่าวแกล้งแคลงความถามเบาเบา เธอผัวเก่าเราผัวใหม่ใครจะดี
+นางแม่เลี้ยงเพียงจะกลืนด้วยชื่นจิต ทำเบือนบิดบ่นว่าน่าบัดสี
+ทั้งแว่นแคว้นแดนจังหวัดปฐพี ใครไม่มีเหมือนดั่งพระมังคลา
+พระแช่มชื่นฝืนพักตร์ทำรักใคร่ ตามวิสัยที่ในเล่ห์เสน่หา
+ครั้นอุทัยไขแสงแต่งสารา แล้วตีตราประจำเพชรกำพล
+ให้เรือใช้ใหญ่น้อยไปร้อยเศษ หาประเทศเขตแขวงทุกแห่งหน
+ฝ่ายตัวนายหมายจำที่ตำบล ต่างรีบร้นแล่นรายแยกย้ายไป ฯ
+๏ ฝ่ายนัดดาวายุพัฒน์ฝึกหัดยักษ์ ให้รู้จักพูดจาอัชฌาสัย
+เห็นแน่นอนสอนตามเนื้อความใน แล้วพาไปเฝ้าพระมังคลา
+อยู่พร้อมทั้งสังฆราชพระบาทหลวง เห็นผิดท่วงทีถามตามกังขา
+เจ้าหัสกันนั้นกับพระวลายุดา ไม่เห็นมาด้วยกันเป���นฉันใด
+ให้คอยรับทัพเรือเมื่อขากลับ ไม่รบรับรู้เห็นเป็นไฉน
+เมื่อสมทบรบพุ่งที่กรุงไกร ทำไมไม่มาช่วยรบด้วยกัน
+วายุพัฒน์ซัดเอาว่าอากับน้อง เขาทั้งสองเรรวนชักชวนฉัน
+ให้กลับใจไปเข้าข้างเผ่าพันธุ์ ช่วยป้องทันนัคเรศนิเวศน์วัง
+แต่ตัวข้าว่าขาดญาติเสียแล้ว สิ้นเชื้อแถวพ่อแม่มาแต่หลัง
+เขาจองจำทำให้อายมาหลายครั้ง แต่พระมังคลาเธอการุญ
+ได้ชุบเลี้ยงเคียงองค์ดำรงราชย์ นับเป็นญาติชาติเชื้อได้เกื้อหนุน
+เหมือนชนกปกเกศพระเดชพระคุณ ได้ทำบุญข้างฝรั่งเมืองลังกา
+จะกลับใจไปเข้าข้างเหล่าร้าย ก็เสียดายเชื้อชาติพระศาสนา
+เขาไม่เชื่อเมื่อทัพยกกลับมา พระวลาอากับน้องไม่ป้องกัน
+กลับหลีกทางต่างคนตามพลไพร่ ดูเหมือนในใจหมายทำร้ายฉัน
+เข้าหุ้มห้อมล้อมรอบเป็นขอบคัน กักกำปั่นมิให้ออกมานอกวง
+จึงช้าอยู่ดูทำนองนิ่งตรองตรึก พอยามดึกเกิดลมสมประสงค์
+จึงหลบลี้หนีมาหาพระองค์ ด้วยซื่อตรงสัจจาสามิภักดิ์
+พระมังคลาว่าทั้งสองมันปองร้าย เสียชาติชายกลายกลับอัปลักษณ์
+เจ้ามาหาอานี้ยินดีนัก จะร่วมรักภักดีร่วมชีวา ฯ
+๏ บาทหลวงว่ามาแต่แรกก็แปลกจิต มันพูดผิดคิดขาดพระศาสนา
+วายุพัฒน์สัตย์ซื่อมันถืออา จงอุตส่าห์สุจริตร่วมจิตใจ
+แล้วสอนสั่งมังคลาว่าพระขรรค์ คิดฆ่าฟันมันแพ้คิดแก้ไข
+ให้ตื่นแตกแหลกเหลวดั่งเปลวไฟ เราจะได้ยกเข้าตั้งในลังกา
+ถ้าช้าอยู่รู้เรื่องเมืองผลึก จะเหิมฮึกคึกคักมาหนักหนา
+แล้วลุกไปท้ายกำปั่นฉันน้ำชา สวดภาษาฝรั่งลำพังใจ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาเชื่อวายุพัฒน์ ว่าซื่อสัตย์มั่นคงไม่สงสัย
+ให้ตรวจตราว่าพหลพลไกร ให้อยู่ในค่ายตั้งหลังพลับพลา
+แต่รอรั้งตั้งมั่นหลายวันนัก ไม่เห็นพักตร์เผ่าพงศ์พวกวงศา
+จึงให้ไพร่ไปตะโกนโพนทนา ประกาศก้องร้องว่าหน้าประตู
+ว่าตัวนายหายไปข้างไหนเสีย หรือกอดเมียคลอแคลแม่อีหนู
+ไม่สู้รบหลบมุดนอนคุดคู้ ออกมาสู้ดูฝีมือให้ลือชา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนจิตคิดมานะ บอกองค์พระมเหสีที่ปรึกษา
+ยืมเอาแก้วแคล้วคลาดคาดกายา เหน็บสาตราชื่อภุขรรค์อันเป็นเพชร
+ถือไม้ท้าวดาวบสสู้กรดได้ ไฟไม่ไหม้ลุกลามไม่ขามเข็ด
+จะแก้ไขใช้ปัญญากาละเม็ด ครั้นสรรพเสร็จทรงพระยาม้ามังกร
+กับโยธาการะเวกเม���องผลึก ชำนาญศึกถือดาบกำซาบศร
+ล้วนทองแดงแต่งการจะราญรอน สุดสาครนำหน้าโยธาตาม
+แล้วยกออกนอกวังคนคั่งคับ หยุดประทับที่กว้างกลางสนาม
+ให้ปักธงตรงหน้าสง่างาม ตั้งโห่สามลาลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาทรงม้าผ่าน ยกทหารแห่ตามมาหลามหลัง
+ถึงที่หยุดหยุดประทับยืนยับยั้ง ฝ่ายฝรั่งมังคลาร้องว่าไป
+พวกตัวนายหายไปข้างไหนเสีย ไม่พาเมียมาช่วยรบหลบไปไหน
+ยังน้องชายฝ่ายนางพวกข้างใน ทำไมไม่ออกมาช่วยราวี
+สุดสาครย้อนว่าอุลามก สัตว์นรกยกกายไม่อายผี
+สำแดงฤทธิ์ขวิดพ่อเหมือนทรพี หมายว่ามีรี้พลมาปล้นชิง
+อันพวกเราเจ้าของยกกองทัพ ช่วยกันจับโจรร้ายทั้งชายหญิง
+แนะฝรั่งมังคลาแม้นกล้าจริง จงมาชิงชัยลองกันสองคน
+ตัวชนะจะสมอารมณ์แน่ ฆ่าพ่อแม่พี่น้องครองสิงหล
+เราชนะจะผูกคอทรชน ลากไปขว้างกลางวนพ้นแผ่นดิน ฯ
+๏ พระมังคลาว่าพี่ชายไม่อายปาก พูดสำรากอุตริมาติฉิน
+ทวีปวังลังกาในวาริน เป็นที่ถิ่นท้าวไทยอัยกา
+แต่โบราณผ่านพิภพจบจังหวัด สืบกษัตริย์สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+โดยลำดับนับกษัตริย์ถัดถัดมา จนเราราชาภิเษกเป็นเอกองค์
+เพราะพวกพ้องของตัวไม่กลัวบาป เห็นแต่ลาภโลภจิตคิดประสงค์
+มาช่วยชิงสิงหลรณรงค์ จึงได้ขาดญาติวงศ์ทำสงคราม
+เดิมบิดาย่าปู่อยู่จังหวัด บุรีรัตนาภาษาสยาม
+ก็เป็นญาติชาติเชื้อทำเหลือลาม คบคิดข้ามเขตฝั่งมาลังกา
+ไม่มีจริงชิงเอาของเราเสีย ยกแต่ตัวผัวเมียมารักษา
+ชะเจ้าของครองสมบัติกษัตรา ยังมีหน้าว่าได้ช่างไม่อาย
+เลือกที่รักมักที่ชังทำดั่งนี้ มิใช่พี่น้องเนื้อในเชื้อสาย
+ตัวก็รู้ดูถูกลูกผู้ชาย มากลับกลายหมายจะทำแต่ลำพัง ฯ
+๏ สุดสาครค่อนแค้นว่าแสนชาติ ไม่หมายมาดปรารถนาเป็นฝาหรั่ง
+เดิมพระบาทมาตุรงค์ครองวงวัง ถวายลังกากับพระชิณกา
+ครั้นเกิดมึงจึงสมเด็จพระบิตุเรศ คิดสมเพศเผ่าพงศ์พวกวงศา
+มอบสมบัติพัสถานให้มารดา จึงแต่งตั้งมังคลาครองธานี
+ไม่ซื่อต่อพ่อแม่กอแก่เกก ตีการะเวกรมจักรถือศักดิ์ศรี
+จับพระน้องสองธิดาแม่มาลี พระอัยกีอัยกาเอามาไว้
+จนชั้นแต่แม่วัณฬาลงมาห้าม ยังหยาบหยามฆ่าขอเฝ้าพวกบ่าวไพร่
+กลับตลบรบพุ่งเผากรุงไกร ผิดวิสัยในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง
+เขาเห็นชั่วทั่วพิภพรบพ่อแม่ เว้นเสียแต่เอ็งบังอาจกับบาทหลวง
+สั่งสอนมึงจึ่งมุทะลุทะลวง กระทำล่วงเกินผิดจริตบุราณ
+สองกษัตริย์ขัตติยวงศ์ทรงเห็น ไม่ควรเป็นปิ่นเกศประเทศฐาน
+จึ่งถอดมึงซึ่งเป็นโทษโปรดประทาน ให้กูผ่านบ้านเมืองให้เลื่องลือ
+พวกสิงหลคนดูก็รู้เห็น กูไม่เป็นเจ้าของครอบครองหรือ
+มึงลูกเด็กเล็กจิ๋วเท่านิ้วมือ ทำดึงดื้อซื้อรู้ถือครูโกง
+สาระยำทำวิบัติไอ้สัตว์บาป ไม่เข็ดหลาบหยาบคายจะตายโหง
+มีเวทมนตร์ดลเอกเสกลำโพง พากันโกงกอแกด้วยแก่วัด
+ไม่รู้คุณบุญบาปทำหยาบหยาม เสียชื่อนามหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์
+กลับหยิบผิดบิดาสารพัด จะต้องมัดตัดศีรษะเสียบประจาน ฯ
+๏ มังคลาว่าเจ้าเข้าด้วยพ่อ พลอยสอพลอขอสมบัติพัสถาน
+ติเตียนพระจะไปตกนรกนาน ยมบาลท่านจะคอยตบต่อยยับ
+เมียของเจ้าเสาวคนธ์ขโมยเพชร เอาแก้วเก็จของเราไว้จึ่งไปจับ
+ยายมาลีมิใช่การแต่งสารลับ มาพลอยรับสมอ้างเอากลางคัน
+ข้างเราเป็นลูกเต้าไม่เข้าด้วย กลับไปช่วยการะเวกแกล้งเสกสรรค์
+ทั้งรมจักรรักเขาพูดเข้ากัน ไม่เที่ยงธรรม์กลอกกลับจึ่งจับมา
+ไม่รู้ตัวมัวเมาใจเบานัก ไม่รู้จักรักวงศ์เผ่าพงศา
+ไปเลี้ยงไว้ในวังเมืองลังกา บิดามาก็ไม่ถามตามธรรมเนียม
+เข้ากับเขาเฝ้าดูถูกแต่ลูกหลาน เหมือนบูราณท่านว่าเข้าพร้าเสียม
+ความเจียมตัวกลัวมนุษย์ก็สุดเจียม ท่านเหี้ยมเกรียมกริ้วโกรธยกโทษเรา
+ช่างกระไรไม่มีดีเท่าขี้เล็บ คอยแต่เก็บเจ็บแค้นเถียงแทนเขา
+ไม่ยอมแพ้แม่พ่อกดคอเรา เอาปี่เป่าให้เราหลับแล้วจับตัว
+ทำเช่นนี้ดีแท้ทั้งแม่พ่อ น่าหัวร่อพระกำเนิดบังเกิดหัว
+สำทับถมข่มเหงเหลือเกรงกลัว ไม่มีชั่วตัวเอกโกกเกกโกง
+ให้สำเร็จเสร็จสรรพแล้วกลับคืน จะเป็นฟืนเช่นเขาว่าผ่าโผงโผง
+อันวิสัยใจเราเสากระโดง ใครคดโกงเขาก็รู้อยู่ทุกคน
+ชาติสอพลอทรลักษณ์เพราะรักยศ มันเลี้ยวลดคดงอคิดฉ้อฉล
+วิสัยช้างสร้างงามาจะชน ไม่ย่อย่นเยินยู่มาสู้กัน
+ทั้งสองข้างทางขยับขับสินธพ ออกรับรบกลางแปลงด้วยแข็งขัน
+มังคลาถาโถมโจมประจัญ ต่างตีรันฟันฟอนราญรอนรบ
+ด้วยฤทธิ์แก้วแววตาทั้งตราแก้ว ต่างคลาดแคล้วพลาดเพลี่ยงหลีกเลี่ยงหลบ
+ม้าต่อม้าสามารถชาติสินธพ ต่างดีดขบคางโขกกระโชกชิด
+มังกรกัดฟัดม้ามังคลาโลด กลับกระโดดดิ้นสลัดมันกัดติด
+นายต่อนายหมายสังหารผลาญชีวิต ต่างฟันฟาดพลาดผิดหวิดหวิดตัว
+มังคลาม้าล้มลุกถลัน พระขรรค์ฟันม้าเป็นไฟโพลงไหม้หัว
+มังคลาโดดโลดถลาด้วยตามัว ตัวต่อตัวนายพลัดตกอัสดร
+มังคลาตาลายข้างฝ่ายพี่ ม้าก็หนีลงทะเลเที่ยวเร่ร่อน
+ต่างออกห่างต่างพาพลากร เข้านครเข้าค่ายชายชลา ฯ
+๏ สุดสาครร้อนตัวกลัวพระขรรค์ จะแก้กันการศึกจึงปรึกษา
+พวกอยู่ค่ายฝ่ายฝรั่งมังคลา ก็กลัวม้ามังกรหยุดรอนราญ
+ข้างน้องชายหมายคอยเมืองน้อยใหญ่ มามากได้พร้อมพรักเข้าหักหาญ
+ข้างพี่คอยพี่กับอานุชาชาญ ได้คิดการกลศึกหยุดตรึกตรา ฯ
+๏ จะกล่าวเรื่องเมืองผลึกฉลองศพ สมโภชครบเจ็ดวันต่างหรรษา
+พอเรือใช้เข้าไปฟังข่าวลังกา รีบกลับมาทูลถึงทัพที่รับรบ
+ฤทธิ์พระขรรค์ฟันใครเป็นไฟติด ต้องพระกฤษณาจนม้าสลบ
+รบทีไรไพร่นายตายทับทบ ยังต้องรบสู้กันประจัญบาน
+ศรีสุวรรณสินสมุทรสุดวิตก จะรีบยกทัพไปด้วยได้ช่วยหลาน
+หัสไชยให้เสนาตรวจตราการ ขนข้าวสารเกลือเสบียงเลี้ยงโยธา ฯ
+๏ ฝ่ายเทพินนิลกัณฐีตรีพลำนั้น กับเทวัญอัมพวันใฝ่ฝันหา
+เมื่อชักศพพบกันจำนรรจา ลาบวชหน้าศพสิ้นด้วยยินดี
+เป็นดาบสงดงามตามรุ่นรุ่น ด้วยเคยคุ้นขอตามสามฤๅษี
+พระอภัยวัณฬาสุมาลี ไม่พาทีไต่ถามถึงความทัพ
+ศรีสุวรรณนั้นกับหลานจัดการรบ แต่งเรือครบเครื่องสำเร็จไว้เสร็จสรรพ
+ลาสิทธามาพร้อมน้อมคำนับ แล้วยกทัพทั้งสามตามกันมา
+พระอภัยได้พี่น้องทั้งสองหลาน สามกุมารมุนีประสีประสา
+ลงเรือลำทำใหม่ค่อยไคลคลา ไปภูผาสิงคุตรอยู่กุฎี ฯ
+๏ ฝ่ายสามทัพนับแสนลอยแล่นเลื่อน ไปทางเดือนหนึ่งจึงถึงกรุงศรี
+ขึ้นตั้งค่ายรายรักษาหน้าธานี ทุกราตรีตีฆ้องก่อกองไฟ
+ศรีสุวรรณนั้นอยู่วังกับทั้งหลาน คิดอ่านการผันแปรจะแก้ไข
+แต่สินสมุทรกับพระหัสไชย จะใคร่ไปรบฝรั่งมังคลา
+จึงจัดแจงแต่งทหารชำนาญศึก พลผลึกล้วนฉกรรจ์ขันอาสา
+ทองแดงทองเหลืองเครื่องอาวุธยุทธนา พวกโยธาการะเวกปลุกเสกมนต์
+เคี้ยวขมิ้นกินอ่านเครื่องอานผูก ตะกรุดลูกสะกดร้อยสายสร้อยสน
+ใส่แหวนพิรอดปรอทกลมอมทุกคน ล้วนคงทนแทงฟันไม่พรั่นใจ
+ครั้นพร้อมพรั่งตั้งถ้วนกระบวนทัพ แลสลับธงทิวปลิวไสว
+ฝ่ายสององค์สรงสนานสำราญใจ ต่างสอดใส่เกาะเก็จเพชรทั้งนั้น
+ไม่ทรงเสื้อเผื่อไฟจะไหม้ติด พระสัมฤทธิ์สำหรับรับพระขรรค์
+ครั้นเสร็จออกนอกวังคับคั่งกัน ฝ่ายศรีสุวรรณกฤษณาสุดสาคร
+ขึ้นคอยดูอยู่บนป้อมพร้อมทหาร หน้าปราการกองทัพสลับสลอน
+พร้อมพระวงศ์พงศานรากร เจริญพรหน่อนรินทร์ให้ภิญโญ
+พวกทหารกรานกราบถือดาบดั้ง หอกปืนทั้งทวนหลาวแหลนง้าวโล่
+พระพี่น้องสององค์ทรงสิงโต ทหารโห่แห่แหนเนื่องแน่นนันต์ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลากับวายุพัฒน์ ต่างทรงเครื่องเรืองจำรัสล้วนจัดสรร
+พระขรรค์ร้อยสร้อยกระหวัดผูกหัตถ์พัน ทรงม้าสีจันทน์ผูกเครื่องรุ่งเรืองรอง
+วายุพัฒน์จัดองค์ทรงกระบี่ ขี่ม้าสีมรกตผยดผยอง
+อ้ายยักษาหน้าหมีใส่หมวกทอง แบกกระบองเคียงม้าวายุพัฒน์
+แล้วยกออกนอกค่ายหมายทหาร ตีฆ้องขานโห่แห่อยู่แออัด
+พวกไพร่พลคนธรรพ์ล้วนสันทัด ต่างแกว่งกวัดหอกดาบแปลบปลาบตา
+พอถึงทัพยับยั้งหยุดตั้งมั่น ดูแน่นนันต์นายทัพออกรับหน้า
+วายุพัฒน์มัสการท่านบิดา พระมังคลาสาระวนดูคนกลอง
+หน่อนรินทร์สินสมุทรเห็นบุตรไหว้ รู้วิสัยในกลคนทั้งสอง
+จึงร้องเรียกมังคลาว่าพระน้อง เจ้ายกกองทัพมาจะราวี
+พยาบาทมาดหมายไม่หายเหตุ พระบิตุเรศเล่าก็ถือเป็นฤๅษี
+ไม่คุมแค้นแม้นว่ามาโดยดี ประสาพี่น้องเห็นจะเป็นการ
+ต้องรบสู้ผู้คนพลไพร่ พลอยบรรลัยแหลกลงน่าสงสาร
+แต่ล้วนเหล่าเผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน มาล้างผลาญกันอย่างนี้ไม่ดีเลย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเป็นลูกก็ปลูกฝัง ครองเมืองทั้งสะใภ้ทั้งไขเขย
+อันน้องนี้วิสัยบุญไม่คุ้นเคย เหมือนเชลยลับชื่อไม่ลือชา
+อันที่จริงสิงหลมณฑลทวีป ได้ชูชีพชนชาติศาสนา
+แต่ทวดเฒ่าเหล่ากอต่อต่อมา เมืองลังกาก็มากลับลอยลับลิบ
+เหมือนพระพี่มีสุขลูกกษัตริย์ ผ่านสมบัติเมียน้อยนับร้อยสิบ
+แต่ตัวน้องต้องอายผู้ร้ายริบ เที่ยวหักดิบฉิบหายไม่วายคิด
+เสียที่ถิ่นสิ้นญาติสิ้นชาติเชื้อ เห็นแต่เสือซ่อนเล็บคนเหน็บกริช
+ปากปราศรัยใจประสงค์ปลงชีวิต ทั้งโคตรคิดเข้าเป็นหมู่เราผู้เดียว ฯ
+๏ สินสมุทรหยุดฟังชังน้ำหน้า โมโหหน้าหมกมุ่นให้ฉุนเฉียว
+อ้ายมังคลาพาทีเช่นนี้เจียว พลางเข่นเขี้ยวขับสิงห์วิ่งเข้ารบ
+ขยับทวนสวนแทงพลิกแพลงพลาด พระน้���งฟาดฟันเปรี้ยงหลีกเลี่ยงหลบ
+คอยเขม้นเห็นได้ใกล้สินธพ โถมประจบจับน้องด้วยว่องไว
+มังคลาง่าขยับพี่จับหัตถ์ เบือนสะบัดผัดผันฟันไม่ได้
+พอเพลี่ยงพลาดฟาดฟันพระขรรค์ไฟ เพลิงโพลงไหม้ขนสิงห์วิ่งตะกาย
+สินสมุทรสุดทนร่ายมนต์เป่า เพลิงที่เผาพิษร้อนค่อยผ่อนหาย
+น้องเข้าขวางกางกั้นกันพี่ชาย เขม้นหมายมังคลาเข้าราวี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาให้วายุพัฒน์ รับพระหัสไชยรบไม่หลบหนี
+หัสไชยไล่รุกเข้าคลุกคลี อ้ายยักษ์หมีตีรันประจัญบาน
+สินสมุทรสุดร้อนผ้าผ่อนไหม้ สู้แข็งใจยืนยันกันทหาร
+เห็นยักษ์ใหญ่ไล่นุชาถาทะยาน เข้าต่อต้านตีรันประจัญรบ
+เห็นเพลี่ยงพลั้งมังคลาขับม้าไล่ หัสไชยไสสิงห์วิ่งเข้าขบ
+ตะกายกัดฟัดคว่ำปล้ำสินธพ ล้มสลบซบดิ้นสิ้นชีวี
+สินสมุทรผลุดผลักจากยักษ์ใหญ่ ทะลึ่งไล่วายุพัฒน์เลี้ยวลัดหนี
+พอโพล้เพล้เพลาจะราตรี เห็นรูปผีเสื้อสกัดกั้นนัดดา
+สินสมุทรสุดเขม้นเห็นพระแม่ จำได้แน่นอบนบซบเกศา
+แล้วคลับคล้ายหายไปกับนัยนา พอเพลามือเขม้นไม่เห็นกัน
+มังคลาลาทัพกลับเข้าค่าย พวกพี่ชายกลับพหลพลขันธ์
+เข้าค่ายตั้งวังนิเวศน์ขอบเขตคัน ต่างตั้งมั่นอั้นอ้นคิดกลการ ฯ
+๏ ฝ่ายเรือใช้ที่ไปแต่นางแม่เลี้ยง ต่างแล่นเลี่ยงไปถึงสิ้นทุกถิ่นฐาน
+จึ่งแจงความตามเรื่องเคืองรำคาญ ให้เชิญท่านท้าวพระยาทุกธานี ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเก้าองค์ล้วนวงศ์ญาติ ทั้งมิตรสหายร้ายกาจดั่งราชสีห์
+กับเมืองน้อยร้อยเอ็ดเอกโทตรี เกณฑ์โยธีทุกทุกเมืองยกเนื่องมา
+แต่พระเสาร์เจ้าเกาะเงาะงวนนั้น ใช้กำปั่นไม้แตนทำแน่นหนา
+กำลังต้นทนคลื่นฝืนคงคา กับโยธามาก็น้อยสักร้อยเดียว
+สานใบแตนแผ่นใหญ่ทำใบคลี่ ได้ลมดีแล่นลำออกน้ำเขียว
+ไม่มีสาตราวุธยุทธ์ธงเทียว น้ำตาลเคี่ยวแช่กับดินกินทุกวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช เมื่อไสยาสน์หวาดจิตนิมิตฝัน
+ว่านัดดาวายุพัฒน์เคืองขัดกัน เอาดาบฟันกรบาทขาดกระเด็น
+ตัวก็ตายยายแก่ผู้แม่เลี้ยง ประคองเคียงนวดฟั้นในฝันเห็น
+ที่กลัดกลุ้มรุมร้อนค่อยหย่อนเย็น พอกลับเป็นขึ้นก็ตื่นพลิกฟื้นกาย
+ยังจนใจในนิมิตคิดประหลาด พอสังฆราชขึ้นมาหาเวลาสาย
+จึงเล่าตามความฝันบรรยาย จะดีร้ายโปรดแปลให้แน่นอน ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งฟังที่เก้าอี้ตั้ง นับโฉลกโลกภวังค์วิสังหรณ์
+แล้วจับยามตามตำราพยากรณ์ ราหูจรถึงจันทร์จะอันตราย
+วายุพัฒน์ตัดบาทแขนขาดนั้น ระวังนะพระขรรค์จะพลันหาย
+ที่หญิงแก่แก้รอดไม่วอดวาย คือท่านยายนั้นจะช่วยด้วยปัญญา
+แล้วพาทีมิให้ดังสอนสั่งศิษย์ อย่าไว้จิตหลานรักนั้นนักหนา
+จะเกิดเข็ญเป็นวิบัติเพราะนัดดา ฟังกูว่านะอย่าให้มาใกล้กราย
+เฝ้าสั่งซ้ำกำชับแล้วกลับหลัง ฝ่ายพระมังคลานั้นมิ่งขวัญหาย
+ให้หงุดหงิดจิตใจไม่สบาย เห็นหลานชายเฉยเชือนไม่เหมือนเคย
+วายุพัฒน์นัดดาเข้ามาเฝ้า ทั้งเย็นเช้าเข้าไปหาเห็นอาเฉย
+ดูท่วงทีมิได้ไว้พระทัยเลย ไม่เหมือนเคยคิดแค้นด้วยแสนอาย
+เข้าในห้องตรองตรึกฝึกไอ้ยักษ์ มึงหาญหักลักให้ได้ดังใจหมาย
+ฝ่ายยักษ์ใหญ่ไปแอบดูแยบคาย พอเบี่ยงบ่ายฝ่ายพระมังคลา
+จึงจัดแจงแต่งองค์ทรงพระขรรค์ สายสร้อยพันผูกรัดกับหัตถา
+ทรงฉลองรองบาทเยื้องยาตรา กับเสนามหาดเล็กเด็กน้อยน้อย
+เที่ยวแลดูดูค่ายนายทหาร ทุกหน้าด้านเดินไขว่คนใช้สอย
+ไอ้ยักษ์มองจ้องจะจับขยับคอย เห็นเดินคล้อยโถมกระหวัดรวบรัดกาย
+กระชากฉุดยุดแย่งพระแสงขรรค์ หักสร้อยพันผูกขาดเหมือนมาดหมาย
+ชูพระขรรค์ฟันไล่พวกไพร่นาย ต่างวุ่นวายพรูวิ่งเข้าชิงยักษ์
+มันฟันไฟไหม้พลุ่งกระทุ้งถีบ จับตัวบีบบี้แบนขาแขนหัก
+ต่างล้มตายนายไพร่ไส้ทะลัก แล้วไอ้ยักษ์วิ่งมาเข้าหานาย
+ยื่นพระขรรค์นั้นให้ไหว้วายุพัฒน์ หน่อกษัตริย์เสร็จสมอารมณ์หมาย
+พระมังคลามาตามสิ้นความอาย เรียกหลานชายว่าพ่อขอให้อา
+วายุพัฒน์กวัดแกว่งพระแสงขยับ คนกลัวกลับล้มกลิ้งวิ่งถลา
+แล้วร้องถามความหลังพระมังคลา ไม่ดูหน้าข้านั้นด้วยอันใด
+เข้าไปเฝ้าเล่าก็เมินทำเดินเฉย ไม่เหมือนเคยแค้นน่าเลือดตาไหล
+เขาทำมั่งยังจะมาว่ากระไร เป็นผู้ใหญ่ได้อยู่หรือทำถือตัว
+พระมังคลาว่าวอนด้วยอ่อนหวาน ผิดแล้วหลานอนุกูลเถิดทูนหัว
+ด้วยทำศึกตรึกตรองให้หมองมัว อานี้ชั่วเฉยเจ้าด้วยเบาใจ
+เจ้าก็รู้อยู่ด้วยกันทุกวันนี้ ไม่มีที่พึ่งพาที่อาศัย
+แม้นมิให้พระขรรค์เหมือนบรรลัย จงคืนให้ไว้กับอาได้ปรานี ฯ
+๏ วายุพัฒน์ตัดความจะห้ามมั่ง จะมาตั้งรบพุ่งเอากรุงศรี
+ไปกราบไหว้อัยกาหาอัยกี รู้จั��พี่เผ่าพงศ์พวกวงศ์วาน
+จึงจะได้ให้คืนแม้นขืนดื้อ ก็ไม่ถือเธอแล้วว่าเป็นอาหลาน
+มังคลาบ้าเลือดดุเดือดดาล เรียกทหารหุ้มห้อมเข้าล้อมไว้
+แล้วว่ากูผู้เป็นอาได้มาขอ มึงขัดคอแค้นน่าเลือดตาไหล
+หลานหัวร่อล้ออาจะลาไป เรียกยักษ์ใหญ่หน้าหมีขึ้นขี่คอ
+แกว่งพระขรรค์ฟันฝ่ายทั้งซ้ายขวา คนถลาล้มกลิ้งลุกวิ่งสอ
+พระมังคลามาข้างหลังต้องรั้งรอ อ้ายยักษ์บอแบกย่างง้างกระบอง
+แล้วหวดซ้ายป่ายขวาโยธาหาญ วิ่งลนลานหลีกหลบสยบสยอง
+เลยลงลำกำปั่นให้ลั่นฆ้อง ตั้งโห่ร้องรบกันสนั่นดัง
+พระมังคลาอาลัยในพระขรรค์ ลงกำปั่นแล่นตามมาหลามหลัง
+ยิงปืนใหญ่ไฟฟูมตูมตึงตัง เรือฝรั่งมังคลามาห้าร้อย
+เรือนัดดาห้าสิบไม่รีบแล่น คอยตอบแทนรบล่อทำท้อถอย
+พวกอาตามหลามทางสล้างลอย พวกหลานคอยใกล้ถึงยิงตึงตัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระวลาอาหลานอยู่ด้านเหนือ ทอดทัพเรือเรียงสลับอยู่คับคั่ง
+เสียงครื้นเครงเร่งเรือใช้ให้ไปฟัง รู้ว่ามังคลาไล่วายุพัฒน์
+ออกกำปั่นพรั่งพร้อมเข้าล้อมหลัง ไม่หยุดยั้งแล่นลอยคอยสกัด
+กำดัดดึกครึกครื้นทั้งคลื่นซัด ปืนใหญ่ยัดยิงลั่นเสียงครั่นครื้น
+ฝ่ายฝรั่งมังคลาเหมือนบ้าเลือด กำดัดเดือดนัดดาสู้ฝ่าฝืน
+เร่งเรือทัพคับคั้งประดังปืน เสียงพิลึกครึกครื้นทั้งคลื่นซัด
+ฝ่ายฝรั่งลังกาพวกม้าใช้ ไปสืบได้ข่าวศึกดึกกำดัด
+ว่าทัพพระมังคลาวายุพัฒน์ กับทั้งหัสกันรบสมทบกัน ฯ
+๏ ฝ่ายจอมพงศ์องค์อาอยู่หน้าป้อม เห็นพรั่งพร้อมไพร่พหลพลขันธ์
+สั่งหน่อนาถราชนัดดาอยู่ช้าพลัน ออกช่วยกันทันเห็นจะเป็นการ
+สินสมุทรสุดสาครออกต้อนไพร่ ทั้งหัสไชยกฤษณาล้วนกล้าหาญ
+ต่างทรงสิงห์มิ่งม้าอาชาชาญ ตีฆ้องขานโห่ลั่นเสียงครั่นครึก
+พวกโยธีสี่ทัพนั้นนับแสน ปืนหามแล่นลากล้อเข้าต่อศึก
+เสียงสนั่นลั่นเลื่อนสะเทื้อนสะทึก กำดัดดึกเดือนสว่างในกลางคืน
+พวกผลึกลังกาแขกฝาหรั่ง ถือแตะบังตัวตนคนละผืน
+ไว้สำหรับทับขวากที่ฟากพื้น บ้างยิงปืนปีนค่ายทลายฟัน ฯ
+๏ พวกในค่ายไล่ทหารขึ้นราญรับ บ้างสวนทัพคอยแทงล้วนแข็งขัน
+บ้างปล่อยตับทัพชนวนบ้างสวนควัน พวกคนธรรพ์แทงฟาดด้วยสาตรา
+ถอนทลายค่ายพังฝรั่งแขก เข้าลุยแหลกแหกค่ายเข้าซ้ายขวา
+ไล่คนธรรพ์กันลงในคงคา ฝ���ายพวกฝาหรั่งรุมตะลุมบอน
+ด้วยพวกเพชรกำพลผู้คนน้อย บ้างลงลอยน้ำหนีบ้างขี่ขอน
+พวกทัพเรือเหลือพหลพลนิกร ต่างรีบร้อนถอนสมอขันช่อใบ
+เมื่อกลางคืนปืนฝรั่งยิงพังค่าย เสียงเหมือนสายฟ้าผ่าสุธาไหว
+พระมังคลาให้พะว้าพะวังใจ ถอยทหารราญไล่รุกรบมา
+พอเช้าตรู่ดูค่ายทลายแหลก ค่ายเรือแตกแยกย้ายไปซ้ายขวา
+เรือผลึกรมจักรนัครา ทั้งเรือการะเวกพร้อมห้อมล้อมรบ
+เหลือกำลังมังคลานั่งหน้าจ๋อย เที่ยวแล่นลอยหากันเข้าบรรจบ
+ทั้งหลีกปืนคลื่นซ้ำจนค่ำพลบ ต้องถอยทบหลบไปข้างต้นทางมา
+ฝ่ายเรือตามสามทัพก็กลับหลัง เช้าจอดฝั่งต่างก็ขึ้นเก็บปืนผา
+ฝ่ายพวกพ้องกองทัพวลายุดา กับทั้งวายุพัฒน์หัสกัน
+ต่างเข้าฝั่งลังกาปรึกษาพร้อม จะนอบน้อมบิตุเรศคืนเขตขัณฑ์
+พระวลาวายุพัฒน์หัสกัน เข้าเฝ้าพระศรีสุวรรณจำนรรจา ฯ
+๏ ข้าทั้งสามความผิดได้คิดคด ทรยศโยโสขอโทษา
+จะขอเป็นเกือกทองรองบาทา สนองคุณมุลิกาข้างหน้าไป
+ศรีสุวรรณครั้นเห็นพระลูกหลาน แสนสงสารเสนหาตรัสปราศรัย
+แต่หนหลังยังเยาว์คิดเบาใจ เดี๋ยวนี้ใหญ่อย่าให้เป็นเหมือนเช่นนั้น
+แล้วแย้มเยื้อนเอื้อนอรรถดำรัสสอน สินสมุทรสุดสาครคิดผ่อนผัน
+แล้วให้วลาวายุพัฒน์หัสกัน อภิวันท์สินสมุทรสุดสาคร
+แล้วก็ให้ไหว้พระหัสไชยว่า เขาเป็นอานะจงฟังเธอสั่งสอน
+สามรับสั่งบังคมประนมกร ต่างอวยพรภิญโญเดโชชัย ฯ
+๏ อันเรื่องราวกล่าวความสามหน่อนาถ ล้วนวงศ์ญาติชาติเชื้อในเนื้อไข
+ครั้นเข้าหาพาทีก็ดีไป ตามวิสัยสุริย์วงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งมังคลาซึ่งล่าทัพ คอยรอรับเรือพหลพลขันธ์
+ถึงเกาะใหญ่ใต้ลังกาทางห้าวัน จึงหยุดจอดทอดกำปั่นเป็นหลั่นลอย
+ที่เรือแตกแยกคลาดตรึงกราดเหล็ก ทั้งเรือเล็กเรือใหญ่เรือใช้สอย
+ให้นับเรือเหลือตามมาสามร้อย ตั้งรอคอยกองทัพหยุดยับยั้ง
+คนทั้งหลายนายไพร่เจ็บไข้ผอม คิดรวมรอมพร้อมทัพจะกลับหลัง
+สิ้นข้าวปลาพากันต้มขนมปัง องค์พระมังคลาอุราระกำ
+เป็นไข้ใจไม่มีสุขด้วยทุกข์ร้อน จะนั่งนอนถอนสะอื้นทุกคืนค่ำ
+ให้หิวโหยโรยราจนหน้าดำ บาทหลวงพร่ำนั่งสอนให้หย่อนคลาย
+อย่าทุกข์นักหักจิตคิดมานะ อุตสาหะจะได้สมอารมณ์หมาย
+เมื่อทัพแตกแรกหนีมีแต่กาย เที่ยวขวนขวายร่ายเร่พเนจร
+จนได้ผ่านบ้านเมืองรุ่งเรืองเดช ทั่วประเทศเกรงจบสยบสยอน
+อันวิสัยในการจะราญรอน ต้องผันผ่อนแพ้ชนะอย่าละเพียร
+แต่องค์พระนารายณ์ยังพ่ายศึก จงตรองตรึกศึกษาตำราเขียน
+อุตส่าห์ดูที่ตำรับฉบับเรียน อย่าวนเวียนเพียรเอาเมืองให้เลื่องลือ
+พระฟังเตือนเหมือนหนึ่งหยิบน้ำทิพรส เห็นดีหมดอตส่าห์นั่งดูหนังสือ
+ที่ตื้นลึกปรึกษาได้หารือ จะชิงชัยไว้ชื่อให้ลือชา
+ท่านยายแก่แม่เลี้ยงอยู่เคียงข้าง ไม่เริศร้างห่างเหเสนหา
+ด้วยขัดขวางกลางชเลทุกเวลา จนนางพระยานารีนั้นมีท้อง
+ด้วยระดูรู้ในน้ำใจหญิง จะบอกจริงกริ่งกลัวผัวจะหมอง
+อยากเปรี้ยวเปรี้ยวให้เที่ยวหาผักมาดอง ให้ท้อแท้แพ้ท้องอยู่ห้องใน ฯ
+๏ ศรีสุวรรณครั้นเห็นศึกเว้นว่าง ค่อยเสื่อมสร่างเศร้าหมองผุดผ่องใส
+พาหน่อนาถราชนัดดากับข้าไท เสด็จไปเขาสิงคุตรที่กุฎี
+พากันเข้าเฝ้าองค์พระทรงพรต น้อมประณตทูลความสามฤๅษี
+ว่านัดดาพากันมาอัญชลี ด้วยภักดีโดยจริงทุกสิ่งอัน
+แล้วทูลความตามศึกที่ฮึกเหิม จะต่อเติมเพิ่มพหลพลขันธ์
+เพราะยายเฒ่าเจ้าประเทศเขตคนธรรพ์ มาด้วยมันแม่เลี้ยงเคียงประคอง ฯ
+๏ ฝ่ายสามองค์ทรงพรตสู้อดจิต มิใช่กิจผิดระบอบไม่ตอบสนอง
+แต่ปราศรัยไต่ถามตามทำนอง ถึงพวกพ้องญาติวงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์
+เสือกกระบะสลาออกมาตั้ง แล้วนิ่งนั่งหวังจะเลยเสวยสวรรค์
+สอนวลาวายุพัฒน์หัสกัน อย่าดุดันหันหวนไม่ควรการ
+อันกำเนิดเกิดตายทั้งชายหญิง ไม่มีสิ่งแน่นแฟ้นเป็นแก่นสาร
+จงนึกในไตรลักษณ์มรรคญาณ พระนิพพานนั้นแหละนะแสนสบาย
+อันวิสัยในโลกโสโครกครบ คืออาศพอสุภังสิ้นทั้งหลาย
+จงคิดปลงลงให้เห็นที่เป็นตาย อันร่างกายกลายเป็นพระอนิจจัง
+จึงลุงป้าย่าปู่นี้สู้อด เห็นปรากฏยศคือยุคะทุกขัง
+ถึงจะห้ามปรามใครก็ไม่ฟัง เหลือจะสั่งสอนซ้ำให้รำคาญ
+ด้วยลูกดื้อถือทิฐิติแม่พ่อ ผ่าเหล่ากอเกเรเดรฉาน
+เพราะคบพาลพาหลงล้างวงศ์วาน ถ้าคบท่านชาญฉลาดเป็นปราชญ์ดี
+เอ็งอุตส่าห์หาครูที่รู้หลัก อยู่สำนักจะได้เลิศประเสริฐศรี
+ถึงยากเย็นเช่นกับกูเป็นมุนี อยู่กุฎีมีสุขทุกเวลา
+บรรดาฟังทั้งพระอารับสาธุ ยังไม่ลุก็แต่พระกฤษณา
+พอเทพินผินมาปะนัยนา ค่อยหลีกเลี่ยงเมียงมาหาห้���มุนี
+ตรีพลำอัมพวันพระเทวัญ เทพเทพินนิลกัณฐีฤๅษี
+ทำยิ้มพรายชายตาแล้วพาที พระอยู่ดีดอกหรือจ๋าทั้งห้าองค์
+ขอส่วนบุญคุณช่วยฉันด้วยมั่ง ให้สมหวังดังจิตคิดประสงค์
+ฉันรำลึกนึกในน้ำใจจง เสร็จณรงค์คงจะลารักษาพรต
+มาอยู่ด้วยช่วยกันฉันลูกไม้ ก็จะได้ไปสวรรค์ด้วยกันหมด
+หรือลืมหลังหวังสวรรค์ชั้นโสฬส พระดาบสบอกบ้างอย่างหมางเมิน ฯ
+๏ ฝ่ายฤๅษีสี่องค์ว่าทรงศีล ตรวจวารินรำพันสรรเสริญ
+นึกอวยชัยให้พระองค์จงจำเริญ จึ่งจะเชิญเชษฐารักษาพรต
+เทพินพี่ปรีชาว่ามาบวช ถือศีลสวดภาวนาตามดาบส
+แบ่งผลาอานิสงส์ให้ทรงยศ ด้วยปรากฏทศทิศเป็นนิรันดร์
+พระกฤษณาสาธุสะพระนักสิทธ์ ฉันนี้คิดเลื่อมใสเฝ้าใฝ่ฝัน
+จะบวชบ้างสร้างสมพรหมจรรย์ ไปสวรรค์ชั้นเดียวกันเจียวจริง
+พระฤๅษีสององค์ทรงพระสรวล พี่สาวม้วนเมินหน้าประสาหญิง
+ต่างพูดจาปราศรัยไว้ประวิง ไม่สิ้นสิ่งเสนหาด้วยอาลัย
+พระกฤษณาว่าพระตรีพลำจ๊ะ เจ้าคุณจะบวชตะบึงไปถึงไหน
+มาอยู่ป่าช้านานสำราญใจ นิมนต์ไปชมมั่งเมืองลังกา
+ฟังไกกลดนตรีมีต่างต่าง ดุริยางค์ช่างเสนาะเพราะหนักหนา
+ฉันนิมนต์ปรนนิบัติด้วยศรัทธา ฉันในวังลังกาทังห้าองค์
+พระฤๅษีตรีพลำรับคำจ๊ะ ต้องกิจพระจะไปตามความประสงค์
+แล้วทูลความสามนักสิทธ์บิตุรงค์ ตามจำนงพระจะไปตามความประสงค์ ฯ
+๏ สามดาบสอดยิ้มพริ้มพระพักตร์ ด้วยเดิมรู้อยู่ว่ารักกันหนักหนา
+ไม่ห้ามปรามตามคหัสถ์เขาศรัทธา ราธนาพากันไปเป็นไรมี
+ศรีสุวรรณกลั้นสรวลพลอยชวนด้วย ฉันจะช่วยเข้าทำบุญคุณฤๅษี
+พอจวนค่ำอำลาห้ามุนี ต่างเข้าที่อาศรมต่างห่มดอง
+ชฎาทรงวงกระหวัดจีบจัดยอด ประคำสอดสวมพระหัตถ์ถือพัดป้อง
+องค์พี่สาวก้าวจรจรัลเทวัญรอง ที่สามน้องนิลกัณฐีตรีพลำ
+อัมพวันนั้นอยู่หลังพร้อมทั้งห้า เยื้องยาตราน่าชมล้วนคมขำ
+ค่อยเรียงรอจรลีบริกรรม พี่ชายนำห้าองค์มาทรงรถ
+สานุศิษย์กฤษณาเป็นสารถี ห้ามุนีนั่งบัลลังก์มาทั้งหมด
+มาตามทางกลางอรัญริมบรรพต ข้างหลังรถศรีสุวรรณตามกันมา
+ครั้นราตรีมีประทับที่ยับยั้ง เขาก่อตั้งตึกรายทั้งซ้ายขวา
+ครั้นแจ่มแจ้งแสงอุทัยเคลื่อนไคลคลา ชมรุกขาเขียวชอุ่มเป็นพุ่มพวง
+ที่บานแบ่งแมงภู่เวียนวู่ว่อน เชยเกสรเสาว��นธ์บ้างหล่นร่วง
+พระตรัสใช้ไพร่พลคนทั้งปวง ให้เก็บดวงพวงผกาสุมาลี
+ทั้งพุดจีบปีบจำปาแก้วกาหลง พะยอมประยงค์นางแย้มสอดแซมศรี
+รสสุคนธ์มณฑาสารภี มะลุลีเลือกสรรค์ล้วนจันทน์อิน ฯ
+๏ พระกฤษณาหาดอกรักหักกิ่งโศก แซมดอกโมกกุหลาบอังกาบกระถิน
+ถวายตรงองค์เทพเทพิน นางทราบสิ้นสาธุสะโมทนา
+ส่วนมุนีสี่องค์ได้น้อยน้อย ชะโงกคอยจ้องหัตถ์ริมรัถา
+ต่างฉวยชักหักกิ่งชิงผกา ลืมรักษากิจกรมพรหมจรรย์
+ต่างสอดเสียบเรียบร้อยห้อยไว้รอบ ต่างชื่นชอบชมชวนกันสรวลสันต์
+ได้ดอกดีตรีพลำให้อัมพวัน เทวัญนั้นให้กัณฐีต่างชี้ชวน
+เจ้าอามาข้างหลังเห็นทั้งสิ้น ไม่ติฉันผินผันกลั้นพระสรวล
+ทำไม่เห็นเล่นห้ามตามกระบวน ด้วยเด็กล้วนรุ่นราวคราวคะนอง
+ถึงเวียงวังลังกาเชิญดาบส ทั้งห้าองค์ลงจากรถเดินจดจ้อง
+ขึ้นอยู่บนมนเทียรที่เขียนทอง เหล่าพวกพ้องพงศ์พันธุ์มาวันทา
+เห็นเทพินนิลกัณฐีตรีพลำ ล้วนน่าชมคมขำล้ำเลขา
+ทั้งแก่สาวชาววังเมืองลังกา พากันมาเฝ้าแหนดูแน่นนันต์
+บ้างค่อยว่าน่าชมสมกันสิ้น พระเทพินกฤษณาหน้าคมสัน
+พระเทวัญกัณฐีพอดีกัน พระตรีพลำอัมพวันสมกันดี
+พวกท้าวนางต่างห้ามอย่าหยามหยาบ ไม่กลัวบาปบ้างดอกหรือพระฤๅษี
+ต่างได้ดวงพวงบุปผาสุมาลี ของใครมีมาบูชาทั้งห้าองค์
+ครั้นรุ่งเช้าคาวหวานเครื่องอานเพียบ มาตั้งเรียบเรียงเรียงเหมือนเลี้ยงสงฆ์
+พร้อมสุรางค์นางนาฏพระญาติวงศ์ กับทั้งองค์ศรีสุวรรณจำนรรจา
+ประเคนขันสำรับด้วยนับถือ นิมนต์ฤๅษีฉันด้วยหรรษา
+ของเติมเต็มเอมโอชโภชนา อิ่มพร้อมกันฉันน้ำชาประหม่าใจ
+แล้วนั่งที่พี่น้องพัดป้องพักตร์ ด้วยหนุ่มนักนึกพรั่นประหวั่นไหว
+แต่พี่สาวดาวบสสะกดใจ กระแอมไอให้กระดากอายปากคอ
+ขึ้นยถาว่าจังหวะไม่จะแจ้ง เสียงสั่นแปร่งแห้งแหบเหมือนแสบคอ
+น้องจะรับสัพพีแล้วรีรอ ต้องหัวร่อริกริกขิกขิกไป
+พระญาติวงศ์องค์อาพากันสรวล ต่างสำรวลฤๅษีใช่วิสัย
+แล้วตรวจน้ำอำลาต่างคลาไคล ครั้นเช้าไปนิมนต์ฉันทุกวันมา
+ครั้นราตรีพี่ชายถวายหวาน น้ำชุบานท่านฉันต่างหรรษา
+แล้วไขกลดนตรีปี่ชวา กลองฝรั่งบังกะหล่ามโหรี
+ด้วยสามองค์ทรงศีลถวิลหวัง พอใจฟังสังคีตข้างดีดสี
+บ้างขันไกไขกลดูดนตรี ล้วนแรกร��่นมุนีต่างปรีดา ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าประเทศทุกเขตแคว้น มาถึงแดนสิงหลภาษา
+กระบวนเรือเหลือล้นคณนา นางพระยาปราศรัยเป็นไมตรี
+ได้พลไพร่ใหญ่น้อยสักร้อยแสน จะแก้แค้นรบพุ่งเอากรุงศรี
+ยกมาตั้งลังกาท้ายธานี เกณฑ์โยธีตั้งค่ายเรียงรายกัน
+เมืองมะหิมสิมพลเมืองสลัด เมืองจักระหวัดเมืองมัชะเมืองสมัน
+เมืองระตินเมืองจินตะเมืองประจันต์ ทั้งเก้าองค์พงศ์พันธุ์ผัวท่านยาย
+อันเมืองน้อยร้อยเอ็ดประเทศท้าว ขี้เกียจกล่าวยาวเฟื้อยเหนื่อยใจหาย
+ขึ้นบนฝั่งตั้งเคียงเรียงเรียงราย เป็นหลายค่ายข้างฝั่งเกาะลังกา
+พวกอยู่เกาะเงาะงวงทั้งปวงนั้น พวกคนธรรพ์ทั้งสหายหลายภาษา
+ฝ่ายพวกพ้องกองทัพพระมังคลา ตั้งริมท่าท้ายเมืองจัดเครื่องเลี้ยง
+ปลูกโรงใหญ่ไว้สำหรับรับแขกนั้น เป็นหลั่นหลั่นชั้นรายชายเฉลียง
+เที่ยวกวาดเอาข้าวน้ำเป็นลำเลียง จ่ายเสบียงเลี้ยงแขกแจกโยธา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณพงศ์พันธุ์พร้อม เห็นค่ายล้อมแว่นแคว้นไว้แน่นหนา
+ทั้งเหนือใต้รายรอบขอบลังกา ละไว้ช้าน่าที่จะมีภัย
+จึงเกณฑ์ไพร่ใหญ่น้อยได้ร้อยหมื่น ถือคบปืนหอกดาบกำซาบไสว
+ให้สินสมุทรสุดสาครพระหัสไชย ฝ่ายข้างในนางสุลารำภาผกา
+เสาวคนธ์มณฑายุพานั้น วายุพัฒน์หัสกันพระกฤษณา
+สิบเอ็ดองค์จงกำกับทัพโยธา ถึงเวลาราตรีออกสี่ทิศ
+เอาหยากเยื่อเชื้อไฟดินใส่เคล้า พากันเข้าเผาค่ายให้ไฟติด
+เห็นศึกเสือเหลือหลามหนักความคิด อย่าให้ปิดทางรอบขอบเขตคัน
+วายุพัฒน์นัดดาอาสาสนอง จะขอลองฤทธิ์แรงพระแสงขรรค์
+ข้างทิศใต้ค่ายข้าจะฝ่าฟัน ไปด้วยกันกับไอัยักษ์มีศักดา
+ไม่เอาคนพลไพร่ไปเป็นห่วง ให้ทั้งปวงไปสงครามตามภาษา
+ศรีสุวรรณนั้นเป็นพระอัยกา ชอบอัชฌาชื่นช่วยอำนวยพร
+พอราตรีตีฆ้องยามสองถ้วน แบ่งกระบวนทัพทหารชาญสมร
+หัสกันกับบิดาสุดสาคร ออกประตูอุดรคอยรอนราญ
+สินสมุทรมีฤทธิ์กับกฤษณา ออกประตูบูรพานำหน้าทหาร
+พระหัสไชยกับวลานุชาชาญ ออกทางด้านตะวันตกยกโยธา
+ทั้งสี่นางต่างรักษาบนหน้าที่ คอยช่วยสี่กองทัพรับอาสา
+วายุพัฒน์ถือพระขรรค์อันศักดา ขึ้นขี่บ่ายักษ์แรงแกว่งกระบอง
+ออกทิศใต้ใกล้ค่ายเห็นนายหมวด ออกเดินตรวจพลขันธ์ผันผยอง
+อ้ายยักษ์หมีตีตายลงก่ายกอง ที่เหลือร้องเรียกกันสนั่นไป
+พวกนายทัพขับพลอลหม่าน ออกต่อต้านตายยับรับไม่ไหว
+ฝ่ายหน่อนาถฟาดฟันพระขรรค์ชัย ติดค่ายไหม้วู่วามพลุ่งพลามโพลง
+เข้าค่ายไหนไฟลุกขึ้นทุกค่าย ทั้งนายไพร่หลบโลดโขยดโขยง
+กระท่อมทับพลับพลาหลังคาโรง ไหม้โขมงโพลงสว่างดั่งกลางวัน
+สินสมุทรจุดไฟไหม้ทุกค่าย ฆ่าตัวนายหลายคนทั้งพลขันธ์
+ตะวันตกยกเข้าเผาพร้อมกัน ข้างเหนือนั้นควันโขมงพลุ่งโพลงเพลิง
+พวกนายทัพดับไฟก็ไม่หยุด ทิ้งอาวุธวิ่งระเหิดเตลิดเหลิง
+รอดดั้งแตกแยกผ่าหลังคาเปิง ด้วยเปลวเพลิงโพลงกระพือฮือฮืออึง
+๏ เหล่าพวกพลคนธรรพ์ป่วนปั่นวิ่ง เพลิงก็ยิ่งพลุ่งโพลงเสียงโผงผึง
+ดินที่ใส่ในตุ่มร้อนรุมรึง แตกตูมตึงกึงกังประดังกัน
+ทัพลังกาฆ่าคนอยู่จนรุ่ง เต็มท้องทุ่งที่ประเทศรอบเขตขัณฑ์
+กลับเข้าวังทั้งหลายฝ่ายคนธรรพ์ สมทบกันตั้งค่ายท้ายพารา ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าเมืองต่างเคืองแค้น จะตอบแทนทำศึกจึงปรึกษา
+บาทหลวงแม่เลี้ยงทั้งมังคลา พูดโลมเล้าท้าวพระยาทุกธานี
+พระมังคลาว่าฝรั่งสิ้นทั้งหลาย เห็นล้มตายหมายว่าจะล่าหนี
+เรารวมรอมพร้อมกันในวันนี้ ยกเข้าตีทีก็เห็นจะเป็นการ
+แล้วเลี้ยงเหล่าชาวเมืองล้วนเรืองเดช อาวุธวิเศษเวทวิชาล้วนกล้าหาญ
+เสวยแพนงแกงไก่กับชัยบาน เมาสำราญรับว่าอย่าปรารภ
+เผามันมั่งพังเข้าเอาให้ได้ ช่วยกันไล่ให้เหมือนกับไล่จับกบ
+ใส่ดินดำกำมะถันให้ครันครบ มัดเป็นคบขว้างเข้าไปให้ไหม้ฮือ
+คงฉิบหายชายหญิงทั้งสิงหล มันเป็นคนทนไฟได้อยู่หรือ
+ยิ่งเติมซ้ำพร่ำเพ้อคะเอออือ เสียงอึงอื้ออัดแอจะแก้แค้น
+พวกนายหมวดตรวจพหลพลรบ ทัพสมทบครบเสร็จได้เจ็ดแสน
+ถือเครื่องรบครบทั้งโล่ดั้งแพน มีแผงแผ่นแตะตับสำหรับกัน
+แล้วเลี้ยงเหล้าเมาทั่วตัวทหาร ต่างเริงราญเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน
+เสกสุราอาพัดบ้างกัดฟัน พวกคนธรรพ์บันเทิงร่าเริงใจ ฯ
+๏ พอมืดค่ำย่ำฆ้องยกกองทัพ ออกคั่งคับเข้าประชิดข้างทิศใต้
+บ้างโห่เร้าเข้ารบพุ่งคบไฟ พาดบันไดไต่ตีนปีนกำแพง
+พวกหน้าที่ตีรันแทงฟัดฟาด ข้าศึกสาดปืนลั่นเกาทัณฑ์แผลง
+พุ่งแหลนหลาวง้าวทวนต่างสวนแทง ชาวเมืองแย่งยิงปืนเสียงครืนครึก
+นายกองทัพขับพลอลหม่าน เข้าหักหาญโห่ร้องเสียงก้องกึก
+บ้างรอนรันฟันทวารสะท้านสะทึก เสียงคึกคึกคนวิ่งเป็นสิงคลี
+ศรีสุวรรณนั้นขึ้นยืนป้อมปืนใหญ่ ลูกหลานไล่ไพร่ขึ้นรบไม่หลบหนี
+สะเทื้อนทั้งลังกาทั่วธานี ฝ่ายเทพินนิลกัณฐีตรีพลำ
+วิ่งมาดูอยู่กับอายืนหน้าป้อม เห็นศึกล้อมลังกาอยู่คลาคล่ำ
+ได้วิชามาแต่พ่อบริกรรม นึกในน้ำจิตกำจัดโบกปัดไป
+พวกไพร่พลคนธรรพ์คิดหวั่นหวาด ที่ปีนพลาดรากจุกลุกไม่ไหว
+ต่างเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าระอาใจ จนอุทัยใสสว่างต่างรวนเร
+แต่พวกเกาะเงาะงวงเหมือนหลวงเถร ไม่โจงกระเบนลอยชายเดินร่ายเร่
+ฤๅษีดูรู้ในใจคะเน ว่าเชื้อเทพารักษ์ทรงศักดา ฯ
+๏ ฝ่ายเงาะดูมุนีเห็นสีสัน รู้เล่ห์ว่าเทวัญกัลปังหา
+แต่เงาะเป็นเหลนหลานท่านเทวา สามสิทธาเธอเป็นหน่อเกิดต่อเดียว
+ดูหน้าตาสารพางค์เป็นข้างเงาะ ต่างหัวเราะเรียกว่ามาประเดี๋ยว
+ฝ่ายพระเสาร์เข่าคุกขนลุกเกรียว กราบแล้วเลี้ยวหลีกมาหามุนี
+ฝ่ายพวกพ้องกองทัพถอยกลับหลัง ฝรั่งนั่งฟังความสามฤๅษี
+พระเรียกเงาะงวงว่ามาบัดนี้ เงาะก็ไปได้ถึงที่เพราะวิชา
+ฤๅษีสามถามว่าท่านอยู่บ้านไหน เงาะงวงไหว้บอกความตามภาษา
+อยู่เกาะแตนแดนใต้ในคงคา นางกฤษณาเมียสหายที่วายชนม์
+ว่าพี่น้องของเขาเจ้าพิภพ ผู้ร้ายรบช่วงชิงเอาสิงหล
+เชิญให้ข้ามาด้วยช่วยประจญ จับตัวคนศัตรูพวกผู้ร้าย
+ฤๅษีฟังนั่งหัวเราะเงาะพระเสาร์ แล้วตรัสเล่าความหลังสิ้นทั้งหลาย
+ให้เงาะฟังตั้งแต่ต้นมาจนปลาย เขากลับกลายแกล้งว่าเป็นราคิน
+แล้วถามว่าอาหารท่านไฉน จึงผ่องใสอินทรีย์ไม่มีกลิ่น
+เงาะงวงว่าอาหารน้ำตาลริน คลุกกับดินกินเท่านั้นทุกวันมา
+แล้วก็ว่าข้านี้ถือสัตย์ซื่อสุด มาเสียทีอีมนุษย์มันมุสา
+ถึงรบรับดับโมโหไม่โกรธา เครื่องสาตราข้ามิได้ไว้กับกาย
+ต่อเมื่อรันฟันแทงจึงแย่งยุด เอาอาวุธที่ผู้นั้นเหมือนมั่นหมาย
+ของของมันกลับฟันคนนั้นตาย ไม่คิดร้ายใครก่อนไม่รอนราญ ฯ
+๏ สามสิทธาสาธุท่านสุภาพ ไม่ทำบาปหยาบช้าแกล้วกล้าหาญ
+แล้วสั่งเหล่าสาวสรรค์พนักงาน แต่งน้ำตาลโต๊ะใหญ่รินใส่มา
+ได้พร้อมพรั่งตั้งเรียงเลี้ยงพระเสาร์ อยู่พร้อมเหล่าเผ่าพงศ์พระวงศา
+เงาะคำนับรับโถของโอชา หยิบดินมาเคล้าขยำกับน้ำตาล
+ไม่มากนักสักเท่าไรฟองไข่เป็ด ���ินสำเร็จอิ่มเอมเกษมศานต์
+นั่งพูดเล่นเจรจาอยู่ช้านาน แล้วว่าท่านใจบุญกรุณา
+จงอยู่ดีมีสุขอย่าทุกข์โศก อย่ามีโรคโรคันให้หรรษา
+ไม่อยู่ด้วยช่วยรบไม่คบค้า จะด่าทอต่อว่าจะลาไป
+แล้วลุกออกนอกเชิงเทินเนินถนน ไม่มีคนใดเห็นว่าเป็นไฉน
+ถึงทัพขึ้นยืนบนหน้าพลับพลาไชย ร้องเรียกให้นางพระยามาหาเรา
+แม่เลี้ยงทั้งมังคลาออกมาพร้อม ต่างนอบน้อมนั่งคำนับรับพระเสาร์
+เงาะว่ายายได้ผัวรักมัวเมา ล่อลวงเราเอาความชั่วมาพัวพัน
+เดี๋ยวนี้กูรู้แน่เป็นแท้เที่ยง เล่นลูกเลี้ยงลืมผัวตัวขยัน
+ลูกสู้พ่อชนะโกงปะกัน จนพระขรรค์นั้นก็เขาชิงเอาไป
+เพราะสมทบรบพ่อโกงต่อผัว เข้าพันพัวปัวเปียเสียวิสัย
+พลอยพวกพลคนธรรพ์มาบรรลัย แต่แรกรู้กูก็ไม่พอใจมา ฯ
+๏ ฝ่ายยายแก่แม่เลี้ยงเถียงทะเลาะ ดูดู๋เงาะช่างมาพูดพื้นมุสา
+ใครบอกเล่าเฝ้าตะโกนโพนทนา เชื่อฝรั่งลังกาอุลามก
+น้อยหรือชะพระเสาร์เจ้าโมโห พูดหยาบช้าพาโลเหลือโกหก
+ฟังคำเขาเฉาโฉดมาโกรธงก จะตกหลุ่มขุมนรกอเวจี ฯ
+๏ ฝ่ายเงาะงวงล่วงรู้พวกผู้หญิง ถ้าไม่จริงกูก็ไม่เสกใส่สี
+อันมนุษย์มุสาถึงพาที ตัวกูนี้มิใช่เชื้อด้วยเหลือคด
+นี่พระเจ้าเผ่าพันธุ์กัลปังหา ไม่มุสาว่าทุกสิ่งเห็นจริงหมด
+มึงตอแหลแก้เกี้ยวพูดเลี้ยวลด มันเหลือคดขึ้นเสียงเถียงทะเลาะ
+จะพนันกันหรือเอามือชี้ ประเดี๋ยวนี้มีท้องกระป่องเหยาะ
+กลัวคนรู้ดูแลห่มแพรเพลาะ น่าหัวเราะเพราะว่าถูกลูกเกเร ฯ
+๏ ท่านยายเฒ่าเจ้าความคิดพูดปิดปก อ้ายโกหกกล่าวแกล้งมาแสร้งเส
+พูดโสโครกโหยกเหยกเกกเกเร มึงชาติเงาะเกาะทะเลถือเทวา
+โรคของกูรู้สิ้นทุกถิ่นฐาน เป็นท้องมารเหมือนมีท้องต้องรักษา
+ว่ามีท้องมองทางไหนไวนัยน์ตา มาพูดพาโลลูกแสนซุกซน ฯ
+๏ พระเสาร์ซ้ำร่ำด่าอีหน้าด้าน มึงท้องมารมีตัวมารหัวขน
+ลูกอีเฒ่าเจ้าเมืองเพชรกำพล เจ้าเล่ห์กลแก่แรดร้อยแปดเพลง
+ลืมคุณผัวมัวเมาเคล้าลูกเลี้ยง ยังขึ้นเสียงเถียงทะเลาะชะเหมาะเหมง
+ได้ผัวหนุ่มคลุมโปงนมโตงเตง อีนักเลงลูกเลี้ยงแลกเวียงชัย
+มิกลัวกรรมรำมะก้าจ้าจองหอง กูจะถองโครงจมูกให้ลูกไหล
+เกลียดฝีปากขากเสลดเปรตจัญไร แล้วกลับไปลงเรือเหงื่อไหลย้อย
+ลงอาบน้ำชำระแล้วพระเสาร์ ร้องเรีย���เหล่าบ่าวไพร่ที่ใช้สอย
+ออกเรือใหญ่ใบแตนค่อยแล่นลอย ไปตามรอยร่องทางหว่างวารี
+ต่างรู้ทั่วหัวเมืองลือเลื่องเล่า โกรธยายเฒ่าเจ้าเล่ห์มเหสี
+ต่างเลิกทัพกลับล่าไปธานี เหลือแต่ที่ทัพพระมังคลา ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงง่วงเหงากอดเข่าคิด อยู่พร้อมพรั่งทั้งลูกศิษย์นางกฤษณา
+มีผู้รู้อยู่ที่วังเมืองลังกา จะต้องล่าเลิกทัพถอยกลับไป
+นางพระยาว่าคนกำพลเพชร เมืองร้อยเอ็ดเห็นหาเข้ากับเราไม่
+ทั้งองค์ท้าวเจ้าเมืองต่างเคืองใจ แม้นกลับไปไพรีจะบีฑา
+ด้วยพระขรรค์นั้นก็หายรู้พรายแพร่ง มันจะแข็งเมืองคิดริษยา
+จะลามล่วงจ้วงจาบทำหยาบช้า จะเงยหน้าดูมนุษย์ก็สุดอาย ฯ
+๏ บาทหลวงว่าถ้าไม่ไปให้ไกลเล่า พวกพลเราเหล่านี้จะหนีหาย
+ขัดเสบียงเลี้ยงพหลพลนิกาย จะไปฝ่ายหรดีวิถีทาง
+มีข้าวปลานาเกลือทั้งเหนือใต้ จะอาศัยได้ถนัดไม่ขัดขวาง
+ต่างยินยอมพร้อมพรั่งกันทั้งนาง เวลากลางคืนจะล่าโยธาไป ฯ
+๏ ฝ่ายศรีสุวรรณครั้นรู้ว่าศึกล่าทัพ ปรึกษากับนัดดาเสนาใหญ่
+ทัพสมทบรบพุ่งกับกรุงไกร ก็เพราะไอ้มังคลากับอาจารย์
+เหมือนต้นไม้ไม่กำจัดตัดต้นราก จะเป็นมากมายยิ่งแตกกิ่งก้าน
+ออกสกัดจัดทัพจับตัวการ เหมือนตัดถ่านเถ้าเรื้อสิ้นเชื้อไฟ ฯ
+๏ ฝ่ายพงศ์เผ่าเฝ้าฟังรับสั่งสิ้น สมถวิลยินดีจะมีไหน
+ต่างเร่งรัดจัดพลสกลไกร ทั้งนายไพร่พร้อมเสร็จทั้งเจ็ดทัพ
+มีปืนผาอาวุธเครื่องยุทธ์ครบ ถ้วนเรือรบใหญ่น้อยลอยสลัย
+ทั้งซ้ายขวาหน้าหลังออกคั่งคับ พอพวกทัพมังคลาเลิกล่าพล
+พวกเรือตามหลามไล่เล่นใบสล้าง สกัดทางขวางทัพอยู่สับสน
+ต่างรบรับคับคั่งในวังวน พวกไพร่พลพุ่งฟาดด้วยสาตรา
+พอเรือห่างวางปืนเสียงครืนครั่น ถูกคนธรรพ์ทั้งฝรั่งสิ้นสังขาร์
+เสียงตูมตึงกึงกังไม่รั้งรา พวกมังคลาล่าหลบหลีกรบรับ
+บ้างเรือแตกแยกย้ายลงว่ายน้ำ บ้างแทงซ้ำขว้างเขวี้ยงด้วยเสียงลับ
+พวกพี่น้องร้องตะโกนเชือกโยนรับ ดูกลอกกลับกลางคืนทั้งคลื่นโคลง
+วายุพัฒน์รัดเร่งเรือเร็วไล่ เที่ยวฟันไฟไหม้กำปั่นควันโขมง
+ลามไปไหม้ใบเพลาเสากระโดง เปลวพลุ่งโพลงพลามไหม้เรือใกล้เคียง
+จนสว่างบ้างก็หลบบ้างรบไล่ ดูขวักไขว่ใบขาวแล่นก้าวเฉียง
+บ้างหลบปืนยืนยอบบ้างหมอบเมียง เรือไล่เลี่ยงเ���ี้ยวลัดสกัดกัน
+แต่เรือล่มจมตายเสียหลายร้อย พวกหนีน้อยลอยเร่ระเหหัน
+รบรุ่งค่ำร่ำมาถึงห้าวัน สลาตันตั้งแดงดั่งแสงเพลิง
+พายุพัดพลัดพรายกระจายออก ตามละลอกมาลิบลิบรีบล่องเหลิง
+จนดึกดื่นคลื่นซัดกระจัดกระเจิง แล่นเตลิดเปิดเปิงเซอะเซิงไป
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคลายฝ่ายฝรั่ง แล่นเข้าลังกาตรงไม่หลงใหล
+ได้พวกพลคนธรรพ์เหลือบรรลัย ที่ช่วยได้ไม่ตายเหลือหลายพัน
+กราบทูลพระอนุชานราราช โปรดประภาษชมทหารท่านหลานขวัญ
+เงินเหรียญให้ไพร่พลคนละพัน ตัวนายนั้นคนละหมื่นต่างชื่นบาน
+ทั้งเสื้อผ้าสารพัดมาจัดแจก ตามแผนกไพร่นายฝ่ายทหาร
+ให้ทำป้อมซ่อมแปลงแต่งปราการ ที่รอยขวานคนธรรพ์ฟันเป็นรอย ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลาพระยาแม่ เสียทีแพ้ศึกเศร้าง่วงเหงาหงอย
+ไม่หลอเหลือเรือใช้เรื่องใหญ่น้อย เที่ยวแล่นลอยลำเดียวเปล่าเปลี่ยวใจ
+คนในเรือเหลือน้อยสักร้อยเศษ ไม่รู้เหตุเขตแขวงตำแหน่งไหน
+จะนั่งนอนถอนสะอื้นฝืนฤทัย เป็นไข้ใจไม่มีสุขทุกข์รันทด
+มาทำศึกนึกว่าสมอารมณ์หมาย ก็ซ้ำร้ายกลายกลับอัปยศ
+เสียประยูรสูญบุรินทร์สิ้นพระยศ ยิ่งง่วงเหงาเศร้ากำสรดสลดทรวง
+โอ้ครั้งนี้วิบัติมาขัดขวาง มาอ้างว้างกลางท้องทะเลหลวง
+โอ้อกใครในแผ่นดินสิ้นทั้งปวง ไม่เหมือนทรวงเราที่รับแต่อับปาง
+จนชั้นแต่แม่พ่อก็วิบัติ แม่ก็ขัดเคืองข้องพ่อหมองหมาง
+เฝ้าทำทุกข์ขุกเข็ญไม่เป็นกลาง ต้องเริศร้างพ่อแม่มาแต่ตัว
+ได้แม่เลี้ยงเอี้ยงดูเป็นผู้เฒ่า แม่เลี้ยงเล่าเฝ้าแต่ใช้ให้เป็นผัว
+ว่าแก่เฒ่าเล่ามาท้องให้หมองมัว ไม่มีดีมีแต่ชั่วเข้าพัวพัน
+จึ่งปรึกษาฝรั่งสังฆราช เหลือประหลาดหลากในน้ำใจฉัน
+จนแก่ออกนอกบาญชียังมีครรภ์ จะซุ่มซ่อนผ่อนผันประการใด
+ครูหัวเราะเพราะว่าเองมันเร่งนัก ไม่รั้งรักรอราอัชฌาสัย
+กำลังหนุ่มสุ่มตรังลำพังใจ จนมีท้องต้องไส้ไม่ไว้มือ
+จนครรภ์แก่แลเห็นมันเป็นโป่ง เหมือนควันโขมงแล้วจะปิดมันมิดหรือ
+ไม่ช้ำชอกดอกที่คำเขาร่ำลือ อย่าไปถือดีชั่วช่างหัวมัน
+อันติฉินนินทาพระอาทิตย์ ซึ่งศักดิ์สิทธิ์ส่องสิ้นดินสวรรค์
+ยังไม่พ้นคนนินทาสารพัน เปรียบเหมือนควันมันก็หายละลายไป
+เหมือนต่อตีมิชนะถึงจะแพ้ อย่าย่นย่อท้อแท้คิดแ���้ไข
+ค่อยว่ากล่าวน้าวโน้มประโลมใจ ตามวิสัยสั่งสอนแต่ก่อนมา ฯ
+๏ ฝ่ายยายแก่แม่เฒ่าโศกเศร้าหมอง อยู่ในห้องท้ายกำปั่นที่กั้นฝา
+ครั้นกำหนดทศมาสไม่คลาดคลา ในอุราร้อนรุ่มดั่งสุมไฟ
+อุทรเคลื่อนเลื่อนลดระทดท้อ ไม่มีหมอตำแยจะแก้ไข
+ให้เร้ารวดปวดป่วนรำจวนใจ เรียกสาวใช้ช่วยด้วยจะม้วยมรณ์
+ล้วนชาววังยังไม่เคยมีลูกเต้า ต่างเคียงเข้านวดฟั้นบนบรรจถรณ์
+กำลังคลื่นครื้นเครงโคลงเคลงคลอน พะงับพะง่อนอ่อนองค์ไม่ทรงกาย
+กุมารดิ้นผินสะดุ้งพยุงท้อง ปากก็ร้องกรีดกรีดหวีดหวีดหวาย
+ให้ตึงเศียรเวียนหน้าแก้วตาพราย ร้องไม่วายเสียงนางครางฮือฮือ
+พระมังคลาว่ากับครูอดสูสุด ร้องไม่หยุดเจ็บไข้น้อยไปหรือ
+จะทำให้ไพร่เมืองมันเลื่องลือ เสียงอึงอื้อคือจะพาขายหน้าเรา
+คุณโปรดด้วยช่วยห้ามปรามเสียมั่ง อย่าให้ดังวุ่นวายจะอายเขา
+ช่วยแก้ไขให้นางค่อยบางเบา จะปัดเป่าป้องกันทำฉันใด ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งหัวร่อพ่ออีหนู กูไม่รู้ดูแลเหลือแก้ไข
+จะวิบัติขัดขวางเป็นอย่างไร ไม่เข้าใจไม่ได้เคยเลยสักที
+เองก็ไม่ไปช่วยเขาด้วยมั่ง เข้าไปนั่งอยู่กับยายท้ายบาหลี
+ถึงคราวออกบอกเพื่อนบ้านการเช่นนี้ กูหน่ายหนีขี้เกียจทั้งเกลียดชัง
+แต่พวกพ้องของเองเห็นเปนสนุก กูนี้เห็นเป็นว่ายุคทุกขัง
+พระมังคลาหน้าเก้อกะเบ้อกะบัง ตะลึงนั่งฟังนางร้องครางครวญ
+เมื่อคลอดลูกถูกคลื่นเสียงครื้นครึก สะท้านสะทึกสินธุพยุหวน
+พอแสงทองส่องฟ้าเวลาจวน ให้ปวดป่วนเหมือนชีวิตจะปลิดปลง
+เผอิญให้ไปออกที่นอกฝา ที่ดาดฟ้ากว้างขวางอย่างประสงค์
+ถึงยามปลอดคลอดตามกันสามองค์ ออกก่อนตรงวิ่งไปอยู่บูรพา
+ออกที่สองน้องชายไปฝ่ายใต้ ที่สามไปปัศจิมทิศา
+ล้วนชายเฉิดเลิดลักษณ์ผ่องพักตรา เหมือนมังคลารูปงามทั้งสามองค์
+พวกพ้องนางต่างประคองพระหน่อนาถ วางบนถาดทองคำหลั่งน้ำสรง
+มีเบาะทองรองรับสำหรับทรง ทั้งนางนาฏมาตุรงค์สรงน้ำร้อน
+นางค่อมเค้าเถ้าแก่มาแซ่ซ้อง เคียงประคองขึ้นสุวรรณบรรจถรณ์
+ถาดถ่านไฟให้ท่านยายผิงกายกร กินยาร้อนผ่อนสบายคลายอินทรีย์
+ครั้นโศกสร่างนางพระยาเห็นหน้าบุตร บริสุทธิ์ผุดผ่องละอองศรี
+ผิวเนื้อน้ำกัมพลเหมือนชนนี ทรงอินทรีย์ผิวผิดกับบิดา
+กันแสงพลางนางร่ำว่ากรรมแล้ว เกิดลูกแล้วแคล้วคลาดวาสนา
+พ่อเจ้าอายฝ่ายแม่แก่ชรา จะรักษาสามบุตรเห็นสุดจน ฯ
+๏ ชนนีมีเต้าแต่สองเต้า น้ำนมเล่าก็ไม่คัดติดขัดสน
+พ่ออ้าปากอยากกินเฝ้าดิ้นรน เจ้าสามคนเช่นนี้มีแต่ตัว
+เมื่อสาวแส้แม่จะใคร่ให้กำเนิด พ่อไม่เกิดสืบตระกูลพ่อทูนหัว
+เมื่อแก่เฒ่าเข้าท้องให้หมองมัว จะครองตัวอยู่ก็อายจะวายปราณ ฯ
+๏ เจ้าอยู่ไปใครจะเลี้ยงเจ้าเพียงแม่ จะร้องแซ่แลหาน่าสงสาร
+ไม่มีเหล่าเผ่าพงศ์ไร้วงศ์วาน จะทรมานนานช้าอยู่ว่าไร
+เจ้ามอดม้วยด้วยกับแม่อย่าแหห่าง ตายเสียกลางพระมหาชลาไหล
+พลางสวมสอดกอดลูกผูกอาลัย สะอื้นไห้ฮักฮักซบพักตรา ฯ
+๏ แล้วกลับฟื้นขึ้นนั่งหยุดยั้งคิด เพ่งพินิจลูกน้อยละห้อยหา
+ลูกดูแม่แม่ก็แลดูลูกยา โอ้นึกน่าใจหายเสียดายนัก
+ไม่ทันถึงครึ่งเดือนเหมือนจะรู้ เห็นหน้าแม่แลดูเหมือนรู้จัก
+เขม้นหมายพรายพริ้มยิ้มพะยัก ทำมือขวักไขว่หาคว้าตะกาย
+อนิจจาอ้าปากอยากนมแม่ นางแลแลแล้วร้องไห้จิตใจหาย
+โอ้ไหนไหนไม่รอดคงวอดวาย พากันตายเสียรู้แล้วเถิดแก้วตา ฯ
+๏ สงสารลูกผูกเรียงส่งเสียงร้อง นางเผยช่องแกลชายดูซ้ายขวา
+จะอุ้มลูกโจนลงในคงคา แลเขม้นเห็นหน้านึกอาลัย
+แต่โศกาอาดูรพูนเทวษ ชลเนตรแดงเดือดดังเลือดไหล
+ประคองบุตรสุดสวาทเพียงขาดใจ สลบไปแล้วก็คืนกลับฟื้นกาย
+จนดึกดื่นคลื่นเรียบเงียบสงัด น้ำค้างหยัดย้อยเย็นเดือนเด่นหงาย
+ค่อยสอดกรช้อนฟูกอุ้มลูกชาย ไม่ห่างกายกอดแอบแนบอุรา ฯ
+๏ แล้วเดินออกนอกห้องค่อยย่องย่าง พวกท้าวนางตามออกมานอกฝา
+แล้วทูลถามตามระแคงแคลงวิญญาณ์ แม่อุ้มโอรสามาว่าไร
+นางเหลียวหลังยั้งยืนสะอื้นอั้น สุดจะกลั้นกันแสงแถลงไข
+เราถึงที่ชีวันจะบรรลัย เหมือนอกใจนี้จะแตกแหลกทำลาย
+ไม่มีนมสมเพชสังเวชบุตร ร้องจนสุดสิ้นสำเนียงจนเสียงหาย
+ได้ทำชั่วตัวข้าขอลาตาย เจ้าขรัวนายอยู่จงดีอย่ามีภัย ฯ
+๏ ขอฝากเหล่าสาวสรรค์ทั้งนั้นด้วย เอ็นดูด้วยช่วยปกครองให้ผ่องใส
+แล้วอัดอั้นกลั้นสะอื้นฝืนพระทัย ท้าวนางใจหายวาบกราบบาทา
+แม่เจ้าคุณอุ่นเกล้าทุกเช้าค่ำ เปรียบเหมือนน้ำในสมุทรสุดจะหา
+ซึ่งยากจนผลกรรมได้ทำมา แม่อุตส่าห์ฝ่าฝืนขืนพระทัย
+อันชั่วดีที่มน��ษย์ไม่ยุติ จงดำริตริความตามวิสัย
+จะตัดชาติขาดชีวิตนั้นผิดไป พ่อหน่อไทน้อยน้อยจะพลอยตาย
+นางว่าเราเฒ่าแก่แต่จะม้วย สุดจะช่วยปลูกฝังท่านทั้งหลาย
+เป็นมนุษย์สุดจะรับที่อับอาย แม้นตัวตายแล้วก็พ้นทรมาน ฯ
+๏ แต่วอนว่าอาลัยจนใกล้สว่าง เห็นท้าวนางก้มหน้าร่ำว่าขาน
+ค่อยดำรงองค์นางย่างทะยาน กอดกุมารโจรลงในคงคา
+ท้าวนางเห็นเผ่นโผนตะโกนก้อง ตีอกร้องเรียกช่วยด้วยเจ้าขา
+พระแม่โจนน้ำตายวายชีวา ร้องโวยวายฟายน้ำตาต่างอาลัย ฯ
+๏ พอสว่างต่างตื่นยืนสะพรั่ง ทั้งพระมังคลาถามตามสงสัย
+ทราบว่านางโจนลงคงคาลัย ตกพระทัยไห้สะอื้นกลืนน้ำตา
+ต่างแลรอบขอบเรือเผื่อจะผุด หมายว่าสุดสิ้นชีวังดับสังขาร์
+พอหน่อนาถราชบุตรผุดขึ้นมา หัวเราะร่าเรียงตามกันสามคน
+กระทุ่มน้ำดำเล่นไม่เห็นแม่ ตะลึงแลหลากจิตพิศวง
+หรือตัวตายพรายน้ำขึ้นดำรง สิงรูปทรงสรวลสันต์จำนรรจา
+เกิดไม่ถึงกึ่งเดือนเหมือนผู้ใหญ่ ต่างสงสัยให้สยองพองเกศา
+ว่ายตรงมาหน้าที่นั่งพระมังคลา ภิปรายปราศรัยถามสามกุมาร
+นี่แม่เจ้าเขาไปข้างไหนเล่า จึงตัวเจ้าขึ้นมาว่ายสายสนาน
+ฝ่ายหน่อน้อยลอยน้ำแสนสำราญ ถามว่าท่านหรือชื่อพระมังคลา
+เป็นบิตุรงค์ทรงลำเรือกำปั่น มารับขวัญฉันจะได้ขึ้นไปหา
+พระมารดรจรจากไปฟากฟ้า หรือบิดาว่าไม่รับจะกลับไป ฯ
+๏ พระฟังบุตรสุดสวาทประหลาดจิต กระจิหริดรู้ถามตามสงสัย
+เพ่งพิศพักตร์ลักขณานึกอาลัย จึงลงไปในล่องบดพจนา
+เจ้าจงมาหาพ่ออย่าท้อถอย พ่อจะคอยรับขวัญให้หรรษา
+ได้ฟังความสามองค์ว่ายตรงมา พระมังคลาค่อยค่อยช้อนกรประคอง
+อุ้มสามองค์ตรงขึ้นลำเรือกำปั่น แล้วรับขวัญขวัญเจ้าอย่าเศร้าหมอง
+พวกแก่สาวชาวแม่มาแซ่ซ้อง พาเข้าห้องท้ายที่นั่งบัลลังก์รัตน์
+จึ่งแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองอร่าม ให้ทั้งสามตามองค์พงศ์กษัตริย์
+พลางกอดจูบลูบชมโสมนัส แล้วเอื้อนอรรถตรัสถามทั้งสามองค์
+แม่ของเจ้าเขาจะมาหรือหาไม่ จงเล่าให้แจ้งความตามประสงค์
+กุมาราว่าพระบาทมาตุรงค์ ไปกับองค์อัยกีอยู่วิมาน
+ท่านสั่งว่าข้านี้ชื่อเทวสินธุ์ เทพจินดาน้องรองหม่อมฉาน
+พระอนุชาราเมศมีเหตุการณ์ ให้เรียกท่านมารดานาควรรณ
+พระทราบความนามนาคนางฝากบุตร มิเป็นภุชงค์ก็ได้ไปสวรรค์
+จึงถอดธำมรงค์ร้อยสายสร้อยพัน ผูกทำขวัญให้ทั้งสามตามโบราณ ฯ
+๏ อันพระหน่อวรนาถธาตุกระสินธุ์ มิได้กินโภชนากระยาหาร
+ในเรื่องราวกล่าวความตามนิทาน สามกุมารกินแต่น้ำเป็นกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาอุตส่าห์สอน พ่อลูกอ่อนเลี้ยงลูกจะปลูกฝัง
+ประคองคลอหน่อน้อยคอยระวัง จะนอนนั่งแนบข้างไม่ห่างกาย
+อยู่กำปั่นนั้นก็ลอยคลาดคล้อยเคลื่อน ไปสามเดือนเฟื่อนถิ่นกระสินธุ์สาย
+สิ้นเสบียงเลี้ยงคนกระวนกระวาย ทั้งไพร่นายนิ่งนอนทอดถอนใจ
+พระเทวสินธุ์ยินเขาว่าอดอาหาร คิดสงสารชายหญิงนิ่งไม่ได้
+ตักน้ำเค็มเต็มถังมาตั้งไว้ บอกนายไพร่ให้ไปกินสิ้นด้วยกัน
+เดิมไม่เชื่อเมื่อแสบท้องลองกินน้ำ ค่อยมีกำลังแรงเข้มแข็งขัน
+ใครปรารถนาอาหารเปรี้ยวหวานมัน กินน้ำนั้นนึกได้ดั่งใจจง
+เห็นดีจริงหญิงชายทั้งนายไพร่ ต่างกราบไหว้ชื่นชมสมประสงค์
+ต่างอวยชัยให้กุมารสำราญองค์ ได้สืบวงศ์พงศ์กษัตริย์สวัสดี ฯ
+๏ พอจวนเย็นเห็นเขตประเทศฐาน แต่โบราณเรียกว่าเกาะกาหวี
+อันผู้คนพลไพร่นั้นไม่มี เหตุด้วยผีห่ากินสิ้นทั้งเมือง
+แต่ตึกกว้านบ้านเรือนดูเกลื่อนกลาด ปรางค์ปราสาทสูงเงื้อมดูเลื่อมเหลือง
+รัศมีสีทองสุกรองเรือง ใครเข้าเมืองนั้นตายสูญหายไป
+แต่ลำที่นั่งพระมังคลาข้าวปลาสิ้น เห็นบ้านถิ่นยินดีจะมีไหน
+จะเข้าฝั่งหยั่งน้ำร่ำเข้าไป พอจอดได้ใกล้สุธารุ่งราตรี
+ด้วยเดชะพระหน่อไม่ต่อฤทธิ์ กายสิทธิ์สิงหนาทปีศาจหนี
+คนที่ไปในเภตราขึ้นธานี จึ่งไม่มีเภทภัยสิ่งใดพาล ฯ
+๏ พระมังคลาพาพลขึ้นบนฝั่ง พวกหญิงทั้งชายสิ้นชมถิ่นฐาน
+พร้อมไพร่นายฝ่ายอำมาตย์ราชการ แบกกุมารทั้งสามตามบิดา
+แลพิลึกตึกกว้านทั้งบ้านถิ่น ทำด้วยหินสิ้นทั้งเมืองเป็นเฝืองฝา
+สะพรั่งต้นผลไม้ที่ไร่นา ต้นข้าวกล้าสาลียังมีพรรณ
+ด้วยออกรวงร่วงหล่นครั้นฝนแล้ง ก็เหี่ยวแห้งไปจนฝนวสันต์
+กลับแตกกอต่อใบต้นไม้นั้น ก็เหมือนกันพรรณพืชจึงยืดยาว
+ทุกบ้านช่องทองเงินเพชรนิลนาก ยังมีมากเสียแต่เครื่องทองเหลืองขาว
+เหมือนดินดิบหยิบเข้าเป็นเถ้าพราว ด้วยเรื่องราวคราวปฐมบุรมบุราณ
+กำแพงหินศิลาดูหนาแน่น ติดเป็นแผ่นเดียวสิ้นทุกถิ่นฐาน
+นิเวศน์วังดั่งสวรรค์ชั้นวิมาน ล้วนตึกกระดานลานเลี่ยนเตียนสบาย
+เดิมเป็นหินศิลานานมาแล้ว ดูเป็นแก้วแววเวียนวิเชียรฉาย
+ปราสาททองช่องชั้นพรรณราย จำหลักลายพรายพร่างกระจ่างตา
+ทั้งคลังเงินคลังทองมูลนองมาก เพชรนิลนากเนาวรัตน์เครื่องวัตถา
+ทั้งแก้วแหวนแสนสมบัติกษัตรา พระมังคลาแลเพลินเที่ยวเดินชม
+มีรูปทองห้องกลางในปรางค์รัตน์ รูปกษัตริย์สืบสร้างในปางปฐม
+พระพักตร์เหมือนเยื้อนยิ้มอิ่มอุดม รูปสุรางค์นางสนมประนมกร
+ฝาผนังทั้งแท่นหินแผ่นใหญ่ จารึกไว้ลายลักษณ์พระอักษร
+ว่าองค์ท้าวเจ้าประเทศเขตนคร นรินทรทรงนามพระรามวงศ์
+ลงมาจากฟากฟ้าสุธาวาส ดนัยนาถหน่อไทครรไลหงส์
+แผ่นสุธากาหวีนี้พระองค์ ก็ได้ทรงสร้างศีลขันธ์ในสันดาน
+ให้มนุษย์ปุถุชนคนทั้งหลาย ทั้งหญิงชายสุขสิ้นทุกถิ่นฐาน
+ที่ยากเย็นเข็ญใจพระให้ทาน ให้สำราญราษฎรไม่ร้อนรน
+เกิดบ่อเงินบ่อทองของวิเศษ ทั่วประเทศเขตแขวงทุกแห่งหน
+ทั้งข้าวปลานาเกลือก็เหลือล้น มิได้มีที่ว่าจนคนเข็ญใจ
+เหล่าลูกค้าพาณิชทิศประเทศ ทุกขอบเขตภาษามาอาศัย
+เราอุปถัมภ์บำรุงชาวกรุงไกร ทั้งน้อยใหญ่ได้เป็นสุขทั่วทุกทิศ
+ถือขันตีวิจารณาอุตสาหะ เสียสละรักษาวาจาจิต
+ศีลสัจจะการุญสูญชีวิต ขาดนิมิตเสมอทิพสิบประการ
+จึงเขียนคำกำจัดพวกสัตว์บาป ประสิทธิ์สาปตราบกลาปาวสาน
+ใครครองเมืองเปลื้องพันธุ์เป็นอันธพาล ให้ตรธานกาลสัตอปะรา
+คือทุกข์โศกโรคภัยลมไฟน้ำ โปรดประจำกำราบที่บาปหนา
+ผู้ใดถือซื่อสัตย์ให้วัฒนา พระมังคลาทราบสิ้นก็ยินดี
+จึ่งปรึกษาสังฆราชพระบาทหลวง พระคุณล่วงรู้ความตามวิถี
+อันในเมืองเรื่องราวเขากล่าวมี เป็นถิ่นที่จอมกษัตริย์ถือสัตย์ธรรม์
+พระคุณเห็นเป็นกระไรไฉนหนอ จงแจ้งข้อความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+ขอทราบเรื่องเมืองนี้ที่สำคัญ จะผ่อนผันอยู่ได้หรือภัยมี ฯ
+๏ บาทหลวงนับจับยามตามโฉลก ชัยโชคล้ำเลิศประเสริฐศรี
+ควรจะอยู่ปกป้องครองบูรี อันถิ่นที่กูก็เห็นจะเป็นการ
+ทั้งข้าวกล้าสาลีมีภักษ์ผล พอเลี้ยงพลไพร่นายฝ่ายทหาร
+แล้วก็มีเหล็กเพชรเจ็ดประการ เกิดกับธารท้องทุ่งนอกกรุงไกร
+ทั้งอู่อ่าวเราจะได้ไว้กำปั่น สักห้าพันก็มิอาจจะหวาดไหว
+ทั้งไม้แก่นแน่นหนาเต็มป่าไม้ ต่อเรือไฟไว้สำหรับแก้อับจน
+อันลูกเองเล่าก็ดีผีขยาด กลัวอำนาจเรี่ยวแรงทุกแห่งหน
+ควรจะอยู่มั่วสุมประชุมพล ทำไกกลแล้วจะได้ไปลังกา
+ตีเอาเมืองให้จงได้ไล่พิฆาต จับหมู่ญาติแก้แค้นให้แสนสา
+คิดอุบายถ่ายถอนผ่อนปัญญา พระมังคลากราบก้มประนมกร
+เห็นความจริงสิ่งที่ท่านอาจารย์ว่า คุณเมตตาการุณังช่วยสั่งสอน
+สมถวิลยินดีชุลีกร ค่อยวายร้อนที่วิตกในอกใจ
+แล้วเชิญชวนสังฆราชขึ้นอาสน์รัตน์ ปรนนิบัติตามประสาอัชฌาสัย
+เข้าพักผ่อนนอนนั่งอยู่วังใน ตามวิสัยขัดสนเหมือนคนโซ
+พวกในลำกำปั่นนั้นก็ขึ้น อาศัยพื้นดินหญ้าอนาโถ
+เก็บผลไม้ส้มสูกลูกตะโก ประสาโซกินตามความสบาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเทวารักษาเกาะ อยู่จำเพาะในวิมานนานใจหาย
+พอเห็นคนพลไกรทั้งไพร่นาย ก็ผันผายเสด็จออกนอกวิมาน
+สำแดงกายปรากฏด้วยทศพิธ อิทธิฤทธิ์บังแสงพระสุริย์ฉาน
+เป็นหมอกมัวทั่วทั้งจักรวาล อนธกาลเสียงดังทั้งนคร
+พยุพยับอับพื้นโพยมหน เป็นฝอยฝนตกรอบขอบสิงขร
+ฟ้าก็แลบแปลบสว่างกลางนคร แผ่นดินดอนเลื่อนลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ไทยเทวฤทธิ์ประสิทธิ์สุด ก็ทรงภุชงค์มือนั้นถือสังข์
+แล้วเคลื่อนคล้อยลอยคว้างอยู่กลางวัง พระทรงสังข์ของสวรรค์ให้บันลือ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช กับสังฆราชออกมารับด้วยนับถือ
+แล้วนั่งราบกราบก้มประนมมือ ด้วยสัตย์ซื่อแล้วก็ถามตามทำนอง
+ท่านนี้หรือคือเจ้าเขากาหวี อันถิ่นที่ดีชั่วหรือมัวหมอง
+เห็นทรัพย์สินมากมายทิ้งก่ายกอง ไหนเจ้าของมิได้เห็นเช่นทั้งเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ไทเทพเจ้าเขากาหวี จึ่งเล่าชี้แจงความไปตามเรื่อง
+เมื่อครั้งท่านก่อนเก่าเป็นเจ้าเมือง ไม่รู้เรื่องทศพิธเป็นจิตพาล
+ทำแต่บาปหยาบช้าอุลามก สกปรกไปเสียสิ้นทั้งถิ่นฐาน
+จึงบังเกิดโรคันอันธการ คนประมาณหมื่นแสนในแดนดาว
+จึ่งบังเกิดโรคาเป็นห่าโหง ทุกเรือนโรงตายกลุ้มทั้งหนุ่มสาว
+เมืองร้อยเอ็ดเขตแคว้นทุกแดนดาว คิดเป็นเจ้าจอมจังหวัดปัถพี
+มาประชุมไพร่พหลพลทหาร คิดอ่านการจะบำรุงซึ่งกรุงศรี
+เผอิญเกิดโรคามายายี จึงไม่มีใครมาสร้างต้องร้างเร
+เพราะเดิมองค์พงศ์กษัตริย์เธอสัตย์ซื่อ แล้วก็ถือศีลขันธ์ไม่หันเห
+สละละโทโสไม่โลเล ทุกไทเทวะช่วยอำนวยพร
+ที่ท่านมาอาศัยอยู่ในนี้ อย่าร่วมที่แท่นรัตน์บรรจถรณ์
+จงคิดสร้างปรางค์ปราให้ถาวร นอกนครเวียงวังจึ่งบังควร
+ใครร่วมอาสน์ที่ประเสริฐจะเกิดเหตุ เพราะอิศเรศอมรินทร์พระอินศวร
+ท่านรักษาพยายามอย่าลามลวน หาที่ควรสร้างอยู่นอกบูรี
+เหมือนคำเราเจ้าเกาะสงเคราะห์ท่าน จงคิดการบำรุงซึ่งกรุงศรี
+นั่นแหละจึงจะพิพัฒน์สวัสดี แล้วจากที่หายวับไปกับตา
+ที่มืดมนอนธการบันดาลหาย สว่างฉายเห็นทั่วทุกทิศา
+แต่บรรดาคนเข้าไปในพารา ทั้งมังคลากับท่านครูรู้เหตุการณ์ ฯ
+๏ จึงคิดสร้างเมืองใหม่อยู่ภายนอก ทางเข้าออกชายทะเลริมเทวฐาน
+ให้ตัดไม้ข่มนามตามบูราณ แล้วตั้งศาลบัดพลีพิธีกรรม
+จึ่งเชิญไทเทวารักษาเกาะ ช่วยสงเคราะห์เชิดชูอุปถัมภ์
+แล้วเอาหินศิลานั้นมาทำ สกัดซ้ำเจาะปักเป็นหลักเมือง
+ก่อกำแพงเชิงเทินเนินหอรบ ทวารครบแปดที่ทาสีเหลือง
+ก่อปราสาทราชฐานเป็นบ้านเมือง สำเร็จเรื่องพาราถึงห้าปี ฯ
+๏ จะกลับกล่าวเจ้าเมืองสำปันหนา แขกชวาล้ำเลิศประเสริฐศรี
+เจ้าพาราอายุสามสิบปี ชื่อชวีรายาขอบตาแดง
+คล้ายทับทิมริมแววแก้วตานั้น กลมเป็นมันดำดีเป็นสีแสง
+แต่ฟันเหลืองเรืองรองเป็นทองแดง ใครทิ่มแทงมิได้ลงคงกระพัน
+มเหสีมีนามตามภาษา ชื่อบุหงาโชติช่วงดวงบุหลัน
+มีบุตรีสีเนื้อดังเจือจันทน์ อายุนั้นได้สิบสี่ปีมะแม
+ดูคมขำสำอางเหมือนอย่างหุ่น พึ่งแรกรุ่นผ่องพ่วงดั่งดวงแข
+คล้ายมารดาสารพันไม่ผันแปร ชื่อดวงแขรัศมีศรีโสภา
+ดังดวงจิตปิตุเรศเกศกษัตริย์ ท้าวเธอจัดนักสนมทั้งซ้ายขวา
+เป็นพี่เลี้ยงเคียงพระราชธิดา ล้วนลักขณาผ่องศรีฉวีนวล
+อันพาราผาสุกสนุกสนาน แต่ล้วนบ้านเศรษฐีมีเรือกสวน
+ทั้งทรัพย์สินบริบูรณ์ประมูลมวล ขายแต่ล้วนเพชรพลอยตั้งร้อยพัน
+มีเรือไฟใหญ่น้อยสักร้อยเศษ เที่ยวแล่นหวังฟังเหตุทุกเขตขัณฑ์
+กำปั่นรบทอดท่าไว้ห้าพัน ได้ป้องกันศัตรูหมู่ปัจจา
+ทหารรบลงประจำลำละร้อย เครื่องใช้สอยนับหมื่นล้วนปืนผา
+ทั้งเสน่าหลาวโล่โตมรา พร้อมสาตรามีประจำทุกลำเรือ
+นายทหารเหน็บกริชฤทธิรุทร ใส่หมวกครุฑอย่างฝรั่งเกราะหนังเสือ
+อาญาสิทธิ์คิดอ่านในการเรือ ทั้งใต้เหนือคอยระวังให้นั่งยาม
+พวกที่มาค้าขายหลายภาษา จะไปมาแล้วก็กักให้ซักถาม
+แม้นรู้เรื่��งราวชี้คดีความ ไม่ห้ามปรามปล่อยให้ไปสบาย ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นที่แตกทัพ ออกแล่นลับเร็วรี่เที่ยวหนีหาย
+สลาตันตีพัดกระจัดกระจาย เที่ยวเรี่ยรายหลีกหลบไม่พบกัน
+พวกล้าต้าต้นหนพลไพร่ บนเป็ดไก่สิ่งละคู่กับหมูหัน
+ขอเชิญเจ้าอ่าวทะเลทั้งเทวัญ ช่วยป้องกันโภยภัยอย่าให้พาน
+พวกลางคนจะบนเมียไม่เสียของ ไปร่วมห้องเขาคงให้กินไข่หวาน
+จะไปนั่งเสียของไม่ต้องการ เขาขี้คร้านต้มแกงแรงสินบน ฯ
+๏ พอขาดคำลมเรื่อยมาเฉื่อยฉิว ติดใบปลิวคว้างคว้างมากลางหน
+สิ้นเสบียงเลี้ยงเหล้าพวกชาวพล แต่เวียนวนแล่นมาในสาคร
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคล้อยแค่ลอยล่อง ไปตามร่องคลื่นกลิ้งเท่าสิงขร
+ข้ามมหาสาคโรชโลทร ใกล้นครปากอ่าวเมืองเจ้านาย
+เที่ยวสืบเสาะเกาะแก่งทุกแห่งห้อง ที่ในท้องวังวนชลสาย
+ไม่ได้ความถามข่าวถึงเจ้านาย ฝ่ายนายท้ายแล่นเข้าออกบุรี
+พวกชาวเพชรกำพลมากล่นเกลื่อน ถามถึงเพื่อนพวกเหล่าชาวกรุงศรี
+เมื่อไรเจ้าเราจะมาถึงธานี ท่านช่วยชี้แจงเล่าให้เข้าใจ
+พวกกำปั่นนั้นว่าเมื่อล่าทัพ แตกแตนยับเหลือล้นทนไม่ไหว
+ทั้งลูกคลื่นถูกลมระดมไป กำปั่นใหญ่มิได้แจ้งตำแหน่งความ ฯ
+๏ พวกเสนาข้าเฝ้าเศร้าสลด ทรวงระทดถอนใจใหญ่แล้วไต่ถาม
+ทูลกระหม่อมจอมณรงค์เมื่อสงคราม เองได้ความว่าจะรอดหรือวอดวาย
+พวกคนธรรพ์นั้นว่าลมระดมพัด คลื่นก็ซัดลมแดงแรงใจหาย
+ทั้งเรือรับเรือหนุนเกิดวุ่นวาย แตกกระจายเสียทีรบไม่พบกัน
+พวกเสนาข้าทูลละอองบาท ปรึกษาราชการร้อนคิดผ่อนผัน
+ให้หาโหรมาทำนายทายลัคน์จันทร์ พระเคราะห์นั้นเธอจะร้ายถึงวายวาง
+หรือจะไม่ดับสูญประยูรยศ จงกำหนดให้ถนัดอย่าขัดขวาง
+จะได้คิดข้อความไปตามนาง โดยทิศทางเขตแขวงตำแหน่งใด ฯ
+๏ โหรรับนับโฉลกเปกโปกเปาะ ถูกจำเพาะพระเสาร์เข้าทึ้งไส้
+ชะตานางกลางคอดตลอดไป แล้วขับไล่อินทภาษบาทจันทร์
+ราหูเกาะเคราะห์ร้ายเพราะชายหนุ่ม อังคารกุมลัคนาถึงอาสัญ
+ไปทางทิศหรดีที่สำคัญ จะพบพันธุ์หน่อเนื้อในเชื้อนาง ฯ
+๏ เสนาใหญ่สั่งเวรเกณฑ์กำปั่น เร่งให้ทันเร็วรัดอย่าขัดขวาง
+สักสิบลำทำใบสายระยาง จัดขุนนางอาสาจามตามบาญชี
+เป็นนายเรือเกลือข้าวเอาบรรทุก ของดิบสุกเลี้ยงชวากะลาสี
+ทั้งล้าต้าต้นหนล้วนคนดี พวกที่มีกตัญญูรู้พระคุณ
+เจ้าข้าวแดงแกงร้อนอย่านอนเปล่า ไปตามเจ้าขาดเหลือได้เกื้อหนุน
+อุตส่าห์ติดตามไปคงให้คุณ เดชะบุญจะได้มาพาราเรา ฯ
+๏ พวกพหลพลรบลงเรือพร้อม ชักใบอ้อมโอบใส่บนปลายเสา
+รอกสลักจักรไกผูกไม้เพลา ติดกับเสาสายกระสันพันระยาง
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องล่องจากอ่าว ออกแล่นก้าวเลี้ยวลัดไม่ขัดขวาง
+ไปตามทิศหรดีวิถีทาง ใบสล้างตามกันออกสันดอน
+พระพายส่งตรงไปมิได้หยุด ออกแล่นรุดไปตามทางหว่างสิงขร
+ไม่หยุดยั้งรั้งราพลากร ต่างรีบร้อนสืบข่าวทุกอ่าวไป
+เมืองจีนจามพราหมณ์แขกเที่ยวแยกย้าย เรือค้าขายแวะถามตามสงสัย
+เพราะว่าเป็นการร้อนไม่นอนใจ ทั้งเหนือใต้สืบเสาะตามเกาะเกียน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช กับครูบาทหลวงชี้แผนที่เขียน
+ให้ตรองตรึกปรึกษาตำราเรียน ค่อยพากเพียรฝึกฝนกลอุบาย
+ทั้งกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงบุตรสุดสวาท สามหน่อนาถน้ำเนื้อในเชื้อสาย
+ค่อยจำเริญรุ่นตามกันสามชาย ดูคล้ายคล้ายจิ้มลิ้มดังพิมพ์เดียว ฯ
+๏ บาทหลวงว่าน่าหัวร่อพ่ออ้ายหนู เป็นม่ายชู้ม่ายเมียเสียประเดี๋ยว
+ต้องเลี้ยงดูลูกกำพร้าจนหน้าเซียว เองจะเกี้ยวใครได้เขาไม่ยอม
+เพราะลูกเต้ารุงรังชังน้ำหน้า เขาย่อมว่ากลิ่นตัวเหมือนหัวหอม
+เหม็นสาบหนอพ่อลูกอ่อนพวกหนอนตอม เขาไม่ยอมเอ็งดอกบอกจริงจริง ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณอย่าดูถูก ถึงมีลูกก็ทำไมใจผู้หญิง
+เป็นด้วยชายเชิงฉลาดพูดพาดพิง เล่นเอาหญิงอ่อนละมุนเหมือนวุ้นลาย
+แต่ยายแก่แม่ม่ายยังตายราบ ต้องลอกคราบยอมเป็นเมียเหมือนเบี้ยหงาย
+ไม่ทันถึงครึ่งวันครั้งท่านยาย อันเชื้อชายนี้ไม่เบานะเจ้าคุณ
+พลางพูดจาจ๋อแจ๋พอแก้ทุกข์ ความสนุกนั้นไม่ถึงสักกึ่งหุน
+สัพยอกศิษย์หาเพราะการุญ คิดอุดหนุนสอนวิชาสารพัน
+ให้เล่าเรียนเพียรต่อทั้งพ่อลูก เหมือนส้มสูกแทรกเจือเหลือขยัน
+ผู้ใดกินกลืนซ่านทั้งหวานมัน ไว้แก้กันตัวเจ้าเมื่อคราวจน
+อันวิชาเรียนร่ำเหมือนน้ำอ้อย มันอร่อยซาบซุ่มทุกขุมขน
+จะได้คิดมั่วสุมประชุมพล ต่อเรือกลจักรไกไว้สำรอง ฯ
+๏ ขอกล่าวกลับจับความเรือตามหา เข้าแดนชวาเห็นละเมาะเกาะทั้งสอง
+ชะวุ้งชะวากปากน้ำเหมือนลำคลอง เขม้นมองไรไรยังไกลตา
+กัปตันเห็นไม่ถนัดให้วัด���ดด เอาแว่นแฝดส่องสว่างกลางเวหา
+เขม้นหมายฉายแสงพระสุริยา พลิกตำราแผนที่ออกคลี่ดู
+นี่ปากน้ำสำปันหนาพาราแขก ภาษาแปลกพวกทมิฬไม่กินหมู
+บอกต้นหนคนเราแวะเข้าดู เพื่อจะรู้เรื่องราวที่ข่าวนาย
+เห็นพร้อมจิตคิดให้จอดทอดเสมอ พอเรือรอเรียงกันแล้วผันผาย
+ลงเรือบดปลดกระเชียงออกเรียงราย ทั้งบ่าวนายตีเข้าอ่าวบุรี
+ถึงด่านกลางทางแวะเข้าไต่ถาม นายด่านห้ามอย่าเพ่อไปในกรุงศรี
+เป็นลูกค้ามาขายหรือไพรี เล่าคดีให้กระจ่างอย่าพรางกัน ฯ
+๏ นายเรือบอกออกความที่ถามซัก ให้ประจักษ์แจ้งจริงทุกสิ่งสรรพ์
+เราอยู่กำพลเพชรขอบเขตคัน ตัวเรานั้นอยากจะเฝ้าเจ้านคร
+ขุนด่านฟังสั่งเสมียนให้เขียนบอก จำลองลอกข้อความนำอักษร
+ไปกราบทูลท่านท้าวเจ้านคร จะผันผ่อนโปรดปรานประการใด
+พวกสำหรับรับถือหนังสือบอก ลงเรือออกจากท่าชลาไหล
+เร่งฝีพายหมายมุ่งเข้ากรุงไกร ถึงแล้วไปบอกขุนนางจางวางเวร ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพารามหากษัตริย์ สรงสหัสธาราทาพิมเสน
+นางถวายอยู่งานพัดจัดเป็นเวร แต่ล้วนเกณฑ์หม่อมห้ามทั้งงามงอน
+ทรงภูษาค่าเมืองเรืองจำรัส ปั้นเหน่งเม็ดเพชรรัตน์ประภัสสร
+ฉลององค์พื้นแดงแย่งมังกร เจียระบาดตาดซ้อนลายสุวรรณ
+เหน็บพระแสงกริชกุดั่นกัลเม็ด ประดับเพชรพลอยพรายสายกระสัน
+โพกพระเศียรส่านแดงแย่งเครือวัลย์ เช็ดหน้าพันผูกพระศอจรลี
+ออกพระโรงรจนาฝากระจก บุษบกอย่างเทศวิเศษศรี
+พร้อมขุนนางทุกตำแหน่งแจ้งคดี พลางก็คลี่ใบบอกนั้นออกทูล ฯ
+๏ ในสาราข้าพเจ้าพวกชาวด่าน ขอกราบกรานภูวไนยมไหสูรย์
+มีกำปั่นยาวใหญ่อันไพบูลย์ ทั้งทูตทูลสารามาด้วยกัน
+เป็นข้าเฝ้าเจ้าเมืองกำพลเพชร ขุนนางเจ็ดจะเข้าไปไอศวรรย์
+เฝ้าพระองค์พงศ์สวัสดิ์ทรงสัตย์ธรรม์ ถวายบรรณาการแจ้งบ้านเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าชวารายานั้น เกษมสันต์ฟังเสนาะเพราะหูเหือง
+มีบัญชาให้ไปหาพวกแขกเมือง ได้รู้เรื่องราชการสถานใด
+เร่งจัดแจงแต่งเรือไปรับสาร จะว่าขานงอนง้อที่ข้อไหน
+พอสั่งเสร็จพระเสด็จเข้าวังใน พวกคนใช้สารวัดไปจัดการ
+ที่นั่งหงส์ลงไปรับเรือคับคั่ง ประโคมสังข์แตรแซ่ประสาน
+มีธงริ้วทิวรายหลายประการ ไปถึงด่านปากน้ำพอค่ำคืน
+แจ้งรับสั่งกับขุนด่านเป็นการโปรด สมประโยชน์เสวกาไม่ฝ่าฝืน
+แล้วรีบลงหงส์ที่นั่งในกลางคืน เสียงครึกครื้นอัดแอแซ่สำเนียง
+พวกเสนาที่เป็นนายฝ่ายทหาร กับนายด่านเร่งกันสนั่นเสียง
+เรือรูปสัตว์เสือหมีตีกระเชียง แล้วพายเรียงรีบมุ่งเข้ากรุงไกร ฯ
+๏ พอเช้าตรู่สุริยาภาณุมาศ ก็โอภาสรุ่งสางสว่างไข
+ประทับท่าหน้าแพแลวิไล แล้วก็ให้ตั้งกระบวนจวนเวลา
+เอารถรัดจัดแจงแต่งมารับ เครื่องสำหรับแห่แหนดูแน่นหนา
+ฉัตรกระชิงกลิ้งกลดรจนา กระบวนม้ากระบวนธงตรงเข้าเมือง
+ขุนนางทูตขี่รถกั้นกลดระย้า เทียมด้วยม้าพาชีล้วนสีเหลือง
+ประโคมแตรแห่แหนมาแน่นเนือง พร้อมทั้งเครื่องทวนธงอลงกรณ์
+ถึงประตูบูรีที่ประทับ มีผู้รับบรรณาการสารอักษร
+แล้วนำแขกเมืองไปในนคร ให้เร่งจรเข้าไปเฝ้าเจ้าบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าชวาอาณาจักร บำรุงรักราษฎรอาวรณ์ถวิล
+พระเดชาอานุภาพปราบทมิฬ ครองบุรินทร์เปรมปราสถาวร
+พอสามโมงนาฬิกากับห้าบาท ก็ยุรยาตรจากสุวรรณบรรจถรณ์
+เสด็จออกพระโรงคัลอันบวร พร้อมนิกรพวกอำมาตย์มาตยา
+เธอไต่ถามความเมืองใครเคืองขัด จะได้ตัดสินสุดไม่มุสา
+ใครร้อนรนหม่นหมองร้องฎีกา พวกประชามีบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ พวกเสนาทูลสนองละอองบาท การวิวาทข่มขี่หามีไม่
+ราษฎรเป็นสุขไม่ทุกข์ภัย ไม่มีใครฟ้องร้องต้องคดี
+แต่ขุนนางข้างเมืองกำพลเพชร มาพร้อมเสร็จว่าจะเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+จะขอเป็นเกือกทองรองธุลี นำสารศรีมาสนองรองบาทา ฯ
+๏ ท้าวเธอฟังสั่งให้อาลักษณ์อ่าน ในเรื่องสารของขุนนางต่างภาษา
+กราบบังคมสมเด็จกรุงชวา ขอพึ่งพาบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+ซึ่งองค์ท้าวรามเดชเกศกษัตริย์ ผ่านสมบัติกรุงไกรไอศวรรย์
+ทิวงคตหมดวงศ์หมดพงศ์พันธุ์ จึงยกท่านมเหสีมีตระกูล
+ขึ้นเสวยสวรรยาราชาภิเษก มอบเศวตฉัตรชัยทั้งไอศูรย์
+มีหน่อท้าวเจ้าพารานั้นมาทูล ว่าพลัดประยูรพงศ์เผ่าเป็นเจ้านาย
+ชื่อพระมังคลานราราช นางมอบราชสมบัติเหมือนมาดหมาย
+เลี้ยงเป็นบุตรสุดสวาทไม่คลาดคลาย ไร้สืบสายสุริย์วงศ์เป็นพงศ์พันธุ์
+อยู่ได้ห้าปีครึ่งถึงเดือนหก พากันยกพวกพหลพลขันธ์
+เกณฑ์ทหารชาญณรงค์คงกระพัน ลงกำปั่นพากันหายไปหลายปี
+ให้ข้าพเจ้าอยู่รักษาอาณาเขต แม้นเกิดเหตุเป็นไฉนในกรุงศรี
+ใช้เรือให้ไปตา���ถึงสามปี มิได้มีร่องรอยแต่คอยฟัง
+แม้นมิพบเจ้านายเหมือนหมายมุ่ง ขอขึ้นกรุงสำปันหนาเหมือนข้าหวัง
+เป็นเจ้านายหมายจิตไม่ปิดบัง จะขอตั้งสัจจาเหมือนมาทูล ฯ
+๏ พระทรงฟังสังเวชเสนานัก อาณาจักรแผ่นดินจะสิ้นสูญ
+ถ้าแม้นเราจะสละไม่อนุกูล ก็จะสูญซึ่งสมบัติกษัตรา
+จำจะช่วยติดตามข้ามสมุทร กว่าจะสุดเขตแขวงทุกแห่งหา
+แม้นได้เชื้อเนื้อหน่อกษัตรา คืนพาราไว้ก็เห็นจะเป็นคุณ
+จึ่งดำรัสตรัสว่าอย่าเป็นทุกข์ แม้นเกิดยุคล้ำเหลือจะเกื้อหนุน
+เราขอบจิตคิดถึงจะพึ่งบุญ อย่าเพ่อวุ่นวายไปภัยจะมี
+แม้นตามไปไม่พบนางกฤษณา จึงค่อยหาผู้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+เราขอคิดติดตามอีกสามปี ถ้าแม้นมิพบปะจึงจะครอง
+จะจัดลำกำปั่นไฟให้ไปด้วย จะได้ช่วยเสาะหาท่านอย่าหมอง
+คงจะได้สมนึกท่านตรึกตรอง อยู่สักสองสามเวลาจึงคลาไคล ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จท้าวเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์เนาวรัตน์จำรัสไข
+ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าของท้าวไท รีบออกไปสั่งงานจัดการเรือ
+ไปหาลำกำปั่นเข้าบรรจบ ทหารรบรวมไปทั้งใต้เหนือ
+จ่ายเสบียงเลี้ยงบ่าวทั้งข้าวเกลือ ใช้ในเรือกลไฟให้หลายพัน ฯ
+๏ ถึงสี่ค่ำกำหนดประณตน้อม ทูลลาจอมกรุงไกรไอศวรรย์
+พวกขุนนางที่จะไปให้รางวัล ทั้งแพรพรรณเสื้อหมวกพวกทูลลา
+เสด็จขึ้นพากันตรงลงกำปั่น พลขันธ์ไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ลงเรือไฟใช้จักรอันศักดา แล่นออกมาจากบุรีพอสี่โมง
+ถึงปากอ่าวเช้าตรู่จะดูฤกษ์ เอิกเกริกเร่งไฟใส่โขมง
+กำปั่นใบใส่เพลาเสากระโดง สายระโยงระยางขึงให้ตึงดี
+พอได้ฤกษ์เลิกโห่ขึ้นสามหน ยิงปืนกลทองปรายท้ายบาหลี
+นายท้ายนั่งตั้งเข็มไว้เต็มดี ดูแผนที่ไปพลางในกลางชล
+กัปตันส่องกล้องแก้วแววสว่าง ดูทิศทางเกาะแก่งทุกแห่งหน
+ไปเดือนครึ่งถึงประเทศเขตตำบล ชื่อเกาะถนนนาคินเป็นดินดาน
+เกิดไพฑูรย์อย่างดีสีประหลาด ใสสะอาดน้ำมณีสีสัณฐาน
+เหลืองเหมือนทองผ่องศรีมีสังวาล ที่เขียวพานน้ำกลอกขาวหมอกมูล
+ที่สีดำน้ำนิลดีปลาสร้อย ตำราพลอยเรียกว่าตาอิสูร
+รบพระอินทร์สิ้นชีวงพงศ์ประยูร อัฐิมูลอยู่ที่เกาะจำเพาะมี ฯ
+๏ พวกเรือแตกแขกฝรั่งมาตั้งบ้าน ทำตึกร้านเจียระไนมีหลายสี
+ทั้งจีนจามพราหมณ์ต้องซื้อของดี ไปขายที่มังกะหล่าหากำไร
+พวกกำปั่���นั้นแวะเข้าที่เกาะ เที่ยวสืบเสาะไต่ถามตามสงสัย
+บ้างซื้อหาอาหารสำราญใจ ที่เที่ยวไปสืบข่าวเจ้าพารา
+เห็นพราหมณ์เฒ่าเจ้าบ้านนั่งสานพ้อม เข้าเกลี้ยกล่อมนั่งไหว้แวะไปหา
+ฝ่ายตาพราหมณ์ถามไต่ไปไหนมา พวกเสนาบอกความไปตามตรง
+ข้าพเจ้าเป็นชาวกำพลเพชร เที่ยวเตร่เตร็ดวุ่นวายเพราะนายหลง
+ข้ามละเมาะเกาะเกียนแต่เวียนวง ไม่พบองค์นางพระยาเจ้าธานี
+ท่านพบเห็นเป็นไฉนจงให้ข่าว ได้เรื่องราวบอกบ้างทางวิถี
+ประเทศทางกลางแถวแนวนที กำปั่นมีมาบ้างหรืออย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายพราหมณ์เฒ่าเล่าแจ้งแสดงข่าว เมื่อครั้งคราวปีระกาข้าอาศัย
+มีกำปั่นนั้นมาจอดทอดอยู่ไกล เห็นยาวใหญ่กว่าแต่หลังได้นั่งมอง
+เรือที่มาค้าขายนั้นไม่เท่า ออกแล่นก้าวเร็วรี่ไม่มีสอง
+แต่ข้างท้ายลายหงส์มีธงทอง ไปทางห้องหรดีตรงชี้มือ
+ถูกเหมือนท่านบอกแจ้งแถลงเล่า ข้าพเจ้าขอรับด้วยนับถือ
+จะตามไปทุกถิ่นให้สิ้นมือ ตาพราหมณ์ฮือเหมือนข้าเจ้าก็เศร้าใจ
+เดิมถิ่นฐานบ้านอยู่กบิลพัสดุ์ ปะสลัดตีเรือเหลือวิสัย
+จะสู้เขาเล่าก็น้อยถอยหนีไป มันก็ไล่ตีชิงยิงด้วยปืน
+พอเรือหันฟันใบเอาไปทิ้ง เข้าตีชิงเอาต่อหน้าไม่ฝ่าฝืน
+มันโกยเอาสินทรัพย์ไปกับปืน พอมีคลื่นลมกล้าสลาตัน
+พยุหวนป่วนปั่นหางเสือหัก มันก็ชักใบเร่ออกเหหัน
+เรือข้าเจ้าซัดมาสิบห้าวัน แต่พวกกันล้มตายลงหลายคน
+พอเกิดมีลมว่าวเสือกเข้าเกาะ กำลังเคราะห์ว้าเหว่ระเหระหน
+พวกเหลือตายทั้งข้าเจ้าสิบเก้าคน แต่อยู่บนเกาะมาสิบห้าปี
+แต่พวกเขาเหล่านั้นสักพันเศษ ล้วนแขกเทศวิลันดาพาราณสี
+พวกที่อยู่ตึกตั้งเขามั่งมี เพราะเกาะนี้คุ้มกันอันตราย
+ด้วยไพฑูรย์มูลมองของวิเศษ ทุกประเทศนับถือได้ซื้อขาย
+เป็นของดีมีคุณไม่วุ่นวาย เฝ้าเจ้านายเมตตาทุกธานี
+อยู่เรือนใครไพบูลย์พูนสวัสดิ์ คุ้มอุบัทว์ไภยันทั้งกันผี
+ทั้งโรคันอันตรายไม่ยายี ผู้ใดมีเก็บไว้ในตระกูล
+จะปรารถนาสิ่งใดก็ได้หมด คงปรากฏโภไคยทั้งไอศูรย์
+เพราะตำราว่าไว้ในไพฑูรย์ มีสกูลกว่าเพชรเจ็ดประการ
+แล้วพราหมณ์เฒ่าเอาแหวนออกส่งให้ เก็บเอาไว้กันตัวชั่วลูกหลาน
+ท่านจะไปในระหว่างทางกันดาร คุ้มภัยพาลสารพัดพวกศัตรู
+อีกเดือนครึ่งจะถึงเกาะกาหวี ล้วนแต่มีพวกทมิฬไม่กินหมู
+มันร้ายกาจชาติอุบัทว์เป็นศัตรู อยู่ประตูเมืองคอยตั้งร้อยพัน
+พวกไปมาค้าขายแม้นใครแวะ มันจับแทะกินปอดตลอดสัน
+กระดูกกระเดี้ยวเคี้ยวป่นไม่ทนฟัน กินเสียวันเดียวหมดเพราะอดโซ
+เจ้าจะไปในประเทศเขตสิงขร อย่าหลับนอนเอกาอนาโถ
+ทั้งสัตว์ร้ายในมหาสาคโร ตัวโตโตพ่นน้ำเท่าลำตาล ฯ
+๏ พวกกำปั่นฟังท่านพฤฒาเฒ่า แถลงเล่าถึงทะเลเทวฐาน
+เป็นถิ่นที่ยากแค้นแสนกันดาร จะประมาณแถวทางกลางทะเล
+ท่านสอนสั่งฟังคำจำเอาไว้ แล้วกราบไหว้ลงกำปั่นไม่หันเห
+เอาหัวตรงลงไปอาคเนย์ ค่อยหันเหเข็มต่อหรดี
+บ้างติดใบใช้จักรชักสมอ ตีม้าฬ่อแล่นไปในวีถี
+ต้นหนนั่งตั้งเข็มไว้เต็มดี ดูแผนที่ใช้ใบทั้งไกกล
+ออกแล่นกลางทางมหามหรณพ เรือสมทบแลสล้างมากลางหน
+ฝูงมัจฉาปลาร้ายขึ้นว่ายวน ในสายชลน้ำแดงดั่งแสงเพลิง ฯ
+๏ ฝูงราหูฟูฟ่องขึ้นล่องเล่น ฉนากเห็นฟาดเปิดเตลิดเหลิง
+ฉลามไล่ฮุปฟัดกระจัดกระเจิง โลมาเริงผุดพ้นชลธาร
+ฝูงพิมพาพากันไล่ฟันคลื่น เพียนทองพื้นเพียนทองซ้องประสาน
+ฝูงเหราร่าเริงละเลิงลาน พวกปลาวาฬวานว่ายในสายชล
+ฝูงเงือกน้ำดำด้นเที่ยวค้นคู่ เป็นหมู่หมู่กลอกกลับอยู่สับสน
+มังกรกลาดฟาดหางในกลางวน เที่ยวดั้นด้นหาเหยื่อเหลือคะนอง
+พวกฝูงปลาหน้าคนขึ้นกล่นเกลื่อน ว่ายตามเพื่อนพวกกันผันผยอง
+ฝูงม้าน้ำทำท่าม้าลำพอง เผ่นผยองอย่างพระยาอาชาไนย
+อันสัตว์ร้ายหลายหลากมากนักหนา จะพรรณาก็มิอาจจะหวาดไหว
+จะจดจำร่ำว่าจะช้าไป แต่พอได้เรื่องราวดังกล่าวกลอน
+กำปั่นไฟไปถึงเกาะกาหวี เข้าจอดที่เมืองใหม่ใกล้สิงขร
+ทั้งเรือใบใส่เสบียงเลี้ยงนิกร เข้าพักผ่อนทอดเรียงเคียงกันไป
+กำหนดครบเดือนครึ่งพอถึงเข้า เหมือนพราหมณ์เฒ่าชี้แจงแถลงไข
+ดูถิ่นฐานบ้านเมืองติดเนื่องไป เห็นจะได้สืบสาวถึงเจ้านาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช อยู่กับบาทหลวงอาจารย์นานใจหาย
+เมื่อจะพบไพร่ฟ้าเสนานาย ค่อยสบายหลับนอนไม่ร้อนรน
+เกิดนิมิตพิสดารว่าดวงแก้ว สว่างแววอยู่บนฟ้าเวหาหน
+แล้วตกลงตรงหน้าประชาชน เกิดเป็นฝนสาดรอบขอบคีรินทร์
+แล้วดวงแก้วแววเวียนวิเชียรช่วง เป็นรุ้งร่วงอยู่บนแท่นแสนถวิล
+พระฟื้นองค์สรงชลหมดมลทิน หน่อนรินทร์ทั้งสาม��ามลีลา
+ออกแท่นรัตน์ชัชวาลอย่างฝรั่ง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พอบาทหลวงลุกเดินดำเนินมา พระมังคลาเชิญให้นั่งบัลลังก์ทอง
+แล้วเล่าตามความฝันอันนิมิต บาทหลวงคิดเห็นดีไม่มีสอง
+ฝันว่าแก้วรัศมีสีเรืองรอง คือพวกพ้องเราจะมาถึงธานี
+ซึ่งฝนตกรอบเกาะที่เคราะห์ร้าย จะสูญหายลาภเลิศประเสริฐศรี
+อันดวงแก้วแววสว่างกระจ่างดี ตกบนที่แท่นรัตน์ชัชวาล
+คงได้คู่สู่สมภิรมย์รส จะปรากฏแจ้งสิ้นทุกถิ่นฐาน
+คอยฟังข่าวเขาคงมาไม่ช้านาน เห็นได้การจริงจังเองฟังดู
+แล้วอวยพรให้สวัสดิ์พิพัฒน์ผล เป็นมงคลเหมือนกว่าหนาอ้ายหนู
+ชัยชนะสารพัดแก่ศัตรู ให้มีผู้กรุณาในสามัญ ฯ
+๏ พระมังคลาสาธุขอลุลาภ แม้นได้ปราบศึกเสือเหลือขยัน
+รับเอาพรพระอาจารย์สำราญครัน กำหนดวันเดือนปีที่ทำนาย ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายกำปั่นมาบรรจบ ทั้งเรือรบเรือไฟเหมือนใจหมาย
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลพลนิกาย ขึ้นหาดทรายเดินมาหน้าบุรี
+เห็นผู้คนในพาราออกหาผัก จึงร้องทักพวกไพร่ในกรุงศรี
+จงหยุดยั้งรั้งราจะพาที ชาวบุรีซักถามไปตามแคลง
+มาแต่ไหนนายขาบอกข้ามั่ง จะขอฟังท่านจงกล่าวเล่าแถลง
+หรือว่าเป็นพวกสลัดเที่ยวลัดแลง มาแอบแฝงปล้นชิงหรือวิ่งราว ฯ
+๏ พวกกำปั่นนั้นว่าข้าคนซื่อ มิได้ถือโจรกรรมเที่ยวทำฉาว
+การโกหกฉกชิงหรือวิ่งราว ท่านอย่ากล่าวหยามหยาบจะบาปกรรม
+เราเป็นพวกคนธรรพ์เหมือนมั่นหมาย ตามเจ้านายที่ท่านชุบอุปถัมภ์
+กตัญญูรู้บ้างในทางธรรม เราอยู่กำพลเพชรเขตนคร ฯ
+๏ พวกชาวเมืองรู้แจ้งไม่แคลงจิต นั่งพินิจรู้ตลอดแล้วทอดถอน
+คะนึงพลางทางมีสุนทรวอน ท่านอยู่ก่อนจะไปแจ้งแสดงความ
+แล้วลุกลาพาเพื่อนกันกลับหลัง เข้าในวังบอกขุนนางต่างไต่ถาม
+ว่าเมืองเราเขาคิดมาติดตาม ท่านเอาความกราบทูลมูลคดี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช ออกนั่งอาสน์เนาวรัตน์จำรัสศรี
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลแลมนตรี นำคดีทูลองค์พระทรงธรรม์
+ว่าข้าเก่าเหล่าเมืองกำพลเพชร มาเบ็ดเสร็จเจ็ดนายรีบผายผัน
+ทั้งชวามาตามด้วยครามครัน ถึงพร้อมกันจะมาเฝ้าเจ้าแผ่นดิน ฯ
+๏ พระอิ่มเอมเปรมปราในมาโนช รับสั่งโปรดชื่นชมสมถวิล
+จงเร่งรีบรับมาในธานินทร์ ชาวบุรินทร์อุตส่าห์คิดมาติดตาม
+ขุนนางสั่งม้าใช��ให้ไปบอก เขาอยู่นอกเวียงชัยเร่งไปถาม
+พวกขุนนางต่างแจ้งแห่งเนื้อความ ก็รีบตามมาเฝ้าถึงเจ้านาย
+ศิโรราบกราบก้มบังคมบาท กับปนาทนึกไปแล้วใจหาย
+ไม่เห็นองค์นางพระยาเสนานาย จึ่งภิปรายทูลถามด้วยความแคลง
+อันพระยอดเยาว์วิมลไปหนไหน จึงมิได้เสด็จมาข้ายังแหนง
+หรือกริ้วโกรธโทษทัณฑ์ฉันยังแคลง ขอพระองค์จงแจ้งแสดงความ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาปัญญาฉลาด กับสังฆราชตรึกไตรฟังไต่ถาม
+จึงเอื้อนอรรถตรัสบอกออกเนื้อความ เมื่อเราข้ามฟากฝั่งไปลังกา
+ทำสงครามสามเดือนไม่เคลื่อนคลาด กับหมู่ญาติเผ่าพงศ์พวกวงศา
+เกิดวิบัติขัดขวางกลางชลา เพราะนัดดาลักพระขรรค์จึงอันตราย
+ทัพก็แตกแยกย้ายพลัดพรายหมด นางกำสรดเศร้าใจมิใคร่หาย
+เราจึ่งเข้าปรนนิบัติไม่คลาดคลาย นางภิปรายปราศรัยเป็นไมตรี
+ให้เราผู้ลูกเลี้ยงเคียงถนอม นางยินยอมในเล่ห์มเหสี
+ตามประสงค์ตรงเสน่ห์ประเวณี จึ่งได้มีบุตรตามกันสามองค์
+แล้วพระนางวางวายทิวงคต เธอเปลื้องปลดไปสวรรค์อันประสงค์
+ฝากกุมารหน่อเนื้อในเชื้อวงศ์ ให้ดำรงมนเทียรวิเชียรพราย
+เทวสินธุ์ผู้พี่นี่แน่ท่าน ถัดไปนั่นน้องกลางเหมือนอย่างหมาย
+ให้ชื่อเทพจินดาดาราราย นั่นน้องชายราเมศวิเศษครัน
+เราจึ่งพามาอยู่ในเมืองนี้ เพราะบุญมีมากเหลือเชื้อสวรรค์
+นางไปอยู่สถานวิมานจันทร์ ชื่อนาควันเทวบุตรเหมือนภุชงค์ ฯ
+๏ พวกขุนนางต่างทราบเนื้อความสิ้น ว่านางปิ่นอิศราพระยาหงส์
+สิ้นประยูรสูญชีวิตถึงปลิดปลง แล้วทูลองค์มังคลาเจ้าธานี
+คืนประเทศเขตขอบกำพลเพชร เชิญเสด็จไปบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ราษฎรร้อนใจเพราะไม่มี เจ้าบุรีป้องกันสวรรยา
+จะขอเชิญหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ ผ่านสมบัติไอศวรรย์ให้หรรษา
+ทั้งจะได้ปกเกล้าชาวประชา พระมังคลารับคำจะทำตาม
+จึ่งปรึกษาสังฆราชท่านบาทหลวง ถูกกระทรวงหรือไม่ขอไต่ถาม
+พระคุณเห็นเป็นไฉนจะได้ตาม ด้วยเป็นความไกลตาต้องหารือ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงห่วงทรัพย์ที่เมืองนั้น คิดผ่อนผันกันไปไม่ได้หรือ
+เอาลูกชายครองเมืองให้เลื่องลือ เจ้าที่ชื่อเทวสินธุ์อยู่กินแทน
+เทพจินดาน้องที่สองนั้น รับพระบัณฑูรเล่าได้เฝ้าแหน
+เป็นฝ่ายหน้าว่าราชการแทน อยู่เขตแดนวังหน้าริมสาคร
+แต่ราเมศน้องชาย��ป็นฝ่ายหลัง ให้ไปตั้งอยู่ที่ท้ายชายสิงขร
+เร่งแต่งงานการภิเษกสยุมพร ครองนครเป็นกษัตริย์สวัสดี
+ภิเษกสามตามวงศ์ดำรงภพ ขจรจบเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+เสร็จภิเษกเอกฉัตรสวัสดี บรรดาที่คนเก่าอย่าเอาไป
+แล้วพระองค์ทรงสั่งการภิเษก เสนาเอกรับสั่งนั่งไสว
+เร่งบาดหมายทุกตำแหน่งให้แจ้งใจ เร่งทำในเจ็ดวันเหมือนสัญญา ฯ
+๏ พอสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์แท่นสุวรรณด้วยหรรษา
+พนักงานจัดแจงแต่งพารา สี่ปรางค์ปราจะภิเษกเป็นเอกองค์
+ตั้งพิธีสี่เสาเพดานดาด ผ้าขาวลาดสุจหนี่แต่งที่สรง
+ราชวัติฉัตรสุวรรณให้กั้นองค์ พระเต้าสรงสังข์กลศรดวารี
+ทิพย์ปทุมธารากระยาสนาน ตั้งเครื่องอานอย่างเอกภิเษกศรี
+แว่นสุวรรณขันถมยาราชาวดี พานพระศรีพระแสงทรงอลงกรณ์
+บายศรีแก้วแวววับประดับเพชร มงกุฎเก็จเนาวรัตน์ประภัสสร
+เศวตฉัตรพัดโบกแลจามร พระแสงศรเสโล่โตมรา
+แล้วสำเร็จเสร็จเรื่องพิธีพร้อม ทูลพระจอมจักรพงศ์พระวงศา
+วันสี่ค่ำกำหนดจะราชา ภิเษกสามกุมาราครองธานี ฯ
+๏ ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นพิภพ คิดปรารภที่จะกลับซึ่งกรุงศรี
+เสด็จออกพระโรงคัลอัญชลี พร้อมทั้งสี่โหราประชากร
+ให้จุดเทียนเวียนแว่นวิเชียรรัตน์ ตามกษัตริย์อิศโรสโมสร
+ประโคมแซ่แตรสังข์ทั้งแตรงอน ประสานซ้อนเสียงดังกังสดาล
+มโหระทึกกึกก้องกลองวิลาศ ทั้งพิณพาทย์จำเรียงเสียงประสาน
+โปรยดอกไม้เงินทองของตระการ พนักงานทูลถวายฝ่ายกำนัล
+สรงสหัสธารามณฑาภิเษก มอบเศวกระฉัตรชัยไอศวรรย์
+แล้วอวยพรหน่อนเรศครองเขตคัน เป็นจอมจรรโลงลบจบสกล
+ให้อายุเจ้ายืนหมื่นพรรษา จงวัฒนาในสมบัติพิพัฒน์ผล
+บำรุงประชาราษฎรคิดผ่อนปรน อย่าให้คนเดือดร้อนเหมือนก่อนมา
+พระเทวสินธุ์จินดาทั้งราเมศ ครองประเทศไอศวรรย์ให้หรรษา
+พ่อกับท่านสังฆราชจะคลาดคลา ไปพาราดับร้อนให้ผ่อนเย็น
+ไม่ช้านักจักมาพาราเจ้า แต่เมืองเก่าเกิดทุกข์ถึงยุคเข็ญ
+แม้นมิไปไหนนครจะหย่อนเย็น ก็จำเป็นไปจำไคลคลา ฯ
+๏ พระเทวสินธุ์ยินคำที่ร่ำสอน ขอรับพรวางไว้ในเกศา
+ทั้งสามองค์ทรงสะอื้นกลืนน้ำตา พระมังคลากอดบุตรสุดอาลัย
+พ่อจำเป็นจำพรากไปจากเจ้า อย่าโศกเศร้าหม่นหมองจงผ่องใส
+พวกคนดีมีวิชาเสนาใน พ่อก็ให้อยู่กับเจ้าถึงเก้าพัน
+ถึงศัตรูหมู่ปัจจามาทุกทิศ มันคุมคิดเขาคงฆ่าให้อาสัญ
+อย่าทุกข์ร้อนสอนสั่งระวังกัน ครองเขตขัณฑเสมาพาราเรา ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร กับสังฆราชจากสถานพิมานเฉลา
+เฉลิมเลิศหลายสีมณีเพรา กับฝูงเหล่าแขกชวาประชากร
+ลงกำปั่นสุวรรณหงส์มีธงปัก ท้ายสลักเรืองไรรูปไกรสร
+ที่นั่งทองห้องท้ายลายมังกร จอดสลอนใต้เหนือล้วนเรือไฟ
+พวกเสนาข้าทูลละอองบาท เดียรดาษพร้อมพรั่งนั่งไสว
+นายกำปั่นหันระยางให้กางใบ บ้างติดไฟไขสลักให้จักรเดิน
+ได้ฤกษ์ดีตีฆ้องกลองสนั่น ออกกำปั่นจากเกาะดั่งเหาะเทิน
+ชมมัจฉาปลาใหญ่พอใจเพลิน แล้วรีบเดินเรือมาในสาคร
+กำปั่นตามข้ามมหาสาคเรศ พ้นประเทศเหล่าละเมาะเกาะสิงขร
+เย็นพยับอับแสงทินกร พระจันทร์จรแจ่มฟ้านภาลัย
+บาทหลวงเรียกมังคลามาข้างนอก แล้วชี้บอกดวงดาวขาวไสว
+โรหิณีสีแดงดั่งแสงไฟ ดาวลูกไก่ตรงหน้าดาวพาชี
+ตำราเรียกฤกษ์สามตามตำหรับ แม้นเคียงกับจันทราร่วมราศี
+พวกโจรจะกล้าแข็งแรงราวี เจ้าบุรีราษฎรมักร้อนรน
+ตรงมือชี้นี่แน่ดาวมิคเศียร เองจงเรียนจำไว้หนาอย่าฉงน
+แม้นร่วมราศีศุกร์มักทุกข์ทน บังเกิดฝนแล้งไปลูกไม้แพง
+โน่นดาวลูกไก่ใกล้กันกับดาวฆะ ต้องชนะข้าศึกอย่านึกแหนง
+พลางบอกกล่าวเล่าคดีแล้วชี้แจง ตามตำแหน่งโหรทายร้ายแลดี
+พอเดือนดับลับฟ้าเวหาหน เป็นหมอกมนมืดมัวทั่ววิถี
+จวนจะแจ้งแสงอุทัยในนที ลมก็มีริ้วริ้วติดทิวธง
+ระลอกลั่นครั่นครื้นเป็นคลื่นซัด พลางแล่นลัดเรือบัลลังก์ที่นั่งหงส์
+ทั้งเรือตามสามกระบวนปักทวนธง พวกไต้ก๋งตั้งเข็มเต็มชำนาญ
+หมายประเทศเขตแดนตามแผนที่ ออกแล่นรี่ไปตามทางหว่างอิสาน
+ชมมหาสาคโรชโลธาร ตามถิ่นฐานมีละเมาะเป็นเกาะเกียน
+พวกเรือแตกแปลกภาษาขึ้นอาศัย มีพุ่มไม้หลายหลากดั่งฉากเขียน
+ทั้งกรวดทรายชายหาดดาษเดียร ดูราบเลี่ยนพรายพร้อยมีหอยปู
+ข้ามชะวากปากอ่าวกบิลพัสดุ์ แหลมสุหรัดพวกทมิฬไม่กินหมู
+ใกล้ประเทศเขตชวามลายู ต้นหนดูแผนที่ต่างดีใจ
+อีกวันครึ่งก็จะถึงสำปันหนา พวกชวาบอกกันเสียงหวั่นไหว
+เกีอบจะถึงถิ่นฐานสำราญใจ จะได้ไปหาเมียนั่งเคลียคลอ
+กูจากไปสามเดือนแท้แม่อีหนู จะเล่นชู้หรือกระไรไฉนหนอ
+แม้นถึงเรือ���เพื่อนกูคงรู้คอ ถองให้พ่อตาดูกูไม่ฟัง
+ที่ลางคนบ่นว่าถ้าเช่นนั้น ชกให้ท่านตาเฒ่านั่งเกาหลัง
+ถึงแม่ยายพายผู้กูไม่ฟัง ผิดกูนั่งคัดข้อขึ้นต่อเรียน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระธิดาพระยาแขก พึ่งรุ่นแรกสาวสำอางค์ดั่งนางเขียน
+ดูจิ้มลิ้มพริ้มพร้อมละม่อมละเมียน ดั่งเทพเจียนเจียระไนมาไว้วาง
+ขนงเนตรเกศแก้มเมื่อแย้มยิ้ม ราวกับพิมพ์ทองเจือเนื้อไม่ขวาง
+จะพิศไหนก็วิไลวิลาสนาง สวนสำอางดังยุพินกินรี
+เมื่อวันพระมังคลาจะมาถึง ให้รุมรึงในอุรามารศรี
+พอม่อยหลับกลับนิมิตว่านาคี มาอยู่ที่แท่นรัตน์ชัชวาล
+รวบกระหวัดรัดนางทั้งปรางค์มาศ ดูร้ายกาจเรี่ยวแรงกำแหงหาญ
+แล้วพ่นพิษปิดพื้นโพยมมาน สุริย์ฉานบดบังทั้งวังเวียง
+นางพลิกฟื้นตื่นคว้าผวาหวาด ร้องกรีดกราดมิได้หยุดจนสุดเสียง
+บรรดาเหล่าสาวใช้นอนใกล้เคียง นางพี่เลี้ยงตกใจกระไรเลย
+ผวากอดยอดมิ่งวิมลโฉม ปลอบประโลมเป็นไรเล่าแม่เจ้าเอย
+จงบอกพี่เถิดหนาน้องอย่าร้องเลย ขอเชิญเผยเสาวนีย์ช่วยชี้แจง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ธิดาพระยาหญิง สมรมิ่งเธอจึงกล่าวเล่าแถลง
+ฉันฝันเห็นนาคานัยน์ตาแดง มันเรี่ยวแรงรัดรึงไว้ตรึงตรา
+ทั้งปราสาทราชวังในจังหวัด ก็รวบรัดเขตแดนไว้แน่นหนา
+แล้วพ่นพิษปิดแสงพระสุริยา น้องผวาพลิกฟื้นพอตื่นนอน ฯ
+๏ นางพี่เลี้ยงรู้ตำราภาษาแขก เทวดามาแทรกจึ่งสังหรณ์
+คงได้คู่สู่สมสยมพร ต่างนครคงจะมาไม่ช้านาน
+จึงทูลกับพุ่มพวงนางดวงแข นี่แน่แม่จะได้คู่สู่สมาน
+ร่วมภิรมย์สมองค์สมวงศ์วาน จึงบันดาลให้แม่ฝันอย่ารัญจวน
+พระธิดาว่าตัวของน้องนี้ ไม่อยากมีคู่ครองประคองสงวน
+เหมือนอย่างเขาว่าไว้น้องใคร่ครวญ เป็นที่กวนใจนักไม่รักมี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช กับครูบาทหลวงแล่นตามแผนที่
+ถึงปากน้ำสำปันหนาไม่ช้าที ให้ทอดที่เมืองด่านชานชลา
+ขุนชำนาญด่านนอกเขียนบอกส่ง ให้ทูลองค์นครำสำปันหนา
+ว่ากำปั่นที่ไปทัพนั้นกลับมา พบมังคลาเจ้าประเทศเขตกำพล
+มาประทับยับยั้งตั้งอยู่ด่าน จะโปรดปรานอย่างไรบ้างยังฉงน
+ทั้งพวกเหล่าชาวเมืองเพชรกำพล พร้อมพหลจัตุรงค์เธอตรงมา ฯ
+๏ พวกเสมียนเขียนคำทำอักษร ไปนครเร็วพลันด้วยหรรษา
+ถึงแล้วเข้ากราบทูลมูลิกา เจ้าชวาทราบสิ้นก็ยินด���
+ให้จัดแจงแต่งเรือลงไปรับ มาประทับอยู่พลับพลาหลังคาสี
+ให้เลี้ยงดูหมู่พหลแลมนตรี จงเป็นที่เปรมปราสถาวร
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นปรางค์มาศเนาวรัตน์ประภัสสร
+พวกจัดแจงแต่งที่นั่งอลังกรณ์ เรือไกรสรสิงหราชสะอาดตา
+เรือกระบวนทวนธงเอาลงปัก ทั้งคู่ชักแห่แหนดูแน่นหนา
+มยุรฉัตรพัดบังอย่างชวา ร่มระย้ายาวสั้นกั้นขุนนาง
+พลพายรายเรียงเคียงขนัด สารวัตรจัดเสร็จพอสางสาง
+สามโมงครึ่งถึงด่านท่านขุนนาง ให้นำทางไปกำปั่นเหมือนสัญญา
+พวกเรือแห่แออัดจัดกันเสร็จ เชิญเสด็จขึ้นไปวังอย่ากังขา
+ว่าบัดนี้องค์ท้าวเจ้าชวา มาคอยท่าภูวไนยอยู่ท้ายวัง ฯ
+๏ ป่างพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงสมอารมณ์หวัง
+ที่ทุกข์โศกมาแต่ก่อนผ่อนประทัง แล้วจึ่งสั่งสอนศิษย์เหมือนคิดตรอง
+เรื่องเสน่ห์ที่กูว่าเมตตาจิต แม้นเขาชิดแล้วก็ดีไม่มีสอง
+เองอุตส่าห์จารึกไว้ตรึกตรอง ตามทำนองแยบยลกลอุบาย
+พระแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส เพชรรัตน์พลอยพร่างกระจ่างฉาย
+ฉลององค์ทรงกระสันพรรณราย แล้วสอดสายรัดองค์อลงกรณ์
+ทรงมหามาลาจินดาประดับ กระจ่างจับแจ่มจำรัสประภัสสร
+ธำมรงค์เรืองจินดาค่านคร ถือตรีเพชรเสด็จจรลงนาวา
+บาทหลวงแต่งตัวใหม่ลงไปด้วย จะได้ช่วยป้องกันให้หรรษา
+แล้วรีบเร่งเรือใช้ให้ไคลคลา โห่สามลาตีฆ้องกลองประโคม
+กระบวนแห่แซ่ซ้องก้องสนั่น พลขันธ์ครื้นครึกแห่ฮึกโหม
+ทั้งสังข์แตรแซ่สำเนียงเสียงครึกโครม บาทหลวงโสมนัสรื่นชื่นอุรา
+พอเรือแห่มากระทั่งวังนิเวศน์ ถิ่นประเทศเมืองแขกแปลกภาษา
+พอแลเห็นท่านท้าวเจ้าชวา เธอลงมาคอยอยู่ท้ายบูรี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช ยุรยาตรขึ้นไปเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+ท้าวรายาปราศรัยเป็นไมตรี เชิญเข้าไปในบุรีด้วยปรีดา
+พระยาแขกขึ้นรถมีกลดกั้น เป็นหลั่นหลั่นแลรายทั้งซ้ายขวา
+รถกระจกยกให้พระมังคลา ขึ้นกับอาจารย์เจ้าเข้านคร
+ครั้นถึงวังยั้งยับประทับที่ พวกมนตรีคับคั่งนั่งสลอน
+ท้าวลงจากราชรถบทจร เข้านครเขตขัณฑ์สวรรยา
+แล้วจูงหัตถ์มังคลาเจ้าฝาหรั่ง เข้าไปยังพระโรงคัลด้วยหรรษา
+ให้นั่งแท่นมรกตรจนา พระมังคลาอภิวันท์อัญชุลี
+พร้อมเสนาเข้าทูลละอองบาท แล้วถามนาถหน่อกษัตริย์พลัดกรุงศ��ี
+เราสงสารท่านนักด้วยภักดี พวกมนตรีเขามาเล่าให้เราฟัง
+ว่าตกทุกข์ได้ยากลำบากเหลือ เสียดายเนื้อหน่อกษัตริย์ประหวัดหวัง
+พ่อจะได้คืนคงดำรงวัง แต่ยับยั้งอยู่สักหน่อยจึ่งค่อยไป ฯ
+๏ พระมังคลาว่าข้าพเจ้านี้ ไม่มีที่พึ่งพาจะอาศัย
+ขอพึ่งบุญกรุณาเหมือนข้าไท พระอย่าได้ถือโทษจงโปรดปราน
+แล้วนิ่งนึกตรึกตรองให้หมองจิต คะนึงคิดมากมายหลายสถาน
+ยังไม่เคยนบนอบเคยหมอบกราน พวกเจ้าบ้านเมืองไรก็ไม่มี
+เราก็เป็นหน่อเนื้อในเชื้อแถว ลังกาแก้วเคยบำรุงซึ่งกรุงศรี
+มาต้องไหว้แขกชวาเจ้าธานี มิรู้ที่จะดำริจะตริตรอง
+แล้วหวนคิดผิดพลั้งก็ช่างเถิด เหมือนทองเกิดเป็นตะกั่วย่อมมัวหมอง
+ถ้าตกยากกรากกรำตามทำนอง เหมือนเพลงร้องว่าสิบนิ้วต้องพลิ้วเอา
+ด้วยเจ้าแขกกรุณาเมตตาจิต ก็ต้องคิดขอบคุณเพราะบุญเขา
+สารพัดศัตรูไม่ดูเบา เพราะบุญเจ้าจอมจังหวัดปฐพี
+แล้วทูลท้าวเจ้าชวาอาณาเขต ขอพระเดชท้าวไทใส่เกศี
+จะขอเป็นเกือกทองรองธุลี กว่าชีวีนั้นจะวายทำลายลาญ ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าชวาอาณาจักร ให้แสนรักน้ำคำซ้ำสงสาร
+จึ่งโลมเล้าเอาใจอาลัยลาน จะคิดอ่านช่วยบำรุงให้รุ่งเรือง
+แล้วพิศพักตร์ลักขณาหน่อกษัตริย์ งามจำรัสรัศมีล้วนสีเหลือง
+เสียดายศักดิ์จักรพรรดิมาขัดเคือง แม้นมิเปลื้องทุกขาจะอาดูร
+ทั้งรูปทรงโสภาดูน่ารัก มาเสื่อมศักดิ์โภไคยทั้งไอศูรย์
+อย่าทุกข์เลยเราจะอนุกูล ให้เพิ่มพูนในสมบัติกษัตรา
+แล้วสั่งให้ไปอยู่ที่ตึกตั้ง ให้ยับยั้งอยู่สนุกเป็นสุขา
+แม้นมีเรื่องเคืองขัดหัทยา พ่อจงมาบอกกล่าวเล่าคดี ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร เข้าในวังสั่งนาฏมเหสี
+เอาใจใส่หน่อกษัตริย์พลัดบุรี คุณจะมีมากมายหลายประการ
+มเหสีรับสั่งฟังกระแส ชำเลืองแลน้อมคำนับรับบรรหาร
+แล้วสั่งเล่าสาวสวรรค์พนักงาน แต่งเครื่องอานออกถวายพระมังคลา
+๏ ฝ่ายหน่อนาถบาทหลวงออกจากเฝ้า พากันเข้าไปอยู่ตึกนั่งปรึกษา
+ควรจะต้องหยุดสำนักพักโยธา เจ้าชวาเล่าก็เห็นเธอเอ็นดู
+เมื่อวันมาถึงข้างในกูได้ข่าว ว่าลูกท้าวงามนักหนาหวาอ้ายหนู
+อายุย่างเข้าสิบสี่มีระดู เองได้อยู่เป็นลูกเขยคงเลยดี
+พระมังคลาว่าเราอยู่โนปรางค์รัตน์ จะลอดลัดเข้าไปหามารศรี
+เห���นขัดสนจนใจเพราะไม่มี ผู้ใดที่จะเข้าไปให้ถึงนาง ฯ
+๏ บาหหลวงว่าแต่เท่านี้สิขี้ขลาด มิใช่ชาติเจ้าชู้แล้วหูหาง
+ค่อยสืบเสาะเหมาะใจที่ไว้วาง ให้ถึงนางพี่เลี้ยงเคียงประคอง
+เองแอบอิงพิงพึ่งให้ถึงเขา ประโลมประเล้าฝากตัวเห็นมัวหมอง
+เอาสินทรัพย์นับให้ดังใจปอง อันเงินทองใครเขาชังเองฟังดู
+ขี้คร้านวิ่งตอแหลเป็นแม่สื่อ ถึงจะดื้อดุจริงคงวิ่งหู
+เจ้าประคุณเงินทองเองลองดู ผิดปากกูเอ็งจงว่ากูสามัญ ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณการุญรัก ช่างรู้จักท่วงทีดีขยัน
+พรุ่งนี้เช้าเหล่าพวกนางกำนัล มาสั่งฉันแล้วจะบาดเข้าพาดพิง
+แต่ปรึกษาหารือกันทั้งสอง เฝ้าตรึกตรองหวังจะให้ได้ผู้หญิง
+อุตส่าห์พูดลูบไล้ให้ได้จริง เหมือนปากปลิงเกาะติดอย่าคิดวาง
+แล้วก็บอกหยูกยามหาเสน่ห์ อุปเทห์สารพัดไม่ขัดขวาง
+อุตส่าห์บ่นสนธยายที่ไว้วาง เอาให้นางในวิมานคลานลงมา
+แต่สั่งสอนกันจนสางสว่างแจ้ง ที่เคลือบแคลงมิได้ปิดบอกศิษย์หา
+พอสายแสงพวกที่แต่งโภชนา ส่งให้ทาสีออกมานอกวัง
+ถวายองค์พงศ์กษัตริย์เสวยเสร็จ แล้วสำเร็จนางคำนับแล้วกลับหลัง
+เชิญเครื่องอานพานทองของในวัง ตามรับสั่งองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระธิดาพระยานั้น ถึงเจ็ดวันเคยไปลงสรงกระสินธุ์
+ที่ในสวนอุทยานเป็นอาจิณ นอกบุรินทร์สร้างสมไว้ชมเชย
+มีบุปผาสารพัดจัดมาปลูก ทั้งดอกลูกมีพร้อมหอมระเหย
+สระปทุมตูงตั้งกำลังเชย ลมรำเพยพัดพาสุมาลัย
+มีมัจฉาปลาว่ายอยู่คลายคล่ำ บ้านพ่นน้ำฟองฟูดูไสว
+ทั้งเต่าหอยลอยกระสินธุ์เที่ยวกินไคล อยู่ที่ในสระสนานชานชลา
+กระจับจอกดอกผลปนสาหร่าย กระแสสายใสเย็นเห็นมัจฉา
+ที่ประทับยับยั้งตั้งพลับพลา เป็นที่ผาสุกเกษมเปรมฤทัย ฯ
+๏ ถึงวันเจ็ดนางเสด็จขึ้นไปเฝ้า แล้วก้มเกล้าทูลลาอัชฌาสัย
+เที่ยวเล่นสวนสระสนานสำราญใจ ฝ่ายท้าวไทสั่งสนมกรมวัง
+ว่าวันนี้พระบุตรจะไปสวน เจ้าจงชวนกันประชุมช่วยคุมขัง
+จงเอารถซุ้มระย้ามีฝาบัง เป็นที่นั่งทรงธิดาเอ็งพาจร
+เอาโขลนจ่าไปให้มากช่วยลากรถ ให้สมยศพระบุตรีศรีสมร
+ท้าวรับสั่งเสนีชุลีกร ก็รีบร้อนบาดหมายสั่งนายเวร
+สารถีที่สำหรับขึ้นขับรถ ใส่เกราะนวมสวมหมดทั้งดั้งเขน
+มาเตรียมคอยเสด็จทั้งเจ็ดเว��� พวกลูกเกณฑ์นายหมวดต่างตรวจตรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ธิดาพระยาหญิง สมรมิ่งโสรจสรงทรงภูษา
+ประดับเครื่องเรืองงามอร่ามตา ทรงมหาเนาวรัตน์จำรัสเรือง
+กรอบนลาฏคาดเข็มขัดรัดกระสัน สะพักถันตาดทองละอองเหลือง
+ธำมรงค์เรือนมณีสีประเทือง แล้วย่างเยื้องขึ้นรถบทจร
+นางพี่เลี้ยงเคียงข้างไม่ห่างโฉม คอยประโลมพุ่มพวงดวงสมร
+พวกนางเชิญเครื่องยศบทจร ล้วนงามงอนรุ่นราวขาวละออง
+ตามเสด็จอรไทออกไปสวน เดินลอยนวลตามเจ้าไม่เศร้าหมอง
+บ้างผัดหน้านวลใสเป็นใยยอง ตามทำนองนางแขกแปลกกับไทย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาปรีชาฉลาด กับสังฆราชรู้แจ้งแถลงไข
+ว่าวันนี้พระธิดาจะคลาไคล ไปเล่นสวนดอกไม้ที่ท้ายวัง
+เองรีบไปคอยดูอยู่ริมสระ ให้นางประเนตรสมอารมณ์หวัง
+เป่าเสน่ห์ผูกจิตให้ติดตัง คงสมหวังเหมือนกับฝันอย่ารัญจวน
+พลางจัดแจงแต่งกายเป็นชายไพร่ แอบเข้าไปหาตาเฒ่าที่เฝ้าสวน
+ส่งภาษามลายูรู้กระบวน แล้วทำชวนพูดจาทีหารือ
+ข้าพเจ้าเป็นชาวสำปะหลัง เป็นนายช่างต่อเรือคนเชื่อถือ
+แต่เรือไฟไม่สันทัดเที่ยวหัดปรือ เขาเล่าลือทุกสถานมานานครัน
+อุตส่าห์มาหมายจะใคร่ได้ความรู้ เที่ยวหาครูรู้หลักทำจักรหัน
+อยู่บ้านใดในประเทศขอบเขตคัน โปรดดีฉันนำไปให้อาจารย์ ฯ
+๏ ทั้งตายายหมายว่าจริงนิ่งพินิจ แล้วก็คิดรักใคร่ไปสิหลาน
+แต่วันนี้พระธิดายุพาพาล จะมาสนานที่ในสระธุระมี
+แล้วก็ว่าตาจะช่วยไปฝากฝัง ให้สมดั่งหลานคิดไม่บิดหนี
+คอยดูเขาเล่นสักวันขยันดี ต่อพรุ่งนี้จึงค่อยไปดั่งใจจง
+แอบดูเหล่าชาววังบ้างสิหลาน เขางามปานกินราพระยาหงส์
+แต่ออกไปเสียให้ไกลเขาล้อมวง ที่ในดงคัดเค้าเหล่าต้นจันทน์
+พระมังคลาดีใจเห็นได้ช่อง ค่อยย่างย่องเข้าไปในสวนขวัญ
+เข้าแฝงพุ่มชงโคตะโกวัน ริมขอบคันสระศรีมีปทุม ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนางพระยามาถึงสวน พร้อมกระบวนกันทั่วมามั่วสุม
+แล้วนั่งกองกำชับคอยจับกุม พวกหนุ่มหนุ่มล้อมไว้มิให้เดิน
+พอรถทรงพระธิดามาถึงสวน พี่เลี้ยงชวนเสด็จนางไม่ห่างเหิน
+เก็บบุปผามาลัยพอใจเพลิน เสด็จดำเนินกรีดเล็บเก็บจำปี
+ประทานเหล่าสาวสรรค์นางข้าหลวง คนละพวงส่งให้ใส่เกศี
+ทั้งปาหนันกรรณิการ์สารภี ตันหยงมีดอกพร้อมหอมขจร
+เห็นสาวหยุดฉุดชิง���นกิ่งค้อม เอาไม้ซ่อมสอยร่วงพวงเกสร
+นางสาวสรรค์เก็บดวงพวงขจร ให้พี่เลี้ยงสายสมรเที่ยวเรียงราย
+บ้างเก็บผลไม้ลูกทั้งสุกห่าม ทำไม้ง่ามน้อยน้อยสอยถวาย
+ละมุดม่วงพวงผลหล่นกระจาย เที่ยวเรี่ยรายตกกลาดดาษดา
+ลิ้นจี่ต้นผลแดงดังแสงชาติ มะตูมมะตาดดกดื่นพื้นพฤกษา
+มะหาดเหียงเรียงต้นผลผกา ย้อยระย้าสุกเหลืองดูเรืองรอง
+เสด็จดำเนินเดินทางมากลางสวน อนงค์นวลอื่นจะเปรียบไม่เทียบสอง
+ไปถึงสระปะพระมังคลามอง สองต่อสองเนตรสบประจบกัน
+ให้ปลาบปลื้มลืมเล็งแต่เพ่งพิศ ยิ่งเสียวจิตนึกขยับจะรับขวัญ
+ดั่งอัปสรในสถานวิมานจันทร์ ทั้งผิวพรรณผ่องพักตร์ลักขณา
+ขนงเนตรเกศแก้มเมื่อแย้มยิ้ม ประไพพริ้มเหลือดีเจ้าพี่จ๋า
+ทั้งสองเต้าเท่าเปรียบปทุมา แม้นจะหาเหมือนเจ้าไม่เท่าเทียม ฯ
+๏ ฝ่ายระเด่นดวงแขแลชม้อย นี่นะรอยมาแต่ไกลนึกอายเหนียม
+หรือฝรั่งลังกามาเลียบเลียม ดูเสงี่ยมกิริยาเหมือนนารี
+ดูรูปทรงองค์เอวก็อ้อนแอ้น ละม้ายแม้นเทวดาในราศี
+แต่ผ้าเสื้อเหลืออดสูดูเต็มที เหมือนกับที่ชาวไร่พวกไถนา
+แล้วโฉมยงทรงชี้ให้พี่เลี้ยง ใครมาเมียงมองแลชะแง้หา
+พี่ไปถามตามสงสัยใครใช้มา บอกให้ข้ารู้เรื่องอยู่เมืองใด ฯ
+๏ พี่เลี้ยงรับเสาวนีย์มีกระทู้ นี่นายอยู่แห่งหนตำบลไหน
+จงบอกความตามจริงทุกสิ่งไป รับสั่งให้ถามนายจงให้การ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช ได้โอกาสเพื่อจะแจ้งแสดงสาร
+ค่อยเป่ามนต์ดลคาถาไม่ช้านาน ที่อาจารย์สอนสั่งให้ตั้งใจ
+เดชะเวทวิทยามหาเสน่ห์ ให้รวนเรร้อนจิตพิสมัย
+ทั้งพี่เลี้ยงสาวสรรค์กำนัลใน องค์อรไทดวงแขแลตะลึง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลานั้น บอกว่าฉันนี้นะขาพึ่งมาถึง
+มาเที่ยวเล่นเห็นเขาลือกันอื้ออึง ว่าสวนซึ่งจอมกษัตริย์ขัตติยา
+สนุกสนานปานสวนสรวงสวรรค์ ในช่อชั้นแดนดาวดึงสา
+อยากจะใคร่ชมอนันต์เป็นขวัญตา พอฉันมาปะกระบวนก็จวนตัว
+จึงหลบลี้หนีแอบมาซ่อนเร้น กลัวจะเป็นดูแลแม่อยู่หัว
+จึ่งมาเที่ยวลัดแลงแอบแฝงตัว เพราะความกลัวท่านจะโกรธลงโทษทัณฑ์
+จะออกไปเสียข้างนอกออกไม่ได้ เขาล้อมไว้ยิ่งยวดทั้งกวดขัน
+ไหนจะกลัวอาญาสารพัน หม่อมโปรดฉันด้วยเถิดขาจงปรานี
+ช่วยเพ็ดทูลอย่าให้สูญไมตรีจิต ที่ชอบผิดช่วยขยายอย่าหน่ายหนี
+จะขอบคุณกรุณาที่ปรานี จริงนะพี่จะให้สัตย์ปฏิญาณ ฯ
+๏ นางรับคำซ้ำว่าถ้าเช่นนั้น จะผ่อนผันทูลอนงค์เพราะสงสาร
+จะจดจำคำนายที่ให้การ ไปทูลมิ่งเยาวมาลย์เหมือนถ้อยคำ
+แล้วลุกลามาถึงพระนุชนาฏ อภิวาททูลแต่พอที่ข้อขำ
+ทั้งพูดจาสารภาพว่าหลาบจำ ให้พี่นำกราบทูลมูลคดี ฯ
+๏ นางทราบสิ้นผินพักตร์มาซักถาม ให้มีความรักใคร่ไม่หน่ายหนี
+เสน่หาอาวรณ์ร้อนฤดี นางเทวีหันกลับขึ้นพลับพลา
+แล้วเรียกสี่พี่เลี้ยงมาเคียงข้าง พระนุชนางแดดิ้นถวิลหา
+จนมิได้สระสรงพระคงคา ให้เรียกราชรัถามาเร็วพลัน
+จะกลับวังสั่งเหล่าพวกข้าหลวง ทุกกระทรวงเร่งรัดไปจัดสรร
+มาพร้อมเสร็จนางเสด็จจรจรัล จากอนันต์อุทยาน์เข้าธานี
+ขึ้นบรรจถรณ์ร้อนจิตด้วยฤทธิ์เสน่ห์ ให้ว้าเหว่วิญญาณ์มารศรี
+แสนวิโยคโศกศัลย์พันทวี นางเข้าที่พระบรรทมให้ตรมทรวง ฯ
+๏ ฝ่ายนารีพี่เลี้ยงเข้าเคียงแท่น ให้โศกแสนร้อนใจเป็นใหญ่หลวง
+นางทูลถามความรักที่หนักทรวง แม่เหงาง่วงเป็นไฉนไม่สบาย
+จงบอกพี่ชี้แจงให้แจ้งเรื่อง จะปลดเปลื้องอนุกูลให้สูญหาย
+ที่โรคร้อนผ่อนใจให้สบาย อย่าวุ่นวายเลยแม่น้องจะหมองมอม
+พี่เป็นหมอขอแก้ที่แผลเจ็บ อันเมื่อยเหน็บเสียรูปซีดซูบผอม
+จะแก้ไขมิให้น้องนั้นต้องตรอม ฉันจะยอมอาสาเหมือนม้าทรง ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์ชื่นชมสมประสงค์
+แต่ความอายมิใคร่บอกออกให้ตรง เพราะเขาจงใจแก้ที่แผลคัน
+จึงว่าน้องเหมือนต้องโอสถพิษ กำเริบฤทธิ์ร้อนในน้ำใจฉัน
+พี่ช่วยคิดปิดป้องของสำคัญ อย่าให้ฉันอายหน้าประชาชน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง กลับมายังที่สำนักพักพหล
+บาทหลวงถามความในที่ไกกล ทั้งเวทมนตร์ทางเสน่ห์เพทุบาย
+ได้ใช้บ้างหรือหาหรือว่าเปล่า หรือได้เข้าไปสมอารมณ์หมาย
+พระบอกกล่าวเล่าแต่ต้นไปจนปลาย ที่คิดหมายเห็นจะสมอารมณ์ปอง
+นางใช้สี่พี่เลี้ยงมาถามซัก ที่จะชักชวนชิดสนิทสนอง
+เชิงพูดจาปราศรัยในทำนอง เห็นมีช่องชอบกลเป็นหนทาง
+แต่ฟังดูพรุ่งนี้แม้นมีข่าว ได้เรื่องราวแล้วไม่ยากต้องถากถาง
+บาทหลวงว่าลูกครูมันรู้ทาง เหมือนเช่นอย่างพ่อเองกูเกรงมือ
+อันเรื่องราวเขาเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง ทั้งอ้อยอิ่งกลอกกลับห���ิงนับถือ
+ถึงแม่เองรบตีมีฝีมือ ยังต้องรื้อกลับเป็นเมียเขาเคลียคลอ
+ชะเจ้าพรรณลูกไม้ไม่ไกลต้น มันร่วงหล่นอยู่ริมกิ่งจริงจริงหนอ
+มิเสียแรงเกิดกับต้นเจ้าผลยอ พลางพูดพ้อกันพอให้ใจสบาย ฯ
+๏ พระสุริยงเย็นพยับลงลับฟ้า ดวงดาราจันทร์กระจ่างสว่างฉาย
+น้ำค้างพรมลมเรื่อยเฉื่อยสบาย บาทหลวงทายดาราพยากรณ์
+อันดวงดาวเจ้าชวาอาณาเขต จะเรืองเดชภิญโญสโมสร
+เองคงได้เสกสมสยมพร ด้วยฤทธิรอนองค์ท้าวเจ้าชวา ฯ
+๏ จะกลับกล่าวพระบุตรีนารีราช ครั้นภาณุมาศเย็นพยับลับเวหา
+ศศิธรจรกระจ่างสว่างตา ด้วยฤทธิ์อาคมขลังกำลังมนต์
+เทพรำจวนจิตฤทธิ์เสน่ห์ ให้รวนเรร้อนรุมทุกขุมขน
+เสน่หากล้าหาญเหลือทานทน ให้ร้อนรนไม่สบายหลายประการ
+แล้วเรียกสี่พี่เลี้ยงมาเคียงอาสน์ พระนุชนาฏมีสุนทรด้วยอ่อนหวาน
+ประหลาดใจตั้งแต่ไปอุทยาน หนาวสะท้านเป็นไฉนไม่สบาย ฯ
+๏ นางพี่เลี้ยงรู้เล่ห์เสน่หา จะวางยาแก้ไขเสียให้หาย
+แล้วทูลว่าหน้าไข้ไม่สบาย อย่าวุ่นวายพรุ่งนี้พี่จะไป
+หาโอสถรสรื่นที่ชื่นชอบ มาประกอบผันแปรคิดแก้ไข
+ให้หายโรคโศกเศร้าเบาพระทัย แล้วจะได้เห็นหมอขอตำรา
+มาถวายโฉมยงให้จงได้ ขอแก้ไข้ฟูมฟักช่วยรักษา
+เหมือนศุภลักษณ์ยักษีผู้ปรีชา ไปอุ้มพาอุณรุทภุชพงศ์
+มาสมสู่อุษาธิดายักษ์ ได้ร่วมรักร่วมชมสมประสงค์
+ขออาสากว่าชีวิตจะปลิดปลง ให้ได้องค์มังคลาไม่ช้าที
+อย่าทุกข์ร้อนนอนเถิดแม่โฉมฉาย คงสมหมายดอกพระน้องอย่าหมองศรี
+ที่ประสงค์จงรักขอภักดี วันพรุ่งนี้จะออกไปให้ได้ความ
+แต่ปรึกษาห้าคนจนสว่าง นางเยื้องย่างออกไปแล้วไต่ถาม
+มาเรียกบ่าวสาวใช้ให้ไปตาม แล้วเดินข้ามท้องฉนวนรัญจวนใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช พอภาณุมาศไตรตรัสจำรัสไข
+แล้วสระสรงทรงเครื่องเรืองอำไพ จะขึ้นไปเฝ้าท้าวจ้าวนคร
+พอสี่นางต่างพากันมาถึง พลางรำพึงอยู่ในทรวงดวงสมร
+เหตุไฉนหน่อกษัตริย์พลัดนคร วานนี้จรไปเป็นคนจนเข็ญใจ
+ไม่รู้เลยว่าเป็นหน่อวรนาถ ขู่ตวาดพูดจาไม่ปราศรัย
+ให้นึกกลัวตัวสั่นพรั่นหัวใจ พอหน่อไทสบพักตร์ร้องทักทาย
+เชิญพี่มาหาน้องสักหน่อยก่อน ธุระร้อนใจอยู่ไม่รู้หาย
+พี่มิช่วยไหนจะรอดคงวอดวาย ดั่งหนึ่งว่ายสายสมุทรสุดกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายทั้งสี่พี่เลี้ยงค่อยเมียงหมอบ แล้วก็ตอบพจนารถสวาทหวัง
+ขอสนองรองบาทากว่าชีวัง จะรับสั่งใส่เกล้าทุกเช้าเย็น
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์นรินทร์ราช ที่คิดคาดไว้ได้ช่องพอมองเห็น
+จึงเขียนคำทำเป็นกลอนบอกร้อนเย็น ทับสนิทมินเม้นไม่เห็นรอย
+กับธำมรงค์ทรงถอดออกจากหัตถ์ เพชรรัตน์เรือนอุทัยที่ใช้สอย
+ส่งให้นางพลางทำเป็นสำออย ว่าแหวนก้อยฉันถวายเหมือนหมายใจ
+ทูลฉลองเถิดว่าน้องนี้คนยาก จะหมายฝากชีวงอย่างสงสัย
+เป็นคนพลัดซัดเซว้าเหว่ใจ เหมือนนกไร้รังนอนจนอ่อนแรง
+ได้มาหยุดสำนักพอพักกึ่ง ให้สมซึ่งปรารถนาพี่อย่าแหนง
+ยกเอาคำนำคดีน้องชี้แจง ทูลแถลงพระธิดายุพาพาล ฯ
+๏ พี่เลี้ยงรับสารศรีคดีสดับ ทูลลากลับมาปราสาทราชฐาน
+แล้วขึ้นเฝ้าโฉมยงนางนงคราญ ถวายสารธำมรงค์อลงกรณ์
+จึงทูลความตามเรื่องหน่อกษัตริย์ ให้แจ้งอรรถว่าพระรักสมัครสมร
+ที่เรื่องราวกล่าวคำเธอร่ำวอน ดวงสมรแม่จงแจ้งอย่าแพร่งพราย ฯ
+๏ นางรับสารอ่านกลอนอักษรสนอง ฉันจำลองลายหัตถ์จัดถวาย
+กระดาษแทนแผ่นสุวรรณพรรณราย เพราะมุ่งหมายพระธิดายุพาพิน
+แต่เรียมจนเพราะเป็นคนอนาถา แม้นเมตตาก็จะหายวายถวิล
+เพราะความรักหนักเท่าพระธรณิน เชิญยุพินทราบคำที่รำพัน
+อันตัวพี่เหมือนกระต่ายมาหมายแข ตะลึงแลแสงช่วงดวงบุหลัน
+ก็สุดหมายที่จะมาดสวาทจันทร์ อยู่ถึงชั้นดาวดึงส์เห็นกึ่งเกิน
+เมื่อไรเลยจันทราดวงดารก จะร่วงตกลงมาบ้างเห็นห่างเหิน
+ขอเสี่ยงบุญหนุนนำให้จำเจริญ เป็นที่เยินยอยศปรากฏไป
+แม้นคู่เคียงเรียงหมอนแต่ก่อนสร้าง อย่าให้ร้างเชยชิดพิสมัย
+ให้เหมือนพวงบุปผาสุมาลัย มาสวมใส่หัตถาศิลาลอย
+เชิญพระนุชบุตรีนารีรัก ช่วยเชิดพักตร์พี่ไว้ได้ใช้สอย
+อย่าบากบั่นผันพักตร์ให้รักลอย จงตอบถ้อยศุภสารสมานเอย ฯ
+๏ พระเทพินยินคำดั่งน้ำทิพย์ อันลอยลิบตกลงมาสรงเสวย
+ชื่นอารมณ์คมคายภิปรายเปรย ด้วยจะเชยชมชื่นระรื่นเย็น
+จำจะร่างเรื่องสารสมานสมัคร ที่ความรักทูลเสนอให้เธอเห็น
+แล้วนางคิดตอบคำพอย่ำเย็น เขียนด้วยเส้นดินสอดำคำสารา
+พับผนิดปิดผนึกจารึกหลัง แล้วซ้ำสั่งนางกำนัลด้วยหรรษา
+กับขันทองของทรงเครื่องลงยา ใส่บุหงาส่งให้เอาไปพลัน
+ถวายพระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง กำชับสั่งพวกเหล่านางสาวสรรค์
+กับพี่เลี้ยงร่วมใจไปด้วยกัน พอสายัณห์รีบมาอย่าช้าที ฯ
+๏ พี่เลี้ยงรับสาราเรียกข้าทาส ยุรยาตรออกประตูบูรีศรี
+ถึงตึกตั้งวังอยู่ของภูมี ขึ้นเฝ้าที่ห้องกลางที่ข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช เห็นนางนาฏกลับมาพระปราศรัย
+น้องเห็นพี่มานี่ค่อยคลายใจ พลางพิไรถามซักที่ชักพา
+อันทรวงน้องเหมือนหนึ่งกองอัคคีสุม ให้ร้อนรุ่มจนกระทั่งถึงมังสา
+พี่ไม่ช่วยเห็นม้วยชีวาลา แล้วมารยาทำเหมือนไข้ไม่สบาย ฯ
+๏ ฝ่ายพี่เลี้ยงเคียงองค์แล้วส่งสาร กับทั้งพานใส่บุหงามาถวาย
+พลางทูลความตามทำเนียบทั้งเปรียบปราย พระสมหมายที่มาดสวาทปอง
+แล้วคลี่สารอ่านคำของทรามสวาท บังคมบาทบาทามาทั้งสอง
+ซึ่งโปรดปรานการข้างหน้าฝ่าละออง ว่ารักน้องเหมือนหนึ่งคำที่รำพัน
+ก็เห็นจริงสิ่งใดไม่หน่ายแหนง น้องก็แจ้งความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แต่เรื่องว่าเหมือนกระต่ายมาหมายจันทร์ ที่ข้อนั้นยังไม่เห็นเป็นอย่างไร
+หรือตัวน้องอยู่บนฟ้าเวหาหน นี่ก็คนเดินดินสิ้นวิสัย
+มิใช่องค์เทวาสุราลัย พระจะได้คอยแหงนแสนรำคาญ
+ที่ยกยอขอประทานเถิดผ่านฟ้า เหมือนเขาว่าร้อยลิ้นที่กินหวาน
+น้องมิใช่มดดำเห็นน้ำตาล รับประทานกินนักมักเป็นลม
+อันถ้อยคำที่พระร่ำว่ารักน้อง ขอเชิญครองสัตย์ไว้อย่าให้ขม
+ข้อที่พระปรารถนาอย่าปรารมภ์ คงจะสมความสัตย์ปฏิญาณ
+อันตัวน้องก็จะรองธุลีบาท จนสิ้นชาติมิได้ร้างห่างสมาน
+แต่มีข้อเกียดกันในสันดาน แม้นโปรดปรานน้องจะเห็นว่าเอ็นดู
+ด้วยว่าพระเชษฐาเป็นฝาหรั่ง อยู่เวียงวังพระสิเคยเสวยหมู
+น้องเป็นพวกแขกชวามลายู ที่เรื่องหมูเกลียดจ้านรำคาญจริง
+แม้นรับคำสำคัญที่มั่นหมาย ชอฝากกายฝากชีวาประสาหญิง
+จะได้พึ่งฝ่าพระบาทพอพาดพิง เป็นที่จริงแม่นมั่นเหมือนสัญญา
+ค่ำวันนี้เชิญพระองค์พงศ์กษัตริย์ มาปรัศว์พบฉันให้หรรษา
+น้องจะได้ทูลสนองรองบาทา ขอเป็นข้าเบื้องพระบาททุกชาติเอย ฯ
+๏ พระฟังสารหวานเพราะเสนาะโสต ละอองโอษฐ์นุชนวลหวนระเหย
+งามละม่อมยอมกายภิปรายเปรย ควรจะเชยกลิ่นหอมถนอมนวล
+แล้วเอื้อนโอษฐ์โปรดสั่งนางทั้งสี่ ขอเชิญพี่ไปประคองรองสงวน
+พอค่ำคล้อยคอยฉันอย่ารัญจวน เวลาควรน้องจะไปเหมือนใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายนาร��พี่เลี้ยงทูลลากลับ น้อมคำนับหน่อนาถราชหงส์
+ถึงปรางค์ทองย่องเข้าเฝ้าอนงค์ นางโฉมยงตรัสถามเนื้อความพลัน
+ทั้งสี่นางต่างทูลสนองสาร เยาวมาลย์อย่าวิโยคเศร้าโศกศัลย์
+เธอสั่งให้คอยท่าไม่ช้าพลัน พอสายัณห์จึงจะมาในราตรี
+นางโฉมยงทรงฟังดั่งได้แก้ว พระพักตร์แผ้วผุดผ่องละอองฉวี
+ครั้นพลบค่ำคล้ำฟ้าในราตรี สั่งให้พี่เลี้ยงเสนอเมื่อเธอจร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช ภาณุมาศเย็นพยับลับสิงขร
+จันทร์กระจ่างแจ่มฟ้าดารากร พระภูธรแต่งองค์อลงการ์
+ทรงเครื่องต้นอย่างแขกให้แปลกเพศ แล้วร่ายเวทฤทธิรณมนต์คาถา
+เหน็บกริชเพชรสองข้างอย่างชวา ถือเช็ดหน้าขลิบตาดแล้วนาดกราย
+ลงจากตึกที่ประทับไม่ยับยั้ง เห็นคนนั่งพร้อมกันรีบผันผาย
+แล้วอ่านมนต์ดลขลังกำบังกาย ค่อยแวดชายแอบดูปลอมผู้คน
+พอพบสี่พี่เลี้ยงมาคอยรับ แล้วคำนับให้เดินกลางหว่างถนน
+ค่อยห้อมล้อมปลอมเหล่าพวกชาวพล ไม่มีคนสงสัยเข้าในปรางค์
+แล้วเชิญองค์มังคลาเจ้าฝาหรั่ง ให้หยุดยั้งที่สงัดปรัศว์ขวาง
+ค่อยแหวกม่านคลานไปเชิญเสด็จนาง ที่ห้องกลางปรางค์มาศปราสาทชัย ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุตรีนารีราช กัมปนาทนึกพรั่นให้หวั่นไหว
+องค์ระทวยขวยเขินสะเทิ้นใจ จะออกไปก็กระดากวิบากจริง
+ให้นึกอายหลายอย่างระคางเขิน สะท้านสะเทิ้นไม่รู้หายวิสัยหญิง
+แล้วกล่าวแกล้งแสร้งเสประเวประวิง น้องเป็นหญิงออกไปเห็นไม่ดี
+พี่กลับไปเชิญพระองค์พงศ์กษัตริย์ มาแท่นรัตน์ปรางค์ทองอันผ่องศรี
+พี่เลี้ยงบังคมคัลอัญชลี กลับมาที่หน่อกษัตริย์ขัตติยา
+เชิญเสด็จเข้าไปในปรางค์มาศ พระหน่อนาถจรจรัลด้วยหรรษา
+ขึ้นประทับแท่นสถิตพระธิดา พระมังคลาเป่าเสน่ห์ด้วยเล่ห์กล
+ต้องพระนุชบุตรีศรีสวัสดิ์ เกิดกำหนัดร้อนรุ่มทุกขุมขน
+ให้ปลาบปลื้มลืมตัวด้วยกลัวมนต์ เปรียบเหมือนคนเมาสุรานัยน์ตาลาย
+พระปราศรัยไต่ถามด้วยความรัก เชิญผินพักตร์พี่ขอยลวิมลฉาย
+อย่าขวยเขินเมินหน้าระอาอาย ไม่ทักทายแขกมาหาถึงปรางค์ ฯ
+๏ นางทรุดองค์ลงคำนับอภิวาท พระนุชนาฏนึกอายไม่หายหมาง
+แต่ความรักหักหันออกกั้นกาง พระนุชนางทูลสนองทำนองใน
+พระคุณของทรงฤทธิ์เหมือนบิตุเรศ ทั้งประเทศดินฟ้าจะหาไหน
+ขอรองเบื้องบาทาเหมือนข้���ไท จะไปไหนมิได้ขัดพระอัธยา ฯ
+๏ พระปลอบนางทางว่านิจจานุช พี่แสนสุดรักมิตรกนิษฐา
+ขอฝากกายกว่าจะวายชีวาลา เป็นสัจจาของพี่แท้ไม่แปรปรวน
+เจ้าพุ่มพวงดวงแขแม่อย่าหมอง ไม่ขัดข้องโฉมงามทรามสงวน
+พลางอิงแอบแนบชิดสนิทนวล พี่เลี้ยงชวนกันออกมานอกปรางค์
+นางถอยหลังลดองค์ลงจากอาสน์ พระหน่อนาถค่อยประคองอย่าหมองหมาง
+แล้วกุมกรช้อนองค์ประจงปราง พระนุชนางผลักหัตถ์กษัตรา
+แล้วทูลห้ามตามกระบวนอย่าด่วนนัก ขอผ่อนพักพอให้หายอายนักหนา
+แม้นคนผู้รู้สิ้นจะนินทา จะเอาหน้าลงไปแฝงไว้แห่งไร ฯ
+๏ พระเชยปรางทางว่านิจจาน้อง อยู่ในห้องใครจะเห็นว่าเป็นไฉน
+ไม่บกพร่องหมองช้ำจะทำไม มันมิใช่โถเถาจะร้าวราน
+พลางประคองต้องเต้าเต็มพระหัตถ์ นางป้องปัดพอประจักษ์ไม่หักหาญ
+ค่อยผันผ่อนหย่อนตามความสำราญ ปทุมมาลย์พึ่งพ้นชลธี
+ค่อยอิงแอบแนบเนื้อที่เจือจิต นางเบือนบิดพระก็เบียดพอเสียดสี
+ปทุมมาลย์ยังไม่บานเกสรดี พึ่งจะคลี่ยังไม่จริงก็ชิงบาน
+แมงภู่ผึ้งคลึงเคล้าเกสรอ่อน ลงเฟ้นฟอนของสดเพราะรสหวาน
+พิรุณโรยโปรยช่อพอประมาณ ในท้องธารไม่สู้ชุ่มพอนุ่มนวล
+พยุพยับอับพื้นเวหาหาว ทั้งเดือนดาวลับจมเป็นลมหวน
+สนั่นเปรี้ยงเสียงสุนีคะนองครวญ พระพายหวนหอมบุปผาสุมามาลย์
+ทะเลลมยมนาสาคเรศ ทั่วประเทศเป็นระลอกกระฉอกฉาน
+มัติมิงคล์กลิ้งท้องชโลธาร ก้องสะท้านธรณินในสินธู
+เขาพระเมรุเอนเอียงเพียงจะคว่ำ ทุกเถื่อนถ้ำครื้นครั่นสนั่นหู
+นาคราชผาดผยองขึ้นฟ่องฟู มังกรชูแก้วสว่างกลางทะเล ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสวาทในอาสน์รัตน์ นางกษัตริย์เคียงข้างไม่ห่างเห
+พระมังคลาชื่นชมสมคะเน ไม่ห่างเหพระธิดายุพาพิน
+เมื่อแรกเริ่มเดิมได้กับยายเฒ่า เหมือนกินข้าวแฉะบูดสุดถวิล
+เป็นจำใจจำกลืนสู้ขืนกิน มันเลือกลิ้นมากมายหลายประการ
+มาปะของเมืองชวาโอชารส แต่ล้วนสดสารพันทั้งมันหวาน
+ดังเครื่องทิพย์หยิบใส่มาในจาน แสนสำราญนุ่มนิ่มชิมไม่วาย
+อัศจรรย์บ่อยบ่อยเหมือนลอยแก้ว มันหวานแจ้วจับใจมิใคร่หาย
+ถนอมแนบแอบนุชสุดเสียดาย จึงภิปรายปราศรัยเป็นไมตรี
+พี่ขอลาทรามสงวนจวนจะรุ่ง แต่ค่ำพรุ่งนี้จะกลับมาปรางค์ศรี
+ค่อยอยู่เถิดแก้วตาอย่าราคี แม้นต้วพี่จะมิไปก็��ช่เชิง
+ถ้าทราบถึงบิตุรงค์จะลงโทษ เสียประโยชน์แล้วสิเปิดเตลิดเหลิง
+เหมือนเปลวไฟไหม้หลังคาจะพาเปิง จะเสียเชิงพากันชั่วให้มัวมอม
+นางดวงแขแทบจะแดฤๅดีดิ้น แสนถวิลไม่รู้วายคลายถนอม
+แม้นเมตตาอย่าให้น้องนี้ต้องตรอม เชิญพระจอมจักรพงษ์จงคงคืน
+เมตตาจริงแล้วอย่าทิ้งให้น้องเริศ จงโปรดเถิดกรุณาให้ฝ่าฝืน
+พระได้ฟังน้ำเสียงเพียงจะกลืน นางสะอื้นโศกศัลย์พันทวี
+พระปลอบพลางทางว่านิจจาน้อง ไม่ขัดข้องแล้วไม่อางขนางหนี
+พลางชุบเช็ดชลนาแล้วพาที อันตัวพี่จะต้องลาสุดาดวง
+แม้นขืนอยู่รู้ไปถึงไทท้าว จะเกิดฉาวอึงดังทั้งวังหลวง
+จวนจะรุ่งอยู่แล้วหนาสุดาดวง อย่าหนักหน่วงพี่จะลาพะงางาม
+พลางเสด็จจากแท่นรัตน์ปัจถรณ์ สายสมรตามเสด็จไม่เข็ดขาม
+พระกุมกรสอนสั่งจงฟังความ พรุ่งนี้ยามหนึ่งจะมาอย่าปรารมภ์
+ออกจากปรางค์ย่างเยื้องชำเลืองเหลียว ให้เสียวเสียวปะสุรางค์นางสนม
+แล้วร่ายเวทวิทยาทั้งอาคม ให้เป็นลมบังตาพวกนารี
+แล้วปีนข้ามกำแพงลัดแลงออก มาชั้นนอกเดินทางกลางวิถี
+กลับไปยังที่อยู่ของภูมี แล้วจรลีเข้าไปหาพระอาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงง่วงเหงาบนเก้าอี้ เห็นศิษย์รี่เข้ามาหาจึงว่าขาน
+แล้วถามไต่เองไปหาเห็นช้านาน มันเป็นการหรือหาไม่ตั้งใจคอย
+พระมังคลาว่าได้สมอารมณ์นึก ที่ตรองตรึกไว้คงได้เครื่องใช้สอย
+พอตั้งตัวได้สักพักไม่หลักลอย จึงจะค่อยพยายามไปตามบุญ
+บาทหลวงว่าถ้าเองเลยเป็นเขยเขา ธุระเราขาดเหลือคงเกื้อหนุน
+พ่อตาดีมีปัญญาช่วยการุญ จะได้อุ่นอกใจกลับไปเมือง
+กำพลเพชรเขตแดนของยายเฒ่า ไปตีเอาลังกาให้ตาเหลือง
+จับอ้ายพวกพงศ์เผ่าเป็นเจ้าเมือง แก้แค้นเคืองมันให้ได้ดังใจปอง
+พระมังคลาสาธุสะคุณพระช่วย ขอให้รวยเหมือนกับคำที่ร่ำสนอง
+คุณโปรดด้วยช่วยดำริคิดตริตรอง แม้นสมปองจะได้ไปตั้งใจจง
+อาจารย์คิดศิษย์ฟังสังรเสริญ พูดกันเพลินเหมือนหนึ่งจิตคิดประสงค์
+แต่เช้ามาค่ำไปเหมือนใจจง ยุพยงมิได้ขัดอัธยา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยวิไลลักษณ์ อยู่สำนักเนินพนมร่มรุกขา
+ที่เขาใหญ่ปลายประเทศเขตลังกา สามสิทธาเคร่งครัดมัสการ
+กองอัคคีตีระฆังแล้วตั้งสวด พวกที่บวชถือธรรมกรรมฐาน
+ไม่โลภหลงปลงใจในสันดาน หมายนิพพานภายหน้าสถาวร
+แต่องค์พระกฤษณายังว้าวุ่น ให้เฉียวฉุนมิใคร่ร้างห่างสมร
+เห็นเทพินยินดีมีสุนทร เฝ้าวิงวอนจะให้สึกนึกรัญจวน
+นี่จะบวชไปถึงไหนจะใคร่รู้ ไม่เอนดูศิษย์หามันน่าสรวล
+มิโปรดมั่งก็จะตั้งแต่รบกวน เฝ้ายียวนนางชีพิรี้พิไร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงค์องค์มุนีฤๅษีสาว จึงแกล้งกล่าวพจนาอัชฌาสัย
+ช่างไม่กลัวบาปกรรมพูดร่ำไร เป็นจนใจจะให้สึกนึกละอาย
+ไม่กลัวความครหานินทาหรือ พระจะถือเอาแต่ได้เหมือนใจหมาย
+ฉันอดสูดูเป็นน่าระอาอาย อย่าวุ่นวายเลยพระองค์เหมือนวงศ์วาน
+คิดสละละลักหักสวาท จงหมายมาดเอาที่ธรรมกรรมฐาน
+พระหักจิตให้ตรงเหมือนวงศ์วาน อย่าคิดการที่ในเล่ห์ประเวณี
+แล้วกลับเข้ากุฎีที่สถิต องค์พระกฤษณาเบียดเข้าเสียดสี
+แล้วตรองตรึกนึกไว้เป็นไรมี คงสึกชีเอาให้ได้ดั่งใจปอง
+แล้วเคียงข้างพลางว่าฉันเป็นศิษย์ ขอสนิทครูไว้มิให้หมอง
+จะหนวดฟั้นหมั่นเคล้าเข้าประคอง มุนีน้องสาวฉันให้บรรทม
+พลางประคองต้องเต้าเต็มพระหัตถ์ นางป้องปัดมิให้ชิดสนิทสนม
+แล้วว่าบาปนะไม่ควรกวนอารมณ์ จะขาดพรหมจรรย์ไปพระไม่กลัว
+นรกหรือถือดีอย่างไรนั่น เพราะว่าฉันชาตินี้ไม่มีผัว
+จึ่งอุตส่าห์บรรพชิตเพราะคิดกลัว มิให้มัวหมองมีราคีคาว
+พระกฤษณาว่าศรัทธาฉันสาธุ เห็นจะลุไปสวรรค์แต่สาวสาว
+อย่าเพ่อร้างจางจืดให้ยืดยาว ในแดนดาวสรวงสวรรค์อนันตัง
+จะไปเบียดเยียดยัดกันสับสน แต่ล้วนคนตัดขาดสวาทหวัง
+วิมานแมนเห็นจะแน่นเหลือกำลัง จงยับยั้งช้าช้าให้ถาวร
+ฉันจะได้อยู่เป็นศิษย์กนิษฐ์นาฏ จะรับราชเสาวนังช่วยสั่งสอน
+พลางอิงแอบแนบชิดสะกิดกร ประคองช้อนเชยปรางทางประโลม
+แล้วว่าถึงบาปกรรมก็ตามเถิด ไม่ขอเริศร้างไปให้ไกลโฉม
+พลางคลึงเคล้าเย้ายวนชวนประโลม ขอเชิญโฉมลาพรตดาบสินี ฯ
+๏ ฝ่ายเทพินผินพักตร์มาซักถาม ไม่กลัวความดอกหรือเกี้ยวฤๅษี
+แม้นทราบถึงทูลกระหม่อมจอมโมลี ก็จะตรีชาชั่วให้ตัวตรอม
+จะสึกหาลาศีลเห็นสิ้นคิด ก็อายจิตไม่รู้หายจะผ่ายผอม
+แม้นจะขืนใจน้องให้หมองมอม ที่จะยอมด้วยพระองค์อย่าสงกา
+เห็นเป็นหญิงพระยิ่งทำเอาตามจิต พระไม่คิดหน้าหลังมั่งหรือจ๋า
+น้องมิใช่ข้าสนองรองบาทา จะได้มาลวนลามเอาตามใจ
+แล้วนงลักษณ์ผ��ักหัตถ์สะบัดค้อน เพราะแสนงอนดูก็งามตามวิสัย
+พระนิ่งนึกตรึกตรองทำลองใจ น้องมิได้เมตตาขอลาตาย
+แล้วลุกมาหน้าห้องช่องสิงหาสน์ เอาเชือกคาดผูกไว้เหมือนใจหมาย
+จะผูกศอมรณาชีวาวาย ขอลาสายสมรมิ่งจริงหนานาง
+แม้นอยู่ไปอายเขาชาวสิงหล นฤมลนุชน้องอย่าหมองหมาง
+แล้วจับเชือกพันพระศอพอให้นาง เห็นแล้ววางหัตถ์นิ่งไม่ติงกาย
+นางโฉมยงองค์สั่นให้หวั่นหวาด ร้องกรีดกราดวิ่งไปดั่งใจหมาย
+เข้าแก้ศอหน่อนาถให้คลาดคลาย นางโฉมฉายองค์สั่นให้รัญจวน
+แล้วจูงหัตถ์ตรัสถามด้วยความรัก ไม่หน่วงหนักเลยพ่อคุณมาหุนหวน
+น้องจะคิดผ่อนผันอย่ารัญจวน แต่พอควรอย่าให้น้องนี้ต้องอาย ฯ
+๏ พระเล้าโลมโฉมเฉลาว่าเจ้าพี่ ไม่ควรที่ตัดรักให้หักหาย
+จะอยู่ไปไหนเลยจะพ้นอาย พี่ขอตายเสียให้สิ้นเขานินทา
+เพราะน้องไม่เอ็นดูจะสู้ม้วย อยู่ก็ป่วยการชาติวาสนา
+ไม่สมหมายก็คงวายชีวาลา เป็นสัจจาของพี่จริงอย่ากริ่งความ
+นางชีวอนผ่อนตามด้วยความสวาท พระหน่อนาถนั่งพิไรแล้วไต่ถาม
+จะลาพรตแล้วหรือยังขอฟังความ นางทูลตามเรื่องรักหนักอุรา
+พระโปรดน้องอย่าให้หมองมลทินหมาง กันแสงพลางน้องจะพูดกลัวมุสา
+สุดแท้แต่บุญกรรมได้ทำมา เป็นสัจจาพระอย่าแหนงแคลงอารมณ์
+หน่อกษัตริย์จัดภูษาออกมาไว้ กับสไบเครื่องอานรองพานถม
+นางเบือนพักตร์ผลักไสไม่นิยม แล้วก็ก้มพักตร์เฉยไม่เงยดู
+พระกฤษณาว่าไม่สึกนึกไฉน นั่งพิไรวิงวอนจนอ่อนหู
+เข้าเปลื้องเครื่องนักสิทธ์ปิดประตู นางสุดรู้สุดคิดจะบิดเบือน
+ต้องจำใจจำลาสิกขาบท แสนกำสรดเศร้าใจใครจะเหมือน
+พระอิงแอบแนบชิดสะกิดเตือน พูดแชเชือนที่ตรงเล่ห์ประเวณี ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์สมจิตที่คิดหวัง ตรงเข้านั่งแนบเบียดพอเสียดสี
+นางนงลักษณ์ผลักพลิกแล้วหยิกตี พระก็มิวางนางนงเยาว์
+ค่อยเชยปรางทางว่านิจจาน้อง แต่เจ้าของนี้ก็ล่วงมาหวงเขา
+เอ็นดูพี่เถิดแม่ตีแต่เบาเบา พระโลมเล้าสายสมรกรประคอง
+นางฟังคำทำเป็นว่าชะพระพี่ มานั่งชี้นิ้วเอาเป็นเจ้าของ
+ใครยกยอขอให้ดั่งใจปอง หรือว่าน้องนี้เป็นเมียมาเคลียคลอ
+เหมือนคำเหล่าชาวพาราเขาว่าไว้ ใครอยากได้ไปเป็นเมียต้องเสียหอ
+พระจะมาไว้ยศเที่ยวกดคอ เอาแต่พอสมคิดผิดธรรมเนียม
+พระปลอบพลางทางว่านิจจาน้อง ทำหอห้องวุ่นวายนึกอายเหนียม
+แม่รู้เห็นเป็นอย่างไรในธรรมเนียม เอามาเทียมวงศ์กษัตริย์ขัตติยา
+ใครปลูกหอขอสู่แม่รู้มั่ง จะให้ตั้งปึกแผ่นให้แน่นหนา
+ตามเยี่ยงอย่างจักรพรรดิกษัตรา แม้นมีมาจะได้ทำตามบุราณ
+พี่ก็ไม่เคยเห็นเหมือนเช่นกล่าว ที่เรื่องราวพจนาแม่ว่าขาน
+พลางสวมสอดกอดเคล้าเยาวมาลย์ ฤดีดาลเดือดดิ้นถวิลวอน
+แล้วอิงแอบแนบน้องประคองเคล้า ค่อยต้องเต้าเต่งทรวงดวงสมร
+จุมพิตพักตร์เทพินกลิ่นขจร ดั่งเกสรเสาวรสมาชดเชย
+ละอองอาบซาบซ่านสำราญรื่น ทั้งชุ่มชื่นน้ำนวลหวนระเหย
+เหมือนมาลีคลี่คลายพระพายเชย หวนระเหยแย้มผกาสุมาลัย
+พยุหวนป่วนปั่นสนั่นก้อง สะเทือนท้องธรณินแผ่นดินไหว
+ทะเลลมยมนาคงคาลัย เป็นคลื่นใหญ่กึกก้องท้องสินธู
+พิรุณโรยโปรยปรายเป็นสายสาด สุนีฟาดเปรี้ยงลั่นสนั่นหู
+คำรนร้องก้องกระทั่งฝั่งสินธู ทั้งราหูจับจันทร์ดังสัญญา
+เมขลาแบแก้วอยู่แวววับ กระจ่างจับท้องทะเลแลเวหา
+รามสูรไล่โลดกระโดดมา โถมถลาชิงแก้วเห็นแวววาว
+นภากาศดาดดำเป็นน้ำฝน ทั้งมืดมนท้องฟ้าเวหาหาว
+เป็นหมอกมัวทั่ววิถีไม่มีดาว ฝนก็พราวพรำพร้อยปรอยปราย
+เขาพระเมรุเอนเอียงเพียงจะทรุด พระยาครุฑโบกบินกระสินธุ์สาย
+ฝูงเต่าปลาใหญ่น้อยเที่ยวลอยราย ที่ในสายสาคโรชโลธร
+นาคราชผาดแผลงสำแดงฤทธิ์ ขึ้นเพ่นพิษที่ในกลางหว่างสิงขร
+เป็นคลื่นคลั่งฝั่งฝาในสาคร ทั้งมังกรผุดพ่นในวนวัง ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสวาทบนอาสน์รัตน์ หน่อกษัตริย์เสร็จสมอารมณ์หวัง
+ไม่เหินห่างนั่งเสียดเข้าเบียดบัง แล้วก็ตั้งยั่วเย้าเฝ้าเคล้าคลึง
+อัศจรรย์นั้นบ่อยอร่อยรส ถึงโอสถใดจะเปรียบไม่เทียบถึง
+ดั่งได้เหาะเหินหาวดาวดึงส์ ชั้นไตรตรึงศ์จะมาเทียบไม่เปรียบปาน
+จนรุ่งแจ้งแสงทองส่องสว่าง แจ่มกระจ่างเด่นดวงพระสุริย์ฉาน
+พลางเล้าโลมโฉมเฉลาลำเพาพาล เยาวมาลย์แม่จงคิดทำบิดเบือน
+ว่าป่วยไข้พี่จะไปทูลฉลอง ที่ตรึกตรองไว้อย่างไรทำให้เหมือน
+แต่ทรงเครื่องบรรพชิตอย่าบิดเบือน ทำให้เหมือนก่อนเก่าแต่เยาว์มา
+นางรับคำร่ำว่าอย่าปรารภ แล้วนอบนบทูลพลันด้วยหรรษา
+พระสอนสั่งน้องจะฟังที่บัญชา อย่าทรงปรารภพระทัยจงไว้วาง ฯ
+๏ พระรับขวัญขวัญต���นิจจาเอ๋ย ไม่ละเลยนุชน้องอย่าหมองหมาง
+จนสิ้นแดนแผ่นฟ้านภาภางค์ พี่ไม่ร้างรักแม่จนแดดาล
+จะถนอมกล่อมขวัญอย่ารันทด ไม่เปลื้องปลดความรักสมัครสมาน
+พี่จะลาโฉมเฉลาเยาวมาลย์ ไปทูลสารทรงฤทธิ์พระปิตุลา
+แล้วลุกออกนอกวังไม่ยั้งหยุด พระรีบรุดเร่งราชรถา
+พอถึงกุฎิ์ทรงฤทธิ์พระปิตุลา สามสิทธาเสด็จออกนอกกุฎี ฯ
+๏ ฝ่ายนักสิทธ์พระอภัยวิไลลักษณ์ เห็นหลานรักมาประณตบทศรี
+จึงปราศรัยไต่ถามตามคดี ในธานีเวียงวังเมืองลังกา
+ยังอิ่มเอมเปรมปราเป็นผาสุก หรือมีทุกข์เป็นไฉนอย่างไรหนา
+ทั้งศึกเสือเหนือใต้เมืองใดมา บอกให้ป้าลุงแจ้งแสดงความ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระกฤษณา แจ้งกิจจาสารพัดดั่งตรัสถาม
+พร้อมพระวงศ์พงศาพยายาม คอยปราบปรามข้าศึกช่วยตรึกตรอง
+แต่โฉมยงองค์เทพินมุนินน้อย ให้เศร้าสร้อยป่วยไข้ฤทัยหมอง
+หมอว่าเป็นไข้พิษผิดทำนอง จับแต่สองโมงไปให้ระทวย
+ผลผลาอาหารทั้งหวานเปรี้ยว สักคำเดียวก็ไม่ได้ให้ระหวย
+พอสร่างจับกลับร้อนอ่อนระทวย ตั้งแต่ป่วยผอมซูบผิดรูปทรง
+ให้หม่อมฉันออกมาทูลมูลเหตุ ขอพระเดชช่วยระงับดับพิษสง
+พอเสื่อมสร่างบางเบาบรรเทาลง ได้ดำรงชีวาที่อาดูร ฯ
+๏ พระอภัยได้สดับใจวับหาย เอะวุ่นวายไข้จับจะดับสูญ
+หรือจะเป็นเทพเจ้าเข้าประมูล มาเพิ่มพูนแทรกซ้ำจึ่งจำเป็น
+หรือทับลัคน์เล็งจันทร์เป็นวันเคราะห์ มาจำเพาะเป็นไข้พอได้เห็น
+จำจะไปดับร้อนให้หย่อนเย็น จะได้เห็นหลานลูกวางหยูกยา
+แม่วัณฬามาลีศรีสวัสดิ์ มาไปด้วยช่วยจัดหมอรักษา
+แล้วตรัสสั่งข้าเฝ้าเหล่าเสนา แต่บรรดาแวดล้อมอยู่พร้อมเพรียง
+แล้วให้เตรียมรถที่นั่งบัลลังก์รัตน์ นางกษัตริย์ห่มดองครองเฉวียง
+โขมพัตถ์จัดจีบให้กลีบเรียง เข้านั่งเคียงข้างองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์อภัยมุนีนาถ ยุรยาตรอ่าองค์จากโรงฉัน
+ชฎากลีบจีบจัดกระหวัดพัน สะพักผันเบื้องเฉวียงเรียบเรียงงาม
+พระสวมกายสายธุหร่ำประคำถือ ประนมมือถือมั่นกันทั้งสาม
+แล้วเดินสวดสิกขาภาษาพราหมณ์ ดำเนินตามกันออกนอกกุฎี
+ขึ้นรถทรงพระที่นั่งบัลลังก์รัตน์ สามกษัตริย์สำรวมจิตกิจฤๅษี
+ให้เร่งราชรถาเข้าธานี สารถีรับขับไปฉับพลัน
+พระกฤษณานำหน้ารถที่นั่ง ถึงกระทั่งกรุงไกรไอศวรรย์
+พระญาติวงศ์พงศาพร้อมหน้ากัน ถวายวันทาองค์พระทรงญาณ ฯ
+๏ ศรีสุวรรณอัญชลีพี่สะใภ้ นางปราศรัยด้วยสุนทรอันอ่อนหวาน
+ฉันถวายส่วนกุศลผลทาน จงสำราญโรคาอย่ายายี ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ประสานหัตถ์มัสการเหนือเกศี
+รับกุศลสองนางต่างยินดี เชิญพระพี่สามองค์ตรงเข้าวัง
+พระอภัยมณีฤๅษีสิทธ์ สำรวมจิตพรหมจรรย์ทุกวันหวัง
+แล้วถามถึงคนไข้ที่ในวัง ไปยับยั้งอยู่ที่ไหนจะไปเยือน
+พระญาติวงศ์พงศาพาเสด็จ ไปพร้อมเสร็จที่สำนักตำหนักเขียน
+นางสาวใช้หมอบกลาดดาษเดียร เป็นเวรเวียนปรนนิบัติจัดประจง
+สามสิทธามาถึงแล้วจึ่งถาม แม้โฉมงามเจ้าประชวรหรือนวลหง
+ที่เจ็บปวดรวดเร้าบรรเทาลง หรือโฉมยงยังรำคาญประการใด ฯ
+๏ นางนบนอบหมอบกรานประสานหัตถ์ ทูลกษัตริย์สามองค์ที่สงสัย
+แต่ป่วยมาห้าวันแทบบรรลัย นึกจะไม่เห็นองค์พระทรงธรรม์
+พระอภัยมณีฤๅษีสิทธ์ ประคองชิดโลมเล้าสาวสวรรค์
+ดูร่างกายผ่ายผอมลงครันครัน อาหารนั้นน้อยนักมักเป็นลม
+แม่สึกหาลาพรตเสียก่อนเถิด โรคจะเกิดมาปะทะเข้าประสม
+เมื่อหายโรคโศกเศร้าเบาอารมณ์ จะถือพรหมจรรย์อีกก็ตามใจ ฯ
+๏ ฝ่ายเทพินยินคำพระร่ำปลอบ ให้ชื่นชอบในอุราอัชฌาสัย
+เห็นสมนึกตรึกตรองที่ต้องใจ พระโปรดให้ลาพรตดาบสินี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั้นชำนาญในการชู้ ก็ล่วงรู้กิริยามารศรี
+ครั้นจะพูดเป็นผู้ใหญ่เห็นไม่ดี ประเวณีเขาจะล่วงไปท้วงติง
+แต่แลดูลูกชายสายสวาท เห็นประหลาดไม่เคยเฝ้าเคล้าผู้หญิง
+ทำเหมือนรู้ไม่เท่าเขาจริงจริง แล้วนั่งนิ่งเฉยไปมิได้แล ฯ
+๏ นางดาบสสององค์ก็สงสาร เหมือนวงศ์วานเคียงข้างไม่ห่างแห
+สั่งให้แพทย์ผู้รู้มาดูแล จึ่งว่าแม่จะไปพักตำหนักจันทน์
+แม้นเป็นไรใช้คนไปบอกด้วย จะมาช่วยรับรองประคองขวัญ
+พอสั่งเสร็จนางเสด็จจรจรัล ทั้งทรงธรรม์เธอก็ไปที่ไสยา
+เสด็จขึ้นมนเทียรวิเชียรรัตน์ พวกปรนนิบัติพร้อมกันก็หรรษา
+สุลาลีรำภายุพาผกา มาพร้อมหน้าเฝ้าแหนแสนสบาย
+พระทรงศีลผินพักตร์มาทักถาม อันสงครามไพรีแตกหนีหาย
+ราษฎรได้สุขสนุกสบาย หรือวุ่นวายเคืองเข็ญเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ทั้งสามนางทรงทูลพระนักสิทธ์ สำราญจิตซื่อตรงไม่สงสัย
+ทั้งนครมิได้ร้อนด้วยสิ่งใด ทั้งนายไพร่เสนาประชาชน ฯ
+๏ พระฤๅษีทรงฟังสังรเสริญ จงเจริญสุขสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+ทั่วประเทศเขตแคว้นแดนมณฑล ขอกุศลช่วยสัตว์ให้วัฒนา ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลโฉม ปลอบประโลมลูกน้อยเสน่หา
+พาไปเฝ้าภูวไนยอัยกา ทั้งสุดสาครกษัตริย์ไปมัสการ
+สามพระองค์ทรงพรตดาบสเห็น หน่อนัดดาน่าเล่นเจียวหนอหลาน
+จึ่งตรัสว่าย่าปู่ไปอยู่นาน พึ่งเห็นหลานเดี๋ยวนี้พระปรีดิ์เปรม
+พลางอุ้มองค์พระกุมารชาญสมร แล้วอวยพรอย่ามีทุกข์สุขเกษม
+อายุยืนหมื่นปีจงปรีดิ์เปรม จงอิ่มเอมในสมบัติวัฒนา
+ประทานนามตามวงศ์พงศ์กษัตริย์ นรินทร์รัตน์ขัตติยวงศ์ตามพงศา
+เดโชชัยในสมบัติกษัตรา ให้นัดตาสืบวงศ์ดำรงวัง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระกฤษณา นั่งรักษานุชนาฏสวาทหวัง
+ไม่จากห้องน้องน้อยคอยระวัง ก็สมดั่งใจนึกที่ตรึกตรอง
+โรคมายาสาระบิดปกปิดไว้ นางคนไข้ค่อยสว่างที่หมางหมอง
+ได้โอสถไว้สำหรับประคับประคอง อาการน้องก็ค่อยเบาบรรเทาลง
+พระนักสิทธ์ทั้งสามค่อยถามไต่ โรคาไข้ที่ประชวรนวลหง
+พระไปเยี่ยมมิได้ขาดหมือนญาติวงศ์ เห็นดำรงกายฟื้นค่อยชื่นบาน
+แต่ดูพระกฤษณาเห็นหน้าจ๋อย หรือจะพลอยป่วยไข้ให้สงสาร
+เฝ้าพิทักษ์รักษาพยาบาล เห็นอาการกับจริตผิดทำนอง
+เหมือนอกเราเล่าเมื่อยังกำลังหนุ่ม ก็รึงรุมทุกข์ทนต้องหม่นหมอง
+เพราะความรักหนักจิตที่คิดปอง ก็ทำนองเดียวกันเช่นนั้นเอง
+จำจะต้องเสกสองให้ครองคู่ ฉวยให้อยู่ฟูมฟักมักโฉงเฉง
+เหมือนเปลวไฟใกล้เชื้อก็เหลือเกรง จะครื้นเครงอายเขาเหล่าประชา
+พระตรองตรึกนึกแล้วเสด็จกลับ มาประทับชานพักตำหนักขวา
+รับสั่งเรียกศรีสุวรรณจำนรรจา อนุชาเจ้าจะเห็นเป็นอย่างไร
+พี่จะเสกเทพินกับกฤษณา พระน้องยาเจ้าจะเห็นเป็นไฉน
+เขาก็วงศ์เทวาสุราลัย ควรจะให้ปกครองกันสองรา
+เป็นคู่เรียงเคียงสวาทราชโอรส ให้ปรากฏสืบวงศ์เผ่าพงศา
+ตามเยี่ยงอย่างจักรพรรดิกษัตรา เหมือนพี่ว่าซื่อตรงเป็นวงศ์วาน ฯ
+๏ ศรีสุวรรณทูลตอบว่าชอบแล้ว ดั่งฉัตรแก้วฝังปลูกทั้งลูกหลาน
+ไม่เสียศักดิ์สุริย์วงศ์เสียวงศ์วาน ตามบุราณขัตติยาทุกธานี
+แล้วจะไปบำรุงกรุงรมจักร ให้สมศักดิ์จักรพรรดิกษัตริย์ศรี
+จะได้เป็นเกือกทองรองธุลี ก็เป็นที่สรรเสริญเจริญคุณ
+พระทรงฟังอนุชาปร���ชาฉลาด เหมือนวงศ์ญาติขาดเหลือช่วยเกื้อหนุน
+เป็นธุระน้องยาช่วยการุญ จะมีคุณมากมายหลายประการ
+พ่อสั่งเครื่องอภิเษกเอกฉัตร ตามกษัตริย์อิศรามหาศาล
+ศรีสุวรรณรับรสพจมาน มาสั่งการกับมหาเสนาใน
+เร่งบาดหมายไปให้รู้ทุกหมู่หมวด ขุนตำรวจเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ให้เสมียนเขียนหมายรายกันไป มหาดไทยกรมท่าศาลาเวร
+ตามรับสั่งตั้งพิธีวันสี่ค่ำ ปลูกโรงรำช่องระทาเร่งทาเสน
+หุ่นละครโขนหนังสั่งให้เกณฑ์ หกคะเมนต่ายลวดประกวดกัน
+เครื่องภิเษกเอกฉัตรจัดให้พร้อม พวกเจ้าจอมที่ในวังสั่งกวดขัน
+ให้ท้าวนางตั้งเลี้ยงพร้อมเพรียงกัน ทั้งเจ็ดวันกว่าจะเสร็จสำเร็จการ
+ทุกหมู่หมวดตรวจตามความรับสั่ง มาพร้อมพรั่งที่ปราสาทราชฐาน
+ถึงวันนัดสี่ค่ำจะทำการ พนักงานทูลท้าวเจ้าบุรินทร์ ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ สั่งให้จัดเครื่องทรงสรงกระสินธุ์
+สำหรับสองกษัตราสรงวาริน ให้ครบสิ้นตามอย่างข้างบุราณ
+ให้นงเยาว์เสาวคนธ์วิมลพักตร์ กับนางนักสนมนาฏในราชฐาน
+ทั้งรำภาสุลาลีช่วยชี้การ ยุพาพาลจัดแจงแต่งข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์เทพินนารินนาฏ ภาณุมาศไตรตรัสจำรัสไข
+พวกท้าวนางต่างเชิญเสด็จไป ให้เข้าในห้องสรงอลงกรณ์
+ทั้งสี่นางต่างช่วยกันทรงเครื่อง อร่ามเรืองจำรัสประภัสสร
+ทรงภูษาแย่งกระหนกยกละคร ซับในซ้อนกรองทองสีตองใน
+ทองพระกรแก้วกุดั่นกัลเม็ด ประดับเพชรพลอยพร่างกระจ่างใส
+สอดสังวาลบานพับมีซับใน ล้วนแก้วไพฑูรย์รัตน์ชัชวาล
+นางสอดใส่ธำมรงค์อลงกต ทับทิมสดสีแดงสุกแสงฉาน
+ทรงมงกุฎบุตรีแก้วประพาฬ ฉลองศอต่อก้านกระหนกเครือ
+ตาบประดับทับทิมดูพริ้มพร้อย อุบะห้อยเพชรประไพวิไลเหลือ
+สะอิ้งเพชรเม็ดใหญ่เป็นลายเครือ สลับเนื้อซับรองทองอุไร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรกฤษณา ให้สรงวารีรดอันสดใส
+ทรงภูษาแย่งยกกระหนกใน แล้วสอดใส่ฉลององค์อลงกรณ์
+เจียระบาดตาดปักเป็นเครือรัตน์ คาดเข็มขัดเนาวรัตน์ประภัสสร
+สนับเพลาเพริศพรายลายมังกร มีเชิงงอนพรรณรายดูพรายเพรา
+ใส่ห้อยหน้าผ้าทิพย์สุวรรณปัก ลายสลักโปร่งปรุฉลุเฉลา
+สังวาลเพชรเม็ดรายดูพรายเพรา ล้วนแก้วเก้าหลายหลากดูมากมี
+ทรงมงกุฎบุษราจินดาประดับ กระจ่างจับพักตร์ผ่องละอองศรี
+พระญาติวงศ์พงศาบรรดามี มาพร้อมที่ปราสาทราชวัง
+เชิญพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ ขึ้นกองรัตน์ราชัยเหมือนใจหวัง
+ให้เร่งบอกท้าวนางข้างในวัง มีรับสั่งเร่งนุชพระบุตรี
+พวกเถ้าแก่หลวงแม่เจ้าเข้าไปบอก นางรีบออกมาประณตบทศรี
+เสาวคนธ์จูงเทพินด้วยยินดี ไปนั่งที่กองสุวรรณพรรณราย
+สามดาบสเสด็จมาในปราสาท พร้อมพระญาติวงศ์สิ้นทั้งหลาย
+ศรีสุวรรณสินสมุทรสุดสบาย ช่วยโฉมฉายเทพินนิฤมล
+สุดสาครกับวลาวายุพัฒน์ มาช่วยจัดการวิวาห์สถาผล
+พอได้ฤกษ์โหรเฒ่าเข้ามณฑล เสกน้ำมนต์บัดพลีพลีกรรม
+ประกาศไทเทวาในอากาศ เจ้าไกรลาสเชิญช่วยชุบอุปถัมภ์
+แล้วจุดเทียนปากหม้อบริกรรม พราหมณ์ก็ทำตามภาษาบูชาเชิญ
+ให้สององค์ทรงเกี่ยวก้อยกระหวัด ร่วมเอกฉัตรเดียวกันสรรเสริญ
+แล้วเจิมพักตร์สององค์ทรงเจริญ ให้เพลิดเพลินในสมบัติกำจัดภัย
+ให้พระชนม์ยาวยืนหมื่นพรรษา ตามตำราไสยเวทข้างเพทไสย
+ฝ่ายดาบสยศยงองค์อภัย เสด็จไปเจิมพักตร์ลักขณา
+ให้สองเจ้าเยาวเรศเกศกษัตริย์ ผ่านสมบัติครองกันให้หรรษา
+ทั้งทุกข์โศกโรคภัยให้นิรา พระทรงสังข์ทักษิณารดวารี
+เหล่าพระวงศ์พงศ์พันธุ์ช่วยกันเสก โหราเอกได้ฤกษ์เบิกบายศรี
+พราหมณ์ก็จุดแว่นเวียนวิเชียรมี พวกดนตรีแตรสังข์กังสดาล
+มโหรีปี่พาทย์ระนาดฆ้อง บ้างรับร้องจำเรียงเสียงประสาน
+ทั้งบัณเฑาะว์เพราะดังเป็นกังวาน ทุกโรงงานเล่นสำเร็จครบเจ็ดวัน
+อภิเษกสององค์พงศ์กษัตริย์ พระคิดจัดจะให้ไปครองไอศวรรย์
+ประทานของต่างต่างเป็นรางวัล ทั้งกำนัลนักสนมพอสมควร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรกฤษณา กับธิดาปรีดิ์เปรมเกษมสรวล
+ไปเฝ้าทั้งลุงป้าเวลาจวน บังคมควรทูลลาฝ่าละออง
+กับองค์พระบิตุเรศเกิดเกศเกล้า แล้วหมอบเฝ้าคอยฟังรับสั่งสนอง
+ศรีสุวรรณสั่งความตามทำนอง เจ้าไปครองสวรรยาในธานี
+อันบิดาช้าอยู่จะได้กลับ กำหนดนับยังมิได้ไปกรุงศรี
+เจ้าจงไปให้พิพัฒน์สวัสดี ครองบุรีไอศวรรย์อย่าฉันทา
+บิดาช่วยอวยสวัสดิ์พพิพัฒนผล ให้พระชนม์สองยืนหมื่นพรรษา
+อรินทร์ราชไพรีอย่าบีฑา พระอัยกาอัยกีมีพระคุณ
+เอาใจใส่อย่าให้เคืองในเบื้องบาท ทั้งวงศ์ญาติขาดเหลือช่วยเกื้อหนุน
+ทั้งองค์แก้วเกษราช่วยการุญ เขามีคุณเหมือนกับแม่อย่าแ��เชือน
+รักแม่เจ้าเท่าไรก็ให้รัก จงฟูมฟักกรุณาเมตตาเหมือน
+ดั่งบุตรร่วมครรภ์แท้อย่าแชเชือน รักให้เหมือนชนนีจะดีครัน ฯ
+๏ พระกฤษณาว่าอย่าทรงพระวิตก ลูกจะยกไว้เป็นเอกไม่เสกสรร
+เหมือนมารดรเกิดเกล้าพงศ์เผ่าพันธุ์ พระคุณนั้นเหลือล้นคณนา
+ลูกมิให้ขัดเคืองในเบื้องบาท ทั้งพระมาตุรงค์เผ่าพงศา
+ไม่ขึ้งเคียดเกียดกันคิดฉันทา แล้วทูลลาลงกำปั่นด้วยทันใด ฯ
+๏ สามนักสิทธ์ลุงป้าลงมาส่ง ทั้งบิตุรงค์วงศ์เชื้อในเนื้อไข
+เมื่อเทพินกฤษณาทูลลาไป ก็พอได้ฤกษ์ดีให้คลี่คลาย
+ทหารโห่เอาชัยชักใบขึง ยิงปืนตึงพร้อมพหลพลทั้งหลาย
+ถอนสมอแล่นเคียงกันเรียงราย พวกนายท้ายตั้งเข็มเต็มชำนาญ
+ครั้นออกจากปากอ่าวลังกาเกาะ หมายจำเพราะแล่นไปทางหว่างอิสาน
+ลมก็เรื่อยเฉื่อยฉ่ำไปสำราญ พระชวนมิ่งเยาวมาลย์ให้ชมปลา
+ฉนากฉลามตามกันเป็นคู่คู่ ฝูงราหูเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+ตะเพียนทองท่องท้องชโลธา ฝูงเหราพาพวกเหราจร
+เหล่ากระโห่โลมาขึ้นคลาคล่ำ บ้างผุดดำกลอกกลับสลับสลอน
+ฝูงพิมพาพากันเที่ยวสัญจร หมู่มังกรว่ายกลาดดาษดา
+เหล่าปลาวาฬฟูฟ่องในท้องสมุทร มันโตสุดสาหัสกว่ามัจฉา
+ทั้งเงือกน้ำเกลื่อนกลาดดาษดา พิศดูหน้าเหมือนกับนางแต่หางมี
+ขนงเนตรเกศกายคล้ายมนุษย์ ดูผาดผุดนวลละอองเนื้อสองสี
+ทั้งสองเต้าเต่งตั้งกำลังดี พระตรัสชี้ให้อนงค์แม่จงดู
+อย่างนี้หรือปิตุลามิน่ารัก ไปฟูมฟักมาแต่ก่อนจนอ่อนหู
+เพราะงามยิ่งจริงนะน้องจงมองดู แต่ตัวผู้หัวล้านรำคาญจริง ฯ
+๏ พระเทพินผินพักตร์มาซักถาม ตัวไหนงามโปรดเลือกเงือกผู้หญิง
+จับมาเป็นหม่อมห้ามเห็นงามจริง เมื่อแอบอิงสมประโยชน์คงโปรดปราน
+พระชื่นชอบตอบสนองว่าน้องแก้ว เห็นสุดแล้วจริงหนาเหมือนว่าขาน
+คงต้องอย่างโฉมเฉลาเยาวมาลย์ ไปสำราญอยู่ในท่าชลาลัย
+นางนบนอบตอบสนองว่าน้องนี้ เป็นแต่ที่พักพามาอาศัย
+แม้นไปถึงถิ่นฐานสำราญใจ พระได้ใหม่คงเหมือนคำที่รำพัน
+พระเชยปรางทางว่านิจจาน้อง ได้พบของชื่นใจในสวรรค์
+ล้วนเครื่องทิพย์หยิบประทานทั้งหวานมัน พี่ไม่หันลงไปปองกินของคาว
+พระแย้มสรวลชวนน้องให้ชมเกาะ เป็นละเมาะน่าชมเหมือนนมสาว
+ที่เขียวแดงแสงช่วงดังดวงดาว เป็นสีพราวพรายตาดูน่ายล
+มี��ุ่มไม้ปลายเกรียนเหมือนเขียนวาด รุกขชาติงามงอกพึ่งออกผล
+ที่ชายหาดปูหอยขึ้นลอยวน ในสาชลทะเลลมยมนา
+พระสุริยงลงลับพยับฝน เป็นหมอกมนมืดมิดทุกทิศา
+คลื่นก็คลั่งทั้งลมระดมมา ตีเภตราเลื่อนลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ จะกล่าวถึงโจรสุหรั่งเมืองตั้งเกี๋ย เป็นตั้วเฮียคุมไพร่ดังใจหวัง
+ชื่อเตียวบู้อยู่คงทรงกำลัง เที่ยวแอบฝั่งชลธีคอยตีเรือ
+มีเภตราห้าสิบเที่ยวรีบรัด คอยตีตัดเรือใบทั้งใต้เหนือ
+มีปืนใหญ่ใส่ประจำทุกลำเรือ ทั้งข้าวเกลือประทุกไว้เลี้ยงไพร่พล
+ทั้งอาวุธสำหรับสัประยุทธ์ ปืนคาบชุดสู้ศึกได้ฝึกฝน
+มีโล่เขนดาบดั้งกำบังตน แต่แล้วคนจับได้ไว้หลายพัน
+จัดให้คุมเรือแพเป็นแม่ทัพ ไว้สำหรับว่าพหลพลขันธ์
+มีนายหมวดตรวจตราสารพัน แล่นตามกันขึ้นล่องท้องชลา ฯ
+๏ พอเห็นลำกำปั่นสุวรรณหงส์ ปักทวนธงเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+พวกโจรให้ตีฆ้องกลองสัญญา เรียกบรรดาเรือรบมาครบลำ
+จะเข้าปล้นเรือใหญ่เหมือนใจนึก ออกแล่นลึกเรือใบล้วนไหหลำ
+ประจุปืนใหญ่น้อยออกลอยลำ อาวุธประจำถ้วนทั่วทุกตัวคน
+พอลมส่งตรงเข้ากำปั่นใหญ่ แกว่งคบไฟแล่นสล้างมากลางหน
+เรือลังกากล้าหาญการประจญ ทั้งคงทนอาวุธยุทธนา
+พอกำปั่นมาทันพร้อมกันหมด ร้องให้ลดใบเข้าเอาสิหวา
+พวกโจรปล่อยปืนหลักยักกะตรา แล่นเข้ามาเหนือน้ำถึงลำทรง
+พวกเรือโจรโยนโซ่เอาขอสับ ทหารรับบนกำปั่นสุวรรณหงส์
+พวกฝรั่งเคยประจญรณรงค์ ให้ชักธงรบขึ้นปืนสัญญา
+กำปั่นตามหลามล้อมเข้าห้อมหลัง ปืนประดับยิงรายทั้งซ้ายขวา
+โห่สนั่นลั่นฆ้องกลองสัญญา ตีประดาพร้อมกันประจัญบาน
+พวกโจรยิงทิ้งไฟติดใบผ้า พระกฤษณาไล่พหลพลทหาร
+ออกรับรองป้องกันประจัญบาน เข้าต่อด้านกองทัพบ้างดับไฟ
+ถือหลาวโล่โตมรกระบี่ง้าว พุ่งเหลนหลาวโห่ลั่นเสียงหวั่นไหว
+ทิ้งหมอดินดำประจุจุดพลุไฟ ติดเพลาใบเรือโจรโยนประดัง ฯ
+๏ ฝ่ายเตียวบู้นายใหญ่ไล่เรือรบ มาสมทบดาษดาทั้งหน้าหลัง
+ยิงปืนใหญ่ไฟฟูมเสียงตูมดัง ถูกฝรั่งล้มตายลงหลายคน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรกฤษณา เห็นโยธากลอกกลับกันสับสน
+ให้ยกค่ายเหล็กวิหลั่นขึ้นชั้นบน พอบังคนเข้าอีกชั้นกันลูกปืน
+แล้วให้ปล่อยนกสับทั้งคาบชุด ฝรั่งจุดปืนผาไม่ฝ่าฝืน
+ถูกเรือโจรแตกพังกำลังป��น ทหารยืนพุ่งหลาวเอาง้าวฟัน
+เรือฝรั่งตั้งห้อมอ้อมสกัด บ้างยิงตัดหางเสือให้เรือหัน
+พอบังเกิดลมกล้าสลาตัน ตีกำปั่นเข้าไปชิดติดเรือโจร
+ทหารโดดโลดขึ้นไปไล่พิฆาต บ้างฟันฟาดเหมือนกับเช่นเขาเล่นโขน
+ทหารใหญ่ไล่ฆ่าบรรดาโจร บ้างก็โยนขอกระชากสับปากเรือ
+ลากเข้าไปใกล้กันทหารโดด บ้างวิ่งโลดเผ่นผยองทำนองเสือ
+ตะครุบตะครับจับได้อ้ายนายเรือ เก็บเอาเสื้อหมวกผ้าบรรดามี
+แล้วคุมตัวนายโจรเข้าไปเฝ้า พลางก้มกล้ากราบประณตบทศรี
+พระให้ล่ามถามพลันไปทันที ว่าเอ็งนี้บ้านแขวงอยู่แห่งไร
+เที่ยวตีเรือเหนือใต้เก็บได้ของ เอาเงินทองผู้คนไปหนไหน
+จงบอกเล่าทุกสิ่งที่จริงใจ หรือใครใช้บอกกูให้รู้ความ ฯ
+๏ ฝ่ายนายโจรนิ่งนั่งได้ฟังตรัส จึงแจ้งอรรถตามตรงที่ทรงถาม
+เมื่อเดิมทีข้านี้เป็นแขกจาม ไปเป็นความอยู่กับพี่ถึงสี่เดือน
+ก็แพ้เขาเจ้าเมืองให้ปรับหมาย ซ้ำเมียตายเสียใจใครจะเหมือน
+ต้องจากที่หนีหายขายเย้าเรือน ไปกับเพื่อนค้าขายก็หลายปี
+ปะสลัดเรือซัดเข้าตั้งเกี๋ย พวกตั้วเหี่ยจับไว้มิให้หนี
+ลงเก็บเอาสินค้าบรรดามี คิดจะหนีก็ไม่พ้นต้องจนใจ
+แต่จำเป็นจำอยู่ไม่รู้เรื่อง ว่าบ้านเมืองหนแห่งตำแหน่งไหน
+สู้กรากกรำลำบากด้วยยากใจ ให้เขาใช้สอยมาถึงห้าปี
+คอยตีเรือเหนือใต้มิได้เว้น เที่ยวซ่อนเร้นตามทางหว่างวิถี
+คอยกันเรือลูกค้าบรรดามี ให้ข้านี้จับจ่ายเป็นนายรอง
+เมื่อปีกลายนายโจรสิ้นชีวิต เขาก็คิดให้ข้าเข้าเป็นเจ้าของ
+มอบสมบัติพัสถานทั้งเงินทอง ให้ครอบครองบ่าวไพร่ได้ใช้การ
+ไม่ทราบว่าเป็นองค์พงศ์กษัตริย์ โทษถึงตัดศีรษะควรประหาร
+ขอพระองค์ยกโทษได้โปรดปราน จะทำการตรึกตรองฉลองคุณ ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งว่าถ้าเช่นนั้น ไปด้วยกันขาดเหลือจะเกื้อหนุน
+เรายกโทษโทษาเพราะการุญ จะทำวุ่นวายไปทำไมมี ฯ
+๏ ฝ่ายเตียวบู้รู้คุณการุญรัก สามิภักดิ์ใต้เบื้องบทศรี
+ขอเป็นข้ากว่าจะตายวายชีวี พระภูมีเสด็จไหนจะไปตาม ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงฤทธิ์กฤษณา สั่งบรรดาพวกทหารชาญสนาม
+ให้ปล่อยเขาไปเป็นสุขอย่าคุกคาม เจ้าพวกล่ามพาไปส่งให้ลงเรือ
+นายโจรกราบทราบสิ้นไม่กินแหนง ประจักษ์แจ้งภูมีอารีเหลือ
+ก็พากันรีบตรงไปลงเรือ พวกที่เหลือแจ้งคว���มมาถามนาย ฯ
+๏ ฝ่ายเตียวบู้ผู้ใหญ่เป็นนายทัพ ก็เล่ากับพวกทมิฬสิ้นทั้งหลาย
+ว่าพวกเราคราวนี้ถึงที่ตาย แต่เจ้านายยกโทษโปรดประทาน
+เราก็ควรจะเป็นข้าเหมือนว่ากล่าว บรรดาเหล่าพวกพหลพลทหาร
+เร่งบอกกล่าวชาวไพร่ที่ใช้การ มีประมาณอยู่เท่าไรในบาญชี
+จะยกตามข้ามทะลไปรมจักร สามิภักดิ์ใต้เบื้องบทศรี
+ฉลองคุณมุลิกาฝ่าธุลี ไว้เป็นที่เจ้านายจนวายวาง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรกฤษณา พอลมซาเมฆเคลื่อนเห็นเดือนสาง
+จึงตรัสชวนโฉมยงอนงค์นาง เปิดหน้าต่างท้ายบาหลีพระชี้ชวน
+ให้ชมดวงจันทราดารารัตน์ แจ่มจำรัสลอยฟ้าเวหาหวน
+ลมก็เรื่อยเฉื่อยชูเรณูนวล เรือกระบวนแล่นมาในสาคร
+ที่นั่งทรงหงส์ทองก็ล่องแล่น ไปตามแผนที่ทางหว่างสิงขร
+พระคลึงเคล้าเยาวมิ่งนางวิงวอน พลางสอดกรกอดประทับไว้กับทรวง
+ถนอมแนบแอบอุ้มแล้วจุมพิต นางชื่นจิตผ่อนตามไม่ห้ามหวง
+เหมือนมาลีคลี่คลายขยายดวง ระรื่นร่วงเกสรขจรขจาย
+อัศจรรย์ลั่นเลื่อนเดือนสว่าง แจ่มกระจ่างดาวเคลื่อนทั้งเดือนฉาย
+น้ำค้างพรมลมเรื่อยเฉื่อยสบาย กระแสสายสาชลในวนวัง
+ละลอกลั่นครั่นครื้นเป็นคลื่นซัด เรือสะบัดบิดลำเป็นน้ำขัง
+ทะเลลมยมนาสาครัง กระทบฝั่งแทบจะจมเป็นลมแดง
+สิงขรเขาเงาง้ำทุกถ้ำเหว เกิดเป็นเปลวไฟสว่างกระจ่างแสง
+วิหคหงส์ลงกระสินธุ์แทบสิ้นแรง ลงฟุบแฝงกออุบลในชลธี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ อยู่แท่นรัตน์แสนสบายท้ายบาหลี
+กับโฉมเทพเทพินด้วยยินดี ร่วมฤดีเดือนหงายสบายใจ
+พระเชยโฉมโลมเล้าว่าเจ้าพี่ จะหาดีไหนเทียบเปรียบไม่ไหว
+ถึงเครื่องทิพย์หยิบมาล่อไม่พอใจ เห็นจะไม่ซาบซ่านที่หวานมัน
+นางหมอบเมียงเคียงค้อนป้อนพระศรี พระเปรมปรีดิ์กอดประทับแล้วรับขวัญ
+ไม่รู้อิ่มนิ่มเนื้อดั่งเจือจันทน์ เพราะหวานมันเหมือนหนึ่งปรุงฟุ้งขจร
+พลางอิงแอบแนบชิดสนิทสนอม พี่จะกล่อมโฉมฉายสายสมร
+ประทมเถิดแก้วตาอย่าอาวรณ์ บนบรรจถรณ์แท่นที่กับพี่ยา
+หัตถ์ประทับกับทรวงดวงสมร พลางกล่าวกลอนกล่อมมิตรกนิษฐา
+โอ้ดวงเดือนเหมือนกับพักตร์พลักขณา เห็นสุดหาเทียมเทียบไม่เปรียบปาน
+มากำปั่นขวัญใจจงไสยาสน์ ที่บนอาสน์รจนามุกดาหาร
+ลมพระพายชายช่อสุมามาลย์ เมื่อเบิกบานแย้มผกาสุมาลัย
+ระเหยหวนชวนชื่นระรื่นรส เหลือจะอดออมจิตพิสมัย
+แม่ยอดหญิงพริ้งพร้อมละม่อมละไม ขอเชิญไปนคเรศนิเวศน์วัง
+เป็นจอมเจิมเฉลิมขวัญอย่าหวั่นหวาด นุชนาฏดวงจิตไม่ผิดหวัง
+พี่รักเจ้าเท่าเทียบเปรียบชีวัง แม่จงฟังพี่กล่อมถนอมเอย ฯ
+๏ ฝ่ายเทพินยินขับให้จับจิต พระช่างคิดกล่าวกลอนสุนทรเฉลย
+ฟังคารมคมคายภิปรายเปรย นางชื่นเชยชูจิตไม่บิดเบือน
+แล้วทูลองค์ทรงเดชพระเชษฐา พระคุณหาแห่งใดเห็นไม่เหมือน
+ถ้านานไปไม่แน่แม้นแชเชือน น้องจะเบือนพักตราไปหาใคร ฯ
+๏ หน่อกษัตริย์ตรัสปลอบตอบสนอง คำพี่พร้องแล้วอย่าแคลงแหนงไฉน
+จะถือสัตย์ไว้ให้มั่นจนบรรลัย สุดาใดพี่ไม่ปองเป็นสองนาง
+อันดวงเดือนนั้นก็เหมือนกับทรวงพี่ ที่จะมีเป็นสองอย่าหมองหมาง
+พี่ให้สัตย์ปฏิญาณในย่านกลาง ทะเลกว้างรู้เห็นเป็นพยาน
+สองเกษมเปรมปรีดิ์เป็นที่ชื่น สำราญรื่นรสรักสมัครสมาน
+ตระกองกรช้อนพุ่มปทุมมาลย์ สองสำราญหลับไปในไสยา ฯ
+๏ เรือก็แล่นมาในทางกลางสมุทร ไม่ยั้งหยุดเร็วพลันด้วยหรรษา
+ข้ามละเมาะเกาะแก่งทุกแห่งมา จากลังกาเดือนครึ่งถึงบูรี ฯ
+๏ ขึ้นเฝ้าท้าวทศวงศ์ผู้ทรงศักดิ์ ในรมจักรนัคเรศบุรีศรี
+พระเห็นราชนัดดากลับธานี ก็เปรมปรีดิ์ตรัสถามเนื้อความพลัน
+ทั้งบิดาป้าลุงในกรุงศรี ยังอยู่ดีปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+การรบพุ่งยุ่งยิ่งช่วงชิงกัน เออหลานขวัญเล่าไปให้อัยกา
+นางโฉมยงองค์นี้อยู่ที่ไหน ใครยกให้เป็นมิตรกนิษฐา
+จงแถลงแจ้งไปให้อัยกา รู้กิจจาหนหลังเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระกฤษณา จึงพรรณาทูลแจ้งแถลงไข
+พระบิตุลาป้าบวชผนวชใน แล้วก็ไปอยู่สิงคุตรที่กุฎี
+ไกลกับวังลังกาสิบห้าโยชน์ พระประโยชน์นับถือเป็นฤๅษี
+บำเพ็ญเพียรเรียนธรรมในคัมภีร์ ถือขันตีอดใจไม่อินัง
+ศึกมาติดกรุงลังกาอาณาเขต ไปทูลเหตุพระไม่ตรัสประหวัดหวัง
+ก็เพิกเฉยเลยไปไม่อินัง มีแต่ตั้งครัดเคร่งบำเพ็งเพียร
+ได้พวกวงศ์ญาติกาปราบข้าศึก ช่วยตรองตรึกป้องกันคิดหันเหียน
+ออกรบสู้หมู่ญาติดาษเดียร แต่พากเพียรรับรองถึงสองปี
+อันโฉมยงองค์นางสำอางพักตร์ เป็นหน่อเทพารักษ์มีศักดิ์ศรี
+ทั้งสามองค์จงรักด้วยภักดี ตามมุนีบิตุลามาด้วยกัน
+พอเกิดศึกมังคลานราราช พระนุชนาฏรู้���นต์ดลขยัน
+ช่วยระงับรับรองคอยป้องกัน ข้าศึกนั้นย่อยยับอัปรา
+พอเสร็จทัพจับไข้เจียนจะม้วย หม่อมฉันช่วยฟูมฟักช่วยรักษา
+พอโรคคลายหายพิษพระบิตุลา ให้ภิเษกกัลยากุมารี
+เป็นคู่ครองสองรากับข้าบาท ในปรางค์มาศรจนาหลังคาสี
+แล้วกำชับว่าให้กลับมาธานี เฝ้าธุลีบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+รับสั่งว่าปราบเตียนที่เสี้ยนหนาม สิ้นสงครามจึ่งจะไปไอศวรรย์
+ให้กราบทูลบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ เธอรำพันทูลแต่ต้นไปจนปลาย ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังสังรเสริญ จงจำเริญสุขไปเหมือนใจหมาย
+เสด็จจากแท่นสุวรรณพรรณวาย กับหลายชายสุณิสาพาเข้าวัง
+พาไปเฝ้าอัยกีที่ปราสาท พวกวงศ์ญาติถามไต่เหมือนใจหวัง
+ทั้งองค์แก้วเกษราก็มาฟัง พร้อมสะพรั่งตรัสถามความลังกา ฯ
+๏ อันเรื่องพระกฤษณาขอช้าไว้ จะกล่าวไปถึงพระองค์ทรงสิกขา
+พระอภัยมณีศรีโสภา ทั้งวันฬาสุมาลีพวกชีไพร
+ส่งนัดดาแล้วเสร็จเสด็จกลับ ไปประทับนคราที่อาศัย
+ขึ้นทรงราชรถาให้คลาไคล เสด็จไปเนินสิงคุตรที่กุฎี
+พร้อมพระวงศ์พงศาคณาญาติ ก็ตามราชรถไปในวิถี
+ส่งเสด็จเสร็จไปถึงกุฎี เข้านั่งที่โรงฉันในศัลลา ฯ
+๏ พระอภัยมณีฤๅษีสิทธ์ สำรวมจิตแจ้งเหตุเทศนา
+พระไตรลักษณ์ชักเรื่องเนื่องกันมา อนิจจาทุกขังไม่ยั่งยืน
+เกิดแล้วตายว่ายวงในสงสาร ทางกันดารมรรคาไม่ฝ่าฝืน
+คิดก็เป็นอนิจจังไม่ยั่งยืน เป็นแต่พื้นเน่าจมถมแผ่นดิน
+เกิดมาแล้วก็คงตายวายชีวาตม์ อย่าหมายมาดรักใคร่ใฝ่ถวิล
+เพราะกิเลสเจตนาจึ่งราคิน ให้สัตว์ดิ้นอยู่ในบ่วงคือห่วงมาร
+ติดในธรรมกรรมฐานนิพพานเถิด จะประเสริฐหนักแน่นเป็นแก่นสาร
+อันตัวเราเล่าประโยชน์โพธิญาณ หมายนิพพานภาคหน้าสถาวร
+อันโลโภโทโสแลโมหะ จงสละเชื่อฟังเราสั่งสอน
+เกิดมาในสงสารต้องราญรอน ชิงนครบ้านเมืองเรื่องอบาย
+ให้เขาพลัดญาติวงศ์เผ่าพงศา อนิจจาอนิจจังสิ้นทั้งหลาย
+ต้องรบราฆ่าฟันกันล้มตาย ตกอบายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้ายา
+ได้แต่ความทุกขังเกิดสังเวช กองกิเลสผูกพันเพราะตัณหา
+เราเบื่อหน่ายในจิตคิดศรัทธา บรรพชาเสียให้พ้นทนทรมาน
+หมายประโยชน์โปรดสัตว์สันทัดเที่ยง จึ่งหลีกเลี่ยงจากห่วงบ่วงสงสาร
+เป็นฤๅษีชีไพรใจสำราญ สมาทานยึดมั่นในขันตี ฯ
+๏ พอจบธรรมกรรมฐานการสิก��า พระยถาสำรวมจิตกิจฤๅษี
+พวกเผ่าพงศ์วงศาบรรดามี อัญชลีกราบก้มประนมกร
+แล้วทูลลากลับหลังยังนิเวศน์ ออกจากเขตเขาเขินเนินสิงขร
+ชมวิหคเหมหงส์ในดงดอน ถึงนครเวลาพอสายัณห์
+เสด็จเข้าวังลังกาอาณาจักร อยู่พร้อมพรักกันที่ในไอศวรรย์
+วลายุดาวายุพัฒน์หัสกัน มาพร้อมกันทูลลาไปธานี ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ สั่งให้จัดแจงเหล่านางสาวศรี
+ที่แรกรุ่นชันษาสิบห้าปี ลูกผู้ดีมิใช่คนพลเมือง
+ทั้งเครื่องอานพานพระศรีสำหรับยศ กระบี่กรดฝักทองละอองเหลือง
+ประดับเพชรเม็ดงามอร่ามเรือง กับทั้งเครื่องสร้อยสุวรรณพรรณราย
+มงกุฎเก็จเพชรประดับสลับสี แกมมณีเนาวรัตน์จำรัสฉาย
+ฉลององค์ตาดปักจำหลักลาย ประทานสายสุดาสวาทราชนัดดา
+สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ ก็พระราชทานของโอรสา
+ทั้งเครื่องทรงมงกุฎบุษรา ทั้งอนุชาที่จะไปก็ให้ปัน ฯ
+๏ ทั้งสามองค์น้อมคำนับอัภิวาท แม้นมีราชการร้อนจงผ่อนผัน
+จะมาเฝ้าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ ให้พร้อมกันทั้งสามตามสัญญา
+แล้วไปเฝ้าชนนีที่ปราสาท ทั้งสามนาฏรับขวัญด้วยหรรษา
+แล้วสอนสั่งเจ้าจงฟังคำมารดา จงรักษาญาติวงศ์พงศ์ประยูร
+อย่าทำให้ขัดเคืองในเบื้องบาท ชนกนาถที่เป็นปิ่นบดินทร์สูร
+ศรีสวัสดิ์พัฒนาอย่าอาดูร จงเพิ่มพูนภิญโญเดโชชัย ฯ
+๏ สามกษัตริย์ขัตติยานราราช ฟังพระมาตุรงค์ว่าน้ำตาไหล
+ลูกจะขอทูลลามารดาไป เพราะว่าได้มีคู่อยู่ด้วยกัน
+แล้วก็ได้พาราราชาภิเษก ในเศวกระฉัตรชัยไอศวรรย์
+ลูกจะขอเชิญให้ไปด้วยกัน จะได้วันทารองฉลองคุณ
+ทั้งสามนางต่างว่ามารดานี้ ดาบสินีขาดเหลือได้เกื้อหนุน
+แล้วก็มีท้องไส้ไม่เป็นคุณ จะไปวุ่นวายอยู่ดูไม่ดี
+พ่อไปเถิดให้เป็นสุขอย่าทุกข์ร้อน ถึงมารดรเลยจงมุ่งไปกรุงศรี
+นางจัดเครื่องสำอางที่อย่างดี ฝากให้ศรีสะใภ้ด้วยแม่อวยพร ฯ
+๏ สามกษัตริย์ทูลลามารดาแล้ว ค่อยผ่องแผ้วภิญโญสโมสร
+เสร็จมาลงเรือที่นั่งลำมังกร สามนครแยกย้ายรายกันไป
+แต่กษัตริย์หัสกันนั้นปั่นป่วน ให้เรรวนร้อนจิตพิสมัย
+ออกกำปั่นแล่นล่องตีฆ้องชัย ให้ใช้ใบเลยมาในสาคร
+พระนั่งแนบแอบวันชายาน้อง ค่อยประคองโฉมฉายสายสมร
+นางอิงแอบแนบเคล้าเฝ้าวิงวอน บนบรรจถรณ์ท้ายบาหลีพระปรีดิ์เปรม
+แต่ยังเยา��์เคยเคล้าคลึงพระพี่ เข้าเซ้าซี้ปล้ำปลุกสุขเกษม
+สนิทสนมชมพี่ยิ่งปรีดิ์เปรม นางอิ่มเอมซื่อตรงเหมือนวงศ์วาน
+แต่องค์พระหัสกันจิตรันทด เหลือจะอดออมรักสมัครสมาน
+ค่อยอิงแอบแนบโฉมประโลมลาน ให้เสียวซ่านอยู่ในจิตแต่คิดอาย ฯ
+๏ พระสุริยงเย็นพยับลงลับฟ้า พระจันทราแจ่มกระจ่างสว่างฉาย
+เผยพระแกลแลชมดาราราย พระพายชายเฉื่อยฉ่ำในอัมพร
+พระปลอบนางทางอุ้มขึ้นใส่ตัก จุมพิตพักตร์ค่อยประโลมโฉมสมร
+นางพาซื่อถือว่าพี่ชุลีกร พลางทูลวอนกล่อมฉันให้บรรทม
+พระว่าแน่แม่วันชายาน้อง จะให้ต้องกล่อมอย่างป่างประถม
+นี่ก็จนเป็นสาวคราวประทม จะให้ชมเชยถนอมทั้งกล่อมไกว
+จะมิต้องผูกเปลขึ้นเห่ช้า ในเภตราจนจิตผิดวิสัย
+มาเถิดมาแม่มาจะพาไป บรรทมในแท่นรัตน์ชัชวาล
+พลางจูงกรกัลยาพาไปห้อง ขึ้นแท่นทองรจนามุกดาหาร
+มียี่ภู่ปูลาดดาดเพดาน พระชวนมิ่งเยาวมาลย์ให้นิทรา
+เผยพระแกลแขส่องมาต้องพักตร์ กำเริบรักรวนเรเสน่หา
+พระอิงแอบแนบขวัญวันชายา ค่อยต้องเต้าเต่งอุราสุดาดวง
+พึ่งครัดเคร่งเต่งตั้งกำลังรุ่น เพราะว่าคุ้นเคยตามไม่ห้ามหวง
+พระสวมสอดกอดประทับไว้กับทรวง จนเลยล่วงม่อยหลับระงับไป ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์หัสกันพี่ ร้อนฤดีพลิกกลับไม่หลับใหล
+พิศดูขวัญวันชายายิ่งอาลัย คิดจะใคร่ปลอบประโลมนางโฉมยง
+แต่นางนั้นสัตย์ซื่อถือว่าพี่ ก็เป็นที่จนจิตพิศวง
+ให้รุ่มร้อนถอนจิตคิดพะวง พิศดูทรงแล้วสะท้อนถอนฤทัย
+นึกจะปลุกกัลยาสุดาโฉม ค่อยประโลมปลอบน้องให้ผ่องใส
+ฉวยนางร้องวุ่นวายก็อายใจ ทำกระไรแสนวิตกโอ้อกรา
+แล้วหุนหวนป่วนปั่นกระสันเสียว ชำเลืองเหลียวอกใจดั่งไฟเผา
+แล้วหักจิตคิดความตามลำเนา ผิดก็เข้าปล้ำกันเท่านั้นเอง
+พลางหวนฮึกนึกคิดจิตขยับ ฉวยตื่นกลับท้าคารมว่าข่มเหง
+คิดยักย้ายหลายความไปตามเพลง ชาตินักเลงเจ้าชู้รู้กระบวน
+ค่อยปลอบปลุกลุกเถิดสมรมิ่ง ประหลาดจริงหนาวอารมณ์เป็นลมหวน
+เจียนจะเจ็บจับไข้ให้รัญจวน ขอเชิญนวลนุชเจ้าลำเพาพาล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมวันชายาผวาตื่น นางพลิกฟื้นวิงวอนด้วยอ่อนหวาน
+พระประชวรเป็นไฉนให้รำคาญ เยาวมาลย์ทูลถามตามธรรมเนียม
+พระปลอบพลางทางชวนสมัครสมาน เยาวมาลย์รู้อุบายนึกอายเหนียม
+พระก็ค่อยสอดป���ะคองทำลองเลียม นางฟุบเฟี้ยมเอียงอายภิปรายเปรย
+แกล้งทูลพระหัสกันว่าฉันนี้ ดูพระพี่ชิงชังนิ่งนั่งเฉย
+หรือขัดเคืองเรื่องอะไรพระไม่เคย ทำเฉยเมยมิใคร่ตรัสน่าอัศจรรย์
+พระอุ้มนางวางเพลาว่าเจ้าพี่ อย่าพาทีขึ้งเคียดคิดเดียดฉันท์
+พี่รักเจ้าเท่าเทียมกับชีวัน ขอเชิญขวัญนัยนาจงปรานี
+พระจุมพิตกนิษฐายุพาพักตร์ ขอฝากรักแม่อย่าอางขนางหนี
+พลางอิงแอบแนบทรวงดูท่วงที ประเวณีไม่ต้องสอนเหมือนกลอนเพลง
+แต่พอมาตาหูรู้ว่ารัก ไม่ต้องชักชิดชมต้องข่มเหง
+ถึงปากปิดมิดเม้นก็เป็นเอง กระบวนเพลงบทนี้ไม่มีครู
+พระสวมสอดกอดมิ่งนางนิ่งเฉย ตระกองเกยวิงวอนแทบอ่อนหู
+เหมือนอุบลเมื่อยังตูมกระพุ่มพู อันเรณูยังไม่เผยระเหยนวล
+แมงภู่ผึ้งคลึงเคล้าจะเอากลิ่น เที่ยวโบกบินเวียนชมเมื่อลมหวน
+เข้าเฟ้นฟอนในเกสรเรณูนวล ยังไม่ควรที่จะแย้มแกมผกา
+เหมือนเรือน้อยถอยค้ำเมื่อน้ำแห้ง พลิกคะแคงเสือกกระทั่งเกยฝั่งฝา
+พิรุณโรยโปรยปรายกระจายมา ในธารท่าห้วยเหวเป็นเปลวไฟ
+สุนีบาตฟาดเปรี้ยงเสียงสนั่น พิลึกลั่นโกลาสุธาไหว
+ทะเลลมยมนาคงคาลัย เป็นคลื่นใหญ่ครื้นเครงละเวงวน
+อากาศกลุ้มคลุ้มมัวทั่ววิถี ในถิ่นที่ท้องฟ้าเวหาหน
+ไม่เห็นดวงจันทราดารากล เป็นแต่ฝนตกพร่ำเป็นน้ำพราว
+ฟ้าก็แลบแปลบปลาบวาบสว่าง พื้นนภางค์แดงจ้าเวหาหาว
+เป็นหมอกมัวทั่ววิถีไม่มีดาว บังเกิดหนาวเย็นฉ่ำทั้งลำเรือ
+พวกนายท้ายไต้ก๋งหลงประเทศ ไม่แจ้งเหตุว่าจะไปข้างใต้เหนือ
+ชลธีท่วมนองในท้องเรือ ลงจานเจือชื่นชุ่มทุกพุ่มพวง
+สองสนิทพิศวาสบนอาสน์อ่อน จนเกสรบานทั่วกลีบบัวหลวง
+ชื่นอารมณ์สมรักประจักษ์ทรวง เปรียบดั่งดวงสุริยันกับจันทร
+ไม่ห่างคู่อยู่ในท้ายบาหลี กับพระพี่หัสกันบนบรรจถรณ์
+ปรนนิบัติกษัตราไม่อาวรณ์ ยิ่งกว่าก่อนหลายเท่าทั้งเคล้าคลึง
+เมื่อแรกเริ่มเดิมยังไม่เดียงสา ครั้นวัฒนาหาเปรียบไม่เทียบถึง
+เพราะความรักผูกจิตดั่งกริชตรึง เปรียบเหมือนหนึ่งน้ำตาลที่หวานมัน
+ได้เชยชิมลิ้มลองที่ของสด โอชารสซาบเนื้อเหลือขยัน
+ไม่ห่างองค์พงศ์กษัตริย์หัสกัน อยู่บนบรรรถรณ์สบายท้ายเภตรา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงวลายุดากับวายุพัฒน์ ออกแล่นลัดเร็วพลันด้วยหรรษา
+แต่ออ���จากฟากฝั่งเมืองลังกา นับทิวาเดือนครึ่งถึงบุรี
+เมืองของใครเล่าก็ไปอยู่เป็นสุข ไม่มีทุกข์ปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+พระหัสกันวันชายากุมารี มาถึงที่บ้านเมืองเนื่องกันไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช กับนุชนาฏนางแขกแปลกวิสัย
+แต่ลอบลักรักกันทุกวันไป กำหนดได้สิบเดือนไม่เคลื่อนคลา
+จนโฉมยงทรงครรภ์ขึ้นอ่อนอ่อน พระบิดรรู้เรื่องเคืองนักหนา
+เสด็จเข้าห้องในที่ไสยา แล้วให้หามเหสีมาชี้แจง
+จะคิดอ่านอย่างไรน้ำใจเจ้า มีลูกเต้าเกิดอางขนางแหนง
+เขาย่อมว่าปลูกผักคือฟักแฟง ก็เสียแรงรดน้ำทุกค่ำคืน
+เมื่อแตกกิ่งแตกก้านขึ้นร้านเขา บุราณเล่าเป็นตำราไม่ฝ่าฝืน
+อันความอายหลายซ้ำต้องกล้ำกลืน จำจะขืนใจทำไปตามเกิน
+คิดจะเสกสองราให้ปรากฏ ไว้เกียรติยศอย่าให้อายระคายเขิน
+เหมือนปลาเน่าเถ้าใส่เพราะได้เกิน ครั้นจะเมินทำไม่รู้อดสูคน
+จะระบือลือเล่าทั้งขอบเขต ทั่วประเทศรู้แจ้งทุกแห่งหน
+อายกับฝูงไพร่ฟ้าประชาชน ตามกุศลเยาวมาลย์พอกันอาย
+เจ้าจงไปไกล่เกลี่ยสองเมียผัว อย่าให้มัวหมองช้ำระส่ำระสาย
+เอาความดีเข้าประจบพอกลบอาย แม้นวุ่นวายพากันหนีมิเป็นการ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี โอนเมาลีคำนับรับบรรหาร
+เพราะพาซื่อถือตรงเหมือนวงศ์วาน จึงเกิดการชู้สาวเพราะท้าวไท
+จำจะต้องผูกสมัครไม่หักหาญ ดูอาการกิริยาอัชฌาสัย
+แล้วออกจากปรางค์มาศปราสาทชัย กำนัลในแวดล้อมมาพร้อมเพรียง
+เข้าในห้องปรางค์ปราธิดาราช กำนัลนาฏอยู่ข้างท้ายชายเฉลียง
+นางมารดาปราศรัยแล้วไล่เลียง แม่จะเบี่ยงบ่ายทูลมูลความ ฯ
+๏ พระธิดาอาดูรทูลฉลอง โดยทำนองสารภาพไม่หยาบหยาม
+ลูกได้ชั่วมัวเมาเพราะเบาความ ทั้งนี้ตามแต่จะโปรดซึ่งโทษทัณฑ์ ฯ
+๏ นางพระยาว่าเจ้าเล่าก็ชั่ว ไปบอกผัวทุกข์ร้อนคิดผ่อนผัน
+มาหาแม่พูดจาปรึกษากัน ได้ผ่อนผันตามเล่ห์ประเวณี
+นางตามนาฏมาตุรงค์ทรงคำนับ แล้วตรัสกับพวกเหล่านางสาวศรี
+ให้ไปเชิญมังคลาอย่าช้าที พระชนนีให้หามาในวัง
+นางสาวใช้รีบไปเชิญเสด็จ มาด้วยเสร็จสมความตามรับสั่ง
+พระมังคลาเข้าปราสาทราชวัง ถวายบังคมคัลพระมารดา ฯ
+๏ นางจึงมีสุนทรด้วยอ่อนหวาน พ่อทำการอย่างนี้ดีหรือหนา
+ให้เสียศักดิ์จักรพรรดิกษัตรา พระบิดากริ้วโกรธ���ิโรธแรง
+จะคิดอ่านอย่างไรจะใคร่รู้ พ่อเอ็นดูแล้วอย่าอางขนางแหนง
+จงบอกแม่จะได้แก้คดีแสดง เจ้าจงแจ้งให้กระจ่างอย่างพรางกัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช เชิงฉลาดตัดรอนทูลผ่อนผัน
+ทั้งนี้ล่วงพระอาญาสารพัน ซึ่งโทษทัณฑ์หลาบเข็ดจงเมตตา ฯ
+๏ นางฟังคำร่ำตอบก็ชอบชื่น ที่แข็งขืนอ่อนลงทรงปรึกษา
+ละเมิดจิตผิดพลั้งแต่หลังมา พ่อตรึกตราตรองความให้งามดี
+อันท้าวไทกริ้วโกรธพิโรธนัก ว่าจะลักธิดาพากันหนี
+แม่แก้ไขเพ็ดทูลมูลคดี ที่ราคีมิได้เคืองในเรื่องราว
+นางพูดจาปราศรัยอาลัยเขย กลัวจะเลยยุ่งยิ่งทิ้งลูกสาว
+แล้วปราศรัยมิให้เคืองในเรื่องราว กลัวลูกสาวจะเป็นม่ายอายเขาจริง
+แล้วว่าแม่ก็จะลาเจ้าอย่าวุ่น เดชะบุญคงได้ครองกับน้องหญิง
+จะเพ็ดทูลดับร้อนช่วยวอนวิง แต่ความจริงพ่ออย่าแจ้งให้แพร่งพราย
+แล้วกลับมาปราสาทค่อยยาตรเยื้อง ไปแจ้งเรื่องเค้ามูลทูลถวาย
+ท้าวรายาฟังเล่าบรรเทาคลาย ค่อยเหือดหายโกรธาจึ่งว่าพลาง
+นี่แน่เจ้าเราจะช่วยคิดอ่าน ทำการงานปัดป้องที่หมองหมาง
+อย่าให้ทันคนผู้รู้ระคาง ท้าวตรัสพลางเสด็จออกไปนอกวัง
+ออกพระโรงรจนาพร้อมข้าบาท ท้าวประกาศเสนาฝ่ายหน้าหลัง
+ให้ตกแต่งปรางค์มาศราชวัง จะแต่งตั้งมังคลาธิดาเรา
+ให้สองราว่าที่อุปราช หมายประกาศฤกษ์เอกจะเสกเขา
+มีการเล่นเต้นรำตามลำเนา ให้พวกเราจัดแจงเร่งแต่งการ
+ตามเยี่ยงอย่างขัตติยามหากษัตริย์ มอบสมบัติราชัยอันไพศาล
+ขุนโหราหาฤกษ์มงคลการ ตามบุราณซื่อตรงพงศ์ประยูร ฯ
+๏ โหรารับนับยามตามโฉลก วันศุกร์โชคข้างไสยมไหสูรย์
+ขึ้นสิบค่ำเดือนเก้าเป็นเค้ามูล แล้วกราบทูลไทท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ ฝ่ายทรงฤทธิ์อิศราพระยาแขก สั่งให้แจกหมายการทุกด่านขนอน
+ครั้นสั่งเสร็จแล้วเสด็จบทจร สู่แท่นรัตน์ปัจถรณ์พอสายัณห์
+พวกทำงานการระดมมาสมทบ จัดเครื่องครบพร้อมไว้แต่ไก่ขัน
+ขึ้นสิบค่ำทำวิวาห์สารพัน ให้เชิญท่านโต๊ะหะยีสี่สิบคน
+มาพร้อมมูลทูลท้าวชวาราช พระสั่งนาฏศรีสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+ให้แต่งองค์โฉมศรีนีฤมล เข้ามณฑลตามอย่างทางบุราณ
+แล้วตรัสสั่งให้มังคลาราช ขึ้นนั่งอาสน์รจนามุกดาหาร
+กับบุตรศรีสวัสดิ์ท้าวจัดการ ให้เยาวมาลย์นั่งหน้าพระสามี
+ตามธรรมเนียมเมื��งชวาอาณาจักร จะได้รักกันไปไม่หน่ายหนี
+โต๊ะก็สวดตำราบรรดามี พร้อมกันที่โรงรัตน์ชัชวาล
+สวดภาษามลายูผู้วิเศษ ตามสังเกตยักย้ายหลายสถาน
+จบสำเร็จเสร็จสวดพิธีการ พนักงานผู้เลี้ยงมาเรียงราย
+ยกสำรับกับข้าวเอามาตั้ง ล้วนมังสังแพะแกะชำแหละถวาย
+มัสมั่นไก่ปิ้งกระทิงควาย มาตั้งรายเรียงเรียบเทียบประจำ
+โต๊ะก็กินอาหารสำราญรส มั่วกันหมดฉันชิมครั้นอิ่มหนำ
+พวกโรงงานการเล่นทั้งเต้นรำ เวลาค่ำมีหนังให้ตั้งจอ
+คนที่มาดูแลเสียงแซ่ซ้อง ทั้งพี่น้องเดินหลามตามกันสอ
+พวกเจ้าชู้เห็นผู้หญิงเที่ยววิ่งกรอ เข้าเคลียคลอเกี้ยวพานเดินพล่านไป ฯ
+๏ งานภิเษกครบเสร็จสำเร็จหวัง ฝ่ายพระมังคลาแจ้งแถลงไข
+พระบาทหลวงก็ค่อยคลายสบายใจ อยู่ที่ในเมืองชวามาช้านาน
+ทั้งอ้วนพีปรีดิ์เปรมเกษมสุข บรรเทาทุกข์ที่ในใจหลายสถาน
+ทั้งศิษย์เป็นอุปราชว่าราชการ ค่อยคิดอ่านเอาใจพวกไพร่พล
+เลี้ยงคนดีมีวิชาที่กล้าแข็ง คิดจัดแจงเกลี้ยกล่อมพร้อมพหล
+กับเหล่าพวกผู้วิเศษข้างเวทมนตร์ ทั้งคงทนอาวุธยุทธนา
+ต่อกำปั่นพันลำทำด้วยเหล็ก จ้างพวกเจ๊กตีพื้นแต่ปืนผา
+ทั้งเสน่าหลาวโล่โตมรา เครื่องสาตรารวมรอมไว้พร้อมเพรียง
+คิดจะไปรบราวายุพัฒน์ ไปกำจัดพวกกระบิลให้สิ้นเสียง
+จะตีเอาเมืองเซ็นเป็นเสบียง ได้พร้อมเพรียงแล้วจะได้ไปลังกา
+คิดแล้วแสนแค้นเคืองเรื่องพระขรรค์ ไม่ควรมันที่จะคิดริษยา
+ใช่คนอื่นคนไกลหาไหนมา นี่บรรดาน้ำเนื้อในเชื้อวงศ์
+เพราะเสียทีที่ประมาทจึงพลาดพลั้ง ไม่ระวังตัวไว้เพราะใหลหลง
+เขาว่าหนอนบ่อนเจาะเพราะทะนง มันไม่ตรงต่อญาติก็ขาดกัน ฯ
+๏ พระมังคลาว่าจริงเขาทิ้งสัตย์ ก็ต้องตัดญาติกาจนอาสัญ
+ไม่ขอเป็นพวกพ้องพี่น้องมัน แล้วขอท่านเจ้าคุณกรุณา
+บาทหลวงว่าถ้าชีวิตกูยังอยู่ อ้ายพวกหมู่ประจามิตรที่ริษยา
+คงได้เล่นเห็นกันในทันตา เองจะปรารมภ์ไปทำไมมี
+คิดอุบายถ่ายเทด้วยเล่ห์หลอก คิดย้อนยอกด้วยอุบายให้หน่ายหนี
+แม้นหนามยอกหนามบ่งไปตามที คิดให้มีชัยชนะจึ่งจะควร
+แต่เดี๋ยวนี้ไม่สนัดยังขัดข้อง เพราะเมียท้องอย่าเพ่อวุ่นทำหุนหวน
+จะคิดการทัพค่ายยังไม่ควร ฤดูจวนฟ้าฝนไปหนทาง
+ทะเลลมยมนาสาคเรศ แม้นเกิดเหตุสารพัดจะขัดขวาง
+ต่อตกแล้งแต่งเรือไปสืบทาง ทุกด่านขวางขอบเขตประเทศเมือง
+ให้รู้แจ้งจะได้แต่งกระบวนทัพ ไปรบรับยุทธนาจนตาเหลือง
+คิดลอบลักหักหาญเอาบ้านเมือง แก้แค้นเคืองแล้วจะได้ไปลังกา ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งสั่งสอนสานุศิษย์ ก็เพราะจิตมิได้ยั้งตั้งอิจฉา
+ตะแกอยากที่จะได้ไปลังกา ด้วยเคยผาสุกสบายเป็นใหญ่โต
+มาตกยากกรากกรำระยำยับ ให้คั่งคับในอุราอนาโถ
+ไม่ปราดเปรื่องเหมือนแต่ก่อนต้องนอนโซ เกิดโทโสไม่รู้สิ้นถวิลวาย
+คิดสอนสั่งมังคลานราราช พยาบาทเกิดอยู่ไม่รู้หาย
+ทุกเช้าค่ำผูกจิตคิดไม่วาย หมายทำลายสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร
+จะได้ตั้งมังคลาสานุศิษย์ ให้เป็นอิศราในมไหสูรย์
+ทั้งบ้านเมืองศาสนาที่อาดูร ให้เพิ่มพูนภิญโญมโหฬาร
+เมืองฝรั่งลังกาอาณาเขต จะกลับเพศขัตติยามหาศาล
+ทั้งเสียศักดิ์เผ่าพงศ์เสียวงศ์วาน แม้นเนิ่นนานจะเป็นไทยเพราะไพรี
+เร่งคิดอ่านการร้อนอย่านอนเปล่า ให้พวกเราไปบำรุงจัดกรุงศรี
+กำพลเพชรเขตแคว้นแดนบุรี ไว้เป็นที่ยับยั้งฟังเนื้อความ
+แล้วให้หาข้าเก่าเหล่าทหาร มาคิดการที่จะไปเร่งไต่ถาม
+พวกพหลพลเชลยเคยสงคราม เอาสักสามสี่พันให้ทันการ
+จัดกำปั่นบรรทุกเสบียงไว้ เร่งจัดใส่ข้าวปลากระยาหาร
+ทั้งล้าต้าต้นหนล้วนคนงาน เร่งจัดการให้สำเร็จในเจ็ดวัน ฯ
+๏ เสนารับอัภิวาทมาบาดหมาย ทั้งบ่าวนายเร่งรัดมาจัดสรร
+เปลี่ยนเชือกเสาเพลาผ้าทาน้ำมัน ร้องเรียกกันจัดแจงแต่งเภตรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช กับครูบาทหลวงนั่งตั้งปรึกษา
+ทุกเช้าเย็นมิได้เว้นสักเวลา จนเภตราพร้อมถ้วนจวนจะไป
+บาทหลวงดูฤกษ์ยามตามสังเกต วันศุกร์เศษโชคดีคัมภีร์ไสย
+จึงสั่งพวกโยธาเสนาใน เร่งใส่ใบเถิดอย่าช้าเพลาดี
+พวกพหลพลไพร่ทั้งนายบ่าว ออกเล่นก้าวหมายมุ่งไปกรุงศรี
+เอาเข็มตั้งวางทิศหรดี ตามแผนที่เคยสังเกตขอบเขตคัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนางงามทรามสงวน ครั้นครรภ์ถ้วนยามวิโยคให้โศกศัลย์
+จะใกล้คลอดโอรสกำหนดวัน ให้ป่วนปั่นไม่เคยสุขทุกทิวา
+กำนัลนางพลางไปเชิญเสด็จท้าว มาพร้อมเหล่าญาติวงศ์เผ่าพงศา
+ทั้งนางนาฏมาตุรงค์เสร็จตรงมา ขึ้นปรางค์ปราเขยขวัญมิทันนาน
+พลางอิงแอบแนบนุชสุดสวาท พจนารถด้วยสุนทรอันอ่อนหวาน
+จงแข็งขืนกลืนกลั้นในสันดาน ความรำคาญมีทั่วทุกตัวคน
+อย่าท้อแท้แม่จะช่วยที่ป่วยไข้ แล้วเรียกให้หมอมาเอายาฝน
+ทาอุทรแต่พอเบาบรรเทาทน ค่อยผ่อนปรนแก้ไขพอให้คลาย
+ถึงยามปลอดคลอคองค์นางนงลักษณ์ ประไพพักตร์งามเหมือนดั่งเดือนฉาย
+คล้ายบิดาสามารถไม่คลาดคลาย ทั้งกรกายพริ้งพร้อมละม่อมละไม
+ท้าวรายาปราโมทย์ในหลานขวัญ จัดกำนัลให้นัดดาอัชฌาสัย
+ทั้งพี่เลี้ยงนางนมสนมใน ประทานให้พระธิดากุมารี
+แล้วให้นามตามวงศ์ข้างพงศ์เพศ ชื่อระเด่นกินเรศรัศมี
+แล้วอวยพรให้พิพัฒน์สวัสดี จงเป็นศรีเมืองชวาอย่าอาดูร ฯ
+๏ อันเรื่องราวกล่าวมาที่ทารก ขอหยิบยกยั้งไว้ที่ไอศูรย์
+ค่อยเจริญสุขใสอันไพบูลย์ ตามตระกูลเจ้านายฝ่ายชวา
+จะว่าด้วยสังฆราชพระบาทหลวง แกนั่งง่วงก็เพราะจิตริษยา
+ทุกเช้าค่ำร่ำเตือนพระมังคลา จะให้ว่าวอนท้าวผู้เจ้าเมือง
+ขอพหลพลไกรกลับไปถิ่น มิได้สิ้นทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง
+คิดจะเอาถิ่นฐานทั้งบ้านเมือง ให้ลือเลื่องชื่อไว้ในแผ่นดิน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช คอยโอกาสประวิงไว้ดั่งใจถวิล
+ทุกเย็นเช้าเฝ้าพ่อตาเป็นอาจิณ ท้าวทมิฬรักใคร่ดังใจปอง
+ให้สิทธิ์ขาดราชการทั้งขอบเขต ทั่วประเทศเกรงหมดสยดสยอง
+เมื่อวันนั้นสมจิตที่คิดปอง จึงสนองทูลท้าวเจ้าบุรินทร์
+มาอยู่ในกรุงชวาก็ผาสุก แต่ความทุกข์ยังไม่หายวายถวิล
+จะทูลลาไปกำราบปราบไพริน เสียให้สิ้นเสี้ยนหนามตามบุราณ
+ด้วยเมืองเพชรกำพลคนทั้งหลาย ยังวุ่นวายย้ายแยกเที่ยวแตกฉาน
+จะไปปราบทรชนพวกคนพาล ไม่ช้านานก็จะกลับมารับนาง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าชวาอาณาจักร ด้วยแสนรักเขยแต่ไรมิได้หมาง
+พ่อจะจัดพวกทหารชำนาญทาง ไปในกลางสาคโรชโลธร
+เกณฑ์กำปั่นพันลำประจำครบ มีเครื่องรบทุกหมู่ธนูศร
+เหวยเสนาเร่งรัดจัดนิกร เป็นการร้อนอย่าช้าในห้าวัน ฯ
+๏ ฝ่ายตำมะหงงรับสั่งมาตั้งหมาย เรียกไพร่นายทุกหมวดมากวดขัน
+เกณฑ์พหลพลรบสมทบกัน ลงกำปั่นพร้อมเสร็จทั้งเจ็ดเวร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช กับครูบาทหลวงชวาหน้าดั่งเสน
+บอกวิชาสารพัดจนจัดเจน ทั้งดั้งเขนกระบวนรบได้ครบครัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลากลับมาห้อง เคียงประคองน้องแก้วแล้วรับขวัญ
+พี่จะลาไปลังกาสิบห้าวัน จะปราบบรรดาหมู่ศัตรูปอง
+ไม่ช้าน��กจักมาพาราเจ้า โฉมเฉลาเนื้อละมุนอย่าขุ่นหมอง
+พอเสร็จสรรพพี่จะกลับมาประคอง นุชน้องเจ้าอย่าหมางจงวางใจ
+อุตส่าห์เลี้ยงบุตรีศรีสวัสดิ์ อยู่ปรัศว์ปรางค์ทองให้ผ่องใส
+แม้นเสร็จสรรพพี่จะกลับมารับไป อยู่เวียงชัยครองสมบัติกษัตรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมเหสี อัญชลีเศร้าสร้อยละห้อยหา
+กันแสงพลางทางตอบพจนา พระเมตตาไปไหนจะไปตาม
+มิขออยู่สู้ตายวายชีวาตม์ จะรองบาทอันชีวิตไม่คิดขาม
+พระอยู่ไหนน้องจะได้พยายาม อย่าห้ามปรามเลยจงโปรดที่โทษทัณฑ์ ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงคอยศิษย์เห็นผิดนัก นางเมียรักเห็นจะไม่ให้ผายผัน
+จำจะไปว่ากล่าวฟังข่าวมัน ตะแกนั้นงุ่นง่านรำคาญจริง
+แล้วลุกออกนอกห้องย่องไปหา เห็นมังคลาอิงแอบแนบผู้หญิง
+แกเดือดด่าว่าฉะอ้อนมาวอนวิง เฝ้าอ้อยอิ่งไม่รู้สิ้นเจ้าลิ้นทอง
+ที่ทุกข์ร้อนอยู่ทุกวันไม่พันผูก ทำแต่ลูกเล่นสบายเหมือนขายของ
+คิดต้นทุนกำไรไว้สำรอง จะทำท้องอีกหรือเองเจ้าเพลงดี
+ที่บ้านเมืองเคืองเข็ญไม่เป็นทุกข์ เล่นสนุกปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ถูกนางเมียอ่อนคอใช่พอดี เล่นเอาตีเพลงช้าพะว้าพะวัง
+หรือไม่ไปก็ให้ว่าอย่าช้าอยู่ พลอยให้กูวุ่นวายเมื่อภายหลัง
+จะคลึงเคล้าเฝ้าคู่อยู่กับรัง จะขอฟังลิ้นลมคารมเอง ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณอย่าหุนหัน จะผ่อนผันตามตรงอย่าโฉงเฉง
+มิใช่จะขัดขืนอย่าครื้นเครง จะไปเองดอกเจ้าคุณอย่าวุ่นวาย
+บาทหลวงว่าท่ากระนั้นจะคอยท่า เร็วเร็วหวากลางวันจะผันผาย
+พลางลุกออกนอกปรางค์ค่อยย่างกราย รีบผันผายกลับมาอยู่หน้าวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช สั่งนุชนาฏมิได้สิ้นถวิลหวัง
+เป็นจำเป็นจำพรากออกจากวัง เหลียวหน้าหลังแลนุชทั้งบุตรี
+แต่จนใจกลัวอาจารย์จะพาลโกรธ จะลงโทษบาปหนักเสียศักดิ์ศรี
+รีบดำเนินลงมาไม่ช้าที กับเสนีรีบมาถึงหน้าวัง
+ไปทูลท้าวเจ้าชวาอาณาจักร ที่ตำหนักข้างในดังใจหวัง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าประเทศนิเวศน์วัง เสด็จนั่งพร้อมวงศ์พงศ์ประยูร
+พอเห็นหน้าพระมังคลานราราช มาอภิวาทจะลาไปจากไอศูรย์
+ความอาลัยในอุราให้อาดูร ยิ่งเพิ่มพูนเศร้าหมองนองสุชล
+แต่จนใจไม่รู้ที่จะห้ามไว้ แข็งพระทัยอวยสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+เจริญสุขทุกทิวาในสาชล อย่าร้อนรนขอให้ได้ดั่งใจ��ง
+พระมังคลาเคารพอภิวาท ขอสมมาดเหมือนหนึ่งจิตคิดประสงค์
+แล้วก้มเกล้าน้อมประณตบทบงสุ์ บังคมองค์ไทท้าวเจ้าพ่อตา
+ลงจากปรางค์ย่างเยื้องชำเลืองเนตร แสนเทวษอยู่ด้วยมิตรกนิษฐา
+ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าประเทศเขตชวา เสด็จมาทรงรถบทจร
+รถข้างหลังมังคลานราราช พวกอำมาตย์เกณฑ์แห่แลสลอน
+สารถีเร่งรัดอัสดร เคลื่อนนิกรมาถึงท่าชลาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงคอยท่าสานุศิษย์ ประหลาดจิตยังไม่มาน่าสงสัย
+เวลานี้จวนจะค่ำยังร่ำไร มันไม่ไปดอกกระมังให้นั่งคอย
+หรือจะถูกอีเมียมันเขี่ยแคะ สะกิดแกะร่ำพิไรมิใคร่ถอย
+อ้ายนี่หลงเต็มประดาเห็นตาลอย ให้กูพลอยเหนื่อยยากลำบากกาย
+พอได้ยินเสียงพหลพลเแห่ มาเซ็งแซ่สมตรึกที่นึกหมาย
+เห็นรถาขับเคียงมาเรียงราย มาหยุดชายชลธาริมสาคร
+แกลุกเดินมาถึงท่าร้องด่าพลุ่ง คอยแทบรุ่งแล้วนะมึงพึ่งจะถอน
+อ้ายพ่อตาว่ากระไรมิใคร่จร เมื่อการร้อนอยู่ในอกจะยกไป
+ไม่ตักเตือนลูกเขยเลยหรือหวา ให้ลอยหน้าอยู่จนค่ำทำไฉน
+สั่งแม่รักซักนิทานสำราญใจ แกร่ำไรด่าทอเล่นพอแรง ฯ
+๏ ท้าวรายาว่าเจ้าคุณอย่าหุนหัน ไม่เช่นนั้นดอกอย่าอางขนางแหนง
+เที่ยวลาญาติเอาคดีออกชี้แจง ใช่จะแกล้งเหนี่ยวหน่วงไม่หวงกัน ฯ
+๏ บาทหลวงว่าชะอุแหม่แก้ลูกเขย อย่าช้าเลยไวไวรีบผายผัน
+แกลุกเดินลงมาเภตราพลัน วันนี้วันฤกษ์พาเวลาดี
+พระมังคลาท้าวเจ้าพิภพ ให้ปรารถถึงมิ่งมเหสี
+แต่แข็งใจไปกำปั่นด้วยทันที สถิตบัลลังก์ใหญ่ท้ายเภตรา
+บาทหลวงว่าฤกษ์ดีให้ตีฆ้อง ทหารร้องเร่งกันลงส่งภาษา
+ถอนสมรช่อใบใช้เภตรา ล่องออกมาปากน้ำแต่ค่ำคืน
+ยิงปืนใหญ่ให้ต้นหนพลรบ จุดเพลิงคบแล่นมาไม่ฝ่าฝืน
+กำปั่นรีบถีบทะยานทหารปืน ยิงครั่นครื้นลำละโหลโห่ประดัง ฯ
+๏ ท้าวรายากลับเข้าเขตประเทศถิ่น คิดถวิลทรวงร้อนอาวรณ์หวัง
+ถึงเขยขวัญแต่วันพรากไปจากวัง จะนอนนั่งไม่เป็นสุขทุกทิวา ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงล่วงเขตประเทศถิ่น ไม่รู้สิ้นพยาบาทปรารถนา
+แกตรองตรึกนึกมุ่งกรุงลังกา พิฆาตฆ่าสุริย์วงศ์องค์อภัย
+เรือก็แล่นล่องมาในสาคเรศ ล่วงประเทศเมืองท่าชลาไหล
+ได้เดือนครึ่งถึงกำพลสกลไกร ทั้งเรือใหญ่เรือรบประจบกัน
+ทอดสมอรอราท่าปากน้ำ จอดเรียงลำเหล่าพหลพลขันธ์
+รู้ไปถึงเสนาลงม���พลัน อภิวันท์เชิญเจ้าเข้านคร ฯ
+๏ บาทหลวงว่าอย่าขึ้นเลยนะหวา การจะช้าเจ็บจิตดังพิษศร
+เองจงรีบเข้าไปในนคร เป็นการร้อนขอเสบียงไปเลี้ยงพล
+ทั้งลูกปืนดินดำนำมาส่ง โดยจำนงสารพัดจะขัดสน
+บอกกันไปให้ทั่วทุกตัวคน ให้เร่งขนมาส่งลงเภตรา
+ในสองวันมาให้ทันตามกูสั่ง ให้ได้ดั่งมุ่งมาดปรารถนา
+ถ้าแม้นช้าวันไปไม่ได้มา จะเข่นฆ่าพวกนายให้วายชนม์ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีได้ฟังสังฆราช มาเร่งบาดหมายไปให้ไพร่ขน
+เครื่องเสบียงลูกดินสิ้นทุกคน เร่งกันขนเอาไปส่งลงในเรือ ฯ
+๏ บาทหลวงสั่งต้นหนพลฝรั่ง ให้เร่งตั้งเข็มไปข้างฝ่ายเหนือ
+การของใครรีบทำทุกลำเรือ ทั้งหมวกเสื้อเตรียมใส่ไว้ทุกนาย
+พอสุริยงลงลับพยับฟ้า พระจันทราแจ่มกระจ่างสว่างฉาย
+ดารากรเปล่งสีมณีพราย พระพายชายพัดเฉื่อยระเรื่อยริน ฯ
+๏ บาทหลวงหยิบแผนที่มาคลี่อ่าน ดูถิ่นฐานชื่นชมสมถวิล
+แหงนดูดาวเจ้าลังกาตรงธานินทร์ แสงไม่สิ้นแต่ดูเศร้าไม่เวาวาม
+จึงเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ ออกมาคิดที่จะไปแล้วไต่ถาม
+กำปั่นท้าวรายาที่มาตาม ทหารสามสิบหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ให้ตำมะหงงกำกับเป็นทัพหน้า แขกชวาการรบเห็นขบขัน
+นายทหารให้ประจำลำละพัน ตั้งวิหลั่นไว้ระวังบังลูกปืน
+พระมังคลาว่าเขาจัดมาเสร็จสรรพ เราบังคับสารพัดไม่ขัดขืน
+บาทหลวงว่าจะยกไปในกลางคืน ให้ครึกครื้นฤกษ์ยามตามเวลา
+แล้วสั่งให้ถอนสมออย่ารอรั้ง พวกฝรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้เป่าแตรสองคันตามสัญญา พอลมกล้าฤกษ์ดีให้คลี่ใบ
+ทหารปืนยืนยิงสิบสองนัด ลมก็พัดแล่มหลามตามไสว
+ออกจากเมืองลมจัดสะบัดใบ ตามกันไปหมายมุ่งกรุงลังกา
+ชมละเมาะเกาะเกียนเหมือนเขียนวาด ระดาดาษเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+เรือก็แล่นลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยมา ชมฝูงปลาว่ายฟ่องบ้างล่องลอย
+ฝูงฉลามล้วนฉลามว่ายตามคลื่น สำราญรื่นเคียงคู่กินปูหอย
+ฝูงพิมพาพ่นฟองขึ้นล่องลอย ตัวน้อยน้อยว่ายตามกันหลามไป
+ฝูงฉนากล้วนฉนากปากเหมือนเลื่อย ดูยาวเฟื้อยมิใช่น้อยลอยไสว
+ตะเพียนทองท่องท้องสมุทรไท ขึ้นลอยไล่เคียงคู่อยู่ในชล
+ฝูงโลมาน่ากลัวหัวเหมือนบาตร ผุดแล้วฟาดหางกลับอยู่สับสน
+เหล่าราหูเคล้าคู่อยู่ในวน แล้วดำด้นโดดดิ้นในสินธู ฯ
+๏ จะพรรณนาฝูงสัตว์แลมัจฉา ในชล���สาครก็อ่อนหู
+มากกว่ามากมิใช่น้อยทั้งหอยปู ยากจะรู้จักพันธุ์ดั่งพรรณนา
+เรือก็แล่นใบสล้างมากลางหน ข้ามวังวนเกาะวลำสำปันหนา
+บ่ายหัวเรือตรงเข้าอ่าวลังกา แต่แล่นมาเดือนครึ่งถึงบุรินทร์
+เร่งให้จอดทอดสมอลงหน้าด่าน พร้อมทหารแขกฝรั่งดั่งถวิล
+บาทหลวงให้ตรวจพหลพลทมิฬ ทั้งลูกดินปืนผาสารพัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ ทุกคืนค่ำดั่งนายหมวดไว้กวดขัน
+เป็นเวรเวียนเปลี่ยนผลัดจัดทุกวัน ลงกำปั่นใช้ใบไปตระเวน
+พอเห็นเรือมากมายมีหลายร้อย ปืนใหญ่น้อยแลสะพรั่งทั้งดั้งเขน
+จึงปรึกษากับปลัดหัสเกน ให้บ่ายเบนเรือเข้าอ่าวบุรี
+รีบไปแจ้งกับพระยารักษาด่าน ว่าเกิดการศึกประชิดติดกรุงศรี
+ล้วนกำปั่นหลายหลากดูมากมี ประมาณสี่ห้าร้อยลอยประดัง ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยารักษาด่าน ให้เขียนสารบอกเข้าไปดังใจหวัง
+รีบทูลเจ้านคเรศนิเวศน์วัง อย่ารอรั้งเร่งไปในนคร
+พวกม้าใช้รีบไปไม่หยุดยั้ง ถึงเวียงวังขึ้นศาลาพาอักษร
+ส่งให้เจ้าพนักงานด่านนคร เป็นเรื่องร้อนศึกมาถึงธานี
+จางวางเวรรับไปให้กรมท่า ขุนเสนาแจ้งการในสารศรี
+รีบเข้าไปคอยเฝ้าเจ้าบุรี พร้อมกันที่พระโรงรัตน์ชัชวาล ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ออกแท่นรัตน์รจนามุกดาหาร
+กับสุดสาครนัดดาปรีชาชาญ ว่าราชการขอบเขตนิเวศน์วัง
+ขุนนางพร้อมน้อมประนมบังคมบาท จึ่งทูลราชการศึกดั่งนึกหวัง
+แล้วบอกสารอ่านถวายที่ในวัง ให้พระฟังเรื่องคดีที่มีมา
+ว่ากำปั่นคับคั่งฝรั่งแขก มาทอดแยกเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+ล้วนเรือรบเรือเสาเหล่าชวา วิลันดาเรือทรายมาหลายคน
+มาทอดท่าหน้าอ่าวแต่เช้าตรู่ สังเกตดูไม่ถนัดยังขัดสน
+ถือสาตราถ้วนทั่วทุกตัวคน แต่ล้วนพลแขกชวามลายู ฯ
+๏ พระทรงฟังเรื่องศึกนึกถวิล ไม่รู้สิ้นการนครจนอ่อนหู
+แล้วตรัสสั่งเสนาใหญ่ให้ไปดู ทุกป้อมคูปากน้ำที่สำคัญ
+จงกะเกณฑ์กองทัพไปนับหมื่น ทหารปืนกรมแสงล้วนแข็งขัน
+พวกดั่งดาบทวนง้าวสักเก้าพัน ทั้งกริชสั้นเสโล่โตมรา
+ที่ปากน้ำสำคัญอยู่แห่งหนึ่ง เอาโซ่ขึงค่ายคูดูรักษา
+พรุ่งนี้เช้าตัวเราจะยาตรา เอาปืนผายิงไปให้เป็นจุณ
+สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ พ่อเปรื่องปราดจงนำกลับเป็นทัพหนุน
+ทั้งลูกดินขนลงไปไว้เป��นทุน เดชะบุญสวัสดีคงมีชัย
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร ขึ้นปราสาทสั่งรำภาอัชฌาสัย
+พี่จะยกแสนยารีบคลาไคล เจ้าจงไปบอกกล่าวเสาวคนธ์
+ให้ดูแลรั้ววังในจังหวัด แม้นข้องขัดสิ่งไรใช้พหล
+อย่าไว้ใจไพรีนีฤมล ให้ผู้คนนายหมวดตรวจระวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช กับครูบาทหลวงสมอารมณ์หวัง
+จะยกเข้าคราวนี้ตีประดัง ให้กระทั่งเมืองด่านชานกำแพง
+ถึงโซ่ตรึงขึงตรึงตราไว้หน้าป้อม เข้าไปพร้อมช่วยกันให้ขันแข็ง
+เอาน้ำกรดรดลงไปเป็นไฟแดง โซ่คงแข็งขาดป่นไม่ทนทาน
+แล้วยิงปืนจังกาประดาใส่ พลไพร่ถ้วนทั่วตัวทหาร
+โดดขึ้นฝั่งไล่ฟันประจัญบาน ตีเอาด่านเสียให้ได้ดังใจปอง
+แกสั่งเสร็จกลับเข้าไปท้ายบาหลี ขึ้นเก้าอี้กินเหล้ากับเข้าของ
+สบายใจหมายสมอารมณ์ปอง นั่งตรึกตรองนึกกระหยิ่มอิ่มในใจ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาจักร ทหารพรักพร้อมพรั่งนั่งไสว
+คอยจอมนครินทร์ปิ่นเวียงชัย มาพร้อมในหน้าพระลานชานชลา ฯ
+๏ ป่างพระจอมจักรพงศ์องค์กษัตริย์ จากแท่นรัตน์แต่งองค์ทรงภูษา
+แล้วสวมเครื่องพิชัยยุทธ์บุษรา ทรงมาลาสำหรับประดับนิล
+ฉลององค์พื้นดำกำมะหยี่ ขัดกระบี่เพราะเพริศดูเฉิดฉิน
+เสด็จประทับเกยชลาหน้าบุรินทร์ มาพร้อมสิ้นทั้งพระวงศ์พงศ์ประยูร ฯ
+๏ ฝ่ายโหรามาพร้อมน้อมประณต เฉลิมยศในพระปิ่นบดินทร์สูร
+พอได้ฤกษ์ตามตำรับแล้วกราบทูล พวกประยูรลั่นฆ้องกลองประโคม
+พระเสด็จทรงรถาเสนาแห่ เสียงสังข์แตรก้องกึกอยู่ฮึกโหม
+พวกทหารยิงปืนครึกครื้นโครม พลโหมโห่เร้าจะเอาชัย
+สารถีตีม้าอาชาชาติ ระดาดาษธงธิวปลิวไสว
+ตรงไปด่านธารท่าชลาลัย สองหน่อไทกระบวนหนุนเร่งขุนพล ฯ
+๏ ข้างฝ่ายพระมังคลานราราช กับครูบาทหลวงสันทัดจัดพหล
+ให้ออกลำกำปั่นรบสมทบพล เร่งพหลแขกชวามลายู
+ให้เข้าตีเชิงชานด่านปากน้ำ ยิงปืนซ้ำเสียงลั่นสนั่นหู
+เอาน้ำกรดเข้ารดสายโซ่ดู เป็นช่องคูขาดป่นไม่ทนทาน
+เรือกำปั่นแล่นเข้าไปได้สะดวก แกเร่งพวกแขกชวาโยธาหาญ
+ให้ขึ้นตั้งค่ายล้อมป้อมปราการ ตีเอาด่านให้จงได้เร่งไพร่พล ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายข้างพระยารักษาด่าน ขับทหารขึ้นป้อมพร้อมพหล
+ให้ยิงปืนใหญ่น้อยคอยประจญ เสียงผู้คนครื้นครั่นสนั่นดัง
+หลอมตะกั่วคั่วทรายเอาปรายสาด ดูเกลื่อนกลาดซ้ายขวาทั้งหน้าหลัง
+พวกพหลพลชวาดาประดัง กรูขึ้นฝั่งยกล้อมป้อมกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงขึ้นม้าดูกล้าแข็ง
+ให้ตั้งค่ายริมท่าหน้ากำแพง เอาทองแดงทำวิหลั่นกั้นลูกปืน
+บาทหลวงถอยลงมาหลังคอยรั้งท้าย ทหารรายเดินแซงล้วนแข็งขืน
+พวกชวากล้าหาญชำนาญปืน ยิ่งครึกครื้นเสียงดังก้องกังวาน
+พวกในเมืองเปิดประตูกรูกันออก ถือดาบหอกเดินกระบวนล้วนทหาร
+ตะลุมบอนฟอนฟันประจัญบาน พลทหารแขกชวาเข้าราวี
+บ้างแทงฟันกันตายลงเกลื่อนกลาด สังฆราชร้องเร่งสารถี
+ให้ขับรถเร็วหวาตีพาชี ไปถึงที่พวกทหารเข้าราญรอน
+แกว่งกระบี่แม่ทัพสำหรับยุทธ์ แกเร่งรุดเหล่าทหารชาญสมร
+ใครถอยหลังเหหันจะฟันฟอน แล้วคอยต้อนพลรบสมทบกัน ฯ
+๏ ฝ่ายชาวเมืองเปลืองกำลังถอยหลังกลับ แตกย่อยยับเสียพหลพลขันธ์
+ทั้งไพร่นายตายทับลงนับพัน ต้องกลับหันเข้าในด่านชานบุรี
+ปิดประตูลงเขื่อนแล้วเตือนต้อน ราษฎรให้เข้าไปกรุงศรี
+ตาบาทหลวงอิ่มใจเห็นได้ที เร่งให้ตีกองรบสมทบพล
+เอาปืนใหญ่ยิงประตูกรูกันเข้า เอาไฟเผาเมืองด่านชานสิงหล
+พวกชาวเมืองต่อต้านไม่ทานทน ก็แตกย่นจากด่านชานนคร
+บ้างฉวยได้เชิงกรานทิ้งบ้านช่อง ที่เก็บของเรียกลูกแบกฟูกหมอน
+ของสำคัญเก็บเอาไปจะได้นอน แม่ลูกอ่อนผัวพาเข้าป่าไป ฯ
+๏ บาทหลวงตีได้ด่านชานสมุทร เข้ายั้งหยุดโยธาได้อาศัย
+จึงให้หาพวกทหารอันชาญชัย ทั้งนายไพร่พร้อมหน้ามาหารือ
+เราจะยกเข้าไปชิงเอาสิงหล พวกคงทนแขกฝรั่งมีบ้างหรือ
+อยู่อาวุธสาตราจงหารือ จะให้ถือแหลนหลาวกับง้าวทวน
+เป็นเสือป่าแมวเซาเข้าสมทบ ตีประจบวิ่งกลมเหมือนลมหวน
+สำหรับตีตัดทอนต้อนกระบวน ให้ถี่ถ้วนสารพัดตัดเสบียง
+เสนาแขกรับว่าอย่าวิตก เปรียบเหมือนนกกลางหาวบินก้าวเฉียง
+พวกชวาเคยสันทัดตัดเสบียง ไม่หลีกเลี่ยงเคยประจญรณรงค์
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าความคิดสมจิตหมาย จะอุบายเอาให้สมอารมณ์ประสงค์
+คิดเอาเมืองให้ได้ดั่งใจจง ถึงจะลงทุนไว้ก็ให้ปัน
+ไปเบื้องหน้าหากำไรคงได้ดอก ถึงเสียจอกนานไปคงได้ขัน
+คิดเอาใจเหล่าทหารชาญฉกรรจ์ ให้เค็มมันถึงใจคงได้การ ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพพระศรีสุวรรณราช ระดาดาษเดินพหลพลทหาร
+รู้ว่าเสียปากน้ำยิ่งร���คาญ ทั้งอาหลานเร่งรัดจัตุรงค์
+ถึงชายป่าหยุดยั้งให้ตั้งค่าย โดยพิชัยสงครามตามประสงค์
+พยัคฆ์นามสามค่ายริมชายดง ปักเทียวธงเสือคำรามตามตำรา
+แล้วสั่งให้พวกทหารชำนาญรบ เร่งสมทบหลายหมื่นถือปืนผา
+ทั้งปลัดหัสกันวิลันดา พวกอาสาเกณฑ์หัดเร่งจัดแจง
+พรุ่งนี้เช้าฤกษ์ดีจะตีด่าน ฟังอาการข้าศึกอย่านึกแหนง
+จะรบสู้ในระหว่างที่กลางแปลง แม้ต่อแย้งมีชัยแก่ไพรี
+แล้วสั่งพวกม้าใช้ให้ไปนัด จงเร่งรัดออกมารบอย่าหลบหนี
+พวกม้าเร็วรีบไปบอกไพรี ครั้นถึงที่เมืองด่านชานนคร
+บอกกับพวกเฝ้าประตูให้รู้เรื่อง ว่าบาทเบื้องบพิตรอดิศร
+ให้เรามานัดการจะราญรอน จงรีบร้อนเข้าไปแจ้งแสดงความ ฯ
+๏ นายประตูรีบเข้าไปที่ในด่าน แล้วแจ้งการตามกระทรวงบาทหลวงถาม
+ว่าเขามาอยู่ที่ไหนเร่งไปตาม แกเรียกล่ามออกมาไว้จะได้แปล ฯ
+๏ ฝ่ายเสนามาบอกพวกม้าใช้ พาเข้าไปแล้วก็นั่งฟังกระแส
+บาทหลวงเป็นผู้ถามให้ล่ามแปล ครั้นรู้แน่นัดรบแกตบมือ
+หัวร่อร่าว่าไปอย่าได้ช้า ยกออกมาแล้วอย่าชิงกันวิ่งตื๋อ
+ไปบอกกับพวกลังกาเร่งหารือ มารับมือกูไม่กลัวเจ้าตัวดี ฯ
+๏ พวกม้าใช้กลับมาทูลมูลเหตุ ให้ทรงเดชทราบเบื้องบทศรี
+บาทหลวงแกขู่ขับทับทวี พูดเป็นทีเยาะหยันจำนรรจา ฯ
+๏ พระทรงฟังสั่งสุดสาครหลาน จงเตรียมการไว้แต่ดึกเร่งปรึกษา
+กับอาจารย์พรหมพักตร์จักรา จะตรึกตรากะการสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ อภิวาทออกมาแจ้งแถลงไข
+กับท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิไกร เสนาในทวยหาญชาญณรงค์ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านพราหมณ์ผู้ชำนาญในทางเวท จึงแจ้งเหตุตั้งรับเป็นทัพหงส์
+แล้วสั่งพวกเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ในถือธงสี่หมู่เป็นคู่กัน
+ทั้งเขียวแดงดำม่วงล่วงไปก่อน อาวุธซ่อนไว้กับกายเร่งผายผัน
+พวกปืนแดงแซงประทับสำหรับกัน เหล่ากริชสั้นเสโล่โตมรา
+พวกตั้งเขนเกณฑ์ไว้รับพวกทัพหนุน ขวานญี่ปุ่นทัพชเลยเคยอาสา
+จัดกระบวนล้วนทุกหมวดแล้วตรวจตรา คอยเวลาเจ้าพิภพจบสกล ฯ
+๏ ป่างพระจอมนรินทร์ปิ่นกษัตริย์ ครั้นไตรตรัจสุริยาเวหาหน
+สรงวารีชำระประน้ำมนต์ ทรงเครื่องต้นตามสีรวีวัน
+จับพระแสงเนาวรัตน์ประภัสสร บทจรนาดกรายค่อยผายผัน
+มาทรงรถพรรณรายลายสุวรรณ โหราลั่นฆ้องชัยดังใจจง
+ให้เดินทัพแสนยาโยธ���หาญ ก้องสะท้านครบถ้วนกระบวนหงส์
+เสียงแตรสังข์ดังลั่นสนั่นดง แล้วโบกธงโห่ร้องก้องกังวาน ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลานราราช พร้อมอำมาตย์แขกชวาโยธาหาญ
+ให้ยกทัพรีบออกนอกปราการ จากเมืองด่านเดินพหลพลชวา
+พอถึงทางกลางย่านให้หยุดพัก เอาธงปักเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+บาทหลวงเห็นทัพไทยในลังกา ยกออกมาหลายหมื่นพื้นฉกรรจ์
+จึงว่ากับมังคลาสานุศิษย์ เองจงคิดแยกพหลพลขันธ์
+เป็นสองทางแม้เข้ารบสมทบกัน แล้วผ่อนผันตัดหลังอย่ารั้งรอ
+แกสั่งให้ทัพหน้าบรรดาแขก ตีให้แตกช้าอยู่ไยไฉนหนอ
+ปืนนกสับคาบชุดอย่าหยุดรอ ต่างวิ่งสอยิงลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ข้างฝ่ายพวกลังกาเห็นข้าศึก ก็โหมฮึกรุกไปดั่งใจหวัง
+ปล่อยปืนตับผางผึงเสียงตึงตัง พวกฝรั่งหนุนแน่นเอาแหลนแทง
+ข้างพวกไทยคอยระวังเอาดั้งรับ วิ่งขยับเข้าไล่ฟันด้วยขันแข็ง
+ชุลมุนวุ่นวางกันกลางแปลง บ้างทิ่มแทงกันตายลงหลายพัน
+ทั้งสองฝ่ายตายกลาดลงดาษดื่น บาทหลวงยืนเร่งพหลพลขันธ์
+แขกชวากล้าแข็งเข้าแทงฟัน วิ่งถลันรำกริชไม่คิดตาย
+ทหารไทยป้องกันฟันด้วยง้าว แตกเป็นเหล่าวิ่งวุ่นบ้างสูญหาย
+ทหารไทยไล่ฆ่าบรรดานาย แตกกระจายยับย่นไม่ทนทาน ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นทัพหน้าโยธาแขก พากันแตกยับย่นพลทหาร
+เสียน้ำใจไม่รู้แห่งจะแจ้งการ ดูทหารก็น้อยถอยกำลัง
+เห็นทัพไทยไล่กระชั้นยิ่งครั่นคร้าม พยายามเห็นไม่สมอารมณ์หวัง
+ถอยเข้าด่านชานชลาละล้าละลัง ไทยประดังปืนรบสมทบกัน
+พังประตูกรูไล่เข้าในด่าน เหล่าทหารฟันแทงล้วนแข็งขัน
+แต่ฆ่าพวกแขกตายลงหลายพัน ศรีสุวรรณเร่งรถบทจร
+เข้าในด่านธารท่าชลาสินธุ์ สมถวิลบพิตรอดิศร
+พลางเร่งพวกโยธาพลากร เข้าราญรอนเคี่ยวขับจับคนพาล
+สังฆราชมังคลามาให้ได้ จะตั้งให้เป็นใหญ่ฝ่ายทหาร
+ต้อนพหลพลขันธ์ประจัญบาน อลหม่านทัพแขกแตกกระจาย ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลานราราช ให้หวั่นหวาดคิดไปแล้วใจหาย
+ลงจากรถรีบไปทั้งไพร่นาย วิ่งกระจายรีบออกนอกประตู
+พวกทัพไทยไล่จับสังฆราช พระหน่อนาถหยิบตราพระราหู
+ขึ้นกวัดแกว่งแสงปลาบลุกวาบวู เป็นไฟฟู่แสงสว่างกระจ่างตา
+ทหารไทยไล่รุดต้องหยุดยั้ง ยืนสะพรั่งดูไปทั้งซ้ายขวา
+เป็นควันพลุ่งรุ่งโรจน์โชตินา อำนาจตราบังกายทั้งไพร่พล ฯ
+๏ บาทหล��งวิ่งไม่ใคร่ไหวใจจะขาด ถึงชายหาดแล้วสำเหนียกเรียกต้นหน
+ให้พยุงจูงลงเรือกูเหลือทน หนีให้พันข้าศึกได้ตรึกตรอง
+แขกฝรั่งทั้งนั้นรีบผันผาย พาเจ้านายวุ่นวิ่งทิ้งข้าวของ
+ลงเรือได้ให้ตรวจทุกหมวดกอง เสียข้าวของคนตายลงหลายพัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายทัพบกที่ยกไล่ ติดตามไปเร่งพหลพลขันธ์
+ลากปืนใหญ่ขึ้นป้อมพร้อมด้วยกัน ยิงกำปั่นโจนลงในคงคา
+ที่ถูกเสาเพลาใบหักสะบั้น คนเหล่านั้นดับชีวังสิ้นสังขาร์
+ที่จมน้ำมิได้เหลือเป็นเหยื่อปลา พวกลังกายิงกระหน่ำพอค่ำลง
+บาทหลวงกับมังคลาสานุศิษย์ เป็นสุดคิดเสียใจเร่งไต้ก๋ง
+ให้ออกเรือรีบไปดั่งใจจง แล่นไปตรงรีบออกนอกสันดอน
+พอลมตรงส่งท้ายออกได้หมด ให้แล่นลดเลียบตลิ่งริมสิงขร
+เอาเข็มตั้งไปให้ชิดทิศอุดร หมายนครใช้ใบไปกำพล ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายลังกาอาณาจักร ก็พร้อมพรักเลิกทัพกลับสิงหล
+ชนะศึกจับได้ทั้งไพร่พล ให้แบกขนเครื่องอาวุธยุทธนา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ เข้าจังหวัดพร้อมวงศ์เผ่าพงศา
+ให้รางวัลเสนีผู้ปรีชา แต่บรรดาไปณรงค์ทำสงคราม
+ทั้งพหลพลไพร่นายทหาร ได้ประมาณทั่วทุกกองทั้งสองสาม
+ที่เลื่อนที่มียศดูงดงาม สมกับความชอบทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ฝ่ายบทเบื้องเรื่องนี้ขอยกก่อน จะกล่าวย้อนถึงโจรป่าพนาสณฑ์
+อยู่เขตแคว้นแดนชวาริมสาชล เที่ยวตีปล้นแต่บรรดาลูกค้าเรือ
+ได้สินทรัพย์นับถังสร้างกำปั่น แล้วชวนกันแล่นไปข้างใต้เหนือ
+มีปืนใหญ่ไว้ประจำทุกลำเรือ ทหารเสือเล่าก็มีถึงสี่พัน
+แต่กำปั่นนั้นมีถึงสี่ร้อย เที่ยวแล่นลอยไปทุกแห่งเพราะแข็งขัน
+แต่ล้วนพวกแขกดำทุกลำมัน ตัวนายนั้นชื่อคุลาปะตาวี
+ปะสำเภกเภตราเที่ยวค้าขาย มันแล่นรายล้อมไว้มิให้หนี
+ขึ้นเก็บเอาสินค้าบรรดามี แม้นต่อตีมันก็ฆ่าชีวาวาย
+กำเริบจิตคิดเข้าตีตามเมืองเกาะ ทุกละเมาะมันเที่ยวริบเอาฉิบหาย
+เป็นโจรใหญ่อยู่ในน้ำตามสบาย เที่ยวแล่นรายสืบข่าวทุกอ่าวไป ฯ
+๏ เมื่อวันหนึ่งนายโจรเผอิญเจ็บ ให้เมื่อยเหน็บจับสั่นจิตหวั่นไหว
+โภชนาอาหารประการใด กินไม่ได้ข้าวปลาสารพัน
+หมอให้กินหยูกยาสารพัด ไม่บำบัดโรคาก็อาสัญ
+ฝ่ายพวกโจรแต่บรรดาทั้งห้าพัน มาพร้อมกันถ้วนทั่วทุกตัวนาย
+ทำการศพนายใหญ่เอาไปฝัง ��ี่ขอบฝั่งวังวนชลสาย
+ครั้นเสร็จสรรพยับยั้งจะตั้งนาย แทนผู้ตายจะได้ว่าคนห้าพัน
+แต่บรรดานายรองทั้งสองร้อย มานั่งคอยทั้งพหลพลขันธ์
+ใครเป็นนายก็จะยอมลงพร้อมกัน ไม่เดียดฉันท์จะได้ไปในคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายเสมียนที่สำหรับเก็บทรัพย์สิน เป็นเชื้อจีนพวกหมาเก๊าเข้าภาษา
+มาเข้ารีตแขกดำเรียนตำรา ดูฤกษ์พาดีร้ายบอกนายโจร
+จะตีเรือเหนือใต้คอยให้ข่าว รู้ดูดาวแจ้งใจคล้ายกับโหร
+จึงลุกมาว่ากล่าวแก่เหล่าโจร เราเป็นโหรรู้สิ้นอย่ากินใจ
+แต่บรรดามาพร้อมอยู่ที่นี่ ใครจะมีปัญญาอัชฌาสัย
+เราเห็นอยู่แต่มะหุดวุฒิไกร ควรจะให้เป็นใหญ่ด้วยใจดี
+ทั้งแกล้วกล้าสามารถฉลาดเฉลียว เคยท่องเที่ยวรู้หนทางกลางวิถี
+แล้วเป็นผู้รู้วิชาปัญญาดี ควรเป็นที่นายใหญ่ได้ใช้การ
+ท่านจะเห็นเป็นอย่างไรอย่าได้นิ่ง ไม่เห็นจริงอย่างไรเร่งไขขาน
+แม้นเห็นชอบแล้วคำนับเร่งกราบกราน อย่านิ่งนานจะได้สั่งให้ตั้งพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกโจรเห็นพร้อมยอมคำนับ จึงว่ากับวุฒิไกรใจมหันต์
+จะขอสาบานตัวทั่วหน้ากัน ทำการนั้นมิได้คิดชีวิตเลย ฯ
+๏ ฝ่ายเสมียนหยิบกระบี่ที่ผู้ใหญ่ มาส่งให้ถือเชิดให้เปิดเผย
+อาญาสิทธิ์ปราบปรามไปตามเคย เสร็จแล้วเลยเลี้ยงดูทุกผู้คน
+เป็นเยี่ยงอย่างตั้งนายแล้วอย่างนี้ ประสงค์ที่ไปข้างหน้าจะหาผล
+มันนับถือว่าเป็นงานการมงคล แล้วต่างคนต่างตรงไปลงเรือ ฯ
+๏ พอฤกษ์ดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก ให้เร่งออกรีบไปข้างฝ่ายเหนือ
+เครื่องอาวุธเตรียมประจำทุกลำเรือ ทหารเสือโห่เร้าจะเอาชัย
+แต่แล่นมาห้าเดือนไม่หยุดยั้ง ดูเกาะฝั่งตามมหาชลาไหล
+ต้นหนส่องกล้องสว่างดูทางไป จนเกือบใกล้รมจักรนัครินทร์
+พอขาดข้าวเครื่องเสบียงเลี้ยงทหาร เห็นถิ่นฐานสมจิตคิดถวิล
+จำจะเข้ารบราเอาธานินทร์ ตีแต่ถิ่นปากน้ำทำเสบียง
+ถึงปากอ่าวเราไปรายกันทอด เมื่อเรือจอดด้วยกันมากห้ามปากเสียง
+ไม่อื้ออึงปราบปรามห้ามสำเนียง คอยฟังเสียงเล่าลืออย่าอื้ออึง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ เวลาค่ำใช้ใบแล่นไปถึง
+พบกำปั่นจอดสล้างพลางรำพึง แล่นไปถึงสั่งล่ามให้ถามพลัน
+ว่าเรือมาทอดอยู่นี่ดีหรือร้าย จงภิปรายตามจริงทุกสิ่งสรรพ์
+โจรได้ฟังคั่งใจร้องไปพลัน มาถามกันว่ากระไรไม่ใช่นาย
+เร่งกลับไปรักษาอาณาเขต ถิ่นประเทศกูจะริบให้ฉิบหาย
+อย่าอยู่ช้าถ้ารู้ถึงตัวนาย เองจะตายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้ายา
+เรือตระเวนรีบมาหานายด่าน จึ่งแจ้งการสิ้นฟังไม่กังขา
+มันท้าทายหลายลิ้นสิ้นตำรา ฟังพูดจาหยาบคายหลายประการ ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยารักษาสมุทร ให้รีบรุดออกไปในราชฐาน
+ว่าข้าศึกจะมาล้อมป้อมปราการ เรือประมาณห้าร้อยลอยประดัง ฯ
+๏ ขุนนางทราบราวเรื่องเมืองปากน้ำ แล้วจึงนำเข้าไปดั่งใจหวัง
+ทูลท่านท้าวทศวงศ์ดำรงวัง ใท้ทราบยังบาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นพิภพ คิดปรารภเศร้าหมองไม่ผ่องศรี
+จึ่งตรัสเรียกพระนัดดามาพาที ว่าไพรีมาประชิดติดบุรินทร์
+เจ้าจงเกณฑ์จัตุรงค์ลงไปปราบ ให้ราบคาบเสี้ยนหนามตามถวิล
+จงไปตั้งคอยรับทัพทมิฬ ให้ไพรินย่อยยับอัปรา
+ครั้นสั่งเสร็จท้าวเสด็จยุรยาตร ขึ้นปราสาทข้างในแล้วให้หา
+มเหสีกับบุตรีเกษรา ให้ขึ้นมาตรัสแถลงแจ้งเนื้อความ
+นางพระยายิ่งวิตกตบอกผลุง มาเกิดยุ่งทัพศึกให้นึกขาม
+แม้นเขยอยู่จะได้สู้ศึกสงคราม พยายามปราบอมิตรไม่คิดเกรง
+แน่ะท่านตาว่ากระไรภัยมาถึง มานั่งอึ้งดั่งเขาเกาะเห็นเหมาะเหมง
+ใจของตาดีแต่รักข้างนักเลง ท่าโฉงเฉงเกี้ยวชู้ไม่รู้วาย
+เห็นอีสาวเข้าไม่ได้ใจริกริก กระซ้อกระซิกเพราะตัณหาพาฉิบหาย
+นี่บ้านเมืองเคืองขุ่นเกิดวุ่นวาย จะยักย้ายตรองการสถานใด ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังมเหสี ว่ายายนี่ค่อยว่าไม่ปราศรัย
+อย่าวิตกไปเลยหนาข้าจะไป คอยชิงชัยรบรับกับทมิฬ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรใจฉกาจ ภาณุมาศเยี่ยมโพยมสมถวิล
+เร่งเรือรบเข้ามาหน้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นสี่ร้อยลอยประดัง
+ลากปืนใหญ่ขึ้นจังกาทั้งหน้าท้าย ให้ตั้งรายกันประดาทั้งหน้าหลัง
+จะตีด่านสาชลริมวนวัง พร้อมสะพรั่งแต่ล้วนโจรโผนลำพอง
+ข้างฝ่ายพวกตาพระยารักษาด่าน เกณฑ์ทหารพลฉกรรจ์ได้พันสอง
+ให้ขึ้นป้อมขัดตาทัพไว้รับรอง ปืนจุกช่องลากไปใส่เสมา
+ทั้งปืนใหญ่ลากขนขึ้นบนป้อม ทหารล้อมยืนรายทั้งซ้ายขวา
+พอพวกโจรถึงกระทั่งฝั่งชลา ส่งภาษาบอกกล่าวชาวนคร
+ว่านายกูผู้เป็นใหญ่ในไตรจักร จะมาหักเอาด่านชานสิงขร
+แม้นรบสู้กูมิฟังทั้งนคร ถ้าโอนอ่อนโดยดีมิเป็นไร
+แม้นดึงดื้อถือด��มีมานะ จะจับฉะคอเชือดให้เลือดไหล
+แล้วร้องเร่งพวกทหารอันชาญชัย ยิงปืนใหญ่ที่ประจำทุกลำเรือ
+เสียงตูมตึงผึงผางถูกข้างป้อม ชาวเมืองพร้อมยิงลงไปทั้งใต้เหนือ
+ถูกเชือกเสาเพลาใบที่ในเรือ ทหารเสือขึ้นบกยกเข้าตี
+ล้อมปราการด่านใต้ริมชายหาด ดูเกลื่อนกลาดทั้งชวากะลาสี
+ล้อมกำแพงแซงกันมาจะราวี ชาวบุรีคั่วทรายปรายลงไป
+มันมีโล่บังกายทรายไม่ถูก กันทั้งลูกปืนสาดพลาดไถล
+ชาวพาราราญรอนจนอ่อนใจ มันตัดไม้เกลื่อนกลาดพาดกำแพง
+ปีนขึ้นได้ไล่คนที่บนป้อม มันพรักพร้อมใจกันล้วนขันแข็ง
+ตีเอาด่านได้พลันไล่ฟันแทง ใครต่อแย้งมันก็ฆ่าชีวาวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในบุรีเร่งกรีทัพ มาคั่งคับแสนยาทั้งหน้าหลัง
+พระกฤษณาทรงพระยาพลายจำบัง ออกจากวังรีบเดินดำเนินพล
+มาเกือบกึ่งถึงทางเมืองปากน้ำ หนังสือซ้ำบอกแจ้งแห่งนุสนธิ์
+ว่าเสียด่านวานนี้ไม่มีคน พากันร่นย่อยยับอัปรา
+ขอพระองค์ยับยั้งตั้งอยู่นี่ พวกไพรีเรี่ยวแรงแข็งนักหนา
+ทูลแล้วรีบเข้าไปในพารา เอากิจจาทูลท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ทรงสดับ ให้คั่งคับในจิตดั่งพิษศร
+จึ่งสั่งพวกเสนาพลากร เราจะจรลงไปรับทัพทมิฬ
+เกณฑ์กระบวนจัตุรงค์เคยยงยุทธ์ เครื่องอาวุธดั้งดาบปืนคาบหิน
+เร่งผูกช้างมาบรรทุกทั้งลูกดิน ให้พร้อมสิ้นเช้าตรู่กูจะไป
+แล้วจึงสั่งเสนาพวกข้าเฝ้า เฮ้ยออเจ้ารีบไปแจ้งแถลงไข
+แก่สามพราหมณ์ทุกนครอย่านอนใจ ว่าพวกไพรีมาชิดติดบุรินทร์ ฯ
+๏ ขุนนางรับอภิวันท์แล้วผันผาย มาเขียนหมายตามรับสั่งดั่งถวิล
+ให้ม้าใช้ไปถึงพราหมณ์สามบุรินทร์ ประเทศถิ่นบอกให้ทั่วทุกตัวนาย
+ครั้นสั่งเสร็จท้าวเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์นพรัตน์จำรัสฉาย
+ขุนเสนาเตรียมพหลพลนิกาย ตามบาดหมายครบถ้วนกระบวนแซง ฯ
+๏ จะกล่าวข้างทรงฤทธิ์พระกฤษณา พร้อมบรรดาพวกทหารชาญกำแหง
+ให้ตั้งค่ายยับยั้งอยู่กลางแปลง แล้วจัดแจงจะออกรบสมทบพล
+ทหารปืนยืนสะพรั่งทั้งดั้งดาบ ศรกำซาบหอกง้าวเหล่าพหล
+จัดเอาพวกจัตุรงค์ทั้งคงทน พร้อมพหลโห่เร้าจะเอาชัย
+พระแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองระยับ ตาบประดับพลอยแดงสุกแสงใส
+พาหุรัดเรืองรองทองอุไร แล้วสอดใส่สังวาลทรงอลงกรณ์
+เจียระบาดคาดปักเป็นรูปครุฑ ใส่มงกุฎเนาวรัต���์ประภัสสร
+ฉลององค์พื้นแดงแย่งมังกร กรรเจียกจรธำมรงค์อลงการ์
+เหน็บกระบี่สีสลับประดับเพชร แต่ละเม็ดพลอยพรายทั้งซ้ายขวา
+ทรงพระแสงของ้าวแวววาวตา ขึ้นพระยาพลายจำบังที่นั่งทรง
+พอฤกษ์ดีคลี่คลายขยายทัพ เดินคั่งคับทิวทวนกระบวนหงส์
+ไปถึงด่านชาญสมุทรให้หยุดธง เอาปักลงโห่ร้องก้องสำเนียง ฯ
+๏ ฝ่ายพวกโจรเตรียมถ้วนกระบวนทัพ ออกตั้งรับตีกลองกึกก้องเสียง
+ให้ทหารชำนาญปืนออกยืนเรียง หอกคู่เคียงคั่งคับทัพทมิฬ
+ทั้งสองข้างต่างยิงปืนคาบชุด อุตลุดกึกก้องท้องกระสินธุ์
+นายโจรใหญ่ใส่หมวกประดับนิล ถือกะวินขัดกระบี่ขี่อาชา
+เร่งพหลพลขันธ์เข้าบรรจบ ตีตลบเข้าไปทั้งซ้ายขวา
+ข้างพวกไทยได้ทีตีประดา จนถึงอาวุธสั้นเข้าฟันแทง
+ยิงปืนตับคับคั่งไม่ยั้งหยุด อุตลุดรบกันด้วยขันแข็ง
+ทั้งสองข้างตายกลาดเลือดสาดแดง พวกแขกแทงไทยฟันประจัญบาน ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดวุฒิไกรเอาไฟกรด สาดไปรดพวกไทยไล่ประหาร
+ถูกแขนขาไหม้ป่นเหลือทนทาน พวกทหารล้มตายลงหลายพัน
+พอเย็นย่ำสนธยาต่างล่าทัพ พากันกลับเข้าค่ายรีบผายผัน
+โจรก็เข้าอยู่ในด่านสำราญครัน ปรึกษากันที่จะรับกองทัพไทย ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงฤทธิ์กฤษณา เสียบรรดาพลขันธ์ให้หวั่นไหว
+จะคิดอ่านป้องกันน้ำมันไฟ จึงสั่งให้แต่บรรดาเสนานาย
+มาปรึกษาหารือใครรู้บ้าง แก้ในทางเรื่องไฟเสียให้หาย
+ใครจะมีแยบยลกลอุบาย ทั้งไพร่นายอย่าได้พรางเอารางวัล
+ไม่มีใครที่จะรับดับไฟกรด ให้ระทดพวกพหลพลขันธ์
+ถึงใครมีมนต์เวทวิเศษครัน จะป้องกันดับไฟเห็นไม่มี
+แต่ปรึกษาหารือกันจนดึก เห็นข้าศึกจะทำยับดั่งสับสี
+จะกำเริบโรมรุกมาทุกที เห็นบุรีเราจะป่นไม่ทนทาน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในบุรินทร์ปิ่นกษัตริย์ ครั้นไตรตรัสสุริยาออกหน้าฉาน
+แต่งพระองค์ทรงเครื่องอลังการ พร้อมทหารยกออกนอกบุรินทร์
+พระเสด็จทรงรถาเทียมม้าต้น ดำเนินพลลงไปท่าชลาสินธุ์
+ยิงปืนใหญ่ก้องกังวานสะท้านดิน ประโคมพิณพาทย์แตรแซ่สำเนียง
+เดินกระบวนทวนธงเครื่องยงยุทธ์ ได้นามครุฑโห่ร้องกึกก้องเสียง
+พวกกองหลังคุมพหลขนเสบียง เดินเรียบเรียงตามกันเป็นหลั่นไป
+ถึงค่ายใหญ่ใกล้ปราการชานสมุทร ก็ยั้งหยุดพลขันธ์เสียงหวั่นไหว
+พระกฤษณามาเชิญเสด็จไป เ���้าค่ายในกราบทูลประมูลความ
+ว่าไพรีมีชัยเพราะไฟกรด มันสาดรดทิ้งขว้างกลางสนาม
+ถูกเสื้อผ้าเกิดเป็นไฟเที่ยวไหม้ลาม ติดไปตามเนื้อตัวทั่วทั้งกาย
+เอาน้ำดับกลับลุกขึ้นรุ่งโรจน์ เป็นแสงโชติทำอย่างไรก็ไม่หาย
+เหลือกำลังทั้งพหลพลนิกาย พากันตายย่อยยับลงนับพัน ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังให้สังเวช ผิดสังเกตกว่าแต่ก่อนจงผ่อนผัน
+จำจะคิดรับรองคอยป้องกัน อย่าเพ่อหวั่นหวาดใจทั้งไพร่พล ฯ
+๏ ฝ่ายพวกโจรยกมาถึงหน้าค่าย ร้องเข้าไปบอกให้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+เฮ้ยใครเป็นตัวนายทั้งไพร่พล จงรีบร้นออกมารบอย่าหลบกัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงฤทธิ์กฤษณา สั่งบรรดาพวกพหลพลขันธ์
+ให้แต่งกายรับรองคอยป้องกัน ยกให้ทันมันมาท้าจะราวี
+พวกพหลพลทหารชำนาญรบ มิได้หลบข้าศึกไม่นึกหนี
+พลางร่ายเวทวิทยาวิชามี ล้วนคนดีสารพัดทั้งจัดเจน ฯ
+๏ ฝ่ายทรงฤทธิ์กฤษณาทรงม้าต้น ยกพหลพร้อมพรั่งทั้งดั้งเขน
+เกณฑ์กองปืนมาบรรจบครบทุกเวร ทั้งโล่เขนหอกง้าวทั้งหลาวทวน
+พอฤกษ์ดีคลี่คลายขยายทัพ ยกออกรับรบกันกลมดั่งลมหวน
+โจรก็ทำยักย้ายหลายกระบวน เห็นจวบจวนหมุนวิ่งทั้งอัคคี
+น้ำมันไฟไหม้พหลพลรบ ทหารหลบแอบอิงบ้างวิ่งหนี
+ที่กำลังรบรับทัพทวี เปลวอัคคีไหม้ตายลงก่ายกอง
+พอเวลาสายัณห์ตะวันพลบ ต่างเลิกรบกลับไปค่ายทั้งสอง
+แขกกระหยิ่มยิ้มในน้ำใจปอง มันตรึกตรองแต่จะเข้าเอาบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวพราหมณ์สามนายได้หนังสือ แล้วกลับรื้อร้อนในใจถวิล
+ว่าข้าศึกมาประชิดติดบุรินทร์ ประเทศถิ่นรมจักรนัครา
+ทั้งสามนายใจร้อนดั่งศรพิษ มาปักจิตเหมือนชีวังจะสังขาร์
+พลางเกณฑ์พลคนละพันสั่งภรรยา แล้วขึ้นม้ารีบมาพบประสบกัน
+ทั้งสามนายเร่งพหลพลทหาร มาถึงด่านนคเรศขอบเขตขัณฑ์
+ได้ทราบความว่าพระองค์ผู้ทรงธรรม์ จากเขตขัณฑ์ไปตั้งรับทัพทมิฬ
+ทั้งสามพราหมณ์รีบตามไปเมืองด่าน เฝ้าพระผ่านภพไกรดั่งใจถวิล
+ป่างพระองค์ทรงจังหวัดปัถพิน จึงผันผินเบือนพักตร์มาทักพราหมณ์
+แล้วตรัสเล่าราวเรื่องพวกโจรแขก เมืองด่านแตกเกิดยุ่งกรุงสยาม
+นัดดายกจัตุรงค์ออกสงคราม ก็ได้ความอัปรามาทุกที
+เสียพหลพลไพร่ตายออกกลาด ถูกมันสาดน้ำมันไฟตายเป็นผี
+เหลือแก้ไขในฤทธิ์พิษอัคคี ยกออกตีครั้งไรตายเป็น��บือ
+ถึงเวลามารบมิได้เว้น ราวกะเช่นเสือป่ามันกล้าเหลือ
+ทั้งพูดจาหยาบคายไอ้นายเรือ คล้ายผีเสื้อเช่นเขาว่านัยน์ตาแดง ฯ
+๏ เจ้าพราหมณ์ฟังบังคมบรมนาถ ทูลว่าชาติแขกชวามักกล้าแข็ง
+แต่จะดูกำลังรบกลางแปลง จะต่อแย้งทำการสถานใด
+เจ้าโมราสานนพราหมณ์วิเชียร เคยเล่าเรียนไตรเวทข้างเพทไสย
+จำจะดูท่าทางมันอย่างไร ขอแก้ไขตามตำราพระอาจารย์ ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังค่อยสร่างทุกข์ จึงสั่งมุขมนตรีสี่ทหาร
+เร่งกะเกณฑ์พลขันธ์ให้ทันการ ออกรอนราญรบสู้ดูอีกที
+เชิญเจ้าพราหมณ์สามนายไปกำกับ จะได้รับแก้ไขในวิถี
+ถ้าแม้นได้ฤกษ์พาเวลาดี จึ่งค่อยกรีธาทัพออกรับรอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรใจฉกาจ มีอำนาจถือดีไม่มีสอง
+คิดจะทำการศึกนั่งตรึกตรอง เรียกโจรรองมาปรึกษาหาอุบาย
+ใครจะเห็นเป็นอย่างไรให้เร่งว่า จวนเวลาสุริยันตะวันฉาย
+จึงว่าข้าไม่เห็นทางข้างอุบาย สุดแต่นายกล่าวคำจะทำตาม ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดวุฒิไกรลุกไปสั่ง ให้เร่งตั้งกระบวนไว้ในสนาม
+ได้ฤกษ์ดีเราจะตีตัดสงคราม แล้วจะข้ามทุ่งไปเผาค่ายดู
+จะรบรับทัพไทยด้วยไฟกรด เผาให้หมดทั้งแผ่นดินพวกกินหมู
+พวกพหลพลชวามลายู ถือหอกคู่เตรียมการจะราญรอน
+ใส่เสื้อดำกำมะหลิดเหน็บกริชสั้น ถือกั้นหยั่นยืนเรียงเคียงสลอน
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลพลนิกร อัสดรผูกไว้เสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายนายโจรแต่งกายกรายกระบี่ มาขึ้นขี่ม้าดำนำทหาร
+ยกพหลพลไกรอันชัยชาญ ออกจากด่านเมืองท่าชลาลัย
+โห่สนั่นครั่นครื้นยิงปืนตับ เดินคั่งคับธงทิวปลิวไสว
+ถึงที่รบหยุดพหลพลไกร ไอ้นายใหญ่นึกหวังอหังการ
+ให้ร้องว่าท้าทายเป็นหลายอย่าง พูดต่างต่างอิศโรตามโวหาร
+ทั้งหยาบคายร้ายกาจเพราะชาติพาล มันว่าขานประสาโจรโลนลำพอง ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพไทยเตรียมไว้พร้อม ให้ยกอ้อมออกไปรับทัพทั้งสอง
+เจ้าพราหมณ์คอยดูตรวจทุกหมวดกอง คอยรับรองดูกำลังระวังภัย
+พระกฤษณาทรงม้าเป็นแม่ทัพ พราหมณ์กำกับดูแลคอยแก้ไข
+ทหารโห่ครึกครื้นยิงปืนไฟ โห่เอาชัยฆ้องลั่นสนั่นดัง
+พวกทัพหน้ากล้าหาญเข้าราญรบ เร่งกระทบตีประดาทั้งหน้าหลัง
+โจรก็เร่งโยธาดาประดัง บ้างแกว่งทั้งอาวุธยุทธนา
+ชาวบุรีพุ่งหลาวเอาง้าวฟาด พวกโจรสาดไฟแรงถูกแข้งขา
+น้ำมันกรดร��่งโรจน์โชตินา ถูกบรรดาพวกทหารล้มซานเซ
+ติดผ้าเสื้อเหลือทนเที่ยววนวิ่ง บ้างล้อมกลิ้งทับกันวิ่งหันเห
+พระกฤษณาเห็นกระบวนเที่ยวรวนเร เดินโซเซซานซบสลบไป
+พระชักม้าถาโถมเข้าโจมจับ นายโจรรับกระบี่ฟาดพลาดไถล
+พระกฤษณากวัดแกว่งพระแสงไป เข้าชิงชัยรับรองทั้งป้องกัน
+พระกฤษณากล้าหาญในการรบ เลี้ยวตลบต่อแย้งด้วยแข็งขัน
+โจรสามารถอาจองคงกระพัน แต่รบกันก็จนหย่อนอ่อนกำลัง
+โจรขยับขับม้าออกมาห่าง แล้วก็ขว้างน้ำมันไฟดั่งใจหวัง
+ถูกกายกรร้อนรนพ้นกำลัง ม้าที่นั่งเล่าก็ไฟติดไหม้พอง
+สลบลงที่ทางกลางสนาม ทั้งสามพราหมณ์ชักม้าพาผยอง
+เข้ารบรับแก้ไขในทำนอง ไอ้โจรร้องวิ่งเข้าไปเอาไฟโยน
+ถูกวิเชียรโมราม้าที่ขี่ ก็วิ่งรี่โลดเต้นทั้งเผ่นโผน
+เหลือกำลังร้อนเริงด้วยเพลิงโชน วิ่งลงโคลนดิ้นหรบสลบไป
+แต่สานนนั้นไฟมิได้ต้อง นิ่งตรึกตรองผันแปรคิดแก้ไข
+พระสุริยงเย็นพยับลงลับไพร ต่างเลิกไปมิได้รบพอพลบลง
+พวกที่กลับไปค่ายทูลไขขาน ว่าพระหลานถูกอัคคีมีพิษสง
+ทั้งอาชาม้าที่นั่งบัลลังก์ทรง สลบลงทั้งทหารชำนาญปืน
+กับสามพราหมณ์ตามไปก็ถูกด้วย เห็นจะม้วยชีวาไม่ฝ่าฝืน
+เหลือแต่พราหมณ์สานนเป็นคนยืน ไม่ถูกปืนถูกไฟพวกไพรี ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ได้ทรงทราบ ดั่งเอาดาบเข้ามาฟันบั่นเกศี
+เห็นบ้านเมืองจะได้แก่ไพรี ไม่รู้ที่ตรองการสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายสานนเข้าไปเฝ้าเล่าแถลง ทูลชี้แจงขอพระองค์อย่าสงสัย
+ข้าตรองตรึกนึกเหมือนอย่างเมื่อครั้งไป รบที่ในเมืองผลึกนึกขึ้นมา
+อ้ายจีนตั๋งมันก็ใช้ไฟอย่างนี้ ต้องบัดพลีขอฝนมนต์คาถา
+ให้ตกต้องเย็นใจในอุรา ขออาสาแก้ไขไฟน้ำมัน ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังจึงสั่งว่า ตามวิชาครูสอนเร่งผ่อนผัน
+ช่วยแก้ไขให้ตลอดรอดชีวัน แต่พวกบรรดาไปถูกไฟฟอน
+พระตรัสว่าข้าก็จะไปด้วย จะได้ช่วยกันระวังช่วยสั่งสอน
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จบทจร กับนิกรเสนาพร้อมสานน
+ไปถึงที่ท่าข้ามสนามรบ เห็นแต่ศพนอนกราดดาดถนน
+ท้าวจึงหยุดเสนาพลาพล พราหมณ์สานนตั้งศาลการบูชา
+แล้วบวงสรวงเทพไทในสวรรค์ ที่ในชั้นดาวดึงส์ไตรตรึงสา
+เข้ามณฑลบริกรรมตามตำรา ประเดี๋ยวฟ้าครางครึมกระหึมครวญ
+มหาเมฆตั้งมาในอากาศ ด้วยอำนาจอาคมเป็นลมหวน
+ฝนก็โ���ยโปรยต้องละอองนวล สุนีครวญน้ำนองท้องสุธา
+พวกที่ถูกไฟกรดหมดทั้งนั้น ก็พากันพลิกฟื้นตื่นผวา
+พร้อมทั้งหมดปลดปลอดรอดชีวา พระกฤษณาสองพราหมณ์พ้นความตาย
+ทั้งอาชาม้าที่นั่งสิ้นทั้งนั้น ไม่ดับขันธ์ไฟดับระงับหาย
+ได้ความสุขทุกข์ร้อนผ่อนสบาย ทั้งเจ้านายมาประนมบังคมคัล ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ยินดีเป็นที่สุด พระทรงภุชปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+ชวนนัดดาสามพราหมณ์ตามจรัล มาตั้งมั่นอยู่ในค่ายทั้งไพร่พล
+ถึงเวลามารบมิได้ขาด ไม่พลั้งพลาดตีตลบรบด้วยฝน
+พราหมณ์วิเชียรโมราเจ้าสานน เข้ามณฑลโดยตำราวิชาการ ฯ
+๏ แต่บทเบื้องเรื่องรบสงบไว้ จะกล่าวในเมืองลังกามหาสถาน
+พอว่างศึกสรรพเสร็จสำเร็จการ พระผู้ผ่านรมจักรนัครินทร์
+ไปเฝ้าองค์พระมุนีฤๅษีสาม แล้วทูลความพระนักสิทธ์ดั่งจิตถวิล
+ขอถวายบังคมลาไปธานินทร์ ประเทศถิ่นเยี่ยมวงศ์พงศ์ประยูร
+พระอภัยได้สดับจึ่งรับสั่ง พ่อไปยังเวียงชัยมไหสูรย์
+ช่วยทูลองค์สองกษัตริย์ญาติประยูร ว่าพี่ทูลท้าวไทถวายพร
+ให้พระชนม์ยาวยืนหมื่นพรรษา จงวัฒนาเรืองฤทธิ์ดั่งพิษศร
+ทั้งโรคาสารพัดกำจัดจร ให้ภูธรสุโขมโหฬาร
+พี่ขอฝากนิลกัณฐีตรีพลำ พ่อจงนำไปเขตประเทศสถาน
+ช่วยชุบเลี้ยงสององค์เหมือนวงศ์วาน ไว้ถิ่นฐานรมจักรนัครา ฯ
+๏ ศรีสุวรรณกราบก้มบังคมบาท กับสองนาฏอัครเรศของเชษฐา
+สองนางชีรับหัตถ์กษัตรา มีวาจาอวยชัยถวายพร
+เสด็จไปให้สบายวายวิโยค นิราศโรคเรืองฤทธิ์ดังพิษศร
+ศรีสุวรรณทูลลามานคร สั่งนิกรเสนาบรรดานาย
+ให้จัดแจงแต่งกำปั่นสุวรรณหงส์ เปลี่ยนเทียวธงเสากลางระยางสาย
+ให้ช่างเขียนเสียใหม่ลายระบาย ทั้งห้องท้ายบาหลีให้มีทอง
+บนบัลลังก์ตั้งพระแท่นเพดานดาด วิสูตรตาดสลับสีไม่มีหมอง
+เขนยอิงพิงพาดที่อาสน์รอง แต่ล้วนของอย่างดีมีราคา
+ทั้งกำปั่นตามเสด็จสักเจ็ดร้อย เครื่องใช้สอยใส่แต่พื้นล้วนปืนผา
+กับข้าวของเครื่องเสบียงเลี้ยงโยธา ขุนเสนาทุกตำแหน่งไปแจ้งการ ฯ
+๏ พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร เข้าปรางค์มาศข้างในอันไพศาล
+สถิตแท่นเนาวรัตน์ชัชวาล เอื้อนโองการแก่รำภาสุดาดวง
+พี่จะชวนเจ้าไปไอศวรรย์ หมดด้วยกันแต่บรรดาพวกข้าหลวง
+ไปอยู่พาราเราให้เบาทรวง ขอเชิญดวงนัยนาจงปรานี
+โฉมรำภาส���หรีชุลีหัตถ์ สนองอรรถทูลว่าข้าทาสี
+จะตามไปกลัวจะขายฝ่าธุลี ด้วยน้องนี้เป็นฝรั่งไม่บังควร
+พระชุบเลี้ยงเพียงนี้เป็นที่สุด เป็นมนุษย์แล้วอย่าให้ผู้ใดสรวล
+ก็อยากตามเสด็จไปแต่ใคร่ครวญ จะเป็นกวนบาทาฝ่าละออง
+พระตรัสว่ารำภานี่ปากแข็ง เจ้าจะแกล้งให้พี่ทนที่หม่นหมอง
+เจ้าเพื่อนยากฝากชีวิตไม่คิดตรอง น้อยหรือน้องขืนขัดตัดอาลัย
+นิจจาเอ๋ยแม่ก็เคยเป็นคู่ชื่น สำราญรื่นชวนชิดพิสมัย
+จนมีลูกปลูกฝังไม่หวังใจ หรือจะไม่ปรองดองจึ่งหมองมัว ฯ
+๏ รำภาฟังดั่งจะกลืนชื่นในจิต แต่ทูลบิดเบี้ยวไปลองใจผัว
+น้องก็เป็นคนยากหมายฝากตัว แต่นึกกลัวไปข้างหน้าสารพัน
+พระโปรดเกล้าคราวนี้เป็นที่ยิ่ง เป็นความจริงสุจริตไม่บิดผัน
+ซึ่งกราบทูลทั้งนี้เพราะมีครรภ์ แม้นทรงธรรม์กรุณาจะพาจร
+ก็สุดแท้แต่พระองค์พงศ์กษัตริย์ ไม่ข้องขัดบพิตรอดิศร
+พระว่าน้อยหรือนุชสุดแสนงอน พลางกุมกรขึ้นบนที่ศรีไสยา
+ถนอมแนบแอบน้องประคองเคล้า พลางต้องเต้าเต่งถนัดล้นหัตถา
+นางป้องปิดบิดผันด้วยมารยา พระตรัสว่าถ่านเก่าเจ้ากระบวน
+พลางจุมพิตชิดปรางนางฝรั่ง ยังเปล่งปลั่งชื่นเชยระเหยหวน
+สนิทสนอมพร้อมใจในกระบวน ตัดสำนวนเสียด้วยเล่ห์ประเวณี
+ถนอมแนบแอบอุ่นละมุนละม่อม ราวกับกล่อมให้สนิทด้วยดีดสี
+พยุหวนป่วนปัดในนที เป็นคลื่นตีกระทบฝั่งตามวังวน
+พิรุณโรยโปรยปรายเป็นสายสาด สุนีฟาดเปรี้ยงก้องห้องเวหน
+ทะเลลมยมนาในสาชล พยุฝนพัดพาสุมาลัย
+แมงภู่ผึ้งคลึงเคล้าเอาเกสร เข้าเฟ้นฟอนกลั้วกลิ่นบินไสว
+ทุกถ้ำธารละหานเหวเป็นเปลวไฟ สกุไณโผผินบินทะยาน
+ทั้งหมดหงส์ลงเล่นชลาสินธุ์ เที่ยวโบกบินร้องจำเรียงเสียงประสาน
+จนเดือนดับลับขอบจักรวาล สองสำราญอยู่ในที่ศรีไสยา ฯ
+๏ อโณทัยไขแสงแจ้งกระจ่าง ส่องสว่างอำพนบนเวหา
+กาดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริยา สกุณาโผผินบินทะยาน
+พวกเสนามาพร้อมทุกตำแหน่ง ต่างจัดแจงตรวจตราโยธาหาญ
+ทั้งล้าต้าต้นหนพวกคนงาน คอยพระผ่านรมจักรนัครินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ เสด็จออกอาสน์แต่งองค์สรงกระสินธุ์
+กับมิ่งมิตรกนิษฐายุพาพิน พร้อมทั้งนิลกัณฐีตรีพลำ
+ตามเสด็จจอมวงศ์ดำรงราชย์ จากปราสาทรจนาเลขาขำ
+นางเชิญเครื่องเรืองรองล้วนทองคำ ล้วนคมขำแต่ละนางสำอางตา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์รำภานางฝาหรั่ง มาข้างหลังจอมกษัตริย์ทรงรัถา
+สามพระองค์ทรงเสลี่ยงเรียงกันมา แต่สุดสาครไปในกระทรวง
+เสาวคนธ์มณฑาก็มาส่ง พร้อมพระวงศาสะพรั่งจากวังหลวง
+ส่งเสด็จล้นหลามตามกระทรวง พระเสร็จล่วงลงไปพักตำหนักแพ
+สุดสาครเสาวคนธ์วิมลพักตร์ ประเสริฐศักดิ์หมอบฟังสั่งกระแส
+พระปราศรัยว่าพ่ออยู่จงดูแล ระวังแต่ไพรีแม้นมีมา
+จงบอกไปให้ถึงอาจะมาช่วย เป็นเพื่อนม้วยกว่าชีวังจะสังขาร์
+อยู่จงดีศรีสวัสดิ์เถิดนัดดา อาขอลาเยี่ยมประเทศเขตนคร ฯ
+๏ กษัตรากราบก้มบังคมบาท บรมนาถบพิตรอดิศร
+ทั้งสององค์ทูลลาสุดสาคร กับบังอรเสาวคนธ์วิมลทรง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสวัสดิ์ จากแท่นรัตน์เสด็จยังที่นั่งหงส์
+เจ้ากัณฐีตรีพลำตามพระองค์ เสด็จไปลงกำปั่นด้วยทันใด ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาลาพระวงศ์เผ่าพงศา ลงเภตราเข้าอยู่ห้องอันผ่องใส
+กับสุรางค์นางฝรั่งพวกข้างใน สำหรับใช้ทำเครื่องที่เมืองตัว
+จัดให้อยู่ห้องหับตามรับสั่ง พวกฝรั่งเหล่านี้ไม่มีผัว
+สำหรับคอยดูแลเป็นแม่ครัว ทั้งผัดคั่วมีรสหมดทุกนาง
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องกลองสนั่น บ้างโห่ลั่นปืนตึงเสียงผึ่งผาง
+พวกต้นหนคนการชำนาญทาง สั่งให้กางใบเคียงกันเรียงราย
+พอลมพัดริ้วริ้วมาฉิวเฉื่อย เรือก็เรื่อยล่องมาเวลาสาย
+ข้ามสันดอนแล่นเคียงกันเรียงราย แสนสบายลมจัดถนัดใบ
+เรือเจ็ดร้อยลอยแล่นตามเสด็จ พร้อมกันเสร็จข้ามมหาชลาไหล
+บ้างนั่งนอนในกำปั่นสำราญใจ แล่นไปในสาคโรชโลธาร
+สองกษัตริย์ญาติวงศ์ส่งเสด็จ ครั้นสรรพเสร็จคืนหลังยังสถาน
+เข้านิเวศน์เขตแคว้นแสนสำราญ กับสองมิ่งเยาวมาลย์บานกมล ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงกำปั่น สาวสวรรค์ตามมามากจากสิงหล
+พากันชมมัจฉาในสาชล บ้างผุดพ่นธาราในสาคร
+ฝูงตะเพียนเคล้าตะเพียนเที่ยวเวียนว่าย แลดูกายโตยิ่งเท่าสิงขร
+ฝูงฉนากเคล้าฉนากไม่จากจร โลมาว่อนล้วนโลมาดำวาริน
+ปลาฉลามล้วนฉลามว่ายตามคู่ เป็นหมู่หมู่ในมหาชลาสินธุ์
+ฝูงพิมพาพาพิมพาเที่ยวหากิน บ้างโดดดิ้นฟาดหางกลางสินธู
+ปลากุเราล้วนกุเราว่ายเคล้าเพื่อน ราหูเบือนบิดหน้าคล้ายราหู
+ฝูงเงือกน้ำว่ายคล่ำล้วนเงือกงู เป็นหมู่หมู่เลื้อยมาตามสาชล
+ฝูงม้าน้ำดำหานางม้าน้ำ บ้างผุดคล่ำว่ายเกลือกเสลือกสลน
+ฝูงช้างน้ำก่งหางเหมือนช้างชน ร้องคำรนแปร๋แปร้นแล้วแหงนเงย
+มีละเมาะเกาะแก่งทุกแห่งหน พฤกษาต้นยางพะยอมหอมระเหย
+แมงภู่ผึ้งคลึงเคล้าลงเฝ้าเชย ลมรำเพยพัดพาสุมาลัย
+ฝูงวิหคนกกาทิชาชาติ ระดาดาษจับเรียงเคียงไสว
+พระสุริยงลงลบภพไตร จันทร์ก็ไขแสงสว่างกระจ่างตา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรอยู่ในด่าน มันตรองการคิดขึ้นได้แล้วให้หา
+คนสำหรับเคยกลั่นน้ำมันยา ให้เร่งมาหุงจ่ายไปทุกกอง
+เวลาดึกวันนี้ตีให้แตก จะยกแยกกันเข้าปล้นขนเอาของ
+เห็นจะสมควรคิดดั่งจิตปอง พวกโจรร้องเร่งรัดไปจัดการ
+เรียกพหลพลไพร่มาไว้เสร็จ พอถ้วนเจ็ดทุ่มสำเหนียกเรียกทหาร
+ให้แบกไม้คนละลำไปทำการ ออกจากด่านเร่งเดินดำเนินพล
+ถึงค่ายใหญ่กองไม้เอาไฟจุด อุดลุตแซ่เซ็งเร่งพหล
+อ้ายนายโจรแกว่งไฟเที่ยวไล่คน ให้เข้าปล้นยิงปืนเสียงครื้นเครง
+จุดดินดำกำมะถันควันโขมง เผาร้านโรงคนโลดกระโดดเหยง
+พวกในค่ายวิ่งวนอลเวง เหยียบกันเองล้มลุกลงคลุกคลาน ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์ผู้ทรงภพ คิดปรารภเร่งเร้าพระเจ้าหลาน
+ว่าข้าศึกฮึกโหมมาโรมราญ พวกทหารยกออกรับเร่งดับไฟ
+โจรกระชั้นขันแข็งเข้าแย้งยุทธ์ อุตลุดแทงฟันเสียงหวั่นไหว
+เจ้าพราหมณ์เข้ามณฑลเรียกฝนไป ประเดี๋ยวใจวลาหกตกกระจาย
+เปรี้ยงเปรี้ยงเสียงสุนีสนั่นครื้น นภางค์พื้นฝนเย็นกระเซ็นสาย
+พวกโจรถูกลูกเห็บเจ็บทั้งกาย พวกบ่าวนายชวนกันวิ่งทิ้งสาตรา
+ข้างพวกไทยได้ทีตีตลบ เร่งสมทบยิงพื้นแต่ปืนผา
+พุ่งแหลนหลาวอาวุธยุทธนา อ้ายโจรล่าเข้าในด่านชานบุรินทร์
+พวกชาวเมืองตีอ้อมล้อมสกัด ดึกสงัดแหกเข้าได้ดั่งใจถวิล
+โจรก็ถอยลงมาค่ายชายวาริน พร้อมกันสิ้นหนาวนักให้พักพล
+ข้างพวกไทยมีชัยให้ตั้งมั่น เร่งตรวจกันไว้ให้ทั่วตัวพหล
+จัตุรงค์เสนาพลาพล อย่าให้คนเข้าออกทั้งนอกใน ฯ
+๏ ฝ่ายสานนห้ามฝนให้สงบ จะตามรบลงไปท่าชลาไหล
+เห็นจะไม่สมหวังเหมือนดั่งใจ ต้องหยุดไว้ด้วยว่ายังเป็นกลางคืน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ แล่นกำปั่นใบมาไม่ฝ่าฝืน
+สามเดือนครึ่งถึงปากน้ำพอค่ำคืน ให้ยิงปืนทอดสมอค่อยรอรา
+พอเดือนเด่นเห็นกำปั่นมาจอดดาษ ผิดประหลาดหลากจิตคิดกังขา
+ล้วนเรือรบเสาสล้างกลางคงคา เข้าปิดท่าเมืองด่านชานบุรี
+เห็นจะเป็นข้าศึกมาฮึกหาญ เข้าตีด่านชานชลาหน้ากรุงศรี
+ครั้นจะยกโยธาเข้าราวี จะเสียทียังไม่แจ้งแสดงความ
+พรุ่งนี้เช้าเราจะใช้นายทหาร ไปสืบการข้างในค่ายได้ไต่ถาม
+ถ้าข้าศึกอาจองมาสงคราม จึ่งยกตามตีประชิดติดเข้าไป
+พระสั่งพวกพลนิกายฝ่ายททาร จงเตรียมการดูแลคิดแก้ไข
+ทั้งแหลนหลาวง้าวทวนกระบวนใคร เร่งเตรียมไว้แต่เวลารุ่งราตรี ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายทหารชำนาญรบ จัดเครื่องครบเรือหงส์ปักธงสี
+พอเช้าตรู่สุริยารุ่งราตรี ก็ให้คลี่ใบพร้อมแล่นอ้อมมา
+พอลมส่งตรงเข้าอ่าวปากน้ำ ครั้นถึงกำปั่นตรงส่งภาษา
+พวกแขกดำทำพูดเป็นมารยา ว่าท่านมาแต่หนตำบลใด
+จงบอกเล่าเราก่อนให้แจ้งเหตุ อยู่ประเทศธานินทร์บุรินทร์ไหน
+ธุระเรื่องการงานสถานใด อย่าเข้าไปริมป้อมที่ล้อมวง
+บัดนี้ในธานินทร์บุรินทร์นี้ นายเราตีได้สมอารมณ์ประสงค์
+เร่งถอยไปจากป้อมเราล้อมวง แม้นขืนตรงเข้ามาจะราวี ฯ
+๏ พวกขุนนางฟังคำแขกคำว่า จึงปรึกษาว่าเราน้อยต้องถอยหนี
+จำจะกลับไปทูลมูลคดี ให้ทราบที่บาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+แล้วกลับหลังไปยังกำปั่นใหญ่ รีบขึ้นไปทูลคดีขมีขมัน
+ข้าพเจ้าแล่นใบเข้าไปพลัน ถึงเขตคันเมืองด่านชานชลา
+พวกแขกดำทำอำนาจพูดกราดเกรี้ยว คิดหน่วงเหนี่ยวให้ไต้ก๋งส่งภาษา
+มันห้ามไว้มิให้ไปในพารา แล้วพูดจาหยาบคายหลายประการ
+มันบอกว่าธานินทร์บุรินทร์นี้ นายมันตีได้สิ้นทุกถิ่นฐาน
+จะสืบข่าวที่ไหนไม่ได้การ มันกักด่านเสียทุกแห่งไม่แจ้งความ ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร ประหลาดนักใครมาเวียนเป็นเสี้ยนหนาม
+หรือมังคลามาติดคิดสงคราม จึ่งลุกลามขึ้นที่เขตประเทศเรา
+พระตรัสสั่งเสนาโยธาหาญ ให้จัดการรอกใบขึ้นใส่เสา
+เรือกำปั่นแต่บรรดาโยธาเรา ให้เร่งเข้าตีแขกให้แตกพัง
+แต่บรรดามาถ้วนกระบวนทัพ แยกกันรับเภตราทั้งหน้าหลัง
+พอลมดีตีกลองฆ้องระฆัง เรือที่นั่งถอนสมอขันช่อใบ
+กำปั่นตามหลามแล่นแน่นสล้าง มาตามทางคงคาชลาไหล
+พอพระพายชายพัดถนัดใบ แล่นเข้าไปถึงด่านชานบุรี
+ทอดสมอรอราตรงหน้าป้อม ทหารพร้อมเหล่าบรรดากะลาสี
+ให้ยิงปืนครื้นครั่นไปทันที สั่งให้ตีกลองรบสมทบกัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ���ายเภตราโยธาแขก สั่งให้แยกเรือรับเป็นทัพขันธ์
+รองปลัดหัสเกนกะปิตัน ก็สั่งกันให้แจ้งแห่งเนื้อความ
+กับนายโจรผู้ใหญ่เป็นนายทัพ ให้เร่งกลับมาเรือศึกเหลือหลาม
+ถ้าแม้นช้าเห็นว่าจะเสียความ เร่งไปตามนายมาอย่าช้าที ฯ
+๏ พวกคนใช้รีบให้ถอนกำปั่น ขึ้นไปพลันถึงท่าหน้ากรุงศรี
+แล้วแจ้งความนายใหญ่ว่าไพรี ยกมาตีข้างเรือเหลือกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายโจรใหญ่ได้ฟังสั่งพหล ให้เลิกพลกลับไปดั่งใจหวัง
+รีบลงไปเภตราละล้าละลัง ทั้งระวังทัพบกจะยกตาม
+ให้โจรรองสองนายฝ่ายทหาร คอยต้านทานอยู่รับทัพทั้งสาม
+แล้วต้อนคนพลไพร่ลงไปตาม ประมาณสามพันคนรีบลนลาน
+ถึงเรือใหญ่สั่งให้ลงเรือรบ เร่งสมทบกันให้ทั่วตัวทหาร
+ประจุปืนยืนยันประจัญบาน ต้อนทหารกองหน้าเข้าราวี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระศรีสุวรรณราช ออกจากอาสน์รจนาท้ายบาหลี
+กับรำภาฝรั่งสั่งคดี ให้เร่งตีทัพโจรโยนสาตรา
+ทหารรับอภิวาทประกาศก้อง ทั้งโห่ร้องครึกครื้นยิงปืนผา
+ฝ่ายยุพินปิ่นอนงค์องค์รำภา ทูลพระสามีพลันมิทันนาน
+ตัวรำภาสะหรีขอตีทัพ ให้แตกยับคุมไพร่ฝ่ายทหาร
+แล้วแต่งตัวนาดกรายเหมือนชายชาญ มากราบกรานกษัตราพระสามี ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ ให้โอกาสพลางประโลมนางโฉมศรี
+ส่งพระแสงอัษฎาค่าบูรี พระเปรมปรีดิ์รั้งหลังระวังพล ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีคิดตีทัพ เดินกำกับตรวจตราโกลาหล
+ให้ยิงปืนครื้นครั่นข้างชั้นบน แล้วสั่งพลหาน้ำไว้สำรอง
+เรือก็เรียงเคียงกันกระชั้นชิด พวกโจรคิดแต่จะเผาเอาข้าวของ
+จึงเร่งพวกสารวัตรปลัดกอง ให้สำรองไฟกรดหมดทุกนาย
+พอเรือเรียงเคียงใกล้เอาไฟทิ้ง แล้วก็ยิงปืนใหญ่ดังใจหมาย
+คิดใบเพลาเสากลางสว่างพราย ทั้งหัวท้ายคนวิ่งเป็นสิงคลี
+บ้างสาดน้ำซ้ำไปไฟยิ่งลุก โจรก็รุกเร่งบรรดากะลาสี
+ให้เอาหม้อดินพลันมาทันที จุดอัคคีโยนผึงเสียงตึงตัง ฯ
+๏ ฝ่ายรำภากล้าหาญในการรบ ให้สมทบเรืออ้อมเข้าล้อมหลัง
+ที่ดับไฟไม่หยุดสุดกำลัง เอาแต่ถังตักน้ำเทร่ำไป
+เห็นอัคคีมีฤทธิ์ผิดประหลาด ถูกน้ำสาดก็ยิ่งติดผิดวิสัย
+จึ่งปรึกษาแก่กันทำฉันใด จะดับไฟด้วยน้ำเหลือกำลัง ฯ
+๏ ขอกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ พอเย็นค่ำเห็นทัพนั้นกลับหลัง
+เสียงแต่ปืนครื้นครั่นสนั่นดัง ที่ริมฝั่งแสงไฟนั้นไหม้โพลง
+ทั้งเสียงฆ้องกลองรบนั้นเร่งเร้า ยิ่งมืดเข้าเสียงลั่นควันโขมง
+ที่ค่ายโจรเสียงเกราะยังเคาะโกรง แขกในโรงนั้นก็หายไปหลายพัน ฯ
+๏ พราหมณ์โมราสานนกับพลไพร่ ก็ยกไปเร่งรับเป็นทัพขัน
+พราหมณ์วิเชียรไวว่องคอยป้องกัน รักษาชั้นเขตด่านชานบุรี
+พระกฤษณาตั้งรับอยู่ทัพหลวง ทุกกระทรวงเสนาบดีศรี
+ฝ่ายสานนปรีชาปัญญาดี เห็นท่วงทีจอมวงศ์พระทรงธรรม์
+จะกลับจากลังกาอาณาจักร โจรจะกักต้อนรับเป็นทัพขัน
+จึ่งจับยามตามสังเกตแจ้งเหตุพลัน วันนี้จันทร์ยามเสาร์เข้ามณฑล
+ในตำราว่าผู้หญิงเป็นแม่ทัพ หรือเธอรับสมรมิ่งจากสิงหล
+จะไปสืบทางเรือก็เหลือจน กำปั่นล้นหลายชั้นกั้นหนทาง
+จึ่งให้ตั้งรั้งราริมท่าน้ำ เกณฑ์กันทำบัดพลีขึ้นสี่ศาล
+แล้วอ่านเวทวิทยาปรีชาชาญ ให้ฝนซ่านสาดสายลงปรายโปรย
+เป็นลมหวนป่วนปั่นสนั่นก้อง ฟ้าก็ร้องครางครึมกระหึมโหย
+อากาศมืดมัวคล้ำเป็นน้ำโปรย ทั้งลมโชยฝนสาดลงปราดปราย
+สุนีเปรี้ยงเสียงก้องท้องสมุทร ดั่งจะทรุดฟ้าแลบวาบแวบฉาย
+กำปั่นรบชุลมุนกันวุ่นวาย ทั้งหนาวกายสั่งรัวทั่วทุกคน
+ทิ้งอาวุธสาตราหาผ้าเสื้อ ด้วยหนาวเหลือเย็นชุ่มทุกขุมขน
+ไฟก็วับดับทั่วกลับมัวมน พวกไพร่พลหยุดรบหลบลงไป
+บ้างมุดลงท้องเรือด้วยเหลือหนาว สะท้านท่าวเหลือล้นทนไม่ไหว
+ข้างพวกเราเต็มประดาเอาผ้าใบ มากองไว้ชวนกันมุดบ้างฉุดชิง
+บ้างก็เข้าคุดคู้อยู่ในถัง แต่พอบังฝนไว้เอาไฟผิง
+บ้างก็นั่งกอดเพื่อนเหมือนอย่างลิง เอาหลังผิงเตาไฟหายใจรวน
+ทั้งนายบ่าวหนาวฝนทนไม่รอด ลงครางออดทุกข์ระทมทั้งลมหวน
+ทิ้งอาวุธทรุดหมอบลงหอบรวน พยุหวนพัดซ้ำกระหน่ำไป ฯ
+๏ ฝ่ายโยธีที่เรือทั้งสองข้าง รบกันค้างเปียกฝนทนไม่ไหว
+ต้องลงท้องเรือยัดอัดกันไป จะจุดไฟก็ไม่ติดผิดพิกล ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงภพ คิดปรารภมิได้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+จึงตรองตรึกนึกขึ้นมาถึงสานน บังเกิดฝนทั้งนี้ไม่มีใคร
+เห็นแม่นมั่นวันนี้พี่ทั้งสาม เห็นสงครามรบกันสนั่นไหว
+หรือจะมาระงับช่วยดับไฟ ก็ยังไม่รู้แท้ยังแชเชือน
+แต่สังเกตเหตุผลฝนอย่างนี้ ดูเหมือนที่เมืองผลึกรบศึกเหมือน
+ถูกไฟกรดหมดทั่วทั้งครัวเรือน ฝนนี้เหมือนคราวนั้นเห็นมั��นคง
+พระตรัสกับรำภาอย่าวิตก วลาหกนี้เห็นผิดอย่าคิดหลง
+ชะรอยฝนมนต์พราหมณ์เห็นความตรง คงจะลงมาอยู่ท่าริมสาชล
+แต่วันนี้มืดมัวทั่ววิถี รุ่งพรุ่งนี้ก็คงแจ้งแห่งนุสนธิ์
+จงรอรั้งพลไกรทั้งไพร่พล พักพหลแก้หนาวทั้งหาวนอน ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาสะหรีปรีชาปราชญ์ แหลมฉลาดทัพศึกได้ฝึกสอน
+เคยรบรับทัพใหญ่ในนคร เชิงผันผ่อนแยบคายหลายประการ
+จึ่งกราบทูลบาทบงสุ์พระทรงฤทธิ์ คงจะคิดเคี่ยวขับจับประหาร
+แต่วันนี้มืดมนอนธการ หนาวสะท้านอกใจพวกไพร่พล
+แล้วจุดไฟไม่ติดผิดสังเกต ก็อาเพศใช่หมู่ฤดูฝน
+ทั้งคลื่นใหญ่พัดเรือด้วยเหลือทน ต้องผ่อนปรนโยธาพลากร ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสว่าสุดแท้แต่สมร
+ตามแต่จะคิดการที่ราญรอน พลนิกรสุดแต่เจ้าจะเล้าโลม
+พี่จะคอยกำกับเป็นทัพหนุน จะได้อุ่นใจนางสำอางโฉม
+พระตรัสพลางทางเฝ้าแต่เล้าโลม ให้นางโสมนัสรื่นชื่นอุรา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรใจฉกาจ นึกประหลาดหากจิตคิดกังขา
+ฝนไม่หยุดสุดคิดผิดตำรา จึงปรึกษากับปลัดเห็นอัดแอ
+คิดจะหนีออกให้ห่างทางก็ขัด เรือก็อัดไม่มีคลองช่องแฉว
+เป็นเหลือจนอ้นอั้นจะผันแปร ด้วยเรือแพมิใช่น้อยตั้งร้อยลำ
+ไหนทัพบกยกหนุนมานับแสน เราติดแน่นเพราะประมาทพลาดถลำ
+จะติดกับกลับไม่พ้นต้องทนกรรม จะมาจำใจตายวายชีวี
+ทั้งลมฝนจนใจมิได้หยุด เห็นจะสุดสิ้นปัญญาต้องล่าหนี
+คิดจะน้อมยอมใจเป็นไมตรี เห็นชีวีก็จะรอดตลอดไป ฯ
+๏ นายโจรใจทมิฬหินชาติ เชิงฉลาดผันแปรคิดแก้ไข
+ปรึกษาพวกทัพพร้อมก็ยอมใจ ทั้งบ่าวไพร่แต่บรรดามาด้วยกัน
+เกือบจะใกล้รุ่งรางสว่างหล้า สุริยาเยี่ยมไศลเสียงไก่ขัน
+สุเหร่าร้องก้องขานประสานกัน แสงหิรัญเรืองรองท้องฟ้าแดง
+นายโจรให้จัตุรงค์ชักธงขาว แจ้งเรื่องราวการศึกอย่างนึกแหนง
+ไม่สู้รบหลบหนีขอชี้แจง จึงสำแดงความตรงด้วยธงชัย ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเภตรารำภาสะหรี ครั้นสุริย์ศรีแจ่มแจ้งส่งแสงใส
+องค์พระศรีสุวรรณวงศ์ผู้ทรงชัย พร้อมนายไพร่แต่บรรดาเสนานาย
+พอฝนซาเภตราค่อยหยุดกลอก คลื่นระลอกก็ค่อยเบาบรรเทาหาย
+ได้แสงแดดแผดเผาบรรเทาคลาย ทั้งไพร่นายหมื่นขุนค่อยอุ่นทรวง
+พากันออกนอกห้องท้องกำปั่น ก็ชวนกันรีบมาเภตราหลวง
+เข้าเฝ้าฟังรั���สั่งถามความทั้งปวง ทุกกระทรวงเสนาประชากร ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ออกแท่นรัตน์ท้ายบาหลีกับศรีสมร
+พร้อมสะพรั่งพหลพลนิกร นรินทรสั่งมหาเสนาพลัน
+ให้เตรียมเหล่าโยธามาบรรจบ จะเข้ารบเร่งรับเป็นทัพขัน
+กระบวนแซงแต่งตั้งเป็นดั้งกัน จะประจัญไพรีให้มีชัย
+พอเห็นธงขาวสล้างกลางกำปั่น พวกโจรนั้นพร้อมพรักชักไสว
+ก็รู้แท้แน่ตระหนักประจักษ์ใจ ว่าเขาไม่สู้ฤทธิ์คิดระอา
+ขออ่อนน้อมยอมตัวกลัวพระเดช คอยฟังเหตุราชกิจพวกมิจฉา
+คงจะมีผู้แถลงแจ้งกิจจา ขุนเสนากราบทูลมูลความ ฯ
+๏ พระทรงธรรม์ผันพักตร์ทอดพระเนตร ก็ทราบเหตุสารพัดจึ่งตรัสถาม
+นางโฉมยงองค์รำภาสง่างาม อันเรื่องความนี้จะเห็นเป็นอย่างไร
+ฝ่ายโฉมยงองค์นางสำอางพักตร์ แจ้งประจักษ์มั่นคงไม่สงสัย
+จึงทูลองค์ทรงธรรม์ไปทันใด อันวิสัยข้างฝรั่งเมืองลังกา
+แม้นยกธงผืนยาวขาวบริสุทธิ์ ก็ยั้งหยุดยอมแพ้แน่นักหนา
+แต่ข้างแขกแปลเชื้อเหลือตำรา มันจะมาหลอกลวงดูท่วงที
+หรือจะเป็นความจริงยังกริ่งจิต หรือจะคิดแยบคายอุบายหนี
+แต่ที่จะรบรุกเข้าคลุกคลี เห็นไม่มีดอกพระองค์อย่าสงกา
+แต่พวกเราเอากำปั่นออกกั้นช่อง อย่าให้ล่องออกไปทั้งซ้ายขวา
+แม้นเห็นผิดท่วงทีกิริยา ไม่เหมือนว่าจึ่งเข้ารบสมทบพล
+พระทรงฟังเห็นจริงทุกสิ่งสิ้น ที่ยุพินทูลแถลงแจ้งนุสนธิ์
+จึงตรัสสั่งเสนีพวกรี้พล ให้จัดคนตามคำของรำภา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายโจรครั้นรุ่งแจ้ง อรุณแสงส่องสว่างกลางเวหา
+จึ่งเรียกพวกโจรไพร่ในเภตรา ลงนาวาปันหยีตีกระเชียง
+กับทองคำร้อยลิ่มทับทิมเพชร ของเบ็ดเตล็ดเครื่องอานสังวาลเฉวียง
+ทั้งโต๊ะทองรองเรืองเป็นเครื่องเคียง เอาจัดเรียงรีบมาบรรณาการ ฯ
+๏ ฝ่ายมะหุดวุฒิไกรผู้นายใหญ่ ให้พวกไพร่ตีกระเชียงเรียงขนาน
+จอดประจำลำที่นั่งอลังการ จึ่งว่าขานแก่มหาเสนาใน
+ช่วยนำเราเฝ้าองค์พระทรงศักดิ์ สามิภักดิ์เป็นข้าได้อาศัย
+พึ่งพระเดชจอมกษัตริย์เหมือนฉัตรชัย ได้ผิดไปท่านเสนาจงการุญ
+ชีวิตเราเล่าก็ถึงพิฆาตฆ่า ท่านจงปรานีด้วยช่วยอุดหนุน
+เสนาฟังโจรว่านึกการุญ อย่าเพ่อวุ่นวายเราจะเอาความ
+ไปกราบทูลมูลิกาฝ่าพระบาท พระจอมนาถผู้บำรุงกรุงสยาม
+แล้วเข้าไปกราบทูลมูล���วาม ว่าโจรตามมาจะเฝ้าเจ้าแผ่นดิน ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสชื่นชมสมถวิล
+ด้วยศัตรูหมู่มารผลาญแผ่นดิน เห็นจะสิ้นเสี้ยนหนามจึงตามมา
+พระตรัสว่าถ้าเช่นนั้นท่านทั้งหลาย พาโจรร้ายมานี่ดีนักหนา
+พระจึงสั่งโฉมยงองค์รำภา แต่งกายาเป็นผู้ชายย้ายกระบวน
+ออกรับรองกองโจรจะเข้าเฝ้า พูดโลมเล้าการุญอย่าหุนหวน
+เจ้าเหมือนล่ามถามไต่ในสำนวน ดูกระบวนเล่ห์ลิ้นให้สิ้นเชิง
+อันตัวพี่นี้ก็ไม่รู้ภาษา จะพูดจาดีชั่วกลัวจะเหลิง
+ธรรมเนียมเขาแยกย้ายมันหลายเชิง จะรื่นเริงหรือว่าการเป็นมารยา
+พลางเสด็จมายับยั้งบัลลังก์อาสน์ ตรัสประภาษกรมวังสั่งให้หา
+พวกนายโจรที่จะเฝ้าให้เข้ามา ขุนเสนากราบกรานคลานออกไป
+บอกกับโจรทันใดว่าให้หา เราจะพาเฝ้าพระองค์อย่าสงสัย
+ให้ขนของบรรณาการคลานขึ้นไป บนเรือใหญ่ตั้งรายถวายตัว
+แล้วก็นั่งบังคมบรมนาถ คิดขยาดขนพองสยองหัว
+แล้วว่าข้าขอชีวิตเพราะคิดกลัว จะฝากตัวกว่าชีวันจะบรรลัย
+ซึ่งรบกันกับพระองค์ผู้ทรงฤทธิ์ โทษก็ผิดสารพัดถึงตัดษัย
+ขอเป็นข้าบาทบงสุ์พระองค์ไป ตามจะใช้พวกข้าสารพัน ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงนคเรศ จึงโปรดเกศโจรร้ายใจกระสัน
+ให้รำภาซักถามความสำคัญ ยังไรท่านจึงมาตีบุรีเรา
+หรือเคืองเข็ญเป็นไฉนจะใคร่รู้ จึงโจมจู่เข้ามาไล่เอาไฟเผา
+หรือต้องการชานบุรีจะตีเอา ท่านจงเล่าให้เราฟังแต่หลังมา ฯ
+๏ โจรแสดงแจ้งเรื่องแต่เบื้องหลัง ให้ทรงฟังสิ้นสุดไม่มุสา
+เมื่อเดิมทีขัดเสบียงเลี้ยงโยธา แวะเข้ามาซื้อข้าวชาวบุรินทร์
+แล้วกลับว่าวุ่นวายไม่ขายให้ ก็จึงได้ตีด่านชานกระสินธุ์
+เพราะขัดสนเดิมทีไม่มีกิน เสบียงสิ้นแล้วชีวิตจะปลิดปลง
+เป็นความจริงของข้าดั่งว่ากล่าว อันแดนด้าวกรุงไกรไม่ประสงค์
+วิสัยพวกโจรขาดญาติวงศ์ ไม่ประสงค์แดนด้าวเป็นเจ้านาย ฯ
+๏ พระทรงฟังดั่งว่าถ้าเช่นนั้น จะผ่อนผันอนุกูลให้สูญหาย
+จงกลับไปหลับนอนผ่อนสบาย เวลาสายจะพาไปในบุรี
+ชมถิ่นฐานบ้านเมืองไม่เคืองขัด จะได้จัดข้าวไปแจกกะลาสี
+ทั้งเงินทองเสื้อผ้าบรรดามี เป็นไมตรีโดยประสงค์เหมือนวงศ์วาน ฯ
+๏ นายโจรฟังบังคมชมพระเดช ซึ่งโปรดเกศอิ่มเอมเกษมศานต์
+จึงทูลลามากำปั่นมิทันนาน แล้ว���่าขานแก่ปลัดหัสเกน
+อันพวกเราเล่าถึงตายวายชีวิต เข้ามาติดราคาเหมือนตาเถร
+ทั้งผ้าผ่อนล่อนหมดต้องอดเพล เช่นกับเกณฑ์ทัพหนุนต้องวุ่นวาย ฯ
+๏ จะกล่าวพราหมณ์สานนมนต์ชะงัด แจ่มจำรัสสุริยาเวลาสาย
+ออกจากที่มณฑลให้ฝนคลาย ทั้งลมหายแจ่มแจ้งแสงตะวัน
+ให้คนใช้ไปสืบพอได้ข่าว ว่าจอมเจ้ากรุงไกรไอศวรรย์
+มารบรับทัพโจรเมื่อสายัณห์ ตีกำปั่นล้อมไล่พวกไพรี
+จึงสั่งเหล่าพวกทหารชำนาญรบ ให้สมทบท้ายด่านชานกรุงศรี
+แม้นทัพเรือกองหน้าเข้าราวี เราคอยตีลัดหลังริมฝั่งชล
+เอาปืนใหญ่พระพิรุณกระสุนแตก ยิงให้แหลกพร้อมประดาดั่งห่าฝน
+สกัดจับเอาให้ได้ทั้งไพร่พล มันขึ้นบนจับมัดสกัดราย
+แล้วตรวจตราพลขันธ์สนั่นก้อง ให้โห่ร้องเรียกกันรีบผันผาย
+เดินขบวนทวนทิวปลิวระบาย ไปตั้งชายฝั่งชลาริมสาคร ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงไอศวรรย์ พระศรีสุวรรณบพิตรอดิศร
+ให้เรือใช้ไปยังฝั่งนคร ถืออักษรไปแจ้งแห่งคดี
+แก่พระหน่อบพิตรกฤษณา ว่าโจรมาน้อมประณตบทศรี
+ขอเป็นข้าขอบคันอัญชลี พระภูมียกโทษโปรดประทาน ฯ
+๏ ฝ่ายพหลคนที่ถือหนังสือบอก ถึงด่านนอกแล้วก็แจ้งแสดงสาร
+ส่งให้พราหมณ์โมราปรีชาชาญ ว่าพระผ่านภพไกรใช้เรามา
+ทั้งสามพราหมณ์ถามซักประจักษ์แจ้ง จึงแถลงเรื่องสารอ่านเลขา
+เป็นใจความสามกษัตริย์ขัตติยา เสด็จมาถึงสถานชานบุรี
+กับพระบาทญาติวงศ์องค์โอรส กลับมาหมดทั้งพระมิ่งมเหสี
+จงเร่งรัดจัดสถานการบุรี ตามภูมีทรงธรรม์เธอบัญชา ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์ทราบความเสด็จกลับ แต่งที่รับกับพระกฤษณา
+เกณฑ์พหลคนกำกับทำพลับพลา ดาดหลังคาพระที่นั่งบัลลังก์ทอง
+แล้วจัดพวกเกณฑ์แห่ไปคอยรับ คนสำหรับพร้อมมูลทูลฉลอง
+พระชวนสามพราหมณ์ครรไลดั่งใจปอง ไปรับรองทรงฤทธิ์พระบิตุรงค์
+กระบวนแห่แซ่สลับก็นับหมื่น ต่างเริงรื่นในอารมณ์สมประสงค์
+ขยายทัพขับกระบวนล้วนทวนธง ให้รีบตรงไปที่ท่าชลาลัย ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ เลื่อนกำปั่นมาถึงท่าชลาไหล
+กับโฉมยงองค์โอรสยศไกร ทั้งทรามวัยโฉมยงองค์รำภา
+ประทับที่หน้าด่านชานกระสินธุ์ พร้อมกันสิ้นเผ่าพงศ์พระวงศา
+ทั้งนายโจรพวกล่ามก็ตามมา เข้าทอดท่าขึ้นบกยกนิกร
+ทั้งฝรั่งลังกาพวกข้าเฝ้า ก็เดินเข้ากระบวนแห่แลสลอน
+ฝ่ายพระองค์ทรงรถบทจร กับบังอรรำภามาด้วยกัน
+ตรีพลำเทวัญทรงกัณฐัศว์ สองกษัตริย์ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+แต่พระนุชบุตรีอัมพวัน เสด็จด้วยกันกับบพิตรบิตุรงค์
+ขึ้นรถาฝากระจกกระหนกกระหนาบ มีกิ่งกาบกุก่องทองระหง
+นายโจรแขกขี่คานหามตามพระองค์ จัตุรงค์เกณฑ์แห่แซ่สำเนียง
+ทั้งแตรสังข์กังสดาลประสานก้อง บ้างโห่ร้องรับกันสนั่นเสียง
+พระกฤษณานำระเบียบให้เรียบเรียง จัดคู่เคียงพระที่นั่งระวังระไว
+ถึงพลับพลาหน้าเมืองมีเครื่องแห่ ประโคมแตรสังข์จำเรียงส่งเสียงใส
+รถที่นั่งหยุดประทับกับเกยชัย ตำรวจในนำเสด็จเข้าเขตคัน
+ขึ้นพลับพลาหน้าประตูข้างบูรพทิศ เสด็จสถิตราชัยไอศวรรย์
+เข้าเฝ้าท้าวทศวงศ์ผู้ทรงธรรม์ อภิวันท์ทูลฉลองทำนองความ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวเจ้าบุรีรมจักร ปราศรัยทักเขยขวัญรำพันถาม
+พ่อกลับวังลังกาพยายาม ทันสงครามมาประชิดติดบุรินทร์
+พ่อให้เจ้ากฤษณายกมาก่อน เข้าราญรอนชิงชัยดั่งใจถวิล
+ถูกไฟกรดกายดำดั่งน้ำนิล ปอกไปสิ้นย่อยยับอัปรา
+นี่หากพราหมณ์สามทัพมาทันเข้า ช่วยปัดเป่าเวทมนตร์ดลคาถา
+แล้วยกไปได้รบสามเวลา พอเจ้ามาถึงเข้าพ่อเบาใจ
+แล้วทรงศักดิ์ตรัสว่ารำภาสะหรี แม่มาด้วยช่วยสามีคิดแก้ไข
+รณรงค์สงครามไม่ขามใคร พ่อขอบใจมิให้ขาดญาติวงศ์
+แล้วปราศรัยไต่ถามถึงสามกษัตริย์ สุขสวัสดิ์บรรพชิตในกิจสงฆ์
+หรือลาพรตหมดตามทั้งสามองค์ หรือยังคงครองศีลอภิญญาณ ฯ
+๏ ฝ่ายรำภาฝรั่งได้ฟังตรัส ชุลีหัตถ์ขึ้นประคองสนองสาร
+เอาความหลังทูลแถลงให้แจ้งการ แล้วกราบกรานองค์ท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ บรมนาถบพิตรอดิศร
+เชิญเสด็จไทท้าวเจ้านคร ขึ้นบรรจถรณ์ที่ประทับบนพลับพลา
+พร้อมขุนนางต่างเข้ามาเฝ้าแหน ที่ข้างแท่นแต่ล้วนองค์พระวงศา
+ให้เรียกโจรแขกดำนำเข้ามา ขึ้นพลับพลาเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวพาราตรัสปราศรัย ด้วยพระทัยปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+มารบพุ่งมุ่งหมายทำร้ายกัน เดี๋ยวนี้ท่านก็สมัครมารักแรง
+อันตัวเราเล่าไซร้ก็ไม่โกรธ ไม่ถือโทษดอกอย่าอางขนางแหนง
+แม้นซื่อสัตย์สุจริตไม่คิดแคลง อย่าระแวงว่าจะคิดแกล้งบิดเบือน ฯ
+๏ โจรบังคมชมพระคุณการุญรัก ประเสริฐศักดิ์หาไหนจะได้เหมือน
+ขอเป���นข้าสุจริตไม่บิดเบือน แม้นแชเชือนฆ่าให้บรรลัยลาญ ฯ
+๏ สมเด็จท้าวทศวงศ์พงศ์กษัตริย์ สั่งให้จัดข้าวปลากระยาหาร
+ทั้งเครื่องยศเสื้อผ้ามาประทาน พวกทหารโจรที่มาสามิภักดิ์
+แล้วโปรดให้ไปเขตประเทศถิ่น แม้นไพรินคิดการมาหาญหัก
+จะบอกไปให้แจ้งแห่งสำนัก จะได้ชักชวนกันมาช่วยราวี
+แล้วเสด็จจากพลับพลาที่หน้าป้อม ให้เตรียมพร้อมรถรัตน์ทั้งหัตถี
+จะเสด็จจากด่านชานบุรี ไปธานีนคเรศนิเวศวัง
+โจรก็กลับไปเขตประเทศถิ่น พร้อมกันสิ้นสมจิตที่คิดหวัง
+ฝ่ายองค์ท้าวทศวงศ์ดำรงวัง กษัตริย์ทั้งวงศามาด้วยกัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมแก้วเกษราธิดาท้าว ได้ทราษข่าวปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+จึ่งจัดพวกสาวสุรางค์นางกำนัล มาพร้อมกันรีบมาไม่ช้าที
+คอยรับองค์พงศ์กษัตริย์แลวงศ์ญาติ กับนางนาฏเมืองลังการำภาสะหรี
+พอเกณฑ์แห่ถึงพลันด้วยทันที นางยินดีออกไปเชิญดำเนินมา
+แล้วกราบองค์ภัสดาเธอปราศรัย ว่าขอบใจมิ่งมิตรกนิษฐา
+อุตส่าห์พาสาวสรรค์กัลยา รีบลงมาเชิญชักด้วยภักดี ฯ
+๏ ฝ่ายอนงค์องค์รำภานางฝาหรั่ง ถวายบังคมพระมเหสี
+นางรับรสพจนาแล้วพาที เชิญไปที่ปรางค์มาศปราสาททอง
+ที่ทราบข่าวว่าแม่มาพาราพี่ ได้เป็นที่ชื่นชิดสนิทสนอง
+ขอรักแม่สุจริตดั่งจิตปอง เหมือนกับน้องร่วมครรภ์ไม่ฉันทา
+พลางเชิญไปปรางค์ทองห้องสถิต มิได้คิดเคียดขึ้งหวงหึงสา
+ช่วยกันเฝ้าปรนนิบัติพระภัสดา ทุกเวลามิได้ขาดราชการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ดำรงมไหศวรรย์ พระศรีสุวรรณจอมพิภพสบสถาน
+ก็ไพบูลย์พูนสวัสดิ์ชัชวาล ด้วยสองมิ่งเยาวมาลย์สำราญองค์
+ข้างฝ่ายซ้ายรำภาสุดากนิษฐ์ ถนอมชิดชื่นชมสมประสงค์
+ไม่จืดจางห่างขวัญกระสันทรง ด้วยอนงค์รำภาพะงางอน
+ข้างฝ่ายขวาเกษรายุพาพักตร์ พระแสนรักร่วมสุวรรณบรรจถรณ์
+ไม่ห่างห้องสองอนงค์องค์บังอร สถาพรพูนสมบัติสวัสดี ฯ
+๏ ฝ่ายสามพราหมณ์สามเมืองครั้นเสร็จศึก ก็ตรองตรึกที่จะไปบุรีศรี
+ชวนกันเข้าทูลาฝ่าธุลี พระเปรมปรีดิ์ปราโมทย์โปรดประทาน
+ทั้งเครื่องยศกรดกระบี่ที่แม่ทัพ เจ้าพราหมณ์รับกลับไปเขตประเทศสถาน
+ทั้งบ่าวไพร่ได้รับพระราชทาน ฝ่ายทหารพลเรือนเหมือนเหมือนกัน
+ทั้งเงินตราผ้าเสื้อให้แจกจ่าย ทั้งไพร่นายปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+พวกนายมุลขุน��างรับรางวัล ที่พวกบรรดาได้ไปสงคราม ฯ
+๏ ป่างพระองค์ทรงพิภพจบจังหวัด โองการตรัสประภาษไปแล้วไต่ถาม
+แก่โหราธิบดีทั้งสี่พราหมณ์ หาฤกษ์ยามวันไรจะได้ดี
+จะเสกองค์ตรีพลำกับอัมพวัน ให้ทั้งสองครองกันเกษมศรี
+ทั้งเทวัญชันษาสิบห้าปี ควรจะมีคู่ครองประคองชม
+กับยุพินนิลกัณฐีนารีรัตน์ สืบกษัตริย์ตามอย่างปางประถม
+ได้เริ่มงานการวิวาห์สมาคม จะเสกสมให้พิพัฒน์สวัสดี ฯ
+๏ โหรประนมก้มกรานคูณหารเลข เสียงโปกเปกค้นยามตามดิถี
+ปีมะเส็งวันพฤหัสสวัสดี ได้นาทีธงชัยในตำรา
+ฤกษ์สิบเก้านั้นว่าดีทวีโชค ต้องโฉลกคืนวันชันษา
+พระจันทร์จรมาเป็นอุตม์ถึงพุธา ได้ฤกษ์พาในคัมภีร์ว่าดีครัน
+แล้วกราบทูลมูลความตามตำหรับ โหรคำนับภูวไนยเจ้าไอศวรรย์
+พระทรงฟังสั่งมหาเสนาพลัน ให้เร่งกันจัดแจงแต่งพิธี ฯ
+๏ อันเรื่องราวอภิเษกเอกกษัตริย์ จะขอคัดบทกลอนอักษรศรี
+พึงแจ้งใจในความตามที่มี ประเพณีมาอย่างไรให้เหมือนกัน
+จะกล่าวไปในตำราเห็นช้านัก ก็ประจักษ์ความแต่ก่อนคิดผ่อนผัน
+ครั้นจะแต่งพรรณาเห็นช้าครัน เมื่อถึงวันที่ประสงค์ก็ส่งตัว
+แต่ก่อนเล่าเยาว์ยังกำลังรุ่น ครั้นถึงบุญได้เสียเป็นเมียผัว
+เข้าหอห้องสองกระสันทั้งพันพัว ต้องฝากตัวตามเล่ห์ประเวณี ฯ
+๏ ฝ่ายเทวัญครั้นได้คู่ก็อยู่เคล้า ไม่ห่างเจ้าโฉมยุพินนิลกัณฐี
+ต่างชื่นชมโสมนัสสวัสดี ฝ่ายเจ้าตรีพลำกับอัมพวัน
+เป็นคู่ครองสองสมัครด้วยรักสนิท ต่างเชยชิดปรีดิ์แปรมเกษมสันต์
+พลางประคองต้องเนื้อดั่งเจือจันทน์ เหมือนอำพันปนปรุงจรุงเชย
+หัตถ์ประคองต้องเต้ามณฑาทิพย์ อันลอยลิบไม่รู้สิ้นกลิ่นระเหย
+ถนอมแนบแอบอุ่นเพราะคุ้นเคย พระพายเชยช่อบุปผาสุมาลัย
+พยุหวนป่วนปั่นลั่นพิลึก สะท้านสะทึกธรณินแผ่นดินไหว
+อิสินธรอ่อนเอนระเนนไป เมรุไกรดั่งจะแยกแตกกระจาย
+พิรุณโรยโปรยปรอยเป็นฝอยสาด สุนีฟาดเปรี้ยงปร้างสว่างฉาย
+ทะเลลั่นครั่นครื้นคลื่นกระจาย กระฉอกสายชลธีทั้งตีฟอง
+มัติมิงคล์กลิ้งเกลือกเสลือกสลน บ้างผุดพ่นฟาดฟันผันผยอง
+ห้วยละหานธารถ้ำเป็นน้ำนอง สุธารองหวั่นไหวดั่งไกวเปล ฯ
+๏ แรกภิรมย์สมสวาทในอาสน์รัตน์ ประดิพัทธ์น้องนางไม่ห่างเห
+งานประชันกันทั้งคู่ดูคะเน คิดถ่ายเทรำ��ต้นไม่เป็นรอง
+เสมอกันสันทัดดั่งจัดสรร ดีด้วยกันตีเสมอเธอทั้งสอง
+พึ่งมีคู่รู้เต้นไม่เป็นรอง โดยทำนองเรื่องชู้ไม่รู้จน ฯ
+๏ ขอกล่าวกลับจับเรื่องสังฆราช สิ้นอำนาจว้าเหว่ระเหระหน
+จะข้ามฝั่งไปยังเพชรกำพล คิดผ่อนปรนจะมารับทัพลังกา
+จึ่งเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ มาช่วยคิดตรองตรึกได้ปรึกษา
+เรียกคนใช้ให้หยิบขวดสุรา ยกออกมากินเข้าไปพอใจคลาย
+เรือก็ล่องแล่นมาในสาคเรศ ล่วงประเทศเดือนกระจ่างสว่างฉาย
+ตามละเมาะเกาะเคียงกันเรียงราย ลมก็ชายพัดจัดถนัดใบ
+แต่แล่นมากว่าเดือนไม่เคลื่อนคลาด ล่องลีลาศในมหาชลาไหล
+พอจวนแจ้งสุริโยอโณทัย พยุใหญ่เกิดกล้าสลาตัน
+เป็นลมหวนป่วนปั่นสนั่นก้อง คลื่นในท้องทะเลป่วนซัดหวนหัน
+มืดพยับอับสีรวีวรรณ ตีกำปั่นแทบจะจมด้วยลมแดง
+ฝนก็ตกโปรยปรายพระพายพัด คลื่นก็จัดฟ้าแลบวะแวบแสง
+คนในเรือหนีเข้าร่มล้มตะแคง กำปั่นแพลงแทบจะคว่ำเป็นน้ำนอง
+บาทหลวงงกตกประหม่าจนขาสั่น เดินงกงันเซซุนให้ขุ่นหมอง
+แหงนดูเมฆตั้งดำเป็นน้ำนอง ฟ้าก็ร้องครางครึมกระหึมครวญ
+เรือสะบัดปัดปั่นให้หันเห ท้องทะเลคลื่นระดมทั้งลมหวน
+ตีเสาหน้าหักผางเสียงครางครวญ พายุป่วนหอบปัดซัดออกไป
+พวกต้นหนคนท้ายที่หมายทิศ ทั้งมืดมิดไม่รู้แห่งตำแหน่งไหน
+เรือที่ตามมาก็ซัดพลัดกันไป พยุใหญ่ก็ไม่ซาถึงห้าคืน
+เหลือสังเกตเขตแขวงตำแหน่งไหน ไม่แจ้งในมรรคาเหลือฝ่าฝืน
+ไม่เห็นแสงตะวันเดือนเหมือนกลางคืน เสียงแต่คลื่นกึกก้องท้องชลา
+พวกต้นหนบนบานแล้วกรานกราบ ศิโรราบขอชีวิตทุกทิศา
+เทพเจ้าในทะเลทั้งเทวา ช่วยรักษาคุ้มกันอันตราย
+กลับไปถึงถิ่นฐานบ้านของข้า จะจัดหาไก่แกะชำแหละถวาย
+ทั้งเหล้าข้าวเครื่องคั่วเนื้อวัวควาย ขอให้หายคลื่นคลั่งในวังวน ฯ
+๏ พอครบถ้วนเจ็ดทิวาค่อยซาหาย เห็นสุริย์ฉายแจ่มฟ้าเวหาหน
+เห็นเกาะใหญ่โตขวางอยู่กลางชล เป็นน้ำวนเรือกำปั่นหันเข้าไป
+พวกต้นหนคนงานคลานจากห้อง เสียงแซ่ซ้องเรียกกันอยู่หวั่นไหว
+บาทหลวงลุกจากที่ค่อยดีใจ กับหน่อไทมังคลาลุกมาพลัน
+เอาแผนที่คลี่ดูไม่รู้จัก เห็นไกลนักผิดสังเกตทุกเขตขัณฑ์
+เหลือประมาณการวิถีที่สำคัญ บนเขานั้นนกกาไม่หากิน
+บังเกิดหนาวเขานั่นเป็นควันหมอ��� ที่ตามซอกภูเขามีเสาหิน
+เป็นเงาช่วงร่วงดำเหมือนน้ำนิล มีแท่นหินขาวสว่างกระจ่างตา ฯ
+๏ สักครู่หนึ่งเสียงก้องเหมือนกลองศึก ดังพิลึกเสียงตลอดถึงยอดผา
+แล้วสีเหมือนอย่างรุ้งพุ่งลงมา ดังเหมือนฟ้าลั่นเปรี้ยงเสียงคำรน
+เป็นรูปเทพารักษ์ลักษมี ยืนอยู่ที่แท่นศิลาน่าฉงน
+แล้วว่าเรือของใครอยู่ในวน มาแต่หนแห่งประเทศเกินเขตแดน
+จงรีบไปเสียอย่าอยู่ฤดูนี้ เป็นถิ่นที่ภูตพรายมันหลายแสน
+อยู่ไม่ได้ใช่ประเทศพ้นเขตแดน เป็นแว่นแคว้นที่สำนักยักขินี ฯ
+๏ บาทหลวงฟังเทวดารักษาเกาะ มาสงเคราะห์บอกแจ้งแห่งวิถี
+ยืนเปิดหมวกคำนับพลันด้วยทันที แล้วถามที่แถวทางกลางสินธู
+แล้วเล่าเรื่องเมืองลังกาอาณาเขต ให้ทราบเหตุเสียคนรจนาอ่อนหู
+แต่ยกไปกำจัดพวกศัตรู เสียคนผู้แตกทัพมายับเยิน
+จะกลับหลังไปยังถิ่นประเทศ มาเกิดเหตุฝนตกระหกระเหิน
+พยุพัดซัดมาถึงหน้าเนิน เกิดฉุกเฉินไม่รู้แห่งตำแหน่งทาง
+ขอท่านจงกรุณาเมตตาด้วย จงชี้ช่วยเป่าปัดที่ขัดขวาง
+พอจะได้รู้แจ้งแห่งหนทาง ในระหว่างแถวถิ่นบุรินทร์ใด ฯ
+๏ ฝ่ายองค์เทพารักษ์ลักษมี อันอยู่ที่เกาะกาวินกระสินธุ์ใส
+จึ่งว่าเขตมนุษย์สุดจะไกล ทะเลใหญ่ต่อกันสีทันดร
+เป็นเขตครุฑพวกมนุษย์มาไม่ถึง หนทางกึ่งกับมหิงคสิงขร
+อันฝูงสัตว์มัจฉาในสาคร ฤทธิรอนร้ายกาจชาตินาคา
+จงกลับหลังทางนี้จะชี้ให้ จงเร่งไปเสียให้พ้นวนมัจฉา
+ซึ่งเรือติดก็เพราะฤทธิ์ฝูงนาคา เราเมตตาจะช่วยส่งให้คงคืน
+พ้นขึ้นได้เร่งไปข้างทักษิณ จะพบถิ่นนครารีบฝ่าฝืน
+แต่ลมหวนป่วนปั่นทุกวันคืน ตีเป็นคลื่นลั่นดังก้องกังวาน
+อันเมืองนั้นเรียกว่าโรมวิสัย ทั้งกว้างใหญ่เติบโตรโหฐาน
+รู้ไตรเพทวิทยาวิชาการ มีอาจารย์ผูกหญ้าผ้าพยนต์
+ท่านจะไปให้สมอารมณ์คิด เราประสิทธิ์วัฒนาสถาผล
+พอขาดคำเห็นสว่างอยู่กลางวน เป็นน้ำล้นหนุนกำปั่นมาทันที
+หลุดจากแก่งแสงสว่างกระจ่างหาย พระพายชายพัดส่งตรงวิถี
+ไปทักษิณถิ่นประเทศเขตบุรี ลมก็ตีเรือแล่นแสนสบาย ฯ
+๏ สิบห้าวันบรรลุถึงขอบเขต ถิ่นประเทศนคราเวลาสาย
+ให้ลดใบทอดท่าหน้าหาดทราย จอดอยู่ท้ายเมืองดูเห็นผู้คน
+ออกเที่ยวหาปลาหอยบ้างลอยช้อน เดินฉะอ้อนตามระหว่างทางถนน
+บ้างเก็บผักหักฟื���พื้นคนจน ตามถนนหน้าเมืองเนื่องกันไป
+บาทหลวงสั่งพวกชวากะลาสี ไปดูทีพูดจาอัชฌาสัย
+สืบให้รู้เรื่องราวพวกชาวใน จงรีบไปดูประเทศเขตบุรี
+พวกคนใช้ไปตามบาทหลวงสั่ง เดินไปยังแถวทางกลางวิถี
+เข้าพูดจาปราศรัยเป็นไมตรี ชาวบุรีรู้ว่าแขกแปลกขึ้นมา
+จึงซักไซ้ไต่ถามไปตามเรื่อง อันชาวเมืองพูดได้หลายภาษา
+ฝรั่งแขกจีนจามพราหมณ์ลังกา ฟังภาษารู้ทุกคำด้วยชำนาญ
+จึงถามว่ามาแต่หนตำบลไหน ธุระอะไรออเจ้าจงเล่าขาน
+หรือมาเที่ยวหาของที่ต้องการ หรือพลัดบ้านเมืองมาเที่ยวหากิน ฯ
+๏ พวกแขกว่าข้าเจ้ามาค้าขาย เกิดลมร้ายในมหาชลาสินธุ์
+เรือก็ซัดพลัดมาถึงธานินทร์ สังเกตถิ่นไม่ถนัดเที่ยวซัดเซ
+แต่นายใหญ่อยู่ในเรือกำปั่น จะผ่อนผันหลงทางมาห่างเห
+ไม่รู้แห่งแถวทางกลางทะเล เหลือคะเนไม่รู้แห่งตำแหน่งจร
+ขอลาท่านกลับไปบอกนายข้า ให้ขึ้นมาหาผู้รู้เป็นครูสอน
+ได้กลับหลังไปยังฝั่งนคร เป็นการร้อนจะรีบลาท่านคลาไคล
+กะลาสีกลับหลังยังกำปั่น เอาความนั้นเล่าแจ้งแถลงไข
+บาทหลวงฟังถ้วนถี่แกดีใจ รีบขึ้นไปจะได้เพียรเรียนวิชา
+จึงชวนพระมังคลาสานุศิษย์ เห็นสมคิดตรองไว้ไปสิหวา
+แกแต่งตัวรีบไปในพารา พระมังคลาแขกล่ามตามอาจารย์
+บาทหลวงให้คนนำไปสำนัก ที่รู้จักกันมาแล้วว่าขาน
+จงช่วยนำเราไปหาท่านอาจารย์ พอแจ้งการให้ท่านทายร้ายหรือดี
+แล้วหยิบเงินเหรียญกองให้สองร้อย ไว้ใช้สอยตามสบายอย่าหน่ายหนี
+จงรู้จักกันไว้เป็นไมตรี พอเป็นที่สำนักช่วยชักพา
+พวกชาวเมืองดีใจครั้นได้ทรัพย์ แล้วคำนับนั่งลงส่งภาษา
+ว่าขอบใจที่ท่านกรุณา มาจะพาไปตำแหน่งแห่งอาจารย์
+พลางลุกออกนำไปในประเทศ เข้าขอบเขตพาราแล้วว่าขาน
+ท่านจงดูหนังสือชื่ออาจารย์ มีหลายบ้านบอกวิชาสารพัน
+ถ้าต้องการบ้านไหนจะไปหา แจ้งกิจจาเขาเสียก่อนจึ่งผ่อนผัน
+จะเข้าออกเล่าก็ยากลำบากครัน ครบเจ็ดวันนายหมวดเขาตรวจคน
+แล้วนำหน้าพาเดินไปตามย่าน มีโรงร้านแถวทิมริมถนน
+บ้านเศรษฐีมีมากไม่ยากจน ทุกตำบลมั่งคั่งทั้งบุรินทร์
+บาทหลวงเดินดูไปในจังหวัด สารพัดน่าชมสมถวิล
+ถึงบ้านผู้รู้วิชาฟ้าแลดิน มีเสาหินปักอยู่นอกบอกวิชา ฯ
+๏ ถัดนั้นไปแจ้งในหนังสือกล่าว บอกเรื่องราวจักรไกหลายภาษา
+��ครจะมาพากเพียรเรียนวิชา ทำเภตราใช้ไฟในไกกล ฯ
+๏ อีกบ้านหนึ่งบอกวิชาสารพัด ผูกรูปสัตว์ใช้ไปในเวหน
+ที่เขาเรียกกันว่าผ้าพยนต์ ทำด้วยมนต์ลงอักษรซ่อนอยู่ใน
+บาทหลวงดูรู้แจ้งแห่งหนังสือ จารึกชื่อผู้วิเศษข้างเพทไสย
+แล้วบอกกับผู้พาจงคลาไคล เราขอบใจแล้วจะเพียรเรียนวิชา
+ผู้ที่นำรับคำตาบาทหลวง ก็เดินล่วงเข้าไปในเคหา
+จึงบอกกับคนใช้ให้ไคลคลา เราจะมาอภิวันท์ท่านอาจารย์
+พวกคนใช้ไต่ถามได้ความถ้อย แล้วจึ่งค่อยเข้าไปในสถาน
+แจ้งคดีกับท่านครูผู้อาจารย์ ให้ทราบการที่เขาบอกออกเนื้อความ ฯ
+๏ ฝ่ายนิกรมพรหมพักตร์ลุกจากห้อง ค่อยย่างย่องออกมาใกล้ปราศรัยถาม
+มีธุระสิ่งไรเจ้าจงเล่าความ บอกไปตามเรื่องประสงค์ที่จงใจ
+พวกที่มาว่าฝรั่งต่างประเทศ เสียขอบเขตซัดมาอยู่อาศัย
+อยากจะใคร่เรียนของที่ต้องใจ ขออาศัยอยู่เป็นศิษย์ไม่บิดเบือน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูจึงว่าถ้าเช่นนั้น ไปพากันเข้ามานี่แม้นดีเหมือน
+คำเจ้าว่าจริงแท้ไม่แชเชือน ให้ได้เหมือนถ้อยคำเจ้ารำพัน
+ผู้ชักพามาเรียกสังฆราช กับหน่อนาถสองนายให้ผายผัน
+เข้าในตึกทำใหม่ใต้ต้นจันทน์ เป็นช่องชั้นดูเพลินเจริญตา
+เห็นท่านครูนั่งอยู่บนเก้าอี้ ดูท่วงทีงดงามตามภาษา
+บาทหลวงเปิดหมวกคำนับกับพฤฒา ดูกิริยาเห็นวิเศษข้างเวทมนตร์ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูดูหน้าพระฝาหรั่ง เรียกให้นั่งแล้วจึ่งถามด้วยความฉงน
+ท่านมาหาเรานี้มีกังวล หรือร้อนรนด้วยมีการสถานใด ฯ
+๏ บาทหลวงว่าข้าพเจ้าก็ซ้ำขัด เกิดอุบัติหลงมาได้อาศัย
+จะกลับหลังยังนครก็อ่อนใจ ด้วยมิได้รู้แห่งตำแหน่งทาง
+มาพบท่านผู้ประสิทธิ์ให้คิดรัก ขอพิงพักปรนนิบัติไม่ขัดขวาง
+เป็นศิษย์หาเรียนรู้ดูหนทาง สักสองอย่างกับวิชาผ้าพยนต์ ฯ
+๏ ฝ่ายนิกรมพรหมพักตร์จึ่งชักเรื่อง ว่าบ้านเมืองตั้งกฎหมายมาหลายหน
+ใครจะเรียนวิทยาผ้าพยนต์ เอายุบลไปทูลท้าวเจ้าบุรินทร์
+แม้นโปรดให้จึ่งได้มาสั่งสอน เจ้านครมีรับสั่งดั่งถวิล
+ท่านจงมาไปเฝ้าเจ้าแผ่นดิน เสียให้สิ้นความผิดไม่ปิดบัง
+แล้วครูเฒ่าเดินหน้าพาบาทหลวง ครรไลล่วงทางไปดั่งใจหวัง
+จึ่งเข้าในนัคเรศนิเวศน์วัง ไปยับยั้งคอยเฝ้าเจ้านคร ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าหุโลมโรมวิสัย ฝรั่งใหญ่มุระหงิดอ���ิศร
+ถึงเวลาออกพระโรงอลงกรณ์ ให้ราษฎรเฝ้าแหนแสนสบาย
+มีถ้อยความสารพัดเธอตัดสิน ให้เพิ่มภิญโญยศตามกฎหมาย
+ไม่เคืองเข็ญเป็นสุขสนุกสบาย ทั้งหญิงชายชมชื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ ฝ่ายนิกรมพรหมพักตร์อาจารย์เฒ่า เข้าไปเฝ้าทูลไทเจ้าไอศวรรย์
+พาบาทหลวงไปประนมบังคมคัล เจ้าเมืองนั้นปราศรัยเป็นไมตรี ฯ
+๏ บาทหลวงจึ่งหยิบจินดาราคามาก กับทองนากพลอยเพชรอีกเจ็ดสี
+ออกถวายไทท้าวเจ้าบุรี ขอเป็นที่พึ่งพาจงการุญ
+อยากจะใคร่เรียนมนต์ดลคาถา จงโปรดข้าขาดเหลือช่วยเกื้อหนุน
+แม้นสมซึ่งปรารถนาท่านการุญ ไม่ลืมคุณแม่นมั่นเหมือนสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวไทได้ฟังสังฆราช อนุญาตสั่งให้ไปศึกษา
+จึ่งเรียกอาจารย์เฒ่าให้เข้ามา บอกวิชาที่จะทำให้ชำนาญ
+แต่เรื่องแก้วิทยานั้นอย่าให้ เขามิได้อยู่กินเป็นถิ่นฐาน
+เกลือกจะเป็นแยบยลพวกคนพาล จะรำคาญขุ่นเคืองแก่เมืองเรา
+ไหนไหนมาอย่าให้เสียท่านเกลี่ยไกล่ จงบอกให้ตามจำนงค์ประสงค์เขา
+ท้าวแสดงแจ้งความตามสำเนา แล้วกลับเข้าปรางค์มาศราชวัง ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าเจ้าวิชาพาบาทหลวง ครรไลล่วงออกมาสมอารมณ์หวัง
+ถึงบ้านถิ่นสิ้นกังขาพะว้าพะวัง แล้วจึงสั่งบ่าวไพร่ที่ใช้การ
+ไปจัดแจงตึกใหญ่ให้สังฆราช จงแผ้วกวาดให้อยู่กินเป็นถิ่นฐาน
+ถึงเวลาบอกเวทวิเศษชาญ ให้ชำนาญเรืองฤทธิ์วิทยา
+ผูกพยนต์กลไกได้หลายสิ่ง เป็นม้ามิ่งยักย้ายหลายภาษา
+รูปนกหกต่างต่างอย่างตำรา ทั้งเทวดารูปคนจนสตรี
+เป็นดวงดาวดาราในอากาศ ของประหลาดเดินได้ในวิถี
+รูปมนุษย์ครุฑาวาสุกรี ทั้งกุมภีล์เหราสารพัน
+มังคลาสานุศิษย์สมจิตนึก คิดตรองตรึกอยู่ในใจจะผายผัน
+แล้วจัดของสนองคุณอาจารย์พลัน สารพันเงินทองเอากองลง
+ใส่เครื่องตาดภาชนะที่ใช้สอย ไว้เรียบร้อยเสร็จสมอารมณ์ประสงค์
+ยกออกไปให้ท่านครูผู้ดำรง แล้วก้มลงคำนับเหมือนกราบกราน ฯ
+๏ ฝ่ายนิกรมพรหมพักตร์จึงซักไซ้ เอามาให้มากมายหลายสถาน
+เราขอบใจแต่สิ่งของไม่ต้องการ เป็นอาจารย์บอกกล่าวให้เล่าเรียน
+ไม่ประสงค์จงใจที่ในทรัพย์ ผิดตำหรับเรื่องราวที่เราเขียน
+ใช่จะขายความรู้แก่ผู้เรียน เป็นอาเกียรณ์รุงรังไม่บังควร
+ขอแต่จิตสัตย์ซื่อถือให้มั่น ทุกคืนวันโดยระบอบคิดสอบสวน
+มีความรู้อยู่ในใจจงใคร่ครวญ ตามกระบวนจึ่งประสิทธิ์วิทยา ฯ
+๏ บาทหลวงฟังสังรเสริญเจริญยศ จงปรากฏอิทธิฤทธิ์ทุกทิศา
+พระคุณท่านเหลือล้นคณนา ขอกราบลาไปบุรินทร์ถิ่นนคร
+ได้มาอยู่พึ่งพักท่านรักใคร่ แต่หนักใจโตยิ่งกว่าสิงขร
+ต้องจำเป็นจำไปไกลนคร จะขอพรให้ท่านช่วยอำนวยชัย ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์คิดสงสาร มาอยู่นานจงไปหาที่อาศัย
+ศรีสวัสดิ์วัฒนาจงคลาไคล ท่านจะไปขอให้สมอารมณ์ปอง
+บาทหลวงรับกราบลามาที่อยู่ เรียกคนผู้ขึ้นมาบนช่วยขนของ
+แล้วไปเฝ้าท้าวไทดั่งใจปอง ทูลฉลองจะขอลาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราจึ่งปราศรัย เราขอบใจท่านนักเป็นศักดิ์ศรี
+ประทานของต่างต่างที่อย่างดี แต่ล้วนมีราคาสารพัน
+บาทหลวงรับของพลางทางคำนับ แล้วก็กลับจากนิเวศน์ขอบเขตขัณฑ์
+กับองค์พระมังคลามาด้วยกัน ลงกำปั่นแล่นมาในสาคร
+ถึงเมืองไหนแวะเข้าเอาหนังสือ แล้วเขียนชื่อท่านครูผู้จะสอน
+ในเรื่องราวศาสนาให้ถาวร จะดับร้อนคนหยาบทำบาปกรรม
+จงเร่งมาหาเราในคราวนี้ จะช่วยชี้ช่วยชุบอุปถัมภ์
+พระเป็นเจ้าจะมารับที่บาปกรรม จะได้นำไปสวรรค์เห็นทันตา ฯ
+๏ พวกชาวเมืองเลื่องลือระบือข่าว มามี่ฉาวรับกระดาษศาสนา
+ไปอ่านเรื่องเมืองสวรรค์เห็นทันตา เจ้าพาราทราบสิ้นก็ยินดี
+จึ่งว่าเหวยเสนาไปหาสู่ ท่านผู้รู้เชิญมาบุรีศรี
+จะได้สอนศาสนาในบาลี ให้กูนี้ถึงสวรรค์ชั้นวิมาน ฯ
+๏ เสวกามาเชิญสังฆราช ให้ลีลาศเข้าไปในสถาน
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจเห็นได้การ จะทรมานเอาไว้ใช้ทั้งไพร่พล
+จึ่งขึ้นจากกำปั่นมิทันช้า ขี่รถาคนตามหลามถนน
+ชาวพารามาดูทุกผู้คน ตามไปจนนคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราออกมารับ พลางคำนับถึงสมอารมณ์หวัง
+เชิญบาทหลวงให้เข้าไปจนในวัง จะใคร่ฟังรับทราบที่บาปบุญ
+อีตาเฒ่าเจ้ามารยาจึงว่าขาน ที่ข้อการเมืองมนุษย์จะอุดหนุน
+จงกลับใจเสียให้ดีจะมีคุณ ผู้การุญจะรับซึ่งบาปกรรม
+คือองค์พระเยซูผู้เป็นเจ้า ครูของเราจะช่วยชุบอุปถัมภ์
+ไม่ช้านานจะมารับซึ่งบาปกรรม แล้วจะนำไปสวรรค์ถึงชั้นบน
+ตัวท่านท้าวเจ้าพาราจะปรากฏ คงเห็นหมดรู้ประจักษ์ในภักษ์ผล
+เหมือนถ้อยคำเราแสดงแจ้งยุบล เพราะเป็นคนสัตย์ซื่อถือที่ดี
+จงกลับจิตคิดรักพระเป็นเจ้า ท���กค่ำเช้านึกไว้อย่าหน่ายหนี
+คำที่เราเทศนาในบาลี ไม่ช้าทีคงจะเห็นดั่งเจรจา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราจึ่งว่าขาน พระอาจารย์แจ้งเหตุเทศนา
+แต่ยังไม่เห็นตระหนักประจักษ์ตา แม้นเหมือนว่าแล้วเจ้าคุณฉันอุ่นใจ
+บาทหลวงว่าท่านอย่าวิตกนัก คงประจักษ์เหมือนเราแจ้งแถลงไข
+จะช่วยทูลพระเป็นเจ้าว่าท้าวไท เธอกลับใจเชื่อแท้ไม่แปรปรวน ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวไทได้ฟังสังรเสริญ แล้วจึงเชิญให้ไปพักตำหนักสวน
+สั่งกับผู้ปรนนิบัติจัดให้ควร ตามกระบวนเลี้ยงดูผู้อาจารย์ ฯ
+๏ พวกเสนามาทำตามตำแหน่ง บ้างจัดแจงกับข้าวทั้งคาวหวาน
+เอาขึ้นตั้งโต๊ะใหญ่ใส่ในจาน เครื่องตระการเอมโอชโภชนา
+ทั้งมีดส้อมพร้อมพรั่งเอาวางที่ ยกเก้าอี้มาตั้งลงข้างขวา
+ทั้งถ้วยแก้วเจียระไนใส่สุรา เชิญพระอาจารย์กินด้วยยินดี ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงขึ้นไปนั่งตั้งสง่า รินสุราดื่มจนเมาเหล้าอะหนี
+กินเป็ดไก่หมูหองล้วนของดี แกเปรมปรีดิ์อยู่ในใจเห็นได้การ
+ให้อ้ายเฒ่าเจ้าพารามันปรากฏ วิสัยมดมันก็มักรักแต่หวาน
+ความคิดกูรู้ทำเหมือนน้ำตาล เอาแต่การที่จะใช้เหมือนควายวัว ฯ
+๏ ครั้นอิ่มหนำสำเร็จเสร็จธุระ ลุกเกะกะกรุ่มกริ่มทั้งยิ้มหัว
+ลงนั่งอิงพิงฝานัยน์ตามัว แล้วเอนตัวม่อยหลับระงับไป
+จนเที่ยงคืนหายเมาบรรเทาจิต แกนิ่งคิดหาแผลจะแก้ไข
+จำจะต้องเสกพยนต์เป็นกลไก ให้ท้าวไทเห็นจริงทุกสิ่งอัน
+แล้วลุกจากที่นอนไปถอนหญ้า เก็บเอามาผูกไว้พอไก่ขัน
+แล้วเสกเป่าเก้าหนมนต์สำคัญ ต้นหญ้านั้นสูญหายกลายเป็นคน
+แล้วเป่าลงตรงหัวหยิบตัวขว้าง ขึ้นไปทางฟากฟ้าเวหาหน
+ด้วยอำนาจกายสิทธิ์ฤทธิรณ มิให้คนเห็นของที่ต้องการ
+ต่อเมื่อไรเรียกมาจึ่งปรากฏ เห็นทั่วหมดพูดได้หลายสถาน
+ครั้นรุ่งรางสร่างสีรวีวาร แกตรองการที่จะไปในบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้านครอาวรณ์หวัง อยากจะฟังผูกจิตคิดถวิล
+จึงออกนั่งเก๋งขวาหน้าบุรินทร์ มาพร้อมสิ้นทั้งมหาเสนาใน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าจังหวัดจึ่งตรัสสั่ง ให้ไปยังพระอาจารย์แล้วขานไข
+ว่าเราเชิญให้เข้ามารีบคลาไคล พามาในนคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ เสวกามาถึงจึ่งคำนับ ท้าวให้รับท่านไปดั่งใจหวัง
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจรีบไปวัง แล้วขึ้นนั่งคานหามคนตามพรู
+คิดในใจไว้เห็นสมอารมณ์นึก จะทำศึกลังกากินขาหมู
+คนที่หามเข้าไปยั้งยังประตู บาทหลวงรู้รีบเดินดำเนินพลัน
+ถึงเก๋งใหญ่ท้าวไทเธอมารับ แล้วคำนับปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+เชิญให้นั่งยังที่เก้าอี้พลัน บาทหลวงนั่นอิ่มใจใครจะปาน
+แกจึงว่าท้าวไทเจ้าไตรภพ อย่าปรารภถือให้แม่นเป็นแก่นสาร
+แล้วจึ่งเรียกทูตสวรรค์มิทันนาน พยนต์ขานลงมาไม่ช้าที
+สำแดงกายมีมือถือตะกร้า ลอยอยู่หน้าเวียงชัยในวิถี
+แล้วร้องว่าเจ้าจังหวัดปัถพี ตัวเรานี้จะมารับซึ่งบาปกรรม
+พระเยซูผู้เป็นเจ้าของเรานี้ รับสั่งชี้ให้มาชุบอุปถัมภ์
+พวกที่กลับใจได้ไม่กระทำ ถือถ้อยคำรักใคร่ในพระองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวไทเสนาเห็นปรากฏ ไม่รู้รสคนมารยาพากันหลง
+ด้วยตั้งใจนับถือว่าซื่อตรง เพราะจำนงพร้อมใจมิได้แคลง
+บาทหลวงจึ่งเรียกหาเอาผ้ามุ้ง มาเย็บถุงช่วยกันให้ขันแข็ง
+ใครทำอะไรไว้มีจงชี้แจง เอาเขียนแจ้งเป็นหนังสือชื่อของตัว
+เจ้าพาราเป็นใหญ่เอาใส่ก่อน ราษฎรลงทีหลังทั้งเมียผัว
+เรื่องบาปกรรมทำไว้ที่ในตัว การที่ชั่วบอกเสมียนให้เขียนลง
+ครั้นเสร็จสรรพจับเอาไปใส่ในถุง คนทั้งกรุงชื่นชมสมประสงค์
+บาทหลวงเฒ่าสมคิดในจิตจง เอาผ้าวงผูกไว้มิให้คลาย
+แล้วขว้างไปในนภางค์กลางเวหา พยนต์หญ้ารับไปดั่งใจหมาย
+แล้วลอยลิ่วปลิววับไปลับกาย ก็สูญหายในนภางค์กลางโพยม ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าทำอุบายให้ตายจิต เห็นสมคิดตรองตรึกยิ่งฮึกโหม
+มีวิชาพยายามเหมือนตามโคม แกแสนโสมนัสจิตที่คิดการ
+แลตลอดลอดไปสมใจนึก ที่ตรองตรึกไว้ในใจหลายสถาน
+จึ่งว่ากับเจ้าพาราไม่ช้านาน สิ้นรำคาญข้อหยาบที่บาปกรรม ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าบุรินทร์สิ้นสงสัย ลงกราบไหว้ว่าท่านชุบอุปถัมภ์
+ได้สิ้นทุกข์เพราะเจ้าคุณช่วยหนุนนำ พระคุณล้ำเลิศลบภพไตร
+พวกเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ลงกราบกรานยินดีจะมีไหน
+ด้วยนับถือซื่อตรงปลงในใจ ทั้งนายไพร่ทั่วเขตนิเวศน์วัง ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้ามารยาจึงว่าขาน มาอยู่นานจะลาไปดั่งใจหวัง
+เที่ยวไปในสาชลตามวนวัง หมายจะตั้งศาสนาให้ถาวร
+แม้นพบปะเมืองใดที่ใจบาป จะได้ปราบปรามบ้างช่วยสั่งสอน
+ให้ได้ความสุขาสถาพร ทั่วนครในชมพูให้อยู่เย็น ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าบุรินทร์กบิลราช ว่ากับบาทหลวงอาจารย์จะนานเห็น
+ท่านมาช่วยดับร้อนให้ผ่อนเย็น ข้าขอเป็นศิษย์หากว่าจะตาย
+จึ่งสั่งพวกเสวกาบรรดาเฝ้า ไปจัดเอาเครื่องจินดามาถวาย
+บาททลวงว่าจะเอาบุญอย่าวุ่นวาย ไม่มุ่งหมายทรัพย์สินทั้งจินดา
+แกว่าพลางทางคำนับแล้วจับหัตถ์ เจ้าจังหวัดเชิญให้นั่งยังรถา
+พวกขุนนางต่างมาส่งลงเภตรา พระมังคลาลุกมารับคำนับพลัน
+ฝ่ายเสนาที่มาส่งพระบาทหลวง ทุกกระทรวงบ่าวนายรีบผายผัน
+ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราครั้นสายัณห์ จรจรัลกลับเข้าไปในบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าสังฆราชพระบาทหลวง ให้แล่นล่วงเลียบมหาชลาสินธุ์
+ถึงเมืองไหนให้เข้าอ่าวบุรินทร์ ประเทศถิ่นแต่บรรดาชายสาคร
+เอาเรื่องราวศาสนาเที่ยวว่ากล่าว ทุกแดนด้าวขึ้นไปตั้งแต่สั่งสอน
+แต่เกลี้ยกล่อมได้เสร็จเจ็ดนคร ทำเหมือนก่อนคิดแต่การข้างมารยา
+แม้นเมืองไหนเขาไม่รับไม่นับถือ แกเขียนชื่อแช่งชักไว้หนักหนา
+ทำเป็นธงปักไว้ชายคงคา ใครไปมาจะได้ดูให้รู้การ
+แล้วใช้ใบไปทางข้างพายัพ แกบังคับต้นหนพลทหาร
+ให้แล่นล่องหาในท้องชโลธาร กำหนดนานตั้งแต่มาถึงห้าปี ฯ
+๏ จะขอกล่าวราวเรื่องเมืองโรมพัฒน์ เจ้าจังหวัดแขกเทศเชื้อเศรษฐี
+เป็นเมืองใหญ่ในจังหวัดปัถพี เขามั่งมีมั่งคั่งทั้งนคร
+ทุกประทศเขตขัณฑ์ย่อมครั่นคร้าม ปรากฏนามโกสัยมไหสร
+มเหสีงามขำล้ำกินนร นามกรบุษบันกัลยา
+มีบุตรีศรีสำอางดังนางหงส์ ชื่อบุษบงทรงเทพเลขา
+พึ่งแรกรุ่นผิวผ่องดั่งทองทา ชันษาได้สิบสี่ปีมะแม
+ท้าวโกสัยบิตุเรศเกศกษัตริย์ ให้เลือกจัดหญิงสำอางดั่งดวงแข
+เป็นพี่เลี้ยงเคียงคู่คอยดูแล จัดเอาแต่ลูกผู้ดีมีตระกูล
+ไว้ถนอมกล่อมเกล้าเยาวลักษณ์ ให้สมรักสมใคร่เจ้าไอศูรย์
+ให้อยู่ปรางค์สร้างใหม่อันไพบูลย์ พร้อมประยูรญาติวงศ์ดำรงวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช กับครูบาทหลวงไปดั่งใจหวัง
+อยู่ในท้ายบาหลีมู่ลี่บัง ชวนกันนั่งดูตำราปรึกษากัน
+คิดจะไปตีลังกาให้ปรากฏ เฉลิมยศเอาให้ได้ไอศวรรย์
+เคยเป็นใหญ่ในนิเวศน์ขอบเขตคัน คนทั้งนั้นเลื่องลือนับถือกู
+มาตกอับยับเยินต้องเหินห่าง เที่ยวอยู่กลางสาครจนอ่อนหู
+แกนั่งตรึกนอนตรองหาช่องคู พระเยซูช่วยดำรงให้คงคืน
+จะได้ตั้งศาสนาให้ผาสุก บรรเทาทุกข์ในอุราไม่ฝ่าฝืน
+จะกำจัดไพรีตีเอาคืน จับแต่พื้นเผ่าพงศ์วงศ์อภัย
+มาฆ่าเสียมิให้เหลือเอาเนื้อเลือด มาฉะเชือดทิ้งให้กาไม่ปราศรัย
+ได้สมกับที่มันทำกูช้ำใจ เอาให้ได้เมืองลังกาเหมือนอาวรณ์
+เรือก็แล่นมาในทางกลางสมุทร ไม่ยั้งหยุดเลียบมาข้างหว่างสิงขร
+ลมก็ส่งตรงไปใกล้นคร เห็นสันดอนโรมพัฒน์สวัสดี
+ฝ่ายต้นหนคนท้ายก็บ่ายเข้า พอรุ่งเช้าเรียกหากะลาสี
+ได้ซาใบทอดท่าหน้าบุรี เสียงอึงมี่ทอดสมอลดช่อใบ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเรือตระเวนเห็นกำปั่น ก็ชวนกันแล่นมาถามตามสงสัย
+ท่านมาจากเมืองบ้านสถานใด หรือจะไปค้าขายในบุรินทร์ ฯ
+๏ พวกชวาส่งภาษาบอกให้รู้ ว่าท่านครูพระฝรั่งหวังถวิล
+ไปเที่ยวสอนศาสนาทุกธานินทร์ ให้เพิ่มภิญโญยศปรากฏนาม
+ด้วยเมตตาการุญถึงบุญบาป ไม่หยามหยาบโฉงเฉงอย่าเกรงขาม
+เที่ยวไปสอนศาสนาพยายาม เพราะมีความเวทนาในสามัญ ฯ
+๏ เรือตระเวนแจ้งความที่ถามไต่ ก็รีบไปแจ้งคดีขมีขมัน
+กับนายด่านกรมท่าเสนาพลัน ว่ากำปั่นพระฝรั่งเมืองลังกา
+ข้าพเจ้าออกไปถามได้ความชัด มาโปรดสัตว์แสดงเหตุเทศนา
+ให้อยู่เย็นเป็นสุขทุกทิวา ไม่ปรารถนาเงินทองของผู้ใด
+นายด่านฟังสั่งเสมียนให้เขียนบอก แล้วคัดลอกความลงไม่สงสัย
+ประทับตราพร้อมกันในทันใด เรียกมาใช้สั่งกำชับรับไปพลัน
+แล้วรีบรัดอัสดงให้ถอนถีบ พลางเร่งรีบเข้าไปถึงไอศวรรย์
+เอาส่งให้กรมท่าเสนาพลัน บอกสำคัญทูลท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ เสนารับเรื่องราวเข้านิเวศน์ คอยปิ่นเกศจะถวายลายอักษร
+ฝ่ายจอมเจ้านครินทร์ปิ่นนคร เสด็จจรจากมนเทียรวิเชียรพราย
+ออกพระโรงท่ามกลางขุนนางพร้อม ประณตน้อมคลี่สารอ่านถวาย
+ให้ทราบเรื่องเบื้องต้นไปจนปลาย โดยภิปรายพระฝรั่งเมืองลังกา ฯ
+๏ ท้าวโกสัยสุริย์วงศ์ทรงสดับ จึงตรัสกับเสนีที่ปรึกษา
+เขาลือว่าพวกฝรั่งเมืองลังกา ใครคบหามันไว้ไม่ได้การ
+แต่จะมายับยั้งก็ชั่งเถิด อย่าให้เกิดอื้อฉาวจะร้าวฉาน
+มันชาติคนงอแงเหมือนแหพาน ไม่ต้องการจะให้ยากลำบากคน
+ก็รู้อยู่ว่ามันเบียนเป็นเสี้ยนหนาม จะคุกคามเล่าก็เห็นไม่เป็นผล
+อันพวกพ้องมันจะมีสักกี่คน จะมาปล้นเมืองบ้านสถานใด
+เราไม่กลัวฝรั่งสังฆราช มีอำนาจไกรเกรียงสักเพียงไหน
+คงจะรู้แยบยลในกลไก จะลงไปฟังดูให้รู้การ
+ท้าวจึ���สั่งเสวกาพฤฒามาตย์ ให้หมายบาดพวกพหลพลทหาร
+ทั้งรถรัดอัสดรกุญชรชาญ จงเตรียมการไว้แต่เช้าเราจะไป
+สนทนากับฝรั่งสังฆราช ดูโอกาสกิริยาอัชฌาสัย
+ที่เมืองด่านธารท่าชลาลัย เสนาในน้อมคำนับรับโองการ ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นปราสาทรจนามุกดาหาร
+ขุนเสนาทุกตำแหน่งไปแต่งการ เตรียมทหารถ้วนทั่วทุกตัวคน
+ครั้นเช้าตรู่สุริโยวโรกาส ก็ยุรยาตรกระบวนบกยกพหล
+จัตุรงค์เสนาพลางพล ถึงตำบลเมืองด่านชานบุรี
+หยุดประทับพลับพลาที่หน้าป้อม ขุนนางพร้อมน้อมประณตบทศรี
+บาทหลวงรู้ว่าท่านท้าวเจ้าบุรี ก็ยินดีออกมารับคำนับพลาง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย จึงถามไต่ผ่อนผัดไม่ขัดขวาง
+ตามประเพณีนครแต่ก่อนปาง โดยเยี่ยงอย่างทางความตามโบราณ
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าอุบายเหมือนควายเชื่อง ทำเซื่องเซื่องผันผ่อนพูดอ่อนหวาน
+แต่ใจจิตคิดไม่เว้นจะเล่นงาน เห็นอาการเขายังตั้งระวังตัว
+แม้นนานไปพลาดท่าเหมือนปลานก จะคอยฉกให้ถนัดจับตัดหัว
+ถึงจะดีมาอย่างไรกูไม่กลัว ได้พันพัวเข้าเมื่อไรแล้วไม่ฟัง
+การอุบายหลายอย่างในทางหลอก ทั้งในนอกคิดไว้เหมือนใจหวัง
+แม้นไม่ดิ้นอยู่กับที่กูมิฟัง ให้เหมือนตังคิดตัวทั่วนคร ฯ
+๏ แล้วไถลเถ่ถามตามประสงค์ ซึ่งจำนงในบพิตรอดิศร
+หมายจะพึ่งองค์ท้าวเจ้านคร พอวายร้อนจึ่งจะลาท่านคลาไคล
+อยู่เวียงวังลังกาอาณาเขต ก็เกิดเหตุรบกันสนั่นไหว
+อันตัวเราเล่าเป็นพระสละใจ จึ่งเที่ยวไปพยายามตามสบาย
+ประเทศใดเป็นสุขไม่ทุกข์ร้อน อาศัยนอนตามจนไม่ขวนขวาย
+แต่พอถือศาสนาพาสบาย ไม่วุ่นวายป่วยการขี้คร้านฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย จึงถามไต่เรื่องต้นแต่หนหลัง
+บาทหลวงแจ้งเรื่องราวเล่าให้ฟัง มาแต่ครั้งอุศเรนเจนณรงค์
+เอาความหลังครั้งนั้นมาเล่าแจ้ง แกแถลงเรื่องความตามประสงค์
+จึ่งละถิ่นเที่ยวไปดั่งใจจง แต่เวียนวงไปมาก็ช้านาน
+จนถึงเมืองท้าวไทเหมือนใจหวัง ขอยับยั้งพอเป็นสุขทั้งลูกหลาน
+พอสบายใจจิตคิดรำคาญ ไม่ช้านานก็จะลาท่านคลาไคล ฯ
+๏ ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นพิภพ ขจรจบอิศโรท้าวโกสัย
+ฟังบาทหลวงเล่าแถลงแจ้งพระทัย เรื่องที่ในเมืองลังกาเกิดราวี
+เห็นจะเป็นความฉลาดเจ้าบาทหลวง คิดล่อลวงให้เขารบแล���วหลบหนี
+คงจะเป็นแยบยลคนอัปรีย์ แล้วไพล่หนีซอกซอนสัญจรมา
+เป็นเที่ยงแท้แน่จิตไม่ผิดนึก มันยั่วศึกก็เพราะจิตริษยา
+ครั้นจะไล่มิให้อยู่ในพารา จะเป็นข้าศึกไปในบุรินทร์
+จึ่งปราศรัยไกล่เกลี่ยเสียให้หาย อย่าวุ่นวายที่ในจิตคิดถวิล
+เชิญท่านอยู่เถิดหนาอย่าราคิน ในแผ่นดินโรมพัฒน์สวัสดี
+บาทหลวงตอบขอบคุณการุญรัก ขอหยุดพักพึ่งพาเป็นราศี
+เพราะท้าวไทกรุณาทั้งปรานี ก็เป็นที่รักใคร่ใครจะปาน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้านิเวศน์ประเทศถิ่น จึงสั่งสิ้นเสวกาโยธาหาญ
+ให้ตกแต่งตึกใหญ่ให้ตระการ พระอาจารย์จะได้อยู่ช่วยดูแล
+เอาใจใส่อย่าให้ขัดจัดให้พร้อม ขุนนางน้อมคอยรับสั่งฟังกระแส
+มาจัดแจงที่อยู่คอยดูแล ตามกระแสรับสั่งไม่รั้งรอ
+ทั้งอาหารหวานคาวดังท้าวสั่ง ก็แต่งตั้งเอาไปใส่ไว้บนหอ
+ตั้งน้ำฉันใช้มีไว้พอ กับมดหมอคอยรักษาพยาบาล ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราก็ลากลับ มาประทับยังปราสาทราชฐาน
+พร้อมสพรั่งทั้งเจ้าจอมหม่อมอยู่งาน แสนสำราญสุขเกษมเปรมฤทัย ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงค่อยสบายคลายวิตก เหมือนหยิบยกเขาเขินเนินไศล
+ขึ้นอยู่บนตึกฝรั่งแกตั้งใจ คิดจะใคร่กำจัดกษัตรา
+จึงเรียกพระมังคลานราราช มานั่งอาสน์ตรองตรึกแล้วปรึกษา
+กูจะคิดกำจัดกษัตรา เอาพาราเป็นของเราทั้งข้าวเกลือ
+พวกพหลพลไพร่ในจังหวัด เราคิดตัดเอาให้ได้ทั้งใต้เหนือ
+รีบไปเอาเงินทองของในเรือ ทั้งผ้าเสื้อจะได้ให้พวกไพร่พล
+เอาแจกจ่ายให้ปันทุกวันหวัง ให้พร้อมพรั่งถ้วนทั่วตัวพหล
+แต่อย่าให้สงสัยทั้งไพร่พล คิดเป็นกลอุบายให้ตายใจ
+แล้วให้คนรีบไปในกำปั่น ขนแพรพรรณเงินทองสิบสองไห
+แล้วเขียนหนังสือพลันด้วยทันใด ให้แจกไปกับเหล่าชาวประชา
+กับเชิญท่านขุนนางผู้ใหญ่ด้วย ว่าเราอวยพรไปให้นักหนา
+เป็นวันใหญ่ในฝรั่งข้างลังกา ขอเชิญมาเลี้ยงกันเป็นวันดี
+พอเสร็จสรรพประทับตราพระราหู ให้มีผู้ถือไปในกรุงศรี
+แจกบรรดาไพร่พลพวกมนตรี เชิญไปที่เมืองด่านชานชลา
+กับทั้งท้าวเจ้ามิ่งมไหสวรรย์ ด้วยเป็นวันใหญ่ยิ่งจริงนักหนา
+ครั้นแจกทั่วเสร็จสรรพแล้วกลับมา แจ้งกิจจาบาทหลวงทันท่วงที
+แกจึงให้จัดแจงแต่งข้าวของ ทั้งเงินทองพลอยเพชรไว้เจ็ดสี
+ทั้งกระบี่ลงยาราชาวดี หมวกตุ้มปี่อย่างฝรั่งข้างลังกา
+แกจัดไว้จะได้ให้สำหรับยศ ให้ปรากฏสมมาดปรารถนา
+จะถวายไทท้าวเจ้าพารา ได้ลือชาเกียรติยศปรากฏไป
+ถึงวันนัดจัดเสร็จสำเร็จนึก แล้วตรองตรึกเรื่องความตามวิสัย
+ให้ตั้งโต๊ะหวานคาวแต่เช้าไป เครื่องเป็ดไก่อักโขล้วนโอชา ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราเสนาพร้อม ก็ห้อมล้อมแห่แหนมาแน่นหนา
+ถึงสถานเขตแคว้นแดนชวา บาทหลวงมาต้อนรับคำนับพลัน
+แล้วเชิญท้าวเจ้าพารามาบนตึก เสียงครื้นครึกปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+เชิญเสวยเครื่องอานทั้งหวานมัน ขุนนางนั้นเลี้ยงดูทุกผู้คน
+แล้วถวายสิ่งของล้วนทองเพชร แจกให้เสร็จถ้วนทั่วตัวพหล
+ทั้งขุนนางพวกไพร่ให้ทุกคน พวกคนจนเงินผ้าบรรดามี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย จึงถามไต่เรื่องความตามวิถี
+ท่านเที่ยวไปไกลประเทศเขตบุรี สักกี่ปีจงแถลงให้แจ้งความ
+บาทหลวงยกเรื่องต้นแต่หนหลัง เล่าให้ฟังดั่งพระองค์ประสงค์ถาม
+แล้วทูลขออยู่ที่บุรีราม สักสองสามปีจะลาท่านคลาไคล
+พอยับยั้งสั่งสอนพวกศิษย์หา แล้วจะลาจากประเทศเขตไศล
+เที่ยวไปตามยมนาคงคาลัย ตามวิสัยเพศพันธุ์ดั่งสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้ามิ่งมไหสวรรย์ ก็ผ่อนผันตามความปรารถนา
+ว่าสุดแท้แต่ท่านไม่ฉันทา จงตรึกตราตรองความตามสบาย
+อันเมืองด่านธารท่าชลาสินธุ์ ที่พื้นดินเปล่ามากอยู่หลากหลาย
+จงสร้างสมตึกรามตามสบาย ที่หาดทรายธารท่าริมสาคร
+เชิญท่านอยู่ให้เป็นสุขสนุกสนาน ในเมืองด่านชายตลิ่งริมสิงขร
+ท้าวสั่งเสร็จแล้วเสด็จบทจร กลับนครคืนหลังเข้าวังใน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับสังฆราชตรึกตรองด้วยผ่องใส
+คิดสร้างสมตึกรามตามแต่ใจ ไม่มีใครกีดขวางคิดจ้างคน
+ไปทำที่หน้าด่านสำราญรื่น ในภูมิพื้นทั่วจังหวัดไม่ขัดสน
+เอาเงินทองแจกอาณาประชาชน ทั้งก่อขนแล้วเสร็จในเจ็ดเดือน
+ทำกำแพงด้วยศิลาหนาสองศอก ทางเข้าออกแน่นดีไม่มีเหมือน
+กั้นเป็นขอบรอบเขาตั้งเหย้าเรือน ดูกล่นเกลื่อนแน่นหนาริมท่าธาร ฯ
+๏ แล้วสำเร็จเสร็จสรรพขึ้นยับยั้ง เรียกว่าวังชายหาดราชฐาน
+บาทหลวงกับสานุศิษย์ตั้งคิดการ จะคอยผลาญไทท้าวเจ้าบุรินทร์
+เอาเงินทองแจกจ่ายสิ้นหลายแสน ไม่หวงแหนแจกไพร่ดังใจถวิล
+คนรักใคร่ไปมาเป็นอาจิณ ทั้งตัดสินความเขาเอา���ต่จริง
+คนระบือลือชาเห็นปรากฏ เฉลิมยศลือดีดั่งผีสิง
+ทั้งซื่อตรงคงสัตย์สันทัดจริง พวกชายหญิงทั่วนครไม่ร้อนรน
+ด้วยอำนาจบาทหลวงแกล่วงรู้ เปรียบเหมือนผู้ทำนาจะหาผล
+ช่วยตัดสินความอาณาประชาชน ที่ขัดสนแจกจ่ายทั้งให้ปัน
+คนนับถือลือเลื่องทั้งเปรื่องปราด ประชาราษฎร์อิ่มเอมเกษมสันต์
+ทั้งไพร่นายหลายหมื่นพื้นฉกรรจ์ ก็ผูกพันรักใคร่เป็นไมตรี
+ด้วยเห็นว่าซื่อตรงต่างปลงจิต เข้าเป็นศิษย์รักใคร่ไม่หน่ายหนี
+กิตติศัพท์ลือไปในบุรี ทราบถึงที่ไทท้าวเจ้านคร ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ขัดพระทัยพวกฝรั่งมาสั่งสอน
+จนผู้คนไพร่ฟ้าประชากร ทั่วนครฟังข่าวทุกเช้าเย็น
+แม้นนานไปอ้ายนี่จะมียศ เป็นขบถเหมือนอย่างจิตกูคิดเห็น
+จึงจะต้องดับร้อนให้ผ่อนเย็น อย่าให้เป็นศึกเสือเหลือรำคาญ
+จึงตรัสสั่งเสนามหาอำมาตย์ เอ็งไปไล่สังฆราชพวกอาจหาญ
+อย่ามาอยู่แปดปนเป็นคนพาล ในสถานบ้านช่องเป็นของกู
+แม้นมันพูดดื้อดึงเองจึงกลับ มาเกณฑ์ทัพออกไปต้อนให้อ่อนหู
+จะขัดขวางอย่างไรออกไปดู ฟังให้รู้แยบยลอ้ายคนโกง ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์บัลลังก์ที่นั่งโถง
+ขุนเสนารีบออกนอกพระโรง พอบ่ายโมงไปถึงด่านชานชลา
+เห็นบาทหลวงเดินวนอยู่บนตึก แล้วจารึกหนังสือปิดบอกศิษย์หา
+ให้เล่าเรียนเขียนอ่านการวิชา ในตำราอังกฤษไม่ปิดบัง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ออกมาพระยาใช้ ก็ขึ้นไปบนตึกเหมือนนึกหวัง
+บาทหลวงเชิญให้ไปที่มูลี่บัง แล้วก็นั่งลงคำนับพลางจับมือ
+จึงปราศรัยไต่ถามตามประสงค์ ตัวท่านลงมาทำไมไฉนหรือ
+เจ้าแผ่นดินใช้มาให้หารือ หรือท่านถือรับสั่งมาอย่างไร
+หรือเที่ยวมาหาสู่ขอรู้กิจ อย่าปกปิดเชิญแจ้งแถลงไข
+หรือขัดข้องต้องประสงค์ที่ตรงใด จงเล่าไปให้กระจ่างอย่าพรางกัน
+ฝ่ายเสนาข้าทูลละอองบาท ที่หมายมาดมาแต่ก่อนต้องผ่อนผัน
+ดูแยบคายไม่เห็นจริงทุกสิ่งอัน ที่เชิงชั้นก็ไม่เห็นเช่นเขาทูล
+แล้วเสแสร้งแกล้งว่าเรามาเยี่ยม โดยธรรมเนียมรักใคร่มิให้สูญ
+ท่านผู้เรืองเปรื่องปราดชาติตระกูล จงเพิ่มพูนภิญโญในโลกา ฯ
+๏ บาทหลวงฟังสังรเสริญเจริญยศ เห็นหมดจดเที่ยงแท้แน่นักหนา
+แล้วก็ดูท่วงทีกิริยา เห็นจะมาโดยซื่อไม่ดื้อดึง
+แล้ว��ชิญให้เสนาขึ้นมานั่ง ที่โต๊ะตั้งเลี้ยงดูแกรู้ถึง
+เสนาใส่เหล้าเข้มพอเต็มตึง บางหลวงจึงปราศรัยทั้งให้ปัน
+ของต่างต่างอย่างดีมีสำหรับ พอสมกับเสนีที่ขยัน
+กับทั้งพวกบ่าวไพร่ก็ให้ปัน คนทั้งนั้นรักใคร่เห็นใจดี ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาเมื่อจะลาบาทหลวงกลับ ยืนคำนับพูดละเมียดพอเสียดสี
+ว่าตัวท่านจะอยู่ไปตรองให้ดี แล้วเสนีกลับหลังเข้าวังใน
+ทูลแถลงแจ้งความตามได้เห็น ที่จะเป็นเหมือนเขาว่าข้าสงสัย
+ไม่เห็นจัดแจงการสถานใด เห็นแต่ให้สานุศิษย์คิดเล่าเรียน
+ถ้าแม้นเป็นเช่นเขาว่าคงปรากฏ การขบถมันคงคิดสถิตเสถียร
+แล้วจะคิดส่อเสียดข้างเบียดเบียน คงจะเพียรฝึกทหารข้างราญรอน
+ทั้งอาวุธสาตราคงหาไว้ พลไพร่สารพัดจะหัดสอน
+วิสัยจะคิดการข้างราญรอน คงจะต้อนพวกพลสกลไกร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นพิภพ ที่ปรารภค่อยคลายหายสงสัย
+จึงตรัสกับพวกมหาเสนาใน อย่าไว้ใจพระฝรั่งพวกลังกา
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์แท่นสุวรรณด้วยหรรษา
+เข้าในวังยังที่ศรีไสยา พร้อมบรรดานางเสนอบำเรอราย
+บ้างขับร้องลองซอประสานเสียง เพราะสำเนียงบรรเลงเพลงถวาย
+มโหรีขับเรื่อยเฉื่อยสบาย ท้าวภิปรายปราศรัยในอนงค์ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชชาติฝรั่ง แต่นอนนั่งตรองตรึกนึกประสงค์
+จะลวงพวกตระกูลประยูรวงศ์ กับทั้งองค์ไทท้าวเจ้าแผ่นดิน
+จึงร่ายมนต์คาถาทำกาสัก เป็นรูปยักษ์ขึ้นดั่งจิตคิดถวิล
+ถือเหล็กแดงเหาะไปในบุรินทร์ ร้องจะกินชาวพารามาแต่ไกล
+ไม่รู้หรือกูคือมหายักษ์ อยู่สำนักในมหาชลาไหล
+กูเป็นพวกอินทราสุราลัย ไหนท้าวไทที่เป็นเจ้าชาวนคร
+รีบออกมาหาสู่จะดูหน้า อย่านิ่งช้าจงมาฟังเราสั่งสอน
+แม้นมิมากูจะเข้าเผานคร อย่านิ่งนอนกอดเมียจะเสียเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ตกพระทัยเสด็จออกมาเห็นฟ้าเหลือง
+เป็นเปลวไฟพวยพุ่งดูรุ่งเรือง ทั่วทั้งเมืองแสงกระจ่างดั่งกลางวัน
+เห็นยักษาลอยมาบนอากาศ ผิดประหลาดไม่รู้ที่ผ่อนผัน
+จึงกล่าวคำร่ำว่าสารพัน พระองค์สั่นรัวรัวกลัวจะตาย
+แล้วจึงว่าข้าแต่มหายักษ์ อย่าเพ่อหักหาญไปให้ฉิบหาย
+เป็นเหตุผลต้นเรื่องเคืองระคาย จงภิปรายให้กระจ่างในทางความ ฯ
+๏ ยักษ์พยนต์มนต์เวทวิเศษขลัง ขึ้นเส��ยงดังกู่ก้องแล้วร้องถาม
+รู้หรือไม่ว่าพระองค์ผู้ทรงนาม เสด็จตามมาแต่ฝั่งข้างลังกา
+ผู้มีบุญพูนสวัสดิ์กษัตริย์ชาติ มีอำนาจเรืองฤทธิ์ทุกทิศา
+ทรงพระนามธิบดินทร์ปิ่นประชา พระมังคลาจอมเจิมเฉลิมวงศ์
+มาอยู่ยังวังใหม่ที่ท้ายด่าน จงแจ้งการที่ในใจอย่าใหลหลง
+ท่านรีบไปอ่อนน้อมยอมพระองค์ จะได้คงอยู่ถิ่นบุรินทร์ตัว
+แม้นมิไปในรุ่งวันพรุ่งนี้ พระศุลีจะให้เรามาเอาหัว
+แล้วแผลงอิทธฤทธิ์ไกรไฟรอบตัว พระยากลัวขวัญหนีไม่มีใจ
+แล้วรับคำร่ำว่าท่านอย่าวุ่น ผู้มีบุญแม้นอยู่หนตำบลไหน
+เราจะไปสู่หาเป็นข้าไท แม้นมิไปเหมือนหนึ่งว่าจึงฆ่าตี ฯ
+๏ ฝ่ายยักษ์ร้ายกลายกลับเป็นเทเวศร์ สำแดงเดชเหาะไปในวิถี
+ท้าวโกสัยแจ้งความตามคดี กลับเข้าที่ข้างในศรีไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองคมิ่งมเหสี เห็นสามีหมองมัวกลัวนักหนา
+นางจึงทูลมูลคดีด้วยปรีชา พระอย่าปรารมภ์ไปไม่เป็นการ
+ถึงบุญหนักจักทำไมเหมือนไก่แก้ว เราเอาแร้วดักไว้ในสถาน
+คงติดบ่วงมั่นคงจะลงคลาน น้องเห็นการคงจะดีไม่มีภัย
+อันบุตรีของเราเล่าก็รุ่น ผู้มีบุญเห็นจะหลงอย่าสงสัย
+ไปอ่อนน้อมยอมตนพอพ้นภัย คงจะได้ความสบายหลายประการ ฯ
+๏ ฝ่ายทรงฤทธิ์อิศโรท้าวโกสัย ฟังอรไททูลแจ้งแถลงสาร
+ค่อยบรรเทาเร่าร้อนผ่อนสำราญ ด้วยเห็นการจริงสิ้นเธอยินดี
+ควรแล้วน้องตรองความนี้งามนัก ไม่เสียศักดิ์เสียสง่าเสียราศี
+เขาก็เป็นกษัตราครองธานี แล้วก็มีบุญมากได้ฝากกาย
+เป็นเขยเราเหมือนเจ้าว่าจะปรากฏ เฉลิมยศในตระกูลไม่สูญหาย
+พอรุ่งแจ้งแสงตะวันพรรณราย เราผันผายพาธิดาจากธานี
+ขึ้นรถทองป้องปิดให้มิดเม้น เหมือนไปเล่นตามกระบวนที่สวนศรี
+แล้วเข้าที่ไสยาในราตรี พระภูมีกลัวภัยหลายประการ ฯ
+๏ พอรุ่งแจ้งแสงทองส่องอากาศ พระจากอาสน์รจนามุกดาหาร
+บอกขุนนางทางสั่งพนักงาน ให้เตรียมการโยธาจะคลาไคล
+ไปเมืองด่านธารท่าชลาสินธุ์ พระภูมินทร์หม่นหมองไม่ผ่องใส
+แต่จำเป็นจำเสร็จเสด็จไป แล้วสั่งให้เตรียมรถบทจร
+ครั้นสั่งเสร็จท้าวเสด็จยุรยาตร ขึ้นปราสาทเนาวรัตน์ประภัสสร
+จึงตรัสเรียกมเหสีมีสุนทร ว่าดูก่อนอัคเรศเกศสุรางค์
+เจ้าจงไปพาบุตรีศรีสวัสดิ์ อย่าให้ขัดเคืองข้องจะหมองหมาง
+ค่อยเล้าโลมโฉมสมรแต่ก่อนปาง อย่าให้หมางหมองช้ำในน้ำใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี อัญชลีเข้าในห้องร้องปราศรัย
+เรียกพระนุชบุตรีพิรี้พิไร แม่มาไปเที่ยวด่านชานชลา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ อภิวาททูลพลันด้วยหรรษา
+อยากจะใคร่ไปเที่ยวชมยมนา พระมารดาบอกพลางนางสำรวล
+ดีพระทัยที่จะได้ไปเมืองด่าน ไม่แจ้งการลุ่มหลงทรงพระสรวล
+แล้วกวดเกล้าเมาฬีฉวีนวล นางชักชวนพี่เลี้ยงเคียงประคอง
+ไม่รู้เรื่องเคืองขุ่นที่วุ่นฉาว คิดว่าท้าวเธอจะพาไปหาของ
+เก็บกรวดทรายชายน้ำในลำคลอง นางสนองชนนีด้วยดีใจ
+เสด็จจากแท่นทองห้องสถิต สำราญจิตชื่นชอบอัชฌาสัย
+ตามเสด็จชนนีด้วยดีใจ มาเฝ้าไทเทวฤทธิ์พระบิดร ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวไทเจ้าพาราเห็นหน้าบุตร ยิ่งแสนสุดโศกเศร้าเท่าสิงขร
+แต่แข็งขืนยุรยาตรลีลาศจร สะท้อนถอนฤทัยไม่สบาย
+แต่จำเป็นจำไปพระทัยท้าว ให้โศกเศร้าร้อนอยู่ไม่รู้หาย
+มาทรงรถเรืองศรีมณีพราย ให้ผันผายจตุรงค์ลงไปพลัน ฯ
+๏ ถึงเมืองด่านชานท่าชลาสินธุ์ เจ้าบุรินทร์โกสัยไอศวรรย์
+ให้หยุดยั้งรั้งราโยธาพลัน พร้อมกำนัลมเหสีบุตรีเธอ
+ลงจากรถบทจรอาวรณ์หวัง จึ่งยับยั้งให้คนใช้ไปเสนอ
+บาทหลวงรู้อิ่มเอมทั้งเปรมเปรอ จึงว่าเออเราจะไปเชิญให้มา
+แล้วชวนองค์มังคลานราราช ลงจากอาสน์พร้อมกันด้วยหรรษา
+ไปต้อนรับองค์ท้าวเจ้าพารา เชิญขึ้นมาตึกตั้งจึ่งบังควร
+เขาเป็นจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ อย่าให้ขัดเคืองใจค่อยไต่สวน
+ควรจะอ่อนผ่อนใจคิดใคร่ครวญ ฟังสำนวนจะเป็นการสถานใด
+ก็กลัวฤทธิ์เราแล้วไม่แคล้วดอก แต่อย่าออกตัวนักมักสงสัย
+ค่อยลูบคลำทำการให้หวานใจ พลางรีบไปเชิญท้าวเจ้านคร
+บาทหลวงไปถึงคำนับจับพระหัตถ์ กรุงกษัตริย์อิศโรสโมสร
+เชิญเสด็จเสร็จเข้าในนคร ขึ้นบรรจถรณ์เรืองอร่ามทั้งสามองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช เห็นนุชนาฏชื่นชมสมประสงค์
+ชำเลืองเนตรสบพระนุชบุษบง ราวกับองค์นางฟ้าสุราลัย
+แต่เห็นหญิงมาทุกแดนไม่แม้นเหมือน จนจิตเฟือนแทบจะชิดพิสมัย
+จึงวันทาเจ้าประเทศข้างเพศไทย ทั้งทรามวัยนางกษัตริย์สวัสดี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ชนนีนาฏ สอนให้ราชธิดามารศรี
+ถวายบังคมคัลอัญชลี กษัตริย์ศรีมังคลาปรีชาชาญ
+แล้วว่าฉันทั้งสามตามมาเฝ้า จะขอเข้าจง���ักสมัครสมาน
+เป็นข้าไทของพระองค์เชื้อวงศ์วาน ทั้งเมืองบ้านก็ถวายดั่งใจปอง ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงแกเห็นนางสำอางพักตร์ ดูน่ารักล้ำสตรีไม่มีสอง
+ตะลึงเล็งเปล่งปลั่งทั้งนวลละออง จะหาสองเห็นไม่ได้ในชมพู
+แม้นเราหนุ่มปะเช่นนี้แล้วมิบวช คงจะกวดเอาให้สิ้นเหมือนดินหู
+นี่มันแก่เกินกาลเจียวหลานกู เห็นสุดรู้สุดฤทธิ์จะคิดตรอง
+จำจะให้มังคลาสานุศิษย์ ได้ร่วมชิดเชยชมประสมสอง
+เหมือนยอดเพชรเจ็ดกะรัตคงจัดทอง ไว้รับรองให้จงได้ไม่เสียงาม ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ ให้หวนหวาดเสียวในฤทัยหวาม
+พอสบเนตรกษัตราสง่างาม ให้มีความเสน่หาทั้งปรานี
+ด้วยเคยคู่สู่สร้างแต่ปางก่อน สายสมรจึ่งไม่อางขนางหนี
+เผอิญให้ประดิพัทธ์สวัสดี ทั้งเปรมปรีดิ์ในทำนองทั้งสองรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ ให้หวั่นหวาดที่ในเล่ห์เสน่หา
+พลางขวยเขินเมินพักตร์ไม่พูดจา ในอุราร้อนเริงดั่งเพลิงรุม ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราจะลากลับ ให้ทรวงคับมุ่นหมกดั่งตกหลุม
+แล้วจึ่งว่าอกข้านี้ร้อนรุม เปรียบเหมือนสุมอัคคีไว้สี่กอง
+เชิญพระองค์ไปดำรงอาณาจักร เป็นที่รักในพระองค์ดำรงสนอง
+ฉันจะได้พึ่งพาฝ่าละออง ดั่งจิตปองที่ประสงค์จำนงมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาปรีชาฉลาด เห็นสมมาดที่ในเล่ห์เสน่หา
+จึ่งโลมเล้าท้าวไทให้ไคลคลา ด้วยวาจาเจือจานทั้งหวานมัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ก็ลาไปจากที่ขมีขมัน
+กลับเข้าวังยังประเทศขอบเขตคัน พร้อมกำนัลเสวกาพลากร ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงตั้งแต่สั่งสอน
+การวิธีที่จะเข้าเอานคร อย่าให้ร้อนใจอาณาประชาชน
+คิดเล้าโลมโฉมฉายสายสวาท ให้นุชนาฏจงรักเป็นภักษ์ผล
+วันนี้บ่ายชายแสงพระสุริยน จะจรดลเข้าไปหาบิดานาง
+เองพูดจาโอนอ่อนแล้วย้อนขอ ให้ท้าวพ่อประดิพัทธ์อย่าขัดขวาง
+การข้างหน้ามากมายยังหลายทาง แม้นได้นางแล้วคงสมอารมณ์เรา
+แล้วสอนเวทวิทยามหาเสน่ห์ อุปเท่ห์ผูกในน้ำใจเขา
+เองรีบไปในสถานคิดการเรา เอาแต่บ่าวที่ไว้ใจไปพอควร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาสานุศิษย์ สมคิดที่ในเล่ห์พลางเสสรวล
+มาขึ้นรถอย่างฝรั่งตั้งกระบวน เวลาจวนรีบไปในบุรินทร์
+ถึงประทับยับยั้งอยู่ข้างนอก เสนาออกมารับไปดั่งใจถวิล
+แล้วเข้าไปทูลท้าวเจ้าบุรินทร์ พระภูมินทร์เสด็จมารับประคับประคอง
+เข้าในวังสั่งมิ่งมเหสี ให้แต่งที่เครื่องกษัตริย์จัดข้าวของ
+ทั้งหวานคาวจัดสรรใส่จานทอง เอาโต๊ะทองลงยาราชาวดี
+มาเตรียมตั้งยังแท่นสุวรรณรัตน์ นางกษัตริย์เรียกเหล่านางสาวศรี
+ให้เตรียมคอนปรนนิบัติทั้งพัดวี แล้วเทพีเสด็จมาชลากลาง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช อภิวาทนางกษัตริย์ไม่ขัดขวาง
+กับไทท้าวเจ้านครเหมือนก่อนปาง นึกเสียอย่างว่าเป็นเขยเลยบังคม
+สองกษัตริย์รักใคร่ปราศรัยทัก ดูน่ารักทั้งจิตสนิทสนม
+ทั้งท่วงทีกิริยาก็น่าชม เห็นขำคมพริ้งพร้อมละม่อมละไม ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์ปิ่นกษัตริย์ สนองอรรถนางพระยาอัชฌาสัย
+ขอเป็นบุตรสุจริตเหมือนจิตใจ สนองใต้บาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย เชิญเข้าไปปรางค์ทองละอองศรี
+แล้วเรียกองค์นงนุชพระบุตรี มาอัญชลีองค์กษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ ให้หวั่นหวาดในจิตกนิษฐา
+แต่ความอายเหลือล้นคณนา ลุกออกมาจากแท่นแสนรำคาญ
+พอสบเนตรมังคลานราราช อภิวาทร้อนเริงดั่งเพลิงผลาญ
+ทั้งความรักความอายหลายประการ เยาวมาลย์นิ่งนั่งฟังสุนทร ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย เชิญหน่อไทนฤบาลชาญสมร
+ให้เสวยโภชนาอันถาวร สั่งบังอรบุษบงนางนงเยาว์
+ไปตั้งเครื่องพระกระยาสุธาโภชน์ ด้วยประโยชน์ฝากตัวเพราะกลัวเขา
+เป็นจนจิตคิดความตามสำเนา แม้นมิเอาน้ำรดไม่หมดเปลว
+ตามกุศลผลบุญของลูกรัก จะหาญหักแม้นมิลงก็คงเหลว
+ธรรมดาอัคคีย่อมมีเปลว ถึงจะเหลวไม่มีงานก็ตามที ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช ขึ้นนั่งอาสน์ตรงหน้ามารศรี
+เสวยพลางทางถวิลด้วยยินดี พระบุตรีปรนนิบัติจัดประจง
+พวกสำหรับขับขานประสานเสียง ส่งสำเนียงสมตระกูลประยูรหงส์
+เสวยพลางทางพิศพินิจทรง หาอนงค์ใดเปรียบไม่เทียบทัน
+แต่ดูนางนารีที่ได้เห็น ไม่เหมือนเช่นนุชเจ้าสาวสวรรค์
+จะพิศไหนก็วิไลวิลาวัณย์ สุดจะกลั้นความรักหนักอุรา
+เสวยพลางทางตะลึงคะนึงโฉม แทบจะโลมมิ่งมิตรกนิษฐา
+ให้เสียวซาบวาบหวามในวิญญาณ์ เสน่หาแสนถวิลให้ดิ้นโดย
+ไม่เป็นอันเสวยก็เลยอิ่ม อุระปิ้มจะทำลายไม่วายโหย
+ลงกอดกรถอนจิตทั้งอิดโรย ระกำโกยแสนวิตกหนออกเรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย แจ้งพระทัยในจิตจริตเขา
+จึงกระซิบมเหสีบุตรีเรา เห็นจะเอาตัวรอดเพราะถอดโกลน
+อันถิ่นฐานบ้านเมืองคงเป็นสุข คิดดับยุคดับเข็ญที่เผ่นโผน
+เหมือนเพลิงติดคิดระงับดับด้วยโคลน จะลุกโชนไปอย่างไรเห็นไม่มี
+คงมอดม้วยอยู่กับถิ่นเพราะสิ้นเชื้อ ถึงจะเหลือก็คงดับระงับสี
+เจ้าไปเชิญเข้าในห้องทองมณี ให้สองศรีสมถวิลจินตนา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ชนนีนาฏ อภิวาททรงธรรม์ด้วยหรรษา
+ไปเชิญองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา ให้เข้ามาห้องทองทั้งสององค์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ โสมนัสรื่นเริงละเลิงหลง
+กับบิตุเรศชนนีทั้งสี่องค์ เสด็จทรงเยื้องย่างเข้าปรางค์ทอง
+แล้วมอบมิ่งราชัยไอศวรรย์ จงช่วยกันครองวังอยู่ทั้งสอง
+ขอมอบให้เป็นสิทธิ์ดั่งจิตปอง พ่อจงครองนคราให้ถาวร
+ขอฝากนุชบุษบงอนงค์นาฏ แม้นพลั้งพลาดผิดบ้างช่วยสั่งสอน
+จงชุบเลี้ยงเที่ยงแท้อย่าแง่งอน พระภูธรโปรดข้าได้ปรานี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช รับโอวาทท่านท้าวเจ้ากรุงศรี
+จึ่งตอบรสพจนาแล้วพาที ท่านปรานีแล้วก็คิดเหมือนบิดร
+ถ้าผิดพลั้งครั้งไรจงได้โปรด ประทานโทษกรุณังช่วยสั่งสอน
+เชิญพระองค์ทรงยั้งยังนคร เหมือนแต่ก่อนเก่ามาในธานี
+ลูกขอเป็นเกือกทองฉลองบาท ทั้งสองราชจงบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ถ้าแม้นมีพวกปัจจามายายี จะต่อตีรับรองฉลองคุณ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ดีพระทัยชื่นสุดช่วยอุดหนุน
+แล้วชวนองค์นางพระยาเพราะการุญ พ่อจงคุ้นเคยกันฉันจะลา
+แล้วเยื้องย่างพลางออกมานอกห้อง กษัตริย์สองผูกพันด้วยหรรษา
+ฝ่ายบุษบงนงคราญเจ้ามารยา ถอยออกมาเสียให้ห่างเพราะนางอาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศร์เกศกษัตริย์ กอดกระหวัดพลางประโลมนางโฉมฉาย
+นางพลิกผลักยักเยื้องเคืองระคาย จึ่งภิปรายกล่าวคำพลางรำพัน
+นี่พระแกล้งจะมาทำให้ช้ำจิต ดังกรดกริชจะมาฆ่าให้อาสัญ
+จงวางน้องเสียเถิดองค์พระทรงธรรม์ อย่าให้ฉันอายสุรางค์ในปรางค์ทอง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช พจนารถตอบไปมิให้หมอง
+พี่รักเจ้าเท่าชีวิตอย่าคิดปอง ขอเชิญน้องปรานีด้วยพี่ยา
+สู้แล่นล่องมาในท้องมหรณพ จนมาพบมิ่งมิตรกนิษฐา
+เป็นกุศลดลจิตให้คิดมา ถึงพาราโรมพัฒน์สวัสดี
+เพราะไทท้าวเทวาชักมาให้ พี่จึงได้���านพบประสบศรี
+ขอเสียเถิดแก้วตาอย่าราคี ยุพินพี่ผินมาอย่าจาบัลย์ ฯ
+๏ อันเรื่องราวหญิงชายก็หลายหลาก จะกล่าวมากไปก็เบื่อเหลือกระสัน
+ขอตัดรอนเรื่องเกี้ยวที่เกี่ยวพัน แต่อัศจรรย์จะต้องมีเป็นที่ฟัง
+พลางกุมกรช้อนนางขึ้นวางแท่น ก็เหมือนแม้นทิพรสกำหนดหวัง
+นางป้องปัดร้องว่าดูน่าชัง พระจะตั้งเคี่ยวเข็ญเหมือนเป็นนาย
+หรือเชื่อฤทธิ์วิทยามาข่มเหง ไม่กลัวเกรงพระจะริบให้ฉิบหาย
+ขอผัดผ่อนหย่อนตามความสบาย อย่าให้อายเสนาประชาชน
+พระเชยปรางทางว่านิจจาน้อง อย่าเคืองข้องตัดรักเด็ดภักษ์ผล
+พลางประคองต้องเต้าเสาวคนธ์ ดั่งอุบลเผยกลีบรีบจะบาน
+นุชนาฏหวาดหวั่นกระสันเสียว ทั้งบิดเบี้ยวเบือนไปหลายสถาน
+พระคลึงเคล้าเย้ายวนชวนสำราญ ฤดีดาลเดือดดิ้นถวิลครวญ
+สนิทแนบแอบเคล้าเสาวรส ดอกไม้สดต้องระบุพยุหวน
+ระเหยกลิ่นฟุ้งฟูเรณูนวล พระพายชวนเชยช่อละออออง
+สายสมรผ่อนตามความประสงค์ ทั้งสององค์เชยชิดสนิทสนอง
+พิรุณโรยโปรยปรายกระจายฟอง สุนีร้องเปรี้ยงเปรี้ยงเสียงคำรน
+พยุพยับอับฟ้าเวหาหาว ทั้งเดือนดาวมืดกลุ้มคลุ้มเวหน
+ทะเลลมยมนาในสาชล อลวนตีฟองก้องกังวาน
+มัติมิงคล์กลิ้งเกลือกชลาสินธุ์ ขึ้นโดดดิ้นเล่นระลอกกระฉอกฉาน
+ท้องทะเลเหราทั้งปลาวาฬ แข่งขนานว่ายวนชลธี
+เขาพระเมรุเอนเอียงเพียงจะคว่ำ ในเถื่อนถ้ำแสงสว่างกระจ่างสี
+เป็นเปลวเพลิงเริงแรงแสงอัคคี ราชสีห์โลดโผนโจนทะยาน
+นรสิงห์สิงหนัศฉวัดเฉวียน เที่ยววนเวียนวิ่งไปในไพรสาณฑ์
+ทุกประเทศเขตขอบจักรวาล สะเทือนสะท้านไหวหวั่นสนั่นดง ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสวาทในอาสน์รัตน์ ประดิพัทธ์รักใคร่จนใหลหลง
+ไม่ออกจากแท่นสุวรรณอันบรรจง ทั้งบุษบงมังคลาก็กว่าเดือน
+นางหลงลืมปลื้มใจไม่ไกลอาสน์ แสนสวาทรักใคร่ใครจะเหมือน
+พระก็หลงปลงจิตไม่บิดเบือน เปรียบเหมือนเดือนเด่นหงายสบายใจ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง แต่นั่งง่วงคอยศิษย์คิดสงสัย
+หรือจะเกิดเหตุการณ์สถานใด จึ่งหายไปไม่ออกมาเห็นช้านาน
+จำจะขียนหนังสือไปสื่อข่าว ในเรื่องราวว่าไปหลายสถาน
+ครั้นเสร็จสรรพเรียกคนมาลนลาน เอาเรื่องสารส่งให้ไปในวัง
+เร่งเอาไปให้มังคลาราช แกสั่งขาดรีบไปดังใจหวัง
+เป็นการร้อนหนักอ���ู่กูจะฟัง เข้าไปยังพาราอย่าช้าที ฯ
+๏ ฝ่ายคนใช้ไปถึงวังสั่งอำมาตย์ แล้วส่งราชสารให้ในวิถี
+ถวายพระมังคลาอย่าช้าที จะอยู่นี่คอยฟังรับสั่งความ
+เสวกาข้าทูลละอองบาท พลางรับราชสารไปแล้วไต่ถาม
+ว่าท่านจะคอยอยู่ให้รู้ความ หรือจะตามเราไปถึงในวัง
+พวกคนใช้แจ้งความตามนุสนธิ์ เราใช่คนใช้ชิดสนิทหวัง
+จะคอยท่าท่านอยู่ประตูวัง ได้รับสั่งก็จะลาท่านคลาไคล ฯ
+๏ เสนารับสารศรีขมีขมัน สั่งให้ท่านเถ้าแก่ทูลแก้ไข
+หลวงแม่เจ้าท้าวนางพวกข้างใน รับเข้าไปส่งถวายข้างท้ายปรางค์ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช รับกระดาษครูไว้ฤทัยหมาง
+แล้วตรัสชวนบุษบงอนงค์นาง เสด็จเข้าปรางค์คลี่สารออกอ่านพลัน ฯ
+๏ หนังสือกูผู้เป็นสังฆราช ได้ชี้ขาดสอนสั่งทางสวรรค์
+มาถึงเอ็งผู้เป็นศิษย์ที่ติดพัน มาด้วยกันยากแค้นแสนกันดาร
+ก็หวังใจว่าได้เป็นเพื่อนเข็ญ ที่ร้อนเย็นอยู่กับใจหลายสถาน
+จะมาหลงอยู่กับหญิงแล้วทิ้งการ นอนสำราญอยู่กับเมียนั่งเคลียคลอ
+หรือจะทิ้งศาสนาข้างฝาหรั่ง เอ็งจึงตั้งเวียนเฝ้าแต่เข้าหอ
+ที่เจ็บอายหายหมดเมียกดคอ หรือติดตอต้องขัวเหมือนอย่างลิง
+อันทุกข์สุขยุคเข็ญเป็นไฉน ช่างกระไรนั่งรอคลอผู้หญิง
+เอ็งจะมาใช้ปากเหมือนทากปลิง เข้าเกาะนิ่งตามสบายหมายว่างาม
+เร่งออกไปแล้วจะได้คิดแก้แค้น ไปตอบแทนเสียให้เตียนที่เสี้ยนหนาม
+หรือว่าเอ็งจะไม่ออกเร่งบอกความ จะอยู่ตามสบายใจเพราะได้เมีย
+สมประโยชน์ร้อยอย่างคือนางแก้ว มันเลิศแล้วเหลือดีไม่มีเสีย
+ชะเจ้าสังกะตังเกาะหลังเมีย พลอยกูเสียรางวัลขัดอารมณ์ ฯ
+๏ พอจบเรื่องหนังสือรื้อเป็นทุกข์ ไม่มีสุขเหมือนหนึ่งเอาภูเขาถม
+ถอนฤทัยเคืองขัดอัดอารมณ์ ให้เตรียมตรมที่ในอกดั่งตกเลน
+จึงจะต้องเขียนทำเป็นคำตอบ แต่พอชอบใจชุ่มเหมือนพุ่มเสน
+พลางจำลองลายพระหัตถ์ล้วนจัดเจน ให้นางเวรนำไปให้ขุนนาง
+แล้วรับสั่งว่าเอาไปให้บาทหลวง ตามกระทรวงสารพัดไม่ขัดขวาง
+พวกข้างในนำมาศาลากลาง ฝ่ายขุนนางรับไปดั่งใจปอง
+เรียกคนใช้ไปให้พระฝรั่ง เล่าให้ฟังเรื่องประมูลทูลฉลอง
+แล้วส่งหนังสือให้เหมือนใจปอง ตามทำนองเสร็จสรรพแล้วกลับมา ฯ
+๏ ฝ่ายคนใช้ได้หนังสือถืออักษร ก็รีบร้อนไปพลันด้วยหรรษ��
+ตรงเข้าไปในด่านชานชลา แจ้งกิจจาความหลังที่สั่งพลัน ฯ
+๏ บาทหลวงฉีกสาราออกมาอ่าน ตามเรื่องสารข้อคดีขมีขมัน
+พระมังคลาสานุศิษย์คิดทุกวัน แต่นางนั้นป่วยไปไม่สบาย
+ครั้นจะกลับออกมาก็น่าเกลียด จะเสียเกียรติยศตนต้องขวนขวาย
+ช่วยรักษาพาใจพอให้คลาย จะยักย้ายออกไปแจ้งแห่งคดี
+อันเรื่องหลังที่ลังกาอาณาจักร ขอหยุดพักแต่พอเลื่อนเดือนดิถี
+เชิญเจ้าคุณจงแจ้งแห่งคดี ฤดูนี้ฝนฟ้าน่าคะนึง ฯ
+๏ บาทหลวงฟังหนังสือร้องอือแน่ มาตอแหลหมายว่ากูรู้ไม่ถึง
+อ้ายนี่หลังทรงเขาเฝ้าเคล้าคลึง ไปนอนขึงอยู่ด้วยกันเป็นมั่นคง
+แล้วพูดจาว่าเป็นคนปรนนิบัติ อ้ายนี่ขัดขวางเชิงละเลิงหลง
+อีเมียชักบังเหียนให้เวียนวง อ้ายนี่หลงเป็นแท้แน่แล้วเอง
+จำจะต้องทำไถลเข้าไปเยี่ยม ตามธรรมเนียมสงเคราะห์ให้เหมาะเหมง
+จับตอแหลแผลดำดูตามเพลง อ้ายนักเลงหลงเมียให้เสียที
+แล้วแกเรียกคนใช้เหวยใครอยู่ พรุ่งนี้กูจะเข้าไปในกรุงศรี
+ไปเฝ้าท้าวเจ้าพาราอย่าช้าที ตามไปที่ในวังฟังเนื้อความ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช กับนุชนาฏมิได้หมางระคางขาม
+ดังได้ฝานเวียงสวรรค์วิมานงาม ทุกโมงยามมิได้ห่างนางอนงค์
+ดังทิพรสจดเจือเหลือจะชื่น สำราญรื่นเชยชิดพิศวง
+มิได้ร้างห่างนุชบุษนง ทั้งสององค์เพลิดเพลินเจริญใจ
+สถิตแท่นแว่นฟ้าในปราสาท ดูผุดผาดเล็งแลดั่งแขไข
+ดั่งสุริยันจันทรอ่อนละไม ร่วมฤทัยเดียวกันไม่ฉันทา
+พระทรงโฉมโลมเล้าเฝ้าเคล้าเคล้น ถนอมเฟ้นเหมือนแมงผึ้งคลึงบุปผา
+ไม่รู้จางห่างขวัญกัลยา พระมังคลาคิดอาวรณ์ร้อนฤทัย
+ถึงถ้อยคำสังฆราชพระบาทหลวง ให้หงิมง่วงอ่อนอุราแล้วปราศรัย
+กับโฉมนุชบุษบงด้วยจงใจ เพราะรักใคร่หวังถนอมเป็นจอมเจิม
+จึงว่าแน่นุชเจ้าลำเพาพักตร์ ขอฝากรักกับอนงค์ช่วยส่งเสริม
+เดี๋ยวนี้ครูจะมาทำทั้งซ้ำเติม เหมือนกับเหิมโหมไฟให้ไหม้ทรวง
+มีหนังสือตัดพ้อมาต่อว่า ในอุราหนักเท่าภูเขาหลวง
+พี่ตอบความไปว่าสุดาดวง เจ้าพุ่มพวงยังเป็นไข้ไม่สบาย
+ก็เห็นว่าจะมาเยือนแม่เพื่อนยาก พี่กระดากใจอยู่ไม่รู้หาย
+เจ้าจงทำแสร้งเสเพทุบาย คิดแยบคายเหมือนเป็นไข้มาหลายวัน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงทรงสนอง น้องขอรองมุลิกาจนอาสัญ
+สุดแท้แต่พระองค์ผู้ทรงธรรม์ จะผ่อนผันอย่างไรจะได้ตาม
+พระโฉมยงทรงสอนสมรมิ่ง ไว้ทุกสิ่งแม่อย่าหมางระคางขาม
+ให้เห็นจริงสารพัดตัดเนื้อความ คงมาตามแม่นแล้วไม่แคล้วเลย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง ให้เหงาง่วงนั่งเอกเขนกเฉย
+ลงตรองตรึกนึกแค้นแต่แหงนเงย เมื่อไรเลยจะสว่างกระจ่างตา
+จะเข้าไปในนิเวศน์ประเทศถิ่น แกแสนจินตนาจิตข้างอิจฉา
+นั่งตรอกตรึกนึกเรื่องเมืองลังกา จนสุริยาส่องแสงแจ้งอัมพร
+จะใคร่ปะมังคลาสานุศิษย์ มันไปติดเสียในวังไม่ฟังสอน
+ปะผู้หญิงรูปงามมาตามวอน อันความร้อนที่ในใจมันไม่แล
+ไปหลงอยู่กับผู้หญิงเหมือนปลิงเกาะ เข้าฉอเลาะเคียงข้างไม่ห่างแห
+จำจะไปให้รู้ได้ดูแล จะเชือนแชเผลไพล่กูไม่ฟัง
+พลางเรียกเหล่าคนใช้ที่ในตึก อึกทึกเดินหลามไปตามหลัง
+แกขึ้นรถลายกระหนกกระจกบัง รีบไปยังกรุงไกรดั่งใจปอง
+ครั้นถึงวังสั่งให้เข้าไปบอก ยั้งอยู่นอกสั่งให้ไปฉลอง
+เสนารับราชกิจดั่งจิตปอง ไปสนองท่านข้างในให้ไปทูล ฯ
+๏ ฝ่ายเถ้าแก่รับคดีที่เขาสั่ง ไปทูลยังหน่อนรินทร์บดินทร์สูร
+พระทรงฟังเสวกาให้อาดูร อันเค้ามูลแกคงพรากให้จากกัน
+จำจะไปเชิญมาบนปราสาท ให้นุชนาฏดับร้อนช่วยผ่อนผัน
+เจ้าพูดจาพาทีให้ดีครัน คงจะผันผ่อนแก้ที่แผลแคลง ฯ
+๏ แล้วสั่งนุชบุษบงเจ้าจงช่วย แก้พี่ด้วยให้แกสิ้นที่กินแหนง
+อย่าให้สงสัยจิตคิดระแวง จะเคลือบแคลงจับปดที่คดโกง
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยูรยาตร จากปราสาทออกบัลลังก์ที่นั่งโถง
+พร้อมเสนาแน่นนองท้องพระโรง พอสองโมงเธอก็ออกนอกบุรี
+ตำรวจแห่แลสล้างกลางถนน ห้ามผู้คนมาในกลางหว่างวิถี
+บาทหลวงเฒ่าเห็นศิษย์คิดยินดี ว่าครั้งนี้สมคะเนทั้งเล่ห์กล
+เห็นจะได้ไปลังกาปราบข้าศึก คงสมนึกที่จะชิงเอาสิงหล
+แต่อ้ายนี่มันจะหลงพะวงวน ด้วยเป็นคนรักใคร่ที่ในเมีย
+จำจะต้องขู่เข็ญให้เห็นทุกข์ มันได้สุขแล้วเฉยละเลยเสีย
+อย่าให้จิตมันพะวงไปหลงเมีย พรากกันเสียให้มันจนแต่ต้นมือ ฯ
+๏ พอมังคลามาคำนับแกจับหัตถ์ แล้วพูดตัดโดยความตามหนังสือ
+ว่าตัวเอ็งชั่วช้าไม่หารือ มานิ่งดื้ออยู่กับหญิงทิ้งอาจารย์
+อยู่สนุกแต่ผู้เดียวไม่เหลียวหลัง ให้กูตั้งคอยท่าไม่ว่าขาน
+หรือเห็นดีเป็นไฉนจงให้การ มาอยู่น��นจนต้องตามถึงสามเดือน
+หรือไม่คิดที่จะไปอย่างไรหวา ช่างชั่วช้าเหลือใจใครจะเหมือน
+หรือพบหญิงจริงหวานัยน์ตาเฟือน พลอยให้เพื่อนกันนั่งตั้งแต่คอย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าจริงทุกสิ่งสิ้น ได้อยู่กินเชยชิดเพราะติดสอย
+ด้วยว่าเรามาพักเหมือนหลักลอย ได้ติดสอยเจ้าคุณกรุณา
+เดี๋ยวนี้นางจับไข้ไม่เป็นสุข ประเดี๋ยวจุกประเดี๋ยวชักต้องรักษา
+ครั้นจะทอดทิ้งไว้ไม่นำพา ดูก็น่าเกลียดจ้านรำคาญจริง
+แล้วมาอยู่ใหม่ใหม่จะไปเสีย ด้วยเป็นเมียละไว้น้ำใจหญิง
+จะดิ้นโดยโหยไห้ใจประวิง ว่าทอดทิ้งเสียได้ไม่อินัง
+ขอเชิญท่านเข้าไปในจังหวัด ช่วยเป่าปัดโรคภัยเหมือนใจหวัง
+แล้วจะได้ชมเขตนิเวศน์วัง เชิญไปยังปรางค์ปราให้ถาวร
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจไปสิหวา เองจงพาไปพบสบสมร
+ครั้นพูดจาพากันไปในนคร บทจรรีบไปในมนเทียร
+บาทหลวงเดินตามไปในจังหวัด ดูเขาจัดแจงไว้ล้วนลายเขียน
+ทั้งเพลิดเพลินเดินตรงไม่วงเวียน ขึ้นมนเทียรนั่งบนแท่นแสนสบาย
+เขาจัดแจงแต่งโต๊ะไว้คอยรับ เป็นคำนับอย่างฝรั่งตั้งถวาย
+บาทหลวงคนเจ้าเล่ห์เพทุบาย แกมุ่งหมายแต่จะทำเอาตามใจ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช เชิญให้บาทหลวงไปห้องอันผ่องใส
+ให้นั่งแท่นเรืองรองทองประไพ แล้วเรียกให้บุษบงอนงค์นาง
+มาคำนับสังฆราชพระบาทหลวง ฝ่ายพุ่มพวงนุชน้องให้หมองหมาง
+ทำอิดโรยโหยหวนแล้วครวญคราง ค่อยค่อยย่างมาคำนับรับอาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงไม่ชำนาญในการหญิง คิดว่าจริงแกจึ่งว่าน่าสงสาร
+แล้วว่ากับมังคลาปรีชาชาญ พยาบาลเสียให้หายวายอาวรณ์
+แล้วแกบอกหยูกยาข้างฝาหรั่ง เองจงตั้งใจดูเหมือนกูสอน
+รีบรักษาเสียให้หายวายอาวรณ์ ที่การร้อนจะได้ไปดังใจจง
+อันเจ็บไข้ถึงจะไปก็เป็นห่วง มันหนักทรวงหนักใจมักใหลหลง
+แต่ก่อนกูมิได้รู้ว่าโฉมยง บุษบงเจ็บมากวิบากจริง
+เป็นคราวเคราะห์มาจำเพาะประจวบแท้ เองเร่งแก้เสียให้หายสวายสวิง
+จะได้ยึดเขาเป็นหลักพอพักพิง อย่านอนนิ่งรีบรักษาพยาบาล ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช ได้โอกาสปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+แล้วเชิญสังฆราชาผู้อาจารย์ มารับประทานโต๊ะตั้งล้วนอย่างดี ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งยังที่เก้าอี้อาสน์ กับนุชนาฏปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+พวกกล่อมขับจับไม้มโหรี ประสานสีซอเสียงสำเนียงครวญ
+บาทหลวงฟังนั่งรินกินบาหรั่น พลางพูดกันอิ่มเอมเกษมสรวล
+จนเวลาสายัณห์ตะวันจวน ก็รีบด่วนกลับไปด่านชานชลา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับนุชนาฏร่วมจิตกนิษฐา
+พอบาทหลวงออกไปไกลพารา ก็เปรมปราเริงรื่นชื่นอารมณ์
+ลงตรองตรึกนึกไปเหมือนไม้โกร๋น สิ้นรากโคนเกือบจะหมดที่รสขม
+ไปรบรับกับเขาราวกับลม พัดเรือจมบ่อยบ่อยตั้งร้อยพัน
+ไม่ต้องการที่จะไปให้ลำบาก เป็นสิ้นอยากที่จะไปไอศวรรย์
+แต่อาจารย์แกยังคิดจะติดพัน ไม่เว้นวันตรึกตรองหาช่องคู
+พระตรัสกับโฉมยงอนงค์นาฏ ท่านสังฆราชสั่งสอนจนอ่อนหู
+แทบจะตายหลายครั้งเพราะฟังครู เห็นสุดรู้สุดฤทธิ์จะคิดตรอง
+ทั้งพ่อแม่โกรธขึ้งจึงต้องเที่ยว สันโดษเดี่ยวทุกข์ทนต้องหม่นหมอง
+แต่จนใจไม่รู้ที่จะปรองดอง เล่าให้น้องนุชฟังแต่หลังมา
+อันตัวพี่นี้ไม่อยากจะจากเจ้า โฉมเฉลาเยาวยอดเสน่หา
+พลางประคองต้องเต้าเต็มอุรา นางพูดจาทูลฉลองทำนองใน
+พระโปรดเกล้าคราวนี้เป็นที่ยิ่ง น้องเห็นจริงไม่พะวงซึ่งสงสัย
+ขอสนองมุลิกาเป็นข้าไท พระไปไหนน้องขอตามยามกันดาร
+ให้ใช้สอยคอยรับสั่งฟังกระแส สุดแท้แต่จะรับสั่งดั่งบรรหาร
+ตามแต่ภูวไนยจะใช้การ ไม่เกียจคร้านบิดเบือนไม่เชือนแช ฯ
+๏ พระกุมกรช้อนมิตรสถิตอาสน์ แสนสวาทนุชนางไม่ห่างแห
+ดั่งทิพรสในสวรรค์ไม่ผันแปร มาเผื่อแผ่ซาบซ่านทั้งหวานมัน
+สุมาลีคลี่คลายขยายเสา วรสเร้าหอมหวนชวนกระสัน
+สนอมสนิทติดต้องของสำคัญ ดั่งเจือจันทน์รสรื่นยิ่งชื่นเชย
+ภุมรินบินเฝ้าเคล้าเกสร ละอองอ่อนเรณูฟูระเหย
+พระพายป่วนหวนประทิ่นกลิ่นรำเพย ตระกองเกยรับขวัญให้บรรทม ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงกลับไปให้ระทด เศร้าสลดดังใครเอาภูเขาถม
+เพราะเมียศิษย์เจ็บไข้ใจระบม ในอารมณ์แกสิมุ่งกรุงลังกา
+หมายจะไปแก้แค้นคิดแทนทด ได้ไว้ยศแผ่ไปในทิศา
+มาเกิดเรื่องป่วยไข้ให้ระอา อ้ายมังคลาไหนจะไปให้ไกลเมีย
+กำลังหลงงงงวยด้วยอีสาว เปรียบเหมือนกาวแน่นหนาประดาเสีย
+แล้วป่วยไข้ไหนจะร้างจะห่างเมีย ดูมันเคลียคลอกันทุกวันคืน
+ทั้งพ่อตาแม่ยายมันให้ยศ มอบให้หมดทั้งพาราไม่ฝ่าฝืน
+มันปลื้มเปรมเกษมสันต์ทุกวันคืน ไหนจะฟื้นกลับหลังไปลังกา
+จำจะคิดถ่ายเทด้วยเล่ห์หลอก ขู่ตะคอกเข้าไปให้มาหา
+จึงจะคิดผ่อนผันด้วยปัญญา ให้เหมือนปลาติดลอบค่อยปลอบโยน
+ทั้งอ้ายท้าวอิศโรเจ้าโกสัย คิดเอาไปช่วยเต้นเหมือนเล่นโขน
+ไปตีชิงสิงหลอย่างพลโจร กรูกันโผนขึ้นบนบกยกเข้าตี
+แกตรองตรึกนึกเห็นเหมือนเล่นเบี้ย ถึงจะเสียสักเท่าไหร่กูไม่หนี
+คงจะคิดแก้ตัวถั่วเป็นที แทงให้มีกำไรไว้ฝีมือ
+ธรรมดาค้าขายหมายเอามาก สู้เหนื่อยยากหากำไรมิใช่หรือ
+เปรียบเหมือนคนขายดีมีฝีมือ เอาให้ลือความเพียรดั่งเรียนมนต์
+แกตรองพลางเรียกเสมียนเขียนอักษร เป็นการร้อนโดยความตามนุสนธิ์
+ด้วยถ้อยคำหารือรื้อกังวล ใช้ให้คนถือไปแจ้งแห่งคดี ฯ
+๏ พวกคนใช้นำไปถึงนิเวศน์ แล้วแจ้งเหตุนายประตูบูรีศรี
+ให้บอกท่านกรมท่าเสนาบดี ว่าบัดนี้เราถือหนังสือมา ฯ
+๏ พวกหมื่นขุนมุลนายรับไปบอก ขุนนางออกมากำกับรับเลขา
+รีบเอาไปถวายพระมังคลา เธอออกมารับหนังสือถือเข้าไป ฯ
+๏ แล้วคลี่สารอ่านดูครูบาทหลวง สำนวนลวงแกมาแกล้งแถลงไข
+เป็นใจความถามซักด้วยหนักใจ ที่เรื่องไข้เรื่องเจ็บที่เหน็บชา
+ค่อยเสื่อมคลายหายแล้วหรือยังเจ็บ หรือเมื่อยเหน็บเป็นไฉนอย่างไรหวา
+แม้นค่อยคลายหายป่วยด้วยโรคา เร่งออกมาคิคอ่านการณรงค์
+จะได้ไปลังกาอาณาเขต ถิ่นประเทศดั่งนิยมสมประสงค์
+จะนิ่งอยู่กับเมียเหมือนเหี้ยดง ไม่พะวงสงครามมาถามกู ฯ
+๏ พอจบเรื่องเบื้องหลังในหนังสือ พระยิ่งรื้อทุกข์ร้อนจนอ่อนหู
+ครั้นจะมิออกไปได้เป็นครู ก็จะจู้จี้ไปให้รำคาญ
+จึงเรียกนุชบุษบงอนงค์นาฏ มาร่วมอาสน์เอื้อนสุนทรด้วยอ่อนหวาน
+พี่จะต้องออกไปหาพระอาจารย์ ความรำคาญด้วยจะไปไกลยุพิน
+พี่ออกไปไม่ช้าจะลากลับ พระกำชับน้องนุชสุดถวิล
+แล้วจากปรางค์พระธิดายุพาพิน แสนถวิลเทวษหวังเป็นกังวล
+นางทูลองค์ภูวเรศพระเชษฐา ถ้าอยู่ช้าน้องเห็นไม่เป็นผล
+แม้นเสร็จสิ้นสมหมายวายกังวล ภูวดลกลับมายังธานี ฯ
+๏ พระโฉมยงลงจากที่นั่งรัตน์ หน่อกษัตริย์ออกจากบุรีศรี
+เสด็จไปถึงด่านชานบุรี ขึ้นนั่งที่ตึกขวางกลางนคร
+บาทหลวงเห็นมังคลาจึงปราศรัย เมียเจ็บไข้เบาทรวงดวงสมร
+หรือว่าค่อยเหือดหายวายอาวรณ์ เองจึงจรออกมาได้ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาปรีชาฉลาด เล่าให้บาทหลวงฟัง���ังไม่หาย
+เวลาเย็นเจ็บไข้ไม่สบาย ต้องวุ่นวายนั่งระวังเป็นกังวล
+แต่เจ้าคุณให้หาต้องมาก่อน ว่าการร้อนจะใคร่แจ้งแห่งนุสนธิ์
+กลัวจะเคืองเรื่องหลังเป็นกังวล ด้วยเป็นคนบอบบางไม่วางใจ
+เวลาจวนสนธยาขอลากลับ ไปกำกับหยูกยาอัชฌาสัย
+ลำพังหมอนุชนางไม่วางใจ ทั้งท้าวไทพ่อตาเธอปรารมภ์ ฯ
+๏ บาทหลวงว่าชะเจ้าคนปรนนิบัติ จะต้องจัดหยูกยาหาขนม
+ไว้ป้อนเมียหนุนหลังระวังลม มึงนิยมหม่อมเมียจะเสียการ
+ไม่คิดเอาบ้านเมืองค่อยเปลื้องปลด พวกขบถวงศ์ญาติจึงอาจหาญ
+ไม่คิดตัดศัตรูพวกหมู่มาร ที่ไหนการศาสนาจะถาวร
+พระเยซูผู้เป็นเจ้าจะแช่งชัก ให้มึงหนักใจยิ่งกว่าสิงขร
+วันจะสิ้นกัปกัลป์พุทธันดร ให้ทูตต้อนลงนรกหกคะเมน
+จมลงไปใต้เถรเทวทัต แล้วจะมัดมึงใส่ไม้กางเขน
+เพราะจิตไม่แน่นอนมักอ่อนเอน เปรียบเหมือนเลนปักไม้มันไม่ตรง ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณยังวุ่นนัก อย่าแช่งชักให้กระจุยเป็นผุยผง
+ขอผัดไว้แต่พอไข้บรรเทาลง ก็จะคงคิดไปในลังกา
+บาทหลวงด่าว่ามึงเหมือนอึ่งอ่าง ยานแต่คางขึ้นเสียงเถียงกูหวา
+แม้นมึงพูดไม่เหมือนคำที่ร่ำมา จะให้ว่าโดยการสถานใด
+สักกี่วันเล่าคุณจอมหม่อมจะหาย จะผันผายออกมาที่อาศัย
+มาคิดอ่านการทัพไปดับไฟ ที่เกิดในลังกาให้ถาวร ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ฟังพระบาทหลวงคิดดั่งพิษศร
+มาเสียบทรวงอาตมาให้อาวรณ์ ทั้งแสนร้อนในอุราให้อาดูร
+แกจะพรากไปให้จากสมรมิตร ดั่งชีวิตแทบจะขาดสวาทสูญ
+เสียดายมิตรคิดขึ้นมาให้อาดูร พระเพิ่มพูนร้อนรักให้หนักทรวง
+จึงวอนว่าเจ้าประคุณการุญรัก ก็ประจักษ์แจ้งใจเป็นใหญ่หลวง
+ขอลาไปแต่พอไข้บรรเทาทรวง ไม่หนักหน่วงเนิ่นช้าจะมาพลัน ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเอาสัญญาว่าให้แน่ กูจะแก้ทุกข์ร้อนจะผ่อนผัน
+จงไปเถิดกลับมาในห้าวัน กูผ่อนผันให้ไปหารักษาเมีย
+แม้นช้าไปกูจะให้พระเป็นเจ้า ให้เธอเอาไฟนรกเผาอกเสีย
+เพราะมึงละศาสนามาหลงเมีย เฝ้าเคล้าเคลียคลึงรสจนหมดแรง
+เสียทีกูชูชุบอุปถัมภ์ ลืมถ้อยคำสั่งสอนมานอนแฝง
+จะสวดให้พระเป็นเจ้าเอาเหล็กแดง ที่มีแสงรุ่งโรจน์โชตินา
+ไปประหารผลาญมึงอย่าพึงนึก จะจารึกว่าทำลายศาสนา
+จะตีกลองฆ้องระฆังตั้งสัญญา ให้พวกฝาหรั่งแช่งทุกแห่งไป ฯ
+๏ พระมังคลาลาลุกออกจากตึก อนาถนึกที่ในจิตคิดสงสัย
+ตั้งแต่แกฝึกสอนแต่ก่อนไร ดูก็ไม่เห็นจริงสักสิ่งเดียว
+มีแต่ต้องอัปราแก่ข้าศึก ยิ่งตรองตรึกหมกหมุ่นยิ่งฉุนเฉียว
+แต่จนใจแกเป็นครูอยู่ผู้เดียว จะเลี่ยงเลี้ยวหลีกไปก็ไม่ดี
+มาขึ้นรถกลับหลังเข้าวังราช พระหน่อนาถขุ่นข้องให้หมองศรี
+พอพลบค่ำคล้ำฟ้าในราตรี พระภูมีเยื้องย่างเข้าปรางค์ทอง
+ประทมหงายก่ายนลาฏอนาถนึก ยิ่งตรองตรึกทุกข์ทนยิ่งหม่นหมอง
+เหมือนโกมุทบุษบามณฑาทอง มาถูกต้องแสงสีรวีวร
+เรณูนวลอวลอบตลบกลิ่น ก็สุดสิ้นเสาวรสหมดเกสร
+ลงอ่อนพับอยู่กับแท่นแสนอาวรณ์ สายสมรเคียงข้างแล้วนางทูล
+เป็นไฉนไม่ตรัสหรือขัดข้อง นางฉลองพระปิ่นบดินทร์สูร
+ขอทราบเรื่องเคืองเข็ญที่เป็นมูล นางกราบทูลภัสดาแล้วจาบัลย์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช แสนสวาทนุชน้องประคองขวัญ
+แถลงเล่าความจริงทุกสิ่งอัน พระโศกศัลย์แสนสลดระทดทรวง
+อาจารย์เราแกแช่งว่าแกล้งบิด พี่สุดคิดสุดอาลัยเป็นใหญ่หลวง
+จะจำพรากจากสมรให้ร้อนทรวง สุดจะหน่วงเนิ่นนานรำคาญจริง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ อภิวาทวอนว่าประสาหญิง
+น้องจะขอพยายามเป็นความจริง ด้วยพระมิ่งเสด็จไหนจะไปตาม
+เป็นความสัตย์วัฒนาของข้าบาท จนสิ้นชาติเหมือนจิตไม่คิดขาม
+ถึงยากเย็นเข็ญใจจะไปตาม พยายามกว่าชีวิตจะปลิดปลง ฯ
+๏ พระรับขวัญขวัญเจ้าเยาวลักษณ์ เชิญน้องรักไปได้ชมสมประสงค์
+พลางคลึงเคล้าเย้ายวนชวนอนงค์ เข้าที่สรงสาครขจรขจาย
+น้ำกุหลาบอาบอบตลบกลิ่น หอมประทิ่นบุษบงประจงถวาย
+พระเสร็จสรงทรงเครื่องแล้วเยื้องกราย เธอผันผายชวนนางพลางประโลม
+พระตรัสพลางทางว่านิจจาเจ้า มาไปเฝ้าบิตุรงค์ของทรงโฉม
+ทูลแถลงแห่งยุคที่ทุกข์โทม ช่วยเล้าโลมอาจารย์พอนานวัน
+นางสนองสามีเป็นที่ชื่น ให้เริงรื่นปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+พระจูงมิตรกนิษฐาวิลาวัณย์ เฝ้าทรงธรรม์บิตุรงค์ของนงเยาว์ ฯ
+๏ ป่างพระปิ่นอิศโรท้าวโกสัย พลางถามไต่ปลอบประโลมโฉมเฉลา
+ทั้งเขยขวัญร่วมจิตชีวิตเรา ขึ้นมาเฝ้าบิตุรงค์จงแจ้งการ ฯ
+๏ ป่างพระจอมมังคลานราราช อภิวาทท้าวไทแล้วไขขาน
+ทูลคดีชี้แจงให้แจ้งการ ว่าอาจารย์แกจะให้ไปลังกา
+ก็หนักหน่วงห่วงนุชสุดวิตก ให้หนักอกลูกรักเป็นนักหนา
+ขอพระองค์ทรงธรรม์กรุณา จงโปรดปรานีด้วยช่วยห้ามปราม
+อาจารย์เจ้าแกเหลือเหมือนเสือโคร่ง จะชักโยงไปให้ยากบุกขวากหนาม
+แทบจะตายวายชีวงทำสงคราม ก็เพราะตามใจท่านแทบบรรลัย
+ขอพระองค์จงโปรดปรานีบ้าง ช่วยคัดง้างโดยความตามนิสัย
+เผื่อแกจะยำเยงเกรงพระทัย โดยที่ในบาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราพ่อตาสนอง อย่าเคืองข้องเลยจะแต่งอักษรศรี
+ไปว่าขานการประสงค์ที่ตรงดี อย่าราคีไปเลยพ่อจะต่อตรอง
+แต่ตัวเจ้ากับเมียไปเสียก่อน ค่อยโอนอ่อนเอาใจอย่าให้หมอง
+แล้วจะให้สาราไปว่าลอง มิปรองดองพ่อจะไปดังใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช อภิวาทออกไปตามความประสงค์
+ไปขึ้นรถกับนุชบุษบง เสด็จตรงไปถึงด่านชานบุรินทร์
+พร้อมพหลพลรบสมทบแห่ ก็เซ็งแซ่ไปที่ท่าชลาสินธุ์
+บาทหลวงเห็นศิษย์มาถึงธานินทร์ แกแสนยินดียิ่งวิ่งลงมา
+รับทั้งสองหน่อไทไปบนตึก เพราะสมนึกจริงจังไม่กังขา
+แล้วปราศรัยไต่ถามตามกิจจา ที่โรคาหายดีมีกำลัง
+กูทุกข์ร้อนนอนนั่งตั้งวิตก เองหายหกสมจิตกูคิดหวัง
+จะได้ไปสิงหลในวนวัง คิดแต่งตั้งศาสนาให้ถาวร
+เองจะได้ครองลังกาอาณาเขต ถิ่นประเทศเรืองฤทธิ์อดิศร
+ไปจับอ้ายพี่ยาสุดสาคร เข้าราญรอนชิงเอาของเราคืน
+จับอ้ายพวกเผ่าพงศ์วงศ์ขบถ มาให้หมดทุกตำแหน่งใครแข็งขืน
+ฆ่าให้หมดจนกระทั่งรู้นั่งยืน ใครจะฝ่าฝืนมาเองอย่าฟัง
+อันสิงหลนครามาแต่ก่อน ของมารดรลุงตามาแต่หลัง
+แม้นมิยอมโดยดีก็มิฟัง กูจะตั้งรบมันจนบรรลัย ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณอย่าหุนหัน แต่เสียชั้นเชิงมาเลือดตาไหล
+ก็หลายครั้งตั้งแต่อัปราชัย จงตรึกไตรตามระบอบให้ชอบกล ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแสนพิโรธ กำลังโกรธเช่นเขาเล่าท้าวสิงหล
+ลุกขึ้นยืนชี้หน้าด่าออกลน ชะเจ้าคนเปรื่องปราดฉลาดดี
+มาสอนกูจะให้อยู่ในโอวาท กูใช่ทาสใช่ข้าใช่ทาสี
+มาสอนสั่งตั้งกระทู้เจ้าผู้ดี พาเอาอีเมียมาทำหน้าบาน
+มิหมายใจหรือว่ากูรู้ไม่เท่า หรือจะเอาเมียรักมาหักหาญ
+ให้กูเกรงบารมีมาชี้การ ได้ว่าขานตัวกูดูทำนอง
+จะให้กูผู้อาจารย์ลงกรานกราบ ศิโรราบคอยประมูลทูลฉลอง
+ตามพระราชบัญชาฝ่าละออง อย่าให้ต้องเสด็จไปไกลหม่อมเมีย
+อันถ้อยคำที่มึงว่าอย่าพึงคิด เหมือนยาพิษไม่นิยมจะถ่มเสีย
+นี่ปัญญาคุณจอมนางหม่อมเมีย ชักให้เสียทีแท้นางแม่แรง
+มึงหลงเมียเห็นจะเสียพระศาสนา แต่บรรดาคนทั้งสิ้นจะกินแหนง
+มึงอย่าพักมารยาทำตาแดง กูจะแช่งให้มันงอถึงพ่อตา
+มึงมิไปหรือจะได้ให้ฝรั่ง ตีระฆังแช่งชักให้หนักหนา
+ทราบถึงพระเยซูผู้ศักดา จะลงมาทำโทษเพราะโกรธมึง
+แกชี้หน้าด่าผางอยู่กลางตึก โมโหฮึกเต็มประดาตาถลึง
+ตวาดก้องร้องเปรี้ยงเสียงออกอึง ถ้าแม้นมึงจะมิไปก็ไม่ฟัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายไทท้าวเจ้าพิภพ คิดปรารภร้อนในพระทัยหวัง
+นั่งคอยบุตรเกินเวลาไม่มาวัง เธอจึงสั่งเสนีทั้งสี่นาย
+ให้เตรียมราชรถาฝากระจก บุษบกเวชยันต์เจ็ดชั้นฉาย
+จะไปตามโฉมยงพงศ์นารายณ์ ที่เมืองท้ายชานชลาริมสาคร ฯ
+๏ ขุนนางพร้อมน้อมคำนับรับบรรหาร มาเตรียมการแตรสังข์นั่งสลอน
+ป่างพระปิ่นนคเรศเขตนคร เสด็จจรขึ้นบัลลังก์ทรง
+เคลื่อนพหลพลไกรไปถึงด่าน เข้าทวารเวียงชัยครรไลหงส์
+บาทหลวงเห็นเจ้าบุรินทร์ปิ่นอนงค์ แกเดินตรงลงมาเชิญดำเนินไป
+บนตึกกลางสร้างใหม่ที่ในด่าน เมืองปราการริมชลาพลางปราศรัย
+แล้วแถลงแจ้งเรื่องที่เคืองใจ ให้ท้าวไทเธอฟังที่กังวล
+บัดนี้เราผู้อาจารย์คิดอ่านให้ จะพาไปช่วงชิงเอาสิงหล
+อันนิเวศน์เขตแคว้นแดนมณฑล เป็นของตนมาแต่เดิมได้เพิ่มพูน
+ประจามิตรคิดเข้าเอานิเวศน์ ชิงประเทศโภไคยมไหสูรย์
+มันกลับยกเรื่องราวเป็นเค้ามูล ดั่งข้าทูลจอมนรินทร์ปิ่นประชา ฯ
+๏ ป่างพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ตรัสเอาใจสังฆราชปรารถนา
+จะมิให้ชิงชังมังคลา ค่อยพูดจาวิงวอนให้อ่อนใจ
+เจ้าคุณอย่าปรารมภ์โทมนัส ฉันจะจัดแจงส่งอย่าสงสัย
+ให้พร้อมพรั่งทั้งพหลสกลไกร จะได้ไปคั่งคับเป็นทัพเรือ
+ข้าพเจ้าเล่าไซร้จะไปด้วย จะได้ช่วยชิงชัยเป็นฝ่ายเหนือ
+เจ้าคุณเป็นแม่ทัพกำกับเรือ แม้นขาดเหลืออย่างไรในสงคราม ฯ
+๏ บาทหลวงหายโกรธาว่าเช่นนั้น เราคิดกันล้วนผู้ใหญ่ค่อยไต่ถาม
+หัวร่อเร่อเออท้าวเธอเห็นความ ควรจะตามกันทุกสิ่งไม่กริ่งใจ
+นี่มันพูดตัดประโยชน์จึงโกรธแค้น เรานี้แสนเวทนาน้ำตาไหล
+มันพูดจาอวดดีจะมิไป จึงขัดใจแช่งด่าไม่ปรานี
+จะเกาะเมียเสียไม่รู้ทำหูหนวก มันชาติพวกอ้ายขี้ข้ากะลาสี
+แม้นไม่เกรงไทท้าวเจ้าบุ���ี จะฆ่าตีให้มันตายวายชีวง
+นี่จนใจเพราะมันไปเป็นเขยท้าว กลัวจะร้าวรานจิตคิดประสงค์
+หมายจะสืบในประยูรตระกูลวงศ์ เป็นเผ่าพงศ์เชื้อกษัตริย์ขัตติยา
+หาไม่จะทารกรรมให้หนำจิต ให้สิ้นฤทธิ์ที่มันหลงลงผวา
+พลางสั่งพวกกปิตันวิลันดา แต่งเภตราไว้ให้เสร็จในเจ็ดวัน
+จึงว่ากับมังคลาสานุศิษย์ กลับไปคิดการร้อนเร่งผ่อนผัน
+ให้เสร็จสรรพกลับมาในห้าวัน จะได้ทันลมว่าวคราวฤดู
+เชิญเถิดท้าวเจ้าพาราพ่อตาเขย อย่าช้าเลยให้เหมือนหินถูกดินหู
+ช่วยกันยกศาสนาเหมือนตราชู จะได้ดูหน้าคนพวกมลทิน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราก็ลากลับ มาพร้อมกับเขยบุตรสุดถวิล
+พากันรีบกลับมาถึงธานินทร์ พร้อมกันสิ้นยับยั้งยังพระโรง
+ท้าวตรัสกับเขยขวัญอย่าหวั่นหวาด สังฆราชโกรธาด่าออกโผง
+จำจะไปอย่าให้ไกว่าเราโกง จะชักโยงหาความตามแต่บุญ
+พ่อจะไปด้วยเจ้าอย่าเร่าร้อน คิดผันผ่อนขาดเหลือได้เกื้อหนุน
+เผื่อยกไปชัยชนะเดชะบุญ จะให้วุ่นวายไปทำไมมี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช พจนารถทูลท้าวเจ้ากรุงศรี
+ลูกจะขอพึ่งพาบารมี พอเป็นที่ฉัตรชั้นได้กันภัย
+จะเสด็จไปด้วยได้ช่วยศึก แต่ตื้นลึกพระไม่แจ้งแถลงไข
+ขอทูลความตามจริงทุกสิ่งไป ให้ท้าวไททราบยุบลแต่ต้นมา
+ที่รบราฆ่าฟันกันทั้งนี้ เล่าก็มิใช่ศัตรูหมู่มิจฉา
+คือวงศ์ญาติเหล่ากอต่อกันมา ทั้งพี่อาหลานน้องพวกพ้องกัน
+ถึงเหตุผลต้นเดิมแต่เริ่มแรก จะต้องแตกพลัดพรายไอศวรรย์
+ก็เพราะท่านบาทหลวงแกหวงกัน ไปคืนพันธุ์โคตรเพชรแก้วเก็จมา
+จากกรุงไกรสวรรยาการะเวก ว่าของเอกในสิงหลภาษา
+แล้วใช้ให้ไปจับกษัตริย์มา ขังไว้ท่าเมืองใหม่ชายทะเล
+ทราบไปถึงบิตุรงค์พงศ์กษัตริย์ เกิดวิบัติรบพุ่งกันยุ่งเก๋
+จึงต้องหนีมาในทางกลางทะเล เที่ยวเตร็ดเตร่ไปทุกเมืองเพราะเคืองใจ
+เอาความหลังทั้งนั้นแถลงเล่า ให้ไทท้าวเธอแจ้งแถลงไข
+แต่รบราฆ่าฟันกันบรรลัย ปราชัยเขาทุกครั้งไม่ตั้งตัว
+แกยังคิดจะให้ไปเพราะใจโลภ จะอ้อมโอบจับกษัตริย์มาตัดหัว
+ไปรบเขาคราวไรเขาไม่กลัว เป็นแต่ตัวย่อยยับอัปรา
+เทพารักษ์ลักษมีมาชี้ห้าม แกกล่าวความว่าท่านคิดริษยา
+แม้นใครห้ามว่าไม่ให้ไปลังกา ก็โกรธาเคืองเข็ญไม่เห็นจริง ฯ
+๏ ท้าวโกสัยสุริย์วงศ์ทรงสดับ ให้คั่งคับในพระทัยดั่งไฟผิง
+จึ่งว่ากับเขยขวัญเช่นนั้นจริง ก็ต้องนิ่งตามใจไกเป็นครู
+ครั้นมิไปก็จะแช่งว่าแกล้งบิด เจ้าเป็นศิษย์มาแต่ก่อนต้องอ่อนหู
+ต้องจำเป็นจำใจไปกับครู จะนิ่งอยู่แกคงทำให้ช้ำใจ
+ด้วยเป็นคนตับโตโมโหมาก ไม่สมอยากก็จะด่าไม่ปราศรัย
+จะว่าเมียยุยงไม่ปลงใจ แกจะไว้ความชั่วให้มัวมน
+ถึงตัวพ่อก็จะไปมิให้ว่า ใช้ปัญญาแอบแฝงทุกแห่งหน
+อันเกิดมาเป็นมนุษย์ปุถุชน ก็ต้องทนเหนื่อยยากลำบากกาย
+ไปลองดูอีกครั้งอย่างแกกล่าว แม้นเรื่องราวมิได้สมอารมณ์หมาย
+จงกลับมาหยุดหย่อนผ่อนสบาย ดูแยบคายสารพัดตัดสำนวน ฯ
+๏ พระมังคลาว่าตามแต่บิตุเรศ จะโปรดเกศโดยระบอบคิดสอบสวน
+แต่จะคิดข้อคัดตัดสำนวน สิ้นกระบวนสักเท่าไรก็ไม่ยอม
+ก็สุดแท้แต่พระองค์ผู้ทรงภพ จะปรารภใคร่ครวญควรถนอม
+ที่จะให้แกลงที่ตรงยอม ต่อให้จอมจักรพรรดิกษัตรา
+มาห้ามปรามยามนี้แกมิเชื่อ บอกว่าเสือแกก็คงลงไปหา
+จะห้ามปรามว่ามิให้ไปลังกา ใครอย่าว่าหมื่นแสนทั้งแดนดิน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย จึ่งกล่าวไขข้อความตามถวิล
+จงไปเถิดแก้วตาอย่าราคิน ให้แกสิ้นพูดจาด่าประจาน
+แล้วตรัสสั่งเสวกาพฤฒามาตย์ ให้หมายบาดเภตราโยธาหาญ
+ทุกตำแหน่งแจ้งข้อราชการ พนักงานกราบก้มบังคมคัล
+มาจัดแจงแต่งกำปั่นสุวรรณมาศ เอาใบดาดตบแต่งล้วนแกล้งสรร
+สายระยางใหญ่น้อยสร้อยสุวรรณ แต่งกำปั่นลำทรงอลงกรณ์
+ทั้งเรือรบเรือไล่เตรียมไว้พร้อม บ้างซักซ้อมพวกทหารชาญสมร
+ให้ถอยออกจากคูอู่นคร เป็นการร้อนถอยออกนอกบุรินทร์
+ไปเตรียมคอยรับเสด็จถึงเจ็ดร้อย เครื่องใช้สอยดั้งดาบปืนคาบหิน
+ของเสบียงไปทัพสำหรับกิน ก็จัดสิ้นพร้อมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ป่างพระจอมอิศโรท้าวโกสัย เสร็จเข้าในปรางค์มาศราชฐาน
+จึงตรัสสั่งพวกเจ้าจอมหม่อมอยู่งาน จัดเครื่องอานตามเสด็จในเจ็ดวัน
+ให้พร้อมพรั่งนางเหล่าพวกสาวใช้ กำนัลในเร่งรัดไปจัดสรร
+ทุกตำแหน่งแต่งตบให้ครบครัน พวกทรงธรรม์เข้าในที่ไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช กับนุชนาฏร่วมจิตกนิษฐา
+เข้าปรางค์มาศราชวังอลังการ์ ภิปรายปราศรัยนางพลางสุนทร
+เจ้าพุ่มพวงดวงจิตชีวิตพี่ อันคราวนี้จะต้องไปไกลสมร
+เพราะอาจารย์ท่านจะพรากให้จากจร ไปนครสิงหลพี่จนใจ
+ฝ่ายทรงฤทธิ์บิตุรงค์ก็ทรงเห็น พี่แค้นเข็ญนึกน่าเลือดตาไหล
+ก็จำเป็นจำลาเจ้าคลาไคล สักเมื่อไรจะได้กลับเห็นนับปี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ ให้หวั่นหวาดวิญญาณ์มารศรี
+ทูลฉลองรองบาทาพระสามี ว่าน้องนี้มิขออยู่จะสู้ตาม
+ถึงยากเย็นเป็นตายวายชีวาตม์ ไม่ห่างบาททรงฤทธิ์ไม่คิดขาม
+ขอสนองรองบาทาพยายาม ให้สมความจงรักที่ภักดี ฯ
+๏ พระปลอบพลางทางประโลมโฉมสมร อย่าทุกข์ร้อนในอุรามารศรี
+จะพาไปในทะเลนะเทวี ถ้าฉวยมีการศึกนึกรำคาญ
+จะลำบากยากเย็นด้วยเป็นหญิง พี่เกรงกริ่งตรองไปหลายสถาน
+แม้นไปเที่ยวเล่นสนุกสุขสำราญ ไม่ทัดทานห้ามปรามตามแต่ใจ
+นางทูลองค์พงศ์กษัตริย์แม้นขัดข้อง อันตัวน้องนะพระองค์อย่าสงสัย
+จะผูกศอมรณาไม่อาลัย นางร่ำไห้โศกาน้ำตานอง ฯ
+๏ ป่างพระมิ่งมังคลานราราช พลางปลอบนาฏนุชนางอย่าหมางหมอง
+พระรับขวัญเยาวยอดกอดตระกอง อย่าหม่นหมองไปเลยหนาจะพาจร
+ไม่กลัวยากกรากกรำเหมือนคำเจ้า อย่าร้อนเร่าที่ในทรวงดวงสมร
+ไปทูลลาชนนีชุลีกร จะได้จรไปกำปั่นเหมือนสัญญา
+พระจูงนางพลางเข้าปราสาทศรี พระชนนีเห็นองค์โอรสา
+ทั้งเขยขวัญบุษบงองค์ธิดา พากันมามีกังวลที่หนใด ฯ
+๏ ทั้งสององค์ทรงสดับนางรับสั่ง ประณตนั่งทูลกิจจาอัชฌาสัย
+ขอทูลลาฝ่าพระบาทนิราศไป ยังเวียงชัยสิงหลข้ามวนวัง
+แต่นงนุชบุษบงอนงค์นาฏ ขอลาบาทมาตุรงค์จำนงหวัง
+จะไปด้วยห้ามไว้ก็ไม่ฟัง ให้ฉันบังคมลาฝ่าละออง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ชนนีนาฏ จึ่งประภาษตอบคำนำสนอง
+สุดแท้แต่ดวงจิตจะคิดตรอง ที่ตัวน้องมิใช่การของมารดร
+จะอยู่ไปตามใจของโอรส แม่ยอมหมดผิดพลั้งจงสั่งสอน
+ไม่ธุระปะปังตรงบังอร เขาจะจรแม่ไม่ห้ามตามแต่ใจ
+ถึงบิตุรงค์เธอก็คงจะไปด้วย จะได้ช่วยดูแลคิดแก้ไข
+พระมารดาปรานีนางดีใจ บังคงไหว้ทูลลาทั้งสามี
+พระมารดรอวยชัยให้เป็นสุข อย่ามีทุกข์เคืองข้องทั้งสองศรี
+พวกศัตรูหมู่ใดเป็นไพรี จะต่อตีขอให้ยับอัปรา
+พรของแม่จงสวัสดิ์พิพัฒน์ผล ให้พระชนม์ยาวยืนหมื่นพรรษา
+ทั้งบุษบงองค์พระมังคลา เจริญราศีสวัสดิ์กำจัดภัย ฯ
+๏ สองกษัตริย์รับพระพรอ่อนศิโรตม์ ด้วยปราโมทย์ยินดีจะมีไหน
+แล้วทูลลามายังปราสาทชัย พออุทั���เกือบจะแจ้งแสงหิรัญ
+พระเอนองค์ลงบนอาสน์อนาถนึก ยิ่งตรองตรึกคิดมิใคร่จะผายผัน
+แต่จนใจด้วยอาจารย์มานานครัน จนถึงวันนัดไว้ไม่สบาย
+ครั้นรุ่งเช้าจะต้องไปให้ละห้อย พระเศร้าสร้อยคิดไปแล้วใจหาย
+สกุณากาเรียกกันเพรียกพราย พระทัยหายโหยหวนรัญจวนพลาง
+พระปลอบปลุกโฉมฉายสายสวาท ภาณุมาศพวยพุ่งจะรุ่งสาง
+ลุกขึ้นเถิดโฉมยงอนงค์นาง จวนสว่างอยู่แล้วมิ่งอย่านิ่งนอน ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ ผวาหวาดวรกายสายสมร
+พลางนบนอบสามีชุลีกร แล้วบังอรทูลกษัตริย์ภัสดา
+ให้สระสรงทรงเครื่องเรืองจำรัส เนาวรัตน์พลอยพรายทั้งซ้ายขวา
+พระเหน็บกริชฤทธิรงค์ทรงมาลา เสร็จออกมาจากปราสาทแล้วนาดกราย
+นางโฉมยงทรงเครื่องเรืองอร่าม เสด็จตามจรจรัลรีบผันผาย
+มาพร้อมที่พระโรงคัลพรรณราย มาคอยฝ่ายทรงฤทธิ์บิตุรงค์ ฯ
+๏ ป่างพระจอมอิศโรท้าวโกสัย เวลาได้ฤกษ์ดีเข้าที่สรง
+น้ำกุหลาบอาบอบตลบองค์ แล้วสองทรงเครื่องครุฑยุทธนา
+คาดปั้นเหน่งเปล่งเม็ดเพชรรัตน์ แจ่มจำรัสแพรวพราววาวเวหา
+ฉลององค์ตาดแดงแย่งนาคา ทรงมาลาขนวิหคนกอินทรี
+ใส่เกราะนวมสวมกระสันกันอาวุธ สังวาลบุษย์น้ำทองละอองศรี
+ธำมรงค์ลงยาราชาวดี ฝังมณีนิลแนมแกมไพฑูรย์
+เจียระบาดคาดองค์ทรงกระสัน เหน็บกั้นหยั่นฝังมณีถือตรีศูล
+เสด็จออกพระโรงชัยอันไพบูลย์ โหราทูลฤกษ์ดีให้คลี่คลาย
+จัตุรงค์โยธาเสนาพร้อม ประนตน้อมเดินกระบวนถ้วนทั้งหลาย
+พระเสร็จทรงวอสุวรรณพรรณราย ยกขยายเสด็จออกนอกทวาร
+พระมังคลาพานางสำอางโฉม พวกประโคมดนตรีตีประสาน
+มาทรงรถพระที่นั่งอลังการ พวกทหารโห่แห่แซ่สำเนียง
+สารถีตีม้าอาชาชาติ เผ่นผงาดกำกงก็ส่งเสียง
+พวกที่เชิญเครื่องอานขนานเรียง เป็นคู่เคียงเดินไปในหนทาง
+จนถึงที่เมืองด่านชานสมุทร ก็ยั้งหยุดเสร็จพักตำหนักขวาง
+บาทหลวงแกยินดีจัดที่ทาง รับขุนนางรับเสด็จเข้าเขตคัน
+ลงมาเชิญท้าวไทไปบนตึก แกสมนึกปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+หัวร่อเร่อเอออึงพูดมึงมัน ที่ดุดันหายหมดเหมือนมดแดง
+ถูกน้ำตาลหวานคอหัวร่อแหระ สะกิดแกะพูดจาไม่กล้าแข็ง
+แล้วสั่งพวกเกณฑ์หัดให้จัดแจง พอบ่ายแสงสุริยาจะคลาไคล
+แล้วว่ากับมังคลาสานุศิษย์ เอาเมียติดไปหรือหวาพลางปราศรัย
+เป็นเสบียงเลี้ยงตัวไม่กลัวใคร เป็นวิสัยสามัญตามสัญญา
+แล้วแกเชิญท้าวไทไปกำปั่น ลำเดียวกันตื้นลึกได้ปรึกษา
+เหมือนชูช่วยปลูกฝังมังคลา จะได้ผาสุกสบายเมื่อปลายมือ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมอิศโรท้าวโกสัย ในพระทัยภูมินทร์สิ้นนับถือ
+แต่รักเขยจริงหนอต้องอออือ เห็นฝีมือคนชั่วมันตัวโกง
+ธรรมดาพระฝรั่งมันช่างพูด บิดตะกูดเหลือใจอ้ายตายโหง
+แต่จนใจสุดจะแก้ที่แผลโกง ก็ต้องโคลงตามไปเหมือนไก่ชน ฯ
+๏ พอบ่ายแสงสุริยาเวลาฤกษ์ เอิกเกริกนาวาโกลาหล
+พร้อมสะพรั่งนั่งไสวทั้งไพร่พล ดูเกลื่อนกล่นในกำปั่นเป็นหลั่นเลา
+บาทหลวงเชิญภูวไนยไปกำปั่น ให้ผายผันลงลำเรือสามเสา
+แกนำหน้าพาองค์นางนงเยาว์ กับทั้งท้าวโกสัยลงไปเรือ
+พระมังคลาสานุศิษย์สนิทสนอง ให้อยู่ห้องใหญ่ท้ายข้างฝ่ายเหนือ
+ท้าวโกสัยห้องขวางในกลางเรือ ทหารเสือโห่เร้าจะเอาชัย
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องกลองสนั่น ออกกำปั่นแล่นเรียงเคียงไสว
+พวกต้นหนชักสายระบายใบ แล่นออกไปตามทันพ้นสันดอน
+บาทหลวงนั่งตั้งเข็มให้เต็มแล่น ไปตามแผนที่ทางหว่างสิงขร
+พวกนารีชมปลาในสาคร กับบังอรบุษบงอนงค์นาง
+พระมังคลาสามีชี้พระหัตถ์ ให้ศรีสวัสดิ์ชมละเมาะมีเกาะขวาง
+เหมือนฉากชั้นกั้นช่องที่ห้องปรางค์ ไม้ต่างต่างเขียวชอุ่มเป็นพุ่มพวง
+ปักษาจับจิกผลที่บนยอด แล้วก็พลอดจับเจ่าบนเขาหลวง
+พระชี้ชวนกัลยาสุดาดวง ให้พุ่มพวงชมปลาในวาริน
+ฝูงฉลามตามกันว่ายฟันคลื่น ดูดาษดื่นล้วนฉลามตามกระสินธุ์
+ฝูงพิมพาพาพวกเที่ยวหากิน บ้างโดดดิ้นว่ายวงในคงคา
+ฝูงฉลามปากมันเป็นฟันเลื่อย ดูยาวเฟื้อยฟาดฟันฝูงมัจฉา
+ตะเพียนทองท่องท้องชโลธา ฝูงเหราราหูดูพิกล
+เหล่าโลมาปลาวาฬขนานคู่ เป็นหมู่หมู่ว่ายสล้างมากลางหน
+ทั้งเงือกน้ำหางเหมือนปลาหน้าเหมือนคน นิรมลทูลถามตามสงกา
+นี่เป็นสัตว์อย่างไรคล้ายมนุษย์ ดูผ่องผุดรูปจริตผิดมัจฉา
+ไม่เคยเห็นเช่นนี้พระพื่ยา พระโปรดปรานีเล่าให้เข้าใจ
+พงศ์กษัตริย์ตรัสชี้นี่แน่เจ้า พี่จะเล่าให้น้องแจ้งแถลงไข
+เขาเรียกเงือกอยู่มหาชลาลัย ท่านผู้ใหญ่เล่าเรื่องเบื้องโบราณ
+ว่ามนุษย์ไปสัมผัสกับมัจฉา เกิดบุตรมามันจึงกลายหลายสถาน
+เหมือนพ่อบ้างแม่บ้างอย่างตำนาน เรื่องนิทานที่ท่านกล่าวเล่าให้ฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ อภิวาททราบเรื่องที่เบื้องหลัง
+พระชี้แจงแถลงไขนางได้ฟัง สมเหมือนดั่งเธอเล่าให้เข้าใจ ฯ
+๏ เรือก็แล่นเลยมาในสาคเรศ จนสุริเยศลับเงาเขาไศล
+น้ำค้างพรมลมพาสุมาลัย กลิ่นดอกไม้รินละเมาะตามเกาะเกียน
+จันทร์กระจ่างกลางฟ้าเวหาหน พื้นอำพนนภางค์เหมือนอย่างเขียน
+ชมดาราในอากาศดาษเดียร พิศเพี้ยนเพชรพลอยนับร้อยพัน
+โน่นแน่เจ้าดาวลูกไก่ผู้ใหญ่กล่าว เรียกว่าดาวธงชัยในสวรรค์
+โหราเรียกกฤติกาโดยสามัญ แต่ดาวนั้นฤกษ์สามตามคัมภีร์
+ถัดไปโน่นดาวม้าอาชาชาติ เผ่นผงาดอยู่ในกลางหว่างราศี
+จมูกม้าโหราว่าโรหิณี คือฤกษ์สี่กล่าวมาตำราครู
+ข้างหางม้าตำราเรียกดาวไถ ถัดลงไปข้างขวาหนาแม่หนู
+จงจำไว้ในตำหรับฉบับครู จะได้ดูเดินตรงไม่หลงทาง
+พระยกหัตถ์ตรัสชี้นี่แน่เจ้า เขาเรียกดาวกุมภีล์ที่เม็ดหาง
+ผู้ใหญ่ว่ายอดเจดีย์มีอยู่กลาง ที่ในหว่างดาวดึงส์กึ่งพระเมรุ
+โน่นดาวข่างหว่างดาวสำเภาใหญ่ เขากล่าวไว้ว่าตำรามหาเถร
+ท่านทำนายทายทักประจักษ์เจน จึงตั้งเกณฑ์ฤกษ์พาตำราดาว
+พวกพาณิชไปมาเที่ยวค้าขาย ท่านทำนายของบนฟ้าเวหาหาว
+ด้วยรู้แจ้งแห่งเหตุสังเกตดาว ไว้เรื่องราวตำราพยากรณ์ ฯ
+๏ จะพรรณนาเรื่องดาวก็ยาวยืด ความก็จืดจางไปในอักษร
+นักขัตฤกษ์ยังไม่หมดในบทกลอน จะชี้สอนให้รู้เป็นครูบา
+ก็มากมายดาราบนอากาศ สายสวาทมิ่งมิตรกนิษฐา
+จะทรงไตรได้หรือถือตำรา พี่พรรณนาแต่พอเจ้าได้เข้าใจ
+พระว่าพลางทางชวนอนงค์นาฏ เข้าไสยาสน์แท่นทองอันผ่องใส
+สนิทสนอมกล่อมกลมภิรมย์ใน กำปั่นใหญ่ท้ายบาหลีค่อยปรีดา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงอสุรีผีเสื้อน้ำ อยู่ประจำแถวทางกลางมหา
+สมุทรไทไกลแคว้นแดนลังกา อสุราเที่ยวท่องเที่ยวล่องลอย
+กินมัจฉาปลาใหญ่ในสมุทร รูปเหมือนครุฑเบื้องหางเหมือนอย่างหอย
+ใครฆ่าฟันมันไม่ตายเที่ยวว่ายลอย ผลุดเข้าหอยฝาปิดสนิทดี
+มันจะจมน้ำดำไปได้ยังค่ำ อยู่ในถ้ำที่สำนักของยักษี
+ถือกระบองแกว่งกวัดในนที เป็นอัคคีลุกไปในสายชล
+นามกรชื่อมหากาลวาต ภูติปีศาจเกาะแก่งทุกแห่งหน
+กลัวอำนาจอาจหาญไม่ทานทน ทุกตำบลขยาดฤทธิ์คิดระอา
+เมื่อแรกเริ่มเดิมทีมันอยู่เขา ไปลักเอาก้อนนิลในหินผา
+ทราบถึงอง���์ทรงฤทธิ์พระอิศรา สาบลงมาอยู่ในวนชลธาร
+ให้มีหางอย่างหอยลอยกระสินธุ์ กว่าจะสิ้นกัปกัลป์ในสัณฐาน
+จนเกิดไฟประลัยทั่วทั้งจักรวาล จึงเผาผลาญให้สิ้นในดินดอน ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นทั้งพันเศษ เคยสังเกตแถวทางหว่างสิงขร
+ได้ลมเรื่อยเฉื่อยมาในสาคร ตั้งแต่จรนับมาสิบห้าวัน
+ยังอีกครึ่งจะถึงลังกาทวีป บาทหลวงรีบพลไกรให้ผายผัน
+สั่งล้าต้าต้นหนคนสำคัญ นายกำปั่นบรรดามาในเรือ
+ให้ใส่เสาเพลาใบขึ้นให้พร้อม อย่าแล่นอ้อมตัดไปทางข้างฝ่ายเหนือ
+เห็นลมจัดปัดไปข้างท้ายเรือ ตีหางเสือแรงจัดพัทยา
+กำปั่นแล่นเร็วร่าดังม้าห้อ ตามกันสอแคล่วคล่องว่องนักหนา
+สังฆราชอิ่มใจในอุรา หมายลังกาสิงหลไม่พ้นกู
+จึงเชิญองค์อิศโรท้าวโกสัย มานั่งใกล้พูดเพรื่อจนเบื่อหู
+อวดฉลาดร่ำไรเหมือนไก่อู ยกคอชูหวังจะชนเพราะคนโกง
+พูดคนเดียวเคี้ยวฟันคันศีรษะ เสียงเอะอะกูมึงอยู่ผึงโผง
+เรียกเอาเหล้ามารินกินอีกโพง พูดตะโกรงชุลมุนออกวุ่นวาย
+ฟังไม่ทันชั้นเชิงแกมันคล่อง ทั้งขึ้นล่องลิ้นลมคมใจหาย
+เหมือนเสือเฒ่าเจ้าเล่ห์เพทุบาย แกยักย้ายว่องไวไล่ไม่ทัน
+ท้าวโกสัยไม่ชำนาญในการพูด บิดตะกูดตัดรอนข้างผ่อนผัน
+จะตอบต่อข้อไรก็ไม่ทัน ในเชิงชั้นเกเรเพทุบาย
+เรือก็แล่นเร็วรัดไม่ขัดสน มาถึงวนกุมภัณฑ์ตะวันสาย
+เป็นคลื่นคลั่งทั้งระลอกออกกระจาย ลมพระพายก็ไม่พัดสงัดดี
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งหลาย ก็วุ่นวายตัวสั่นมิ่งขวัญหนี
+เรือกำปั่นหันหวนป่วนนที เสียงอึงมี่เดินคล่ำทุกลำเรือ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงอสุรีผีเสื้อสมุทร แกว่งอาวุธไล่ขยับจับหางเสือ
+ฉุดกระชากหมายจะคว่ำเอาลำเรือ แล้วเงือดเงื้อกระบองใหญ่เป็นไฟโพลง
+แหงนชะแง้แลเห็นคนบนกำปั่น พลางกัดฟันเต้นโลดกระโดดโหยง
+น้ำลายไหลไล่คว้านัยน์ตาโพลง จับเรือโคลงกลอกหัวตัวเป็นเกลียว
+บาทหลวงวิ่งพัลวันหันเข้าห้อง ดะโกนร้องเรียกพระยาจนตาเขียว
+สิ้นสติเต็มทีเช่นนี้เจียว จะเลี่ยงเลี้ยวไปข้างไหนก็ไม่ทัน
+แกเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ เอาหนังปิดกูลงไว้เอาไม้ขัน
+กับถังน้ำดำมิดเร่งคิดกัน ตัวแกสั่นรัวรัวเพราะกลัวตาย ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช กษัตริย์ชาติเชื้อตระกูลไม่สูญหาย
+คิดขึ้นได้ด้วยปัญญาปรีชาชาญ ��ึงจะตายชาติกษัตริย์ต้องกัดฟัน
+ผิดก็สู้ดูสักทีมีชนะ ที่จะละให้อายยักษ์มักกะสัน
+มากินเล่นเป็นอาหารสำราญครัน ต้องผ่อนผันรบสู้ดูสักที
+จึงว่ากับบังอรสมรมิตร พี่จะคิดต่อสู้ดูยักษี
+พลางแต่งองค์ทรงกริชอันฤทธี อัญชลีกราบกรานคุณมารดร
+แล้วทรงตราราหูคู่กษัตริย์ จูงพระหัตถ์บุษบงองค์สมร
+มาประณตบทบงสุ์องค์บิดร ฝากบังอรไว้กับท้าวเจ้าพ่อตา ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นมังคลาพาสมร เอ็งจะจรหนีไปข้างไหนหวา
+เอาตัวรอดคนเดียวเปลี่ยววิญญาณ์ ทิ้งพ่อตาอาจารย์สถานใด
+พระมังคลาว่าเจ้าคุณอย่าวุ่นนัก จะดูยักษ์มันจะมาข้างท่าไหน
+แกจึ่งว่าเร่งมาให้เร็วไว จึ่งจะได้ลงถังระวังตัว ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช ก็ยุรยาตรเยื้องย่างไปข้างหัว
+ขึ้นยืนให้ยักษ์เขม้นพอเห็นตัว แลไปทั่วขอบฟ้าในสาคร
+เห็นยักษ์ร้ายจับท้ายกำปั่นไว้ แล้วแกว่งไฟโตยิ่งกว่าสิงขร
+พระโยนตราราหูคู่นคร ฤทธิรอนลุกแดงดังแสงไฟ
+ประกายพุ่งรุ่งโรจน์ดูโชติช่วง เป็นรุ้งร่วงในมหาชลาไหล
+อสุรินทร์นึกแหนงให้แคลงใจ จึ่งแลไปเห็นคนอยู่บนเรือ
+ทะลึ่งโลดโดดโผนจะโจนจับ ร้องสำทับปีบเปรี้ยงเป็นเสียงเสือ
+แล้ววางท้ายว่ายมาข้างหน้าเรือ แล้วผีเสื้อปีนจะฉวยด้วยกำลัง
+พระฟาดด้วยดวงตราพระราหู เป็นไฟวูไหม้ชิดติดผิวหนัง
+แล้วก็ให้แรงน้อยถอยกำลัง จึงหยุดยั้งอ่านเวทวิเศษมนต์
+รูปที่กลายหายร้อนแต่อ่อนเปลี้ย จะไกล่เกลี้ยไต่ถามตามนุสนธิ์
+จึงว่าเหวยอ้ายมนุษย์ปุถุชน เองอยู่หนแห่งไรจงให้การ
+เอาพวกพ้องเรือแพมาแออัด กูแค้นขัดเคืองใจหลายสถาน
+ไม่รู้หรือถิ่นกูอยู่มานาน เปรียบเหมือนศาลเทวาจะมาไป
+ไม่บอกกล่าวให้รู้มาดูหมิ่น จะเคี้ยวกินให้เป็นผงอย่าสงสัย
+แล้วถาโถมโจมลากกระชากใบ หวังจะให้เรือจมล่มลงพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาปรีชาฉลาด เอาตราฟาดถูกอ้ายยักษ์มักกะสัน
+ถลาล้มจมสมุทรผลุดขึ้นพลัน ด้วยกุมภัณฑ์โลดโผนโจนทะยาน
+กำลังเจ็บกริ้วกราดตวาดร้อง สำเนียงก้องโกญจนาทด้วยอาจหาญ
+ไม่เกรงกูผู้เป็นเจ้าชโลธาร มาข้ามด่านแล้วข่มเหงไม่เกรงใจ
+มนุษย์น้อยเหมือนกับหอยอยู่ริมหาด จะจับฟาดหักขาไม่ปราศรัย
+หมดทั้งลำกำปั่นจะบรรลัย อยู่ที่ในสาชลไม่พ้นมือ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ตรัสประภาษแก่กุมภัณฑ์กระนั้นหรือ
+มิใช่เรายำเยงเกรงฝีมือ ท่านอย่าถืออวดอิทธิฤทธิ์ไกร
+ว่าเป็นยักษ์ศักดาอานุภาพ จะมาปราบปรามกันไม่หวั่นไหว
+กินแต่ปลาในมหาสมุทรไท ที่จะได้กินมนุษย์อย่าพูดจา
+ถึงเราเด็กเหล็กเพชรไม่เข็ดขาม ทำสงครามดูสักพักกับยักษา
+แม้นเราตายกุมภัณฑ์อันศักดา จึ่งค่อยมากินคนที่บนเรือ
+แม้นยังอยู่ก็จะสู้จนสิ้นฤทธิ์ อย่าควรคิดดูเบาเราก็เสือ
+ใช่จะเกรงกลัวกันใช่ว่านเครือ ฤทธิ์ผีเสื้อเห็นจะกล้าข้างหาปู ฯ
+๏ อสุรินทร์ยินคำซ้ำพิโรธ ทะลึ่งโลดฟังเยาะไม่เพราะหู
+กระโดดขึ้นเรือที่นั่งฝรั่งกรู เอาขวานหมูฟันยักษ์จนหักพัง
+อสุรากล้าแข็งแต่แรงน้อย กำลังถอยไม่เหมือนจิตที่คิดหวัง
+แกว่งกระบองย่องถอยคอยระวัง ฝ่ายพระมังคลาราชฟาดด้วยตรา
+ถูกที่อกยักษ์ตกลงในน้ำ พระตีซ้ำแทบชีวังจะสังขาร์
+ยักษ์เจ็บปวดยวดยิ่งทิ้งกายา อสุราจมไปในนที ฯ
+๏ เข้าแฝงกายกลายเป็นหอยแล้วลอยล่อง ไปตามท้องสมุทรไทในวิถี
+ที่คลื่นคลั่งวังวนชลธี ก็กลับดีหายไปในทะเล
+ที่กำปั่นหันหกก็เหือดหาย พวกนายท้ายชักกำปั่นให้หันเห
+พอลมดีแล่นไปในทะเล เสียงฮาเฮโห่ร้องก้องสำเนียง ฯ
+๏ จะกล่าวถึงบาทหลวงนั่งง่วงหงับ ตัวสั่นหรับเต็มทีไม่มีเสียง
+ลงครางออดทอดใจใหญ่มุดใต้เตียง ฟังสำเนียงผู้คนบนเภตรา
+ว่ายักษีผีเสื้อสู้ไม่ได้ มันหนีไปสูญตัวกลัวนักหนา
+เพราะพระหน่อวรนาถฟาดด้วยตรา อสุราหนีไปตายหรือเป็น
+บาทหลวงฟังยังไม่ชัดถนัดหู แกแอบดูตามช่องพอมองเห็น
+พระมังคลามาข้างท้ายพอบ่ายเย็น แกแลเห็นคลานออกมานอกพลัน
+เรียกกษัตริย์อิศโรท้าวโกสัย มานั่งใกล้ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+ทั้งมังคลาสานุศิษย์มาคิดกัน ด้วยเป็นวันชนะชัยปราบไพรี
+ท้าวโกสัยสุริย์วงศ์ทรงสวัสดิ์ โองการตรัสอิ่มเอมเกษมศรี
+พลางเชยชมบุญญาบารมี มิเสียทีอาจองทรงกำลัง
+ควรจะเป็นจักรพรรดิกษัตริย์ชาติ ทั้งเปรื่องปราดสมในฤทัยหวัง
+หาไม่จะพากันตายวายชีวัง ด้วยกำลังขุนยักษ์อันศักดา ฯ
+๏ บาทหลวงนึกเคืองคมเขาชมเชย ภิปรายเปรยสรรเสริญเกินนักหนา
+ทั้งลิ้นลมสอพลอเจ้าพ่อตา อ้ายมังคลาเห็นจะฮึกไม่นึกเกรง
+ซึ่งตัวกูผู้เป็นสังฆราช เพราะขี้ขลาดมันจะรุมกันคุมเหง
+จำจะพูดยักย้ายให้หลายเพลง เอาให้เกรงกูจงได้ในสำนวน
+แล้วเสแสร้งแกล้งว่าประจามิตร ถึงจะคิดทำร้ายต้องไต่สวน
+ข้าเป่าปัดอยู่ในใจหลายกระบวน คิดใคร่ครวญที่ในการจะราญรอน
+จึงเข้าอยู่ในห้องช่วยป้องปัด เสกกำจัดผีเสื้อเหมือนเงื้อศร
+สวดให้พระวิญญาณช่วยราญรอน มิใช่นอนกลัวยักษ์อย่าพักแคลง ฯ
+๏ ท้าวโกสัยเห็นจริงทุกสิ่งสิ้น สมถวิลตรองตรึกไม่นึกแหนง
+ฟังลิ้นลมสมแกกล่าวเล่าแสดง ทั้งชี้แจงก็เห็นจริงทุกสิ่งไป
+อันเรื่องราวแกมันดีข้างฝีปาก ทั้งพูดมากฟังหลงไม่สงสัย
+เรือก็แล่นลมจัดถนัดใบ ตามกันไปในระลอกกระฉอกชล ฯ
+๏ พอสุริยงลงลับพยับฟ้า ดวงดาราแจ่มกระจ่างกลางเวหน
+ต่างก็หากินอยู่ทุกผู้คน กษัตริย์สนทนาเสร็จเสด็จมา
+เข้าห้องหับที่ประทับเคยสถิต สำราญจิตสรวลสันต์ค่อยหรรษา
+ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลา เข้าไสยาห้องท้ายสบายบาน
+ถนอมมิ่งนิรมลขึ้นบนแท่น เรือก็แล่นมาในทางหว่างอิสาน
+พระเผยแกลแลชมโพยมมาน ค่อยสำราญรื่นเริงบันเทิงใจ
+จันทร์กระจ่างแจ่มฟ้าเวหาห้อง จับผิวพักตร์นุชน้องดูผ่องใส
+พระจุมพิตชิดชื่นระรื่นใน พลางเคล้นไคล้เคล้าพุ่มปทุมทอง
+ค่อยถนอมกล่อมเกลาเสาวรส บุปผาสดมิได้มีราคีหมอง
+เรณูนวลหวนตลบอบละออง พลางตระกองกอดขวัญให้บรรทม
+สนิทแนบแอบนางสำอางพักตร์ ภิรมย์รักเยาวมิตรสนิทสนม
+สุมาลัยได้น้ำค้างลงพร่างพรม ทั้งต้องลมกลิ่นกล้าผกากาญจน์
+พิรุณโรยโปรยปรายเป็นสายสาด สุนีฟาดเปรี้ยงเปรี้ยงเสียงประหาร
+พยุพยับอับพื้นโพยมมาน ชลธารเป็นระลอกกระฉอกชล
+ฝูงมัจฉาปลาใหญ่ในสมุทร บ้างดำผุดกลอกกลับอยู่สับสน
+เหล่าละเมาะเกาะเกียนก็เวียนวน ทุกตำบลกึกก้องท้องสินธู
+เมขลาล่อแก้วแววสว่าง อสูรขว้างขวานลั่นสนั่นหู
+ทุกเถื่อนถ้ำต่ำไต้เป็นไฟฟู มังกรชูแก้วสว่างกลางโพยม ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสนิทพิศวาส ไม่เคลื่อนคลาดจากนางสำอางโฉม
+จนดาวเดือนเลื่อนลับพยับโพยม พระแสนโสมนัสชื่นทุกคืนวัน ฯ
+๏ จะของดบทเบื้องเรื่องนี้ก่อน จะกล่าวย้อนถึงกรุงไกรไอศวรรย์
+ทวีปวังลังกาโดยสามัญ อันขอบคันนคเรศนิเวศน์วัง
+สุดสาครเสาวคนธ์วิมลมิ่ง ได้ครองสิงหลไว้เหมือนใจหวัง
+สืบกษัตริย์สุริย์วงศ์ดำรงวัง คิดอ่านตั้งขุนนางอย่างธรรมเนียม
+ฝรั่งไทยได้ยศหมดทั้งนั้น ไม่เดียดฉันท์วุ่นวายให้อายเหนียม
+ประทานยศงดงามตามธรรมเนียม พอทัดเทียมทั่วนครเหมือนก่อนมา
+ก็อยู่เย็นเป็นสุขไม่ทุกข์ร้อน ทั่วนครเกษมสันต์ต่างหรรษา
+บริบูรณ์พูนสวัสดิ์วัฒนา ชาวพารารื่นเริงบันเทิงใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนคเรศเกศกษัตริย์ เสวยสมบัติลังกาอัชฌาสัย
+เว้นสามวันเสด็จป่าพนาลัย ไปเฝ้าไทบิตุราชมาตุรงค์
+สามนักสิทธ์อิศโรสโมสร อยู่สิงขรป่าใหญ่ไพรระหง
+พยายามตามกิจเอาจิตปลง สองอนงค์ได้กสิณอภิญญาณ
+พระนักสิทธ์บิตุรงค์ทรงสวัสดิ์ โองการตรัสทักถามด้วยคำหวาน
+ยังอยู่พร้อมเผ่าพงศ์พระวงศ์วาน หรือถิ่นฐานของใครครรไลจร
+พระทูลความตามรับสั่งมาทั้งหมด แด่ดาบสสามพระองค์ผู้ทรงสอน
+แล้วทูลลากลับหลังยังนคร เสด็จจรเข้าในที่ไสยา ฯ
+๏ ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นนิเวศน์ ลือพระเดชทศพิธทุกทิศา
+ทั่วประเทศเขตแคว้นแดนลังกา ได้ความผาสุกสบายมาหลายปี
+ด้วยพระองค์ผู้ดำรงไอศวรรย์ ทุกคืนวันปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ทั้งศึกเสือเหนือใต้พวกไพรี มิได้มีแผ้วพานประการใด ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพวกทมิฬกินปักษา อยู่เมืองวาหุโลมเขตข้างเพทไสย
+คิดจะไปเฝ้าองค์พระทรงชัย จึงสั่งให้พวกทหารชำนาญทาง
+จะไปยังลังกามหาสถาน จงเตรียมการสารพัดจัดปีกหาง
+จะบินไปให้ดื่นพื้นนภางค์ เตรียมปีกหางไว้ให้ทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ เสนารับอภิวาทมาบาดหมาย ทั้งไพร่นายถ้วนทั่วตัวพหล
+พอรุ่งแจ้งสุริย์ใสพร้อมไพร่พล มาเกลื่อนกล่นในชลาหน้าพระลาน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าบุรีเข้าที่สรง สำอางองค์รจนามุกดาหาร
+ใส่มาลาวาวแววแก้วประพาฬ สอดสังวาลมรกตหมดมลทิน
+ถือธนูเนาวรัตน์ประภัสสร บทจรโดยจิตคิดถวิล
+แล้วขึ้นบนเกยชลาหน้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นโยธาเสนาใน
+พอฤกษ์ดีตีกลองก้องสนั่น บินพร้อมกันโกลาสุธาไหว
+กระบวนหน้ากระบวนหลังคับคั่งไป อยู่ที่ในอากาศดาษดา
+พลทัพนับแสนแน่นอเนก ราวกับเมฆมืดกลุ้มคลุ้มเวหา
+สิบห้าวันบรรลุถึงพารา เมืองลังกาสิงหลพลประชุม
+เจ้าวาโหมโสมนัสจัดข้าวของ สิงโตทองสี่ตัวมามั่วสุม
+ของวิเศษต่างต่างวางประชุม ให้คนคุมเข้าไปวางกลางพระโรง ฯ
+๏ ป่างพระหน่อบพิตรอดิศร สุดสาครออกที่นั่งบัลลังก์โถง
+พร้อมเสนาข้าไทในพระโรง ตีห้าโมงขึ้นพระแท่นแสนสำราญ
+ให้��ชิญพวกพาราเจ้าวาโหม กับเสนาวาหุโลมประโคมขาน
+เข้ามาเฝ้านบนอบลงหมอบกราน พระผู้ผ่านภพไตรปราศรัยพลัน
+เรียกให้นั่งยังอาสน์ลาดยี่ภู่ บรรดาหมู่พวกพหลพลขันธ์
+โปรดปราศรัยไต่ถามเนื้อความพลัน เกษมสันต์สุขาหรืออาดูร
+หรือขัดขวางอย่างไรในประเทศ จงแจ้งเหตุโภไคยมไหสูรย์
+ทั้งนงลักษณ์อัคเรศเกศตระกูล ยังเพิ่มพูนประดิพัทธ์สวัสดี ฯ
+๏ เจ้าวาโหมโสมนัสฟังตรัสถาม จึงทูลความจักรพรรดิ์กษัตริย์ศรี
+ว่าสุโขโรคาไม่ยายี สวัสดีเปรมปราสถาวร
+ด้วยพระเดชปกเกศเป็นที่ยิ่ง ศัตรูกริ่งเกรงจบสยบสยอน
+ไม่เบียดเบียนบีฑาประชากร ราษฎรอิ่มเอมเกษมใจ
+พระทรงฟังสังรเสริญเจริญยศ จึงมีพจนาตรัสปราศรัย
+ให้เลี้ยงดูหมู่พหลพลไกร แต่ท้าวไทวาโหมประโลมลาน
+ชวนเข้าไปในวังที่ตั้งเครื่อง พระย่างเยื้องขึ้นปราสาทราชฐาน
+เชิญขึ้นนั่งแท่นรัตน์ชัชวาล พระภูบาลสั่งกำนัลไปทันที
+ให้ไปเชิญเสาวคนธ์วิมลโฉม เจ้าวาโหมมาประณตบทศรี
+กับทั้งพระราชบุตรอย่าช้าที มาเดี๋ยวนี้เร็วราเธอมาคอย
+กำนัลในไปทูลนางกษัตริย์ โสมนัสที่ในจิตเพราะติดสอย
+เขานับถือซื่อนักไม่หลักลอย สู้ติดสอยไปมาเหมือนข้าไท
+นางตรัสชวนพระกุมารชาญสมร บทจรเสด็จมาอัชฌาสัย
+ถึงปราสาทราชฐานคลานเข้าไป บังคมไทภัสดาพระสามี ฯ
+๏ ฝ่ายวาโหมกราบก้มบังคมบาท พระนางนาฏปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+แล้วปราศรัยไต่ถามตามคดี นางเทวีชื่นชมภิรมยา
+แล้วเชิญให้เสพย์กระยาสุธาโภชน์ อันเอมโอชสารพันด้วยหรรษา
+เจ้าวาโหมโสมนัสถือสัจจา ด้วยปรีดารับประทานเครื่องหวานคาว ฯ
+๏ ฝ่ายพวกนางช่างบำเรอเสนอขับ ปี่พาทย์รับเพราะพริ้งล้วนหญิงสาว
+บ้างยักย้ายบรรเลงเป็นเพลงยาว ในเรื่องราวร้องขับให้จับใจ
+เจ้าวาโหมเสวยพลางทางพินิจ ให้จับจิตพิศวงให้สงสัย
+บังคมทูลตามระบอบที่ชอบใจ ยังมิได้เคยฟังแต่หลังมา ฯ
+๏ ครั้นอิ่มหนำสำราญการเสวย แล้วชมเชยทรงยศโอรสา
+ปางพระจอมนคเรศเกศลังกา ภิปรายปราศรัยเสร็จเสด็จจร
+ชวนพระยาวาโหมให้ลีลาศ ชมปรางค์มาศเนาวรัตน์ประภัสสร
+เครื่องต่างต่างอย่างฝรั่งแท่นนั่งนอน ทั่วนครกลไกมีหลายพรรณ
+เครื่องดนตรีตีเองเพลงฝรั่ง ฆ้องระฆังไม่ต้องตีดีขยัน
+ทั้งเครื่องแก้วแกมทองของสำคัญ ตั้งเป็นชั้นเกลื่อ���กลาดดาษเดียร
+ฝาผนังฝังกระจกเป็นเงาฉาย ช่างระบายต่างต่างล้วนช่างเขียน
+แล้วพาไปตำหนักทองห้องวิเชียร ราวกับเทียนจุดสว่างกระจ่างตา
+มีรูปนางอย่างเป็นเช่นกับหญิง ดูเพริศพริ้งน่ารักเป็นนักหนา
+เจ้าวาโหมชมเพลินเจริญตา คิดว่านารีจริงไม่กริ่งใจ ฯ
+๏ ครั้นชมเสร็จพระเสด็จออกข้างหน้า สั่งเสนาพร้อมพรั่งนั่งไสว
+ไปจัดแจงแต่งที่อันอำไพ เชิญท้าวไทไปสำนักตำหนักกลาง
+สั่งวิเสทนอกในให้ไปเลี้ยง ตามอย่างเยี่ยงสารพัดไม่ขัดขวาง
+ทั้งไพร่นายจ่ายให้ทั่วตัวขุนนาง ให้เหมือนอย่างก่อนเก่าเจ้าแผ่นดิน
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จขึ้นจากอาสน์ เข้าปรางค์มาศเสร็จสมอารมณ์ถวิล
+สถิตแท่นทองสีมณีนิล พร้อมยุพินนางบำเรอเสนอเรียง
+บ้างขับไม้มโหรีตีบัณเฑาะว์ ฟังเสนาะขับขานประสานเสียง
+แล้วโหยหวนครวญคร่ำทำสำเนียง พวกจำเรียงดีดสีตีประโคม ฯ
+๏ พระบรรทมสมสนิทนิมิตฝัน ว่าเพลิงนั้นไหม้ตึกดูฮึกโหม
+แล้วมียักษ์เหาะมาทางกลางโพยม เจ้าวาโหมจับได้ดังใจปอง
+พระพลิกฟื้นตื่นตกพระทัยหาย ไม่สบายหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+พออุทัยเรืองแรงไขแสงทอง สกุณก้องโกกิลาฝูงกาบิน
+พระเสด็จจากแท่นที่มณีรัตน์ แล้วทรงผลัดภูษาทรงสรงกระสินธุ์
+ไขสุหร่ายสายชลหมดมลทิน ชโลมกลิ่นเจือปนสุคนธาร
+แล้วทรงเครื่องเรืองระยับสำหรับกษัตริย์ ออกแท่นรัตน์รจนามุกดาหาร
+สะพรั่งพร้อมโหราพฤฒาจารย์ มาหมอบกรานเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ ตรัสประภาษแก่โหราว่าเราฝัน
+เมื่อเกือบรุ่งรังสีรวีวรรณ นิมิตฝันว่าไฟไหม้เข้ามา
+ที่ตึกกลางหว่างประตูข้างบูรพทิศ แล้วก็ติดลุกลามไปตามฝา
+มียักษ์ร้ายเรี่ยวแรงแผลงศักดา ถือคทาธรแกว่งเป็นแสงเพลิง
+เข้าลุยไล่ไพร่พลคนทั้งหลาย แตกกระจายวิ่งเปิดเตลิดเหลิง
+ยักษ์สำแดงแผลงอิทธิฤทธิ์เริง เป็นเปลวเพลิงรุ่งโรจน์โชตินา
+แล้วยังมีครุฑาอันสามารถ เอาจักรฟาดยักษ์ดิ้นสิ้นสังขาร์
+เพลิงก็ดับกลับตื่นฟื้นกายา พระโหราจงทำนายร้ายหรือดี ฯ
+๏ โหรคำนับขับไล่ในพระเคราะห์ เสาร์จำเพาะเดินมาร่วมราศี
+ถึงราหูคู่กาลกิณี คงจะมีศึกมาตำราทาย
+แล้วกราบทูลมูลความไปตามเรื่อง จะขุ่นเคืองเกิดศึกเหมือนนึกหมาย
+เป็นเที่ยงแท้เหมือนคำข้าทำนาย อั���ยักษ์ร้ายครุฑฆ่าด้วยการุญ
+จะมีผู้อาสาปราบข้าศึก ช่วยตรองตรึกขาดเหลือได้เกื้อหนุน
+ข้างต้นร้ายปลายดีจะมีคุณ พระศุกร์หนุนลัคนาทายว่าดี ฯ
+๏ พระทรงฟังโหรทายทำนายฝัน เคยแม่นมั่นไม่ใคร่ผิดในดิถี
+สั่งให้เตรียมป้อมค่ายไว้ให้ดี ทุกหน้าที่เชิงเทินเนินกำแพง
+ทั้งปืนหลักหักไฟอย่าให้ขาด จงเร่งกวาดเหล่าทหารชาญกำแหง
+มาซ้อมซักหักขัดเร่งจัดแจง กรมแสงสารพัดให้จัดการ
+เครื่องสาตราอาวุธชุดดินหู หมายให้รู้ทั่วกันดั่งบรรหาร
+ทั้งปืนผาหน้าไม้ที่ใช้การ เร่งคิดอ่านซ่อมแปลงตำแหน่งใคร
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขุนอำมาตย์เรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ให้เสมียนเขียนหมายรายกันไป การของใครซ่อมแปลงจัดแจงทำ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช กับครูบาทหลวงเฒ่าเมาออกหงำ
+ทั้งเรือรบเรือลำเลียงแล่นเรียงลำ ทุกคืนค่ำมิได้หยุดสุดอาวรณ์
+บาทหลวงยิ้มอิ่มเอมเกษมสุข เหมือนยกทุกข์เอาไปขว้างกลางสิงขร
+ที่หิวโหยโรยราความอาวรณ์ ค่อยวายร้อนเรื่องวิตกในอกใจ
+จึงเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ มานั่งชิดยิ้มแย้มดูแจ่มใส
+ว่าครั้งนี้กูเห็นไม่เป็นไร คงจะได้ลังกาอย่าปรารมภ์
+การอุบายหลายอย่างทางพระเวท ของวิเศษจริงนะวะกูสะสม
+เองอย่าได้หวาดหวั่นพรั่นอารมณ์ คงจะสมปรารถนาเอ็งอย่าแคลง
+แล้วอ้ายท้าวพ่อตาก็มาด้วย เขาคงช่วยป้องกันด้วยขันแข็ง
+เราขึ้นบกยกไปตั้งเอากลางแปลง ตั้งค่ายแบ่งผู้คนเป็นกลไก
+ผูกพยนต์พลรบสมทบทัพ เข้ารบรับเล่นกันให้หวั่นไหว
+แม้นได้ทีตีรุดเร่งจุดไฟ เอาให้ได้ด้วยกำลังอย่าฟังมัน
+แกพูดจากล้าแข็งมีแรงเรี่ยว พลางเข่นเขี้ยวหวังจะได้ไอศวรรย์
+ขึ้นเสียงเอะอะอุทั้งดุดัน ไม่เป็นอันกินอยู่ดูแต่ทาง
+เรือก็แล่นลมจัดไม่ขัดข้อง จะขึ้นล่องเร็วจัดไม่ขัดขวาง
+แกยังร้องว่าช้าผิดท่าทาง เอาใบกางขึ้นพร้อมอย่าอ้อมวง
+เร่งบอกให้ทุกลำเรือกำปั่น ใครไม่ทันตัวนายทั้งไต้ก๋ง
+จะเอาโทษให้ถึงตายวายชีวง ตัดสินลงตามอาญาพวกมาเรือ
+เหมือนกฎหมายข้างฝรั่งตั้งพิกัด เอาเชือกรัดคอตายมิให้เหลือ
+ทั้งนายท้ายนายลำประจำเรือ ให้เป็นเหยื่อมัจฉาในสาคร
+แล้วลุกเดินถือกระบี่ที่ตำแหน่ง ใครแอบแฝงไม่ฟังดูกูสอน
+จะปรับโทษเหมือนขบถที่โทษกรณ์ ให้เร่��จรเร็วไวดังใจกู
+แล้วไปนั่งยังที่เก้าอี้ใหญ่ ให้พวกไพร่ทั้งสิ้นบดดินหู
+กำลูกพลุเผาค่ายใส่ธนู สำหรับกรูกันเข้ายิงชิงเอาเมือง
+จับอ้ายพวกเข้ามาอยู่เหมือนผู้ร้าย เอาไปขายอ้ายพม่าให้ตาเหลือง
+กูจะทำตอบแทนที่แค้นเคือง คืนเอาเมืองให้จงได้ดั่งใจปอง
+เรือก็แล่นเร็วรัดลมพัดฉิว ทั้งธงทิวหกหันผันผยอง
+อีกวันครึ่งก็จะถึงดังจิตปอง เอากล้องส่องเห็นไวไวยังไกลตา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเรือตระเวนเจนสมุทร เที่ยวแล่นรุดดูไปในทิศา
+ตามประเทศเขตแคว้นแดนลังกา ระวังข้าศึกอยู่ไม่รู้วาย
+พอเห็นลำกำปั่นสักพันเศษ ผิดสังเกตที่จะมาเที่ยวค้าขาย
+จำจะแล่นไปให้รู้ดูแยบคาย ด้วยอุบายจะให้แจ้งแห่งเนื้อความ
+เรือตระเวนเจนทางกลางสมุทร ก็แล่นรุดเข้าไปใกล้จะไต่ถาม
+บาทหลวงแลเห็นไรไรร้องให้ตาม คงได้ความจริงจังในลังกา
+พวกต้นหนนายท้ายจงบ่ายเข็ม ออกแล่นเล็มชักใบไปข้างขวา
+ก้าวสกัดตัดทางหว่างคงคา พอนาวาทันกันตะวันรอน
+บาทหลวงให้พวกล่ามออกถามไต่ มิใช่ใครเป็นฝรั่งนั่งสลอน
+จึงปราศรัยไต่ถามนามกร ว่าจะจรไปข้างไหนจงให้การ ฯ
+๏ พวกตระเวนเห็นว่าเป็นข้าศึก มันพูดฮึกดูประหลาดทั้งอาจหาญ
+จำจะหลอกมิให้รู้ดูอาการ จึงว่าขานบอกกับล่ามตามทำนอง
+เรามาแต่โกสินกบิลพัสดุ์ ปะสลัดเก็บเอาทั้งข้าวของ
+จะสู้รบมันไม่ได้ดังใจปอง ต้องแล่นล่องเลียบฝั่งเข้าลังกา
+ซื้ออาหารเป็นเสบียงเลี้ยงลูกจ้าง จะไปทางลำน้ำสำปันหนา
+นี่ท่านยกทัพใหญ่ไปไหนมา คุมเภตราจะไปตีบุรีใด ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งฟังล่ามเขาถามซัก แจ้งประจักษ์มั่นคงไม่สงสัย
+อยากจะใคร่รู้ความถามออกไป ว่ากรุงไกรนครายังถาวร
+หรือย่อยยับอับจนคนทั้งหลาย หรือสบายภิญโญสโมสร
+เองเข้าไปในประเทศเขตนคร ราษฎรเจ้าพารายังการุญ
+หรือขัดสนจนยากอยากใคร่รู้ เองเล่ากูไปให้สิ้นดินกระสุน
+อย่าปิดบังครั้งนี้จะมีคุณ จะการุญตัวมึงให้ถึงใจ ฯ
+๏ กองตระเวนนึกไปว่าอ้ายนี่ มันจู้จี้พูดมากถลากไถล
+จำจะหลอกไต่ถามเป็นความใน เอาให้ได้จริงจังฟังมันดู
+แล้วจะบอกเข้าไปในนิเวศน์ ฟังเอาเหตุเสียให้สิ้นเหมือนกินหมู
+ล้วงตับไตให้ถนัดอ้ายศัตรู จะได้รู้ไส้พุงที่มุ่งมา
+แล้วจึงว่าข้าแต่ท่านแม่ทัพ ดูย่อยยับผู้คนจนนักหนา
+แต่ก่อนเก่าข้าพเจ้าเคยไปมา เมื่อครั้งฝาหรั่งอยู่ในบูรินทร์
+เห็นผู้คนพลเมืองก็เนื่องแน่น ทั้งแว่นแคว้นธารท่าชลาสินธุ์
+เดี๋ยวนี้น้อยเต็มประดาในธานินทร์ ดูหมดสิ้นเงียบเหงาเห็นเบาครัน
+แม้นเกิดศึกฮึกฮักมาหักโหม เข้าจู่โจมเห็นจะได้ไอศวรรย์
+จะไม่ต้องรบราถึงฆ่าฟัน เป็นแค่ชั้นเชิงหลอกเห็นออกมือ ฯ
+๏ บาทหลวงรู้แยบคายเห็นตายราบ เปรียบเหมือนดาบหักหายกลับได้ถือ
+แกดีใจลุกมาแล้วหารือ เองคนซื่อรู้ระบอบกูขอบคุณ
+อันลังกาฝาหรั่งแต่ครั้งก่อน จะเย็นร้อนขาดเหลือกูเกื้อหนุน
+มาเสียทีอีวัณฬาบ้ากามคุณ จึงเกิดวุ่นเสียเมืองเคืองระคาย
+ต้องพลัดพรากจากญาติพระศาสนา พวกไทยมารบริบเอาฉิบหาย
+จนต้องเที่ยวเลี้ยวลัดกระจัดกระจาย เดี๋ยวนี้หมายจะมาตีบุรีคืน
+เห็นจะได้หรือมิได้อย่างไรหวา เองไปมารู้ชัดไม่ขัดขืน
+แต่พอเป็นที่หวังให้ยั่งยืน เองเป็นพื้นนำไปคงได้การ
+แม้นได้เมืองลังกาอาณาจักร จะจงรักถึงใจหลายสถาน
+เองก็คงสิทธิ์ขาดราชการ ฝ่ายทหารทั้งจังหวัดปัถพี
+กองตระเวนพูดจาถ้าเช่นนั้น จะผ่อนผันตามติดไม่คิดหนี
+แต่อาวุธสิ่งไรยังไม่มี สลัดตีเก็บหมดลงอดโซ
+แม้นท่านให้กำลังทั้งอาวุธ จะต่อยุทธ์ชิงชัยได้อักโข
+เปรียบเหมือนถืออาญาสิทธิ์อิศโร มีเขนโล่บังตัวไม่กลัวใคร ฯ
+๏ บาทหลวงฟังเห็นจริงทุกสิ่งสิ้น นิยมยินดีแท้จะแก้ไข
+เองอย่าเป็นทุกข์ร้อนอาวรณ์ไป กูจะให้สารพันไม่ฉันทา
+แต่จริงจังยังกล่าวทั้งบ่าวไพร่ กูจะให้อาวุธไม่มุสา
+ถ้าแม้นเองช่วยกันดั่งสัญญา เสร็จลังกากูจะให้เป็นนายพล ฯ
+๏ กองตระเวนเห็นเชื่ออ้ายเสือโคร่ง กูจะโกงอ้ายเฒ่าเอาสักหน
+แล้วว่าท่านอย่าได้แคลงระแวงวน ข้าเป็นคนซื่อตรงไม่วงเวียน
+จะช่วยท่านจนสำเร็จให้เสร็จศึก ข้าตรองตรึกพูดจาใช่พาเหียร
+เป็นความในใจประสงค์ไม่วงเวียน ขอพากเพียรรบรับทัพลังกา ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นจริงแจ้งไม่แคลงจิต มันสะกิดถูกที่คันก็หรรษา
+จึ่งสั่งพวกคนใช้ในเภตรา ให้ขนอาวุธส่งลงในเรือ
+ทั้งปืนใหญ่ปืนน้อยร้อยกระบอก ทั้งดาบหอกแจกทุกคนให้ล้นเหลือ
+แจกเสบียงเลี้ยงไพร่ทั้งนายเรือ ทั้งข้าวเกลือขนไปจะได้กิน
+แล้วแกสั่งว่าให้รีบไปก่อน จงผันผ่อนคิดให้สมอารมณ์ถวิล
+ไปคอยท่าหน้าด่านชานบุรินทร์ ชายกระสินธุ์เข้าออกเร่งบอกมา
+แต่เช้าตรู่กูจะยกกระบวนทัพ ไปตั้งรับข้าศึกได้ปรึกษา
+กองตระเวนรับคำแล้วอำลา แล่นเข้ามาปากน้ำด้วยชำนาญ
+แล้วร่างบอกลอกใส่ในกระดาษ แจ้งข้อราชการศึกที่ฮึกหาญ
+ลงเรือช่วงล่วงไปมิได้นาน เอาเรื่องสารในฉบับขึ้นกราบทูล ฯ
+๏ ขุนนางรับสาราพาขึ้นเฝ้า พระจอมเจ้าธรณินปิ่นไอศูรย์
+ให้ทราบความตามเล่าที่เค้ามูล นเรนทร์สูรสั่งให้อ่านสารแสดง ฯ
+๏ ในเรื่องบอกกองตระเวนเจนสมุทร เที่ยวแล่นรุดตามเกาะเสาะแสวง
+ปะกำปั่นพันร้อยแล่นลอยแซง ตามเขตแขวงวนวังแดนลังกา
+ข้าพเจ้าแล่นไปเรียกให้แวะ มันแค่นแคะถามซักเอานักหนา
+ข้าพเจ้าจึงแถลงแจ้งกิจจา บอกว่ามาแต่ประเทศเขตนคร
+นคราธานินทร์กบิลพัสดุ์ มันจึงจัดแจงตั้งแต่สั่งสอน
+ให้มาตีเมืองด่านชานนคร พระภูธรจงแจ้งแห่งคดี
+อันมานี้มิใช่ใครหาไหนเล่า บาทหลวงเฒ่าที่มันล่าพากันหนี
+ข้าพเจ้าล่อลวงดูท่วงที วันพรุ่งนี้จะยกมารบธานินทร์ ฯ
+๏ พอสิ้นคำหารือหนังสือบอก พวกด่านนอกคงคาชลาสินธุ์
+พระตรัสสั่งเสนาในธานินทร์ ให้ขนดินลากปืนขึ้นเชิงเทิน
+ทั้งน้ำท่าหาไว้ให้ทุกแห่ง รอบกำแพงรบรุกฉวยฉุกเฉิน
+คอยดับไฟไล่คนบนเชิงเทิน ให้ขึ้นเดินทุกหมวดเร่งตรวจตรา
+แล้วสั่งอาลักษณ์เสมียนเร่งเขียนสาร ไปแจ้งการทูลสมเด็จพระเชษฐา
+แล้วให้ไปรมจักรนัครา ตั้งกรุงการะเวกแจ้งแห่งคดี
+ไปเมืองเซ็นบอกนัดดาวายุพัฒน์ ให้รีบจัดเร็วไวในดิถี
+ว่าข้าศึกมาประชิดติดบุรี แล้วไปที่หน่อกษัตริย์หัสกัน
+กับเมืองพระวลายุดาด้วย ให้มาช่วยรบรับเป็นทัพขัน
+ทั้งอาพี่หลานลูกที่ผูกพัน มาช่วยกันตามวงศ์พงศ์ตระกูล
+เอาสารส่งลงเรือไปทุกแห่ง ตามตำแหน่งกรุงไกรมไหสูรย์
+ไปทุกเมืองแต่ล้วนวงศ์พงศ์ประยูร ขึ้นกราบทูลทั่วประเทศนิเวศน์วัง
+ถวายสารการณรงค์ทุกองค์เสร็จ เชิญเสด็จช่วยศึกเหมือนนึกหวัง
+ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงวัง เสร็จออกนั่งพระโรงรัตน์ชัชวาล
+ขุนเสนาพาพวกลังกาเฝ้า ต่างก้มเกล้าภูวไนยถวายสาร
+พระตรัสสั่งพระศรีปรีชาชาญ ให้คลี่สารศุภลักษณ์อักขรา ฯ
+๏ ในสารศรีสุดสาครบวรนาถ บังคมบาทพงศ์นารายณ์ทั้งซ้ายขวา
+ทูลกระหม่อมจอมองค์วงศ์พระอา ให้ทราบฝ่าบาทบงสุ์พระทร��ชัย
+ว่าบัดนี้เกาะลังกามหาสถาน บังเกิดการศึกเสือเหลือวิสัย
+ทั้งน้ำบกยกมาพร้อมล้อมกรุงไกร เป็นศึกใหญ่กว่าทุกครั้งแต่หลังมา
+ใช้พยนต์มนต์เวทวิเศษขลัง เหลือกำลังหมู่พหลพลอาสา
+จะฆ่าฟันมันไม่ตายวายชีวา เชิญพระมาดับร้อนให้ผ่อนเย็น ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงสดับ ให้คั่งคับเขาฉลองตรองไม่เห็น
+ควรจะไปดับร้อนให้ผ่อนเย็น เห็นจะเป็นมังคลามาราวี
+พระตรัสสั่งเสวกาพฤฒามาตย์ ให้หมายบาดแขกชวากะลาสี
+เหล่าล้าต้าต้นหนที่คนดี เราจะกรีธาทัพไปรับรอง
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จลุกจากอาสน์ ขุนอำมาตย์ได้ฟังรับสั่งสนอง
+มาบาดหมายเตรียมตรวจทุกหมวดกอง ให้ถูกต้องตามประสงค์พระโองการ
+เรือที่นั่งดั้งกันสุวรรณหงส์ ให้เตรียมลงทอดท่าไว้หน้าฉาน
+กำปั่นรบครบเสร็จสำเร็จการ คอยพระผ่านธรณินปิ่นนคร ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร สั่งองค์อัครชายาสุดาสมร
+ทั้งสองนางซ้ายขวาพะงางอน เป็นการร้อนพี่จะลาสุดาดวง
+ศึกมาติดลังกาอาณาเขต บังเกิดเหตุทุกข์ใจเป็นใหญ่หลวง
+จะต้องไปปราบปรามตามกระทรวง เจ้าพุ่มพวงอยู่พาราจงถาวร
+จงปกป้องครองกันเถิดขวัญเนตร ทั้งแก้วเกษรารำภาสมร
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จบทจร จากบรรจถรณ์แท่นบรรทมตรมฤทัย
+ออกข้างหน้าคลาไคลไปปากน้ำ เห็นเรือกำปั่นยอดทอดไสว
+ลำที่นั่งดั้งกั้นเป็นหลั่นไป เสนาในน้อมประณตบทมาลย์ ฯ
+๏ ครั้นฤกษ์ดีเสด็จลงทรงกำปั่น ให้โห่ลั่นไปทางข้างอิสาน
+ลำที่นั่งตั้งเข็มเต็มชำนาญ พวกทหารพร้อมพรั่งทั้งนั่งยืน
+เรือบรรดามาตามหลามสมุทร ก็รีบรุดเร็วรัดไม่ขัดขืน
+พวกฝรั่งแออัดบางยัดยืน ยิงครั่นครื้นโห่เร้าจะเอาชัย
+เรือที่นั่งดั้งกั้นเป็นหลั่นลด ตามกันหมดธงทิวปลิวไสว
+ชมละเมาะเกาะแก่งทุกแห่งไป แล่นเข้าในทะเลลมยมนา ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์สุริย์วงศ์ดำรงราชย์ ทั้งเบื้องบาทสมเด็จพระเชษฐา
+สินสมุทรวุฒิไกรได้สารา ว่าลังกาเกิดศึกนึกคะนึง
+เห็นจะเป็นมังคลานราราช กับพระบาทหลวงจิตมันคิดหึง
+เพราะเป็นคนอันธพาลสันดานดึง พระรำพึงในพระทัยให้รัญจวน
+จำจะไปกำจัดอ้ายสัตว์ร้าย มันวุ่นวายทุจริตทำผิดผวน
+จึงสั่งให้จัดแจงแต่งกระบวน เลือกแต่ล้วนพวกทหารชาญณรงค์
+ให้ตบแต่งกำปั่นสุวรรณมาศ ใส่ใบตาดกุก่องทอ��ระหง
+ทั้งเรือรบครบกระบวนปักทวนธง จัตุรงค์เสนาพลากร
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จเข้าที่สรง สำอางองค์เนาวรัตน์ประภัสสร
+สั่งอรุณรัศมีมีสุนทร พะงางอนกัลยาอย่าคลาไคล
+อยู่ปกป้องครองสนมกำนัลนาฏ พระยุรยาตรจากห้องอันผ่องใส
+เสด็จไปลงกำปั่นด้วยทันใด เสนาในพร้อมพรั่งตั้งประโคม
+พอฤกษดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก เร่งให้ออกอ่าวผลึกแห่ฮึกโหม
+ยิงปืนใหญ่ก้องกึกครื้นครึกโครม ทั้งประโคมสังข์แตรแซ่สำเนียง
+ให้แล่นลัดตัดทางข้างอิสาน ก้องกังวานคลื่นลมระดมเสียง
+ทั้งเรือรบเรือไล่ใส่เสบียง ออกแล่นเรียงรีบมุ่งกรุงลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายวลาวายุพัฒน์หัสกัน ลงกำปั่นพร้อมพหลพลอาสา
+เสียงพิลึกกึกก้องกลองสัญญา ออกนาวาจากอ่าวแล่นก้าวไป
+วายุพัฒน์จัดพหลพลรบ แล่นมาพบปะเจ้าอาพลางปราศรัย
+หัสกันออกจากท่าสุลาลัย พลางใช้ใบมาในทางกลางสินธู
+มาปะกันทั้งสามพลางถามไต่ ว่าศึกใหญ่กว่าแต่ก่อนเห็นอ่อนหู
+อันความคิดสังฆราชเหมือนชาติงู มันไม่รู้จบบทเพราะคดงอ
+วายุพัฒน์ขัดใจว่าใช่ญาติ ไปรุกราชรบฆ่านักหนาหนอ
+เป็นสิ้นญาติขาดเถาสิ้นเหล่ากอ แต่แม่พ่อเขายังสู้ไม่รู้คุณ
+สำมะหาอะไรกับน้องหลาน เขาเป็นพาลเหมือนครูผู้อุดหนุน
+แต่แรกถือว่าเป็นอากลับทารุณ เป็นสิ้นบุญสิ้นชาติญาติกา ฯ
+๏ หัสกันน้องยาจึ่งว่าขาน เพราะคบพาลเสียญาติศาสนา
+อันตัวน้องเห็นฤทธิ์คิดระอา สิ้นสัจจากันแต่ครั้งยังอยู่เมือง
+แทบจะตายหลายหนจนป่นปี้ นี่ครูดีช่วยคิดช่วยปลิดเปลื้อง
+จึงได้รอดชีวาเที่ยวหาเมือง จะร่ำเรื่องไปก็แค้นแน่นอุรา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วลายุดาราช ว่าสิ้นญาติขาดเชื้อเพราะเหลือหา
+เป็นเหตุผลต้นเริ่มแต่เดิมมา เพราะปัญญาสังฆราชชาติคนโกง
+สอนให้เราเหล่านี้กระทำผิด ทุจริตวุ่นวายจะตายโหง
+ต้องพลัดพรากยากจริงออกวิ่งโทง เพราะแกโกงพาลำบากให้ยากเย็น
+แต่ครั้งนี้พี่น้องพวกพ้องญาติ อย่าได้ขาดความรักคงหักเห็น
+น้ำใจเราสุจริตเพราะจิตเย็น จะได้เห็นนับถือว่าซื่อตรง
+กษัตริย์สามสนทนาปรึกษาเสร็จ แล้วสำเร็จเรื่องความตามประสงค์
+ต่างคำนับกลับไปยังที่นั่งทรง ให้แล่นตรงตามกันเป็นหลั่นไป ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช กับครูบาทหลวงครั้นตรู่สุริย์ใส
+ให้เข้าฝั่งไปกระทั่งถึงเวียงชัย กำปั่นใบแต่ที่มาสักห้าพัน
+คนสำหรับนับแสนแน่นอเนก ทหารเอกกำกับเป็นทัพขัน
+เข้าทอดท่าหน้าปากน้ำที่สำคัญ แล้วให้ลั่นปืนใหญ่เอาใบลง
+ทอดสมอรอเรียงเคียงขนาน ปิดทางด่านกักเรือที่เหลือหลง
+แล้วสั่งพวกเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ให้ยกตรงตีด่านชานบุรี
+บาทหลวงไล่ไพร่พลขึ้นบนป้อม ทหารล้อมอยู่ด่านชานกรุงศรี
+พวกชาวเมืองขึ้นเชิงเทินเนินบุรี แล้วให้ตีกลองศึกเสียงครึกโครม
+ประจุปืนน้อยใหญ่ใส่ดินหู ข้างพวกหมู่ข้าศึกวิ่งฮึกโหม
+ยกค่ายตั้งบังปืนเสียงครื้นโครม ชาวเมืองโหมโห่พลันให้ลั่นปืน
+พวกข้าศึกฮึกหาญถือขวานหมู ฟันประตูด่านหน้าไม่ฝ่าฝืน
+ชาวเมืองพุ่งแหลนหลาวทั้งง้าวปืน ฝรั่งยืนต่อแย้งแทงด้วยตรี
+บ้างล้มตายก่ายกองทั้งสองฝ่าย จนสุริย์ฉายแสงกล้าในราศี
+บาทหลวงเร่งมังคลาอย่าช้าที ให้ขึ้นตีเอาชัยให้ได้การ
+แกเร่งรัดจัดไพร่ไล่พหล ให้เพิ่มคนศักดาที่กล้าหาญ
+แล้วแต่งตัวขึ้นม้าอาชาชาญ ศิษย์อาจารย์ท้าวภุเกศขึ้นเขตแดน
+ยกพหลพลเภตราสิบห้าหมื่น ทหารปืนดาบง้าวทั้งหลาวแหลน
+เครื่องอาวุธต่างต่างทั้งดั้งแพน ยกมาแน่นเกลื่อนกลาดดาษดา ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยารักษาด่าน เห็นทหารคึกคักมานักหนา
+จึ่งสั่งพวกม้าใช้ให้ไคลคลา ไปพารากราบทูลมูลความ
+เหลือกำลังครั้งนี้เห็นหนักแน่น นับหมื่นแสนผู้คนมากล้นหลาม
+ขอกองทัพรีบมาอย่าช้าความ ให้เร่งตามลงมาอย่าช้าที
+เหลือกำลังวังชาข้าพเจ้า จงโปรดเกล้าอย่างประณตบทศรี
+แม้นช้านักเมืองด่านชานบุรี จะเสียทีข้าศึกเหมือนตรึกตรอง
+พวกม้าใช้รีบไปยังนิเวศน์ นำเอาเหตุเข้าประมูลทูลฉลอง
+พร้อมเสนาข้าเฝ้าทูลละออง ทูลสนองเรื่องราวแก่ท้าวไท ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ ฟังอำมาตย์ทูลสารแล้วขานไข
+ให้เร่งรัดจัดพลสกลไกร เราจะไปเมืองด่านชานชลา
+วันนั้นพร้อมเสวกาเจ้าวาโหม ทูลประโลมขอคำนับรับอาสา
+เชิญพระจอมนครินทร์ปิ่นประชา อยู่พาราอย่าเพ่อเสร็จเสด็จจร
+ข้าพเจ้าจะไปรับเป็นทัพหน้า แม้นเหลือบ่าจึงจะแจ้งแห่งอักษร
+มากราบทูลมูลเหตุจึงเสร็จจร สุดสาครกรุงกษัตริย์จึงตรัสพลัน
+ว่าดูราวาโหมผู้เพื่อนยาก สู้กรำกรากมาในป่าพนาสัณฑ์
+เราจะไปรับรบสมทบกัน ได้ผ่อนผันโดยปัญญาได้หารือ
+พระตรัสสั่งเสนาที่กล้าแข็ง เร่งจัดแจงกองทัพเคยนับถือ
+เกณฑ์พหลพลศึกเคยฝึกปรือ มีฝีมือเร่งเอาเข้ากระบวน
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นปรางค์มาศที่ประทมภิรมย์สงวน
+พระนึกถึงความฝันให้รัญจวน โหรคำนวณทายทิศไม่ผิดเลย
+พระตรัสเรียกเสาวคนธ์วิมลสมร เป็นการร้อนเต็มทีเจ้าพี่เอ๋ย
+มาเกิดศึกขึ้นนะแม้นละเลย เขาจะเย้ยเราได้ต้องไคลคลา
+พลางแต่งองค์ทรงเครื่องพิชัยยุทธ์ เหน็บอาวุธพริ้งพรายทั้งซ้ายขวา
+พระหัตถ์กุมไม้เท้าของเจ้าตา ทรงมาลาหนังหมีล้วนสีดำ
+ประนมหัตถ์พัทยาเทพารักษ์ สิทธิศักดิ์จงช่วยชุบอุปถัมภ์
+ข้าถือสัตย์วัจนังเหมือนยังคำ แล้วบริกรรมคาถามหามนต์
+เสด็จออกข้างหน้าเสนากลาด ระดาดาษพร้อมพรั่งทั้งพหล
+ครั้นฤกษ์ดีคลี่คลายขยายพล เดินเกลื่อนกล่นจากเมืองแน่นเนืองไป
+ข้างทัพหน้าวาหุโลมประโคมฆ้อง เสียงกึกก้องธรณินแผ่นดินไหว
+จัตุรงค์โยธาเสนาใน ก็ยกไปตามทางกลางบุรินทร์ ฯ
+๏ ป่างพระจอมจักรพงศ์องค์กษัตริย์ ทรงกัณฐัศว์ม้ามังกรอาวรณ์ถวิล
+ให้คั่งแค้นพวกศัตรูหมู่ไพริน ไม่รู้สิ้นศึกเสือเหลือระอา
+พลางเร่งทัพขับพหลพลทหาร เกือบถึงด่านพลางก็ตรึกพระปรึกษา
+แก่เสนาธิบดีผู้ปรีชา เร่งให้ม้าเร็วไวไปก่อนเรา
+ดูท่าทางกองทัพจะรับสู้ เปิดประตูข้างข้างริมหว่างเขา
+จะได้ปล่อยพวกพหลพลของเรา ให้รีบเข้าไปข้างหน้ารักษาทาง
+สุริยงลงลับพยับย่ำ จะใกล้ค่ำสุริยันพอจันทร์สาง
+ครั้นม้าใช้ไปถึงบ้านที่ย่านกลาง อันหนทางยังอีกกึ่งตะบึงไป
+พอได้ยินเสียงปืนดังครื้นครั่น พิลึกลั่นโลกาสุธาไหว
+พลางรีบเร่งตีม้าให้คลาไคล ครั้นเกือบใกล้เขตแคว้นแดนนคร
+พอม้าใช้ในเมืองวิ่งควบขับ ตีสำทับออกจากด่านชานสิงขร
+มาปะพวกม้าใช้ในนคร เป็นการร้อนจะเสียด่านชานบุรี
+แล้วทูลว่าพระองค์ดำรงภพ ให้สมทบคอยพหลพลกรุงศรี
+แล้วรีบเร่งตีม้าไม่ช้าที จนถึงที่ทัพใหญ่เข้าไปพลัน
+เข้าทูลองค์พงศ์กษัตริย์ให้จัดทัพ นายด่านรับกับพหลพลขันธ์
+เหลือกำลังครั้งนี้ทีสำคัญ พระทรงธรรม์จงแจ้งแห่งเนื้อความ ฯ
+๏ ป่างกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงสดับ เร่งให้ขับพวกทหารชาญสนาม
+ไม่รอรั้งตั้งหน้าพยายาม รีบไปตามม้าใช้ในกลางคืน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช กับครูบาทหลวงขี่ม้าเข้าฝ่าฝืน
+เร่งพหลพลทหารชำนาญปืน ทั้งสี่หมื่นให้ประสมระดมกัน
+พาดบันไดไล่คนขึ้นบนป้อม ทหารพร้อมยิงแย้งด้วยแข็งขัน
+พวกชาวด่านสู้รบหลบไม่ทัน พัลวันวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชพระบาทหลวง เห็นได้ท่วงทีไล่พวกไพร่หนี
+ฟันประตูกรูกราวเข้าบุรี สั่งให้ตีกลองสัญญาพลากร
+เมืองด่านแตกแยกย้ายพลัดพรายวุ่น ชุลมุนอุ้มลูกแบกฟูกหมอน
+บ้างหอบมุ้งรุงรังทั้งที่นอน แม่ลูกอ่อนวิ่งเบียดกระเดียดเปล
+ทั้งผ้าอ้อมน้อยใหญ่ส่งให้ผัว แล้วแหกรั้ววิ่งนุงออกยุ่งเก๋
+พวกป่วยไข้โกโรเดินโซเซ เที่ยวหันเหหอบรวนทั้งครวญคราง
+ที่เสียตาเมียพาไปแอบรก เอาเสื่อปกซุ่มซ่อนลงนอนขวาง
+นางเมียหนีไปแต่ตัวเจ้าผัวคราง มันทิ้งขว้างเสียให้ตายวายชีวา
+พวกฝรั่งยกเข้าตั้งยังเมืองด่าน แล้วคิดการผูกพยนต์มนต์คาถา
+เอาหญ้าทำรูปคงเป่ามนตรา ให้ถืออาวุธไว้ใช้เหมือนคน
+ล้อมจนรอบขอบเขตเมืองปากน้ำ ยืนประจำตามตำแหน่งทุกแห่งหน
+เว้นแต่ไม่พูดจาภาษาคน เที่ยวเวียนวนเดินรอบขอบกำแพง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายทัพลังกาครั้นมาถึง เห็นอื้ออึงล้วนทหารชาญกำแหง
+ทั้งฟืนไฟในเมืองรุ่งเรืองแดง ก็รู้แจ้งว่าเสียด่านชานชลา ฯ
+๏ ป่างพระจอมนัคเรศเกศกษัตริย์ โองการตรัสสั่งพหลพลอาสา
+ทั้งทัพหน้าทัพหนุนขุนเสนา แต่บรรดาหมื่นขุนทั้งมุลนาย
+พอรุ่งเช้าเราจะแยกเข้าแหกด่าน จัดทหารไว้ให้ทันจะผันผาย
+เข้าหักโหมโจมไล่ให้กระจาย คิดอุบายล่อลวงดูท่วงที
+พระสั่งให้รอราโยธาทัพ อย่านอนหลับในระวางหว่างวีถี
+ทั้งฟืนไฟจงระงับดับให้ดี อย่าให้มีแสงสว่างกระจ่างตา
+แต่งผู้คนพลไพร่ไว้ให้พร้อม จะยกอ้อมชิงแดนให้แน่นหนา
+พอเช้าตรู่กรูกราวเข้าประดา ชิงพาราเอาให้ได้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมื่อเมืองเสีย ทั้งลูกเมียวิ่งวนเที่ยวขนของ
+ฝรั่งไล่คลุกคลีหนีลงคลอง ทั้งเงินทองใส่กระบุงพะรุงพะรัง
+ท่านผู้หญิงห่มมุ้งหิ้วถุงเบี้ย ทั้งผัวเมียสั่นงกดังตกถัง
+ลงวิ่งฉุยลุยน้ำเหลือกำลัง กลัวฝรั่งมันจะฆ่าปรึกษาเมีย
+เราขึ้นฝั่งยั้งหยุดแล้วขุดหลุม เอาหญ้าคลุมซ่อนตัวอย่างตั้วเหีย
+พลางขึ้นฝั่งระวังตัวทั้งผัวเมีย ค่อยแคะเขี่ยขุดหลุมพอหุ้มตัว
+ลงไปนอนคุดคู้เหมือนหนูพุก ไม่มีสุขอ่อนเปลี้ยทั้งเมียผัว
+สวดนโมตาแฉะที่แพะกลัว ทั้งเมียผัวบ่นภาวนาไป ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพสุดสาครราช ภาณุมาศรุ่งรางสว่างไข
+ให้ยกพวกหมู่ทหารอันชาญชัย ทั้งคบไฟโห่ร้องก้องสำเนียง
+ยิงปืนผาหน้าไม้ทั้งใหญ่น้อย โยธาพลอยโห่ลั่นสนั่นเสียง
+ทั้งทัพหน้าทัพหลังกองข้างเคียง ระดมเสียงปืนลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงเกณฑ์ไพร่ให้ขึ้นป้อม ทหารพร้อมโยธาทั้งหน้าหลัง
+ให้ปล่อยปืนครื้นครั่นสนั่นดัง พวกฝรั่งยืนจ้องช่องเสมา
+หลอมตะกั่วคั่วทรายน้ำมันสาด คนขยาดล้มตายวายสังขาร์
+หุ่นพยนต์ยืนแย้งแกว่งสาตรา จะเข่นฆ่ามันไม่ตายวายชีวี ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช กับครูบาทหลวงเปรมเกษมศรี
+เห็นพหลพลไพร่นั้นได้ที เร่งให้ตีกลองรบสมทบพล
+เรียกโยธาห้าหมื่นถือปืนผา ยิงประดาพร้อมเสร็จดังเม็ดฝน
+ทหารไทยเหลือกำลังประทังทน ก็แตกย่นย่อยยับอัปรา ฯ
+๏ ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ ให้แค้นขัดเคืองจิตพวกมิจฉา
+จึงเอื้อนอรรถตรัสสั่งขุนเสนา ให้รั้งราพวกพลสกลไกร
+จึงปรึกษาวาโหมผู้เรืองฤทธิ์ ท่านจะคิดหักหาญสถานไหน
+จะรบราฆ่าฟันไม่บรรลัย ราวกับได้พรประสิทธิ์พระอิศรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระยาวาโหมประโลมสนอง ข้าตรึกตรองเห็นจริตผิดนักหนา
+แล้วไม่มีสำเนียงเสียงพูดจา พวกที่มาล้อมรอบขอบกำแพง
+แล้วไม่เห็นกินอยู่ดูจริต ข้าเพ่งพิศนึกอางขนางแหนง
+เป็นจนใจหลายอย่างให้คลางแคลง มิได้แจ้งเหตุผลเป็นจนมัน ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ ตรัสประภาษเห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+จึงปรึกษาขุนพหลคนสำคัญ ว่าตัวท่านเล่าก็ดีมีกำลัง
+ทั้งวิชาสามารถเป็นชาติเชื้อ เปรียบเหมือนเสือรีบไปเหมือนใจหวัง
+สะกดทัพจับคนริมวนวัง จงกำบังตัวไปให้ได้การ
+จับเอาคนล้อมรอบขอบจังหวัด เอาเชือกมัดตัวมาที่หน้าฉาน
+ท่านรีบไปในเย็นให้เป็นการ อย่านิ่งนานศึกเสือจะเหลือมือ
+ความที่ว่าสงสัยเร่งไปสอบ เอาความชอบไว้สักครั้งอย่างเราถือ
+อาสาเราเจ้าแผ่นดินให้สิ้นมือ จงไว้ชื่อเถิดสักครั้งจึ่งบังควร ฯ
+๏ ฝ่ายกองหนุนขุนพหลเรียกพลรบ มาสมทบตามระบอบจะสอบสวน
+ค่อยด้อมมองย่องไปเร่งใคร่ครวญ ดูกระบวนข้าศึกเร่งตรึกตรอง
+แอบเข้าไปใกล้เคียงฟังเสียงเงียบ ไม่กรอบเกรียบยืนด��อยู่ทั้งสอง
+แล้วแลเล็งเพ่งพิศผิดทำนอง จึงทำร้องเป็นนกวิหคบิน
+หุ่นพยนต์นิ่งเฉยไม่เงยแหงน ทำแต่แขนแกว่งกวักคล้ายปักษิณ
+ก็ถอยทัพกลับมาพ้นธานินทร์ มาถึงถิ่นที่ประทับแล้วกราบทูล
+ว่าข้าแต่พระองค์ทรงพิภพ เหมือนปรารภแห่งพระปิ่นบดินทร์สูร
+มิใช่คนจริงจังดังข้าทูล เห็นเค้ามูลมันก็ผิดจริตคน ฯ
+๏ ป่างพระปิ่นนคราลังกาทวีป ให้คนรีบเร็วไวไปสิงหล
+เชิญท่านครูผู้วิเศษข้างเวทมนตร์ ด้วยเป็นคนมาแต่ครั้งรบลังกา
+เป็นศิษย์พระโลกเชษฐ์พระเวทหนัก ชื่อครูจักราศีดีนักหนา
+เป็นเชื้อพราหมณ์สยามภูรู้วิชา ได้ตำราของอาจารย์มานานนม
+เอาม้าใช้ไปรับมาดับร้อน ได้ผันผ่อนเสียเหมือนอย่างป่างประถม
+พวกม้าใช้ได้ฟังกราบบังคม ก็ควบกลมรีบมายังธานี
+บอกแก่ท่านจักราว่ารับสั่ง ให้ไปยังกองทัพช่วยขับผี
+ฝ่ายท่านครูรู้แจ้งแห่งคดี ออกมาที่นอกชานชำนาญมนต์
+แล้วยกเมฆตามตำรามหาเวท ก็แจ้งเหตุในมหาโกลาหล
+รู้วิสัยไตรเพทข้างเวทมนตร์ ผ้าพยนต์เป็นแท้แน่แก่ใจ
+จึงว่ากับม้าใช้ไปเถิดเจ้า อย่าคอยเราเลยไปแจ้งแถลงไข
+อันตัวเราเล่าไม่ช้าจะคลาไคล พลางลุกไปที่ในห้องหยิบของดี
+ใส่เข้าปากเดินกลมดังลมพัด แล้วรีบรัดไปประณตบทศรี
+ไปถึงก่อนมิ่งม้าพวกพาชี พระภูมีตรัสถามเนื้อความพลัน
+ว่าดูราอาจารย์ตัวท่านนี้ มาถึงก่อนพาชีดีขยัน
+ช่วยแก้ไขประจามิตรที่ติดพัน แต่รบกันฆ่าไม่ตายวายชีวา
+ยกไปตีทีไรก็ย่อยยับ คนตายนับพันหมื่นต้องปืนผา
+เราสงสัยไม่แจ้งแคลงวิญญาณ์ เชิญท่านมาช่วยกำราบปราบทมิฬ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูจักราปรีชาเฉลย อย่ารบเลยเหมือนเอาไข่ไปใส่หิน
+มันฆ่าตายเสียเปล่าเปล่าชาวบุรินทร์ ข้าแจ้งสิ้นมิใช่คนเป็นมนต์มัน
+นี่แหละเรียกผ้าพยนต์ใช่คนผู้ ใครรบสู้มันก็ฆ่าให้อาสัญ
+อันมนต์เวทวิทยาสารพัน มันผูกพันฟ่อนหญ้าด้วยอาคม ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงนคเรศ ครั้นทราบเหตุกับที่เป็นก็เห็นสม
+เชิญท่านแก้วิทยาแลอาคม ที่เตรียมตรมในอุราประชากร ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูจักราปรีชาฉลาด จึงทูลบาทบพิตรอดิศร
+ขออาสาไทท้าวเจ้านคร คิดผันผ่อนแก้พยนต์ด้วยมนตรา
+พระดำรัสตรัสว่าอย่าช้านัก คิดหาญหักเปลื้องปลิดพวกมิจฉา
+อาจารย์เฒ่าได้สดับรับบัญชา จึงออกมาตั้งศาลการพ��ี
+แล้วบวรสรวงเทพไทในไตรจักร ที่สำนักในลังกาทุกราศี
+แล้วแต่งตั้งสารพัดเครื่องบัดพลี เข้านั่งที่อ่านเวทวิเศษมนต์
+เป็นพยุพัดมาในอากาศ ทั้งฝนสาดเสียงฟ้าโกลาหล
+ทะเลใหญ่เป็นระลอกกระฉอกชล สุธาดลไหวหวั่นสนั่นดัง
+เป็นน้ำนองก้องกึกพิลึกลั่น เสียงสนั่นคลื่นระลอกกระฉอกขัง
+เป็นธาราสาชลดั่งวนวัง ท่วมกระทั่งค่ายคูประตูเมือง
+ชอุ่มชอ่ำคล้ำฟ้าเวหาหาว ทั้งเดือนดาวอับสีไม่มีเหลือง
+ก็มืดมัวทั่วเขตประเทศเมือง ไม่รู้เรื่องเกิดหนาวทั้งหาวนอน
+พยนต์หญ้าที่รักษาอยู่ชั้นนอก คลื่นกระฉอกลอยกลิ้งไปพิงขอน
+ที่ในด่านโงกหงับบ้างหลับนอน แผ่นดินดอนหวั่นไหวดังไกวเปล ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นผิดประหลาดอนาถนัก ไม่ประจักษ์ชวนกันเที่ยวหันเห
+ทั้งมืดมนอนธกาลเดินซานเซ นึกคะเนเห็นจะมีคนดีมา
+ทำไมจักรู้แน่ได้แก้ไข จุดฟืนไฟก็ไม่ติดผิดนักหนา
+แล้วมืดค่ำสุริยนสนธยา จะไปมาก็ไม่เห็นเป็นแต่ลม
+แล้วมิหนำซ้ำฝนก็ตกหนัก จะหาญหักเอาชัยเห็นไม่สม
+จำจะคิดถ่ายเทด้วยเล่ห์ลม คงจะสมปรารถนาไม่ช้านาน
+แต่วันนี้ฝนฟ้าในอากาศ ยังไม่ขาดมืดมัวทั่วสถาน
+เป็นจนใจไม่รู้แห่งจะแจ้งการ แกคิดอ่านทางอุบายไว้หลายกล ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายจักราพฤฒาเฒ่า จึงก้มเกล้าทูลแถลงแจ้งนุสนธิ์
+ให้ทหารคนดีที่ชอบกล ไปลักพยนต์ที่มันล้อมป้อมกำแพง
+มาดูให้เห็นจริงที่กริ่งจิต ที่มันคิดผูกพันไว้ขันแข็ง
+กำลังฝนมนต์คาถาพระอย่าแคลง ไม่ต่อแย้งสิ้นเขตสิ้นเวทมนตร์
+พระจึ่งตรัสเรียกหาเจ้าวาโหม เมืองวาหุโลมอาสาข้าสักหน
+ไปเอาหญ้าที่เราเห็นเป็นพยนต์ กำลังมนต์ครูแกแน่ในใจ
+เจ้าวาโหมโสมนัสจัดปีกหาง บินไปทางอากาศกลาดไสว
+ถลาลงรับรองด้วยว่องไว พยนต์ไล่ฟาดฟันประจัญบาน
+แต่ต้องเวทของครูสู้ไม่ได้ ก็บรรลัยล้มวินาศไม่อาจหาญ
+พวกวาโหมหิ้วมาหน้าพระลาน ทูลพระผ่านนคราเจ้าธานี ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ จึ่งประภาษแก่ทหารชาญชัยศรี
+จงรีบไปช่วยกันขนโยนนที อย่าอึงมี่ไม่ให้รู้ถึงหูมัน
+พวกทหารชาญณรงค์เคยยงยุทธ์ ก็รีบรุดพลนิกรค่อยผ่อนผัน
+กำลังฝนคนณรงค์คงกระพัน ก็ช่วยกันรีบไปมิได้กลัว
+ด้วยว่าครูผู้วิเศษแจ้งเหตุผล รู้ทุกคนหาหนังขึ้นบังหัว
+ถึงฝนตกสักเท่าไรก็ไม่กลัว จะมืดมัวสักเ���่าไรรีบไปพลัน
+ถึงหุ่นมนต์โยนทิ้งเสียจนหมด แล้วเดินลดเลี้ยวป่าพนาสัณฑ์
+รีบกลับมาเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ หมดด้วยกันทูลท้าวเจ้าบุรินทร์ ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครอาวรณ์หวัง จึงตรัสสั่งโดยในพระทัยถวิล
+เวลาเช้าเราจะเข้าตีธานินทร์ ให้พร้อมสิ้นแต่บรรดาเสนานาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงหาวหนาวใจหาย
+มิได้แจ้งเหตุผลกลอุบาย แต่นึกหมายว่าคนดีคงมีมา
+แม้นเช้าตรู่สุริยงก็คงรู้ พิเคราะห์ดูที่ในจิตผิดนักหวา
+มันหนาวเกินฟ้าฝนพ้นตำรา ทั้งกายาก็เป็นเหน็บเจ็บระบม
+จะคิดแก้แผลไรไฉนหนอ ก็เป็นข้อจนใจไหนจะสม
+เพราะเกิดความร้าวรานมานานนม เห็นไม่สมคิดไว้ในใจปอง
+แกนิ่งนึกตรึกตราขึ้นมาได้ จำจะให้คนเก่าจัดข้าวของ
+ไปให้ทันจะใคร่รู้ดูทำนอง อันสิ่งของกับหนังสือให้ถือไป
+พลางเขียนสารเสร็จสมอารมณ์นึก แต่ยังดึกฝนพรำเป็นน้ำไหล
+ถ้าเช้าตรู่สุริโยอโณทัย จึงจะให้เสนาไปหามัน
+แกจึ่งสั่งคนใช้ให้จัดหา ทั้งแพรผ้าอย่างยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+อีกพลอยเพชรเม็ดมุกดามีค่าครัน จะกำนัลอ้ายคนร้ายให้ตายใจ
+แล้วลงนั่งกอดเข่าหนาวสะท้าน เก็บมุ้งม่านผ้าเสื้อห่มเหื่อไหล
+ตัวยังสั่นเทาเทาหนาวในใจ ราวกับไข้จับทั่วทุกตัวคน
+ด้วยอำนาจมนต์เวทวิเศษขลัง บาทหลวงนั่งหนาวเย็นทุกเส้นขน
+ให้เมื่อยเหน็บเจ็บเนื้อเห็นเหลือทน เล่นเอาจนความคิดดั่งพิษงู
+ยิ่งผิงไฟก็ยิ่งหนาวราวกับยุ เสียงจุจุพิงหมอนจนอ่อนหู
+จนปัญญาที่จะตรองหาช่องคู พิเคราะห์ดูก็เห็นผิดคิดอาวรณ์
+ตั้งแต่ทำกลศึกมาลึกซึ้ง แกรำพึงคับคั่งดังสิงขร
+มาทับทุ่มในอุราให้อาวรณ์ แต่จะนอนก็ไม่หลับมันคับใจ
+พวกที่นั่งตั้งกองทุกช่องด่าน หนาวสะท้านพากันบ่นทนไม่ไหว
+จะไปอยู่สุขเกษมเปรมหัวใจ ก็ยังไม่สมคิดในจิตปอง
+เพราะอ้ายเฒ่าสังฆราชชาติอังกฤษ มันช่างคิดพาเจ้าให้เศร้าหมอง
+จนพวกเราหนาวล้นจนขนพอง เห็นจะต้องหนีมันเป็นมั่นคง
+พลางปรึกษาหารือกันซุบซิบ หนีให้ลิบเข้าในไพรระหง
+ไปซุกตายเสียข้างหน้าตามป่าดง แต่คิดสงสารเจ้าเมื่อคราวจน
+แม้นลำพังอ้ายนี่กูมิอยู่ เป็นสิ้นรู้สารพัดจะขัดสน
+มันพาให้ลำบากแสนยากจน เห็นเหลือทนเต็มประดายิ่งอาวรณ์ ฯ
+๏ จะกล่าวข้างลังกาอาณาจักร ก็พร้อมพรักทวยหาญชาญสมร
+ทั้งทัพหลังทัพหน้าแสนยากร สุริย์จรไขสีรวิวรรณ
+ประจุสมัยเกือบจะได้เวลาฤกษ์ เอิกเกริกคั่งคับล้วนทัพขัน
+ทั้งครูจักรราศีชุลีคัล มาพร้อมกันคลายเวทวิเศษมนต์
+ห้ามมหาวลาหกที่ตกคล้ำ ให้ขาดน้ำธาราที่ห่าฝน
+ทั้งเมฆตั้งบังแสงพระสุริยน นภาดลก็สว่างกระจ่างตา
+ที่หนาวเหน็บเจ็บจุกที่ยุคเข็ญ ค่อยวายเว้นเบาใจไพร่นักหนา
+บาทหลวงค่อยคลายใจในอุรา เรียกมังคลาสานุศิษย์มาคิดกล
+การอุบายที่จะให้หนังสือสาร ไปว่าขานตามกระทู้ดูสักหน
+แล้วจะคิดถ่ายเทด้วยเล่ห์กล ให้มันจนความคิดเหมือนติดกรง
+เขาย่อมว่าข้าศึกแม้นฮึกหาญ เอาของหวานส่งให้คงใหลหลง
+ถึงสี่ตีนจริงนะหวาอย่าทะนง คงล้มลงด้วยประสาทจึ่งกวาดครัว
+แม้นสมคิดจะทำให้สมแค้น จะตอบแทนวงศ์กษัตริย์จับตัดหัว
+ยกไว้แต่แม่เอ็งต้องเกรงกลัว จะลือชั่วฉาวไปมันไม่ดี
+นอกกว่านั้นจริงหนะหวาฆ่าให้หมด พวกขบถเอาให้ยับเหมือนสับสี
+จะไว้มันทำไมพวกไพรี ให้สมที่เคืองแค้นแน่นอุรา
+แล้วเรียกคนใช้ชิดมาคิดอ่าน เอ็งเอาสารนี้ออกไปไวไวหวา
+กับเครื่องใช้อย่างดีมีราคา ให้เสนาที่ประจำมันนำไป
+ให้แก่เจ้านคราลังกาทวีป แล้วเอ็งรีบกลับมาด่านดั่งขานไข
+แม้นมันจะว่าขานประการใด เอ็งอย่าได้พูดจาเหมือนวาจัง
+ทำไม่รู้ดูแต่คนพลไพร่ จะมาไปตรึกตราทั้งหน้าหลัง
+แม้นไปถึงพวกศัตรูดูระวัง อย่าให้พลั้งพลาดไปแก่ไพรี
+พวกม้าใช้ได้สารกับสิ่งของ โดยทำนองหมายมุ่งไปกรุงศรี
+ออกประตูรีบมาไม่ช้าที เห็นอึงมี่ผู้คนขนสาตรา
+ทั้งอาวุธน้อยใหญ่นายทหาร มาประมาณสิบหมื่นพร้อมปืนผา
+ต่างนั่งอยู่เกลื่อนกลาดดาษดา รีบเข้ามาโดยทำนองแล้วร้องไป
+ว่าดูราพวกพหลพลทหาร เราถือสารมาจะแจ้งแถลงไข
+กับสิ่งของเครื่องคำนับมารับไป ถวายไทเจ้าจังหวัดปัถพิน
+ฝ่ายทหารจึ่งว่ากับม้าใช้ เราจะไปบอกขุนนางอย่างถวิล
+ให้กราบทูลมูลความตามระบิล เจ้าแผ่นดินโปรดมาจะพาจร
+แล้วรีบไปแจ้งคดีขุนนางใหญ่ เข้าทูลไทบพิตรอดิศร
+ว่าฝรั่งถือสารการนคร จะเย็นร้อนราชการสถานใด ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงอาณาเขต ครั้นทราบเหตุให้พะวงคิดสงสัย
+จึ่งตรัสกับพวกมหาเสนาใน จงเร่งไปรับมันมาอย่าช้าที
+เราก็รู้มารยาแห่งข้าศึก แต่ตรองตรึกที่ในการแห่งสารศรี
+ครั้นมิรับมันเข้ามาจะฆ่าตี ก็เป็นที่น่าชังไม่บังควร
+แล้วจะให้รู้แจ้งที่แห่งเหตุ โดยสังเกตข้อไรได้ไต่สวน
+ฟังคารมมันดูรู้กระบวน การที่ควรจะได้ทำเป็นตำรา ฯ
+๏ ขุนนางรับกลับมาถึงม้าใช้ รับเข้าไปทูลแถลงแห่งเลขา
+พระสั่งให้พวกฝรั่งในลังกา เอาสาราอ่านถวายเป็นใจความ ฯ
+๏ ว่าหนังสือมังคลานราราช เป็นหน่อนาถปิ่นลังกาภาษาสยาม
+ด้วยรบกันมั่นหมายเสียดายนาม ทำสงครามกันมานานชิงบ้านเมือง
+ไม่พอที่พวกอาณาประชาราษฎร์ มาวินาศรบสู้อ่อนหูเหือง
+เพราะช่วงชิงถิ่นฐานเขตบ้านเมือง จนขุ่นเคืองเพราะข่มเหงไม่เกรงใจ
+อันลังกาตาลุงบำรุงราษฎร์ จนถึงมาตุรงค์แจ้งแถลงไข
+เพราะบิดามาดำรงเป็นวงศ์ไทย เธอก็ไปบรรชิตใช่กิจการ
+ทวีปวังลังกาอาณาเขต ถิ่นประเทศควรจะได้ในลูกหลาน
+สืบตระกูลเผ่าพงศ์ตามวงศ์วาน จึ่งควรการโดยเล่ห์ประเพณี
+นี่จะมาครอบครองเอาของเขา ไม่อายเราผู้เป็นน้องให้หมองศรี
+ริบเอาตามปรารถนาไล่ราวี เก็บธานีเป็นของตัวทั้งผัวเมีย
+มิใช่พี่ร่วมท้องน้องในไส้ ดีแก่ใจไว้ตัวอย่างตั้วเหีย
+ให้เจ้าของพลัดพรากจากลูกเมีย ทำให้เสียวงศ์ญาติขาดตระกูล
+เป็นผู้ใหญ่ในเชื้อนับเนื้อไข ไม่อายใจตัดญาติให้ขาดสูญ
+นี่เยี่ยงอย่างปางใดในตระกูล อันเค้ามูลแต่บุราณสถานใด
+จงชี้แจงมาให้แจ้งที่อย่างเยี่ยง จะได้เลี่ยงหลีกไปหาที่อาศัย
+หรือเวียงวังลังกามาแต่ไร เป็นของไทยตั้งอยู่แต่บูราณ
+แม้นมิยอมให้เราผู้เจ้าของ ก็จะต้องรบราเหมือนว่าขาน
+กว่าชีวาข้าจะตายทำลายลาญ พอจบสารพระก็สั่งให้รั้งรอ
+อย่าเพ่อยกไพร่พหลพลทหาร จะตอบสารที่มันว่านักหนาหนอ
+เป็นผู้ใหญ่เหมือนหนึ่งก้างมาขวางคอ ต้องรีรอไว้ให้สิ้นการนินทา
+พระจึ่งสั่งพวกเสมียนให้เขียนตอบ โดยระบอบการกิจพวกมิจฉา
+พอเสร็จสรรพพับผนิดแล้วปิดตรา สั่งให้ม้าใช้รับรีบกลับไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงหน่อนาถกับบาทหลวง ค่อยหายง่วงที่ในจิตคิดสงสัย
+จึ่งชวนพระมังคลาให้คลาไคล เดินขึ้นไปบนเชิงเทินเนินกำแพง
+เที่ยวตรวจตราผ้าพยนต์ก็หายหมด แสนสลดนึกอางขนางแหนง
+ประหลาดจิตผิดอย่างให้คลางแคลง มิได้แจ้งเหตุผลจนปัญญา
+อันคนดีในชมพูมิรู้สิ้น ประเทศถิ่นอยู่ที่ไหนอย่างไรหวา
+มันชักนำเอามาไว้ในลังกา แกคิดมาเสียใจกระไรเลย
+ลงกอดเข่าเศร้าจิตคิดวิตก ระกำอกเต็มประดานิจจาเอ๋ย
+พอม้าใช้กลับหลังมายังเคย เอาสารเลยส่งให้ดั่งใจจง ฯ
+๏ แกคลี่อ่านสารองค์พงศ์กษัตริย์ เจ้าจังหวัดในตระกูลประยูรหงส์
+สุดสาครจอมเจิมเฉลิมวงศ์ ซึ่งดำรงนครังเกาะลังกา
+มิใช่เราแย่งชิงเอาสิงหล หรือลักปล้นอาจอิทธิ์ริษยา
+เมื่อแรกเริ่มเดิมเจ้ายังเยาว์มา อันลังกาก็เป็นสิทธิ์อิศโร
+ก็ไม่ตั้งอยู่ในสัตย์สุจริต มาก่อกิจการชั่วยั่วโทโส
+แล้วมิหนำทำการพาลพาโล จนใหญ่โตน้ำเนื้อก็เหลือทน
+ทั้งเผ่าพงศ์วงศาคณาญาติ ต้องนิราศว้าเหว่ระเหระหน
+ทวีปวังลังกาประชาชน ก็ยับย่นเต็มประดาทั้งธานี
+พระมาตุรงค์ปลงการประทานให้ เราจึ่งได้อยู่บำรุงซึ่งกรุงศรี
+มิใช่อยากว่าขานการบุรี พระชนนีโปรดเกล้าให้เราครอง
+เมื่ออยากได้ไปเฝ้าเล่าแถลง ประจักษ์แจ้งแล้วประมูลทูลฉลอง
+อันโภไคยไอศูรย์ยังมูลมอง เราไม่ต้องการดอกจะบอกความ
+อันกรุงไกรรัตนาของย่าปู่ ก็มีอยู่นคราภาษาสยาม
+มิใช่เด็กอมมือจะรื้อความ จะตะกลามอยากได้ปองครองบุรินทร์
+ไปทูลบาทมาตุรงค์อนงค์นาฏ เธออนุญาตเหมือนอย่างจิตคิดถวิล
+เชิญมาครองนคราในธานินทร์ จะได้สิ้นรบพุ่งที่รุงรัง
+แม้นจะทำอย่างนี้ที่จะได้ สมดั่งใจทุจริตอย่างคิดหวัง
+เราก็ชายถ้าแม้นวายชีวาวัง ญาติก็ยังมีอยู่หลายผู้คน
+ท่านทั้งปวงล่วงไปเสียหมดสิ้น นั่นแหละถิ่นแว่นแคว้นแดนสิงหล
+จึงจะได้สมคิดดั่งจิตตน ที่จะปล้นเอาอย่างนี้เรามิกลัว
+อย่าถือใจว่าจะได้เมืองปากน้ำ ที่ข้อคำพรรณนาก็น่าหัว
+อย่าได้นึกตรึกตรองว่าของตัว จะดีชั่วหนหลังเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ครั้นจบสารแกยิ่งแค้นแสนพิโรธ ใครนับโคตรนับวงศ์ที่ตรงไหน
+ถึงมังคลาร่วมพ่อต่อกันไป กูมิให้นับญาติเป็นขาดวงศ์
+หรือออเจ้ามังคลาสานุศิษย์ จะใคร่คิดใยเยื่อในเชื้อหงส์
+แต่ตัวกูสู้ตายวายชีวง ไม่ขอตรงต่อมันดั่งสัญญา
+กับอ้ายพวกชั่วช้าประจามิตร มันมาคิดล้างญาติศาสนา
+จนเสื่อมสิ้นเชื้อฝรั่งทั้งลังกา ศาสนาพระยะโฮลงโซเซ
+เพราะแม่มึงเป็นสะพานเหมือนร้านผัก ให้แฟงฟักขึ้นประสมไว้ถมเถ
+เป็นพืชพันธุ์ปะปนคนเสเพล มันเกเรเสียแผลเพราะแม่มึง
+เจ้าตัณหาราคาเพราะ���น้าด้าน เอาแต่การโกโรโมโหหึง
+ไปเอาผัวของเขามาเคล้าคลึง จนท้องปึ่งป่องหยอดเพราะทอดโกลน
+มันทำศึกยังไม่วายกลายเป็นผัว แม่มึงชั่วเหมือนเช่นเขาเล่นโขน
+จนเกิดมึงมาทุกวันพรรค์อ้ายโจร ต้องวิ่งโชนบุกป่าจนตาลาย
+กูคิดถึงความหลังแล้วคั่งแค้น จะตอบแทนเสียให้สมอารมณ์หมาย
+แต่ตกไร้ได้ยากลำบากกาย แทบจะวายชีวังเสียกลางชล
+บาทหลวงแค้นแหงนชะแง้จะแก้เผ็ด แกพูดเสร็จมิได้ยั้งสั่งพหล
+จัตุรงค์เสนาพลาพล ให้เร่งขนอาวุธยุทธนา
+ทั้งปืนใหญ่ในกำปั่นสักพันกระบอก ปืนปลายหอกนับแสนมาแน่นหนา
+ทั้งเสน่าหลาวโล่โตมรา เครื่องสาตราต่างต่างล้วนอย่างดี
+แล้วผูกหุ่นนับหมื่นยืนไสว อยู่ที่ในเมืองด่านชานวิถี
+แล้วปลุกเสกหุ่นมนต์พยนต์ดี ได้ท่วงทีจะได้รบสมทบกัน
+สั่งปลัดหัสเกนที่เจนจบ ให้สมทบกำกับเป็นทัพขัน
+ให้ยกจากปากน้ำที่สำคัญ พลางโห่ลั่นพร้อมทั่วทุกตัวคน
+ยิงปืนใหญ่ได้ฤกษ์ตีกลองศึก เสียงครั่นครึกโยธาโกลาหล
+อเนกแน่นแสนยาพลาพล ออกเกลื่อนกล่นยกออกนอกกำแพง ฯ
+๏ จะกล่าวกลับทัพลังกาอาณาเขต ครั้นแจ้งเหตุศึกมานั้นกล้าแข็ง
+กระบวนบกยกมาตั้งอยู่กลางแปลง ดูเรี่ยวแรงเกลื่อนกลาดดาษดา ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงอาณาจักร คิดจะหักหาญศึกพลางปรึกษา
+กับท่านครูสามิภักดิ์จักรา กับเสนาเคยประจญรณรงค์
+เราจะคิดรบรับทัพครั้งนี้ โดยวิธีให้กระจุยเป็นผุยผง
+เห็นจะได้หรือมิได้ดั่งใจจง การณรงค์กล้าแข็งแรงกำลัง
+แม้นเสียทีมันคงตีกระทั่งเขต จะเกิดเหตุวุ่นวายเมื่อภายหลัง
+เขาย่อมว่าศึกเสือเหลือกำลัง หรือจะตั้งมั่นไว้ดั่งใจปอง
+พวกเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร ปรึกษาการแล้วประมูลทูลฉลอง
+ครั้นจะตั้งมั่นไว้ดั่งใจปอง ดูทำนองเห็นจะบุกเข้าคลุกคลี
+ข้าพเจ้าเสนาอันสามารถ ขอรองบาทบงกชบทศรี
+จะอาสารบสู้ดูไพรี ออกต่อตีดูกำลังเหมือนอย่างทูล ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าจักราปรีชาฉลาด บังคมบาทธิบดินทร์ปิ่นไอศูรย์
+ขอตั้งรับทัพขันดั่งฉันทูล อันเค้ามูลเขาชำนาญในการมนต์
+ขอแต่หญ้ามาทำเป็นคนไว้ เอาดินใส่ตามระหว่างกลางถนน
+แล้วตั้งค่ายปิดทางไว้กลางพล จึ่งให้คนออกรบสมทบกัน
+แล้วทำแตกพวกเราถอยเข้าค่าย มันไล่รายลุกรับเป็นทัพขัน
+เราจัดพวกจัตุรงค์คงกระพัน ล่อใ��้มันลุยไล่พวกไพร่พล
+แล้วจึ่งออกจากค่ายหนีไปซุ่ม ให้มันรุมกันแย่งทุกแห่งหน
+กำบังกายร่ายเวทวิเศษมนต์ ขังอ้ายพลหุ่นไว้เอาไฟโยน
+เผาให้สิ้นแต่บรรดาโยธาหุ่น เอาให้วุ่นเหมือนอย่างเช่นเขาเล่นโขน
+จึ่งแต่งพวกคอยรับเป็นทัพโจร เข้าเผ่นโผนตัดหลังอย่ารั้งรอ ฯ
+๏ พระทรงฟังสังรเสริญท่านครูเฒ่า คิดปัดเป่าด้วยปัญญานักหนาหนอ
+พระสั่งพวกกองหลังอย่ารั้งรอ จงจำข้อคำไว้เร่งไปทำ
+เหมือนครูคิดกลศึกที่ลึกลับ ตามบังคับกลล่อที่ข้อขำ
+อย่าพรายแพร่งแจ้งจิตจงคิดทำ ให้เหมือนคำท่านแถลงแห่งอุบาย ฯ
+๏ เสนารับบังคมประนมสนอง มาแต่งกองทัพปล้นเร่งขวนขวาย
+คิดจัดแจงแต่พหลกลอุบาย ทั้งไพร่นายคอยรับเป็นทัพแซง
+พลทมิฬกินปักษาทัพวาโหม เป็นกองโจมพร้อมกันด้วยขันแข็ง
+ที่ตั้งค่ายไว้ถ้วนกระบวนแซง รีบจัดแจงพร้อมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ป่างพระองค์ทรงโลกเฉลิมภพ ทรงสินธพตรวจพหลพลทหาร
+พอฤกษ์ดีโหราพฤฒาจารย์ ก็โอมอ่านไสยเวทวิเศษมนต์
+ตีฆ้องชัยได้ฤกษ์ให้ยกทัพ ออกคั่งคับแน่นหนาโกลาหล
+ทั้งเสียงแตรเสียงสังข์ประดังพล คอยประจญข้าศึกตั้งตรึกตรอง ฯ
+๏ ข้างฝ่ายทัพมังคลานราราช กับครูบาทหลวงสมอารมณ์สนอง
+คิดจะหักหาญศึกเหมือนตรึกตรอง เห็นพวกกองทัพลังกายกมาพลัน
+จึงแต่งคนพลไพร่ให้ไปนัด หวังจะตัดศึกรับเป็นทัพขัน
+แต่งพหลพลรบไว้ครบครัน ไฟน้ำมันสำหรับมือถือทุกคน ฯ
+๏ บาทหลวงเดินขัดกระบี่ที่แม่ทัพ ตรวจกำกับพลไพร่ไล่พหล
+พวกกองหน้าแต่บรรดาหุ่นพยนต์ ทั้งคงทนแทงฟันไม่บรรลัย
+ยืนสะพรั่งตั้งท่าสัประยุทธ์ ศัสตราวุธกุมอยู่ดูไสว
+พวกทหารยืนเรียงเคียงกันไป เอาธงชัยปักประจำเป็นสำคัญ
+พวกม้าใช้ไปแจ้งขุนนางใหญ่ นัดให้ไปต่อสู้เป็นคู่ขัน
+ข้างใครดีมีศักดามาประจัญ รบให้ทันเวลาเรามาคอย ฯ
+๏ ป่างพระปิ่นนคราลังกาทวีป ให้เร่งรีบพลไกรที่ใช้สอย
+กระบวนทัพคับคั่งระวังคอย ทั้งใหญ่น้อยกองหนุนพวกขุนพล
+พอฤกษ์ดียกออกมานอกค่าย ทั้งไพร่นายแน่นหนาโกลาหล
+พร้อมสะพรั่งเอิกเกริกได้ฤกษ์บน พวกขุนพลโบกธงตรงออกไป
+ปักลงที่ครุฑนามตามตำรับ ครั้นเสร็จสรรพ์พร้อมเพรียงเรียงไสว
+พวกทัพหน้าครั่นครื้นยิงปืนไฟ ตรงเข้าไปถึงกันประจัญบาน ฯ
+๏ บาทหลวงตีกลองรบสมทบทัพ ตอ��เข้ารับแต่บรรดาโยธาหาญ
+ปล่อยปืนใหญ่ตึงตังก้องกังวาน เสียงสะท้านเลื่อนลั่นสนั่นดัง
+หุ่นพยนต์พลรบออกเกลื่อนกลาด ประดังดาษดาทั้งหน้าหลัง
+แกว่งอาวุธยุทธนาดาประดัง แลสะพรั่งฆ่าฟันไม่บรรลัย
+ยิงหนุนเนื่องแน่นหนามาอเนก ราวกับเมฆนับหมื่นยืนไสว
+เข้ารบรุกบุกบันสนั่นไป คนบรรลัยลงด้วยกันสักพันคน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์อิทธิเวท ครั้นรู้เหตุสั่งทั่วตัวพหล
+ให้ถอยหลังเข้าค่ายมิใช่คน เป็นหุ่นมนต์มันทำด้วยกำลัง
+แล้วตีกลองสัญญาให้ล่าทัพ พลางถอยกลับเข้าค่ายดั่งใจหวัง
+บาทหลวงเห็นได้ทีตีประดัง จนกระทั่งค่ายใหญ่พลางไล่คน
+ให้หนุนหลังคั่งคับมานับแสน ปืนหามแล่นยิงประดาดั่งห่าฝน
+พวกลังกาเสียรอยคิดถอยพล พวกถนนหลังค่ายทั้งไพร่นาย
+ทำเพลี่ยงท่าเสียทีถอยหนีร่น พวกหุ่นมนต์คนต้อนเข้าแหกค่าย
+พังประตูกรูเข้าสะดวกดาย ยึดเอาค่ายพลนิกรไม่รอนราญ
+เครื่องอาวุธยุทธภัณฑ์ที่สรรไว้ ชิงเอาได้พร้อมพหลพลทหาร
+ไม่รู้กลท่านครูผู้ชำนาญ แกเห็นการที่จะได้ไล่กระพือ ฯ
+๏ บาทหลวงแกดีใจดั่งได้เหาะ กูคิดเหมาะเอาได้มิใช่หรือ
+คราวนี้เห็นสิงหลไม่พ้นมือ เอาให้ลือสังฆราชดั่งถาดทอง
+ถึงจะตกจมดินแม้นสิ้นเคราะห์ คงจะเหาะได้อย่างเก่าไม่เศร้าหมอง
+อันวิสัยคนฉลาดเหมือนชาติทอง คงตรึกตรองแก้ตัวไม่กลัวใคร
+ปัญญากูดูเถิดหวาสานุศิษย์ คงจะคิดผันแปรคิดแก้ไข
+เอาให้สมปรารถนาทั้งข้าไท คิดเอาชัยให้ชนะจึ่งจะควร
+ครั้นเข้าค่ายได้สมอารมณ์คิด ปรึกษาศิษย์ปรีดิ์เปรมเกษมสรวล
+คงเห็นหลังข้าศึกอย่านึกครวญ แกสำรวลเริงรื่นชื่นกมล ฯ
+๏ จะกล่าวทัพลังกาทีล่าถอย พอล่าคล้อยตะวันดับลับเวหน
+จึงจัดแจงตรวจดูทั้งผู้คน จะประจญเผาค่ายในกลางคืน
+จึงวางคนพลรบสมทบทัพ จะคอยรับกองแซงล้วนแข็งขืน
+ไปซุ่มซ่อนนอนระวังถือดั้งปืน ล้วนแต่พื้นพวกณรงค์คงกระพัน ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงมังคลานราราช ให้ประกาศพวกพหลพลขันธ์
+เอาปืนใหญ่จุกช่องคอยป้องกัน ให้ตรวจกันนั่งยามทั้งตามไฟ
+เอาหุ่นมนต์พลขันธ์ไว้ชั้นนอก ถือดาบหอกทวนง้าวหลาวไสว
+แต่พวกคนพลขันธ์ไว้ชั้นใน ทั้งนายไพร่แม้นใครขาดราชการ
+จะเอาโทษถึงตายวายชีวิต อาญาสิทธิ์รู้ทั่วตัวทหาร
+แกสั่งเสร็จทุกตำแหน่งให้แจ้งการ ใครเกียจคร้านฆ่าให้วายชีวง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายทหารที่ซุ่มซ่อน ไม่หลับนอนสมจิตคิดประสงค์
+พอเที่ยงคืนเดินด้อมด้วยอ้อมวง จัตุรงค์พร้อมกันดั่งสัญญา
+เอาไฟจุดดินดำกำมะกัน เข้าพร้อมกันในกลางคืนยิงปืนผา
+โห่สนั่นสั่นฆ้องกลองสัญญา ยิงประดาปืนตับสำหรับเรือ
+พุ่งแหลนหลาวง้าวทวนกระบวนหน้า ดาษดาเชี่ยวชาญทหารเสือ
+พวกฝรั่งในค่ายตายเป็นเบือ บ้างเอาเชื้อไฟชุดจุดแล้วโยน
+ถูกดินดำทำไว้ไฟก็ลุก ดูสนุกราวกับเช่นเขาเล่นโขน
+หุ่นพยนต์มนต์ไหม้เป็นไฟโชน บาทหลวงโจนจากที่ให้ตีกลอง
+ฉุดเอามือมังคลาสานุศิษย์ เป็นไฟติดเรียกคนให้ขนของ
+เครื่องอาวุธสาตราบรรดากอง แล้วก็ร้องให้ล่าออกมาพลัน
+ทัพลังกากล้าหาญในการรบ เร่งสมทบพวกพหลพลขันธ์
+พุ่งอาวุธแหลนหลาวทั้งเกาทัณฑ์ บ้างแทงฟันฝรั่งตายลงหลายคน ฯ
+๏ บาทหลวงงกตกใจวิ่งไปก่อน ด้วยไฟร้อนแรงรุ่มทุกขุมขน
+แต่มังคลาล่าไปกับไพร่พล พวกหุ่นมนต์ไหม้ยับทั้งทัพชัย
+พลางเร่งพวกโยธาที่ล่าทัพ เดินคั่งคับเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ให้เร่งรีบพวกพหลสกลไกร กองทัพไทยไล่บุกเข้าคลุกคลี
+พวกที่ซุ่มรุมโรมออกโจมจับ เข้ารบรับตัดทางกลางวิถี
+ระดมยิงปืนพลันด้วยทันที บ้างต่อตีฟันฟาดดาษดา ฯ
+๏ บาทหลวงวิ่งเซ่อซ่าทิ้งผ้าเสื้อ ไม่หลอเหลือแทบชีวังจะสังขาร์
+พอพบปะองค์พระมังคลา แกพูดจาหอบรวนทั้งครวญคราง
+ครั้นเข้าได้ในด่านชานสมุทร พากันหยุดราวกับเนื้อหนีเสือสาง
+บ้างป่วยเจ็บรุ่มร้อนลงนอนคราง หนาวน้ำค้างค่อยสบายคลายอารมณ์ ฯ
+๏ บาทหลวงว่าครั้งนี้เสียทีแท้ จะคิดแก้จริงหนาวะค่อยสะสม
+กูเสียรู้ก็เพราะจิตคิดนิยม ไม่ล่มจมดอกอย่ากลัวช่างหัวมัน
+ขอเดชะพระเยซูผู้ประสิทธิ์ ให้เรืองฤทธิ์เรืองปัญญาวิชาขยัน
+จะได้ยกศาสนาให้สามัญ ช่วยป้องกันข้าศึกเหมือนตรึกตรา
+แล้วหยิบเอาแผนที่มาคลี่อ่าน ดูถิ่นฐานจารึกนั่งปรึกษา
+อันแว่นแคว้นแดนดินถิ่นลังกา ให้มังคลาดูด้วยช่วยกันตรอง ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเทวสินธุ์นรินทร์ราช สถิตอาสน์ร้อนรนให้หม่นหมอง
+พอม่อยหลับกลับนิมิตผิดทำนอง พระตรึกตรองความฝันให้รัญจวน
+พอพลิกฟื้นตื่นประทมให้ตรมจิต คะนึงคิดเศร้าในฤทัยหวน
+ถึงบิตุรงค์ทรงชัยให้รัญจวน พลางกำสรวลโศกศัลย์พันทวี
+พระออกนั่งยังท้องพระโรงรัตน์ โองการตรัสกับเสนาบดีศรี
+แล้วเรียกพวกโหราบรรดามี มาพร้อมที่พระที่นั่งบัลลังก์ทอง
+เมื่อคืนนี้เรานิมิตผิดประหลาด ว่าปรางค์มาศแก้วเก้าดูเศร้าหมอง
+แล้วเป็นไฟไหม้เมืองลุกเรืองรอง ที่ในท้องสนามกลางตามทางจร
+พอพลิกฟื้นตื่นจากที่ไสยาสน์ ผิดประหลาดหลากจิตดังพิษศร
+เราขอเชิญโหราพยากรณ์ จะทุกข์ร้อนเคืองเข็ญเป็นอย่างไร
+โหรคำนับรับสั่งตั้งดิถี พระเคราะห์ปีราหูเข้าอยู่ไส้
+อังคารเล็งลัคนาชะตาใคร ตกที่ในบาปเคราะห์จำเพาะเป็น
+มักต้องจากถิ่นฐานรำคาญจิต ขี้มักติดรบรุกถึงยุคเข็ญ
+ช่วงต้นร้ายปลายดูว่าอยู่เย็น คงจะเป็นสุขสบายเมื่อปลายมือ ฯ
+๏ พระทรงฟังตั้งคิดถึงบิตุเรศ ไม่แจ้งเหตุนอนนั่งฟังหนังสือ
+ไม่ได้ข่าวราวเรื่องคนเลื่องลือ คอยหนังสือบอกก็หายไปหลายปี
+จึงตรัสสั่งเสวกาพฤฒามาตย์ ไปเชิญราชอนุชาเมืองกาหวี
+ทั้งสององค์ขัตติยามาธานี ไปเดี๋ยวนี้ตามสั่งดังบัญชา ฯ
+๏ เสนารับรีบเดินไปเชิญเสด็จ ทั้งสองเสร็จมาพลันด้วยหรรษา
+ประณตนอบหมอบกรานคลานเข้ามา พระเชษฐาเทวสินธุ์นรินทร
+จงว่าพี่นี้นิมิตผิดประหลาด ทุกข์ถึงบาทบิตุรงค์พระทรงศร
+จำจะไปตามติดพระบิดร พ่อจะจรไปด้วยกันหรือฉันใด
+หรือจะอยู่พาราอาณาเขต ก็ตามเจตนาตรองให้ผ่องใส
+ไม่บังคับบัญชาให้คลาไคล ตามแต่ใจอนุชาสองธานี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์เทพจินดาอุปราช กับน้องนาถราเมศวิเศษศรี
+จึ่งสนองบัญชาไม่ช้าที พระภูมีไปไหนขอไปตาม
+ถึงยากเย็นเป็นตายวายชีวาตม์ ขอรองบาทโดยเสด็จไม่เข็ดขาม
+ได้ตามติดพระบิดาพยายาม ไม่กลัวความเหนื่อยยากลำบากกาย ฯ
+๏ ป่างพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์ราช สั่งอำมาตย์เร็วพลันจะผันผาย
+เร่งจัดแจงแต่งพหลพลนิกาย จงบาดหมายกำปั่นสักพันลำ
+ที่นั่งทรงหงส์เหราเภตราใหญ่ ให้เปลี่ยนใบชาดทาเลขาขำ
+ทั้งรอกกว้านต่างต่างเกณฑ์ช่างทำ คนประจำเกณฑ์ชวามลายู
+ทั้งต้นหนนายท้ายจัดให้เสร็จ แต่ในเจ็ดวันตราหาปลาหมู
+เครื่องเสบียงเลี้ยงพลพหลกู เร่งไปดูอย่าให้ขาดราชการ
+ขุนเสนีผู้รับสั่งมาร่างหมาย ให้ทนายบอกทั่วตัวทหาร
+แจ้งรับสั่งจอมกษัตริย์เร่งจัดการ เรียกเอาบาญชีค้นที่คนไป
+เป็นคนหมื่นห้าพันล้วนสันทัด ให้เร่งจัดกำปั่นทำหวั่นไหว
+บ้างจัดแจงรอกเสาเปลี่ยนเพลาใบ ให้ทันในเจ็ดวันตามสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมเทวสินธุ์ปิ่นพิภพ กำหนดครบเจ็ดวันก็หรรษา
+ชวนพระน้องสองกษัตริย์ขัตติยา ทรงมาลาอย่างเทศวิเศษงาม
+ปักขนนกการเวกเอกสะอาด ทรงเสื้อตาดอย่างฝรั่งหมดทั้งสาม
+เหน็บพระแสงตรีเพชรเสด็จตาม กันทั้งสามเสด็จตามมาลงเรือ
+ทหารพร้อมน้อมประนมบังคมบาท พวกอำมาตย์แห่หามมาหลามเหลือ
+ตั้งกระบวนทวนธงมาลงเรือ ต้นหนเชื้อมลายูรู้ชำนาญ ฯ
+๏ พอฤกษ์ดีตีฆ้องกลองฝรั่ง ทั้งแตรสังข์จำเรียงเสียงประสาน
+โห่สนั่นลั่นดังก้องกังวาน พวกทหารปล่อยปืนเสียงครื้นโครม
+พอลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก เรือก็ออกแล่นลึกเสียงฮึกโหม
+แล่นไปทางกลางคลื่นครึกครื้นโครม พระทุกข์โทมนัสมาในสาคร
+ไม่แจ้งว่าผู้คนอยู่หนไหน ก็แล่นไปตามทางหว่างสิงขร
+ในมหาสาคโรชโลธร ยิ่งอาวรณ์มิได้วายคลายคะนึง
+แต่โหราว่าให้ไปทิศอิสาน แม้นปะบ้านเมืองใดไปให้ถึง
+แวะเข้าถามตามซื่ออย่าอื้ออึง กว่าจะถึงภูวไนยรีบไคลคลา
+พระแข็งขืนฝืนพระทัยชวนให้น้อง ชมในท้องชลธีมีมัจฉา
+พอคลายเศร้าเบาพระทัยในอุรา ดูฝูงปลาในน้ำพลางรำพัน
+ทั้งโลมาราหูหมู่ฉลาม ขึ้นว่ายตามชลธีดีขยัน
+ฝูงฉนากปากประหลาดไล่ฟาดฟัน ม้นดุดันยิ่งกว่าปลาทั้งปวง
+ปะอะไรไล่ฟาดขาดเป็นชิ้น แล้วก็กินเป็นเหยื่อเพราะเหลือหวง
+ฝูงพิมพาพาพวกปลาทั้งปวง เที่ยวว่ายล่วงลอยไปในสายชล
+ฝูงราหูคู่เคียงขึ้นเรียงคู่ เป็นหมู่หมู่ว่ายเสือกเสลือกสลน
+ฝูงทุกังมังกงว่ายวงวน บ้างผุดพ่นฟองฟูหมู่ปลาวาฬ
+ตะเพียนทองท่องท้องชลาสินธุ์ ฝูงนาคินทร์หางฟาดฉะฉาดฉาน
+จระเข้เหรากุมภาพาล คชสารว่ายสล้างหางเป็นปลา
+เหล่าเงือกงูฟูฟ่องในท้องสมุทร บ้างดำผุดว่ายแหวกเที่ยวแถกถา
+กำเนิดสัตว์ต่างต่างกลางคงคา จะพรรณนาไม่รู้หมดเหลือจดจำ
+สุริยงลงลับพยับฝน ให้มัวมนลมหวนจวนจะค่ำ
+สลาตันครั่นครื้นเป็นคลื่นดำ ซัดเอาลำเรือโยนเสาโอนเอน
+ที่นั่งทรงองค์กษัตริย์ก็ปัดปั่น ต่างเหหันลมแดงดั่งแสงเสน
+พวกต้นหนคนสันทัดทั้งจัดเจน เร่งกะเกณฑ์ลดเบาทั้งเพลาใบ
+ทอดสมอรอเรียงเคียงขนาน คลื่นสะท้านป่วนปั่นสนั่นไหว
+ระลอกปัดผัดโผนเรือโยนไป น้ำเข้าในดาดฟ้าดูน่ากลัว
+ปร��เดี๋ยวดังอย่างเสียงสุนีบาต โกญจนาทในชลาฟ้าสลัว
+คนทั้งลำเภตราพากันกลัว เล่นเอาตัวแข็งไปทั้งไพร่นาย
+ประเดี๋ยวหนึ่งคนใช้ในกำปั่น ยืนตัวสั่นหรับหรับล้มหงับหงาย
+บ้างเข้าแก้ชุลมุนออกวุ่นวาย ทั้งไพร่นายนั่งล้อมอยู่พร้อมเพรียง
+อ้ายคนใช้ลุกขึ้นนั่งยังเก้าอี้ แล้วนั่งชี้นิ้วประกาศตวาดเสียง
+พวกเหล่านี้จะไปไหนมาใกล้เคียง ไม่หลีกเลี่ยงถิ่นกูผู้ประจำ
+สาคเรศเขตแคว้นแดนสมุทร แล้วไม่หยุดพาทีแล้วมิหนำ
+กูนี้คือเทวดามาประจำ รักษาลำสาคโรชโลธร
+แล้วหลับตาว่าเองไม่เกรงขาม กูนี้นามชื่อมหิงขสิงขร
+รักษาอ่าววารีสีทันดร ด่านขนอนแถวทอดตลอดมา
+จนถึงนี่ที่อยู่กูทั้งนั้น เวสสุวัณให้พิทักษ์อยู่รักษา
+เองประมาทอาจองแล้วตรงมา ไม่บูชาบวงสรวงทำล่วงเกิน
+จึงทำให้กำปั่นมึงหันเห จะทุ่มเทให้มึงตกระหกกระเหิน
+แล้วจะเอาหินทับให้ยับเยิน ถมให้เกินเรือมึงให้ถึงจม ฯ
+๏ ป่างพระจอมเทวสินธุ์นรินทร์รัช แจ้งระหัสเหตุอย่างปางประถม
+จึ่งให้จัดเครื่องสังเวยทั้งเนยนม ใส่โต๊ะกลมแต่งตั้งนั่งบูชา
+แล้วจึงว่าข้าแต่เทพารักษ์ สิทธิศักดิ์อันสถิตทุกทิศา
+อันเราได้ผิดพลั้งแต่หลังมา ขอเทวายกโทษโปรดปรานี ฯ
+๏ ฝ่ายมหิงขสิงขรเทพารักษ์ เจ้าสำนักยมนาในราศี
+จึงว่าท่านจะไปไหนในนที จงบอกที่ตามประสงค์ตรงที่จริง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมเทวสินธุ์นรินทร์รัช จึงแจ้งอรรถบอกกล่าวเจ้ามหิงข์
+เล่าแถลงแห่งประสงค์ที่ตรงจริง แล้วจึ่งวิงวอนถามตามสงกา
+อันตัวเราเหล่าวงศ์พงศ์กษัตริย์ ผ่านสมบัติกาหวีที่สุขา
+แต่จะไปตามติดพระบิดา ขอเทวาจงช่วยแจ้งแห่งหนทาง ฯ
+๏ ฝ่ายมหิงขสิงขรเทวฤทธิ์ จึ่งชี้ทิศให้กษัตริย์ไม่ขัดขวาง
+จงรีบไปตามเขตประเทศทาง ที่ระวางบุรพทิศเหมือนจิตปอง
+แต่หนทางยังไกลไปก็ยาก เป็นถิ่นนาคโดยระวางเป็นทางสอง
+ไปข้างซ้ายจึ่งจะสมอารมณ์ปอง จงตรึกตรองแล้วกระทำดั่งคำเรา
+พลางรับเครื่องสังเวยนมเนยหวาน สำแดงการบอกหมดอย่าโฉดเขลา
+แม้นท่านไปตามกระบิลพ้นถิ่นเรา จะไปเข้าเมืองแขกแปลกตระกูล
+นั่นแหละคงได้ข่าวเป็นราวเรื่อง ที่ในเมืองเร่งไปในไอศูรย์
+ทั้งจะได้แจ้งวงศ์พงศ์ประยูร เป็นเค้ามูลข้อความจึ่งตามไป
+แล้วลุกจากเก้าอี้ที่ขึ้นนั่ง เป็นเส���ยงดังก้องมหาชลาไหล
+แล้วล้มผางกลางกำปั่นด้วยทันใด เทพไทออกพ้นจากคนทรง ฯ
+๏ ป่างพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์รัช สามกษัตริย์ชื่นชมสมประสงค์
+สั่งต้นหนคลี่แผนแล่นให้ตรง ตามที่องค์เทพไทให้หนทาง
+ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่รอก ให้แล่นออกเร็วรัดไม่ขัดขวาง
+ได้ลมคล่องว่องไวชักใบกาง แล่นสล้างตามกันมิทันนาน
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งหลาย ค่อยสบายพร้อมสิ้นกินอาหาร
+ไม่ขัดสนคนผู้อยู่สำราญ แล่นประมาณโดยมาสิบห้าวัน
+ถึงปากน้ำสำปันหนาชวาแขก ให้เรือแยกห่างไกลไอศวรรย์
+กลัวชาวเมืองจะสงสัยพร้อมใจกัน ให้กำปั่นทอดท่าแต่ห้าลำ
+แล้วจัดคนพลไกรไปแต่น้อย ที่เรียบร้อยล้วนแต่ไพร่พวกไหหลำ
+ลงเรือช่วงตีกระเชียงเรียงประจำ ไปสองลำเข้าในด่านชานบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายพวกนายชวารักษาด่าน ครั้นแจ้งการณ์ลงมาถามตามถวิล
+มาแต่ไหนจึ่งเข้ามาในธานินทร์ เองอยู่ถิ่นฐานใดจงให้การ
+มาค้าขายหรือจะมาเป็นข้าศึก ที่ตื้นลึกเองจงแจ้งแถลงสาร
+ให้กระจ่างทางประสงค์จำนงการ เอ็งอยู่บ้านเมืองใดไพร่ผู้ดี
+พวกไหหลำรู้ภาษาชวาแขก จึ่งแย้มแยกส่งภาษาชวาฉวี
+เรามาแต่เมืองท่าเกาะกาหวี ธุระมีจะมาถามเที่ยวตามนาย
+คือองค์พระมังคลาของข้าเจ้า ไม่ได้ข่าวแจ้งการนานใจหาย
+จึ่งอุตส่าห์พยายามเที่ยวตามนาย จะดีร้ายมิได้แจ้งแต่งเนื้อความ
+พวกนายด่านรู้เรื่องแต่เบื้องหลัง เห็นจริงจังแน่ตระหนักจึ่งซักถาม
+ว่าใครใช้ให้เองมาติดตาม จงเล่าความให้กระจ่างอย่าพรางกัน
+พวกที่มาว่าองค์โอรสราช เฉลิมบาทกรุงไกรไอศวรรย์
+เธอเสด็จตามองค์พระทรงธรรม์ อยู่กำปั่นทั้งสามนามกร
+พระเชษฐาเทวสินธุ์นรินทร์รัช พระองค์ถัดบพิตรอดิศร
+เทพจินดาประสิทธิ์ฤทธิรอน พระภูธรที่สามรามวงศ์
+นายด่านแจ้งแต่งเป็นหนังสือลับ แล้วกำชับม้าใช้ดั่งใจประสงค์
+รีบไปเฝ้าท้าวไทดั่งใจจง ด้วยเป็นวงศ์พงศ์เผ่าของเจ้านาย ฯ
+๏ จะกล่าวพวกม้าใช้ครั้นไปถึง ขุนนางจึ่งเข้าประมูลทูลถวาย
+ท้าวรายาคิดคะนึงจึ่งภิปราย เสนานายทุกตำแหน่งจงแต่งการ
+รีบลงไปรับองค์พงศ์กษัตริย์ มาจังหวัดนครามหาสถาน
+แล้วจะได้เห็นองค์พวกวงศ์วาน เพราะว่าหลานเธอมีดีพระทัย
+เขาจะได้แจ้งคดีตามพี่น้อง ในพวกพ้องวงศ์วานดั่งขานไข
+เร่งแต่งเรือพ���ะที่นั่งบัลลังก์ชัย รีบลงไปรับมายังธานี
+อันตัวกูเป็นผู้ใหญ่จะไปด้วย จะได้ช่วยฝากรักเป็นศักดิ์ศรี
+เพราะพ่อเขามิได้อยู่ในบูรี ก็ควรที่เราจะไปดั่งใจจง
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จลงที่นั่ง เรือบัลลังก์รูปนกวิหคหงส์
+พร้อมทั้งเรือเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ทั้งทวนธงปี่กลองทั้งฆ้องชัย
+เครื่องสำหรับอย่างชวาบรรดาศักดิ์ ก็พร้อมพรักเกณฑ์แห่แลไสว
+ท้าวรายาพาพหลสกลไกร เสร็จลงไปถึงด่านชานชลา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนาวาที่มาถม ครั้นแจ้งความเบื้องหลังที่กังขา
+กลับไปทูลหน่อนรินทร์ปิ่นประชา ตามที่มารู้ข่าวเจ้าของตน
+ไปกราบทูลกับพระองค์ทรงสวัสดิ์ ตามระหัสที่ได้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+ปางพระหน่ออธิบดินทร์ปิ่นสกล แจ้งยุบลแต่ไม่รู้ภูวไนย
+เสด็จไปไหนหนอไม่รู้แน่ อยู่แขวงแควนคเรศประเทศไหน
+ไม่รู้จักแห่งหนตำบลไหน จะได้ไปเสาะหาตามสาคร
+พระโศกเศร้าเร่าร้อนอาวรณ์หวัง จะนอนนั่งเหมือนกับไฟไหม้สิงขร
+เข้ารึงรุมกลุ้มจิตถึงบิดร สะท้อนถอนฤทัยไม่ไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าประเทศเขตจังหวัด บุรีรัตน์เมืองบุรำสำปันหนา
+จึ่งออกจากเมืองด่านชานชลา รีบโยธาพระที่นั่งทั้งดั้งกัน
+มาถึงลำกำปั่นมิทันช้า ให้รอราพวกพหลพลขันธ์
+ประทับเข้าพร้อมพรั่งทั้งดั้งกัน พวกกำปั่นไหหลำมาถามพลัน
+ทราบว่าท้าวรายาเสด็จมาถึง อึงคะนึงปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+สามพระหน่อมาประนมบังคมคัล เชิญให้ท่านท้าวไทขึ้นไปเรือ
+เสด็จนั่งยังที่เก้าอี้อาสน์ ทั้งอำมาตย์ผู้คนมาล้นเหลือ
+ท้าวรายาว่าพระหลานเป็นว่านเครือ ตาจะเชื้อเชิญไปในบุรินทร์
+จะได้รู้จักน้องพวกพ้องญาติ พ่ออย่าขาดไมตรีที่ถวิล
+เชิญขึ้นไปในจังหวัดปัถพิน ประเทศถิ่นนครังจึ่งบังควร
+แล้วจะได้ตามติดพระบิตุเรศ พอแจ้งเหตุตามระบอบคิดสอบสวน
+ให้โหราหารคูณประมูลมวล ได้ใคร่ครวญตามติดพระบิดา
+สามกษัตริย์ตรัสตอบขอบพระเดช ซึ่งโปรดเกศหลานรักเป็นนักหนา
+เชิญเสด็จท้าวไทอัยกา ไปพาราพบน้องพวกพ้องกัน
+ท้าวรายาพาลงเรือที่นั่ง พร้อมสะพรั่งเครื่องกษัตริย์ที่จัดสรร
+แล้วโห่แห่แตรสังข์ทั้งดั้งกัน จากกำปั่นคืนหลังเข้าวังเวียง
+แล้วเชิญให้สามองค์พงศ์กษัตริย์ ขึ้นปรางค์รัตน์เชื้องข้ายชายเฉลียง
+พร้อมพระวงศ์พงศ์เผ่��มาเฝ้าเรียง พิศเพียงจันทราดาราราย
+สตรีแขกแปลกภาษาก็น่ารัก จะพิศพักตร์งามเหมือนดังเดือนฉาย
+ถึงเป็นแขกแปลกตระกูลไม่วุ่นวาย ดูแยบคายสมเนื้อเชื้อผู้ดี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าชวารายากษัตริย์ โองการตรัสให้ไปหามเหสี
+กับโฉมยงนงนุชพระบุตรี กุมารีหลานขวัญกัลยา
+ให้มาที่ปรางค์ทองห้องสถิต ได้พร้อมมิตรขัตติเยศพระเชษฐา
+พวกแสนสาวท้าวนางในปรางค์ปรา รีบลงมาเฝ้าทูลซึ่งมูลความ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี ชวนบุตรีหลานไปแล้วไต่ถาม
+นางสาวใช้กราบทูลในมูลความ กษัตริย์สามจะมาเฝ้าเยาวมาลย์
+นางทราบสิ้นยินดีเป็นที่สุด พาพระบุตรีไปเฝ้าทั้งเจ้าหลาน
+ท้าวรายาว่าแก่องค์นางนงคราญ ให้พาหลานมาข้างนี้ไหว้พี่ยา
+พระบุตรีกราบก้มประนมหัตถ์ สามกษัตริย์ทรงเดชผู้เชษฐา
+แล้วบังคมก้มกรานคลานเข้ามา เฝ้ามารดาอัยกีด้วยปรีดิ์เปรม
+นางดวงแขแม่เลี้ยงจึงปราศรัย ว่าขอบใจคลายทุกข์สุขเกษม
+พ่ออุตส่าห์มาถึงนี่แม่ปรีดิ์เปรม ได้อิ่มเอมอุ่นอุราประชากร
+แล้วจะได้ฝากน้องให้รองบาท รู้จักญาติพ่ออย่าทิ้งมิ่งสมร
+ช่วยปกป้องน้องหญิงดังวิงวอน จงสั่งสอนรักกันอย่าฉันทา ฯ
+๏ พระเทวสินธุ์จินดาทั้งราเมศ พลางน้อมเกศอภิวันท์ด้วยหรรษา
+จึ่งทูลความตามระบอบตอบบัญชา อย่าได้ปรารมภ์ไปในอนงค์
+แม้นตามติดบิดาเธอมาแล้ว พอผ่องแผ้วชื่นชมสมประสงค์
+จะกลับมาเหมือนคิดดั่งจิตจง ก็จะคงคืนมายังธานี ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นพิภพ ขจรจบในพาราชวาฉวี
+จึ่งสั่งเครื่องต่างต่างที่อย่างดี พระภูมีให้หามาประทาน
+แล้วสั่งพวกชาววังให้ตั้งเครื่อง ยกมาเนื่องตั้งเป็นเหล่าทั้งคาวหวาน
+ถวายสามกษัตราปรีชาชาญ ตั้งเครื่องอานเชิญเสวยทั้งเนยนม
+ท้าวรายามานั่งบัลลังก์รัตน์ พร้อมกษัตริย์นั่งเสวยเนยขนม
+แล้วให้จัดปรางค์มณีที่ประทม ทั้งสนมสาวสุรางค์นางบำเรอ
+พวกสำหรับขับขานประสานเสียง เครื่องจำเรียงดีดสีตีเสนอ
+ตามตำแหน่งสารพัดหัดบำเรอ ให้หลานเธอตามยศให้งดงาม
+เสวยเสร็จพระเสด็จยุรยาตร กับหน่อนาถศรีสวัสดิ์กษัตริย์สาม
+ออกพระโรงรจนาสง่างาม ท้าวตรัสถามโหราพยากรณ์
+ว่าพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงอาจารย์ชาญสมร
+พากันไปจากประเทศเขตนคร จะเย็นร้อนหายไปเ���็นหลายปี ฯ
+๏ โหรารับกราบก้มบังคมบาท ลงเลขคาดคูณชะตาในราศี
+ตำราแขกแปลกภาษาแต่ว่าดี ตามคัมภีร์ของเขาดูรู้เหมือนกัน
+ก็แม่นยำทำนายมิได้คลาด เชิงฉลาดตัดรอนคิดผ่อนผัน
+ก็แจ้งความตามจริงทุกสิ่งอัน บังคมคัลทูลท้าวเจ้าชวา
+ประเดี๋ยวนี้มีผู้นำไปทำศึก เห็นยังลึกวุ่นวายร้ายนักหนา
+พิเคราะห์ดูฤกษ์ยามตามตำรา ก็เห็นว่าต้นร้ายแต่ปลายดี ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าชวาอาณาจักร ฟังโหรทักทายชะตาในราศี
+จึงว่ากับหลานขวัญไปทันที ก็ควรที่เราจะคิดไปติดตาม
+กำพลเพชรเมืองพ่อหน่อนเรศ รีบไปเขตกรุงไกรสืบไต่ถาม
+แล้วจึงค่อยตั้งจิตเที่ยวติดตาม พยายามกว่าจะพบประสบกัน
+ตาจะยกทัพใหญ่ตามไปด้วย จะได้ช่วยรอนราญกับหลานขวัญ
+ท้าวรายาสั่งมหาเสนาพลัน จงเกณฑ์กันแสนยาพลาพล
+กำปั่นรบแต่บรรดาอยู่ท่าน้ำ เร่งกันทำจัดแจงแต่งพหล
+เปลี่ยนเชือกเสาเพลาใบทั้งไกกล ให้เร่งขนเครื่องเสบียงลำเลียงลง
+ทั้งเรือไฟใช้จักรเคยหักศึก เองเร่งฝึกพวกไพร่ทั้งไต้ก๋ง
+แต่ลำใหญ่หุ้มทองคำเป็นลำทรง จัตุรงค์เกณฑ์ใส่ไว้ในลำ ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จท้าวเสด็จยุรยาตร ขุนอำมาตย์เกณฑ์ไพร่เจ๊กไหหลำ
+พวกที่เข้ารีตแขกให้แยกลำ เพราะว่าชำนาญทางกลางทะเล
+เป็นต้นหนคนใช้ทั้งใบรอก จะเข้าออกแข่งขันทั้งหันเห
+แล้วก็เคยค้าขายหมายคะเน ทางทะเลแคล่วคล่องทั้งว่องไว
+จัดกระบวนถ้วนทั่วตัวทหาร มาเตรียมการเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลพลไกร มาคอยไทองค์ท้าวเจ้าบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์รายาชวาฉวี ครั้นฤกษ์ดีเสด็จท่าชลาสินธุ์
+สามกษัตริย์เสด็จออกนอกบุรินทร์ พระเทวสินธุ์ตามตรงมาลงเรือ
+พวกพหลพลชวาบรรดาแขก บ้างขนแบกของตามกันหลามเหลือ
+ทั้งไก่แพะเอาไปที่ในเรือ ทั้งข้าวเกลือของเสวยทั้งเนยนม
+บรรทุกใส่ในกำปั่นทุกชั้นช่อง ที่ในห้องคนประจำทำขนม
+บ้างต้มแกงแต่งตบครบอุดม พวกสนมน้อยน้อยคอยอยู่งาน
+ครั้นได้ฤกษ์เลิกโห่ขึ้นสามครั้ง ปืนประดังยิงเรียงเสียงประสาน
+ท้าวเสด็จลงกำปั่นมิทันนาน พวกคนงานถอนสมอขันช่อใบ
+ออกกำปั่นครั่นครื้นสักหมื่นเศษ แล่นสังเกตแถวถิ่นกระสินธุ์ใส
+ออกน้ำเขียวทางทะเลว้าเหว่ใจ แล่นไปในสาคโรชโลธร
+ชมมัจฉาปลาใหญ่ขึ้นว่ายคล่ำ บ้างผุดดำโตยิ่งก���่าสิงขร
+นางสาวสาวชาววังบ้างนั่งนอน ชมสิงขรเกาะแก่งทุกแห่งไป
+แล้วพูดจาว่ากันภาษาแขก ถ้าเรือแตกเราจะด้นไปหนไหน
+ลางคนว่าน่าเบื่อเหลืออาลัย บ้างบ่นไปเพราะว่ากลัวจนตัวงอ
+ที่วิงเวียนเหียนรากอยากแต่น้ำ ร้องว่ากรรมเอ๋ยจะไปข้างไหนหนอ
+รู้อย่างนี้มิมาน้ำตาคลอ บ่นถึงพ่อถึงแม่ออกแซ่ไป
+คิดว่าจะมาเป็นสุขสนุกสนาน ให้รำคาญในอุราน้ำตาไหล
+ไม่รู้เลยว่าลำบากยากหัวใจ มิหาไม่จะสู้จ้างเขาต่างตัว
+วิสัยหญิงใจอ่อนนอนไม่หลับ ถึงจนทรัพย์เต็มประดาคิดหาผัว
+ได้หูหนวกตาบอดคงรอดตัว ไม่ยักกลัวมีท้องจะดองยา
+กินให้หายบาดแผลพอแก้ทุกข์ ค่อยเป็นสุขจริงแท้หนอแม่ขา
+ดีกว่าต้องมาเรือเหลือระอา สู้ก้มหน้ากัดฟันจนบรรลัย
+พวกสาวสาวชาววังนั่งกำสรด ทรวงระทดแทบจะพาเลือดตาไหล
+จนพลบค่ำย่ำสุริโยทัย ให้หวั่นไหวทรวงโศกวิโยคครวญ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าชวาอาณาเขต ทอดพระเนตรเหล่าอนงค์ทรงพระสรวล
+บ้างโงกเหงาเมาคลื่นยืนเซซวน ทั้งปั่นป่วนซบเซาบ้างหาวนอน
+พอคลื่นเงียบเรียบร้อยค่อยเป็นสุข บรรเทาทุกข์ที่ในทรวงดวงสมร
+เรือก็แล่นเลยมาในสาคร พระจันทรแจ่มฟ้านภาลัย
+ท้าวรายาเสด็จออกนอกบาหลี นั่งเก้าอี้พร้อมพหลพลไสว
+ท้าวดำรัสตรัสสั่งเสนาใน ให้แล่นไปตามกันดั่งสัญญา ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์ราช ล่วงลีลาศไปพลันด้วยหรรษา
+นำกำปั่นไทท้าวเจ้าชวา เป็นทัพหน้าตรวจพหลพลนิกร
+ทั้งเช้าค่ำร่ำไปมิให้หยุด ก็รีบรุดข้ามละเมาะเกาะสิงขร
+ไปเดือนครึ่งเกือบจะถึงเขตนคร เป็นการร้อนรีบไปใกล้พารา
+กำพลเพชรนครังครั้งยายเฒ่า ไม่มีเจ้าเป็นแต่ผู้อยู่รักษา
+คอยโฉมยงองค์กษัตริย์ขัตติยา จะกลับมาครองประเทศเขตกำพล
+ก็หายไปหลายปีไม่มีสุข ไปรบรุกแว่นแคว้นแดนสิงหล
+อยู่แต่พวกเสนาประชาชน เพชรกำพลร้างกษัตริย์ขัตติยา
+พอเรือพระเทวสินธุ์สามกษัตริย์ มาแออัดจอดรายหลายภาษา
+พวกชาวด่านชาญสมุทรสุดปัญญา ไม่รู้ว่าวงศ์ท้าวเจ้านคร
+คิดว่าเป็นข้าศึกมาฮึกฮัก ไม่ประจักษ์ใช้เสมียนเขียนอักษร
+ให้ม้าเร็วรีบไปในนคร เป็นการร้อนศึกมาติดธานี
+แต่กำปั่นคั่งคับมานับร้อย คนใช้สอยบรรดากะลาสี
+ก็นับหมื่นปืนฝรั่งแต่อย่างดี มาทอดที่ปากน้ำเหลือกำลัง ฯ
+๏ ขุนนางใหญ่ไ���้แจ้งแห่งหนังสือ ที่คนถือส่งให้ดังใจหวัง
+สั่งให้เกณฑ์ชาวป้อมพวกล้อมวัง รีบไปยังเมืองด่านชานชลา
+ทั้งปืนหลักลากไปใส่บนป้อม ทหารพร้อมเร่งร้นพลอาสา
+ให้ยกหนุนเนื่องออกนอกพารา ไปรับข้าศึกไว้ดังใจปอง
+แล้วแบ่งพลคนละหมื่นถือปืนผา เครื่องสาตราทวนง้าวเรียกเจ้าของ
+กรมของใครให้ตรวจตามหมวดกอง ให้ได้สองหมื่นทั่วทุกตัวนาย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระจอมเทวสินธุ์ หน่อนรินทร์ตรัสสั่งคนทั้งหลาย
+ให้ไปบอกเสนาบรรดานาย อย่าวุ่นวายไปมิใช่พวกไพรี
+เราก็เป็นหน่อเนื้อเชื้อกษัตริย์ ในจังหวัดนคเรศบุรีศรี
+เป็นโอรสทศมิตรคิดภักดี พระเทวีกฤษณานิคาลัย
+เองไปแจ้งแห่งขุนนางในเมืองด่าน แต่โดยการจริงแจ้งแถลงไข
+ให้รีบลงมารับกูฉับไว จะขึ้นไปถิ่นฐานชมบ้านเมือง
+พวกคนใช้รีบไปลงเรือช่วง ครรไลล่วงถึงท่าพอฟ้าเหลือง
+ครั้นเช้าตรู่สุริยาถึงหน้าเมือง ขึ้นแจ้งเรื่องกับขุนด่านชานชลา
+ว่าพระหน่อวรนาถราชบุตร ประเสริฐสุดที่ในวงศ์เผ่าพงศา
+มิใช่เรืออื่นไกลหาไหนมา เป็นบุตรานางเฒ่าเจ้าแผ่นดิน ฯ
+๏ ขุนนางได้แจ้งเรื่องแต่เบื้องหลัง ข้อรับสั่งชื่นชมสมถวิล
+ว่าหน่อเนื้อเชื้อเหล่าเจ้าแผ่นดิน พากันยินดีกลับกองทัพชัย
+แล้วจัดแจงแต่งเรือลงไปรับ น้อมคำนับบอกกันเสียงหวั่นไหว
+ลำที่นั่งดั้งกันเป็นหลั่นไป เชิญท้าวไทรายาเข้ามาวัง
+กษัตริย์สามตามเข้าไปในนิเวศน์ ถิ่นประเทศเสร็จสมอารมณ์หวัง
+พวกเสนาข้าไทที่ในวัง มาพร้อมพรั่งดีใจใครจะปาน
+ทั้งพระวงศ์พงศาคณาญาติ มาปราสาทรจนามุกดาหาร
+ทูลแถลงแจ้งคำที่รำคาญ ว่าพระผ่านนคราบิดาเธอ
+ยกพหลพลไกรไปกำปั่น กับด้วยท่านฝรั่งครูผู้เสนอ
+ว่าจะไปลังกาพาราเธอ บาทหลวงเออรับพากันคลาไคล
+ถ้วนกำหนดสามปีมิได้ข่าว ที่เรื่องราวร้อนเย็นเป็นไฉน
+จัดกำปั่นแต่บรรดาเสนาใน ใช้ให้ไปเล่าก็หายไม่ได้ความ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมเทวสินธุ์นรินทร์รัช โองการตรัสปราศรัยแล้วไต่ถาม
+ว่าตัวเราก็จะคิดไปติดตาม ท่านแจ้งความอยู่หรือไรในลังกา
+ว่าผู้ใดใครครองอาณาเขต ท่านรู้เหตอยู่หรือไม่อย่างไรหนา
+จงเล่าไปให้ประจักษ์ช่วยชักพา ไปลังกาตามองค์พระทรงธรรม์
+เสวกาว่าทูลละอองบาท โอรสราชพระอภัยครองไอศวรรย์
+สุดสาครสุริย์วงศ์พระทรงธรรม์ เธอครองขัณฑเสมาในธานี
+พระทรงทราบเรื่องต้นแต่หนหลัง จึงตรัสสั่งเสนาบดีศรี
+ให้เร่งเตรียมพวกพหลแลมนตรี วันพรุ่งนี้เราจะไปดั่งใจจง
+แล้วเชิญท้าวรายาเจ้าตาเลี้ยง มานั่งเคียงชื่นชมสมประสงค์
+แล้วปรึกษาพาทีกันสี่องค์ ตามประสงค์ที่จะไปในลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าชวาอาณาจักร ว่าหลานรักร่วมชีวังอย่ากังขา
+พ่อไปไหนไปด้วยกันไม่ฉันทา อย่าได้ปรารมภ์ไปใจพะวง
+อันตัวตาเป็นผู้ใหญ่คงไปด้วย เป็นเพื่อนม้วยเหมือนดังจิตคิดประสงค์
+ถึงยากเย็นเป็นตายวายชีวง ตาก็คงช่วยกันเหมือนสัญญา
+จะรบรับขับขันประจัญสู้ ตาก็รู้กลศึกได้ปรึกษา
+ทั้งสามองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา จึ่งวันทาทูลแถลงแจ้งคดี
+ซึ่งพระองค์ทรงฤทธิ์คิดพันผูก เหมือนหลานลูกของพระคุณอุ่นเกศี
+หลานจะขอพึ่งพาฝ่าธุลี ไว้เป็นที่อัยกาเหมือนวาจัง
+ข้าทั้งสามกำพร้าอนาโถ ท้าวเหมือนโพใบคลุมพอคุ้มขัง
+ขอพึ่งบุญกรุณาเหมือนวาจัง เป็นที่หวังสืบวงศ์พงศ์ประยูร
+ท้าวรายาชื่นชมโสมนัส พ่อซื่อสัตย์รักใคร่มิได้สูญ
+ทั้งสมนามสมเนื้อเชื้อตระกูล เธอเพิ่มพูนประดิพัทธ์สวัสดี
+สามกษัตริย์เข้าในที่ไสยาสน์ บนปรางค์มาศแท่นจำรัสรัศมี
+กับไทท้าวเจ้าชวาในธานี ต่างเปรมปรีดิ์รักกันไม่ฉันทา ฯ
+๏ ครั้นรุ่งแจ้งแสงทองส่องอากาศ พวกอำมาตย์พร้อมพหลพลอาสา
+มาเตรียมคอยหน่อกษัตริย์ขัตติยา แต่บรรดาเสนีที่จะไป ฯ
+๏ ป่างพระจอมเทวสินธุ์นรินทร์ราช ตื่นไสยาสน์กับสองสนองไข
+จึ่งเชิญองค์ท้าวชวาให้คลาไคล เสด็จไปพระที่นั่งบัลลังก์ทอง
+พร้อมทหารขานโห่จะเอาฤกษ์ เสียงเอิกเกริกคั่งคับทัพทั้งสอง
+ยิงปืนใหญ่เตรียมตรวจทุกหมวดกอง แล้วลั่นฆ้องชักใบขึ้นใส่เรียว
+พร้อมกำปั่นพันร้อยออกลอยแล่น ไปตามแผนที่ประจำออกน้ำเขียว
+ทั้งเรือรบเรือแห่แลเป็นเกลียว คงคาเชี่ยวลมเฉื่อยเรื่อยสบาย
+ตามละเมาะเกาะแก่งทุกแห่งหน ไปตามวนวารินกระสินธุ์สาย
+ทั้งเต่าหอยลอยกลาดริมหาดทราย ที่ตัวลายพรอยพร้อยลอยเป็นแพ
+หอยอีรมนมนางสล้างสลอน เกิดกับก้อนหินรายชายกระแส
+บ้างเป็นสีต่างต่างเหมือนอย่างแล จะนับแต่ฝูงหอยกว่าร้อยพัน
+ทั้งปูเปี้ยวเขียวขาววิ่งกราวหาด ดูประหลาดไม่มีหัวตัวมันขัน
+มีตาติดกับกระดองอย��่สองอัน สืบพันธุ์ตั้งร้อยไม่น้อยเลย
+พอมีไข่กินผัวของตัวหมด ทรยศสิ้นประตูเจียวปูเอ๋ย
+สัตว์จัญไรแพศยาไม่น่าเชย แล้วก็เลยลอยแพไปแต่ตัว
+เปรียบเหมือนหญิงทรลักษณ์อกุศล ทำเล่ห์กลมารยาคิดฆ่าผัว
+อันบาปกรรมเป็นอย่างไรมันไม่กลัว ไว้ความชั่วน่าชังเหมือนอย่างปู
+ฝูงแมงดาน่าดูตัวผู้เกาะ เที่ยวว่ายเสาะพาจรจนอ่อนหู
+ไปหาเหยื่อเผื่อกันกตัญญู พิเคราะห์ดูเหมือนคนจนปัญญา
+ทั้งเกียจคร้านมึนตึงพึ่งผู้หญิง ได้แอบอิงพิงปากยากหนักหนา
+พวกมนุษย์เมียแช่งเหมือนแมงดา ทำแต่ตาปรอยปรอยคอยจะกิน
+อันฝูงสัตว์ปฏิสนธ์ที่บนหาด ดูประหลาดมากมายชายกระสินธุ์
+เอากำเนิดเกิดที่หาดดูดาษดิน ไม่รู้สิ้นหลายอย่างต่างต่างกัน ฯ
+๏ สามพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ ให้แล่นลัดสิงขรค่อยผ่อนผัน
+สั่งล้าต้าต้นหนคนสำคัญ ให้พวกกันคอยประจำหยั่งน้ำดู
+เอาแผนที่คลี่ดูให้รู้ทิศ อย่าให้ผิดทางจรจะอ่อนหู
+ด้วยไม่เคยถิ่นประเทศสังเกตดู เป็นแต่รู้ยังไม่ได้เคยไปมา
+พระสุริยาลงลับพยับฝน ก็มัวมนมืดมิดทุกทิศา
+จวนจะค่ำย่ำแสงพระสุริยา ลมสลาตันตั้งฝั่งทะเล
+เป็นคลื่นใหญในกระสินธุ์ทุกถิ่นที่ ลมก็ตีท้ายกำปั่นป่วนหันเห
+พวกต้นหนคนชำนาญการทะเล คิดถ่ายเทเรือหมดให้ลดใบ
+ตั้งบวงสรวงเทพไทในสมุทร ฤทธิรุทรเขาเขินเนินไศล
+ขอเชิญช่วยคุ้มอุบัทว์กำจัดภัย ทางจะไปลังกาให้ถาวร
+พอขาดคำคลื่นลมระดมหาย คนทั้งหลายเหล่าทหารชาญสมร
+ด้วยได้ความสุขาในสาคร ศศิธรแจ่มกระจ่างดั่งกลางวัน
+เมฆพยับอับฟ้าในอากาศ ก็เกลื่อนกลาดแจ่มสว่างทางสวรรค์
+นภากาศแจ่มแจ้งด้วยแสงจันทร์ เรือกำปั่นแล่นไปในคงคา
+สามกษัตริย์ทัศนาเวหาหาว แสงเดือนดาวส่องสว่างกลางเวหา
+พระจึ่งเชิญท่านท้าวเจ้าชวา เสด็จมาในที่นั่งบัลลังก์ทอง
+แล้วปรึกษาว่าองค์พระทรงฤทธิ์ เห็นชอบผิดโปรดบ้างที่หมางหมอง
+จะไปยังลังกาตรึกตราตรอง โดยทำนองพระจะเห็นเป็นอย่างไร
+ถ้าแม้นว่ารบพุ่งกันยุ่งยิ่ง เราจะนิ่งดูแลคิดแก้ไข
+หรือจะเข้าโรมรันประการใด ขอพระอัยกาตรองให้ต้องตาม
+ประเพณีที่ในเนื้อเชื้อกษัตริย์ ไม่แจ้งอรรถข้อไรได้ไต่ถาม
+อย่าให้เสียเกียรติยศพองดงาม ให้ต้องตามเรื่องในอัยการ ฯ
+๏ ท้าวรายาว่าพ่อหน่อกษัตริย์ ตาจะจัดแจงให้หลายสถาน
+อย่าเป็นทุกข์ร้อนไปให้รำคาญ จากสถานกำพลเพชรได้เจ็ดวัน
+พอเช้าตรู่สุริยงเธอส่งแสง กระจ่างแจ้งพื้นนภางค์ทางสวรรค์
+พวกพหลพลทหารชำนาญครัน จัดเลี้ยงกันเสพอาหารทั้งหวานคาว
+เกือบจะใกล้เกาะมหากาลวาต ผิดประหลาดหลากใจให้แต่หนาว
+ใช่ฤดูน้ำค้างตกพร่างพราว เป็นลมว่าวพัดกล้าต้องซาใบ
+พวกต้นหนคนการสะท้านทั่ว เป็นหมอกมัวในมหาชลาไหล
+เรือที่แล่นตามกันเป็นหลั่นไป เห็นไรไรเกาะขวางกลางชลา
+อันเกาะนี้โตใหญ่มิใช่น้อย ที่เขาปล่อยท้าวละมานนานนักหนา
+หมดทั้งพวกพร้อมกันแต่บรรดา มรณาด้วยกันหมดเพราะอดตาย
+เป็นผีดิบเกลื่อนกล่นอยู่บนเกาะ เที่ยวละเมาะตามแผ่นดินกระสินธุ์สาย
+แม้นกำปั่นใครซัดแลพลัดพราย มาถึงชายเกาะนี้มันดีใจ
+ตะโกนก้องร้องเรียกกันมาพร้อม เข้าห้อมล้อมเรือแน่นแล่นไม่ไหว
+มันฉุดคร่าเชือกเสายุดเพลาใบ ไปไม่ได้ติดตายเสียหลายลำ
+มันสูบเลือดกินเล่นเป็นอาหาร ท้าวละมานพวกผีถลีถลำ
+แต่กลางวันมันขยาดไม่อาจทำ แม้นพลบค่ำยืนเด่นให้เห็นตัว
+แต่กินคนมานานประมาณแสน ทุกด้าวแดนเข็ดขยั้นออกสั่นหัว
+แม้นเรือซัดพลัดเข้าจอดไม่รอดตัว ลูกค้ากลัวความขยาดไม่อาจเดิน ฯ
+๏ ฝ่ายกำปั่นเทวสินธุ์นรินทร์ราช พอภาณุมาศลับเงาภูเขาเขิน
+แล่นมาถึงเกาะใหญ่ริมชายเนิน ให้หนาวเกินกับฤดูทุกผู้คน
+แต่บรรดากำปั่นสักพันเศษ ผิดสังเกตแต่ในจิตคิดฉงน
+ลมก็คล่องว่องไวติดใบบน แล่นไม่พ้นชายหาดประหลาดใจ
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น ปรึกษากันหลากจิตคิดสงสัย
+จะเกิดเหตุเภทพาลประการใด จึ่งทูลไทสามกษัตริย์ขัตติยา
+กับไทท้าวเจ้าพาราชวาฉวี เหตุจะมีแม่นแท้แน่นักหนา
+ทั้งหนาวเนื้อเหลือทนพ้นปัญญา อันเภตราอยู่กับที่แล่นมิเดิน
+ลมก็ดีชักใบขึ้นใส่พร้อม จะแล่นอ้อมไปก็ตกกระหกระเหิน
+ดูเหมือนคนฉุดไว้ริมชายเนิน จะขอเขิญอารักษ์อันศักดา
+มาถามเหตุเภทภัยให้ประจักษ์ จะได้ทักทายไปในทิศา
+สามพระองค์ทรงฟังทั้งพระยา เจ้าชวาเห็นพร้อมยอมด้วยกัน
+แล้วให้ตั้งบายศรีที่บวงสรวง ตามกระทรวงสารพัดเร่งจัดสรร
+เอาคนทรงลงมานั่งตั้งภิวันท์ บนก้นขันสาครร้องวอนไป
+แล้วจุดธูปเทียนบูชากระยาสังเวย ทั้งนมเนยตามประเภทข้างเพทไสย
+เราขอเขิญเทวาสุราลัย ที่อยู่ในเขาเขินเนินคีรี
+มาเข้าทรงจะได้ถามเนื้อความท่าน ทุกฉ้อชั้นบรรพตาในราศี
+ที่เหตุผลหนหลังอย่างคดี ขอภูมีรับสรวงเข้าบวงบน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงผีปีศาจที่อาจหาญ คือท้าวละมานรู้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+ว่าเขาตั้งเครื่องสรวงทั้งบวงบน วิ่งเข้าคนทรงสั่นยิงฟันพลาง
+แล้วเหลือกตาว่าออเจ้าคนเหล่านี้ ลุกขึ้นชี้มือด่านัยน์ตาขวาง
+ไม่รู้จักกูหรือไรในหนทาง กูจะล้างชีวันให้บรรลัย
+อันตัวกูผู้เป็นเจ้าเกาะเหล่านี้ เองมานี่จะไปหนตำบลไหน
+จงบอกความตามจริงทุกสิ่งไป กูนี้ไซร้เป็นเจ้าของท้องทะเล
+เองเรียกมาว่ากระไรจะไต่ถาม จงแจ้งความจริงไปอย่าไพล่เผล
+ท้าวปีศาจนึกนิยมสมคะเน จะคิดเพทุบายกินให้สิ้นเชิง ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าชวาอาณาเขต เธอแจ้งเหตุปีศาจเชื่อดูเหลือเหลิง
+จำจะหาให้มันกินจนสิ้นเชิง พอรื่นเริงแล้วจะได้ไล่เอาความ
+จึงวอนว่าข้าแต่เจ้าของเกาะ ช่วยสงเคราะห์ทางจะไปขอไต่ถาม
+เอ็นดูเถิดชี้ให้จะไปตาม ให้สมความปรารถนาข้าทั้งปวง
+แล้วท้าวไทให้ยกเอาเครื่องเซ่น สัตว์ที่เป็นต่างต่างมาวางสรวง
+ทั้งเหล้าเข้มของกินสิ้นทั้งปวง มาบวงสรวงท้าวละมานให้ท่านกิน ฯ
+๏ ฝ่ายปีศาจเห็นไก่น้ำลายหยด ด้วยความอดชื่นชมสมถวิล
+แล้วจับไหใส่สุราออกมาริน ยกขึ้นกินกลอกหน้านัยน์ตาวาว
+มือหนึ่งจับไก่ดิบหยิบกระชาก เอาใส่ปากเคี้ยวเหยอทั้งเรอหาว
+จับเอาแพะฉีกเชือดเลือดออกพราว แลบลิ้นยาวเลียดูดพูดออกอึง
+เรียกให้พวกบริวารทหารผี มาอึงมี่บนเภตราตาถลึง
+ไม่เห็นตัวเป็นแต่เสียงสำเนียงอึง กินของซึ่งตั้งไว้หายไปพลัน
+ทั้งแพะแกะไก่เหล้ากับข้าวของ ก็บกพร่องหมดเลี่ยนล่อนเชี่ยนขัน
+กระดูกกระเดี้ยวเคี้ยวป่นไม่ทนฟัน แต่เสียงมันได้ยินสิ้นทุกคน
+อันพวกมันที่มาไม่ปรากฏ ดูเหมือนปดกันเล่นไม่เห็นหน
+เป็นแต่อ้ายคนทรงเดินวงวน แล้วขึ้นบนเก้าอี้นั่งชี้มือ
+ท้าวรายาสามกษัตริย์จึ่งตรัสถาม มันแจ้งความมาแต่หลังจะฟังหรือ
+เมื่อครั้งนางวัณฬามาหารือ จัดทูตถือสารไปให้แก่เรา
+กับรูปวาดให้เรามาอาสาศึก แม้นสมนึกหวังใจจะได้เขา
+จึ่งยกพวกพลละมานทหารเรา ไปเมืองเขาขึ้นประจบสมทบกัน
+ยังมิได้รบพุ่งกรุงผลึก เวลาดึกฟังปี่ดีขยัน
+ก็ระง��บหลับใหลไปด้วยกัน มันจับพันธนาได้เอาใส่กรง
+แล้วก็เอามาไว้ในเกาะนี้ สิ้นชีวีแหลกกระจุยเป็นผุยผง
+เพราะอดอยากกรากตายอยู่ในกรง อ้ายคนทรงเล่าไปที่ในเรือ
+ว่าดูราฝรั่งทั้งออแขก เองจะแยกไปข้างใต้หรือฝ่ายเหนือ
+กูขอบใจเองให้เหล้าทั้งข้าวเกลือ อีกเนื้อเบื้อแกะไก่ให้กูกิน
+หาไม่จะล่มกำปั่นทั้งพันเศษ ให้อาเพศแตกจมสมถวิล
+แล้วจะได้ฉะเชือดสูบเลือดกิน เอาให้สิ้นแต่บรรดามาด้วยกัน
+นี้พวกเองอ่อนน้อมมายอมเลี้ยง ไม่ทุ่มเถียงรบสู้เป็นคู่ขัน
+จงเซ่นกูอยู่อีกสักสามวัน จะให้ปันของวิเศษทั้งเวทมนตร์
+พรุ่งนี้เช้ามึงขึ้นไปที่ในเกาะ ช่วยกันเจาะของเอาไปจะให้ผล
+คือจินดาที่ประสงค์ทั้งคงทน สำหรับตนแทงฟันไม่บรรลัย
+เรียกว่าเพชรเจ็ดสีมณีโชติ อยู่บนโขดเขาเขินเนินไศล
+แม้นรบศึกเอาแกว่งเป็นแสงไฟ เองเอาไปคงกระพันกันไพรี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ ได้แจ้งอรรถปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+แล้วพากันนั่งยามตามอัคคี อยู่ตามที่ในกำปั่นทั้งพันลำ
+ที่หนาวเหน็บเจ็บเบาบรรเทาหาย ค่อยสบายผีช่วยชุบอุปถัมภ์
+พอแสงจันทร์แจ่มกระจ่างน้ำค้างพรำ เรไรร่ำเฉื่อยเสนาะบนเกาะเกียน
+จังหรีดเรื่อยเอื่อยเสียงสำเนียงแจ้ว วิเวกแว่วฝูงสัตว์ฉวัดเฉวียน
+จักจั่นหวั่นหวาดดาษเดียร ฝูงกะเรียนร่อนร้องก้องกังวาน
+ดุเหว่าแว่วแจ้วเจื้อยระเรื่อยร้อง ประสานซ้องบรรเลงวังเวงหวาน
+สกุณากาสักในคัคนานต์ ไก่ประสานขานขันสนั่นครวญ
+สุมาลัยไขกลิ่นระรินรส ดอกไม้สดบานพร้อมทั้งหอมหวน
+กลิ่นตลบอบฟูเรณูนวล พระพายหวนหอมฟุ้งจรุงใจ
+เสียงปีศาจครื้นครั่นสนั่นเกาะ บ้างกระเดาะปากเดินบนเนินไศล
+ที่กู่ก้องร้องเรียกกันเพรียกไป บนเขาใหญ่ดินกลาดบนหาดทราย
+ฝีโป่งป่ามาประชุมกันกลุ้มเกลื่อน ตะโกนเพื่อนกู่กันให้ผันผาย
+เที่ยวเก็บหอยลอยกลาดบนหาดทราย ทั้งภูตพรายดาษดาริมสาชล
+แต่ล้วนพวกผีดิบสักสิบแสน อเนกแน่นร้ายแรงทุกแห่งหน
+เห็นแต่เงาหรุบหรู่คล้ายผู้คน ที่เดินบ่นพึมพำตามทะเล
+เขาย่อมเรียกอธิบายว่าพรายน้ำ มันยึดลำกำปั่นให้หันเห
+สีเหมือนไฟลอยล่องท้องทะเล สมคะเนบินขึ้นเพลาเสากระโดง
+มิใช่พวกอื่นไกลอ้ายเหล่านี้ คือว่าผีเกาะใหญ่ที่ตายโหง
+แม้นมันขึ้นไปได��ปลายกระโดง เรือก็โคลงจมไปเสียหลายลำ
+คือปีศาจชายเขาอ้ายเหล่านี้ มันเป็นผีอดอยากถลากถลำ
+คอยเรือลงตรงกรูเข้าจู่ทำ ยึดเอาลำเรือไว้บ้างป่ายปีน
+ที่เขารู้ติดไฟขนไก่เผา แล้วก็เอาดาบฟาดขาดเป็นสีน
+พวกที่มาแต่ลำพังฝรั่งจีน เห็นมันปีนขึ้นไปเอาไฟลน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระเทวสินธุ์นรินทร์รัช ดึกสงัดจันทร์กระจ่างกลางเวหน
+น้ำค้างย้อยพรอยพรายดังสายชล พระพายฝนมืดอับพยับโพยม
+ดารากรอ่อนแสงเข้าแฝงเมฆ แสนวิเวกยามดึกเสียงฮึกโหม
+จวนจะแจ้งแสงทองส่องโพยม พระทรงโฉมพลิกฟื้นตื่นไสยา
+เชิญท้าวไทอัยการเจ้าตาเลี้ยง มานั่งเคียงตรองตรึกพลางปรึกษา
+พอรุ่งแจ้งแสงสว่างกระจ่างตา เราจะพาขึ้นไปบนชายเนิน
+หาแก้วเก็จเพชรดีมณีโชติ ที่บนโขดลำเนาภูเขาเขิน
+ไปตั้งศาลอารักษ์แล้วชักเชิญ เจ้าที่เนินโขดเขาท้าวละมาน
+แล้วสั่งเหล่าพวกพหลพลไพร่ ให้ตัดไม้เชิงเขาทำเสาศาล
+เครื่องบวงสรวงเป็ดไก่จัดใส่จาน ทั้งคาวหวานเหล้ายาหาขึ้นไป
+อีกโคแพะแกะเป็นได้เซ่นวัก อย่าช้านักแต่พอตรู่สุริย์ใส
+เสนารับอัภิวันท์ด้วยทันใด มาเรียกไพร่พร้อมทั่วทุกตัวคน
+ขึ้นตัดไม้ไผ่เกลาทำเสาศาล ดาดเพดานเสร็จไปให้ไพร่ขน
+ตั้งของกินเครื่องสรวงจะบวงบน ช่วยกันขนมาพร้อมหอมขจร
+เจ้าพวกผีวุ่นวายน้ำลายหยด เลียบบรรพตบ้างก็วิ่งบนสิงขร
+ฝ่ายท่านท้าวเจ้าประเทศเขตนคร เสด็จจรจากบัลลังก์ที่นั่งทรง
+สามพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ ก็รีบรัดขึ้นมาตามความประสงค์
+ถึงเชิงผาแล้วให้หาเจ้าคนทรง มานั่งตรงหน้าศาลตั้งการพลี
+จึงเชิญท้าวเจ้าละมานที่ย่านเกาะ แล้วก็เคาะรำมะนาเรียกหาผี
+ปีศาจแว่วแก้วหูรู้คดี ก็เดินรี่แฝงเงาเข้าคนทรง
+อ้ายแขกสั่นรันรำล้มคว่ำหงาย มือตะกายตีนตะกุยพลางคุ้ยผง
+จึงลุกขึ้นยืนฟังแล้วนั่งลง อ้ายคนทรงพูดพลางทางครางครวญ
+แล้วจึงว่าฮ้าฮ้ายอ้ายเหล่านี้ ใจมึงดีมีคุณไม่หุนหวน
+เพราะมันถือซื่อแท้ไม่แปรปรวน กูจะชวนมึงไปให้ของดี
+ท้าวรายาว่าเชิญรับเครื่องเซ่น จะได้เป็นที่รักเป็นศักดิ์ศรี
+โดยประสงค์จงใจเป็นไมตรี ได้เป็นที่คำนับรับประทาน ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวผีปีศาจเป็นชาติยักษ์ หัวร่อคักปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+จึงเรียกพวกบ่าวไพร่มิได้นาน มาล้อมศาลกินเล่นไม่��ห็นตัว
+ได้ยินแต่เสียงพูดกับดูดปาก กำลังอยากเคี้ยวขยอกนั่งกลอกหัว
+กินแกะไก่ไม่เหลือทั้งเนื้อวัว พลางยิ้มหัวอิ่มเอมเกษมใจ
+แล้วลุกขึ้นยืนหยัดดัดต้นขา กูจะพาไปแจ้งแถลงไข
+ดูของดีชี้แจงให้แจ้งใจ เองมาไวเร็วหวาอย่าช้าที
+แม้นแดดกล้าเอาไม่ได้เป็นไฟร้อน ที่สิงขรกายสิทธิ์ล้วนฤทธิ์ผี
+เป็นสีแสงแดงรอบขอบคีรี ไม่เห็นที่มันอยู่เคืองหูตา
+แล้วลุกเดินนำไปข้างท้ายเขา พลางบอกเล่าเวทมนตร์ดลคาถา
+แล้วไปชี้ที่เพชรเม็ดจินดา ท้าวรายาให้เจาะจำเพาะรอย
+ด้วยว่าแขกนั้นชำนาญในการเพชร แต่ละเม็ดชั่วดีเพราะมีฝอย
+รู้ตำรามากมายเคยขายพลอย ถึงเล็กน้อยรู้แท้ไม่แชเชือน
+แต่แก้วเก็จเพชรนี้เป็นที่ยิ่ง จะหาสิ่งใดเทียบเปรียบไม่เหมือน
+พอเจาะเข้าเขาใหญ่ไหวสะเทือน แผ่นดินเลื่อนลั่นโห่เป็นโกลา
+พยุพยับอับฟ้าโกลาหล เป็นหมอกมนมืดมิดทุกทิศา
+ด้วยอำนาจของดีมีราคา ดวงจินดาของคู่ผู้มีบุญ
+พอลุกจากเพิงผาหน้าบรรพต ก็ปรากฏแสงสลับดั่งทรัพย์หนุน
+สว่างช่วงดวงมณีเพชรมีคุณ สำหรับบุญเทวสินธุ์นรินทร
+โตเท่าผลมะปรางทองละอองศรี น้ำมณีเรืองจำรัสประภัสสร
+สามกษัตริย์ยินดีชุลีกร จึงวิงวอนผีท้าวเจ้าละมาน
+ว่าข้าแต่ท่านท้าวผู้เจ้าเกาะ ท่านสงเคราะห์พันผูกดั่งลูกหลาน
+พระคุณล้ำดินฟ้าสุธาธาร ข้อรำคาญท่านมีจงชี้แจง
+ข้าพเจ้าขอสนองที่ข้องขัด จะปรนนิบัติตามประสงค์จงแถลง
+ขอเชิญท่านบอกกล่าวเล่าแสดง จะชี้แจงรับรองสนองคุณ ฯ
+๏ อ้ายคนทรงจึ่งว่าถ้าเช่นนั้น จงช่วยกันทำกุฏิ์พออุดหนุน
+เอาศพฝังครั้งนี้จะมีคุณ แล้วทำบุญส่งไปให้แก่เรา
+จึงจะได้ไปเกิดเป็นมนุษย์ ประเสริฐสุดไปให้สิ้นจากถิ่นเขา
+อันซากศพพวกพ้องพี่น้องเรา อยู่หลังเขามันเอาใส่ไว้ในกรง
+เพราะมันขังทั้งหลายตายด้วยอด แม้นปล่อยปลดเปลื้องธุระอย่างประสงค์
+เอากระดูกขุดออกเสียนอกกรง นั้นแหละคงพ้นทุกข์เป็นสุขใจ
+อ้ายคนทรงพาตรงไปหลังเขา แล้วว่าเจ้าดูแลช่วยแก้ไข
+สามกษัตริย์ท้าวชวาพากันไป ทั้งพลไพร่เสนาประชาชน
+เห็นกรงเหล็กเรียงรายอยู่ท้ายเกาะ บังหักเดาะช่วยกันแย่งทุกแห่งหน
+เอาขวานฟันกรงประลัยทั้งไพร่พล ช่วยกันขนซากศพบ้างกลบดิน
+แล้วปักไม้เป็นหลังคาเอาผ้าคาด พวกปีศาจ��ื่นชมสมถวิล
+บ้างพ้นทุกข์สุขาไปหากิน บ้างก็สิ้นกรรมตนทนทรมาน ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวผีที่เข้าคนทรงนั้น เดินเหียนหันอิ่มเอมเกษมสานต์
+แล้วว่าท่านเหล่านี้ปรีชาชาญ ช่วยรำคาญเราได้ดังใจปอง
+จงกลับไปเภตราทั้งข้าเจ้า อยู่จะหนาวมัวมนรีบขนของ
+รีบใช้ใบไปเหมือนนึกที่ตรึกตรอง อยู่จะต้องติดชลในวนวัง
+อันตัวเรานี้หนาจะลาแล้ว ไปจากแถวถิ่นนี้พ้นที่ขัง
+เป็นสิ้นกรรมพัวพ้นอนันตัง คนทรงนั่งผีออกไปนอกกาย ฯ
+๏ สามกษัตริย์ท้าวชวาพาพหล จรดลรีบไปดั่งใจหมาย
+ลงกำปั่นพร้อมข้าเสนานาย ให้ผันผายจากที่ด้วยปรีดิ์เปรม
+เรือที่นั่งดั้งกันเป็นหลั่นลด แล่นไปหมดสิ้นทุกข์สุขเกษม
+ไม่ขัดขวางนทียิ่งปรีดิ์เปรม พระอิ่มเอมด้วยจินดาค่าบุรินทร์
+แล่นกำปั่นบรรดาโยธาหาญ แสนสำราญใช้ใบในกระสินธุ์
+ชมหมู่สัตว์มัจฉาฝูงนาคินทร์ บ้างโดดดิ้นในมหาสาคโร
+ฝูงมังกรคาบแก้วแววสว่าง บ้างฟาดหางเรียงรายบ้างว่ายโผ
+ที่เลื้อยไล่ในมหาสาคโร ตัวโตโตมิใช่น้อยนับร้อยพัน
+ฝูงเหราน่ากลัวหัวเป็นเขา บ้างว่ายเคล้าแว้งวัดสะพัดผัน
+ฝูงเงือกงูดูงามเลื้อยตามกัน บ้างดำดั้นผุดพ่นชลธี
+พวกม้าน้ำทำท่าเหมือนม้าเผ่น ขึ้นโดดเต้นในกระสินธุ์ถิ่นวิถี
+ฝูงช้างน้ำดำด้นชลธี พระภูมีสามกษัตริย์ทัศนา
+เรือก็แล่นใบสล้างมากลางหน พอสุริยนลับไปในเวหา
+ศศิธรจรกระจ่างกลางนภา ดวงดาราพรอยพร่างน้ำค้างพรม
+พวกพหลพลไพร่ในกำปั่น เกษมสันต์พร้อมกันสิ้นกินขนม
+เจ้าพวกคิดถึงเมียเสียอารมณ์ ลงนั่งตรมตรอมอุรานัยน์ตาปรอย
+เพื่อนเขากินข้าวปลาค่อยผาสุก ตัวเป็นทุกข์เต็มประดานั่งหน้าจ๋อย
+โอ้ป่านนี้เมียเราเขาจะคอย คิดก็น้อยใจนายหลายประการ
+ไม่พอที่จะลำบากต้องจากถิ่น ให้เมียดิ้นวุ่นวายหลายสถาน
+นึกละห้อยน้อยจิตคิดรำคาญ แม้นจ้างวานใครเสียได้กูไม่มา
+เมื่อไรเลยจะได้กลับไปดับร้อน เมียจะนอนโดยดิ้นถวิลหา
+เป็นจำใจจำจนพ้นปัญญา เวทนามาในเรือเห็นเหลือจน
+แม้นทางป่ากูจะหนีไปลี้ลับ แล้วจะกลับเดินไปในไพรสณฑ์
+ถึงมุลนายเขาจะรู้ก็สู้ทน ผิดก็ขวนขวายทรัพย์ไว้รับรอง
+แต่บรรดาเมียมีคิดหนีหมด แสนรันทดไม่บรรเทาที่เศร้าหมอง
+นั่งกอดเข่าเร่าร้อนบ้างนอนตรอง บ้างเข้าห้องโงกหงับลงสับเงา
+เรือก็���ล่นลมพัดปัดตะโพก ขย่อนโขยกเต็มใบลมชายเขา
+ไม่ขัดขวางทางไปในสำเภา ทั้งน้ำข้าวเครื่องเสบียงพอเลี้ยงพล
+ก็เกือบถึงมรรคาลังกาทวีป พลางแล่นรีบเร็วรัดไม่ขัดสน
+พวกเรือไฟไขสลักใช้จักรกล ให้รีบร้นข้ามฝั่งไปลังกา
+ด้วยอำนาจแก้วเก็จเพชรรัตน์ สว่างชัดรุ้งร่วงช่วงเวหา
+ถึงพลบค่ำย่ำแสงพระสุริยา เรือที่มาเห็นสว่างดั่งกลางวัน
+ด้วยอำนาจจินดามหาวิเศษ สำแดงเดชฤทธีดีขยัน
+บรรดาเรือมาประชุมทั้งคุ้มกัน สารพันโรคาไม่ยายี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงหกกษัตริย์รีบรัดแล่น มาเนืองแน่นตัดทุ่งเข้ากรุงศรี
+ถึงปากอ่าวลังกาในราตรี ให้เสนีรีบไปบอกออกพระนาม
+ว่าพระองค์ผู้ดำรงรมจักร กษัตริย์ศักดิ์ครองพาราภาษาสยาม
+องค์พระศรีสุวรรณวงศ์ทรงพระนาม เสด็จข้ามฝั่งมาถึงธานี
+พร้อมพระวงศ์พงศาคณาญาติ อยู่ในราชอาณาจักรเป็นศักดิ์ศรี
+พระเจ้าอาเชษฐาทุกธานี มาถึงที่ฟากฝั่งเกาะลังกา
+พร้อมพหลพลรบสมทบทัพ มาตั้งยับยั้งพหลพลอาสา
+เห็นกำปั่นทอดรายชายคงคา ที่จอดท่าอ่าวแน่นบ้างแล่นราย ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร ให้หยุดพักพวกพหลพลทั้งหลาย
+ทอดสมอรอเคียงกันเรียงราย เสนานายตรวจตราพลากร
+ห้ากษัตริย์มาประนมบังคมบาท พระจอมราษฎร์รุ่งพระฤทธิ์มหิศร
+พร้อมกันในพระที่นั่งลำมังกร พระภูธรรมจักรนครา ฯ
+๏ ป่างพระปิ่นภูวไนยปราศรัยทัก ทั้งหลานรักพร้อมหมดตามยศถา
+แล้วคิดอ่านการจะไปในลังกา เห็นเรือมาคอยปากอ่าวราวสักพัน
+สินสมุทรวุฒิไกรทูลไทท้าว เราตีอ่าวเข้าไปในไอศวรรย์
+เพราะเห็นว่าศึกประชิดเข้าติดพัน มันป้องกันปากน้ำทุกค่ำคืน
+ที่ร่องเข้ามันก็เอากำปั่นใหญ่ มาจุกไว้สารพัดจะขัดขืน
+ทั้งสองฝั่งตั้งค่ายมันรายปืน ไว้นับหมื่นป้อมเชิงเทินเนินกำแพง ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงสดับ สั่งกองทัพตั้งมั่นให้ขันแข็ง
+ครั้นจะเข้าตีตัดฉวยพลัดแพลง จะต่อแย้งไม่ถนัดเห็นขัดเชิง
+เพราะช่องแคบทางจะเข้าเล่าก็ยาก จะลำบากฉวยว่าเปิดเตลิดเหลิง
+ด้วยเรือเราปลกเปลี้ยจะเสียเชิง ฉวยละเลิงหลวมตัวสิชั่วจริง
+จำจะต้องรบกันแต่ชั้นนอก ล่อให้ออกกินเหยื่อเสือสมิง
+เห็นจะไม่เสียทีดีจริงจริง จะแอบอิงอะไรได้ในทะเล
+แต่ให้พวกเรือใช้ไปไต่ถาม แจ้งเนื้อความอ้ายจัญไรจะไพล่เผล
+แม้นได้ช่องล่องลมสมคะเน ตีให้เซสาดออกนอกสันดอน
+ห้ากษัตริย์ทราบความตามรับสั่ง ถวายบังคมบพิตรอดิศร
+พร้อมทั้งพวกเสนาพลากร นรินทรกรุงกษัตริย์ให้จัดพล
+แล้วให้ไปไต่ถามตามฝรั่ง ว่ามาตั้งอยู่ทำไมในสิงหล
+พวกคนใช้ไปถามตามยุบล กับขุนพลที่สำหรับกำกับเรือ
+พวกในลำกำปั่นครั้นได้แจ้ง เห็นพูดแข็งขันจริงยิ่งกว่าเสือ
+ฝ่ายขุนนางที่เป็นใหญ่อยู่ในเรือ ฟังเห็นเหลือดุดันไม่พรั่นพรึง
+จึ่งว่าท่านคอยอยู่สักครู่ใหญ่ เราจะไปทูลว่าท่านมาถึง
+คอยรับสั่งหนังสืออย่าอื้ออึง แล้วสั่งซึ่งพวกเสมียนให้เขียนคำ
+ผู้ที่มาอ่าวใหญ่เขียนใบบอก เสมียนลอกลงสาราเลขขำ
+แล้วสั่งให้เสนีที่ประจำ เร่งให้นำกราบทูลซึ่งมูลความ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช กับครูบาทหลวงออกไปแล้วไต่ถาม
+ว่าเอ็งมาว่ากระไรในใจความ เจ้าพวกล่ามส่งสารแก้อ่านพลัน ฯ
+๏ ในหนังสือเสนาข้าพระบาท ที่คอยลาดตระเวนแต่งไว้แข็งขัน
+มีเรือใบเรือรบสมทบกัน ล้วนกำปั่นมากมายหลายตำบล
+แล้วมีผู้มาถามเอาความถ้อย ว่ามาคอยแย่งชิงเอาสิงหล
+มันคุกคามถามไต่พวกไพร่พล ก็เป็นจนใจตัวกลัวจะเกิน
+ครั้นจะบอกดีชั่วกลัวจะผิด ไม่แจ้งจิตยังวิตกระหกระเหิน
+ขอทราบความตามสาราข้าขอเชิญ เสร็จดำเนินมากำปั่นเหมือนสัญญา ฯ
+๏ บาทหลวงแกแจ้งความไปตามเรื่อง ให้แค้นเคืองที่ในจิตผิดแล้วหวา
+กูจะไปไต่ถามตามสงกา อ้ายมังคลาอยู่ระวังฟังกระบวน
+กับออท้าวอิศโรเจ้าโกสัย กูจะไปตามระบอบไล่สอบสวน
+คิดพูดจาเป่าปัดตัดสำนวน พลางก็ชวนเสวกาลงมาพลัน
+ถึงเรือใหญ่ให้หาพวกมาถาม เอ็งแจ้งความแต่ที่จริงทุกสิ่งสรรพ์
+ใครใช้สอยเอ็งมาถามเนื้อความนั้น จงผ่อนผันแจ้งกิจอย่าปิดบัง
+พวกเรือใช้ไม่กลัวนั่งหัวเราะ อย่าถามเคาะแคะไปเหมือนใจหวัง
+หกกษัตริย์เสด็จมาเหมือนวาจัง จึงรับสั่งให้มาถามตามคดี
+ว่าคือใครไหนมาเป็นข้าศึก ทำหาญฮึกตีด่านชานกรุงศรี
+อันเขตแคว้นแดนลังกาแลธานี ก็เป็นที่ของใครในทุกวัน
+เร่งถอยกำปั่นไปให้พ้นช่อง เราจะล่องเข้าไปในไอศวรรย์
+แม้นมิฟังยังอยู่ได้สู้กัน เร่งผ่อนผันให้เราไปดั่งใจจง ฯ
+๏ บาทหลวงฟังเดือดด่าว่าอุเหม่ อ้ายเจ้าเล่ห์จะกระจุยเป็นผุยผง
+อย่าพูดจาสามารถทำอาจอง ลังกาคงแรกเริ่มเดิมของใคร
+ฝรั่งเป็นจอมเจิมเฉลิมภพ ขจรจบเขาไม่ลือหรือไฉน
+จะมาพูดจองหองว่าของไทย ใครยกให้พวกมึงมาพึ่งพิง
+แล้วพาโลโสวัดกำจัดเสีย เที่ยวเคาะเขี่ยอวดดีให้ผีสิง
+เองก็มาอวดฉลาดพูดพาดพิง อย่าเย่อหยิ่งฮึกเหิมเหมือนเดิมมา
+ถือว่าดีมีชัยได้สิงหล กับอ้ายคนถูกยาแฝดแพศยา
+พระเป็นเจ้าจะบันดาลผลาญชีวา พิฆาตฆ่าพวกมึงให้ถึงใจ
+เพราะคิดอ่านการชั่วให้มัวหมอง ทั้งพวกพ้องทุจริตผิดวิสัย
+ให้เขาพลัดศาสนาว่าไปไย มึงเป็นไทยจะมาตั้งไม่บังควร
+ใช่กษัตริย์ในจังหวัดลังกาทวีป จงเร่งรีบพากันไปอย่าไต่สวน
+อย่าพูดจากอแกแก้สำนวน เองไม่ควรที่จะมาแกด่าอึง
+พวกคนใช้ได้ฟังสังฆราช แกกริ้วกราดโกโรโมโหหึง
+นัยน์ตาเขียวชี้หน้าด่าออกอึง มึงก็มึงกูก็กูได้ดูดี
+ชีวิตกูอยู่แล้วอย่าพึงนึก จะทำศึกร่ำไปไม่หน่ายหนี
+กูก็ชาติทองคำน้ำมณี จะเป็นที่บำรุงแก่ฝูงชน
+ที่จะไม่ทำศึกอย่านึกหมาย ไปบอกนายมึงให้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+จะตั้งรับทัพไทยจนวายชนม์ ไม่ย่อย่นกลัวเจ็บจนเย็บตา
+พวกคนใช้กลับไปไม่รอรั้ง ครั้งถึงยังกำปั่นด้วยหรรษา
+ทูลข้อความตามได้ไปพูดจา บาทหลวงมาดุดันเป็นควันไป
+แล้วชี้หน้าท้าทายเห็นร้ายกาจ ขู่ตวาดด่าว่าไม่ปราศรัย
+แล้วก็ว่ามาข่มเหงไม่เกรงใจ อันกรุงไกรลังกาของตายาย
+ประเดี๋ยวนี้พวกไทยมาไล่ขับ แล้วก็กลับมาริบเอาฉิบหาย
+พลางกราบทูลรำพันบรรยาย เล่าถวายหกพระองค์ให้ทรงฟัง ฯ
+๏ สินสมุทรสุดแสนแค้นบาทหลวง มันจาบจ้วงโยโสทั้งโอหัง
+เมื่อคราวโน้นแทบจะตายวายชีวัง หนีไปทั้งไพร่พลอ้ายคนโกง
+ยังกลับมาว่าขานพาลทะเลาะ อ้ายเจ้าเคราะห์วุ่นวายจะตายโหง
+ทุดอ้ายคนปากกล้าบ้าลำโพง มันโป้งโหยงอวดอ้างทางสำนวน
+แล้วทูลกับพระเจ้าอาว่าอ้ายนี่ มันถือดีเป็นอย่างไรเร่งไต่สวน
+อย่ารอรั้งตั้งทัพจับกระบวน กาลก็จวนจะเป็นฝนคนระอา
+แม้นเกิดเป็นพายุระบุระบัด จะแล่นตัดเข้าลำบากยากนักหนา
+พวกข้าศึกมันก็ร้ายชายคงคา แม้นลมกล้าตีออกนอกสันดอน
+จะเสียทีหลีกหลบประจบยาก ครั้นจะบากเข้าไปใกล้สิงขร
+แล้วก็เป็นหินผาหน้าสันดอน แต่ละก้อนมิใช่น้อยตั้งร้อยพัน ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร ฟังหลานรักทูลชี้ดีขยัน
+จึ่งว่าเจ้าจะเข้ารบส��ทบกัน ตีประจญอานะได้เกณฑ์ไพร่พล
+ทั้งเรือรบเรือไล่ใส่อาวุธ ปืนคาบชุดถือให้ทั่วตัวพหล
+แล้วตรัสสั่งนายทัพกำกับพล เร่งตรวจคนให้ประจำทุกลำเรือ
+วายุพัฒน์หัสกันเป็นกองหนุน พวกญี่ปุ่นเกณฑ์ให้เป็นฝ่ายเหนือ
+หัสไชยปีกขวาพวกกล้าเรือ ทหารเสือเข้มเข็งแรงกำลัง
+วลายุดาปีกซ้ายฝ่ายทหาร ถือแต่ขวานเอ้หมึงดูขึงขัง
+สินสมุทรฤทธิรงค์ทรงกำลัง ทหารนั่งถือโล่แลโตมร
+เป็นทัพหน้ากล้าแข็งแต่งพหล แต่ล้วนคนอำมหิตทั้งพิษศร
+ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นนคร พลนิกรรมจักรนัครา
+เป็นทัพหลวงล่วงมหาสาคเรศ ดังเทเวศร์ออกสงครามงามนักหนา
+พร้อมพระองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา ออกเภตราโห่เร้าจะเอาชัย
+เรือกระบวนถ้วนทั่วตัวพหล แล้วยกพลธงทิวปลิวไสว
+ออกกำปั่นครั่นครื้นยิงปืนไฟ ให้คลี่ใบแล่นหลามไปตามกัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ลงนั่งง่วงตรองตรึกนึกใฝ่ฝัน
+คงจะเป็นศึกกระหนาบเกี่ยวคาบกัน เห็นแม่นมั่นเขาจะยกทั้งบกเรือ
+จำจะคิดผ่อนปรนพลไพร่ กำปั่นใหญ่คอยรับกองทัพเหนือ
+ทั้งห้าร้อยคอยประจำทุกลำเรือ จัดข้าวเกลือเครื่องเสบียงไว้เลี้ยงพล
+ฉวยข้าศึกฮึกฮักเข้าหักหาญ คงกันดารสารพัดจะขัดสน
+จำจะคิดถ่ายเทด้วยเล่ห์กล ผูกหุ่นมนต์ไว้รับกองทัพมัน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเทวสินธุ์นรินทร์รัตน์ สามกษัตริย์รีบร้นพลขันธ์
+พร้อมกระบวนเรือที่นั่งทั้งดั้งกัน อีกสามวันจะกระทั่งถึงลังกา
+ข้ามประเทศเขตแคว้นแดนสุหรัด สามกษัตริย์พร้อมกันต่างหรรษา
+แล้วทูลถามท้าวไทอัยกา นี่พาราขอบเขตประเทศใด
+ท้าวรายาเรียกหาเอาแผนที่ มานั่งชี้แถวทางสว่างไสว
+นี่ประเทศเขตสุหรัดถัดออกไป เมืองบุมไบสองพาราทำผ้าลาย
+ย่ำมะหวาดต่างสีเขามีมาก แล้วมักฝากกำปั่นใหญ่เอาไปขาย
+ในเมืองไทยได้ราคาขายผ้าลาย ทั้งหญิงชายซื้อกันทุกวันคืน
+เรือก็แล่นเลยมาในสาคเรศ พ้นประเทศลมกล้าเหลือฝ่าฝืน
+พอเย็นย่ำคล้ำนภางค์เป็นกลางคืน บังเกิดคลื่นลมกล้าสลาตัน
+ให้รอราซาใบไว้แต่ห่าง พอเดือนสางลมอ่อนจึงผ่อนผัน
+ท้องทะเลก็ค่อยสร่างกระจ่างจันทร์ ดาวก็ดั้นเด่นรายจับสายชล
+สามกษัตริย์ทัศนาดารารัตน์ แจ่มจำรัสห้องฟ้าเวหาหน
+ท้าวรายาเธอก็รู้ดูฤกษ์บน เห็นพิกลดาวพฤหัสสวัสดี
+เข้าเคียงกับกติกาตำราบอก ว่าเดินออกมาร่วมจักรราศี
+พวกอาจารย์จะต้องวิ่งเป็นสิงคลี เพราะดาวนี้บอกตรงพ่อจงฟัง
+จะถอยถดหมดความรู้อยู่ไม่ได้ ตำราไว้มิได้ผิดอย่าคิดหวัง
+แล้วจะเสื่อมเกียรติยศหมดกำลัง จะเซซังเหมือนหนึ่งว่าตำราทาย
+อสุนีฤกษ์หนึ่งแม้นถึงเข้า โหราเฒ่าว่าไว้ดังใจหมาย
+มักเกิดยุคทุกข์ภัยไม่สบาย เขาทำนายในตำราพยากรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราอาณาจักร บอกหลานรักดูดาราตาจะสอน
+สามกษัตริย์ยินดีชุลีกร เรือก็จรมาในทางกลางทะเล
+น้ำค้างย้อยพรอยพรมเป็นลมว่าว ให้แล่นก้าวเรือกำปั่นออกหันเห
+พวกนายท้ายหมายทิศอาคเนย์ ในทะเลแล่นเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยมา
+กำดัดตึกเดือนสว่างกระจ่างเมฆ การเวกร่อนร้องก้องเวหา
+หัสดินบินชมยมนา ในเวลาเที่ยงดินพื้นโพยม
+เสียงเหมหงส์ส่งเสียงสำเนียงแจ้ว ดั่งปี่แก้วก้องกึกโห่ฮึกโหม
+เหมือนสังคีตดีดสีตีประโคม ที่ทุกข์โทมนัสนั้นค่อยบรรเทา
+สถิตแท่นพรรณรายท้ายบาหลี บนเก้าอี้ลายปรุฉลุเฉลา
+จวนจะแจ้งสุริย์ฉายขึ้นพรายเพรา เสด็จเข้าไสยาสน์บนอาสน์ทอง
+แสนคะนึงถึงชนกที่ปกเกล้า จะโศกเศร้าทุกข์ในพระทัยหมอง
+หรือจะไม่สมนึกเหมือนตรึกตรอง เสร็จอยู่ห้องแห่งหนตำบลใด
+พอม่อยหลับกลับทรงสุบินนิมิต ว่าอาทิตย์แจ่มกระจ่างสว่างไสว
+แล้วกลับมืดมัวคลุ้มชอุ่มไป ประเดี๋ยวใจเกิดเป็นเพลิงขึ้นเริงแรง
+ไหม้ข้างทิศบูรพาเวหาหน ทั้งมืดมนตะวันปิดจนมิดแสง
+แต่สีไฟในอากาศยิ่งดาดแดง ประเทืองแสงรุ่งโรจน์โชตินา
+แล้วเกิดฝนบนฟ้าวลาหก บันดาลตกดับไฟในเวหา
+แล้วก็เห็นนงคราญผู้มารดา เสด็จมาอุ้มแอบแนบอุทร
+ให้เสวยกษิราโอชารส อันปรากฏชื่นจิตอดิศร
+แล้วประทานภูษาเครื่องอาภรณ์ พอทินกรใสสว่างกระจ่างดวง
+พระพลิกฟื้นตื่นจากที่ไสยาสน์ ให้หวั่นหวาดในพระทัยนั้นใหญ่หลวง
+เสด็จออกพร้อมพหลพลทั้งปวง ตามกระทรวงแต่บรรดาเสนานาย
+เสด็จนั่งแท่นสบายท้ายบาหลี พระภูมีคิดไปพระทัยหาย
+พอท่านท้าวเจ้าพระยาเสนานาย มาพร้อมท้ายเภตราสภาวร ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์ราช จึงทูลบาทบพิตรอดิศร
+ว่าคืนนี้หลานคิดสนิทนอน บนบรรจถรณ์แท่นรัตน์ชัชวาล
+เกิดนิมิตผิดประหลาดอนาถนัก พระทรงศักดิ์กรุณาเมตตาหลาน
+ให้โหรทายรายดีที่รำคาญ ในอาการความฝันที่รัญจวน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าชวาอาณาเขต ครั้นแจ้งเหตุตามระบอบเธอสอบสวน
+จึ่งหาโหรข้างชวามาประมวล คิดคำนวณเรื่องสุบินที่กินใจ
+พระเทวสินธุ์แจ้งสุบินโหรารับ แล้วนั่งนับตามดิถีคัมภีร์ไสย
+ในสุบินว่าอาทิตย์ฤทธิไกร นั่นจะได้แก่พระองค์พงศ์ประยูร
+แล้วเห็นไฟไหม้อยู่ข้างบูรพทิศ เป็นควันปิดสุริย์ฉายให้หายสูญ
+จะได้แก่น้ำเนื้อเชื้อตระกูล ดังข้าทูลบาทบงสุ์พระทรงธรรม
+ซึ่งฝันว่าตกลงมาจากอากาศ ด้วยอำนาจเทพไทในสวรรค์
+สำแดงบุพนิมิตประสิทธิ์ครัน ช่วยป้องกันอันตรายเมื่อปลายมือ
+ซึ่งว่าองค์ชนนีมีพระเดช มาโปรดเกศรับรองประคองถือ
+แล้วประทานเครื่องประดับให้กับมือ จะเลื่องลืออานุภาพปราบณรงค์
+ข้อที่ได้กษิรามาเสวย แล้วก็เลยตื่นประทมสมประสงค์
+จะได้รู้จักเชื้อในเนื้อวงศ์ คงดำรงเกียรติยศปรากฏไป
+เหมือนคำข้ากราบทูลทำนายฝัน ข้างต้นนั้นร้ายแรงแถลงไข
+ต่อปลายมือนั้นจะดีทั้งมีชัย ประเสริฐในสุริย์วงศ์ดำรงวัง
+พระเทวสินธุ์ฟังสิ้นโหราเฉลย ไม่เสบยนึกในพระทัยหวัง
+ให้รุ่มร้อนในกมลพ้นกำลัง จึ่งตรัสสั่งเสนีผู้ปรีชา
+ให้เตรียมคนพลรบสมทบไว้ กำปั่นใหญ่ทหารหมื่นถือปืนผา
+เกือบจะใกล้เขตแคว้นแดนลังกา ท้าวรายาก็บังคับกำชับพล
+เรือก็แล่นลมเฉื่อยระเรื่อยลิ่ว ธงก็ปลิวใบสล้างมากลางหน
+เกือบถึงด่านชานชลาในสาชล พวกต้นหนแขกชวาให้ชาใบ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายหกพระองค์พงศ์กษัตริย์ แล่นมาอัดเรือแพแลไสว
+พวกทหารโห่ร้องออกก้องไป ยิงปืนใหญ่ยักกะตราขานกยาง ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงจัดกำปั่นไว้พันร้อย ให้ออกลอยแล่นลัดสกัดขวาง
+ปะทะทัพรับรองแหวกช่องทาง ทั้งสองข้างคอยสกัดตัดกระบวน
+สินสมุทรเธอชำนาญในการรบ ให้สมทบยิงระดมเมื่อลมหวน
+จะได้ทิ้งก้อนหินดินชนวน เมื่อเรือจวนจะปะทะเข้าปะกัน ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงเห็นเรือมาเหลือหลาม แล่นมาตามชายทะเลบ้างเหหัน
+ที่เปิดช่องร่องน้ำนั้นสำคัญ มันไม่หันเข้าไปจนใจจริง
+กูเปิดซ่องร่องไว้มันไม่เข้า เห็นจะเปล่าเสียทีดั่งผีสิง
+ค่อยบอกกล่าวสั่งสอนคอยค้อนติง แกให้ยิงปืนสัญญาที่หน้าเรือ
+พวกพหลพลไพร่จะได้รู้ ให้แล่นกรูกันเข้าไปตั้งใต้เหนือ
+พลางแกว่งชุดจุดปืนสำหรับเรือ ทั้งใต้เหนือแล่นกรูรู้สัญญา
+สินสมุทรเห็นกำปั่นฝรั่งออก แล้วตรัสบอกพวกพหลพลอาสา
+ให้ปล่อยปืนครื้นครั่นตามสัญญา แล่นเข้ามาใกล้กันประจัญบาน
+ปล่อยปืนใหญ่ตูมตึงเสียงผึงโผง ถูกเสากระโดงหักฟาดเสียงฉาดฉาน
+ฝรั่งรับทัพขันประจัญบาน เข้าต่อต้านยิงแย้งแทงด้วยตรี
+ทหารไทยได้ช่องร้องให้รับ ปล่อยปืนตับยืนรายท้ายบาหลี
+ระดมยิงทิ้งชุดจุดอัคคี พอลมดีพัดปะทะเข้าปะกัน
+ฝรั่งพุ่งแหลนหลาวเอาง้าวฟาด เสียงฉับฉาดฟันแทงด้วยแข็งขัน
+บาทหลวงเร่งพลรบสมทบกัน ตีประจัญดาษดาในสาคร
+ทหารไทยไล่ฟันกระชั้นชิด แทงด้วยกริชตายทับสลับสลอน
+ข้างพวกไทยเจ็บป่วยบ้างม้วยมรณ์ พลนิกรสองฝ่ายตายเป็นเบือ ฯ
+๏ ฝ่ายกองทัพพระวลายุดาราช ไล่พิฆาตรับไว้ข้างฝ่ายเหนือ
+วายุพัฒน์หัสไชยคอยไล่เรือ ข้างฝ่ายเหนือล่วงลงมาเข้าราวี
+ยิงแตกจมล้มตายเสียหลายร้อย ฝรั่งถอยหลังกลับขยับหนี
+บาทหลวงเห็นหัสกันเข้าทันที แกยืนชี้หน้าด่าตาเป็นมัน ฯ
+๏ อุเหม่มึงทิ้งญาติทิ้งศาสนา มาลอยหน้ารบกับกูเป็นคู่ขัน
+ไปเข้าพวกไทยสนิทเข้าติดพัน มาช่วยกันรบกูผู้อาจารย์
+พระเป็นเจ้าเยซูผู้ได้โปรด จะลงโทษมึงให้ดิ้นสิ้นสังขาร
+เพราะไม่ฟังคำกูผู้อาจารย์ จะบันดาลพวกมึงให้ถึงตาย
+แล้วจะให้ไปตกนรกสิ้น ให้มึงดิ้นดาลเดือดไม่เหือดหาย
+จะตีระฆังแช่งมึงให้ถึงตาย พวกข้างฝ่ายฝรั่งตั้งบาญชี
+ว่าพวกเอ็งคนอุบาทว์ล้างศาสนา เมืองลังกาย่อยยับดั่งสับสี
+ทางจะสอนศาสนาในบาลี มาป่นปี้เสียเพราะมึงอย่าพึงแคลง ฯ
+๏ วายุพัฒน์ขัดใจทำไมข้า จะมาด่ากันเล่นเป็นแขนง
+เพราะเชื่อคนมุทะลุมายุแยง จนพลัดแพลงพ่อแม่ไปแต่ตัว
+ยังจะมาว่าขานเป็นการหยาบ เอาเรื่องบาปหลอกข้ามันน่าหัว
+นี่หากว่าหนีปลอดได้รอดตัว ถ้าแม้นมัวหลงเชื่อก็เหลือตาย
+อย่าว่าแต่ตีระฆังตั้งด่าแช่ง จะนอนตะแคงนอนคว่ำคะมำหงาย
+ไม่คบคนเกเรเพทุบาย ใครทำลายศาสนามาด่าอึง
+จะให้ตัดเหล่ากอทิ้งพ่อแม่ พูดกอแกโกโรโมโหหึง
+เราไม่ใช่ชาติพาลสันดานดึง ใครโกรธขึ้งก็ไม่กลัวช่างหัวใคร ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแสนพิโรธ เหลือจะโกรธเต็มประดาน้ำตาไหล
+น้อยหรือมันพูดข่มเหงไม่เกรงใจ จะคิดให้คนชั่วมันกลัวเกรง
+แกตรองตรึกนึกไปว่าอ้ายนี่ แม้นเสียทีมันจะรุมกันคุมเหง
+จำจะต้องเพทุบายให้หลายเพลง เอาให้เกรงกูจนได้ในวิชา
+แล้วสั่งพวกต้นหนคนทั้งหลาย เอาเรือรายตามฝั่งระวังหนา
+อย่าให้มันเข้าไปได้ในลังกา คอยรักษาปากน้ำที่สำคัญ
+ค่ำวันนี้กูจะตีให้แตกยับ เร่งกำชับทุกหมวดให้กวดขัน
+พอเย็นพยับอับสีรวีวรรณ พลขันธ์ตีฆ้องกลองสัญญา
+ทั้งสองข้างต่างสงบไม่รบรับ พากันกลับถอยหลังเข้าฝั่งฝา
+บ้างก็จัดของเสบียงเลี้ยงโยธา หุงข้าวปลากินอยู่ทุกผู้คน ฯ
+๏ ครั้นเดือนเด่นเห็นสว่างกลางอากาศ ขุนอำมาตย์ตรวจทั่วตัวพหล
+ให้ระวังนั่งอยู่ทุกผู้คน ระวังกลข้าศึกคิดตรึกตรอง
+ให้นั่งยามตามไฟในกำปั่น จงพร้อมกันคอยฟังรับสั่งสนอง
+เครื่องอาวุธสาตราขนมากอง อย่าให้ต้องไปหาจะช้าที
+ของของใครจัดไว้ให้ครบถ้วน ตามกระบวนแต่บรรดากะลาสี
+ใครประมาทราชอาญาจะฆ่าตี ผลาญชีวีผู้นั้นให้บรรลัย ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นเทวสินธุ์ เทพจินดาน้องค่อยผ่องใส
+ทั้งราเมศสุริย์วงศ์ผู้ทรงชัย กับท้าวไทรายามาด้วยกัน
+พอถึงยังลังกาอาณาเขต ถิ่นประเทศภพไกรไอศวรรย์
+เห็นเรือแพคับคั่งประดังกัน ล้วนกำปั่นรบเรียงเคียงประดา
+ให้ลดใบรั้งรอแต่พอเช้า จะฟังข่าวพวกพหลพลอาสา
+ทอดสมอรอเรียงเคียงกันมา แต่บรรดากำปั่นทั้งพันปลาย ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง แกร้อนทรวงแค้นใจมิใคร่หาย
+จำจะคิดแยบยลกลอุบาย ดูแยบคายข้าศึกพลางตรึกตรอง
+จะแก้แค้นแทนทดไม่ลดละ ขอเดชะพระช่วยเราที่เศร้าหมอง
+แล้วจึ่งหยิบหญ้าคาออกมากอง จัดสำรองมัดพยนต์เป่ามนตรา
+เป็นรูปทูตเยซูผู้วิเศษ แล้วอ่านเวทที่สำหรับกับคาถา
+แกสั่งซึ่งข้อความตามสัญญา โยนขึ้นอากาศดังเสียงวังเวง
+เป็นดีดสีปี่กลองก้องสนั่น บันลือลั่นไพเราะเสียงเหมาะเหมง
+ในเวลากลางคืนเสียงครื้นเครง ฟังวังเวงพริ้งเพราะเสนาะครวญ
+ไปลอยอยู่บนนภางค์กลางเวหน ให้ฝูงคนตกตะลึงคะนึงหวน
+ตรงกำปั่นสันโดษทำโอดครวญ ทั้งกระบวนกองทัพนิ่งตรับฟัง ฯ
+๏ หกกษัตริย์ทัศนาบนอากาศ เห็นประหลาดหลากในพระทัยหวัง
+จึ่งว่าจะเป็นอะไรพึ่งได้ฟัง แล้วตรัสสั่งเสนีผู้ปรีชา
+อย่าไว้ใจในตำบลกลศึก จงตรองตรึกโกลาหลบนเวหา
+เราเห็นจะเกิดการเป็นมารยา ขุนเสนาจงกำกับอย่าหลับนอน
+ศรีสุวรรณชั้นเชิงเป็นผู้ใหญ่ อย่าไว้ใจนักหนาอาจะสอน
+ทั้งลูกหลานการมาในสาคร กำลังร้อนศึกประดังยังไม่วาย
+พอขาดคำร่ำสอนเสียงดีดสี ที่อึงมี่สำเนียงเสียงก็หาย
+สักครู่หนึ่งเปล่งแสงสำแดงกาย กล่าวอุบายแผดร้องก้องตะโกน
+ว่าเหวยเหวยกษัตราพวกฝาหรั่ง จงยับยั้งเอ็งอย่าเต้นเหมือนเล่นโขน
+กูนี้คือทูตสวรรค์ใช่พรรค์โจร จงเร่งโอนอ่อนน้อมให้พร้อมกัน
+พระเป็นเจ้าเยซูผู้ประสิทธิ์ ทศพิธตรึงส์ไตรเจ้าไอศวรรย์
+รับสั่งให้กูมาห้ามปรามสามัญ อย่าดึงดันจงระงับเร่งกลับใจ
+ไปงอนง้อขอโทษพระบาททลวง ที่ร้อนทรวงไปสมาอัชฌาสัย
+ความชั่วช้าสามานย์ประการใด จะกลับใจหรือไม่กลับจงรับคำ
+กูนี้หรือคือทูตไม่พูดหยอก แม้นเอ็งบอกจะช่วยชุบอปถัมภ์
+แล้วจะจดชื่อเสียงเรียงถ้อยคำ กูจะนำไปบนฟ้าไม่ช้าที ฯ
+๏ หกกษัตริย์ฟังอรรถบนอากาศ แปลกประหลาดหลากพระทัยในวิถี
+ไม่เห็นหนกายินทั้งอินทรีย์ มาเกิดมีในนภางค์เมื่อกลางคืน
+วายุพัฒน์นัดดาจึ่งว่าขาน มาเกิดการผิดตำราไม่ฝ่าฝืน
+จำจะคิดแก้ไขในกลางคืน พลางลุกยืนร้องไปเป็นใจความ
+เอ็งนี้หรือคือทูตในสวรรค์ มาหลอกกันหรือกระไรขอไต่ถาม
+กูไม่เชื่อเบื่อหูรู้ในความ มาคุกคามหลอกกันด้วยมารยา
+พลางเรียกยักษ์ชักพระขรรค์ออกกวัดแกว่ง เป็นสีแสงส่องสว่างกลางเวหา
+เป็นเปลวไฟไหม้พยนต์บนเมฆา ก็หนีมาจากที่เร็วรี่ไป ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นหุ่นมนต์พยนต์หญ้า มาบนฟ้าไฟติดผิดวิสัย
+แล้วตกลงมาพลันด้วยทันใด ลุกเป็นไฟไหม้ป่นไม่ทนทาน
+ประหลาดจิตผิดเชิงเพลิงที่ไหน มาเกิดไหม้ตกลงใครจงผลาญ
+แกสั่งทุกหมู่หมวดให้ตรวจการ เร่งทหารตามตำแหน่งให้แต่งพล
+จะยกเข้าชิงชัยอย่าได้ช้า ทั้งปืนผาเตรียมให้ทั่วตัวพหล
+ครั้นสั่งเสร็จโยธาพลาพล จะเข้าปล้นไพรีให้มีชัย
+พอลมพัดจัดมาเวลาดึก เสียงครั้นครึกกลางมหาชลาไหล
+ให้ตีกลองฆ้องระฆังประดังไป ยิงปืนใหญ่ออกกำปั่นมิทันนาน
+ให้แล่นเรียงเคียงเข้าพุ่งหลาวแหลน ทั้งโล่แพนครบทั่วตัวทหาร
+ล้มปะทะปะทันประจัญบาน พวกทหารไทยระวังตั้งกระบวน
+พอข้าศึกฮึกฮักเข้าหักหาญ ด้วยเตรียมการตามระบอบคอยสอบสวน
+ไม่ประมาทคาดใจทั้งใคร่ครวญ พอเรือจวนถึงกันโห่สัญญา
+ระดมยิงปืนตับทั้งคาบชุด แกว่งอาวุธโล่แพนไว้แน่นหนา
+เอาหม้อดินโยนไ��ในเภตรา ดาษดาลุกเป็นไฟที่ในเรือ
+ถูกฝรั่งล้มตายวายชีวาตม์ เอาง้าวฟาดใครเข้าใกล้มิได้เหลือ
+ทั้งเชือกเสาเพลาใบไหม้เป็นเบือ พวกในเรือดับไฟมิได้นาน
+พอเข้าใกล้ได้ทีเอาขอสับ โดดขึ้นรับฟันฟาดชาติทหาร
+ฝรั่งเห็นเสียเชิงละเลิงลาน จะต้านทานตามกำลังระวังตัว
+บาทหลวงเห็นทัพไทยไล่กระหนาบ แกชักดาบคอยสกัดจะตัดหัว
+แล้วประกาศโยธาเอ็งอย่ากลัว บอกให้ทั่วแต่บรรดาเสนานาย
+แล้วให้ยิงปืนพิรุณกระสุนแตก เอาสาแหรกชักขึ้นไปดั่งใจหมาย
+เสียงตูมตึงผึงแยกแตกกระจาย พลนิกายข้างไทยบรรลัยลาญ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมปัถพินนรินทร์รัตน์ โองการตรัสปรึกษาบรรดาหลาน
+ให้ยกเอาค่ายวิหลั่นมิทันนาน ขึ้นต้านทานโดยกำลังบังลูกปืน
+แต่รบรับทัพฝรั่งกำลังศึก เสียงครื้นครึกเภตราไม่ฝ่าฝืน
+พอเกิดลมแดงตั้งขึ้นกลางคืน ระลอกคลื่นตีกำปั่นสนั่นดัง
+พระจันทร์อับลับฟ้าเวหาหน บังเกิดฝนตกพรำเป็นน้ำขัง
+สุนีเปรี้ยงเสียงลั่นสนั่นดัง คงคาคลั่งเรือซัดกระจัดกระจาย
+ทหารรบหลบฝนทนไม่ไหว หนาวในใจเย็นอยู่ไม่รู้หาย
+ลูกพายุป่วนปัดบ้างพลัดพราย ที่ในสายสาคโรชโลทร
+โดนกันแตกแยกย้ายไปหลายร้อย บ้างซัดถอยเข้าตลิ่งเกยสิงขร
+จนเป็นเหยื่อฝูงปลาในสาคร หนทางจรมิได้รู้ทุกผู้คน
+ทั้งมืดค่ำคล้ำมัวทั่วอากาศ ลมก็กราดไปไม่แจ้งรู้แห่งหน
+ทั้งเรือไทยเรือฝรั่งในวังวน ก็ซัดปนกันไม่รู้ว่าผู้ใด
+หกกษัตริย์ซัดเข้าอ่าวสิงหล แต่มืดมนมิได้แจ้งตำแหน่งไหน
+เรือฝรั่งลมกราดสาดออกไป ถูกคลื่นใหญ่โต้หน้าพะว้าพะวัง
+ฝนก็ตกมิได้หยุดสุดความคิด เป็นจนจิตด้วยกันหมดกำหนดหวัง
+พวกต้นหนนายเรือเหลือกำลัง ไม่เห็นฝั่งเห็นฟ้าระอาจริง ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้าตำรานั้นอ้าปาก ลงนั่งรากแทบจะตายสวายสวิง
+ดูหน้าเขียวร่างกายคล้ายกับลิง นั่งแอบอิงถังน้ำมือคลำปืน
+สิ้นสติความกลัวขนหัวลุก ทั้งเจ็บจุกเต็มประดาเหลือฝ่าฝืน
+ไหนจะหนาวเหน็บเย็นเป็นกลางคืน ทั้งลมคลื่นก็ไม่ซาระอาใจ
+ฟ้าก็ร้องก้องเปรี้ยงเสียงสนั่น พิลึกลั่นโกลาสาธุไหว
+วิถีทางกลางมหาสมุทรไท เป็นคลื่นใหญ่เหลือล้นคณนา
+บาทหลวงเรียกเยซูให้ชูช่วย อย่าให้ม้วยมรณังสิ้นสังขาร์
+เรือก็แคลงแพลงสะบัดซัดออกมา ไกลลังกาเหลือกำหนดหมดด��วยกัน
+แต่แตกล่มจมตายเสียหลายร้อย ทั้งยับย่อยเต็มประดาแทบอาสัญ
+เหลือจะฝืนคลื่นลมระดมกัน สลาตันตีส่งให้หลงทาง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายกำปั่นหกกษัตริย์ เมื่อลมพัดเข้าไปปะปะทะขวาง
+ถึงปากอ่าวเข้าได้ในหนทาง เรือก็ขวางเกะกะเข้าปะปน
+ด้วยมืดเหลือฝนฟ้าในอากาศ แต่ชายหาดก็ไม่แจ้งรู้แห่งหน
+จะจุดไฟก็ไม่ติดผิดพิกล เป็นเหลือทนหนาวเหน็บเจ็บระบม
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งหลาย ทั้งบ่าวนายลมจับนอนทับถม
+บ้างก็ได้ผิวมะกรูดมาสูดดม พอดับลมเวียนศีรษะปะทะทรวง
+แต่บรรดามาในลำเรือกำปั่น ให้หวาดหวั่นในใจเป็นใหญ่หลวง
+ทั้งพหลพลไกรไพร่ทั้งปวง ลงนอนง่วงหงอยเหงาเศร้าอุรา
+เปรียบเหมือนคนง่อยเปลี้ยเสียจักขุ สดิผุเต็มคิดผิดนักหนา
+จนความรู้ดูในทางกลางชลา ไม่เห็นฟ้าเห็นน้ำที่สำคัญ
+แต่ลมส่งตรงเข้าในอ่าวสมุทร พัดไม่หยุดวนเวียนทั้งเหียนหัน
+ที่นั่งทรงองค์กษัตริย์หัสกัน ยังป่วนปั่นอยู่ข้างขวาหน้าสันดอน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาจักร ก็พร้อมพรักทวยหาญชาญสมร
+ทุกหมู่หมวดตรวจตราพลากร สุดสาครสั่งมหาเสนาพลัน
+เวลาเช้าเราจะยกเข้าตีด่าน เตรียมทหารกองแซงให้แข็งขัน
+กระบวนหน้าวาหุโลมพวกโจมฟัน พลขันธ์บินได้ในอัมพร
+จึงสั่งท่านจักราพฤฒาเฒ่า จงช่วยเราเร่งรัดจัดพหล
+เวลาใดดูสอบให้ชอบกล ทั้งเวทมนตร์ท่านช่วยปัดกำจัดภัย
+อันฤกษ์ยามตามแต่ดีที่ประสงค์ โดยจำนงแล้วจงแจ้งแถลงไข
+เราจะยกเข้าตีให้มีชัย เอาให้ได้ปากน้ำที่สำคัญ ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช แต่คอยบาทหลวงหายไม่ผายผัน
+ตั้งแต่ลงไปเภตราได้ห้าวัน คนทั้งนั้นพากันหายไม่ได้ความ
+แต่วันนี้มีพายุผิดประหลาด ฝนก็สาดเหลือจะให้ไปไต่ถาม
+ทั้งมืดมัวทั่วทิศจะติดตาม ก็เป็นความจนใจในกลางคืน
+จึงตรัสสั่งเสนาพวกม้าใช้ พอสุริย์ใสส่องหล้าจงฝ่าฝืน
+รีบไปสืบที่เรือเมื่อกลางคืน ได้ยินปืนเสียงก้องท้องทะเล
+ครั้นดึกดื่นปืนเงียบพอฝนตก กูหนักอกนึกพรั่นคิดหันเห
+ไม่ไว้ใจในห้องท้องทะเล เหลือคะเนด้วยหนทางก็ห่างไกล ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์รัตน์ สามกษัตริย์พี่น้องไม่ผ่องใส
+สะท้านท่าวหนาวฝนจนพระทัย ทอดอยู่ในท้องสมุทรสุดรำพึง
+ห่างกับเกาะลังกาสิบห้าโยชน์ ด้วยมีโขดพายุใหญ่ไปไม��ถึง
+เป็นแต่ฝนมืดไปให้รำพึง นึกคะนึงมิได้เบาบรรเทาทรวง
+แต่มืดมนอนธการ์เวหาห้อง จะแล่นล่องเหลือคะเนทะเลหลวง
+ต่อรุ่งรางสุริเยนทร์ขึ้นเด่นดวง จึ่งจะล่วงแล่นเข้าไปในลังกา
+พระตรองตรึกนึกวิตกให้หมกมุ่น แต่พิรุณยังไม่ห่างกลางเวหา
+ฟ้าคะนองก้องดังฝั่งชลา ยมนาคลื่นคลั่งฝั่งสินธู
+ด้วยอำนาจแก้วเก็จเพชรรัตน์ พวกฝูงสัตว์กลัวขย้อนจนอ่อนหู
+ทั้งคุ้มครองป้องปัดพวกศัตรู ใครต่อสู้แรงน้อยถอยกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โทมนัสนึกในพระทัยหวัง
+จึงปรึกษาห้ากษัตริย์ตรัสให้ฟัง เหลือกำลังที่ไม่เห็นเป็นกลางคืน
+จะเลี้ยวซ้ายแลขวาให้ว้าเหว่ เหลือคะเนสารพัดจะขัดขืน
+ไม่เห็นฟากเห็นฝั่งเป็นกลางคืน ทั้งลมคลื่นมิได้หยุดสุดรำพึง
+จะเสี่ยงสัตย์อธิษฐานการกุศล ให้ลมฝนบางเบาพอเข้าถึง
+เดชะบุญคุณพระธรรมที่รำพึง ให้สมซึ่งความประสงค์ที่จงใจ
+หกกษัตริย์พัทยาเทพารักษ์ อันสำนักเขาเขินเนินไศล
+ขอเชิญช่วยบำบัดกำจัดภัย การที่ในทะเลลมยมนา
+พอสินคำหกกษัตริย์อธิษฐาน ลมบันดาลเบาบางกลางเวหา
+ฝนก็ค่อยน้อยลงทั้งคงคา เป็นคลื่นกล้าก็ค่อยเบาบรรเทาลง
+แต่มืดมนนั้นไม่เบาบรรเทาหาย พวกนายท้ายเสียเชิงละเลิงหลง
+เพราะไม่เห็นแผ่นเขียนให้เวียนวง จึงซัดหลงเปิดเปิงกระเจิงไป
+จวนจะรุ่งสุริยาในอากาศ ภาณุมาศเยื้องเยี่ยมเหลี่ยมไศล
+แต่อากาศเมฆกลุ้มชอุ่มไป จึงมิได้เห็นสว่างกระจ่างตา
+ตะวันเที่ยงเป็นแต่สางยังตรู่ตรู่ พวกคนผู้ในกำปั่นต่างหรรษา
+ค่อยสร่างเมาเร่าร้อนในอุรา หุงข้าวปลากินพลางพอสร่างลม
+แต่ทิศเหนือทิศใต้ยังไม่เห็น ครั้นตกเย็นมืดอย่างป่างประถม
+แต่ฝนค่อยเบาบางน้ำค้างพรม ทะเลลมค่อยสบายเรือหายแคลง
+เหล่าล้าต้าต้นหนคนทั้งหลาย พลนิกายเหลือปัญญาที่กล้าแข็ง
+เป็นจนใจไม่ประมาทฉวยพลาดแพลง ไม่รู้แจ้งไปหนตำบลใด
+จึงกราบทูลมูลเหตุประเทศถิ่น ทั้งฟ้าดินมิได้เห็นว่าเป็นไฉน
+ตามแต่จะโปรดปรานสถานใด จะปล่อยไปหรือจะจอดทอดเภตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสถามไต่อย่างไรหนา
+จะปล่อยไปในทะเลตามเวรา แต่ฝั่งฝาก็ไม่เห็นเป็นแต่ควัน
+จำจะจอดทอดสู้อยู่ที่นี่ พอเห็นที่ทางจรจึงผ่อนผัน
+เป็นเวลาหมอ���กลุ่มชอุ่มควัน จะด้นดั้นก็ไม่เห็นไม่เป็นการ
+ฉวยเรือแตกแยกย้ายก็ตายเปล่า จะโดนเดามีภัยหลายสถาน
+ผิดก็สู้อยู่ที่วนชลธาร บุญบันดาลก็จะได้ไปลังการ
+เมื่อมิหายแม้นจะตายอยู่ที่นี่ ก็เป็นที่เหยื่อสัตว์ฝูงมัจฉา
+ก็ตามบุญตามกรรมได้ทำมา พระนัดดาพ่อจะเห็นเป็นอย่างไร
+ห้าพระองค์ทรงฟังรับสั่งตรัส ประนมหัตถ์ทูลแจ้งแถลงไข
+สุดแต่พระโองการสถานใด ก็ตามในทรงธรรม์จะบัญชา
+ชีวิตข้าพี่น้องขอรองบาท ตามพระราชประสงค์พวกพงศา
+ไม่ขอห่างร้างไปไกลบาทา ตามเวราที่ได้สร้างเหมือนอย่างทูล ฯ
+๏ ป่างพระจอมรมจักรนคเรศ แสนเทวศในพระทัยเจ้าไอศูรย์
+จึงปลอบวงศ์พงศาอย่าอาดูร แม้นลับสูญก็คงม้วยลงด้วยกัน
+จึงสั่งให้ทอดสมอรออยู่นี่ ฟังพรุ่งนี้สุริย์ฉายแม้นผายผัน
+ถ้าแม้นยังมืดกลุ้มชอุ่มควัน จึงผ่อนผันคิดความตามปัญญา
+ครั้นสั่งเสร็จเสนาจึงมาสั่ง พร้อมสะพรั่งไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้จอดเรียงเคียงกันแต่บรรดา พวกเสนาถือรับสั่งอย่างคดี
+แล้วสังเกตนาฬิกาว่าจะค่ำ แต่ยังคล้ำมืดมัวทั่ววิถี
+ไม่เห็นดวงจันทราในราตรี ก็เป็นที่จนจิตจะคิดไป ฯ
+๏ ป่างพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร จึงยั้งหยุดตรองความตามวิสัย
+แล้วทูลองค์ศรีสุวรรณไปทันใด จะขอให้โหราพยากรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ฟังพระนัดดาหลานชาญสมร
+จึงเรียกพวกโหรมาพยากรณ์ แล้วสุนทรถามไต่ในคดี
+โหรารับจับยามตามสังเกต วันศุกร์เศษถึงเสาร์เข้าดิถี
+ที่มืดมัวทั่วจังหวัดปัถพี ด้วยราศีเทวดาเธอมาเล็ง
+เข้าร่วมธาตุกรกฎกำหนดหวัง เหมือนคราวครั้งเดือนสี่ปีมะเส็ง
+ต่ออาทิตย์ถึงมังกรจรมาเล็ง ต่อวันเพ็งจึ่งจะแจ้งแสงอุทัย
+แต่วันนี้สี่ค่ำถึงกำหนด จะค่อยปลดเปลื้องเห็นเป็นแต่ใส
+แต่ค่อนรุ่งลมจะแดงดั่งแสงไฟ จะตั้งในอาคเนย์พัดเมฆิน
+ไปจากทิศบูรพาเวหาห้อง ให้เลื่อนล่องลงไปปิดทิศทักษิณ
+จึ่งจะเห็นสุริยาทั่วฟ้าดิน หมดมลทินแสงสว่างกระจ่างตา
+ตามฉบับขับไล่ในพระเคราะห์ เสาร์จำเพาะอยู่ดุลย์วุ่นนักหนา
+แล้วกราบทูลมูลความตามตำรา จงทราบฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร ฟังโหรทักแถวถิ่นดินสวรรค์
+ค่อยสบายคลายเศร้าเบาลงครัน คิดผ่อนผันที่จะไปในลังกา
+แต่ไม่ทรา���ว่าอยู่ในอู่อ่าว หมายว่าก้าวซัดไปไกลหนักหนา
+คิดวิตกหมกมุ่นขุ่นอุรา ทั้งนัดดาโอรสยศยง
+คิดสำคัญมั่นหมายเป็นหลายอย่าง ประเทศทางดูเช่นเห็นจะหลง
+เป็นเที่ยงแท้แน่เหมือนคิดดั่งจิตจง ทั้งลมส่งพัดไปในทะเล
+พอเที่ยงคืนคลื่นราบกำปั่นเรียบ เย็นยะเยียบเรือนั้นไม่หันเห
+แต่จะดูหนทางกลางทะเล เหลือคะเนยังไม่เห็นเป็นแต่มัว
+ครั้งล่วงสามยามสงัดลมพัดฉิว มาริ้วริ้วในเวหาฟ้าสลัว
+ฟื้นอากาศดาดดำที่คล้ำมัว ค่อยยังชั่วสางสางอย่างอรุณ ฯ
+๏ ป่างพระจอมรมจักรนัคเรศ ให้สังเกตดูเงาภูเขาขุน
+ยังไม่เห็นเป็นแต่คล้ายสายพิรุณ เป็นเมฆหมุนเรื่อแดงดั่งแสงไฟ
+เหมือนคำโหราทูลมูลเหตุ ทั่วประเทศโดยวิธีคัมภีร์ไสย
+พอสิบทุ่มเกิดพยุระบุไป สีเหมือนไฟบนอากาศดาษดา
+ตั้งข้างทิศอาคเนย์แล้วเหหวน ก็พัดป่วนไปข้างบูรพทิศา
+ที่เมฆกลุ้มอากาศดาษดา ก็เคลื่อนคลาหายดำในอัมพร
+เปิดสว่างกลางเวหนบนอากาศ ภาณุมาศแย้มเยี่ยมเหลี่ยมสิงขร
+พอรุ่งรางสร่างสีรวีวร พื้นอัมพรเห็นสว่างเหมือนอย่างทาย
+หกพระองค์ทรงกษัตริย์ตรัสประภาษ โหรเขาคาดตามคัมภีร์ดีใจหาย
+พระรางวัลถ้วนทั่วทุกตัวนาย เพราะเขาทายแม่นแท้ไม่แปรปรวน
+พระเสร็จจากแท่นระบายท้ายบาหลี พร้อมเสนีแจ้งระบอบดูสอบสวน
+แล้วกราบทูลมูลความตามกระบวน เห็นถี่ถ้วนเรือเราซัดเข้ามา
+โนปากอ่าวเห็นตลิ่งกรุงสิงหล ทั้งไพร่พลพร้อมมูลบุญหนักหนา
+พระจึ่งสั่งเรือใช้ให้ไคลคลา เอากิจจาเข้าไปแจ้งแสดงความ
+ในเวียงวังลังกาอาณาจักร แก่หลานรักรีบเข้าไปแล้วไต่ถาม
+ว่ากูมาพร้อมวงศ์ช่วยสงคราม แล้วจะตามกันเข้าไปในบุรินทร์
+ให้หลานรักหักหาญการข้างบก เราจะยกเข้าไปดั่งใจถวิล
+พร้อมพระวงศ์พงศาทุกธานินทร์ ยกมาสิ้นจะเข้าตัดพวกศัตรู
+จะตีด่านชานสมุทรเมืองปากน้ำ ช่วยกันซ้ำราญรอนให้อ่อนหู
+เร่งยกออกมากำจัดพวกศัตรู นัดให้รู้พร้อมกันประจัญบาน
+พวกเรือใช้รีบไปถึงกองทัพ ที่ตั้งรับแล้วจึ่งแจ้งแถลงสาร
+แก่เสนีที่สำเร็จราชการ ตามบรรหารเรื่องรับสั่งอย่างสุนทร
+เสนานำคนใช้เข้าไปเฝ้า แถลงเล่าทูลบพิตรอดิศร
+ป่างพระองค์ทรงภุชสุดสาคร ครั้นทินกรแจ่มกระจ่างสว่างตา
+พระออกนอกพลับพลาหลังคาสี พวกเสนีหมอบรายทั้งซ้ายขวา
+ทูลแถลงแจ้งความตามกิจจา พวกเภตราเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ ตรัสประภาษปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+จงกลับไปทูลองค์พระทรงธรรม์ ว่าเรานั้นกราบก้มประนมกร
+องค์สมเด็จพระเจ้าอาเชษฐาด้วย ขอเชิญช่วยยกทหารชาญสมร
+ข้างฝ่ายเราก็จะเข้าไปราญรอน ตีนครเมืองด่านชานบุรี
+ขุนเสนาลากลับมาทูลเหตุ องค์พระจอมนคเรศบุรีศรี
+แถลงความตามข้อคดีมี ทูลพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงวัง
+เธอทราบความตามเรื่องในเมืองสิ้น สมถวิลเหมือนหนึ่งในพระทัยหวัง
+จงจัดเหล่าเสนมีกำลัง ยกขนตั้งชายด่านชานบุรี
+ห้ากษด่รียจัดพหลพลรบ เกณฑ์สมทบยกขนด่านชานกรุงศรี
+ให้ตั้งค่ายชายชลาหน้าบุรี จะได้ดีตัดศึกตั้งตรึกตรอง
+แล้วสั่งให้เรือรบสมทบทัพ ไปตั้งรับอยู่ด้วยกันสักพันสอง
+ที่ปากอ่าวคอยตรวจทุกหมวดกอง เอาจุกช่องไว้ให้มั่นกันศัตรู
+ทั้งปืนหลักยักกะตราใส่หน้าท้าย ทหารรายทุกกระบอกกรอกดินหู
+เกณฑ์เอาพวกแขกชวามลายู ถือธนูหางไก่ลูกใส่ยาง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเทวสินธุ์นรินทร์ราช ครั้นภาณุมาศพวยพุ่งพอรุ่งสาง
+พร้อมพหลพลไกรไพร่ขุนนาง ให้รีบกางใบพลันขึ้นทันที
+ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่รอก แล้วแล่นออกมาทางหว่างวิถี
+เกือบจะใกล้ถึงลังกาหน้าบุรี ลมก็ตีเข้าฝั่งเหมือนอย่างใจ
+ถึงปากอ่าวลังกาตรงหน้าด่าน เห็นทหารอัดแอแลไสว
+ทั้งเรือรบรายเรียงเคียงกันไป เข้าไม่ได้แน่นหนาอ่าวสาคร
+ให้ทอดท่าหน้าอ่าวเมืองปากน้ำ ทั้งพันลำจอดรายชายสิงขร
+จึ่งสั่งพวกเสนาพลากร ให้รีบจรเข้าไปถามเอาความมา
+ขุนเสนีที่เป็นฝ่ายนายทหาร ปรีชาชาญเอ็งจงไปไวไวหวา
+ไปถามว่าเรือใครหาไหนมา จึ่งปิดท่าปากน้ำท่าอะไร
+ขุนเสนีมีชื่อถือรับสั่ง รีบไปยังเรือทอดจอดไสว
+แล้วยกธงสีเหลืองเรืองอุไร ข้างพวกไทยรู้ว่าเขามาดี
+แล้วก็ยกธงชมพูชูขึ้นรับ เหมือนคำนับซื่อตรงเพราะธงสี
+พอเรือถึงรอราไม่ช้าที ขุนเสนีขึ้นไปถามตามสงกา ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางข้างไทยนายทหาร จึ่งแจ้งการจริงจังที่กังขา
+ทั้งหกองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา เสด็จมาช่วยณรงค์ทำสงคราม
+ขุนเสนาว่าศึกมาแต่ไหน ไม่แจ้งใจจริงหนอเราขอถาม
+ขอเชิญท่านแถลงให้แจ้งความ นิคมคามเขตขัณฑ์เป็นฉันใด
+มารบพุ่งยุ่งยิ่งชิงสมบัติ ขอแจ้งอรรถพวกที่มาภ��ษาไหน
+ขุนเสนาว่าจะเล่าให้เข้าใจ ใช่อื่นไกลวงศ์วานในว่านเครือ
+เราขอถามท่านนี้หนามาแต่ไหน อยู่เมืองใดปากใต้หรือฝ่ายเหนือ
+จะเข้าไปในลังกาหาข้าวเกลือ หรือเป็นเรือพ่อค้ามาหากิน
+ขุนเสนีชี้แจงแถลงเรื่อง เราอยู่เมืองธาราท่าชลาสินธุ์
+เกาะกาหวีที่ข้างชายปลายแผ่นดิน พระเทวสินธุ์เจ้าจังหวัดปัถพี
+ยกพหลพลกำปั่นมาพันร้อย เที่ยวแล่นลอยสืบความตามวิถี
+ทุกประเทศเขตแคว้นแดนบุรี ตามภูมีทรงฤทธิ์พระบิดร
+พอมาถึงลังกาอาณาจักร ก็หยุดพักชายตลิ่งริมสิงขร
+จึ่งรับสั่งให้เข้าไปในนคร เป็นการร้อนอยากจะไปให้ได้ความ
+ขุนเสนีที่เป็นใหญ่ในกำปั่น จึงว่าท่านจะเข้าไปขอไต่ถาม
+อันพระองค์ทรงยศปรากฏนาม จงแจ้งความให้ตระหนักประจักษ์ใจ ฯ
+๏ เสนาบอกออกพระนามตามประสงค์ คือว่าองค์มังคลาอัชฌาสัย
+เราแจ้งความตามจริงทุกสิ่งไป ท่านจงได้กรุณาเหมือนพาที
+ขุนเสนาว่าแน่ท่านเกิดการศึก อึกทึกรบพุ่งในกรุงศรี
+คือพระมังคลามาราวี ที่ต่อตีกันคือใครหาไหนมา
+ท่านกลับไม่ทูลพระหน่อวรนาถ ล้วนวงศ์ญาติรบพุ่งยุ่งหนักหนา
+จะเข้าไปในด่านชานชลา เหมือนอย่างว่าเห็นไม่ได้ดั่งใจปอง
+แม้จะขืนเข้าไปในปากถ้ำ จะจับจำไปประมูลทูลฉลอง
+ที่จะปล่อยให้ไปเหมือนใจปอง เราจะต้องโทษทัณฑ์เป็นมั่นคง ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาว่าเช่นนั้นท่านได้ห้าม พอทราบความโดยคดีที่ประสงค์
+ขอลากลับไปประณตบทบงสุ์ ทูลพระองค์เทวสินธุ์นรินทร
+แล้วอำลามาประนมบังคมบาท ทูลหน่อนาถทรงฤทธิ์อดิศร
+เหมือนถ้อยคำนำทูลพระภูธร ที่เย็นร้อนสืบสาวเป็นราวความ
+พระเทวสินธุ์ปรึกษาเจ้าตาเลี้ยง จะบ่ายเบี่ยงรบกับพงศ์วงศ์สยาม
+หรือจะค่อยตรองใจทำให้งาม ตัดเสี้ยนหนามเสียให้สิ้นการนินทา
+ก็มิใช่ใครประสงค์ล้วนวงศ์ญาติ เพราะท่านบาทหลวงคิดริษยา
+เราก็ควรจะให้ทำคำสารา ให้เสนาใช้ชิดทูลบิดร
+ให้ลัดแลงแปลงปลอมอ้อมไปบก ข้อวิตกจะให้นำทำอักษร
+ไปถึงองค์ทรงฤทธิ์พระบิดร ที่การร้อนจะได้คิดโดยจิตปอง
+แล้วตรัสสั่งให้เสมียนเร่งเขียนสาร ไปแจ้งการได้ประมูลทูลฉลอง
+ท้าวรายาว่าพ่อคิดเหมือนจิตปอง นี่แหละต้องตามจริตกิจบุราณ
+เขาย่อมว่ามีหูฟังดูก่อน ที่เย็นร้อนให้ประจักษ์อย่าหักหาญ
+ค่อยยับยั้งฟังข่าวที่ร้า���ราน แม้นควรการเท่าไรได้จำเริญ ฯ
+๏ พระเทวสินธุ์ยินคำท้าวร่ำสอน ประนมกรสมหวังสังรเสริญ
+แล้วส่งสารที่ในหีบให้รีบเดิน เสนาเชิญขึ้นบกเดินวกเวียน
+แล้วลัดแลงแปลงกายเป็นชายไพร่ เอาเพศไทยทำจริตสถิตเสถียร
+แบกมัดฟันสองคนเที่ยววนเวียน หนทางเตียนมิได้ไปเข้าในพง
+พวกกองทัพไม่สังเกตเพศฝรั่ง ไม่ระวังเพราะเห็นมาแต่ป่าระหง
+พอสุริยาเย็นพยับจะลับลง ก็แฝงพงตามสังเกตเอาเพศเดิม
+ปลอมเข้าไปในปราการด่านสมุทร ไม่ยั้งหยุดเกรงศึกยิ่งฮึกเหิม
+เพราะว่าเป็นเสวกาข้าหลวงเดิม แต่แรกเริ่มมังคลาอยู่ธานี ฯ
+๏ ป่างพระจอมกษัตรานราราช เสด็จประพาสตรวจทหารชาญชัยศรี
+ทอดพระเนตรไปพลันด้วยทันที เห็นเสนีมีประนมแล้วก้มกราน
+พระจำได้ให้หาพลางปราศรัย ท่านมาไยปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+หรือมีทุกข์ที่ในเมืองเรื่องรำคาญ จงแจ้งการไปให้ฟังที่กังวล
+ขุนเสนีกราบกรานส่งสารถวาย แล้วภิปรายทูลความตามนุสนธิ์
+สามพระหน่อบดินทร์ปิ่นสากล เธอยกพลตามองค์พระทรงธรรม์
+มาประทับพลนิกายอยู่ชายสมุทร แล้วยั้งหยุดฟังเหตุในเขตขัณฑ์
+ครั้นทราบความตามที่องค์พระทรงธรรม์ จึงผ่อนผันใช้ข้าเสนานาย
+ให้ลัดแลงแฝงเข้ามาเฝ้าแทน สืบให้แม่นมั่นคงเหมือนจงหมาย
+จะได้แจ้งแห่งหนทั้งต้นปลาย ตามอุบายทัพศึกเร่งตรึกตรอง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ฟังอำมาตย์มาประมูลทูลฉลอง
+สมประสงค์ตรงจิตที่คิดตรอง จึงว่าสองเสนีผู้ปรีชา
+เราดีใจราวกับได้โอสถทิพย์ อันลอยลิบมาพลันด้วยหรรษา
+เพราะสามหน่อวรนุชบุตรเรามา ได้ตรึกตราการรบสมทบกัน
+แล้วทรงอ่านสารพระเทวสินธุ์ หน่อนรินทร์จอมเจิมเฉลิมขวัญ
+บังคมเบื้องบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ แต่ด้นดั้นตามหาในสาคร
+ถึงสามปีพี่น้องแต่ล่องแล่น ทุกเขตแดนเมืองท่าหน้าสิงขร
+ทั่วประเทศพาราในสาคร แต่รีบร้อนมาทุกแดนแสนกันดาร
+จนมาถึงแดนชวาอาณาจักร พบน้องรักจึ่งค่อยเปรมเกษมศานต์
+พระเจ้าตามาด้วยได้ช่วยการ ค่อยสำราญจะได้มาถึงธานี
+นิเวศน์วังลังกาเพราะตาเลี้ยง ประคองเคียงตั้งแต่มาจากกาหวี
+ได้พึ่งบุญกรุณาเธอปรานี พอเป็นที่ปรึกษามาด้วยกัน
+จะไปเฝ้าเล่าก็เรือมาแน่นอ่าว ให้สืบข่าวหวังจะไปไอศวรรย์
+เห็นเรือแพแออัดเยียดยัดครัน จะผ่อนผันอย��างไรดีโปรดชี้แจง ฯ
+๏ พอจบสารซึ่งแสดงแถลงไข พระโปรดให้ตอบย้อนสุนทรแถลง
+ให้เสนีที่ผู้นำไปสำแดง บอกให้แจ้งโอรสยศยง
+ว่าเรานี้มีความวิตกนัก จะหาญหักให้กระจุยเป็นผุยผง
+ก็ยังคอยสังฆราชผู้อาจอง ยังไม่คงคืนมาถึงธานี ฯ
+๏ เสนารับกราบก้มบังคมบาท พลางรับราชบรรหารเชิญสารศรี
+แล้วออมเขาเจ้าประจันไปทันที พอสุริย์ศรีแจ่มแจ้งแสงอุทัย
+ครั้นถึงลำกำปั่นมิทันช้า เอาสาราแจ้งการแล้วขานไข
+พระรับพลางทางคลี่ออกทันใด แล้วอ่านในเรื่องลิขิตของบิตุรงค์ ฯ
+๏ ศุภสารพระชนกทรงปกเกศ แรมทุเรศมาเพราะหวังอย่างประสงค์
+มาทำศึกนึกไว้เหมือนใจจง จะคืนคงเอาลังกาเมืองป่าตาล
+ด้วยท่านครูสังฆราชพระบาทหลวง แกยังล่วงลัดไปไกลสถาน
+เป็นจนใจเหลือล้นพ้นประมาณ แต่ทำการศึกกระหน่ำเพราะจำเป็น
+เจ้าอุตส่าห์มาตามเมื่อยามยาก ก็ลำบากเต็มประดาได้มาเห็น
+จงตั้งรับดับร้อนพอผ่อนเย็น จะได้เป็นเพื่อนบิดาพยายาม
+จัดทหารการรบสมทบทัพ อยู่ตั้งรับชิงชัยในสนาม
+แต่ข้างบกบิตุรงค์จะสงคราม พยายามตั้งมั่นดั่งสัญญา ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ พร้อมพระญาติเผ่าพงศ์พวกวงศา
+ต่างนัดหมายถึงกันให้สัญญา แต่บรรดาพลรบสมทบกัน
+ยกเข้าล้อมป้อมปราการชานสมุทร ฤทธิรุทรเรี่ยวแรงเข้มแข็งขัน
+พอฤกษ์ดีตีกลองฆ้องสำคัญ โห่สนั่นครั่นครื้นยิงปืนไฟ ฯ
+๏ ฝ่ายพหลพลรบที่ในด่าน อลหม่านเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+บ้างขึ้นป้อมพร้อมพรั่งระวังภัย ลากปืนใหญ่ขึ้นเชิงเทินเนินกำแพง
+ท้าวโกสัยให้ทหารชำนาญรบ เร่งสมทบโรมรันด้วยขันแข็ง
+ทั้งปีกซ้ายปีกขวาประดาแซง คอยต่อแย้งฟาดฟันประจัญบาน
+พระมังคลาพาทหารออกต้านหลัง ไม่รอรั้งขึ้นม้าด้วยกล้าหาญ
+ถือง้าวทวนวิ่งโลดโดดทะยาน เข้าต่อต้านชิงชัยทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายพหลพลลังกาอาณาจักร เข้าพร้อมพรักรบพุ่งยุ่งใจหาย
+พวกฝรั่งหลอมตะกั่วทั้งคั่วทราย เอาสาดปรายเทลงมาหน้าเชิงเทิน
+พวกทัพไทยคอยบังเอาหนังปิด ตรงเข้าชิดไล่วกระหกระเหิน
+บันไดพาดดาษดาหน้าเชิงเทิน เอาพะเนินตีฝรั่งพังเสมา
+ทหารพวกวาโหมเข้าโจมจับ ฝรั่งรับยิงพื้นแต่ปืนผา
+พวกวาโหมคงทนด้วยมนตรา ตีประดาเข้าไปได้ในปราการ
+ท้าวโกสัยมังคลานราราช ไล่พิฆาตพวกพหลพลทหาร
+ชักกระบี่ตีม้��อาชาชาญ ต้อนทหารกองแซงแกว่งสาตรา
+ทั้งกองหลังมลายูธนูศิลป์ ปืนคาบหินเขนทองกองอาสา
+ถือเสน่าหลาวโล่โตมรา เครี่องสาตราถ้วนทั่วทุกตัวคน
+เข้ารับรองป้องกันกระชั้นชิด สำแดงฤทธิ์พุ่งสาตราดั่งห่าฝน
+ตะลุมบอนต้อนขับถึงอับจน แต่พวกพลข้างฝรั่งไม่ตั้งกาย
+ดีแต่รบห่างห่างทางปืนใหญ่ แม้นเข้าใกล้เต็มทีต้องหนีหาย
+จะยิงปืนไม่ถนัดกระจัดกระจาย พลนิกายแตกยับถอยทัพมา
+บ้างแตกกลาดดาษดาถูกอาวุธ ที่สิ้นสุดดับชีวังถึงสังขาร์
+ทั้งเจ็ดทัพคับคั่งประดังมา เข้าพาราด่านได้ดั่งใจปอง
+พระมังคลาพาพหลพลทหาร ออกนอกด่านไปกับเมียเสียข้าวของ
+แตกตะเพิ่นเยินยับทุกทัพกอง เห็นเป็นรองถอยไปไกลทะเล
+พวกกำปั่นเทวสินธุ์นรินทร์รัตน์ จึงให้จัดเรือกำปั่นออกหันเห
+แล่นเข้าไปชายหาดคาดคะเน คอยเอาเภตราประทับจะรับพล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาเจ้าฝาหรั่ง ถอยมาตั้งชายทะเลระเหระหน
+กับท่านท้าวโกสัยแลไพร่พล คิดผ่อนปรนที่จะกลับกองทัพไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง แกนั่งง่วงอยู่ท้ายเรือเหลือวิสัย
+ทั้งหิวหอบบอบช้ำระกำใจ พอคลื่นใหญ่ค่อยสงบกระทบเรือ
+คลานออกมาจากห้องเดินซ่องแซ่ง สิ้นเรี่ยวแรงยืนหันให้ฟั่นเฝือ
+ร้องเรียกคนพลไพร่ที่ในเรือ ให้ขนเสื้อขนผ้าออกมากอง
+จะเผาไฟเสียให้สิ้นมลทินโทษ เพราะพระโกรธพวกเราจึ่งเศร้าหมอง
+บันดาลให้มืดมัวขนหัวพอง จำจะต้องเผาไฟให้ไหม้โชน
+จึ่งจะสิ้นเคราะห์กรรมเหมือนคำกล่าว อันเรื่องราวเช่นเขาว่าตำราโหร
+เอาผ้าผ่อนเผาไฟให้ไหม้โชน แล้วหยิบโยนเสียในน้ำดั่งตำรา
+กูเห็นจะบางเบาบรรเทาโทษ พระคงโปรดพวกเราเอาเถิดหวา
+แม้นกลับไปได้ถึงฝั่งเกาะลังกา ทั้งเสื้อผ้าถมไปคงได้การ ฯ
+๏ ฝ่ายล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น จึ่งว่าท่านสนทนาดั่งว่าขาน
+ข้าพเจ้าคนจนเหลือทนทาน หนาวสะท้านยังไม่คลายวายอาวรณ์
+เมื่อเกณฑ์มาผ้าเสื้อใช่เหลือล้น จะได้ขนเผาไฟให้ไหม้หมอน
+แม้นมิถึงลังกาเหมือนอาวรณ์ จะมินอนหนาวตายในทะเล
+บาทหลวงโกรธโกรธาด่าโขมง อ้ายพวกโกงนี่กระไรพูดไพล่เผล
+ไม่อยู่ในถ้อยคำทำเกเร พูดโว้เว้ขัดกูผู้เป็นนาย
+แม้นมิถอดเสื้อผ้าออกมาเผา พระเป็นเจ้าท่านจะริบมึงฉิบหาย
+เหมือนเราว่าจะสะเดาะให้เคราะห์คลาย ตามอุบายมีไว้ในตำรา
+พวกต้นหนคนเหล่านั้นหันมาถาม ว่าเคราะห์นามใครลำคุณเจ้าขา
+กระผมเป็นพลไพร่เขาใช้มา อันเสื้อผ้าของท่านเล่าเผาเหมือนกัน
+หรืออย่างไรโปรดให้ข้าแจ้งก่อน ที่ทุกข์ร้อนโดยจริงทุกสิ่งสรรพ์
+บาทหลวงโกรธโกรธาตาเป็นมัน แกดุดันด่าเปรี้ยงขึ้นเสียงอึง
+กูจะเผาทำไมใช่ธุระ กูเป็นพระเป็นครูกูรู้ถึง
+จะดับทุกข์ให้สะดวกที่พวกมึง จึ่งรำพึงโดยฉบับตำหรับตำรา ฯ
+๏ ฝ่ายล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น จึงว่าท่านจะมาสั่งยังกังขา
+จะให้เผาเสื้อไพร่ที่ใส่มา แต่บรรดาคนทั้งหลายเขาไม่ยอม
+ถึงจะตายไปก็ตามเมื่อยามเข็ญ จะยากเย็นมิได้กลัวจะคั่วหลอม
+สะเดาะเคราะห์เช่นนี้ข้ามิยอม จะรอมชอมเผาจี่เช่นชีเปลือย
+กลัวเปลี่ยวดำจับตายวายชีวิต คุณช่างคิดให้ลำบากยากใจเหือย
+แม้นมิสมว่าไว้เช่นไก่เดือย มิขันเจื้อยอยู่เปล่าเปล่าหรือเจ้าคุณ ฯ
+๏ บาทหลวงโกรธเต็มประดาแกด่าโผง อ้ายพวกโกงขาดเหลือไม่เกื้อหนุน
+กูคิดซึ่งการดีจะมีคุณ เดชะบุญจะได้ไปเหมือนใจจง
+อันตัวกูผู้แม่ทัพบังคับขาด ใครองอาจจะกระจุยเป็นผุยผง
+เอากฎหมายใส่บทถึงปลดปลง กูจะลงโทษมึงให้ถึงตาย ฯ
+๏ ฝ่ายล้าต้าต้นหนพลทหาร จึงว่าขานโดยคดีไม่หนีหาย
+อาญาศึกย่อมรู้เป็นผู้ชาย แต่กฎหมายบทนี้ยังมิเคย
+ครูที่ไหนที่จะให้เอาเสื้อเผา ผิดสำเนาผู้มีบุญเจ้าคุณเอ๋ย
+อาญาทัพอย่างไรยังไม่เคย ผิดก็เลยกฎหมายถึงวายปราณ ฯ
+๏ บาทหลวงแค้นเต็มประดาเหมือนยาพิษ แต่จนจิตร้อนเริงดั่งเพลิงผลาญ
+แม้นมังคลามาด้วยได้ช่วยการ จะล้างผลาญอ้ายเหล่านี้ที่ไม่กลัว
+แล้วอดใจยับยั้งช่างมันก่อน พอหายร้อนกูจะมัดจับตัดหัว
+ให้สมแค้นแน่นใจที่ไม่กลัว แกหมองมัวใจจิตคิดรำพึง
+พอพบอ้ายมังคลาสานุศิษย์ จะจับผิดมันให้ได้เมื่อไปถึง
+ปรึกษาโทษที่มันดื้อไม่อื้ออึง พอไปถึงกูจะทำให้หนำใจ
+ครั้นจะขืนแข็งขันมันก็มาก แล้วก็ยากที่จะคิดผิดวิสัย
+เพราะกูเป็นแต่คนเดียวเปล่าเปลี่ยวใจ ด้วยมิใช่ถิ่นฐานในบ้านเมือง
+จำจะต้องชวนชี้เอาดีต่อ แล้วจึงก่อไปข้างหน้าให้ตาเหลือง
+คงจะคิดตอบแทนที่แค้นเคือง ยกเอาเรื่องอาญาศึกค่อยตรึกตรอง
+พอจวนรุ่งสุริยาภาณุมาศ ที่อากาศค่อยสว่างกระจ่างหมอง
+ลมค่อยเลิกไม่สู้แรงเห็นแส���ทอง อาทิตย์ส่องในนภางค์เหมือนอย่างเย็น
+พวกพหลพลไกรในกำปั่น ก็ชวนกันเซ็งแซ่เพราะแลเห็น
+ค่อยสบายคลายคราวที่หนาวเย็น จึงค่อยเว้นวายวิตกในอกใจ ฯ
+๏ บาทหลวงค่อยอิ่มเอมเกษมสุข บรรเทาทุกข์นึกพะวงให้สงสัย
+เอาแผนที่คลี่วางตรวจทางไป หลงมาไกลเต็มประดาสักห้าวัน
+แกสั่งให้ไพร่พลคนทั้งหลาย ทั้งนายท้ายรีบร้อนเร่งผ่อนผัน
+ให้ตั้งเข็มไว้ให้คงตรงตะวัน แม้นสุริย์ฉันฉายส่องท้องนภางค์
+ให้ชักใบใส่รอกออกกำปั่น จงพร้อมกันเร่งรัดอย่าขัดขวาง
+พอสุริเยนทร์เด่นดวงช่วงนภางค์ แจ่มกระจ่างทั่วชลาในสาคร
+บาทหลวงค่อยบางเบาบรรเทาทุกข์ เกษมสุขภิญโญสโมสร
+ได้ลมดีมีมาในสาคร ให้รีบร้อนชักใบในเภตรา
+แล่นสลับคับคั่งตั้งแต่เช้า ได้ลมว่าวพัดผันต่างหรรษา
+ต่างแล่นรายหมายจำเพาะเกาะลังกา บาทหลวงว่าแก่ทหารชาญณรงค์
+นี่หากว่าพระเป็นเจ้าของเราช่วย จะไม่ม้วยมรณาพากันหลง
+เพราะกูสวดอวยชัยให้พระองค์ จึ่งได้คงชีวามาด้วยกัน
+บาทหลวงเฒ่าเข้าห้องนอนตรองตรึก จะทำศึกเอาให้ได้ไอศวรรย์
+ผลาญอ้ายพวกปัจจามิตรมาติดพัน เอาให้มันย่อยยับอัปรา
+แล้วลุกจากห้องหับจับเอากล้อง เขม้นมองดูพลันด้วยหรรษา
+เห็นไรไรแถวละเมาะเกาะลังกา ให้ล้าต้าต้นหนคนในเรือ
+เอาเข็มตั้งข้างอิสานต่อบูรพทิศ แล่นไปชิดคุ้งใหญ่ข้างฝ่ายเหนือ
+แล้วดูลมติดใบข้างท้ายเรือ ไปข้างเหนือลมจัดถนัดใบ
+พอจวนค่ำย่ำแสงพระสุริยง จะอัสดงลับเงาเขาไสว
+กำปั่นแล่นตามเรียงเคียงกันไป เกือบจะใกล้ฟากฝั่งเกาะลังกา ฯ
+๏ บาทหลวงจับเอากล้องมองเขม้น พอแลเห็นเรือทอดจอดนักหนา
+ให้รอรั้งฟังกระบวนจวนเวลา แม้นเสียท่าจะวิบัติกำจัดไกล
+เห็นกำปั่นนั้นก็มากที่ปากน้ำ ทอดประจำรายเรียงเคียงไสว
+เราหยุดยั้งฟังดูอยู่แต่ไกล ฉวยเข้าไปปัวเปียจะเสียเชิง
+ฉวยมันบุกรุกรบหลบไม่ได้ จะแตกไปร้างเริศเตลิดเหลิง
+เข้าแอบเกาะฟังดูคงรู้เชิง จะแล่นเหลิงเข้าไปใกล้ถ้าไม่ดี
+พวกต้นหนคนประจำเรือกำปั่น ให้แล่นหันเข้าไปทางหว่างวิถี
+เห็นเกาะขวางกลางวนชลธี ก็แล่นรี่เข้าจอดทอดเภตรา
+ทั้งเรือรบเรือไล่เข้าไปแอบ ที่ช่องแคบชายกระสินธุ์บังหินผา
+บาทหลวงให้พวกพหลพลเภตรา ถือปืนผาคอยระวังทั้งนั่งยาม
+ผลัดกันนั่��ผลัดกันนอนได้ผ่อนพัก หยุดสำนักเข้าไปทอดจอดออกหลาม
+พอเดือนแจ้งแสงดาวขึ้นวาววาม แสงอร่ามจับละเมาะตามเกาะเกียน
+บาทหลวงออกนอกห้องมองเขม้น เห็นเมฆเด่นสีขาวราวกับเขียน
+เป็นรูปสัตว์มัจฉาปลาตะเพียน ฉวัดเฉวียนบนอากาศดาษดา
+ขึ้นลอยเด่นเห็นข้างบูรพทิศ เป็นนิมิตที่ในทางกลางเวหา
+แกเปิดแผนที่ดูรู้ตำรา อันเมฆคือนิมิตพิสดาร
+เขาทำนายทายว่าประจามิตร ที่ในทิศบูรพาทิศาศาน
+จะกล้าแข็งแรงฤทธิ์คิดรำคาญ เมฆบันดาลบนนภางค์กลางโพยม
+พิเคราะห์ดูในตำราว่าข้าศึก จะหาญฮึกแรงนักเข้าหักโหม
+จำจะคิดคลึงเคล้าค่อยเล้าโลม แม้นรุกโรมจะได้รับกองทัพชัย
+แกตรองตรึกนึกจะแก้ค่อยแปรผัน ที่ในชั้นเชิงตรองให้ผ่องใส
+คงจะคิดผ่อนปรนให้พ้นภัย ตามที่ในกลศึกค่อยตรึกตรอง
+ไม่หลับนอนร้อนใจจนไก่ขัน คิดผ่อนผันจะแก้กลที่หม่นหมอง
+ดูตำนานการศึกนั่งตรึกตรอง คีตหาช่องในตำหรับไม่หลับนอน
+จนเกือบรุ่งรางรางน้ำค้างหยัด พระพายพัดโรยรินกลิ่นเกสร
+บุปผาสดรสจรุงฟุ้งขจร บนสิงขรกลางวนชลธาร
+ฝูงวิหคนกร้องก้องสนั่น ไก่กระชั้นขันเอกวิเวกหวาน
+โกกิลากาสักบนคัคนานต์ เสียงประสานกึกก้องท้องชลา
+ทั้งเหมหงส์ส่งเสียงสำเนียงแจ้ว ดุเหว่าแว่วร่ำร้องก้องเวหา
+ภุมรินบินเคล้าเฝ้าผกา พระสุริยาไขสีรวีวรรณ
+กระจ่างแจ้งแสงทองส่องอากาศ ภาณุมาศลอยสว่างทางสวรรค์
+พวกพหลคนตื่นฟื้นขึ้นพลัน ก็ชวนกันหุงหาข้าวปลากิน
+บ้างขึ้นเกาะเสาะหาผลาผล ที่ลางคนลงท่าชลาสินธุ์
+จับปูหอยมัจฉาในวาริน ขึ้นมากินตามประสงค์จำนงปอง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชชาติอังกฤษ แกนั่งคิดหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+ลุกออกจากท้ายบาหลีให้ตีกลอง โดยทำนองคนประจำทุกลำเรือ
+แล้วเรียกหานายกองรองฝรั่ง เข้ามาสั่งเองจงไปข้างฝ่ายเหนือ
+ไปสืบข่าวให้ได้ความดูตามเรือ เห็นล้นเหลือแต่กำปั่นสักพันลำ
+เองจะไปให้เขาเห็นเป็นลูกค้า ไปพูดจาลวงล่อเอาข้อขำ
+ให้จงได้ในประสงค์แล้วจงจำ เอาข้อคำนั้นมาแจ้งอย่าแพร่งพราย
+จงรีบรัดจัดแจงแปลงเป็นแขก ให้มันแปลกเหมือนกับมาเที่ยวค้าขาย
+เอาให้ได้เหตุผลกลอุบาย ฟังแยบคายเร่งไปให้ได้การ
+กูจะคอยอยู่ที่นี่เห็นลี้ลับ จงกำชับพวกเราเหล่าทหาร
+แกสั่งเสร็จโดยพลันมิทันนาน พว���ทหารถอนสมอขันช่อใบ
+ออกกำปั่นแล่นมาจากหน้าเกาะ ข้ามละเมาะล่องตามสายน้ำไหล
+เห็นกำปั่นทอดเคียงเรียงแต่ไกล จึงเข้าไปส่งภาษามลายู ฯ
+๏ ฝ่ายพวกท้าวรายาชวาแขก เห็นเรือแปลกพูดเพราะเสนาะหู
+จึ่งปราศรัยไต่ถามพวกล่ามดู ว่าท่านผู้นายกำปั่นจะสัญจร
+ไปเมืองไหนบอกให้เราแจ้งเหตุ อยู่ประเทศทิศใดใกล้สิงขร
+หรือมาเที่ยวในทะเลพเนจร หรือการร้อนจะไปหนตำบลใด ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งแปลงกายเป็นชายแขก เห็นพูดแปลกกิริยาอัชฌาสัย
+จึงสั่งพวกล้าต้าให้ซาใบ แอบเข้าไปทอดเคียงพอเรียงลำ
+พวกชวาปราศรัยแล้วไต่ถาม จึ่งแจ้งความว่าจะไปเมืองไหหลำ
+เห็นท่านทอดจอดรายอยู่หลายลำ แต่ล้วนกำปั่นรบสมทบกัน
+จะมาตีลังกาอาณาเขต หรือมีเหตุสิ่งไรในไอศวรรย์
+ข้าพเจ้าขอถามเนื้อความพลัน เราเป็นพรรค์ลูกค้าเที่ยวหากิน ฯ
+๏ ประเทศใดเป็นสุขไม่ทุกข์ร้อน ก็ผันผ่อนเที่ยวไปดั่งใจถวิล
+ไปค้าขายจ่ายแจกเที่ยวแลกกิน ตามแถวถิ่นที่ประสงค์ในคงคา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกแขกเมืองชวาอาณาเขต จึ่งเล่าเหตุให้ฟังที่กังขา
+อันกำปั่นท่านท้าวเจ้าชวา เสด็จมากับหลานผ่านบุรินทร์
+จากประเทศเขตพาราเมืองกาหวี กษัตริย์ศรีทรงพระนามเทวสินธุ์
+พระอนุชาที่สองครองบุรินทร์ เทพจินดารัตน์กษัตรา
+องค์ที่สามราเมศเกศมงกุฎ กษัตริย์สุดเรืองฤทธิ์ทุกทิศา
+กับไทท้าวเจ้าประเทศเขตชวา ท้าวเธอพาพระเจ้าหลานในว่านเครือ
+มาตามองค์มังคลาเจ้าฝาหรั่ง ไปเที่ยวทั้งปากใต้ทั้งฝ่ายเหนือ
+พอมาพบรบรันกันเป็นเบือ จึ่งรอเรือคอยท่าในสาคร
+แม้นข้าศึกใดมาจากท่าน้ำ ให้ประจำชายตลิ่งริมสิงขร
+สั่งให้คอยป้องกันหน้าสันดอน จะคอยต้อนรบรับกองทัพไทย
+พวกเรือใช้ได้ความตามประสงค์ สมจำนงยินดีจะมีไหน
+จึ่งเสแสร้งแกล้งว่าขอลาไป อยู่ไม่ได้รบพุ่งกันรุงรัง
+ข้าพเจ้าเล่าก็เป็นแต่ลูกค้า เกิดรบราพวกน้อยต้องถอยหลัง
+ขอลาท่านไปให้พ้นจากวนวัง แล้วถอยหลังเรือออกนอกสันดอน
+พวกชวาว่าไปเสียให้ลับ จงรีบกลับไปแอบอิงริมสิงขร
+แล้วข้ามไปเสียให้ไกลเขตนคร เขาราญรอนรบกันจะบรรลัย
+อันเรือเราเล่าก็เล็กเหมือนเด็กน้อย กระจ้อยร่อยรีบไปหาที่อาศัย
+ก็พากันรีบกลับไปฉับไว แล้วใช้ใบแล่นมาจากท่าพลัน
+ถึงละเมาะเกาะขวางหนทางแอบ เข้าช่อง���คบปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+บาทหลวงเห็นเภตรากลับมาพลัน แกลุกหันออกมานั่งจะฟังความ ฯ
+๏ ฝ่ายคนใช้ขึ้นไปแจ้งแถลงเล่า ตามเรื่องราวที่ได้ไปสืบไต่ถาม
+บาทหลวงได้รู้แจ้งแสดงความ ก็สมตามคิดไว้เห็นได้การ
+แล้วอ้ายแขกพ่อตามันมาด้วย จะได้ช่วยการศึกให้ฮึกหาญ
+แล้วสั่งให้ต้นหนพวกคนงาน ให้ตั้งกว้านถอนสมอขันช่อใบ
+ออกกำปั่นแต่บรรดาโยธาทัพ ออกคั่งคับตามกันเสียงหวั่นไหว
+พอลมคล่องต้องสายระบายใบ ก็แล่นไปจากเกาะจำเพาะทาง
+ข้างสมุทรรุดผ่านชลาสินธุ์ ลมก็กินใบจัดไม่ขัดขวาง
+พอวันครึ่งถึงเขตประเทศทาง ถนนขวางชายฝั่งเกาะลังกา
+เห็นกำปั่นจอดรายชายสมุทร แกให้หยุดชักธงส่งภาษา
+ว่ามาดีด้วยกันอย่าฉันทา เรือชวาชักรับคำนับกัน ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มเอมเปรมในจิต ว่ากูคิดครั้งนี้ดีขยัน
+จะได้ช่วยรุกรบสมทบกัน เอาให้มันลือกูผู้อาจารย์
+ขอเดชะพระเยซูมาชูช่วย ให้รื่นรวยในสมบัติพัสถาน
+พอเรือใกล้ถึงกันมิทันนาน พวกทหารเทวสินธุ์นรินทร
+จึ่งร้องว่าเรือใครที่ไหนเล่า อย่าเคียงเข้าชายตลิ่งริมสิงขร
+จงหยุดยั้งฟังเราว่าอย่าอาวรณ์ คิดผันผ่อนหลีกไปให้ไกลกัน
+บาทหลวงฟังร้องว่าใช่ข้าศึก จงตรองตรึกบอกนายให้ผายผัน
+อันเรือกูผู้เป็นพระมาปะกัน อย่าดุดันดอกไม่ใช่พวกไพรี
+คือองค์พระสังฆราชผู้ปราดเปรื่อง ได้แจ้งเรื่องมรรคาเกาะกาหวี
+ตั้งแต่กูจากมาสิบห้าปี ก็ยินดีจะได้พบประสบกัน ฯ
+๏ พวกชวามลายูครั้นรู้จัก มาถามทักเชิญให้แกผายผัน
+บ้างเข้าไปทูลองค์พระทรงธรรม์ ว่าตัวท่านบาทหลวงแกล่วงมา
+ให้กราบทูลมุลิกาฝ่าพระบาท พระหน่อนาถทรงยศโอรสา
+สามพระองค์พงศ์กษัตริย์ขัตติยา กับท้าวชวาอิ่มเอมเกษมทรวง
+เสด็จออกจากแท่นระบายท้ายบาหลี ด้วยยินดีจะได้ปะพระบาทหลวง
+จึงตรัสกับพวกพหลคนทั้งปวง เอาเรือช่วงไปรับมาเภตราเรา
+พวกเรือใช้ไปรับสังฆราช พอภาณุมาศเย็นพลับลงลับเขา
+บาทหลวงสั่งแต่บรรดาโยธาเรา ให้อยู่เฝ้าคอยประจำทุกลำเรือ
+กูจะไปกับเขาหาท้าวแขก เอาเรือแยกถอยไปไว้ข้างฝ่ายเหนือ
+แกสั่งเสร็จรีบตรงไปลงเรือ แล่นไปเหนือน้ำพลันด้วยทันที
+ถึงประทับเข้าที่ลำกำปั่นใหญ่ ฝ่ายท้าวไทรายาชวาฉวี
+กับสามองค์พงศ์กษัตริย์สวัสดี ก็เปรมปรีดิ์มาคำนับรับขึ้นไป
+เชิญให้นั่งยังที่เก้าอี้อาสน์ สังฆราชโอภาพลางปราศรัย
+อ้ายเหล่านี้รูปร่างช่างกระไร ทั้งโตใหญ่รุ่นแรกจนแปลกตา
+ช่างเหมือนพ่อหนออ้ายหนูกูดูคล้าย ประพิมพ์ประพายรูปจริตไม่ผิดหวา
+ทั้งเนื้อตัวหัวหูดูนัยน์ตา เหมือนมังคลาจิ้มลิ้มดั่งพิมพ์เดียว
+แล้วไต่ถามท้าวรายาชวาแขก เมื่อเริ่มแรกมากี่ลำจากน้ำเขียว
+ค่อยมีสุขทุกสิ่งจริงจริงเจียว หรือเปล่าเปลี่ยววิญญาณ์เอกากาย
+ท้าวชวาว่าเมื่อมาจากถิ่นฐาน ก็สำราญโดยนิยมพอสมหมาย
+ทั้งทุกข์โศกโรคภัยไม่ใกล้กราย มาสบายมีลาภกำราบไทย
+ปะปีศาจท้าวละมานนั้นหาญฮึก ทำพิลึกโกลาสุธาไหว
+แต่งเครื่องเซ่นตามระบอบที่ชอบใจ มันบอกให้จินดาค่าบุรินทร์
+ให้พวกเราไปเจาะจำเพาะหลุด เกาะก็ทรุดไหวขย้อนทุกก้อนหิน
+ถึงมืดมัวทั่วจังหวัดปัถพิน ก็เห็นสิ้นใสสว่างดั่งกลางวัน
+คุ้มศัตรูหมู่สัตว์ไม่ทำร้าย แสนสบายปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+แล้วจึ่งหยิบจินดาออกมาพลัน ส่งให้ท่านสังฆราชฉลาดดู ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้าเล่ห์อยากจะได้ จึ่งปราศรัยวิงวอนให้อ่อนหู
+เองเอาไว้ไม่ดีมีศัตรู เอาให้กูเก็บไว้จึงได้การ
+อยู่กับเองไม่ดีจะมีโทษ เสียประโยชน์มากมายหลายสถาน
+แต่ของเกิดในสิงหลไม่ทนทาน ยังเกิดการให้วิบัติกำจัดไกล
+ตกไปอยู่พาราการะเวก เป็นของเอกแดงก่ำทั้งน้ำใส
+ยังมีผู้รู้หลักลักเอาไป จนต้องให้พ่อมึงคิดไปติดตาม
+จนเกิดรบเกิดพุ่งกันยุ่งยิ่ง เพราะของสิ่งนี้มันยากเป็นขวากหนาม
+จงให้กูเก็บไว้เถิดไม่เกิดความ จึ่งต้องตามเยี่ยงอย่างทางบุราณ ฯ
+๏ ฝ่ายเทวสินธุ์ยินคำที่ร่ำกล่าว ปรึกษาท้าวรายาเหมือนว่าขาน
+บาทหลวงพูดเพทุบายหลายประการ จะคิดอ่านเอามาครองเป็นของตัว
+แล้วจึ่งว่าฮ้าเฮ้ยออท้าวแขก เป็นของแปลกมึงจะใส่ไว้ในหัว
+แม้นมีทรัพย์รับรองก็หมองมัว จะดีชั่วยังไม่แจ้งแห่งตระกูล
+จำจะต้องลองดูเมื่อสู้ศึก แม้นสมนึกก็จะได้ทั้งไอศูรย์
+จึงเสแสรังแกล้งกล่าวเป็นเค้ามูล ให้เพิ่มพูนทางอุบายให้ตายใจ
+แล้วจึ่งว่าฮ้าเฮ้ยเทวสินธุ์ หน่อนรินทร์มังคลาอัชฌาสัย
+เองจงแต่งหนังสือให้ถือไป บอกกับอ้ายมังคลาอย่าช้าที
+ว่าตัวกูผู้เป็นพระสังฆราช ให้วิวาทรบพุ่งชาวกรุงศรี
+ก็กลับมาถึงพลันด้วยทันที พร���อมกันที่ฝั่งชลามาประชุม
+จะคิดอ่านการรบสมทบทัพ มาตั้งรับตามทำนองคิดซ่องสุม
+ดึกสงัดจะเข้าไปในชุมนุม ได้ประชุมคิดอ่านการสงคราม
+สามกษัตริย์ให้เสมียนเขียนอักษร คำสุนทรเข้าประมูลให้ทูลถาม
+ครั้นเสร็จสรรพส่งให้ไปเป็นใจความ สั่งให้ล่ามรีบไปดั่งใจปอง
+ครั้นถึงองค์มังคลานราราช บังคมบาทแล้วประมูลทูลฉลอง
+ถวายสารโดยกิจดั่งจิตปอง พระรับรองทรงอ่านสารแสดง ฯ
+๏ หนังสือพระเทวสินธุ์นรินทร์ราช บังคมบาทขอประมูลทูลแถลง
+ให้ทราบซึ่งข้อคดีที่ชี้แจง ดั่งแสดงโดยฉบับมากราบทูล
+ว่าสังฆราชแม่ทัพกลับมาแล้ว จงผ่องแผ้วตรึกไตรเอาไอศูรย์
+จะพากันขึ้นไปเฝ้าแจ้งเค้ามูล เหมือนอย่างทูลจะโปรดปรานสถานใด ฯ
+๏ พอจบสารพระจึ่งว่ากับข้าเฝ้า ท่านจงเอาราชสารไปขานไข
+แก่บุตราอาจารย์อันชาญชัย เราจะไปเภตราปรึกษาการ
+ดึกสงัดจัดเรือเข้ามารับ แล้วจะกลับคืนมาเหมือนว่าขาน
+เสนารับกลับไปมิได้นาน เข้าแจ้งการกับท่านครูให้รู้ความ
+บาทหลวงว่ากูวิตกจำปกปิด จะได้คิดรบรับทัพสยาม
+แกสั่งให้ไปคอยแต่สองยาม จงปราบปรามข้าไทยอย่าให้อึง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช คะเนคาดเภตราคงมาถึง
+จึ่งจัดแจงแต่งองค์ทรงรำพึง ไม่อื้ออึงออกจากค่ายชายทะเล
+จึ่งเชิญท้าวโกสัยให้ไปด้วย จะได้ช่วยผ่อนผันคิดหันเห
+ทั้งสององค์ลงไปชายทะเล พอเห็นเภตราทอดมาจอดคอย
+พระเยื้องย่างพลางเสด็จลงเรือช่วง ให้รีบล่วงเร็วไวคนใช้สอย
+ตีกรรเชียงลงให้หนักครูจักคอย ก็ล่องลอยถึงกำปั่นมิทันนาน
+บาทหลวงเดินมารับจับพระหัตถ์ หน่อกษัตริย์คำนับรับประสาน
+มาพร้อมพรั่งทั้งสามพระกุมาร ท่านอาจารย์สองท้าวเจ้าพ่อตา
+ต่างคำนับนอบน้อมหร้อมสะพรั่ง ยกโต๊ะตั้งเลี้ยงกันต่างหรรษา
+ครั้นสรรพเสร็จเจ็ดคนสนทนา ต่างปรึกษาที่ในการจะราญรอน ฯ
+๏ บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยทั้งสองท้าว เองก็เจ้าจักรพาลชาญสมร
+จะมาช่วยเขยขวัญคิดราญรอน ตีนครลังกาพาราคืน
+เองคิดเห็นเปนไฉนอย่างไรมั่ง จะขอฟังลิ้นลมไม่ข่มขืน
+ดูปัญญาว่าให้ฟังใครยั่งยืน เอาเป็นพื้นแบบฉบับตำหรับครู
+แน่ออเจ้าท้าวรายาเป็นผู้ใหญ่ จงตรองไปให้มันสิ้นเหมือนดินหู
+กลศึกมากมายหลายประตู เองก็รู้สารพัดได้หัดมา
+จะเห็นช่องเห็นคูประตูไหน จงว่า���ปเองอย่านิ่งจริงจริงหวา
+จะคิดเห็นเป็นอย่างไรใจของตา ตามปัญญาตื้นลึกช่วยตรึกตรอง
+ท้าวรายาว่าเจ้าคุณสิเป็นใหญ่ ตามแต่ใช้ฉันเหมือนศิษย์สนิทสนอง
+ไม่ขัดเคืองคุณบังคับจะรับรอง ตามทำนองมิได้ขัดอัธยา
+บาทหลวงฟังสังรเสริญเจริญยศ จะปรากฏทั่วไปในทิศา
+มิเสียทีที่เองเป็นพ่อตา ทั้งพูดจาพอฟังเหมือนอย่างใจ
+แกจดหมายถ้อยคำเป็นความชอบ ตามระบอบที่แสดงแถลงไข
+ได้เห็นกันยามนี้กูดีใจ ออโกสัยนี้หนอก็พ่อตา
+อันการศึกครั้งนี้ก็ที่สุด จะช่วยบุตรเขยได้อย่างไรหวา
+เองจะคิดผ่อนผันด้วยปัญญา จะตรึกตราเป็นไฉนจึ่งได้การ ฯ
+๏ ท้าวโกสัยสุริย์วงศ์ดำรงยศ น้อมประณตสังฆราชด้วยอาจหาญ
+ว่าข้าแต่บาทบงสุ์องค์อาจารย์ จะให้สารไปให้ทั่วทุกตัวคน
+แต่บรรดาที่สมัครเพื่อนรักใคร่ จะบอกให้มาประจบรบสิงหล
+อีกหัวเมืองน้อยใหญ่และไพร่พล ช่วยประจญรบรับกองทัพไทย ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มเอมเกษมสันต์ เออเช่นนั้นดีเหลือนับเนื้อไข
+มิเสียทีดีแล้วหวาว่าไปไย กูชอบใจที่มึงว่าก็น่าฟัง
+เขาย่อมว่าเห็นกันเมื่อยามยาก จะฝังฝากรักใคร่กันภายหลัง
+สำเร็จศึกได้ลังกาเหมือนวาจัง กูจะตั้งศาสนาให้ถาวร
+แล้วว่ากับมังคลาสานุศิษย์ ช่วยกันคิดตั้งค่ายชายสิงขร
+ข้างแถบเขาเจ้าประจันที่นั้นดอน แล้วสิงขรล้อมรอบเป็นขอบคัน
+เมื่อครั้งโน้นแตกเขาเพราะเป่าปี่ จึงเสียทัพแตกยับทั้งทัพขัน
+เพราะผู้คนหลับใหลไปด้วยกัน ไม่เป็นอันรบพุ่งจนรุ่งราง
+แต่ครั้งนี้ที่นั้นกูมั่นหมาย เห็นสบายสารพัดไม่ขัดขวาง
+แล้วข้าวปลาสาลีในที่ทาง ก็กว้างขวางก่อนเก่าราวกับทำ
+แม้นจะออกไปข้างขวาถึงหน้าเกาะ ทางจำเพาะตรงไปเมืองไหหลำ
+ที่ท่าทอดจอดกำปั่นกว่าพันลำ เราคิดทำเอาให้ได้ตั้งค่ายคู
+ไว้รับรองป้องกันที่ปากช่อง ไม่พักต้องซื้อหาทั้งปลาหมู
+หอหากินได้สบายหลายประตู แต่เช้าตรู่รีบเข้าไปเห็นได้การ
+คิดรวมรอมพร้อมเสร็จพอเจ็ดทุ่ม ให้ประชุมไพร่นายฝ่ายทหาร
+จะรีบยกขึ้นไปให้ได้การ ชิงเอาด่านท้ายเขาเจ้าประจัน
+หอสามยามรีบตามให้ถึงฝั่ง ไปพร้อมทั้งพวกพหลพลขันธ์
+ทุกหมู่หมวดตรวจไพร่ไปให้ทัน ตามกูบัญชาสั่งอย่างคดี
+แม้นกองไหนไม่ทันอย่างบังคับ ผู้ตรวจจับขังไว้อย่าให้หนี
+เอาตัวส่งไปพลันด้วยทันที แทงบาญชีบอกขาดราชการ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวอิศโรเมืองโกสัย จึงจัดให้พวกพหลพลทหาร
+เอาเรือไปห้าลำประจำการ แล้วเขียนสารส่งให้เร่งไปมา
+บอกให้ทั่วทุกทิศมิตรสหาย เชิญผันผายการด่วนจวนนักหนา
+ให้เร่งรีบยกพลพหลมา ที่ลังกาช่วยศึกอย่างตรึกตรอง
+พอเช้าตรู่รีบไปอย่าได้หยุด จงเร่งรุดไปให้ทันผันผยอง
+เป็นการด่วนเร่งไปดั่งใจปอง ขุนนางรองลงไปเห็นนายเรือ
+บาทหลวงจึ่งชวนกษัตริย์ว่าบัดนี้ ฤกษ์ก็ดีลมส่งตรงไปเหนือ
+เร่งขันช่อชักใบที่ในเรือ แล่นไปเหนือน้ำมาถึงท่าพลัน
+พร้อมพหลพลถ้วนกระบวนทัพ ขึ้นไปยับยั้งอยู่ก่อนค่อยผ่อนผัน
+จะถอยทัพกลับไปเขาเจ้าประจัน อย่าให้ทันรุ่งรางสว่างตา
+แกชวนพระมังคลานราราช กับสามนาถหน่อไทไวไวหวา
+ทั่งสองท้าวเจ้าประเทศเขตชวา ให้ไคลคลารีบเดินดำเนินพล ฯ
+๏ พระมังคลาพามิ่งมเหสี แล้วจรลีขึ้นรถาพาพหล
+กับสามหน่อนฤเบศเกศสกล ทรงม้าต้นตามกันเป็นหลั่นไป
+บาทหลวงขึ้นรถฝรั่งไปข้างหน้า ท้าวรายาอิศโรท้าวโกสัย
+ทั้งสององค์ทรงรถาเร่งคลาไคล อาชาไนยชักรถบทจร
+จันทร์กระจ่างกลางเวหาเวลาดึก แลพิลึกแสงระยับจับสิงขร
+น้ำค้างพรมลมระบายกระจายจร หอมเกสรเสาวคนธ์ริมหนทาง
+ดอกคัดเค้าสายหยุดพุทธชาติ ระดาดาษราวกับไม้ในกระถาง
+พิกุลแก้วแถวทับทิมริมหนทาง ต้นสล้างดอกผลหล่นกระจาย
+กรรณิการ์กาหลงประยงค์แย้ม มะสังแซมโศกพะยอมหอมไม่หาย
+กระทุ่มกระถินกลิ่นเกสรขจรจาย ประยงค์รายช่อระย้าบนหน้าเนิน
+กระต่ายกระเต็นเล่นโลดกระโดดโผน บ้างวิ่งโจนตามลำเนาภูเขาเขิน
+เสือคะนองร้องร้ายริมชายเนิน กระทิงเดินหากินในถิ่นไพร
+ดึกสงัดผีคะนองรองกระหึม เสียงพึมพำริมทางหว่างไศล
+ทั้งโป่งป่ากู่ก้องคะนองใน ร่ำพิไรครึมครางพลางตะโกน
+โขมดดงส่งเสียงสำเนียงแจ้ว วิเวกแว่ววิ่งเต้นบ้างเผ่นโผน
+ที่เนื้อตัวหัวไหม้เป็นไฟโชน บ้างห้อยโหนกิ่งยางร้องครางครวญ
+จังหรีดหริ่งกิ่งไทรเรไรร้อง เสียงแซ่ซ้องเย็นใจฤทัยหวน
+ระหริ่งแรแม่ม่ายลองไนครวญ เวลาจวนแสงทองส่องเมฆา
+กระเรียนร้องก้องดงพลางส่งเสียง มยูรเรียงขันก้องห้องเวหา
+เสียงดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริยา สกุณาร้องเรียกกันเพรียกรัง
+ไก่กระชั้นขันเอกวิเวกแว่ว ดังปี่แก้วดนตรีดีดสีสังข์
+เสียงหึ่งหึ่งผึ้งรวงเฝ้าหวงรัง เสนาะดังบินเคล้าเสาวคนธ์
+ประจุสมัยเกือบจะใกล้อรุณรุ่ง น้ำค้างฟุ้งเปียกชุ่มทุกขุมขน
+ถึงชะวากปากไพรทั้งไพร่พล พักพหลที่ในเขาลำเนาเนิน
+พระจันทร์อับลับดวงล่วงลีลาศ ภาณุมาศส่องฟ้าเวหาเหิน
+ไขแสงทองส่องสว่างกระจ่างเนิน วิหคเหินบินออกมานอกรัง
+บ้างโผผินบินถลาไปหาเหยื่อ ทั้งนกเนื้อจากถิ่นถวิลหวัง
+พักพหลพลนิกรอ่อนกำลัง ให้นอนนั่งกินอยู่ทุกผู้คน
+แล้วให้ยกพลไพร่เข้าในเขา ตามลำเนาแถวทางมากลางหน
+ถึงตึกตั้งหลังใหญ่มีไกกล มีถนนแถวทางกลางอรัญ
+แต่คราวครั้งลังกาวัณฬาราช ล่วงลีลาศจากวังนรังสรรค์
+มาตั้งวังอยู่ที่เขาเจ้าประจัน ถัดไปนั่นเขาพยนต์มีหนทาง
+เมื่อคราวครั้งพระอภัยเอาไฟเผา พากันเข้าอยู่นี่คุ้มผีสาง
+เขาเป่าปี่ไพร่พลตามหนทาง หลับอยู่กลางเขาเขินเนินคิรี
+แต่แม่มึงถือตราพระราหู เข้าต่อสู้เขาไม่ได้ต้องไพล่หนี
+จนไปได้อีรำภาสุลาลี กับทั้งอียุพาชาวป่าดง
+พอได้กินดินถนันเพราะมันหนี ขึ้นพาชีด้นไปในไพรระหง
+แกเล่าเรื่องมรรคาในป่าดง ให้พวกวงศ์รู้เรื่องเบื้องบุราณ ฯ
+๏ แล้วพาไปชมเขาลำเนาผา ล้วนศิลาต่างต่างอย่างประสาน
+บ้างเงื้อมโงกโตรกตรอกเป็นซอกธาร ห้วยละหานเหวผาคูหาบรรพ์
+ที่ซับซ้อนก้อนหินกระสินธุ์เซาะ สีจำเพาะเขียวแดงดั่งแกล้งสรรค์
+เหมือนระบายหลายอย่างต่างต่างกัน เป็นหน้าบันเงื้อมผาศิลาแลง
+มีหินย้อยห้อยระย้าดั่งอัจกลับ ที่ขาววับแลวามอร่ามแสง
+พฤกษาชาติดาษดงประยงคุ์แดง ทั้งจิกแจงกร่างไกรไทรพะยอม
+ประดู่ดอกออกระย้าผกามาศ มะตูมมะตาดเกดกระถิ่นส่งกลิ่นหอม
+มะขวาดขวิดติดต้นล้วนผลงอม ทั้งกิ่งค้อมพอปลิดน่าติดใจ
+ทั้งม่วงปรางรางสาดหล่นกลาดกลุ้ม กระทิงกระทุ่มกรวยกร่างต้นหางไหล
+เสลาสล้างยางยูงพะยอมไพร แลไสวสูงสล้างนางตะเคียน
+ระรื่นร่มลมเชยรำเพยพัด ปักษาสัตว์ต่างต่างเหมือนอย่างเขียน
+กระสาจับกิ่งสนบินวนเวียน ฝูงกระเรียนจับรังร้องวังเวง
+สาลิกาจับพลอดบนยอดแก้ว เสียงเจื้อยแจ้วฟังเพราะดูเหมาะเหมง
+ฝูงโนรีจับพุมเรียงเสียงวังเวง ราวกับเพลงซอสีปี่ชวา
+เค้าโมงเมียงจับมองบนกิ่งโมก ต้นอุโลกนกกะลางร้องครางหา
+นกขมิ้นจับแ���งเม่าเขาชวา ฝูงไก่ฟ้าจับแฟบแล้วแอบตัว
+ชะนีน้อยห้อยโหนบนพฤกษา เห็นสุริยานึกสำเหนียกร้องเรียกผัว
+เหนี่ยวกิ่งไม้ห้อยโหนแล้วโยนตัว เห็นคนกลัววิ่งวนเที่ยวซนซอน
+ฝูงมฤคถึกเถื่อนวิ่งเกลื่อนกลุ้ม แอบสุมทุมวนวิ่งตามสิงขร
+ทั้งเนื้อถึกมฤคาบนป่าดอน เที่ยวสัญจรหากินบนถิ่นไพร
+ฝูงลิงค่างครางครึ้มกระหึ่มเสียง พยัคฆ์เมียงจับฟัดจนตัดษัย
+ก็กินเล่นเป็นอาหารสำราญใจ อยู่ที่ในเขาเขินเนินอรัญ ฯ
+๏ บาทหลวงพาเที่ยวดูในคูหา แต่บรรดาไพร่นายต่างผายผัน
+เข้าถ้ำเหวห้วยละหานสำราญครัน ที่น้ำดั้นขึ้นมากลางหว่างคิรี
+กระแสสายปรายปรอยดั่งฝอยฝน ลมวังวนไหลไปในวิถี
+ที่ปากปล่องช่องคูหาหน้าคีรี ศิลาสีต่างต่างเหมือนอย่างทำ
+ที่เป็นพูดูย้อยห้อยระย้า ล้วนศิลาเหมือนระบายเป็นลายขำ
+ที่สีเหลืองเรืองรองดั่งทองคำ ที่แดงก่ำเขียวม่วงดูร่วงราย
+อันถ้ำเหวเปลวปล่องเป็นช่องเงื้อม บ้างลายเลื่อมต่างต่างสว่างฉาย
+ครั้นต้องแสงสุริยาศิลาลาย ตูพรอยพรายพราวพร่างกระจ่างตา
+ที่เชิงเขาข้าวสาลีก็มีมาก ตามชะวากริมทางที่ข้างผา
+มีลำธารน้ำใสไหลลงมา ล้วนเต่าปลาปูหอยขึ้นลอยวน
+กระจับจอกดอกเกลื่อนบัวเผื่อนผัน สัตตบรรณบัวแดงทุกแห่งหน
+แพงพวยทอดยอดสล้างที่กลางวน กออุบลบานงามอร่ามเรือง
+ที่ชายหาดดาษดาผกามาศ บุปผชาติบานงามอร่ามเหลือง
+ต้นอังกาบกุหลาบเทศทั้งเกดเมือง อร่ามเรืองเกสรขจรจาย
+ทั้งชงโคคัดเค้าดอกสาวหยุด ครั้นสายสุดหมดกลิ่นหอมสิ้นหาย
+โยทะกากาหลงประยงคุ์ราย ขจรจายราวกับปรุงฟุ้งขจร
+กรรณิการ์การะเกดหอมตลบ ละอองอบรสรินกลิ่นเกสร
+สุราลัยไขช่ออรชร หอมขจรที่ในเขาลำเนาเนิน ฯ
+๏ บาทหลวงสั่งแต่บรรดาโยธาหาญ ให้เตรียมการตามลำเนาภูเขาเขิน
+ตั้งค่ายคูปิดระหว่างหนทางเดิน ที่หน้าเนินตั้งหอรบประจบกัน
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าตำราขึ้นอาศัย บนตึกใหญ่วายร้อนคิดผ่อนผัน
+กับมังคลาสานุศิษย์ที่ติดพัน อยู่ด้วยกันสามโอรสยศยง
+กับสองท้าวพ่อตาที่มาด้วย เป็นผู้ช่วยตรองความตามประสงค์
+คิดจะซ้อมพวกทหารชาญณรงค์ แล้วเขียนธงอาญาสิทธิ์ให้ปิดตรา
+พระราหูคู่นครเหมือนก่อนเก่า ผิดพวกเราจับมัดตัดเกศา
+ให้ตั้งค่ายรายเรียงเคียงกันมา ตามเชิงผาล้อมรอบขอบ���ิริน
+บาทหลวงชมปัญญาว่าเจ้าแขก เองคิดแยกเหมือนอย่างจิตกูคิดถวิล
+ช่วยตรองการผลาญศัตรูกู้แผ่นดิน ประเทศถิ่นสิงหลไม่พ้นมือ
+มิเสียที่ดีแล้วหวาที่ตาคิด มันเหมาะจิตถูกตำหรับกูนับถือ
+อันการงานสารพัดเร่งหัดปรือ กระนี้หรือน่าชมสมปรองดอง
+ช่วยเจ็บร้อนกับลูกเขยไม่เลยละ จริงจริงวะขอบคุณการุญสนอง
+แม้นเสร็จศึกนึกไว้ดั่งใจปอง จะฉลองคุณมึงให้ถึงดี
+ทั้งลูกสาวชาวแม่จะแก้ไข กูจะให้เป็นพระมเหสี
+ถึงแม้นอ้ายมังคลามิปรานี กูจะตีด้วยกระบองเหล็กสองตึง
+อย่าปรารมภ์ไปเลยหวาอีตาเฒ่า แต่ลูกเราให้มันดีอย่าขี้หึง
+เฮ้ยอ้ายท้าวเจ้าโกสัยใจของมึง จะคิดซึ่งการงานสถานใด
+จะขอชมคมคายเป็นชายชาติ เปิดฉลาดออกมาแจ้งแถลงไข
+กูจะขอชมปัญญาเร่งว่าไป ที่จะได้ช่วยเขยอย่าเฉยเชือน
+เร่งคิดอ่านการศึกอย่านึกหมาย การอุบายตรองไปให้ได้เหมือน
+เองก็เป็นพ่อแม่อย่างแชเชือน ได้เป็นเพื่อนคิดอ่านการสงคราม ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกเกรี้ยวกราดซักไซ้พิไรถาม
+จึ่งตอบเรื่องราวไปเป็นใจความ แล้วว่าตามแต่ละท่านจะบัญชา
+ให้ต่อสู้ผู้ใดมิได้คิด ถึงชีวิตชีวังจะสังขาร์
+แต่ขอให้เที่ยงธรรม์ดั่งสัญญา ไม่พูดจากล่าวคำเป็นสำนวน
+ข้าพเจ้าเล่าก็มาช่วยรบรับ ในการทัพการค่ายคิดไต่สวน
+มิใช่จะกล่าวคำทำกระบวน ให้ไปชวนพวกมาช่วยราวี
+แม้นพร้อมกันวันไรจะได้ยก ไปทัพบกทัพหน้าแม้นล่าหนี
+ให้เจ้าคุณลงลงอาญาถึงฆ่าตี ตามแต่ที่สานุโทษจะโปรดปราน ฯ
+๏ บาทหลวงฟังยินดีเป็นที่ยิ่ง มันพูดจริงมั่นแม่นเป็นแก่นสาร
+จึ่งว่าเอ็งกล่าวไว้เห็นได้การ ควรสมานรักกันจนวันตาย
+มิเสียทีที่เป็นพ่อหวาออท้าว มึงว่ากล่าวท่วงทีดีใจหาย
+จำจะคิดแยบยลกลอุบาย จะทำลายล้างทมิฬให้สิ้นปราณ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเรือใช้ที่ไปหา แต่บรรดาทุกเขตประเทศสถาน
+กับเมืองขึ้นโกสัยอันชัยชาญ เอาเรื่องสารส่งไปให้แล้วไคลคลา
+ที่ในเรื่อราชการเป็นการร้อน ทั่วนครแจ้งกิจทุกทิศา
+เร่งจัดแจงกองทัพกับเภตรา ตามกันมาทุกนครไม่นอนใจ
+เมืองวะหลำสำปาละตะนะตาหนา ยะระยะลาไกโรโพพิสัย
+เมืองสวิตปัตหราสุราลัย โรมวิสัยบิตุเกดเจตพัง
+แต่เมืองขึ้นน้อยน้อยสักร้อยเศษ ต่างประเทศนครินทร์เมืองจีนตั๋ง
+เกณฑ์พหล���ลมาดาประดัง แล่นสะพรั่งเภตราในสาคร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาเขต ครั้นแจ้งเหตุว่าไปตั้งหว่างสิงขร
+ในวงเขาเจ้าประจันใกล้สันดอน จะตีต้อนหักเอาเป็นเขาวง
+แล้วจำเพาะเข้าไปได้เป็นช่อง จะขึ้นล่องเขานั้นชันระหง
+แล้วก็เป็นคูรอบเป็นขอบวง จะขึ้นลงยากใจหลายประการ ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงภพ เธอปรารภปรึกษาบรรดาหลาน
+จะกำจัดศัตรูพวกหมู่พาล ต้องคิดอ่านล่อลวงดูท่วงที
+ใครจะเห็นเป็นอย่างไรไฉนมั่ง มันมาตั้งปิดทางหว่างวิถี
+จะตัดรอนศึกใหญ่ฉันใดดี จึ่งจะมีชัยได้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ สินสมุทรวุฒิไกรสงสัยนัก จึงถามซักพวกฝรั่งสิ้นทั้งผอง
+แต่บรรดามาประมูลทูลละออง ว่าทางช่องเชิงเขาเจ้าประจัน
+จำเพาะไปได้แต่เท่านั้นหรือ สิ้นฝีมือพลนิกรจะผ่อนผัน
+หรือจะอ้อมไปในทางหว่างอรัญ หนทางนั้นสักกี่แห่งจงแจ้งความ ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งทั้งสิ้นได้ยินตรัส แจ้งรหัสโดยยังรับสั่งถาม
+จึ่งกราบทูลที่พระองค์ประสงค์ความ ครั้นเมื่อตามนางพระยาเธอคลาไคล
+ทางเข้าออกนั้นมีอยู่สี่แห่ง มันจัดแจงปิดทางหว่างไคล
+แล้วตั้งช่องกองตระเวนเกณฑ์กันไป เอาปืนใหญ่จุกช่องคอยป้องกัน
+แล้วตั้งค่ายรายทางตามหว่างเขา จะคิดเข้ายากจริงทุกสิ่งสรรพ์
+แม้นได้ไปบนทางกลางอรัญ คิดผ่อนผันข้ามเขาลำเนาเนิน
+นั้นแหละจะเข้าได้ในจังหวัด ถ้าแม้นตัดลำเนาภูเขาเขิน
+ให้ขาดสิ้นพังตลอดถึงยอดเนิน เป็นทางเดินเข้าไปเห็นได้การ ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร ทั้งหลานรักมุลนายฝ่ายทหาร
+พร้อมทั้งพวกโหราพฤฒาจารย์ ปรึกษาการข้างอุบายคิดถ่ายเท
+แล้วถามท่านจักราพฤฒาเฒ่า ครั้งนี้เราใคร่ครวญจะหวนเห
+สถานใดใจท่านครูดูคะเน จะถ่ายเทตรองการสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท จึ่งสังเกตโดยวิธีคัมภีร์ไสย
+ทางทิศาปาโมกข์โลกนัย แล้วทูลไทเจ้าจังหวัดปัถพิน
+พิเคราะห์ดูในตำรามหายุค จะรบรุกยังสมอารมณ์ถวิล
+จำจะต้องทำวิชากู้ธานินทร์ ทางกสิณอาโปมโหฬาร
+แล้วจึ่งสั่งพาราพวกวาโหม ขึ้นโพยมเมฆาเวหาหาญ
+เอาแหลนหลาวง้าวหินบินทะยาน เข้าต่อต้านรุกรุดยุทธยา
+แต่เดี๋ยวนี้จำเพาะพระเคราะห์ร้าย จะอุบายไม่สมมาดปรารถนา
+ต่อข้างขึ้นเดินสี่ปีระกา ให้โหรามาประมวลใคร่ครวญดู ฯ
+๏ ป่างพระจอ���ธิบดินทร์สินสมุทร ทั้งพระสุดสาครนึกอ่อนหู
+จึ่งตรัสเรียกโหราบรรดาครู ให้มาดูทำนายร้ายแลดี
+โหรารับขับไล่ในพระเคราะห์ เสาร์จำเพาะร่วมจักรราศี
+ถึงจันเทาเข้าร้ายมาหลายปี ต่อเดือนสี่จึ่งจะคลายในตำรา
+ทั้งราหูอยู่เมษเข้าทับลัคน์ โหราทักทายวันชันษา
+ต่อพฤหัสถึงธนูดูตำรา พระศุกร์มาถึงลัคน์จึ่งจักคลาย
+แล้วกราบทูลจอมวงศ์พงศ์กษัตริย์ ข้าคิดตัดรอนประมูลทูลถวาย
+ตามตำราพยากรณ์แต่ก่อนทาย ต่อตกปลายมือดีจะมีชัย ฯ
+๏ เจ็ดกษัตริย์ฟังอรรถโหราแถลง ประจักษ์แจ้งมั่นคงไม่สงสัย
+จึ่งตรัสสั่งเสวกาพวกข้าไท เราตรวจไตรเตรียมการจะราญรอน
+แม้นมันยกไพร่พลพหลหาญ ออกต่อต้านชานชลาหน้าสิงขร
+ดูกำลังโยธาพลากร จะราญรอนหักหาญเป็นมารยา
+พระสั่งเสร็จแต่บรรดาโยธาทัพ จะตั้งรับดูฤทธิ์พวกมิจฉา
+คอยป้องกันด่านทางข้างคงคา เรือไปมาคอยสกัดตัดลำเลียง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ลงนั่งง่วงอยู่ที่ท้ายชายเฉลียง
+กับมังคลาสานุศิษย์นั่งคิดเคียง แล้วก็เรียงรายกันเป็นหลั่นไป
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าเล่ห์จึ่งเสแสร้ง แล้วชี้แจงหลอกถามตามสงสัย
+เองจะคิดรอญรานสถานใด จงเล่าให้กูฟังอย่าบังกัน
+จะรบรับทัพไทยอย่างไรหวา ด้วยปัญญาเรี่ยวแรงแข็งขยัน
+หรือความรู้มนตราสารพัน จะป้องกันศัตรูหมู่ไพริน ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกเกรี้ยวกราดเอาแต่ได้ดั่งใจถวิล
+จึงตอบคำธรรมดาทุกธานินทร์ ไม่รู้สิ้นคนดีมีปัญญา
+จะต้องคิดการอุบายให้หลายอย่าง ดูท่าทางกลศึกคอยปรึกษา
+ที่จะคิดการใหญ่ในลังกา เอาปัญญาข้าพเจ้าไม่เข้าที
+สุดแต่ท้าวเจ้าคุณเป็นแม่ทัพ จะบังคับมากน้อยไม่ถอยหนี
+คงจะเป็นเกือกทองรองธุลี กว่าชีวีข้าจะวายทำลายลาญ ฯ
+๏ บาทหลวงฟังสังรเสริญท้าวโกสัย กูขอบใจที่มึงรักสมัครสมาน
+กับลูกเขยผูกพันในสันดาน คงเป็นการจริงแล้วหวาอย่าปรารมภ์
+อันลังกาธานีบุรีรัตน์ กูเห็นชัดมาแต่ครั้งปางประถม
+ที่พวกไทยจะเข้ามาสมาคม เห็นไม่สมควรคู่จะอยู่ครอง
+พระเยซูผู้เป็นเจ้าไม่เข้าด้วย ใครเอออวยให้มันเอาเป็นเจ้าของ
+อ้ายสองท้าวช่วยกันทำแต่ลำลอง กูตรึกตรองการอุบายหลายกระบวน
+ครั้นจะนิ่งไว้ช้าปัจจามิตร มันจะคิดหมกมุ่นทำหุนหวน
+ฉวยเสียทีการใหญ่ต้องใ���ร่ครวญ การก็จวนเข้าวสันต์จะกันดาร
+ครั้นจะคอยห้าเมืองเรื่องเองว่า เห็นจะช้าการไปหลายสถาน
+ทั้งข้าศึกก็จะแข็งแรงรำคาญ ฉวยเนิ่นนานหน้าฝนสิจนใจ
+แกจึงสั่งมุลนายฝ่ายทหาร ให้เตรียมการดูแลจะแก้ไข
+จงจัดแจงแต่งพลสกลไกร ให้แล้วในสามวันดั่งสัญญา
+จะยกไปตีด่านเป็นการร้อน อย่านิ่งนอนตรวจกันให้ทันหนา
+เรียกเมื่อไรพร้อมกันดั่งบัญชา ใครเลื่อยล้าโทษมึงจะถึงตาย
+เอาตามบทกฎหมายเมืองฝรั่ง เอาตัวขังฆ่าริบให้ฉิบหาย
+จงบอกกันให้ทั่วทุกตัวนาย เร่งจัดจ่ายปืนผาบรรดามี
+บาทหลวงนั่งสั่งถ้วนกระบวนทัพ แล้วจึ่งนับฤกษ์ยามตามดิถี
+หยิบตำรามาพลันด้วยทันที แล้วก็คลี่ดูพลางเหมือนอย่างเคย
+เห็นวันดีสี่ค่ำจะทำศึก ให้สมนึกเดชะบุญเจ้าคุณเอ๋ย
+ขอเดชะยะโฮวาอย่าละเลย ด้วยข้าเคยสอนสั่งอยู่ลังกา
+เป็นเหตุด้วยประจามิตรมาคิดร้าย จึ่งวุ่นวายเสียชาติศาสนา
+ขอให้พระวิญญาณช่วยด้วยสักครา ให้ปัจจามิตรวายทำลายลาญ
+แกตั้งจิตอธิษฐานการฝรั่ง ตีระฆังวังเวงเพลงประสาน
+แล้วจดหมายไว้ให้เห็นเป็นพยาน ปิดที่บานประตูตึกยังตรึกตรอง ฯ
+๏ กษัตริย์สามองค์ท้าวเข้าไสยาสน์ ขึ้นบนอาสน์ตึกใหญ่พระทัยหมอง
+แต่มังคลาสานุศิษย์เธอคิดปอง จะตรึกตรองแก้ไขฉันใดดี
+แต่ทำศึกคนตายเสียหลายแสน เอาเขตแตนก็ไม่ได้ต้องไพล่หนี
+เป็นหลายครั้งตั้งแต่มารบราวี ก็เสียทีย่อยยับอัปรา
+แกยังขืนจะมาชิงเอาสิงหล แต่ผู้คนพลัดพรายตายนักหนา
+จนน้องหลานเขาก็เบื่อเหลือระอา เพราะปัญญาแกมันมากต้องยากเย็น
+เมื่อครั้งครองลังกาก็ผาสุก ให้ไปรุกรบวุ่นจนขุ่นเข็ญ
+ต้องพลัดพรากจากพาราน้ำตากระเด็น ใครเขาเป็นอย่างนี้ไม่มีเลย
+แต่ตกยากแล้วมิหนำมาซ้ำแยก อกจะแตกเสียแล้วหนาเจ้าข้าเอ๋ย
+มิตามใจแกก็ด่าว่าเฉยเมย นิจจาเอ๋ยแสนเข็ญไม่เว้นวัน
+ลงนอนหงายก่ายนลาฏอนาถนึก ทรวงสะทึกแสนวิโยคให้โศกศัลย์
+ตั้งแต่มาอยู่ในเขาเจ้าประจัน จะหาวันว่างสบายก็ไม่มี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ นึกประหลาดในวิญญาณ์มารศรี
+ด้วยองค์พระมังคลาผู้สามี เออวันนี้เป็นไฉนไม่ไสยา
+แล้วก็ไม่ดำรัสตรัสประภาษ นึกอนาถในจิตกนิษฐา
+จึ่งเข้าไปใกล้กษัตริย์ภัสดา นางวันทาทูลถามไปตามแคลง
+พระประชวรโรคภัยไฉนหนอ จะ���รียกหมอมาพลีตีแสลง
+ถวายยาสารพันได้จัดแจง โดยตำแหน่งที่รักษาพยาบาล ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช เห็นนุชนาฏบุษบงก็สงสาร
+จึ่งตรัสว่าไม่สบายหลายประการ เพราะอาจารย์แกทำขุ่นออกวุ่นวาย
+จนเสียญาติขาดตระกูลประยูรยศ ไม่เป็นบทดูเหมือนบ้าเที่ยวค้าขาย
+มีแต่เรื่องขาดทุนออกวุ่นวาย เพราะอุบายครูเฒ่าของเราเอง
+เหมือนคราวครั้งเมื่อจะมาแกด่าแช่ง ว่าเราแกล้งปิดโกงทำโฉงเฉง
+ตั้งกองด่าอยู่จนดึกออกครึกเครง เพราะเราเกรงบาปกรรมต้องตามใจ
+แต่ชีวิตแทบจะตายก็หลายครั้ง เที่ยวเซซังไปหาที่อาศัย
+พอเสื่อมสร่างบางเบาบรรเทาใจ แกมิให้อยู่ช้าถึงห้าปี
+วันที่สี่ค่ำกำหนดจะให้ยก เป็นทัพบกตีด่านชานกรุงศรี
+เมื่อแตกทัพกลับมาเจ็ดราตรี ไม่รู้ทีว่าจะนึกจะตรึกตรอง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์นาฏ เชิงฉลาดแล้วประมูลทูลฉลอง
+ทำป่วยไข้ให้รู้ดูทำนอง จะตรึกตรองที่ในการสถานใด ฯ
+๏ ป่างพระจอมมังคลานราราช ฟังนุชนาฏทูลพร้องสนองไข
+เธอเห็นจริงสิ่งนี้ดีพระทัย จึงตอบไปว่าพี่เขลาเบาปัญญา
+เจ้าชักนำสำนวนควรจะเชื่อ เห็นดีเหลือจริงแล้วมิตรกนิษฐา
+เจ้ารีบไปบอกกล่าวท้าวพ่อตา แจ้งกิจจาว่าเราเจ็บเป็นเหน็บเย็น
+ให้ไปแจ้งสังฆราชเหมือนมาดหมาย ดูแยบคายโดยทำนองพี่ตรองเห็น
+ที่การทัพดับร้อนค่อยผ่อนเย็น เจ้าคิดเห็นดีแท้ได้แก้ตัว ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมนุชบุษบงอนงค์สมร นำสุนทรแล้วค่อยย่องจากห้องผัว
+ไปทูลท้าวทั้งสองทำหมองมัว โปรดตามตัวหมอเข้าไปข้างในพลัน
+แล้วให้เชิญกูวไนยไปทั้งสอง ที่ในห้องตึกใหญ่เชิญผายผัน
+ประชวรไข้เหน็บชามาห้าวัน พระองค์สั่นจับหนาวทั้งเช้าเย็น
+แล้วโปรดเชิญสังฆราชไปอาสน์รัตน์ สามกษัตริย์หน่อไทอยากใคร่เห็น
+ช่วยระงับดับร้อนให้ผ่อนเย็น จะได้เห็นโรคาพยาบาล ฯ
+๏ ท้าวรายาโกสัยพระทัยหาย ก็ผันผายไปแสดงแถลงสาร
+บอกสามหน่อขัตติยากับอาจารย์ ให้แจ้งการโรคาที่ยายี
+บาทหลวงฟังนั่งอึ้งตะลึงคิด เป็นไข้พิษเจ็บจุกหรือถูกผี
+นั่งเสียได้ไม่มากล่าวเล่าคดี พลางไปที่ห้องในที่ไสยา
+ทั้งสามหน่อวรนาถกับบาทหลวง ครรไลล่วงเข้าในห้องพลางมองหา
+ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลา ชักเอาผ้าคลุมประทมทำซมเซา ฯ
+๏ บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยเองเจ็บไข้ เป็นอย่างไรไม่รู้มาอยู่เขา
+หรือจะเป็นปีศาจมันกราดเอา แต่ก่อนเก่าอยู่เป็นสุขทุกเวลา
+เป็นเคราะห์กรรมทำกระไรไฉนหนอ มาเกิดก่อเจ็บไข้อย่างไรหวา
+จะยกไปตีด่านชานชลา เองก็มาเจ็บไข้ไม่ได้การ ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเจ้าคุณการุญรัก จงหยุดพักรั้งรอแต่พอหลาน
+ค่อยเสื่อมโศกโรคภัยในสันดาน จึ่งคิดอ่านยกไปตีให้มีชัย ฯ
+๏ บาทหลวงว่าถ้าเองยังมิหาย การอุบายข้าศึกจะนึกไฉน
+ฉวยมันยกยุ่งยิ่งมาชิงชัย จะไว้ใจได้หรือมึงถือดี
+จำจะยกวกไปใส่เอาก่อน จะมานอนนิ่งถือเหมือนฤๅษี
+ถึงเอ็งเจ็บจริงหวาพ่อตามี ยกไปตีก่อนไม่ได้หรือไรนา
+กูกำหนดฤกษ์ตีวันสี่ค่ำ จะตั้งทำพิธีดีนักหนา
+จะให้เข้าตีด่านชานชลา อ้ายพ่อตามึงทั้งสองไปลองดู
+เอาลูกชายเอ็งกำกับเป็นทัพหนุน เดชะบุญไล่ต้อนให้อ่อนหู
+แม้นเข้าได้สมหวังพังประตู ช่วยกันกรูเข้าในด่านชานบุรินทร์
+มึงเจ็บไข้ใจคอยังท้อแท้ อยู่กับแม่รักดุเหว่าเฝ้าถวิล
+พลางลุกจากห้องมาศาลาดิน เรียกมาสิ้นแต่บรรดาเสนานาย
+กับสองท้าวเข้ามาแล้วว่าขาน ไปตีด่านให้เหมือนจิตกูคิดหมาย
+อ้ายลูกเขยจับไข้ไม่สบาย มึงเป็นฝ่ายทัพหน้าปรึกษากัน
+วันพรุ่งนี้จะไปตีเมืองปากน้ำ จงคิดทำต่อแย้งให้แข็งขัน
+แม้นทัพไหนแตกมาจะฆ่าฟัน ยกให้ทันฤกษ์ดีในสึ่โมง
+แกสั่งเหล่าเสนาโยธาทัพ เสียงออกคับศาลาด่าออกโผง
+ราวกับไฟไหม้ข้าวสุกลุกออกโพลง เสียงโขมงคับศาลาหน้าคิรี
+ให้เตรียมทัพนับหมื่นถือปืนผา แขกชวากับพหลพลกาหวี
+ทั้งเสนาไพร่พลพวกมนตรี วันพรุ่งนี้พร้อมกันเหมือนสัญญา
+แม้นใครขาดราชการอาญาทัพ บทบังคับชีวังถึงสังขาร์
+เอาเชือกมัดรัดคอให้มรณา ตามอาญาข้างฝรั่งไม่ฟังกัน ฯ
+๏ ครั้นสั่งเสร็จกลับหลังขึ้นยังตึก คิดการศึกร่ำไปจนไก่ขัน
+แล้วนึกแค้นมังคลาด่าเป็นควัน ควรหรือมันมาเจ็บเป็นเหน็บเย็น
+เพราะอีเมียมาด้วยจึ่งป่วยไข้ กูเข้าใจบาดแผลพอแลเห็น
+เพราะมันถึงหวานนักจึ่งมักเป็น เหมือนกับเช่นได้อีแก่ก็แปรปรวน
+แต่ไม่ถึงเจ็บไข้เพราะไม่สาว เป็นคราวคราวมันนึยมเหมือนลมหวน
+ถูกอีนี่มันเป็นสาวเจ้ากระบวน มันยียวนเอาจนเจ็บเป็นเหน็บชา
+ก้าแม้นมิจำกัดอีนี่เสีย จะคลอเคลียเมามันเพราะตัณหา
+เห็นไม่หายคลายเจ็บที่เหน็บชา จะเอายาอย่างไรใ��้มันกิน
+แล้วการทัพการไข้เห็นไม่เสร็จ เหมือนเอาเบ็ดโยนไปในกระสินธุ์
+ที่ไหนฝูงมัจฉาจะมากิน เพราะว่าสิ้นเหยื่อเกี่ยวไม่เหลียวแล
+อ้ายมังคลาฝาหรั่งเคยตั้งแต่ง จะแอบแฝงนอนครางอยู่ห่างแห
+ที่ไหนคนเหล่านั้นจะผันแปร กูจะแก้เห็นไม่สมอารมณ์ปอง
+พลางลุกมาหน้าประตูฃู่สำทับ ยังนอนจับไข้วุ่นจนขุ่นหมอง
+อันการทัพการศึกไม่ตรึกตรอง มาเข้าห้องกอดอีเมียจะเสียการ
+จนเจ็บไข้กายสั่นเพราะตัณหา จะมาพากันเศร้าต้องร้าวฉาน
+แม้นมิไล่อีเมียจะเสียการ ไปเมืองบ้านมันเสียก่อนคิดผ่อนปรน
+แม้นขืนอยู่ด้วยกันตะบันโรค จะวิโยคยากใจไม่เป็นผล
+เองขืนอยู่กับอีเมียจะเสียตน เร่งคิดขวนขวายไปให้ไกลกัน
+โรคคงหายคลายแท้แน่เหมือนว่า กินหยูกยาดับร้อนพอผ่อนผัน
+นี่อีแม่รักสะเออะเจ๋อเจ๊อครัน เข้าพัวพันโรคาจึ่งยายี
+เร่งเอาไปส่งเสียอีเมียเอก อย่าโหยกเหยกห่วงใยในวิถี
+ได้สิงหลแล้วจึ่งพามาธานี ตั้งเป็นที่มเหเสือตามเชื้อวงศ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ฟังพระบาทหลวงขู่ดูแกหลง
+เอาแต่ใจของตนพูดวนวง เหมือนคนทรงผีสิงวิ่งกระเซอ
+มันน่าเกลียดเต็มประดาเหมือนบ้าเลือด ไม่รู้เหือดน่าชังยังเผยอ
+แกพูดจาเบียดเสียดขี้เกียจเออ ครั้นหาวเรอตามไปก็ใช่ทาง
+แล้วตอบว่าถ้าเจ้าคุณจะขับไล่ ฉันก็ไม่ทานทัดไม่ขัดขวาง
+แต่จะต้องให้บิดาเขาพานาง การมิค้างหรือที่ศึกนึกอย่างไร
+แกจึ่งว่าอย่าให้มันไปด้วย เอาไว้ช่วยดูแลคิดแก้ไข
+ให้แต่พวกบ่าวข้าพามันไป ก็จะได้ดอกหนาหวาปัญญากู
+พระมังคลาว่าเช่นนั้นฉวยเกิดเหตุ แม้นอาเพศเดือดร้อนมิอ่อนหู
+แกว่าช่างมันเป็นไรทำไมกู ทำไม่รู้ไม่เห็นจะเป็นตาย
+ช่างหัวมันเป็นไรไปกับบ่าว จะว่ากล่าวใครเขาทำให้คว่ำหงาย
+มึงอย่าพูดเกเรเพทุบาย ใช่มุลนายเป็นเมียเสียอะไร
+แม้นมิคิดผ่อนผันให้มันห่าง โรคจะสร่างเสื่อมคลายหายที่ไหน
+เองจะนั่งอยู่กับหญิงไม่ชิงชัย มันจะได้เมืองหรืออย่าถือดี
+ทำไมกับลูกเมียแม้นเขี่ยไค้ มันคงได้สมรักสมศักดิ์ศรี
+ชนะศึกตรึกตราสักห้าปี รูปดีดีงามงามสักสามพัน
+ไล่ไปเสียเมียนี้หนาพาให้เจ็บ พวกอีเล็บยาวยาวอีสาวสรรค์
+เป็นห่วงใยไปข้างหน้าสารพัน ไม่เป็นอันคิดอ่านการสงคราม ฯ
+๏ พระมังคลาว่าเ���้าคุณการุญรัก จะหาญหักเอาแต่ได้ขอไต่ถาม
+ด้วยพ่อเขาเอามาใช้ในสงคราม จะมีความน้อยใจไม่ได้การ
+แกว่าช่างมันเป็นไรเหมือนไม้สัก เอามาจักกลึงเกลาใช่เผาผลาญ
+ทำไมกับเครื่องสะเก็ดสำเร็จการ เอาพร้าขวานผ่าใส่คงไหม้โชน
+จะไปนั่งเกรงใจทำไมหวา เราย้ายท่าให้เหมือนเช่นเขาเล่นโขน
+การนินทาอย่าปรารมภ์เหมือนตมโคลน ผิดก็โจนลงในน้ำมันร่ำไป
+พระมังคลาว่าเขาช่วยเป่าปัด ปรนนิบัติหยูกยาได้อาศัย
+แต่พอโรคบางเบาบรรเทาใจ จึ่งจะให้เขาพาพะงางาม ฯ
+๏ บาทหลวงด่าว่าอุแหม่พูดแก้ไข จะเอาไว้ทำกรรมอ้ายซำสาม
+จนโรคไม่รู้สร่างเพราะนางงาม จนเสียความย่อยยับอัปรา
+เพราะอีนี่มิหนำตัวซ้ำเจ็บ ยังจะเก็บเอาไว้กรอล่อตัณหา
+ใครขืนคว่ำจำใจให้เอามา นั่งลอยหน้าดัดจริตทำปิดบัง
+ชะนางแม่รักดุเหว่านั่งเฝ้าผัว มาเปียปัวจนมันยุ่งออกนุงถัง
+มึงจะคิดอย่างไรจะใคร่ฟัง หรือจะนั่งอ่อนคอเฝ้าคลอเคลีย
+ไม่ห่างผัวตัวนางมิ่งมเหสี ไปบุรีเสียเถิดหวาอย่าให้เสีย
+ที่การทัพคับใจเหมือนไฟเลีย มันเป็นเมียเขาก็รู้อยู่ทุกคน
+ที่เจ็บปวดรวดร้าวลงคราวนี้ มเหสีหรือมิใช่มันให้ผล
+ถ้าแม้นขืนอยู่กับเมียจะเสียคน คงจะป่นปี้ไปไหนจะคลาย
+ถึงมดหมอที่จะมารักษาเจ้า มันก็เปล่าเสียยาพาฉิบหาย
+มึงอย่าทำเกเรเพทุบาย คิดผันผายเอาไปส่งลงเภตรา
+พรุ่งนี้เช้ากูจะยกทัพบกก่อน ไม่เจ็บร้อนหรือกระไรไฉนหวา
+แต่ทุกข์ทนได้ยากลำบากมา ก็หมายว่าจะมาตีบุรีคืน
+มึงก็มาเจ็บไข้ให้ลำบาก กูเหนื่อยยากเต็มประดาเหลือฝ่าฝืน
+เพราะหมายมึงเป็นที่หวังได้ยั่งยืน จะได้คืนเมืองลังกาของตายาย
+แกด่าพลางทางลุกไปจากห้อง พอแสงทองจวนจะสางสว่างฉาย
+แกเที่ยวเดินเสือกสนกระวนกระวาย เรียกไพร่นายแสนยาพลากร
+กับสองท้าวเข้ามาปรึกษาสั่ง ดูกำลังทวยหาญชาญสมร
+เป็นทัพหน้าพาพหลพลนิกร เข้าราญรอนตีปากน้ำที่สำคัญ
+อันตัวกูจะกำกับเป็นทัพหลวง จะคอยล่วงดับร้อนคิดผ่อนผัน
+แล้วได้ทีตีกลมระดมกัน เอาให้มันแตกพ่ายกระจายพัง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช ไม่ไสยาสน์นึกในพระทัยหวัง
+เห็นวุ่นวายฟั่นเฝือเหลือกำลัง ไม่ยับยั้งตรึกตราระอาจริง
+แกคิดเห็นแต่จะได้เพราะใจโลภ ความละโมภเต็มที่ดั่งผีสิง
+แต่เอาคน��าลำบากเหมือนทากปลิง เที่ยวเกาะนิ่งล้มตายเสียหายพัน
+แกยังขืนวุ่นวายจะไปรบ เขาสมทบทุกประเทศทั่วเขตขัณฑ์
+ตั้งแต่ไปรบรุกเข้าบุกบัน แทบชีวันจะไม่รอดตลอดมา
+แต่ครั้งนี้มิไปให้ได้ยาก แสนลำบากชีวังจะสังขาร์
+จึ่งต้องทำป่วยเจ็บเป็นเหน็บชา แกก็ด่ามากมายหลายประการ
+แม้นจะไปรบสู้เป็นธูระ ไม่ชนะเขาจริงหนาเหมือนว่าขาน
+ถึงแก่ด่าก็ต้องรับอัประมาณ ดีกว่าการจะไปตายวายชีวง
+พระตรึกตรองต้องครางเหมือนอย่างไข้ บาทหลวงไปด่าเปรี้ยงแทบเสียงหลง
+เป็นกระไรไข้พิษจะปลิดปลง กอดอนงค์ไว้สิหวาอ้ายบ้ากาม
+แกเคืองขุ่นหุนหันให้หมั่นไส้ แต่นี้ไปแสนเกลียดขี้เกียจถาม
+พลางลุกออกจากประตูแล้วดูยาม ยังอีกสามนาทีจะสี่โมง
+แกเร่งเรียกพวกพหลพลรบ มาสมทบทัพชวาด่าโขมง
+เอิกเกริกฤกษ์ดีจะสี่โมง ยิงปืนโผงผางผึงเสียงตึงตัง
+เดินกระบวนถ้วนทั่วตัวทหาร ก้องสะท้านเต็มประดาทัพหน้าหลัง
+ออกจากเขาเจ้าประจันสนั่นดัง บาทหลวงนั่งบนรถบทจร ฯ
+๏ สารถีตีม้าอาชาชาติ เผ่นผงาดรีบออกนอกสิงขร
+กระบวนบกยกอ้อมล้อมนคร พลนิกรนับแสนแน่นอนันต์
+ถือปืนตับคาบชุดอาวุธพร้อม เข้าแวดล้อมรบสู้เป็นคู่ขัน
+พวกที่ถือแหลนหลาวทั้งเกาทัณฑ์ เหน็บกริชสั้นหอกซัดเดินอัดแอ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ คนประจำเรียงรายชายกระแส
+เห็นข้าศึกเยียดยัดมาอัดแอ ไปทูลแก่จอมนรินทร์ปิ่นประชา ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงภพ ขจรรบเรืองฤทธิ์ทุกทิศา
+ครั้นทราบข่าวข้าศึกพระตรึกตรา พลางปรึกษาพระเจ้าหลานในว่านเครือ
+ว่าบัดนี้ข้าศึกกับฮึกหาญ ล้อมปราการรอบรายทั้งใต้เหนือ
+พระสั่งให้นายทัพสำหรับเรือ ขึ้นมาเจือทัพบกจะยกไป
+แล้วตรัสกับหน่อนรินทร์สินสมุทร เจ้ารีบรุดออกทางท่าชลาไหล
+สุดสาครต้อนพหลสกลไกร ยกออกไปทางบกวกถึงกัน
+หัสไชยไปตั้งอยู่ข้างเหนือ เอาคนเจือนายไพร่รีบผายผัน
+วลายุดาวายุพัฒน์หัสกัน ทั้งสามนั้นออกไปอยู่บูรพา
+อันตัวเราเล่าจะไปข้างทักษิณ พร้อมกันสิ้นเผ่าพงศ์พระวงศา
+แล้วตรัสถามครูพักตร์จักรา ว่าท่านอาจารย์เจ้าช่วยเป่ามนต์
+ตามวิธีที่ได้รู้ดูกำกับ จงแต่ทัพไว้ให้ทั่วตัวพหล
+จงประสิทธิ์ฤทธิ์เดชข้างเวทมนตร์ ให้คงทนแคล้วคลาดซึ่งสาตรา ฯ
+๏ ฝ่ายอาจา��ย์ผู้ชำนาญทางกสิณ เอาขมิ้นมาเสกลงเลขผา
+แจกไปทั่วตัวคนเป่ามนตรา ตามตำราที่ได้รู้ทั้งอยู่คง
+แล้วว่าท้าวเจ้าแผ่นดินปิ่นพิภพ จะออกรบโดยหวังอย่างประสงค์
+คงมีชัยอานุภาพปราบณรงค์ ดังพระองค์คิดไว้คงได้การ
+ต่อสองโมงฤกษ์ดีกรีธาทัพ ออกคอยรับข้าศึกที่ฮึกหาญ
+จัดพหลพลขันธ์ประจัญบาน ออกข้างด้านหรดีจะมีชัย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช นึกถึงบาทหลวงด่าไม่ปราศรัย
+จึงจัดแจงแต่งพลสกลไกร ยกตามไปโดยพลันมิทันนาน
+แต่จำเป็นจำใจไปด้วยแค้น แกด่าแสนเจ็บอายหลายสถาน
+ครั้นมิไปเล่าก็ได้เป็นอาจารย์ จะเดือดดาลสักเท่าไรในอุรา
+ต้องนิ่งไว้ในจิตถึงผิดชอบ ตามระบอบกลัวจะขาดศาสนา
+ต้องยกทัพดับความตามออกมา พอสุริยาเย็นคล้ำในอัมพร
+เดินกระบวนถ้วนทั่วตัวทหาร ออกจากด่านเชิงชะวากปากสิงขร
+ฝูงกระทิงมหิงสาในป่าดอน เที่ยวสัญจรในเวลาเมื่อสายัณห์
+เดือนกระจ่างกลางฟ้าเวหาห้อง จังหรีดร้องเรไรในไพรสัณฑ์
+ระหริ่งแร่แม่ม่ายในอรัญ กระต่ายผันเผ่นโผนโจนทะยาน
+พยัคฆ์ย่องมองเมียงเคียงขยับ กระโจนจับเป็นภักษาด้วยกล้าหาญ
+ปะปีบเปรี้ยงเสียงร้องก้องกังวาน ทั้งฝูงฟานโลดไล่ริมชายดง
+พระเร่งทัพขับพหลพลแสน อเนกแน่นมาในป่าพนาระหง
+ทหารแห่เกณฑ์หัดจัตุรงค์ ออกจากดงแดนเขาเจ้าประจัน
+ถึงทุ่งกว้างทางตรงวงเข้าด่าน เสียงประสานพวกพหลพลขันธ์
+ฟ้ากระจ่างแจ่มแจ้งด้วยแสงจันทร์ แลเห็นท่านสังฆราชเดินนาดกราย
+ถือกระบี่ตรวจพลพหลหาญ ดูอาการชุลมุนวุ่นใจหาย
+กับสองท้าวพ่อตาเสนานาย เที่ยวเดินรายล้อมรอบขอบกำแพง
+พระมังคลาพากันเข้าบรรจบ พลรบทวยหาญชาญกำแหง
+พอสังฆราชแลไปเห็นไฟแดง ยังนึกแคลงทัพใครที่ไหนมา
+ครั้นเห็นพระมังคลาสานุศิษย์ ที่แค้นจิตหายพลันกลับหรรษา
+เดินออกมาจูงหัตถ์กษัตรา แล้วถามว่าเอ็งหายสบายบาน
+ยกพหลพลไพร่มาในค่ำ ช่วยกันทำศึกสิหวาดั่งว่าขาน
+คงสมคิดศิษย์หายใจกูบาน ดูอาการท้าวทั้งสองก็ว่องไว
+มิเสียทีดีครันในการศึก เห็นตรองตรึกรู้ตำราอัชฌาสัย
+ถึงเป็นแขกดูมันคล่องทำนองใน เห็นจะได้สิงหลไม่พ้นเรา
+แล้วโรคเอ็งเล่าก็หายสบายจิต สมความคิดจริงแล้วมึงพอพึ่งเขา
+คงจะได้เขตแคว้นแดนของเรา อย่าโศกเศร้าไปเลยหวาทั้งข้าไท
+อันลังก��ฝาหรั่งในครั้งนี้ จะเป็นที่เปรมปราได้อาศัย
+คิดกำจัดสัตว์บาปปราบพวกไทย จับเสียให้สิ้นวงศ์พงศ์ประยูร
+ให้สมแค้นที่มันทำกูช้ำชอก กูจะหลอกจับกินให้สิ้นสูญ
+เอาให้หมดญาติวงศ์พงศ์ตระกูล ให้มันสูญอย่าให้เหลือไร้เยื่อใย
+พรุ่งนี้เช้ากูจะเข้าแหกเอาด่าน สำเร็จการจับมันมาอย่าปราศรัย
+ปล่อยเสียเกาะจีนตั่งช่างเป็นไร ให้มันไปอยู่กับท้าวเจ้าละมาน
+กูจะตั้งลังกาให้ผาสุก จะดับทุกข์เอาให้เปรมเกษมศานต์
+แล้วชวนพระมังคลาปรีชาชาญ กินชัยบานเหล้าเข้มพอเต็มตึง
+แล้วเข้านอนด้วยกันหมดเอารถล้อม มีผ้าอ้อมวงม่านเพดานขึง
+ให้ตีเกราะเคาะระฆังเสียงดังอึง กลองกระดึงตีลั่นสนั่นไป ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลบนปราการชานสมุทร อุตลุดเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ถืออาวุธนับหมื่นทั้งปืนไฟ ทั้งหน้าไม้เสโลอีกโตมร
+พลดั้งคั่งคับก็นับแสน อีกโล่แพนจัดเป็นคู่ธนูศร
+ทั้งแหลนหลาวยาวสั้นเคยราญรอน อัสดรม้ารถคชคชา
+ล้วนธงเทียวเขียวแดงแสงสลับ กระบวนทัพดาบเชลยเคยอาสา
+ฝ่ายตัวท่านครูพักตร์จักรา นั่งบูชาเทพไทในไตรตรึงส์
+พลีกรรมทำศาลาอ่านพระเวท ตามไสยเพทเสาศาลเพดานขึง
+แล้วครูเฒ่าห้ามไพร่อย่าให้อึง กว่าจะถึงฤกษ์พาเวลาดี ฯ
+๏ ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ โองการตรัสแก่เสนาบดีศรี
+สุดแท้แต่ฤกษ์พาเวลาดี จึ่งค่อยคลี่โยธาพลากร ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราปรีชาฉลาด ครั้นภาณุมาศแย้มเยี่ยมเหลี่ยมสิงขร
+เกือบจะสว่างรังสีรวีวร ปักษาจรจากรังร้องวังเวง
+เสียงดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริย์ฉาย ออกบินรายเสียงเพราะดูเหมาะเหมง
+ไก่กระชั้นขันดังเสียงวังเวง ก้องบรรเลงแข่งขานประสานกัน
+พออุทัยไตรตรัสจำรัสแสง สว่างแจ้งในนภางค์ทางสวรรค์
+ส่วนครูเฒ่าเข้าที่พิธีพลัน เสกน้ำมันทางกสิณอภิญญาณ
+แล้วเรียกพวกพลไพร่จะไปรบ มาสมทบแจกทั่วตัวทหาร
+มาพร้อมถ้วนทุกทัพรับประทาน พระอาจารย์พรมพรำประน้ำมนต์
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องพร้อมกองทัพ ให้โห่รับสามคราโกลาหล
+ยกเขยื้อนแสนยาพลาหล ออกเกลื่อนกล่นเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพระฝรั่งสังฆราช จึงให้ฆาตกลองศึกนึกประสงค์
+เรียกทหารเคยประจญรณรงค์ ให้โบกธงตามตำแหน่งแจ้งคดี ฯ
+๏ ฝ่ายปลัดหัสเกนก็ตรวจทัพ ออกคั่งคับพร้อมบรรดากะลาสี
+ทั้งสองท้าวเจ้าชวาเสนาบดี มาอยู่ที่พร้อมกันดั่งสัญญา
+บาทหลวงสั่งแต่บรรดาโยธาหาญ ให้เตรียมการนับหมื่นถือปืนผา
+แล้วเรียกพวกหัสกันวิลันดา แขกชวาหอกคู่ทุกหมู่กอง
+ทหารพวกเขนโล่เมืองโกสัย สองท้าวไทขี่ม้าพาผยอง
+เป็นทัพหน้าเดินตรวจทุกหมวดกอง ตามทำนองแขกชวาเคยราวี
+บาทหลวงเฒ่าถือกระบี่ขึ้นขี่รถ ที่ชั้นลดมีเสนาเป็นสารถี
+ใส่หมวกทองลงยาราชาวดี ฝังมณีเนาวรัตน์จำรัสเรือง
+ใส่เสื้อสีตากุ้งดูรุ้งร่วง ปักดอกดวงไหมทองละอองเหลือง
+คาดเข็มขัดเพชรพราวเหมือนเจ้าเมือง อร่ามเรืองกรุ่งกริ่งหยิ่งพอดู ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช นึกประหลาดในจิตคิดอดสู
+ดูตกแต่งเกินตัวเจียวขรัวครู จะออกสู้ข้าศึกเห็นฮึกครัน
+แล้วขึ้นม้าตามหลังสั่งทหาร ให้เตรียมการตัดรอนคิดผ่อนผัน
+เห็นเสียทีหนีไปเขาเจ้าประจัน จงบอกกันให้ทั่วทุกตัวคน
+อย่าให้ข้าศึกอ้อมเข้าล้อมหลัง ฉวยพลาดพลั้งกูก็เห็นไม่เป็นผล
+คิดอุบายถ่ายเทด้วยเล่ห์กล จงแต่งคนใช้ชิดไว้ติดตาม
+พอฤกษ์ดีตีระฆังให้ตั้งโห่ สำเนียงโกลาก้องท้องสนาม
+เดินทหารชาญณรงค์เข้าสงคราม ยิงปืนหามแล่นดังเสียงตังตึง
+ทหารหน้ากล้ารบสมทบทัพ ปล่อยปืนตับพร้อมพรั่งเสียงผางผึง
+พวกทัพไทยได้ทีตีตะบึง ไล่ทะลึ่งหักหาญเข้าราญรอน ฯ
+๏ ฝรั่งรับขับพหลพลรบ เร่งสมทบนายทหารชาญสมร
+ออกคั่งคับจับกุมตะลุมบอน เข้าฟันฟอนตายกลาดดาษดา
+พวกทัพแขกกลับกลอกพุ่งหอกคู่ เป็นหมู่หมู่แน่นรายทั้งซ้ายขวา
+ฝ่ายสองท้าวต้อนพหลพลชวา เป็นทัพหน้าหักโหมเข้าโรมรัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาปรีชาเฉลิม คอยเพิ่มเติมทัพพหลพลขันธ์
+บาทหลวงต้อนพวกอังกฤษเข้าติดพัน ยิงปืนสั้นพร้อมเพรียงเรียงกันไป
+ถูกพหลพลไทยก็ไม่เข้า พลางโห่เร้าพร้อมกันเสียงหวั่นไหว
+พวกฝรั่งตั้งพันแต่บรรลัย พลไพร่บางเบาบรรเทาลง
+บาทหลวงแค้นแน่นในใจสลด ระทวยระทดเสียเชิงละเลิงหลง
+จะได้ใครเข้าประจญรณรงค์ มันทนคงเต็มประดาฆ่าไม่ตาย
+จำจะต้องถอยทัพไปยับยั้ง ที่ริมฝั่งสาชลคิดขวนขวาย
+พิเคราะห์ดูแยบยลกลอุบาย ทั้งไพร่นายบอกกันไปอย่าได้อึง
+ต่อเวลาค่ำคล้อยจะถอยทัพ เร่งกำชับคนผู้ให้รู้ถึง
+ตามบังคับบัญชาอย่าให้อึง แม้นรู้ถึงไพรีมิเป็นการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสปรึกษาบรรดาหลาน
+กับท่านครูจักราปรีชาชาญ จะคิดอ่านเอาชัยฉันใดดี
+จับอ้ายพวกปัจจามิตรที่คิดร้าย ขออุบายครูจักราศี
+จะจับอ้ายตัวการผลาญชีวี จึ่งจะมีความสุขทุกทิวา ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าเจ้าตำราปรีชาฉลาด ที่คิดมาดยังไม่สมปรารถนา
+เพราะข้าศึกเล่าก็ยังอหังการ์ ดูตำรายังไม่อ่อนต้องผ่อนปรน
+แล้วเคราะห์เขาเล่าก็ยังไม่ถึงฆาต ถึงจะพลาดเสียท่าสักห้าหน
+ก็ยังไม่แค้นคับถึงอับจน แต่จะป่นก็จำเพาะเพราะเคราะห์ดี
+ถึงจะเข้าหักหาญในการศึก เห็นยังลึกถึงเขาน้อยจะถอยหนี
+ที่จะถึงอัปราจับฆ่าตี ยังไม่มีเกณฑ์ลึกถึงตรึกตรอง
+พระทรงฟังครูเฒ่าเล่าถวาย เรื่องทำนายที่ประมูลทูลฉลอง
+พระตรัสตอบโดยนึกที่ตรึกตรอง หรือจะต้องคิดการสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ชำนาญในการโลก ศิษย์ปาโมกข์แจ้งเหตุข้างเพทไสย
+จึงทูลความตามที่แจ้งไม่แคลงใจ ยังไม่ได้สมประสงค์เพราะวงศ์วาน
+แต่ควรจะรุกโรมเข้าโจมทัพ ตีให้กลับแตกไปเข้าไพรสาณฑ์
+เวลาค่ำใช้กลคนชำนาญ ให้ทำคานทำสาแหรกแบกเสบียง
+ทีเหมือนจะล่าทัพกลับเข้าด่าน ให้ทหารมาประชุมแล้วทุ่มเถียง
+ขนอาวุธสาตราออกมาเรียง ว่าจะเลี่ยงหลีกไปในบุรินทร์
+พวกข้าศึกคงจะนึกว่าเข้าด่าน คงจะต้านทานไว้ดั่งใจถวิล
+แล้วแต่งพวกกองทัพจับไพริน เอาหม้อดินค่อยทิ้งเข้าชิงชัย ฯ
+๏ ป่างพระจอมนคราบัญชาสั่ง ให้ทำดั่งพระอาจารย์แกขานไข
+จงเร่งรัดจัดกันเข้าทันใด ตามที่ในครูว่าอย่าช้าที
+พวกเสนามาสั่งสะพรั่งพร้อม เอาคนอ้อมแอบไว้ในวิถี
+ตามบังคับบัญชาไม่ช้าที พอฤกษ์ดีพลบค่ำให้ทำการ ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงทรวงร้อนอาวรณ์ถวิล ไม่รู้สิ้นเคืองใจหลายสถาน
+พอเห็นไพร่นั่งเกลาเหลาไม้คาน อลหม่านร้องเรียกกันเพรียกไป
+แกจึงบอกมังคลาสานุศิษย์ มาช่วยคิดตัดทัพอย่าหลับใหล
+ช่วยตัดหลังตั้งรับกองทัพไทย ตีให้ได้ปากน้ำที่สำคัญ
+จึ่งเรียกท้าวรายาเข้ามาสั่ง คอยตัดหลังต่อแย้งให้แข็งขัน
+ก้าวสกัดตัดทางกลางอรัญ ตีให้มันแตกไปทั้งไพร่นาย
+แกสั่งเสร็จจับกระบี่ขึ้นขี่รถ พร้อมกันหมดพวกพหลพลทั้งหลาย
+อีกเสนาหมื่นขุนพวกมุลนาย ออกเดินรายตามทางเมื่อกลางคืน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเจ็ดองค์พงศ์กษัตริย์ ให้ยกตัดทางมาไม่ฝ่าฝืน
+แล้วรีบรัดลัดทางมากลางคืน เสียงครึกครื้นโยธาพลากร
+บาทหลวงให้ยกสกัดเข้าตัดหลัง พร้อมสะพรั่งกองทัพสลับสลอน
+เข้ารบรับจับกุมตะลุมบอน บ้างฟันฟอนด้วยอาวุธยุทธนา
+ยิงปืนตับคาบหินหม้อดินรบ เข้าสมทบโลดแล่นดูแน่นหนา
+พวกทัพไทยทำเป็นหนีทีระอา บาทหลวงว่าได้ทีตีประดัง
+ทุกหมู่หมวดตรวจไพร่ใส่กระหนาบ แกชักดาบชุลมุนคอยหนุนหลัง
+ไล่ตลบทบมาดาประตัง จนกระทั่งทัพกษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ ฝ่ายพวกไทยได้ทีให้ตีฆ้อง แล้วโห่ร้องเรียกในไพรพฤกษา
+ที่ซุ่มคอยฟังกันเหมือนสัญญา รีบออกมาจากสุมทุมที่ซุ่มพล
+ทั้งสองข้างทางสกัดเข้าตัดหลัง ปืนประดังยิงมาดั่งห่าฝน
+พวกทัพหน้ากล้าหาญการประจญ พลางไล่พลวกหลังประดังตี
+เข้าโอบอ้อมพร้อมพรั่งประดังหนุน ชุลมุนล้อมไว้มิให้หนี
+บาทหลวงเห็นทัพอ้อมออกล้อมตี จะหลีกหนีช่องไหนไม่ได้การ
+ฟังเสียงปืนครื้นครั่นควันตลบ พลรบเรี่ยวแรงกำแหงหาญ
+จะคอยทัพกลับไปไม่ได้การ จะแหกด่านไปข้างเรือก็เหลือทน
+ดูกองทัพนับแสนแน่นอเนก ราวกับเมฆมืดฟ้าเวหาหน
+โอ้ครั้งนี้เห็นจะยับถึงอับจน จะผ่อนปรนคิดอ่านสถานใด
+แกเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ เองจะคิดตรองการสถานไหน
+ทั้งสองท้าวพ่อตาเร่งว่าไป แต่พอให้พ้นตายวายชีวา
+ท้าวโกสัยรายานั่งหน้าจ๋อย ลงง่วงหงอยแทบจะดิ้นสิ้นสังขาร์
+จึ่งว่าสุดแต่เจ้าคุณมีบุญญา จะบัญชาอย่างไรใจเจ้าคุณ
+สุดแต่พ้นอาญาประจามิตร เอาชีวิตพวกบุตรช่วยอุดหนุน
+ขอปัญญาฝ่าท้าวเจ้าประคุณ เดชะบุญจะได้รอดตลอดไป
+บาทหลวงพูดปากสั่นอยู่งันงก กูจะยกฝ่าเท้าก้าวไม่ไหว
+เหวยอีตาเจ้ากรรมทำกระไร จึ่งจะไปพ้นหมู่ศัตรูปอง
+ฟังสำเนียงเสียงพหลพลรบ ทั้งไต้คบแจจันผันผยอง
+จะคิดหลบหลีกไปดั่งใจปอง เที่ยวหาช่องแห่งไรก็ไม่มี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงรมจักร สั่งให้หักหาญศึกอย่านึกหนี
+จงเร่งเข้าหักโหมกระโจมตี จับไพรีเอาให้ได้ดังใจจง
+ทหารหอกกลอกกลับเข้ารับรบ ตีตลบแตกกระจุยเป็นผุยผง
+พวกกองซุ่มมรรคาชายป่าพง ออกตีวงพร้อมกันประจัญบาน
+ตะโกนก้องร้องแซ่จับแม่ทัพ ตามบังคับเร่งร้นพลทหาร
+อาวุธสั้นฟันฝ่าเป็นหน้ากระดาน อลหม่านวุ่นวิ่งเป็นสิงคลี
+ฝรั่งรับทัพไทยไล่พิฆาต ระดะดาดเต็มประดาต้องล���าหนี
+พวกทัพไทยไล่โหมกระโจมตี แล้วร้องชี้บอกกันสนั่นดัง
+ว่านั่นแน่แม่ทัพมันขับรถ จับให้หมดแต่บรรดาทั้งหน้าหลัง
+ใส่เสื้อสีตากุ้งดูรุงรัง บาทหลวงนั่งตกใจไม่ได้การ
+ลงจากรถเล็ดลอดพลางถอดเสื้อ วิ่งจนเหงื่อแตกด้นปนทหาร
+แล้วถอดหมวกทิ้งพลันมิทันนาน พวกทหารเก็บได้ไล่กระพือ
+ท้าวโกสัยมังคลารายาแขก พลางวิ่งแหกริมตลิ่งแล้ววิ่งตื๋อ
+กับบาทหลวงวิ่งพลางร้องครางฮือ แตกกระพือพลัดพรายกระจายไป
+ที่เหลือตายหลายหลากมากนักหนา จะพรรณานาก็มิอาจจะหวาดไหว
+ที่หนีลอดรอดตายที่หายไป ที่พวกไทยจับมัดไปอัดแอ
+บ้างเก็บได้รถาทั้งผ้าเสื้อ ก็ล้นเหลือทิ้งรายชายกระแส
+เครื่องอาวุธธงเทียวไม่เหลียวแล เที่ยววิ่งแซ่ชอกซอนสัญจรไป
+ทั้งสองเท้าเจ้าพาราชวาฉวี กับเสนีไพร่พลทนไม่ไหว
+หนีกระจัดพลัดพรายรายกันไป เข้าพงไพรซอกซอนตามดอนดง
+บาทหลวงกับมังคลาพากันวิ่ง เข้าแอบอิงเขาไม้ไพรระหง
+พอพบกับเสนาในป่าดง พากันหลงไม่รู้แห่งตำแหน่งทาง
+ครั้นพบปะเจ้านายค่อยคลายร้อน พากันจรเดินมุ่งพอรุ่งสาง
+บาทหลวงแกเคยอยู่รู้หนทาง พาไปข้างเขาเขินเนินคิรี
+แล้วลัดแลงแฝงเงาเข้าไปได้ ถึงที่ในแถวทางกลางวิถี
+พอถึงเขาเจ้าประจันเข้าทันที เข้าไปที่ตึกใหญ่ทั้งไพร่นาย ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์รัตน์ สามกษัตริย์จรจรัลรีบผันผาย
+มาถึงพร้อมแต่บรรดาเสนานาย พลนิกายย่อยยับอัปรา
+ข้าวโกสัยไพร่พลก็ป่นปี้ ไม่เป็นที่ยับยั้งเป็นฝั่งฝา
+เหลียวไปดูพวกท้าวเจ้าชวา ก็อัปราเหมือนกันเป็นพรรค์เดียว
+แลดูหน้าสังฆราชก็ฝาดเฝื่อน ละม้ายเหมือนลิงป่าทั้งหน้าเขียว
+ไม่พูดจาแต่สักสิ่งจริงจริงเจียว ลงนั่งเคี้ยวขี้ฟันสั่นระรัว
+แกเสียใจหลายอย่างครางกระหึม ให้เศร้าซึมป่วนปั่นทั้งคันหัว
+เหลือความคิดอิดออดลงทอดตัว เปรียบเหมือนวัวเสือทับอัปรา
+แต่คิดการมาแต่หลังไม่อย่างนี้ มาป่นปี้แทบชีวังจะสังขาร์
+ไม่รอดชั่วตัวก็กลับอัปรา คิดก็น่าตีหัวของตัวเอง
+พระเยซูผู้เป็นเจ้าของเราเอ๋ย ช่างเฉยเมยให้มันรุมกันคุมเหง
+นี่ศาสนาของตัวมากลัวเกรง มันข่มเหงแทบจะตายวายชีวง
+ข้าพเจ้าเล่าอุตส่าห์มาเหนื่อยยาก แสนลำบากแทบชีวามาผุยผง
+หมายจะเอาเมืองคืนให้ยืนยง จะได���ทรงศาสนาให้ถาวร
+แกนั่งบ่นพึมพำทำหนังสือ แล้วเขียนชื่อแขวนคำนำอักษร
+เป็นคำบนสนธยายดั่งให้พร ทั้งอ้อนวอนพระวิญญาณเป็นการดี ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายทัพกลับเข้าด่าน พร้อมทหารเข้าไปเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+ถวายเครื่องเก็บมาบรรดามี หอกกระบี่รถฝรั่งโล่ดั้งปืน
+ทั้งเสื้อผ้าสังฆราชชาติอังกฤษ ผ้าตะบิดแขกชวาสี่ห้าผืน
+พระตรัสปรึกษาไปจะให้คืน ทั้งหอกปืนขนไปให้กับมัน
+แต่บรรดาลูกทัพที่จับได้ คืนไปให้มันเสียก่อนคิดผ่อนผัน
+ดูปัญญามันจะขึงคิคดึงดัน หรือจะหันเหกลับมารับรอง
+แล้วตรัสสั่งขุนเสมียนให้เขียนสาร กับทหารผู้คนให้ขนของ
+จัดขุนนางหมื่นขุนทูลละออง ให้คุมของไปที่เขาเจ้าประจัน
+เองเอาไปให้พระมังคลาราช กับตาบาทหลวงไปรีบผายผัน
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จจรจรัล มาพร้อมกันทั้งพระวงศ์พงศ์ประยูร
+อีกเสนาข้าทูลละอองบาท ปรึกษาราชการในมไหสูรย์
+อันสิงหลธานีบรีบูรณ์ เป็นเค้ามูลของฝรั่งตั้งมานาน
+เพราะอีตาสังฆราชพระบาทหลวง มันจาบจ้วงเฉโกด้วยโวหาร
+คิดถ่ายเทเล่ห์กลอ้ายคนพาล จนลูกหลานตกยากลำบากกาย
+เราคิดว่าถ้าหย่อนมาอ่อนน้อม ก็จะยอมให้ปันเหมือนมั่นหมาย
+อยู่ด้วยกันพี่น้องสองสามชาย อย่าวุ่นวายกันไปทำไมมี
+มันก็เกิดมาในเครือเป็นเชื้อไข ไปตกไร้อัปลักษณ์เสียศักดิ์ศรี
+ถึงมันยกกันมาตั้งราวี ก็ป่นปี้มาแต่หลังทุกครั้งครา
+ถึงจับได้จะประหารผลาญชีวิต ก็ยังคิดพูนเทวษถึงเชษฐา
+ทั้งโฉมยงองค์ฤๅษีพี่วัณฬา จะเข่นฆ่ามันไม่ได้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงดำริ เธอตรองตริตราไปพระทัยหมอง
+พวกเสนาแต่บรรดาทูลละออง ก็ปรองดองทั้งพระวงศ์พงศ์ประยูร ฯ
+๏ ป่างพระองค์ทรงภพจบจังหวัด จะคิดตัดศึกใหญ่ในไอศูรย์
+บรรดาพวกพงศ์เผ่าเหล่าประยูร ก็กราบทูลแล้วแต่องค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ ทูลพระบาทจอมวังนรังสรรค์
+มิใช่อยากได้นิเวศน์ขอบเขตคัน สิงหลนั้นใช่จะปองไม่ต้องการ
+พระชนนีให้บำรุงกรุงประเทศ มอบนิเวศน์ธานินทร์ทั้งถิ่นฐาน
+ใช่จะอยากครอบครองไม่ต้องการ อันถิ่นฐานไม่นิยมมีถมไป
+แม้นมังคลามาดีศรีสวัสดิ์ หลานไม่ขัดดอกพระองค์อย่าสงสัย
+ไม่รังเกียจเดียดฉันท์ประการใด คงจะให้ขอบเขตนิเวศน์วัง
+เป็นความสัตย์ว��จนังอย่างฉลอง แม้นปรองดองแล้วคงสมอารมณ์หวัง
+ไม่เกียดกันฉันทาดั่งวาจัง จะได้ตั้งถิ่นฐานเป็นว่านเครือ ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสหลานนี้อารีเหลือ
+อันธานินทร์ถิ่นฐานล้วนว่านเครือ ไว้ใยเยื่อดีแล้วหลานการนินทา
+อย่าให้มีที่เราเหล่าผู้ใหญ่ ให้เห็นใจสุจริตไม่อิจฉา
+พ่อก็คิดเหมือนนิสัยน้ำใจอา กันนินทาเสียให้สิ้นมลทินตัว
+ถึงสิงหลเดิมทีใช่ตีได้ เพราะผู้ใหญ่ไกล่เกลี่ยเป็นเมียผัว
+ทำสงครามความชอบได้ครอบครัว ก็รู้ทั่วอยู่ด้วยกันเช่นนั้นเอง ฯ
+๏ สินสมุทรจึ่งประมูลทูลฉลอง ว่าพี่น้องใครเขารุมกันคุมเหง
+เมื่อคบพาลการชั่วใส่ตัวเอง เที่ยวครื้นเครงไปทุกเมืองจนเลื่องลือ
+เพราะตาเฒ่าสังฆราชท่านบาทหลวง มันล่อลวงพาไปมิใช่หรือ
+ไปเกลี้ยกล่อมกองทัพมารับมือ จะไว้ชื่อให้ชั่วทั่วนคร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายคนถือหนังสือสาร ออกจากด่านรีบไปในสิงขร
+พอถึงเขาเจ้าประจันตะวันรอน พักนิกรหน้าเขาลำเนาไพร
+เห็นฝรั่งนั่งอยู่ประตูเขา จึงบอกเล่าชี้แจงแถลงไข
+ว่าพระองค์ผู้ดำรงภพไกร รับสั่งใช้ให้เราถือหนังสือมา
+ถวายพระมังคลานราราช ตามพระราชประสงค์ในวงศา
+กับสิ่งของอาวุธยุทธนา แต่บรรดาเก็บได้ให้มาคืน ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งฟังว่าเรียกม้าใช้ ให้รีบไปแจ้งกิจจาอย่าฝ่าฝืน
+พวกม้าใช้ไปตามทางเป็นกลางคืน ไม่ดึกดื่นพอไปถึงซึ่งศาลา
+แจ้งเนื้อความตามเรื่องชาวเมืองบอก ขุนนางออกมาฟังไม่กังขา
+เอาข้อคำนำทูลพระมังคลา ตามกิจจาผู้มาบอกออกเนื้อความ ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งซบเซาบนเก้าอี้ แว่วคดีลุกขึ้นมองแล้วร้องถาม
+เร่งไปรับมาดูให้รู้ความ แกสั่งล่ามไวไวจงไปพลัน
+ขุนนางรับกลับออกมาศาลาใหญ่ ร้องเรียกไพร่เร็วรี่ขมีขมัน
+รีบออกมาจากเขาเจ้าประจัน รับพวกบรรดาขุนนางไปข้างใน
+กับสิ่งของปืนผาทั้งผ้าเสื้อ ที่ล้นเหลือหมวกรถอันสดใส
+กับหนังสือว่าขานการเวียงชัย บาทหลวงได้เห็นแค้นแน่นอุรา
+น้อยหรือมันแกล้งจำเพาะมาเยาะเย้ย นิจจาเอ๋ยแค้นใจกระไรหนา
+แกจึ่งรับหนังสือที่ถือมา แล้วฉีกตราอ่านไปตามใจความ ฯ
+๏ ในเรื่องราวของพระองค์ดำรงภพ ขจรจบทั่วประเทศเขตสยาม
+ถือพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงพระนาม มาปราบปรามลังกาในสามัญ
+มิใช่จะอยากได้ให้พ���กพ้อง มาครอบครองกรุงไกรไอศวรรย์
+แต่ดาบสพี่น้องเธอรางวัล ยกให้ปันกับนัดดาสุดสาคร
+เดี๋ยวนี้อามาอยู่เป็นผู้ใหญ่ จะคิดไปกับพระหลานชาญสมร
+อย่ารบสู้หมู่อาณาประชากร จะม้วยมรณ์เสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+อันสิงหลนคราของตาเจ้า อาก็เข้าใจสิ้นทุกถิ่นฐาน
+มาไปเฝ้าบิตุรงค์พร้อมวงศ์วาน อันศฤงคารในลังกาทั้งสากล
+จะยกให้หลานยาราชาภิเษก มอบเศวกฉัตรชัยในสิงหล
+ไม่ล่อหลอกดอกอย่าแหนงระแวงวน เหมือนนิพนธ์มาในสารใช่มายา
+จะเคี่ยวเข็ญรบสู้ในหมู่ญาติ ให้เสียชาติเสียวงศ์เผ่าพงศา
+เจ้าก็เป็นเชื้อกษัตริย์ขัตติยา จงตรึกตราตรองความตามแต่ใจ ฯ
+๏ พอจบสารแกยิ่งแสนจะแค้นจิต ทั่งกรดกริชแทงซ้ำในคำไข
+มันแกล้งว่าเย้ายวนกวนน้ำใจ ทั้งไยไพหยาบหยามพูดลามลวน
+ถึงเสียทัพยับย่นเพราะพลน้อย มันจึ่งพลอยร่ำไรมาไต่สวน
+พูดเหมือนอย่างปรานีตีสำนวน ทั้งลามลวนแนมเหน็บให้เจ็บใจ
+จึ่งว่ากับมังคลาสานุศิษย์ เองจะคิดการงานสถานไหน
+ส่งหนังสือให้พลันด้วยทันใด เขาจะให้ถิ่นเขตนิเวศน์วัง
+ทำมารยาข้าศึกมันฮึกฮัก หมายจะดักบ่วงวงเข้ากรงขัง
+มิฉะนั้นมันจะปิดให้ติดตัง เองคอยฟังเถิดหนาไม่ช้านาน
+แล้วแกเรียกสองท้าวมาเล่าเรื่อง ที่บทเบื้องหารือหนังสือสาร
+ฟังเล่ห์ลิ้นทรชนเหล่าคนพาล ช่างว่าขานเองจะเห็นเป็นอย่างไร
+ธรรมดาข้าศึกเหมือนงูพิษ คงแผลงฤทธิ์มั่นคงอย่างสงสัย
+กูรู้แน่ตระหนักประจักษ์ใจ มันมิได้ด้วยร้อนคิดผ่อนปรน
+เอาน้ำเย็นลูบไล้พอให้เชื่อง ครั้นสิ้นเรื่องกูก็เห็นไม่เป็นผล
+เองจงช่วยตรึกตรองทั้งสองคน จะแก้กลคิดกำจัดพวกศัตรู
+จำจะต้องตอบความไปตามเรื่อง ที่บทเบื้องของมันมาระอาหู
+ทั้งมันทำกลไกหลายประตู ที่ตรงกูนั้นไม่หลงอย่าสงกา
+แล้วจึ่งเรียกเสมียนมาเขียนสาร เป็นข้อขานหยาบคายร้ายนักหนา
+แล้วให้ห่อเสร็จสรรพประทับตรา เอาหีบงาใส่สารมีพานรอง
+ส่งให้พวกเสนาที่มาอยู่ แล้วแกดูม้ามิ่งกับสิ่งของ
+ให้ฉุนแค้นแสนอายหลายทำนอง แล้วก็ร้องด่าพลางทางสำนวน
+กูขอบใจนักหนาไม่ช้าดอก อย่ามาหลอกขายมะพร้าวกับชาวสวน
+กูรู้สิ้นเสียทุกอย่างทางสำนวน อย่าก่อกวนไปเลยเองไม่เกรงมือ
+รีบไปบอกท่านผู้อยู่สิงหล กูก็คนใช่วิฬาร์เอาปลาถือ
+จะให้โ���ดโลดข้ามไปตามมือ กูไม่ถือบุญญาบารมี
+มึงเร่งไปบอกกันอย่ามั่นหมาย เห็นจะตายเปล่าดอกไม่หลอกผี
+ที่ตรงกูรู้แจ้งแห่งคดี พวกอ้ายผีล้วงตับจนคับโครง
+ไปเถิดไปใครไม่เชิญมึงมาดอก พวกอ้ายหอกจัญไรมักตายโหง
+ไม่คบค้าพวกพลอ้ายคนโกง จะมาโยงให้ไปตกนรกตาย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาลากลับรับเอาสาร ออกจากด่านชวนกันรีบผันผาย
+พร้อมสะพรั่งทั้งพหลพลนิกาย ทั้งไพร่นายเร่งมาไม่ช้าที
+ครั้นถึงเข้าเฝ้าองค์พระทรงศักดิ์ มาพร้อมพรักทั้งเสนาบดีศรี
+แล้วถวายสาราไม่ช้าที องค์พระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงวัง
+แล้วทูลความตามเรื่องบาทหลวงโกรธ แกคาดโทษด่าสำทับจนกลับหลัง
+ว่าแกล้งมาเยาะหยันดันทุรัง ไม่ขอฟังพูดจาด่าประจาน ฯ
+๏ พอทูลเสร็จพระให้อ่านสารอักษร ในสุนทรเรื่องราวที่ร้าวฉาน
+หนังสือพระมังคลาปรีชาชาญ ว่าด้วยการรบพุ่งกรุงลังกา
+เป็นข้อความตามใจของไทยกล่าว ในเรื่องราวแจ้งจิตว่าอิจฉา
+รู้หรือไม่ในประเทศเขตลังกา ของเจ้าตาเจ้าลุงทั้งกรุงไกร
+เพราะเสียทีที่ประมาทจึงพลาดพลั้ง ก็เพราะหวังว่าเป็นเชื้อในเนื้อไข
+จึ่งได้ตั้งคุมเหงไม่เกรงใจ ทั้งขับไล่รบราจะฆ่าฟัน
+ไม่ขอรับนับเนื้อในเครือญาติ อย่าหมายมาดแม้นชีวาเราอาสัญ
+นั่นแหละสิ้นรบราสิ้นฆ่าฟัน อย่าหลอกกันเลยไม่หลงถึงงงงวย
+ช่างพูดเพราะเหมาะเหมงข่มเหงเล่น มิใช่เช่นหญิงตะกลามมาตามสวย
+แต่ฝีปากถากถางทางสำรวย เราไม่งวยงงดอกบอกจริงจริง
+ธรรมดาศัตรูเหมือนงูงอด ไม่กลัวตอดกลัวขบเหมือนคบหญิง
+อันสาราเอามาให้เห็นไม่จริง ท่านจงนิ่งเถิดอย่ากล่าวให้ยาวความ ฯ
+๏ พอจบสารพร้อมพระวงศ์พงศ์กษัตริย์ ได้ฟังอรรถไม่สุภาพทั้งหยาบหยาม
+เขาก็คิดการณรงค์จะสงคราม เราได้ห้ามเขาก็พ้อว่าล่อลวง
+วายุพัฒน์นัดดาจึ่งว่าขาน นี้อาจารย์สังฆราชตาบาทหลวง
+ใช้ปัญญาผิดกับชนคนทั้งปวง แกมันล่วงรู้เหลือเบื่อระอา
+ครั้งไปตีเมืองเซ็นก็เช่นนี้ ครั้นเสียทีแช่งชักเอานักหนา
+แล้วก็ให้ตัดขาดญาติกา แกพูดจาเอาแต่ดื้อถือว่าดี ฯ
+๏ ป่างพระจอมนคเรศเกศกษัตริย์ โองการตรัสกับเสนาบดีศรี
+เมื่อเขาไม่รักญาติขาดไมตรี ก็ตามทีเขาจะนึกจะตรึกตรอง
+จงตั้งมั่นด่านทางอย่าวางจิต อ้ายต้นคิดครูเฒ่าเป็นเจ้าของ
+ที่ไหนมันจะให้ศิษย���คิดปรองดอง คงจะต้องรบพุ่งกันยุ่งไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงทุกพาราครั้นมาพร้อม จึงแล่นล้อมเกาะกลางหว่างไศล
+ถึงสิงหลลังกาให้ซาใบ ทอดอยู่ในวังวนชลธาร
+แล่วแต่งให้เรือช่วงล่วงไปถาม ครั้นแจ้งความให้ผู้ถือหนังสือสาร
+รีบไปเขาเจ้าประจันมิทันนาน เอาเรื่องสารไปแถลงแจ้งเนื้อความ
+ว่าพวกเมืองเอกโทท้าวโกสัย มาพร้อมในกระแสสินธุ์ทุกถิ่นฐาน
+ทั้งเรือรบพันลำประจำการ นายทหารสี่หมื่นพื้นฉกรรจ์
+ทั้งองค์ท้าวเจ้าพาราก็มาด้วย หวังจะช่วยต่อแย้งให้แข็งขัน
+บาทหลวงยิ้มอิ่มเอมเกษมครัน บุญมาทันแล้วสิเองเกรงมันไย
+ชะจำเพาะเคราะห์ดีเป็นที่สุด สั่งให้หยุดที่ท่าชลาไหล
+พอหายเหนื่อยเมื่อยล้ามาแต่ไกล กูจะไปคิดอ่านการสงคราม
+จึงปรึกษาสองท้าวเจ้าประเทศ คงสมเจตนาเตียนที่เสี้ยนหนาม
+อุตส่าห์ช่วยกันเถิดหวาพยายาม จะได้งามหน้าเขยได้เชยชม
+ทั้งลูกสาวจะได้เสกเป็นเอกระ เรียกว่าพระบุษบงอนงค์สนม
+แม้นได้วังลังกาอย่าปรารมภ์ คงได้ชมบุญแท้เป็นแน่นอน
+เพราะความชอบของพ่อตาพาลูกสาว เสมอดาวแจ่มจำรัสประภัสสร
+จะลอยแก้วแผ้วสว่างกลางอัมพร ทั่วนครลังกาในสามัญ
+แกพูดพล่ามตามจิตคิดประสงค์ โดยจำนงนึกหมายเหมือนรายฝัน
+พวกข้าศึกพันครัวอย่ากลัวมัน อีกสองวันคงได้เห็นดั่งเจรจา
+แล้วสั่งพวกขุนนางข้างฝรั่ง ให้แต่งตั้งโต๊ะใหญ่ไวไวหวา
+เครื่องกินอยู่หมูแฮมแกล้มสุรา ท้าวรายาไก่แกะแพะทอดมัน
+เขาเป็นแขกแยกเลี้ยงคนละโต๊ะ บังกะโละเร่งรัดไปจัดสรร
+ทั้งสองท้าวเกลียดหมูกินคู่กัน เหล้าบ้าหรั่นดิ์ขวดใหญ่มาให้กู
+แล้วเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ มานั่งชิดรินเหล้าเอาอ้ายหนู
+ลูกของมึงทั้งสิ้นกินกับกู แกเชือดหมูปนแกล้มแกมสุรา
+กินจนเมาเหล้าหมดเป็นสี่ขวด แล้วพูดอวดพวกแขกแปลกภาษา
+ความยินดีปรีดิ์เปรมเอมอุรา เมาจนตาแดงก่ำดั่งตำลึง
+แล้วฉุนแค้นแสนอายไม่หายแค้น จะตอบแทนให้จงได้เพราะไกหึง
+คงจะไม่พ้นฝีมืออย่าอื้ออึง ตีให้ถึงลังกาดาประดัง
+แกตรองตรึกนึกจะสมอารมณ์คิด จึ่งชวนศิษย์ลงจากตึกเหมือนนึกหวัง
+เรียกทหารที่ไว้ใจระไวระวัง มาพร้อมพรั่งรีบเดินตามเนินทราย ฯ
+๏ ท้าวโกสัยไปหน้าพาบาทหลวง อาศัยดวงจันทร์กระจ่างสว่างฉาย
+แล้วปราบปรามห้ามพหลพลน��กาย อย่าวุ่นวายอื้ออึงคะนึงไป
+ครั้นถึงท่าหน้าหาดเรือกลาดเกลื่อน ชะสมเหมือนคำกล่าวท้าวโกสัย
+แกยินดีปรีดาให้พาไป กำปั่นใหญ่พร้อมกันนอกสันดอน
+แต่บรรดาท้าวพระยาเรียกมาหมด แกตั้งกฎหมายทำคำอักษร
+แล้วเขียนส่งให้ทุกท้าวเจ้านคร เอาอักษรนี้ไปดูให้รู้กัน
+จะมาช่วยทำศึกเหมือนนึกหวัง ชวนกันตั้งรบสู้เป็นคู่ขัน
+ใครไม่ตามบังคับจะสับฟัน ฆ่าให้มันถึงตายวายชีวี
+สั่งสำเร็จเสร็จสรรพบังคับขาด ปรึกษาราชการทัพนับดิถี
+วันสามค่ำฤกษ์พาเวลาดี ยกเข้าตีปากน้ำเป็นสำคัญ
+ท้าวโกสัยอยู่กำกับทัพเหล่านี้ แม้นไพรีต่อแย้งแข็งขยัน
+เองจงคิดหักโหมเข้าโรมรัน ตีประจัญตั้งประดาเป็นหน้ากระดาน
+แต่ทางบกกูจะยกเข้าตีก่อน แล้วจะต้อนไพร่พหลพลทหาร
+คอยฟังเสียงฆ้องระฆังกังสดาล จึงเข้าต้านต่อรบสมทบกัน
+ยื่นกระบี่ด้ามงาอาญาสิทธิ์ แล้วมอบกิจการทัพให้ขับขัน
+ท้าวโกสัยสั่งมหาเสนาพลัน ให้เกณฑ์กันแต่บรรดาพวกมาเรือ
+ทั้งเมืองออกทุกทิศมิตรสหาย เสนานายปากใต้ทั้งฝ่ายเหนือ
+ให้ตรวจคนที่ประจำในลำเรือ ทั้งข้าวเกลือเครื่องเสบียงที่เลี้ยงคน
+แม้นลำไหนเบาบางขุนนางจัด สารพัดน้ำท่าผลาผล
+ตามบังคับจับจ่ายทั้งไพร่พล พร้อมพหลพลทหารชำนาญปืน
+บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยท้าวโกสัย จงมีชัยเดชาใครฝ่าฝืน
+พิฆาตฆ่ามันให้ตายด้วยปลายปืน อย่าว่าหมื่นว่าขุนว่ามุลนาย
+อาญาสิทธิ์ของกูผู้แม่ทัพ ตามบังคับมึงอย่าลดตามกฎหมาย
+จึ่งว่ากูจะไปนอนผ่อนสบาย แล้วผันผายขึ้นบกยกกันเดิน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช กับครูบาทหลวงเข้าในเขาเขิน
+ขึ้นตึกใหญ่ใกล้สว่างกระจ่างเนิน วิหคเหินเพรียกพร้องก้องสำเนียง
+ไก่กระชั้นขันเฉื่อยจะเจื้อยแจ้ว ดุเหว่าแว่วร้องขานประสานเสียง
+ฝูงกาแกแซ่ซ้องก้องสำเนียง โกญจาเรียงมยุราถลาบิน
+บาทหลวงเข้าในห้องพลางตรองตรึก เห็นสมนึกเหมือนหวังดั่งถวิล
+คงจะได้ลังกาในธานินทร์ ปราบให้สิ้นเสี้ยนหนามตามปัญญา ฯ
+๏ ขอเดชะพระเป็นเจ้าของเราช่วย ทั้งเจ้าห้วยโตรกเตริ่นที่เนินผา
+อันสิงสู่อยู่ที่หว่างเกาะลังกา จงช่วยข้าครั้งนี้ให้มีชัย
+อย่าให้ขาดศาสนาลังกาทวีป จงชูชีพพวกฝรั่งอย่างวิสัย
+ให้คงคืนชื่นบานสำราญใจ เราจะได้สั่งสอนเหมือนก่อนมา
+แกตั้งสวดอธิษฐานอ่านหนังสือ ประนมมือปากบ่นมนต์คาถา
+จนแสงทองส่องสว่างกระจ่างตา ปิดตำราม่อยหลับระงับไป ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงภพ เธอปรารภศึกเสือเหลือวิสัย
+ไม่รู้สิ้นเสี้ยนหนามความในใจ จะแก้ไขเหลือจนเพราะคนพาล
+หมายจะให้ปรองดองตามน้องพี่ มันถือดีเกะกะจริงนะหลาน
+ไปถือแต่สังฆราชเป็นชาติพาล เสียวงศ์วานน้ำเนื้อเชื้อผู้ดี
+จึ่งตรัสเรียกจักราพฤฒาเฒ่า อาจารย์เจ้าดับทุกข์ให้สุขี
+จะผันแปรแก้ไขฉันใดดี จงเป็นที่พึ่งพาอานุกูล
+คิดกำจัดสัตว์บาปที่หยาบช้า ให้มันล่าหลีกไปจากไอศูรย์
+ไม่เป็นสุขทุกทิวาให้อาดูร ทั่วประยูรพงศ์เผ่าเหล่าประชา
+ไม่เป็นอันทำกินทุกถิ่นฐาน เป็นแต่การรบพุ่งยุ่งนักหนา
+ช่วยตัดรอนผ่อนผันตามปัญญา จงกรุณาวงศ์วานในว่านเครือ ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราพฤฒาเฒ่า จึ่งก้มเกล้าทูลกษัตริย์แม้นขาดเหลือ
+ขอพระองค์ทรงธรรม์ช่วยจานเจือ จะขาดเหลือสิ่งไรในพิธี ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โสมนัสปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+จึ่งว่าสุดแต่ครูผู้ภักดี ประสงค์ที่สิ่งใดจะให้ปัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพวกเภตรารักษาอ่าว เวลาเช้าแล่นไปแต่ไก่ขัน
+เห็นเภตรามามากสักห้าพัน ล้วนกำปั่นรบเรียงเคียงกันไป
+เห็นพวกแขกแปลกเพศสังเกตยาก จะออกปากไม่รู้ว่าภาษาไหน
+ให้พวกล่ามถามพลันไปทันใด มันก็ไม่รู้จักพะยักคอ
+แล้วยกมือพูดไปก็ไม่รู้ สังเกตดูส่งภาษานักหนาหนอ
+ไม่เข้าใจในทีแต่รีรอ มันพูดจ้อแต่ไม่รู้สักผู้คน
+แล้วแล่นมาหน้าด่านชานปากอ่าว นำเอาข่าวขึ้นไปแจ้งแห่งนุสนธิ์
+กับขุนนางทางแถลงแห่งอุบล ว่าเรือปล้นเรือรบสมทบกัน
+ทั้งเรือใบใหญ่น้อยลอยขนาน อยู่เหนือด่านทอดสู้เป็นคู่ขัน
+จอดอยู่กลาดดาษดาสักห้าพัน พูดกับมันไม่รู้ว่าภาษาใด ฯ
+๏ ขุนเสนาพาเข้าไปเฝ้าพร้อม ประณตน้อมทูลแจ้งแถลงไข
+พระทรงทราบอนุสนธิ์จนพระทัย ศึกคงใหญ่เหมือนครั้งแต่หลังมา
+พระตรัสกับพระเจ้าหลานชาญสมร ให้เร่งต้อนพวกพหลพลอาสา
+ทั้งปลัดหัสกันวิลันดา ข้างพวกฝาหรั่งเก่าเหล่าทมิฬ
+เคยประจญณรงค์ทั้งองอาจ ได้สิทธิ์ขาดเคยใช้เหมือนใจถวิล
+ให้ไปตั้งชานชลาหน้าบุรินทร์ รับทมิฬตั้งค่ายชายทะเล
+สินสมุทรวุฒิไกรลงไปด้วย จะได้ช่วยป้องกันคิดหันเห
+วายุพัฒน์ไปด้วยหนาขาทะเล คิดถ่ายเทช่วยบิดาอย่าช้าที
+สุดสาครหัสไชยไปข้างบก จงรีบยกไปข้างทางหว่างวิถี
+วลายุดาหัสกันนั้นก็มี วิชาดีคนละอย่างทางณรงค์
+เจ้าไปกับบิดาทั้งอาหลาน คอยต่อต้านแถวในไพรระหง
+ตีด่านเขาเจ้าประจันทางมันลง จากแดนดงออกมาหน้าคีริน
+แต่ทัพหน้าวาหุโลมมีปีกหาง ไปคอยขวางอยู่ในป่าพนาสัณฑ์
+แต่ท่านครูจักราอยู่ธานินทร์ รักษาถิ่นเมืองด่านชานนคร
+กับขุนนางผู้ใหญ่เอาไว้ด้วย จะได้ช่วยดูทหารชาญสมร
+อยู่รักษาแดนดินถิ่นนคร หนทางจรมาไประไวระวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช กับครูบาทหลวงสมอารมณ์หวัง
+ด้วยได้พวกทุกภาษามาประดัง เป็นกำลังรบพุ่งกรุงลังกา
+พลางแย้มยิ้มอิ่มใจเห็นได้ช่อง การที่ตรองไว้คงสมปรารถนา
+จำจะให้ขุนนางช่างพูดจา ถือสาราเข้าไปแจ้งแห่งคดี
+แกจึ่งเรียกมังคลาสานุศิษย์ มาช่วยคิดราชการแต่งสารศรี
+ครั้นเสร็จสรรพพับปิดผนิดดี เอาตราตีประทับซ้ำเป็นสำคัญ
+สั่งให้ผู้รู้ภาษาไปว่ากล่าว ที่เรื่องราวกรุงไกรไอศวรรย์
+เอาม้าใช้ขี่ไปเป็นสำคัญ ตามกูบัญชาใช้รีบไปมา ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ถือหนังสือลับ พลางขึ้นขับม้ามิ่งวิ่งถลา
+เวลาบ่ายชายแสงพระสุริยา มาถึงหน้าเมืองด่านชานนคร
+แล้วบอกกับนายประตูผู้รักษา ว่าเรามาแต่ด่านชานสิงขร
+ถือสารามาเฝ้าเจ้านคร เป็นการร้อนนำเราไปเฝ้าพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายว่าผู้อยู่รักษาอาณาเขต ครั้นแจ้งเหตุบอกคนใช้ให้ผายผัน
+ไปกราบเรียนกรมท่าเสนาพลัน เอาความนั้นทูลองค์พระทรงชัย
+ว่าบัดนี้ขุนนางข้างฝรั่ง มาอยู่ยังนอกทวารให้ขานไข
+ถือสารามาอยู่ประตูชัย แล้วสั่งให้กราบทูลมูลความ
+พระทรงฟังสั่งว่ามาทั้งนี้ มันก็มีแต่จะเบียนเป็นเสี้ยนหนาม
+คงจะมาหลอกล่อก่อสงคราม ครั้นจะห้ามมิให้เฝ้าเหมือนเรากลัว
+แล้วก็เป็นผู้ใหญ่ต้องไว้ยศ ให้ปรากฏเหมือนแม้นกับแหวนหัว
+ไม่ร้าวฉานการจะต้องให้หมองมัว ไปพาตัวมันเข้ามาอย่าช้าที
+ขุนนางรับกลับออกมาบอกทูต แล้วก็พูดราชการเรื่องสารศรี
+เอาพานทองลงยาราชาวดี รับสารศรีขึ้นรถบทจร
+มีเกณฑ์แห่แตรสังข์สะพรั่งพร้อม ขุนนางล้อมเดินเรียงเคียงสลอน
+มยุรฉัตรพัดโบกแลจามร เข้านครตามอย่างทางบุราณ
+ถึงศาลาหน้าวังให้ยั้งหยุด อาลักษณ์ซุดลงคำ��ับแล้วรับสาร
+กระบวนแห่แตรสังข์กังสดาล ตีประสานเป่าสังข์กระทั่งแตร
+พวกทูตเดินเชิญพานสารอักษร ชุลีกรคอยรับสั่งฟังกระแส
+พร้อมพระวงศ์พงศ์กษัตริย์หมอบอัดแอ ฟังกระแสพระดำริคอยตริตรอง ฯ
+๏ ฝ่ายขุนนางข้างฝ่ายกรมท่า เอาสาราเข้าประมูลทูลฉลอง
+ให้ทราบใต้บาทาฝ่าละออง ทำให้ต้องเยี่ยงอย่างทางบุราณ ฯ
+๏ ป่างพระจอมนคเรศเกศกษัตริย์ โองการตรัสปราศรัยหลายสถาน
+ทูตคำนับรับสั่งฟังโองการ ตามบุราณเจ้านครแต่ก่อนมา
+แล้วพระองค์ทรงพิภพสบสมัย รับสั่งให้พนักงานอ่านเลขา
+ในสารศรีองค์กษัตริย์ขัตติยา พระมังคลาหน่อนรินทร์ปิ่นสากล
+เดิมเสวยราชัยไอศวรรย์ ในเขตคันแว่นแคว้นแดนสิงหล
+ฝ่ายญาติไทยมาสำทับแทบอับจน ชวนกันปล้นนคเรศนิเวศน์วัง
+จนตกไร้ได้ยากไปจากถิ่น เก็บจนสิ้นแล้วจะเถือเอาเนื้อหนัง
+นี่หรือวงศ์พงศาทำน่าชัง ดูเหมือนดั่งพวกโจรโลนลำพอง
+ไม่มีอายหมายมั่นชวนกันรบ แล้วตลบรีบเอาเป็นเจ้าของ
+มาพูดจาว่าจะให้ไปปรองดอง มันไม่ต้องเยี่ยงอย่างทางบุราณ
+จะขุดบ่อล่อลวงให้ตกลึก เราไม่นึกดอกว่าเป็นอาหลาน
+แม้นมิได้ล้างทมิฬให้สิ้นปราณ คงจะต้านต่อฤทธิ์ไม่คิดเกรง
+เห็นว่าเราเยาว์ยังกำลังน้อย พาพวกพลอยมารุมกันคุมเหง
+ยกกองทัพนับหมื่นมาครื้นเครง นี่ข่มเหงหรือมิใช่เป็นไพรี
+ชะจะยกเมืองให้พูดไขสือ เราไม่ถือดอกอย่าสวดมาอวดผี
+เอาไว้หลอกทารกยกคดี มันก็มิอยากเชื่อเหลือจะฟัง
+มิใช่คนหูเบาใครเล่าขับ จะได้กลับวิ่งวกไปตกถัง
+แม้นชีวิตอยู่ไปแล้วไม่ฟัง คงจะตั้งรบกันจนบรรลัย ฯ
+๏ พอจบสารจอมวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสว่าเป็นจนพ้นวิสัย
+จะให้เราเอื้อเฟื้อเหลืออาลัย จึ่งสั่งให้เลี้ยงดูผู้ที่มา
+แล้วพระองค์ทรงประดิษฐ์ลิขิตตอบ ตามระบอบเรื่องความตามภาษา
+ครั้นเสร็จสรรพพับผนิดให้ปิดตรา ส่งสาราให้ขุนนางแล้วรางวัล
+ทูตคำนับรับสาราทูลลากลับ ก็รีบขับม้าไปเข้าไพรสัณฑ์
+พอถึงที่ด่านเขาเจ้าประจัน พระสุริยันเย็นคล้ำในอัมพร
+รีบเข้าไปในตึกบาทหลวงอยู่ แล้วก็ชูเชิญพานสารอักษร
+ตามเยี่ยงอย่างข้าฝรั่งทั้งนคร แต่ปางก่อนทำมาทุกธานี
+บาทหลวงเห็นสาราลุกมารับ แกบังคับว่าให้อ่านเรื่องสารศรี
+ฉีกผนึกออกพลันด้วยทันที แล้วก็คลี่เครื���องสารอ่านให้ฟัง ฯ
+๏ ในสารศรีสุวรรณวงศ์ดำรงรัฐ เจ้าจังหวัดนคเรศนิเวศน์หวัง
+รมจักรจอมเจิมเฉลิมวัง ด้วยทรงตั้งพระทัยนึกแล้วตรึกตรอง
+หวังจะให้หลานรักเป็นภักษ์ผล มาคบคนที่ชั่วจึ่งมัวหมอง
+หมายจะให้กลับจิตคิดปรองดอง กลับขุ่นข้องอิจฉาว่ามาลวง
+เราก็เป็นผู้ใหญ่มิใช่เด็ก ลูกเล็กเล็กพูดไปแต่ใจหวง
+จะคิดการทุจริตมาคิดลวง ใช่กระทรวงของผู้ใหญ่เป็นใจพาล
+เจ้าก็กลับจับจ้วงมาล่วงกล่าว ในเรื่องราวคึกคักพูดหักหาญ
+เมื่อไม่คิดจิตเจ้าเอาแต่พาล ก็ตามกาลแต่จะเป็นจะเห็นดี ฯ
+๏ จะรบรับสัประยุทธ์สุดแต่เจ้า อันพงศ์เผ่าใช่จะกลัวเอาตัวหนี
+ไม่ห้ามปรามตามแต่ใจเป็นไรมี จะราวีเคี่ยวขับก็รับรอง
+เมื่อสิ้นญาติขาดเชื้อในเนื้อไข ตามแต่ใจของเจ้าอย่าเศร้าหมอง
+มิใช่จะเกรงกลัวขนหัวพอง คงรับรองกันจนตายวายชีวง ฯ
+๏ พอจบสารอ่านซ้ำไปตามเรื่อง บาทหลวงเคืองระคายหูกูไม่หลง
+จึ่งว่ากับมังคลาอย่าทะนง ถ้าแม้นหลงกลมันคงบรรลัย
+อันสงครามครั้งนี้เป็นที่ยิ่ง มันจึ่งชิงเอาสารามาปราศรัย
+จะไปหย่อนผ่อนตามมันทำไม เราชิงชัยเอาสิงหลไม่พ้นมือ
+ชะรอยอ้ายพวกนี้ทีไม่สู้ ตั้งกระทู้จะให้กลับไปนับถือ
+เห็นทีจะครั่นคร้ามขามฝีมือ มันจึ่งดื้อด้านมาว่าแต่ดี
+เฮ้ยอย่างไรท้าวชวากูว่าขาน เองตรองการให้ละเอียดพอเสียดสี
+มันจะสู้ได้หรือไม่พวกไพรี จึ่งให้มีสาราเข้ามาลวง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าชวาอาณาเขต เธอตรองเหตุคาดในใจบาทหลวง
+แกเป็นคนหมอความข้างลามลวง จำจะท้วงดูสักครั้งฟังคดี
+แล้วจึ่งว่าถ้าเช่นนั้นดั่งมั่นหมาย การอุบายยังไม่เห็นเหมือนเช่นผี
+ที่จะมาหลอกลวงดูท่วงที อันข้านี้ตรองไม่เห็นอย่างเจรจา ฯ
+๏ บาทหลวงฟังถ่มน้ำลายว่าอ้ายโง่ มึงชาติโคชาติแขกแปลกภาษา
+ดีแต่ไม่กินหมูดูหูตา หาปัญญาสักเท่าเล็นไม่เห็นมี
+ได้แต่ข้างกินแพะกับแกะไก่ ยัดเข้าไปพลามพลามใช้หามผี
+ชะมาช่วยเขยขวัญขยันดี อ้ายแขกตี้พูดจาไม่น่าฟัง
+กูติดว่าเป็นผู้ใหญ่ได้ปรึกษา มิรู้หน้าโง่ผีตาขี้ถัง
+ชอบแต่กวาดฝุ่นฝอยคอยระวัง เขาจะนั่งเปื้อนกันขนเอาไป
+เองพูดจาสารพัดขัดจังหวะ แกเอะอะเดือดด่าไม่ปราศรัย
+ชอบแต่ให้เขยถองลองดูใจ มันจะไปฟ้องหาว่าด่าทอ
+เฮ้ยอ้ายเจ้ามังคลาสานุศิษย์ จะชอบผิดปรับไหมไฉนหนอ
+อ้ายคนโง่เองอย่างดกดต้นคอ ถองอ้ายพ่อตาเล่นถึงเป็นความ
+มันจะฟ้องหาเองอย่าเกรงพรั่น ผิดก็ท่านทำมะรงเขาคงถาม
+อ้ายพ่อตาเช่นนี้ไม่มีความ แขกส่ำสามท้าวรายามึงอย่ากลัว
+แกแค้นเคืองเรื่องราวที่กล่าวขัด นั่งอึดอัดคิดกำจัดใคร่ตัดหัว
+แล้วลุกเข้าไปในห้องให้หมองมัว ปะคนชั่วสารพัดพูดขัดใจ
+แล้วเรียกพระมังคลาสานุศิษย์ เองจงคิดผันแปรคิดแก้ไข
+อ้ายแขกพ่อตาเองไม่เกรงใจ พูดพิไรสารพัดทั้งขัดคอ
+แม้นนานไปอ้ายนี่ทีจะบิด เหมือนงูพิษเป็นศัตรูคงสู้หมอ
+มิกำจัดเสียให้ห่างจะขวางคอ เกิดหลักตอขึ้นเปล่าเปล่าไม่เข้ายา
+แต่แรกกูดูเหมือนเป็นผู้ใหญ่ ก็ไว้ใจมันทุกสิ่งจริงจริงหวา
+มิรู้โง่สิ้นอย่างใช่ช้างงา มันชาติกามิใช่หงส์อย่าหลงเลย ฯ
+๏ ฝ่ายมังคลาว่าเขามาเป็นเพื่อนยาก สู้ลำบากอุดหนุนเจ้าคุณเอ๋ย
+เขาก็มีบุญคุณได้คุ้นเคย จะให้เขยไล่พ่อตาก็น่าชัง
+แกเดือดด่าว่าอ้ายนี่มาพูดแก้ ทำกอแกโกโรพูดโอหัง
+ยกความชอบให้แก่มันดันทุรัง จะไปนั่งเกรงใจมำไมมี
+ช่างหัวมันเป็นไรกับอ้ายแขก อ้ายพวกแปลกศาสนาฆ่าฤๅษี
+ไม่บาปดอกหนาหวาใครฆ่าตี แม้นมึงมิไล่ไปกูไม่ฟัง
+แกด่าเปรี้ยงเสียงอึงคะนึงก้อง ออกจากห้องตึกใหญ่ดั่งใจหวัง
+ตวาดก้องร้องเปรี้ยงขึ้นเสียงดัง กูนึกหวังว่าจะดีมีปัญญา
+มิรู้ว่ามันเคอะดูเปรอะประ จริงจริงวะอยู่ไม่ได้ไปเสียหวา
+จะมานั่งกองขัดตัดตำรา ล้างปัญญากูไปหมดต้องอดโซ
+จงกลับไปบ้านเมืองให้เรืองยศ อ้ายชาติมดมักหวานดาลโทโส
+จะมาทำเอาแต่จิตอิศโร พูดโยโสสารพัดขัดอารมณ์ ฯ
+๏ ท้าวรายาแค้นคำแต่จำจิต นั่งกรดกริชเสียบรุมกันทุ่มถม
+ฟังวาจาก็ไม่น่าสมาคม มันโสมมหยาบคายหลายประการ
+แล้วลุกจากตึกใหญ่ไปข้างล่าง พร้อมขุนนางน้อยใหญ่ได้สงสาร
+พระเทวสินธุ์ยินคำให้รำคาญ จึ่งว่าหลานก็ไม่อยู่จะสู้ไป
+แต่จะทูลบิตุรงค์ผู้ทรงเดช จะโปรดเกศโองการสถานไหน
+จะมานั่งเจ็บช้ำระกำใจ หลานจะไปด้วยกันดั่งสัญญา
+แล้วพระหน่อเทวสินธุ์นรินทร์ราช แลเห็นบาทหลวงแสนแค้นนักหนา
+เป็นจนจิตคิดว่าครูบิดา หาไม่ฆ่าเสียให้ตายวายชีวัน
+มันชาติคนเกเรเดรฉาน จึ่งเกิดการวุ่นไปทั้งไอศวรรย์
+พลางลุกไปเฝ้าองค์พระทร���ธรรม์ ทูลรำพันลาไปอยู่ในเรือ
+แม้นขุกเข็ญจึ่งจะกลับมารับรบ ช่วยสมทบชิงชัยข้างฝ่ายเหนือ
+ทั้งเจ้าตาจะทูลลาลงไปเรือ ต้องหนีเสือเสียสักครั้งไปฝั่งชล ฯ
+๏ พระมังคลาว่าพ่อก็จนจิต เหลือจะคิดสารพัดจะขัดสน
+แกไม่ฟังเสียงมนุษย์เห็นสุดจน ต้องสู้ทนลำบากต้องยากเย็น
+ด้วยจนใจไกเป็นครูแต่อยู่นี่ ครั้นจะมิทำตามก็ยามเข็ญ
+แกตั้งกองแช่งด่าน้ำตากระเด็น มิได้เว้นวันหลังตั้งแต่มา
+เจ้าจะไปตามใจเถิดลูกรัก แต่ไปพักอยู่ที่เกาะคอยเสาะหา
+จงยับยั้งฟังการด่านชลา แม้นพลาดท่าก็จะได้ไปด้วยกัน ฯ
+๏ พระเทวสินธุ์กราบก้มบังคมทราบ ค่อยลีลาศลงไปรีบผายผัน
+พอสุริยนสนธยาเกือบสายัณห์ ก็ชวนกันสามองค์ไปลงเรือ
+ท้าวรายาพาพระหน่อวรนาถ กับอำมาตย์รีบไปมิได้เหลือ
+แต่บรรดามาด้วยกันเคยจานเจือ กลับไปเรือมิได้อยู่ทุกผู้คน ฯ
+๏ ครั้นพลบค่ำคล้ำฟ้าสุธาวาส สังฆราชว้าเหว่ระเหระหน
+เห็นพวกแขกหายไปทั้งไพร่พล ต้องอั้นอ้นอยู่ในใจไม่สบาย
+หวนรำลึกนึกได้เพราะไล่เขา คนบางเบาเต็มทีทั้งหนีหาย
+ฉวยข้าศึกชุลมุนมาวุ่นวาย แล้วเรียกนายกองฝรั่งมาสงคราม
+เองรักษาหน้าที่อย่าหนีหลบ กระบวนรบตรวจให้เสร็จอย่าเข็ดขาม
+คิดล้อมวงจงระวังให้นั่งยาม เอาเพลิงตามไว้ทุกช่องคอยป้องกัน
+พอรุ่งเช้าเอาหญ้าขึ้นมาไว้ กูจะได้ผูกพยนต์พลขันธ์
+ครั้นสั่งเสร็จจวนจะศึกขึ้นตึกพลัน ให้หวั่นหวั่นวิญญาณ์ยิ่งอาวรณ์
+เข้าห้องหับจับตำราออกมาคลี่ ดูแผนที่ลังกาหน้าสิงขร
+ถิ่นประเทศเขตแคว้นแดนนคร เห็นทางจรที่จะรับกองทัพไทย
+แกว่าเหวยมังคลาเข้ามานี่ กูจะชี้แถวทางหว่างไศล
+เข้ากกพระมเหสีดีแก่ใจ มาจะได้คิดอ่านเอาบ้านเมือง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช ฟังครูบาทหลวงรู้คันหูเหือง
+แต่นิ่งนั่งตรองตรึกให้นึกเคือง ไม่ได้เรื่องแกจะทำเอาตามใจ
+แต่จนจิตเพราะเป็นศิษย์จึงต้องนิ่ง แม้นท้วงติงแกก็ด่าไม่ปราศรัย
+จะพูดจาว่าขานประการใด แกก็ไม่อยากเชื่อเหลือระอา
+แล้วลุกเข้าไปหาเวลาดึก ที่ในตึกน้อมคำนับรับเจ้าขา
+บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยมังคลา อ้ายพ่อตาไปเมืองมันเคืองใจ
+เพราะตัวกูด่าว่าอุลามก มันโกหกพูดจาอีท่าไหน
+เพราะขี้ขลาดลาดเลากูเข้าใจ ถึงมันไปเสียสักพันไม่พรั่นพรึง
+อยู���ก็พูดเปล่าเปล่าไม่เข้าหู มันสู่รู้หมายว่าเราไม่เท่าถึง
+ชาติอ้ายพวกแขกพาลสันดานดึง กูรู้ถึงตับไตหัวใจมัน
+พลางว่ากับมังคลาลานุศิษย์ เองช่วยคิดกำกับเป็นทัพขัน
+ยกไปทางหลังเขาเจ้าประจัน อย่าให้มันรู้ตัวทั่วนคร
+ต่อจวนค่ำย่ำแสงพระสุริยง อัสดงเย็นพยับลับสิงขร
+จึ่งค่อยเคลื่อนโยธาพลากร จากสิงขรแดนเขาเข้าในดง
+คิดจัดแจงแต่งพยนต์พลรบ ไว้สมทบชายรุกขาป่าระหง
+กับทหารเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ให้ล้อมวงไปในป่าดาประดัง
+แกคิดการราญรอนไม่นอนหลับ จะยกทัพรีบไปดังใจหวัง
+จนไก่ขันแจ้วเจื้อยระเรื่อยดัง เสนาะวังเวงใจในไพรวัน
+จวนจะใกล้รุ่งรางกระจ่างฟ้า พระจันทราลับไม้ในไพรสัณฑ์
+บาทหลวงลุกจากห้องมองดูพลัน เห็นตะวันส่องหล้านภาดล
+สั่งให้พวกเสนาเอาหญ้ามัด แล้วเสกซัดประน้ำถึงสามหน
+หญ้าก็ไม่กลายกลับเป็นรูปคน ให้อั้นอ้นอกใจไม่สบาย
+เป็นเหตุด้วยสิ่งใดไฉนหนอ แล้วเสกต่อร่ำบ่นไปจนสาย
+ทั้งฟ่อนหญ้าที่ลำดับไม่กลับกลาย แกยักย้ายร่ำไปก็ไม่เป็น
+ยิ่งเสียใจไม่สบายจนกายสั่น ให้นึกพรั่นตรองตรึกนึกไม่เห็น
+เป็นเหลือรู้กูเอ๋ยไม่เคยเป็น ราวกับเช่นเด็กอ่อนพึ่งสอนคลาน
+อันพยนต์มนต์เวทวิเศษขลัง ทำทุกครั่งมิได้คลาดทั้งอาจหาญ
+ลงนั่งหอบบอบช้ำแสนรำคาญ จะคิดการแก้ไขไฉนดี
+โอ้ตัวกูผู้เป็นพระสังฆราช ได้ชี้ขาดศาสนาเป็นราศี
+พวกฝรั่งทั้งจังหวัดปัถพี ก็ยินดีที่ในกูอยู่ทุกคน
+แต่ครั้งนี้ทำอะไรไม่ประสิทธิ์ นึกก็ผิดใจจริงนิ่งฉงน
+ชะรอยอ้ายมังคลามันพาคน สาละวนกาลีมีเข้ามา
+เป็นเมียมิ่งจริงแท้แน่เหมือนคิด จึงเสียพิธีแท้แน่นักหนา
+ฉุนพิโรธโกรธแค้นแน่นอุรา แกลุกมาบนตึกเสียงครึกโครม
+ว่าฮ้าเฮ้ยมังคลาสานุศิษย์ เองมาติดไฟคึกไว้ฮึกโหม
+เอาหม่อมเมียมาเคล้าประเล้าประโลม ราวกับโคมแดงสีรวีวรรณ
+จนมนต์ดลคาถาวิชาหมด เพราะกลิ่นรสมเหสีดีขยัน
+จนความรู้วิชาสารพัน ไม่เป็นอันที่จะทำระยำไป
+เสกพยนต์มนตราขึ้นห้าหมื่น ก็กลับคืนไปเป็นหญ้าน่าสงสัย
+แต่นั่งบ่นมนต์ภาวนาไป ก็มิได้เป็นคนเหลือทนทาน
+แม้นมิพามเหเสือไปเรือเสีย จะคลอเคลียนางอนงค์ไว้จงผลาญ
+อันความรู้กูก็เห็นไม่เป็นการ คงบันดาลเสื่อมสิ้นเหมือนกินบอน
+อันผู้หญิงกับวิชาเหมือนยาพิษ เอาไว้ชิดแอบอิงดั่งสิงขร
+คงหักพับทับทุ่มตะลุมบอน เป็นแน่นอนเหมือนหนึ่งคำกูรำพัน
+เร่งเอาไปเสียวันนี้จะกรีทัพ ไปรบรับตีต้อนคิดผ่อนผัน
+จะขืนเอานางเอกไว้เสกกัน กูจะฟันมิให้เหลือเป็นเหยื่อกา ฯ
+๏ ป่างพระหน่อธิบดินทร์ปิ่นกษัตริย์ ให้อั้นอัดนิ่งฟังนึกกังขา
+แต่จนใจเพราะว่าไกเป็นครูบา จะพูดจาก็ไม่ได้ให้รัญจวน
+เหมือนน้ำท่วมริมฝีปากมันยากแท้ ไม่ถูกแผลเจ้าประคุณก็หุนหวน
+ต้องจำเป็นจำไปแต่ใคร่ครวญ ให้อักอ่วนอารมณ์อยู่นมนาน ฯ
+๏ บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยเจ้าคนเอก อย่าโหยกเหยกยืดยาวให้ร้าวฉาน
+กูจะได้ทำมหาวิชาการ พาอีกาลกิณีไปที่เรือ
+แล้วให้พวกบ่าวไพร่เอาไปส่ง อีบุษบงรีบไปข้างฝ่ายเหนือ
+ไปบ้านเมืองของเขาให้เถาเครือ เอาแต่เรือน้อยน้อยสักร้อยลำ
+เมื่อสำเร็จราชการให้ฐานถิ่น สมถวิลรับมาชุบอุปถัมภ์
+แต่เดี๋ยวนี้อยู่ไม่ได้ไปเหมือนคำ ที่กูร่ำพรรณนาว่ากับมึง
+ค่ำจงพานางเมียไปเสียหวา แล้วกลับมากับบ่าวเช้าให้ถึง
+เหมือนคำกูสั่งเสียกับเมียมึง จะโกรธขึ้งสักเท่าไรกูไม่ฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอิศเรศ ชำเลืองเนตรดูยุพินถวิลหวัง
+จะพลัดพรากจากนุชสุดกำลัง ยิ่งแค้นคั่งขัดใจไม่สบาย
+กลับเข้าห้องหมองจิตคิดวิตก ระกำอกดังจะแยกแตกสลาย
+อาจารย์เราเจ้ากรรมทำวุ่นวาย เห็นสุดหมายสารพัดอัดอารมณ์
+ตระกองนุชบุษบงอนงค์สมร ดั่งสิงขรใครรุมมาทุ่มถม
+กันแสงพลางทางสะท้อนถอนอารมณ์ ให้เตรียมตรมในอุรายิ่งอาดูร ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงทรงกันแสงแถลงถ้อย น้องบุญน้อยขอลาปิ่นบดินทร์สูร
+มิขอไปเห็นวงศ์พงศ์ประยูร ฉันจะทูลลาตายในคงคา
+เพราะมีกรรมจำพรากจากพระบาท ไหนจะอาจครองชีวังสืบสังขาร์
+แม้นพาน้องลงไปในเภตรา โปรดเข่นฆ่าเสียให้ตายวายชีวง
+น้องเป็นคนชั่วช้าอุลามก ท่านหยิบยกด่ากระจุยเป็นผุยผง
+แม้นอยู่ไปอายทหารชาญณรงค์ ยุพยงทูลฉลองยิ่งหมองมัว ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ให้แค้นบาทหลวงกล่าวราวกับหัว
+จะขาดจากเลือดเนื้อเหลือแต่ตัว แม้นมิกลัวบาปกรรมจะทำลอง
+ให้สาสมกับอารมณ์แกก่อเหตุ ให้อาเพศหมกมุ่นที่ขุ่นหมอง
+ทำเอาตามใจจิตไม่คิดตรอง ตั้งแต่ต้องแตกทัพมายับเยิน
+ก็หลายครั้งตั้งแต่จากลังกาเกาะ มีแต่เคราะห์พาให้ตกระหกระเหิน
+ตั้งแต่ตามถ้อยคำไม่จำเริญ มีแต่เยินยับไปแทบวายปราณ
+มาได้คู่สู่สมภิรมย์รส ก็ปรากฏปึกแผ่นเป็นแก่นสาร
+แกมิให้มีสุขทุกวันวาร ได้อยู่นานไม่ช้าถึงห้าปี
+ระทวยทอดกอดมิตรจิตสลด แสนกำสรดทั้งสองยิ่งหมองศรี
+จนจวนย่ำสุริยาใกล้ราตรี บาทหลวงตีฆ้องระฆังกังสดาล
+แล้วออกจากตึกใหญ่เรียกไพร่พร้อม มาซักซ้อมตามหมวดตรวจทหาร
+แล้วร้องสั่งมังคลาปรีชาชาญ เวลาการจวนจะไปเร่งไคลคลา
+เอาคนหญิงจัญไรลงไปเสีย เป็นขาดผัวขาดเมียกันหนาหวา
+รีบเอาไปชายทะเลลงเภตรา อย่าอยู่ช้าไปทีเดียวประเดี๋ยวนี้
+เอารถรัตน์จัดหาพาไปส่ง นางอนงค์เกเรมเหสี
+จะได้เกิดพิพัฒน์สวัสดี เหมือนเสียผีเสียสางปัดรางควาน
+๏ ฝ่ายพระหน่อบพิตรอดิศร เรียกสมรบุษบงยอดสงสาร
+มาขึ้นรถเทียมม้าอาชาชาญ ออกจากด่านแนวเขาเจ้าประจัน ฯ
+๏ บาทหลวงแกตบมืออือคราวนี้ กำจัดอีหญิงร้ายให้ผายผัน
+พ้นไปจากเขตแคว้นแดนอรัญ ตั้งแต่วันนี้ไปคงได้การ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลามาในรถ โศกกำสรดเสียพระทัยให้สงสาร
+พลางประโลมโฉมเฉลาเยาวมาลย์ นางกราบกรานอยู่กับบาทเพียงขาดใจ
+พระเล้าโลมโฉมเฉลาอย่าเร่าร้อน พี่ไม่จรจากมิตรพิสมัย
+แม่อย่าทรงกันแสงจงแข็งใจ เรารีบไปให้ถึงยังฝั่งชลา
+ไปอยู่ลำกำปั่นอย่าหวั่นหวาด แกไม่อาจดั้นด้นเที่ยวค้นหา
+เราไปอยู่เสียในเกาะถึงเสาะมา ที่จะหาพบเราเจ้าอย่าแคลง
+อันเกาะนี้ลี้ลับไปยับยั้ง ที่กำบังทะเลแคบไปแอบแฝง
+อย่าให้คนรู้เค้าเขาจะแคลง เราบอกแจ้งว่าจะให้ไปบุรินทร์
+แต่ตัวพี่จะกลับไปไม่อยู่ช้า จะหนีมาเหมือนหนึ่งจิตคิดถวิล
+รีบไปเถิดแก้วตาอย่าราคิน พลางเร่งสินธพมาถึงท่าลง
+แล้วเรียกพวกเรือน้อยที่คอยรับ ลงประทับรับไปดั่งใจประสงค์
+พระพาโฉมวรนุชบุษบง แล่นไปลงกำปั่นใหญ่ในกลางคืน
+ถึงท่านท้าวโกสัยก็ไม่รู้ สังเกตดูมรรคาเหลือฝ่าฝืน
+ที่ปากช่องเขาชันกันลูกปืน มาสักหมื่นสักพันไม่พรั่นพรึง
+ให้แล่นไปถึงอ่าวพอเช้าตรู่ ตรงเข้าอยู่เสียข้างในเอาใบขึง
+ทั้งร้อยลำตามกันไปมิได้อึง เข้าทอดถึงเชิงผาหน้าคีริน
+พระสั่งนุชบุษบงอนงค์สมร จงวายร้อนเถิดจะสมอารมณ์ถวิล
+สั่งพี่เลี้ยงกนิษฐายุพาพิน กว่าจะสิ้นสุริยนสนธยา
+จงระวังนุชนางสำอางโฉม ค่อยเล้าโลมมิ่งมิตรกนิษฐา
+เราจะต้องกลับหลังไปลังกา ไม่อยู่ช้าอย่าให้น้องเจ้าหมองมล
+จำจะรีบย้อนหลังไปฟังข่าว ที่เรื่องราวเป็นอย่างไรให้ฉงน
+ได้ประจักษ์หลักหลายอุบายคน ดูเหตุผลเสียให้สิ้นลิ้นอาจารย์
+พลางรีบลงเรือน้อยค่อยลอยล่อง มาในท้องสาคเรศประเทศสถาน
+มาถึงท่าทรงม้าควบทะยาน พวกทหารแห่ไปเขาเจ้าประจัน
+พระรีบเร่งอาชาม้าที่นั่ง ไม่หยุดยั้งรีบไปในไพรสัณฑ์
+มาพักเดียวถึงเขาเจ้าประจัน พอตะวันแสงส่องสักสองโมง ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งตั้งเสกพยนต์หญ้า แล้วสูบยาขึ้นสองชั้นควันโขมง
+ร่ายพระเวทคาถานัยน์ตาโพลง เอาเชือกโยงหุ่นหญ้าผ้าพยนต์
+แล้วโอมอ่านคาถาทั้งห้าบท เสกน้ำรดโปรยปรอยดั่งฝอยฝน
+บริกรรมทำเลขเสกด้วยมนต์ ร้อยแปดหนตามตำราพระอาจารย์
+ถึงสามครั้งตั้งแต่ทำไม่สำเร็จ นึกเอน็จอนาถใจหลายสถาน
+ตั้งแต่เช้าจนเย็นไม่เป็นการ แสนรำคาญเคืองใจไม่สบาย
+พอเห็นพระมังคลาสานุศิษย์ แกน้อยจิตแค้นใจมิใคร่หาย
+แล้วพูดเป็นแยบยลกลอุบาย กูดูกายผอมซูบผิดรูปทรง
+พาเอาเมียไปส่งลงกำปั่น ยังพัวพันโดยนิยมสมประสงค์
+เองด่วนกลับมาไยในไพรพง นางอนงค์จะเปล่าเศร้าอุรา
+แกควักค้อนงอนงดประชดศิษย์ ด้วยดวงจิตเป็นทางข้างอิจฉา
+จะหยิบผิดให้จงได้ในปัญญา พาโลด่าปรับโทษให้ทดแทน
+ถ้าอ้ายนี่หลบไปที่ไหนเล่า สองอ้ายเฒ่าคงจะไปให้กูแขวน
+พาลูกเขยดั้นด้นไปพ้นแดน เห็นแม่นมั่นเหมือนกูคิดไม่ผิดคำ
+ด้วยพลั้งไปนึกไม่ได้ถึงอ้ายแขก เมื่อแต่แรกพูดไปมากถลากถลำ
+ครั้นจะกลับฝ่าฝืนพูดคืนคำ อายกับน้ำใจตัวได้ชั่วเกิน
+ต้องคิดพูดเปรียบปรายกับอ้ายเขย ไปตามเลยที่วิตกระหกระเหิน
+คิดผันแปรแก้กลไปตามเกิน เหมือนว่าวเหินหาวค้างกลางอัมพร ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลาปรีชาฉลาด ฟังครูบาทหลวงยิ่งกว่าสิงขร
+มาทุ่มทับในอุราให้อาวรณ์ ราวกับนอนอยู่ที่เพลิงอันเริงแรง
+ทั้งถ้อยคำที่แกร่ำพิไรกล่าว มันรานร้าวไปเสียสิ้นเขากินแหนง
+จำจะถามดูบ้างฟังสำแดง เจ้าคุณแคลงเมียข้าว่าไม่ดี
+เข้ามาอยู่ในเขตประเทศถิ่น เป็นมลทินสารพัดจะบัดสี
+แล้วก็เป็นหญิงชั่วตัวอัปรีย์ เสียพิธีเสียเดชทั้งเวทมนตร์
+ก็ขับไล่ไปเสียสิ้นจากถิ่นที่ ประเดี๋ยวนี้ในจังหวัดพิพัฒน์ผล
+ค่อยปราดเ��รื่องเรืองพระเดชข้างเวทมนตร์ ผ้าพยนต์ผูกไว้คงได้การ
+หรือยังไม่ได้ทำให้สำเร็จ กลเม็ดมากมายหลายสถาน
+ข้าพเจ้ารีบไปมิให้นาน มาฟังการจะได้รับกองทัพไทย ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งอึ้งตะลึงคิด อ้ายนี้ผิดพูดจาไม่ปราศรัย
+ทำคารมข่มเหงไม่เกรงใจ มิด่าให้รู้สึกสำนึกตัว
+แม้นนานไปไหนกูจะว่ากล่าว มันจะก้าวเหยียบหลังกระทั่งหัว
+นิสัยศิษย์จะข่มเหงไม่เกรงกลัว จะไว้ชั่วลือชาในสามัญ
+แล้วจึ่งว่าฮ้าเฮ้ยอย่าเพ่ยก่อน พูดแคะค่อนสารพัดจะจัดสรร
+เองจะมาดูถูกคิดผูกพัน กูรู้ทันมึงดอกบอกจริงจริง
+อันตัวกูก็เป็นพระมึงจะว่า มิใช่ข้าพึ่งบุญในคุณหญิง
+จะมาพูดเกเรประเวประวิง ทำแอบอิงเยาะหยันจำนรรจา
+กูก็เป็นอาจารย์ช่วยการศึก มึงตรองตรึกยับยั้งบ้างสิหวา
+เองแค้นเคืองเรื่องอีเมียกับพ่อตา ดูสีหน้าก็รู้ทุกผู้คน
+อันตัวกูผู้ถือศาสนา เพราะเมตตาหยาบใจจะให้ผล
+กลับมาพูดหลอกล่อทรชน มึงเป็นคนทุจริตคิดไม่ดี
+จะสวดให้พระเป็นเจ้ามาเอาโทษ ให้สิ้นโคตรย่อยยับดั่งสับสี
+คงจะให้ผลมึงจนถึงดี เพราะมึงดีกว่ากูผู้อาจารย์
+พระเยซูผู้ทรงศาสนา จะลงมาฟังเอาช่วยเผาผลาญ
+อ้ายนี้ล้างศาสนาทำสาธารณ์ จงบันดาลให้มันตกนรกพลัน
+ไม่สัตย์ซื่อชื่อเสียงจงจดไว้ แล้วจงใช้ทูตที่เปรื่องเมืองสวรรค์
+มาจิกหัวคนประมาทฉกาจฉกรรจ์ ไปลงทัณฑกรรมไว้ให้มันกลัว
+ค่ำวันนี้กูจะสวดให้ท่านทราบ จะได้ปราบมึงเสียทั้งเมียผัว
+มึงอย่าพักทำวุ่นให้ขุ่นมัว จะดีชั่วค่ำวันนี้ดีละมึง
+แล้วอย่าร้องเรียกกูให้ชูช่วย จะเจ็บป่วยอย่างไรอย่าให้ถึง
+เองก็มีที่ถืออย่าอื้ออึง กลับไปพึ่งบุญเมียเสียเถิดเอ็ง
+แล้วออกจากศาลใหญ่เข้าในตึก อึกทึกปากโป้งพูดโฉงเฉง
+อ้ายนี่มันพาลจะตื่นทำครื้นเครง ต้องตามเพลงของมันกันสำนวน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ ให้แค้นขัดพระทัยมุ่นนึกหุนหวน
+จำจะคิดข้อคัดตัดสำนวน เวลาจวนพลบค่ำจะย่ำเย็น
+เข้าในห้องตรองเขียนหนังสือลับ แล้วก็พับไว้มิให้ผู้ใดเห็น
+พอพลบค่ำน้ำค้างลงเยือกเย็น เดือนก็เด่นดวงกระจ่างสว่างตา
+พระเผยแกลแลดูดารารัตน์ หวนประหวัดถึงมิตรกนิษฐา
+ไม่เห็นพักตร์พุ่มพวงดวงผกา ในอุราร้อนรุ่มดั่งสุมเพลิง
+ป่านนี้นุชบุษบงอนงค์สมร จะแ��นร้อนอุระเจ้าดั่งว่าวเหลิง
+เพราะครูเราเจ้ากรรมแกทำเชิง จนเปิดเปิงพลัดพรากไปจากกัน
+จะอยู่ไปไหนเลยจะมีสุข อันความทุกข์ถึงจะได้ไอศวรรย์
+เป็นมนุษย์เกิดมาในสามัญ จะหวงกันหนักหน่วงเป็นห่วงไย
+ก็เพราะมิตรชิดเชยที่เคยชื่น จะเริงรื่นก็เพราะรักหักไม่ไหว
+นี่แกล้งพรากจากเมียเสียน้ำใจ จะอยู่ไปเล่าก็เห็นไม่เป็นการ
+เขาย่อมว่าเหมือนกับราวหม้อข้าวแตก จะมาแบกตุ่มไหใส่ข้าวสาร
+เอาอะไรหุงต้มนั่งซมซาน ไม่เป็นการแล้วหนอเรามาเมามัว
+พอเที่ยงคืนก็จะไปเสียให้พ้น จะนั่งทนให้เอาพร้ามาผ่าหัว
+แทบจะตายหลายครั้งไม่ตั้งตัว อันดีชั่วตามกรรมได้ทำมา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระสังฆราชท่านบาทหลวง ลงนั่งง่วงถอนใจใหญ่อยู่ในฝา
+ให้ฉุนเคืองเรื่องพระมังคลา มันพูดจาทิ่มตำให้ช้ำใจ
+อายกับพวกขุนนางข้างฝรั่ง ให้แค้นคั่งดังใครเชือดให้เลือดไหล
+จำจะคิดเป็นอุบายให้ตายใจ พูดแก้ไขเสียให้พ้นคนนินทา
+แล้วจึ่งเรียกมังคลามาปราศรัย กินโต๊ะใหญ่ด้วยกันให้หรรษา
+กับขุนนางข้างฝรั่งพวกลังกา ทั้งเหล้ายาเป็ดไก่ยกใส่จาน
+อีกเนยนมขนมปังมาตั้งพร้อม ขึ้นนั่งล้อมมุลนายฝ่ายทหาร
+พระมังคลาลุกมามิทันนาน ทำอาการเหมือนแต่ก่อนค่อยผ่อนปรน
+มิให้จับกิริยาอัชฌาสัย เคยอย่างไรสารพัดไม่ขัดสน
+ความในจิตมิให้แหนงระแวงวน ก็นั่งทนไว้ในใจลุกไคลคลา ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นชื่นแช่มดูแจ่มใส เห็นจะไม่ห่วงผู้หญิงดอกจริงหนา
+แกจึ่งยกขวดใหญ่ใส่สุรา ให้มังคลากับขุนนางกินอย่างเคย
+แล้วกินเครื่องกับแกล้มแกมกับเหล้า พอมึนเมาพร้อมพรั่งแล้วนั่งเฉย
+บาทหลวงจึ่งปราศรัยภิปรายเปรย เหมือนอย่างเคยเลี้ยงทุกครั้งแต่หลังมา
+แล้วแกสั่งว่าพรุ่งนี้จะมีฤกษ์ กูจะเบิกทัพค่ายยกไปหวา
+เร่งกะเกณฑ์พลขันธ์ดั่งบัญชา ขุนเสนาทุกตำแหน่งเร่งแต่งพล
+อ้ายมังคลากำกับเป็นทัพหนุน จัดหมื่นขุนเตรียมให้ทั่วตัวพหล
+ใครขาดฆ่าเสียให้ตายให้วายชนม์ ตีให้จนถึงกระทั่งกรุงลังกา
+แกสั่งเสร็จมึนเมาลุกเข้าห้อง ลงนอนตรองฤกษ์ยามตามภาษา
+ข้างอังกฤษคิดจะทำตามตำรา ใช้ปัญญาโดยตำรับฉบับครู ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มังคลาราช เห็นครูบาทหลวงนอนดูอ่อนหู
+เอากระดาษที่ลิขิตปิดประตู มาที่อยู่จัดแจงแต่งสกนธ์
+เหน็บกร��บี่ฝักดำประจำมั่น ถือปืนสั้นเรียกบ่าวเหล่าพหล
+ที่ร่วมใจไคลคลาสี่ห้าคน แล้วรีบร้นเดินตรงมาลงเรือ
+ให้ชักใบใส่รอกออกกำปั่น สลาตันพัดส่งตรงไปเหนือ
+พอห้าทุ่มถึงเกาะจำเพาะเรือ เข้าข้างเหนือน้ำได้สบายบาน
+ค่อยลอยเรื่อยเฉื่อยฉ่ำถึงลำใหญ่ ตรงขึ้นไปปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+ฝ่ายพี่เลี้ยงโฉมเฉลาเยาวมาลย์ ต่างชื่นบานอิ่มเอมเกษมใจ ฯ
+๏ ป่างพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ โสมนัสปรีดาแล้วปราศรัย
+ถามถึงมิตรกนิษฐาสุมาลัย เสด็จไปห้องนางพลางประโลม ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ นางกราบบาททูลองค์พระทรงโฉม
+แม้นดาวเคลื่อนเดือนดับพยับโพยม พระทรงโฉมมิได้กลับไปนับวัน
+น้องก็ไม่ขออยู่จะสู้ม้วย ใครจะช่วยดับวิโยคที่โศกศัลย์
+พลางซบพักตร์ลงกับตักพระทรงธรรม์ นางร่ำกันแสงสะอื้นกลืนน้ำตา
+พระรับขวัญขวัญอ่อนสมรมิ่ง พี่ไม่ทิ้งดวงจิตกนิษฐา
+ประคองกอดยุพยงองค์พะงา ขึ้นบนบาหลีพลางทางสุนทร
+จันทร์กระจ่างกลางฟ้าเวหาหน ต้องสกนธ์กายาสุดาสมร
+ลมพระพายชายช่ออรชร หอมเกสรเสาวคนธ์สุมณฑา
+พลางแนบนุชบุษบงอนงค์นาฏ แสนสวาทจุมพิตกนิษฐา
+ถนอมแนบแอบขวัญกัลยา ร่วมไสยาเดือนหงายสบายใจ
+พายุหวนป่วนปั่นเป็นคลื่นคลั่ง กระทบฝั่งสิขรินแผ่นดินไหว
+ทั้งท้องธารละหานเหวเป็นเปลวไฟ เมรุไกรอ่อนเอนระเนนเอียง
+พิรุณโรยโปรยปรายเป็นสายสาด สุนีฟาดฉาดฉานประสานเสียง
+ฝูงมัจฉาปลาร้ายขึ้นว่ายเรียง เป็นคู่เคียงฟาดหางกลางสินธู
+เมขลาแบแก้วแววสว่าง อสูรขว้างขวานลั่นสนั่นหู
+วิชาธรนักสิทธ์ปิดประตู นอนไม่รู้สึกกายดั่งวายชนม์
+สองภิรมย์สมรักสมัครสมาน ดั่งได้ผ่านเมืองฟ้าเวหาหน
+จนเที่ยงคืนชื่นสำราญบานกมล ที่ห้องบนท้ายบาหลีทั้งปรีดิ์เปรม
+ค่อยเสื่อมสร่างบางเบาบรรเทาทุกข์ เกษมสุขสองราหน้าเป็นเหม
+ถนอมแนบเนื้อนิ่มยิ่งอิ่มเอม สองเกษมสุขสมภิรมยา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ค่อยสร่างทรวงซึมเซาเมานักหนา
+หวนรำลึกตรึกตรองมองตำรา จะยาตรากรีทัพไปรับรอง
+จนดึกดื่นคืนยังรุ่งมิได้หลับ ให้กระสับกระส่ายจิตคิดหม่นหมอง
+เกือบจะรุ่งฟ้าแดงไขแสงทอง สกุณร้องก้องโกกิลาบิน
+ไก่กระชั้นขันเอกวิเวกแว่ว เสียงเจื้อยแจ้วกลางป่าพนาสัณฑ์
+ฝูงวิหคนกกาถลาบิน ออกจากถิ่นรังเร่พเนจร
+แสงหิรัญเรืองรองขึ้นส่องฟ้า พระสุริยาแย้มเยี่ยมเหลี่ยมสิงขร
+พวกพหลพลิกฟื้นบ้างตื่นนอน ยกหาบคอนหุงข้าวบ้างเผาปลา ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงง่วงเหงาบนเก้าอี้ สกุณีเพรียกพร้องก้องเวหา
+พอหายเศร้าเบาบางสร่างอุรา เรียกมังคลาสานุศิษย์คิดรำพึง
+เห็นเงียบไปมิได้ขานนานนักหนา ลุกออกมาด่าโป้งเสียงโผงผึง
+นอนกระไรไม่รู้สึกนึกรำพึง มันเมาถึงขนาดจริงจึ่งนิ่งไป
+พลางลุกเดินมาดูประตูปิด เห็นลิขิตปิดประตูดูสงสัย
+ประหลาดจิตผิดแล้วหวาไปหาไฟ มาส่องใกล้อ่านดูจึ่งรู้ความ ฯ
+๏ หนังสือพระมังคลานราราช เป็นเชื้อชาติอังกฤษให้คิดขาม
+อาจารย์แช่งร่ำไรเป็นใจความ ก็ครั่นคร้ามกลัวจะตายวายพระชนม์
+อยู่ไม่ได้ใจคอให้ท้อแท้ ถึงจะแก้เล่าก็เห็นไม่เป็นผล
+ทั้งกลัวพระวิญญาณเหลือทานทน ต้องดั้นด้นไปแต่ตัวเพราะกลัวภัย
+อันลังกาธานินทร์เป็นถิ่นฐาน เชิญอาจารย์คิดความตามวิสัย
+ไม่จงรักหนักหน่วงเป็นห่วงใย ตามแต่ใจฝ่ายท้าวเจ้าประคุณ
+ทั้งเสนีมีถ้วนกระบวนรบ ผู้สมทบขาดเหลือคอยเกื้อหนุน
+ข้าพเจ้าถูกแช่งแห่งเจ้าคุณ อยู่จะวุ่นวายใจไม่สบาย
+เพราะคบหญิงไม่ดีจึ่งมิโทษ เสียประโยชน์ชั่วช้าพาฉิบหาย
+พาให้เสื่อมมนตราวิชาคลาย ต้องผันผายไปให้พ้นคนไม่ดี ฯ
+๏ พอจบเรื่องแกยิ่งเคืองโทโสพลุ่ง มาเกิดยุ่งเจ็บจิตดั่งพิษฝี
+น้อยหรือกูเมตตาทั้งปรานี ไม่พอที่มันจะทำให้ช้ำใจ
+แล้วลงจากตึกใหญ่พลางให้หา พวกเสนาจงเรียกท้าวโกสัย
+มาหากูเร็วพลันด้วยทันใด จงเร่งไปเดี๋ยวนี้มีกังวล
+ขุนนางรับบัญชาเรียกม้าใช้ รีบลงไปเล่าแถลงแห่งนุสนธิ์
+พวกม้าใช้รีบรัดไปบัดดล นำยุบลลงไปท่าชลาพลัน
+ทูลท่านท้าวโกสัยว่าให้หา พระสังฆราชาร้อนให้ผ่อนผัน
+รีบขึ้นไปยังเขาเจ้าประจัน จงเร็วพลันโดยบัญชาอย่าช้าที ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังพระสังฆราช ผู้สิทธิ์ขาดเร่งรัดตัดวิถี
+รีบขึ้นบกวกมาไม่ช้าที ขึ้นพาชีรีบไปดั่งใจจง
+ครั้นถึงเขาเจ้าประจันมิทันช้า ลงจากม้ารีบไปฟังดั่งประสงค์
+บาทหลวงเรียกขึ้นไปดั่งใจจง แกพาตรงขึ้นตึกเหมือนนึกปอง
+แล้วให้นั่งยังที่เก้าอี้ใหญ่ พลางปราศรัยโดยจิตสนิทสนอง
+ว่าลูกเขยเองไปไหนดั่งใจปอง หรือปรองดองพากันไปอยู่ในเรือ
+จงบอกกูไปแต���จริงอย่านิ่งเฉย การไม่เคยทำวลก็ล้นเหลือ
+หรือเองพาไปไว้ที่ในเรือ กูไม่เชื่อใครดอกบอกจริงจริง ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกเกรี้ยวกราดเต็มที่ดั่งผีสิง
+เราก็บอกเนื้อความไปตามจริง แกก็ยิ่งขู่ตะคอกว่าหลอกลวง
+เป็นจนจิตด้วยว่าศิษย์เป็นเขยขวัญ หาไม่จะดันเอากับปราชญ์ตาบาทหลวง
+บอกกันโดยสัตย์ธรรม์มันว่าลวง เราจะหวงกันไว้ทำไมมี
+แล้วจึ่งว่าข้าแต่อาจารย์เจ้า จะมาเฝ้าสงสัยอย่างใช้ผี
+จะซ่อนเหน็บเก็บไว้ทำไมมี ไม่พอที่จะพะวงคิดสงกา
+เมื่อเจ้าคุณให้ไปรับเป็นทัพหนุน ก็ไปวุ่นจัดทหารการอาสา
+คอยเสียงปืนครื้นครั่นดั่งสัญญา เตรียมเภตราคอยประจญรณรงค์
+บาทหลวงว่าถ้าเองไม่รู้เห็น สาบานเป็นหรือไม่อย่าใหลหลง
+เอาให้กูนับถือว่าซื่อตรง จะได้ปลงอารมณ์ไม่ซมซาน
+ท้าวโกสัยได้สดับรับว่าได้ แกจึ่งให้สบถทศฐาน
+แม้นมึงไม่รู้จริงอย่านิ่งนาน เร่งสาบานไปสิหวาว่าให้ดัง
+ถ้าแม้นมึงเป็นใจกับอ้ายเขย ให้หนีเลยลับไวเหมือนใจหวัง
+ให้ตามึงบอดมิดเหมือนติดตัง ทั้งไม้กังเขนขึงตรึงต้นคอ
+ให้องค์พระเยซูผู้เป็นเจ้า เอาไม้เท้ามาขยี้ตีหัวขอ
+ทั้งเชือกหนังมามัดรัดเอาคอ ให้ตกหม้อแกงตายวายชีวี
+จงว่าตามกูไปอย่าได้นิ่ง ให้เห็นจริงเหมือนกูว่าอีตาผี
+ท้าวโกสัยว่าพลันไปทันที ไปตามที่เรื่องราวแกกล่าวพลัน ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นจริงแจ้งไม่แคลงจิต สุจริตแท้จริงทุกสิ่งสรรพ์
+สบถได้เหมือนอย่างว่าสารพัน จริงของมันมั่นคงปลงอารมณ์
+แกจึ่งว่าฮ้าเฮ้ยท้าวโกสัย กูเจ็บใจควรหรือศิษย์สนิทสนม
+มันทำให้เคืองขัดตัดอารมณ์ ต้องเตรียมตรมใจกูผู้อาจารย์
+ถึงจะอยู่จะไปก็ไม่ห้าม มันลวนลามเกเรเดรฉาน
+เสียแรงกูผู้รักษาพยาบาล ไม่เป็นการจริงละเหวยลูกเขยมึง
+อันลังกาครานี้ทีจะได้ อ้ายพวกไทยอ่อนหูกูรู้ถึง
+เหมือนลูกไก่อยู่ในมือไม่ดื้อดึง การก็พึ่งจะสำเร็จได้เจ็ดวัน
+มันกลัวจะต้องรบหลบไปเสีย พาเอาเมียไปเสียก่อนคิดผ่อนผัน
+กูก็ไม่งอนง้อคิดรอมัน เองช่วยกันตีได้เป็นไรมี
+กูจะให้ครองกรุงให้ฟุ้งเฟื่อง เป็นเจ้าเมืองมอบสมบัติกษัตริย์ศรี
+จงเร่งกลับไปเภตราอย่าช้าที พอราตรีกูจะรบจุดคบเพลิง
+คอยฟังเสียงปืนใหญ่ไล่พหล จงจัดพลเพิ่มเจือให้เหลือเหลิง
+ข้��งด้านน้ำเองเข้าแหกให้แตกเปิง ดูชั้นเชิงพอเป็นทีตีเข้าไป
+ข้างฝ่ายกูก็จะกรูกันขึ้นบก อย่าวิตกเลยออเจ้าท้าวโกสัย
+เอากำปั่นพันลำตีร่ำไป ทั้งปืนใหญ่ปืนน้อยคอยระดม
+ขึ้นบกได้ไฟจุดอย่าหยุดยั้ง ตีประดังยกกันรุมเข้าทุ่มถม
+มันคงได้ลังกาอย่าปรารมภ์ จะได้ชมบุญมึงให้ถึงลือ ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกองอาจการทัพน่านับถือ
+เหตุไฉนมังคลาระอามือ ไม่นับถือครูบาดูน่าชัง
+แต่นิ่งไว้ในจิตเพราะคิดเชื่อ ลาไปเรือรีบไปเหมือนใจหวัง
+จัดเรือรบพันร้อยลอยประดัง จะคอยฟังเสียงปืนยืนประดา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชชาติอังกฤษ เห็นสมคิดสารพันก็หรรษา
+พอสุริยงลงลับบรรพตา เรียกเสนานายหมวดให้ตรวจพล
+พร้อมสะพรั่งตั้งตามพิชัยยุทธ์ กระบวนครุฑเร่งรัดจัดพหล
+เป็นปีกขวาปีกซ้ายระบายพล เป็นทัพปล้นทัพหนุนพร้อมมุลนาย
+ครั้นฤกษ์ดีคลี่คลายขยายทัพ ออกคั่งคับเร่งกันให้ผันผาย
+พวกฝรั่งทั้งมหาเสนานาย ก็ผันผายจากเขาเจ้าประจัน
+บาทหลวงขึ้นรถระย้าฝากระจก เป็นทัพบกนำพหลพลขันธ์
+เหน็บกระบี่ทีท่าสง่าครัน ถือปืนสั้นหกกระสุนหนุนกระบวน
+สารถีตีม้าอาชาชาติ เผ่นผงาดวิ่งกลมดั่งลมหวน
+เดินในดงวงอ้อมพร้อมกระบวน ทั้งพลทวนเกาทัณฑ์เป็นหลั่นไป
+ปืนนกสับคาบศิลาระดาดาด ดูเกลื่อนกลาดเร่งกันเสียงหวั่นไหว
+ทั้งปืนล้อลากเรียงเคียงกันไป พวกคบไฟสำหรับเข้าเผาบุรินทร์
+บาทหลวงแสนแค้นจิตคิดระทด มันคิดคดทำได้ดั่งใจถวิล
+แม้นสมหวังได้ลังกาในธานินทร์ เป็นที่ถิ่นสุขเกษมเปรมอุรา
+ถึงมันจะมาบระจบไม่คบไว้ ก็เห็นใจจริงจังสิ้นกังขา
+อ้ายนี่ถูกถ้อยคำอย่างตำรา เขาว่าปลาแรงเพราะหางอย่างทำนอง
+เป็นเหตุผลด้วยอีเมียจึ่งเสียท่า มันชักพาหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง
+แล้วหวนห้ามความหลังตั้งแต่ตรอง มาในท้องแถวทางกลางอรัญ
+ให้เร่งรถรีบมาเวลาค่ำ จวนจะย่ำยามชัยพอไก่ขัน
+ถึงลำเนาเขาเขินเนินอรัญ หยุดพร้อมกันแต่บรรดาเสนานาย ฯ
+๏ บาทหลวงนั่งตั้งสง่าบนหน้ารถ มาพร้อมหมดยืนคำนับรับกฎหมาย
+จะคอยฟังสั่งงานการอุบาย ทั้งไพร่นายข้างฝรั่งอย่างแต่เดิม ฯ
+๏ ฝ่ายตัวท่านสังฆราชพระบาทหลวง พร้อมกระทรวงสมนึกให้ฮึกเหิม
+จึงว่าเฮ้ยคนงานทหารเดิม คิดเพิ่มเติมกองแซงแต่งกระบวน
+เอา��ฟจุดป่าไม้ไพรระหง แล้วก็ตรงวิ่งกลมดั่งลมหวน
+เร่งประจุปืนหินดินชนวน ให้พร้อมถ้วนปืนหลักยักกะตรา
+พอจุดเพลิงเริงแรงแสงสว่าง ออกจากทางยิงพื้นแต่ปืนผา
+ตรงเข้าไปเมืองด่านชานชลา เอาโยธาเรียงล้อมป้อมกำแพง
+อย่าให้มันรู้ตัวทั่วจังหวัด เอาคบมัดให้สว่างกระจ่างแสง
+โยนหม้อดินเข้าไปในกำแพง ทหารแซงพร้อมกันฟันประตู
+ทั้งปืนใหญ่เร่งลากจุกปากช่อง ไปคอยมองทุกกระบอกกรอกดินหู
+ทั้งสกัดตัดทางหว่างประตู จัดเอาผู้กล้าหาญการณรงค์
+ครั้นสั่งเสร็จรีบทัพขับพหล กระบวนพลลัดในไพรระหง
+ถึงทางแยกมรรคาปากป่าดง เป็นชายพงออกทุ่งหลังกรุงไกร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายทัพหน้าพวกวาโหม วาหุโลมคอยอยู่ทางหว่างไศล
+เข้าซุ่มซ่อนนอนนั่งระวังภัย ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งบ้างนั่งยาม
+เห็นทัพบกยกมาเวลาดึก เสียงครื้นครึกผู้คนออกล้นหลาม
+ให้แอบแฝงหลีกไปไม่ไอจาม จะฟังความซุ่มรายทั้งไพร่พล
+แล้วสั่งให้ขุนนางใส่หางปีก จงบินหลีกรีบไปในสิงหล
+นำเอาข่าวไปแถลงแจ้งยุบล เตรียมพหลรับรองไว้ป้องกัน
+แต่ทัพเรานี้จะเข้าคอยตัดหลัง จะรอรั้งอยู่ในป่าพนาสัณฑ์
+แล้วจึงค่อยรุกรบประจบกัน รับให้ทันเร็วราอย่าช้าที
+ครั้นสั่งเสร็จขุนนางสอดหางปีก ก็บินหลีกรีบไปในวิถี
+ทั้งสองนายรีบมาไม่ช้าที เข้าบุรีเมืองด่านชานนคร
+รีบไปเฝ้าเจ้าบุรินทร์ปิ่นกษัตริย์ ตามรหัสเหตุทหารชาญสมร
+คอยรับสั่งฟังกระแสให้แน่นอน พระภูธรจะโองการสถานใด ฯ
+๏ ป่างพระองค์ทรงภพจบจังหวัด โองการตรัสสนทนาแล้วปราศรัย
+ว่าเร่งรีบการร้อนอย่านอนใจ พระสั่งให้จัดแจงแต่งกระบวน
+แต่บรรดาเตรียมไว้เร่งให้ยก ไปทางบกตามระบอบคิดสอบสวน
+จงเร่งไปเร็วหนาเวลาจวน จัดกระบวนบอกให้ทั่วตัวขุนนาง
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร พร้อมอำมาตย์นับร้อยไปคอยขวาง
+อ้อมสกัดตัดประชิดคอยปิดทาง ที่ย่านกลางของนัดดาสุดสาคร
+ทางข้างฝ่ายชายทะเลสินสมุทร กับราชบุตรพลผลึกเคยฝึกสอน
+ก็รีบยกโยธาพลากร จากนครเมืองด่านชานชลา
+ไปพร้อมพรั่งตั้งกระบวนพยุหบาตร แล้วประกาศไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ให้ตั้งค่ายแลกลาดดาษดา เอาปืนผาจุกช่องกองละพัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชชาติอังกฤษ แกตามติดต้อนพหลพลขันธ์
+ทั้งทัพหน้าทัพหลังประดังกัน ไม่สำคัญว่าทัพคอยรับรอง
+เร่งพหลพลรบเอาคบจุด แกว่งอาวุธวิ่งถลันผันผยอง
+สารวัตรนายหมวดตรวจทุกกอง ออกจากช่องปากดงตรงออกไป
+พอถึงทัพหัสไชยไฟสว่าง ไหม้ยูงยางแดงป่าพฤกษาไสว
+ให้ยิงปืนเป็นสัญญาก้องป่าไพร พลไพร่ถึงกันฟันประดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมรมจักรนัคเรศ รักษาเขตปากทางอยู่ข้างขวา
+ให้ทหารขานโห่เป็นโกลา เร่งพระยากัณฐัศว์อัสดร
+เข้ารบรับทัพฝรั่งประดังเสียง ทหารเคียงคั่งคับสลับสลอน
+ถือแหลนหลาวง้าวโล่แลโตมร พร้อมนิกรเกียกกายให้รายพล ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชตาบาทหลวง ครั้นตีล่วงเลยทางมากลางหน
+ไม่ยับยั้งรั้งราพลาพล หมายจะปล้นให้กระทั่งถึงลังกา
+ระดมปืนครื้นครั่นสนั่นเสียง ก้องสำเนียงควันกลุ้มคลุ้มเวหา
+น้ำมันไฟไล่สาดดาษดา ถูกโยธาทัพไทยบ้างไหม้พอง
+ทั้งปวดเจ็บเหน็บชาถึงสาหัส ยิ่งเป่าปัดแตกซ้ำเป็นน้ำหนอง
+ศรีสุวรรณนั้นชำนาญการกระบอง คอยปัดป้องไฟน้ำมันพอกันองค์
+ให้ถอยทัพกลับหลังเข้ายังด่าน แสนรำคาญที่ในจิตพิศวง
+ทั้งไพร่พลบางเบาบรรเทาลง จะทำสงครามไปก็ใช่ที
+กลับเข้าด่านชานชลาขึ้นหน้าป้อม ทหารพร้อมเสนาบดีศรี
+พระให้หาครูพลันมาทันที แล้วจึงมีสิงหนาทประภาษพลัน
+ว่าดูราข้าแต่อาจารย์เฒ่า แถลงเล่าความจริงทุกสิ่งสรรพ์
+มันเอาไฟกรดสาดฉกาจฉกรรจ์ เป็นน้ำมันไหม้กายเพียงวายปราณ
+ขอท่านครูชูช่วยคนป่วยเจ็บ ที่เป็นเหน็บร้อนเริงถูกเพลิงผลาญ
+ช่วยแก้ไขพอให้พ้นทนทรมาน ช่วยคิดการเป่าปัดกำจัดภัย ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าผู้ชำนาญในการเวท แกรู้เหตุโดยวิธีคัมภีร์ไสย
+อันฝรั่งตั้งสาดน้ำมันไฟ จะแก้ไขด้วยมนต์ให้ฝนมี
+จึงกราบทูลเจ้าพิภพจบจังหวัด ขอเป่าปัดที่กำบังตั้งบายศรี
+จะตั้งสรวงสารพัดทำบัดพลี ให้ฝนมีมาในดึกเหมือนนึกปอง
+พระทรงฟังสั่งว่าถ้าเช่นนั้น จงผ่อนผันจัดแจงเร่งแต่งของ
+อย่าให้ทันรุ่งแจ้งไขแสงทอง จงตรึกตรองเสียให้เสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราพฤฒาเฒ่า จึงก้มเกล้ารีบรัดมาจัดศาล
+เอาผ้าขาววงลาดดาดเพดาน ห้อยเป็นม่านตั้งพิธีพลีกรรม์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพวกทมิฬกินปักษา เข้าแอบป่าพุ่มไม้ในไพรสัณฑ์
+เห็นทัพบกยกไปเป็นหลายพัน แล้วกลับหันถาโถมเข้าโจมตี
+กำลังไฟไหม้ป่าพวกวาโหม โจนกระโจมลุยไล่ในวิ���ี
+ฝรั่งตื่นครื้นวิ่งเป็นสิงคลี ทมิฬตีแตกตายลงหลายกอง
+ไม่รู้กลวนวิ่งทิ้งอาวุธ อุตลุดสับสนปล้นเอาของ
+ชิงอาวุธน้อยใหญ่ไว้เป็นกอง ฝรั่งต้องปืนตายลงหลายพัน
+พวกวาโหมโจมตีไม่หยุดยั้ง จนกระทั่งทัพใหญ่พอไก่ขัน
+จนเวลายามสามตามประจัญ ไล่กระชั้นถึงทางหว่างคีริน
+บาทหลวงเห็นทัพหลังมาคั่งคับ บ้างแตกยับมาในป่าพนาสัณฑ์
+ให้ตั้งทัพรับรองกองทมิฬ เอาลูกดินยัดพลุประจุปืน
+น้ำมันไฟไล่สาดเสียงฉาดฉับ เป็นเพลิงวับไหม้มาไม่ฝ่าฝืน
+ถูกพหลพลทมิฬทั้งดินปืน เสียงครั่นครื้นโกลาทั้งป่าดง
+น้ำมันไฟไหม้ปีกบ้างหลีกกลับ แล้วถอยทัพเข้าในไพรระหง
+ถอดปีกหางขว้างไปเสียในดง เข้าแอบพงลัดแลงเที่ยวแฝงกาย ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเภตราที่หน้าด่าน พวกทหารพร้อมพรั่งคนทั้งหลาย
+ได้ยินเสียงปืนใหญ่ทั้งไพร่นาย เหมือนนัดหมายเร่งพหลพลเภตรา
+ท้าวโกสัยสุริย์วงศ์ทรงพระแสง ออกกวัดแกว่งต้อนพหลพลอาสา
+ให้เข้าตีเมืองด่านชานชลา ทั้งกองหน้ากองหนุนหมุนเข้าไป
+ปืนระดมสมทบเข้ารบพุ่ง เกือบจะรุ่งรางรางสว่างไสว
+ป่างพระจอมสินสมุทรวุฒิไกร ออกจากค่ายทรงสิงโตให้โห่ดัง
+วายุพัฒน์ราชบุตรทรงสินธพ ไล่ตลบกำกับเป็นทัพหลัง
+อ้ายยักษ์หมีถือกระบองมองระวัง เดินข้างหลังมิ่งม้าอาชาชาญ
+ใส่เสื้อแดงแต่งตัวหัวเหมือนเงาะ แล้วใส่เกราะหนังเย็บเอวเหน็บขวาน
+คาดปั้นเหน่งเรือนมณีทองสีลาน ใส่สังวาลลูกปัดจัดประจง
+มันรักงามกรุ่มกริ่มเดินยิ้มย่อง ใส่ข้าวของชื่นชมสมประสงค์
+สะพายย่ามใส่เสบียงเคียงม้าทรง จัตุรงค์โห่เร้าจะเอาชัย
+ถึงชายหาดดาษดาโยธาทัพ ออกคั่งคับธงทิวปลิวไสว
+ให้ตั้งที่นาคนามตามกันไป โดยพิชัยสงครามตามตำรา ฯ
+๏ ฝ่ายทรงฤทธิ์อิศโรท้าวโกสัย จวนอุทัยจะสร่างกลางเวหา
+สั่งให้ยิงปืนหลักยักกะตรา พร้อมเภตราตรงเข้าอ่าวบุรินทร์
+ระดมปืนครื้นครั่นควันโขมง เสียงผางโผงก้องท่าชลาสินธุ์
+โจนขึ้นม้ายกพหลพลทมิฬ พร้อมกันสิ้นแต่บรรดามาในเรือ
+อเนกแน่นแสนยาล้วนกล้าหาญ บ้างถือขวานตามพวกหมวกหนังสือ
+เป็นทัพหน้ากล้ายกทั้งบกเรือ ราวกับเสือโลดเต้นเผ่นทะยาน
+กระบวนหลังคั่งคับคนนับแสน อเนกแน่นถือสาตราล้วนกล้าหาญ
+ยกเข้าตีพร้อมกันมิทันนาน ประจัญบานรบรับกองท��พไทย
+ยิงสนั่นครั่นครื้นล้วนปืนตับ เสียงฉาดฉับก้องกังวานสะท้านไหว
+เป็นควันคลุ้มกลุ้มแดงล้วนแสงไฟ ข้างทัพไทยยิงประดังเสียงตังตึง
+ถูกพหลพลไพร่บ้างตายกลาด เอาดินสาดควันโขมงเสียงโผงผึง
+ปล่อยปืนใหญ่ไฟฟูมเสียงตูมตึง อึงคะนึงจนสว่างกระจ่างตา
+บ้างล้มตายก่ายกองทั้งสองข้าง พวกขุนนางเร่งร้นพลอาสา
+อาวุธสั้นฟันฟาดถึงสาตรา พิฆาตฆ่ากันตายลงหลายพัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายจักราพฤฒาเฒ่า แกเร่งเข้าพิธีขมีขมัน
+ทางกสิณอภิญญาณชำนาญครัน เสียงฟ้าลั่นครืนครืนพื้นอำพน
+มหาเมฆตั้งมาบนอากาศ สุนีบาตเปรี้ยงเปรี้ยงเป็นเสียงฝน
+วลาหกตกปรายเป็นสายชล นภาดลมืดมัวทั่วนภางค์
+ปัจจุสมัยไก่แก้วจะแจ้วเจื้อย เรไรเรื่อยท้องทุ่งพอรุ่งสาง
+พิรุณโรยโปรยชื้นพื้นนภางค์ ทั้งน้ำค้างหยดย้อยลงพรอยพราย
+พวกที่ต้องไฟกรดหมดทั้งนั้น อันผิวพรรณแสบร้อนก็ผ่อนหาย
+ที่ถูกมากเหลือทนกระวนกระวาย ออกตากสายฝนเบาบรรเทาลง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนคเรศเกศกษัตริย์ โองการตรัสชื่นชมสมประสงค์
+จะคิดการกำราบปราบณรงค์ เสด็จตรงไปพิธีพลีกรรม
+แล้วจึงตรัสว่าท่านอาจารย์เฒ่า จงโปรดเราช่วยชุบอุปถัมภ์
+ปราบศัตรูหมู่ร้ายรายประจำ ท่านจงทำตามกิจวิทยา ฯ
+๏ ฝ่ายครูเฒ่าเจ้าตำราว่าช้าก่อน จะผันผ่อนดูแผนให้แน่นหนา
+เขาก็เป็นคนดีมีวิชา ข้างฝ่ายฝาหรั่งกลัวทั่วทุกคน
+ขอตรองตรึกดูตำราวิชาก่อน คิดผันผ่อนที่ในเรื่องเมืองสิงหล
+ดูชะตาในประเทศเขตมณฑล ถ้าแม้นพ้นเคราะห์ดีคงมีชัย
+แล้วครูเฒ่าเอาตำราออกมาคลี่ ในคัมภีร์ยัญเวทข้างเพทไสย
+พิเคราะห์ดูรู้แท้แน่แก่ใจ จะชิงชัยก็ไม่สมอารมณ์ปอง
+เพราะราหูเล็งลัคน์ชักให้ถอย กำลังน้อยฝ่ายเรามักเศร้าหมอง
+ต่อเทวดายกไปดั่งใจปอง อีกสักสองเดือนครึ่งจึ่งจะดี
+แล้วกราบทูลมูลความไปตามเรื่อง ชะตาเมืองเศร้าหมองไม่ผ่องศรี
+อย่าเพ่อยกโยธาออกราวี จะเสียทีเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+จงรอรั้งอย่างทูลมูลเหตุ ขออ่านเวทวิทยาเหมือนว่าขาน
+ให้ฝนตกท่วมนองดั่งท้องธาร จะบันดาลให้เป็นลมระดมมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโลกเฉลิมภพ ขจรจบนครินทร์ปิ่นมหา
+ได้ทรงฟังครูพักตร์จักรา พระปรีดาตรัสตอบว่าขอบคุณ
+ตามแต่ท่านจะประกอบให้ชอบจิต ไปโดยกิจขาดเหลือได้เกี้อห��ุน
+ท่านจงเอาธุระเดชะบุญ จะได้อุ่นอกอาณาประชากร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายโยธาพวกวาโหม ไปคอยโจมตัดหลังหว่างสิงขร
+ถูกไฟกรดแล้วพหลพลนิกร ไปซอกซ่อนชายเขาลำเนาเนิน
+ต้องน้ำฝนโปรยปรายก็หายพิษ ยิ่งแค้นจิตขึ้นลำเนาภูเขาเขิน
+เก็บก้อนหินศิลาที่หน้าเนิน ตามแผ่นเผินเอามาไว้ได้ทุกคน
+แล้วก็ทำปีกหางขึ้นอย่างเก่า ครั้นรุ่งเช้าแฝงไม้ในไพรสณฑ์
+จึ่งจัดแจงแต่งตัวทั่วทุกคน ทั่งไพร่พลพร้อมทั่วตัวขุนนาง
+ถือก้อนหินศิลาที่หาไว้ พลางสอดใส่สารพัดจัดปีกหาง
+แล้วปีนขึ้นยังพื้นนภาพลาง เอาหินขว้างไปในกองแล้วร้องพลัน
+ว่าฮ้าเฮ้ยพวกฝรั่งอย่านั่งนิ่ง ลุกขึ้นชิงชัยรับเป็นทัพขัน
+เองก็มีไฟกรดหมดด้วยกัน แต่กูนั้นมีแต่หินก้อนศิลา
+แล้วโยนลงพร้อมกันสักพันก้อน ถูกนิกรไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+พลฝรั่งตายกลาดดาษดา ที่แขนขาหักบ้างยังไม่ตาย ฯ
+๏ บาทหลวงงกตกประหม่าให้ล่าทัพ จะย้อนกลับไปไม่ได้ดั่งใจหมาย
+ให้รีบเร่งพวกพหลพลนิกาย ไปหาดทรายเต็มกลัวหนังหัวพอง
+ไม่ออกจากรถฝรั่งนั่งคุดคู้ เงี่ยแต่หูฟังพหลให้หม่นหมอง
+ให้หวาดไหวไปทั้งตัวหนังหัวพอง พลางก็ร้องเร่งทัพให้ขับพล
+เกือบจะถึงธารท่าเภตราจอด ให้คนสอดลงไปดูหมู่พหล
+ฟังเสียงปืนครื้นเครงวังเวงวน แกให้คนตัดทางแยกห่างไป
+อย่าเพ่อเข้าไปประจบสมทบทัพ ฟังกิตติศัพท์เรื่องราวท้าวโกสัย
+ให้เร่งทัพขับพหลสกลไกร รีบลงไปกำปั่นมิทันนาน
+วิ่งเข้าไปท้ายบาหลีเห็นลี้ลับ จิตยังวับหวามหวาดไม่อาจหาญ
+กลัวอ้ายพวกโยนหินทมิฬมาร จะล้างผลาญชีวิตให้คิดเกรง
+มันมีปีกบินได้ในอากาศ จึ่งสามารถมารุมกันคุมเหง
+แต่เดินดินมาสักหมื่นให้ครื้นเครง ที่จะเกรงกลัวณรงค์อย่าสงกา
+แต่ครั้งนี้สารพัดจะขัดข้อง ทั้งพวกพ้องคนชิดทั้งศิษย์หา
+มาแข็งขัดเคืองจิตผิดตำรา อ้ายมังคลาเล่าก็หนีเพราะอีเมีย
+แม้นกูได้ลังกาจะผ่าอก เอาใส่ครกสับคั่วเช่นตั้วเหีย
+ถึงอ้ายผัวจะมาง้อขออีเมีย จะเมินเสียไม่ขอแลทำแชเชือน
+แต่ตัวมันเพราะเป็นศิษย์สนิทสนอง หาไม่จะต้องทารกรรมทำให้เหมือน
+มันมาพูดตอแหลทำแชเชือน เที่ยวบิดเบือนทิ้งกูผู้อาจารย์
+แล้วหวนฮึกนึกมานะพระคงช่วย อย่าให้ม้วยชีวังสิ้นสังขาร
+เราก็ซื่อถือศีลพระวิญญาณ ที่ในการศาสนาคงถาวร
+แล้วจึ่งสวดคาถาข้างฝาหรั่ง ตั้งแต่ครั้งพระเยซูเป็นผู้สอน
+ขอให้สมปรารถนาดั่งอาวรณ์ การนครสิงหลอย่าพ้นมือ
+จะได้ตั้งศาสนาให้ผาสุก บรรเทาทุกข์เหมือนแต่ครั้งฝรั่งถือ
+ทั้งไพร่บ้านพลเมืองได้เลื่องลือ จะไว้ชื่อเสียงเราเข้าในวงศ์
+แกตรองตรึกนึกไปใจละห้อย จนบ่ายคล้อยลับไม้ไพรระหง
+แล้วเรียกคนมีชื่อที่ซื่อตรง เองเอาธงโบกแม่ทัพให้กลับมา ฯ
+๏ ฝ่ายคนใช้รีบไปยังกองทัพ นั่งคำนับบอกไปว่าให้หา
+พระสังฆราชแม่ทัพเธอกลับมา อยู่เภตราลำใหญ่รีบไปพลัน
+ท้าวโกสัยไต่ถามเป็นความลับ ทำไมกลับมาก่อนคิดผ่อนผัน
+จงให้เลิกพลไกรไปด้วยกัน หรือจะมั่นอยู่อย่างไรไปแต่เรา
+คนที่มาว่าไปแต่ตัวท่าน จะตั้งมั่นยับยั้งคอยฟังเขา
+แต่ตัวท่านสั่งให้ไปกับเรา อย่าเพ่อเอากองทัพถอยกลับไป
+สั่งให้ตรวจตรากันมั่นอยู่นี่ ต่อพรุ่งนี้จึ่งมาที่อาศัย
+พวกที่อยู่ยับยั้งระวังภัย เราจะไปฟังท่านผู้บัญชา
+ครั้นสั่งเสร็จรีบมาหาบาทหลวง เห็นนั่งง่วงผินหลังเข้าข้างฝา
+จึงเข้าไปไต่ถามตามสงกา เจ้าคุณมาราชการสถานใด ฯ
+๏ บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยออศิษย์หา กูรบราพวกพหลทนไม่ไหว
+เอาน้ำมันกรดสาดฟาดเข้าไป พวกทัพไทยแตกย่นไม่ทนทาน
+พากันแตกกลับไปเข้าในด่าน ฝ่ายทหารพวกเราตามเผาผลาญ
+พอฝนตกหนาวล้นเหลือทนทาน จะหักหาญเข้าไปก็ใช่ที
+จึงถอยทัพกลับมาตั้งอยู่ตีนเขา ครั้นรุ่งเช้ามืดมัวทั่ววิถี
+ยังมีพวกโจรป่ามาราวี แต่มันมีปีกหางมาทางบน
+เอาก้อนหินศิลาลงมาขว้าง โดยนภางค์เมฆาเวหาหน
+ถูกทหารล้มตายถึงวายชนม์ ไม่รู้กลตายกลาดดาษดา
+จะย้อนทัพกลับหลังมันตั้งมั่น อยู่เขตคันกักทางไว้ข้างขวา
+เหลือกำลังพวกพหลพลโยธา เพราะมันมาบนอากาศประหลาดใจ
+ต้องล่าทัพกลับมาเภตราก่อน คิดผันผ่อนดูแลได้แก้ไข
+เองจะช่วยคิดอ่านสถานใด จงว่าไปให้กระจ่างในทางความ ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกตั้งคาดคั้นขู่กระทู้ถาม
+เป็นจนใจไม่รู้แห่งจะแจ้งความ แกซักถามว่ากระไรจึงให้การ
+ท้าวโกสัยไหวปัญญาปรีชาฉลาด ดูสังฆราชวุ่นวายหลายสถาน
+จำจะแก้แผลคันในสันดาน ฟังอาการกิริยาแล้วว่าวอน
+ว่าข้าแต่ท่านครูผู้แม่ทัพ จะบังคับก็จะฟังท่านสั่งสอน
+ไม่หลบลี้หนีแชท่าแง่งอน คงผันผ่อนต��มท่านผู้บัญชา ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มใจค่อยวายทุกข์ เขาขยุกเข้าที่คันก็หรรษา
+แกตบมือดีหนออ้ายพ่อตา มีปัญญาดีจริงยิ่งบุคคล
+เออเช่นนี้จึ่งจะว่าพระยาเอก ควรจะเสกให้เป็นเจ้าชาวสิงหล
+มึงอย่าได้นึกแหนงระแวงวน คงได้ผลได้ประโยชน์จะโปรดมึง
+เอาให้ได้ชั้นฟ้าสุธาทิพย์ ที่ลอยลิบอย่าพะวงส่งให้ถึง
+ขอแต่เพียงสัตย์ซื่ออย่าดื้อดึง กูกับมึงร่วมจิตชีวิตเดียว
+ท้าวโกสัยคำนับรับธุระ แกร้องฮะมึงก็ปราชญ์ฉลาดเฉลียว
+เออเช่นนี้ดีครันขยันเจียว ไม่บิดเบี้ยวถือมั่นเหมือนสัญญา
+นี่แน่เฮ้ยแยบคายอุบายนี้ เห็นคงที่จริงแท้แน่แล้วหวา
+กูจะคิดบำรุงจะหุงยา ให้นิทราหลับใหลคงได้การ
+เข้าเหนือลมระดมเป่าเข้าให้พร้อม แล้วจึ่งอ้อมใช้พหลพลทหาร
+เข้าตัดตีหลังค่ายคงได้การ อย่านิ่งนานมาไปปรุงคิดหุงยา
+แกจัดเครื่องเบื่อเมาทำเตาเสร็จ กลเม็ดหลายหลากมากนักหนา
+แล้วสุมให้เป็นเถ้าเคล้าสุรา ตามตำราใส่กล้องเป่าลองดู
+คนในลำกำปั่นถูกควันง่วง เข้าจับดวงจิตออกกระบอกหู
+ให้หาวนอนอ่อนเหมือนว่าตำราครู ลงง่วงอยู่กับถิ่นสิ้นกำลัง
+จะแก้ได้ก็แต่หวานน้ำตาลสด เอากลิ่นรสหยอดเข้าไปเหมือนใจหวัง
+นั่นแหละจึ่งจะหายคลายประทัง แกจึ่งสั่งให้แก้พวกแน่ไป
+ฝรั่งเอาน้ำตาลที่หวานจัด เอาน้ำหยัดหยดลงไม่สงสัย
+พวกที่เมาถูกน้ำตาลหวานเข้าไป ก็หายในประเดี๋ยวนั้นดั่งบัญชา ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นยินดีเป็นที่ยิ่ง คงสมสิ่งมุ่งมาดปรารถนา
+จึ่งว่าในเกาะประเทศเขตลังกา อยู่ในฝ่ามือแล้วไม่แคล้วเลย
+แต่ป่างก่อนช่างกระไรมิได้คิด ช่างมืดมิดบังเงาแม่เจ้าเอ๋ย
+เอออ้ายท้าวโกสัยกระไรเลย บุญเอ็งเคยได้บำรุงซึ่งกรุงไกร
+เผอิญกูตรึกตรองเห็นช่องแล้ว สว่างแผ้วราวกับเขียนวิเชียรใส
+ที่ทุกข์ร้อนก่อนเก่าบรรเทาใจ เองเร่งไปตรวจดูหมู่นิกร
+ทหารรบเรือแพจงแก้ไข ให้พร้อมไว้ตามหมู่เช่นกูสอน
+ค่ำพร่งนี้จะได้ตีด่านนคร เป็นการร้อนรีบไปดังใจจง
+ท้าวโกสัยคำนับกลับไปที่ พอราตรีถึงที่ตั้งอย่างประสงค์
+จึงตรวจเหล่าเกณฑ์หัดจัตุรงค์ ให้ล้อมวงนั่งยามตามอัคคี ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงอิ่มใจดั่งได้แก้ว สว่างแผ้วแจ่มจำรัสรัศมี
+ครั้นพลบค่ำสนธยาในราตรี แกเปรมปรีดิ์ในใจเห็นได้เมือง
+เล่นอ้��ยพวกประจามิตรที่คิดคด จะแทนทดกันสิหวาให้ตาเหลือง
+คงสมคิดตอบแทนที่แค้นเคือง ให้ลือเลื่องมนต์กูผู้อาจารย์
+พลางเข้าในท้ายบาหลีคลี่ตำรับ แล้วนั่งนับเกณฑ์ลังกามหาศาล
+เห็นจะตั้งยืนยงคงอยู่นาน มาเสียการก็เพราะไทยเป็นไพรี
+อันตัวกูผู้จะตั้งศาสนา ขอเทวาช่วยบำรุงซึ่งกรุงศรี
+ให้ชนะศัตรูกู้บูรี อย่าให้มีกีดขวางทางประจญ
+แล้วเอนอิงพิงหมอนด้วยอ่อนหิว วิเวกหวิวรวนเรระเหระหน
+พลางหยิบขวดบรั้นดีที่ชั้นบน ให้หาคนพ่อครัวมาคั่วเจียว
+เครื่องกับข้าวเอามาตั้งบนโต๊ะใหญ่ ทั้งเป็ดไก่หวานคาวกับข้าวเหนียว
+หยิบสุรามารินกินคนเดียว เครื่องคั่วเจียวเป็ดแกล้มหมูแนมญวน
+กินจนเมาหาวเรอกะเพ้อกะพก ความวิตกไม่รู้สิ้นถวิลหวน
+กำลังเมาเร่าร้อนลงนอนครวญ ให้อักอ่วนอยู่ในจิตคิดคะนึง
+น้อยหรืออ้ายมังคลาสานุศิษย์ มันคบคิดหนีกูรู้ไม่ถึง
+ประมาทหมิ่นลิ้นพาลสันดานดึง ใช่จะพึ่งบุญญาบารมี
+แล้วหวนฮึกนึกมานะพระเจ้าขา ขอให้ข้าสิ้นทุกข์เป็นสุขี
+จะไปปราบศัตรูหมู่ไพรี อย่าให้มีแค้นเข็ญจงเย็นใจ
+แล้วลุกจากเก้าอี้เดินชี้นิ้ว ให้หวิวหวิวหวั่นจิตคิดสงสัย
+กลัวอ้ายพวกทิ้งศิลาระอาใจ แกจึ่งให้ขี่รถหมดด้วยกัน
+แล้วขึ้นบกยกถ้วนโยธาหาญ ไปต้านทานต่อแย้งให้แข็งขัน
+พลางหยิบขวดยาสะกดหมดด้วยกัน แล้วผายผันขึ้นรถหมดทุกคน
+พลางเดินทัพขับม้าเข้าหน้าค่าย ท้าวโกสัยออกมารับอยู่สับสน
+เชิญบาทหลวงเข้าในห้องอยู่สองคน แล้วคิดกลที่จะรับกองทัพไทย
+บาทหลวงว่าอย่าสลดจงอตส่าห์ แม้นลมมาเป่าสำทับคงหลับใหล
+ในคราวนี้รอดตัวอย่ากลัวใคร เอาให้ได้เมืองด่านชานบุรี
+จะออกรบดูลมเร่งสมทบ อย่าหลีกหลบเร่งรับดั่งทัพผี
+แม้นเพลี่ยงพล้ำซ้ำเติมให้เต็มที ชิงบุรีให้กระทั่งถึงลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์พงศ์นรินทร์สินสมุทร กับราชบุตรวายุพัฒน์ให้จัดหา
+พวกพหลคนดีมีวิชา เห็นทัพซาหยุดไปเป็นหลายวัน
+จงเร่งไปสืบข่าวเหล่าฝรั่ง ไปคอยฟังดีร้ายเร่งผายผัน
+การอุบายหลายหลากมันมากครัน ไปให้ทันค่ำวันนี้ที่ชุมนุม ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลนายทัพรับอาสา รีบออกมาแต่งตัวแล้วมั่วสุม
+ได้เพื่อนกันหกนายไปชุมนุม แอบสุมทุมภาวนามหามนต์
+แล้วแฝงกายรายฟังกิตติศัพท์ แม้นตรวจทัพแจกหม��กพวกพหล
+กับยาเมาที่จะเป่าทั่วทุกคน ให้ไพร่พลเตรียมตัวทั่วทุกกอง
+พวกนายหมวดตรวจพหลพลรบ มาสมทบเร่งกันผันผยอง
+เสนานายฝ่ายฝรั่งให้ตั้งกอง เป็นสิบสองทัพประจบครบกระบวน
+แล้วสั่งกันวันพรุ่งนี้จะกรีทัพ ไปตั้งรับคอยระดมเมื่อลมหวน
+จะเป่ายาเข้าไปในกระบวน แล้วจึ่งสวนเข้าไปไล่ประจญ
+พวกมันเมาเอาไฟเข้าไล่จุด ตีให้หลุดแหกเข้าด่านชานสิงหล
+พวกที่ไปสืบดูรู้ทุกคน ที่ในกลข้าศึกมันตรึกตรอง
+แล้วชวนกันรีบออกมานอกค่าย ต่างเรียงรายเข้าประมูลทูลฉลอง
+ตามที่ได้รู้ความตามทำนอง มันตรึกตรองยาเมาจะเป่าควัน ฯ
+๏ ป่างพระจอมนฤบาลชาญสนาม ครั้นทราบความสั่งพหลพลขันธ์
+ให้ปลูกเป็นหอรบขึ้นครบครัน อย่าให้ทันรุ่งรางสว่างตา
+เอาผ้าขาวยาวใหญ่ทำใบขึง เอาสายตรึงโยนแขวนไว้แน่นหนา
+คอยบังลมโบกปัดจะพัดมา กับพิษยาโบกไปให้ไกลคน
+แล้วสั่งให้ขนน้ำมาตั้งไว้ ใส่โอ่งไหถ้วนทั่วตัวพหล
+เอาฝาปิดรายรอบไว้ชอบกล สำหรับคนล้างตัวที่มัวเมา
+ครั้นเสร็จสรรพขับพหลพลรบ ประจำครบชักสายบนปลายเสา
+คอยหันกลับรับล่างอย่างสำเภา เมื่อลมเป่าจะได้ปัดพัดกระพือ
+คอยระวังนั่งรอบตามขอบค่าย เกณฑ์พวกไพร่อย่าให้หลับจับสายถือ
+แล้วจัดพวกคนดีมีฝีมือ ให้นั่งถือแหลนหลาวทั้งง้าวทวน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายท่านครูผู้วิเศษ ไหว้เทเวศร์วัชรินทร์พระอินทร์ศวร
+เข้าพิธีพลีกรรมตามกระบวน คำรบถ้วนตามตำรับฉบับครู
+มหาเมฆตั้งมาบนอากาศ สุนีบาตเปรี้ยงลั่นสนั่นหู
+พิรุณโรยโปรยปรอยเป็นฝอยฟู เสียงอู้อู้ลมแดงดั่งแสงเพลิง
+จวนจะรุ่งสุริยาบนอากาศ แต่ฝนสาดจานเจือจนเหลือเหลิง
+จนรุ่งฉายสายกระสินธุ์ไม่สิ้นเชิง เป็นน้ำเจิ่งท่วมนองท้องสุธา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ครั้นเห็นดวงสุริยนบนเวหา
+ให้เตรียมพวกพลไกรจะไคลคลา จัดหยูกยาเครื่องสะกดหมดทุกคน
+จะยกออกต่อสู้หมู่ข้าศึก ต่างเหิมฮึกแต่เห็นยังกำลังฝน
+จะคิดเป่ายาเบื่อยังเหลือทน เพราะว่าฝนยังไม่หยุดสุดอาวรณ์
+จะทำการไม่ถนัดยังขัดข้อง ฟ้ายังร้องก้องดังฝั่งสิงขร
+คอยฝนหายจะขยายพลากร กลับเข้านอนอยู่ห้องมองตำรา
+จนบ่ายแสงทินกรอาวรณ์หวัง ไม่สมดั่งมุ่งมาดปรารถนา
+ฤดูนี้ใช่ฝนจนปัญญา ไยจึงมาตกพรำจนย่ำเย็น
+เห็นผิดเพ��เหตุไรไฉนหนอ มาเกิดก่อเย็นฉ่ำจะทำเข็ญ
+หรือว่าพระวิญญาณบันดาลเป็น คิดไม่เห็นครั้งนี้ที่มีมา
+ขอองค์พระเยซูมาชูช่วย ให้รื่นรวยสมมาดปรารถนา
+จะได้ปราบพวกไทยในลังกา ศาสนาเราจะกู้ให้อยู่เย็น
+จับอ้ายพวกประจามิตรที่คิดคด มาแทนทดเพราะแสนที่แค้นเข็ญ
+จงบันดาลการร้อนให้ฝอนเย็น การที่เป็นฝนปรายให้หายไป ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูจักราพฤฒาเฒ่า ก็ตั้งเข้าอ่านเวทข้างเพทไสย
+พลกรรมร่ำภาวนาไป ฝนมิได้ขาดเม็ดถึงเจ็ดวัน
+ด้วยมนต์ดลคาถาวิชาขลัง เป็นน้ำขังทั่วไปทั้งไอศวรรย์
+แล้วเกิดเป็นลมกล้าสลาตัน ทั้งป่วนปั่นในนภางค์กลางทะเล
+กำปั่นรบเรียงรายอยู่ชายหาด สมอขาดปะกันบ้างหันเห
+คลื่นกระแทกกระทบไหวดั่งไกวเปล คนก็เซซบเมาอดข้าวปลา
+พวกต่างเมืองแต่บรรดาที่มาช่วย ก็เจ็บป่วยหลายหลากมากนักหนา
+ก็อ่อนจิตคิดจะกลับไปพารา จึงปรึกษาหมื่นขุนพวกมุลนาย ฯ
+๏ ท้าววะลำสำปันหนาชวาฉวี จึ่งให้มีหนังสือไปให้สหาย
+ว่าผู้คนป่วยไข้ไม่สบาย ทั้งล้มตายเสียก็มากได้ยากเย็น
+แล้วเดี๋ยวนี้ฝนฟ้าก็สาหัส คลื่นก็จัดยากแค้นถึงแสนเข็ญ
+ทั้งอดน้ำอดข้าวทั้งเช้าเย็น ทหารเป็นเหน็บตายเสียหลายพัน
+พอเขียนเสร็จสั่งให้คนไปบนบก ตามวิตกเย็นร้อนคิดผ่อนผัน
+พวกคนใช้ผู้ถือหนังสือพลัน ก็ชวนกันเข้าไปแจ้งแห่งคดี ฯ
+๏ ท้าวโกสัยไต่ถามตามกระแส จึงรีบแก้ผนึกพลันตามสารศรี
+ให้คนงานอ่านคำนำคดี ในสารศรีพระสหายถวายมา
+ให้ทราบความตามเรื่องที่เคืองขัด มาวิบัติไพร่นายตายนักหนา
+ทั้งป่วยไข้หลายพันตันอุรา เป็นเหน็บชาหลายอย่างต่างต่างกัน
+จะขอลาไปรักษาทหารก่อน กลับนครกรุงไกรไอศวรรย์
+พอหายเจ็บเหน็บชาสารพัน จึ่งจะผันผ่อนมาช่วยราวี
+แม้นจะอยู่สู้ใครก็ไม่รอด ลงนอนทอดทับทบดั่งศพผี
+ขอสหายกรุณาได้ปรานี วันพรุ่งนี้แหละจะลาท่านคลาไคล ฯ
+๏ พอจบสารท้าววะลำสำปันหนา บาทหลวงมาแล้วจึ่งแจ้งแถลงไป
+แกตบอกผางผางเป็นอย่างไร เสียน้ำใจแทบชีวิตจะปลิดปลง
+ได้อ้ายพวกเหล่านี้เป็นที่พึ่ง เปรียบเหมือนหนึ่งพุ่มไม้ไพรระหง
+พอบังแสงพระอาทิตย์ดั่งจิตจง เป็นป้อมวงโล่ดั้งกำบังกาย
+จะขืนเอามันไว้ไหนจะอยู่ ด้วยคนผู้เจ็บช้ำระส่ำระสาย
+เฮ้ยอ้ายท้าวโกสัยทั้งไพร่นาย กอดกันตายมึงกับ���ูอยู่ด้วยกัน
+ชีวิตเดียวเคี่ยวขับอย่ากลับถอย ถึงคนน้อยเอาให้ได้ไอศวรรย์
+มีความรู้อยู่กับตัวอย่ากลัวมัน คิดผ่อนผันกว่าจะสมอารมณ์ปอง
+ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกองอาจเหลือดีไม่มีสอง
+เพราะยังไม่เคยดูรู้ทำนอง ก็จำต้องส่งท้ายเหมือนพายเรือ
+บาทหลวงชอบวิญญาณ์ว่ากล้าหาญ อ้ายนี่นานไปจะดีอารีเหลือ
+คงจะได้ถิ่นฐานสืบว่านเครือ ไว้เป็นเชื้อสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายท้าววะลำสำปันนา ถอยเภตราล่องไปจากไอศูรย์
+พายุปัดซัดไปเกาะไพฑูรย์ ข้างทิศบูรพ์แล่นมาสิบห้าวัน
+ไม่พบฝั่งวังเวงวิเวกจิต สังเกตทิศมืดมัวทั่วสวรรค์
+ไม่เห็นแสงสุริยาฟ้าเป็นควัน จะด้นดั้นแล่นไปก็ใช่ที
+ให้ทอดลำกำปั่นทั้งพันเศษ เหลือสังเกตที่จะไปในวิถี
+ให้ล้มแกะแพะบวงสรวงพลี ตามวิธีข้างชวามะลายู
+แล้วก็ตีรำมะนาภาษาเขา เหมือนไหว้เจ้าสารพัดขาดแต่หมู
+แล้วสวดคำตามภาษามลายู เชิญท่านผู้อารักษ์ช่วยทักทาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงเจ้ามหิงขสิงขร อยู่ชะง่อนเขาไพฑูรย์จำรูญฉาย
+อันศักดิ์สิทธิ์ฤทธิแรงสำแดงกาย ดูเป็นสายจากเขาลำเนาเนิน
+สว่างช่วงร่วงรุ้งพุ่งออกจาก เชิงชะวากยอดลำเนาภูเขาเขิน
+ดูรูปการคล้ายกับหุ่นรุ่นจำเริญ ลอยมาเดินอยู่ที่เสาบนเพลาใบ
+แล้วร้องบอกตามภาษาชวาฉวี เองมานี่จะไปหนตำบลไหน
+หรือหลงทางกลางมหาชลาลัย เร่งบอกไปกับกูให้รู้ความ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าวะลำสำปันหนา ฟังเทวากล่าวกลอนสุนทรถาม
+จึงกล่าวคำร่ำแสดงให้แจ้งความ ข้าแล่นข้ามมาแต่ฝั่งเกาะลังกา
+ด้วยสหายมีสารวานไปรบ ช่วยสมทบรบพุ่งยุ่งนักหนา
+บังเกิดฝนคนเจ็บเป็นเหน็บชา ต้องกลับมาคนตายลงหลายพัน
+จะกลับไปบ้านเมืองเพราะเคืองเข็ญ แลไม่เห็นมืดสิ้นดินสวรรค์
+ทั้งมหาสาคเรศขอบเขตคัน อาทิตย์จันทร์มิได้เห็นเป็นพิกล ฯ
+๏ ฝ่ายมหิงขสิงขรเทวบุตร ก็ทราบสุดเขาแถลงแห่งนุสนธิ์
+จึ่งว่าท่านอย่าไปจะวายชนม์ อันสิงหลคนเขาดีมีวิชา
+ใครชิงชัยไม่ชนะคงจะแพ้ เป็นเที่ยงแท้บุญเขามากยากนักหนา
+เปรียบอย่างจอมจุลจักรมีศักดา ทั้งชะตาผู้บำรุงก็รุ่งเรือง
+จงกลับไปนคราให้ผาสุก อย่าไปรุกรบราให้ตาเหลือง
+กลับไปอยู่ถิ่นฐานครองบ้านเมือง ไม่ได้เรื่องอย่าไปช่วยให้ป่วยการ
+พลางก็ชี้แถวทางกล��งกระสินธุ์ กลับไปถิ่นนคเรศประเทศสถาน
+ไปทางทิศข้างอุดรผ่อนสำราญ ไม่ช้านานก็จะถึงอย่าพึงแคลง
+แล้วเทวาจึ่งเหาะไปเกาะใหญ่ เมื่อลอยไปเห็นสว่างกระจ่างแสง
+ครั้นถึงยอดเกาะใหญ่เหมือนไฟแดง แล้วหายแสงไปกับเขาลำเนาเนิน
+พวกกำปั่นพันลำยกมือไหว้ เทพไทเจ้าเกาะเมื่อเหาะเหิน
+แล้วชักใบแล่นมาตามหน้าเนิน พ้นเขาเขินหมายทางข้างอุดร
+พอเห็นดวงสุริยาภาณุมาศ ขึ้นโอภาสแจ่มจำรัสประภัสสร
+สุดสิ้นแสงสุริยาดารากร ศศิธรแจ่มกระจ่างดังกลางวัน
+ที่มืดมนอนธการบันดาลหาย ทั้งไพร่นายปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+พลางแล่นลัดตัดมาได้ห้าวัน ถึงเขตคันนคเรศประเทศตน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ชำนาญฌานกสิณ พอครบสิ้นวันพิธีที่ขอฝน
+ก็ออกจากบัดพลีที่มณฑล พายุฝนหายพลันไปทันที ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสกับเสนาบดีศรี
+ยังไปสิ้นสงครามจะตามตี ให้ไพรีย่อยยับอัปรา
+จึงตรัสกับจักราพฤฒาเฒ่า ว่าตัวเราจะยกไปอย่างไรหนา
+จะสิ้นเคราะห์หรืออย่างไรในตำรา ท่านจงหาฤกษ์ดูให้รู้ความ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท ได้ทราบเหตุโดยอย่างรับสั่งถาม
+ก็คูณหารจันทร์ลัคน์ประจักษ์ความ แล้วทูลตามตำรับฉบับครู
+ถึงจะยกออกไปไม่ชนะ ด้วยว่าพระเสาร์กลับทับราหู
+แล้วก็ร่วมธาตุติดมฤตยู จันทร์ก็อยู่มังกรมักร้อนใจ
+ทั้งลัคนามาอยู่ธนูด้วย มักเจ็บป่วยไม่สู้ดีคัมภีร์ไสย
+เขาทายตามลัคน์จรมักร้อนใจ อย่าเพ่อไปจากประเทศเขตนคร ฯ
+๏ พระทรงฟังอาจารย์แกทานทัด โองการตรัสกับพระหลานชาญสมร
+เราก็ควรจะหยุดสุดสาคร เจ้ารีบจรไปรักษาเมืองป่าตาล
+หัสไชยไปด้วยได้ช่วยพี่ อันเมืองนี้ใกล้ลังกามหาสถาน
+อาจจะอยู่รักษาหน้าปราการ ที่ชายด่านคงคาชลาลัย
+สินสมุทรวายุพัฒน์คอยตัดทัพ ไปคอยรับอยู่ที่ท่าชลาไหล
+แม้นข้าศึกฮึกหาญประการใด จะบอกไปให้เจ้ากลับมารับรอง ฯ
+๏ สุดสาครหัสไชยเกณฑ์ไพร่พร้อม ทูลลาจอมภพไกรไปทั้งสอง
+เป็นทัพบกยกไปดั่งใจปอง ไปกักช่องพาราเมืองป่าตาล ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง ครั้นเห็นดวงสุริยงส่งแสงฉาน
+ที่มืดมัวฟ้าฝนอนธการ ก็บันดาลหายไปเห็นได้การ
+ปรึกษาท้าวโกสัยเห็นได้ช่อง จัดแจงกล้องเป่ายาแล้วว่าขาน
+แต่ทัพเรือเหลืออยู่ดูอาการ จะหักหาญทางน้ำประจำคน
+จงเตรียมเรือเหนิอใต้ไว้ให้พร้อม เราจะอ้อมตีตัดแม้นขัดสน
+จงคอยช่วยอุดหนุนพวกขุนพล ได้ประจญรบรับกองทัพไทย
+แกสั่งเสร็จให้เสมียนเขียนหนังสือ เร่งให้ถือลงไปแจ้งแถลงไข
+ลงไปลำกำปั่นด้วยทันใด บอกนายไพร่แต่บรรดาพวกมาเรือ
+แล้วหยิบธงส่งให้คนใช้รับ อาญาทัพบอกไปทั้งใต้เหนือ
+เครื่องอาวุธอย่างบังคับแม่ทัพเรือ ใครขาดเหลือหาใส่ในกระบวน
+เสนารับจับธงตรงไปสั่ง คอยระวังตามระบอบเร่งสอบสวน
+สั่งทหารฝ่ายหน้าเวลาจวน ตั้งกระบวนตามบังคับคอยรับรอง
+แล้วกลับมาโดยบังคับแม่ทัพสั่ง บาทหลวงนั่งเร่งรัดให้จัดของ
+เครื่องอาวุธยุทธนาขนมากอง ขุนนางรองแจกทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ ครั้นฤกษ์ดีตีกลองร้องประกาศ ขุนอำมาตย์พร้อมพรั่งทั้งพหล
+พอสายัณห์ตะวันตกเร่งยกพล เหล่าพหลเดินกระบวนถ้วนทุกคน
+บาทหลวงขึ้นรถฝรั่งนั่งกำกับ เป็นแม่ทัพตรวจดูหมู่พหล
+ท้าวโกสัยต้อนหลังระวังพล ขับพหลจัตุรงค์ทรงอาชา
+เหน็บกระบี่ฝักทองกล้องสลัด ใส่หมวกปัสวะหล่ำงามนักหนา
+สำหรับที่ไทท้าวเจ้าลังกา ถือเช็ดหน้าโหมดเทศข้างเพศตัว
+ใส่เสื้อดำกำมะหยี่อย่างฝรั่ง บาทหลวงตั้งให้เป็นใหญ่ถือไม้ตั๋ว
+บังคับคนเชื่อฟังฝรั่งกลัว รู้กันทั่วแต่บรรดาเสนานาย
+ยกพหลพลทัพมาคับคั่ง ถึงกระทั่งล้อมค่ายดั่งใจหมาย
+ทุกหมู่หมวดตรวจพหลพลนิกาย ให้ตั้งรายเรียงไปในกลางคืน ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์พงศ์นรินทร์สินสมุทร สั่งให้จุดปืนสัญญาไม่ฝ่าฝืน
+เร่งพหลพลทหารชำนาญปืน ให้ออกยืนหน้าค่ายรายระวัง
+พลโล่โตมรศรกำซาบ ทั้งดั้งดาบง้าวทวนกระบวนหลัง
+ทหารหอกออกหน้าดาประดัง พร้อมสะพรั่งแสนยาพลากร
+วายุพัฒน์ราชบุตรสุดสวาท ไม่ห่างบาทบพิตรอดิศร
+สองพระองค์ทรงกัณฐัศว์อัสดร คอยขับต้อนกองหัดทั้งจัดเจน
+อ้ายยักษ์หมีถือกระบองมองเขม้น ทั่งโลดเต้นดาแดงดั่งแสงเสน
+เดินข้างม้ากัณฐัศว์ทั้งจัดเจน ทหารเขนหนุนหลังระวังภัย
+ยกออกมาหน้าค่ายไฟสว่าง แลสล้างดาษดาสุธาไหว
+โห่สนั่นครั่นครั้นยิงปืนไฟ พลไพร่กองหน้าเข้าราวี ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชชาติอังกฤษ กำเริบจิตปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ไล่ทหารกองหน้าเข้าราวี เร่งให้ตีกลองรบสมทบพล
+ยิงปืนตับคาบชุดอาวุธสั้น เข้าโรมรันเร่งทัพขับพหล
+เสียงตูมตึงผึงผางทางประจญ ถูกไพร่พลทั้งสองฝ่ายตายเป็นเบือ
+แกเร่งพวกเป่ายาเข้ามาพร้อม สั่งให้อ้อมหลีกไปข้างฝ่ายเหนือ
+แม้นลมล่องเป่าประสานให้จานเจือ ขึ้นข้างเหนือน้ำร่ำกระหน่ำไป
+แกสั่งเสร็จพวกทหารชาญสมร ก็รีบร้อนเดินเรียงเคียงไสว
+ที่รบรับสัประยุทธ์โยนชุดไฟ แต่ชิงชัยกันจนดึกเสียงครึกโครม
+พอลมล่องกองยาพากันเป่า พร้อมกันเข้าหลายคันเป็นควันโหม
+ดูเหมือนหมอกหอบน้ำค้างกลางโพยม มันประโคมเป่าลงเป็นผงคลี
+ถูกพหลพลไพร่มิได้รู้ ลงง่วงอยู่ริมทางกลางวิถี
+พวกฝรั่งไล่บุกเข้าคลุกคลี สกัดตีแตกยับทั้งทัพไทย ฯ
+๏ สินสมุทรถอยทัพกลับเข้าค่าย ทั้งไพร่นายนอนซบสลบไสล
+ให้ง่วงเหงาหาวนอนทั้งอ่อนใจ บ้างหลับไม่รู้ตัวลงมัวเมา
+สินสมุทรวายุพัฒน์กษัตริย์สอง ให้หม่นหมองในพระทัยดังไฟเผา
+ขึ้นพลับพลาหน้าหอรบลงซบเซา ให้มึนเมาหลับสนิทดั่งนิทรา
+แต่อ้ายยักษ์มักกะสันมันไม่แพ้ คอยดูแลไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ถือกระบองเดินไขว่อยู่ไปมา ตามข้างหน้าหอรบทำหลบลวง ฯ
+๏ ฝ่ายฝรั่งสังฆราชชาติอังกฤษ เห็นสมคิดจะเอาไฟเผาค่ายหลวง
+จึงเร่งทัพขับไพร่ไล่ทะลวง เห็นคนง่วงเงียบไปทั้งไพร่นาย
+ไม่โงหัวออกรบสลบนิ่ง เหมือนขอนทิ้งกลิ้งอยู่ดูเกลื่อนค่าย
+ด้วยฤทธิ์ยาพาหลับเหมือนกับตาย เพราะอุบายกูแน่ไม่แพ้คน
+สมความคิดจิตเปรมเกษมสุข สว่างทุกข์เรียกเหล่าชาวพหล
+จึ่งให้ยกเข้าไปพร้อมไพร่พล แกเร่งคนเร็วราอย่าช้าที
+พลางเรียกท้าวโกสัยไวไวหวา อย่านิ่งช้าจะสว่างกลางวิถี
+สมความคิดรีบเข้าไปจับไพรี ไปทั้งที่กลางชลาให้ปลากิน
+พวกพหลพลฝรั่งสะพรั่งพร้อม เข้าแวดล้อมค่ายหน้าชลาสินธุ์
+กรูเข้าไปในด่านชานบุรินทร์ เห็นคนสิ้นสติหลับทั้งทัพไทย
+อ้ายยักษ์หมีเห็นคนมาล้นหลาม ขู่ค่ารามแกว่งขวานสะท้านไหว
+ออกโลดเต้นเข่นเขี้ยวประเดี๋ยวใจ เข้าลุยไล่พวกฝรั่งไม่รั้งรอ
+เอาขวานฟันหันหกผงกผงะ ไล่ฟันฉะวิ่งแยกแตกกันสอ
+ฝรั่งเอาง้าวฟันถูกก้านคอ มันหัวร่อเสียงดังก้องกังวาน
+เอาปืนยิงตูมตึงเสียงผึงโผง ถูกซี่โครงมันไม่เข้าเหล่าทหาร
+ระดมยิงพร้อมกันประจัญบาน มันเอาขวานฟันตายลงก่ายกอง
+แย่งเอาเครื่องสาตราทั้งอาวุธ ปืนคาบชุดชิงเอาจากเจ้าของ
+พวกฝรั่งวิ���งกลัวหนังหัวพอง บาทหลวงร้องจับให้ได้เอาไฟโยน
+น้ำมันกรดสาดไปเป็นหลายครั้ง มันเอาหนังปัดโลดกระโดดโผน
+ไม่ถูกต้องว่องไวมันไล่โจน ควักเอาโคลนดับหายสบายใจ
+คนที่กรูเข้าไปอยู่ไม่รอด วิ่งเล็ดลอดออกมาหาที่อาศัย
+มันฆ่าตายหลายร้อยต้องถอยไป จนอุทัยรุ่งรางสว่างตา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ แต่หัวค่ำเสียงพื้นแต่ปืนผา
+ให้คนใช้ไปด่านชานชลา สืบกิจจาเหตุการณ์สถานใด
+ครั้นแจ้งความรีบไปเข้าในด่าน เอาข้อการทูลแจ้งแถลงไข
+ศรีสุวรรณนิ่งอึ้งตะลึงตะไล ตกพระทัยเพียงจะดิ้นสิ้นชีวง
+แล้วสั่งพวกเสวกาพฤฒามาตย์ ไปบอกราชนัดดาในป่าระหง
+ว่าเชษฐาออกประจญรณรงค์ ให้งวยงงเมาหลับทั้งทัพไทย ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาข้าทูลละอองบาท พอภาณุมาศไตรตรัสจำรัสไข
+ขึ้นควบขับจับม้ารีบคลาไคล ตามออกไปถึงหน้าเมืองป่าตาล
+สุดสาครหัสไชยตื่นไสยาสน์ พร้อมอำมาตย์เสวกาที่หน้าฉาน
+พอม้าใช้ไปแถลงแจ้งอาการ ทูลพระผ่านนคเรศเขตลังกา
+ตามเรื่องต้นหนหลังอย่างที่กล่าว นำเอาข่าวทรงเดชพระเชษฐา
+ด้วยพระจอมจัตุรงค์องค์พระอา ให้เชิญฝ่าพระบาทไปปราบไพริน
+สุดสาครหัสไชยพระทัยหาย รีบผันผายกลับหลังอย่างถวิล
+เลิกพหลพลมายังธานินทร์ ครั้นถึงถิ่นเข้าเฝ้าพระเจ้าอา ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสเศร้าสร้อยละห้อยหา
+ว่าหลานเอ๋ยพี่ชายกับนัดดา ไปปราบข้าศึกข้างฝ่ายริมชายชล
+ถูกยาเบื่ออ้ายฝรั่งสังฆราช ลงนอนกลาดกลิ้งเกลือกเสลือกสลน
+พ่อกับอามาไปกับไพร่พล จะได้ขวนขวายแก้ที่แน่ไป
+เชิญท่านครูผู้เฒ่าเอาไปด้วย จะได้ช่วยผันแปรคิดแก้ไข
+ครั้งนี้เป็นการร้อนอย่านอนใจ พลางยกไปจากด่านชานบุรี
+สามพระองค์ทรงพระยาอาชาชาติ ล่วงลีลาศจากทางหว่างวิถี
+ครั้นถึงในค่ายชลาหน้าบุรี เข้าไปที่พลับพลาแล้วจาบัลย์
+เห็นหลานรักหลับนิ่งพิงเขนย ตระกองเกยช้อนเศียรแล้วรับขวัญ
+อาดูรดิ้นดั่งจะสิ้นชีวาวัน พลางรำพันความหลังนั่งประคอง
+สินสมุทรนัดดาของอาเอ๋ย จะละเลยพงศ์เผ่าให้เศร้าหมอง
+มาเป็นกรรมทำศึกไม่ตรึกตรอง จนหม่นหมองรันทดสลดลง
+พระร่ำเรียกสักเท่าไรไม่รู้สึก ทรวงสะทึกถอนพระทัยอาลัยหลง
+พ่อดับสูญชีวิตถึงปลิดปลง อาก็คงตายตามยามกันดาร
+พ่อเพื่อนยากจากไปมิได้กลับ อนาถนับคืนวันโดยสัณฐาน
+แล้ววางองค์ลงกับแท่นแสนรำคาญ มาดูหลานวายุพัฒน์ยิ่งอัดทรวง
+สุดสาครหัสไชยไห้สะอื้น ปลุกไม่ฟื้นเสียพระทัยเป็นใหญ่หลวง
+พลางโศกาอาลัยที่ในทรวง ให้เหงาง่วงเศร้าพระทัยไม่สบาย ฯ
+๏ ป่างพระองค์ผู้ดำรงรมจักร เรียกอ้ายยักษ์หมีมาเวลาสาย
+แล้วจึ่งถามเหตุผลแต่ต้นปลาย มันบรรยายเล่าแถลงแจ้งคดี
+พระทราบความถามซักประจักษ์แจ้ง ที่เคลือบแคลงก็ประจักษ์เพราะยักษี
+จึงตรัสกับพฤฒาเสนาบดี ใครจะมีปัญญาวิชาการ
+คิดแก้ไขให้นัดดาพ้นอาสัญ จะแปงปันขอบเขตประเทศสถาน
+ให้กึ่งแดนแทนผู้มีปรีชาชาญ แก้พระหลานเราให้ฟื้นได้คืนคง
+แล้วตรัสกับจักราพฤฒาเฒ่า แถลงเล่าโดยความตามประสงค์
+เชิญท่านดูสินสมุทรภุชพงศ์ จะดำรงชีวันหรือบรรลัย
+อาจารย์เฒ่าเข้านั่งตั้งสติ ตามลัทธิโดยวิถีคัมภีร์ไสย
+ก็รู้แท้แน่ตระหนักประจักษ์ใจ จึงทูลไทเจ้าประเทศเขตนคร
+ไม่ดับสูญจะมีผู้มาชูช่วย ที่จะม้วยมรณังนั่นยังก่อน
+ไม่เป็นไรในตำราอย่าอาวรณ์ พระเคราะห์จรเข้าซ้ำจึงจำเป็น
+ข้าพเจ้าเป็นแต่รู้ดูตำรับ จะให้ดับเมาเบื่อเหลือจะเข็ญ
+เรื่องมดหมอสิ่งไรก็ไม่เป็น จะดับเข็ญเหลือรู้ครูไม่มี
+พระทรงฟังจักราพฤฒาเฒ่า ยิ่งร้อนเร่าที่ในจิตดังพิษฝี
+กันแสงพลางทางโศกแสนทวี ไม่รู้ที่จะคิดอ่านสถานใด ฯ
+๏ จะกล่าวถึงผีย่าวายุพัฒน์ เขาเคยจัดของเซ่นเป็นนิสัย
+ถ้วนคำรบเจ็ดวันเข้าทันใด ก็เคยไปรับประทานของหวานคาว
+แล้วแลรอบขอบเขตประเทศสถาน ปิศาจมารรีบมาแต่ฟ้าขาว
+ถึงนิเวศน์เขตแคว้นในแดนดาว อันเรื่องราวแจ้งใจเหมือนได้ยิน
+บุราณว่าหูผีจมูกมด มันรู้หมดอย่างที่ในใจถวิล
+การที่ในลังกาทั้งธานินทร์ ก็รู้สิ้นรีบไปมิได้นาน
+เหมือนลมปลิวฉิวถึงมิทันช้า เห็นเมายาเข้าจมูกทั้งลูกหลาน
+แม้นมิเข้าคนทรงให้วงศ์วาน มันแจ้งการจะไม่แก้ที่แพ้ยา
+แม้นถ้วนถึงเจ็ดทิวาตาจะบอด ไหนจะรอดชีวังคงสังขาร์
+แล้วทำให้เป็นลมระดมมา พัดพลับพลาแทบจะเอนระเนนลง
+เสียงฮือฮือเป็นพยุระบุระบัด กระพือพัดป่าไม้ไพรระหง
+ประเดี๋ยวใจเป็นเงาเข้าคนทรง ที่ลมวงเวียนไปก็หายพลัน
+อ้ายคนดีผีเข้าก็สั่นหรับ นัยน์ตาหลับเคลิ้มไปเหมือนใฝ่ฝัน
+แล้วจึงว่าฮ้าเฮ้ยเจ้าพ���กเผ่าพันธุ์ ไม่แก้กันก็จะตายวายชีวง
+กูนี้หรือคือแม่สินสมุทร จะม้วยมุดอย่าไว้ใจอย่าใหลหลง
+เร่งแก้ไขเสียให้หมดจะปลดปลง จึงจะคงชีวาไปธานี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ โองการตรัสปลอบประโลมนางโฉมศรี
+พี่นี้หรือคือผีเสื้ออยู่วารี ซึ่งเป็นพี่สะใภ้ข้าอย่าอาดูร
+มิได้เห็นเป็นแต่พระเชษฐา กับหลานยาบอกว่าลับล่วงดับสูญ
+แต่ครั้งนี้พี่จงช่วยอนุกูล อย่าให้สูญปีวันถึงบรรลัย ฯ
+๏ นางปีศาจชาติเชื้อผีเสื้อสมุทร จึงยั้งหยุดเล่าแจ้งแถลงไข
+ออกจากคนทรงพลันด้วยทันใด สำแดงให้เห็นกายทั้งใหญ่โต
+ทั้งเขี้ยวยาวราวสักศอกตากลอกกลับ เหมือนหนึ่งกับยังเป็นเที่ยวเผ่นโผ
+ในกระสินธุ์ถิ่นชลาสาคโร ช่างใหญ่โตเต็มประดาดูน่ากลัว
+แล้วสำแดงแปลงเป็นรูปนิมิต ไว้จริตโดยทำนองให้น้องผัว
+ดูให้เห็นจำแลงเมื่อแปลงตัว งามยังชั่ววงศ์พักตร์ลักขณา
+ศรีสุวรรณดูนางไม่วางเนตร ช่างวิเศษเพราพริ้งยิ่งนักหนา
+แล้วนางปีศาจบอกชาติยา เอาธาราหวานแก้ที่แปรปรวน
+คือตัวขัณฑสกรนั้นถอนพิษ ให้ดวงจิตอิ่มเอมเกษมสรวล
+เร่งไปแก้กันอย่าช้าเวลาจวน พอลมหวนหายวับไปกับตา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสไปพลันด้วยหรรษา
+ไปเอาขัณฑสกรมาถอนยา ให้เสนารีบไปในบุรินทร์
+พวกเสนาขึ้นมาอาชาชาติ ล่วงลีลาศรีบไปดังใจถวิล
+ก็เข้าไปในประเทศเขตบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นได้ยากลับมาพลัน
+ถวายองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ โองการตรัสให้ละลายใส่แม่ขัน
+แล้วตักใส่ลงในจอกสุวรรณ พระทรงธรรม์หยอดประทานพระหลานยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์พงศ์นรินทร์สินสมุทร ยังไม่สุดชีวังสิ้นสังขาร์
+ได้รสหวานซ่านเส้นเย็นอุรา ถอนพิษยาเบื่อเมาบรรเทาคลาย
+ค่อยพลิกฟื้นคืนสมประดีได้ บรรเทาในทรวงเดือดก็เหือดหาย
+ทั้งวายุพัฒน์โฉมเฉลาบรรเทาคลาย ที่เมามายในอารมณ์ได้สมประดี
+ทั้งสององค์กราบก้มบังคมบาท รอดชีวาตม์ได้ประณตบทศรี
+ทั้งนี้เพราะบุญญาบารมี ได้เป็นที่พึ่งพาอานุกูล
+หาไม่ตายวายชีวาเพราะข้าศึก อนาถนึกเห็นชีวาตม์จะขาดสูญ
+แม้นพระอามิได้มาอนุกูล ก็จะสูญยังแต่ชื่อเขาลือชา ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสเล่าพลันด้วยหรรษา
+อาก็สิ้นความรู้สิ้นครูบา ท่านจักราเล���าก็จนพ้นจะตรอง
+นี่หากพี่ผีเสื้อมารดาเจ้า มาวิ่งเข้าแจ้งกลที่หม่นหมอง
+บอกให้แก้ยาเมาเอามาลอง เจ้าทั้งสองจึงดำรงคงชีวัง
+สินสมุทรทราบว่ามารดาช่วย พลางรื่นรวยสมจิตที่คิดหวัง
+กันแสงพลางฝืนองค์ทรงกำลัง สั่งให้ตั้งเป็นศาลเชิญมารดา
+ศรีสุวรรณครั้นค่อยคลายวายวิโยค บรรเทาโศกสมมาดปรารถนา
+จึ่งสั่งพวกเสนีมีปรีชา ให้เอายาแก้คนที่หม่นมัว
+ขุนนางรับจับจอกกรอกไปหมด พอได้รสต่างผงกบ้างยกหัว
+บ้างที่ลุกขึ้นเซายังเมามัว กินกันทั่วหายหมดไม่ปลดปลง
+พวกที่ทำศาลเสร็จตั้งเป็ดไก่ ทั้งเหล้าไข่สิ่งของต้องประสงค์
+แล้วให้เรียกพวกพลเป็นคนทรง มานั่งตรงหน้าศาลฉันสังเวย
+แล้วเรียกพวกที่เดินเชิญผีเสื้อ ทั้งไก่เนื้อเชิญมาลงจงเสวย
+ข้าแต่งตั้งรับรองของที่เคย มาสังเวยให้สบายเจ้านายเรา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงอสุรีนางปีศาจ เขาประกาศนึกอยากออกจากเขา
+ประเดี๋ยวหนึ่งถึงตรงเข้าทรงเอา สั่นเทาเทาหลับตาแล้วว่าไป
+ร้องเรียกมาว่ากระไรจะไต่ถาม หรือมีความเคืองเข็ญเป็นไฉน
+จงบอกเล่าไปแก่เราให้เข้าใจ ตามที่ในเองประสงค์จำนงปอง ฯ
+๏ สินสมุทรกราบกรานสงสารแม่ ให้ท้อแท้เศร้าในพระทัยหมอง
+แล้วจึ่งว่าข้าประสงค์จำนงปอง จะฉลองพระคุณกรุณา
+ขอเชิญบาทมาตุรงค์มาทรงศาล ที่เชิงชานหาดนี้ดีนักหนา
+จะได้ช่วยคุ้มภัยสิ่งใดมา ขอจงปรานีบุตรสุดอาวรณ์ ฯ
+๏ นางปีศาจว่ากูอยู่ไม่ได้ ด้วยมิใช่ปู่เจ้าเขาสิงขร
+จะมาอยู่เมืองบ้านชานนคร ใช่สิงขรเทเวศป้องเขตคัน
+กำเนิดกูอยู่ถ้ำที่ต่ำใต้ เพราะมิใช่ท้าวพระยาที่อาสัญ
+จะมาสิงอยู่ที่ศาลกินหวานมัน ชั่วกัลป์อยู่ดำรงทรงแผ่นดิน
+แม้นมีทุกข์ขุกเข็ญเหมือนเช่นนี้ จงเร่งตีโทนให้ดังอย่างถวิล
+จะมาช่วยทุกขาที่ราคิน กว่าจะภิญโญยงคงชีวัง
+แล้วรับเครื่องที่เซ่นเช่นกับผี เอารสที่วางไว้น้ำใจหวัง
+ครั้นอิ่มหนำพร่ำว่าด้วยวาจัง จะนอนนั่งกินอยู่คอยดูแล
+อันข้าศึกปึกแผ่นยังแน่นหนา ฟังมารดาจงระวังอย่าห่างแห
+ยังไม่พ้นศัตรูจงดูแล จะคิดแก้กลศึกหมั่นตรึกตรอง
+มันจะใส่ยาเบื่อข้างเหนือน้ำ จะเร่งทำบ่อไว้ให้เจ้าของ
+ทำฝาปิดบังไว้ดั่งใจปอง เอาผ้ากรองเมื่อจะกินสิ้นทุกคน
+ตามแม่น้ำลำคลองทั้งสองฟาก ถึงจะอยากก็อย่าตักเอาภักษ์ผล
+ต่อเจ็ดวันจึงจะหายในสายชล อย่าให้คนกินอาบจงปราบปราม
+นางร้องว่าแม่จะลาไปก่อนแล้ว แม้นลูกแก้วอยู่ที่นี่อย่าผลีผลาม
+จงจำคำมารดาอย่าอ่อนความ ให้ต้องตามบทเบื้องเรื่องบุราณ
+ชาติฝรั่งอังกฤษมันบิดเบี้ยว จะขับเคี่ยวเชิงวิวาทอย่าอาจหาญ
+รักษาตัวไว้ให้มั่นในสันดาน แม้นเกิดการแล้วคิดถึงจึ่งจะมา
+แล้วคนทรงล้มหงายตัวหายสั่น เหมือนหนึ่งฝันมิได้แจ้งแห่งภาษา
+ฝ่ายพระจอมรมจักรนัครา ให้ตรวจตราพลขันธ์ไว้มั่นคง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชชาติอังกฤษ แกนั่งคิดหาโอกาสสาดยาผง
+หมายจะล้างชีวิตให้ปลิดปลง ถึงทนคงถูกเบื่อก็เหลือตาย
+เอาไปโรยเหนือน้ำค่ำวันนี้ ในวารีวังวนชลสาย
+แม้นมันกินมิได้รอดคงวอดวาย เอาให้ตายเสียให้สิ้นเหมือนริ้นยุง
+พลางเรียกท้าวโกสัยไวไวหวา กับเสนาพวกฝรั่งให้ตั้งหุง
+ของเบื่อเมาเข้าโหราเอามาปรุง ตั้งกองหุงเจือจานใส่สารลง
+ครั้นสำเร็จเสร็จสมอารมณ์นึก แล้วตรองตรึกโดยนิยมสมประสงค์
+จึงจัดพร้อมคนฝีมือที่ซื่อตรง ให้เดินวงอ้อมไปเที่ยวใส่ยา
+ในแม่น้ำลำคลองทั้งสองฟาก แม้น้ำมากคนกินสิ้นสังขาร์
+จงรีบไปตามกันดังสัญญา อย่าให้ช้าเอาไปใส่ในนที
+ฝรั่งรับห่อยาพากันอ้อม เที่ยวเดินด้อมลัดไปในวิถี
+ถึงแม่น้ำลำคลองช่องวารี ชวนกันรี่เร็วไปแล้วใส่ยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมรมจักรนัคเรศ ครั้นทราบเหตุสั่งพหลพลอาสา
+ให้ไปเที่ยวบอกกล่าวชาวพารา เอากิจจานี้แจ้งทุกแห่งไป
+ทั้งแว่นแคว้นแดนลังกาอาณาจักร อย่าให้ตักวารินกระสินธุ์ใส
+ในแม่น้ำลำคลองห้วยหนองใน ให้อดใจเจ็ดวันดังสัญญา
+คิดอ่านขุดวารินพอกินอาบ พวกสัตว์บาปคุมคิดกันอิจฉา
+มันแกล้งทำเหมือนขโมยเที่ยวโรยยา ชาวพาราบอกให้ทั่วทุกตัวคน
+แล้วรีบไปในลังกาอาณาเขต เที่ยวบอกเหตุโดยระบอบขอบสิงหล
+ไม่หยุดหย่อนร้อนใจทั้งไพร่พล เที่ยวเวียนวนบอกไปทั้งไพร่นาย
+แล้วไปบอกทัพหน้าพวกวาโหม วาหุโลมรู้ทุกคนต่างขวนขวาย
+ตามธารท่าสาชลเห็นคนกราย แล้วแวดชายจับมาอย่าช้าที
+แล้วเกณฑ์กันขุดบ่อทำท่อน้ำ คนประจำเกณฑ์กะเฝ้าสระศรี
+เอาไม้ทำฝาปิดสนิทดี ปันหน้าที่คอยระวังให้นั่งยาม ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายฝรั่งพวกอังกฤษ เอายาพิษห่อไปมิได้ขาม
+ค่อยลัดแลงแปลงแปลกเป็นแขกจาม ��ดินไปตามริมท่าชลาลัย
+ถือคันเบ็ดมีสายสะพายข้อง เที่ยวจดจ้องริมท่าชลาไหล
+เอาเบ็ดหย่อนตกปลาพากันไป คนที่ไหนไม่พะวงคิดสงกา
+พอลับคนมันเอายาปาลงน้ำ ครั้นเย็นค่ำรีบไปเที่ยวไล่หา
+แล้วพูดกันเป็นสำเนียงเสียงชวา ที่ได้ปลาหิ้วไปคนไม่แคลง
+แล้วพากันกลับไปเข้าในป่า ทำเป็นหาฟืนตองเที่ยวกองแฝง
+ครั้นพลบค่ำเดินตัดเที่ยวลัดแลง ค่อยแอบแฝงกลับไปเข้าไพรพลัน
+บาทหลวงแกดีใจพลางไต่ถาม ครั้นแจ้งความอิ่มเอมเกษมสันต์
+สมคะเนไม่ต้องรุกต้องทุกบัน จะรบกันไม่ได้เรื่องให้เปลืองตน
+อันอุบายครั้งนี้มันดีเหลือ วิสัยเสือไว้ลายที่ปลายขน
+เฮ้ยอ้ายท้าวโกสัยจัดไพร่พล ไว้คอยปล้นเมืองด่านชานบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาจักร พวกสำนักอยู่ท่าชลาสินธุ์
+เห็นฝูงสัตว์มัจฉาในวาริน บ้างโดดดิ้นตายกลาดดาษดา
+ทั้งกุ้งกั้งเต่าปูอยู่ในน้ำ ลอยออกคล่ำม้วยชีวังสิ้นสังขาร์
+ฝูงวิหคนกบินลงกินปลา ก็มรณาล้มตายลงก่ายกอง
+พวกชาวเมืองเห็นประหลาดอนาถนัก แจ้งประจักษ์ไปประมูลทูลฉลอง
+ว่าฝูงสัตว์ล้มตายลงก่ายกอง ทั้งลำคลองแม่น้ำออกคล่ำไป
+พระทรงฟังสังรเสริญนางปีศาจ ว่าเชื้อชาติพวกยักษ์แต่ตักษัย
+ยังอุตส่าห์มาแถลงให้แจ้งใจ เป็นนิสัยรักบุตรจนสุดปราณ
+ควรจะต้องนับถือไว้ชื่อเสียง เป็นอย่างเยี่ยงดินฟ้าสุธาสถาน
+ได้รู้เหตุหลายอย่างเพราะนางมาร มาบันดาลออกให้จึ่งได้ความ
+พระจึ่งสั่งเสวกาพฤฒามาตย์ จงแผ้วกวาดจัดแจงแต่งสนาม
+สำหรับรับศัตรูสู้สงคราม ทั้งขวากหนามกรวดทรายเอารายกอง
+แต่บรรดาทางเข้าเอาไปใส่ ทั้งปืนใหญ่จุกทางข้างละสอง
+แต่งทหารคอยระวังให้นั่งกอง คิดจุกช่องล้อมวงให้จงดี
+เสนารับอภิวาทมาบาดหมาย ตั้งให้นายตรวจตราอย่าให้หนี
+เรียกเอาขุนสารวัตรคิดบาญชี ให้แทงหนีแทงตายจำหน่ายคน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ให้ยั้งหยุดพลไพร่ใช้พหล
+ไปสืบสาวราวความตามยุบล มันติดกลที่ในการสถานใด
+จงจัดแจงแต่งตัวเป็นฝรั่ง ไปคอยฟังเอาให้แจ้งแถลงไข
+เองอย่าได้พูดจาภาษาไทย จงเข้าไปพลบค่ำต่อย่ำเย็น
+อย่าให้พวกจัตุรงค์มันสงสัย เองจงไปฟังเรื่องมันเคืองเข็ญ
+ระวังตัวผันผ่อนที่ร้อนเย็น ดูให้เห็นแยบยลกลอุบาย
+ขุนเสนาพาเพื่อนกันรีบรัด เที่ยวเดินลัดในอรัญแล้วผันผาย
+พลางแต่งเป็นฝรั่งกำบังกาย ไปถึงชายป่าชัฏสงัดคน
+พอพบพวกโรยยาเวลากลับ จึงแอบกับพุ่มไม้ในไพรสณฑ์
+มันเดินพูดกันมาสี่ห้าคน ว่าพวกพลในลังกาสักห้าวัน
+คงตายหมดมิได้เหลือเบื่อให้สิ้น เพราะมันกินน้ำยาคงอาสัญ
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าความคิดคอยติดพัน จะยกกันกรูเข้าเอาบุรินทร์
+สมคะเนพวกเราแล้วคราวนี้ ชิงบุรีเอาให้ได้ดั่งใจถวิล
+กลับเข้าอยู่ลังกาได้หากิน เพราะว่าถิ่นฐานเราแต่เก่ามา
+แล้วรีบเลยไปแจ้งแถลงเล่า ข้าพเจ้าได้ไปสมปรารถนา
+ได้เข้าไปในประเทศเขตลังกา ข้าโรยยาในแม่น้ำทุกลำคลอง ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มใจดั่งได้แก้ว ก็ผ่องแผ้วเปรมปรีดิ์ไม่มีสอง
+สมความคิดกูแล้วหวาปัญญาตรอง มันถูกต้องตามประสงค์เหมือนจงใจ
+เฮ้ยอ้ายพวกพลเรานะคราวนี้ ได้นั่งชี้นิ้วเล่นเป็นนิสัย
+เพราะความรู้อยู่กับตัวกลัวมันไย คงจะได้เวียงวังทั้งลังกา
+ไม่ต้องรบต้องสู้เป็นคู่ขัน ในเจ็ดวันกรุงไกรคงได้หวา
+ถูกยาเบื่อก็จะดิ้นสิ้นชีวา กรุงลังกาก็จะป่นไม่พ้นมือ
+ท้าวโกสัยได้ฟังสังฆราช แกองอาจดีจริงยิ่งนับถือ
+ทั้งฝอนผันสันทัดได้หัดปรือ เห็นจะลือฝ่าเท้าเจ้าประคุณ
+บาทหลวงแกถูกยอหัวร่อเร่อ เสียงอือเออขาดเหลือจะเกื้อหนุน
+เองนับถือกูเป็นพระเดชะบุญ จะมีคุณไปกับตัวอย่ากลัวใคร
+แล้วเรียกขุนเสนาข้างฝาหรั่ง เข้ามานั่งพร้อมหน้าแล้วปราศรัย
+เองจงสั่งพวกพลสกลไกร ให้รีบไปสืบข่าวเหล่าประชา
+ที่ท่าน้ำลำคลองทั้งสองฟาก คนยังมากหรือกระไรรีบไปหวา
+แล้วฟังดูร้อนเย็นคนเจรจา จงกลับมาบอกกูให้รู้ความ
+จะได้จัดพวกพหลพลทหาร ไปต่อต้านดูฤทธิ์อย่าคิดขาม
+จงรีบไปให้กระทั่งฟังเนื้อความ จะได้ตามเข้าไปตีให้มีชัย ฯ
+๏ ขุนนางฝาหรั่งนั่งคำนับ ฟังบังคับจะแจ้งแถลงไข
+ที่บาทหลวงแกประสงค์จำนงใจ ก็รีบไปแปลงแปลกเป็นแขกจาม
+พลางลัดแลงแฝงไปในประทศ ถึงขอบเขตนคราภาษาสยาม
+เพราะในเมืองตั้งแต่แรกมีแขกจาม ก็สิ้นความสงสัยไม่ระวัง
+สำคัญว่าพวกพ้องของพวกนั้น อันพืชพันธุ์เขายังมีเป็นที่หวัง
+เคยเข้าออกมิได้ห้ามตามลำพัง อยู่แต่ครั้งเริ่มแรกเพราะแขกเดิม
+จึงฝรั่งปลอมเข้าไปมิได้รู้ เพราะเคยอยู่มามิตรึกไม่ฮึกเหิม
+อันพวกแขกพ่อค้าม��แต่เดิม ตั้งแต่เริ่มแรกตั้งเมืองลังกา
+อันเสนาฝรั่งเมื่อครั้งนั้น ก็ผูกพันพูดได้หลายภาษา
+ถึงข้างไทยได้เป็นทูตรู้พูดจา จึงเข้ามาโดยง่ายในบุรินทร์
+แล้วเดี๋ยวนี้เดินวงไม่สงสัย จึงรู้ในธารท่าชลาสินธุ์
+เห็นแต่ฝูงเต่าปลาในวาริน บางโดดดิ้นตายกลาดดาษเดียร
+แต่คนผู้ดูก็ดีไม่มีทุกข์ เห็นเป็นสุขชื่นมื่นไม่คลื่นเหียน
+จึงแวะถามตามประสงค์เดินวงเวียน ดูอาเกียรณ์เต่าปลาพากันตาย
+พลางแวะเข้าถามไต่ไฉนหนอ ขอเชิญพ่อผู้เฒ่าเล่าขยาย
+แต่พอรู้เรื่องแถลงไม่แพร่งพราย เราดูสายน้ำเขียวเชี่ยวจริงจริง ฯ
+๏ ฝ่ายผู้เฒ่าเล่าความไปตามเรื่อง ที่ในเมืองรู้คดีผีมาสิง
+บอกว่าพวกฝรั่งมันชังชิง เอายาทิ้งโรยลงในคงคา
+เจ้าแผ่นดินปิ่นพิภพจบจังหวัด โองการตรัสปราบปรามห้ามนักหนา
+มิให้พวกพลไพร่ในพารา เที่ยวตักวารีไปที่ในธาร
+มากินอยู่พูวายในคงคา หุงข้าวปลาอาบกินทุกถิ่นฐาน
+ในเจ็ดวันมั่นหมายหลายประการ ทุกเรือนบ้านขุดบ่อต่อกันไป
+เจ้าดูเถิดแต่ปลามัจฉาชาติ ตายออกกลาดตามลำแม่น้ำไหล
+ทั้งนกกาแม่ลงกินก็สิ้นใจ คนเขาไม่กินทั่วเพราะกลัวตาย
+ฝรั่งแปลงแจ้งเรื่องชาวเมืองรู้ ทำเที่ยวดูเพื่อนกันแล้วผันผาย
+พลางรีบออกนอกแต่เช้าทั้งบ่าวนาย ก็ผันผายรีบไปยังค่ายพลัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายข้างไทยที่ไปสอด ก็เล็ดลอดลัดไม้เข้าไพรสัณฑ์
+กลับมาทูลบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ ว่าพวกมันคิดจะเข้าเอาบุรี
+หมายว่าถูกยาเบื่อไม่เหลือหลอ มันหัวร่อปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+เกณฑ์พหลพลไพร่ไม่ได้ที จะให้ตีแหกเข้าเอาพารา
+พระทรงฟังสั่งเหล่าพระเจ้าหลาน ให้เตรียมการค่ายคูดูรักษา
+จงตั้งมั่นกันศัตรูดูปัญญา มันจะมารุกรานสถานใด ฯ
+๏ ป่างพระองค์พงศ์นรินทร์สินสมุทร กับราชบุตรทูลแจ้งแถลงไข
+ขอเชิญองค์พระเจ้าอารีบคลาไคล เสด็จไปเมืองด่านชานบุรี
+ขอแต่องค์อนุชายุดาราช กับข้าบาทจะอยู่ท่าหน้ากรุงศรี
+จะคอยรับกับฝรั่งฟังคดี รักษาที่ข้างท้ายชายทะเล
+พระทรงฟังสั่งพหลพลทหาร ยกเข้าด่านโดยพลันอย่าหันเห
+คอยป้องกันอันตรายคิดถ่ายเท คาดคะเนแสนยาพลากร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเสนาข้างฝาหรั่ง ยกไปตั้งรายเรียงเคียงสิงขร
+เที่ยวสืบข่าวราชการด่านนคร ราษฎรมิได้ตายวายชีวา
+ไม่กินอาบ��้ำในท่ามหาสมุทร เขาสู้ขุดบ่อใช้ไว้นักหนา
+ทุกบ้านช่องไม่ต้องไปในชลา หุงข้าวปลาเสร็จสิ้นกินทุกวัน
+ทั้งประเทศเขตลังกาอาณาจักร คนพร้อมพรักทั้งในไอศวรรย์
+เข้าไปฟังชาวพาราพูดจากัน ว่าผีนั้นบอกเหตุซึ่งเภทภัย
+เขาจึ่งรู้ทั้งพาราลังกาเกาะ ข้าสืบเสาะรู้แจ้งแถลงไข
+เขาไม่เป็นเหตุการณ์สถานใด ทั่วทั้งในนคราไม่อาวรณ์ ฯ
+๏ บาทหลวงตบอกผางเอะอย่างนี้ อ้ายพวกผีขี้ถังมาสั่งสอน
+จำพวกไหนอดอยากทำปากบอน แต่ครั้งก่อนเป่ายาน่าจะตาย
+อ้ายยักษ์หมีผีดิบมันคอยแก้ จะผันแปรก็ลำบากยากใจหาย
+แกแค้นคั่งดั่งจะดิ้นสิ้นใจตาย การอุบายคราวนี้ว่าดีครัน
+แต่ปกปิดว่ามิให้ผู้ใดแจ้ง ผีมาแกล้งยอกย้อนคิดผ่อนผัน
+บอกอุบายหลายท่าสารพัน จนมันกันตัวได้ไม่วายวาง
+พลางเรียกท้าวโกสัยไปในห้อง แกหมางหมองไม่สบายหลายสถาน
+อันครั้งนี้กูเห็นจะเป็นการ กลับฟุ้งซ่านเพราะปีศาจประหลาดใจ
+มันแกล้งไปบอกกล่าวให้เขารู้ จะนั่งอยู่เหมือนจนพ้นวิสัย
+เองจะช่วยคิดอ่านสถานใด จงว่าไปให้กูรู้ปัญญา
+ท้าวโกสัยนั่งนิ่งเหมือนลิงจุ่น บาทหลวงวุ่นเพราะไม่สมปรารถนา
+พลางทุกข์ร้อนถอนใจใหญ่อยู่ไปมา เรียกสุราออกมารินกินลนลาน
+แล้วหยิบเอาตำรับฉบับใหญ่ มาขับไล่หาอุบายหลายสถาน
+เรื่องพิชัยสงครามตามบุราณ จะคิดการตรองตรึกนึกรำพึง
+แล้วจึงว่าพระเป็นเจ้าของเราเอ๋ย ไม่ช่วยเลยให้ผีป่ามันมาหึง
+จนเสียการเสียกลคนรู้อึง พวกไทยจึ่งอิ่มเอิบกำเริบแรง
+พลางสวดวอนพระเป็นเจ้าเอาเหล้าดื่ม เสียงพึมพึมเมาสุรากลับกล้าแข็ง
+เฮ้ยอ้ายท้าวโกสัยอย่าได้แคลง กูเหมือนแสงพระอาทิตย์ฤทธิรงค์
+จะสว่างกลางฟ้าเวหาหน ให้ฝูงคนรื่นเริงละเลิงหลง
+ไม่ย่อท้อเป็นอันขาดการอาจอง กูก็คงคิดไปจนได้เมือง
+แต่มึงอย่าหนีหายเป็นชายเชื้อ ให้เหมือนเสือฟังกูว่าอย่าตาเหลือง
+คงจะคิดตอบแทนที่แค้นเคือง ชิงเอาเมืองให้จงได้ดั่งใจปอง
+มึงก็เสือกูก็เสือเหมือนเรือใหญ่ จงตั้งใจผ่อนปรนขนเอาของ
+มานะให้ได้สมอารมณ์ปอง กูจะตรองเรื่องตำรับฉบับครู
+เอาให้ได้ลังกาสุธาทวีป จะคิดรีบยอกย้อนให้อ่อนหู
+กำลังเมาเหล้าเข้มเต็มประตู แกอวดรู้กล้าหาญการณรงค์
+เอาใจดีแก้เบี้ยพูดเกลี่ยไกล่ แต่ในใจร้อนรนเหม���อนคนหลง
+จะผ่อนผันฉันใดดั่งใจจง เหมือนเข้าดงเขตแคว้นแสนกันดาร
+ไม่เห็นช่องตรองไปในตำรับ คิดจะกลับไปหาเขตประเทศสถาน
+เพื่อจะพบคนดีปรีชาชาญ ได้คิดการแก้แค้นเอาแดนดาว
+แล้วหวนฮึกนึกมานะเหมือนสระใหญ่ ชลาลัยวารีก็สีขาว
+ทั้งโกสุมปทุมมาลย์บานออกพราว ก้านก็ยาวบานแบ่งรับแสงทอง
+เหมือนตัวกูผู้เป็นพระสังฆราช เฉลียวฉลาดสอนสั่งคนทั้งผอง
+จะตีตนก่อนไข้ไยมิตรอง คิดหาช่องในตำราทั้งสามัญ
+แกสอนสั่งตัวเองอย่าเกรงขาม พยายามเอาให้ได้ไอศวรรย์
+เสียแรงเกิดมาเป็นปราชญ์ฉลาดครัน เหมือนช้างมันเคยประชนะงา
+อย่าย่อท้อรอถอยแต่หอยทาก ยังเอาปากเดินไปได้นักหนา
+เราก็เป็นพระใหญ่ในลังกา จะเที่ยวหาคนรู้อดสูใจ
+แกสั่งสอนตัวเองอย่าเกรงขาม พยายามกัดก้อนเกลือจนเหงื่อไหล
+เอาให้ลุความประสงค์ที่จงใจ คิดแก้ไขผ่อนพักยักกระบวน
+ดูตำรับจับกระดาษที่วาดเขียน ค่อยพากเพียรตามระบอบที่สอบสวน
+หาอุบายถ่ายเทยังเรรวน แต่ใคร่ครวญยักย้ายหลายประการ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยวิไลลักษณ์ อยู่สำนักขอบเขตประเทศสถาน
+เนินสิงคุตรเขาเขินจำเริญฌาน กับเยาวมาลย์สองชีผู้ปรีชา
+สำรวมจิตกิจอย่างทางกสิณ เป็นสุดสิ้นมุ่งมาดปรารถนา
+ไม่โลภหลงปลงขันธ์ด้วยปัญญา สังขาราอนิจจังไม่ยั่งยืน
+เทศนาสอนสั่งคนทั้งนั้น เป็นนิรันดร์ทุกทิวาไม่ฝ่าฝืน
+แต่บรรดาอยู่ประจำทุกค่ำคืน คนทั้งหมื่นมีศรัทธาสมาทาน
+ตั้งอยู่ในศีลห้าไม่ฆ่าสัตว์ มัธยัสถ์ถือธรรมกรรมฐาน
+ที่ขอบวชสวดสิกขาสมาทาน เป็นอาจารย์ครัดเคร่งบำเพ็งเพียร
+แต่ยังไม่ได้กสิณมุนินทร์ใหม่ ด้วยว่าใจเจตนาเป็นพาเหียร
+ค่อยกำจัดตัดราคคิดพากเพียร ยังอาเกียรณ์มิได้ล่วงเพราะห่วงใย
+พระนักสิทธ์ทรงสอนให้ผ่อนผัน อย่าผูกพันนึกพะวงมักหลงใหล
+อันโลกีย์นี้มันชั่วตัวจัญไร จะพาให้เสียประโยชน์โพธิญาณ
+พระชี้แจงแจ้งข้อบรมัตถ์ ในทางอรรถแก้ไขหลายสถาน
+ประชาชนคนทั้งหมื่นต่างชื่นบาน รับประทานผ่อนผันด้วยปัญญา
+เวลานั้นพระมุนีฤๅษีสิทธิ์ สำรวมกิจนึกถึงวงศ์เผ่าพงศา
+ไม่ได้ข่าวคราวใครในลังกา พระอนุชาลูกหลานในว่านเครือ
+จะอยู่ดีปรีดิ์เปรมเกษมสุข หรือจะทุกข์อย่างไรทั้งใต้เหนือ
+ถึงเจ็ดปีลูกหลานในว่านเครือ ไม่พบเช���้อเห็นวงศ์พงศ์ตระกูล
+จึ่งลับไปหลายปีไม่มีข่าว ฟังเรื่องราวเป็นอย่างไรจึงหายสูญ
+มิได้ปะสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร หรือจะสูญล้มตายวายชีวง
+จำจะเข้าทางกสิณดูถิ่นฐาน พวกวงศ์วานว่านเครือจะเหลือหลง
+หรือสูญญาติขาดแผ่นดินสิ้นชีวง เสด็จตรงเข้ากุฎีที่สำราญ
+สำรวมจิตลงวางทางกสิณ ดูฟ้าดินที่ในธรรมกรรมฐาน
+พิเคราะห์ในไตรลักษณ์มรรคญาณ ทุกถิ่นฐานแต่บรรดาในสามัญ
+ก็แจ้งสิ้นแต่บรรดาคณาญาติ มาวิวาทชิงชัยไอศวรรย์
+พวกฝรั่งสังฆราชฉกาจฉกรรจ์ มาผูกพันศึกใหญ่ในบุรินทร์
+ทั้งลูกหลานว่านเครือในเชื้อไข ก็อ่อนใจยากแค้นแสนถวิล
+ไม่เป็นอันไปมาเที่ยวหากิน พระทราบสิ้นทางธรรมสำมดึงส์
+จำจะต้องไประงับช่วยดับเข็ญ จะได้เว้นชิงช่วงที่หวงหึง
+เอาเรื่องเหตุเทศน์ธรรมให้รำพึง ได้ลุถึงศุโขมโหฬาร ฯ
+๏ ป่างพระปิ่นมุนีฤๅษีสิทธ์ ออกจากกิจทรงธรรมกรรมฐาน
+เสด็จออกนอกกุฎีที่สำราญ โปรดประทานเล่าถึงวงศ์พงศ์ประยูร
+ทั้งสองนางดาบสรับพจนารถ รู้ว่าญาติยังถวิลไม่สิ้นสูญ
+ต้องรบพุ่งยุ่งกันไปในตระกูล นางอาดูรแดดาลสงสารวงศ์
+พระอภัยมุนีฤๅษีสิทธ์ ดูจริตสองนางเห็นยังหลง
+ด้วยอาวรณ์ยังไม่ขาดในญาติวงศ์ พระจึงทรงเทศนาในบาลี
+ว่าสามัญตัณหาพาให้โลภ หลงละโมบครั้นทำลายตายเป็นผี
+ก็ไม่หอบเอาจังหวัดปัถพี ไปเป็นที่ถิ่นฐานบ้านของตน
+อนิจจังสังขาราเหมือนปลานก ต้องว่ายวกบินเตร่ระเหระหน
+ถึงร่างกายก็อย่าหมายว่าของตน พอสิ้นชนม์เน่าจมถมแผ่นดิน
+อนัตตาสูญเปล่านะเราท่าน อย่าหมายมั่นนึกนิยมอารมณ์ถวิล
+เอาขันตีตั้งหน้าเป็นอาจิณ ก็จะสิ้นความวิตกในอกใจ
+พระฤๅษีชักเหตุเทศนา ให้สองดาบสยุพินสิ้นสงสัย
+วายวิโยคโศกเศร้าบรรเทาใน ที่จริงใจโทมนัสอัดอารมณ์
+จึงตรัสว่าถ้าจะไปให้โอวาท แต่เชื้อชาติพวกฝรั่งมันยังขม
+ไม่จืดจางบางเบาเอานิยม เหมือนตกตมถอนยากลำบากใจ
+ถึงจะไปสั่งสอนให้อ่อนน้อม มันจะยอมยินดีเจ้าที่ไหน
+ตาบาทหลวงแกมันดื้อไม่ถือใคร ถึงจะไปป่วยการเหมือนมารยา
+แต่จำเป็นจำใจจะไปเยี่ยม สั่งให้เตรียมแต่งราชรถา
+พระชวนดาบสินีให้ลีลา ทรงรถาองค์ละรถบทจร ฯ
+๏ พวกเสนาดาบสที่บวชใหม่ ก็ตามไปโดยทางหว่างสิงขร
+อยากจะไปเยี่ยมเยือนเพื่อนนิกร ได้สั่ง��อนให้ศรัทธาสมาทาน
+ตามเสด็จพระมุนีฤๅษีสิทธ์ สำรวมกิจเดินไปในไพรสาณฑ์
+รถที่นั่งสามพระองค์เข้าดงดาน ชมห้วยธารเหวผาคูหาบรรพ์
+ที่โตรกตรอกงอกง้ำเป็นถ้ำเหว ที่ปล่องเปลวย้อยเป็นแท่งดั่งแกล้งสรรค์
+ล้วนสีลายพรายแสงแข่งตะวัน สูงชะงั่นเป็นชะง่อนก้อนศิลา
+มีไม้งอกออกผลหล่นออกกลาด ระดาดาษงอกงามตามซอกผา
+ไม้รวกรากฝากหินก้อนศิลา ฝูงคณานกร้องก้องสำเนียง
+ดุเหว่าแว่วแจ้วเจื้อยระเรื่อยร้อง ประสานซ้องก้องดงพลางส่งเสียง
+นกแก้วพลอดยอดแก้วแจ้วสำเนียง โกญจาเรียงจับวังร้องวังเวง
+สาลิกาจับนิ่งบนกิ่งเกด ฝูงโนเรศรายพลอดบนยอดเขลง
+นกกระสาจับกระสังเสียงวังเวง ร้องครื้นเครงก้องฟ้าพนาวัน
+ฝูงอีลุ้มจับพุ่มอุโลกเลียบ กระทาเหยียบกิ่งกระถินแล้วผินผัน
+ควักข้าวตากฝากตาภาษามัน สำเนียงขันฟังชัดฝูงสัตว์ดง ฯ
+๏ นกกะลิงจับกิ่งกะลำพัก ฝูงกาสักจับนิ่งกิ่งกาหลง
+นกยูงทองย่องเหยียบยอดยางดง ฝูงเป็ดหงส์จับเหียงเรียงกันไป
+พวกนักสิทธ์คทัศนาปักษาสัตว์ สารพัดชมเพลินเนินไศล
+รุกขชาติดาษสล้างริมทางไป มะเฟืองมะไฟตูมตาดดาษดา
+ทั้งม่วงปรางลางสาดหล่นกลาดกลิ้ง ที่ติดกิ่งสุกงอมหอมนักหนา
+ขนุนขนันพันธุ์ดกฝูงนกกา เป็นภักษาสัตว์ไพรในอรัญ
+ผลไม้นานาโอชารส พวกดาบสมาพบเก็บขบฉัน
+ทั้งใบดอกงอกงามตามอรัญ สารพันต่างต่างตามทางจร
+พิกุลแก้วการณิการ์มหาหงส์ คัดเค้าดงประยงคุ์แย้มแกมเกสร
+มะลุลีมะลิวัลย์พันขจร ที่ชะง่อนเชิงผาจำปาจำปี
+รสสุคนธ์มณฑาระดาดาษ พุทธชาดชบาบางต่างต่างสี
+ยี่สุ่นแซมแกมกุหลาบอังกาบมี สารภีบุนนาคสองฟากทาง
+ทั้งสายหยุดพุดซ้อนดอกซ่อนกลิ่น กระทุ่มกระถินราวกับไม้ในกระถาง
+ระย้าย้อยห้อยงามไปตามทาง ผกากางกลิ่นเกลาเสาวคนธ์
+เรณูนวลอวลอบตลบกลิ่น ภุมรินคลึงเคล้นทุกเส้นขน
+ละอองอ่อนฟอนเฟ้นเย็นกมล ทั่วสากลบินร้องก้องสำเนียง
+ทั้งฝูงสัตว์จัตุบาทวิ่งกลาดเกลื่อน ในแถวเถื่อนครางครึมกระหึ่มเสียง
+ทั้งโคถึกมฤคีเม่นหมีเมียง กิเลนเรียงเดินรายตามชายดง
+พยัคฆากาสรเที่ยวซ่อนซอก ตามโตรกตรอกเชิงผาป่าระหง
+กระต่ายกระแตตุ่นอ้นเที่ยวด้นพง ฝูงกระจงจามรีชะนีไพร
+ขึ้นห้อยโหนโยนระย้าร้องหาผัว บางโยนตัวอยู่บนกิ่งวิ่งไสว
+พอสุริยาจวนจะลบภพไกร ก็นึกได้เรียกผัวของตัวพลาง
+สัตว์ระยำซ้ำสามตะกลามชู้ มันฆ่าคู่ทุจริตไม่คิดหมาง
+จึงอมเรศสาปซ้ำไว้ตามทาง ได้เชยค่างต่างเพศสังเวชใจ
+ให้สมจริตจิตหญิงแพศยา ต้องอยู่ป่าคล้ายกับลิงวิ่งไสว
+เพราะมักมากอยากภิรมย์ให้สมใจ หญิงจัญไรต้องร้างอย่างชะนี
+พอพลบค่ำน้ำค้างลงพร่างพร้อย พระจันทร์ลอยแจ่มจำรัสรัศมี
+กระจ่างแจ้งแสงกระจัดในปัถพี โขมดผีครางครึ้มกระหึมครวญ
+ยะเยืยกเย็นเส้นหญ้าเป็นป่าชัฏ พระพายพัดเย็นในฤทัยหวน
+ผีป่าบ่นพึมพึเสียงคร่ำครวญ ร้องโหยหวนกู่เรียกกันเพรียกไป
+พวกนักสิทธ์ติดตามรถที่นั่ง เอาจิตตั้งแผ่เมตตาเหมือนปราศรัย
+ไม่มีเหตุเภทพาลประการใด ทั้งเจ็บไข้มิได้มีราคีพาน ฯ
+๏ จนถึงทางกลางป่าศาลาพัก ก็พร้อมพรักน้ำท่าผลาหาร
+พวกที่คอยรักษาพยาบาล มากราบกรานปรนนิบัติกษัตรา
+ถวายน้ำอัฐบานจานลูกไม้ น้ำตาลใสสดตระการหวานนักหนา
+ทั้งสามองค์ทรงนั่งยังศาลา ฉันผลาอัฐบานเครื่องหวานมัน
+พวกนักสิทธ์เสนาก็มาพร้อม เข้านั่งล้อมในศาลาพากันฉัน
+สำเร็จกิจของตระการทั้งหวานมัน หยุดพร้อมกันพักเหนื่อยที่เมื่อยมา
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศิลนรินทร์รัช โองการตรัสถามพลันด้วยหรรษา
+อยู่ที่นี่พร้อมกันในคัลลา มีโรคาป่วยบ้างหรืออย่างไร
+หรืออยู่ดีปรีดิ์เปรมเกษมสุข หรือเกิดทุกข์ร้อนเย็นเป็นไฉน
+พวกเสนาทูลพลันไปทันใด ไม่มีภัยเจ็คบปวดทุกหมวดกอง
+พระอภัยมุนีฤๅษีสิทธ์ ได้ทราบกิจเขาประมูลทูลฉลอง
+พระปราศรัยไต่ถามตามทำนอง ให้ถูกต้องเยี่ยงอย่างทางบุราณ
+แล้วจึ่งว่าเราจะลาไปนิเวศน์ เข้าในเขตลังกามหาสถาน
+ไปเยี่ยมวงศ์พงศาด้วยช้านาน พอแจ้งการเสร็จสรรพจะกลับไพร
+แล้วพระองค์พงศ์กษัตริย์ขึ้นรถา เสวกานำทางหว่างไศล
+พวกเสนานักสิทธ์เดินติดไป กับพลไพร่ตามกันเป็นหลั่นเดิน
+กระจ่างจันทร์แจ่มฟ้าเวหาหน นภาดลฝูงนกวิหคเหิน
+กะเรียนร้องก้องระงมพนมเนิน พระฟังเพลินปักษาคณาดง
+การะเวกบินขานประสานเสียง แข่งสำเนียงกับประยูรสกุณหงส์
+ฝูงกาสักบินร้องก้องในดง เดือนก็ตรงเวหาห้องพอสองยาม
+สารถีขี่ขับรถที่นั่ง ไม่หยุดยั้งพ้นป่าพนาหนาม
+ออกท้องทุ่งมุ่งข้ามพอสองยาม เข้าเขตคามนคราเมืองป่าตาล ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเสวกาเมืองวาโหม เสียงครึกโครมใกล้เขตประเทศสถาน
+ขัดตาทัพยับยั้งระวังการ คอยต้านทานประจามิตรไม่คิดเกรง
+จึ่งยกออกนอกประตูข้างบูรพทิศ อาญาสิทธิ์ชักทวนชนวนเขนง
+พร้อมพหลพลหมื่นเสียงครื้นเครง บ้างรำเพลงทวนออกนอกทวาร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมุนีฤๅษีสิทธ์ สำรวมกิจโดยธรรมกรรมฐาน
+จึ่งสั่งพวกเสนีปรีชาชาญ ท่านเอาการนี้ไปเล่าให้เขาฟัง
+ว่าตัวเราจะเข้าไปในสิงหล มิใช่กลข้าศึกอย่านึกหวัง
+ล้วนฤๅษีเป็นเจ้าของเคยครองวัง เพราะจิตหวังที่ในวงศ์พงศ์ประยูร
+เสนานำคำสั่งพระนักสิทธ์ ไปแจ้งกิจว่าพระปิ่นบดินทร์สูร
+องค์พระจอมนคเรศเกศตระกูล มาพร้อมมูลจะเข้าไปในบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระยาวาโหมได้ทราบเหตุ พลางน้อมเกศชื่นชมสมถวิล
+แล้วสั่งพวกเสวกาในธานินทร์ มาพร้อมสิ้นรีบไปเฝ้าเจ้านคร
+ครั้นเห็นพระอภัยเจ้าไกรภพ เข้านอบนบทูลองค์พระทรงศร
+เชิญเสด็จประทับด่านชานนคร เช้าจึ่งจรเข้าไปยังกรุงลังกา
+พระนักสิทธ์รับนิมนต์ขึ้นบนรถ พร้อมกันหมดไปพลันด้วยหรรษา
+เสร็จเข้าเมืองป่าตาลชานชลา สามสิทธาขึ้นไปนั่งยังพระโรง
+พวกวาโหมจัดแจงแต่งเครื่องลาด ให้ไสยาสน์บนบัลลังก์ที่นั่งโถง
+แล้วนั่งยามตามไต้กองไฟโพลง ทุกเรือนโรงนั่งยามเหมือนตามเคย
+พระปราศรัยเจ้าพาราเมืองวาโหม มาทุกข์โทมอยู่ลังกานิจจาเอ๋ย
+เราขอบใจได้การุญเหมือนคุ้นเคย ไม่เฉยเมยรักใคร่เหมือนใจปอง
+ควรจะนับเหมือนหนึ่งเนื้อในเชื้อไข เพราะเห็นใจเจ้าก็ดีไม่มีสอง
+อุตส่าห์มาช่วยศึกช่วยตรึกตรอง พระคุณของเจ้าเหลือเหมือนเชื้อวงศ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระยาวาโหมโสมนัส ได้ฟังตรัสชื่นชมสมประสงค์
+จึงถวายอภิวาทบาทบงสุ์ พระผู้ทรงสิกขาเธอการุญ
+แล้วจัดแจงโภชนากระยาเสวย ทั้งนมเนยจานเจือให้เกื้อหนุน
+กับรังนกต้มน้ำตาลหวานละมุน ผลองุ่นสุกสดรสตระการ
+แล้วจัดแจงแต่งของเลี้ยงดาบส ทั่วกันหมดพร้อมแต่เช้าทั้งคาวหวาน
+พอแสงทองส่องสีรวีวาร ก็จัดการของเลี้ยงตั้งเรียงราย
+แล้วตั้งเครื่องสามองค์พงศ์กษัตริย์ ดูเหมือนจัดเรียงเรียบประเทียบถวาย
+พอรุ่งแจ้งแสงสุวรรณพรรณราย พลางถวายน้ำฉันอันบรรจง
+พระอภัยมุนีฤๅษีสิทธ์ สำรวมกิจงามดีเหมือนชีสงฆ์
+นั่งที่ฉันเรียงตามกันสามองค์ เสร็จแล้วทรงยถา���ามบาลี
+พวกนักสิทธ์เสนาบรรดาฉัน อิ่มพร้อมกันในพลับพลาหลังคาสี
+แล้วก็ชวนกันคำนับรับสัพพี ตามวิธีนักพรตหมดทุกองค์
+แปลว่าให้สุขะชนะโรค อันความโศกให้กระจุยเป็นผุยผง
+อายุยืนหมื่นพันให้มั่นคง จงดำรงบ้านเมืองให้เลื่องลือ ฯ
+๏ พวกวาโหมฟังเพราะเสนาะหู แต่ไม่รู้ว่าจะรับจะนับถือ
+ได้แต่นั่งหัวร่อพูดอออือ แล้วยกมือกราบไหว้ไปทุกคน
+กินแล้วบ่นพึมพำทำสุ้มเสียง หรือเราเลี้ยงข้าวปลาผลาผล
+ไม่อร่อยหรือจึ่งต้องร้องทุกคน จึ่งนั่งบ่นเหมือนกันทั่วทุกตัวไป
+แล้วหมอบกราบคลานเข้าไปทูลไต่ถาม ขอแจ้งความข้าพระองค์นึกสงสัย
+เห็นร้องขึ้นพร้อมกันเป็นฉันใด หรือของไม่โอชาสารพัน ฯ
+๏ พระทรงศีลจึ่งแสดงให้แจ้งอรรถ สารพัดมันเผือกท่านเลือกสรรค์
+โอชารสหมดจริงทุกสิ่งอัน สารพันเอมโอชโภชนา
+เป็นนิสัยฤๅษีฉันที่ไหน ก็ต้องให้พรอย่างนี้ดีนักหนา
+ท่านจะได้สุโขมโหฬาร์ ความชราโรคภัยจะไม่เบียน
+ทั่งอายุก็จะยืนได้หมื่นกัป อเนกนับเหมือนเราว่าใช่พาเหียร
+คงจะได้สมประสงค์ไม่วงเวียน เหมือนจุดเทียนแสงสว่างกระจ่างตา
+พระอภัยสุริย์วงศ์เธอทรงตรัส แสดงอรรถเล่าความตามสิกขา
+เจ้าวาโหมโสมนัสด้วยศรัทธา แจ้งกิจจาภูวไนยเธอไขความ
+สาธุสะพระฤๅษีเธอดีเหลือ สมเป็นเชื้อวงศ์ไทยในสยาม
+ทั้งพูดจาหมดจดดูงดงาม น่าจะตามท่านไปบวชสวดนโม
+นึกในใจถ้าแม้นได้เมียมาด้วย จะรื่นรวยรู้เหตุวิเศษโส
+คงจะได้เงินทองของโตโต จะสุโขแท้แล้วไม่แคล้วเลย
+แล้วจึ่งว่าข้าแต่องค์พระทรงศีล ผู้เป็นปิ่นแก่ประชาเจ้าข้าเอ๋ย
+แม้นเสร็จศึกนึกถึงบุญขอคุ้นเคย จะลาเลยกลับไปพาเมียมาพลัน
+ขอบวชเรียนเขียน ก ข ต่อหนังสือ ทำเป็นฤๅษีมั่งได้นั่งฉัน
+ไม่กินนกกินปลาสารพัน พระทรงธรรม์โปรดข้าดังว่าวอน ฯ
+๏ พระอภัยมุนีฤๅษีสิทธ์ ได้ฟังกิจเห็นลำบากยากจะสอน
+เพราะเป็นพวกคนทมิฬปลายดินดอน จะสั่งสอนสักเท่าไรเห็นไม่จำ
+เพราะเขาเป็นน้ำเนื้อผีเสื้อยักษ์ ถึงจะชักมาช่วยชุบอุปถัมภ์
+เขาไม่ทิ้งเพศหยาบก็บาปกรรม แต่ต้องจำใจรับกับทมิฬ
+พระปราศรัยใจท่านรักคงจักได้ ไม่เป็นไรคงจะสมอารมณ์ถวิล
+เราจะช่วยกรุณาอย่าราคิน ท่านจงสิ้นสิ่งวิตกในอกใจ
+พระตรัสพลางทางว่าจะลาก่อน เป็นการร้อนยังพะวงคิดสงสัย
+จะไปเยี่ยมญาติวงศ์เหมือนจงใจ ขอลาไปจากพาราเมืองป่าตาล
+เจ้าวาโหมโสมนัสจัดพหล แต่ล้วนคนสามารถที่อาจหาญ
+ให้ไปส่งองค์ฤๅษีปรีชาชาญ จากป่าตาลพร้อมพรั่งระวังภัย
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศีลมุนินทร์นาถ เสร็จทรงราชรถทองอันผ่อนใส
+ดาบสินีชีสองละอองใย เสด็จในบุษบกกระจกบัง
+ทั้งสามรถบทจรโดยวิถี พวกฤๅษีเสนามาข้างหลัง
+พ้นทุ่งนาป่าระหงเข้าดงรัง โศกมะสังแลลิ่วเป็นทิวไป
+ยางพะยอมค้อมคู้ฤดูดอก บ้างแตกงอกขึ้นเรียงเคียงไสว
+กระแบกกระบากซากซึกมะสังไทร ทั้งกรดไกรหูกวางนางตะเคียน
+ประดู่ดอกออกเรืองเหลืองระย้า ตะโกนาคุดคู้ดูอย่างเขียน
+ขนุนขนันกันเกรากระเบากระเบียน ต้นทุเรียนลำไยมะไฟมะเฟือง
+ทั้งปริงปรางลางสาดผลกลาดกลุ้ม แลเป็นกลุ่มสุกดีล้วนสีเหลือง
+ระย้าย้อยห้อยงามอร่ามเรือง ตัดติดเนื่องตามทางกลางอรัญ
+ฝูงลิงค่างต่างกินเป็นภักษา ทั้งนกกาจิกกินแล้วผินผัน
+กระรอกกระแตแลกลาดวิ่งพาดพัน ในอรัญป่ากว้างหนทางจร
+พวกฝูงสัตว์จัตุบาทวิ่งกลาดเกลื่อน ฝูงค่างเถื่อนเดินเรียงเคียงสลอน
+ทั้งโคตรเพรียวดาษดาล้วนงางอน เที่ยวสัญจรโขลงใหญ่ที่ในดง
+ฝูงแรดร้ายหลายร้อยรอยระดะ เที่ยวเกะกะกินหนามตามประสงค์
+ทั้งเสือสีห์หมีเม่นเที่ยวเร้นพง เลียงผาวงวิ่งเต้นเล่นบนเนิน
+นรสิงห์สิงหนัศสัตว์ทั้งหลาย พวกกวางทรายถึกกระทิงวิ่งตะเพิ่น
+ฝูงกาสรโคเพลาะย่องเหยาะเดิน ริมชายเนินเชิงผาคูหาบรรพ์
+สิงโตเต้นเล่นหางที่หว่างเขา บ้างหมอบเจ่าคุดคู้ดูมันขัน
+มีลูกแอบแนบชิดเข้าติดพัน กิเลนผันเผ่นโผนโจนทะยาน
+ฝูงม้าเต้นเผ่นผยองลำพองวิ่ง บ้างนอนกลิ้งเล็มหญ้าเป็นอาหาร
+ละมั่งระมาดดาษดงกระจงฟาน ร้องประสานเสียงดังก้องวังเวง ฯ
+๏ พวกเสนาวาหุโลมเดินโครมครื้น บ้างแบกปืนถือทวนชวนเขนง
+พร้อมพหลพลหมื่นเสียงครื้นเครง ฝูงสัตว์เกรงกลัววิ่งเป็นสิงคลี
+เกือบจะถึงลังกาอาณาเขต พอสุริเยศรอนรอนจะอ่อนสี
+พวกบรรดาข้าเฝ้าเหล่าเสนี บรรดาที่อยู่รอบขอบนคร
+รู้ว่าองค์พระมุนีฤๅษีสิทธ์ ต่างมีจิตภิญโญสโมสร
+บ้างก็รีบเข้าไปในนคร ทูลบังอรแม่หัวเจ้าเสาวคนธ์
+บ้างก็ไปคำนับรับเสด็จ พร้อมกันเสร็จไพร่นายฝ่ายพหล
+ส่วนโฉมยงนงเยาว์เสาวคนธ์ จรดลด้วย��ุรางค์นางกำนัล
+ทั้งสุลาลีวันรีบผันผาย พร้อมบ่าวนายปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+ครั้นถึงรถสามพระองค์ผู้ทรงธรรม์ บังคมคัลเชิญเสด็จประเวศวัง
+สามพระองค์ทรงศีลนรินทร์ราช ตรัสประภาษถามไต่พระทัยหวัง
+ถึงพระหน่อสุริย์วงศ์ดำรงวัง ไปยับยั้งอยู่หนตำบลใด
+ทั้งสองนางทางประมูลทูลฉลอง ว่าเธอต้องไปอยู่ท่าชลาไหล
+ทั้งพระวงศ์พงศาก็คลาไคล เข้าอยู่ในเมืองด่านชานบุรินทร์
+ทั้งองค์พระเจ้าอาก็มาอยู่ จึงได้กู้เมืองไว้ดั่งใจถวิล
+ศึกก็ยังตั้งประชิดติดบุรินทร์ ไม่สุดสิ้นรบกันทุกวันคืน ฯ
+๏ สามพระองค์ทรงฟังให้สังเวช กองกิเลสนี้มันกล้าเหลือฝ่าฝืน
+คิดยุ่งยิ่งชิงรังไม่ยั้งยืน เป็นแต่พื้นโลภหลงต้องวงเวียน
+อนิจจังสังสารวัฏเอ๋ย ให้หลงเลยไปมาลมพาเหียร
+ไม่สุดสิ้นความประสงค์ต้องวงเวียน ดูอาเกียรณ์ถ้าจะเปรียบเหมือนเหยียบตม
+แม้นผู้ใดพัวพันไม่หมั่นล้าง ก็เสียทางเหมือนไม่รักซึ่งมรรคผล
+ดั่งดุมวงกงเกวียนต้องเวียนวน ให้เสียผลเสียประโยชน์โพธิญาณ
+พระตรัสพลางทางดั่งให้เร่งรถ พร้อมกันหมดรีบไปในสถาน
+เข้านิเวศน์ลังกาไปช้านาน หยุดสำราญแรมร้อนผ่อนสบาย ฯ
+๏ ฝ่ายดาบสสองยุพาสุดาสมร ขึ้นบรรจถรณ์ที่ในเก๋งเคร่งใจหาย
+รักษาพรตงดงามตามสบาย เพราะมุ่งหมายทางธรรมสำมดึงส์
+ทั้งวัณฬาสุมาลีหลวงชีสอง เข้าในห้องตรองตรึกระลึกถึง
+พระไตรลักษณ์หักประหารการรำพึง คิดตัดซึ่งห่วงใยในสันดาน
+หวังประโยชน์โพธิญาณการกุศล จะได้พ้นกองทุกข์สนุกสนาน
+ฟังถ้อยคำสามีปรีชาชาญ โปรดประทานสอนสั่งคิดตั้งใจ
+ดาบสินีที่ปฐมพรหมวิหาร เจริญฌานตามประสงค์ปลงนิสัย
+ให้ดับทุกข์ดับโศกดับโรคภัย ด้วยตัดใจครัดเคร่งบำเพ็งเพียร
+ชักประคำสำรวมสติตั้ง เอาจิตหยั่งเห็นสังขาร์เป็นพาเหียร
+ไม่รักรูปรักทรงของวงเวียน เป็นอาเกียรณ์เปื่อยเน่าไม่เข้ายา
+เหมือนโรงร้านไปมาพออาศัย พระอภัยแจ้งเหตุเทศนา
+ควรเชื่อฟังตั้งมั่นเอาปัญญา ท่านเทศนาชี้แจงแห่งบาลี
+นางถือมั่นขันตีอุเบกขา โดยศรัทธาคิดเห็นเป็นวิถี
+ทั้งละเวงวัณฬาสุมาลี ดาบสินีเคร่งเทียบเปรียบสมภาร ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงโลกเฉลิมภพ ให้ปรารภในพระทัยหลายสถาน
+จวนจะรุ่งรังสีรวีวาร พระตรองการถึงพงศ์วงศ์ตระกูล
+พอเช้��ตรู่สุริยาภาณุมาศ จะลีลาศออกไปจากไอศูรย์
+ได้พบปะสุริย์วงศ์พงศ์ประยูร จะอนุกูลสอนสั่งให้บางเบา
+การรบพุ่งยุ่งยิ่งชิงสมบัติ จะบัญญัติขู่ข่มอารมณ์เขา
+ถ้าแม้นเห็นชอบผิดเหมือนจิตเรา แม้นมิเอาข้อคำที่รำพัน
+เหมือนสำเภาเสาหักจะชักฉุด ถึงบุรุษเรี่ยวแรงที่แข็งขัน
+จะถ่อค้ำลำบากเห็นยากครัน พระทรงธรรม์ตรองตรึกนึกอาวรณ์
+จนรุ่งรางสร่างแสงแจ้งกระจ่าง ส่องสว่างแจ่มจำรัสประภัสสร
+ฝ่ายเสาวคนธ์มณฑาพะงางอน กับบังอรกัลยาสุลาลี
+พลางจัดแจงแต่งเครี่องสุพรรณภาชน์ ถวายบาทบงกชบทศรี
+ทั้งสามองค์พงศ์กษัตริย์สวัสดี เลี้ยงฤๅษีเสนาที่มาตาม
+ของต่างต่างอย่างดีที่ประสงค์ โดยจำนงเรียงวางข้างละสาม
+ทั้งของเคียงคาวหวานใส่จานชาม ถวายตามฤๅษีมีทุกองค์
+พวกนักสิทธ์ฉันเสร็จแล้วยถา ทำทีท่าดูละม้ายคล้ายกับสงฆ์
+ฝ่ายเสนามาพร้อมพวกล้อมวง เตรียมรถทรงพระที่นั่งอลังการ
+สามพระองค์มุนีฤๅษีสิทธ์ สำเร็จกิจขอฉันแล้วบรรหาร
+จะออกไปเยี่ยมองค์พวกวงศ์วาน ที่เมืองด่านปากน้ำจงนำไป
+ทั้งสามองค์ทรงราชรถา พวกเสนาเดินเคียงเรียงไสว
+ทั้งฤๅษีเสนาพากันไป จากกรุงไกรลังกาพากันจร
+สารถีขับม้าอาชาชาติ ขุนอำมาตย์คั่งคับสลับสลอน
+พวกขอบขัณฑเสมาประชากร นั่งสลอนกราบก้มบังคมคัล
+บ้างก็ว่าสามพระองค์พงศ์กษัตริย์ ไปดั้นดัดอยู่ทำไมในไพรสัณฑ์
+เพราะละวังลังกาไปอารัญ จึ่งรบกันไม่รู้วายมาหลายปี
+แม้พระองค์ทรงลาสิกขาบท คงเปลื้องปลดความทุกข์เป็นสุขี
+บ้างร้องทูลขึ้นไปพลันด้วยทันที จงปรานีข้าเก่าเหล่าประชา ฯ
+๏ พระทรงฟังราษฎรสุนทรเฉลย จึงภิเปรยโปรดประทานการสิกขา
+ว่าตัวเราละเพศไม่เจตนา ครองพาราเป็นใหญ่ในบุรินทร์
+เพราะคิดเห็นอนิจจังเกิดสังเวช จึงละเพศไปอยู่ป่ารักษาศิล
+ไม่ประโยชน์กับจังหวัดปัถพิน จึงถือศีลภาวนาสมาทาน
+กองกิเลสพาให้หลงเหมือนกงจักร เราคิดหักมิได้หลงในสงสาร
+จึงตั้งใจหมายประโยชน์โพธิญาณ เราแจ้งการให้รู้ทุกผู้คน
+สามพระองค์เสด็จไปใกล้ถึงด่าน พวกทหารเข้าไปแจ้งทุกแห่งหน
+ให้เสนีทูลแถลงแจ้งยุบล แก่ภูวดลรมจักรนัครา ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงอาณาเขต ครั้นทราบเหตุว่าสมเด็จพระเชษฐา
+กับสองดาบสินีเธอลีลา เสด็จมาถึงสถานชาน��ุรินทร์
+จึ่งจัดแจงแต่งองค์สรงสนาน ออกจากด่านรีบไปพระทัยถวิล
+รับสมเด็จพระเชษฐาเข้าธานินทร์ ออกไปสิ้นพร้อมพระวงศ์พงศ์ประยูร
+สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ พร้อมพระญาติสุริย์วงศ์ทรงไอศูรย์
+หกกษัตริย์สุริย์วงศ์พงศ์ตระกูล ไปพร้อมมูลเชิญเสด็จเข้าเขตคัน
+ต่างถวายบังคมโสมนัส สามกษัตริย์ฤๅษีเกษมสันต์
+เสด็จเข้าเมืองปราการสำราญครัน ศรีสุวรรณเชิญพระพี่ให้ลีลา
+สามพระองค์ทรงประทับบนเก๋งใหญ่ ทั้งนายไพร่พร้อมกันต่างหรรษา
+พระอภัยมุนีศรีโสภา ภิปรายปราศรัยพระวงศ์พงศ์ประยูร
+หกกษัตริย์มัสการแล้วกรานกราบ ศิโรราบในพระปิ่นบดินทร์สูร
+ศรีสุวรรณกราบก้มบังคมทูล สองประยูรทรงพรตดาบสินี
+ยังอิ่มเอมเปรมปราเป็นผาสุก หรีอมทุกข์บ้างหรือพระฤๅษี
+ทั้งโรคันอันตราย์มายายี หรีอไม่มีที่ในกายสบายบาน
+ทั้งสององค์ทรงพรตดาบสสมร ถวายพระพรโดยธรรมกรรมฐาน
+เจริญเรียนไตรลักษณ์มรรคญาณ หมายนิพพานเกษมสุขสิ้นทุกข์ภัย
+แบ่งกุศลผลผลาอานิสงส์ ถวายองค์อนุชาพลางปราศรัย
+อาตมาตัดบ่วงคือห่วงใย ไม่อาลัยศฤงคารทั้งบ้านตน
+อยู่ในป่าหาผลไม้ฉัน ทั้งเผือกมันสารพัดไม่ขัดสน
+พอเป็นยาวะชีวังประทังตน กว่าจะพ้นทุกข์ไปในสันดาน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ สนองอรรถเสาวนีย์สี่สถาน
+จึ่งว่าฉันโมทนาสาธุการ ในศีลทานที่พระองค์ปลงอารมณ์
+ก็อยากบวชอยู่บ้างแต่ยังห่วง ต้องหนักหน่วงในอุระยังสะสม
+เพราะศึกเสือเหลือทนจนอารมณ์ ต้องเตรียมตรมอยู่ด้วยวงศ์เผ่าพงศ์พันธุ์
+ครั้นจะเอาตัวรอดเหมือนทอดทิ้ง ไปนอนนิ่งอยู่ในป่าพนาสัณฑ์
+แต่ล้วนลูกล้วนหลานสงสารครัน จะบากบั่นไปแต่ตัวกลัวนินทา ฯ
+๏ ดาบสินีจะใคร่ตีฝีปากตอบ ผิดระบอบทางธรรมคำสิกขา
+ท่านห้ามปรามสารพัดอัดอุรา พระอนุชาแนมเหน็บให้เจ็บทรวง
+จึ่งตอบบ้างทางประชดอดไม่ได้ เขาว่าไว้บวชผัวเพราะตัวหวง
+เอาโยมนั่งจ๋อก้อไว้ล่อลวง จะตัดห่วงตัดใยเป็นไรมี ฯ
+๏ ศรีสุวรรณชั้นเชิงฉลาดแหลม จะเหน็บแนมเคี่ยวเข็ญเป็นฤๅษี
+ก็บาปกรรมใครเขารู้ดูไม่ดี จะเป็นที่ติฉินคนนินทา
+แล้วก็เป็นพี่สะใภ้เคยไหว้กราบ ทั้งจะบาปติดตัวชั่วนักหนา
+ทำเป็นไม่รู้เท่าเข้าตำรา เขาจะว่าโง่เง่าไม่เท่าเทียม
+ก็ช่างเถิดทำไม่รู้เ��มือนหูหนวก มิใช่พวกอื่นไกลจะอายเหนียม
+พลางชักพูดทางความตามธรรมเนียม เสร็จมาเยี่ยมอนุชาเพราะการุญ
+สองมุนินทร์ยินพร้องสนองถ้อย เห็นเรียบร้อยหน่วงเหนี่ยวไปเฉียวฉุน
+นึกในจิตคิดเห็นจะเป็นคุณ เดชะบุญเสร็จศึกเหมือนนึกปอง
+จะโลมเล้าเอาใจให้ไปบวช ทรงผนวชอยู่กุฎีเป็นที่สอง
+อันถิ่นฐานหลานลูกช่วยปลูกครอง จะเชิญน้องไปสิงคุตรอยู่กุฎี ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสสั่งเหล่านางสาวศรี
+ให้จัดเครื่องผลผลาบรรดามี มาตั้งที่สามกษัตริย์จัดประจง
+ทั้งคาวหวานพระกระยาสุธาโภชน์ ด้วยมาโนชชื่นชมสมประสงค์
+พระนักธรรม์ฉันตามกันสามองค์ สมประสงค์อิ่มหนำพอสาราญ
+พวกฤๅษีเสวกาพากันฉัน ทั้งหวานมันอิ่มเอมเกษมศานต์
+หยุดอยู่เมืองปากน้ำค่อยสำราญ กำหนดนานเบ็ดเสร็จเจ็ดทิวา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง แกนั่งง่วงตรองตรึกพลางปรึกษา
+ท้าวโกสัยดูฉบับตำหรับตำรา กับเสนาพวกฝรั่งฟังอาการ
+ใครจะเห็นแยบคายอุบายมั่ง จะขอฟังวาจาเร่งว่าขาน
+ดูปัญญามาประจบคิดรบราญ จะทัดทานอย่างไรในกระบวน
+พวกเสนาฝรั่งฟังแกถาม ก็ว่าตามแต่ผู้ใหญ่จะไต่สวน
+ข้าพเจ้าที่จะให้ไปใคร่ครวญ โดยกระบวนในตำราที่หารือ
+คิดไม่เห็นเป็นแต่คนสำหรับใช้ ด้วยอยู่ใต้บังคับเคยนับถือ
+แล้วแต่ท่านสารพัดจะหัดปรือ ให้ขุดรืออย่างไรจะไปตาม
+บาทหลวงว่าใครจะรู้เหมือนกูเล่า ก็เห็นเปล่าจริงหนอแต่ล่อถาม
+ไม่เห็นใครรู้หลักประจักษ์ความ ยิ่งชักถามก็ยิ่งเคอะเซอะทุกคน
+เฮ้อนี่แน่แยบคายอุบายนี้ เห็นจะดีคิดเห็นจะเป็นผล
+เราคิดทำโคมไฟใส่ไกกล ปล่อยไปบนเวหาสักห้าพัน
+เอาดินดำทำไส้กับไฟกรด พอเชื้อหมดถึงดินดำกำมะถัน
+ถัาพลัดตกลงที่ไหนเป็นไฟกัลป์ ถึงสามวันจึงจะดับระงับเปลว
+ถูกตึกกว้านร้านโรงก็โพลงพลุ่ง เป็นเปลวฟุ้งคงถูกกระดูกเหลว
+ปัญญากูคิดไว้มิใช่เลว เหมือนตกเหวขึ้นได้ดั่งใจปอง
+ท้าวโกสัยกับขุนนางข้างฝรั่ง ที่นั่งฟังพร้อมกันสักพันสอง
+สรรเสริญปัญญาดั่งทาทอง พอหายหมองสุกเปล่งดั่งเพ็งจันทร์
+มิเสียทีที่เป็นปราชญ์ฉลาดเลิศ แสนประเสริฐใหญ่ยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+ทั้งจะสมปรารถนาสารพัน ยืนพร้อมกันแล้วคำนับพลางจับมือ
+๏ บาทหลวงค่อยบางเบาบรรเทาทุ��ข์ บังเกิดสุขเห็นผลคนนับถือ
+เพราะความคิดของตนคนจึ่งลือ มันนับถือตัวกูผู้อาจารย์
+ที่ทุกข์ร้อนอ่อนใจหายเป็นปลิด เห็นสมคิดปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+ค่อยกินอยู่หลับนอนผ่อนสำราญ แล้วคิดการปรุงยาหาน้ำมัน
+ประสมดินปืนไว้จะใส่เชื้อ เอากรดเจือลงในน้ำกำมะถัน
+แล้วผูกเป็นโคมผ้าขึ้นห้าพัน เอาดินคั่นไว้ข้างล่างวางตะเกียง
+แล้วทำไกใส่ลิ้นเมื่อลมหวน จะได้ครวญครางเพราะเสนาะเสียง
+ให้จัดแจงแต่งเสร็จสำเร็จเรียง เป็นคู่เคียงใส่ยาทั้งห้าพัน
+อันปัญญาฝรั่งสังฆราช แกฉลาดยิ่งบุรุษสุดขยัน
+เกณฑ์พหลพลรบไว้ครบครัน ทั้งปืนสั้นปืนยาวทั้งง้าวทวน
+สำหรับเข้าแหกค่ายจัดไว้พร้อม จะคอยอ้อมรบระดมเมื่อลมหวน
+สั่งให้พวกเกณฑ์หัดจัดกระบวน ไว้ให้ถ้วนตามบังคับทุกทัพชัย
+แม้ฤกษ์ดีวันไรจะได้ยก ไปข้างบกริมท่าชลาไหล
+อ้ายพวกม้นก็จะแตกแยกกันไป เราแหกค่ายพลอยประสมระดมยิง
+แล้วสั่งให้เลี้ยงดูหมู่ทหาร ทั้งคาวหวานเหล้าส้มขนมผิง
+อีกเป็ดไก่เนื้อแพะแกะกระทิง ของย่างปิ้งต่างต่างวางในจาน
+บนโต๊ะใหญ่หลายอย่างข้างละแถว สำเร็จแล้วรายเรียงเลี้ยงทหาร
+ให้กินอยู่หลับนอนผ่อนสำราญ เหล่าทหารกองหนุนทั้งขุนพล ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช ไปแอบหาดเกาะท้ายปลายสิงหล
+ค่อยเป็นสุขทุกอาณาประชาชน ไม่ร้อนรนอยู่สบายมาหลายวัน
+แต่ภิรมย์ชมสมรเสมอทิพย์ อันลอยลิบเปรียบเหมือนผ่านวิมานสวรรค์
+ไม่จากห้องไสยาสน์อาสน์สุวรรณ ถนอมขวัญบุษบงอนงค์นาง
+ในห้องท้ายบาหลีที่สถิต สำราญจิตโดยถนัดไม่ขัดขวาง
+ดั่งเครื่องทิพย์หยิบส่งประจงวาง ไม่รู้จางที่ในรสเหมือนอดออม
+พระจุมพิตชิดชื่นระรื่นกลิ่น สมถวิลมิรู้จางห่างถนอม
+เหมือนแมลงผึ้งคลึงเกสรเฝ้าวอนตอม แนบถนอมกลั้วกลิ่นไม่สิ้นเชิง
+พายุหวนป่วนปั่นสนั่นก้อง ฝนคะนองฟ้าเจือจนเหลือเหลิง
+สุนีบาดฟาดสายกระจายเปิง กำปั่นเหลิงลอยชิดขึ้นติดเลน
+สุริยาอัสดงจะลงลับ เมฆขึ้นจับฟ้าแดงดั่งแสงเสน
+ทั้งเนมินอิสินธรอ่อนระเนน จนสุริเยนทร์เลี้ยวลับบรรพตา ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสนิทพิศวาส ไม่ห่างบาทบทเรศพระเชษฐา
+พระจันทรจรกระจ่างกลางนภา ดวงดาราส่องสว่างกลางโพยม
+พระเสร็จจากแท่นสุวรรณบรรจถรณ์ พลางกุมกรกัลยาสุดาโฉม
+ให้ดูดาวพราวพร่างกลางโพยม เหมือนแสงโคมสุกใสในอัมพร
+โน่นดาวไถใกล้เคียงกับดาวเต่า เป็นเหล่าเหล่ารายระดับสลับสลอน
+นี่แน่ดาวกัณฐัศว์อัสดร ดาวมังกรเหรากุมภาพาล
+ที่ตรงหน้าพาชีดาวลูกไก่ เห็นไรไรรูปทรงเหมือนธงฉาน
+โน่นดาวข่างกลางพื้นโพยมมาน ทิศอีสานดาวสำเภามีเสาใบ
+ถัดไปนั่นดาวโลงมีกาจับ ในตำหรับทายที่คัมภีร์ไสย
+แม้กาจับหลายตัวมักกลัวไป ทายว่าไข้ย่อมมีมาบีฑา
+โน่นดาวหางขึ้นอยู่ข้างทิศพายัพ มักเกิดทัพรบพุ่งยุ่งนักหนา
+พวกโหรดูรู้ฉบับตำหรับตำรา จึงทายว่าหางหัวชั่วแลดี
+พระจันทร์ตรงส่งกลดดูโชติช่วง กระจ่างดวงแจ่มจำรัสรัศมี
+จับผิวพักตร์กัลยานางนารี นวลฉวีปลั่งเปล่งดั่งเพ็งจันทร์
+พระเชยปรางพลางประโลมโฉมสมร ราวกับจรจากสถานพิมานสวรรค์
+ครูบาทหลวงแกจะพรากให้จากกัน สารพันที่จะทำให้ช้ำใจ
+ถึงเป็นตายก็ไม่วายเสน่ห์น้อง จะจากห้องบุษบงอย่าสงสัย
+พลางรับขวัญกัลยาสุมาลัย พระเคล้นไคล้เคล้าพุ่มปทุมทอง
+บุษบงนงเยาว์เสาวรส จงปรากฏเถิดอุบลอย่าหม่นหมอง
+เหมือนดวงจันทร์ขวัญจิตอย่าคิดปอง ไม่เป็นสองดวงดอกพี่บอกจริง
+ดังดวงจิตเชษฐาเจ้าอย่าแหนง ไม่พรายแพร่งเป็นสองดอกน้องหญิง
+สุดาเดือนเหมือนประสงค์ที่ตรงจริง สมรมิ่งเหมือนเดือนเสมอดวง ฯ
+๏ นางบังคมก้มเศียรลงกราบบาท พจนารถทูลความไม่ห้ามหวง
+ถึงจะมีแสนสุรางค์นางทั้งปวง ไม่เคียดขึ้งหึงหวงให้ล่วงเกิน
+เป็นความสัตย์ปฏิญาณสาบานถวาย ไม่วุ่นวายให้พระหมางระคางเขิน
+ถึงนางใดจะมาทำให้ก้ำเกิน จะสู้เมินมิให้เคืองในเรื่องราว
+พระรับขวัญขวัญตานิจจาน้อง มิให้ต้องเคืองขุ่นถึงวุ่นฉาว
+อันหญิงอื่นหมื่นแสนในแดนดาว อย่ามากล่าวเลยในใจไม่นิยม
+นอกจากนุชพี่ไม่สุจริตรัก ถึงใครชักให้ไปชิดสนิทสนม
+ไม่ขอคบขอคิดจิตนิยม อย่าปรารมภ์เลยสมรกรประคอง
+นางคำนับรับรสพจนารถ ไม่ห่างบาททรงฤทธิ์สนิทสนอง
+จนเดือนเที่ยงเสียงโกกิลาคะนอง กระเรียนร้องที่บนเกาะเสนาะดัง
+จังหรีดร้องลองไนเรไรเรื่อย สำเนียงเฉื่อยเหมือนดนตรีดีดสีสังข์
+ดุเหว่าแว่วแจ้วเจื้อยระเรื่อยดัง วิเวกวังเวงรื่นชื่นกมล
+พระพายพัดรวยรินกลิ่นเกสร ละอองอ่อนซาบเย็นทุกเส้นขน
+น้ำค้างย้อยพรอยพรายดังสายชล พระขึ้น��นบาหลีที่ไสยา
+ถนอมแนบแอบนุชสุดที่ชื่น สำราญรื่นรับขวัญต่างหรรษา
+ค่อยคลายทุกข์สุขเกษมเปรมอุรา สองไสยาร่วมพระแท่นแสนสบาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง ค่อยสร่างทรวงคิดสมอารมณ์หมาย
+จึ่งสั่งท้าวโกสัยทั้งไพร่นาย พลนิกายรวมรอมให้พร้อมกัน
+ค่ำวันนี้มีฤกษ์จะยกทัพ จงกำชับพวกพหลพลขันธ์
+จะปล่อยโคมจักรไกไฟน้ำมัน เอาให้ทันฤกษ์พาเวลาดี
+ท้าวโกสัยกำกับเป็นทัพหน้า ให้ผูกม้าเครื่องทองละอองศรี
+อานฝรั่งลงยาราชาวดี ใส่เสื้อสีดำขลับระยับพลาย
+ถือกระบี่ฝักทองประดับเพชร แต่ละเม็ดแจ่มจัดจำรัสฉาย
+ใส่หมวกฝังทับทิมดูพริ้มพราย สังวาลสายมรกตดูงดงาม
+เหน็บปืนสั้นสองข้างอย่างฝรั่ง พร้อมสะพรั่งพลไกรในสนาม
+บาทหลวงใส่เครื่องมณีล้วนสีคราม ใส่หมวกสามยอดสลับประดับนิล
+เสียบขนนกวายุภักษ์ปักข้างขวา เหมือนมาลาเจ้าฝรั่งดังถวิล
+ถือกระบี่ที่ท้าวเจ้าบุรินทร์ มาพร้อมสิ้นพลหมื่นพื้นฉกรรจ์
+แกขึ้นรถกำกับเป็นทัพหลวง ทุกกระทรวงเร่งรัดให้จัดสรรค์
+เครื่องอาวุธยุทธนาสารพัน ทั้งปืนสั้นปืนยาวแลง้าวทวน
+ได้ฤกษ์ดีสี่ทุ่มจึงจะยก กระบวนบกโดยระบอบคอยสอบสวน
+แกบังคับยับยั้งตั้งกระบวน เลือกแต่ล้วนโยธีมีฝีมือ
+เป็นทัพหน้ากล้าหาญในการรบ ได้สมทบยงยุทธ์อาวุธถือ
+ปืนคาบชุดนกสับสำหรับมือ แจกให้ถือถ้วนทั่วทุกตัวคน
+พอสุริยงลงลับพยับฟ้า ดวงดาราแจ่มกระจ่างกลางเวหน
+บาทหลวงส่องกล้องคู่ดูฤกษ์บน พร้อมพหลพลยุทธ์ให้จุดไฟ
+พอมีลมริ้วริ้วมาฉิวเฉื่อย ปล่อยโคมเรื่อยเพลิงกระจ่างสว่างไสว
+ต้องลิ้นขลุ่ยเสียงเพราะเสนาะใน ลอยขึ้นไปในห้องท้องคัคนานต์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านเมืองปากน้ำ ครั้นพลบค่ำสิ้นแสงพระสุริย์ฉาน
+ให้ตีฆ้องกองไฟไวปราการ ทหารขานยามให้ระไวระวัง
+พวกพหลพลรบสมทบทัพ ดูคั่งคับดาษดาทั้งหน้าหลัง
+พร้อมกษัตริย์สุริย์วงศ์ดำรงวัง มาเฝ้าบังคมคัลอัญชลี
+สามพระองค์ทรงศิลมุนินทร์นาถ ให้โอวาทโดยจริตกิจฤๅษี
+จงยับยั้งตั้งมั่นในขันตี เพราะเป็นที่ทางประโยชน์โพธิญาณ
+อย่าโลภหลงปลงในพระไตรลักษณ์ จงประจักษ์ที่ตั้งแห่งสังขาร
+เป็นอนิจจังยังขันธสันดาน ให้สาธารณ์มิได้ตั้งอยู่ยั่งยืน
+เป็นเครื่องจมถมแผ่นสุธาวาส เพราะเป็นชาติชราไม่ฝ่าฝืน
+อนัตตาสูญลับไม่กลับคืน อย่าชมชื่นร่างกายหมายว่าดี
+กองกิเลสผูกพันนั่นคือห่วง จงหลีกล่วงหนีทุกข์ให้สุขี
+พระอภัยเทศนาตามบาลี อยู่ในที่พลับพลาหน้าเชิงเทิน
+พอสี่ทุ่มเห็นสว่างกลางอากาศ เสียงประหลาดดูเหมือนนกวิหคเหิน
+ประสานซ้องก้องดังยังฟังเพลิน เลียงกริ่งเกริ่นบนเวหานภาลัย
+พวกพลแหงนดูฟ้าบนอากาศ เห็นโคมดาษแจ่มกระจ่างสว่างไสว
+ดาษดาน่าอนาถประหลาดใจ ทั้งแสงไฟส่องสว่างดั่งกลางวัน
+พวกเสนาเข้าไปทูลมูลเหตุ ว่าอาเพศมาในทางกลางสวรรค์
+ปางพระจอมโมลีศรีสุวรรณ กับพงศ์พันธุ์วงศาเสนานาย
+พระมุนินทร์ปิ่นฤๅษีหลวงชีสอง ลุกจากห้องจรจรัลรีบผันผาย
+ทอดพระเนตรเหตุผลฟังต้นปลาย เห็นแยบคายประจามิตรจะคิดกล ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราพฤฒาเฒ่า จึงก้มเกล้าทูลแถลงแจ้งนุสนธิ์
+คงจะเป็นการร้ายอุบายกล จงเตรียมพลออกไปค่ายระไวระวัง
+อย่าไว้ใจในการกลศึก จะโหมฮึกอ้อมทบตลบหลัง
+เห็นผิดอย่างทางบนพ้นกำลัง จะยับยั้งข้าเห็นไม่เป็นการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสปรึกษาบรรดาหลาน
+ให้ยกพวกพลไกรอันชัยชาญ ออกจากด่านไปค่ายชายทะเล
+พร้อมพหลพลทัพสำหรับรบ เร่งสมทบไปให้ทันอย่าหันเห
+รีบยกไปค่ายตั้งฝั่งทะเล ฝรั่งเฮฮาล้อมเข้าพร้อมเพรียง
+บาทหลวงเร่งรถกำกับเป็นทัพหลวง ทุกกระทรวงโห่ลั่นสนั่นเสียง
+พอโคมกรดตกลงส่งสำเนียง เสียงเปรี้ยงเปรี้ยงดินดังเสียงดังตึง
+ถูกพหลพลไพร่ตายออกกลาด กระทบฉาดแตกดังเสียงผางผึง
+ถูกโรงร้านเป็นไฟไหม้ตะบึง คนหนีอึงแตกเข้าย่านชานบุรินทร์
+หกกษัตริย์ถอยทัพกลับเข้าด่าน ฝรั่งหาญเหิมจิตคิดถวิล
+แหกเข้าค่ายชายชลาหน้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นเข้าค้นเที่ยววนวง
+ที่หนีไปไม่พ้นจนความคิด พวกอังกฤษเที่ยววนจับคนหลง
+มาซักความถามไต่ดังใจจง แล้วก็ลงทัณฑกรรมให้จำตาย
+เอาเชือกมัดรัดคอแขวนหอรบ ประจานศพข้าศึกเหมือนนึกหมาย
+บาทหลวงสมความแค้นแสนสบาย เพราะแยบคายกลศึกดูตรึกตรอง
+ค่ำพรุ่งนี้กูจะตีเอาเมืองด่าน จงเตรียมการแอบเอาทั้งข้าวของ
+เข้าตั้งมั่นอยู่ในค่ายดั่งใจปอง แกคิดตรองหลายอย่างทางอุบาย ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในพาราเวลาศึก อึกทึกต้อนกันให้ผันผาย
+ครั้นรุ่งรางต่างคนกระวนกระวาย ทั้งไพร่นายหมู่หมวดให้ตรวจพล
+ส่วนพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ให้เร่งรัดโยธาโกลาหล
+ลากปืนใหญ่ขึ้นป้อมจงพร้อมคน เกณฑ์กันขนก้อนดินทั้งศิลา
+ให้ตักน้ำใส่ถังขึ้นตั้งไว้ คอยดับไฟสารพัดเร่งจัดหา
+พระสั่งให้ครูพักตร์จักรา เชิญท่านอาจารย์ช่วยด้วยสักคราว
+ตามตำราไสยเวทข้างเพทไสย เป็นศึกใหญ่อย่าให้ขุ่นถึงวุ่นฉาว
+จงช่วยกันแว่นแคว้นทั้งแดนดาว ที่เรื่องราวแก้กันอันตราย
+การที่จะรบรากับข้าศึก เราจะตรึกตรองไว้ดั่งใจหมาย
+ท่านจงช่วยข้างมนต์กลอุบาย คิดยักย้ายตามแต่ท่านจะกันภัย ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ชำนาญในการเวท โลกเชษฐ์เป็นอาจารย์แกขานไข
+ได้ร่ำเรียนเขียนอ่านชำนาญใจ จึงทูลไทธิบดินทร์ปิ่นนคร
+ขออาสาแก้ไขในพระเวท โดยสังเกตที่ได้รู้ตามครูสอน
+จะอ่านมนตํให้พระพายขจายจร พัดเอาก้อนเพลิงไปไกลบุรินทร์
+แล้วปลูกศาลบูชาเทพารักษ์ อันสิทธิศักดิ์ในมหาชลสินธุ์
+จะป้องกันพวกศัตรูหมู่อรินทร์ รักษาถิ่นนคเรศนิเวศน์วัง
+ขึ้นนั่งอาสน์ราธนาเทพารักษ์ สิทธิศักดิ์มาประชุมช่วยคุ้มขัง
+อย่าให้เกิดอันตรายวายชีวัง แกจึงตั้งอธิษฐานการบูชา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง พอลับดวงสุริยนบนเวหา
+จึงจัดแจงไฟกรดให้บดยา น้ำมันทาโคมลิ้นใส่ดินปืน
+สายระยางกางไกใส่ไว้พร้อม สั่งให้ล้อมนคราใครฝ่าฝืน
+ตีให้แตกแหกให้พังในกลางคืน ระดมปืนใหญ่ยิงชิงเอาเมือง
+เฮ้ยออท้าวโกสัยไปกำกับ เป็นแม่ทัพเข่นฆ่าให้ตาเหลือง
+กูคิดอ่านตอบแทนที่แค้นเคือง จะเอาเมืองด่านให้ได้ดั่งใจปอง
+พอโคมตกไฟติดคิดเข้าปล้น จับเอาคนป่วยเจ็บเก็บเอาของ
+พวกที่รบรบไปดั่งใจปอง จัดสำรองเหล้ายาหาไปกิน
+จงเตรียมรถผูกม้าที่กล้าศึก เวลาดึกจึงจะไปดั่งใจถวิล
+กรูกันเข้าโอบอ้อมล้อมบุรินทร์ ทั้งลูกดินปืนตับสำหรับมือ
+พอแปดทุ่มลมอับพยับฝน แกเรียกคนพลรบจุดคบถือ
+พวกจุดโคมพร้อมพรั่งนั่งกระพือ พอพร้อมมือปล่อยขึ้นโพยมมาน
+บอกให้ยกพวกพหลพลรบ เร่งสมทบนายไพร่ฝ่ายทหาร
+กรูกันเข้าโอบอ้อมล้อมปราการ เหล่าทหารพวกฝรั่งออกตั้งราย
+โคมก็ลอยดาษดาบนอากาศ แสงโอภาสบนนภางค์สว่างฉาย
+เสียงวังเวงเพลงเพราะเสนาะพราย คนทั้งหลายวิ่งดูเป็นหมู่ไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงจักราพฤฒาเ��่า กำลังเข้าบัดพลีพิธีไสย
+เป็นลมหวนป่วนปั่นสนั่นไป พยุใหญ่พัดมาในทะเล
+หอบเอาโคมกรดไปในอากาศ พยุกราดปั่นป่วนให้หวนเห
+ไปตกลงโผงผางกลางทะเล ฝนก็เทตกลงกลาดดาษดา
+สุนีบาตฟาดเปรี้ยงเสียงกระหึ่ม ท้องฟ้าครึ้มคล้ำมัวทั่วทิศา
+ฝนก็ตกท่วมนองท้องสุธา ฝ่ายพวกฝาหรั่งหนาวทั้งหาวนอน
+บาทหลวงนั่งคางสั่นอยู่ในรถ ให้ถอยถดกองทัพสลับสลอน
+ไปตากฝนทนหนาวทั้งหาวนอน จนผ้าผ่อนเปียกฉ่ำเป็นน้ำไป ฯ
+๏ บาทหลวงกลับเข้าค่ายให้วิตก ระกำอกดังใครเชือดให้เลือดไหล
+อยู่ในค่ายชายทะเลว้าเหว่ใจ ช่างกระไรฝนแกล้งเหมือนแช่งกัน
+ถ้าฝนหายกูจะกลับเข้ารับรบ ตีตลบเอาให้ได้ไอศวรรย์
+จนเกือบใกล้รังสีรวีวรรณ ที่ฟ้าลั่นก็ค่อยเบาบรรเทาคลาย
+ทั้งฝนปรายน้อยเม็ดท้องฟ้าขาว ทั้งเดือนดาวแจ่มกระจ่างสว่างฉาย
+แสงอาทิตย์สางสางสว่างพราย แกสั่งนายขุนหมวดให้ตรวจพล
+จะยกเข้าตีด่านเป็นการร้อน อย่าหลับนอนบอกให้ทั่วตัวพหล
+เอารถเหล็กสำหรับรบสมทบพล จะเข้าปล้นปากน้ำที่สำคัญ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาฝรั่งมาสั่งทั่ว ให้เตรียมตัวทั้งพหลพลขันธ์
+พอรุ่งแจ้งสุริย์ฉายพรายพรรณ พลขันธ์พร้อมถ้วนกระบวนแซง
+บาทหลวงขึ้นนั่งรถมีสารถี ให้คลายคลี่พวกทหารชาญกำแหง
+ท้าวโกสัยขับม้าดูร่าแรง ใส่เสื้อแดงคล้ายกับท้าวเจ้าลงกา
+ให้ตีกลองเป่าแตรแซ่สนั่น พลขันธ์เดินรายทั้งซ้ายขวา
+ยกเข้าล้อมป้อมปราการชานชลา พวกโยธากึกก้องร้องตะโกน
+เอาธงปักชักปันยืนสะพรั่ง ดูเหมือนอย่างชาติเช่นเขาเล่นโขน
+บ้างโลดเต้นลำพองทำนองโจร ที่โลดโผนแกว่งหลาวทั้งง้าวทวน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในพาราเห็นข้าศึก อึกทึกวิ่งกลมดังลมหวน
+บ้างขึ้นป้อมพร้อมพรั่งตั้งกระบวน เอาง้าวทวนคอยพุ่งกันกรุงไกร
+บ้างคั่วทรายคอยสาดออกกลาดกลุ้ม บ้างยืนกุมแหลนหลาวยาวไสว
+บ้างยัดปืนคาบชุดบ้างจุดไฟ พลไพร่พร้อมพหลบนเชิงเทิน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมุนีฤๅษีสิทธ์ พระอภัยคิดวิตกระหกเหิน
+เวทนากองทัพจะยับเยิน เกิดเผอิญรบพุ่งกันรุงรัง
+ไมรู้สิ้นรู้สุดมนุษย์เอ๋ย รบกันเลยร่ำไปเพราะใจหวัง
+จนพวกพลล้มตายวางชีวัง ก็หลายครั้งหลายหนแต่ต้นมา
+จำจะไปปราบปรามเหมือนห้ามทัพ ข้อบังคับแจ้งเหตุเทศนา
+พลางชวนดาบสีนีให้ลีลา ไปพลับพลาบนปราการชา���บุรินทร์
+ดาบสีนีละเวงวัณฬาราช ก็ยุรยาตรตามองค์พระทรงศีล
+ทั้งสุวรรณมาลีศรียุพิน พร้อมกันสิ้นสามองค์เสร็จตรงไป
+ขึ้นพลับพลาหน้าเชิงเทินบนเนินป้อม ทหารพร้อมเซ็งแซ่แลไสว
+พระนักสิทธ์ตรัสว่าอย่าออกไป ทั้งนายไพร่รอรั้งหยุดฟังความ
+เราจะว่าโดยดีเหมือนที่ปลอบ ให้ชื่นชอบในน้ำใจจะไต่ถาม
+พอจะไว้เกียรติยศให้งดงาม ให้ต้องตามความบทเบื้องบุราณ
+สามพระองค์ทรงนั่งบัลลังก์อาสน์ ตรัสประภาษด้วยสุนทรอันอ่อนหวาน
+ว่านี่แน่พวกฝรั่งอหังการ มาทรมานไพร่ฟ้าประชาชน
+ต้องรบพุ่งยุ่งยิ่งชิงสมบัติ นิสัยสัตว์ยากไร้มาหลายหน
+เราเอ็นดูแก่อาณาประชาชน ต้องรุกร้นฆ่าฟันกันบรรลัย
+อันคนยากกรากกรำมาทำศึก อึกทึกร้อนรนทนไม่ไหว
+เราผู้เป็นนักพรตถืออดใจ ไปอยู่ในป่าดงพงอรัญ
+รักษาสัตย์ปฏิญาณการกุศล ไม่ทำวลกรุงไกรไอศวรรย์
+อย่ามาต้องรบราถึงฆ่าฟัน จะแบ่งปันให้สักครึ่งกึ่งบุรินทร์
+อยู่ด้วยกันโดยดีล้วนพี่น้อง มาปรองดองเหมือนเราว่าอย่าถวิล
+ช่วยกินคิดปกป้องครองแผ่นดิน ให้เพิ่มภิญโญยศปรากฏนาม ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแสนพิโรธ ให้ฉุนโกรธร้องไปขอไต่ถาม
+นี่แน่เฮ้ยพระอภัยใจตะกลาม มาหยาบหยามข่มเหงไม่เกรงใจ
+กูก็เป็นฝรั่งในจังหวัด มาพิกัดพูดไม่เก้อเออไฉน
+อันลังกาธานินทร์ถิ่นของใคร มาสร้างไว้หรือจะแสร้งมาแบ่งปัน
+กูก็ไม่ง้องอนอย่าค่อนแคะ พูดเหลาะแหละปั้นเจ๋อละเมอฝัน
+พลางลุกออกจากรถาตาเป็นมัน แล้วดุดันเกรี้ยวกราดตวาดไป
+พอเหลือบเห็นพระธิดาวัณฬาสมร แกแคะค่อนด่าว่าไม่ปราศรัย
+พวกอีคนทุจริตเข้ารีตไทย มาทำให้ศาสนาเป็นสาธารณ์
+ก็เพราะมึงชั่วช้าสิบ้าผัว ต้องหมองมัวไปสิ้นทุกถิ่นฐาน
+จนลูกเต้าเผ่าพงศ์ทั้งวงศ์วาน จนถิ่นฐานแทบชีวิตจะปลิดปลง
+ไปอ่อนคอรอเรียงเคียงหม่อมผัว ชะไว้ตัวร้อยอย่างเจียวนางหงส์
+สิบ้ากามปัวเปียจนเสียวงศ์ จะต้องลงชื่อไว้ในแผ่นดิน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงทรงพรตดาบสสดับ ให้คั่งคับทรวงในพระทัยถวิล
+แต่ถือพรหมจรรยาเป็นอาจิณ รักษาศิลไว้มั่นในขันตี
+ต้องอดใจไม่โกรธหวังโปรดสัตว์ ถึงเคืองขัดก็เพราะถือเป็นฤๅษี
+ต้องอดใจตอบความตามคดี ท่านอย่ามีความโกรธพิโรธเรา
+จะบาปกรรมข้ามีแก่ตัวท่าน เป็นมหันต์ใหญ่โตพาโลเ��า
+เพราะเกิดความวิหิงสามาด่าเรา เหมือนก่อนเก่านั้นไม่ได้ภัยจะมี
+เพราะบวชเป็นดาบสหมดทั้งนั้น ถือพรหมจรรย์สุจริตกิจฤๅษี
+ไม่โลภหลงปลงจิตคิดแต่ดี เป็นมุนีอยู่ในป่าสมาทาน ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแสนพิโรธ กำลังโกรธขัดใจหลายสถาน
+จึงชี้หน้าว่าอุเหม่อีเหพาน มาจัดจ้านพูดเล่นเหมือนเป็นนาย
+ชะมึงหรือถือศิลกินขนม ไม่นิยมดอกหนามึงอย่าหมาย
+อย่าพักพูดเกเรเพทุบาย อีท้องลายหนังลอกมาหลอกกู
+นางฤๅษีขี้ข้าอีบ้าผัว ไปเมามัวให้มันสอนจนอ่อนหู
+ยังจะมาตอแหลเล่นแก่กู ชะนางผู้นักปราชญ์กวาดบันได
+มึงมันล้างศาสนาข้างฝาหรั่ง จะตกถังเช่นเขาว่าเลือดตาไหล
+ไปถูกหลอกอ้ายเจ้าผัวตัวจัญไร พระจะให้มึงไปตกนรกนาน
+เพราะมึงล้างศาสนาข้างฝาหรั่ง คนเขาชังทุกประเทศเขตสถาน
+อย่าพักพูดเกะกะเที่ยวระราน จนเมืองบ้านเป็นของเขาอีเจ้ากรรม
+ให้พวกพ้องของผัวมามั่วสุม ตั้งชุมนุมอยู่ในที่แล้วมิหนำ
+ทั้งวัดวาป่นปี้ระยี่ระยำ แล้วยังทำเจ๋อเจ๊อะสเออะดวง
+ชะน้อยหรืออีละเวงข่มเหงเล่น กูก็เช่นเชื้อปราชญ์เป็นบาทหลวง
+มาตอแหลยักคอพูดล่อลวง ทำจาบจ้วงเอากูผู้อาจารย์
+ทั้งเจ้าผัวพูดจาว่าจะแบ่ง เอาเมืองแล่งสักครึ่งกึ่งสถาน
+กูก็ไม่งอนง้อมาขอทาน อันถิ่นฐานใช่ของมันจะปันใคร
+แม้นจะคืนให้กูอย่าอยู่นี่ กลับไปที่พาราเคยอาศัย
+ทั้งญาติวงศ์พงศาพากันไป กูมิให้เป็นเชื้อเพราะเหลือทน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์วัณฬาพระดาบส เธอถืออดใจหมายฝ่ายกุศล
+ฟังถ้อยคำเต็มเบื่อเห็นเหลือทน แกเป็นคนหยาบคายหลายประการ
+แต่นึกเอาขันตีเป็นที่ตั้ง จึงหยุดยั้งอดใจหลายสถาน
+แล้วนิ่งนึกตรึกตราอยู่ช้านาน จะสู้พาลเห็นไม่ได้ที่ในเชิง
+แต่จำเป็นจำว่ากับข้าศึก อย่าหาญฮึกเพิ่มเชื้อให้เหลือหลง
+แล้วตอบคำจำใจไปในเชิง เหมือนดับเพลิงหัวลมระดมเอา
+ทั้งครองแครงแย่งยื้อดื้อเข้าปล้ำ ต้องเอาน้ำสาดไปเพราะไฟเผา
+ถัาแม้นคนไม่ดื้อคงถือเอา แต่ตาเฒ่านี้แกดึงจนถึงดี ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงทรงพรตดาบสสมร มีสุนทรโดยจริตกิจฤๅษี
+ว่าดูก่อนพระอาจารย์เป็นการดี ไม่ควรที่โมโหจะโกรธา
+จงยับยั้งฟังก่อนอย่าร้อนเร่า อันลูกเต้าใช่จะคิดริษยา
+เราก็ยกกรุงไกรในลังกา ให้สองราลูกหลานผ่านบุรินทร์
+ก็ไม่อย��่ในสัตย์เพราะครูสอน ทำให้ร้อนรนไปโดยใจถวิล
+เที่ยวข่มเหงญาติกาทุกธานินทร์ ไม่รู้สิ้นจิตพาลสันดานดึง
+ก็เพราะใครให้ไปตีเมืองการะเวก ทำโหยกเหยกโกโรโมโหหึง
+ลูกจึ่งได้เป็นพาลสันดานดึง ต้องโกรธขึ้งกันไปหมดเพราะคดโกง ฯ
+๏ บาทหลวงฟังนั่งแค้นแหงนดูหน้า แกร้องด่าขึ้นไปอีตายโหง
+ชะนางพวกฤๅษีอีชีโกง ใครชักโยงลูกมึงให้ดึงดัน
+พูดตอแหลแก้ตัวให้ผัวรัก นั่งพยักเผยอหยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+กูสอนสั่งครั้งไรใจของมัน มาเสกสรรค์ใส่เอากูผู้อาจารย์
+มึงจะไปตกนรกสักหกหลุม ที่ไฟสุมร้อนเร่าจะเผาผลาญ
+พระเยซูจะลงโทษไม่โปรดปราน จะทรมานตัวมึงอย่าพึงแคลง
+หรือจะพึ่งบุญผัวหัวจะขาด ด้วยอำนาจพวกทหารชาญกำแหง
+รู้สึกตัวชั่วช้ามาสำแดง ให้เห็นแจ้งแก่ฝรั่งทั้งกระบวน ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ละเวงวัณฬาสดับ ให้คั่งคับหมกมุ่นนึกหุนหวน
+เอาขันตีหักห้ามตามกระบวน จะก่อกวนขุ่นหมองไม่ต้องการ
+แล้วร้องว่าอาจารย์ท่านอย่าโกรธ ไม่ประโยชน์หวงแหนเป็นแก่นสาร
+เราถือสัตย์ในสิกขาสมาทาน ไม่เป็นการธุระดอกบอกจริงจริง
+อันศฤงคารบ้านเมืองที่เรื่องนั้น ไม่ผูกพันไปอยู่ป่าประสาหญิง
+สิ้นโลภหลงปลงใจไม่ประวิง เป็นความจริงที่ในจิตไม่คิดปอง ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแหงนชะแง้ อีตอแหลทำให้วุ่นจนขุ่นหมอง
+ชะนางพวกถือศีลกินข้าวพอง หน่อยก็ท้องค้ำหน้าอีบ้ากาม
+นางฤๅษีชีป่าอีบ้าผัว มันรอดชั่วอย่างไรหนอกูขอถาม
+ไปลอยหน้าอยู่กับเขาเมาตะกลาม นางหม่อมห้ามไม่หยุดสุดฝีมือ
+เองหรือตัดราคาตัณหาขาด มึงหรือปราชญ์จะปรับให้นับถือ
+อย่ามาพูดสอพลอให้อออือ กูไม่ถือถ้อยคำอย่ารำพัน
+พวกอีล้างศาสนาตำราตัด ต้องกำจัดเสียให้ไกลไอศวรรย์
+มิให้มึงอยู่ยืดสืบพืชพันธุ์ ในเขตคันพาราลังกาเดิม
+พวกอีเจ้าราคาตัณหาสด ให้ขบถข้าศึกพลอยฮึกเหิม
+จนเสียชาติศาสนาพาราเดิม อย่าพักเหิมไปเลยเองไม่เกรงกลัว
+พากันไปให้พ้นพวกหม่นหมอง เร่งตรึกตรองไปเสียทั้งเมียผัว
+แต่บรรดาเขยสะใภ้ไปทั้งครัว หาไม่หัวมึงจะขาดดาษสุธา ฯ
+๏ สินสมุทรได้ฟังสังฆราช มันองอาจอวดตัวชั่วนักหนา
+ทั้งหยาบคายร้ายกาจอ้ายชาติกา ช่างพูดจาจองหองจะลองดู
+แล้วร้องว่าฮ้าเฮ้ยตาบาทหลวง เอ็งจาบจ้วงร้อยท่าด่าฤๅษี
+คนเ��่นมึงก็ไพร่ใช่ผู้ดี มาข่มขี่ในตระกูลประยูรวงศ์
+เองถือตัวว่าเป็นขรัวข้างฝรั่ง จะมาตั้งค่อนด่าพระยาหงส์
+หรือเองเป็นน้ำเนื้อในเชื้อวงศ์ อย่ามาหลงพูดจาบ้าน้ำลาย
+ถึงองค์ดาบสละเวงวัณฬาราช ก็สิ้นชาติเชื้ออังกฤษอย่าคิดหมาย
+ไม่นับถือคนขี้ข้าบ้าน้ำลาย ท่านมุ่งหมายแต่สวรรค์ชั้นวิมาน
+ศาสนาข้างเขาเจ้าเอาไม่ได้ เขาฟังไปคำที่กล่าวก็ร้าวฉาน
+อย่าแคะแค่นแสนกลพวกคนพาล ทั้งดื้อด้านอวดอิทธิ์ฤทธิไกร
+เองเป็นคนโลโภโมโหมาก ดีฝีปากเขาไม่หลงอย่าสงสัย
+นิ่งเสียบ้างเถิดหวาระอาใจ เอาเก็บไว้หลอกเด็กเจ๊กคนโซ
+อย่าอวดอ้างศาสนาข้างฝาหรั่ง เขาไม่นั่งคอยหาเยวาโห
+พูดสำแดงแผลงฤทธิ์อิศโร เองมันโซสิ้นกระบิดเห็นผิดเชิง
+ไหนองค์พระมังคลาสานุศิษย์ ไปสถิตอยู่ไหนเล่าเป็นว่าวเหลิง
+ไม่มาช่วยครูคิดดูผิดเชิง หรือแตกเปิงกันไปหมดเพราะคดโกง
+แต่กูฟังวาจาน่าเหียนราก ก็เพราะปากหยาบคายอ้ายตายโหง
+แลวก็เองมันชำนาญข้างการโกง มิด่าโผงตามสบายหลายประการ
+แต่องค์พระชนนีฤๅษีสิทธ์ สำรวมกิจทางธรรมกรรมฐาน
+มึงยังด่าปี้ป่นไม่ทนทาน เพราะสันดานเองมันชั่วตัวมลทิน ฯ
+๏ บาทหลวงฟังคั่งแค้นแสนสาหัส จะใคร่ตัดหัวให้ได้ดั่งใจถวิล
+แกร้องว่าฮ้าเฮ้ยพวกทมิฬ กูรู้สิ้นดอกอย่ากล่าวให้ยาวความ
+เอ็งเร่งคิดการณรงค์ไว้ยงยุทธ์ แม้นมือกุดตีนด้วนเองควรหยาม
+เองอย่าพักอาจองในสงคราม กูจะตามตีกระทั่งจนลังกา
+พลางเร่งทัพขับพหลพลทหาร เข้าหักด่านจุดไฟไวไวหวา
+ระดมปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา ให้โยธาพวกฝรั่งพังประตู ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์กษัตริย์ สั่งให้ยัดปืนใหญ่ใส่ดินหู
+ลากมาไว้สองข้างหว่างประตู พร้อมทุกหมู่พลรบสมทบกัน
+สินสมุทรวุฒิไกรไล่ทหาร ออกจากด่านเร่งร้นพลขันธ์
+เครื่องอาวุธสาตราสารพัน เป็นทัพขันธ์กองหน้าเข้าราวี
+สุดสาครหัสไชยเป็นปีกขวา วลายุดาวายุพัฒน์กษัตริย์สี่
+เป็นปีกซ้ายยกออกนอกบุรี องค์พระศรีสุวรรณวงศ์ทรงกระบอง
+เป็นทัพหลวงเร่งพหลพลรบ คอยสมทบตามกันผันผยอง
+หัสกันเดินตรวจทุกหมวดกอง ตามทำนองถือกระบี่ขี่อาชา ฯ
+๏ ฝ่ายพหลพลฝรั่งสังฆราช ระดาดาษเร่งร้นพลอาสา
+ให้ยิงปืนครื้นครั่นเป็นสัญญา พวกโยธาแกว่งขวานเข้าราญรอน
+ท้าวโกสั���ไล่ทหารเข้าต้านต่อ ไม่รั้งรอรบรับสลับสลอน
+ทั้งสองฝ่ายนายทหารต่างราญรอน ก็ฟันฟอนกันตายวายชีวง
+พวกที่ปีนกำแพงบ้างแพลงพลาด ชาวเมืองฟาดฟันกระจุยเป็นผุยผง
+บาทหลวงเร่งพวกทหารชาญณรงค์ ให้รีบตรงกันเข้ารับกองทัพไทย ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์พงศ์นรินทร์สินสมุทร แกว่งอาวุธครื้นครั่นสนั่นไหว
+กับวายุพัฒน์ราชบุตรวุฒิไกร เข้าลุยไล่ทัพฝรั่งไม่รั้งรอ
+ท้าวโกสัยขับม้าออกหน้าทัพ เข้ารบรับเปรียบเหมือนงูเข้าสู้หมอ
+พลไพร่ฝ่ายฝรั่งไม่รั้งรอ บ้างแข็งข้อวิ่งกลมระดมยิง
+บาทหลวงเร่งสารถีให้ขับรถ ถือไฟกรดวิ่งรี่ดังผีสิง
+แม้นเสียท่าพลิกแพลงจะแย่งชิง ทหารวิ่งตรงมาดาประดัง
+แกเห็นหน้าวายุพัฒน์ใหัขัดแค้น อ้ายนี่แสนเฉโกทำโอหัง
+แล้วร้องด่าว่าเหวยเฮ้ยระวัง อ้ายฝรั่งปนไทยอ้ายศัตรู
+พระเป็นเจ้าท่านจะเอาไปนรก คนสกปรกตีต้อนให้อ่อนหู
+มึงเป็นคนทุจริตเหมือนพิษงู ออกมาสู้หมอแล้วไม่แคล้วเลย
+แต่บรรดาพวกมึงอย่าพึ่งนึก เห็นจะลึกเต็มประดานิจจาเอ๋ย
+เป็นพวกล้างศาสนาจะพาเลย ไปก่ายเกยไม้กางเขนก็เห็นความ
+เพราะมึงล้างศาสนาเข้าหาพ่อ จะตอบต่อว่ากระไรขอไต่ถาม
+หรือพ่อมึงจะคุ้มบาปช่วยปราบปราม จะไปห้ามขุมนรกไม่ตกเลย
+วายุพัฒน์ขัดข้องจึ่งร้องตอบ ท่านว่าชอบจริงจังดั่งเฉลย
+นับถือพ่อบาปแท้หรือแกเคย จะให้เลยไปเหมือนอย่างมังคลา
+กระนั้นหรือพระอาจารย์ชาญฉลาด ให้ทิ้งญาติทิ้งวงศ์เผ่าพงศา
+นั่นหรือเป็นคนดีมีปัญญา พระมังคลาไปสวรรค์อยู่ชั้นใด ฯ
+๏ บาทหลวงแค้นแหงนหน้าว่าอุเหม่ อ้ายโว้เว้พูดมากถลากไถล
+เดี๋ยวนี้มึงอวดฝีมือถือข้างไทย ก็จะให้พระเจ้าเอาชีวง
+อย่าพักพูดลอยหน้าว่ากับพระ ที่จะละมึงไว้อย่าใหลหลง
+แล้วว่าเฮ้ยนายทหารชาญณรงค์ เร่งโบกธงแม่ทัพจับเอาตัว
+อ้ายนี่ล้างศาสนาสารพัด ทั้งเสียสัตย์เกะกะฉะเอาหัว
+มาเสียบไว้ให้รู้สึกสำนึกตัว เอ็งอย่ากลัวเอาสิหวาดาประดัง
+ทหารฮึกนึกว่าเด็กเล็กเท่านี้ มันจะดีมาอย่างไรเพราะใจหวัง
+เอาปืนยิงวิ่งเข้ามาดาประดัง จนกระทั่งหน้าม้าร้องท้าทาย
+เองนี้หรือชื่อว่าวายุพัฒน์ จะจับตัดหัวริบให้ฉิบหาย
+บาทหลวงขับรถฝรั่งกำบังกาย แกมุ่งหมายแค้นขัดอัดอุรา
+คิดจะจับวายุพัฒน์ตัดศีรษะ ให้สมกะแ���้นจิตด้วยริษยา
+มันไม่เคยลบหลู่แต่อยู่มา ในลังกาก่อนไรก็ไม่มี
+เพราะพวกพ้องของมันมาพันผูก นับพ่อลูกปูย่าเป็นราศี
+มันจึ่งพูดดุดันขึ้นทันที เป็นไรมีจับฆ่าให้สาใจ
+พลางเร่งทัพขับพหลพลฝรั่ง ปืนประดังยิงกันเสียงหวั่นไหว
+ฝ่ายพระจอมสินสมุทรวุฒิไกร เสนาในพวกรบสมทบพล
+ต่างเร่งกันเข้ารับทัพฝรั่ง ตีประดังดาษดาโกลาหล
+บาทหลวงเห็นได้ทีให้รี้พล ทำเดินวนเหมือนจะล่าเอายาโรย
+ใส่กล้องเป่าขึ้นไปในอากาศ เป็นหมอกกลาดยาปลิวคนหิวโหย
+กระทบกลิ่นยาพิษให้อิดโรย พอลมโชยอ่อนทั่วทั้งมัวเมา
+หกกษัตริย์ปรึกษาให้ล่าทัพ ไปตั้งรับเรียงรายอยู่ชายเขา
+พอพักคนเหนื่อยอ่อนที่นอนเมา ให้กินข้าวเจือจานเครื่องหวานมัน
+คนที่ถูกยาเบื่อครั้นเหื่อตก ตัวสั่นงกดูเหมือนเพ้อละเมอฝัน
+พอสุริยนสนธยาลงสายัณห์ พลขันธ์สร่างเมาบรรเทาคลาย ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง ครั้นเห็นดวงจันทร์กระจ่างสว่างฉาย
+ให้พักคนพลไกรทั้งไพร่นาย ดูแยบคายกองทัพที่อัปรา
+ให้ตีฆ้องกลองฝรั่งระวังศึก ฉวยเหิมฮึกจะลำบากยากนักหนา
+จนสั่งกันทุกหมวดเร่งตรวจตรา รายรักษานั่งยามเหมือนตามเดิม
+แล้วเรียกพวกฝรั่งมาสั่งพร้อม จงคอยด้อมดูศึกจะฮึกเหิม
+ประตูค่ายรายพลเอาคนเติม มันจะเหิมฮึกมาเข้าราวี
+อย่าวางใจศัตรูเหมือนงูพิษ จะแผลงฤทธิ์ระวังไว้ในวิถี
+มันก็คงกลับมาคอยราวี ค่ำวันนี้มั่นคงอย่าสงกา
+แกสั่งเสร็จเข้าไปตรองมองตำหรับ จะแต่งทัพแก้ไขให้หนักหนา
+พลางพลิกดูในฉบับตำหรับตำรา พวกไทยมาครอบครองเป็นของตัว
+จนศาสนาอับปางเสียอย่างเยี่ยง จะบ่ายเบี่ยงกำจัดคิดตัดหัว
+แม้นตายเสียจนจิตต้องคิดกลัว ถ้าว่าตัวกูยังดีมีชีวง
+ที่จะให้ไทยอยู่อย่าหมายมาด คงจะกวาดให้กระจุยเป็นผุยผง
+จะขอสู้กว่าชีวิตจะปลิดปลง เอาให้คงคืนมาเหมือนวาจัง
+แล้วเรียกท่าวโกสัยมาในนี้ เอาแผนที่บอกให้ดั่งใจหวัง
+เรียนตำหรับตำราเหมือนวาจัง เองจงฟังเรื่องราวคิดเล่าเรียน
+ทั้งกลไกหลายอย่างทางเสน่ห์ อุปเท่ห์หมื่นแสนในแผ่นเขียน
+แกจัดแจงบอกกล่าวให้เล่าเรียน เองพากเพียรดูแลให้แน่นอน
+จะได้ช่วยกันคิดเป็นศิษย์หา อันตำราที่ไม่รู้กูจะสอน
+จงตั้งเพียรเรียนเล่าอย่าหาวนอน จะได้สอนให้เอ็���รู้ดูตำรา
+จงมาถือเพศฝรั่งข้างอังกฤษ เป็นลูกศิษย์ซื่อตรงเหมือนวงศา
+กูก็ไม่เกียดกันไม่ฉันทา มีวิชาอย่างไรจะให้เอง
+ท้าวโกสัยคำนับรับว่าได้ กูบอกให้แล้วอย่าโกงทำโฉงเฉง
+เรียนเอาไว้กันตัวอย่างกลัวเกรง ทางนักเลงมากมายหลายกระบวน
+ทั้งกลไกหลายอย่างทางวิเศษ ทั้งมนต์เวทมีประกอบได้สอบสวน
+แล้วนั่งบอกที่จะใช้ในกระบวน ให้ถี่ถ้วนตามตำหรับฉบับครู ฯ
+๏ ท้าวโกสัยได้วิชาของตาเฒ่า ไปนอนเล่าฝึกสอนจนอ่อนหู
+พอได้หน้าลืมหลังตั้งแต่ดู มันไม่รู้จนสักสิ่งยิ่งกริ่งใจ
+เวียนไปหาตาเฒ่าเจ้าตำหรับ แต่พอกลับลืมสิ้นดิ้นไม่ไหว
+เวียนไปถามตามประสงค์ที่จงใจ แกบอกให้ด่าป่นเจ้าคนดี
+มึงเรียนได้แต่ข้าวสุกคลุกปลาย่าง กระดิกหางตรงใส่มิได้หนี
+ไม่คู่ควรกับวิชาคนกาลี เป็นสุดที่จะบอกกล่าวเจ้าประคุณ
+ปัญญามึงถึงเอกเสกข้าวสุก แกผุดลุกโกรธเกรี้ยวทั้งเฉียวฉุน
+สอนอ้ายพวกตาเหลืองมักเปลืองทุน ไม่มีคุณมีค่าแกด่าพลาง
+เหมือนเอาแก้วออกมาล่อผูกคอหมา เสียวิชาของดีคนผีสาง
+ให้ตำราตำหรับมันจับวาง สักสองอย่างก็ไม่ได้จนใจจริง
+จะร่ำเรียนเขียนอ่านป่วยการแท้ มันดีแต่บิดเบี้ยวเกี้ยวผู้หญิง
+ดูหน้าตาสารพันขยันจริง ทั้งเพราพริ้งหมดจดดูงดงาม
+ไฉนหนอโง่นักอ้ายยักษ์เคอะ ดูมันเปรอะเต็มระยำอ้ายส่ำสาม
+คล้ายกับอูฐลากรถชะงดงาม ใช้ให้หามกระบุงใหญ่เลี้ยงไพร่พล
+นั่นแหละสมกับที่โง่อ้ายโคถึก มาทำศึกนี้กูเห็นไม่เป็นผล
+แกจึงเรียกเสนาพลาพล คิดจะปล้นเมืองปากน้ำที่สำคัญ
+ให้เตรียมเครื่องอาวุธทั้งชุดคบ สำหรับรอบยิงแย้งให้แข็งขัน
+ปีกนกสับคาบศิลาสักห้าพัน ระบองสั้นแหลนหลาวทั้งง้าวทวน
+อีกโล่ดั้งบังกายให้หลายอย่าง ได้ท่าทางตีระดมเหมือนลมหวน
+พังประตูเข้าข้างบกยกกระบวน เอาง้าวทวนแทงบุกเข้าคลุกคลี
+จู่เข้าไปอย่าให้มันมาทันรู้ ทุกหมวดหมู่ทำศึกอย่านึกหนี
+ใครอย่าทำปัวเปียให้เสียที เปรียบเหมือนผีล้วงกินให้สิ้นเชิง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในเมืองให้เตรียมทัพ ไว้คั่งคับจุนเจือให้เหลือเหลิง
+ไม่ไว้ใจไพรีคงมีเชิง มันละเลิงอาจหาญคอยต้านตี
+จำจะคิดผ่อนปรนเอาคนหาญ ออกต้านทานคอยรับเหมือนทัพผี
+แม้นข้าศึกฮึกโหมเข้าโจมตี เราจึ่งกรีธาทัพออกรั��รอง ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงรมจักร จะใคร่หักศึกใหญ่พระทัยหมอง
+พระนิ่งนึกตรึกไตรในทำนอง ควรจะต้องแหกค่ายแม้นไว้นาน
+จะกำเริบเติบใหญ่เหมือนไฟติด คงแผลงฤทธิ์เผาทุกสิ่งจริงนะหลาน
+นิ่งไว้ช้าอาก็เห็นไม่เป็นการ คิดต่อต้านจับกุมตะลุมบอน
+แม้นได้ตัวสังฆราชอ้ายบาทหลวง จะเบาทรวงราวกับทิ้งก้อนสิงขร
+อายนี่ตัวไฟเก่าเผานคร ราษฎรเหนื่อยยากลำบากครัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อบดินทร์สินสมุทร ให้แสนสุดเคืองแค้นแสนกระสัน
+จึ่งกราบทูลกับพระองค์ผู้ทรงธรรม์ ขอผ่อนผันเป่าปี่ให้มีชัย
+มันคงหลับจับตัวสังฆราช มาพิฆาตเข่นฆ่าอย่าปราศรัย
+พระเจ้าอาตรัสตอบว่าขอบใจ พ่อคิดได้ดียิ่งจริงจริงเจียว
+อันตัวอาครานี้เหมือนผีบิด เข้าบังจิตตรองตรึกนึกประเดี๋ยว
+ก็เคลิ้มไคล้ไปทุกสิ่งจริงจริงเจียว แต่ขับเคี่ยวการณรงค์ทำสงคราม
+คิดอะไรไม่ตลอดมักออดแอด มันแก่แรดหรือกระไรแม้นใครถาม
+มันเลอะเทอะเปรอะไปไม่ได้ความ เป็นแต่ตามเขาไปไม่ได้การ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร ปรึกษาสุดสาครน้องพวกพ้องหลาน
+กับท่านครูจักราปรีชาชาญ เราคิดการใครจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราพฤฒาเฒ่า จึ่งก้มเกล้าทูลแจ้งแถลงไข
+คิดตัดรอนผ่อนศึกดั่งตรึกไตร เห็นจะได้สมประสงค์เหมือนทรงตรอง
+พระทรงฟังจักราพฤฒาเฒ่า ที่ร้อนเร่าไม่สบายค่อยวายหมอง
+เห็นจะสมคะเนนึกดั่งตรึกตรอง จึงป่าวร้องพลไกรทั้งไพร่นาย
+ให้เอาดินจุกหูรู้กันทั่ว ระวังตัวหมดด้วยกันอย่าผันผาย
+เร่งกินอยู่หลับนอนผ่อนสบาย ทั้งไพร่นายแต่บรรดามาด้วยกัน
+เวลาดึกตัวเราจะเป่าปี่ ขุนเสนีเร่งกำกับเป็นทัพขันธ์
+เครื่องอาวุธยุทธนาสารพัน จงเตรียมกันให้พร้อมคอยล้อมวง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร ให้แสนสุดแค้นจิตพิศวง
+คอยฤกษ์ยามตามที่เรียนเสร็จเวียนวง ดูดาวธงในฉบับตำหรับครู
+ขึ้นเมื่อไรก็จะได้ออกเป่าปี่ จับไพรีเมื่อมันนอนให้อ่อนหู
+แต่เดินเวียนเพียรชะแง้คอยแลดู เห็นรุบหรู่ยังไม่ชัดถนัดดวง
+พระจึ่งหยิบปี่แก้วอันแพรวพร้อย มานั่งคอยในระหว่างหนทางหลวง
+ครั้นดาวขึ้นเด่นแดงเห็นแสงดวง พระบวงสรวงเทพไทในวิมาน
+จะขอปราบแต่บรรดาประจามิตร ทศทิศที่ในเขตประเทศสถาน
+เชิญมาช่วยป้องกันอัน���พาล อธิษฐานแล้วเสร็จสำเร็จปอง
+จึ่งจับปี่ของพระองค์ผู้ทรงศีล แล้วเอาลิ้นใส่เลาเป่าปี่สนอง
+เปิดนิ้วดังวังเวงเป็นเพลงลอง สำเนียงก้องโกญจนาทประภาษไป
+เสนาะดังสังวาสเสียงหวาดแว่ว จะเจื้อยแจ้วจำเรียงส่งเสียงใส
+โอ้ดาวเคลื่อนเดือนคล้อยจะลอยไป ลับพุ่มไม้มืดมัวทั่วนภดล
+หนาวน้ำค้างพร่างพรมเป็นลมหวน เวลาจวนจะสว่างกลางเวหน
+คิดถึงเรือนเพื่อนสนุกมาทุกข์ทน ต้องเวียนวนมาลำบากจากที่นอน
+มารบพุ่งยุ่งยิ่งต้องทิ้งมิตร ที่เชยชิดพุ่มพวงดวงสมร
+แสนอาลัยไปลำบากเพราะจากจร ยิ่งอาวรณ์ไม่รู้สิ้นถวิลครวญ
+ป่านฉะนี้เนื้อเย็นจะเป็นไฉน สุมาลัยเจ้าจะคอยละห้อยหวน
+ต้อยตะริดติดตี่เสียงปี่ครวญ พลางแหบหวนบรรเลงเพลงชวา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ทีจะง่วงไม่เป็นสุขลุกผวา
+ได้ยินเสียงปี่แก้วแว่ววิญญาณ์ เรียกเสนาพวกฝรั่งอย่ารั้งรอ
+อยู่ไม่ได้แล้วหวาเรามันเป่าปี่ เสียงเช่นนี้ฟังมาหนักหนาหนอ
+เร่งบอกกันพร้อมพรั่งอย่ารั้งรอ มันเกิดก่อความยากลำบากจริง
+แล้วเรียกท้าวโกสัยไวไวหวา ไปเภตราอยู่ที่นี่ผีจะสิง
+แม้นช้าไปตายหวาอย่าประวิง แล้วแกวิ่งพากันกลับทั้งทัพชัย
+รีบไปลงนาวาพากันแล่น ออกจากแดนลังกาเที่ยวอาศัย
+ตามละเมาะเกาะแก่งทุกแห่งไป จนอุทัยส่องสีรวีวรรณ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช ครั้นภาณุมาศส่องสว่างทางสวรรค์
+บรรทมตื่นฟื้นจากอาสน์สุวรรณ ก็ผายผันจากห้องทองประจง
+ชวนพระนุชบุษบงสรงกระสินธุ์ สุหร่ายรินอบละอองในห้องสรง
+น้ำกุหลาบซาบกระเซ็นเย็นทั้งองค์ ครั้นเสร็จทรงสุคนธ์ปนอำพัน
+นางถวายอยู่งานคลานไปพัด สองกษัตริย์อิ่มเอมเกษมสันต์
+เสวยเครื่องโภชนาสารพัน อยู่บนชั้นท้ายบาหลีที่สำราญ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ให้เศร้าทรงวุ่นวายหลายสถาน
+ครั้นรุ่งแจ้งแสงสีรวีวาร ออกจากด่านแล่นมาในสาคร
+ถึงเกาะรายท้ายลังกาแวะอาศัย แอบเข้าไปชายตลิ่งริมสิงขร
+เห็นกำปั่นทอดท่าริมสาคร พวกคนนอนอยู่ในลำออกคล่ำไป
+ใช้เรือโล้กับล่ามไปถามซัก ก็รู้จักพูดจาต่างปราศรัย
+แล้วจึ่งถามตามประสงค์ที่จงใจ หรือใครใช้จึ่งมาหลงเที่ยววงเวียน ฯ
+๏ พวกในลำกำปั่นครั้นเขาถาม จึงแจ้งความมารยาเป็นพาเหียร
+พระมังคลาพาหลงเที���ยววงเวียน ตามเกาะเกียนไม่รู้แห่งตำแหน่งนาม
+แล้วว่ามากับใครที่ไหนเล่า เที่ยวตามเจ้าหรืออย่างไรขอไต่ถาม
+พวกเรือใช้จึงแถลงแจ้งเนื้อความ บาทหลวงข้ามหนีมาจากธานี
+จึงใช้ข้ามาดูให้รู้จัก มาหยุดพักแล้วจะไปในวิถี
+เที่ยวหาคนรู้วิชาปัญญาดี ชวนไปตีสิงหลปล้นเอาเมือง
+แล้วจะไปตามองค์พงศ์กษัตริย์ แกเคืองขัดจะจับฆ่าให้ตาเหลือง
+แล้วจะกลับไปบุรีตีเอาเมือง กูรู้เรื่องเสร็จสิ้นอย่ากินใจ
+พวกในลำกำปั่นครั้นได้แจ้ง เขาแถลงเรื่องความตามสงสัย
+จึงใช้พวกนายทหารอันชาญชัย ให้รีบไปทูลแถลงแจ้งคดี ฯ
+๏ พวกคนใช้ฝ่ายทหารลงเรือช่วง ครรไลล่วงไปประณตบทศรี
+ทูลแถลงแจ้งข้อคดีมี ว่าบัดนี้บาทหลวงแกล่วงมา
+ใช้ให้พวกนายฝรั่งมาฟังเหตุ ว่าทรงเดชไปข้างไหนอย่างไรหนา
+แกลงกำปั่นใหญ่รีบไคลคลา จากลังกาเที่ยวแสวงทุกแห่งไป ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช รู้ว่าบาทหลวงมาตามความสงสัย
+จำจะหนีไปให้พ้นคนจัญไร จึงสั่งให้ต้นหนพวกคนเคย
+ค่ำวันนี้รีบไปเสียให้พ้น ไปกำพลเพชรเถิดหวาเสนาเอ๋ย
+แต่อย่าให้อื้ออึงเหมือนหนึ่งเคย จงรีบเลยไปแต่ดึกเหมือนตรึกตรา
+เองรีบไปบอกให้กำปั่นทอด เร่งเล็ดลอดล่วงไปไวไวหวา
+ดึงสงัดกูจะจัดแจงเภตรา แต่บรรดาพวกเราจะเอาไป
+พระสั่งเสร็จเข้าในท้ายบาหลี เล่าคดีกัลยาพลางปราศรัย
+วันนี้เราก็จะกลับกองทัพไป แวะอยู่ในกำพลเพชรพอเสร็จการ
+บาทหลวงล่าทัพมาอยู่หน้าเกาะ แกเจ้าเคราะห์วุ่นวายหลายสถาน
+แม้นปะเข้าเล่าก็เห็นไม่เป็นการ จะรำคาญเคืองข้องให้หมองมอม
+พระคลึงเคล้าเยาวมิ่งวิมลพักตร์ ถนอมชักชวนชิดสนิทถนอม
+เหมือนแมลงผึ้งคลึงเกสรเฝ้าวอนตอม ถนอมหอมไม่รู้สิ้นถวิลครวญ
+พายุพยับอับฟ้าเวหาหาว ทั้งเดือนดาวลับจมเป็นลมหวน
+สุนีร้องก้องเปรี้ยงสำเนียงครวญ พิรุณชวนโปรยปรอยเป็นฝอยฟอง
+เมขลาโยนแก้วแววสว่าง อสูรขว้างขวานลั่นผันผยอง
+ปลาอานนต์พ่นน้ำดังลำคลอง เป็นฝอยฟองพุ่งพ้นชลธาร
+เขาพระเมรุเอนเอียงเพียงจะคว่ำ ทุกเถื่อนถ้ำเปรื่องเปรี้ยงเสียงประสาน
+สกุณินบินร้องก้องกังวาน เสียงประสานกาแกแซ่สำเนียง
+ฝูงเหมหงส์ลงถ้ำเที่ยวร่ำร้อง ประสานซ้องแซ่ดงพลางส่งเสียง
+ชโลธาปลาร้ายขึ้นว่ายเรียง กำปั่นเอียงดังจะคว่ำ���ป็นน้ำนอง ฯ
+๏ สองภิรมย์สมสนิทพิศวาส ไม่ห่างอาสน์เฝ้ากระชิดสนิทสนอง
+จนเดือนเที่ยงเสียงครื้นคลื่นคะนอง ประมาณสองยามย่ำในอำพน
+พวกนายท้ายบ่ายกำปั่นออกหันเห จากทะเลเกาะท่าหน้าสิงหล
+สังเกตคุ้งมุ่งเมืองเพชรกำพล ฝ่ายต้นหนตั้งเข็มเต็มชำนาญ
+ลมก็ส่งตรงมาเหมือนม้าห้อ แล่นใบต่อบูรพาหน้าอีสาน
+จนแจ่มแจ้งแสงสีรวีวาร แสนสำราญทั้งพหลพลไกร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ครั้นหายง่วงออกมาแลดูแขไข
+จวนจะรุ่งสุริโยอโณทัย แกดูในนภางค์กลางโพยม
+เห็นดวงดาวเจ้าลังกาสีกล้าแข็ง มีขอบแดงดูแต่ไกลดั่งไฟโหม
+แล้วเปล่งแสงโชติช่วงดั่งดวงโคม จะหักโหมยากแท้ไม่แปรปรวน
+แม้นสีเศร้าเราคงได้ชัยชนะ ก็จำจะหาอุบายคิดไต่สวน
+กลับไปเมืองโรมวิสัยคิดใคร่ครวญ หาแต่ล้วนคนดีมีวิชา
+แต่แค้นใจมังคลาสานุศิษย์ จะตามติดให้ได้ตัวชั่วนักหนา
+มันได้เมียลืมกูผู้ครูบา ไม่รู้ว่าไปอยู่หนตำบลใด
+พอคนที่สืบข่าวเขารีบกลับ มาคำนับชี้แจงแถลงไข
+ว่ามังคลาพาพหลพลไกร ไปข้างไหนไม่รู้แห่งตำแหน่งทาง
+พบแต่เรือหลงทางอยู่กลางเกาะ เที่ยวสืบเสาะแล่นลัดก็ขัดขวาง
+แต่ลอยแล่นเวียนวงหลงหนทาง ใช่ขุนนางมีแต่ไพร่อยู่ในเรือ
+พอใช้ใบเกิดพายุระบุระบัด กำปั่นซัดไปข้างใต้หรือฝ่ายเหนือ
+ไม่ปะกันทั้งหมดอดข้าวเกลือ เที่ยวหาเนื้อเป็นเสบียงพอเลี้ยงกัน
+หางเสือหักจักรท้ายก็หายด้วย คนเจ็บป่วยกลางทะเลเที่ยวเหหัน
+ข้าถามไต่ไม่ได้ความเที่ยวตามกัน คนทั้งนั้นนอนกลาดดาษดา ฯ
+๏ บาทหลวงว่านั้นเป็นไรมิใช่หรือ เพราะมันถือผู้หญิงมาจริงหวา
+เอาอีเมียเข้าชิดผิดตำรา กูด่าว่ามันก็โกรธจะโทษใคร
+เขาว่าอีแม่รักมันชักชั่ว พลอยอ้ายผัวได้ยากถลากไถล
+แม้นตามพบกูจะทำให้หนำใจ ท้าวโกสัยมึงชะรอยปล่อยให้มา
+จนเสียทัพยับย่นออกป่นปี้ มึงเห็นดีกับลูกเขยเลยหรือหวา
+ปล่อยให้ทำผิดฉบับตำหรับตำรา ชอบแต่ฆ่ามึงเสียด้วยให้ม้วยมรณ์
+แกฉุนโกรธเต็มประดาจนตาเหลือก ถอดเอาเกือกตีผึงมึงแลสอน
+แล้วฉีกเสื้อเผาไฟไม่ให้นอน ทั้งฟูกหมอนโยนไปในทะเล
+แล้วเรียกเหล้ามากินจนสิ้นขวด สั่งให้ตรวจพลไกรใครไพล่เผล
+เอากฎหมายเดินทางกลางทะเล ใครเกเรฆ่าให้บรรลัยลาญ
+แล้วสั่งให้ถอนสมออย่ารอรั้ง เอาเข็มตั้งบูรพทิศติดอีสาน
+เกือบจะรุ่งรังสีรรีวาร เร่งจัดการอย่าให้ช้าจะคลาไคล ฯ
+๏ ต้นหนรับจับคนขึ้นบนเสา ให้ชักเพลาติดรอกออกไสว
+กะลาสีคลี่สายระบายใบ จวนอุทัยส่องฟ้านภาภางค์
+พอได้ลมพัดกล้ามาริ้วริ้ว จับธงปลิวใบสะบัดไม่ขัดขวาง
+เรือก็แล่นใบขาวตามราวทาง แลสล้างมิใช่น้อยกว่าร้อยพัน
+แวะเข้าตีบ้านเจ็กเมืองเล็กน้อย ได้ข้าวกลอยเป็นเสบียงเลี้ยงพลขันธ์
+ทั้งเป็ดไก่หมูปลาสารพัน พอกินกันตามทางกลางทะเล ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในพาราลังกาเกาะ ทั้งปี่เพราะคนชวนกันสรวลเส
+เพราะรู้กลอุบายคิดถ่ายเท ครั้นจวนเวลารุ่งคอยมุ่งมอง
+สินสมุทรหยุดปี่เสนีพร้อม ให้ยกอ้อมไประวังทางทั้งสอง
+จับเอาคนนอนหลับทุกทัพกอง อย่าโห่ร้องอื้ออึงคะนึงไป
+พวกทหารชาญณรงค์เคยยงยุทธ์ แกว่งแต่ชุดถือง้าวยาวไสว
+ค่อยย่องเดินมิให้ดังระวังระไว แอบเข้าไปค่ายหน้าชายสาคร
+ไม่เห็นคนพลไพร่ทั้งนายทัพ หรือนอนหลับดอกกระมังบังสิงขร
+ทั้งฟืนไฟหายทั่วหรือมัวนอน เป็นการร้อนพากันกรูจู่เข้าไป
+ไม่เห็นคนพลไพร่นายทหาร ออกจากด่านรีบไปท่าชลาไหล
+ทั้งกำปั่นพันร้อยมันถอยไป สืบไม่ได้กลับไปทูลมูลความ ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสมันคงเวียนเป็นเสี้ยนหนาม
+เพราะไม่สมปรารถนาพยายาม คงก่อความไม่รู้หมดเพราะคดโกง
+สังฆราชคนนี้มิใช่ชั่ว มันเป็นตัวจัญไรอ้ายตายโหง
+ทั้งฉลาดปราดเปรื่องในเรื่องโกง คนออกโคลงหัวมันเพราะปัญญา ฯ
+เราก็หมายตัดต้นจะโค่นเง่า มันกลับยาวไปเสียได้อย่างไรหนา
+ไม่รู้สิ้นเหมือนฉบับตำหรับตำรา ทั้งลูกยาหลานจะคิดไปติดตาม
+หรือกระไรใจคอของหน่อนาถ มันร้ายกาจเหลือจะยากเป็นขวากหนาม
+แต่ทำศึกตรึกตราพยายาม ก็กว่าสามสิบปีไม่มีวาย ฯ
+๏ ฝ่ายครูพักตร์จักราพฤฒาเฒ่า แกก้มเกล้าทูลพลันอย่าผันผาย
+ให้ลำบากยากใจทั้งไพร่นาย คิดอุบายตั้งมั่นกันบุรินทร์
+แม้นข้าศึกยกมาตั้งหน้ารับ แต่งแต่ทัพบกไว้เหมือนใจถวิล
+คิดบำรุงกรุงลังกาเป็นธานินทร์ การแผ่นดินจัดไว้ทั้งไพร่พล
+ทหารรบตบแต่งตำแหน่งไหน บำรุงไว้สารพัดอย่าขัดสน
+เลี้ยงทหารชาญณรงค์ที่คงทน ทั้งล่องหนบังกายให้หลายพัน ฯ
+๏ ป่างพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+มิเสียทีที่เป็นปราชญ์ฉลาดครัน คิดป้องกันนคราให้ถาวร
+พระเห็นพร้อมสารพัดจัดไว้สู้ เอาตามครูเป็นฉบับตำหรับสอน
+ให้แซมซ่อมป้อมค่ายในนคร เป็นการร้อนให้สำเร็จในเจ็ดเดือน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช ล่วงลีลาศเร็วไวใครจะเหมือน
+ให้รีบรัดตัดวิถีมาสี่เดือน ไม่แชเชือนแล่นตะบึงถึงพารา
+กำพลเพชรธานีบุรีรัตน์ ปะกษัตริย์สามองค์โอรสา
+กับไทท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นประชา พากันมาคอยอยู่หน้าบูรินทร์
+กำปั่นใบใหญ่น้อยลอยสล้าง ที่ในทางธารท่าชลาสินธุ์
+พระมังคลาพาท้าวเข้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นโอรสยศยง
+ขึ้นรถแก้วแววสว่างกระจ่างกระจก บุษบกกุก่องทองระหง
+พร้อมนิกรเกณฑ์หัดจัตุรงค์ เสด็จตรงเข้าในวังยังมนเทียร
+เสวกาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ มาหมอบกลาดบนชานพักตำหนักเขียน
+ทูลถวายเครื่องต้นทั้งมนเทียร แก้ววิเชียรคู่กษัตริย์ขัตติยา
+สำหรับวางข้างที่สีสว่าง พวกขุนนางหมอบรายทั้งซ้ายขวา
+เครื่องสิบสองท้องพระคลังอลังการ์ จะพรรณาไปก็รู้อยู่ด้วยกัน
+ธรรมดาของกษัตริย์ไม่ขัดข้อง ทั้งเงินทองสารพัดล้วนจัดสรรค์
+เพราะเกิดเหล็กสีแดงแสงตะวัน ในเมืองนั้นคนผู้จึ่งดูแดง
+พระมังคลาพานางขึ้นปรางค์รัตน์ กับกษัตริย์เสร็จบนที่มณีแสง
+พนักงานสารพัดมาจัดแจง ทุกตำแหน่งมิได้ขาดราชการ
+ท้าวรายาผาสุกสิ้นทุกข์ร้อน ค่อยหลับนอนอิ่มเอมเกษมศานต์
+สามพระหน่อวรนาถว่าราชการ ฝ่ายทหารเสนาประชาชน
+ค่อยผาสุกทุกทิวาต่างปราโมทย์ สมประโยชน์ศรีสวัสดิ์พิพัฒน์ผล
+ทั่วขอบขัณฑเสมาประชาชน เพชรกำพลมั่งคั่งทั้งแผ่นดิน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง เที่ยวแล่นล่วงในมหาชลาสินธุ์
+ให้แค้นจิตที่จะสู้หมู่ไพริน ไม่รู้สิ้นเจ็บใจในลังกา
+ดูตำหรับกับชะตายังกล้าแข็ง คงจะแย่งเอาให้สมที่ปรารถนา
+แล้วหวนฮึกนึกแค้นพระมังคลา ควรหรือมาเป็นศัตรูทั้งดูแคลน
+ถ้าพบปะแล้วไม่ละอ้ายทรยศ มันคิดคดตัดเยื่อทำเหลือแสน
+พบที่ไหนใส่เจ้าทุกด้าวแดน ไม่หายแค้นหายเจ็บจนเย็บตา
+แล้วแกสั่งมูลนายฝ่ายทหาร แม้พบพานแก่งเกาะแวะเสาะหา
+เพื่อจะปะคนดีมีวิชา แต่บรรดาเมืองเกาะเที่ยวเสาะไป
+ถึงสามเดือนเคลื่อนคล้อยแต่ลอยล่อง มาตามท้องทะเลวนชลใส
+แต่แวะเวียนตามเก��ะเที่ยวเสาะไป จนเกือบใกล้กำพลเพชรอีกเจ็ดวัน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงยักขินีพวกปีศาจ อยู่ชายหาดเป็นเชื้อยักษ์มักกะสัน
+พิเคราะห์ดูร่างกายคล้ายกุมภัณฑ์ แต่หน้านั้นแดงเขียวเหมือนเสี้ยวกาง
+เที่ยวจับสัตว์มัจฉาเป็นอาหาร ฝูงปลาวาฬฉุดลากกระชากหาง
+แบกเอาไปในพงล้วนดงยาง มันอยู่กลางป่าไม้ชายคิรี
+พอกำปั่นแล่นมาถึงหน้าหาด พวกปีศาจปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+มันลุยน้ำลงมาไม่ช้าที ร้องเรียกผีปีศาจตามหาดทราย
+ลงมายืนอยู่สะพรั่งตามฝังน้ำ ทั้งโตดำมั่นตั้นขันใจหาย
+ถือลูกขลุบตามยาวทั้งบ่าวนาย เหน็บพร้าพรายเดินหลามตามกันมา
+อ้ายตัวนายใส่เสื้อหนังเสือโคร่ง เหมือนผีโป่งพูดได้หลายภาษา
+มันกวักมือเรือใบให้เข้ามา ส่งภาษาขอเหล้าให้เรากิน ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นท่วงทีอ้ายนี่ยักษ์ จำจะชักชวนมันไปดั่งใจถวิล
+จะได้ช่วยรบสู้กู้แผ่นดิน แกให้ผินเรือเข้ายกเหล้ามา
+กับไก่แกะแพะเนื้อเถือลงไว้ แวะเข้าไปริมหาดปรารถนา
+จะเกลี้ยกล่อมไว้ใช้ไปลังกา เป็นทัพหน้าเหมาะใจใครจะปาน
+แล้วสั่งให้เรือจอดทอดสมอ เอาแตรห้อเป่าประดังระฆังขาน
+เหมือนเชิญให้ลงมาปรึกษาการ พอสำราญกินอยู่ทุกผู้คน ฯ
+๏ อ้ายพวกผีดีใจน้ำลายหยด ลุกขึ้นหมดวิ่งเลือกเสลือกสลน
+ลงไปลำกำปั่นทั้งพันตน เห็นผู้คนยกเหล้าเอามาวาง
+มันดีใจนั่งลงส่งภาษา ว่าท่านมาถึงที่เมืองผีสาง
+จะประสงค์สิ่งใดอย่าได้พลาง หรือหลงทางถิ่นฐานประการใด ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้ามารยาจึงว่าขาน อันเมืองบ้านมิได้หลงอย่าสงสัย
+เกิดรบพุ่งยุ่งยิ่งต้องชิงชัย กับพวกไทยวุ่นวายมาหลายปี
+เหล่าพหลพลไพร่ตายเสียมาก แสนลำบากเต็มประดาต้องล่าหนี
+พวกเขามากไล่บุกเข้าคลุกคลี จะต่อดีเหลือกำลังประทังทน ฯ
+๏ อ้ายยักษ์ผีปีศาจตวาดว่า ท่านอย่าปรารมภ๊ไปในสิงหล
+แต่พวกเราจะเข้าไปช่วยไล่คน มันไม่ทนได้ดอกบอกจริงจริง
+อายพวกผีขึ้เมากินเหล้าหมด ทั้งเนื้อสดไก่ด้มขนมผิง
+ครั้นอิ่มหนำซ้ำว่าอย่าประวิง จะช่วยชิงเอาพาราลังกาคืน
+แล้วลุกขึ้นสาวหนวดทั้งอวดอ้าง แต่นำทางให้แก่ข้าอย่าฝ่าฝืน
+ทางจะถึงบุรีสักกี่คืน ท่านอย่าตื่นตกใจไปด้วยกัน
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจดั่งได้แก้ว ค่อยผ่องแผ้วปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+เราจะไปกำพลเพชรสักเจ็ดวัน พอ��่อนผันหาเสบียงไปเลี้ยงพล
+ฝ่ายปีศาจจึงว่าจะลาก่อน เมื่อจะจรยกไปในสิงหล
+เราจะไปเนินคิรีจัดรี้พล แล้วขึ้นบนชายตลิ่งต่างวิ่งไป ฯ
+๏ บาทหลวงให้ถอนสมออย่ารอรั้ง เอาเข็มตั้งไปให้ตรงอย่าหลงใหล
+สังเกตแก่งแขวงมุ่งเอากรุงไกร ให้เลียบไปตามแผนแสนสำราญ
+ข้ามละเมาะเกาะเกียนไม่เวียนแวะ ให้เลียบและแล่นไปทางข้างอีสาน
+เกือบจะถึงเขตแดนแสนสำราญ สั่งทหารใหญ่น้อยคอยระวัง
+ถึงปากน้ำกำพลอย่าย่นย่อ เอาปืนล้อลากขึ้นไปดั่งใจหวัง
+ปืนจังกาหน้าท้ายรายระวัง แต่คอยฟังดูให้แจ้งอย่าแพร่งพราย
+แม้รู้ข่าวมังคลามาอยู่นี่ ตรงเข้าตีทำศึกเหมือนนึกหมาย
+อย่าให้รู้เหตุผลกลอุบาย คิดแยบคายให้รู้สึกสำนึกตัว
+เพราะมันไม่เกรงกูผู้เป็นพระ แม้เกะกะจับเสียทั้งเมียผัว
+อย่าให้ทันยับยั้งได้ตั้งตัว กวาดเอาครัวเสียให้หมดให้อดโซ
+จะได้รู้สำนึกที่ฮึกฮัก ไม่รู้จักศาสนาเยวาโห
+เพราะมันทำทุจริตอิศโร เอาให้โซอยู่กับที่เหมือนตีงู
+เฮ้ยออท้าวโกสัยได้ลูกเขย กูไม่เคยพบเห็นหน้าเป็นหนู
+มันละเลยเฉยได้หลายประตู กูเป็นครูมาแต่แม่ยังแชเชือน
+ตั้งแต่มันได้เมียเสียมนุษย์ มันแสนสุดจัญไรใครจะเหมือน
+ไม่รู้จักจนชั้นตะวันเดือน ดูมันเชือนหลายท่าอ้ายบ้ากาม
+ช่างเหมือนอีวัณฬาอีบ้าผัว มันไม่กลัวบาปกรรมอีซำสาม
+อ้ายนี่ก็เหมือนแม่เฒ่าเหล่าตะกลาม จะต้องตามทรมาให้สาใจ
+เรือแล่นมาในทางกลางกระสินธุ์ ลมก็กินใบริ้วปลิวไสว
+อากาศเกิดเมฆแดงเป็นแสงไฟ ตั้งขึ้นในทิศพายัพจับคงคา
+ต้นหนเห็นลมร้ายเป็นสายพุ่ง คล้ายกับรุ้งกล้าแข็งแรงนักหนา
+ให้ลดใบไล่คนบนเภตรา แต่บรรดาอยู่ในลำประจำงาน
+บาทหลวงเห็นลมตั้งกลางอากาศ ผิดประหลาดฟ้าแดงดั่งแสงฉาน
+เรียกกัปตันต้นหนพวกคนงาน จงคิดการยักย้ายระไวระวัง
+พอขาดคำลมหวนป่วนเป็นคลื่น ซัดขึ้นพื้นดาดฟ้าคงคาขัง
+เสียงครื้นครื้นคลื่นตลบกระทบด้ง กำปั่นทั้งหลายพลัดกระจัดกระจาย ฯ
+๏ บาทหลวงกลัวตัวสั่นหันเข้าห้อง เสียงกึกก้องทะเลวนชลสาย
+คนตระหนกตกใจทั้งไพร่นาย ไม่สบายคลื่นเหียนทั้งเวียนวิง
+บาทหลวงนั่งตาขาวหนาวสะท้าน กินอาหารก็ไม่ได้สวายสวิง
+คลื่นระดมลมจัดพัดจริงจริง ลงนั่งอิงอยู่กับหมอนอ่อนอารมณ์
+แกแข็งใจไหว���วอนพระเป็นเจ้า นั่งคุกเข่าบ่นพลางครางขรม
+อย่าให้เรืออับปางในกลางลม ขอให้สมปรารถนาที่ข้าบน
+แล้วเรียกท้าวโกสัยไปไหนหวา มาปรึกษากันกับกูดูอีกหน
+เห็นจะยังไม่ยับถึงอับจน กูก็บนพระเป็นเจ้าอย่าเศร้าใจ ฯ
+๏ ฝ่ายต้นหนบนเภตรากะลาสี ต่างอึงมี่เรียกกันเสียงหวั่นไหว
+ลมก็ซัดปัดปั่นเรือหันไป เข้าเขตในปตาหวีพอสี่วัน
+พายุซาเห็นอ่าวยาวถนัด เรือก็ซัดเข้าไปพอไก่ขัน
+เกือบจะรุ่งรังสีรวีวรรณ คนค่อยบรรเทาร้อนผ่อนสบาย ฯ
+๏ จะกล่าวกึงเจ้าพาราปตาหวี ชื่อท้าวกุลามาลีมณีฉาย
+เป็นแขกเทศวิเศษสุดบุรุษชาย แสนสบายบ้านเมืองเรืองตระกูล
+มเหสีสี่นางสำอางพักตร์ ทั้งสูงศักดิ์โภไคมไหสูรย์
+ปรากฏนามตามวงศ์พงศ์ประยูร เป็นที่พูนเพิ่มสวัสดิ์กษัตรา
+มเหสีที่เอกภิเษกศักดิ์ ชื่อนงลักษณ์พุ่มพวงดวงบุหงา
+คนที่สองชื่อมณีศรีโสภา ถัดลงมาดวงประไพวิไลวรรณ
+นางที่สี่บุษบาสุดากนิษฐ์ เป็นที่ชิดเชยชมภิรมย์ขวัญ
+แต่ไม่มีลูกเตัาสืบเผ่าพันธุ์ ในเมืองนั้นคับคั่งทั้งมั่งมี
+ปริบูรณ์พูนสุขไม่ทุกข์ร้อน ราษฎรทั่วประเทศทั้งเศรษฐี
+ปราศจากโรคามายายี ไพร่ผู้ดีในจังหวัดถือสัตย์ธรรม์
+อาณาเขตผาสุกสนุกสนาน มีตึกกว้านรั้วแขวงดูแข็งขัน
+ทั้งมั่งคั่งตั้งห้างต่างต่างกัน ลำกำปั่นพ่อค้าบรรดามี ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราอาณาจักร ประเสริฐศักดิ์อิศโรดั่งโกสีย์
+แต่เมืองขึ้นหมื่นจังหวัดปัถพี เอกโทตรีจัตวามาประมูล
+ล้วนพารามาขึ้นแต่พื้นแขก ตั้งแต่แรกเจ้าแผ่นดินไม่สิ้นสูญ
+สืบกษัตริย์ตามวงศ์พงศ์ตระกูล บริบูรณ์มั่งคั่งทั้งแผ่นดิน
+ทหารรบนับแสนแน่นขนัด ทั่วจังหวัดบกท่าชลาสินธุ์
+บำรุงไทท่านท้าวเจ้าแผ่นดิน ทั้งเพิ่มภิญโญยศปรากฏนาม ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง พอเห็นดวงเดือนกระจ่างพลางมาถาม
+พวกต้นหนพลฝรั่งที่นั่งยาม เรือเราตามคลื่นมาได้ห้าวัน
+จงเร่งจอดทอดสมอรออยู่นี่ ดูแผนที่เสียก่อนค่อยผ่อนผัน
+เพราะเรือเราพลัดมาถึงห้าวัน แต่กำปั่นก็ยังหายอยู่หลายลำ
+แกสั่งเสร็จเข้าห้องมองดูแผน ตั้งแต่แล่นออกมาหน้าไหหลำ
+ถูกพายุพัดส่งไม่ตรงลำ เหลือจะกำหนดกะระยะทาง
+เอาแผนที่คลี่ดูไม่รู้แน่ จะผันแปรแล่นลัดยังขัดขวาง
+จะดูเข็มเต็มทนด้วยหนท���ง ต่อสว่างจึ่งจะรู้ดูคะเน
+ด้วยซัดมาห้าวันไม่เห็นหน เป็นเหลือจนสารพัดจะหันเห
+เอาแผนที่คลี่ตรองมองคะเน ก็โลเลเลอะไปไม่ได้การ
+ลงนั่งเซาเหงาหงอยคอยอาทิตย์ ยังมืดมิดอยู่ไม่แจ้งส่งแสงฉาน
+ดูก็เป็นพยับฝนอนธการ ไม่เบิกบานแจ่มแจ้งแสงอุทัย
+ทั้งอดนอนอดกินสิ้นสติ จะตรองตริก็มิอาจจะหวาดไหว
+ลงนอนนิ่งอิงหมอนถอนหายใจ ก็หลับไปบนเก้าอี้ที่ในเรือ ฯ