diff --git "a/phra_aphai-val.txt" "b/phra_aphai-val.txt"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/phra_aphai-val.txt"
@@ -0,0 +1,4012 @@
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยมณีนาถ พร้อมพระญาติตรองตรึกว่างศึกเสือ
+สมประสงค์วงศ์วานในว่านเครือ แต่ล้วนเชื้อสายกษัตริย์ขัตติยา
+สินสมุทรสุดสาครบวรนาถ เชิญพระบาทบิตุรงค์เผ่าพงศา
+ให้เสด็จกลับหลังเข้าลังกา ทั้งเสนานักพรตหมดทุกองค์
+สั่งพหลพลทหารโห่เตรียมรถ มาพร้อมหมดสมหวังดั่งประสงค์
+พวกเกณฑ์แห่แออัดจัตุรงค์ ทั้งทวนธงเขียวแดงแย่งมังกร
+อภิรุมชุมสายรายสลับ แลระยับฉัตรเรียงเคียงสลอน
+เครื่องอาวุธเสโล่แลโตมร ธนูศรดาบดั้งตั้งกระบวน
+เชิญเสด็จสามกษัตริย์ขึ้นรถา เสวกาแห่แหนเข้าแดนสวน
+เจ็ดกษัตริย์พร้อมพรักแล้วชักชวน ตามกระบวนพระมุนินทร์ปิ่นประชา ฯ
+๏ ชมวิหคนกไม้ในวิถี จำปาจำปีขึ้นชิดต้นกฤษณา
+ทั้งกาหลงชงโคโยทะกา มะลิลามะลิวัลย์พันประยงคุ์
+อังกาบแก้วสายหยุดพุทธชาด ระดาดาษดอกระย้ามหาหงส์
+ยี่สุ่นแซมแกมปนต้นประยงคุ์ ประดู่ดงดอกเหลืองเนื่องกันไป
+ฝูงกาลิงจับกิ่งอุโลกร้อง นกยูงทองจับยอดยางไสว
+กาสักจับยืนพลอดบนยอดไทร นกเขาไฟจับแฟบยืนแอบตัว
+สาลิกาจับนิ่งบนกิ่งแก้ว เสียงเจื้อยแจ้วคลอเคลียทั้งเมียผัว
+เห็นคนมาบินว่อนเที่ยวซ่อนตัว เพราะความกลัวหนีไปเสียไกลรัง
+นกขมิ้นจับแมงเม่าพลางเคล้าคู่ ซังแชวอยู่พูดพลอดยอดมะสัง
+กาเรียนดงส่งเสียงสำเนียงดัง บนยอตตรังแซ่ซ้องก้องกังวาน
+โพระดกจับไม้มะเดื่อปล้อง กระทุ้งทองจับกระถินกินอาหาร
+ฝูงกระทาจับกระทิงไม่นิ่งนาน ร้องประสานควักข้าวตากไปฝากตา ฯ
+๏ เจ็ดกษัตริย์ทอดทัศนานก ฝูงวิหคหลายอย่างต่างภาษา
+จัตุบาทดาษดื่นพื้นสุธา ฝูงเลียงผาเม่นหมีชะนีไพร
+ละมั่งระมาดผาดเผ่นเล่นบนโขด เสือกระโดดจับฟัดจนตัดษัย
+ฝูงโคถึกมฤคาพากันไป เที่ยวในไพรพงกว้างทางอรัญ
+ทั้งลิงค่างช้างเถื่อนวิ่งเกลื่อนกลุ้ม แอบสุมทุมชายป่าพนาสัณฑ์
+ทั้งฟานแฟนแล่นเรียงไปเคียงกัน ชะมดฉมันกวางทรายกระต่ายดง
+ฝูงแรดร้ายควายเปลี่ยวเที่ยวเลี้ยวลัด ในป่าชัฏพุ่มไม้ไพรระหง
+ทั้งฝูงฬากาสรในดอนดง ตุ่นกระจงจามรีมีบนเนิน
+เจ็ดกษัตริย์ทัศนาในป่าไม้ ยกพลไปตามลำเนาภูเขาเขิน
+ระยะย่างทางไปพอใจเพลิน รีบดำเนินพลไปใกล้ลังกา ฯ
+๏ ฝ่ายพระยาวาโหมที่อยู่ด่าน เมืองป่าตาลพร้อมพรักคอยรักษา
+ครั้นร��้ข่าวเจ้านายเสด็จมา ก็ปรีดาต้อนรับกองทัพพลัน
+เอาสิ่งของกองรายถวายเสร็จ เชิญเสด็จทรงเดชเข้าเขตขัณฑ์
+เจ็ดกษัตริย์สุริย์วงศ์เผ่าพงพันธุ์ ทั้งนักธรรม์เสวกาพลากร
+พระอภัยมุนีฤๅษีสาม เสด็จตามมรรคาหน้าสิงขร
+หยุดประทับรถาพลากร เจ้านครนคราเมืองป่าตาล
+เจ็ดกษัตริย์ขึ้นประทับบนตึกใหญ่ พลไพร่พวกพหลพลทหาร
+เข้ายับยั้งนั่งนอนผ่อนสำราญ เสพอาหารถ้วนทั่วทุกตัวตน
+พระอภัยมุนีหลวงชีสอง เสวยของโอชาผลาผล
+เจ็ดกษัตริย์ขัตติยาเจ้าสากล ให้ตรวจพลล้อมรอบขอบกำแพง
+พวกวาโหมเกณฑ์ไพร่ให้รายรอบ ตามเขตขอบไฟสว่างกระจ่างแสง
+แล้วเกณฑ์พวกสารวัตรคอยจัดแจง ตามตำแหน่งนายหมวดให้ตรวจตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมุนินทร์ปิ่นฤๅษี ประทับที่ป่าตาลริมชานผา
+บนเก๋งใหญ่ในประเทศเขตลังกา ภาวนาทางธรรมสำมดึงส์
+มัธยัสถ์ตัดห่วงบ่วงสงสาร หมายนิพพานลุล่วงไม่หวงหึง
+หวังประโยชน์ทางธรรมสำมดึงส์ กว่าจะถึงพระนิพพานเหมือนการตรอง
+ให้โอวาทแต่บรรดาที่มาด้วย พระหวังช่วยเหล่าคนที่หม่นหมอง
+เทศนาสากลให้คนตรอง โดยทำนองนักพรตให้อดใจ
+แล้วดำริติเตียนกองกิเลส แม้นใครเจตนานักมักหลงใหล
+ไม่เป็นอันนั่งนอนมักร้อนใจ จะพาให้ทุกข์ขังไม่ยั่งยืน
+ทุจริตจิตชั่วอ้ายตัวโลภ หลงละโมบเรี่ยวแรงต้องแข็งขืน
+เกิดทิษฐิที่ในจิตดั่งพิษปืน ต้องแข็งขืนมานะในอารมณ์
+คืนฉันทากล้านักมักให้ชั่ว ต้องหมองมัวหวานหายกลายเป็นขม
+ผู้ที่จะเข้ามาสมาคม ไม่นิยมรักกันเพราะฉันทา ฯ
+๏ พระปิ่นเกศเทศนาคาถาจบ พอค่ำพลบผายผันต่างหรรษา
+บางหลับนอนผ่อนสบายคลายอุรา ที่เมื่อยมาค่อยเป็นสุขที่ทุกข์ทน
+ต่อรุ่งแจ้งแสงทองส่องอากาศ จึ่งจะยาตราทัพขับพหล
+ประเวศวังลังกาพลาพล โดยตำบลรัถยาจากป่าตาล
+จันทร์กระจ่างกลางฟ้าเวหาห้อง สกุณร้องไก่กระชันขันประสาน
+โกกิลาการ้องก้องกังวาน พระพายพานพัดพาสุมาลัย
+ระรื่นรินกลิ่นกุหลาบอังกาบแก้ว ทั้งนมแมวคัดเค้าขาวไสว
+มะลิวัลย์จันทน์อบตลบไป สุมาลัยเกสรขจรจาย
+กำดัดดึกเย็นเยียบเงียบสงัด สำเนียงสัตว์ร้องขานประสานถวาย
+จังหรีดร้องกิ่งไทรเรไรราย ราวกับสายซอสีปี่ชวา
+เจ็ดกษัตริย์สุริย์วงศ์ทรงสดับ สำเนียงจับโสตสิ้นถวิลหา
+ที่มีคู่อยู่ยังเมืองลังกา ��ี่พาราอยู่ไกลพระทัยครวญ
+อยากจะใคร่ไปยลวิมลสมร แสนอาวรณ์ดิ้นโดยเฝ้าโหยหวน
+ป่านนี้มิตรกนิษฐ์น้อยจะคอยครวญ ใครจะชวนให้เจ้าชื่นเมื่อตื่นนอน
+แสนวิตกอกเอ๋ยมาช่วยศึก อนาถนึกพากันทิ้งมิ่งสมร
+มากรากกรำจำร้างห่างที่นอน แสนอาวรณ์เหมือนกันหมดต้องอดโซ
+เพราะบาทหลวงเจ้ากรรมมันทำวุ่น จึงเคืองขุ่นพากันมาอนาโถ
+จะตัดรักหักอาลัยเห็นใหญ่โต หัวอกโอ้แสนช้ำระกำทรวง
+เจ็ดกษัตริย์อัดอั้นเหมือนกันหมด โศกกำสรดร้อนพระทัยเป็นใหญ่หลวง
+อนาถนอนกรประทับกับพระทรวง ให้เหงาง่วงร้อนรักหนักอุรา
+โอ้พระจันทร์อันสว่างกลางเวหน นำนิพนธ์ไปถึงมิตรกนิษฐา
+ช่วยแจ้งโศกโรครักหนักอุรา ถึงสุดาดวงเดือนเพื่อนที่นอน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โทมนัสหวนคะนึงถึงสมร
+แต่ขืนแข็งแสร้งตรัสเหมือนตัดรอน ว่าดูก่อนลูกหลานการกังวล
+ประเวณีมีทั่วทุกตัวสัตว์ แม้นจะตัดญาติเห็นไม่เป็นผล
+บังเกิดมีทุกข์ร้อนต้องผ่อนปรน กว่าจะพ้นความเข็ญค่อยเย็นใจ
+ไปถึงวังลังกาถ้าเสร็จศึก คงสมนึกมั่นคงอย่าสงสัย
+เหมือนคำอาว่าวอนอย่าอ่อนใจ คงจะได้คืนหลังไปวังเวียง
+แต่เจ้าสุดสาครเขานอนหลับ พอทัพกลับไปถึงถิ่นก็สิ้นเสียง
+ไม่ต้องวิ่งสับสนขนเสบียง จะฟังเสียงเห็นไม่ได้คงไสยา
+หกกษัตริย์สรวลสันต์พอกันทุกข์ ค่อยสนุกเอะอะเสียงจ๊ะจ๋า
+ฟังรับสั่งปิ่นเกล้าพระเจ้าอา สนทนากันไปพอใจคลาย
+พอเดือนเที่ยงเสียงนกวิหคร้อง ประสานซ้องจวนอุทัยจะใกล้ฉาย
+ไก่กระชั้นขันเกริ่นบนเนินทราย ดาวประกายพฤกษ์เผ่นขึ้นเด่นตรง
+กระเหว่าดงส่งเสียงสำเนียงแจ้ว วิเวกแว่วก้องในไพรระหง
+ดึกสงัดสัตว์ป่าคณาดง ต่างก็ส่งเสียงร้องก้องกังวาน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายหมวดตรวจพหล เอารถต้นมาประทับกับทหาร
+ที่นั่งทองรองเรืองจัดเครื่องอาน พนักงานทุกตำแหน่งแต่งกระบวน
+พลโล่โตมรศรกำซาบ ทั้งดั้งดาบตั้งรายอยู่ชายสวน
+จวนจะรุ่งสุริย์ฉายรายกระบวน ทั้งธงทวนฉัตรชั้นกรรภิรมย์
+เครื่องจามรทอนตะวันเป็นหลั่นลด ทั้งกลิ้งกลดราเชนทร์เกณฑ์สนม
+พอแสงทองส่องสว่างน้ำค้างพรม ตื่นประทมพร้อมพระวงศ์ต่างสรงชล
+เต้าสุหร่ายสายรินกลิ่นกุหลาบ ละอองอาบโปรยปรอยตั้งฝอยฝน
+พนักงานคลานถวายสายสุคนธ์ จรุงปนเครื่องอำพันจันทนา ฯ
+๏ ครั้นเสร็จสรงทรงเครื่องเรืองจรัส เนาวรัตน์ฉลององค์ทรงภูษา
+ปางพระจอมมุนินทร์ปิ่นประชา ทรงชฎากลีบกระหวัดจัดประจง
+ดาบสินีชีสองครองภูษิต สำรวมกิจยุรย่างดังนางหงส์
+พระดาบสเสด็จตามกันสามองค์ พร้อมพระวงศ์สิบกษัตริย์รับจัดแจง
+สามพระองค์ทรงรถมีกลดกั้น เป็นหลั่นหลั่นพอสว่างกระจ่างแสง
+พวกเสนาพร้อมถ้วนกระบวนแซง ครบตำแหน่งตามข้างอย่างโบราณ
+พวกฤๅษีเสวกามาข้างหลัง เดินสะพรั่งเสนาโยธาหาญ
+เจ็ดกษัตริย์ทรงม้าอาชาชาญ แสนสำราญรีบเดินดำเนินพล
+เดินกระบวนทวนธงตรงเข้าป่า ชมรุกขาเขาไม้ไพรระหง
+กระทุ่มกระถินอินจันทน์ต้นคันทรง ประดู่ดงกร่างไกรไทรพุ่มเรียง
+มะตูมแต้วแก้วเกดพิกุลค้อม พะยุงพะยอมขวิดขวาดมะหาดเหียง
+โศกมะสังยางสะคร้อสมอเรียง ตะเคียนเคียงซึกสนต้นพะวา
+ชมวิหกนกไม้ก็หลายอย่าง มีต่างต่างหลายหลากมากนักหนา
+จะรำพันฝูงสัตว์ที่วัฒนา ยุติกาแต่พอควรจะด่วนไป ฯ
+๏ ป่างพระจอมมุนินทร์ปิ่นฤๅษี สุวรรณมาลีวัณฬาอัชฌาสัย
+ถือเอาเพศขันตีเป็นชีไพร ฉันลูกไม้เผือกมันพรรณผลา
+ถือบำเพ็งเคร่งครัดหวังตัดเชื้อ ไม่เอื้อเฟื้อสุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+ดำเนินพลมากระทั่งถึงลังกา พอเวลาบ่ายสีรวีวรรณ ฯ
+๏ ฝ่ายนงเยาว์เสาวคนธ์วิมลฉวี สุลาลีวายวิโยคที่โศกศัลย์
+พลางชวนพวกสาวสุรางค์นางกำนัล มาพร้อมกันรีบออกไปนอกวัง
+รับเสด็จพระมุนินทร์ปิ่นกษัตริย์ ขึ้นปรางค์รัตน์โดยในพระทัยหวัง
+เจ็ดกษัตริย์สุริย์วงศ์ดำรงวัง มาคับคั่งวงศาพลากร
+ทั้งฤๅษีเสนาพวกข้าเฝ้า ผู้เป็นเจ้าคับคั่งนั่งสลอน
+ให้เลี้ยงดูหมู่พหลพลนิกร ราษฎรอิ่มเอมเกษมใจ ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ อภิวาททูลแจ้งแถลงไข
+แต่พระองค์ทรงสิกขาด้วยอาลัย ขอเชิญไทธิบดินทร์ปิ่นประชา
+พวกพระวงศ์พงศ์เผ่าเหล่าพระญาติ ขอโอวาทจะได้จำคำสิกขา
+จำเริญเรียนเพียรไปในศรัทธา ตามปัญญาจะได้ทราบที่บาปบุญ ฯ
+๏ ป่างพระจอมธิบดินทร์มุนินทร์นาถ ให้อนุญาตขาดเหลือจะเกื้อหนุน
+ว่าผู้ใดใจศรัทธาจะการุญ จะอุดหนุนสอนสั่งอย่างบาลี
+ตามวิสัยในจริตกิจดาบส คงปรากฏวายทุกข์เป็นสุขี
+ตามกุศลผลผลาบารมี ได้เป็นที่พึ่งพักประจักษ์ความ
+เจ็ดกษัตริย์มัสการแล้วกรานกราบ ศิโรราบพร���มุนินทร์ปิ่นสยาม
+แล้วพระองค์ทรงตรัสตัดเนื้อความ ไม่ห้ามปรามหลานบุตรสุดแต่ใจ
+เมื่อศรัทธากล้าหาญทิ้งบ้านช่อง ละพี่น้องภรรยาอัชฌาสัย
+จะตั้งเพียรพยายามก็ตามใจ หรือจะไม่ศรัทธาก็อย่าทำ
+ไม่ข่มขืนอารมณ์เที่ยวข่มขี่ ใครรักดีจะช่วยชุบอุปถัมภ์
+ไม่ศรัทธาอย่าพ้องเกิดกองกรรม อย่าควรทำเอาแต่หน้าสมาทาน
+พระดำรัสตรัสความไปตามเหตุ แล้วก็เทศนาซ้ำบนคำขาน
+แม้นผู้ใดจะประโยชน์โพธิญาณ หมายนิพพานภาคหน้าให้ถาวร
+ต้องตัดบ่วงห่วงใยไปอยู่ป่า เสพผลาอยู่ลำเนาเขาสิงขร
+กินเผือกมันพรรณผลาในป่าดอน เอาสิงขรเป็นเคหาบูชาไฟ ฯ
+๏ พอจบธรรมคำสอนพระนักพรต สิกขาบทจึ่งค่อยแจ้งแถลงไข
+เจ็ดพระองค์ทรงฟังตั้งพระทัย แต่ยังไม่อยากบวชสวดสุบิน
+เพราะยังไม่ลุล่วงตัดห่วงได้ เป็นจนใจแต่ยังคิดจิตถวิล
+จะบวชเรียนเขียนอ่านการแผ่นดิน ยังไม่สิ้นศึกเสร็จสำเร็จความ
+เจ็ดกษัตริย์ทรงฟังรับสั่งสอน ชุลีกรนอบนบคำรบสาม
+มิได้ทูลข้อใดในใจความ จะบวชตามร้อนทรวงยังห่วงเมีย
+แต่บรรดาเผ่าพงศ์วงศ์กษัตริย์ ให้อั้นอัดทรวงจริงต่างนิ่งเสีย
+แม้นได้ช่องคิดจะลาไปหาเมีย จะบวชเสียก็ต้องอดหมดทุกคน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนคราการะเวก อดิเรกรุ่งฟ้าเวหาหน
+เสด็จออกพระโรงใหญ่ไพชยนต์ ภูวดลสั่งมหาเสนานาย
+ให้จัดลำกำปั่นที่สันทัด จงรีบรัดเร็วไปเหมือนใจหมาย
+เชิญเอาสารไปลังกาสักห้านาย จงผันผายรีบไปดั่งใจจง
+บอกกษัตริย์หัสไชยว่าให้กลับ ตามบังคับกูไปอย่าใหลหลง
+ให้ทูลลาบิตุราชมาตุรงค์ ว่าสององค์สร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+ให้ปั่นป่วนครรภ์แก่เกือบจะคลอด จะทิ้งทอดสองไว้อย่างไรหนา
+เองรีบไปบอกเล่าให้เขามา ตามบัญชากูสั่งอย่างคดี
+ขุนเสนาคลาไคลรีบไปบอก ให้เวรนอกจัดหากะลาสี
+ลงเรือใหญ่ใส่เสบียงเลี้ยงโยธี ขุนเสนีรับสารใส่พานทอง
+เชิญลงลำกำปั่นมิทันช้า เสวกาเข้าประมูลทูลฉลอง
+ถวายบังคมลาฝ่าละออง แล้วรับของเสื้อผ้าทูลลาไป
+ลงกำปั่นฤกษ์ดีให้ตีฆ้อง ออกแล่นล่องตามมหาชลาไหล
+กะลาสีคลี่สายระบายใบ ออกแล่นไปเข็มตั้งฝั่งลังกา
+สองเดือนครึ่งถึงอ่าวเมืองสิงหล ประชาชนไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ลงเรือช่วงล่วงเข้าในลังกา แวะเข้าหาขุนด่านชานนคร
+แจ้งคดีสาราเมืองการะเวก เสนาเอ��เชิญพานสารอักษร
+พวกขุนด่านพาไปในนคร แจ้งอักษรกรมท่าศาลากลาง
+ขุนนางรับผู้ถือหนังสือสาร กับขุนด่านรีบรัดไม่ขัดขวาง
+เอาสารใส่เสลี่ยงงามาตามทาง พระกลดกางกั้นไปจนในวัง
+ถึงพระโรงรจนามุกดาหาร ก็เชิญพานคลานเข้าไปดั่งใจหวัง
+ปางพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงวัง เสด็จออกนั่งแท่นแก้วอันแพรวพราย
+พร้อมพระวงศ์พงศาเสนาสนอง ทูลละอองธุลีบาทเหมือนมาดหมาย
+พระทรงศิลผินพักตร์มาทักทาย เสนานายผู้ถือหนังสือมา
+แต่นครนคราการะเวก อำมาตย์เอกทูลถวายลายเลขา
+พระตรัสสั่งพระศรีผู้ปรีชา คลี่สาราอ่านถวายเป็นใจความ ฯ
+๏ ศุภลักษณ์อักขราเมืองการะเวก เสวยเศวกฉัตรชัยในสนาม
+ถึงพระปิ่นลังกาสง่างาม เพราะมีความวิตกในอกใจ
+ด้วยพระสุณิสาสองสมร ตั้งอุทรเศร้าหมองไม่ผ่องใส
+ครรภ์ก็แก่สองบังอรร้อนพระทัย ขอหัสไชยสามีให้ลีลา
+ด้วยสององค์บังอรอาวรณ์หวัง ให้กลับหลังไปพิทักษ์อยู่รักษา
+พระลูกน้อยสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา ด้วยครรภาเกือบจะคลอดยอดบังอร ฯ
+๏ พอจบสารเจ้าพาราการะเวก เสนาเอกกราบบพิตรอดิศร
+หัสไชยได้ฟังสองบังอร อุราร้อนราวกับไฟประลัยลาญ
+พระพักตร์เศร้าเหงาหงิมไม่ยิ้มแย้ม เหมือนเดือนแจ่มเมฆตั้งบังประหาร
+ก็อับแสงไม่จำรัสชัชวาล เหมือนบัวบานต้องอาทิตย์ก็อิดโรย
+จึ่งกราบทูลพระเจ้าอาขอลากลับ อันการทัพก็ค่อยสร่างสว่างโหย
+ด้วยพระน้องสองมิตรจะอิดโรย เห็นจะโกยกองเศร้าทุกเช้าเย็น ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงสดับ พระทัยวับเอะของเราเล่าก็เห็น
+เกือบจะคลอดลูกเต้าปะคราวเป็น จะร้อนเย็นหรืออย่างไรความไกลตา
+จึงว่ากับหัสไชยไปสิหลาน ข้อรำคาญอยู่ด้วยมิตรกนิษฐา
+ถึงตัวเจ้าก็วิตกเหมือนอกอา นางรำภาเล่าก็ท้องจะต้องไป
+แม้นช้าอยู่ดูเหมือนเราทิ้งขว้าง จะอ้างว้างวิญญาณ์เลือดตาไหล
+วิสัยหญิงจริงนะหลานแม้นนานไป จะเห็นใจเสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ
+จำจะไปทูลลาพระดาบส คิดเปลื้องปลดไปพาราอากับหลาน
+เจ้าสี่คนเขาไม่ไปก็ใช่การ เราอาหลานมาไปเฝ้าเล่าคดี
+พลางชวนพระหัสไชยเข้าไปเฝ้า แล้วก้มเกล้าทูลความตามสารศรี
+เมืองการะเวกเวียงชัยให้มนตรี นำคดีสร้อยสุวรรณจันทร์สุดา
+ว่าโฉมยงทรงครรภ์เกือบประสูติ ให้พวกทูตมาแสดงแจ้งเลขา
+ทูลพระจอมนคริ��ทร์ปิ่นประชา ขอทูลลาองค์กษัตริย์หัสไชย ฯ
+๏ ป่างพระจอมธิบดินทร์มุนินทร์นาถ ตรัสประภาษชี้แจงแถลงไข
+ธุระเจ้าเล่าก็ร้อนอย่านอนใจ จงรีบไปพาราอย่าช้าที
+แล้วพระองค์อวยสวัสดิ์พิพัฒน์ผล ให้ผ่องพ้นจากทุกข์เป็นสุขี
+ทิ้งพยาธิโรคาอย่ายายี จงเปรมปรีดิ์ครองอาณาประชาชน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ ทูลรำพันเล่าแจ้งแห่งนุสนธิ์
+ว่ารำภาเล่าก็ท้องหมองกมล ไปอยู่คนเดียวเปล่าเศร้าวิญญาณ์
+ขอลาไปรมจักรนัคเรศ นางเทวษโดยดิ้นถวิลหา
+เมื่อคลอดแล้วเสร็จสรรพจะกลับมา อยู่ลังกาบวชบ้างอย่างพระองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงดาบสอดไม่ได้ พระห่วงใยอยู่ที่ของต้องประสงค์
+จะเสด็จกลับมาอยู่ป่าดง อันไพรพงเงียบเหงาเศร้าอุรา
+เห็นจะตัดห่วงใยไม่ตลอด จะทิ้งทอดเผ่าพงศ์พระวงศา
+เห็นไม่สมอย่าตรัสวัจนา มิใช่ว่าบวชตัวเพราะกลัวนาย
+ไปถึงวังนั่งนอนก็เป็นสุข มิใช่ทุกข์ร้อนรนต้องขวนขวาย
+ใช่ขุ่นข้องหมองหมางระคางคาย ตามสบายสารพัดไม่ขัดเคือง
+ถึงศรัทธาจริงจังก็ยังขัด ที่จะตัดญาติวงศ์มาทรงเหลือง
+เห็นเขาไม่ยินยอมพร้อมทั้งเมือง พระจะเปลื้องปลดปละสละมา
+ไม่เห็นจริงดอกหนาพระอย่าตรัส คงจะขัดกีดขวางทางสิกขา
+ถึงพระองค์ทรงสวัสดิ์จะศรัทธา ก็เห็นว่าบ่วงน้อยจะคอยกัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ทรงสดับ บทบังคับถูกพระทัยดังใฝ่ฝัน
+แต่ความอายหลายอย่างนางรำพัน มันให้ตันทรวงต้องนิ่งจริงของนาง
+แต่จำใจจำตอบพระดาบส น้อมประณตทูลไปมิได้หมาง
+อันตัวน้องก็ศรัทธาหาหนทาง ไม่กีดขวางที่ตรงเล่ห์ประเวณี
+อันเปรี้ยวหวานจืดเค็มก็เต็มอก หมายจะยกกองทุกข์เอาสุขี
+ไม่ห่วงใยในสันดานการโลกีย์ เชิญพระพี่ดูไปแม้นไม่มา
+บรรพชิตให้เหมือนคำน้องดำริ จึ่งค่อยติโทษน้องให้นักหนา
+ฝ่ายองค์ดาบสินีชีวัณฬา จึ่งตรัสว่าสาธุสะฉันจะคอย
+ศรีสุวรรณรันทดแล้วพจนารถ แต่หวั่นหวาดอยู่ด้วยรักพระพักตร์จ๋อย
+แข็งพระทัยตอบสนองไม่ต้องคอย ไปสักหน่อยก็จะมาเหมือนวาจัง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีว่าดีแท้ ยังไม่แก่บรรพชาห่วงหน้าหลัง
+เป็นฤๅษีชีป่าก็น่าชัง หยุดอยู่บ้างเลี้ยงอาณาประชาชน
+พระเชษฐาเล่าก็บวชผนวชแล้ว เหมือนฉัตรแก้วคงจะได้ฝ่ายกุศล
+อยู่ครอบครองไพร่ฟ้าประชาชน ทั้งสิงหลรมจักรนัคร��
+พอเป็นที่พึ่งพักสำนักญาติ จะตัดขาดเช่นสมเด็จพระเชษฐา
+ฉันก็ไม่ห้ามปรามตามศรัทธา แต่เห็นว่าห่วงใยหลายประการ ฯ
+๏ พระอภัยมุนินทร์ปิ่นฤๅษี ฟังสองชีพูดจาต่างว่าขาน
+จึงเอื้อนอรรถตรัสไปว่าใช่การ อันบุญทานน้องเราไม่เข้าใจ
+ตามประสงค์ตรงถนัดอย่าขัดขวาง ใครกั้นกางเสียกิจผิดวิสัย
+อย่าไปพูดให้เขาตื่นข่มขืนใจ ผิดวิสัยนักสิทธ์อย่าคิดปอง ฯ
+๏ ศรีสุวรรณนั่งยิ้มอิ่มในจิต พระนักสิทธ์ตรัสบรรเทาที่เศร้าหมอง
+เห็นจะได้สมนึกเหมือนตรึกตรอง หลวงชีสองพูดจาไม่น่าฟัง
+จะชักชวนให้ไปอดเหมือนมดง่าม วิ่งซุ่มซ่ามสำทับจะจับขัง
+จะบวชเรียนเพียรไปไม่จีรัง มิใช่ยังเช่นพระพี่เมียมิยอม
+แต่จำใจจำจนเหมือนคนโง่ ทนโทโสคราวจนเช่นคนผอม
+นึกในจิตเหมือนแต่ก่อนไม่หย่อนยอม จะอดออมแนมเหน็บให้เจ็บใจ
+นี่เธอเป็นฤๅษีจะมีโทษ จะถือโกรธใช่กิจผิดวิสัย
+ครั้นจะตอบไปให้มากกระดากใจ เอาแต่ได้การเราพอเบาทรวง
+แล้วทูลลาพาหัสไชยหลาน ต่างก็คลานจากที่พักตำหนักหลวง
+มาสั่งพวกไพร่พลคนทั้งปวง ตามกระทรวงที่จะกลับกองทัพไป
+พวกเสนาข้าเฝ้าเหล่าพหล ให้จัดพลเรียกกันเสียงหวั่นไหว
+พวกรมจักรนัคราจะคลาไคล บ้างผูกใบเปลี่ยนเพลาเสากระโดง ฯ
+๏ ฝ่ายเภตราการะเวกอำมาตย์ ไปเฝ้ากราดเรือบัลลังก์ที่นั่งโถง
+ผูกเชือกเสาเพลาใบชักสายโยง เสากระโดงเภตราทาน้ำมัน
+ครั้นสำเร็จเสร็จสรรพประทับท่า พร้อมล้าต้าต้นหนคนขยัน
+มาเตรียมคอยลอยสะพรั่งทั้งดั้งดัน พร้อมกำปั่นสองพาราจะคลาไคล ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ โองการตรัสอำลาอัชฌาสัย
+ทั้งลูกหลานว่านเครือเมื่อจะไป พระหัสไชยทูลลาสุดสาคร
+กับสินสมุทรภุชพงศ์องค์เชษฐา ทั้งกัลยาเสาวคนธ์วิมลสมร
+ศิโรราบกราบก้มประนมกร ต่างอวยพรให้พิพัฒน์สวัสดี
+สินสมุทรสุดคะนองจึ่งร้องว่า อันพี่ยาตรึกตรองเห็นต้องที่
+เพราะลูกเมียก็ไม่ท้องถึงสองปี ต้องอยู่นี่แท้แล้วไม่แคล้วเลย
+ไหนจะได้ไปผลึกเหมือนนึกหมาย คิดก็อายอนุชาเจ้าข้าเอ๋ย
+เมียจะแสนแค้นใจไม่เสบย อรุณเอ๋ยม่ายแท้เจ้าแม่คุณ
+ต่างสำรวลสรวลสันต์ด้วยกันหมด ฟังประชดเปรียบเหมือนถูกลูกกระสุน
+ศรีสุวรรณตรัสห้ามอย่าตามทุน มันจะวุ่นไปดอกหลานรำคาญใจ
+พระตรัสว่าอาเล่าก็พลอยด้วย การเจ็บป่วยมันก็เช่นเป็นนิสัย
+เปรียบเหมือนหนึ่งพ่อค้าหากำไร ผู้ดีไพร่มีอยู่ทุกผู้คน
+ครั้นจะอยู่ตัวเปล่ามันเหงาหงอย มันจึงคอยวุ่นวายต้องขวายขวน
+ประเวณีมีทั่วทุกตัวคน ก็ต้องจนใจจริงหญิงกับชาย ฯ
+๏ พระตรัสพลางทางว่าขอลาหลาน อยู่สำราญเปรื่องปราดเหมือนมาดหมาย
+พระสั่งเสร็จยุรยาตรค่อยนาดกราย ลาผันผายรีบตรงมาลงเรือ
+ห้ากษัตริย์ตามลงส่งเสด็จ พอสรรพเสร็จใช้ใบไปฝ่ายเหนือ
+หัสไชยสมประสงค์เสร็จลงเรือ พร้อมทั้งเชื้อญาติวงศ์พงศ์ประยูร
+มาตามส่งจนลงเรือที่นั่ง แล้วกลับยังวังเวียงชัยมไหสูรย์
+พวกกษัตริย์สุริย์วงศ์พงศ์ประยูร ต่างเพิ่มพูนอยู่ด้วยมิตรคิดจะไป
+แม้นได้ช่องจะทูลลาไปหาคู่ จะมาอยู่ใช่กิจผิดวิสัย
+ครั้นจะบวชก็ยังหนุ่มนึกกลุ้มใจ จำจะไปพาราหายุพิน
+พระวลายุดาวายุพัฒน์ กับพระหัสกันจิตคิดถวิล
+ปรึกษากันจะทูลลาไปธานินทร์ พอพระสินสมุทรมาจึ่งว่าพลัน
+พ่อจะพากันไปดั่งใจหวัง ฉันก็ตั้งจิตไว้จะผายผัน
+เรามาไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ บังคมคัลทูลลาฝ่าละออง
+ไปเยี่ยมเยียนเวียงชัยไอศวรรย์ พร้อมด้วยกันได้ประมูลทูลฉลอง
+พระก็ชวนกันไปดั่งใจปอง เฝ้าที่ท้องพระโรงรัตน์ชัชวาล
+พลางบังคมก้มเศียรลงกราบบาท พระจอมนาถนักสิทธ์คิดสงสาร
+ทรงปราศรัยทั่วองค์พวกวงศ์วาน ทั้งลูกหลานที่มาเฝ้าเข้าพระทัย
+เห็นจะมาลาไปยังถิ่นฐาน จึ่งโองการชี้แจงแถลงไข
+จงร่วมรสรักกันจนบรรลัย มิใช่ใครแต่ล้วนวงศ์พงศ์ประยูร
+พระสั่งสอนสุริย์วงศ์พงศ์กษัตริย์ ดำรงรัตน์ราชัยสืบไอศูรย์
+เมตตาติดตัวไว้ให้เป็นมูล จงเพิ่มพูนรักกันอย่าฉันทา
+สินสมุทรได้ช่องฉลองอรรถ พวกกษัตริย์สุริย์วงศ์เผ่าพงศา
+มาช่วยการศึกใหญ่ในลังกา ขอทูลลากลับไปดั่งใจปอง ฯ
+๏ ป่างพระจอมธิบดินทร์มุนินทร์นาถ โปรดประภาษพรประสิทธิ์สนิทสนอง
+นึกสิ่งใดขอให้สมอารมณ์ปอง อย่ารู้ข้องเคืองขัดกำจัดภัย
+สี่กษัตริย์รับรสพจนารถ แล้วกราบบาทกลับมาที่อาศัย
+มาสั่งพวกเสนาจะคลาไคล จงเร่งไปจัดกำปั่นให้ทันการ
+พวกพหลพลรบให้ครบถ้วน ตามกระบวนแต่บรรดาโยธาหาญ
+ครั้นจัดแจงแต่งเสร็จสำเร็จการ ไปทูลสารโดยคดีทั้งสี่องค์ ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์ขัตติยานราราช จากปราสาทที่นั���งบัลลังก์หงส์
+ให้กางใบครบถ้วนปักทวนธง ตั้งเข็มตรงตามแผนต่างแล่นไป
+สี่กษัตริย์กับบรรดาโยธาหาญ ออกจากด่านแล่นหลามตามไสว
+พวกต้นหนดูเข็มแล่นเล็มไป เมืองของใครใครก็เข้าอ่าวบุรินทร์
+เป็นสิ้นทุกข์สุขเกษมเปรมในจิต ด้วยสมคิดชื่นชมสมถวิล
+ที่หนักอกยกวางเสียกลางดิน เป็นเสร็จสิ้นความเศร้าบรรเทาคลาย
+เข้าเวียงวังตั้งหน้าไปหามิตร ประคองชิดใช้เนื้อให้เหลือหลาย
+วันจากห้องต้องร้างไปห่างกาย ต้องคิดรายวันประชดหมดทุกองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ ครั้นส่งญาติเสร็จสมอารมณ์ประสงค์
+แล้วเสด็จเข้าวังดั่งจำนง ขึ้นเฝ้าองค์พระมุนินทร์ปิ่นประชา
+ปรนนิบัติจัดแจงของเสวย ทั้งนมเนยใส่เครื่องต้นผลพฤกษา
+ถวายสามพระมุนินทร์ปิ่นประชา ทุกเวลามิได้คลาดบาทยุคล ฯ
+๏ ฝ่ายนักสิทธ์องค์อภัยวิไลลักษณ์ เข้าหยุดพักยับยั้งวังสิงหล
+ครั้นเสร็จศึกสั่งเสนาพลาพล จะจรดลไปสิงคุตรอยู่กุฎี
+เสนารีบอภิวาทมาบาดหมาย ทั่วทุกนายกัณฐัศว์ทั้งหัตถี
+รถที่นั่งทั้งรถดาบสินี มาเตรียมที่ชานชลาหน้าพระลาน
+พอรุ่งเช้าพระมุนีฤๅษีสิทธ์ สำเร็จกิจฉันผลาทั้งอาหาร
+เสด็จออกเกยชลาหน้าพระลาน กับเยาวมาลย์นักพรตดาบสินี
+เสร็จขึ้นทรงรถาฝากระจก แล้วให้ยกพลไกรเข้าไพรศรี
+พระดาบสทรงรถแก้วมณี สารถีขับม้าให้คลาไคล
+เข้าดงดอนสิงขรเขาลำเนาป่า ร่มรุกขายางยูงสูงไสว
+พวกนักสิทธ์เสวกาก็คลาไคล ตามภูวไนยไปสิงคุตรอยู่กุฎี ฯ
+๏ จะขอกล่าวราวเรื่องพระหัสกัน กับโฉมวันชายามารศรี
+ยังมิได้เสกสองครองบุรี พระชนนีจัดงานการวิวาห์
+จะเสกสองครองกรุงให้ฟุ้งเฟื่อง เป็นเจ้าเมืองปรากฏด้วยยศถา
+เสร็จออกนั่งยังแท่นรจนา เรียกโหราเข้ามาฟังสั่งคดี
+ให้หาฤกษ์ที่สวัสดิ์พิพัฒน์ผล การมงคลอดิเรกภิเษกศรี
+จงพิเคราะห์ฤกษ์ยามตามคัมภีร์ เอาที่ดีจะทำงานการมงคล ฯ
+๏ โหราจับกระดานคูณหารเลข เสียโปกเปกคูณหารการเหตุผล
+อันสี่ค่ำฤกษ์เย็นเป็นมงคล ศุกร์จรดลมาอุตม์ถึงพุธา
+จันทร์เป็นศรีจรถึงอุตม์พุธกำเนิด จะประเสริฐสืบวงศ์เผ่าพงศา
+พฤหัสจรมาพักถึงลัคนา ในตำราทายว่าดีไม่มีภัย
+จึ่งกราบทูลนางพระยาว่าข้าบาท ชำระธาตุตามที่คัมภีร์ไสย
+วันสี่ค่ำตามโฉลกมีโชคชัย ควรจะให้ตั้งงานการพิธ���
+นางกษัตริย์ฟังอรรถโหราถวาย สั่งให้หมายตั้งการภิเษกศรี
+เสนารับอภิวันท์ด้วยทันที พระเสาวนีย์รับสั่งให้ตั้งการ
+มาบาดหมายทุกตำแหน่งให้แต่งเครื่อง กรมเมืองกรมท่าโยธาหาญ
+เกณฑ์ขุนหมื่นพันทนายมาใช้การ ปลูกโรงร้านรำเต้นเล่นประชัน
+หมายสนมกรมวังให้ตั้งเครื่อง ตามบทเบื้องสารพัดเร่งจัดสรร
+พระแท่นสรงพรรณรายลายสุวรรณ มีม่านกั้นพื้นขาวดาวกระจาย
+พวกที่จัดมณฑลบนปราสาท ตั้งเครื่องราชกกุธกัณฑ์เป็นชั้นฉาย
+ทั้งกองแก้วกองสุวรรณพรรณราย ทองอยู่ซ้ายแก้วอยู่ขวาหน้ามณฑล
+แล้วกางกั้นเศวตฉัตรจัดไว้เสร็จ การสำเร็จเครื่องวิวาห์สถาผล
+ถึงวันดีสี่ค่ำพื้นอำพน พระสุริยนใสสดหมดมลทิน
+ประโรหิตโหราเข้ามาพร้อม คอยพระจอมขัตติวงศ์สรงกระสินธุ์
+ทั้งแตรสังข์กังสดาลประสานพิณ มาเตรียมสิ้นกาหลแลดนตรี
+นางสำหรับขับขานประสานเสียง เครื่องจำเรียงปี่อ้อแลซอสี
+พวกสำหรับขับไม้มโหรี มาพร้อมที่พระปรัศว์ชัชวาล
+บายศรีเงินทองแก้วดูแวววับ สามสำรับพานทองใส่ของหวาน
+แว่นวิเชียรเทียนทองของตระการ ปักบนพานทองเคียงไว้เรียงราย
+ขวดกระแจะจวงจันทน์กลั่นเกสร มะพร้าวอ่อนจัดแจงแต่งถวาย
+เครื่องเฉลิมเจิมขวัญสุพรรณพราย เอาจัดรายเรียงตั้งบัลลังก์ทอง ฯ
+๏ ฝ่ายกษัตริย์หัสกันถึงวันฤกษ์ พระทัยเบิกเปรมปรีดิ์ไม่มีหมอง
+ออกพระแท่นบุษบกกระหนกทอง ประโคมกลองแตรฝรั่งกังสดาล
+ประโรหิตโหราพฤฒาเฒ่า ต่างก้มเกล้าเชิญพระองค์สรงสนาน
+ขึ้นพระแท่นอุทุมพรเหมือนก่อนกาล พนักงานถวายผ้าภูษาทรง
+โขมพัตถ์ผลัดเสร็จสำเร็จกิจ ขึ้นสถิตบนบัลลังก์ที่นั่งสรง
+ไขปทุมโปรยปรอยเป็นฝอยลง ต้องพระองค์เย็นซาบอาบอุรา
+พราหมณ์ถวายน้ำสังข์ยังพระหัตถ์ หน่อกษัตริย์ทรงเสวยเสยเกศา
+พรหมณ์ก็อ่านมนต์พราหมณ์ตามตำรา พวกโหราตั้งพระเต้าเสาวคนธ์
+ชาวประโคมก็ประโคมเสียงโครมครึก มโหระทึกปี่ชวาก้องกาหล
+ทั้งสังข์แตรจำเรียงเสียงระคน พระสรงชลมุรธาสถาพร
+ครั้นเสร็จสรงทรงผลัดพระภูษา พวกโหราคั่งคับสลับสลอน
+ถวายสุคนธ์ปนปรุงฟุ้งขจร กลิ่นเกสรจับสีฉวีวรรณ
+พระเสร็จจากแท่นสรงแล้วทรงเครื่อง อร่ามเรืองสารพัดล้วนจัดสรร
+ทรงยกแย่งพื้นม่วงดวงสุวรรณ เข็มขัดมั่นฝังจินดาค่าบุริน���ร์
+สนับเพลาเชิงงอนอ่อนระยับ พลอยสลับเพราเพริศดูเฉิดฉิน
+เจียระบาดคาดทับประดับนิล ชายแครงจินดารายลายสุวรรณ
+ฉลององค์ดาดแดงแสงระยับ ตาบทิศทับสะอิ้งพรายสายกระสัน
+สังวาลพราหมณ์สามสายดูพรายพรรณ เฟื่องกุดั่นใสสุกฝังมุกดา
+ทับทรวงเม็ดเพชรรัตน์จำรัสศรี น้ำมณีราวกับดาววาวเวหา
+ธำมรงค์เรือนมณีศรีโสภา ทรงมหามงกุฎบุษย์น้ำทอง
+ครั้นสำเร็จเสร็จมานั่งบัลลังก์อาสน์ เสนานาดไปประมูลทูลฉลอง
+พระชนนีที่ข้างในดังใจปอง ตามทำนองบทเบื้องเรื่องบุราณ ฯ
+๏ ฝ่ายพระนางชนนีนารีราช เรียกนุชนาฏแต่งองค์สรงสนาน
+ให้ทรงเครื่องเนาวรัตน์ชัชวาล ตามบุราณนางกษัตริย์จัดประจง
+พวกท้าวนางคุณจอมมาพร้อมเสร็จ ตามเสด็จเยื้องย่างดังนางหงส์
+ขึ้นประสาทกับพระญาติมาตุรงค์ ฝ่ายเอกองค์วันชายากุมารี
+ให้ประทับยับยั้งอยู่ในม่าน โหราจารย์มาประณตบทศรี
+เชิญเสด็จกัลยากุมารี ว่าฤกษ์ดีสมควรจวนเวลา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระชนนีนางกษัตริย์ พลางจูงหัตถ์ลูกน้อยเสน่หา
+ออกจากม่านพาเดินดำเนินมา ขึ้นมหาแท่นรัตน์กับหัสกัน
+ให้นั่งเหนือกองแก้วมณีโชติ นางปราโมทย์ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+ให้สององค์ลูกน้อยเกี่ยวก้อยกัน บนสุวรรณเรืองรองทองอุไร
+ประโรหิตจุดเทียนแล้วเวียนแว่น พลูคะแนนนับที่คัมภีร์ไสย
+มโหระทึกกึกก้องลั่นฆ้องชัย ปี่ไฉนเป่าดังก้องกังวาน
+ตั้งแตรสังข์พิณพาทย์ระนาดฆ้อง ประสานซ้องสำเนียงส่งเสียงหวาน
+พวกขับไม้มโหรีที่ชำนาญ บรรเลงลานซอสีปี่ชวา
+ครั้นเวียนครบสรรพเสร็จได้เจ็ดรอบ ตามระบอบเวียนซ้ายแล้วย้ายขวา
+ใบพลูดับเทียนพลันโบกควันมา ตามตำราไสยเวทข้างเพศพราหมณ์
+แล้วจุณเจิมพระขนงวงนลาฏ โดยไสยศาสตร์ค่อยประจงองค์ละสาม
+แล้วตักขวัญชั้นบายศรีพิธีพราหมณ์ ทำไปตามข้างตำราในสามัญ
+จึ่งตักน้ำมะพร้าวอ่อนป้อนถวาย แล้วบรรยายอ่านเวทวิเศษขยัน
+ให้สององค์เธอทรงเสวยพลัน โหรานั้นอวยชัยถวายพร
+จงสุขังมังคลานิราทุกข์ เกษมสุขภิญโญสโมสร
+ทั้งสององค์จงสำราญผ่านนคร จงถาวรยาวยืนได้หมื่นปี
+ทั้งสององค์ทรงรับพระพรเสร็จ แล้วเสด็จเยื้องย่างเข้าปรางค์ศรี
+ลดพระองค์ลงกราบพระชนนี นางเปรมปรีดิ์พาเขยเลยเข้าวัง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายราษฎรพวกมอญแขก ต่างตื่นแตกพากันไปดั่งใจหวัง
+เที่ยวดูเล่นงานใหญ่ที่ในวัง บ้างยืนนั่งกันเป็นหมู่ดูละคร
+พวกเจ้าชู้เดินสอกรอผู้หญิง เฝ้าอ้อยอิ่งเล้าโลมโฉมสมร
+ทั้งพูดจาปราศรัยพิไรวอน อีนางมอญร้องหุยว่าอุ๊ยยาย
+แม้นรักใคร่ได้เสียเป็นเมียผัว ดีฉันกลัวหม่อมจะริบเอาฉิบหาย
+พลางควักค้อนชำเลืองเคืองระคาย นายคงขายแท้แล้วไม่แคล้วเลย
+ชายเจ้าชู้ดูตาทำหน้าเซ่อ พูดไหลเล่อแล้วก็เดินทำเมินเฉย
+เต็มกระดากที่ในใจไม่เสบย ต้องละเลยหลีกไปไกลอีมอญ
+พวกดูโขนหุ่นล้วนคุณหม่อม พวกบ่าวล้อมนั่งบนแคร่แลสลอน
+จับกระเหม่าก้นหม้อแกงโดยแสงงอน ไรจุกร่อนลอยหน้าตาเป็นมัน
+พวกมอญรำทำท่าดูน่าเกลียด เข้าเบียดเสียดเคียงคู่ดูมันขัน
+เจ้าพวกเจ๊กยืนก๋านัยน์ตาชัน แล้วยิงฟันหัวร่อว่าฮ้อจริง
+พวกละครชาตรีเสียงมี่ฉาว เล่นเรื่องราวเมื่อพระรถปดผู้หญิง
+ให้เลี้ยงเหล้าชัยบานสำราญจริง เก็บเอาสิ่งยาหยูกกับลูกตา
+แล้วหนีนางเมรีศรีสมร ขึ้นอัสดรเหาะไปในเวหา
+นางก็ตามมากระทั่งฝั่งคงคา เฝ้าโศกาตามผัวจนตัวตาย
+พวกโรงงิ้วเล่นประชันกันอึงมี่ เมื่อจิวยี่ให้โลซกเป็นสื่อสาย
+หาเล่าปี่ทวงเมืองเคืองระคาย ขงเบ้งอุบายลวงจิวยี่แล้วกรีพล
+ให้เตียวหุยฮ่องต่งไปกักด่าน แล้วประจานหยาบคายอายพหล
+จิวยี่โกรธเต็มประดาเข้าตาจน ทุบอกตนรากโลหิตชีวิตวาย
+พวกคนดูยัดเยียดเบียดกันวุ่น ชุลมุนล้มคว่ำคะมำหงาย
+แต่การเล่นหลายหลากยังมากมาย จะบรรยายยกขึ้นว่าจะช้าที ฯ
+๏ ครั้นครบถ้วนเจ็ดวันการภิเษก อดิเรกเฟื่องฟุ้งทั้งกรุงศรี
+ขึ้นสามค่ำตรีจันทร์เป็นวันดี พระชนนีได้เวลาจึ่งพานาง
+ไปมนเทียรแล้วก็ตั้งแต่สั่งสอน อย่าแง่งอนขัดข้องให้หมองหมาง
+ผัวจะว่าสิ่งไรจงไว้วาง อย่าระคางเคืองใจนั้นไม่ดี
+การหึงหวงจ้วงจาบทำหยาบหยาม อย่าก่อความขึ้งเคียดพูดเสียดสี
+แก่ห้ามแหนแสนสุรางค์นางนารี จะเป็นที่เคืองขัดอัธยา
+ผัวจะพูดความลับระงับไว้ แต่ในใจใครประจบอย่าคบหา
+จะถามไต่แม่อย่าได้ออกเจรจา จงรักสามีสนิทเหมือนบิดร
+คำของแม่แต่เท่านี้นะลูกรัก ประเสริฐนักแม่จงจำเอาคำสอน
+จะคุ้มกันอันตราย์สถาวร เมื่อยามนอนกราบบาทอย่าขาดวัน
+พลางลีลาพาบุตรสุดสวาท ขึ้นปราสาทหน่อไทพอไก่ขัน
+เข้าหยุดยั���งนั่งที่แท่นสุวรรณ ทางรำพันวอนว่าด้วยอาลัย
+แม่ขอฝากวันชายาธิดาด้วย พ่อจงช่วยปกครองให้ผ่องใส
+จงรักกันโอบอ้อมถนอมใจ ทั้งเวียงชัยพ่อจงผ่านสวรรยา
+แม่ขอฝากเวชายันนั้นยังอ่อน ช่วยสั่งสอนกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรักษา
+อันตัวแม่เล่าก็แก่โรคชรา หมั่นเข้ามาเยี่ยมเยียนเบียนทุกวัน
+แม้นวอดวายจะได้ฝากแต่ซากผี พอเป็นที่ดับร้อนช่วยผ่อนผัน
+หน่อกษัตริย์กราบก้มบังคมคัล อภิวันท์บาทยุคลพระชนนี
+ได้ชุบเลี้ยงเพียงบุตรสุดที่รัก พระคุณหนักขอรับใส่เกศี
+จะสนองมุลิกาฝ่าธุลี กว่าชีวีลูกจะวายทำลายลาญ
+นางพระยาอวยพรถาวรสวัสดิ์ จากปรางค์รัตน์คืนหลังยังสถาน
+สองกษัตริย์เริงรื่นชื่นสำราญ ในสถานมนเทียรวิเชียรพราย ฯ
+๏ ธรรมดาหนุ่มสาวเมื่อเข้าห้อง ก็จำต้องแต่คดีตีขยาย
+ครั้นจะลัดตัดไปไม่ภิปราย ขอบรรยายแต่สักหน่อยพอกลอยใจ
+พระรับขวัญวันชายาสุดาโฉม ปลอบประโลมนุชน้องให้ผ่องใส
+สถิตเหนือแท่นจำลองทองประไพ พระปราศรัยกนิษฐายุพาพิน
+ถนอมแนบแอบอุ้มพลางจุมพิต นางเบือนบิดเหหันแล้วผันผิน
+เพราะเรื่องการมารยายุพาพิน ไม่สุดสิ้นพลิกแพลงเพราะแสนงอน
+เพราะรู้เท่าเยาวลักษณ์ประจักษ์จิต ว่านางบิดเคยได้ลวงดวงสมร
+พระนิ่งเฉยมิได้เผยสุนทรวอน ทำเป็นนอนถอนใจไม่ไสยา
+นางตกใจหมายว่าเธอกริ้วโกรธ ประทานโทษพงศ์กษัตริย์รับหัตถา
+พระคลึงเคล้นเฟ้นพุ่มปทุมา เต็มหัตถาครัดเคร่งเต่งพระทรวง
+แมลงผึ้งคลึงเคล้นเฟ้นเกสร กลิ่นขจรเกลือกกลั้วดอกบัวหลวง
+สุมาลีคลี่คลายขยายดวง จนโรยร่วงเรณูฟูกระจาย
+พายุพยับอับฟ้าเวหาห้อง สุนีก้องแสงสว่างกระจ่างฉาย
+พิรุณโรยโปรยปรอยเป็นฝอยปราย สาดกระจายในนภางค์กลางอัมพร
+เขาพระเมรุยอดโยกโบกสะบัด พระพายพัดไม่ค่อยหยุดเพียงหลุดถอน
+ทั้งขุนเขาเนมินอิสินธร ยอดก็อ่อนเอนเอียงเพียงทำลาย
+มัติมิงคล์กลิ้งท้องชลาสินธุ์ กระโดดดิ้นในวนชลสาย
+เมขลาล่อแก้วดูแพรวพราย อสูรกรายกรประหารขว้างขวานดัง
+วิหคหงส์บินเหินตามลมหวน บ้างบินทวนหลงถิ่นถวิลหวัง
+กระเหว่าร้องก้องกังวานประสานดัง อยู่ในรังส่งเสียงสำเนียงงม
+สองกษัตริย์ดั่งได้เชยเสวยสวรรค์ ในช่อชั้นเทวฤทธิ์สนิทสนม
+ไม่จรจากแท่นสุวรรณที่บรรทม เฝ้าเชยชมวันชายากุมารี ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยวิไลลักษณ์ อยู่สำนักเนินสิงคุตรกุฏิฤๅษี
+เจริญผลบรรพชิตกิจโยคี ทั้งสองชีเชี่ยวชาญการบำเพ็ญ
+ไม่โลภหลงปลงในธรรมกรรมฐาน หมายวิมานแสนสุขสิ้นยุคเข็ญ
+มัธยัสถ์ตัดสวาทขาดกระเด็น ลงตรองเห็นแก่นสารการต้องตาย
+เพราะตัณหาพาตนให้ทนทุกข์ ไม่มีสุขอวิชชาพาฉิบหาย
+เป็นเชื้อไฟไม่ชั่วตัวอบาย ให้วุ่นวายโลภหลงเที่ยววงวน
+ต้องรบพุ่งยุ่งยิ่งชิงสมบัติ ทั่วจังหวัดเขตแคว้นแดนสิงหล
+เพราะโลกีย์นี้มันชั่วพามัวมน ให้เสียผลเสียประโยชน์โพธิญาณ
+คิดก็เป็นอนิจจังน่าสังเวช กองกิเลสนี้หนอเรามันเผาผลาญ
+แต่พลัดพรากจากพงศ์จากวงศ์วาน ทรมานกายาในสามัญ
+พระเห็นภัยในอดีตเอาจิตตั้ง เห็นทุกขังเดือดร้อนควรผ่อนผัน
+ทรงกสิณอภิญญาณสำราญครัน เอาจิตหมั่นปลงธรรมสำมดึงส์
+สมประโยชน์หวังโปรดหลวงชีสอง ให้ผุดผ่องลุล่วงการหวงหึง
+จะได้ผลขนสัตว์ที่รัดรึง ให้ลุถึงทางสวรรค์ชั้นวิมาน
+พลางเสด็จออกนอกกุฎีที่สำนัก มาหยุดพักที่ศาลาหน้าวิหาร
+ทั้งสองนางต่างประณตบทมาลย์ แล้วกราบกรานคอยรับสั่งฟังคดี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศีลมุนินทร์นาถ ตรัสประภาษโดยจริตกิจฤๅษี
+ภิปรายปราศรัยน้องสองนารี ค่อยเปรมปรีดิ์อยู่หรือน้องทั้งสองนาง ฯ
+๏ ฝ่ายสุวรรณมาลีหลวงชีสนอง หม่อมฉันสองตั้งใจมิได้หมาง
+ถือโอวาทมาดหมายจนวายวาง ตามหนทางนฤพานการบำเพ็ญ
+พระตรัสว่าสาธุจงลุล่วง ให้พ้นห่วงตัณหาทันตาเห็น
+แล้วเทศนาปราศรัยให้ใจเย็น จงละเว้นโทโสอย่าโกรธา
+อันโลภหลงจงเห็นว่าเป็นโทษ ไม่ประโยชน์อย่าหวังใช่ฝั่งฝา
+การโลกีย์สี่ประการเป็นมารยา คือรูปรสพจนาเครื่องบำเรอ
+อันบทเบื้องเรื่องสัมผัสเหมือนมัดผูก เข้ากระดูกแล้วมันทำเสียหยำเหยอ
+จงหักจิตคิดสละอย่าทะเยอ ที่เปรมเปรอปฏิพัทธ์จงตัดใจ
+เอาดวงจิตคิดในพระไตรลักษณ์ จะประจักษ์หักห้ามความสงสัย
+อันขันตีมีกำหนดให้อดใจ จงตั้งในยุติธรรมคงสำราญ
+ได้ตัดห่วงบ่วงใยในมนุษย์ จะบริสุทธิ์เห็นภัยในสงสาร
+อุเบกขาตั้งมั่นในสันดาน หวังนิพพานเบื้องหน้าให้ถาวร
+พอจบคำที่พระร่ำเทศนา ให้สีกาชีจำเอาคำสอน
+ทั้งสองนางต่างยินดีชุลีกร รับสุนทรพระมุนีด้วยปรีชา
+มัธยัสถ์ครัดเคร่งข้างปรนนิบัติ ค่อยคิดตั��โลโภแลโมหา
+เกิดความสุขขึ้นทุกวันเห็นทันตา ต่างเปรมปราโมทย์สำราญบานกมล ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมุนีฤๅษีสิทธ์ ครั้นเสร็จกิจเทศนาสถาผล
+พอเย็นพยับอับแสงสุริยน พื้นอำพนแจ่มฟ้าดาราราย
+จันทร์กระจ่างกลางนภาเวหาห้อง สว่างท้องป่าชัฏจำรัสฉาย
+พระเสด็จเข้ากุฎีที่สบาย สำรวมกายทางกสิณอภิญญาณ
+หวนรำลึกนึกถึงอาจารย์เฒ่า จะโศกเศร้าแก่ชราน่าสงสาร
+หรือล่วงลับดับขันธสันดาน ทั้งเยาวมาลย์มัจฉาสีกาโยม
+จะอยู่ดีมีสุขหรือทุกข์ร้อน เมื่อวันจรจากนางสำอางโฉม
+ได้ฝากฝังครูเฒ่าช่วยเล้าโลม จนนางโยมคลอดบุตรสุดอาลัย
+สิบเก้าปีนี้แล้วแต่แคล้วคลาด แสนอนาถนึกน่าเลือดตาไหล
+จนลูกมีหลานน้อยกลอยฤทัย ยังมิได้เห็นหน้ามัจฉาเลย
+จำจะไปเยี่ยมเยือนเจ้าเพื่อนยาก คุณเขามากนักหนานิจจาเอ๋ย
+ได้รอดตายวายชีวามาหลงเลย จะเฉยเมยเสียไม่ไปก็ไม่ดี
+พระตริพลางทางเข้าสมาธิ ตั้งสติระลึกไปในวิถี
+เอาจิตตั้งทางกสิณให้อินทรีย์ ลอยขึ้นที่นภางค์กลางอัมพร
+หมายเกาะแก้วพิสดารข้างด้านใต้ ตลอดไปจนมหิงขสิงขร
+ตามมหาสาคโรชโลธร พระเสด็จจรทางกสิณอภิญญาณ
+ไม่ช้าพลันบรรลุถึงเกาะแก้ว วิเวกแว่วเสียงดังระฆังขาน
+เห็นกุฎีที่สำนักพระอาจารย์ ดูสำราญท่าทางเหมือนอย่างเคย
+เมื่อครั้งหนีผีเสื้อท่านเกื้อหนุน ได้พึ่งบุญอยู่จนได้ไปเป็นเขย
+เมืองผลึกนึกถึงคุณได้คุ้นเคย ได้ไปเชยก็เพราะคุณพระมุนี
+ครั้นถึงหมอบยอบองค์ลงอภิวาท มุนีนาถโดยจริตกิจฤๅษี
+ฝ่ายพระจอมอิศโรท่านโยคี เห็นมุนีมาคำรพอภิวันท์
+เอามือป้องมองดูไม่รู้จัก จึ่งถามทักมาแต่ไหนจนไก่ขัน
+เป็นนักสิทธ์ถือกิจพรหมจรรย์ เที่ยวด้นดั้นมาทำไมในกลางคืน
+มีธุระสิ่งใดอย่างไรหนอ จงแจ้งข้อตามอรรถอย่าขัดขืน
+จะต้องการสิ่งไรในกลางคืน จนดึกดื่นบอกเราให้เข้าใจ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมุนีฤๅษีสิทธ์ เฉลยกิจจาแจ้งแถลงไข
+ข้าพเจ้านี้หรือชื่ออภัย เล่าพิไรให้เธอฟังแต่หลังมา
+พระโยคีนิ่งตรึกนึกขึ้นได้ อ้ออภัยมณีหรือถือสิกขา
+ละสมบัติพัสถานการพารา เองบวชมาได้กี่ปีหรือหนีเมีย
+หรือเกิดเข็ญเป็นอย่างไรไม่เป็นสุข จึงทิ้งทุกข์ปล่อยปละสละเสีย
+หรือเห็นภัยในคฤหัสถ์ตัดลูกเมีย ออกบวชเสียใครอยู่หลังช่างหัวมัน
+พระอภัยกราบก้ม���ระนมสนอง ไม่ขัดข้องข้อใดในใจฉัน
+คิดเห็นภัยในกิเลสสังเวชครัน มารุมรันรึงรัดสัตว์ทั้งปวง
+จึงสละละสมบัติพัสถาน ไม่ต้องการเขตแดนสิ้นแหนหวง
+คิดผ่อนตัดเยื่อใยที่ในทรวง หมายลุล่วงหาประโยชน์จะโปรดชน ฯ
+๏ พระโยคีปรีดาสาธุสะ เองสละสังเวชแจ้งเหตุผล
+โมทนาสาธุสะไม่ปะปน หวังกุศลภิญโญมโหฬาร
+นี่เองมาอย่างไรไฉนเล่า เอาสำเภาเภตรามาหรือหลาน
+หนทางไกลเหลือล้นพ้นประมาณ หรือเดินสารผู้ใดจึ่งได้มา
+พระอภัยมุนินทร์ปิ่นกษัตริย์ จึ่งแจ้งอรรถให้เธอฟังที่กังขา
+ฉันมาโดยทางกสิณตั้งจินดา เมื่อหลานมาแต่หัวค่ำพอย่ำยาม
+พระโยคีมีญาณว่าหลานแก้ว ประเสริฐแล้วอุตสาห์เพียรตัดเสี้ยนหนาม
+สมประโยชน์แล้วอุตส่าห์พยายาม จะมีความสุขใจในนิพพาน
+แล้วชวนเชิญพระอภัยเข้าในกุฏิ์ จงยั้งหยุดเจริญธรรมกรรมฐาน
+ไม่ห่วงใยคล้ายกับกูอยู่สำราญ หมายนิพพานภาคหน้าให้ถาวร ฯ
+๏ ฝ่ายเจ้าพวกเรือแตกแขกฝรั่ง มานั่งฟังถ้อยคำที่ร่ำสอน
+ทั้งปรนนิบัติพัดวีชุลีกร ต้มน้ำร้อนน้ำชาสารพัน
+ถวายพระมุนีฤๅษีสิทธ์ ตั้งให้ชิดแล้วคำรพเชิญขบฉัน
+ทั้งเภสัชเพลาสารพัน ฤๅษีฉันเสร็จสรรพระงับกาย
+ศศิธรจรดับลาลับเมฆ อดิเรกสุริยงส่งแสงฉาย
+ดารากรอ่อนอับระยับพราย สกุณร่ายร้องก้องซ้องสำเนียง
+ไก่กระชั้นขันขานประสานเสนาะ ที่บนเกาะเจื้อยเจกวิเวกเสียง
+โกกิลากาแกแซ่สำเนียง ดุเหว่าเรียงร้องเร่งพระสุริยน
+แสงหิร้ญเรืองรอบริมขอบฟ้า พระสุริยาขึ้นสว่างกลางเวหน
+ฝูงนกหกผกผินแล้วบินบน จากรังตนร่อนร้องก้องกังวาน
+กะเรียนดงส่งเสียงสำเนียงแจ้ว ดั่งปี่แก้วจำเรียงเสียงประสาน
+วิหคหงส์จับเนินเหินทะยาน ไปสมานบุษบงเที่ยววงวน
+พระฤๅษีพลิกฟื้นตื่นไสยาสน์ ภาณุมาศส่องสว่างกลางเวหน
+ออกจากกุฏิ์เดินตรงไปสรงชล แล้วขึ้นบนเชิงผาศิลาลัย
+พวกศิษย์หาพากันไปที่ในป่า เที่ยวเสาะหาเลียบเดินเนินไสล
+สอยมะม่วงพวงสุกลูกลำไย มะเฟืองมะไฟผลผลาทั้งหว้าดง
+ขนุนขนันจันทน์อินผลลิ้นจี่ เก็บแต่ที่สิ่งของต้องประสงค์
+แล้วเดินตัดลัดมาจากป่าดง ถวายองค์สองมุนีด้วยปรีดา
+พระนักธรรม์ฉันเสร็จสำเร็จกิจ อวยอุทิศอานิสงส์ทรงยถา
+แล้วสัพพีให้สุขังมังคลา พากันมายั้งหยุดอยู่กุฎี
+พระอภัยไต่ถาม��ึงมัจฉา ยังสุขาปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+หรือทุกข์โศกโรคภัยสิ่งไรมี ไปอยู่ที่แห่งหนตำบลใด ฯ
+๏ พระโยคีมีรสพจนารถ อยู่ที่หาดห้องผาเคยอาศัย
+เมื่อคลอดบุตรสุดสาครกูอ่อนใจ กลัวจะไม่รอดแล้ววะเดชะบุญ
+พอออกแล้วมันก็ให้กูไปเลี้ยง กูก็เสี่ยงบุญเจือช่วยเกื้อหนุน
+ไม่เจ็บไข้เลยนะวะเดชะบุญ แต่กูวุ่นพยายามถึงสามปี
+เดี๋ยวนี้มันเป็นกระไรหวาอ้ายหนู หรือไปอยู่ไหนเล่าเจ้าฤๅษี
+เองเล่าเรื่องเบื้องหลังให้ฟังที เมื่อครั้งปีถูกเสน่ห์ทั้งเล่ห์กล
+กูก็ไปดับเข็ญให้เป็นสุข มันเกิดยุคยุ่งยิ่งในสิงหล
+หรือยังตั้งรบรุกทุกตำบล พวกไพร่พลในนครร้อนหรือเย็น ฯ
+๏ พระอภัยได้ฟังอาจารย์ถาม ยกเอาความรบรุกครั้งยุคเข็ญ
+แต่เดี๋ยวนี้วายร้อนค่อยผ่อนเย็น เพราะบุตรเป็นจอมเจ้าชาวลังกา
+คือเจ้าสุดสาครบวรนาถ ให้สิทธิ์ขาดครองวังเป็นฝั่งฝา
+แถลงเล่าพระมุนีผู้ปรีชา ให้พระอาจารย์ฟังดั่งภิปราย
+แล้วลาพระมุนีไปที่อู่ นางเงือกอยู่วังวนชลสาย
+สถิตแท่นแผ่นผาศิลาลาย แล้วเรียกสายสวาทพลางเหมือนอย่างเคย
+โอ้มัจฉานารีศรีสมร ตัวพี่จรกลับมาแล้วน้องแก้วเอ๋ย
+สิบเก้าปีมิได้พบประสบเลย อย่าเฉยเมยเชือนช้าให้อาวรณ์ ฯ
+๏ นางเงือกน้ำจำเสียงสำเนียงแว่ว จะเจื้อยแจ้วจับทรวงดวงสมร
+เหมือนเสียงองค์ภูวไนยให้อาวรณ์ ก็รีบจรแหวกว่ายจากสายชล
+เห็นทรงฤทธิ์จิตปลี้มลืมความทุกข์ เกษมสุขชื่นชุ่มทุกขุมขน
+นางเสือกขึ้นหาดทรายริมสายชล พลางน้อมตนอภิวาทบาทมูล
+กันแสงไห้ใจเพียงจะขาดวับ สลบหลับเหมือนชีวาตม์จะขาดสูญ
+พระอภัยเห็นหน้ายิ่งอาดูร ให้เพิ่มพูนโทมนัสอัดอุรา
+จะดับโศกก็ไม่หยุดสุดจะกลั้น ให้อัดอั้นซบนิ่งเอนอิงผา
+มิทันกล่าวมธุรสพจนา ก็ถึงภาวสัญญีนิ่งไม่ติงกาย
+จนสายแสงสุริยาเวลาฉัน พระนักธรรม์คอยหาไม่เห็นหาย
+ถือไม้เท้างกเงิ่นเดินวุ่นวาย ไปหาดทรายปากอ่าวริมเสาโคม
+พอเห็นพระอภัยวิไลลักษณ์ ลงซบพักตร์อยู่ริมนางสำอางโฉม
+เอะมาตายเล่นเปล่าเปล่าริมเสาโคม ทั้งอีโยมเงือกน้อยก็พลอยตาย
+แกวิตกอกตันเอะวันนี้ ต้องเผาผีหรืออะไรจิตใจหาย
+อนิจจังอนิจจาน่าเสียดาย แกฟูมฟายชลนาให้อาวรณ์
+จึ่งเดินไปใกล้ศพแล้วทรุดนั่ง ข้างฟากฝั่งชายตลิ่งริมสิงขร
+เอามือจับต���องดูพระภูธร ยังอุ่นอ่อนเออเห็นไม่เป็นไร
+จำจะเข้ากสิณดูให้รู้แน่ จะตายแท้หรือว่าซบสลบไสล
+จึ่งหลับตาลงพลันด้วยทันใด ก็แจ้งในทางกสิณอภิญญาณ
+ว่ายังไม่วางวับถึงดับจิต ด้วยชีวิตมันก็ยังไม่สังขาร
+วาโยธาตุอัดอั้นในสันดาน เพราะเกิดการโทมนัสวิบัติเป็น
+ว่าจะต้องแก้ไขให้มันฟื้น แต่พอชื่นจิตระงับช่วยดับเข็ญ
+แล้วกลับไปกุฏิ์ตาหาน้ำเย็น ตักมาเป็นโอใหญ่แล้วร่ายมนต์
+แล้วจึงเรียกศิษย์หามาไปด้วย จะได้ช่วยกันสิหวาหากุศล
+ให้ศิษย์ยกโอใหญ่ใส่น้ำมนต์ ไปตามก้นแกวิตกเดินงกงัน
+พอถึงท้ายชายหาดนั่งหอบฮัก แก่หยุดพักบริกรรมธรรมขันธ์
+แล้วพรมพรำน้ำไปดั่งใจพลัน พระนักธรรม์พลิกฟื้นชื่นอุรา
+ด้วยเดชะพระมุนีแกวิเศษ เรื่องพระเวทด้วยมนต์ดลคาถา
+แล้วเรียกศิษย์เอาสิวะประสีกา แกภาวนาช่วยชีวิตจิตอาวรณ์
+พอพวกศิษย์ประน้ำได้สัมผัส พระพายพัดต้องกายสายสมร
+นางพลิกฟื้นสมประดีชุลีกร เห็นภูธรกับโยคีค่อยมีแรง
+ประณตนอบยอบกายแล้วไหว้กราบ ศิโรราบลงพลันก้มกันแสง
+พระโยคีจึ่งเอาธรรมออกสำแดง แล้วชี้แจงเทศนาตามบาลี
+หวังจะให้เสื่อมสว่างทางวิตก ที่ในอกนางมัจฉามารศรี
+ธรรมดาฝูงสัตว์ในปัถพี ก็ย่อมมีทุกข์เข็ญไม่เว้นตัว
+มนุษย์สัตว์ในจังหวัดชมพูภพ ย่อมปรารภพลัดพรากจากลูกผัว
+เกิดมาในสามัญย่อมพันพัว ดีแลชั่วต้องเป็นคู่อยู่ด้วยกัน
+อันสุขทุกข์เวทนาสีกาเอ๋ย การชมเชยมันไม่แน่ย่อมแปรผัน
+เป็นอนิจจังทั้งปวงอย่าหวงกัน เหมือนหนึ่งขันธ์ทั้งห้าย่อมสาธารณ์
+เครื่องเน่าจมถมแผ่นดินหินชาติ พวกนักปราชญ์มิได้หลงในสงสาร
+เห็นร่างกายเกิดมาย่อมสาธารณ์ เหมืองโรงร้านแต่พอยั้งกำลังกาย
+อันตัณหากล้าหาญคือการโลภ แม้นละโมบแก่กล้าพาฉิบหาย
+ใครลุ่มหลงปลงใจไม่สบาย มันวุ่นวายการชั่วให้มัวมอม
+จงหักใจเสียบ้างหวาสีกาเงือก เองกลิ้งเกลือกหนักไปจนผ่ายผอม
+ให้กายต้องเจ็บจุกเป็นทุกข์ตรอม จงอดออมเสียกูเห็นจะเป็นการ
+อันเปรี้ยวเค็มเต็มอุราสีกาเอ๋ย เองก็เคยพัวพันทั้งมันหวาน
+คิดตัดรอนผ่อนผันในสันดาน หวังนิพพานภาคหน้าให้ถาวร
+นางมัจฉาสาธุสะพระได้โปรด ที่คุณโทษกรุณังช่วยสั่งสอน
+ขอถือศีลภาวนาให้ถาวร ถึงม้วยมรณ์จะได้สุขพ้นทุกข์ภัย ฯ
+๏ ���ระโยคีมีจิตคิดสังเวช จึงแจ้งเหตุจะให้เห็นเป็นนิสัย
+ยกเอาศิลมาแสดงให้แจ้งใจ ว่าที่ในองค์ห้าสมาทาน
+บทปาณาห้ามว่าอย่าฆ่าสัตว์ พระบัญญัติไว้ในธรรมกรรมฐาน
+อย่าได้คิดทำร้ายให้วายปราณ ในสันดานตั้งจิตคิดเมตตา
+ทั้งอายุก็จะยืนได้หมื่นกัป จงสดับจำไว้ในใจหวา
+คิดตัดรอนผ่อนผันด้วยปัญญา ตามกูว่าถือให้มั่นคือขันตี
+ถ้าเองถือไว้ไม่มั่นขันจะแตก เอ็งจะแบกหรือจะหามถามฤๅษี
+ผัวของเองนั่งตงุ่นเป็นมุนี ให้ช่วยชี้ทางสวรรค์ชั้นวิมาน
+กูจะให้แต่ศีลเหมือนกินข้าว หากกับเอาที่ออผัวคือตัวหวาน
+อทินนาทานาว่าพิสดาร อย่าคิดอ่านลักฉกจะตกลง
+ในนรกหมกไหม้ไฟจะเผา ให้กายเราไหม้กระจุยเป็นผุยผง
+เพราะความสัตย์มิได้ถือให้ซื่อตรง ดับจิตลงจะไปตกนรกนาน
+บทกาเมสุมิจฉาหนาออเงือก เหมือนตกเมือกจมลงในสงสาร
+กองกิเลสมันย่อมทำให้รำคาญ จงคิดอ่านตัดรอนไปนอนตรอง
+อันเปรี้ยวหวานจืดเค็มเองเต็มอก อย่ามุ่นหมกให้มันวุ่นจะขุ่นหมอง
+อันฉันทาคติเร่งตริตรอง จงตัดช่องผ่อนผันให้บรรเทา
+นี่แหละตัวกาเมสุมิจฉา จะพรรณนามาไปเหมือนไฟเผา
+ว่าแต่พอให้เองเห็นเป็นสำเนา จงถือเอาไว้เถิดหวาสมาทาน
+บทมุสาวาทาว่าสับปลับ พระบังคับเทศน์ไว้หลายสถาน
+อย่าเสียดส่อตอแหลนางแหพาน ที่ในการโป้ปดจงอดออม
+สัพลาวาจามุสาวาท ศีลจะขาดอดใจใฝ่ถนอม
+สุจริตจิตผ่องไม่หมองมอม จงอดออมไว้ให้มั่นในสันดาน
+จะผาสุกทุกทิวาสีกาเอ๋ย คงได้เชยชมสวรรค์โดยสัณฐาน
+พอดับจิตคงจะได้ไปวิมาน จะสำราญด้วยสุรางค์นางบำเรอ
+ศีลสุราว่าเหล้ามันเมาเปรอะ พูดเลอะเทอะไปยังค่ำพย่ำเผยอ
+เที่ยวฉกชิงวิ่งวุ่นหมุนกระเชอ ให้เปรมเปรออยู่ในจิตคิดทะนง
+เที่ยวตีรันฟันแทงสำแดงโทษ ไม่ประโยชน์อันธพาลสันดานหลง
+ครั้นดับขันธ์สิ้นชีวิตถึงปลิดปลง ไปตกลงในอบายทำลายลาญ
+ตัวเจ้ากรรมมิได้หยอกกรอกน้ำกรด แล้วเทรดกายยับสับประหาร
+ก็เพราะโทษเมากล้าสุราบาน พวกคนพาลย่อมกระทำไม่ยำเกรง
+ที่คนดีมีจิตคิดสละ ถือศีลพระมิได้โกงทำโฉงเฉง
+ไม่กระทำความชั่วคิดกลัวเกรง การนักเลงมัวเมาบรรเทาคลาย
+สละสลัดปัดไปเสียให้พ้น ตัดกังวลเพราะเห็นชั่วถ่อยร้อยประตู
+ไม่กินอยู่รู้ว่าบาปนี้หยาบคาย เรื่องเมามายชั่วถ่อยร้��ยประตู
+หมดคำรบจบศีลสิ้นทั้งห้า เฮ้ยสีกาจำใส่ใจอย่าไขหู
+ถือให้มั่นแม่นยำเหมือนคำกู แม้นเองรู้รักษาศีลจะภิญโญ
+ทั้งคุ้มกันอันตรายเหมือนหมายมาด จะเคลื่อนคลาดดับร้อนผ่อนโทโส
+การกุศลอบรมเหมือนร่มโพธิ์ สมมโนรถจริงอย่างกริ่งใจ ฯ
+๏ นางมัจฉาสาธุขอลุล่วง จะตัดห่วงโยนเสียตามแม่น้ำไหล
+พระคุณช่วยชี้ทางสว่างใจ ขอให้ได้สมประโยชน์พระโปรดปราน
+จะถือศีลภาวนาหาความชอบ ตามระบอบพระสิทธาเหมือนว่าขาน
+ขอให้ฉันลุล่วงพ้นบ่วงมาร อธิษฐานขอให้สมอารมณ์ปอง
+นางตั้งจิตลงในพระไตรลักษณ์ เห็นประจักษ์ความชั่วที่มัวหมอง
+เหมือนวารินไหลรี่ย่อมมีฟอง กระทบต้องลมหนักมักกระจาย
+เหมือนสังขารเกิดมาในสารภพ ย่อมทวงทบร้าวแยกแตกสลาย
+นางคิดเห็นเช่นกับท่านบรรยาย ดูร่างกายของตัวทั่วสกนธ์
+พระอภัยได้ฟังเกิดสังเวช อาจารย์เทศน์แจ้งประจักษ์ทางมรรคผล
+จึงตรัสกับโฉมศรีนีฤมล แม้นเป็นคนพี่จะพาแก้วตาไป
+อยู่สิงคุตรกุฎีเป็นชีสาม พยายามสอนน้องให้ผ่องใส
+บำเพ็ญเพียรเรียนธรรมให้ร่ำไป นี่จนใจนิ่มเนื้อเป็นเชื้อปลา
+พี่แบ่งบุญบรรพชิตให้มิตรมิ่ง ขอสมสิ่งซึ่งเจ้ามาดปรารถนา
+อันชาตินี้มีกรรมจำนิรา จากมัจฉาไปอยู่ที่ศีขริน
+บำเพ็ญเพียรเรียนธรรมกรรมฐาน หวังนิพพานเหมือนหนึ่งจิตคิดถวิล
+ค่อยอยู่เถิดแก้วตาอย่าราคิน จงถือศีลไว้ให้มั่นกันอบาย
+ต่อช้าช้าพี่จะมาอย่าปรารภ คงได้พบเห็นกันเหมือนมั่นหมาย
+นางมัจฉานบนอบแล้วยอบกาย พลางถวายอภิวันท์จำนรรจา
+ว่าพระคุณทูนกระหม่อมจอมฤๅษี ขอบารมีแหวกใส่ในเกศา
+น้องเห็นแล้วว่าพระองค์ทรงเมตตา อุตส่าห์มายากแค้นในแดนดง
+พระอภัยมุนินทร์ปิ่นฤๅษี ฟังคดีทรามสงวนนวลหง
+จึ่งว่าพี่ละสมบัติญาติวงศ์ จึ่งออกทรงบรรพชิตถือกิจกรม
+เวลานี้พี่จะลาสุดากนิษฐ์ ไปสถิตยังศาลาพระอาศรม
+ปรนนิบัติตามวิสัยในจงกรม โดยอารมณ์อยู่ในบรรณศาลา
+นางเงือกน้ำคำรพอภิวาทน์ ค่อยเคลื่อนคลาดไปอยู่ยังคูหา
+จำเริญศีลพยายามตามศรัทธา ค่อยเป็นผาสุกสบายวายอาวรณ์
+พระนักสิทธ์สองรากลับมากุฏิ์ แล้วยั้งหยุดภิญโญสโมสร
+ระงับกายเอนเอกเขนกนอน พอพักผ่อนดวงใจให้สบาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนารีหลวงชีสอง อยู่กุฏิ์ทองที่กษัตริย์จัดถวาย
+เจริญเรียนใ���กิจจิตสบาย สุริย์ฉายจวนจะแจ้งแสงหิรัญ
+กาดุเหว่าเร่าร้องซ้องประสาน ก้องกังวานในป่าพนาสัณฑ์
+สกุณินบินเหินเนินอรัญ ไก่ก็ขันเจื้อยเจกวิเวกดง
+พระสุริยาภาณุมาศลีลาศเลื่อน ค่อยคลาเคลื่อนขอบฟ้าป่าระหง
+กระจ่างแจ้งแสงสว่างในกลางดง สองพระองค์เสด็จออกนอกกุฎี
+มาคอยเฝ้าพระมุนินทร์นรินทร์รัตน์ เคยปรนนิบัติตามกิจศิษย์ฤๅษี
+ถวายน้ำกับสีฟันอัญชลี ทั้งสองชีพากันมาศาลาลัย
+คอยจนสายบ่ายแสงพระสุริยง ไม่เห็นองค์พระนักสิทธ์คิดสงสัย
+ดาบสินีชีสองมองแต่ไกล ไม่เห็นในกุฎีที่ประทม
+ดูทวารบานปิดผิดประหลาด ทั้งสองนาฏชวนกันไปในอาศรม
+ไม่เห็นองค์พงศ์กษัตริย์อัดอารมณ์ ให้เตรียมตรมทรวงหมองทั้งสองชี
+จึ่งกลับมาหาอำมาตย์แจ้งราชกิจ ว่าทรงฤทธิ์พระมุนินทร์ปิ่นฤๅษี
+เธอหายไปไม่รู้ว่าร้ายดี พวกมนตรีเร่งเข้าไปในลังกา
+ไปทูลสุดสาครบวรนาถ กับพวกญาติรู้ความได้ตามหา
+จงรีบไปโดยด่วนจวนเวลา ให้ออกมาจะได้เล่าให้เข้าใจ
+อำมาตย์พร้อมน้อมประณตบทศรี ขึ้นพาชีเร่งกันเสียงหวั่นไหว
+พลางขับอัศวราให้คลาไคล แล้วรีบไปจนกระทั่งถึงลังกา
+เล่าแถลงแจ้งการท่านผู้ใหญ่ รับสั่งใช้ให้มาทูลวุ่นนักหนา
+พระจอมวงศ์องค์มุนินทร์ปิ่นประชา เธอไสยาหายไปให้มาทูล
+ขุนนางใหญ่แจ้งกิจจาพาเข้าเฝ้า พระจอมเจ้านครินทร์บดินทร์สูร
+คอยอยู่พระโรงคัลอันจำรูญ มาพร้อมมูลพวกอำมาตย์มาตยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ ภาณุมาศแจ่มกระจ่างกลางเวหา
+เข้าที่สรงทรงเครื่องสุคนธา ทรงภูษาแย่งกระหนกวิหคบิน
+ฉลององค์มงกุฎเพชรประดับ ทับทรวงทับเพราเพริศดูเฉิดฉิน
+สะอิ้งพรายสายฝรั่งฝังด้วยนิล แก้วโกมินพาหุรัดจรัสเรือง
+ทรงทองกรลายกุดั่นกัลเม็ด ฝังด้ายเพชรเพราพลามล้วนน้ำเหลือง
+ธำมรงค์ไพฑูรย์จำรูญเรือง สะอิ้งเฟื่องเพชรประดับดูวับวาว
+เจียระบาดตาดปักเครื่องฝรั่ง ชายแครงฝังมุกดาลงยาขาว
+เหน็บพระแสงกัลเม็ดล้วนเพชรพราว จอมสาวสาวเชิญเครื่องเดินเยื้องกราย
+ตามพระจอมนครินทร์ปิ่นสิงหล ออกไพชยนต์เนาวรัตน์จำรัสฉาย
+สถิตแท่นฉัตรสุวรรณพรรณราย เสนานายกราบก้มบังคมคัล ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ ตรัสว่าราชการในไอศวรรย์
+ขุนนางพร้อมน้อมนบอภิวันท์ บังคมคัลทูลท้าวเจ้านคร
+��่าพระจอมมุนินทร์ปิ่นนักสิทธ์ เสร็จสถิตในกุฎีที่สิงขร
+เวลาค่ำย่ำแสงทินกร พระภูธรหายไปในไสยา
+ทั้งสองดาบสินีมีรับสั่ง ให้ค้นทั้งป่าดงพงพฤกษา
+ไม่พบองค์ทรงศีลปิ่นประชา ให้เร่งมาทูลฉลองสองพระองค์
+เชิญเสด็จเสร็จไปเนินสิงคุตร ให้รีบรุดเร่งไปไพรระหง
+กับเสนาอำมาตย์พระญาติวงศ์ ได้ตามองค์พระมุนินทร์ปิ่นประชา
+พระทรงฟังดั่งพระกาฬมาผลาญโลก ยิ่งแสนโศกดั่งชีวังจะสังขาร์
+แล้วตรัสสั่งเสนีผู้ปรีชา จอมนรากลับหลังเข้าวังใน
+แจ้งคดีเสาวคนธ์วิมลสมร พระภูธรที่เขาเขินเนินไศล
+อยู่ในกุฏิ์สุดสบายแล้วหายไป เสนาในมาแถลงแจ้งคดี
+พระมารดรร้อนพระทัยดังไฟเผา จึงให้เหล่าเสนาบดีศรี
+ให้เราทั้งสองไปในคิรี เจ้ากับพี่จงมาไปในไพรวัน
+นางเสาวคนธ์นิ่งอึ้งตะลึงคิด ให้หวั่นจิตแล้วก็ทรงกันแสงศัลย์
+เอะมังคลามาลักพระทรงธรรม์ จากพระคันธกุฎีที่ทำนอง
+เพราะพวกเราได้ลังกาอาณาเขต จึงเกิดเหตุทำวุ่นให้ขุ่นหมอง
+จึงทูลกับภัสดาน้ำตานอง จะตรึกตรองอยู่ไยเร่งไคลคลา ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่จัดกระบวนทัพ มาคอยรับเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+บ้างผูกช้างดั้งกันเป็นหลั่นมา ทั้งรถาพร้อมพรั่งตั้งกระบวน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นสิงหล ทั้งเสาวคนธ์โฉมงามทรามสงวน
+เสร็จทรงเครื่องรบครบกระบวน แล้วตรัสชวนสาวสุรางค์นางกำนัล
+เสด็จออกนอกวังสะพรั่งพร้อม ฝ่ายพระจอมกรุงไกรไอศวรรย์
+คอยฤกษ์ดีที่จะจรจากเขตคัน โหรานั้นนับยามตามตำรา
+พอสี่โมงแปดบาทให้ฆาตฆ้อง ประโคมกลองยิงพื้นแต่ปืนผา
+ทั้งกาหลดนตรีปี่ชวา พระทรงนั่งหลังพระยาม้ามังกร
+เสาวคนธ์โฉมยงขึ้นทรงสิงห์ กลดกรรชิงรายเรียงเคียงสลอน
+ให้โบกธงสามชายกรีดกรายกร โห่สะท้อนสามลาเข้าป่าดง
+อภิรุมชุมสายรายระยับ ดูคั่งคับเดินในไพรระหง
+พวกเจ้าจอมพร้อมกันหมดขึ้นรถทรง เหล่าอนงค์สาวใช้ขึ้นท้ายเกริน
+พวกท้าวนางต่างขึ้นรถประเทียบ เป็นระเบียบเข้าดงทั้งหงส์เหิน
+พลช้างไสช้างให้ย่างเดิน ยกดำเนินแสนยาพลากร
+พลม้าถือทวนกระบวนรบ วิ่งตลบว่องไวทั้งไกรสร
+พวกที่ถือเสโล่แลโตมร สลับสลอนดั้งดาบปราบปัจจา ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ ไม่ประพาสนกไม้ไพรพฤกษา
+รีบเดินทัพขับพยุหยาตรา ไม่ประทับพลับพลาในป่าดอน
+ให้รีบเร���งเร็วไปในไพรสณฑ์ ดำเนินพลตามทางหว่างสิงขร
+มิได้พักโยธาพลากร แต่รีบร้อนจนกระทั่งยังกุฎี
+ให้กองทัพยับยั้งอย่ชายป่า แต่บรรดาพวกเหล่านางสาวศรี
+ลงจากรถเดินไปไพร่ผู้ดี มาหยุดที่นงเยาว์เสาวคนธ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ ลงกัณฐัศว์เยื้องย่างทางถนน
+กับยุพยงนงเยาว์เสาวคนธ์ จรดลรีบไปในศาลา
+ศิโรราบกราบกรานนางดาบส น้อมประณตสองพระองค์ทรงสิกขา
+ฝ่ายสองนางพลางเห็นโอรสมา ทรงโศกาแล้วแจ้งแสดงความ
+ว่าพระจอมธิบดินทร์มุนินทร์นาถ เสด็จไสยาสน์หายไปได้ถึงสาม
+วันนี้แล้วแก้วตาพยายาม คิดติดตามภูไนยให้ได้คืน
+หรือจะเป็นมังคลามันมาลัก เอาทรงศักดิ์ไปแล้วหนาไม่ฝ่าฝืน
+จะแก้แค้นเอาพาราลังกาคืน ในภูมิพื้นนั่งยามทั้งตามไฟ
+เห็นจะเป็นคนดีมีความรู้ พิเคราะห์ดูเห็นจะแน่เร่งแก้ไข
+กระนี้แน่แล้วหนาคงพาไป จะใกล้ไกลนคเรศประเทศทาง
+สุดสาครบังคมประนมสนอง ทูลฉลองนางกษัตริย์ไม่ขัดขวาง
+จะขอให้โหรดูพอรู้ทาง พอได้วางใจคิดไปติดตาม
+พลางตรัสเรียกโลกนิติ์สิทธิเวท เป็นศิษย์ท่านโลกเชษฐ์มาไต่ถาม
+ให้คูณหารการจะไปให้ได้ความ ว่าทางตามพระนักสิทธ์ข้างทิศใด ฯ
+๏ ฝ่ายปาโมกข์โลกนิติ์ตั้งดิถี ตามคัมภีร์ไสยเวทข้างเพทไสย
+พระศุกร์เข้าเสาร์เป็นที่ไม่มีภัย พุธจรไปเดือนหนึ่งพอถึงจันทร์
+พฤหัสเล็งลัคนาว่าวิเศษ จะเรืองเดชยวดยิ่งทุกสิ่งสรรพ์
+ท่านว่าไปทิศอิสานสำราญครัน บังคมคัลทูลความตามตำรา
+ถึงติดตามข้ามมหามหรณพ เห็นไม่พบภูวนาถเหมือนปรารถนา
+อันศัตรูหมู่ใดมิได้มา คิดบีฑาปองร้ายในพระองค์
+ในตำราว่าไว้คงจะกลับ อยู่คอยรับดีกว่าไปไพรระหง
+พอรุ่งรางสว่างแสงพระสุริยง เห็นพระองค์คงจะมาไม่ช้านาน
+ไม่เหมือนคำทำนายแม้นทายผิด อาญาสิทธิ์ขอพระองค์จงประหาร
+ชีวิตข้าโหราให้วายปราณ พระผู้ผ่านภพไตรอย่าได้แคลง ฯ
+๏ โฉมวันฬามาลีศรีสวัสดิ์ นางกษัตริย์โศกศัลย์เฝ้ากันแสง
+ฟังโหรทายค่อยประทังแต่ยังแคลง ให้ระแวงหวนคิดจิตอาวรณ์
+แต่โหราการะเวกเขาเอกเหลือ ทั้งเป็นเชื้อโลกเชษฐ์วิเศษสอน
+รู้ตำรับตำราพยากรณ์ ดูแน่นอนคราวครั้งแต่หลังมา
+ควรจะต้องยับยั้งฟังดูก่อน แม้มิจรมาเหมือนยามต้องตามหา
+สุมาลีชีละเวงวัณฬาพะงา ไม่ไสยาคอยอง��์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระมุนีฤๅษีสิทธ์ สำราญกิจอิ่มเอมเกษมสันต์
+อยู่เกาะแก้วพิสดารสำราญครัน ครบสามวันแล้วจะลาพระอาจารย์
+พลางเสด็จไปชายหาดที่เงือกอยู่ ในอ่าวอู่คลื่นซัดอยู่ฉัดฉาน
+แล้วตรัสเรียกโฉมมัจฉายุพาพาล เยาวมาลย์จงขึ้นมาจะลาจร
+ฝ่ายเงือกน้ำจำศิลถวิลแว่ว สำเนียงแจ้วจับทรวงดวงสมร
+แล้วแหวกว่ายสาคโรชโลธร ประนมกรเสือกเข้ายังฝั่งชลา
+เห็นพระองค์ทรงศิลมุนินทร์นาถ อภิวาทน์จักรพงศ์ทรงสิกขา
+ถวายบุญพูนสวัสดิ์พระภัสดา ได้รักษาศีลมั่นทุกวันคืน
+พระมุนีปรีดาว่าสาธุ ขอให้ลุทางประโยชน์อย่าโหดหืน
+คงจะสมจิตหวังให้ยั่งยืน ไปในพื้นภาคหน้าอย่าปรารมภ์
+อันชาตินี้ศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา จงปรารถนาเถิดอนงค์คงจะสม
+แม้นชาติหน้าถ้าถวิลเป็นอินทร์พรหม ก็คงสมเจตนาสีกาโยม
+ค่ำวันนี้พี่จะลาสีกาแล้ว จงผ่องแผ้วเถิดหนานางสำอางโฉม
+จงอยู่เย็นเป็นสุขอย่าทุกข์โทม เจ้าจงโสมนัสสาในวาริน
+นางเงือกน้ำซ้ำทูลพระนักสิทธ์ ฉันตั้งจิตเจตนารักษาศีล
+ตัดห่วงใยเสียให้พ้นที่มลทิน กว่าจะสิ้นชีวิตเหมือนจิตปอง
+ไม่โศกเศร้าเร่าร้อนเหมือนก่อนแล้ว จะกวาดแผ้วถางชั่วที่มัวหมอง
+ขอทูลลาพระสามิศดังจิตปอง กลับไปห้องคูหาในวารี
+พลางก้มกราบบาทบงสุ์พระทรงศิล แหวกวารินไปคูหามารศรี
+ฝ่ายองค์พระภูวไนยอภัยมณี กลับมาที่ศาลาพระอาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายโยคีมีญาณว่าหลานแก้ว ค่อยผ่องแผ้วปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
+เองจะคิดกลับหลังหรือยังนาน จงแจ้งการโดยจิตที่คิดปอง
+พระอภัยได้สดับอภิวาทน์ ขอลาบาทเจ้าประคุณการุญสนอง
+พอเที่ยงคืนหลานจะลาฝ่าละออง ไปโดยท้องนภางค์กลางอัมพร
+พระโยคีมีฤทธิ์ประสิทธิ์เสก เป็นก้อนเมฆลอยอยู่กลางหว่างสิงขร
+มีที่นั่งบังสีรวีวร เหมือนชะง่อนเงื้อมผาคูหาบรรพ์
+แล้วว่ากับพระอภัยวิไลลักษณ์ จงหยุดพักให้สบายจึงผายผัน
+ขึ้นหลังเมฆไปเถิดหลานสำราญครัน ได้ป้องกันลมฝนบนนภา
+พระมุนินทร์ยินดีเป็นที่สุด เข้าในกุฏิ์สำรวมฌาณการสิกขา
+ระงับกายเอนองค์ลงไสยา ภาวนาทางกสิณอภิญญาณ
+จนเที่ยงคืนไก่ขันสนั่นเสนาะ ที่บนเกาะจำเรียงเสียงประสาน
+จึงเสด็จไปลาพระอาจารย์ พลางก้มกรานอภิวาทน์บาทบงสุ์
+พระโยคีมีญาณว่าหลานแก้ว จงผ่องแผ้วสมหวังดั่งประสงค์
+แล้วออกจากกุฏิ์ใหญ่ดั่งใจจง แกนำตรงไปที่เขาลำเนาเนิน
+ให้ขึ้นนั่งหลังเมฆแล้วเสกเป่า เป็นลมว่าวพัดส่งดั่งหงส์เหิน
+พระอภัยนักสิทธ์จิตเจริญ สรรเสริญคุณครูผู้อาจารย์
+แล้วถวายวันทาคารวะ ขอเดชะศรัทธาที่กล้าหาญ
+พลางเจริญทางกสิณอภิญญาณ หมายสถานสิงคุตรที่กุฎี
+จันทร์กระจ่างทางฟ้าเวหาหน นภาดลใสสว่างกลางวิถี
+ดารารายพรายพร่างอย่างมณี จำรัสศรีแจ่มกระจ่างดั่งกลางวัน
+เมฆก็เลื่อนลอยมาในอากาศ ภาณุมาศเกือบอุทัยเสียงไก่ขัน
+สกุณร้องก้องป่าพนาวัน พระทรงธรรม์ถึงกุฎีที่สำราญ
+เมฆก็เลื่อนลงมาจากอากาศ พวกอำมาตย์แต่บรรดาอยู่หน้าฉาน
+เห็นก้อนเมฆเลื่อนลงมาหน้าพระลาน ต่างเรียกขานกันมาดูทุกผู้คน
+ทราบไปถึงสองชีที่ในกุฏิ์ กับพระสุดสาครท้าวเจ้าสิงหล
+ทั้งโฉมยงนงเยาว์เสาวคนธ์ ก็จรดลจากที่ศรีไสยา
+มาพร้อมพรั่งทั้งที่หน้าศาลาใหญ่ พระอภัยสุริย์วงศ์ทรงสิกขา
+ก็ยุรยาตรจากอาสน์ก้อนเมฆา ขึ้นศาลาเห็นพระวงศ์พงศ์ประยูร
+กับสองดาบสินีอยู่ที่นั่น พระทรงธรรม์ปราศรัยเจ้าไอศูรย์
+สี่กษัตริย์กราบก้มบังคมทูล ทั้งประยูรเวียงวังในลังกา
+ต่างยินดีที่พระองค์เสด็จกลับ มาหมอบรับเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+พระจึ่งตรัสเล่าแถลงแจ้งกิจจา ว่าตัวข้าไปประนมบังคมคัล
+พระนักสิทธ์ผู้ใหญ่ที่ในเกาะ ท่านสงเคราะห์แต่ก่อนคิดผ่อนผัน
+กับโฉมนางมัจฉาวิลาวัณย์ อยู่ที่นั่นสามทิวาสองราตรี
+แล้วตรัสกับสุดสาครอาวรณ์หวัง ค่อยประทังสิ้นทุกข์เป็นสุขี
+ถือโอวาทของคุณพระมุนี ค่อยเปรมปรีดิ์สุโขมโหฬาร
+แล้วสั่งมาว่าเจ้าอยู่เป็นสุข บรรเทาทุกข์ได้สมบัติพัสถาน
+แต่เจ้าพรากจากมาก็ช้านาน ได้แจ้งการก็ค่อยคลายวายอาวรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นสิงหล ทราบยุบลทุกข์ทอดฤทัยถอน
+หวนรำลึกนึกถึงพระมารดร ตั้งแต่จรจากมาก็ช้านาน
+กันแสงพลางทางทูลพระนักสิทธ์ เป็นสุดคิดสุดอาลัยให้สงสาร
+ทางก็เหลืออยากแค้นแสนกันดาร มาก็นานไปคงหลงเที่ยววงวน
+พระอภัยได้สดับจึ่งรับสั่ง ข้าไปยังฟากฟ้าเวหาหน
+เจ้าจะไปทางชลาในสาชล เห็นไม่พ้นชีวันคงบรรลัย
+แล้วทรงตรัสเทศนาสังสารภพ อย่าปรารภเพราะว่านางต่างวิสัย
+ถึงเทวัญชั้นฟ้าสุราลัย ต่างวิสัยแล้วคงพรากต้องจากจร
+เป็นอนิจจังทั้งนั้นทุกวันนี้ ย่อมเป็นที่ทุกขังจงฟังสอน
+เพราะจำต้องพรากพลัดกำจัดจร อยู่รอนรอนหลัดหลัดมักพลัดพราย
+อนัตตาสูญเปล่าเหมือนเราท่าน อยู่ด้วยกันดับจิตชีวิตหาย
+พระยกเอาธรรมขันธ์มาบรรยาย ให้เคลื่อนคลายโศกาที่อาดูร
+สุดสาครฟังเหตุเทศนา เอาปัญญาค่อยระงับให้ดับสูญ
+พอจบคำธรรมขันธ์อันจำรูญ จึ่งกราบทูลลาองค์พระทรงฌาน ฯ
+๏ พระอภัยมุนินทร์ปิ่นกษัตริย์ อวยสวัสดิ์จงเป็นสุขทั้งลูกหลาน
+อันทุกข์โศกโรคภัยอย่าได้พาน จงสำราญทั้งอาณาประชาชน
+สุดสาครบังคมบรมนาถ พร้อมพระญาติกลับหลังยังสิงหล
+ทั้งพวกเหล่าเสวกาประชาชน ถึงสิงหลแล้วเข้าไปในบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง พอหายง่วงสมจิตคิดถวิล
+ครั้นสุริยงส่งฟ้าเห็นธานินทร์ สมถวิลเห็นปากน้ำที่สำคัญ
+แกยินดีปรีดิ์เปรมเกษมสุข บรรเทาทุกข์วายวิโยคที่โศกศัลย์
+สั่งล้าต้าต้นหนคนสำคัญ เองชวนกันสืบดูให้รู้ความ
+เอาล่ามแขกมลายูที่รู้พูด จัดเป็นทูตปะใครได้ไต่ถาม
+จงคิดอ่านไปแสวงให้แจ้งความ จัดเอาตามคนดีมีปัญญา
+ลงเรือน้อยลอยไปในนิเวศน์ ถิ่นประเทคที่สถิตเมืองมิจฉา
+ตีกระเชียงเร่งให้กันไคลคลา เข้าที่ท่าเมืองด่านชานบุรี ฯ
+๏ พวกปากน้ำให้ล่ามออกถามไต่ ทั้งนายไพร่พวกที่มากะลาสี
+จงแจ้งความตามข้อคดีมี ท่านมานี้จะประสงค์ที่ตรงไร
+หรือจะมาค้าขายทั้งนายบ่าว จงบอกเล่าไปให้แจ้งแถลงไข
+หรือจะมีราชการสถานใด เร่งบอกไปโดยคำอย่าอำความ ฯ
+๏ ฝ่ายพวกพลคนในเภตราน้อย พลางตอบถ้อยแล้วก็เล่าตามเขาถาม
+ข้าพลัดบ้านเมืองแปลกเป็นแขกจาม หวังจะข้ามฟากฝั่งไปลังกา
+เกิดพายุเรือแตกต้องแยกย้าย ทั้งพลัดพรายเผ่าพงศ์พวกวงศา
+ได้อาศัยพระฝรั่งเมืองลังกา เขาเอามาใช้เป็นล่ามได้สามปี
+เขาเที่ยวสอนศาสนาเอามาด้วย หวังจะช่วยดับทุกข์ให้สุขี
+เที่ยวไปทุกพาราเพราะปรานี เอาความดีสอนให้ในสันดาน
+แต่เที่ยวนี้ขัดเสบียงจะเลี้ยงไพร่ ท่านจึงใช้ให้เที่ยวหาซึ่งอาหาร
+มิใช่พวกทรชนเป็นคนพาล ขอนายด่านแจ้งคำดั่งรำพัน
+ขุนเสนาว่ากระนั้นท่านอยู่นี่ เราจะมีบอกเข้าไปไอศวรรย์
+ให้กราบทูลแต่พระองค์ผู้ทรงธรรม์ จะผ่อนผันโปรดปรานสถานใด
+แล้วสั่งให้พวกเสมียนเขียนหนังสื��� แล้วรีบถือเข้าไปแจ้งแถลงไข
+แก่ขุนนางกรมท่าเสนาใน ให้ทูลไทเจ้าแผ่นดินปิ่นสกล ฯ
+๏ ฝ่ายคนใช้รีบไปยังนิเวศน์ นำเอาเหตุเข้าไปแจ้งแห่งนุสนธิ์
+กับหนังสือบอกกล่าวเล่ายุบล ส่งให้คนที่กำกับสำหรับทูล
+ขุนนางพวกกรมท่าพาเข้าเฝ้า แล้วทูลเจ้านครินทร์บดินทร์สูร
+ตามคดีเรื่องราวเป็นเค้ามูล นเรนทร์สูรสั่งมหาเสนาใน
+ให้คลี่บอกออกอ่านเป็นการร้อน ขุนอักษรจึ่งแจ้งแถลงไข
+หนังสือบอกนายด่านอันชาญชัย จงทราบใต้บาทาฝ่าธุลี
+ว่าบัดนี้แขกชวากับฝาหรั่ง มายับยั้งอยู่นอกด่านชานกรุงศรี
+ว่ามาแต่สิงหลเป็นคนดี รู้แผนที่ต่างต่างทั้งวิชา
+แต่ผู้รู้ยังอยู่เรือกำปั่น จะชวนกันเที่ยวสอนศาสนา
+ทั้งดูแม่นแผนที่มีตำรา การดินฟ้าหลายอย่างทางทะเล ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี ฟังคดีเห็นควรทำสรวลเส
+จะใคร่ปะพระฝรั่งอย่างคะเน ฟังลิ้นเล่ห์ดูปัญญาวิชาชาย
+แม้นจริงจังดังกล่าวเข้าไปรับ เร่งกำชับอย่าให้ทันตะวันสาย
+หรือจะเป็นแยบยลกลอุบาย เสนานายพวกผู้ใหญ่เร่งไคลคลา
+ครั้นส่งเสร็จพระเสด็จเข้าไสยาสน์ พวกอำมาตย์พร้อมกันต่างหรรษา
+จะใคร่เห็นคนดีมีวิชา จัดนาวาสี่ลำตามกันไป
+ลงเรือเร็วรีบมาถึงหน้าด่าน จัดทหารเกณฑ์แห่แลไสว
+ออกปากน้ำนำพลสกลไกร รีบออกไปถึงกำปั่นด้วยทันที ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าบาทหลวงแกง่วงหงอย แต่นั่งคอยพวกชวากะลาสี
+จะใคร่ฟังแยบคายร้ายหรือดี พอเห็นสี่เสนามาถึงเรือ
+แกดีใจสั่งให้ชักธงรับ เหมือนคำนับภักดีอารีเหลือ
+แล้วไปเชิญเสวกามาบนเรือ ให้นั่งเหนือเก้าอี้ที่ขุนนาง
+แล้วเรียกท้าวโกสัยไพร่ทั้งหลาย กับบ่าวนายสารพัดไม่ขัดขวาง
+กับพวกล่ามรู้ภาษาดูท่าทาง ฟังขุนนางเขาจะมาว่ากระไร ฯ
+๏ ฝ่ายอำมาตย์มาตยาปตาหวี ขึ้นเก้าอี้พูดจาพลางปราศรัย
+ว่าดูราท่านผู้ปราชญ์ฉลาดใน คัมภีร์ไสยต่างต่างอย่างบุราณ
+รับสั่งใช้ให้มาเชิญขึ้นไปเฝ้า พระจอมเจ้านคเรศเขตสถาน
+จะขอเป็นศิษย์หาพยาบาล พระอาจารย์ฝ่ายฝรั่งข้างลังกา ฯ
+๏ บาทหลวงนึกในใจว่าอ้ายนี่ คงเสียทีกูแท้แน่นักหนา
+จะได้เป็นกำลังเหมือนหลังมา ตีลังกาแก้แค้นเอาแดนดาว
+จึ่งให้ล่ามส่งภาษาว่าพระเดช เจ้านิเวศน์ซื่อตรงเหมือนธงขาว
+พระคุณล้ำเขตแคว้นทั่วแดนดาว สมเป็นเจ้าจอมจั���หวัดปัถพี
+ไปสิท่านตัวเราอยากเฝ้าแหน ชมเขตแดนท่านรู้จักเป็นศักดิ์ศรี
+จะได้พึ่งบุญญาบารมี ไว้เป็นที่เจ้านายจนวายปราณ ฯ
+๏ ขุนนางฟังสังฆราชฉลาดเหลือ สมเป็นเชื้อปราชญ์นักไม่หักหาญ
+ควรจะเชิญเข้าไปเฝ้าเล่าอาการ พระอาจารย์ผู้ประสิทธิ์วิทยา
+ข้าพเจ้าเอาเรือมาคอยรับ เครื่องสำหรับพร้อมหมดตามยศถา
+บาทหลวงแกดีใจลุกไคลคลา ลงนาวารีบไปในบุรินทร์
+กับพวกศิษย์ชิดเชื้อสำหรับใช้ พากันไปโดยนิยมสมถวิล
+เรือประทับถึงท่าหน้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นแห่ไปในนคร
+ครั่นถึงที่ศาลาหน้านิเวศน์ พวกวิเสทคั่งคับสลับสลอน
+คอยเลี้ยงดูอยู่มิให้อนาทร พอแก้ร้อนเหนื่อยมาทั้งข้าไท
+ครั้นสำเร็จขุนเสนาพาเข้าเฝ้า ให้นั่งเก้าอี้ทองอันผ่องใส
+บาทหลวงเฒ่าเจ้ามายาจึ่งว่าไป สักเมื่อไรจะได้เฝ้าเจ้าแผ่นดิน
+ขุนนางว่าเวลาจวนจะออก จะมีบอกเข้าไปหนาอย่าถวิล
+พลางสั่งพวกเสนาในธานินทร์ ว่าพระปิ่นนคเรศนิเวศน์วัง
+เสด็จออกมาบอกให้เรารู้ จะเชิญผู้วิเศษไปดั่งใจหวัง
+เข้าเฝ้าองค์ทรงชัยที่ในวัง ตามรับสั่งพระนรินทร์ปิ่นประชา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายไทท้าวเจ้าพิภพ เธอปรารภจะใคร่รู้ดูศาสนา
+พอสี่โมงห้าบาทท้าวยาตรา ออกข้างหน้าไต่ถามความบุรินทร์
+พวกเสนาตำมะหงงตรงเข้าเฝ้า พลางก้มเกล้าทูลความตามถวิล
+พวกพหลพลไพร่ในแผ่นดิน เป็นสุขสิ้นทั้งนครไม่ร้อนรน
+ก้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โองการตรัสสั่งทั่วตัวพหล
+อย่าข่มเหงไพร่ฟ้าประชาชน มีกังวลเข้ามาฟ้องร้องฎีกา
+จะตัดสินตามบททศพิธ ใครชอบผิดฉันใดไม่มุสา
+จะตัดสินให้เป็นธรรม์ไม่ฉันทา ขุนเสนาตื้นลึกช่วยตรึกตรอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายกรมท่าเสนาใหญ่ คลานเข้าไปจึ่งประมูลทูลฉลอง
+พวกลังกามาเฝ้าทูลละออง จะปรองดองโปรดปรานประการใด
+ก้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โองการตรัสว่าให้หามาปราศรัย
+เป็นคนดีมีวิชามาแต่ไกล รีบออกไปรับเขาเข้ามาวัง
+เสวกาข้าทูลละอองบาท ก็รับราชกิจไปดั่งใจหวัง
+ออกไปเชิญพวกลังกาเข้ามาวัง ให้ขึ้นนั่งบนรถบทจร
+มีเกณฑ์แห่อย่างสำหรับเคยรับทูต ทั้งลาอูฐอัดแอแลสลอน
+ทั้งธงเทียวเขียวแดงแย่งมังกร เดินสลอนคับคั่งตั้งกระบวน
+บาทหลวงเฒ่านั่งรถไว้ยศอย่าง มาตามทางกรุ้มกริ่มพลางยิ้มสรวล
+ไปถึงวังกูจะตั���งตีสำนวน แล้วจะชวนเข้ารีตเหมือนคิดปอง
+ทำไมกับอ้ายแขกที่แปลกเพศ คงสมเจตนาเราที่เศร้าหมอง
+จะพูดหลอกชอกใช้ในทำนอง ให้มันตรองแทบตายไล่ไม่ทัน
+พอกระบวนมากระทั่งยังนิเวศน์ เข้าในเขตกรุงไกรไอศวรรย์
+บาทหลวงจึงเรียกล่ามมาถามพลัน ถึงเขตคันเมื่อจะเฝ้าเจ้านคร
+อันเยี่ยงอย่างเขาอย่างไรกูไม่รู้ เองเป็นครูผิดพลั้งช่วยสั่งสอน
+เพราะกูอยู่เหินห่างต่างนคร จะเย็นร้อนเค็มหวานสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายเสนาว่าท่านอันเมืองนี้ ไพร่ผู้ดีมิได้ห้ามตามวิสัย
+อย่าช้าเลยมาเรารีบเข้าไป ในกรุงไกรเฝ้าท้าวเจ้าบุรินทร์
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าเล่ห์ลงจากรถ พร้อมกันหมดสมหวังดังถวิล
+แล้วชวนกันเข้าเฝ้าเจ้าบุรินทร์ ท้าวทมิฬปราศรัยเป็นใจความ
+ว่าข้าแต่ท่านผู้ปราชญ์ชาติฝรั่ง เที่ยวสอนสั่งเป็นไฉนขอไต่ถาม
+จะประสงค์สิ่งไรในใจความ จึงเที่ยวข้ามเขตแดนแล่นเข้ามา
+หรือประโยชน์ทรัพย์สินถิ่นประเทศ จงแจ้งเหตุให้ฟังที่กังขา
+หรืออยากเป็นจอมวังอหังการ์ ตีพาราครอบครองเป็นของตน
+จึงตั้งเพียรพยายามข้ามสมุทร ไม่ยั้งหยุดเสาะแสวงทุกแห่งหน
+หรือเรือซัดขัดขวางในกลางชล จึงต้องวนเวียนมาพาราเรา ฯ
+๏ บาทหลวงว่าข้าแต่ท้าวเจ้าพิภพ ไม่ปรารภที่จะปองเอาของเขา
+อันประเทศเขตแคว้นแดนของเรา ข้าจะเล่าให้ท่านฟังตั้งแต่เดิม
+มีข้าศึกเมืองผลึกมาตั้งรบ ต้องหลีกหลบข้าศึกมันฮึกเหิม
+หลายพารามากระหน่ำทั้งซ้ำเติม เจ้าเมืองเดิมนั้นเป็นหญิงออกชิงชัย
+มันก็กลับเอาเป็นเมียเสียทั้งนั้น จะป้องกันเหลือจะคิดผิดวิสัย
+เหลือลำบากยากเย็นมันเป็นไทย คนที่ในลังกาบรรดามี
+ก็แตกซ่านเซ็นไปไม่เป็นสุข มันไล่รุกเข่นฆ่าต้องล่าหนี
+เรารอดตัวด้วยปัญญาวิชามี ด้วยเป็นที่สังฆราชเหมือนชาติทอง
+ถึงตกตมจมดินไม่สิ้นสี อันราคีจะมาปนไม่หม่นหมอง
+คงสุกใสงดงามเพราะนามทอง ต้องละอองสักเท่าไรก็ไม่มัว
+ข้าแต่ท้าวเจ้าพาราปตาหวี วิชามีไม่ต้องซุ่มเดินคลุมหัว
+ตกไปไหนไม่มีช้ำถึงคล้ำมัว ก็เพราะตัวศักดิ์สิทธิ์วิทยา ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีเห็นปรีดิ์ปราชญ์ แหนงประหลาดนิ่งฟังไม่กังขา
+จึ่งว่าท่านเป็นคนดีมีวิชา ทั้งปัญญาพูดเพราะเสนาะความ
+ข้าพเจ้าเยาว์ยังกำลังอ่อน ขอฝึกสอนอย่างศิษย์อย่าคิดข��ม
+ท่านจงช่วยแนะนำจะทำตาม ให้สมความปรารถนาของอาจารย์ ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มใจดั่งได้แก้ว ตายกูแล้วอ้ายนี่หลงในสงสาร
+จะล่อลวงหน่วงไปให้ได้การ เอาให้คลานอยู่เหมือนเต่าเฝ้าคันนา
+แล้วจึงว่าข้าแต่ท้าวเจ้าพิภพ อย่าปรารภเลยคงสมปรารถนา
+แม้นศึกเสือเหนือใต้สิ่งใดมา จะอาสาคิดประจญรณรงค์ ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โสมนัสรื่นเริงละเลิงหลง
+จึ่งว่าท่านดีพร้อมไม่อ้อมวง พูดก็ตรงสมเป็นปราชญ์ฉลาดดี
+ขอเชิญท่านยับยั้งอยู่สั่งสอน ในนครพาราปตาหวี
+จะได้พึ่งบุญญาบารมี ได้เป็นที่อุดหนุนกรุณัง ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มใจได้โอกาส คงสิทธิ์ขาดสมจิตเหมือนคิดหวัง
+เอาให้เชื่องเหมือนกับไก่อยู่ในรัง แม้สมหวังก็จะได้ไปลังกา
+แต่จะตั้งสั่งสอนค่อยผ่อนผัน เอาให้มันซื่อตรงเหมือนวงศา
+จะได้จิกหัวใช้ไปลังกา ตีพาราตามประสงค์ให้คงคืน
+แล้วมันก็เป็นใหญ่ไพร่ก็พร้อม คงยินยอมสารพัดไม่ขัดขืน
+จะได้เป็นที่หวังให้ยั่งยืน แกชมชื่นในอารมณ์เพราะสมปอง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ให้จัดที่ประเสบันบนชั้นสอง
+ให้บาทหลวงขึ้นอาศัยดั่งใจปอง ประคับประคองหวังจะเพียรเรียนวิชา
+บาทหลวงเฒ่าค่อยสบายวายวิโยค บรรเทาโศกได้ยั้งเป็นฝั่งฝา
+ให้ฉุนแค้นแสนเคืองมังคลา มันชั่วช้าเพราะอีเมียจึ่งเสียคน
+กูอุดหนุนกรุณามาแต่ย่อม สู้โอบอ้อมจงรักหมายภักษ์ผล
+กลับเป็นงูสู้หมอทรชน จำจะค้นคว้าไปให้ได้ตัว
+แม้นดื้อดึงเหมือนแต่ก่อนมิหย่อนหา จะจับฆ่าฟันเสียทั้งเมียผัว
+ถ้าแม้นมันรู้สึกสำนึกตัว ที่ทำชั่วมาแต่ก่อนคิดผ่อนปรน
+แม้นดึงดั้อถือดีมิมาง้อ จะยกข้อขึ้นแถลงแจ้งนุสนธิ์
+ให้ท้าวกุลามาลียกรี้พล ตามไปปล้นจับตัวทั้งผัวเมีย
+แกตรองตรึกนึกพลางทางเรียกหา พวกล้าต้ารีบไปอย่าให้เสีย
+เสาะแสวงตามตัวอ้ายผัวเมีย พบแล้วเกลี้ยกล่อมไว้ทั้งไพร่พล
+แล้วรีบใช้ให้ไปปตาหวี กูจะกรีธาทัพกับพหล
+ไปว่ากล่าวโดยดีทั้งรี้พล ให้มันจนถ้อยคำในสำนวน ฯ
+๏ พวกล้าต้าลากลับไปเรือใหญ่ จึงเรียกไพร่มาหมอบแล้วสอบสวน
+ใครจะอยู่จะไปเร่งใคร่ครวญ ตามกระบวนที่จะไปในทะเล
+แล้วจัดเรือสองลำล้วนกำปั่น ให้ผ่อนผันแยกกันเที่ยวหันเห
+แล่นไปตามเกาะรายชายทะเล เที่ยวเตร็จเตร่เสาะแสวงทุกแห่งไป ฯ
+๏ จะกล่าวถึงมังคลานราราช ออกอำมาตย์หมอบเรียงเคียงไสว
+พร้อมพหลโยธาเสนาใน บำรุงไทธิบดินทร์ปิ่นนคร
+ป่างพระปิ่นมังคลานรารัตน์ โองการตรัสเหล่าทหารชาญสมร
+ให้รักษาหน้าด่านชานนคร เร่งฝึกสอนช้างม้าให้กล้าปืน
+แล้วเกณฑ์พวกจัตุรงค์ลงกำปั่น ให้รายกันแล่นลัดอย่าขัดขืน
+เที่ยวตระเวนรายประจำทุกค่ำคืน เอาแต่พื้นเกณฑ์หัดจัดชำนาญ
+เผื่อจะมีข้าศึกมาฮึกโหม คอยกระโจมตีตัดจัดทหาร
+เข้ายิงแย้งแทงฟันประจัญบาน รักษาด่านปากน้ำที่สำคัญ
+แล้วจึงตั้งโอรสสามพระองค์ ให้ดำรงกรุงไกรไอศวรรย์
+สืบกษัตริย์ขัตติเยศครองเขตคัน พระแบ่งปันนคราให้ถาวร ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง ค่อยสร่างทรวงกินอยู่เป็นครูสอน
+คนนับถือลือทั่วทั้งนคร ตั้งฝึกสอนเพทุบายหลายประการ
+ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี ตั้งเป็นที่นักปราชญ์ในราชฐาน
+ยกเมืองขึ้นส่วยสาให้อาจารย์ มากประมาณมิใช่น้อยร้อยตำบล
+ทั้งสิทธิ์ขาดราชกิจแลผิดชอบ กษัตริย์มอบสารพัดไม่ขัดสน
+คิดจะตั้งตัวใหญ่ตามใจตน แกเป็นคนโลภมากอยากข้างดี
+แล้วฉุนแค้นมังคลาสานุศิษย์ ถ้าแม้นติดตามกูมาปตาหวี
+คงจะคิดฆ่าอ้ายท้าวเจ้าบุรี อยู่สักปีหนึ่งก็เห็นจะเป็นการ
+มันก็คงจะเป็นใหญ่ในไตรจักร ประเสริฐศักดิ์อิสรามหาศาล
+เพราะมัวหลงไปกับเมียจึ่งเสียการ จะว่าขานสักเท่าไรก็ไม่ฟัง
+พาอีแม่รักดุเหว่าไปเข้ารก มันคิดวกอ้อมวงจนลงถัง
+เพราะเป็นคนทุจริตจึ่งติดตัง มันไม่ฟังคำกูผู้อาจารย์
+แกตรองตรึก็นึกแค้นแม้นไปพบ กูจะตบปากให้ช้ำเพราะคำขาน
+มันหยาบช้าว่ากูผู้อาจารย์ จะเล่นงานเสียให้อ่อนหย่อนฝีมือ
+เสียแรงกูอุปถัมภ์นำสนอง ประคับประคองมาจนใหญ่มันไม่ถือ
+ควรหรือหาทรชนแต่ต้นมือ สิ้นนับถือคุณกูผู้ประคอง
+ทรลักษณ์อกตัญญูตาแท้ พูดตอแหลหนีไปให้ใจหมอง
+จนเสียทัพอับอายหลายทำนอง แกเข้าห้องแค้นใจไม่สบาย ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นที่เที่ยวเสาะ ตามแก่งเกาะทะเลวนชลสาย
+พลางปรึกษาหมื่นขุนพวกมุลนาย จะยักย้ายแล่นไปทางไหนดี
+แม้พบปะเภตราเขามาบ้าง จะได้ฟังข่าวไปในวิถี
+จำจะแล่นไปดูตามบูรี เผื่อจะมีเภตรามาสักลำ
+ได้สืบข่าวราวเรื่องทุกเมืองบ้าน ระยะย่านแรกมาหน้าไหหลำ
+ปรึกษากันยินยอมพร้อมทั้งลำ ให้หยั่งน้ำเข้าฝั่งอย่ารั้งรอ
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งหลาย ฟังนายท้ายโยนดิ่งทิ้งสมอ
+กะเข้าไปชายฝั่งได้รั้งรอ ตั้งเข็มต่อบูรพาดูท่าทาง
+หยิบแผนที่คลี่ดูตามอู่อ่าว จะแล่นก้าวลมจัดยังขัดขวาง
+พอพลบค่ำย่ำเย็นไม่เห็นทาง ต่อเดือนสางจึงค่อยไปในทะเล
+ต้นหนสั่งบังคับให้ทอดสู้ หยั่งไม่รู้เพราะกำปั่นยังหันเห
+ควรจะทอดจอดอยู่ดูคะเน พวกในเภตราฟังเขาสั่งการ
+ทิ้งสมอรอราเวลาพลบ จุดไต้คบหุงหากระยาหาร
+ฝ่ายล้าต้าต้นหนล้วนคนงาน เสพอาหารอิ่มหนำทั้งลำเรือ
+พอเดือนเด่นเห็นทางสว่างไสว ให้กางใบแล่นติดไปทิศเหนือ
+พวกไต้ก๋งคนงานชำนาญเรือ ไปข้างเหนือลมจัดสะบัดใบ
+สามวันครึ่งถึงอ่าวกำพลเพชร เห็นเรือเจ็ดลำทอดจอดไสว
+ให้รอเรียงเคียงถามนามเวียงชัย พอเข้าใกล้พวกรู้จักพลางทักกัน
+บ้างถามไต่ได้ข่าวเป็นราวเรื่อง มาอยู่เมืองวายวิโยคที่โศกศัลย์
+พลางไต่ถามถึงพระองค์ผู้ทรงธรรม์ มาเขตคันนคราค่อยถาวร
+หรือมีทุกข์ขุกเข็ญเป็นไฉน ชาวเวียงชัยภิญโญสโมสร
+สุขเกษมเปรมปราสถาวร ไม่เดือดร้อนหมดด้วยกันหรือฉันใด ฯ
+๏ พวกกำปั่นกองตระเวนจึงบอกเล่า พระจอมเจ้ามังคลาอัชฌาสัย
+เธอโอบอ้อมไพร่พลสกลไกร ทั้งรักใคร่พวกอาณาประชาชน
+แล้วชวนว่ามาไปเฝ้าเจ้านิเวศน์ พึ่งพระเดชสารพัดไม่ขัดสน
+ไปทูลไทธิบดินทร์ปิ่นสกล นำยุบลเข้าไปแจ้งแสดงการ
+พวกที่มาดีใจจะไปเฝ้า ชวนกันเข้าในนิเวศน์เขตสถาน
+ขึ้นไปยังพระโรงรัตน์ชัชวาล พอพระผ่านภพไกรเธอไคลคลา
+ออกที่นั่งรจนามุกดาหาร ดำรัสการแก่ขุนนางทั้งซ้ายขวา
+พอเสนีคนเก่าคลานเข้ามา พระมังคลาตรัสถามเนื้อความพลัน
+ว่าดูก่อนเสนาท่านมาถึง เราคะนึงที่ในใจทั้งใฝ่ฝัน
+เป็นหลายเดือนมิได้พบประสบกัน หรือด้นดั้นไปถึงเขตประเทศใด ฯ
+๏เสวกาฝาหรั่งได้ฟังตรัส โสมนัสทูลแจ้งแถลงไข
+เมื่อเรือซัดพลัดพรายกระจายไป พายุใหญ่ตีมาถึงห้าวัน
+ซัดไปเข้าเมืองชวาปตาหวี ประเดี๋ยวนี้อยู่ในไอศวรรย์
+บาทหลวงเป็นครูใหญ่ได้รางวัล เจ้าเมืองนั้นนับถือลือขจร
+ได้สิทธิ์ขาดราชกิจสนิทสนอง ได้ข้าวของตึกอยู่เป็นครูสอน
+เจ้านิเวศน์เขตแคว้นแดนนคร ให้ฝึกสอนทั้งอาณาประชาชน
+ประเดี๋ยวนี้ใช้ข้ามาเที่ยวเสาะ ตามละเมาะเกาะแก่งทุกแห���งหน
+ให้รู้ข่าวภูวไนยทั้งไพร่พล จรดลไปอยู่แห่งตำแหน่งใด
+แม้นรู้แจ้งแกจะแต่งกระบวนทัพ มาตามจับเอาพระองค์อย่าสงสัย
+แกสั่งว่ามาปะให้รีบไป อย่าบอกให้รู้ตัวกลัวจะแคลง
+แต่ตัวข้ามาพบแล้วไม่กลับ จะอยู่กับเจ้านายมิได้แหนง
+จงทราบใต้บาทาอย่าระแวง ดั่งข้าแจ้งเรื่องความตามที่ทูล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช ฟังอำมาตย์ทราบสิ้นบดินทร์สูร
+จึงตรัสกับเสวกาที่มาทูล จะอนุกูลอย่าวิตกในอกใจ
+อย่าว่าแต่พาราปตาหวี มันจะดีมากมูลสักปูนไหน
+ถึงสังฆราชจะมาทำให้หนำใจ เราก็ไม่นึกพรั่นหวั่นอุรา
+ท่านจงใช้ให้เรือไปบอกข่าว แจ้งเรื่องราวจริงจังอย่ากังขา
+ให้เขายกไพร่พลพหลมา ร้อยพาราก็ไม่กลัวช่างหัวมัน
+อันเมืองนี้ใครมาตีต้องแตกยับ มิต้องกลับคืนไปไอศวรรย์
+ไม่พักต้องรบราถึงฆ่าฟัน ด้วยเหล็กนั้นกายสิทธิ์ฤทธิรงค์
+ใครมาอยู่ดูตัวจึงแดงก่ำ แต่ถูกน้ำตายกระจุยเป็นผุยผง
+แรกเรามาแทบชีวีจะปลดปลง รอดด้วยองค์นางพระยาเจ้าธานี
+บอกอุบายหลายอย่างทางที่แก้ เพราะว่าแร่กายสิทธ์คือฤทธิ์ผี
+ท่านเร่งไปบอกเขามารบราวี จะดูดีท้าวพระยากับอาจารย์ ฯ
+๏ ขุนเสนีรับคำพระดำรัส ลาไปจัดเภตราโยธาหาญ
+ชวนกันรีบลงไปมิได้นาน พลางตรวจการเภตราเร่งคลาไคล
+พอลมตีคลี่ไปขึ้นใส่รอก ให้แล่นออกจากท่าชลาไหล
+เอาเข็มตั้งทางแผนให้แล่นไป หมายกรุงไกรปตาหวีที่สำคัญ
+สิบทิวามากระทั่งยังนิเวศน์ ถึงประเทศกรุงไกรไอศวรรย์
+ขึ้นไปแจ้งกิจจาสารพัน บาทหลวงนั้นอิ่มเอมเปรมอุรา
+เข้าไปทูลเจ้าชวาอาณาจักร หมายจะหักเอาให้สมปรารถนา
+จะกรีทัพไปจับอ้ายมังคลา ดูน้ำหน้าลูกศิษย์มันคิดโกง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพาราปตาหวี พอออกที่บัลลังก์ที่นั่งโถง
+บาทหลวงเฒ่าเข้าไปในพระโรง ทำเดินโคลงยักย้ายหลายกระบวน
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โสมนัสอิ่มเอมเกษมสรวล
+เชิญให้นั่งแท่นสุวรรณอันสมควร ตามกระบวนน้อมคำนับรับอาจารย์
+แล้วจึงสั่งสนทนาสาธุสะ ถือว่าพระอาจารย์แม่นเป็นแก่นสาร
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าตำราปรีชาชาญ เห็นเป็นการจริงแท้ไม่แชเชือน
+นึกในใจอ้ายนี่ดีเหมือนหนู จะจูงหูเอาไปใช้ให้ได้เหมือน
+ขี่มันเล่นต่างเต่าใช้เฝ้าเรือน เห็นไม่เชือนแชดื้อดูซื่อตรง
+แล้วจึงว่าข้าแต่ท้���วเจ้าพิภพ เราปรารภจะให้ชมสมประสงค์
+จะให้ยกพวกพหลไปรณรงค์ เสด็จลงกำปั่นไปอย่าได้ยั้ง
+ยกไปตั้งกำพลเพชรประเทศถิ่น สมถวิลคงได้สมอารมณ์หวัง
+สตรีงามมีอยู่องค์ดำรงวัง ทั้งเปล่งปลั่งชันษาสิบห้าปี
+เป็นน้องสาวเจ้าเมืองเรืองระหง ชื่อบุษบงขาวผ่องละอองศรี
+งามจริตกิริยาล้ำนารี ควรเป็นศรีพระนครขจรขจาย
+แม้นท้าวไปได้ยลวิมลพักตร์ จะแสนรักดวงอุบลวิมลฉาย
+ทั้งนิเวศน์เขตแคว้นแสนสบาย คนทั้งหลายมั่งคั่งทั้งแผ่นดิน
+ท้าวกุลามาลีปรีชาปราชญ์ ฟังสังฆราชชื่นชมสมถวิล
+อันสมบัติกษัตราทุกธานินทร์ เราไม่จินตนาปองเอาของใคร
+แต่หญิงงามจะต้องตามไปสู่ขอ แก่แม่พ่อน้าป้าอัชฌาสัย
+เราไม่คิดโกงเกงข่มเหงใคร สมบัติในปตาหวีมีอุดม
+ที่จะให้ไปตีบุรีเขา สมบัติเราของดีก็มีถม
+แต่สตรีที่ท่านว่าเราปรารมภ์ อยากได้ชมนางงามตามทำนอง ฯ
+๏ บาทหลวงว่าอย่าปรารมภ์คงสมคิด จะให้ชิดเชยชมประสมสอง
+จำจะยกพลไปดั่งใจปอง จัดเป็นกองทัพใหญ่เราใช้เรือ
+แต่งพหลพลไพร่ให้ครบถ้วน ทั้งง้าวทวนผู้คนให้ล้นเหลือ
+เอาปืนใหญ่ใส่ประจำทุกลำเรือ ข้าวกับเกลือเครื่องเสบียงไปเลี้ยงพล
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โสมนัสดีใจไม่ฉงน
+อยากจะได้หญิงสาวชาวกำพล จึงสั่งมนตรีพลันมิทันนาน
+ให้จัดลำกำปั่นสักพันร้อย ไปเตรียมคอยพร้อมพรั่งทั้งทหาร
+พรุ่งนี้เช้าเราจะพาพระอาจารย์ อย่านิ่งนานจัดสรรกำปั่นทรง
+ขุนเสนามาสั่งให้บาดหมาย ทั้งขวาซ้ายแต่งกำปั่นสุวรรณหงส์
+เบิกเข้มขาบอย่างใหม่ทำใบธง ที่ปากหงส์ห้อยพู่ดูวิไล
+แล้วสำเร็จจัตุรงค์ลงกำปั่น มาพร้อมกันรายทอดจอดไสว
+คอยรับท้าวเจ้าพาราจะคลาไคล เสร็จแต่ในสองยามตามโองการ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี ขึ้นจากที่แท่นสุวรรณแล้วบรรหาร
+ว่าข้าแต่ท่านครูผู้อาจารย์ ไปสำราญหลับนอนผ่อนอารมณ์
+แล้วเสด็จเข้าข้างในที่ไสยาสน์ อีตาบาทหลวงเห็นชิดสนิทสนม
+คราวนี้เห็นได้ลังกาอย่าปรารมภ์ อ้ายนี่งมหลงผู้หญิงจริงจริงเจียว
+พรากอีเมียมังคลาเอามาให้ จะได้ใช้ตีลังกาให้หน้าเขียว
+จะอุบายเอาด้วยลมให้กลมเกลียว คิดแก้เกี้ยวมังคลาให้ตาลอย
+มันหลงเมียเสียสัตย์ตัดกูเสีย พรากอีเมียมันสิหนาให้หน้าจ๋อย
+คิดยักย้ายให้อ้ายแขกจะแยกล��ย ทำให้ม่อยอยู่กับที่ดั่งตีปลา
+ความคิดกูผู้เป็นสังฆราช ยังเปรื่องปราดไวว่องคล่องนักหนา
+ต้องจำคิดผ่อนผันด้วยปัญญา เอาลังกาให้จนได้เหมือนใจปอง
+แกนึกยิ้มอิ่มใจดั่งได้แก้ว คงผ่องแผ้วแก้จนที่หม่นหมอง
+หลอกอ้ายแขกให้จงได้ดั่งใจปอง แกตรึกตรองหลายอย่างทางอุบาย ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี ครั้นสุริย์ศรีจวนจะแจ้งส่องแสงฉาย
+โกกิลากาเมียงบินเรียงราย ดุเหว่าลายร้องขานประสานดัง
+สุมาลีคลี่คลายขยายรส บุปผาสดส่งกลิ่นถวิลหวัง
+เธอพลิกฟื้นตื่นจากแท่นบัลลังก์ จึงตรัสสั่งมเหสีทั้งสี่นาง
+พี่จะไปเมืองกำพลอย่าหม่นหมอง จงปรองดองกันไว้อย่าได้หมาง
+อยู่ด้วยกันให้จงดีทั้งสี่นาง เธอสั่งพลางแต่งองค์อลงกรณ์
+ทรงภูษาแย่งยกกระหนกเทศ พลอยวิเศษเนาวรัตน์ประภัสสร
+ฉลององค์ตาดแดงแย่งมังกร ปั้นเหน่งซ้อนคาดทับแสงวับวาว
+ใส่หมวกดำกำมะหยี่สีสลับ กระจ่างจับเครื่องมณีล้วนสีขาว
+ถือเช็ดหน้าเหน็บตรีกระบี่ยาว ล้วนเพชรพราวพลอยประดับระยับตา
+แล้วเสด็จแท่นที่มณีอาสน์ เรียกครูบาทหลวงพลางทางปรึกษา
+ได้ฤกษ์ดีสักกี่บาทจะยาตรา ไปเภตรายามใดท่านให้พร ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้าตำราว่าสักครู่ จะขอดูเมฆจำรัสประภัสสร
+แกลุกเดินออกมามองช่องบัญชร พอทินกรสูงเผ่นขึ้นเด่นดวง
+เมฆก็ตั้งดังตำราท้องอากาศ ตาสังฆราชรู้ตำหรับฉบับหลวง
+จึ่งเรียกร้องไพร่พลคนทั้งปวง อย่าให้ล่วงฤกษ์พาเวลาดี
+แล้วเชิญท้าวเจ้าประเทศเสด็จนั่ง เหนือบัลลังก์รถทองละอองศรี
+ให้เร่งรีบยกพลทั้งมนตรี สารถีขับม้าอาชาชาญ
+เดินกระบวนทวนธงตรงไปอ่าว บ้างโห่ฉาวฆ้องดังระฆังขาน
+ถึงประทับรอราอาชาชาญ หยุดที่ด่านท่าสำนักตำหนักแพ
+แล้วเสร็จลงเรือกำปั่นสุวรรณหงส์ ให้โบกธงออกไปชายกระแส
+แล้วตีกลองฆ้องระฆังกระทั่งแตร กำปั่นแห่กำปั่นรบขึ้นครบครัน
+ถอนสมอช่อใบขึ้นใส่รอก ให้แล่นออกตามตำหรับเป็นทัพขันธ์
+พอมีลมพัดกล้าสลาตัน ออกกำปั่นพวกพหลพลทมิฬ
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ ชมฝูงสัตว์ในมหาชลาสินธุ์
+ฝูงกระโห่โลมาในวาริน บ้างโดดดิ้นลอยล่องท้องสินธู
+ฉนากฉลามตามกันไล่ฟันคลื่น แลเป็นพื้นเหราทั้งปลาหมู
+ตะเพียนทองล่องไล่ในสินธู ตามเงือกงูเล่นหางกลางทะเล
+ฝูงช้างน้ำดำด้นพ่นน้ำฟุ้ง ทั้งกั้งกุ้งหลายพันธุ์ว่ายหันเห
+ฝูงพิมพาพากันท่องท้องทะเล เที่ยวว่ายเหหาเหยื่อเหลือประมาณ
+อันฝูงสัตว์มัจฉาทั้งปลาหอย มิใช่น้อยมากมายหลายสถาน
+จะพรรณนามากมายหลายประการ บทบุราณว่าไว้ในนที
+อันฝูงสัตว์ปฏิสนธิ์ในชลสาย ก็มากมายในห้องท้องวิถี
+ทะเลลมยมนาในวารี ก็เหลือที่จะรู้ชัดสัตว์แลนาม
+พอสุริยงลงลับพยับฝน ก็มืดมนมัวมิดทิศทั้งสาม
+เกิดพายุฟ้าคะนองร้องคำราม ต้นหนข้ามเรือที่นั่งบัลลังก์ทรง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพาราปตาหวี สถิตที่ท้ายบัลลังก์ที่นั่งหงส์
+กับบาทหลวงร่วมคิดดั่งจิตจง ท้าวเธอปลงเชื่อใจมิได้แคลง
+นึกขยิ่มอิ่มใจในผู้หญิง หมายว่าจริงตรองตรึกไม่นึกแหนง
+บาทหลวงเฒ่าเจ้ากรรมมันสำแดง คิดจัดแจงเขียนรูปนุชบุษบง
+แล้วโรยยาทากระดาษที่วาดเขียน ไม่ผิดเพี้ยนพระอภัยเมื่อใหลหลง
+ติดยาแฝดแปดปนระคนลง หยิบไปส่งให้กับท้าวเจ้าบุรินทร์
+ว่านี่แน่รูปนางข้าร่างเขียน ไม่ผิดเพี้ยนดูเถิดหนาอย่าถวิล
+คลี่กระดาษวาดทรงองค์ยุพิน ให้ท้าวทมิฬดูพลางที่กลางเรือ ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพาราปตาหวี เห็นรูปศรีเสาวลักษณ์ให้รักเหลือ
+ต้องยาแฝดแปดปนระคนเจือ ดูไม่เบื่อน่ารักลักขณา
+กระนี้หรือพวกพ้องจึ่งต้องหวง ราวกับดวงจันทร์เพ็งเปล่งนักหนา
+ฉวยกระดาษเข้าในห้องทองไสยา พอกลิ่นยาแฝดฟุ้งจรุงใจ
+ให้เคลิ้มเคล้นเห็นเหมือนนางพลางถนอม ยิ่งหวนหอมปลื้มจิตพิสมัย
+กำลังยาวาบวับเข้าจับใจ ให้เสียวในทรวงถวิลกลิ่นอุบล
+หลงพูดพึมงึมงำคลำกระดาษ ด้วยอำนาจคุณยาดั่งห่าฝน
+มาถูกต้องกรกายเหมือนสายชล ด้วยระคนฤทธิ์ผีมีกำลัง
+เล่นเอาลืมสี่นางสำอางพักตร์ เป็นสิ้นรักสิ้นฤทธิ์ไม่คิดหวัง
+แล้วนึกหวนครวญจิตให้คิดชัง พลางนอนนั่งดูกระดาษเพียงขาดใจ ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นกิริยาว่าอ้ายนี่ ดูท่วงทีจะพะวงเห็นหลงใหล
+จำจะคิดถ่ายถอนที่อ่อนใจ ลุกเข้าไปท้ายบาหลีที่ประทม
+เห็นออท้าวเจ้าพาราคว้ากระดาษ เอารูปวาดเชยชิดสนิทสนม
+นึกในใจอ้ายนี่อยู่กูทั้งกลม จะเป่าลมให้รู้สึกได้ตรึกตรอง
+แล้วเสกพัดปัดลมให้เย็นเฉื่อย แต่เรื่อยเรื่อยจับใจพอหายหมอง
+แล้วนั่งลงเรียกไปดังใจปอง อย่าหม่นหมองเลยคงได้ดังใจจง
+ท้าวกุลามาลีลืมสติ ลงนั่ง���ิพูดพลั้งกำลังหลง
+จึงว่าเชิญน้องนุชบุษบง ไยอนงค์มานั่งไม่บังควร
+ขอเชิญเจ้าเนาในที่ไสยาสน์ อย่าหวั่นหวาดพี่จะรองประคองสงวน
+แล้วกุมกรสังฆราชว่านาฏนวล ฤทัยป่วนที่ในเล่ห์ประเวณี ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นหมกมุ่นให้ขุ่นหมอง แล้วจึ่งร้องว่าเราใช่สาวศรี
+อย่าเคลิ้มไคล้ใช่อนงค์องค์นารี พลางไล่ผีกำกับสำหรับยา
+ท้าวทมิฬยินเสียงบาทหลวงถาม ให้มีความขายพักตร์เป็นนักหนา
+แล้วหักจิตคิดว่าใครหาไหนมา เป็นครูบาจะได้อายทำไมมี
+พลางพูดเก้อเออเจ้าคุณมาถึงไหน ยังใกล้ไกลแถวทางกลางวิถี
+บาทหลวงว่าอ่อนใจทำไมมี ไม่ช้าทีคงสมอารมณ์ปอง
+อันเมืองกำพลเพชรอีกเจ็ดโยชน์ เห็นเกาะโดดคือปากอ่าวอย่าเศร้าหมอง
+แม้ลมดีดั่งนึกที่ตรึกตรอง อีกสักสองสามวันเหมือนสัญญา ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ โสมนัสดั่งเห็นมิตรกนิษฐา
+พลางฟังคำตาเฒ่าเจ้าตำรา เชิญพระอาจารย์ช่วยด้วยเถิดคุณ
+สมความคิดข้าพเจ้าเช่นเขาว่า แต่ใต้หล้าชั้นมนุษย์จะอุดหนุน
+เว้นแต่ของเบื้องบนจนแล้วคุณ ไม่มีบุญเหลือจะไปในนภดล
+แต่พื้นดินถิ่นประเทศเขตสถาน จะต้องการในจังหวัดไม่ขัดสน
+จะฉลองคุณท่านเหมือนทานบน ที่ร้อนรนจะช่วยดับระงับภัย ฯ
+๏ บาทหลวงยิ้มอิ่มเอมเกษมสุข เหมือนทิ้งทุกข์จากอกสักหกไห
+อ้ายนี้เจ้าตัณหามันพาไป จะลวงไอ้มังคลาให้พาเมีย
+มาให้มันดูแลอีแม่รัก แล้วจะหักหาญไว้ให้ได้เสีย
+แม้ดึงดื้อถือตัวทั้งผัวเมีย จะฆ่าเสียให้มันตายวายชีวง
+ยกเอาเมียให้อ้ายแขกแปลกภาษา ก็เห็นว่าจะได้สมอารมณ์ประสงค์
+ใช้ไปตีลังกาบุกป่าดง อ้ายนี้คงใช้ได้เห็นไม่เชือน
+บาทหลวงว่าอย่าวิตกจะยกให้ กูว่าไว้แม้นเองไปมิได้เหมือน
+ถ้ามิได้สมคิดจะบิดเบีอน พูดแชเชือนยกเข้าเอาบุรี
+แกชวนออกนอกห้องได้ตรองตรึก ที่ตื้นลึกเรียนให้รู้ดูวิถี
+ได้หญิงงามสมประสงค์คงจะดี ไม่เสียทีเจ้าชู้คำบูราณ
+เขาย่อมว่าอยู่ทุกแห่งเหมือนแมงภู่ ก็ย่อมรู้กำพืดที่จืดหวาน
+จะมานั่งอยู่ในห้องไม่ต้องการ ไปคิดอ่านดูทางกลางทะเล
+ท้าวกุลามาลียินดีเหลือ เพราะว่าเชื่อสารพันไม่หันเห
+ลุกออกจากแท่นทองตรองคะเน ฟังลิ้นเล่ห์พระอาจารย์เจ้ามารยา
+ด้วยเชื่อถือมิได้แหนงระแวงจิต เห็นสมคิดท่านการุญบุญนักหนา
+แล้วไป���ั่งยังแท่นท้ายเภตรา กับท่านอาจารย์ครูพลางดูดาว
+บาทหลวงชี้นี่แน่ทิศกำพลเพชร ตรงดาวเม็ดน้ำมณีมีสีขาว
+ที่ดวงแดงแสงสว่างกระจ่างพราว คือปากอ่าวรมจักรนัครา
+ที่สีเหลืองเรืองโรจน์ดูโชติช่วง ขึ้นเด่นดวงสูงสว่างกลางเวหา
+คือฉวากปากอ่าวเมืองลังกา ตรงดาวม้าแหลมสุหรัดถัดออกไป
+ข้างขวามือชื่อดาวประกายพรึก อ่าวผลึกมั่นคงอย่าสงสัย
+แกชี้บอกอ่าวเมืองเนื่องกันไป ตามที่ในแผ่นที่คลี่ให้ดู ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ไม่ยินดีครูสอนนึกอ่อนหู
+เฝ้าแต่เปิดรูปเขียนออกเวียนดู บาทหลวงรู้แยบคายหลายประการ
+อ้ายนี่จับดวงจิตติดกระดูก เห็นพันผูกวุ่นวายหลายสถาน
+ลงนั่งเซาเหงางึมซึมอยู่นาน คงเป็นการกูแล้วไม่แคล้วเลย
+เรือก็แล่นใบสล้างมากลางหน ทั้งไพร่พลมากมายสบายเฉย
+ไม่มัวเมารากทนเพราะคนเคย ต่างเฉยเมยนั่งมองร้องละคร
+สองเดือนครึ่งก็พอถึงกำพลเพชร พร้อมกันเสร็จคั่งคับสลับสลอน
+ทั้งไพร่นายฝ่ายพหลพลนิกร จอดสลอนแลลิ่วเป็นทิวไป ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเรือตระเวนเจนสมุทร เห็นเรือหยุดทอดเรียงเคียงไสว
+บ้างลดเพลาเสาหน้าม้วนผ้าใบ จึ่งแล่นไปแล้วก็ถามตามสงกา
+นี่แน่ท่านยกมาเป็นข้าศึก อันตื้นลึกเล่าให้ฟังที่กังขา
+เราเป็นพวกด่านนอกจงบอกมา แจ้งกิจจาจะให้ไปในบุรินทร์
+ขุนนางแขกให้ล่ามมาถามซัก รู้ประจักษ์ชื่นชมสมถวิล
+จึงบอกกล่าวเล่าความตามกระบิล มาแต่ถิ่นปตาหวีบุรีราม
+ขอท่านจงรออยู่สักครู่หนัก คงประจักษ์แจ้งใจที่ไต่ถาม
+พระบาทหลวงแกคิดมาติดตาม ไม่แจ้งความที่ในการสถานใด
+ท่านสั่งว่าใครมาให้ไปบอก แกจะออกมาแจ้งแถลงไข
+พลางลงเรือบดพลันด้วยทันใด แล้วรีบไปเล่าแจ้งแห่งคดี ฯ
+๏ บาทหลวงเขียนหนังสือใส่มือเสื้อ แล้วลงเรือไปกับพวกกะลาสี
+ครั้นถึงเรือตระเวนพลันด้วยทันที แกยินดีไต่ถามตามกระบวน
+มังคลามาอยู่ในเมืองนี้ กูยินดีสมปองประคองสงวน
+เองเอาหนังสือไปให้ที่ควร เวลาจวนรีบไปในบุรินทร์
+บอกว่ากูมาตามเพราะความรัก ด้วยทุกข์หนักพลัดกันไปใจถวิล
+จะเป็นตายหมายมาจากธานินทร์ ประเทศถิ่นลังกาคิดปรารมภ์
+เองรีบไปแจ้งข่าวแล้วเล่าเรื่อง ที่บทเบื้องโดยอย่างปางปฐม
+กองตระเวนลาไปพอได้ลม แล่นระดมไปถึงด่านชานบุรี
+แล้วหยิบหนังสือให้กับนายใหญ่ เสนาในรีบเข้าเฝ้าเจ้ากรุงศรี
+ทูลแถลงแจ้งความตามคดี ว่ายังมีกำปั่นสักพันลำ
+ทั้งเรือรบเรือใบอยู่ชายหาด แลออกกลาดใส่หมวกพวกไหหลำ
+แต่ลางพวกหน้าแปลกล้วนแขกดำ นั่งประจำอยู่ในเรือใส่เสื้อแดง
+แต่บาทหลวงมาด้วยช่วยกำกับ แขกคำนับกลัวนักเป็นศักดิ์แสง
+ถือกระบี่ฝักเขียวดูเรี่ยวแรง กับธงแดงอาญาสิทธิ์ถือติดมือ
+มาพบพวกกองตระเวนแกรู้จัก จึงพยักเรียกเข้าไปให้หนังสือ
+แล้วหยิบส่งทูลถวายเห็นลายมือ พระร้องอือเออจะกวนชวนให้เคือง
+เราเหลือทนจนใจเพราะไกแช่ง แล้วก็แกล้งทรมาจนตาเหลือง
+จนชั้นพวกพหลพลเมือง ก็รู้เรื่องอยู่ทุกคนด้วยจนใจ
+พลางสั่งให้คลี่สารอ่านอักษร ในบทกลอนจะว่าขานสถานไหน
+ขุนเสนารับสารแล้วอ่านไป ตามที่ในศุภลักษณ์อักขรา ฯ
+๏ หนังสือครูผู้เป็นสังฆราช ได้ชี้ขาดในเรื่องศาสนา
+ขอแจ้งจิตมาถึงศิษย์มังคลา เพราะความปรานีเหลือในเชื้อวงศ์
+ด้วยเป็นหลานเจ้าลังกาอาณาจักร ประเสริฐศักดิ์เหมือนหนึ่งชาติราชหงส์
+มาตกไร้ได้ยากลำบากองค์ ครูนี้สงสารคิดมาติดตาม
+ด้วยพลัดพรากจากกันคิดมั่นหมาย จะเป็นตายหรือไฉนเที่ยวไต่ถาม
+ตั้งแต่พรากจากกันวันสงคราม พอได้ความจึ่งรีบมาเห็นหน้ากัน
+พรุ่งนี้เช้าเจ้าจงมาที่หน้าด่าน ตัวอาจารย์แสนวิโยคทั้งโศกศัลย์
+ทั้งผัวเมียรีบลงมาเห็นหน้ากัน กูผูกพันท้าวแขกแปลกตระกูล
+คบเป็นมิตรของเราเขาคนซื่อ ทั้งฝีมือคบไว้เห็นไม่สูญ
+มาเกลี้ยกล่อมไว้เป็นวงศ์พงศ์ประยูร คงเพิ่มพูนได้ไปตีบุรีคืน
+ประเดี๋ยวนี้เขาก็มาอยู่หน้าด่าน เองคิดอ่านเป่าปัดอย่าขัดขืน
+คงจะเป็นที่หวังไปยั่งยืน ถึงคนอื่นแต่สมัครร่วมรักกัน
+ก็ดีดอกถึงว่านอกศาสนา ควรจะมารับแรงให้แข็งขัน
+คงจะสมปรารถนาสารพัน จงคิดกันลงมาอย่าช้าที ฯ
+๏ พอจบสารพระผู้ผ่านกำพลเพชร เธอทราบเสร็จตรองการในสารศรี
+จึงเอื้อนอรรถตรัสพลันในทันที คงจะมีแยบยลกลอุบาย
+เห็นครูเฒ่าเจ้าเล่ห์คงคิดหลอก เหมือนเสี้ยนยอกอยู่ในจิตอย่าคิดหมาย
+แม้นมิไปก็จะขุ่นต้องวุ่นวาย เสนานายสั่งรถบทจร
+พรุ่งนี้เช้าเราจะรีบลงไปด่าน จัดทหารพันคู่ธนูศร
+กับทั้งพวกเสโล่แลโตมร พลนิกรแหลนหลาวทั้งง้าวปืน
+จะไว้ใจไกนั้นยากเป็นขวากหนาม ฉวยลุกลามต่อแย้งจะแข็งขืน
+เหมือนกินข้าวแค้นน้ำต้องกล้ำกลืน สุดจะฝืนเหมือนอย่างเก่าเพราะร้าวราน
+ขุนเสนารับรสพจนารถ มาหมายบาดสั่งเวนเกณฑ์ทหาร
+ทุกหมู่หมวดตรวจตราบัญชาการ ราชยานรถที่นั่งบัลลังก์ทอง
+กระบวนแห่แตรฝรั่งหมายสั่งเสร็จ รับเสด็จพลขันธ์เจ็ดพันสอง
+ให้เร่งกันมาจำเพาะแต่เคาะกลอง ตามทำนองบาดหมายรายบาญชี ฯ
+๏ ป่างพระจอมมังคลานราราช เข้าไสยาสน์ร่วมภิรมย์ประสมศรี
+กับบุษบงองค์พระราชเทวี บนแท่นที่เนาวรัตน์ชัชวาล
+เกิดนิมิตว่าอาทิตย์บนเวหน เป็นหมอกมนมืดมิดทิศอิสาน
+เข้าบังดวงสุริยนอนธการ ไม่เบิกบานแจ่มแจ้งแสงอุทัย
+แล้วเกิดเป็นพายุระบุระบัด มาหอบพัดเอาปราสาทไม่หวาดไหว
+ในฝันว่าบุษบงองค์อรไท ติดขึ้นไปบนปราสาทประหลาดลอย
+แล้วกลับลงมาที่พอมีฝน ในเบื้องบนตกนองเป็นฟองฝอย
+แลเห็นพระจันทราลีลาลอย เหมือนจะย้อยลงมาในที่ไสยา
+พระพลิกฟื้นตื่นตกพระทัยหาย พอประกายพรึกเผ่นเด่นเวหา
+ผวากอดยอดอุบลสุมณฑา ในอุราหวั่นหวาดประหลาดจริง
+อันนิมิตพิสดารในการฝัน หรือเทวัญที่ประสิทธิ์สถิตสิง
+จะหาผู้รู้มาถามเอาความจริง ก็นึกกริ่งจิตหมองไม่ต้องการ
+ตามแต่จะเป็นไปเหมือนไม้ดัด ถึงจะตัดกิ่งใบหลายสถาน
+ก็คงแตกแยกย้ายหลายประการ ไม่ช้านานก็คงผลัดระบัดใบ
+จำจะนิ่งเสียมิให้ผู้ใดรู้ ผิดก็สู้รบกันไม่หวั่นไหว
+พอเช้าตรู่สุริโยอโณทัย จะตรึกไตรตรองตริดำริพลาง
+แล้วปลุกนุชบุษบงอนงค์นาฏ ตื่นไสยาสน์เถิดพระน้องอย่าหมองหมาง
+จำจะไปธารท่าศาลากลาง ที่ด่านทางปากน้ำด้วยจำเป็น
+เพราะบาทหลวงแกมาจะว่าขาน ที่การงานข้อไรจะได้เห็น
+จะชวนน้องไปด้วยกันตะวันเย็น แต่พอเห็นหน้ากันดั่งสัญญา
+แล้วจะกลับมายังปรางค์ปราสาท สังฆราชแกสั่งไว้ให้ไปหา
+ครั้นจะมิลงไปแม้นไกมา จะด่าว่าอายเขาชาวบุรินทร์
+นางนบนอบตอบสนองขอรองบาท ไม่ขอคลาดบาทาอย่าถวิล
+เหมือนเกือกทองฉลองบาทพระภูมินทร์ กว่าจะสิ้นชีวานิคาลัย
+พระรับขวัญขวัญตานิจจาเอ๋ย ประคองเชยชมมิตรพิสมัย
+พลางจูงกรกัลยาให้คลาไคล เสด็จเข้าในห้องสรงทรงสุคนธ์
+น้ำกุหลาบอาบละอองเป็นฟองฝอย อยู่งานคอยถวายเย็นทุกเส้นขน
+พระทรงเครื่องลายจำหลักปักกุณฑล มาลาขนการะเวกลงเลขยันต์
+เ���น็บพระแสงข้างที่กระบี่เพชร แต่ละเม็ดเนาวรัตน์ล้วนจัดสรร
+บุษบงทรงเครื่องสังวาลวัลย์ จรจรัลตามกษัตริย์ขัตติยา
+พระกุมกรนุชนางพลางขึ้นรถ มรกตแก้วเก้าวาวเวหา
+สารวัตรนายหมวดเร่งตรวจตรา ขุนเสนากราบก้มบังคมคัล
+เดินกระบวนทวนธงตรงไปด่าน นายทหารกำกับเป็นทัพขันธ์
+สารถีขับม้าอาชาพลัน พอตะวันสายกล้าสักห้าโมง
+ถึงวังด่านธารท่าสาคเรศ พระทรงเดชขึ้นบัลลังก์ที่นั่งโถง
+มีเฟี้ยมกั้นชั้นในคล้ายพระโรง ดูโอ่โถงทำสำหรับรับข้างใน ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ ยุรยาตรขึ้นพลับพลาที่อาศัย
+พร้อมสุรางค์นางบำเรอเสนอใน สำหรับไทธิบดินทร์ปิ่นนคร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง เกษมทรวงภิญโญสโมสร
+ให้จัดแจงเรือที่นั่งลำมังกร พลสลอนแขกชวามลายู
+จึงชวนท้าวเจ้าพาราปตาหวี ไปดูอีหญิงงอนให้อ่อนหู
+แม้นชอบใจลุกมานอกจงบอกกู เองไปดูเล่นพลางพอสร่างทรวง
+แม้นชอบใจกูจะได้ไปว่ากล่าว ในเรื่องราวแม้นมิให้การใหญ่หลวง
+ยกเข้าตีปากน้ำทำกลลวง แม้นได้ท่วงทีเราเอาทั้งแดน
+ถ้ามิยอมให้ผู้หญิงเป็นมิ่งมิตร จะเบี่ยงบิดหนักหน่วงทำหวงแหน
+เราไปบอกไทท้าวทุกด้าวแดน เอาให้แน่นเมืองด่านชานบุรี ฯ
+๏ องค์ท้าวแขกสมคะเนแล้วเสสรวล พลางก็ชวนกันลงเรือใส่เสื้อสี
+โพกส่านแดงแย่งลงยาราชาวดี จรลีลงที่นั่งเรือมังกร
+บาทหลวงนั่งเคียงข้างพลางพูดจ้อ กูจะขออีผู้หญิงมิ่งสมร
+ให้มึงสมปรารถนาอย่าอาวรณ์ จะดับร้อนเรื่องวิตกในอกใจ
+พลางเร่งเรือตีกระเชียงเสียงสนั่น พลขันธ์เซ็งแซ่แลไสว
+ท้าวกุลามาลีเธอดีใจ อยากจะใคร่เห็นองค์อนงค์นาง
+เร่งกระบวนเรือแห่มาแออัด ให้ตรงตัดเข้าละเมาะริมเกาะขวาง
+ถึงปากอ่าวเข้าช่องตามร่องทาง พวกขุนนางชาวพาราที่มาคอย
+นำเอาเรือคั่งคับประทับท่า เอารถาเตรียมไว้เคยใช้สอย
+กับเครื่องแห่แออัดจัดไว้คอย มิใช่น้อยตามยศให้งดงาม
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจดังได้แก้ว อยู่กูแล้วพูดไปปราศรัยถาม
+เองมารับสมยศดูงดงาม ก็ต้องตามถือกูผู้อาจารย์
+แล้วชวนท้าวเจ้าพาราปตาหวี ขึ้นนั่งที่รถฝรั่งสั่งทหาร
+ให้เดินพลคนแห่แก่สำราญ ขึ้นเมืองด่านหยุดประทับที่พลับพลา ฯ
+๏ ฝ่ายพระปิ่นมังคลานราราช เห็นครูบาทหลวงลงตรงมาหา
+แต่จำเป็นจำไปไม่ศรัทธา ในอุราคับคั่งดั่งอัคคี
+ฝืนพระทัยไต่ถามไปตามเรื่อง แต่เต็มเคืองเจ็บจิตดังพิษฝี
+แล้วเชิญท้าวเจ้าทมิฬเหมือนยินดี ให้นั่งที่อาสน์รัตน์ชัชวาล
+ต่างปราศรัยไต่ถามกันตามเรื่อง ถึงบ้านเมืองเป็นสุขสนุกสนาน
+เหตุไฉนจึ่งได้มากับอาจารย์ หรือต้องการสิ่งไรทั้งไพร่พล ฯ
+๏ ฝ่ายไท้ท้าวเจ้าพาราปตาหวี นึกเปรมปรีดิ์ในใจไม่ฉงน
+จึ่งตอบถ้อยท่านท้าวเจ้ากำพล ขอภูวดลรักใคร่เป็นไมตรี ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเจ้าเล่ห์ออกชิงพูด บิดตะกูดร่ำไรทั้งใส่สี
+อึงคนเดียวเคี่ยวขับทับทวี เที่ยวเดินชี้นิ้วอวดตรวจขุนนาง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช สั่งอำมาตย์อดพระทัยอย่าให้หมาง
+อายกับเขาเจ้าชวาเห็นท่าทาง แกพูดขวางหูแท้ทั้งแง่งอน
+จึงตรัสสั่งให้ตั้งโต๊ะเสวย ทั้งนมเนยยกมาเรียงเคียงสลอน
+ทั้งแพะแกะไก่นกยกสุกร มาวางซ้อนต่างต่างล้วนอย่างดี
+เชิญให้ท้าวเจ้าชวามาเสวย เอาคนเคยเครื่องอานพานพระศรี
+แล้วเชิญบาทหลวงพลันด้วยทันที ขึ้นเก้าอี้พร้อมกันต่างวันทา
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ สองกษัตริย์เสวยพลันต่างหรรษา
+บาทหลวงแกกินพลางทางพูดจา แล้วเรียกหาบุษบงอนงค์นาง
+มารู้จักกันไว้เป็นไรหวา ไปเบื้องหน้าเพื่อวิบัติจะขัดขวาง
+จะได้ช่วยกันไปไว้เป็นทาง แม้นขัดขวางคงสะดวกเพราะพวกกัน
+พระมังคลาพาซื่อถือว่าพระ อาจารย์จะใคร่พบพูดขบขัน
+จึงตรัสเรียกพวกสุรางค์นางกำนัล ไปเชิญขวัญวรนุชบุษบง
+ว่าองค์พระอาจารย์มานานแล้ว อยากพบแก้วกลอยจิตคิดประสงค์
+ฝ่ายสุรางค์ย่างเข้าไปเฝ้าองค์ เชิญอนงค์มาคำนับรับอาจารย์
+โฉมพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ ยุรยาตรตรงมาที่หน้าฉาน
+แล้วยื่นหัตถ์น้อมคำานับรับอาจารย์ บาทหลวงพาลนึกในใจเห็นได้ที
+แล้วปราศรัยไต่ถามไปตามเรื่อง ถึงบ้านเมืองยังสนุกเป็นสุขี
+ทั้งโรคันอันตรายไม่ยายี ยังอยู่ดีหมดด้วยกันหรือฉันใด
+นางคำนับรับคำแต่น้ำจิต ยังหวนคิดถึงแกด่าไม่ปราศรัย
+แต่หักห้ามความเก่าพอเบาใจ ลากลับไปกับสุรางค์นางกำนัล ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี เห็นนารีรักใคร่ใจกระสัน
+ลืมเสวยเลยตะลึงสักครึ่งวัน ใท้ผูกพันรูปทรงอนงค์นาง
+บาทหลวงพูดกลบเกลื่อนให้เงื่อนหาย กินข้าวสายเป็นทุกทีคนผีสาง
+พูดมิให้มังคลารู้ท่าทาง จะระคางเสียเพราะเมียจะเสียความ
+ครั้นอิ่มหนำทำว่าเวลานี้ กูยังมีธุระจะไปถาม
+พวกฝรั่งอังกฤษที่ติดตาม มาสักสามสิบคนอยู่บนเรือ
+พระจอมวังสั่งเสนาพฤฒามาตย์ ไปส่งบาทหลวงพลให้ล้นเหลือ
+แม้นขัดสนขนเอาทั้งข้าวเกลือ ไปส่งเรือเครื่องเสบียงได้เลี้ยงคน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ให้เปรมปรีดิ์ในจิตไม่คิดฉงน
+เชิญบาทหลวงร่วมใจกับไพร่พล จรดลรีบไปในเภตรา
+เข้าในห้องที่สบายท้ายบาหลี ให้เปรมปรีดิ์นึกหวังเป็นฝั่งฝา
+แล้วลุกไปเชิญท่านอาจารย์มา พลางปรึกษาถึงนางสำอางองค์
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าความคิดบิดตะกูด ทำเป็นพูดผูกพันเห็นมันหลง
+แกทำเป็นปราศรัยดั่งใจจง ดูอนงค์เป็นอย่างไรใจของเรา
+จะชอบหรือไม่ชอบคิดสอบสวน ตามกระบวนเถิดสิหวาได้ว่าเขา
+กูจะไปไต่ถามเป็นสำเนา เองบอกเล่าให้กระจ่างในทางความ ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ก็เปรมปรีดิ์กราบไหว้แล้วไต่ถาม
+เจ้าคุณช่วยกรุณาพยายาม ให้สมความรักใคร่ไว้สักคราว
+ช่วยขอสู่ให้ได้อยู่เป็นสุโข ได้อิศโรคลอเคลียด้วยเมียสาว
+บาทหลางว่าถ้ากระไรไปอีกคราว แต่ออท้าวเองจงอยู่กูจะไป
+พูดกับเขาเจ้าของลองดูก่อน จะโอนอ่อนอออือหรือไฉน
+หรือเขาจะแข็งขัดตัดอาลัย แม้นมิให้โดยดีก็มิฟัง
+คงจะคิดรบพุ่งให้ยุ่งยิ่ง แล้วจึงชิงนางให้ดังใจหวัง
+ปัญญาเอ็งคิดอย่างไรจะใคร่ฟัง บอกกูมั่งเหมือนอย่างนึกที่ตรึกตรอง
+ท้าวกุลาว่าสุดแต่ใต้เท้า ข้าพเจ้าขอบพระคุณการุญสนอง
+ขอแค่ให้ได้สมอารมณ์ปอง จะปรองดองสุดแท้แต่อาจารย์
+บาทหลวงว่าชะเจ้าจอมคอยซ้อมท้าย ไม่ถ่อพายเอาแต่สุขสนุกสนาน
+ได้อนงค์เองก็คงลืมอาจารย์ สมนิทานปรารถนาเหมือนว่าวอน
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ จึ่งให้สัตย์ด้วยประสงค์จำนงสมร
+ข้าพเจ้าเล่าก็คิดเหมือนบิดร อย่าอาวรณ์ไปเลยท้าวเจ้าประคุณ
+แม้นมิตรงต่อองค์อาจารย์เฒ่า พระเป็นเจ้าบนฟ้าอย่าอุดหนุน
+ทั้งมหะหมัดของข้าอย่าการุญ แม้นลืมคุณพระอาจารย์ให้ฉันโซ
+บาทหลวงยิ้มอิ่มใจว่าอายนี่ เห็นท่วงทีมันจะรักกูอักโข
+มันอุตส่าห์กล้าสบถให้อดโซ ชาติอ้ายโคสันหลังขาดอุบาทว์จริง
+จำจะต้องเอาใจมันไว้ก่อน ค่อยหลอกหลอนมันดูเรื่องผู้หญิง
+แล้วจึ่งคิดถ่ายเทประเวประวิง ให้เห็นจริงทุกอย่างทางประโลม
+��กจึงว่าสาบานให้กูแล้ว จะกวาดแผ้วให้ได้นางสำอางโฉม
+พรุ่งนี้เช้ากูจะเข้าไปเล้าโลม ให้มันโสมนัสใจคงได้การ ฯ
+๏ แกจึ่งสั่งบรรดาพวกฝาหรั่ง ให้เตรียมทั้งคนเก่าเหล่าทหาร
+พรุ่งนี้เช้ารีบมาอย่าช้านาน จะไปด่านหาเขาเจ้าบุรินทร์
+แกสั่งเสร็จกลับเข้าในท้ายบาหลี ตรองคดีที่จะไปดั่งใจถวิล
+ดูพิชัยสงครามตามระบิล ในเล่ห์ลิ้นลอกไว้ในตำรา ฯ
+๏ จะกล่าวข้างเรื่องราวท้าวโกสัย ให้แค้นใจสังฆราชไม่ปรารถนา
+จะอยู่กับเขาไยมิใช่ข้า ให้มันด่าข่มขี่ตีประจาน
+ว่าจะหนีไปพาราหาลูกเขย เรียกคนเคยเข้ามาแล้วว่าขาน
+จงไปนัดพวกเราเล่าอาการ อย่าเนิ่นนานบอกให้ทั่วทุกตัวคน
+ค่ำวันนี้กูจะหนีเข้าไปด่าน จงเตรียมการไว้ให้ทั่วตัวพหล
+เอาเรือบดลดลงไว้ในสายชล อย่าให้คนอื้ออึงคะนึงไป
+ครั้นสั่งเสร็จเดินเหย่าเข้าในห้อง เก็บข้าวของตามประสาอัชฌาสัย
+แต่บรรดาพวกพหลสกลไกร ของท้าวไทเตรียมทั่วทุกตัวคน
+พอสองยามเมฆอับพยับฟ้า พระจันทรามืดมัวทั่วเวหน
+ท้าวโกสัยจัดแจงแปลงสกนธ์ เหมือนพวกพลรีบตรงไปลงเรือ
+กับพหลพลไพร่ก็หลายร้อย ค่อยล่องลอยรีบไปทอดจอดข้างเหนือ
+พากันขึ้นบกได้เสือกไสเรือ เดินไปเหนือด่านท่าชายสาคร
+เข้าประตูเดินไปหานายด่าน แจ้งอาการให้เสมียนเขียนอักษร
+ว่าตัวเราคนสนิทเป็นบิดร ของบังอรบุษบงอนงค์นาง
+ขุนด่านแจ้งเรียกหาพวกม้าใช้ ให้รีบไปเร็วรัดอย่าขัดขวาง
+เอาหนังสือบอกไปให้ขุนนาง ตามเยี่ยงอย่างทูลบพิตรอิศรา
+พวกม้าใช้รีบไปถึงนิเวศน์ แล้วแจ้งเหตุให้ฟังที่กังขา
+ขุนเสนีรับสารอ่านสารา แล้วจึ่งว่าคอยเราจะเข้าทูล ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช พร้อมอำมาตย์เฝ้าพระปิ่นบดินทร์สูร
+ขุนเสนีกราบก้มบังคมทูล แล้วประมูลคลี่หนังสือที่ถือมา
+อ่านถวายในอักษรท้าวโกสัย ให้ภูวไนยทราบความตามเลขา
+ว่าบาทหลวงคิดการเป็นมารยา จะปรารถนาบุษบงอนงค์นาง
+ให้แก่ท้าวเจ้าพาราปตาหวี ยกโยธีหมายกำจัดที่ขัดขวาง
+ข้าสืบรู้แยบคายมันหลายทาง อย่าได้วางใจมันเป็นมั่นคง
+จงชวนกันหนีมาบรรดาแขก มันทำแหลกเกือบกระจุยเป็นผุยผง
+ขอเชิญทราบในลิขิตดั่งจิตจง พอจบลงที่ในเรื่องเคืองพระทัย
+แล้วพระองค์เอื้อนอรรถตรัสบังคับ เร่งไปรับอิศโรท้าวโกสัย
+อย่าให���ทันรุ่งแจ้งแสงอุทัย เชิญมาในเวียงวังจึ่งบังควร
+เอารถรัตน์จัดไปให้สมยศ พร้อมกันหมดโดยทำนองประคองสงวน
+แล้วให้จัดเก๋งข้างในดูให้ควร เวลาจวนแล้วให้พักตำหนักจันทร์ ฯ
+๏ พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์เคืองขุ่นให้หุนหัน
+เป็นไรมีที่จะเป็นได้เล่นกัน เราก็ชั้นเชิงชายใช่สตรี
+เข้าในปรางค์ทางแถลงแจ้งรหัส แล้วก็ตรัสกับพระมิ่งมเหสี
+ว่าน้อยหรือบาทหลวงทำท่วงที คิดจะตีเมืองเราเอาเจ้าไป
+ยกให้ท้าวเจ้าพาราปตาหวี ไม่คิดที่ก่อนมาอัชฌาสัย
+จะยากแค้นแสนเข็ญเป็นอย่างไร ได้เจ็บใจแล้วไม่กลัวถึงตัวตาย
+ก็รู้อยู่ว่าแกคิดริษยา พากันมาหมายจะริบให้ฉิบหาย
+ไม่รู้ในแยบยลกลอุบาย เราคิดหมายว่าเป็นครูไม่หลู่คุณ
+แต่เขาก่อแล้วต้องสานเป็นการแม่น จะตอบแทนกว่าจะสิ้นดินกระสุน
+มิใช่เราเกเรเนรคุณ แกทำวุ่นหมายมาจะฆ่าฟัน
+บิดาเจ้าเล่าก็หนีมาอยู่ด่าน จึงแจ้งการใจจริงทุกสิ่งสรรพ์
+พี่สั่งให้ไปคำนับรับมาพลัน อย่าให้ทันแจ่มแจ้งแสงอุทัย ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์มิ่งมเหสี อัญชลีทูลความตามสงสัย
+บังเกิดเหตุเภทพาลสถานใด ไม่ขอไกลบาทาฝ่าละออง
+ถึงเป็นหญิงสิ่งซึ่งกลศึก ได้ตรองตรึกอาจารย์เฒ่าเล่าสนอง
+แม้นเป็นศึกขออาสาฝ่าละออง มิให้ข้องเคืองขัดหัทยา
+พระปลอบพลางทางว่านิจจาน้อง ยังไม่ต้องถึงมิตรขนิษฐา
+พลางเล้าโลมโฉมสมรเหมือนก่อนมา ให้นิทราบนพระแท่นแสนสำราญ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ไปรับท้าวโกสัย รีบลงไปเร็วพลันดั่งบรรหาร
+ถึงแล้วทูลท้าวพลันมิทันนาน มีโองการเชิญท่านไทไปบุรินทร์
+อย่าให้ทันสุริยาภาณุมาศ พวกอำมาตย์ชื่นชมสมถวิล
+ท้าวโกสัยขึ้นรถาไปธานินทร์ ออกจากถิ่นเมืองด่านชานนคร
+สารถีตีม้าอาชาชาติ ล่วงลีลาศมาตามทางหว่างสิงขร
+ทั้งเกณฑ์แห่เป็นขนัดอัสดร ให้รีบร้อนไปกระทั่งถึงวังใน
+ให้ประทับรถาหน้าตำหนัก แล้วหยุดพักเก๋งทองอันผ่องใส
+ครั้นรุ่งรางสว่างแสงอโณทัย สกุไณโกกิลาพากันบิน
+ดุเหว่าแว่วแจ้วเจื้อยระเรื่อยร้อง ประสานซ้องส่งเสียงสำเนียงถวิล
+ป่างพระจอมอิศราเจ้าธานินทร์ ธิบดินทร์สระสรงคงคาลัย
+เสด็จออกนอกปรางค์พลางลีลาศ ยุรยาตรออกมาเฝ้าท้าวโกสัย
+เชิญเข้ามาปรางค์มาศปราสาทชัย ต่างปราศรัยสนทนาปรึกษากัน ฯ
+�� ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ มากราบบาทบิตุรงค์พงศ์อสัญ
+แล้วก็ตรัสสนทนาปรึกษากัน ต่างรำพันทุกข์ยากเมื่อจากเมือง
+บาทหลวงทำป่นปี้ทั้งตีตบ ไม่น่าคบน่าค้าอ้ายตาเหลือง
+ดูจริตผิดชนคนทั้งเมือง คิดแต่เรื่องทุจริตเป็นจิตพาล ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงกำพลเพชร ครั้นทราบเสร็จเคืองพระทัยหลายสถาน
+ปรึกษาท้าวโกสัยเห็นไม่นาน คงเกิดการรบกันเป็นมั่นคง
+แล้วสั่งนุชบุษบงอนงค์นาฏ ให้จัดราชนารีที่ประสงค์
+ไปให้ท้าวเธอใช้ดั่งใจจง ร้อยอนงค์ปรนนิบัติกษัตรา
+ครั้งสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ออกอำมาตย์เฝ้ารายทั้งซ้ายขวา
+แล้วตรัสเรียกอาจารย์คลานเข้ามา จึงปรึกษาเรื่องงานการสงคราม ฯ
+๏ พราหมณ์สุทัตฟังตรัสแล้วดูสอบ ตามระบอบในตำราภาษาสยาม
+พิเคราะห์ดูลัคน์จันทร์ทั้งวันยาม เห็นต้องตามบทบังคับสำหรับครู
+คงจะเป็นศึกใหญ่มิใช่น้อย จะติดต้อยราญรอนจนอ่อนหู
+จะมีผู้อุปถัมภ์ช่วยค้ำชู ตาแกรู้เสร็จสรรพแล้วกราบทูล
+ว่าข้าแต่พระองค์ผู้ทรงภพ จะต้องรบวุ่นไปทั้งไอศูรย์
+ต่อเมื่อไรเผ่าพงศ์วงศ์ประยูร มาประมูลจึ่งจะคลายวายอาวรณ์
+ด้วยหลักเมืองร้ายอยู่ราหูทับ ต้องตำรับตกทวารอาจารย์สอน
+ข้าคูณหารในตำราพยากรณ์ พระเสาร์จรมาเป็นที่มักมีภัย
+ข้างต้นร้ายปลายดีมักมียศ ให้ปรากฏดังอาจารย์ท่านขานไข
+ขอจงทราบบาทบงสุ์พระทรงชัย ตามที่ในแบบฉบับอย่างกราบทูล ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลาปรีชาฉลาด ให้หมายบาดบอกกันไปทั้งไอศูรย์
+ให้หาคนมีวิชามาประมูล ให้ไพบูลย์ในจังหวัดปัถพิน
+ทั้งคงทนมนต์เวทวิเศษขลัง เอามาตั้งเป็นขุนนางอย่างถวิล
+ทั้งเมียลูกปลูกฝังให้นั่งกิน ตั้งบ้านถิ่นฐานชลาริมสาคร
+จัดพหลพลไพร่ไปไว้ด้วย จะได้ช่วยคุ้มขังช่วยสั่งสอน
+แล้วให้จ่ายกัณฐัศว์อัสดร ได้ฝึกสอนให้ชำนาญการณรงค์
+แล้วสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขุนอำมาตย์จัดตามความประสงค์
+พระเสด็จเข้าวังดังจำนง แล้วเลยตรงเข้าไปเฝ้าท้าวพ่อตา
+แถลงข้อราชกิจผิดแลชอบ ตามระบบกลศึกได้ปรึกษา
+พอได้ช่วยตรึกตรองสองปัญญา พระมังคลาก็ค่อยคลายวายอาวรณ์ ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง แกอิ่มทรวงเห็นความตามอักษร
+พอรุ่งเช้าคิดจะไปในนคร ให้อาวรณ์แค้นคั่งมังคลา
+มันรักเมียยิ่งกว่ากูผู้เป็���พระ กูจำจะแก้แค้นให้แสนสา
+พออุทัยรุ่งรางสว่างตา แกลุกมาจากห้องตรองจะไป
+พอต้นหลพลไพร่ในกำปั่น มาพร้อมกันบอกแจ้งแถลงไข
+ว่าท้าวแขกอยู่เมื่อกี้ก็หนีไป ทั้งบ่าวไพร่เจ็บป่วยไปด้วยกัน
+ถ้าจะติดตามไปเห็นไม่พ้น คงไปวนอยู่ในป่าพนาสัณฑ์
+บาทหลวงว่ากูไม่กลัวช่างหัวมัน จะด้นดั้นไปไหนมิใช่การ
+เลี้ยงมันไว้ไม่เห็นเป็นประโยชน์ อ้ายคนโฉดตาเหลืองเปลืองข้าวสาร
+เอาไปทัพทีไรไม่ได้การ อยู่ไปนานเปลืองไก่ให้มันกิน
+ทั้งแพะแกะโคกระบือหือไม่ขึ้น ยัดเป็นพื้นตามสบายไม่วายถวิล
+บ่นถึงเมียทุกทิวาเป็นอาจิณ กูก็สิ้นห่วงใยอย่าไปตาม
+จงกลับไปเภตราอย่าเป็นทุกข์ ไปนั่งลุกตามเพลงอย่าเกรงขาม
+อันตัวกูจะอุตส่าห์พยายาม แม้นสมความคิดไว้คงได้ดี
+แกสั่งเสร็จกลับเข้าไปที่ในห้อง กินข้าวของอยู่ที่ในท้ายบาหลี
+แล้วใส่เสื้อแพรบางที่อย่างดี กังเกงสีตากุ้งดูรุงรัง
+แล้วบอกท้าวเจ้าพาราปตาหวี เองอยู่นี่กูจะไปดั่งใจหวัง
+ให้พวกที่จะไประไวระวัง เข้ามาสั่งเสร็จสมอารมณ์ปอง
+แกออกจากห้องหับจับกระบี่ ลงเรือสีพร้อมพหลพลทั้งผอง
+ตีกระเชียงเข้าไปดั่งใจปอง เข้าในคลองด่านไปไม่ต้องเดิน
+ไปจอดท่าหน้าเมืองปากน้ำแล้ว แกผ่องแผ้วราวกับนกวิหคเหิน
+นึกนิยมสมคิดพาจิตเพลิน แล้วก็เดินเข้าในบ้านท่านพระยา
+แกจึงสั่งคนใช้ให้ไปบอก นายมึงออกมาเดี๋ยวนี้ทีเถิดหวา
+ว่าอาจารย์เจ้านิเวศน์เกศประชา จะให้พาเข้าไปในบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยาออกมารับ แล้วคำนับเชิญขึ้นไปดั่งใจถวิล
+บนหอนั่งข้างหน้าศาลาดิน พร้อมกันสิ้นแต่บรรดามาด้วยกัน
+เชิญบาทหลวงให้นั่งยังเก้าอี้ จัดบุหรี่น้ำชามาให้ฉัน
+แล้วปราศรัยไต่ถามเนื้อความพลัน ว่าตัวท่านนี้มีการสถานใด
+บาทหลวงว่ากูมานี้มีธุระ จะไปปะมังคลาได้ปราศรัย
+เองจงพากูไปเฝ้าเจ้ากรุงไกร เข้าข้างในนคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าพระยาหาเสมียน ให้เร่งเขียนบอกไปดั่งใจหวัง
+แล้วเรียกพวกม้าใช้ให้ไปวัง พลางส่งหนังสือให้รีบไคลคลา ฯ
+๏ ฝ่ายม้าใช้เข้าไปถึงนิเวศน์ แล้วแจ้งเหตุให้ถวายลายเลขา
+ขุนเสนีคลี่สารอ่านสารา แล้วก็พากันเข้าไปในพระโรง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ออกอำมาตย์บนบัลลังก์ที่นั่งโถง
+ป���ึกษาการเวียงชัยในพระโรง ให้ชักโยงคนดีมีกำลัง
+มาเลี้ยงไว้เป็นทหารชำนาญรบ ได้สมทบโดยประสงค์จำนงหวัง
+แม้นเกิดศึกก็จะได้ใช้กำลัง แล้วแต่งตั้งเป็นพระยารักษาองค์
+ฝ่ายเสนีที่สำหรับรับใบบอก พลางคลี่ออกอ่านความตามประสงค์
+ทูลแถลงแจ้งถวายให้พระองค์ ท้าวเธอทรงทราบคดีที่มีมา
+เมืองปากน้ำบอกมาว่าสังฆราช แกองอาจหยาบคายร้ายนักหนา
+สั่งให้พวกปากน้ำนำเข้ามา ในพาราจะเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ตรัสประภาษสั่งพหลพลขันธ์
+จงกำกับเร่งไปรับเข้ามาพลัน จะดูชั้นเชิงจะมาว่ากระไร
+ก็รู้อยู่ว่าจะเบียนเป็นเสี้ยนหนาม ถึงดับความก็ไม่อาจจะหวาดไหว
+สัญชาติโกงโฉงเฉงไม่เกรงใจ บุราณให้ตรองความดูตามควร
+พระจึงสั่งเสนีที่เปรื่องปราด ไปแผ้วกวาดจัดไว้ที่ในสวน
+การที่จะรบสู้ดูพอควร ตามกระบวนเกียรติยศพองดงาม
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จขึ้นจากอาสน์ ยุรยาตรเข้าข้างในมิได้ขาม
+แล้วตรองตรึกการณรงค์จะสงคราม คงลุกลามมั่นคงอย่าสงกา ฯ
+๏จะกล่าวฝ่ายคนใช้ที่ไปรับ เร่งกำชับพวกไพร่ทั้งซ้ายขวา
+ถึงปากน้ำก็พอค่ำสนธยา พวกเสนาหยุดพหลพลนิกาย
+แล้วไปเรียนกับพระยารักษาด่าน มีโองการรับสั่งว่าเวลาสาย
+ให้รับไปในวังดั่งภิปราย ทั้งไพร่นายเกณฑ์ระดมให้สมควร
+จัดให้งามตามยศพระสังฆราช อย่าให้ขาดแห่ไปพักตำหนักสวน
+พวกปากน้ำได้ฟังสั่งกระบวน ให้ครบถ้วนมิให้ขาดราชการ
+แล้วจัดแจงเลี้ยงดูผู้รับสั่ง ยกมาตั้งเหล้าข้าวทั้งคาวหวาน
+ให้หลับนอนแต่หัวค่ำพอสำราญ ทั้งทหารโยธาพลากร
+จึงจัดแจงแต่งโต๊ะสำรับใหญ่ ทั้งเป็ดไก่วางเรียงเคียงสลอน
+อีกเนื้อโคผัดคั่วหัวสุกร ทั้งส้อมช้อนมีดสำหรับเชือดกับกิน
+น้ำองุ่นรินใส่ในถ้วยแก้ว เรียงเป็นแถวแต่งตั้งดังถวิล
+ทั้งลูกไม้จานรองล้วนของกิน จัดไว้สิ้นตั้งรอบนหอกลาง
+แล้วเชื้อเชิญสังฆราชพระบาทหลวง ตามกระทรวงสารพัดไม่ขัดขวาง
+ขึ้นเก้าอี้พูดกันฉันไปพลาง ตามเยี่ยงอย่างข้างฝรั่งเมืองลังกา
+มีผู้คนปรนนิบัติไม่ขัดสน พร้อมอยู่บนหอหมดไว้ยศถา
+บาทหลวงเฒ่านั่งยิ้มอิ่มสุรา กินข้าวปลาเสร็จสมอารมณ์ปอง
+แล้วลุกจากเก้าอี้ไปที่พัก มาพร้อมพรักคนที่มาห้าสิบสอง
+บาทหลวงเอนกายอิงแล้วนิ่งตรอง จ��หาช่องแยกครัวอ้ายผัวเมีย
+ไม่เป็นอันหลับนอนอาวรณ์หวัง ให้แค้นคั่งมังคลาประดาเสีย
+คงจะคิดโลมเล้าเอาอีเมีย ไปให้เสียกับอ้ายแขกแหกเอาเมือง
+จำจะหลอกให้มันไปในกำปั่น คิดผ่อนผันทรมาให้ตาเหลือง
+แล้วจะคิดจัดพลเข้าปล้นเมือง ให้สมเรื่องที่มันทำกูช้ำใจ ฯ
+๏ พอเรื่อแรงแสงทองส่องอากาศ ภาณุมาศแย้มเยี่ยมเห่ลียมไศล
+สกุณากาโกกิลาไพร ส่งเสียงใสแซ่ซ้องก้องกังวาน
+ไก่กระชั้นขันเสียงสำเนียงแจ้ว กระเหว่าแว่วร้องจำเรียงเสียงประสาน
+พระสุริย์แสงแจ้งจำรัสชัชวาล พวกทหารเตรียมพลสกลไกร
+เอารถรัตน์อัสดรกุญชรชาติ มายืนกลาดเกณฑ์แห่แลไสว
+ทั้งธงเทียวเขียวขำดูอำไพ มาพร้อมไว้ตามรับสั่งตั้งกระบวน
+บาทหลวงเฒ่าพลิกฟื้นตื่นขึ้นแล้ว จิตผ่องแผ้วอิ่มเอมเกษมสรวล
+กินเอมโอชโภชนาเวลาควร ก็เดินด่วนไปขึ้นรถบทจร
+พวกพหลพลแห่แตรฝรั่ง เดินคับคั่งรายเรียงเคียงสลอน
+ทั้งดาบดั้งเสโล่แลโตมร บทจรจากด่านชานบุรินทร์
+เดินพหลพลสะพรั่งเข้าวังหลวง ตามกระทรวงโดยนิยมสมถวิล
+หยุดประทับที่พลับพลาหน้าบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นบอกเข้าไปข้างในพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลาปรีชาฉลาด ก็ยุรยาตรนาดกรายรีบผายผัน
+เสร็จมารับตาเฒ่าเข้าไปพลัน ในสวนขวัญให้ขึ้นพักตำหนักทอง
+แกคำนับจับหัตถ์ตรัสปราศรัย พูดเอาใจจะให้ชิดสนิทสนอง
+เพราะมารยาคิดไว้ในใจปอง แกตรึกตรองแต่จะลวงดูท่วงที
+พระมังคลาพูดจามิให้พลาด กลัวตาบาทหลวงไกจะใส่สี
+อันแยบยลกลไกใช่พอดี ทั้งจู้จี้เต็มเบื่อเหลือระอา
+ต้องถนอมกล่อมใจมิให้ขัด แต่ความสัตย์ไม่ประจบไม่คบหา
+พระสั่งพวกคนใช้ให้ไคลคลา ไปจัดหาโต๊ะใหญ่ที่ในวัง
+มาเลี้ยงดูสังฆราชพระบาทหลวง ตามกระทรวงเร่งไปดั่งใจหวัง
+พลางยกของมาใส่ระไวระวัง ที่โต๊ะตั้งเป็นระเบียบดูเรียบเรียง
+แล้วเชิญบาทหลวงเฒ่าขึ้นเก้าอี้ ให้ดีดสีขับขานประสานเสียง
+พระมังคลาฝาหรั่งขึ้นนั่งเคียง พูดกันเสียงพึมพำตามทำนอง
+บาทหลวงกินหมูไก่ทั้งไข่ต้ม เอาน้ำส้มรดใส่ลงในของ
+อร่อยรสเป็ดไก่สมใจปอง ถูกทำนองอย่างฝรั่งข้างลังกา
+แกชอบปากกินได้มิใช่น้อย คล่องคอหอยคว้าใหญ่ใส่หนักหนา
+พลางสำรวลสรวลสันต์จำนรรจา กินข้าวปลาอิ่มหนำพอสำราญ
+แล้วเสแสร้งแกล้งว่าก���มานี่ ท้าวกุลามาลีมันว่าขาน
+อยากจะใคร่ร่วมพงศ์เป็นวงศ์วาน จะช่วยการคิดไปตีบุรีคืน
+เมืองลังกาที่ประสงค์ให้จงได้ เองจะใช้สารพัดไม่ขัดขืน
+มันพูดจาน่าฟังเห็นยั่งยืน คบเป็นพื้นไว้จะได้ไปลังกา
+เองลงไปกำปันสักวันหนึ่ง ที่รำพึงนำไว้ได้ปรึกษา
+มันก็เป็นคนดีมีปัญญา ดีดอกหวาพันผูกลูกผู้ชาย
+พระมังคลาว่าเจ้าคุณการุญสนอง ขอตรึกตรองสักเจ็ดวันจะผันผาย
+ข้าพเจ้าพึ่งมายั้งพอตั้งกาย ยังไม่วายอาวรณ์ที่ร้อนทรวง
+ตั้งเสบียงอาหารก็พานขัด จะรีบรัดยกไปเป็นใหญ่หลวง
+ยังจะต้องจัดพหลพลทั้งปวง ต่อเรือช่วงเรือใช้จะได้จร ฯ
+๏ บาทหลวงว่าเองอย่าได้วิตก อ้ายแขกยกมาคั่งคับสลับสลอน
+เองรีบไปคิดการที่ราญรอน อย่านิ่งนอนกอดเมียจะเสียความ
+แกจึ่งว่าตัวกูอยู่ไม่ได้ จะรีบไปบอกอ้ายแขกช่วยแบกหาม
+ได้ปรึกษาการณรงค์ข้างสงคราม เองรีบตามกูลงไปในเภตรา
+แกสั่งเสร็จคำนับแล้วจับหัตถ์ หน่อกษัตริย์ด้วยพลันต่างหรรษา
+แล้วจึ่งว่าสุริยนจะสนธยา กูจะลามึงไปที่ในเรือ
+แล้วลงจากตำหนักคนพรักพร้อม คอยแห่ห้อมตามถนนดูล้นเหลือ
+บาทหลวงขึ้นรถใหญ่รีบไปเรือ ทหารเสือแจวไวไปทะเล
+ครั้นถึงลำกำปั่นใหญ่ไพร่ทั้งนั้น มาพร้อมกันต่างชวนกันสรวลเส
+บาทหลวงคิดจิตนิยมสมคะเน กูถ่ายเทเห็นจะได้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ ฝ่ายท้าวแขกลุกมารับคำนับถาม ว่าสมความไหมเจ้าคุณการุญสนอง
+ได้ขอสู่เขาหรือไม่ดั่งใจปอง จะปรองดองอย่างไรเป็นไมตรี
+บาทหลวงเฒ่าเจ้ามารยาจึ่งว่าขาน เขามีการเรื่องทุกข์ไม่สุขี
+ต้องพลัดพรากจากลังกาเสียธานี แม้นใครตีคืนได้จะให้นาง
+บุษบงโฉมตรูผู้น้องสาว อันเรื่องราวพูดไว้มิให้หมาง
+กูก็ว่าแยบยลเป็นหนทาง เขาไม่วางใจเองยังเกรงกลัว
+แม้นตีได้ลังกาอาณาจักร คงสมัครได้เสียเป็นเมียผัว
+แม้นได้สมปรารถนาเองอย่ากลัว คงได้ตัวสาวสรรค์กัลยา ฯ
+๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพาราพระยาแขก มันช่างแบกโง่ใหญ่ไว้นักหนา
+ไม่รู้ในเล่ห์กลคนมารยา ทั้งถูกยาอีตาเฒ่าเอาจนงง
+แล้วว่ากับสังฆราชพระบาทหลวง การทั้งปวงจะให้สมอารมณ์ประสงค์
+แต่ขอให้ได้นุชบุษบง จะให้ลงโคลนน้ำจะทำตาม
+พูดกันเสร็จต่างเข้าไปอยู่ในห้อง ลงนอนตรองคนละแยกคิดแบกหาม
+อีตาเฒ่าทรนงจะสงคราม พยายามหมาย��้างมังคลา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี ตรองแต่ที่เมามันข้างตัณหา
+ให้ร้อนรุ่มกลุ้มกลัดอัดอุรา เพราะราคาขึ้นขม่อมต้องยอมตัว
+เปรียบเหมือนทาสตาเฒ่าอ้ายเจ้าเล่ห์ มันถ่ายเทไกล่เกลี่ยชักเมียผัว
+หลอกข้างนี้ปดข้างนั้นให้พันพัว มันจะยั่วการศึกให้ครึกโครม ฯ
+๏ จะกล่าวข้างมังคลานราราช แค้นสังฆราชในพระทัยดังไฟโหม
+รู้มารยาตาเฒ่ามาเล้าโลม ให้แสนโทมนัสใจไม่สบาย
+จึงปรึกษาหารือพราหมณ์สุทัต พลางแจ้งอรรถบอกกล่าวเล่าขยาย
+ตั้งแต่แรกอนุสนธิ์ไปจนปลาย ตามอุบายแกมากล่าวแต่เช้าวาน
+พราหมณ์สุทัตทราบอรรถจึงทูลตอบ โดยระบอบกลไกหลายสถาน
+แม้นนิ่งช้าข้าเห็นไม่เป็นการ อันช้างสารเสียงามักกล้าชน
+จำจะต้องป้องกันด่านปากน้ำ เกณฑ์กันทำป้อมรายชายถนน
+ให้มั่นคงเรียบร้อยคอยประจญ จะได้ขนปืนใหญ่ไปรายเรียง
+ซึ่งเขาเชิญเสด็จไปในกำปั่น จะป้องกันพูดยากเป็นปากเสียง
+ฉวยเสียทีการอุบายพูดไล่เลียง มันพร้อมเพรียงจะเข้ากลุ้มตะลุมบอน
+ผิดก็สู้กันป่นอยู่บนบก ไม่วิตกเรียนรู้ตามครูสอน
+เมื่อจะพูดกับเราให้เขาจร มานครปากน้ำที่สำคัญ
+พลับพลาสีอยู่ที่จะรับแขก ตั้งแต่แรกมีสำหรับที่คับขัน
+ถึงจะเกิดชิงชัยทำไมกัน ที่ข้อนั้นพร้อมกันทั่วอย่ากลัวเกรง ฯ
+๏ พระทรงฟังสังรเสริญแสนฉลาด สมเป็นปราชญ์ฟังเพราะล้วนเหมาะเหมง
+ท่านช่วยคิดแก้ความไปตามเพลง อย่าได้เกรงกีดขวางทุกอย่างไป
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร จากปรางค์มาศไปเฝ้าท้าวโกสัย
+ปรึกษาการต่างต่างทุกอย่างไป ตามที่ในสังฆราชพูดพาดพิง
+ท้าวโกสัยว่าไม่ใช่หรือพ่อเอ๋ย เพราะมันเคยข่มขี่ดั่งผีสิง
+คงจะทำหลายเล่ห์ประเวประวิง แม้นเรานิ่งไว้ในใจมันใส่งอม
+เหมือนแก้วเก่าร้าวแยกแตกสลาย จะขวนขวายต่อติดสนิทสนอม
+คงจะเป็นริ้วร่องให้หมองมอม ถึงจะยอมให้มันใช้เห็นไม่ฟัง
+พระมังคลาว่าจริงเหมือนท้าวตรัส แกเสียสัตย์ดูหน้าเหมือนบ้าหลัง
+คิดให้ทำป้อมค่ายระไวระวัง มันคงตั้งรบรุกถึงคลุกคลี ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพราหมณ์สุทัดจัดพหล ระดมคนไปทำการชานกรุงศรี
+ป้อมปีกกาสารพันกันไพรี แล้วให้ตีเหล็กใหญ่เอาใส่แกน
+เร่งกันทำกำกับคนนับหมื่น เจาะช่องปืนไว้สำหรับนับได้แสน
+ตั้งค่ายคูหลายชั้นกันเขตแดน ปืนหามแล่นปืนใหญ่จัดไว้วาง
+แล้วสำเร็จเสร็จการด่านปากน้ำ คนประจำฝึกหัดไว้ขัดขวาง
+ตั้งตึกใหญ่ใส่อาหารไว้ย่านกลาง เมื่อขัดขวางเครื่องเสบียงได้เลี้ยงพล
+แล้วสำเร็จเสร็จสรรพตามรับสั่ง กลับมาวังทูลแจ้งแห่งนุสนธิ์
+พระทราบเสร็จราชการบานกมล เหมือนสายชลดับร้อนค่อยผ่อนคลาย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง แกร้อนทรวงคอยหาไม่เห็นหาย
+อ้ายมังคลาทีจะรู้ในอูบาย อันแยบคายที่กูคิดจึงบิดเบือน
+ชะรอยอ้ายพ่อตาไปว่ากล่าว อันเรื่องราวคิดไว้เห็นไม่เหมือน
+จำจะมีจดหมายให้ไปเตือน แม้นแชเชือนก็คงเห็นได้เล่นกัน
+แกจึงเขียนหนังสือสองฉบับ ตราประทับให้เข้าไปไอศวรรย์
+ส่งให้พวกคนใช้รีบไปพลัน ตามกูบัญชาสั่งอย่ารั้งรา
+พวกคนใช้รีบไปถึงเมืองด่าน แล้วส่งสารบอกแจ้งแห่งเลขา
+พวกชาวด่านรับสารไปพารา ทูลกิจจาแก่พระองค์ดำรงวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลาหน่อกษัตริย์ ออกแท่นรัตน์ธิบดินทร์ถวิลหวัง
+ถามเรื่องการเวียงชัยระไวระวัง แล้วตรัสสั่งสนทนากับอาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่รับอักษรศรี ทูลคดีท้าวไทเขาให้สาร
+กับหนังสืออักขราพระอาจารย์ แล้วก็อ่านเรื่องราวกล่าวสารา
+ในลิขิตสังฆราชผู้ปราดเปรื่อง อันรู้เรื่องชี้ขาดในศาสนา
+มาถึงศิษย์ร่วมชีวังมังคลา ด้วยคอยหามาก็หายไปหลายเดือน
+การที่พูดกันไว้ก็ได้เสร็จ คงสำเร็จโดยประสงค์จำนงเหมือน
+เราก็รับแม่นแท้ไม่แชเชือน คงเป็นเพื่อนทำศึกดั่งตรึกตรอง
+จงลงไปกำปั่นสักวันหนึ่ง จะได้พึ่งพัวพันกันทั้งสอง
+คงจะสมใจจิตอย่าคิดตรอง การเศร้าหมองจะได้คลายวายคะนึง
+แล้วคลี่สารเจ้าพาราปตาหวี ขอเป็นที่รักใคร่อาลัยถึง
+เจริญราชไมตรีที่คะนึง ด้วยรำพึงอยากประสบพบพระองค์
+พอได้เป็นเกียรติยศปรากฏไว้ เชิญภูวไนยโปรดให้สมอารมณ์ประสงค์
+ข้าขอเป็นเกือกทองฉลององค์ ได้ดำรงไมตรีที่เจริญ ฯ
+๏ พอจบสารฝ่ายพระผ่านกำพลเพชร ครั้นทราบเสร็จมันมาตั้งสังรเสริญ
+พูดยกยอล่อให้น้ำใจเพลิน มันจะเชิญเอาไปทำให้หนำใจ
+ก็รู้อยู่ว่าปัญญาตาบาทหลวง คิดล่อลวงมิได้ตรงอย่าสงสัย
+จึงตรัสสั่งกรมท่าเสนาใน เร่งแก้ไขแต่งตอบให้ชอบกล ฯ
+๏ เสนีรับโองการเขียนสารตอบ โดยระบอบเรื่องความตามนุสนธิ์
+แล้วสั่งให้เสนีทั้งสี่คน นำยุบลราชการใส่พานทอง
+แล้วแห่แหนลงไปในกำปั่น ส่งให้ท่านบาทหลวงเฒ่ากับข้าวของ
+ทั้งลูกไม้ของประหลาดใส่ถาดทอง กับสิ่งของเอมโอชโภชนา ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าออกมารับจับหนังสือ ดูลายมือคลี่สารอ่านเลขา
+ในสารศรีเจ้าจังหวัดกษัตรา พระมังคลาขอคำนับกับอาจารย์
+ซึ่งมิได้ลงมาช้าอยู่นั้น ด้วยป่วยครั่นตัวไปหลายสถาน
+แต่พอหายจะลงมาหาอาจารย์ จงทราบสารเถิดเจ้าคุณอย่าวุ่นวาย
+พอจบเรื่องแกนึกเคืองแต่ในจิต อ้ายนี่คิดเห็นจะรู้ที่กูหมาย
+มันจึ่งบอกเจ็บไข้ไม่สบาย รู้อุบายจริงแล้วหนอเพราะพ่อตา
+แล้วจึงอ่านสารตอบพระยาแขก ว่าเมื่อแรกท้าวไทขึ้นไปหา
+ก็ขอบใจไมตรีที่ท่านมา เหมือนญาติกานับเนื้อดั่งเชื้อวงศ์
+ซึ่งจะออกณรงค์ด้วยช่วยดับศึก ก็สมนึกแสนยินดีที่ประสงค์
+ไม่เดียดฉันท์รักกันเหมือนญาติวงศ์ จะซื่อตรงต่อกันจนบรรลัย
+แต่ครั้งนี้มิได้ไปในกำปั่น เพราะโรคันดอกพระองค์อย่าสงสัย
+ถ้าแม้นค่อยทุเลาบรรเทาใจ คงจะได้พบกันดั่งสัญญา
+ขอเชิญแจ้งศุภลักษณ์ในอักษร ไม่เกี่ยงงอนซื่อตรงเหมือนวงศา
+อันสารศรีนี้ถึงท้าวเจ้าพารา เมืองปตาหวีจงแจ้งอย่างแคลงเลย
+๏ บาทหลวงเจ้ามารยาแกด่าผลุง พูดออกยุ่งอวดก๋าเจ้าข้าเอ๋ย
+ควักน้ำตาลล่อมดปดจนเลย กูก็เคยรู้ใจอ้ายไทยแกม
+เป็นไรมีที่ตรงนั้นอย่ามั่นหมาย ชะเจ้านายมึงเป็นปราชญ์ฉลาดแหลม
+มาหลอกกูผู้อาจารย์เอาหวานแกม อ้ายแกะแนมไม่รู้สึกสำนึกตัว
+ชะเจ้าปิ่นภูวดลกำพลเพชร มาไว้เม็ดพูดจามันน่าหัว
+เฮ้ยไปบอกตามกูสั่งระวังตัว กูไม่กลัวบุญญาบารมี
+ขุนเสนาลากลับจากกำปั่น แล้วพากันเข้าประณตบทศรี
+ทูลแถลงแจ้งข้อคดีมี ให้ทราบที่บาทหลวงว่าสารพัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาปรีชาฉลาด ตรัสประภาษสั่งพหลพลขันธ์
+ให้จัดแจงเตรียมตัวไว้ทั่วกัน ไม่ช้าวันมันคงทำให้รำคาญ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท แกแจ้งเหตุตรองไว้หลายสถาน
+จึงกราบทูลมูลความตามบุราณ จะต้องราญรบสู้ดูกำลัง
+เขาจะคิดรอนราญสถานไหน เรามั่นไว้มันอยู่เรือเหมือนเสือขัง
+รบแต่ห่างกันสักหน่อยคอยระวัง ถ้าแม้นตั้งค่ายคูจะรู้ความ
+พระจอมวงศ์ทรงฟังสั่งประกาศ ท่านช่วยกวาดเสียให้เตียนที่เสี้ยนหนาม
+การที่จะณรงค์ในสงคราม แล้วแต่ความคิด���่านจะผันแปร
+อาญาสิทธิ์อยู่กับท่านดังมั่นหมาย เสนานายใครไม่ฟังยังกระแส
+เอาตามบทอัยการอย่าผันแปร สุดแล้วแต่ท่านครูผู้อาจารย์
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร เข้าปรางค์มาศรจนามุกดาหาร
+ฝ่ายท่านตาพราหมณ์สุทัตเร่งจัดการ เตรียมทหารไว้ให้ทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง แกนั่งง่วงคอยสังเกตหาเหตุผล
+คิดจะเข้าตีด่านชานกำพล ให้ร้อนรนอกใจไม่สบาย
+แกจึ่งเรียกเจ้าพาราปตาหวี มานั่งที่พูดไปดังใจหมาย
+ได้ช่วยกันปรึกษาหาอุบาย อันแยบคายเองจะเห็นเป็นอย่างไร
+จะไปตีลังกาเห็นช้านัก จะร้างรักร้อนจิตพิสมัย
+กูเห็นว่าเรื่องราวจะยาวไป กูคิดไว้ว่าจะตีบุรีมัน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราพระยาแขก มันนั่งแบกโง่ไว้ใจกระสัน
+ด้วยราคารัดรึงให้ตึงตัน คิดหมายมั่นแต่จะใคร่ได้อนงค์
+จึงว่ากับสังฆราชพระบาทหลวง การทั้งปวงไม่ใช่ของต้องประสงค์
+ขอแต่ให้ได้นุชบุษบง การประสงค์ของดิฉันเท่านั้นเอง ฯ
+๏ บาทหลวงได้ฟังว่านัยน์ตาเขียว แกโกรธเกรี้ยวลุกขึ้นโลดกระโดดเหยง
+แล้วชี้หน้าด่าให้มิได้เกรง อ้ายนักเลงสกปรกโกหกกู
+พูดสบถสาบานให้การไว้ ชอบแต่ให้แลบลิ้นออกกินหมู
+หมายว่ารักใคร่กันกตัญญู มิได้รู้กิริยาอ้ายบ้ากาม
+แกเดินด่าเออมันไม่ใช่มนุษย์ แล้วขากทุดเต็มระยำอ้ายซำสาม
+ท้าวกุลาพาซื่อไม่ถือความ พยายามแต่จะใคร่ได้อนงค์
+หัวร่อแหะแคะไค้มิได้โกรธ ให้ปราโมทย์คลุ้มคลั่งกำลังหลง
+เพราะถูกยาตาเฒ่าเอาจนงง เล่นเอาหลงเร่อไปไม่ได้การ
+ประเดี๋ยวชักเอากระดาษที่วาดรูป ออกมาจูบเล่นเป็นสุขสนุกสนาน
+บาทหลวงเฒ่าเข้าห้องคิดตรองการ จะรอนราญราวีตีกำพล
+จึงให้หาแต่บรรดาขุนนางแขก มาแย้มแยกเรื่องความตามนุสนธิ์
+กูจะเข้าราวีตีกำพล สั่งพหลไว้ให้ทั่วทุกตัวนาย
+จะทำศึกครั้งนี้เป็นที่ยิ่ง การจะชิงนางในเหมือนใจหมาย
+จงช่วยกันรบสู้อย่าดูดาย ให้เจ้านายสมประสงค์จำนงปอง
+แกหวนจิตคิดขึ้นได้ว่าอ้ายนี่ มันถูกผีถูกยาพาให้หมอง
+แม้นมิแก้ไหนจะสมอารมณ์ปอง จำต้องแก้ไขให้มันคลาย
+แล้วจึงว่าฮาเฮ้ยอ้ายเหล่านี้ กลับไปที่อยู่ตนเร่งขวนขวาย
+จงจัดแจงเตรียมพหลพลนิกาย ไว้ทุกนายเรียกเมื่อไรให้ได้การ
+แล้วลุกเดินเลยไปท้ายบาหลี ขึ้นเก้าอี้ดูตำรายาขนาน
+จำจะแก้อ้ายขี้เค้าจะเอาการ พอชื่นบานมันจะได้ใช้ไพร่พล
+ซึ่งเอารากกำจายหิงหายป่า กับแก้วตาฝูงสัตว์แรกปัฏิสนธิ์
+ทั้งเครื่องหวานมาเป็นเชื้อเจือระคน แล้วเสกมนต์ลงอักษรให้ถอนยา
+พลางกวนใส่ไว้เสร็จสำเร็จนึก เวลาดึกเดินเหย่าเข้าไปหา
+ฝ่ายท่านท้าวเจ้าประเทศเขตชวา ลุกออกมาต้อนรับแล้วจับมือ
+พลางปราศรัยในเล่ห์เสน่หา แต่พี่มานั่งคอยอยู่น้อยหรือ
+เชิญไปแท่นไสยาจะหารือ แม่อย่าถือไปด้วยกันเถิดขวัญใจ
+แล้วจูงบาทหลวงเฒ่าเข้าในห้อง แกจึ่งร้องว่าอ้ายบ้าอ้ายตาใส
+ตัณหาสดหยดย้อยน้อยเมื่อไร จะทำไมกับกูเป็นครูบา ฯ
+๏ท้าวกุลารู้สึกนึกขึ้นได้ เออผิดไปแล้วท่านอาจารย์ขา
+ได้ผิดพลั้งหวังว่ามิตรองค์ธิดา ไม่แจ้งว่าท่านครูผู้อาจารย์
+บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยมึงอย่าวุ่น ทำเฉียวฉุนให้ตัณหานั้นกล้าหาญ
+เพราะลมราคมากมายหลายประการ กูสงสารจะช่วยแก้ให้แปรไป
+เอายานัตถุ์ดมพลางพอสร่างโศก ระงับโรคที่ในจิตหวิดหวิดไหว
+แกหยิบยาที่ประสมให้ดมไป ออท้าวไทคำนับรับมาดม
+พิษยาแฝดก็ค่อยเบาที่เร่าร้อน เพราะยาถอนไปชำระที่สะสม
+บรรเทาคลายหายเหี้ยมที่เตรียมตรม พอขับลมราคร้อนผ่อนสำราญ
+ได้หลับนอนอ่อนใจได้เป็นสุข บรรเทาทุกข์ค่อยสบายหลายสถาน
+ครั้นรุ่งแจ้งแสงสีรวีวาร เสพอาหารเห็นสบายวายอาวรณ์
+บาทหลวงเห็นค่อยคลายเรียกนายทัพ มากำชับพวกทหารชาญสมร
+รีบยกไปทอดท่าหน้าสันดอน พลนิกรขานโห่เป็นโกลา
+พร้อมสะพรั่งตั้งกันเป็นหลั่นลด ทั้งเรือบดเรือแพนดูแน่นหนา
+บาทหลวงแล่นไปข้างหลังค่อยรั้งรา พวกโยธาฮึกหาญจะราญรอน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลานราราช บรมนาถบพิตรอดิศร
+ทราบว่าบาทหลวงมาหน้าสันดอน ให้อาวรณ์ในพระทัยไปสบาย
+จึ่งปรึกษาว่าข้าแต่อาจารย์เจ้า บาทหลวงเฒ่ากวนใจไม่รู้หาย
+คงจะเหมือนถ้อยคำท่านทำนาย จะยักย้ายป้องกันเป็นฉันใด
+พฤฒาเฒ่าเข้าใจที่ในเหตุ พลางน้อมเกศทูลแจ้งแถลงไข
+ต้องคิดรับกันที่ท่าชลาลัย ถึงศึกใหญ่เราอยู่บกเหมือนนกบิน
+แต่จะต้องตั้งค่ายตามชายหาด เอาขวากสาดไปตามท่าชลาสินธุ์
+เอาแผ่นเหล็กสองชั้นกั้นที่ดิน แล้วเอาหินตั้งรายชายทะเล
+กองให้หนากว่ากำแพงสักสี่เท่า ให้คนเข้าบังได้เดินไขว่เขว
+เอาปืนใหญ่จุกช่องมองคะเน พอเรือเหยิงให้ล่มจมตะแคง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาเจ้าฝาหรั่ง จึงตรัสสั่งพวกทหารชาญกำแหง
+ตั้งสมนอกสมในขอใช้แรง ทุกตำแหน่งอย่าให้ขาดราชการ
+เชิญท่านครูผู้ใหญ่ลงไปด้วย จะได้ช่วยจัดแจงแต่งทหาร
+จงรีบรัดจัดกันให้ทันการ แม้นเนิ่นนานพวกศัตรูจะจู่มา
+แล้วตัวเราจงจะไปต่อภายหลัง เรียกฝรั่งเกณฑ์หัดจัดปืนผา
+ทั้งลูกดินน้อยใหญ่รีบไคลคลา ตามท่านตาครูไปในกระบวน
+จงตรัสสั่งเสนีปรีชาฉลาด เร่งหมายบาดพลไพร่รีบไต่สวน
+อย่าให้มันหลบลี้หนีกระบวน เกณฑ์ให้ถ้วนอย่าให้ขาดราชการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ เสร็จนิวัตกลับหลังยังสถาน
+ขุนเสนีทุกตำแหน่งมาแจ้งการ เกณฑ์ทหารเก่าใหม่ในบาญชี
+ฝ่ายท่านครูผู้ชำนาญในการเวท ดูสังเกตดินฟ้าในราศี
+ก็รีบรัดพหลแลมนตรี ลงไปที่ปากน้ำท่าศิลา
+เอาแลงถมระดมคนพลไพร่ ตั้งเหล็กใหญ่ทำเป็นแกนให้แน่นหนา
+เจาะไว้ช่องปืนใหญ่ชายชลา ป้อมปีกกาตั้งรายชายสันดอน
+แล้วโรยขวากลากปืนขึ้นไปใส่ บนป้อมใหญ่ชายตลิ่งริมสิงขร
+ครั้นสำเร็จเสร็จปราการชานนคร ให้รีบร้อนเข้าไปเฝ้าเจ้าแผ่นดิน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง แกแล่นล่วงมาในท่าชลาสินธุ์
+ระรี่เรื่อยเฉื่อยมาในวาริน พร้อมกันสิ้นมิได้แยกแตกกระจาย
+ทั้งเรือรบเรือลำเลียงเคียงสลับ มาคั่งคับในวารินกระสินธุ์สาย
+บาทหลวงสั่งบรรดาเสนานาย แม้นถึงท้ายอ่าวจงเงียบเชียบสำเนียง
+จะทอดท่าดาประดังให้พรั่งพร้อม เอาเรืออ้อมปิดอ่าวแล่นก้าวเฉียง
+เรือลูกค้ามาขายแล่นใกล้เคียง เก็บเสบียงรีบเอาทั้งข้าวเกลือ
+อีกวันครึ่งมาถึงเมืองปากน้ำ เอาผ้าดำเขียนลงเป็นธงเสือ
+สั่งให้ปักประจำทุกลำเรือ ทั้งใต้เหนือจะได้ดูรู้สำคัญ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเรือตระเวนเจนสมุทร เที่ยวแล่นรุดรอบนครสิงขรขัณฑ์
+เห็นเรือรบแล่นหลามมาตามกัน ดูหลายพันดาษดาในวาริน
+ก็รีบรัดลัดมาเข้าหน้าด่าน เอาเหตุการณ์บอกพระยาท่ากระสินธุ์
+ว่าข้าศึกจะมาติดธานินทร์ แขกทั้งสิ้นเหลือล้นคณนา
+อีกวันหนึ่งคงถึงเมืองปากน้ำ หลายพันลำดาษดื่นล้วนปืนผา
+ฝ่ายตาเฒ่าเจ้าเมืองด่านชานชลา รีบเข้ามาแจ้งคดีเสนีนาย
+ส่วนท่านครูผู้สำเร็จราชกิจ เขียนลิขิตส่งให้ไปถวาย
+พวกม้าเร็วรีบไปทั้งไพร่นาย ทูลถวายข้อความตามคดี
+แม้นยังไม่เสด็จออกบอกเถ้าแก่ ให้ทูลแต่องค์พระมเหสี
+เป็นการร้อนไวไวไปจงดี พวกพาชีรีบไปในพารา ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีที่ลงมารักษาด่าน ให้ทหารปืนใหญ่ทั้งซ้ายขวา
+ลากขึ้นป้อมพร้อมพรั่งปืนจังกา คาบศิลาทองปรายไว้หลายพัน
+ฝ่ายท่านครูผู้วิเศษแจ้งเหตุผล ทำมงคลเสกด้ายสายกระสัน
+ทั้งแคล้วคลาดเข้าณรงค์คงกระพัน ให้แจกกันแต่บรรดาพลากร ฯ
+๏ ฝ่ายม้าใช้ไปถึงนิเวศน์วัง เห็นพร้อมพรั่งเหล่าทหารชาญสมร
+ตรงเข้าไปหาเสนีชุลีกร เป็นการร้อนช้าไม่ได้เร่งไปทูล
+ว่าข้าศึกมาประชิดติดปากน้ำ ท่านเร่งนำเข้าไปเฝ้าเจ้าไอศูรย์
+ยังไม่ออกบอกให้ข้างในทูล เป็นเค้ามูลศึกมาถึงธานี
+รีบเข้าไปในวังสั่งท่านท้าว แจ้งเรื่องราวราชการกับสารศรี
+เจ้าขรัวนายไปพลันด้วยทันที นำคดีทูลองค์พระทรงวัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช ตรัสประภาษเกิดศึกเหมือนนึกหวัง
+เสด็จจากแท่นสุวรรณบัลลังก์ ออกมายังที่นั่งโถงพระโรงคัล
+สถิตแท่นวินิจฉัยอันไพโรจน์ จึงเอื้อนโอษฐ์ไปแจ้งเหตุทุกเขตขัณฑ์
+แต่บรรดาเมืองขึ้นทั้งหมื่นพัน ให้พากันมาบำราบปราบอรินทร์
+แล้วเอื้อนอรรถตรัสสั่งท้าวโกสัย ท่านอยู่ในเวียงวังดั่งถวิล
+คอยจับจ่ายเครื่องเสบียงเลี้ยงกันกิน ทั้งลูกดินอาวุธยุทธนา
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขุนอำมาตย์พลนิกายทั้งซ้ายขวา
+ตั้งกระบวนทวนธงอลงการ์ ทั้งปืนผาเสโล่แลโตมร
+พลดาบดาบสายสะพายแล่ง พลหอกหอกแซงเคียงสลอน
+พลง้าวง้าวรายล้วนปลายงอน เหล่านิกรเสนากล้าเกาทัณฑ์
+พลโล่ถือโล่มือกุมดาบ ศรกำซาบลูกทองแดงดูแข็งขัน
+เครื่องอาวุธยุทธนาสารพัน พลขันธ์พร้อมถ้วนกระบวนแซง
+รถที่นั่งอย่างใหม่ลายกุดั่น เป็นเครือวัลย์ฝังพลอยพรายพรอยแสง
+บัลลังก์ทองรองมุกดาลงยาแดง เป็นใบแพลงพลิ้วพลิกนกจิกพลอย
+บุษบกกระจกบังฝังสายลั่น เป็นนาคพันห้อยพู่ดูเป็นฝอย
+ทั้งดุมวงกงสลับประดับพลอย ดูเรียบร้อยเทียบประทับไว้กับเกย
+เทียบพระยาม้ามิ่งมงคลรัตน์ ทั้งเหยาะหยัดพริ้งเพริศดูเปิดเผย
+สารถีที่สำหรับกำกับเกย ดาบที่เคยกุมประทับไว้กับกร ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงกำพลเพชร แต่งองค์เสร็จดำเนินไปดั่งไกรสร
+ทรงพระแสงฝักลงยาค่านคร เสด็จจรเกยชลาหน��าพระลาน
+โหราเฒ่าคอยทำนายถวายฤกษ์ พอเมฆเบิกเป่าสังข์ระฆังขาน
+ลั่นฆ้องชัยเสียงซ้องก้องกังวาน โห่ประสานสังข์แตรแซ่สำเนียง
+พระทรงนั่งอลังกตบนรถแก้ว ดูพรายแพรวก้องกังวานประสานเสียง
+ยิงปืนใหญ่กึกก้องซ้องสำเนียง ทั้งจำเรียงดนตรีปี่ชวา
+เดินกระบวนทวนธงตรงไปด่าน หมู่ทหารเดินปนพลอาสา
+ยกไปตามครุฑนามตามตำรา พอถึงท่าเมืองปากน้ำพอย่ำเย็น ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง แกแล่นล่วงคุ้งแควพอแลเห็น
+ถึงชะวากปากน้ำพอย่ำเย็น เดือนก็เด่นแสงสว่างกลางอัมพร
+ทั้งเรือรบเรียงรายใบสล้าง ให้ทอดขวางปิดทางข้างสิงขร
+ทิ้งสมอรอราหน้าสันดอน พลนิกรคับคั่งตั้งกระบวน
+ค่ายวิหลั่นกันลูกปืนยกขึ้นตั้ง ทหารนั่งคอยระดมเมื่อลมหวน
+เอาปืนใหญ่ไว้ตรงกลางรางชนวน จัดไว้ถ้วนเครื่องอาวุธยุทธนา
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าพาราปตาหวี สั่งเสนีไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+เวลาดึกจะตีด่านชานชลา พวกเสนาสั่งให้ทั่วทุกตัวคน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายมังคลาพฤฒาเฒ่า เข้ามาเฝ้าทูลแถลงแจ้งนุสนธิ์
+เชิญเสด็จไปพลับพลาริมสาชล พร้อมพหลแลหลามตามกันไป
+ขึ้นประทับพลับพลาที่หน้าด่าน พวกทหารแห่ห้อมล้อมไสว
+พราหมณ์สุทัตจัดพหลพลไกร ให้ขึ้นไปหอรบสมทบพล
+ประจุปืนน้อยใหญ่ใส่ดินหู ทุกช่องคูตามตำแหน่งทุกแห่งหน
+ฝ่ายท่านครูผู้เฒ่าเข้ามณฑล แล้วห้ามคนที่ในค่ายอย่าได้อึง
+ทั้งปืนใหญ่ให้เงียบเซียบสงัด ในจังหวัดพวกศัตรูจะรู้ถึง
+เสร็จสั่งความพราหมณ์เข้านั่งตั้งรำพึง หน่วงไปถึงทางกสิณอภิญญาณ
+เสกใบไม้ให้เป็นต่อห่อผ้าขาว เวลาเช้าจะปล่อยไปไล่สังหาร
+เสกไม้เท้าเป็นเหรากุมภาพาล จะประหารสักเท่าไรก็ไม่ตาย
+พอเดือนเที่ยงเสร็จพิธีมาที่เฝ้า แถลงเล่าการประมูลทูลถวาย
+พระทรงฟังสั่งมหาเสนานาย ท่านทั้งหลายจงกำชับอย่าหลับนอน
+ด้วยข้าศึกฮึกฮักมาหนักแน่น เตรียมโล่แพนหอกคู่ธนูศร
+แม้นสู้ถึงอาวุธสั้นได้ราญรอน ไว้แซกซ้อนปืนนกสับคาบศิลา
+จงจัดสรรกันให้ถ้วนกระบวนรบ ใครหลีกหลบเอาชีวังถึงสังขาร์
+ตามกฎหมายพระนครแต่ก่อนมา ท่านพฤฒากับเสนีได้ชี้แจง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง เวลาล่วงดาวกระจ่างสว่างแสง
+ประมาณสามยามสงัดแกจัดแจง สั่งให้แต่งตัวทหารชำนาญปืน
+ประจุลูกน้อยใหญ��ใส่ดินหู สังเกตดูปืนสัญญาเร่งฝ่าฝืน
+ยิงระดมถมเข้าไปในกลางคืน คงแตกตื่นวุ่นวิ่งชิงเอาเมือง
+แกสั่งเสร็จแหงนขึ้นไปในอากาศ เห็นเมฆกลาดกลุ้มวิถีเป็นสีเหลือง
+แล้วดูดาวที่บังคับสำหรับเมือง ยังรุ่งเรืองสุกใสทั้งไพบูลย์
+แต่ตำราว่าไว้ในตำหรับ แม้แม่ทัพดีคงได้ซึ่งไอศูรย์
+ถึงชะตาเมืองจะดีบริบูรณ์ แต่เค้ามูลปลั้วเปลี้ยก็เสียเอง
+พอดาวโจรโชติช่วงเห็นดวงเด่น บาทหลวงเห็นต้องตำหรับจับเขนง
+เทดินหูลุกขึ้นยืนยิงปืนเอง เสียงครื้นเครงเลื่อนลั่นสนั่นดัง
+ทหารปืนจับชุดจุดดินหู เสียงฟุบฟูยิงประดาทั้งหน้าหลัง
+เป็นควันกลุ้มตูมลั่นสนั่นดัง ถูกกระทั่งสนามดินก้อนศิลา
+ยิงระดมสมทบหอรบใหญ่ เป็นแสงไฟส่องสว่างกลางเวหา
+เสียงประสานขานโห่เป็นโกลา ชาวพาราปล่อยปืนดังครื้นโครม
+ถูกวิหลั่นหันเหียนเจียนจะคว่ำ แล้วยิงซ้ำก้องกึกเสียงฮึกโหม
+ถูกเพลาใบไหม้เสาราวกับโคม เสียงครึกโครมสูบน้ำร่ำขึ้นไป
+เพลิงก็ดับกลับใบมิได้หยุด บ้างยัดจุดยิงกันเสียงหวั่นไหว
+บาทหลวงเร่งพวกพหลสกลไกร ให้โยนไฟหม้อดินสิ้นทุกคน
+ถูกตึกกร้านร้านโรงไฟโพลงพลุ่ง ทหารมุงช่วยกันดับอยู่สับสน
+พระมังคลากล้าหาญการประจญ พลางไล่คนขึ้นเชิงเทินเนินกำแพง
+ให้ยิงปืนทองปรายรายทุกป้อม ทหารพร้อมปล่อยไปไฟเป็นแสง
+เสียงตูมตึงผึงผางที่กลางแปลง ถูกเรือแคลงแคมปรุทะลุทลาย
+บ้างถูกพวกแขกดำตกน้ำโพล่ง ถูกซึ่โครงอกแยกแตกสลาย
+บ้างขาหักแขนขาดกระจัดกระจาย ทั้งไพร่นายตายล้มไม่สมประดี ฯ
+๏ พอรุ่งแจ้งแสงทองส่องอากาศ สังฆราชเร่งให้รบอย่าหลบหนี
+รีบเข้าไปให้กระทั่งฝั่งนที ยกเข้าตีด่านให้ได้อย่าไว้มัน
+พอสว่างเห็นทางเร่งขึ้นบก กระไดหกพาดกำแพงให้แข็งขัน
+ปีนเข้าไปในพาราไล่ฆ่าฟัน อาวุธสั้นเร่งเข้ากลุ้มตะลุมบอน
+แกถือดาบด้ำงาอาญาสิทธิ์ ท้าวแขกติดตามหลังแกสั่งสอน
+แล้วขับพวกโยธาพลากร ให้เร่งต้อนกันเข้ายิงเป็นสิงคลี
+เรือประดาหน้าหลังอยู่คั่งคับ เอาปืนตับยิงหอรบไม่หลบหนี
+พวกชาวเมืองเยื้องยิงทิ้งอัคคี พอสุริย์ศรีพวยพุ่งจะรุ่งราง
+บาทหลวงให้ทอดสะพานกระดานเรียบ พอคนเหยียบขึ้นไปได้เอาไม้ขวาง
+เอาเหล็กแผ่นบังกายวิ่งไปพลาง ขึ้นไปทางชายหาดดาษดา
+ยกบัน��ดเข้าไปพาดพลาดถลำ ชาวเมืองซ้ำแทงดิ้นสิ้นสังขาร์
+หลอมตะกั่วคั่วทรายปรายลงมา จนเวลารุ่งแจ้งแสงอุทัย
+บาทหลวงขึ้นบนฝั่งสั่งทหาร ให้ปลูกร้านริมท่าชลาไหล
+เอาเหล็กรางบังกั้นข้างชั้นใน แล้วตั้งให้ค่ายล้อมรอบเป็นขอบคัน
+แผ่นเหล็กใหญ่หนาราวสักเก้านิ้ว ตั้งเป็นทิวล้อมรอบเป็นขอบขันธ์
+แล้วให้ลากปืนใหญ่ขึ้นไปพลัน พอตะวันส่องสว่างกระจ่างตา
+ไล่พหลพลรบขึ้นหลบอยู่ บาทหลวงดูเชิงเทินดินล้วนหินผา
+ถึงจะคิดรื้อถอนก้อนศิลา ชายคงคาเห็นไม่ได้ดั่งใจปอง
+จำจะยิงปืนใหญ่เข้าไปสู้ ให้คนผู้บางเบาทิ้งข้าวของ
+ยิงเข้าไปจะได้รู้ดูทำนอง แล้วก็จ้องเข้าไปในเชิงเทิน
+เสียงตูมตึงผึงผางลงกลางค่าย ถูกพลไพร่วิ่งวกระหกระเหิน
+บ้างล้มตายหลายคนบนเชิงเทิน ที่ยับเยินเจ็บป่วยบ้างม้วยมรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ตรัสประภาษกับทหารชาญสมร
+ให้ถอยทัพกลับพหลพลนิกร ขึ้นที่ดอนทางบนพ้นลูกปืน ฯ
+๏ บาทหลวงว่ายิงเข้าไปอย่าให้ขาด ให้ตายกลาดพสุธาอย่าฝ่าฝืน
+เราก็ตั้งค่ายมั่นกันลูกปืน อย่าแตกตื้นออกไปสู้อยู่ในวง
+ดูกำลังเขาก่อนคอยผ่อนผัน เราตั้งมั่นกว่าจะสมอารมณ์ประสงค์
+ค่อยพากเพียรเอาให้ได้ดั่งใจจง สมประสงค์ตีได้ด่านชานบุรินทร์
+ทำไมกับเมืองกำพลอยู่บนบก เปรียบเหมือนนกหนีหลบกระทบหิน
+มันคงต้องเลิกล่าเข้าธานินทร์ เก็บให้สิ้นเมืองด่านชานชลา
+บาทหลวงคิดอิ่มเอมเปรมในจิต คงสมคิดแท้แล้วไม่แคล้วหวา
+ทหารเราเล่าก็ดีมีศักดา จงอุตส่าห์เคี่ยวขับคอยรับรอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านอาจารย์สั่ง ให้รอรั้งพักพหลคนทั้งผอง
+จงตั้งมั่นกันตรวจเป็นหมวดกอง ดูทำนองข้าศึกเห็นฮึกครัน
+แล้วพราหมณ์เฒ่าเข้าที่พิธีไสย เสกใบไม้บินเวียนอยู่เหียนหัน
+เป็นต่อแตนแน่นอากาศประหลาดครัน ท่านพราหมณ์นั้นเป่ามนต์ให้ทนคง
+ใครตบตีบี้เท่าไรไม่วายวอด มันขบตอดต่อยกระจุยเป็นผุยผง
+กายสิทธิ์ฤทธิรณทั้งทนคง แล้วเป่าส่งไปข้างค่ายให้ไล่คน
+เสียงหวี่หวู่อู้ไปเข้าค่ายแขก คนตื่นแตกวิ่งเตร่ระเหระหน
+มันตอมต่อยหัวหูทุกผู้คน เที่ยววิ่งวนปืนผาไม่กล้ายิง
+แล้วตอมต่อยเข้าที่หน้าตาบาทหลวง วิ่งทะลวงร้องอี้ดั่งผีสิง
+บ้างเที่ยวแอบตอไม้คล้ายกับลิง บ้างก็วิ่งหาไปมาใส่กอง
+พอควันกลุ้มต่อต่อยไม่ถอยหนี เสียงอู้อี้วนวิ่งทิ้งข้าวของ
+บาทหลวงเห็นแปลกจิตผิดทำนอง เห็นจะต้องเวทมนตร์พวกคนดี
+จำจะคิดแก้ไขที่ในสัตว์ ให้วิบัติแพ้พ่ายกระจายหนี
+ต้องหาของอ้ายที่ชั่วตัวอัปรีย์ มาแก้ที่เวทมนตร์คนสำคัญ
+แกจึงเรียกคนใช้ให้ไปหา เก็บโหราเท้าสุนัขผักบุ้งขัน
+กับของชั่วหลายอย่างต่างต่างพรรณ เอามากลั่นชุบผ้าดำทำเป็นธง
+ส่งให้พวกบริษัทขึ้นกวัดแกว่ง ต่อที่แรงบินเปิดเตลิงหลง
+บาทหลวงสั่งพวกพหลรณรงค์ ให้เอาธงปักไว้รอบค่ายคู
+แล้วจึงสั่งพวกทหารชำนาญครบ ปืนจะรบประจุไว้ใส่ดินหู
+พอพลบค่ำย่ำระฆังพังประตู พากันกรูยกเข้าด่านชานบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในปราการด่านปากน้ำ พวกประจำธารท่าชลาสินธุ์
+ทุกหมู่หมวดตรวจตรารอบธานินทร์ พร้อมกันสิ้นทุกตำแหน่งแต่งกระบวน
+ฝ่ายท่านครูผู้ชำนาญในการเวท ก็แจ้งเหตุต่อหายเร่งไต่สวน
+รู้ว่ามีผู้แก้ให้แปรปรวน แกใคร่ครวญในฉบับตำหรับตำรา
+เห็นจะมีข้าศึกมาฮึกหาญ ในปราการแม่นแท้แน่นักหนา
+จึงทูลพระจอมวังมังคลา ในเวลาพลบค่ำดั่งทำนาย
+ขอพระองค์จงเตรียมโยธาทัพ ไปตั้งรับอยู่ที่นั่นอย่าผันผาย
+เอาทหารปืนใหญ่ทั้งไพร่นาย ไปตั้งรายตามประตูทุกหมู่กอง
+พระตรัสสั่งพวกพหลพลทั้งหลาย เสนานายต่างประมูลทูลฉลอง
+ขออาสาการศึกเหมือนนึกปอง มิให้ต้องเคืองบาทาฝ่าธุลี
+แล้วถวายบังคมลาออกมาตรวจ ทุกหมู่หมวดอยู่ครบไม่หลบหนี
+พวกโยธาตีฆ้องกองอัคคี หอกกระบี่แหลนหลาวทั้งเกาทัณฑ์
+ยกไปตั้งข้างประตูบูรพทิศ อาญาสิทธิ์นายหมวดล้วนกวดขัน
+ทหารปืนยืนรายมีหลายพัน ทั้งยาวสั้นนกสับคาบศิลา ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์พระมังคลาราช สั่งอำมาตย์มุลนายทั้งซ้ายขวา
+แม้นข้าศึกฮึกฮักจักเข้ามา ทวาราเปิดให้ดังใจจง
+ปล่อยให้เข้ามาในด่านอย่าต้านหน้า เหมือนดักปลาลงบ่อไม่หลอหลง
+พระสั่งเสร็จเย็นอับพยับลง พลางแต่งองค์ตรงมาขึ้นพาชี ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง อาทิตย์ล่วงลับไม้ในไพรศรี
+จัดพหลพลรบครบบาญชี ถือหอกตรีกริชปืนนับหมื่นพัน
+ขุนเสนีกำกับเป็นทัพหน้า ถัดลงมาขุนรองเป็นกองขัน
+ทั้งปีกซ้ายปีกขวาสารพัน ขุนนางนั้นกำกับทุกทัพชัย
+ท้าวกุลามาลีกับบาทหลวง ทุกกระทรวงพร้อมพรั่��นั่งไสว
+ท้าวจึ่งให้ผูกม้าอาชาไนย บาทหลวงไปขึ้นรถบทจร
+ด้วยเทียมม้ากล้าหาญในการรบ มีเพลิงครบเคียงข้างนั่งสลอน
+พอพลบค่ำย่ำแสงทินกร ยกทัพจรกรีธาพลาพล
+พวกทัพหน้ากล้าหาญในการยุทธ์ ถืออาวุธปืนผาโกลาหล
+โห่ภาษาแขกเดินดำเนินพล ยกเข้าปล้นข้างประตูบูรพา
+ปืนนกสับคาบศิลาโยธาหาญ ยิงสะท้านกึกก้องห้องเวหา
+เสียงตูมตึงผึงโผงตรงเข้ามา ทวาราปิดไว้ไม่ใส่ดาล
+กรูกันเข้าไปในด่านทหารหน้า ทั้งปีกขวาปีกซ้ายนายทหาร
+พวกในค่ายรายดาเป็นหน้ากระดาน ถือปืนขวานคับคั่งพวกนั่งกอง
+กรูกันเข้าตัดหลังประดังโห่ พวกถือโล่ฟาดฟันผันผยอง
+ยกเข้ากลุ้มรุมรับทั้งทัพกอง เสียงโห่ร้องเคลื่อนลั่นสนั่นดัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ไล่อำมาตย์พวกทวนกระบวนหลัง
+ตีกระทบทัพหน้าดาประดัง พวกแขกตั้งตีกลุ้มตะลุมบอน
+พวกประตูครั่นครื้นลากปืนใหญ่ ยิงออกไปตายกลิ้งริมสิงขร
+บาทหลวงเห็นโยธาพลากร ดูย่อหย่อนตายกลาดดาษดา
+เร่งพหลพลรบสมทบทัพ มาคั่งคับพลหมื่นยิงปืนผา
+พวกเข้าไปในปราการชานชลา ชาวพาราแทงยับทั้งจับเป็น
+พวกเสนาพาไปขังไว้ยังคุก แล้วยกรุกออกไปตั้งทั้งดั้งเขน
+ระดมยิงปืนไปตายระเนน บาทหลวงเกณฑ์พลรบสมทบไป
+ฝ่ายพระมิ่งมังคลาทรงม้าผ่าน เร่งทหารออกประตูดูไสว
+พฤฒาเฒ่าขี่คานหามออกตามไป ทั้งโคมไฟแลสว่างดั่งกลางวัน
+บาทหลวงเห็นมังคลาแกด่าโผง อ้ายคนโกงจับฆ่าให้อาสัญ
+ชาติจระเข้เนรคุณได้วุ่นกัน ไม่ผิดพันธุ์ชาติมะเดื่อเองเหลือดี
+เหมือนกับอีวัณฬาอีบ้าผัว ไปเมามัวนับถือเป็นฤๅษี
+มึงก็ชาติพาลาคนกาลี นับถืออีแขกขี้ข้าอ้ายบ้ากาม
+เสียแรงกูสู้บำรุงผดุงไว้ ครั้นโตใหญ่กลับระยำอ้ายซำสาม
+ทั้งล้างชาติศาสนาอ้ายบ้ากาม มึงคงงามแล้วคราวนี้เห็นดีกู
+อย่าว่าแต่มึงได้ครองกำพลเพชร ให้อีกเจ็ดพระนครคงอ่อนหู
+กูจะหักก้ามเคี้ยวเหมือนเปี้ยวปู พระเยซูจะคอยซ้ำร่ำเอามึง
+พระมังคลาว่าเจ้าคุณการุญแท้ มาตั้งแต่โกโรโมโหหึง
+เราก็ใช่คนพาลสันดานดึง ไม่เหมือนซึ่งถ้อยคำท่านรำพัน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้เฒ่าเอาดอกไม้ มาเสกให้เป็นนกบินผกผัน
+ส่งสำเนียงเสียงเพราะเสนาะครัน แต่ตัวนั้นกระจิ๋วหริวเท่านิ้วมือ
+เสียงเป็นกังวานดีดั่งปี่แก้ว จะเจื้อยแจ้วสกุณินก็บินปรื๋อ
+ไปร่อนร้องคอยจะจิกปีกกระพือ พวกที่ถือหลาวแหลนต่างแหงนฟัง ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงยืนดูอยู่หน้ารถ ได้ปรากฏเสียงสัตว์ประหวัดหวัง
+เที่ยวแหงนดูหูตรับสดับฟัง สำเนียงดังเพราะพ้องก้องกังวาน
+นกก็ร้องเวียนวงอยู่ตรงหน้า ตามภาษาเสียงเอกวิเวกหวาน
+ผิดวิหคนกป่าดูอาการ ร้องมานานบินเงื่องดูเชื่องคน
+หรือจะเป็นกายสิทธิ์ฤทธิเวท สำแดงเหตุให้ประจักษ์เกิดมรรคผล
+หรือจะเป็นปักษาผ้าพยนต์ แกเรียกคนให้เอาไม้มาไล่ตี
+พอขาดคำสกุณีตีเอาปาก จิกกระชากเอาที่ลิ้นแล้วบินหนี
+ราวกะคนปากบอนต้อนตบตี แกหลบหนีเข้าในรถระทดใจ
+มาแพ้รู้ผู้วิเศษสังเกตผิด ให้เจ็บจิตเหมือนใครเชือดให้เลือดไหล
+อายกะอ้ายผู้ทำระกำใจ แกจึงไล่ทัพหน้าเข้าราวี
+ระดมปืนครื้นครั่นควันตลบ ให้สมทบแขกชวากะลาสี
+ข้างฝ่ายพวกเพชรกำพลล้วนคนดี ยกเข้าตีฟาดฟันประจัญบาน
+ที่แคล้วคลาดสาตราล้วนกล้าแข็ง ไล่ฟันแทงพวกพหลพลทหาร
+อาวุธสั้นฟันฝ่าเป็นหน้ากระดาน แขกชำนาญรำกริชคิดจะแทง
+ต่างป้องกันหันเหียนแล้วเปลี่ยนท่า กล้าต่อกล้ารบกันด้วยขันแข็ง
+พวกคนธรรพ์ถือวิชาทั้งร่าแรง เข้าต่อแย้งมิได้ย่นทั้งทนคง
+ทหารแขกเหลือกำลังจะตั้งมั่น พวกคนธรรพ์ไล่กระจุยเป็นผุยผง
+บาทหลวงถอยเข้าค่ายดังใจจง ให้ยกธงหย่าทัพขับนิกร ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลาพฤฒาเฒ่า ให้คนป่าวร้องทหารชาญสมร
+จงรอรั้งตั้งพหลพลนิกร เข้านครหยุดยั้งค่อยรั้งรา
+เวลานี้เล่าก็ควรจวนจะรุ่ง จะรบพุ่งไม่สนัดขัดนักหนา
+พลางต้อนพลเข้าในค่ายชายชลา ให้รักษามั่นไว้ในกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช พร้อมอำมาตย์พลทหารชาญกำแหง
+กับท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิแรง ทุกตำแหน่งเฝ้ากลาดดาษดา
+ปางพระองค์ผู้ดำรงบุรีรัตน์ โองการตรัสการศึกแล้วปรึกษา
+ว่าทางบกเราก็มั่นกันพารา แต่ทางท่าชลธีไม่มีใคร
+จะกำจัดศัตรูหมู่มิจฉา ขุนเสนาใครจะเห็นเป็นไฉน
+ข้างทางเรือขัดสนเป็นจนใจ ออกไม่ได้ยากสุดมันอุดทาง
+เพราะไม่มีเรืออ้อมเข้าล้อมหลัง มันจึงตั้งได้ถนัดไม่ขัดขวาง
+พระปรึกษานายมูลพวกขุนนาง ไม่เห็นทางขัดสนเป็นจนใจ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้เป็นพราหมณ์นามสุทัต แกรู้ชัดทูลแจ้งแถลงไข
+เหมือนพระองค์ทรงสุบินว่าเกิดไฟ จะต้องไปทูลพระองค์พงศ์ประยูร
+มาดับเข็ญเห็นจะราบช่วยปราบศึก คงสมนึกขอพระปิ่นบดินทร์สูร
+ส่งหนังสือสารภาพไปกราบทูล โดยเค้ามูลงอนง้อขอขมา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมจักรพงษ์ดำรงราชย์ ตรัสประภาษไปพลันด้วยหรรษา
+เราขอบใจท่านสยามพราหมณ์พฤฒา ช่วยตรึกตราสมนึกเหมือนตรึกตรอง
+พระตรัสสั่งผู้ฉลาดที่อาจหาญ ให้นำสารไปประมูลทูลฉลอง
+ในเบื้องบาทพระเจ้าอาฝ่าละออง กับทั้งสองเชษฐาได้ปรานี
+เอาม้าเร็วว่องไวรีบไปบก ตามวิตกหมายมุ่งไปกรุงศรี
+รมจักรนคราถึงธานี ทูลคดีขอเรือใบไปลังกา
+แล้วรีบไปถวายสารกรุงผลึก ว่าเกิดศึกเข้มแข็งแรงนักหนา
+พวกม้าใช้พร้อมมูลแล้วทูลลา ตัดออกมานอกทุ่งพอรุ่งราง
+สิบห้าวันบรรลุถึงรมจักร เข้าหยุดพักอยู่ที่หน้าศาลาขวาง
+พวกรักษาขอบเขตประเทศทาง นั่งอยู่กลางศาลาแล้วว่าไป
+เราขอถามพวกบุรุษที่หยุดม้า ท่านจะมาที่นี่หรือที่ไหน
+พวกกำพลเปรมปรีดิ์ด้วยดีใจ ตรงเข้าไปเล่าแถลงแจ้งคดี
+ข้าพเจ้าอยู่ตำบลกำพลเพชร มาพร้อมเสร็จโดยบุราณถือสารศรี
+ขององค์พระมังคลาเจ้าธานี เฝ้าที่นี่แล้วจะไปในลังกา
+ขุนด่านฟังสั่งเสมียนให้เขียนบอก ผูกม้าหมอกรีบไปไวไวหวา
+นำเอาท่านราชทูตไปพูดจา แก่เสนาผู้กำกับได้กราบทูล
+แล้วพาทูตเข้าไปในนิเวศน์ พอทรงเดชธิบดินทร์ปิ่นไอศูรย์
+เสด็จออกแท่นสุวรรณอันจำรูญ เสนาทูลบอกเรื่องเมืองกำพล
+ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงรมจักร สงสัยนักทรงแคลงแห่งนุสนธิ์
+หรือจะมาท่าไรเป็นไกกล ฟังยุบลให้กระจ่างทางบุราณ
+ไปรับมาในวังฟังมันพูด ใครเป็นทูตจำถือหนังสือสาร
+แต่มันแตกจากลังกาไปช้านาน อยู่ถิ่นฐานเมืองใดพึ่งได้ยิน
+พระสงสัยใคร่แจ้งแห่งระหัส โองการตรัสโดยในพระทัยถวิล
+ไปรับทูตเข้ามาในธานินทร์ พร้อมกันสิ้นแล้วให้อ่านสารสารา ฯ
+๏ เจริญลักษณ์อักษรสุนทรสาร เขียนใส่ลานทองประจำคำเลขา
+ขอบังคมสมเด็จพระเจ้าอา ให้ทราบฝ่าบาทมูลทูลละออง
+เพราะคบคนเป็นพาลสันดานชั่ว จึ่งพาตัวปี้ป่นต้องหม่นหมอง
+ขอประทานโทษาฝ่าละออง ที่ขุ่นข้องมาแต่หลังตั้งแต่เดิม
+ได้รบพุ่งมุ่งหมายมาหลายครั้ง มิได้ยั้งตรองตรึกจึ่งฮึกเหิม
+ทำเคืองขัดพระอัชฌามาแต่เดิม ตั้งแต่เริ่มแรกบำรุงกรุงลังกา
+จงงดโทษโปรดปรานประทานเกล้า จะมาเฝ้าศึกป���ะชิดติดหนักหนา
+ขอบารมีทูลกระหม่อมจอมประชา เสด็จมาช่วยกำราบปราบอรินทร์ ฯ
+๏ พอจบสารพระผู้ผ่านรมจักร เสียดายศักดิ์นึกในพระทัยถวิล
+ม้นก็หลานในไส้ใช่ไพริน ครั้นจะผินหลังให้ก็ไม่ดี
+เขาก็ยอมงอนง้อมาขอโทษ จะถือโกรธพูดไปเหมือนใส่สี
+เป็นผู้ใหญ่ใครเขารู้ดูไม่ดี ก็ควรที่จะบำรุงกรุงกำพล
+ให้สืบสุริย์วงศ์พระทรงภพ ขจรจบลือแจ้งทุกแห่งหน
+พระตรัสสั่งเสนีเตรียมรี้พล ที่นั่งต้นกำปั่นหงส์อลงกรณ์
+ทั้งเรือรบเรือไล่ให้หลายร้อย เรือใช้สอยกับทหารชาญสมร
+เครื่องอาวุธยุทธนาพลากร เป็นการร้อนเร่งรัดไปจัดเรือ
+แล้วสั่งให้เลี้ยงคนกำพลเพชร ทั้งบำเหน็จให้ทุกคนจนล้นเหลือ
+อีกเงินทองของประทานให้จานเจือ ทั้งหมวกเสื้อหลายอย่างเป็นรางวัล
+ประทานเสร็จพระเสด็จยุรยาตร ขึ้นจากอาสน์พรรณรายแล้วผายผัน
+เข้าข้างในปรางค์ทองห้องสุวรรณ พร้อมกำนัลมเหสีชลีกร
+พระตรัสเล่าสององค์อนงค์นาฏ ตามเรื่องราชสารไปให้สมร
+ฟังถ้อยคำมังคลามาว่าวอน ให้เราจรไปช่วยรับทัพทมิฬ
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าเล่ห์เป็นขบถ มันคิดคดทำศึกนึกถวิล
+กลับไปเป็นศัตรูตีบูรินทร์ จะชิงถิ่นฐานที่บุรีเดิม
+มางอนง้อขอให้ยกไปช่วย เหมือนคนป่วยข้าศึกมันฮึกเหิม
+จำจะต้องไปช่วยตีบุรีเดิม ช่วยเพิ่มเติมโยธาพลาพล ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมเหสีชุลีหัตถ์ แล้วทูลทัดเรื่องความตามนุสนธิ์
+กลัวแต่เห็นยังจะเป็นในไกกล บาทหลวงคนนี้อุบายหลายประการ
+พระทรงฟังจึงว่าสังฆราชแตก ไปคบแขกมาทำร้ายหลายสถาน
+ในหนังสือก็ให้สัตย์ปฏิญาณ ที่จะมารยาไปเห็นไม่มี
+พระตรัสพลางทางลุกขึ้นจากอาสน์ ไปเฝ้าบาทบงกชบทศรี
+ทูลแถลงแจ้งความตามคดี ในสารศรีของฝรั่งมังคลา ฯ
+๏ ท้าวทศวงศ์ทรงฟังว่าครั้งนี้ เห็นจะดีกันหมดโอรสา
+จะได้สืบวงศ์กษัตริย์ขัตติยา พ่อเห็นว่าควรจะต้องไปป้องกัน
+ฝ่ายองค์พระอัยกีแกตีอก ตาอย่างกพูดเพ้อละเมอฝัน
+เมื่อครั้งก่อนมันต้อนไปตามกัน ขังไว้ชั้นเชิงชลาเมืองป่าตาล
+นี่หากว่าแม่รำภาวัณฬาราช มาพิฆาตมันจึงไปไกลสถาน
+หาไม่จักตายดิ้นจนสิ้นปราณ ทั้งลูกหลานมิได้เหลือในเชื้อวงศ์
+ตามันโง่เต็มประดาแล้วอย่าพูด มันจะปูดภายหน้าพ่ออย่าหลง
+อันปัญญาตาเฒ่าเหมือนเข้ากรง แกมันหลงแต่อีสาวเที่ยวเคล้าคลึง
+พ่อจะไปแล้วจงจำเอาคำแม่ ไปอยู่แต่ไกลไกลอย่าให้ถึง
+สืบเรื่องราวเข้าไปอย่าให้อึง ได้ทีจึงรบเร้าคิดเอาชัย
+แม้นไม่สมปรารถนาแล้วล่ากลับ มันยากยับช่างหัวมันอย่าหวั่นไหว
+ถึงลูกหลานว่านเครือเชื่อมันไย ไปพอให้ถึงถิ่นกันนินทา
+ท้าวทศวงศ์ทรงฟังมเหสี ว่ายายนี้พูดเพ้อเจ้อนักหนา
+ชะนางพวกแม่ทัพไปจับปลา มาใส่คาย่างแล้วให้แมวกิน
+พ่ออย่าเชื่อยายเฒ่าเจ้าโทโส แกโกโรดีแต่หึงอย่าพึงถวิล
+จะเสียชื่อเสียงไปในแผ่นดิน ให้เขาหมิ่นประมาทเป็นชาติชาย
+นางพระยาว่าข้าเกลียดขี้เกียจกล่าว จะยืดยาวขายหูไม่รู้หาย
+พลางอวยพรโพยภัยอย่าใกล้กราย ดั่งนารายณ์อานุภาพไปปราบมาร
+ทั้งสององค์อวยสวัสดิ์พิพัฒน์ผล กับพวกพลที่จะไปไกลสถาน
+อย่าขัดขวางทางจะไปให้สำราญ ทั้งทหารรี้พลบนเภตรา ฯ
+๏ พระรับพรสองพระองค์ดำรงภพ แล้วนอบนบบังคมก้มเกศา
+อภิวาทบาทมูลแล้วทูลลา กษัตราสององค์อยู่จงดี
+ขอฝากองค์นงลักษณ์อัคเรศ ทั้งแก้วเกศกัลยารำภาสะหรี
+กับลูกเต้าเหล่าอาณาประชาชี พระภูมีโปรดว่าบัญชาการ
+แล้วทูลลามาปรางค์สองนางนาฏ สถิตอาสน์รจนามุกดาหาร
+ดำรัสสั่งสองสุดายุพาพาล แม้นเกิดการเคืองขุ่นถึงวุ่นวาย
+พี่จะให้คนถือหนังสือสาร เยาวมาลย์ให้พี่พราหมณ์สามสหาย
+เขายกหนุนตามไปทั้งไพร่นาย กับโฉมฉายรำภาพงางอน
+พระสั่งพลางทางเสด็จเข้าห้องสรง สำอางองค์เรืองจำรัสประภัสสร
+ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่านิกร บ้างก็ถอนสายสมอขันช่อใบ
+เรือที่นั่งบัลลังก์หงส์ปักธงตาด พวกอำมาตย์นั่งเคียงเรียงไสว
+ที่นั่งรองเรือครุฑวุฒิไกร มีธงชัยปักประจำเป็นสำคัญ
+ทั้งเรือแห่เรือทหารชำนาญรบ เกณฑ์สมทบทุกตำแหน่งล้วนแข็งขัน
+มาเตรียมเสร็จดาษดื่นนับหมื่นพัน คอยทรงธรรม์เจ้าแผ่นดินปิ่นประชา
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ พระรีบรัดแต่งองค์ทรงภูษา
+จับพระแสงเนาวรัตน์อัษฎา เสร็จออกหน้าพระที่นั่งบัลลังก์ทอง
+พระญาติวงศ์องค์มิ่งมเหสี รำภาสะหรีเกษรามาทั้งสอง
+เขยสะใภ้พวกประยูรทูลละออง มาแซ่ซ้องพร้อมพรักตำหนักแพ
+คอยส่งท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นกษัตริย์ มานั่งอัดเรียงรายชายกระแส
+จวนเวลาเป่าประดังทั้งสังข์แตร กระบวนแห่นำเสด็จจากเขตคัน
+ท้าวทศวงศ์ทรงราชยานรัตน์ จอมกษัตริย์ตามเสด็จจากเขตขัณฑ์
+พระมาตุรงค์ทรงวอจรจรัล ตามเขยขวัญเสด็จไปในกระบวน
+มาถึงที่พร้อมพรักตำหนักน้ำ ตำรวจนำไปถึงท่าหน้าฉนวน
+กรมแสงถือเสน่าทั้งง้าวทวน โดยกระบวนยาตราพลากร
+ถึงประทับกับเกยเลยลีลาศ สมเด็จนาฏอัยกีศรีสมร
+ลงจากพระที่นั่งอลังกรณ์ บทจรตามกษัตริย์ภัสดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ ยุรยาตรมาบังคมก้มเกศา
+ศิโรราบกราบประนมบังคมลา พระกฤษณาตรีพลำสามพระองค์
+สองกษัตริย์อวยพรถาวรสวัสดิ์ จงพิพัฒน์ไพบูลย์ประยูรหงส์
+ปราบศัตรูให้กระจายทำลายลง ได้เหมือนองค์พระนารายณ์ไวยกูณฐ์
+พวกอรินทร์ถิ่นประเทศเขตมิจฉา ให้อัปราทั่วไปทั้งไอศูรย์
+พอได้ฤกษ์โหรประนมบังคมทูล พวกประยูรพฤฒาเฒ่าคลานเข้าไป
+ถวายสังข์ทักขิณามหาผล พุทธมนต์วารินกระสินธุ์ใส
+แล้วเป่าสังข์กึกก้องลั่นฆ้องชัย บังคมไทเสร็จตรงมาลงเรือ
+ให้โห่ครื้นปืนสัญญาโกลาลั่น ออกกำปั่นคลี่ใบใส่หางเสือ
+ได้ลมล่องต้องท้ายพวกนายเรือ คัดหางเสือออกจากอ่าวเจ้าพระยา ฯ
+๏ ตามกันเรื่อยเฉื่อยฉ่ำออกน้ำเขียว คลื่นเป็นเกลียวชมสัตว์ฝูงมัจฉา
+พวกกุเราเหล่ากระโห้แลโลมา ฝูงพิมพาพากันว่ายในสายชล
+พวกฉนากล้วนฉนากไม่จากคู่ เป็นหมู่หมู่ว่ายแซงทุกแห่งหน
+ฝูงทุกังมังกงเที่ยววงวน ในสาชลมากมายมีหลายพรรณ
+ฝูงฉลามล้วนฉลามตามเป็นหมู่ ไม่ห่างคู่ว่ายเวียนดูเหียนหัน
+ตะเพียนทองล่องน้ำไปตามกัน ราหูหันหันเหียนเวียนเป็นวง
+ฝูงเหราร่ารายขึ้นว่ายกลาด บ้างดำฟาดกินเหยื่อไม่เหลือหลง
+ฝูงปลาวาฬพ่นชลเป็นวนวง แล้วดำลงฟาดหางกลางสินธู
+ฝูงม้าน้ำทำท่าดังม้าเผ่น ขึ้นโลดเต้นยกหางทั้งกางหู
+ฝูงช้างน้ำดำด้นบ้างพ่นฟู ทั้งเงือกงูลอยล่องท้องทะเล
+อีกกริวกราวเต่ากระว่ายคละเคล้า เป็นเหล่าเหล่าคลื่นป่วนซัดหวนเห
+จะพรรณนาว่าไปในทะเล เหลือคะเนมิใช่น้อยนับร้อยพัน ฯ
+๏ พระสุริยงลงลับพยับฟ้า ดวงดาราจันทร์กระจ่างกลางสวรรค์
+พวกต้นหนคนสำหรับทั้งกัปตัน เอาเข็มนั้นตั้งจำเพาะเกาะลังกา
+ไม่ขัดข้องล่องแล่นแสนเป็นสุข เข้าห้องขลุกกินแต่เหล้าเมานักหนา
+ขึ้นสองชั้นตีกรับขับเสภา พวกกัญชากัดอ้อยอร่อยใจ
+แต่องค์พระกฤษณาไม่ผาสุก ระทมทุกข์เต็มประดาน้ำตาไหล
+��ิดถึงนุชสุดที่รักให้หนักใจ ถอนฤทัยหวนคะนึงถึงยุพิน
+ตรีพลำก็ยิ่งซ้ำแสนเทวศ ถึงดวงเนตรอัมพวันกระสันถวิล
+ป่านนี้แก้วกัลยาจะราคิน จะโดยดิ้นหาพี่ทุกวี่วัน
+โอ้น้องแก้วแววเนตรของเชษฐา เมื่อจากมาน้องวิโยคทั้งโศกศัลย์
+มิใช่กิจบิตุรงค์พระทรงธรรม์ ไม่จากขวัญนุชเจ้าลำเพาพาล
+มิรบพุ่งยุ่งยิ่งจะนิ่งเสีย อยู่กับเมียเป็นสุขสนุกสนาน
+นอนเสียให้สุโขมโหฬาร ใครจ้างวานก็ไม่ไปให้ไกลรัง
+มีเมียสาวมีข้าวกินไม่ดิ้นโลด อยู่เป็นโสดตามสบายเหมือนใจหวัง
+ใครจะว่าเราแกะแทะข้าวตัง เฉยเสียมั่งช่างใครทำไมเรา
+เธอครวญคร่ำร่ำไรไห้สะอื้น จนดึกดื่นร้อนฤทัยดั่งไฟเผา
+แสนวิโยคโศกศัลย์ไม่บรรเทา แล้วลุกเข้าไปนั่งชิดพระกฤษณา
+ถอนใจใหญ่เหหวนรัญจวนจิต แล้วสะกิดเพลาพลางทางปรึกษา
+ว่าน้องนี้ไม่สบายหลายเวลา ที่โรคาพระจะเห็นเป็นอย่างไร
+กฤษณาว่าโรคของพระน้องรัก พี่ประจักษ์มั่นคงไม่สงสัย
+ถึงโรคพี่น้องเล่าก็เข้าใจ เป็นวิสัยพวกที่มาตำราเดียว
+นี่แลน้องตรองไปไม่ตลอด เหมือนตาบอดมืดแท้จะแลเหลียว
+เพราะไม่เห็นถิ่นวิถีเช่นนี้เจียว ให้เปล่าเปลี่ยวฟั่นเฟือนเหมือนกับเรา
+จะผ่อนผันฉันใดเห็นไม่โปรด จะเกิดโทษวุ่นวายต้องอายเขา
+ทนไปเถิดการทัพสำหรับเรา พี่กับเจ้าไม่พ้นอย่าบ่นเลย
+พลางปรึกษามาในลำเรือกำปั่น จนพระจันทร์ลับฟ้าเจ้าข้าเอ๋ย
+ไม่มีสุขทุกข์ในใจไม่เสบย เรือก็เลยแล่นมาในสาคร ฯ
+๏ อโณทัยไขแสงแจ้งกระจ่าง ส่องสว่างแจ่มจำรัสประภัสสร
+โกกิลากากินเที่ยวบินจร ปักษาร่อนร้องเรียกกันเพรียกรัง
+แต่แล่นล่องมาในท้องมหาสมุทร มิได้หยุดรีบไปดั่งใจหวัง
+พอเดือนหนึ่งถึงสิงหลข้ามวนวัง ไม่รอรั้งทอดท่าหน้าบุรินทร์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนายด่านลังกาเกาะ ให้เรือเสาะตระเวนไปในกระสินธุ์
+คอยระวังศัตรูหมู่ไพริน ตามแถวถิ่นเกาะแก่งตำแหน่งทาง
+พอแลเห็นกำปั่นสุวรรณหงส์ แลดูธงถนัดไม่ขัดขวาง
+แวะเข้าเฝ้าเจ้านครเหมือนก่อนปาง พวกขุนนางรู้จักร้องทักทาย ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าบุรีรมจักร ปราศรัยทักพวกพหลพลทั้งหลาย
+ว่าบ้านเมืองค่อยเป็นสุขสนุกสบาย ทั้งไพร่นายทั่วจังหวัดปัถพี
+กองตระเวนได้ฟังรับสั่งถาม จึงทูลความแล้วประณตบทศรี
+ในเขตแคว้นแดนจัง���วัดปัถพี มิได้มีราษฎรจะร้อนรน
+อยู่ทำมาหากินในถิ่นฐาน ค่อยสำราญวัฒนาสถาผล
+ทั่วประเทศเขตแคว้นแดนมณฑล ในสิงหลมั่งคั่งทั้งแผ่นดิน
+ครั้นทูลเรื่องเสร็จสรรพกลับมาด่าน แจ้งอาการกับพระยาท่ากระสินธุ์
+ขุนนางรู้รีบไปในบุรินทร์ ทูลพระปิ่นนคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ป่างพระสุดสาครบวรนาถ สั่งอำมาตย์โยธาทั้งหน้าหลัง
+รถสุวรรณพรรณรายพระฉายบัง ทั้งที่นั่งราชยานพุดตานทอง
+รีบลงไปคั่งคับรับเสด็จ กระบวนเสร็จรวมกันถึงพันสอง
+พระเสด็จทรงม้าเหลืองผูกเครื่องทอง ยกเป็นกองนำพลสกลไกร
+พอถึงด่านธารท่าชลาสินธุ์ หน่อนรินทร์เจ้าลังกาอัชฌาสัย
+เสด็จลงหลังพระยาอาชาไนย ก็ตรงไปเรือกำปั่นด้วยทันที
+ฝ่ายพระจอมอิศยมรมจักร เห็นหลานรักมาประณตบทศรี
+ประภาษถามทั้งจังหวัดปัถพี อยู่เปรมปรีดิ์ทั้งอาณาประชาชน
+เรือลูกค้ามาขายหลายภาษา ยังไปมาในจังหวัดหรือขัดสน
+ทำนาไร่ในประเทศเขตมณฑล ทั้งฟ้าฝนตกงามหรือทรามไป
+ทั้งสามพระนักสิทธ์สถิตสถาน ยังสำราญหรือว่าเห็นเป็นไฉน
+สุดสาครทูลพลันด้วยทันใด ทั้งพลไพร่ปรีดาสถาวร
+พระนักสิทธ์สามองค์ทรงสวัสดิ์ ไม่ข้องขัดภิญโญสโมสร
+ทั้งลูกค้ามาทั่วทุกนคร ไม่เดือดร้อนมั่งคั่งทั้งบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ บรมนาถถามในพระทัยถวิล
+เห็นบริบูรณ์มั่งคั่งทั้งแผ่นดิน พระทราบสิ้นแล้วดำรัสแก่นัดดา
+ว่าบัดนี้มังคลานราราช กับสังฆราชรบพุ่งยุ่งนักหนา
+ใช้พวกทูตให้มาง้อขอขมา บอกให้อากับเจ้าด้วยไปช่วยกัน
+กับสินสมุทรวุฒิไกรให้ไปด้วย แม้นมิช่วยดับร้อนช่วยผ่อนผัน
+แล้วเรียกทูตทูลยุบลกำพลพลัน มาอภิวันท์กราบก้มบังคมทูล
+แล้วถวายสาราหน้าที่นั่ง พระตรัสสั่งมหาดไทยในไอศูรย์
+ให้คลี่สารอ่านนำในคำทูล นเรนทร์สูรสองพระองค์เธอทรงฟัง ฯ
+๏ ในเรื่องสารมังคลานราราช บังคมบาทภูวไนยเหมือนใจหวัง
+พระเชษฐาสุริย์วงศ์ดำรงวัง แต่ก่อนยังคบพาลสันดานดึง
+ได้ผิดพลั้งครั้งใดพระได้โปรด ประทานโทษชอบผิดคิดไม่ถึง
+พระช่วยชุบอุปถัมภ์เหมือนรำพึง ให้สมซึ่งอนุชาที่ว่าวอน ฯ
+๏ พอจบเรื่องศุภสารอ่านถวาย คำภิปรายศุภลักษณ์ในอักษร
+สองพระองค์ทรงปรึกษาที่ว่าวอน เป็นการร้อนจะไม่ไปก็ใช่ที
+มันก็เป็นว่านเครือในเชื้อไ��� จะต้องไปช่วยสักพักไว้ศักดิ์ศรี
+ครั้นจะนิ่งเฉยอยู่ดูไม่ดี เขาก็มีสารขอมาง้องอน
+พ่อจะเห็นเป็นอย่างไรใจของหลาน จงกันการครหาอาจะสอน
+เป็นผู้ใหญ่เฉยเชือนเหมือนหนึ่งงอน เป็นการร้อนจะมิไปก็ใช่ที ฯ
+๏ สุดสาครบังคมบรมนาถ โปรดประภาษควรนักเป็นศักดิ์ศรี
+จะมิไปใครเขารู้ดูไม่ดี เพราะเขาหนีร้อนรึงมาพึ่งเย็น
+หลานจะไปตามเสด็จไม่เข็ดขาม เอาไว้นามไว้ผลให้คนเห็น
+ที่เหนื่อยยากกรากกรำต้องจำเป็น เพราะเชื้อเช่นเนื้อไขในตระกูล
+ครั้นทราบเสร็จเชิญเสด็จเข้าวังหลวง ทุกกระทรวงแห่ไปเข้าไอศูรย์
+ประทับยังวังในอันไพบูลย์ ท้าวนางทูลเสาวคนธ์สุมณฑา
+ว่าพระจอมรมจักรนัคเรศ นางแจ้งเหตุรีบพลันด้วยหรรษา
+ไปรับองค์พงศ์เผ่าพระเจ้าอา เสด็จเข้ามาพร้อมพรั่งทั้งพระวงศ์
+พระกฤษณาตรีพลำต่างคำรพ พลางนอบนบในตระกูลประยูรหงส์
+พนักงานสารพัดจัดประจง ตั้งเครื่องทรงเครื่องเสวยทั้งเนยนม
+พวกขับไม้มโหรีตีบัณเฑาะว์ สำเนียงเพราะตามอย่างปางประถม
+สี่กษัตริย์นั่งเสวยทั้งเนยนม เครื่องขนมโอชาสารพัน
+เสวยพลางทางปรึกษาบรรดาหลาน อาตรองการก็เห็นจริงทุกสิ่งสรรพ์
+เปรียบเหมือนคนเจ็บป่วยต้องช่วยกัน รักษามันพอให้ปลอดรอดชีวัง
+พระตรัสพลางทางสั่งให้หาทูต เข้ามาพูดไต่ถามตามประสงค์
+ขุนเสนีอภิวาทบาทบงสุ์ ขอพระองค์โปรดปรานการจะไป
+ถวายสารพระผู้ผ่านเมืองผลึก ด้วยการศึกเหลือล้นทนไม่ไหว
+ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ผู้ทรงชัย รับสั่งให้พวกฝรั่งเมืองลังกา
+เอากำปั่นใช้ใบไปกับทูต จะได้พูดโดยจำนงส่งภาษา
+ทั้งหกนายกราบถวายบังคมลา ลงเภตราไปผลึกตามตรึกตรอง
+สิบห้าวันบรรลุถึงสถาน ถวายสารแล้วประมูลทูลฉลอง
+พระจึ่งให้คลี่สารในลานทอง ซึ่งจำลองลายลักษณ์อักขรา ฯ
+๏ ในเรื่องราวขอประนมบังคมบาท ภูวนาถทรงเดชพระเชษฐา
+เมื่อก่อนได้ผิดพลั้งแต่หลังมา ให้เคืองฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+เพราะคบคนพาลาพาให้ชั่ว จนหมองมัวแทบชีวาจะอาสัญ
+แล้วกลับเป็นศัตรูมาสู้กัน ในเขตคันร้อนเราทุกเช้าเย็น
+ขอพระองค์ทรงเดชผู้เชษฐา โปรดได้มาระงับช่วยดับเข็ญ
+เหมือนวารินใสสดรดให้เย็น น้องขอเป็นเกือกทองฉลองคุณ
+ได้ผิดพลั้งครั้งใดจงได้โปรด ประทานโทษน้องนุชช่วยอุดหนุน
+แม้นส��บไปเบื้องหน้าถ้าทารุณ ให้เคืองขุ่นจงประหารผลาญชีวา ฯ
+๏ พอจบสารพระผู้ผ่านเมืองผลึก เธอตรองตรึกแจ้งคดีที่ปรึกษา
+ใครจะเห็นอย่างไรใจเสนา เขาก็มาสารภาพว่าหลาบจำ
+แม้นมิไปใครรู้จะดูหมิ่น ต้องละถิ่นไปช่วยชุบอุปถัมถ์
+แล้วตรัสสั่งเสนีที่ประจำ ให้จัดลำเรือที่นั่งบัลลังก์พลัน
+ทั้งเรือรบเรือไล่ให้หลายร้อย เครื่องใช้สอยรอกเชือกให้เลือกสรร
+จัดล้าต้าต้นคนคนสำคัญ เรือสุบรรณเป็นที่นั่งบัลลังก์ทรง
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จขึ้นจากอาสน์ ขุนอำมาตย์สั่งความตามประสงค์
+จ่ายทหารชาวป้อมพวกล้อมวง เกณฑ์ให้ลงเรือที่นั่งตั้งบาญชี
+ทหารรบหกหมื่นปืนปลายหอก เร่งหมายบอกไปให้ครบใครหลบหนี
+ให้นายหมวดตรวจส่งลงบาญชี วันพรุ่งนี้เกณฑ์ตรงไปลงเรือ
+ลำที่นั่งดั้งกันสักพันร้อย มาจอดคอยทอดไว้ทั้งใต้เหนือ
+ขนเสบียงดิบสุกบรรทุกเรือ ทั้งข้าวเกลืออย่าให้ขาดราชการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์ปิ่นผลึก เธอตรองตรึกยังสงสัยเสร็จไปศาล
+ให้หาพวกทรงผีมามินาน จึงโองการให้คนทรงมาลงดู
+แล้วเชิญท่านมารดาให้มาด้วย จะได้ช่วยบอกกล่าวให้เข้าหู
+จะเท็จจริงอย่างไรจะใคร่รู้ เรียกให้ผู้คนทรงมาลงพลัน
+จุดธูปเทียนบายศรีพลีศาล เชิญนางมารมาตุรงค์มาทรงฉัน
+ปีศาจแว่วแจ้วดังกระทั่งกรรณ ลุกผลุนผลันเหลียวแลซะแงเป
+เห็นธูปเทียนรุ่งเรืองเมืองผลึก ผีเสื้อนึกว่าร้อนเย็นเป็นไฉน
+แล้วลุกขึ้นเผ่นโผนโจนลงไป ประเดี๋ยวใจก้องกังวานสะท้านดัง
+เข้าคนทรงสั่นรัวกลอกหัวหู ให้หากูมาทำไมในใจหวัง
+จะไต่ถามความอะไรเล่าให้ฟัง ลุกขึ้นนั่งกินหมูนั่งชูคอ
+สินสมุทรจึงถามความประสงค์ มาตุรงค์เห็นอย่างไรไฉนหนอ
+มังคลาสรรเสริญเจริญยอ ให้มาง้อรับผิดโดยจิตปอง
+เชิญให้ลูกไปกำราบช่วยปราบศึก ที่ตื้นลึกจะเป็นกลหรือหม่นหมอง
+อยากจะแจ้งความในน้ำใจปอง เชิญช่วยตรองในคดีเขามีมา ฯ
+๏ นางปีศาจล่วงรู้เพราะหูผี แจ้งคดีเล่าแก่บุตรไม่มุสา
+เมื่อเดือนก่อนกูเที่ยวไปในคงคา มันรบราฆ่าฟันกันบรรลัย
+แต่เมืองด่านชานชลาริมท่าน้ำ เสียระยำปี้ป่นทนไม่ไหว
+ความที่บอกมาจริงอย่ากริ่งใจ บาทหลวงได้ปากน้ำที่สำคัญ
+เอ็งรีบยกไปกำราบช่วยปราบคึก คงสมนึกดับรอนช่วยผ่อนผัน
+จะได้สืบสุริย์ว���ศ์ตามพงศ์พันธุ์ พี่น้องกันก็จะได้เห็นใจเรา
+พอบอกเสร็จคนทรงที่ลงผี เอามือตีผางผางเข้ากลางเสา
+ล้มนอนหงายกายสั่นอยู่เทาเทา เหมือนกินเหล้าลุกล้มไม่สมประดี ฯ
+๏ ฝ่ายพระหน่อนฤเบศเกศกษัตริย์ ได้ความชัดแจ้งกระจ่างเพราะนางผี
+แล้วตรัสสั่งพวกพหลพลมนตรี ว่าพรุ่งนี้เช้าตรู่กูจะไป
+แล้วเสด็จขึ้นเข้าข้างในที่ไสยาสน์ ตรัสประภาษเล่าแจ้งแถลงไข
+ฝ่ายโฉมยงองค์อรุณทูลพิไร พระจอมไปใครจะอยู่ดูบุรินทร์
+ฉวยเกิดคึกฮึกหาญมาราญรบ จะหลีกหลบเห็นไม่ได้ดังใจถวิล
+ใครจะช่วยรบสู้กู้แผ่นดิน น้องจะผินพักตราไปหาใคร
+พระตรัสพลางทางว่าอย่าปรารภ จะสมทบทัพทุกแควไว้แก้ไข
+แต่บรรดาเมืองขึ้นอย่าตื่นไป ไม่เป็นไรดอกนะเจ้าเยาวมาลย์
+พระตรัสเสร็จแล้วเสด็จเข้าสู่ที่ แท่นมณีรจนามุกดาหาร
+พวกเสนาสารวัตรเร่งจัดการ พร้อมทหารพลรบสมทบกัน
+มาลอยลำกำกับรับเสด็จ ตระเตรียมเสร็จตามหมายพอไก่ขัน
+ทหารปืนยืนสะพรั่งทั้งดั้งกัน คอยทรงธรรม์กรุงกษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร พระทรงภุชพลิกฟื้นตื่นผวา
+เข้าที่สรงทรงสหัสธารา ผลัดภูษาแย่งยกกระหนกใน
+ฉลององค์ตาดแดงแสงระยับ ปั้นเหน่งทับมรกตดูสดใส
+เหน็บพระแสงอาญาสิทธิ์ฤทธิไกร แล้วสวมใส่มาลาสง่างาม
+เสด็จออกข้างหน้าเสนาพร้อม ประณตน้อมกรุงกษัตริย์ดำรัสถาม
+พระโหราธิบดีทั้งชีพราหมณ์ ได้ฤกษ์ยามสักกี่บาทจะยาตรา
+โหรคำนับจับยามตามสังเกต ว่าโมงเศษฤกษ์นี้ดีหนักหนา
+ควรจะยกพยุหบาตรเสร็จยาตรา เสด็จมาหยุดยั้งฟังสำเนียง
+พอได้ฤกษ์ตีฆ้องก้องสนั่น บันลือลั่นสังข์แตรเซ็งแซ่เสียง
+เสด็จลงทรงรถพระกลดเคียง ตำรวจเรียงตาริ้วเป็นทิวไป
+ออกจากวังลงยังฉนวนน้ำ ก็พร้อมลำกำปั่นเรียงเคียงไสว
+เสด็จลงเรือเหราให้คลาไคล ล่องน้ำไปออกอ่าวเจ้าพระยา
+ถึงน้ำเชียวชักใบขึ้นใส่รอก ทหารออกมายืนยิงปืนผา
+ถ้วนยี่สิบสองนัดให้ยาตรา ข้ามมหาสาคโรชโลธร
+เอาเข็มตั้งลังกาสุธาทวีป ให้เร่งรีบตัดละเมาะเกาะสิงขร
+ได้ลมคล่องล่องมาในสาคร ไม่หยุดหย่อนตั้งแต่มาสิบห้าวัน
+บรรลุถึงปากอ่าวพอเช้าตรู่ ให้ทอดอยู่ลดใบพอไก่ขัน
+จึงหยุดรอแต่พอแจ้งแสงตะวัน แล้วพากันรีบไปในนคร
+ทูลพระปิ่นรมจักรนัคเรศ ให้ทรงเดชท���าบความตามอักษร
+กับพระศรีอนุชาสุดสาคร ว่าเราจรมาอยู่ด่านชานบุรินทร์
+ขุนเสนีประนมบังคมบาท ภูวนาถรับสั่งดั่งถวิล
+เอาเรือบดรีบเข้าไปในบุรินทร์ จนถึงถิ่นเมืองด่านชานชลา
+ขึ้นไปแจ้งราชการด่านปากน้ำ ท่านช่วยนำข่าวศึกไปปรึกษา
+องค์พระจอมนครินทร์ปิ่นลังกา ให้ทราบฝ่าบาทบงสุ์พระทรงธรรม์
+ว่าพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร เสด็จหยุดอยู่ดอนรีบผ่อนผัน
+เป็นการด่วนจวนนักหนาจะช้าวัน ไปให้ทันเวลาอย่าช้าที ฯ
+๏ ฝ่ายขุนด่านเรียกหาพวกม้าใช้ พาท่านไปทูลประณตบทศรี
+รีบเข้าไปในจังหวัดปัถพี ให้เสนีขึ้นม้าพากันไป ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในลังกาอาณาจักร ให้ซ้อมซักทหารปืนยืนไสว
+คอยพระจอมสินสมุทรวุฒิไกร มาเมื่อไรจะไปเปลื้องเมืองกำพล
+พอตรัสเสร็จทูตาก็มาเฝ้า ทูลพระเจ้านครินทร์ปิ่นสิงหล
+ว่าพระจอมนครินทร์ปิ่นสากล เธอยกพลมายังฝั่งชลา
+ใช้ให้ข้ามาทูลมูลเหตุ จะโปรดเกศอย่างไรไฉนหนา
+จะให้ขึ้นยับยั้งยังลังกา หรือจะช้าทีไปจะได้จร ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ ตรัสประภาษกับพระหลานชาญสมร
+เราควรยกโยธาพลากร เป็นการร้อนช้าไปก็ไม่ดี
+จึ่งตรัสกับเสนาที่มาเฝ้า ว่าออเจ้าไปประณตบทศรี
+กลับไปทูลหลานเราเล่าคดี ว่าพรุ่งนี้เราจะไปในเภตรา
+ขุนเสนีกราบก้มบังคมบาท รับพระราชโองการใส่เกศา
+ประนมนอบหมอบกรานคลานออกมา ไปนาวากราบทูลมูลคดี
+ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นผลึก เธอตรองตรึกเรือใบทั้งไล่หนี
+ทหารรบครบประจำทุกลำมี ทั้งหอกตรีแหลนหลาวและเกาทัณฑ์ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในพาราลังกาทวีป ต่างเร่งรีบเรียกพหลพลขันธ์
+ทั้งต้นหนคนการชำนาญครัน ประจำมั่นมิให้ขาดราชการ
+ปางพระจอมรมจักรนัคเรศ เฉลิมเกศกษัตรามหาศาล
+ครั้นรุ่งสางรังสีรวีวาร ชวนพระหลานสรงชลสุคนธา
+น้ำกุหลาบอาบองค์สรงกระสินธุ์ สุคนธ์กลิ่นหอมฟุ้งปรุงบุหงา
+ทรงเครื่องต้นอย่างกษัตริย์ขัตติยา เสร็จออกมาพระโรงรัตน์ชัชวาล
+ตำรวจแห่แตรสังข์สะพรั่งพร้อม พอพระจอมขัตติยามหาศาล
+สองพระองค์ขึ้นทรงราชยาน จากสถานลงไปพักตำหนักแพ
+พอฤกษ์ดีตีฆ้องก้องสนั่น เรือดั้งกันลอยรายชายกระแส
+เสด็จจากชานพักตำหนักแพ กระทั่งแตรเป่าสังข์กังสดาล
+เสด็จลงกำปั่นสุวรรณหงส์ ให้ชักธงแล่นเรียงเคียงขนาน
+ล่อง��งไปในวิถีทีธาร พอถึงด่านเมืองสมุทหยุดเภตรา
+ประทับลำหน่อนรินทร์สินสมุทร พระทรงภุชเกษมสันต์ด้วยหรรษา
+ต่างถวายอัญชลีด้วยปรีดา ทรงปรึกษาการณรงค์จะสงคราม
+พอเสร็จเรื่องสั่งให้ชักใบแล่น ไปตามแผนที่เสร็จไม่เข็ดขาม
+กำปั่นรบหมื่นเศษสังเกตตาม แล่นออกหลามในมหาสาคโร ฯ
+๏ สามกษัตริย์ทัศนามัจฉาชาติ ขึ้นว่ายกลาดในสมุทรบ้างผุดโผ
+ตัวเป็นปลาหน้าเป็นลิงเป็นสิงโต หน้าเป็นโคตัวเป็นปลาเท้าหน้ามี
+ตัวเป็นช้างทางเป็นหอยลอยระกะ ตัวเป็นกระหน้าเป็นเนื้อเป็นเสือหมี
+ตัวเป็นแพะเบื้องหางอย่างกุมภีล์ สัตว์ที่มีในสมุทรสุดรำพัน
+เรือก็แล่นเลยมาในสาคเรศ ชมประเทศเกาะเกียนดูเหียนหัน
+ราวกับเขียนช่างระบายลายพู่กัน เป็นเชิงชั้นช่องผาศิลาลาย
+ทั้งปูหอยลอยเลื่อนอยู่เกลื่อนกลาด ระดาดาษในวารินกระสินธุ์สาย
+ฝูงนกหกผกผาดชายหาดทราย ตะกุยตะกายถาบถาพาไปกิน
+สามกษัตริย์ทัศนาปลาแลนก บ้างโผผกผุดว่ายสายกระสินธุ์
+สุดจะร่ำพรรณนาในวาริน ไม่รู้สิ้นหลายอย่างต่างต่างพรรณ
+พระสุริยงลงลับพยับฟ้า พระจันทราแจ่มกระจ่างทางสวรรค์
+ตั้งแต่ใช้ใบมาสิบห้าวัน จากขอบคันนคเรศเขตลังกา ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง แกตีล่วงได้สมมาดปรารถนา
+เข้าตั้งอยู่เมืองด่านชานชลา เรือไปมาเก็บเอาทั้งข้าวเกลือ
+เป็นเสบียงเลี้ยงคนบนกำปั่น เรือรบนั้นกักไว้ทั้งใต้เหนือ
+พวกไปมาค้าขายตายเป็นเบือ เห็นลำเรือน้อยใหญ่มันไล่เอา
+ที่หลบลี้หนีปลอดรอดได้มั่ง มันแต่งตั้งกันเป็นโจรคอยปล้นเขา
+ทั้งมั่งมีดีกว่าค้าสำเภา มันเก็บเอามิได้เหลือไว้เจือจาน ฯ
+๏ ฝ่ายอีตาสังฆราชพระบาทหลวง คิดลุล่วงอิ่มเอมเกษมศานต์
+เข้าตั้งมั่นอยู่ปากน้ำที่สำราญ แกคิดอ่านจะทำกลปล้นบุรี
+แล้วแกเขียนหนังสือให้คนใช้ รีบเอาไปส่งให้มันว่าสารศรี
+แล้วพูดจาล่อลวงดูท่วงที ไปเดี๋ยวนี้ให้กองทัพแล้วกลับมา
+พวกคนใช้เรียกให้มารับสาร อย่านิ่งนานมารับไปไวไวหวา
+พวกชาวเมืองออกจากค่ายรีบไคลคลา รับสารตราเข้าไปแจ้งแห่งกระทรวง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นกษัตริย์ โองการตรัสให้อ่านสารบาทหลวง
+ฉีกผนึกอ่านความตามกระทรวง พระบาทหลวงจอมพลสกลไกร
+ยกมาปราบศัตรูผู้ขบถ ที่คิดคดจะจับฆ่าไม่ปราศรั���
+แม้นรักตัวกลัวชีวิตที่ผิดไป จงกลับใจเสียอย่าดื้ออย่าถือตัว
+มิออกมาโดยดีจะกรีทัพ เข้าไปจับตัวมัดมาตัดหัว
+ให้สมแค้นที่มึงทำให้ช้ำมัว กูล้อมรั้วไว้ทั้งเป็นเห็นหรือยัง ฯ
+๏ พอจบเรื่องพระยิ่งเคืองพระทัยแค้น คงตอบแทนให้สมอารมณ์หวัง
+อย่าตอบโต้โมหันธ์ดันทุรัง อุตส่าห์ตั้งมั่นไว้หน่อยคอยพระอา
+แล้วพระองค์ตรัสถามพราหมณ์สุทัต จะข้องขัดอย่างไรไฉนหนา
+เชิญท่านช่วยจับยามตามตำรา หรือไม่มาเป็นอย่างไรท่านใคร่ครวญ
+พราหมณ์สุทัตรับสั่งตั้งจิตดี ตามคัมภีร์โดยระบอบคิดสอบสวน
+เห็นเที่ยงแท้แน่ดังยังคำนวณ จึงประมวลทูลความตามตำรา
+ศุกร์เป็นศรีดีแท้ไม่แปรผัน พุธกับจันทร์ร่วมราศีดีนักหนา
+สามกษัตริย์สุริย์วงศ์คงจะมา ไม่เนิ่นช้าจะได้ข่าวในเก้าวัน
+พระฟังคำโหรเฒ่าคอยเบาจิต เขาศักดิ์สิทธิ์ทายแม่นแสนขยัน
+เราตั้งแข็งไว้อย่ากลัวช่างหัวมัน รักษาคันขอบเขตนิเวศน์เวียง
+แต่หนังสือเขามาเคาะมาเยาะเย้ย เรานิ่งเฉยเสียไม่อยากเป็นปากเสียง
+คิดตั้งมันกันไว้ในเชิงเวียง มาใกล้เคียงปืนยิงคอยทิ้งดิน ฯ
+๏ จะกล่าวลำกำปั่นห้ากษัตริย์ แต่แล่นลัดมาในสายกระสินธุ์
+พวกกำพลทูลความตามระบิล ข้าทั้งสิ้นขอขึ้นเกาะจะเสาะไป
+นำเอาข่าวเข้าไปแจ้งแสดงอรรถ พระโปรดนัดไปให้แจ้งแถลงไข
+ฝ่ายพระจอมสินสมุทรวุฒิไกร ให้เรือใช้ส่งเหล่าชาวกำพล
+แล้วนัดวันสัญญาเวลาเสร็จ ในวันเจ็ดจะเข้าฝั่งสั่งพหล
+ฝ่ายพวกเหล่าชาวเมืองเพชรกำพล พากันด้นไปตามเขาเข้านคร
+ล้อมไปยังหลังค่ายดั่งใจหวัง ไปรอรั้งเฝ้าบพิตรอดิศร
+ทูลแถลงแจ้งความสามนคร พระภูธรยกมาห้าพระองค์
+คือพระจอมนครินทร์รมจักร พระลูกรักในประยูรสกูลหงส์
+คือทรงฤทธิ์กฤษณานราพงศ์ กับเอกองค์ตรีพลำเขยสำคัญ
+ทัพผลึกจอมนรินทร์สินสมุทร กับพระสุดสาครรีบผ่อนผัน
+ยกพหลพลลังกาสิบห้าพัน แต่งกำปั่นรบมาช่วยราวี
+มายับยั้งตั้งรายอยู่ชายเขา สั่งข้าเจ้ามาประณตบทศรี
+อีกเจ็ดวันจะยกมาเข้าราวี ในบุรีทัพบกเร่งยกไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมภูวดลกำพลเพชร ครั้นทราบเสร็จยินดีจะมีไหน
+จึ่งตรัสชมว่าท่านครูเหมือนรู้ใน น้ำพระทัยกษัตราสารพัน
+พระอิ่มเอมเปรมปรีดิ์เป็นที่ยิ่ง เห็นสมจริงสมจิตไม่ผิดผัน
+ท่านยกโทษโปรด���กล้าเราทุกอัน พระคุณนั้นเหลือล้นคณนา
+พระตรัสพลางทางสั่งทหารรบ ให้สมทบพวกละหมื่นทั้งปืนผา
+พลง้าวหลาวโล่โตมรา เครื่องสาตราไว้สมทบให้ครบมือ
+เชิญท่านครูผู้เป็นปราชญ์ฉลาดเวท การวิเศษในตำหรับเคยนับถือ
+จงจัดแจงการวิชาไปหารือ เห็นสุดมือที่จะใช้คนไปมา
+พฤฒาเฒ่าน้อมคำนับตามรับสั่ง แล้วถอยหลังไปถึงศาลอ่านคาถา
+เขียนหนังสือแล้วก็พับประทับตรา อ่านคาถาให้เป็นนกวิหคบิน
+ปล่อยไปลำกำปั่นสุวรรณหงส์ ปักษาตรงไประหว่างทางทักษิณ
+ถึงกำปั่นลำทรงเรือหงส์บิน สกุณินร้องดังก้องกังวาน
+จับที่เพลาเสากระโดงแล้วส่งเสียง ดังจำเรียงทุ้มเอกวิเวกหวาน
+ฝ่ายพระจอมจักรพงศ์พร้อมวงศ์วาน คิดอ่านการจะณรงค์ในสงคราม
+พอเหลือบเห็นสกุณินบินมาจับ ฟังกิตติศัพท์หลากพระทัยตรัสไต่ถาม
+พวกเสนีทูลแถลงไม่แจ้งความ พลางลุกตามกันไปจนใกล้ตัว
+สกุณินมิได้บินไปจากที่ เห็นเสนีเดินผงกนกยกหัว
+เขาช่วยกันคั่งคับเข้าจับตัว พอเห็นทั่วมิทันนานเป็นสารตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนคเรศเกศกษัตริย์ ได้ทราบอรรถทรงธรรมก็หรรษา
+พระจึ่งให้คลี่สารอ่านสารา พระมังคลากราบก้มบังคมคัล
+ขอบพระคุณกรุณาในข้าบาท ยังนับญาติเนื้อไขในหม่อมฉัน
+ไว้ใยเยื่อสุริย์วงศ์ในพงศ์พันธุ์ พระคุณนั้นเหลือลบภพไตร
+อีกเจ็ดวันเชิญพระองค์ดำรงภพ ตีตลบข้างมหาชลาไหล
+หม่อมฉันจึงจะยกทัพบกไป ออกชิงชัยรับรองในสองยาม
+พอจบสารพระผู้ผ่านรมจักร เป็นปิ่นปักโลกาภาษาสยาม
+ให้ตระเตรียมจัตุรงค์จะสงคราม โดยที่ตามในจังหวัดเขานัดการ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง แกอิ่มทรวงอิ่มใจหลายสถาน
+นึกนิยมสมใจเห็นได้การ จะรอนราญทัพทวีตีประดัง
+เอาให้ได้ธานีบุรีรัตน์ จะคิดตัดเข้าข้างในดั่งใจหวัง
+แกจึงเรียกเสนีมีกำลัง เข้ามาสั่งให้เที่ยวดูสืบรู้ทาง
+เองแปลงกายให้เหมือนคนกำพลเพชร คิดลอดเล็ดดูให้ชัดที่ขัดขวาง
+ไปคอยตัดเสบียงมันที่ย่านกลาง ยกไปทางหลังด่านชานบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายตำมะหงงเสนาที่กล้าหาญ มาจัดการพร้อมพรั่งดังถวิล
+ให้แปลงตัวเสียเหมือนเหล่าชาวบุรินทร์ พร้อมกันสิ้นยกไปดั่งใจปอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายอิศโรท้าวโกสัย จึงจัดให้พวกพหลเร่งขนของ
+เครื่องเสบียงเลี้ยงดูทุกหมู่กอง ทั้งข้าวของจัดให้ลงไปพลัน
+บรรทุกเกวียนขนไปให้กองทัพ ผู้กำกับจัดแจงคนแข็งขัน
+ถืออาวุธยุทธนาสารพัน ขุนนางนั้นขี่ม้านำหน้าพล
+ออกจากเมืองรีบไปมิได้หยุด ให้เร่งรุดพร้อมพรั่งทั้งพหล
+ออกทุ่งกว้างกลางย่านพ้นบ้านคน เป็นไพรสณฑ์ป่าไม่ริมชายดง
+ฝ่ายพวกแขกบาทหลวงใช้ให้ไปซุ่ม เข้าแอบพุ่มพฤกษาป่าระหง
+พอสุริยันเย็นอับพยับลง เห็นจัตุรงค์คุมเสบียงเดินเรียงราย
+พอคล้อยหลังตั้งโห่ออกจากป่า เข้าฟันฝ่าตัดหลังเหมือนอย่างหมาย
+ไล่ทิ่มแทงแข็งขันฟันกันตาย คนทั้งหลายไม่รู้ตัวเพราะมัวงง
+คิดว่าพวกโยธามาแต่ด่าน พลางเรียกขานถามความตามประสงค์
+มันไม่พูดว่ากระไรเที่ยวไล่วง บ้างก็ตรงเข้าแย่งทั้งแทงฟัน
+พวกพหลวนวิ่งไปข้างหน้า จนถึงม้านายทัพจึ่งกลับผัน
+รีบตลบหลังไปก็ไม่ทัน อ้ายแขกฟันล้มตายลงก่ายกอง
+แย่งเอาเครื่องเสบียงเลี่ยงเข้าป่า มันมากกว่าเก็บเอาทั้งข้าวของ
+ต่างตื่นแตกแยกย้ายไม่เป็นกอง เสนารองนายทัพกลับเข้าวัง
+ไปกราบทูลมูลเหตุท้าวโกสัย เธอตกใจเรียกโยธาทั้งหน้าหลัง
+พลางขึ้นม้ารีบออกไปนอกวัง พร้อมสะพรั่งเสนาพลากร
+ยกพหลพลม้าดาระดาษ เสนามาตย์กับทหารชาญสมร
+พลางรีบเร่งโยธาพลากร บทจรขับพระยาอาชาไนย
+จุดคบเพลิงเริงแรงแสงสว่าง มาตามทางธงทิวปลิวไสว
+พลม้าพลปืนถือฟืนไฟ เร่งกันไปตามทุ่งพลางมุ่งมอง
+พวกพหลพลที่แตกเที่ยวแยกย้าย เห็นเจ้านายเข้าประมูลทูลฉลอง
+แล้วนำทัพกลับไปดังใจปอง ไม่โห่ร้องสั่งให้เงียบเซียบสำเนียง ฯ
+๏ จะกล่าวข้างแขกชวาที่มาปล้น เข้าไปค้นกันอยู่มากห้ามปากเสียง
+ไม่พูดดังตั้งชุมนุมคุมเสบียง เช้าจะเลี่ยงลัดป่าพากันไป
+พอเห็นแสงเพลิงสว่างมาทางเก่า ร้องเรียกเหล่าพลทั้งหมื่นยืนไสว
+ถืออาวุธหลาวแหลนออกแน่นไป ทั้งนายไพร่พร้อมพรั่งตั้งกระบวน
+ลากเอาเกวียนใส่เสบียงเรียงเป็นค่าย อ้ายนายใหญ่วิ่งกลมดังลมหวน
+ออกสกัดราวีตีกระบวน ถือง้าวทวนกริชตรีตีประดา
+ท้าวโกสัยไล่พหลพลทหาร ออกต่อต้านนับหมื่นยิงปืนผา
+พลเสน่าหล่าวโล่โตมรา ดาษดารบรับทั้งทัพชัย
+ยิงปืนผึงตึงตังประดังเสียง ก้องสำเนียงโกลาสุธาไหว
+ถูกพวกแขกแตกตายกระจายไป เข้าลุยไล่แทงฟันประจัญบาน
+ท้าวโกสัยขับพระยาม้าที่นั่ง ตีประดังชิงชัยไล่ทหาร
+เข้าโอบอ้อมล้อมไว้เห็นได้การ สั่งทหารรวบรับให้จับเป็น ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีสี่นายไพร่ทั้งหลาย ต่างวุ่นวายเซ็งแซ่ต่างแลเห็น
+เข้าโอบอ้อมล้อมไว้มิให้กระเด็น จะหนีเร้นออกทางไหนก็ไม่มี
+ถ้าขืนรบกับเขาเราก็น้อย ครั้นจะถอยไม่มีทางหว่างวิถี
+เราจะคิดฉันใดไฉนดี จะพ้นที่ความตายวายชีวา
+จำจะต้องอ่อนน้อมยอมคำนับ กับแม่ทัพพอชีวังรอดสังขาร์
+ใครจะเห็นเป็นอย่างไรจะได้พา กันเข้าหาแม่ทัพเหมือนดับไฟ
+พวกเสนาว่าสุดแท้แต่นายท่าน จะผ่อนผันตามชอบอัชฌาสัย
+สุดแต่รอดชีวันไม่บรรลัย ทั้งนายไพร่ยินยอมพร้อมทุกคน
+เก็บอาวุธสาตราเอามามัด แล้วรีบรัดพร้อมพรั่งทั้งพหล
+ตรงเข้าหาท้าวไทผู้นายพล แจ้งยุบลงอนง้อขอชีวัง ฯ
+๏ ฝ่ายทรงฤทธิ์อิศโรท้าวโกสัย เธอถามไต่ความต้นแต่หนหลัง
+จงให้การทุกสิ่งแต่จริงจัง ใครแต่งตั้งใช้เองมาคอยราวี
+ตัดเสบียงปล้นของส่งกองทัพ จนแตกยับวุ่นวายกระจายหนี
+ให้การไปเราจะนั่งฟังคดี สี่เสนีแจ้งความไปตามตรง
+บาทหลวงใช้ข้าพเจ้าพวกเหล่านี้ ให้มาตีเอาให้ได้ดั่งใจประสงค์
+แม้นมิได้สมหวังดั่งจำนง จะให้ลงโทษทัณฑ์ถึงบรรลัย
+ฝ่ายไทท้าวแม่ทัพสดับอรรถ จึ่งให้จัดพวกเสนาอัชฌาสัย
+จำตะโหงกมันหวาพาเอาไป จำไว้ในคุกก่อนจึงผ่อนปรน
+แต่ตัวนายที่ประสงค์ทำกรงใส่ จะเอาไปรีบรัดจัดพหล
+ท้าวโกสัยเร่งให้เดินดำเนินพล รีบไปจนรุ่งสางสว่างตา
+พอถึงที่มังคลาเธอมาอยู่ บอกให้รู้ทูลไขไวไวหวา
+ฝ่ายพระปิ่นนคเรศเกศประชา เสด็จมาต้อนรับคำนับพลาง
+แล้วทูลถามว่าพระองค์ลงมานี้ ธุระมีในจังหวัดหรือขัดขวาง
+ท้าวโกสัยเล่าแถลงแสดงพลาง เอาขุนนางแขกที่ใส่มาในกรง
+ให้พระจอมมังคลานราราช จะพิฆาตตามในใจประสงค์
+ป่างประจอมนครานราพงศ์ เสด็จตรงไปประทับในพลับพลา
+กับท่านท้าวโกสัยในพระแท่น ให้เคืองแค้นในพระทัยจึ่งให้หา
+พราหมณ์สุทัตผู้ประสิทธิ์วิทยา มีชงคาตรัสเล่าให้เข้าใจ
+ว่าบาทหลวงคิดอุบายใช้ทหาร ไปรอนราญตัดทางหว่างไศล
+ตีเสบียงฆ่าคนสกลไกร จนท้าวไทจับส่งใส่กรงพลัน
+ว่าให้ตามแต่เราจะเอาโทษ อ้ายคนโฉดเฉโกพวกโมหันธ์
+จะฆ่าเสียหรือจะให้ไว้ชีวัน ตามแต่ท่านจะดำริคิดตริตรอง ฯ
+๏ พราหมณ์สุทัตฟังอรรถแล้วก้มกราบ ศิโรราบแล้ว��ระมูลทูลฉลอง
+จะฆ่าเสียเห็นไม่งามตามทำนอง จำจะต้องทำอุบายให้ตายใจ
+จำจะปล่อยให้มันไปเป็นไส้ศึก คงสำนึกมั่นคงอย่าสงสัย
+จงเกลี้ยกล่อมไว้ให้ดีมีน้ำใจ มันจะได้คนดีให้หนีมา
+คงจะสิ้นกำลังสังฆราช ไหนจะอาจแข็งไปได้หนักหนา
+ก็จะอ่อนใจลงคงระอา พวกที่กล้าก็จะน้อยถอยกำลัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ตรัสประภาษถอดเสนีจากที่ขัง
+พระปราศรัยไต่ถามแต่ลำพัง เราก็ตั้งใจจะเลี้ยงเป็นเที่ยงธรรม์
+ให้มียศหมดทั้งสี่เสนีนาถ ไม่อาฆาตขึ้งเคียดไม่เดียดฉันท์
+ท่านมิได้ทำเองข่มเหงกัน เขาจัดสรรใช้มาให้ราวี
+จงอาสาเราไปในกำปั่น คิดผ่อนผันเมื่อเข้ารบให้หลบหนี
+เราจะเลี้ยงให้เป็นสุขทุกเสนี ตั้งเป็นที่เสนาใหญ่ให้ถาวร ฯ
+๏ ฝ่ายสี่นายกราบก้มบังคมบาท ฟังประภาษบพิตรอดิศร
+ขออาสากว่าชีวิตจะม้วยมรณ์ ตามสุนทรตรัสใช้ให้ได้การ
+ฝ่ายพระจอมภพไกรเจ้าไอศวรรย์ ให้รางวัลสี่นายหลายสถาน
+ทั้งเสื้อผ้าตามอย่างทางบุราณ กับทั้งส่านโพกหัวทุกตัวคน
+ฝ่ายสี่นายกราบถวายบังคมเสร็จ ทำลอดเล็ดเดินแอบแฝงทุกแห่งหน
+ค่อยเลียบฝั่งชลาริมสาชล มิให้คนสงสัยรีบไคลคลา
+วิ่งเข้าค่ายสังฆราชพระบาทหลวง คนทั้งปวงพวกกันต่างหรรษา
+พอบาทหลวงย่างเท้าก้าวออกมา พวกเสนาสี่นายเข้าไปพลัน
+แกถามว่าเป็นกระไรอ้ายเหล่านี้ ขุนเสนีเล่าไปเมื่อไก่ขัน
+ข้าพเจ้าตีตลบเข้ารบกัน ได้ฆ่าฟันกันตายลงก่ายกอง
+แล้วเอาเกวียนเสบียงลำเลียงได้ พอจัดให้พวกพลรีบขนของ
+ออกเดินตัดลัดป่ามาทั้งกอง เสียงโห่ร้องมาข้างหลังตั้งกระบวน
+ท้าวโกสัยไพร่พลมาล้นหลาม รีบมาตามไล่กลมดังลมหวน
+ทั้งปืนยาวแหลนหลาวทั้งง้าวทวน ตั้งกระบวนล้อมรอบเป็นขอบคัน
+ยิงระดมสมทบรบไม่ไหว ที่บรรลัยอยู่ในป่าพนาสัณฑ์
+เหลือกำลังที่จะรับกองทัพมัน ก็พากันแตกยับอัปรา
+ข้าพเจ้าสี่คนจนความคิด พอมืดมิดแอบเข้าอยู่ในภูผา
+ต่อมันเลิกกองทัพกลับพารา จึงหนีมาตามยังฝั่งนที
+บาทหลวงด่าว่าอุเหม่ท้าวโกสัย หนีกูไปช่วยบำรุงในกรุงศรี
+คงจะจับตัวได้เป็นไรมี คงเห็นดีกูสักวันเป็นมั่นคง
+เมื่อเสียทีคราวนี้ก็ช่างเถิด เหมือนหนอนเกิดขึ้นในไส้ไม่ประสงค์
+ต้องรื้อรังเสียให้ได้ดังใจจง ว่าแล้วตรงกลับเข้าไปในที่นอน ฯ
+๏ จะว่��ข้างเสนีทั้งสี่นั้น ก็ชวนกันเดินลงไปชายสิงขร
+ลงเรือบดแจวมาในสาคร บทจรขึ้นกำปั่นด้วยทันใด
+พอพวกกันเดินตามมาถามข่าว ในเรื่องราวยุคเข็ญเป็นไฉน
+สี่เสนาบอกว่าเมื่อข้าไป เข้าชิงชัยรบราถึงฆ่าฟัน
+อย่าพูดไปให้บาทหลวงแกล่วงรู้ มันจะขู่เฆี่ยนฆ่าให้อาสัญ
+ทั้งนี้เราปลดปลอดรอดชีวัน ก็เพราะท่านอนุกูลกรุณา
+พระมิ่งเมืองเรืองเดชเกศกษัตริย์ เธอถือสัตย์สุจริตไม่อิจฉา
+บำรุงเลี้ยงข้าเฝ้าเหล่าประชา แต่บรรดาหมื่นขุนทั้งมุลนาย
+เขาอยู่เย็นเป็นสุขไม่ทุกข์ร้อน ราษฎรก็เป็นธรรม์เหมือนมั่นหมาย
+ไม่เบียดเบียนทั้งพหลพลนิกาย ได้สบายสุโขมโหฬาร
+อันตัวข้าคิดไว้จะไม่อยู่ อ้ายเฒ่าครูสังฆราชมันอาจหาญ
+ทั้งเบียดเบียนเฆี่ยนฆ่าด่าประจาน ทรมานพวกเราไม่เบาเลย
+ทั้งเจ้านายของเราเล่าก็หลง ไปเข้าดงตัณหาเจ้าข้าเอ๋ย
+ถูกลิ้นลมพาลามันพาเลย เข้าดงเตยติดกับเห็นยับจริง
+ถูกมนต์ดลคาถาอ้ายตาเฒ่า ดูร้อนเร่าขึ้นทุกทีดั่งผีสิง
+การอุบายมันก็มากเหมือนทากปลิง แม้นเกาะนิ่งเข้าที่ไหนก็ได้การ
+อันเจ้าเราเก่าก่อนไม่เช่นนี้ ดูท่วงทีอ้ายเฒ่าคงเผาผลาญ
+ขืนอยู่ไปก็เห็นไม่เป็นการ แม้นอยู่นานมันคงใช้ให้ไปตาย ฯ
+๏ พวกที่นั่งฟังว่าหน้าสลด จิตระทดเสียใจมิใคร่หาย
+จึงว่าเราเล่าก็รู้ในอูบาย ได้แยบคายก็จะไปมิได้รอ
+สี่เสนาว่าอย่าให้กิตติศัพท์ แม้นรบรับกันเมื่อไรคงไปปร๋อ
+จะอยู่ด้วยมันทำไมเห็นใจคอ แต่ต้องรอไว้เมื่อรบจึงหลบไป
+อยู่กับเจ้าจอมสากลกำพลเพชร ต้องลอดเล็ดไปหาที่อาศัย
+เราก็คิดอยู่ทุกวันแต่พรั่นใจ ยังมิได้เห็นหนจนปัญญา
+จะพึ่งเจ้าเล่าก็เปรอะเลอะทั้งนั้น เห็นว่ามันหลงใหลในตัณหา
+บาทหลวงหลอกว่ากระไรไม่ระอา เพราะราคามุ่นหมกดั่งตกโคลน
+เราจะอยู่ไปทำไมให้ได้ทุกข์ ไปหาสุขจะเต้นเหมือนเล่นโขน
+เหมือนแมงเม่าเข้าไฟคงไหม้โชน เอาคอโดนคมกระบี่ดีอย่างไร
+ครั้นปรึกษาหารือคือจะหนี แล้วไปที่เภตราเคยอาศัย
+กระซิบชวนผู้ตรวจหมวดของใคร กูจะไปตามนายคิคถ่ายเท ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพระฝรั่งสังฆราช คิดอาฆาตท้าวโกสัยมันไพล่เผล
+หนีไปทำกลไกคิดถ่ายเท สมคะเนเล่นหมอทรชน
+มันหมายใจว่าได้เขยเป็นที่พึ่ง แม้นสมซึ่งปรารถนาอย่าฉงน
+จะทำให้สมแค้นอ้ายแสนกล คิดจะปล้นเมืองให้ได้ดั่งใจปอง
+พลิกตำราหากลข้างปล้นทัพ โดยตำหรับอย่างไรจะใช้ของ
+การพหลกลไกในทำนอง แกตรึกตรองที่จะใช้ในรายลวง
+แล้วดูไปหลายอย่างทางจะรบ ไปจนจบเห็นอุบายเป็นใหญ่หลวง
+เรียกว่ากลซ้อนไกในกระทรวง เปรียบเหมือนบ่วงดักนกวิหคบิน
+ถึงมีปีกที่จะหลีกมิได้พ้น คงจะหล่นลงมาฟุบตามหุบหิน
+กลอย่างนี้มีแต่ครั้งตั้งแผ่นดิน พวกทมิฬวางไว้ในตำรา
+ต้องตั้งค่ายชายหาดที่ลาดเลี่ยน ตามแผนเขียนสารพัดต้องจัดหา
+ของที่เขาว่าไว้ในตำรา ทั้งเนื้อปลาหลายอย่างต่างต่างกัน
+แล้วตั้งค่ายสองข้างกลางไว้ช่อง ขุดเป็นร่องใส่ดินดำกำมะถัน
+ล่อให้หลงเข้าถึงแยกทำแตกพลัน แล้วจุดควันขึ้นให้อบตลบไป
+เอายาเบื่อโรยรายปรายให้ทั่ว คงเมามัวนั่งซบสลบไสล
+ไม่ต้องรบราญรอนให้อ่อนใจ จับเอาได้โดยง่ายสบายดี
+แกตรึกตรองดูตำหรับบังคับไว้ นึกอิ่มใจปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+ลุกออกจากห้องพลันด้วยทันที เรียกเสนีทุกตำแหน่งมาแจ้งการ
+แล้วแกจึ่งให้หาพระยาแขก มาแย้มแยกความในหลายสถาน
+เองมาช่วยบังคับกำกับงาน ไปทำการอย่างกูว่าสารพัน
+ท้าวกุลามาลีขี่คานหาม เสนาตามรีบรัดไปจัดสรร
+ดูที่ทางตั้งค่ายเร่งให้ทัน ในสองวันทำให้เสร็จสำเร็จดี
+ตำมะหงงนายใหญ่เกณฑ์ไพร่พร้อม ให้ตั้งป้อมตั้งค่ายในวิถี
+ไว้ช่องกลางอย่างแกสั่งข้างนที แล้วขุดที่ลำรางเป็นทางไป
+บาทหลวงเฒ่าเจ้าตำรามาทีหลัง เที่ยวตรวจทั้งธารท่าชลาไหล
+เห็นถูกต้องตามตำหรับแล้วกลับไป ที่ค่ายในจัดปรุงให้หุงยา
+ของเบื่อเมาเอาระคนปนกับกรด สำหรับรดกำมะถันให้ควันหนา
+แล้วจึ่งเรียกเสนีผู้ปรีชา ให้เข้ามาพากเพียรเรียนอุบาย
+ทางจะล่อข้าศึกให้ฮึกโหม ไล่กระโจมเข้าในค่ายเหมือนใจหมาย
+แล้วจะได้จับฆ่าบรรดานาย ไพร่ทั้งหลายจับไปขังไว้ยังเรือ
+วันพรุ่งนี้แหละจะตีเร่งจัดทัพ ไปตั้งรับทั้งข้างใต้และฝ่ายเหนือ
+ไปจัดคนพลไพร่ที่ในเรือ ทหารเสือแขกชวาอีกห้าพัน
+แกสั่งเสร็จกลับเข้าไปที่ในห้อง กินข้าวของอิ่มเอมเกษมสันต์
+พวกเสนีคับคั่งไปสั่งกัน แต่คนบรรดาที่อยู่ทุกหมู่กอง
+แล้วไปเกณฑ์พลไพร่ในกำปั่น ให้พร้อมกันเสร็จสรรพมารับของ
+เครื่องอาวุธยุทธนาขนมากอง ให้นายรองจ่ายไปในบาญชี ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีสี่นายที่หมายมาด เห็นสมปรารถนาจิตจะคิดหนี
+พวกที่ชวนกันสิ้นก็ยินดี รีบเร็วรี่จ่ายอาวุธยุทธนา
+ต่างรับรองตรองไว้ทั้งนายบ่าว จะให้ข่าวไปข้างในอย่างไรหวา
+ให้รู้แจ้งแห่งกลคนมารยา จะไปมาก็ไม่ได้ในนคร ฯ
+๏ ฝ่ายเสนีปรีชาว่าอย่าทุกข์ แล้วก็ลุกวนเวียนเขียนอักษร
+ตามภาษามลายูทูลภูธร ยัดในท่อนไม้ไผ่ดั่งใจจง
+แล้วเลียบเดินเข้าไปดูอยู่แต่ห่าง เอาไม้ขว้างไปในค่ายดั่งใจประสงค์
+คนในค่ายเห็นไม้นั้นตกลง ก็เดินตรงเข้าไปเก็บไม้มา
+จะทำฟืนหุงข้าวเอากระบอก มาผ่าออกได้หนังสือถือไปหา
+ขุนนางใหญ่นายหมวดผู้ตรวจตรา ส่งสาราให้พลันในทันที
+แล้วแจ้งความตามได้กระบอกไม้ เสนาในรับมาอ่านในสารศรี
+ไม่รู้จักหนังสือแปลกแขกตานี ไม่รู้ที่จะอ่านสถานไร
+แล้วเข้าไปเฝ้าภูมีที่ประทับ น้อมคำนับทูลแจ้งแถลงไข
+ในสารนี้ข้าพเจ้าไม่เข้าใจ แล้วทูลให้ทราบคดีที่มีมา
+พระทรงรับดูลายมือหนังสือแขก เออเห็นแปลกประหลาดจิตผิดหนักหนา
+แล้วส่งให้ไทท้าวเจ้าพ่อตา เธอรับมาอ่านได้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ ในเรื่องราวข้าพเจ้าบังคมบาท ภูวนาถขอประมูลทูลฉลอง
+พระตรัสใช้ได้สมอารมณ์ปอง แต่พวกพ้องจะเข้ามาสักห้าพัน
+แต่ตัวนายเสนาก็กว่าร้อย แต่จะคอยเมื่อรบสู้เป็นคู่ขัน
+จะพาพวกกันเข้ามาสักห้าพัน แต่การนั้นบาทหลวงลวงอุบาย
+ตั้งค่ายกลไว้ที่ท่าโรยยาพิษ รบอย่าติดตามไปเหมือนใจหมาย
+แม้นถูกควันกลั่นเข้าจะเมามาย ต้องอุบายมันบังคับให้จับเป็น
+ขอพระองค์ทรงทราบคิดปราบศึก ทรงตรองตรึกการทัพไว้ดับเข็ญ
+มันจะออกโรยยาเวลาเย็น ต่อเดือนเด่นดึกสงัดจะจัดพล
+ออกจากค่ายไปสมทบเข้ารบรับ เป็นการลับมิได้แจ้งแห่งนุสนธิ์
+จงทราบใต้บาทาฝ่ายุคล ขอจุมพลทราบความตามที่ทูล ฯ
+๏ พอจบเรื่องเสนีที่ทูลถวาย พระโฉมฉายธิบดินทร์ปิ่นไอศูรย์
+จึ่งปรึกษาท่านผู้เฒ่าตามเค้ามูล ท่านอนุกูลเตรียมทัพไว้รับรอง
+พราหมณ์สุทัตฟังอรรถแล้วก้มกราบ ศิโรราบพลางประมูลทูลฉลอง
+จะต้องแต่กองทัพออกรับรอง ให้ถูกต้องเสียก่อนได้ซ้อนกล
+แล้วทูลลามาจัดกระบวนทัพ ให้พร้อมสรรพถ้วนทั่วตัวพหล
+เกณฑ์เอาพวกจัตุรงค์ทั้งคงทน จะซ้อนกลบาทหลวงให้ร่วงโรย
+แล้วจึ่งเสกคาถายาสะกด ได้กลิ่นรสจิตหวิวให้หิวโห���
+ให้หากล้องยาวยาวมาเป่าโรย เมื่อลมโชยชายเขาจะเป่าไป
+แล้วเตรียมพวกโยธาที่สามารถ ที่ชายหาดริมท่าชลาไหล
+แม้นกองทัพมันจะกลับถอยลงไป มันเข้าค่ายแล้วจงยั้งระวังกัน
+อย่าได้รุกคลุกคลีตีเอาค่าย จงรอไว้ดูก่อนคิดผ่อนผัน
+ตามบังคับบัญชาสารพัน อย่าหุนหันแค้นใจด้วยไพริน
+แกจัดเสร็จแล้วประมูลทูลฉลอง เชิญละอองบาทบงสุ์พระทรงศิลป์
+ออกประจบรบรับทัพทมิฬ จะได้ภิญโญยศปรากฏนาม ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงบุรีรัตน์ โองการตรัสเราจะไปมิได้ขาม
+จึ่งตรัสว่าการณรงค์ข้างสงคราม ไม่ครั่นคร้ามดอกครูผู้อาจารย์
+แล้วจึ่งเชิญอิศโรท้าวโกสัย ภูวไนยจงกำกับรับทหาร
+เป็นทัพหนุนยกออกนอกปราการ มุมทหารปืนใหญ่ให้หลายพัน
+แม้นเข้ารบจงประจบกันให้พร้อม จงตีอ้อมกำกับเป็นทัพขันธ์
+พระทรงเครื่องยุทธนาสารพัน ท่านท้าวนั้นแต่งงามตามชวา ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง แกอิ่มทรวงอาทิตย์ดับลับเวหา
+ออกไปที่ทำไว้ให้ใส่ยา แล้วเอาหญ้าปกปิดให้มิดดี
+เตรียมพหลพลแขกไว้คั่งคับ แล้วกำชับเจ้าพาราปตาหวี
+เองจะออกรบรับทัพทวี ทำเสียทีให้มันไล่เข้าค่ายเรา
+กูจะคอยจุดไฟให้ไหม้เชื้อ ถึงยาเบื่อจะได้กลับออกจับเขา
+แต่คนข้างพวกพ้องในกองเรา ให้มันเข้าคอยไปปล้นอยู่ต้นลม
+พอเตรียมเสร็จคอยท่าเวลาดึก จะทำศึกคิดไว้ให้ได้สม
+ปรารถนาเหมือนแกคิดจิตนิยม คราวนี้สมคิดกูผู้อาจารย์
+พอดาวเคลื่อนเดือนเด่นเวลาดึก เห็นสมนึกเรียกพหลพลทหาร
+มาพร้อมพรั่งตั้งกระบวนจวนได้การ ดูประมาณฤกษ์พาเวลาดี
+ให้ผูกม้ากล้าหาญชำนาญรบ มาเตรียมครบให้พระยาปตาหวี
+พอเจ็ดทุ่มฤกษ์พาเวลาดี แล้วให้ตีกลองโห่เป็นโกลา
+ท้าวกุลามาลีขี่สินธพ ทหารรบยืนรายทั้งซ้ายขวา
+เดินกระบวนทวนธงตรงเข้ามา เกือบถึงหน้าเชิงเทินเนินกำแพง ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงกำพลเพชร ทรงเครื่องเสร็จตามตำหรับจับพระแส
+ขึ้นพระยาม้าที่นั่งออกกลางแปลง ทหารแซงคับคั่งไม่รั้งรอ
+พลปืนโตมรศรกำซาบ ทั้งดั้งดาบดูงามตามกันสอ
+ท้าวโกสัยทัพหลังค่อยรั้งรอ ยกต่อต่อกันออกมาดาประดัง
+พรามณ์สุทัตที่เป็นครูผู้วิเศษ อ่านพระเวทขี่คานหามมาตามหลัง
+คอยสะกดทัพค่ายระไวระวัง กับพวกหลังที่จะเข้าไปเป่ายา ฯ
+๏ ฝ่ายพหลรณรงค์เอาธงป��ก เสียงคึกคักโล่แพนดูแน่นหนา
+ข้างพวกแขกแยกหลามตามกันมา ดาษดาครึกครื้นยิงปืนไฟ
+ทหารหน้ากล้าแข็งแทงด้วยกริช กระชั้นชิดรบกันเสียงหวั่นไหว
+แข็งต่อแข็งแทงฟันกันเข้าไป พลไพร่ทั้งสองฝ่ายตายระเนน
+ที่แทงฟันกันไม่เข้าเอาหลาวพุ่ง เป็นหมู่มุงคับคั่งทั้งดั้งเขน
+ชุลมุนป้องปัดล้วนจัดเจน คนที่เกณฑ์เข้าณรงค์ล้วนคงทน
+ท้าวโกสัยเธอจึ่งให้แยกทหาร เป็นสองด้านเกียกกายรายพหล
+แล้วให้พวกกองหนุนทั้งขุนพล เดินพหลเรียงรายทนายปืน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครามหากษัตริย์ ควบกัณฐัศว์ตรงเข้ามาไม่ฝ่าฝืน
+ถึงหน้าท้าวกุลาที่มายืน เป็นกลางคืนมิได้รู้ว่าผู้ใด
+จึงให้ล่ามถามไปไหนนายทัพ มารบรับกันให้งามตามวิสัย
+อย่าให้พวกรี้พลสกลไกร รบกันไปยากแค้นแสนกันดาร
+เราตัวนายหมายมั่นจิตพันผูก จึ่งจะถูกตามนัยเราไขขาน
+เราทั้งสองทำให้ต้องบุราณกาล ให้ทหารดูเล่นเหมือนเจรจา ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ตอบว่าดีแล้วซิเจ้าเราก็หา
+ให้ทหารดูเล่นเป็นขวัญตา อย่างท่านว่านี้แลงามตามกระบวน
+ท่านก็ชายเราก็ชายจะไว้ยศ ให้ปรากฏตามแต่บุญอย่าหุนหวน
+ท่านชำนาญสิ่งใดจงใคร่ครวญ จะรำทวนหรือกระบี่ที่ชำนาญ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลานราราช ตรัสประภาษตามแต่ใจท่านไขขาน
+กระบี่ทวนถ้วนทุกอย่างทางชำนาญ จะรอนราญสิ่งใดตามใจจง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี การกระบี่เป็นของต้องประสงค์
+เขาคงสู้เราไม่ได้ดั่งใจจง นึกทะนงอยู่ในใจบอกไปพลัน
+เราจะรำท่ากระบี่เป็นที่หนึ่ง ให้สมซึ่งพงศ์กษัตริย์ทรงจัดสรร
+มาเถิดเราทั้งสองลองรบกัน พลางผกผันชักม้าเข้าราวี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ดำรงนคเรศ สำแดงเดชชักสินธพไม่หลบหนี
+พลางกรายกรเชิงลวงดูท่วงที ทรงกระบี่ฝังจินดาค่านคร
+เข้ารบรับกับพระยาปตาหวี ดูท่วงทีเขาก็รู้ตามครูสอน
+พลางรับรองว่องไวกรีดกรายกร เข้าราญรอนปิดป้องคล่องด้วยกัน
+แล้วยักย้ายหลายท่าเพลงอาวุธ ฤทธิรุทรต่อแย้งต่างแข็งขัน
+ไม่เสียท่วงเสียทีดีด้วยกัน บาทหลวงนั้นอยู่ข้างหลังสั่งขุนพล
+ให้โบกธงสัญญาเหมือนว่าขาน แจ้งอาการให้รู้ทั่วตัวพหล
+ท้าวกุลามาลีเห็นรี้พล ขยับร่นถอยหลังคอยรั้งรา
+ทำเสียทีตีม้านัยน์ตาจับ พลางถอยรับออกให้ห่างเลี้ยวข้างขวา
+ฝ่ายพระปิ่นนคเรศเกศประชา ก็รู้ว่าแยบยลกลอุบาย
+สมเหมือนอย่างหนังสือเสนาทิ้ง ดูก็จริงรบกันเหมือนมั่นหมาย
+ยังไม่ทันเสียทีมีอุบาย อันแยบคายที่มันทำเพราะจำใจ
+สั่งพหลพลทหารให้ขานโห่ สำเนียงโกลาลั่นสนั่นไหว
+พวกทหารปืนแดงแซงเข้าไป ท้าวโกสัยเร่งพหลพลระดม
+ชักปีกกาสองข้างสล้างสลับ ให้เดินทัพรวบรุมเข้าทุ่มถม
+พวกชาวเมืองหนุนเข้าไปไล่ระดม ตาพราหมณ์พรมอยู่ข้างหลังให้รั้งรา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเสนาบรรดานัด ก็หลีกลัดมาทั้งเหล่าวิ่งเข้าหา
+ทั่งไพร่นายห้าพันเหมือนสัญญา ตรงเข้ามากราบประณตบทบงสุ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครานราราช ตรัสประภาษชื่นชมสมประสงค์
+มิเสียทีดีขยันทั้งมั่นคง เราก็คงเลี้ยงดูทุกผู้คน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท แกแจ้งเหตุประเดี๋ยวนี้จะมีฝน
+ให้เป่ายาพร้อมกันทั่วทุกตัวคน แล้วอ่านมนต์เรียกพระพายให้ชายโชย
+เป็นลมหวนป่วนปั่นสนั่นก้อง เสียงฟ้าร้องครางครึมกระหึมโหย
+หอบเอากลิ่นยาไปดั่งปรายโปรย ลมก็โชยโบกไปในค่ายพลัน ฯ
+๏ ฝ่ายพวกแขกแตกล่าถูกยาเบื่อ เล่นเอาเหงื่อโซมกายรีบผายผัน
+ทั้งบาทหลวงวิ่งผลุนวุ่นด้วยกัน ต่างตัวสั่นจับจิตด้วยฤทธิ์เมา
+ท้าวกุลามาลีหนีเข้าค่าย ทั้งไพร่นายร้อนเริงดังเพลิงเผา
+ตาบาทหลวงถูกน้อยค่อยบรรเทา แกง่วงเหงาแล้วก็ฟื้นเหมือนตื่นนอน
+พอฝนตกลงมาจากอากาศ เป็นน้ำสาดลงมาคลายยาถอน
+คนที่ง่วงก็ค่อยคลายหายหาวนอน ทินกรเกือบสร่างกระจ่างตา
+บาทหลวงตีอกผลุงสะดุ้งจิต การที่คิดไว้ไม่สมปรารถนา
+มันกลับเล่นเอาเสียก่อนอ่อนอุรา ในพาราเพชรกำพลมีคนดี
+ทำไฉนจึงจะได้จับตัวฆ่า จะสืบหาเล่าก็จนคนก็หนี
+ลงนอนหงายไม่เป็นสุขทุกข์ทวี ทั้งเสียทีเสียของสองประการ
+พอฝนซาเวลาจะใกล้รุ่ง พวกในกรุงกลับเข้าเขตประเทศสถาน
+พร้อมทั้งพวกเสวกาปรีชาชาญ กับอาจารย์เฝ้าองค์พระทรงธรรม์
+พระปรึกษาการทัพที่รับรบ ให้สมทบทั้งพหลพลขันธ์
+แต่พวกแขกล่ามาถึงห้าพัน ก็เพราะท่านถ่ายเทด้วยเล่ห์กล
+เกือบจะถึงพงศ์กษัตริย์ที่นัดหมาย ท่านขวนขวายจัดแจงแต่งพหล
+จะได้ไว้สำหรับแก้อับจน ออกตีปล้นให้กระทั่งฝั่งชลา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านพราหมณ์มหาศาลชำนาญศึก แกตรองตรึกจัดพหลพลอาสา
+ทั้งพวกแขกเก่าใหม่ที่ได้มา แต่บรรดาเอาไว้ในนคร
+ให้ถอดมาจะได้เป็นทัพหน้า จัดโยธาทวยหาญชาญสมร
+ทั้งทหารกัณฐัศว์อัศดร พร้อมนิกรเตรียมไว้ดั่งใจปอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายสังฆราชพระบาทหลวง ค่อยสร่างทรวงแค้นใจไม่วายหมอง
+แต่นั่งนึกนอนนึกตั้งตรึกตรอง จะหาช่องแก้แค้นตีแดนดาว
+พอไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ไปนั่งที่ครูบาทำตาขาว
+จึงบอกว่าพวกไพร่หนีไปกราว ไม่ได้ข่าวหายไปในกลางคืน
+กับเสนาแต่บรรดาให้ออกรบ เกณฑ์สมทบทัพหน้าไม่ฝ่าฝืน
+จะตายเป็นมิได้เห็นแต่กลางคืน หรือจะตื่นแตกไปไม่ได้ความ
+บาทหลวงเฒ่าตกใจอย่างไรหวา ให้ค้นหามันจงได้เสาะไต่ถาม
+หรือจะไปล้มตายให้ได้ความ จงไปตามหากันให้ทันที
+แล้วแกจึ่งปรึกษาพระยาแขก มิใช่แตกทัพศึกอย่านึกหนี
+คงจะคิดเล่นเจ้าเอาบุรี แต่คราวนี้เสียกลด้วยมนต์ยา
+เองอย่าทุกข์ร้อนไปให้ใจอ่อน คงผันผ่อนให้ได้หญิงจริงหนาหวา
+อันตัวกูคงจะสู้จนเย็บตา คิดเข่นฆ่าอ้ายคนชั่วกลัวมันไย
+อันตัวกูผู้เป็นสังฆราช ได้ชี้ขาดศาสนาอย่าสงสัย
+แต่ครั้งนี้กูแสนจะแค้นใจ ประมาทไปมันจึ่งทำทั้งซ้ำเติม
+ไม่รู้ว่าคนดีมันมีอยู่ คิดรบสู้การศึกจึ่งฮึกเหิม
+จำจะคิดแก้ทำทั้งซ้ำเติม อย่าให้เหิมฮึกหาญการณรงค์ ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ ไม่อาจขัดเพราะยังกำลังหลง
+ก็หมายว่าจะได้นุชบุษบง จึ่งได้หลงเอออือถืออาจารย์ ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าจึ่งว่าเจ้าจงอย่าอยู่ ไปช่วยกูเร่งรัดจัดทหาร
+เองอย่าได้ทุกข์ร้อนผ่อนรำคาญ อันเมืองบ้านเท่านี้ตีให้พัง
+ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี นึกยินดีจะใคร่สมอารมณ์หวัง
+มาเรียกหาคนดีมีกำลัง พร้อมสะพรั่งพลไกรทั้งไพร่นาย
+มารวบรวมโยธาได้ห้าหมื่น ทหารปืนกริชดาบกำซาบสาย
+แต่เสนีที่กระจัดที่พลัดพราย จะเป็นตายมิได้รู้สักผู้คน ฯ
+๏ ฝ่ายบาทหลวงทรวงร้อนนอนไม่หลับ ให้คั่งคับเสียใจมาหลายหน
+แต่ครั้งนี้กูจะตีให้ชอบกล จะคิดปล้นอีกสักพักหักเอาเมือง
+ถึงคนดีมันจะมีกูไม่ทุกข์ จะรบรุกเช่นเขาว่าจนตาเหลือง
+แม้นกูตีมิได้ยับไม่กลับเมือง คงจะเปลื้องทุกข์ให้ดั่งใจปอง
+อันความรู้กูดีมีอยู่มาก คงแก้ยากแก้จนที่หม่นหมอง
+เอาให้สมอย่างนึกที่ตรึกตรอง จึ่งจะต้องคิดอ่านการอุบาย
+เขาย่อมว่าสี่ตีนยังรู้พลาด คงประมาทลงสักวันเหมือนมั่นหมาย
+มันก็���ันกูก็กูลูกผู้ชาย คงยักย้ายแก้แค้นเอาแดนดาว
+แล้วลุกมานั่งที่เก้าอี้อาสน์ หยิบกระดาษเขียนตำหรับฉบับขาว
+ที่เรียนรู้มาแต่หลังเมื่อครั้งคราว ตั้งแต่เจ้าลังกามาทุกองค์
+ได้ถึงแปดสิบกษัตริย์จนบัดนี้ เอามาคลี่ดูตามความประสงค์
+เขาเขียนไว้ต่อกันมาตำราตรง เพราะของคงมีอยู่แต่บูราณ
+อันเรื่องนี้มีมาแต่ย่าปู ได้เรียนรู้มากมายหลายสถาน
+จำจะต้องเอามาใช้เห็นได้การ คิดรอนราญพวกศัตรูหมู่อรินทร์
+อันพยนต์มนตราวิชาเก่า ที่จะเอามาใช้ดั่งใจถวิล
+มันก็รู้เสียทุกท่าทางฟ้าดิน เป็นสุดสิ้นที่จะลวงในท่วงที
+จึงต้องเอาของบูราณออกต้านต่อ เปรียบเหมือนหมอประกอบยารักษาผี
+คงดับพิษลงให้ได้เป็นไรมี แต่คราวนี้ต้องย้ายให้หลายเพลง
+เอาให้สมปรารถนาเหมือนยาแก้ ที่บาดแผลใส่จำเพาะให้เหมาะเหมง
+ปัญญามีอยู่กับตัวอย่ากลัวเกรง คิดย้ายเพลงย้ายท่าหาในกล
+ต้องมานะเป็นถึงพระสังฆราช อย่าขี้ขลาดว้าเหว่ระเหระหน
+แกสอนตัวอย่าได้กลัวซึ่งเวทมนตร์ จะตีล้นมาอย่างไรอย่าได้ฟัง
+พลางลุกจากที่อยู่ไปดูค่าย รบด้วยไฟเห็นจะสมอารมณ์หวัง
+ตั้งประชิดติดเข้าไปอย่าได้ฟัง ให้กระทั่งเชิงเทินเนินกำแพง
+แล้วสั่งพวกเสนาบรรดาแขก ให้ตัดแฝกไม้ลำทำเป็นแผง
+เอาแฝกคามาใส่ให้พอแรง ที่หลังแผงนอกยาทาน้ำมัน
+คนละผืนตั้งรายเป็นค่ายตับ ออกรบรับเสียก่อนแล้วผ่อนผัน
+ทำเป็นแตกเข้าค่ายไฟน้ำมัน ถ้าแม้นมันรุกไล่เอาไฟโยน
+แล้วจุดค่ายไล่ทหารเข้าราญรบ ตีตลบวิ่งโลดกระโดดโผน
+เอาหม้อดินปิดฝาแล้วยาโคลน ช่วยกันโยนเข้าไปในกำแพง
+แกสั่งเสร็จค่ำวันนี้จะตีเข้า เอาไฟเผาเสียให้สิ้นอย่ากินแหนง
+เฮ้ยเสนาสารวัตรไปจัดแจง ตามตำแหน่งให้แล้วมาในสายัณห์
+พวกเสนีรีบรัดไปจัดของ ขนมากองตามที่ขมีขมัน
+บ้างสานแผงตรุยาสารพัน ทาน้ำมันพร้อมพรั่งมาตั้งราย ฯ
+๏ จะกล่าวข้างห้ากษัตริย์จัดพหล ให้พวกพลเกณฑ์หัดถึงนัดหมาย
+เตรียมเรือรบลอยเคียงกันเรียงราย ไว้แต่บ่ายให้เสร็จสำเร็จการ
+พอสองยามจะเข้าตีพวกเรือแขก สั่งให้แยกเหล่าพหลพลทหาร
+เป็นสามทัพรับประดาหน้ากระดาน เข้าต่อต้านไพรีให้มีชัย
+สินสมุทรรับรองเป็นกองขัน มีสำคัญธงแดงสุกแสงใส
+สุดสาครรายเรียงเคียงกันไป ปักธงชัยเขียวงามอร่ามเรือง
+แต่ทัพอาจะเข้ากลางอย่างประสงค์ จะปักธงตามที่ล้วนสีเหลือง
+เจ้ากฤษณาตรีพลำธงนามเมือง ให้เอาเครื่องธงดำตามตำรา
+เป็นทัพหนุนคอยเติมเพิ่มพหล เร่งจัดพลเขนทองกองอาสา
+พระจัดเสร็จพร้อมกระบวนจวนเวลา จะยาตราให้พระครูดูฤกษ์บน ฯ
+๏ จะกล่าวข้างสังฆราชพระบาทหลวง อาทิตย์ล่วงลับฟ้าเวหาหน
+ให้ยกพวกเสนีทั้งรี้พล จะเข้าปล้นเมืองให้ได้ดั่งใจตรอง
+ให้ยกแผงที่สำหรับจะรับรบ ทั้งไต้คบเสร็จถ้วนกระบวนของ
+กับอาวุธที่สำหรับจะรับรอง ยกเป็นกองกองละหมื่นพื้นฉกรรจ์
+ท้าวกุลามาลีขี่สินธพ ทหารรบที่สำหรับเป็นทัพขันธ์
+บาทหลวงขึ้นรถฝรั่งต้องหลังพลัน แต่ห้ามกันอย่าให้อึงคะนึงไป
+สั่งพหลพลแขกให้แยกย้าย เข้าเรียงรายโอบอ้อมล้อมไสว
+เมื่อยั้งหยุดอย่าเพ่อจุดทั้งฟืนไฟ จงเงียบไว้ทุกกองสำรองเพลิง
+ต่อเมื่อใดในเมืองออกยงยุทธ์ จึ่งค่อยจุดไฟเชื้อให้เหลือเหลิง
+แล้วโห่ร้องพร้อมหน้าให้ร่าเริง ตีให้เปิงอย่าได้ยั้งพังประตู ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายในพาราเวลาพลบ เตรียมไต้คบปืนใหญ่ใส่ดินหู
+ลากมาไว้สำรองช่องประตู ฝ่ายท่านครูผู้เฒ่าเข้าพิธี
+ก็รู้แจ้งในตำราว่าข้าศึก จะหาญฮึกชิงชัยในวิถี
+เป็นทัพใหญ่กล้าแข็งแรงราวี แต่จะมีทัพกระหนาบช่วยปราบปราม
+ในเวลาเจ็ดทุ่มจะรุมรบ จะต้องคบเพลิงใหญ่ในสนาม
+แกรู้แจ้งในวิถีพิธีพราหมณ์ ให้หาน้ำไว้ทุกคนบนเชิงเทิน
+ใส่ตุ่มไหไว้ให้มีทั้งสี่ด้าน ฉวยเกิดการไฟลุกจะฉุกเฉิน
+จะได้ดับรับไว้ในเชิงเทิน อย่าละเมินบอกให้ทั่วทุกตัวคน
+ครั้นจัดเสร็จได้ฤกษ์ให้เลิกโห่ สำเนียงโกลาก้องห้องเวหน
+เปิดประตูรีบเดินดำเนินพล จอมสากลมังคลาทรงม้านิล
+ยกพหลพลทัพออกคับคั่ง ทั้งโล่ดั้งหอกคู่ธนูศิลป์
+พลปืนลูกพลุประจุดิน พวกทมิฬจัตุรงค์คงกระพัน
+เดินกระบวนออกมาตั้งยังสนาม ท่านครูพราหมณ์กำกับเป็นทัพขันธ์
+ท้าวโกสัยยกหลามมาตามกัน เสียงสนั่นแต่ล้วนพลทั้งมนตรี
+บาทหลวงเห็นพลทัพมาคับคั่ง เร่งประดังกันเข้ารบอย่าหลบหนี
+ให้ทหารโยธาออกราวี ปะทะตีต้านหน้าดาประดัง ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระมังคลานราราช ไล่พิฆาตพลรบตลบหลัง
+ต้อนพหลมนตรีตีประดัง ดูคับคั่งแน่นหนาพลากร
+บ้างยิงปืนครื้นครั่นควันตลบ ต่างสมทบทวยห��ญชาญสมร
+ทั้งสองข้างต่างกลุ้มตะลุมบอน บ้างฟันฟอนกันตายลงหลายพัน
+บาทหลวงแกก็ให้จุดไฟแผง สว่างแดงขับพหลพลขันธ์
+เอาหม้อดินโยนเข้าไปไหม้เป็นควัน ทั้งน้ำมันลุกโพลงติดโรงใน
+พวกพหลบนเชิงเทินช่วยกันดับ เปลวไฟวับร้อนรนทนไม่ไหว
+พลางขนน้ำคอยสาดรดราดไป คนข้างในช่วยกันดับแต่รับรอง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายห้ากษัตริย์ที่นัดหมาย ต่างแล่นรายเรียงกันผันผยอง
+บ้างยิงปืนเร่งทัพเข้ารับรอง สนั่นก้องเสียงโห่เป็นโกลา
+พวกเรือแขกคนผู้อยู่ข้างน้อย ครั้นจะถอยเรือก็แล่นมาแน่นหนา
+ก็จำใจจำสู้ดูเวลา ฝ่ายเสนาที่สำหรับกำกับพล
+ให้คนใช้รีบไปบอกบาทหลวง อย่าเหนี่ยวหน่วงเร่งไปแจ้งแห่งนุสนธิ์
+ศึกมาติดธารท่าในสาชล ว่าผู้คนรับรองเหลือป้องกัน
+ทหารรีบไปบอกกับสังฆราช แกหวั่นหวาดเต็มทีไม่มีขวัญ
+ความตกใจแทบจะดิ้นสิ้นชีวัน แล้วก็หันไปบอกเล่าท้าวกุลา
+เร่งถอยทัพเถิดหวาช้าไม่ได้ เกิดศึกใหญ่ติดพันกันหนักหนา
+แล้วแกสั่งเสนีผู้ปรีชา ให้ถอยล่ารีบตรงไปลงเรือ ฯ
+๏ ฝ่ายสังฆราชกับพระยาปตาหวี ต่างถอยหนีรีบลงไปข้างฝ่ายเหนือ
+ต่างคนต่างบุกพงไปลงเรือ เล่นเอาเหงื่อท่วมกายแทบวายปราณ
+แต่ชะตาคนทั้งสองยังไม่ดับ จะได้กลับมาทำศึกด้วยฮึกหาญ
+พลางลงเรือจัดพหลคนชำนาญ ออกต่อต้านทัพไทยแกไล่พล
+ทั้งสองข้างต่างยิงปืนสนั่น พิลึกลั่นก้องฟ้าเวหาหน
+ฝ่ายพวกช้างทัพบกเร่งยกพล เข้าตีปล้นทัพแขกแตกกระจาย
+พวกเสนาแต่บรรดาอาสาศึก ก็โห่ฮึกเร่งกันรีบผันผาย
+ตะลุมบอนฟอนฟันเหยียบกันตาย เสนานายพวกแขกแตกกระจุย
+เห็นพวกกันออกมาเข้าหาบ้าง ที่ถอยหลังเลียบตลิ่งวิ่งออกฉุย
+บ้างโดดน้ำลงไปว่ายตะกายตะกุย เอามือพุ้ยน้ำว่ายต่ายขึ้นเรือ
+พวกชาวเมืองจับได้ก็หลายร้อย ที่แตกถอยหนีไปข้างฝ่ายเหนือ
+พระมังคลาตีประดังกระทั่งเรือ ข้างค่ายเหนือแตกยับอัปรา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพระนรินทร์สินสมุทร ถืออาวุธเร่งพหลพลอาสา
+เห็นบาทหลวงยืนกำกับขับโยธา จึงร้องว่าจับให้ได้อย่าไว้มัน
+อ้ายนี่ตัวก่อศึกให้ฮึกโหม ตีกระโจมเร่งจับพวกทัพขันธ์
+จงรีบเรือเข้าไปอย่าไว้มัน เอาให้ทันเดี๋ยวนี้ตีประดัง
+ทหารโจนโยนโซ่เอาขอสับ พวกแขกรับโยนไฟดั่งใจหวัง
+ทนคาบชุดจุดผึงเสียงตึงตัง ทหารตั���งโห่เร้าจะเอาชัย ฯ
+๏ บาทหลวงเห็นสินสมุทรหยุดชะงัก แกรู้จักมั่นคงไม่สงสัย
+เอะเหตุผลกลศึกดูตรึกไตร แต่ก่อนไรราวีต้องหนีมา
+เหตุไฉนมันจึ่งรู้ว่าอยู่นี่ ยกมาตีรบพุ่งยุ่งหนักหนา
+ไหนจะรู้ว่ากูกับมังคลา เกิดเข่นฆ่ารบพุ่งกันรุงรัง
+เห็นจะรู้ว่าอยู่กำพลเพชร จึงลอดเล็ดมาทำร้ายเมื่อภายหลัง
+ไหนจะมาช่วยกันดันทุรัง มันชิงชังกันสาหัสเป็นศัตรู
+แต่เรานี้ต้องรับทัพกระหนาบ จะคิดปราบราญรอนเห็นอ่อนหู
+แต่จำเป็นจำต้องป้องศัตรู คงจะสู้กับมันจนบรรลัย
+ครั้นจะหนีไม่มีที่จะออก เหมือนหนามยอกคงต้องเชือดจนเลือดไหล
+แล้วจึงร้องคุกคามคำรามไป ว่าเหตุไรเองจึ่งมาไล่ราวี
+จนเขาไม่สู้รบเที่ยวหลบหลีก ยังกางปีกตามประจญอ้ายคนผี
+มาชนรังแล้วอย่าหวังจะได้ดี กูจะตีมึงให้ยับดั่งสับปลา
+ยังมิหนำตามมาเที่ยวหาเหตุ เองจะเจตนาไว้อย่างไรหวา
+อันทวีปเวียงวังเมืองลังกา หรือเห็นว่าน้อยนักจึงชักชวน
+ญาติวงศ์พงศามาหาอีก จะหักปีกมึงให้จมดั่งลมหวน
+แล้วให้โยนก้อนหินดินชนวน ทั้งหลาวทวนพุ่งไปไฟน้ำมัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์สินสมุทร กับพระสุดสาครรับเป็นทัพขัน
+ให้ทหารดับไฟไหม้เป็นควัน แล้วเร่งกันเรียงหน้าดาประดัง
+ยิงปืนใหญ่ไล่เรือกำปั่นรบ เร่งสมทบกันเข้ามาทั้งหน้าหลัง
+บ้างก็ยิงเรือแขกจนแตกพัง ดาประดังรบรับทั้งดับเพลิง
+ปืนมณฑกนกสับทั้งคาบชุด อุตลุดตีให้เปิดเตลิดเหลิง
+บาทหลวงเห็นปลั้วเปลี้ยจะเสียเชิง ดูแรงเริงกองทัพเหลือรับรอง
+เห็นจะยับทัพกระหนาบปราบไม่หยุด แกถอยรุดให้กำปั่นผันผยอง
+เห็นพวกแขกล้มตายลงก่ายกอง จะตรึกตรองท่าไรจนใจครัน
+แต่แข็งขืนยืนร้องว่าให้รับ เอาปืนตับยิงต้องค่อยผ่อนผัน
+เหลียวไปดูบนตลิ่งยิ่งเป็นควัน จะป้องกันเต็มประดาพลางหารือ
+ท้าวกุลามาลีไม่มีขวัญ พูดเสียงสนั่นต่างต่างลงครางหือ
+เสียสติอารมณ์ประนมมือ เสียงเอออือสุดแต่ท้าวเจ้าประคุณ ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าร้องตวาดชาติอ้ายแขก อกจะแตกเกือบจะสิ้นดินกระสุน
+จะคิดการเป่าปัดขัดเจ้าคุณ รบกันวุ่นขึ้นมาดาประดัง
+ท้าวเจ้าคุณก็ยังมีแต่ชีวิต มันสุดคิดแล้วก็คงจะลงถัง
+เรียกกันมาว่ากระไรจะใคร่ฟัง ยังมานั่งหน้าจ้อยถอยออกไป
+นี่หรือชายชาติกษัตริย์อ้���ยกัดแพะ ทั้งไก่แกะเองสิคว้าไม่ปราศรัย
+ดีแต่กินกับเจ้าชู้แล้วหูไว อ้ายจัญไรคนโง่เหมือนโคควาย
+แกด่าพลางทางเร่งกระบวนทัพ เอาปืนตับยิงไปดั่งใจหมาย
+เดินกำกับพวกพหลพลนิกาย ทั้งไพร่นายอย่าประมาทประกาศกัน
+เร่งคิดอ่านกว้านสมออย่ารอรั้ง พอกำลังที่จะสู้เป็นคู่ขัน
+ฉวยเลียทีคลื่นระลอกออกไม่ทัน จะพากันแตกตายวายชีวง
+แม้นพลาดพลั้งอย่างไรเอาไฟจุด แล้วรีบรุดออกให้ได้ดั่งใจประสงค์
+แล้วให้ยกค่ายวิหลั่นเป็นมั่นคง ตั้งให้ตรงพอประทังบังลูกปืน ฯ
+๏ จะกล่าวข้างทัพไทยไล่ประชิด สำแดงฤทธิ์ตรงเข้ามาไม่ฝ่าฝืน
+ทหารพวกเกณฑ์หัดบ้างยัดปืน เสียงครั้นครื้นกึกก้องท้องทะเล ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ให้เร่งรัดตีกระชั้นอย่าหันเห
+เห็นลมส่งคลื่นระดมสมคะเน แม้นเรือเหยิงกระหน่ำร่ำเข้าไป ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี คิดจะหนีบอกอาจารย์แล้วขานไข
+ว่าเจ้าคุณกรุณาคิดล่าไป ให้พ้นภัยรอดชีวาอย่าช้าเลย ฯ
+๏ บาทหลวงแกร้องแรกอ้ายแขกตี้ จะออกที่ข้างไหนเล่าเจ้าแม่เอ๋ย
+แต่แรกมึงพูดจาว่าข้าเคย ตีเชลยมิใช่น้อยนับร้อยพัน
+กูก็คิดว่ามึงกล้าอ้ายหมาเหมี่ยว แกเข่นเขี้ยวตาแดงพูดแข็งขัน
+โดยมานะด่าว่าสารพัน ในใจนั้นเล่าก็กลัวขนหัวพอง
+แต่น้ำใจโกรธาด่าสำทับ กูกินตับเสียดอกหวาอย่าจองหอง
+อ้ายขี้ขลาดชาติวัวหนังหัวพอง มึงจะต้องให้มัดแกกัดฟัน ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีเหมือนผีเข้า นั่งกอดเข่าร้อนใจดังใฝ่ฝัน
+ทั้งอ้ายเฒ่ามันด่าสารพัน ไม่มีขวัญอยู่กับตัวเพราะกลัวตาย
+ต้องทนให้อ้ายเฒ่ามันด่าแช่ง ไม่รู้แห่งรู้หนจะขวนขวาย
+ด้วยน้ำจิตสั่นรัวกลัวจะตาย แล้วกราบไหว้เจ้าประคุณกรุณา ฯ
+๏ บาทหลวงว่าแต่เจ้าคุณยังวุ่นวิ่ง ราวกันลิงรบสู้ดูเถิดหวา
+ใครเก่งเหล็กเก่งไหลใช้ปัญญา จะได้มาช่วยฝ่าเท้าเมื่อคราวจน
+มึงนี้ชาติชายกระเบนสตรีแท้ จะสู้แต่พวกผู้หญิงในสิงหล
+ก็ไม่ได้จริงหนาหวาเข้าตาจน อย่ามาบ่นร่ำไรกูไม่ฟัง
+เสียงปืนผาข้าศึกออกกึกก้อง จะมาร้องเอาแต่ในน้ำใจหวัง
+ใครเขาไม่กลัวตายวายชีวัง จึงต้องตั้งรบรับทัพฉกรรจ์
+รักชีวิตอยู่แต่เจ้าคนเหล่านี้ มันใช่ผีใช่ยักษ์มักกะสัน
+ก็จำเป็นจำสู้อยู่ด้วยกัน แต่เองนั้นกลัวตายคิดถ่ายเท
+เฮ้ยนี้แน่ตัวกูอยู่เป็นพระ ไม่คิดจะยักย้ายทำไพล่เผล
+ถึงเป็นตายเรือล่มจมทะเล ไม่สมคะเนไว้ชื่อให้ลือชา
+กระบี่คมของกูอยู่ในฝัก ไม่อยากชักให้ใครเห็นเช่นดอกหวา
+จะเป็นตายไม่เสียดายแก่ชีวา เมื่อกรรมมาถึงกายก็วายปราณ ฯ
+๏ ท้าวกุลาว่าทำไมกับใต้เท้า ข้าพเจ้ากลัวไปหลายสถาน
+แม้นตัวตายใครจะครองศฤงคาร มิสาธารณ์เป็นของเขาหรือเจ้าคุณ
+บาทหลวงว่าอ้ายแขกตี้นี่ขี้ขลาด น้ำใจชาติติดไพร่อ้ายสถุล
+เสียแรงบอกของดีไม่มีคุณ มันก็วุ่นแต่ตัณหาอ้ายบ้ากาม
+ประเดี๋ยวนี้กลัวตายขายน้ำหน้า ช่างชั่วช้าเต็มระยำอ้ายซำสาม
+แกด่าพลางเห็นไฟติดไหม้ลาม ลุกไปตามเชือกเสาทั้งเพลาใบ
+บาทหลวงสั่งนายทหารท่านแม่ทัพ บ้างยิงรับดูเป็นควันเสียงหวั่นไหว
+ฝ่ายพระจอมสินสมุทรวุฒิไกร จึงสั่งให้เสนีผู้ปรีชา
+เร่งสมทบรบให้ได้ในวันนี้ เอาเรือตีเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+จับให้ได้อ้ายเฒ่าเจ้ามารยา อย่าเพ่อฆ่าให้มันตายวายชีวง
+อ้ายนี้ตัวก่อศึกมาลึกซึ้ง รู้ไม่ถึงมารยามันพาหลง
+แต่พวกเราเจียนจะขาดญาติวงศ์ เพราะว่าหลงกับเจ้าครูผู้อาจารย์
+จนเสียท่าแทบชีวาจะมอดม้วย ไปอยู่ด้วยอ้ายเกเรเดรฉาน
+แล้วมันกลับมาตอแยเป็นแหพาน จนเกิดการชุลมุนวุ่นถึงเรา
+เหวยเสนีตีประทับจับให้ได้ เอาปืนใหญ่ยิงเข้าไปทั้งไฟเผา
+แม้นเข้าใกล้ได้ทีเร่งตีเอา ทหารเราแต่บรรดาโยธาไทย
+พอยัดปืนยืนสะพรั่งแล้วตั้งโห่ สำเนียงโกลาลั่นสนั่นไหว
+บังเกิดลมสีแดงดั่งแสงไฟ พายุใหญ่ป่วนก้องท้องทะเล
+ตีกำปั่นหันเหียนเจียนจะคว่ำ ระลอกซ้ำโยนปั่นให้หันเห
+ทั้งหัวท้ายหันหวนอยู่รวนเร ท้องทะเลมืดคลุ้มชอุ่มควัน
+ชะนีร้องก้องคำรนฝนก็ดก พวกบนบกวิ่งเวียนอยู่เหียนหัน
+บังเกิดลมเป็นลมบ้าสลาตัน เสียงครื้นครั่นกึกก้องท้องอัมพร
+พวกโยธาถอยล่าเข้าหาร่ม ถูกทั้งลมทั้งฝนคนสยอน
+ต้องกลับพวกเสนาพลากร เข้านครเมืองด่านชานบุรี ฯ
+๏ จะกล่าวข้างกำปั่นก็หันเห ท้องทะเลมืดมัวทั่ววิถี
+ไม่เห็นหนเหนือใต้ในนที ลมก็ตีแตกไปไม่ได้ทาง
+ทั้งเรือแขกเรือไทยเพลาใบหัก ไม่รู้จักโดนกันตรงเสียงโผงผาง
+บ้างกราบแตกแยกยับเจียนอับปาง ตีไปทางทักษิณสิ้นกองเรือ
+แล้วกลับหวนป่วนปั่นแตกกันออก คลื่นระลอกตีพวกไทยไปฝ่ายเหนือ
+แต่พวกแขกลมปัดพัดเอาเรือ ไม่ขึ้นเหนือลงข้างใต้ย้ายกันไป
+เพราะกุศลคนทั้งสองยังไม่ม้วย เทพเข้าช่วยจะได้หาที่อาศัย
+จึงบันดาลวายุพัดให้ปัดไป พายุใหญ่มิได้ซาถึงห้าวัน
+ทั้งฝนฟ้าก็คะนองร้องไม่หยุด คนแทบสุดชีวาเจียนอาสัญ
+ได้กินแต่ข้าวตากลำบากครัน กับน้ำมันเนยถั่วพอกลั้วคอ
+แต่ไม่เห็นหนทางกลางวิถี จะร้ายดีอย่างไรไฉนหนอ
+แต่บาทหลวงแกเคยอยู่นั่งชูคอ แต่ตัวงอยืดไม่ได้หายใจรวน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ลงเต็มทีเสียน้ำใจอาลัยหวน
+ไม่เคยยากกรากกรำยิ่งคร่ำครวญ ละห้อยหวนดั่งชีวิตจะปลิดปลง
+ไหนจะอดข้าวปลากระยาหาร ทั้งรำคาญที่ไม่สมอารมณ์ประสงค์
+บังเกิดลมอาเจียนให้เวียนวง จะนั่งตรงเรือก็แคลงดั่งแกว่งไกว
+บาทหลวงหยิบข้าวตากใส่ปากป้อน อย่าใจอ่อนคิดให้มากถลากไถล
+คิดถึงพระเยซูของกูไป ท่านจะได้ช่วยเราเมื่อคราวจน
+จงแข็งใจคำนับคือกราบไหว้ จะพ้นภัยในจังหวัดที่ขัดสน
+คงจะไม่อับปางในกลางชล แม้นคิดวนเวียนไปไม่เป็นการ ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ไม่ยินดีเสียใจหลายสถาน
+พามาได้ยากแค้นแสนกันดาร เพราะอาจารย์เสียทีทั้งรี้พล
+แต่ไม่ออกปากว่าน้ำตาหยด แสนระทดเหื่อชุ่มทุกขุมขน
+ลมก็ซัดเรือไปเข้าในวน พายุฝนก็ค่อยเบาบรรเทาคลาย
+แต่ยังมืดมัวมนบนอากาศ ภาณุมาศมิได้สร่างกระจ่างฉาย
+เรือค่อยหยุดแคลงหน่อยค่อยสบาย ที่หนาวกายก็ค่อยเบาบรรเทาลง ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายท่านครูผู้วิเศษ เป็นพราหมณ์เทศเที่ยวอยู่ในไพรระหง
+ปรากฏนามพราหมณ์คาวุตภุชพงศ์ เป็นเชื้อวงศ์รามราชชาติตระกูล
+กินว่านยาอายุวัฒนะ ไม่ธุระโภไคยทั้งไอศูรย์
+สลัดสละละเพศกิเลสมูล ทั้งประยูรวงศาไม่อาลัย
+มีศิษย์หาแต่บรรดาที่เป็นปราชญ์ เฉลียวฉลาดการเวทข้างเพทไสย
+สิบสี่คนด้นเดินในเนินไพร กินลูกไม้เผือกมันพรรณผลา
+ถือขันตีอดใจไว้เป็นนิจ สุจริตยอดมนุษย์ไม่มุสา
+ทั้งโรคภัยมิได้มีมาบีฑา อายุห้าร้อยปีดีทุกคน
+ดูเหมือนหนุ่มชุ่มชื่นจะยืนนั่ง ทั้งกำลังเดินจัดไม่ขัดสน
+ถึงสัตว์สีห์มิได้กลัวทั่วทุกคน ด้วยเวทมนตร์สารพันมั่นในใจ
+ตามท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท แต่ถือเพศอย่างพราหมณ์ตามวิสัย
+เที่ยวไปทุกเกาะแก่งทุกแห่งไป ตามวิสัยจิตหวังทา��เมตตา
+หวังประโยชน์โปรดคนที่เรือแตก ไปช่วยแบกป้องปัดฝูงมัจฉา
+อันสัตว์ร้ายในกระสินธุ์ถิ่นชลา กลัวฤทธาผู้วิเศษด้วยเวทมนตร์
+เมื่อวันนั้นท่านครูมาอยู่เกาะ นั่งพิเคราะห์ดินฟ้าโกลาหล
+เห็นมืดมัวทั่วพื้นภูวดล บังเกิดฝนลมกล้าฟ้าคะนอง
+ก็รู้สิ้นพิภพจบสถาน ว่าอาจารย์พระฝรั่งแขกทั้งผอง
+ไปเสียทัพอัปรามาทั้งกอง พายุต้องตกในวนชลธี
+จำจะช่วยอย่าให้ม้วยชีวาวาตม์ ให้เคลื่อนคลาดจะได้ไปในวิถี
+เขาก็เป็นนักปราชญ์ฉลาดดี แต่ตกที่ขัดสนในวนวัง
+พลางบอกกับศิษย์หาที่มาด้วย จะไปช่วยกันประชุมช่วยคุ้มขัง
+ให้ได้ไปปลดปลอดรอดชีวัง ไปช่วยนั่งภาวนาสมาทาน
+พอลมหยุดคลื่นซาท้องฟ้าสาง ค่อยสว่างอาทิตย์แดงส่งแสงฉาน
+ที่พยับอับพื้นโพยมมาน ก็บันดาลเสื่อมหายในนที
+พวกพหลพลไพร่ในกำปั่น เห็นสุริยันแจ่มกระจ่างสว่างศรี
+ต่างคนต่างหิวหอบบอบเต็มที ลุกจากที่ไม่ใคร่ได้ใจระทวย
+บาทหลวงแกลืมตาเห็นฟ้าขาว ค่อยวายหนาวแต่ในใจให้ระหวย
+ผงกหัวขึ้นได้หายใจรวย อ่อนระทวยไปทั้งกายแทบวายปราณ
+ถึงห้าวันห้าคืนกลืนแต่น้ำ ลมมันร่ำเอาเพราะอดรสอาหาร
+แต่ทำใจแข็งขืนพอชื่นบาน นอนให้การเสียงออกเจ้าเรียกหาคน
+ให้หุงข้าวเผาปลาเร่งฆ่าไก่ ปิ้งมาให้สารพัดอย่าขัดสน
+พวกคนครัวไปหามาบัดดล แล้วก็ขนข้าวมาวางข้างแกนอน
+เผยลุกเรียกหาพระยาแขก อย่าตื่นแตกนิ่งอยู่กูจะสอน
+ลุกขึ้นกินข้าวปลาอย่าอาวรณ์ จะให้จรกลับพาราไปหาเมีย ฯ
+๏ ท้าวกุลามาลีค่อยมีจิต คะนึงคิดก็ค่อยวายที่ใจเสีย
+พลางลืมตาหน้าตึงคิดถึงเมีย ที่ละเหี่ยหิวละห้อยค่อยประทัง
+อุตส่าห์ลุกขึ้นมากินอาหาร กับอาจารย์ค่อยสบายที่วายหวัง
+บาทหลวงเฒ่าค่อยดำรงทรงกำลัง ถอยมานั่งจับเจ่าเห็นเขาราย
+แล้วยกกล้องส่องดูรู้ว่าเกาะ เห็นละเมาะเรียงกันเป็นชั้นฉาย
+ที่วังเวิ้งเชิงผาศิลาลาย ดูคล้ายคล้ายหรุบหรู่เหมือนผู้คน
+แล้วแลไปในมหาชลาสินธุ์ เห็นวารินสีผิดคิดฉงน
+เอะมาตกขุมขังในวังวน คงสิ้นชนม์สิ้นเชื้อทั้งเรือแพ
+แกตกใจหายวับแทบดับจิต เห็นสุดฤทธิ์สุดรู้ดูแฉว
+ไม่เห็นสิ่งที่จะกันจะผันแปร คงตายแน่ละวะกูทั้งผู้คน
+แกจึ่งหาแต่บรรดาแขกฝรั่ง มาพร้อมพรั่งแล้วแถลงแจ้งนุสนธิ์
+ว่าเรือเราตกกระทั่งถึงวังวน เห็นสุดจนปัญญาในสาคร
+ที่ตำราว่าสาชลในวนนี้ ถึงร้อยปีลมจึงฉุดได้หลุดถอน
+ในตำราเรียกว่าอ่าวมังกร จะชักถอนไปให้หลุดสุดปัญญา
+พวกพหลพลคนที่นั่งอยู่ทั้งนี้ ใครจะมีเวทมนตร์ดลคาถา
+ช่วยเรียกลมเรียกน้ำตามตำรา แต่ตัวข้าคิดไม่เห็นจะเป็นตาย
+แต่ไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ขวัญไม่ดีดูไปแล้วใจหาย
+ทั้งพวกพลเสนาบรรดานาย ต่างวุ่นวายง่วงเหงาเศร้าหัวใจ ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพราหมณ์ที่มาพฤฒาเฒ่า กับพวกเหล่าศิษย์หาอยู่อาศัย
+บนเพิงผาหน้าเกาะเดินเสาะไป เห็นไรไรเหมือนกำปั่นสักพันลำ
+เอะตกวนคนจะตายวายชีวิต เมตตาจิตต้องช่วยชุบอุปถัมภ์
+จึงบอกศิษย์หาว่าเราจำ จะไปทำให้เป็นลมระดมมา
+พัดกำปั่นขึ้นให้พ้นจากวนนี้ ก็จะมีส่วนกุศลคนนักหนา
+พลางชวนกันดั้นเดินดำเนินมา เลียบไปหน้าหาดทรายชายทะเล
+แล้วร้องว่าฮ้าเฮ้ยพวกกำปั่น จะพากันไปข้างไหนแล่นไพล่เผล
+จนตกวนนี้แหละชื่อสะดือทะเล จะถ่ายเทคิดอ่านสถานใด
+ต่อร้อยปีจึ่งจะมีพายุใหญ่ หอบขึ้นได้จากวนชลใส
+มาตกอยู่เห็นชีวันจะบรรลัย จงแก้ไขเสียให้พ้นจากวนวัง
+บาทหลวงเฒ่าเสาวนาคนมาบอก ดั่งเอาหอกแทงใจไม่วายหวัง
+จึ่งร้องไปด้วยสำเนียงเสียงอันดัง โปรดสักครั่งขอชีวงให้คงคืน
+ฝ่ายพราหมณ์เฒ่าเหล่าศิษย์คิดสังเวช สำแดงเดชเดินคงคาไม่ฝ่าฝืน
+ถึงกำปั่นพราหมณ์คาวุตก็หยุดยืน คนทั้งหมื่นกราบกรานอาจารย์พราหมณ์ ฯ
+๏ บาทหลวงเชิญให้ขึ้นไปในกำปั่น ท่านพราหมณ์นั้นก็ขึ้นไปแล้วไต่ถาม
+ว่าเหตุผลเป็นไฉนจงไขความ ท่านก็นามเชื้อปราชญ์ฉลาดดี
+สารพัดรู้สิ้นการดินฟ้า ไยจึ่งมาตกวนจนวิถี
+บาทหลวงจึ่งเล่าแถลงแจ้งคดี แล้วจึ่งมีวาจาขอการุญ
+ช่วยให้พ้นวนวังเหมือนดังหมาย พอรอดตายคนในเรือช่วยเกื้อหนุน
+พอไปถึงเขตแดนจะแทนคุณ จงการุญข้าพเจ้าทั้งบ่าวนาย ฯ
+๏ ฝ่ายพราหมณ์เฒ่าเสาวนารับว่าคะ ข้าเจ้าจะช่วยให้ท่านรีบผันผาย
+อันเรื่องจะสนองคุณอย่าวุ่นวาย แม้นรอดตายจะไดัครรไลจร
+บาทหลวงฟังพราหมณ์ว่าค่อยผาสุก เหมือนหยิบทุกข์ขึ้นไปทิ้งบนสิงขร
+ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิรอน ประนมกรเข้ากสิณอภิญญาณ
+กับพวกศิษย์แต่บรรดาที่มาด้วย พากันช่วยตั้งจิตอธิษฐาน
+ภาวนานิ่งนั่งในทางฌาน สำแดงการมัธยัสถ์โดยศรั���ธา
+บังเกิดเป็นลมหวนป่วนเป็นคลื่น นภางค์พื้นมืดมิดทุกทิศา
+เป็นน้ำหนุนพูนพรั่งไหลหลั่งมา ทั้งเสียงฟ้ากึกก้องร้องคำรน
+เกิดเป็นลมสลาตันให้ปั่นปัด ระลอกซัดในนทีไม่มีฝน
+หนุนกำปั่นหันเหียนให้เวียนวน หลุดออกพ้นจากกระสินธุ์ถิ่นมังกร
+ขึ้นฟูฟ่องล่องลอยไปตามคลื่น นภางค์พื้นแจ่มจำรัสประภัสสร
+ลมก็เรื่อยเฉื่อยสบายกระจายจร ที่อาวรณ์รอดตายหายรัญจวน
+บาทหลวงเฒ่ากับพระยาปตาหวี ต่างเปรมปรีดิ์เอมอิ่มพลางยิ้มสรวล
+น้อมคำนับพฤฒาพราหมณ์ตามกระบวน แล้วเชิญชวนผู้เฒ่ากินข้าวปลา
+ฝ่ายท่านครูผู้ประสิทธิ์ฤทธิเวท จึ่งแจ้งเหตุอาหารขาดไม่ปรารถนา
+ไม่ต้องการเอมโอชโภชนา เสพย์ผลาผลไม้ในไพรวัน
+พอเป็นยาปรมัตบำบัดโรค ไม่ทุกข์โศกแก่ใบไม้ในไพรสัณฑ์
+กินพอเป็นอาหารสำราญครัน ไม่ผูกพันกินอยู่ทุกผู้คน ฯ
+๏ บาทหลวงฟังวาจาพฤฒาแถลง ท่านชี้แจงเรื่องราวกล่าวนุสนธิ์
+น้อมคำนับกราบทั่วทุกตัวคน ได้รอดพ้นความตายวายชีวัง
+ฝ่ายพฤฒาว่าจะลาท่านก่อนแล้ว จงผ่องแผัวรีบไปดั่งใจหวัง
+แล้วชี้ทางกลางชลพ้นวนวัง เอาเข็มตั้งทิศอุดรรีบจรไป
+แล้วลงจากกำปั่นมิทันช้า เดินคงคาขึ้นไปทางหว่างไศล
+ไม่ถึงครู่ดูตามกันไรไร ประเดี๋ยวใจหายวับไปลับตัว
+เรือก็แล่นเลยมาในสาคเรศ พ้นประเทศพอเวลาฟ้าสลัว
+พระสุริยนจวนจะค่ำชอ่ำมัว ค่อยสิ้นกลัวความตายสบายใจ
+บ้างก็กินข้าวปลากระยาหาร ค่อยสำราญยิ้มแย้มดูแจ่มใส
+บาทหลวงเฒ่าเข้าในท้ายสบายใจ กับท้าวไทเจ้าพาราพูดจาพลาง
+ว่าครั้งนี้เสียทีแล้วหนอหวา เสียโยธาสารพัดจะขัดขวาง
+แต่ชีวิตแทบจะยับเจียนอับปาง ที่ในกลางสาคโรชโลธร
+ท้าวกุลาว่าเจ้าคุณบุญมาช่วย จึ่งไม่ม้วยเทพเจ้าเข้าสังหรณ์
+ให้ท่านพราหมณ์อยู่ในป่าพนาดร มาช่วยช้อนเภตราออกมาพลัน ฯ
+๏ บาทหลวงว่าฮ้าเฮ้ยมึงอย่าพูด นี่แลทูตพระเยซูอยู่สวรรค์
+มาโปรดกูดูเอาเถิดประเสริฐครัน พูดเป็นควันขู่ขับทับทวี
+อันพระกูรู้หรือไม่หวาอ้ายแขก มาช่วยแบกช่วยหามตามวิถี
+เองจงกลับใจมาเถิดหวาดี จะได้มีความสุขไม่ทุกข์ทน
+มาเข้ารีตเสียกับกูกินหมูหัน จะป้องกันเป่าปัดไม่ขัดสน
+พระเป็นเจ้ารักใคร่แล้วไม่จน คงช่วยขนบาปไปให้สบาย ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ฟังคดีร้อนใจมิใคร่หาย
+จะให้เรากินหมูแล้วสู้ตาย ถ่มน้ำลายทุดทุดไม่พูดจา
+บาทหลวงเฒ่าแกอุบายเพราะรายอยาก มาลำบากอยู่กับแขกแปลกภาษา
+อยากกินหมูอยู่ไม่วายหลายเวลา กินแต่ปลาเนื้อไก่ไม่ได้การ
+เรือก็แล่นเลยมาในสาคเรศ พ้นภัยเภทค่อยสบายหลายสถาน
+ลมก็เรื่อยเฉื่อยฉ่ำไปสำราญ สิ้นรำคาญคนระงับได้หลับนอน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนคราเมืองกาศึก ให้ตั้งฝึกพวกทหารชาญสมร
+สะพรั่งพร้อมเสนาประชากร เจ้านครนามนรินทร์ท้าวสินชัย
+มเหสีมีนามตามภาษา ชื่อบุษยาดวงมณีผ่องสีใส
+มีบุตรีสวยสำอางอยู่ปรางค์ชัย ชื่อระเด่นดวงประไพวิไลทรง
+ดังดวงจิตบิตุเรศเกศกษัตริย์ ท้าวเธอจัดสาวที่รุ่นสกุลหงส์
+เป็นพี่เลี้ยงนุชนางสำอางองค์ แต่ล้วนวงศ์พวกผู้ดีมีตระกูล
+เฉลิมยศพระบุตรีนารีรัตน์ ตามกษัตริย์ธิบดินทร์นรินทร์สูร
+อันกาศึกเมืองนี้บริบูรณ์ ทั้งตระกูลเศรษฐีพวกมีเรือ
+รับสั่งของต่างต่างขึ้นห้างไว้ แล้วขนไปเที่ยวขายข้างฝ่ายเหนือ
+ทั้งยุ้งฉางใหญ่ใหญ่ใส่ข้าวเกลือ ใครขาดเหลือจับจ่ายให้เป็นทาน
+แต่เมืองขึ้นนั้นก็มีถึงสี่ร้อย มิใช่น้อยล้วนเป็นสุขสนุกสนาน
+มีแต่ความสุโขมโหฬาร ทุกเมืองบ้านผาสุกไม่ทุกข์ภัย ฯ
+๏ จะกล่าวถึงสังฆราชพระบาทหลวง แต่แล่นล่วงข้ามมหาชลาไหล
+สิบห้าวันบรรลุถึงทรงไกร แกสั่งให้ทอดท่าหน้าสันดอน
+ฝ่ายเรือใช้ไปตระเวนเห็นกำปั่น ประมาณพันจอดรายชายสิงขร
+จึงแวะเข้าไต่ถามนามกร ว่าเรือจรมาแต่ไหนหรือไพรี
+ฝ่ายพวกแขกในกำปั่นนั้นจึ่งว่า เราแล่นมาจากเมืองปตาหวี
+เจ้าพารามาเที่ยวชมนที ลมมันตีพัดพาเภตราไป
+ถึงห้าเดือนเหมือนอย่างว่าใช่ข้าศึก อย่าได้นึกเคลือบแคลงแหนงไฉน
+สิ้นแผนที่แล่นหลงเวียนวงไป จำไม่ได้ขอบเขตประเทศทาง
+ขออาศัยซื้อหากระยาหาร ทางกันดารสารพัดจะขัดขวาง
+ขัดเสบียงอาหารลงย่านกลาง ไพร่ขุนนางเดิมทีไม่มีกิน
+จะขอซื้อข้าวปลากระยาหาร ทั้งคาวหวานพอได้สมอารมณ์ถวิล
+แล้วก็จะขอลาไปธานินทร์ ประเทศถิ่นนคราเหมือนอาวรณ์ ฯ
+๏ พวกตระเวนแจ้งกิจจาพากันกลับ มาบอกกับขุนด่านชาญสมร
+ว่ากำปั่นที่มาหน้าสันดอน เจ้านครปตาหวีบุรีเรือง
+มาเที่ยวชมยมนาสาคเรศ บังเกิดเหตุลมกล้าฟ้าก็เหลือง
+ตีกำปั่นปัดส่งหลงบ้านเมือง ทั้งขัดเคือง��องเสบียงเลี้ยงโยธา
+ขุนด่านแจ้งบอกเข้าไปในนิเวศน์ นำเอาเหตุเรื่องราวไปกล่าวหนา
+กับท่านขุนเสนีผู้ปรีชา ให้ทูลฝ่าบาทบงสุ์ดำรงวัง
+พวกเสมียนเขียนสารให้ม้าใช้ รีบเข้าไปแจ้งยุบลเหมือนหนหลัง
+คนที่รับหนังสือไปเข้าในวัง ส่งให้ยังเสนาในธานี
+พอไทท้าวเจ้านิเวศน์เสด็จออก รีบเอาบอกเข้าประณตบทศรี
+อ่านถวายเจ้าจังหวัดปัถพี ตามคดีขุนด่านให้สารมา ฯ
+๏ ในอักษรว่ากำปั่นสักพันเศษ เจ้าประเทศปตาหวีมียศถา
+จากประเทศไปเที่ยวชมยมนา พลัดพาราหลงทางไปกลางชล
+ถึงห้าเดือนเฟือนทางสิ้นแผนที่ หลงมานี้สารพัดจะขัดสน
+สิ้นเสบียงเลี้ยงเสนาประชาชน ไปตกวนแทบจะตายวายชีวัน
+มาขอซื้อข้าวปลากระยาหาร พอสำราญอิ่มเอมเกษมสันต์
+ขออยู่ซื้อหาสักพอห้าวัน พระทรงธรรม์จะโปรดปรานสถานใด ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพิภพจบจังหวัด โองการตรัสโปรดปรานแล้วขานไข
+คิดก็น่าเวทนามาแต่ไกล ทั้งพลัดไพร่พลัดเมืองเคืองรำคาญ
+เหมือนอกเราอกเขาก็เร่าร้อน ต้องอาวรณ์หลงมาน่าสงสาร
+อย่าต้องซื้อต้องหาให้ช้าการ กับอาหารไม่กระไรจะให้ปัน
+จงไปเชิญเจ้าพาราขึ้นมาก่อน มีทุกข์ร้อนเป็นไฉนจึ่งผายผัน
+อันข้าวของเครื่องเสบียงจะเลี้ยงกัน เราให้ปันดอกให้คนมาขนไป
+เสนารับอภิวันท์รีบผันผาย ไปบรรยายทูลแจ้งแถลงไข
+ฝ่ายท่านท้าวปตาหวีก็ดีใจ จึ่งเล่าให้กับท่านอาจารย์ฟัง ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าดีใจไปเถิดหวา เจ้าพาราชื่นชมแล้วสมหวัง
+เขาเมตตาปรานีดีกว่าชัง ขึ้นไปฟังเจ้าพาราจะปรานี
+กูไปด้วยจะได้ช่วยพูดประจบ ให้เขาคบเขารักเป็นศักดิ์ศรี
+ได้ผูกพันกันไว้เป็นไมตรี คุณจะมีอยู่ดอกหวาพากันไป
+แล้วบอกกับเสวกาที่มาแจ้ง ท่านชี้แจงทูลพระองค์อย่าสงสัย
+พรุ่งนี้เช้าเราจะชวนอาจารย์ไป เฝ้าภูวไนยจอมประเทศเขตนคร
+เสนารับอภิวันท์แล้วผันผาย ลงเรือพายรีบมาหน้าสิงขร
+ขึ้นไปเฝ้าท้าวสินชัยในนคร ทูลภูธรตามที่ฟังแต่หลังมา
+ฝ่ายไทท้าวเจ้ามิ่งมไหสวรรย์ จึ่งมีบัญชาตรัสให้จัดหา
+เครื่องกระบวนทวนธงอลงการ์ กับรถาลงไปรับประคับประคอง
+ให้สมยศเจ้าพาราปตาหวี ไปให้ขี่จากเภตรามาทั้งสอง
+กับสังฆราชรีบไปรับประคับประคอง อย่าให้ข้องเคืองขัดอัธยา
+แล้วให้แต่งพระโรงคัลที่ชั้นนอก เราจะออกรับสู้ผู้���าหา
+ตำมะหงงรับรสพจนา คลานออกมาสั่งเสร็จสำเร็จการ
+พอเช้าตรู่สุริยาภาณุมาศ ให้เคลื่อนคลาดพวกพหลพลทหาร
+เอารถรัตน์เทียมม้าอาชาชาญ ออกทวารนครารีบคลาไคล
+เดินกระบวนทวนธงตรงไปด่าน ถึงสถานเมืองท่าชลาไหล
+ให้หยุดพวกจัตุรงค์ทั้งธงชัย คอยท้าวไทจะขึ้นมาจากสาคร ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายเจ้าพาราปตาหวี ครั้นสุริย์ศรีแจ่มจำรัสประภัสสร
+กับบาทหลวงที่จะไปในนคร พลางรีบร้อนลงเรือบดหมดด้วยกัน
+กับสิ่งของต่างต่างอย่างฝรั่ง เครื่องแขวงตั้งสารพัดแกจัดสรร
+เอาขึ้นไปตามทำนองของกำนัล รีบผายผันมาถึงท่าหน้าบุรินทร์
+พวกเสนาลงมาอยู่คอยรับ ต่างคำนับชื่นชมสมถวิล
+เชิญให้ขึ้นรถาไปธานินทร์ พร้อมกันสิ้นแห่เข้าไปในนคร ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าบุรินทร์ปิ่นกษัตริย์ ออกแท่นรัตน์ขุนนางเข้าเฝ้าสลอน
+ขุนเสนีกราบก้มประนมกร เจ้านครแล้วทูลมูลคดี
+ว่าบาทหลวงกับพระยาขึ้นมาเฝ้า เชิญให้เข้าหยุดพักตำหนักศรี
+ฝ่ายพระจอมจังหวัดปัถพี ทราบคดีสั่งมหาเสนาใน
+ให้ไปเชิญเจ้าพาราปตาหวี เข้ามาที่พระโรงรัตน์จำรัสไข
+กับบาทหลวงอาจารย์อันชาญชัย เสนาไปกราบประณตบทบงสุ์
+แล้วเชิญท้าวเจ้าพาราปตาหวี ให้จรลีเข้าในวังดั่งประสงค์
+กับบาทหลวงเดินไปดั่งใจจง เขานำตรงเข้าไปในพระโรง
+ป่างพระปิ่นสินชัยปราศรัยทัก เชิญให้พักบนบัลลังก์ที่นั่งโถง
+แต่อาจารย์เก้าอี้ตั้งกลางพระโรง ดูโอ่โถงเชิญให้นั่งอย่างธรรมเนียม ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี อัญชลีท้าวไทไม่อายเหนียม
+เพราะเธอแก่แลเห็นเป็นธรรมเนียม แล้วฟุบเฟี้ยมยอบตัวต้องกลัวเกรง
+ข้างบาทหลวงแกคำนับพลางจับหัตถ์ ท้าวเธอตรัสไพเราะดูเหมาะเหมง
+ว่าดูก่อนท้าวกุลาท่านอย่าเกรง ใจข้าเองนับเนื้อเหมือนเชื้อวงศ์
+จะต้องการสิ่งไรมิได้ขัด สารพัดข้าวของต้องประสงค์
+เราจงรักกันไว้ดั่งใจจง โดยจำนงตามกษัตริย์ขัตติยา
+ฝ่ายบาทหลวงแกให้บ่าวยกข้าวของ เครื่องเงินทองหลายอย่างต่างภาษา
+มาถวายท่านท้าวเจ้าพารา ปรารถนาจะประสงค์เป็นวงศ์วาน ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวสินชัยให้โอกาส แก่สังฆราชโดยนัยปราศรัยสาร
+แล้วจึ่งว่าข้าแต่พระอาจารย์ จะต้องการสิ่งใดในบุรินทร์ ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าเสาวนาท้าวปราศรัย แกอิ่มใจอิ่มอารมณ์สมถวิล
+จำจะให้ไทท้าวเจ้าแผ่นดิน นิยมยินรักใคร่ที่ในกู
+จะได้เป็นที่หวังเห็นอย่างคิด เอาเป็นศิษย์อีกนครให้อ่อนหู
+แล้วจะได้ตรึกตรองหาช่องคู ปราบศัตรูแก้แค้นที่แน่นทรวง
+แกจึงว่าข้าแต่ท้าวเจ้าพิภพ ขอนอบนบพระคุณไท้นั่นใหญ่หลวง
+ข้าพเจ้ามิได้ปองของทั้งปวง อันในดวงจิตข้าผู้อาจารย์
+หวังประโยชน์แต่จะโปรดคนมีทุกข์ ให้เป็นสุขอิ่มเอมเกษมศานต์
+เที่ยวสั่งสอนศาสนามาช้านาน ทุกถิ่นฐานนคราให้ถาวร
+พอไปถึงพาราปตาหวี ท้าวยินดีชวนให้อยู่เป็นครูสอน
+แล้วพากันเที่ยวมาในสาคร เกิดทุกข์ร้อนลมวิบัติให้ซัดมา
+แกเล่าความตามเรื่องที่เคืองขัด ให้กษัตริย์เธอฟังที่กังขา
+ครั้นเสร็จสิ้นเรื่องยุบลสนทนา ท้าวให้หาเครื่องเสวยทั้งเนยนม
+สารพัดจัดสรรพรรณลูกไม้ ทั้งเป็ดไก่เครื่องลุดตี้มีขนม
+ยกขึ้นตั้งแต่งไว้ในโต๊ะกลม ของอุดมหลายหลากดูมากมี
+ยกเก้าอี้ฝรั่งมาตั้งเสร็จ เชิญเสด็จเจ้าพาราปตาหวี
+กับบาทหลวงมาพลันด้วยทันที ขึ้นนั่งที่เรียงตามกันสามองค์
+ท้าวสินชัยเชิญให้บาทหลวงฉัน พร้อมด้วยกันโดยในพระทัยประสงค์
+ท้าวสินชัยนับเนื้อเหมือนเชื้อวงศ์ ด้วยจำนงชื่นบานสงสารครัน
+เสวยพลางทางว่าเจ้าอย่าคิด เรารักสนิทเปรียบปานดั่งหลานขวัญ
+จงยับยั้งพอสบายให้หลายวัน พลขันธ์จะได้นอนผ่อนสบาย
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ ประสานหัตถ์ทูลไปดั่งใจหมาย
+พระคุณล้นพ้นที่จะอภิปราย ขอถวายความสัตย์ปัฏิญาณ
+แม้นเคืองเข็ญเป็นอย่างไรจงใช้ข้า ตามประสาใจรักสมัครสมาน
+เสวยเสร็จท้าวจึ่งเยื้อนเอื้อนโองการ ให้จัดสถานเก๋งใหญ่ในบุรินทร์
+ทั้งผู้คนปรนนิบัติปัจถรณ์ ที่นั่งนอนแต่งตั้งอย่างถวิล
+เชิญไปพักให้สบายในบุรินทร์ จงอยู่กินเหมือนอย่างวงศ์พงศ์ประยูร
+กับท่านครูอยู่ให้สุขสิ้นทุกข์ร้อน จึ่งค่อยจรกลับไปยังไอศูรย์
+ไปสำนักพักพาราอย่าอาดูร จงเพิ่มพูนภิญโญเดโชชัย
+ท้าวสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร เข้าปรางค์มาศนพรัตน์จำรัสไข
+แล้วตรัสสั่งมเหสีที่ข้างใน เอาใจใส่กินอยู่ช่วยดูการ
+เขาเป็นเจ้านคราปตาหวี พลัดถิ่นที่เอ้องค์น่าสงสาร
+แต่เรือซัดขัดขวางทางกันดาร โดยประมาณห้าเดือนไม่เคลื่อนคลา
+มเหสีฟังสารโองการสั่ง นางจัดทั้งเครื่องอานพานสลา
+ทั้งสิ่งขอ��เอมโอชโภชนา ทุกเวลาจัดนางพวกข้างใน
+ที่รูปทรงรื่นรวยสวยสะอาด ให้เชิญภาชนะทองอันผ่องใส
+ไปถวายกษัตรามาแต่ไกล เอาใจใส่มิให้ขาดราชการ ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายพระธิดาพระยาหญิง สมรมิ่งดวงประไพอยู่ในสถาน
+ได้ยินว่าท้าวกุลากับอาจารย์ จากสถานพลัดมาพาราเรา
+พระบิตุรงค์โองการให้อยู่พัก ในตำหนักกรุณาเมตตาเขา
+จึ่งรับสั่งให้หามารดาเรา ขึ้นไปเฝ้าที่ชานพักตำหนักจันทน์
+ให้เลี้ยงดูอยู่กับพระฝรั่ง สถิตวังข้างฉนวนริมสวนขวัญ
+นางจึ่งเรียกพี่เลี้ยงมาเร็วพลัน พี่ชวนกันออกไปดูครูอาจารย์
+ว่ารูปร่างอย่างไรพระสังฆราช จึงองอาจศักดาทั้งกล้าหาญ
+พี่จงรีบออกไปดูอย่าอยู่นาน พระอาจารย์รูปร่างจะอย่างไร
+สี่พี่เลี้ยงเสาวนีย์คดีสดับ น้อมคำนับแล้วก็มาที่อาศัย
+พลางแต่งตัวเรียกหาพวกข้าไท แล้วรีบไปที่ข้างหน้าเห็นอาจารย์
+กับท่านท้าวเจ้าพาราปตาหวี นั่งเก้าอี้ทั้งสองกินของหวาน
+ทั้งสี่นางหยุดดูเป็นครู่นาน เห็นอาจารย์รูปร่างสำอางตา
+แล้วดูท้าวเจ้าพาราปตาหวี ก็งามดีหมดจดสมยศถา
+แต่ท่านครูผู้อาจารย์พานชรา ดูผิวหน้าแดงก่ำเป็นน้ำนวล
+ทั้งสี่นางต่างกลับเห็นสรรพเสร็จ เข้าไปเพ็ดทูลอนงค์ทรงพระสรวล
+เขาแต่งตัวอย่างไรในกระบวน ดูสมควรหรือว่านุ่งพะรุงพะรัง
+พี่เลี้ยงเล่าชี้แจงแถลงไข เขาสวมใส่หมวกดำทำด้วยหนัง
+ใส่เสื้อสีตากุ้งไม่รุงรัง ดูเหมือนอย่างพวกข้างเราเข้ากะดี
+พี่เลี้ยงกล่าวรูปทรงส่งสัณฐาน พระอาจารย์กับพระยาปตาหวี
+พระนางได้ทราบสิ้นก็ยินดี ให้นึกมีใจจิตคิดศรัทธา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวสินชัยในนิเวศน์ ให้คิดเจตนานึกอยากศึกษา
+จิตประสงค์คงจะเพียรเรียนวิชา กับพระอาจารย์เจ้าให้เข้าใจ
+แล้วท้าวเธอเสด็จไปใกล้สังฆราช พลางประภาษพจนาอัชฌาสัย
+ทั้งไทท้าวปตาหวีก็ดีใจ บังคมไทเจ้านิเวศน์เกศนคร ฯ
+๏ บาทหลวงเฒ่าลุกขยับมาจับหัตถ์ จอมกษัตริย์บพิตรอดิศร
+ว่าขอบใจไทท้าวเจ้านคร ค่อยวายร้อนบางเบาบรรเทาทรวง
+พระคุณล้ำดินฟ้ามหาสถาน ท้าวต้องการสิ่งไรมิได้หวง
+ทั้งวิชาสารพันการทั้งปวง ไม่แหนหวงแต่พระองค์อย่าสงกา ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราเมืองกาศึก สมที่นึกมุ่งมาดปรารถนา
+อยากจะใคร่พากเพียรเรียนวิชา ขอเป็นสานุศิษย์ท้าวเจ้าประคุ��� ฯ
+๏ บาทหลวงว่าข้าแต่ท้าวเจ้าพิภพ อย่าปรารภขาดเหลือจะเกื้อหนุน
+การวิชาขอเป็นของสนองคุณ จะการุญบอกกล่าวให้ท้าวไท
+ไม่อำพรางทางที่จะประสงค์ แม้นจำนงแล้วจะแจ้งแถลงไข
+ท่านจะชอบวิชาการสถานใด สุดแต่ใจเถิดจะบอกไม่หลอกลวง ฯ
+๏ ท้าวทมิฬสินชัยได้สดับ จึ่งคำนับสังฆราชพระบาทหลวง
+เชิญครูสอนให้ชำนาญการทั้งปวง จะได้ล่วงรู้วิชาทางฟ้าดิน ฯ
+๏ บาทหลวงว่าวันดีที่คำนับ เชิญมารับเอาตำราอย่าถวิล
+จะชี้แจงให้แก่ท้าวเจ้าแผ่นดิน ให้รู้สิ้นการวิชาสารพัน
+พูดกันเสร็จท้าวก็ลามาปราสาท ยุรยาตรเข้าข้างในไอศวรรย์
+ออกขุนนางที่นั่งโถงพระโรงคัล อีกสามวันเราจะไปไหว้เทวา
+ที่เขาใหญ่ท้ายเมืองจัดเครื่องสรวง จะบำบวงเทวฤทธิ์ทุกทิศา
+ตามเยี่ยงอย่างปีใหม่ไหว้วันทา ขุนเสนาเร่งรัดไปจัดการ
+ปลูกโรงครัวเลี้ยงดูหมู่พหล เครื่องบวงบนแกะไก่ของไหว้ศาล
+ทั้งเต้นรำตามธรรมเนียมจงเตรียมการ พวกลูกหลานคนข้างในจะได้ดู ฯ
+๏ ท้าวสั่งเสร็จแล้วเสด็จขึ้นจากอาสน์ ขุนอำมาตย์เรียกกันสนั่นหู
+แต่บรรดาคนใช้ให้ไปดู หมายตามหมู่นอกในไพร่ทั้งปวง
+ปลูกโรงร้านรายทางข้างถนน เร่งจ่ายคนสมทบกับไพร่หลวง
+หมู่ของใครเร่งไปทำตามกระทรวง เบิกของหลวงให้ทุกนายรายกันไป
+ทั้งจอบเสียมไม้ไหล้เร่งให้ขน ถ้วนทุกคนหาบหามตามไสว
+นายกำกับบ่าวตนให้ขนไป ที่เขาใหญ่ชักนำให้ทำการ
+ปลูกพลับพลาฝาเลื่อนแต่งเรือนหลวง ตามกระทรวงเร่งรัดให้จัดศาล
+แล้วแต่งทั้งบายศรีพิธีการ ดาดเพดานม่านผูกทุกตำบล
+ครั้นแล้วเสร็จทูลท้าวเจ้าจังหวัด กรุงกษัตริย์ทราบความตามนุสนธิ์
+เธอจึงสั่งเสนาพลาพล จะจรดลออกไปบวงสรวงเทวา
+ขุนเสนารับโองการคลานมาสั่ง กรมวังตำรวจในทั้งซ้ายขวา
+ให้เตรียมรถพระที่นั่งอลังการ์ เทียมอาชามาประทับไว้กับเกย
+รถประเทียบเรียบเรียงเคียงขนาน ทั้งเครื่องอานชูเชิดดูเปิดเผย
+กระบวนแห่แตรสังข์เหมือนอย่างเคย ดาบเชลยหอกคู่ดูตระการ
+จัดสำเร็จเสร็จถ้วนกระบวนแห่ ออกอัดแอในพาราที่หน้าฉาน
+ครั้นรุ่งรางสางสีรวีวาร ท้าวผู้ผ่านนคราเจ้าธานี
+พลางแต่งองค์สรงสนานสำราญจิต ขึ้นสถิตแท่นทองละอองศรี
+แล้วตรัสชวนนงนุชพระบุตรี มเหสีสาวสุรางค์นางกำนัล
+ให้แต่งองค์ทรงเครื่อ��เรืองจำรัส ล้วนแก้วเก้าเนาวรัตน์ทุกสิ่งสรรพ์
+เสด็จเดินด้วยสุรางค์นางกำนัล จรจรัลไปขึ้นรถบทจร
+ฝ่ายท้าวไทบิตุรงค์ขึ้นทรงรถ มีกลิ้งกลดเกณฑ์แห่แลสลอน
+สารถีตีกัณฐัศว์อัสดร จากนครแห่ไปท้ายบุรินทร์
+ถึงสถานที่พักตำหนักใหม่ ฝ่ายท้าวไทชื่นชมสมถวิล
+มเหสีพระธิดายุพาพิน พร้อมกับสิ้นบนพลับพลาหน้าคีรี
+แล้วจึ่งให้ไปเชิญบาทหลวงเฒ่า กับองค์ท้าวเจ้าพาราปตาหวี
+ให้เร่งรัดแสนยาพวกพาชี ไปรับที่เก๋งใหญ่ที่ท้ายวัง
+ฝ่ายเสนีก็ไปรับคำนับน้อม ว่าพระจอมนครินทร์ถวิลหวัง
+ให้เชิญไปเขาใหญ่ที่ท้ายวัง ท้าวเธอตั้งสรวงไหว้ไทเทวา
+บาทหลวงเฒ่าชวนท้าวปตาหวี ขึ้นพาชีรีบไปไวไวหวา
+ไปให้ทันการท้าวเจ้าพารา ต่างขึ้นม้าตำมะหงงนำตรงไป ฯ
+๏ ครั้นถึงที่ประทับก็ยับยั้ง พร้อมสะพรั่งเกณฑ์แห่แลไสว
+ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์ท้าวสินชัย เสด็จไปคำนับรับอาจารย์
+กับไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ให้นั่งที่แท่นสุวรรณแล้วบรรหาร
+เราเชิญเจ้ากับพระครูผู้อาจารย์ มาดูการเต้นรำตามทำนอง
+ในวันนี้ปีใหม่เคยไหว้ศาล แต่งสักการนานาบูชาฉลอง
+ท้าวกุลาว่าไปดั่งใจปอง ในเมืองของข้าเจ้าเขาก็ทำ
+ท้าวสินชัยว่าไปกับเราเถิด เทพจะเชิดช่วยชุบอุปถัมภ์
+เมื่อกลับไปถึงจังหวัดจึ่งจัดทำ เหมือนถ้อยคำเราว่าอย่าอาวรณ์
+ท้าวกุลามาลีศรีสวัสดิ์ ประสานหัตถ์ทูลบพิตรอดิศร
+ฝ่ายไทท้าวเจ้านิเวศน์เขตนคร บทจรเดินไปไหว้เทวา
+ทั้งไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี ลุกจากที่ตามไปพลันด้วยหรรษา
+บาทหลวงเฒ่าต่างนิสัยไม่ศรัทธา ทำเป็นว่าสรรเสริญเจริญดี
+สองท้าวไทไปไหว้แล้วบวงสรวง ตามกระทรวงจุดไฟตั้งบายศรี
+กับทั้งพวกฝ่ายพหลแลมนตรี ไปไหว้ที่บนเขาลำเนาเนิน
+ทั้งสองท้าวไหว้เสร็จเสด็จกลับ มาประทับบนแท่นที่แผ่นเผิน
+ฝ่ายนงนุชบุตรีที่จำเริญ นางก็เชิญเครื่องสักการตามมารดา
+ยุรยาตรนาดนวยระทวยทด ดูอ่อนชดงามขำล้ำเลขา
+ทั้งทรวดทรงราวกับหงส์เหมรา ลักขณาพริ้มพร้อมละม่อมละไม
+เหล่าสุรางค์นางห้ามตามเสด็จ ใส่แหวนเพชรดูก็งามตามวิสัย
+ท้าวกุลาดูเพลินจำเริญใจ จะพิศไหนงามสิ้นทั้งอินทรีย์
+จนลืมตัวมัวแต่ดูพึ่งรู้จัก กำเริบรักอิ่มเอมเกษมศรี
+นึกในใจแม้นได้พระบุตรี จะพลีเทเวศร์สักเจ็ดวัน ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้านิเวศน์เกศกษัตริย์ สั่งให้จัดเครื่องเสวยนมเนยขยัน
+ทั้งเป็ดไก่หลายอย่างต่างต่างกัน มัสมั่นเนื้อแพะแกะกระทิง
+เครื่องกับข้าวคาวหวานใส่จานแก้ว ตั้งเป็นแถวไก่ต้มขนมผิง
+เครื่องลูกไม้หลายอย่างมะปรางปริง แต่ละสิ่งเอมโอชโภชนา
+ตั้งไว้บนโต๊ะใหญ่ใส่สำเร็จ เชิญเสด็จเสวยพลันด้วยหรรษา
+ตั้งเก้าอี้ที่สำหรับบนพลับพลา ท้าวลีลามาทั้งสองแล้วร้องเชิญ
+ให้อาจารย์ท่านนั่งยังเก้าอี้ ขึ้นตามที่โดยหวังสังรเสริญ
+ขอเจ้าคุณหนุนนำให้จำเริญ ข้าขอเชิญขบฉันอันมงคล
+แล้วสั่งให้เล่นงานการฉลอง โดยทำนองจัดแจงทุกแห่งหน
+บ้างรำเต้นเล่นสนุกทั่วทุกคน ตามถนนพวกดูเป็นหมู่มุง
+ปะผู้หญิงเดินตามไล่ถามไต่ เข้าคว้าไขว่รวบรุมนางกุมถุง
+พวกที่ตามนางดำเนินเชิญกระบุง เดินออกยุ่งเกี้ยวพานสำราญใจ ฯ
+๏ ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพาราเสวยเสร็จ จะเสด็จไปลำเนาเขาไสว
+จึ่งชวนองค์พระอาจารย์อันชาญชัย กับท้าวไทปตาหวีให้ลีลา
+ลงจากอาสน์นาดกรายไปท้ายเขา ตามลำเนาสิงขรชะง่อนผา
+เป็นโตรกตรอกซอกหินล้วนศิลา มีธาราไหลย้อยดูพรอยพราย
+ที่สีเขียวดูเขียวดั่งมรกต เป็นหลั่นลดสีแดงดั่งแสงฉาย
+ที่ขาวช่วงพวงพู่ดูกระจาย บ้างเป็นสายสีดำดั่งน้ำนิล
+มีธารท่าหน้าชะง่อนสิงขรเขา เป็นวุ้งเว้าดั่งมหาชลาสินธุ์
+มีโกสุมปทุมมาศดูดาษดิน ภุมรินคลึงเคล้าเสาวคนธ์
+บาทหลวงแกเดินดูตามภูผา เห็นจินดาของวิเศษแจ้งเหตุผล
+แก่ไทท้าวเจ้าพาราจอมสากล ถ้าแม้นฝนแล้งไปให้บูชา
+อันแก้วนี้วิเศษมีเหตุผล จะสุกล้นส่องสว่างกลางเวหา
+ข้าเคยเห็นมีจำเพาะเกาะลังกา เมื่อศึกมาตั้งประชิดติดนคร
+ที่ลุกช่วงดวงใหญ่เหมือนไข่เป็ด สีเหมือนเพชรแจ่มจำรัสประภัสสร
+จงจำไว้เถิดท้าวเจ้านคร จะเย็นร้อนแจ้งเหตุในเภทภัย
+เจ้าบุรินทร์ปิ่นเกศประเทศสถาน ฟังอาจารย์ชี้แจงแถลงไข
+พระอาจารย์บอกเล่าให้เข้าใจ ของที่ในเขาเขินเนินอรัญ
+ท้าวยินดีปรีดาจะหาไหน ในดวงใจอิ่มเอมเกษมสันต์
+จวนจะย่ำสุริยาลงสายัณห์ สั่งแต่บรรดาพหลสกลไกร
+จงกลับเข้าวังในอย่าได้ช้า เรียกรถากระบวนแห่แลไสว
+ทั้งธงเทียวเขียวขำอันอำไพ ฝ่ายท้าวไทขึ้นรถบทจร
+เชิญบาทหลวงกับพระยาปตาหวี เอารถมณีแจ่มจำรัสประภัสสร
+มาให้ทรงองค์ละรถบทจร ไปนครเวียงชัยดั่งใจปอง ฯ
+๏ ฝ่ายโฉมยงองค์ประไพวิไลลักษณ์ มาพร้อมพรักกับมารดามาทั้งสอง
+ขึ้นทรงรถมีกระจังที่นั่งรอง ทำด้วยทองโปร่งปรุฉลุลาย
+บาทหลวงเฒ่าแลดูเห็นผู้หญิง อีนี่พริ้งเพราเพริศดูเฉิดฉาย
+พลางตั้งคอแลดูไม่รู้วาย ทั้งร่างกายงามพร้อมไม่ผอมพี
+ขอให้ท้าวปตาหวีเห็นดีเหลือ ได้เป็นเชื้อร่วมรักสมศักดิ์ศรี
+ถึงเมียอ้ายมังคลาชมว่าดี กับอีนี่มันก็ไม่กระไรกัน
+แกนิ่งนึกอยู่ในใจแม้นได้ช่อง กูจะลองขอสู่เป็นคู่ขัน
+ให้อ้ายท้าวปตาหวีจะดีครัน ได้ผูกพันหน่วงเหนี่ยวเป็นเกี่ยวดอง
+แล้วจะได้ไปตีลังกาเกาะ เห็นจะเหมาะด้วยกำลังคนทั้งสอง
+แต่นิ่งนึกตรึกไปดั่งใจปอง พอถึงท้องถนนใหญ่ในบุรินทร์
+แล้วลงจากรถามาที่อยู่ ขึ้นไปสู่เก๋งใหญ่ดั่งใจถวิล
+ฝ่ายไทท้าวเจ้าจังหวัดปัฐพิน มาพร้อมสิ้นเข้าเขตนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพาราปตาหวี แจ้งคดีเรื่องต้นแต่หนหลัง
+แถลงเล่าให้ท่านอาจารย์ฟัง ข้านึกหวังอยากจะใคร่ได้อนงค์
+บาทหลวงเฒ่าจึ่งว่าดูน่ารัก มีใครชักเอาให้มึงไหลหลง
+เป็นเที่ยงแท้แต่อนุชบุษบง มึงยังหลงบ่นบ้าสารพัน
+ต้องรบพุ่งยุ่งยิ่งจริงไหมหวา เอ็งมันบ้ากามอยู่ดูมันขัน
+ยังมาปะอีนี่มันดีครัน อย่าหุนหันไปเลยหวาได้ท่าทาง
+กูจะพูดกับอ้ายพ่อค่อยขอสู่ จะจู่สู่ฉวยเขาตัดจะขัดขวาง
+แม้นมึงได้เขาเป็นเมียไม่เสียทาง ตามเยี่ยงอย่างพวกแขกไม่แปลกปน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงห้ากษัตริย์ซัดออกนอก สิ้นระลอกลมซาทั้งฟ้าฝน
+พอแจ่มแจ้งเห็นแสงพระสุริยน ที่มืดมนก็สว่างเห็นทางจร
+พวกล้าต้าต้นหนคนทั้งนั้น ก็พากันแล่นลัดตัดสิงขร
+ข้ามมหาสาคโรชโลธร ถึงนครกำพลเพชรในเจ็ดวัน
+พวกพหลพลไกรไพร่ทั้งหลาย ค่อยสบายปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
+รู้เข้าไปในประเทศขอบเขตคัน ว่าทรงธรรม์เสด็จมาทั้งห้าองค์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ยุรยาตรเสด็จไปพระทัยประสงค์
+จะไปเชิญกษัตราทั้งห้าองค์ แล้วเสร็จลงไปถึงท่าชลาลัย
+สั่งให้เตรียมเรือที่นั่งบัลลังก์รัตน์ เรือกษัตริย์ทอดอยู่ท่าชลาไหล
+แต่พระองค์เสด็จทรงเรือบดไป พร้อมไสวแต่บรรดาข้าหลวงเดิม
+จอดประทับกับบัลลังก์ที่นั่งหงส์ แล้วพระองค์มังคลาปรีชาเฉลิม
+ขึ้นไปเฝ้าภูธรเหมือนก่อนเดิม เห็นจอมเจิมกราบก้มบังคมคัล ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ผู้ดำรงรมจักร เบือนพระพักตร์พบพานพระหลานขวัญ
+จึ่งปราศรัยไต่ถามเนื้อความพลัน วิวาทกันอย่างไรหนาอายังแคลง
+พระมังคลากราบก้มบังคมบาท กับสองราชเชษฐาเจ้าเล่าแถลง
+ในเรื่องหลังโดยคดีทูลชี้แจง ที่เคลือบแคลงให้สามองค์พระทรงธรรม์ ฯ
+๏ สินสมุทรเชษฐาจึ่งว่าเจ้า แต่ก่อนเก่าเมื่ออยู่ในไอศวรรย์
+ทวีปวังลังกาสารพัน พวกญาตินั่นก็สมัครรักทุกคน
+เจ้าเชื่อคำอาจารย์สันดานชั่ว จึ่งหมองมัวว้าเหว่ระเหระหน
+ไม่พอที่จะได้ยากลำบากตน เพราะคบคนแหพาลสันดานตึง ฯ
+๏ พระมังคลากราบก้มบังคมสนอง จิตคะนองเชื่อครูรู้ไม่ถึง
+ได้ชั่วช้าสามานย์สันดานดึง จึ่งโกรธขึ้งหมองมัวทั่วนคร
+แต่ครั้งนี้ได้องค์พระทรงเดช มาโปรดเกศเหมือนช่วยกลิ้งยกสิงขร
+หลานขอเชิญเสด็จไปในนคร ประทับร้อนให้สบายในบุรินทร์
+พอจัดการบ้านเมืองให้เป็นสุข บรรเทาทุกข์จะตามไปดั่งใจถวิล
+เฝ้าบิดามารดาในธานินทร์ ให้ทรงศีลยกโทษโปรดประทาน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ว่าไม่ขัดตามใจไปสิหลาน
+พลางตรัสชวนพวกพงศ์พระวงศ์วาน ไปชมบ้านเมืองเขาชาวบุรินทร์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาเจ้าฝาหรั่ง เรือที่นั่งจัดไว้สมอารมณ์ถวิล
+เรียกให้มารับพระองค์ทรงธรณิน พร้อมกันสิ้นลำที่นั่งทั้งดั้งกัน
+เชิญพระวงศ์พงศาทั้งห้ากษัตริย์ ไปจังหวัดกรุงไกรไอศวรรย์
+แล้วจึ่งเชิญเสด็จองค์พระทรงธรรม์ เรือดั่งกันแห่มาในสาคร
+ถึงเมืองด่านธารท่าชลาสินธุ์ พร้อมกันสิ้นพวกทหารชาญสมร
+พวกบนฝั่งตั้งเตรียมพลากร ทั้งอัสดรรถรัตน์ชัชวาล
+เรือที่นั่งดั้งกันประทับท่า ขุนเสนานายหมวดตรวจทหาร
+ตั้งเครื่องแห่แตรสังข์กังสดาล รับพระผ่านรมจักรนครินทร์
+เสด็จขึ้นตำหนักแพเกณฑ์แห่พร้อม ประณตน้อมบังคมสมถวิล
+ฝ่ายพระจอมมังคลาเจ้าธานินทร์ ขึ้นทรงสินธพดำนำไปพลัน
+ฝ่ายพระวงศ์พงศาคณาญาติ เสด็จราชรถใหญ่รีบผายผัน
+กระบวนแห่เดินคลอจรจัล รถสุวรรณขับพระยาอาชาไนย
+ทั้งเป่าแตรแซ่สำเนียงเสียงประสาน ก้องกังวานโกลาสุธาไหว
+เร่งกระบวนแสนยาให้คลาไคล เข้าเวียงชัยนคเรศเพชรกำพล
+ท้าวโกสัยอยู่กำกับรับเสด็จ พร้อมกันเสร็จคับคั่งทั้งพหล
+มาเตรียมเฝ้าเจ้าพิภพจบสกล ตามถนนเกลื่อนกลาดดาษดา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ถึงจังหวัดหยุดราชรถา
+ประทับที่เกยชัยในพารา พระมังคลาเชิญเสด็จเสร็จข้างใน
+แล้วสั่งพวกเสนาพฤฒามาตย์ จัดปราสาทเรือนทองอันผ่องใส
+ทอดยี่ภู่ปูลาดอาสน์อำไพ แขวนดอกไม้พวงพุ่มปทุมทอง
+แล้วให้ตั้งเครื่องกระยาสุธาโภชน์ ล้วนเอมโอซอย่างดีไม่มีสอง
+ทั้งคาวหวานจัดจานจินดารอง ล้วนเครื่องทองถมยาราชาวดี
+นางสำหรับขับบำเรออย่างฝรั่ง มาพร้อมพรั่งสังคีตทั้งดีดสี
+แล้วทูลเชิญห้ากษัตริย์สวัสดี เสด็จที่ปรางค์มาศปวาสาทชัย
+ขึ้นสถิตบนเก้าอี้ที่เสวย เครื่องนมเนยตั้งเรียงเคียงไสว
+พวกอยู่งานกราบก้มบังคมไท แล้วแกว่งไกวโบกปัดพัชนี
+นางคนร้องพร้องเพราะเสนาะเสียง ก้องสำเนียงสังคีตทั้งดีดสี
+ทั้งฉิ่งกรับขับไม้มโหรี เสียงซอสีสอดเสียงจำเรียงพิณ
+เฉลิมยศภูวไนยเจ้าไตรจักร ประเสริฐศักดิ์สูงใหญ่ดั่งใจถวิล
+เสวยเสร็จกษัตราทุกธานินทร์ พร้อมกันสิ้นวงศ์กษัตริย์ขัตติยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ ก็ลีลาศน้อมประนมก้มเกศา
+อภิวาทบาทบงสุ์องค์พระอา กษัตราสินสมุทรสุดสาคร
+ทั้งกฤษณาตรีพลำนางคำนับ พระก็รับหัตถาสุดาสมร
+พระศรีสุวรรณตรัสถามนามกร ว่าบังอรบุตรพระยาพาราใด
+พระมังคลากราบก้มประนมบาท ว่านุชนาฏนี้เป็นบุตรท้าวโกสัย
+ชื่อบุษบงกัลยาสุมาลัย จงทราบใต้บาทาฝ่าธุลี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นรมจักร เธอพิศพักตร์กัลยาเห็นราศี
+จึ่งอวยพรว่าพิพัฒน์สวัสดี จงเปรมปรีดิ์ในสมบัติให้วัฒนา
+เจ้าทั้งสองครองคู่อยู่เป็นสุข อย่ามีทุกข์สืบวงศ์เผ่าพงศา
+อันโรคภัยก็อย่าได้มาบีฑา ทั้งมังคลาบุษบงจงจำเริญ
+มีอายุก็ให้ยืนหมื่นวษา ครองพาราอย่ารู้ตกระหกระเหิน
+เหมือนพรอาว่าไว้ให้จำเริญ จงเพลิดเพลินเกิดลาภปราบไพริน
+พระมังคลาบุษบงอนงค์นาฏ อภิวาทรับพระพรถาวรถวิล
+ฝ่ายพระจอมรมจักรนครินทร์ ธิบดินทร์ขึ้นข้างในที่ไสยา ฯ
+๏ ฝ่ายพระนุชบุษบงอนงค์นาฏ เสร็จลีลาศกลับพลันด้วยหรรษา
+เข้าข้างในไปห้องทองไสยา พระมังคลากลับมายังที่ปรางค์ทอง
+พระสั่งเสร็จแต่บรรดาข้าหลวงใหญ่ ให้เลี้ยงไพร่เลี้ยงพหลคนทั้งผอง
+ทั้งขุนนางน้อยใหญ่ดั่งใจปอง อย่าให้ข้องเคืองขัดอัธยา
+แล้วจัดของลงไปใน���ำปั่น เลี้ยงพลขันธ์ไพร่นายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งเครื่องกินเอมโอชโภชนา กับข้าวปลาของตระการทั้งหวานมัน
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร เข้าปรางค์มาศพรรณรายอันฉายฉัน
+สถิตย์แท่นฝาพระฉายลายสุวรรณ นางกำนัลโทนทับขับบำเรอ
+มโหรีสีซอบ้างรอรับ ประโคมขับจำเรียงเสียงเสนอ
+ตามเยี่ยงอย่างจอมกษัตริย์จัดบำเรอ เมื่อท้าวเธอไสยาในราตรี ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมโมลีศรีสุวรรณ ครั้นสุริย์ฉันส่องฟ้าในราศี
+ฟื้นพระองค์สรงสุคนธวารี เสด็จที่พระโรงรัตน์ชัชวาล
+พร้อมพระวงศ์พงศาคณาญาติ สถิตอาสน์รจนามุกดาหาร
+พระมังคลากราบประณตบทมาลย์ เชิญพระผ่านรมจักรนครินทร์
+เสด็จไปชมเขาแดงแสงระยับ กระจ่างจับทั่วมหาชลาสินธุ์
+เป็นสีแสงแดงดั่งชาดดาษดิน ในที่ถิ่นกายสิทธิ์ฤทธิรอน ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ บรมนาถบพิตรอดิศร
+จะเสด็จออกไปท้ายนคร ชมสิงขรสีแดงดั่งแสงไฟ
+พระมังคลาให้เตรียมม้าพระที่นั่ง พร้อมสะพรั่งเกณฑ์แห่แลไสว
+หกกษัตริย์ทรงม้าอาชาไนย เสด็จไปตามแถวแนวอรัญ
+ชมพฤกษายางยูงสูงไสว มะเฟืองมะไฟโศกสนุ่นขนุนขนัน
+มะม่วงมะปรางลางสาดดาดอรัญ พิกุลพิกันเกดแก้วแถวพุมเรียง
+มะทรางไทรไกรกุ่มกระทุ่มกระถิน อินทนิลแต้วตาดมะหาดมะเหียง
+มะขามมะค่าตาเสือมะเดื่อเรียง ตุมกาเคียงกระเบาเหล่าพะยอม
+กระแบกกระบากซากซึกสมีสมอ สะคร้านสะคร้อจันทน์อินส่งกลิ่นหอม
+ฝูงวิหกโกกิลาแลกาตอม ต้นพะยอมพระยาลอซ้อสำเนียง
+ฝูงนกแก้วจับนิ่งบนกิ่งเกด มยุเรศจับรังประดังเสียง
+สาลิกาจับกาหลงส่งสำเนียง โกญจาเรียงจับรังแล้วบังตัว
+กระลุมพูจับกิ่งกระลำพัก นกกาสักจับสนขนสลัว
+ฝูงขมิ้นจับแมงเม่าดูเมามัว นกกระตั้วจับตาตุ่มเข้าซุ้มนอน
+ฝูงกาลิงจับกิ่งอุโลกเลียบ มยุรเหยียบยางเรี่ยงคียงสลอน
+นกคับแคจับคางไม่ห่างจร ดุเหว่าว่อนจับหว้าร้องจ้าไป
+ฝูงเซาเซียวจับแคออกแซ่ซ้อง กระทุงทองจับกระทุ่มบนพุ่มไสว
+ฝูงกระสาจับมะสังเข้าบังใบ ระวังไพรระวังพงส่งสำเนียง
+ฝูงกระทาจับกระทึงขันอึงจ้า ควักข้าวตากฝากตาภาษาเสียง
+โพระดกจับประดู่เคล้าคู่เคียง โกญจาเรียงจับจันทน์ขันโกญจา
+วิหคหงส์จับเหียงเสียงเสนาะ ฟังก็เพราะล้วนแต่หงส์ส่งภาษา
+หกกษัตริย์ทอดทัศนามา จนถึงหน���าเขาแดงแห่งคีรี
+พวกที่ไปกายสิทธิ์ติดเนื้อหนัง ดังย้อมครั่งสุกแดงเป็นแสงสี
+ต่างแลดูพวกพหลแลมนตรี ก็เป็นสีแดงสดดูงดงาม
+หกกษัตริย์ทัศนาเห็นปรากฏ ทั่วกันหมดทั้งจังหวัดจึ่งตรัสถาม
+เป็นเหตุแต่ก่อนเก่าพ่อเล่าความ ให้รู้ตามของสิ่งใดอยู่ใต้ดิน
+พระมังคลาเธอจึ่งทูลมูลเหตุ ว่าเหล็กวิเศษเกิดในธารละหานหิน
+แต่ก่อนเก่าเจ้าจังหวัดปัถพิน ให้ขุดดินลงไปได้สาตรา
+เป็นพระขรรค์ฟันสิ่งใดเป็นไฟลุก ได้ดับทุกข์ปรากฏด้วยยศถา
+อันพระขรรค์เล่มนี้มีศักดา กษัตราสืบวงศ์ดำรงวัง
+ครั้นพระองค์ทรงเดชเกศกษัตริย์ ผ่านสมบัติปราบศึกเหมือนนึกหวัง
+พระขรรค์ชัยเล่มนี้คู่ชีวัง จะนอนนั่งเธอไม่วางให้ห่างองค์
+เมื่อแรกข้ามาอยู่ในเมืองนี้ พระภูมีรักใคร่พระทัยประสงค์
+เลี้ยงเหมือนบุตรนับถือว่าซื่อตรง ท้าวทิวงคตไปได้บุรี
+แต่ครั้งไปลังกาวายุพัฒน์ เขาเคืองขัดให้อ้ายยักษ์มาลักหนี
+หลานตามไปงอนง้อขอโดยดี เขาก็มิให้ปันแต่นั้นมา
+พระทูลความตามเรื่องแต่เบื้องหลัง ให้ทรงฟังกับพระองค์เผ่าพงศา
+ต่อสุริยงเย็นพยับเสร็จกลับมา เข้าพารานคเรศเพชรกำพล ฯ
+๏ ฝ่ายสองท่านพราหมณ์มหาพฤฒาเฒ่า เข้าไปเฝ้าทูลแถลงแจ้งนุสนธิ์
+พระปราศรัยไต่ถามตามยุบล แต่เรื่องต้นท่านได้รู้แต่บูราณ
+ท่านยายเฒ่าคนนี้ผู้ดีเก่า รู้เรื่องราวในบุรินทร์ทุกถิ่นฐาน
+ด้วยท่านตาสวามีเป็นอาจารย์ แจ้งในการกลียุคทุกบุรินทร์
+อันเรื่องราวมาแต่ครั้งตั้งนิเวศน์ แกรู้เหตุทูลองค์พระทรงศิลป์
+ฝ่ายพระจอมรมจักรนครินทร์ เธอทราบสิ้นพราหมณ์อาจารย์บรรยาย
+แล้วตรัสกับมังคลาว่าอย่านึก อันการศึกเสร็จสมอารมณ์หมาย
+จะลาเจ้าไปธานีทั้งพี่ชาย มาอยู่หลายเดือนตราทิวาวัน ฯ
+๏ พระมังคลากราบก้มบังคมสนอง หลานจะรองมุลิกาจนอาสัญ
+ขอตามไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ ยังเขตขัณฑ์ลังกาจงปรานี
+เฝ้าบิตุราชมาตุรงค์ให้ทรงทราบ ว่าเข็ดหลาบมาประณตบทศรี
+จะขอเป็นเกือกทองรองธุลี ให้ภูมีงดโทษโปรดประทาน
+สามกษัตริย์ตรัสว่าที่ปรารภ ถูกขนบกษัตรามหาศาล
+อย่างนี้ต้องตามอย่างทางโบราณ จะเบิกบานทั่วอาณาประชาชน ฯ
+๏ พระมังคลามาสั่งขุนทหาร ให้เตรียมการพร้อมพรั่งทั้งพหล
+พวกจัตุรงค์เสนาพลาพล ให้เร่งขนเสบียงไปใส่เภตรา
+จัดกำปั่นประจำท่าสักห้าร้อย เครื่องใช้สอยสารพัดเร่งจัดหา
+เชิญท่านครูผู้เฒ่าเฝ้าพารา กับเสนาพวกที่อยู่ช่วยดูการ
+มอบให้ก้าวโกสัยทั้งไอศวรรย์ ช่วยป้องกันทั้งนิเวศน์เขตสถาน
+ถ้าแม้นเกิดอรินทร์ทมิฬมาร กับอาจารย์ช่วยกันปราบกำราบภัย
+ฝ่ายพระมิ่งมังคลานรารัตน์ เรียกสามกษัตริย์มาแจ้งแถลงไข
+มาไปเฝ้าอัยกาจะพาไป กับสามไทบิตุลาเจ้าธานี
+พระก็นำบุตรามาปราสาท ให้กราบบาทบงกชบทศรี
+ทั้งสามองค์พงศ์กษัตริย์สวัสดี หมอบอยู่ที่ข้างพระวงศ์องค์บิดา
+ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นสยาม จึงตรัสถามหลานรักเสน่หา
+ดูรูปร่างก็สำอางสะอาดตา คล้ายบิดางามงามทั้งสามคน
+เจ้าจะไปหรือจะอยู่ปู่จะถาม จงแจ้งความปู่จะฟังยังฉงน
+พระเทวสินธุ์ทูลแถลงแจ้งยุบล เมืองกำพลประเดี๋ยวนี้ไม่มีใคร
+พระบิตุรงค์ให้รักษาอาณาเขต ถิ่นประเทศพวกคนธรรพ์มักหวั่นไหว
+แม้นธานินทร์ถิ่นที่ไม่มีใคร ถึงเกิดไพรีบุกมารุกราน
+ก็เฉยเสียทั้งพิภพไม่รบสู้ แม้นมีผู้ตั้งหน้าจึ่งกล้าหาญ
+จึ่งต้องอยู่พาราบัญชาการ ให้ถิ่นฐานนคเรศนิเวศน์วัง ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ สั่งให้จัดเครื่องประทานสังวาลหวัง
+เอามาแต่รมจักรนัครัง ประทานทั้งสามนัดดาให้ถาวร
+กลดกระบี่ที่สำหรับประดับยศ ฝังมรกตเพชรรัตน์ประภัสสร
+กับเครื่องต้นสำหรับทรงอลงกรณ์ ประทานพรให้พิพัฒน์สวัสดี
+จงสุขังมังคลาให้ปรากฏ เฉลิมยศหลานรักเป็นศักดิ์ศรี
+ให้อายุยาวยืนสักหมื่นปี ปราบไพรีชนะชัยในณรงค์
+สามกษัตริย์รับพรถาวรสวัสดิ์ ประสานหัตถ์ชื่นชมสมประสงค์
+ฝ่ายพระจอมกษัตราทั้งห้าองค์ เสด็จลงเภตราในราตรี
+พร้อมทั้งพวกจัตุรงค์ส่งเสด็จ มาเตรียมเสร็จรถรัตน์ทั้งหัตถี
+ฝ่ายพระมิ่งมังคลาเจ้าธานี เสด็จไปที่ปรางค์มาศปราสาทชัย
+แล้วทั้งนุชบุษบงอนงค์สมร พี่จะจรไปลังกาพลางปราศรัย
+เจ้าอยู่หลังจงระวังการเวียงชัย เอาใจใส่พระบิดาทั้งอาจารย์
+พระสั่งเสร็จแล้วเสด็จยุรยาตร จากปราสาทรจนามุกดาหาร
+มาพร้อมทั้งหกองค์พระวงศ์วาน จากสถานขึ้นทรงรถบทจร
+เดินกระบวนทวนธงลงกำปั่น พลขันธ์เซ็งแซ่แห่สลอน
+พร้อมทั้งพวกเสนาพลากร โห่สะท้อนเสียงก้องท้องทะเล
+พอลมดีคลี่ใบขึ้นใส่รอก ให้เร่งออกกำปั่นแล่นหันเห
+ให้ตั้งเข็มตรงหน้าอาคเนย์ ออกทะเลเข็มตั้งไปลังกา ฯ
+๏ ชมละเมาะเกาะเกียนดั่งเขียนวาด รุกขชาติเขียวชอุ่มพุ่มพฤกษา
+ที่ชายหาดมีหอยแครงฝูงแมงดา ตามชลาเต่ากระต่ายว่ายปะปน
+เหล่าปูหอยลอยเป็นแพแลสะพรั่ง ทั้งกุ้งกั้งว่ายเกลือกเสลือกสลน
+ฝูงกริวกราวมากมายในสายชล เที่ยวว่ายวนดาษดาในสาคร
+เล่ามัจฉาปลาใหญ่ในสายสมุทร บ้างดำผุดเรียงรายว่ายสลอน
+ฝูงเพียนทองท่องท้องชโลธร เที่ยวว่ายว่อนดาษดาในวาริน
+ฝูงฉนากล้วนฉนากปากเหมือนเลื่อย ดูยาวเฟื้อยฟัดฟาดขาดเป็นสิน
+ฝูงพิมพาพาพิมพาเที่ยวหากิน โลมาดิ้นดำโผล่ล้วนโลมา
+เหล่าฉลามล้วนฉลามว่ายตามคลื่น ดูดาษดื่นล้วนฉลามตามภาษา
+ฝูงปลาวาฬอยู่ในวนพ่นธารา สายคงคาดูก็ขาวเท่าต้นตาล
+อันฝูงปลาหน้าเหมือนคนก้นเป็นหอย ตัวน้อยน้อยปลาใหญ่ไล่ประหาร
+หน้าเป็นวัวตัวเป็นปลาสัตว์สาธารณ์ เที่ยวว่ายพล่านอยู่ในห้องท้องทะเล
+จำพวกหนึ่งตัวเป็นปลาหน้าเหมือนค่าง มีต่างต่างตามกันว่ายหันเห
+อันฝูงสัตว์น้อยใหญ่ในทะเล เหลือคะเนมากมายมีหลายพรรณ
+พระสุริยงลงลับพยับฟ้า พระจันทราส่องสว่างทางสวรรค์
+ดารารายพรายแพร่งรับแสงจันทร์ พระพายผันพัดมาในสาคร
+น้ำค้างพรมลมเรื่อยมาเฉื่อยชื่น นภางค์ฟื้นแจ่มจำรัสประภัสสร
+เรือก็เรื่อยเฉื่อยมาในสาคร พวกนิกรแต่บรรดาที่มาเรือ
+เสพย์อาหารหวานคาวคราวเป็นสุข ไม่มีทุกข์ไพร่นายสบายเหลือ
+หกกษัตริย์เสด็จสบายบนท้ายเรือ สถิตเหนือแท่นทองคำในลำทรง
+แล้วเสวยพระกระยาสุธาโภชน์ ที่เอมโอษฐ์แต่ล้วนของต้องประสงค์
+ที่บนโต๊ะพร้อมพรั่งทั้งพระวงศ์ เสวยสรงค่อยเป็นสุขทุกทิวา
+พระสุริยงลงลับพยับฝน เป็นหมอกมนมืดมิดทุกทิศา
+เรือกำปั่นแล่นหลามตามกันมา พระพายพาพัดเข้าอ่าวเมืองเซ็น ฯ
+๏ จะกล่าวถึงนัดดาวายุพัฒน์ ผ่านสมบัติเป็นสุขไม่ยุคเข็ญ
+พ่อตาตั้งให้เป็นท้าวเจ้าเมืองเซ็น ทุกเช้าเย็นสถิตอาสน์ว่าราชการ
+อาญาสิทธิ์ยิ่งกว่าท้าวแต่เก่าก่อน ราษฎรอิ่มเอมเกษมศานต์
+มีเศรษฐีที่ตำแหน่งราชการ ตั้งโรงร้านห้างใหญ่ขายจินดา
+ฝรั่งแขกแปลกภาษาก็มาซื้อ ชอบฝีมือเจียระไนหลายภาษา
+ทั้งข้าวของขายดีมีราคา เรือไปมามิได้เว้นเป็นนิรันดร์
+พวกอาณาประชาชนคนทั้ง��ลาย ตั้งซื้อชายอิ่มเอมเกษมสันต์
+บ้านขุนนางตั้งรอบเป็นขอบคัน ในเมืองนั้นฝึกทหารชำนาญปืน
+ถึงข้าศึกมาแต่ไหนเขาไม่พรั่น เพราะเขานั้นเป็นกำแพงดูแข็งขืน
+ตั้งหอไว้เป็นชั้นกันลูกปืน ในภูมิพื้นทำนาทั้งตาปี
+ทั้งลูกไม้ผักปลาผลาผล ไม่ขัดสนกว้างใหญ่ในวิถี
+ทั้งสองข้างมรรคาข้าวสาลี ขายไปที่ต่างประเทศทุกเขตคัน ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายหกกษัตริย์ตัดเข้าอ่าว พอฟ้าขาวเห็นกรุงไกรไอศวรรย์
+พวกกล้าต้าต้นหนคนสำคัญ ดูแม่นมั่นแจ้งเรื่องว่าเมืองเซ็น
+พลางกราบทูลทรงเดชเกศกษัตริย์ พระจึ่งตรัสว่าให้ทอดจอดพอเห็น
+อย่าเพ่อเข้าไปก่อนดูร้อนเย็น จะว่าเป็นข้าศึกจะนึกแคลง
+ฝ่ายข้างพวกกองตระเวนเห็นกำปั่น ประมาณพันคิดว่าศึกให้นึกแหนง
+จำจะแล่นเข้าไปถามดูตามแคลง จะได้แจ้งเหตุการณ์สถานใด
+แล้วรอราซาใบเข้าไปหา แล้วถามว่ามาแต่เขตประเทศไหน
+ดูมิใช่พาณิชเราผิดใจ ท่านจงได้แจ้งกระจ่างในทางความ
+พวกกำปั่นนั้นจึ่งว่าใช่ข้าศึก เจ้าผลึกผู้บำรุงกรุงสยาม
+ท่านจงกลับไปประมูลทูลเนื้อความ ให้ต้องตามเยี่ยงอย่างทางโบราณ
+พวกตระเวนได้สดับก็กลับหลัง แล่นมายังปากอ่าวแล้วเล่าขาน
+ให้นายใหญ่รู้แจ้งแสดงการ ท่านขุนด่านเรียกม้าใช้ให้ไปพลัน
+ทูลพระจอมนครินทร์ผู้ปิ่นเกศ ให้ทรงเดชจอมวังนรังสรรค์
+ฝ่ายม้าใช้รีบไปถึงวังพลัน แจ้งกับท่านเสนีผู้ปรีชา
+พอพระปิ่นนคราวายุพัฒน์ ออกแท่นรัตน์เสนาในเฝ้าซ้ายขวา
+ตัดสินความสิ่งใดในพารา ด้วยปรีชาสารพัดเป็นสัตย์ธรรม
+บรรดาเหล่าเสนาประชาราษฎร์ ใครขัดขาดก็ช่วยชุบอุปถัมภ์
+ไม่คุมเหงเกรงกลัวเห็นตัวกรรม อาจารย์พร่ำชี้แจงให้แจ้งใจ
+เธอตัดสินข้อความไม่หยามหยาบ ถึงบุญบาปมั่นคงไม่หลงใหล
+สละละเพศฝรั่งถือข้างไทย แต่ยังใส่เสื้อกางเกงเกรงพ่อตา
+ฝ่ายเสนีที่เป็นใหญ่ได้โอกาส เข้ากราบบาททูลความตามเลขา
+เมืองปากน้ำตะวันออกบอกเข้ามา ว่าเภตรามาประมาณสักพันปลาย
+เรือตระเวนแล่นใบออกไปถาม ครั้นแจ้งความพากันรีบผันผาย
+ว่ากำปั่นที่มาทอดเข้าจอดราย ที่ตามชายธารท่าในสาคร
+ว่าพระจอมนครินทร์ปิ่นผลึก ถึงแต่ดึกมาทอดรายชายสิงขร
+ว่ามิใช่ศัตรูพระภูธร ให้รีบจรคืนมาเฝ้าเล่าคดี ฯ
+๏ ป่างพระจอมนคราวายุพัฒน์ ได้ทราบอ��รถปรีดิ์เปรมเกษมศรี
+จึ่งตรัสสั่งพวกพหลแลมนตรี จะไปที่ปากอ่าวเฝ้าบิดา
+เมืองผลึกธิบดินทร์คือปิ่นเกล้า จะไปเฝ้าได้บังคมกัมเกศา
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จขึ้นปรางค์ปรา ทูลกิจจากับท่านท้าวเป็นเค้ามูล ฯ
+๏ ฝ่ายไทท้าวเจ้าพ่อตาเธอปราโมทย์ สมประโยชน์ในพระปิ่นบดินทร์สูร
+ข้าจะต้องไปรับคอยกราบทูล เชิญประยูรมาวังบังคมคัล
+ครั้นตรัสเสร็จแล้วเสด็จออกข้างหน้า สั่งเสนาน้อยใหญ่จัดไอศวรรย์
+ที่ปรางค์มาศปราสาทชัยให้พรายพรรณ รับทรงธรรม์เสด็จมาถึงธานี
+เร่งเตรียมรถแก้วมณีศรีสวัสดิ์ จงปูปัดให้สำอางกระจ่างศรี
+ทั้งเครื่องลาดถาดจำลองล้วนของดี บรรดามีแปดรถให้งดงาม
+กระบวนแห่แตรสังข์ให้พรั่งพร้อม ไปรับจอมนครินทร์ปิ่นสยาม
+จงจัดแจงตามยศให้งดงาม แล้วรีบตามลงไปดั่งใจปอง
+เธอสั่งเสร็จแล้วให้หาวายุพัฒน์ เร็วรีบรัดไปประมูลทูลฉลอง
+จะไปเชิญภูวไนยดั่งใจปอง ได้รับรองเธอเข้าในไพชยนต์
+ท้าวสั่งเสร็จแล้วเสด็จขึ้นทรงม้า พร้อมเสนาคับคั่งทั้งพหล
+จัตุรงค์เสนาพลาพล จรดลออกจากเขตนิเวศน์วัง
+วายุพัฒน์สุริย์วงศ์ทรงสินธพ เลี้ยวตลบตามไปดั่งใจหวัง
+พลางออกจากนคเรศนิเวศน์วัง เสด็จยังเมืองด่านชานบุรินทร์
+ครนถึงที่เสด็จลงทรงที่นั่ง เรือบัลลังก์รีบไปในกระสินธุ์
+เร่งกระบวนด่วนมาในวาริน พร้อมกันสิ้นเรือแพเสียงแจจัน
+ถึงประทับกับบัลลังก์ที่นั่งหงส์ เขาชักธงสิแดงดูแข็งขัน
+ขุนเสนามาเชิญเสด็จพลัน ให้จรจรัลขึ้นไปในเภตรา ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์พงศ์กษัตริย์ ออกแท่นรัตน์พร้อมพระวงศ์เผ่าพงศา
+ขุนเสนีกราบทูลมูลิกา ว่าองค์วายุพัฒน์ท้าวเจ้าเมืองเซ็น
+จะมาเฝ้าธิบดินทร์ปิ่นพิภพ จัดมาครบเรือบัลลังก์ทั้งดั้งเขน
+กระบวนแห่แลตลอดจอดระเนน เห็นจะเกณฑ์กันมาเชิญดำเนินไป ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์สินสมุทร ทราบว่าบุตรเสด็จมาพลางปราศรัย
+แล้วเชิญท้าวเจ้าพ่อตาให้คลาไคล เสด็จขึ้นไปบนกำปั่นด้วยทันที
+พาไปเฝ้าพระเจ้าอาบรรดาญาติ ให้นั่งอาสน์พรรณรายท้ายบาหลี
+ป่างพระจอมนครินทร์ปิ่นบุรี เธอเปรมปรีดิ์แย้มเยื้อนเอื้อนโองการ
+ปราศรัยทักท้าวพ่อตาวายุพัฒน์ ในจังหวัดนัคเรศประเทศสถาน
+นิราศทุกข์สุโขมโหฬาร หรือภัยพาลย่ำยีมาบีฑา
+ฝ่ายไ��ท้าวเจ้านิเวศน์เขตจังหวัด ประสานหัตถ์บังคมก้มเกศา
+อันทุกข์โศกมิได้มีมาบีฑา อันพารายกเลยให้เขยครอง
+ดูก็ร่มบารมีเย็นที่สุด เป็นมงกุฎสิบหล้าฟ้าฉลอง
+ซึ่งภาระหนักอกเรื่องปกครอง เมื่อก่อนต้องหนักหน้าเร่งอาวรณ์
+ด้วยชราว่าการมักลืมหลง ขอทูลองค์บพิตรอดิศร
+จึงยกให้เขยขวัญผ่านนคร ราษฎรเต็มใจขอให้เป็น
+อันตัวข้าเป็นสุขไม่ทุกข์ร้อน ได้นั่งนอนบริบูรณ์ไม่ขุ่นเข็ญ
+พอได้พึ่งบุญเขาทุกเช้าเย็น จะได้เป็นสุขากว่าจะตาย
+ฝ่ายพระจอมรมจักรนัคเรศ ได้ทราบเหตุท้าวประมูลทูลถวาย
+พระจึ่งมีโองการแก่หลานชาย จงฝากกายฝากตัวกลัวพ่อตา
+ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์สินสมุทร เห็นราชบุตรมาบังคมก้มเกศา
+แล้วกราบกรานสุริย์วงศ์องค์พระอา แต่บรรดาพวกประยูรสกุลวงศ์
+จึ่งทูลถามมังคลาว่าอานี้ กลับมาดีโดยนิยมสมประสงค์
+รู้จักญาติน้ำเนื้อในเชื้อวงศ์ หรือยังหลงลิ้นครูผู้อาจารย์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมรมจักรนัคเรศ จึ่งเล่าเหตุเรื่องราวที่ราวฉาน
+บาทหลวงเฒ่าทำอุบายหลายประการ จนเกิดการรบราถึงฆ่าฟัน
+บอกไปถึงพี่ยากับข้าด้วย ยกมาช่วยรบรับเป็นทัพขัน
+กำลังรบเกิดวิบัติอัศจรรย์ สลาตันพัดมาในวารี
+แล้วเกิดฝนตกไม่หยุดสุดจะคิด ทั้งมืดมิดหมอกมัวทั่ววิถี
+ไม่เห็นหนสุริยาห้าราตรี พายุตีแตกพลัดกระจัดกระจาย
+เอาความหลังทั้งนั้นมาเล่าแจ้ง ที่เคลือบแคลงให้กระจ่างสว่างฉาย
+วายุพัฒน์ทราบเรื่องแต่เบื้องปลาย ก็ค่อยคลายความโกรธพิโรธอา
+แล้วจึงเชิญพวกพระวงศ์พงศ์กษัตริย์ ให้จังหวัดทุกพระองค์เผ่าพงศา
+ให้เสด็จเรือที่นั่งอลังการ์ ที่จัดมารีบไปในนคร ฯ
+๏ ฝ่ายพระศรีสุวรรณวงศ์ดำรงราชย์ ชวนพระญาติบพิตรอดิศร
+เสด็จลงเรือที่นั่งอลังกรณ์ โห่สะท้อนเรือกระบวนทั้งทวนธง
+ก็เซ็งแช่แตรสังข์ประดังเสียง ก้องสำเนียงดั้งกันสุวรรณหงส์
+พายแห่ห้อมล้อมบัลลังก์ที่นั่งทรง กระบวนตรงมาหยุดพักตำหนักแพ
+เชิญพระวงศ์ทรงศักดิ์พักประทับ พวกบกรับขึ้นไปไม่ห่างแห
+ฝ่ายเสนีสี่หมู่คอยดูแล มาอัดแอรถรัตน์อัสดร
+ทั้งเครื่องสูงยืนเรียงเคียงสลับ ดูคั่งคับตามหมู่ดูสลอน
+ทั้งธงเทียวเขียวแดงแย่งมังกร ธนูศรเสโล่โตมรา
+ทั้งปี่กลองสองข้างวางระยะ กลองชนะเรียงรายทั้งซ้ายขวา
+ทั้งพิณพาทย์ดีดสีปี่ชวา แต่บรรดาเกณฑ์แห่แซ่สำเนียง
+แล้วเชิญองค์พงศ์กษัตริย์ขึ้นทรงรถ พร้อมกันหมดสังข์แตรเซ็งแซ่เสียง
+กลองชนะดีดสีปี่จำเรียง ประสานเสียงก้องดังกังสดาล
+กระบวนหน้ามีม้าเดินนำริ้ว แลเป็นทิ้วธงทวนล้วนทหาร
+ถึงนิเวศน์เขตแคว้นแสนสำราญ พวกทหารปืนเรียงเคียงกันไป
+พอรถทรงหยุดประทับคำนับน้อม ขุนนางพร้อมหมอบเรียงเคียงไสว
+วายุพัฒน์เชิญปวะเวศเสร็จข้างใน ปรางค์ชัยพร้อมพระวงศ์พงศ์ประยูร
+ตั้งเครื่องอานพานทองของเสวย ทั้งนมเนยสำหรบไทเจ้าไอศูรย์
+เครื่องคาวหวานสารพันอันจำรูญ เชิญประยูรภูวไนยอัยกา
+ให้เสวยเนยนมขนมหวาน เครื่องตระการหลายอย่างต่างภาษา
+แต่ล้วนของเอมโอชโภชนา กษัตราเสร็จสบายอยู่หลายวัน ฯ
+๏ ฝ่ายองค์พระนัดดาวายุพัฒน์ เข้าแท่นรัตน์ราชัยไอศวรรย์
+ให้นุชนาฏศศิธรจรจรัล ไปอภิวันท์ภูวนาถพระญาติวงศ์
+ฝ่ายโฉมฉายให้ละอายระคายเขิน ทั้งหมางเมินคิดในใจไม่ประสงค์
+อายผมเผ้าเศร้าอารมณ์ไม่สมทรง มันเวียนวงยุ่งยิ่งเหมือนลิงไพร
+จึ่งทูลว่าข้าแต่องค์พระทรงเดช จงโปรดเกศกรุณาอัชฌาสัย
+น้องอายองค์กษัตรามาแต่ไกล เพราะว่าไม่เหมือนกับเขาชาวบุรี
+วายุพัฒน์ตรัสว่าถ้าเช่นนั้น เอาแพรพันเสียให้มิดปิดเกศี
+แม้นใครถามจงแถลงแจ้งคดี ว่าเกศรีให้ระบมเป็นลมตะกัง
+นางเห็นชอบทูลตอบพระสามิศ ช่างทรงคิดถูกอารมณ์สมเหมือนหวัง
+พระคิดดีชี้ช่องให้น้องฟัง ลุกไปนั่งส่องกระจกโพกแพรดำ
+แล้วแต่งองค์ทรงเครื่องเรืองจำรัส คาดเข็มขัดลายลงยาเลขาขำ
+ใส่สะอิ้งเรืองรองล้วนทองคำ ดูคมขำพริ้งพร้อมไม่ผอมพี
+พลางออกจากปรางค์มาศราชฐาน ตามภูบาลไปประณตบทศรี
+บังคมองค์พงศ์กษัตริย์สวัสดี พระภูมีปราศรัยในอนงค์
+อันปู่นี้พึ่งได้มาพาราหลาน ก็สำราญชื่นชมสมประสงค์
+มาพบแต่หนอเนื้อในเชื้อวงศ์ สมประสงค์จะได้รักรู้จักกัน
+นางนบนอบตอบสนองขอรองบาท ภูวนาถอัยกาจนอาสัญ
+แล้วนางจึ่งกราบก้มบังคมคัล พระทรงธรรม์อวยชัยให้เจริญ
+จงสุขังมังคลาเป็นผาสุก นิราศทุกข์ยศยงอย่างหงส์เห็น
+ครองพิภพราชัยให้จำเจริญ จงเพลิดเพลินในสมบัติกษัตรา
+ทั้งสององค์ทรงรับพระพรแล้ว ก็ผ่องแผ้วแสนโสมนัสา
+ศิโรราบกราบก้มบังคมลา พากันมาปรางค์ทางทั้งส��งองค์
+หกกษัตริย์นัดดาทั้งอาหลาน แสนสำราญชื่นชมสมประสงค์
+จะกลับยังเวียงชัยดังใจจง จึ่งลาองค์ไทท้าวเจ้านคร
+กับวายุพัฒน์นัดดาว่ามาอยู่ ทั้งอาปู่ก็เป็นสุขสโมสร
+จะพามังคลาเข้าเฝ้าบิดร ให้ภูธรทราบเรื่องหายเคืองกัน ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมังคลาวายุพัฒน์ เธอจึ่งตรัสเรียกเหล่านางสาวสรรค์
+ไปบอกกรมแสงข้างหน้าเข้ามาพลัน เชิญพระขรรค์เข้ามาอย่าช้าที
+นางสาวใช้รีบออกไปแล้วแจ้งเหตุ ว่าทรงเดชผู้บำรุงซึ่งกรุงศรี
+ให้เชิญพระขรรค์ไปถวายในบูรี อย่าช้าทีไวไวไปในวัง
+กรมแสงหยิบพระขรรค์รีบผันผาย ไปถวายท้าวไทดั่งใจหวัง
+วายุพัฒน์รับพระขรรค์ขึ้นบัลลังก์ ถวายมังคลาพลันด้วยทันที
+เมื่อแรกเริ่มเดิมข้าได้ว่าไว้ แม้นพาไปน้อมประณตบทศรี
+ทั้งสององค์พงศ์กษัตริย์สวัสดี พระอัยกีอัยกาดั่งว่าวอน
+ก็สมดั่งปราถนาเหมือนว่าไว้ หลานจึ่งให้แก่บพิตรอดิศร
+จงรับไปปราบประจาให้ถาวร ครองนครให้เป็นสุขสิ้นทุกข์ภัย
+พระมังคลาสรรเสริญเจริญยศ ให้ปรากฏยืนยงอสงไขย
+ห้ากษัตริย์ตรัสตอบว่าขอบใจ พ่อนี้ใจซื่อแท้ไม่แชเชือน
+จึ่งตรัสกับมังคลานราราช จงรักญาติรักวงศ์ให้จงเหมือน
+ตั้งแต่นี้ดีให้แน่อย่าแชเชือน ทำให้เหมือนวายุพัฒน์เขาสัตย์ธรรม์
+พระมังคลากราบก้มบังคมบาท จะรักญาติไปจนกว่าจะอาสัญ
+ด้วยสัตย์ซื่อถือวงศ์ตรงต่อกัน เชิญทรงธรรม์รู้เห็นเป็นพยาน
+ถ้าแม้นไม่ซื่อตรงต่อวงศา ขอเทวาผู้เป็นเจ้าจงเผาผลาญ
+ครั้นเสร็จเรื่องตั้งสัตย์ปฏิญาณ พระผู้ผ่านรมจักรนัครินทร์
+กับกษัตริย์ห้าพระองค์ในวงศ์ญาติ จากปราสาทจะกลับหลังดังถวิล
+พอจงอยู่สุขาอย่าราคิน ครองแผ่นดินลาภยศปรากฏไป ฯ
+๏ สินสมุทรภุชพงศ์เธอทรงตรัส กับวายุพัฒน์ลูกยาอัชฌาสัย
+มีทุกข์ร้อนเหตุการณ์สถานใด จงบอกไปทุกพาราบรรดาวงศ์
+สุดสาครมังคลาบรรดาญาติ สั่งพระราชนัดดาตามความประสงค์
+จะต้องการสิ่งใดในใจจง อาจะส่งมาให้เหมือนใจปอง
+วายุพัฒน์กราบก้มประนมหัตถ์ แล้วมาจัดรถสุวรรณผันผยอง
+ทั้งเกณฑ์แห่แตรสังข์นั่งสำรอง โดยทำนองพร้อมพรั่งเหมือนอย่างเดิม
+เชิญเสด็จทุกพระองค์ขึ้นทรงรถ พร้อมกันหมดวงศาปรีชาเฉลิม
+เดินกระบวนพร้อมพรั่งเหมือนอย่างเดิม เครื่องเฉลิมเกียรติยศหมดทุกองค์
+เ���ด็จถึงเมืองด่านชานสมุทร ทรงเรือครุฑไปกำปั่นสุวรรณหงส์
+ให้ใช้ใบแล่นลัดตัดทางตรง ลมก็ส่งพัดมาในสาคร
+ฝ่ายท่านท้าวเจ้าพ่อตากับวายุพัฒน์ ส่งกษัตริย์บพิตรอดิศร
+แล้วเสด็จกลับหลังยังนคร ขึ้นบรรจถรณ์ที่สถิตอิศรา ฯ
+๏ หกกษัตริย์แล่นไปในสมุทร ไม่ยั้งหยุดพร้อมกันต่างหรรษา
+เอาเข็มตั้งจำเพาะเกาะลังกา พระพายพาแรงจัดสะบัดใบ
+เรือก็แล่นราวกับม้าอาชาชาติ ล่วงลีลาศข้ามมหาชลาไหล
+ชมมัจฉาเกาะแก่งทุกแห่งไป ก็ใช้ใบจนกระทั่งถึงลังกา
+พวกพหลคั่งคับรับเสด็จ พร้อมกันเสร็จแห่แหนดูแน่นหนา
+เข้าประทับยับยั้งอยู่ลังกา พระสุดสาครให้เลี้ยงทุกเวียงชัย
+แต่บรรดาข้าทูลละอองบาท อย่าให้ขาดตามโองการเราขานไข
+ครั้นสั่งเสร็จพระเสด็จขึ้นข้างใน แล้วสั่งให้จัดเครื่องอันเรืองรอง
+เสาวคนธ์มณฑายุพาพักตร์ แต่งตำหนักหลังใหญ่ไว้ทั้งสอง
+ให้คนไปปูลาดกวาดละออง ไว้รับรองวงศ์กษัตริย์ขัตติยา
+สุลาลีเจ้าเป็นผู้ไปดูเครื่อง ถวายเบื้องบทเรศพระเชษฐา
+กับพระปิ่นรมจักรนัครา แต่บรรดาวงศ์กษัตริย์เร่งจัดการ
+สุลาลีอภิวันท์แล้วผันผาย มาสั่งนายเครื่องใหญ่ในราชฐาน
+แล้วจึ่งเรียกพวกฝรั่งมาสั่งการ ทั้งคาวหวานมีต่างต่างที่อย่างดี
+เอาพวกเจ๊กไหหลำทำเกาเหลา นางสาวสาวสัดทัดให้ขัดสี
+เครื่องถ้วยชามน้ำทองของที่ดี เอาใส่ที่ถาดสุวรรณอันบรรจง
+แล้วให้ตั้งโต๊ะใหญ่ในปราสาท เอาผ้าลาดปัดป้องละอองผง
+ตั้งเก้าอี้ลายสุวรรณอันบรรจง ถ้วนทุกองค์แต่บรรดามาด้วยกัน
+แล้วเรียกของมาวางตั้งสำรับ เครื่องสำหรับสารพัดล้วนจัดสรร
+ทั้งส้อมช้อนมีดคร่ำด้ามสุวรรณ ให้จัดสรรพร้อมเสร็จสำเร็จการ ฯ
+๏ ฝ่ายพระสุดสาครบวรนาถ ไปเชิญญาติให้เสวยกระยาหาร
+เสด็จมาพร้อมทุกองค์พระวงศ์วาน พนักงานเชิญเครื่องวางเบื้องบน
+ทั้งเป็ดไก่หมูหันพรรณลูกไม้ เอาจัดใส่สารพัดไม่ขัดสน
+ทั้งเกาเหลาวางระยะไม่ปะปน พวกเครื่องต้นแต่งใส่หลายประการ
+ครั้นจะว่าร่ำไรในกับข้าว ก็ยืดยาวมากมายหลายสถาน
+ขอตัดเรื่องกินอยู่ดูรำคาญ มันป่วยการไม่ประเทืองที่เรื่องกิน
+แต่ต้องว่าชี้แจงแห่งละน้อย ลำดับถ้อยตามดำริอย่าติฉิน
+จะว่าคนผู้เฉลยไม่เคยกิน ประเทศถิ่นทุกภาษาพยายาม
+อันเรื่องกินก็เป็น��หญ่ในมนุษย์ แต่ขอหยุดยกไว้อย่าไต่ถาม
+เป็นสิ้นเรื่องเลี้ยงกันเสร็จสำเร็จความ จะกล่าวตามทางไปในอรัญ ฯ
+๏ หกกษัตริย์สุริย์วงศ์ขึ้นทรงรถ พร้อมกันหมดแห่ไปในไพรสัณฑ์
+ชมลำเนาเขาเขินเนินอรัญ เป็นช่องชั้นเชิงชะง่อนก้อนศิลา
+ที่โปร่งปล่องช่องชั้นฉงั่นชะโงก เป็นกรวยโกรกถ้ำธารละหานผา
+ที่เขียวขำดำพร้อยย้อยลงมา ล้วนศิลาเถาวัลย์พันเป็นเกลียว
+ไม้รวกรากฝากหินมีดินเกาะ ดูจำเพาะแลชอุ่มเป็นพุ่มเขียว
+บ้างแตกหน่อหนุนขึ้นรุ่นเรียว เป็นลำเขียวงอกบนเขาลำเนาเนิน
+ทั้งไม้ดอกงอกงามตามวิถี ฝูงปักษีโผผินบ้างบินเหิน
+แก้วกุหลาบกรรณิการ์บนหน้าเนิน ตามทางเดินหอมฟุ้งจรุงใจ
+ทั้งฝูงสัตว์จัตุบาทวิ่งกลาดกลุ้ม แอบสุมทุมค่างลิงวิ่งไสว
+กระต่ายเต็นเม่นหมีชะนีไพร เหนี่ยวกิ่งไม้โยนตัวเรียกผัวโวย
+เห็นสุริยาสายัณห์ตะวันคล้อย ชะนีน้อยเรียกคู่หวิวหวูโหวย
+รำลึกได้ใจถวิลร้องดิ้นโดย เที่ยวห้อยโหยต่ายวิ่งบนกิ่งยาง
+ละมั่งละมาดผาดเผ่นเลียงผาผยอง กวางคะนองทรายเนื้อแลเสือสาง
+ทั้งหมีเม่นเผ่นผงาดวิ่งกลาดทาง ฝูงลิงค่างโลดโผนโจนทะยาน
+กระจงจามรีสิงหนัศ เล็มระบัดเส้นหญ้าเป็นอาหาร
+กระแตตุ่นมุ่นพงในดงดาน สุกรฟานกาสรลงนอนแปลง
+สิงโตเต้นแผ่นผยองลำพองหาง ฝูงแรดช้างพลายพังเที่ยวบังแฝง
+เห็นผู้คนเดินวัดวิ่งลัดแลง เข้าแอบแฝงป่าไม้ในไพรวัน
+หกกษัตริย์ทัศนาป่าระหง ประดู่ดงกรวยกร่างกะทังหัน
+พะยอมยางรางแดงแสลงพัน พิกุลพิกันกันเกราะสะเดาดง
+กระทึงกระทุ่มดุมกาเพกากระถิน อินทนิลจันคนทามหาหงส์
+เสลาสล้างลางลิงมะปริงปรง ต้นคันทรงทรงบาดาลกระวานไพร
+ทั้งเต็งแต้วตาตุ่มมะตูมตาด มะเหียงมะหาดลงเรียงเคียงไสว
+ทั้งจิกแจงจวงจันทน์เป็นหลั่นไป มะเฟืองมะไฟรกฟ้าต้นขานาง
+ตะขบข่อยแคมะค่าต้นตาเสือ มะกล่ำมะเกลือกะโดนดินทั้งฝิ่นฝาง
+ตะเคียนเคี่ยมคนธาขานกยาง มะขามคางแคแกรแลเป็นทิว
+บ้างผลิดอกออกผลต้นระย้า พระพายพาพัดเรื่อยมาเฉื่อยฉิว
+หอมตลบอบออกเกสรปลิว ระเรื่อยฉิวเรณูฟูขจร
+พลางเร่งรถรีบมาในป่าชัฏ ต้องหลีกลัดไปตามทางข้างสิงขร
+พอสุริยงลงลับยุคุนธร พระจันทร์จรแจ่มฟ้าดาราราย
+ถึงที่ทางกลางย่านก็หยุดพัก มาพร้อมพรักพลไกรไพร่ท���้งหลาย
+หกกษัตริย์ขึ้นพลับพลาเสนานาย ต่างถวายเครื่องเสวยทั้งเนยนม
+ผลไม้นานาโอชารส ล้วนของสดหวานมันพรรณขนม
+หกกษัตริย์เสร็จเสวยเลยประทม เป็นนิคมคามเขตคุ้มเภทภัย
+รักษาองค์พระมุนินทร์ปิ่นกษัตริย์ ในจังหวัดปากทางหว่างไศล
+ตั้งทำมาหากินอยู่ถิ่นไพร ทั้งนาไร่มีมากไม่ยากจน ฯ
+๏ จะกล่าวถึงพระอภัยวิไลลักษณ์ เสด็จสำนักกุฏิ์ใหญ่ในไพรสณฑ์
+บำเพ็ญเพียรมัธยัสถ์ตัดกังวล ทั้งสวดมนต์ภาวนาสมาทาน
+เทศนาสอนสั่งคนทั้งหลาย ได้สบายดับทุกข์สนุกสนาน
+แสวงผลทางกสิณอภิญญาณ หมายนิพพานฟากฟ้าสุราลัย
+แต่บรรดาฤๅษีที่เป็นศิษย์ สำรวมกิจหมดทุกองค์ไม่หลงใหล
+ทั้งโทโสโมหะสละไป ตัดห่วงใยเหย้าเรือนเพื่อนศาลา
+ถือเอาธรรมกรรมฐานการกุศล หวังให้พ้นสมุทัยในตัณหา
+คิดตัดรอนผ่อนผันด้วยปัญญา ฟังเทศนาที่พระองค์ทรงแสดง ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์ปิ่นฤๅษี ครั้นราตรีเย็นพยับล่วงลับแสง
+พวกนั่งยามตามไต้จุดไฟแดง สว่างแสงทั่วไปในกุฎี
+พวกปรนนิบัติพัดน้ำชาสุธารส ถวายหมดโดยจำนงองค์ฤๅษี
+ทั้งน้ำตาลหวานมันขยันดี ให้ฤๅษีฉันสำหรับกับน้ำชา
+ครั้นเสร็จกิจต่างครรไลไปอยู่กุฏิ์ แล้วก็จุดเทียนธูปทั้งบุปผา
+สำรวมกิจจิตตั้งภาวนา โดยศรัทธาครัดเคร่งบำเพ็งเพียร
+ค่ำวันนั้นวัณฬานางดาบส เจริญพรตครัดเคร่งอยู่เก๋งเขียน
+คิดสลัดตัดราคาค่อยพากเพียร ไม่วนเวียนตั้งมั่นในขันตี
+พอหลับลงทรงสุบินนิมิต ว่านักสิทธ์มาแต่ป่าพนาศรี
+มีหัตถาชูช่วงดวงมณี ตรงมาที่พระบรรณศาลา
+แล้วยื่นให้โฉมยงก็ทรงรับ กระจ่างจับวรกายทั้งซ้ายขวา
+นางพลิกฟื้นตื่นในที่ไสยา พอเวลาแจ่มแจ้งแสงอุทัย
+ก็ออกจากกุฎีที่สถิต สำรวมกิจไปแจ้งแถลงไข
+กับสุวรรณมาลีที่ข้างใน พลางปราศรัยสนทนาประสาชี ฯ
+๏ ฝ่ายละเวงวัณฬานางดาบส น้อมประณตตามจริตกิจฤๅษี
+แล้วจึ่งเล่าเรื่องฝันไปทันที เชิญพระพี่ทำนายทายสุบิน
+แล้วจึ่งเล่าเรื่องยุบลแต่หนหลัง ให้เธอฟังโดยในพระทัยถวิล
+ฝ่ายสุวรรณมาลายุพาพิน ได้ทราบสิ้นความฝันของวัณฬา
+จึ่งว่าแม่มาไปเฝ้าพระดาวบส ให้ทรงยศทำนายทายเถิดหนา
+ทั้งสุวรรณมาลีชีวัณฬา ตามกันมาเฝ้าองค์พระทรงญาณ
+ทูลแถลงแจ้งข้อสุบินนิมิต ให้ทรงฤทธิ์ทราบแต่ต้นจนอวสาน
+ฝ่ายพระองค์ท���งศีลอภิญญาณ ก็แจ้งการในสุบินสิ้นทั้งปวง
+พระทำนายทายว่าจินดาเดช ผู้วิเศษเอามาให้ลาภใหญ่หลวง
+บุตรที่พรากจากไปได้แก่ดวง มณีช่วงแสงสว่างกระจ่างตา
+ได้แก่บุตรของเจ้าอย่าเร่าร้อน จะมางอนง้อวงศ์เผ่าพงศา
+อันนักสิทธ์ฤทธิไกรให้จินดา พวกวงศาน้ำเนื้อในเชื้อวงศ์
+คงจะนำมังคลามาที่นี่ ให้วันนี้โดยในใจประสงค์
+จะได้สืบเชื้อประยูรสกูลวงศ์ เป็นมั่นคงเหมือนกับคำเราทำนาย
+ดาบสินีชีสองประคองหัตถ์ ฟังพระตรัสจึ่งประมูลทูลถวาย
+เหมือนพระองค์ทรงธรรม์บรรยาย ก็จะวายรบพุ่งทั้งกรุงไกร
+ฝ่ายพระจอมธิบดินทร์ปิ่นฤๅษี เสด็จไปที่กุฎีทองอันผ่องใส
+อันเผือกมันพรรณผลามาแต่ไพร ตามวิสัยนักสิทธ์จิตจำนง ฯ
+๏ จะกล่าวถึงหกกษัตริย์ที่หยุดพัก ในสำนักพลับพลาป่าระหง
+ครั้นรุ่งรางสร่างแสงพระสุริยง ก็สระสรงสรรพเสร็จสำเร็จการ
+ขึ้นทรงรถหมดทุกองค์พงศ์กษัตริย์ ให้รีบรัดเสด็จไปในไพรสาณฑ์
+พวกเสนาแห่แหนแสนสำราญ เหล่าทหารจัตุรงค์เดินตรงไป
+ตามท้องแถวมรรคาพนาเวศ ก็เข้าเขตสิงคุตรสิงขรไศล
+ระรื่นรินกลิ่นบุปผาสุมาลัย ดวงดอกไม้หล่นกลาดลงดาดดง
+ประยงค์แย้มแกมสุกรมนมสวรรค์ มะลิวัลย์มะลิลาแก้วกาหลง
+ทั้งคัดเค้ากฤษณาจำปาดง มหาหงส์หางนกยูงพุ่งขจร
+ทั้งสาวหยุดพุดแซมแกมยี่สุ่น พิกันพิกุลโรยร่วงพวงเกสร
+เสาวรสรสสุคนธ์ปนขจร ต้นรักซ้อนซ่อนกลิ่นระรินโรย
+สารภียี่เข่งเบญจมาศ บุนนาคดาดเกดลำดวนหอมหวนโหย
+แถวนางแย้มแกมสุกรมต้นยมโดย พระพายโชยชื่นใจในไพรวัน
+ถึงสิงคุตรกุฎีที่ประทับ ดูคั่งคับพวกพหลพลขันธ์
+พระเสด็จลงจากรถหมดด้วยกัน พร้อมแต่บรรดาอาณาประชากร
+เข้าอาศัยในประเทศเขตบรรพต พร้อมกันหมดในศาลาหน้าสิงขร
+หกกษัตริย์ลงจากรถบทจร เลียบสิงขรเสด็จเข้าไปในกุฎี ฯ
+๏ ฝ่ายพระองค์ทรงศีลมุนินทร์นาถ เห็นพระญาติมาประณตบทศรี
+จึ่งจรจรัลจากพระคันธกุฎี ออกนั่งที่โรงฉันอันบรรจง
+พระปราศรัยในตระกูลประยูรญาติ ต่างอภิวาทชื่นชมสมประสงค์
+ฝ่ายพระจอมนักสิทธ์บิตุรงค์ จึ่งถามองค์มังคลาด้วยปรานี
+ว่าเหตุผลเป็นอย่างไรจึงได้กลับ มาคำนับญาติวงศ์องค์ฤๅษี
+พระเจ้าอาทูลแถลงแจ้งคดี ให้พระมุนีทรงฟังแต่หลังมา ฯ
+๏ จะกล่าวฝ่ายนารีชีทั้งสอง ออกจากห้อง��าประนมก้มเกศา
+องค์พระจอมมุนินทร์ปิ่นประชา แล้วจึ่งปราศรัยพระองค์ที่ทรงแคลง ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช ไปกราบบาทสองพระองค์ทรงกันแสง
+ลูกได้ผิดคิดหมายทำร้ายแรง เพราะเขาแกล้งจะให้ขาดญาติวงศ์
+ที่ผิดพลั้งครั้งไรพระได้โปรด ประทานโทษเพราะว่าเหลิงละเลิงหลง
+ตั้งแต่นี้จะสมัครรักพระวงศ์ แม้นมิตรงตามสัตย์ปัฏิญาณ
+ให้เทวาอารักษ์ที่ศักดิ์สิทธิ์ มาปลดปลิดชีวังสิ้นสังขาร
+เหมือนอย่างคำให้สัตย์ปัฏิญาณ ขอพระมารดาโปรดที่โทษกรณ์ ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมนครินทร์ปิ่นฤๅษี กับสองชีทรงฟังแล้วสั่งสอน
+บรรดาญาติจงไปขอไปง้องอน กาลแต่ก่อนทำชั่วให้มัวมน
+พระมังคลากราบก้มประนมสนอง โดยทำนองสารพัดไม่ขัดสน
+ศรีสุวรรณจึงประมูลทูลยุบล อันสิงหลลังกาพาราเดิม
+จะขอให้มังคลากลับมาอยู่ เป็นหมวดหมู่ตามวงศ์ช่วยส่งเสริม
+สุดสาครรัตนาพาราเดิม ไปพูนเพิ่มครองอาณาประชาชน ฯ
+๏ ฝ่ายพระมิ่งมังคลานราราช พลางกราบบาททูลแถลงแห่งนุสนธิ์
+ขอไปอยู่นคเรศเพชรกำพล เพราะผู้คนมั่งคั่งทั้งบุรินทร์
+แล้วก็มีคนรู้ผู้วิเศษ ในประเทศกว้างใหญ่ดั่งใจถวิล
+แล้วท้าวเจ้านิเวศน์เกศบุรินทร์ เมื่อจะสิ้นชีวงปลงประทาน
+ให้ครอบครองสวรรยาราชาภิเษก เป็นองค์เอกขัตติยามหาศาล
+ได้คำนับรับรสพจมาน ปฏิญาณว่าจะอยู่คู่นคร ฯ
+๏ ฝ่ายพระจอมมุนีฤๅษีสิทธ์ ว่าตามจิตจงภิญโญสโมสร
+โบราณว่าปลูกเรือนอยู่ผูกอู่นอน ต้องว่าวอนไปตามอย่างทางโบราณ
+สุขที่ไหนต้องไปอยู่ตามถิ่น อันแดนดินทั่วประเทศเขตสถาน
+แม้นอยู่ไหนสุโขมโหฬาร ก็เป็นการมงคลพ้นศัตรู
+ไม่ขืนใจให้ลำบากยากแก่เจ้า บิดาเล่าก็ชราทั้งตาหู
+ให้มืดมัวแต่จะออกนอกประตู ต่อเป็นครู่จึ่งสว่างเห็นทางเดิน
+อนิจจาสังขารลูกหลานรัก อย่าหลงนักพาวิตกระหกระเหิน
+อันตัณหามิได้ทำให้จำเริญ ใครเพลิดเพลินตามใจในสันดาน
+อันรูปรสบทเบื้องเครื่องสัมผัส พาให้สัตว์เวียนวงในสงสาร
+อันราคร้อนที่ในทรวงคือบ่วงมาร คอยเผาผลาญให้ระอาเป็นบ้ากาม
+จงปลงจิตคิดในพระไตรลักษณ์ จะประจักษ์มั่นคงในองค์สาม
+นิราศทุกข์สุขาพยายาม คงมีความวัฒนาในสามัญ
+พระสอนสั่งมังคลาบรรดาญาติ ให้โอวาทแต่ล้วนจริงทุกสิ่งสรรพ์
+หกกษัตริย์กราบก้มบังคมคัล พักอยู่บร��ณศาลาสองราตรี
+แล้วทูลลากลับหลังยังนิเวศน์ พระทรงเพศบรรพชิตกิจฤๅษี
+ประทานพรให้พิพัฒน์สวัสดี จงเปรมปรีดิ์สุขสวัสดิ์กำจัดภัย
+ดาบสินิชีละเวงวัณฬาสมร ถวายพรกษัตริย์อัชฌาสัย
+ทั้งสุวรรณมาลีศรีวิไล ถวายชัยพวกประยูรสกูลวงศ์
+หกกษัตริย์มัสการสองนักสิทธ์ มาสถิตรถาเข้าป่าระหง
+ให้คลายคลี่พวกพหลพลณรงค์ เสด็จตรงเข้านิเวศน์เขตลังกา ฯ