diff --git "a/Sebilürreşad_cilt_23.txt" "b/Sebilürreşad_cilt_23.txt" new file mode 100644--- /dev/null +++ "b/Sebilürreşad_cilt_23.txt" @@ -0,0 +1,14690 @@ +|\/| +_____ + + + SEBILÜRREŞAD Cild 23 + cilt + Unknown + 236494 + 50737 + 14690 + +_____ + +Sebilürreşad Dini ilmi edebi siyasi haftalık mecmua-i İslamiyyedir Cilt Başmuharrir Sahib ve Müdir Avn-i Hakla bugün yirmi üçüncü merhale-i cihadına vasıl oluyor. +Memleketteki dalalet cereyanlarıyla mücadele ede ede salah ve felah ufuklarını tenvire çalışa çalışa hayat-ı beşeriyyesini ta’kib eden Meşrutiyetin i’lanından bugüne kadar nice nice inkılabat-ı ruz-merreye şahid olmuş; fakat daima memleketin ve millet-i İslamiyyenin ruh-ı intibahından doğacak esaslı ve devamlı inkılab için çalışmıştır. +O mübarek ve feyyaz inkılab için ki saadet ve refahiyet-i beşeriyyeyi tamamıyla te’min etmiş maddi ve ma’nevi bütün ihtiyacat-ı ekmel-i edyan din-i mübin-i İslamın hidayetinden desatirinden istifaza-i hayat eder ve o hayat ile memleketi ihya eyler. +şimdiye kadar bunun için çalıştı bundan sonra da hep bunun için çalışacaktır. +ın neşir ve ta’mimi hususunda muhterem karilerimizin ibraz buyurmuş oldukları himmet ve muavenetlere bu vesile ile de teşekkür etmeyi bir vecibe telakki eyleriz.ın her karii la-ekal iki abone kaydetmeyi bir kaide-i esasiyye olarak kabul eylediği içinın saha-i intişarı birden bire genişledi. +Ma’lum olduğu üzere gazetelerin ucuzluğu çok sarf olunabilmelerine mütevakkıfdır. +mesarıf-ı zaruriyyesini te’min ettikten sonra bu hususda muhterem kari’lerine her türlü teshilat göstermeyi bir vazife-i mütehattime telakki eder. +Bazı kari’lerimiz tarafındanın her tarafda daha vasi’ bir surette neşrini te’min için fiatından biraz tenzilat yapılması muvafık olacağı iş’ar olunması üzerine bugünden i’tibaren nüshasını on kuruştan yedi buçuk kuruşa tenzil ediyoruz. +Ba’dema her adedi sekiz değil sahife olacak her hafta bir numara sayılacaktır. +Bina’en-aleyh bu ciltten tenzili mümkün olur. +Ümid ederiz ki muhterem kari’lerimiz bu tenzilattan memnun olacaklar veı her tarafda vasi’ bir surette neşr ü ta’mime himmet buyuracaklardır. +Her kariin senede bir defa olsun la-ekal iki abone kayıt etmesiın neşir ve ta’mimi için en güzel ve en kolay bir usuldür. +bi-avnillahi teala uhdesine düşen vezaifi ifaya çalışırken muhterem kari’lerin de müzaheret ve mu’avenetlerini ibzal etmek lütfunda bulacaklarını şüphesiz addeder. +Ve minellahit-tevfik. + +tekamülüyle tevhide müntehi olan din-i hakkın tekamülünü ayrı ayrı izah etmek lazım gelir. +Mesela tevhidin tekamülü din-i Muhammediye işrakin tekamülü de Nasraniyet-i hazıraya müntehi olmuştur diyebiliriz. +Din-i menşe-i aslisi olan ve nübüvvet-i Mesihiyyeye nisbeti bulunan Filistin taraflarının akide-i vahdaniyeti İznik Meclis-i Ruhbanında ekalliyette kalarak reddedildiği zaman şirk ve vahdaniyetten mürekkeb ve mütenakız bir akide-i teslis kabul edilmiş olduğundan Protestanlık dahi dahil olduğu halde Nasraniyet-i hazıra şirkin bir tekamülünden mayarak şuuri veya gayr-i şuuri bir halde akide-i İslama hizmet etmiş durmuştur. +Bu suretle Nasraniyet-i hazıra mevcudiyetini ilim ve felsefenin te’yidatından değil hissiyat-ı beşeriyyenin meyl-i haktan ma’ada olan temayülatıyla idame edebilmektedir. +Denilebilir ki bugün Nasraniyet mazarratını bilerek keyfine şarap içmek gibidir. +Keyif için alel-ekser akl-ı beşerin kıymetine hücum eder İslamiyeti isbati olmakla kaçtığı tenakuzları tahsin ile alkışlar. +Onda güya bir san’at-ı tibak şi’riyeti görür. +Fil-vaki’ akl-ı beşer hakim-i hakikat olmadığı gibi hakim-i din de değildir. +Akl-ı beşer hakikat-i mutlakayı muhit olmadığı için bütün hakaik ve kudret-i ilahiyyeyi kendisinden istihraca kalkışırsa küstahlık etmiş olur. +Fakat kudret-i ilahiyyenin muhale taalluk etmediğini anlar; akıl için en büyük alamet-i muhal çizemez. +Fakat akıl demek hakk-ı mutlakın muhal-i mutlaktan temayüz ettiği haddi bilmek demektir. +Akıl hakikatte tenakuz bulamayacağı gibi maarif-i diniyyede dahi tenakuz bulamamak lazım gelir. +Bir kaziyye-i mütenakıza akıl nazarında anlaşılmamış değil butlanı anlaşılmış bir emr-i merduddur. +Akıl buna karşı aczini değil kudretini görür. +İ’caz ile ta’cizin büyük farkı vardır. +Tenakuz aklı i’caz etmez ta’ciz eder. +İ’caz karşısında akıl ve vicdan müsahhar ve mahzuzdur. +Lisan söylerse susmak için söyler. +Ta’ciz karşısında vicdan asidir. +Lisan susarsa fırsatta söylemek için susar. +Aklın keşfiyat-ı tecrübiyye karşısında vaz’iyeti ne ise keşfiyat-ı diniyye karşısında da vaz’iyeti odur. +Alemde hiçbir tecrübe muhal-i akliyi isbat etmediği gibi keşfiyat-ı diniyye de muhal-i akli hududuna girmez. +Hasılı akl��n idrakdeki kusuru mümteniat sahasında değil mümkinat sahasındadır. +Akıl bu iki sahayı karıştırmamak için yegane bir mi’yardır. +Akıl bütün ulumun son mertebe-i kemaline eremediğini ve keşfiyat-ı müstakbeleden hatır ve hayale gelmez ne hakikatlere erebileceğini i’tiraf etmekle hiçbir zaMütefekkirin-i ulema-yı İslamiyyeden Elmalılı Hamdi Efendi hazretleri tarafından neşr olunan ünvanlı eserin mukaddimesinden: +Fil-hakika nebisiz din gayr-i mümkündür. +Bunun içindir ki Allahı bilmeyenler ma’budlarını kendi önlerine dikmek ve ondan ilham almak isterler. +İşte enbiyaya çünkü din hissi fıtridir. +Felsefe evhamat ve temenniyat-ı amiyane ile ihtilat eden ebatil-i sariyyeyi bile tedkik ederek bunların zımnında mün’akis olan hakikat-i asliyyeyi taharri etmiş ve din-i felsefi denilen vahdaniyet-i mında mebhas-i dinin başında bir söz var: +Bütün felsefe gibi bu mebhasin de esatirden ve akaid-i avamdan mün’akis fikirlerden neş’et eylediği söyleniyor. +Orada da menşe’-i felsefisi hakkında mütereddidane kabul etsek bile asıl menşe’-i edyan hakkında asla kabul edemeyeceğiz. +Çünkü din-i hakkın menşei nübüvvattır bütün enbiya vahdaniyet-i ilahiyyede müttefiktir ta bidayetten ve bilhassa Hazreti İbrahim aleyhis-selamdan Hazreti Muhammed aleyhis-selama gelinceye kadar vaki’ olan tekamül hep inkişaf ve ziyade-i vuzuh suretiyle zuhur etmiş ve alel-ekser akaidin suver-i tatbikiyyesi demek olan şerayi’ i’tibarıyla tahavvülat husul bulmuştur. +Alemde her taklidin bir asl-ı hakikisi vardır. +İşte edyan-ı hurafiyye o asl-ı hakikinin taklidat ve inhirafatıdır. +Bunlar ya mevzuat-ı şi’riyyeden veya tahrifat-ı amiyaneden veya tesvilat-ı mütegallibe ve müfsidinden neş’et eylemiştir. +Rumuz ve esatirin bilad-ı cebabirede neşr-i edyan için takıyye ve tesettür ihtiyacından münbais ilgaz ve ta’miye ve temsilat-ı edebiyyeden ibaret olanları da vardır. +Enbiyanın kudret-i i’cazına malik olmayan evliya-yı din zaman zaman bu ihtiyaca düşebilir hatta alel-ekser kütüb-i sufiyye birtakım ilgaz-ı ıstılahiyye ile doludur. +Gerek tarih-i edyana ve gerek tarih-i felsefeye bu fikir tekamül mezhebinin taammümünden sonra girmiştir. +Spencer nazariye-i dinin ma-ya’lem kısmını izah ederken vahdaniyet-i ilahiyye akidesinin bir akide-i tekamül olduğunu iddia etmiş ve işraki tevhide mukaddem gibi göstermiştir. +Halbuki Spencer felsefesinin mahiyeti icabınca bu nazariye nazariye-i dinin yalnız bir safhası olduğu unutulmamak lazım geldiği gibi burada basitin mürekkebe vahidin müteaddide bir takaddüm-i tabiisi ri hasıl olmadan ikisi ve daha ziyadesi nasıl olur? +Burada doğrusu işrake müntehi olan edyan-ı hurafiyyenin +liyete geçebilirse bin müşkilat ile geçer. +Şu halde ya akıl ayn-ı ihtisas veya ihtisas ayn-ı akl olmalı ki iman ve aşk birleşsin. +Halbuki akıl ve ihtisas ruhun başka başka vazifelere müvekkel birer alatı olduğundan ayniyetleri abes olur. +İnsaniyet vicdan-ı nefsi bunların ayniyetinde değil cihet-i telakilerindedir. +Asıl vicdan bu nokta-i telakide bulunur; ruh vahdet-i nefsiyyesini bununla bulur. +Bina-berin vicdan-ı dini de burada bulunmak lazım gelir. +Burada nefis hem aklen mutmain ve hem ihtisasen mütelezzizdir. +Din ne fen ne san’attır. +Fen ve san’atın evvel ve ahiri olan bir mebde’-i fıtridir. +Kur’an ne bir kitab-ı fen; ne de bir divan-ı şiirdir. +Fen ve şiirin fevkinde bir nazm-ı ledünnidir ve bunun için mu’cizdir. +Ona sırf bir fen nazarıyla bakarsanız san’atı karşısında bu nazarınızda me’yus olursunuz. +Bir şiir nazarıyla bakarsanız nız. +İnsan-ı mütedeyyin de yalnız alim değil yalnız amil ve san’atkar da değildir. +İkisinin fevkinde bir insan-ı kamildir. +O ilimlere mevzu’ san’atlara model verir. +Bunun böyle olması vahdet-i nefsiyye ile vahdaniyet-i ilahiyyenin ne yalnız hassasiyettir ve hatta ne yalnız ruh ne yalnız cisimdir. +Hakk-ı mutlak olan Cenab-ı Allah da bütün cihat-ı vücudun mebde’-i müntehası olan zat-ı ahaddir. +Yalnız akla veya yalnız hissiyata merbut ve mahkum kalan din insaniyetin hakikat-i vücudiyyesine müntabık olamayacağı için nakıs ve gayr-i fıtridir. +O insanları Allaha i’la için bir yol değil Allahı insanlara indirmek ve vasıta-i bi-faidedir. +Şirk de zaten hep bundan münbaisdir. +Din bir teabbüd ve inkıyaddır. +Fakat cihet-i ilmiyyeti haiz bir teabbüddür. +Din mu’tedil ve munsıf ehl-i ilmin şehadet edebileceği bir liyet mahza mani’-i taabbüddür. +Teakkul hakikate teabbüd hayriyete din ise cami’ul-hak vel-hayr olan uluhiyete nazırdır. +Garbcılarımızın kadınlığımız hakkındaki tasvir ve tasavvurlarına bakılırsa on sene evveline kadar kadınlığın cahil medeniyetsiz umacı hüsn-i tabiate gayr-ı malik man tevauk ve tegayür kanununa aid olan tasdikinden vazgeçeceğine kail değildir. +Bina’en-aleyh hakikatini tamamıyla bilmediği bir Allahı i’tiraf ve isbat edebilirse de ekanimin üçlük haysiyetiyle birlik haysiyetini tevhid ederek hem üç ve hem bir olduğunu ve böyle üç olan bir Allahın zünub-ı ibadı mağfiret edebilmek için üçün biri suretinde doğup kendini kurban ettirerek feda eylemesi suretiyle kullarının selametini te’min etmiş bulunduğunu esas-ı akide ittihaz eden ve buna imanı yegane zıman-ı selamet olmak hissiyle tervic etmek isteyen ukde-i Nasraniyet karşısında aklın kusurundan bahsetmekte hiçbir fayda yoktur. +Stuart Millin dediği gibi Ham humbuna inanmak sıtmaya nüshadır teklifi bile tenakuzu mutazımmın olmadığı için onun gibi muhal değildir. +Şu halde Nasraniyet ilimle i’tilaf edemediği gibi cehl-i mutlak ile de müdafaa edilemez. +Çünkü la-edriye değil sofistaiye-i mutlaka bile mebde’-i tenakuzu i’tirafa mecburdur. +Sofistaiyeyi sukut ettiren şey medar-ı istinadı olan mebde’-i tenakuza karşı mütenakız olmasıdır. +ve dini ilme ilmi dine istihfaf ettirmek suretinde tecelli eyleyen zihiyet bilhassa Nasraniyetin bu halinden neş’et etmiştir. +Unutmayalım ki biz dinin akliyetinden bahsederken hissiyetini inkar etmeyeceğiz. +Çünkü akıl kuva-yı ruhiyye-i insaniyyeden birisidir; din ise insaniyetin bütün kuva-yı ruhiyyesiyle alakadar olarak vahdet-i nefsiyyesini Çok yerlerde akıl ile hissin taaruzu vaki’ ise de vahdet-i vicdaniyye bunların nokta-i telakilerinde tecelli eder. +İşte asıl din nokta-i telakiyi zamin olan bir mebde’-i haktır. +Akıl bir i’tikad-ı ilmi getirir. +Fakat bu i’tikad hissiyat-ı kalbiyye ile i’tilaf etmedikçe cehele-i füssak içinde kalmış alim gibi hükümsüz kalır. +Hatta denilebilir ki hüküm bir hisdir. +Tasdik aklın bu hisse iktiranı demektir. +Ve bunun içindir ki alel-ekser İslam mantıkçıları tasavvur rın zaten ittihadlarını inkar etmişlerdi. +Akıl ile ihtisasın hal-i te’aruzundan insanda bir ikilik hasıl olur ki şek ve buhran-ı ruhi denilen felaket bununla başlar. +Vahdet-i vicdan olmadan hayat olamayacağı bu cidal be-hemehal birinin galebesine müntehi olur. +Hissiyatın irade ile alakası ziyade olduğundan ekseriya akıl ve ilim mağlub düşer. +Artık insan insan-ı hayvani ve hevaidir. +Her an mübeddel her an sebatsız i’timadsız ihtiyalkardır. +Şayed akıl kuvvet-i itkanı haiz olup hissiyatı mağlub eder ve iradeyi ona mahkumiyetten tahlis eyleyebilirse insan malik bulunur. +Fakat bunda da cihet-i ameliyyeden bir nevi’ cümud ve atalet hasıl olur aşk ve şevk bulunmaz heyecan ve irade sönük kalır. +Akide nazariyetten ame- /- +etmekte oldukları şu müsavat-ı maddiyyeye nail olurlarsa o zaman halet-i ruhiyye ve ahlakiyyeleri ne kadar fesada uğrayacak bozulacaksa hey’et-i ictimaiyyeye karşı olan vazifeleri de o nisbette halel-dar olacaktır. +Zira artık kadınlar kut-ı yevmilerini tedarik için her gün fabrikalarda tezgahlarda öyle şedid mezahimin esiri olacaklar ki bunun altından kalkamayacakları gibi; erkeklerle aralarındaki muhabbet-i mütekabilenin menabi’-i asliyyesi de bulanacaktır. +susdaki mütaleatından bir nebze bahsetmekle Garbcılarımızı daire-i akl u mantığa da’vet etmek istiyoruz. +Saha-i tedkikimizi nazariyat vadisinden hakikat şahikalarına tebdil edersek yanlış yollarda yürümek muhiti yanlış yollara sürüklemekliğimizin cezasını nasıl çektiğimize hayret etmemekliğimiz iktiza eder. +Çünkü son on beş seneden beri hey’et-i ictimaiyemizin kuvvet ve salabet-i asliyyesinde kaybetmiş olduğu esaslar ve bu ziya’dan mütehassıl felaketler tüyleri ürpertecek derecede müdhiştir. +Memleketin muhit-i irfanı olan İstanbulun tereddiyat-ı hazıraya suret-i istihalesinde amil olan inkılabatın maddi neticeleri müddeamıza binlerce sahife yazıya daha kuvvetli bir delil teşkil eder: +On beş seneden beri vaki’ olan izdivacların her sene vasati olarak yüzde üç nisbetinde mebsutan bir tezayüd kaydedilmek suretiyle son seneler zarfında hemen yüzde kırkı üç aydan nihayet bir iki seneye kadar mütehalif bir zaman zarfında mufarakatla neticelenmektedir. +Bu babdaki me’hazımız mehakim-i şer’iyye kuyudatıyla mahallat eimmesinin defatiri ve nüfus kayıtlarıdır. +Halbuki daha evvelleri bu nisbet yüzde on beşi geçmezdi. +Tarik-i fuhşa süluk eden kadınların mikdarında her sene yüzde on beş nisbetinde tezayüd vardır. +Dispanserlerde taht-ı tedaviye alınan frengi ve belsoğukluğu musabinin mikdarı yüzde otuz artmıştır. +Müskirat sarfiyatı –gümrük istitastiklerine nazaran– son senelerde yüzde elli nisbetinde yükselmişti. +Moda ibtilası yüzünden servet-i milliyye Harb-i Umumiden evvelki zamana nisbetle ticaret istatistiklerine nazaran –yüzde kırk fazlasıyla– Avrupaya akmaktadır. +Ta’dat ettiğimiz nisbetler zayiatın maddi kısımlarıdır. +Bir de ma’nevi iflas cihetini tedkik edelim. +O kadar yükselmiş olduğu iddia edilen asri kadınlığın evsaf-ı mümeyyizesini tahlil edelim göreceğimiz acaba fazilet midir tereddi midir? +Asri kadınlık bugün zevcine nimmerbuttur. +Aile muhiti ezvakını tatmine kafi gelemiyor. +Barlarda yabancı erkeklerle dans etmek umumi mahallerde serair-i vücudiyyesini teşhir etmek istiyor. +acibüt-tabia bir mahluk; yeni kadınlığın da meb’useliğe nazırlığa kadar muhtelif meratib-i ikbale namzed müterakki ve mütekamil insanlar olduğunu kabul etmek şimdiden tebellür etmeye başlayan kabiliyetlerini görüp de atiden memnun ve müsterih olmamak mümkün değil..! +Cemiyetin esası ve ailenin temeli olan nisvanın her yerde olduğu gibi menfi cereyanlarda daima oyuncak ve alet vaz’iyetinde bulunması bir dereceye kadar kabil-i namıyla tevsim olunan bu halin terakki teali medeniyetperverlik şeklinde gösterilmesine akıl erdiremiyoruz. +ünvanıyla ahiren neşrettiği bir makalede sinden beklemediği vezaifi ifa için erkekleri aynen taklide çalıştıklarından ve bu halin devamı neticesinde vezaif-i cinsiyyenin akamete mahkum olacağı cihetle ne kadın ve ne de erkek olmayan bu üçüncü sınıf mahlukların yor ki:Bundan yüz sene sonra dünyaya getirilecek çocukların ancak üçte biri tabii haldeki kadınlar tarafından doğurulacaktır. +Mütebaki kısmını sun’i kuluçka aletleri vasıtasıyla yetiştirmek lazım gelecektir! +O zaman kadınlarımız devam edebilirler. +Fakat memleketimiz o zaman çoktan Bütün etvar ahval akvalinde garbı taklid eden asrilerimiz acaba bu doğru sözler karşısında ne diyecekler? +de ünvanıyla intişar eden diğer bir makalede şu sözler görülüyor:Erkan-ı esasiyye-i fiyettir. +Ancak garaib-i müdhişedendir ki o fesadın zaman-ı sabıkadaki asarı devr-i hazırdaki asarına tamamıyla müşabihdir. +Yani o zamanda kadınlar ahlak-ı fazılanın hedmi hususunda en kavi amil ve müessir idiler. +Bu telehhüflerden sarahaten anlaşılıyor ki laikliğin menbaı addolunan Avrupa bile ahlak cem’iyet menfaat namına kadınlığın gayr-ı tabii gayr-ı şuuri bir mahiyet alan eşkal ve inkılabatından tamamıyla müşteki ve vaz’iyetten ümidsizdir. +Hiçbir iz’an sahibi zulmeti nur namına kabul edemez. +Meğer ki cemiyeti yıkmaya kasd etmiş ve bunda menfaat görmüş olan deniut-tab’ bir kimse ola. +Auguste Comte kadınlığın bu sukutunu kaydederken diyor ki:Biz mani’-i terakki olan bu gibi muhalat-ı hayal-perverane üzerinde münakaşa külfeti ihtiyar edecek değiliz. +Ancak nizam-ı hakik-i kevnin hilafında kadınlar rızaları olmaksızın kendilerini müdafaa gayretinde bulunan birtakım adamların onların namına taleb +Mecmu’a-i Muhteremesine Başmuharriri beyefendi biraderim! +Bundan birkaç ay evvel sübut-ı hilal mu’amele-i şer’iyyesinde telgrafla verilecek haber-i müstefizin makbuliyeti hakkında Şer’iye vekil-i sabıkı muhterem Musa Kazım efendinin i’ta buyurduğu fetva-yı mübarekeden gazetesi sütunlarında açtığım bahis vesilesiyle; mecmu’a-i muhteremesiyle tecdid-i muarefe şeref-i azimine nail olduğumdan beri onun kari’leriyle ahyanen hasbihal etmekliği emel-i har edinmiş neticeler vereceğini öğrendikten sonra hasbihallerime başlamak istedim ve bu sebeble bir müddet-i vafiye bekledim. +Minel-ibtida tahmin ettiğim vechile bu netayicden hiç biri zuhur etmedi bil-akis diğer bazı netayic-i garibe ve gayr-ı me’mule zuhur etti. +intizar devresinden çıkmak mantıken lazım geldi; lakin hususiyle memleketimizde erbab-ı fikret ve kalemden hiçbirinin azade kalamadığı gavailden ben dahi çokça hissedar bulunduğum ve bu cümle ile beraber aşağıdaki zikredeceğim iki mühim eser-i diniyi Türkçeden Fransızcaya nakletmeye çalışıp yorulduğum için hasbihallerime bed’ etmeye gah zamanen gah bedenen imkan bulamadım. +Dindarane diyelim ki hasbihallerime bugün başlamak makdur imiş. +Buna da elhamdülillah! +Bendeniz o bahsi da ta’kib ederken hatırıma bir emr-i hayr-i dini ve milli gelmiş idi: +İşharınen başlıca dört vasıta-i icrası vardır: +…… Enva’-ı matbuat. +Bu dört işhar yolundan evvelki üçü bu makalenin maksud bihleri değildir; dördüncüsünden bahsedeceğim ve şimdilik ı ele alacağım. +nedir? +İlm ü feyz-i gayir-i İslam ile birlikte müslüman Türklüğünü epey ve iyice tanıtmaya çalışmayı maksad edinmiş bir mecmua-i mübareke. +Tahkik etmedim. +Amma yine bila-perva diyebilirim ki bu mecmua dahil-i memlekette bile matlub olan vüs’at ve mikdarda şai’ değildir; naşiri değil kar etmek belki mecmuanın mesarıfını bile satıştan çıkaramazlar; muharrirlerine ya hiç ücret veremezler; yahud onları pek naçiz bir ücretle me’cur kılabilirler. +Bu haliyle mecmuayı diyar-ı ecnebiyyede intişar ettirmek mümkün değildir; mümkün olsa da abesdir. +Abesdir çünkü memleketimizin hududu haricinde Türk lehinde yazılmış şeyleri okuyanlar gayetül-gaye mahBeşikte yatan altı aylık yavrusunun muhafaza-i sıhhati endişesinden sürdüğü pudranın cinsi diktirdiği mantonun tarz-ı telebbüsü daha çok mühimdir. +Evinin meşagil-i yevmiyyesi kendisini alakadar etmez. +Gözü dışarıdarır. +Buna mukabil sefahet serbesti alayişten başka ne gibi bir mezayaya maliktir? +İlmen irfanen milletin yüzünü ağartacak ne gibi bir kabiliyet bir eser göstermiştir? +Bütün yükseklik beş on parça notaya yarım yamalak bir ecnebi lisanına aid ise o başka. +Yüksek sınıfda maatteessüf en yüksek dereceyi bulan ve hiç de milletin ruhunu kabiliyetini zekasını temsil etmeyen bu tereddiyatın yavaş yavaş mutavassıt sınıflara da sirayet ettiğini görüyoruz. +Kadınlık ba-husus İslam kadınlığı çok yüksektir. +Fakat niseviyetin tabii beşeri hakiki vezaifi ve hukuk-ı umumiyye selamet-i ictimaiyye namına ittihazı zaruri ve en serbest milletlerde bile mütearife şeklinde görülen takyidat dahilinde olmak şartıyla Murakabe-i ictimaiyyeden azade kalan kadın beşeriyet için en vahim bir inkıraz vasıtasıdır. +Bütün dünya mütefekkirininin bağıra çağıra i’lan ettikleri ve fakat mütefekkir geçinen zavallılarımızın bir türlü havsala-i idraklerine idhal edemedikleri bu hakikat asar-ı maddiyesiyle olsun intibahımızı da’vet etmelidir. +Bu mebhasde en büyük hakikat kadınlığımızın sukut ve tereddiyatında en mühim en esaslı amilin yine erkekler olduğudur. +Kadını validelik şeref ve faziletinden ailesi yuvasından süfliyata atan asrilerdir ki: +Bila-idrak senelerden beri milletin temel taşı ailenin madde-i asliyyesi olan kadını zillete düşürmek ictimaiyatımızı baştan başa harab etmek el-hasıl kadını mevki’-i aslisinden ayırmakla milleti maddeten ve ma’nen zaif düşürmek için hiçbir fırsatı kaçırmamışlardır. +Medeniyetin hakikaten aşıkı olanlar mehasin-i ahlakıyyeyi an’anatı faziletleri yıkmakla maksadın te’min edileceğini kabul edemezler. +Ba-husus müslüman kadını henüz Avrupanın en serbest lışacağız. +Ne esirdir ne de oyuncaktır. +Hülasa kadınlığın tekamülünden bahs ile zulmeti nur sukutu terakki namıyla efkara telkin için beyhude yere uğraşan asrilere rağmen asriliği ma’na-yı hakikisiyle kabul eden müslümanlar; kadınların baziçe-i ihtiras olmasını arzu etmezler. +Mütefekkirinin en birinci vazifesi mensub olduğu milletin hissiyatına hürmettir. +Bu hürmet de halka pek giran gelen tereddiyat-ı ahlakıyyenin izalesi hususunda el birliğiyle sarf-ı mesai zaruretini tevlid eder. +Yaşamak ğa lüzum-ı kat’i vardır. +Bunun haricinde felah yoktur. + +Muhammedinin değil gavrına yaklaşmak henüz sathında meded-cuya-yı kemal olandan aklı zaif ve ayn-ı basiret-i vicdanı henüz kesb-i kabiliyet-i nüfuz eylememiş biçare insanlar nefislerini ümidsizliğe kaptırmamak kendisine mütevessil olduğum çare-i yegane ye’se gönlümüzü sımsıkı kapamak için Cenab-ı Allahın inayet-i sübhaniyyesinden ve ulu Peygamberimiz efendimizin lütf-i celil-i amimden istifade ile takviye-i vicdan etmekten seriyeti kalın bir cehalet perdesi altında örtülmüş bulunan ve umumi diyebileceğim kadar çoğu hod-endişlik maraz-ı nefsanisiyle ma’lul olan ve bu illet-i mühlikeden halas için hiçbir tedbire müracaat bile etmeyen zavallı Türk ma’şerinde bir işhar teşkilat-ı cesime ve veludesi yapmak hayaline düşerken ben sade-dil dahi milletimin urefasına hitaben içlerinden dokuz kişinin benimle birlikte ara sıra şu dini ve milli işleri gördürmelerini temenni ediyordum. +Yazık! +Ki hiç kimsenin hele evliyayı umurumuzdan hiçbir sahib-i vilayet ve salahiyetin düşünmediği teşkilattan kat’an lin-nazar o dokuz kişi değil tek bir insan çıkıp da o işlerden bir tanesini olsun görmedi hatta göreceğini söylemedi bile. +galibane mücadele edebilmek gerçekten zor ve tahammül-firib sabır-güdaz. +Bu cihetlerden menfi netice hasıl ola dursun diğer bir cihetten öyle müsbet netice tehassül ettiğini gördüm ki kalbe melal-bahş olmakta öteki takımdan hiç de aşağı kalmaz. +Hukuk-ı esasiye allamelerinden bir zatın cesim bir te’lifinin tercümesini Maarif Vekaleti bana tahmil etti. +Tercümeye başlayınca gördüm ki birçok ıstılahat icad ve vaz’ etmek mecburiyetindeyim. +İlim bahsinde nefsime bir adam olduğum cihetle bu ıstılahları hükumet nam ve hesabına intişar edecek bir esere koyduğum takdirde şayed hata etmiş bulunursam vesvese-i vicdaniyyeden kurtulamayacağım. +Binaen-ala-zalik da aleni ve umumi bir ünvan-ı umumisi altında bir silsile-i makalat neşrine başladım. +Bu makalelerden birkaçı henüz neşr olunmuş idi ki Anadolunun bir şehrinde mukim bir şahısdan bir mektup aldım. +Mektup gazete idarehanesi vasıtasıyla geldiği çıktı!Bir de zarfın üzerine dikkatlice bakınca ne görsem beğenirsiniz?Hukuk-ı Esasiyye Kanunu mütercimi…. +Felan! +duddur; hele o diyar-ı garb ki işte gördük… Bizlere göre gah a’da diyarı olur ve daima diyar-ı ağyardır bizi ve dinimizi ya hiç bilmez veya –en fenası– yanlış ve kötü bilir halkın diyarıdır. +Asıl oralarda irşad matlub ve muktezi iken oralarda lisanımızdan anlayan beş on kişi bile bulamayız. +Şimdi ne yapmalıyız ki mesela ın harici vazife-i mühimmesi ki bence vezaifinin siyaset cihetiyle ehemmidir görülebilsin…? +Hatırıma bir şey geldi: +Memleketin elsine-i ecnebiyyeden başlıcalarına mesela Almanca ile İngilizce ve Fransızcaya ya bunlardan ikisine yahud yalnız birine vakıf urefasına hitaben diyorum ki: +Efendiler!da iki nevi’ makalat var: +Bir nev’i dahil-i memlekete mahsusdur: +Türk kadınını sahneye çıkarmak isteyen o bi-hoş na-edibane teşebbüslere karşı yazılmışMünteha-yı Medeniyetmakalesi gibi ki dahil-i memleketten çıkması bile gayr-ı caizdir; diğer nev’i dahilde iyice okunmaya layık olmakla beraber hariçte neşri pek müfid olacak makaleleri cami’dir:Anglikan Kilisesine CevabMüslümanlıkMüslümanlığın Ruh-ı Edebi ve İlmisiilh. +Beriki takımdan makaleleri a bastırmakı zu lisaneyn bir mecmua-i İslamiyye kılmak üzere arz ettiğim o üç ecnebi lisandan hangisine icab ederse ona tercüme etmek vazifesini fahriyyen hamiyyeten diyaneten der’uhde ve Benim ben Almancayı o kadar iyi bilmem; lakin ın makalelerini İngilizce veya Fransızcaya bila-hata nakl eyleyecek kadar bu lisanların ehliyim ve yen der’uhde ettiğimi ve bundan i’tibarenın o minval üzere hadimi olduğumu mahzar-ı enamda alaniyeten i’lan ve bu makaleninşuraya kadar olan kısmının eğer mümkünse sahifelerine geçirilmesini ın hey’et-i tahririye-i fazılasından rica ederim. +mezkuratı sütunlarına derc ettikten sonra yazdığı bir zeylde bu acizleri taltifen ve teşvikan hakkında hayli kelimat-ı mutayyibe irad buyurdu ve bir hammediden müstefiz olan hangi bir şahsın yüreğinde sa’yinin semeredar olup olmayacağı hakkında gayretşiken vesveselere ve bugün o semereyi göremeyince yarının da akim olacağını bil-hesab nevmidiye yer açmaz. +Lakin ne kadar olsa benim gibi o feyz-i gayir-i +Nik-binlik ile bedbinlik ZerdüştilerinHürmüzdedikleri masdar-ı hayr ileEhrimentesmiye ettikleri masdar-ı şirkin abidleri arasındaki cidal hiçbir vakit bugünkü kadar ateşin olmamıştır. +Nereye gidiyoruz? +Şahikalara mı yükseliyoruz? +Uçurumlara mı iniyoruz? +Asrımızın rida-yı umum-ı müşevveşesi altında neler olup bitiyor? +Alem ibtida-yı hilkatteki şurişe mi irtica’ ediyor? +Yahud bir mu’cizevi tebeddül şekl ü hey’eti mi hazırlanıyor…? +Ehrimene tapanlar için ne kadar şeamet-engiz alaim ru-nümadır! +El-yevm aleme iki nevihissiyat hakim bulunuyor: +Kindarane nefret ile korku. +Alemin kıt’aları kavimler devletler ictimai tabakalar birbirinden kineverane nefret ediyorlar çünkü birbirinden korkuyorlar. +ettiği dehşetlerin esiri olmuştur. +Avrupa ile Amerika birbirini sevmiyor; Asya Avrupadan kindarane nefret ediyor ve Avrupadan korkuyor. +Rumlar Türkler Çinliler Japonlar İseviler Muhammediler yekdiğerine hiçbir vakit bugünkü kadar i’timadsızlık nazarıyla bakmamışlardır. +Denilebilir ki birlikte muharebe yapmış olmaklığın kavimlerce netice-i te’siri yek diğeri aleyhine harp etmiş olmaklığın netice-i te’sirinin aynı çıkmış yani akvamı yekdiğerinden kineverane nefret ettirmek olmuştur. +Her memleket kendini komşusu olan memleketin zulüm-didesi addediyor. +Alemde ilk defa olmak üzere bir muhasebe-i düyunat ve matlubat zuhura geldi ve akvam arasında şimdiye kadar nifaka bais olan sebeblere bir de o inzimam etti o sebebler ki ihtirasat edyan sanki hakimsiz ve mübaşirsiz bir mahkeme-i ticaret olmuştur. +Şekspirin namındaki mudhikasında tahlil ve tasvir etmiş olduğuŞiloka benzer katı yürekli gaddar muhtekirler insaniyeti nasıl tel’in eder ediyorlar. +Dain milletler de medyun milletlerden iştika ediyorlar. +Hem alacakları hem de borçları olan milletler te’diyesini isteyen milletlere la’net ediyorlar. +Dünya hiçbir vakit zamanımızda olduğu kadar mebzul para yüzünü görmemiştir ve bununla beraber hiçbir vakit de bugünkü kadar sefalet çekmemiştir. +Dünyanın malları hiçbir vakit bu günkü derecede keyfi ve Bu divanenin bana yazdığı hezeyanlardan birini olsun milletin nazar-ı ibret ve intibahına koymaklığım Yazılacak eserde hala Arabi kelimat derci cihetini Kabul ettiğiniz ta’birat Cevab Şura-yı Teşriiyye Güzeldir. +Fakat Arapçadır. +Buna Türkçe olarak fakat uzun olacak beis yok: +Doğru ve iyi yaşamak nuşulup taayyünü için toplanarak bunu başaran ve ta’yin ve te’min eden hey’et. +Fa’tebiru…. +Şimdi bu divane muhabirimin gönlüme milletime aid düşünceler neticesinde hüzn-i azim demc eden sözlerini bırakıp daha ciddi bir saha-i bahse geçeyim. +Parisde neşrolunan mecmua-i ma’rufesinin son nüshalarından birinde sernamesi altında bir makale gördüm. +Bunu yazan zat-ı hakim bazı mesail-i gamiza-i diniyye bulamayacak ve tefhimleri için bir peygamberin vücud ve nutkuna ihtiyac hissettirerek kapadığı mebahis nazar-ı Din-i İslamda çoktan hallolunmuş mes’eleleri muhtevidir. +Mukabeleten bir makale yazmak hatır-güzarım oldu; lakin buna ben kadir olamadığımı mütevaziane tercüme ettim. +Suret-i mütercemeyi melfufen takdim ediyorum. +Mesail-i meşruha hakkında aile-i tahririyyesinden hangi zat münasib ise tefakkudat ve tavzihatını bir makale ileda neşir buyursun; bendeniz de bu makalenin müsaraatle yapacağım tercümesini da neşrettiririm. +Ve işte bu suretle bir hizmet-i diniyye ve milliyede bulunmuş olurum. + +usul tahtında keşfe başladılar. +Keşfiyat-ı vakıa on dokuzuncu asırda nihayet buldu. +Kavimler ırklar dinler medeniyetler kıt’alar yavaş yavaş birbirini öğrendiler; du küreyi teshir etti ve a’za-yı insaniyyet birleşti. +Üç asır müddetçe batien cereyan edip giden bu emr-i teshir ve tevhid insanın evinde vazi’ bir hadimi olan ateşin dünyada kudret-i mutlaka ile mütemayiz bir hudavendigi mevkiine müteveccihen i’tila etmesi fiilindeki sür’atin derecesiyle mütenasib bir sür’atle on dokuzuncu asırda vücuda geldi. +Bu asrın sonlarına doğru insan kürenin ahvalini öğrenmiş ve onu ma’nen ve tamamıyla kabza-i tasarrufuna almış bulunduğundan dolayı övünse becadır. +Demir yolları ve telgraf telleri fi-zamanina bu cesim cism-i vahidin sinirleri mesabesindedir. +vesait-i alat ile fakat mahiyetini idrak etmeksizin görmeye çalıştığı iş dünyanın tevhidi işidir. +Fakat bu kar-ı tevhid yalnız meyl-i deruni ve muhabbetin eser-i sun’u değildir. +Dıraht-ı aile-i ademiyyetin uzvunu müteferrik ve mütecerrid bir halde yaşar olduğu zamanlar indlerinde kendileri bila-münaferet mechuldü. +Vakta ki nefislerini tanıdılar o vakit iş değişti zira o vakitten i’tibaren aralarına münaferet girdi. +Tenevvü’den aynı zamanda hem nefret hem de muhabbet doğdu. +Lihaza tevhid-i alem İncil ile kılıç muahat ile mukatelat mübadele-i emtia ile gülle teatisi sayesinde vücud-pezir oldu. +Amerikanın keşfi ile esliha-i nariyyenin keşif ve icadın zaman-ı vahidde vukuu bir hadise-i ittifakıyye değildir. +Tevhid-i alem yolundaki hareket terakki ettikçe mütezayid bir vüs’at ve şiddetle vukua gelen muharebeler ve ihtilaller bu hareketi sektelere uğratıyordu. +Dört asırdan beri bil-umum büyük muharebat-ı akvam ve mücadelat-ı uruk ve akaid-i ilmiyye na-me’mul imtizaclara peyveste olmuştur. +Zamanımızın iğtişaşat-ı hailesinde şu kanun-ı esrarengizin hükmü derece-i ulyada hasıl olduğunu göremez miyiz? +Evet tarihin kaydettiği mesaib-i azimeden a’zamını gördük: +Onu inkar etmek ancak ashab-ı amanın karıdır. +Bununla beraber hiçbir zamandan nev’-i beşer muharebelerin en dehşetlisi olan ve beşeriyeti en mahuf bir surette tarumar eden muharebesinde olduğu derecede kendisini kinedarane nefrette ve muhabbette bir cism-i vahid ve bir ruh-ı yegane halinde hissetmemiştir. +Alem muharebe-i ahire esnasında kabil olduğu kadar ma’kul bir sebeble şöyle feryad edemez miydi?:Yaraladıhem zenginleri hem de fakirleri hem mes’udları hem de bedbahtları seyyanen ta’zib eder surette inkısam etmemiştir. +Milletler görüyoruz ki gına yüzünden boğuluyorlar yine milletler görülüyor ki açlıktan ölüyorlar. +Beriki takımdan milletler muhtaç oldukları eşyayı satın almaktan ümidlerini kesmiş bulundukları halde öteki makuleden milletler meta’larını satmaktan na-ümid oluyorlar. +Buğdayın fiyatı iniyor da yine kaht Rusyayı tarumar ediyor. +Her tarafda zenginler servetlerinin kıvam-ı hakikisi ne olduğunu bilemediklerinden titriyorlar. +Her hangi bir kıt’a-i arzda bulunuyorsa bulunsun hiçbir devlet ne kanunlarından ne de te’sisatından emin değil. +Cihanın teazudu granitten yapılmış sanılan şeylerin kum taneleri gibi dağıldığı görüldüğünden beri duçar-ı zaaf ve herem olmuştur. +Dünyaya uykusuzluk hastalığı arız oldu a’razını göstermeye başladı öyle bir hastalık ki tarihde ilk defa görülmüş hadisattandır. +Herkes vaz’iyet-i adiyyesinden çıkmış bedbaht olmuştur: +İster zengin köylü muzaffer hakim akil olsun; ister fakir şehirli mağlub mahkum deli olsun hiçbir kimse bu halden başka bir halde değil. +Avrupanın yarısı harabe-zara dönmüş bulunuyor; Asya sallanıyor; Amerika Afrika Avusturalya piç ü tab içine düşmüş bir nefretten endişeli bir bakışla atiyi isticvab ediyorlar. +diyorlar itaat edenler muta’ olmak istiyorlar. +Değil yalnız beni asferler zenciler bile istiyorlar ki kendilerine sair olduğu suret-i müsavat-perveranede mu’amele edilsin. +Her kavim her tabaka-i ictimaiyye halkı yekdiğerinin dilinden anlamaz oldukları halde sanki bir lisanda konuşuyorlarmış gibi adalet ve hakka müracaat ediyorlar. +Eğer Babil Kulesi zinde azim korkunç bir hakikat olmuş olsaydı bugünkü hali tavsif için işte Babil Kulesi! +Demek nefsül-emre uyardı. +Bedbinliğin ruhu olanEhrimen öyle derdi. +Maamafih… Sözü ilahül-hayr nikbinlik ruhu olan Hürmüze verelim. +Bundan beş asır evvel insan min kıbelir-Rahman kendisine mesken olmak üzere tahsis kılınmış olan seyyare-i arzı tanımıyordu. +Ne derece-i cesametini ne keyfiyet-i şeklini biliyordu ne de vech-i meskuniyetini. +Şecere-i aile-i insaniyyenin dallarından her biri kendi hesabına diğerlerinden mütecerrid olarak yaşamakta idi. +Ebhar-ı muhite ezeliyetten beri ne idiyse öyle bulunuyordu yani birer ıssız çöl halinde idi öyle birer beyaban ki üzerine hiçbir nazar-ı beşeri ma’tuf olmamıştı. +Beşeriyet nefsini müdrik değildi. + +Kezalik Amerika Cemahir-i Müttehidesi cihanın mes’uliyetleri karşısında tereddüdler içine düşmüş bulunuyor halbuki o mes’uliyetleri der’uhde etmesi lazım gelirdi. +Cumhuriyat-ı mezkure kendi kıt’alarında tekrar kuşe-nişin-i inziva olmak istiyorlar sanki son on yıl birer mu’teriza ile aksam-ı ezmine-i sabıkadan ayrılmış imiş gibi. +Berr-i Cedidin namdar diplomatlarından biri bundan birkaç hafta evvel bana gönderdiği bir mektupta: +Eğer Amerika kühulette daha müterakki olaydı vakt-i merhununa erişmiş bulunurdudiyordu. +Fakat Amerika evvelki vaz’iyetinde değildir. +Dünyanın hey’eti değişti; Atlantik artık eski derecesinde geniş bir bahr-i muhit değildir daralmıştır…. +Asya ile Avrupa iki hasta kıt’adır çünkü biri harp öteki ihtilal denilen iki afetle musab olarak harab olmuştur el-an olmaktadır. +Fakat onların hastalığı yüzünden herkes müteessir ve muztarib: +Avrupanın kararsızlığı ve harabisi Asyanın için için tahammürü cihan makinesini baştan başa tehdid etmekte. +Vakıa akvam yekdiğerini nefretle telakki ve yekdiğerinden ihtiraz ve tehaşi eylemekte da olduğu kadar muhtac ve müftekir olmamıştır. +Hepsi sefalet çekiyor çünkü nefret ve korku sebebleriyle birbirinden uzağa kaçıyor halbuki hiçbiri bugünkü kadar komşu komşuya muhtac olmamıştır. +Yok yok! +İnsaniyetin çekmekte bulunduğu şu mihnetler tevhid-i alem yolunda çekeceği mihnetlerin sonuncusu ve en şiddetlisidir o tevhid-i alem ki tarihin dört asırdan beri istihdaf eylediği kaziyye-i ecell ü a’ladır. +Ciddi bir nik-binlik her ne kadar biraz keduret-bahş eder. +İstikbale aid olan şu va’d-i azimi ekdar-ı zamanın elinden çekip almak için hafifül-mizac ve şetaret-perver bir nik-binliğin yaptığı gibi her şeyin yoluna gireceğini külle-yevmin halka tebşir edip de lakin bu intizamın nasıl ve ne sebeble husule geleceğini söylemeyen ve böyle hakikat na-pezir vaadleriyle halkı iğfal etmeyecektir. +Bu ümidler hiç olmazsa tarihin ayn-ı basiretle manzuru olan bir şeye istinad ediyor ki o şey sahihdir. +Her ne kadar bu ümidlerin tahakkuku keyfiyetine nazar-i emniyetle bakılamaz kabilinden şeyler olduklarına da zehab edilemez. +Hiçbir kimse peygamberane ortaya çıkıp da onların günün birinde suret-i hakikat olmayacaklarını iddia edemez. +Hakikat şudur ki buhran-ı hazıra aid iki takım mütearız tefehhümat nik-binane bakışla bedbinane bakış neticesinde zihinde peyda olan mefhumat-ı mütearıza ğım cisim kendi cismimdir; ben kendi kendimin bi-rahm düşmanıyım! +Bu hal-i harbdeki alemin nefsiyle tesanüdünün asarına her tarafda tesadüf olunmuştur. +Hükumat-ı ahadiyye Romanofların Habsburgların Hohenzollerin sukutlarıyla zaafa uğramamış mıdırlar? +Bütün hükumat-ı ammeyeharbin bıraktığı harabeler üzerinde teessüs eden mutlakul-amel veya mütegallib eşhas hükumetleri tarafından iğtişaşata uğratılmıyor mu? +Vakta ki Rus İmparatorluğu yıkıldı New Yorktaki bir bankerden tutunuz da Hindistandaki bir mihraceye kadar cihanın bil-cümle zenginleri hazinelerini düşünerek titremediler mi? +senesinde kim diyebilirdi ki Balkanlara müteallık istirkabattan Rusya ile Avusturya arasında bir muharebe tehaddüs edecek de Katoliklik ile Ve bununla beraber işte o zaman hayal-güzar olmayan bu keyfiyet şimdi bir hakikat-i fi’liyye halinde zahirdir. +Şarki ve merkezi Avrupanın siyaseten felaketi Ortodoks kilisesiyle Protestanlığın Luteryanizm şu’besini zaif düşürdü ve bil-akis akıbeti felan veya filan devletin akıbetine bağlı bulunmayan Katolikliği kuvvetlendirdi. +Rus İmparatorluğunun inhidamı İslamı en müdhiş düşmandan kurtardı. +Muharebe ırkları ve kavimleri mezc etti. +Milyonlarla Amerikalı Avusturyalı Japonyalı Hindli Senegalli Faslı Avrupaya gelip orada harp ettiler. +Muhariblerin arkalarında onların müdiran-ı güzideleri Avrupalılarla münasebata girdi. +O cengaveran efvacıyla o müdiran-ı güzidenin bütün o seyahatlerden ve bütün o münasebetlerden memleketlerine ne gibi şeyler götürdüklerini görmeye başlıyoruz. +Daha muharebe başlamadan Avrupa Amerikalılaşmakta Amerika ise Avrupalılaşmakta müle doğru azim bir terakki ile götürdü. +Bugün Asya Avrupadan muharebeden evvelki zamandan ziyade nefret ediyor. +Fakat Asya Avrupayı el-yevm daha iyi tanıyor ve onu daha ziyade tetebbu’ ve tedkik ediyor: +Elbette ki onu ızrar etmek için! +Dört yıl esnasında İngiltere bir ada olmaktan çıktı– ki bu hal ilk defa olmak üzere görülüyor– kıt’a-i beriyye eczasından oldu. +Adalılık vaz’iyetine vakten minel-evkat dönebileceğine nasıl +fiyyenin tabiat ve mahiyet-i hakikiyyelerini bilmek gerektir. +Bu kuvvetleri bugünkü günde ancak bir peygamber keşfedebilir zira bu kuva-yı nihanın tabiati birleştirici veya bozup dağıtıcı fiilleri Avrupa Amerika ve Asyayı idare eden güzidegana tabi’dir. +Miladın ilk asrında Roma sulhünün teessüs edebilmesi bunca akvama kendileri için cihanşümul bir mahiyeti haiz bir medeniyet ifaza etmesi Yunan ve Roma alimlerinin rihal-i güzidesince bunun böyle olması matlub olmaklık sayesinde husule gelmiştir. +Bu zevat-ı mümtaze kibir ve gururlarını kudretlerini servetlerini kinlerini bu neticeyi istinbat uğurunda feda ettiler eğer bu fedakarlıkları ihtiyar etmiş olmasalardı asr-ı sabıktaki mübarezat-ı muharribe meydanda hiçbir giderdi. +İnsaniyetin dört asırdan beri vücuda getirmeye –fakat sa’yinin maksud bihini kalem idrak etmez olduğu halde– çalıştığı bu vahdet-i alemi istihsal edebilmek için biz de bizim çocuklarımız da lazım gelen fedakarlıkları nefsimize tahmil edebilecek miyiz? +Yahud Neron ehl-i san’atı gibi eserimizi onu hitama erdireceğimiz anda tahrib mi edeceğiz? +Bize bunu istikbal gösterecek. +Ensal-i beşer zulümat sizin çalışıp gidiyor. +Fakat bizi bekleyen akıbet her ne surette olursa olsun dört asırdan beri bunca ensal-i beşeriyyenin bi-şuur ve azamet-nümun hedefi olan tevhid-i alem gayesine tevcih-i ebsar ederek gayret ve nefse yaklaşmışızdır! +Yine kimbilir belki de tam onu kavrayacağımız anda o bizden kaçacaktır. +Şu iki ihtimalden her hangisi tahakkuk edecek olursa olsun dünyanın büyük kavimlerinin ve onları sevk ve idare eden rical-i güzidenin o maksada ermek üzere cehdleri her vakit en ali bir ictihad olacaktır. +Evvelki hafta baladaki ünvan ile neşrettiğimiz bir makalede Müslümanlığın büyük bir buhran geçirdiğini; nelerde içki içen denizlerde banyo eden daha bilmem nerelerde ne yapan birtakım müslüman kadınlarının şimdi de barlara gitmek hıristiyanlarla dans etmek vakit vakit önünde bulunduğu kat’i dönüm yerlerinin şimdi birine daha müsadif olmuştur. +Bir cism-i vahid hemahenk olmayan bil-akis yekdiğerine muarız ve muhasım bulunan ruhlarla candar olarak yaşayamaz. +Dört asırdan beri dünya istikşafat isti’marat muhacerat ihtilalat ticari münasebat siyasi münasebat hutut-ı hadidiyye buharla müteharrik sefain telgraf ilh. +sayesinde yavaş yavaş birleşmiştir. +Acaba şu saat hulul edecek midir ki onda bu birleşmeden mahiyeti cihan-şümul bir medeniyet çıksın şu cism-i fesihe bir ruh-ı münferid gelip nefh edilsin? +Öyle bir medeniyet-i cihan-şümul ki mütekaddim medeniyetlerin en saf ve en ali unsurlarını –ahlak-ı İseviyyeyi sınai’ ulum ve fünun-ı Garbiyyeyi hikmet-i Asyaiyyeyi ezhar-ı san’at ve hüner-i Avrupai ve Şarkiyi–nefsinde kaynaştırsın? +O zaman torunlarımız Roma İmparatorluğu tebeasının rında gördükleri bir şeyi görecekler fakat ne azim mikyaslarda! +O zaman mebadi-i müdiresinde vahid bir medeniyet arzı tamamıyla taht-ı itaatine almış olacak. +Eğer bu azamet-i bi-nazir neticeye insaniyet vasıl olacak olursa o zaman o neticenin önünde arbedelerimiz şamatalarımız mihnetlerimiz ne kadar küçük görünecek! +Lakin insaniyet o neticeye vusul için acaba nefsinde kudret-i kafiyye bulabilecek mi? +Bugün alemi tahrib eden kinler nefretler ve dehşetler eğer bir kuvvet-i tevhidiyyenin bi-şuur aletleri değilse bunlar bizi yeniden acaba ne gibi izmihlalata sevk edecek…? +Tarih nik-binliğin de bed-binliğin de tahmini ahbaratına aynı nazar-ı iltifatla müsaid bulunur. +İçinde yaşamakta bulunduğumuz devir gibi bir devr-i iğtişaş ve şuriş ya pezira-yı vücud olmak halinde bulunan bir vahdet-i azimeye yahud başlamakta bulunan uzun ve bati bir larında Akdeniz havzasını birleştirmiş olan medeniyet-i müşterekeye Avrupada Asyada ve Afrikada yüz yıl müddetçe muharebeler ve ihtilaller tekaddüm etmişti üçüncü asırda ser-nüma-yı büruz olan muharebat ve kebesinin tecezzi ve inşikak etmesi Garb eyaletlerinin harab olması içinde Avrupanın asırlarca söndüğü uzun barbarlık devrini hazırlamış idi. +Demek oluyor ki tarih sibil lerinincevabları iki ma’nalıdır. +Akıbetimiz ya Sezar ve Agustos nesillerinin akibetlerine yahud Diyokletin ve Kostantin ensalinin avakıbına benzeyebilecek. + +Bir müftü efendi mührünün peşine bir iki yüz me’mur zarlar din hesabına arizalar bu hafta kara kuvvet mi dersinizirtica’mı hoşunuza gider; kaç senedir yüz üstü sürten şirzime büsbütün galeyana geldi… Hilafeti saltanattan ayırdık şimdi hükumete papalık patriklik veya hahamlık mı yaptıracağız. +Falih Rıfkı Beyin bir müftü efendi dediği İzmir müftüsü fazıl-ı muhterem Rahmetullah Efendi hazretleridir. +Müftü efendi mührünün peşine bir iki yüz me’mur imzası takmamıştır. +İçki menuiyetinin kaldırılacağını gazetelerde okuyan İzmirin muhterem dindar halkı yani beş altı yüz kadar müntehib-i evvel ve müntehib-i sanileri bundan müteessir oluyorlar her cihetle menafi’-i azimesi tahakkuk eden men’-i müskirat kanununun ibkasını istirham Millet Meclisine takdim olunmak üzere müftü efendi hazretlerine götürüyorlar. +Müşarun-ileyh de halkın pek meşru’ olan bu arzularına mutavaattan başka bir şey yapmıyorlar. +Men’-i müskirat kanununun muhafazasını lıkesir Samsun Kozan Ödemiş ve daha sair mahaller müntehib-i evvel ve müntehib-i sanileri de aynı mealde meclise rica ve istirhamda bulundular. +Şimdi bunlar Büyük Millet Meclisince kabul olunmuş ve el-yevm tatbik edilmekte bulunmuş olan bir kanunun ibkasını isterler ve bu arzularını da bir mahzar ile bir ariza ile Büyük Millet Meclisine arz ederlerse bundan dolayıKara kuvvet galeyana geldidiye tahkir mi olunmaları iktiza eder? +Hem de kendi vekilleri olan bir meb’us tarafından!Ben onların vekili değilimmi diyeceksiniz? +Onların vekili değilsiniz de Bomonti Bira Fabrikasının sahibi Rum Sinyosoğlunun mu yoksa meyhaneci Petkonun mu vekilisiniz? +Memleketin müftüsü eşraf ve uleması ahalisi me’muru müntehib-i sanileri arzularını meclise arz ettilerse bir cürüm mü işlediler? +Meb’us-ı muhterem kimin namına meclisde söz söylüyor? +Halkçılık bu mudur? +Hakimiyet-i milliyye böyle mi telakki olunuyor? +Büyük Millet Meclisinin yapmış olduğu bir şeye halkın müntehib-i sanilerinİyi yaptık. +Bundan hepimiz memnunuz. +Sakın yaptığın güzel şeyi bozmak isteyenlere bozdurmayasındemesi kabahat midir? +Bolu meb’usunun şunu bilmesi iktiza eder ki halka karşı Millet Meclisinin kapısı hiçbir zaman kapanamaz. +Onu kapattığınız gün millet de nazarlarını oradan çevirir. +Dünyanın hiçbirinde bir meclis yoktur ki halkın arzu ve metalibini istihkar etmiş olsun. +Bütün kanun-ı şanolara çıkarak aktrislik etmek ve bu suretle şeair-i diniyyeyi ahlak ve adab-ı umumiyyeyi ayaklar altına almak kurtaracak ancak muhterem Büyük Millet Meclisi ve Anadolunun dindar halkı olduğunu söylemiştik. +Buna cevab olmak üzere Ankarada sakin Bolu Meb’usu Falih Rıfkı Beyin oradan gönderdikleri ünvanlı bir mektubu Cumartesi günkü gazetesinde Falih Rıfkı Beyın ı cuşa geldiğini şeriat ve mukaddesat namına bayrak açtığını yazıyor. +Şimdi her şeyi bir renk ile tavsif etmek moda olduğuna göre muma-ileyhın yazılarını yeşil diye göstermiş. +İyi ki ibraz-ı nezaket ederek siyah hakkındaki remizleri kara kuvvettir. +Dinden dindarlardan dine çalışanlardan ulemadan bahsedecekleri vakit daima kara kuvvet derler. +Çünkü Avrupada böyledir; kızıl la-diniler papaslara kara kuvvet derler. +Papaslar başlarına kara şapka bellerine de siyah zünnar taktıkları yoktu. +Anlaşılan bunu nazar-ı dikkate alan Falih Rıfkı Bey bu defa kara sıfatı yerine yeşili ikame ediyorlar. +dişesi öyle hakaret-amiz bir ta’bir isti’malinden kendisini alıkoymuştur. +Maamafih makalelerine başlarken göstermiş oldukları bu nezaket ve vakarı ancak birkaç dakika kadar muhafaza edebilmişler biraz sonra müftü efendilerden bahsederken kara kuvvet ve irtica’ ta’birlerini kullanmaktan kendilerini alamamışlardır. +Bu eski başı boş geçen zamanlarının bir su’-i i’tiyadı olsa gerektir. +Lakin şimdi Falih Rıfkı Bey eskisi gibi başı boş değildir –her ne suretle husule gelmiş olursa olsun– kendisinde bir meb’usluk sıfatı vardır. +Bu sıfatın vakar ve haysiyetini muhafaza lazım gelir. +Kara kuvvet dediği o müftü efendilerin o dindar halkın –her ne şekilde olursa olsun– verdikleri vekalet sayesinde meb’us olan bir zatın bilahare onlara hakarette bulunması ebeveynine karşı sebb ü şetmde bulunmaktan farksızdır. +Hem onların vekaletini kabul etmek hem de sonra birtakım münkiratı asla yakışık almaz. +Bunun neticesi çok fenadır. +Milleti meb’uslardan yüz çevirtmemek icab eder. +Kendini başı boş addeden bir veya birkaç meb’usun yüzünden yegane melce’-i millet olan meclise karşı halkın hürmet hislerinin haleldar olması asla caiz değildir. +Bolu Meb’usu Falih Rıfkı diyor ki: + +Sonra barlara gitmek müslim ve gayri müslim yabancı erkeklerle dans etmek şanolara çıkarak aktrislik etmek serair-i vücudiyyesini erkeklera arz etmek isteyen kadınların rezaletlerine gençleri zehirleyen ve Rum meyhanecilerine esir eden ümmül-habaisin tahribatına karşı vuku’ bulan neşriyatıMilliyet ve teceddüd devrinin mübeşşirlerine savletsuretinde göstermeniz de kaş yapayım derken göz çıkarmanızdan başka bir şey değildir. +Müslüman kadınlarını barlara götürmek isteyen Maksim Bar müdürü Tomasdır. +Ve iffet kaydından alakasını kesecek kadar münteha-yı medeniyyete vasıl olmuş mahluklardır. +Şanolara çıkarmak isteyenler de o yüzden geçinmek veya eğlenmek isteyen tiyatrocu ruhunda birtakım adamlardır.Milliyet ve teceddüd mübeşşirleri lüman Türk kadınlarının barlara giderek yabancılarla dans etmelerini şanolara çıkarak aktrislik yapmalarını mı istiyorlar ki bunların aleyhindeki neşriyat onlara savlet addolunuyor? +Biz zannediyoruz kiMilliyet ve teceddüd devrinin mübeşşirlerisizin bu beyanatınızdan pek müteessir olacaklardır. +Siz halka karşıMilliyet ve teceddüdü bu suretle tebşir ederseniz ilel-ebed halk sizinle kaynaşamaz.. +Tecrübesini yapmak güç değildir. +Mesela Ankaranın yukarı yüzüne Koyun Pazarına çıkınız; oradaki ahaliyi –şayed gelen olursa– toplayınız böyle bir mübeşşirlikte bulununuz bakalım halk size ne diyecektir? +Vaktiniz olsa da daire-i intihabiyeniz olan Boluyu da teşrif ederek orada da bu tecrübeyi yapsanız çok iyi bir ders almış olursunuz. +Bir de bu mes’elelerin matbuata aksetmesinin saikı sizden başkası değildir. +İstanbulda şanoya çıkmak isteyen müslüman kadınını polis müdüriyetinin bi-hakkın men’ etmesi üzerine siz da hücum ettinizAnkarada biz Türk kadınını şanoya çıkarıyoruz. +Siz nasıl men’ edersiniz?diye polis müdüriyetini el çabukluğuyla şaşırttınız adeta tahvif ettiniz. +Zavallı ne yapacağını bilemedi. +Gazetelere mütenakız beyanatta bulanmaya mecbur oldu. +Bunun üzerine mes’ele dalgalandı. +Biz sizin Ankaraya müslüman Türk kadınını şanoya çıkarmak yapmaz bu doğru değildirdedik sizi müdafaa ettik. +Ne Yapalım böyle demeye mecbur kaldık. +Halk sizin oraya bu vazife ile gittiğinizi işitirse ne kadar müteessir ve münkesir olur? +Halk sizden şeair-i diniyyelerinin tahribini değil muhafaza ve sıyanetini bekler. +SonraEn küçük hırslarınız için birbirinizle boğuştuğunuzu söylüyorsunuz. +Bizim bundan hiç haberimiz yoktu. +İyi ki haberdar kılmış oldunuz. +esasiler halkın bu hakkını muhterem tanımıştır. +Halk ne Bu hususda hiçbir kuvvet ona mümanaat edemez. +Bu hakimiyet-i milliyenin meşrutiyetin şart-ı ibtidaisidir. +Meclislerinin yaptığı bir şeyi tasvib ettikleri içinKaç senedir yüz üstü sürten o şirzimediye hakarete reva gördüğünüz kimlerdir? +Evet İzmir müftüsü ve onun peşine takılan dediğiniz muhterem imza sahibleri birkaç sene düşmanın zulümleri altında yüz üstü süründüler işkencenin hakaretin bin türlüsüne ma’ruz kaldılar; fakat şimdi halas buldular diye meclislerine karşı ma’ruzatta bulunmak hakkından iskat mı edildiler? +Bir meb’us vekaletini yerine getirmekle mükelleftir; yoksa onlara karşı hakaret ile değil. +SonraHilafeti saltanattan ayırdık; şimdi hükumete papalık patriklik veya hahamlık mı yaptıracağız?sözünüz de pek acaib bir şey! +Bir meb’us nasıl böyle bir söz söyler? +Bu bir dost sözü müdür? +Bütün halkın rabt-ı kalb ettiği Büyük Millet Meclisini bu suretle göstermekten büyük bir cürüm olur mu? +Ahkam-ı İslamiyyeyi muhafaza ve sıyanet etmek papalık patriklik veya hahamlık mı yapmak demektir? +Falih Rıfkı Bey söylediğiniz sözün ma’nasını düşünerek bilerek mi söylediniz; yoksa min gayri şuur mu böyle bir şey ağzınızdan çıktı? +Hilafeti saltanattan ayırdıysanız Müslümanlığı da Meclisden ayırmış mı oldunuz? +Sizce Büyük Millet Meclisi bu mahiyette midir? +Meclisin menfaati namına derhal bu sözünüzü geri almanız açınız da bakınız ne diyor;Ahkam-ı şer’iyyenin tenfiz ve icrasısalahiyeti kimin uhdesinde bulunuyor! +Falih Rıfkı Bey Büyük Millet Meclisi elhamdü lillah bir müslüman meclisidir ve teşekkülünden şimdiye kadar Müslümanlığı muhafaza ve sıyanet ettiği gibi bundan sonra da millet bunu ancak böyle bildiği halde halkın hissiyatını fütura düşürecek böyle bir söz söylemek kadar Meclise fenalık yapılabilir mi? +Falih Rıfkı Bey sizin sıfatınız yalnız teşrii değildir aynı zamanda icraidir. +Yani siz hükumetsiniz her biriniz hükumetin bir cüzünü teşkil eder. +Binaenaleyh nefsinize bir ma’nası vardır. +Biz hiç şüphe etmeyiz ki Meclisdeki arkadaşlarınız sizin bu sözünüzden teberri edeceklerdir. +Yani sizin bu sözünüzü bir meb’usun sözü olarak değil başı boş bir adamın sözü diye telakki edeceklerdir. +Başka çare yoktur. +Bilmiyoruz yazılarınızı Boludaki müntehibleriniz okuyor mu? +Sakın göndermeyesiniz zavallıları vicdan azabıyla öldürmüş olursunuz. + +leri nasıl Avrupanın tealisi için bir mebde’ teşkil etmiş hakimiyeti için bir beraat-ı istihlaldir. +Mütarekeden beri siyaset aleminde cereyan etmekte bulunan takallübat ve tahavvülattan hakayık-ı siyasiyyeyi anlayan her insan sarih bir suretle görür ki Şark yükselmekte Garb tedenni etmektedir. +Bu hükmü vermeye sevk eden en münih şeyler ber-vech-i atidir: +Bütün Şark milletlerini uyuşturan ve kendi hakimiyeti altında esarette yaşamaya mahkum ettiren Avrupanın nüfuz-ı ma’nevisi Harb-i Umumi esnasında Düvel-i İ’tilafiyye tarafından zulüm ve vahşet istibdad ve fecaat dolayısıyla zail olmuştur. +Vaktiyle pek yüksek seviyeli medeni ve adalet-perver addolunan Avrupalılar harpten sonra Şarklılar nazarında riyakar tama’kar dessas hunhar ve vahşi bir korsan addolunuyor. +Yani Harb-i Umumi esnasında yapılan vahşetler hem Şarkı uyandırmış hem de onu o eski sihirkar Avrupa nüfuz-ı ma’nevisinden kurtarmıştır. +Avrupanın muvazene-i siyasiyyesi muhtell olmuştur. +Her tarafda asayişsizlik intizamsızlık adem-i memnuniyyet hüküm-fermadır. +Vaktiyle ufacık bir Balkan bütün Avrupanın selametini tehdid ediyor idi ve Harb-i Umumi onun yüzünden neş’et etmişti. +İslamiyetin ve bütün insaniyetin en büyük düşmanları Loyd George Balfour Clemenceau ve onlar gibi cebbar tama’kar ve haris-i cah diplomatların yaptıkları sahte sulh ittifaknameleri ve Balkanlara merkezi ve Şark-ı Avrupayı nan bir volkana çevirdiler. +Bu ihtilallerin bu şurişlerin hiç olmazsa yarım asırdan fazla devam etmesi muhakkaktır. +Bu müddet esnasında Şark milletleri kendi istiklallerini kazanmış evc-i balaya varmış olacaklar. +Harpten evvel Avrupanın bütün servet-i tabiiyyeyi olan varidat ile Şarkta icra ettikleri hadsiz ticaretin getirdiği kar sayesinde Avrupa ahalisi müreffeh ve mes’ud bir hayat geçiriyorlardı. +Fakat Harb-i Umumi yüzünden Rusyada vuku’ bulan Bolşevik İnkılabı Avrupanın buğday merkezi ve mevadd-ı evveliyyenin en mühim mevridini bir çöle çevirmiştir. +Harpten evvel hiç olmazsa yirmi sene zarfında her hükumet bütçesinde harbiye yakın devam eden Harb-i Umumi evvelden hazırlanmış olan malzemeyi ifna ettiği gibi bütün cihanın hasılatını beş sene zarfında tamamen mahvettikten başka bütün Avrupanın otuz senelik varidatına müsavi düyunata gark olmuştur. +Şimali Fransa sınayi’ mıntıkalarını tahrib ettiği gibi Avusturya-Macaristanı parça parça etmiş ve sınayiini mefluc bir hale getirmiştir. +Bütün Avrupa SonraBizde ruhanilik olmadığından bu gidişle hocalığı da siviller yapmaya mecbur kalacaklarından bahsediyorsunuz. +Esasen ulemaın böyle ruhaniyet da’va-sında bulundukları yoktur. +Bizde ulema müderris demektir. +Halkın akaidi üzerinde tasarruf hakkını hiçbir alim iddia etmemiştir ve etmez. +Ruhaniyet ihdas etmek isteyenler her halde hocalar değildir. +Din ile devleti ayırmak dini kuvve-i te’yidiyyesiz bırakarak patriklik ve hahamlık gibi sırf ruhani bir şekle koymak isteyenlerin ulema olduğunu meb’us-ı muhterem isbat edebilir mi? +Müslümanlığa hizmet etmek için sarıklı olmak şart değildir. +Fesli olsun kalbaklı olsun her müslüman Din-i İslamın sahibidir Müslümanlığa hizmet ile mükellefdir. +Dine karşı hangi hizmette bulunuldu da ulema buna i’tiraz etti? +Bil-akis dine hizmette bulunan sivilleri ulema başı üstünde taşır. +Meb’us-ı muhteremin hakkında isti’mal ettiği na-beca ta’birata gelince buna cevab vermeye lüzum görmüyoruz. +on beş seneden beri lümanlarınca ma’lumdur. +Gayesi Müslümanlığı neşir ve müdafaadan müslümanlar arasında tearüf ve intibahın vahdet ve terakkinin husulüne çalışmaktan başka bir şey değildir. +Milli cihadın bidayetinden nihayetine kadar Anadolunun muhtelif şehirlerinde intişar etmiş mücahede-i milliyede elinden gelen naçizane hidematın kimsenin şahsına karşı bir husumeti yoktur. +Kimseden bir şey beklemez kimsenin muzmerrine alet olmaz. +Memlekette vukua gelen bu kadar inkılabat ve tahavvülata rağmen o hiçbir cereyana kendini kaptırmaksızın daima hak ve hakikatin müdafii kalmıştır. +Bu da Allahın eser-i tevfikinden başka bir şey değildir.a tan edebilmek için bütün bütün insafdan tecerrüd etmek kendi diyarında garib kalarak her tarafdan tekmeleniyorken bir da onun eninlerine ma’kes olmasın mı? +Yıkılan İslam iffetlerinin çöken mealim-i diniyyenin matemini de mi tutmak memnu’dur? +Bırakınız efendiler kendi diyarında garib kalan Müslümanlık firaş-ı ıztırabında inlesin. +Avrupa Mektupları: +Harb-i Umumi beşeriyetin hayatında ve tarih-i alemde yeni bir devrin başlangıcıdır. +Ehl-i Salib sefer Milli mücadelat Şarkın her tarafında görülmektedir. +Her tarafda milli bankalar iktisadi şirketler ticarethaneler zi-raat ve sınaat müesseseleri yapılmaktadır. +El-hasıl Şark-taki yeni bir devrin alamatı meydandadır. +Bugün Avrupa darul-fünunlarında bulunan Şarklı talebeler harpten evvelkilerinden belki dört beş misli olduktan başka yalnız bir memlekette bulunmuyorlar; bil-akis her memlekette tahsildedirler. +Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbul zapt olununca birçok san’atkarlar birçok fen adamları Bizansdan Avrupanın muhtelif memleketlerine hicret etmiş ve gittikleri yerlerde Şarktan getirdikleri hamule-i lılarla kurun-ı vüstada Avrupadaki cehalet perdesini yırtmışlar ve bugünkü Avrupa medeniyetinin esasını kurmuşlardı. +El-yevm Harb-i Umumi dolayısıyla Garbda hükümran olan asayişsizlik işsizlik ve ağır vergilerden kurtulmak üzere birçok mütehasıs san’atkar alim mütefennin ve sermayedar Şarka ba-husus memalik-i ma’rifet intişar edecek bunlar Garbda tahsil eden gençlerimizle beraber Şark memleketini bir Japon yapacaklardır. +Medeniyet-i aliyye bizce alındığı günden i’tibaren Şarkın hasılatından mütena’im ve müstefid olan Avrupalıların akıbeti vahimdir ve devr-i azametleri bitmiştir. +Koca Rusya içinde bir ekalliyet teşkil eden Bolşevikler kendi hakimiyetlerini tarsin ve prensiplerini her tarafa ta’mim etmek için hummalı faaliyetle çalışıyorlar. +Her memleketteki amele teşkilatını para kuvvetiyle elde ederek ihtilal yapmaya sevkediyorlar. +El-hasıl Avrupanın felaketini tezyid etmektedirler. +Bunlar kaldıkça Avrupanın idbar ve tedennisi seri’ hatveler ile vel-minne Sosyalizm hastalığından uzaktır ve İslamiyet nüfuzu baki kaldıkça Komünizm tehlikesi bizim için hükümsüzdür. +Belki bizim intibahımıza yardımı olur zannederim. +Harb-i Umuminin mühlik kasırgası Avrupanın en güzide ve en muktedir evladından hiç olmazsa yirmi otuz milyon mahvetmiştir. +Bu Avrupa için telafi edilemeyen mühim bir ziya’dır. +Fesad-ı ahlak su’-i tegaddi kaht ve saireden hemen hemen bu kadar müstahsil nüfusu daha kaybetmiştir. +Halbuki milel-i şarkiyye Türkiyeden maadası nin zayiatı pek fazla mahdud kalmıştır. +Zaten Şarkın nüfusu Garbdakilerden birkaç defa fazla olduktan başka en sağlam en metin ve en şeci’ unsurlardan müteşekkildir. +Avrupa hakimiyeti nüfuzu altında Şarka sirayet eden fesad-ı ahlak ve fuhşiyat pek mahdud ve tahribatı nisbeten azdır. +Bina-berin Şark gerek nüfusun mikdarı ve sıhhati i’tibariyle ve gerekse zeka ve deha müctemian çalıştıkları halde bile bu mali felaket altından kalkmaları pek güç iken kısa nazarla siyaset kahramanlarının su’-i tedbirleri ile harbin ika’ eylediği hasarat mağlub devletlere yüklenmiştir. +Tabii müstahil olan bu teklif ifa olunamaz ve bu sebeble galib ve mağlublar arasında her gün müşkilat ihdas ediyor ve Avrupanın harab-ı malisine sebeb-i tali oluyor. +Bu felaketten kurtulmak için yalnız iki çare vardır: +Her devlet yaptığı dahili ve harici istikrazları ilga etmektir. +Fakat Avrupa hükumetleri sermayedaranın taht-ı te’sirinde bulundukça bu tedbir ittihaz olunamaz. +Halbuki olunmadıkça Avrupa iflasa mahkumdur ve felaket-i Cihanda şimdiye kadar istismar olunmayan yerlerin servetinden müstefid olmaktır. +Bunu te’min edebilmek ve istihsal olunacak varidattan yarısı ahali-i mahalliyyeye terk edilmeli ve diğer nısfı harbin tevlid eylediği tahribatın ıslah ve ta’mirine tahsis olunmalıdır. +Tabii bu işte Avrupanın sermayesi ve usul-i fenniyyesi kullanılacak. +Lakin milel-i şarkiyyenin de ellerinin isti’mali şarttır. +Fakat Garbın emperyalizmi kaldıkça böyle bir siyasetin icrası kabil değildir. +Harpten evvel muazzam kuvvetli hükumetler vardı. +Onların sayesinde asayiş ve nizam hüküm-ferma Fakat harpten sonra bu koca devletlerin ekserisi zail oldu. +Asayiş ve intizam yerine sınıfların muharebat din ve madde arasındaki münazaat ve musademat ahlak-ı fazıla ve fesad-ı ahlak arasındaki mücadele menfaat-i umumiyye ve muhabbet-i vataniyye ile şahsi tama’karlık ve sosyalizm yüzünden hasıl olan vatana ihanet arasındaki merhametsiz adavet hüküm-ferma oldu. +Hülasa-i kelam bugün Avrupadaki medeniyet muntazam bir vahşet ve maddi ahlaksız bir hayattır. +Harpten evvel Şarkta dini ırki ve ictimai ihtilafat pek şiddetliydi ve dessas Avrupalı müstevliler bundan lardı. +Fakat harpten sonra Rusya İngiltere ve Fransanın yaptıkları zulüm dolayısıyla Şark milletleri miyanında büyük bir intibah hasıl olmuştur milli cereyanlar meydana gelmiştir ihtilaf yerine tesanüd ve ittihad kaim olmuştur. +Harp esnasında istifade olunan ma’lumat-ı askeriyye zalimlere karşı kullanılmaktadır. +Her memlekette bir vahdet-i milliyye tecelli etmiştir. +Afganistan ve Türkiye tam istiklallerini kazanmışlar Buhara Türkistan ve Kafkasya nim müstakil olmuşlar Hindistan Mısır Trablusgarp ve Biladür-reif hemen hemen istiklal almak üzeredirler İranda yeni bir hayat başlamıştır. +Tunus Cezayir Filistin Suriye ve Irak harekete gelmiştir. + +yakın bir atide her memleket-i İslamiyye ve her millet-i şarkiyyeye nasib olması melhuzdur. +Cenab-ı Hak mazlumların te’min eylesin amin. +Men’-i Müskirat Kanun-ı mübeccelinin kemal-i şiddetle tatbiki için milletimizin gösterdiği azm-i dindaranenin tezahüratını her hafta kaydediyoruz. +Milletin bu arzu ve olan Türkiye Büyük Millet Meclisinin nazar-ı i’tibara alarak Men’-i Müskirat Kanununun ta’diline dair dermiyan olunan teklifatı reddile Men’-i Müskirat Kanununun kemal-i ciddiyetle tatbikine karar vermesini bi-hakkın beklemekteyiz. +Biz burada Men’-i Müskirat Kanununun ta’diline dair dermiyan olunan teklifatın hariçte ve alem-i ceğiz. +Ma’lum olduğu üzere bugün İslam aleminin Türkiyeye karşı hissettiği muhabbet ve irtibatı izale ve bizi münferid bir halde bırakmak için her gayreti ibzal eden kuvvetli bir düşman teşkilatı vardır. +Bu düşman teşkilatı her vasıta ile efkar-ı umumiyye-i İslamiyyeyi bizden soğutmak bizim ahkam-ı celile-i İslamiyyeyi ahlak ve şeriat-i garra-yı Muhammediyyeye i’lan-ı harb ile Müslümanlıktan sıyırılmaya çalıştığımızı isbat için her vesileden her hadiseden her kil ü kalden istifade etmekte ve emelini tahakkuk ettirmek yolunda her gün kat’-ı merahil etmektedir. +Bu düşman propagandasının yegane hedefi İslam alemini bizden soğutmak bizi Müslümanlığın alemdarı şeriat-i garra-yı Ahmediyyenin hami ve hadimi tanıyan yeryüzündeki müslümanları bizden ru-gerdan ettirmektir. +Mühim bir hedefi daha vardır. +O da bizim içimizde türeyen zümre-i dalleyi alkışlamak yaptıklarını tahsin etmek alem-i medeniyetin kendisine zahir olduğunu ve yaptıklarını azim bir hiss-i memnuniyyetle daha azim bir i’timad ile karşıladığını göstererek Garb medeniyetinin mesavi-i katilesiyle nunun ta’diline dair dermiyan olunan teklifatı da bir vesile addederek Türkiye Büyük Millet Meclisinin bu kanun-ı mübecceli ilga ettiğini çar-aktar-ı alemde i’lan etmiş ve müslümanların kalbini cerihadar etmiştir. +nokta-i nazarından Garba pek mütefevvikdir ve Garbın medeniyet-i aliyyesini elde ettiği nitekim etmektedir dakikadan i’tibaren cihana hakim olması muhakkaktır. +Memalik-i şarkiyye arasında nifak ve şikak sokmakla şı Türkiyeye karşı ve bütün alem-i İslama karşı harp esnasında ve mütarekeden sonra yapageldikleri zulüm ve su’-i muamele dolayısıyla yalnız uhuvvet-i İslamiyyeyi tarsin etmekle kalmamışlar İslamlar ve gayri müslimler arasında metin bir sadakat rasin bir tesanüd icad etmişlerdir. +Şimdi necm-i saadetlerinin uful eylediğini veyahud etmekte bulunduğunu görüyorlar. +Avrupa darul-fünunlarında bulunan Şarklı talebe Şark ittihad cem’iyetlerini her tarafda teşkil etmişler harekat-ı milliyye rüesası birbirine karşı atf-ı meveddet gösteriyorlar münasebat-ı hususiyye te’sis ediyorlar. +Memalik-i şarkiyye arasındaki münasebat-ı ticariyyeyi ecnebilerin elinden alacak birçok ticaret ve seyr-i sefain şirketleri teşkil olunmaktadır. +Avrupa ve Şark arasındaki ticareti idare eylemek üzere dahi nefs-i Avrupada birçok müesseseler meydana gelmiştir. +Bina-berin Avrupayı zengin eden Şark ticareti Şarklılara intikal ediyor ve bu intikal hareketi ne kadar tevessü’ eylerse Şarkın saadeti ve Garbın fakrı o kadar artacaktır. +Dur-endiş faal ve müteşebbis zevat memalik-i şarkiyye arasındaki münasebatı tezyid ve muntazam bir hale ifrağ edecek olursa Karadenizdeki nakliyat ve muhaberat vesaitini ikmal ederlerse gerek kendilerine memleketlerine ve gerek akvam-ı şarkiyyeye en büyük iyilik etmiş olacaklar ve Şarkın tealisine en payidar esas kuracaklardır. +Harb-i Umumi yüzünden bütün Avrupalılar miyanında Nasraniyet iflas etmiş olduğuna dair kavi bir felaket tezayüd ettikçe herkesi tesliye edecek derdine ma’nevi bir ilaç olacak bir dine hacet hissolunuyor. +Bazıları Buda bazıları İslamiyeti kabul ediyorlar. +Akıl ve mantıka muvafık cana rahat verecek ve insaniyetin hastalığına şifa eyleyecek yegane din İslamiyettir. +Bizden biraz himmet olsa berk-asa bir suretle din-i tevhid Avrupa afakına hakim olur. +Zira maddiyet-perestlik devri geçmiş ve dinsiz cereyanı iflas eylemiştir. +Kuva-yı ma’neviyye ile müsellah olan Türkiyenin veyahud Trablusgarbın yaptıkları harikalar meydanda bulunduğu gibi her türlü vesait-i maddiyye ve fenniyye ile müsellah olan Almanya ve İtalya ma’neviyatları düşkün olmak dolayısıyla herkes için bir ders-i ibrettir. +El-hasıl balada serd eylediğim sebeblerden dolayı kat’i bir suretle hükmediyorum ki Şarkın tealisi Şarkın başlamıştır. +Türkiye zaferinin ve Afganistan galebesinin +pek çoktur. +Yalnız matbuat-ı İslamiyyenin bu uğurda vaki’ olan neşriyatını nazar-ı i’tibara alacak olsak efkar-ı umumiyye-i İslamiyyenin bu gibi mesai-i nafiaya tamamıyla amade olduğu anlaşılır. +Binaenaleyh geçen haftaki temenniyatımızı bu hafta yine tekrar ediyoruz. +Tedkikat ve Te’lifat-ı İslamiyye Hey’et-i Aliyyesi ile reis-i muhteremi efendiler hazeratı Şer’iye Vekil-i muhteremi Efendi hazretleriyle kendi saha-i ihtisas ve salahiyetleri dahilinde olan bu mes’ele-i mühimmeyi müzakere ederek bütün İslam alemini memnun ve hoşnud edecek celadet-karane bir karar vermeleri lazımdır. +Biz bu kararın i’tasını sabırsızlıkla bekliyoruz. +Bu fırsat fevt edildiği takdirde onu fevt edenlerin mes’uliyeti pek büyük olacaktır. +Bu hafta Ankarada ani mühim bir hadise vukua gelmiş Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu re’y ile ber-vech-i ati ta’dil edilerek Cumhuriyet i’lan olunmuş ve Gazi Mustafa Kemal Paşa hazretleri reis-i cumhur olmuştur: +Hakimiyet bila-kayd u şart milletindir. +etmesi esasına müsteniddir. +Türkiye Devletinin şekl-i hükumeti cumhuriyettir. +T��rkiye Devletinin dini; Din-i İslamdır. +Resmi lisanı Türkçedir. +Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından şuubat-ı idareyi icra vekilleri vasıtasıyla idare eder. +Türkiye reis-i cumhuru Türkiye Büyük Millet Meclisi Hey’et-i Umumiyyesi tarafından ve kendi a’zası miyanından bir intihab devresi için intihab olunur. +Vazife-i riyaset yeni reis-i cumhurun intihabına kadar devam eder. +Tekrar intihab olunmak caizdir. +Türkiye reis-i cumhuru devletin reisidir. +Bu sıfatla lüzum gördükçe meclise ve hey’et-i vekileye riyaset eder. +Başvekil reis-i cumhur tarafından ve Meclis a’zası miyanından intihab olunur. +Diğer vekiller başvekil tarafından yine Meclis a’zası arasından intihab olunduktan sonra hey’et-i umumiyyesi reis-i cumhur tarafından Meclisin tasvibine arz olunur. +Meclis hal-i ta’lik olunur. +Burada Bombayda intişar etmekte olan gazetesinin Teşrinievvel tarihli nüshasında okuduğumuz bir mektubu aynen tercüme ve erbab-ı basiretin nazar-ı dikkatine arz ediyoruz. +Mektubda deniliyor ki: +Ankarada Türkiye Büyük Millet Meclisinin Men’-i Müskirat Kanununu geri aldığı ve bu yüzden Şeyhülislam Musa Kazım Efendi hazretlerinin isti’fasını verdiği muhtac-ı te’yiddir. +Bu haber bazı İngiliz gazetelerinin gerektir. +Cem’iyet-i Ulema-yı Hindin tahkikat icra etmesi lazımdır. +Gazetenizin vasıtasıyla şunu teklif etmek sair aktar-ı İslamiyye ulemasından müteşekkil daimi bir hey’et-i müşavere Ankara Şer’iye Vekaleti nezdine i’zam olunsun ve Şer’iye Vekalet-i Celilesine muavenet ve müzaherette bulunsun yeryüzündeki müslümanlar Türk ahval-i siyasiyye ve ictimaiyyesinin menfi birer seyircisi kalmıştır. +Halbuki müslümanların hiç olmazsa mesail-i diniyyede sahib-i re’y olmaları lazım gelir. +İhtiramatımın kabulü. +gazetesinin dercettiği bu pek mühim mektup çok şayan-ı dikkattir. +Men’-i Müskirat Kanunu lillahil-hamd ilga olunmamıştır. +Milletimizin azim ve imanı bu kanun-ı mübeccelin devam-ı hayatını kafildir. +Fakat mektupta İslam aleyhdarı İngiliz gazetelerinin propagandalarına dair verilen ma’lumat pek mühimdir. +Fakat mektubun daha mühim kısmı Hind Mısır Afganistan vesair aktar-ı İslamiyye ulemasından müteşekkil daimi bir hey’et-i müşaverenin Şer’iye Vekalet-i Celilesinde bulunması ve makam-ı celil-i Meşihati işgal edecek zevat ile teşrik-i mesai etmesine dair dermiyan olunan teklifdir. +Alemdar-ı İslam olan Türk milletinin Müslümanlığa te’min ve rabıta-i diniyyemizi tahkik edecek olan bu teklifi nazar-ı dikkate almak lazım gelir. +Esasen Türkiye Büyük Millet Meclisi tedkikat ve te’lifat-ı İslamiyye ve şura-yı ifta müesseselerini te’sis ediyorken bu mes’eleyi nazar-ı i’tibara almış ve aktar-ı muhtelife-i İslamiyyeye mensub efazıl-ı ulemanın birarada ictima’ edip bir tarafdan müslümanlar arasında ta’arüfü te’min diğer tarafdan neşriyat-ı nafia ile efkar-ı umumiyye-i İslamiyyeyi takvim etmeyi takarrur ettirmişti. +Artık bu gayeleri tahakkuk ettirmeye başlıca mani’ olan harb hitama ermiş ve sulhün te’min edeceği ni’metlerden istifade zamanı gelmiştir. +Bütün İslam aleminin bu esaslar etrafında toplanmaya birleşmeye amade olduğunu gösteren delail Avrupanın terakkiyat-ı ahiresi İslama temasdan sonra aldığı vicdanın te’siriyle aklı Nasraniyetin taabbüd-i mahzı karşısında sönmekten kurtarıp ayrıca faaliyetine kıymet verebilmesi ve Nasraniyeti daire-i hassasiyetinde tevkife çalışmasıyla başlamıştır. +Binaenaleyh bugünkü Avrupa medeniyeti böyle zihniyet ve hassasiyeti mütebayin çatlak bir medeniyettir. +İlim ile his arasındaki bu çatlaklık Avrupayı kemal-i insaniyetten mahrum bırakan ve bir gün gelip bünyan-ı hazırını yıkacak olan en büyük rahnesidir. +Avrupaya imrenirken bu rahneden titremek lazım gelir. +Ehl-i İslamın inhitat-ı vakıı ise hassasiyet-i diniyyenin tenakusu ve aşk u şevkin intifası ve akaidin bir halet-i cümudiyye iktisab etmesi yüzündendir. +Akaid-i İslamın akliyyeti lehül-hamd her zaman sabit ve emin olup alemde müslümanlar kadar mu’tekid hiçbir millet bulunmadığı da mücerreb ve meşhud iken bu mebadi-i ameliyyeden mahrum kalması dinin hassasiyetine gereği gibi atf-ı nazar edilmemesinden ve akideye aşkı da zammettirecek bir neşve-i vicdaniyye ile ta’kib olunamamasından neş’et etmiştir. +Felsefe-i İslamiyyenin bütün felsefede sabit esaslarla tenazuu bulunmadığı ve bu Anglikan Kilisesine Cevabı tercüme etmekte olan üstadımız Akif Beyefendi evvelki hafta Mısıra azimet ettikleri cihetle cevab bu nüshaya da yetişememiştir. +İnşaallah gelecek haftadan i’tibaren muntazaman neşrine devam olunacağını ümid ederiz. +Başmuharrir Sahib ve Müdir geldiği halde biz niçin fünunun cebhe-i tehacümünde kalmış gibi görünüyoruz? +Bence bunun sebebi dinimizin hissiyeti ta’kib olunamamasından akaidimizle fünun-ı müsbete arasındaki münasebat-ı mütezayide inkişaf ettirilemediği gibi edebiyat ve sınayi’-i ruhiyyemize vicdan-ı bir hassasiyet bahş edilememesinden münbaisdir. +Bir cihetten akliyeti tamamen mahfuz olan kelamımızda felsefe-i hazıra gibi fünun-ı hazıranın her birini ta’yin eden mebadi-i hususiyye arasında münasebatı tesbit ve tensik etmek ve bu suretle evvela ulumumuza bir ahenk-i ictimai vermek diğer cihetten hukuk-ı beşerin kudsiyetini umde ittihaz eden ve müteneffizinin baziçe-i tegallübatı olmamasına i’tina eyleyen şer’iyatımızın ciddiyetini muhafaza ile beraber inkişafatına bezl-i cehd etmek ve aynı zamanda edebiyat ve ictimaiyatımıza bir neşve-i hayat verecek bir hassasiyet-i diniyye ta’kib eylemek: +İşte bence terakkimizin esrarı bu üç noktada münderictir. +Biz her ne zaman bir feyz gördükse hassasiyet-i diniyyenin cazibe-i neşve-darında gördük ve fakat bunu idame edecek hiçbir tezahürde bulunmadık. +Hassasiyet-i İslamiyye: +Hubb-ı hak hüsn-i ihtiyar zevk-i beka diye tasnif olunabilir ve bu tasnif muhabbet ve mehafetullah ile cemal ve münye-i kusva mefkure-i ulya rızaullaha irca’ olunur. + +bir sürura yarınki muhtemel bir kederin veya bugünkü büyük bir kedere yarınki bir ümidin tearuzu aks-i te’sir yapar. +Tedbir-i hayat bu tearuz ve tercihin idaresi demektir. +Akliyetten hasisa-i tezekkürden mahrum olan ruhlar hassasiyetin ilel ve esbabı ile değil yalnız netaic-i haliyyesiyle alakadar kalacağından mürur-ı zaman ahkamına çabuk ma’ruz olurlar ve cüz’i felaketlerde derhal düdden lezzet-yab olur. +Fakat sevilen yenilik mematın yeniliği değil hayatın yeniliğidir. +Lebid: +beytiyleHer yeninin bir tadı var. +Fakat ben mevtin yenisini tatsız buldum.diye büyük ve basit bir hakikat söylemiştir. +İnsanda meyl-i teceddüd bir tarafdan ruhun temayülatında na-mütenahilikten bir tarafdan da hayat-ı hadisin teceddüd-i şuun zımnında beka-pezir olmasından münbaisdir. +Beka içinde teceddüd teceddüd asıl zevki bundadır. +Ve bunun içindir ki bekaya nazır olan akıl ile teceddüde nazır olan hissin cihet-i vahdetine merbuttur. +Yoksa alel-ıtlak hubb-i teceddüdün bir ma’nası yoktur. +Bütün ihtisasat tahavvül ve teceddüde merbut elemler de bir ihtisasdır halbuki elem getiren teceddüd sevilmez. +Her elem muhbir-i mevt gibi göründüğü ründüğü için lezzettir. +Nüfus-ı kamileye bunlar oldukları gibi görünürler onlar bazı lezaizi alam bazı alamı lezaiz ta’kib edeceğini bilirler. +Bazı alamı kabul bazı lezaizi reddederler alam ve lezaizi haysiyet-i hissiyyeleriyle değil haysiyet-i akliyyeleriyle muhakeme ederler. +Hissiyattan ma’kulat ma’kulattan ihtisas çıkarırlar. +Çünkü bunlar akıl ve hissin nokta-i telakisinde bulunan bir vicdan-ı nefsiye maliktirler. +Nefs-i emmare değil nefs-i mutmainne erbabıdırlar. +Tecarib-i cüz’iyye ile aldanmaz tecarib arasında cihet-i temasil ve istikrayı gözetirler. +Aynı zamanda ta’lil-i akliye mahkum kalmayıp yarınki tecrübenin bir cihet-i tahavvülü haiz olabileceğini de bilirler ve burada akliyet ve hissiyetlerini Cenab-ı Müsebbibül-esbaba rabt ederek bir hiss-i taabbüdle na-mütenahi sahasına atılırlar. +Sırf hissi vicdan lezaizin mebadi ve netaicinden gafil bulundukları gibi sırf vicdan-ı akli ile yürüyenler de tecarib-i cüz’iyyenin zevk-i şühudundan gafil ve mebadi-i akliyyede meknuz olan tecelliyat-ı hissiyyeden mahrum olurlar. +Çünkü akıl mücerred bir zihniyet-i mahza demektir. +Zihin ise bizzat bir vicdan-ı şühudi değil vicdanın bir mazi kıymetini haizdir. +O zihniyetin hal ve istikbal ile münasebetidir ki asıl zevk-i vicdanı teşkil eder. +Mesela asıl bir kere ayetlerine bir atf-ı nazar edelim:Daha vakti gelmedi mi ki ehl-i imanın kalbleri zikrullah ve hakaik-ı münzele karşısında titresin de diğer Ehl-i Kitab gibi olmasınlar onlara tul-i emed yani mürur-ı zaman vaki’ olmuş da kalblerini kasvet bürümüş ve ekserisi fasık olmuştur.Biliniz ki Allah ölen toprağı diriltir artık erbab-ı ukulden iseniz düşünüp anlamak şanınızdan ise size her türlü ayat ve edilleyi beyan ettik.mealini ifade eden şu ayetlerden birincisinde hassasiyet-i diniyyenin mühim bir noktasına aklın kuvve-i muvazenesine ta’lik etmiştir. +Muhatab olan zevat ehl-i imandan oldukları halde hassasiyetten mücerred bir şühud-ı hassasiyyet munzam olup Allah dedikçe gönüllerin başka bir aşk ve huzu’ ile çarpması ve hakaik-ı diğini ve bu hassasiyetin mürur-ı zaman ile söndüğünü ve Ehl-i Kitabın bundan dolayı kalbleri katılaşmış ve ekserisi duçar-ı fısk olmuş bulunduğunu ifade eden bu ayet ilmün-nefsin hassasiyet kanunlarından gayet mühim bir kanunu bir sünnet-i ilahiyyeyi mutazammındır: +Ma’lum olduğu üzere her his bir tahavvül ile ve o tahavvülün şiddet ve nagehanlığı ile mütenasibdir. +Susamış bir adamın ilk yudum suda bulduğu lezzet son yudumunda yoktur. +Büyük bir ikbal veya muzafferiyetin Aynı ni’met veya nikmet içinde bulunan insanlar her zaman sürur ve kederde müsavi değildir.. +Çünkü o nimet veya nikmetin şerait-i mütekaddimesi mesela tezayüd veya tenakus suretiyle vaki’ olması gibi tahavvülatın o sürur ve kederde alakası vardır. +Yoktan bin lira kazanmış adam ile on bin lira servetinin dokuz binini gaib etmek suretiyle bin liraya malik bulunan adamlardan birinin hissi sürur birinin hissi de keder olur. +Binaenaleyh te’sirleri vardır. +Eğer akıl ve fikir noksan ise tahavvül-i harici ile vaki’ olan o elem ve lezzet pek çabuk söner geçer. +Eğer o tahavvül bir sebeb-i daime bir illet-i akliyyeye müstenid eder. +Bunun içindir ki lezaiz-i akliyye ebedi lezaiz-i hissiye fanidir derler. +Yoksa lezaiz-i akliyye mahiyet i’tibarıyla lezaiz-i hissiyeden başka bir şey değildir. +Çünkü her lezzet bir hisdir. +İnsan bu tezekkür sayesindedir ki halini mazi ve istikbali ile ta’dil eder. +Bugünkü büyük +bir vakıa-i ibtidaiyye değil her tekamülü ihtiva eden bir hasisa-i rahmaniyye ve rabbaniyyedir. +İşte ayetiEy mü’minler biliniz ki Cenab-ı Allaha aklen ve hissen merbut olan insanlar nilenmek imkanını bilmeli pey-der-pey eşvak-ı cedide bir safha-i tekamülde tevakkuf için nazil olmuş bir din-i has değil na-mütenahi bir meratib-i tekamülü idare için amdır.gibi bir meal ifade ve ima etmektedir. +Kitaptan aldığımız bu ma’na ve mebde’ bir hadis-i şerifde tarikiyle izah olunmuştur. +Peygamberimiz buyuruyor ki Cenab-ı Allah bila-şübhe her yüz sene başında yani her asırda bu ümmete dinini tecdid ediverecek adam veya adamlar gönderecektir diye bir va’di ifade eden bu hadis-i şerif ber-vech-i ati nikatı mutazammındır: +Bil-ibare ba’s-i müceddidi vaad ediyor. +Bil-işare lüzum-ı tecdide tenbih ve bunu asır ile tevkit ediyor. +Bil-ima ümmeti her asır başında teceddüde imale ve kesb ve kabulüne teşvik eyliyor. +Hazihil-ümmetü ibaresi teceddüdde ümmetin heziyeti? +mahfuz kalacağında ve teceddüdün tebeddül değil bu heziyet ve hüviyeti te’yid ve idame etmesi lüzumunda nassdır. +Müceddidin teşahhusuna işaret vardır. +efendimiz bu suretle bize tul-i emed mürur-ı zaman netaicinden ictinab ve istihlasın tarikını ve cihet-i kesbiyetini şında dinimizin teceddüdüne intizar bir hakkımız ve bu teceddüdü yapacak müceddide nailiyet için çalışmak bir vazifemizdir. +Bu suretle mürur-ı zaman kasvetinden kurtulmaya çalışacağız ve nur-ı nübüvvet uzaklaştıkça biz ona yaklaşacak ve bu sayede hassasiyetimizi muhafaza ederek neşveden neşveye koşacağız. +Müslüman kadınlığı Garbcılarımızın her gün tekrar ettikleri gibi hakikaten bir esir bir oyuncak menzilesinde midir? +Bu iddiaya kat’iyetlehayırcevabını verebiliriz. +Allaha götürür fakat o akla muarız olmayan vicdan hissidir ki şuun-ı ruz-merre ile o visalin zevkini tazeler durur. +Hissiyatı kapanmış olan akl-ı mahzın karı sönük bir intiba’-ı mazinin zıll-i hayalinde donup kalmaktır. +İlk neşve-i idraki veren mebde’-i intiba’ ne kadar mürur-ı zamana uğrarsa o neşve o nisbette söner yerine kasvet gelir. +Ahd-i nübüvvet uzaklaştıkça heyecan-ı şebab geçtikçe kalbleri bir cümud kaplar tezkir-i muttarid hassasiyeti tehyic edemez olur. +Vakıat-ı hayat muttarid giderse i’tiyad revnak-ı hissiyi izale eder. +Tahavvülat-ı cedide vaki’ olursa bu tahavvülatın kanunlarına ve mebadi-i vicdaniyyesine tefrian mütalaası kesb-i suubet eyler. +Ruhlar bu vukuat-ı cedideyi mebadi-i asliyyeleriyle te’lif edemedikçe buhran ve ıztırab-ı vicdani hasıl olur. +Halbuki teşehhi veya ıztırab içinde re’y yoktur. +Bu suretle haktan tebaüde düşülmüş ve beka mübhemiyet kesb etmiş bulunur. +Bu kasvet ve buhran takat-fersa bir hale gelince gönüllerde gelişi güzel bir meyl-i teceddüd uyanır. +Arz ettiğim vechile her teceddüd hayat olmayacağı ve teceddüdün kıymeti mutazammın bulunduğu cihet-i temasilden mahrum ve tegayür-i mutlaka müntehi olan teceddüdler artık teceddüd değil bekayı yıkan bir tebeddüldür. +Bir aslın seyr-i inkişafını ta’kib etmeyen vakıa-i ibtidaiyyenin etrafında bir silsile-i tekamül ahz eylemeyen teceddüdler mevt-i küllidirler. +Buna lisan-ı şeriatte bid’at-i seyyie ıtlak olunur. +Hep şiir olmak isterseniz darabat-ı hakikat karşısında nazm ü ahengi gaib edersiniz. +Hep akıl ve mantık olmak isterseniz henüz bedbin olursunuz. +Hep akl-ı fail olmak ve her şeyi fikr-i ta’lil ile halletmek isterseniz yarınki tecelliyat-ı hak karşısında kör bir mutaassıb olursunuz ilham-ı haktan feyz-i tecrübeden mahrum kalırsınız. +Hep akl-ı kabil olmak ren bir havai olursunuz. +Akl-ı fail yani fikir ve istintac-ı mütenahi akl-ı kabil yani ihtiyar tecrübe ve istikra gayr-ı mütenahidir. +Fakat o mütenahiler Hay ve Kayyum olan zat-ı Hakkın ehadiyetine istinad sayesinde suret-pezir-i ğilseniz varidat-ı akliyye ve hissiyyeniz şirk içinde yüzer akl-ı failin mütenahi olan faide-i istintacından bile mahrum dü��ersiniz. +Hakka bağlı iseniz hem varidatınız tezayüd eder hem vahdet-i ruhiyyenizi ibtal etmeyecek bir tarz-ı muntazamda devam eder. +Bu sayededir ki yalnız beka-yı nev’inizi değil beka-yı şahsınızı bile te’min etmek saadetine mazhar olursunuz. +Cenab-ı Hak alem dediğimiz şu teceddüdat-ı gayr-ı mütenahiyyenin nizam-ı vahdetini halk ve idare eden kudret-i baliğadır. +O kudret-i baliğa-i vahideye istinad eden bir dinin tenahisi yoktur. +Böyle bir din safha-i tekamülde tevakkuf edip kalacak +dınların hemen kaffesi edvar-ı hayatiyyelerinde aynı aile esareti yerine umumi esaretlere katlanmak zilletini tatmışlardır. +Her hürriyet menafi’-i ictimaiyye kaydıyla mukayyeddir. +En yüksek bir mevki’-i ikbal olan nazırlık bile muayyen zamanlarda çalışmak meclise hesab vermek halde buna da esaret diyebilecek miyiz? +Diğer tarafdan vazı’-ı kanun efrad-ı millet için bazı şeylerin yapılmasını ve bazı işlerin yapılmamasını –bir ceza tehdidiyle– emretmiştir. +Çünkü maatteessüf tam kemalini hiçbir vakit gösteremeyen cem’iyet-i beşeriyye efradının tineti kabiliyeti müsavi değildir. +Biri için umur-ı tabiiyyeden mehasin-i ahlakıyyeden addolunan her hangi bir hareket diğeri için na-kabil-i tahammül bir yük bir bar-ı sakil teşkil eder. +Lakin bu iki tarz-ı tefehhümün fevkinde bir düşünce vardır ki o da cem’iyetin devam ve tekamülünü te’min resanet-i ictimaiyyeyi tevlid edecek şeraiti tesbit etmektir. +hazasıyla birçok hürriyetleri tahdid etmiş ahlak-ı umumiyyeye riayet an’anata hürmet gibi bir çoklarınca hürriyet addolunan lazımeleri taht-ı mecburiyetine almıştır. +Şu halde ailesi muhitinde serbest bir hayata mazhar arasında bulunması lazım gelen muhabbet ve müvalatı muhafaza aile yuvasını muzır te’sirattan vikaye terbiye-i esasiyyenin menşei olan aileyi saf ve nezih bir derece-i ulviyyette bulundurmak için– tabiaten ruhen maddeten zaif olan kadını sıyanet eden tahdidatı vaz’ eden İslamiyet ona esaret değil hayat bahşeylemiş bu suretledir ki esaret-i süfliyyeden mader-i beşer olan kadını kurtarmış hürriyet ve faziletin şerefli bir mevkiine mezler. +Kendilerine küşade bir sinenin cem’iyet için leke olduğunu takdir edemezler. +Onlar isterler ki: +Bütün serair ve mehasin-i vücudlarıyla bütün kadınlar kendi arzu ve emellerinin esiri olsunlar. +Zavallı kadınlarımıza hiç sıkılmadan bu esareti hürriyet diye telkin ediyorlar. +Kim ne derse desin şu muhakkaktır ki: +Barlarda tiyatrolarda açılan kadın fuhşa doğru bir hatve daha atmaktadır. +Bu sütunlarda ta’miki pek elim olan bazı ahvale vakıf bulunuyoruz ki: +Fuhşun vesikalı fahişelerin ne gibi sevaik taht-ı te’sirinde her sene tezayüd ettiğini vazıhan gösterir. +Yine bir misal olarak isim zikretmeksizin söyleyelim. +İstanbulun az çok kibar ve nazik Müslüman kadını ne esir ne de tevehhüm edildiği gibi oyuncaktır. +Bil-akis cem’iyetin ma-bihil-kıvamı olan ailenin rükn-i aslisi bütün beşeriyete nümune-i fezail olacak evsaf-ı mümeyyizesiyle millet-i İslamiyyenin şayan-ı hürmet bir uzvudur. +Garbcılarımız diyorlar ki: +–Kadınlarımız kafesler içinde mahbus bulunuyorlar okşayan temaslarda bulunamıyor. +Erkek cem’iyetleri maddi sahalar kendilerine mesdud bu kadın ne yapsın. +Yüz metre murabbaı bir saha dahilinde ömrünü geçiren hudud-ı rü’yeti komşuların saçaklarını aşmayan görgüsüyle nasıl terakki edebiliriz? +Hürriyet-i nisvan şiarımız olmadıkça asriliği idrak edemeyiz. +Her arzu her fikre göre tarz-ı tefsiri tenevvu’ ve teaddüd eden hürriyet ve esaret mefhumlarını layıkıyla imtisas etmedikçe vicdanlar fikre her mülayim geleni değil mantığa ma-vaka’a muvafık olanları seçmek meziyetini gösterecek derecede ıstıfa görmedikçe bu mücadelat devam edip gidecektir. +Uzun uzadıya nazariyata lüzum olmaksızın isbat edilebilir ki esaretinden bahsedilen kadınlığımız hakiki esarete şimdi düşmekte hürriyet namı altında felakete sürüklenmektedir. +Bir müddet için biz de kendileriyle hem-fikir olarak kafes içinde ikamet eden nisvanın esir vaz’iyetinde olduğunu kabul edelim. +Ve bu esaretin muhit ve şümulünü tahlil edelim. +Müslüman kadını hanesinin hakiki kumandanıdır. +İstediği gibi hareket eder. +Kendisine hiçbir suretle su’-i muamele edilemez. +İstemediği kimselerle ikamet etmez. +Dilerse müstakıllen mesken-i şer’i taleb edilebilir. +Zevci vüs’ ve iktidarı dahilinde ve kadr-i ma’ruf nisbetinde zevcesinin infak ve iaşesi ile mükelliftir. +Buna mukabil zevce de zevce sadakat ve hürmet göstermek mecburiyetindedir. +Eğer bu sadakat; yani hukuk-ı zevciyetin mehasini diğerlerinden kıskanmak bir esaret addolunursa bu pek şayan-ı arzu olan esaret vardır. +Fakat hakikat-i halde buna ancak saadet ünvanı verilir. +Aile kadını herkesin malı olan fahişelerle kıyas edilemez. +Birinin harice karşı serbestisi mahdud diğerinin ise namahduddur. +Fakat meşru’ ve namuslu aile kadınlarının hey’et-i ictimaiyyenin rükn-i esasisini teşkil etmelerine mukabil tahtel-beşer kadınlar cem’iyet için daima bir yaradır. +Dünkü kadınların sadakat-i zevciyyeleri saadeti ancak erkeklerine hasr ve tahsis etmeleri bir esaret addolunuyorsa bugünkü kadınlığımızın sevk edilmek Barların umumi mahallerin guna gun rezailine kendini kaptıran nazar-ı takdiri celb etmek için modanın en son cereyanlarını ta’kibe mecbur olan bir kadın kendini sefahetin ihtirasın modanın zevkin muhitin esaretine +ler için de kelimenin şümul ve vuzuhuyla redaetten başka bir şey değildir. +Hepimiz muhtac-ı ıslahız. +Fakat bu salahda en mühim amil müslüman kadınlığının fazilet ve namusudur. +Her hürriyet menfaat-i ictimaiyye namına tahdid edilmiştir. +Hey’et-i ictimaiyyenin metin temellere istinad etmesi cinsiyet arasında ahenk tesanüd ve muhabbetin hususiyle ailelerin bu rükn-i asli-i beşeriyetin resanetiyle mümkündür. +Bu rabıtaların icab ettirdiği kuyuda esaret namını vermek kadar hak-naşinaslık tasavvur olunamaz. +Beşeriyet için her şeyi muayyen ve mahduddur. +Elverir ki: +Kadın aile hürriyetinin kendisini levsiyattan tehlikelerden muhafaza eden muhiti serbestinin kıymetini erkekler de kadınlarımızın muhafaza-i iffeti lüzumunu takdir etsinler. +Hukuk-ı İslamiyye cem’iyetin üssül-esası mabihil-kıvamı olan aile hayatını öyle rasin öyle ince esasata rabt etmiştir ki: +Hiçbir sahib-i ilm ve irfan aksini ki hukuk-ı ailemiz; hiçbir Garb milletinin henüz yetişemediği derecede yüksektir. +gazetesinin Mısır muhabir-i mahsusu Hikmet Nahid Bey Mısır barosunun en ma’ruf ve en mümtaz bir şahsı olan Helbavi Bey ile vuku’ bulan mülakatında müşarun-ileyh kavanin-i şer’iyye hakkında şu mütalaatta bulunmuşlardır. +Mehakim-i nizamiyye ile şer’iyyeyi tevhid etmeli. +Şer’iyye kanunlarımız en medeni ve en insani mevadd-ı esasiyyeyi cami’ ve haizdir. +Şer’i kanunlarımız en medeni kanunlara müreccahdır. +Ne güzel fikir! +Memleketimizde tevhid-i kaza ve tevhid-i mehakim gayesiyle hareket eden ve fakat büsbütün ma’kus bir yol ta’kib eyleyen efkar-ı nakısa erbabına ne güzel bir ders! +Bizde tevhid-i kaza mes’elesi mevzu’-ı bahs oldukça hemen mehakim-i şer’iyyenin kısm-ı kalilinin selamet ve kıymet-i asliyyesiyle saha-i tatbiki olarak kalabilen bu mahkemelerin de ilgası bundan sonra inkişafat-ı İslamiyyemize muktezi olan vesaiti büsbütün ref’ etmek gibi bir tehlikeye badi olduğu hiç düşünülmüyor. +Halbuki bir mahkemenin kıymeti met ve ehemmiyetiyle mütenasibdir. +Ahkam-ı şer’iyye-i ven ittihaz edip ona tevfik-i hareket eyleyen mahkeme Yine ifşası pek elim ve pek suzişli safhalar ihtiva edecek olan bazı hakayık ve vekayi’ daha vardır ki: +Maatteessüf tahsil ve irfanın ıstıfa-yı vicdan ve ahlaka sebeb olacak yerde bizde her nasılsa tereddiye alet olduğunu gösterir. +Tabii kabahat ne tahsilin ne de mekteplerindir. +Hissiyat muvacehesinde mantık ve mukavemetleri hilkaten zaif olan kadınlara –menfaat-i ailiyye ve ictimaiyye düşünmeksizin– bahşedilen ve edilmek istenilen namahdud serbestinindir. +Pek çok aile reisleri biliyoruz ki: +Medeniyet alafrangalık yaldızı içinde ahvalinden mütegafil ailelerinin haysiyet ve namusuna indirilen darbelere gayr-ı vakıfdırlar. +Kadınların tereddiyatından birinci derecede mesul aile reisleri olan erkeklerdir. +Meşrutiyetin i’lanında hürriyetin ma’nasını bin bir şekilde tefehhüm ve tatbik edenlerin taşkınlıkları ve on beş senelik hayat-ı ictimaiyye ve siyasiyyemizde maatteessüf fiilen gösterdiğimiz liyakatsizlikler hürriyet mefhumunu erkeklerimizin hem de münevver tabakalarının bile hazmedemediklerini gösterdiği halde erkeklerimizden hiçte yüksek metin bir kabiliyeti haiz olmayan zavallı kadınlarımızı da bu keşmekeşe ilave etmekle maddi siyaset dedikodularına post gavgalarına bir de tereddiyatı levsiyatı ahlaksızlığı zammetmiş oluyoruz. +Saniyen– Hey’et-i ictimaiyye resanet ve bünyan-ı tehlike teşkil etmeye başlayan tereddiyata karşı; vazifesi olan murakabe ve tahdidatı maatteessüf hiçbir zaman sak –ki herkesin matlubu bu olduğuna şübhe yoktur– temelini teşkil eden kadınlığımızın bugünkü haliyle buna mader olacak bir seviye-i ahlakıyye ve fazilete malik olmayan eski faziletlerini eski hissini eski hassasiyetini ruhunu her gün bir parça daha kaybeden bugünkü kadınlığı kurtarmak –aile reislerinden münevverlerimizden ulemamızdan başlayarak rüesa-yı umurumuza kadar– hem bir vazife hem de bir hak teşkil eder. +Maksadımız kadınlar mukayyed olsunlar da erkekler na-mahdud bir serbesti muhafaza etsinler demek değildir. +Aynı maraz aynı şerait altında ve hatta daha vahim olarak erkeklerde de mevcuddur. +Bit-tabi’ kadın için tereddiyat levsiyat ahlaksızlık addolunan ahval erkek her ikisini bir me’haz-i kanunide birleştirerek tevhid-i mehakim mes���elesini mehakim-i şer’iyye lehine halletmiştir. +Şer’i kanunlarımızın en medeni ve en insani mevadd-ı esasiyyeyi cami’ ve haiz olduğunu en medeni kanunlara müreccah bulunduğunu söylemesi bunu te’yid eder. +Maatteessüf o zatın bu sözü ahkam-ı garbiyye lehine tefsir edilerek mehakim-i şer’iyyenin ilgası tarafdarlarına bir vesika suretinde gösterilmek isteniyor. +Gayet vazıh olan o beyanatın bu yolda ma’kus bir su’-i isti’maline kaili razı değildir sanırız. +mahkeme-i şer’iyyeden başka ne olabilir? +Bir kısmı ahkam-ı İslamiyyeye bir kısmı da ahkam-ı garbiyyeye elbette tahsin edilecek şeylerden değildir. +Bunları tevhid etmek için imkan hasıl olunca ikisinden birinin lağvı zaruridir. +tinad eden kanunların saha-i tatbiki bulunan mehakim-i nizamiyyeyi o kanunlardan kurtarmak diğer tarafdan mehakim-i şer’iyyenin istinad ettiği ahkam-ı şer’iyyeyi kavanin-i müdevvene haline ifrağ etmek suretiyle Memleketimizi istila eden Garbın zalim ordularını lehül-hamd vatanımızdan çıkardık. +Fakat sefil ve rezil ruhlarının işgali maatteessüf devam ediyor. +Bir kısım erkeklerin ve kadınların ictimai hayatları frenk hayatından hemen hemen farksız bir hale geldi. +Bazı ruhlarda öyle müdhiş bir sukut var ki artık haya ve edeb denilen şey tamamıyla kalkmış duvarlar arkasında yapılan rezaletler şimdi sahnelere dökülmek isteniyor. +Frenk ictimaiyatı memleketin dini ve milli ictimaiyatına müstevli olmuş muttasıl onu çiğneyip hurd u haş etmeye savaşıyor. +İstanbul şimdi böyle bir harb-i ictimai içinde bulunuyor. +Günden güne iffet ve ahlakın mağlubiyeti artıyorsa da henüz inhizam-ı kat’i husule gelmemiştir. +Maamafih tehlike büyüktür. +Dini ve milli bünyan-ı ictimainin inhidamdan kurtarılmasına çalışılmayacak olursa frenkliğin bu sahada Müslümanlığa ve Türklüğe galebe çalmasından cidden korkulur. +Bu gidişle çok zaman geçmez ki Garbın bütün levsiyat-ı ictimaiyyesi burada mübahat sırasına geçecektir; müslüman kadınları müslim gayri müslim beğendikleri erkeklerle barlarda kol kola dans edecekler şanolara çıkarak resmen ve alenen hicabı kaldıracaklar el-hasıl şeair-i diniyye ve an’anat-ı milliyeyi terk ederek frenk hayat-ı ictimaiyyesini aynen tatbik eyleyeceklerdir. +Ve o zaman artık müslüman kalmak isteyenler met kalmayacaktır. +Bu gidişin neticesi maatteessüf bundan başka bir şey değildir. +Rumelide yüzbinlerce müslüman Türk kardeşlerimiz terk-i dar ve diyar ederek türlü türlü sefaletler yoksulluklar içinde harim-i İslama hicret ederken; Anadoluda kocaları harp meydanlarında şehid olan binlerce zavallı kadınlar yetim kalmış çocuklarıyla taş yığını olmuş harab kulübeleri başında göz yaşları dökerken… la-kayd kalarak barlara gidip yabancı erkeklerle dans etmek istemeleri sahnelere çıkarak aktrislik hevesine düşmeleri el-hasıl zevk ve keyif arkasında koşmaları frenkliğe temessül etmeleri bunların Müslümanlıktan ve Türklükten ne kadar uzaklaşmış olduklarını göstermeye kafidir. +Hem-din ve hem-cinslerinin felaketlerine bu kadar yabancı kalan onların elemleriyle bi-perva istihza eden bu ahlaksız dinsiz cibilliyetsiz mahluklar her istediğini yapacak hey’et-i ictimaiyyemizin temellerini alt üst edebilecek de hükumet bunlara karşı hiçbir şey yapamayacak mı? +Masuniyet-i şahsıyye kanunu her halde bu erazile serbesti-i mutlak te’mini için vaz’ olunmamıştır. +Bu mübarek kanunu bu suretle tefsir etmek isteyenler elbette hürriyet-i fazılanın dostları değildir. +Esasen Kanun-ı Cezanın uncu maddesinin üçüncü zeyli mucebince riayet edilmesi lazım gelen bazı +edeceği sarahaten i’lan olunmuştur.Esasen Teşkilat-ı Esasiye Kanununun diğer bir maddesinde deAhkam-ı şer’iyyenin tenfiz ve icrasıMeclisin vezaif-i asliyyesinden olduğu musarrahdır. +Türkiye Devletinin dini Din-i İslam olduğunadair bir madde-i mahsusa vaz’ olunması bazı la-dinilerin pek ziyade canını sıkmıştır. +Onlar:Hükumet ile din artık ayrılmıştır ahkam ve şeair-i diniyyeyi muhafaza ve sıyanet ile hükumet mükellef değildir şer’ ile da’vamız kalmamıştır isteyen ahkam ve şeair-i diniyyeye riayet eder fakat riayet etmeyenlere hatta muhalif harekette bulunanlara hükumet müdahale etmez.diyorlardı. +Şimdi Büyük Millet Meclisi Teşkilat-ı Esasiye Kanununa devletin dini Din-i İslam olduğu hakkında bir madde-i mahsusa ilave etmekle artık la-dinilerin efkarı mahz-ı isabet olmuştur. +Zira devletin diniliği la-dini liği dahilde ve hariçte bir mes’ele olmuştu. +Lozan Konferansında mes’ul bir zat tarafından Büyük Millet Meclisi Hükumetinin layik-la-dini olduğundan alenen bahsedilmesi bütün alem-i İslamda pek fena bir te’sir husule getirmişti. +Dahildeki efkar ise esasen bazı muharrirlerin gazetelerle mecmualar ve kitaplarla öteden beri la-dini likten bahsetmeleri ve devleti o suretle göstermek istemeleri yüzünden çok endişeye d��şmüş tereddüd içinde kalmıştı. +Binaenaleyh böyle bir maddenin vaz’ına çok Lakin bu maddeyi yalnız kanuna koymakla iktifa etmek doğru değildir. +Yeni devletimizin bir müslüman kavaid hakkında Şubat tarihli kararnamenin beşinci maddesinde edyan-ı mevcude adab ve icabına muhalif ve galeyanı muharrik ahvale alenen cür’etin memnu’ olduğu musarrahdır. +Bu kanun ilga edilmemiştir. +Binaenaleyh ahkamı muattal olmamak infaz olunmak Riyasetinin tebliği üzerine Dahiliye Vekaleti bilumum vilayetlerle livalara gönderdiği bir ta’mimde hissiyat ve an’anat-ı İslamiyyeyi rencide edecek filimlerin gösterilmesi adab ve ahlak-ı umumiyyeye muhalif piyeslerin mevkı-i temaşaya vaz’ı edyan-ı mevcude adab ve Cezanın mevadd-ı mahsusası mucebince memnu’ olduğu ve hilaf-ı karar ve tebligat harekat vukuunda ta’kibat-ı kanuniye icra edilmesi lüzumu tebliğ olunmuştu. +Anadolu ve Rumelideki vilayetlerle livalarda Kanun-ı Cezanın baladaki mevaddıyla Dahiliye Vekaletinin bu tebligatına hakkıyla riayet olunup olunmadığını bilmiyoruz. +Fakat İstanbulda diğer dinler şöyle dursun devletimizin dini olan Müslümanlığın adab ve icabına muhalif ahvale maatteessüf alenen cür’et olunuyor da bu cür’etkarlar hakkında hiçbir ta’kibatta bulunulmuyor. +Bugün müslüman kadınına fuhuş vesikası vermek Müslümanlığın adab ve icabına muvafık mıdır? +Bugün her isteyen müslüman kadını hükumete müracaat ederek bir fuhuş vesikası alıyor bu vesika ile o kadın her yerde bila-mani’ icra-yı fuhş edebilmek salahiyetini iktisab ediyor. +Kanun-ı Cezanın baladaki madde-i mahsusasıyla Dahiliye Vekaletinin baladaki tebligatıyla bu fuhuş vesikası nasıl kabil-i te’lif olur? +Bu fuhuş vesikası usulü hiçbir madde-i kanuniyyeye ve en rezil bir yadigarıdır. +Bu usul fuhuş için adeta bir teşvik ve himaye olmuştur. +Bu vesika usulü ihdas olunduktan sonra fuhuş İstanbulda mühdiş surette artmıştır. +Harb-i Umumi zamanında idare-i örfiyye altında hükumet bu usulü cebren ve kahren vaz’ etmişti. +Devletin dinine kanunlarına külliyyen mugayir olan bu hadim-i iffet usulün her şeyden evvel derhal kaldırılması Teşkilat-ı Esasiyenin yeni ta’dilatında Türkiye Devletinin dini Din-i İslam olduğu hakkında bir madde-i mahsusa da ilave olunmakla devletimizin Müslümanlığı sıyanet edecek ve Müslümanlık dairesinde hareket +Hükumetimdiyemiyordu. +Onu hakiki bir müslüman hükumeti olarak kabul edemiyordu. +Çünkü ef’ali daima Müslümanlıktan uzaklaştırmak idi. +zihniyeti izale için Ankaranın Müslümanlığı fiilen de himaye ve sıyanet etmesi lazımdır. +Bir kere her şeyden evvel müslümanlara pek giran gelen; şer’a kanuna ahlak ve adab-ı umumiyyeye külliyyen muhalif bulunan bu fuhuş vesikası usulünü derhal ref’ etmelidir. +Ondan sonra devletin dini olan İslamiyetin ahkamına adab ve şeairine –kadın erkek– herkesin riayet mecburiyetinde olduğuna aksi harekette bulunanlara devletin Kanun-ı Esasisini tanımamış nazarıyla bakılacağına dair bir beyanname neşretmelidir ve vaz’ ettiği kanunu ciddi surette muhafaza ve fiilen tatbik etmelidir. +Bu hususda hükumet ancak böyle ciddi hareket ederse İstanbulda Müslümanlık zevalden kurtulabilir. +Aksi takdirde burada Müslümanlık çok büyük tehlikelere ma’ruzdur. +Her şey Ankaranın arzu ve himmetine mütevakkıfdır. +Biz ümid ederiz ki Ankara İstanbulda büyük buhranlar geçirmekte olan Müslümanlığı kurtaracak ve hakikaten devletin dini Din-i İslam olduğunu yar ve ağyara gösterecektir. +Ankara bunu yaparsa hiç şübhesiz milletin mahbub-ı kulubu olacaktır. +Tevfik ve hidayet Allahdandır; her kime dilerse ona ihsan eder. +Avrupa Mektupları: +Türkiye evrak-ı havadisinde bazılarının Avrupa matbuatıyla neşrolunan beyanatında nakarat gibi tekrar olunan yeni bir kelime görüyoruz. +Garblılaşmak. +Doğrusu ben bu kelimenin medlul-i hakikisini anlayamıyorum. +Ben kelime ile oynamak tarafdarı olmadığımdan bu kelimenin mucidleri müdafi’leri maksadlarını açık olarak bildirmelerini kemal-i hürmetle rica eylerim. +Zira şarkta olsun garbda olsun büyük bir şahsiyet yahud bir racül-i hükumet tarafından bir maksad-ı mahsus altında bir söz söylendiği vakit para mukabilinde bir mücrimin beraetini kazanabilmek için fesahatini zekasını ilim ve ve hatibler yahud muallim ve müellifler hırs-ı cah yahud menfaat-i şahsiyye için o ta’biri o kelimeyi yeni bir din gibi kemal-i maharet ve kuvvetle müdafaa etmeye kalkışırlar. +Yarın yine diğer bir racül-i hükumetin hatırı için o fikir ile taban tabana zıd olan başka fikirlerini tervic ve müdafaa ederler. +devleti olduğunu fiilen göstermesi icab eder. +Yoksa mücerred kanuna geçmekle hiçbir şey hasıl olmaz. +Sultan Abdülhamid zamanında Kanun-ı Esasi salnamelerin başına yazılırdı. +Fakat bir harfi bile icra olunmazdı. +Devr-i sabıkta da Kanun-ı EsasideDevletin dini Din-i İslam olduğumusarrahdı. +Fakat İslama indirilen darbelerin en müdhişi hükumet tarafından geliyordu. +Dini Din-i İslam olan bir devlet müslüman kadınlarına fuhuş vesikası dağıtabilir miydi? +Dağıtamazdı amma devr-i sabık hükumeti idare-i örfiyye altında pekala dağıttı. +Müslüman kadınlarını setre-i hicabdan tecrid için ne kadar paralar ne kadar emekler sarfolundu. +Bu hususdaki türlü türlü neşriyatın türlü türlü cem’iyetlerin arkasında hep hükumet ricali vardı. +Hatta bir gece merhum Cemal Paşanın himayesinde bir Ocakta toplanılmış bütün tertibat yapılmıştı. +Birkaç kadın sahneye çıkacak çarşafları başlarındaki örtüleri çıkararak parçalayacaklar; ayaklar altında çiğneyecekler alenen i’lan-ı hürriyet edeceklerdi! +Bu merasimin icrasına yarım saat kadar kaldığı sırada diğer bir racül-i hükumet yetişerek Aman böyle budalalık etmeyin. +İşi geriletirsiniz. +Bizim tuttuğumuz yol ile üç seneye varmaz mes’ele kendi kendine halledilir.demişti. +Sonra müessesat-ı İslamiyyedendir diye Meşihati yıkmak için neler yapmadılar. +Birer birer kolunu kanadını kırmaya başladılar. +Bir devlette iki mahkeme olmaz dediler mahkeme-i şer’iyyeleri aldılar adliyeye verdiler. +Sanki Meşihat devletin eczasından değil imiş! +Maksad birkaç istihaleden sonra mahkeme-i şer’iyyeleri büsbütün kaldırmaktı. +Bunu yapanlar Kanun-ı Esasinin hamileri idi. +Sonra memlekette iki maarif olmaz dediler. +Kur’an okunan evkaf mekteplerini seddettiler. +Medreseleri mürur-ı zaman ile büsbütün ortadan kaldırmak maksadıyla Meşihatten maarife nakletmeye kalkıştılar. +Fakat buna vakit bulamadılar. +Maamafih medreseleri perişan bir hale getirdiler. +Tutulan siyaset ile Anadolunun her tarafında medreseler kapandı. +Bilahare Büyük Millet Meclisinin himmetiyle yıkılan medreseler yeniden hayat bulmaya başladı. +Sonra mekteplerde çocukları terbiye-i diniyyeden uzaklaştırmak için neler yapılmadı. +Çocuklar namaz kılmasınlar diye musluklar kaldırıldı cami’ diye merdiven altları gösterildi. +El-hasıl Kanun-ı Esaside devletin dini Din-i İslam olduğu halde yine bunlar yapılıyordu. +Din-i İslam riayet ve sıyanete mazhar olmak şöyle dursun hakaret ve taarruza duçar oluyordu. +Bunun için müslüman halk devr-i sabık hükumetinden tamamıyla kalbini çevirmişti. +Ona +Acaba her tarafda demir yollar yapmak mı? +Bunu kim istemiyor? +Paramız olsa idi Anadolunun her köşesinde bu hayat ve medeniyet damarlarından mükemmel bir şebeke-i hadidiyye olurdu. +Fakat maatteessüf şimdiye kadar hep ecnebi şirketler vasıtasıyla yapılıyor. +Lakin yine i’tiraz etmiyoruz. +Yalnız Türkiyenin nüfusu fazla kesafet kesbettikçe temdid olunacak hatlar masraflarını çıkaramazlar. +Bina-berin sıhhat-i umumiyyeye fazla ehemmiyet vermeye ecnebi hakimiyeti altında kalan Rumelide Cenubi Rusyada Kıbrısda ve Giriddeki İslamları Anadoluya getirmeye bezl-i gayret etmeliyiz. +Acaba garblılaşmaktan maksadları Türkiyede en zengin Avrupa devletlerine karşı rekabet edecek servet-i ma’deniyyeyi mi? +Bunu dinen aklen ve menfaaten yapmak mecburiyetindeyiz. +Bununla milletin saadeti halkın serveti hükumetin varidatı feyz ve bereket bulur. +Paramız yoksa Hakk-ı hakimiyet usulünüRoyolity systen kabul ederek ecnebi sermayedaranıyla müştereken mez. +Zira ma’den işletmesi ilk önce Mısır ve Asyada olmuş tarih-i kadimde bile Anadolu bu babda mühim bir rol oynamıştır. +Acaba maksadları hükumetin tarz-ı idaresini garb usul-i idaresine benzetmek mi? +Zaten Gülhane Hattından beri Avrupa tarz-ı hükumetini kabul ettik. +Hatta merhum Midhat Paşa Fransa Kanun-ı Esasisini tercüme etmekle iki millet arasındaki ahlak an’anat ve saire farklarına ehemmiyet vermediğinden dolayı hala o taklid yüzünden Kanun-ı Esasimiz muhtelif tecrübelere ma’ruz kalıyor. +Bununla beraber garbda diktatörlükten cumhuriyete kadar muhtelif tarz-ı hükumetler vardır. +Hangisini kabul etmek istiyorlar? +Cumhuriyet Almanya gibi dünyanın en yüksek milletinde yaşamıyor ve mazarratları ayyuka çıkıyor. +Muamelat-ı kırtasiye ve nazariyata ve su’-i idarede misal olan Fransa da cumhuriyettir. +Mes’ele isim yahud şahıs mes’elesi değildir. +Bizim aradığımız ve arzu ettiğimiz şey hükumetin tarz-ı mesaisini mükemmeldir. +Fakat Fransada berbaddır. +Zira şimdiye kadar ta’kib edegeldiğimiz usul-i sakime oradan alındığı memleketin an’anatı coğrafyası iklimi vesait-i nakliyyesi taksimat-ı idariyyesi ahval-i ruhiyye ve diniyyesi nazar-ı dikkate alınmadıkça ne kadar taklid edersek edelim neticede zarardan başka bir şey değildir. +Bununla beraber hükumeti ıslah etmek garblılaşmak demek değildir. +Zira’ her hükumet zamana ve ahvale göre daimi ıslahata ma’ruz kalıyor. +Buna ne şarklılaşmak ne de garblılaşmak denilir. +Öyle ise maksadları nedir? +Rusyada avamın himayesi için teşkil olunan hükumet amele ve zürraı ol kadar ezmekte olduğu halde çok müdafi’leri vardır. +Almanyada amele yüzlükleri namı altında Amele Teşkilat-ı Müsellahası reislerin emrine kör körüne itaat etmeyen ameleyi tedhiş ve ta’zib eyledikleri halde birçok müdafi’ ve mürevvicleri vardır. +Sultan Abdülhamid zamanında sabah akşam meddahlık eden birçok muharrir ve me’murları Meşrutiyet i’lan edilince hepsi Meşrutiyet bülbülleri ve kahramanları oldular. +ta’zim gösteren ve yaptıkları hatalarını her vasıta ile müdafaa edenlerden bir çokları Teşkilat-ı Milliyye kuvvet bulunca ona iltihak ettiler dünkü medh ettikleri adamları tenkide müdafaa ettikleri fikirleri tezyife başladılar. +Bunlar öyle adamlardır ki hürriyet hakkında uzun uzadıya medhiyeler yazarlar da sonra kurun-ı vüstaya yakışan ve hürriyet-i fikriye ve vicdaniyyeyi tamamıyla mahvetmek mahiyetinde olan şeyleri bile müdafaa etmekten sıkılmazlar. +Bu gibi mütebasbıs riyakar ve sebatsız adamlar her millette ve her zamanda bulunurlar. +Fakat sualime cevab vermek isteyecek zevat kat’i fikirlerini hakiki vicdanlarını açık söylesinler. +Garblılaşmaktan maksadları nedir? +Acaba Avrupadaki gibi bir darul-fünun yapmak diğer birtakım mekatib-i aliyye te’sis eylemek mi? +Şimdiye kadar kim bunu men’ eylemiştir? +Mekatib-i askeriyyemiz vatanı kurtaran Avrupa zabitanıyla rekabet eden güzide zabitan senelerden beri çıkarmaktadır. +Onun tevsiini yahud terakkisini kim arzu etmiyor? +Darul-fünuna harp zamanında birçok Alman profesörlerinin ta’yinine karşı kim mu’teriz olmuştu? +Bil-akis bu profesörlerin i’dadi şehadetnamesini elde ederek bazı rical-i hükumete tabasbus etmekle bu nur ve olduklarını herkesden evvel biz takdir ediyorduk. +Peki madem ki mekatibin salah ve terakkisi ve Avrupadan mütehassıs gelmesi senelerden beri kabul olunmuştur; o halde bu garblılaşmaktan maksadları nedir? +Acaba sanayiin inkişafı için muhtelif fabrikaların te’sisi midir? +Bu ise kim onu istemiyor? +İşte hükumetin muhtelif fabrikaları ve işte Karamürsel Hereke fabrikası ve birçok darus-sınaalar vardır. +Kim onların tahribini taleb etmiş yahud böyle mübarek bir gaye aleyhinde bulunmuştur? +Bil-akis herkes şarkın eski azamet ve satveti ilim ve irfan fen ve sanayi’ meydanında pişdar olmakla kabil-i istihsal olduğuna kani’dir. +Fakat buna garblılaşmak denmez. +Ziraat için mütehassıs ve alat getirdik. +Keza bahriye harbiye ve her şu’be için eskiden beri böyle yapıyoruz. +Ona hiçbir kimse itiraz etti mi? +Şarklılaşmak yahud garblılaşmak mevzu’-ı bahs oldu mu? +Zira bu gibi ıslahatın lüzumu bedihiyattandır. +Öyle +müdhiş tahribatı yüzünden içkinin men’i her tarafda takarrur etmek üzere iken garblılaşmak illetine tutulan birkaç kişinin hatırı için milletin sıhhati dini ahlakı ve daiyesinde bulunanlar içki ta’mimini taleb ettiklerini söylemeye de cesaret edemezler. +Binaenaleyh garblılaşmak kelimesinin ma’nası nedir? +Acaba hicab-ı nisvanın ortadan kaldırılmasını ve Avrupadaki aile hayatının kabul edilmesini mi taleb ediyorlar? +Avrupa ve Amerikanın her tarafında hemen hemen umumi bir hale gelmiş olan fuhşiyatın tahribatını tahfif etmek üzere her hükumet yüz binlerce lira sarfedildiği halde muvaffak olamıyorlar. +Biz ise parasız olarak memleketimizde teessüs etmiş olan hayat-ı iffet ve kadınının tesettür ve hicabı hiçbir zaman mani’-i terakki olmamıştır. +Bil-akis tesettür ve hicabı terk eden kadınlar tereddi-i ahlaktan azade kalamamışlardır. +Nitekim Mısır ve Hindistanda aynı neticeyi görüyoruz. +Rusya müslüman kadınları miyanında meşhur olan tereddi-i ahlak ve fuhşiyatın intişarı ancak tesettürü kaldırmış olanlar miyanında mevcuddur. +Balkan Harbi esnasında Hilal-i Ahmer hastahanelerinde çalışmak üzere gönüllü olarak gelen ve Kadırga Hastahanesinde çalıştıkları esnasında yaptıkları tahammül-fersa hayasızlıkları bizim üstadım Besim Ömer Paşa hazretlerinden sorsunlar. +Moskovada muvakkaten bulunmuş olan bazı arkadışlarımın Rusya İslam kadınlarının tereddi-i ahlakı hakkında bana naklettikleri feci’ hikayeler her müslüman için bir ders-i ibret olmalıdır. +Zaten garblılaşan kızlarımızla eski Türk terbiyesine göre yaşayan aile kızlarımızı mukayese edersek göreceğiz ki birincisinde gösteriş alayiş tantana dans ve saire yüzünden zevceyn arasında saadetten eser yoktur. +İkincisi muktesıd temiz sakin terbiyeli olduğu Evet bazıları şarklılarla garblılar arasında izdivac tarafdarı oluyorlar. +Bu mecnunlara Londrada vuku’ bulan Ali Fehmi Beyin faciası bir ders-i ibrettir. +O iki nizam-ı aile arasındaki fark ol kadar büyüktür ki dinler onu izale edemediği halde bu kısa akıllı mahluklar onu ref’ edemezler. +Ondan teşekkül eden aile mahva ve su’-i akıbete mahkumdur. +Milletini seven ondan uzak kalmalıdır. +Garblılaşmaktan maksadları garbdan her şu’be-i sısların gelmesi pek elzemdir. +Fakat bi-taraf olmaları siyasi gayeleri olmamaları büyük hükumetlerden yani Acaba garblılaşmaktan maksadları hıristiyan olmak mı? +Nasraniyet tamamen iflas etmiş bir devirde iken eskiden beri İslamiyetin müdafi’leri en metin mücahidleri olan Türklerin böyle bir istihale-i diniyyeye tabi’ olacaklarına kani’ değilim. +Evet Avrupa kitaplarında okudukları fakat hazmetmedikleri ma’lumat-ı tarihiyye ve ictimaiyyeyi din yerine ikame etmek isteyen bazı mecnunlar bulunabilir. +Fakat bunların ne ehemmiyeti var? +Bunlar menafi’-i milliyyeyi idrakten aciz mahluklardan başka bir şey değildir. +Rusyadaki bolşevik tehlikesi gibi her tarafda ateşler saçan müdhiş tahribat ika’ eden ahlak ve ictimaiyatı tefessühe uğratan hatar-nak bir inkılab merkezi yani başımızda bulunurken ve ona karşı bizi himaye edecek yegane silah-ı ma’nevi din-i mübin-i İslamiyet iken vatanı bundan tecrid etmek isteyen mecnundan yahud hain-i vatandan başka ne olabilir? +Hele maddiyetperestlik yüzünden Avrupanın her tarafında meşhud olan tahribat meydanda iken böyle gayyaya giden yollara milleti sevketmek istiyenlere hayret etmemek imkan haricindedir. +Garblılaşmak isteyenlere ufacık bir nasihatte bulunacağım: +Evvela İslamiyet mücerred bir akide değildir. +Bilakis din ve dünya için gelmiş bir şeriattir. +Ve nass-ı sarih var iken ictihad olamaz. +Saniyen medh eyledikleri Avrupa usul-i fenniyyesi mucebince bir mes’ele hakkında beyan-ı fikr etmek isteyen ol babda bi-hakkın mütehassıs olması şarttır. +Bina-berin din mesailinde ictihad eylemek yen ulum-ı diniyyede sahib-i vukuf olması şarttır. +Zaten bu kaide yalnız garba mahsus bir şey değildir. +Müctehidler hakkında vaz’ olunan şartlara müracaat etsinler görürler ki mütehassıslar için ne gibi şerait lazımdır ve o müctehidlere ne kadar büyük hürmetler gösteriyorlardı. +Avrupayı taklid etmek isteyenler ancak müfid ve ma’kul hasletlerini ve kaidelerini taklid etsinler. +Acaba garblılaşmaktan maksadları Avrupa neslini mahvetmekte bulunan içki beliyyesini iade etmek midir? +Avrupada insaniyetin ve neslin selameti için bunun aleyhinde müdhiş bir mücadele cereyan ederken; Amerika Finlandiya ve Norveçte tamamen men’ olunmuş suretiyle Almanyada tahdid edilmiş iken; İngiltere Lehistan Japonya Brezilya İsviçrenin Freiburg Kantonu Avusturya ve Çekoslovakyada on sekiz yaşından dun olanlara her türlü içkinin bey’ ve şürbü kanunen men’ edilmiş iken; aynı kanun Almanyada dahi sudur eylemek üzere iken; sıhhat mütehassıslarının gösterdikleri +Şeair-i Diniyyeyi Ahlak ve Adab-ı Umumiyyeyi gazetesi Türk kadınlarının barlara gitmesi şanolara çıkıp aktrislik etmesi doğru olup olmadığı hakkında bir anket açmıştı. +Bu münasebetle birçok şeyler yazıldı. +Cevab verenler içinde bu münkeratı açıktan açığa tervic edenler de çıktı. +Diğer bazı gazeteler de halkın hissiyatını rencide edecek neşriyatta bulundular. +Gerek bu cevablar bu neşriyat gerek bazı mütereddi kadınların münkeratı irtikab hususunda fiili hareketleri memleketimizin müslüman halkını ciddi surette müteessir ettiğini bu hafta gelen mektuplardan anlıyoruz. +Şimdiye kadar halkımız İstanbuldaki rezaletlere karşı teessürünü izhar edemiyordu. +Göz yaşlarını daima kalbine akıtıyordu. +Fakat şimdi teessürünü izhar etmenin yolunu öğrenmeye başladığı anlaşılıyor. +Hiç şübhesiz bu hakimiyet-i milliyyenin feyzidir ki intibah-ı milliyi göstermek i’tibarıyla büyük bir kıymeti vardır. +Demek ki memleketin her tarafında yevmi matbuat kemal-i ehemmiyetle ta’kib olunmakta İstanbulda şeair-i diniyye ve milliyyeye karşı irtikab edilen münasebetsizlikler efkar-ı halkı endişeye düşürmektedir. +Aşağıya derc ettiğimiz mektupların birisi memleketin bir ucundan ötekisi de diğer ucundandır. +Dikkat ediniz ikisi de aynı tarihde yazılmıştır. +Ve bütün kaza ahalisi namına yazılmıştır. +Buradaki münasebetsizliklerin memlekette nasıl akisler husule getirdiğini görmelidir. +Hiç şübhe yoktur ki Anadolunun ve Rumelinin her kazası böyle düşünmekte bu ahvalden son derece müteessir olmaktadır. +refikimiz müslüman kadınlarının barlara gitmesi şanolara çıkması hakkında milletin efkarını anlamak tün mezahim-i müdafaasını yüklenen devleti yaşatan her dakika vatan uğurunda ölmeye hazır bulunan asıl halkın efkarını toplasın ve ona göre hükmünü versin. +Bu muhterem bu fedakar halkımız lazım geldiği zaman fikrini arzusunu izhar etmenin yollarını bilmiyor diye ihmal olunmamalıdır. +Yevmi gazetelerimiz memleketin her tarafına muhabirler göndererek doğrudan doğruya halk ile temas etmeli onların hakiki efkarını anlamalıdır. +O vakit her hangi bir mes’ele hakkında açacakları anketten hakiki bir netice elde etmiş olabilirler. +Maamafih bugün görüyoruz ki nice zamanlardan beri herşeye karşı la-kayd davranan muhterem halkımız fikrini İstanbulda şeair-i milliyye yıkılıyorsa bana ne? +deyip de yan gelmiyor yarın bu halin maazallah kendi mülkümüze göz dikmiş olan devletler tebaasından gayri olanlardan intihab edilmeleri ve şarkın ahval-i ictimaiyye olmaları şart olduğu gibi onlara lazım gelen salahiyetin verilmesi de elzemdir. +İ’lan-ı Meşrutiyetten sonra getirdiğimiz Fransız mühendisleri müşavir-i maliler ve harp zamanında Almanyadan çağırdığımız iaşe mütehassısları esbab-ı siyasiyyeden yahud lazım gelen salahiyet kendilerine i’ta edilmemesinden dolayı faidesiz kaldıktan başka hazine-i devlete bar olmuşlardır. +Bina-berin eski hatalarımızdan istifade etmeliyiz. +Hükumet idaresinde meşhud olan tezebzüb intizamsızlık lüzumsuz tecrübeler ve na-ehil me’murların yapageldikleri hatalardan kurtulmak istemek herkesin arzusu olduğu halde ona garblılaşmak denmez. +Zira garbda nice muhtel ve gayr-ı muntazam hükumetler vardır. +Hele Sosyalistlerin devr-i hakimiyetinden beri. +Acaba garblılaşmak Avrupalılar gibi düşünmek veyahud garb zihniyetiyle i’mal-i fikr etmek mi demektir? +Şinasiye kadar Türkçe edebiyatı olmadığını söylemek garbın ilim ve irfanına fenni tedkikatına karşı bir hezeyandır. +Hal-i bedavette yaşayan milletlerde bile edebiyat mevcud olduğunu nice garb üstadları takdir ederler. +Şarklılar Avrupada ne kadar yaşarlarsa yaşasınlar garblılar şarkta ne kadar isterlerse ikamet etsinler kendi zihinlerini tarz-ı tefekkürlerini an’anatlarını hakiki bir surette tebdil edemezler. +Şark eskisi gibi şark garb yine garbdır. +Mark Twainin dediği gibi bu iki tev’em birbirine asla yapışamayacaklardır. +Herkes kendi zihniyetini istediği gibi kullanabilir. +Garblılaşmak demekle ne hükumet ne de bu daiyede bulunanlar herkesin zihniyetini bir kalıptan geçirebilirler. +Nitekim ben de Avrupa kitaplarından Avrupalı üstadlardan mecmua ve gazetelerinden tahsil ettim. +Ve beş seneden beri Avrupanın en medeni milletleri ve muallimleri miyanında yaşadığım halde eskisi gibi şarklıyım ve şark ruhunu ve zihniyetini taşıyorum. +Ve gittikçe daha koyu bir şarklı oluyorum. +Hiçbir kuvvet hiçbir hükumet bu zihniyetimi değiştiremez. +Tabii herkesde aynı hal vardır. +Bina-berin lüzumsuz işler ve münakaşalar gibi dini şarklı zihniyeti şarklı nizam-ı ictimaisi şarklı ve garbdan aldığı aliyattan maadasında koyu şarklı olduğu halde cihanın en kuvvetli ve en müterakki milletlerinden ma’duddur. +Gelecek mektubumda da şarklılaşmak yahud daha doğrusu İslamlaşmak cereyanı hakkında +ba feda etmeyeceğiz. +Biz Türküz müslümanız şarklıyız şerefliyiz garbın kanunlarına an’anesine mefkuresine ayn-ı mezellet olan hayat-ı ictimaiyyesine muhtac değiliz. +Garblı düşmanlarımız memleketimizi silah kuvvetiyle kendilerine mal etmeyi adeta imkansız bulduklarından dolayıdır ki kal’ayı içinden fethetmeye savaşıyorlar. +Bizim şeair-i diniyyemize an’anat-ı milliyyemize hücum edenler kimin hesabına çalışıyorlar? +Bizi bizlikten çıkarmak ğunu bilmez değiliz. +Öyle yaygara ile gürültü ile Türkler helak ve mezellet uçurumlarına sürüklenmezler. +Bu memlekette yaşamak isterlerse bu memleket halkının dinine ahlak ve adatına hürmet edeceklerdir. +Aksi takdirde yollar açıktır. +Türkün ictimai teazudunu kırmaya kalkışmasınlar. +Garbın beğendikleri sefahethanelerinde yaşasınlar. +Türkler müslümanlar ahlaki perdeleri yırtmak dini an’aneleri kırmak ile değil belki bunları takviye ve tarsin ile terakki edeceklerdir. +Milletin arzusu budur. +Herkes bunu böylece bilmelidir. +Bu camia-i İslamiyyenin şan ve şehametle müzeyyen bir tarih-i muhalledi vardır. +Tedkik ediniz her sahife-i kıymetdarında menkuş olan hatıra din ve ahlaktır. +Yüzlerce seneden beri milletimiz haris-i Din-i İslam olmuştur. +Kendilerine münevver süsü veren ve fakat hakayık-ı ahlak ve dine karşı isyan bayrağı açtığını kemal-i teessüfle görüyoruz. +Varlığımızın en bi-eman düşmanı olan garbın sefahetini mi taklid ve temessül edeceğiz? +Şime-i kerime-i ahlakıyyemizi garb çirkabe-i dalaletiyle mi telvis edeceğiz? +Ahkam-ı diniyyemizi ahlak ve adab-ı müstahsene-i milliyyemizi haris olan kavaninimiz ve alel-husus Teşkilat-ı Esasiye Kanunumuz kat’iyyen böyle şeylere müsaid değildir. +Milletin mukaddes hissiyatına Müslüman kadını fuhuşhane demek olan barlara nasıl gidebilirmiş? +Sahnelerde nasıl arz-ı endam edebilirmiş? +Sosyete hayatından bu millete hayrul-halef olabilecek memleketine kendi ailesine de sirayet edeceğini nazar-ı dikkate alarak endişeye düşüyor şimdiden bu felaketin önüne geçilmesini istiyor. +Bugün bu iki kaza ahalisi dilsizlikten kurtulmuşsa yarın hiç şübhe yoktur ki bütün kazalar ahalisi de umuma taalluk eden her hangi bir mes’elede fikirlerini izhar edebilecek vesait-i medeniyyeyi öğreneceklerdir. +O vakit hiç kimse için milletin efkarını başka türlü göstermek imkanı kalmayacaktır. +Müslüman kadınlarının barlara gitmesi şanolara çıkması doğru olup olmadığı hakkında açtığı ankete şu iki kaza ahalisinin mektuplarını da idhal etmelerini refikimizden rica ederiz: +Efendim Kazamız ahalisinin kanaatlerine tercüman olan atideki ma’ruzatımızın bütün alem-i İslamiyetin medar-ı rica ederiz: +Türklerin ehass-ı amali vatanlarıyla beraber dinlerinin de muhafazasıdır. +Türkler İslamiyeti kabul ettikten sonra bütün mefkure-i ictimaiyyeleri İslamiyetle yoğrulmuştur. +O derece ki Türk demek İslam demek olmuştur. +Binaenaleyh Türklüğü İslamiyetten ayırmak imkansızdır. +Harb-i Umumiden evvel milliyet ve mevcudiyetlerini gaib etmiş birtakım yabancı şahsiyetler memleketimize sokulmuş ve memleketin vahdetini esasat-ı haleldar edecek cereyanları husule getirmeye çalışmışlardı. +Kemal-i telehhüfle görüyoruz ki bu şahsiyetler bugün de faaliyetlerine germi vermektedirler. +Bir de epey vakitlerden beri gazetelerde görülen asrilik laiklik gibi mes’elelerden maksad ne olduğu şimdi meydana çıkıverdi. +Halkın erkan-ı diniyye ve an’ane-i milliyyelerini baziçe addeden bu adamlar gürültü ile bütün Türk halkını milliyetsiz an’anesiz dinsiz beşer kümesi yapmak kolay bir iştir mi sanıyorlar? +Emin olsunlar ki bütün müslümanlar bu kabil kimselere yalnız an’ane-i hasm-ı bi-emanı değil vatanın da en müfrit düşmanı nazarıyla bakmaktadırlar. +Milli hukukumuz olan fıkhımızın milli ahlak ve ictimaiyatımızın yerine garbın tefessüh etmiş şeylerini getirmek isteyen bu kör mukallidlerin sözlerini gazete sütunlarında gördükçe bunların Türk olduğuna bir türlü inanamıyoruz. +Türkler müslümanlar nasıl garbın meftunu olur? +Nasıl garbın fuhş-alud ahlak ve alacağız ziraat ve ticaretine rekabet edeceğiz. +Fakat hiçbir zaman varlığımızı mevcudiyet-i ictimaiyyemizi gar şayan şey; kadının ismet ve hicabdan sıyrılması vasi’ ve ser-azad bir hürriyete mazhar olması binaenaleyh erkeklerle kol kola sine sineye gelmesidir. +O kısım münevverlerimizin ictimai inkılaba aid bütün tasavvurları tedkik olunursa görülür ki ya hevesat-ı şehvaniyyelerinden yahud körü körüne Avrupayı taklid arzusunda olmalarından neş’et etmektedir. +Züppelerin memlekette yapmak istedikleri bu kabil bulamayacak bütün teşebbüslerinde haib ü hasir kalmaya mahkum olacaklardır. +Bu kat’idir muhakkaktır. +Rum ve Moskof fahişelerinin erkeklerle kucak kucağa dans ettikleri barlara fuhuş ve rezalet evlerine şimdi de Türk ve müslüman hanımlarının devam ve iştirak ettirilmesi arzu olunuyor!! +Türk ve müslüman hanımlarının tiyatro sahnelerine şanolara çıkmaları musırran kını yeis ile gayz ile ağlattı! +Bugün açlıkla sefaletle uryanlıkla inleyen titreyen Anadolunun karşısında o kabil teşebbüsler o kabil kepazelikler ne büyük küfrandır ne rezil isyandır? +gazetesi o teşebbüsün nasıl telakki edileceğini efkar-ı umumiyyeden soruyor. +Bu da memleketimizi sinirlendirdi. +Onun vazifesi böyle Güneş var mı yok mu? +diye bir anket açmak değil var diye haykırmaktı. +Onun muharrir ve sahibleri de elbette müslüman ve Türk çocuğudur. +Eğer ankete iştirak lazımsa işte Zafer-i Milli! +Hem bu satırlar bir gazetenin bir muharririn fikri değil yüz binlerce nüfuslu koca bir müslüman vilayeti halkının müttehid müşterek ma’sum sesidir. +İ’timad etmezseniz size binlerce imza toplayalım. +Ey züppeler! +Bu milletin adabıyla bu milletin ictimaiyatıyla bu milletin en hassas mukaddesatıyla niye bu kadar oynuyorsunuz? +Başka işiniz başka ma’rifetiniz kalmadı da şimdi de müslüman dinini fuhuşhanelere mi doldurmak istiyorsunuz? +Men’-i Müskirat K a nununun Aynen Muhafazası Merkezindedir Men’-i Müskirat Kanununun ta’dili aleyhinde Bodrum müntehib-i sanileri tarafından Muğla meb’uslarına çekilen telgraf suretidir: +Anadolu halkı şeair-i diniyyesini muhafaza yolunda malını canını her şeyini feda ederek o yüksek ve mukaddes his ve arzularına nail oldu. +Sabık Türkiye Büyük Millet Meclisi tarihe birçok icraat-ı fevkal-ade miyanında bir nesil yetişebilir mi? +Hükumet bunları te’dibden aciz midir? +Böyle şeylere hiçbir müslüman tahammül edemez. +Bunlar ahkam-ı diniyyeye ve kanuniyyeye karşı alenen itaatsizliktir. +Bugün İstanbulun bir köşesinde leketin diğer taraflarına da sirayet eder. +Dinine adat ve an’anata la-kayd kalan bir millet yaşamaz. +Kadın muazzez ve muhterem olmak için süfliyet ve sefahetten tenzih edilmelidir. +Dinsiz bir millet yaşayamaz. +Dinsiz vatan olamaz. +Hükumet din ve ahlaka karşı isyan edenleri te’dib etmedikçe huzur ve beka bulamaz. +İslam kadını hakiki müslüman anası arslanlar doğuran timsal-i Mevkii milletin ser-tac-ı iftiharıdır. +Bar alemlerinde dans salonlarında tiyatro sahnelerinde baziçe-i ihtiras ve şehvet olamaz. +Biz kadınlarımızın bu hale düşmesini münderis eder. +Garb medeniyeti denilen engerek yılanı değil midir ki bizi mahvetmek için asırlardan beri uğraşıyor. +Bizi ahlak ve dinimizden an’anat ve adatımızdan mehcur kılarak ruhsuz bırakmak her fezahat ve redaeti kabul edecek bir derekeye düşürmek istiyor. +Madem ki devletin dini kanunen mahfuzdur şu halde memnu’iyet-i kanuniyyeye muhalif harekatta bulunan cür’etkarlar niçin te’dib edilmesin? +Vatanı muhafaza için bundan sonra daha kuvvetli bir orduya ihtiyacımız vardır. +Sefahet düşkünü bir tabakadan yetişecek bir nesil din ve vatanı muhafaza için canını feda eder mi? +Milletin mukadderatını yed-i emanetlerinde tedvir ve temşiyetle mükellef millet vekillerinin enzar-ı dikkat ve olsun bu mühlik fenalıkların def’i çaresine bakmalarını bu afetin etrafa intişarına meydan verilmemesi esbabının manlığın ve dolayısıyla bizim beka-yı hayatımız ancak dini ve ahlak-ı fazılayı hakim kılmakla kaimdir. +Müskiratı men’ etmekle nasıl birçok fenalıkların önüne geçmişse şeair-i diniyyemize ahlak ve adab-ı umumiyyemize muhalif harekatta bulunanların da bu tecavüzlerine nihayet vermesini dört gözle bekliyoruz. +Kareside çıkan gazetesi yazıyor: +Memlekette garib ve gülünç bir inkılab-ı ictimai yaratmak! +mevhumun mihverini hep kadın olarak görmeye ve göstermeye savaşıyorlar! +Teceddüd namına ictimai +tenkis edilecektir. +Bin nüfus için yalnız bir müskirat dükkanı bırakılacaktır. +Bu yeni karar üzerine müskirat satan mahaller üçte iki nisbetinde eksilecektir. +İstanbuldan sonra Viyanada da müskirat isti’mali men’ edildi.. +Bugün Viyanada evvelce çok müskirat satılan her nereye giderseniz limonata yahud bir fincan siyah kahveden başka içecek bir şey bulamazsınız. +Uğraşsanız kabil değil bir damla ispirtolu meşrubat ele geçiremezsiniz. +Hukumet gazetelerle:Bugün müskirat içilmeyecek diye bir emir neşretti bu emir üzerine ispirtolu içkiler birden bire mu’cize gibi ortadan kayboldu. +Viyana öteden beri ispirtolu içkilerin fazla isti’mal edildiği bir memleket olduğu halde hükumetin emrine gösterilen bu itaat şayan-ı dikkattir. +Yalnız şurasını da ilave etmek lazımdır ki Viyanada müskirat isti’mali yalnız iki gün için men’ edilmiştir. +Bu halkın aklı başında olarak re’y vermesi ve gürültü patırtı olmaması için bu tedbire müracaat etmiştir. +Memleketimizde işlerin pek mantıki bir mecra ta’kib etmemesine çok taaccüb etmemeliyiz.. +Bütün dünya mantıksızlık içinde puyandır. +Bunun da zirvesine Almanlar varmışlar yahud vardırılmışlardır. +Bugün Almanyada mevcud vaz’iyet asırların teraküm ettirdiği medeniyet tabakasının pek ince olduğuna ağırca bir sarsıntının medeniyet binasını yıkabileceğine en vazıh misaldir. +Bugünkü Almanya derebeylik devirlerine avdet etmiştir. +Yüksek bir sınai hayatın dar bir saha dahiline teksif ettiği milyonlarca insan Ruhrdaki kömür ve demir menba’larının işgali üzerine durur durmaz derebeylik devirlerine aid şerait avdet etmiştir. +Demir bir elin muntazam bir makine idare eder gibi kolayca çevirebildiği o muazzam Almanya bugün en küçük cüz’-i ferdlerine kadar inhilal etmektedir. +Herkes kendi hesabına bir lokma ekmek bulmaya çalışıyor. +Bir kilo ekmeğin fiyatı dört gün içinde milyondan beş buçuk milyara çıkmıştır. +Bununla beraber birçok yerlerde ekmek bulmaya ki mesela komünistlerle müfrit milliyetperverler el ele bir de Men’-i Müskirat Kanununu tanzim şerefiyle geçecektir. +Yeni meclis ise birkaç sermayedarın birkaç bin milliyetsiz vatansız sarhoşun iyiliğe i’tiraz etmeyi şiar edinen birkaç kişinin hatırı için müskirat memnu’iyetini ref’ ederse sabık meclisin tamamıyla ma’kusi bir şöhret kazanmış olacaktır. +Mazarrat-ı adidesi enzar-ı cihanca müsellem ve din-i mübeccelimizce i’mal ve isti’mali de tahrim kılınan müskiratın men’i hakkındaki kanunun Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesi İdaresine Ahval-i ictimaiyyemizin ıslahında ahlak-ı müstahsenemizin takviminde sıhhat-i umumiyyemizin kesb-i salah etmesine aid hayatımızın kesb-i rasanet eylemesinde pek mühim bir amil olan Men’-i Müskirat Kanununun mer’iyetini ilel-ebed te’min için bütün millet-i İslamiyyemizin sarf-ı ma-hasal-ı gayret edeceğinde hiç şübhe bile etmiyoruz. +İşte bu mübeccel kanunu müdafaa ve muhafaza hususunda müntehib-i sanilerimizin meb’uslarına keşide ettikleri telgrafın bir suretini ceride-i aliyyenizle de i’lanına dainizi tavsit ettiklerinden mezkur suretin i’lanı müsterhamdir efendim. +Bir de Men’-i Müskirat Kanununun mevki-i tatbike vaz’ı Fransızların hoşuna gitmemişti. +Onların hesabına bereket versin ki; ikinci haber yani bira ile likörün füruhtuna raflar Fransızları adeta teskin etti. +Çünkü likör denilen içkinin bir çoğu Fransada çıkar. +Şarap yerine likörü Türkiyeye fazlaca gördermekle Fransızlar için telafi-i ma-fat mümkündür. +İşin tuhafına bakınız ki bu son karardan memnun bile oldular; bu bizim müskirat lehinde bir temayül meşhud olmaktadır. +Mussolini hükumetinin tensibi ve kralın bir emirnamesi üzerine +Terzisiniz kendi elinizle kendi kendinize bir elbise yapıyorsunuz bu elbise için hükumete bilmem ne kadar bir vergi vermeye mecbursunuz. +Vermezseniz elbise vücudunuza dar olur. +İlh… Güzel memleketimizi garblılaştırmak isteyenler acaba oradaki hastalıkları memleketimize de nakletmek mi Ahiren namıyla bir kitap yazdım ve bunda iki esasdan bahsettim: +Bab-ı ictihadın kapanması Mezheb-i Ca’ferinin Sünnilerce tanınmaması. +Bu iki menfi tedbirin mahsul-i hikmet ve hakikat değil mahsul-i siyaset olduğunu zikrettim. +Bir gün bir padişahın siyasetine muvakkat bir tedbir ittihazı muvafık gelmiş olabilir. +Fakat mülahaza edilen bu faide her zaman başlar. +Bir şeyin hem faidesi hem de muzır cihetleri olabiliyor ve bazen mahzurları fevaidini gölgede bırakır. +Biz bunun zararını uzun zamandan beri mütezayid bir derecede gördük. +Bab-ı ictihadın kapanması din güneşinin hidayet nurunu zaiflattı bünye-i ictimaiyyemiz fakr-ı fazilete batıniyatımız türlü a’raz ve sekamete uğradı. +Şehrah-ı ictihadın açıklığı fikir ve vicdanı daima tasfiye eden yeni ictihad cereyanlarını tevlid eder. +Aksi de durgun sular gibi ciyadetini gaib etmeye başlar. +Bilmem siz ne dersiniz? +Gerek salahiyetdar-ı sahsiyetiniz gerek bütün alem-i İslamca şayan-ı hürmet olan mütalaa-i fazılanelerini öğrenmek istiyorum. +Fazilet-meab efendim hazretleri. +Kabilde intişar eden İran-Afganistan hükumetleri arasında akd ve imza olunan ahidname münasebetiyle şu makaleyi yazmıştır: +Müslümanların müttehid ve kardeş olduğu zamanlarda liva-yı İslam Çin Denizinden Bahr-i Muhit-i Kebire kadar imtidad eden ma’mure-i alem üzerinde temevvüç vermişlerdir. +Mevcudu bir kat daha yıkmak için muhtelif maksadlarla beraber çalışıyorlar. +Kafi derecede yıktıktan sonra karşı karşı geçecek ve birbirinin boğazına sarılacaklardır. +Bavyera ordusu civar mıntıkaları Sosyalizmden temizlemek Saksonyada hükumeti kapı dışarı ediyor. +Ren havalisinde göğüse boğuşuyorlar. +Almanyada ateş var Saksonyada komünist bir hükumet Bavyerada hükümdarlığa tarafdar bir diktatör Belçikanın taht-ı işgalinde bulunan yerde istiklal! +Hele Markın rezaleti pek garib bir şekil aldı. +Berlin sokaklarında günde ila kişinin açlıktan öldüğünü bilenler çoğaldı. +Fransada da ölenler var amma onlar açlıktan ziyade aç gözlülüklerinin kurbanı oluyorlar. +Darul-bedayi’ için hayırlı ve müşevvik bir haber olmayacak las etmektedir. +San’atkarlar avare bir halkın la-kaydisi önünde adeta yaralı bir kuş gibi sokaklara düşüyor. +Daha evvelki gece idi; bu sene Nicedeki Jene Tiyatrosunun baritonu olarak gelen adamı ben de dinledim. +Sordum zavallı adamın iki senedir boş ve aç kaldığını öğrettiler. +Paris Konservatuarından birinci derecede çıkmış bir madmazel ve pek güzel bir madmazel tanırım. +O da te’min-i maişet için burada ancak iki ders bulabildi. +Hulasa Fransada san’atkarlık ancak açlığa bir nevi’ namzedlik demek oluyor. +Avusturyada kağıd basan makineler durmakla beraber vergi makinesi işlemektedir. +Hükumet son zamanlarda akla hayale gelmeyen birtakım vergiler tarh etmiştir. +El-yevm Avusturyada vergilerin mikdarı gökteki yıldızlar ve denizdeki balıklar kadar çok ve mütenevvi’dir. +Eskileri bir tarafa bırakalım halka tahmil edilen son bazı vergilerden bahsedelim: +Mesela sizin bahçenizde ağaçlarınız var ve bu ağaçlar size yüz okka meyve veriyor. +Siz de bunlardan kırk elli okka reçel yapıyorsunuz. +Hükumete bu yaptığınız reçelin okkası başına bilmem ne kadar bir vergi vermeye mecbursunuz. +Vermezseniz reçel size zehir olur. +Köylü ve rençbersiniz buğday ektiniz ve bu buğdaydan kendi ihtiyac-ı zatiniz için mesela bir senelik idareniz için birkaç yüz okka ayırsanız bunun kilosu başına hükumete vergi vermeye mecbursunuz. + +dindaşı ve komşusu bulunan İran ile yeni bir ahidname Afganistan muahedesidir ki her iki hükumet ve milleti evvelkinden daha ziyade birbirine dostluk ve kardeşlik bağlarıyla bağlayacaktır. +Beynel-İslam vesile-i terakki ve kudret sayılacak olan şevketlü sevgili padişahımız Emir Emanullah hazretleri Muharrem ayının sonundaki Cuma gününde Cami’-i ahalisiyle Türk ve İran sefirlerinin huzurunda vaz’-ı imza buyurdu. +O gün imza merasiminden evvel emirimiz taş minbere çıkıp ahaliye hitaben parlak bir nutuk irad ederek atideki sözleri söylediler: +Ey benim sevgili milletim size müjde veriyorum ve gözünüzün önünde Afganistanla aziz kardeşimiz olan Ben İranı kendi canım ve şahını nur-ı aynım gibi seviyorum. +Afganlılarla İraniler iki hakiki kardeş ve samimi dostturlar ki maatteessüf zamanın su’-i tesadüf eserleri neticesinde uzun müddet birbirinden uzak düşmüşler ve rabıtaları çözülmüştü. +Bu ayrılık ise her iki kardeşin revabıtını gevşetmiş ve camia-i İslamiyyeyi zaafa duçar etmiş ve bizi bu uçuruma sürüklemişti. +Bu mübarek günleri bana ve size gösteren Cenab-ı Hakka hamd ü senalar olsun ki beni Türkiye ve İranla uhuvvet revabıtını evvelkinden kat kat ziyade ve muhkem bir surette te’sis ve her iki kardeş İslam hükumetleriyle akd-i muahedeye muvaffak etti. +Bundan dolayı gerek kendimi gerek milletimi bahtiyar addeylemekteyim. +Müteakiben Afganistan Hariciye nazırı muahedenin metniyle mevaddını birer birer okumuş ve yine kısa ve pek samimi uhuvvevt-karane bir nutuktan sonra emir hazretleri halkın medid alkışları arasında muahedeyi Taş minberin ayağında resmi üniformasıyla durmakta olan İtilaül-mülk hazretleriyle muavini Refiulmülk emir hazretlerinin nutuklarına pek beliğ ve bütün mezaya-yı uhuvvet ve dindariyi haiz bir nutuk irad ile muahedenamelerin merasimine başlanmıştır. +İran sefiri hazretleri dahi Afganistan bayrağına sarılı bulunan diğer nüshayı da İran sefirine teslim etmişler; emir hazretleri ganistan bayrağına büründükten sonra mevkie münasib neşideler irad olunmuş dualar edilmiştir. +ediyordu. +Nur-ı İslamiyyet etraf-ı cihanı ilim ve medeniyetle aydınlatarak hakiki adaleti hakiki hürriyet ve müsavatı kendi peyrevanı beyninde –renk ve cinsiyete bakmaksızın– ihya ettiği İslamiyet her nereye hulul ettiyse o havaliyi ve o havalinin [sekenesini] adab ve ahlak şeyleyerek insanları layık oldukları hukuk-ı maddiyye ve ma’neviyyeye sahib kıldı. +Tarih-i İslam o kadar ulvi o kadar tabdar sahifelere maliktir ki bizim aciz sütunlarımız onları birer birer saymakla bitiremez. +Vakta ki samimiyet ve hiss-i uhuvvet ehl-i İslam arasında zaaf ve izmihlale duçar olmaya başladı; şan ve teali yıldızları uful ederek parlak ikbal günleri pek karanlık idbar gecelerine tahavvül eyledi. +Dessas ve tama’kar garblılar fırsatı ganimet ittihaz ederek günden güne memalik-i İslamiyyeye birbirinden fekk-i irtibat ettirip müslümanlar beyninde ayrılık tohumlarını ektiler. +Müslümanları birbirine bağlayan revabıt ve münasebat-ı uhuvvetkaraneyi ihlale uğrattılar. +Diyar-ı İslam bayrakları altına girmeye başlayarak düşmanlarımızın müdhiş hamleleri karşısında gittikçe zebun olduk. +Bedbaht cahil müslümanlar düşmanların ittihadına karşı vikaye-i nefs ve hıfz-ı istiklal uğurunda yek-vücud olmaları lazım gelirken bil-akis düşmanlara alet oldular ve onlarla kendi din kardeşleri aleyhinde birleştiler. +Avrupalılar bu suretle memalik-i şarkıyye ve İslamiyyeyi kendi beynlerinde taksime muvaffak oldular. +Evet böyle milyonlarca ehl-i İslam küfür ve Salibin esaretine duçar ve tedrici bir surette bugünkü hale düşmeye mahkum oldu. +Kavanin-i tabiat muktezasınca her karanlık geceyi bir sabah her hazanı bir bahar her suudu bir haziz her mahakı bir bedrin ta’kib etmesi lazım geldiğine nazaran biz müslümanların da bu mezellet ve mihnet gecelerimizin münevver bir gündüze tebeddül etmesi yakındır. +İşte kamaştırıcı birtakım yıldırımlar kükremeye başladığını görüp yeniden bir ahd-i medid-i saadetin doğacağı bize tebşir edilmektedir. +Camia-i İslamiyye içinde ilk kıyam ederek dostların teveccühünü düşmanların nazar-ı dikkatini kendisine celb eden Afganistan oldu. +Afgan milleti yıllardan beri boyunlarının etrafını dehşetle ihata eden ağır ve müstekreh boyundurukları kırıp kendisini dehhaş düşmanın vesayetinden kurtardı. +muz da silkinip uyanmakta ve mübarek topraklarını fedakarlık göstermedi. +Hudaya hamd ü senalar olsun ki Afganistan hükumeti Türklerle akd ü imza ettiği muahededen sonra bugün de +Çaviş Efendi hazretleri tarafından te’lif olunup üstad-ı muhterem Akif Beyefendinin Türkçeye tercüme ettikleri bu eser hey’et-i müşarun-ileyhaca tab’ edilerek her tarafa dağıttırılmış bir kısmı da cüz’i bir fiyatla mevki’-i füruhta konulmuştur. +Ahkam-ı dinin esrarını anlamayanları ve rahmet olan açık ve beliğ hüccetlerini ortaya koymak niyetiyle yazılan şu eser bu mevzu’da kaleme alınan asarın en mühimmidir. +İhitiva ettiği mebhasler şunlardır: +Mukaddime – İçki ve Hayat-ı İctimaiyye – Küul Zehirdir – İçki ve Sıhhat – Hayat-ı Beytiyye bilhassa Hayat-ı Zevciyye – İçki ve Hayat-ı Tenasüliyye – İçki ve Fuhuş – İçkilerin Ticaret Sınayi’ bir de Vesait-i Nakliyye Avrupanın en meşhur doktorlarının raporlarından yük bir afet olduğu gayet vazıh bir surette gösterilmiştir. +Fiyatı on beş kuruştur. +Taşra için posta ücreti beş kuruştur. +Merkez-i tevzii İdarehanesidir. +Bu münasebetle refikimiz diyor ki: +Ancak bu suretle bu mübarek vesilelerle İslam ittihad ve uhuvveti kesb-i resanet eder ve Avrupanın harisane ve iblisane olan emperyalist tecavüzlerinden kendimizi koruyabileceğiz. +Afgan Türk İran ve Türkistan ittifakı şübhe yoktur ki biri birine bağlı ve merbut olan mübarek İslam topraklarının bundan böyle her türlü tecavüzden men’ edecek ve tekmil müslümanları birbirine rabt ettirecektir. +Avn-i Hakla çok geçmeden alem-i İslamın bu revabıtına bütün şark milletlerinin iltihak edecekleri me’muldür. +Asar-ı münteşire: +Bütün İslam aleminin en be-nam-ı eazım ulemasından ve Şer’iye Vekaleti Tedkikat ve Te’lifat-ı İslamiyye Hey’et-i Oruç farzdır; meğer ki vücudun zararını yahud mesalih-i ammenin ızrarını mucib olsun; yahud mükellef olan adam seferde bulunsun çünkü sefer meşakkattir. +Şariin insanlara savmı farz kılmasından maksadı ikidir: +Biri sıhhi diğeri ahlaki. +Sıhhidir çünkü oruç hıfzıssıhha kanunlarının durmayıp tavsiye ettiği himyeden başka bir şey değil. +Müslümanların orucu mi’deyi dinlendirir temizler ve bunun neticesi olarak bedenin ahvalini tanzim eder ona sıhhat verir; afiyet verir yoksa zarar vermez fütur vermez. +sırrı budur. +Binaenaleyh biz bu gayenin husulü bir de saatlerce nefsini yemekten içmekten mahrum eden saimin derhal ifrata varmasından tevellüd edecek zararın def’i için sünnet-i nebeviyye bu babda lazım gelen adab-ı sıhhiyeyi bildiriyor: +Tatlı yahud meyve nev’inden az birşeyle iftar olunduktan sonra akşam namazı kılınır ve arkasından Yatsı namazıyla arkasından teravih denilen yirmi rek’at namaz kılınmadıkça yatılmaz. +Bu namazlar ise yemekten bir bir buçuk saat sonra eda olunur. +Bu namazların edasından sonra uyku müstehabdır. +Zira ma’lum olduğu üzere cismin ekseriyetle gıdayı temsil etmesi ancak uyku arasında olur. +Avamın bütün Ramazan gecelerini uykusuz geçirmeleri doğru değildir ve zarar-ı mahzdır. +havassın orucu ebrarın orucu. +Havassın orucu kulağın gözün dilin ayağın elin hasılı bütün a’za-yı bedenin günahlardan tevakkisidir. +Ebrarın orucu ise kalbin sefil maksadlardan dünyaya aid düşüncelerden perhizi ve bütün masivadan feragatidir. +Bu iki mertebe ancak uzun müddet hevesatıyla mücahede eden nefsine hakim olmak için riyazetler geçiren kimselere nasib olur ki böyleleri azdır. +Binaenaleyh sinn-i büluğa girdikleri gibi bütün erkeklere ve kadınlara farz olan birinci mertebedeki oruçtur. +Bu oruç Ramazan aylarına mahsusdur. +Bu ayda müslümanlar her gün fecr-i sadıktan güneşin gurubuna kadar yemekten içmekten ve behimi şehvetlerden uzak dururlar. +Başmuharrir Sahib ve Müdir +luyor. +Binaenaleyh bunlara göre savmın ruhu evvelce Hatta bu edyan ile mütedeyyin olanlar içinde orucu ölüm derecesine götürenler bile var. +Halbuki İslam kat’iyyen buna müsaade etmez. +Sonra İslam oruçluyu saçma sözden münasebetsiz hareketten eliyle diliyle gözüyle ötekini berikini incitmekten sakınmaya ve kin buğuz hased gibi ne kadar ahlaki hastalıklar varsa kalbi cümlesinden pak tutmaya teşvik eder. +Din-i İslam istitaati olanlara Mekke-i Mükerremeye haccı emrediyor. +Hac mükellef olan insana ömründe bir kere olmak üzere farzdır. +Bir defadan maadası mecburi değildir. +İslam haccın zamanını da göstermiş ve öyle senenin rast gelen mevsiminde bu farizanın edasına müsaade etmemiştir. +Bu da cihanın her tarafından Mekke-i Mükerremeye gelecek müslümanların biribiriyle buluşmaları tanışmaları mütekabil merhamet ve muhabbet hissiyle mütehassis olmaları içindir. +Binaenaleyh ictimai vechesi i’tibariyle hac müslümanları biribirine ısındıracak ve aralarındaki Cenab-ı Hak tarafından mevzu’ uhuvvet-i diniyye rabıtasını tahakkuk ettirecek vesailin en muazzamıdır. +Zaten evvelce de söylemiştik. +Müslümanlık öyle edyan-ı saire gibi insanları kardeşliğe da’vetle iktifa etmiş de bu gayeye eriştirecek yolu göstermemiş değil. +O bil-akis bu rabıtanın tahakkuk ve te’yidi için muktezi bütün vasıtaları meşru’ kılmış ki hac da bu cümledendir. +Hacılar Mekkeye giderler ve ihram esnasında hepsi birden dikişli elbiseden soyunarak libasların en sadesini giyerler ki bu da biri bele kuşanılan diğeri de omuza atılan farkı olmaksızın bütün hacılar bu suretle hareket eder. +Metbu’ ile tabi’ eşraf ile ahad efendi ile hizmetkar alim Haccın te’min edeceği makasıdın başlıcaları şunlardır: +Demin de söylediğimiz gibi dünyanın dört köşesinden hac mevsiminde Mekkeye gelen müslümanlar biribiriyle buluşup tanışırlar. +Bir zamanlar sanemlerle heykellerle hasılı şirkin bütün tezahüratıyla dolan ve muhtelif ilahlar namına guna gun ayinler icra edilen yerleri görürler de o vakit bu mübarek toprakları şirkin levsinden temizleyinceye kadar ne muazzam ne sürekli bir cihad açmış! +Din-i tevhide istikrar verebilmek için ne yaman sıkıntılara katlanmış! +Bu uğurda kavminin yıllarca devam eden ezasına cefasına nasıl göğüs germiş de azmi fütur görmemiş himmeti zaafa uğramamış! +Hasılı harp ile darb Sahur sünnettir. +Bu da oruç tutan kimsenin fecr-i sadıktan az evvel ifrata varmamak şartıyla yiyeceği yemektir. +Oruç tutan adam ancak sabah namazından sonra yatar. +Bir de gecenin bütün saatlerinde Cenab-ı Hakkın hepsi saim için mübahdır. +nizamı bildiriyor. +Mahallerinde zikredilecek ihsaiyattan sarahaten anlaşılacağına göre dünyanın her tarafındaki Orucun te’min ettiği ahlaki faidelere gelince şunlardır: +Nefsi arzularına karşı mukavemete alıştırır. +Açlık elemini duymak hususunda zengin fakirle birleşir de sefaletler ihtiyaçlar içinde kıvranan biçarelerin çektiği sıkıntıları anlamaya başlar. +Diğer tarafdan fukara güruhu da şunu idrak eder ki Cenab-ı Hak refah içinde yaşayan ağniyayı da ahlaklarını tehzib edecek yüreklerini rikkate getirecek ellerini hayrata müberrata açık bulunduracak beyinlerine çöken gaflet ve gururu giderecek birtakım ibadat ile mükellef buyuruyor. +Hadisatın sevkiyle günün birinde yiyecekten yahud tahammül kudreti verir. +gi bir sebebden dolayı galeyana gelen gazab hissinin zebunu olmayacak hale getirir. +Zira oruç tutan adamı açlık susuzluk hırçın eder titiz eder. +İşittiği acı bir söz gördüğü çirkin bir manzara ile başkalarından fazla müteessir olur. +İşte böyle bir zamanda hakarete fena muameleye ma’ruz kalırsaBen oruçluyum ben oruçluyum diyerek hissiyatına uymamak hakkındaki emr-i nebeviyi hatırlar. +mücanebetle me’luf eder. +Çünkü oruç gizli bir ibadettir. +Diğer ibadetler gibi asarı a’za-yı beden üzerinde görünmez. +Bu nokta-i nazardan Allah ile kulu arasında bir sırdır. +İşteOruç benim içindir; ve onun mükafatını verecek ancak benim.hadis-i mukaddesinin ma’nası da budur. +Bütün şehevat-ı bedeniyyeden geri durmak ve diğer hayvanlardan temeyyüzüne medar olan mahiyet-i ruhaniyyesini kendinde duymak suretiyle her sene muayyen bir zaman için meleklere benzer. +Şu izahattan anlaşılacaktır ki İslamda biri bedeni diğeri ahlaki olmak üzere oruçtan iki maksad var. +Bu maksadlar başka dinlerde yok. +Zira onlarda oruç ancak günahlardan dolayı tevbe ve nedamet niyetiyle tutu Dünyada bir din yoktur ki ahkam ve tealimi i’tibariyle hiçbiri İslama yetişemez. +rafından bildirilen şerait mucebince– muayyen bir hak tanıyor. +Hatta bu kadarı da kafi görmeyerek sıla-i rahm gibi akrabaya muavenet gibi dullara öksüzlere rıfk ve merhamet gibi daha birçok iyilikleri tavsiye ediyor. +Bundan başka fakr u ihtiyac erbabına dağıtılmak üzere ukubat faslına nakdi mali mütenevvicezalar koymuş bulunuyor. +Din-i İslam fukaraya maddi muaveneti feraizin baş tarafına geçiren ve bunu kat’i ve sabit bir hak bilerek mal sahiblerinden hukuk ve tekalif-i saire gibi edasını talebde bulunan ilk dindir. +Şu halde İslam diğer dinler gibi iyiliğe yor; bunu mükellef olanlardan her türlü vasıta ile istifası lazım bir hakk-ı şer’i tanıyor. +İşte bunun neticesidir ki ne zaman ve nerede olursa olsun bu farizanın ikamesine fakr u sefalet gerek fukaranın ağniyaya karşı beslediği gayz ve kin başkalarında olduğu kadar değil hemen hiç yok gibidir. +Çünkü fakr u zaruretin ümmetleri ne hale getireceği ve bu yüzden ferdi ictimai siyasi ne müdhiş mefasidin meydan alacağı Din-i İslamın nazar-ı fukaranın derdiyle meşgul oluyorlar; biçareleri ezen da nihayet fitneler şurişlerle ortadan kalkarak din-i ilahi yeryüzünde istikrar bulmuş. +Muhtelif kıt’alardan gelen müslümanların aynı merkezde telakisinden bütün alem-i İslam için birçok fevaid Hacceden adam o esnada mütenevvi’ dualar okumak Allah rızası için kurbanlar kesmek behemehal bir yığın şedaid-i sefere katlanmak günahlardan temizlenerek temayülat ve şehevat-i sefileden uzak durarak göklerin yerlerin Halikına teveccühde bulunmak… Hasılı mükellef olduğu bütün erkan ve adab-ı haccı yerine getirmek yüzünden tehzib-i ahlakiye mazhar olur. +Haccın vücubu için de birtakım şartlar var: +Yol masrafına kudreti olacak. +Gaybubeti müddetince evlad ü hati i’tibariyle seferden aciz bir halde bulunmayacak hac yolunda tehlikeye yahud bir düşmanlığıa ma’ruz olmayacak ve gayr-ı meşru’ hiçbir vergi ödemek ıztırarını görmeyecek. +Hakikatte erkan ve adab-ı haccın hülasası telbiyelerle muhtelif dualarla niyazlarla Allaha münacattan me’sur ve birtakım dualar var ki hacca giden adam bütün ayinler arasında mesela ihrama soyunurken Mescid-i Harama girerken ve oradan çıkarken tavaf ederken sa’y ederken Cebel-i Arafatta vakfeye dururken onları okur. +Bu dualardan biri şudur: + +bunların karşısında insan Müslümanlığın vaz’ ettiği zekat ve sadakat kanunlarının kıymetini derhal anlıyor. +Mevzu’-ı bahs olan cinayatın buracıkta yalnız envaını beyan ile iktifa bizim için mümkündür: +İntihar Tezvir Sirkat Yol kesmek Katl Siyasi fevza ve ihtilal. +Zaruret denilen bu korkunç afete karşı gelebilmek kin demin söylediğimiz vechile muvaffak olamıyorlar. +Evet bu maksadla şirketler ittihad-ı ticari cem’iyetleri dini cemaatler men’-i müskirat hey’etleri vücuda getirdilerse de hiçbir faide göremediler. +Bazıları da fakrın en kesdirme ilacı fikirleri terbiye ederek insanlara içinde bulundukları muhitten şeraitten nasıl istifade olunacağını öğretmektir dediler ve ferdlere i’timad-ı nefs hüsnü telkin edecek birtakım tedbirlerde bulundular. +Lakin eski nesillerin bıraktığı iktisadi ictimai kanunlar payidar oldukça bu gibi vasıtaların acizden başka bir şey göstermeyeceği tini bildi ve müdavatı için gösterdiği usul ile fukaranın felaketini tehvin etti ve zenginlerle bunlar arasındaki hayati ihtiyacat ve münasebatın teksiri hususunda pek hakimane davrandı. +Lakin dünya malı i’tibariyle insanların aynı seviyeye getirilmesine gelince İslam bunu kabul etmek şöyle dursun maddeten ve adeten muhal olduğunu görür ve beşeri bu fikir etrafında toplamak için uğraşan müfrit İştirakiyyun hamakatine hükmeder: +Sonra Din-i İslam efradı hak temellükünden men’ etmiyor; bununla beraber ihtikarı gabn-ı fahişi kat’iyyen tahrim ile mürtekiblerini muakabede bulunuyor ve bu suretle beşer arasında adl-i iktisadiyi te’min etmiş oluyor. +Hülasa Müslümanlıkdaki zekatlar mecburi vergiler müekked surette tavsiye olunan sadakalar dünyanın her tarafına dağılmış milyonlarca halkı fakr yüzünden gesefalete karşı harb açıyorlar. +Bir tarafdan da durmayıp mu’temerler vücuda getiriyorlar. +Bela-yı zarureti ortadan kaldırmak beşerin büyük bir kısmını bu afetin pençesinden kurtarmak için düşünebildikleri tedabiri tesbit ediyorlar. +Bununla beraber daima görmekteyiz ki sefaletin tırnakları dünyanın her tarafında bu zavallı tabakanın mazlum kanı içinde yüzmekten bir an bile hali değil! +Garblılar birçok düşüncelere birçok tedbirlere birçok kararlara rağmen beşeriyeti bu felaketin tahammül edilemez hale gelen dehşetinden kurtarabilmekdeki aczini gördü. +Öyle ya! +Acaba müfrit İştirakilik; Komünistlik Bolşeviklik nedir? +Bu akvamın meydanda gezen derde kat’iyyen müessir bir çare bulmaktaki aczlerinden mütevellid netaicden başka şeyler midir? +Fakr u sefaletin doğurduğu ferdi ictimai ahlaki hüsranlar susda pek korkunç hakikatler bildiriliyor. +Zaruret insanlar arasında fuhşun yapılmasına badi oluyor. +Çünkü birçok genç kızları bilhassa güzellerini derd-i ihtiyac ibtizale düşürüyor. +Onlar da bulundukları mertebe-i izzetten inerek zilletler muhakkariyetler içinde sürükleniyorlar. +Cansız meta’ gibi elden ele dolaşmaya sırf behimi hevesatı yatıştırmak için aranmaya başlıyorlar. +O ne feci’ afet! +O ne sefil mevki’! +Şikagoda in’ikad eden mu’temerin beyanına göre bu memlekette yirminci asrın bidayetinde hükumete her sene dört milyon dolar vergi veren on bin fahişe varmış. +Maamafih mu’temer elindeki takrirlerin mündericatını hiş rakam Şikago hükumetinden suret-i resmiyyede ruhsat almaksızın fuhşa dökülenlere tabii şamil değil. +Yoksa berikilerin yekunü ötekilerden cidden pek fazladır. +Zaruret fuhşun bu iğrenç şeklini doğurduktan başka zevc ile zevce arasındaki münasebatı da fesada veriyor; akvamın cemaatin çoğunda talakı yahud resmi ayrılıklara sebeb oluyor. +senesinde ekseriyeti zaruretten tevellüd etmek üzere İngilterede talak ve mahkeme kararıyla iftirak vukua gelmiş. +Hükme den tarihine kadar geçen sene zarfında Amerika Hükumat-ı Müttehidesindeki talakın mikdarı len izdivaçların on birde birine baliğ oluyor. +Maamafih gayr-ı resmi müfarakatlar bir de mahkeme hükümleriyle vuku’ bulan tefrikler bu hesaba dahil değil. +Zaruret saikasıyla meydan alan cinayata gelince muntazam hükumetler tarafından her sene bu babda +raptettirmiş kölelere. +rip de ödeyemeyen kimselere. +lü askerlere. +çıkaran [çıkan] yolculara. +sarahati bu yolda. +Evet alem-i İslam dinin bu rükn-i mekinini muhafaza ettiği müddetçe izzetinin şevketinin müntehasını bulmuştu. +Bununla beraber Mısırda Cavada Trablusda Tunusda Mağrib-i Aksada hala bu farizayı eda eden cemaatler mevcud. +Sene bitti mi yahud hasad vakti geldi mi bakarsın ma-melekleri kine dağıtırlar. +Zekat-ı fıtra gelince bunu vermeyen hiçbir müslüman tanımıyoruz meğer ki kudreti olmasın. +Bu sayededir ki fukarayı muhtacini Ramazan bayramlarında şen şatır görürüz. +Kurban bayramlarında da kudreti olanların kestiği hayvanlardan erbab-ı fakra isabet eden parçalar sahiblerine kalanından çok ziyadedir. +Efrad-ı müslimin arasındaki mütekabil vidad ve muhabbet rabıtalarını te’yid için İslamın tesbit etmiş olduğu hukuku kitabımızın üçüncü kısmında söyleyeceğiz. +Mütefekkirin-i ulema-yı İslamiyyeden Elmalılı Hamdi Efendi hazretleri tarafından neşrolunan ünvanlı eserin mukaddimesinden: +Şimdi mebadi-i ilmiyye ve akliyyesi sabit ve mahfuz olan dinimize bu teceddüd nasıl gelebilir? +Fikr-i bid’ate karşı muhacim olan din-i mübin bu teceddüdü nasıl te’min edebilecek? +Şunu iyi der-hatır etmek lazım gelir ki evvel ve ahir söylediğim vechile teceddüd tebeddül ve tahrif değildir. +İslamda en büyük düstur düstur-ı vahdet olduğu için bütün mebadi-i saire bu düstur-ı vahdetin cihet-i inkişafı nokta-i nazarından amil olacak ve bütün teceddüdatta bu nokta-i nazar mahfuz tutularak heziyyet-i? +ümmet muhafaza edilecektir. +Bu suretle her asırda vaki’ olan fikri ve maddi hadisat bir tecrübe nokta-i nazarıyla tedkik edilip mebadinin suver-i lecek zaaf-ı bedenden ve dik-ı meskenden kurtarmak sonra cemaat-i beşeriyyeyi sefaletin doğuracağı umumi felaketlerden ihtilallerden ahlaki şurişlerden büyük büyük cinayetlerden korumak içindir. +İslam ağniyaya karşı fukaranın sinesindeki gayzı hasedi kini kaldırıp yerine ferdlerde ve ailelerde ülfet muhabbet sürur yerleştirmek gayesini ta’kib ediyor. +Şeriat-i İslamiyye enva’-ı zekatı şu suretle bildirmiştir: +lar sahibleri tarafından kendilerine yem verilmeyip yalnız döl için muhafaza olunur. +Deve sığır koyun bu kısma dahildir. +Her günkü gıdayı teşkil eden hububat ile hurma ve üzümün zekatı. +Altın ve gümüş nukudun zekatı. +Emval-i ticariyyenin zekatı. +Topraktan çıkarılan altın ve gümüş ma’denleriyle yine toprak altında bulunan eskiden kalma definelerin zekatı. +Zekat-ı fıtır ki Ramazan bayramı günü kendisinin ve ailesinin yiyeceğinden bir ölçek fazlasına malik olan her müslümana vacibdir. +Bir de herkes kendi hesabına bu zekatı vereceği gibi nafakası üzerine vacib olan babasının anasının zevcesinin çocuklarının hesabına da verecektir. +Sonra da keffaret denilen mali birtakım vergiler var. +Orucu fesada vermek yemininde hanis olmak gibi şeylerin keffareti ki bunlar da fukara ve biçaregana verilir. +Farz olmayan sadakalara gelince aleyhis-salatü vesselam efendimiz sadakatın bu kısmına pek çok teşvikte bulunmuşlardır. +ve Ebüd-Derdaya hitaben irad buyurulan -i şerifi bu babda birer nümunedir. +Zekat akçesinin suret-i sarfı şöyledir: +reti olmayan kimselerdir. +kimselerdir. +line hıfzına müstahak olanlara tevziine bakarlar. + +kellefede kemal-i şühud ile raks eder. +Gulgule-i tekbir en heyecanlı marş olur. +Didar-ı ebed görünür zevk-i fena hiçleşir. +Bu didar muvacehesinde insaniyet aşktan aşka feyzden feyze koşarak asr-ı talide daha yüksek bir kemal sırrı hüveyda olur. +Peygamber-i zişan efendimiz hazretleri bizi bu suretle tul-i emedin fütur ve kasvetinden kurtaracak bir va’d-i leketten memlekete götürmüştür. +Bin tarihlerinden beridir ki biz feyzimizi bu düsturda aramadık ve onun için zamin-i beka bir teceddüdden mahrum kaldık. +Heves ettiğimiz teceddüdler hep teceddüd-i mevt gibi acı bir tebeddül oldu yıktı yapmadı. +Bugün alem-i İslam büyük bir sukutun ve aynı zamanda büyük mesaibden mütevellid azim bir intibahın halecanıyla müteheyyicdir. +Bu intibah içinde Cenab-ı Haktan o neşve-i mev’udeyi hissi mütehalif na-mülayim ve çatlak medeniyetleri değil insanlığa kemal-i vahdetle yapışacak ve vicdan-ı millimizi kökünden kavrayacak olan bir medeniyet-i mes’udeyi münye ve mefkure ittihaz edelim. +Avrupa ilmiyle fenniyle barışamayan dini karşısında İslamiyetin pek iyi barışacağını idrak etmiş bulunduğu için olsa gerektir ki müslümanların bir gün gelip bu ahengi kurarak ve hukuk-ı beşerin kudsiyetini i’la ederek bütün beşeriyete nümune olacağından korkmuş ve bizi irşad vadisinde büyük dalaletlere sevk etmek istemiştir. +Avrupa bizi şa’şaa-i ilmiyyesine meftun ederken hissiyat ve esasat-ı teceddüdü mevzu’-ı bahs ederken Din-i İslam mani’-i terakki midir değil midir? +diye bir mevzu’ ortaya koymuştur ki bundan bütün maksadı Din-i İslamın hassa-i tahaffuziyyesini kırmak ve terakkiyi kendilerine temessül suretinde tefsir etmek cihetine ma’tuf olduğu yazılan eserlerinden meşhud olmaktadır. +namıyla ayat-ı Kur’aniyyeyi Fransızca tercümelerine göre mevzu’lara tahlil ve tasnif eden eser-i mühimmin haşiyelerindeki notlara dikkat edilirse görülür ki Avrupa bizim teceddüdat-ı ahiremizi ya Protestanlığa veya diğer bir Avrupa mezhebinin te’sirine atf etmekte ve hep bunları kendilerine bende olmak gibi bir gaye ile mütalaa eylemektedir. +Fakat Avrupa korkmasa idi bir sefe ile taban tabana mütenakız olan dinini rüsumunu tatbikasına irca’-ı nazar olunacak ve bu suretle bir tarafdan tecrübi ve istikrai diğer tarafdan akli ve istintaci muzaaf bir seyr ile cihet-i telaki bulunacak ve bu suretle hayat-ı ümmete şuuri veya la-şuuri olarak giren şuunat-ı cedidenin neseb-i sahiha-i diniyye ve şer’iyyesi tenkih ve tesbit olunacak ve avarız-ı mühlike olan bid’atlerle esbab-ı hayatiyyeden olan inkişafat-ı cedide bit-tefrik birisi tayy ve birisi takrir edilecek nihayet ukul ile hissiyat tevhid olunarak vicdanlara yeni ihtiyacları tatmin eden yeni bir neşve-i şetaret ve emniyyet verilmek hususuna ve fakat tefriat ve tatbikat nokta-i nazarından yenilikler husule gelecek daha doğrusu benimseyeceğimiz yeniliklerle benimseyemeyeceğimiz yeniliklerin hududu ayrılmak gibi bir inkişaf-ı vicdani elde edilecek ve bu tarik didin yapacağı şey vahdeti kırmak şikakı artırmak usulü cerredeye tebaiyet suretiyle vicdan-ı ümmeti ecnebi vicdanlara temsil etmek ve heziyyet-i ümmeti ref’ edecek bid’iyata yol açmak olmayacaktır. +Teceddüd bize nefret değil muhabbet zerk edecek hiras değil emniyet getirecektir. +Her asrın tarihini güzelce zabt etmek ve o tarihde esbab ve ilel-i şer’iyyenin kıymet-i ameliyye ve netaic-i ictimaiyyelerini tedkik ve bu suretle asr-ı sabıkın bir fezlekesini yapıp asr-ı atinin ihtiyacatını ta’yin eylemek işte verese-i enbiya olacak ulema-i dinin vazifeleri budur. +Bu ihtiyacat bazen nazari bazen ameli kıymetleri haiz olur. +İhtiyacat-ı nazariyye ilmi ihtiyacat-ı ameliyye ameli şahsiyetler ister ki müceddidler işte bu şahsiyetlerden zuhur edecek ve bu şahsiyetler ümmetin heziyyetinden yetişmek lazım gelecektir. +Kelam ve hikmetin bil-cümle ulum ve fünun ve kaffe-i akliyyat ile fıkhın teşriiyat ve ictimaiyat ile hadis ve tefsirin ahlak ve edebiyat ve bütün cihat-ı diniyye ve bir cihetten hak ve batılın bir cihetten de hüsn ve kubhun mi’yarları tavzih ve ta’mim kılınır; ve halden me’yus olan gönüller istikbal için bir aşk-ı cavidani bahşedecek münyeler mefkurelerle işba’ kılınır. +İlim ve akıl şuun-ı cedide içinde vicdan-ı ictimainin beka-yı vahdetini taht-ı zımana alarak zaruriyat-ı diniyye ve ictimaiyyeyi takviye eder hayat da nefs-i ictimainin bu vahdet içinde aşk ve heyecanını gıcıklar tenafür gider yerine tecazüb gelir. +Ervah ve kulub livaül-hamd-i Ahmedi altında toplanır zıll-i arşir-rahmanda öpüşüp koklaşacak bir hayat-ı vicdani iktisab eyler. +Artık Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve resulühu kelime-i şehadeti ağzından çıkıp havaya münkalib olmaz. +Bütün ma’nasıyla gönüllerde ve cemi’ a’za-yı müYunus Suresi +yor. +Eminim ki birkaç sene sonra bütün Amerikada ve Avrupada müskirat tamamıyla men’ edilmiş olacaktır. +Garbın hükeması etıbbası ricali içkiye karşı müdhiş bir harp açmışlardır. +Her tarafda teşekkül eden cem’iyetler muş bazı mahallerde de tecdid edilmiş el-hasıl içkinin beşeriyet için ne büyük bir afet olduğu tamamıyla takdir edilmiş ve külliyyen men’ini te’min için bir tarafdan cem’iyetlerle halkı irşadata diğer tarafdan da kanunlar vaz’ıyla tedabir-i mania ittihazına tevessül olunmuştur. +Şurasını nazar-ı dikkatten uzak bulundurmamalıdır ki bugün içkiye karşı garbın açtığı bu cihadı mücerred şarkı bir taklid yahud dinin te’siriyle vücud bulmuş bir hareket suretinde telakki etmek doğru değildir. +Garbı gösterdiği hakikatlerdir. +İlimde fende tedkikat ilerledikçe ve kat’i surette görülmüştür ki artık bunun beşeriyet şey olmadığını i’tiraf etmemek imkanı kalmamıştır. +Görülüyor ki fennin terakkiyatı İslamiyetin ulviyetini esasat-ı İslamiyyenin beşerin saadetini te’min için vaz’ edilmiş en ali düsturlardan ibaret olduğunu meydana koymaktadır. +Şimdi fenler istatistikler her sene içki yüzünden ne azim tahribat vukua geldiğini tamamıyla göstermektedir: +Milyonlarca nüfus-ı beşeriyye telef oluyor bi-payan servetler heder oluyor hayat-ı ictimaiyyenin temelleri sarsılıyor ırklar nesiller bozuluyor aileler yıkılıyor perişan oluyor fuhuş ve zina çoğalıyor insanların sa’y ve amel kudreti zaafa uğruyor cürümler cinayetler cinnetler çoğalıyor el-hasıl sıhhi ictimai iktisadi her sahada azim felaketler müdhiş fenalıklar baş gösteriyor. +Biz bütün garbın bütün alem-i medeniyetin içkiye karşı açmış olduğu mücadeleyi görüyoruz da müslüman olduğumuza binlerce şükür ediyor ve dinimizle iftihar eyliyoruz. +Demek ki bu noktada bütün alem-i medeniyet müslümanlaşıyor Müslümanlığın ezeli ve ebedi bir hükmünü kabul ediyor. +Artık hakikat bu derecelerde zahir olmuş iken o mübarek Men’-i Müskirat Kanununu ta’dil etmek isteyenlerin fikirlerini zihniyetlerini anlamak mümkün olmuyor. +budur. +Garblılaşmak isteyenler niçin bu hakikatleri görmek ve göstermek istemiyorlar? +Doğrusu ne kadar teessüf edilse azdır. +Müslümanlığın vaz’ ettiği bu usul de el-yevm bütün Amerika ve Avrupada varidat-ı seneviyye vergisi namı altında tahsil ve fakirlerin terfih-i halleri bize telkih etmeye çalışmadan vazgeçer o ilim ile kucaklaşacak olan İslamiyeti tervice uğraşır ve hayat-ı Bugün bütün beşeriyet bir salah-ı ictimaiye ihtiyacını hissetmiştir. +Bu da ancak hakk-ı vahide perestiş eden Din-i İslamın desatiri ve bu desatirin inkişafat-ı cedide-i cektir. +Ben bu kitabı tercüme ederken mücerred garbın künh-i aklına vukuf sevdasını taşıyordurm. +Fakat binnetice anladım ki o akıl bütün cereyanıyla bizim dinimiz olan vahdaniyet-i ilahiyye akidesine doğru koşmuş ve bütün arzulara rağmen gerek ilhadı ve gerek teslisi tesbit edememiştir. +Onu ta’kib ederken İslamiyetten aldığım akıl ve felsefem sarsılmak şöyle dursun gittikçe kesb-i kuvvet etti inkişaf edecek noktalar buldu. +Şimdi eslafımızın ma’lumat-ı felsefiyyesi de bu uslubda bir tarih ile irae olunabilir ve Dekarttan başlayan felsefe-i müteahhirin ile taarüfümüz de husule getirilirse felsefenin fi’il isbat etmek mümkün olacak ve fünuna hakimiyet-i akliyye ve diniyyeyi biz kazanmış olacağız. +Bu kitabın bir felsefe-i İslamiyye tarihiyle tezyilini gönlüm pek istiyordu. +Fakat kıllet-i vesait içinde bunu meydana getirmeye uğraşırken meydana gelen şu kısımların neşrini uzun müddet ta’vik etmek endişesi o arzuma mani’ oldu. +Avrupa Mektupları: +Geçen mektubumda garblılaşmak isteyenlerin maksadları ne olabileceğini tahlil ve fikirlerini açık söylemeleri lazım geldiğini temenni eylemiştim. +Bu mektupta da biz şarklılıktan Müslümanlıktan uzaklaşmak isterken garbda şarklılaşmak daha doğrusu müslümanlaşmak cereyanlarından bahsedeceğim. +Sapa yollara gidenler ve milleti de arkalarından sürüklemek isteyenler belki mütenebbih olurlar da kendisinden uzaklaşmak istedikleri şarkın ve Müslümanlığın ulviyetini takdir ederler yahud şarklılığa ve İslamiyete olan buğz ve hiddetlerini bir parça tahfif ederler. +rahneleri nazar-ı dikkate alan Müslümanlığın bundan bin üç yüz sene evvel vaz’ etmiş olduğu bu esasın beşeriyet ye ve bu memnuiyeti ciddi surette fiilen tatbik eylemeye başlıyor. +İçki memnuiyeti gittikçe her tarafda intişar edi tık zevc ve zevcenin bir arada yaşaması imkansız olur ailenin selameti için talaktan başka çare kalmaz: +İşte beşerin fıtratını nazar-ı dikkate alan şeriat-i İslamiyye Hıristiyanlıkta olduğu gibi bunun önüne sed çekmemiş ahval-i zaruriyyede bunu tecviz etmiş şu kadar ki talakı en mebguz bir helal olmak üzere telakki eylemiştir. +İşte şimdi garb zaruri zamanlarda ailenin selameti için bu kaide-i İslamiyyeyi kabul etmekten başka bir çare bulamamıştır. +daki mukarenet hakkında mukaddemada neşr olunmuş uzun bir makalem vardır. +Bu hususda tafsilat almak isteyenler o makaleme müracaat edebilirler. +Bu kaide de Müslümanlığın en ameli ve en kıymetdar evamirindendir. +Şimdi bütün Avrupa ve Amerikada bu usul hüküm-fermadır. +Daimi ve muntazam ordular Türklerden bütün cihana sirayet etmiş bir şeydir. +Kuvvete istinad etmeyen her hak hebadır. +Kendi hakkını müdafaa edemeyen milletin esarete mahkum olduğunu herkes görebiliyor. +Bu kaideyi tatbik eden milletler payidar ve hakları mahfuz oluyor. +Binaenaleyh bu kaide-i İslamiyye de bugün garbın kavaid-i siyasiyye ve idariyyesinden olmuştur. +Müslümanlık nazarında Hazret-i İsanın bir peygamber yani bir insan olduğunu İslamiyetin teslisi reddeylediğini biliyoruz. +Fakat şimdiye kadar Nasraniyet erkanı bu i’tikadda değil idiler. +İki sene evvel İngilterede Protestan kilisesinin kongresinde bir papas gayet açık bir lisan ve müdellel bir beyan ile Hazret-i İsanın herkes gibi bir kuvve-i iman sahibi bulunmakla mukaddes olduğunu bugün Hazret-i İsanın uluhiyetini kabul edecek bir kimse kalmadığını Hazret-i İsanın insan olduğunu kabul etmekle herkesin kalbinde daha yüksek bir mevki’ işgal eyleyeceğini söylemiş ve kongre tarafından mazhar-ı tasvib olmuştu. +Bu sene de Nilsen gibi bir papas evladı olan mu’teber bir alim İsveç gazetelerinde gayet açık olarak aynı fikri ileri sürüyor ve Martin Luterin bidayetten beri bu i’tikadda bulunduğunu fakat kiliseden tamamen ayrılmamak için bu i’tikadı muvakkaten gizlediğini söylüyor. +Daire-i Maarif müellifi Mayer Nilsen ve Şinaydır gibi muhakkikler Nasraniyetteki teslisin Mısır ve Cenubi Arabistandan alındığını bütün kiliselerde bulunan Hazret-i Meryem ve Hazret-i İsanın heykelleri ve tasvirleri eski Mısırlıların İzis ve onun oğlu Horus heykelleBiz ne ahmak ne cahil insanlarız ki beşerin saadetini te’min edecek en yüksek esaslara malik olduğumuz halde onlara arka çeviriyor da yabancı milletlerin çürük nazariyeleri arkasından koşuyor milleti de bu dalalet yollarında sürüklemek istiyoruz. +Garb garb! +diye bağıranlar bilmem ki hangi muhitlerde vakit geçirmişler. +Galiba sefahet alemlerinden başka bir şey görmemişler. +Onun keyiflerine esir etmekten başka bir şey düşünmüyorlar ve bilmiyorlar. +Bunlar kolay şeyler. +Hislerine zevklerine meclub olan insanları cezb eder. +Fakat cem’iyetler bunlarla yaşamaz. +Bil-akis bu sefahetler cem’iyetin temellerini sarsar. +Bunun için cem’iyetlerin inhilal ve inhitattan masuniyetini düşünen her memleketin hükeması rical-i müdiresi bu fenalıkların önüne geçebilecek çareler taharri eder ve tatbikine uğraşır. +Bizim garblılaşmak illetine tutulan hastalarımız ise hem kendilerini memleketin münevver ve mütefekkirleri addederler hem de göz göre göre memleketi milleti felakete sürüklemek Kadınları barlara götürmek şanolara çıkarmak isteyeceklerine memlekette fakr u sefaletin önüne geçecek tedbirler ittihaz etseler ne olur? +Zenginin malında fukara saadeti kafil bir düsturu nerede bulacaklardır? +İşte Avrupalılar ve Amerikalılar bugün bu düstura sarılmışlar bunu tatbik ile fakirlerin refahını saadetini te’mine uğraşıyorlar. +Keyif ve zevklerinden başka bir şey düşünmeyen garbcılar biraz da fakr u sefaletin izalesi esbabını düşünseler ne olur? +Garb bugün Müslümanlığın bu pek mühim esasını kabul etmiş tatbik ediyor. +Garbcılar bu usulü esasen vaz’ eden İslamiyet olduğu Onlar istedikleri kadar husumet göstersinler; müslümanlar en ziyade te’mine hadim olan kendi usul ve kaidelerini tatbik etmek en büyük şerefdir. +Müslümanlıkta en mu’tedil ve en makbul şerait altında takarrur eden fakat su’-i isti’mal yüzünden ve mücrimlerin tecziye edilememesinden fena bir hale ekser devletleri miyanında –İslamiyetin vaz’ eylediği kayıdlardan ve şartlardan daha az ma’kul kayıdlar ile– kanun olmuştur. +Mukteza-yı maslahat ve fıtrat garblıları bu kaideyi kabule sevk etmiştir. +Talakın hikmet-i şer’iyyesi tedkik olunursa bunun bazı ahvalde ne kadar zaruri olduğu tahakkuk eder. +Talakı detle tevakkiyi emreder. +Fakat bazı zaman olur ki ar ediyoruz. +Alem şümul olan dini ve ictimai müesseselerimizi yıkmak değil onlardan istifade etmenin çaresine bakmalıyız. +Bu hususda Avrupa büyük buhranlar geçirmektedir parlamentolardaki fırkacılık ve nefretler husule getirmiş aynı ırka mensub efradı yekdiğerinin hasm-ı bi-emanı yapmıştır. +Bugün garb parlamentolarındaki a’zalar artık kendi ictihadlarıyla hareket edemiyorlar hepsi fırkalara taksim olunmuş memleketin menafi’-i umumiyyesinden ziyade mensub oldukları fırkaların menafi’-i hususiyyelerini ta’kib ediyorlar yani fırka menfaati ve fırka tegallübü vatanın menafii fevkinde tutuluyor. +Birtakım politikacılar milletlerin mukadderatıyla oynuyorlar. +Halk eziliyor. +Bu yüzden parlamentolar hakiki saadet-i ictimaiyyeyi te’min edemiyor. +Bunun için muzır bir müessese telakki olunmaya başlıyor. +Avrupa şimdi fırkacılık ihtiraslarından azade vatanın menfaatini her şeyin fevkinde telakki eden istiklal-i nifak ve şikakları izale ederek hükumetle halk arasında muhabbet ve samimiyet te’sis etmek arzu ediyor. +amal-i beşeriyyenin fevkinde olan esasat-ı adile etrafında toplayan esasat ve teşkilat-ı İslamiyyeye doğru gidiyor. +Baladaki noktalardan başka miras ma’den işletmek teaddüd-i zevcat ve diğer birçok mesailde Avrupada inkılab alametleri görüyorum. +Maddiyet-perestliğin iflası pek yakındır. +Bütün keşmekeşler bütün ihtilaller din hislerini takviye ediyor. +Avrupa her halde bugünkü vaz’iyette kalmaycaktır. +Birçok noktalarda İslamiyete doğru yürümektedir. +ru teveccüh etmişken yani İslamlaşıyorken bizi garblılaştırmak suzluklarına cehaletlerine diyecek yoktur! +Ankarada çıkan gazetesinin sahibi ve Kanun-ı Esasi Encümeninin reisi Yunus Nadi Beyin durup dururken hanedan-ı Hilafet hakkındaİnsanların en alçağıgibi tahkir ve tezyifin en ağırı ve en galizı olan bir ta’biri isti’mal etmesi ve bu tahkir ve tezyife gazetesininsarhoş na’rasıdiye mukabelede bulunması rinden ibaret olduklarını isbat ediyor; fünun akademilerinin tasvibine de mazhar oluyorlar. +ediyor; teslisi red ile Hazret-i İsanın bir peygamber bir beşer olduğunu kabul ediyor. +Demek ki Nasraniyet ve İslamiyet arasındaki akaid ihtilafı din-i mübin-i Ahmedinin muzafferiyeti ile hitam bulmak üzeredir. +Asabiyet-i kavmiyye yüzünden milletler arasında husul bulan buğz ve nifakları dökülen kanları vukua gelen tahribatı nazar-ı dikkate alan Müslümanlığın kavim ve kabileye müstenid cahili asabiyet da’valarını hoş görmeyip siyah beyaz sarı kırmızı bütün uruk ve akvam-ı İslamiyyeyi aynı derecede aynı hukuku haiz olduğunu kabul ettiği dan başka bir şey olmadığı aynı desatir ve esasatı kabul eden müslümanlar her hangi ırka her hangi kavme mensub olursa olsun cümlesinin kardeş olduğu o desatirin hakim olduğu her yer müslümanların vatanı olduğu bu suretle metin bir uhuvvet-i diniyye vaz’ eylemiş olduğu ma’lumdur. +Yani ilk defa olarak akvam arasında ameli bir beynel-milel enternasyonal cereyanı ihdas eden İslamiyettir ki bu sayede müslümanlar arasında muhabbet tesanüd samimi kardeşlik teessüs etmiştir. +Şimdi bir müddetten beri Avrupa ve Amerika bu sarf-ı mesai ediyor. +Birinci ikinci üçüncü sosyalist enternasyonelleri yeşil zürra’ enternasyonali siyah Katolik kilisesinin enternasyonali ve diğer enternasyoneller hep ayın esası ta’kib gayesiyle teşekkül etmekte aynı düsturlar etrafında efrad ve akvam-ı muhtelifeyi toplamaya çalışmaktadırlar. +Bit-tabi’ İslamiyetin vaz’ ettiği muhabbet uhuvvet ve tesanüdü bu enternasyonaller te’mine muvaffak olamadı. +Fakat bu başka mes’eledir. +Bizim arz etmek istediğimiz cihet efrad ve akvam arasındaki ırk ve kavmiyet tefrikalarını izale ederek aynı düsturlar etrafında beşeriyeti toplamak kaide-i İslamiyyesinin bugün Avrupa ve Amerikada revac bulmasıdır. +Garb alemi bunun için o kadar azim fedakarlıklar ihtiyar etmektedir ki bizim için mucib-i ibret ve intibah olmak lazım gelir. +Bu kaide-i müracaat ediyorlar propaganda teşkilatları yapıyorlar milyonlar sarf ediyorlar. +Ne garibdir ki bazı müslümanlar bin şu kadar seneden beri teessüs etmiş olan bu kaide-i İslamiyyenin kıymet ve ehemmiyetini takdir edemiyorlar da hac ve saire gibi bu beynel-milel teşkilat ve müessesatı yıkmak edvar-ı ibtidaiyyedeki cehalet ve nifak zamanlarına rücu’ +kadifeden bir başlık yapılmaktadır. +Bu başlığın her iki tarafında yine aynı kadifeden yapılmış iki zarif boğum vardır. +Bit-tabi’ başlığın başın ön ve arka tarafları da üzerlerinde muntazam kıvrıklar vücuda getirmek üzere tanzim olunmaktadır. +Bu baş kış günlerinde her halde zarif durmayacak bir baş olmasa gerektir. +Avrupa gazetelerinin frenk kadınları için tersim ve takdim ettiği kışlık şapkanın zarif bir şekil alacağını beyan eden gazetesinin bu satırlarından adeta bizim kadınlarımızın bu baş modasını taklid etmelerini tavsiye ettiği anlaşılıyor. +in böyle şapka propagandalarında bulunması hakikaten şayan-ı teessürdür. +Esasen geçenlerde in açtığı bar ve şano anketi de mucib-i hayret olmuştu. +Çünkü ancak meslek ve prensipten mahrum olanların ihtiyar edeceği bir hatt-ı hareketi ta’kib ederek memleketin mukaddesatına bile hücum edenlerin yazdıklarını derc etmekten çekinmemiş ve pek haklı teessürler ve muahezelerle karşılanmıştı. +gazetesinin her halde bir meslek-i muhtarı vardır. +Fakat maatteessüf bunu neşriyatından anlamak mümkün değildir. +gazetesi her şeyden evvel mesleğini gibi anlasa ne iyi olur. +Fakat hangi mesleği ta’kib ederse etsin memleketimizde böyle şapka mürevvicliğini yapmasını hiçbir kimse hüsn-i telakki edemez. +Şapkacılığın mahall-i tervici in sahifeleri olmasa gerektir. +Şu memleketi frenkeştirmek ve hüviyetini gaib ettirmek nu anlasalar bu halkın hissiyatına biraz hürmet etmeyi öğrenseler..! +Kabilde intişar eden muhterem refikimizden Hey’et-i camia-i beşeriyyeyi teşkil eden insanların hepsi akıl ve şer’in zaruri gösterdiği ahkama binaen biri ferdi diğeri ictimai olmak üzere iki vazife ile mükellefdir. +Mevkiinde bu iki vazifeden birine riayet etmek mühimdir. +Her iki vazife birden tezahüm edince ictimai vazifenin ercah ve elzem olması icab eder. +Şeriat-i İslamiyye teşri’-i ahkam esnasında her iki vazifeye etemm ü ekmel bir surette riayet olunmasını nazar-ı dikkate almıştır. +Çok def’a şeriatimiz tekalif-i ictimaiyyeyi ferdi vezaife akdem saymıştır. +Peygamber-i zi-şanımız efendimiz hazretleri de kendisiyle şeriatini ictimai olarak ümmetine tanıttırmıştır. +Camia-i İslamiyye düsturlarının emr-i muhafazasıyla müslümanların terakki ve tealiye doğru kavuşmaları üzerine maalesef tahaddüs eden Hilafet münakaşası bu hafta bütün matbuatı ciddi surette işgal etti. +Halife hazretlerinin isti’fa ederek Bursaya gideceğini ve şekl-i intihabın değişeceğine dair birtakım şayialar deveran ettiği hakkında ve gazeteleri tarafından neşr olunan haberler bilahare bu haberlerin asıl ve esası olmadığı hakkında diğer sabah gazeteleri tarafından vuku’ bulan neşriyat ve zat-ı hazret-i Hilafetpenahi eyledi. +Bu münasebetle gerek Ankaradaki gerek İstanbuldaki bütün yevmi gazeteler Hilafet ve hanedan-ı Hilafet hakkında şayan-ı dikkat müteaddid makaleler neşrettiler. +Bu hafta efkar-ı umumiyeyi işgal eden en mühim mes’ele bu neşriyat oldu. +Şuun-ı İslamiyyeye taalluk-ı azimi derkar olmakla beraber biz bu mes’eleyi mevzu’-ı bahs etmek istemiyoruz. +Zira bahse kalkışacak olsak esasdan bahsetmek icab edecektir. +Buna ise bilmeyiz ki ahval-i hazıra müsaid midir? +Esasen Hilafet mes’elesi bütün müslümanları şiddetle alakadar eden en nazik en hassas bir mes’eledir; diğer mesail hakkındaki münakaşata bunun asla tahammülü yoktur. +Mesail-i mukarrere-i İslamiyyeden olan Hilafet bahsinde birtakım indi mütalaat ile efkar-ı İslamiyyeyi tehyic etmekten ise bu babda gayet ihtiyatlı beyanatta bulunmak zaruret olmadıkça bu mes’eleyi mevzu’-ı bahsden mümkün mertebe tevakki eylemek mukteza-yı siyaset ve maslahattır. +Yevmi gazetelerimizin diğer mesailde olduğu gibi bu mes’ele hakkında da ceffel-kalem neşriyatta bulunmaları münakaşa kapıları açmaları hiç de muvafık-ı maslahat ve siyaset değildir. +Biz ceraid-i yevmiyye başmuharrirlerinden çok rica ederiz ki yalnız dahilde değil bütün olunan bu gayet nazik bahsi kapasınlar bu mes’ele etrafında münakaşaya meydan vermesinler. +Bugün memleketin menfaat ve selameti bunu iktiza etmektedir. +Müslüman kadınlarına şimdi de şapka giydirmek mi istiyorlar? +refikimiz bu hafta da ortaya pek münasebetsiz bir garibe çıkardı. +Birinci sahifesinin mu’tena bir mevkiinde serlevhasıyla bir frenk kadının resmini koyuyor ve altına şu satırları yazıyor: +Avrupa gazeteleri yeni bir baş modasından bahsediyorlar. +Kışın mantolar üzerinde zarif bir şekil alacağını tahmin ettiğimiz bu modada en iyi cinsden koyu renkte +had ve ittifak etmekte oldukları halde biz gafil müslümanlar dinen şer’an birliğe birleşmeye me’mur iken bu vazife-i diniyyemize hala hakkıyla riayet etmemekteyiz! +Halbuki bizim bugünkü vazifemiz yüzlerce sene evvelkinden daha ağır ve daha mühimdir. +Çünkü biz geride Bu acı hakikatleri idrak eden Afganistan ahalisiyle sertac-ı mefharetleri bulunan Emir hazretleri telafi-i ma-fat için bu dakik noktalara fevkal-ade ehemmiyet vererek bütün din kardeşlerimiz arasında revabıt-ı uhuvvetkaraneyi geçmiş günlerden daha ziyade habl-i metin ile tevsik etmeye azmetmişlerdir. +Buna binaen Afganistanda yaşayan ve tamamen bizim vatandaşlarımız olan Ca’feriyyül-mezheb din kardeşlerimize karşı hakiki bir samimiyet ve uhuvvet düsturunu izhar ve ibraz etmek için bu senenin Muharremül-haram ayında matem tutanlara Afgan Sünnilerinin de iltihak ve iştirak etmelerini şevketlü Emir hazretleri emr u ferman buyurmak suretiyle camia-i İslamiyyenin her iki unsur-ı kıymetdarını memnun etmiş cümlenin hayır duasını isticlaba muvaffak olmuşlardır. +Emir hazretleri bu kadarla da iktifa etmemiş Aşura gününde bizzat matem meclisi teşkil olunan Kabilin Cünd-i Evvel? +mahallesine Türkiye Sefiri Fahri Paşa ve bil-cümle rical ulema sadat ve a’yan-ı memleketle beraber teşrif buyurarak saat on birden ikiye kadar orada Hazret-i Seyyidüş-şühedanın pek elim menakıb-ı şerifelerini ve efazıl-ı ulema-yı Ca’feriyye tarafından vahdet ve uhuvvet-i ledikten sonra minbere çıkarak ulema-yı müşarun-ileyhimin yüzlerinden sakallarından öpmüştür. +İran sefiriyle Afgan Şiileri Emir hazretlerinin bu iltifatlarına teşekkür etmişlerdir. +Rifistan kahramanlarına koca İspanyaya kahir darbeler hususunda Hilal-i Ahmere vuku’ bulan da’vet maalesef duçar-ı ihmal oldu. +Beynel-İslam bir müessese-i şefkat olan Hilal-i Ahmer Cem’iyeti menafiini takdir ederek bu vazife-i İslamiyyeyi ifa etmiş olsa bütün İslam aleminin müzaheretine ve daimi muavenetine ihraz-ı liyakat etkeyfiyeti nı bilen Şari’-i Akdes diyanet-i mübeccele-i İslamiyyeyi kabul eden bilumum müslümanlara ittihad ve ittifak etmelerini te’kid buyurmuşlar her guna ihtilaf-ı kelimeden tefrika ve teşettütten ayet-i ke-rimesiyle onları men’ ve nehy etmişlerdir. +Aynı şeriat-i ictimaiyye müslümanları Yehud ve nasara dostluğundan men’ buyurmuştur. +O halde bizler de kendi Resul-i muhterememizle Hulefa-yı Raşidine tebaiyet ve iktida etmemiz lazım gelir. +Ancak bu sayede Ehl-i Salib ve teslis mukabilinde kelime-i tevhidi muhafazaya kadir olabileceğiz ve aramıza buğz ve adavet şikak ve nifak saçmak isteyen İslam düşmanlarından sakınacağız. +Kur’an düşmanlarının yahud Gladston tarafdarlarının Furkan tabi’lerine dostluk ve samimiyet göstereceklerine hiçbir vakit inanmayalım. +Kendi garaz ve siyasetlerini tervic yolunda muvakkat bir zaman için suret-i haktan görünseler bile cahil ve sade-dil olan biz müslümanları avlamaktan başka bir maksad ta’kib etmediklerini bilmeliyiz.Es-siyasetü teteşekkelü bi-eşkalin muhtelifetindüsturunu her halde bizden daha iyi tatbik ettikleri muhakkaktır. +Pek garibdir ki biz zavallı müslümanlar aleyhimize mükerrer surette çevirdikleri entrikadan fesad dolaplarından dam-ı tezvirlerine uğramaktan kurtulamıyoruz. +Kemal-i cür’etle iddia edebiliriz ki Sünni Şii tefrikasını bu güne kadar neşredenler ve ehl-i İslam beyninde bir ikilik kavgasını salmaya çalışanlar onlardır. +Misal aramak için uzaklara gitmeyelim yanı başımızdaki Hindistana bir kere atf-ı enzar edecek olursak hakikati anlamakta asla güçlük çekmeyeceğiz. +Akvam-ı İslamiyye ne zaman gaflet uykusundan uyanacaklar ve ayet-i celilesini kulaklarına küpe yapıp din düşmanlarımızın kalblerimize siselerinden tahlis-i nefs ve giriban edecekler? +Biz müslümanları vehn ve zaafa duçar etmek için şu son senelerde nice bilad-ı İslamiyyeyi dest-i gasıbanelerine geçirdiler. +El-an müslümanların ilk kıblesi sayılan arz-ı Filistinde başımıza bir de Yahudi hükumeti te’sis etmek arzusunu ta’kibden geri kalmamaktadırlar. +Şayan-ı taaccübdür ki el-küfrü milletün vahidetün fehvasınca Ehl-i Salib birbirleriyle bizim aleyhimize ittiAl-i Suresi Al-i İmran Suresi +reket ile Müslümanlığı yaşatacağında ve sıyanet edeceğinde şübhemiz yoktur. +Daha geçen gün gazetesi: +Biz laik la-dini garbcıyız an’aneye maziye merbut değiliz. +Bugünkü milli devlet hükumet ve meclis tarafdarıyız. +–An’anata karşı müttehid bir milli cebhe kurmak mecburiyetindeyiz.– Bugünkü hükumetin başında bulunanlar teceddüd hususunda sağlam bir kanaate malik olduklarından bu kanaatlerini fiiliyat ile göstermeye azmetmişlerdir. +Türk kadınlarının sahneye çıkmaları bahsini tazeleyerek hükumet ve polisin kuvve-i maniasını çağıranlar aldanıyorlar. +Çünkü teceddüd ve inkişaf hususunda artık bir gün bile fevt etmemeye karar veren bir hükumet zamanındayız.diyordu. +Acaba neden iktiza etti ki dün büsbütün başka bir şekilde göstermek istediği hükumeti bugün başka bir meslekte gösteriyor? +Dün la-dinilikten bahsederken bugün dinilikten bahsediyor. +Hak teaddüd edemeyeceğine göre acabanin fikrince bunların hangisi doğrudur? +gazetesi bu son fikrinde sabit-kadem midir? +Yoksa gazetesinin siyaset-i İslamiyyeden bahsetmesi üzerine böyle müdafaada bulunmaya lüzum gören yarın yine la-dinilikten mi bahsedecektir? +Eğer o fikrinin dalalet olduğunu bu son fikrinin hakikat olduğunu söyleyecek olursa teşekkür ederiz ve mazhar-ı hidayet olduğundan dolayı kendisini tebrik ederiz. +Lakin aynı tarihli gazetesinin diğer bir sahifesinde de deniliyor ki: +Genç arkadaşlar vatandaşlar! +Kendi hakkınızı kendiniz yiniz! +Tramvaydaki vapurdaki perdeleri bölmeleri parçalamak sizin elinizdedir. +Tereddüd etmeden bunları yırtınız. +Kırınız paralayınız; eğer size mani’ olmak isteyenler bulunursa onları da paralayınız. +O perhiz ne bu lahana turşusu ne? +Madem ki mahiyet-i diniyyemizi muhafaza ediyoruz Madem ki İslamiyetten gazetesi müslüman kadınlarını erkeklerle hıristiyanlarla Yahudilerle diz dize oturtmak istiyor? +O perdeler o bölmeler müslüman kadınlarının adab ve şeair-i diniyyelerinin te’min-i muhafazası için konulmuştur. +Mahiyet-i diniyyesini muhafaza eden Müslümanlıktan Böyle bir hükumetin zamanındaBunları yırtınız kırınız paralayınız; mani’ olmak isteyenler bulunursa onları da paralayınız.demek a’zam-ı ceraim değil midir? +Evet Yunan idaresi altına giren mahallerde Yunanlılar tramvaylardaki vapurlardaki perdeleri bölmeleri parçaladılar tereddüd etmeden yırttılar kırdılar paraladılar; mani’ olmak isteyenleri de paraladılar. +Fakat nin bu miş olurdu. +Biz bu noktayı bundan mukaddem defaat memnuniyet ile karşılandığını gördük. +Ez-cümle Hindistan matbuatı ve bilhassa Bombayda intişar etmekte olan yevmi gazetesi neşriyat-ı vakıamızı hüsn-i telakki ederek bu hususda bizimle hem-fikir olduğunu beyan etmiştir. +Neşriyatımızın İslam aleminde bu şekilde telakki olunması Hilal-i Ahmerin nokta-i nazarımızı kabul ettiği takdirde ihraz edeceği muvaffakiyetin ne kadar büyük olacağını göstermektedir. +Hilal-i Ahmerin bu tarz-ı mesaiyi ihtiyar etmesini onun makasıd-ı ulviyyesini tahakkuk ettirmek hususunda a’zami teshilata ve a’zami muvaffakiyete nail olacağını isbat ettikten sonra bu müessese-i İslamiyyenin bile bile bu menafii istihzar edeceğini zannetmiyoruz. +Binaenaleyh Hilal-i Ahmer Cem’iyet-i muhteremesinin nazar-ı dikkatini yine bu mes’eleye celb ediyor ve Rifistan mücahidlerine bir hey’et-i sıhhiyye i’zam etmesi için vuku’ bulan da’vetimize Bundan mukaddem vuku’ bulan neşriyatımızı nazar-ı dikkate alarak da’vetimize icabet edenlerden bahsetmiştik. +Bu hafta pek hamiyetli bir müslüman olan Erzurum Mevki’-i Müstahkem Kumandanı Miralay Şevket Beyefendi Erzurum Mevki’-i Müstahkemi zabitlerinin Rif kahramanlarının umur-ı sıhhiyelerine sarf olunmak üzere teberru’ ettikleri yirmi lirayı göndermektedir. +Bu pek hamiyetli müslümanlara arz-ı şükran ederiz. +gazetesinin Teşrinisani tarihli başmakalesinde şayan-ı dikkat bir fıkra gördük. +Başmuharriri diyor ki: +Alem-i İslam bilmelidir ki Türkiye bir cumhuriyet-i sinde sarahaten münderic bulunan bu mahiyet-i diniyye Teşrinisanide saltanat ilga edilirken te’yid edildiği gibi Teşrinievvelda Cumhuriyet i’lan kılınırken muaddel mevadd-ı esasiyyenin ikinci numarasıyla te’kid edilmiştir. +Türkiye Cumhuriyeti daima alemdar-ı en hakiki devlet-i İslamiyye şekli olduğundan biz sair düvel-i İslamiyyeden ziyade ruh-ı İslama tevfik-i hareket etmişizdir. +Bu fıkranın nazar-ı dikkatimizi celb etmesi gazetesi tarafından yazılmış olduğu içindir. +Yoksa Büyük Millet Meclisinin esasat-ı İslamiyyeye mübteni bir meclis-i +Bu maksad-ı mukaddesin icrası için bir tarafdan a’lihazret-i şehin-şah-ı İran kendi vezir-i umur-ı hariciyyesi olan Hacı Mirza Hüseyin Han Muhteşemüs-saltana yı diğer tarafdan a’li-hazret-i Emir-i Afganistan kendi sefir ve mu’temedi olan cenab-ı serdar Abdülaziz Hanı me’mur ta’yin buyurdular. +Müşarun-ileyhima bu babda kendi resmi salahiyetnamelerinin teatisinden sonra atideki mevaddı müttefikan tahrir ve tesbit eylediler: +Bugünden i’tibaren sadıkane dostluk ve münasebat-ı hasene İran ve Afganistan hükumetleriyle her iki devlet tebaaları beyninde ber-karar olacaktır. +Devleteyn-i muazzamateyn-i müteahideteyn diyarlarında bulunan sefir elçi ve vekilleri beynel-milel mer’i olan rüsum ve adat mucebicne muayyen ve mukarrer hukuk ve imtiyazatdan müstefid olacaklardır. +Her iki devletin tebaaları ister hal-i olup kamilen kendi devlet-i metbualarının me’murları himayesinde bulunacaklardır. +Her iki devletin tebaaları mukim ve misafir bulundukları memleketin kanunlarına tabi’ olup murafaa cünha ve cinayet işlerinde o mahallin adliye mehakiminde da’vaları rü’yet ve tesviye olunacaktır. +Her iki tarafın konsoloslarıyla siyasi me’murları kazai hukuki ve cezai olan mesailde müdahaleye hakları olmayıp her iki devletin mehakimi o gibi da’vaların mercii sayılacaktır. +Her iki hükumetin merkez-i ticaret olan şehirlere başşehbender şehbender viskonsol şehbender vekili ta’yinine hakları olacaktır. +Ancak bu me’murlar me’muriyetlerinin tasdikinden sonra vezaif-i mevdualarına mübaşeret edebileceklerdir. +Her iki hükumetin tebaaları birbirlerinin memleketinde dahildeki tebaanın hizmet-i nizamiyye ve saire o gibi vezaifden muaf ve müstesna olacaklardır. +Adi cürüm ve taksir ile mücrim ve müttehem bulunan her iki hükumet tebaası birbirlerinin hududuna firar edecek olurlarsa iki tarafın me’murları o gibi mücrimleri iade etmeye hakları olacaktır. +Bu hususda me’murin-i mahalliyye her türlü muavenet ve teshilat göstermeye borçludurlar. +Fakat mücrimin-i siyasiyye bundan müstesna bulunacaklardır. +Münasebat-ı dostane ile revabıt-ı ticariyyenin takviyesi için her iki müteahid devlet gerek ticaret gerek gümrük posta ve telgraf münasebatına aid olan uhud ve mukarreratı biran evvel tertib ve tanzim dir. +ceraim ve fezayihi irtikab etmeye da’vet ettiği genç arkadaşlar genç vatandaşlar kimlerdir? +Sakın bu arkadaşlar bu vatandaşlar Rumlar Ermeniler olmasın! +Onların elinden gelse nin bu dediği şeyleri maal-memnuniyye yaparlar. +Fakat hiçbir müslüman bu fezayihi irtikab etmez. +Madem ki hükumetimiz mahiyet-i diniyyesini muhafaza etmekten madem ki Müslümanlıktan in’izal etmemiştir; bu fezayihi hiç kimsenin irtikab edeceğine şübhemiz yoktur. +Halka rehberlik etmek halkı irşad etmek daiyesiyle neşrolunan bir gazetenin adab ve haysiyet-i milliyye ile asla kabil-i te’lif olmayan böyle münasebetsiz da’vet ve teşviklerde bulunması son derece şayan-ı teessüfdür. +gazetesi Teşrinisani tarihli nüshasında da evkafa medreselere hücum ediyor. +Maarif tarafından evkafın medreselerin zabt olunmasını yazıyor. +Kimin malını zabt ediyorsun efendi! +Kendini kızıl bolşevik diyarında mı zannediyorsun? +Mahiyet-i diniyyesini muhafaza eden Müslümanlıktan in’izal etmeyen bir devlete böyle şeyler tavsiye edilir mi? +Zabt edecek yıkacak artık bir şey kalmadı da şimdi sıra evkafa medreselere mi geldi? +Bir müslüman devleti evkafı medreseleri zabt etmek yıkmak değil; onları ihya ve i’mar eylemekle mükellefdir. +Müessesat-ı İslamiyyeye karşı nedir bu hücumlar? +Muttasıl zabt etmekten yıkmaktan bahsediyorlar. +Biraz da i’mardan bahsetseler ne olur? +Mesela bugün memlekete yüz binlerce muhacir geliyor. +Bunların suret-i kalan üç beş medreseden evkafdan ne istiyorlar? +Anlaşılan bu efendilerin i’mar namına hiçbir şey bildikleri yok ki muttasıl zabt etmekten yıkmaktan bahsediyorlar. +Hani memleketi maddi ma’nevi çöl haline getirmek cektir! +O vakit baykuşlar gibi bu harabeler üzerinde ötüp dursunlar. +Hey gidi muslihler..! +La ilahe illallah Muhammedun Resulullah Camia-i İslama ve revabıt-ı ırkıyye ve komşuluk alayık-ı hasenesi ile İran ve Afganistan arasında münasebat-ı hasene ve revabıt-ı dostanenin tahkimi için bu ahidname mün’akid olmuştur. + +efradıyla İraniler hakkında işbu muahedenamenin akdinden evvelki hüküm baki kalacak ve Afganlılara İran hükumeti tarafından yapılacak olan aynı muameleyi de Afganistan hükumeti yapmaya hakkı olacaktır. +mektuplar: +Şu sıralarda bütün müslümanların maddi ve ma’nevi merbut olduğu Darul-hilafe gibi bir İslam şehrinde bazı ahlak düşkünlerinin şeair-i İslamiyyeye karşı irtikab ettikleri aleni tecavüzat muhitimizde pek derin bir asabiyet ve nefretle karşılanmış hatta bu mes’ele köylere kadar aksederek pek çok kimseleri dilhun etmiş ve bazı zevat artık bu pek çirkin halin önüne geçmek için bir çare düşünülmesi lüzumundan bahsetmişlerdir. +Kadınların sellemehüs-selam barlara şanolara ve sair gayr-ı meşru’ ve mahall-i töhmet olan yerlere gitmesini tecviz eden ve efkar-ı umumiyyede böyle arzu ettiğini söyleyenler bunu görsün ve iyi bilsinler ki: +Ancak dini ve dünyası için çabalayan bu ma’sum millet öyle üç beş garb budalasının arkasından gidemez. +Ayağı çarıksız sırtı gömleksiz yiyecekten lerinden çıkan paralarla okuyan Avrupa mekteplerine giderek senelerce kulakları ezan sesi duymayanlar yine bu fakir halkın ni’metiyle perverde olduğu halde milletin an’anatını ahlakını dinini ictimaiyatını tahkir etmekten onu her zaman baltalamaktan utanmıyorlar. +Öyle adamların millet nazarında hiçbir mevkii yoktur. +Bunlar muzır kimselerdir. +Ancak milletin hissiyatına riayet edenler onun kalbinde yaşar. +İslamiyeti daima dalalete sürükleyenler acaba bu millete tekamül namıyla ne yapıyormuşlar? +Tekamülü ihtiva eden yalnız kadınların hayasızca harekatıyla dine karşı açılan harb midir? +Acaba millet buna razı mıdır? +Millet daima ismet iffet ve namusunun muhafazası halkı çıkmaz yollara sürüklemek isteyenler en menfur kimselerdir. +Milletle onların alakası yoktur. +Bu söylediklerim şahsi bir fikrin mahsulü olmayıp bütün bir kaza halkının tercüman-ı hissiyatıdır. +Tarafeyn-i müteahideynden biri teyn arasındaki dostluk ve meveddet revabıtının ihlalini düşman ve muharib olan devletin teshil-i muvaffakiyyetini mucib harekattan –bi-taraflara mahsus kavanin mucebince– ictinab edecektir. +ferma olan revabıt-ı dostanenin ve samimi i’timadın tamamıyla te’mini maksadıyla her iki devlet beyninde müzakerat-ı siyasiyye ile hatime-pezir olmayan ihtilafat-ı mühimmenin beynel-milel mer’i olan mukarrerat ve adat vechile hakem usulüyle hall ü faslını kabul ve kemal-i samimiyyetle bil-cümle ahkam-ı sadıreyi mevki’-i Bu birinci ahidname teberrüken Farisi lisanıyla yazılmıştır. +Müteahid her iki devletin murahhasları muahedenin imzası tarihinden i’tibaren yahud mümkün olduğu takdirde daha evvel ahidnameyi tasdik ve onu Tahranda yahud Kabilde teati etmeyi taahhüd ederler. +Binaenaleyh her iki müteahid devletin mümessilleri mezkur ahidnameyi imza ve tahtim etmişlerdir. +Mezkur Muahedenamenin Zeyli Üçüncü maddenin tefsiri şudur ki: +Her kavanin-i cariyyesi mucebince kendi tebaasına lazım gelen teshilatı istihsal için me’murin-i mahaliyyeye müracaat edebilirler. +Vaktiyle Afganistandan İrana hicret etmiş olan aşayir ve kabail ister Berberi ve sair kabail olsun kema fis-sabık İran tebaası sayılacaklar ve Afganistana müsaferet etmek kasdında bulunanların tezkireleri ve tasdikini havi olmadıkça Afganistana girmeye hakları olmayacaktır. +Yayla ve kışlalara giden her iki tarafın kabail ve aşayir efradı Afganistanda iken kendilerine Afgan ve İrandaki ikametleri esnasında da İran tebaası gibi muamele edilecektir. +Bu muahedenamenin akd ve imzasından evvel Afganistandan tebaası addiyle yakın zamanlarda icra-yı ticaret için tabiiyeti muamelatını havi olmadığı takdirde kendileri Afganistan tebaası addedileceklerdir. +Baladaki fasılda zikr olunduğu üzere +Sebilürreşad Gazetesi İdaresine Hayli zamandan beri İstanbul gazetelerinde İslamiyetin leh ve aleyhinde yazılan yazıları okuruz. +Sahibsiz kalan ümmet-i Muhammedin giriftar olduğu felaketler kafi değilmiş gibi şimdi de garbcılık kisvesi altında ahlakımızın lışıldığını görüyoruz. +Bu ahval hiç şübhesiz inkıraz alametleridir. +Müslüman kadınlarının barlara gitmesi tiyatro sahnelerine çıkarak aktrislik etmesi vücudunu enzar-ı temaşaya vaz’ etmesi nasıl olur diye bir türlü havsalamız almıyor. +Bu fısk ve dalaletten başka bir şey değildir. +Başımıza bu kadar felaketler geldi de yine uslanmamışız. +Sefahet rezalet eskisinden çok. +Bu fedakarlıklarla istihsal ettiğimiz büyük zaferimizi takdis ve tes’id edecek yerde küfran-ı ni’mette bulunuyoruz. +Koca koca kıt’alardan elimizde bir avuç toprak kaldı. +Bu mübarek yurdumuzda da barlar meyhaneler mi kuracağız? +Kadınlarımızı kızlarımızı şanolara mı çıkaracağız? +Çıkmaz yola gidiyoruz. +Bunun sonu uçurumdur. +Biz şanlı ve şerefli sulhumuzun sonunda artık her türlü rezaletlerin önüne geçilecek diye beklerken neler işitiyoruz. +gazetesi bir anket açmış. +Hiç böyle sualler sorulur mu? +Barlara dans salonlarına gitmek şanolara çıkmak mu değil mi? +diye soruyor. +Bu ne demektir? +Çok yazık çok! +Sonra o gazetenin yazdığı şeylere şaştık kaldık. +Onlar ne acaib yazılar! +Hiçbir müslüman muharriri kendi dinine karşı böyle şeyler yazar mı? +Gazetelerimiz yoldan çıkanları irşad edecek yerde bazıları daha çok baştan çıkarmaya çalışıyorlar. +Dinimiz izmihlal bulursa bu adamların eline ne geçecek? +Bu gazeteciler ne kadar sıkılıyor. +Muhterem Şer’iye vekilimizden çok rica ederiz yollarını sapıtanları hak yoluna irşad etsin. +Ankara gazetelerinin gazetesini irtica’ ile itham etmelerine mukabil acib bir manevra olmak üzere gazetesinin Ankara muhabiri serlevhalı pek ziyade nazar-ı dikkate şayan bir mektup yazıyorlar. +Teşrinisani tarihli de münderic olan bu mektubun mukaddimesinde münevverler cebhesi arasında husule gelen teşettüt ve iftirakın neticesi inhizama müncer olduğu takdirde münekkid ve müdafi’ her iki taraf için husule gelecek tehlikeyi izah Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine rını barlara götürmek şanolara ç��karmak istediklerini birtakım gazetelerin ve muharrirlerin de bunlara tarafdar olduklarını kemal-i teessüfle gördük. +Azim ve imanımızla vücuda getirmiş olduğumuz hükumet-i milliyye ve diniyyemizin bu nameşru’ hareketlere müsaade edeceğini kat’iyyen zannetmiyoruz. +Biz Türkler asırlardan beri an’anat-ı diniyye ve milliyyemizi muhafaza ettik. +Dinimize karşı vuku’ bulan her hangi bir taarruza boyun eğmedik. +Eğer İstanbul kadınları ahlakı tefessüh etmiş dört buçuk garb meftunlarının propagandasıyla perde-i hasına vaz’ edecek olurlarsa biz Anadolu müslümanları gelmez. +Maamafih bu rezaletleri irtikaba cür’et edenlerin ne oldukları belirsiz bir şirzime-i kalileden ibaret olduğunu zannediyoruz. +Ve bu zannımızda isabet ettiğimiz kanaatinde bulunuyoruz. +Çünkü İstanbul Anadoludan ziyade terbiye-i diniyye görmüştür. +Gerçi ecnebi işgali hasebiyle din ve ahlak tezelzüle uğramışsa da bu tereddi umumi olmasa gerektir. +Efkar-ı umumiyye namına söz söylemeye kalkışan bazı gazetelerin bu fuzuli hareketlerine hayret ediyoruz. +Bu salahiyeti onlara kim vermiş. +Bu gazeteler eğer Anadolu efkar-ı umumiyyesini anlamak man yoktur ki din-i mukaddesimiz ve şeair-i diniyyemiz aleyhinde yazı yazan matbuatı la’netle yad etmesin. +Ruhumuzdan doğan hükumet-i milliyyemizden rica ederiz ki şeair-i diniyyemizi yıkmak isteyenlere meydan vermesin. +Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine Evvelce Nuruosmaniyedeki kırmızı sarayın dümdarlarından olan Diyarbakırlı Ziya Gökalp ve Azerbaycanlı Ahmet Ağayef beyler yeni bir mezheb icad etmek hulyasında mı bulunuyorlar? +Şeair-i İslamiyye yerine garbın mütefessih ictimaiyatını ikame etmek isteyen gerek bu zevatın gerek gazetesinin neşriyatı ne kadar şayan-ı teessüfdür. +gazetesinin anketi de şayan-ı hayrettir. +delerinden maada bütün Türkiye zükur ve nisvan-ı İslamiyyesi şeair-i İslamiyyeye karşı fiilen ve tahriren vuku’ bulmakta olan tecavüzattan pek ziyade müteessirdir. +Hakikaten İslamiyetin büyük bir buhran geçirmekte olduğu anlaşılıyor. +Allah encamını hayreylesin. + +derhal ortadan kalkacağını ümid etmek hatadır. +Fakat gözleri yalnız bir noktaya en az canlanması muhtemel olan bir sahaya dikmek ne kadar basiretkarlıktır? +muhabirinin bu yazıları la-dinilerin ta’kib ettikleri proğramın hülasasını göstermek i’tibariyle ehemmiyet-i mahsusayı haizdir. +Ellerinden gelirse yapacakları şey budur: +Din namına kanunlara kararlara imza koyan Şer’iye Vekaletini kaldırmak ahkam-ı İslamiyyeyi muhtevi olan yi yırtmak şer’i mahkemelerin kapılarını seddetmek devletin Din-i İslam ile alakasını kesmek ahlak ve şeair-i İslamiyyeyi ber-taraf etmek el-hasıl dinin hayattaki bütün izlerini silmek…. +gazetesinin muhabiri Ankarada olduğunu söylüyor. +Ve demek istiyor ki:Madem ki biz muharrirler –Ankarada olsun İstanbulda olsun– bu esaslarda müttefik bulunuyoruz o halde yapacağımız şey müttehiden hareket ile bu proğramı te’min etmekten ibarettir. +Ey Ankara muharrirleri! +Siz henüz devleti dinden tecrid edememişken bizi irtica’ ile itham edemezsiniz. +Biz muhabirinin bu yazılarına başmuharriri Hüseyin Cahid Beyin geçenlerde yine de yazmış olduğu sözlerle cevab vermek istiyoruz. +makalesinde Hüseyin Cahid Bey diyorlardı ki: +Bizim kusurlarımızdan biri de ifrattan tefrite düşmektir. +Bazen faal siyasi bir ittihad-ı İslam düşünüyoruz. +Bazen bunun aksül-ameli olmak üzere İslam siyasetinin bütün bütün aleyhdarı oluruz. +Şu dakikada böyle bir aksül-amel devresi içinde bulunduğumuzu zannediyorum. +Halbuki İslamiyet siyasetine karşı bu ifrat ile tefritin ortasında ma’kul ve mu’tedil bir tarik vardır ki laik Türk Cumhuriyeti kendi nüfuz ve kudretine kendi eliyle bi-ma’na bir darbe-i intihar urmaksızın bunu ihmal edemez… Dindaşlık rabıta-i kudsiyeti yalnız bir sıkıntı dakikasında kazara hatırlamak büyük bir faide vermez. +Bu bizim daimi la-yetegayyer açık bir siyasetimiz olmalıdır. +Türkiye Cumhuriyeti bütün alem-i İslamın merkez-i dinisi olduğunu da gözden kaçırmamalı ve muhtelif kıt’alardaki hissiyat-ı insaniyyeyi rencide etmemeyi de siyaset-i dahiliyyemizin umdelerinden biri olmak üzere göz önüne almalıdır. +Ne demek istediğimiz anlaşılacağı ümidiyle bu nazik noktayı alenen münakaşa etmekten tevakki ediyoruz. +kasını tamamen kesemediğinden dolayı itham ediyor başmuharriri de laik-la-dini olmakla... +Gel de şimdi pirincin taşını ayıkla! +ediyor. +Ve irtica’ etiketini saltanat tarafdarlarına yapıştırmakla tahdid etmek doğru olmadığını binaenaleyh tehid cebhe almaları lüzumunu ileri sürüyor sonra da tarz-ı intihabdan bahsediyor. +Biz bu mektubun siyasete taalluk eden diğer cihetlerinden sarf-ı nazar ederek yalnız dini noktalarını kaydediyoruz. +gazetesinin Ankara muhabiri diyor ki: +Öyle bir irtica’ havası var ki bu Ankarada yaşıyor oradan kuvvet buluyor orada tabiiyetini dinini tebdil etmiş gibi saklanıyor bugün arkasında bir müceddid kostümü vardır. +Fakat için için yeni cumhuriyeti kemirmektedir. +Ve asıl korkunç dev budur. +Diyoruz ki yeni cumhuriyet demokrat bir milletin müessesesidir. +Halbuki demokrasiye aid hangi esas üzerinde müşterek bir karar verildi? +Vakıa devletin şekli değişti fakat hala Vekiller Hey’eti arasında dinle siyaseti te’lif eden din namına kanunlarımıza kararlarımıza imza koyan bir vekalet vardır. +Hangi demokrat millet vardır ki orada din dünya işleriyle meşgul olsun! +Vakıa saltanatlar kiliselere kiliseler saltanatlara dayanarak yürürler. +Fakat cumhuriyetler halk idareleri millet şuurunu bulan insan kitleleri gökten yerin idaresini kabul etmezler. +Kurun-ı vüsta saltanatları esasen dini olduğu için onlardan başka türlü hareket beklenemez. +Fakat demokrat bir cumhuriyet her şeyden evvel teceddüd ve medeniyet yolunda emsalinden ayrılamaz. +Bu bir. +Biz diyoruz ki demokrat bir milletiz. +Bizim kanunlarımız ancak Türk milletinin arzularından temayüllerinden kuvvet alabilir. +Halbuki elde öyle bir hukuk mecellesi var ki henüz bizi kurun-ı vüstai bir devlet halinden çıkarmıyor. +Fıkha göre hükmeden cumhuriyet mahkemesi ve hükumette teşkilat-ı esasiyye ta’dilatı mevzu’-ı bahs olurken şer’i mahkemelerin lüzumu ileri sürüldüğünü gördükten sonra cumhuriyetin asri esaslardan ne kadar kuvvet aldığı meydana çıkar. +Hangi asri devlet vardır ki onun şer’i ve gayr-ı şer’i diye iki nevi’ mahkemesi olsun bu irticaın hangi nev’idir? +Ferdi saltanata tarafdar olanlarla bunları muhafazada ısrar edenler arasında ne fark vardır? +Asri bir devletiz diyoruz da niçin ahlakta hukukta kadınıyla erkeğin müsavatını kabul etmiyoruz? +Halbuki demokrasi sınıfların ve cinslerin müsavatı esası üzerine laka kısmen dini şekle sokan kayıdlar niçin el-an bakidir? +mukabil kazanılan bir zafere büyük saltanatın enkazı üzerine yine eski malzeme ile mi bina eder? +Hala irticaın ahlakı hala irticaın dili içimizde yaşıyor. +Vakıa bunların bedenin temizliğini emrediyor. +Halbuki mikrobun keşfinden evvel kimse çıkıp da niye nezafet bu kadar sıkı tutuluyor neden tekrar tekrar temizlenmek farz oluyor ve terk eden kimse taraf-ı Bariden muateb oluyor bundaki sırrı anlamış değildi. +Ancak tababet ve hıfz-ı sıhhat birtakım gizli hakikatler sayesinde yakin hasıl oldu ki İslamın taharet ve nezafet hakkındaki ahkamı öyle gayrı müslimlerin tevehhümü gibi esbab-ı cevviyyeden yahud bilad-ı Hicazın sıcaklığından değilmiş; bu hükümlerin kaffesiYere gireni ve yerden çıkanı gökten ineni ve göğe yükseleni bilenFatır-ı Zül-Celalin tebliğ-i hakimi Din-i İslam elleri ve ağzın burnun içini yıkamayı; sonra yüzü iyice oğarak yakımayı başa kulaklara meshetmeyi ayakları yıkamayı emrediyor. +Bundan başka bazen vacib bazen mesnun olarak bütün vücudun yıkanmasını emrediyor.Kezalik vücudun bazı mahallerindeki kılları izale etmeyi tırnakları kesmeyi ve içinde bulunan kirleri temizlemeyi parmakların uçlarını ve mafsallarını tathir eylemeyi emrettiği gibi yemekten evvel elleri yemekten sonra da hem elleri hem ağzı yıkamayı emrediyor. +Bir de dişleri oğmayı ve gerek dişlerin gerek Bedenin Temizliği müslümanlar ahlakını tezhib ile sinelerin emraz-ı şirk ve mefasidden tathir için nasıl kendilerine birçok ibadetler taatlar ta’lim eylemişse bedenlerine afiyet verecek vücudlarını temiz tutacak esbabı da öylece hazırlamış. +Müslümanlıkta vücudun temizliği insanı me’cur eden bir ibadettir. +Hele bazı ahvalde birtakım ibadatın sıhhi nezafete merbut olduğu için fıkıh kitaplarında tafsil edilen esbab mevcud olduğu gibi temizlik vücub kesbeder. +terk edeni muateb addediyor. +Hele hiçbir din yokdur ki bedenin taharetini kısmen tekalifi kısmen vesayası arasına koyan İslam kadar temizliğe i’tina etmiş olsun. +Abdestin gusulün istincanın tırnakları kesmenin ve temizlemenin bıyıkları kısaltmanın ve bu kabilden olan diğer temizliklerin hikmeti hususiyle garblılarca uzun zaman bilinememişti. +Hatta Endülüsdeki engizisyon mahkemeleri gusul eden yahud su ile temizlenen yahud abdest alan kimseleri araştırarak eline geçirince –ölüm de içinde olmak üzere– en ağır cezalara çarpardı. +Lakin mikrobun keşfiyle bu muazzam hadisenin ilimde vücuda getirdiği müdhiş inkılab üzerine artık Din-i İslamın derin hikmetleri muazzam sırları birer birer tecelli etti ve asırlardan nesillerden sonra bütün cihan tedkik ve taharrinin enzar-ı hayreti önünde inkişafa başladı. +Sahib-i risalet sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin zaman-ı zuhurundan beridir ki İslam bedenin ve etraf-ı Başmuharrir Sahib ve Müdir [AlSure-i Hadid +Ağıza gelince bu unsurun guded-i luabiyyeyi esnanı lisanı ihtiva ettiğini görüyoruz. +Ma’lumdur ki yemeyi çiğnemek ilk hazm i’tibar olunur. +Ağızda mevcud mikropların hepsi taam ve luab ile beraber mi’deye giderek ahengini bozar ve onu vazife-i hazmı layıkıyla eda edemez hale getirir. +Bundan başka dişlerin arasında kalan yemek bakayasının da mütehassıl-ı luab ile beraber mi’deye inerek hazmı fesada veren mikropların teksirine büyük yardımı dokunur. +Mi’de rahatsızlıklarına tutulan hastalara etıbba ağızlarını temizlemeyi dişlerine iyi bakmayı daima tavsiye ederler ve ağızın bütün aksamını temiz tutmaktaki ğunu tekrar edip dururlar. +Bundan dolayıdır ki şeriat-i yıkamayı dişlerin arasını temizlemeyi ve üzerlerini misvakla ovmayı müekked surette tavsiye ediyor. +Her abdest alınırken tutunulan misvağın muzır mikropları öldüren ıtri rayihasından dolayıdır ki aleyhissalatü ves-selam efendimizÜmmetime zahmet vermekten çekinmeseydim her namazda kendilerine misvak tutunmalarını emrederdimbuyuruyor. +Buradaki emir emr-i vücubidir. +Bir de su ile mazmaza etmek misvakla yahud parmaklarla dişleri ovmak sayesinde ağzın şurasında burasında ve dişlerin arasında kalarak taaffün etmiş yemek bakiyyelerini bulup çıkarmak imkanı hasıl olduğu gibi bu suretle dahil-i femdeki guded-i luabiyye ve evride-i şi’riyye ve ev’iye-i demeviyye takviye edilmiş bulunur. +nasında ağzı yıkamanın meşruiyetiyle orada misvak yahud fırça isti’malinin sırrı anlaşılmış oldu. +Ma’lum olduğu üzere burun koklamak ve nefes alıp vermek için yaratılmış bir cihazdır. +Binaenaleyh hava toz toprak ve fezada yayılmış bir halde bulunan emlah-ı mütesaide birtakım zerrat ve tufeylat-ı mikrobiyyeyi bu cihazdan içeri sokar. +İşte insanı bundan sıyanet için hikmet-i Rabbani burunda bu cihazın dahili cidarlarını kaplayan birtakım kıllarla incecik tüyler yaratmış ki hizmetleri o muzır mikropların akciğerlere yol bulabilmesini yahud kanavat-ı demeviyyeden birine girmesini men’ etmektir. +Hariçten buruna giren ecsamın hurde-bin ile muayenesinden bu hakikat meydana çıkar ve o zaman İslamın su ile burunu mükemmel surette yıkanmasındaki hikmet anlaşılır. +Zira bu muzır cisimler kendilerini taşıyan hava ile birlikte ciğerlerde giremediği surette burunun cidarlarına yapışır ve orada uzun müddet kaldıkça gışa-yı nihainin ifrazatıyla birlikte içeriye doğru inmeye başlar. +Binaenaleyh mazmazada bir kere dilin üzerindeki pasları gidermek için misvak kullanmayı ve mazmazayı tavsiyede bulunuyor. +Misvak güzel kokulu bir ağaçtır ki zamanımızdaki fırçaların yerini pekala tutar. +Aleyhis-salatü ves-selam efendimiz saçı olanlara yıkamalarını taramalarını yağ sürünmelerini emrederlerdi. +Ve kendileri gün aşırı bunu yaparlardı. +Sonra seferde hazarda ayna tarak gibi şeyleri yanlarından eksik etmezlerdi.Cenab-ı peygamberKimin saçı varsa ona hürmet etsin yani temiz tutsunbuyurmuşlardı. +Bir kere huzur-ı risalet-penahilerine saçı sakalı karma karışık bir adam gelmişti.Bu adamın sürünecek yağı yokmu ki saçını sakalını yatıştırsın?buyurdular; sonra daŞeytan girer gibi giriyordediler. +Aleyhis-salatü ves-selam efendimiz başlarının sağ tarafındaki saçları da ayırırlardı sol tarafdakini de. +Şeriat-i taharetini ve namaz için güzel ve temiz elbise giyilmesini müekked surette tavsiye ederdi: +– Sure-i – Sure-i Bu mevzuu hakkıyla ihata edebilmek için fıkıh ve hadis kitaplarına müracaat lazım. +Bizim yapacağımız gerek etraf-ı bedenin gerek libasın yıkanmasına ve her türlü pislikten temizlenmesine dair hıfz-ı sıhhat uleması tarafından söylenen sözleri icmalden ibaret. +Çünkü taharet ve nezafetin ahkam-ı diniyyeden olmasında ve Cenab-ı Hakka arz edilen ibadetlerden addedilmesinde şılabilecek. +Ma’lumdur ki mikroplar alemde mevcud ıtlakına şayan ne varsa hemen hepsinin üzerine yayılmış bir halde bulunuyor. +Şimdi temaslar musafahalar almalar yemeler yenilecek içilecek şeyleri hazırlamak göz gibi ağız gibi uzuvları ovmak silmek için de yine el kullanılıyor. +Bu sebebden hıfz-ı sıhhat uleması elleri mikroplarla en çok temasda bulunup onları en çok nakleden bir uzuv i’tibar ediyor. +Sonra ellerde ufacık bazı yaralar çatlaklar olur ki oralardan birtakım mikroplar deveran-ı deme karışarak ya iltihab husule getirirler yahud bir mühlik hastalığa sebeb olurlar. +Şu halde tababet-i cedide şeriatin elleri bir düziye yıkamak hususundaki evamirine muvafık geliyor. +Kezalik ellerin mazmaza için ağıza götürülmezden evvel yıkanmasındaki sır ile kullanılacak suyun temiz ve tamı rayihası rengi değişmemiş olmasındaki vücubun hikmeti bu suretle tezahür etmiş oluyor. + +Müslüman namaz kılmak isteyince saf temiz bir suyun başına gelerek üç kere ellerini yıkar. +Sonra ya misvak parmaklarıyla üç kere ağızını yıkar. +Ve bu suyu asla yutmayıp her mazmazada dışarıya çıkarır. +Sonra yine bu suretle üç kere burnuna su alır verir. +Sonra her tarafını temizlemek ovmak şartıyla üç kere yüzünü yıkar. +Sonra yine temizlemek ovmak şartıyla üç kere kollarını dirseklerine kadar yıkar. +Sonra başına sonra kulaklarına sonra boynunun iki tarafına mesh eder. +En sonra da üç kere ayaklarını yıkar. +müslüman Hakkın huzuruna durarak münacatını arz ve üzerine vacib olan namaz ve ibadeti eda edebilir. +Abdestsiz namaza gelince bunun hiç hükmü yoktur. +Ve böyle bir namazla farz sakıt olmaz. +Şimdi İslamın adabından olduğu halde medeniyet-i hazıra erbabının dikkatini celb etmeyen bir cihet daha var: +Abdest veya gusul esnasında bir uzvu tathir için kullanılıp da lisan-ı şeriattema’-i müsta’meldenilen su diğer uzuvlar için isti’mal olunamaz. +Çünkü a’zadan birini temizlemek için kullanılan su oradaki mikropları ve ifrazat-ı ırkıyyeyi kezalik aynı uzuvdaki tozu toprağı kapmıştır. +varsa tecdidi istihbaben emrettiği gibi guslü de esbabı tahakkuk edince vücuben emretmiş ve Cuma ve bayram günlerinde iğtisali sünnet sırasına koymuştur. +Evet şeriat abdest gibi guslün tekerrürünü emretmiyor. +Zira bir kere güçlüğü mucibdir; sonra bedenin abdest alınırken yıkanması icab eden aksamından maadası mestur bulunduğu için ötekilerin ma’ruz olduğu şeylerden masundur. +Şerait-i sıhhiyesine riayetle edilen guslün faideleri pek çok. +Tababette bunun büyük kıymeti var. +Bedenin kirlerini giderir; cilde yumuşaklık verir taravet verir; yorgun sinirleri dinlendirir; uykuyu celb eder; vücudun dimağın gevşekliğini alır; ter ifraz eden guddeleri faaliyete getirir. +Aleyhis-salatü ves-selam efendimiz Ebüd-Derdaya Temizliğe i’tina et ki ömrün uzun olsunbuyurmuşlardı. +İşte bu irşad-ı nebevideki hikmet son zamanlarda tababet ve hıfz-ı sıhhat ilerledikten binaenaleyh şeraitine riayet suretiyle yıkanmanın ömrü artıran es-bab-ı muttarideden olduğu tedkikat ve müşahedat-ı ilmiyye ile sabit olduktan sonra anlaşılabildi. +Bir de kendisinden beklenilen maksadın tahakkuku Bundan başka şayed o müsta’mel suyu kullanmış olan da buruna çekilerek dışarıya verilen su vasıtasıyla harice atılan bu mikrop yığınlarının dahil-i bedene girmelerini men’ etmek faidesi var. +Bunun içindir ki su ağzın ve burunun ta nihayetlerine kadar giderek oralarda şimdi söylediğimiz muzır ecsamdan bir şeyi bırakmamak için mazmaza ve istinşakın kuvvetle icrası emr-i nebevi icabıdır. +Bu suretle buruna su alıp vermek de her abdest ve gusulde tekerrür eder. +Her abdest ve gusülde yüzün yıkanmasına gelince bu da birçok faideden dolayıdır. +Bir kere el ile ovarak yıkamak cildi kuvvetlendirir; başındaki ağırlığı ve yorgunluğu tahfif eder; deveran-ı demi tanzime yardımı olur; çünkü kanavat-ı demeviyyeyi entübe? +ederek durgun kanları cevelana getirir. +Sonra çıkan teri ve yüzün mesamatında müterakim ifrazatı izale ederek beşereyi nefeslendirir. +Ve ter guddelerini hakkıyla ifa-yı vazifeye da’vet eder. +O zaman vücud bir çeviklik bir zindelik duymaya başlar. +Hıfzıs-sıhhate dair yeni yazılan eserler yüzü yıkamaya yüzdeki bütün a’zanın bilhassa gözlerin temizliğine i’tina olunmaya son derecede teşvik ediyor. +Sonra bu eserlerde şimdi tafsiline hacet göremediğimiz öyle esbab ve ilel serd olunmuş ki İslamın her gün tekrar tekrar abdest almakla teklifindeki hikmeti hakkıyla a’zamını cami’ bulunduğu içindir ki şeriat-i İslamiyye her abdest alınırken kolların da dirseklere kadar yıkanmasını emrediyor. +Abdest alınırken başa mesh olunmasında büyük bir hikmet var: +Dimağ daima birtakım düşüncelerle yoruluyor zaif düşüyor hücum-ı deme ma’ruz kalıyor; binaenaleyh biraz su ile mesh olunması bunu men’ ettiği gibi dimağı dinlendirir ve faaliyete getirir. +Kulakların içine dışına kıvrık yerlerine ve boynun pislikleri izale eder ve zükamın men’ine çok müfid olur. +makların arasındaki deri temizlenmeyecek olursa birçok tetanos denilen mühlik hastalığın mikroplarını ayaktaki cildin sür’atle aldığı anlaşılmıştır. +Bunun içindir ki bilhassa hayat-ı askeriyyede ayakların yıkanması riayeti vacib tedabir-i sıhhiyenin en mühimlerindendir. +Yukarıdan beri serdettiğimiz izahat ile muayyen uzuvların yıkanması yahud meshi yüzünden hayat-ı beşere terettüb edeceği tıbben sabit olan kat’i faideler anlaşılmış demektir. +Şimdi şeriat-i İslamiyyede abdest nedir; mü’minler arasındaki erbab-ı salah ve basiretin her gün namazlarla birlikte tekrar edip durduğu bu ameliyeden maksad ne oluyor onu söyleyelim: + +RehberlereBuyurun bu işleri yalnız başına sen göreceksin denilemeyeceği gibi görülmesi icab eden işlerin netice-i mes’uliyeti de onlara tahmil edilemez. +Çünkü ta’kibi iktiza eden zemini göstermek başka o zemin-i hayatta yürümek başka bir şeydir. +Vücudumuzda mevcud sinirlerin de bir kısmı hissiyata diğer bir kısmı harekata hizmet etmekte değil midir? +Maani-i cüz’iyyeden istifademizi te’min edecek şey şahıs değil milletin kuvve-i mutasarrıfesidir. +Bu kuvvetin a’male tahavvül eden şekline kuvve-i iradiyye faaliyet-i ihtiyariyye deniliyor. +müdire demektir. +Medeniyet dediğimiz ve gaye-i ictimaiyye ta’bir ettiğimiz saadeti vücuda getirmek vazifesini der’uhde eden kuvvet de budur. +Saadet-i ictimaiyenin temeli yalnız terbiye-i ameliyye değildir. +Tefekkür dediğimiz tasarrufat-ı zihniyyedir. +Cehl azaldıkça ma’rifet çoğalır. +kalbte ilim çoğaldıkça ma’rifet ma’rifeti intac eder. +kalblerde hakikat çoğaldıkça şevaib-i vehmiyye azalır i’mal-i cevarih de ona göre bir mecra-yı halasa girer. +Yoksa her şeyi rehberden beklemek hükumeti bir mahalle bekçisi zannetmek demek olur ki; bu hal ile bir milletin bir meslek-i mahsus-ı tekemmül ta’kib etmesine ihtimal verilemez. +Hükumet istediğini yapan bir kuvve-i kahire olsaydı büyük mikyasda bir Zabtiye Nezareti vücuda getirmek kifayet ederdi. +Halkımızın iktiza ettiği kemali elde edebilmek rini zihinlerde kurmaklığımız icab eder ki teşebbüsatımız neticesiz bir yorgunluktan ibaret kalmasın. +bu babda dahi ne büyük vukuf göstermiştir. +Hüccetülİslam den evvel mecari-i efkarı temizlemeye lüzum ve ihtiyac bulunduğunu uzun uzun izaha girişmiştir. +Bu sözler eski faziletler olması dolayısıyla belki hoşa gitmez. +Fakat ne çare ki hakikatte hakikatin de eskisi yenisi olmaz. +Hakkın akşamı sabahı yoktur. +Hakiki bir hükumet hakiki bir milletten çıkar.Her millet layık olduğu hükumete mazhar olur.Bu ve emsali; asırlardan beri terk-i tabiiyyet etmiş hakaik-ı İslamiyyedendir. +Menabi’-i ahlakıyyeyi mi yoksa mecari-i efkarı mı evvel temizlemeliyiz? +Eslaf-ı kiram birincisini müteahhirin miyyenin zamanımızda tekessürü dolayısıyla bunlardan rağbet olmuştur. +Şarkta hayat denilen şey kuvve-i ma’neviyyenin inkişafından garbda ise mevadd-ı hariciyye aldığı müdadam sari bir hastalıkla ma’lul ise şeriat-i İslamiyye böyle bir su ile vuku’ bulacak guslü yalnız batıl addetmiyor; o vasıta ile cürsume-i marazın intikal etmemesi için bu suyu kullanmayı başkalarına suret-i kat’iyyede tahrim ediyor. +Geçenlerde gazetesinin sahib-i imtiyazı neşrettiği bir makalede diyordu ki: +İnsanlar değişmemiş zihniyet eskisi gibi kalmış bir terbiye temelinin atılmasına ihtiyac vardır fevkal-ade rehberlere lüzum vardır; ne ekabirimiz ne ulemamız ne üdebamız ne mekteplerimiz ne medreselerimiz tekamülden hissedar değildirler. +Ben bu temelin zihinlerde atılması fikrindeyim. +Mekteb ve medreselerimizde tedrisat ne haldedir? +Hayat-ı hakikiyye oradan nebean eder. +Kimse iddia edebilir mi ki müessesat-ı ilmiyyemiz hayat-ı asriyye te’min edebilecek bir mükemmeliyeti haizdir? +Medeniyet fünun-ı garbiyye dediğimiz cüz’iyat-ı müteferrikadan tikleri gibi keşf-i hicab suretiyle birden bire elde edilmesi mümkün olan bir cevher-i mücerred de değildir. +Rehber ta’birinden bir dahi bir edib-i a’zam bir üstad-ı muhterem bir mehdi bir sahib-i huruc murad olunuyorsa zırlamalı ki bunlarda bir iş görmek ihtimali tasavvur edilebilsin medeniyet muhitinin isti’dadına göre inkişaf eder. +Mes’ele rehberin gelmesinde değil tab’-ı millette o isti’dadın hasıl olmasındadır. +Muhit müsaid olmazsa rehberin yahud rehberlerin göreceği iş ya hükmü mahdud neticelere münhasır kalır yahud Eylül ayının mehtablı gecelerinde fecir vakti zuhur eden şihablar gibi arkasında şerare-i mültehibe neşreden bir zeneb terk ederek çıkar gider. +Bu parıltılar çok çok birkaç saniye veya birkaç dakika devam eder. +Mart ve Nisan aylarında gurubdan sonra ufk-ı gurbide zuhur eden mahrutiyyüşşekl şafaklar da böyledir. +Binaenaleyh bir millette ara sıra zuhur eden dahiler hadisat-ı cevviyyeye benzer asar-ı ruhiyyedendir. +Dahiler bazen ulema-i din içinde bazen üdeba içinde bazen rical-i mülkiyye ve askeriyye hayatını göstermek için gelirler. +Tab’-ı millette merkuz olan kuvvetleri muhita tatbik edebilirse de halkın suver-i batınasını kendinde intiba’ ettirebilirler ise bir müddet hükmü devam edebilir. +Bunlar lisan-ı hikmette hiss-i müşterek ta’bir olunan bir kuvve-i mütevassıtadır. + +bahşasına hayran edecek bir cinnet ve medeniyet nikabı altında cezebat-ı heva-perestanesiyle tozu dumana karıştırmak Unu Amerikadan makarnası İtalyadan elbisesi İngiltereden pudrası Avusturyadan kanunları Fransadan. +tönbekisi İrandan gelecek yalnız heyecanı yerli kadınlarının yürek çarpıntısından alınacak bir mevcudiyetle te’sis-i medeniyyet etmek mes’elesine doğrusu bir türlü akıl erdiremediğim için: +şir-i meşhurunu tahattur etmekle iktifa ediyorum. +Mütefekkirin-i ulema-yı İslamiyyeden Elmalılı Hamdi Efendi hazretleri tarafından neşr olunan ünvanlı eserin mukaddimesinden: +Ma’lum olduğu üzere İslamda felsefe muhtelif ve mühim devirler geçirmiş ve en nihayet üç mezheb esası suretinde takarrur eylemiştir. +Bunlardan birisi mezheb-i felasifedir ki başlıca Meşşaiyye ve İşrakiyye şu’belerine ayrılır. +Bu mezheb felsefe-i umumiyyeyi bütün aksamıyla ta’kib eder ve metalib-i felsefiyyenin metalib-i İslamiyye nokta-i nazarla bahseder; bu mezheb Aristo ve Eflaun mezheblerinin te’lif ve tevfiki vadisinde giderek biri Aristo tarafına biri de Eflatun ve Eflatun-ı sani tarafına meyleder; ikisi de ikani olmakla beraber gerek mebhas-i ma’rifet ve gerek mebhas-i vücudda hayli farkları vardır. +lamiyyeyi mutazammın olup felsefe-i diniyye ile din felsefesinin ahengini bulur. +Bu mezheb mebhas-i ma’rifette vücudda Revakıyyeye müşabihdir vücud-ı zihniyi inkar eder fakaz mebhas-i ma’rifetullahda Revakıyyeden büsbütün ayrılır. +Üçüncüsü mezheb-i Sufiyyedir ki ma’rifet ve vücudda İşrakıyye ve İskenderaniyye mezhebine şebih olup inkişafat-ı ameliyyesinde büyük farklar ibraz eder. +Ben derun-ı kitabda ara sıra bu mezheblere temas eden bazı mesaile haşiyelerle işaret etmekle iktifa ettim. +Fakat bu mezhebi işbu kitabın nümunesine tevfikan tahlili bir tarih-i felsefeye rabt etmek hal-i hazırda hayli müteassir bir emr-i mühim olacaktır ki bunu benden değil medarisimizde ve darul-fünunumuzda bu derslerdetçe hükmü devam eden bir kuvve-i tabiiyyeden ibarettir. +Bunlardan biri maddeyi ma’naya diğeri ise ma’nayı maddeye feda etmektir. +Halbuki hak yolu madde duğu kadar bu iki had üzerinde durabilmekten maksad hayatta halkımızın iktiza ettiği kemali elde edebilmekten mesine bu iki kuvvetin at başı ilerlemesine tevakkuf eder. +Yalnız hudud-ı ma’neviyyatımız dahilinde kalacak olur isek mevcudiyetimiz kurtlara kaptırırız. +Sade maddiyatımıza hasr-ı hayat eder isek hey’et-i ictimaiyyemizi yekdiğerini yemekle müteayyiş bir kurt sürüsü haline sokmuş bulunuruz. +Maksada geliyorum: +Acaba bir meslek-i mahsus-ı tekemmül ta’kib edememekliğimiz neden ileri geliyor? +Yaratılışımızda bir noksan-ı tabii mi var? +Haşa. +Tarihimiz meydanda! +Kabiliyet-i hayatiyyemiz mi muntafi? +Onu da Yunanilerden sormalı. +Bu hal tabiat-ı dinden neş’et etmiş bir amil-i ma’nevi neticesi midir? +Haşa sümme haşa. +Dünyada hiçbir din gösterilebilir mi ki İslamiyet kadar vücuh-ı ihtiyacat-ı beşeriyyeyi te’mine kafil olacak bir mükemmeliyyeti haiz olsun? +Bu cihet ekser-i müsteşrikinin dahi şehadat-ı bi-tarafanesiyle sabit bir hakikat-i kat’iyyedir. +Bizim bazı sivri akıllılarımız bu babda düşüne düşüne bir sebeb buldular; o da lüzumu kadar Avrupa medeniyetine ehemmiyet verilmemesi milletin kuyud-ı diniyye ile kaskatı bağlanıp durması! +Halbuki bu da sıhhati müsellem bir delile müstenid değildir. +Çünkü bizim kadar Avrupanın şa’şaa-i medeniyyetine meftun olan bir millete nadir tesadüf olunur. +Bunlara göre biz garb mastaba-i irfanından dökülecek kırıntılarla geçinebiliriz ancak garbın lütfen te’min edeceği bir mevcudiyetle yaşayabiliriz. +Bu efendiler diyorlar ki: +Ma-melek-i mevcudiyyetimizi mutlaka avrupa makinesinden geçirmeliyiz. +Kendimizi sevdirmek için onlardan kız alıp vermek suretiyle sarmaş dolaş bir halita-i medeniyyet vücuda getirmeliyiz. +Feyz-i hayatımızı kıyafet ve çehre-i millisi ile tiyatro sahnelerinde arz-ı vücud edecek Anadolu Türk kadınlarının yürek çarpıntısından almalıyız. +Gençliği Türk kızlarının terennümat-ı şataretkaranesiyle büyütmeliyiz. +Tiyatrolarda sinemalarda yan yana oturarak yekdiğerimizin kulağına dudak dudağa anlaşılmaz bir şeyler fısıldaya bilmeliyiz. +Bu kız yahud kadın başka birinin taht-ı nikahında imiş zararı yok! +Çünkü o da insandır esir değil ya. +Diyar-ı garbda kadınlara verilen hürriyeti bir tasavvur edelim kadınlar için haftada bir gün erkek misafiri ziyaretine tahsis olunmamış mı? +Kabul günü sahib-i hanenin evde bulunması nezaket-i medeniyyeye muhalif bir kabalık değil midir? + +ta’kib olunmuştur. +Mebhas-i mevcud madde ruh münasebat-ı cevahir ünvanlarıyla üç fasla ayrılmıştır ki asıl mebhas-i vücud bu üçüncü bahisde tecelli etmektedir. +kısmında uluhiyet hakkındaki Yunan tasavvurat-ı ibtidaiyyesinden başlayarak vücud-ı ilahi delilleri ve hakikat ve sıfat-ı ilahiyye bahisleri kurun sırasıyla ayrı ayrı metalib olarak ta’kib edilmiş ve nihayet hayat-ı ahiret faslıyla kitaba hitam verilmiştir. +Esna-yı tercümede bazı mebahise taraf-ı acizanemden tahşiyeler yapılmış ve bu tahşiyeler az çok bahsi haysiyeti haiz bulunmuştur. +Istılahatı mümkün mertebe sadeleştirmeye çalıştım. +Ve aslın hususiyetini harfiyyen ta’kib etmekle beraber reviş-i ifadede mümkün olduğu kadar vuzuhu ve lehçe-i lisanımızı muhafaza etmeyi iltizam ettim. +Aslın rumuz ve me’hazini göstermekten de sarf-ı nazar edemedim. +Bazı ıstılahatın Fransızcalarını da tesbit ederek tabii ikmal etmeye çalışacağım. +Bana yeni bir kitap yazmaktan daha zor gelen şu tercümeye sarfettiğim emek erbab-ı mütalaanın rağbetiyle karşılanırsa belki şetaretime vesile olur. +Mariz bir vücudun ve muztarib bir hayatın pek tabii olan kusurlarından iğmaz-ı ayn ederek şu hizmeti istikmal edecek lütüfkarlık tevfikat-ı Sübhaniyyesine mazhar buyurmasını Cenab-ı Haktan niyaz eder ve Hazret-i Mevlananın şu sözlerini eylerim: +Elmalılı : +le alakadar olan zevatın vazifelerinden beklemek daha muvafık olacaktır. +Ben kendim de nokta-i azimetime avdet için bir tehalük hissediyorum bakalım istikbal ne doğurur? +fünun birbirine ihtiyac-ı tesanüdünü muhafaza etmekle beraber felsefeye karşı bir nevi’ muhtariyet i’lan etmiştir. +Bunlardan her biri hadisat-ı zahirenin bir nev’iyle alakadar olarak bir mevcudiyet-i mahsusayı haizdir. +Feylesof bunlar hakkında ma’lumat-ı umumiyyeye malik ise de her birinin idare-i hususiyyesi terakkiyat ve inkişafat-ı mahsusası bir istiklal-i dahili ta’kib ettiğinden bunlar artık feylesofun daire-i salahiyetinde değil mütehassısının yed-i velayetindedir. +Bu fünundan her birinin az çok kavanin-i esasiyyesi turuk-ı mahsusası vardır. +Her fennin kavanin-i esasiyyesiyle kavanin-i fer’iyyesinin münasebatı o fennin felsefe-i hususiyyesini teşkil eder. +Fakat bu kavanin esasiyye-i hususiyye ve turuk-ı mahsusa yine birtakım mebadi-i külliyye ve turuk-ı umumiyye ile alakadardır ki işte felsefe ve şuabat-ı felsefe bu umumi kanunları ve tarikleri ihtiva eder. +Bu i’tibar ile bugün felsefe ilmün-nefs mantık ilm-i ahlak ma-ba’det-tabia felsefe-i ula veya ilahiyye namıyla beş şu’beye münkasemdir. +Kitabımızın aslı metalib-i felsefiyyeyi bu beş kısma tasnif ederek seyr-i tarihlerini göstermiş ve sonra bir de tarih-i mezahib ilave etmiş ve bu tarihleri kurun-ı selase tertibine tabi’ tutmuştur. +Yunanın bidayetinden nihayetine ve Hıristiyanlığın zuhuruna kadar kurun-ı ula veya mütekaddimin Hıristiyanlığın zuhurundan Dekarta kadar kurun-ı vüsta veya mutavassıtin Dekarttan berisine de kurun-ı uhra ve müteahhirin felsefesi namı verilmiştir. +Fakat kari’lerime bugün takdim ettiğim kısım ma-ba’det-tabia ve felsefe-i ilahiyye kısımları olduğunu da arz eylemiş idim. +Ma-ba’det-tabia tabiatın hadd-i ahiri mebadi ve ılel-i ulası demektir. +Ulum-ı tabiiyye mevcudattan vücud-ı külli değil nev’-i mevcud olan bir hususiyet bahsettiği halde ma-ba’det-tabia bu hususiyetleri nazar-ı haysül-vücud mevcuddan bahsettiği cihetle mevzuu hadisat-ı cismaniyye ve hatta ma’neviyyenin münteha-yı hudududur. +Bunda meşhur olan iki mevzu’-ı bahs vardır. +Biri mebhas-i ma’rifet biri de mebhas-i mevcud veya vücud ta’bir-i aharla mebhas-i alemdir. +Bu kitabda evvela mebhas-i ma’rifetin yani ilim bahsinin tarihiyle başlanmış ve bu bahisde ilm-i yakinin imkanı ve adem-i la cevabına nazaran ikani ve gayr-ı ikani yani hisbani namlarını alan ve bir tarafdan Sofistaiyeye bir tarafdan ma’neviyyeye kadar giden mesalikin tarih-i tekamülleri +bir muhitte müdahalattan vareste ve müsterih kalmak Zevc zevcesinin akrabalarıyla temasını men’ edemez hatta umur-ı beytiyyeden herhangi bir işin ifasına zevce icbar olunamaz. +Eğer örfen olduğu gibi hanesi umur-ı maddiyyesiyle meşgul olursa teberru’dur. +Zevcin iffetini muhafaza etmesi en büyük vazifesidir. +O kadar ki müteehhil iken zevciyete hıyanet eden erkeğin şer’an recmi iktiza eder. +El-hasıl zevc zevcenin ihtiyacat-ı maddiye ve ma’neviyyesini tatmin etmekle hüsn-i muamele ve muhabbeti esas ittihaz etmekle beraberCenab-ı Hakkın en sevmediği fi’l-i helal talaktırmealindeki hadis-i şerif mucebince be-heme-hal revabıt-ı ailenin muhafaza ve idamesine sarf-ı makderet eyleyecektir. +Fakat tarafeynin ahval-i ruhiyye ve maddiyye hasebiyle hüsn-i imtizacları mümkün olmazsa bu şerait altında aile teşkilatından matlub olan maksadın husulü mümkün olamayacağından Talak erkek tarafından vaki’ olabileceği gibi akd-i nikahda hakk-ı talak kadında olmak üzere dahi şart edilebilir. +Yahud muayyen bir fiili yapmak veya yapmamak şartıyla zevc tarafından zevceye tefviz olunur. +Bunlardan başka bir de hükmen talak vaki’dir ki zevc ve zevcenin muayyen şeraiti haiz olmaması ef’al-i gayr-ı meşruanın sübutu iaşe ve ibateden keff-i yed gibi esbab dolayısıyla bil-muhakeme husul bulur. +Görülüyor ki İslamiyet; bir ailenin saadeti için iktiza eden vesail-i maddiyye ve ma’neviyyenin kaffesini cami’ olarak hukuk-ı beşeriyeti ali derecede müdafaa ve himaye ediyor. +Ancak cem’iyetin inkişaf ve ıstıfası muştur. +Yani erkek çalışacak ailesinin infak ve iaşesini te’min edecek; kadın da hanesinde taht-ı emniyette başaramayacağı ağır işlerden hayatın çetin mücadelelerinden mümkün olduğu kadar mahfuz olarak evlad yetiştirecektir. +Kadını harici te’sirattan vikaye eden şeriat ona layık olduğu hürriyet ve refahı bahşetmiştir. +Hatta talaktan sonra dahi zevc muayyen bir müddet zevcesini te’min etmeye mecburdur. +Ailelerin revabıtı ne kadar kuvvetli ve devamlı olursa hey’et-i ictimaiyye de o nisbette müteazzi ve mütekemmil bulunacağından yeniden akd-i nikah suretiyle talaktan husule gelen felaketin ta’miri ve hasbel-beşeriyye hazm-ı nefs edilemeyerek vaki’ olan hataların tazmini imkanı da mevcuddur. +Şimdi hakkal-insaf düşünülürse her hangi bir kanun-ı medeninin kadına bu kadar imtiyaz ve hukuk bahşetmeİctimaiyatta garbcılık ve bozgunculuk: +Garbcılarımız istedikleri kadar kafesler arkasında ifna-yı hayata mahkum bir kadınlıktan bahsede dursunlar. +Teşkilat-ı tabiiyyelerinden başlayan ve safahat-ı hayatiyyelerinin her devresinde te’siratını gösteren zaaflarına karşı İslamiyet büyük bir şefkat ve merhametle kadını himaye etmiş hukuk-ı niseviyyeti i’la eylemiştir. +Nikaha yani aile teşkilatına aid ahkam-ı fıkhiyye tedkik edilirse görülecektir ki: +İslamiyet aileyi hukuki ve maddi nikat-ı nazardan devamlı revabıt ve muvalatı müemmen bir kül olarak düşünmüş tahdidatını hukuk ve vezaif-i mütekabileyi ancak kuvvetli bir cem’iyet te’sisi ümniyesiyle vaz’ etmiştir. +Nikah; zevc ve zevcenin mütekabil hukuk ve vezaif mukabilinde yekdiğerinden istimtaı demektir ki mahzar-ı şuhudda tesmiye-i mehreyn ve icab ve kabul ile mün’akid olur. +Ta’rifden anlaşıldığı üzere evvela zevc ile zevcenin teşrik-i hayat hususunda alet-tav’ ver-rıza mutabık kalmaları saniyen: +Bu muvafakatin cemaat-i İslamiyyeyi temsil eden bir hey’et-i şuhud muvacehesinde alenen kadının akd-i nikah hasebiyle iaşe ve ibatesini tekabbül eden zevc tarafından tatliki vukuunda te’min ve tehvin-i zaruret için –tarafeynin iktidar ve vüs’u nazar-ı dikkate alınarak kadr-i ma’ruf dairesinde– kısmen mu’accel ve kısmen müeccel olarak bir mehir ta’yini lazım gelir yani kadın hayatını rabt edeceği erkeğin keyfi harekatına karşı maddi bir kuvve-i te’yidiyyeye maliktir. +Talak vukuunda bu mebaliğin aynen tesviyesi mecburidir. +Akd-i nikah ile beraber zevc kadr-i ma’ruf dairesinde zevcesinin iskan kalarak izdivacdan maksud-ı asli olan idame-i zürriyyetin mevcudiyeti mümkün olabilsin. +Bunun te’mini için her şeyden evvel mütekabil bir muhabbete ihtiyac bedihi olduğundan şeriat-i İslamiyye hüsn-i muaşerete mani’ olacak her türlü ihtimalata karşı şedid takayyüdat vaz’ ederek geçimsizliklerin esbabını def’ etmiştir. +Alel-ekser aile erkanı arasında zuhur eden su’-i tefehhümata karşı mesken-i şer’i esası vaz’ olunmuşdur ki zevce müstakil +reddüd göstermez. +Halbuki hazm-ı nefse ve fedakarlığa tevakkuf eden aile hayatını zaif ve mütevehhim bir kadının büyük bir tehlike ve felaket teşkil eder. +Binaenaleyh yine menfaat-i ictimaiyye mülahazasıyla pek ali bir mefkure olan aile hayatını iradesine daha ziyade malik ve cümle-i asabiyesi hazm-ı nefsi düşüncesi daha kuvvetli olan erkeğe tevdi’ etmek elbette icabat-ı ahvale daha muvafık olur. +Kadınların daima erkekler tarafından iaşe ve ibate edilmeleri ve bütün mezahime müşkilata erkeklerin katlanmaları hasibeyleni’met külfete külfet ni’mete göredir fehvasınca elbette mirasdan kadınların daha az layı şeriat-i mutahhara-i İslamiyye mirasda kadının hissesine mukabil erkeğe iki hisse intifa’ bahşetmiştir. +Ma’ruzatımızı izah edelim. +Müslüman kadını hak ve hürriyetine malik beşeriyet için ma-bihil-iftihar fezaili mehasini cami’ şahsiyetlerdir. +Barlarda umumi mahallerde rida-yı ismetleri rencide edilemez. +Müslüman kadınını açmakla hürriyet ve tekamül istihsali iddiasında bulunan merhametsizler fazilet namına İslamiyet namına veyahud beşeriyet namına en büyük hıyaneti işliyorlar. +Bunların allı pullu bir proğram bir serab suretinde gösterdikleri uçurumlara tatlı sözlere inanmamak kendimizi kaptırmamak lazımdır. +Mader-i vatan olan müslüman kadınlığının ahlakı seciyesi gevşedikçe her gün biraz daha felakete yaklaşmış oluyoruz. +Terakki ve tekamül namı altında müslüman kadınını felakete sürüklemek yazık değil midir..? +Büyük bir İslam mücahidinin beliğ bir nutku Müslümanların yekdiğeriyle tanışmasını te’min için Hindistanın Kalküta şehrinde mecmuasını lisan-ı Kur’an ile neşretmekte olan fazıl arkadaşımız Abdürrezzak el-Melihi Efendi ahiren kısmen te’lif kısmen tercüme ettiği kıymetli bir risalesini ihda etti. +Bu risale Hindistan ihtilal-i millisinin bazı safahatını hülasa ve Hindistan intibahının en muhterem kahramanlarından Mevlana Ebul-kelam Ahmedin bir muhakemesinden bahs ile muhakeme esnasında müşarun-ileyhin irad ettiği bir nutkun tercümesini ihtiva etmektedir. +Mevlana Ebul-kelam Ahmed İslam aleminin yüzünü ağartan mücahid ve müceddid ulema-i İslamiyyedendir. +Müşarun-ileyh Hindistanın meşhur kahraman-ı millisi si görülmüş değildir. +İzdivacda küfüv şart olduğundan ahval-i ruhiyye i’tibariyle de mutabakat ciheti te’min edilmiş oluyor. +Halbuki akvam-ı garbiyyede izdivac ve hukuk-ı izdivaciyye hiç de adalet-perverane değildir. +Garbda hayata atılan kadın çetin mesai içinde mes’ud ve müreffeh bir hayat geçirmiyor; gazeteci doktor olmak me’mureliğe meb’useliğe irtika etmekle beraber ailece müslüman kadınının yarısı kadar müsterih ve memnun olamıyor. +Bir kere iyi bir zevce nailiyet için külliyetli mikdarda drahoma tedarikine mecburdur. +Serveti olmadıkça diğer faziletler izdivaca kafi gelmiyor. +Bunun için kızlar ailece bir servete malik değillerse küçük yaştan i’tibaren bin mezahime göğüs gererek zevclerine takdime hazırlamaya başlıyor sinn-i izdivaca pek yorgun ve bitkin bir halde vasıl oluyorlar. +Ba’del-izdivac zahire nazaran kadın ve erkek serbest kalıyor. +Fakat hakikat-i halde fesh-i nikah ve talak imkanı olmadığından en vicdan-girizane namus-şikenane ahvalde bile zarurete katlanarak teşrik-i hayata devam etmek mecburiyeti karşısında bulunuyorlar. +Zaman geliyor ki zevc ve zevce canı isterse yekdiğerini terk ediyor. +Bil-farz terk eden erkek ise kadını taht-ı nikahında iken sokağa bırakmakta tereddüd göstermiyor. +Ne iaşesiyle ne de ibatesiyle el-hasıl ahval-i maddiyye ve ma’neviyyesiyle kendisini mukayyed addetmiyor. +Daha isterse mirasdan da mahrum bırakabiliyor. +Tarafeynin hukuk ve vezaifi sırf maddiyyata istinad ettiği için bit-tabi’ aileler arasında muhabbet samimiyet yerine ca’liyyet ve iğfal cay-ı kabul buluyor. +Şu ahvale nazaran müslüman kadını garb kadınlığına tesbitle son derecede mes’ud ve müreffehdir. +Nisvan-ı garbın cem’iyetlerde serbestçe arz-ı endam edebilmeleri kendilerini yükseltmiş değildir. +Büyük ailelere mensub kadınlar arasında ne kadar rezaletler maceralar döndüğünü ve bu yüzden intiharların cinayetlerin eksik olmadığını anlamak için Avrupa matbuatını ta’kib etmek kafidir. +Her hürriyet gibi kadının hürriyeti de menfaat-i ictimaiyye hududuyla mukayyeddir. +Ba-husus cem’iyetin üssül-esası olan aile hayatı mevzu’-ı bahs olunca bunun meşruiyetinde tereddüd bile edilemez. +Ufak bir feveran-ı hiddetle buhran-ı a’sabla müfekkiresi sarsılan her hangi bir kadın bila-iz’an talakta te ediyorum ben bu cinayeti irtikab ettim. +Hükumet bilmiyorsa bilsin. +Bu cinayetin tohumlarını bütün milletin kalbine ektim. +Bu tohumları yetiştirmek için hayatımı vakfettim. +Hindistanda bu işi yapan ilk müslüman olmakla caniyim istediği cezayı versin. +Hükumetten yalnız gılzet yalnız şiddet bekliyorum. +Hükumet-i hazıra zalimdir. +Acaba bunu demiyelim de ne diyelim? +Ben müslümanım müslüman olduğum için istibdad buriyetindeyim. +Müslümanlık hükumet-i şahsiyyeyi tanımaz. +Müslümanlık bir sürü me’murun aldıkları maaş için cumhuri bir nizamdır. +Müslümanlık insanlara müstebid hükümdarların ecnebi hükumetlerin ruhani rüesanın mütegalliblerin ve sairenin iğtisab ettikleri hukuku iade etmek için gönderildi. +Müslümanlık zuhur eder etmez hakkın kuvvette olmadığını hakkın kuvvet olmadığını hakkın hak olduğunu hiçbir kimsenin bir kimseyi kul edemeyeceğini tezlil ve teshir eyleyemeyeceğini i’lan ettiği gibi bütün imtiyazatı ilga ve bütün insanların insanlıkta mütesavi hukukta mütesavi hayatta mütesavi olduklarını beyan eyledi. +Renk milliyet haseb ve neseb bunların hiç biri mi’yar değildir. +Yegane mi’yar ameldir. +İnsanların en yükseği en asili en iyi amel sahibi olanları ve Allahdan en ziyade korkanlarıdır. +Müslümanlıkhukuk-ı beşeri Fransız ihtilal-i kebirinden on bir asır mukaddem i’lan etti ve yalnız Peygamber-i İslam ile Hulefa-yı Raşidinin hükumeti mükemmel bir cumhuriyetti. +Bu cumhuriyet ümmetin re’y ve intihabı ile teşekkül ederdi. +Bundan dolayıdır ki kelimeler vardır ki bunlar başka lisanda yoktur. +Müslümanlık bir tacdar ve bir tacdarlık tanımadığından onun yerine riyaset-i cumhuriyeti ta’rif etmiş ve ismini hilafet koymuştur. +Hilafet niyabet demektir. +Bu mevkii işgal edenlere halife yaninaibdenilir. +Çünkü şahsi bir nüfuz ve iktidarı haiz değildir. +Sonra Müslümanlık cumhuriyet nizamını şura kelimesiyle ifade etmiş ve müslümanlar mukabilidir. +Binaenaleyh Müslümanlık hükumet işlerinin cemaatin re’yiyle ve şura ile rü’yet ettirilmesini kararlaştırmıştır. +Acaba cumhuriyeti riyaset-i cumhuriyeti cumhuriyet usulünü bu kelimelerden daha güzel ifade eden kelimeler var mıdır? +Müslümanlık re’y ve intihab-i milletle teşekkül etmeyen bir hükumet-i İslamiyyeyi müslümanların kabul etmemelerini emrediyorken artık bu mütegallib ecnebi Gandi ile hemen hemen Hindistanın bütün merakizini gezmiş ve Hindistanı İngiliz zulüm ve istibdadına karşı kıyam ettirmek için her yerde irad-ı kelam eylemiştir. +senesinin Ağustosunda Hindistan Milli Kongresiyle Hilafet Cem’iyeti İngiliz hükumetine karşı boykotaj tatbikini hükumetin mekteplerini mahkemelerini meclislerini me’muriyetlerini terk etmeyi İngiliz emtiasını kullanmamayı hizmet-i askeriyyeye süluk etmekten etmemeyi kararlaştırmıştı. +İngiltere hükumeti bu vaz’iyet karşısında kalınca halk nazarında iade-i i’tibar etmek ümidiyle İngiltere veliahdinin Hindistanda bir seyahat dını anlayan Ulema-yı İslamiyye Cem’iyeti İngiltere veliahdının ziyaretine karşı da boykotaj tatbikine karar vermiş ve binaenaleyh İngiltere veliahdı Hindistanı ziyaret ettiği zaman ümid olunan hüsn-i kabulü görmemiş seyahati bir netice vermemiştir. +İngiltere buna karşı olanca şiddetle hareket ederek hürriyet-i ictima’ ve hürriyet-i kelamı en müdhiş kayıdlarla takyid etmek istemiş derdest etmiş ve birkaç gün zarfında hapishanelerin hepsi dolmuş derdest olunanların adedi i geçmiş hükumet mahbusları iaşeden aciz kalmış binaenaleyh herkesi serbest bırakmaya başlamış! +Bu vaz’iyet karşısında naçar kalan hükumet bütün bu iğtişaşların menbaı ve saiki addettiği Mevlana Ebul-kelamı tevkif ederek irad ettiği nutuklardan dolayı muhakeme ve nihayetül-emr kendisini iki sene hapse mahkum etmiştir. +Fakat Mevlana Ebul-kelam muhakemesi esnasında mahkemeye hitaben pek mühim nutuk irad etmiştir ki mecmuasının müdiri bu nutku Arapçaya tercüme etmiştir. +Mevlana Ebul-kelam hazretleri bazı mukaddemattan sonra nutkun başında diyor ki: +Hindistanın duçar olduğu istibdad milletlerin zaaf ve hesiz bu istibdad hürriyet için cidal eden milli hareketlerden tevahhuş ve hatta tedehhüş eder. +Çünkü bu milli hareketler muvaffak olursa istibdadın zalim kuvveti yıkılır ve mevcudiyeti zeval bulur. +Binaenaleyh hürriyet ile her biri te’min-i hayat için mücadele etmektedir. +Millet gasb olunan haklarını istiyor. +İstibdad bu talebi reddediyor nefsini ve hayatını müdafaa ediyor. +Bunu pek tabii görürüz. +Çünkü hayırda şerde te’min-i hayat etmek Hürriyet ve hak istemek istibdad nazarında bir cinayet ve hürriyet-perverler de birer canidirler. +Bu i’tibar ile +lar kiŞühedanın en hayırlısı Hamzadır ve zalim bir ledilendir.Ve yine buyururlar kiCihadın en hayırlısı zalim bir sultana karşı söylenilen hak sözdür.Peygamberimiz ashab-ı güzinden her nerede olursa hakkı söylemek Hayatının her devrinde ümmet-i İslamiyyenin hak uğurunda verdiği kurbanlar tarihinin alnını ağartmıştır. +geldiğini bilen müslüman hiçbir vakit hakkı söylemekten çekinmez ve Hindistan Kanun-ı Cezasınınüncü maddesi onu asla korkutmaz. +Ümmet-i İslamiyyenin tarihi ikiye münkasemdir. +Birinci devre Peygamber-i İslam ile Hulefa-yı Raşidin devridir. +Bu devrede usul-i cumhuriyyet-i İslamiyye tamamıyla tatbik olunuyordu. +Ümmet-i İslamiyye Cumhuriyetinden bi-hakkın istifade ediyordu. +Müsavat-ı umumiyye-i İslamiyye hürriyet-i tamme bu ümmete şamil idi. +Halife ve reis-i cumhuriyet milletin içinden idi. +Ümmet onu nasb eder küçük büyük her şeyden mes’ul eder. +Zerre kadar icra-yı istibdad etmesine imkan bırakmazdı. +Esasen halife vezaif-i hilafet ve hükumeti herkesden iyi bilir sade ve hatta fakirane bir hayat imrar eder alelade bir ikametgahda yaşardı. +O zaman makarr-ı hilafet-i Bu devirde müslümanlar minber üzerinde irad-ı nutk ediyorken hulefanın sözünü keserler onlarla münakaşa ederlerdi. +Gelibolu Meb’usu Celal Nuri Bey ünvanıyla Ankaradanye gönderdiği bir makalede muhafazakarlık ve liberallikten bahsediyor.Deli Petronun eski Rusyanın hakiki ihtiyacını teşhis ettiği vakit mazi ile münasebeti olan her müesseseyi yıktığını Moskova Patrikhanesini ilga eylediğini yeni tarzda bir aile muaşereti ihdas ve buna karşı gelenler tecrim bile olunduğunu; sakallıların sakallarını traş etmek veyahud salb olunmakla tahyir olunduklarınıbeyan ettikten; bunu tavsiye değil çarın azmini göstermek efkarını kabul ettirmek maksadıyla söylediğini kaydettikten sonra diyor ki: +Bugünkü vazifemiz bu inkılab zihniyetine sadık kalmak hafazakarlığı idare-i maslahat kabilinden tatyib etmek karşı küfrandır… hükumetin nazar-ı İslamda mevkiini düşününüz. +Bu esasat üzere teşekkül etmeyen bir hükumet-i İslamiyye zalim oluyor ve müslümanlar böyle bir hükumeti yıkmak mecburiyetinde kalıyorsa artık sizin hükumetinizin mahiyetini düşününüz? +Bir müslümanın hakka karşı susmasını ve zulmün zulüm olduğunu i’lan etmemesini istemek hayat-ı İslamiyyesini feda etmesini istemekten farklı değildir. +Eğer bir müslümanın irtidad etmesini istemiyorsanız zulme zulümdür demesine mani’ olmayınız. +Hakkı kabul ve i’lan etmek hayat-ı İslamiyyenin esasatındandır. +Müslümanlık milliyet-i İslamiyyeyi bu esas üzere kurmuştur. +Bu esas zayi’ olursa hayat-ı İslamiyye esasını zayi’ etmiş olur. +Müslümanlar yeryüzünde şüheda-yı haktır. +Nasıl bir şahidin şehadetini ifada tereddüd etmemesi lazım gelirse müslümanın hakkı i’la hususunda zerre kadar tereddüd etmemesi ve bu uğurda her hangi bir fedakarlıktan çekinmemesi lazımdır. +Zulmün galebesi zamanında bu fariza feraizin en müekkedi olur. +çünkü böyle zamanlarda hak tehlikededir. +Bundan dolayıdır ki müslümanların Kitab-ı İlahideşüheda-yı hakoldukları bildirilmiştir. +Müslümanların vazife-i milliyyesi ma’ruf ve nehyi anil-münkerferaiz-i İslamiyyenin en müekkedidir. +Şevket ve azamet-i İslamiyyenin esası bu olduğu haber veriliyor. +Bu feraiz üç vaz’iyet dahilinde üç derecede ifa edilir. +Peygamberimiz buyuruyor kiBir fenalık gören onu eliyle yapamazsa diliyle yapamazsa kalbiyle değiştirsin ki bu son şık imanın en zaifidir biz ise Hindistanda hükumetin fenalıklarını elimizle değiştirmediğimizden maalesef yalnız dilimizle hükumetin zulmünü i’lan ediyoruz. +Kur’an-ı Kerim hayat-ı İslamiyyeyi dört esas üzere tavsiye. +İman ile amel-i salihin ma’naları zahirdir. +Hakkı tavsiye ise her insanın kardeşine hakkı iltizam etmesini tavsiyedir. +Sabrı tavsiye hak uğurunda duçar olunması melhuz olan her tehlikeye her felakete tahammüldür. +hid Cenab-ı Hakkın zat ve sıfatını tevhiddir. +Tevhid müslümanlara ancak Allahdan korkulabileceğini öğretir. +Cenab-ı Hakkın gayrısından korkmak şirktir. +Tevhid Müslümanlık baştan başa besalet şehamet ve fedakarlığa hak uğurunda ölümü istihkara da’vettir. +Kur’an-ı Kerim bunu daima tekrar eder. +Kur’an-ı Kerim buyurur kiOnlar ki Cenab-ı Hakkın gayrısından korkmazlar. +Ve Allah onlara kafidir.Onlar ki Allaha ve ahirete iman ederler namazı eda zekatı i’ta ederler ve yalnız Allahdan korkarlar.Peyganberimiz de buyurur çıkarmalı da herkes Celal Nuri Beyin cezri proğramının esasını anlasın. +Bereket versin muhafazakarlar uzlaşmamak müsamahakarlıkta bulunmamak yolunu tutmuyorlar da işler yürüyor. +Yoksa Celal Nuri Bey Hanya ile Konyayı pek güzel anlardı. +bekir Paşa hazretleri Darul-fünun Hukuk Fakültesinin bu seneki me’zunları şerefine verilen ziyafette mühim bir nutuk irad etmiş garbcılık ve Müslümanlık hakkında şayan-ı dikkat beyanatta bulunmuştur. +Müşarun-ileyh Darul-fünun milletin dimağı olduğunu Darul-fünunun karanlıklar içinde nereye gideceğini şaşıran bu milleti nuruyla tenvir edecek ve bu millete yol gösterecek mukaddes bir ışık menbaı olduğunusöyledikten sonra demişlerdir ki: +Avrupada tahsil eden bir kısım münevveranımız Anadolunun muhtelif mevakiine geliyorlar ve tabii burada refah saadet ve servet hususunda tam bir hiçlik görüyorlar. +Ve dudak büküyorlar. +Halkımızı Avrupaya benzetebilmek için mutlaka garblılaşmayı tavsiye ediyorlar. +Efendiler garblılaşmakla halkın karnı doymaz. +Garblılaşmakla iş ve servet te’min edilmez. +Halka ve millete –o millete ki cihanı alt üst eden pek muazzam bir mücadeleden galib çıkmıştır– refah saadet ve servet te’min etmek için onun parasını harice kaçırmamaya çalışacağımız yerde zavallı milleti büsbütün uçuruma atacak muzır telkinatta bulunuyoruz: +Garbılaşalım! +diyoruz. +Garblılaşmaya heveskar birkaç münevverin menfi istikamete gitmeleri diğer gençlerimizin mesaisini akamete uğratacak esbab hazırlıyor. +Efendiler Millet garblılaşmakla değil ancak din-i mübin-i İslama sarılmak suretiyle mevcudiyetini kurtarmış sürekli alkışlar Türk oğlunu her şeyden tecrid etseniz din-i mübin-i İslamdan başka istinad edecek yeri yoktur. +Efendiler millet her türlü mahrumiyet içinde ümidsiz bir mücadeleye niçin atılmıştı? +Evvela tahkir edilen mukaddes dinini i’la etmek saniyen haysiyetini kurtarmak ve Muma-ileyhin muhafazakarlıktan maksadları la-dini haneler müslüman kadınlarına verilmekte olan fuhuş vesikası usulü müslüman kadınlarının bazı umumi mahallerde müslim gayri müslim erkeklerle birlikte bulunarak dans etmeleri müslüman kadınlarının koltuklarına kadar kollarını memelerine kadar göğüslerini dizlerine kadar bacaklarını açarak sokaklarda gezmeleri erkek kadın birlikte tiyatrolara sinemalara giderek yan yana oturmaları müslüman çocuklarının başlarına birer şapka geçirilerek sokaklarda gezdir-meleri vesair bu kabilden şeyler ise tabii bunları muhafaza etmek isteyenlerle uzlaşmak bunları tatyib için müsamahakarlıkta bulunmak fikr-i inkılaba karşı küfran-ı ni’mettir. +Zira millet bu inkılabı Kazım Karabekir Paşanın söyledikleri vechile mukaddes dinini i’la etmek yıkılmak istenilen mukaddesat-ı milliyye ve diniyyesini kurtarmak maksadıyla vücuda getirmiştir. +Yok muhafazakarlardan maksadı dinin ahkam ve müessesat-ı diniyyenin adab ve şeair-i İslamiyyenin muhafazasını ufak bir müsamahakarlıkta bile bulunmamayı Celal Nuri Bey belki kendisi için bir vazife telakki edebilir. +fakat mensub olduğu fırka veya hükumet maazallah Celal Nuri Beyin bu nasihatiyle amil olmaya kalkışacak olursa memleketteki vaz’iyeti pek tuhaf olur. +Muma-ileyh Halk Fırkasını ve hükumetini millete karşı ne kadar fena ne kadar korkunç bir şekilde gösteriyor! +Sanki milletin dinine mukaddesatına harp açmış gibi bir vaz’iyet! +Deli Petrolardan yeni tarzda aileler niyyenin muhafazasından büyük bir gaye tanımayan millet ile fırkanın arasını açmaktan Celal Nuri Bey ne faide bekliyor? +Evet Deli Petro cebren yeni tarzda bir aile ihdas etti. +Fakat ihdas ettiği aile dünyada fuhuş ve sefahetin en son derekesine varan bir aile tarzı oldu. +Bugün yeryüzünde fuhuşta en ileri giden memleket neresidir? +diye sorulduğu zaman bila-tereddüd Rusya gösterilir yani Deli Petronun ihdas ettiği tarz-ı aile! +Eğer maksadı azme misal getirmek ise niye Hazret-i Ömerin cihanlara ser-füru ettiren azmini misal getirmiyor da Deli Petro gibi bir çılgının icraatını ileri sürüyor? +Bunlar hiç de iyi şeyler değildir. +Milletin dinine mukeddes hislerine karşı bu kadar saygısızlık olamaz. +Daha geçen gün Celal Nuri Bey inkılab-ı cedidin mahiyet-i diniyyeyi haiz olduğundan İslamiyetten in’izali gayr-ı mümkün bulunduğundan bahsediyordu. +Şu halde millet dinini ahkam-ı diniyyesini müessesat-ı diniyyesini şeair-i diniyyesini muhafaza etmek isterse bir cürüm mü işlemiş olacaktır? +Bari buna dair de bir kanun +görülen mühim nutuk gençlik etrafında koparılan yaygaranın kuru sıkı bir propagandadan ibaret olduğunu göstermektedir. +Gençliğin ictimai garbcılık ve garblılaşmak da’vasından uzak olduğunu bu münasebetle göstermesi cidden şayan-ı şükrandır. +Biz Darul-fünun gençliğimizin dalalet cereyanlarından uzak kaldığını görmekle memnun oluruz. +İsteriz ki bu gençlik dalalet cereyanlarına mücadele eden en kuvvetli mücahid olsun ve bunu fiiliyat ve asarıyla isbat etsin. +gazetesinin Ankara muhabiri Başvekil İsmet Paşa hazretleriyle bir mülakat icra ederek muhtelif sualler miyanında şu suali de sormuş: +– Halifenin müslüman memleketlerinden gelecek birer murahhas tarafından intihab edileceği ve bu şuranın halifeliğe bir veche vereceği haberleri şayi’ oldu. +Bu hususda mütalaa-i devletiniz nedir? +– Makam-ı Hilafet hakkında cereyan eden havadis ve mütalaat ile hükumet yakından uzaktan hiçbir suretle alakadar değildir. +Türkiye Hükumet-i Cumhuriyesi Türkiye bir müdahaleye müsaade eylemez. +gazetesi İsmet Paşanın bu beyanatı hakkında diyor ki: +– Paşa hazretlerinin sözlerinden anlaşılıyor ki Hükumet-i Cumhuriye Hilafete aid mesaile her hangi bir suretle müdahale etmeyi idare-i devlet umuru haricinde telakki etmekte ve bil-mukabele Türkiye idare-i devletine hariçten bir müdahale icrasını tecviz etmemektedir. +gazetesi de şöyle diyor: +– Başvekil bu mülakatında hükumet mes’eleleriyle Hilafet mes’elelerini yekdiğerinden kat’i bir surette tefrik ediyor. +Bu pek yeni bir siyasettir. +Aynı zamanda da pek fenni pek muvafık ve pek iyi bir siyasettir. +Hakikat-i halde din işleri başka hükumet işleri başka değil midir? +Biz bu yeni siyasetin pek fenni pek muvafık olup olmadığı hakkında bir şey söyleyecek değiliz. +Yalnız ninHakikat-i halde din işleri başka hükumet işleri başkademesi hakkında birkaç söz söylemek istiyoruz. +Acaba hakikat-i halde böyle midir? +Umur-ı diniyye ile umur-ı hükumet tefrik olunarak hükumet laik bir şedüşman ayağı altında inleyen aksam-ı vatanı tahlis etmek edilen hakareti iade ettik. +Emsalsiz fedakarlığa katlandık. +Buna garblılaşmak değil dinimize sarılmakla muvaffak olduk. +Türk adaletin timsal-i mücessemidir. +Vaktiyle adaleti şimdi çok heves ettiğimiz garb medeniyetini Türk tes’sis etmiş hakk u adlin bütün kanunlarını eline almış ve tatbik etmişken Avrupa zulüm içinde inliyordu. +Bu parlak günlerden sonra maalesef devr-i inhitatımız başlamış ve mel’un bir istibdad memleketi mahv ü harab etmiştir. +Bu memleket istibdad altında inlerken Avrupa çalıştı. +Türkün medeniyeti ve adaletini kendisine maletti. +Kırım Muharebesinden sonra da garblılaşmak cereyanları belirmişti. +O zamanın garbcılık taslakları evlerine frenk mürebbiyeler almak suretiyle garblı olacaklarını zannetmişlerdi. +Netice ne oldu. +Cümlemizin ma’lumudur. +Bu esnalarda biz garbcılıkla iştigal ederken garblılaşmaya çalışırken Avrupa hummalı bir faaliyetle iktisad sahasında çalıştı. +Şirketler teşkil etti. +İktisadiyatını inkişaf ettirdi bu inkişaf tevessü’ etti ve müstevli bir şekil aldı. +Memleketimizin mahvına yürüdü. +Netice biz garblılaşmaya uğraşırken garb mükafaten boynumuza kapitülasyon denilen bir zincir vurdu. +Adaleti memlekette istikrar ettirmek mütefekkir ve hakiki vatanperver insanları memlekette hakim kılmak lazımdır. +Ancak bu sayede Türkün harp zamanında pek kuvvetli olan kollarından medeniyet sulh ve iktisad sahasında da istifade etmek kabil olacaktır. +Memleketin saadet ve selameti ve din-i mübin-i İslam uğrunda vücudumu feda etmek her hangi bir felaket anında sizi takdis ettiğim münevver gençliği mes’ud görerek terk-i hayat etmek en birinci hedefim ve gayemdir. +Kazım Karabekir Paşa hazretleri tarafından irad olunan bu mühim nutuk Darul-fünun muhitinde pek uzun senelerden beri misli işitilmeyen kıymetli sözleri ve bilhassa son zamanlarda tervic edilmek istenilen birtakım dalalet cereyanlarına karşı pek kuvvetli darbeleri en ziyade tervici arzu olunan hatta bütün millete mal edilmek istenilen garbcılık ve garblılaşmak esaslarının tervicine çalışılıyor bu esasatın tervici ve hatta tatbiki vazife-i mevdualarını ifaya gayret ediyorlardı. +Bundan başka bütün gençliğin bu yabancı ve muzır telkinata müzahir olduğu da gösterilmek isteniyordu. +Kazım Karabekir Paşa hazretlerinin Darul-fünun gençliği içinde +dir; Hıristiyanlık ma’lumatıyla Müslümanlık hakkında mütalaa yürütülürse tabii böyle denir. +Acaba gazetesine bir sual sorulsa denilse ki: +– Madem ki din ile hükumet tefrik olunmuştur o halde son ta’dilatta devletin dini Din-i İslam olduğu neden tasrih olundu? +Kezalik Teşkilat-ı Esasiyye Kanunuyla Büyük Millet Meclisine aid olan ahkam-ı şer’iyyeyi tenfiz ve icra salahiyeti neden kendisinden nez’ olunmadı? +Acaba böyle bir suale ne der? +Hiçbir şey diyeceği yoktur. +Madem ki hakikat-i hal böyledir o halde din sıl olabilir? +Hükumet Teşkilat-ı Esasiyye Kanununda devletin dini Din-i İslam olduğunu meclisin ahkam-ı şer’iyyeyi tenfiz ve icra ile mükellef bulunduğunu kaldırmadıkça hükumet din işleriyle kat’-ı alaka edemez. +gazetesinin verdiği ma’lumata göre Büyük Millet Meclisi Dahiliye Encümeni Dahiliye Vekili Ferid Beyin huzuruyla Matbuat Kanunununncı ve inci maddelerini müzakere etmiş. +Ta’dilen kabul olunan ıncı maddeye göre: +Büyük Millet Meclisi veya reis-i cumhur hakkında zemm ü kadhi mutazammın vaki’ olacak neşriyat için aydan seneye kadar enbiya-yı zammın neşriyat için aydan seneye kadar düvel-i mütehabbe hükümdarları ve sair devlet reisleri için vaki’ olacak neşriyata karşı aydan iki seneye kadar ceza ta’yin edilmiş! +gazetesinin verdiği bu ma’lumattan anlaşılıyor ki Büyük Millet Meclisine ve reis-i cumhura zemm ü kadh enbiya-yı izama ve halife-i müslimine zemm ü kadhden daha büyük bir cürüm teşkil ediyor binaenaleyh daha ağır bir cezayı iltizam ediyor. +Hiç zannetmeyiz ki Büyük Millet Meclisi ve reis-i cumhur kendilerini Fahr-i Kainat efendimizin de dahil bulunduğu kafile-i enbiya-yı izamın fevkinde yahud enbiya-yı izam aleyhimüs-salatü vesselam efendilerimizi kendi mevki’lerinin ma-dununda tasavvur etsinler de bütün Türk milletini ve Türk milletiyle beraber bütün ümmet-i İslamiyyeyi rencide edecek böyle birtakım ta’dilatı tasvib etsinler. +Biz her halde bir yanlışlık vukuunu farz ediyoruz. +Ta’dilde ikinci bir garabet daha var o da enbiya-yı zemm ü kadhin düvel-i mütehabbe hükümdaranına vesair devlet reisleri için vuku’ bulacak zemm ü kadh neşriyatından daha dun bir mevki’de telakki olunmasıdır. +Çünkü enbiya-yı izam hakkında vuku’ bulacak kil mi iktisab etmiştir? +Teşkilat-ı Esasiye Kanununa bakılırsa Büyük Millet Meclisinin ahkam-ı şer’iyyeyi tenfiz ve bir vaz’iyette göstermek istemesinin hikmeti anlaşılamıyor. +Acaba her ne kadar zahiren böyle ise dehakikat-i haldehükumetin din işleriyle alakası kalmamıştır mı demek istiyor? +Hükumeti millete karşı böyle göstermekte bilmeyiz ki ne faide vardır? +Faide şöyle dursun bizce bunun çok mazarratı vardır. +Halk din işlerinin kuvve-i müeyyidesiz kaldığını yani şeriat-i İslamiyyeyi ikame tenfiz ve icra edecek bir kuvve-i icraiyye bulunmadığını görecek olursa bit-tabi’ ahkam-ı İslamiyyenin muattal olduğuna zahib olacak ve bu yüzden kulub-ı İslamiyyeyi fütur-ı azim istila eyleyecektir. +Şübhe yok kiDin işlerideyince Din-i İslam işleri kasd ediliyor. +Yoksa Hıristiyanlık ve Yahudilik dininin dinlerden külliyyen farklıdır. +Din-i İslamın esası olan Kur’an-ı Kerim hem umur-ı i’tikadiyye ve uhreviyyeyi şamildir hem muamelat ve ukubata dair umur-ı dünyeviyyeyi. +mücerrededen ibaret değildir ki din işini hükumet işinden ayırmak kabil olabilsin. +Madem ki Müslümanlık umur-ı dünyeviyyeye aid birtakım ahkamı da muhtevidir o halde bu ahkamın ikamesi için bir hükumete bir kuvve-i böyle bir kuvve-i icraiyyeden mahrum kalamaz. +Zira o takdirde muattal olur. +Bit-tabi’ müslümanlar müslüman oldukça ahkam-ı İslamiyyenin bir kuvve-i icraiyyeden mahrum kalarak muattal olup gitmesine rıza gösteremezler. +Binaenaleyh müslümanlar farz-ı muhal olarak böyle bir vaz’iyete düşmüş olsalar bile bunu bir devr-i fetret addederek ahkam-ı İslamiyyeyi tenfiz ve icra eyleyecek bir kuvve-i müeyyideye yani bir hükumete olan Bir ecnebi istilası karşısında bu şekil vaki’ olabilirse de böyle bir istiladan masuniyet halinde tahakkukuna müslüman olsun hem ahkam-ı dünyeviyye-i İslamiyyeyi tenfiz ve icradan iba ve imtina’ etsin. +Bu gayr-ı kabil-i tasavvurdur. +Nitekim Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu devletin mahiyet-i diniyyesini muhafaza etmektedir. +Şu halde ninHakikat-i halde din işleri başka hükumet işleri başkadır.demekten maksadı nedir? +Bittabi’ bu sözlerin nazar-ı İslamda hiçbir kıymeti hiçbir ma’na-yı ilmisi yoktur. +Çünkü Müslümanlığın esası ve ruhu nazar-ı i’tibara alınarak söylenmiş bir söz değil teşebbüsde bulunmuyorBu bana aid değildir Adliye Vekaletinin vazifesidir.diyor. +Adliye Vekaletinin bu hususda hiçbir şey yaptığı görülmüyor. +Müdde’i umumiler hukuk-ı umumiyye namına ikame-i da’va etmiyor. +Dahiliye Vekaleti intihabat sırasında neşrettiği bir tebliğ ve adab-ı umumiyyenin muhafazasını hiç kimse üzerine almıyor. +Bu tezebzüb ve lakaydiyi gören ahlaksızlar cür’etlerini arattırıyorlar; şe’air-i İslamiyyenin ahlak ve adab-ı umumiyyenin muhafazası şöyle dursun onunla istihza ve tervice muvaffak oluyorlar. +Ahlaksızlık günden güne tevessü’ ediyor. +Erbab-ı iffet ve namus bu ahval-i feci’a karşısında teesür ve infial içinde kıvranıyor. +Bu fısk ve dalalet cereyanının vahim akıbetini görerek kalbini ye’s-i azim istila ediyor. +Bu cür’etkarların şe’air-i İslamiyyeye namus ve ahlaka karşı tecavüzleri acaba niçin men’ edilmiyor? +diye zihnine birtakım vesveseler vehimler hücum ediyor. +Böyle en mukaddes hisleri her gün rencide edile edile insan ne hale gelir? +Tabiatiyla bedbinlik hoşnudsuzluk efkarı istila ediyor. +Bu suretle aksül-ameldir i’timadsızlıklar husule geliyor. +Bunun neticesi olmak üzere halkın ruhunda muhabbet ve emniyet teessüs edemiyor. +Bir milletin sinirlerini daima gergin bir vaz’iyette tutmak elbette muvafık-ı siyaset değildir. +Bir milletin ekseriyeti ahlaksız olursa namus ve ahlak hakkındaki telakkileri başka türlü olursa o vakit tabii hükumet bir vazife teşkil etmez. +Fakat ahlak ve iffet düşkünleri bir şirzimeden ibaret olduğu halde bunlar ekseriyetin telakkiyatı ile istihfaf etmekte ekseriyetin mukaddes hislerini çiğnemekte devam edecek olurlarsa bittabi bu caiz olmamak lazım gelir. +Bu takdirde buna karşı tedabir-i mani’a vaz’ etmek hükumetin en mütehattim vazifesi olur. +Bu hususda ihmal ve lakaydi göstermek asla muvafık-ı siyaset ve maslahat olamaz. +Fransa hükumeti bile –ki liberalliğin müntehasına vasıl olmuştur– müellifinin münafi-i ahlak neşriyatına karşı ihmalkar bir vaz’iyet alamamıştır. +Verdiği nişanı olsun o herifin elinden almıştır. +Sonra Fransada bile ahlaka mugayir telakki edilen bu eser dini Din-i İslam olan bir memleketin sinemalarında nasıl gösterilebilir? +Gösterilmemek lazım gelir. +Dahiliye Vekaletinin intihabat esnasında neşrettiği tebliğe ve o tebliğde gösterilen mevadd-ı kanuniyyeye de bu külliyyen muhaliftir. +Fakat maatteessüf bu haftaki gazeteler El-Hamra sinemasına bu müsa’adenin bahş edildiğini zemm ü kadhin cezası iki aydan başladığı halde ecnebi hükümdaran ve rüesaya karşı yapılacak zemm ü kadhin cezası üç aydan başlıyor. +O halde ecnebi hükümdaran ve rüesaya karşı da zemm ü kadh enbiya-yı izama ve Halife-i müslimine karşı zemm ü kadhden daha büyük bir cürüm addolunuyor ve daha ağır bir cezayı istilzam ediyor. +Bu hal milletin en yüksek mukaddesatı en edna mevki’e düşüyor demektir ki biz bunu asla tecviz etmediğimizden her halde bir yanlışlık vuku’u hususunda ısrar ediyoruz. +Enbiya-yı izam ve bilhassa Seyyidül-mürselin efendimiz hazretleri hakkında itale-i lisan edecek mücrimler en büyük en ağır cezaya layıktırlar. +Matbuat kanununun ta’diliyle meşgul olan Büyük Millet Meclisi a’zasının bu hissiyat-ı İslamiyyeden mücerred olduğuna biz hiçbir vakit kail olamayız. +Bil-akis bir yanlışlık olduğunda yine ısrar ediyoruz. +Bu yanlışlığın tashih edileceğine kat’i surette eminiz. +Bu haftaki Anadolu Ajansı şayan-ı memnuniyyet bir haber neşretti. +Ajansın verdiği ma’lumata göre:Tiyatro ve sinemaların usul-i zabıtasına aid Dahiliye Vekaletince bir layiha-i kanuniyye ihzar edilmiştir. +Bu layihada muhill-i ahlak filimlerle tiyatrodaki bu kabil lu’biyat men’ edilmektedir. +Hükumet on beş yaşından dun gençlere mahsus fenni ve terbiyevi filimler iraesi için açılacak sinemaları teşvik ve himaye için bu kabil müesseselerden temettu’ vergisi nısf olarak alınması takarrur etmiştir. +Layiha tiyatro ve sinemaların bir müdir-i mes’ulü bulunmasını ve bu hususda nizamname ahkamına ri’ayet etmeyenlerin liradan liraya kadar tecziye edilmelerini de havidir. +Dahiliye Vekaletinin bu teşebbüsü cidden mucib-i şükrandır. +Hükumet münafi-i ahlak filimlerle oyunlara karşı birtakım tedabir-i mani’a ittihaz ediyor. +Esasen ahlak ve adab-ı umumiyyenin muhafazası için kanun-ı cezada mevadd-ı mahsusa vardır. +Şu kadar ki bunların tatbiki maatteessüf ihmal ediliyor. +İntihabat esnasında Dahiliye Vekaletinin bu mevadda tamami-i ri’ayet hakkındaki ta’mimine rağmen bu mevadd-ı kanuniyye tatbik edilmiyor. +Diğer tarafları bilmiyoruz fakat İstanbulda şe’air-i İslamiyyeye ahlak ve adab-ı umumiyyeye muhalif harekatın hadd ü hesabı yoktur. +Kaç tanesi hakkında müdde’i-i umumilik ikame-i da’va etti? +Şe’air-i İslamiyyeye ahlak ve adab-ı umumiyyeye karşı vuku’ bulan tecavüzat hakkında Şer’iye Vekaleti hiçbir +Bizde bazı varak-pareler mecmualar vardır ki açıktan açığa akaid-i İslamiyye ile istihfaf ederler de hiç aldıran olmuyor. +Bunlar görülmüyor mu? +Hiç de zannetmiyoruz. +Maamafih görmemek de ayrıca bir kabahat değildir? +Şer’iyye bana aid değildir diyor. +Adliye Şer’iyyenin vazifesidir diyor. +Dahiliye masuniyet-i şahsiyye kanunundan bahsediyor. +Bu keşmekeşten bil-istifade birtakım vicdansızlar da muttasıl akide-i asliyye-i Kur’aniyyeyi hedm ile uğraşıyorlar. +Herkes vicdanında istediği akideyi taşıyabilir. +Fakat devletin din-i resmisi olan Müslümanlığın akide-i esasiyyesini baltalayacak tecavüzkarane neşriyatta bulunmaya hiç kimsenin hakkı olmasa gerektir. +Bari Hıristiyanlığı muhafaza eden garb mahkemelerinden Şer’iye Vekili Mustafa Fevzi Efendi hazretlerinin gazetelere vuku’ bulan beyanatından anlaşıldığına göre Şehzadebaşında Evkaf Matbaası ittisalindeki büyük bina Darul-fünun talebesine tahsis olunuyormuş Maarif Vekaleti nevakısını ikmal ederek binayı işgal edecekmiş. +tin evladı değil midir? +Onların da bu memlekette sıhhi ve muntazam bir binaya sahib olmak hakkı yok mudur? +Bunların yegane nasibi rutubetli taş hücreler midir? +Bugün talebe-i ulumun ikamet etmekte oldukları medreseler şeklinde hiçbir mektep yoktur bütün mektepler bunlara göre birer kaşane gibidir. +Bittabi mekteplerin bu halde olması bizim için badi-i memnuniyyettir. +Fakat medreseler de bu perişan vaz’iyette bırakılmamalıdır. +Mektepli olsun medreseli olsun hepsi memleketin mektepler ne kadar düşünülüyorsa medreseler de o nisbette mazhar-ı himaye ve sahabet olmalıdır. +Talebe-i ulum kendilerini bi-kes himayeden mahrum telakki etmemelidir. +Mekteplilerin her hususatı bu kadar düşünülmekte olduğu bir sırada az çok medreselilerin de tatyib-i hatırına çalışmak mukteza-yı maslahattır. +Geçenlerde az kalsın cebren oturdukları medreseden dışarı çıkarılacaklardı. +Bereket versin Şer’iye Vekili talebenin istirhamatını kabul etti de zavallılar sokakta kalmadılar. +Ondan daha evvel Maarif Bab-ı Meşihate de vaziyet etmeye uğraştı. +Yine Şer’iye Vekilinin himmetiyle bu vaz’iyet ber-taraf edilebildi. +yazıyorlar. +Evvelce teşhiri men’ olunmuş. +Niçin men’ edilmiş? +Bittabi ahlaka mugayeretinden. +Acaba dün ahlaka mugayir telakki edilen bu eser bugün ahlaka muvafık mı oldu? +Bu hususda yevmi gazetelere de bir hisse-i mes’uliyyet terettüb eder. +Böyle i’lanları –fazla ücret mukabilinde– gazetelerine derc ederler. +Sonra da ahlakdan bahsederler. +Böyle olmamak lazım gelir. +Fakat maatteessüf oluyor. +Her ne ise Dahiliye Vekaletinin şe’air-i İslamiyyeye ahlak ve adab-ı umumiyyeye karşı vuku’ bulan ve bulmakta olan bu tecavüzlere karşı bir kanun layihası hazırlamak suretiyle vazifesini ifaya müsara’at göstermesi bittabi calib-i memnuniyyet ve teşekkürdür. +Şu kadar ki bu kanunu daha vasi’ ve daha esaslı bir surette tertib etmek iktiza eder. +Ümid ederiz ki Meclisde müzakere esnasında mes’ele daha şümullü nazar-ı i’tibara alınır. +Alman mehakiminden birisi meşhur İzafiyet Nazariyesi sahibi Profesör Aynştaynın namıyla neşrettiği bir kitabda Din-i İseviyyenin esasatına hürmetsizlikte bulunmuş olmasından dolayı muma-ileyhi altı ay müddetle hapse mahkum etmiştir. +Kitabın tabi’i de aynı suretle cezalanmaya mahkum olmuştur. +Mahkeme Aynştaynı Hazret-i İsayı tahkir-amiz bir şekilde tasvir ettiğinden herkesin mukaddes tanıdığı bir dinin tahkir edilemeyeceğinden ve müellifin umumun kanaati hilafına Hazret-i Mesihi bir veled-i tabii addetmesinden ve hıristiyan kiliselerindeki tasavirin havarilerden Saint Paulun muhteraatından olduğunu iddia eylediğinden dolayı hapse mahkum ediyor. +Ma’lum olduğu üzere Aynştayn halis bir Yahudidir koyu bir Siyonistdir. +Din-i İslama da hücum etmiş ve bundan dolayı da Mısır mahkemesi tarafından altı ay hapse mahkum olmuştu. +Alman mahkemelerinin bu kararı şayan-ı dikkattir. +Bazıları öyle zannediyorlar ki Avrupada dine karşı herkes hiçbir mes’uliyet terettüb etmez. +Memleketimizde liberal geçinenlerin birçok hususatta olduğu gibi bu noktada da vermek istedikleri fikrin hakikati tahrifden başka bir şey olmadığı görülüyor. +Edyanın tahkirini medeniyetin celb etmek üzere bu hadiseyi naklediliyoruz. + +te’sir etmesinden başka bir şey aramak lazımdır. +Bize kalırsa meb’usan intihabı te’hir etmekle bundan istifade etmek isteyen taraf Mısır fırkaları değil Mısırı işgal-i askerisi ve murakabe-i siyasiyyesi altında bulundurmak kül edecek hey’et-i teşriiyye İngiltere ile Mısır arasındaki hayati mesailin hallini der’uhde edecektir. +Mısırın vatan-perver ve fedakar evladları intihab olunur da bunlar re’s-i kara gelirlerse İngilterenin huzur ve istirahatini selb edecek İngilterenin siyasetini alt üst edecek mühim bir amil meydan-ı mücadeleye çıkmış olacaktır. +Binaenaleyh bu fırsattan istifade edip İngilizlerin a’zami gayretler sarf edecekleri şübhesizdir. +İngilizler bu zamanı; fırkaları müntehib-i sanileri aldatmaya çalışmakla Şimdiye kadar Mısır halkının Sad Zağlul Paşaya müteveccih olduğu anlaşılıyor. +Her yerde müşarun-ileyh ile tarafdarlarının ihraz-ı ekseriyyet ettikleri görülmektedir. +Sad Zağlul Paşa Mısır hareket-i milliyyesine hizmet etmiş muhterem bir simadır. +Fakat atiyen ta’kib edeceği meslek hakkında bir şey söyleyemeyiz. +Müşarun-ileyhin son beyanatı Mısırın istiklal namına çalışacağına ve ancak bu esas üzere İngilizlerle muahede akd edeceğine dairdir. +Müşarun-ileyhin bu meslekte sebat etmesini ve bu meslek dahilinde Sad Zağlul Paşaya en şiddetli muhalefeti Adli Yeğen Paşanın tarafdaranı yapıyorlar. +Fakat bu muhalefet sırf şahsi bir muhalefettir. +Mısırda harekat-ı milliyyeyi adeta ihya eden ve inkişaf ettiren ve zamanlarda büyük bir darbeye uğraşmıştır. +Hizbül-vataninin bütün gazeteleri seddedilmiş olduğundan bu hizbin faaliyet-i intihabiyyesi ziyadesiyle zarar-dide olmuştur. +Hizbül-vatani de Sad Zağlul Paşaya karşı muhalif mevkiindedir. +Hizbül-vataninin İngilizler tarafından iğfal olunmasına imkan yok gibidir. +Maamafih bütün fırkaların proğramları bir noktada müttehiddir: +Mısırın bila-kayd ü şart istiklali. +Şimdi bakalım İngilizler ne yapacaklardır? +En mühim mes’ele İngilizlerin intihabat üzerine icra edecekleri te’sirdir. + +TEŞEKKÜR Lakin Maarifin bu son teşebbüsüne karşı Şer’iye Vekili hazretleri galiba mukavemet edemeyecektir. +Anlaşılan Evkafın talebe-i ulum için yaptırmakta olduğu bu binaya talebe için ayak basmak nasib olamayacak! +Zavallı talebe-i ulum nice senelerden beri bu binanın yor. +Ümid ile rutubetli sıkıntılı taş odalarda oturmaya katlanıyor. +Maatteessüf bugün o ümidleri de kırılıyor. +Evkafın parasıyla yapılan bu binadan da alakaları kesiliyor. +Bugün Darul-fünunun olduğu yer bir saraydır. +Muazzam Harbiye Dairesi de Darul-fünuna tahsis olunmuştur. +Bunlar memleketin ilim ve irfanı namına mucib-i memnuniyyettir. +Fakat İstanbuldaki müessesat taksim olunurken bir taneciği olsun talebeye bahş olunması Vekaletinin ihmal ve lakaydi göstermiş olduğunu zannediyoruz. +Her ne ise talebe-i uluma muntazam bir bina tahsis olunmadı. +Bari kendilerine aid mebani işgale kalkışılmasa. +Maarif bütçesi her şeye müsaiddir. +Bu binadan daha mükemmel binalar yapabilir. +Lakin medaris için öyle midir? +Bugün medreselerdeki yemekler yenecek şey değildir. +İnsan ancak açlıktan ölmemek için bunları yiyebilir. +Beytutet ettikleri odalar oturulacak yerler değildir. +binayı da onlara çok görerek Darul-fünun müdavimlerine yurd olarak bahşetmek asla muvafık-ı nasafet ve adalet değildir. +Bugünkü talebe-i ulum münevver çalışkan asri ma’lumat ile mücehhezdir. +Bir binayı onlara çok görmemelidir. +Mısır matbuatından anlaşıldığına göre Mısırda mücadele-i ların intihab günü te’hir oluna oluna nihayet Kanunisani olmak üzere takarrur etmiştir. +Müntehib-i saniler halde meb’usan intihabının bu kadar uzun bir zaman te’hirinde elbette bir hikmet vardır. +Bunun hikmeti olsa olsa müntehib-i saniler üzerinde icra-yı te’sir etmek olabilir. +Fakat müntehib-i saniler üzerinde kimler icra-yı te’sir edecek? +Mısırda mevcud fırkalar mı? +Meb’usan ket olmadığından ve esasen fırkaların kaffesi senelerden beri meslekleri ma’lum olduğundan meb’usanın asıl olan ademdir.Bir emr-i hadisin akreb-i evkatına Meşakkat teysiri celb eder. +Zarar ve mukabele bizzarar yoktur. +Zaruretler memnu’ olan şeyleri mübah kılar. +Zaruretler kendi mikdarınca takdir olunur. +Zarar-ı ammı def’ için zarar-ı has ihtiyar olunur. +Zarar eşedd-i ehaf ile izale olunur. +İki fesad tearuz ettikte ehaffını irtikab ile a’zamının çaresine bakılır. +Def’-i makasıd celb-i menafi’den evladır. +Bir mefsedetle bir maslahat tearuz ettikte alel-ekser def’-i mefsedet takdim olunur. +Iztırar gayrın hakkını ibtal etmez. +Alması memnu’ olan şeyin vermesi dahi memnu’dur. +Mesela rüşvet gibi. +Adet muhakkemdir. +Yani hükm-i şer’iyi isbat için örf ve adet hakem kılınır. +hadis-i şerifi de bu kaide mealindedir. +Adetin delaletiyle ma’na-yı hakiki terk olunur. +Yani bir kelime veya ibarenin bir ma’na-yı hakikisi var iken örf onu başka bir ma’nada kullanırsa amel örf ve adetin delaleti muktezasıyladır. +İ’tibar galib-i şayiadır nadire değildir. +Örf ile ta’yin nas ile ta’yin gibidir. +Mübaşir yani bizzat fail ile mütesebbib mücİnsanlar arasında şuun-ı teamüliyyeyi idare hukuku muhafaza ve nüfusu sıyanet için şeriat-i İslamiyye birtakım usul-i külliyye ve ahkam-ı fer’iyye beyan etmiştir ki bunları fıkıh tefsir hadis kitapları en ince noktasına kadar tamamıyla tafsil etmiştir. +Bunlar bey’ icare selem mukayaza rehin iflas hacr sulh havale zıman şirket vekalet vedia iare gasb şuf’a taksim karz müzaraa müsakat ceale ihya-yı arz-ı mevat vakıf hibe lukata da’va kaza şehadet cinayet riddet zina kazf rıkk harb vasiyyet feraiz gibi insanlar arasında vukua gelen hadisata müteallik ahkamı mutazammındır ki hemen hemen muamelat-ı ictimaiye-i dünyeviyyenin başlıca envaı ana hatları bunlardan ibarettir. +Bu gibi ahkama aid aksam-ı fıkhın me’hazları da kitap sünnet milen beyan ve izah etmişlerdir. +Muamelat ve ukubata mütedair ahkam-ı fıkhiyye-i fer’iyye zamanların mekanların ihtilafına göre muhtelif olmak hasebiyle ulema-yı usul kitap ve sünnetten birtakım kavaid istihrac etmişler ve bu kavaid ahkam-ı ve mizan ittihaz edilmiştir ki bazıları şunlardır: +Bir işten maksad ne ise hüküm ona göredir. +Şek rın hukukuyla zimmetin meşgul olduğuna delil bulunmadıkça beraet-i zimmetle hüküm olunur. +Sıfat-ı arızada Başmuharrir Sahib ve Müdir +nizamatına dair eden ma’lumatı veriyor. +Binaenaleyh burada onları izahı zaid görüyoruz. +Hükumetlerin eşkali zaman ve mekan ihtilafıyla tahallüf eder durur. +İslam has bir şekil muayyen bir tarz ile mukayyed olmuyor. +El verir ki hüküm ve idare adl ve şuradan ibaret bulunan mebna-yı siyasete istinad etsin. +bab-ı hall ü akdin intihabı üzerine vuku’ bulacak velayetini hem ümmetin rızasına karin olan velayet-i ahdi… Hepsini kabul eder. +Hükumetin başındaki adam ehl-i şuranın verdiği karara itaat mecburiyetindedir kat-’iyyen muhalefet edemez. +vali nasb ettiği Malik bin el-Haris el-Eştere İmam Ali radiyallahu anh tarafından yazılan şu emirname Müslümanlıktaki siyaseti gösterir en cem’iyetli bir eserdir: +Bismillahirrahmanirrahim. +Vergisini toplamak düşmanlarına cihad açmak ahalisine sulh u salah ve memleketlerine umran te’min etmek için Malik bin el-Haris el-Eşteri Mısıra vali nasb ettiği zaman Allahın kulu Emirül-mü’minin Alinin kendisine emri şudur: +Ona Allahtan rettiği feraiziyle sünnetlere ittibaı emreder. +O feraiz ve sünen ki hiç kimse onlara tebaiyet etmedikçe saadet yüzü görmez ve onları tanıdıkça da hüsrana uğramaz. +Bir de ona eliyle kalbiyle diliyle Cenab-ı Hakka yardımda bulunmayı emreder. +Çünkü Allahu Zül-Celal kendisine yardım edene nusret kendisini ağırlayana izzet vermeyi tekeffül buyuruyor. +Sonra ona şehevata saldırdıkça nefsini kırmasını serkeşlik ettikçe dizginlerini çekmesini emreder. +Zira’ nefis alabildiğine fenalığı amirdir meğer ki Cenab-ı Hak merhametiyle insanı korumuş olsun. +Şimdi bilmiş ol ey Malik ben seni öyle memleketlere gönderiyorum ki birçok hükumetler senden evvel oralarda adalet sürdü zulmetti. +Sen vaktiyle nasıl senden evvelki valilerin icraatını gözden geçiriyordun; halk da şimdi öylece senin icraatını gözetecek. +O zaman senin onlar hakkında söylediklerini halk da şimdi senin hakkında söyleyecek. +Kimlerin salih olduğu ancak Allahın kendi ibadı lisanından söylediği sözlerle anlaşılır. +Onun için iddihar edeceğin en sevimli azık salaha makrun a’mal olsun. +Hevesatına hakim bulun. +Sana helal olmayan şeylerde nefsine karşı bahil ol. +Zira gerek hoşlandığı gerek istemediği şeylerde nefsine karşı buhl onun hakkında mahz-ı adldir. +Raiyye için kalbinde muhabbet merhamet duyguları lütuf meyilleri besle. +Sakın biçarelerin başına kendilerini yutmayı ganimet bilen yırtıcı bir canavar kesilme! +Çünkü bunlar iki sınıfdır: +Ya dinde kardeşin ya hilkatte temi’ oldukta hüküm mübaşire muzaf kılınır. +Külfet ni’mete ni’met külfete göredir. +Mübaşir müteammid olmasa da zamin olur. +Mütesebbib müteammid olmadıkça zamin olmaz. +Gayrın mülkünde tasarrufla emretmek batıldır. +Bila-sebeb-i meşru’ birinin malını bir kimsenin ahz eylemesi caiz olmaz. +Kim ki bir şeyi vaktinden evvel isti’cal eylerse mahrumiyetle muateb olur. +Her kim ki kendi tarafından tamam olan şeyi nakza sa’y ederse sa’yi merduddur. +Burada bu kadarla iktifa edelim. +Ahkam-ı fer’iyyenin lirse usul ve füru’ kitaplarına müracaat olunsun. +Din-i İslamda siyasetin biri adl diğeri meşveret olmak üzere iki temeli var. +Bunun başka türlü olabileceğini Ömer bin el-Hattab radiyallahu anh serir-i hilafete geçirildiği gün minbere çıkarak cemaat-i müslimineEy nas bende bir eğrilik görecek olursanız doğrultunuz. +demişti. +Bunun üzerine orada bulunanlardan biri kalkarak Sende bir eğrilik görürsek emin ol kılıçlarımızla doğrulturuzcevabını verdi. +Hazret-i Ömer aynı hutbede şu sözleri s��ylemişti:Ey nas Allaha yemin ederim hiçbir zaifiniz yoktur ki başkasındaki hakkını istirdad ile kendisine vermek için nazarımda en kaviniz olmasın; hiçbir kaviniz yoktur ki başkasının hakkını kendisinden alıp sahibine teslim için nazarımda en zaifiniz olmasın. +Kur’an-ı Kerim mü’minleri İşleri aralarında meşveretle görülür.ayet-i celilesiyle vasfediyor. +Binaenaleyh İslamın bütün siyaseti adl ile şura etrafında toplanır. +Hükümdarın İslam arasındaki mevkii ne kadar yüksek olursa olsun bütün harekatından raiyyesine karşı mes’uldür. +Raiyyesi de ellerindeki vesaitin kaffesini kullanarak hükümdarı hakka irca’ etmekle mükellefdir. +Şayed adamı yola getiremezlerse olanca kudretleriyle başlarından atmaya çalışmak hepsine farz olur. +Maamafih bu mevzuu risalemizin birinci kısmında olunmalı. +Tarih kitaplarıyla haraca aid eserler gerek Hulefa-yı Raşidin devriyle Beni Ümeyye ve Abbasiyye zamanlarındaki hükumat-ı İslamiyyenin gerek sonraları diyar-ı / +adam yoktur. +Halbuki İslamın rüknü müsliminin şirazesi amme-i ümmet olduğu gibi düşmana karşı duracak bir silah varsa ancak odur. +Onun için samimiyetin meylin daima bunlara müteveccih bulunmalı. +Raiyyen arasında yanına yaklaştırmayacağın kendisinden en çok nefret edeceğin adamlarsa halkın meayibini en ziyade a raştıran kimseler olmalıdır. +Zira nasın öyle ayıbları vardır ki örtülmesi herkesden fazla valiye düşer. +Binaenaleyh bu meayibin sana gizli kalanlarını sakın eşme. +Senin vazifen muttali’ olduklarını ıslahdan hükmü Allah verir. +Evet sen raiyyenin ayıbını gücün yettiği kadar ört ki Allah da senin raiyyenden gizli kalmasını istediğin şeylerini örtsün. +ce vuzuh kesb etmeyen şeylerin kaffesi hakkında anlamamış görün şunu bunu gamz edenin sözüne sakın çarçabuk inanma. +Çünkü gammaz ne kadar saf görünürse görünsün yine dessasdır. +Sakın ne seni zaruret muzamat-ı umura karşı azmini gevşetecek cebini ne de cevre saparak sana ihtirası iyi gösterecek harisi meclis-i meşveretine sokma. +Çünkü buhl cebanet ihtiras ayrı ayrı tabiatlerdir ki Allahu Zül-Celal hakkında beslenen su’-i zan bunları biraraya getirir. +Sana müşavir olacakların en kötüsü senden evvel eşrara hem-dem olan onların ceraimine iştirak eden kimselerdir. +Böyleleri kat’iyyen senin mahremin olmamalı. +Çünkü canilerin a’vanı ve zalimlerin yaranıdır. +Ne hacet! +Hiçbir zalime zulmünde hiçbir günahkara cürmünde yardım etmeyenler içinden bunların yerini tutacak öylelerini bulacaksın ki ötekilerin re’y ve tedbirine temayüle sahib lakin vizr ve vebalinden kat’iyyen masun. +en çok sana şefkati herkesinkinden ziyade senden başkasına muhabbeti o nisbette az olur. +Bu gibilerini hem hususi hem umumi meclislerinde kendine mukarreb edin. +Sonra bu adamların içinden en ziyade onu beğenmelisin ki sana acı hakikatleri herkesden ziyade o söylesin; ve şayed sevdiği kullarından suduruna Allahın razı olmadığı bir harekette bulunmak istersen hoşuna gideceğini gitmeyeceğini hiç düşünmeyerek sana mümaşatı bıraksın. +Bir de sadık ve müteverri’ adamları kendine mahrem lun. +Zira alkışın çoğu insanı azamete sevk eder gurura yaklaştırır. +Sakın adamın iyisi ile kötüsü indinde bir olbir eşin. +Evet kendilerinden zelle sadır olabilir; kendilerine birtakım arızalar gelebilir. +Hata ile yahud kasda makrun olarak işledikleri kabahatlerden dolayı ellerinden tutup yola getirmek pek mümkündür. +Kendi hakkında nasıl Allahın afvını safhını istersen sen de onlara afvını safhını rayegan et. +Çünkü sen onların fevkinde bulunuyorsun; emr-i velayeti sana tefviz eden senin fevkinde bulunuyor; Allah ise velayeti sana verenin fevkinde bulunuyor ve umur-ı ibadı hakkıyla görmeyi istiyor seni onlarla imtihan ediyor. +Sakın Allah ile harbe girip de kendini gazabına siper etme. +Çünkü ne intikamına dayanacak kudretin var ne de afv u merhametinden müstağnisin. +Sakın hiçbir afvından dolayı asla pişman olma; sakın hiçbir ukubetin için de kat’iyyen sevinme. +Ber-taraf etmek imkanını buldukça hiçbir badireye atılma. +Bir de sakınBen kudret-i kamile sahibiyim emrederim itaat ederlerdiye. +Bu çünkü kalbi fesada vermek dini zaafa uğratmak felakete yaklaşmaktır. +Şayed elindeki kudret sana bir hiss-i azamet verirse derhal fevkindeki melekutun azametine bak ve senin kendi nefsine karşı kudret-yab olamaycağın şeylerde Allahın sana karşı kadir olduğunu düşün. +İşte bu düşünce senin o yükseklerden uçan nazarını zemine indirir; şiddetini giderir; seni bırakıp giden aklını başına getirir. +Sakın Allah ile azamet yarışına kalkışma sakın kibriya ve ceberutunda kendisine benzemeye özenme. +Çünkü Fatır-ı Zül-Celal her cabbarı zelil her mütekebbiri hakir eder bırakır. +Nefsin hakkında sana hususiyeti olanlar hakkında raiyyen arasından kendilerine meyl beslediklerin hakkında Allaha ve ibadullaha karşı adaletinden kat’iyyen ayrılma. +Şayed böyle yapmazsan zulmetmiş olursun. +Halbuki ibadullaha zulmedenin ibadullah tarafından da’vacısı Allahdır. +Allah da birinin hasmı oldu mu o kimsenin tutunabileceği bütün hüccetler batıldır. +Ve ölünceye yahud tevbe edinceye kadar kendisiyle harp içinde bulunur. +Dünyada zulüm kadar Allahın lütfunu tebdil kahrını ta’cil edecek bir şey olamaz. +Zira Cenab-ı Hak zulüm altında inleyenlerin inkisarını işitiyor; zalimleri ise gözetleyip duruyor. +Umurun içinden öylesini ihtiyar etmelisin ki hak hususunda en mutavassıtı adl i’tibariyle en şamili olsun; sonra halkın rızasını en ziyade cami’ bulunsun. +Zira ammenin hoşnudsuzluğu eşhasın rızasını hükümsüz bırakır; eşhasın gazabı ise ammenin rızası içinde kaynar gider. +Sonra vali için hassa takımı kadar iyi günlerde yükü ağır basan kara günlerde yardımı az dokunan adaletten hoşlanmaz istemekten usanmaz verilince şükür bilmez verilmezse değme gadrle savulmaz felakete sabırsız tek +dan her birinin Allahdan kısmeti ve haceti mikdarınca vali üzerinde hakkı vardır. +Vali Allahın kendisine tevdi’ ettiği bu teklifin altından ancak kemal-i ihtimam ile ve Allahdan avn ü inayet talebiyle bir de hafif ağır bütün kalkabilir. +Sonra askerlerinin başına öyle birini geçir ki Allaha ve Resulüne ve imamına karşı sence hepsinden daha muhlis bulunsun; kalbi hepsinden temiz olsun ve aklı başında olmak i’tibariyle hepsine tefevvuk etsin; zaman-ı gazabında ağır davransın; ma’zereti sükun ile dinlesin; zuafaya acısın; kavillerden uzak dursun; öyle unf ile kalkıp acz ile oturan takımdan olmasın. +Sonra gerek mürüvvet ve haseb erbabına gerek salahıyla ve mebrur ef’aliyle tanınmış aileler efradına daha sonra şecaat ve semahat ashabına mültefit bulun. +Çünkü bunlar kerem halkıdır lütf cemaatidir. +Ana baba çocuklarının işini nasıl araştırırsa sen de askerlerinin işlerini öylece gözet. +Kendilerini takviye için verdiğin şey çok bile olsa nazarında asla büyümesin; haklarında taahhüd ettiğin lütuf az bile olsa gözüne kat’iyyen hakir görünmesin. +Çünkü sana karşı bezl-i ihlas etmelerini ve hüsn-i zanda bulunmalarını mucib olur. +bir de onlara aid işlerin büyüğünü görüyorum diye küçüğünü ta’kibden geri durma. +Zira ufak bir lütfundan intifa’ edecekleri mevzi’de olur büyük lütfundan vareste kalamayacakları mevki’de olur. +Ordunun başındakileri içinde sence en makbulü o kimseler olmalı ki askere iyilikte bulunsun ve hem şahıslarını hem geride kalan ailelerini sıkıntıdan kurtaracak kadar kendi servetinden fedakarlık etsin de bu sayede aduya karşı cihad ederken hepsinin düşüncesi bu noktada birleşebilsin. +Valiler için memlekette adaletin kaim olmasından bir de raiyyenin kendisine karşı muhabbet göstermesinden büyük medar-ı teselli yoktur. +Zira yürekler salim olmadıkça muhabbet izhar etmez. +Sonra askerin senin hakkındaki ihlası ancak ümerasından memnun olmalarıyla ve onları istiskal edip bir an evvel başlarından çekilmelerini istememeleriyle kaimdir. +Sen kendilerine ümid sahası aç. +Senaya müstahak olanları sena etmekte büyük vekayi’ geçirmiş olanların sergüzeştlerini saymakta kusur etme. +Zira bunların kahramanlıklarını sık sık anmak –inşaallah– erbab-ı şecaati galeyana harp birinin fedakarlığını iyice tanı; hem sakın birinin hizmetini başkasının hizmetiyle beraber zikretme. +Kimseye de gösterdiği şecaatle nisbet kabul etmeyecek dun bir paye verme. +Bir de ne mevkiinin büyüklüğü bir adamın ufak hizmetini büyük görmene ne de mevkiinin küçüklüğü masın. +Zira bu müsavat iyileri iyilikten soğutur; kötülerin de fenalığa meylini idame eder. +Bilmiş ol ki; valinin raiyyesine hüsn-i zannını en çok da’vet eden şey kendilerine iyikilte bulunması yüklerini tahfif etmesidir. +Hüsn-i zan edersen uzun uzun yorgunluklardan kurtulursun. +Sonra hüsn-i zannına en ziyade layık olan adam senin hakkındaki tecrübeleri iyi çıkanıdır; su’-i zanına en layık olanı da hakkındaki tecrübeleri fena çıkanıdır. +Bu ümmetin ileri gelenleri tarafından işlenerek herkesin ülfet ve raiyyenin güzelce tatbik ettiği bir sünnet-i salihayı sakın kaldırayım deme. +Ve bu eski sünnetlerin her hangi birine aykırı gelecek yeni bir sünneti ihdasa da asla yanaşma. +Çünkü ecir o sünnet-i salihayı vaz’ edenin vebal da kaldırdığından dolayı senindir. +Umur-ı memlekete uygun gelen tedabiri tesbit ve senden evvelki sık sık ulema ile müzakere et hükema ile mübahasede bulun. +Ma’lumun olsun ki raiyye tabaka tabakadır. +Bunlardan her birinin salahı diğerinin salahına bağlı ve hiçbiri tabakalardan bir kısmı Allah yolunda askerlik edenler bir kısmı ammenin ve hassanın vazife-i kitabetini görenler bir kısmı adli tevzia me’mur kadılar bir kısmı rıfk ve haraç veren ehl-i zimmetle müslimler bir kısmı ticaret ve sınaat erbabı bir kısmı da fakr u ihtiyac içindeki tabakadır. +Cenab-ı Hak bunlardan herbirinin hissesini bildirmiş ve her birine aid hudud ve farizayı ya kitabıyla ya nebiyy-i muhterem sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin sünnetiyle gösterdikten sonra mer’i ve mahfuz bir ahid olarak bizlere tevdi’ buyurmuş. +Askerler Allahın izniyle raiyyenin kal’aları valilerin şerefi dinin izzeti asayişin vasıtalarıdır. +Raiyye ancak bunların sayesinde durabilir. +Bununla beraber askerin Sonra bu iki sınıfın mevcudiyeti kadıların amillerin katiplerin vücuduyla kaimdir. +Çünkü ukudu icabı vechile başaranlar menafii cem’ edebilenler hususi umumi bütün Hepsinin bekası için de ticaret ve sanayi’ erbabının vücudu şart. +Zira esbab-ı menafii ticaretgahları ve başkalarının meydana getiremeyeceği asar-ı san’atı bunlar te’min edecek. +Sonra erbab-ı fakr u ihtiyacı teşkil eden son tabaka geliyor ki ihsan ve muavenete müstahaktırlar. +Bunlar Bir mektub-ı mahsusla namındaki eser-i alinizi tenkid eden efazıl-ı müsteşrikinden Mösyö Lui Masiniyonun vahdet-i vücud hakkındaki Şeyh-i Ekberin fikrini tasvib eder hareket etmeyip de bu babda en müdhiş muarızı İbni Teymiyeye tarafdar gibi görünmesine karşı bil-asale hakem mevkiinde bulunmak fakirin havza-i cür’etime asla giremez. +Belki şeyh-i muhakkıkımız Safvet Efendi hazretleri bendenizin boş bırakacağım bu kabil mebahis mahallini doldururlar. +Belki de İstanbulda vücudlarıyla teberrük eylediğimiz bazı ecille-i Sufiyye –hak edenlere bir hizmet olmak üzere– bu babda icale-i kalem ederler de mes’ele matlubumuz vechile mertebe-i tahkike vasıl olur. +Bu mebhase aid fakirin arzım şudur ki: +Şeyh-i Ekber hazretleri başında olduğu halde İbni Seb’in Abdülkerim Cili İbni Fariz ve sair birçok Mağrib ve Arap sufiyyesinin vahdet-i vücuda dair tahkikatı –değil İbni Teymiye İbni Kayyım el-Cevziyye İbni Hazm gibi sufiye düşmanı zevatı– bizim mütekellimin dediğimiz İmam Eş’ari ve İmam Matüridi peyrevleri bulunan ehl-i sünnet kelamcılarını da memnun edememiştir. +Hele bil-umum Şiiyye tekfirde tereddüd etmezler. +Bit-tabi’ tarafeynin delailini burada irad etmeyeceğim. +Zaten zat-ı valalarına da ra’na ma’lumdur. +Ancak abd-i acizin Kelamullahdan doğrudan doğruya anladığım şudur ki: +Cenab-ı Rabbülalemin Kitab-ı mecidinde tevhide verdiği ehemmiyet gibi hiçbir şeye ehemmiyet vermemiştir. +Makam-ı uluhiyete şerik ve nazir isnad etmek ve evlad ve ahibba nisbet eylemek misilli kafirane ve müşrikane tecavüzlere karşı Kur’an-ı Kerim gayed şedid muahezatta bulunuyor ve bu husus için ufak bir taarruzu değil ima ve ihamı bile reddediyor. +Şirkten maada her günahın kabil-i mağfiret olduğuna dair ayet-i kerime ma’lum-ı alileridir. +Hatta enbiya ve ahbar ve rehabin hakkında hukuk-ı uluhiyyete tecavüz mahiyetinde fazla hürmetkarlıkları da şiddetle muaheze eyler. +Bir hadis-i sahihde kubur-ı enbiyayı mescid ittihaz eden Yahudilere la’net buyurulmuştur. +Kezalik her hangi imam tarafından gelirse gelsin –dinin mukteza-yı celilini umde ittihaz etmeyip de bila-tahkik bazı rüesa-yı dini kendilerine gayr-ı muhti ve yegane musib-i pişva addeden ve bu rüesanın sözleri hilaf-ı nass olsa bile Kim bilir bir hikmeti vardır yine ben pişvamı taklid ederim diye camid bir taassubla kendi pişvasına nisbet edilen ahkama uyanları ve onlara taabbüd vaz’iyetinde hürmet gösterenleri dahi İbni Teymiye ve İbni Hazm meşreb ve mezhebinde olanlar bir nevi’ teşrikle itham eylerler. +bir adamın kıymetli yararlığını küçültmene asla saik olmamalı. +Sonra altından kalkamadığın hadisatı kestirip atamadığın umuru Allaha ve Resulüne gönder. +Zira Cenab-ı Hak irşadını dilediği bir kavmeEy iman edenler Allaha ve Peygambere gönderinbuyuruyor. +Allaha göndermek demek kitabındaki muhkemata sarılmak demektir; Resule göndermek demek onun toplayan tefrikaya meydan vermeyen sünnetine uymak demektir. +Nas arasında hüküm için öyle bir adam seç ki sence raiyyenin en değerlisi bulunsun işten sıkılmasın; murafaaya gelenlerden sinirlenerek inada kalkışmasın; hatasında ısrar etmesin; hakkı gördüğü gibi döneceği yerde dili tutulup kalmasın; hiçbir zaman tama’ ettiği menfaat gaib olacak endişesine düşmesin; mes’eleyi künhüne kadar anlamadıkça vehleten hasıl ettiği kanaati kafi görmesin. +Şübhelerde en çok durur hüccetlere en ziyade sarılır hasmın müracaatından en az usanır umurun vuzuhunu en fazla bekler hükmün vuzuhunda en kat’i davranır medh ile şımarmaz tehyic ile eğilip bükülmez olsun: +Vakıa böyleleri de pek azdır. +Sonra bu adamın vereceği hükümleri sık sık tahkik et ve kendisine zaruretini giderecek halktan ihtiyacını kesecek kadar bezlde bulun hem senin yanında öyle bir mevki’ ver ki mukarriblerinden kimse o mevkie göz dikemesin ve o adam başkalarının sana gelip de kendisine karşı hainlik edemeyeceğinden emin olabilsin. +Evet bu hususda gayet dikkatli bulunmalısın. +Çünkü bu din kötü adamların elinde esir oldu: +Onun namına raşılıyor! +Üstad-ı fazıl Şeyh Safvet Efendi hazretleriyle fakirin namıma ithaf buyurdukları makale-i muhakkikaneleri abd-i acizi oldukça mu’dil bir mevkie düşürdü. +Cevab namına bir şeyler karalasam za-ı alilerince müşkil addolunan mebahisi bi-hakkın halledemeyecektim. +Hiç yazmamak ise miyanemizdeki kıymetdar ve pek muhterem hukuka karşı gayr-ı mümkündür. +Binaenaleyh kamilen esas-ı mes’eleye hizmet edemesem bile az çok bir faidem dokunur ümidiyle ber-vech-i ati ma’ruzatta bulunuyorum. + +akıllarını erdirecek delaili arayıp bularak naçar o delillerle zat-ı aliniz peka’la ve bil-asale bilirsiniz ki kelamla hücec ve delail ile pek az mesail-i akliyye halledilebilmiştir. +Pek çokları tarafeynin kütüphaneler dolduran şübühat ve şeyh ve emsali vahdet-i sırfa mes’elesinde mertebe-i şühuda erişmişlerdir. +Bunun güneş kadar delili binlerce eazım-ı Sufiyenin beyanat ve i’tirafatı ve yakin-i tamdan meleridir. +Eğer bu zevatın lehlerindeki müddealarına sözler de batıl olur. +O surette Sufiyeyi ve hatta felasife-i kendimize bu mes’eleyi açıp o yolda halletmeye çalışmamız lazım gelir ki bu da bizce hallolunmuş ve münkirlerce çok ilerlemiş bir mes’eleyi yeni baştan ortaya dökmek olur. +Bilmem bundan daha büyük bir bereket hasıl olur mu? +Bu gibi hususat için hazret-i pir efendimiz buyururlar ki: +Bazı nefs-i da’va müddeiye hüccet olur. +Mesela bir kimse Arapça bir ibare ile Ben gayet güzel Arapça bilirim diye uzun da’valarda bulunsa o da’va müddeinin Arapça bildiğine delil olur. +Bir adam ta’lik-i hatla Ben güzel talik yazarım diye yazsa o da’va da böyledir. +Karanlıkta kapı çalınıp Kim o diye sualinize Ben pederinizim dese siz bila-ihticac kapıyı açarsınız. +Çünkü pederinizin sesini bila-tereddüd anlarsınız. +Daha böyle misaller çoktur. +Ma’lum-ı alinizdir ki evliyaullah-ı kiram tam hakiki tevhidi Abdin Hakta külliyyen fani olmasıdır derler. +Ve kendilerini adem-i mahz bilirler. +Mesnevi-i şerifde hazret-i pir: +Biz ademleriz hiçleriz. +Bizim mevcudiyetimiz sen –fani görünür– vücud-ı mutlaksınbuyuruyor. +Rubaiyat-ı şerifede dahi: +Kul kendi varlığından fena-yı mutlaka fani olmadıkça o kula göre –o kul hakkında– tevhid tahakkuk etmez Tevhidden bahsedemez. +Tevhid;hululdemek değildir. +Belki senin yok olmaklığın fani varlığın yine fenaya karışması demektir. +Yoksa laf ile batıl bir vücud bir varlık hakolamazbuyururlar. +Mesnevi-i şerifin müteaddid mahallerinde mahdud beşeriyet kelamı; na-mahdud mebahis-i tevhidi ihata edemeyeceğinden ne söylense mes’ele bi-hakkın tasvir edilemeyeceğinden şikayet ediŞu tafsilattan anlaşılıyor ki tevhid mes’elesinde Allah ve Resulullah ve rical-i dinin her kısmı gayet kıskanç bir lisanla tenzihatta bulunuyorlar. +Hazret-i Şeyh-i Ekber efendimiz ve diğer ecille-i Sufiyye de her birerleri ekabir-i ulema-yı İslamdan oldukları gibi bilhassa Şeyh-i Ekber hazretleri İbni Hazm ve İbni Teymiyeden hiç de aşağı kalmayacak surette tefsir hadis ve fıkıh ilimlerinde dahi sahib-i kemaldir. +-ı seniyyeleri bunun burhan-ı katııdır. +Şu surette hazret-i şeyhin vahdet-i vücuda dair akval-i seniyyeleri de büyük bir tahkike müstenid olacağı müsellemdir. +Ve müsteşrik-i muma-ileyhin iki tarafı muvazene hususunda ne derece salahiyeti olacağı fakirce ma’lum değildir. +mantıki isbatına kalkışması hususundan dolayı onu Karamita mezhebine salik addetmek muhakkaktır ki şeyh öyle Karamita ve İsmailiye gibi müfrit ittihad saliklerini kör körüne taklide tenezzül edecek dereke-i aczde değillerdir. +Yalnız şu cihet tuhafıma gidiyor. +Müsteşrikler alem-i İslamda daima ilmen amelen halen kalen muhalefette kalanları iltizam ederler doğru bulurlar. +te Ebu Cehil Ebu Süfyan Yezid gibi kimseler takdir ediliyor. +Kezalik birçok müsteşrikler Ebul-Ala el-Maarri ve Hayyam ile çok meşgul olurlar. +Bunlar anlaşılmaz şeylerdir. +Karmatilik mes’elesini in bir fıkrası hazret-i şeyhin midir? +Bu da ayrıca tahkike muhtacdır. +Hazret-i şeyhe isnad olunan resailin bir haylisi şübhelidir. +Bir vakit mağrib küberası çok rağbet gösterdiler. +O esnada hazret-i şeyhe isnad olunan bazı nadir risaleler meydana çıktı. +Hasılı hazret-i şeyh başlı başına bir ümmet-i vahidedir. +Hem onları ve eserlerini tahkik için bir adamın ömrü kafi değildir. +Masinyon ile hazret-i şeyhin ihtilafatını Bendenizce bu ihtilaf zaviye-i rü’yetin tahallüfünden meşreblerin teaddüdünden veyahud ayn-ı basiretin açılmamasından niz halleylemişsiniz. +Çünkü hazret-i şeyhin bu mes’eleyi halle dair irad edegeldiği cildlerle beyanatta gördüğümüz adem-i kifayet; hep bizim gibi makam-ı şuhuda +Nübüvvet-penahi ile ashab ve tabiinden dahi bunların ler. +Binaenaleyh: +Artık Bayezidin demesi ve Mansurun Enel-hak söylemesi istib’ad edilemez ki bu ve emsali beyanat ile vahdet-i vücud un mübayeneti yoktur. +Bu surette izleri Tevrat-ı şerifde görülen ve İncil-i şerife ziver-bahşa olunan neş’e-i tasavvufla beyanatın edvarını tahkik etmek ve hazret-i şeyh devrindeki vaz’iyetini bit-tahkik cenab-ı şeyhin kimlerden neleri iktibas ettiğini ilmi bir surette ta’yin edebilmek her müsteşrike müyesser olamayacak gavamızdandır. +Maamafih: +Çünkü Ademden Hateme kadar ve ila maşaallahi teala bu hankah-ı alem Sufiyun-ı ilahiyyundan hali değildir. +nass-ı sarihi bize Hindlerde Çinlerde İran ve Turanda çar kuşe-i cihanda evvel ve ahir birçok peygamber ve hükema-yı müteellihin ve ahbar ve rehabin ve ulema-yı rabbaniyin eksik olmayacağını söylüyor. +Ve bu ilahi zümrenin umdesi vahy-i ilahi olacağına göre bilhassa mesail-i tevhidde cümlesinin esas beyanatı bir olacaktır. +Tehallüf olsa bile tehalüf-i elsine ve ezmine ve mezahib ve meşaribden husule geleceği bedihidir. +Şu surette artık hak yolundan asırlardan beri revan olagelen bunca ilahiyyunun yekdiğeri izine basabilmeleri de pek zaruri olunca o izlerin kadim ve cedidini ve envaını ta’yin müşkildir. +Masinyonun arz-ı simsimeye taarruzuna karşı müdafaanızı pek hakimane pek kıymetdar buldum. +Gönlüm –şifahen de arz eylediğim vechile– zat-ı devletinizin bir kere cihan-ı Mesneviye dalmanızı pek arzu ediyor. +benzer nice alem olabileceği görülecek ve belki seyr ü süluk neticesinde o alemlerde seyran edilecektir. +Bendenizin buna ilmel-yakin iman-ı kamilim vardır. +Hazret-i şeyhin ibtida-yı fütuhatta bir de Alem-i hurufu var. +Nasılsa müsteşrik-i fazıl ona dair fikrini yazmamış bu alem-i huruf ki muvafık muhalif mütenevvi’ akvamdan beynlerinde harp ve sulh zuhura gelen bir alem-i latif mahlukatıdırlar. +Nazar-ı istiğrabı celbde arz-ı simsimeden aşağı değildir. +Ma’lum-ı kamilaneleridir ki bu huruf mebhasi Fazl-ı Hurufinin usul-i hurufiyyesine benzemez; onunki Karamita usulüdür. +Hasılı ilahiyat ve mebde’ ve mead ilimleriyle mütevaggıl olmak üzere hazırlanan her muhakkik böyle arz-ı simsime ve alem-i huruf gibi bin-nisbe mümkinat-ı lir; amma bu mücerred bir şikayet değil. +Evvela tasvire başlar. +Öyle derin öyle nazik ve muğlak letaif-i gaybiyye ve hikmet-i arşiyyenin beyanına başlar ki bunları anlatmak ce kabiliyetsiz kaldığını kendisi görür. +O zaman bizlere tevcih-i hitabla Görüyorsunuz ya. +Maksadı izah edeyim derken ya elfaz ve temsilat onu ihata edemiyor; yahud ulviyet-i makamın şanına layık olmuyor. +İla-ahirihi tarzında şikayet buyururlar. +Hakikaten mütalaa eden ehl-i Mesnevi de bu ıztırarı sezer. +Demek oluyor ki: +Bu mes’ele daha ziyade şühud işidir. +Çünkü abdin fenası mösyö falana nasıl anlatılabilir? +Mösyö falana değil; sana bana da anlatılamaz. +Çünkü bu; şühud işidir. +İnsan kendi faniliğini kendi bilir. +Yahud bi-aynihi kendisi gibi olan bilir: +Birisiaşıklık nedirdiye sordu.Benim gibi olursan bilirsindedim. +Şu ma’ruzata karşı müsteşrik-i fazıl artık kendi kendine sun. +Mezkur müsteşrikin Ebu Said Harrazın Mansur-ı Hallacın Ebu Hayyan Tevhidinin Şeyh Şehabeddin Makbulün meslek-i Sufiyyelerini bit-tercih hazret-i şeyhin vaz’ ettiği ilm-i tasavvufun Karamitaya ve hukema-yı Hindivaniyye felsefesine müstenid bulunduğuna dair bu eserlerinden menkulatınız bendenize pek mücmel geldiği cihetle asla bir fikir yürütemeyeceğim. +Çünkü Falan meslek falandan alınmıştır diyebilmek için birçok delail ve şevahid lazımdır. +Onlar olmayınca kavl-i mücerredden delil olamaz. +Binaenaleyh o menkulattan hazret-i şeyhin kendi tasavvufunu bunlardan telfik suretiyle ahz ettiği neticesi çıkarılamaz. +Fakat her halde ta Harun Reşid ve Me’mun zamanında bir-rivaye ilimlerden maada alem-i İslamda zuhura gelen ilimler ile beraber ilahiyat edilmişti. +İşte o zaman hikmet ma’nasına olan zufus dan muarreb olan suf maddesine edat-ı nisbet getirilerek hikmet-i ilahiyye erbabına sufi denildiğini bazıları nakletmektedir. +Bu mazmun iştikakı kabul olunduğu takdirde kudema-yı Sufiyyenin dahi Karamita ve sairece manzur olan Hind ve İskenderiye ve Yunan ilahiyatını görmeleri Sufiye o kadar bol bol ıstılahat-ı Sufiye kullanmazlar ve seyr ü sülukları siret-i nebevi ve sahabi ve tabii üzere olup guna-gun halevat ve riyazat ve saireleri şayi’ değildir. +Maa-zalik tabakat-ı Sufiyye kitapları bizlere ta Zat-ı Ğafir Suresi +Garbcılarımızın başlıca müddealarından biri de şer’iyata mizin asri ve medeni bir kıymeti olmadığıdır. +Bu yanlış düşünceyi reddetmek mecburiyetindeyiz. +Ma’lum olduğu vechile hak ve na-hak mefhumundan ta’bir-i diğerle menfaat ve müdafaa-i şahsiyye ve ictimaiyye zaruretinden mütevellid olan ve kütüb-i semaviyye ile tesbit ve tevsik edilen telakkıyat-ı hukukiyyenin kuvve-i te’yidiyyesi kanunlard��r. +İster idari ister adli ve ictimai olsun hiçbir kanun menfaat-ı şahsiyye ve umumiyyenin muhafaza ve müdafaasına muhtas olmaktan vareste kalamaz. +Ancak bütün cihan ulema-yı hukukiyyununca müttefikan kabul olunarak düstur halini iktisab eden bu esasatın suver-i tatbikıyyesinde muhtelif cereyanlar birçok hadisatın zuhuruna sebeb olmuştur. +aileler arasında yekdiğerine aid olan zi-ruh gayr-ı zir-ruh müktesebata tecavüz etmek küçükler büyüklerine itaat etmek aile reislerinin her hangi bir cürme karşı efrad-ı ailesi için hakk-ı te’dibi bulunmak gibi muhiti bir sahada kalan tecelliyat-ı hukukiyye ailelerin birbirlerinden haber alıp vermeleri suretiyle hasıl olan sıhriyet hasebiyle biraz daha tevessü’ etmiş müdafaa-i ictimaiyyenin ilk esası bu suretle teşekkül etmiştir. +Yavaş yavaş kabile ve küme halinde yaşamak ihtiyacını gören insanlar arasında birtakım mütekabil hukuk ve vezaifin tahassul ettiğini görüyoruz. +Diğer kabilelerin tecavüzüne gasb u garetine karşı muhafaza-i can ve mal şedaid-i tabiiyyeye karşı müştereken esbab-ı tahaffuz ihzarı hayvanat-ı vahşiyye ile mücadele mecburiyeti beynel-efrad bir teavün ve ahenk te’sisine medar olmuştur. +Teşrik-i mesainin icab ettirdiği zaruri hizmetlerin adem-i ifası tehlikesine karşı kabile reislerinin darb hıdemat-ı şakka nev’inden ta’yin ettikleri cezalar cem’iyet namına ilk kuvve-i te’yidiyyeyi vücuda getirmiştir. +Vekayi’ tekerrür ettikçe cezaların da tekerrürü teamülü tevlid etmiş teamüllerin cem’iyette istikrarı gayr-ı mektub bir kanun mahiyetini almıştır. +Kabilelerin müşterek tehlikeler muvacehesinde zuhura gelen gayr-ı ticareti ilka etmiş ve mütekabil münasebetlerde esas teşkil eden birtakım kuyudat-ı hukukiyye te’sis eylediği cihetle tekamül kanunlarının na-kabil-i mukavemet te’siratı beşeriyetçe bir tarafdan yeni ihtiyacatını tatmin edecek vesaiti ihzar diğer tarafdan daha kuvvetli daha akliyye dahilinde bulunan şeyleri ceffel-kalem inkarda malıdır. +Ma’lumdur ki: +Bir ilim adamı bilmediği şeyi kör körüne tasdikte ne kadar haksızsa inkarda da o kadar haksızdır. +Müsteşrikin: +İlk mü’minlerin hakiki tasavvufu kil ü kallerle ve felsefenin garib tuhaflıklarıyla o kadar iştigal etmezdi sözünü kadim zahidlerin asarında ıstılahat-ı Sufiyye ve halvetlerde seyr-i süluk muktezasınca riyazat ve saire ile usul ve kavaid-i Sufiyye üzere teslik görülmez şekline tebdille tasdik edeceğim. +Hakikaten ve gibi ve gibi kudema asarı bu yoldadır. +Mesnevi-i şerif de ekser cihetten böyledir. +Ve meslek-i celil-i Mevlana da böyledir. +Ancak felasife ve hükemanın kütüb-i hikemiyye ve kelamiyyede görülen mübahesat ve mücadelatına asıl benzemeyen Rabbani ve arşani gayet gamız ve dakik maarif-i ilahiyyeyi i’caz derecesinde bir suhulet-i beyan bir mebzuliyet-i delail ve teşebbühat ile ancak kendine mahsus bir tarzda beyan eylemesi Mesnevi-i şerifi kütüb-i kudemadan tefrik eyler. +Gerçi Şeyh Attar ve Hakim Sinaninin asarında da bunlar görülürse de onlarda katre asar-ı Mevlanada deryadır. +Hazret-i pirin ibtida-yı ahvalinde fukarayı tesliki dahi tarz-ı kudemada idi. +Yani medresede ders okutur ve fakat talebesine nikah talak zühd ü salah cihetini halen kalen onlara ta’lim ve telkin eylerdi. +Hazret-i Şems ile mülakatı ancak semai ve aşk ve vecdi tarikatinde daha bariz bir surette nümayan olmasına sebeb olmuştur. +Yoksa Maveraünnehr Sufilerinde zaten sema’ var idi. +Ve hazret-i sultanül-ulema ve Mevlana evailde bazen meclis-i sema’da bulunurlar ve sema’ eylerlerdi. +Tasavvufun ilmül-işarat değil; ilmül-muamelat ela’mal olacak ve riayetül-ahlak ile tasfiye-i kulubdan ibaret olduğunu gösterdimkelamını da hakikaten cenab-ı pirin Mesnevi-i şerifde mesleği süluk ve riyazatla tehzib-i ahlak ve adat ve taatla tehzib-i zat ü sıfat edip vusul sözüyle te’yid eylerim. +Men’ arafe nefseh ilh eseriyle dergahların bugünkü bırakacağım. +Ufak bir rahatsızlık ilcasıyla cevabname-i dervişanemin geciktiğinden dolayı afv-ı alinizi niyaz eylerim. +Müsteşrik-i fazılın bu gibi makalatımızı ta’kib ederek kendi mülahazatıyla bizi tenvir eylemesini pek arzu eylerim. + +yetegayyerdir. +Sahaif-i tarihde zaman zaman adaleti en ufak cürümler en adi ihtirasat için kat’-ı serle tefsir eden hükümdarlar kanaatleri ateş ve kanla söndürmek isteyen engizisyonlar görüldüğü gibi bir kısım beşerin kanını heder addeden diğerinin en ufak hukukunu arayan hakimiyetler görülmüş ve görülmekte bulunmuştur. +Halbuki şeriat-i İslamiyye; –bila-tesebbüb kasden düşman tarafından mübaşeret olunan cürümler müstesna olduğu halde– hukuk ve tevzi’-i adalet nokta-i nazarından ne siyaset zaruretleri ne renk ne sıfat ne rütbe farkını düşünmemiş; bila-istisna herkesin hukukunu taarruzdan masun her hangi bir teaddiyatı kime karşı olursa olsun müstelzim-i ukubat addetmiştir. +Halbuki garbcılarımız bu hakikatten her nedense mütegafil bulunuyorlar. +Zu’mlarınca kanunlarımızda kurun-ı vüstai bir zihniyet varmış! +El-yevm kanunen hadd-i şer’i icra edilebilmesi medeniyetle tevfik edilemezmiş! +Fil-hakika garb aleminin geçirmekte olduğu buhranlar her şeyde olduğu gibi adalet ve hak mefumunu da şirazesinden çıkarmıştır. +Kurun-ı vüsta ta’birini alamet-i rücu’ etmiş bulunuyor. +Hayvanatın himayesini en müdhiş azgın bir caninin mahkumiyeti hasebiyle geçireceği senelerin alamını tahfif etmeyi vazife-i vicdaniyye bilen Avrupa yine görülüyor ki en ufak ihtirasatı için milyonlarca beşeri yekdiğerine kırdırmak isterse en ufak bir hiss-i vicdani ve insaniye bile tabi’ olmuyor. +Hala renk ve din gibi hiç kimsenin medar-ı tahkiri olmaması lazım gelen evsaf hetk-i hukuk için vasıta olarak telakki ediliyor. +Bir tarafdan Bolşevik Rusya çıkıyor. +Şahsi mesaiyi cem’iyete mal ediyor. +Alın terinin kıymetini hiçe sayıyor. +Bütün istihsalatın mükteseb hukukun ihlali en tabii bir hak olarak görülüyor. +Zevceler bile umumun malı çocuklar da cem’iyetin evladları addolunuyor. +Ne mülkiyet ne de masuniyet telakkilerine imkan var. +Beri tarafdan bir Fransa çıkıyor. +Rakibi Almanyanın hakk-ı hayatını hakk-ı mesaisini bile tanımıyor. +Beş on ticaret gemisi yapılsa Almanya canlanıyor yaşamak istiyor diye kıyametler kopuyor. +Milyonlarca nüfus-ı beşerin felaketi diğer bir kısmının hod-binisini tatmin ediyor. +Buna da hak namı veriliyor. +Bir İngiltere çıkıyor. +Hala yüz milyonlarca efrad-ı beşeri taht-ı esarette inletmek için her türlü mezalimi şiddeti takyid-i hürriyyeti hukuk-ı tabiiyyeden addediyor. +Adalet mefhumlarının tecelliyatı da meydanda. +Behbud Hanın Talat Paşanın Vorofskinin hele Mısırlı şehzadenin katillerinin beraeti adaletin hiçe sayıldığını gösterir. +Her katil cem’iyet namına vurulmuş bir darbemüreffeh yaşamak için kalabalık muhitlerde toplanmaya sevk ederek tedricen cem’iyet hayatı başlamıştır. +Enbiya-yı izam hazeratının ihtiyacat ve terakkıyat-ı fikriyye ve zamaneye göre tebliğ ettikleri ahkam-ı ilahiyye şekiller istikrar kesb etmiştir. +İbtidai hükumetlerin teşekkülü bu devreye müsadifdir. +Telakkıyat-ı hukukiyyenin izah olunan inkişafatı tedkik olunursa görülecektir ki: +Her ferd yaşamak çalışmak hakkına maliktir. +Mesai neticesinde idrak ve istihsal ettiği her şeyi kendisine aiddir. +Buna tecavüz olunamaz. +Fakat efradın yalnız başına gerek şahsi ve gerekse ailevi ihtiyacatını te’mine muktedir olamayacağından cem’iyete intisabı yani medeni olması zaruridir. +Bu zaruret hey’et-i ictimaiyyenin diğer şahsiyetlerine karşı mütekabilen hürmet ve hukuka riayeti iktiza ettirdiği gibi müdafaa-i hayat ve mal için cem’iyet namına intizam-ı münasebatı mucibdir. +Demek ki: +Beşeriyet hayatında cem’iyet ve medeniyet asıl olduğundan evvela hey’et-i ları te’min edecek bir kuvve-i te’yidiyyeye ihtiyac vardır. +Şimdi bu kuvve-i te’yidiyyenin veyahud kavaninin ma-vudia-lehinde matlub te’siratı husule getirebilmesi ğini –ulema-yı hukukiyyunun müttefikün-aleyh olan re’ylerine nazaran– mülahaza edelim. +Cürüm ile ceza arasında bir mutabakat tevazün bulunmalıdır. +Menfaat-i ictimaiyye selamet-i ammenin mevzu’-ı bahs olduğu cürümlerde ceza şiddetli olmalıdır. +Cezadan maksad mücrim ve kasıdın tecziyesinden ziyade ma’ruz olduğu akıbetin hey’et-i ictimaiyye arasında teşhir ve i’lan suretiyle emsali ceraimin vuku’ bulmamasını te’yidden ibaret olduğundan cezalar şekli ve derecesi i’tibariyle medar-ı intibah olabilecek derecede müessir bulunmalıdır. +Müdafaa-i ictimaiyye ve şahsiyye esası layetegayyer bir düstur-ı adalet addolunarak hak ve nahak mefhumları değişmemelidir. +Bu esasatı cami’ olmayan her hangi bir kuvve-i te’yidiyye cem’iyet için mahz-ı zarar erbab-ı ceraim için medar-ı teşvik olmaktan kurtulamaz. +İşte İslamiyet menafi’-i umumiyye ve masuniyet-i şahsiyyeyi müemmen esasat-ı hukukiyyeyi vaz’ etmekle beraber ahval-i ruhiyye-i beşeriyyeye en muvafık olan cezaları dahi kat’iyetle tesbit etmiştir. +İslamiyet nazarında hukuk ve adalet ne zaman ve ne de kanaatle ictihadla tebeddül etmesi devre göre değişmesi mümkün olmayan bir düstur-ı la dud-ı şer’iyyenin gayr-ı kabil-i te’lif olduğunu ikisinin birarada yaşayamayacağını bugünkü cumhuriyetlerin yirminci asırdaki demokrasi cereyanlarının mahsulü olduğunu cumhuriyetin yalnız bir isimden ibaret olmayıp memleketin bütün müessesat-ı ictimaiyyesine kanunlarına nizamlarına aid bir hey’et-i umumiyye olduğunu mehakim-i şer’iyye yerine asri kanunlar ikamesi lazım geldiğini ileri sürüyor. +Cumhuriyetle kavanin-i şer’iyyenin imtizac edemeyeceğini biz asla kabul etmiyoruz. +Cumhuriyet demek ahkam-ı İslamiyyeyi kaldırarak onun yerine frenk kanunlarını ikame etmek milletin hayat-ı ictimaiyyesini değiştirerek garb ictimaiyatını getirmek midir? +Cumhuriyeti biz hiç de bu suretle anlamıyoruz. +Bil-akis milletin ahval-i ruhiyye ve ictimaiyyesinin akaid ve efkarının arzu ve hissiyatının tamamıyla hakim olması suretinde telakki ediyoruz. +Hatta onun içindir ki cumhuriyetlerde eşhasın o derece hükmü olmaz bütün nüfuz ve kuvvet milletin şahsiyet-i ma’neviyyesinde toplanır. +En iyi cumhuriyet hükumeti arzu ve irade-i milliyyeyi en iyi temsil ve tatbike muvaffak olan hükumettir. +Cumhuri hükumetlerde re’s-i hakim olamaz. +Eğer onlar milleti kendi fikirlerine kendi arzu ve heveslerine göre yürütmeye çalışacak olurlarsa o hakikat-i halde bir hükumet-i cumhuriyye olamaz; cumhuriyet şekline bürünmüş bir eşhas hükumeti olur. +Binaenaleyh hükumet-i cumhuriyyeyi milletin kavanin-i nasını biz anlayamıyoruz. +Ve Darul-fünun ictima-iyat muallimi Necmeddin Sadak Beyin de böyle bir da’vette bulunmasına ne siyaset ne de ictimaiyat ilimleri müsaade etmez zannediyoruz. +val-i ictimaiyyelerinin mevlududur. +İctimaiyatları da ahlak ve akaidinin mahsulüdür. +Her hangi bir şekl-i hükumet milletin hayat-ı ictimaiyyesiyle efkar ve akaidiyle uygun değildir demek olur. +Şekl-i siyasiye göre ha-yat-ı vülat icrasına kalkışan bir ictimaiyat alimi tanımıyoruz. +Bu suretle aykırı harekette bulunmak isteyen neticede ya kendisini ya milletini hüsran ve felakete düşüren çılgınları tarih kaydetmiyor değil. +Fakat bütün devirlerde yetişen hükema bu hareketi müttefikan takbih etmişlerdir. +Bu hakayık bir Darul-fünun ictimaiyat müderrisine mechul olmamak lazım gelir. +Acaba Necmeddin Sadak Bey kanunlarla teceddüd ve tahavvül yapmak intizam-ı dir. +Saiki aranılamaz. +Hiçbir kimse velev ki vacibül-izale olsun hiçbir mücrimi şahsen tecziye edemez. +Ederse cem’iyet de bu tecziyeyi kendisine aid hukuka tecavüz addeder. +Halbuki maktullerin bir kısmının müslüman olması diğerlerinin de garbı sinirlendiren bir akideye mensub olması hakkı çiğnemek için kafi gelmiştir. +Cürüm ile cezanın mutabakatı kaidesi artık unutulmaya başlamıştır. +Garbın seyr-i kanunisi mücrimleri himaye edecek tehlikeli bir şekil alıyor. +En büyük cürme mukabil en küçük ceza nazariyesi mücrimleri ika’-ı ceraime teşvik ve tergib ediyor. +Öyle ya birisi taht-ı nikahındaki kadından kurtulmak için onu katlediyor. +Doğru jüri hey’etinin huzuruna. +Orada kendini müdafaa ediyor. +Ne yapsın ahval-i ruhiyyesi harekatına engel olan bu kadını görmeye müsaid değilmiş sevemiyormuş onunla yaşadıkça azab duyuyormuş… ilh. +birçok safsatalardan sonra jüri kararını veriyor. +Madem ki ruhi birtakım esbab ve zarurat fi’l-i katle saik olmuş şu halde esbab-ı muhaffefe var. +Hakim de hükmü veriyor. +Bir sene hapis. +Oh ne ala! +Beriki tarafdan bir sarık da zevk ü tarabla bir hayat geçirmediğinden ahval-i ruhiyyesinin kendisi güzel yaşamak için hırsızlığa sevk ettiğinden bahsedecek bu da esbab-ı muhaffefeden addolunarak ufak bir ceza ile kurtulacak! +mamak başka milletlere yaşamak hakkı vermemek istediğini tecziye etmek istediğini afv etmek gibi hemen her vakit tekerrür eden hadisat gösteriyor ki garb nizam ve tır. +Bugünkü ruh ile edvar-ı ibtidaiyyeye rücu’ ediyor. +Halbuki İslamiyet vaz’ ettiği adalet ve hak düsturlarıyla bütün beşeriyetin halaskar-ı refah ve saadeti olmakta devam edecektir. +Bu hakikatler gün gibi meydanda iken bila-tedkik esasat-ı şer’iyyeden mülhem kanunlarımıza kurun-ı vüstai bir zihniyet atf edilmesi esbabını anlayamıyoruz. +Kavanin-i İslamiyye desatir-i şer’iyye beşeriyetin ahval-i ruhiyye ve ihtiyacat-ı tabiiyyesine en muvafık devalardır ki avn-i Hak ile pey-der-pey bunları tedkik ve garb kavaniniyle mukayeseye çalışacağız. +Kavanin-i Şer’iyyenin Tatbik Olunamayacağı Da’vasını Güdenler Sarhoşlar hakkında hadd-i şer’inin tatbikinden dolayı gazetesi başmuharriri Necmeddin Sadak Bey istihfafkarane bir makale neşr etti. +Muma-ileyh bu makalesinde hükumet-i cumhuriyye ile ahkam ve hu gi bir mes’eleyi mevzu’-ı bahs ettiği zaman o hususda milletin ruhunda teessüs ve takarrur etmiş mebadi ve telakkıyatı tedkik etmek milletin tabiat ve fıtrat-ı asliyyesinde bir tahavvül hasıl olup olmadığını nazar-ı i’tibara almak lazımdır. +Yoksa hükumet şunu yıksın onun yerine şunu getirsin gibi sözler bir Darul-fünun muallimine hiç de yakışmayan sözlerdir. +Bunlar bir muharrir için de şerefli şeyler değildir. +Bir insan her şeyi söyleyebilir her şeyi yapabilir. +Dünyada en kolay şey hakarettir; ya efradın ya bir hey’et-i ictimaiyyenin akaid ve telkinatıyla istihfaf etmek için hiçbir tahsil ve terbiyeye lüzum yoktur. +Herkes bunu yapabilir. +Yalnız yapmaya hakkı olmayan kimseler varsa onlar da alimler muallimlerdir. +Yoksa aksi takdirde bir alim ile ahaddan biri arasında hiçbir fark kalmaz. +Müskirat Kanunu vaz’ edilirken mücazat miyanına hadd-i şer’inin de koyulması efkar-ı umumiyyede su’-i te’sir yapdığını binaenaleyh bu haddin tatbiki bir istibdad olduğunu Necmeddin Sadak Bey iddia edebilirler mi? +Asıl tedkik olunacak nokta budur. +Bu hususda bir Darulfünun lı tedkikatta bulunurlar netice-i tetebbuatlarını kemal-i hürriyetle bildirirler. +O vakit bu sözlerinin bir kıymet-i gün Müskirat Kanununun ve hadd-i şer’i tatbikinin aleyhinde olanlar diyorlar ki:O zaman efkar-ı umumiyyeyi kazanmak için böyle yapılmıştı. +Fakat şimdi buna hacet kalmamıştır.Demek ki sarhoşlar hakkında hadd-i şer’inin tatbiki efkar-ı umumiyeyi kazanacak derecede bir hüsn-i te’sir husule getirmiştir. +Bugün intihabata iştirak edenlerin hepsine ferden ferda sorulsa hadd-i şer’inin tatbikini istemeyenler acaba kaç kişi çıkar? +Biz hiç zannetmeyiz ki yüzde beşi geçmiş olsun ve onlar da içki içenler bulunmuş olmasın. +Demokrasiden halkçılıktan irade-i milliyyeden bahsedenler bu imtahana gelebilirler mi? +İş buraya gelince El-avam kel-hevamderler milletin cehaletinden kendisini bilmediğinden istibdad-ı münevverandan bahsederler. +leri de böyledir.Vicdan-ı umumiderler fakat kendi keyiflerinden başka bir şey tanımazlar.İrade-i milliyye derler; fakat kendi irade-i şahsiyyelerinden başka bir şeyin hükümran olmasını istemezler. +Efkar-ı umumiyyenin tercümanı olarak söz söylerler; fakat efkar-ı hususiyelerinden başka bir şeye hürmet ettikleri yok. +Dillerinde bir nakarattır gidiyor: +Yirminci asrın demokrasi cereyanları asri kanunlar asri hukuklar asri bilmem neler… Onları da biliyoruz efendiler. +Onların da ne meta’ olduğuna vakıfız. +Bugün bir cennet gibi göstermek miyor mu? +Hiç de zannetmiyoruz ki bu hususda Güstav Lebonun fikrine iştirak etmiş olmasınlar. +Necmeddin Sadak Bey Tanzimat ve Islahatın mebde’iyle netayic-i edecek olurlarsa görürler ki milletin ahval-i ictimaiyye ve akaid-i diniyyesine karşı vuku’ bulan hareketler memleket alemde hiçbir şey tebdil-i hüviyetle ıslah edilemez ancak de bilmez değillerdir. +Devre-i Islahat ve Tanzimattan beri yapılan kanunların hiçbirisinin ciddi bir kanun olamaması hepsinin birer tahavvül birer inkılab propagandası mahiyetinde kalması acaba nedendir? +Bizim rical-i idaremiz daima efkar-ı umumiyye-i milliyyeyi hükümden iskat ederek irade-i devleti mahdud ellerde toplamak illetinden kurtulamamışlardır. +Onun eylemeye mecburiyet hasıl olmuştur. +Hatta Meşrutiyet devrinde de eski devirlerden ziyade istibdad hissedilmiş Meşrutiyetin istibdad-ı münevverle tefsirine lüzum görülmüştür. +Milletin ahval-i ruhiyye ve ictimaiyyesine efkar ve akaid-i asliyyesine aykırı olarak yapılacak kanunlardan Necmeddin Sadak Bey acaba ne faide bekliyor; böyle ruh-ı millette yeri olmayan kanunların muntazam ve müstakar bir vaz’iyet-i ictimaiyye husule getirebileceği kanaatinde mi bulunuyorlar? +Milletin ictimaiyatına akaidine efkarına aykırı olan kanunların kulub-i millette asla nüfuzu olmadığına kat’i surette emin olmalıdır. +Kanunlarla milletin ruhunda tahavvül yapılamaz. +Tahavvül tabiat ve fıtrat-ı hayatta hasıl olur. +Kanunlar bunu tesbit için ta’dil olunur felsefe-i hukukun gösterdiği kat’i ve la-yetegayyer düstur budur. +Binaenaleyh Necmeddin Sadak Beyin milletin kavanin-i medeniyye ve ictimaiyyesi yerine yabancı kanunlar biz bir alim bir Darul-fünun müderrisi sözü telakki etmekte ma’zuruz. +Bu ancak milletin ictimaiyatına akaidine telakkıyatına karşı husumet besleyen bir mutaassıb sözü olabilir. +Hakikaten alim olanlar ve milletin saadet-i milletin akaidine efkarına hissiyatına el-hasıl mebadi ve telakkıyat-ı ruhiyyesine hürmet ederler. +Yoksa milletin düşünüşünü telakkilerini hiçe sayarak irade-i devleti mahdud ellerde toplamak münevverlere bir hakk-ı Bunlar ancak sahte demokrasilerdir. +Kelimelerle halkı aldatmak zamanları artık geçmiştir. +Necmeddin Sadak Bey gibi bir Darul-fünun ictimaiyat muallimi her han bir vechile nisbet ve teadül olmayan birçok ceraimi de görürlerdi. +Milletlerinasri kanunlarıarasında zulm-i mahzdan ibaret nice şeyler var ki ulema-i teşriin kavl-i mücerredleri siyasiyyunun temayülat-ı şahsiyyeleri ona reng-i kanuniyyet vermiştir. +Şeriat-i İslamiyyenin ise hiçbir cezasında bu şaibe yoktur. +Adaletten başka hiçbir şey onu te’siri altında bulundurmamıştır. +Bütün ahkamı ağraz ve amal-i beşeriyyenin fevkinde olarak mahza saadet-i insaniyyeyi te’min için vaz’ olunmuştur. +Bugün medeniyetin en yüksek mertebelerine terakki etmiş olan muhtelif akvam arasında mevzu’ olan kavanini tedkik ettiğimiz zaman aralarında öyle mübayenetler buluyoruz ki bu kanunların vaz’ı hususunda ne gibi şeylere evfak olan esasata mı yoksa her ümmetçe kendine has olan esbaba mı riayet edildiğini bedaheten gösteriyor. +O esbab ise her memlekette sermaye ve nüfuz ashabının ta’kib ettikleri siyasi gayelerden ibarettir ki parlamentoların mecalis-i a’yanın şura-yı kavaninin mevcudiyetine rağmen ümmetlerin azim ve iradeleri o gayelerin husul ve tahakkuku önünde bir vaz’-ı inkıyadkar almaya mahkumdur. +Yirminci asrın demokrasi cereyanlarına göre teşekkül etmiş hükumetlerinkavanin-i cezaiyyeleri miyanında nice cezalar vardır ki cürüm ile hiç nisbetleri yoktur. +Bugün ulema-i hukukun vazife-i teşri’ namına yapmış oldukları şeyler sanki nedir? +Kavanin-i mevzu’anın zaaf tevafuk ve –kavaid-i adl ü insafa değil– birtakım esasat-ı siyasiyyeye ibtina gibi halat ile ma’lul olduğunu idrak ve takdir etmek için o kadar müdekkık olmaya lüzum yoktur. +Biraz görür gözü düşünür kafası olanlar bu hakaikı pek kolaylıkla idrak edebilirler. +Bugünün medeni kanunları bir töhmet dolayısıyla bir Ya bu adam ailesi nezdinde aciz peder ve validesinin daire-i mahremiyetine aldığı zevcesinin biçare yavrularının te’min-i kifafına kifayet edebilecek bir şey bırakmamışsa o ailenin hali ne olur? +Denecek ki:Hapisden maksad te’dib ve ıslah yahud müttehemi beraet veya mücrimiyeti tebeyyün edinceye kadar tevkif değil midir?Öyle ise bir menfaat elde etmek için mazarrat-ı adidenin ihdası nasıl tecviz olunabilir? +Bir insanın bu maksadla lüzum-ı tevkifi teslim olunabilir. +Lakin erkan-ı ailesini teşkil eden birtakım biçareganın medar-ı hayat ve bekası olan sermayesini müsadereye kail olmak tesellüm olunabilecek şeylerden midir? +çırpınmakta olduğu saadet-i ictimaiyyeyi te’min için ne azim mücadeleler içinde puyan oldukları hiç de gayr-ı ma’lum şeyler değildir. +Evet bugün garb cem’iyetlerinde burjuva sınıfının refahiyet ve samanıyla temeyyüz eden demokrasi hükumetleri hakimdir. +Fakat beşerin saadeti namına akvam-ı garbiyyenin bu demokrasi hükumetleri ne te’min ettiler? +Ahlaki ve ictimai mahiyetteki mesailin zararına olarak mesail-i iktisadiyye müstesna bir ehemmiyet kazandı. +Halbuki beşerin saadet-i hakikiyyesi nokta-i nazarından ahlaki ve ictimai mesail daha mühim lebilecek derecelerin fevkine çıktı. +Nihayet na-mahdud bir arzu-yı serveti ve bu servetin te’min edeceği bütün maddi hevesatı tatmin için her şeyin kendilerine mübah olduğu kanaatini verdi. +Şimdi de o demokrasi hükumetlerini kendi sa’yiyle besleyen yaşatan emekdar bir sınıf ortaya çıkarak onlarla mücadeleye başlıyor. +Dün olduğu gibi bugün de garb cem’iyetleri sabit bir gaye-i ictimaiden mahrumdur. +Cem’iyet-i beşeriyyeye ve ictimai mebde’leri henüz bulamamıştır. +Sunuf-ı ictimaiyye arasındaki rekabetler husumetler biri birini boğazlatacak derecede mevcudiyetini muhafaza ediyor. +Mütemadi bir tahavvül ve buhran içinde çırpınıp durmaktadır. +Muvazene-i ictimaiyyesi mütemadi surette tehdide ma’ruzdur. +Ve mütemadiyen haleldar oluyor. +mokrasi hükumetlerini de saadet-i beşeriyyenin bir enmuzeci gibi göstermek isteyenlerin sözlerinde elbette biz bir şemme-i hakikat göremeyiz. +Necmeddin Sadak Beyin ve rüfekasının her vesileden bil-istifade halkın kavanin-i medeniyye ve ictimaiyyesine karşı husumet ibrazından geri kalmamaları bizi böyle esas-ı mes’ele hakkında birkaç söz söylemeye sevk etti. +Çünkü mes’ele değnek mes’elesi değildir. +Onu ser-rişte mektir. +Asıl veche-i taarruz odur. +Yoksa ahkam ve kavanin-i şer’iyyenin diğerleri kabule şayan görülüp de yalnız bu noktasına itiraz ediliyor demek değildir. +Bu asla hücum için bir vesiledir. +Necmeddin Sadak Beyin maksadı cürüm ile ceza arasında teadül mes’elesi değildir. +Yani mes’eleyi hukuk nokta-i nazarından mevzu’-ı bahs etmemişlerdir. +Öyle olsaydı nazarlarını biraz daha genişletirlerdi de mütemeddin milletlerin mahsul-i ihtira’ları olan ceza kanunlarında ta’yin olunan mücazat ile aralarında hiç Tedkikat-ı tarihiyye ve tetebbuat-ı hukukiyyesi çok olan Abdurrahman Adil Beyefendi bu hafta gazetesinde ünvanlı bir makale neşrettiler. +nin tahriri zamanına aid şayan-ı dikkat ma’lumatı ihtiva eden fıkraları ber-vech-i ati naklediyoruz: +Tanzimat devri Ali Paşa faslına girince merkez-i saltanatta dahi bir kanun-ı medeni tedvin ve tertibi zarureti hasıl oldu. +O zaman fikirler ikiye ayrıldı. +Bütün bütün garblılaşmak isteyenler Mısırda olduğu gibi Kod Napolyonun tercümesini teklif ettiler. +Ulema sınıfı muhalefet ettiler. +Bizde ahkam-ı şer’iyyenin muamelat kısmı vardır; bu kısmı tercüme ve tedvin eder kanun-ı medeni ittihaz ederiz dediler. +Arada hayli münakaşa ve mücadele oldu. +Nihayet ulema sınıfı galebe etti. +Fıkhın muamelat kısmı tercüme ve tedvin edilmeye karar verildi. +Sonra ikinci bahis açıldı. +O da mezahib-i erbaadan Hanefi Şafii Hanbeli Maliki mezheplerinden her hangi birinde ihtiyacat-ı asriyyeye muvafık ahkam bulursak onu alıp derc ve tedvin edelim dediler. +Mutaassıbin-i ulema bu re’ye de muhalefet ettiler. +Bizim mezhebimiz Mezheb-i Hanefidir; Mezheb-i Hanefi haricinde hiçbir kavl ve hüküm kabul edemeyiz dediler. +Nihayet Sultan Azize arz edildi. +O da Mezheb-i Hanefinin en sahih kavilleri sözü düstur-ı tertib ve tedvin oldu. +Cevdet Paşanın taht-ı riyasetinde ictima’ eden Mecelle Cem’iyeti Babıalide Sadaret dairesinde in’ikad eder mesaisine devam eyler idi. +Cevdet Paşa mesaisine devam ede dursun Şura-yı Devlet mes’eleye vaz’iyet etti. +Orada da Avrupadan bir Kod Napolyon mütehassısı getirelim memlekete bir kanun-ı medeni yaptıralım diye bazı fikirler dermiyan edildi. +Fakat müfid ve müsmir olmadı. +Karinabadi Ömer Hilmi Efendi merhum der emek sarfetti ve çok nekbetlere ma’ruz oldu. +Cevdet Paşanın gah Halep ve gah Yanya valilikleriyle taşraya me’muriyeti hep yi vücuda getirmesine mani’ olmak için ittihaz edilmiş tedbirler idi. +nin ve u Şura-yı Devletin birinci sene-i in’ikadında vücuda getirildi ve Meclis-i Umuminin ikinci devre-i iftitahiyyesi mebdei olan Muharrem Perşembe günü Sadrıa’zam Ali Paşanın kıraet ettiği nutukta mezkurdur. +Sultan Aziz bu nutka verdiği cevabda den bahsederken hiçbir kanun ve mes’ele hakkında gösterVazı’-ı kanun olanların hey’et-i ictimaiyyenin ıslah-ı hal ve şanına hizmet etmek zu’muyla vaz’ ettikleri böyle bir kanunun muvafık-ı adalet olduğuna kail olmak hey’et-i ictimaiyyeye karşı sarih bir zulüm ve onun hukukuna tecavüz değil midir? +Bunu medeniyetin evc-i bala-yı tekamüle irtika ettiği vazife-i teşri’ namına yapılmış oldukları şeylere misal olmak üzere zikrediyoruz. +Yoksa erbab-ı basirete her vakit arasında nazar-ı ibret ve im’anı calib pek çok şeyler vardır. +Biz burada hudud ve kavanin-i şer’iyyede mündemic hüküm ve esrarı izah etmeye lüzum görmüyoruz. +Hakayıka karşı gözlerini yuman kulaklarını tıkayan kimselere karşı hikmetten bahse kalkışmak safdillikten başka bir şey olmaz.Çünkü ne söylense boştur. +Onlar bildiklerinden şaşmayacaklardır. +Bir kere kalblerinde kavanin-i şer’iyyeye karşı husumet yerleşmiştir. +Zamanı müsaid gördükçe sinelerinde gizledikleri buğuz ve adaveti ağızlarından taşıracaklardır. +Ne garibdir ki bir zamanlar kavanin-i şer’iyyenin aleyhinde manlık kendi evladından bu hakaretlere ma’ruz kalıyor. +de mürtedler hakkında ahkam-ı şer’iyyeye şiddetle bilir şimdi bu taarruzlardan ne kadar şad olmaktadır! +Ne yapalım bugün Müslümanlık kendi diyarında garib kaldı. +Kendi evladına nazar-ı husumetle bakıyor. +Bu da bir cilve-i şuundur. +Tarih beşerin nice dalaletlerini kaydetmiş nice azgın devirlerini sahife-i ibretine yazmıştır! +Hidayetten mahrum kalan milletlerin ferdlerin yerinde bugün yeller esiyor. +Acaba onların o tuğyanları uluhiyetin şan ve azametine zerre kadar bir nakisa iras edebilmiş midir? +İnsanların dalaletleri de kendilerine aid oluyor hidayetleri de. +Yolunu sapıtan milletlerin hüviyet ve mevcudiyet-i milliyyeleri zeval bulur. +Hidayete mazhar olan milletler de mecd ü şeref sahibi olurlar. +ederken ötede tulu’lar başlıyor. +Biz ondan uzaklaştıkça etrafımızı zulmetler ihata ediyor. +Maide Suresi +Senyör Mussolini bile bir milletin bir hükumetin beka ve istiklali ancak din ile müradif olabileceğini söylerken acaba bizi mi bizim bu vaz’iyet-i feciamızı mı gün dinsizliğe doğru attığımız adımları mı murad ederek bize bu tarz-ı ihtarı ifham etti? +Yoksa ila-yevmil-kıyam neşr-i dine me’mur edilen bir ümmet-i muazzamanın mı ma-ba’d-ı istiklalini tavzih etti? +Bilemiyorum ve yalnız bileceğim bir şey varsa o da bu elim halat-ı müessifeden Anadolunun titrediğini bu mahuf badire karşısında için vesikası almasından bir İslam kadınının harim-i kalbine bastıracağı yabancı bir erkekle dans etmesinden bir mukaddesat-ı diniyye ve milliyyesini çiğnemekten mütevellid bir hüsran-ı azimin te’sir-i can-suzu altında kıvrandığını teşrih etmektedir. +Efendiler bu bir intihardır. +Alem-i İslamın re’s-i aziz ve faziletini baltalayan en müdhiş bir darbe-i inhidam ve Cumhuriyeti edvar-ı evvelin-i İslamiyyete benzetenlerden Hazret-i Faruk ve Sıddikın ahd-i adalet ve safvet-i mukaddesesine teşbih etmek isteyenlerden pek çok rica ederiz ki bize laik bir tarz-ı teceddüd değil tekamülü pek seven ve emreden Furkan-ı Mübinin ahkam-ı müebbedesini bir parça olsun tatbik eden bir teceddüd göstersinler. +Madem ki asr-ı evvel-i İslamiyyete rücu’ etmek bahtiyarlığında bulunuyoruz; o devrin ve o senelerin fazilet ve diyanet saçan esasat-ı ilmiyyesinden yalnız ve hiç olmazsa birisini yani dine ve adalete hürmeti olsun hedef-i icraat Pek güzel ve metin esaslarla milletin hakk-ı masuniyetini nisbeten te’min eden masuniyet-i şahsiyye kanununu lım ki o temiz kanunu ruh-ı aslisinden tecrid ederek ellerinde bir sütre-i a’zar yapmak suretiyle iş görmek Anadolunun ruh-ı samim-i bekareti bu feci’ ve mütevali tezahürattan… ruh-ı İslama indirilen ve indirilmekte bulunan darbe ve rahnelerden ebediyyen müşteki ve kat’iyyen müteneffirdir. +Biz müslüman dindaşlarımızın tiyatro sahnelerinde fuhuş mahallerinde bar köşelerinde tezlil ve tahkirini kat’iyyen kabul edemeyiz. +Bu halat bize İslamiyetin inkıraz eşiğinde bulunduğuna yalnız bir işaret-i mühlike teşkil eder. +Acaba bu harekat-ı fecia karşısında İstanbulun bir zabıtası sahibi mes’ul ve mütedeyyin bir merci’-i selahiyetdarı yok mu? +mediği bir şiddet-i azmi göstermiş ve nin devam ve itmamını ekiden ve mahsusen ve suret-i kat’iyyede ta’birleriyle tenbih ve ihtar eylemiştir. +Bu tenbih ve ihtar dahi o zaman Kod Napolyon veya ahkam-ı muamelat-ı fıkıh mes’elelerinin pek büyük münakaşalar istilzam ettiğinin delilidir. +Abdurrahman Adil Bey o devrin bazı ricali hakkında daha bazı ma’lumat verdikten sonra Yanko Vitinos Efendinin bir sözünü naklediyorlar. +Yanko Vitinos Efendi diyormuş ki: +nin tedvini Devlet-i Osmaniyyeyi yüz senelik bir terakkiden alıkoymuştur. +Abdurrahman adil Beyefendi de bugün bu fikirde olduklarını ilave ediyorlar. +Biz Abdurrahman Adil gibi müdekkık ve mütetebbi’ bir zatın bu fikirde olduğunu doğrusu bugüne kadar bilmiyorduk. +İyi ki şimdiye kadar kalbinde taşıdıkları bir ukdeyi izhara zemin ve zamanı müsaid gördüler. +Bu hususdaki fikirlerini diğer bir makalede daha ziyade izah edeceklerini söylüyorlar. +Bunun için hiçbir mani’ hiçbir kaygı yoktur. +Böyle müdekkık ve mütetebbi’ bir zatın fikirlerinden istifade etmek isteriz. +Bakalım ahkam-ı fıkhiyye-i İslamiyyeyi yüz sene terakkiden alıkoymuştur..? +Ümid ederez ki müşarun-ileyh bizi çok intizarda bırakmazlar. +Anadoludan Yükselen Sesler: +Bir vakitler en bedii mefahir-i aliyyeyi en ismetkar tecelliyat-ı diniyyeyi sine-i samut ve asilinde saklayan fakr u aczden tekasül ve tesamühden mütevellid olarak düşmekte olduğu girdab-ı fecaat bizleri heyecan ve nefret ra’şeleri arasında sarsmakta bulunuyor. +Zannetmeyiniz ki Anadolu bütün irfan ve asabiyet-i diniyyesinin bir me’va-yı tabii ve muhalledi olarak bildiği aziz Darul-hilafesinin bugünkü vaz’-ı sefil ve zelilinden muğber ve müşteki değildir. +Zannetmeyiniz ki Anadolu elim bir suziş-i ruhi ve fikri ile bu asil me’men’-i dininin sürüklendiği gayya-yı değildir. +Kat’iyyen ve ebediyyen.. +En son umde-i hayat ve beka olarak tanıdığımız din namına fazilet namına ahlak namına bütün salahiyetkar lisan ve icraatın susduğu ve kıpranmadığı bir mahalde elbette İslamın muhalledat-ı esasiyyesi de vehn ve tezelzüle uğrar. +Aman ya Rabbi yüz milyonca İslamın kıble-i hayat ve hacatı olan zavallı İstanbul bu suretle mi bütün cihan-ı tevhidin ismet ve celadet-i diniyyesine bir timsal-i aziz olacak? +Bu suretle mi naşir-i din-i mübinin emir ve vesayasını hayyiz-i husule isal edecek? +Heyhat! + +Mazide halkın en feyyaz bir menba’-ı irşad ve ulumu bulunan ve tebeddül-i zaman ile ehemmiyet-i kudsiyyesine kısmen halel gelmiş iken ahiren hükumet-i milliyyemizin layık olduğu derecede mazhar-ı takdir olmasından faaliyet-i sabıkasına avdet eden ve meşkur himmetlerle tetvic eylemekte olan medaris-i ilmiyyenin idame-i mevcudiyeti bizlerin de müstemirren devam-ı tedrisatına vabeste olup halbuki emr-i ahir mucebince on altı ve on yedi tevellüdlülerin silah altına da’vetiyle o derece kudsi bir vazife ifa eden şu mü’essese-i neziheyi tezelzüle uğratmak gibi gayr-ı muntazar bir vaz’iyet ihdas edilmiş ve bunun mücerred dördüncü sene derslerinden de mekatib-i saire müdavimininin netice-i tahsile kadar devam-ı te’cil-i teamül-i mer’isinden bizlerin dahi derslerinin aled-derecat tahsilden evvel dördüncü sene derslerinden imtihan vermek fevkat-tabia bir mes’ele teşkil edeceği bariz bir hakikat bulunmuş olduğundan da’vet-i vakıanın netice-i tahsilimize ta’likı hususunda bezl-i atıfet ve inayet buyurulması hissiyat-ı maarifperveranelerinden müsterhamdir. +Mevlana Ebul-kelam Ahmedin Nutku Geçen haftaki nüshamızda Hindistan ekabir-i ulema ve eazım-ı mücahidininden Mevlana Ebul-kelam hazretlerinin ahiren bir risale şeklinde intişar eden nutkunun birinci kısmını neşretmiştik. +Bu nutkun tercümesine bu nüshamızda devam ediyoruz: +Ümmet-i İslamiyyenin geçirdiği ikinci devir hükumet-i şahsiyye ve mutlakiyet idaresidir. +Bu esnada cumhuriyet-i İslamiyye alt üst olmuş ve onun yerini taç giyen altın tahtlar üzerinde oturan tacdarlar bulunuyordu. +Fakat bu idare-i müstebiddenin tahakkümüne rağmen müslümanlar hiçbir vakit hakkı söylemekten hak uğruna mücahede etmekten geri kalmamışlar hak uğurunda daima fedakarlık edegelmişlerdir. +Ashab-ı güzin valilerin zulmünü teşhir etmekte devam ederek şekl-i idarenin tebdilini ve hükumetin şuraya istinadını müdafaa etmekte devam eylemiştir. +Ashabın yetiştirdiği tabiin aynı hatt-ı hareketi ta’kib ederekhakkı ilan ve ve müstebidlerin yüzüne karşıIslah-ı hal ediniz yahud zeval bulunuz Allah sizi izale etsinderlerdi. +Fakat bu Bilmiyorlar mı ki.. +Hıristiyanlık İslamiyete inkılab edebilmek için medid ve müheyyic sar’alar geçirirken… Hala biz dinsizliğe karşı derin ve mütevali bir hırs-ı behimi ile yaklaşmaya çalışıyoruz. +Her halde dini payidar ve takdiskar bir hale koyabilmek dindar ellerle mutlaka ta’mir ve tecdidini taleb eyleriz ves-selam. +Tavas Müntehib-i Sanilerinin Talebleri Men’-i Müskirat Kanununun ta’dili teşebbüslerinden ve numaralı talebenin sevkine mübaşeret olunduğundan müteessir olan Tavas kazası müntehib-i sanileri Denizli Meb’usu Mazhar Müfid Beye Kazım ve Yusuf beylerle Şer’iye Vekaletine bir telgraf çekmişler ve bunların önüne geçilmesini taleb etmişlerdir. +Keskin kazasından yirmi beş mühtehib-i sani tarafından Başvekalet ile Şer’iye ve Müdafaa-i Milliyye vekaletlerine gönderilen arizanın suretidir: +Kesif bir cehaletin doğurduğu elim mahrumiyetlerden biri olmak üzere köylerde cenazeleri tekfin ve techiz ve tedfin edcek ancak yüzde beş nisbetinde vücuduna tesadüf olunan eimmeyi teksir ihtiyac-ı azimiyle hisseylediğimiz endişeleri kısmen ta’dil ve teskin eden medaris-i ilmiyyenin kafil-i idamesi olan talebeden bir sınıfın gayr-ı muntazar bir şekl-i elimde silah altına da’vetle hasıl olan boşluğu imla zarureti karşısında iken aynı akıbete namzed olduklarına hasıl eyledikleri derin kanaat üzerine pey-der-pey terk-i tahsil etmeye başlayan arkadaşlarının pek muhık ve mantıki olan ve men’ u def’i gayr-ı mümkin bir şekil alan şu cebri hareket-i ric’iyyeleri muvacehe-i elimesinde o derecede feyyaz ve kudsi hizmetler ifa eden medaris-i ilmiyyemizin böyle na-be-mevsim ta’til-i faaliyetle sedde mahkumiyetini görmekten mütevellid teessür ve heyecanlarımızı ihsasa çalışırken ba’dema vuku’ bulacak cenazelerin hal-i tefessühden vikaye mecburiyet-i kat’iyyesi karşısında mes’ul bir merci’-i kanuni taharrisi vadisinde ma’ruz kaldığımız müşkilat-ı azimeyi buhran-ı atiyle de te’lif ve mezc ederek hey’et-i umumiyesinden hasıl olan vaz’iyet-i müessifeyi nazargah-ı diyanet-perverlerine arza cesaret eyler ve cehaletin pençe-i dalaletinden necatımız için makamat-ı aliyyenizi yegane nokta-i istinad ittihaz eyleriz ferman. +Keskin Feyziye Medresesine müdavim talebe-i ulum tarafından Şer’iye ve Müdafaa-i Milliyye vekaletlerine çekilen telgrafname suretidir: + +Bunun üzerine Süleyman: +– Peki dedi bu fesadı nasıl ıslah edelim…? +Makamat-ı Mübareke-i İslamiyyenin İstiklali Lozan Muahedesinin akdiyle Türkiyenin beynel-milel nazar-ı dikkati mehd-i İslam olan arazi-i mukaddese-i olan Ceziretül-arabın istiklalini te’min etmek endişesiyle mütehasis olmağa başladı. +Bu hafta Mısırdan Hindistandan gelen matbuat İslam aleminin Ceziretülarabı her hangi gayri müslim bir devletin nüfuz ve murakabesinden kurtarmak için müslümanların vuku’ bulmakta olan tezahüratıyla malidir. +Bu te-zahüratın en mühimmi Hindistanda vuku’ bulanıdır. +Hindistan Hilafet Cem’iyeti geçen Teşrinisani gününü Ceziretül-araba tahsis etmiş ve o gün bütün İslam aleminde makamat-ı mübareke-i İslamiyyenin istiklali için tezahüratta bulunmak üzere İslam aleminin her tarafına müracaat etmiştir. +Hilafet Cem’iyeti ez-cümle Halife-i müslimin hazretlerine ve Gazi Mustafa Kemal Paşa hazretlerine Mısır ekabir-i ricaline Hicaz Irak Filistin Suriye Tunus ve sair aktar-ı İslamiyyeye müraca’at ederek mehd-i İslamın halasını te’min için bütün İslam aleminde tezahürat-ı muazzama vukuunu istemiştir. +Son haberlerden anlaşıldığına göre Hindistanın bütün merakiz-i İslamiyyesinde mehd-i İslamın tahlisi için vuku’ bulan tezahürat fevkal-ade olmuştur. +Hindistanın dindar ve hamiyetli müslümanları Teşrinisani gününü makamat-ı İslamiyyeyi gayri müslimlerdin kurtarmaya hasretmiş ve bunun için en hararetli en samimi teşebbüsatta bulunmuştur. +Cenubi Afikada ve sair yerlerde bulunan Hindli müslümanlar da aynı tezahüratı yapmışlardır.Mekkede bu tezahürat icra olunmuş ve Teşrinisani günü Şerif Hüseyin Beyt-i Muazzamayı küşad ederek Ceziretül-arabın halası için müslümanlar orada tazarruatta bulunmuştur. +Ceziretül-arabın istiklali her müslümanı alakadar eder. +İhtimal ki bu sene bütün müslümanlar Hilafet Cem’iyetinin bu mesaisine fiilen iştirak edemedi. +Fakat hiç şübhe yok ki her müslüman Hilafet Cem’iyetiyle kalben beraberdir. +Hemen Cenab-ı Hak bütün müslümanları halasa nail eylesin. +zevatı bu hatt-ı hareketi ta’kib etmekten bunları emri bil-ma’ruf ve nehyi anil-münkerden hakkı i’lan ve zulmü takbih etmekten men’ edecek bir kanun yoktu. +Beni Ümeyye hulefasından Hişam bir gün Tavus b. +el-Yemaniyi huzuruna çağırmıştı. +Tavus halifenin huzuruna girdiği zaman ona yalnızEsselamü aleyk ya Hişam?demişti. +Halife Hişam Tavusun bu ahvalinden fevkal-ade hiddetlenmiş katlini emredecek dereceye gelmişti. +Fakat halife gazabını yenerek demişti ki: +– Tavus! +Niçib bu hatt-ı hareketi ta’kib ettin? +– Ne yaptım? +Halifenin gazabı kat kat arttı. +– Ayakkablarını karşımda çıkardın dedi; elimi öpmedin; o mübarek hilafet selamını vermedin künyemi yad etmeyerek ismimi söyledin; bila-istizan karşımda oturdun Haşim nasılsın?dedin…! +Tavus şu cevabı verdi: +– Ayakkablarımı karşında çıkardıysam her gün beş kere huzur-ı izzette bu ayakkabları çıkarıyorum. +Elini öpmeye gelince İmam Ali radiyallahu anh efendimizin şu sözünü işittim:Bir insanın ancak fart-ı muhabbet sevkiyle zevcesinin ve fart-ı merhamet hissiyle evladının ellerinden başka elleri öpmesi caiz değildirsize hilafet selamını vermekliğime gelince herkesin hilafetinizden memnun olmadığını gördüm. +Binaenaleyh yalan söylemek efendimiz buyuruyor ki:Ehl-i cehennemden bir adamı görmek istiyorsanız kendi oturduğu halde etrafındakileri ayakta durduran bir adama bakınız! +Bunun üzerine Haşimin hiddeti yatışmış ve Tavus Beni irşad etdemişti. +Tavus daİmam Ali efendimizin şu sözleri söylediğini işitmiştim.Cehennemde dağ gibi yılanlar katır kadar akrepler vardır ki tebaası arasında mişti. +Ebu Hazım Cabir Süleyman ve Abdülmelike hitaben demişti ki: +Senin babaların halkı kılıçla ezerek bu mülkü zorla veretiyle rızasıyla gelmemişlerdi. +Bil-akis çok müslüman kanı dökmüşlerdi. +Nihayet hepsi irtihal ettiler. +Bunların ne söylediğini ve bunlar için ne söylendiğini bir hissetsen…! +Hazırundan biri Ebu Hazıma demişti ki: +– Ne kadar fena söyledin! +Ebu Hazım da cevaben: +– Cenab-ı Hak ulemadan her şeyi beyan etmek hiçbir şeyi gizlememek için ahd ü misak almıştır dedi. +ancak bunlarınkine tevakkuf eder. +Çünkü halkın hepsi haraca ve ehl-i haraca muhtac. +O halde memleketin umranına sarf edeceğin vakit haraç toplamaya ma’tuf olan himmetinden fazla olmamalı. +Zira harac ancak umran ile elde edilebilir. +Umransız harac isteyen kimse biladı harabeye çevirir ibadı helak eder. +İşi de pek kısa bir zaman için yürür. +Şayed yükün ağırlığından yahud bir afetten yahud yağmurların suların kesilmesinden yahud toprakların su altında kalmasından yahud kuraklık bütün vesaite müracaatla derdlerini tahfife çalış. +Bu hususda hiçbir fedakarlık sana kat’iyyen ağır gelmesin. +Zira o bir sermaye ki biladını i’mara vilayetini tezyine sarf için sana iade edecekler. +Fazla olarak senalarını kazanacaksın haklarında gösterdiğin adaletten dolayı müftehir olacaksın. +Hem sen bu sermayeyi fazlasıyla vereceklerine güvenerek veriyordun. +Zira kendilerini terfih ettiğin için biriktireceklerine ve adl ü rıfk ile muamelen sebebiyle sana emin bulunduklarına i’timadın vardı. +Evet günün birinde muavenetlerine dayanacağın bir hadise zuhur eder. +Bakarsın ki hatır hoşluğuyla bütün yükü üzerlerine almışlar taşıyorlar. +Umran mütehammildir yüklediğin kadarını götürebilir. +Memleketin harabisi ahalinin sefaletindendir; ahaliyi sefil eden sebeb de ancak valilerin servet toplamaya hırsları uzun müddetle mevki’lerinde kalacaklarını zannetmemeleri bir de geçmiş ibretlerden icabı kadar hisse alamamalarıdır. +Sonra katiplerinin haline iyi dikkat et. +İşlerine en iyilerini getir. +Hususiyle tertibatını esrarını tevdi’ edeceğin Sonra amillerine dikkat et. +Kendilerini iş başına öyle getir. +Yoksa tarafgirlik hodkamlık hissiyle kimseye vazife tevdi’ etme. +Çünkü bu iki sebeb cevr ve hıyanete saiktir. +Bir de bu iş için salah ile ma’ruf ailelerden yetişmiş tecrübe ehli haya sahibi İslama hizmeti sebk etmiş adamlar araştır. +Zira ahlaken dürüst namusu şerefi en sağlam tama’ın cazibesine en az kapılır avakıb-ı umuru en doğru görür insanlardır. +Esbab-ı maişetlerini de geniş bir surette te’min et. +Çünkü nefislerini salaha sevk hususunda bu bir kuvvet olacağı gibi elleri altındaki şeylere uzatmaktan o sayede müstağni kalırlar. +Bundan başka şayed emrine muhalefet ederler yahud emaneti saklarlarsa senin için aleyhlerinde kullanacak bir hüccet olur. +Sonra bunların icraatını ta’kib et. +Arkaları sıra vefa ve sıdk erbabından olmak üzere gözcüler gönder. +Zira işleri nasıl gördüklerini gizlice öğrenmen emaneti muhafazalarına ve raiyye hakkında rıfk ile muamelelerine badi olur. +A’vanına karşı da ihtiyatlı bulun. +Şayed içlerinden biri elini hıyanete uzatır ve gözcülerinin vereceği haberler herifin bu hıyaneti üzerinde toplanırsa şehadetin bu kadarını kafi görerek müstahak olduğu ukubeti bedeni üzerinde icra edersen; topladığı paraları alır kendisini mevki’-i zillete dikersin; alnına hıyanet lekesini vurur boynuna ar töhmeti geçirirsin. +Sonra harac işini ehl-i haracın salahıyla birlikte ta’kib et. +Çünkü emr-i haracın ıslahıyla ehlinin salahı içinde başkalarının da salahı dahildir. +Zaten başkalarının salahı Başmuharrir Sahib ve Müdir +Hele alt tabakadaki her türlü çareden mahrum fukara ve biçaregan ile felaketzedeler kötürümler hakkında Allahdan korkmalı hem çok korkmalısın. +Bu tabakada halini söyleyen de var söyleyemeyen de var. +Allahın bunlara aid olmak üzere hıfzını sana tevdi’ ettiği hakkı sıyanet et. +Oradakilere beytül-malinden bir hisse başka yerlerde bulunanlara da her memleketin fukara-yı müslimine has gallesinden birer hisse ayır. +Çünkü en uzaktakilerinin de en yakındakiler gibi hakları mevcud. +Cümlesinin hakkını gözetmek ise sana mevdu’ bir vazife. +Sakın azamet seni onlarla uğraşmaktan alıkoymasın. +Zira işlerin mühimmini iyi gördüğün için ehemmiyetsizini yüz üstü bırakırsan ma’zur görülmezsin. +Bu sebebden kendilerini düşünmekten geri durma ve zavallılara ekşi çehre gösterme. +Yine bunlardan olup da nazarların tahkiri ricalin istiskali yüzünden işleri sana kadar gelemeyenleri araştır. +Sırf bunlar için erbab-ı haşyet ve tevazu’dan emin bir adam tahsis et ki arada vasıta olsun işlerini sana bildirsin. +Hasılı öyle çalış ki huzur-ı Bariye çıktığın zamanVüs’umu sarf ettimdiyebilesin. +Raiyyenin bu tabakası adl ü infaka başkalarından ziyade muhtaçtır. +Onun için her birinin hakkını vermeye son derecede i’tina et. +Sonra yetimleri ve yaşlı bulunduğu halde hiçbir çaresi olmayan kimseleri üzerine al. +Vakıa bu işler valiye ağır gelir. +Lakin ne kadar hak varsa hepsi ağırdır; bunu Allah yalnız o kimselere kolaylaştırır ki halden ziyade akıbeti düşünerek nefsini tahammüle alıştırır ve kendi hakkındaki ve ahd-i ilahinin sıdkından mutmain bulunur. +Erbab-ı ihtiyac için sırf kendileriyle meşgul olacağın bir zaman ve mekan ayır. +Ve hepsiyle beraber otur da seni yaratan Allahın rızasını celb edecek bir tevazu’ göster. +Sonra askerini a’vanını muhafızlarını zabıta me’murlarını yanlarında bulundurma ki söylemek salatü ves-selam Efendimizden birkaç yerde işittim: +İçindeki zaifin hakkı serbestçe kavisinden alınamayan bir ümmet hiçbir zaman kuvvetlenemez.buyurmuştu. +Bir de bunların münasebet almayan sözlerini yahud çınlık etme azamet gösterme. +Bu yüzden Cenab-ı Hak sana cenah-ı rahmetini açar; taatine mukabil sevabını mektuplarını öyle adamlara yazdır ki suyu temiz ahlakı düzgün olsun; gördüğü i’tibar ile şımarıp başkalarının yanında sana karşı gelmeye cür’et edenlerden olmasın. +Amillerinin sana yazdıklarını getirip göstermekte senin tarafından verilecek cevabları dos doğru yazarak göndermekte ve senin hesabına alıp senin hesabına vereceği şeylerde gafleti sebebiyle kusur etmesin. +Senin lehinde bulduğu bir akdi muhkem tutsun aleyhinde bulduğunu da çözmekte zaaf göstermesin. +Uhdesine mevdu’ umur masın. +Zira kendi kıymetini bilmeyen başkasınınkini hiç bilmez. +Sonra bunların intihabında yalnız simalarını tedkikin bir de hüsn-i zannın kafi gelmemeli. +Çünkü insanlar daima tasannu’ ve hüsn-i hizmet göstererek zevahire hükmeden valilerin gözüne girebilirler. +Halbuki işin ötesinde salih valilere hizmet etmişleri araştırarak halk arasında en iyi sıyt bırakmış emanetleriyle en ziyade tanınmış olanlarını intihab et. +Böyle bir hareket senin Allaha ve kendisinden tevalla-yı emr ettiğin kimseye karşı ihlasını gösterir. +Bir de umuru tasnif ederek her sınıfın başına bu katiplerden birini geçir ki büyük olursa altında ezilmesin çok olursa toplamasını bilemeyip de dağıtmasın. +Şayed katiplerinin hatasını görür de aldırmazsan kendin muateb olursun. +Sonra ticaret ve san’at erbabı gibi bir kısmı oturduğu yerde çalışır bir kısmı şuraya buraya mal götürür bir kısmı da elinin emeğiyle geçinir cümlesi hakkında muamele edilmesine dair vesayada bulun. +Çünkü bunlar memleket için esbab-ı hayrdır vesail-i menfaattir. +Ve o hayır ve menfaati senin toprağındaki denizindeki ovalarındaki dağlarındaki uzak uzak yerlerden ve başkalarının gidemeyeceği yahud cür’et edemeyeceği mevki’lerden getiriyorlar. +Bunlar memleket için sulh ve selam adamlarıdır: +Ne gaile çıkarmalarından korkulur ne fesadlarından endişe edilir. +Kendilerinin gerek nezdindeki gerek biladının diğer cihetlerindeki işlerini ta’kib et. +Maamafih şurasını da bil ki bunların çoğunda fahiş bir tama’ çirkin bir hırs ile beraber menafi’de ihtikar alım satımda hile olur. +Bu ise halk için zarar vali için ayıbdır. +Bina’en-aleyh ihtikara mani’ ol. +Çünkü aleyhissalatü ves-selam Efendimiz ihtikarı men’ buyurdular. +Alım satım doğru tartılarla olmalı ve alanı da satanı da ezmeyecek mu’tedil es’ar üzerinden vukua gelmeli. +Kim senin yasağından sonra ihtikara yanaşırsa ifrata varmamak şartıyla hemen cezalandır. + +Şayed raiyyede senin zulum ettiğin zannı hasıl olmuşsa kendilerine özrünü bildirerek zanlarını tebdil et. +Çünkü bununla hem nefsini kırmış hem raiyyene rıfk yorsun ki onları hak üzerinde daim kılmaktan ibaret bulunan maksadını o sayede istihsal edebilirsin. +Düşmanın tarafından sana teklif olunan sulh rıza-yı kerine istirahat sana endişeden rahat biladın için de selamet var. +Lakin sulhdan sonra düşmanından sakın hem çok sakın. +Öyle ya! +Belki seni gafil avlamak için sana yaklaşmak istemiştir. +O sebebden ihtiyata sarıl bu hususda hüsn-i zanna kapılma. +Şayed düşmanla aranızda bir mukavele akd ettinse yahud ona karşı bir taahhüdün varsa mukaveleye riayette bulun ahdini yerine getir. +Verdiğin sözü muhafaza arzularının müteferrik re’ylerinin müteşettit olmasına rağmen insanların feraiz-i ilahiyye arasında uhuda vefa kadar üzerinde birleştikleri bir şey yoktur. +Hatta müşrikler de hıyanetin vahim avakıbını gördükleri için müslümanlara karşı ahde vefayı iltizam ediyorlar. +Binaenaleyh sakın verdiğin sözden dönme; sakın ahdine hıyanet etme; sakın düşmanını aldatma. +Zira haybet ve hirmana mahkum akılsızlardan başkası Allaha karşı gelmek cür’etini gösteremez. +Çünkü Allahu Zül-Celal rahmet-i ezeliyyesi icabı ahd ve zimmetini ibadı için saye-i şefkatinde barınacakları bir darul-eman saha-i meniinde asude kalacakları civarına koşacakları bir harim-i itminan kılmış. +Onun için bunda fesad etmek hıyanette bulunmak yahud aldatmak olamaz. +Bir de birtakım te’vilata müsaid olacak akidlerde bulunma. +Te’kid ve tevsik ettiğin bir akdi nakz için de sakın kelamın gizli delaletlerinden istifadeye kalkışma. +Allahın ahdi icabı girmiş olduğun bir işin darlığı haksız yere onu tevsiine kat’iyyen saik olmasın. +Zira genişleyeceğini ve sonunun iyi olacağını umduğun bir darlığa tahammül senin için elbette günahdan çekindiğin ve dünyada ahirette ceza-yı ilahiden halas imkanı olmadığını bildiğin bir hıyanetten daha ehvendir. +Sonra kandan ve onu haksız yere dökmekten son derecede sakın. +Çünkü haksız yere kan dökmek gibi felaketi calib bunun kadar mes’uliyeti büyük bunun kadar ni’metin zevalini devletin izmihlalini hak eden bir şey yoktur. +Allahu Zül-Celal kıyamet günü kulları arasında hükmünü verirken döktükleri kanlardan başlayacak. +Sakın haram bir kanı dökerek saltanatını kuvvetleştirmek sevdasına kapılma! +Zira bu hareket onu zaafa düşürecek daha doğrusu zevale erdirecek başka ellere geçirecek esbabdandır. +Hele taammüden ika’ edeceğin Vakıa niyet halis olmak ve raiyyenin selametine yaramak şartıyla bu meşgalelerin hepsi Allah için iseler de sen yine vakitlerinin en hayırlısını Allah ile arandaki halat için nefsine hasr et. +Halisen li-vechillah eda edeceğin taatin en başlıcası da zat-ı İlahiye has olan feraizi yerine getirmekten ibaret olsun. +Gecende gündüzünde bedeninden Allaha aid bulunan hisse-i ubudiyyeti ayır ve seni Hakkın harim-i sübhanisine yaklaştıran bu taatı vücuduna her neye mal olursa olsun eksiksiz gediksiz eda et. +Şayed namazında halka imam olmuşsan sakın ne bıktıracak ne de bir hayra yaramayacak gibi kıldırma. +Çünkü nasın içinde öyleleri vardır ki illet sahibidir; öyleleri de vardır ki iş sahibidir. +Aleyhis-salatü ves-selam Efendimiz beni Yemene gönderirkenOnlara namazı nasıl kıldırayımdemiştim.En zaiflerinin namazı gibi buyurmuşlardı. +Mü’minlere merhametli ol. +Bundan sonra sakın raiyyenden uzun müddetle saklı durma. +Çünkü valilerin raiyyeden saklanması bir nevi’ sıkıntı olduktan başka umur-ı memlekete vukuflarını azaltır. +Bunların perde arkasında oturmaları perdenin dışında dönen işlere büyüğü küçülür; küçüğü büyülür; güzeli çirkin çirkini güzel olur; Hak batıl ile karışır. +Vali de nihayet beşerdir. +Halkın kendi nazarında gizli kalan umurunu nereden bilecek? +Hakkın üzerinde nişaneler yok ki ona bakarak sıdkın her türlüsünü kizbin her türlüsünden ayırmak mümkün olabilsin. +Şimdi sen mutlaka ikiden birisin: +Ya hak yolunda bezl eder gönlü gani bir adamsın. +O halde niye vacib olan bir hakkı ödemekten yahud kerimane bir harekette bulunmaktan çekinip de saklanıyorsun? +Yahud öyle değilsin de buhle mübtela bir adamsın.. +Bu ber raiyye tarafından sana arz edilecek hacatın çoğu ya bir zulümden şikayet ya bir muamelede adl talebi gibi senin yardımını istemeyecek şeylerdir. +Sonra valinin havassı mukarrebini vardır ki bunların Sen onların zararını bu gibi ahvalin esbabını kaldırmak suretiyle kes. +Etrafındakilerden hassandan akrabandan hiçbirine kat’iyyen toprak verme. +Ve bunlardan hiç biri senden cesaret alıp da müşterek su yahud müşterek diğer bir iş tutarak etrafındakileri mutazarrır edecek ve zahmeti başkalarına yükletecek surette zahire iddiharına kat’iyyen tama’ edemesin. +Çünkü bunun karı senin değil onun; arı ise dünyada ahirette senindir. +Sonra sana yakın uzak herkesi kabul-i hakka mecbur et; ve havass ve mukarrebinin için her neye mal olursa olsun bu hususda sebat ve dikkat göster. +Nefsine ağır gelecek olan bu hareketin sonunu gözet çünkü sonu hayırdır. + +– Bunun çaresi helali almak ve kimin hakkı ise ona vermektir. +Halife Süleyman: +– Peki dedi bunu kim yapabilir? +– Cenneti isteyen ve cehennemden korkanlar yapar. +Kibar-ı tabiinden Said bin el-Müseyyeb zamanının hakimleri valileri hakkında bunlar insanları aç bırakan köpekleri doyuran insanlardır; derdi. +Emeviler devrinde ve onu ta’kib eden devirlerde ulema-yı etmişlerdir. +Hulefa-yı Abbasiyyeden Mansur Süfyan-ı SevriyeArzunuzu söyleyiniz de is’af edelimdediği zaman Süfyan şu cevabı vermişti: +Yeryüzünü zulüm ile dolduruyorsunuz. +Allahdan korkunuz! +Harunur-Reşid erike-i Hilafete cülus ettiği zaman hatt-ı destiyle Süfyan-ı Sevriye şu mealde bir mektub yazmıştı: +Allahın kulu emirül-mü’minin Harunur-Reşidden biraderi Süfyan b. +Said b. +el-Münzire: +Biraderim bilirsin ki Cenab-ı Hak mü’minler arasında uhuvvet rabıtasını tahkim etmiştir. +Seninle benim aramda öyle bir uhuvvet vardır ki seni hiçbir vakit unutmamaklığıma senin meveddetini hiçbir zaman kırmamaklığıma badi olmuş ve kalbimi sana karşı en samimi muhabbetle doldurmuştur. +Halbuki makam-ı Hilafete kaffesi beni ziyaret ederek tebrikatta bulundukları ben de beytül-malı açarak muhteşem caizeler i’tasıyla onları taltif ve bu suretle garik-i sürur olduğum halde sen beni ziyaret etmek hususunda geciktin ve bütün intizarımı heder ettin. +Sana karşı hissettiğim şiddetli iştiyaktan dolayı bu mektubu yazıyorum: +Mü’mini ziyaret etmek mü’minler arasındaki revabıtı devam ettirmek hakkında varid olan her şeyi bilirsin. +O halde mektubumu alır almaz bana şitab et. +Ulema-yı İslamiyyeden birine bu mektubu yazan Harunur-Reşidin nasıl bir halife olduğunu bilirmisiniz? +Harun küre-i arzın dörtte birine hakimdi. +Kayser-i Rum a Köpek! +diye hitab ederdi. +Halifenin bu mektubunu alan İslam aliminin ne cevab verdiğini biliyor musunuz? +Süfyan-ı Sevrinin verdiği cevab hakkı i’lan etmek uğurunda olduklarını irae ediyor. +bir katl için ne Allahın indinde ne benim indimde hiçbir özrün olamaz. +Çünkü bedenen kısas lazım. +Şayed bir kazaya uğrarsan.. +Te’dib ederken kırbacın yahud kılıcın yahud elin ifrata varırsa –zira zaman olur ki yumruk yahud daha bir az fazlası ölümü intac eder– sakın sahib olduğun nüfuza güvenerek maktulün velilerine haklarını vermeyeyim demeye kalkışma. +Bir de sakın kendini beğenme sakın nefsinin sana hoş gelen cihetlerine güvenme sakın yüzüne karşı medh olunmayı isteme. +Zira iyilerin ne kadar iyiliği varsa hepsini mahv için şeytanın elindeki fırsatların en sağlamı budur. +Sonra sakın raiyyene ettiğin ihsanı başlarına kakma; yahud yaptığın işleri mübalağalı gösterme; yahud kendilerine olan va’dinde hulf etme. +Çünkü minnet Halıkın da halkın da nefretini celb eder. +Cenab-ı Hak Böyle sizin yapmadığınızı söylemeniz Allah indinde ne menfur bir harekettir!buyuruyor. +Sakın umura vaktinden evvel atılma. +Sakın vakti gelince de tehalük gösterme; sakın vuzuh kesb etmeyen işlerde inad etme. +Sakın vuzuh kesb ettiği zaman da gevşeme. +Sonra umurun her birini mevziine vaz’ et; a’malin her birini mevkiinde bulundur. +Herkesin bir olduğu noktalarda kendini kayırmaktan çekin. +İstihdam ettiğin adamlarının zahir olmuş fenalıklarına karşı senden beklenen hareketten habersiz gibi davranma. +Çünkü başkasının hesabına sen muakab olursun. +Az vakit sonra umurun üzerindeki perdeler gözlerinin önünde açılır ve mazlumun hakkı senden alınır. +Hiddetine gazabına eline diline hakim ol; ve bunların hepsinden masun kalabilmek için badirelerden geri durup şiddetini te’hir et ki öfken geçsin de ihtiyarına malik olasın. +Bundan başka Halikına rücu’ edeceğini anarak endişeye düşmedikçe nefsine hakim olmak Şimdi üzerine vacib olan senden evvelkilerin sebk eden adil bir hükmünü yahud doğru bir mesleğini yahud aleyhis-salatü ves-selam Efendimizden gelmiş bir haberi yahud Kitabullahda varid bir farizayı tahattur etmektir. +Ta ki o gibi mes’elelerde bizden gördüğün tarz-ı harekete iktida edesin ve şu emirnamemde bildirdiğim ve ileride heva-yı nefsine kapılmanı ma’zur gösterememekliğin ğim ahkamı tatbike çalışasın. +Artık Cenab-ı Hakkın sia-i rahmetinden ve bütün talebleri muhit olan azamet-i kudretinden dilerim ki rıza-yı ilahisi vechile ibad arasında sena-yı cemil ve bilad lışmaya seni de beni de muvaffak etsin; hakkımızdaki ni’metini itmam keremini taz’if ve sana da bana da saadetle şehadetle can vermek müyesser eylesin. +Bizim niyazımız Allahadır. +Ves-salamü ala Resulillah… +Bu mektubu okuduğu zaman Harunur-Reşidin gözleri yaşarmış ve bu halife ölünceye kadar her namazı müteakıb bu mektubu okumakta devam etmiştir. +Emr-i bil-ma’ruf ve nehy-i anil-münker vazifesini o zaman yalnız ulema ve eimme yapmazdı. +Üdeba ve hatta avam-ı nas içinde bile bu vazifeyi cesaret ve şehametle Hulefa-yı Abbasiyyeden Mansur Ka’beyi tavaf ederken bir adamın şu sözleri söylediğini işitmişti:Ya Rabbi yeryüzünde bağy ü fesadın zuhurundan hak ile sahibleri arasında görülen ihtiras ve zulümden sana şikayet ederim.Halife Mansur bu sözleri işitince söyleyeni çağırmış ve sebeb-i şikayetini sormuştur. +O adam daCenab-ı Hak sana müslümanların işlerini tevdi’ etti. +Sen müslümanların işlerini bir tarafa bırakarak müslümanların paralarını toplamaya koyuldun. +Kendinle müslümanlar arasında taştan topraktan saraylar demir kapılar silahlı askerler ikame ederek kendini sakladın. +Müsellah adamlarını para toplamaya gönderdin. +Tabii bunlar tebaanın halinden sana bir şey söylemiyorlar. +Ancak istediğin birkaç adamı huzuruna bırakıyorlar. +Bu yüzden her tarafda bağy ü fesad zuhur etti. +ve sen gaflette puyan kaldın. +Mansur bu sözleri dinleyince pek müteesir olmuş ve hıçkıra hıçkıra ağlamıştı. +Sonra Haccacın zulmünü gılzetini hunharlığını duymayan var mı? +Fakat bu adamın ceberut ve kahrı müslümanları hakkı i’landan vazgeçirmemişti. +Bir gün Hutaytüz-Zeyyadı karşısına esir olarak getirmişlerdi. +Haccac bu zatı görünceHutayt sen misin?dedi. +Esir: +Evet dedi istediğini sorabilirsin. +Cenab-ı Hakka karşı üç sıfatı muhafaza etmeyi ahd ettim: +Bir sual sorulduğu zaman doğruyu söylemek eza ve cefaya uğradığım zaman sabretmek afiyet içinde yaşayınca şükretmek Bunun üzerine Haccac dedi ki:Benim hakkımda ne düşünürsün?Hutayt şu cevabı verdi: +–Sen Allahın yeryüzünde düşmanısın. +Meharimi hetk ediyorsun bir şübhe üzerine insanları öldürüyorsun! +Haccac bir sual daha sordu: +– Emirul-mü’minin Abdülmelik bin Mervan hakkında ne dersin? +– Onun cinayeti seninkinden daha büyük. +Ve sen ancak onun irtikab ettiği cürümlerin birisin! +karşı böyle mücadele ederler ve hiçbir şeyden perva etmezlerdi. +Zannediyor musunuz ki garb istilası müslümanları hakkından çevirir? +Asla. +Müslümanlar daha evvel TaHalife Harunur-Reşidin mabeyncisi mektubu hamilen Kufe Camiinde rüfekasıyla birlikte oturan Süfyanı bulup halifenin mektubunu teslim etti. +Süfyan halifenin mektubunu görünce titredi ve bir yılandan uzaklaşır gibi mektubdan uzaklaştı. +Sonra elini cübbesinin kollarına sokarak mektubu aldı çevirip baktı arkadaşlarından birine attıAlınız biriniz şunu okusun çünkü bir zalimin eliyle tuttuğu bir şeye elimin dokunmasını açarak okuduktan sonra SüfyanKağıdın arkasına söyleyeceğim sözleri yazınızdedi. +ArkadaşlarıTemiz bir kağıda yazsak daha iyi olmaz mı?diye i’tiraz ettilerse de Süfyan kabul etmedi. +Hayır dedi zalime mektubunun arkasına yazınız. +Mektubun kağıdını helalden kazandıysa ne a’la. +Haramdan kazandıysa cezasını görecektir. +Fakat bir zalimin varakparesi bile nezdimize kalmasın! +Sonra şu mektubu yazdırdı: +Allahın köhnekar kulu Süfyanüs-Sevriden imanın halavetinden mahrum vahi emellerin verdiği gurur ile sermest olan Harunur-Reşide: +Seninle her rabıtayı kesdiğimi meveddetimi kırdığımı beyan etmek için bu mektubu yazdırıyorum. +Çünkü sen mektubunda müslümanların beytül-maline tecavüz ederek emval-i müslimini haksız yere dağıttığını ikrar ediyorsun. +Sanki bu tecavüzün kafi değilmiş gibi yazdığın mektub ile beni de su’-i ef’aline şahid ikame ediyorsun. +Binaenaleyh ben ve benimle beraber mektubunu dinleyen arkadaşlarım yarın huzur-ı ilahide senin hakkında ifa-yı şehadet edeceğiz. +Ey Harun müslümanların rızası olmaksızın beytül-mallerine nasıl tecavüz ettin? +Acaba senin bu tecavüzünden memnun olan bulundu mu? +Senin bu hareketinden mücahidler amiller ebna-yı sebil hamele-i Kur’an ulema eramil ve eytam el-hasıl bütün halk memnun mudurlar?! +Harun! +Kendini topla suale cevab hazırla! +Bil ki yarın bir hakim-i adilin huzurunda duracaksın! +Sen ki ilim ve takva nurundan Kur’an zevkinden suleha ile yaşamak bahtiyarlığından dur kalarak kendini felakete duçar ettin zalim olmayı hatta zalimlerin serdarı olmayı kabul eyledin. +Ey Harun! +Tahta oturdun ipekler giydin kapına perdeler gerdin göze görünmeyen Rabbül-alemine benzemek istedin sonra kapına zalim askerlerini durdurdun bunlar da insanlara bila-insaf zulüm ile meşgul oldular. +Yarın huzur-ı ilahide Zalimlerle zalimlerinarkadaşları nerede? +denilerek iki elin boynuna bağlı olduğu halde huzur-ı ilahiye geldiğin zaman ne yapacaksın? +O zaman hasenatını başkasının mizanında başkalarının seyyiatını kendi mizanında görecek bela üstüne belaya giriftar olacaksın! +İşte sana nasihatim budur. +Bu nasihatimi tut ves-selam. + +vanin-i şer’iyyenin diğerleri kabule şayan görülüp de yalnız bu noktasına i’tiraz ediliyor demek değildir. +Bu asla hücum için bir vesiledir. +Fil-hakika maksadın bundan ibaret olduğunu bu kere Necmeddin Sadak BeyTeceddüd fikirlerinin tatbiki lazımdırserlevhalı diğer bir başmakalesinde bütün vuzuhuyla meydana koymuştur. +Muma-ileyh bu makalesinde teceddüd münasebetiyle saltanatıRuhani ve cismani saltanatlardiye bir tefrike tabi’ tutarak dinin bir saltanat-ı runaniyye devletin de bir saltanat-ı cismaniyye mahiyetinde olmasını işrab ile teceddüdü saltanat-ı ruhaniyyenin saltanat-ı cismaniyyeden ayrılması suretinde tefsir ediyor; diğer tarafdan daHayatın yalnız maddiyattan ibaret olmadığını ma’nevi kısmında da tabi’ olduğumuz Avrupa medeniyetinin bütün terakkilerinden hasında teceddüdden maksad evvela Asyalı değil Avrupalı olduğumuzu kabul etmek ve bunun için devlet zumunu ileri sürüyor. +İktisadiyatta nasıl Avrupa kıyafetini Avrupa usullerini kabul ediyorsak hukukta da aynı usulleri kabul edeceğimizi izdivac talak veraset ilh. +gibi insanların yekdiğeriyle münasebatı ta’yin eden bütün ahkamın medeni kanunlarla tesbit edileceğiniiddia eyliyor. +Ve bin-netice diyor ki: +Yalnız vicdanlarda hakim olan din ve şeriat artık devlet muamelatında insanların münasebetlerinde hakim değildir. +Her şey sabit ve müdevven kanunlara tabi’dir. +Yani din ayrı bir müessesedir; hukuk iktisadiyat ahlak bediiyat ayrı ve dinden tamamıyla müstakil müesseselerdir. +saltanat-ı ruhaniyye sıfatı bahşetmek bütün muamelatta kanunu değil şeriati tanımaktır. +Biz buna karşı ilk söz olarak diyeceğiz. +Bir tarafdan ruhaniyet ve cismaniyet tefriki yapmak diğer tarafdan hayatın ma’neviyatını dahi kabul ile cismaniyetin nüfuz ve te’sirine tabi’ tutarak teceddüd yaptırmak ne kadar büyük tenakuzdur! +Bir millet ki maddi ma’nevi istiklalini te’min etmek için dünyanın bütün felaketlerine göğüs germiş ve bu suretle kendini aleme tanıttırmıştır böyle bir milleti Avrupalı tabiiyyetine sokmak ne demek olduğunu acaba Darulfünun muallimi idrak edememiş midir? +Münasebat-ı medeniyyenin bir aheng-i ictimai olduğunu kabul edelim. +Fakat bu her halde mütekabil bir ahenk olmalıdır ki ma’na-yı medenisi anlaşılabilsin. +O tekabülü hesaba almaksızın tabiiyetten bahsetmek acaba esaretten başka ne ma’na ifade eder? +Gönlümüz isterdi ki Darul-fünun ictimaiyat muallimi bu gibi mesaile temas ederken hiç olmazsa kullandığı ketar olmuşlardı. +Nasıl İngiltere İslam memleketlerini paymal etti hilafet devletini parçaladı şark memleketlerinin hürriyetini iğtisab etti Anadoludaki müslümanların sel gibi kanlarının dökülmesini reva gördü ise tıbkı Tatar tan geçirmişler hilafet-i Abbasiyyeyi yıkmışlardı. +Fakat Hülagu Han Mengü Han ve sairenin kılıçları ulema-yı Sa’di Hülagu Hanın yüzüne karşıZalimsin!demişti. +Şeyhül-islam Ahmed bin Teymiye Abakanın yüzüne karşı la’net okumuştu. +Evet Tatarların elinde kafaları bir anda uçuran kılıçlar vardı. +Fakat medeni İngiltere milletinin Hindistan kanun-ı cezasına idhal ettiği üncü maddeye muadil bir madde Cengiz ihtilalinde bile yoktu. +Şimdi biz müslümanlar kendi İslam hükumetlerimize karşı bu hatt-ı hareketi ta’kib edersek bu ecnebi hükumet bizden ne bekleyebilir? +İngiltere hükumeti nazarımızda şer’an ve dinen itaati vacib olan hükumetlerden daha muazzez mi sayılacak? +Beşinci Kral Corc hazretleri ve onun vali-i umumisi Lord Reading cenabları nazarımızda Abdülmelik bin Mervandan ve Haccacdan daha muhterem bir mevki’ mi işgal edecek? +Gayri müslim ecnebi hükumetle milli hükumet-i İslamiyye arasındaki şer’i farkı haydi nazar-ı i’tibara almayalım Lord Chelmsford ile Lord Readinge Haccac ile Halid elKasriye karşı söylediklerimizi olsun söylemeyelim mi? +Biz Haccac ile hempalarınaYeryüzünü zulüm ile doldurdunuz. +Allahdan korkunuzdemiştik. +Bugün bunun aynını söylüyoruz. +İstibdadı imha edinceye yahud biz mahv oluncaya kadar da söylemekte devam edeceğiz! +Geçen hafta gazetesi Başmuharriri Necmeddin Sadak Bey sarhoşlar hakkında hadd-i şer’inin tatbiki münasebetiyleCumhuriyet devrinde kavanin-i şer’iyyenin tatbik olunamayacağıda’vasını ileri sürmüş ve kavanin-i şer’iyye hakkında istihfafkarane bir makale neşretmişti. +Muma-ileyhin bu neşriyatına karşı geçen nüshamızda cevab vermiş ve bu münasebetle demiştik ki: +Mes’ele değnek mes’elesi değildir. +Onu serrişte ittihaz ederek kavanin-i şer’iyyenin esasını rahnedar etmektir.Asıl veche-i taarruz odur. +Yoksa ahkam ve ka Eyvah bir Darul-fünun muallimi için ne bedbahtlıktır ki Müslümanlığın ta bidayetinde yaptığı büyük inkılabın mahiyetini idrak edemesin de İslamiyeti Hıristiyanlık gibi telakki eylesin! +Hasılı İslamiyette iki nevi’ ahkam vardır: +Biri ahkam-ı dünyeviyye diğeri de uhreviyyedir. +Bunların ikisi de ahkam-ı diniyyedir. +Ahkam-ı uhreviyye için bir hükumet yoktur. +Ve İslam hiçbir ferde hiçbir makama bu babda müdahale ve hakimiyet kuvveti tanımam��ştır. +Müslüman namazını kılarken peygamberini bile teşrik edemez. +Ederse müşrik olur. +Müslüman ancak ve ancak Allaha rabt-ı kalb ederek icra-yı ubudiyyet eder. +Ve peygamberin de Allahın kulu ve resulü olduğunu söyleyerek kendisi rica ve niyazda bulunur. +yevi hükümlerinin icra ve tatbik kudretini bin-niyabe haiz olan bir kudret-i hakime anlarlar. +Asl-ı din olan Kur’an ve sünnet-i peygamberiye yeye müteallık tafsilat ahkam-ı ibadata aid beyanattan çok fazladır. +Mesela namaz hakkındaki beyanat ile nikah talak mirasa aid beyanat mukayese edilirse sonrakilerin daha ziyade tafsilatıyla tebliğ buyuruldukları vazıh surette müşahede olunur. +Kezalik Buhari ve Müslim gibi kütüb-i ehadis gözden geçirilirse her iki nevi’ ahkam hakkındaki tafsilatın mukayesesi yine aynı neticeyi izhar eder. +Şimdi Necmeddin Sadak Bey saltanat-ı şahsiyyenin mülga olduğu şu zamanda bir saltanat-ı ruhaniyye bir de saltanat-ı cismaniyye tefriki yaparak vücuda getirmek müslümanların taabbüdatına müdahale ettirmek mi isteyecek? +Yani peygambere bile verilmeyen ve İslamda şirk addedilen bir sulta mı te’sis etmek isteyecek? +Sonra saltanat-ı cismaniyyeye ahkam-ı dünyeviye-i İslamiyyeyi tatbik için salahiyet vermeyecek mi? +İslamın bu dünyevi ahkamını bit-tabi’saltanat-ı ruhaniyyedediği müesseseye vermeyecek. +Çünkü bu ahkama cismani diyor. +Aynı zamanda saltanat-ı cismaniyye namı verdiği hükumete de vermeyecek. +Çünkü bu ahkam-ı dini sıfatını haizdir. +O halde İslamın bu ahkamı ne olacak? +Müslümanların kıyamete kadar baki olduğuna i’tikad ettikleri bu kavanin-i şer’iyyenin mensuhiyeti hakkında yeni bir nas mı nazil oldu? +Pekala görülüyor ki bu gibi sözler bu gibi fikirler Din-i İslamın mahiyetini tahrif ve dünyaya müteallık bütün ahkam-ı celilesini ilga gayesini istihdaf etmektedir. +Esasen –izah ettiğimiz vechile– hükumet-i ruhaniyye kabul etmeyen İslamiyet memleketimizde hükumet-i cismaniyyeden de mahrum kalırsa netice ne olacak? +limenin mazmun ve şümulünü ta’yin edebilsin. +Dinden nu mahiyeti neden ibaret bulunduğunu bilmiş bulunsun. +Doğrusu biz bu makalede Müslümanlığı esasdan atıp Hıristiyanlık esasatını teceddüd namı altında ileri sürmekten başka bir şey göremedik. +Çünkü –Darul-fünun hakkını kaysere Allahın hakkını Allaha vermeyitavsiye eder. +Fakat Necmeddin Sadak Bey bize Kur’andan böyle bir ayet gösterebilir mi? +Üstad-ı muhterem Şeyh Abdülaziz Çaviş hazretlerinin Anglikan Kilisesine verdikleri cevabın baş taraflarında izah olunduğu vechile Hıristiyanlık yalnız hayat-ı ruhaniyye ile gelmiş ve taabbüdü esas-ı mutlak ittihaz etmiş bilahare rüesa-yı ruhaniyyenin müdahalesi olmaksızın da icra-yı ibadete mesağ bırakmamıştır. +Bundan dolayı Hıristiyanlıkta ruhaniyet taabbüdatta hakim bir hükumet-i ruhaniyye teşkil etmiş ve sonra da’vası hilafına dünyaya da el uzatarak muamelat-ı cismaniyyeyi de sırf o taabbüdü ihkam sa inkılabatında amil olan tefrik mes’elesinin hikmet-i esasiyyesi Hıristanlığı mahiyet-i asliyyesine irca’ etmekten da hükumet-i ruhaniyye reisi olan papanın haiz olduğu hükumet-i cismaniyye diğer hükumat-ı cismaniyyenin haricinde bulunmak i’tibariyle o hükumetlerin menafiiyle mütenasib olmayan te’sirat ika’ edegelmesiydi. +Halbuki Din-i İslam bu inkılabın en mühümmini kendisi yaparak dünyaya gelmiştir. +Fil-hakika taabbüdata müteallık bir hayli ahkamı müştemil olmakla beraber Allah sutunu kabul etmemiş ve bu suretle hükumet-i ruhaniyye mes’elesini kökünden kaldırmıştır. +İslam taabbüdatı daire-i tevhidde böyle kemal-i safvetiyle tekamül ettirirken aynı zamanda insanlara en büyük rahmetini hukuk ve şer’iyyatında göstermiştir. +Bir nokta-i nazardan denilebilir ki İslam demek ahkam-ı şer’iyyesi demektir. +Mekteb-i Muhammedinin beşeriyete neşrettiği bir ilm-i hukuk vardır ki bunun mahiyeti bütün ma’nasıyla ilmi ve fenni ta’lilat ve tatbikat-ı akliyyedir. +Burada ictihad-ı beşeri hiçbir tevakkufa tabi’ olmadan na-mütenahi yürüyebilir. +Her hükmünü her kanunununiçini ile beraber ta’kib eyleyebilir. +Burada hayatın teceddüdat-ı lazıme-sini tevkif edecek taabbüd yoktur. +Olsa olsa fıtrat-ı insaniyyeyi ve onun muhtac bulunduğu lazıme-i adalet hakikatini tağyir ve tebdilden muhafaza edecek la-yemut esaslar vardır. +Avrupa niçinini bilerek kanun tatbik edebilmek için hükumet-i ruhaniyyeden ayrılıyordu. +Necmeddin Sadık Bey ise niçinini düşünmeyerek Avrupaya taabbüd etmek istiyor. + +ba daha dün devletin dini Din-i İslam olduğu hakkında Teşkilat-ı Esasiyyeye ilave edilen madde-i kanuniyye ma’nasız bir şey midir? +Bu kadar hakayık bu kadar sarahat-i kanuniyye karşısında Necmeddin Sadak Bey bugünkü inkılabı bugünkü hükumeti niçin böyle din ve şeriatten mütecerrid göstermek istiyor? +Muma-ileyhin bu yazılarını okuyan müslümanlar ne kadar endişeye ne kadar yeis ve fütura düşerler! +Necmeddin Sadak Bey Hükumet din ile münasebetini kesmeli benim arzu ettiğim vechile tamamıyla laik–la-dini bir şekle girmelidir diyebilir. +FakatDin ve şeriat artık devlet muamelatında yemez. +Çünkü bu hakikate mugayirdir kizb-i mahzdır. +Ha ne vakit Mecelle yırtılarak mahkemelerden atılır Büyük Millet Meclisi ahkam-ı şer’iyyenin icra ve tenfiz vazifesini omuzlarından atar hükumet devletin Din-i Necmeddin Sadak Bey böyle söyleyebilir. +Fakat bugün söyleyemez. +Söylerse iftira etmiş olur. +Sonra muamelatta şeriati tanımak irtica’ olduğunu söylüyor. +Demek ki Necmeddin Sadak Beye göre bütün memleket halkı Büyük Millet Meclisi hükumet hepsi ehl-i irtica’dır. +Zira bugün lehül-hamd hepsi şeriati tanıyor. +Milletimiz baştan başa kemal-i sıdk ve hulus böyle biliyoruz. +Meclis a’zası arasında Necmeddin Sadak Beyin fikrinde birtakım zevat var ise onların kimin namına bu fikirde bulunduklarını bilmiyoruz. +Her halde bizim milletimiz arasında Necmeddin Sadak Beyin fikrinde olanların hepsi bir araya toplansalar yekunlerinin cezr-i müka’abını da alsalar yine bir meb’us çıkaracak kadar bile hadd-i nisabı bulamazlar. +O halde şeriati mu-amelatta tanımak isteyenlerin yani dinin ahkam-ı dünyeviyyesini nesh ü ibtal etmek isteyenlerin sözleri bu millet namına değil belki Rus milleti yahud Fransız milleti yahud diğer yabancı bir millet namına olabilir. +Sonra İslamda saltanat-ı ruhaniyye olmadığı için devlete böyle bir sıfat bahşetmek isteyenler de müslümanlar arasında bulunamaz. +Bu gibi adamlar da olsa olsa İslamın gayrı milletlerde bulunabilir. +El-hasıl Necmeddin Sadak Beyin bu makaleleri ulum-ı ictimaiyye ve diniyye nokta-i nazarından bir kıymet-i faideyi mutazammın değildir belki hakikate muhalif olmakla zararı müeddidir. +Pek muhtac olduğumuz teceddüdü halka karşı böyle kavanin-i şer’iyyenin hükümden sakıt olması şeklinde gösterirsek bundan menfaat mi yoksa mazarrat mı hasıl olacağını anlamak için o kadar büyük idrak sahibi olmaya ihtiyac yoktur. +Azıcık aklının hükmüne itaat gösterenler bunu anlayabilir. +Necmeddin Darul-fünun ictimaiyat muallimine şunu ihtar etmek şerin sanihat-ı hususiyyesinden keyfema ittifak? +doğan evham ve hayalat veya esatir ve hurafattan ibaret temayülat-ı nefsaniyye telakki etmezler. +Belki beşerin ef’al-i ihtiyariyyesini gaye-i fazilet ve saadete isal edecek bir surette idare etmesi lazım gelen mi’yar-ı hakka ve desatir-i hakikate iman ve i’tikad ta’bir-i aharla niam-i celile-i ilahiyyeye musil olan bir sırat-ı müstakim telakki ederler. +Ahlakı dinden ayırmak isteyen Necmeddin Sadak Bey FichteninDinsiz ahlak abes ahlaksız din hurafedir sözünü elbette bilirlerdi. +Fakat dini her şeyden tecrid ederek hurafe halinde bir imaya ma’ruz tutmak için burada tecahül-i arifane üslubunu iltizam etmişlerdir zannederiz. +Darul-fünunumuzun muallimi on sekizinci asır mülhidleri nokta-i nazarına göre değil o fikirlerin bugünkü netayic-i muzırrasını daha ilmi bir surette ta’dil ve ıslah ihtiyacını duyan hükema-yı asriyyenin telakkıyatına tevfikan mütalaa ve ona biraz da neşve-i İslamı ifaza etmeleri iktiza ederken maatteessüf ne ilm-i ictima’ ile ne de ilm-i din ile asla münasebeti olmayan indi birtakım mütalaat ile kavanin-i şer’iyyeyi fesh ve ibtale kalkışmak istemiştir. +İnsan beyan-ı mütaleada bulunmak istediği bir mevzu’ hakkında biraz olsun ma’lumat sahibi olmak lazımdır. +Din-i İslam hakkında sathi bir ma’lumata bile sahib olmadığı yazılarından anlaşılan muma-ileyhin bu cür’etkarlığı ne kadar fuzuli oluyor! +Başka memleketlerde olsaydı böyle ilme külliyyen mugayir bir makale neşreden bir muallime bir müderrise Darul-fünun kapısından ayak bile attırmazlardı. +Peka’la görülüyor ki Necmeddin Sadak Beyin mevkii Darul-fünun kürsüsü değil ancak talebe sıralarıdır. +Biz Darul-fünunumuzun haysiyet-i ilmiyyesi namına rica ederiz ki her ne suretle olursa olsun o mualla kürsüleri ele geçirenler bari sükut etsinler matbuatta ilmi mes’eleleri mevzu’-ı bahs ederek erbab-ı ilmi yeis ve fütura düşürmesinler. +Başıboş bir adam aklına esen her şeyi söyleyebilir. +Fakat bir Darul-fünun muallimi için böyle midir? +İlmin koca bir Darul-fünun mü’essesesinin hiçbir haysiyeti yok mudur? +Bundan başka Necmeddin Sadak Bey tamamıyla hilaf-ı hakikat olmak üzereDin ve şeriat artık devlet muamelatında insanların münasebetlerinde hakim değildir diyor. +Bugün acaba mahkemelerden ahkam-ı diniyyeyi muhtevi olan kaldırıldı mı ki Necmeddin Sadak böyle söylüyor? +Millet Meclisi Teşkilat-ı Esasiyye Kanunuyla der’uhde etmiş olduğu ahkam-ı şer’iyyeyi +neşriyatla efkar-ı umumiyyeyi tehyic ve o idareyi sukuta mahkum eden bu şirzime-i kalile hey’et-i umumiyyece ma’lumdur. +Kanunlarını bile ahkam-ı şer’iyye ile te’yid ve tesbit eden hükumetimiz bu mikrop gibi sayesinde geçindiği vücudun kanını tesmime çalışan esafili tanır mahiyetlerini bilir ve garb sefaheti arzusuyla dimağları tefessüh eden birkaç serserinin düşüncesiyle milyonlarla edecektir. +Maamafih intikam-ı ilahinin şekl-i mahsusu yoktur. +Fezahat fazilete galebe etmek isteyince kendi sikleti altında ezileceği kanun-ı hilkat iktizasındandır. +el-ayetü. +Anadoludan Yükselen Sesler: +Karadeniz sahilinde Ünye kazası ahalisi namına ulemadan eşrafdan doktorlardan ihtiyat zabitlerinden tüccardan ve esnafdan otuz beş imza ile gönderiliyor: +Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine Kazamız ahalisinin hissiyat-ı necibe-i İslamiyyesine tercüman olarak yazdığımız ber-vech-i ati ma’ruzatımızı mu’teber risalenizle i’lan buyurarak enzar-ı ammeye vaz’ etmenizi rica ediyoruz.. +Kendilerini münevver farz ederek asrilik namı altında ve kadınlarımızı fuhuş ve sefahet mahallerine teşvik etmek suretiyle Türk ve İslam kadınının iffet ve ismetiyle oynamak isteyen bazı nursuzlar iffet yerine rezilet fazilet yerine fezahat salabet-i diniyye ve ahlakıyye yerine dinsizlik milli seciye yerine de levantenlik ikame etmek istiyorlar. +Efendiler Türkün namus ve ismetiyle oynamayınız! +Türk daha birinci asr-ı hicride İslamiyeti kabul etmiştir. +Türk demek İslam demektir. +İslamlık Türkten la-yünfektir. +Din-i mübin-i İslam size sormadan ve tekamülat-ı beşeriyyeyi nazar-ı i’tibara alarak ta’yin etmiştir; onu yıkmak kuvvet ve kudretini nereden alıyorsunuz?. +Efendiler Türkün abide-i ırz ve namusunu yıkmaya uğraşırken emin olunuz kendiniz yıkılırsınız! +Ve yıkılacaksınız. +Türkün mukaddesatına bu kadar küsSadak Bey siz Darul-fünun muallimi olacaksınız size böyle başı boş kalemlerin karı olan yazılar yakışmaz. +Siz mensub olduğunuz Darul-fünunun haysiyetini de muhafaza etmekle me’mursunuz. +Teceddüdü böyle korkunç bir şekilde göstererek halkı teceddüdden soğutmaktan hiçbir faide hasıl olmaz. +Teceddüdü halka sevdirmemiz lazımdır. +Esasen teceddüd teceddüd hüviyet-i milliyyeyi muhafaza edebilecek bir şekilde olmalıdır. +Biz müslüman kalarak teceddüd etmek teceddüdü millet istemiyor. +Çünkü o teceddüd değil tanassurdur. +Anladınız mı Necmeddin Sadık Beyefendi!? +Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine Meşrutiyetin zuhurundan beri siyasi bir maksad ta’kib etmeyerek yalnız beşeriyetin maddi ma’nevi ihtiyacatını tatmin ve hey’et-i ictimaiyyenin saadetini te’min eden din-i mübinin hakayıkını gavamızını teşrih ve neşr ve ta’mim ile alem-i İslamı feyz-yab eden muhterem gazeteniz umum milletin mazhar-ı teveccüh ve kabulü olmuştur. +Ceride-i muhteremeniz gibi bu kadar lakaydlar arasında hassas dalkavuklar miyanında hak ve fazilet-perest olmakla mezaya-yı necibe-i İslamiyye ve de samimi bir muhabbet besleniyor. +Öteden beri İslamın ahkam ve şeairini ictimaiyatını adab-ı diniyye ve milliyyesini vehne uğratmak isteyen bir güruh-ı la-yüflihun eden hiss-i nefret ve sada-yı tel’in daima yükseliyor. +Garbın bütün maarifini sanayiini almak suretiyle her ferd terakki ve teceddüd istiyor. +Fakat hissiyatını akaidini hüviyet ve vahdet-i milliyyesini halelden masun bulunduracak bir teceddüd istiyor. +İslam kadınlarının barlara gidip İslam ve Hıristiyan gençleriyle kol kola dans ve şanolarda aktrislik ettirmeye ve diğer mevaki’de karışık oturtturmak gibi şeair-i İslamiyye ve ahlak-ı umumiyyeyi çiğneterek iffet ve namus-ı millisini başkalarının te’min-i zevki yolunda feda ettirmeyi hoş gören ve teşvik eden türedilerle hükumet-i milliyyemizin münasebet ve alakası olamaz. +Çünkü milleti garbın irfanıyla değil çirkab ve rezailiyle telvis etmek isteyen ve İttihad hükumeti zamanında dahi İslamiyete münafi birtakım hezeyan-ı Şuara Suresi +hinde mütalaat ve mülahazat dermiyan etmek hey’et-i yılanının tekrar bünye-i müslimine sokulup gelmesini temenni demektir. +Men’-i müskirat kanununun aleyhinde etmekle kalmayarak cem’iyet-i beşeriyye arasında da bipayan mazarratı tevlid edeceğine hükmetmek lazımdır. +Ümmül-habais olan müskiratın asırlardan beri sevgili dindaşlarımız üzerinde ne büyük ve ne derece hanüman-suz vekayi’ meydana getirdiğini dört beş satırla teşrih etmek gayr-ı kabil olduğu an’anat-ı diniyye ve ahlakıyyesine perestiş eden her müslüman için bedihi ve aşikar olduğunda tereddüd göstermek zaiddir. +Tarihin her hangi sahifesini karıştırırsanız orada salabet-i diniyyenin zaafa yüz tuttuğu zamanlarda devletimizin saib ve belaya-yı müteaddide karşısında kaldıkları görülür. +Salabet-i diniyyeden metin esaslı seciye ve ahlaktan azim ve iradeden ilim ve irfandan iffet ve istikametten mahrum olan milletlerin tarih-i alemde ma’ruz-ı felaket olduklarını görmek kadar basit bir şey olamaz. +Maddiyatla ma’neviyatın ayrılmadığı zamanlarda tev’em olarak şehrah-ı terakkide yürüdükleri anlarda Anadolunun bakir ve namuskar muhitine giren ve anayurdundaki mukaddesatımıza saldıran hunhar ve alçak düşmanı attığımız henüz gözümüzün önündedir. +Men’-i müskirat kanununun ahlak-ı umumiyyeye bilhassa nesl-i atimize ne büyük hizmetler edeceğini bilen ve takdir eden herkes bu kanunun ta’dilini değil ahkam ve mevadd-ı umumiyyesinin bi-tamamiha tatbikini musırran taleb etmekle dinine memleketine karşı en ulvi ve en medeni bir vazife ifa ettiğine şübhe etmemelidir. +Vücud-ı beşerdeki tahribatı dolayısıyla garbın bazı yerlerinde bile kanunen men’ edilen ve edilmekte olan küulün memleketimize tekrar bir düşmen-i bi-eman olarak girmesine tarafdar olmak cinnettir. +Garbın süfli ve gayr-ı ahlaki an’anatını alarak din-i celil-i İslamın men’ ettiği akıl ve mantığın kabul etmediği bi-sud ve serapa rezail i’dadına dahil olan görenekleri bu memlekette teceddüd namı altında tatbika kalkışmak vatanımız için gayr-ı kabil-i afv bir kusurdur. +Bizi bir noktada cem’ eden dindir. +Rabıta-i diniyyenin adem-i takviyyesi müslümanlar beyninde nifak ve şikakın tezayüdüne ve bin-netice vatanın saadet-i halden mahrumiyetine vesiledir. +Mazideki ahvalden şimdiye kadar çektiklerimizden mütenebbih olmayarak fima ba’d dahi garbın terakkıyatıdır diye memleketimize sanayi’ ve umran namına rezail-i ahlakıyyeyi dinimizle müslümanlığımızla gayr-ı mütenasib ahval ve harekatı sokmaya tahane tecavüz ve taarruzunuzun altında ne gibi hain ve gizli emeller beslediğinizi efkar-ı umumiyye çok iyi takdir ediyor. +Efendiler siz kendi bastığınız dalı kesiyorsunuz zehirli irfanınızla fuhuş ve rezalete teşvik suretiyle kadınlığa şehrah-ı reha! +diye gösterdiğiniz o dalalet yolu Romalıları Kartacalıları İranileri ilh.. +nasıl münkarız ettiğini okumadınız mı? +Türk ailesini daha doğrusu Türk ve İslam makarrını gizli bir kurt gibi içinden kemirmek suretiyle inhilal ve izmihlale uğratmak düşmanların ateş yağdıran vesait-i harbiyye ile yapamadıklarını yapmak Ey muhterem meb’uslarımız her memlekette hürriyet ve serbestinin bir hududu vardır: +Hürriyeti bu mukaddes hakkı milletin mukaddesatına tecavüz ve taarruz ederek su’-i isti’mal edenler hakkında kanun-ı cezaya ve matbuat kanununa münasib maddeler ilave ediniz. +Zira millet ırz ve namusuna ve mukaddesatına karşı vaki’ olan bu tecavüzleri artık hazm edemeyecek bir hale gelmiştir. +Dersaadette Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine Garbın adat-ı sefihanesini İstanbulda bar ve şanolarda taklid ile an’anatımızı ta esasdan sarsmaya yeltenen birtakım zavallıların Anadolunun harim-i ismetine bir nümune-i fesad olarak sokmak istedikleri garb rezailini yuvasında ailesinin saadetini te’minden başka bir şey düşünmeyen müslüman kadınlığı namına protesto eder ve biz Anadolu kadınlarının bu müstekreh manzaradan pek ziyade dilhun bulunduğumuzun ceride-i mu’tebereleriyle neşrini rica eyleriz. +Sebilürreşad Ceride-i İslamiyyesine Hayat-ı ictimaiyyemiz üzerinde pek azim te’sirat-ı muzırra ika’ eden hayat-ı beşeri vahşi canavarlar gibi kemiren vücud-ı beşere telafisi gayr-ı kabil olan birçok hastalıklar ihdas eden daha genç yaşlarında birçok kahramanlarımızı sürükleyen bir katresi bile dinen haram olan ve hürmeti nass-ı katı’ ile sabit bulunan müskiratın ketlerimizde gençlerimiz üzerinde ne mühim ne derece hususatı sırasına geçtiğinde tereddüde düşmek düşmanlarımızın bile takdir ettikleri bu müstesna kanun aley şeair-i İslamiyyeyi çiğneyerek frenk hayat-ı sefihanesine doğru gitmekte olması buradaki müslümanları pek ziyade müteessir ve endişe-nak etmiştir. +Ecnebi işgali zamanında irtikab olunan rezaletlerin bugün de devam etmesi nasıl olur? +Bu halin önüne geçilmek lazımdır. +Maazallah bu halin tevessüü inkırazdan başka bir netice vermez. +Dinini ahlakını çiğneyen bir millet için izmihlal muhakkaktır. +Tarihde isimlerini gördüğümüz milletler hep bu yüzden münkariz olmuşlardır. +Anadolu halkının bu kadar fedakarlıklarına mukabil fahetten başka bir şey döşünmemesi haysiyet-i milliyye ve şeair-i diniyyeyi ayaklar altında çiğnemesi ne büyük küfran-ı ni’mettir. +Garba karşı bu derece meftuniyetin ma’nasını Anadolu müslümanları anlayamıyor. +Biz kendi memleketimizde adab ve şeair-i diniyyemizin göz göre göre çiğnenmesine tahammül edemeyiz. +Ya devletimizin din-i resmisi olan Müslümanlığın adab ve şeairine riyaet ederler yahud meftun oldukları garb diyarına def’ olup giderler. +Bunun başka yolu yoktur. +Dinini milliyetini çiğneyen birtakım süfeha yüzünden biz milletimizin felaket uçurumuna yuvarlanmasına rıza göstermeyiz. +Artık bu pervasızlıkların bu hayasızlıkların önüne geçilmek lazımdır. +Bugün milletin istediği budur. +Avrupa Mektupları Almanyanın Leipzig şehrinde san’at tahsilinde bulunan genç talebemizden Salahaddin Nuri Bey tarafından aldığımız mektubdur: +Muhterem Efendim Kari’lerinizden muhterem babamın bana gönderdiği Teşrinisani tarihli mecmuasını mütalaa ettiğim sırada Hasan Hikmet Beyinİctimaiyatta Garbcılık ve Bozgunculuk: +Asri Aileünvanlı pek müfid makalelerini okudum. +Memleketteki bazı boş kafaların tasavvurlarına bendeniz de vatandan uzak fakat her an kalbi Müslümanlık ve san’at hissiyle mali olan bir talebe sıfatıyla ufak bir cevab vermeyi münasib görüyorum. +Almanya Harb-i Umumiden mağlub çıktıktan sonra dini dahi sarsılarak ictimai buhranlara duçar oldu. +yeltenirsek yarın anayurdumuz üzerinde yatan ve son seneler içinde saadet ve istiklaliyetimiz uğrunda kanlarını akıtan şehidlerimiz bile bize kabirlerinden la’net-han olurlar. +Kendimizi toplamak terakki ve umran yollarında koşarak mevcudiyet-i milliyyemiz uğurunda esaslı adımlar atmak ve işrete karşı bazı süfehada ru-nüma olan meyl ü rağbeti ber-taraf ederek harabezara dönen vatanın derdine çareler aramak ve pey-der-pey tatbik eylemek cümlemizin vazifesidir. +Men’-i Müskirat Kanununun mevki’-i mer’iyyete vaz’ından bugüne kadar güzeran eden müddet zarfında halkın ne kadar müsterih bir hayat sürdüğü Anadoluda birkaç karyeye uğramakla anlaşılır. +Ve bu sebeble birçok mücadelat ve münazaatın arkası alındığını mevcud Her zaman olduğu gibi bu defa da umumun menafiini him mes’elede dahi Gediz müntehib-i sanileri yek-dil ve yek-zeban olarak atideki telgrafnameyi muhterem meb’uslarına takdim eylemekle hey’et-i ictimaiyyeye karşı olan en vatani vazifelerini ifa etmişler dinlerine olan borçlarını ifa eylediklerinden dolayı büyük bir mahzuziyet duymuşlardır. +Vilayetimiz meb’uslarına keşide olunan ve zire aynen nakl olunan telgrafname ile mektubumuzun aynen dercini hürmetlerimizi takdimen rica ederiz efendim. +Kütahya meb’uslarından Dahiliye Vekili Ferid Meb’us Nuri Receb Ragıb Seyfi ve Cevdet Beyefendilere Muhterem eslafınızın size ve cihan-ı medeniyyete mühim bir vedia olarak terk ettiği Men’-i Müskirat Kanununun ta’diline dair meclis a’za-yı kiramı arasında bazı cereyanlar mevcud olduğu ve işbu ta’dilat hakkında bugünler müzakerat cereyanı muhtemel bulunduğu niyyetçe müsellem ve din-i celil-i İslamiyyetçe i’mal ve mer’iyyete vaz’ından bugüne kadar bi-payan fevaidi görülen bir kanunun velev ki kısmen dahi olsa ta’dili memleketi istilasına müsaade dinimize karşı pek sa-rih bir taarruz ve tecavüz demek olacağında şübhe edilemez. +Bütün müntehib-i sanileriniz bu mühim ve ta-rih-i şan-averimizin güzide sahifelerine geçecek olan Men’-i Müskirat Kanununun ala-halihi ibkası hakkındaki müdafaatınızı umumunuzdan taleb ve istirham eder. + +Burada ahlakın ne kadar sukut ettiğini göstermek ahali kahvehanesine gitmiştim. +Kahvenin büyük bir lokantası bir de dans salonu vardır. +Kahveden çıkarken sokakta konuşan yaşlarında iki kız bana doğru yaklaştı. +İçlerinden birisi diğerine annesinin kendisine para vermediğinden bahsetti. +Ve o sırada bana dönerek birlikte dans etmek teklifinde bulundu. +Dans bilmiyorum dedim. +Öyle ise arkadaşıyla dans etmek için bir mikdar para vermekliğimi rica etti. +talebeyim dedim; güç hal ile yakamı ellerinden kurtarabildim. +halde bulunuyor. +Erkek bir tarafda kadın bir tarafda istediğini yapıyor. +Nazarlarında iffet ve namus denilen şey en ma’nasız bir hale gelmiş. +Bu yüzden her gün yüzlerce gayr-ı meşru’ çocuklar viladethaneleri doldurmaktadır. +Bir millet arasında gayr-ı meşru’ çocukların çoğalması o millet için felaketlerin en müdhişi en vahimidir. +Ana baba şefkat ve merhametinden cüda olarak viladethanelerde yetişen bir nesil cem’iyet-i beşeriye için ne kadar faideli olabilir? +Bütün mukaddes şeyler aile ocağında ana baba kucağında öğrenilir; kalblerde rüsuh kesb eder. +İnsanların ihtiras ve zulüm hislerini ta’dil ederek onun yerine şefkat ve muhabbet hislerini ikame eden vatanını sevdiren azmi fedakarlığı şehameti iffet ve ve hüviyetinin hüviyat-ı saire tarafından bel’ ve temsil olunmasına mani’ olan milli an’anelerle perverişyab olmayan bir çocuk büyüyünce tabiidir ki hey’et-i olur herşey olur. +Ona göre bu nizam-ı ictimai bir bar-ı azim bir külfet-i mahza olur. +onun nazarında hiçbir mukaddes şey yoktur. +O herşeyin yıkılması tarafdarı olur. +O hey’et-i ictimaiyyeye karşı intikam-kar bir zihniyetle hareket eder. +O cezri bir surette her şeyi kökünden temelinden yıkmak ister. +Sanmayınız ki yıkmak istediği şeylerin yerine koyacak bir şeyi vardır. +Mukaddesat namına hiçbir şey tanımayan böylelerinden millet zarardan başka ne görür? +İşte bugün Avrupa medeniyeti böyle bir nesil yüzünden buhranlar felaketler içinde çırpınmaktadır. +Şimdi büyük dinimizin te’sirat-ı hasenesiyle bu fenalıklardan masun kalan milletimizin o güzel o mahz-ı tiyorlar? +Bilmem ki zerre kadar milletine dinine muhabbeti olan onu bu felakete nasıl sürükler? +Avrupanın taklid etmeye kalkışmak mecnun olması lazımdır. +Maazallah biz şeair-i diniyye ve milliyemizi yıkacak olur da o Avrupalıların bu fena adetlerini memleketimize getirecek olursak bittiğimiz gündür. +AvKadınlar erkekler genç kızlar kendilerini hiçbir şeyle mukayyed görmeyerek başı boş harekete başladılar. +Bir tarafdan ma’neviyatın sarsılması dinsizlik milliyetsizlik cereyanlarını husule getirdiği gibi diğer tarafdan ahval-i le Almanya en müdhiş uçurumlara doğru yuvarlanmaya başladı. +Ma’nevi bağların çözülmesinden husule gelen bu sukut nerede karar kılacak? +Allah bilir amma buradaki medeniyet için çok vahim bir akıbet mukadder gibi görünüyor. +Bir defa hey’et-i ictimaiyyenin düzeni bozuldu. +Her tarafda tezebzüb başladı. +Ailenin temelleri sarsıldı. +Kadın vezaif-i tabiiyyesi haricine çıktı. +Erkeğin kadın hakkın daki himaye ve şefkat hisleri kurudu. +Fabrikalara düşen kadınlar erkeklerle beraber düşe kalka kadınlığa mahsus mezaya ve havassı zayi’ eylediler. +Aile muhabbetleri aile hisleri kalmadı. +Kadının erkek ile aile teşkiline karşı sini tatmin etmesi erkeğin tabiatinde bir tahavvül husule getirdi. +Bir erkek için daha kolay olan bu gayr-ı meşru’ yollar erkeği de taht-ı hükmüne aldı. +Kendi başına kendi zevkine yaşamak isteyen kadın karşısında erkek de aynı vaz’iyeti aldı. +Bu yüzden husule gelen gayr-ı meşru’ çocuklar hem babanın himayesinden hem ananın şefkatinden mahrum kaldılar. +Çünkü arada bir aile rabıtası olmadığı için babalık analık hisleri te’sir icra edemez bir hale geldi. +Şimdi ahvalin aldığı bu şekil Almanları düşündürmeye başladı. +Aklı başında olan Almanlar bu işin akıbetini pek vahim görüyorlar. +Bunun önüne geçemezsek inhilal muhakkaktır diyorlar. +Hey’et-i ictimaiyyenin temeli olan aile rabıtası bozulduktan sonra bir cem’iyet nasıl yaşayabilir? +diye endişe içinde bulunmaktadırlar. +Fakat çare de bulamıyorlar. +İş o kadar gayr-ı tabii bir mecraya girmiş ki önüne geçmenin imkanı yok. +Dini milli ictimai terbiye yerine kaim olan yeni moda yeni zihniyet işte Almanyayı bu hale getirdi. +Sonra Almanyanın ma’nevi ve ictimai sukutuna alkolün de mühim bir amil olduğu tebeyyün etti. +Zira müskirat o kadar taammüm etti ki memlekette hemen hemen ayık kimse kalmadı. +Sarhoşluk arkasından her türlü fenalıklar meydan aldı. +Yeni moda Alman hayat-ı kahvehanelere barlara devam yüzünden fuhuş ve sefahete düşen kadınların bugün hadd ü hesabı yoktur. +Bunlar yabancı erkeklerle temas neticesi olarak aldıkları pis hastalıklarla da ma’lul olarak sıhhat-i umumiyyeyi tehlikeye yük felaketlere ma’ruz kalmakta saadet-i ictimaiyyesini zayi’ eylemektedir. + +kiram mufassal surette Komünizm inkılabı ve Çin ahvali hakkında ma’lumat edineceklerdir. +Müşarun-ileyhin vermiş oldukları izahattan bu hafta Bolşeviklerin umum edyan ve hususiyle İslamiyet hakkındaki nokta-i nazarlarına dair beyanatını neşrediyoruz: +– Bolşevik hükumetinin altı sene zarfında edyana karşı aldığı vaziyet şu suetle hulasa olunabilir: +Bolşeviklik evvela umumen edyanı yıkmak çiğneyip geçmek şeklinde gelmiştir. +Bunun için de Bolşevikliğin suretiyle işe başlanmıştır. +Bilhassa Ortodoks rüesa-yı ruhaniyyesinden binlerce adam katl etmişlerdir. +İslam ulemasından ne kadar katlettiklerinin umumiyetle ta’yin edemezsek de yalnız Nijerni Norgord vilayetinde Sirgaç nahiyesinde kırk beş ulemayı katl eyledikleri nazar-ı dikkate alınırsa koca Rusyanın binlerce kasaba ve nahiyelerinde katl olunan ulema-i İslamın yekunü nelere varacağı anlaşılır. +Bolşeviklerin bu şiddetli hareketi halk üzerinde bittabi’ pek fena bir te’sir icra etti. +gerek hıristiyanlar gerek müslümanlar son derece havf ve dehşet içinde kaldılar. +Bütün Avrupa gazeteleri bile bu mezalimi yazdılar. +Gerek hariçte gerek dahildeki efkar üzerinde husule gelen te’sirleri aksül-amel korkusuyla Bolşevikler nazar-ı dikkate almaya mecbur oldular. +Bunun üzerine bu şiddetli hareketlerini ta’dil ederek maksadlarını icra için başka bir yol tuttular. +Rusyanın her tarafına din hakkında münazara etmek üzere hususi adamlar gönderdiler. +Bunlar din hakkında münazara edecekler dini ilim ve fenle red ve ibtal eyleyeceklerdi. +münazaraismini verdiler. +Bu adamlar her yere dağıldılar. +Gittikleri yerde rüesa-yı ruhaniyyeye hususi da’vetnameler göndererek onları umumi meclislere da’vet ettiler. +Ahaliye de münazaranın mahallini zamanını ve herkesin bu münazaralara gelebileceğini i’lan ettiler. +Bunun üzerine Moskovada ve sair vilayatta münazaralar başladı. +Bu münazaralarda ekseriyetle hilkatten insanların maymundan tekamül etmiş olduklarından bahsettiler. +Emlak-ı hususiyenin kıtal ve cidale sebeb olduğundan dolayı bütün bu muharebatı tevlid etmekte olduğu Komünistliğin de yegane maksadı insanlar arasındaki muharebelere nihayet vermek bulunduğunu ba’sü ba’del-mevt akidesi fenne mugayir olduğunu ileri sürdüler. +Lakin Bolşevikler bu münazaralardan bekledikleri neticeyi elde edemediler. +birçok yerlerde mağlub oldular. +Bilhassa Ufa ve Tobolsk vilayetlerindeki münazara meclislerinde müdhiş inhizama uğradılar. +Hatta bu inhizam neticesi olarak Kinazif ismindeki bir papası katl rupalılardan daha fena bir hale düşeriz. +Esasen Avrupalılar kendi hallerinden memnun değil ki. +Bir kere bu hale düşmüşler. +Kurtulmak için can atarlar. +Fakat mümkün değil. +Bu hayat-ı ictimaiyyenin mahz-ı felaket olduğunu bile bile içinde yuvarlanıp gidiyorlar. +O halde nasıl olur da bugün Avrupalılarca mazarratı tahakkuk eden bu fena adetleri memleketimize sokmak isteyenler bulunabilir? +Hiç şübhesiz bu adamların başka bir maksadları olsa gerektir. +Hakiki bir müslüman kadınının ka’b-i faziletine hangi garb kadını erişebilir? +Bizim kadınlarımız hakikaten bir validedir. +Timsal-i iffet ve fazilettir. +Şeair-i diniyye ve an’anat-ı milliyesine riayetle mümtazdır. +Garbın mütefessih hayat-ı ictimaiyyesini kabule hiçbir mek her müslüman için farzdır. +Garbcılık tarafdarları her kimlerse memleketlerine hiç merbutiyeti olmayan kadınlara hiç acımayan milletini dinini hiç sevmeyen birtakım kimselerdir. +Sakın bunların sözlerine kimse kapılmasın. +Bize Avrupa adat-ı ictimaiyyesinin hiç lüzumu yoktur. +Biz onların yalnız fen ve san’atlarını tahsil ile mükellefiz. +Fakat adetlerinden bütün mevcudiyetimizle bizim hayat-ı ictimaiyyemize hasrettir. +Fakat mümkün değil. +Bu sefahet onları bitirecektir. +Bilmem ki garbcılık da’vasıyla ortaya çıkanlar memleketimizin sanayiine terakkıyat-ı maddiyyesine niçin çalışmıyorlar da hayat-ı yegane sağlam kalan ma’neviyatını ictimaiyatını da mı yıkmak istiyorlar? +Bu ne insafsızlıktır! +Böyle dinsizce milliyetsizce propagandaları münevveranın kemal-i nefretle karşılamaları ve onlara bütün kuvvetleriyle mani’ olmaları lazımdır. +Aksi takdirde bizim hey’et-i ictimaiyyemizden de hayır kalmaz. +Muhterem pederimiz seyyah-ı şehir Abdürreşid Efendi hazretleri bu hafta Moskova tarikiyle Vladivostoktan geldiler. +Bu defa da dünyayı dolaşmışlar; bilhassa Çinin ta içerilerine kadar giderek hayli tedkikatta bulunmuşlardır. +Komünizm hareketlerini yakından ta’kib ederek Rusyada müslümanların ahvaliyle meşgul olmuş Bolşeviklerle temas ederek onların amal ve efkarına tamamıyla vukuf hasıl etmiştir. +Müşarun-ileyh bütün seyahat hatıralarını kayıt eylemiştir. +Bunları sırasıyla neşredeceğimiz cihetle kariin-i +vetten düşürdüler sonra ulemayı da katl etmek suretiyle müslümanların ma’nevi kuvvetlerini de kırdılar. +Halbuki zavallı müslümanlar bu genç Tatarları kendileri gibi zannederek onların şurada burada iş başına geçmelerindeki mazarratı önceleri fark edemeyerek onlara büyük bir i’timad göstermişlerdi. +Çarlık zamanında her türlü hukuk-ı siyasiyyeden mahrum kalan müslümanlar Bolşeviklerin bahşettikleri bu yalancı muhtariyetlerin iç yüzüne vakıf olamadılar. +Bu gençlerin menafi’-i milliyeyi ta’kib ederek müslümanlar için bir mevcudiyet-i siyasiyye te’min edeceklerine zahib oldular. +Lakin maatteessüf bu gençler müslümanların kendilerinden bekledikleri menafii hiç nazar-ı dikkate almadılar bil-akis bütün ma’nasıyla müslümanlar için ba’is-i felaket oldular Bolşeviklerin elinde kör bir alet olarak İslamın çarlık zamanındaki mevcudiyetini bile tarumar ettiler. +Bu genç Tatarların kendi milletlerine karşı irtikab ettikleri su’-i kasdlara bir misal olmak üzere binlerce hadiseden yalnız birini zikredelim: +Simber vilayeti ahalisi namına Moskovaya gelen hey’etin reisi Hafız Efendi bugünkü Bolşevik Devletinin makam-ı riyasetinde bulunan Kaleninin huzuruna gelir der ki: +– Bu hal ile biz artık Rusyada yaşayamayız. +Ya bize hürriyet-i diniyye bahşediniz yahud Türkiyeye hicret etmemize müsaade ediniz. +Siz bize hürriyet-i diniyye bahşetmeyecek olursanız biz kat’iyyen burada kalamayacağız. +Toplarınızı önümüze dikecek olsanız bile yine gideceğiz… Hafız Efendinin bu sözü üzerine Kalenin işin ciddiyet ve ehemmiyetini nazar-ı i’tibara alarak Bolşevik rüesasıyla mühim bir ictima’ akd etmişler ve bu ictima’da Tatarlara hürriyet-i diniyye bahş olunmasına esas mahalli muhtariyet hükumetlerinin muvafakati lazım geldiğine karar vermişler ve bu kararı Tatar hey’eti reisine resmen ve tahriren tebliğ eylemişlerdi. +Bunu haber alan bütün Tatar gençleri kemal-i telaş ile Kalenine koşarak bu karardan dolayı Bolşevikleri protesto ettiler dediler ki: +– Niçin hey’ete karşı böyle müsaid davrandınız? +Bunların sözlerine tehdidlerine aldırmayınız. +Hiçbir tarafa gidecekleri yoktur. +Bu hususda biz size her türlü te’minatı vermeye hazırız. +Bunun üzerine Kalenin fikrini tebdil ederek evvelce verilen kararı tatbike lüzum görmedi. +suretle müdhiş fenalıklarda bulundular. +Bu gibi hadisat müslümanları pek ziyade yeis ve fütura düşürdü. +Tutunacak yer barınacak bir saye kalmadığını görerek halas ümidleri büsbütün kırıldı. +ettiler. +Lakin halk Bolşeviklere rağmen bu papasın cenazesi hakkında pek büyük nümayişler tertib ettiler. +O derecede ki hemen bütün şehir halkı cenaze merasimine Bilahare Bolşevikler bu münazaranın da müsmir neticeler vermediğini görerek diyanet aleyhinde tahriri propagandalara tevessül etmeye karar verdiler. +Her vilayette hususi muharrirlerden mürekkeb hey’etler teşkil ederek neşriyata başladılar. +Bu muharrirler miyanında hıristiyanlar olduğu gibi Tatarlar da bulunurdu. +İşte bu da Bolşeviklerin din aleyhindeki hareketlerinin üçüncü devresidir. +Bu devrede Bolşeviklerin büyük faaliyetleri görüldü. +Bu hatt-ı hareketin en faideli bir yol olduğu bit-tecrübe anlaşıldığı cihetle bütün matbuata el attılar. +Kendilerinden kendi fikirlerinden maada hiç kimseye ne gazete ne kitap neşrine kat’iyyen müsaade etmediler. +Neşriyat ile propaganda ile yıkılması kırılması müşkil olan salabetli muhitlere bir başka beliyye de havale ettiler ki o da açlık belası idi. +Bolşevikler bazı mahallerde sun’i bir kaht icad ettiler. +Ahalinin elinde mevcud olan erzakı bilahare iade olunmak üzere cebren aldılar. +Ve sonra iade etmediler. +Bu suretle oralarda kaht husule geldi. +Açlık hüküm-ferma oldu. +Bu muhitler ekseriyetle müslüman ile meskun vilayetler idi. +Buralarda ne kadar milyonlarca müslüman telef olduğunu gazetelerde görmüştünüz. +Hatta o dereceye vardı ki pek çok kimseler anaların isimleri bile gazetelerde yazıldı. +Garibdir ki ölenlerin ekserisi on iki yaşından yukarısı idi. +Zira bunlar her türlü himayeden mahrum bırakıldılar. +Çocuklar ise alınarak Rus eyaletlerine sevk olundu. +Bu cümleden olarak seksen bin müslüman çocuğu Mormon vilayetine gönderilmiştir ki orada bir tek müslüman bulunmuyor. +Bit-tabi’ böyle bir muhitte büyüyecek çocukların din ile alakası kalmayacaktır. +Olsa olsa Rus olacaklardır. +Bundan maada binlerce müslüman çocukları da Sibirya hattı boyunda sakin Alman kolonilerine sevk olundu. +Bu felaket karşısında kalan müslümanları dehşet istila etti. +Birden bire neye uğradıklarını şaşırdılar ciddi bir mukavemet göstermeye meydan bulamadılar. +Asırlarca çarlığa karşı Ortodoks misyonerlerinin milyonlarca para sarf ederek hıristiyanlaştırmak hususundeki mesailerine mukavemet etmişiken bu defa Bolşeviklere karşı o mukavemeti göstermekten aciz kaldılar. +Bunun da sebebi Bolşevikler müslümanların ahvaline yakından vakıf olan genç Tatarları alt ederek İslamiyete darbeyi man yaptılar. +Bu genç Tatarlar hiç gözlerini kırpmayarak her mezalime alet oldular. +Evvela müslümanların servetlerini yağma etmek suretiyle müslümanları maddi kuv konserlerde de birlikte bulunmazlardı. +Ecnebi işgali zamanında Anadolu mücadele-i milliye ile meşgul iken bunlar birleşmişler umumi mahallerde birlikte konser verecek kadar işi ileri götürmüşler! +Hürriyet ve İtilaf Fırkasının nazırı Ali Kemal İnas Darul-fünununu kaldırarak müslüman kızlarını erkeklerle aynı dershanede oturmaya mecbur ettiği zamanBunda ne mahzur var? +Yan yana oturup da çalgı çalmıyorlar ki. +Ders okuyorlar diyordu. +Lakin biraz zaman geçtikten sonra asıl maksadın ne olduğu anlaşıldı. +Herkes biliyor ki bu hareket bugün başlamış değildir. +Bu işin esasları ta İttihad ve Terakki devrinde kurulmuştu. +prensipler asla değişmedi. +Bil-akisHürriyet ve İtilafbu hususda İttihadcılardan daha ileri giderek İnas Darulfünununu bile kaldırdı. +Sonra bu hareket ecnebi işgali zamanında büsbütün inkişaf etti. +İşte bu inkişaf neticesi olarak müslüman kadınları bugün sokaklarda görülen şekillere girdi tiyatrolara sinemalara erkeklerle beraber gitmeye konserlerde birlikte hanendelik sazendelik etmeye başladılar. +Ahiren Şehremaneti Mekteb-i Sanayi’ bütçesini kısarak Darul-elhana kırk bin lira tahsisat verdi. +Şimdi Şehzade Cami’-i Şerifinin karşısındaki muazzam bir binada kadın erkek birlikte konserler veriliyor. +Ankaradan gelen meb’uslara evvela burası ziyaret ettiriliyor kadınlarla erkeklerin müşterek konserleri dinlettiriliyor. +Diğer meb’uslar gibi bir gün Kazım Karabekir Paşa da Darul-elhana gitmiş orada salabet-i diniyyeden bahsetmiş. +Burada çok kişilerin bundan haberi olmadı zannederiz. +Fakat Hamdullah Subhi Bey bunu kaydetmiş. +Kazım Karabekir Paşa Darul-fünun gençliğine karşı müslümanca bir nutuk irad ederekMemleketi garbcılık değil Müslümanlık kurtardığınısöylemesi anlaşılan Hamdullah Subhi Beyde ve rüfekasında bir ukde hasıl etmiş. +Fırsat düşürerek fırka müzekkeresinde Paşanın Darul-elhana gitmesini bir vesile-i muaheze ittihaz etmiş! +Mes’elenin ruhu bundan ibaret. +Şimdi Kazım Karabekir Paşa bu hususda hakikaten şayan-ı muaheze midir? +Eğer zevk ve keyif için Darul-elhana gittiyse o vakit Hamdullah Subhi Beyin muahezeleri hakikaten variddir. +Çünkü bir tarafdan Darul-fünunda müslümanca nutuk irad etmek diğer tarafdan Darul-elhana giderek hanımlarla erkeklerin müşterek ahenklerini dinlemek yekdiğeriyle te’lif kabul etmeyen hareketlerdir; binaenaleyh bu takdire göre paşa söylediklerinde samimi olmaz. +Fakat Paşa Darulelhana gittikten sonra bu müşterek ahengi beğenmeyip de oradaki gençlereSalabet-i diniyyeden bahsettiyse yani onlara nasihat verdiyse o vakit Paşa hiçbir vechile Geçen hafta Halk Fırkasının ma’hud münakaşası esnasında Hamdullah Subhi Beyin Kazım Karabekir Paşa hakkında: +Bazı arkadaşlarımız var ki sulhün akdinden beri bu hükumetin hiçbir iş yapmadığını ifade etmiştir. +Türk kadınlarından mürekkeb bir hey’etin musikisini dinlerken salabet-i diniyyeden bahsetmiştir. +Fırka Rauf Beyefendiye sorduğu suali onlara da sormalıdırdemesi herkesin nazar-ı dikkatini celb etti. +ile gazeteleri muma-ileyhin bu beyanatını tenkid eylediler. +paşayı müdafaa etti. +gazetesi de dedi ki: +Acaba bu sözlerin Hamdullah Subhi Beyin lisanında ne ma’nası olabilir? +Acaba Hamdullah Subhi Bey Türk hanımlarının musikisini dinlemeyi dinsizlik mi addediyor da böyle bir harekette bulunan bir zatın salabet-i diniyyeden bahsetmesinde tenakuz görüyor?.. +Bu tarzda lardır… gazetesinin bu suretle beyan-ı mütalaada bulunmasının saiki Hamdullah Subhi Beyin İstanbul Türk Ocağının küşadı merasiminde Darul-elhan hanımlarını Ocağa getirerek erkekler huzurunda onlara konser verdirmesidir. +gazetesi Hamdullah Subhi Beye karşı demek istiyor ki: +Siz esasen Türk hanımlarını Ocağa getirip erkekler huzurunda onlara çalgı çaldırdığınız halde şimdi Kazım Karabekir Paşanın Darul-elhana giderek Türk hanımlarına salabet-i diniyyeden bahsetmesini muaheze etmeniz pek acaib bir şey olur. +Ne oldu acaba siz de fikrinizi değiştirerek mutaassıb mı oldunuz? +Sakın bir daha böyle şeyler söylemeyiniz. +Ma’kul teceddüd adımlarına karşı dini taassubu tahrik etmeyiniz. +Sonra Kazım Paşayı muaheze ederken asıl prensiplerimizi yıkmış oluruz. +Binaenaleyh tecavüze geçmek lazım gelince silahların Hamdullah Subhi Bey kırdığı potun galiba farkında olmadığı için gazetesi onu ikaz ediyor. +Fakat ken diğer tarafa da iğnesini sokmakta kusur göstermiyor. +Her ne ise şimdi onu bir tarafa bırakarak asıl bahsetmek Ma’lum olduğu vechile önceleri Darul-elhan iki kısımdı: +Hanımlar ayrı erkekler ayrı musiki tahsil eder; +Bu neşriyat Mısır Maarif Nezareti nezdinde kemal-i ehemmiyetle telakki olunmuş ve Mısır Maarif nazırı kendisine müracaat eden ulema-yı İslamiyyeye bütün mekteplerde bu fariza-i İslamiyyeyi te’min edecek kaffe-i tedabire tevessül edeceğini beyan etmiştir. +Biz gerek Mısır matbuatının bu gibi hayırlı neşriyat miyyesinin bu ikdamat-ı diyanet-perveranesini takdir eder ve Mısır Maarif nazırının muvaffak olmasını temenni eyleriz. +HİNDİSTAN: +Hindistanda İngiliz İdaresinin Seyyiatı. +– Kalkütada mat-ı atiyyeyi veriyor: +Hindistanın İngiliz hakimiyeti altında her türlü refahiyete nail olduğu iddia olunagelmektedir. +müessesat-ı irfanı ikame ticareti ihya ettikleri daha nice nice iyilikler yaptıkları söyleniyor. +Halbuki hakikat tamamıyla aksinedir. +Hindistanda İngiliz idaresinden mukaddem vuku’ bulan kahtlarla İngiliz idaresinden sonra vuku’ bulan kahtları mukayese etmek kafidir. +Hindistanda inci asr-ı miladiden on sekizinci asıra kadar mahalli kaht vuku’ bulmuş olduğu halde İngiliz devr-i hakimiyetinde senesinden senesine kadar mahalli birtakım kahtlara zamimeten kaht hadisesi vuku’ bulmuştur. +Ondokuzuncu asırda vuku’ bulan kahtlarda telef olan insanlar ber-vech-i atidir: +den senesine kadar kaht hadisesi vuku’ bulmuş ve bir milyon insan ölmüştür. +dan senesine kadar kaht hadisesi vuku’ bulmuş ve milyon insan telef olmuştur. +den senesine kadar vuku’ bulan kahtta milyon insan telef olmuştur. +den senesine kadar vuku’ bulan kahtta milyon insan telef olmuş ve bu suretle Hindistan bir asır zarfında milyon telefata duçar olmuştur. +Binaenaleyh Hindistan İngiliz idaresinden mukaddem daha ziyade müreffehdi. +Mescid-i Aksanın ta’miri için – Mescid-i Aksanın ta’miri için iane toplamak üzere Hindistana gönderilen hey’et Bombayda bir müddet çalıştıktan sonra Delhiye gitmiştir refikimiz Hindistan ümerasının her halde mühim teberruatta bulunacaklarını ümid etmektedir. +muahezeye şayan olamaz. +Bil-akis Darul-fünun gençlerine olduğu tahakkuk ve teeyyüd etmiş olur. +Hamdullah Subhi Bey Paşanın Darul-elhanda salabet-i diniyyeden bahsettiğini söylemekle Kazım Karabekir Paşayı farkında olmaksızın daha ziyade yükseltmiş kendisini de tuhaf bir mevkie düşürmüştür. +Türk kadınlarından mürekkeb bir hey’etin musikisini dinlerken salabet-i diniyyeden bahsedilmesi neden dolayı mucib-i muahezedir? +Çünkü na-mahrem müslüman kadınlarına çalgı çaldırıp eğlenmek bit-tabi’ salabet-i diniyye ile kabil-i te’lif bir hareket değildir. +Hamdullah Subhi Bey böyle söylemekle bu hareketin dinde yeri olmadığını açıktan açığa i’tiraf etmiş oluyor. +Demek ki İstanbul meb’us-ı muhteremi İstanbul Türk Ocağını küşad ederken böyle din ile kabil-i te’lif olmayan dinde yeri bulunmayan bir harekette bulunmuştur. +İşte bunaİntak-ı hakderler. +Biz bunu vaktiyle yazmıştık da Hamdullah Subhi Bey ve rüfekası bize ma’nasız birtakım hücumlarda bulunmuşlardı. +Şimdi Hamdullah Subhi Beyin bu potu kırdığından dolayı bit-tabi’ hem kendisi hem de buradaki arkadaşları pek müşkil bir mevkie düşmüşlerdir. +Lakin bizce şunun bunun müşkil mevkie düşmesi mevzu’-ı bahs değildir. +Asıl mes’ele kendilerinin de ketlerin el-an devam etmekte olmasıdır. +Devletin dini eğer Din-i İslam ise –ki Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu Din-i gi bir valisi müslüman kadınlarıyla erkekleri bir arada çalgı çaldıramamak gelen meb’usları oraya götürememek onlar da gidememek icab eder. +Kanunu yapanlar ve icra ile mükellef olanlar herkesden ziyade kanunun kudsiyetini muhafazaya mecburdurlar. +Yoksa halk nazarında hiçbir şeyin kıymeti kalmaz. +MISIR: +Mısır Mekteplerinde Terbiye-i Diniyye. +– Mısırdan gelen son postada hemen bütün Mısır matbuatının Mısır mekteplerinde terbiye-i diniyye-i İslamiyyeye ehemmiyet-i lazımenin verilmesi için kıymetli neşriyatta bulunduğunu kemal-i memnuniyyetle gördük. +birçok efazıl-ı ulema-yı İslamiyye ez-cümle bütün mekteplerde fariza-i salatın muntazaman ifa ettirilmesini te’min muazzamayı daima ifaya alıştırılmasını tavsiye eylemektedirler. +Peygamber ki dinin sahibidirEy nas kimin malını almışsam işte malım gelsin hakkını istirdad etsin… Yemin ederim eğer Muhammedin kızı Fatıma hırsızlık etseydi elini keserdimdiyerek Allahdan başka kim varsa şeriate karşı mes’ul olduğunu hiç kimsenin müstesna kalamayacağını bize gösteriyor. +Şimdi bu nerede; sonra onyedinci onsekizinci asıra kadar gelen Papaların hatta On dördüncü On beşinci Lui gibi hükümdarların kalkıp da kendilerinin la-yuhti ve sözlerinin vahy-i ilahi olduğunu binaenaleyh verecekleri hangi bir emrin münakaşası kebairden bulunduğunu Vakıa evvelce yalnız kilise ricali bu da’vada bulunuyordu. +Lakin ondokuzuncu asr-ı miladide gelen Onbeşinci Luiyi görüyoruz ki senesinde ısdar ettiği bir emirdeTacımızı bize Allah vermiştir; binaenaleyh kavanin vaz’ı ancak bizim hakkımız olabilirdiyor. +Sonra yine kendisiyle On dördüncü LuiAllahın yeryüzünde hükmedecek vekilleriyiz; hiçbir iş için kimsenin bizden hesab sormaya hakkı olamazdemişlerdi. +Şu söylediklerimizle risalemizin birinci kısmında geçen halkçılık esasatı üzerine adl ü müsavatın te’mininden başka bir şey değil. +Bu gayenin tahakkuku ise öyle Jan Jak Russonun dediği gibi mutlaka falan hükumetin şekline tevakkuf etmez; şura ve iş başındakilerin millet tarafından murakabesi esaslarına istinad eden her şekl-i hükumetle kabildir. +Bununla beraber herkes bilir ki Halife-i müslimin İmam Ali radiyallahu anhin Mısır Valisi Eştere yazdığı şu emirnameden Müslümanlığın bütün şuabat-ı idare ve siyasetindeki ruhu kemal-i vuzuh Evet Müslümanlık ma’kul bir halk hükumetinin en mütekamil şeklini getirerek bütün cemaatler arasında tesbit etti ve her tarafda ahaliyi istibdadına mahkum yaşatmak durmadı. +Ahaliye gelince onlar kendi arzularıyla fevc fevc İslama giriyordu; çünkü Müslümanlıkta halkçılığın esasatını bir de bütün tabakaların hukuk i’tibariyle adalet ve müsavat-ı kamileye mazhariyetini görüyordu. +Sadr-ı İslamdaki muharebeleri tedkik edenler görür ki bunlar ancak beynel-beşer adalet ve müsavat esaslarını tesbit uğurunda ihtiyar edilmişti. +Sonra Müslümanlık nereye girmek istemişse önüne bu zadegan ile ruhanilerden başkası durmamıştı. +Bu tabakalar da güneşin hararetiyle eriyen kar yığınları gibi da’vet-i İslamiyye karşısında erimekten maada bir iş göremiyordu. +Çünkü mali bedeni türlü türlü işkenceleri zulümleri altında ezilip duran ümmetleri hiçbir zaman kendilerine zahir olmuyordu. +Müslümanlık tesbit ettiği bu mebde’ler yüzünden her yerde halk tabakasını ele almış ve o sayede kuvvet satvet sahibi olmuştu. +Halbuki az evvel pek cansız pek cılızdı. +Hatta gördükleri tazyikten kaçan mübeşşirlerinden kimi Habeşistana kimi de Medineye iltica ederek oralardaki halkın yardımını istemişlerdi. +Başmuharrir Sahib ve Müdir milletlerin iradesini temsil hususunda gaye-i tekamüle varmış zannolunan yeni parlamento şekilleri yakından tedkik edilince pek de işitildiği gibi çıkmıyor. +Avrupada Amerikada öyle parlamentolar var ki erbab-ı servetten başkasına söz düşmez.. +gitmiş ümmetlerin parlamentolarını tedkik edenler bu söylediklerimizi bilirler; çünkü hepsi de bu yolda kat’i vazıh birçok şevahid ve hadisat ile doludur. +Din-i İslama gelince siyaseti halkçılığa hükumeti sırf şuraya istinad etmekle beraber ne bir şekl-i has ile mukayyed bulunur; ne de şura için kat’i bir nisbet kabul eder; isterse a’za-yı şuranın mikdarı cidden az olsun. +Çünkü onun bütün düşüncesi adlin hakkın salahın te’mininden veri kemmiyet değil keyfiyet. +Bunun içindir ki Emirül-mü’minin Ali demin iktibas ettiğimiz emirnamesinde valisine şöyle diyordu:Sakın meclis-i meşveretine ne seni ihtimal-i zaruretle korkutarak kereminden çevirecek bahili ne muzamat-ı umura karşı azmini gevşetecek cebini ne de cevre saparak Bunun gibi Ömer bin el-Hattab ölüm döşeğinde yatarken şurayı isimleriyle saydığı altı kişiye tevdi’ etmişti. +Çünkü bunlar re’y tedbir istikamet sahibleriydi. +Şimdi halkın bütün amirleri hatta teşrii meclislerdeki vekilleri üzerinde haiz olduğu murakabe hakkına gelince bu birçok ayat-ı kerime ile ehadis-i nebeviyyeden Sure-i [Al-i] İmran Sure-i Sure-i Maide Sure-i Tevbe Sure-i Nisa Bu hususdaki ayat-ı celilede en şiddetlisi şudur: +Sure-i Maide Bir de şu hadis-i şerife bakalım: +Demek bu eşirranın halk üzerine musallat olması Allahın bir ukubeti hilkatin bir kanunu imiş; buna da meydan alan ahlaki siyasi ferdi ictimai herhangi bir münkirin men’i farizasını eda etmeyenler müstahak olurmuş. +Görmeli aleyhis-salatü ves-selam efendimiz bunu nasıl beyan buyuruyorlar! +Sonra her birinin zimmetine mütehattim vecibeyi dikkatle eda etmediklerinden dolayı Allahın en hayırlı kulları tarafından ref’ edilecek niyazların da müstecab olamaycağını kat’i bir lisanla bildiriyorlar! +Evet bu Allahın ibadı arasında cari bir kanunu ki değişmek ihtimalinden ebediyyen masun. +Müslümanlıkdaki harb siyasetiyle ümera-yı askeriyyenin vezaifine gelince fıkıh ve hadis kitaplarında tamamıyla tafsil edilen bu mebahisin nakline veciz olmasına fından ordu kumandanlarından birine yazılmış emirnamenin bazı kısımlarını iktibas ile iktifa ediyoruz: +Yezid bin Ebu Süfyana yazdığı emirnameden: +Yürüyüşe kalktığın zaman ne kendini ne de arkadaşlarını darıltacak derecesine varma. +Cemaatine yaranına öfkelenme. +İş hususunda kendileriyle müşavere et. +Adaletten ayrılma; zulmü cevri yanına yaklaştırma; çünkü zulm eden kavim ne felah bulur ne de hasmına galebe çalar. +Şayed düşmanla karşılaşırsanız sakın ondan yüz çevirmeyiniz. +Kim öyle bir günde başka bir tarafdan harbe sokulmak yahud imdad için diğer dindaşlarına katılmak gibi maksadlarla olmayarak düşmandan yüz çevirirse Allahın gazabına uğrar; gideceği yer ise cehennemdir o ne kötü bir yerdir! +Düşmanınıza galebe çalarsanız sakın çocukları ihtiyarları kadınları öldürmeyiniz ve yiyeceğinizden maada hayvan kesmeyiniz. +Muahede ederseniz ahde hıyanette bulunmayınız; barışırsanız sulhu nakz etmeyiniz. +. +- - +SEBILÜRREŞAD yı ticariyye gibi nakli mümkün hususat-ı maddiyyeden bir memlekete istiklaline malik bir millet nazarıyla bakılamayacağına göre neye muhtac ise onu alması tepeden tırnağa kadar değişmemesi iktiza eder ki onda vücudu mevcudiyetine kafi bir külli-i ictimai mefhumu tasavvur edilebilsin. +Bir kanunun her yerde aynı neticeyi te’min edebilmesi mümkün değildir. +Her gördüğünü alan bir memleket balina balığı gibi önüne geleni mi’desine doldurup boşaltan mahlukat-ı maiyyeye benzer. +Bir kanun okunurken hangi millet ve memleket için yapılmış olduğu yek nazarda anlaşılması hariçten alınacak şeylerin gelir. +Dökme huruf ile mali bir kasadan mürettib nasıl istenilen ma’nayı ifade edecek ibareler vücuda getiriyorsa bir tacir nasıl berden berre şehirden şehire fabrikadan fabrikaya mağazadan mağazaya dolaşarak mesela alacağı kumaşı sağlamlığına şekline enine boyuna götüreceği memleketteki sürümüne o memleketin zevk-i telebbüsüne vüs’at-i maliyyesine göre intihab ediyorsa bir hükumetin de alacağı usul ve ahkamı memleketteki te’sirata onun hasıl edeceği neticelere göre alması icab eder. +Siyaset-i medeniyye denilen şey de merkezle muhit arasında vücudu matlub nisbetleri idare etmekten başka bir şey değildir. +Evet tarz-ı idaremizi te’sis-i münasebata çalıştığımız milletlere uydurmak mecburiyetindeyiz. +Fakat bizim de müstakil bir varlığa müstenid olduğumuz birtakım adat ve an’anat-ı milliyyeye merbut bulunduğumuz istiklali mültezim bir millet hayatı yaşamak istediğimiz anlaşılmalıdır. +Vücudu mevcudiyetine kifayet etmeyen simayı miliyyetinde mürtesem hutut-ı milliyyenin farkında olmayan bir memleket maddeten müstakil olsa da ma’nen ve hakikaten başka bir memleketin taht-ı hükmünde demektir. +Biz her şeyde olduğu gibi kanun vaz’ında dahi hassasiyet-i milliyyemizi muhafaza etmeliyiz ki enzar-ı ecanibde bir mirasyedi şeklinde görünmüş olmayalım. +Hayır ve şerrini bilir terazisi elinde dirhemleri belinde hassas bir tacir nazarıyla bakılmaya müstahak olalım. +BazılarıMedeniyet bir küldür. +Bu parça parça alınamaz diyorlar. +Evet bir müstakil hükumetin veya milletin bir vahdet-i mükemmele irae etmesi icab eder ki kat herşeyin bir şey olmasına ve bir şeyin kendinden başka bir şey olmamasına göre bu türlü külliyette bir mefhum-ı mantıki tasavvuru imkan haricindedir. +Yine ma’na-yı külliyyete müteallık olmak üzere deniliyor ki:Avrupada din siyasete karıştırılmıyor. +Dünya Yine ona verdiği emirlerinden:Askerinin karşısına çıkarsan güzel güzel konuş söze hayır ile başla ve kendilerine hayrı vaad et. +Nasihat ettiğin zaman kısa kes. +Zira uzun sözün bir tarafı diğer tarafını unutturur. +Evvela kendini ıslah et ki başkaları da sana karşı salah göstersin. +Şayed hasmın elçileri sana gelirse ikram et. +Bir de az oturt ki yanından çıkarlarken bir şey öğrenmiş olmasınlar. +Etrafı gösterme sonra zaif noktalarını görürler ve senin ilmini elde ederler. +Hem onları askerliğin en zengin olan mevkiine indir. +Lakin senden evvel askerle konuşmalarına meydan vermeyerek muhavereyi kendin doğru çıksın. +Re’yine müracaat ettiğin adamdan işin hakikatini saklama. +Sonra mes’uliyet tamamıyla nefsine raci’ olur. +Geceyi arkadaşlarınla birlikte geçirirsen yeni yeni haberler alır birçok esrara muttali’ olursun. +Nöbetçilerini çoğaltarak askerin arasına dağıt ve senden haberleri olmaksızın sık sık nöbetlerini teftiş et. +Vazifesinden gafil yakaladığını ifrata varmamak üzere güzelce te’dib ve tecziye et. +Gece nöbetlerini fasıla ile tertib edip ilk nöbeti sonrakinden uzun tut. +Çünkü gündüze yakın olmak i’tibariyle ötekinden hafifdir. +Müstahak olanı tecziyeden çekinme. +Lakin sakın ukubette ne müfrit ne acul olma. +Bununla beraber büsbütün de bırakma. +Askerine karşı lakayd kalma ifsad edersin; hallerini tecessüs etme haysiyetlerine dokunursun. +Halkın esrarını eşme zahir halleriyle iktifa et. +Münasebetsizlerle düşüp kalkma sadık vefi adamlarla hemdem ol. +Düşmanla karşılaşınca metin ol korkma ki halk da korkuya düşmesin. +Hileden sakın çünkü fakrı yaklaştırır ve nusrete mani’ olur. +Savmaalarda habs-i nefs etmiş birtakım cemaatler bulacaksınız. +Onları kendi hallerine bırak. +Mecelle maddesi bir teşri’ mes’elesidir. +Hiçbir memleket muhit-i müterakkisine müracaat ihtiyacından müstağni değildir. +Kanunun tabiat-i beşerden müstenbat revabıt-ı zaruriyyeden olmasına göre her kanun hakkında tatbik edilecek kavim ve milletin ahval-i hayatiyyesine derece-i muvafakatiyle muhakeme olunur. +Bir kanun birden bire bir memleketten diğer bir memlekete eşya- - - +SEBILÜRREŞAD Beşeriyetin her vechile saadetini i’tilasını te’min edecek ahkamı esasatı muhtevi olan şeriat-i İslamiyyede bazı esbabdan dolayı rabıta-i nikahın ref’ ve izalesi tecviz buyurulmuştur. +Bu suretle zevceyn beyninde iftirak hasıl olur. +Rabıta-i nikahın ref’ ve izalesi bazı esbab-ı şer’iyyeye binaen alakadaranın müracaatları üzerine hakimin hükmüyle vukua gelebileceği gibi bizzat zevcin talakı –yani elfaz-ı mahsusa-i şer’iyyeden birini isti’mal etmesi– ile de vukua gelebilir. +Bu hususata dair tafsilat vermek bizim rada yalnız bu rabıtayı talak tarikiyle ref’ ve izale etmenin hikmet ve maslahata muvafık menafi’-i ictimaiyyeye mutabık olup olmadığını tedkik edeceğiz. +Talakın meşruiyetindeki hikmet-i ictimaiyye: +Ma’lum olduğu üzere nikah bir ni’met-i azimedir birçok fevaid ve mehasini cami’dir; silsile-i insaniyyenin hüsn-i devamına muhit-i beşeriyette fezail-i ahlakıyyenin ce muhafaza etmek icab eder. +Bir hey’et-i ictimaiyye arasında talak hadiselerinin kesret-i vukuu ailelerin saadetine münafi cem’iyetin menafiine muhalif ahlaki makla beraber bazen beynez-zevceyn öyle müessif bir halet tahaddüs eder ki o halde talaka tevessülden başka çare kalmaz adeta talakın vukuu bir aileyi en büyük felaketlerden kurtarır zevc ile zevceden her birine bir hayat-ı nevin bahşeder. +Kütüb-i fıkhiyyemizdende deniliyor kiNikah hadd-i zatında bir ni’mettir bir zarurete müstenid olmayan talaklar ise hamakat ve sefahetten münbais küfran-ı ni’metten ma’duddur. +Lakin nikahın bir ni’met olması zevceynin hüsn-i imtizacı tevafuk-ı ahlakı halinde tahakkuk eder. +Aksi takdirde nikahın devamı münazaatın temadisine sebeb olur; binaenaleyh bu gibi ahvalde ukde-i nikahdan kurtulmak için talak mübah olmuştur. +Fil-hakika böyle bir halde talaktan daha tabii bir şey olamaz. +Su’-i imtizac ile geçen bir hayatın bir maişet-i rada İncil ile Kur’an yekdiğerine karıştırılıyor demektir. +Ma’lumdur ki Hazret-i Isa yalnız Beni İsrailin kaybolmuş koyunlarını aramaya geldiğini söylemiş getirdiği şeriat dahi sırf mebadi-i ahlakıyyeden ibaret bulunmuş olduğu halde bir manastırın bile idare-i zahidanesine kifayet etmeyecek bir şeriat nasıl milletlerin tedvir-i mukadderatı vazifesini der’uhde edebilir? +Alemde bir mes’ele gösterilebilir mi ki Hıristiyanlık hissiyatından azade bir suret-i halle iktiran edebilmiş olsun? +Eğer hissiyat-ı mezkureden mütecerrid bir siyaset ta’kib edilmiş olsaydı hükmü alemşümul bir idare-i cihangirane takib etmekte olduklarını ne suretle ta’lil etmek imkanı tasavvur olunabilirdi? +Bir cism-i ali şerait-i hayatiyyesini kendine muvafık bulduğu cüz’i ferdleri tanıyarak topluyor; başkasının prezentesiyle değil kendi ma’rifet-i zatiyyesiyle intihab ediyor. +Hiçbir şey tabiatin kendine tahsis ettiği noktadan ayrılamıyor. +Hikmet de her şeyin ne olduğunu bilmekten hilkatinin değil midir? +Eğer Avrupa medeniyeti bir vahdet-i külliyye verdiğimiz yerlerin hamule-i mülevvesatını dahi çekerek götürmekliğimiz iktiza etmez mi? +Ahyada neşv ki onda husule gelen tegayyürattan ibarettir bu tegayyür kanun-ı tabiate muvafık bir mecrada cereyan etmezse ona tekemmüle hadim bir teceddüd ma’nası verilebilir mi? +Memlekette husule gelen hiss-i teceddüd bizi ister istemez önüne katıp götürür denilemez. +Bu hissin her halde bir şekl-i mahsusa girmesi lazım gelir. +İşte ma’rifet-i medeniyye terbiye-i milliyye de bu daire dahilinde ta’kibi muktezi maarif-i siyasiyyedendir. +Bizim için bu babda ihtiyar edilecek bir yol varsa o da sür’at-i mümkine ile hayat-ı müstakbelemize bir merkez-i Şurası da şayan-ı kayd ve tedkiktir ki bir kanunun yan etmeyen bir milleti hiçbir kuvvet ve kahramanlık tutamamıştır. +Romalılar gibi hakim-i alem olan bir millet-i muazzama kanunlarının en ziyade kesb-i intizam ettiği bir zamanda saha-i mevcudiyyetten silinmiştir. +Tarhana çorbası birtakım kırık dökük ma’lumat-ı cüziyye-i müteferrika Şu makale bir mukaddimeden olup nin yüz senelik terakkiden bizi mahrum bıraktığı mes’elesiyle buna müteferri’ bazı mesail-i ictimaiyyenin dahi acizane tedkikatına girişeceğiz. + +cuddur. +Bu sebeblerden biri tahakkuk edince mahafil-i ruhaniyyece talaka hükm olunmaktadır. +El-yevm Avrupa kavanin-i medeniyyesine dahi talak hakkında birçok maddeler ilave olunmuştur. +Yine garb müelliflerinin i’tiraflarına nazaran bugün Avrupalılar ile Amerikalılar arasında şarklılardan ziyade talak vukua gelmiştir. +Hele Harb-i Umumiden sonra pek çok talak vukua gelmiştir. +Avrupa darul-harbine gelen Amerikalılar oradan tezevvüc edip memleketlerine götürdükleri kadınları muahharan terk etmeye başlamış olduklarından mahkemeler birçok talak vukuatıyla Artık talakı tecviz buyurduğundan dolayı şeriat-i adilemiz hakkında nasıl tenkidata cür’et olunabilir? +Muazzam şeriaitimiz bu babda dahi beşeriyetin ihtiyacatını halat-ı ruhiyyesini nazar-ı dikkate almış olduğundan kabil-i etmeyi muvafık-ı hikmet görmemiştir. +Binaenaleyh muazzam şeriat-i İslamiyyenin bütün ahkam-ı celilesi gibi talak hakkındaki ahkam-ı adilesi de her vechile şayan-ı tebcildir. +Elverir ki biz bu ahkam-ı münife dairesinde hareket edelim. +Ehliyet-i talakı yalnız zevcin haiz olmasındaki hikmet-i şer’iyye: +Ahkam-ı şer’iyyemize nazaran madem ki nikah sair ukud-ı medeniyye gibi bir akd-i şer’iden ibarettir o halde nikaha bizzat muktedir olanların talaka da muktedir olmaları bir emr-i tabiidir. +Artık bu hususda behemehal başkalarının tavassutuna mahkemelerin müdahalesine neden ihtiyac görülsün? +Hürriyet-i şahsiyyeyi haiz ehliyet-i kamile-i hukukiyyeye malik bulunan bir kimse bu gibi tasarrufattan hacr ve men’ olunamaz. +Böyle bir hareket hukuk-ı esasiyye-i insaniyyeye münafidir. +Şu kadar var ki ehliyet-i talakı tefviz bulunmadıkça yalnız ricalin haiz olup da nisanın haiz olmaması bir hikmet-i şer’iyye ve ictimaiyyeye müstenid olduğundan bu husus da medar-ı i’tiraz olamaz. +Zaten edvar-ı kadimeden beri hiçbir kavimde ehliyet-i talakın kadınlara bahşedildiği görülmemiştir. +Vakıa taife-i nisanın bu haktan mahrum bırakılmasını badi-i nazarda kaide-i adalet ve müsavata münafi ricalin tahakküm ve tegallübünden münbais gibi görenler bulunabilir. +Lakin bir az ta’mik-i nazar edildiği takdirde bu cihetin pek büyük bir adalet ve hikmete müstenid ve hukuk-ı nisvanın daha ziyade mahfuziyetini mütekeffil olduğu tezahür eder. +zehr-aludun ne kıymeti olabilir ki bunun devamı bir ni’met olsun? +Hasılı talak zaruret halinde birtakım fevaid ve mehasini ihtiva ederse de kat’i bir zaruret bulunmadığı takdirde asla karin-i savab olamaz. +ta beyan olunduğu üzere risaletmeab Efendimiz hazretleriyle ashab-ı kiramının ika’ buyurmuş oldukları talaklar mutlaka şer’an mu’teber olan birer sebebe birer hikmet ve maslahata müstenid idi yoksa hiçbiri abes yere bila-sebeb vaki’ olmamıştır. +Artık isr-i nebeviye ittiba’ etmeleri icab eden efrad-ı ümmetin de bir sebeb-i şer’iye müstenid olmaksızın talakta bulunmaları elbette şayan-ı tahsin bir hareket olamaz. +Talak hakkındaki i’tirazatı red: +Bazı garb müellifleri şeriat-i İslamiyyenin tecviz buyurmuş olduğu teaddüd-i zevcat aleyhinde bulundukları gibi bir zaman da talakın meşruiyyeti hakkında birçok Garbiyyunu her hususda taklidden onların bil-cümle efkarını tasvibden bir zevk-i vicdani hisseden bazı müslümanlar da bu i’tirazata iştirakten kendilerini alamıyorlar. +Hıristiyanlık aleminde nikah nam-ı akdes-i ilahiye akd edilir bir rabıtadan ibaret telakki olunduğu cihetle bu mukaddes rabıtayı ref’ ve izale etmek salahiyet-i beşeriyye haricindedir. +Bu rabıta-i daimenin zevali ancak mevt gibi mukadderat-ı ilahiyyenin vücuduna menuttur başka suretle kabil olamaz. +Halbuki nikah rıza-yı tarafeyn ile yapılan bir akd-i şer’i ve medeniden başka değildir. +Nikah nasıl ki ihtiyacat-ı tabiiyye ve ictimaiyyeden ma’dud ise bazı esbabdan naşi zevceyn arasında vuku’-ı iftirak da bir zaruret-i hayatiyyeden ibarettir. +Vakıa dini dünyevi birçok mesalih ve mehasini mutazammın olan nikahı bir zaruret tahakkuk etmedikçe tahakkuk ettiği takdirde de bu rabıtayı izale etmekten daha ma’kul daha şayan-ı tasvib bir hareket olamaz. +Nitekim talakın aleyhinde bulununlar da ahiren ilcayı zaruretle bu tarika ister istemez süluk etmişlerdir. +Ez-cümle bir zamanlar talak aleyhinde bulunan garb kilisesi muahharan tefrik-i ebdan usulünü kabule muztar kalmıştır. +Şark kilisesi ise daha ziyade icabat-ı ruhaniyye vasıtasıyla akd edilen bir akdin yine aynı vasıta Bugün Ortodoks ve Rum kiliseleri kanunlarınca da nikah birçok sebeblerden dolayı ref’ edilmektedir. + +faatten ziyade mazarrat tevlid edebileceğinden şayan-ı tasvib görülemez. +Maamafih kadınların her halde emr-i talaka malikiyyetini tasvib eden erkekler bulunursa bunlar kendi zevcelerine emr-i talaklarını tefviz edebilirler. +Bu hususda kendilerine kimse müdahale edemez. +Fakat sonra zevcelerimiz bizi tatlik ettidiye müracaat ederek mahkemeleri Bu babda varid-i hatır olan bir cihet daha vardır ki o da emr-i talakın zaten nazar-ı şeriatte mebguz olan talaka tevessül olunması bir hacet ve zarurete müstenid değil mi idi? +Acaba iş mahkemenin takdirine kalınca bu babdaki maksad te’min edilebilir mi? +Elbette edilemez. +Farz ediniz ki zevc zevcesinin su’-i ahlakından cevher-i nin tefriki için mahkemeye müracaat ediyor; fakat bu hususda lazım gelen delaili ihzar edemiyor. +Şimdi böyle itham ettiği bir kadınla idame-i zevciyyete mecbur edilecek değil mi? +Acaba bu hal ile beraber idame-i zevciyyet nasıl kabil olabilir? +Artık bu iki refik-i hayatın hey’et-i ictimaiyye arasındaki mevki’leri ne olur? +Diyelim ki zevc ihzar ettiği delail ve beyyinata binaen mahkemeden talak kararı aldı; bu halde kadının hali ne olur? +Her nasılsa bir kere ahlaksızlıkta bulunmuş yahud böyle bir fazihadan damen-i ismeti beri olduğu halde mücerred ihzar edilen delailen binaen bu faziha dın için artık cem’iyet arasında yaşamak ne kadar kesb-i müşkilat eder. +Ya bunlardan dünyaya gelmiş olan çocukların atisini nasıye-i namusları üzerinde na-kabil-i zeval bir surette nümayan olacak olan lekeyi düşünmek lazım gelmez mi? +Hakim huzurunda analarının sefaheti su’-i terbiyesi sabit olduktan sonra artık bunlar kendi validelerine karşı ne gibi bir his ile mütehassis olacaklardır? +Acaba validelerinin bu fazihasını böyle teşhire sebeb olan pederleri hakkında dahi ne gibi bir fikirde bulunacaklardır? +Artık bunların arasında muhabbet ve samimiyetten eser kalır mı? +Binaenaleyh talak mes’elesini mahkemeye tevdi’ etmekten diniyyesine tefviz eylemek elbette daha ziyade muvafık-ı hikmet ve maslahattır. +Fil-vaki’ talak hakkındaki müsaade-i şer’iyyeyi su’-i olunuyor fakat bu kusur terbiye-i İslamiyyeye bi-hakkın nail olamayan kimselere raci’dir. +El-hasıl her hangi nokta-i nazardan bakılırsa bakılsın şeriat-i münevveremizin talak hususundaki ahkam-ı Kabil-i inkar değildir ki kadınlar hey’et-i umumiyeleri erkekler kadar metanete selamet-i zihne isabet-i muhakemeye muvaffak olamazlar. +Kadınların teşkilat-ı dimağiyyeleri halat-ı latife-i ruhiyyeleri der’uhde ettikleri vezaif-i hususiyyeleri bu gibi hasailde erkekler ile bir seviyede bulunabilmelerine mani’dir. +Kadınlar hilkaten zaifdirler nahafet-i bünyeleri letafet-i fıtriyyeleri erkekler kadar tazyikat-ı ruhiyyeye mukavemet edebilmelerine müsaid değildir. +Bazen en adi bir sebeble pek derin bir yeis ve teessüre duçar olurlar. +Safvet-i kalbleri icabatından olarak pek çabuk ilkaat-ı hariciyyeye mağlubiyetle muhakemelerini gaib edebilirler. +Artık bu hal ile beraber ehemmiyet-i mahsusası kabil-i inkar olmayan hakk-ı talakın kadınlara bahşedilmesi nasıl muvafık olur? +Bu halde ebgaz��l-mübahat olan talakın daha ziyade vuku’ bulmasına sebebiyet verilmiş olmaz mı? +Talakın kesret-i vukuu ise hikmet-i ictimaiyyeye münafidir her vechile mes’udiyetini arzu ettiğimiz cins-i latif-i nisanın menfaatiyle gayr-ı kabil-i te’lifdir. +Bu babda hatıra gelen bir suret vardır ki o da bitterazi akd edilen nikahın yine bit-terazi ref’ edilebilmesidir. +Bu suret vehle-i ulada makrun-ı adalet görülebilir lakin güzelce düşünülerse bunun da hikmet ve maslahata muvafık olmadığı tezahür eder. +Bu suret evvelen hikmet-i ictimaiyyeye münafi olarak zevcenin salahiyetini tezyid edeceği halde zevcin hakk-ı tabiisini tenkisa bais olur. +Zevc zevcesinin mehrini i’taya nafakasını tedarike ve sair bir kısım ihtiyacat-ı hayatiyyesini te’mine mecbur tutuluyor zevcenin nail olduğu bu kadar hukuka mukabil zevc de hakk-ı talaka müstakillen malik bulunuyor. +Artık erkeğe verilen bu hak neden çok görülmelidir? +Ni’met külfete göre değil midir? +Saniyen zevc talaka muztar kaldığı takdirde zevcesinin rızasını istihsale mecbur olacağından bu hal müşkilata bais ve ledel-hace talaktan muntazar olan mesalihin husulüne mani’ olur. +Maahaza ahkam-ı fıkhiyyemize nazaran bu babda kadınlara bir ruhsat-ı mahsusa bahşedilmiştir. +Şöyle ki: +Hakk-ı talakın yalnız zevce aidiyetini kendi mülahazasına mülaim görmeyen bir kadın hin-i izdivacda bu hakka malikiyyetini şart olarak dermiyan edebilir emr-i talak usul-i meşruası dairesinde kendisine tefviz edilmedikçe akd-i nikaha muvafakat etmez. +Bu tarika tevessül etmediği takdirde ise bu hakkın yalnız zevce aidiyetini kabul etmiş olacağından bit-tabi’ muahharan iştikaya kendisini mağdur addetmeye salahiyeti kalmaz. +Yalnız şunu arz edeyim ki kadınların böyle bir ruhsattan +ediyor kendilerini afv ü mağfiretine mazhar buyuruyor. +O halde nüşuzunu terk ederek daire-i itaate rücu’ eden zevceleriniz hakkında sizin afv u safh ile muamele etmeniz evla olmaz mı? +Yine denilmiş oluyor ki: +Kadınlar her ne kadar zaif oldukları cihetle haklarında erkekler tarafından vaki’ olacak mezalimi def’e muktedir değillerse de Cenab-ı Hak kuvvet ve azamete adalet-i mutlakaya malik olduğundan kadınlara zulmeden erkeklerden ahz-ı intikama kadirdir. +Erkekler bu ciheti düşünüp de kadınlara zulmetmekten ve onları bila-lüzum tatlik etmekten hazer etsinler! +Fil-hakika kadınlar zaifdirler pek rakik bir hisse malik olduklarından cüz’i bir vesile ile muhakemelerini ve çok kere bir maksad-ı mahsusa müstenid olmaksızın zevcin hoşuna gitmeyecek lakırdılarda bulunurlar. +Fakat kuvvet-i bedeniyyeye metanet-i kalbe hüsn-i muhakemeye malik olması lazım gelen bir erkek için yakışmaz ki hemen böyle bir hali vesile ittihaz ederek talaka tevessül etsin. +Bir erkek refika-i hayatının bazı kusurları hakkında iğmaz-ı ayn etmelidir. +Hüsn-i siyaset ve idaresiyle şerike-i hayatının ahlak ve etvarını ıslaha çalışmalıdır. +Bir kimse hulken hılkaten kerih gördüğü zevcesinin bu haline tahammül eder de onu taht-ı nikahında bir mükafata mesela hayırlı evlada nail olur da artık aralarındaki kerahet ve münaferet bir muhabbet ve ülfete münkalib olur. +Nitekim: +ayet-i celilesi bu hikmet-i aliyyeyi natıktır. +Milletimizin mütedeyyin bir kitle-i İslamiyye hükumetimizin bir cumhuriyet-i İslamiyye olması i’tibariyle cumhuriyetimizin istinad edeceği esasat-ı ictimaiyye ve hukukuyyenin an’anatımıza tevafuk eylemisi bir zarurettir. +Kendilerini bu zaruretle mukayyed addetmeyenhikmet-ittisamı da her türlü tenkidata hedef olmaktan mütealidir. +Talak hakkındaki tahzirat-ı şer’iyye: +Evvelce de beyan olunduğu üzere talak ancak bir zaruret-i hayatiyyeden dolayı cevaz-ı şer’iye iktiran etmiştir. +Yoksa talakta asıl olan hurmettir. +Bir zaruret tahakkuk etmedikçe rabıta-i zevciyyetin muhafazasıyla talaktan ictinab edilmesi hususunda birçok vesayayı şer’iyye tenbihat-ı aliye vardır. +Ez-cümle: +emr-i ilahisi mucebince zevc zevcesiyle hüsn-i muaşerete yani kavlen fiilen lütuf ve ihsan ile muamelede bulunmaya diyaneten mecburdur. +Enes bin Malik radiyallahu teala-anh diyor ki: +Ben Hazret-i PeygamberdenMü’minlerin iman cihetiyle ekmeli kimdir?diye sual ettim. +Aleyhis-salatü vesselam hazretleri de diye cevab i’ta buyurdular. +Diğer bir hadis-i nebevide de Mebsut-ı Serahside deniliyor ki: +Bazı ulemaya göre bir zaruret tahakkuk etmedikçe talak mübah olmaz. +Nitekim: +hadis-i şerifi mücerred kimselerin ne kadar mezmum bir harekette bulunduklarını göstermektedir. +da beyan olunduğu üzere bila-hacet vuku’ bulan talak ile nikahdan beklenilen faideler fevt olur gerek zevceye ve gerek zevcenin evlad ve ekaribine beyhude yere eza ve cefa edilmiş olur. +İşte bu vechile talak mahzurdan hali değildir. +Binaenaleyh bir kadın zevcinin meşru’ emirlerine itaat eder hasbel-beşeriyye kendisinden sadır olmuş bulunan nüşuzu su’-i imtizacı terk eyler ise artık öyle bir kadını tatlik etmek şime-i mübinde: +buyurulmuştur ki Zevceleriniz size itaet ederlerse artık onlardan iftiraka vesile aramayınız.mealindedir. +Bu emr-i celil-i ilahinin ma-ba’dinde: +buyuruluyor ki pek mühim tenbihat-ı Sübhaniyyeyi mutazammındır. +Adeta denilmiş oluyor ki: +Cenab-ı Allah kemal-i ulviyet ve kibriyasıyla beraber asi kullarının tevbelerini kabul Nisa Suresi Nisa Suresi Nisa Suresi Nisa Suresi +teokrasinin mevcud olup olmadığını bilmek lazımdır. +Muamelatta en büyük ve zi-şümul bir esas-ı metin olan İcma’-ı ümmetdüstur-ı şer’isi; nasa aid kavaninin tanziminde lazım gelenEzmanın tegayyürüyle ahkam tebeddül eder.Kaide külliye-i fıkhiyyesi; Hulefa-yı Raşidinin hak ve adle muvafık olarak tarz-ı idarede valilerini serbest bırakmaları ve bu valilerinmeşveretesasına istinaden te’sisine müsadif olan zaman-ı peygamberide umur-ı milletin bizzat Cenab-ı Peygamber tarafından ümmetin vekilleri demek olan ashab-ı kiram ile bil-müşavere Kerimde ayet-i celilesinin ibadullah üzerine meşvereti hükm eylemesi vazıhan sarahaten yakinen gösteriyor ki: +Müslümanlıkta teokrasi yoktur ve olamaz. +Beş on müstebid hükümdarın ruh-ı İslama mugayir olarak yaptıkları keyfi kanunlar bit-tabi’ İslamiyete izafe edilemezBatıl makisün-aleyh olamaz. +ğunun en büyük delili irtihal-i nübüvvet-penahiden sonra millet tarafından bil-intihab ta’yin edilmesidir. +Onüç asır mukaddem bugün en müterakki idare addolunan cumhuriyetin hakiki ma’nasıyla banisi olan Müslümanlık kını yine ümmete bahşetmiştir ki: +Bu kuvveti haiz olan milletin kavanin tanzimine olan salahiyeti ve bu hakka malikiyeti bizatihi sabit olur. +Klerikalizme gelince:Cenab-ı Hak tarafından vaz’ edildiği iddia olunan an’anelerin la-yetegayyer kanunlar addolunarak Cenab-ı Hakkın tercümanları addolunan ruhaniler tarafından tefsir edilmesitarzında telkin edilmek istenilen bu mesleğin de İslamiyetle kat’iyyen bir alakası yoktur. +Belki Hıristiyanlığa aid akaidin mahsulatındandır. +Kur’an-ı Kerimin tefsiri hakkı da hiçbir sınıfa hiçbir alime hiçbir müesseseye bahş u tahsis edilmemiştir. +Kur’an-ı Kerim bütün beşeriyetin müşterek kanun-ı umumisidir. +Onun yüzünden müstefid olmak isteyen her ferd halika ubudiyet mecburiyet-i fıtriyyesinden vareste kalması mümkün olamayan beşeriyetin ma’neviyatla kat’-ı alaka eylemesi mümkün değildir. +Tarih-i edyan gösteriler bulunabilir. +Fakat daima ekaliyette kalmaya mahkum olan bu kanaatlerin tecelliyat-ı hayatiyyede müsbet bir kıymeti olduğu iddia edilemez. +Ulum-ı ictimaiyye gösteriyor ki: +İhtiyacat hissiyat mizac şerait-i muhitiyye ve tekamül kanunlarının te’siratı altında temerküz ve tebellür ve asırların müruruyla te’eyyüd eden desatir-i diniyye ve ictimaiyye en sabit mefkurelerdir ve gittikçe mütekamil bir şekil almaya müstaiddirler. +Cem’iyet ve efrad hayatının her safhasında nüfuz ve kuvvetini gösteren esas mebde’ler nazar-ı dikkate alınmayarak yeni zihniyetlerin tatbikatı ictimai sarsıntıları milletlerin inhidamını tereddisini da’vet eder. +Bunun içindir ki: +Her milletin kendine has olan evsaf-ı mümeyyizeleri an’anatı şayan-ı hurmet addolunmuş ve bunlara hakaret kanunen müstelzim-i ceza görülmüştür. +Halbuki garbcılarımız ne ulum-ı ictimaiyyenin düsturlarına ne de milletin teşekkülat-ı ruhiyyesine ehemmiyet vermeyerek mebdayı maziye aid olan şeyleri yıkmak lüzumuna kani’ olmuşlardır. +Bu kanaate nazaranKurun-ı vüstai bir şekliyet olan hukukiyatımızı bu bakayadan kurtarmak lazım geliyormuş! +Ma’lum olduğu üzere ictimaiyat hukukiyat yalnız ka türlü telakki olunmasına imkan mutasavver olmayan mevzu’lardır ki: +Serbest tahlili ve tenkidi münakaşat ile tenevvür eder ve vicdanlar hakikatin hükmünü verir. +Her hangi bir esasın gayr-ı asri gayr-ı kafi olduğuna karar verebilmek içinNikat-ı istinadiyyemiz maziden hem de on üç asırlık bir maziden iktibas-ı kuvvet etmektedir. +Beşeriyet ise mütemadiyen tekamüldedir. +Kurun-ı vüsta badiye-nişinanının basit ihtiyaclarını te’min için vaz’ olunan düsturlarla bugünkü müterakki insaniyet idare edilmez nev’inden indi mantık nazariyeleri bir hüccet bir burhan teşkil etmez. +Belki madde ve vekayi’ zikriyle hangi esasatın hangi sebeblerden dolayı terakkimize engel olduğunu hukuk-ı İslamiyyede adaleti te’min etmeyen vicdanları tatmin edemeyen hangi kısımlar bulunduğunu zikr etmek icab eder. +Delile istinad etmeyen vekayie temayülat ve ruhiyyat-ı milliyeyye uymayan cereyan-ı fik-riler ilim sahasında bir mevki’ işgal edemez. +O kadar ısrar ile hukuk-ı milliyye arasından teb’id ve tathiri istenilenTeokrasi ve klerikalizmbakayası acaba cem’iyetimizde mevcud mudur? +Bahsedilen teokrasi ki kanunların yeryüzünde haşa Cenab-ı Hakkın gölgeleri addolunan müstebid krallar imparatorlar tarafından yapılması demektir; kurun-ı ahirede Avrupada zuhura gelen birtakım ink��labat ve cereyanlarda ihdas ve tesmiye edilen bu ta’bir-i ecnebinin ictimaiyatımızla olan münasebatını tedkik etmek için evvel emirde İslamiyette +Cem’iyet hayatını bu kadar şümul ve vuzuh ile garbın daha vasıl olabilmekten çok uzak bulunduğu bir fikr-i teceddüd ve adaletle saha-i tatbikata isal eden İslamiyet; nasıl olur da din ile dünyayı ayırır? +Müslümanlığı Hıristiyaniyet ekanimiyle memzucen tedkik etmek pek yanlış bir yoldur. +İslamiyeti başka yollardan değil ruh-ı safiyyetine hulul etmek fikr-i tedkik ve tahlil ve ta’kibi esas ittihaz eylemek şartıyla ihataya çalışmak lazımdır. +Yoksa yanlış mebde’lerden hareket edilirse esasat-ı şer’iyyeden mülhem kanunlarımızda kurun-ı vüstai bir zihniyet görüldüğü Mecellenin milleti bir asır terakkiden mahrum bıraktığı an’anatın mani’-i terakki olduğu yolunda cabeca münkesirul-hakika rü’yetler zuhura gelmiş olur. +Bin üç yüz sene evvel medeniyetin asriliğin en yüksek esasatını kuran Müslümanlık muamelatında ukubatında da garbın bin bir cereyan içinde veche-i den istihale yine muhtac değildir.Hukuk-ı İslamiyyeve kuvve-i te’yidiyyesi olankavanin-i şer’iyyeher zaman bir kıymet-i ameliyyeyi haizdir. +Şeriat-i İslamiyye müslümanlara zulme duçar oldukları zaman iki yol göstermiştir. +Birincisi İslam hükumetinin şıdır. +Birinci yol emr-i bil-ma’ruf ve nehy-i anil-münker vazifesini ifa hakkı i’lan ve zulmü takbih etmektir. +İkinci yol kılıcı çekip harb etmektir. +Her ikisinde de müslümanlar canlarını feda etmekle rahmet-i ilahiyyeyi ümid ederek dünya ve ahirette felahı temenni eyleyerek kemal-i sabr u metanetle ölümü karşılamakla me’murdurlar. +Bundan dolayı zalim valilerle mücadele ederken müslümanların cam-ı şehadeti nuş ettiklerini gördüğümüz gibi kelime-i hakkı i’lan ve i’la uğurunda ecnebilerin eliyle vasıl-ı mertebe-i şehadet olduklarını görürüz. +Müslümanlar bu vadide akvam-i sairenin kaffesini geçmişler ve bundan dolayı gerekfaaliyet-i askeriyyeleri gerek faaliyet-i medeniyyeleri i’tibariyle bi-nazir kalmışlardır. +Bu izahatımızdan Hindistan müslümanlarının ikinci hatt-ı hareketi ihtiyar ederek İngiltereye i’lan-ı harb yor ki dünyanın tekevvününden beri insaniyet daima bu ruhdan iktibas-ı kuvvet etmiş teselli bulmuştur. +Beşeriyetin ihtiyacat ve tekamül-i fikrisine göre tekamül gösteren din esasen zannolunduğu gibi ne krallara –haşa– kuvve-i kudsiyye vekalet-i ruhaniyye vermiş; ne de hakkı batıl batılı hak olarak göstermiştir. +Din-i kemal olan İslamiyette ise milletin bütün efradı hukukan yekdiğerine müsavidir. +Hususi ruhani imtiyazlara malik hiçbir sınıf mevcud olamaz. +Halife dahil olmak üzere herkes a’malinden mes’uldür. +Şu kadar var ki:Dünya ahiretin tarlasıdır.diyen dinilemilletmefhumlarını bir addeden İslamiyet şeriatle dünyayı ayırmamıştır. +Bu iki cihet hayatının her safha-i tezahüratında infisali mümkün olmayan ecza-yı asliyyedendir. +Ma’nevi kuvvetlerdir ki maddi sahalarda bir şey maksadsız ve sebebsiz olamayacağından mesai-i maddiyye de bila-sebeb değildir. +Müslümanlık hayat-ı dünyayı bir münteha olarak telakki etmez. +Diğer aleme müntehi bir tarik addeder. +Bunun için yekdiğerine merbut olan maddi ve ma’nevi hayatı asla tefrik etmez. +İslamiyet sade akaid ve ruhiyyatla iktifa etmeyerek muamelat-ı nasa aid kaffe-i umuru ictimaiyatı fenniyatı tarihi ulumu ihtiva et-mek üzere bir müessese-i külliyye vücuda getirmiştir. +Binaenaleyh: +Müslüman ve mütedeyyin olan Türk din ve dünyasının nazımı olan bir kanun tanır ki o da Kur-’an-ı Kerimdir. +Görülüyor ki: +Bütün iddialara rağmen hey’et-i ictimaiyyemiz hiçbir bakaya ile ma’lul değildir. +Belki asl-ı hayatımızdan ictimaiyatımızdan ruhumuzdan tathiri gayr-ı müstenid mahiyet-i ilmiyyesi kıymet-i tatbikiyyesi olmayan indi garbcılık cereyanından ibarettir. +Pek haksız olarak laik bir esas addolunan demokrasi asırlardan beri İslamiyet muhitinde yaşamış ve tecelliyat-ı guna- guniyle cihanı nurlandırmış bir umdedir. +Yalnız isminin hukuk-ı ibadolması frenkçe olmaması bir kusur olacak ki garbcılarımızı alakadar etmiyor.Hukuk-ı dar mecburiyyül-icra bir umdedir ki herkes bu hududu tecavüz etmemekle ve muhafaza etmekle mükellefdir. +Nef’i am için zarar-ı has ihtiyar olunurCumhura muhalefet kuvve-i hatadandır.desatiri bu ruhu ifade edecek esaslardır. +Hayatı umumiyyede bizzat en yüksek makamattan en ufak me’muriyete kadar herkes ümmetin umur ve hususatının tesviyesi için ecir-i has mevkiinde olup ancak cumur-ı müsliminin re’yi hakim ve nafizdir. + +daşlarından evvel hizmet-i vataniyye şitaban olmalarını emrediyor. +Müslümanlar bu gibi harekat-ı milliyenin kuyruğu değil başı olmalıdır.Allaha binlerce şükür ki benim bu da’vetim heba olmadı. +Bil-akis icabetle karşılandı. +Bugün de lehül-hamd müslümanların kollarını sıvayarak işe başladıklarını harekat-ı milliyeye iştirak ettiklerini görüyorum. +Burada İngilterenin hilafet-i İslamiyyeye karşı irtikab ettiği mezalimi tekrar etmek istemiyorum. +Bunları herkes biliyor. +Yalnız şunu söylemekle iktifa edeceğim ki şu iki sene zarfında bir gün bir gece geçmemiştir ki ben herkese karşı bu mezalimi i’lan etmiş olmayayım. +Herkesin önünde bağıramam ki: +Hilafet-i İslamiyyeyi ayaklarıyla çiğneyen Hindistanda irtikab ettiği fecayi’den dolayı nedamet duymayan devlet bu memleketin bir tek evladından zerre kadar sadakat bekleyemez. +Çünkü bu devlet İslamın ve müslümanların bi-eman düşmanı olduğunu isbat etmiştir. +Biz bu hükumetin zalim olduğunu ve izale edilmesi lazım geldiğini söylüyoruz. +Hükumet niçin hiddet ediyor? +Ona zalim olduğu haldeAdilsin bildiğinden vazgeçme ta’kib ettiğin yolda devam et!mealinde mi sözler söyleyelim? +Buna suret-i kat’iyyede imkan yoktur. +Garib olan cihet hükumetin iki eksik nutku bulup onları aleyhimde medar-ı itham addetmesidir. +Acaba hükumet bunlardan başka bir şey bulmadı mı? +Yazdığım binlerce makaleler irad ettiğim birçok nutuklar içinde yalnız bu iki nutku mu buldu? +Hükumet bütün yazılarımı ele alsa her birinde ihtilal-cuyane fikirler bulabilir. +Hükumet pekala bilir ki ihtilal prensipleriyle ünsiyetim de yeni değildir. +Bil-akis en küçük yaşımdan beri bunlarla meşgulüm. +On sekiz yaşından i’tibaren hayat-ı tahririyyeye başladım. +Bütün gençliğimi yazı yazmakla nutuk irad etmekle ifna ettim. +Bütün milleti ihtilal prensiplerini kabule da’vet ettim. +Bundan dolayı hükumet beni tevkif ederek dört sene habsetmişti. +Fakat bu da beni altında herkesi ikaza çalıştım. +Zaten hayatımın yegane hedefi budur. +Binaenaleyh bana isnad ettiğiniz töhmetten teberriye hiç mahal yoktur. +Çünkü sizin töhmet addettiğiniz bu hareket-i İslamiyyeyi ben ihzar ettim ve bu harekettir ki efkar-ı İslamiyyede azim bir inkılab yapmış müslümanları bugünkü vaz’iyete isal eylemiştir. +Müslümanlar benim fikirlerimi kabul etmekle sizin nazarınızda benim şerik-i cürmüm olmuştur ve benim üzerimde tatbik edeceğiniz cezaya istihkak kesb eylemişlerdir. +Ben senesinde neşrine başladığım mecmuasıyla müslümanları bu cinayete teşvike başlamış Hindularla evhid-i mesai etmelerine çalışmıştım.. +Hükümet bu meetmeleri ve ölünceye kadar onunla mücadele etmeleri birinci hatt-ı hareketi tercih ederek silah kaldırmayacaklarını kan dökmeyeceklerini İngiltereye boykotaj tatbik etmekle İngiltere ile teşrik-i mesai etmemekle hükumetine karşı ancak bir hükumet-i İslamiyyeye karşı ta’kib olunabilecek bir hatt-ı hareket ta’kib etmiş oluyorlar. +Gerçi Hindistan müslümanlarının birinci hatt-ı hareketi ta’kib ederek İngiltereye i’lan-ı harb etmelerine parçalanmış gövdeleriyle seddetmekten aciz değillerdir. +mez miydi? +Hükumetin mahza beni cezaya duçar etmek için buraya getirmesi beni hiçbir vakit müteessir etmez. +Beni müteessir eden cihet bir müslümanın doğruyu söylemesi taleb olunacağı yerde kanun-ı cezanın yüz yirmi dördüncü maddesi hakkı söyleyeni duçar-ı ceza ettiğinden dolayı her müslümanın susmasını istemek ve müslümanların zalimezalimsin!demelerine mani’ olmaktır. +Halbuki müslüman tarih-i İslamın ilk devirlerinde en cebbar hükümdarlara karşı:Zalimsiniz!der ve hiçbir cezadan hiçbir işkenceden korkmazdı! +Bu vaz’iyet mukayese ediniz! +Fakat pek elim olmakla beraber şurası kabil-i inkar değildir ki bu şerefsiz inkılabdan ecnebilerin diyar-ı İslamiyyeye musallat olmalarından bizzat müslümanlar mes’uldürler. +Çünkü müslümanlar hayat-ı İslamiyyenin butün hasaisini zayi’ etmişler ubudiyet rezailinin kaffesini kabul eylemişler ve hal-i hazırlarıyla İslamın başına bir felaket kesilmişlerdir. +Bunu söylüyorken ve müslümanlar arasında zalimlere yardıkçılık eden zulme perestiş eden adamlar bulunduğunu görüyorken kalbim parçalanıyor. +Fe ilallahil-müşteka sümme ilallahil-müşteka! +Yalnız müslümanların bu feci’ hali hiçbir vakit İslamın tealim-i garrasını lekeleyemez. +Kitab-ı kerimimizin hıfz ettiği bu tealim müslümanların ecnebilere müstebidlere kul köle olarak yaşamalarını hiçbir vechile tecviz etmiyor. +Bil-akis daima hür yaşamalarını yahud namuslarıyla ölmelerini emrediyor. +Bundan dolayıdır ki on iki sene mukaddem neşretmekte olduğum de müslümanlara şunu hatırlatmıştım ki:Müslümanlara ecdad-ı izamlarından kendilerine da mücahede hakkı i’la uğurunda can vermektir. +Binaenaleyh bu mirasa bi-hakkın sahib olmaları lazımdır. +Din-i İslam müslümanların herkesden ve sair vatan dır? +İhtilal bu ise ben de ihtilalciyim. +Ve işte karşınızda bulunuyorum. +İstediğiniz cezayı tatbik ediniz. +Fakat iyi biliniz ki bizim teşebbüsatımız muvaffakiyetle tetevvüc ettiği zaman sizin ihtilal tesmiye ettiğiniz harekat vatanperverlik ve hürriyet uğurunda cihad namını alır. +Dün Fakat bugün bunlara hürriyet kahramanları deniliyor. +Hürriyet zulüm ve kahrın döktüğü kanlarla irva olunur. +Hindistan hükumeti de bu vazifeyi ifa ediyor. +Sözümü bitirmeden evvel bu da’vada benim aleyhimde çalışan vatandaşlarıma da birkaç söz söylemek Efendiler emin olunuz ki sizin tarz-ı hareketinizden şahsen hiç müteessir değilim. +Hatta sizi yalancılık ve tezvir ile de itham etmem. +Çünkü bütün söyledikleriniz doğrudur. +Yalnız hükumetin istibdadına zulmüne Allaha karşı isyan etmiş oluyorsunuz. +Eminim ki vicdanınız sizi tevbih ediyor. +Fakat sizi bu tarz-ı hareketi Başka bir vasıta ile karnızı doyurmaya imkan bulamıyorsunuz. +Kendinizde hak uğurunda felaketlere musibetlere tahammül kudretini de görmüyorsunuz. +Binaenaleyh sizi takbih etmiyorum. +Sizi afvediyorum ve Cenab-ı Hakkın da sizi afv etmesini temenni ediyorum. +Bundan başka da’va vekili de kendi vatandaşımdır. +Nasıl bir adam olduğunu bilmiyorum. +Fakat görüyorum ki da’va ile alakadarlığı aldığı paradan ibarettir. +Bundan dolayı da kendisine karşı hiçbir iğbirar hissetmiyorum. +Yalnız cümlesine karşı Peygamber-i İslamın şu duasını tekrar edeceğim:: +Ya Rabbi kavmimi mazhar-ı hidayet eyle çünkü cahildirler. +Hakim efendi! +Size de ancak benden evvel bu vaz’iyette duran mü’minlerin söylediklerini söyleyeceğim: +Ne hüküm verecek iseniz veriniz. +Sizin hükmünüz ancak bu hayat-ı dünyaya aiddir.Çünkü zerre kadar bir iğbirar zerre kadar bir elem hissetmiyorum. +Cezanız ne olursa olsun bunun ehemmiyeti yoktur. +Çünkü benim da’vam hükumet iledir. +Bir şahıs ile değildir. +Hükumet bozuk olduktan sonra hükumet me’murundan hayır umulamaz. +Sözlerimi aynı mevki’de duran büyük bir Avrupalının aynı vaz’iyette iken söylediği sözlerle bitireceğim: +En ağır cezayı veriniz. +Çünkü siz cezayı veriyorken benim hakkımda belki biraz şefkat hissedersiniz. +Halbuki ben sizin cezanızı dinliyor iken zerre kadar bir endişe hissetmeyeceğim. +Hakim efendi! +Söz uzadı. +Ayrılmak zamanı geldi. +Burada aramızda geçen hadisatı tarih kaydedecektir. +Biz bu hadiseyi birlikte ihdas eyledik. +Siz hakimlik sandalyesaiye tahammül edemedii seddetti. +Ben de dest etti ve habsetti. +in hülasa-i neşriyatıÖlüm veya hürriyetti. +Bugün Mahatma Gandinin Hindular arasında neşretmekte olduğu da’veti biz senesinde tamamlamıştık. +Mahbesden çıktıktan sonra yine eskisi gibi prensiplerimi neşretmeye başladım. +Kalkütada taht-ı riyasetimde akd olunan hilafet kongresinde şu kararın ittihazına saik olmuştum: +Hükumet dalaletinde devam ederek Hilafete müteallık metalibimizi dinlemediği takdirde müslümanlar evamir-i diniyeye tevfikan hükumetle her rabıtayı kesmeye mecbur olacaklardır. +Yine bu kongrede şeriat-i İslamiyyeye göre hükumetle müslümanların teşrik-i mesai etmemeleri lazım geldiğini Yine aynı kongrede müslümanların bu hükumetin hizmet-i askeriyyeye salik olmamaları lazım geldiğini çünkü bu hükumetin Hilafetle harb ettiğini söylemiştim. +Şayan-ı dikkattir ki hükumet Karaçide bu sözleri söyleyenleri ceza-dide ettiği halde beni cezaya çarpamıyor. +Halbuki gazetelerde defaat ile bu hükm-i diniyi Kongresine bu kararı verdirmiştim. +Geçen iki sene zarfında bütün Hindistanı dolaşarak Hilafet mes’elesi istiklal mes’elesi hakkında nutuklar irad etmiştim. +senesinin Kanunievvelinde Nağbur şehrinde nin Nisanında akd-i ictima’ eden Cem’iyet-i Ulemaya ve sair cem’iyetlere de riyaset etmiş hepsinde nutuklar Bu nutuklarda varid olan metalib hükumetin hoşuna gitmiyorsa niçin bu nutuklarımdan dolayı beni duçar-ı ceza etmiyor da yalnız iki nutkumu serrişte ittihaz ediyor..!? +Bizim hatt-ı hareketimiz hükumete karşı terk-i müvalattır. +Karşımızda hükumet silahlarıyla duruyor ve bizi ezmek istiyor. +Fakat bu bizi korkutamaz bizim maddeye ve maddi silahlara i’tikadımız yoktur biz yalnız Vahid-i Kahhara iman ederiz. +Verdiğimiz fedakarlıklara inanıyoruz. +Bugün silah isti’maline cevaz vermiyoruz. +Silah madığına kaniim. +Fakat şimdilik buna imkan yoktur. +Binaenaleyh hükumetin bize karşı ta’kib ettiği hatt-ı hareket şayan-ı istiğrab değildir. +Hükumat-ı zalimenin hürriyet ve hakkı imha için bütün vesail-i şiddeti isti’mal etmesi pek tabiidir. +Hükumet beni ihtilal ile itham ediyor. +İhtilal ne demektir? +Bunu anlamak isterim. +İhtilal bu bizim henüz muvaffakiyete iktiran etmeyen teşebbüsatımız mı nu ve onun hakkında ulema tarafından neler söylenildiği onun zımnında beyan etmişlerdir. +Mevzuumuz olan eser münasebetiyle kütüphaemde bu ilme dair mevcud olan asardan bahsedilecektir. +Ehadis-i müştehireden birkaç misal: +– Garib zaif mevzu’ – La asli lehu zaif – Sahih – Sahih – Mevzu’ – Mevzu’ zaif hasen – Mevzu’ – Sahih – Sahih �� Sahih – Mevzu’ – Mevzu’ – Mevzu’ sinden ben caniler mevkiinden bu hadiseyi ihzar ettik. +Bizden sonra gelecekler için ibret teşkil edecek olan bu etmemize intizar ediyor. +Çünkü bu mahkemenin işi bittikten sonra diğer bir mahkemenin kapısı açılacaktır. +Bu mahkeme kanun-ı ilahi mahkemesidir.! +Üstad-ı Muhakkik Mehmet Ali Ayni Beyefendiye Bu vecize-i mübeccele Ehadis-i müştehiredendir. +Hadis lafzı alel-ıtlak söz ve bilhassa ekabirden me’sur vecizeler ma’nasına olmakla dördüncü asıra yani artık lahuti - simat-ı Nübüvvet-penahi ashab-ı kiram tabiin tebe’-i tabiin eimme-i müctehidin ve sair ecille-i dinden menkul bil-cümle vecaiz guna gun maksadla enva’-ı te’lifatta zabt olunmuştur. +İlk müellifler ahkam-ı diniyyeye aid eserlerinde baladaki zevatın akvalini karıştırmışlar ve cümlesinin kelimat-ı celilesinden de nakleylemişlerdir. +Terbiye-i diniyyeye zühdiyata ahlaka müteallık eserlerde de bunların envaı mesturdur. +Bir de yalnız akval-i nebeviyyeyi havi olanlar vardır ki ma’lum kütüb-i ehadisdir. +Bunların ekseri sahih ve zaif ve mevzu’ namlarıyla üç büyük aksamı şamil ehadisi havidir. +Bazıları sıhah namı altında ancak sahih hadisleri cem’ etmişlerdir ki Sıhah-ı Sitte bu cümledendir.Resulullah efendimize iftira olarak birtakım menkulat vardır ki bunlara Ehadis-i mevzua derler. +İbnül-Cevzi İmam San’ani Ali el-Kari te’lifatı olan Mevzuat kitapları meşhurdur. +Bir de ravisi nakledilmeyerek elsine-i nasda darb-ı mesel gibi tedavül eden kelamlar vardır ki bunlara ehadis-i müştehire derler. +Bunların içinde balada söylediğim kelimatın hepsinden bulunur. +Yani hadis-i peygamberinin envaından ashab ve tabiin ilh asarından hatta eski şiirin bir mısraı bile bulunur. +Bunlardan bazıları bizim halkımızın lisanında bile şayi’ olmuştur. +Darb-ı mesellerimizin içine sokulmuştur. +Avam-ı nas belki ilm-i hadis ile meştagil olmayan bazı havas bunlardan haylisini ehadis-i nebeviyye sandıkları cihetle bazı ulema bunları cem’ edip guna gun namlarla +duğunu bildirerek sözüne hitam veriyor ki mezkur risale bizim bu makalemiz menkulatına esasdır. +Yine der ki: +Necmeddinül-Gazzi namındaki bu ilme dair eserinde demiştir ki: +İmam Maverdi Edebüd-dünya ved-din Hazret-i Aişeden naklen İnsanlar içinde Rabbisini arif kimdir tarzında Resulullah efendimize bir sual Ali el-Karinin meşhur Mevzuatında baladaki menkulatımız mücmelen irad kılınmıştır. +Yalnız şu nükteyi ayet-i kerimesinden müstefaddır. +İntiha Lügaz kabilinden olan bu kelamın halli şöyle olsa gerektir: +Yani Ma’rifetullahdır. +Bu ma’rifetullahdan ancak sefihün-nefs olanlar iba ve i’raz ederler. +Sefihün-nefs ki dikkatsiz saygısız izzet-i nefs sahibi olmayan ve nefsinin zatının hakikat-i kemalini bilmeyen zelilün-nefsdir. +Şeyh Galibin: +nükte-i Mevleviyyesinden haberdar olmayan adi zibidi kimselere derler. +Şu tafsilattan şöyle bir hülasa çıkar: +Nefsini bilmeyen Rabbisini de bilmez.Bunun da aksi bit-tabi’ şöyle olur: +Nefsini bilen Rabbisini de bilir. +Vallahu a’lem. +namındaki eseri ise cümlesinin me’hazi olmak i’tibariyle baladaki menkulatımızdan fazla bir şey söylememektedir. +Yalnız mebhasinde imiş. +nin hülasası olan fazla bir söz yazmamıştır. +Ebul-Fazl el-Makdisi da zikr etmemekle bunun hadis-i mevzu’ aksamından dahi olmadığına zahib olmuştur. +Zira muhakkıkin-i hadis indinde bu kelamın aslı hiç sabit değildir. +Yani hadis-i mevzu’ bile sayılmaz. +Çünkü hadis-i mevzu’ yalancılığı – Sahih – Sahih Nümune olarak yalnız Elif harfinden eski yolda okumuş yazmış olanlarımızın cümlesine mechul olmayan Ehadis-i müştehireden bir mikdarını gayet muhtasar olarak yazdım. +Bir fırsat bulursam ilm-i hadisin gayet nadir hakayıkını şamil bir mukaddime ile Ehadis-i müştehireden bizde meşhur olanları muhtasar ve müfid şerh etmek isterim. +Şimdi eserine gelelim. +yüze karib resailini şamil büyük bir eserinde bir risale dahi bu eserin tahkikini şamildir. +Eserin ilm-i hadise aid vaz’iyeti hakkında diyor ki: +Bu hadis sahih değildir. +cevaben buyurmuşlar ki: +Bu eser sabit değildir. +İbni Teymiye de bu fikirdedir. +Zerkeşi sinde lamdan Yahya bin Muaz er-Razinin kelamı olduğunu söylemiştir. +Eserin bu kısmına dair Suyutinin beyanı bundan ibarettir. +de bu kelam Ebu Said el-Harraza isnad olunmuştur. +Yine nüsah-ı nadireden olan ve nin mufassallarından bulunan unvan-ı tavilini şamil Şeyh İsmail Acluninin bir eserinde Suyutinin baladaki menkulatı serd edildikten sonra Ebul-muzaffer bin es-Sem’aninin daki kavlini de merfu’ olarak ma’ruf değildir tarzında naklediyor. +müellifin üzere nakl eyledikten sonra kendi tarafından fakat kütüb-i sufiyye bununla malidir. +Şeyh Muhyiddin-i Arabi ile diğerleri bir hadis sevk eder gibi bunu da irad eylerler. +Fakat şarihi Şeyh Hicazi Vaiz üstadımız bize buyurdu ki: +Şeyh Muhyiddin-i Arabi hazretleri huffaz-ı hadisden ma’duddur. +Bazı yaranımız dedik ki: +Şeyh Muhyiddin hazretlerinin bu babda beyanı şöyledir: +Gerçi hadis rivayet tarikiyle sabit değilse de bizim nezdimizde keşif tarikiyle sabit olmuştur deyip İmam Suyutinin bu babda namında bir risalesi ol- [ İnsanlardan Rabbini bilen kimdir diye Peygamberimize soruldu. +Onlardan kendini iyi bilendir buyurdu.] Bakara Suresi +söylemiştir. +Benim i’tikadımca her birerleri müctehid-i müstakil olan ve aynı zamanda kelamullah ve kelam-ı Resulullah ilminde sahib-i rüsuh bulunan evliyaullahın şühudu öyle mücerred başını hırkaya çekip düşündüğü esnasında rü’ya görür gibi gönlüne birden bire Falan kelam hadisdir veyahud Usulen tahakkuk eden falan hadis şuhuden sahih değildir diye evla vermesinden gavailiyle mali olmayan ve asla kalbi karartıcı havatırla sarsılmayan mir’at-ı mücella gibi hikmet-i arşiyye ve varidat-ı lahutiyyeye tecelligah bulunan Şeyh-i ekber efendimiz gibi emsali alem-i İslama değil bütün cihana pek nadir gelmiş zevat halvetgah-ı kudsilerinde herhangi mes’eleyi tedebbür ederlerse nazır-ı levh-i mahfuz olan basar-ı basiretlerine o mes’eleye müteallık nakir ü kıtmir bil-cümle mebahis-i asliyye ve fer’iyye tecelli edilerek o mes’eleyi hakikati ne ise kıl kadar farkı olmamak üzere aynen ve etrafıyla görür ve onun için her nevi’ tahkik ve beyanları mahz-ı hakikat olur. +Ahir zamanın aceze-i mutasavvifesi ekabirin asarını etrafıyla okuyup meşarib-i kudsiyyelerini bi-hakkın tedkike üşendiklerinden ve binaenaleyh onları takdir edecek kabiliyette olmadıklarından hemen Hak erenler her şeye kadirlerdir. +Onlar için erbab-ı teşebbüs ihtiyacı olamaz. +Ol dedikleri olur ves-selam gibi gayr-ı ameli ve hilaf-ı akl ü hikmet bir laf-ı mutaassıbane ile işi kapatırlar. +Kalbini muztarib eden müşkillerini halletmek isteyen bir nev-niyazın suallerine de onu münkir ehl-i suret töhmetine düşüren bir mukabele ile bakıp veya uklene bir nazar fırlatıp kendi kabiliyetsizliklerini setr etmek isterler. +Bazı kamillerin bazı mesaili zat-ı Nübüvvet-penahinin ruhaniyet-i celilelerinden zatım vechile her mes’elenin usul ve füruuyla nazarında tecelli ederek o babda hakikat her ne ise bi-aynihi zuhurundan ibarettir. +Cahil ve bi-idrak kimse veli olamaz. +Hele hakikaten cismani bir cünuna duçar olan coşkunlar hiçbir saliki bildiğimiz şekilde evvela tahsil-i ulum-ı diniyye eyleyerek veyahud kamillerin uzun müddet sohbetlerinde bulunarak kendi tarik-i seyr ü sülukunda müctehid-i mutlak olmadıkça veliyyullah mertebesine erişmezler. +Onların teberrüken mezahibden birinin mukallidi görünmeleri sebeb-i meşkur ilcasıyladır. +Şunu bilmeli ki boy boy her sınıf pişvayan-ı İslamdan her asırda dini tecdid edenler ve ila maşaallah tecdid edecekler miyanındaki müceddidin-i mürşidin içinde hiç ulum-ı zahiriyye ve batıniyyeye gayr-ı vakıf zevat yoktur. +sabit olan kimselerin an’anesiyle Hazret-i Peygamber efendimize bir sözü isnadla Bu kelam-ı Resulullahdır diye nakl eyledikleri kelamdır. +Ma’lumdur ki yalancı denilen kimsenin bazen gerçekten Hazret-i Peygamber efendimizden sahih olarak bir hadis rivayet eylemesi muhtemeldir. +Bu bir. +Resulullah efendimize yalandan hadis isnad edenler içinde bazen abdal sofular da var. +Pek meşhurdur ki sofunun biri Halk hükema ve mütekelliminin laflarıyla meşgul olup Kur’an-ı Kerimin kıraatini unutmuştur diye hakkında birçok hadis uydurmuş ve kendisi i’tiraf eylemiştir. +Böyle sofular içinde birçok da gerçekten hadis-i nebeviyi gibi bazı mesailde gayet taassub gösteren zevat; kendi meşrebinde olmayanların rivayetini kabul eylememiş ve belki de bazılarının cerhinde ifrat ederek taz’if ve hatta tekzib eylemişlerdir. +Mesela Hazret-i Buhari İmam-ı A’zamı sahib-i re’ydir diye menkulatını kabul eylemez belki birçok mahalde zımnen muaheze eyler. +İmam-ı A’zam efendimiz hazretleri ise bil-cümle eimmenin a’zamı olduğu muhakkaktır. +Binaenaleyh İmam Buhari ve İmam Ahmed ibn-i Hanbel derecesindekiler olmasa bile bir kısım muhaddisinin böyle taassub ilcasıyla bazı azade-meşreb rivayetleri taz’if veya tekzib eylemesi kabil değil midir? +Hususan bilahare –eimmenin re’y ve rızası hilafına olarak– namlarına mezhebler ihdas edilip de her mezheb ricali içinde mezhebi usul ve kavaidini te’yid ve tercih gayretine düştükleri hengamda kendi tashih eyleyen fazla gayretkeşler bulunduğu muhakkaktır. +Binaenaleyh: +Biraz daha ifrat edip de zaifi dahi mevzu’ derecesine indiren olamaz mı? +Nitekim İbnülCevzi meşhur ında kütüb-i sıhahda bulunan bazı ehadisi mevzu’ addeylediği meşhurdur. +namı altında İbnül-Cevzi Mevzuatını tashih Yahya ibn-i Muaz er-Raziye yahud Ebu Said Harraza rinin kelamı olduğuna delil ister. +Çünkü bu kelam bu zatların ağzından sudur eylese bile muhtemeldir ki onlar Nitekim İmam Maverdinin nakleydiği hadisi dahi bunu müeyyiddir. +Çünkü bu eserinin müekkid tarzında aynıdır. +Kezalik Ali el-Karinin istinbatına göre ayetle dahi bu ma’na müeyyeddir. +Ve ecille-i urefa-yı yeddir. +Bundan dolayı Şeyh-i ekber hazretleri bu eserin ala tarikiş-şühud tashih edilmiş ehadisden olduğunu +kat’iyyet-i riyaziyye ile tahdid edilmediği cihetle işbu Men arefe ilh eserinin sübut bulmaması kendisinden sudur-ı İslama aid olmaklığı ve usul-i İslamiyyeden bir asla muvafık olmaklığı selb eylemez. +Çünkü azv edildiği zatlar sadr-ı İslamın en büyüklerindendirler. +Bunlardan usul-i İslamiyyeye mübayin veyahud mübaid bir kelam sadır olamaz. +Sonra bu kelam; bunların kendi sözleri olduğu da meşkuktür kelam-ı Resulullah olmak üzere rivayet edilmesi de muhtemeldir. +Nitekim diğer bir hadis aynıdır. +Binaenaleyh; bunun münkatı’ veya mürsel hatta zaif ve belki mevzu’ bir hadis olması derpiş edilse bile her halde mealen bir hadise ve bir ayete müşabih olması daima kudsiyetini muhafaza eyler. +Mevzu’ dediğimiz hadisler bile en aşağısı dördüncü asr-ı hicr ecille-i muhaddisinin merviyatı miyanında bulunan asar olmakla her hal ü karda ravisi mazbut olmayan ve kısm-ı a’zamı mecruh kimselerin merviyatı bulunan rivayat-ı tarihiyyeye ve kütüb-i muhazarata ve asar-ı edebiyyeye makis olmayacak derecede ehemmiyetli sadr-ı İslam sözlerinden olması i’tibariyle çok kıymetlidir. +bazı fevaidin iradı bu makaleyi de nisabına isal eylediği cihetle biz-zarure bunu da burada bırakacağım. +Eserin ma’nası ile diğer mebhasi üçüncü makaleye bırakıyorum. +Misyoner Teşkilatına Karşı Cava Müslümanlarının Mücadeleleri Ahiren Cavanın Veltevereden şehrinde namıyla aylık bir mecmua intişara başlamıştır. +Bu mecmuanın başmuharriri Ahmed bin Muhammed Sürkeşi el-Ensari an asıl Sudanlıdır. +Fariza-i haccı ifa etmek üzere Sudandan Mekke-i Mükerremeye gitmiş bir müddet Beytullaha mücaveret ettikden sonra on dört sene mukaddem Cavadaki İslam cem’iyetlerinin da’vetiyle Cavaya azimet ve orada tavattun etmiştir. +Muma-ileyh Ömer Rıza Bey biraderimize gönderdiği bir mektupta Cavaya muvasalat ettiği zaman gördüğü manzarayı şu suretle tavsif ediyor: +Cavayı muntazam medaris-i İslamiyyeden hali buldum. +Halbuki hıristiyan misyonerlerinden Buda dinine da’vetle meşgul din naşirlerinden büyük bir ketibe birçok gazeteler ve mecmualar basılıyor. +Binlerce hırisCümlesi kümmelin-i müctehidinden ve ecille-i arifin-i vasılindendirler. +Bir veli hem hakka vasıl olacak derecede en gamız meratib-i tahkiki kat’ etsin hem de ulum-ı diniyye ve füru’-ı fıkhiyyenin me’hazlarına arif olamayacak derecede aciz bir mukallid bulunsun ve binaenaleyh esbab-ı vusul-i ilahi olan ibadat ve a’malinde hata ederek veyahud ber-mukteza-yı taklid adem-i yakini ilcasıyla kör körüne ve bila-zevk ibadatını eda eyleyerek yani ne biçim ibadet ettiğinin kendi farkında olmasın. +Hiç böyle Bu aczde bu kifayetsizlikle bir kaptana bir vapuru teslim edip de Bahr-i Muhitten Amerikaya yolcu edilir mi? +Bu; olsa olsa belki –irşada gayr-ı me’mur– bazı hassatullah için tecviz olunabilir. +Baladaki tafsilattan şu netice çıktı. +Bu eser-i şerif ilm-i hadis muktezasınca hiçbir muhaddisden haddesena fulan an fulan diye ta Resulullah efendimiz hazretlerine kadar merfu’ olarak işitilmemiş veyahud kezalik mürsel münkatı’ zaif ve hatta mevzu’ olarak da rivayet edilmemiş. +Ondan dolayı hadisçiler sabit değildir diyorlar. +Çünkü mevzu’ aksamından olmak da ilmen bir sübuttur. +Aksam-ı hadisden en son bir kısımdır. +Sonra da hadisdeki bu meratib; kat’i değildir. +Balada biraz bahseylediğim vechile her muhaddisin enva’-ı hadis ve aksam-ı rüvat hakkında bir usulü var. +İmam Buhari ile Müslim; rüvatı tezkiye hususunda çok müdekkık oldukları ve ahd-i nübüvvete kurbiyetleri hasebiyle üç batın evvel geçen tabii ve diğerlerini tahkik edebilirler farz ediyoruz ve rivayet ettikleri ehadisin kısm-ı a’zamının sıhhatinde gerek muasırları ve gerek sonra gelen ecille-i muhaddisin ittifak ediyorlarsa da yine Kemaleddin ibn-i el-Humam gibi bazı muhakkıkin bu iki kitabın da diğer kütüb-i sıhahdan hiç farkı olmadığını bunlarda da taz’if edilecek hadis olduğunu ve rical hadislerinde yalancılığı söylenilen kimseler bile bulunduğunu ve daha bu yolda ağırca ithamatı pervasızca söylemişlerdir. +Bu ithamatın bir çoğu nefs-i şüruh-ı de bile ber-tafsil mevcuddur. +Burası tafsil yeri olmadığından şunu söyleyeyim ki ilm-i hadise müntesib olmayan bir alim bir hadis rivayet etse velev ki asrın Gazzalisi bile olsa i’timad etmeyip ehlinden tahkik ister. +Hamd olsun bugün ulemayı kiramın bize bıraktıkları usul ve kavaid ve tahkikat-ı bi-şümar sayesinde nice binlerce ehadisin sıhhatine –kudret-i beşeriyye dahilinde– vusul kabildir. +Ve bu sayede nin beş on in yirmi otuz kadar hadisinden maada cümlesi sahihdir. +O ehadis-i ma’dude dahi rüvatı cerh edilmek suretiyle kil ü kale ma’ruz olmuşlardır. +Ve hiçbir vakit mevzu’ değillerdir. +Ehadisin hiçbir kısmı bir +Kareside çıkan gazetesinin Karesi meb’uslarından ve Halk Fırkası a’zasından Hulusi Bey ile yaptığı mülakatın şayan-ı dikkat kısımlarını ber-vech-i ati naklediyoruz: +– Zat-ı aliniz muhafazakar mı yoksa liberal veya radikal misiniz? +– An’anat-ı diniyye ve milliyye esasatıyla kabil-i te’lif olmak şartıyla teceddüd ve terakkiye tarafdarım. +– Memleketin yani müvekkillerinizin ahval-i ruhiyye ve hissiyat-ı diniyye ve milliyesi hakkındaki kanaat ve tedkikatınız nedir? +Daire-i ahali-i muhteremesinin salabet-i diniyyeleri ve hissiyat-ı milliyyeye yüksek merbutiyetleri ve ahval-i ruhiyyelerinde meyl-i teali ve fazilet bendenizde pek eskiden teessüs etmiş bir kanaat olduğu kemal-i şükranla her zaman bir averde-i zebanımdır. +– Men’-i Müskirat Kanununun temami-i tatbikine ve hatta teşdidine tarafdarım. +Diğer Karesi meb’usları arkadaşlarım da aynı fikirdedirler. +Kanunun ma’nevi ve maddi fevaidini tafsil bence zaiddir. +– Meb’usların müvekkillerinin ta’dile tarafdar olduğuna zat-ı aliniz kani’ misiniz? +– Şer’an haram olan müskirat isti’malini men’ eden kanunun ta’diline bir İslam memleketi ahalisinin ekseriyetle tarafdar olacağını zannetmem. +Maamafih bazı mütalaat-ı iktisadiyyeye binaen ta’dilata tarafdar olanlar da vardır. +Kanaatime gelince: +Daire-i intihabiyyemin muhterem halkının kanun-ı hazırın tamamıyla lehinde olduklarına eminim. +– Meclisin ve Halk Fırkasının laik bir surette mesaisine devam olunacağı bazılarınca iddia olunur ne dersiniz? +– Hükumetimizin din-i resmisi İslamdır. +Akaid ve an’anat-ı diniyye bilhassa Meclisin rehberidir. +Laik surette mesai sebk etmemiş ve etmeyecektir. +Binaenaleyh bahs olunan iddia varid değildir. +tiyan mektebi Hıristiyanlığı neşir ve ta’mime çalışıyor. +Bu mekteplerin yanı başında muhteşem hastahaneler eytam ve fukaraya mahsus müesseseler kaim bulunuyordu. +Bütün bu Hıristiyan müesseselerini mensub oldukları hükumetler himaye ediyordu. +Rahiblere milyonlarca rubyeler veriyordu. +Bundan başka bu misyonerlerin asıl memleketlerindeki kuvvetli zengin ve faal cem’iyetler bunlara her yardımı ibzal ediyor; her vasıta ile maksadlarını tahakkuk ettirmelerini teshil eyliyordu. +Diğer tarafdan ulema-yı İslam fakr u fakadan vesaitsizlikten pek acınacak bir halde idiler. +Maamafih biz mukabil tarafın bütün bu kudretini istisgar ederekNice nice defalar küçük bir fırka Allahın yardımıyla büyük fırkalara galebe çaldı!ayetini okuyarak veAllahın mü’minlere yardımı muhakkakolduğuna dair Kur’an-ı Kerimin tebşiratını vird-i zeban ederek cidale başladık. +Cenab-ı Hakka binlerce şükür birçok zaferler kazandık. +Elhaletü hazihi birçok cem’iyetlerimiz beş bin talebeyi neş’et eden birçok muallim vaiz hatib ve mürşidlerimiz vardır ki hepsi insanları Allah yoluna da’vete vakf-ı hayat etmişlerdir. +Bundan başka bu sene-i hicriyyenin başından bir tarafdan ecnebi düşmanlarının tecavüzatına diğer tarafdan cahil dostlarının dalaletlerine karşı cebhe-i İslamı müdafaa etmek için bir mecmua-i diniyye neşrine ve bu suretle bu havalide sakin elli milyon müslümanın zin eksikliğini telafiye başladık. +Mecmuamız bir tarafdan esasat-ı hakikiyye-i İslamiyyeyi izah diğer tarafdan düşmanların ettikleri mevzu’ ve kazib ehadisi teşhir edeceği gibi ahkamı-ı Kur’aniyyeye mutabık olan ehadis-i nebeviyyeyi de neşr eylecektir. +Mecmuamız hem lisan-ı Kur’an ile hem de Malay lisanıyla ayrı ayrı iki nüsha olarak intişara başlamıştır. +Müslüman kardeşlerimizden ricamız şudur ki mütefekkirleri fikirleriyle alimleri ilimleriyle zenginleri servetleriyle bize yardım ederek şark-ı baidde Müslümanlığın ve müslümanların halasına yardım etsinler. +Cavada böyle bir mecmua-i İslamiyyenin intişara başlaması bütün müslümanları memnun edeceğine şübhe yoktur. +Müslümanlığa ve müslümanlara karşı türlü türlü dalalet cereyanları ihdas etmekte olan misyoner teşkilatına karşı Cava müslümanlarının gösterdikleri bu faaliyet cidden mucib-i şükrandır. +Mecmua mebahis-i müfideyi muhtevidir. +Naşirlerini tebrik ve muvaffakiyetlerini temenni eyleriz. + +kahtın gittikçe tevessü’ ve Rus ahalinin yüzde doksanı aç olduğu bildirilmektedir. +Köylüler ve Kırgızlar yiyecek bulmak için şehirlere hicret ediyorlar çünkü Orenburg –Taşkend şimendüfer hattı kafi derecede erzak nakl edemiyor. +Yerli ahali arasında vefeyat yüzde kırkı bulmuştur. +On iki yaşından ufak çocukları iaşe için açılan Etfal Yurduerzaksızlıktan kapılarını kapamış olduğundan buradaki yirmi yedi bin bivaye çocuğun Rusyaya sevklerine mecburiyet görülmektedir.Türkiyeden buraya gelen me’murlar her tarafda ahaliyi Rusya aleyhine tahrik ediyorlar. +Erzak ve edviye tevziine me’mur olanlar uzak köylere gitmeye korkuyorlar. +Yollar eşkıya se kışın nihayetine kadar ahalinin yüzde kırkı kırılmış olacaktır. +Şeair-i İslamiyyeye ahlak ve adab-ı umumiyyeye külliyyen mugayir olan ve binaenaleyh kanunen ef’al-i memnuadan bulunan bu hadise karşısında gerek Polis Müdiriyetinin gerek Müddei-i umumiliğin ne gibi teşebbüsat ve ta’kibatta bulunduğuna dair henüz bir haber alamadık. +Dini Din-i İslam olan devletimizin kanunları bu gibi ahvali kat’iyyen tecviz etmediği bil-akis men’ eylemiş olduğu halde bir tiyatro kumpanyası şeair-i muhafazasını tekeffül eden kavanin-i devlete karşı nasıl tecavüzde bulunabilir? +Burası cidden mucib-i hayrettir. +O gece tiyatroda ecnebi muhabirleri de bulunmuş ve bu hadiseyi telgraflarla Avrupaya bildirmişler! +Müslümanların hissiyatını pek elim bir surette rencide eden bu hadise hakkında fazla bir şey söylemeye lüzum görmüyoruz. +Ümid ederiz ki hükumet bir tiyatro kumpanyasının menfaati için kavanin-i devleti çiğnetmeyecek ve kulub-i İslamiyyeyi teessür ve infial içinde bırakmayacaktır. +Kimsesiz Kalan Yirmi yedi Bin Çocuk.– gazetesine yazılıyor: +Türkistanın payitahtı olan Taşkend şehrinden Moskovaya gelen bir telgrafnamede Bir mevc-i füruğunla alevlendi gönüller Mülhidlere bir anda eriştirdi hidayet Vahşilere bahşetti hayat-ı melekiyyet. +Ey vech-i tecelladan inen tabiş-i iman Ey dine esasatı kuran Hazret-i Kur’an Bir meş’alesin sen ki yakan nurunu Haktır; Kaldıkça o Hak lem’a-i feyzin yanacaktır. +Bir meş’alesin sen ki tutan el seni Allah Düşmezsin o el hep sana oldukça penah. +Ey şem’-i Huda sen ki tecelli-geh-i Haktın Söndürmek için sivrilecek elleri yakdın. +Doğdun aradan geçti bin üç yüz bu kadar yıl Bir noktanın üstünde husuf olmadı hasıl. +Ey rehberimin kalbine inmiş ezeli nur Gönlüm senin işrakına olsun ebedi Tur. +Dünyada iken kalbimin a’makına sen dol Kabrimde sen ruhuma ey nur çerağ ol! +Başmuharrir Sahib ve Müdir Ey feyzi erilmez ebediyyetlere manzur Ey meşrıkı afak-ı uluhiyyet olan nur Günden güne sönmekte semalardaki ecram Lakin edecek nurunu günler senin itmam. +Bir öyle semasın ki hududun ebediyyet Bir mihr-i ezelsin ki muhitin ehadiyyet. +Dağlar değil ancak eğilenler sana karşı Ulviyyet-i vecdin getirir secdeye arşı. +Ayetlerinin her biri pürnur-i hüda bir Manzume-i şemsiye ki meşhun-i serair. +Her bir kelimen bir ebedi şems-i hakayık Her nokta birer kevkeb-i hak denmeye layık. +Bir parladı şu’len beşeriyyet uyuyordu Şemsin gibi vicdanların a’makına vurdu. +Bir başka seher başladı insanlık uyandı; Ya Rab o ne ulvi o ne kudsi lemeandı. +Bir vech-i ilahi gibi ettin de sen işrak Zulmetleri birden bire hep eyledik ihrak. +Biçare beşer kör gibi mechule koşardı Vahşetlere düşmüştü karanlıkta yaşardı. + +Münzilül-kitab olan zat-ı ecell ü a’lası zükur ve nisanın halık-ı biçunu olup dilediğine dilediği havassı bahş etmiş ve Resul-i Kerimine ayet-i celilesini vahiy buyurmuş olduğu için erkek kadına tegallüb ve teaddi arzusuna düştükçe kadının senedi silahı Kur’an-ı Kerim mahkeme-i adaletine onu da’vet ve murafaayı talebden ibarettir. +O Kur’an-ı Kerim ki hin-i hacette kendisini darağacına çıkaracak kadar aleyhine hükmettiği gibi sırasına göre mansıb-ı kazaya çıkmasına müsaade edecek kadar da lehinde hükümler verir. +Kezalik erkeğe karşı kadını birtakım vazifelerle mükellef kıldığı gibi hadd-i ma’ruf dairesinde erkeğe kadına karşı ne kadar hak vermiş ise kadına da erkeğe karşı o kadar hak vermiştir. +Bu icmalin beyanı tafsile ve her iki sınıfın yani erkek müteakıbeleri hakkında sicillat-ı tarihe geçen vekayi’ ve kütüb-i şerayi’ ile tekvin-i hayevani ulumunun muhtevi olduğu hakayıka dair bast-ı makale muhtac olduğundan kadının şeriat-i İslamiyye nazarındaki mevkiini beyana girişmeden evvel baladaki mevzu’ları muhtasaran olsun takdim etmek lazım gelir. +Zükur ile inasın emr-i tekvininden bahsedenler ikisi beyninde şübhe götürmeyecek vech ile sabit birtakım maddi farklar bulunup kadının her cihetle erkekten geri olmadığına ittifak etmişlerdir. +Kadın cisminin irilikçe tul ve arzca ve etinin kemiğinin adelatının kanının madde-i tekevvünü olan anasırın mikdarınca erkeğin dununda olduğu gibi cümcüme ile cebhesinin hacmince dimağının hacim ve sikletince kalbinin vezn ve hacmince erkeğe müsavi değildir. +Nitekim a’sab ve urukça beynlerinde fark vardır. +Ancak teşrih ile fizyolojia uleması bil-ittifak bu bedeni farkları şek ve şübheden ari olarak sabit bilmekle beraber bu farkların zeka senesinde Fransa İnkılab-ı Kebiri vukua gelip deİnsanın hukuk-ı tabiiyyesinamını alan beyanname karar altına alındığı zaman Parisdeki kadınlar Meclis-i Milliye bir ariza takdim ettiler ki bu ariza ile erkeklere aid hukukta rical ile nisvanın müsavi addedilmelerini taleb ediyorlardı. +Hiç de beklenilmeyen bu büyük hatve o zamanın adamlarına o kadar giran geldi ruhlarında öyle bir isyan kopardı ki İnkılab-ı Kebirin en büyük hatibi Şumetinbuna dair Parisli madamlara karşı irad ettiği nutukta:Tabiat vezaif-i ictimaiyyeyi ikiye taksim edip memleketin himaye ve idaresini erkeklere bırakmış ve kadınları ev idaresini tedbir ve tanzime has bir fıtratta vücuda getirmiştirdediğini görüyoruz. +İşte o günden beri erkek ile kadın arasında ciddi bir mübareze başlamış ve tarafeynden her biri kendi da’vasını te’yid için elinden geldiği kadar vesail ve edilleden istifadeye çalışmıştır. +Hem de iki tarafın mücadelesi hitabiyat ve hayaliyat kabilinden olan edille serdiyle kalmadı tarafeyn-i mutehasımeyn yalnız şevahid-i tarihiyye ibrazıyla kanmadı da onlar da bunlar da dekayık-ı ilmiyyeye kadar derin bahislere daldılar. +Ve ilmül-hayat ilmün-nefs ve ilm-i vezaifil-a’za gibi ulumda takarrur edip hakaik-i sabiteden muş mesailden istiane ettiler. +Garibi şu ki mücadeleye girişen her iki tarafın müdafaasını der’uhde edenler de şu dediğimiz edille-i ilmiyye içinden en sarih ve efkara en gayr-ı müsaid zannolunanları intihab edip dururlar ki bu sayede kadın da’vası müdafi’liği kadını erkek makamına kaim olacak mertebeye henüz çıkaramadıysa da ona aranan ümniyeye vasıl olacak ve istihsal edilmek istenen hukuka yaklaşacak raddede mühim hatveler attırmıştır. +Garblı kadının erkeğe karşı bugünkü mevkii işte budur. +O yolunu tutturmuş gidiyor. +Ve kavga nihayete erip erkeklere dediklerini kabul ettirinceye kadar kongreler akd ettirecek ve hücec ve beyyinat ile mücadeleye devam edecektir. +Lakin bu haklarını erkeklerin teslim ve kabul etmeleri nasıl ve ne zaman olacak? +İşte bunu şimdiden kestirmek mümkün değildir. +Müslüman kadına gelince Huda-yı Alim ve Hakimin Kitab-ı Keriminde inzal ettiği ahkam ve hukuk ve vezaif sayesinde cidal ve niza’ zahmetinden kurtulmuştur. +[Nisa Suresi ] +erkek dimağının ağırlığından takriben onda bir mikdarı eksiktir. +Ancak ehl-i tetebbu’ ve tecrübe olan birçok erbab-ı fünun bu nazariyeye karşı gelmiş şu kadar ki cihet-i muhalefede re’yleri ittihad edememiştir. +Kimi Doktor Teofil gibi bu farkları aslından inkar ediyor. +Kimi erkek ile kadın zekası beynindeki farkı dimağın ağırlığına bağlı görmüyor da dimağ ile cümcümenin hacmiyle mütenasib görüyor. +Kimi de zekadaki farkın menşei dimağlardaki madde-i sincabiye mikdarlarındaki farklarda görmek istiyor. +Bazıları da zeka muh üzerindeki telafif ve çizgiler ile mütenasibdir derler. +Ve buna delilleri hayvanattan bazılarının dimağında telafiften eser görülmediği halde diğer bazılarında telafifden yalnız biri lif davranan Madam Nadigdedir. +Muma-ileyha dimağın ağırlığı vezni yalnız yapılan harekat-ı bedeniyye gibi şeylerle alakadar olduğuna kail olan Spenserin sözünü kabul ile iktifa etmeyerek buna ilaveten bir de zeka-yı zinleri beynindeki nisbetlerle takdir olunabileceğini iddia ve bunun tahallüf kabul etmez bir hakikat-i sabite olduğunu farz ettikten sonra adım adım ileri giderek kadının erkekten fıtratı iktizasınca alel-ade daha ziyade zeki olduğu şek ve şübheden vareste olduğunda karar kıldı. +Bu madamın edille-i katıa-i ilmiyye olarak zu’munu te’yid edecek yegane da’vaErkek ile kadın beynindeki fark erkek cisminin daha iri ve a’sabının daha kavi olmasından gibi bazı felasifeden menkul olan kuru bir sözden ileriye gitmediği halde Sosyalist müellifler ikide birde onun sözleriyle istişhad ve bu babdaki istatistikleri ile mebahis-i sairesini sened ittihaz eder dururlar. +El-hasıl zeka-yı insaninin menşei ve masdar-ı tefavütü hakkında ulema ile etibba balada serd ettiğimiz türlü türlü mezheblere ayrıldılar. +Her birinin lehinde de aleyhinde de o kadar deliller vardır ki bu delillerden hiç birinin salahiyetini haiz olmadığı kolayca tebeyyün eder. +Ancak şu var ki bu delillerin bizce en çürüğü zeka ile dimağın sıkleti beyninde muttariden telazum bulunduğuna kail olan nazariyedir. +Zira felsefede şiiirde edebiyatta tabiiyatta dimağından daha hafif olduğu istikra-i kafi ile sübut bulmuştur. +olan Alman Doktoru Bişofun dimağı vefatından sonra tartılarak kadınların dimağından daha hafif çıktı. +Kezalik dakik istikralarla sabit oldu ki bazı ma’tuh ve mecnun kadınların dimağı en ağır bilinen kadın dimağlarından nefsiyyeye te’siri olup olmadığında ihtilaf etmişlerdir. +Bazıları bu melekat-ı ma’neviyyenin şuun-ı maddiyye-i bedeniyye ile irtibatı bulunmadığına kail olup bütün a’za ve cevarihe mevdu’ kuvanın bu a’zanın hacim ve sikletleriyle alakadar olmadığına ve arada görülen tefavütlerin yaptırılan idman tefavütünden neş’et ettiğine birçok emsile irad ederler. +Bunların nazarında efrad-ı nasda biribirinin misli olan a’za ve cevarih farkları ya am ve külli veya has ve cüz’i olarak kendilerine yaptırılan riyazet-i bedeniyye ile işigal eden nisvanı misal getirirler. +Köylü kadınlar meşakk-ı a’mali kendilerine iş güç edinmiş olup erkeklerin her yaptığını yaparlar. +İdmanlı kadınların da öyle kuvvetli adalatı olur ki idmansız erkeklerin adalatını fersah fersah geçer. +Darvin felsefesede şiirde ressamlıkta heykeltraşlıkta musikide tabiiyatta şöhret alan erkeklerle bu mesalikte onların dengi olan kadınların kemikleri beyninde yaptığı mukayese neticesinde baladaki mülahazatın sıhhati kabul edilse bile yine her iki sınıf erkek ile kadın beynindeki farkın büyük olduğuna kail olmuştur. +Lakin tesavi-i fıtri tarafdaranı başına kızılca kıyamet koparıp bu farkların sınfiyet zükuret ve ünuset muktezası olduğunu inkar ve bunun mahza kadının asırlarca lunduğunu ityan eylerler. +Zürih profesörlerinden Doktor Teofil de bu mes’elede bunlardan yana çıkıp:Uzun asırlarda kadın ile erkek arasında gerek terbiye-i bedeniyye ve akliyye ve gerek mevzu’-ı bahs olan ulumdan tahsil ettirilecek mikdarlarda müsavat gözetilmiş olaydı netice Darvinin bulduğu neticeden başka olurdu. +Alelhusus şehirli kadınlarda bulduğumuz beden za’fı akvam-ı vahşiyye ile köy kadınlarında hemen hemen görülmez. +demiştir. +Erkeklerle kadınlar beynindeki tefavüt-i maddinin fıtri tabii sınfi ve melakat-ı akliyye ve nefsiyyenin dimağ yahud cümcüme ile murtabıt yahud dimağın sikleti ile cismin sikleti beyninde mütenasib ve bu tenasüb ve irtibatın muttarid olduğunu söyleyen nazariyeyi inkar edenlerin mezhebi işte budur. +Sosyalist Galatinin bu mezhebe dair birçok te’lifatıvardır. +Bu iki nazariyeye kail olanlara gelince bunların elinde yakın vakitlere kadar teslim olunan ve telakki bil-kabul edilen istikrai birçok şevahid vardır. +Furuk-ı tabiiyyeye ve zekanın dimağın ağırlığı ile alakadar olduğuna kail olanların pişvalarından biri de meşhur Alman Doktor Bişofdur. +Muma-ileyhin musırran iddia ettiğine göre kadın ne yapsa kuva-yı akliyyesi emsali erkeklerin kuvayı akliyyesine yetişemez. +Çünkü kadın dimağının ağırlığı +hadiseleri meydana geliyor bu yüzden bir nice aileler perişan oluyor? +Bu babda vehleten hatıra gelen esbab şunlardır: +Akd-i nikahdan evvel kefaet cihetinin taharri edilmemesi. +Zevceynin güzel bir tezhib ve terbiyeye nail bulunmamaları nesayih-i hakimane icrasıyla irşada himmet edilmemesi – Esbab-ı maişetin noksanıyla beraber zevceynin sabır ve kanaat gibi mezayadan mahrum bulunmaları Zevceynden birinin veya her ikisinin iffetle nezahetle kabil-i te’lif olmayan halattan tevakki etmemesi Zevcin kumar gibi işret gibi menhiyyattan kendisini alamaması. +divacdan beklenilen menafi’ ve mesalihin husulüne mani’ ve çok kere nikahın talak ile neticelenmesine badi olmaktadır. +Talakın Kesret-i Vukuuna Mani’ Olacak Tedabir-i Ahlakıyye ve İctimaiyye: +vech-i ma’ruz ma’lum olduktan sonra buna mani’ olacak tedabir tabiatiyle taayyün etmiş demektir. +Fakat mes’elenin ehemmiyetine binaen biraz izahata lüzum görüyorum: +Tarafeyn kablen-nikah kefaet cihetine i’tina etmelidirler. +Kefaet zevc ile zevcenin neseb diyanet salah-ı hal servet hırfet gibi hususatta biri birine mümasil ve müsavi olması veya bu gibi evsafda zevcin zevceden daha yüksek daha şerefli bir mevki’de bulunmasıdır. +Ma’lumdur ki nazar-ı İslamda insanlar bir asıldan münşaib yekdiğerine hukuken müsavidirler. +İnsanların yekdiğerine tefevvuku yalnız zühd ü takva cihetiyledir dolayı aralarında bir mümtaziyet cari değildir. +Böyle olmakla beraber nikahda kefaet aranılması bir maslahat-ı ictimaiyyeye müsteniddir. +Nikahdan muntazar olan fevaid ve mesalihin tecellisini te’min hikmet-i şer’iyyesine ma’tufdur. +Mu’teberat-ı fıkhiyyemizden de deniliyor ki:Nikahın meşruiyetinden maksad; zevceyne aid olan mesalihin madamül-hayat bir intizam dairesinde cereyan etmesidir. +Bu sayede sıhriyyet teessüs eder ecanibden olanlar beyninde bir karabet ve müzaheret husule gelir bunlar biri birinin süruruyla mesrur kederiyle mükedder olurlar. +Fakat bu gibi ahval aralarında müzaheret husule gelen kimselerin yekdiğerine mümasil ağır geliyor. +Hatta yalnız alem-i nisvandaki dimağların vezn ve hacimlerini yekdiğere kıyas edince görülmüş ki Fransa İngiltere gibi müterakki memleketlerde yaşayan kadınların dimağı Avusturya ile Amerika vahşilerindeki kadın dimağlarından daha hafif ve hacimleri daha azdır. +Bir de insanın dimağı ile cisminin vezni beynindeki nisbet büyük ise de bu nisbet insanda –tuyur gibi– küçük hayvanattaki nisbetten daha büyük değildir. +Maa haza bir erkeğin lüzumsuz yere talaka tevessül etmesi muvafık olmadığı gibi bir kadının da bila-lüzum zevcinden talakını taleb etmesi uhde-i nikahdan halas dın ki bir zarurete bir sebeb-i meşrua müstenid olmaksızın zevcinden talakını taleb ederse ona cennet rayihası haramdır.mealinde bulunan hadis-i şerifi böyle bir hareketin ne kadar mezmum olduğunu irae eder. +Asmai diyor ki: +Ben badiyede bir A’rabiyeye tesadüf ettim ki kendisi kadınların en güzeli olduğu halde zevci o nisbette çirkin idi. +Bu melek gibi kadın zevcine diyordu kiSeni tebşir ederim ikimiz de cennetliğiz çünkü ben senin hüsn-i cemalden mahrumiyetine mübtela olduğum halde sabrediyorum sabirlerin yeri ise cennettir. +Sen de benim hüsn-i cemalime nailiyetinden dolayı şükrediyorsun şakirlerin yeri de cennettir! +El-hasıl bir zaruret tahakkuk etmedikçe talaktan ictinab edilmesi aklen şer’an lazımdır. +Ebu Davud ile hadis-i şerifi talakın ebgazul-mübahat olduğunu natıktır. +Tezevvüc ediniz fakat tatlik etmeyiniz çünkü talak öy-le bir şeydir ki ondan arş-ı Rahman titrermealinde bulunan hadis-i şerifi de talakın ne kadar meş’um lazımül-ictinab bir şey olduğuna şahiddir. +Talakı İntac Eden Ahval-i İctimaiyye: +Acaba nazar-ı İslamda talak bu kadar mezmum olduğu halde neden müslümanlar arasında yine birçok talak +kanunlardan büyük bir faide beklememelidir. +Binaenaleyh hey’et-i ictimaiyyemizin intizamını saadetini birtakım kemalat-ı medeniyye ve insaniyyeden bi-hakkın vayedar olmasını arzu ediyor isek her şeyden evvel memleketimizde dini ahlaki güzel bir tehzib ve terbiyenin Bu gibi bir tehzib ve terbiyeden mahrum olanlar ne hukuk-ı umumiyyeye riayet edebilirler ne de zevciyete aid hukuk ve vezaifi ifaya kadir olabilirler. +Ma’lumdur ki cem’iyet halinde yaşayan insanların vezaifin ifasına merbuttur. +Bu vezaif esasen iki kısma ayrılır bir kısmı vezaif-i hukukiyyedir ki her halde ifası mecburidir. +Bunun şer’i kanuni birtakım müeyyideleri vardır. +Bu vazifelere adem-i riayet mes’uliyeti müstelzim olur. +Diğer kısmı ise vezaif-i ahlakıyyedir ki bunun telzim olmaz; şu kadar var ki adem-i riayet şer’an mezmum nazar-ı ammede makduh olduğundan sahibi hasail-i bu iki kısım vezaifin en büyük tecelligahı zevc ile zevcede mesela: +Zevc için zevcesinin mehrini vermek nafakasını tedarik etmek; zevce için de –bir mani’-i şer’i bulunmadıkça– zevcinin hanesine gitmek zevcinin meşru’ olan emirlerine itaat etmek bir vazife-i hukukiyyedir zevceyn bu vazifeleri ifaya şer’an ve kanunen mecburdurlar. +Bilakis zevcin zevcesine karşı pek nevazişkar bulunması refikasını kendi sofrasına alması zevcenin de yiyecekleri taamı pişirip hazırlaması çocuğunu emzirmesi birer vazife-i ahlakıyyedir. +Zevceyn bu vazifeleri ifaya hükmen mecbur değildir. +Fakat zevceynin ulviyet-i fıtriyyesi safvet-i vicdaniyyesi ancak bu vezaif-i ahlakıyyeye riayetleri halinde mütecelli olur. +Evet. +Vezaif-i hukukıyyeye riayet mecburi olduğundan bunların ifası o kadar meziyet addolunamaz. +Asıl meziyet-i zatiyye fazilet-i ahlakıyye ihtiyara menut olan vezaifin ifası halinde tezahür eder. +Ez-cümle bir kadın nevzadı emzirmek öyle birer vezife-i ahlakıyyedir ki onun için bunları ifadan daha güzel bir şeref olamaz. +Hiçbir kadın servet ve samanına mensub olduğu ailenin mevki’-i ictimaiyyesine bakarak bu gibi güzel vazifeleri Nebiyy-i ali-şan efendimiz Aliyyül-Murtaza ile Fatımatüz-Zehra beyninde taksim-i a’malde bulunarak haric-i beyte aid vezaifi Hazret-i Aliye umur-ı beytiyyenin hüsn-i temşiyyetini de Hazret-i Fatımaya tahsis buve mütekarib bulunmaları takdirinde tahakkuk eder; beynlerinde evsaf ve ensabca mübaadet olan nüfus-ı beşeriyye arasında ise mukarenet ve muvaneset vücuda gelmez. +Fil-hakika ahval-i ruhiyye-i beşeriyyeyi tedkik edenlerce sabittir ki beynen-nas haseb ü nesebin diyanet ve faziletin servet ve hırfetin bir ehemmiyet-i mahsusası vardır bunlar mefahir-i aliyyeden ma’duddur. +Binaenaleyh yekdiğerine müzaheret te’sis eden kimseler arasında bu gibi hususatta bir mümaselet ve mücanesetin vücuduna lüzum vardır. +Hiçbir ferd kendisinin akran ve emsalinden olmayan kimseler ile güzelce istinas ve imtizac edemez kavl-i hakimanesi meşhurdur. +İşte beşeriyeti meftur bulunduğu bu gibi halat-ı ruhiyyeden büsbütün tecrid etmek kabil olmadığından kefaet cihetine mümkün mertebe riayet etmek lazım gelir. +Halbuki zamanımızda bu cihete dikkat edilmiyor. +Hele güzel bir tehzibe nail olamayan bir kısım gençler arasında bir nazra-i aşıkanenin in’itafı hemen bir kaşane-i izdivac te’sisine kifayet ediyor; sonra da en hafif bir ruzgarın temevvücatı bu aşiyane-i saadeti havada yaprağa döndürüp gidiyor. +Evet.. +Çok kere tecrübesiz bir kızcağız nazra-i hevesatına çarpan bir genç ile derhal akd-i izdivaca muvafakat ediyor; halbuki parlak gördüğü gencin pek sönük bir hayat-ı sefihane içinde yaşadığına bilahare muttali’ olarak yaptığına nedamet ediyor rabıta-i izdivacı kat’ için her türlü çarelere baş vurup duruyor. +Yine çok kere akıbet-endiş olmayan bir genc-i nevreside bir kızın melahat-ı cemaline meftun oluyor onun kelebekler gibi yaldızlı görünen zahir haline bakıyor da onu harim-i hayfa ki az sonra bu yaldızlar zail oluyor nev-demide kızın sireti mahiyet-i ahlakıyyesi en çirkin bir surette tezahür eyliyor artık esbab-ı iftiraka tevessülden başka çare kalmıyor! +Velhasıl teehhül edecek kimselerin evvelemirde kefaet cihetini güzelce araştırmaları icab eder. +Aile teşkiline namzed olan gençlere güzel bir tehzib ve terbiye vermelidir. +Gerek cem’iyetlerin ve gerek cem’iyetlerin menşei olan ailelerin intizamı mes’udiyeti ancak bu tehzib ve terbiye sayesinde tecelli-saz olur. +Bir memleketin hukuka cezaya vesair hususata müteallık olan kanunları ne kadar adilane hikmet-perverane bir surette vaz’ edilmiş olursa olsun o memleketin efradı güzel bir tehzib ve terbiyeye nail olmadıkça bu +mes’eleyi tedkik ve bunun izalesi neye mütevakkıf ise onu taharri eder ve zevceyn hakkında lazım gelen nasihatlerde bulunurlar. +Hakemlerin vazifeleri ıslah-ı beyne çalışmaktır. +Bunlar bu emel ile çalışır iseler Hak teala hazretleri de zevceynin beynlerini te’life aile arasında hüsn-i ülfet ve Hasılı zevceynin evliya ve akrabası bunların beynindeki rabıta-i zevciyyetin devamını te’mine gayret etmelidirler hatta aralarında iftirak vaki’ olduğu takdirde dahi bir mahzur-ı şer’i mevcud olmadıkça tavassut ederek iade-i zevciyyete çalışmalıdırlar. +Yoksa infialat-ı nefsaniyyeye mağlub olup da bu gibi bir emr-i hayra tavassuttan kaçınmak münasib değildir. +Bazen görülüyor ki zevceyn arasında hasbel-beşeriyye adi bir mes’eleden dolayı talak tahaddüs ediyor müteakiben bunlar izhar-ı nedamet ederek tecdid-i nikah arzusunda bulunurlar da bunların velileri bu arzu-yı meşrua muhalefet etmek istiyor. +de beyan olunduğu üzere Ma’kıl bin Yesar kız kardeşini zevc-i mutallakı ile iade-i nikahda bulunmaktan men’ etmişti bunun üzerine ayet-i celilesi nazil olmuştur ki:Beynlerinde vech-i şer’i üzere terazi hasıl olunca mutallakaları zevcleriyle tecdid-i nikahdan men’ etmeyinizmealindedir. +Zevceyn; esbab-ı maişetin noksanı halinde sabır ve kanaati elden bırakmamalıdırlar. +Ma’lumdur ki zevc zevcesinin nafakasını te’mine vesair bir kısım ihtiyacat-ı hayatiyyesini tatmine mecburdur. +Madem ki bir kadın nefsini zevcinin harim-i ismetine tahsis ediyor artık onun esbab-ı maişetini ihzar etmek biz-zarure zevcinin uhdesine terettüb eder. +Bu hususda tarafeynin hallerine mevki’-i ictimailerine bakılır servetleriyle mütenasib bir surette nafaka tedarik edilir. +Fakat bazen zevc sinde servetini varidatını elden çıkarır ailesinin maişetini dilhahı vechile te’minden aciz bir hale gelir. +İşte böyle bir vaz’iyet karşısında fart-ı te’sirata mağlub olup da sabır ve kanaati elden bırakmak caiz olmaz. +Hele zevce için lazımdır ki bu halde pek asilane kanaatkarane bir harekette bulunsun; mücerred me’kulat ve melbusatındaki noksandan naşi zevcini rencide-i hatır edecek zavallı adamın alam-ı kalbiyyesini bir kat daha artıracak lakırdılarda bulunmasın. +Maamafih vüs’at-i maişete nailolan aileler de israfattan hazer etmelidirler. +Vakıa sahib-i servet olan bir şahsın efrad-ı ailesini dik-i maişet içinde bırakması caiz yurmuşlardı; bütün muhadderat-ı İslamiyyenin seyyidesi olan Hazret-i Fatımatüz-Zehra bu vazifeleri ifadan Fil-vaki’ zevcinin veya ebeveyninin serveti sayesinde yemek pişirmek çocuğunu emzirmek gibi vazifeleri bizzat ifadan müstağni olan kadınlar bulunabilir. +Fakat düşünmelidir ki şuun-ı kevniyye muhtelif surette zuhur eder taliin garib cilveleri vücuda gelir bugün pek zengin olan bir şahıs yarın pek fakir düşebilir bugün başkalarını bir hale ma’ruz kalabilirler. +Artık ezvak-ı hayatiyyesine dalıp da çalgısının latif latif havalarıyla tezyid-i şevk u şetarete çalışmaktan; vaz’iyet-i kibaranesiyle tezyinat-ı heva-perestanesiyle başkalarının enzar-ı dikkatini celb etmekten başka bir şey düşünmeyen hanım kızlar için biraz da istikbali düşünmek saadet-i atiyyelerini te’min edebilecek esbabı ihzara çalışmak lazım gelir. +Ebeveyn için de lazımdır ki ileride birer hane sahibesi olacak olan kızlarını bu gibi vezaif-i beytiyyeyi hüsn-i ifa edebilcek bir tarzda yetiştirip terbiye etsinler. +Bir hadis-i nebevide: +buyurulmuştur. +Yani:Nail olduğu üç kız evladına Cenab-ı Allah onları kendisinden müstağni edeceği zamana kadar infak ve ihsanda bulunan kimse için Cenab-ı Hak cennetini vacib kılmıştır meğer ki afv edilmeyecek bir amelde bulunsun. +Binaenaleyh kız evladı hakkında lütuf ve ihsanda bulunmalıdır. +Onların hakkında en büyük lütuf ve ihsan ise kendilerine güzel nezih bir terbiye vermekten başka bir şey değildir. +Zevc ile zevce arasında niza’ ve şikak asarı meşhud olduğu zaman bunların akraba ve esdikası bu na-seza ahvali izaleye çalışmalıdırlar. +Vakıa aile hayatında bazen uygunsuzluk yüz gösterebilir; bazen pek ehemmiyetsiz bir şey yüzünden zevceyn biri birini terk edecek kadar bir hiddete ma’ruz kalabilirler; fakat bu halde bunların akrabası eviddası için icab eder ki hadiseyi güzelce tedkik ederek mucib-i münaferet olan şeyin izalesine çalışsınlar bunların arasındaki muhabbet ve samimiyetin tekrar tecellisini te’mine gayret etsinler. +İşte ... +ayet-i celilesi de bize bu mühim vazifeyi ihzar etmektedir. +Ahkam-ı fıkhiyyemize nazaran zevceyn beyninde niza’ ve şikak zuhur edince tarafeyn ailelerinden birer zat hakem ta’yin olunur. +Bunlar mucib-i niza’ olan Nisa Suresi / +deniyyeden mahrum muhtellüş-şuur bir halde dünyaya gelir. +Bir sarhoş; fatır-ı zi-kudret tarafından dimağına mevdu’ olan cevher-i aklı parçalıyor mahvediyor; birer menba’-ı feyz ve hikmet olması iktiza eden kuva-yı selimesini birer fevvare-i çirkab haline getirmiş oluyor. +Bir bade-perest; içkinin su’-i te’siriyle muvazene-i fikriyyesini gaib ederek bir cinnet-i muvakkateye tutulur; haysiyetini vakarını paymal ederek herkesin hande-i yikatıyla hezeyanda bulunur; ayyaşlığın ruhunda uyandırdığı bir emel-i sefihane saikasıyla birtakım gayr-ı meşru’ halata mücasir olur; bunun neticesinde bir ailenin hayatı pek hazin bir surette söner gider. +fecayi’-i ictimaiyyeyi nazar-ı dikkate alan birtakım mütemeddin milletler bugün müskiratın men’i hususunda pek ziyade çalışıp duruyorlar. +Ulviyetini takdirden aciz bulunduğumuz şeriat-i İslamiyye kiratı on dört asırdan beridir ki suret-i kat’iyyeye tahrim etmiş;Kumardan hamrdan ve bu gibi muzır i’tiyadattan müntesiblerini ikaz ve irşad etmekte bulunmuştur. +Artık müslüman bulunmak şerefini haiz olanlar nasıl olur da bu gibi menhiyyatı irtikab ederek hem mukaddes dinlerinin ahkam-ı ulviyyesine muhalefet hem de mensub oldukları cem’iyetin ailelerin tealisine saadet-i hayatiyyesine hıyanet edebilirler? +Ves-selamu ala menittebaal-hüda. +Alem değişiyor her şey tebeddül ediyor teakub-i emsaldir ki bize bir devam manzarası irae etmektedir. +Sabit gördüğümüz dağlar en sert kayalar da bir sehab-ı seyyar gibi uçup gidiyor anasır-ı cismiyyemizi terkib eden ecza-yı ferdiyyenin biri gidip yerine diğerleri gelmekte ahval-i dahiliyyemiz de la-yenkatı’ tahavvül etmektedir. +halk-i cedid nikab-ı rakiki altında vukua gelen hadisat-ı mütegayyireye alem diyoruz bu hadisat-ı mütevaliyyenin tarz-ı cereyanına hilkat ta’bir ediyoruz. +Hikmet de bu tarz cereyana dikkatten başka ne olabilir? +değildir. +Fakat israfata meydan vermek mevcud serveti beyhude yere telef etmek de muvafık olamaz. +Çünkü nafile yere sarf edilen bir servet atiyen aile için mucib-i nedamet olabilir. +– Zevceynden her biri afif nezih bir hayata malik olmalıdır. +Bir erkek şaibe-i töhmetten hali olmayan yerlere devam ederse bir erkek efrad-ı ailesinin medar-ı hayatı olan kazancını servetini mücerred kendi huzuzat-ı nefsaniyyesi uğurunda sarf eylerse onun refika-i hayatı kendisini afif vazife-şinas bir zevcin daire-i ismetinde bulunmakla nasıl mübahi addedilebilir? +Bilakis bir kadın fazilet-i ahlakıyye erbabının bulunamayacakları yerlere giderse bir kadın cevher-pare-i vücudunu bir sütre-i nezahetle setr etmeyip de birtakım heva-perestanın temaşagah-ı ihtirasına vaz’ ederse onun zevci ruhen vicdanen nasıl müsterih olabilir? +bu gibi çirkin etvar ve harekatdan pek ziyade kaçınılmalıdır ki rabıta-i zevciyyet inhilalden masun kalsın. +Zevc; kumar gibi işret gibi aheng-i ictimaiyi ifsad eden menhiyyattan ictinab etmelidir. +Bir kere kumar birçok mehazir-i ictimaiyyeyi müstelzim olduğu cihetle şer’-i şerifde kat’iyyen haramdır belahet ve sefahet asarından ma’duddur. +Kumara mübtela olanlar servetlerini gayr-ı meşru’ bir surette elden çıkarırlar bit-tabi’ bunun meş’um bir neticesi olmak üzere de daima bir hüzün ve keder içinde yaşar pek feci’ bir manzara-i sefalet irae ederler. +Bir kumarbaz çoluk çocuğunu asla düşünmez; ba-husus kumar yüzünden gaib ettiği servetinin acılarını daima efrad-ı ailesinden çıkarmak ister. +Artık böyle bir ailenin intizamı bozulmaz mı? +Esbab-ı saadeti zail olmaz mı? +Müskirata gelince bu da bil-cümle fezayih-i ictimaiyyenin müvellidi olduğu için şeriat-i İslamiyyede kat’iyyen haramdır. +Müskirat; ümmül-habaisdir. +Daima zuhuruna şahid olduğumuz cinayetlerin aile vukuatının ihtilaf ve dendir. +Müskirat ile ülfet edenlerden cem’iyet-i beşeriyye bir hayır beklememelidir bil-akis bu gibi kimseler hem kendi aileleri için hem de bütün bir hey’et-i ictimaiyye her katresi bir semm-i katildir. +Bu zehr-i seyyalin mühlik olan te’siratı er geç kendini gösterir; hayfa ki bu zehrabe-i mezelletin ihzar ettiği müdhiş netice yalnız işretperestin şahsına münhasır kalmaz. +Çok kere onun evlad ve ahfadına sirayet eder. +Tıbben sabittir ki esir-i işret olan eşhasın çocukları birçok ilel ve emraza müstaid ve alel-ekser sıhhat-i be Biz İslamiyetin her asıra göre bir kanun yapabileceği mes’elesini mutlaka Avrupadan öğrenmek isteriz denilirse birkaç nümune gösterelim: +Okyanus-ı Atlantikten Cancis nehrine kadar hükmü cari olan Kur’an yalnız usul-i dini değil; en ufak kabileden en muazzam bir hükumet-i mütemeddineye varıncaya kadar lazım gelen şuun-ı mütenevviayı müştemil bir kitabdır. +Şeriat-i İslamiyye mutlakiyet ve istibdada muarızdır bu şeriat en cahil bir müslümanı bile hükumet-i meşruta ve kanun fikrini tamamen kabule müsaid kılar. +Meşrutiyet demokratik alem-i İslamda bir hadis-i ilmi değil belki bir emr-i dinidir. +meti inkar kabul edecek şeylerden değildir. +Ganc nehrine kadar kol kanad salarak aktar-ı arza a’lam-ı temeddünü diktiği zamanlar Avrupa gayet kesif bir cehl ve zulmet içinde buluyordu. +Avrupa ziyayı iğne deliğinden görebilicek derecede zulmet-i fikr içinde bulunduğu zamanlar alem-i İslamdan gayet parlak bir nur yükseliyordu kurun-ı vüstaya medeniyet hep diyar-ı İslamdan gelmiştir. +Yevmi gazetelerimizin verdiği ma’lumata göre İstanbula ait ticaret-i hariciyye ihsaiyatı altı ay zarfında milyon liralık idhalata mukabil ancak milyon liradan biraz ziyade ihracatımız olmuştur. +Rüsumat İdaresi Temmuz ve Ağustos aylarına dair ihsaiyatını toplamış ve bin-netice bu iki ay zarfında idhalat ve ihracatın şu mikdarda olduğu anlaşılmıştır: +Yevmi gazeteler bu mes’eleyi mevzu’-ı bahs ediyorken bu mühim hadisenin maalesef ne hükumetin ne meb’uslarımızın ne de muktesidlerimizin nazar-ı dikkatini kafi derecede celb etmediğini ve ihracat ile idhalat tevzin edilmezse atinin pek vahim olacağını söylüyorBiz hilkate yani hadisat-ı meşhude arasındaki nisbetlere ne dereceye kadar tevfik-i hareket edebilir isek kainatın sırr-ı tekevvününe de o nisbette takarrüb etmiş oluruz. +Hiçbir millet kendi kendine kalamaz. +Amerikada uçan bir kuşun bile bugün varlığımızla bir alakası Bahr-i Muhit-i Kebirin ziya-yı şems nüfuz edemeyen derinlikleri lık da bir şeydir. +Fakat kendinden başka bir şey değildir. +diğeri de nisbet-i izafiyyedir. +İşte şehrah-ı medeniyyet bu nisbetin nokta-i ittisalinden geçer. +Bu noktaya ehl-i şeriatSırat-ı müstakimdiyorlar ehl-i tarikatHatt-ı ve hürriyeti ehl-i hikmet alel-ıtlak faaliyet-i ihtiyariyye ile ta’rif ediyorlar İslamiyet de mümkün olduğu kadar şu zel bir su akıntısı nazarıyla bakılabilirdi. +Ben lafzının delalet ettiği ma’na ne ise hakikat-i sabitesi de odur. +İnsanlar geçer dağlar uçar; fakat enaniyet bakidir. +Çünkü mahiyet mec’ul değildir. +Bir millet icad edilmez idare edilir. +Bir nizam her yerde mucib-i intizam olsaydı en mükemmel bir kanunun her tarafda tabiiyyül-cereyan olması lazım gelirdi. +Bir insanın ruhu demek onun hakikati onun şey’iyyeti demektir. +Her şey bir şeydir. +Fakat hiçbir şey demek değildir. +Hükumet her hangi bir şekilde olursa olsun idaresiyle mükellef olduğu memleketin şerait-i hayatiyyesini kullanacak bir kuvvetten başka ne olabilir? +Kanunlarımızı kaldırıp atalım demiyoruz; alınmış olanların suver-i tatbikıyyesini te’min edelim kabiliyet-i hazmiyyesi olmayan şeyleri midemize indirmekte isti’cal etmeyelim diyoruz. +Kütüb-i fıkhiyyeden alınmış olan birçok maddelerin dahi ta’diline ihtiyac vardır. +Menafi’-i mağsubun adem-i tazmini maddesinin bugün hikmet-i mevcuddiyyeti kalmamıştır bunu peka’la değiştirebiliriz Mezheb-i Hanefide bulunmazsa Mezheb-i Şafiiden alabiliriz. +Çünkü o da sıhhati müsellem bir şeriate istinad ediyor. +Biz asran muhtac olduğumuz bir kanuna malik değil isek bu kendi kusurumuzdan neş’et ediyor. +Elverir ki taht-ı te’sirinde bulunduğumuz ahvali bi-hakkın takdir edercek adamlarımız bulunsun. +Avrupa İncilcileri işe karıştırmıyormuş! +Doğrudur. +Çünkü onda hayat-ı ictimaiyyenin te’minine aid incir çekirdeği kadar bir şey bulamıyorlar. +Fakat İslamiyet cevahir-i hayatiyye ile doludur. +Yalnız tedkikat-ı ilmiyye sıkıntılarına biraz katlanmak ister. +Teşri’ te’life benzemez. +Çünkü iştigal ile intihab başka başka şeylerdir. +Neseb-i mesailden başka bir şey midir? + +ulviyeti i’tibariyle her vechile şayan-ı tahsin olan Türk kadını bu memleketi halas-ı kat’inin son merahiline kadar emniyetle götürecek en mühim kuvvet-i ictimaiyyedir. +Kendilerine asriler sıfatını verenlerin bu mühim kuvvet-i mahiyetini öldürmek onu müstehlik ve muzır calib-i tehlike bir amil-i tefessüh haline koymak istediklerini hiç olmazsa memleketin milyonlarını heder etmek ve ettirmekle maddeten isbat ediyorlar. +Bunun böyle olacağını biz mütemadiyen söylüyoruz. +Hakaik-ı maddiyenin kahir belagati de haklı olduğumuzu etse..! +Din-i mübin-i İslamın bütün dünyayı tenvir ve bütün beşeriyeti mazhar-ı hidayet edeceği muhakkaktır. +Gün geçtikçe bu hakikati birçok mütefekkir insanların idrak ve ifade ettiklerini görüyoruz. +Bu hakikati ifade edenler miyanında Hindistanın ve bütün şarkın en büyük şairi ve en şayan-ı hürmet hakimi Rabindranath Tagoru görüyoruz. +kari’leri müşarun-iley-hi tanırlar. +ve unvanlıyla müşarun-ileyh asarından tercüme ettiğimiz birkaç makale kari’lerimizin takdiriyle karşılanmıştı. +Bu defa Hindistanın Kalküta şehrinde intişar etmekte olan refikimizden sütur-ı atiyyeyi iktibas ediyoruz. +Refikimiz diyor ki: +İngilizce gazeteleri muhabirlerinden biri Hindistanın şair-i meşhuru Rabindranath TagordanHindistanda muma-ileyh atideki cevabı vermiştir: +– İngiliz hakimiyetinin şayan-ı muahaze gördüğüm noktası son derece mükemmel olması her türlü hisden ve şuurdan mahrum olan bir makineye benzemesidir. +Bu zalim makine Hindistanın ümidlerini hissiyatını temennilerini zir ü zeber etmiştir. +Müstebid ve mutlak bir hükumet olduğu söylenilen Devlet-i Timuriye danlı idi. +Onun zir-i hakimiyetinde kalb-i beşer huzur ve kapıları açık bulunuyordu. +Fakat İngilizlerin Hindistana geldikleri günden beri Hindilerin yüzlerine karşı her kapı kapanmış ve Hindliler kendilerini inhitata duçar olmuş bir millet olarak görmeye başlamışlardır. +lar. +Bu söz çok doğrudur. +Memleketimizden milyonların mütemadiyen harice akması bin-netice badi-i iflas olur. +Bu hakikati takdir etmemek mümkün değildir. +Fakat memleketin bazı münevverleri bu işlerle meşgul olmaya vakit bulamıyorlar ki. +İşi gücü garblılaşmak yani kadınları açmak kadınları erkeklerle ihtilata sevk etmek kadınları tiyatro ve şanolarına sinema perdelerine çıkarmak olan memleketimizde aile hayatını yıkmak olan bu kısım münevverler memleketin hayatı böyle iktisadi tehlikeler karşısında bulunduğu takdir ederek kadınlarımızı garblılaştıracağız diye Avrupa emtiasına Avrupadan gelen müzeyyenata Avrupadan gönderilen pudralara lavantalara revac te’min ederek milyonlarımızın memleket haricine akmasına sebebiyet verecekleri yerde öyle namusuyla yaşayan kadınlarımızı hayat-ı memlekete su’-i te’sir icra edecek belki bir musibet getirecek yollara dökmeseler.. +Bu suretle memlekete memleketin iktisadiyatına memleketin Hiç şübhe etmeyiz ki bu memleketin milyonları Avrupadan Amerikadan idhal olunan faideli şeylere makinelere verilmiyor. +Avrupadan memleketimize yalnız havaic-i zaruriyye alat-ı sanaiyye idhal edilse hiçbir vakit harice akan milyonlarımız vahim bir tehlike teşkil etmez. +Bu milyonların vahim bir tehlike-i iktisadiyye teşkil etmesi sırf israf sırf frenklere benzemek için idhal edilen lüzumsuz şeylere verilmesinden ileri geliyor ki bu lüzumsuz şeyler yukarıda izah ettiğimiz müzeyyinattır. +Halbuki bizim Türk kadını Anadolu kadını böyle değildir. +O timsal-i iffet o mücessem-i namus ve hamiyyet olan müslüman kadını tamamıyla müstahsil tamamıyla nafibir insandır. +Melbusatının ipekliğini kendi ihzar eder kendisi nesc eder sadeliği hakiki ve samimi milliyetperverliği memleketin en mühim unsur-ı müstahsili derecesine kendisini yükselten faaliyet ve gayreti Avrupaya milyonlarımızı gönderen asrilere bir nümune-i ki bu memleketi zafere sevk eden bu memleketin yedi düvele karşı mukavemetini te’min eden bu memleketi dahili harici her muvaffakiyete isal için her fedakarlığı göze alarak Türkiyenin şanını i’la eden hakk-ı hayatını ve hakk-ı hürriyyet ve istiklalini kazanmak için çalışan tabiatle mücadele eden eken biçen koşan Türk kadınıdır. +Maazallah bütün memleketimizin kadınları bu asrilerin burada görülen u’cube-i hilkat gibi bir şey olaydı bu memleket kat’iyyen kurtulamazdı. +Bu amil-i necat göz önünde daima bulundurulmalı ve daima ona imtisal olunmalıdır. + +cem’iyet-i hafiyye teşkil ve bir kisve-i mahsusa telebbüs ettiklerini söylüyorlar. +Bu cevab gerçi mantıkidir fakat Farmasonların menşei zalam-ı tarihe karışmış ve halk da uzun zamandan beri onlara alışmış ve onların ictimai teşkilat vücuda getirmiş olduklarını anlamış bulunuyor. +Ehl-i Salib sınıf farklarını sınıf mücadelatını izale etmek mamak lazımdır ki bu cemaate muhalefet edecek büyük bir kitle vardır. +Ehl-i Salib Cem’iyeti siyasi bir cem’iyet değildir. +Kanaat-i siyasiyyeleri muhtelif olan birçok ricali ihtiva etmektedir. +leri i’tirazat bundan ibarettir. +Selanikte bulunan mültecilerle Adalarda vaz’iyetleri tahammül-fersa bir hal alan biçare yerli müslümanların Anadoluya nakli için gönderilen vapurlarla Giride giden bir müslüman kardeşimiz bir zamanlar müslüman hakimiyeti altında bulunan adanın bugünkü halini oradaki dindaşlarımızın muztarib ve perişan vaz’iyetlerini gazetesine gönderdiği bir mektup ile izah ediyor. +Pek elim ve feci’ hadisatı nakl eden bu mektubun bazı fıkralarını müslümanların enzar-ı ibret ve intibahına vaz’ ediyoruz. +Mektup sahibi diyor ki: +Teşrinisanininuncu Perşembe günü zevalde İzmirden Hanyaya müteveccihen hareket ettik. +Cuma günü dörtte Hanya limanının önünde bulunuyorduk. +Şehri görmek için geminin zabitan ve mürettebatının hemen hepsi g��vertede toplanmışlardı. +Şehrin minareleri siyah bulutlar altında hazin ve me’yus parlıyorlardı. +O aralık karanlık ufukları bürüyordu. +İlk iskeleye çıkıldığı zaman rıhtım üzerinde bulunan Yalı Cami’-i şerifi göze çarptı. +Her şeyi eskisi gibi duran bu camiin denize müteveccih cebhesine Rumca bir levha ta’lik edilmiş. +Dikkat ettik levhada Kahve Liyot ibaresi yazılmıştı. +Zaten cami’ ile rıhtım arasında bulunan meydanlığa konulan masa ve sandalyeler de burasının bir kahvehane hatta bir birahane haline ifrağ edildiğini gösteriyordu. +Şehir tarafındaki cephesine ise daha büyük bir levha ile acente i’lanı asılmış olduğunu görünce hemen fotoğrafını almak aklıma geldi; iki poz çıkardıktan sonra şehir tarafına yürüdüğüm zaman etrafımda bulunan Rumlar da bir homurdanmadır başladı; fakat uzaktan başlarına Brahma Dini müsalemet dinidir. +Müslümanlık Hindistanlılara hamaset ve cengaverane şehamet ruhunu nefh etmiştir. +Hindistanda müslümanların adedi artıyor. +Putperestlerin adedi tenakus ediyor. +Hindistanda bir fakat herhalde o zamanki Hindistan hükumeti bugünkü hükumetten çok iyi olur. +Avrupa memleketlerinin en asrisi olan İngilterede şu sıralarda garib bir fikir ve mefkurenin yeni bir hayata mazhar olduğunu görüyoruz. +Son posta ile gelen Salib Teşkilat-ı Hafiyyesi hakkında ma’lumat veriyor ez-cümle diyor ki: +Ehl-i Salib cemaatine mensub efrad garib ve calib-i dikkat bir elbiseyi labis olarak West Minister Kilisesinde medfunMechul Askerin kabri etrafında icra-yı ayin etmişlerdir. +Bu hareket azim bir merak uyandırmıştır. +Yeni Ehl-i Salib cemaatinin hedefleri arkadaşlık hemşehrilik vatandaşlık hissiyatını takviye etmektir. +Bu hedefler hiçbir vechile şayan-ı muahaze değildir. +Ehl-i Salib cemaatine dahil rical de şayan-ı hürmet zevattır. +Asıl calib-i dikkat olan cihet cemaatin teşkilat-ı hafiyyesi ve cemaate mensub efradın hususi elbiseler iktisa etmeleridir. +Cemaat rüesasından birkaç zatın mütenakız beyanatı Ehl-i Salibi ihata eden esrarengiz mahiyeti bir kat daha derinleştirmiştir. +Mesela Ceneral Beton cemaati teşkil etmek ve cemaate mensub efradın aynı elbiseyi giymelerinden maksad müsavat-ı haseni takviye etmek olduğunu söylemiştir. +Bunu kabul edelim. +Fakat hafi ictima’lar akdindeki ma’na ne? +İctima’ların hafi olarak akdi birçok şübheler hasıl etmektedir. +Bu cemaatin ırk-ı samiye mensub olanların aleydarı olduğu söyleniyor.Çünkü yahudileri a’za olarak kabul etmiyor. +Fakat bunun sebebi cem’iyetin bir hıristiyan cem’iyeti olması imiş. +Bundan başka bu Ehl-i Salib Amerikanın Ku–Klux–Klan Cem’iyet-i Hafiyesine teşbih olunmaktadır. +El-hasıl Ehl-i Salibin bir kisve-i mahsusa iktisa etmeleri hafi faaliyetlerde bulunmaları herkesi şübheye düşürmektedir. +Halbuki İngilterede bir faşist teşkilatına bir Ku–Klux–Klan cem’iyetine lüzum yoktur. +Ehl-i Salib cemaatinin hafi ictimaatı nedendir? +Bu cihet herkesi endişe-nak etmektedir. +Binaenaleyh Ehl-i Salibin meydana çıkarak vaz’iyetlerini izah etmeleri lazımdır. +Halbuki Ehl-i Salib buna mukabil Farmasonların da bir +Zavallı müslümanlar ma’bedlerine alem-i tevhid yerine haçlar takılmış minarelerinde ezan seslerine mukabil nakuslar çalınıyormuş başlarına fes giymek hakkı bile nez’ edilmiş! +Ne feci’ sahneler! +İstanbulda cami’lere hiç adım atmayan çocuklarına şapka giydiren dinini milliDiğer müessesat-ı irfaniyye gibi müsaedata mazhar olmazsa yaşayamayacaktır. +Muhterem efendim Cebel-i Bereket müntehib-i sanileri tarafından Müdafaa-i Milliyye Umur-ı Şer’iyye ve Evkaf vekaletlerine takdim olunan arizanın bir suretini leffen gönderdik muhterem ile neşr eylemenizi rica ederiz efendim. +Arz ve izahdan müstağni olduğu üzere hayat-ı ma’neviyye ve maddiyyemize kasd etmiş iki düşmen-i bi-eman karşısında mücadele-i hayat için harb ve darb sahnelerine atılmak lazım geldi. +Zahiren ve maddeten üzerimize hücum ederek saha-i cihandan vücudumuzu harita-i alemden namımızı ref’ edip mukaddes vatanımızı kendi aralarında taksime karar veren o müdhiş düşmanlarımıza karşı bölükler taburlar ordular teşkil ederek nazm-ı celilinin sırrına mazhariyetle başlarına mühlik darbeler indirdik; bir kısmını o habis yüzlerini lehül-hamd vel-minne mukaddes vatanımızdan döndürdük. +Bu suretle maddi düşmanlarla çarpışırken bünyan-ı millimizi ve esasat-ı diniyyemizi ta temelinden söküp atmak fırsatını hiç de fevt etmeyen ve ma’nevi düşmanlarımızdan ma’dud olan sirkat gasb nehb ü garet zina nifak ve şikak ve daha bu gibi nice ceraim millet-i muntazam ve muhkem cebhelerden mütevaliyen hücum etmeye başladığı ve el-an İstanbul ve Adana muhiti gibi taht-ı işgalde kalan memleketlerimizde bu hücumların temadi ettiği nazar-ı teessüfle görülmektedir. +Halbuki bez sarmış birkaç kişi beni himaye ediyorlarmış gibi bir vaz’iyetle etrafımda dolaşmakta olduklarını gördüm. +O mechul şahıslar mütemadiyen beni ta’kib ediyorlar ben yanıma gelip Rum şivesiyle Türkçe olarakEfendi bu tarafa geliniz korkmayınız biz müslümanız sizi kemal-i de elimizden geldiği kadar size yardım edelim.Zavallı adam ağlayarak dedi ki:Kuzum efendi madem ki cami’lerin fotoğraflarını alıyorsunuz size çok rica ederiz asıl fotoğrafı alınacak cami’ bizim mahallededir ismi de Hünkar Cami’idir. +Bilmem denizden gördünüz mü üst şerefesine Yunan bandırası çekiyorlar ve kapısının üzerine de büyük bir Salib takıyorlar. +Evvelce cami’in etrafı kamilen İslam mahallesi idi. +Hiçbir hıristiyan evi yok idi. +Şimdi ise evvela bizi yuvalarımızdan çıkardılar bilahare de mezkur cami’i kiliseye tahvil ettiler. +Önünde güzel bir muvakkithanesi var idi bunu birahane yaptılar? +Biz İslamlar bu hali gördükçe her gün ölü gibi yaşamaktayız. +Eğer cami’in fotoğrafını alıp bir tane bize verir ve hem de İstanbulda gazetelerle i’lan ederseniz bizi bahtiyar etmiş olursunuz. +Aldığınız resmi öz vatanda miz yeis ve elemin derecesini anlarlar. +Bu dindaşlarla birçok sokakları dolaştıktan sonra nihayet mezkur cami’in yanına geldik. +Hakikaten cami’ o hale gelmişti. +Der’akab resmini çekmek üzere iken civarda bulunan Yunanlılar beni tehdid edip makineyi elimden almak Fakat rüfekamın muavenetleriyle muvaffak olamadılar. +Ben de bu suretle iki poz aldım. +Müslümanı çok olan bir mahalleye geldik. +Orada yerli müslümanlar hemen etrafımı sardılar. +Vapur gelecek mi? +diye soruyorlardı. +Biçare dindaşlarımızdan biri ağlayarak bizi almaya mı geldinizAh Efendi buradan bir saat evvel ayrılanlar bahtiyardır. +Burada çektiklerimizi bilseniz siz de bizim gibi ağlardınızdiyor bana kahve ve meyve ikram ediyorlardı. +Sordum: +– Şu karşıda oturup bizi dinleyen başı açık veya başları bezle sarılı adamlar hıristiyan mıdırlar? +– Evet müslümandırlar. +İşte onlar gibi ne kadar başları açık veya başına bez sarmış insanlar varsa hepsi müslümandır. +Benim bile başımdaki fes beş seneliktir. +Bu memlekete beş seneden beri bir fes sokmak mümkün değildi. +Servetinizi vermiş olsanız bir fes bulamazsınız. +Bunun için müslümanların kısm-ı a’zamı başları açık gezerler. +Zanneder isem bu hal vaz’iyetimizi tenvire kafidir. +Ahzab Suresi +hak olan Hassa ve Bahçe ve Islahiye ve Dörtyol kazalarında medrese olmayıp merkezde bulunan talebelerin de memleketimizin ihtiyacatına nazaran pek cüz’i bir yekun teşkil ettiği bir zamanda dahil-i esnan olmayan talebelerin bile bu karardan müteessiren derslerini terk ederek savuşup gitmeleri bizi endişeye düşürmektedir. +Maksadımız talebeleri askerlikten kaçırmak değildir. +Biz bu hususda üç çare düşünebildik: +Medreseye kayıt ve kabul edilen talebelerin her hangi sınıfdan olursa olsun ya hizmet-i maksure görmeleri Yahud diğer müessese-i irfaniyyede olacağı gibi ikmal-i tahsile değin te’cilleri Yahud medrese bulunan yerlerde birer zabit ta’yiniyle talebelerin mevki’-i tahsillerinde ta’lim edilmeleridir. +Günde bir veya iki saat ta’lim eden talebe aynı zamanda derslerini de ta’kib edebileceğinden her iki menfaat elde edilmiş olur. +Bu arizanın muhteviyatı kulub-ı İslamiyyenin en derin köşelerinden kopup gelen bir sada ve cerihadar sinelerden zuhur eden bir nida olup vekalet-i samilerince de is’af buyurulması rica ve istirham olunur. +Umur-ı Şer’iyye ve Evkaf Vekalet-i Celilesinden nacak bir hale gelen medreselerin yeni baştan ıslah ve rin idaresi ve tarz-ı tedrisi hakkında bir kanun neşir ve ta’mim etti. +Şu kadar ki o vaktin icabatı olarak medreselere lazım geldiği kadar tahsisat ta’yin edemedi. +Evet o vakitler hükumet-i milliyyemizin hal-i harbde olması dolayısıyla bütçesinin harbden başka şeylere müsaid olamayacağı tabiidir. +Lakin şimdi hamd olsun muzaffer ordumuz harbi kazandı düşmanlarımızı mukaddes vatanımızdan çıkardı şan-ı millimize layık sulh yaptık. +Artık umur-ı dahiliyyemizin ıslahına çalışmaktayız. +Maarifimizin de layık olduğu iltifata mazhar olduğunu çeşm-i müstevfi maaşlı muallimler ve müdirler ta’yin ve nevakısı de lazım gelen himmeti hükumetimizin diriğ etmeyeceğini kaviyyen ümid ve o emellerimizin saha-i tatbike çıkarılmasını kemal-i tehalükle intizar etmekteyiz. +Her zamanda elbette biz talebe-i ulum da mahrum kalacak değiliz. +Medreselerimiz hakiki ve ciddi bir muavenete çok muhtaçtır. +Biz zavallılar hala rutubetli mukassi toprak yığınından başka bir şey olmayan harab gayr-ı sıhhi ma’nevi düşman maddi düşmandan daha mahufdur. +Buna karşı bigane kalmak ma’nen mahv ve mahkum olmaktan başka bir şey değildir. +Zira cem’iyetlerin bekası ahlakın yükselmesiyle hasıldır. +Bir kavimde cevher-i ahlak tatar-ruk-ı fesaddan ne derece mahfuz olur ise o kavim için o nisbette muhafaza-i mevcudiyyet kabil olur. +Umur-ı diniyye ve ahlakıyyede vaki’ olan mübalatsızlığa karşı müsamahakarlık bu hal-i pür-melalin i’tiyad derecesine vusulünü intac ederek bünyan-ı İslamiyyemizi yemizi de kaybedeceği şübhesizdir. +Adab-ı milliyye-i İslamiyyemize muhalif ve ahlak-ı fazıla-i milliyyemize münafi ve ez-her cihet teessüfat-ı azimeye badi olan salifül-arz halat-ı meşhude ve mesmuaya karşı tedabir-i seria ittihazının vücubunu hükumet-i milliyyemiz takdir ederek bu ma’nevi düşmanlara karşı da bigane kalmamış bunun da orduları olan kafile-i ulemanın terakki ve tealisini piş-i nazara almış birtakım esbab dolayısıyla nur ve ziyası sönmeye yüz tutan medaris-i ilmiyyenin yeni baştan küşadı ve matlub vech üzere ihya ve idamesi için lazım gelen proğramını tanzim etmiş bu mesai-i meşkurenin asar-ı feyzi de tecelliye başlamış idi. +Saadet-i İslamiyyeyi ehass-ı amal ittihaz eden müderrislerimiz fakr u zaruretin pençeleri altında inim inim inlemekte olduğu halde bütün zaruretlerine rağmen tenvir-i kulub-ı mü’minine kema fis-sabık devam ettiler. +Biz millet-i İslamiyyenin bais-i necatı olan bu meslek-i alinin kemal-i azametle tealiye mazhar olmasını dört gözle intizar etmekte iken son zamanlarda bazı mahallerde talebelere mahsus olmak üzere inşa edilen binaların ellerinden alınıp başka müesseselere verilmesi gibi bazı hadiseler bizi dil-hun etmiş ve Müdafaai-i Milliyye Vekaleti Ordu Dairesinin ve numaralı ve fi Temmuz tarihli karar-ı umumisi de medrese alemini temelinden sarsmıştır. +Darul-hilafe ve mekatib-i saire talebeleri ikmal-i tahsile değin te’cil edildikleri halde medaris-i ilmiyye talebesi niçin tecil edilmiyor? +Her halde medaris-i ilmiyye talebesi de diğer müessesat-ı irfaniye talebeleri gibi ikmal-i tahsile değin te’cil edilir diye ümid ediyorduk. +Bir sene hizmet-i maksuresini ifa eden bir talebe tekrar medreseye avdetle ikmal-i tahsil edebilir mi? +Talebenin kısm-ı a’zamı birinci ve ikinci sınıfdan terfi’ edecek ve dördüncü sınıfı aşmadan askerliğe gelince talebe olmayanlar misilli muamele görecek olan o talebenin kat’iyyen ve katıbeten bir daha medreseye ayak atmayacağı iki kere Kura ve mahallatın büsbütün imamsız kaldığı müslüman evlerinin müsliminin techiz ve tekfin ve merasim-i diniyye-i sairesi icra olunamadığı diyanet-i İslamiyyenin her tarafda ufule yüz tuttuğu; merkeze mül Binaenaleyh şimde sulh zamanında biz talebe-i ulumun da diğer mekteb talebesi gibi ikmal-i tahsile kadar te’ciline müsaade buyurulsa medreselerin indirasına karşı hakiki bir sed çekilmiş olur. +Yoksa ihmal edilecek olursa medreselerin hal-i hazırı bile devam edemeyip mahv ü münkarız olacağı müstağni-i izahdır. +Şu hal-i esef-iştimalimizi enzar-ı hamiyyetinize arz ediyoruz. +Ve bu ma’ruzatımızı lütfen sem’-i i’tibara alacağınıza ve ihtiyacatımızın tatminine her suretle himmet buyuracağınıza ümid-varız. +Baki muhterem ve mübarek ellerinizden öperiz efendim. +gazetesi geçenlerde ortaya attığı garib bir da’vayı mütemadiyen ileri sürüp duruyor. +a göre guya cumhuriyet müessesat ve kavanin-i şer’iyye ile bir arada bulunamazmış binaenaleyh mehakim-i şer’iyye kalkmalı Şer’iye Vekaleti Hey’et-i Vekile arasından çıkmalı kavanin-i şer’iyye yerine asri kanunlar ikame edilmeli Bu ma’nasız iddia hakkında geçen nüshalarımızda müteaddid makaleler yazdık bunun kat’iyyen doğru olmadığını bu sözlerin ne ilim ile ne de maslahat-ı millet karşı husumetten yahud Müslümanlık hakkında cehlden dolayı söylenebileceğini cumhuriyetin müessesat ve kavanin-i şer’iyye ile pek güzel kaynaşabileceğini binaenaleyh Meşrutiyet devrinde kaldırılmak istenen müessesat ve kavanin-i şer’iyyenin Cumhuriyet devrinde bir hayat-ı nevin iktisab ederek daha esaslı ve daha feyyaz ve mütekamil bir surette tatbik edileceğini izah etmiş gazetesi başmuharriri ve Darul-fünun İctimaiyat muallimi Necmeddin Sadak Beyden bazı sualler sormuştuk. +Fakat muma-ileyh ne sorduklarımıza cevab verebildi ne de böyle bir mübahase-i ilmiyye ve Geçenlerde mehakim-i şer’iyyenin ilga olunacağına dair yevmi gazetelerin muhabirleri Ankaradan telgraflar çekmişlerdi. +Bilahare bunun doğru olmadığı anlaşıldı. +Bu münasebetle Adliye Vekili Seyyid Bey beyanatta bulundu: +Bunun imkanı olmadığını bir tarafdan ahkam-ı şer’iyyeyi medeni kanunlar haline sokarken diğer tarafdan birtakım eski medreselerin hücra köşelerinde yuvarlanmaktayız. +Biz de bu vatanın evladıyız. +Maarif İdaresi köylere varıncaya kadar birtakım sıhhi mekteb binaları yaptırdığı ve müstevfi maaşlar ile muallimler ta’yin eylediğini kemal-i memnuniyyetle görüyoruz caktır. +Din-i İslamı yaşatacak medreselere bunca ashab-ı hayr tarafından terk ve teberru’ edilen evkafdan olsun hisse-yab olmaya hakkımız yok mudur? +Yeni Medreseler Nizamnamesi mucebince mekteplerde okunan derslerin hemen hepsi tedris ve tederrüs olunması ve imtehanlar esnasında memleketin en büyük askeri ve mülki me’murlarının bulunması gibi birtakım şeraiti havi emirleriniz mütevaliyen vürud etmektedir. +Biraz da bunlar nerede ve ne gibi hücrelerde imrar-ı hayat ediyorlar ve ne gibi müderris ve muallimlerden okuyorlar kendilerinin müderris ve muallimlerinin maişeti nasıldır? +diye sual lütfunda da bulunmanızı rica ederiz. +Vakıa şimdiye kadar bu ali meslek hüdai nabit olarak meydana gelmiş ve İslam hükumetlerinin medar-ı iftiharı olan bunca ulema yetiştirmiş ise de o vakitlerin şimdiki asra kıyas edilemeyeceği ma’lum-ı faziletleridir. +Çünkü mekteb talebesinin kaşanelerde refah ve saadetle tahsil ettikleri ve kendileri için muhtelif surette gayeler irae edildiğini nazar-ı memnuniyetle görüyoruz. +Lakin bizler de bu vatanın evladıyız. +Bizlerin de hayat-ı ilmiyye ve diniyye nokta-i nazarından bir kıymet ve ehemmiyetimiz olsa gerektir. +Bizleri de bu perişan ve acıklı vaz’iyetten kurtarmak bizler için de bir gaye tesbit etmek makam-ı muallanızın vezaifindendir sanırız. +Yoksa bu gidiş ile medreseler şübhesiz idame-i hayat ve mevcudiyete mazhar olamaz. +Biz zavallı talebelerin evan-ı şebabetleri böyle heder olup gitmesinin mes’uliyeti acaba kimlere aiddir.? +Bir de; bütün mekteplerde tahsil eden talebe ikmal-i tahsile kadar te’cil ediliyor da medrese talebesi esna-yı tahsilde hizmet-i fi’liyyelerini ifa için sevk ediliyor. +Evet askerlik bilhassa şu asırda üzerimize terettüb eden en mukaddes vazifelerdendir. +Icabı zamanında cümlemizin bu emr-i cihada icabet edeceği şübheden varestedir. +Nitekim ben ve benim gibi birçok arkadaşlarımız da Harb-i Umumide Çanakkale Filistin ve daha nice nice mevki’-i harblerde isbat-ı vücud ederek vazife-i mütehattimemizi o mülevves işgalinden tathir ve tahlisi için Toros dağlarında kış günlerinin şedaid ve mezahimine katlanarak maddi techizatımızın fıkdanına rağmen cansiperane mukavemet ve müdafaa ederek birçok şehidler feda ettik ve avn-i Hakla da muvaffak olduk. + +bir şekilde göstermek kadar fuzuli bir şey olamaz. +Acaba bu meb’us bey bu da’vasını Millet Meclisi kürsüsünde böyle söylüyor? +Sonra geçenlerde Erzurum Meb’usu Ziya Beyin risalemizde bir mektupları intişar etmişti. +Bu mektuba karşı yine Bolu Meb’usu Falih Rıfkı Bey cevab verdiler. +Dediler ki: +Acaba aynı fikirde bulunan bizim taraf – Bakınız aynı fırkada Ziyaeddin Efendi ile iki taraf gibi konuşuyoruz– Acaba Ziyaeddin Efendiyi bu kadar infiale düşürmek dir? +Ziyaeddin Efendi bu seyyiatı şöyle sayıp döküyür: +İslam kadınlarını barlara yani men’-i müskirattan beri çay ve konser yeri götürüp erkeklerle dans ettirerek ettirerek İslam kadınlarını diğer mevaki’de sinema ve tiyatro karışık oturtarak ahlak-ı umumiyyeyi çiğnetmek ki uğurunda feda ettirmek…cinayetlerimiz bunlar ve Ziyaeddin Efendinin fikrince Cumhuriyet Hükumeti tamamıyla kendi kanaatindedir. +Ben ise tam zıd fikirde ve Cumhuriyet Hükumetinin benim tarafımda olduğuna kaniim. +Türk kadınlarının tiyatroda benimle yan yana oturuşu daha dün akşam –Otelloda da olduğu gibi– Türk kadınlarının sahne san’atkarlığına başlayışı bana iffet ve namus-ı milliye karşı taarruz gibi değil bilakis gayet tabii ve güzel geliyor. +Sonra gazetesinin Ankara muhabiri de teceddüde dair yazdığı mektuplarının birindeAkaid ve an’anatın asri ihtiyacatla taarruz eden ahkamına artık ser-füru etmemek ve ancak günün asrın zaruret ve icabatına uymak ve uymaya mecbur etmek endişesinden mülhem olmak suretiyle inkılabın derinleşmesinden bahsediyor. +Biz bundan da bir şey anlamadık. +Bu zat da kendi fikrini inkılabın fikri şeklinde göstermek istiyor. +Bu da fazuli bir iddia! +gazetesinin muhabiri ise Cumhuriyetin İslami ve ilahi bir şekil almasından şikayet ediyor: +Geçen sene din ile devleti dünya ile ahireti ayırdıktan sonra bu sene yine laik cumhuriyeti eski şekle sokmakta ne ma’na vardır? +Kanun-ı Esasi Encümeni Büyük Millet Meclisine ilahi hukuk bahşederken her halde bunu siyasi bir maksadla vücuda getirmiştir. +Nitekim alakadarlar bu hususda fikirlerini şu suretle hülasa ediyorlar: +– Ahkam-ı şer’iyyenin infazı bir iştir. +Bunu eğer Büyük Millet Meclisi almazsa devlet bunu yapamazsa hiç yor. +Her biri diğerinin zıddını söylüyor. +mehakim-i şer’iyyenin lağvı için hiçbir sebeb mevcud olmadığını bil-akis bu mahkemelere lüzum olduğunu ve mehakim-i şer’iyyenin Hukuk-ı Aile Kanununu tatbik çattı: +Bu nasıl Cumhuriyettir ki muayyen ve müdevven kanunları ayrı ayrı makamlara tabi’ iki nevi’ mahkeme tatbik eder? +Adaletin tatbikini dini makamlara bırakıyor mehakim-i şer’iyyeyi ilga etmek için zaman değil yalnız cesaret lazımdır. +dedi. +Ondan sonra Hukuk-ı Aile Kararnamesinin ahkam-ı şer’iyyeye ibtina etmesi de yine gazetesi Türkiye Cumhiriyeti cumhuriyet olabilmek için evvela asri kanunlarla idare edilmek mecburiyetinden; izdivac talak veraset gibi hukuki münasebatın mübhem şekillerde olduğundanbahs olundu. +ın bundan da maksadı ne olduğu pekala anlaşılıyor. +Müslüman fukahası mesela veraseti bir ilim haline koyacak kadar ahkam-ı şer’iyye hakkında böyle bir isnadda bulunması ne kadar insafsızlıktır! +Bir Darul-fünun muallimi için yahud böyle bir ilmin vücudundan tegafül etmek hiç de yakışık almaz. +Diğer nüshasında da Falih Rıfkı Bey: +… fukahanın isimleri Türk Cumhuriyeti gençlerine terbiye ve kabir kitabeleri üstünde okunan yazılar gibi o kadar uzak ve hayata o kadar yabancı gelir.diyor. +Bu da doğru değildir. +Bütün memleket gençliğini rislik ettiren gençler gibi telakki etmek doğru değildir. +Böyle gençler nazarında elbette fukaha-yı İslamın bir mevki’-i hürmeti olamaz. +Fakat bu gençler indinde yalnız fukahanın değil hiçbir şeyin kıymeti yoktur yalnız zevkin eğlencenin kıymeti vardır. +Lakin bir memleket böyle gençlerle yaşayamaz. +Bir tarafdan Büyük Millet Meclisi ahkam-ı fıkhiyyeyi kanun şekline koyarken o Meclis a’zasından bir zatın böyle söylemesi ne kadar ma’nasız bir şey oluyor! +Bu muharrir beyler siyasetten bahs ederken fıkhı şeriati karıştırmasalar olmaz mı? +Münasebetli münasebetsiz muttasıl kavanin-i şer’iyyeye hücum edip duruyorlar. +Bu hücumdan başka kendi fikirlerini Meclisin fikri gibi göstermek de ne kadar fuzuli oluyor. +Büyük Millet Meclisi devletin dini Din-i İslam olduğunu i’lan etti. +Ahkam-ı şer’iyyeyi tenfiz ve icra vazifesini der’uhde ettiğini kanunlarına yazdı. +Tanzim olunacak kavaninin ahkam-ı fıkhiyye ve hukukiyyeye istinad edeceğine dair teşkilat-ı esasiyyesinde ayrıca bir madde-i mahsusası var. +Böyle iken bunu laik–la-dini +Beyler efendiler! +Düşüncelerimizi ümniyelerimizi hep muhalif mütebayin cihetlere değil; mütevafık mütecazib şürmeyelim; toplayalım. +Ferdlerin sınıfların pek muhtelif hisleri ve fikirleri olabilir. +Fakat kudret bu muhtelif hissiyat ve efkar arasında vahdet noktalarını keşfedip halkı o vechile tenvir ve daima takrib etmektir. +Bir memleketin eczası arasında cazibe ne kadar takviye edilirse vahdet-i milliyye o kadar inkişaf eder ve harice karşı kuvve-i dafiası da o nisbette tekamül eyler. +Yoksa anasır-ı tefrika o kadar mebzuldür ki her ferdin en cüz’i hissiyatına teşebbühatına tabi’ oluvermesiyle husule gelebilir. +Fakat vatan işi millet işi öyle fedakarlık icab eder ki bu ayırıcı farklardan vazgeçilerek birleştirici noktalara ehemmiyet verilmelidir. +Rusyadan yeni gelen seyyah-ı şehir Abdürreşid Efendi pederimiz anlatıyor: +– Bolşevikler umumiyetle edyan aleyhinde bilhassa ettiler. +Bir aralık kendilerinin Türkiye hükumetiyle müttehid olduklarını ileri sürerek Rusya müslümanlarını ettiğini söyleyerek efkarı tağlit etmek istediler. +Gazetelerin bu yoldaki neşriyatı birçok kil ü kali mucib oldu. +Bazı sade diller çok mükedder oldu. +Kulaktan kulağa birçok sözler fısıldandı. +Galiba Bolşevikler bunu büyük bir muvaffakiyet addettiler. +Bunun üzerine Bolşeviklerin resmi gazetelerinden gazetesi muharriri Türkiye hükumeti mümessili Ali Fuad Paşa ile bir mülakat yaptı. +Ali Fuad Paşa ile olan mülakatını şu suretle neşretti: +– Bize karşı olan nokta-i nazarınızı söyler misiniz? +Ali Fuad Paşa: +– Biz size tarihi bir düşman nazarıyla bakarız. +Fakat bugün vekayi’-i tarihiyye ve ilca-yı hadisat bizi birleştirdi. +Yekdiğerimize dostane muamelede bulunmaya mecbur olduk. +Temenni ederiz ki bu vesile ile yekdiğerimize daimi samimi dost olalım umumi düşmanlara karşı bu samimiyetimizi muhafaza edelim. +– Komünizme nasıl bakarsınız? +Ali Fuad Paşa: +– Komünizm sizin için güzel bir meslek-i siyasidir. +Gulüvve gitmezseniz hakkınızda faideli olabilir. +Fakat biz müslümanlar için Komünizm hiçbir zaman şayan-ı kabul olamaz. +Zira bizim Kur’anımız her şeyden muŞimdi de gazetesinin başmuharriri Celal Nuri Beyin Ankaradan gönderdiği mektubu okuyalım. +Diyor ki: +Dinin vicdaniyata; Allah ile kul arasındaki münasebatına yani ibadata aid bir kısmı vardır ki dünyevi kuvvetler hükumetler buna müdahale edemezler. +Bir de dinin idaresi keyfiyeti vardır ki bu müstakıllen devletlere aiddir. +Dini ictimaiyat rüesa-yı diniyyenin ta’yin veya intihab olunanların tasdiki veya tasdik edilmemesi evkaf üzerindeki velayet-i amme dini mahkemelerin vazife-i kazaiyyesi müessesat-ı diniyyenin umur-ı maliyyesi… gibi hususat hakkında hükumetler birtakım vezaif der’uhde etmişlerdir. +Bu hukuktan feragat istiklal-i dahili hakkından feragat ma’nasını müfiddir. +Devletlerden bir çoğunun resmi birer dini vardır. +Oralarda hükumet evleviyetle din-i resmiden maada dinleri de müsaafesine mazhar edegelmektedir. +Bu takdirde bile hakk-ı istiklale taalluk eden umur-ı diniyyenin idaresinde devletin bir salahiyeti vardır. +Eskiden gazetesi bu fikirde değildi. +O da laik likten bahsediyordu. +Fakat şimdi hakikati kabule doğru gidiyor. +Devletin din ile olan alakasını tabii ve zaruri görüyor. +Allah ile kul arasındaki münasebata –ki ibadattır– hükumetlerin müdahale edemeyeceği tabiidir. +İslamiyet bu hususda hiçbir kimsenin hiçbir kuvvetin müdahalesini kabul etmez. +Müslümanlar ibadetlerini doğrudan doğruya Allaha karşı ifa ederler. +Araya hiç kimse karışmaz. +Fakat bu Müslümanlığa mahsusdur. +Hıristiyanlıkta böyle değildir. +Nasraniyette Allah ile kul arasındaki münasebata dünyevi kuvvetler müdahale ederler. +Müslümanlık bu hususda büyük bir inkılab yapmıştır. +Sonra Müslümanlıkta dinin dünyevi ve ictimai birtakım ahkamı kezalik dünyevi bir emr-i idaresi vardır ki bunlarla hükumetin alakası tabiidir. +Bu ahkamın kuvve-i bu fikri doğrudur. +İşte onun içindir ki bir müslüman hükumeti için laik–la-dini bir şekil mutasavver değildir. +Biz bunu öteden beri söylüyoruz. +gazetesi ve daha diğer bazıları da laiklikten bahsediyorlar. +Hatta gazetesi bile öyle diyordu. +Lakin şimdi hakikati kabul ediyor. +Bir müslüman hükumeti çin laiklik olamayacağını Demek ki bu hususda gazetesi de m gazetesinin fikrinden ayrılmış oluyor. +Allah vere de bu den ve mütefekkirlerimizden pek ciddi bir ricamız var: + +nanlar arasında Yahudilerin de olması Rusları gayz ve hiddet içinde muztarib etmektedir. +Günün birinde bu mel değil muhakkaktır. +Bunu sezen Yahudiler şimdi fevc fevc Rusyayı terk etmektedirler. +Bu hafta gelen haberlere göre bir İngliz yelken gemisi Amerika sahillerine kaçak suretle sandık viski gemi top atışıyla karşılanarak tevkif ve içindeki müskirat zabt ve müsadere edilmiştir. +Diğer bir İngiliz gemisinin getirdiği dolar kıymetinde şişe birayı kaçakçılar Amerikaya idhale muvaffak olmuşlarsa da Amerika zabıtası biraları yakalamış Amerika Müskirat Kanununa tevfikan bir çukurun içine şiddetle atıp şişeleri parçalamak suretiyle biraları imha eylemiştir. +nununu bu suretle tatbik ederler. +İçkiye karşı bu şiddeti göstermekle Amerika medeni bir devlet idadından çıkmıyor. +Lakin bizdeki müskiratçılar bunu görmüyorlar görmek istemiyorlar. +Bir sarhoşun birkaç değnek yemesini den bahsetmekten hiç sıkılmazlar. +Bakınız Amerikaya müskirat kaçakçılarına değnek ile değil toplarla hücum ediyor. +Müskirat Kanunu el-an İstanbulda tamamıyla tatbik edilmiyor. +Mühürlenen içkilerin harice çıkarılması yahud yere dökülmesi kanunen icab ettiği halde gazeteler dört ay daha müddet verildiğini yazıyorlar. +Bu nasıl olabilir? +Bir kanunun icra-yı ahkamı diğer bir kanun olmadıkça hiçbir suretle te’hir olunamaz. +Bilmiyoruz bu zavallı Men’-i Müskirat Kanununun kabahati nedir ki böyle felce uğratılıyor? +Kanunlarımızın en hayırlısı ve faidelisi olan ve bütün milletçe temami-i tatbiki şiddetle arzu edilen bu kanunu hakkıyla tatbik etmek hükumet-i Helsingfros imamı Hakim Efendi tarafından çekilen bir şayan-ı teessüf telgrafa göre Rusya müslümanları arasında büyük bir şöhret sahibi olan ve İslamiyet hakkında şayan-ı dikkat neşriyatla tearüf eden lehinde aleyhinde birçok sözler söylenen yazılar yazılan meşhur Musa Carullah Efendinin Bolşevik Çeka İnkılab Mahkaddesdir. +Bizim ihtiyacat-ı siyasiyye ve ictimaiyyemizi Kur’an mütekeffildir. +Şu halde bizim için başka bir yol başka bir meslek aramaya hacet yoktur.. +Paşa hazretlerinin bu beyanatı Rusyada umum müslümanlar üzerinde gayet büyük bir te’sir husule getirdi. +Ma’lum ya küre-i arzdaki umum müslümanların yegane hükumeti Komünizm esasatı üzerine kurulacak denince müslümanlar son derece ye’se düşmüşlerdi. +Bütün kalbler endişe içinde kalmıştı. +Böyle bir zamanda Ali Fuad Paşanın bu beyanatı müslüman gönüllerini çok sevindirdi. +Komünistlerin tutmuş oldukları yol Siyonizmin vaz’ ettiği esasata pek ziyade tevafuk etmektedir. +Siyonistler Bazil Kongresinde ittihaz ettiklere kararın birinde diyorlardı ki: +Mantıklı mantıksız sözlerle insanların başlarını karıştırmalı. +Bazen dinli bazen dinsiz bazen hiç ma’nasız sözlerle zihinlerini işgal etmeli. +Bütün matbuatı kendi elimize almak için ne icab ederse yapmalı. +Bize muhalefet edenlere söz söyleyecek meydan bırakmamalı. +Bugün Bolşeviklerin de aynı kararı tatbik etmekte oldukları gayet açık görülmektedir. +Neticenin nerelere kadar varacağını bu halde neler tevellüd edeceğini gerek Ruslar gerek Tatarların müttefekkirin kısmı pek güzel anlamışlardır. +Yahudiler de şimdi Rusyayı pey-derpey terk etmektedirler. +Herkes maksad-ı esasinin i’mar olmayıp tahrib-i bilad ve imha-yı ibad olduğuna kesb-i kanaat etmişlerdir. +Kale içinden feth olunur meseline imtisalen Ruslardan bazıları Komünist Fırkasına dahil olmuşlarsa da pek muvaffak olamayacaklar gibi geliyor. +Zira fesad-ı ahlak günden güne müdhiş surette taammüm etmektedir. +Vahşet gittikçe artıyor. +Bütün nüfuz ve kudret Çeka lara yani inkılab mahkemelerine verilmiştir. +Çekalar la-yüs’el amma yef’aldir. +Herkes ürkmekte olduğu halde yine aksül-amelden korkuluyor. +Bundan dolayı bilhassa Yahudiler tedehhüş etmektedirler. +Zira bu tedhiş usulünün aksül-ameli ilk defa Yahudileri süpürecektir. +Bütün dünyanın mukadderatıyla iktisadi siyasi ve ictimai mukadderatıyla oynayan Yahudileri şimdi müdhiş bir korku almıştır. +Bütün Avrupayı karıştıran Yahudilerdir. +Avrupadaki ve Rusyadaki bütün inkılabların arkasında Yahudiler vardır. +Hıristiyanlar arasında siyasi ve ictimai tefrikaları çıkartmak suretiyle Hıristiyanlıktan intikam almaktadırlar. +Siyonistler paralarıyla teşkilatlarıyla entrikalarıyla ortalığı karıştırıp duruyorlar. +Bugün Avrupa devletleri Yahudilerin bu tertibatına tamamıyla vakıf olmuşlardır. +Onun için her tarafda Yahudi aleyhine hareket başlamıştır. +Bilhassa Rusyada re’s-i karda bulu nasıl olsa da tab’ ve neşr ettiren Musa Efendi yakayı Çeka eline vereceğini biliyordu. +Böyle iken tereddüd etmeden neşr eylediği eseri ile kendisini efkarına feda edecek bir reşadet-i medeniyye göstermiştir. +Bu reşadetin cezası olarak Musa Efendi şimdi Petrograd Çekasının bodrumunda oturuyor. +Tahammül edemediği esaret havası içinde muztarib bulunan ma’neviyatı bu suretle bir nevi’ itminan bulsa bile nahif bulunan vücudu ikinci defa olarak uğradığı bu işkenceye tahammül edecek mi..? +Gönül arzu ederdi ki matbuatın bu hususda ibraz eylediği alakadarlık daha muttarid bir şekil iktisab eylesin de Moskova celladlarına ihsas ettirsin ki Rus komünistlerinden başka düşünen Türk ve İslam mütefekkirlerini kolay kolay tenkil etmek olmaz. +kemesi tarafından tevkif olunduğu anlaşılıyor; Musa Carullah Efendinin en son vazifesi Petrograd İmameti olunmuş. +Tevkifin sebebidini ictimai siyasi mes’eleler ve tedbirler hakkında İslam milletlerinehitaben yazılan ve ahiren Berlinde tab’ edilen bir kitaptır. +Bu kitabın bir nüshası da son posta ile idarehanemize gönderilmiştir. +Geç geldiği için tedkike vakit olmadı. +Şanlı Türk askerinin şerefine te’lif kılınan bu kitabda şayan-ı dikkat mütalaat ve mülahazat olduğu anlaşılıyor. +veririz. +Bolşeviklerin şimdiye kadar tevkif ettikleri öldürdükleri ulemanın hadd ü hesabı yoktur. +Fakat Musa Carullah Efendi onlarla kabil-i kıyas değildir. +Müşarunileyhin tevkifi bütün Rusya müslümanlarını şiddetli surette alakadar etmiştir. +Musa Carullah Efendinin tevkifinden bahseden diyor ki:Şübhe yoktur ki işbu eserini her muştur ki Dura matesrponsümmüs-salbe arasındaki fıkdan-ı muvazene daima kadının hayız haml viladet nifas ve şey-huheti zamanına müsadifdir. +Kezalik kadının tabiaten malihulyaya erkekten daha ziyade meyli ve iç sıkıntısı ile ıztırab-ı akliye ruhiye erkekten ziyade mağlubiyeti havass-ı tabiiyyesi iktizasındandır. +Profesör Mayertin sözü burada bitiyor. +Biz yine devam edelim. +Fizyolojya Hayvani ilim-i vezaifül-a’za ilminde sabit ve mukarrerdir ki ihtiyari gülme ve ağlama merkezi muhik? +tabaka-i kışriyyesidir. +Yine sabit ve mukarrerdir ki serir-i basari ki tabaka-i kaşriyye arkasında bir nahiye-i dimağiyyedir teheyyücat-ı nefsiyyenin ve teşennüci yani gayr-ı ihtiyari gülme ile ağlamanın merkezidir. +Serir-i basari ile tabaka-i kaşriyye arasındaki irtibat ve birinden diğerine vaki’ olan te’sir ve tefaul ise ehemmiyeti nazardan kaçmayacak neticeler veriyor. +Mesela ikisi arasındaki makrun olmaksızın gülme veya ağlama teşennücatı arız olur. +Kezalik tabaka-i kışriyye birtakım emraz veya tegayyürata veyahud istihalelere veya şedid yorgunluğa ma’ruz olursa serir-i basaride bir heyecan ve anif bir ve en vahi sebeblerle güler ağlar. +Bazen serir-i ba-sari hastalanır ve bu takdirde ihtiyari gülme ağlama melekesinin tabaka-i kışriyyedeki merkezi afetzede olur ve ki hiçbir alaka ve münasebeti yokmuş gibi hissiz donuk Hülasa erkek ile kadının kuva-yı maddiyye ve akliyyece erkektekinden daha az sabit ve müstakar oluyor. +Zira dimağın tabaka-i kışriyyesine uğrayan a’sab-ı basarın kökleri ile a’sab-ı şemden? +maada bütün a’sab-ı ta-baka-i kışriyyenin ötesindeki tabaka-i merkeziyyeye de uğrarlar. +Bu tabaka-i kışriyyenin vezaifinden biri de ona muntabık olan tabaka-i merkeziyye-i dimagiyyeyi örtüp onu muhafaza olduğu ise ma’lumdur. +Yukarıda beyan edildiği üzere tabaka-i kaşriyyenin hacmi kadında erkektekinden daha küçük olduğundan diğer tarafdan da oraya varıp tabaka dahiline yayılan damarların deveran-ı demi ta’dil etmesi dolayısıyla bu tabaka az gıda aldığından kadın erkeğe nisbeten daha ziyade meşakkate yorgunluğa takatsizliğe ma’ruz olmakla kal-mayıp ıztırabat-ı fikriyye ve asabiyyeye isti’dadı da ondan ziyadedir. +Bu hakikatler bir cihetten kadını erkeğin fevkine çıkaran bir mevhibe-i fıtrat i’tibariyle şayan olan bazı hasailinikolaylıkla izah ettiği gibi diğer cihetten de kadının –tabiati hasebiyle– re’yinde ani olarak gösterdiği tahavvülatın da esbabını ve evham sırrını bize bildirir. +Hatta tahkikat-ı ilmiyye ile sabit olBaşmuharrir Sahib ve Müdir +beyninde ma’nevi ve akli diğer birtakım farklar da intac eder.Ez-cümle kadın şu zikrettiğimiz esbabdan dolayı erkekten daha çabuk usanır ve yorulur ve kuva-yı fikriyyesini daha geç toplar. +Kezalik ondan daha çabuk fikirlerini ve re’ylerini tebdil eder. +Ve bundan dolayı iradesi azmi sebatı daha zaifdir. +Cem’iyetimizinTeokrasi ve Klerikalizmbakayasıyla ma’lul olmadığı sabit olduktan sonra en yüksek bir mefhum olan hukuk-ı şahsiyye ve umumiyye telakkıyatı ve bu telakkıyatın kuvve-i tesbitiyye ve te’yidiyyesinden başka bir şey olmayan kavanin hakkındaki vechelerinin tedkiki icab eder. +Ta ki İslamiyetin nasıl zi-şümul ve vasi’ bir ihata ile adaletin tecellisini refah-ı şahsi ve ictimainin husulünü mü’emmen şerait ve evsafı kudret-i tatbikiyyeyi haiz esaslara kemal-i mebzuliyyetle malik olduğu garb medeniyetinin henüz daha bu tekamülüne vasıl olmaktan çok uzakta bulunduğu delailiyle taayyün etsin. +mal-i la-yetagayyerdir. +Cenab-ı Hakkın vahdaniyeti bu kemalin en ali bir mefkuresidir. +Hukuk ki hakayık-i eşyaya mutabık masuniyet-i şahsiyye ve ictimaiyyeye refah-ı beşeri ve saadet-i sermediyyeye müntehi vesait ve vesailin hudud ve şeraitin desatir ve esasatın hey’et-i mecmuasından ibarettir; şeriatin en muhterem en vacibüs-sıyane addettiği bir küldür. +nasebat-ı şahsiyye ve umumiyyelerinde amil olan mefhumları muhtevi olduğu kadar idari tekamüllerin en vasi’ ma’nalarını beşeriyetin vasıl olmak istediği ruh-ı kemale kadar isal etmektedir. +Ma’lum olduğu üzere fiile şekkül etmiş olmayıp derece derece tehassüs tefekkür muhakeme irade safhalarından geçerek tekemmül etcuddur. +Şu halde en maddi addolunan işler bile ma’nevi bir eserin mevludüdür. +Ma’neviyat ise yalnız fiil için bir alet ve bir vasıta mahiyetinde değil insaniyet için de mes’ud bir gayedir. +Hiçbir vakit asr-ı hazırmihanikbir tarz-ı medeniyet addedilemez. +Saha saha bütün garbı bin türlü cereyanlar fikri idari siyasi ilmi ictimai ihtilaflar içinde bir makineden maddiyatla işleyen yeknesak bir aletten bir halde durur ve bu iki merkez ilel ve emrazdan şedid yorgunluktan salim oldukça tevazün-i tabii biz-zarure devam etmez. +Esbab-ı anifeye binaen tabaka-i kışriyye kadında erkeğin tabaka-i kışriyyesinden evvel zaafa ve yorgunluğa giriftar olduğuna ve ba-husus kadında mizac-ı asabi malihulya galib olup ve tabaka-i kışriyyesi cümuda uğrayıp zayi’ olan kuvvetlerini kolaylıkla telafi edemediğine nazaran bu tabakanın şuun-ı muhtelifesi etmek ve serir-i basarinin hayat-ı nefsiyye i’tibariyle tabaka-i kışriyyedeki asar ve netaciyini kolaylıkla anlamak mümkündür. +Bu tedkikat-ı müsbete ve bu açık hakikatler karşısında zükur ile inas arasında müsavat-ı mutlaka iddia eden mezahib ashabı mütehayyir kalıp ne diyeceklerini bilmiyor ve bunlara karşı hiçbir hüccet ikame edemiyorlar. +Lakin bunların henüz kalblerine yeis denilen şey uğramayıp hala hasımlarının zaif taraflarını araştırıp oralardan hücumu gözlemekte ve tedkikat-ı ilmiyyenin meknuz olan esrar-ı kainat içinden lehlerine çıkaracağı hazain-i ma’lumata intizar etmektedirler. +Hatta günün birinde her iki taifenin zükur ile inasın yaratılışça olan tabii farklarını kadınların ezmine-i salifede geçirmiş oldukları hayata atf ederek bu farkları kurun-ı maziyyede erkeklerin temadi eden cinayatına ilhak edecekleri bile gözümüzün önüne geliyor. +Bunlar hasımlarını ilzam için erkekler ile kadınların et kan ve adelece ve huşunut siklet ve hacimce müsavi olacakları ta’bir-i diğerle alem-i vücudda yekdiğere hem-bezm olabilecek erkeklerden ve birbirine her hususda benzer efraddan başkası bulunmayacağı zamana kadar bekleyeceklerdir. +Maahaza biz şundan eminiz ki bütün müterakki memleketlerin kadınları kemiklerinin sikleti adalelerinin kesafeti karaciğerlerinin gılzati cisimlerinin i’tibariyle erkeklerle yarışa çıkıp da buna mukabil rikkat-ı kalb ile boy bos güzelliğinden gaib ettikleri gibi çevikliklerinden ve a’za-yı bedenlerini sür’atle kullanabilmekten de mahrum kalmaya razı olmazlar. +Kadınları usul-i hulkiyyede dahi erkeklerle omuz öpüşmeye sevk edenler bir vahşi memleketlerdeki kadına bir de en müterakki memlekette yaşayan hemşirelerine atf-ı nazar etseler kadının medeniyette geçtiğini ayan beyan görürler. +Kadın ile erkek arasındaki maddi ve akli farklar hakkında mezahib-i muhtelife ashabının sözleri bunlardan maddiyye ve akliyyece her iki sınıf beyninde müsavat mümkünattan ve tahkiki caiz şeylerdendir. +Ancak yukarıda bahsettiğimiz bazı sıfat ve hasais bunlardan müstesnadır ki bu farklar maddi olmakla beraber iki sınıf +her derde deva bulup bulamayacağı hususunda tereddüd gösterenler için meydan-ı münazara her zaman açıktır. +Ruh-ı İslamiyyette mütereddidleri tenvir ve ilzam edecek binlerce delil hüccet burhan-ı katı’ mevcuddur. +Hukuk-ı İslamiyyenin hayat-ı dünyeviyyeye aidiyetinden dolayı en ziyade tenkid edilen kısımlarımuamelat ve ukubatcihetleridir. +Ta’birat-ı zamaneye görehukuk ve cezaolmak üzere izahı tabii olan bu ahkamın ruhu tabiat-i beşeriyyeye ihtiyacat-ı ictimaiyye ve muhitiyye hürriyet-i mesainin müsavatın hüriyet-i şahsiyyenin hürriyet-i kelamın mahfuziyeti münasebat-ı nasın tanzimi miyyenin te’mini gayelerine müteveccihdir. +Kanun-ı medenimizin kıymet-i esasisi cihanşümul bir haldedir. +Başlıca garb ulema-yı hukukiyyununun mütalealarını adalet şümul kabiliyet ve münasebat-ı ictimaiyye nokta-i nazarından asri denilen garb akvamının ahkam-ı medeniyyelerine her suretle faik olduğunu bi-hakkın siyasiyyun ve ictimaiyyunundanMac MahonMüslümanlığa aid aile hukukunun garba nisbet kabul etmeyecek derecede mükemmel ve müslüman kadınlarının her suretle daha mes’ud olduğunu sarahaten i’tirafa mecbur kalmıştı. +Eğer muhtac-ı tevsi’ bir madde var ise yahud her hangi bir ihtiyac muvacehesinde bazı ahkam vaz’ı derpiş edilirse me’hazı Kitap ve Sünnet olan eimme-i dinin ihtiyacat-ı zamaneye muvafık kavliyle amel ve def’-i zaruret edilmesi her zaman mümkündür. +Zaruret vukuunda esasat-ı İslamiyye dahilindeistihsantarik-i şer’isinden istifade etmeye ne mani’ vardır? +Bu kadar esbab-ı yüsr ü tekamül mevcud iken garb müdevvenatının aynen ahzı lüzumuna kail olmak büyük bir insafsızlık olur. +Ukubata gelince: +Fransız Kanun-ı Cezasından aynen tercüme suretiyle vücuda getirdiğimiz ve el-yevm ma’mulün-bih olan Ceza Kanunnamesinin ne dereceye kadar mükemmel olduğunu salahiyetdar olan zevat tavzih buyursunlar. +Yalnız hukukçularımızın umumi telakkileri her halde ruh ve tevazün i’tibariyle ahenkdar bir kül teşkil edemediği merkezindedir. +Bugün mevcud kavanine rağmen yine mücrimler mütenebbih olmayarak yeni cürümlerine devam ediyorlar. +Cezalar ise gerek mütecasirleri gerekse hey’et-i ictimaiyye efradı üzerinde Fuhuş ve rezailin baş döndürücü sür’atle tezayüdünden emraz-ı efrenciyyenin müstevli bir surette nesli tahrib etmesinden müteessif olmayan ve bir azab hissetmeyen hiçbir ferd tasavvur olunamaz. +Dispanserleibaret addedilemez.Asrilikise mefkurevi bir tekamül tasavvurudur ki: +Ancak İslamiyeti [insaniyeti] en yüksek refaha en vasi’ huzura asayişe nail edecek bir veche irae edebilirse müsemmasına mutabık olur. +Aksi takdirdehal-i hazır ma’nasını ifade eder ki bu da beşeriyetin refah ve saadeti demek değildir. +Her hangi bir hadise netayiciyle tahlil olunamaz. +Belki hakim olan ruh ile ifade olunur. +Falan kanun falan tedkik etmek lazımdır. +Şu halde asırlardan beri müslüman bir millet müslüman bir hükumet halinde yaşadığımız ve yaşamakta olduğumuz cihetle şer’a istinad etmesi lazım gelen kanunlarımızın an’anatımızın ihtiyacat-ı asriyyeye tevafuk edip etmediğine hüküm verebilmek baını tarz-ı tecellisini inkişafa olan isti’dadını muhtelif zamanlarda muhtelif şekillerde tatbikatını ayrı ayrı muhakeme etmeliyiz. +Ahkam-ı şer’iyye dünya ve ahirete şamil olmak üzere: +vidir. +Suret-i umumiyyede muhakeme edilirse bu aksamın her biri diğerinin lazım-ı gayr-ı müfarıkı olduğu görülür. +Kendisinin ve mükevvenatın elbette bir halikı olduğunu düşünen her insan için ibadat ne kadar tabii bir lazıme ise Allah düşüncesinden tevellüd eden hukuk ve vezaifin hayat-ı şahsiyye ve umumiyyede tecelliyatı ukubat da o kadar zaruri bir lazıme olarak isbat-ı vücud eder. +Esas ve ruh i’tibariyle yekdiğerinin mütemmimi olan bu külliyatın mebdei ma’rifetullahdan başka bir şey değildir.Her birisi için ayrı bir mebde’ tasavvur olunursa nizam ve ahenk-i beşer muhtel olur. +İnsaniyet yeni bir Babil vak’ası yaşar. +Cihanda hükümran olan kararsızlıkları bu fütuhatın mukaddematı olarak kabul etmekte erbab-ı ukul tereddüd etmezler. +Binaenaleyh kanunlarımızın an’anatımızın maziden mülhem olmasını vesile-i istihfaf ittihaz ederek değil hangi esasın hangi ihtiyaca tekabül etmediğini izah ve olmayan ilim ve sanayi’den başka ruhen fikren bütün külliyatıyla Avrupalılaşmak isteyen garbcılarımızın maksadları hey’et-i ictimaiyyemize refah ve saadet getirmek bilmiş olsunlar. +Esasat-ı ictimaiyyemizin ihtiyacatımıza tamamıyla kafi olup olmadığını yeni ihtiyaclar karşısında teceddüd ve tekamülü esas olarak kabul eden İslamiyetin +duran fitne hayallerinin siyasi ictimai iktisadi sebebleri yirminci asır ibtidalarında yeryüzünde bütün kuvvetiyle devam ediyor; hatta büyük fitnelerin alametleri olmak üzere nuhsun yani Zuhal ile Merihin gök yüzünde kıranları dade vaki’ oluyor; diyanet dünyasıyla medeniyet dünyasının son derece fesadlarının zaruri bir neticesi olmak üzere dehşetli hadiselerin gayet büyük dı. +Lakin gerek medeniyet dünyasında gerek diyanet dünyasında ne işitecek kulak vardı ne de görecek göz! +Akıbet medeniyet dünyasının gayet büyük fesadlarının gayet fahiş adaletsizliklerinin insanların ictimai günahkarlıklarının siyaset ve riyaset ihtiraslarına doymaz emellerinin bütün devletlerin kuvvet meydanlarındaki müsabakalarının zaruri ve tabii bir neticesi olmak üzerede medeniyet muharebesi bütün dünya muharebesi başladı; büyük kıyametin en büyük dehşetlerine nümune olmak üzere dört beş sene devam ettikten sonra uluhiyet diyanet cem’iyet devlet intizam düşmanı anarşist bedbin Karl Marksın cenni tedbirleriyle hazırlanmış büyük askerin yani proleteryaların büyük kuvveti kahraman kumandanlarının cesurane hareketleri sayesinde müdhiş ihtilal revulasyon medeniyet dünyasının bütün esaslarını bütün eserlerini tahrib etmek azmiyle başladı. +Medeniyet merkezlerinde bedbin Karl Marksın uzağı gören gözleri önünde yetmiş iki sene mukaddem dolaşıp duran fitne hayalleri bugün dehşet zulmetleri içinde medeniyet kabristanı üstünde mehib bir şekilde Sosyalizm libasıyla Komünizm suretiyle zahir oldu; Rusyada medeniyetin bütün eserlerini bütün esaslarını harab etti; açlık ile yokluk ile bütün insanları payimal eyledi; hürriyet şiarıyla azadlık da’vasıyla bütün dinleri bütün ta’limleri inkar etti. +Rusya maarif ve sanayi’ cihetiyle medeni devletlerin hepsinden geri ise de inkılab hareketleri için zaruri olan fitne kuvveti Rusyada gayet büyük idi. +İhtilal rehberleri revulasyon diplomatları fırsatı ganimet bilerek her tarafdan koşup Rusyada toplandılar. +En müsaid bir zeminde saati tamam hulul etmiş bir zamanda inkılab hareketleri başladı. +Muharebelerle harab olup kalan şehirler karyeler voldu; şehirler karyeler bomboş kaldı. +Enternasyonal namıyla milletlerin her biri dinleri ma’bedleri mahkemeleri kanunları tahkir olundu. +Divan-ı harplerin fevkal-ade komisyonların Çekaların – inkılab mahkemelerinin – şimşekleri içinde yanar sarayların dumanları arasında mahkemelerin fabrikaların harabeleri üstündeki yeni dinin yeni dekaloğu evamir-i aşaresi rin kuyudatı elim olan hakikati daha vuzuh ile gösteriyor. +Son senelerde fuhuş genç kızlarda yüzde on namuslu kadınlar miyanında yüzde altı nisbetinde tezayüd etmiştir. +Kavanin-i cezaiyyemizin ahkamı sarahaten gösteriyor ki muhafaza ve müdafaası labüd ve zaruri olan ahlak-ı umumiyyeyi sıyanete kafi şiddet ve ruhu ihtiva etmemektedir. +Kemal-i şükran ve iftihar ile yadını bir vazife addeylediğimiz Büyük Millet Meclisimizin rasanet-i ictimaiyyeyi namus ve iffetin yüksek kadrini i’la etmekte olan son teklif-i kanunisi bu vaz’iyet karşısında an’anat-ı milliyyenin kudsi ve muhterem bir heyecan-ı iman ile nasıl müdafaa edilmekte olduğunu gösteriyor. +Adliye Encümenince havale edilen bu mühim teklifin esbab-ı mucibesinde deniliyor ki:Memleketemizde kısa bir zamanda vücuda gelip sür’atle inkişaf eden ictimai inkılab su’-i ahlaka büyük bir cereyan vermiştir. +Maişet ihtiyacı karşısında hayata erkekler gibi atılmak mecburiyetinde bulunan kadınlar ve bilhassa genç kızlar hayat mücadelesinin daha ilk safhalarında ekseriyetle müdhiş girdablara yuvarlanmak tehlikesinde bulunuyorlar.Vatanın en büyük yaralarından biri olan ahlaki tereddiyatın bundan daha muciz bir teşrihi olamaz. +Layihanın diğer bir noktasında: +Binaenaleyh garb milletlerinin ceza kanunlarını aynen tatbik etmek doğru olamazmütalaası dermiyan ediliyor. +Milletin his ve ruhuna emzice ve tabayiine muhalif olan ve başka milletler için mahalli ihtiyacata nazaran tedvin edilen ecnebi kanunlarının bila-tedkik aynen tercüme ve kabulü suretiyle giriftar olduğumuz ictimai ve umumi zararların izalesi maksadını istihdaf ettiği anlaşılan bu rehakar fikirlerin inşaallah milletimizin esasatı dahilinde irtikaya kesb-i liyakat eylediği meratib-i medeniyyeye bulunuyoruz. +Aleyhinde Musa Carullah Efendinin Neşrettiği Kitab On dokuzuncu asır ortalarında bedbin Karl Marks gibi maddi iktisadiyyunun durbin açık gözlerine görünen garbda eski medeniyet dünyasının merkezlerinde dolaşıp +Amellerinin defterleri azab zebanilerinin elleriyle insanların her birine sol taraflarından verildi. +Kara sahifelerinin yüzünde kızıl kanlarla yazılmış eski günahlarının adaletli ukubetleri kahır göklerinden yeryüzüne bütün dehşetiyle yağmur gibi yağdı. +İnsanların her birini mücrimlerini de ma’sumlarını da hesab meydanlarına nöbet saflarına sürdür. +Böyle bir kıyamet son senelerin zaruri ve tabii bir neticesi idi. +Siyaset dünyasında en büyük en kuvvetli devletler ya tarafı. +Gayet kuvvetli olan şu iki taraf her siyasette hususiyle şark siyasetlerinde İran ve Türkiye memleketlerini lar her suretle mücehhez idi her şeyi de tamam idi. +Medeniyet dünyasında iktisad mes’eleleri de büyük buhran tufanları içinde idi. +Karl Marks gibi devlet düşmanlarının bedbin iktisad alimlerinin gayet cazib ta’limlerine telkinlerine iktisad buhranları bereketli zemin oldu. +İnsaniyet dünyasında büyük ihtilalin kuvvetli alimleri mühlik unsurları tamamıyla hazırlanmıştı. +Kum kadar çok olan İslam milletleri kum gibi müteferrik ve ekserisi medeni devletlerin elinde esir bir halde li nüfuzları kuvvetli hücumları altında asırlarca yaşayan muharebelerden muharebelere inkılabdan inkılablara yuvarlana yuvarlana geldikten sonra Sosyalistlerin rehberlerine güzel inkılabat nümunelerinden ibretli dersler veren şu günkü umumi muharebede Rusya inkılabına yol açan Türkiye Devleti son asırlarda memleketin ıslahat-ı dahiliyyesinde acz gösterdi. +Hem Türkiye Devletine hem umum İslam memleketlerine mutlaka faide verecek olan İslam siyasetlerinden de gafil kaldı. +Belki hilafına tamamıyla zararına hareket etti. +Şari’-i hakim aleyhis-salatü ves-selam hazretlerinin halifesi kıble-i İslamın sahibi Ravza-i Saadetin hadimi üç mukaddes haremin maliki Arafat Mina cami’lerinin reisi Kur’an-ı Kerim imamı Türkiye Devlet-i aliyyesi İslam milletlerinin kalblerine kendi nüfuzunu İslam milletlerinin hükumetin Meşihatin gayet büyük bir gafleti afv olunmaz bir günahı idi. +Bütün ehl-i İslamın kalblerine nüfuz edecek kadar büyük ve mukaddes kuvvetlere malik olduğu halde ehl-i İslamın kalblerini Hilafet Merkezine rabt etmek siyasetlerinden hükumetin Meşihatin gafletleri benim nazarımda en büyük bir kusurdur. +Komünizm ta’limlerininiman şartlarıher yerde kızıl levhalar üzerine büyük harflerle yazılarak i’lan olundu. +Terbiye zehirlendi ve alçaldı. +İnsanların tabiatleri yine vahşet hallerine döndü. +Yani insanların ekseriyetine yokluktan hakaretten sefaletten kandan yaştan meşakkatten darlıktan kaygıdan başka hiçbir şey hiçbir saadet vermemiş olan medeniyet nizamları diyanet şekilleri ekseriyet eliyle adaletli cezaları husul buldu. +Rusyada ekseriyetin elinde mülkünde gönlünde medeniyetten diyanetten hiçbir haz yok idi. +Yalnız bedbahtlık yalnız esirlik vardı. +Elde saklanacak gönülde sevilecek emelde rağbet edilecek bir şey yoktu. +Lakin her hususda nefret edilecek ahval gayet çok idi. +Bu ahval karşısında bütün ruhuyla bütün dimağıyla kendisini bedbinliğe kaptıran Karl Marks gibi devlet ve ruhları telkinat tarikıyle gayet kolay bir surette halkın ekseriyetine sirayet ettirildi. +Bu sayede Rusyanın her yerinde dehşetli ihtilal kuvvetli revulasyon kolaylıkla başladı. +Sür’atle intişar etti. +Medeniyet nizamları diyanet terbiye ve ta’limleri şeriat usulleri hilafına yeni din Komünizm dini Rusyada silah kuvvetiyle galebe etti. +Eski medeniyet yıpranmış medeniyet öldü. +Kendi mezarına kendisiyle beraber bütün eserleri de gömüldü. +Evet ama Karl Marksın zu’mu gibi görülen proletarya –medeniyet mezarını burjuvazi kabrini kazıyan proletarya– kapitalin sermaye eliyle hazırlanmadı. +Belki medeniyetin zulmü medeniyetin sefaheti israfatı medeniyetin hiçbir şeyden doymaz obur dimağı obur midesi kendi kabrini proletarya eliyle zulüm küreğiyle kazdırdı. +Evvelki burjuvazi diktatörlüğü yerine proletarya diktatörlüğünü yerleştirdi. +Elbette zulüm zulümden başka hiçbir netice doğurmaz. +le de arttı. +Evvelki istibdad bir ekalliyet eline geçti. +Şu farkla ki şimdi ekseriyetin hukuktan mahrumiyeti kanun hükmüyle oldu. +Yani eski fesadların evvelki zulümlerin tabii bir neticesi bir cezası olmak üzere bugünkü diktatörlük doğdu. +Yoksa eski hallerin eski nizamların her birine düşmanlık bedbinlik gözüyle bakan Karl Marksın zu’mu gibi medeniyet ilimlerinin hünerlerinin san’atlarının makinelerinin diyanet akidelerinin terbiyelerinin ta’limlerinin usullerinin kanunlarının bir neticesi olmak üzere değil. +Mezarlarımızdan kalkarak gözlerimizi açıp da bakarsak görürüz ki tarihin şu günleri bütün Rusya dünyası +rına da giderek; zilletten bendelikten kurtulmak maksadı uğurunda bütün meşak ve mezahime katlanıyorlar. +rebelere iştirak ettiler. +Fakat maatteessüf başkalarının maksadlarına hadim olmak sıfatıyla kendilerinin izzetlerini dinlerini yurdlarını hedm hususunda kuvvetli bir alet olmak zilletiyle iştirak ettiler. +İslam sancakları Türk kılıçları yalnız Türkiye Devlet-i aliyyesi elinde kaldı. +Zaruret iktizasıyla belki Kur’an fermanıyla Türk Hükumeti de Harb-i Umumiye iştirak etti. +Bi-taraf kalmak mümkün olsaydı belki kalırdı. +Lakin mümkün değil Fransa İngiltere İtalya– bir tarafda idi. +Almanya yalnız kalmış olsaydı az zamanda mağlub olur; Türkiye İran vesair İslam memleketleri İslam ve Türk düşmanlarının elinde tamamıyla taksim edilir; amelenin kapital pençesinden proletaryanın burjuvazi elinden kurtulmaları da hiçbir suretle mümkün olmazdı. +Türkiyeyi tamamıyla mahv etmek emellerini kendine mukaddes bir maksad ittihaz etmiş olan Rusya Devletine bütün İslam memleketlerini kendisine esir etmiş olan refiki olamaz idi. +Buna binaen Türkiye Devlet-i aliyyesi zaruret iktizası ve maslahat mülahazasıyla Almanya tarafdarı olarak harbe iştirak etti. +Musa Carullah Efendi Türkiyenin harbe suret-i iştirakinden Harb-i Umumideki azim fedakarlıklarından Boğazları kapamakla Rusyanın mağlubiyetine sebeb olduğundan Almanların Türklerle birlikte Mısır ve Hindistana asker sevk ederek İngiliz mes’elesini halletmemek hususundaki siyasetsizliğinden Rusyanın mağlubiyetinden Rusyada patlayan ihtilalden Almanya ve Avusturyanın mağlubiyetinden Türkiyenin Mondoros Mütarekesinden Türkiyeyi tamamıyla esaret altına almaktan bir şey olmayan ve İngilizlerin Türkiye hakkında besledikleri emelleri tamamıyla meydana çıkaran Sevr Muahedesinden bahsettikten sonra Harb-i Umuminin netayicine nakl-i kelam ile diyor ki: +Harb-i Umumi neticesinde İslam düşmanı olan büyük Rusya Devleti Çarlık istibdadı ilelebed kalmak üzere sukut etti tarumar oldu. +Almanya istibdadı da şimdi tamamıyla sukut etti diyelim. +Bu mülahazayı kabul edelim belki doğrudur. +Vakıa başkaların zararlarında menfaat aramak siyaseti Ba-husus benim akideme göre hiçbir vakit caiz olmaz. +Fakat Harb-i Umumiden Türkiye Devlet-i aliyyesi istifade etti. +Yani Türkiye Devlet-i İslamiyyesi kuvvetli iki O vakitler Türkiyeden başka İslam memleketlerinde kalem-i teklif cari olmadığı için şu mülahazamı Türkiye hükumetine Türkiye Meşihat-i İslamiyyesine tevcih ettim. +Cihan muharebesinde Arapların isyanlarına fitnelerine bazı cahil ve gafil Hindistan müslümanlarının Türkiyeye karşı muharebelerine hükumetin Meşihatin gafleti sebeb olmasaydı bugün şöyle bir mülahaza elbette bizim hatırımıza hutur etmezdi. +Harb-i Umumi ibtidalarında Hilafet-i İslamiyye lisanıyla Meşihat-i İslamiye hitabıyla nefir-i am olmak üzere bütün İslamiyet dünyasına cihad-ı umumi i’lan kılındı. +Buna rağmen İslam ve Türk düşmanlarının sevadını saflarını İslam askeri Türk askeri teksir etti. +Son derece menfur olan şu halin elbette eski bir sebebi vardır. +Ben i’tiraf ederim kemal-i cesaretle iddia ederim ki ehl-i İslamın ferdlerinde iman Türkiye Devletine büyük bir muhabbet var ise de alem-i İslamın hey’et-i külliyyesinde ve Hilafet İslamiyet siyasetlerinden İslam dünyasının dini terbiyevi ictimai ahvalinden hükumetin Meşihatin tamamıyla gafletleri yüzünden Harb-i Umumide İslam ri yine müslümanların kendi elleriyle tahrib olundu. +kü hayatı için helak olmak mukadder imiş ki siyaset hareketlerinin mak üzere büyük devletlerin bütün milletlerin umumi muharebeleride i’lan kılındı. +Evet muharebe bir maksad bir gaye değildir; lakin necat gibi izzet ve istiklal gibi hakikat ve hukuk gibi en büyük en mukaddes maksadların gayelerin yalnız bir vesilesidir. +İnsanların tabiatlerine kuvvetlerine nisbetle buna başka bir vesile yoktur. +Biz-zarure muharebe vaki’ olduktan sonra artık elbette iltizam kılınır farz olur belki . +Buna binaen muharebe i’lanı zamanlarında dehşet Minalarında muhariblerine bugün gayet çok kurbanlar takdim ediyor. +Adalet-i ilahiyye ka’belerinde o büyük kurbanlar elbette kabul olunacaktır. +O büyük lamiyet dünyası bugün mahrumdur… Medeni milletler vusul arzusuyla milyonlarca canlar milyarlarca mallar feda ederek; sabır sıratları üzerinde cehennem çukurla ni açık gördük. +Medeniyet dünyasının her cihetle iflası tezahür etti. +İctimai fikir cihetiyle de ictimai nizam cihetiyle de insanların salahlarını gösterebilecek akıl cihetiyle de insanların hukuklarını hürmetlerini kabul edebilcek kalb cihetiyle de medeniyet dünyası tamamıyla müflis imiş! +Hikmetli adaletli mahir hazık mühendis ma’rifetiyle te’sis kılınmış ictimai bir nizam medeniyet dünyasında yok idi; şimdi de yoktur. +Medeniyet dünyasında belki bütün yeryüzünde umumiyet kesb etmiş bugünkü siyasi ahlaki ictimai buhran faciaları da Eski hallerin her birine bedbinlik gözüyle bakan medeniyet nizamlarının her birini maharet ve şiddetle gösteren Karl Marks Komünizm usullerine Komünizm cehennem çukurlarına gönderdikten sonra proletaryaların her birine cennetler tebşir eden Karl Marks nazarında medeniyet fesadlarının medeniyet hastalıklarının başlıcası hakk-ı temellüke aid nizamat imiş; en müfid deva en müessir ilaç da ihtilal kuvvetiyle: +Proletarya diktatörlüğü Ekseriyetin hukuk-ı ictimaiyyeden mahrumiyeti Hukuk-ı mülkiyyeden tamamıyla mahrum kalıp umumi anbar kapıları başında bütün insanların her yerde ve her zaman dilencilik etmesi imiş! +Medeniyetin bütün eserleri ların hepsi faziletten mahrumiyette tamamıyla beraber olmadıkça; kanun hukuk hürmet yerine diktatöre kaim olarak bütün milletler bütün ferdler her cihetle tamamıyla tahkir olunmadıkça hey’et-i ictimaiyye hiçbir suretle ıslah edilmez imiş..! +Bütün ilhamlarında tarihin dehşetli hadiselerinden medeniyetin büyük mefsedetlerinden istifade eden Karl Marks gibi akıl ifriti bir dahi elbette yalnız böyle tedbirleri yazar. +Tevrat belagatiyle Talmud maharetiyle yazılan Kapitallerini de okuduk. +Karl Marks ma’rifetiyle yazılıp vaktiyle Komünist Fırkası tarafından neşr edilen gayet ehemmiyetli beyannameleri de okuduk. +İnsanların ahval-i tarihiyyelerine ahval-i ruhiyyelerine tamamıyla vakıf olup eski mazilerini bugünkü ictimai hallerini maharetle intikad hususlarında Karl Marks Talmudun en mütebahhir şakirdidir cinni bir tabibi ictimai bünyenin mühendisi hayat yollarının rehberi adab ve ahlakın hakimi olamaz imiş. +Eski halleri tedbirlerini beyanda her halde hata etti. +ihtilal felsefelerinde dahilik gösteren Feylesof Karl Marks hey’et-i düşmandan kurtuldu diyelim. +Lakin İngilizlerin cihangirliği sağ salim bütün kuvvetiyle yalnız kaldı. +Almanya gibi kuvvetli Rusya gibi muazzam iki rakibinden tamamıyla kurtuldu. +İngilizlerin kablel-harb Türkiye ve Kuvvetli medeni devletlerin rekabetlerinden istifade edip yan yatmak gibi acizlere mahsus olan siyasetlerin ne kadar hatalı olduğu bugün gayet vazıh olarak tahakkuk etti. +Evet Tevratın Ahd-i Atikin en sadık bir bendesi Talmudun en mütebahhir bir şakirdi olan Yahudi Karl Marks gibi büyük bir müdebbirin şeytani bir tedbiriyle hazırlanan büyük kuvvetli asker –proletarya askeri– bu muharebe sayesinde kendilerinin önlerinden çıktı Lenin gibi cesur rehberlerin büyük tedbirleriyle silahlanarak halkın elinde gönlünde olan kıymetli mukaddes kuvvetlerin hepsini telkinat kuvvetiyle tamamen yıktı. +Mütekebbir mağrur emperyalist devletleri harab etmek azmiyle yeryüzünde yeni ve dehşetli bir kuvvet meydana çıktı. +Lakin Komünizm askeri –Bolşevikler askeri– hiçbir vakit Türk ve İslam dostu müslüman memleketlerinin hayırhahı olmaz ve olamaz. +Dinlerin her birine medeniyet kanunlarının hepsine açıktan açığa düşman olan Komünizm askeri İslamiyet kanunlarına İslamın şeriat-i tarafdar olmaz. +Eski nizamdan eski siyasetten dinin eski şekillerinden halkın nefretlerine binaen proletarya kuvveti medeni hükumetlerin medeni devletlerin her birinin hilafına gayet dehşetli bir kuvvet oldu. +Açlık çıplaklık darlık yokluk gibi tamamıyla tahammül harici gayet ağır ahvalin kuvvetiyle Rusyada proletarya fitneleri her yerde bütün halkın büyük galeyanları başladı. +İnsaniyet dünyasında büyük yeni dehşetlerin bütün esbabı tamamıyla hazırlandı. +Harbin mühlik neticelerinden ahvalin ağırlıklarından gelecek günlerin dehşetlerinden devletlerin hiçbiri –büyükleri de ufakları da muharibleri de bi-tarafları da; galibleri de– kurtulmadı kurtulamaz. +Bugünkü iktisadi ve ma’nevi iflasların ağırlıkları altında devletlerin her biri hatta galibleri de harab olur içinden çıkamaz. +Muharebe günlerinde muharebe neticelerinde inkılab hareketlerinde medeniyet dünyasının tamam aczi lunda kıyam ma’nasında olan ihtilaller meşru’ yahud zaruri olabilirse de başkalarının hukuklarını hürmetlerini hürriyetlerini yıkmak ihtiyarlarını hürriyetlerini selb etmek cebr etmek hiçbir vakit meşru’ olmaz faide vermez. +Muharebe zamanlarında ictimai hukukların hürriyetlerin her biri bil-farz batıl olursa da diktatörlük hukukların hiçbirini ibtal etmez. +Halkın emniyetlerini hukuklarını te’min hususunda zaruret hasıl olursa diktatörlük meşru’ olur tahammül olunabilir. +Yoksa meşru’ olmaz fesad olur zaruridir. +Hey’et-i ictimaiyye Karl Marks ta’limi gibi biri diğerine düşman iki sınıfdan mürekkeb değil belki yekdiğerine yardım eden müteaddid sınıflardan müellefdir. +Telkinat kuvvetiyle sınıflar arasına husumet neşretmek fikirleri ahlakları ıslah kılınmadıkça ihtilal tedbirleri fakirlere amelelere hayır ve bereket vermez. +Her bir devlette her bir hey’et-i ictimaiyyede kanun zaruridir kuvvet zaruridir. +Kanun adil olup insanların hukuklarını her hususda hürmetlerini tamamıyla te’min ederse hükumet adalet kanunlarını tamamıyla tenfiz edip insanların hacetlerine kudretlerine kabiliyetlerine göre her hususda hür i’tibar ederse fakirlerin amelelerin hürmetleri hukukları bütün hacetleri elbette te’min kılınır. +Hey’et-i ictimaiyye darul-fünunlarında tehzib darulmesailerinde büyük ihtilal kuvvetli inkılab müderrisi bir şeyh-i müdebbir olan zaman tarafından tarih lisanıyla tecrübe usulüyle beni ademin nazar-ı ibretlerine telkin edile gelen terbiye derslerinin tealimi hülasası budur. +Fakirlerin amelelerin maslahatlarını saadetlerini te’min edecek esas yalnız budur. +İnkılab diktatörlük zaruri olur ise yalnız bu esası te’min etmek için zaruri olabilir. +Muharebenin bugünkü neticelerini gördük. +Medeni garbın aczini de şaşkınlığını da gayet açık müşahede ettik. +Emperyalistlerin de proletarya rehberlerinin de maksadlarını güzelce anladık. +Medeni garbın efkar-ı larını taklid etmek zilletlerinden biz müslümanlar biz şarklılar kurtulduk. +Lakin muharebe günlerinde İslamiyet dünyasında gayet büyük tefrika beliyyeleri devam etti. +Fırsat dakikaları elden kaçtı. +İslam dünyası iktisad cihetiyle de evvelki halinde evvelki esirliğinde kaldı. +Muhatara ziyadeleşti. +İslam dünyası iki ateş arasında kaldı. +Garb devletlerini de büyük bir bimarhane şekline koyan Versay Sevr muahedelerinin şartları esasları umumi inkılabın suretleri yolları İslam dünyasının büyük emellerine tamamıyla münakız halleri mukaddes akidelerine tamamıyla muhalif mes’eleleri hayat-ı ictimaiyye saflarına çıkardı. +tamamıyla zaaf ve acz gösterdi. +Komünistlerin Tevratlarını da Kapitalin bütün cildlerini de okuduk. +Kapitalin zulmüne karşı in birinci cildindeki kıyam da’vetlerini ben de kabul ederim. +Güzeldir. +Lakin hey’et-i ictimaiyye nizamlarını hukuktan mahrumiyet esasları üzerine te’sis etmek cem’iyet içinde ferdlerin hürriyetlerini istiklallerini tamamıyla selb eylemek yokluk felsefelerinde ictimai bir faide ümid etmek hiçbiri insanların saadetlerine hey’et-i ictimaiyyenin salahına hizmet etmez. +KomünistlerinEbcedlerini de okuduk. +Propaganda kalemiyle yazılan belagatli kısmı garazlarına göre müfid ise de Komünizm fazelerini beyan yolunda yazılan tahayyülat kısmı gayet zaifdir. +İnsanların hilkatlerine göre böyle bir hayat tamamıyla muhaldir. +Bil-farz öyle bir hayatın imkanı kabul olunsa bile her insan mutlaka öyle hayattan bizar olur nefret eder. +Karl Marks ta’limlerini tefsir yolunda Lenin kalemiyle yazılan ünvalı kitap – birinci tab’ı– mütalaa edilirse Komünizm ta’limlerinin en zaif damarları gayet açık surette görülür: +Burjuvazi elinden kurtulmak için devlet içinde ihtilal lazım imiş. +Proletarya diktatörlüğü zaruri imiş. +İnkılab hususlarında cebir kullanmak diktatörlük hususlarında bütün halkın hürriyetlerini hukuklarını tamamıyla selb etmek meşru’ imiş! +Proletarya diktatörlüğüne karşı ihtilal meşru’ olmazmış buna hacet yokmuş. +Bu diktatörlük biraz devam ettikten sonra kendi kendine zail olarak Komünizm şekline münkalib olur imiş! +beyanları budur. +Ya garaz yolunda diplomatlıktır yahud hayal sahralarında çocukluktur. +Acaba! +İki diktatörlük arasında bu fark ve tefavüt nedir? +Size de bize de ma’lum; ihtilal insaniyet dünyasında tamamıyla eski bir haldir. +Gayet köhne bir silahdır. +Vakit vakit çıkardı yahud çıkarılırdı. +Lakin hiçbir defa da en mahrum en fakir en mazlum amele tarafından olmazdı olmadı. +Belki halleri güzel halk tedbiriyle her vakit cari olurdu. +alet kılındı. +Hatta diyanet gibi en mukaddes bir fazilet-i deniyet gibi en nafi’ bir zaruret-i ictimaiyye insaniyetin fesadına alet kılındı.Amelelerin fakirlerin iktisadi ahlaki hallerini ıslahinkılabları da aristokratların oyunlarına keyiflerine hadim bir alet kılındı. +Biz İslam milletleri de ihtilalleri biliriz. +İnsanların kendi hukuklarını hürmetlerini şereflerini himaye yo Adliye Encümeninden meclise gelen Hukuk-ı Aile Kararnamesinin Şer’iye Ecümenine de havale edilmesi burada bazı gazetelerce fevkal-ade telaş ve endişeyi mucib oldu. +Meclisin bu gayet ma’kul ve musib hareketi en vahim bir irtica’diye gösterildi. +Bu hususda en ileri giden gazetesi sahibi Ahmed Emin Bey ile Akşam muharrirlerinden Bolu Meb’usu Falih Rıfkı Bey oldu. +Ahmed Emin BeyHukuk-ı Aile Kanununun müzakeresi münasebetiyle: +Din ve Siyasetünvanlı bir başmakale yazdı. +Ber-mu’tad İslamiyet hakkında safdilleri ikna’ edebilecek uzun uzadıya birtakım hayır-hahane mütaleat ve temenniyattan sonra asıl söylemek istediğini şu cümlelerle ifade etti: +Bu memlekette kara taassub mühim bir kuvvet değildir. +Bu kuvvetin mühim görünmesine yegane sebeb münevverlerin muayyen hedeflerle müttehid bir surette çalışacak yerde zümre ve şahsi ihtiraslarıyla birbirinin boğazına sarılmalarıdır. +Her biri birbirine karşı ne nevi’den olursa olsun kuvvet toplamaya ehemmiyet verdiği namına müdaheneler ediliyor… Münevverler başka ne sahada ihtilaf halinde bulunursa bulunsunlar taassuba karşı müttehid bir cebhe teşkil etmelidirler. +Hukuk-ı Aile Kanununun Şer’iye Encümenine havale edilmesi vahim bir irtica’dır Falih Rıfkı Bey de diyor ki: +Fakat garibdir ki bu cem’iyetin en ileri fikirlerinin timsali bu cem’iyeti son asırda yürüdüğü garblılık istikametinde yeni bir hayyiz yeni bir hamle ile ileri koşturmak cumhuriyetin istinad ettiği meclisde bir Şer’iye Encümeni eski izdivac ve eski aile sistemini devam ettirmek için bütün kuvvetini sarf etmektedir…. +Ya bütün kanunlarımızı Şer’iye Encümenine sevk ederek Hulefa-yı Raşidin-vari bir cumhuriyete doğru irtica’ ya bütün kanunlarımızı asrın müdevvenatına ve zamanın hakikatlerine göre tanzim ederek Avrupai bir cumhuriyete doğru tekamül: +geri gitmek ileri gitmek veya durmak isteyenler yani sağ sol ve idare-i maslahat tarafdarları arasında bir Esasen ahkam-ı şer’iyyeden iktibas olunan Hukuk-ı Aile Kararnamesinin Şer’iye Encümenine havale olunBereketli vasi’ İslam memleketlerinin medeni devletlere nisbetle vaz’iyetleri hemen evvelki gibi kaldı. +Bugün başkalarının hırs ve istilalarına hedef olmak zilletinden çıkıp hak sahibi olmak. +Müstakil bir taraf olmak zamanlarıdır. +Bize kanaat verecek maksad yalnız budur. +mez. +Yalnız İslam kuvveti yalnız Türk imanı te’min eder. +Türk kuvvetiyle meşrık-i İslamda necat şafakları söktü. +dalgaları arasında tamamıyla tahrib kılınmış medeniyet harabeleri içinde Versay ve Sevr muahedelerinin mühlik sihriyle zehirlenip mecnun gibi olan medeni devletlerin hareketleri şaşkınlıkları karşısında kendini gaib etmeyen Türk millet-i necibe-i İslamiyyesinin sebatında tedbirlerinde necatımız alametlerini gördük necatımız beşaretlerini işittik. +Çarlık İngiltere Fransa Amerika siyasetleri bütün esrarıyla bize ma’lum idi. +İnkılab hareketlerinin inkılab yollarının şekilleri de istikbalimizi bize pek açık bildirdi. +Fırka proğramlarının faaliyatı da İslam ta’limlerine muhabbetimizi te’kid etti. +İslam dünyası bundan sonra yalnız İslam dünyasına i’timad eder. +Türkiye İslam memleketlerinin her birine nümune rehber ve imam olur. +İslam dünyasının iktisadi ve siyasi esaretten necatı da yalnız kendinin elinde kendinin kuvvetiyle olabilir. +sayede necatları istikballeri te’min kılınır. +İslam kendi mukaddes Kur’anıyla kendi ali şeriat-i her şeyden müstağni olur. +Elbette başkalarının Tevratlarına Kapitallerine fırkaların proğramlarına muhtac olmaz. +Sari her bir marazın bir dafiası bir telkihi vardır. +Taun gibi sirayet edebilecek ihtilal fitnelerini İslam imanı leketlerinde iktisadi inkılablar çıkmaz inkılab amillerine Musa Carullah Efendi bundan sonra İslam memleketlerinde başlayacak olan intibah ve salahın esasları hakkında şanlı Türk askerinin şerefine kaleme almış olduğu ndan bahsettikten yakın senelerde evvelkinden daha müdhiş muharebelerin vukuu bugünden hazırlanmasından bahs ederek mukaddimesine nihayet veriyor. +Bakara Suresi +silinmiş aralarında menfaat-i maddiyeden başka hiçbir rabıta kalmamış muhteris hunhar merhametsiz zalim mütefessih Avrupadan alacağımız şeylerde çok müteyakkız olmamız icab eder. +Hukuk-ı Aile Kanunu şöyle dursun diğer kanunlarda bile Avrupaya o kadar meclub olmayalım. +Avrupanın bugünkü aile hayatı gıbta olunacak bir şey değildir. +Avrupanın en bozuk tarafı bu cihetidir. +Lehül-hamd biz Türklerin en sağlam ve en şayan-ı gıbta olan cihetimiz ailelerimiz arasındaki fazilettir. +Maazallah bunun bozulduğu gün hiçbir şeyler kalmaz. +Bu kadar mesaib ve mezahime karşı milleti ailenin istinad ettiği esasların muhkem bulunmasından başka bir şey değildir. +İhtisası hasebiyle Şer’iye Encümeni bu esasları daha güzel bilir. +Bit-tabi’ tedkikat ve mülahazatını meclis kürsüsünde izah edecektir. +Ahmed Emin Bey geçenlerde de bu hukuk-ı aile hakkında birkaç makale neşrettiler. +O makalelere talak mes’elesi münasebetiylenaklin kabul ettiğini aklın kabul edemeyeceğinisöylediler. +Ahkam-ı İslamiyyede aklın kabul edemeyeceği hiçbir şey yoktur. +Acaba Ahmed Emin Bey akıldan ne kasdediyor? +Bugün ulum ve felsefenin bile sırf akla istinadını iddia edenler azalmaktadır. +Hangi ilimden nakil kaldırıldığı takdirde kıymet-i silsile-i tarihin muhassalasıdır. +Binaenaleyh akıl nakil ile değil hurafe ile karşılaşır. +Müslümanlığın ise hurafe ile alakası yoktur. +Bir yerde Mişon Ventura Efendifıkh-ı ediyordu. +Ahmed Emin Bey de aksini iddia ediyor. +İkisini karşılaştırırsak ta’bir-i fikhisiyletehatürdiyeceğiz. +Ahmed Emin Bey bir tarafdan dini müdafaa eder gibi görünürken diğer tarafdan ahkam-ı diniyyeye karşı en galiz bir surette tecavüzde bulunuyor. +Ahmed Emin Bey bilmelilerdir ki Müslümanlıkta hiçbir kabih fiilyoktur. +İslamda bütün kabayih memnu’dur menhidir. +Maamafih hüsn ü kubh hangi aklın karıdır? +Ahmed Emin Bey acaba aklı ile neyi sevebilir? +Hüsn ü kubhu irade-i şari’ takrir eder. +Yoksa ferdler kadar his ve arzu vardır. +Bunlar umumi bir mi’yar-ı hüsn ü kubh olamazlar. +İnsan vardır ki bal yemez fakat şarab içer Şarabı sever balı sevmez. +Bundan dolayı bal kabih şarab hasen mi olacak? +Bütün ahkam-ı Kur’aniyye ve sünen-i peygamberiyye ayn-ı hikmet ve maslahattır. +ayet-i kerimesi nesebleri masından dolayı bu kadar telaş ve endişe göstermenin hikmeti acaba nedir? +Yangından mal mı kaçırılıyor ne oluyor? +Adliye gibi Şer’iye de Meclisin bir encümenidir. +Yalnız hukuk-ı aile değil her hangi bir kanun Meclisce lüzum görülürse Şer’iye Encümenine de havale edilebilir. +Acaba meb’uslar böyle bir havalede bulunmakta Teşkilat-ı Esasiye Kanununu zir ü zeber mi ettiler hakimiyet-i milliyyeyi tehlikeye mi düşürdüler ki meb’usların bu hareketien vahim bir irtica’ile tavsif olunuyor? +İrtica’ kelimesini bu kadar mübtezel bir hale getirmek doğru değildir. +Onun da yeri vardır. +Böyle koca bir meclisin ekseriyetle vermiş olduğu ma’kul ve musib bir kararıirtica’ile tavsif etmek ne büyük cür’ettir! +Ahmed Emin Beyin ifadesinden öyle anlaşılıyor ki Hukuk-ı Aile Kanununun Şer’iye Encümenine havale edilmesi gibivahim bir irticaınzuhura gelmesitaassuba karşı müttehid bir cebhe teşkiledilememesinden rına sarılanların kuvvet toplamak için taassuba payeler verenlerin sırf menfaat namına müdahenelerde bulunanların kimler olduğunu biz bilmiyoruz. +Yalnız bizim bildiğimiz bir şey varsa böyle tefrika-amiz nasihatlerin vahdet ve menfaat-i milliyye ile hiç de mütenasib olmadığıdır. +Biz bugün her zamandan ziyade vahdete sükuna muhtacız. +Bir sınıfın diğer sınıfa karşımüttehid cebhe teşkiline demektir? +Bu sözün ma’nası ne oluyor? +Taassub irtica’ gibi kelimelerle çok oynamak menfaat ve maslahat-ı milliye ile kat’iyyen kabil-i te’lif değildir. +Milletin sunuf-ı muhtelifesini karşı karşıya cebhe alacak vaz’iyete sevk ve teşvik etmekten ne kazanılacağını bilmeliyiz. +Fakat böyle bir vaz’iyetin millet ve memleket yoktur. +Lehül-hamd meclisimiz –Adliye Vekili Seyyid Beyin dediği gibi– kavanin-i şer’iyyeyi kanun-ı medeni haline koyuyor. +Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu mucebince yapmakta oluduğu kanunları ahkam-ı şer’iyyeye istinad ettiriyor. +Kalbinde zerre kadar imanı olan her müslüman hareketiyle müftehir olmak icab eder. +Yine şayan-ı şükrandır ki meclis a’za-yı kiramının cümlesi münevverdir. +Hukuk-ı Aile Kararnamesinin Şer’iye Encümenine gitmesine re’y veren zevat da Şer’iye Encümenini teşkil eden zevat da diğerleri de nur-ı irfan ve faziletten mahrum değildir. +Cümlesi fazıl ve münevver zevattır. +Ah keşki Hulefa-yı Raşidin devrindeki safvet ve samimiyete rücu’ edebilsek. +Bu bütün beşeriyet için bir saadet-i kusva olurdu. +Avrupa devletleri bugün buhranlar ber olmuş muhtelif sunuf ve tabakatı yekdiğerine karşı silah çatmış kalblerinden muhabbet ve şefkat hisleri +cek sözler söylemeye hakkınız olmadığını söylemiştik. +Bu ricanamemizın Haziran tarih ve numaralı nüshasındadır. +Lütfen bir kere daha okuyunuz. +Bir müddet sükut ettikten sonra yine şu sırada taarruza geçtiniz. +Birkaç günden beri gazetenizde bir de tehzil kısmı açtınız. +Hissiyat-ı İslamiyyeyi rencide için en ağır kelimeleri kullanmaya başladınız. +Bu ne kadar zebun-küşlüktür! +Ahmed Emin Bey! +Müslümanlar size ne yaptı Türklerden ne fenalık gördünüz ki şimdi onların akidelerine ahkam-ı Kur’aniyyelerine hissiyatlarına karşı böyle tecavüzlerde bulunuyorsunuz? +Rica ederiz pederinize yahud sağ ise büyük pederinize sorunuz! +Selanikte iken sizin kavim ve kabilenizin hususi akidelerine kendinize mahsus adetlere Türkler hiçbir tecavüzde bulundular mı? +Ve el-an bulunuyorlar mı? +Siz Türklerden kız alıp kız vermezdiniz nitekim bugün de binde bir istisna edilirse böyledir. +Kezalik kabristanlarınızı Türklerden ayrı bulundururdunuz nitekim bugün de böyledir. +Sonra daha birçok akide ve adetleriniz var ki şimdi burada onları izaha lüzum görmüyoruz. +adatça Türklerden başka bir surette yaşadı. +Güzel güzel ticaretlerini etti. +Nitekim el-an da öyledir. +Rica ederim söyleyiniz Türkler bir defa olsun size karşı: +– Ey Selanikli efendiler! +Nedir sizin bu batıl adetleriniz? +Nedir bu kara taassubunuz? +Nedir sizin bu gizli akideleriniz? +Niçin Türlerle kaynaşmıyorsunuz? +Niçin kızlarınızı bile Türklerden ayırıyorsunuz? +dediler mi? +Size küçük bir tahkirde olsun bulundular mı? +Bulunduklarını gibi tecavüzatta bulunmanızı ma’zur görürüz. +Halbuki biz kat’a iddia edebiliriz ki Türkler sizin hatırınızı rencide edecek küçük bir tecavüzde bulunmadılar. +Böyle olduğu halde şimdi siz Türklerin akidelerine adetlerine hatta nusus-ı Kur’aniyyelerine karşı ağzınıza gelen tecavüzatı reva görüyorsunuz. +Her şeyi bir tarafa bırakınız yalnız insaf ve mürüvveti nazar-ı i’tibara alınız. +Ahmed Emin Bey! +Türklerin akidelerinden adetlerinden ahkam-ı diniyyelerinden ne istersin? +Akideleri iyi müş münevver zeki ve muktedir bir zatsın. +Hiç oralarda böyle muhtelif akidede bulunan kimselerin diğerinin akaidine karşı –Misyonerler Cizvitler müstesna– taarruz ve tecavüzde bulunduğunu gördünüz mü işittiniz mi? +Hiç de zannetmiyoruz ki liberal bir adam başkasının akaidine tecavüzde bulunsun hatta tecavüze bulunmayı hatırından geçirsin. +Ahmed Emin Bey! +Siz Türklerin akideleriyle ahkam-ı diniyyeleriyle şeair-i İslamiyyeleriyle uğraşmayınız. +Türkler salabet-i diniyye sahibidir akidelerine karşı nesilleri gayr-ı meşru’ bir vaz’iyete düşmekten masun bulundurmak için bir müsaade-i mahsusadır. +Aile hayatında şimdi burada izahı uzun sürecek olan bazı ahval-i zaruriyye hadis olur. +Böyle bir zamanda ehl-i iffet için meşru’ bir yol bulunmak mukteza-yı hikmet ve maslahattır. +Din-i İslam fıtrat-ı beşeriyyeyi nazar-ı dikkate alarak vaz’-ı ahkam eylemiştir. +Cana mala ehemmiyet verdiği kadar ve ismete de ehemmiyet vermiştir. +Aile mesailinde Müslümanlığın en esaslı umdesi nesebin neslin len Avrupanın aile hayatı müslümanlar gibi Türkler gibi olsun. +Bugün Garbın sosyete hayatını kabul eden mahdudül-mikdar kimseler istisna edilirse lehül-hamd memleketemizin bütün Türk ve müslüman aileleri fazilet ve iffet hususunda en birinci safı teşkil etmektedirler; bunlar hiçbir zaman kendilerini frenklere beğendirmek mecburiyetinde değildirler;medeni haysiyetleriiçin de ler. +Avrupada vahdet-i zevce zahiridir. +Hakikat-i halde müteaddid kadınlarla gayr-ı meşru’ münasebatta bulunanların haddi hesabı yoktur. +Ve ma’lum olduğu vechile bu gayr-ı meşru’ münasebetler orada müsaid bir telakkiye ma’ruzdur. +Hatta kadınlar için bile böyledir. +Medeni haysiyetimize bunlar mı numara vereceklerdir? +Müslüman Türklerin hayat-ı aile hususundaki haysiyet-i medeniye ve fazilet-karaneleri onların takdirleriyle sabit olacak değildir. +Bizatihi mevcuddur. +Ve nümune ittihazına şayan olacak derecede mevcuddur. +Sonra Ahmed Emin Bey bu ayet-i kerimenin müslümanlara bahşettiği müsaadeninkanun ile men’ olunarak bu vahimeye yıkıcı bir darbe indirmekliğimizden bahsediyor. +Bir müslüman böyle bir söz nasıl söyleyebilir? +Cenab-ı Hakkın mübah kılmış olduğu bir şeyi insanlar nasıl tahrim edebilir? +Kur’anın ahkamına yıkıcı darbe indirmek isteyenler hakkında nazil olan … ayet-i kerimesini Ahmed Emin Bey derin derin düşünmeli ve bu yıkıcı darbeyi indirmeye muvaffak olamayacaklarını Ahmed Emin Bey! +Ahkam-ı İslamiyyeye karşı aldığınız şu tavr-ı husumetin esbabı nedir? +Geçenlerde de bir defa böyle yaptınız. +Kadın erkek birlikte tiyatroya gitmeyi mugayir ahlak addedenlerigafil dimağlardiye tavsif ettiniz. +O zaman da sizden rica etmiştik müslümanların akidelerini tahkire hissiyatlarını rencide edeNisa Suresi Tevbe Suresi +dan feragat etmezse ona karşı evvela isyan-ı medeniyi bu da kar etmezse milli kongreyi toplayarak Hindistanın hür bir cumhuriyet olduğunu bütün dünyaya i’lan edeceklerini beyan ettikten sonra İngilterenin Yunanistanı ettiğini ve Hind ulemasının artık vazifelerini ifaya başlayarak Hindistan askerlerini ve zabitlerini irşad etmekte olduklarını söylemiş ve şu suretle devam etmiştir: +senesinde Hindistanda dini bir mes’eleden dolayı bir iğtişaş zuhur etmişbunun üzerine Kraliçe Viktorya halkı teskin ve tatmin için bir beyanname neşr eylemişti. +Bu beyanname dolayısıyla mühim bir hadise vuku’ bulmuştur. +Kraliçenin elkabından biridinin müdafaasılakabıdır. +Kraliçenin başvekili bu lakabın Hind lisanına tercüme edildiği zaman alel-ıtlakdin müdafiişeklinde tercüme edileceğini zannetmiş ise de mütehassıslar kendisine bu ta’birin su’-i te’sir icra edeceğini çünkü kraliçeyi Hinduların dinlerine muhalif bir dinin müdafii olarak göstereceğini söylemişlerdi. +İngiltere başvekili bu lakabın tayyını tasavvur etmiş ve kraliçenin fikrini istifsar etmişti. +Fakat Kraliçe bu lakabın hazfını suret-i kat’iyyede red ve beyannamenin bizzat Lord Derby tarafından kaleme alınmasını arzu etti. +Bu beyannamede deniliyor ki: +Bizler Hıristiyanlığın doğruluğuna ve kudsiyetine mu’te’kid olmakla beraber akaidimizi teb’amıza tahmil etmeyiz Sonra yine bu beyannameHiçbir kimse dininden dolayı her hangi bir tecavüze veya bir tazyika duçar olmayacak; herkes mütesaviyen kanunun himayesinden müstefid olacaktırdeniliyor. +Daha sonra beyannamede şu sözler de vardırMe’murin-i hükumetimiz hiçbir vechile bir kimsenin akaid-i diniyyesine müdahale etmeyecektir. +Halbuki işte biz akaid-i diniyyemizden dolayı her tazyike duçar oluyoruz. +Kraliçe Viktoryadan sonra Yedinci Edvard diğer bir beyanname ile eski beyanmameyi Kral Beşinci Corc da senesinde neşr ettiği bir beyanname ile bu beyannameleri te’yid etmişlerdir. +Böyle olduğu halde görüyoruz ki hükumet bize akaid-i diniyyemizden dolayı tecavüz ediyor bizi her türlü tazyikata ma’ruz kılıyor bize birtakım putperestane akaidi kabul ettirmek istiyor. +Çünkü biz hükumetin dilhahı üzere hareket etmek mecburiyetinde olmadığımız ve ancak akaid-i diniyyemize tebean harekete mecbur olduğumuz halde hükumet akaid-i diniyyemizin bize çizdiği hatt-ı hareketi doğru bulmuyor ve bize de bunun doğru olmadığını kabul ettirmek istiyor. +vuku’ bulan tecavüzattan pek ziyade müteessir olurlar. +Eğer sizin vaktiniz müsaidse kavim ve kabileniz efradını el-an Türklerden kız alıp Türklere kız vermezler kabristanlarını Türklerden ayrı bulundururlar. +Bu batıl şeylerden onları kurtarınızdiyecektik. +Fakat hatırınız rencide olmasın diye yine sabrettik demedik. +Hatta sizin vaktiyle Siyonistleri müdafaa etmenizi Filistinde Musevi yurdunun te’sisine tarafdarlık göstermenizi Türkiyeyi Amerika mandasına sokmak istemenizi bile mevzu’-ı bahs etmiyoruz. +Olur ki canınız sıkılır. +Sizi müteessir etmek istemeyiz. +Lakin siz de lütfen Türlerin akidelerini adetlerini ahkam-ı diniyyelerini tahkir etmeyiniz. + +HİNDİSTAN Mevlana Ebul-kelam Ahmed hazretlerinin İngiliz mahkemesine hitaben irad ettiği tarihi hitabeyi tercüme etmiştik. +Bu defa kari’lerimize Hindistan müslümanlarının ekabir-i rüesasından Mevlana Muhammed Ali hazretlerinin ve bu mahkemeye karşı irad ettiği pek mühim nutuklarını nakledeceğiz. +Mevlana Muhammed Ali hazretlerinin altı arkadaşıyla birlikte sebeb-i muhakemesi senesinde Hindistan ordusundaki müslüman zabit ve askerlerini vazifelerini terk etmeye teşvik ve hükumet aleyhinde su’-i kasdlar tertib etmeleri iddiasıdır. +Bu iddia ile Hindistan hükumeti Mevlana Muhammed Ali ile arkadaşlarını tevkif ve muhakeme etmiştir. +Bu muhakemeye ehemmiyet vermekliğimizin başlıca sebebi Mevlana Muhammed Ali tarafından irad olunan her müdafaanın hakaik ve esasat-ı İslamiyyeyi izah eden mühim bir eser teşkil etmesidir. +Mevlana Muhammed Ali Karaçi şehrinde esna-yı muhakemede aleyhinde dermiyan olunan töhmetlere cevaben Karaçide akd olunan Hilafet Konferansına riyaset ettiğini ve İngiltere hükumeti Ankaraya i’lan-ı harb edecek olursa müslümanların ona yardım etmelerine dair bir takrir okuduğunu Hindistan müslümanlarının çalıştıklarını ve nihayet İngiltere Türkiyeyi imha kasdınKafirun Suresi +Bu esası izah eden ehadis-i nebeviyyeden biriAllaha mealindeki hadis-i şerifidir. +Bir müslümanın muhabbet ve nefreti de Allah için vuku’ bulur. +Peygamberimiz bizeAllah için seviniz Allah Binaenaleyh biz de İngilterenin Allah düşmanı İslam düşmanı olmadığına kani’ olduğumuz müddetçe kendisine hasmane siyaseti gördük. +Harb-i Umumi esnasında İngiltere tarafından vuku’ bulan taahhüdatın kamilen ihlal edildiğini müşahede ettik. +O zaman Halife-i Müslimin tarafından i’lan olunan cihada rağmen aç bi-ilaç biçare askerlerin Ehl-i Salib sınıflarında harbe sevk olunmuşlardı. +Harb-i Umumiyi müteakıb bu Ehl-i Salib seferi Yunanistan vasıtasıyla devam ettirildi. +Artık müslümanlar müslüman kalmak istiyorlarsa hükumete kaşrı cihad Terk-i müvalat esas-ı İslamisine sarılmakla bu cihada başlamak istediler. +Bu esası Kur’an-ı Kerimimizde varid olan işbu ayat-ı beyyinat izah ediyor. +Meali budur: +Ey mü’minler benim ve sizin düşmanınız olanları dost edinmeyin. +Onlarla münasebat-ı dostane te’sis etmeyin. +Bu düşmanlar size gelen hakkı red ve inkar ettiler. +Rabbiniz olan Allaha iman ettiğinizden dolayı Resulullahı ve sizi diyarınızdan çıkardılar. +Sizin diyarınızdan çıkmanız benim yolumda cihad etmek ve rızamı kazanmak için ise onlar benim düşmanım iken niçin onlara gizli meveddetler gösteriyorsunuz? +Sizin ihfa veya izhar ettiğiniz her şeyi biliyorum. +Bundan sonra sizden her kim bu düşmanlara dostluk ederse doğru yoldan sapmışlardan olur. +Eğer onlar size karşı faik bir vaz’iyette bulunsalar adavetlerini hemen izhar edip size fenalık etmek için ellerini dillerini uzatırlar ve İslamdan evladınızın size hiçbir faidesi dokunmaz. +Hak teala onları sizden ayıracaktır. +Allah sizin için güzel bir nümune-i kiBiz sizden ve sizin Allahdan gayrı perestiş ettiğiniz şeylerden beriyiz. +Aramızda daimi buğz ve adavet başlamıştır. +Yalnız Allahu tealaya iman edinceye kadar aramızda bu adavet devam edecektir. +Ancak Hazret-i sınaBen senin için Allahdan mağfiret niyaz ederim. +Fakat azabullahdan hiçbir şeyi senden def’ edemem. +demişti. +Yani ey mü’minler Hazret-i İbrahimin ehl-i şirkten teberrisine iktida edin lakin onun babasına taleb-i mağfiret ettiği gibi siz de müşriklere müvalatla onlar için Biz hükumetin bu hatt-ı hareketine tahammül edemeyiz. +Şayed bizim gittiğimiz yol doğru değilse bunu hükumetin keyfi ta’yin edemez. +Bu ancak Kur’an-ı Kerime ehadis-i sahiha-i nebeviyyeye ekabir-i muhakkıkin-i müracaat neticesinde tebyin eder. +Din-i İslam yalnız bir hakimiyet tanır. +O da hakimiyet-i niliyor ki: +Hüküm ancak Allahu tealanındır. +Cenab-ı Hak ancak kendisine serfüru edilmesini emretmiştir. +Din-i müstakim budur. +Fakat insanların çoğu bilmezler. +Bu hakimiyet-i ilahiyye Hak teala tarafından kabail ve akvama irsal olunan peygamberan tarafından icra olunmuştur. +Hatemül-enbiya efendimiz hazretleri kıbel-i Haktan gönderilen son kitabı getirerek dar-ı bekaya etmektedir. +Bir müslüman ister bir hükumet-i İslamiyyeye sun ancak Kur’an-ı Kerimin ta’limine tevfikan Cenab-ı Hakka inkıyad Resulullaha ittiba’ ve nihayet ülül-emre yeddir. +Cenab-ı Hak Sure-i Nisada buyuruyor ki: +Ey ehl-i iman! +Allaha itaat ediniz Resulullaha ve sizin Eğer Allaha ve yevm-i ahire iman ediyorsanız.!Yani ülül-emr keyfi bir surette hareket edemez. +Münakaşa olunan her mes’eleyi kitabullah ve ehadis-i sahiha-i nebeviyyeye arz eder. +La ilaha illallah Muhammedün Resulullah kelimesinde temerküz eden bu ma’na en esaslı akide-i İslamiyyedir. +Bu akide-i tevhid birtakım riyazilerin birtakım riyaziler ğildir. +Bu her müslümanın okur yazar veyahud ümmi her müslümanın anladığı iman ettiği bir akidedir. +Bu akidenin kuvvetini denemek için bir gün Hazret-i Ömer mescidde fariza-i salatı eda için toplanan cemaate dönerek demişti ki: +– Şayed ben size Kitabullah ile sünnet-i Risalet-penahiye muvafık olmayan bir şeyi emredersem ne yaparsınız..! +Bu suale karşı her müslümanın i’ta edeceği cevabı Hazret-i Ali vermiş veBöyle bir şey yaparsa Hazret-i Ömerin derhal kellesini vuracağınısöylemişti. +/ / el-Bihar +üzerine Kanunievvelinüncü Pazar günü tramvaylarda perdeler resmen kaldırıldı. +gazetesi büyük yazılarlaMantıksızlığın en büyüğünden kurtuldukserlevhasıyla bu havadisi neşretti. +Bir de karikatör yaptı. +Altına da şunu yazdı: +Polis Müdiri Sadeddin Beyin kısm-ı mahsusumuzdaki beyanatından anlaşılacağı üzere tramvay gibi vapur gibi vesait-i nakliyyede kadın erkek ayrılığı yüzünden çekilen gülünç azaba nihayet verilmiştir…. +Polis Müdiriyetimizi bi-hakkın tebrik ederiz. +Diğer bir nüshasında Polis Müdiri Sadeddin Beyin şu beyanatı kaydedildi: +Dün İstanbuldaki bil-umum vesait-i nakliyye kumpanyalarına kadınların istedikleri yerde oturabileceklerini resmen bildirdik. +Bu karar aleyhinde muhalefette bulunulmamasını emrettik. +Artık bu sabahdan i’tibaren kadınlar ile erkekler arasında kaç göç kalmamıştır. +Maamafih kadınların istirahatlerini nazar-ı i’tibara alarak sırf bir hürmet-i mahsusa olmak üzere yine kendilerine mahsus mahaller ayırdık. +Erkeklerin yanında yer bulamayan veyahud yalnızca seyahat etmek isteyen kadın burada serbestçe oturabilecektir. +Bu karar aleyhine gerek polis ve gerek kumpanya me’murları tarafından muhalefet vuku’ bulduğuna dair şikayet varid olur olmaz onları şiddetle tecziye edeceğim derhal koğacağım. +Aynı zamanda halk arasında bu hususda kadınlara söz atmak tahkir etmek gibi küstahlıkta bulunanlar olursa teşebbüslerini mevki’-i fi’le koydukları anda derhal kendilerini tevkif ettireceğim. +gazetesi de şu mütaleada bulundu: +Bir çok müslüman memleketlerinden çoktan kalkan bu adet nihayet şehrimizden de ufak bir azm ü himmetle kalkıp gidiyor. +Mani’ olanlar şiddetle tecziye edileceklerdir. +Dün Polis müdiri bütün vesait-i nakliyye şirketlerine bir ta’mim göndererek kadınlarla erkekleri ayıran perdelerin hemen kaldırılmasını bildirmiştir. +gazetesi büyük yazılarlaPerdeler kaldırıldı. +Halk bu yeniliği umumiyetle hüsn-i telakki etmiş ve memnuniyet göstermiştirdedi. +Ayrıca bu mes’ele hakkında bir de başmakale yazdı: +mağfiret niyaz etmeyin Ey mü’minler Allahu tealaya sana teveccüh ettik ve nihayet sana rücu’ edeceğiz. +Ya Rabbi bizi kafirlere fitne kılma bizi mazhar-ı afv et. +Aziz ve Hakim sensin. +Muhakkaktır ki Allahın rızasını ve ahiret gününün ni’metini ümid eden mü’minler güzel bir nümune-i imtisaldir. +Kim ki onlara iktidadan ru-gerdan olur; Allahu teala Ganidir Hamiddir. +Belki Cenab-ı Hak aranızda adavet bulunanlarla sizin aranızda meveddet te’sis eyler. +Cenab-ı Hak Kadir Gafur ve Rahimdir. +Dininizden dolayı sizinle harb etmeyenlere sizi diyarınızdan atmayanlara gelince Cenab-ı Hak onlara karşı izhar-ı şefkat ve icra-yı adalet etmenizi men’ etmez. +Cenab-ı Hak adilleri sever. +Ancak Cenab-ı Hak sizinle dininizden dolayı harb edenler sizi diyarınızdan çıkarıp atanlar veyahud çıkarıp atmaya yardım edenlerle teessüs ve meveddet etmenizi nehy eyler. +Bunlarla te’sis-i meveddet edenler zalimdirler…. +Ey mü’minler Allahu tealanın gazabına uğrayan kavimle dost olmayın. +Kafirler kabirlerde yatanların bi’setinden nasıl me’yus Mümtehine Bu ayet-i kerime Mekke-i Mükerremenin peygamberimiz tarafından fethinin arafesinde vuku’ bulan bir hadise üzerine nazil olmuştu. +Hatib bin Ebi Beltea Mekke müşriklerini gaza-yı peygamberiye karşı ikaz etmek Mekkede bulunan ailesinin hüsn-i muamele görmesini te’min etmek istemiştir. +Ayat-ı celile İslam ile muharib olanlara karşı ihtiyar olunacak hatt-ı hareketi izah etmektedir. +Polis Müdiriyeti tarafından İstanbul tramvaylarındaki perdelerin kaldırılması ve tramvaylarda vapurlarda şimendüferlerde kadın erkek hep bir arada oturabilmeleri hakkında Polis Müdiriyetinin vesait-i nakliyye şirketlerine verdiği emr-i resmi münasebetiyle bu hafta gazeteler bu hususda hayli neşriyatta bulundular. +Bazı gazeletelerin fevkal-ade ehemmiyet atfettikleri bu hadise hakkındaki neşriyatı hülasaten kaydetmeyi münasib gördük. +Polis Müdiriyeti perdelerin kalkması için esbab-ı mucibe olarak perdelerin mikrop yuvası olduğunu gösterdi. +Fakat vapurlarda ve şimendüferlerde kadınlara mahsus ayrı kompartımanlar olduğu halde orada neden dolayı kadınların erkeklerin yanında da oturabileceklerini izah etmedi. +Tramvay şirketi tahriri emir istedi. +Polis Müdiriyeti derhal şirketlere tahriri emir de gönderdi. +Bunun +larla olmayanlar terazinin gözüne konulsaydı şübhesiz ki ref’ine tarafdar olmayanlar ekseriyeti teşkil ederlerdi. +Bir kere kadınlar da erkeklere mahsus mahalde oturabileceklerinden bundan sonra artık erkek yolcular için ayakta durmaktan gayrı çare yoktur. +Çünkü kadın yolcuların bir mevki’ işgal etmemiş bulunanlarına da mukteza-yı nezaketdendir diye yer gösterilecektir. +Haydi diyelim ki bunun da ziyanı yok. +Yalnız bizim gibi biraz eski kafada zannedilenler ailelerinden hiçbir kadını bundan sonra tramvaya bindiremezler. +Sebebini sorarsanız ben kendi hesabıma efrad-ı ailemden bir Türk kadınının yanına bir palikaryanın gelip de diz dize yan yana oturmasına razı olamam. +Yalnız bizim gibiler için felaketin büyüğü nerede bilir misiniz? +Kadınları ya yayan yürütmek yahud otomobile arabaya bindirmek mecburiyetindedir. +Biz öyle zannediyoruz ki biraz sonra zabıta şimdi kaldırdığı perdeleri galiba tramvaylara kendi eliyle çakmakta muztar kalaBolşevik Azerbaycanda Bolşevik Hizmetinde Bulunanların Ma’rifetleri gazetesinden: +Azerbaycanda hükumet hizmetinde bulunan eşhas yeni Türk hurufatının mevki’-i tatbik ve icraya vaz’ı için ciddi ve azimkarane çalışmaktadırlar anasır-ı mürtecia ve bu hurufatın kabulü takdirinde Türk lisanının az zaman zarfında ortadan kalkacağını iddia etmektedirler. +gazetesinde Ağamali oğlu bu hurufat münasebetiyle bir makale yazıyor. +Muma-ileyh diyor ki: +Türk lisanına tamamen muvafık olmayan garb hurufatını aynen kabul ettik. +Bu hurufat bizim terakkimiz için bir mani’ teşkil ediyordu. +Bin küsür seneden beri bu hurufatı mekatibe rağmen okur-yazarların adedi yüzde bir nihayet mayüz eden eşhas bu nisbeti tecavüz etmemektedirler. +Cehl-i mürekkeb olan mollalarımız bu müşkilatın devam ve bekasını arzu ediyorlar. +Her cihetten işlerine uygun gelmektedir. +Çünkü bu mollalar halkın cahil kalmasıyla menafi’-i hususiyyelerini daha eshel bir surette te’min edebiliyorlar. +Biz garb hurufatını tamamen kaldırıyoruz. +Bu harfler kim eski Slav hurufatı da bugün kiliselerde bakidir. +Yeni gazetesiPerdeler Kalktıktan Sonraünvanlı bir makalede şu mütalaada bulundu: +Zahirde ehemmiyetsiz bir şey fakat bir nokta-i nazardan hepimiz için ibret olabilir. +İstanbul vesait-i nakliyyesinden perde usulü kalkıyor. +Hele şükür bu sabah kimseden şu feryadı duymadık:Şeriat kalkıyor…. +Takdir ettiğimiz şey hükumette pek ağır inkişaf eden bu müsamaha hissi değildir. +Aile ve cem’iyet hayatındaki yeni şeraiti tanımakta daima tereddüd eden hükumet ve zabıta zihniyetinin az çok gevşediğine şahid olmaktır.– gazetesi de şu mütalaayı dermiyan etti: +İctimai hayatımızda bir maraz olan bu teceddüd hareketini tasvib etmeyecek bir münevver tasavvur olunamaz. +Polis müdiri bey Sıhhiye müdirinin mütemadi raporlarıyla emraz-ı sariyye yuvası haline geldiği sabit olan perdelerin kaldırıldığını i’lan ederken iki ön sırayı erkeklerin işgal edemeyeceğini söylüyor. +Teceddüd hareketlerinin yarım tedbirlerle izharına esasen tarafdar olmadığım için bunu ciddi bir teşebbüs telakki edemiyorum. +Tiyatroda sinemada yan yana oturan kadın ve erkek neden tramvayda dahi aynı vaz’iyette bulunmasın. +diğer bir nüshasında şunu da yazdı: +Dört sene evvel Darul-fünunda kadınla erkek arasındaki ayrılığı gayrılığı kaldıran ilk hatve-i ictimai hayatın diğer sahifelerinde de yavaş yavaş teceli etti. +Ve nihayet tiyatrolarda yalnız localara inhisar etmek şartıyla kadınlara yer tahsisine başlandı. +Zaman yalnız localara Artık sıra bilumum vesait-i nakliyyedeki bu gülünç ve münasebetsiz usulün lağvına geldi. +Gerçi eski ve köhne taassub ve i’tiyadlardan kendilerini kurtaramayan bazıları bu manzaradan hiç de hoşlanmayabilirler. +Hatta dün Sirkeciden Fatih ve Aksaray semtlerine işleyen tramvaylarda bazı mutaassıb ve eski yaşlı kadınların hiddetle [geğirdiği] ve içinden birkaç defa la-havle okuduğu işitildi… Perdelerin kaldırılacağından daha evvel haberdar olan hanımlar evvelki gün Fındıklı ettikleri arkadaşlarından ayrı oturmayı saçma ve mantıksız bulmuşlar ve bu teceddüd hareketinin pişvaları olmak için ani ve azimkar bir darbe ile tramvayın perdelerini yan tarafa çekip açmışlar. +yalnız hadiseyi nakl ile iktifa etti. +Mütalea dermiyan etmedi. +gazetesi ise gayr-ı ciddi kaydıyla yazdığı bir fıkrada evrak-ı nakdiyyenin daha ziyade mikroplu ve nakıl olduğunu beyan eyledikten sonra dedi ki: +Bize eğer bu perdeler hakkında fikrimiz sorulsaydı yahud bir anket yapılsaydı bunların ref’i tarafdarı olan müslüman Kafkasya için çar idaresinden daha feci’ olmuştur. +Sovyet hükumeti siyasi hudud siyasi hakimiyet nokta-i nazarından çarların emperyalizm siyasetine meyyal olduktan başka çarların bile tatbik etmedikleri fikri istibdad usullerini kullanıyorlar. +gazetesinin başmuharriri yazıyor: +kalp Hamdullah Subhi ve Celal Nuri ne yapmakla meşguldürler bilir misiniz? +Bu eşhas diyanet-i celile-i İslamiyyenin Arap kavmine münhasır yahud layık olduğunu bozkurtu put ittihazına çalışıyorlarmış! +Asla latife etmiyoruz. +Mısırda pek münteşir olan gazetesi bu havadisi veriyor. +Hatta bu mel’unlar işi o dereceye götürmüşler ki Türk ma’budu bozkurt posta pullarının üstüne bile geçmiş…! +Türk müceddidleri hiçbir vakit esasat-ı diniyyeye ta’riz etmemişler ve milliyetleriyle beraber hissiyat-ı diniyyelerinin takviyesine de çalışmışlardır. +muharriri olan eşek herif bilmiyor mu ki Cumhuriyet i’lan olunduğu vakit kabul edilen dört maddeden ikincisi diyanet-i celile-i Ahmediyyenin Türk Cumhuryetinin din-i resmisi olduğu sadedindedir. +Ahkam-ı şer’iyyenin tenfizi Teşkilat-ı Esasiyemizde bir umde teşkil eder. +Bu cumhuriyet halkı ne kadar Türk ise o kadar müslümandır. +Türk milletinin mevcudiyetini muhafaza etmek Sebilürreşad . +– gazetesi bir hıristiyan gazetesidir. +Bizim hakkımızdaki neşriyatı hüsn-i niyyete makrun değildir. +gazetesinin dediği vechile devletimizin Teşkilat-ı Esasiyesinde ahkam-ı şer’iyyenin tenfizi bir umde teşkil ettiği gibi din-i resmisi de Din-i İslam olduğu musarrahdır. +Binaenaleyh devlet-i cumhuriyyemiz hakkındaki iftiraları biz de kemal-i şiddetle reddederiz. +Men’-i müskirat kanunu mucebince mahkum edilen müteaddid eşhasın vaki’ olan hata-yı adliyyeden dolayı afvlarına dair İcra Vekilleri Hey’etinden Adliye Encümenine gönderilen tezkireler üzerine Adliye hurufat Türk lisanına pek uygun gelmektedir ve bunlar vasıtasıyla gençlerimizi kolay bir suretle yetiştirebileceğimiz gibi sinni geciken insanları da maarifde terakki ettirebiliriz. +Yeni hurufattan maksad karanlık ve zulmette kalan dindaşlarımızı tenvir etmektir. +Mollalarımızın bu tenvir mes’elesi aleyhinde bulunmalarına hayret etmemelidir. +Azerbaycan Maarif Komisyonu mekatib-i ibtidaiyye birinci sınıf talebelerine mahsus kitapların yeni hurufatla tab’ edilmesine ve iki haftaya kadar mekteplere tevziine karar vermiştir. +Meşhur Türk ulemasından Musa Carullah Efendinin Bolşevikler tarafından tevkifi münasebetiyle Necmeddin Sadak Bey gazetesinin Kanunievvel tarihli nüshasında sözü Azerbaycana nakl ettirerek Latin hurufu mes’elesi hakkında şu mütalaada bulunmuştu: +Azerbaycan sahte bir istiklal arması altında kızıl hükumeti bu zengin memleketin ileri gelen müslümanlarını kestikten bütün servet menba’larını eline aldıktan sonra şimdi bu milletin can damarına harsına göz dikmiştir. +Çünkü Ruslar herkesten iyi biliyorlar ki bir milletin istiklali ancak milli irfan ile kaimdir; Moskova hükumeti Azerbaycanda bu milli irfanı söndürmeye uğraşıyor. +Bu zahiri kuklaların arkasında Bolşevik diktatörü Kirof bulunuyor bütün kuvvet ve nüfuz bu Rusun elindedir. +Ruslar işte bu yerli hainlerin vasıtasıyla Azerbaycanın milliyet hislerini kökünden kurutmaya uğraşıyorlar. +Bunun için buldukları ilk usul Türk elifbası yerine Latin hurufunu neşretmektedir. +Bu suretle evvela Azerbaycanın diğer Türk memleketleriyle alakasını kesmektir. +Bu alakalar arasında siyasi rabıtadan daha mühim olanı hars rabıtasıdır; Moskova hükumeti bu harsi rabıtanın inkişafına mani’ olmak için yeni Azerbaycan nesillerini Türkçeyi okuyamayacak tarzda yetiştiriyor. +Diğer tarafdan bir milletin varlığını yapan şey o milletin mazisidir. +Maziyi nesilden nesile nakleden de lisanı tarihi edebiyatıdır. +Moskova hükumeti istiyor ki mekteplerde okuyan Azerbaycanlı çocuklar bir tarafdan Türk harsıyla kat’-ı alaka etsinler; diğer tarafdan kendi mazilerini unutsunlar; mazi ile istikbali birbirinden ayırmak kova hükumeti ve onun Baküdeki adamları bu vasıtaya müracaat ediyorlar. +Acaba bu usulle muvaffak olurlar mı? +Bunu bize yakın bir istikbal gösterecektir. +Bolşevik idaresinin Rusyada ne gibi te’sirler yaptığını bu usulün iyi mi fena mı olduğunu münakaşa etmeyiz; fakat her halde şurasına eminiz ki Bolşevik idaresi +ta’dil etmeden men’ edip eldeki kanunla ceza vermeye cevaz verilemez. +Sarahaten ta’yin edilmeden mahkemeler hüküm verirse başka başka olur. +Bazı mekteplerde talabe ve talibatın adat-ı diniyye ve milliyyelerine kat’iyyen riayet edilmemekle beraber tirilmeleri için dualara kilise ayinlerine iştirake ve eizze-i hıristiyaniyyenin tesavirini göğüslerine ta’like mecbur tutuldukları kemal-i teessüfle anlaşılmıştır. +İslam çocuklarına karşı vaki’ olan bu muamelenin hissiyat-ı diniyye-i İslamiyyeye temas ve taalluk etmesi hasebiyle men’-i izalesi ehemmiyetle nazar-ı dikkate alınmış ve talebe ve talibatın mukaddesat ve an’anat-ı diniyyelerine tamamıyla riayet olunması ve Hıristiyanlık adatının müslüman talebeye teşmilinden her vechile tevakki edilmesi şayan-ı tavsiye gönderilmiştir. +Talebe din ve mezheb i’tibariyle gayr-ı mütecanis mekteplerde her talebenin dinine ve mukaddesatına hürmetkar bulunmak hey’et-i idare ve ta’limiyyenin cümle-i vezaifindendir. +Binaenaleyh tesavirin ta’lik ve tahmiline icbar edilmeyecek ve Cuma günleriyle vesair a’yad-ı diniyyemizde mektebe devam mecburiyetinde bırakılmayacak ve eda-yı fariza-i salat etmek isteyen talebe ve talibata da kat’iyyen mümanaat olunmayacaktır. +Bunun hilafında hareket edildiği sabit olduğu takdirde muamele-i kanuniyye icrasına tevessül edilmesi zaruri olacağından keyfiyyet ma’lum olmak üzere tebliğ olunur. +Encümeninin tanzim ettiği afv mazbatası Büyük Millet Meclisinde bir hayli münakaşayı mucib olmuş ve nihayet hukuk-şinasların ve Adliye vekilinin beyanatı üzerine encümenin mazbatası kabul edilmiştir. +Bu mazbatanın kabulü esnasında cereyan eden münakaşat bir hayli müfiddir. +Çünkü gerek Meclisin birçok a’zası ve gerek memleket efradının hey’et-i umumiyesi şimdiye kadar hiç farz etmediği halde Men’-i Müskirat Kanunu mevcud olmasına rağmen serbestçe rakı taşınabileceği hususunda tenevvür etmiştir. +Ma’lum olduğu vechile bugün herkes Men’-i Müskirat mucebince zerre kadar rakının taşınamayacağına kail idi. +Halbuki Adliye Vekili Seyyid Bey dirhem dirhem rakının nakledilebileceğini resmen i’lan ve beyan etmiştir. +Binaenaleyh Men’-i Müskirat Kanununun mevcudiyetine ve şiddet-i münderecatına şimdiye kadar sevinirken bundan böyle ondan da ümidimizi kesmek vaz’iyeti karşısında kalıyoruz. +Bu babda meclisde cereyan eden müzakerenin bazı aksamını ber-vech-i zir naklediyoruz: +Seyyid Bey– Men’-i Müskirat Kanununun tatbikatında mahkemelerden acaib mukarrerat sadır olduğunu gördüm. +Bir ses – Acaib mukarrerat..? +Seyyid Bey – Sebebini tedkik ettim. +Ya cehlen veya kasden oluyor men’-i müskirat kanunu yapılınca muhakeme ta’mimi lazım gelirdi. +Telgrafla ta’mim edildiği adlileri derhal ta’mire tevessül eder. +Hataen mahkum olan kanunen ma’sum demek olduğundan buna çare olmak üzere afv-ı hususi istiyoruz. +Musa Kazım Efendi – Bu evraktaki hatanın sebebi nedir? +Seyyid Bey – Kanunda bir okkadan noksan için ceza gösterilmemiştir. +Mevadd-ı cezaiyyede kıyas cari olamayacağı kanunda ceza ta’dad edilmemiştir. +Binaenaleyh cürüm değildir. +Hakim ona ceza veremez. +Ceza verirse kendisi de tecziye olunur. +Hakim kendi arzusuyla ceza veremez. +Kıyas ile de ceza veremez. +Diyeceksiniz ki bir okkadan noksanına da ceza verilsin. +Onun için ayrı bir kanun yapmanız lazım gelir. +Kanunu yüz dirheme bir dirheme Göklerde ve yerde nice ayetler nazar-ı ibrete alınacak ne hak i katler vardır ki onlardan yüz çevirip de geçiyorlar. +Başmuharrir Sahib ve Müdir Gözden yeter artık o kalın perdeyi kaldır; Etrafına bir bak hele dikkatle ne vardır. +Gaflet bürümüş kalbini herşey nazarında Bir nuru sönük yıldızı yok leyle-i yelda. +Her zerrede yüz bin güneşin şu’lesi varken Bir sisli karanlıkta bunalmış gibisin sen. +Karşında celi hatla yazılmış nice elvah Vardır ki değilsin birinin sırrına agah Farkında değilsin sürüyorken seni hala Bir seyl-i hakayık kocaman dalgalarıyla. +Yetmez mi bu miskin bu derin gafletin artık Sıyrılsın açılsın üzerinden bu karanlık. +Gördüklerinin hepsini bil anla nedir bak Hilkatdeki hikmetleri öğren ara mutlak! +Ta’mika çalış her şeyi her sırrı araştır; Koy safha-i tedkike; deyip geçme: +Butaştır. +Bir zerresinin umkuna gir gör o ne varlık! +Göğsünde ne alemleri gizlermiş o darlık. +Bir hiç dediğin zerre taşırken bu kadar sır Sen bir şeyi zannetme ki hikmetten uzaktır. +Enzarına çarpan bütün eşyayı düşün de Hakkıyla çözülsün sana hilkatteki ukde. +Binlerce asır geçmeden envarı erişmez Üstündeki ecramı da ilmin nazarıyla Tedkik ederek varlığın esrarını anla! +Bir bak o nihayetsiz ufuklarda neler var Baktıkça doğar kalbe ne nurlar ne feyizler! +Bir gündüz açar ruhuna bir şübheyi silmek. +Her hallolunan ukde evet her varılan sır Yaklaşmak için Hakka atılmış bir adımdır. +Gönlün eğer ister isen iman ile dolsun: +Esrarı taharri ebedi meşgalen olsun. +Allaha vüsul ister isen yol ona ancak Ayat-ı ilahiyyeyi tedkike koyulmak. +Kıl yerdeki gönüllerdeki ayatı teemmül. +Kalbinde müebbed yaşasın aşk-ı hakikat; +Uful eyler ise şems-i nübüvvet Olur afak ü enfüs gark-ı zulmet. +Ne piranın kalır ma’nası hükmü; Ne miranın kalır da’vası hükmü; Kerametler veliler ma’rifetler Gider hep vadi-i hiçiye yek-ser; Keramet ma’rifet-i hikmet mi sade? +Ne varsa yollanır semt-i fesade. +Meziyetler değildir çünkü zatı Nebidir hepsinin aslı hayatı. +Hayat olmazsa kalmaz feyzi cismin Müsemma yoksa yoktur hükmü ismin. +Gelir her feyzi ebrarın nebiden. +Nebisiz fark olunmazlar habiden. +Bu sırr-ı a’zama denmiş hakikat Bunu pek anlamaz erbab-ı gaflet. +Nübüvvettir sebeb bast-ı kelama Şu sözlerle yeter ersin hitama: +Tecelli nev’-i mahiyyata tabi’ Bu minval üzre caridir vekayi’. +Şuurun hakkıdır nev’-i şuuru; Nebidendir bunun filen zuhuru. +Şuuri bir tecellidir nebiler; Bunu pek anlamaz lakin gabiler. +Nebi Hakkın şuuri bir kitabı Onunla Hak eder halka hitabı. +Şuuri nev’idir lakin hususi; Bunu te’yid eder Hakkın nususu. +Tecellinin nebiye ihtisası Bu feyzindir teşevvüşten halası. +Mizac-ı halk zira muhtelifdir Tegayyürle bi-vechin mü’telifdir. +Eğer yoksa o feyze kabiliyyet Tecelli naksa uğrar bi-nihayet. +Tecelli nakz ile muhtel demektir; Mizac-ı a’del ü ekmel gerektir. +Bunun timsali zat-ı Ahmedidir Ona Hakkın bu feyzi sermedidir. +Tecellinin mücessem bir meali Bu isti’dad ezelden kendi mali Resulullah kemal-i ıstıfadır; Onunçün ism-i paki Mustafadır. +Tecellinin Odur mecla-yı safı; Dü-alemde bize kafi ve vafi. +Nebi ayine-i vech-i ezeldir Tecelli-gah-ı nur-ı Lem-yezeldir. +Nübüvvet olmasa alem sönerdi Ne varsa ondan evladır nebiler Kıvam-ı din ü dünyadır nebiler. +Mufassal-saz-ı mücmeldir bu alem Nebisiz şey-i mühmeldir bu alem. +Hudadandır eğerçi feyz-i mülhem Nebisiz hak nedir? +Ma’na-yı mübhem. +Semavat ü zeminin nuru Haktır Nebiye dense nurun-nevvar haktır. +Bilinmiş olsa aklen zat-ı vacib Bil[in]mekle biter sanma metalib! +Bu hikmetler bu külfetler ne lazım? +Nebinin yanına gel ol mülazım! +Nedir hikmetteki birçok delail? +Nebiye olmasa iman-ı kamil. +Nebiye i’tikadın yoksa farza Ne lazımdır vücud-ı hakkı da’va? +Nebiye mu’tekidsen işte hüccet! +Delile var mı artık söyle hacet? +Birader tut ki bildin hakkı şeksiz Şu feyzin mazharı oldun emeksiz Bu bilmekten nedir gayet? +Beyan et! +Telakkıyyatını bir bir ayan et! +Nasıl bir emrini ettin telakki? +Menahiden niçin ettin tevakki? +Bu mebhasde değildir akıl kafi O bazen gösterir mağşuşu safi. +Cenab-ı Hakkı şeksiz bil nazarla; Alakan yoksa Kur’anla haberle. +Bu ilmindir senin ayn-ı cehalet Hüda zannettiğin mahz-ı dalalet. +Eğer yüz bin delil etsen ikame Onun bir nef’i yoktur has ü ame. +Nebilerse eğer –haşa– hurafat Emin ol ki bütün dünya harabat. +Nübüvvet yoksa -haşa- mülk-i ma’na Tevehhümden ibarettir serapa. +Avalim gerçi şahiddir Hudaya Tevessül şart-ı labüd enbiyaya. +Nebisiz Hakkı bilmek bilmemektir Çorak bir tarlayı ekmek demektir. +Nebiler neyyir-i evc-i hüdadır. +Veliler necm-i burc-i ihtidadır. + +El-hasıl üç sebebden yani mezkur iki nevidamarlar beynindeki farklardan kadının kanında su unsurunun çokluğundan dimağ tabaka-i merkeziyyesinin kadında erkekten daha uzun olmasından dolayı kadındaki tevazün-i tabii erkektekinden daha az sabit ve müstakar oluyor. +Zira dimağın tabaka-i kışriyyesine uğrayan a’sab-ı basarın kökleri ile a’sab-ı şemmden maada bütün a’sab-ı kışriyyenin ötesindeki tabaka-i merkeziyyeye de uğrarlar. +Bu tabaka-i kışriyyenin vezaifinden biri de ona muntabık olan tabaka-i merkeziyye-i dimağiyyeyi örtüp onu muhafaza olduğu ise ma’lumdur. +Yukarıda beyan edildiği üzere tabaka-i kışriyyenin hacmi kadında erkektekinden daha küçük olduğundan diğer tarafdan da oraya varıp tabaka dahiline yayılan damarların deveran-ı demi ta’dil etmesi dolayısıyla bu tabaka az gıda aldığından kadın erkeğe nisbeten daha ziyade meşakkate yorgunluğa takatsizliğe ma’ruz olmakla kalmayıp ziyadedir. +Bu hakikatler bir cihetten kadını erkeğin fevkine çıkaran bir mevhibe-i fıtrat i’tibarına şayan olan bazı hasailinikolaylıkla izah ettiği gibi diğer cihetten de kadının –tabiatı hasebiyle– re’yinde ani olarak gösterdiği tahavvülatın da esbabını ve evham ile vesvesenin erkekten ziyade ona musallat olmasının sırrını bize bildirir. +Hatta tahkikat-ı ilmiyye ile sabit olmuştur ki Dura matesr ponsÜmmüs-sulbe arasındaki fıkdan-ı muvazene daima kadının hayız haml viladet nifas ve şeyhuheti zamanına musadifdir. +Kezalik kadının tabiaten malihülyaya erkekten ziyade meyli ve iç sıkıntısı ile ıztırab-ı akliye ruhiye erkekten ziyade mağlubiyeti havass-ı tabiiyyesi bitiyor. +Biz yine devam edelim. +Fisyolociya Hayvani ilm-i vezaifül-a’za ilminde sabit ve mukarrerdir ki ihtiyari gülme ve ağlama merkezi muhikk-i tabaka-i kışriyyesidir. +Yine sabit ve mukarrerdir ki serir-i basarı ki tabaka-i kışriyye arkasında bir nahiye-i dimağiyyedir teheyyücat-ı nefsiyyenin teşennücü yani gayr-ı ihtiyari gülme ile ağlamanın merkezidir. +Serir-i basari ile tabaka-i kışriyye arasındaki Hülasa erkek ile kadının kuva-yı maddiyye ve akliyyece neticesi olup kadının hasais-ı fıtriyyesi hükmüne geçmiş olan zaafın asarını izale edebilecek kadar uzun asırlarca temadisi şartını gözeterek belki diğer da’valara racih olur. +Fakat bu o kadardır. +Bu kadınların lehine tedkikata çalışanların sözleridir. +Lakin bunların sırf fıtri olduğu anlaşılmış olup hayat-ı akyiyyede eseri açık görülen farkları değiştirip yok etmek için gözettikleri hedefe varabileceklerini zannetmeyiz. +Her iki sınıf beyninde fıtri müsavat mezheblerini iltizam edenlerin kalbini bu babda mutmain edecek şeyleri ilim henüz meydana çıkaramamıştır. +Bunlar ehl-i keşif ve tedkikin mesaisinden hasıl olacak netayice göz dikip müstakbele hep baka dursunlar mes’ele bu gün şu dediğimiz haldedir. +Doktor Mayertdenilen meşhur profesörün dediğine bakılırsa kan ile irtibat ve alakası olan tekevvün yaratılış nakisaları ki bunlarda kalbin küçüklüğü ile damarların darlığı dahildir esaslı nakisalar ayıblar i’tibar edilmek lazım gelir. +Zira bunlar öyle nakisalardır ki yalnız dimağdaki tabaka-i kışriyyenin çabuk yorulmasına bais olmakla kalmayıp Profesör MayertinZa’af-ı ıztırabi-i mevzi’inamını verdiği ıztırabat-ı asabiyenin de masdarıdır. +Tabaka-i merkeziyeyi ki dimağın tabaka-i kışriyyesinin arkasıdır sulayan küçük damarlar kanı en büyük ve via-i demeviden alıp tersine kakılmış kazıklar şeklinde kısa kalın ve müstakimdir. +Halbuki tabaka-i kışriyyeyi sulamak için bu tabakanın içine yayılan küçük damarlar uzun ve helezoniyyüş-şekildir. +Dimağın bu iki kısmı beynindeki yaratılış farkının ise pek mühim bir neticesi vardır. +Zira dimağın tabaka-i merkeziyyesini sulayan damarlar kısa ve salabetli olduklarından dimağa bol bol ve sür’atle muttasıl kan yetişdirir dururlar. +Dimağa yorgunluk ve takatsizlik arız oldukça ona o damarlardan çabucak kan yetişip yorgunluğunu ve takatsizliğini izale eder. +Diğer helezoni damarlar ise uzun eğri büğrü ve dar olduklarından içinde yayılmış bulundukları tabaka-i dimağiyyeyi sulamakta gecikirler. +Çünkü haiz oldukları bu evsaf ve hasais dolayısıyla kalbin oralarda yetiştirmek tabaka-i dimağiyyeye yorgunluk arız olduğundan yardımı ta’vik ederler. + +de mahrum kalmaya razı olmazlar. +Kadınları usul-i hulkıyyede dahi erkeklerle omuz öpüşmeye sevk edenler bir vahşi memleketlerdeki kadına bir de en müterakki memlekette yaşayan hemşirelerine atf-ı nazar etseler kadının medeniyette ilerledikçe ve istiklal ve hürriyeti arttıkça hangi yollardan geçtiğini ayan beyan görürler. +Kadın ile erkek arasındaki maddi ve akli farklar hakkında mezahib-i muhtelife ashabıın sözleri bunlardan hasais-i maddiye ve akliyyece her iki sınıf beyninde müsavat mümkinattan ve tahkiki caiz şeylerdendir. +Ancak yukarıda bahsettiğimiz bazı sıfat ve hasais bunlardan müstesnadır ki bu farklar maddi olmakla beraber da intac eder. +Ez-cümle kadın şu zikrettiğimiz esbabdan dolayı erkekten daha çabuk usanır ve yorulur ve kuvayı fikriyyesini daha geç toplar. +Kezalik ondan daha çabuk fikirlerini ve re’ylerini tebdil eder. +Ve bundan dolayı Kadına müteallık hukuk ve vezaif-i ictimaiyyeye nakl-i kelam etmezden evvel etibbanın zikrettikleri bedeni farkları hülasaten ber-vech-i ati zikretmek münasib olur: +Kadının kemikleri erkeğin kemiklerinden daha kısa daha ince ve daha hafifdir. +Bundan dolayı kadının vezni erkekten daha az hareketi daha seri’ kadd u kameti daha incedir. +Kadın iskeletinin mecmu’-ı cismin veznine nisbeti iken erkekte bu nisbet dür ki bu da kadın kemiğinin hafifliğinden ileri gelir. +Kadın ile erkeğin kemikleri mevadd-ı atiyeden şu nisbet üzere terekküb eder: +Fosforit klis Fahmiyet klis Mevadd-ı uzviyye Mevadd-ı gayr-ı uzviyye Kadının adelatı erkeğin adelatından daha narin ve daha az hacimlidir. +Bundan dolayı hareketi daha seri’ ve ellerini ayaklarını parmaklarını vesair ecza-yı bedenini daha suhuletle kullanır. +Kadının adelatı erkeğin adelatı kadar tenemmüv etmez ve erkeğin adelatından / nisbetinde tahammülü eksiktir. +Kadının kameti erkeğin kametinden kadem nisbetinde daha kısa olup yeni doğan erkek çocuk kız çocuktan daha uzun ve takriben gram kadar daha ağırdır. +Yaşlı erkeklerin de ağırlığı kilogram ehemmiyeti nazardan kaçmayacak neticeler veriyor. +Mesela ikisi arasındaki irtibat kat’ edildiği vakit insana kasd ve iradeye makrun olmaksızın gülme veya ağlama teşennücatı arız olur. +Kezalik tabaka-i kışriyye birtakım emraz veya tagayyürata veyahud istihalelere veya şedid yorgunluğa ma’ruz olursa serir-i basaride bir heyecan ve anif bir ıztırab-ı asabi hasıl olur ki o hal içinde insan en adi ve en vahi sebeblerle güler ağlar. +Bazen serir-i basarı hastalanır ve bu takdirde ihtiyari gülme ağlama melekesinin tabaka-i kışriyyedeki merkezi afet-zede olur ve insanı ağlatan veya güldüren eşya ile hadisata karşı sanki hiçbir alaka ve münasebeti yokmuş gibi hissiz donuk bir halde durur. +Bu iki merkez ilel ve emrazdan ve şedid yorgunluktan salim oldukça tevazün-i tabii bizzarure devam etmez. +Esbab-ı anifeye binaen tabaka-i kışriyye kadında erkeğin tabaka-i kışriyyesinden evvel zaafa ve yorgunluğa giriftar olduğuna ve ba-husus kadında mizac-ı asabi mali-hülya galib olup ve tabaka-i kışriyyesi cümuda uğrayıp zayi’ olan kuvvetlerini kolaylıkla telafi edemediğine nazaran bu tabakanın şuun-ı muhtelifesi i’tibarıyla serir-i basariye olan derece-i te’sirini idrak etmek ve serir-i basarinin hayat-ı nefsiyye lıkla anlamak mümkündür. +Bu tedkikat-ı müsbete ve bu açık hakikatler karşısında zükur ile inas arasında müsavat-ı mutlaka iddia eden mezahib ashabı mütehayyir kalıp ne diyeceklerini bilemiyor ve bunlara karşı hiçbir hüccet ikame edemiyorlar. +Lakin bunların henüz kalblerine yeis denilen şey uğramayıp hala hasımlarının zaif taraflarını araştırıp oralardan hücumu gözlemekte ve tedkikat-ı ilmiyyenin meknuz olan esrar-ı kainat içinden lehlerine çıkaracağı hazain-i ma’lumata intizar etmektedirler. +Hatta günün birinde her iki taifenin zükur ile inasın yaratılışça olan tabii farklarını kadınların ezmine-i salifede geçirmiş oldukları hayata atf ederek bu farkları kurun-ı maziyyede erkeklerin temadi eden cinayatına ilhak edecekleri bile gözümüzün önüne geliyor. +Bunlar hasımlarını ve huşunet sıklet ve hacimce müsavi olacakları ta’bir-i diğerle alem-i vücudda yekdiğere hem-bezm olabilecek erkeklerden ve birbirine her hususda benzer efraddan başkası bulunmayacağı zamana kadar bekleyeceklerdir. +Maa haza biz şundan eminiz ki bütün müterakki memleketlerin kadınları kemiklerinin sıkleti adelelerinin kesafeti karaciğerlerinin gılzati cisimlerinin i’tibariyle erkeklerle yarışa çıkıp da buna mukabil rikkat-i kalb rinden ve a’za-yı bedenlerini sür’atle kullanabilmekten +hun kısm-ı sincabisi kadının kısm-ı sincabisinden daha kesifdir. +Erkekte bu kısmın kesafeti muhhun kısm-ı ebyazı kesafetine müsavidir. +Kadında ise kısm-ı ebyazın kesafeti kısm-ı sincabiden daha ziyadedir. +Hatta kadında kısm-ı sincabinin erkeğe nisbeten eksik olması dolayısıyla kısm-ı sincabi ile kısm-ı ebyaz beynindeki adem-i tesavinin her iki sınıfda kuva-yı fikriyyenin tefavütünde büyük dahli var derler. +Erkek ile kadının kuva-yı akilece tesavisi mümkün olacağına kail olanlar da bu nazariyeyi teslim ederler. +Lakin bunlar tefavüt-i fikri ve akliyi intac eden bu tefavüt-i maddinin mümkinüz-zeval olacağını ve akliyye ile riyazat-ı bedeniyye ve fikriyyeden erkeğin derecesinde behre-mend olursa aralarındaki bu farklar kalmaz derler. +Diğer farklar için de böyle söylerler. +Ezcümle muhhun kısm-ı kuddamisinin erkekte kadından ziyade nümadar olduğu müşahade olunuyor ki ilmülhayat ulemasının isbat ettiği üzere bu kısm hareket-i fikriyye ve akliyyenin merkezidir. +Kezalik kısm-ı halfi olan muhhun kadında erkekten ziyade nemadar olduğu da müşahede olunuyor ki o kısım da ihsas ile infialatın Profesör Krişton Braun dimağın kısm-ı halfisini irva eden ev’iye-i demeviyye kutrlarının erkekte kadından daha küçük olduğunu isbat etmiştir. +Halbuki şiryan-ı sebanı kutru ile ecza-yı dahiliyyeyi irva etmek üzere muhhun içine giren damarların kutrları erkekte kadındaki aynı damarların kutrlarından daha büyüktür. +Kadında hasse-i şem erkekten daha zaifdir. +Kadının keskin kokulu itriyatı müsrifane isti’mal etmesindeki sır budur derler. +Hasse-i zevk kadında erkekten daha zaifdir. +Bunun için fabrikalarla ticaretgahlarda istimatorlar yalnız erkeklerden intihab olunur. +Zira erkekler zaikalarındaki rın idrak edemeyeceği ince farkları idrak ederler. +Kadının tabanı erkeğin tabanından daha geniştir. +Kadın ile erkeğin kanları da terkibce niseb-i atiyye üzere kemmen ve keyfen muhteliftir: +Su Mevadd-ı camide Küreyvat-ı hamra Küreyvat-ı hamranın bir muka’ab milimetredeki mikdarı erkekte dört buçuk milyondan beş milyona kadardır. +Kadında dört milyondan dört buçuk milyona kadardır. +Kezalik erkeğin kanındaki demir ile madde-i mülevvene kadındakinden fazladır. +Erkeğin maslud-deminde hatta sair ecza-yı cismindeki emlahda her birerlerinde makadir-i muhtelifeleri nazar-ı i’tibara alınırsa böyledir. +Ve daima kadında olandan fazladır. +Kadının göğsü erkeğin göğsünden daha küçüktür. +Ciğerleri de böyle. +Erkeğin rieleri litre istiab edebilecek hacimde olduğu halde kadının rieleri yalnız litre istiab edebilir. +bundan dolayı kadının nefesi erkeğinkinden daha sık ve daha kısa olduğu gibi erkeğin bir saat zarfında ihrak ettiği hava mikdarı da kadın ihrakatının takriben iki mislidir. +Bu sebeble kadının derece-i harareti erkeğinkinden daha azdır. +Kadının kalbi erkeğin kalbinden daha az hacimli olduğu gibi vezni de daha azdır. +İkisinin veznen farkı nisbetindedir. +Alel-ade kadın kalbi gram kadardır. +Erkeğin kalbi ise vasati olarak gram gelir. +İkisinin nabızlarındaki fark da kadın kalbinin daha küçük olmasındandır. +Erkekteki nabzana mukabil kadında - nabzan vaki’ olur. +Erkeğe nisbeten kadında şahm müdhiş bir surette artar. +Hatta teşrih ile meşgul olanlar en zaif kadının cisminde akılları duçar-ı hayret edecek mikdarda şahm bulmuşlardır. +Bundan dolayı kadının cismi erkek gibi hararetini sür’atle gaib etmez. +Hararetinin kolaylıkla eksilmesine şahmın çokluğu mani’dir. +Erkeğin midesi kadının midesinden daha kuvvetlidir. +Bundan dolayı kadın tatlıya mevadd-ı nişaiyyeye sebzeye –suhuletle hazm olundukları için– erkekten ziyade meyyaldir. +Madde-i bevliyye erkekte nisbetinden ziyadedir. +Kadının cümcümesi kıhfı erkeğinkinden hacmen daha küçüktür. +Kadının muhhu dimağı erkeğin muhhundandaha hafifdir. +Dimağın vezni kadında gramdan grama kadar erkekte ise gramdan grama kadardır. +Muhhun mecmu’-ı cisme nazaran ağırlığı ise erkekte kadındadür. +Kadının muhhundaki tearic ve telafif erkektekinden daha az olduğu gibi ondaki tenasüb de daha azdır. +Erkekte muh telakki edildi. +Vaktiyle tahakkümleri altında inledikleri asilzadelerle aynı kanuna tabi’ olmak adaletten sınıf mevki’ farkı gözetilmeksizin istifade edebilmek fırsatının kazanılması müsavat ve adalet umdelerini halka sevdirdi. +Bu muhabbet ictimai bir uhuvveti tevlid etti. +işte asr-ı hazırın esasat-ı hukukiyyesi bu menbaa müntehi olmaktadır. +Fakat bu kadar zaruri ve hayati ahvalden tevellüd eden inkılabat yeni ihtiyaçlar yeni telakkiler karşısında mebde’lerinden uzaklaşıyor garb tekamül namı altında ric’i bir tereddiye doğru koşuyar. +Gerçi kanunlarda hürriyet müsavat adalet uhuvvet desatiri el-yevm mevcud bulunmakta ise de sermayedarların ihdas eylediği şekl-i mesai tarz-ı diğerde bir derebeylik ihdas etmekte hayatını kazanmak için çalışmaya mecbur olan ameleyi esir menzilesine indirmektedir. +Pek az bir şey kazanmalarına mukabil fabrikatörlerin ashab-ı servetin besaretini tezyid etmek için na-mütenahi mezahime göğüs geren müstahsiller her zaman kapı dışarı atılmak karşısında hürriyet-i tammeye malik insanlar addolunamazlar. +Diğer tarafdan hissiyat-ı taassubkarane ve fırak-ı siyasiyyenin mücadelat ve ihtirasatı müsavat ve adalet umdesini de nazari bir şekle irca’ etmiş tatbikatta renk milliyet din ve sınıf farkları ayrı ayrı hükümleri mucib birer esas haline gelmiştir. +Bu kadar tekemmül ettiği zannolunan garb bugün renk ve din ihtilafını siyasi ictimai hukukta bir mi’yar olarak kabul etmiş bulunuyor. +Bir Fransız bir İngiliz için hukuk-ı tabiiyyeden addolunan her hangi iş bir zenci bir müslüman bir müstemleke ferdi için gayr-ı kabil-i tatbik görülüyor. +Cihanşümul bir gaye olan adaletleri renkler kadar mütelevvin bir hale girmiştir. +Aynı cürmün bir ferd için mucib-i ceza diğeri olan evsaf-ı mümeyyizedendir. +Sunuf-ı ictimaiyyenin mücadelatı yekdiğerine karşı besledikleri husumetler ise uhuvveti ortadan kaldırmıştır. +Görülüyor ki zaruri ve tabii olarak ihtiyacattan tekevvün eden ve hakayık-ı eşyaya mutabık olan desatir-i muhribe mürur-ı zamanla ortadan gaib oluyor. +Şu hale nazaran Avrupanın bugünkü veche-i ictimai ve hukukisine mütekemmil bir irtica’demek çok muvafık olur. +tahavvülata karşı pek kuvvetli müdafaa silahlarıyla mücehhezdir. +Çünkü Müslümanlık bir kısım milletlerin değil bütün cihanın zulmet cehl ve felaket içinde çırpınİctimaiyatta Garbcılık ve Bozgunculuk: +Avrupa hayat-ı siyasiyye ve ictimaiyyesinde en derin Kebirinin istibdada zulme cehle karşı i’lan eylediği Hukuk-ı Beşer Beyannamesinde efrad ve cem’iyet için esas-ı hukuki olarak gösterdiği hürriyet müsavat adalet uhuvvet umdelerinin tekemmülatıAsri Hukukdenilen külliyatı vücuda getirmiştir. +Garbcılarımızın hey’et-i pa hukukiyatının mebde’ ve menşe’ i’tibariyle arz ettiği kıymet-i ilmiyye ve ameliyye ile hukuk-ı İslamiyyenin ticeleri karşılaştırılacak olursa görülecektir ki ruh ve kemal-i tam cihetiyle İslamiyet hukuku garb hukukuna her hususda faiktir. +Münkeşif bir ictimaiyat ve hukukiyatı ihtiva eden Roma medeniyetinin inkırazından sonra Avrupanın haris müstebid zalim hükümdarları asilzadeleri yalnız bir hak tanırlardı. +O da zir-i tabiiyetlerinde bulundurdukları efradın hürriyet-i şahsiyye ve mesailerine keyfe ma yeşa’ tahakküm etmekten ibaretti. +Kurun-ı vüstada bütün garb yek-cihet yek-manzara bir hususiyete malikti. +Servet ü saman içinde her türlü ihtiyacatını ve hatta mukabil her an hürriyeti hayatı eğer varsa serveti tehlikeye gasb ü garete ma’ruz büyük bir ekseriyet mevcuddu. +Her ferd istihsalatının dörtte üçünü derebeyliklerine taşımaya mecburdu. +Elinde kalan kısım ancak kifaf-ı nefs edebilir bir lokma ekmek te’min etmeye ancak kafi gelebilirdi. +Buna rağmen bir emirle asılmak zalim me’murların kamçıları altında inlemek senelerce üzerinde çalıştığı araziye hiçbir surette tasarruf etmemek bir yerden diğer mahalle gidememek gibi enva’-ı yaşıyordu. +Krallık ve imparatorluklar dahilinde yaşayan muhtelif unsurlar yekdiğerini imhaya fırsat arıyorlardı. +Sanayiin yavaş yavaş inkişafata başlaması efrada hürriyet hislerini ilka etti. +Yavaş yavaş her tarafa şikayetler mukavemet arzuları yükseldi. +birçok muharrirler alimler zulme karşı neşriyata giriverdiler. +İşte hürriyetine mesaisine hukukuna sahib olamayan zulüm-dide halkın müşterek elemleri Fransa inkılabının yegane amili oldu. +İnsanlar tabiaten hür ve serbesttir esaret yoktur.umdeleri taze bir hayat başhşetmeye kafi bir esas olarak +kadar menfuru olan bir hareket yoktur. +Kur’an-ı Kerimde Zalimler için asla felah ve necat yokturveHiç kimseye karşı adavet caiz değildir. +Fakat zulüm bu hükümden müstesnadırbuyurulması bir hüccet-i katıa teşkil eder. +en mütteki olanınızdırmeal-i celilindeki ayet-i kerime ediyor. +Camiler bu müsavatın en muciz mahall-i tecellisidir. +Bey paşa ağa farkı gözetilmeden her ferd huzur-ı Hakda aynı safı işgal ediyor. +Hacda da her müslim Tekalif-i ilahiyye kavanin-i şer’iyye bila-tefrik herkese şamildir. +Bizzat Cenab-ı Peygamber hayat-ı nebeviyyelerinde müsavata riayet etmişler her hususda ashab-ı kiramına nümune-i imtisal olmuşlardır. +Mü’minler yekdiğerinin kardeşidirmeal-i celilindeki ayet-i kerime bir halıka ibadet eden aynı bahşayiş-i hilkatten istifade eden aynı havadan teneffüs aynı ruha tebeiyyet eden müslümanları daire-i uhuvvette bulunmaya mecbur etmiştir. +Zekat tasadduk teavün ile fakir ve zengin arasında muhabbet ve merhamet ve binnetice meveddet husule getiren Müslümanlık fesadı yalanı mani’ olacak esbab ve sevaiki ref’ etmiştir. +Umur-ı milletin meşveretle ifasını amir olanHer işinde ümmetle müşavere etveBütün müslümanların işi beynlerinde şuradan ibarettirmeali hakkındaki ayat-ı Samedaniyye miştir ki bunu haksız olarak asr-ı hazıra atf ediyoruz. +Bundan başkai’dad-ı kuvvetile me’mur olduğumuzdan cem’iyet hayatımızın esasını tekemmüle müstenid mesai-i daimeden ibarettir. +amm ü şamil esaslara müstenid bulunuyor. +Asri telakkiyat miyor. +Bu hakikatler meydanda iken beşeriyetin en hassas en vicdani mefkurelerine rehber olan esasat-ı hukukiyyemizin gayr-i asri gayr-i medeni olduğunu iddia edebilmeye imkan yoktur. +Er geç tedkik ve tahlil ile münazara ve mübadele-i fikriyye tarikiyle medeniyet-i hakikiyyenin İslamiyetten başka bir şey olmadığı bütün dünyaca sabit olacak ve hey’et-i ictimaiyyemiz ictimaiyatıyla kuvvetiyle ilim ve hüneriyle en parlak devri dığı bir hengamede tulu’ ederek hiçbir milletin hiçbir ferdin hakk u na-hak mefhumlarını hazm edemediği bir zamanda hürriyet müsavat adalet uhuvvet meşveret ve i’dad-ı kuvvet düsturlarını vaz’ ederek Fransa İhtilal-i Kebirinin yeni bir akide olarak telakki ettiği esasatı on bir asır evvel insaniyete tevdi’ etmiştir. +Avrupa inkılabatı bir sınıf halkın ezilmesinden doğdu. +Halbuki İslamiyet bütün cihanın cehl-i zulmet ve felaketini nur-ı adl ve saadete tahvil için te’siri her cihete şamil umumi ve muazzam bir inkılab idi. +Ahval-i ma’neviyye-i beşeriyyeden başka nizam ve ahenk-i dünyeviyi tekamül ve tevazün-i sek mefhumlara istinad etmekte bulunmuştur. +Esasat-ı hukukiyye-i İslamiyyeden en mühimmi hürriyettir. +Hakk u adle muvafık olmak yani başkalarının mükteseb olan hukukuna tecavüz etmemek ve menfaat-i zaruriyye-i ictimaiyyeyi rahnedar etmemek üzere her ferdin serbesti-i kelama serbesti-i harekata serbesti-i mesaiye malikiyeti nazar-ı İslamda bir emr-i tabiidir.İşte Din-i İslamın bahşettiği bu hürriyet sayesinde her türlü haksızlıklar murakabe olunur lunan bir ferd bile serbestçe haksız addettiği bir şeyi bizzat Hazret-i Peygamberden hulefadan istizah ediyordu. +Bu keyfiyyet çok defalar Cuma Bayram Arafat hutbelerinin iradı esnasında vaki’ olmuştur. +Hak nokta-i nazarından din renk sınıf farkını asla nazar-ı i’tibara almayan İslamiyet halifelerle yahudileri huzur-ı hakimde murafaa ve halifeyi mahkum ediyor. +Esasül-mülk olan adalet Müslümanlakta o kadar vacibür-riaye bir esasdır ki her müslüman zulümden mücanebete ve hakka mutavaata mecburdur. +ayet-i celilesi bu mecburiyeti bir vazife-i din olarak vaz’ etmiştir. +Adaletin hiçbir te’sirat ve sebeble tebdil-i mahiyyet edemeyeceğinin en büyük delili Kur’an-ı KeriminMüşriklere olan şiddet-i buğzunuz sizi onlar hakkında adaletsizliğe sevk etmesin. +Onlar hakkında dahi icra-yı adalet ediniz ki nefsinizi haksız bir muameleden hüküm ve cevrden sıyanete en yakın vasıta adalettir.ayet-i kerimesi ve Hazret-i PeygamberinBir saat icra-yı adalet etmek bir sene edilleyi muhtevidir. +Zulüm ise şediden memnu’dur. +Nahl Suresi +bütün ehl-i İslam kabul ve i’tiraf eder; her yerde her hususda her zamanda her hukukta başka milletlerin her birine müslümanların tam müsavatlarını kat’i ve mukaddes bir hak olmak üzere Rusya müslümanları i’lan eder kemal-i cesaret ve hürriyetle iddia eder. +Rusya müslümanları tam hukuklu vatandaş olmak sıfatıyla başka milletlerin her birine medeni ictimai siyasi hukukların her birinde tamamıyla müsavidir; hayat-ı diniyyeleri her zaman ve her hususda İslam ta’limlerine her cihetle muvafık olup hiçbir hukukları hiçbir vechile tahdid olunamaz. +malik ve ehil olur. +Rusya müslümanları hukuk ve vazifelerin her birine ehil olmak sıfatıyla devlette tam hukuklu a’za olup siyasi ictimai idarelerin her birine her vechile iştirak eder. +Her insanın her milletin dini vicdanı bütün umur-ı şer’iyyesi her vakit her yerde her hususda her vechile hürdür. +Dinde vicdanda hürriyet vardır. +Binaenaleyh her dinde her cihetle hürmet vardır. +Dinin kudsiyeti hukuk-ı diniyyenin hürmeti hukuk-ı umumiyyeden olup kanun-ı esasi kuvvetiyle tekafül-i umumi hükmüyle te’min ve himaye kılınır. +Dinin hürmet ve kudsiyetine teaddi olabilecek hareketlerin cümlesi mutlaka kat’iyyen men’ olunur. +Komünizm dini kendi ta’limat ve telkinatında her ne kadar hür olabilirse de diğer dinlerin hiçbirine teaddi etmek salahiyetine malik olmaz. +kanun-ı devlet huzurunda muhterem tutulur. +Rusya müslümanlarının aile hayatlarına terbiyevi ve ictimai hallerine milli nizamlarına aid İslam kanunlarının hiçbir vakit hiçbir yerde hiçbir ferd hiçbir kuvvet hiçbir suretle mümanaat edemez. +limlerine kanunlarına riayet etmek hürriyeti insanların her birine tam ve kamil bir surette temin kılınır. +Dinde hürriyet kaidesine göre dinlerin her birini burhan kuvvetiyle delil nuruyla beyan yoluyla intikad etmek hak ve hürriyeti insanların her birinde var ise de; dinlerin birini tahkir etmek dinlerin birine taan etmek –dinde hürmet kaidesine binaen– hiçbir yerde hiçbir vakit hiçbir suretle insanların hiç birine caiz değildir. +Makalelerde risalelerde hutbelerde kürsülerde sahnelerde dinlerin birini tahkir etmek istihfaf eylemek büyük bir cinayet sayılıp kanun kuvvetiyle men’ kılınır. +Musa Carullah Efendinin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Lisanları edebiyatları dinleri tabiatleri gayeleri cihetiyle bütün Rusya müslümanları bir millettir. +Rusya müslümanlarının dinleri İslam Dinidir. +İslam Dini bütün terbiyevi ictimai iktisadi dini siyasi ta’limatıyla Rusya müslümanlarının hayatlarına her zaman ve her yerde esas olur. +Bütün hukukların bütün vazifelerin bütün ehliyetlerin yegane hamili yeryüzünde yalnız bir insaniyet olmak cihetiyle Rusya müslümanları belki yeryüzünün bütün müslamanları bilumum insanların ve milletlerin bütün hukuklarını bütün hürmetlerini kendilerinin hukukları ve hürmetleri gibi bütün kemaliyle bütün füruatıyla kabul eder muhterem tutar. +ve kanunları İslam muamelatının hem ebedi hem umumi hem kat’i esaslarıdır. +Binaenaleyh: +Rusya müslümanları Rusyada hatta bütün yeryüzünde mevcud olan bil-umum milletlerin cinslerin ve sınıfların hukuk ve vezaifde müsavatını taleb eder. +Medeni ve siyasi hukukta bütün milletler her cihetle müsavat-ı tammeye malik olmalarına mebni devletin kanun-ı esasisi milletlerin her birine edebi hukuklarını: +Lisan edebiyat terbiye ta’lim din hukuklarını tam ve kamil bir surette te’min eder. +Her lisanı her lügati isti’mal etmek; mektep ve medreseler sanayi’-i nefise hey’etleri teşkil etmek hususlarında milletlerin her birine hürriyet ve ihtiyar tamamıyla te’min kılınır. +her cihetle te’min etmek devlet ve hükumetin en büyük vazifesi en müfid farizasıdır. +Bütün insanların bütün milletlerin hukuklarda hürmetlerde tam müsavatlarını İslam ta’limatına göre +ne insanları irşad eder. +İslam ta’limatına göre tabiatin maddiyatın kevakibin nihayeti yoktur. +Maddiyata mekan olabilecek feza gayr-ı mütenahidir. +Hala yoktur. +mela müteşabihdir. +Maddiyat hem büyüklük cihetinde hem küçüklük cihetinde gayr-ı mütenahidir. +İnsanların nunlarında külliyelerinde zerrelerinde gayet metin umumi ebedi bir intizam vardır. +olmak üzere Necmedin Mahmud et-Tebrizi hazretlerinin lettim. +Bugünkü felsefe bugünkü ulum-ı tabiiyye şu muciz beyitleri tamamıyla şerh edememiş ise de bundan sonra elbette şerh edilir kabul olunur. +Kur’an-ı Kerim her sahifesinde nusus-ı kat’iyyesiyle gibi ayet-i kerimelerle insanları hürriyet-i fikriyye yollarına da’vet eder. +Binaenaleyh alem-i vücudun bütün hakikatlerini ulum-ı tabiiyyenin beyanlarını keşfiyatını ehl-i İslam elbette kabul eder. +Ehl-i ulum ve maarife her hususda muvafakat eder. +Bundan başka ma’neviyatı da isbat eder. +Alem-i ruhaniyatı isbat edebilecek bir delil farz edelim bugün bizim elimizde yoktur. +Fakat ma’neviyat ve ruhiyat alemini nefy ve inkar edebilecek hiçbir delil ehl-i diyattan büyüktür kuvvetlidir. +Üstündür. +Maddiyat zaİslam Dini insanların yalnız imanlarına akidelerine amellerin her birini ictimai hayatın bütün cihetlerini ta’limlerini gayet açık beyan eder. +İslam Dini hukuk-ı diniyyeyi hukuk-ı İslamiyyeyi medeni ictimai hukukların ekserini tamamıyla cami’dir. +vücubuna iman dinidir. +Muntazam medeni her cihetle kuvvetli tam kamil adaletli bir hey’et-i ictimaiyye ve insaniyye İslamın gayesidir. +Hayatın terakkiyatın saadetin bütün hacetleri nizamlara siyasetin en ma’kul usullerine temel olabilir en medeni bir dindir. +Yeryüzünde hilafet tabiat kanunları üzerinde riyaset ve hakimiyet tabiatin gayet zengin hazinelerinden her suretle istifade insanların bütün hacetlerini te’min tabiat hazinelerinden bütün bereketleri istihsal insanların zenginlikleri kudret-i iktisadiyyeleri ulum sanayibedayi’ sanayi’-i nefise… El-hasıl bunların hepsi makasıd-ı İslamiyyedendir yahud makasıd-ı İslamiyyenin esaslarıdır. +Tabiat unsurlarında tabiat kanunlarında tearuz tenakuz bulunur. +Tabiat bunların hiçbirini ibtal etmez; belki birini diğeriyle ta’dil ve te’lif edip mu’tedil bir mizac mu’tedil bir bünye teşkil eder. +kanunların tabiat kanunlarının hiçbirini ibtal etmeyip tevfik etmek teşriin en büyük maharetidir. +Belki teşriin bütün ehemmiyeti de yalnız şu noktadadır. +bir maharetle tevfik eder; hiçbirini ibtal etmez belki her birini ta’dil eder. +Umumun cem’iyetin maslahatlarına riayet ederken hiçbir vakit ferdlerin maslahatlarını cem’iyet menfaatine feda etmez. +Devletin riyaseti huzurunda cem’iyetin hürriyet ve ihtiyarı huzurunda ferdlerin hürriyet ve ihtiyarlarına hadd-i a’zamı verir. +Devlette a’zalık cem’iyette şeriklik hakkıyla beraber ferdlerin her birine her hususda istiklal-i hukuklarını tamamıyla temin eder. +Şeriklik hukuklarına riayet daiyesiyle ferdlerin istiklal-i hukuklarını ibtal etmez. +Komünizm ta’limatına nisbetle İslam ta’limlerinin ulviyeti hakikati böyle noktalarda gayet açık tezahür eder. +Evet İslamiyet akidesi İslamiyetin en büyük en kat’i en esaslı akidesidir. +Bugün bütün ulumun bütün maarifin açık şahadetiyle sabit olan uluhiyet akidesiyle İslamiyet elbette iftihar eder. +Taha Suresi +Rusyada din devlet ve hükumetten devlet ve hükumet dinden tefrik kılınmakla hiçbir din hukuk-ı medeniyyesinden hürmet-i ictimaiyyesinden mahrum edilemez kanun nazarında her din muhterem olmak lazımdır. +talimatıyla Rusya müslümanlarının hayatlarına her vakit ve her yerde esas olur. +Aile mes’eleleri yani nikah neseb miras reda’ hızane nafaka hibe vasiyyet talak gibi hükümler şeriat-i ruhiyye Rusya müslümanlarının yed-i ihtiyarlarına teslim kılınır. +Dini mahkemelerde şeriat-i İslamiyye ahkamına göre ulema ve kuzat-ı İslam ma’rifetleriyle hall ü fasl olunur. +Aile mes’elelerinin hiçbirine hükumet idarelerinin hiçbiri hiçbir suretle müdahale etmez. +Evet viladet vefat nikah talak gibi aile hadiselerini Bolşevik hükumetinin defterlerine kaydettirmek teklif ve nizamı müslümanlar tarafından kabul olunabilir. +Şu hadiselerin her birine mahsus defterler hükumet idarelerinde bulunabilir. +Lakin eski metruke defterleri bundan sonra cari olacak aile defterleri İslam imamlarının elinde kalır. +Nüfus defterleri hükumet idarelerinde de olabilir lakin İslam ailelerinin defterleri İslam imamlarının ellerinde bulunmak Rusya müslümanları için müfiddir matlubdur. +Hükumet için de bir zararı yoktur belki faidesi var bir nizamdır. +mek defn etmek gibi dini sünnetlerin hiç birine Sovyet hepsi müslümanların yed-i ihtiyarında imamlarının elinde kalır. +Hükumet için de halk için de maslahat budur. +Sovyet idarelerinin biri müslümanların akidlerini akidleri de fesihleri de şer’an nazar-ı i’tibara alınmaz. +Çünkü her akdin her feshin şartları mani’leri vardır ki bunlara mutlaka riayet lazımdır. +Riayet olunmazsa hiçbiri sahih olmaz; velev mahkeme-i İslamiyye tarafından olsa da. +Nikah akidlerinde talak hususlarında iddet mes’elelerinde şeriat-i İslamiyye ahkam ve beyanatına muhalif olabilecek suretleri hükumet idareleri kaydetse de hiçbiri caiz olmaz şer’an mu’teber olmaz. +Mahalle imamlarını mahalle hadimlerini tasdik yahud azil hususlarına hükumet idareleri hiçbir vechile müdahale etmez. +ma’bedlerin hürmet ve kudsiyetleri kanun-ı esasi kuvvetiyle himaye edilir. +Mescidler ma’bedler her nevi’ ihtiramsızlıktan kanun kuvvetiyle de mahfuz kalır. +man mekan şekil cihetleriyle mahdud ise de ruhaniyet hiçbir cihetle mahdud olmaz. +rını nefh eder. +Tabiat üzerine riyaset ve hakimiyet tedbirlerine amel yollarına insanları sevk ve irşad eder. +lifesidir. +Bütün vücudun göklerine de yerlerine de insan maliktir. +İslamın ta’limi budur. +hayat kanunudur hayat hukukudur. +Kur’an-ı Kerimin ayet-i kerimelerini şari’-i hakim aleyhis-salatü ves-selam hazretlerinin sünen-i seniyyeleri ümmetin büyük eserleri buna açık şahiddir. +Böyle bir din hem hayatın hem devletin hem ictimai nizamların esası olabilir. +Başka dinlerin her biri devletten hükumetten tefrik kılınırken İslam Dini İslam devletinden hükumetinden tefrik kılınmaz kılınamaz. +Bolşevik kanun-ı esasisi mucebince bugün din devletten hükumetten mektepten tamamıyla tefrik olundu. +Milletlerin dinlerini ma’bedlerini kiliselerini cami’lerini tefrik mes’elesi bugünkü Bolşevik hükumetinin en ma’kul en hikmetli bir tedbiridir. +Bundan sonra her din –hem kendisi hem idaresi– Bolşevik hükumetinin nezaretinden tamamıyla azadedir hükumet idarelerinin hiçbirine hiçbir din tabi’ değildir. +Sovyet hükumeti dinlerin hiçbirini hiçbir suretle himaye etmez; dini idarelerin dini mektep ve medreselerin rüesa-yı ruhaniyyenin müderrislerin hiçbirine devlet hazinesi tahsisat vermez; hükumetin siyasetine milletlerin taassubuna alet olmaktan din tamamıyla azadedir. +Rusya Devleti Bolşevik hükumeti dinlerin hiçbirine mensub değildir. +Devlet hükumet ve kanun nazarında dinlerin hepsi müsavidir. +Bütün dinler bütün mezhebler her vakit ve her yerde tamamıyla hürdür. +Dinlerine münasib dahili nizamlar vaz’ı her milletin yed-i ihtiyarındadır. +Bolşevik hükumeti hiçbir suretle hiçbir vakit din umuruna din tekamüllerine [? +teamüllerine] müdahele edemez. +Dini devlet ve hükumetten hükumeti de dinden tefrik etmenin ma’nası budur. +Bugünkü Rusya hükumetine nisbetle Rusya müslümanları bunu memnuniyetle kabul hatta taleb eder. +Lakin dinleri ictimai medeni hukuklarından tamamıyla mahrum etmek ta’limat-ı diniyyelerini ahkam-ı şer’iyyelerini nesh etmek tefrik değildir belki tamamıyla hedm ve tahribdir. +Rusya müslümanları aile hayatlarında milli nizamlarında dini işlerinde kuvveti hiçbir vakit hiçbir suretle kabul etmez. +Çünkü bunu kabul etmek İslamiyetin en mühim rükünlerini terk etmektir; hayatın en ma’kul esaslarını en güzel nizamlarını bırakıp tedenni yollarına gitmek gibi hareket-i ric’iyyedir. + +Diniye Nezareti Millet Meclisi ve Ulema Şurası huzurunda vakit vakit hesab verir. +Millet tarafından intihab olunup milletin mühim hizmetlerinde meşgul olmak cihetiyle Nezaret-i Diniyye a’zaları muhtesibler mahalle imamları müezzinleri hidemat-ı diniyyede meşgul olduğu yahud mütekaid bulunduğu müddetçe mecburi hizmetlerin her birinden askerlikten hapisden azade olur. +Rusya müslümanlarının mahalle hadimleri halkın hizmetleriyle her vakit meşgul olup hayatları ve aileleri her zaman yalnız kendilerinin sa’yleriyle te’min kılınmakta olduğu cihetle bunlar başka milletlerin rüesa-yı ruhaniyyesine hiçbir vechile kıyas olunmaz. +Müslüman imamları müslümanların din işleriyle uğraşanları kendi sa’yleriyle gün gören halk tarafından her vakit halk tarafdarı hürriyet tarafdarı olurlar. +Vilayatta Başlayan Hilal-i Ahdar Teşkilatına Dair Bir Ta’mim Vilayatta Hilal-i Ahdar Teşkilatı için müracaatlar tevali etmekte olduğundan Hey’et-i Merkeziyye ictima’-i ahirinde atideki kararın ta’mimini muvafık görmüştür: +Hilal-i Ahdar Cem’iyeti sırf içki ve emsali mükeyyif zehirler aleyhinde bir propaganda cem’iyetidir. +rak tarafdarlarını artırmak içki düşmanlarının mikdarını çoğaltmak ve içkiye karşı vaz’ edilmiş memnu’iyet-i kat’iyye kanununu idame ettirmek gayesidir. +Hilal-i Ahdar kat’iyyen siyasetle ve idare-i dahiliyye kezle alakasını muhafaza etmek üzere vilayetlerde kazalarda şu’beleri açılması teşkilatı iktizasındandır. +Münevverandan ve bu gayeye hürmet edenlerden teşebbüs ve muavenet beklemektedir. +Hilal-i Ahdar umumun teveccühünü ve nezahetini muhafaza için iane toplamayı müsamereler tiyatrolar tertib etmeyi halktan ne ünvanla olursa olsun para taleb etmemeyi umdelerinden ittihaz etmiştir. +Binaenaleyh vilayatta açılacak şu’belerin de bu umdeye fevkal-ade riayetkar olması şarttır. +Kırtasiye ve mesarıf-ı zaruriyyesi a’zanın senevi verdiği birer lira aidatla kapatılır. +A’zadan aidat vermeyenlerden zorla istenilmez veya isti’faya da’vet edilmez. +Aidat ve teberruat mahallinde müfid gazete kitap almak gibi hayırlı teşebbüslere sarf olunur. +Merkeze on para gönderilmez. +Her şu’be kendi kendini Rusya müslümanları hükumetin siyaset kuvvetiyle müteaddid ufak cumhuriyetlere taksim kılınmış ve bundan sonra da taksim edilecek ise de terbiye cihetiyle din cihetiyle bütün Rusya müslümanları bir idare merkezine rabt olunur. +Bütün Başkırd halkı Kırgız Kazak halkı Türkistan halkı ayrı ayrı cumhuriyetlere tabi’ olmakla beraber din ve terbiye işlerine müteallık hususatta bir Diniye Nezaretine Mü’min müslim nerede olursa olsun millet-i İslamiyye a’zasıdır. +Eyalet vilayet farkları cumhuriyet inkısamları Rusya müslümanlarını taksim etmez. +Bütün Rusya müslümanları umumi bir riyaset-i diniyye idaresine bir riyaset-i İslamiyye livasına toplanır. +Rusya müslümanları dini terbiyevi ictimai umurda tamamıyla hür ve muhtardır. +Millet meclisi milli hir idaresi karye meclisi karye idaresi gibi müesseseler vasıtasıyla milli dini medeni işleri hal ve idare kılınır. +Böyle müesseselerin suret-i teşekkülleri hukukları vazifeleri iktidarları milletin esas kanunlarında açık beyan edilip devletin kanun-ı esasisi ile tasdik kılınır. +medreseler hüner yurdları müzehaneler kütüphaneler fünun ve maarif müesseseleri açmak hukuku Rusya müslümanlarına tamamıyla te’min kılınır. +Her cemaat her ferd kendi sermayesiyle mektep ve medrese hüner ve sınaat yurdları müzehane kü-tüphane te’sis edebilir. +Bütün dersleri ana lisanla bütün kitapları Arap elifbasıyla milli ve eski imlalarda olmak şartıyla her nevi’ mektepler te’sis etmek hürriyeti müslümanların cem’iyetlerine de ferdlerine de te’min kılınır. +Dini ve terbiyevi işlerin en büyük idaresi şimdiye kadar olduğu gibi Diniye Nezareti elinde kalır. +Din ve terbiyeye müteallık işlerini idare için millet tarafından intihab edilmiş olmak cihetiyle Umur-ı Diniyye Nezareti Rusya müslümanlarının riyaset-i diniyyesi olup hükumet huzurunda İslamiyet vekili gibi olur; Rusya müslümanlarının taleplerine hacetlerine maslahatlarına hükumet huzurunda tercüman gibi olur. + +bu gençler ağniya evladını dahi dalalete da’vet etmekte devam ederlerdi. +Vakıa Çarlık zamanında açıktan açığa din aleyhinde tecavüzat bir hudud dahilinde cereyan ediyordu. +Fakat uzun müddet İslam aleyhinde vuku’ bulan neşriyat Tatarların yalnız gençlerine değil hatta ihtiyarlarına ve ulemasına kadar icra-yı te’sir etti. +Tatarların hissiyat-ı diniyyelerini son derecede hırpaladı. +Ahlak ve adat maiyatını hoş görmek git gide Rus şapkası Rus elbisesi giymek gibi hareketler başladı. +Bu suretle Rus hayatı Tatarlara hulul etmekte idi. +Bundan başka ma’neviyatta da Rus felsefesi hüküm-ferma olmaya genç Tatar kalblerini Rus muhabbeti istila etmeye başlamıştı. +Bu te’sir-i ma’nevi o dereceye varmıştı ki kuvve-i kahiresi karşısında takdirin bile bila-sebeb te’sir edemeyeceğini açıktan açığa söyleyenler bulunurdu. +Şu suretle Rus hakimiyeti Tatarların kadere olan imanını da tamamıyla sarsdı. +Artık o genç Tatarlar Ruslarla o derece kaynaşmışlardı ki bir şeyi medh ederkenBizim Rusdiyecek kadar ileri gidiyorlardı. +Tam şu sırada Harb-i Umuminin netice-i felaketengizi olmak üzere bir de Komünizm belası meydana çıktı. +Bolşevikler umum edyana hücum eylediler. +Bilhassa Ortodoks kiliselerini yıkıp yaktılar. +Papaslara dolayısıyla mollalara son darbeyi indirdiler. +Diğer tarafdan Tatar dinsizleri de meydana atılarak Bolveşiklerle el ele verdiler aleni surette İslamiyetten yakayı sıyırdılar. +Her yerde herkese karşı tehdid-amiz bir vaz’iyet aldılar. +Bu hal Tatarların zaten sarsılmış olan ma’neviyatını kökünden kırdı. +Esasen dinsiz olanlar bugün açıktan açığa dinsizliklerini meydana vurdular. +Yarı mütedeyyin olanlar da açıldılar. +Geri kalan mütedeyyinler şimdi her ne suretle olursa olsun başlarına çare düşünüyorlar. +Hicret ederek Rusyayı terk etmek suretiyle dinlerini hayatlarını kurtarabilecek kanaatinde bulunuyorlar. +Binaenaleyh Rusyada İslamın bugünkü vaz’iyeti pek endişeli pek tehlikelidir. +Eğer ahval bu suretle gidecek olursa yirmi yirmi beş sene sonra maazallah Rusyada Müslümanlık tamamıyla silinmiş olacak Rusluk cektir. +Vakıa bugün bu felaketin önüne geçmek için uğraşanlar vardır. +Fakat Bolşevikler aman vermiyor. +Tedhiş usulüyle cebir ve tazyik ile müslümanlara ağız açtırmıyorlar. +Her kim İslamiyet için ses çıkaracak olursa zindanlara atıyorlar. +Biraz daha ileri gidecek olursa yok ediyorlar. +İşte Rusya müslümanlarına aid bir kitap neşr eden Musa Carullah Efendi bugün Bolşevik zindanlarında Allah yardımcısı olsun. +Yoksa bu gidişle sonu maazallah çesi mufassalan merkeze bildirilir. +Hilal-i Ahdar Merkezi şu’be küşadı teşebbüsünde bulunan zevat-ı kiramın merkeze ma’lumat vermesini cem’iyyet nizamnamesinden taleb buyurmasını rica eyler. +Vilayetlerde açılacak şu’belere intisab edecek zevatın grup halinde veya münferiden fotoğrafları ve mufassal hüviyetleri merkezde defter-i şerefde a’za-yı müessise miyanında hıfz edilmek üzere gönderilmesi şayan-ı temennidir. +Hilal-i Ahdara kadın erkek çocuk ihtiyar müslim gayr-ı müslim her meslekten a’za ve tarafdar kaydolunabilir. +Bu suretle kaydedilenlerden içki düşmanı olmaktan gayrı taahhüd beklenmez. +– Rusyada mevcud müslüman Tatarlar minel-kadim salabet-i diniyyeleriyle ma’ruftur. +Çarlık zamanlarında diyanet-i İslamiyyeye sadakat ve merbutiyetleri sayesinde bütün o çarlık hükumetinin mezalim-i siyasiyyesine mukavemet ettiler. +Alenen mücadele edemezlerse de salabet-i diniyyeleriyle kesb-i iştihar etmişlerdi. +Bilhassa elbise-i milliyeleriyle iftihar ederlerdi. +Diğer tarafdan çarlık zamanında Rusların durbinane tedbirleriyle Tatarları Ruslaştırmak siyaseti devam etmekte idi. +Ruslar Tatar gençlerini kendi maksadlarına göre terbiye edecek hususi mektepler küşad eder ve Rusluğun telkihi için lazım olan tedabirde kat’iyyen ihmal göstermezlerdi. +Yalnız Rusya hükumeti değil belki umum Ruslar bilhassa ağniyası ve tüccarı son senelerde tamamıyla Rus misyonerliğini iltizam ederek bütün Tatar tüccarlarını büyük te’sirat icra etmektelerdi. +Hele o misyoner mekteplerinde yetişmekte olan Tatar gençleri yalnız kendi dalaletleriyle iktifa etmeyip müslüman medreseleri talebelerine kadar icra-yı te’sir etmekte Rusların mel’anet ve desaisine kör körüne alet olmakta idiler. +Hatta bazı ulema mesleğinde olan boş beyinli sade-dilleri bile iknaa çalışırlardı. +Bir çokları suret-i zahirede kendini müslüman göstererek nifak-ı batınisini ketm eder bütün ma’nasıyla diyanet-i İslamiyyeye hıyanet hususunda her şeyi fedadan geri durmazlardı. +Bilhassa diyanet-i İslamiyye aleyhinde serbesti-i matbuatı su’-i isti’mal eden +Tahtakalede Dönme kasaplarından Küçük Osman namında birisi vardır. +Dönmeler gizli bir vesika ile oradan et alıyorlar. +Türk fukarası ise bu tevziattan mahrum kalıyor. +Türk muhacirleri diyorlar ki: +Yalıboyu –yani Dönmelerin sakin oldukları mahalleler– süt kutuları ile doldu biz ise açlıktan ölüyoruz. +Sonra Türkler Dönmelerin Atinaya bir hey’et göndererek Kendilerinin Türk ve müslüman olmadıklarını binaenaleyh mübadeleye tabi’ bulunmadıklarını taleb etmiş olduklarından dolayı onlara kalben çok münfail olmuşlardır. +Bu hey’et Dilber Faika namında bir Dönme kadının riyasetinde Atinaya gitmiş fakat muvaffak olamamıştır. +Yunanlılar bu hey’et demiş ki: +– Biz şimdiye kadar sizin böyle bir da’vada bulunduğunuzu edemeyiz. +Dilber Faika bir pansiyon müdiresidir. +Yunan devairinde kimin ne işi varsa bu kadına müracaat eder. +Dilber Faika herkesin işini suhuletle bitirmeye muvaffak olur. +Dönmeler de bunun için Atinaya gönderdikleri hey’et riyasetine bu kadını intihab etmişlerdi. +Fakat nasılsa bu defa muvaffak olamadılar. +Sonra Türklerin Dönmelere karşı besledikleri infialin diğer bir sebebi de vardır ki çok mühimdir. +Türk hükumeti Selanikten çekildikten sonra Dönmeler yavaş yavaş fesleri çıkararak şapka giymeye kadınları da çarşafları atmaya başladılar. +Git gide bu hal umumileşti. +Son zamanlarda Dönmelerin erkekleri hemen umumiyetle kadınları da ekseriyetle şapka giydiler. +Kadınların bir kısmı da şapka değilse de başlarını ona benzer bir hale koydular. +Kollarını göğüslerini enselerin açtılar; yalnız başlarının tepesinde tülden yahud kumaştan birer parça muhafaza ettiler. +Bu halde kalanlar rikkat ve hali o kadar yerinde olmayanlardır. +Fakat Yalıboyundaki Dönme kadınlarının hemen hepsi şapka giydiler. +Bunlar erkeklerle beraber tiyatrolara sinemalara barlara gazinolara gidiyorlar. +Selanikin yerli Türkleri bu ahvalden çok müteessir olmuşlardı. +Vaktaki Tevfik Rüşdü Bey’ riyasetindeki Mübadele Komisyonu Ankaradan hareket ettiği haberi geldi bunlar derhal şapkaları çıkararak fes giymeye başladılar. +Ma’lum ya bunlar kabile kabiledir.Yakubiler Hamdi Bey takımı Hoynozlar İnce Saçlılar..gibi kabilelere münkasemdir. +Kendilerinden başkasından kız alıp kız vermezler. +Hatta bir kabile halkı diğer kabile ile sıhriyyet te’sis etmez. +Osman Dede mürşid-i a’zamlarıdır. +Mezhebde ona tabi’dirler. +Osman Dede peygamberlik daiyesinde bulunan büyük cedleri Sabetay Luinin mezhebini Selanikteki Türk Müslüman Kardeşlerimizin Ahvali Yeni gelen Rumeli muhacirlerinden bir zat idarehanemizi ziyaret etti. +Bu zat Selanik eşrafından ve Müfti-zadelerden Muhammed Mustafa Efendi namında bir gençtir. +Oradaki müslüman muhacirler hakkında bize uzun uzadıya ma’lumat verdi. +Bu ma’lumatı hülasaten enzar-ı kariine arz etmeyi faideli addettik. +Muma-ileyh diyor ki: +– Bugün Selanik şehri bir mahşer gibidir. +Her tarafdan şehirlerden kasabalardan köylerden akın akın muhacir kafileleleri gelmektedir. +Selanikte vapur bekleyen yüz binlerce müslüman vardır. +Hanlar oteller dolduktan sonra zavallı müslümanlar cami’ avlularında sokaklarda yağmura çamura karşı hasır çatarak sefil bir halde bulunmaktadırlar. +Yunanlılar biçarelerin avuçlarında bir şey bırakmamışlar. +Beş on kuruşunu muhafaza edebilenler de buraya gelmeden paralarını tüketeceklerdir. +Vesait-i nakliyye çok noksandır. +Haftada birkaç vapurla yüz binlerce halk nasıl naklolunabilir? +Hilal-ı Ahmer yardım ediyor. +Biraz çorba ile mısır ekmeği veriyor. +Fakat asıl yapılacak yardım bir an evvel bu kafileleri Türkiyeye sevk edebilmektir. +Bunun için çok sür’at göstermek lazımdır. +Üzerlerinde ne sağlam bir giyecekleri örtüleri vardır; ne de tedarikine kudret-i maliyyeleri müsaiddir. +Köylerinden ayrılırken Yunanlılardan görmedik zulüm ve cefa yollarda çekmedikleri mihnet ve meşakket kalmıyor. +Geldikten sonra da Selanikte layıkıyla mazhar-ı muavenet ve himaye olamıyorlar. +Araya giren birtakım menfaat-perestler bu zavallıların sırtından bir şey çıkarmaya çalışıyorlar. +Selanikteki Dönmeler evlerinde rahat rahat oturdukları halde yine bu zavallı Türk köylülerinin alacakları bir parça ekmeğe göz dikiyorlar kendilerini muhtacin miyanına idhal ederek Hilal-i Ahmerden müteneffi’ olmak istiyorlar ve oluyorlar. +Bu yüzden Dönmelerle Türkler arasında Selanikte çok büyük münakaşalar oldu. +Selanikteki Türkler Hilal-i Ahmer Şu’besi Reisi Doktor Faik Bey arkadaşlarından olması hasebiyle onlara daha fazla teshilat ve muavenet gösterdiğine kaildirler. +Fil-hakika bazı şeyler vardır ki Türklerin bi-hakkın infialini mucib olmuştur. +Mesela tevziatta Türklerle Dönmeler arasında müsavata riayet edilmiyor. +Dönmelere tahsis olunan fırın beyaz ekmek tevzi’ ediyor. +Türk köylülerine ise mısır ekmeği veriliyor. + +caktır. +Bu beyannamelerin tevziinde de bazı dolaplar fırıldaklar döndü. +Muhtelit Komisyon a’zalığına ta’yin olunan Selanik da’va vekillerinden Dönme Mustafa Arif Beyin mahdumu Edib Arif Bey Edib Arif Bey gazetesinin muhabiri Lütfi Arif Beyin biraderidir. +yine Dönmelerden Selanik belediye reisinin damadı Tahsin Bey namında iki zat peyda oldu. +Bunlar beyanname müteahhidi sıfatıyla ahali ile hey’et arasına girdiler. +Bunlar basılan beyannameleri alıyorlar ahali bunlara müracaat ediyor. +Bunlar Darul-eytamda bir yer açtılar. +Herkes oraya geliyor. +Bunlar maiyyetine birkaç da katib aldılar. +Beyannameleri bunlar dolduruyor kendilerine veriyor. +Bunun mukabilinde Edib Arif ile Tahsin Bey köylünün kılğına kıyafetine bakarak tutturabildiği kadar bir meblağ aldıkları da olurdu. +Bu paranın üç beş frankını katiblere verirler. +Üst tarafı da müteahhidlerde kalırdı. +Yunanlılar tarafından soyularak gelen zavallı Türk köylüleri bir de Edib Arif ve TahsinBey kumpanyası tarafından böyle bir muameleye ma’ruz kalıyordu. +Fakat zavallı köylüler ğunu zannederek bunu seve seve veriyorlardı. +Bilahare Selanikin Türk eşrafı bunu haber alarak Hilal-i Ahmer Reisi Mahir Beye müracaat ettiler bu paranın Hilal-i Ahmer sandığına yatırılup yatırılmadığını sordular. +Haberi olmadığını söyledi. +Türkler üç kişiden mürekkeb bir hey’et de Atinaya Tevfik Rüşdü Beye gönderdiler. +Bu mes’elenin şüyuu bütün Türkleri son derece müteessir etti infiallerini tezyid etti. +Hayli gürültüler oldu. +Matbuata kadar intikal etti. +Gazeteler her şeyi açıktan açığa yazdılar. +Bunun üzerine Edib Arif ile Tahsin ortadan kayboldular. +Lakin topladıkları binlerce frank ceplerinde kaldı. +Her halde beyanname müteahhidi Edib Arif Beyin biraderi Lütfi Arif Bey kardeşinin yaptığı bu işleri gazetesine yazmıştır zannederim. +Ondan sonra beyannameler meccanen tevzie başlandı. +Şimdi köyler hey’et-i ihtiyariyyesi da’vet olunarak kaç hane ise o kadar beyanname kendilerine veriliyor. +Onlar da doldurarak iade ediyorlar. +Bunun mukabilinde hiçbir ücret alınmıyor. +Allah razı olsun Tevfik Rüşdü Bey bu hususda müslümanları çok himaye ediyor. +sında hayli münakaşalar hayli gürültüler oldu. +Muhtelit Komisyon a’zasından Mösyö Henç bu münakaşata nihayet verilmesi hakkında bir beyanname neşretti. +Bu mes’elelerde hep Mustafa Arif Beyin tedbirsizliği yüzünden vukua geldiğini söyledi. +kezde idi. +kitaplar münhasıran Dönmelerin ellerinde bulunur. +Osman Dedenin kabrini her zaman ziyaret ederler. +Bunların böyle Türklerden ayrı ayrı yaşamalarını bazı kendi içlerinden olanlar da hoş görmüyor. +Bu ayrılığı gayrılığı kaldırmaya teşebbüs edenler oluyor. +Fakat her nedense muvaffak olamıyorlar. +Feyziye Mektebi muallimelerinden kabildendir. +Bu kadın Dönmedir fakat Türklere karşı kalbinde çok muhabbet vardır. +Dönmelerin böyle evlenmelerinde cenazelerinde makberlerinde kat’iyyen Türklerle ihtilat etmemelerini bu kadın açıktan açığa tenkid etmişti. +Bunun üzerine bu kadıncağızı döverek mektepten azlettiler. +Şimdi dişçilik yapıyor. +Sonra Yadigar-ı Terakki Mektebi karşısında Bisikletçi lendi tamamıyla Müslümanlık ahkam ve şeairine tebean yaşamaya başladı. +Şimdi bu İbrahim Efendi pek sağlam bir müslümandır. +Yadigar-ı Terakki Mektebindeki bisiklet meraklısı olan Dönme çocuklarından bazıları di onlara Türklerin mezayasından artık bu ayrılık gayr��lığın aralarından kalkması lüzumundan bahsedermiş. +hisleri uyanmaya başlamış bir defa mektepte Dönmelerle Türkler arasındaki ayrılık gayrılığın kalkması lüzumundan bahsetmişler. +Bu hey’et-i idareye aksetmiş bunun üzerine hey’et-i ta’limiyye çocukları toplamış. +İçinizde Avrupaya gitmek isteyen var mı?diye sormuşlar. +Çocukların bir çoğuAvrupa Avrupa! +Hiç istemeyen var mı?diye bağırmışlar. +Müdir demiş ki: +– Avrupaya karşı gösterilen muhabbet ve meftuniyetinizden memnun olduk. +Şu kadar ki hepinizi göndermek mümkün değildir. +Kur’a çekeceğiz. +Kime isabet ederse o gidecektir. +Fil-hakika kur’a çekmişler. +Fakat ne tuhaf tesadüf! +Kur’a hep o İbrahim Efendinin dükkanına giden çocuklara Ondan sonra diğerlerinin de İbrahim Efendi ile temas etmemesine çok dikkat ettiler. +Hasılı asırlardan beri onlar bu halde yaşamışlar ve bugüne kadar bu akidelerini bu taassublarını muhafaza edegelmişlerdir. +Sonra Türkiyeden Mübadele Hey’eti geldikten sonra da bazı şeyler oldu ki bunlar da Türklerin infialini mucib oldu. +Hey’et gelince müslüman ahaliye karşı beyannameler tevzi’ olunmaya başladı. +Bu beyannamelere gerek müsadere olunan gerek memleketlerinde kalan emval-i metrukenin neden ibaret olduğu yazıla Ben garblı bir kadınım. +Avrupanın göbeğinde yetiştim. +Memleketimin hayatına adatına etvarına ahvaline aid olmak üzere acı tatlı ne varsa hepsini tecrübe ettim. +Bu mukaddime ile şunu anlatmak istiyorum ki: +Söyleyeceğim sözler muhitinin hem mehasininden hem mesavisinden haberdar olan bir kalbin tercüme-i hissiyatıdır. +Ben ne insafı elden bırakarak bir tarafı emrazdan yahud rezailden birini saklayacağım. +Evet bizler umumen şarkta bilhassa memalik-i İslamiyyede yaşayan hemşirelerimizden cidden müterrakki olmakla beraber dört başı ma’mur bir halde değiliz. +Bizim diyara ilk defa gelenler öyle hayal ediyorlar ki: +Memleketimizin terakkisini azametini te’min eden bir şey varsa kadının tamamıyla hür olması mesai-i medeniyyenin kaffesine iştirak etmesi fabrikalarda ticaretgahlarda mekteplerde el-hasıl ciddi zevki bütün mehafilde erkekle omuz omuza gelmesidir. +Avrupayı görenlerden bazıları ifrata düşerek biz garblılarda hiçbir nakisa hiçbir muaheze edilecek şey görmek istemiyorlar. +Halbuki garbdaki milletlerin de şarkdakiler gibi hiçbir zaman mehasinin yahud mesavinin kaffesinden hali olamayacağını muhtelif ümmetler arasındaki farkın ise ancak haiz oldukları evsafın hey’et-i mecmuasına göre olacağını idrak etmeleri lazım gelirdi. +Sonra bunlara öyle geliyor ki: +Bizim memleketlerimiz birer gehvare-i saadet birer merkez-i naim ve rahat kesilmiş. +Heyhat bunlar saadet-i hakikiyyenin ne demek olduğundan gafil bulundukları gibi saadetle felaketi birbirinden ayıran hududu ta’yin edemiyorlar. +Maamafih saadetin mahiyetini takdir edememek hatası milletlerden yahud ferdlerden bir kısmına has değildir. +Evet ruh-ı beşerin geçirdiği etvarı ta’kib edenler görürler ki insan ezvakın yahud eşyanın hangisinden mahrum genler saadeti evlilikte; fakirler servette; didinmekten yorgun düşenler istirahatte; tabanlarına süvar olanlar arabaya binmekte; paytonda gezenler seyyare otomobil edinmekte; servet sahibleri hükumet menasıbına yükselmekte; kendi yağıyla kavrulanlar bol rızıkta mebzul yemekte hayal ederler. +Şimdi kalksak da şu kendilerine gıbta edilen tabakatın hallerini yakından tedkik etsek görürüz ki: +Naz u naim içinde bulunmalarına rağmen hayatlarından hiç de memnun değiller. +Ne arkalarına giydikleri yüksek kumaşlar; ne ayaklarına serdikleri ipek halılar; ne oturdukları gümüşlü sadefli serirler ne bindikleri nesim fıtratlı küheylanlar; ne içine gömüldükleri mükellef seyyareler; ne başına geçtikleri cömerd sofralar; ne de nukud ile mücevherat ile doldurdukları kasalar bir türlü ruhlarını eğlendiremiyor! +Bunlardan biriyle azıcık konuşmak isteseniz bakarsınız ki: +Bir endişe bir elem kendisini alabildiğine meşgul etmiş; ağzını şikayetten başka bir şey açamıyor! +Kimisini yemeklerin mebzuliyetiyle beraber çok tenevvüü müdhiş bir su’-i hazma uğratmış; na-mütenahi ecza-yı tıbbiyye bir araya gelip şefaat etmedikçe bir lokma yemek bile kabul etmiyor! +Bu zavallıların içinden öylelerine rast geldik ki: +Midelerini salaha da’vet için perhiz namına peynir ekmeye yatmışlar da –fazla yemek yiyemediklerinden dolayı afiyetlerine hakim olan– fakirlerin haline Kimini naz u naimin ifratı bi-tab düşürmüş; gitmesi gelmesi yatması kalkması bir sürü vesaitin hizmetiyle olduğu için vücudun en büyük en faideli riyazatlarından olan hareketten büsbütün kesilmiş; mafsallarda rüsublar husule gelmesi kanın damarlarda layıkıyla cevelan edememesi el ayak gibi merkez-i deverandan uzakta bulunan uzuvların nisabı kadar kan alamaması bünyenin kalın bir şahm tabakasına gömülmesi gibi arızalar içinde bizar olup duruyor. +İşi gücü tabiblerin re’yini sormaktan eczahaneleri boşaltmaktan ibaret. +Servetinin kısm-ı a’zamı bu hastalıkların izalesine aid tedabire gidiyor. +Maamafih müracaat ettiği bütün vesait-i sıhhiyyeye rağmen mevcudiyetini sarmış olan alam ve eskamdan bir türlü sıyrılamıyor. +Ömrü daimi bir ihtiyat hayatı müebbed bir şikayet. +En hafif bir şeyden fena halde müteessir havanın en ufak bir tebeddülünden son derecede müteezzi oluyor. +Hararet bürudet rutubet yebuset gibi tegayyürat-ı cevviye; ruzgarın hareketi yahud sükunu gibi tebeddülat-ı havaiyye bu zavallının mefasılında ahşasında a’sabında adalatında başka başka teessürler uyandırıyor. +Halbuki öbür tarafda kendi yağlarıyla ancak kavrulabilen fakirler maişetleri icabı her türlü şedaide mukavemet melekesini kazanmış oldukları için muhit-i haricinin bütün tekallübatına karşı duruyorlar. +Naz u naim içinde yaşayan erbab-ı serveti bir yığın aldatıcı tedbirlere müracaat ıztırarında bırakan emraz ve eskamın hemen hiçbiri bunları işlerinden güçlerinden alıkoyamıyor. +Gidiniz de her türlü esbab-ı istirahate gömülmüş bu zenginleri azıcık söyletiniz. +Göreceksiniz ki: +Basit bir maişet içinde yaşayanların mütenaim bulundukları afiyete mukabil bütün mameleklerini fedaya bin can ile razıdır. + +naim içinde geziyor telakki etmek hayale kapılmaktır vehme vücud vermektir. +Heyhat! +O zevahirin altında ne elemler ne fecialar saklı duruyor! +O imrendikleri hayat o kadar ekdar ile dolu ki saf asude bir maişet kimse için kabil olamıyor! +Sizler zannediyorsunuz ki: +Kadının hürriyet-i mutlakası; ması; zevkini okşayan mecalisin mehafilin kaffesine dalıp çıkması; evinde mahremlerinden biri bulunmasa bile kapısını çalan kadın erkek her türlü züvvarı karşılaması; ticarette san’atta ağır işlerde erkekle rekabete kalkışması; riyaset-i hükumeti meb’usluğu şehreminliğini nezaretleri erkeklerin elinden almak için rical-i siyasetle mücadeleye atılması… Evet bunların hepsi milletlerin levazım-ı terakkisinden esbab-ı azamet ve saadetindendir! +Bir de sözlerinizden şunu anlıyorum ki: +Sizler kadının serbest olup evlenmezden evvel erkeklerle muaşerette bulunması bizim saadet-i beytiyyemizin esasıdır hayat-ı ailemizdeki intizamın medarıdır; i’tikadındasınız. +Zannederim ki bu fikriniz bizlerdeki izdivaca takaddüm eden nişanlılık hayatını iki gencin birbirini tamamıyla tanımasını hakkıyla öğrenmesini kafil tahayyül etmenizden Bana kalırsa hakaiki menabiinden almak söylenilen başkasına i’timad etmemek sizin için en hayırlı bir iştir. +Müsaadenizle size bizlerce mücerreb olan bazı hakikatlerden bahsedeyim. +Suriyedeki Fransız Frer mekteplerinde Din-i İslamın ve Peygamber-i zi-şanın tezyif ve zemmini mutazammın Fransızca matbu’ kitapların tedris edilmekte olduğu haberi Suriye ve hassaten Beyrut İslamlarını son derece müteessir kılmış ve asebileştirmiştir. +Bundan gayr-ı marzi netayic ve hadisatın zuhur edeceğinden Beyrut ulema ve eşrafının Suriye Fransız Fevkal-ade Komiserliği nezdinde Fransızların bu hareketi protesto ve rahle-i tedrisden bu kitapların kaldırılması ve tedrisin men’i taleb edilmiş ve İslam gazetelerinin Frerler aleyhinde bu babda şedidül-meal neşriyatta bulunmuş olduğu ve galeyana gelen Suriye efkar-ı umumiye-i İslamiyyesini teskin için mezkur kitapların men’-i tedrisi hakkında Fevkal-ade Komiserlikten evamir-i kat’iyye ısdar edildiğini Suriye gazeteleri yazmaktadır. +Tarsus O halde tabiidir bu tabakayı teşkil eden efradın nazarında saadet namını verdiğimiz mahiyet guna gun alam ekmek yiyip geceli gündüzlü çalışmak bahasına mal olsa bile– ni’met-i sıhhatten ni’met-i afiyetten nasibedar olmaktır. +Biz ne kadar reis-i hükumetler ne kadar nazırlar biliyoruz ki istirahat-ı mutlakadan yorgun bir hale gelmişler; naz u naimin ifratı yüzünden rehavete düşmüşler de riyazat-ı bedeniyye maksadıyla ikametgahlarında demircilik marangozluk ressamlık bahçıvanlık gibi sanayi’le dairesinden kurtulmak istiyorlar ki; beşeriyetin cevelan edebileceği en dar bir daire varsa o da budur; saniyen a’za-yı bedeniyyelerini harekete faailiyete getirerek vücudlarını emraz-ı mafsaliyye emraz-ı adaliyye gibi atalet-i kamile içinde yaşamaktan tevellüd edecek arızalara karşı müdafaa etmiş oluyorlar. +Benim erkek kardeşim vardı. +Hiç beklemediği bir zamanda ummadığı bir yerden eline servet geçti. +Halbuki evvelce zaruret içinde yaşar kemal-i azm ile geceli gündüzlü çalışırdı. +Zengin olur olmaz tavrı değişti; naimin ezvakın sefahetin israfın her türlüsünü tecrübe etmeye mahrumiyeti eyyamında rüyalarına giren bütün lezaizin arkasından koşmaya başladı. +Etrafını da insanın ancak bezl ve israf zamanlarında yanına sokulan bir sürü iyi gün dostları aldı. +El-hasıl kardeşim esbab-ı fesadın hepsini cem’ etti. +Lakin aradan çok zaman geçmeden rehavet-i mutlakanın refahın tevlid edeceği emraz ve eskamı kendisinde hissetmeye başladı. +Hatta çok vakitler yanıma gelir de bu atıl yaşayışından boyuna şikayetler ederdi; kendisini kötürümlere benzeten refah servet zincirlerini kırmak isterdi. +Şimdi gitsek de kardeşimin halindeki bir adama saadetin ne olduğunu sorsak acaba ne der?Saadet hayatın lezaizinden ezvakından ibarettir; yahud sa’ye amele iftikarı olmayan asude bir maişettir.Cevabını mı verir! +Eğer saadet denilen mahiyet bunların biri olaydı ömürlerini istirahat-ı mutlaka içinde zevk u sefa içinde geçiren zenginleri can sıkıntılarından azade hallerinden hoşnud bahtiyar olduklarına kail görmemiz icab ederdi. +Sözü uzatmaktan maksadım size yalnız şunu anlatmaktı ki: +Saadetle zıddı olan haybet ne istirahate ne servete ne riyasete mansıba ne naz u naime tevakkuf eder bir şey değildir. +Binaenaleyh memleketlerimizi dolaşan züvvar için sokakların caddelerin bahçelerin parkların baloların tiyatroların ebediyyen çalkanıp durduğu bu ümmetleri saadet içinde yüzüyor huzur ve +ve bunların hey’et-i mecmuası hükumete bir ekseriyet te’min edecektir. +Eğer İstiklal Fırkası zannedilmekte olduğu gibi müstakillerin kısm-ı a’zamını kendi tarafına çekmeğe muvaffak olursa hükumet ehemmiyetli mes’elelerin hepsinde ekalliyette kalacaktır. +Maamafih mu’tedil müslüman meb’usların kendi cemaatlerine aid menafii himaye etmek üzere müttehid bir blok teşkil eylemelerine sarf-ı mesai ediliyor yani grup hükumetin lehine re’y verecektir. +Delhiden gazetesine yazılıyor: +Hindistan Meclis-i Teşriisinde müntehab a’zadan le arasında a’zanınSevaracyani İstiklal Fırkasına mensub olduğu tebeyyün etmiştir. +Hiçbir fırkaya mensub olmayan müstakil a’za dahi on ikiye baliğ olmaktadır ki bunların mühim mes’elelerde İstiklal Fırkası a’zasına iltihak eylecekleri şübhesizdir. +Bu suretle müntehab a’zanın ekseriyeti hükumete de muhalif ise de kırk mensub a’za hükumete tarafdar olduğu gibi mu’tedil ve müstakil müntehab a’za dahi otuza baliğ olduğundan hiç kurtulamadığını gösteriyor. +Şurasını da ihtara mahal vardır ki Yunanlı kadının nail olduğu bu mahdud hürriyet hemen hemen Atina ile Ispartaya münhasır kaldığı gibi zaten bu hürriyet de şiddet-i beytiyye ile alakası olan hususattan ilerisine geçemiyordu. +Yunan diyarındaki kadınların kısm-ı a’zamı ise cahil her türlü hukuktan ari ve her şu’be-i hayatta geri idiler. +Kadının Romalılarda Hukuku. +– Roma İmparatorluğu dahilinde yaşayan kadınlar müstemirren bir hal üzere kalmadılardı. +Bunlar birçok etvar-ı muhtelifeye girip çıktılar. +Roma tarihinin ilk devirlerinde kadına mahsus olan kanunlar diğer bütün kavanin-i kadime gibi onu kuvvet altında kahr u tazyik ediyordu. +O tarihlerde AğnaKanununa nazaran kadın cebbar bir efendinin kabza-i tasarrufunda bir esirden fazla bir şey olmayan babasının bu vesayetinden –aynıyla zalim bir ilk rıbka hükmünden diğer zalimin zincir-i tasallutuna intikal eden köle gibi –zevcin yahud kadın ananın hükmüne temadi eden bu hal üzre kaldı. +Ve erkeklerin huşunet ve gururu ve evleri içindeki ifrat kasvetleri tahammül edilmez derecat-ı şiddete vardı. +Ancak her hangi bir halin devamı muhal olduğundan nihayet kadının zaafı emr-i fıtri ve fikir ve aklındaki kusurun tabii olduğu ve bu kusurun ilac ve ıslah kabul etmediği… ilh hakkınKadının Hukuk-ı Medeniyye ve Zevciyye Sahasında Hülasa-i Tarihi Kadının Yunanlılarca Hukuku.– Kadim Yunanlılarda kadın hukuk-ı medeniyye ve vataniyye namına hiçbir şeye malik değil idi. +Zira daima zevcinin zevci yok erkeklerin vesayeti altında yaşardı. +Onlarca izdivacdan maksad –rükünleri zevc ile zevce olan– bir hayat-ı zevciyye vücuda getirmek değil mahza hıfz-ı nev’ ile tedbir-i tenezzül yani ev umurunu idareden ibaret idi. +Bundan başka kadının ne istişare ile re’yi alınır ne de hiçbir işe karışmasına imkan vardı. +Erkeğin ika’-ı talak etmesi en kolay şeylerden olduğu halde kadının mutalebe-i talak etmesi bin türlü müşkilata ma’ruz olurdu. +Erkeğin kendi hal-i hayatında zevcesini ahara devretmesi yahud ba’del-vefat başka bir kimsenin taht-ı vesayetine vermesi de nadir olan vukuattan değil idi. +Kadın bey’ u şira… kıymeti yarım hektar arpaya muadil hiçbir şeye de temellük edemezdi. +Bu ağır esaret ahkamı çok zaman cari gidiyordu. +Vakıa mürur-ı zaman ile bu ahkam azar azar kesb-i hiffet etti ise de kadının mirasdan mahrumiyeti yine kemakan devam ediyordu. +NitekimThemlistoklesileKsenofos gibi Atinanın müteehhirin-i şuarasından mervi olan bazı sözler Yunanlı kadının bu mahrumiyetinden Başmuharrir Sahib ve Müdir - - +SEBILÜRREŞAD sayılırdı. +Nihayet müşerri’-i meşhurGranovilgeldi de sına mani’ olmayan birtakım ta’dilat idhaline muvaffak oldu. +Teaddüd-i Zevcat ve Zevcenin Zevce İtaati.– Teaddüd-i zevcat kadimden beri aktar-ı muhtelifede bütün akvam-ı şarkiyye arasında müşterek bir adet olup o geçmiş asırlarda teaddüd-i zevcat kanunen de dinen de mu’teber idi eski Hindlerin bunu bila-kayd ü tahdid ğu gibi Brahmanların bir kısmı hala teaddüd-i zevcatı tahdid etmeksizin tecviz edip duruyorlar. +Midyalılar ile Babililer Asuriler İran-ı kadim ve Musa aleyhis-selamın vefatından evvel ve sonraki Yahudilerde de iş bu minval üzere cari olup hiçbir hadd ü şart ile takyid edilmezdi. +Nihayet Talmud bu ibahayı takyid etti ise de o da zevcin kaç kadın ile tezevvüc edecekse cümlesinin ihtiyacatını tesviyeye kadir olmasından başka bir şart vaz’ etmedi. +Vakıa ahbar-ı Yehud dört zevceyi tecavüz etmemek leyen yok idi. +Avrupa ile Garbi Asyanın cihat-ı muhtelifesinde yaşayan Trakyalılar Lidyalılar Pelajlar da pek fahiş derecede teaddüd-i zevcata alışkın idiler. +Atinada kı olmayıp aynıyla emval-i saire gibi –miras kalır hibe olunur ba-vasiyyet ahara bağışlanabilir bir şey idi. +Onun en hafif derdi erkeğin istediği kadını bila-hadd ü kayıd almak salahiyetini haiz olması idi. +Ispartalılar da zaman-ı vahidde çok kadın tezevvüc ederlerdi. +Lakin buna mukabil kadının da zaman-ı vahidde istediği kadar kocaya varmak hakkı idi. +HattaEtrüskanyagibi Roma adat-ı müstahseneden sayılırdı. +Roma İmparatorluğunda ahlak bozulup kanunlar zevc ile zevce arasındaki rabıta ve ukde-i zevciyyeti gevşetince etti. +Ve başka şekilde olmakla beraber teaddüd-i zevcat fiilen şüyu’ bulmaya başladı. +Daha doğrusu bütün Romalılar ibaha-yı mahz imiş gibi davrandılar. +İşte tam bu sırada idi ki Hazret-i Mesih sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz zuhur edip halkın evlenmeye olan rağbetini kesre ve melekut-ı semavatı elde etmeye da’vete başladı. +Ancak evlenmeyi esasından tahrim etmediği etti. +Nihayet teaddüd-i zevcatJustinyanın kanunu ile memnu’ oldu. +Ancak bu memnuiyet şerayi’-i semaviyye tarafından gelmeyip kavanin-i vaz’iyye tarikinden geldiği edemedi. +Son asırda çirkinliği hakkındaki fikir ümem-i garbiyye arasında taammüm edinceye kadar halk birdaki dül ve tegayyür asarı görülmeye başladı da yavaş yavaş vaz’ edilmeye başlayan kavanin-i medeniyye sayesinde hukukunu istiareye ve hukuk-ı maliyye ve menziliyye ve sairece azar azar erkeğe yaklaşmaya yüz tutabildi. +Erkeğin kadın üzerindeki hakk-ı vesayeti hemen hemen yok menzilesine indi. +Bu da imparatorluk devirlerinin sonunda ve ba-hususYustinyafın zamanında müyesser olabildi ki bu da Roma imparatorlarının artık Hıristiyanlığı kabul etmiş oldukları devre müsadifdir.Yustinyaf kadınların hamisi olmakla iftihar ederdi. +İmparatorluğun Nasraniyeti kabul zamanında kadının elde ettiği fevaid Ahkam-ı irsce erkek ile kadın arasında mevcud bazı kuyud ile farkların izalesi Eşraf tabakasına mensub erkeklerin avam tabakasındaki kadınları tezevvüc etmelerine müsaade edilmesi; Bir dul kadının ilk zevcinin vefatından sonra ikincisi Bu kanundan evvel ise dul kadın ikinci bir ere varırsa bütün mameleki elinde alınmak cezasına giriftar olurdu. +Maahaza dokuzuncu asr-ı miladide bileLesyonatin Kanunu mucebince bu fiil müstelzim-i ceza bir cürüm sayılırdı. +Kostantinin zamanında zina eden kadın cezaen katl olunurdu. +Yustinyaf bu cezayı tahfif ederek katle bedel manastırlarda hapis cezasını ihdas etti. +Kadının zina ettiği sabit olursa izdivacdan men’ edilirdi. +Zevceynin biri yahudi diğeri hıristiyan olmak üzere ayrı ayrı dinlere salik oldukları takdirde izdivac gayr-ı meşru’ addolunup her ikisi birden zina etmişcesine ceza görürlerdi. +Kadının Uhud-ı Kadimede İrs Ahkamı. +– Musa aley-his-selamın şeriati mucebince kadın –erkeğin ekaribi mevcud oldukça– irsinden mahrum idi. +Hind Mecusileri nezdinde de kadınlar terekelerden bazı mahdud hisseler alabilirdi. +Lakin bunlardan istifadeleri de birçok ağır kuyud ve şüruta tabi’ idi. +Avrupanın şimal memleketlerinde Roma Devleti henüz munkarız olmadığı tarihlerde kadının irs nokta-i nazarından mevkii her memlekete göre muhtelif olup bazı kavanine göre ancak erkek varis olmadığı takdirde varis olabilirdi. +Bazı yerlerde de erkek evladı olduğu takdirde hakk-ı irs yalnız bu erkek evladına raci’ olabiliyordu. +Diğer bazı kanunlarda ise bazı metrukata varis olmasına cevaz verilmekle beraber diğer bazı metrukata varis olmasına mesağ yok idi. +Hele İngilterede kadın ta on ikinci karn-ı miladiye kadar kendisi de mülkü de zevcinin +minister kilisesinde hutbe irad ederken şöyle diyordu: +Bundan yüz sene evveline gelinceye kadar kadın erkeğin sofrasına oturmak hakkını haiz olmadığı gibi sual olunmadan söze başlaması da caiz değildi.. +Kocası da başının ucuna kocaman bir sopa asardı ki karısı ne zaman bir emrine muhalefet ederse onu isti’mal ederdi. +Kadının nüfuzu kızlarına sari değildi. +Erkek çocukları ise analarına ev içinde bir hizmetçi kadından fazla paye vermezlerdi. +Büyük Millet Meclisinde Fuhşun Men’i Hakkında Musib Tedbirler Düşünülmesi Münasebetiyle Bir milletin beka ve devamının en ziyade ahlak salahıyla olduğunda ukela ve hükema müttefiklerdir. +Vakıa salah-ı beşer beden akıl ve ahlak salahı olmak üzere üç rükn-i esasinin ictimaıyla tam olur. +Ve bu rükünlerin her birinin ayrı ayrı büyük ehemmiyetleri vardır. +Fakat şümul ve te’sir i’tibarıyla ahlak salahı hepsinin fevkindedir. +Beden salahı sıra i’tibarıyla tabii akdemdir. +Çünkü vücud sağ olmayınca ne akıl olur ne ahlak kalır. +Ondan sonra da akıl salahı gelir. +Zira mükellefinin esası akıldır. +Ve ahlakın tam olması ancak akıl iledir. +Akıl olmayınca nik ü bed hasen ve kubh tefrik olunamaz; vazife ve mükellefiyet de olamaz. +Geçen Mart ayında Ankarada bulunduğum sırada ünvanı altında yazdığım beş makale ile mübarek milletimizin sıhhi salahını te’min için muktezi çare ve teşkilatı yazmış idim. +Akıl ve ahlak salahı hakkında yazacaklarımı yazamadan evvel İstanbula avdet ettim. +İnşaallah kariben onları da ile neşredeceğim. +Bu makalede ahlakın en mühim bir bahsi olun tan bahsedeceğiz: +Fuhuş mübrem bir ihtiyac-ı tabiinin fizyolojyai bir vazifenin dalaletidir. +Ma’lumdur ki bekayı nev’ vazifesi icabı olan ihtiyac-ı zevacda insan hayvanat kendilerini idare için akıl ve fikre hesab ile harekete malik olmalarındadır. +Hayvanlar garizelerine tabi’ olmaya mecburdurlar. +Hilkatleri muktezası ne ise onu ta’kib ederler. +Başka türlü hareket edemezler. +Ve bu tarz-ı hareket kendilerinin idame-i hayat ve ibka-yı nev’leri için kafidir. +Çünkü hatt-ı hareketleri Allahın gösterdiği yoldur. +O yoldan dışarı çıkamamakla dalalet ve fesadlardan kurtulmuşlardır. +den ziyade kadın ile evlenmeyi ne günah ne de ayıb sayardı. +Şimdi ise garb akvamı beyninde cari kavanin ve örf hükmünce meşru’ yalnız ilk zevcedir. +Kanun nazarında onun üstüne alınan kadının kendisi de doğurduğu çocuklar da her guna hukuktan mahrum olur. +Zira bu çocuklar kanunen evlad-ı meşrua değil evlad-ı zinadır. +Halbuki tarihin bize gösterdiğine bakılırsa vaktiyle teaddüd-i zevcat garb diyarında şimdiki gibi çirkin sayılmıyormuş. +Hatta papaslar yakın vakitlere kadar ıstılah kanunundaMorganatiknamı verilen bir nevi’ nikah devamı mücaz olmakla beraber müteakıdin arasında adem-i tevarüs gibi şartlarla mukayyeddir. +Bundan dolayı papaslar ruhbaniyet da’vasında olmakla beraber nikahın bu türlüsü ile evlenmenin çaresini ararlardı. +Bir de Nasaranın eizze ve ulemasındanSent Ogüstin kanunları teaddüd-i zevatı ibaha eden akvam içinde bunu yapmakta beis görmediğini tasrih ediyor. +İngiliz müverrihi Hallam da Alman müceddidlerinin Protestanlığı çıkaranların ta on altıncı asr-ı miladiye kadar –ilk zevcenin akim olması gibi– esbab-ı muayyene ile teaddüd-i zevcatı ibaha ettiklerini naklediyor. +Hatta Cermenlerin eşraf tabakası on dokuzuncu karn-ı miladiye kadar müteaddid zevce alır dururlardı. +Esasen teaddüd-i zevcatın men’i Hıristiyanlık ahkamından olmayıp karndan karna hayat-ı fikriyyece hasıl olan tatavvuratın semeratından biri idi. +Ez-cümle Roma İmparatoru İkinci Valantiniyan teaddüd-i zevcatı larda yaşayan rical-i dinden hiçbir kimse i’tiraz etmemişti. +bir mani’-i dini dolayısıyla değil idi. +Çünkü o tarihlerde rical-i dinin kendileri de mücerred patrikten izin istihsal etmekle taht-ı nikahlarında müteaddid kadınlar cem’ edebiliyorlardı. +Prusya kanunları zevceye nüşuz itaatsizlik ederse kanunlara göre zevcenin zevcine itaati vacibdir. +Hamburg da böyledir. +Hem de Almanyada zevcenin çocuğu ne kadar zaman emzirmeye mecbur olduğunu ta’yin hakkı bile erkeklere verilmiştir. +limane kocası kendisine her ne emrederse daire-i itaatinden kıl kadar inhiraf edemezdi. +- - +SEBILÜRREŞAD takımlardan ister validenin verdiklerinden gelmiş olsun; dediği gibi bizim arayacağımız onlar değildir. +Bizce muhakkak olan insanların mükellefiyetleri kanunlarını tesbit hususunda umumun seviyesinden fevakalade yüksek ferdlerin büyük amilller olmuş bulunduklarıdır. +Tabiidir ki o yüksek amiller vaz’ ettikleri kanunları fıtrat-ı beşer haricinden almış değillerdir. +İşte fıtrat-ı salime-i beşere muvafık olarak vaz’ edilip hükümleriyle amil olundukları müddetçe maddi ma’nevi saadetlerimizi a’zami olarak te’min ettikleri müsellem olan kanunlar hep insanlara aile teşkil etmek üzere izdivacı ve zevclerin yekdiğerine sadakatlerini emrederler. +Bir milletin ve bütün insaniyetin derece-i saadeti hiç şübhe yoktur ki aile rabıtasındaki kuvvet ile mütenasibdir. +Ve bu mukaddes kuvveti en güzel te’min eden de terbiye-i ictimaiyyenin ahlaki ve daha doğrusu dini olanı yani Allahın emri olarak kabul edilmiş olanıdır. +Zira terbiye-i ictimaiyyeleri kudsi sıfatlardan arileşmiş milletlerde aile rabıtalarının mutlaka gevşediği muhakkaktır. +Ve bu gevşemenin asar-ı muzırrası görülmeye başladıktan sonra hükumetlerin müdahalesiyle kanun kuvvetleriyle ne kadar takviyesine çalışılsa matlub faidenin te’min edilemediği mücerrebdir. +Nitekim Romalılarda böyle olmuştur. +Ahlak-ı umumiyenin tefessühe gittiği aşikar surette görüldükten sonra aile rabıtasını tahkim zevc ve zevce arasındaki hürmet ve sadakat-i mütekabileyi sonra velayet-i ebeviyyeyi takviye kudsiyet-i lazımeyi muhafaza edemediklerinden matlub netice hasıl olmamıştır. +Velhasıl aile rabıtasının hüsn-i muhafazası saadet-i milletin şirazesidir. +Bir kere bozulursa artık o milletten hayır yoktur. +Bu mübarek rabıtayı ihlal eden en kötü amil de fuhuştur. +Bu hakikati milletimiz akl-ı selimi ve terbiye-i diniyyesi ile anlamış olduğundandır ki kadınlarımızın mübalatsızlığa iffetsizliğe düşmesinden pek korkarız. +Ve bunda pek haklıyız. +Ancak haksız ve eksik bir cihet varsa o da erkeklerin iffetsizliğine lüzumu kadar ehemmiyet atf edilmemesidir. +Halbuki din-i celil-i İslam bu hususda erkeklere asla müsamahakar davranmamış retmiştir. +Böyle olduğu halde bir müddetten beri nedense bazı erkekler fuhşu kendileri için kadınlardaki kadar ayıb saymaz olmuşlardır. +Bu mes’ele pek ziyade nazar-ı ehemmiyyete alınacak bir şeydir. +Terbiye-i ictimaiyyemizde ram tutulmaları pek lazımdır. +Ve bu esasen bizde mevcuddur. +Bu sebebledir ki gençlerimiz dahi irtikab-ı fuhştan pek utanırlar idi. +Vakıa böyle haya ashabımız hamden lillah el-an da yok değildir. +Ancak bu mukaddes Sure-i NahlRabbin bal arısına: +Dağlarda ağaçlarda ve insanların yaptıkları meskenlerde evler ittihaz et; sonra bütün meyvelerden ye ve kemal-i inkıyad celilesinde beyan buyurulan Rabbin ta’yin ettiği yollara gitmek garize ile hareket etmektir. +İnsanlar ise kendilerini akıl ve tedbir irade ve ihtiyarlarıyla idare etmek mükellefiyetinde bulunmaları sebebiyle eğer iradelerini Allahın emrettiği yolda sarf edebilirlerse felah bulurlar. +Bil-akis gayr-ı ma’kul temayülata tabi’ olarak Allahın yolundan çıkarlarsa haib ü hasir olurlar. +Sure-i Şems .Nefsini ıslah ve terbiye eden felah bulur. +İğva ve ıdlal eden haib ü hasir olur.ayet-i celileleri bu ma’naları bildirirler. +Mevzu’-ı bahsimiz olan izdivac bahsinde insanların hayvanlardan mühim bir farkı hayvanatın mukarenat-ı cinsiyyeyi lüzum ve ihtiyac dairesinde idare ettikleri halde insanların bazılarının bunu ma vudia lehin gayrinde larıdır. +Hakikat izdivacı insanlar gibi su’-i isti’mal eden hiçbir mahluk yoktur. +Bugün dünyada milyonlarla bedbaht kadınlar vardır ki mücerred maişetlerini te’min için birtakım süfehanın baziçeleri olmaktalardır. +Vakıa ekseriya fuhşa ilk süluk bir taşkınlık eseridir. +Fakat bir az vakit sonra o yola düşen kadınların ta’bir-i ma’huduyla murdar bir sermaye olmaktan başka sıfatları kalmaz. +Demek ki insanlar fuhuş sebebiyle hayvanlardan pek dun bir derekeye inmiş oluyorlar. +İşte ihtiyac-ı bahiyi sanlığa layık bir surette hareket edilemezse en mühlik felaketler tevellüd eder. +kavaid-i ahlakıyye ve ta’bir-i aharla evamir ve nevahi-i diniyye ile tesbit edilmiştir. +Çünkü insanlar yalnız akl-ı tabiileriyle nik ü bedi hüsn ü kubhu tamamıyla tefrik ve temyize muktedir değillerdir. +Nitekim peygamber gönderilmesinin başlıca hikmeti de budur. +Hiçbir ümmet yani başlarına bir reis ta’yin edecek kadar terakki etmiş hiçbir kavim yoktur ki kendilerine peygamber gönderilmiş olmasın. +ededursunlar. +İster insan zümrelerinin takıma taifeye kabileye tabakaya sınıfa devlete tahavvül suretiyle tekamülü kabul olunsun ister başka türlü tasavvur edilsin; bugünkü hal ister çocuğun ismini pederin verdiği +olunsa bütün fahişelerin muayeneye tabi’ tutulabilmesi muayeneler erkeklerden kadınlara hastalık sirayetine mani’ olacak mahiyette değillerdir. +Avrupadaki umumi kadınların çoğu erkeğin muayenesini kendisi der’uhde ediyor. +Bizde bunlar daha birçok zaman tamam olaBu mevzu’da o teşkilattan bu suretle bahsettiğimin asıl sebebi şimdi isteyeceğimiz ikinci teşkilata yani fısk u fücuru men’ ruh ve vicdanı tasfiye ve i’tikad ve imanı ve aile rabıtasını takviye için lazım olan mahalle teşkilatına fevkal-ade yardımı müzahereti müşareketi olacağındandır. +Hakikat mukaddema Darul-hikmece tasavvur olunduğu vech ile memleketimizin her tarafında mahalle mahalle mıntıka mıntıka nezahet-i ahlak hey’etleri teşkil teklif ettiğim şekilde bir sıhhiye teşkilatıyla tevhid-i mesai ettirilecek olursa fuhşun şimdiki mahuf ve fazla hacalet-aver şekli kalmayacağı gibi emraz-ı zühreviyye ve sair nevakıs-ı ahlakıyyemize karşı müessir çareler manialar te’min edebileceği şübhesizdir. +İş bunları ilmi ve ameli surette düşünüp meydana getirmektedir. +Yoksa birtakımlarının yaptığı gibi milletin teessüs etmiş ruhi münakaşalarda bulunmak değildir. +Her halde mesela bugün Haydarpaşada hat boyunda yar u ağyarın gözü önünde gelen geçen erbab-ı vicdanı hacalet içinde bırakan haya ve istikrah ile rencide-dil eden Paris mahallesi gibi fuhuş yatağı olan yerleri terbiye-i İslamiyye ile perverde olan ruh-ı millimiz elbette sevmez. +Hal böyle iken bu gibi yerler gittikçe çoğalmaktadır. +Bunlar bu halde devam ettikçe bizim tarafımızdan arz ettiğim vech ile ilmi surette ve teşkilat dahilinde çalışmadıkça ne talakın önü alınır ne aile rabıtasını tahkim mümkün olur ne de emraz-ı zühreviyyenin hayayı muhafaza ve takviye için daha ziyade vakit geçmeden ciddi surette bezl-i ihtimama ihtiyacımız vardır. +Aile rabıtasını namus ve iffeti muhafaza için müracaat edilecek tarikler muhtelifdir. +Bunların en mühimleri ahlaki ve terbiyevi olanlardır. +Mesela talakın su’-i bazı tedabir-i kanuniyye ittihazı mümkün olabilir. +Fakat bu hiçbir vakit terbiye-i vicdaniyyeyi yükseltmek Allahdan korkar ve halktan utanır dindar bir nesil yetiştirmek kadar müessir olamaz. +Çünkü kanundan kaçmak yolu çoktur. +Fakat vicdandan Allahdan kaçmak mümkün değildir. +Sonra iman ve haya olmadıktan sonra bin türlü ahlaka münafi ahval ile talaktan yüz bin kere daha muzır maasi icrasına mani’ kalmaz. +Kocalarının ahlaksızlığından bizar olarakNikahım helal canım azaddiye mahkemeye koşan selametlerini talakta arayan kadınlarımız hadden aşkındır. +Binaenaleyh bugün ehem olan milletimize ahlakan dinen salah kesb ettirilmesi basit ve kolay bir şey değildir. +Fakat yoluyla düşünülür tertibat alınırsa imkanı vardır. +İş esaslı düşünecek ve çalışacak bir merciin hey’etin mevcudiyetindedir. +Fuhuş mes’elesinin hükumete taalluku her memlekette aynı suretle görülmemiştir. +Mesela Fransızlar fuhşu adeta meşru’ addetmişler hoş görmüşler belki de himaye etmişlerdir. +Onlar bir umumhane açmakla mesela bakkal dükkanı açmak arasında fark görmüyorlar. +Fakat ötede tanımayı hem ferdin hem cem’iyetin hükumetin şerefine münafi bulmuşlardır. +Öyle olunca o milletlerde fuhuş yok mudur? +Şübhesiz vardır. +Ancak fuhşu hoş görülmüş bir san’at haline koymak için Fransızlar tarzında esnaf tezkiresi vermeyi şeref-i insani namına muvafık bulmuyorlar. +Zira ma’lumdur ki herkesin içine müseccel fahişe olarak bila-perva çıkmak başka bir dereceye kadar şeref ve haysiyet hissinin muhafazasına belki de iadesine müsaid bir imkan bırakmak yine başkadır. +Her halde bizim ta’birimizce bütün bütün arsız yüzsüz etmek ile az çok hicab ve haya isti’dadını muhafaza ettirmek arasında Sonra Fransız usulünün fuhşun tezayüdü ve ahlak-ı mazarratının nef’inden fazla olduğu tahkik edilmiştir. +Emraz-ı zühreviyyenin intişarı cihetiyle de bu usulün zararı faidesine galibdir. +Çünkü çok gençler muayene defterlerine aldanarak cesaret alıyorlar. +Halbuki bir kere bütün kadınların muntazaman muayeneye getirilmeleri mümkün olmadığı gibi a’raz-ı zahireden salime bulundukları zaman dahi hastalık sirayet ettirmeyeceklerine +dar müdhiş avamilin te’sir-i kahiri altında kalmış aciz bir mahluk için sağlam bir mantığın yanılmaz bir basiretin hükmüne rücu’ ederek gözünün önünde menazıra yahud konuştuğu gençlere karşı durabilmek imkanı acaba mutasavver midir? +Heyhat! +Bu kızcağızın ruhu için ne kendisine mülayim gelen ruhların karşısında müteessir olmamak mümkündür; ne de sevdanın tahakküm-i kahharına galebe çalarak onu kendi iradesine münkad eylemek kabildir. +Aşkın öyle yaman bir nüfuzu vardır ki: +Ukalanın beyninden idrakini alır; hükemaya felsefesini şaşırtır. +Sevda-zedenin gözüne nurdan bir perde gererek ona sevdiğini bütün nekaisden azade bir fıtrat-ı nuranur şeklinde gösterir. +Zaten bunun içindir kiMuhabbet insanı hem kör hem sağır ederdemişler. +İşte o kızcağız da ma’şukuna baktıkça kitabe-i cemalini en ufak şaibenin temasından muhafaza-i nezahet etmiş bir sahife-i beyza kemalinde görür. +Heyhat! +Sevdiği vücudun mahiyetine nereden muttali’ olabilecek ki ona bakmak istediği zaman rıza gözünden başkasıyla bakmıyor! +Rıza gözü ise gazab gözünün aksine olarak bütün meayibe bütün nekaisa karşı tamamıyla kördür. +Kızcağız sevda bürkanlarının feverana geldiği nefsin her türlü zaafa mahkum olduğu bir devre-i hayatında bakıyoruz ki gençlerden bir kısmının hoşuna giden ahlakına kapılmış; kendisini sürükleyen seylab-ı dalale mukavemetten aciz bulunuyor. +Beş on kişiyi birden seviyor içlerinden hangisini tercih edeceğini bir türlü tayin edemiyor. +Çünkü aradığı mehasinin bir vücudda başındaki nekaisi görebilecek yahud günün birinde aklını başına toplayarak hevesatına galebe çalacağı iktidarı olaydı.. +Nerede! +Büsbütün aksine olarak görüyoruz ki: +Kimisinin etvarına kimisinin mezayasına kapıldığı delikanlılar yüzünden bedbaht olmuş aramını gaib etmiş. +Onları görmedikçe kabil değil duramıyor. +Acaba kızcağız ömrünün bu devresinde bu hicranın payansız alamı kalbin hafakanı a’sabın heyecanıyla muhat olan en müşkil en muztarib devresinde fikr-i tarumarını basiret-i perişanını toplayabilir mi ki hakikati hayalden reşadı dalalden samimiyeti tasannu’dan nezaheti levsden ayırabilsin? +Belanın büyüğüne bakın ki: +Kızcağızın dimağda meleke-i tefekkür bırakmayan en metin azimleri rehavete düşüren bu yaşta uğradığı felaketler yetişmiyormuş gibi erkekler olduklarından büsbütün başka görünerek nefislerine küme küme fezail yığın yığın mefahir isnad ederek zavallıyı bir kat daha çıldırtıyorlar! +Evlenecek erkek devr-i tecrübe dediğimiz zamanı geçirirken bütün nekaisini bütün meayibini nişanlısının Kainat-ı zi-hayatı vücuda getiren bütün mahlukatın erkekleriyle dişileri arasındaki fıtri temayül herkesçe ma’lumdur. +Onun için efradından bir kısmı diğeri üzerinde te’sir icra etmeksizin bu iki cinsin ihtilatı mümkün olabilir demek abesdir. +Zira ruhların o kadar esrarı vardır ki şerhi ihatası gayr-ı kabildir. +Göz göze değdiği gibi sahiblerinin ruhunda ülfet yahud nefret hisleri sereyana başlar. +Maamafih ani olarak zuhura gelen bu halat-ı garibenin neş’et eylediği ilel-i nefsiyye ve inkılabat-ı ruhiyyeyi teşrihe sadedimizin havsalası müsaid değildir. +Biz garblılar ki erkek kadın bir araya geliriz; acaba kendinde görebilir mi? +Yahud maddiyatının esiri ma’neviyatının meshuru olduğu bir mahluka merbutiyetinden kalbini men’ edebilir mi? +Bizde kızlar ber-mu’tad ömürlerinin on ikinci senesinden başlarlar. +İşte mürahik bulundukları devreyi bu suretle geçirip on yedi yaşına doğru gelir ki gençliğin galeyana geldiği bu çağda nefsin arzularına münkad olmamak hayli müşkildir. +Hakimlerin felsefesi vaizlerin nasihati bu devrede pek o kadar müessir olamaz. +Bizde kız muhtelif meclislere girer; her birine mevahib-i fıtriyyesi evsafı hasaisi diğerine benzemeyen türlü türlü delikanlılarla muaşerette bulunur. +Sonra bu kız kendisinin güzeli beğenmek çirkinden iğrenmek cibilletiyle meftur olduğunu görür. +Aradan çok geçmez bakar ki: +Endamının kemali bıyıklarının i’tidali sebebiyle felana içi titriyor. +Daha sonra görür ki: +Mükalemesindeki tatlılık mülatafesindeki incelik harekatındaki şuhluk dolayısıyla bir başkasına gönlü yanıyor. +Bir müddet geçince anlıyor ki: +Cemalini cazibeli vicdanını saf ruhunu hafif bulduğu ten sonra hisseder ki: +Müdhiş serveti müfrit sehavetiyle beraber pek vefalı olmasına dayanamayarak felanı seviyor. +Lakin onun için yanıp yakılırken farkına varır ki: +Yanına sokulup garam neşideleri okuyan cemalinde ab ü tabı ıtıra ede ede meleklerin fevkine çıkaran yeni bir dildadesini daha şayan-ı muhabbet buluyor. +baziçe olur; yıllarca birbirine zıd müessiratın emvacı arasında çalkanır durur. +Hem öyle bir halde ki: +İradesi elinden gitmiş azmine hakim değil; fikri kararsızlık kalbi halecanlar içinde; nazarı isabetten mahrum. +Şimdi bu ka bütün ecza-yı vücud birbirine rekabet edercesine tekemmül eder; her biri havass-ı maddiyye ve evsaf-ı araziyyeden hazzını nasibini istifa için diğerleriyle müsabakada bulunur. +Hem bu hal yalnız beyazlara yahud esmerlere mahsus değildir. +Bil-akis beyaz esmer kızmızı sarı siyah hepsine şamildir. +Çünkü çocukluk gençlik çağlarının her ırkta her bünyede ayrı ayrı hususiyetlerle tecelli eden asarı vardır ki devam ve şiddet i’tibariyle efrada göre tehallüf etmekle beraber umumidir. +Şimdi şayed erkek şebabın bu söylediğimiz hasaisi muvacehesinde azmine iradesine hakim olamayacak fıtratta ise cins-i diğere mensub efradın kaffesindeki nekaise karşı basireti büsbütün amadar olur; onların evsafını ahlakını etvarını tedkike tabiatiyle meydan bulamaz. +Zira gaye-i amali bulunan meziyetlere –ki gençlerin hepsinde mevcuddur– takılıp kalan gözleri diğer cihetlere in’itaf edemeyeceği Heyhat! +Aynı hedefe bakan kirpiklerinin telleriyle aynı merkeze bağlı bulunan bir nazar için o noktadan Allah bir sinede iki kalb yaratmış mıdır? +Hülasa şimdiye kadar anlamış olmanız icab eder ki biz garblıların tecrübe ve tedkik devri dediğimiz nişanlılığı zamanında erkekle kadının hiç biri için diğerinin kusuruna akd edilecek nikahdan evvelki ihtilatlar bunlardan birinin mahiyet-i ahlakıyyesinden ötekini haberdar eder de müteşabih fıtratların birleşmesine mütezad olanların ayrılmasına müeddi olur demek hayal-i mahzdır. +Şayed bahsettiğimiz ihtilatlar bu maksadı kafil olsaydı bizim de mahkemelerimiz aile da’valarıyla dolup taşmaz ezvac hayat-ı beytiyyemiz perişan olmazdı. +Şayed nikahın akdinden evvelki ihtilatların netayici demin söylediğimiz gibi erkekle kadının birbirini tanımaktan birbirinin ahlakına etvarına tamamıyla nüfuz etmekten aczlerinde karar kılsaydı iş bir dereceye kadar ehemmiyetini gaib ederdi; bizler de çokluk beis görmeyebilirdik. +Lakin siz tecrübe zamanı dediğimiz nişanlılık devrelerindeki safahatın ne gibi şeyleri ihtiva eylediğini biliyor musunuz? +Ma’lumdur ki: +Erkeklerin de kadınların da ihtilatından nasibeleri sıra ile: +Rü’yet meyl muhabbet heves daha sonra muaşerettir. +İşte bizim memleketlerde cari adetler şu saydığımız meratib ve etvarı teshil ettiği için pek tabii bir surette birbirini ta’kib ederler de bizler bu hususda ne endişeye mahal görürüz ne de zuhura gelecek avakıbı düşünürüz. +Yalnız adetin vücuda getirdiği bu ülfete rağmen hayatını tedkike onlara has olan etvar ve şuunu tetebbua heves ediyor. +nazarından saklamak için müracaat etmedik vasıta bırakmaz her vesileden her hileden öyle bir surette müstefid olur ki: +Karşısındaki kıza bunun en ufak bir kusuruna perde gerilmiş ki birincisi o sevilen mahlukun sevilmez taraflarını göstermeyen perde-i muhabbet; ikincisi de yalnız mehasinini gösteren perde-i riya ve tasannu’dur. +Biz ne kızlar gördük ki: +İblis delikanlılar türlü vesait-i yatıştırdıktan sonra başlarını alıp gitmişler de bu zavallılar tali’lerini sürü sürü namussuzun elinde bırakan bu türlü hürriyete la’net okuyorlar. +Evet erkeklerin bu hususdaki ıdlalı eskiden beri meşhurdur. +Hatta İngiliz şair-i hekimi Şekspirin bir sözü bütün Avrupaca istişhad edilen emsal sırasına geçmiştir. +Şair eserlerinin birinde diyor ki:Erkekler daima yalancı her zaman aldatıcıdır.İşte bu mesel yüzünden nikab-ı iffeti kaldıran behimi bir hayat içinde yuvarlanıp giden bugünkü Avrupada pek sık irad olunur. +Maamafih hem de gençler tarafından kendilerini sitayişte pek ileri gidildiği zaman latife tarzında. +Öteki narin mahluktan ziyade hakim olmasaydı hususiyle kendi nefsani arzularını teskin için daha müsaid mevki’de bulunmasaydı o da aşktan kadın kadar nasibedar-ı teessür olurdu. +Erkek birçok kızlarla muaşerette bulunur ki yaşları hüsnleri cazibeleri irfanları başka başka seviyelerdedir. +Evvela belini ince omuzlarını geniş ellerini latif görerek birincisine kapılmaktan kendisini alamaz. +Sonra kara gözlü penbe yanaklı gür saçlı top çehreli diye lerinin intizamı simasının ab ü tabı sebebiyle üçüncüsüne meyleder. +Daha sonra yal ü balini zarif mülatafesini latif meclisini hafif bularak dördüncüsüne gönül verir. +El-hasıl fart-ı zekasından irfanından edebiyattaki ihatasından dolayı beşincisine; sesinin gevrekliğine nağamatının haretine hayran olup altıncısına; güzel giyinmesini iyi süslenmesini bildiği için yedincisine… Hülasa daha bir çoklarına sıra ile temayül eder durur. +Erkeklerin arasında öyleleri de görülür ki şebaba has olup her genç kızda bulunabilecek evsafa incizab ederler. +Zira tufuliyet ve büluğ devreleriyle bu devreleri ta’kib eden birkaç senenin gerek vücud-ı beşer üzerinde gerek bütün kainat-ı zi-hayatın ecsamında bambaşka bir te’siri vardır ki hususi birtakım mezaya ve hasais şeklinde tecelli eder. +Mesela kızlarda vücudun göze görünen kısmı hayatın ab ü tabıyla reyyan olur; göğüs kabarır yal ü bale i’tidal gelir; etraf-ı beden merbut oldukları gövde ile birlikte tekamüle doğru koşar; el-hasıl ömrün bu çağında +hakikatini size karşı haiz olduğumuz rüchanın esbabını anlamakta sıkıntı çekeceksiniz. +Hem sizler garbın fezailiyle rezailini ayıramamakta devam ettikçe ne o fezailden şarkiyyeye hakim vaz’iyetine getiren esbab-ı hakikiyyeyi görebileceksiniz. +Artık anladınız ki: +Garb da şark gibi imiş iyi tarafları da varmış fena cihetleri de. +Öyle ise şöhretleri dünyayı tutan ilimleri sayesinde göklere denizlere tahakküm eden garblılar nasıl oluyor da noksanlarını bunlar sırf ülfetin adetin te’siriyle o noksanları görmüyorlar. +Şayed me’luf bulundukları halatı bir de ezdadıyla mukayese etmiş yahud bir tarafdan vuku’ bulacak ihtar üzerine o halatın müeddi olacağı akibetleri nazar-ı kalmazlardı. +Zira görüyorsunuz ki bunların fikri bir hadde durmak istemiyor; himmetleri azimleri ise hiçbir gaye ile kanaat etmiyor. +Zaten kabahat ülfetin adetin te’siriyle kendisindeki mesaviyi göremeyenler de değildir; bütün mes’uliyet o adama raci’dir ki Allahdan başkasının da hatadan münezzeh olabileceğini kail olur; yahud diğerlerine bakarken nazar-ı tedkik ile nazar-ı söylediğimiz gibi muzır ile müfidi çirkinle güzeli ayıramayacaklarından bir zaman doğru bir yol tutamazlar. +Galiba yeniden istitradlara saptım. +Haydi sadedimize dönelim. +Bizde tecrübe zamanı dediğimiz nişanlılık devresi aylarca hatta senelerce imtidad eder. +Bu devirde gençler me’luf olduğumuz adet icabı olarak istedikleri gibi muaşerette bulunabilirler. +Evet nişanlılıkları şayi’ olduktan sonra her hususda zevc ile zevce gibi yaşamak salahiyetini haizdirler. +Binaenaleyh mektuplar hediyeler buseler muanakalar teatisi gibi muhabbetintecrübenin değilbütün ahkamını infaz etmekle de kani’ olmayarak hudud-ı imkanın sonuna kadar varırlar. +Bolşevizmin esası olanKarl Marksfelsefesi gayet yüksek ve dakik bir ideal hayal-perestler için bütün ma’nasıyla güzel bir hayaldir. +Fıtrat ve tabiata mugayir olduğu halde bu esrarengiz mesleğin tabiiyyundan geçinenler tarafından ileri sürülmesi çok garibdir. +YahudiMarksın ta’limatı esas i’tibariyle maddi ve ma’nevi dünyada mevcud olan şeyleri yıkıp yaktıktan Bedihiyattandır ki: +Eşyadan pek çoğunun mahiyeti ancak ezdadıyla mukayese edilince meydana çıkar. +Alemde ne kadar rezail vardır ki hadd-i zatında menfur ve murdar olmakla beraber işleyenlerce mahiyeti bilinmediği gibi hiçbir zaman da düşünülmez. +Zaten insan bir şeyin hakikatini künhünü ancak şübhenin tereddüdün sevkiyle araştırır. +Bunun içindir ki feylesoflar Şübhe yakinin ilk mertebesidirderler. +Binaenaleyh tabiatlere aid olan yakinini sarsacak bir şey bulunmadıkça madamel-hayat onlara sarılır ihtiva edebilecekleri meayibin nekaisin kaffesinden gafil yaşar. +Müddeamıza delil olmak üzere şunu irad edebiliriz: +lar. +Biraz büyüdükten sonra yine aynı lehçe ile muhaverede muhaberede bulunurlar; tertib ettikleri cümlelerin kavaid-i lisana mutabık yahud muhalif olduğunu hiç düşünmezler. +Lakin sarfın nahvin inceliklerini anladıkları gibi o zamana kadar ifadelerinde üslublarında irtikab ettikleri hatiatı ıslah etmek hevesine düşerler. +Hele okuttuğu lisanın gavamızını ihata etmiş muktedir bir muallime düşmüş iseler bu hevesleri bir kat daha artar. +Bununla beraber öyle anılmış münşiler öyle tanılmış hatibler görüyoruz ki zaman zaman lisan hatalarından kurtulamıyorlar. +Ancak bu hal kendilerinin ilmine fazlına pek ziyade nakisa vermiyor. +Zira’ ihtiyar ettikleri galatatı nazar-ı teemmüle alanlar bakıyorlar ki hep ülfetin şübhe edilip de emelini tedkike lüzum görülmemiş pek meşhur kelimelerden başka bir şey değil. +Evet böyledir. +İnsan şübheye düşmedikçe me’lufu mu’tadı olan şeylerin mahiyetini araştırmak lüzumunu hissetmez. +Binaenaleyh biz garblılar adat ve etvar-ı hayatiyyemizdeki nakisaları kusurları göremiyorsak hiçbir zaman buna bakıp da bizim bütün meayibden masum bulunduğumuz ma’nası verilmek doğru değildir. +Zira ne garb ne de şark hiçbir hususda kemali yahud gaye-i hayali temsil edemez. +Milletler ancak haiz oldukları mehasin ile mesavinin hey’et-i mecmuası i’tibariyle mukayese edilmek her birinin fazileti de kemalatının nekaisine rüchanıyla teslim olunmak icab eder. +Yoksa Vacibül-vücuddan başkası için bütün meayibden beri olmak ihtimali yoktur. +O halde garbın şarka rüchanı bunun garblı ötekinin şarklı olmasından; yahud birinin her türlü nakisadan beraetiyle diğerinin levs bataklıkları Görüyorum ki: +Yine birçok istitradlar açarak mevzuumun esasından uzaklaştım. +Maamafih ma’zurum. +Bakıyorum ki: +Sizler münakaşatınıza devam ederken garbın hiçbir eksik tarafını görmediğiniz için kemalatımızın +Fil-hakika bugün Rusyada din namına hiçbir şey bırakmadılar. +Bütün dinlere en müdhiş darbeler likelere ma’ruz kaldı. +larına nail oldular ve oluyorlar. +Bugünkü hale nazaran Rusyada Tatarların atisi karanlıktır. +Bolşevikler kanununa göre hiç kimse kendi çocuklarına yaşına kadar din ta’lim etmek hakkına malik değildir. +yaşından sonra çocuk arzu ederse kendisine hususi surette din ta’lim olunabilir. +Bu kanun tamamıyla mevki’-i tatbike vaz’ olunmuştur. +Dini medrese dini mektepler tamamen kapanmıştır. +O derecede ki bir adam kendi hanesinde dahi kendi çocuğuna din ta’lim edemez. +Ederse mes’uldür. +İşte bu kanun Rusyada İslamiyeti tamamıyla mahv edecektir ve etmektedir. +Rusyada Ufa Mahkeme-i Şer’iyyesine tabi’ altı bin mahalle sız kalmış beş sene zarfında bine karib mahalle açık kalmıştır. +Ortodoksmezhebi dahi tehlikede ise de onun için halas imkanı vardır. +Zira eskiden beri umumiyetle son derece mutaassıb bir millettir her ne kadar onların dahi din ta’lim edecek mektepleri mesdud ise de Rusların münevverül-efkar olan kısmı eskisinden ziyade metanetle dine temessük ederek bolşeviklerin kanunlarına rağmen hanelerinde evladlarını dini ruhda terbiye etmektedirler. +Bolşeviklerin birçok kiliseleri seddetmelerine rağmen elde kalan kiliselere doktorlar avukatlar koşarak halka telkinat-ı diniyyede bulunmaktadırlar. +Simipolatinskide Şivalof namında bir doktor belediye doktorluğundan isti’fa ederek oradaki kiliseye papas olarak girmiştir. +birçok avukatların da bu suretle tebdil-i meslek ettikleri görülmektedir. +Memalik-i ecnebiyede de Rusların sürü sürü papasları ve ashab-ı serveti vardır. +Bunlar fırsat geldiği gibi Rusyaya avdet edecekler her biri iktidar ve ihtisası dairesinde malı ile canı ile Ortodoks mezhebinin ihyasına çalışacaklarını muhakkak ümid ediyorlar. +Tatarların ise öyle bir fırsat zamanında maatteessüf ne dini medrese i’mar edecek ağniyası ne de din ta’lim edecek uleması hiçbiri bulunmayacaktır. +Rusya bugün bir harabe yığınından başka bir şey değildir. +Bolşevikler Rus Devletini milletini hükumetini dinini servetini daha nesi var ise hepsini mahvetmişlerdir. +Bundan sonra bolşeviklerin maksadları aynen Rusların başına getirdikleri felaket ve tahribatı Avrupalıların da başına getirmektir ve getireceklerine de kanaat-ı kamileleri vardır. +Bugün Avrupada cereyan etmekte olan vekayi’ ta’kib edilirse görülür ki mağrur İngilizleküre-i arzda bulunan asar-ı umran ve medeniyetten hiçbir şey bırakmayıp tahrib ettikten sonra mevhum bir teceddüd meydana getirmektir. +En büyük ve en meşhur İslam ulemasından Şeyh Cemaleddin-i Afgani hazretleri bundan tamam yarım asır mukaddem yazmış olduğu nam eserinde komünistlerin istila ve tahribatı beşerin inkırazı Kur’an-ı azimüş-şan dahi Sure-i İsrada buyurulmuştur. +kesin gözü önündedir. +Dört asırdan beri devam edegelmekte olan Çarlığı kökünden kuruttu. +sırrı tecelli ederek ucu buc ğı olmayan o geniş Rusya baştan başa tahrib olundu bolşevikler asar-ı umran ve medeniyetten hiçbir şeyi bırakmayarak hak ile yeksan eylediler. +Milyonlarca insanlar hatta hayvanlar diyar-ı ademe gönderildi. +Cebir ve şiddetler enva’-i bahanelerle i’damlar sun’i açlıklar vilayatın haddi hesabı olmayan insanlar itlaf olunduğu gibi hayvanat-ı mevcudeden yüzde doksanı telef oldu. +Bu fecayi’ bugün bir emr-i vaki’dir. +Hiç kimse bunları memleketini tamamıyla tahrib ederek son kapıyı kapayıp çıkacağını kimseye açılacak kapı bırakmayacağını açıktan açığa söylemişti. +O zaman gazeteler bu söze Komünizm esası yalnız Rusyayı tahrib etmek değildir. +Şarken ve garben şimalen ve cenuben bütün cihanı tahrib etmektir. +Bu maksada vusul için kurulan planları tanzim edilen proğramları gayet gizli tutmaktadırlar. +Bir müddet tahribat icraatından sonra bir müddet kanuni bir hayat devresi gösterecekler müsavi-i hukuktan felandan bahsedeceklerdir. +Bazen sağa gider gibi gösterişlerde olacak… Diğer tarafdan muktedir adamlar vasıtasıyla gizli propaganda teşkilatı devam edecek; bütün cihanı proleterya diktatörlüğü altına alacaklar. +Bütün cihanda hiçbir din ve akide bırakmamak her tarafda yalnız Komünizmi hakim kılmak isteyeceklerdir. +Enam Suresi +olan sizlere bu mukaddes yolda zahir olacak yol arkadaşlarınızın –ki millettir– dahi maddeten ve ma’nen mütecanis olmaları lazım gelir. +Bunun içindir ki milliyet düstur ve mefhumunu kabul ettiniz. +Türklük ruhunun Maarif proğramını o suretle tanzim ediyorsunuz. +Kapitülasyonları o maksadla kaldırdınız şirketler müstahdemini ve muamelatı hakkındaki kararlarınız her vekaletin veche-i idare ve azimeti hep Türklüğün müstakbel refah ve saadeti gayesine müteveccih ve ma’tuf görünüyor ve yine bunun içindir ki İslam olduğu halde gayr-ı Türk zihniyeti taşıyan Arnavud ve Arapları bile hudud-ı milli dahiline kabul etmiyorsunuz. +Bunda pek haklısınız. +Çünkü her millet bu esaslar üzerinde milliyetini ve saadetini kurtarmıştır. +Asır; milliyet asrıdır. +Din; vicdani bir mes’ele olduğu gibi herkesin ruhundaki akideyi ölçecek bir mikyas-ı maddi olmadığından artık bu gibi gayr-ı mer’i muhil ve mevhum kuvvetlere i’timad ederek teşrik-i mesai edilemediğindendir ki maddiyat ve ma’neviyatı eben an-ceddin ma’lum olan milli kitleler mesned ittihaz edilmiştir. +Bu kitleler içinde mürai ve sahtekar ferdler bulunabilir ise de kitle-i esasiyyeyi sarsacak bir te’sir icra edemez. +Bu gibi sahte ferdlerin bile mahiyeti tahakkuk edince onu tecrid etmek ve hudud-ı kitle-i milliyye haricine atmak hükumet için bir vazifedir. +Eğer bu yalancı kisveye bürünmüş olanlar binlerce efraddan müteşekkil on binlerce bir yekun ve kitle teşkil ederse hiç şübhesiz değil yalnız bir vekalet veya her hangi bir polis dairesi tarafından tedkik edilmek doğrudan doğruya umum vatan ve milletle alakadar olan Büyük Millet Meclisince müsta’cel ve ehem olarak nazar-ı dikkate alınmak lazımdır. +İşte her şeyden evvel tahakkuku lazım gelen mes’ele: +İki üç asır evvel İspanyanın engizisyonundan kaçıp Türklerin cenah-ı şefkat ve sahabetine le müttehem olan reislerinin telkinatıyla sahte olarak ridir. +Üç kısımdan ibaret olan bu Dönmeler aslen ve asırdan beri Türk ve İslamlarla kat’iyyen ihtilat etmeyerek kendi cemaatleriyle ayin ve vicdan hususlarıyla an-cemaatin yaşaya gelmişlerdir. +Sabık Osmanlı hükumeti zamanında suret-i resmiyye ve zahirede İslamiyeti kabul ettiklerinden bunlar İslam camiasına kaydedilmiş ve o suretle telakki edilmiş olduklarından bunlar da zaman ve muhitin taassubundan korkarak mahal mahal çeşit çeşit renk ve kıyafetlerde görünerek İslamları aldata gelmişlerdir. +Bin türlü riya ve sahte tavır ve kıyafetlerle büyük Türk kitlesi arasırin de akıbetleri vahimdir. +Satılık vicdanların piyasaya çıkarılmış olduğunu artık ketm edemiyorlar. +İmanımız öyledir ki Cenab-ı Kadir-i Zül-Celal İslamın en büyük düşmanı olan İngilizlerin de niyetlerine ve amellerine göre cezasını verecektir. +Madem ki Rusların Almanların başlarına gelen felaketleri gözleriyle gördükleri halde yine o şekavet o sefk-i dima’ o zulümlerinde devam ediyorlar; elbette cezalarını bulacaklardır. +Mukteza-yı adalet-i ilahiyye böyledir. +Bolşeviklerin bu suretle edyana ve bilhassa Din-i mübin-i İslama tasallutlarında da kim bilir ne hikmetler vardır. +Son senelerde İslamiyet ile hiç alakası olmayan birtakım kimseler hatta birçok İslam düşmanları eder gibi gözükerek Tatarları ıdlale başlamışlardı. +birçok sadedilleri iğfale muvaffak da olmuşlardı. +Şimdi ise hürriyet bahanesiyle küfriyat-ı mektumelerini izhara başladılar. +Şu suretle zaifül-iman olanlar tabiatiyle aradan çıkacaklar halis ve muhlis müslüman olanlardan iman-ı kamil ile mu’te’kid ve mü’min bulunanlardan ayrılacaklar; nass-ı celilinin sırrı zahir olarak müslümanların halisi ile münafıkı iyisi ile kötüsü ayrılacaktır. +Her tarafdan istilaya ma’ruz ve müheyya-yı inkıraz kalmış olan vatan ve milleti kurtarmak hususunda başta Büyük Gazimiz olduğu halde sizler gibi mukaddes zevata bütün samimiyet-i ruhumla hitab ederek ma’ruzatta bulunuyorum: +Milli mefkure denilen umumi mevzuunuzu teşkil eden esasların en birincisi maddiyat ve ma’neviyatı mütecanis Enam Suresi Al-i İmran Suresi +ve istid’a eylerim. +Ol babda emr ü ferman Büyük Millet Meclisimizindir. +gazetesi bu arizayı derc ederken Dönmeler hakkında şu ma’lumatı vermiştir: +betay Sevi isminde biri İzmir Yahudileri arasında Dini Teceddüd namına bir ihtilal ika’ etmişti. +Tavuk ticareti nin bu hareketi hükumetin nazar-ı dikkatini celb etti ve kendisini taht-ı nezarete aldı. +Bilahare Edirnede ve İstanbulda bir hayli gezdikten sonra Selanike giden Sabetay Sevi aynı şeyi orada da yaptı ve kendisine birçok tarafdarlar kazandı. +Şu kadar ki bu tarafdarlar ile aleyhdarlar arasında mudarebe derecesine varan münakaşalar başladı. +Hükumet vaz’iyeti o zaman padişah olan ve Dimetoka civarında av yapan Mehmed-i Rabiin nezdine götürüldü. +Sabetay Sevi Mehmed-i Rabiin huzuruna çıkınca bütün tarafdaranı ile birlikte Müslümanlığı kabul ettiğini söyledi. +Ve o zamandan beri Sabetay Sevi ile ihtida eden efradına Dönme denildi. +Sabetay Sevi bilahare siyasetle iştigal ettiği vefat etmiştir. +Dönme ta’biri o zamandan beri kalmıştır. +Büyük Millet Meclisi a’zasına tevdi’ edilen ariza taşıdığı Rüşdü Bey tarafından verilmektedir. +gazetesi bu mektup münasebetiyle şöyle mütaleada bulunuyor: +Karakaş-zade Rüşdü Beyin Ankaradaki teşebbüsüne aid neşriyatı gören bir kariimiz dün bize mahiyeten buna benzer fakat Atinada vaki’ olmuş bir teşebbüsten haber vermiştir. +Verilen ma’lumata nazaran Atinada teşebbüsü yapan Yunan Meclis-i Meb’usanı a’zasından Mustafa Efendidir ve Gonatasla vaki’ olan bir mülakat ile başlamıştır. +İstanbulda Faik Bey isminde bir zatın kayın pederi olduğu söylenen bu Mustafa Efendi Gonatasla? +vaki’ olan mülakatında mübadele ahkamının Türk ve Rumlara münhasır kalmasını istiyor ve bunun için Rüşdü Beyin Büyük Millet Meclisi a’zasına tevzi’ ettiği bu arizada serd ettiği esbabı ileriye sürüyor yani kendilerinin ne Türk ve ne de müslüman olmadığını iddia ederek mübadeleden hariç bırakılmaları lazım geleceğini iddia ediyordu. +Bu iddiasını da muaşeretlerinin aynı Musevi na sokularak pek çok servet kazanmışlar memleketin büyük ticaret ve iktisad noktalarını elde ederek mühim ve mühlik bir amil olagelmişlerdir. +Binaenaleyh Türkiye Büyük Millet Meclisi milliyet esasatı üzerine çizmekte olduğu proğramında ve ba-husus Makedonyadaki Türklerin mübadelesini icra ettiği şu zamanda artık bu Dönmeler mes’elesini de kat’iyyen hal ve tasfiye ederek milleti tereddüd ve şübheden kurtarmalı ictimai ve iktisadi bünyeyi tehlikeden halas ederek ıslah etmelidir. +Hükumet mübadeleyi Türklere hasretmiştir. +İslam olan Arnavudları bile kabul etmiyor. +Mevcud gayr-ı Türkleri bile memleketin muhtelif mahallerine sürüyor dağıtıyor. +Bundan maksad Türklüğü maddeten ve ma’nen mütecanis bir şekle sormaktır. +Halbuki Dönmeler Türk değildir. +Çünkü tarihen müsbet olmakla beraber şimdiye kadar kendilerinden başka bir unsurla aşılanıp ıstıfayı kabul etmemişlerdir. +Dönmeler müslüman değildir; çünkü asırlarca muhitlerinde yaşadıkları Selanik müslüman Türklerince ma’lum olduğu gibi benim gibi aynı ırktan gelmiş pek çok namuslu münevver kimselerin ikrar ve O halde size samimane hitab ederek soruyorum: +Ey Türklüğün istiklal ve selamet ve saadeti için her türlü varlığını fedadan çekinmeyen Büyük Millet Meclisi a’za-yı kiramı! +Bunlar için ne düşünürsünüz? +Mübadele edecek misiniz? +Hususi mübadele usulleriyle bunların tekrar mütekasif bir tarzda İstanbul İzmir Bursa gibi memleketin iktisad kapılarında bu yabancı zeki kitlenin sahte İslam ve sahte Türk nikablarıyla yerleşip kazanmalarına müsaade edecek misiniz?! +Dünkü harb cebhelerinde çarpışırken hariçten Anadoluya gelen her şahıs hakkında tahkikatta ne kadar mutaassıb ve tedkikkar davranıyordunuz. +Hele cebhelerdeki ordular ve kıtaat-ı askeriyye bu hususda ne kadar müteyakkız ve hassas idi; artık askeri zafer istihsal edildi diye bu teyakkuz ve hassasiyete lüzum kalmadı mı?! +Madem ki hayat mücadeledir; ictimai iktisadi ahlaki bünyevi siyasi hasılı hayati mesailin cümlesinde hassas ve müteyakkız bulunmak elzemdir. +Kendi kanınızdan kendi dininizden olmayan bu eski mültecileri ya hudud-ı milli haricinde bırakmanızı ve yahud bunları tesbit ederek adeta damgalayarak memleketin her tarafına dağıtıp bir kanun-ı mahsusla Türk aileleriyle ihtilat ve ıstıfalarını te’min buyurmanızı teklif ve istirham ederim. +Böylelikle saf ve nezih Türk kitlesini tereddüd ve iştibahdan kurtarmakla beraber hakiki Türklüğe ve emsalimi Dönmelik nam-ı mülevves ve şaibesinden kurtarmanızı ve bu suretle çizmekte olduğunuz yeni Türk tarihine bir fasl-ı mahsus ilave buyurmanızı niyaz +hareketi bütün Selaniklileri temsil edemezsözlerini tekrarlamıştır. +Rüşdü Beyin diğer vatandaşlarından ve o civarda de bir kadın parmağı aramak hata olmayacakmış! +Ariza sahibinin bu hareketi hep o nazik ve yumuşak parmağın gazetesinde Köprülülü Şerif imzasıyla intişar eden makaleden: +Bundan otuz beş sene evvel henüz mektep şakirdi bir mahfile götürdü. +Binanın kapısındaMüsamere-i Şübbanlevhası asılı idi. +Bu mahfil Selanikli zümrenin masrafıyla ve medeni cesaretiyle o vaktin gençliğine işte ancak fikr-i hürriyet aşılıyordu. +Ve diyebilirim ki inkılabının birinci mehd-i hürriyyeti Selanikin buMüsamere-i Şübban mahfili olmuştur. +Üskübde birinci ilim ve irfan müessisi olanMekteb-i Edebi medeni bir şekilde meydana getirip Kosova gençliğine ilk terakki ve teceddüd ruhunu zerk edenler Selanik Dönmelerinin azimkar ve münevver gençleri açılmıştı. +Türk aileleri içinde hanımların hakk-ı hürriyyeti belki birinci defa Selanikli Dönme genç kızların Beş Çınar mesiresindeki serbest ve nim perdedar cevelanlarından doğmuş gibidir. +Yalnız bu hizmet Dönme diye tezyif etmek samimi ve mu’teber bir aguş-ı uhuvvet bulmasına kafi sayılmak lazımdır! +Yevmi gazetelerinKarakaş Rüşdü Bey Dönmeler hakkında bir istid’a vermiş doğru mu?diye vuku’ bulan suallerine karşı Dahiliye Vekili Ferid Beyefendi şu cevabı vermişlerdir: +– Rüşdü Bey Ankaraya geldi beni de gördü. +Diyor ki:Samimi olmak için Dönme tesmiye edilen Selanikliler Türklük ve İslamlığı tamamen benimsemelidirler. +Halbuki bunlar zahiren Türklüğe ve İslamlığa temessül etmiş gözükürler. +Hakikatte vaz’iyet-i mahsusalarını muhafaza ederler. +Bu riyakarane bir vaz’iyettir. +Türklüğe İslamlığa hakiki inkılab bir akide mes’elesidir. +Halbuki birtakım münevver olanları vardır ki onlar da belki akaid-i diniyye ile bir alakaları olmadığı halde yekdiğerine teavün ve iktisaden müzaheret gayesiyle bu mezhebin devamını tervic etmektedirler. +Şu vaz’iyeti muaşereti ve harslarının tamamen Musevi harsı olduğu – Avcı Sultan Mehmed ceddimiz Sabetay Seviye cebren İslamiyeti kabul ettirmiştir; halbuki o ruhen ve aynı i’tikad ve ruhu taşımaktadır. +İsimlerimiz müslüman Gonatas Mustafa Efendinin bu müracaatını evvel emirde arasındaki dostluğa binaen hüsn-i telakki etmiş ve mes’eleyi Meclis-i Vükelada mevzu’-ı bahs ettirmeyi vaad ettiği gibi va’dini de yerine getirmiştir. +Fakat Yunan nazırları bunların Yunanlılık için mübadeleye tabi’ hakiki Türk unsurundan bin kat ziyade muzır olduklarını beyan ve kendilerinin muhakkak mübadeleye tabi’ tutulmalarında Bundan bir müddet evvel Yunan gazetelerinin böyle bir istisna müracaatından bahsettikleri telgrafla da haber verilmişti. +Bu mektubun İstanbuldaki teessürleri hakkında gazetesi diyor ki: +Muharrirlerimizden birisi Rüşdü Beyin derc ettiğimiz arizasıyla hemşehrileri arasında tevlid ettiği te’sirleri de anlamak için Bahçekapı Sultanhamam taraflarını dolaşmıştır. +Geniş camekanlı parlak levhalı mağazaların birinde Rüşdü Beyin oğullarıyla da görüştüğü zaman bu te’sirin pek menfi bir renk aldığı ve hatta bazılarında kin ve adavet addolunacak kadar derinleştiği müşahede edilmektedir. +Bütün bu zevat Rüşdü Beyin hareketini teessüf ve teessürle karşılamışlar ve babalarındaki fikre hiçbir suretle iştirak etmediklerini söylemişlerdir. +Rüşdü Beyin büyük oğlu Mehmed BeySelanikli ünvanıyla yad olunan hey’etten uzun uzun bahsetmiş yeni gençlerin kendilerini Türklükten ayırmadıklarını kendilerinin de herkes kadar İslam olduklarını –müslüman yerine İslam demek onların şivesi iktizasındandır– anlatmış ve babasının hareketi hakkında: +–Bu bir anarşidir! +demiştir. +– Kimin arasında anarşi Selanikliler arasında mı? +diye muharririmiz sorduğu zaman: +– Hayır hayır Türklük arasında… diye isti’calle izah etmiş ve sonra latife ile karışık: +– Evet Türklerle Selanikliler arasına tefrika sokmak de tebessümle ilave etmiştir. +Bundan sonra Rüşdü Beyin mahdumu biraz hususiyet kesb eden muhavere esnasında Selaniklilerle Türkler arasına mütebariz en büyük fark olmak üzere zihniyet farkından iktisadi faaliyetlerinden bahsetmiş fakat yine ayrılık olmadığı hakkındaki iddiasına avdetle:Babamın +– Validem banaKat’iyyen kuzu eti yeme senesinde ölürsün. +Dönmelerden başka her hangi bir kadınla olursa olsun temas edersen mutlaka cehenneme gidersin. +Bu ibadetler hakkında sakın Türklere bir şey söyleme. +Türkler soğan gibidirler. +Sen hiç acı olmayan soğan gördün mü?derdi. +– Niçin kuzu yemiyordunuz? +– Kuzu yiyorduk; fakat merasimle! +Siz Dört Gönül mes’elesini bilir misiniz? +– Hayır… – Kuzu yemenin mevsimi vardır: +Senede bir gün. +İki arkadaş anlaşırlar. +Karar verirler. +Kuzu ziyafeti yaparlar; tabii refikalarıyla beraber.. +O akşam kuzu yenir. +Vakit hey’et-i tahririyyesi buradan bir cümleyi tayyetmiştir. +Bunun sevabı çoktur. +O gece ne kadar çok sevab yapılırsa bu sevabla insan cennet yolunda o kadar fazla yol almış olur! +Kendilerini yine kendi yollarında bırakarak şu dört gönül mes’elesini anlamak istedim: +– İşte bu ya! +dedi kuzu başında la-ekal dört kişi. +– Anladım anladım yani dört kişi gönülleri birleştiriyorlar. +– Evet; fakat bazen dört gönülün birleşmesi kafi gelmeyebilir; bu takdirde birleşen gönüllerin otuza kadar çıktığı vaki’dir! +Hurafat bu kadar da değildir. +Selanikte Dönmeler arasında –haşa– Allah olarak tanınmış biri vardı. +Yangın oldu. +birçok aileler mücevheratını zi-kıymet eşyalarını onun evine götürdüler. +Zannediyorlardı ki ateş oraya gelemez. +Halbuki peka’la geldi ve orasını yaktı. +Bu benim elimde bir propaganda silahı oldu. +Fakat çabucak te’vil ettiler:Elbette yanacaktı. +Biz o kadar günah işledik kidediler. +Sonra azizlerin başında mum yakmak merasimi vardır. +Bir gün bunları Dahiliye Vekili Fethi Beye de anlattım. +Hep kahkahalarla güldü. +Elimi sıktı beni tebrik etti. +veBen Dönmeleri zeki ve ma’kul bilirdim meğer çok ahmak insanlarmış!dedi. +Fil-hakika biz de birçok gülerek Rüşdü Beyi tebrik ettik. +Dönmelerin münkasem oldukları kabileler hakkında da Rüşdü Bey şu izahatı verdi: +– Dönmeler üç kabiledir: +Karakaşlar Kapancılar Hamdi Beyler.. +gazetesi buradan Rüşdü Beyin her üç kabile ve grupları hakkındaki hükümlerini tavsiflerini çıkarmıştır. +Bütün bunları birleştirerek yine üç gruba ayırabiliriz: +Bir kısmı cahildirler. +Tam bir surette Yahudidirler Yahudice dua ederler muhafazakardırlar. +Türklüğün bilmesi ve buna göre Dönmeler hakkında hatt-ı hareketini tanzim etmesi lazımdır. +Bizim ırkımızın içine bunların karışmaları şübhesiz ki şayan-ı arzudur. +Fakat ihtilafı idamede ısrar edecek olursa ihtilaf ihtilafdır. +Bu Rüşdü Beyin bir ifadesidir. +Bu suretle ortaya yeni bir mes’ele de atılmıştır. +Şübhesiz hükumet de mes’eleyi tedkik edecektir. +gazetesinin başmakalesinden:Dönmeler meselesi diye ortaya bir şeyler çıktı. +İktisaden bizden yüksek olan bu insanlar bağıra bağıraBiz de sizdeniz ayrımız gayrımız olmasın artık Türk ve İslam olarak bizi tanıyınız diyorlar. +Irk başka milliyet başka. +Vakıa bunlar bizim olmak istiyorlar. +Buraya evvelden beri gelmiş olanları biz Türkleştirmekle mükellefiz. +Onlar artık eski fena an’anelerini bırakıp samimi bir surette Türk olmaya başlamalıdırlar. +Aksi takdirde kendilerine burada hakk-ı hayat olamayacağı tabiidir. +İnkar edilemez ki memleketimizde bunların aleyhine mühim bir tezahür vardır. +Bu da sırf kendilerinin ayrı kalmak istemelerindendir. +Onlar arzu ede idiler şimdiye kadar böyle bir Dönme mes’elesi kalmamış olurdu. +Karakaş-zadenin meb’uslara gönderdiği açık mektuptan maksadı anlaşılıyor. +Selanikte mallarının başında bulunan binlerce Dönmenin Yunanistanda kalmaları ve hicret ettirilmemeleri. +Zaten aylardan beri bunlar Yunan hükumetine sadakatnameler göndererek Yunanlı kalmak istediklerini i’lan etmişlerdir. +Menfaatleri Yunan olmakta olan Dönmeleri buraya celb etmekte Türk biz de istememeliyiz onlar varsın iddia ettikleri vechile Atinanın sadık bendeleri olsun. +Biz içimizde yaşattığımız kısma bakalım. +Bunları Türkleştirelim. +Yoksa Selaniktekilerin Yunanlılıklarından dolayı burada bulunup da Türk olmak isteyenleri fena bir vaz’iyete koymak doğru değildir. +– Subhi Nuri gazetesinin Ankara muhabiri yazıyor: +Dönme ta’biri müslüman aleminde bir mühtedinin nihayet-i ömrüne kadar muammer olabilirken Sabetay Sevi ve kabilesi her nedense iki buçuk üç asırdır bu mazhariyeti Bugün pastacıda meb’uslarımızdan Kazım Bey ve hariciyeden diğer bir zat ile oturuyorduk. +Karakaşzade yanımıza geldi. +Bize Dönmelik hakkında uzun uzun ma’lumat verdi. +Henüz küçük iken validesinin nasıl kolundan tutarak pederiyle Dönmelerin ibadet ettikleri salona götürdüğünü ibadetlerinin tarzlarını anlattı: + +ettiğimiz teavün hislerinin izalesine mecbur kalmak üzere Türklerle adem-i ihtilata sevk etti. +Bugünkü biganeliğimizi bütün cihanın hayret ettiği muazzam Türk Vicdan ve ma’neviyat ve i’tikadınıza hulul etmek istemiyorum; fakat bu muhterem Türk milletinin Edirneden Karsa kadar hakim olduğu topraklarda yaşayan insanların bir siyak üzere kalbleri vicdanları çarpar ve ancak Türklük mefkuresini taşıyanlardan mürekkeb olmasını arzu ettiğini bilmiyor musunuz? +Daha anlayamadınız mı? +o halde ne duruyorsunuz? +Aranızda beş on kişinin zahiren Türklerle ihtilat etmesi bir farz-ı kifaye gibi telakki olunarak geriye kalan on on beş bin kişilik bir varlığınız memleketin vücudunda şiddetli bir iki kelime tayyolunmuştur bir yabancı kalmaya Türklerin mütehammil ve sabur olduğunu mu zannediyorsunuz? +Aldanıyorsunuz efendiler! +Bu memleket bi-hakkın hakk-ı hayatını yalnız Türklere bahşetmiştir; zira o Türklerdir ki kanlarıyla sulayarak karış karış bu toprağı muhafaza etmiştir. +Son hadisat esnasında herkesin ümidini kestiği ve böyle sizler gibi ne kanını ne malını ve ne de servetinin cüz’i bir kısmını memleket ve millet avenetten mahrum kalan Türkler Allahına istinad ederek her tarafdan üzerlerine vaki’ olan hücum ve taarruzlara mütevekkilane ve dindarane ve kendilerine has bir metanet ve sükunetle mukabele ederek vatanı müdafaa ettiler ve bi-hakkın düşmanlarına galebe çaldılar. +Bu kadar ulvi bir manzara karşısında hala sizlerin la-kayd bulunarak eski an’anatınızı ve amalinizi muhafaza edip eski devirlerde olduğu gibi tufeyli yaşamaya ve hiçbir tarafdan bir sada-yı i’tiraza ma’ruz kalmayarak refah ve saadeti mi hayal ediyorsunuz? +Ankaraya geleli beri yakinen görüp anladığım Türkler ve bilhassa Büyük Millet Meclisi ve onun vükelası benim on beş yaşımdan beri beslediğim emellerin husul-pezir olacağına beraat-i Yalnız şunu da açıkça söyleyeyim ki dünkü gazetelerde Selanikten gelen bir telgrafa nazaran Mustafa vermezler; fakat hiç Türk unsuruna karışmak istemezler. +Sadece menfaatlerini düşünürler. +Pek az kısmı Türklerle ihtilat etmişlerdir. +Bütün dönmeler on beş bin kadardır ve bu üçüncü kısım ancak yüzü buluyor. +Benim gayzım ikinci sınıfadır. +Nesil bozulmuştur. +Daima amca teyze kızı ala ala hep iç içe ihtilatlar neticesinde munkarız olmaktayız. +Şimdi ben düşünüyorum ki gelecek muhacirler ikişer üçer kamilen Anadoluya dağıtılmalıdır. +Kat’iyyen her hangi bir mıntıkada tekasüf etmelerine meydan verilmemelidir. +Sonra faraza üç bin genç erkek beş bin genç kızımız var. +Bunların mutlaka kendilerinden başka anasırla evlenmeleri mecburiyet altına alınmalıdır. +Kızlarımız bittabi Türklere varacaktır. +Gençlerimiz de Türk Alman Fransız –mesağ olduğu için– alabilirler. +Rüşdü Bey samimi bir Dönmedir. +Nesline merbuttur. +Onun hayrını istiyor. +Ma’kuldür ve bu uğurda çalışmak onun hakkıdır. +Fakat Rüşdü Bey sadece neslinin menfaati namına çalışırken bu mes’elenin bize taalluk eden noktalarına bizim ehemmiyet vermemiz lazımdır. +Ben muhtelif kimselerin fikirlerini sordum. +Bir doktor: +–Bu nesil dedi küçük istisnalarla kamilen müteverrimdir. +Kendileri kendilerinden müştekidir. +İçimize almak kanımıza karıştırmakla büyük bir kazançta bulunmuş olmayacağız. +Bir iktisadcı dahi: +Bunlar zeki ve tecrübeli bir unsurdur. +Memleketin iktisadiyatını kamilen ellerine alacaklardır dedi. +Bir ictimaiyatcı buna tarafdar çıktı: +İnkılabımızda ve tekamülümüzde mühim rolleri ve hizmetleri görüldü. +rak içimize karışıp bizden olunca Ahmed Mehmed Cavid Saim arasında fark kalmayacağını söyledi. +Mes’eleye Meclis alaka göstermiştir. +Ankarada Karakaş-zade Mehmed Rüşdü Beyden Bilumum Selanik Dönmelerine Açık Mektup Efendiler üç asırdan beri saf ve muhterem Türk milletinin cenah-ı merhamet ve atıfetine sığınarak Dönme namıyla mevcudiyetimizi idame etmekte pek mutaassıb davranıp tarz-ı muaşeret ve harekatımızla zahir ve batınımızın ayrı gayrı olduğunu kabil-i ifşa olmayacak derecelerde Türklere tanıttık. +Osmanlı hükumetinin geçirdiği safahat-ı tarihiyye diyelim ki şimdiye kadar bizleri müctemian yaşatmaya ve aramızda daima tefahür +yetişmiş insanların bileceği ve isbat edeceği bir keyfiyettir. +Artık gizli i’tilaf ve gizli muahedat-ı siyasiyyenin kalkmakta olduğu şu asırda büyük bir kemmiyet teşkil etmeyen Dönmeliğin dahi dış ve iç yüzlerinin meydan-ı aleniyyete konulacağı bir zamanda bulunuyoruz. +Dönmelik eskisi gibi hudud-ı milli dahilinde mütekasif ve müteşekkil bir halde kalacak olursa bunun gerek Türkün mefkuresi ve gerek Dönmelerin yetişmiş mütekamil münevverleri üzerinde su’-i te’sirden azade kalmayacağı cihetle bu mes’elenin salim bir surette kat’iyyen halli ve zaman-ı riyaset-i devletinizde yazdığınız büyük Türk tarihine bir fasl-ı mahsus ilavesi suretiyle hal-i hazırda maatteessüf mevcud ayrılık ve gayrılığın imhasına doğru babda münasib görüldüğü takdirde daha mufassal arz-ı ma’lumat zımnında huzur-ı devletinize lütfen kabulümü niyaz ve istirham eylerim efendim hazretleri. +Rüşdü Beyin bu ikinci mektubu münasebetiyle gazetesi diyor ki: +Rüşdü Beyin bu teşebbüsü üzerine muhtelif gazetelerle bütün aleyhdarane yazılarda bir noktada Rüşdü Beyle bir ittifak vardır ki o da asırlarca evvel ihtidalarının Dönmeünvanını henüz unutturmamış olan bu ailelerin yalnız hayat ve muaşeretlerinde değil menasik-i diniyyelerinde de bir ayrılık gayrılık muhafaza etmiş olduklarıdır. +Mes’elenin miftahı hal-i hazırın ta’yin ve tesbitinde demektir. +Bunun için Rüşdü Beyin teklifini bizmillet arasında bir tefrika ve nifakdiyenlerin gözüyle göremiyoruz. +Yine gazetesinden: +Selanikte Dönme namı altında tanınmış olan bir kısım ahalinin Mübadele Mukavelesi mucebince Türkiyeye nakileri lazım gelip gelmediği günün mes’elesi olmuştur. +Mübadele Mukavelesi tamamen din esası üzerine akd edilmiştir. +Binaenaleyh Selanikte veyahud Yunanistanın diğer aksamında bulunan ahali içinde –Katolik Araplarda olduğu gibi– müslüman ismi ile mevsum olsalar da hakikatte mevcud ve muayyen mezahib-i İslamiyyeden birine dahil olmayan bir kısım halk varsa bunları tahkik etmek ve mübadeleden hariç tutmak hükumetin hakkı ve vazifesidir. +gazetesi sahibi Ahmed Emin Bey kendi ırkdaşı olan Rüşdü Beyin Dönmelerin mezhebi hakkında Efendi namında bir Dönmenin Yunanlı Gonatasa olan müracaatı belki efkar-ı umumiyyede Dönmelerce gizlice konuşulmuş ve hazırlanmış bir fikrin mahsulü olarak Mustafa Efendinin Selanikte ve benim Ankarada vuku’ bulan teşebbüsatıma haml olunur. +Halbuki ben Mustafa Efendiyi ne tanıyorum ve ne de onun efkarına hadimim. +Kanunısani tarihli gazetesinde hemşehri ve yakın akrabanın iddiası vechile ne hissiyat ve asabiyetime mağlubum ve ne de bir tarafın telkinat ve tahrikatıyla bu işe mübaşeret ettim. +Ancak yukarıda arz ettiğim gibi on beş yaşımdan beri ta’kib ettiğim bir mefkurenin sahne-i aleniyyete vaz’ına bugün zemin ve zamanı müsaid bulduğumdandır ki ortaya atıldım. +Asırların biriktirdiği mülevvesatı tathire muvaffak olan Büyük Millet Meclisimiz inşaallah bu mes’ele-i menhuseyi de yakın zamanda ortadan kaldıracak bugün bana asabi veya başka hiffetler isnad ve taarruz edenler yakın zamanda elimi öpüp beni takdir ve takdis edeceklerdir. +Ve minellahit-tevfik An asıl Selanikin Dönme ta’bir edilen Mehmed Karakaş-zadelerden Rüşdü bendenizim. +Asırlardan beri şu mübarek vatanın nan u ni’metiyle Türkler sayesinde perverde olan birçok muhtelif ırklar gibi bizler de hayat ve mevcudiyetimizi muhafaza edegelmişiz. +Eski hükumetlerin mefkuresiz maksadsız tarz-ı idareleri değil gayr-ı Türk anasırı esas ve mesned olan Türk milletinin dahi mukadderatıyla iştigal eylemediği maatteessüf ma’lum-ı devletleridir. +Mazinin seyyiatı tarihe karışmıştır. +Bugün saye-i devletinizde yeni bir güneş yeni bir mefkure tulu’ etmiştir. +Artık yegane mevzu’-ı bahs olan mes’ele Türk ve Türk vatanıdır. +Bunun müstakil hututunu çizmekte olan zat-ı devletleri şübhesizdir ki Türklük gayesini esas ittihaz ettiniz. +Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Cumhuriyeti ve hudud-ı milli gibi mevzuat müstakbel fikirlerinizin mahiyetini göstermektedir. +Elbette ki bu hudud dahilinde yaşayacak olan insanların müşterek bir vicdan-ı millisi bulunmasını umde kabul ettiniz. +Bu esasatın tesbit edildiği şu sırada biz Dönmelerin dahi nazar-ı siyasetinizden uzak kalmayacağı kanaatindeyim… Dönmelerin ne ırken ve ne dinen Türklerle maddi ve ma’nevi iştirakimiz yoktur. +Bunun maddi ciheti cümlece ma’lum ve müsellem ise de ma’nevi ciheti yalnız bendeniz gibi kabile arasında +Lehistanın makarr-ı idaresi olan Varşovadan gazetesine çekilen bir telgrafname mealine nazaran Rusyada umur-ı siyasiyye idare-i merkeziyye serkarında bulunan meşhur Leninin zevcesi Madam Krupskaya kütüphanelerin teftişine aid olarak bir ta’mim neşretmiş ve bunda umumi kütüphanelerde Sovyet hükumetinin ta’kib etmekte olduğu esas umdelere muvafık olmayan asarın bulundurulmamasını emretmekle beraber bir de kütüb-i memnuanın esamisini mübeyyin bir cedvel lef eylemiş. +Bu cedvelin en başında mevcud ve mütedavil nükul-i diniyyesini havi olan Talmud muharrer olduğu gibi felasefe-i kadime ve müteahhirin-i hükemadan Eflatun Schopenhauer Spencer Niçe gibi eazımın asarı hatta zevat-ı mezkurenin tekamülat-ı fikriyyesinden bahis teracim-i ahval kitapları meşhur Karlil Solovyof Kuropatkin Oktav Mirbo ve meşhur Rus hakimi Tolstoyun muhalledatı da bulunmakta ve asar-ı mezkurenin derhal mahv ü ifna edilmelerini de netice olarak bildirmekte imiş. +Bu fıkra münasebetiyle Ahmed Rasim Bey kütüb-i memnua hakkında gazetesinde hayli tafsilat verdikten sonra diyor ki: +Risalet-i Nebevi evailinde Mekkede Kur’an-ı Kerimi cehren okumak tehlikeli idi. +Fakat ashab hıfz ederlerdi. +Cenab-ı Faruku imana getiren de gizli okumak neticesi değil mi idi? +Efkar-ı beşeriyyenin neşr ü ta’miminde yazma basma usullerinden gazetelerden telgraflardan telefonlardan telsizlerden pek çok evvel telepati denilen tabii na-kabil-i men’ bir mücazebe-i hissiyye ve fikriyye mek nasıl mümkün olur? +İnsanlıkta aynı te’sirler aynı teessürler ekseriya aynı tehassüsleri ikaz eder. +Zihni hissi birlikler erbabını eski durubdan olduğu üzere Bağdadda olsa gelir bulur. +Zat-ı mes’eleye men’ asla te’sir etmez. +Terbiye usulünün tevsii emzice ve tabayie hüsn-i tatbiki te’sir eder. +Her hangi prensip için olursa olsun onu muntazam bir terbiye usulüyle ruhlara zihinlere ilka etmek kadar o prensibe aid muhalefeti kökünden koparıp atacak bir müessir yoktur. +Ulum ve fünun sanayi’ tarihleri mütalaa edilsin onlarda hükmeden müessiratın şiddet-i revac ve taammümüne tarz-ı istibdad yani men’in hayli medhali olduğu görülür. +Her ne türlü maksad meslek prensip olursa olsun ancak tarz-ı ikna’ ile bir suret-i muslihanede rak Rüşdü Bey aleyhinde şiddetli neşriyatta bulunmuş; Rüşdü Beyi mecnun ve müsrif göstermek istemiştir. +ve gazeteleri de her nedense Dönmeleri müdafaa etmiştir. +ve gazeteleri bu hususda beyan-ı mütalaada bulunmamışlardır. +gazetesinin tahkikata müstenid neşriyatı gazetesini sükuta mecbur etmiştir. +gazetesi de in bazı neşriyatını te’yid etmiştir. +Rüşdü Bey Ankaradan gönderdiği bir mektupla şahsı aleyhindeki isnadatı tamamıyla red ve tekzib etmiş Dönmeler hakkında Takke düştü kel göründüdemiştir. +Cihanın en mükemmel idare-i hürriyet-karanesine zemin olan İsviçre Cumhuriyeti küçüklüğüyle beraber nazar-ı dikkate alınmaya şayan ma’nen büyük bir memlekettir. +Orada laübali ailelerin hayatıyla asil ailelerin hayati i’tibarları ve telakkileri arasında büyük bir fark vardır. +Öyle ailelerin nezdine bir ecnebinin kabul edilebilmesi bile bir mes’eledir. +Mesela o aileler ne her eğlence yerlerine gidebilirler ne her yerde dans edebilirler. +Metin aile erkeklerine mahsus bir nevi’ kulüpler vardır ki buralara herkes kabul edilmez ve oralarda oyunlar bile gayet ma’sumane ve ahlak-perveranedir. +Hatta esvabda bile bu farklar göze çarpar. +Konferans esnasında bulunduğumuz Büyük Hotelde bir bar vardı. +Fakat oraya alel-ekser ecnebiler geldiği için bir İsviçre ailesinin oraya bir ayak attıklarını görmedim. +Bazı yerlerde danslar vardır. +Oraya ecnebiler giderlerdi. +Fakat İsviçreli kapalı aileler o gibi yerlere kapıdan bile bakamazlardı. +Onların kendilerine mahsus ictimagahları vardır. +Kendilerinin gidebilecekleri eğlenceleri vardır. +Demek isterim ki bir ictimai hayat vardır ki oralarda hususi muaşeret kanunları nizamları hüküm-fermadır. +Binaenaleyh hayat-ı umumiyye birtakım kavaid ile nizam ve intizamını bulur. +Her hangi bir kimse mevki’-i ictimaisini zayi’ etmemeye çalışır. +Bu mevki’ ne zenginlikle kazanılır ne de fukaralıkla gaib edilir. +Oraları için lazım olan şey neca-bet-i seciyyedir ta’bir-i diğerle terbiyedir. +Hepimiz biliriz ki birtakım müellifler vardır ki onların eserleri her ailenin salonuna kabul edilemez. +Onları okumak ayıb sayılır. +Ben bu gibi kavaidin memleketimizde dahi mer’i olmasını isterim. + +te ve Hind rüesa-yı milliyyesine tecavüz eylemektedir. +Bunlardan gazetesi diyor ki: +Hind istiklali tarafdarları İngiltere İmparatorluğunu bir korsan devlet olarak takbih ediyorlar ve onun Hindistanı yağma ederek fakr u zarurete duçar ettiğini söylüyorlar. +Halbuki Hindistanlılardan biri Hindistanda İngilizler olmasa onun harici tecavüzlere uğrayacağını ve dahili ihtilaflar içinde harab olacağını ! +söylemişti. +buki diğer tarafdan da İngilizlerin Hindistanı terk etmesi gazetesi Mevlana Muhammed Alinin Gandiyi tahliye etmez ve istiklal-i dahili beratını beyan etmesine ve Şevket Alinin Afganistan ile bir harb vukuu takdirinde Hind askerlerinin harb etmeyeceğini söylemesine mukabil bu gibi beyanatın hıyanet-i vataniyye teşkil ettiğini yazmaktadır. +tervic ve taammüm edilebilir. +İtma’ ekseriyetle adem-i muvaffakiyete hatta aksül-amele müncer olur. +gazetesine Allahabaddan verilen ma’lumata göre Hind Hilafet Cem’iyeti senevi kongresini akdetmiştir. +Hilafet Kongresi Mevlana Şevket Alinin riyaseti altında toplanmış muma-ileyh irad ettiği nutk-ı olduğunu beyan ettikten sonra demiştir ki: +–Bugün hükumetin ve imparatorluğun açıktan açığa düşmanıyım. +Hükumetin adamlarını geri almasını ihtar ederken ona acı bir zehir vermiyoruz. +İngiliz İmparatorluğunu ve mevcudiyet-i milliyyesini kurtaracak nasihatler dermiyan ediyoruz. +Ba’dehu Şevket Ali Afganistana Das gibi Muhammed Ali gibi ve saire gibi sulhperver rüesanın gönderilmesi lazım geldiğini bunlar devamlı bir sulh akd edebileceklerini fakat İngilizler mücavir her hangi bir memlekete kerlerine ve İngiliz hazinesinin hesabına icraya mecbur olduklarını beyan etmiştir. +Hindistanda İngilizler tarafından neşredilmekte olan gazeteler bu nutuklardan pek ziyade tevahhuş etmekBaşmuharrir Sahib ve Müdir çünkü kulak göz gönül hepsi ondan ayrı ayrı mes’uldür. +kadın ister kablel-izdivac yed-i temellükünde olan ister akd-i izdivacdan sonra gerek irs gerek me’muriyet ve gerek sınai veya edebi bir hırfet sebebiyle geçecek olan emvalin kaffesini kendi başına muhafazaya ve emvalinde keyfe ma-teşa tasarruf-ı tam ile tasarrufa hak kazanmış olup hususat-ı mezkurenin kaffesinde tasarrufatının ukudunun taahhüdatının netayicinden mes’uldür. +Yine bu kanunlar müddeiye veya müddea-aleyha olduğuna nazaran kadının ikame-i da’va etmek ve aleyhine Hatta erkeğinden ayrı olarak ticaretle meşgul olduğunda hakim müteehhil olmayanların iflasına hükmettiği gibi onun da iflasına hükmedebilir. +Avrupalı kanunşinaslar ma’lumelerini alt üst eden büyük bir cür’et addederler. +Ancak bu hukukiyyun bu hak sözü batılı yürütmek için söylediklerinden gaflet ediyorlar. +Onlar madem ki zevceyn beyninde vahdet-i samimenin vücuduna kail ve buna talib oluyorlarmış niçin aile servetinde zevceynin her ikisinin de alet-tesavi hakk-ı tasarruf-ı tamlarını tanıyıp da erkeğin su’-i tasarrufu halinde ona edilen muameleyi su’-i tasarrufu halinde kadına da etmiyorlar? +Bunlar bil-akis bunu yapmadıktan başka kadının bütün ma-melekini zevcinin mülküne ilhak ile her ikisinin mülkünde yalnız erkeğe hakk-ı tasarruf verirler. +Kadına malında vaki’ olacak tasarrufata izin ve meşveret hakkını bile vermezler. +El-hasıl Fransa ile onun izince giden Belçika ve İsviçre gibi devletlerde kadının varlığı akd-i Ve zikr olunan mahrumiyetlere uğradıktan başka bir de zevcinin izni ve en yakın akrabasından iki erkek yanında olmadıkça –umur-ı ammeden bir şeyi incaz için olsa bile– huzur-ı mahkemeye çıkması bile tecviz edilmiyor. +Kanun-ı medenininüncü maddesi ekreği zevcesini himaye ile mükellef kıldığı gibi kadını da ona itaatle mükellef kılmış ise de kadının o diyarda muamelata dair akidlerde şahid olması bile tecviz olunamaz. +Zürih Kanun-ı Medenisi erkeğe zifaf ile beraber zevcesinin mülkü olabilen her şeyde mutlak tasarrufu za ve infazına rızasına muhtac olmaksızın istiğlal eder rehin eder satar hatta onunla kumar bile oynar. +Bu Ezmine-i Hazırada Kadının Hukuku.– Yakın vakte kadar belki de yetiştiğimiz zamana kadar kadın bazı memalikte hukuk-ı medeniyye ve siyasiyyece erkekten farklı bulunuyordu. +men hemen bütün hukuk-ı medeniyyesini elden kaçırıp zevc denilen vasiyy-i mutlakın kabza-i tasarrufunda kasır vaz’iyetine düşer ve bu hal hayat-ı zevciyyesinin nihayetine kadar sürer. +İtalyanın Toskanasında da emir bu minval üzere cari olduğu gibi bu hacr-ı şedid İspanya üzerinden kalkmıştır. +Avrupalı kadına vakıa miras hususunda erkeğe yakın hukuk verilmiş ise de İngiltere hala bundan müstesnadır. +Oranın kanunları kadının –velev sagir olsun– erkek varis şeye varis olmasına cevaz vermez. +Rusya kanunları da Bolşevik İhtilalinden evvel kıza terekeye dahil emval-i menkulenin yalnız sekizde birini ve gayr-ı menkulenin yalnız yirmi dörtte birini veriyordu. +Fransa ile Fransanın izince giden Avrupa devletlerine gelince bunlarda kadının emlaki mahza mücerred akd-i izdivac ile erkeğin emlakinde mündemic olur. +Bu kanunlar her iki tarafın mecmu’-ı emvalineaile serveti namını verir. +Ve mücerred akd-i izdivac sebebiyle şuun-ı beytiyyeyi tedbir ve aile servetini idare hususunda söz müstakillen erkeğin olur. +Bu kavaninin ruhuna göre bundaki hikmet guya erkeğin aile reisi ve aile nafakasının tedariki kendisine aid olması ve aile şuununun ekserisi halen ve istikbalen onun vücuduna mevkuf ve murtabıt bulunması imiş buna binaen zevcenin aile servetinde hiçbir vech ile müstakillen tasarrufa hakkı yoktur ve bu servete müteallık olmak üzere zevcinin izni olmaksızın her neyi taahhüd ederse lağveder batıldır. +Fransa kanunlarını vaz’ edenler bu ahkam ve hukuku esasen tabii ve fıtri addedip ancak erkeğin su’-i tasarrufuna karşı mesalih-i zevciyyeyi himaye maksadıyla talak tefrik-i emval zevcenin zevcine itaatindeki vücubu ref’ ilh gibi birtakım ahkam-ı nafize-i istisnaiyye koymuşlardır. +Fransa usul-i teşriini kabul eden bütün Avrupa memalikinde bu ahkama riayet edilmekte olup bunların senesinde birtakım kanunlar vaz’ olundu ki bunlara göre - - +SEBILÜRREŞAD leyenler bile vardı. +Nitekim ayet-i kerimesi bu adet-i kerihenin o zaman vücuduna delildir. +Varis de velev babası olan murisinin karısı üzerine ridasını atıpMalına varis olduğum gibi karısına da varisimder ve ondan sonra karıyı ister kendi nefsi için alıkoymak ister terk edip –sadakatini almak şartıyla– ahara devr ve ferağ etmek hakkını kendinde görürdü. +ve siyasette hiçbir tedbirde iştiraki yok idi. +Arabın eşraf tabakatı ile Ceziretül-arab biladının pek azı belki bundan müstesna idi. +O zaman kadınlar bazı hıristiyanlar arasında bile ibadattan da maabide duhulden de men’ edilirdi. +Kadın mevzi’-i teklif olmadığı gibi aliheye münacat ve alihenin menazil-i tahiresine takarrübe ehliyetsiz sayılırdı. +Kadının mevkii öteden beri erkekten de ma’budlardan da o kadar uzak olduğu devirlerde münzili olan Allahu azimüş-şan erkek ile kadını bir birine benzer iki insan birbirine denk gelen iki şerik küfüv diğerden öyle gayr-ı münfek kılmıştır ki her ikisi birlikte olmadıkça kavvam-ı maişet mefkud ve her ikisini içine almayan evin kararı nabuddur. +Kur’an geldi kızlarıve’dden diri diri gömülmekten himaye ve kendilerine kızınız doğdu denildiği zaman yüzleri kapkara olanların akılsızlıklarını terzil etti. +Kur’an-ı Kerim onları ayet-i kerimesiyle hak ve savab ve akl-ı selim mahkeme-i adilesine da’vet ettikten sonra hükm-i adalete ve mehabet-i kısasa da havale edip b yurdu. +ahkam yalnız Zürih Kanununa has olmayıp diğer İsviçre kanunlarında da Fransa Belçika Lüksenburg Felemenk İspanya Portekiz İsveç Danimarka ve Almanyanın kısm-ı a’zamında da böyledir. +Maahaza bazı memleketlerde kadın hukuk-ı mülkiyye ve tasarrufiyyesine bu husus esna-yı akd-i izdivacda tasrih olunmak şartıyla sahib olabiliyor. +Hürriyet diyarı olan memleketlerin çoğunda kadınlara parlementolardan başka mecalis-i nizamiyyeye a’za intihab olunmak hakkı bahşedilmiş olmakla beraber Amerikanın bazı cumhuriyetlerinden maada yerlerde yalnız bazı mecalis-i belediyye ve ta’limiyye kendilerine verilip maadası için intihab hakkı tanınmamıştır. +Bazı memleketlerde evli olmayan kadınlardan maadasına hakk-ı re’y verilmez ve pek az memleketlerin kanunları kadının ticaretle meşgul olduğu takdirde ticaret odalarına a’za olmalarını tecviz eder. +Tafsilat-ı anifeden gayr-ı müslim kadının hayat-ı medeniyyece pey-der-pey geçirdiği etvar-ı muhtelife ma’lum olmuş ve ezmine-i kadime ile kurun-ı vüsta ve devr-i hazırda lehinde ve aleyhinde olan hukukun neden dan –yani kadının tıbkı emtia gibi irsen intikal ve hibe olunduğu musa-biha olduğu ve evin içinde evlad-ı zükuru nazarında bile esir cariyeden daha i’tibarsız bulunduğu günlerden– beri meşriktan mağribe kadar bütün memalik-i İslamiyyede mer’i olmak üzere getirdiği hukuk-ı medeniyyeyi beyana sıra geliyor. +akvam-ı beşer nezdinde ta’rif ettiğimiz hakaret ve esaret bazıları içinde kızları diri diri defn etmeyi hasenattan addedenler bile vardı. +Nitekim Kızları gömmek hasail-i keremdendirgibi mesel-i sair hükmüne geçen sözleri de bu da’vaya şahiddir. +Kur’an-ı Kerimde ayet-i kerimesiyle yeni doğan kız çocuklarla bunların ne kadar teşeüm ettiklerini ve kızlara ne kadar buğz ettiklerini gösterir. +daki akvam içinde genç cariyeleri istiğlal ve bigalarını zina ve fücurlarını sermaye-i ticaret etmek üzere besNahl Suresi Nur Suresi Tekvir Suresi Bakara Suresi Maide Suresi - - +SEBILÜRREŞAD Bu mevzua taalluk eden bahs ebvab-ı atiyyeye inhisar eder: +Tekalif-i diniyye ve i’tikadda istiklal; Temellük ve tevarüs hakkı; Muamelata aid hukuk; Hukuk-ı siyasiyye; Hukuk-ı zevciyyet; Teaddüd-i zevcat; Talak; Hicab ve tezavür görüşme. +Hayat-ı ictimaiyyenin müsbet vecheleri dahilinde insicam ve intizamın muhafaza edilebilmesi için bir i’tina-yı mahsus ile ta’kib ve tatbiki iktiza eden usullerden en mühimmiterbiyemes’elesidir ki: +Tereddiyat-ı muhitiyyenin gittikçe vüs’at ve şümul kesb eden buhranları muvacehesinde esbab-ı sukutu taharri ederken tevakkuf olunacak noktalardan birini teşkil eder. +Terbiye kelimesinin ma’lum ve mütearif olan mahall-i tahsiliyye terbiye-i zatiyye terbiye-i ictimaiyye terbiye-i diniyye ve milliyyesuretinde tasnifi mümkündür. +Ferdi ve ictimai hayatın kaffe-i safahatında yekdiğerinin laz��m-ı gayr-ı mufarıkı olanterbiyeaksamının vazife ve gayesi milletin metin esaslara istinaden tekamül ve teceddüdünü te’mine ma’tufdur. +Fakatterbiyemahiyeti hasebiyle menfi tezahürat ve tecelliyatı haiz olamaz. +Hayat-ı şahsiyye ve ictimaiyyede daima müsbet bir te’sirat icra eder. +Menfi şekilde husule gelen tecelliyata ancaksu’-i terbiyyenamı verilir. +duktan sonra ilk şuuri intibaatını ailesi aguşunda hisseder. +Hayatın ma’nasını henüz takdir edemeyen bir çocuğun ilk tahassüsatı muhitin aks-i te’siratından başka bir şey değildir. +Bu da taklid suretiyle tezahür eder. +Lisanı taklide başlayarak öğrenir. +Yine taklid ile muaşeret hususunda ma’lumat edinir. +Nasıl yemek yenir nasıl bir şey istenir bir arzu için nasıl bir vaz’ u tavırla rica edilir.. +Bunları yavaş yavaş kendiliğinden hissetmeye ve bir sevk-i tabii ile tatbik etmeye başlar. +Bu ilk fikirler vekayi’le karşılaştıkça iyilik ve fenalık mefhumları da meydana çıkar. +Çocuk hiss-i diniyi ruh-ı milliyi validesinin kucağında iktitaf eder. +O kadar ki: +Dindar bir ailenin evladı alel-ekser mütedeyyin mübalatsız bir ailenin evladı da ancak kendileri gibi olur. +Erkek ile kadının tekalif ahkam ve sevab ve ikab hususundaki mertebelerine gelince ayat-ı kerime –biraz aşağıda serd edilecek ufak tefek farklar müstesna olmak üzere– her ikisinin bu babda yekdiğere müsavi olduklarını beyan ediyor. +Atideki ayat-ı kerime o cümledendir: +– Al-i İmran – Nisa . +Ahzab yavaş yüksele yüksele cebbar ve zalim olan erkek de mevkiinden ine ine nihayet her iki sınıf ma’lum olan müsavat ve adalet sahasında buluştular. +Her iki sınıfın saadeti mazmun oldu. +Ve zevceynin hukuku himaye altına girdi. +Ahzab Suresi +ecnebi müessesatın Arapların harekat-ı iftirakında ne kadar müessir olduğunu unutmamak icab eder. +Hayat-ı siyyemizde manzume-i idariyyemiz dahilinde nifak u şikak ve iftirak fevzalarını vücuda getiren bu müessesatın deterbiye-i tahsiliyyemes’elesinde bir nümune teşkil etmesi i’tibarıyla faideli olacaktır. +Suriyede ecnebi mekteplerinin maksadlarına vüsul için tatbik ettikleri tarz-ı ta’lim ve telkin-i dini ve siyasi nüfuzu ihtiva etmek üzere BeyruttaEl-Aziz Yesuiye Eldernamını alan ve pek büyük fedakarlıklarla idame ettirilen cesim Fransız mekteplerine celb-i rağbet için tüccaran sınıfı evladlarının kaydına mukabil Fransaya vaki’ olacak siparişlerde fevkal-ade iskonto ve teshilat ibrazı fukara çocuklarının –tarz-ı tahsil ve terbiyeye müdahale edilmemek şartıyla– her türlü ihtiyaçları te’min edilerek meccanen kabulü ebeveynlerine maddi muavenetler te’mini hasta oldukları zaman tedavileri ikmal-i tahsil edenlerin Avrupaya i’zamı ecnebi müessesatında yüksek maaşlarla istihdamı gibi maddi ve müsbet menafi’ bahşedilirdi. +Bu suretle çocuk bir kere mektebe girdikten sonra mahirane şedid bir telkine ma’ruz bulunuyordu. +Müslüman talebe –imtahan vermeye mecbur olmakla beraber– Yesuiyet derslerinde isbat-ı vücud etmeye dini milli konferanslarda Pazar günleri –ibadetini seyrettirmek bahanesiyle– kilisede bulunmaya eyyam-ı mahsusada eizzeye mahsus madalyaları ta’like mecbur ediliyordu. +Diğer tarafdan Fransa harsi ictimaiyatı usul-i muaşereti teamülleri nüfuz ve amal-i siyasiyyesini derslerde konferanslarda ecnebi talebelerle temasda mekteplerin nizamat-ı dahiliyyelerinde her fırsattan bilistifade mütemadiyen ta’kib olunuyordu. +İngilizlerin El-külliyetül-enciziyyenamındaki ibtidaiden başlayarak darul-fünuna kadar kaffe-i şuubatı ihtiva eden büyük mektebe müstemlekelerden suret-i mahsusada müslüman talebe celb olunarak bunlar vasıtasıyla İngiliz amali neşredilirdi. +Altmış seneden beri kemal-i gayretle deveran eden bu faaliyet ve mesai neticesinde Suriyede Fransız Filistin ve Irakta İngiliz nüfuzu kökleşmişti. +Arapların iftirak harekatını idare edenler maatteessüf hep bu mekteplerde yetişmiş zehirlenmiş hissen ruhen ecnebileşmiş kimselerdi. +Yine bu sebebden an’anevi Arap adab ve fezaili garbın mülevves ictimaiyatıyla berbad olmuştu. +Anadolunun muhtelif mahallerindeki misyoner Ferer mektepleri Amerikalıların İtalyanların tahsil müesseseleri hep bu gaye için sarf-ı mesai ediyorlardı. +Efrad-ı ailenin revabıt-ı ahlakıyyesi seciyesi ne kadar yüksek ve ince olursa nevzadın ruhunda hasıl olan bu fena bir muaşeret fena bir telkin fena bir ruh ma’sumları daha ilk merhale-i hayatında zehirler cem’iyete muzır bir şahıs halinde meydana çıkmış olur. +Bu sebebden dolayı ebeveynin hey’et-i ictimaiyyeye karşı mes’uliyeti büyük olduğu kadar şereflidir. +Vasıl olduğumuz neticeye nazaran nesl-i müstakbelin fezail-i ulviyye ve ameliyye ile mücehhez olarak yetişmesi nesl-i hazırın ıstıfa-yı ahlakisiyle alakadar bir mes’ele-i hayatiyyedir. +Ailelerin ıslahı şerait-i hayatiyyenin iktisab-ı suhulet eylemesi izdivacda küfüv mes’elesinin kemal-i ehemmiyyetle nazar-ı dikkate alınması suretiyle atinin istikrarıaile terbiyesinin tekamülü vaz’iyetin salahı gayesine tedricen vusul imkanı mevcuddur. +Halbuki fil-hal ıslahı milli ahlaki gayelerin tahakkukuna tevcihi mümkün ve pek ehemmiyetli netayic elde edilmesi tahsiliyyedevresine her şeyden ziyade i’tina etmek mecburiyetindeyiz. +Bu devre muhit-i harici ve ictimai larıyla temas edecek bit-tabi’ muhtelif ahlak ve tabayiin az çok te’siratı altında kalacaktır. +Diğer tarafdan tedrici müktesebat ile dini vatanı milleti tarihi hakkında tarz-ı telkinata göre bir fikir sahibi olmaya başlayacaktır. +Her gördüğünü taklide her işittiğini iktibasa fıtraten en ziyade müstaid olduğu bir zamanda çocuğun ruhu hissi üzerinde gösterilecek ihtimam o kadar derin eserler bırakır ki: +Hey’et-i ictimaiyye namına fazilet ve tekamülün yegane mi’yarını teşkil eder. +Bütün hükumetler milletler tahsil-i ibtidaiye ve bu devrede telkin edilecekterbiye-i ibtidaiyyeye hayati bir ehemmiyet atf etmektedirler. +Çünkü dini ve milli mefkurelerin yüksek seciyelerin en müsaid ve en emin şerait altında neşr ü ta’mimi mümkün olmaktadır.Avrupa ve Amerikada tahsil-i ibtidaide dini derslere dualara vatani neşaidin tegannisine ve tarihe tahsis olunan saatler sene-i dersiyyenin kısm-ı a’zamını işgal etmektedir. +Diğer tarafdan Bolşevikler de dini ictimai iktisadi mefhumlara muhalif olan nazariyelerini cem’iyetin malı addettikleri çocuklara bir usul tahtında telkin ediyorlar. +Bütün bu mesai hey’et-i ictimaiyye ve milliyeleri için mütesanid mütecanis bir nesil yetiştirmek hars-i ictimai ve nüfuz-ı siyasilerinin hudud-ı milliyye haricinde tevessüünü te’min etmek gayesine müteveccihdir. +Bu münasebetle kapitülasyonlardan istifade etmek suretiyle memleketimizde yerleşen ecnebi mekteplerine ecnebi hars ve dinini neşr ü ta’mim için ne kadar mühim bir amil olduklarını Suriye ve Arabistandaki +laklarımızı dolduran bir yığın kepaze felsefelerle saçma deliller basiretimizi büsbütün perdedar ediyor. +Bizde kızlar o i’tikaddalardır ki: +Zevc ile zevceyi birbirine bağlayan nikahın suret-i resmiyyede akdinden evvel Binaenaleyh nasıl erkek akdinden evvelki harekatından kanunen mes’ul değilse kız da hiç kimse ile mukayyed olmamak nefsinin hiçbir arzusuna iffeti mezahim görmemek hakkını haizdir. +İşte bir söz ki zahiren savab! +İşte bir safsata ki sureta mantıki! +Lakin biz bu fasid kıyasın kazayasıyla ictimai ahlaki netaicini tedkik edecek olursak acaba ne göreceğiz? +Münakaşa götürür mesailden değildir ki: +Ruh-ı beşer bir hale saplanıp kalmaktan hoşlanmaz; tavırdan tavra geçmeyi ister. +Onun için adet din terbiye namına elini kolunu bağlayan ne kadar kuyud varsa hepsini kırmaya çalışır. +Bunun sırrı ise yukarıda söylediğimiz vechile nefsin kanun-ı tabiat icabı olarak bir vücudda toplanamayıp muhtelif hilkatlere dağılmış bulunan mehasine kanı te’min edildikten sonra nefsini dalalden tuğyandan alıkoymak kabil olabilir mi?Nefis çocuk gibidir: +halbuki vaktiyle kesersek kolayca kesilirhükmünü veren sizin edebiniz değil miydi? +Ve kalb bir sevda ile alt üst olmaya görsün; yoksa ondan vazgeçmesini hatırına getirme!diyen şair de sizden değil midir? +Evet sayısız tecrübelerle na-mütenahi felaketler hep bu kıymetdar hikmetleri te’yid etmekten başka bir şey yapmıyor. +Nefisden tabiatinin hilafı hareket bekleyenler şübhesiz muhal arkasında koşmuş sudan ateş istemiş olurlar. +Bizim içimizden her biri tecrübe devresi namıyla seneler geçirir. +Bu müddet zarfında muhtelif temayülatın te’siri altında kalır müteferrik vücudlardaki mehasin kalbine ayrı ayrı hakim olur. +Ruhu körpe fidanlar gibi gah sağdan esen heva-yı muhabbetle bir tarafa eğilir; gah soldan gelen nesim-i hevesle öteki cihetle temayül gösterir. +Nihayet i’tidal-i fıtrisini gaib ederek en şiddetli ruzgarın iradesine münkad olur kalır. +Şu var ki: +Bu son inkıyada gelinceye kadar fıtratı meyl ve i’vicacdan tamamıyla nasibini almış bulunur. +maktan sakınmazsa mütehalif seyirler mütezad meyiller müteakis emeller arasında çarpınır durur. +Ellerinde Bu mes’elenin İstanbuldaki safhası ise daha vahimdi. +Bila-tereddüd kabul edebiliriz ki şehrimizdeki ecnebi mektepleri ulum ve fünun-ı asriyyenin neşrinden ziyade garb harsini hıristiyan ruhunu ictimaiyatını ve ecnebi nüfuzunu memlekete sokmaya çalışmışlardır. +Bu mekteplerde yetişenlerden esaslı bir aile terbiyesi almamış olanlar hemen ekseriyetle ictimaiyat ve esasat-ı milliyyenin düşmanı kesilmişlerdir. +Öylelerini biliyoruz ki: +Nazarlarında bu millete mensub olmak büyük bir azabdır. +Ve bütün dünyaca kıymeti takdir edilen en yüksek bir esas-ı ictimaimiz karşısında dudaklar hande-i kandan olan dindaş ve ırkdaşlarını yabancı mahluklar addederler. +Esasen irfana tahlile tedkike istinad etmiş taklidi garbcılık bu müesseselerden intişar etmiş bugünkü mühlik tereddi cereyanları çok mühim amil olmuştur. +Binaenaleyh şuur-ı millinin mefkure-i ictimaimizin bir noktaya cem’i müstakbel hayatımızda müsmir ve müsbet bir birliğin te’mini için bir tarafdan ecnebi mektepleriyle tekamülat-ı asriyye ve ilmiyye cihetiyle rekabet edecek ve halkı bu dalalet müesseselerine muhtac etmeyecek derecede yüksek ve ciddi mektepler te’sis ve bunları memleketin her tarafına tevzi’ etmek; diğer tarafdan milleti an’anat-ı diniyye ve ictimaiyyeye hürmetkar bir seciyenin metin bir terbiyenin neşir ve telkinine müteallık tedabiri derecat-ı tahsiliyyenin her şu’besine şamil olmak üzere tatbik etmek icab eder. +Bu suretle az bir zaman zarfında mütecanis metin dindar terakkiperver ve müteşebbis bir nesil yetiştirmek suretiyle hey’et-i edilmiş olur. +Hakkında Garblı Bir Kadının Şeyh Abdülaziz Çaviş Hazretlerine Gayet Mühim Beyanatı Izaha lüzum yoktur ki: +Tecrübe zamanı dediğimiz bu devrede erkekle kızın hiçbiri için diğerine karşı zevc zevce arasındaki kuyud ile mukayyed olmak mecburiyeti yoktur. +Onun için kız istediğini tecrübe eder beğendiğiyle muaşerette bulunur aynıyla erkek de birini bırakıp ötekine koşar. +Bununla beraber bu hareketleri örfümüz bu devir tecrübe devridir ki ahkamının kemal-i suhuletle cereyanını zamin olan adatımız bütün çirkin taraflarını görebilmemize hail olduktan başka gençliğimizde ku- +ele geçiremeyenlerin bir çoğu da umumhanelere taşınıyorlar. +Ümid ederim ki refah içine gömülmüş süfehasıyla ağniyası yüzünden millletlerin musab oldukları ictimai hastalıkları tevlid eden sebeb şu izahat ile nazarınızda taayyün etmiştir. +Zira bu gibileri haiz bulundukları servetle bütün hacetlerini tatmin hususunda emirlerine amade duran suhuletten dolayı daima her tabakaya mensub kadınlarla te’min-i münasebet hevesindedirler. +Ba-husus her gelen zaire kapının açılmasını her türlü misafirin efendiler uşaklar kadınlar erkekler tarafından karşılanmasını adetin teshil etmiş olduğu bizim memleketlerimizde. +Öyle ya! +Bizler adat etvar ve bütün şuun lecek maniaların kaffesi esbab-ı ihtilatın bu tarzdaki mebzuliyetinden dolayı aradan kalkıyor. +Binaenaleyh aleni yahud hafi münasebetler çoğalarak her ferd –mesturiyet içinde yaşayanlar için istifası müşkil olan– nasibe-i zevk ve safasını kolayca ihraz ediyor. +Tecrübe devresinde gençlerin ahlakına arız olan eğriliklerden biri de komşularının dostlarının hatta akrabalarının refikalarına varıncaya kadar rast geldikleri kadına istirak-ı nazarda bulunmayı gözlerinin adet etmesidir. +Görüyoruz ki bunlar hürmet perdesini kaldırarak onlara medd-i nigah ediyorlar. +Bu işte akrabayı ızrar yahud komşulara hıyanet maksadı olmasa bile o söylediğimiz Artık azimdeki kuvvet re’ydeki isabet tabiatteki sebat ve metanet i’tibariyle kadına faik bulunan erkek bu halde bulunursa öteki cins-i rakikin ne olması lazım gelir düşününüz? +Erkeklerle ihtilat ederek her birinde sihr-i beyan zarafet semahat şecaat hilm va’dini tutmak ahdini yerine getirmek pespayelerle düşüp kalkmak mübtezel mevaki’den uzak bulunmak temiz giyinmek muntazam yiyip içmek nezafet dişlerin güzelliğiyle beraber beyazlığı başın biçimli saçların kıvırcık bıyıkların mütenasib gözlerin cazibedar olması gibi başka başka meziyetler gören genç bir kız nasıl olur da hissiyat-ı kalbiyyesine hakim aklına metanetine sahib kalabilir? +Bir kere kızcağızı bunların içine salıvermek; sonra da bir yığın temayülat-ı müteakisenin hevesat-ı mütezaddenin hücumuna karşı vicdanını kapalı tutsun demek muhal bir hayalin tahakkukunu istemek değil de nedir? +Vaktiyle hakaika pek iyi nüfuz etmiş bir sahib-i vukufun şu yolda bir mütalaasını okumuştum:Hiçbir erbaziçe kesildiği bu guna gun ıztırabat ise onun tenasüble meftur endamını mu’tedil yal ü balını değiştirerek eğri büğrü eşkale sokar. +Evet nefis bu hususda fidanlara benzer: +Şayed daha pek taze ruzgarın elinde baziçe olması da pek yakınsa kırılmak yahud eğrilmek gibi arızaları henüz göstermez; lakin müteakis riyahın sadmelerine ma’ruz kalması devam ettikçe haliyle kanburlaşmaya kavisler peyda etmeye başlar ki bundan sonra bir daha düzelmesi i’tidaline sahib olması me’mul değildir. +Görüyor musunuz? +Farkında olmaksızın şairlerin mesleğini tutmuşum. +Maamafih bunu kıyaslarımın hayalata ki Peygamberiniz sav:Öyle şiirler vardır ki: +Hikmettir demişti. +Evet ben evvela izdivaca tekaddüm eden ihtilatın verdiği netayici tedkik ettim; sonra bunun hayat-ı ailiyye üzerindeki te’siratını ta’kib eyledim de şunu anladım ki: +Gençlerin kadından kadına koşmakta nefislerine zulüm etmekte en ileri gidenleri insanların refah ve rahat hususunda en geride kalanlarını vücuda getirdikleri aile maişetinde hayat arkadaşlarına en az merbut bulunanlarını teşkil ediyor. +Gözünüzün önüne bir delikanlı getiriniz ki: +Gençliğin en feyezanlı çağına gelmiş huri gibi kızlarla düşüp kalkıyor; şimdi bir ahu gözüne meftun iken biraz sonra bir kumru göğsüne çarpılıyor; şen şuh şakrak bir nadire-i cemalin yanından ayrılınca işveleri de harekatı gibi ağır fakat kibar bir nazenine çatıyor. +Bir heykel-i melahatin kolunu bırakınca beyan-ı sahiriyle şiirleri susturan bir şivekara hem-bezm oluyor. +Kimisini güzelliği kimisini güzel görünmesini bildiği nin hilkatindeki nezakete incizab ediyor. +El-hasıl kapalı açık birçok cazibeli mahlukat ile kesrette vahdette beraber bulunuyor. +Afifelerle düşüp kalktığı gibi iffet kaydından azade olanlarla da vakit geçiriyor. +Şimdi bu haldeki bir delikanlı için hevesatına galebe çalmak mevcudiyetine hakim kesilecek bu sürü sürü mehasine karşı durabilmek kabil midir? +Kadından kadına koşmaya alıştıktan bir vücudda ictima’ edemeyip muhtelif hilkatlere dağılmış güzelliklerin avaresi olduktan sonra bu zavallı genç ne yapar da nefsini yalnız bir kadına hasr edebilir? +Velev ki o kadın dünyanın en güzel en zarif en zeki mahluku olsun. +Kesreti sayılamayacak dereceyi bulan vak’aların delaletinden anladık ki: +Ergenliği çok süren kadınların mecalisine taşınmaktan çekinmeyen erkek zevcesine pek az merbut diğerlerine karşı pek az perhizkar oluyor. +Hatta henüz ibtizal derekesine düşmemiş kadınları +lislerinde ilk nazar-ı dikkatime çarpan şu oldu ki bunlar şayed bir erkekten bahsederlerse ya doğrudan doğruya kocaları yahud mahremlerinden biri çıkıyor; yabancı erkeklerin adını bile anmıyorlar. +Biraz düşündükten sonra bu hali pek tabii buldum. +Öyle ya! +İhtilatta bulunmadıkları bir şey bilmiyorlar ki kalksınlar da kendilerini düşünsünler yahud mehasinleri mesavileri hakkında mütalaa yürütsünler. +Bir de o bulunduğum meclisde hanımların kalblerini başka erkekleri kat’iyyen tanımadıkları için sırf kocalarının muhabbetiyle meşgul görerek İslam hayat-ı zevciyyesinin hayat-ı saadet olacağına; yoksa hayat-ı hırman ve azab olmayacağına yakin hasıl ettim. +Öyle ya! +Muhtelif meyillerin mütezad heveslerin aynı kalbe tehacümü aile arasındaki mücadelelerin karı koca beynindeki münaferetlerin en kavi esbabından savvur edilebilir mi? +Ben o kanaatteyim ki: +Kadının kocasından başka erkekler hakkındaki cehli onlarda bulunabilecek hasisaları meziyetleri öğrenmesine binaenaleyh kocasına karşı beslediği meylin zaafına yahud nefrete inkılabına mani’ olacağı için refik-i hayatının her halinden memnun her tavrından hoşnud bütün maayibinden bi-haber kalbi yalnız muhabbetiyle dolu olarak yaşar. +Hem zannederim Peygamberinizin sav bikr kızlarla teehhülü tavsiye etmesindeki sır bu olsa gerektir. +Eminim ki şayed bu kadın bizim içimizde bulunup da bizim maişetimizi ta’kib etmiş olaydı mevcudiyeti birçok havatırın birçok hevesatın tezahümü altında kalır kalbi muhtelif temayüller arasında çalkanırdı da artık zevcesine şimdiki nazarla bakamazdı. +Zira onu öyle birtakım erkeklerin içinde görürdü ki fazilet meziyet müsabakasında kabil değil kendilerine yetişemeyecek. +Tabiidir ki bu hususda erkek de kadın gibidir: +Hevesat-ı mütehalifenin tezahümüne ma’ruz kaldığı takdirde zevcesinden başkasına meyli zaruridir. +Böyle bir halde ise hayat-ı zevciyye daha demin izah ettiğimiz akıbette karar kılar. +Bunun için zevcin iffeti de aynıyla zevcenin iffeti gibi aile hayatının hakiki bir vefa samimi bir muhabbetle istimrarının en birinci şeraitindendir. +Şairiniz de:demiyor mu? +Evet kadın kocasının başka birine göz attığını görür yahud günün birinde halinden şübheye düşecek olursa safiyet-i hayatını gaib eder. +Hele zevkek mahremi olmayan bir kadınla yalnız kalmaz ki her masın.Şayed bunu ilm-i yakin ile bilmiş olmasaydım esna-yı kelamda iradı mu’tad olan gulüvve isnad ederdim. +Zaten tecrübe devresinin mahsulü olup tekerrür edip duran birçok hadiselerin şahadetiyle sabittir ki her iki cinsin efradı muaşeretlerinde bir had ile mukayyed olamıyorlar; nefislerinin ilkaatına heveslerinin telkinatına tamamıyla tebeiyet ediyorlar. +Bundan da iki netice husule geliyor: +Bunların kalbleri demin söylediğimiz vechile mütehalif amalin mütearız avamilin te’siri altında bulunuyor. +Onun ber-mu’tad uzun tecrübe devresinin hitamındaki nikah guna gun desiselerle me’luf nefisleri evler gibi muhtelif hevesatın tevalisini görmüş kalbleri birleştirmiş oluyor. +Artık sevilen mahlukun bir hücre işgal ettiği her hissin ayrı bir iz bıraktığı böyle bir kalb için yalnız ceyb-i meşruuna bağlanıp diğerlerinden tamamıyla ayrılmak Şimdiye kadar geçen sözlerden anlamışsınızdır ki: +Tecrübe devresini bu teşrih ettiğimiz tarzda geçiren zevc sürü sürü müessirat-ı mütebayinenin terakümatı altında kaldıktan sonra izdivacı müteakib yalnız kendi muhabbet-i mütekabileleriyle meşgul olurlar demek akl-ı selim ile mugalataya kalkışmaktan başka bir şey değildir. +Zira nikahın akdinden sonra tarafeynden birinin diğerine karşı besleyeceği muhabbet kalbinin ancak evvelki temayüllerden hali kalan köşelerini işgal edebilir. +Diğer köşelerinde yerleşmiş hevesata gelince bunlar zaman zaman galeyana gelir; karı koca arasındaki hubb-i mütebadili sarsarak nihayet ayağını kaydırır. +İşte o zaman her birinin gözü karşısındakinden başkalarını araştırmaya başlar. +Bir kere de iş buraya geldi mi artık aradaki safvet bozulur harim-i ailenin etrafında şübheler zanlar serseriyane dolaşır. +Hayat-ı zevciyye rabıtaları gevşeyerek saadet-i beytiyye gittikçe azalır. +Bu suretle o geçen tecrübe devresi ailenin başına mes’ud değil bilakis pek meş’um bir devre kesilir. +Şairinizin şu sözü ne kadar doğrudur: +Vaktiyle bana tesettürle me’luf müslüman hanımlardan bazılarıyla bir yerde bulunmak nasib olmuştu. +Mec Bir vakit henüz eşya’-i ulviyyenin bezresi türemeye başladığı hengamda hanedan-ı nübüvvette –zat-ı Nübüvvet-penahiden me’sur– dinin bazı mühim erkanı mevdu’ olduğunu; onun diğerlerinde bulunmadığını işaa ediyorlardı. +Onun için bir zat Hazret-i Aliye sordu: +– Allah aşkına sizde yani hanedan-ı Nübüvvet-penahide diğer hamil-i ulum-i Muhammedi olan ashab-ı kiramdan fazla bir emanet-i Muhammedi var mıdır? +Cevaben buyurdular ki: +Hayır vallahi! +Ancak şu cüzdandaki üsera ahkamı gibi birkaç mes’eleyi son zamanda fem-i Resulullahdan bil-münasebe telakki etmiştim. +Bir de bizde hanedanımıza mahsus birfehm vardır ki bunun bazı esbabı şunlardır: +Kendi evleri mehbit-i vahy olmuştur. +Yedi yaşından beri leylen ve neharen zat-ı peygamberiye mülazım bulunmuştur. +Sonra da mukarreban-ı peygamberi içinde bilumum ahkam-ı diniyyeyi zabt etmek için büyük bir aşk ve şevk ve harikul-ade isti’dad ibraz eyleyip Ali; sizin içinizde akzal-kuzattır. +Yani ahd-i nübü vette hem iftaya me’zun hem de kadılar başı olmuştur. +Tarzında kesb-i temayüz eylemiştir. +En sonra da nasıl ki bazı havass-ı ashab bazı esrarın hamili olduğu gibi Hazret-i Ali de o yolda bazı hakayık-ı diniyye telakki eylemiştir. +Fakat bu hakayık; o şayiacıların demek istedikleri gibi eğer o meydana çıkarsa dinde yahud dinin bazı aksamında büsbütün başkalık hasıl olmak kabilinden bir şey değildir. +Belki yine dinin içindedir. +O hakayıka vakıf olanlar ve onu bilenler de yine diğer müslümanlar gibi aynen müslümandırlar. +Hazret-i Ali Efendimizden evliyaullaha gelen irfan-ı Muhammedinin esası işte budur. +Bilirsiniz ki ulum-ı zahirede umum ulemaın icazetnamesinin silsilesi Hazret-i Aliye müntehi olduğu gibi ulum-ı batınede dahi meşayih-i kiramın silsilei hilafeti onlara vasıl olur. +Her Medine-i ilm sallallahu aleyhi veselleme Bab-ı ilm aleyhis-selamdan dahil olur. +Mesnevi: +gibi urefa-yı akdeminin Hazret-i Ali Hasan-ı Basri Kümeyl bin Ziyad Ebüd-Derda Temim-i Dari Huzeyfe Süleyman gibi zevatın meşreb-i azbinden telakkun ettikleri Attar Hazret-i Mevlananın maarifi buradandır. +Ancak diğer ıstılahat-ı mahsusasıyla fusul ve ebvabıyla bir ilm-i tasavvuf vardır ki Şeyh-i Ekber hazretleri bu taifenin pişvasıdır. +Geçenki makalemde bast eylediğim vechile cinden şübhelenmeye başladığı andan i’tibaren kıyamet kopmuş demektir. +Zaten gerek hükema-yı şarkın gerek şeriat-i İslamiyyenin kalkıp da zevc ile zevcenin her ikisine iffetle emretmeleri bütün insanları sinn-i büluğdan i’tibaren hevesat-ı nefsaniyyenin gıcıklayacak mevakie gitmekten kadınlarla erkekleri aynı mahafilde bulunmaktan men’ eylemeleri ne Cenab-ı Hak tarafından nev’-i beşere verilen hürriyeti gasb içindir; ne de kadınların hıyanetle edilmesi gibi haksız bir harekettendir. +Bunların kaffesi beşeri esbab ve mevki’-i fitneden uzak bulundurmak kenarında dolaşmak elbette tehlikesiz bir iş değildir. +Mübeccel üstadım efendim Dergahlar mesêlesi başlı başına bir makaleyi ihata edeceği cihetle bu makaleyi de burada bıraktım. +Bu makale eser-i şerifinin ma’nasıyla son sualin cevabına yani Dergahlar asrın terbiyesine nun coşturulmasına dahi hadim olamaz mı? +tarzın-daki beyanat-ı aliyyelerine aid mütalaat-ı dervişaneye münhasır olacaktır. +Bakalım istiab edebilecek mi? +Bu eserin Türkçesi şudur:Nefsini bilen Rabbisini de bilir. +Ancak bunda dervişçe bir nükte vardır ki buradaalime değil - arefe lafzı irad buyurulmuştur. +Demek ki bu bilim kuru alel-usul ilmi bir biliş değil. +Mücerred Ben fülanım Rabbim de fülandır diye bir ilim hasıl ederek kendi varlığına kendini yaratanın varlığına aid bir cehilden kendini kurtarıp Artık bu hususa aid vazifem bitmiştir diye müsterih olmaktan ibaret değildir. +Belki mü’minin mü’min-i salikin ma’şuk-ı hakikisi olan Rabbisi hakkında irfan-ı Muhammedi ile ma’rifet hasıl eylemesidir. +Rabbisine aid ilim hasıl etmekle irfan kesb eylemeklik arasında tasavvufca fark-ı azim vardır. +Zaten bu eseri de bu yolda düşünmeye hakkımız olabilir. +Zira bu eserin hadisden ziyade ecille-i zühhad ve sufiye-i akdeminden bazı zevata nisbeti esahdır. +Bir sufi ise böyle bir vecizesinde ilim yerine irfan kullanmakta elbette bir nükte kasd eyler. +Öyle ise burada bir sufi ma’rifetullahdan ne kasd eder? + +Rabbisinin azamet ve kudreti saltanat-ı vahdeti nazarında bi-hakkın mütecelli olur. +Bu eser-i mübeccelden bu maksadı müeyyid olan türlü hakikat istinbat olunur: +Bu heykel-i insani bir müdebbir ve muharrike muhtacdır. +O da ruhdur. +Bundan istinbat ederiz ki bu alem de bir müdebbire muharrike muhtacdır. +O da Cenab-ı Allahdır. +Bu felek-i semamızın bir tek müdebbiri vardır. +O da Ruh denilen büyük bir melektir.Bundan anlarız ki bütün avalimin de şeriki naziri olmayan bir tek müdebbiri mukaddiri vardır kiYerde gökte Allahdan başka bir Allah daha olsaydı yer gök alt üst olurdu. +bunun esası da ahd-i Me’munda tercüme edilen kütüb-i hükema miyanında Arapçaya tercüme edilip ecille-i muhakkıkin o tercümeleri İslamiyete tatbik eylemişlerdir. +Eskiden İslamda barid taassub yoktu. +Çünkü İslam gayet kuvvetli idi. +Taassubu yaratan zaaf cehil taklid cümud gibi şeylerdir. +Ma’rifetin ta’rifi tavsifi ile dahi uzun uzadıya teksir-i sevad eylemeyim. +Kütüb-ü kavimde şayi’dir. +Gelelim o vecize-i cemilenin urefa-yı İslam nezdindeki ma’nasına: +Zahir ve batını nefsinde cem’ eden ecille-i muhakkıkin-i Şafiiyyeden ve ekabir-i muhaddisinden İmam Nevevi hazretleri şöyle ma’na veriyor: +Bir kimse nefsinin zaafını Hakka ihtiyacını bi-hakkın Rabbisinin kuvve-i kahiresi şan-ı rububiyyeti kemal-i mutlakı evsaf-ı aliyyesi onun nazarında tamamıyla tecelli eyler. +Şeyh Taceddin Ataullahinde der ki: +İşittim ki şeyhimiz Ebul-Abbas el-Mürsi bu hadisin iki ma’nası vardır; der imiş. +Birisi: +Bir kimse nefsini mezelletiyle acziyle fakrıyle bi-hakkın tanırsa onun nazarında Allahın izzeti kudreti istiğnası tecelli eyler. +Bu surette evvela ma’rifetün-nefs sonra ma’rifetullah hasıl olmuş olur. +dan evvel Allahı bildiğine delalet eyler. +Birincisi saliklerin ikincisi meczubların halidir. +Ebu Talib el-Mekki kütüb-i muhakkıkine me’haz olan unda buyururlar ki; ma’nası: +Halkla muamele hengamında görüyorsun ki nefsinin evsafından biri ef’aline i’tiraz edilmesini istemezsin. +Yaptığın işin ta’yib olunmasına da razı olmazsın. +Bundan Halıkın sıfat-ı celilesini de bilmiş olursun. +Yani sen olanca acz ve noksanınla öyle olduğun halde bütün acz ve noksandan beri ve her şeye kadir olan Allahu tealanın mahz-ı isabet olan ef’al-i ilahiyyesine Rabbin senin hakkındaki kazasına razı ol. +Sen kendine ne muamele yapılmasını istersen sen de Rabbine karşı öyle yap. +Yine ecille-i Şafiiyyeden ve zahiri batını ma’mur zülcenaheyn ve muhaddis-i zi-şan Şeyh İzzeddin bin Abdüsselam hazretleri diyor ki: +Cenab-ı Hak bu cismani vücuda ruhani hayatı vaz’ edip nasutiyet-i kesifede latife-i lahutiyyeyi mütecelli eylemek suretiyle vahdaniyet ve Rabbaniyetin mu’cize-i kübrası burhaniyet-i uzması kıldı. +Bu mazhariyet-i acibesinden dolayı her kim nefsini bu vaz’iyetiyle bilirse – – – – – – – +şerhinde muhakkik Konevi bazı sufiyyeden naklen diyor ki: +Bu hadisin ma’nası muhale ta’lik kabilindendir. +Yani Şari’-i azim Ma’rifetün-nefs kapısını seddeder demektir. +Ruhun mahiyeti umur-ı ruhaniyyedendir kavl-i şerifine işarettir. +Bununla tenbih ediyor ki: +İnsan; mahlukattan evvel ve kendisine en yakın bulunan nefsini idrakde aciz olunca halıkını bilmekte daha acizdir. +İnsan; değil ruhunun; basırası şammesi gibi havassının hakikatini bile idrak edememiştir. +Basargörmek hassasını kimisi intiba’ ile kimisi de şuaın hurucuyla olduğunu söylerler. +Şemm koklamak hassasının teksif-i hava ile yahud rayihalı nebatlarda başkaca bir inbitat husulüyle olduğunu hikaye ederler. +Hepsi de böyle ihtilaflıdır. +İnsanın her an isti’mal eylediği gözle görülür havassını idrakden bile böyle aciz olursa artık idraki daha çok gamız olan ruhunu daha sonra da onlara nisbet kabul etmeyen Hudavend-i müte’alini nasıl idrak eyleyebilir. +sırrından biri de keşfedilmiş olur. +Aynı zamanda ilim farkı da anlaşılmış olur sanırım. +Hele dikkat buyuruldu ise şübhesiz irfan-ı Muhammediden nasibedar olan ecille-i ulema-yı zahirenin akvali ile en son Konevinin lisan-ı hass-ı tasavvufla istinbat eylediği ma’nanın zevken ne bülend farkı olduğu anlaşılmıştır. +Bu büyük zevatın enfas-ı tayyibesini şuraya cem’ eylemek bereketinden mütehassıl olmak üzere hatır-ı dervişaneme sanih olan bir nükteyi de buraya izbarla bu mebhasi hitam-pezir eyleyelim: +Cisminde mevcud bütün zerrat-ı vücudunda mutasarrıf olduğu halde ruhunu bilmekten mahiyetini ta’yinden acizsin. +Fakat bu cehl-i amikınla beraber ruhunun varlığı ve birliği yine senin indinde güneş gibi zahirdir. +O kör zifiri karanlık cehlin bu güneş kadar ayan ve demir gibi sağlam i’tikadın husulüne mani’ olmamıştır. +Öyle ise akıl ve insafa ve hiçbir ilmin ahkamına zerre kadar uymaz ki: +Ta hilkat-i mükevvenattan beri vücud-ı barisi bütün akvamın tarih ve akidesini işgal eden Cenab-ı Hakkın varlığını hiçbir hüccet-i katı’aya temas eylemediği halde mahza rü’yeti mahdud isabeti meşkuk aciz gözüm göremiyor diğer aceze-i havassım idrak edemiyor diye ceffel-kalem inkar edesin. +Bu makalemi de burada hitam-pezir edip dergahların asrileştirilmesi mebhasine başlıca bir makaleyi tahsis edeceğim. +buyurulmuştur. +Kur’an-ı Kerimde daha böyle çok kat’i hüccetler vardır. +Nasıl ki bu cesed ruhun iradesiyle tahrikiyle hareket eyler ve bu cesed onun her nevi’ muamelatına ferman-berdir. +Bundan anlarız ki Cenab-ı Hak da cism-i nan şey mutlaka Allahın takdiriyle iradesiyle kazasıyla hareket eyler. +Cesedde hareket eden her uzuv; ruhun ilmiyle şuuruyla hasıl olur. +Cesedin en naçiz bir parçasının harekat ve ef’alinden hiçbir şey ruha mechul olamaz. +Bundan anlarız ki: +Yerde gökte hiçbir zerre ilm-i ilahi haricinde kımıldayamaz. +Bu cismin en sagir en hakir kısmına dahi en yakın olan ruhdur. +Bundan ederiz ki bütün mükevvenatın en uzaktakisine en ehemmiyetten sakıtına en ufağına dahi o şeyin bir parçasından ziyade Cenab-ı Hak yakındır. +Ruhun cisme cisimdeki bir uzva kurbiyeti ölçü ile ölçülemediği gibi Cenab-ı Hakkın mahlukatına kurbiyeti dahi asla mesafe ile kemmiyet ve keyfiyet gibi şeylerle kıyas edilemez.Biz insana kendi büyük damarından daha yakınız.buyurulmuştur. +Nasıl ki bu cesedden evvel ruh mevcud idi. +Nasıl ki cesed fani olduktan sonra da baki kalacaktır. +Kezalik Cenab-ı Hak da bütün mükevvenat halk olunmazdan evvel mevcud olup bunlar fani olduktan sonra dahi bakidir. +Noksan ve zevalden münezzehdir. +Ceseddeki ruhun keyfiyeti ma’lum olmadığı gibi zat-ı Barinin keyfiyeti mechuldür. +Ceseddeki ruhun nerede olduğu bilinmediği gibi Cenab-ı Hak dahi mükevvenatın neresinde olduğu ta’yin edilmez. +Ruh nasıl ki cismin her birinde her anda ve bir anda mutasarrıf ise zat-ı Bari de alemde böyle mutasarrıfdır. +Hiçbir yer ondan hali olmamakla beraber; yine makam ve mekandan münezzehdir. +Nasıl ki ceseddeki ruh gözle görünmediği; bir suretle tasvir edilmediği gibi biliriz ki zat-ı Bari hakkında daMisli gibi dahi hiçbir şey mevcud olmamıştır.buyurulmuştur. +Cesedde ruh ta’yin edilmediği ve tutulmadığı ve tahmin edilmediği gibi dünyada dahi vücud-ı Bari bir mu’ayyen noktada sezilmekten el ile vesair bir vesile ile tutulup ta’yin kılınmaktan münezzehdir. +Buraya kadar menkulatımız ulum-ı batınadan zevki olmakla beraber ilm-i zahirle müştegil ve şöhret-yab olan ecillenin akvalidir. +Bir mikdar da ancak ilm-i tasavvufla müştegil rical-i sufiyenin sözünü nakledelim. +BakınızA’tıl-kavsi bariha– oku san’atkarına ver.sırrı nasıl zahir olur. + +duğunu biz hiç de zannetmiyoruz. +Fuad Bey bu gibi mebahisde intikad hakkını haiz olmamakla beraber lütfen bu cevablara bir kere göz gezdirsinler de hatalarını ve rı mütalaa edecek olurlarsa bu eserlerde hiç okumadığı görmediği düşünmediği bahisleri görecek; darul-fünun müderrisi olmasına rağmen bir talebe gibi yeni yeni şeyler öğrenecek ve çok müstefid olacaktır. +Bugün İslamın en büyük alimlerinin müelliflerinin eserlerini istihfaf etmek eder. +Biz Fuad Beyi bu kabil cesurlardan addetmek estemeyiz. +Her şeyden evvel bir kere cevabları okumalarını tasviye ederiz. +Okuduktan sonra nerelerinde hata görüyorsa hangi cihetlerini gayr-ı ilmi buluyorsa göstermelerini rica ederiz. +Yoksa Darul-muallimine gidip de böyle yüksekten atıp tutmalarla gençler indinde bir mevki’ tutmaya çalışmak bir darul-fünun müderrisine yakışır bir hareket değildir. +Böyle şeyler kaillerini hacil düşürmekten başka bir netice vermez. +gazetesi yazıyor: +Karakaş Rüşdü Beyin kapağını açtığı mes’ele hayli uzamak isti’dadındadır. +Sabetay Levi yahud Sevi –Hahambaşı Becerano Efendinin imlasıyla– Sabtay Seb’in kabilesi muvafık ve muarız neşriyattan anlaşıldı ki bugün on beş bin nüfusa varmıştır. +Bunlar bir zaman evveline gelinceye kadar Selanikin nefs-i şehir hududunu asla tecavüz etmeyecek surette orada temekkün etmişlerdi; yavaş yavaş İstanbulda toplandılar fakat İstanbulda toplananlar da Selanikle daimi bir irtibat muhafaza eder oldular: +Nikah lazım oldu mu Selanike gidiyorlardı. +Bir hasta ağırlaştı mı Selanike gönderiliyordu. +Öyle ki Üsküdarda Bülbülderesinde hususi bir mezarlık ihdas olununcaya kadar bu kabileler mensublarından hiçbirinin cenazesi Selanik haricinde bırakılmamıştır. +Bugün sayılı üç dört kız veya erkek istisna edilirse bütün izdivaçlar kabilenin kendi efradı tarafından çizilen hududu tecavüz etmemiştir ve bütün nikahlar evvela burada muayyen bir zat tarafından –bahse temasımız şahsi noktadan olmadığı için ismini yazmıyoruz– sırren ba’dehu alenen kıyılmıştır; keza cenazeler evvela kendi aralarında bir ayin görmüş sonra da techiz ve tekfin edilmiştir. +Bütün bunlar acaba Anadoluda her hangi bir Türk kabilesinin Müslümanlık içinde bir mezheb veya tarikat teşkil edecek bir tarz-ı hususi-i hayatı mıdır? +Yoksa bizDarul-fünun Türk Edebiyat müderrisi Köprülü-zade Fuad Bey bu hafta Darul-muallimin-i aliyye salonunda sında Anglikan Kilisesi tarafından sorulan suallere yıllarca cevab verilmediğinden yazılan bir iki kitabın da pek Fuad BeyinBir iki kitapdediği Tedkikat ve Te’lifat-ı lerinden fazıl-ı muhterem İzmirli İsmail Hakkı Beyefendinin ünvanıyla kaleme alıp Şer’iye Vekaleti tarafından Anglikan Kilisesine gönderilen gayet alimane ve vakıfane kitabı ile mezkur hey’et reisi üstad-ı muhterem Şeyh Abdülaziz Çaviş Efendi hazretlerinin da intişar etmekte olan eser-i güzinleri olsa gerek. +ve Medrese-i Süleymaniye müderrislerindendir. +Ulum-ı şer’iyyedeki ehliyet ve ihtisas-ı tamlarından başka garbın ulum-ı hazırasını da tedkik ve tetebbu’ etmiş hatta garb felsefesini tedris dahi etmiştir. +birçok kıymetdar asar-ı Şeyh Abdülaziz Çavişe gelince müşarun-ileyh bütün müelliflerindendir. +Mısırın en yüksek müessesat-ı irfaniyyesinde rul-fünunundan da me’zundur. +Ulum-ı şer’iyyede edebiyatta mütehassıs olduğu kadar garbın felsefesine ve Avrupada bulunmuş garbın en büyük alimleriyle temas etmiş münakaşalarda bulunmuştur. +İngiltere darul-fünunlarında tedrisatta bulunmuş Berlinde Almanca risale neşretmiş alem-i İslamda Şeyh Muhammed Abduhdan sonra en büyük müceddidler sırasına geçmiştir. +Garbın lisanlarına bi-hakkın vakıfdır. +Abdülaziz Çavişin yazıları kadar bütün alem-i İslamda seve seve lezzetle okunan muharrir ve müellifler pek azdır. +Bütün hayatı tahrir ve te’lif ile geçmiştir. +Güzide eserleri pek çoktur. +Şimdi şark ve garb ilimlerinde bu derece ehliyet ve vukuf sahibi olan birçok eserler te’lif eden en yüksek müessesat-ı irfaniyyede müderris bulunan bu iki zat tarafından yazılan cevablaraİbtidaidir ilmi değildirdemek lazım gelir. +Fuad Bey gibi darul-fünun müderrisi olacak bir zatın böyle amiyane bir mütalaada bulunmasını doğrusu mevkiiyle hiç de mütenasib bulmadık. +Acaba bir eser ilmi olmak için mutlakaYağmur taşından mı bahsetmek icab eder. +Fuad Beyin bu cevabları oku ninin iyi olduğunu söyledi.Evvela bana Hıristiyanlığı anlat!dedim.Ben dine aid kitap okumadım!dedi. +Museviliği anlat!dedim.Ondan da ma’lumatım yok dedi.Pekala nasıl oluyor da Musevi Dininin daha müreccah olduğunu söylüyorsun? +Senin bunda mutlaka bir menfaatin var. +Gel evvela ben sana Hıristiyanlığı bilahare Museviliği anlatayım. +Ondan sonra hangisini Yine gazetesinden: +Becerano Efendinin Sabtay Seb’ dediği Sabatay hakkında bizim tarihlerimizde doyurucu ma’lumat yoktur. +Kamil Paşanın si cildinin ve üncü sahifesinde: +Sabatay Leviden bahsediyor ki zaruri ve zahiri ihtidası de Dördüncü Sultan Mehmed zamanındadır ve Köprülü Mehmed Paşa vaktin hakimidir. +Mesihlik da’vasında bulunan Sabatay İzmirli diye gösteriliyorsa da oraya da İspanyadan geldiği ma’lumdur. +Rüşdü Karakaş Bey bundan sekiz ay kadar evveli yine Dönme birliğine karşı mücadele etmek üzere İstanbulda mühim bir ticaret şirketi teşkiline de müracaatta bulunmuştur. +Bu teşkil Ticaret Birliğidir. +Ticaret Birliğinin teşekkülünü müteakib a’za yazılan Rüşdü Bey birliğin salahiyetdar bir rüknüne suret-i hafiyyede müracaat ederek Türk unsurlarının vatanımızın parak Dönmeler aleyhinde çalışılmasını ve buna kendisinin tamamen iştirak edeceğini söylemiştir. +O zaman Rüşdü Beyin bu teklifi henüz teşekkül etmekde olan Ticaret Birliğinin Dönmeler aleyhinde bir fikri olup olmadığını veya o maksad ile çalışıp çalışmadığını anlamak için bir iskandil mahiyetinde telakki olunarak bittabi reddedilmişti. +Muharririmiz ma’ruf tüccarlardan bir Musevi vatandaşımızla da görüşmüş düşüncelerini sormuştur. +Bu Musevi diyor ki: +– Dönmeler Yahudi de değildir. +Onları Yahudilik kabul edemez. +Farz ediniz ki Yahudiliklerini kabul ettik; fakat kim te’min edebilir ki bir müddet sonra bize:Hayır Yahudi değilizdemeyeceklerdir? +Yahudilik Dönmelikten nefret eder. +Yahudi Dönmenin hasmıdır; çünkü Yahudi dönmez. +İspanyada kesildi fakat dininden dönmedi. +Rusyada Çar kesti Bolşevikler kesti. +Yine dininden dönmedi dönmez. +Bu Dönmeler kurnaz bir kabiledir. +Biz Yahudilere herkes:Parayı çok sever derzat Rüşdü Beyin iddia ettiği gibi içlerinde duaları bile Yahudice olan bir zümre bile el-an yaşamakta mıdır? +Bahsedilen teşekkül ve tecerrüd bir mezheb veya tarikat de addolunsa bazı mahsusat bunu zarureten kendisine menşe’ addolunacak olan Musevilikin daire-i ünsiyyetine bu merakı buna aid olarak bir tarafdan intişara başladığı görülen ilmi tedkiklerle tatmin edebileceklerdir fakat sırası gelmiş iken şunu da söyleyelim ki Rüşdü Karakaş Beyin gayet sarih i’tiraflar şeklinde ortaya attığı bu da’va henüz her tarafı açık bir mukabele ile karşılanmamıştır; Birtakım gazetelerde çıkan mektuplara hatta ilmi damgalı tedkiklere bakınız: +Bunlar bir sima-yı müdafaalarını göstermeleri hem pek lazım iken şayan-ı dikkat birmesturiyetburada bile hükmünü müdafaa mektubu gelmiştir ki bunlar da aynen böyledir: +Da’va vekili Selanikli H. +D; felan yerde sakin suretinde onu te’yidden başka neye hizmet edebilir? +Dönmelerin ırk ve mezhebi an asıl Yahudi olduğu Hahambaşı Becerano Efendi ile bir mülakat yapmıştır. +Becerano Efendi önce Dönmelerin iç yüzleri hakkında ma’lumat vermek istememişse de muharririn ısrarı üzerine Dönmeler hakkında şu tarihi ma’lumatı vermiştir: +– Gazeteler yazmışlardı Sabtay Seb’ isminde bir Musevi kendisinin Musevilere muvasalatına intizar ettikleri Mesih olduğunu iddia ederek etrafına bazı kimseleri toplamıştı. +Sonra korkudan ismini değiştirerek müslüman olduğunu söyledi. +Diğer Museviler ihtidası sun’i olduğu için inanmadılar. +Bunlar onun tarafdarlarından gelenlerdir. +– Sabtay Seb’ ile Musevi i’tikadatı arasında fark var mıdır? +– Onlar bizim i’tikadımıza kısmen muhalif bir tarikat ta’kib ediyorlardı. +– Acaba bahsedilen kabile Sabtay Seb’in adat ve – Onu bilmem öğrenemedim. +– Fakat bazıları Türklerle kız alıp veriyorlar? +– Benim bildiğime nazaran siz onlara kız vermiyorsunuz. +– Bunlar şimdi tekrar Musevi olabilirler mi? +– İsterlerse olurlar…. +Yok… Yok… Ben müşteri değilim. +Vaktiyle bir hıristiyan bana geldi. +Musevi Di Ey erbab-ı insaf size sorarım: +Yüzde on gümrük resmi on beş milyon lira olduğunu kabul edersek şeref ve milyon lira vermiş olmaz mıyız? +Hazineye on beş milyon lira girecek diye servet-i milliyyemizi ecanibe dağıtmakta ne muhassenat var? +Bu halin devamı badi-i izmihlalimiz olurdu. +Köylülerimizin refahına sarfedilmesi lazım gelen servet-i milliyyemiz içkiye verilemez. +Kapalı şişelerde rakı satmaya müsaade etmek işret eden hükumet zengin olamaz. +Senelerden beri paramızı çeken Rum bakkalları Yunan ordusuna keselerini açtıkları vakit bizim içkiye verdiğimiz paralardan biriktirdikleri serveti iane olarak veriyorlardı. +Avarofun her çivisi bir Metaxa konyağı şişesinden husule gelmiştir ve Yunan ordusunun tüfengini tankını veren ve senelerce mübarek vatanımızda bu hain düşman ordusunu besleyen Rumlar bizden kazandıkları içki parasıyla emellerinin husule gelmesine çalıştılar. +Lakin bu muhterem kanun onları o büyük varidattan mahrum bıraktıktan sonra milletimizin azmi karşısında ülkemizi terk edip kaçmaya mecbur oldular. +Anadolu zaferi aslen meyhaneci olan Yunanilere Men’-i Müskirat KanunuKanun-ı mukaddestir. +İstanbulda rakı şarap konyak bulmaktan ve içmekten kolay bir şey yok! +Karşı tarafın belli başlı birkaç lokantası gazinosu var ki ayyaşinin emirlerini derhal ve bila-tereddüd yerine getiriyor. +Galatasaray Karakolunun yanı başındaki sokakta Rus sakiyeler bezm-i iş ü nuşda arz-ı hizmet ediyorlar. +Evvelki akşam bir büyük efendi ma’ruf bir gazinoda ala melein-nas kadeh kırmıştır. +birçok gazinolarda bir tek çay isteyenlerin önü mezelerle dolmaktadır. +gazetesinde bu hafta bir kurt başı resmi yapılmış altına daSiyamiimzasıyla uzun bir makale yazılmıştır. +Bazı fıkralarını aynen naklediyoruz: +leramma onlar taparlar. +İbadetleri de ne sizinkine ve ne de Musevi ibadetine benzer. +Size Türk ve müslüman bize de eğer hususileşmek kabil olursa Yahudi görünürler. +Hakikatte her ikisinden de uzaktırlar. +Başka pek başka bir kabile ve her halde garib bir ailedirler. +Kızlar Darul-fünuna gidiyorlar İstiklal Mahkemesine giriyorlar alim oluyorlar diye sevinirken bir İngiliz alimi kadınlar ve ilim hakkında bizi sukut-ı hayale düşürecek bazı tedkikat ve müşahedatını nakil ve hikaye etmektedir: +Her kız için evlenmek imkanı iktisab ettiği ilim ve ma’rifet nisbetinde tenakus eder.Ulum-ı ictimaiyye mütehassısı bu kaideyi vaz’ ettikten sonra ilim ile zevcelik bir arada gitmediğini söylüyor. +İngiliz orta tedrisatın kıymet ve ehemmiyetini takdir ediyor ve kendi kanaatince kadınların tahsil ve terbiyeleri bu dereceye münhasır kaldıkça ortada tehlike yoktur. +Kızları zevce ve valide olmak fırsatından mahrum eden yüksek tedrisdir. +dan tevahhuş etmektedirler. +Yüksek tahsil görmüş kızlar da olur olmaz erkeği beğenmiyorlar. +Binaenaleyh bu hususdaki mani’ iki taraflıdır. +Hülasa İngiliz aliminin kadınlar hakkındaki tedkikatı kızlarımızın Darul-fünuna giriş çıkışlarını gördükçe koltukları kabaranların sadrına şifa verecek bir mahiyette değil… Kimyager Muhammed Abdüsselam Bey namı altında neşrettiği bir risalede diyor ki: +Hükumet on beş milyon varidat gaib etti!...Bilen bilmeyen bu sözü söylüyor. +On beş milyon varidat gaib ediyormuşuz. +İşte anlaşılmayan ve muhtac-ı izah mes’ele budur. +On beş milyon lira varidatın menbaını tedkik edelim: +Milletimizin bi-eman düşmanı Yunanlılar memleketimize Metaxa konyağı gönderecekler. +Her türlü vasıtalardan barlarıyla ülkemize içki yollayacak. +Bunlardan gümrük resmi alınacak. +Bu da senevi on beş milyon lira raddesinde olacak! + +beyenip alırdı.. +Kadının bu şekil ailedeki rolü para ile alınmış bir esir… idi… Meşrutiyet devrinde neşredilen Hukuk-ı Aile Kararnamesi kadınlara oldukça hak verdi ve aileyi daha meşruti bir şekle koymaya çalıştı. +Fakat bütün ihtimamlarına rağmen kadını an’anenin tahakküm ve nüfuzundan kurtaracak radikal bir inkılab yapamadı. +Hükumetler siyasi mevki’lerini korumak için dinin gölgesine sığınarak kadın ve aileyi olduğu gibi muhafaza etmek siyasetini ta’kib ederken yalnız bir şeyi unutuyorlar: +Kuvvetli hükumet yalnız siyaseten kuvvetli olanlar değildir. +Siyasi kuvvet bir zarfdır ictimai kuvvetler için için kemirirken bir gün gelir içi çürümüş bir ağaç gibi ansızın yıkılıverirler… Cumhuriyet eski müstehase olmuş kanunları ifa ile değil yeni ihtiyaçlara tekabül eden kanunlar ile başladığı tedkiki Şer’iye Encümenine havale edildi buna şübhesiz olan aileyi öyle ağaçtan bir dal keser gibi makasle kesmek mümkün olmaz. +Şer’iye Encümeni nokta-i nazarını encümen Adliye Encümeni ve bir kanunun cumhuriyet prensiplerine muvafık olup olmadığını araması lazım gelen Hukuk-ı Esasiye Encümenidir. +Ve bu encümen de aile mes’elesinde hakim olan dini müessese zihniyetini yıkıp ictimai müessese olduğunu kabul eden kanunlar ile aileye yeni bir şekil vermek mecburiyetindedir. +Dönmelerden olduğunu söylemeye mecbur olduğumuz Sabiha Hanımın Türk ailesini bu kadar tezlil etmesi çok büyük saygısızlıktır. +Bugün Karsdan Edirneye kadar yayılan milyonlarca Türk kadınları hayvan ve eşya makulesinden midir? +Para ile alınmış birer esir midir? +Dünyanın en necib ve en faziletkar milleti olan Türklerin ailesi bu kadar tahkire nasıl seza görülebilir? +Türklerin mensub oldukları din bu kadar kötü bir şey midir ki aileleri bu derece-i zillete düşürüyor? +Amerikada tahsil eden Sabiha Hanım bu lisan-ı gayz ve şiddeti Amerika mekteplerinde mi öğrendi? +Yoksa fıtri ve irsi bir hassası mıdır? +Tahkir ve tezyif olunmadan Türkün ailesinden dinden bahsolunamaz mı? +Burası Amerika değil Türk memleketidir. +Aleyhinde şiddetler püskürttüğünüz aileler de Amerikan ailesi değil Türk aileleridir. +Demokrasiperdesine bürünerek Türk İslam ailelerine bu kadar hücum reva değildir. +Türklerin ailesi ve mensub oldukları din-i mübin bu gibi isnadattan münezzehdir. +Gerek Ahmed Emin Bey gerek Sabiha Hanım Türklerin dinleriyle aileleriyle uğraşacağına kendi ırklarının ailelerini ıslaha kendi mezheblerinin hurafelerini kadındayız. +Ergenekonun mağlubiyetinden sonra bir Türk oymağına yol açan Demir ve bu yoldan ilk geçen boz kurt öteden bizim armamız değil midir? +Eski Türk beylerinin ve hakanlarının bayraklarında mutlaka kurt kafası bulunuyordu… Şimdi dönüp dolaşıp diyeceğim ki Türk an’anesini harsini mazisini karıştıralım. +Bulduklarımızı şimdiki yabancıların yerlerine koyalım ve eğreti olanlarını da yavaş yavaş sahiblerine verelim… Eski Türk beylerinin hakanlarının bayraklarında mutlaka kurda aid bir alamet bulunur ve tepelerinde de –bugün kullandığımız ay yerine– kurt kafası bulunurdu… Şimdi arma için Almanların kartalından ihtimal daha milli ve an’anevi bir hak ile mevcud bir boz kurt kafamız dururken artık yeni bir arma düşünmek bilmem doğru olur mu? +gazetesi bu boz kurt mes’elesinin haricinde nasıl su’-i telakkilere ve tesvilata meydan verdiğini daha geçen gün yazmış ve cevab da vermişti. +Böyle iken bir kurt resmi yapması ve böyle garib tavsiyeleri havi bir makaleyi derc etmesi o su’-i telakkileri ve tesvilatı tezyide sebeb olmaz mı? +Kadın erkek birlikte tiyatroya gitmeyi mugayir-i ahlak telakki edenleriAtıl dimağlardiye tahkir eden bazı ahkam-ı İslamiyye aleyhinde en ağır ta’birleri hakaretleri savuran Hukuk-ı Aile Kararnamesinin Şer’iye En-cümenine havalesini vahim bir irtica’ şeklinde gösterip münevver zümreyi taassuba karşı müttehid cebhe teşkiline da’vet eden dinin ahkam-ı muamelatını hükümden gazetesinde ahirenSabiha Zekeriyaimzalı makalede Türk İslam ailesi hakkında şu sözler yazılıyor: +Otokrasi devrinde memleketi idare eden siyasi kanunlar nasıl bu devletin ihtiyacına kafi gelmediği için değiştirilmek icab ediyorsa Cumhuriyet devrinde de otokrasi devrinden birer müstehase olarak kalan ictimai kanunlar bu memleket ihtiyacına tekabül etmiyor ve sür’atle değiştirilmesine ihtiyac mevcud bulunuyor… Şimdiye kadar bizde ve her mutlakiyetle idare edilen memlekette kadın ve aile birer dini müessese idiler. +Hükumet nasıl dinin taht-ı nüfuzunda ise aile ve kadın da aynı nüfuz altında temellük-i şahsiden ma’duddu. +Erkek evine nasıl hayvan ve eşya beyenip alırsa bir de kadın +kısmı ibadat ve i’tikadat kısmından daha çoktur. +Çünkü hetle İslam hükumetinin ahkam-ı şer’iyye ile alakası tabii ve zaruridir. +Ahkam-ı şer’iyyenin icra ve tenfiz salahiyeti hükumetten başkasına kat’iyyen verilemez. +İbadat ve hususda araya ne bir ferd ne bir hey’et hiç kimse giremez; hatta Peygamber bile. +Her müslüman ibadetini bila-vasıta doğrudan doğruya Allaha karşı yapar. +Kamil yapar nakıs yapar. +O onun şahsına aid bir mes’eledir. +Bu hususda Allah ile kul arasına hiçbir kimse giremez. +Fakat muamelat kısmı bittabi böyle değildir. +Ancak ve ancak hükumetindir. +Hükumet bu hakkı hiç kimseye terk edemez ve etmez. +Bunun için hey’et-i ictimaiyye-i Millet Meclisi hükumetimizAhkam-ı şer’iyyenin icra ve tenfizisalahiyetini bi-hakkın der’uhde etmiştir. +Ve bu hak ve salahiyetin ondan nez’ine imkan yoktur. +Biz bu mes’eleleri başka defa da yazdık uzun uzadıya Ahmed Emin Bey bu gibi mesail-i diniyyeye karışmak olan Kur’anın sünnetin ve icma’-ı ümmetin ahkamını bila-kayd ü şart kabul edip etmediğini söylesin.Eğer kabul ettimderse o vakit hilafını iddiaya bizim hakkımız olmaz. +Onun bu sözüne inanmaya mecburuz. +Bu suali irad etmekten maksad da onun akide-i hususiyyesine imanına vicdanına müdahale değildir. +Kat’iyyen ona karışmayız ve karışmaya hiç kimsenin salahiyeti yoktur. +Yalnız Ahmed Emin Bey bizim i’tikadatımıza mütemadiyen karıştığı için kendisinin İslamiyet hakkındaki nokta-i nazarını anlamak istiyoruz. +İhtimal ki Müslümanlığın esasatını bilmiyor. +Ayıb değil a. +bilmeyebilir. +Bundan dolayı hiç de İslam haricine çıkmak lazım gelmez. +O vakit biz kendisine birtakım delail serd ederiz ayat-ı muhkemat gösteririz İslam Dininin esası budur deriz. +Tabii o da bütün ahkam-ı İslamiyyeyi kabul eyledim demiş olduğu cihetle aradaki tenazuu hall ü fasl etmek pek ziyade kolaylaşır. +Lakin Müslümanlığın esasatını bilir de bir kısmını kabul edip bir kısmını kabul etmediğini söylerse o vaki’ mübahasenin safhası değişir. +Bizim bu suali irad etmekten maksadımız budur. +Ahmed Emin Bey mütemadiyen mesail-i diniyyeden bahsettiği lemek hakkımızdır sanırız. +Ahmed Emin Bey bizim bu hakkımızı teslim ederler ümidindeyiz. +Şer’in menabiini bila-kayd ü şart kabul edip etmediğini söyledikten sonra gazetesi Başmuharriri Ahmed Emin Bey bir müddetten beri mütemadiyen dinin muamelattan tecridi durmaktadır. +Muhtelif makalelerde muhtelif şekillerde daima bu mes’eleyi ileri sürmektedir. +Bu esas kabul edildiği takdirde Teşkilat-ı Esasiye kanununda Büyük Millet Meclisine aid olanAhkamı- şer’iyyenin tenfiz ve icrası salahiyeti Meclisden nez’ olunmak ve binaenaleyh Kur’anın ve hadisin alel-ıtlak Din-i İslamın ahkam-ı muamelat kısmı kuvve-i te’yidiyye ve icraiyyeden mahrum kalmak icab eder. +Şimdiye kadar vuku’ bulan neşriyat şu veya bu ahkam-ı esasına tevcih olunmaktadır. +Bu hususda Ahmed Emin Bey gibi düşünen diğer bazı muharrirler de vardır. +Sırası gelince biz bu mes’eleyi esaslı surette mevzu’-ı bahs edeceğiz. +Bittabi bu hususda Ahmed Emin Beyle münakaşa-i diniyyeye girişecek değiliz. +Çünkü Ahmed Emin Bey din hakkındaki akide-i esasiyyesini gizliyor. +mettir. +Bunları temamıyla kabul ediyor mu? +Yoksa bir kısmını kabul ediyor diğerini kabul etmiyor mu? +Bu cihetler bizce mechuldür. +Irkdaşı ve mezhebdaşı olan Karakaşzade Rüşdü Beyin ifşaatına göre onların kendilerine mahsus akideleri olduğu anlaşılıyor. +Maamafih Ahmed Emin BeyBen her ne kadar Dönme isem de İslamiyetin bütün ahkamını tamamıyla kabul etmiş ve mazhar-ı hidayet olmuşumdurderse buna inanmaya mecburuz. +Ta ki aksine bir delil olmadıkça. +Bugün her hangi ırktan olursa olsun –İngiliz olsun Fransız olsun Yahudi olsun zenci olsun hatta kıbti olsun– onu müslüman addederiz. +İçinde ne akide taşırsa taşısın o hususda bir şey diyemeyiz. +Hiç kimse diğer kimsenin bu kaide-i esasiyyedir. +Lakin o zat ben Kur’anın şu ve şu akidelerini kabul ederim fakat şu ve şu hükümlerini kabul etmem derse o vakit mes’ele değişir. +Bir çok defalar yazdık ki Kur’anda vesair menabi’-i şer’iyyede iki kısım ahkam vardır: +Bir kısmı ibadat ve +söylemekte kendilerini salahiyetdar görüyorlar. +Bu doğru olmasa gerek. +Bu cesaret-i medeniyye değil cebanet-i medeniyyedir. +Müslüman dini aşikardır. +Ondan herkes bahsedebilir. +Fakat ondan bahsetmek isteyenlerin evvel emirde ne olduklarını efkar-ı umumiyye-i İslamiyyenin bilmesi lazımdır. +Eğer bir taraf bunu gizlemekte devam ederse diğer taraf için mübaheseye devam etmek abdallık olur. +onun için biz Ahmed Emin Beyle mübahese-i diniyyeye girişmeyi şimdiye kadar kabul etmedik ve ne olduğunu gizlemekte devam edecek olursa yine kabul etmeyeceğiz. +Yalnız onun ne olduğunu anlamaya ve anlatmaya çalışacağız. +Çünkü bu da mes’elenin halli için bir tarik-i diğerdir. +onun da bizden soracağı sualler varsa sorsun. +Cevab vermek mecburiyetinde olduğumuzu kabul ederiz. +Ahmed Emin Beyce de ma’lum olmak lazımdır ki mesail-i diniyyeyi mevzu’-ı bahs etmek isteyenler evvel emirde mezheb ve akide-i esasiyyeleri neden ibaret olduğunu hangi usul ve esasat-ı mezhebiyyeye ibtina ettiklerini bildirmeleri adab-ı münazara iktizasındandır. +Nitekim bütün mebahis-i kalemiyyede tarafeyn yekdiğerinin akaid esaslarına ve mensub oldukları mezheblere vakıfdırlar. +Ve tarafeyn mensub oldukları mezheb ve akideyi de gizlemeye lüzum görmezler. +Bu sayede her Lakin şimdi maatteessüf öyle olmuyor. +İslama karşı neşriyatta bulunanlar hem mensub oldukları mezheb ve akideleri gizliyorlar hem İslama karşı her istediklerini hangi millet vardır ki bu kadar mezahim karşısında vahdetini muhafaza edebilsin? +En müşkil vaziyet ve şerait altında Anadolu’nun gösterdiği hareket ve kahramanlık bünye-i ictimaiyyemizin ne kadar metin olduğunu göstermeye kafidir. +Binaenaleyh tebeddülü iktiza eden milletin ictimaiyatı değil o ictimaiyatın bozuk olduğuna zahib olan zihniyettir. +Mes’eleyi yalnız bir ucundan tutarak değil hey’et-i umumiyyesini nazar-ı i’tibara alarak düşünmek lazım gelir. +Hukuk-ı aile mesailinde yalnız bir iki noktaya saplanıp da diğer cihetlerin tedkikınden sarf-ı nazar etmek hakiki bir tetebbu’ olamaz. +Aile hakkındaki ahkam-ı şer’iyye bir külldür. +Beşerin fıtratı maslahatı ihtiyacatı ahval-i umumiyyesi nazar-ı dikkate alınarak vaz’ olunmuştur. +Şeriat-ı İslamiyye her şeyde olduğu gibi tenasül-i beşerde de meşruiyeti iffet ve ismeti aksa’l-gaye bir hey’et-i ictimaiyye-i İslamiyyede bazı ahval-i zaruriyye noksanına değil kemaline delalet eder. +Bugün ne için bütün muhacemat teaddüd-i zevcatta tekasüf ettiriliyor? +Hey’et-i ictimaiyyemizde asıl olan bu mudur? +Bir nazar-ı ecnebi böyle görebilir. +Fakat hayat-ı ictimaiyyemizin ahval-i umumiyyesi bizce ma’lum değil midir? +Bu müsaadeyi bütün müslümanlar isti’male mi kalkıştı ki bu kadar telaş gösteriliyor? +Biz kat’iyyetle iddia edebiliriz ki bu müsaadeyi isti’mal edenler gayet nadirdir binde bir bile değildir. +Bugün hayat-ı aile mes’elesi mevzu’-ı bahs olduğu zaman nazar-ı dikkati celb edecek mes’ele bu değildir. +münasebetiyle müdhiş surette tevessü’ eden fuhuş mes’elesidir. +Bugün binlerce kadınlar ellerinde vesika duBazı kında gösterdikleri alaka şayan-ı takdirdir. +Umur-ı aileye tealluk eden mesailde kadınların da nokta-i nazarlarını bildirmeleri elbette mucib-i istifadedir. +Hatta yalnız tarafındaki kadınlar da bu hususta alakadar olarak fikirlerini te’sirattan azade olarak esaslı tedkikatta bulunacak olurlarsa göreceklerdir ki şeriat-ı İslamiyye bütün ahkamında fıtrat-ı beşeriyyeyi nazar-ı i’tibara almış ailenin saadet-i tammesini te’min etmekten başka bir gaye gözetmemiştir. +Bugün garb cem’iyetlerinde aile hayatının ne merkezde olduğunu garblı bir kadın gayet açık bir surette teşrih etmiştir. +Birkaç nüshadır bu teşrihatı neşrediyoruz. +Onların imrenecek ciheti neresidir? +Türk müslüman ailesi kadar iffet ve ismete kıymet veren hangi millet vardır? +Bizim en büyük en kıymetdar sermayemiz aile teşkilatımızdır aile hayatımızdaki iffet ve ismettir. +Son zamanlarda bu hususta bazı muhitlerde tereddiyat husule gelmişse bu tamamıyla haricin te’siriyledir; kat’iyyen asli değildir arızidir. +Aile teşkilatları ve telakkileri büsbütün başka olan birtakım yabancı unsurların aramıza karışması ecnebi telkinatının muhitimizde neşv ü nema bulmasıdır ki Türk ailesinin hüviyet-i asliyyesini burada tebeddüle istihaleye ma’ruz bırakmıştır. +Lakin şükrolunur ki bu tereddi mevziidir milletin kitle-i asliyyesi bu tereddiden masundur. +Bu sayededir ki millet mütevali muhacemata rağmen rasanet-i ictimaiyyesini muhafaza ederek inhilalden masun kalabilmiştir. +Başka Başmuharrir Sahib ve Müdir - - +SEBILÜRREŞAD şeyden evvel taleb edilecek nokta budur: +Erkeğin gayr-i meşru’ bir surette herhangi bir kadınla münasebat-ı cinsiyyesi kanunen taht-ı memnuiyyete alınmalıdır. +Vakıa kadınlar bu taleblerini infaz edebilmek için ihtimal ki çok müşkilata uğrarlar. +Fakat muvaffak oldukları takdirde aile teşkilinden mahrum kalan binlerce kadınları meta’-ı umumi sırasına geçmiş ve geçecek olan binlerce zavallıları kurtardıktan başka hey’et-i ictimaiyyeyi de tereddi ve inkıraz tehlikelerinden tahlis etmiş olurlar. +Münevver ve fazilet-perver kadınlık buna muvaffak olduktan sonra diğer cihetleri kolaydır. +O hususlarda şeriat-ı İslamiyye kadınlar için gayet geniş ahkamı muhtevidir. +Hukuk-ı aile mes’elesinde ahkam-ı İslamiyyenin daha çoğu kadının hukukunu te’min maksadıyla vaz’ olunmuştur. +Müslüman kadınları için şeriat-ı İslamiyyenin hakkıyla tatbikını istemekten faydalı bir hareket yoktur. +Kadın esna-yı akidde birtakım şerait vaz’ edebilir. +Hatta talaka bile malik olabilir. +İslam’da nikah tamamıyla bir akd-i medenidir. +Lede’l-hace talaka da müsaade olunmuştur. +Aile arasında geçinmek imkanı kalmadıktan sonra iki tarafın da serbest kalabilmesi daha hayırlıdır. +Zorla güzellik olmaz. +Sonra aile işleri daha ziyade aile arasında hallolunabilmek elbette daha münasibdir. +Karı koca mahkemelerde sürünmek yekdiğerinin kabahatini hiçbir tarafın arzu edeceği şey değildir. +Hıristiyanlıkta talakın memnuiyeti hürriyet-i beşeriyyeye karşı çok büyük engel olmuştur. +Onun için bütün hıristiyan milletleri son zamanlarda talakı kabul etmek mecburiyetini hissetmiş birçokları da kabul etmiştir. +Hülleye gelince onu da maatteessüf kimsenin anlamadığı görülüyor. +Hülle yapanları ve yaptıranları şeriat-ı İslamiyye tel’in ediyor. +Bunlar gayet mühim mes’elelerdir. +Şeriat-ı İslamiyye her hususta kadının hukukunu a’zami suretinde te’min ve himaye etmiştir. +Talakın üç defaya kadar olmasında da birçok hikmetler mündemicdir. +Bir defa ayrılırlar. +Bu karar iyi düşünülmeden verilebilir. +Eğer tarafeyn nedamet gösterirse tecdid-i rabıta ederler. +İkinci defa da bu ayrılık olabilir. +Yine birbirlerine karşı muhabbetleri varsa tekrar teşkil-i aile edebilirler. +Ama bundan sonra artık her iki taraf akıllarını başlarına almalıdırlar. +Geçinmeye hakiki niyetleri varsa artık talakı unutmalıdırlar. +Zira bu oyuncak değildir. +ma’nası kalmaz. +Onun için erkek üçüncü talakı isti’mal ederken uzun uzadıya düşünmek mecburiyetindedir. +Bir daha kat’iyyen zevcesiyle geçinmek imkanı kalmamışsa o vakit bu kararını icra eder. +Artık o kadın onun için yok daklarında boya sokak sokak dolaşmaktadırlar. +Bu zavallıları böyle sokak sokak süründüren kimdir hangi zihniyettir? +Hey’et-i ictimaiyyemiz bu ahvali hoş görüyor mu? +Hiç de hoş gördüğü yoktur. +Bu hal milletin fıtrat-ı asliyyesi hilafına bir maraz-ı haricidir ve bünye-i halde bugün en ziyade tevcih-i husumet olunacak nokta bu olmak lazım gelmez mi? +Gerek münevver erkeklerimiz gerek münevver kadınlarımız bu hususta en şedid mücadelelerde bulunarak bu maraz-ı arıziyi izaleye çalışmaları başlıca vazifeleri bu fecayiin önüne geçmek olmalıdır. +Binlerce vesikalı kadınları bu san’at-ı mezmumelerinde devama mecbur eden kimlerdir? +Bunlar kimlerin zevklerini keyiflerini tatmin ile mükellef bulunuyorlar? +Hiç şübhe yok erkeklerin. +Erkekler paraları mukabilinde bu binlerce kadınlardan gayr-i meşru’ surette teneffu’ ve temettu’ ediyorlar. +Bit-tabi’ bu erkeğin kadına karşı büyük bir zulmü büyük bir hakaretidir. +Kadınlığın şeref ve haysiyetine bundan büyük hakaret olamaz. +Bu yalnız kadınlık için değil insaniyyet için de büyük bir şeyndir. +Nice genç kızları baştan çıkaran hayatlarını zehirleyen o biçareleri aile teşkilinden mahrum eden hep erkeğin vicdansızlığı erkeğin parasıdır. +Bu cihetle kadınların erkeklere karşı itabını ma’zur görmelidir. +Zerre kadar kendi refikasından başka bir kadınla nasıl münasebatta bulunabilir? +Böyle gayr-i meşru’ münasebatta bulunmak nasıl caiz görebilir? +Erkeğin irtikab ettiği ceraim içinde bunun kadar azim bir cinayet yoktur. +Zira erkek bu hareketiyle hem refikasına hıyanet ediyor hem bir aile teşkili için yaratılmış olan bir kızcağızı ilelebed aile teşkilinden mahrum ediyor. +Haydi hevesatına galebe çalamayan metanetsiz kadınlar için bunun bir ceza-yı seza olduğunu kabul edelim. +Fakat ihtiyacından dolayı ekmek parası için erkeğin keyfine ırzını teslim eden kadınlara ne diyelim? +Vakıa bu kadın için ma’zeret teşkil etmez. +Fakat erkeğin cürmünü teşdid eder. +Şimdi sorarız: +Zevkıne meclub olarak parasına güvenerek gayr-i meşru’ bir surette kadından istifade etmek keklere değil kadınlara münevver ve fazilet-perver kadınlara hitaben irad ediyoruz. +Biz hiç şüphe etmiyoruz ki kadınlar erkeğin bu hareketini kat’iyyen tecviz etmezler. +Kadınlığın haysiyet ve şerefi için en büyük bir züll addederler. +bu hareketi tecviz etmemiş bunu ef’al-i memnuadan addeylemiştir ve nikahı tamamen “sifah”ın mukabili olmak ve onu ortadan mümkün olduğu kadar kaldırmak +fuzulilikle mülahaza etmek iltizam olunuyor. +Bir küçük çocuğun bilhassa köylerde fakir memleketlerde ne gibi mezahim-i hayat altında yetiştiği tafsilatıyla düşünülmeden; onların ebeveyni velileri ne gibi ızdırabat-ı hayat menafi’-i hayatiyyesi en yakın velilerinden daha ziyade bir alakadarlıkla ta’kib ediliyormuş gibi müdahale etmek velayet-i amme hududunu velayet-i hassanın ince noktalarına kadar hakim kılmaya kalkışmak elbette doğru değildir. +Evet küçük bir çocuğun nikahla bağlanması bilahare onun hakkında zarar olabilmek ihtimali vardır. +Fakat öyle zamanlar olur ki böyle bir nikah o çocuğun hayatını bilir. +Böyle bir fırsatı velayet-i amme değil o çocuğun en yakından teferruat-ı hayatıyla vazifedar olanlar takdir edebilirler. +O vazifeleri hiç düşünmeden herkesin çoluğuna çocuğuna karşı fazla müdahale tarafdarlığı etmek doğru olmasa gerektir. +Sağirin nikahı caiz olması mes’elesinden derhal zifaf bunu ileri sürüp durmak sünnet-i Peygamberi ile sabit bir mes’ele hakkında tedkik etmeksizin söz söylemek kabilinden olduğu unutuluyor. +bunca mesai sarf edip dururken neseb ve hayat-ı insaniyyenin Nikah yukarıda söylediğimiz vechile bir eğlence gayesine değil bilhassa tenasül ve hayat-ı insaniyyenin çocukların nikahlarını bile yalnız keyif ve arzu nokta-i nazarından düşünmek hiç de doğru değildir. +Zaman olur ki bir küfüv bir daha ele geçmeyecek surette zayi’ olabilir. +Zaman olur ki küfüv ile müterafık az çok servet ve emval fırsatı yüz gösterir. +Yine zaman olur ki bir çocuk kimsesizlik yüzünden sokaklara düşebilir. +İşte bunlar öyle mühim ve asla ihmali caiz olmayan masalihtır ki bir kanunun bu masaliha sed çekmesi ancak onları diğer cihetle te’min etmesine ve la-ekal bir çocuğa babası kadar bir alaka gösterebilmesine mütevakkıftır. +Babalarının velilerinin bu şerait altında salahiyetlerini nez’ etmek acaba o çocukları nerelere sürükleyeceği düşünülmüyor mu? +Bu gibi hususatta bazı suistimalat olabildiği veya cehalet te’siriyle gereği gibi düşünülemediği görülürse o noktaların ıslahına ma’tuf tedabir ittihazına hiçbir şey denemez. +Fakat şeriat-ı İslamiyyenin ahkamını öyle gelişigüzel ihtisasata müstenid tebeddülata ma’ruz kılmak doğru mudur? +El-hasıl bütün bu mesail birer hikmet ve maslahata müsteniddir. +Şeriat-ı İslamiyyenin hiçbir hükmü yoktur demektir. +Aradaki rabıtaya kat’i surette nihayet verilmiştir. +Kadın da onu unutur. +Artık ondan saadet beklemez. +Başka bir kocaya varır. +Onunla bir müddet geçinir. +Sonra o vefat eder yahud aralarında bir ayrılık husule gelir o zaman eski zevcine karşı yine kalbinde bir iz kalmışsa eski zevci de kalbinde buna karşı bir muhabbet hissediyorsa o vakit tekrar te’sis-i aile edebilirler. +dediği budur. +Kur’an’da bahsedilen ikinci izdivac tabii surette husule gelen ve nihayet bulan izdivacdır. +Yoksa sun’i bir ve hileli kısmı şiddetle memnu’dur bunu yapanlar tel’in olunmuştur. +– Hadis-i Şerif Kadını böyle baziçe eden hem birinci zevc hem o sahte caiz değildir. +Çünkü bu nikah-ı müt’a demektir yani muvakkat bir nikahtır. +’elenin esası budur. +Bunu vaz’-ı şer’isinden çıkaranlar olursa onu te’dib etmelidir. +Fakat mes’elenin esasını bilmeden şeriat-ı İslamiyyeyi ithama kalkışmak kat’iyyen munsıfane bir hareket değildir. +Bakınız şeriat-ı İslamiyye kadının hukukunu ne de-recelerde düşünüyor! +İnsanların ahval-i ictimaiyye ve ruhiyyelerini ne derecelerde nazar-ı i’tibara alıyor! +Ama insanlar bu güzel kanunları su’-i isti’mal ederlerse ne yapmalı! +Onun için ortada bir uygunsuzluk varsa bu tenkid olunurken “şeriat-ı İslamiyye” ile “müslümanların hareketleri” ayrılmalıdır. +Müslümanların her yaptığı şeriata mutabık olmayabilir. +Binaenaleyh ondan dolayı şeriatı mes’ul addetmeye kalkışmak –an-kasdin olmazsa– büyük bir hata olur ahkam-ı şer’iyyeye adem-i vukuftan mütevellid bir hata olur. +Görülüyor ki herhangi bir mes’ele-i şer’iyye biraz tedkik edilecek olursa tamamıyla fıtrat ve maslahat-ı beşeriyyeye muvafık olduğu tahakkuk eder. +Bunlar uzun bahislerdir. +Bunları müteaddid defalar mufassalan yazdık. +Yine yazacağız. +Onun için bütün istenecek şey şeriat-ı İslamiyyenin hakkıyla tatbikından başka bir şey değildir. +Bir de henüz büluğa ermeyen çocukların velileri ma’ifetiyle nikahlarının cevazına müteallik ahkamın ileri sürüldüğü görülüyor. +Buna bir cihetten teşekkür olunur. +Küçük çocukları bir hey’et-i ictimaiyye efradının nazar-ı mülahazaya alması iyi bir şeydir. +Fakat teessüf olunur ki bunu da lazım olduğu vechile değil az çok Bakara Suresi - - +SEBILÜRREŞAD diz kapaklarının altına inebilecek kadar kısa kesilmesine o derece i’tina etmelerine sebeb ne oluyor? +Neden başlarını nazar-firib kurdelalarla göğüslerini gunagun çiceklerle donatıyorlar? +Bazen bu tarz-ı tecemmülde canlı ve latif bir buket zannolunacak kadar iltizam-ı ifrat ediyorlar? +Sokağa çıkacakları zaman çantalarını türlü boyalar pudralarla doldurmak ellerindeki mendillerini sırtlarındaki gömleklerini ıtriyat ile alude etmek zarureti nereden elveriyor? +Neden bir tarafa gidecekleri zaman ayna karışısında önden arkadan ayakta oturdukları yerde nazan u hıraman bir tavır ile gah düz adımlarla reftar ederek muhtelif vaz’iyetlerde endamlarını tedkik ve temaşaya koyuluyorlar ve saatler geçtiği halde aynanın karşısından kendilerini alamıyorlar? +Kendilerine bunlar ve bunlara mümasil daha birçok sualler irad ediniz. +Acaba hep bu şeyleri fıtrat ve cibilletlerinin sevkiyle yapmakta olduklarını söylemekten başka bir cevab bulabilecekler mi? +Vakıa zevcinden başkasını baştan çıkarmak emel-i merduduna hadim olmadıkça kadının böyle şeyleri yapmasında hiçbir beis yoktur. +Ancak bundaki maksad yabancı kimseleri hüsnüne meftun etmek onları dam-ı mekr u tezvirine düşürmek olursa tabiidir ki kadınlar bu hareketleriyle kendi akıllarını kendileri pamal ederler; zevclerine bu yüzden iras edecekleri zarardan kat’-ı nazar; kendi kendilerini reha imkanı olmayan bir girdab-ı helake atmış olurlar. +Pek çok vakı’dır ki erkekler böyle müfrit tecemmülata mail olan kadınlara göz dikerek onları baştan çıkarmak kocalarına karşı olan vefakarlık hislerini mahvetmek için her türlü vesaile müracaattan geri kalmazlar. +Neticede damen-i namus ve iffetlerini lekedar ederek kocalarıyla aralarındaki rabıtaları kırmaya muvaffak da olurlar. +Ahvalin bu tarz-ı cereyanını mahkemelerimizde karı koca davalarının menşe’lerini mufarakatların ilel ve esbabını tedkik ve ta’mik edenler vazıh bir surette görür ve anlarlar. +Ba-husus ki izdivac kızın arzusu hilafına münakıd olmuşsa… Bizde teehhülün tecrübe ve tarafeynin yekdiğerin ahlak ve etvarı hakkında uzun uzadı tedkikat icrası esasına mübteni olduğu yukarıda söylendikten sonra “kızın arzusu hilafına’’ kaydı ihtimal ki sizce badi-i taaccüb olur. +Fakat şurası bilinmek lazım gelir ki bu usul bir kısım memalikimizde muttarid olup kızın mehri pederi tarafından tesviye olunan yerlerde ise ekseriya kız kendinin değil velilerinin intihab edeceği erkekle akd-i rabıta-i izdivac mecburiyetindedir. +Böyle bir şarta karşı hasıl edeceği hiss-i sadakat ve vefa bit-tabi’ pek mahdud olduğu için bu gibi yerlerde zevc ile zevce araki hikmetten maslahattan hali bulunmuş olsun. +Erkek olsun kadın olsun bütün müslümanlar için necat felah ve saadet ancak ahkam-ı şer’iyyeye sımsıkı sarılmaktadır. +“Yukarıda serd etmiş olduğumuz sözlerden anladınız ki bizde hayat-ı zevciyyet öyle zannolunduğu gibi bütün şaibelerden azade olmayıp belki ekser-i ahvalde ictinabı gayr-i kabil birtakım fenalıklarla memzuc bulunmaktadır. +yat-ı ameliyyede erkeklerle yarı yarıya taksim-i mesai hakkını haiz olduklarını yüksek sesle iddia kadının erkek duğu fikrini bütün kuvvetleriyle red ve takbih ediyorlar. +Seviye-i ilm ü irfanları hayat-ı ictimaiyyenin hakayık ve esrarına infaz-ı nazar edebilmelerine müsaid olmayan birtakım basit fikirli kimselerin guya kadınlığı himaye ve teşvik maksadıyla ortaya attıkları vahi nazariyelerin en hararetli mürevvicleri bu kadınlar oluyorlar. +Şurada kadının keyfiyet-i hilkatinden onun erkeğe hiç de benzemeyen mizac-ı nev’isinden manzume-i asabisinden bahsi bir tarafa bırakalım o cins-i latifin a’mal-i şakkayı iktiham etmeye siyasiyat ile uğraşmaya harb ü darb ve emsali umur-ı muzamaya sabır ve mukavemete ne dereceye kadar tahammül edebileceği mes’elelerini münakaşaya girişmeyelim de yalnız kadınlık hayatına aid her zaman ve her memlekette görmekte olduğumuz ahval ve hadisatı kayıd ile iktifa edelim. +Kadın her ne kadar diliyle hilafını iddia etse de; kalben bilir ve teslim eder ki erkeğin medar-ı intifaıdır. +Kadınlara sorunuz ki kaşlarına cazibedar bir şekil vermeye türlü türlü boyalar kullanmaya yanaklarını dudaklarını allık vasıtasıyla gülgun ve mutarra bir hale koymaya alınlarını boyunlarını beyazlatmaya neden mecburiyet hissediyorlar? +Zarif ve şeffaf libaslar giyinmek kıymetdar müzeyyenat ve mücevherat takınmak heves ve ibtilası nereden geliyor? +Göğüslerini kollarını açmak görünecek yerlerinin uzun uzadıya tuvaletlerle taravetini tezyid etmek ihtiyacı nereden tevellüd ediyor? +Üste giydikleri esvabın belden aşağı kısmının sıkı sıkıya bedenlerine göre olmasına elbiselerinin ancak +şeref ve haysiyet namus ve ismet namına nesi varsa kaffesini esasından mahvedip bitireceğini söylemeye bit-tabi’ lüzum yoktur. +Netice-i muhakemeye gelince; müttehem Katolik ise ba’dema diğer bir zevc veya zevce ile izdivac hakkından mahrum eder. +Protestan ise ona göre böyle mahrumiyetler yoktur. +Fakat bunun ne ehemmiyeti olabilir? +Netice her iki taraf için aynıdır: +Bütün rezaletlerin meydana dökülerek zevc ve zevcenin aleme rüsvay olması kaşane-i şeref ve namuslarının göçüp gitmesi. +Biz garblılar aile rabıtalarını hakkıyla sıyanet edecek zevciyet alakalarının devamına daha fazla haris ve ceği ictimai günahları daha alicenabane surette setre çalışacak yeni bir usul icad ve ikame etmeyi uzun uzadıya düşündük. +Çünkü el-yevm mevcud olan talak kanunları o kadar yolsuz ve münasebetsizdir ki insanın buna karşı büyük bir nefret ve istikrah hissetmemesi kabil değildir. +Hususiyle mehakimde irtikab-ı fuhuş töhmeti kazanmış olan bir kadın artık ömrü olduğu kadar kendini harim-i labilmesine imkan kalmıyor. +Tabii herkes kendine de aynı vefasızlığı göstermesinden bir diğerinin namus ve haysiyetine indirdiği darbeyi kendi şeref ve namusuna da indirmesinden bi-hakkın endişe ediyor. +Beri tarafta biz kadınlar da erkekleri böyle muhık endişelere sevk eden bu hallerimizin değişmesini daha az temenni etmiyoruz. +Kendimizin amal-i nefsaniyyeye mukavemet hususunda gayet aciz ve zaif birer mahluk olduğumuzu kendimiz de takdir ediyoruz. +Bununla beraber ne çare ki adat-ı milliyyemiz öyle fitneyi mucib muhitlerden uzak emin ve asude hayat geçirmemizi te’min edecek kabiliyette değil onun tazammun ettiği fart-ı serbesti iplerimizi boyunlarımıza dolayarak her istediğimiz yola süluk hususunda bizi iradatımıza tamamıyla sahib kılıyor. +Daha doğrusu bizi suya fırlatıyor sonra da ıslanmamaklığımızı teklif ediyor. +Adat-ı milliyyenin bu müsaadekarlığı neticesi olarak ayağı sürçen bir kadın bilahare kendini toparlayıp doğrulduğu zaman neden bütün ebvab-ı ümidi yüzüne karşı mesdud buluyor bir daha hayat-ı fazılaya karışmasına hatırat-ı maziyyesi ebedi bir mani’ teşkil ediyor? +Bizzat ben mahkemelerimizce kabul ve tatbik edilip kadınlardan birçoğunun hayatında daimi müşkilat içinde saplanıp kalmasını intac eden usulden başka bir tarz ve şekilde aile da’valarının tesviyesine çare olup olmadığını düşündüm. +Şark işleriyle ziyadece tevaggul etmiş sında münazaat baş gösterir mehakim talak ve iftirak da’valarıyla dolar boşalır. +Tecrübelerimiz bize gösteriyor ki el-yevm bizdeki terbiye-i ahlakıyye kafi bir dereceye varmamıştır. +Binaenaleyh nefislerimizin amal-i fasidelerinin önüne geçmek onun birtakım hevesat ve imtizacata inkıyadına mani’ olmak hususunda terbiye-i ahlakıyyenin hüküm ve te’sirine i’timad kabil değildir. +Bu cihet böyle olmakla beraber temayülat-ı nefsaniyyeye mukavemet mes’elesi bizde de takdir ve telakkiye göre tefavüt eder. +Ez-cümle mahremane ülfet ve ihtilat ekseriya fena neticeler verdiği kadar bundan ictinab etmektedirler. +Bilhassa Katoliklerimiz gizli ve hususi ictima’lar akdetmek hususunda Protestanlar kadar ileri gitmiyorlar. +Buna zevceynden birinin diğerini fesh-i nikahı mucib olacak bir töhmetle toliklerin Protestanlardan daha ziyade bir hiss-i ihtiraz beslemesi mezhepleri icabınca zevceynden birinin böyle bir töhmete hedef olması neticesi olarak vukua gelecek talak ve iftiraktan sonra müttehemin ikinci defa izdivacı haram olmasından neş’et etmektedir. +Ve tabiidir ki böyle hail bir dereceye düşebilmek korkusu bazı defalar kadının yabancılarla olan münasebatında hadd-i vakarı tecavüz etmesine mani’olmaktadır. +Maamafih bu suri ictinab onun kalben erkeklere temayüle zevk ve sefahet aleminde fasid daima müfsidin munkad-ı amalidir düsturunun muhafaza-i ıttırad etmesine mani’ olamaz. +Madem ki talak mes’elesi mevzu’-ı bahs oldu; şurada biraz da talakın bizde mer’i olan usul-i icrası icabatı olarak nasıl neticeler vermekte olduğundan bahsi faydasız addetmiyorum. +Bizde münhasıran zevceynden birinin irtikab-ı zina etmesi talaka sebeb teşkil edebilir. +Zevc ile zevceden her biri refikını irtikab-ı fuhuş etmiş olmakla itham ederek mahkemeye sevk hakkını haizdirler. +Mahkemelerimiz bu yolda ikame edilen da’vaları büyük bir ehemmiyetle nazar-ı dikkate alır. +Tarafeynin tacak vicdanları isyan ettirecek mahiyette irad edilen delail ve beyyinatı nazar-ı i’tibara alır. +Ertesi gün mes’ele en ufak teferruatına varıncaya kadar bütün safahatıyla ceraid-i yevmiyye sütunlarına akseder. +Hasmın münasebat-ı aşıkaneye aid elde ederek beyyine makamında mahkemeye ibraz ettiği evrak ve mekatib birer birer gazete sütunlarında okunmaya başlar. +Böyle hallerin zevc ile zevceyi ne kadar şeni’ ve hicab-aver bir tarzda aleme teşhir edeceğini bir ailenin +ki halk talak ve mufarakat da’valarının garba imtisalen mehakim tarafından hall ü faslını arzu ediyorlarmış. +Bilmem ki nasıl oluyor da bu adamlar Kur’an’ın huzur ve saadet-i umumiyyeyi kafil bunca siyasiyat-ı aliyye-i miyorlar. +Doğrusu ben hayret ediyorum ki müslümanlar memleketlerimize gelip gidiyorlar her gün gazetelerimizin aile da’valarına müteallik neşrettikleri bunca rezaletleri ne de garb aleminin bu usul-i sakime yüzünden ne derece muztarib bulunduğu hakkında bir fikir edinebiliyorlar. +Tutalım doğrudan doğruya fikir hasıl etmek ellerinden gelmiyor. +Hiç olmazsa bu usulün kadınlık hayatında ne elim facialar tevlid ettiğini kadının istikbalini daha ne gibi fecayia namzed bulundurduğunu hiç olmazsa bizden sorup öğrenmek icab etmez mi? +Huzzar-ı muhtereme! +Sizi te’min ederim ki garbda cari olan bu usul yüzünden bizim çektiğimiz felaketler pek elim olduğu gibi bu hususta garbı taklid hevesinde bulunanları beklemekte olan akıbetler hakikaten feci’dir. +Sadede avdet edelim. +Erkeğe nisbetle kadının menzile-i takrir edilmiş olduğunu birtakım safsata erbabının muğalatakarane bu menzile-i tabiiyyenin hudud ve mahiyetine vakıf bulunduğunu yukarıda söylemiştik. +Şurasını da ilave edelim ki kadın erkeğin sermaye-i intifaıdır sözüyle hayatta erkek için eşya-yı zatiyye esas en’am ve mevaşi gibi şeylerin kıymet ve ehemmiyeti ne ise kadınınki de aynıdır nazariyesini ta’kib eden birtakım cehelenin fikrine tebaiyet etmek istemiyoruz. +Bu iddiada bulunanlar cehl-i mahz erbabı oldukları gibi kabul ve tasdik edenler de ni’met-i dirayetten mahrum saf ve sade-dil kimselerden kadın aynı zamanda hayatın tekalif-i sairesinde iyisinde kötüsünde gücünde kolayında onun şerikidir. +Şu kadar var ki hayat-ı ictimaiyye ihtiyacat-ı adiyye vezaif-i hayattaki bu müşareket için birtakım hudud ta’yin etmiş menatık-ı mahsusa vücuda getirmiştir. +Acaba kadının gerek hanesinin gerek kocasının mek hüsn-i terbiyelerine i’tina etmek onlara telkinat-ı ahlakıyyede bulunmak gibi şeylere hasr-ı mesai etmesi hep bu vezaif-i ma’sumenin ifasına her halde namus ve muhafazaya son derece haris ve ihtimamkar bulunması gibi nev’i meziyetlerinin onun hürriyet ve istiklaline nazar-ı tenkid ve tetebbuumu şarklıların ahval ve adatının en nazik noktalarına göre nüfuz ettirmiş olduğum için kitab-ı İslam “Kur’an”da bu mu’dıla-i ictimaiyyenin en ulvi en hakimane bir tarzda suret-i halli mevcud olduğunu görmekte müşkilata tesadüf etmedim. +Kur’an zevc ce bir niza’ tahaddüs ettiği takdirde hall-i da’va için her mufarakat esasını kararlaştırmak fikir ve temayülünden pek uzak olarak esbab-ı nizaı tedkika koyulan bu hakemlerin mesaisine hakim olan ruh mes’elenin bütün safahatını mektum tutmak aile hayatına tealluk eden şuun ve esrar hakkında harice renk vermemektir. +Bu mehasine zamime olarak Kur’an ayetiyle hakemeynin te’lif-i beyn esası dahilinde ifa-yı vazife etmelerini arzu ettiğini beyan ve onları ıslah-ı zatü’l-beyne teşvik ediyor. +Halife-i hakim Ömer bin el-Hattab radıyallahü anhın böyle bir mes’eledeki tarz-ı hareketi ne derece ulvi ve şayan-ı imtisaldir: +Bir aile da’vasının hall ü tesviyesi için Avdet ettikleri zaman ne yaptıklarını sordu. +Beynlerini tefrik ettiklerini haber verince: +“Sübhanallah sizi bunun ayet-i hakimesini okumaya başladı. +Bizim mahkemelere gelelim. +Onlar bu gibi da’vaları rü’yet ederken herhangi bir cinai ticari ve emsali da’vanın tarz-ı rü’yetindeki etvar-ı lakaydanelerinden farklı bir hal ve vaz’da bulunmazlar. +Zevc ve zevce ile kendi aralarında neseb ve sıhriyet alakası yoktur ki merhamet ve şefkat hissiyle zevceyn arasındaki revabıt-ı meveddet ve muaşeretin devamına tarafdarlık gayretiyle mücehhez olarak vazife-i hakemiyyelerini ifaya sai olsunlar. +Böyle bir usule nisbetle İslamın kabul ettiği usulün ulviyet ve hikmeti ne derece zahir ve bahirdir. +Ben kendi hesabıma öyle temenni ediyorum ki bir gün aile da’valarının fasl ü hasmi hususunda biz garblılar da Kur’an’ın vaz’ ettiği meslek-i hikmet ve şefkati kabul edelim de bugün de amme-i müslimini sair hususlarda olduğu gibi bu hususta da çiğneyip geçelim. +Çünkü bu husus hakkında da icra ettiğim tedkikat neticesinde öğrendim ki müslümanlar asırlardan beri Kur’an’ın bu usul-i te’lif ve ıslahını muattal bırakmışlar kadının talak mes’elesi bila-kayd ü şart erkeğin eline kalmış. +Hayat-ı ailede hadis olan bu intizamsızlık münasebat-ı zevciyyede öyle eziyetler zararlar meydan almasına sebeb olmuş Nisa Suresi +Evet her insan insan doğmuş olmak haysiyetiyle sair mahlukat ve mevcudatın vazifelerinden ayrı ulvi bir vazife ile fıtri bir fazilet hasisasıyla mükelleftir. +İnsanın amil olmasıyladır. +Meşhur Voltaire bu fıtri fazilette şübhesi olanlara karşı “Allah kuşlara tüy ve ayılara kürk verdiği gibi insanlara da akl-ı külli mebdei vermiştir.” diyerek acı bir istihzada bulunmuştur. +Biz insanlığa mahsus olan bu fıtri faziletin vazife hissinin ulviyeti kudsiyeti hakkında gerek en büyük felsefe ve ictimaiyat ulemasının beyanatını gerek bu babdaki nusus-ı diniyyeyi ayrı bir mebhaste zikretmek üzere bırakarak şimdi burada ancak intihara müteallik beyanat Ahlaki vazifeler: +Şahsi vazifeler ictimai vazifeler dini vazifeler diye taksim olunurlar. +Avrupalılar Dekart’tan beri insani vazifeleri dini vazifelerden ayırmaya çok çalışmışlar zorla vakıı tahrif ile uzun zaman uğraşmışlar hala da uğraşmaktadırlar. +Fakat bütün ahlaki vazifelerin Allah’ın emri olarak telakkisiyle hepsini dini bir esasa rabt etmek lüzumuna kail olan ukul-i selime sahiblerini hiçbir zaman mağlub edememişlerdir. +Hakiki ilim ve mes’eleyi müzakere etmişlerse dine istinad etmeyen Allah’ın emri olarak takdis ve telakki edilmeyen ahlakın kafi derece ciddi ve metin olamayacağına karar vermişlerdir. +Öteki suretle düşünmek yani ahlak ahkam ve kavaidini yalnız ma’kuliyette arayıp Allah’ın emri olarak telakki etmemek hep Hıristiyanlığın dünya ve ahiret umurunu lüzumu vech ile idare edebilecek mahiyette olmamasından ba-husus ahkam ve evamirini akıl ile te’lif etmek mümkün olmamasından ileri geliyordu. +Din-i celil-i vafi olduğundan tam müslümanca tasavvur ve tefehhüm edilince ahlakın onlarda olduğu vechile ayrı telakkisine Allah’ın emirlerinin insanın kendi vicdan ve fıtratından başka bir yerde aranmasına lüzum görülmeye ceğinden bizim bi’-l cümle ihtiyacat-ı ahlakıyye ve ictimaiyyemizi Allah’ın emri dinimizin muktezası olarak anlamamızda kat’iyyen müşkilat yoktur. +Din-i mübinimizin asıl kudret ve kuvveti rüchanı buradadır. +Şimdi mevzuumuz olan intihar hakkında Allah’ın emri olarak zikredilmeksizin sırf vazife nokta-i nazarlarından muhakeme ederek söylenmiş sözleri Paris Daru’l-fünunu ilm-i ahval-i ruh ve ilm-i ahlak müellif-i şehiri Hanri Marion’un kitab-ı mu’teberinden iktibasen buraya nakledelim: +ne te’siri olabilir? +Bir de kadının erkek elinde hürriyet ve idaresinden mahrum re’yi gayr-i mesmu’ bir esir vaziyetinde bulunduğunu iddiaya salahiyet verebilecek ortada ne gibi bir sebeb vardır? +Böyle bir tahakküm esas-ı İslama atfedilmek isteniyorsa benim okuduğum Kur’an diyor. +Bu ayet ümem-i İslamiyye arasında hukuk-ı zevciyyet kavaidini kararlaştırmışken artık dinin kadına naçiz bir meta’ yahud müstebid ve cebbar bir efendinin elinde aciz bir esir mevkii ta’yin etmiş olduğunu iddia etmek dine bir bühtan-ı mahz değil midir? +Evet müslümanlar cehaletleri sebebiyle bu kanun-ı ulvinin de diğer birçok emsali gibi ahkamını ta’til etmiş olabilirler. +O surette ise kabahat dine değil kendilerine aiddir. +Ve bundan dolayı müstehıkk-ı muahaze olan din değil kendileridir. +Hülasa benim anladığıma göre şeriat-ı İslamiyyenin kabul ve tatbik etmiş olduğu hürriyet hukuk-ı insaniyye-i medeniyyenin bütün şuubatında tasarruf-ı mutlakı te’min eden bir hürriyet-i esasiyyedir. +Bazı nazarların müteveccih olduğu istihsali emrinde gençlerin bağırıp çağırdığı cehele-i muharirinin tervicine yeltendiği hürriyet-i muhayyele ise fısk u fücur hıyanet-i hafiyye hukuk-ı zevciyyete adem-i vefa rezailinin müvellidi olan bir hürriyettir.” İnsanoğlu kendisini başıboş bırakılır mı sanıyor?” Her ne kadar kendilerini başıboş zannedenler çok ve çoğalmakta iseler de insan başıboş bir mahluk olarak yaratılmış değildir. +O hakikatte gayet ulvi vazifelerle mükellef pek mühim bir mevcudiyettir. +Vakıa bu mühimmeyi bilmemek başıboş hayvanlardan dun derekeye inmektir. +Şu fark ile hayvan mes’ul olmadığı halde vazife-i lecek ki mantuk-ı celilince “Keşke toprak olmuş olaydım da bu akıbete duçar olmayaydım.” diye azabdan azaba düşecektir. +Suresi / / +herkese hüsn-i misal olsalar daha iyi olmaz mıydı? +Her halde asıl metanet yaşamaya devamdadır. +Ve intihar bir za’ftır gevşekliktir. +Hayatın mezahimi karşısında mağlubiyettir. +O cihetle şayan-ı takdir olan intihar değil Uzun zaman ve daimi surette sefalet altında takati kesilen insan ne yapsın? +Kezalik ta’vizsiz musibetler ve nihayetsiz kederler halinde ne yapmalıdır? +denebilir. +Cevab olarak deriz ki: +Bu fenalıklar ya müstehak olunarak yahud gayr-i müstehak iken gelmişlerdir. +Müstehak olunmuş iseler onları keffaret olarak kabul etmelidir. +Sokrat’ın şu güzel düşüncesini hatırlayalım; müşarunileyh “İsmetten sonra en büyük hayır bil-ihtiyar yapılan keffarettir. +Zira muhafaza edilmiş iffetten sonra en büyük hayır tekrar iktisab olunan iffettir.” demiştir. +Binaenaleyh müstehak olunan bir fenalık ne kadar şedid olsa kanun-ı ahlaki ile münasebeti kesilmemiş ve mes’uliyet ihtisasini muhafaza etmiş bir kimse için gayr-i mütehammil görünmemelidir; çekilen zahmetlerde insanın kendi hatalarının adil bir müeyyidesini ve o hataları sildirmek için bir vasıta görmesi iktiza eder. +Eğer fenalıklar müstehak olunmadığı halde gelmişler levm ettirecek bir hal olmadıktan sonra felaket ta’vizsiz ve tesellisiz sayılmaz. +Çünkü istirahat-i vicdaniyyemizi selbe bais değildir. +Hakikaten gayr-i kabil olan fenalık yani vahim ve ihtiyari sukutu ta’kib eden azab-ı vicdani olmayan musibetlerde ibret ve nasihat gibi menfaatler de vardır. +Her halde tamamen saf olan bir vicdanda yol bitmeden tahammül edemeyerek düşmemek ve hayatı vaktinden evvel terk etmemek için kafi derecede kuvvet bulunur. +Sonra hayattan maksad nedir? +Telezzüz etmek ve elemden kurtulmak mı? +Hayır ikdam ile kesb-i liyakat ve mücahede etmektir. +Bu hakikate vakıf ve mu’tekıd olanlar için intihar mümkün olamaz. +Zira intihar tamamıyla ma’yub bir hayatın hatimesidir. +Tamamen gayr-i ahlaki bir hayata nihayet veren yüksek derecede bir gayr-i ahlakiliktir. +Ber-mu’tad intihar şehvani bir hayatın mantıki bir neticesi olduğundan ciddi ve salim bir hayata tamamen muhaliftir. +Ardan kaçmak için intihar edilebilir mi? +Bir kere ardan murad nedir? +Onu anlayalım. +Eğer namus diye başkalarının zıyaı murad olunursa bu namuslu bir adamın kendi saadetini rahat-ı vicdaniyyesini ve hatta hayatını “bütün alemin” fikri gibi çok boş çok müteharrik bir şeyin o kadar kör olan arzu ve efkar-ı batıla-i ictimaiyyenin cereyanına tabi’ tutması demek oluyor ki hakikaten akıl Ferdi vazifelerin en birincisi ve en esaslısı hıfz-ı nefis mes’elesidir. +Bizim ilk mükellefiyetimiz yaşamaktır. +İntihar insandaki zat-ı mes’ulün hizmetinden feragati bütün vazifelerini def’aten zayi’ etmesidir. +Bu bir terk-i vazife ahlak kanununa karşı bir hıyanettir. +Eğer intiharın umumileştiği farz edilse alemde ahlakıyetin mahvını bitmesini intac etmez miydi? +Eğer lerle intiharı meşru’ görenler olabilir. +Mezahib-i kadime-i felsefiyyeden Revakıyyun intiharı ma’zur göstermekle kalmayıp onu bir fazilet gibi medh u tavsiyeye kadar gitmişlerdir. +İntiharı caiz görmek isteyenler şu suretle muhakeme ederler: +İnsan hürdür kendisinindir ve nefsini tasarruf hakkına maliktir. +Binaenaleyh muvafık gördüğünde onu kurban edebilir. +Ancak mesela evlad sahibi olur da onlara karşı vazifeleri bulunursa o vakit yapamaz. +Fakat bir cem’iyete karşı ifa edebilecek hiçbir vazifesi olmadığı ve hayat kendisi için ağır bir yük haline geldiği vakit ne için hayatını terk etmek hürriyetine malik olmasın? +Eğer daha ileri gidilirse intiharın bir kuvvet ve cesaret eseri olduğu görülür. +Hayatı muhafazaya çalışmak garizesi o kadar mübrem ve derindir ki alelekser galebe ile hayatı istihkar ve icabında feda edebilmek meziyeti şayan-ı takdir olmalıdır derler. +İşte Revakıyyun bu suretle düşünerek akıller ibtilaların son derecesinde kendilerinde emin bir melce’ bulurlar. +Hürriyeti tehdid olunduğu yahud ağır bedbahtlıklar altında ayrılıp mağlub olmaktan korkulduğu vakit insan kendisini kendi eliyle kurtarabilir demişler. +Bu da’vanın lehindeki bürhanların kıymetleri ne olursa olsun intiharın bir hak olması sahih değildir. +Vakıa isteyen bir kimse onu bil-fiil yapabilir. +Fakat onu yapabilmek hukukuna malik ve onu istemekte haklı olması kabul olunamaz. +Biz vazifelerimizi ifa için yaşamaya mecburuz. +Bir nefis kalıncaya kadar kanun-ı ahlaki vazifenin tebaasıyız.” der. +Sokrat’ın insanı bir askere benzetip kendisinden nez’ edilmedikçe vazifesini bırakmayacaktır demesi de bu düşünce ile idi. +Biz yaşamakla mükellefiz. +Çünkü kuvve-i ahlakıyyemizi inkişaf ettirmek ve nizam dairesinde kalmak vazifemizdir; kabil olduğu kadar yaşamamız lazımdır. +İntiharda büyüklük aramak beyhudedir. +Zira intiharı mucib olan ahvalde yaşayabilmek daha ziyade büyüklüktür. +Vakıa hayatı feda etmek cesurluktur. +Fakat her türlü mezahimine rağmen yaşamakta devam etmek daha ziyade cesurluk değil midir? +Revakıyyun sıkıya gelince hayatlarını feda edeceklerine daha ziyade cesaret göstererek saf hayatlarını idame ile +Bu hafta Türk Ocağı’nda bazı İstanbul hanımları bir bu ictima’da hususi surette da’vet olunan İstiklal Mahkemesi Müddei-i Umumisi ve Saruhan Meb’usu Vasıf Bey gazetesi Başmuharriri Ahmed Emin Bey Doktor Refik Münir Bey Baro Reis-i Sanisi Sa’deddin Ferid ve Baro hey’etinden Ali Haydar beyler de bulunmuşlar. +Evvela kürsüye Nezihe Muhyiddin Hanım çıkmış ve Hukuk-ı Aile Kararnamesi mevzu’-ı bahs olurken Türk kadınlığının bir hareket göstermesi lüzumunu izah etmiş müteakıben bir hanım kürsüye gelerek söylenilen sözlerin anlaşılmadığını açık söylemek lazım geldiğini müteakıb Ahmed İhsan Bey’in kerimesi İffet İhsan Hanım kürsüye gelerek talaktan bahsetmiş ve müteheyyic bir surette demiş ki: +“Biz izdivaca girerken yüzde doksan dokuzu bilmeden atılıyoruz. +Erkek ise mücehhez olarak giriyor. +Kabahat bizimdir. +Bizim kanaatimiz yüzünden oluyor. +Erkekler kadınlara karşı bi-eman düşmandır. +Erkekler canavardır.” Bu söz hayli gürültüleri münakaşaları mucib olmuş. +Daha birkaç hanım söz söyledikten sonra Reise Nezihe Muhyiddin Hanım bu münakaşalarla bir netice elde edilemeyeceğini söyleyerek evvela ictima’da hazır bulunan Büyük Millet Meclisi a’zasından Vasıf Bey’i Hukuk-ı Aile Kararnamesi hakk��nda izahat vermeye da’vet etmiş. +Bunun üzerine mumaileyh kürsüye gelerek bir nutuk suretle kaydediyor: +“Hanımefendiler; her şeyden evvel kadınlık mes’elesinin bir memleket mes’elesi olduğunu nazar-ı i’tibara almalıyız. +Bunun içindir ki emrinizi infaz ediyorum. +Kadınlığın nevver gençleri çalışmaktadır. +Bu mes’elede memleketin münevver kitleleri hep beraber yürüyeceklerdir. +Memleketimizde bir kadınlık mes’elesi vardır. +Fakat bu mes’ele şimdiye kadar an’anattan mütevellid bir cem’iyet hissi halinde devam etmektedir. +Bizde asri bir kanun yoktur. +Bu mühim mes’ele eski zamanların zekasının müsaid olduğu derece nisbetinde bir kanun ile idare ediliyor. +Yani yalnız bir kitabü’n-nikah vardır. +Kadının vaz’iyeti bu şekilde devam ederse ictimai vaz’iyeti daha fena olur. +Kadınlar var olursa kadınların yetiştirdikleri çocuklar da ruh nokta-i nazarından var olur. +yaşaması daha elzem ve daha ehemdir. +Ve eğer efkar-ı umumiyye ile mukteza-yı vicdan arasında ihtilaf olursa yalnız vicdanın sadasını dinlemek için hiçbir şeyi dinlememek mezahib-i ahlakıyyenin kaffesince müttefekunaleyhtir. +Yok eğer murad-ı hakiki namus zayi’ edilmiş yahud ihlal olunmuş şeref ise; mesela mukaddes taahhüdlere riayetsizlik edilmiş gayr-i kabil-i ta’mir hatalar yapılmış müdhiş bir cinayet işlenmiş ise; işte asıl böyle ahvalde ölmek hakkına malik olunmaz. +O vakit yapılan fenalığı ta’mire keffaretini yapmaya muvaffak olmak vermek hiçbir hatayı ta’mir etmez. +Bil-akis pek ziyade vahametlendirir. +İntihar etmek yapılmış olan hataya en gayr-i mütehammil ve müdhiş bir hata ilave etmekten başka bir şey değildir. +de en kuvvetli bürhanları şudur: +Gayr-i nafi’ bir hasta çok senelerdir sakat ve fakir bir aileye bar olan kimse tabiata yardım ederek başkalarının ve kendisinin azabını yapmış olur? +Cevab. +– Bunun cevabı yine ilmi mebde’lerle verilir: +Hastaya bakmakla mükellef olanların da vazifeleri vardır ki o da hastaya vakf-ı hizmet etmektir. +İhtiyari olarak ölmek intihar etmek ise onları bir nevi’ mahrumiyete duçar etmektir. +Vazifelerin en zahmetlisini ve bu sebeble en güzelini ifa ederek en büyük bir şeref iktisab eylemek fırsatını onlardan nez’ eylemek olur. +Binaenaleyh disi için ve başkaları için bir ma’nayı bir kıymeti haizdir. +Bir insan bir düşünceye ve iradenin bir bakıyyesine malik oldukça vazifeleri vardır. +Hiçbir hizmet ifa edemeyecek hale geldiğinde de hizmet olunmak için yaşamalıdır. +Zira kendisine karşı başkalarının vazifeleri vardır. +Vakıa evvelce faal olan bir irade için kendisinin atıl bir sabır ve rızaya düşmüş olmasını görmek güçtür. +Fakat ahlak kolay ahvalde yapmak elim ve güç ahvalde terk etmekten ma’nasını anlamışsak onu bütün vüs’atiyle ve son nefesimize kadar elimizde olmayan hususlara razı ve teslim olarak ifa etmek mecburiyetinde bulunduğumuzu kabul ederiz. +Şimdi garb fikriyle ve halis vazife mülahazası üzerine yazılmış olan bu sözlere hitam verelim de tekrar din-i +Hey’et tefrikı teklifi kabul olundu ve şu zevat intihab edildi: +Halide Edib Sabiha Zekeriya Nakıye Nezihe Muhyiddin Azize Selma Aliye Es’ad Nigar Şevki Naciye Feham Rezzan Emin Safiye Ali hanımlarla Sermuharriri Ahmed Emin Ali Haydar sahiblerinden Necmeddin Sadak Doktor Refik Münir beyler. +Şimdi bu hey’et toplanarak müzakerede bulunacak ve bazı mevad tesbit edeceklerdir. +Bilahare tekrar bir nacaktır. +Bilahare de Büyük Millet Meclisi’ne müracaat edilecektir. +Hanımlar Türk Ocağı’ndan çıkarken sinema ve fotoğrafları alınmıştır. +Bu ictima’ münasebetiyle yevmi gazetelerin hepsi müteaddid makaleler yazdılar. +gazetesi Başmuharriri Subhi Nuri Bey serlevhalı makalesinde diyor ki: +Geçen gün hanımlarımız Türk Ocağı’nda ictima’ ettiler ve nezaketen erkekleri de da’vet eylediler. +Orada bulunamadığıma pek müteessifim. +Gazetelerde o ictima’ hakkındaki yazıları okuduğum vakit müteessir ve münkesir oldum. +Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Büyük Millet Meclisi’nde müzakere edildiği şu zamanda bizim hanımların da nokta-i nazarlarını bilmek pek faydalı olacaktı. +Efkar-ı umumiyye merakla o ictimaın vereceği semereleri neticeleri bekliyordu. +Gönül isterdi ki hanımlarımız bugünkü Türk kadınlığının vaz’iyetini müşkilatını gayelerini birer birer izah etsinler ve kendilerine aid olan bu mes’elelerde ihtisas sahibi olduklarını göstersinler. +Türk Ocağı’nda hanımların sarf ettikleri beylik sözlerden biz hiç de istifade etmedik. +Türk kadınlığının vaz’iyeti müşkilatı gayesi hakkında hiçbir fikir edinemedik. +Hanımlarımız ne istiyorlar? +Neden şikayet ediyorlar? +Yarınki hayatları nasıl olsun? +Kanunlarımız ictimaiyatımız hangi şekilleri alsın? +Hasılı bütün bu suallere geçen gün Türk Ocağı’nda kafi cevablar alacağımızı zannederek seviniyorduk. +Çıka çıka karşımıza yine erkekler çıktı. +Bir bey bir nutuk irad etti. +Birkaç bey de Türk hanımlarının nokta-i nazarını tesbite me’mur edildi. +Bu netice karşısında müteessir olmamak sukut-ı hayale ma’ruz kalmamak kabil değildir. +Demek ki kadınlarımız kendilerine tealluk eden mes’eleleri bile bilmiyorlar tesbit edemiyorlar ifade eyleyemiyorlar. +Cidden bu neticeyi gördüğümden dolayı müteessirim. +İhtiyac doğurur derler. +O ictima’da hiçbir şey doğmadığı için Türk kadınlığının hiçbir ihtiyacı yokmuş mu diyeceğiz? +Yoksa Türk kadınlığı namına söz söyleyenlerin o büyük kitleden pek uzak olduğuna mı hükmedeceğiz? +Türk kadınlarında bir haslet vardır: +Evladlarını asker olarak yetiştirmektir. +Türk erkeklerinin dört beş asırlık hayatı hep kabahatten ibarettir. +Bununla beraber biraz da kabahat hanım kadınlarımızdadır. +Vasıf Bey Türk kadınlığının milli cidaldeki rolünden bahsettikten sonra devam ederek: +“O halde kadınlar erkekler hep beraber yürümeliyiz. +Türk kadınlığının inkişafını istemeyenler çoktur. +leri yıkmak lazımdır ve elbette yıkılacaktır. +Hükumet bir kanun hazırlamıştır. +Şimdiye kadar bu hususu idare eden bir kanun yoktur. +Fakat bu kanun bir türlü terakkiye düşman olan bazı eşhasın te’sirlerinden kurtulamıyor. +Kanunun ihtiva ettiği birçok mevad vardır. +Aile hayatımızda iki facia vardır: +Teaddüd-i zevcat Talak… Eski asırlarda kabul edilen teaddüd-i zevcatı Cumhuriyetimiz kabul edemez. +Bu sistemin çocuklar üzerindeki te’siri pek muzırdır. +Bütün ev halkını riyakar yapar. +Maalesef son Aile Kararnamesinde bu esas kabul edilmiştir. +Hatta bu mes’eleyi meskut olarak geçseydi belki de siyasete hamlederdik. +Fakat maalesef kanunda tasrih edilmiştir. +Tabiidir ki erkek ve kadının azab içinde kaldıkları zamanlar vardır. +Evlilik hayatlarına nihayet vermek lazım gelir. +Fakat bu iftirak ancak düşündükten sonra vakı’ olmalıdır. +Halbuki bizde talak herhangi bir sarhoşun elindedir. +Son Hukuk-ı Aile Kararnamesi talak mes’elesinde az çok inhiraf etmiştir. +Mesela kadına hakk-ı talak vermiştir. +Kadınlarımız da ayrılmak lüzumunu görürlerse ayrılabilirler fakat ancak düşündükten sonra… Vasıf Bey bundan sonra aile hayatımızdaki pek “gülünç” bulduğu bazı safhalardan bahsetmiş ve talak-ı bayin talak-ı selase ve hülle gibi şeylerin tahammül-suz olduğunu söylemiştir. +Vasıf Bey mehakim-i şer’iyye tarafından verilen hükümlerin mantıksızlığını da izah ettikten sonra Meclis’te hukuk-ı aile hakkında bir kanun olduğunu söylemiş ve şu suali sormuştur: +– Bu kanun Meclis’ten çıkacak mı? +Vasıf Bey sualine cevab vererek: +– Hayır dedi. +Meclis’te münevverler vardır. +Bu kanunu kabul etmeyeceklerdir. +Erkeklerimiz gazetecilerimiz bu hususta neşriyat yapmışlardır. +gazetesi diyor ki: +Vasıf Bey ba’dehu bugünkü ictimaın mevzuuna temas ederek dedi ki: +Burada bugün bir hey’et tefrik edilmeli. +Hey’et düşüncelerini tesbit etmeli. +Bilahare Türk kadınlığının Hukuk-ı Aile Kararnamesi hakkındaki müsbet nokta-i nazarları bir telgrafla Büyük Millet Meclisi’ne bildirilmeli ve hukuklarının müdafaası taleb olunmalıdır. + +olmuş ba’dehu İstanbul’a giderek ve açıkça mehdi olduğunu kendisine tarafdar kazanmış olduğu gibi şöhreti o derecede dan bile bu mezhebe iltihak edenler bulunmuştur. +Sabatay bir aralık Mısır’a azimet eder ve burada hapse atılır. +Sonra yine bu memlekette Hollandalı bir fahişe ile teehhül eder ve nihayet Karadağ’a düşer ve pek sefalet hareket vücuda getirmişti ki Mısır’da sefalete düştüğü zaman kendisini bu halden tahlis için Cenubi Fransa Yahudileri gemiler ihzar etmişlerdi. +Zevi Sabatay bütün müridlerinden İslamiyete zahiri ve şekli bir ihtida taleb etmiş ve bu keyfiyet hiçbir vakit gizli bir ihtidadan başka bir şey olmamış idi. +Hazret-i Muhammed aleyhisselam dinine iltihak etmek için Yahudi cemaatini terk etmişti. +Müridleri de aynı suretle hareket ettiler. +Fakat iltihak ancak zahiriydi. +Dönmeler camie giderlerse de hakiki müslüman değillerdir. +Müslümanların ef’al ve harekatlarını taklid ederlerse de bu gösteriş hakikatte mahza müslümanlara karşı mücadelelerini te’min içindir. +Zevi Sabatay’dan sonra yeğenlerinden Kerido birinci mehdinin an’anatını ele alarak idame etmek ister ve bir nevi’ i’tizal vücuda getirmeye sebeb olur. +Bu suretle Dönme mezhebinden üç zümre vücuda gelir. +Üç zümre ki el-an Selanik’te yaşamakta ve kendi aralarında olduğu gibi hakiki müslümanlarla Yahudilerden tamamen ayrı ve müstakil bir halde inkişaf etmektedirler. +Bu üç zümre: +Evvela İzmirlilerdir. +Yegane peygamber olarak Zevi Sabatay’ı tanımaktadırlar ki bunlara Selanik’te Kapancılar yani Uncular tesmiye olunmaktadır. +Mikdarları takriben iki bin beş yüz kişidir. +Saniyen Ya’kubiler ki reis olarak hem Zevi Sabatay’ı hem de Kerido’yu kabul etmektedirler. +Mikdarları takriben dört bine baliğ olup bunlara da Hamdi Beyler tesmiye edilir. +Salisen “Umususlar” yani Basık Burunlular ki peygamber olarak Zevi Sabatay’la Osman Baba isminde diğer birini tanırlar. +Adedleri üç bin beş yüz kadar olup Karakaşlar namıyla yad edilirler. +Bu Dönmelerin kaffesi ruhanilerini müslümanlar gibi hoca tesmiye ederlerse de bunlar İbranice bilirler ve İbranice mukaddes kitaplardan okurlar. +Bu mezheblerin hepsinde cinslerinin haricine çıkmayarak kendi aralarında teehhül etmek hususuna pek sıkı riayet edilmektedir. +Bu zümrelerden bazılarında diğerlerine karışmamak için gösterdikleri şiddet-i taassub neticesinde kendilerine has bazı alaim-i farika-i vechiyye husul bulmuştur. +Pek mahsus bir surette bütün eşkal-i medeniyyenin girmiş olduğu bu Selanik şehrinde edyan-ı saire müntesiblerinin giremedikleri ve gizli Okumak yazmak bilen burjuvazlerimiz ne istediklerini bilmezler ve karmakarışık olan arzularını ifham ve ve zahmet çeken ve çalışan köylü kadınlarımızı bir araya getirseydik her halde kendi vaz’iyetlerine müşkilatlarına kendi gayelerine dair daha iyi ma’lumat alabilirdik. +Fakat ra rağmen nokta-i nazarını bildirmek mecburiyetini hissettiği vakit beylere müracaat etmeye mahkum oluyor. +Hukuk-ı Aile Kararnamesi hakkında hanımlarımızın hiçbir fikri hiçbir tenkidi yokmuş. +Maksad acaba bir kuru gürültüden mi ibaretti? +Yoksa erkeklere muhtac olunduğunu bir kere daha alenen isbat etmek mi istenildi? +Hasılı geçen günkü ictima’ hanımlarımızın kendilerine tealluk eden mesailde bile sahib-i ihtisas olmadıklarını ve daha pek çok zaman birçok fırın ekmek yemeleri lazım geldiğini gösterdi. +Bunu görmek için ise mutantan kongrelere lüzum yoktu. +Çünkü bunu zaten biliyorduk. +mecmuasından aynen: +Bu aralık ortaya atılan ve ceraid-i yevmiyyeye intikal eden Dönmeler mes’elesi hakkkında bir fikr-i icmali vermek üzere coğrafya ve tarihin müştereken tedkiki ve hadisat-ı tarihiyyenin coğrafya avamiliyle olan münasebatı nokta-i nazarından izahı için son zamanlarda teşekkül eden mektebin en mühim asarından bulunan ve Jean Brunhes ile Camillé Vallaux taraflarından te’lif kılınmış olan ve tarihinde intişar eden nam kitabın milliyetlere aid faslının’üncü sayfasından mesini naklediyoruz: +“Dönmelerden yani İslama ihtida etmiş Selanik Yahudileri olan bu zümreden biraz daha uzunca bahsetmek bin kişiden mürekkeb bulunmakta ve Selanik’in mecmu’ nüfusunu teşkil eden yüz altmış bin kişiye nisbeten mühim bir mikdar teşkil etmektedir. +Fi’l-vakı’ İslamiyete ihtida etmiş olan bu Yahudi zümresi Moralı bir bakkalın torunu olup pek sıkı bir terbiye-i diniyye almış bulunan ve kendisini mehdiliğe namzed telakki eden Zevi Sabatay’ın an’anatına ittiba’ eylemektedir. +Sabatay tesmiye kılınan teşkilata dahil olmuş ve günün birinde bir Cumartesi ayini esnasında kendisini mehdi i’lan etmiştir. +Pek kat’i ifadatta bulunduğu Yahudi cemaati arasından tard etmişlerdir. +Bunun üzerine Sabatay İzmir’de halkı kendi dinine da’vet ile meşgul +Uzun bir kahkaha zinciriyle bu Donkişot ağızlı mektubun satırlarını düğümledik ve Rüşdü Bey kelimeleri ağızının içinde yuvarlanan bir ahenkle ırkının asırların perdeleri arasında kalmış mechul hurafelerini anlatmaya başladı. +Rüşdü Bey’in şivesine kelimelerine hiçbir şey ilave etmeden aynen naklediyorum. +– Dönmelerin iki buçuk asırdan beri kendilerine mahsus dini teşkilatları mevcuddur. +Bunlar herkesin bildiği gibi “Karakaşlar” “Kapancılar” “Hamdi Beyler” namlarıyla üç kısma münkasemdirler. +Dönmeler ibtida-yı teşekküllerinden kırk elli sene sonra bani-i dinleri olan Sabatay Sevi’nin ruh-ı tasavvufla rakamlı birtakım hurafelerle muharrer bir isim üzerine bina ederek Osman Ağa nam-ı müstearında birisini –haşa– Allah diye i’lan etti ve Dönmelerin Osman Ağa ilahları oldu. +Bu ilahın zuhurundan sonra Dönmelerden altmış üç kişi sokağa fırlayarak Osman Ağa’nın evine gitmişler önünde secde ederek Dönmelerin bu ilk ilahına evvela bey’at etmişlerdir. +Bu altmış üç kişi ilk sahabeler olup bunlara Baba namı verilmiştir. +Osman Ağa öldükten sonra yerine bir diğerini intihab etmişler ve bu böyle mütevaliyen gitmiş Osman Ağa’nın haleflerine halife denmiştir. +– Demek dönmelerin de ayrı halifesi var. +– Var ya! +Dönmelerin şimdiki halifesi İstanbul’dadır. +– Kimdir? +İsmini söyler misiniz? +– Orasını ma’zur görün. +Icab ederse söylerim. +Rüşdü Bey hurafelere aynen devam ediyordu: +– Sahabelerin vefatlarında yerlerine evlad ve ahfadı kaim olur. +Bunları da hin-i hacette teşhir edeceğim. +Dönmelerde sünnet müslümanlarınkinden başka türlüdür. +Bir Dönme çocuğu iki veya üç yaşına gelince sünnet edilir. +Sünnet edilmeden evvel çocuğa halifenin eli öptürülerek izni alınır. +Sünnet esnasında Yahudice dualar okunur. +Nişan izdivac akidleri çocuklar ta analarının karnında vuku’ bulur. +Mesela iki kadın gebe değil mi? +Birbirleriyle sözleşirler. +Benimki kız seninki erkek yahud seninki kız benimki erkek olursa birbirlerine verelim derler. +Bu suretle çocuk doğmadan nikah kıyılır. +Çocuklar üç beş yaşlarına girince tekrar ve fiilen nişanlanırlar. +Nikah gece vakti olur. +Halifenin izniyle gelen hahamlar Yahudice dualar okurlar. +Ve gelinin bileğine hamail denilen Osman Ağa’dan kalma mübarek bir bilezik takılarak akid icra edilir. +yollarla merbut ve birbirlerine mülasık hanelerde Dönmeler kendi aralarında yaşamaktadırlar. +Ayrı bir mahalle teşkil eden bu evler içinde ma’bedleri vardır. +Doktor Dreyfus Ya’kubiler’in ma’bedine girmeye muvaffak olmuştur. +Kendisini beht ü hayrete ilka edecek derecede yüksek bir kıymet-i san’atkaraneyi haiz olduğunu beyan etmektedir. +Dönmelere esrar-ı mezhebiyye ancak teehhül ettikleri zaman telkin edilmektedir. +Katl zina ve yalan yere şehadet etmekten müctenib bulunmaları lazımdır. +Gerek erkek Dönmenin bir müslüman hatunuyla veya Dönme bir kadının bir müslüman erkeğiyle izdivacı kat’iyyen memnu’dur. +Buna sadaka i’tası mezamir kıraati Zevi Sabatay’ın kitaplarına itaati ilave ederler. +Camie gitmek abdest almak gibi evamir-i zahire-i İslamiyyeye Yahudiler gibi doğdukları vakit değil müslümanlar gibi yedi sekiz yaşına girdikleri zaman çocukları sünnet ederler. +Bir sene zarfında on iki büyük bayramları vardır ki bunlar miyanında Zevi Sabatay’ın viladeti günü de dahildir. +Bunlar miyanında haricle ihtilat memnuiyetine en ziyade Ya’kubiler riayet ettiklerinden naşi başlı başına bir kavim teşkil etmişlerdir. +Bu Yahudiler sokakta yürürlerken mütereddi bir Yahudiyi andıran meşy ü hareketlerinden tanınmaktadırlar. +Bil-akis Kapancılar Selanik şehrinin akvam ve ensal-i beşeriyyesi içinde en zekileridirler. +İttihad Komitesine büyük mikyasta intisab etmişlerdir. +Hülasa-i kelam olarak: +Genç Türk İnkılabı’nın kısm-ı azimini idare eylemişlerdir. +Bu inkılab esas i’tibarıyla Dönmeler yani haricen cadele eden ve İslama münasebetleri ancak ef’al-i zahiriyyeye An-kasdin hakiki Türk kisve-i riyakaranesine bürünmüş olan ve aslen Yahudi olup Türklük iddiasında bulunan bu kimselerin Türklerin bugünkü mukadderatlarının vücuda gelmesinde büyük mikyasta dahl ü te’sirleri olmuştur.” gazetesinin Ankara muhabiri İhsan Arif Bey yazıyor: +Dünkü mektubumda Dönme an’anatına aid bir silsile-i hurafat göndereceğimi bildirmiştim. +Bu küçük tefrikama bugün başlıyorum. +Sabahleyin mev’id-i mülakat olan pastacıda Rüşdü Karakaşi Bey’i buldum. +Bana aldığı bir tehdid mektubundan bahsetti. +“Genç Selanikli” imzasıyla gelen bu adressiz mektubun son satırları şöyle bitiyordu: +“Sen Dönmelerin elinde can vereceksin.” +gazetesinde uzun bir cevab vermiştir. +Aşağıya naklettiğimiz fıkralar bu mektuptandır. +Rüşdü Bey diyor ki: +Diyorsun ki “Herhangi bir milletin camiasından ara sıra kendi aslını inkar edenler çıkar.” Halbuki ben aslımı kadar yazdığım yazıları okuyanlar pekala bilir. +Ancak tarını ve yüzünü yırtıyorum! +Bu da vazifemdir. +Nitekim sen senin olmayan sıfatları şahsına ve ticarethanene takıyorsun? +Dükkanlara ve duvarlara besmele-i şerif “El-kasibü habibullah” ve sair bu gibi kudsi levhaları yazmakla müslüman mı olunur? +Yoksa müslüman mı aldatılır? +Artık isimle sözle şekille adam aldatmak modası geçti. +Suriye’deki hıristiyanların isimleri de İslam sa ne Türk’üz ne de İslam!.. +Hakikat balçıkla sıvanamaz. +Bunu isbat ediyorum ve daha da edeceğim. +Haiz olduğum nam ve ünvanı taşıyanlar hakkında kanunun ve hükumetin elbette bir vazifesi vardır. +Kimse kimsenin kartını ticarethane namını hüviyetini gasb ve isti’mal edemeyeceği gibi bir milletin dinini milliyetini kimsenin ve kimselerin gasb ve su’-i isti’mal etmesine ne kanun ne şeriat ne de akıl ve mantık ve ne de bugünkü milliyet zihniyeti müsaade edemez. +Ma’hud gazetesi serlevhalı ve “Ahmed Şükrü” imzalı bir makalede bir İngiliz alimine göre insanın en büyük düşmanı en az ehemmiyet verdiği ve en az korktuğu haşerat olduğunu izah ettikten sonra kargaların öldürülmesi caiz olmadığı hakkında fetva veren müftüye nakl-i kelam ile diyor ki: +“İnsanlar insanlığa ihanet eden bir müftüyü yalnız azl kaydetmiştir. +Çünkü softalığın haşerata son tezahüratı softalığa bazen yardımı olmaktadır… Zühulen düşmanımız olan bir Ağahan mektubunu neşrettikleri için birçok gazeteciler İstiklal Mahkemesine çekildikleri halde alimi Mr. Wols tarafından te’min edilen haşeratla ittifak akdettiklerini i’lan edenler neden serbest geziyorlar?...” gazetesi softalığa karşı sinesinde beslediği gayz u husumeti izhar için en küçük en ehemmiyetsiz Ertesi gün ise bu gizli nikahı çaktırmamak için bir vechile ikinci zahiri bir nikah yapılır. +Güvey zifaf akşamı ilk evvela Selanik’teki Osman Ağa’nın kabrine gider ve hahamlar vasıtasıyla dualar ettirilerek secdeye kapattırılır ve Osman Ağa’nın taşı öptürülür. +Zifaf gecesi sofrada gelin güveyinin arasında hahamlar uzun dualar okurlar ve yemekten sonra gelin güveyi yalnız bırakılır. +Odalarında yalnız güveyi bekleyen gelin karşısında huşu’ ve vecd içinde Osman Ağa’ya uzun ve dakikalarca süren bir visal duası okumak mecburiyetinde kalır. +– Cenazelerine gelince hastanın son nefesinde hazır bulunan kadın ve erkeklerin hepsi beraber dua ederler. +Dönmelerde kadın mevtaları erkek gassal yıkar. +Kabristanları Selanik ve İstanbul’da müslümanlarınkinden ayrı bir mahaldedir. +Hariçte bir Dönme ölürse bu kabristanlara nakledilir. +Dönmelerin birçok duaları vardır. +Sabahleyin yüzlerini yıkarlarken havlu duasını okurlar. +Akşam duaları kendilerine mahsus olan bu hurafevi adetlerden maada Yahudilerin tabi’ olduğu Kapir Aman Hazret-i Yusuf gibi bayramları tes’id ettikleri gibi sair Yahudi yevm-i mahsuslarında da icra-yı ayin ederler. +Arada kaçgöç olmadığından kadın erkek bir arada Dönmelerin meşhur bir kuzu demleri vardır. +Bu vakit haricinde kuzu yemek günah addolunur. +Kuzu ziyafetleri zamanı gelince Dönmeler aralarından yirmi beş otuz kişilik kadınlı erkekli guruplar yaparlar. +Bu guruplar muhtelif evlere taksim edilirler. +Erkekler bu kuzu sofralarına dizilirler. +Süslü kadınlar bunlara hizmet ederler. +Bu mübarek ziyafetten sonra gece tes’id edilir. +Rüşdü Bey’in kalın kaşları altında pırıldayan koyu gözlerinde ince ve ma’nidar bir tebessüm şimşeği çaktı ve devam etti: +– Evet bu gece böyle tes’id edilir!... +Ve bu gecenin kahramanı olan kadınlar en fazla sevaba girenler oldukları gibi doğan çocuklar da azizler kadar mukaddes addedilirler. +lanikli Receb Kaymak tarafından Karakaş-zade Rüşdü Bey’e hitaben neşredilen mektuba karşı mumaileyh +lerimiz bize duygularını telakkilerini bildirmediler. +Şurada burada okuduğumuz hikayeler içinde bu gençliği bir türlü göremiyoruz ve seçemiyoruz… Şurası muhakkak ki hey’et-i ictimaiyyemiz elan bir kararsızlık içindedir. +Arabamızın dingillerini yağlayıp tekerleklerini yürütemedik… Bugünkü gençlik vaktinden evvel ve ba-husus vesaite malik olmadan pek maddi olmuştur. +Bugünkü gençlik birden çok para kazanmak ve çok safa sürmek arzusundadır. +Fakat bu arzuda olan gençlik istihsal için ne lüzumu kadar mesai sarf ediyor ne lüzumu kadar fiili ma’lumata vakıf bulunuyor. +Vakıa memlekette gençliği bu mesaide kullanacak müessesat mevcud değil. +Gençlik çalışacak yer bulamıyor. +Dikkat ediyorum yine me’muriyete doğru bir tehalük bir koşuş var. +Türk mümkün değil me’muriyetin zevkine doyamıyor. +Az bile olsa mücadele-i hayata hazırlop me’muriyet hayatını tercih ediyor sonra gençlerin elinde bir iş sermayesi yok. +Memleketimizde belki bazı işler var. +Fakat gençlerimizin pratik ve fiili hiç ma’lumatı yok. +Edindikleri ma’lumat insana hayatını kazandıracak şeyler değil elde ne sanayi’ var ne ticari ma’lumat.” gazetesi sahibi Hüseyin Cahid Bey de diyor ki: +“Son günlerde vukua gelen üç intihar vak’ası memlekette hüküm süren siyasi ve ictimai bir halet-i ruhiyye hakkında bize pek şayan-ı dikkat birer vesika mahiyetini arz ediyorlar.” Mumaileyh bu intiharların istinad ettiği siyasi ve ictimai sebebleri izah ettikten sonra şu mütalaayı dermiyan ediyor: +“Burada derin bir buhran-ı ruhi görüyoruz. +En büyük sa’yi ile günde ancak iki lira kazanan bir genç en ufak hilelerle yüzlerce lira kazanan insanlarla kendisini mukayese edince hayatta zevk bulamıyor ümidlerini gaib ediyor ve ölümü müreccah görüyor. +Bu zavallı gencin ruhunda şübhe yok ki ma’neviyat ciheti noksan yoksa hepsinin birden mi icra ettiği bir te’sir görülüyor ki onun “ideal” mefhumunu köreltmişti. +Bu ma’nevi zenberekten mahrum kalan avare bikes ve zaif ruhu hayatın anif sadmesi karşısında derhal mağlub düşmüştür… Hayatın muhtelif cereyanları arasında ulvi mefkurelerini gaib edip de kendilerini Kandilli akıntısına bırakarak ye’s ü nevmidi içinde bize veda’ eden zavallı gençleri gördükçe hem onların sönen hayat güneşleri karşısında elim bir eza-yı ruhi duyarız hem de bize halef olacak gençliğin ruhunda böyle ma’nevi bir seretan görmekten dehşet ve telaşa düşeriz.” bir şeyi bile ihmal etmiyor. +gazetesi sahibi Selanikli Dönmelerden Ahmed Emin Bey inkar edemez ki kendileri asırlardan beri batıl hurafeler tanımakta oldukları halde hiçbir defa Türkler ve müslümanlar tarafından tahkir olunmamışlardı. +Böyleyken bugün bir müftünün küçük bir hatasını vesile ederek ciddiyetle edeb ve nezaketle hiç de kabil-i te’lif olmayacak böyle tahkirler tezyifler saçması saçtırması hiç de alicenabane bir hareket değildir. +Hiss-i merhametle yapılan bir hatanın hiss-i vahşet ile karıştırılması merhamet mefhumuna ne kadar biganeliktir! +Kendileri acaba la-yuhti midirler? +Ahmed Emin Bey’in Arabistan bizim daire-i hakimiyyetimizde bulunduğu zaman Filistin’de Siyonistlere Musevilere yurt verilmesini müdafaa etmesi Mütarekeden sonra Türkiye’yi Amerika mandasına sokmaya çalışması acaba mahz-ı isabet miydi? +Böyleyken hiç kimse çıkıp da Ahmed Emin Bey haşerat ile ittifak etti demedi. +Bir müftü küçük bir hatada bir zühulde bulunmakla bütün bir zümreyi “softa – haşerat ittifakı” diye tahkir mi icab eder? +gazetesi başkalarını tahkir ve tezyif etmek savuruyor? +Başkaları da kendisine öyle hakaretler mi etsin istiyor? +Karakaş-zade Rüşdü Bey Dönmeler hakkında bazı şeyler söylüyorsa o kendi ırkdaş ve mezhebdaşlarıdır. +Bundan dolayı Türklerin müslümanların bir kusuru yoktur. +Aralarında bildikleri gibi halledebilirler. +gazetesini bir defa daha daire-i edeb ve nezakete da’vet ediyoruz. +Son günlerde intiharlar şayan-ı hayret bir surette çoğalmıştır. +Gün geçmez ki gazeteler intihar vukuatı kaydetmiş olmasın. +Genç erkekler genç kadınlar muhtelif ve feci’ surette hayatlarına kendi elleriyle hitam vermektedirler. +Ahiren bir iki arkadaşın birlikte intihar ettiklerini de gazeteler yazdı. +Gittikçe müstevli bir şekil alan bu maraz-ı ictimai hakkında matbuat-ı yevmiyyemiz beyan-ı mütalaaya başladı. +gazetesi sahibi Ahmed Cevdet Bey ünvanlı başmakalesinde diyor ki: +“İki Türk gencinin feci’ intiharını yazdık. +İkide birde gazeteler intihar haberleriyle çınlıyorlar. +İntihar Türk hey’et-i ictimaiyyesinin alışmadığı bir hadisedir. +Biz bunu ne ahlakan ne de maişeten bilirdik. +İntiharlar bize yeni zamanın ve o zaman felsefesinin yadigarlarındandır. +Bunu aklımızın erdiği vechile tedkik etmek istiyoruz. +Biz bugün kadın ve erkek gençliğin çektiği derd-i derunu bilmiyoruz ve anlamıyoruz… Ne yapayım genç sı hususunda merakize evamir tebliğ edildiğini gazeteler yazıyorlar. +Ma’lum-ı alileridir ki mevakı’-i mezkurede mevzu’ o sütre-i nezaheti ref’ etmek muhadderat-ı İslamiyyeyi Ermeni Yahudi Rumlarla karışık diz dize sine sineye yakından temas ettirmek ve onların nazar-ı iştihalarına ma’ruz bırakmak ne kitle-i mütedeyyine olan millet-i hakimenin şeayir-i diniyye ve milliyye ve ahval-i ruhiyyesiyle mütenasib ve ne de ahkam-ı şer’iyyenin tenfizi gibi mukaddes bir hakkı uhdesinde tutan Cumhuriyet-i ğından Dahiliye Vekili’nin atideki suallere şifahen cevab vermesi matlub ve mercudur: +- Polis Müdürü bu emri vermek salahiyetini kimden almıştır? +- Müdür bu emri Dahiliye’den telakki etmiş ise Vekil Bey bu perdelerin kaldırılması hususunda bu esnada tahtında bu emri vermiştir? +Dahiliye Vekili Ferid Bey — Efendim! +Tramvaylarda ve vapurlarda mevcud bulunan perdelerin kaldırılması mes’elesi Sıhhıye ve Muavenet-i İctimaiyye Müdüriyeti’nin Kanunievvel tarihli raporu üzerine gösterdiği lüzum-ı sıhhiye binanen kaldırılmıştır. +Arzu buyurursanız raporu okuyayım. +Maamafih perdeler kaldırılmış olmakla beraber nisvana mahsus bulunan yerler tamamıyla muhafaza edilmiştir. +Onların yerleri ayrı levhalar ta’likı suretiyle tefrik edilmiştir ve ayrı oturmak üzere bu tarzda mahaller tahsis olunmuştur. +Reis — Ziyaeddin Efendi! +Cevabı kafi görüyor musunuz? +Efendim! +Sual sahibinin de söz söylemeye hakkı vardır. +Ziyaeddin Efendi — Efendim! +Bendenizin bu sualden maksadım Polis Müdürü re’sen bu emri kendi kendine vermeye salahiyetdar mıdır? +Süleyman Sırrı Bey — Hoca Efendi dünyanın perdesi kalkmış değil ki insanların. +Ziyaeddin Efendi devamla — Polis Müdürü nasıl bu emri veriyor? +Yahya Galib Bey — Salahiyetdar değildir. +Kim vermiş? +Ziyaeddin Efendi — İkincisi ma’lum-ı aliniz deniyor ki sıhhi noktasından. +Gazetelerde görülüyor ki perdeler mikrop nakıli imiş. +Eğer maksad bu ise ma’lum-ı aliniz vagonlar ikidir. +Daha ziyade hukuk-ı nisvana riayet etmek biri erkeğe diğeri kadına tahsis edilmek suretiyle daha iyi olur. +Eğer sıhhi noktadan ve bahane Evvelki gece Kadıköyü’nde Kuşdili Tiyatrosu’na giden kadın ve erkek pek rezilane ve bi-edebane sahnelere şahid olmuşlardır. +Seyircilerin çoğu bu rezilane hareketlerin karşısında oturamamışlar tiyatroyu terk ederek çıkmışlardır. +Temaşa namına Şehzadebaşı’ndan Galata’ya ve oradan Kadıköyü’ne kadar geçen bazı küstah ve cür’etkarlar anlaşılan bu son günlerde kendilerini pek kontrolsüz bulmuşlar ve en hususi yerlerde bile temsili gayr-i kabil olan hareketleri sahneye çıkarmak cür’etinde bulunmuşlardır. +Böyle cür’etkarların hadd-i te’dibini başka memleketlerde bizzat halk verir. +Evvelki akşam nasılsa Kuşdili Tiyatrosu’nda komik-i şehirleri seyre gidenlerin birçoğu tiyatroyu terk etmek suretiyle fil-hakika cür’etkarlara lazım geldiği gibi mukabele etmişlerdir. +Fakat bu da nakafidir. +Nitekim onlar geriye kalan ve onları hala seyredenlerden de istifade ederler. +Bundan dolayı polis bizzat müdahale etmeli ve bu küstahları te’dib etmelidir. +Darü’l-bedayi’in piyesi münasebetiyle gazetesinde neşrolunan “Kemal Galib” imzalı makalede deniliyor ki: +“İlk sahneye çıkan Türk hanımlarının huzurunda yapacağımız şey onları hürmetle teşvik etmek ve muvaffakıyetleri Hanımefendi’nin sahnede huzuru tebrikler ve takdirler na dair Erzurum Meb’usu Ziyaeddin Efendi’nin Dahiliye Vekaleti’nden sorduğu sual üzerine Meclis’te cereyan eden müzakereyi Meclis zabıtnamesinden ber-vech-i ati aynen naklediyoruz: +Reis — İstanbul’da vapurlarla tramvaylarda kadınlarla erkekler arasını tefrik eden perdelerin kaldırılması esbabına dair Erzurum Meb’usu Ziyaeddin Efendi’nin sualine Dahiliye Vekili Ferid Beyefendi şifahi cevab verecektir. +Riyaset-i Celileye larda erkekle kadınları tefrik eden perdelerin kaldırılma Ziyaeddin Efendi — Ma’lum-ı aliniz vapurların perdeleri yoktur. +Kadınların mevkii ayrıdır. +Bunlar da kaldırılacak diye emir verilmiştir. +Ma’lum-ı aliniz Avrupa’da bile kadınlara bir hürmet var. +Onların mevki’leri ayrıdır. +Hatta kadınların sigara içecekleri yere erkek de giremez. +Yalnız kadınları erkeklere karıştırmak onlara bir hürmet değildir. +Yahya Galib Bey — Rica ederim! +Dahiliye Vekili Bey onu te’min eder. +Polis Müdüriyeti’nin yaptığı hatayı Dahiliye Vekili Bey düzeltir. +Ali Saib Bey — Hata değildir. +Polis Müdürü iyi yapmış. +Yahya Galib Bey — Hata-yı fahiştir… Reis — Yahya Galib Beyefendi rica ederim. +Sükuneti muhafaza ediniz! +Tunalı Hilmi Bey — Allah haya perdelerini kaldırmaktan masun buyursun. +Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevk i fi Olan Kitabından Müttehem ulema-yı İslamiyyeyi mahkemeler huzurunda himaye etmek için Umur-ı Diniyye Nezareti emrinde bir hey’et-i muhamiyye bulunur. +Bugünkü hadiselere bugünkü fitnelere göre bu gayet zaruri ehemmiyetli büyük bir tedbirdir. +Umur-ı Diniyye Nezareti nezdinde bir de hukuk müşaviri bulunur. +Bu müşavir Nezaretin işlerini müdafaa eder; Nezaretin müzakerelerinde kararlarında devletin kanunu noktasından kendisiyle müşavere olunur. +Diniye Nezareti hükumet şu’belerinin devlet tün neşriyatlarını mutlaka alarak siyasetten zamanın ahvalinden muntazaman her vakit haberdar olur. +Dinlere müslümanlara şark mes’elelerine dair hükumetin bütün kararlarını bilumum mensubin-i ilmiyyeye tebliğ ve izah eder. +Zamanın fevkalade ehemmiyetine göre şu tedbir her halde müfid belki zaruri bir tedbirdir. +Nezaret-i Diniyye a’zalarında biraz himmet biraz ehliyet bulunsaydı mektep muallimleri mahalle imamları vasıtasıyla Rusya müslümanlarına her vakit güzel ma’lumat kuvvetli bir hareket verebilirdi. +Diniye Nezareti kendisine mahsus olmak üzere büyük bir matbaa te’sis eder. +Dini edebi ilmi kitapları tab’ edip Rusya müslümanlarına neşreder. +mikrop ise mevakı’da bulunan kadifeleri koltukları ve saireyi sökmek lazım gelir. +Halbuki yalnız sıhhi noktasından olursa dezenfekte ile muşamma’lı perdelerle bu def’ olunur. +Demek ki perdelerin kalkması o kadar sıhhi bir sebeb değildir. +Ma’lum-ı aliniz her ferd teceddüd tarafdarıdır. +Yalnız her milletin bir harsi vardır. +Bu harse riayet lazımdır. +Polis Müdürü Dahiliye Vekaletinin emri olmadan bunu yapmaya salahiyetdar mıdır? +Hükumet yok mu? +Memleket anarşi halinde mi? +Herkes kendisine mahsus bir şey mi yapıyor? +Dahiliye Vekili’nden sorarım. +Yahya Galib Bey — Sorar ya. +Ziyaeddin Efendi devamla — Efendim. +Su’-i telakki su’-i tefehhüm buyurulmasın. +Eskiliğin yerine teceddüdleri herkes istiyor herkes teceddüd arzusundadır. +Fakat biz asrilik ve teceddüdü şöyle biliriz. +Birincisi asayiş her tarafta. +Tunalı Hilmi Bey — Biz ne demektir? +Hoca Efendi. +Ziyaeddin Efendi — Birincisi teceddüd asrilik asayişi her tarafta te’min etmek harabe-zar mülkümüzü maarif sanayi’ ve iktisadla halkı yükseltmek. +Ma’lum-ı aliniz Avrupa bugün semada tayyarelerle uçarken biz kağnı arabalarıyla gidiyoruz. +Hala bu elim vaz’iyette bulunduğumuz halde yalnız kadınlarımızda mı bu suretle bir teceddüd göstermek istiyoruz? +Yalnız kadınlarla beraber oturmakta mı teceddüd var? +Milleti nereye sevk edeceğiz? +Medeniyet maskesiyle asrilik rida-yı kazibi arkasında milleti sefahete mi sürükleyeceğiz milletin mukaddesatıyla mı oynayacağız? +Her milletin perde için değil… Rica ederim! +Her suretle teceddüd edelim. +Reis — Devama imkan yoktur. +Rica ederim sükunetinizi muhafaza buyurun. +Ziyaeddin Efendi — Efendim! +Görüyorsunuz; her ne suretle olursa olsun medeniyet kadınlara serbesti açıklık vermek değildir. +Memleketimizin her tarafı harab asayişe muhtacız. +Avrupa’yı bu cihetlerde taklid etmiyoruz. +Avrupa’nın sanayiini maarifini almaya değil; yalnız sefahetini rezaletini taklid etmeye yelteniyoruz. +Efendim! +Hakimiyet-i milliyye deniyor. +Bu yapılan şeylere dair teceddüd denilen bazı münasebetsiz şeyler hakkında –ki asıl bunlar teceddüd değil– daire-i niliyor? +Bunlara ne için sükut ediyorsunuz? +Biz almıyoruz sesleri Ali Rıza Efendi — Almayanlar daire-i intihabiyyesiyle alakası olmayanlardır. + +Kolay usullü milli ibtidai mekteplerimizi ta’mim etmek. +Çocuklarımızı medeniyet dünyasının orta mekteplerinde büyük külliyelerinde ulum ve sanayi’ müesseselerinde yetiştirip iktisad işlerine hayat yollarına devlet idarelerine hazırlamak. +Bu yolda hareket edersek mektep ve medreselerimize muktedir muallimler müderrisler; mahallelerimize ve dini idarelerimize muktedir imamlar muktedir alimler; milli hizmetlerimize vicdanlı basiretli hadimler; siyasi hareketlerimize kuvvetli sebatlı rehberler; edebi terakkıyatımıza büyük ruhlu saf ilhamlı edibler şairler elbette yetişir. +Muharebe neticeleri inkılab tufanları gözlerimizi açtı bütün kusurlarımızı gözlerimizin önüne koydu. +Bugün bize cumhuriyet hukukları muhtariyet hürriyetleri verildi diyelim. +Lakin meydanda iş adamları yok. +Bunu Medeniyet dünyasının ulum maarif sanayi’ hüner mekteplerinde büyük külliyelerinde millet çocuklarını yetiştirip iktisad işlerine hayat yollarına devlet Bugünkü zaruri vazifelerin en büyüğü olmak üzere millet bu hususta çalışır buna mahsus sermaye teşkil eder tedbirler ittihaz eder yollarını te’min eder Rusya müslümanları da Türkistan müslümanları da Başkırd Kazak müslümanları da bu hususta büyük bir ciddiyet kavi bir azimle hareket ederler. +“Bu fasıl bitmemiştir.” Fuhuş gibi müskirat gibi müfsid ve mühlik haramların her biri mümkün olan yollar ve müessir çarelerle tamamen men’ olunarak müslümanların hayat-ı Bu vazife her zaman ilmiyenin en büyük en ehemmiyetli vazifeleridir. +Bilhassa şu hürriyet günlerinde ictimai ve ahlaki inkılab zamanlarında… Fuhuş gibi daü’lküul gibi mühlik hastalıkların seri’ ve müdhiş bir surette sirayet etmekte oldukları dakikalarda bu tedbirin ehemmiyeti kat kat artmıştır. +Adab ve şeair-i İslamiyyeye muhabbeti ve ihtiramı olan İslam uleması bugünkü vazifelerini takdir ederek hareket etseler çalışıp uğraşsalar ne kadar güzel olur. +Bu gibi hususatta lazım gelen tedbirleri ittihaz etmek atalara da analara da cemaat hadimlerine de millet rehberlerine de en mütehattim vazifedir. +Camilerin mukaddes minberleri halkın ma’nevi ve ictimai gıdalarına yegane menba’ olduğu cihetle Diniye Nezareti camilerin mescidlerin mihrablarını minberlerini her birine müracaat eder. +Minberler ihya kılınırsa ehl-i İslamın vücudu canlanır dimağları kesb-i safvet eder imanları nurlanır kalbleri cesaretlenir. +Muharebenin bugünkü neticeleri inkılabın bugünkü dehşetleri bizim bütün kusurlarımızı gayet açık olarak meydana çıkardı. +En büyük kusurumuz ilim yokluğu mektep yokluğu iktisad cihetiyle belki her cihetle fakirlik zaiflik… Bundan sonra terbiyevi ictimai iktisadi dini ahvalimizi hançer edinmişti ve hançeri ne edeceksin? +diyenlere: +“Şayed müşrikinden biri bana yaklaşırsa karnını deşmek düşman bir belde-i İslamiyyeye girsekadınlara varıncaya kadar bu belde ahalisinin kaffesi üzerine müdafaa-i nefs vecibesi teayyün eder. +Buna binaen müsliminden bir taife ile gayr-i müslimler arasında harb olursa düşmana en yakın olan bilad-ı İslamiyye ahalisini erkek kadın çocuk genç ihtiyar herkes nişancılığa ve sair fünun-ı askeriyyeye alıştırmak vacib olur. +Kadınlar ma’lum olduğu üzere mesacidde cemaatlerde hazır bulunabildikleri gibi Cuma namazlarına da gidebilirler. +Sıhhatlerine zarar vermek korkusu olan cemi’-i ahvalde oruçları sakıt olur. +Hayız ve nifas hallerinde olduğu gibi kezalik haml ve rıda’ gibi ahvalde de kadın kendi nefsine veya çocuğuna bir zarar olacağından korkarsa orucu geri bırakır. +Akaid-i diniyyeye gelince bu hususta erkek ne kadar müstefid ise kadın da o kadar müstefiddir. +Zira erkeğin kendi i’tikad ettiği mezhebi re’y ve dini zevcesine veya kızına zorla kabul ettirmeye hakkı yoktur: +Erkek sünni veya şii olur da zevcesi veya kızı başka mezhebde Tekalif-i Diniyye ve İ’tik a dda İstiklal: +Ma’lum olduğu üzere ibadata dair erkeğe her ne farz olduysa kadına da farz olmuştur. +Bundan yalnız kadın hakkında usr ü meşakkati olanlar müstesnadır. +Müslüman kadın erkek gibi namaz ile oruç ile hac ile zekat se bunları yapan erkeğin haiz olduğu kadar ecre nail olur ve fark-ı cinsiyyet noksan ecre bais olmaz. +Nitekim bunları terk etmekte erkek ne kadar günahkar olursa o da o kadar günahkar olur. +Ancak cihad gibi dolayı şeriat-ı İslamiyyece kadına farz değildir. +Böyle iken yine zaman-ı saadet-i Risalet-penahi’de kadınlar der ve oralarda harbe koyulan mücahidinin ağırlıklarını bekler yemek pişirip hazırlar; yaralılarla hastalara bakarlar ve şayed iktiza ederse kendilerini müdafaa için silahlanmaktan da hali kalmazlardı. +Nitekim Ümmü Süleymradıyallahü anhadan rivayet olunduğuna göre sahabiye-i müşarunileyha Huneyn gününde şayed düşman bulundukları yere kadar gelir de başları sıkıntıya uğrarsa vacib olan müdafaadan geri kalmamak için bir Başmuharrir Sahib ve Müdir . +hazret-i kudsiyyesi arasına da böyle mani’ler vaz’ etmemiştir. +ettiği gibi ümmü’l-beşer Havva İbrahim aleyhisselamın zevcesi Sare İmran’ın kızı Meryem Firavun’un zevcesi Asiye ümmehat-ı mü’minin olan zevcat-ı Resul sallallahü aleyhi ve sellem hanedan-ı nübüvvetin validesi Fatıma Hüseyin’in kerimesi Sekine Rabiatü’l-Adeviyye gibi birçok nisayı da asfiya-yı mukarrebini miyanına idhal etmiştir. +Hazire-i kudsi oraya yanaşmak ve kapısını çalmak tır. +Hele Hazret-i Resul’ün sallallahü aleyhi ve sellem “Cennet anaların ayakları altındadır.” kelam-ı alisi kadının şanı ne kadar i’la edildiğinin ve makamı ne kadar büyük tutulduğunun en büyük delilidir. +Zira bu hadis-i şerifin hükmü teslim edildikten sonra cennete gireceği gün anasının ayaklarını başının üstünde tutmayan ve –anaya başların üzerine yer veren– Hallak-ı Hakim nezdinde ana muhabbet ve rızasını şefaatçi kılmayan kimsenin cennete girmesi nasıl tasavvur olunur? +Makalemizin geçen kısmında Paris Daru’l-fünunu’nun en büyük bir muallimi tarafından tedris edilen bir dersi tercüme ederek arz etmiştik. +Bugün de en ziyade nusus-ı Din-i İslam insanın bütün vazifelerini Allah’ın emri olarak yapması lüzumunu bildirmekle beraber nefse Allah’a ve bütün halkullaha karşı olan vazifeleri de beyan buyurmuştur. +si lüzumu daha istiazeden i’tibaren bildirilmiştir. +İstiaze maktır. +Besmele-i şerife de Rahman ve Rahim olan Allah’a sığınarak çalışmak vazifeleri ifaya bezl-i makderet etmek ma’nasını mutazammındır. +Ümmü’lkitab olan Fatiha-i şerife bütün ilm-i ahlak mebde’lerini muhtevidir. +Ta ibtidasında cümle-i celilesinde hamid hem nefsini hem Allah’ı hem bütün alemini halkullahı nazar-ı mülahazaya almıştır. +Ma’lum olduğu üzere aile ismini muhafazada birçok hikmetler sebebler vardır. +Ba’zılarını zikredelim: +- Zevciyet alakası kabil-i inkıta’dır. +Übüvvet rabıtası Kadın ile ailesi arasında evlenmesine rağmen –yerinde beyan olunduğu üzere– tevarüs gibi birtakım hukuk ve ahkam-ı medeniyye-i şer’iyye devam eder durur. +Kadının aile ismini gaib etmesi fikri kadınların esir addedildikleri zamandan kalma bir şeydir. +Zira insanı efendisinden başkasına intisabdan alıkoyan ve malikinden başkasına hakk-ı vela’ bırakmayan yalnız istirkaktır. +Köleyi bütün ma-meleki ile birlikte efendisine ilhak eden yalnız “rıkk”tır. +Bunun zevceyn arasında ma’na-yı vahdeti tahakkuk ettirmek ve ikilik asarını mahvetmek olduğu hakkındaki Fransız hukukıyyununun iddiası cenin ismen dinen mülken zevcinde mündemic olmak demek olduğu beyan olunmuş idi. +Onların yaptıkları kadının vücud-ı fikri ve siyasi ve medenisini izi kalmayacak surette mahvetmekten ibarettir. +İzdivacda ittihad-ı hakiki ve sahih bulunmuş olaydı kadının bil-cümle vücuh-ı tasarrufta zevcinden hiçbir hususta istizana lüzum görmeksizin ona müşareket hakkı olurdu. +Halbuki zevceyni bir görmeye ve ikilik asarını mahva haris olduklarını şeyden mahrum ediyorlar. +Yalnız son senelerde kadına bahşettikleri cüz’iyat kabilinden bazı hukuk bu kaidenin Bir de Cenab-ı Hak kendi ile erkek kulları arasına perde ve hicab vasıta ve vesile koymadığı gibi kadın ile Fatiha Suresi +ve sefahetlerden ve her türlü israflardan sakınmak demektir. +nı servetini ancak meşru’ ve zaruri ihtiyaclar ve vüs’at-i hali nisbetinde hayr u hasenat için sarf ederek Halıkının rızasını tahsil etmiş olduğuna mutmain olan müslümana hiçbir vakit ni’met-i hayattan vazgeçirecek ye’sin tari olamayacağı şüphesizdir. +Müslüman her türlü sa’y ü gayretine rağmen fakir kalmış ise fukara-yı sabirinden zengin olmuş ise ağniya-i şakirinden olmakla müftehir ve müteşekkir olur. +Fukarayı sabirinden olmak ilca-yı fakr ile ye’se düşmemek ahlakını i’tikadını bozmayarak sabretmektir. +Ağniya-yı şakirinden olmak da Allah’ın verdiği ni’meti ancak hayır dalmamaktır. +Zaten insanda hüsran en ziyade bu iki müntehanın yani fazla fakrın fazla servetin din ve iman muktezıyatına göre telakki ve hüsn-i idare olunamamaları sebebiyle hasıl olan ye’s ü hırman ile tuğyan u Müslümanlık bunların her de hüsn-i bildirmiş bu suretle hayata müstesna bir kıymet vermiştir. +Peygamber Efendimiz müslümanın ömrü ne kadar uzun olursa hakkında daha hayırlı olurbuyurmuşlardır. +met ve saadetine nail olmak için yaratılmıştır. +ayet-i celileleri bu ma’naları beyan buyururlar. +Hakikat iyi düşünen bir insan için hakiki kıymet ve lezzetin hiçbir suretle feda edilemeyecek ni’metin ancak bu ma’rifet-i ilahiyye ve ubudiyyet ni’metinden mesaib ve ızdırabat te’siratıyla dünyaya gelmiş bulunduğuna bin kere müteessif olur. +Hiçbir lezzet ve ni’met ve refah ve servet kendisini teselli edemez; yalnız hayata gelmekle Halık tealanın vücuduna kesb-i ma’rifet etmek hiss-i ubudiyyetle mütehassis olmak şeref ve ni’metidir ki hayata kıymet ve devamına ehemmiyet verdirir. +Evet ma’rifet-i ilahiyye insana öyle bir muhabbet ve haşyet ilka eder ki en büyük mesaib ve ızdırabat zamanlarında dahi müslüman o muhabbet ve haşyetin bahMevzuumuz olan intihar günah-ı kebiri en evvel nefse aid olan vazifenin hetkidir. +Nefsin muhafazası kıymetinin bilinmesi ve daha ziyade kıymetlenmesi için maddi ma’nevi terbiyesine tezkiyesine ihtimam olunması en mühim evamir-i diniyyemizdendir. +Nefsin muhafazası hepsinden evvel hayatın muhafazasıdır. +Hayat ve sıhhat en büyük ni’metlerdir. +Hayatına muhabbet hıfzına hırs u rağbet tabii bir garizedir. +Bütün mahluklarda vardır. +Fakat insanda bu muhabbet ve mecburiyet yalnız garizi olmakla kalmayıp akıl ve fikrin Allah ve peygamberlerin emirlerine de istinad eder. +Çünkü her halini bir mülahaza ve kaideye istinad ettirmek insanlığın sıfat-ı mümeyyizesi hikmet-i hilkatidir. +hud tababet nokta-i nazarından mütalaa edecek olursak hıfz-ı hayat muhabbet ve mecburiyeti dimağda mevcud fakat mahal ve merkezi gayr-i ma’lum bir noktanın bozulmasından veya mukavemetinin azalmasından yani ruhi bir hastalıktan veya bir za’ftan ileri gelir. +Birincisi tür. +Öyledir. +Fakat öyle olmayanları da vardır. +Evvelleri acaba müslümanlar arasında umumiyetle intihar ne için az idi? +Şimdi ne için gittikçe çoğalmaktadır? +Çoğalmaması mak pek lazımdır. +Evet intihar insanda hılki olarak mevcud olan hıfz-ı hayat kuvvet ve merkezinin bozulmasından yahud mağlub olarak terk-i vazife etmesinden neş’et eder. +Şu halde ya bir tegayyüre yahud bir za’fa merbuttur. +Dimaği ruhi kuvanın bozulmasına badi olan müteaddid tıbbi hastalıklar var ise de en mühim ve müessirleri daü’l-küul ile kesbi ve irsi daü’l-efrenctir. +Müslümanlar arasında evvelleri içki şayi’ olmadığı gibi frengi illeti de yok idi. +Binaenaleyh bugün intiharı mucib olacak marazlar çoğalmış ise hiç şüphesiz din-i mübinimizin emirlerine telifeye mukavemet edemeyerek mağlub olmasını mucib olan za’f da en mühlik bir maraz-ı ahlaki ve ictimai olan yeisten i’tikadsızlıktandır. +Bunun da en mühim sebebi yine terbiye-i İslamiyyenin ihmal olunmasıdır. +Çünkü din-i İslam bir kere Fatiha-i şerifenin ibtidasında hamd ve şükür emretmekle müslümanda haline Allah’ın verdiğine rıza ve kanaat te’min etmiştir. +Aman sakın bu rıza ve kanaati birtakım bedhahların anlatmak istedikleri gibi fakr u atalete muhabbet ma’nasına almayalım. +Rıza ve kanaatin ma’nası her türlü esbaba tevessül ve sa’y ü gayretlerden sonra hasıl olan neticeden hoşnud olmak ve onu Allah’ın lütfu bilip ahirette hesabı sorulacağına Yusuf Suresi Zariyat Suresi Mülk Suresi +yapmak lazım ise ahlak-ı milliyye ve diniyyemizi sarmış ve hem garbın ahlak-ı medeniyyesinden halis vazife guya terakki yoluna sevk ediyoruz da’vasıyla daha ziyade sarmakta sarılmakta olan ma’nevi hastalıkların def’ u ref’leri için geçen makalede de arz ettiğim vech ile ciddi mesaiye lüzum vardır. +Gerek defaat ile arz ettiğim sıhhi teşkilatın gerek ahlaki teşkilatın büyük bir masrafa mütevakkıf olmayıp ancak hüsn-i niyyetle milleti kurtarmak arzusuyla çalışacak hey’ete mevkuf bulundukları şüphesizdir. +Biz bunların büyük bir masrafa mütevakkıf ve çok müşkil şeyler olmadıklarını isbata daima hazırız. +“ Bizim sizi abes olarak mı yarattığımızı ve bize rücu’ ettirilmeyeceğinizi mi zannederdiniz.” Düello hakkında Büyük Millet Meclisi’nde bir kanun teklif edilmekte olması münasebetiyle bu babda birkaç sene evvel da Doktor Milaslı İsmail Hakkı Beyefendi tarafından yazılan bir makaleyi naklediyoruz: +Düello diye iki kişinin birbirini öldürmek veya yaralamak maksadıyla bi’l-iltizam ve şahidler huzurunda dövüşmeleri demektir. +Bizim alem-i İslam’da bunun emsali olmadığından tamamen bu ma’naya delalet eder ayrıca bir ismi de yoktur. +Vakıa Arapça’da mübareze veya biraz denilen bir dövüş varsa da bu da düellonun tam mukabili değildir. +Binaenaleyh biz bunu frengistandan aramıza girmeye çalışan ve hamden li’llah şimdiye kadar girmemiş olan vahim bir illet diye telakki ederiz. +Ancak bu Aralık düellonun şer’-i şerife muvafık olup olamayacağı hakkında bazı yevmi ceridelerde sözler cereyan etmiş olduğundan bugün ona dair olan mütalaatımızı beyan edeceğiz. +Bunun için evvela düellonun cari olduğu memleket ahlakıyyununun mütalaalarını zikredelim. +Meşahir-i ahlakıyyundan Hanri Marion diyor ki: +“Düelloda katli ma’zur göstermek isteyenler vardır. +Fakat bunu ma’zur gösterecek hiçbir hal yoktur. +Düello yekdiğeriyle muharebe etmesidir. +Vakıa düello ederek şettiği zevk-ı ma’nevi ve itmi’nan-ı kalbi sayesinde her vakit hayatında ulvi bir lezzet nefsinde ebedi bir saadet duymaktan hali olmaz. +Kendisi için sabır ve tahammül her vakit kolay olur. +Müslüman ayet-i kerimesi muceb-i şerifince yaşadığı müddetçe iyi işlere devam ile günahlarının afvolunacağına i’tikad ederek hayatının uzamasını temenni eder. +Şayed kudret ve kuvvet sahibi değilse tevbe ve istiğfar ile Allah’a yalvarmak suretiyle ma’nevi kazançlarında daim olur. +Maazallahi teala gerek kendisinin gerek başkasının hayatına su’-i kasd ederse ayet-i celilesi mucebince Allah’ın gazabına la’netine uğrayarak ebediyen cehennemlik ve azab-ı azim içinde kalacağından korkar. +Hasılı müslüman için hayat gayet kıymetlidir. +İntihar en büyük günahdır. +Halıkının verdiği ni’mete küfrandır. +Hatta müslümanlarca intihar edenin cenazesini kılmak caiz değildir i’tikadı bile mevcuddur. +Şimdi burada belki hayata bu derece merbutıyet insanı fedakarlık hissinden mahrum etmez mi? +gibi bir fikir varid olabilir. +Lakin hakikat öyle değildir. +Müslüman her şeyi mizan-ı hakikat ile tartar. +Layıkına göre kıymet verir. +Evet dünyada hayat kıymetdardır. +Fakat bunu daha kıymetdar olan ahiret hayatı için feda etmek lazım olunca fedada tereddüd etmez onu büyük kazanç bilir. +“ Allah yolunda öldürülenleri ölmüşlerdir sa mayın. +Onlar dirilerdir. +Rabb-i teala indinde ni’metlere nail olmuşlardır. +Cenab-ı Hakk’ın fazlından kendilerine verdikleriyle ferah-nak oldukları halde arkalarından kendilerine daha iltihak etmeyenler için sevinişirler müjdeleşirler. +Onlar için korku ve hüzün yoktur. +Allah’ın ihsan ettiği ni’mete ve ihsanlara sevinişirler. +Muhakkak Allahu teala mü’minlerin ecirlerini zayi’ etmez.” Hülasa milletimiz bugün maddiyatını sıhhat-i vücudunu sarmış olan emrazdan kurtarmak için nasıl teşkilat Hud Suresi Nisa Suresi Al-i İmran Suresi / +Eğer Avrupa’da olduğu gibi mahkemece kafi mertebe ceza verilemeyecek tahkirler taarruzlar sebeb olacaksa dinimizce “duçar-ı muakabe olan kimse için ancak duçar olduğu muakabenin misliyle mukabele etmesine mesağ vardır. +Daha ziyadesi teaddi olur haramdır ve en hayırlısı sabretmektir. +Nestaizü billah: +Sonra Cenab-ı Peygamber Efendimiz “İki mü’min kılıç kılıca gelirse ikisi de cehennemliktir.” buyurmuşlar. +“Maktul de mi ya Resulallah?” diye sual olununca: +“Evet çünkü o da öldürmek kasdıyla işe girmiştir.” buyurulmuştur. +Binaenaleyh düello eden katil olursa cezası verilir. +Maktul olursa müntehir hükmü giyer. +Bizim bildiğimiz budur. +“Kadının işlerini tesviye etmek biraz nefes almak saf ve ceyyid hava teneffüs etmek maksadıyla sokağa çıkmasına mani’ olan bir nizam-ı ictimai bilmiyoruz. +Maamafih ben eminim ki kadınlardan birçoğu hanelerinde pek az otururlar vakitlerinin mühim bir kısmını hariçte geçirirler. +Memalik-i sairede köylü kadınlar çiftçilikle tarlalarda bahçelerde çalışmakla meşguldürler. +Köylü bir kadın ziraat ve felahat işlerinin ekserisinde köylünün şerik-i faaliyyetidir. +Bunu ben birkaç sene evvel şark ve İslam memleketlerinde vakı’ olan seyahatim esnasında re’ye’layn müşahede ettim. +Mısır köylerinde badiyede Irak’ın nevahi-i şarkıyyesiyle Suriye afakında bir hayli dolaştım. +Sonra da Türk memleketlerinde ve sairede müddet-i medide geşt ü güzar ettim. +Hep bu yerlerde gördüğüm ahval bende Şarklı bir kadının Romanyalı Bulgar Macarlı Alman ve saire bir kadından aşağı kalır yeri olmadığı kanaatini hasıl etti. +Görüyordum ki evinin işi gücüyle çocuklarına bakmak büyütmekle meşgul olan kadın aynı zamanda çift alatını alarak ekin biçmek harman sürmek bahçelerde çalışmakla mahsulatını sütünü yumurtasını pazarlara götürüp satmakla meşgul oluyor. +Şark İslam memleketvardır. +Fakat bu fark hayali bir surette i’zam edilmemelidir ve her ne olursa olsun düello bir katldir; ne kaideler ne de aldığı şekiller onun tabiatını değiştiremez. +Diğer taraftan “Düello muktedir olamadığı katle tabi’ şarti bir başka tecavüze uğradığından dolayı düelloya talib olanın kendi kendine vazife-i adliyyeyi yapmaya kalkışması da vardır ki bu da ayrıca merduddur. +Bir de düelloyu nın ölmesini veya öldürülmesini mucib olacak ahvalden midir? +Bu hakaretler haksızlıklar ekseriya mübhem mahiyetsiz şeylerdir. +Namus kan ister dendiği çoktur. +Acaba bu hangi namustur? +Eğer efkar-ı umumiyyeden düşmek ise bunun ehemmiyeti büyük olmakla beraber eğer o hakka mukarin değilse asıl namusun ona ehemmiyet vermemek kendi vicdanını dinlemek olduğunu evvelce görmüştük. +İlm-i ahlakça namus hiçbir fikri nazar-ı nin tam ma’nasıyla namusumu sağlam saklamak ancak bana aiddir; hiç kimse onu benden ne ref’ ne tenkis ne de tezyid edemez. +Yalnız ben kendi hatalarımla onu tenkis yahud liyakatlarımla tezyid edebilirim. +Eğer ben vazifelerimde kusur edersem düello benim hatamı ta’mir edemez. +Zayi’ olmuş namusumu bana iade etmekten uzak olduğu gibi yapmış olduğum fenalığa bir haksızlık daha ilave etmiş olurum. +Her halde bir taarruz ve tahkir vukuunda adalet-i hükumete müracaat lazım gelir. +Her medeni memlekette adalet-i muntazama mevcuddur. +Namuslu adam hiçbir kimseyi rencide ve ızrar etmez.” Sonra yine Fransız ilm-i ahlak müelliflerinden Jules Payot da şöyle diyor: +“Düello yani guya gayet ağır bir tahkire duçar olmuş bulunmak yahud bir hemşire veya kadının namusunun intikamını almak için ölmek ne ma’nasız şeydir. +Bu vahşilikten kalma bir görenektir. +Hakikatta düello bir cinayettir. +Başkasının hayatına vacib olan hürmeti hetk eder. +Çünkü düello yapan katil olabilir. +Ölümle neticelenen bir düelloda vicdan-ı umumi bir nefret duyar. +Ba-husus tarafeynden ma’sum olan kimse ölürse. +Şimdi Anglosakson ırkında düello kalmamıştır. +Fransa gibi el-an mevcud olan memleketlerde onun devamına hizmet eden kibr ü ucbdur. +Bu muzır görenek kalkmalıdır. +Zira bu asr-ı medeniyyetle münasebeti olmayan vahşilik zamanından kalma bir şeydir. +Her halde düello ile adam öldürenin başka suretle kin ü kibr Bu babda şeriat-ı İslamiyyenin mütaalası da aynıdır: +Düello yapanların öleni de öldüreni de hem katil-i müteammid hem müntehirdirler. +O cihetle onların üzerine bu iki fiilin her ikisinin de günahı yazılır. +Hem bir kere düello ne için yapılır? +Onu tedkik edelim. +Nahl Suresi +mesine müsaade ederse cenin anasının karnında ölmekten kurtulur. +Fakat ecel kendini akab-i viladetinde atıldığı bir meydanda yahud hücra bir mahalde kollarını açmış beklemektedir. +Şayed mevtten tahlis-i giriban ederse ve kendini besleyip büyütecek bir aguş-ı sıyanet ü re’fet bulabilmek bahtiyarlığına nail olursa o zaman da tam büyüyerek zor-ı bazusuna malik olup da şedaid-i zaman ile pençeleşecek hayatın bar-ı giran-ı vezaifine mukavemet edebilecek bir çağa gelinceye kadar ne kadar elem ve mihnetle ihtiyac ve sefaletle muhat bir hayat geçirmeye mahkum olacaktır. +Avrupa payitahtlarında ve emsali büyük şehirlerde hükumetler tarafından bunlar tarafından bu müesseselere hafif bir ücret verilmek şartıyla bu çocuklar için süt nineler mürebbiyeler istihdam edilmekte bulunmuştur. +Bu müesseselere tevdi’ edilen çocukların bakılması terbiyesi artık hükumete aid bir vazifedir. +Onun ne babası bellidir ne de nevaziş-i mader lezzetini bilir. +Veled-i gayr-i meşruunu buralara tevdi’ eden analar arasında çocukla olan alaka ve rabıtasını kat’ etmeyenlere pek az tesadüf olunur. +Hükumetler bu çocukların terbiyelerini erbab-ı hayrdan cem’ ettiği ianat ile te’min eder. +Şehirlerde daha hamlin bidayetlerinde ıskat-ı cenin vukuatı pek çoktur. +Ancak buralarda zinakar kadınlar mukarenet vuku’ bulacağı esnada haml hadisesine mani’ olmak için müstahzarat-ı tıbbiyye ve kimyeviyye Erkekler de haml hadisesinin mümkün olduğu kadar az miktarda tahakkukuna hizmet edecek vesaile müracaat ederler. +Fakat acaba bu zani ve zaniyeler hamlin men’ veya taklili hususunda bin türlü tedabir ihtira’ ettikleri halde maksadlarına muvaffak olabilmişler yahud zikre şayan bir raddede takliline güç yetirmişler mi? +Hayır. +Bizim Avrupa memalikinde bu yoldaki tevellüdatın derecesine vakıf olan mes’elenin hakikaten mucib-i endişe bir mahiyette olduğunu ve netaici muhtemelesi tahammülün fevkinde bulunduğunu teslimde bir lahza tereddüd etmezler. +Halkı dedikleri gibi ef’al ü harekatında tamamıyla serbest bırakalım. +Fakat hiç olmazsa zinanın çocuk ana vatan hakkkında husule getireceği netaicin neden ibaret olacağını şurada biraz münakaşa etmeden geçmeyelim. +Ana ne kadar bir hiss-i mükabere sevkiyle lakaydane bir tavır izhar etse de nedamet hüzün ve esef ateşiyle kalbinin yanması ve şiddet-i teessürden hayatını kurtarabilmesi ve aralarındaki alaka ve rabıta-i maddiyye munkatı’ bulunursa felaketin bu nev’i kadın cenin sağ olarak tevellüdüne kadar sabır ve mukavemet gösterebildiği takdirde lerinde erkeklerin göreceği işlerin kaffesinde kendinin de büyük bir hisse-i faaliyyeti olmayan köylü şehirli bir kadın görmediğimi iddia edebilirim. +Birtakım gençlerimizin: +Bize karşı taht-ı memnuiyyete alınmak istenilen ihtilatın akıbeti neye müncer olabilir? +Vereceği netice iki sınıftan birinin diğerinden intifaı olacağına göre bunda o derece i’zam edilecek ne gibi bir mahzur mutasavverdir? +dediklerini ve her yerde aynı nakaratı tekrar edip durduklarını işitiyoruz. +Evvelce Avrupa’da bizim de adetimiz genç kızları teehhüllerinden evvel taht-ı murakabede bulundurmak; çarşafın peçenin lüzumuna kail olmasak da gençlerle düşüp kalkmalarına meydan vermemekti. +Bu kaideyi birkaç asır mukaddem Latin unsuru ihlal etti; sair Avrupa akvamı da bu meslekte olanlara peyrev olmakta gecikmediler. +Hatta kızlarına ihmalkarane hareket hususunda Latinlerden ileri gidenler de oldu. +Gitgide otellere hamamlara varıncaya kadar muhtelif nevi’ ve şekillerle ihtilat me’lufat sırasına geçti. +Memleketlerimizde seyahat edenlere hatta ilk defa Avrupa’yı görenlere ğu mechul bulunmadığı için bu vadide ıtnab-ı makale Bizim Avrupa’daki tarz-ı hayatımız fuhşun revacı merama vusul için bütün yolları açık ve serbest bulundurmuştur. +Bu halet-i ictimaiyye ise şurada bast u temhid edeceğimiz netayic-i vahimeyi tevlid etmiştir: +Evvela. +Birçok ailelerde zevciyet rabıtası gevşemiş yahud bütün bütün kırılmıştır. +Sebebine gelince evvelce de söylemiş idik: +Gerek erkeklerde gerek kadınlarda öyle muhtelif mehasin mütenevvi’ mezaya vardır ki ruhlar üzerinde bıraktıkları te’sirat-ı füsun-karaneden ictinab ettikçe bir kadın bizde me’luf olan bir tarzda erkeklerle hem-bezm olmak i’tiyadına sadık kaldıkça iki sınıftan herhangi birinin kayd-ı fitneden azade kalmasına yahud her taraftan ma’neviyeti üzerine müteveccih te’sirat-ı sahire-i ruhiyyeden tahlis-i nefs etmesine imkan yoktur. +Yukarıda bu bahse aid bir hayli söz cereyan ettiği için burada uzun uzadı söz söylemek zaiddir. +Saniyen. +Bizde ve bizim adet ve mesleğimizi taklid eyleyen yerlerde veled-i gayr-i meşru’ların mebzuliyetidir. +Bu bir mes’ele ki ictimai siyasi ruhi netayicini takdir etmeyenler nazar-ı istihfaf ile telakki ederler. +Gayr-i meş-ru’ surette gebe kalan bir kız büyük şehirlerin birinde dür. +Çünkü irtikab-ı zina eden kadınların başlıca düşündükleri tedbir ıskat-ı cenin için müstahzarat-ı tıbbiyyeye müraacattan ibarettir. +Kader sağ olarak meydana gel yonları kurban eder o milyonlar ki dünyanın maye-i izz ü rif’ati hukuk-ı beşeriyyenin medar-ı hürmet ve sıyaneti akvamın erkan-ı mecd ü ikbalidirler. +Sefil ve bed-tinet kadınlar o ma’sum vücudları kurban ediyorlar fakat onlarla beraber mensub oldukları memleketlerin azamet ü birlikte kurban ediyorlar. +Bu afet-i ictimaiyyenin measir-i tahribkarisi hakkında Fransa güzel bir nümune-i ibret teşkil edebilir. +Aynı Fransa hayat-ı zina ve sifahın mutlak surette memlekette devamını hoş gördü; Aile teşkilinin tabi’ olduğu kuyudu nefretle telakkiye yardım edecek cereyanlar kesb-i kuvvet etti. +Erkek kadın herkes her dem zuhur-ı ezvak u lezaize tehalüke saik olan hayat-ı serseriyaneye müfrit bir temayül gösterdi. +Fazla olarak bu ser-azad hayatın erkekleri aile halkından kadınları gebelik endişesinden kurtaran tarz-ı güzarişi tecerrüde olan meyl ü irtibatlarını tezyid etti. +Fakat o bedbahtlar bu meş’um hayatın kendilerini kat’i bir inkıraz ve izmihlal uçurumuna sürüklemekte olduğunu düşünseler nasıl büyük bir cinayet ne müdhiş bir vebal irtikab ettiklerini anlarlar idi. +Fransa le görerek bir gün olup da Fransa’nın müdafaa ve himayesi lacağına kat’iyyen hükmettikleri vakit duçar oldukları ye’s ü endişeyi nasıl unutabiliriz. +Bu mütefekkirler milletlerini silip süpürmek isti’dadını haiz olan bu müdhiş afetin def’ u izalesi için icab eden tedabir hakkında layihalar şada çalıştılar. +Hatta halin vahamet-i fevkaladesinden mütevellid bir yeis ile içlerinden bazıları izdivaca karşı tahakkuk eder. +Ekser-i ahvalde meşhud olduğu vechile cenini vesait-ı ma’lume ile ıskata tevessül ederse o zaman da kendi birçok emraza bilhassa müdavatı gayet mu’dıl rahim hastalıklarına giriftar olur. +Maamafih kuat-ı nadireden değildir. +Bu irtikab-ı fuhşu müteakib kadının ma’ruz kaldığı maddi hüsranların bir kısmı fuhuş ve zinanın nefretle telakki edildiği memalikte gerek kendinin gerek ailesinin namus ve haysiyetine iras edeceği rahneyi takdir ediniz. +Yalnız şurasını izah edeceğim ki mes’elenin te’siratı ırz ve namusu lekedar etmek hususuna maksur da değildir. +Katolik aleminde irtikab-ı fuhşun netayicinden biri de böyle bir töhmetle mahkum olanın tekrar teehhülden ebediyen mahrumiyetidir ki bu mürtekib-i zina için gayr-i mütenahi bir menba’-ı alam teşkil eder. +Gayr-i meşru’ çocukların ıskatı için kullanılan mualecatın sebebiyet verdiği rahim hastalıklarından bahsetmişken şurada bazı namuslu ailelerin de birtakım makasıd-ı hasise uğrunda bu menfur tedbire müracaat etmekte olduklarından istıtraden bir nebze bahsetmeyi muvafık görüyoruz: +Bazı garblı kadınlar ve bunların adat ve mesalikini taklide heveskar bulunan şarklı hanımlar hüsn ü anlarını muhafazaya son derece haris ve ihtimamkar oldukları geri durmazlar. +Bunlar gebeliğin safvet-i hayata te’sir esbab-ı istirahati ihlal eden bir nevi’ hastalık olduğunu bilirler; aynı zamanda hamlin gebe kadınların karınlarında husule getirdiği çirkin tegayyüratı da görmektedirler. +Kendinin ince belli düz ve latif karınlı mevzun kametli top memeli adalatı sert bir hilkatte olduğunu görüp bilen bir kadın haml ve viladet arızalarını görüp geçirmeye ve hamlin te’siriyle karnında birtakım katmerler peyda olduğunu adalatının gevşediğini memelerinin sarktığını görmeye sonra da çocuklarına bakıp büyütmek için uhdesine terettüb eden vezaifin tamami-i ifasına vakf-ı nefs ederek bahçelere tiyatrolara gitmek mahafil-i muhtelifede her arzu ettiği yere icra-yı seyahat etmek gibi hayatın ezvak-ı mütenevviasından mahrum kalmaya tahammül edemez. +Hamlin vaz’-ı hamlin vezaif-i maderanenin kendini amal-i müşteheyat-ı nefsaniyyesinden mahrum etmesinden korkar da hayat-ı maddiyyenin zineti siyaset ve istiklal-i ümemin birer rükn-i rekini olan evladını böyle en hasis maksadlar uğrunda kurban eder. +Evet bereden bütün vakitlerini zevk u sefa yolunda heder etmeden başka bir şey bilmeyen o cahil kadın tenasüb-i endamını taravet-i hüsn ü anını muhafaza uğrunda mil Şuraya kadar serd ettiğimiz ifadattan bir kavimde tevellüdatın tezayüd ve tenakusu aralarında zinanın intişar ve nedretiyle mütenasib bulunduğu ve tenakusun en kuvvetli sebeblerinden biri de kadınların gebeliğe ve onun a’raz u emrazıyla tahmil edeceği vezaife karşı hiss-i nefret perverde etmeleri olduğu vazıhan anlaşılır. +Zaten birtakım vekayi’-i sabite de isbat ediyor ki aralarında zina ve fuhuş şayi’ olan bir kavmin gençleri iyi ve kötü harekatı arasında bir muvazene peyda etmeyi bu cümleden olarak metresleri yanında bir de zevce bulundurmayı düşünmüyorlar. +Aile kayd-ı külfetinden vareste bulunmak yekdiğerin sadakat ve vefakarlığından emin olmayan iki refik-ı hayatın yekdiğerine karşı besledikleri şekk ü şübhe adem-i i’timad hislerinin iz’acat-ı mütemadiyyesinden azade kalmak fikri bunları o cihete yanaştırmıyor. +Bu fikrimizin hakikate derece-i muvafakatini anlamak için köy hayatıyla şehir hayatını mukayese etmek farkları düşünmek kifayet eder. +Medeniyetten bi’n-nisbe nasibi az olan küçük şehirlerde tevellüdat naz ü naime müstağrak olan ezvak-i bi-nihaye içinde hayat süren her türlü esbab-ı sefaheti cami’ bulunan büyük şehirlerden daha çoktur; kezalik fukara ve aşağı halli kimseler ağleb-i ahvalde zenginlerden daha çok çoluk çocuk sahibidirler. +Sebebi de bunlarda ihtiyacat-ı beytiyyelerine kifayet edecek mikdardan fazla para pul yoktur ki her yerde genç ihtiyar erbab-ı servet miyanında görüldüğü vechile hevesat-ı nefsaniyyelerini teskin etmeye zevk u sefahet aleminde gezip tozmaya namus düşkünü şık kadınların bulunduğu yerlere başvurmaya imkan bulabilsinler. +Bedihidir ki zevc ve zevce dost tutmak metres tedarik etmek gibi hallerden tebaudle bütün hissiyatlarını yekdiğere tahsis ederlerse aralarında hakiki bir muhabbet-i mütekabile caygir olur. +Biribirlerine meveddet ve şefkatten başka bir his ile mütehassis olmazlar. +Bu sayede maü’l-hayat denilen maye-i tenasül zıya’dan vücuda gelecek nesil ve zürriyet zina ve sifahtan mütevellid mazarrat-ı ma’lumeden vikaye edilmiş olur. +Bu tarz-ı hayatın feyzıyledir ki haneler çoluk çocukla şenlenir. +Memleketler ümmetlerin maye-i izz ü satveti mevcudiyet-i siyasiyyenin medar-ı bekası olan birçok erkeklere malik olmakla tezyid-i azamet ü ihtişam eder. +Bu tenakus ve tezayüd-i nüfus bahsinde sözü fazlaca uzatmakla sizi sıkmış olduğumu hissediyorum. +Fakat bu mes’elenin siyaset-i ictimaiyye mebahisinin en mühim ve en incelerinden olması bu taşkınlığımı afvettireceğini zannederim. +Hatırınızda olsa gerektir ki bir vakitler Türk gazeteleri bu mes’ele ile bir hayli iştigal etmiş sütunlarını bu bahse nefret ve istikrah kalblerde bu derece kökleştikten sonra Cezayir ve Fas’tan Fransa’ya birçok erkek celb etmekten kadınları çocuk düşürmek haml vukuuna karşı edviye-i tıbbiyye kullanmak gibi şeylerden şiddetle men’ eylemekten başka çare olmadığını alenen söylediler. +Harb-i Umumi esnasında Fransa’da erbab-ı ilm ve vukufun hükumetten iade-i sulh u müsalemet esbabına tevessül etmesini mutalebe yolunda kopardıkları feryadı asumana isal ettiklerine şahid olduk. +Bu adamları bu vaveyla-yı ye’s ü mateme sevk eden sebeb mikdarı zaten az olan Fransa erkeklerini harb bütün bütün kemirip de sulhden sonra eldeki araziyi civar memalikten celb edilecek adamlar vasıtasıyla i’mara mecburiyet hasıl olmasıydı. +Bu mes’eleye müteallik kütüb-i İslamiyyede tesadüf ettiğim en metin ve ulvi sözler miyanında Peygamberiniz sallallahü aleyhi ve sellemin ve “Kadınlarınızın en ha yırlısı kocasını seven ve çok evlad getirendir.” sözlerini sayabilirim. +Fazla evlada malikiyet ve onların terfih-i maişetleriyle hüsn-i terbiyelerine elden geldiği kadar i’tina ve dikkat hususlarına en büyük müşevvik Kur’an’ın sözüyle Resul aleyhisselamın “ Günah vardır ki terfih-i ıyal yolunda sa’yden başka hiçbir şey ona keffaret olamaz.” hadisidir. +Bilmem ki milyonlarca erkek ve kadının münasebat-ı gayr-i meşrua içinde ifna-yı hayat ettikleri o memleketlerde bunun yerine revabıt-ı meşrua kaim olup da gerek zürriyetlerine gerek nefislerine karşı saydığımız ceraim ve cinayatı irtikab etmeseler bugün haiz olacakları kuvvet ve satvetin derecesi ne olurdu? +Bir asırdan beri tenakus-ı nüfus yüzünden büyük bir tehdid altında bulunan Fransa’da fuhuş aleminde imrar-ı hayat eden kadınlar kocaya varsalar gebe kalmamak için birtakım tedabire tevessül etmeseler memleketin nüfusunu her asırda bir misli arttırmaya muvaffak olurlar idi. +Fakat takdir onları düştükleri vadi-i gavayette saplanıp kalmaya meslek-i dalalette sebat ve ısrar etmeye sevk ediyor. +Ta ki duçar olacakları akıbet-i elime nazar-firib alayişleriyle dide-i basiretlerine nikab-ı füsun çektikleri hürriyet-i beşeriyye ve Fransa medeniyeti namına mühlik fitne girdablarına saldıkları birçok akvam u ümeme bir ibret-i müessire teşkil etsin. +Kehf Suresi +Bunların felsefesi nazariyatı böyle olduğu gibi ameliyatı da öyledir. +Bugün Rusya’da Bolşevikler bunların tatbikat ve ameliyatıyla bil-fiil meşguldür. +Rusya’da inkılabı müteakıb kuvvetli milletler: +Finlandiya Estonya Lehistan ve saire derhal kat’i surette Ruslardan ayrılarak her biri müstakil birer hükumet aldılar. +O büyük Rusya’nın bu suretle parçalanacağı anlaşılınca Lenin zaif milletlere imtiyaz ve muhtariyet vereceğini Rusya’yı Amerika gibi bir memleket yapacağını i’lan etti. +Ufak ufak federasyon olmak üzere: +Tatarlara Başkırdlara Kırgızlara Türkistan’a ve saireye hepsine gayet mahdud bir program dairesinde guya muhtariyet verildi. +İdare ciheti guya her milletin kendi ihtiyarına bırakılacaktı. +Fil-hakika öyle oldu. +Fakat her milletin kendi cinsinden ne kadar ipsiz sapsız kimseler varsa bunlar vasıtasıyla bütün memleketi tahrib etti. +Edyana indirilecek darbeyi de bu serseriler vasıtasıyla lunduysa onları derhal “konder” mürteci’ diyerek en şiddetli ceza ile tecziye ettiler. +Bilahare biraz namus ve haysiyeti olanlar tamamıyla me’muriyetten çekildiler. +Halis komünist mesleğini kabul edenleri re’s-i kara getirmek makam-ı riyasette de Rus bulundurmak şartıyla Zaten bütün Rusya’da müslümanlar miyanında memleketin cek kadar iktidara malik adamlar da pek az bulunuyordu. +Zimam-ı idareyi deruhde edenler hep cahil adamlar olduğundan milletin teali ve terakkisini memleketin ne suretle i’mar ve ihya edilebileceğini düşünmekten aciz olduklarından mehamm-ı umura sarf-ı efkar edecekleri yerde dedikodu ile vakit geçirdiler. +Din aleyhinde bulunmak Bir taraftan gazeteler ve hususi risalelerle tiyatro sahnelerinde tahkir ve istihzalar ile nutuklar ile ellerinden geleni yaptılar. +Hatta hususi propaganda vapurları propaganda trenleri icad ettiler: +Volga Kama Ak İdil Ural sahasında köy köy dolaşarak din aleyhinde sarf-ı mesai ettiler. +Türk imlasını kaldırarak bütün nevzadları eskiden mevcud ve İslam miyanında ma’ruf ve müsta’mel edebiyat-ı diniyye ve milliyyeden mahrum ettiler. +Yeni kitapları okuyamaz oldular. +Yenisi ile de dini kitaplar tab’ olunmayacak. +Demek oluyor ki din kendi kendine ortalıktan kalkacak. +Bugünden i’tibaren çocuklara besmele ta’limi memnu’ dini kelimeler memnu’. +Bu suretle bundan yirmi sene sonra bugün mevcud ihtiyarlar dar-ı ukbaya sefer edecekler gençlerden kimsenin din ile alakası kalmayacak rub’ asır zarfında Rusya’da aid makalat hakikate uzak yakın efkar ve mütalaat ile doldurmuş idi. +Ez-cümle Tanin ünvanıyla bir bend-i mahsus açarak herhangi bir taraftan serd edilen fikir ve mütalaayı enzar-ı kariine arz etmeyi ihmal etmemişti. +O zaman ben bu bahse müteallik neşrolunan bütün mütalaatı ehemmiyetle ta’kib etmekte idim. +Ancak serd olunan fikirlerin çokluğuyla beraber içlerinde ehemmiyetle telakkiye şayan pek az efkara tesadüf ettim. +Bundan dolayıdır ki bu bahsi etrafıyla tedkik etmeye ümmetlerin bünyan-ı mevcudiyyetlerini hedm ve deaim ve erkanını zir ü zeber eden en kuvvetli bir kazimanın madde ve esası üç şeyden hariç olamayacağını delail-i katıa ve measir-i mahsusesiyle ber-tafsil izah etmeye lüzum gördüm. +Yalnız şurada tekrar edeyim ki bu şeyler miyanında en tehlikeli ve measir-i tahribi en ziyade meydanda olan fuhşun intişarıdır ki sebebi hürriyet-i ihtilat ve mevaki’-i fitne ve fesaddan adem-i mücanebettir. +Fuhşun valideler hakkında mucib olduğu tehlike ve mazarratlar hakkında beyanatıma şurada hitam vererek sözü fuhşun evlad-ı zina üzerinde la-yenfek bir surette bıraktığı measir-i feciaya ve onun vatanların selametine derece-i te’sirine intikal ettirmek isterim.” Komünizm siyonizm … Bu iki meslek her ne kadar zahiren başka başka gözüküyorsa da maksad i’tibarıyla her ikisi evlad-ı Ya’kub’un menfaatini te’min için icad olunmuştur. +Bazen yekdiğerine muarız gibi tezahüratta da bulunuyorlarsa da esas i’tibarıyla tev’emdir denilebilir. +Biri düşerse biri kalkar her ikisi yekdiğerine müzaheretten geri kalmaz. +Biri sekteye uğradığı gibi diğeri vaktiyle teşhir olunmuş boş dimağlara yerleşmiş daha doğrusu yerleştirilmiş! +Felsefe namına makam tutmuş! +Bazen gizlenir bazen muhtelif namlarla meydana çıkar bazen siyasi bir meslek ta’kib eder. +Bütün cihanda bir hakimiyet-i mutlaka te’sisine zahib olurlar. +Esas maksad Talmud ta’limatı üzere amel ederek bütün kainat ve mevcudatı evlad-ı Ya’kub’un istirahati uğrunda feda etmektir. +Fakat maksad-ı asli gayet mektum tutularak vakit vakit zahiri temayüller gösterirler. +Bazen sağa bazen sola gider gibi gösterişler ile yine insanları hale göre dinli de olurlar dinsiz de olurlar muhtelif dinleri de kabul ederler. +Cuma Cumartesi Pazar hepsini bayram yaparlar. +Maksad uğrunda her kalıba girerler. + +Yahudiler siyonist olsun komünist olsun mason olsun her ne şeytanet ve mel’anet düşünürse düşünsünler bunlar hakkında Kur’an’ın hükm-i kat’isi budur: +Abdürreşid İbrahim gazetesi Türk İslam aile hayatına ve teşkilatına karşı açtığı mücadelesinde devam ediyor. +Bu hafta da yine arkadaş ve mezhebdaşlarından olan Sabiha Zekeriya Hanım’ın bir makalesini neşretti. +Esasen ırki bir zekaya varis olan ve gazeteciliği Amerika’da tahsil eden Ahmed Emin Bey bir müddet doğrudan doğruya kendisi ahkam-ı İslamiyyeye karşı hücum ettiği halde şimdi bu vazifeyi ırkdaş ve mezhebdaşı olan bir kadın vasıtasıyla yapmaktadır. +Sabiha Zekeriya Hanım diyor ki: +“İctimai sistemlerimizi değiştirip asri bir millet olmaya karar verdiğimiz zaman kadınlarımızın seviyesini göz önünde tutmaya ve ona karşı da vaz’iyet almaya mecburuz. +Ocak’ta toplanan hanımlar hayatın müşkilleri cem’iyetin kayıdları ve kanunları altında ezilmiş isyan etmek isteyen fakat hedefini bilmeyen müştekilerden ferdde erkekte tecessüm ettirerek ona hücum ediyorlardı. +Bu tarz-ı hareket vakıfane olmamakla beraber samimi idi. +Zaten feminizm sosyalizm on dokuzuncu ve yirminci asrın ictimai nizamlarına karşı doğmuş bir masdarı hep bu samimi ve hissi isyan olmuştur. +Alimler ferdleri içinde bir makine gibi sıkan ictimai adetleri ve kanunları ilmi usullerle tedkik ve yeni cem’iyet sistemlerini nazariye haline koydukları zaman bu isyan hissi sahadan ilmi sahaya geçmiş oldu. +Kim bilir belki o gün Türk Ocağı’nda doğan isyan bizde de bir Türk feminizminin başlangıcı olur. +Bugün gençlere münevver Türk kadınlarına düşen vazife bu hiss-i isyan ile kanundan müsebbibi olan hakikatleri acı da olsa açık açık göstermektir. +dinin bütün izleri silinmiş olacak. +Lakin o zaman Tatarların yalnız dinleri değil dünyaları da olmayacak. +Çünkü Bolşevikler şimdi vermiş oldukları imtiyaz ve muhtariyeti de lağvedecekler. +Zaten Rusya Cumhuriyeti bir namdır. +Eski “Rusya hükumeti” denilecek yerde “Şuralar hükumeti” denilecek idare-i memleket ciheti ise Çarlık zamanından daha ziyade müstebid daha zalimane bir hükumet meydana çıkacak. +O zaman yalnız İslam değil Tatar Başkırd ve saire namları bile kalmayacak. +Zaten şimdiden o muhtariyet-i idare bir namdır. +Vilayet merkezlerinde kazalarda umumiyetle re’s-i karda bir Yahudi bulunuyor ekserisi de sureten tanassur etmiş Yahudilerdir. +Bilhassa memleketin cihet-i maliyye ve iktisadiyyesi ve umur-ı hariciyyesi tamamıyla Yahudilerin yed-i tasarrufundadır. +Rusların meşhur bir adamı Çarlık zamanında siyaset-i dahiliyyesiyle kesb-i iştihar etmiş Başvekil “Stalipin” her zaman Duma’da tanassur etmiş Yahudilere bakarak derdi ki: +“Ben Hazret-i Musa dininde olan Yahudilere hürmet ederim. +Lakin Dönme Yahudilerden korkarım.” Bu adam bir hiss-i kable’l-vuku’ ile memleketine gelecek felaketi o zaman görmüş idi. +Stalipin memleketini sever hakikaten gözü keskin halis bir Rus idi. +O da Rusluk uğrunda her şeyi feda etmek isterdi. +Yahudiler bilahare bu adamın vücudunu dahi ala-melei’n-nas ortadan kaldırdılar. +Zaten bunların esrar-ı hafiyyelerinden biri ve birincisi kendilerince muzır olduğu tahakkuk eden adamın derhal vücudunu kaldırmaktır. +Bunların desiselerinden emin olmak hiçbir vakit caiz değildir. +Türlü türlü maskeler takarlar. +Muhitın isti’dad ve icabatına kendilerini uydururlar. +Fakat kalbleri her zaman en koyu bir Yahudidir. +Çok gafil adamlar onların desiselerine kapılırlar. +Onların içinde taşıdıkları Yahudilik ruhunu göremezler. +Bunlar bütün dünyada bulundukları muhitı için için böyle kemirirler. +Kendilerinden başka bütün milletlere dinlere ezeli kin ve intikamları vardır. +Yahudiler Avrupa’da büyük adamların her birini ya doğrudan doğru ya bilvasıta kendi menfaat ve maslahatında da verirler lede’l-icab o kız tanassur da eder başka dine de girer her şey olur. +Rusya’nın en meşhur diplomatlarından olup Japon–Rus muharebesi hitamında sulh kongresine murahhas olarak gönderilen ve Graf payesini ihraz eden “Vitte”nin madamesi Yahudi kızı tur. +Evlad u ahfadı batnen ba’de-batnin resmen Nasrani olur lakin amelen ve fikren Yahudi oğlu Yahudidir. +Hazret-i Musa dinini terk ederlerse de Yahudiliği asla terk etmezler. +Bakara Suresi Araf Suresi +tir. +Türk kadınları bedbaht imiş! +Acaba Dönme kadınları gibi olursa mes’ud mu olacaklardır? +Türklerin asırlarca yaşamış oldukları adetlerini tebdil eylemeleri lazım geldiğini ileri süren Sabiha Hanım’ın bu nasihati de Türk hanımlarını sevk etmek istedikleri “hedef”i göstermeye kafidir. +Lakin emin olsunlar ki Türk hanımları hariçteki ictimai inkılablar arkasından koşmayacaklar Rusya’yı tarumar eden o sakim “inkılab-ı ictimai” fikirlerinden daima uzak kalacaklardır. +“Adet ve akidelerin yerine ictimai ve ilmi telakkiler” Türkler müstahsen adetlerini muhkem akidelerini hiçbir zaman terk etmeyeceklerdir. +Türk ailesi iffet ve faziletiyle beyne’l-akvam şöhret-şiardır. +Ona bu paye-i refii bahşeden yüksek akideleri ve müstahsen adetleridir. +Onları terk ettiği gün hüviyet-i milliyyesini zayi’ edenlerin avare vaz’iyetine düşeceğini pekala takdir etmektedir. +“İctimai ve ilmi telakkiler”in Rusya’yı ne hale getirdiğini gördük. +Karl Marks’ın “nazariye haline koyduğu cem’iyet sistemlerini” de Türkler istemez. +düsturuna teFerdleri bir cem’iyet içerisinde bedbaht eden kanun değil kökleri ta asırlarca evvele dayanan örf ve adat zihniyet her gün değişen şerait-ı hayatiyyeye karşı birer mukaddes gibi kafalarımızda sakladığımız sabit fikirlerdir. +Bugün Türk kadınlarının bedbahtisini mucib olan kanunda tasrih edilen birkaç madde değil kendi kendine kanun haline gelmiş ve asırlarca yaşamış adetlerdir. +Bunları değiştirmek yeni kanun yapmakla değil seviye-i leketin haricle temasını tezyid ve hariçte yürüyüp giden yükselmedikçe kanundan istifade edemez. +Memleketin seviye-i ictimaiyyesi yükselmedikçe adet ve akidelerin yerine ictimai ve ilmi telakkiler kaim olmadıkça kadın kanundan istifade edemez. +Yani bu sözlerimle kanun değişmesin demek istemiyorum. +Yalnız kadınların bu değişmeden istifadelerini te’min için iktiza eden noktaları göstermek istiyorum.” Sabiha Hanım Türk Ocağı’nda toplanan hanımları “isyan etmek isteyen fakat hedefini bilmeyen müştekiler” diye gösteriyor. +Türk hanımlarının nokta-i nazarını tesbit etmek üzere tefrik olunan hey’et miyanına Sabiha Hanım da Ahmed Emin Bey de dahil oldular. +Türk kadınlığını sevk etmek istedikleri “hedef” ne ise gösterebilirler. +Sonra bu tarz-ı hareketin “vakıfane olmadığını” da söylüyorlar. +Türk ve İslam hanımları onlar gibi Amerika’da Amerika mekteplerinde tahsil görmediler. +Bittabi onlar kadar vukuf sahibi değillerdir. +Biz orada ictima’ eden Türk hanımlarının Türk-İslam aile hayatına ve teşkilatına isyan hissiyle toplandıklarını bilmiyoruz. +Sabiha Hanım “on dokuzuncu ve yirminci asrın ictimai nizamlarına karşı doğan isyanlar”dan bahsediyor. +Evet Avrupa’da ve Amerika’da belki öyledir. +Lakin Sabiha Hanım Türk ailelerini Amerika ailelerine kıyas etmemelidir. +“Ferdleri bedbaht eden kökleri ta asırlarca evvele dayanan örf ve adet zihniyet her gün değişen şerait-ı hayatiyyeye karşı bir mukaddes gibi kafalarımızda sakladığımız sabit fikirler”den de kasdettiği ma’nayı anlıyoruz. +Vakıa ahkam-ı mansusa-i İslamiyye bin üç yüz şu kadar sene evvel teessüs etmiştir. +Fakat o ahkam tamamıyla beşerin menfaat ve saadetini te’mine kafildir. +Gerek Kur’an’ın hükümlerinde gerek sünnet-i nebeviyyede “ferdleri bedbaht” edecek hiçbir nokta yoktur. +Sabiha Hanım bir Dönme ailesi içinde büyümeyip de Türk ailesi arasında yetişmiş olsaydı ahkam-ı İslamiyyenin Türklerin kafalarında sakladıkları mukaddes ve sabit fikirlerin ne kadar saadet-bahş olduğunu görür ve hissedebilirdi. +Lakin bunu göremediği ve hissedemediği için husumet göstermek de çok insafsızca ve saygısızca bir hareketKafirun Suresi +nuna tarafdar gibi görünen gazetesi şimdi bu Kanun aleyhinde propagandada bulunuyor. +İstediği fikirde bulunabilir. +Yalnız bahsettiği “efkar-ı umumiyye”yi anlayamadık. +Eğer Türk efkar-ı umumiyyesi ise Anadolu’nun hemen hiçbir kasabası kalmadı ki orada bulunan halk Men’-i Müskirat Kanununu alenen tasvib etmiş olmasın. +Hatta bu Kanunun kaldırılacağı şayiaları üzerine her taraftaki müntehib-i saniler ahali-i İslamiyye Büyük Millet Meclisi’ne telgraflarla müracaat ettiler. +Kanunun kar-ı umumiyyenin muzaheret ve tasvibine mazhar olmak şerefini ihraz eden hangi kanundur? +Acaba efkar-ı umumiyye miyanında meyhaneci Rumlar da dahil midir? +Bu Kanunu bütün millet can u gönülden kabul etmiş bu suretle –Mazhar Osman Bey’in dediği vechile– Men’-i Müskirat Kanunu “mukaddes bir kanun” olmuştur. +Bu kadar vazıh mes’elelerde efkar-ı umumiyyeyi hilaf-ı hakikat bir şekilde göstermek efkar-ı umumiyyeyi hiçe saymaktan başka bir şey değildir. +Maamafih Men’-i Müskirat Kanununa tarafdar olanlar efkar-ı umumiyyeye müracaata her zaman hazırdırlar. +Acaba aleyhinde bulunanlar böyle bir imtihana gelebilirler mi?.. +gazetesinin Ankara muhabiri İhsan Arif Bey yazıyor: +Yahudi Duası: +Rüşdü Bey’in gözlerinin yıpranmış iki perde gibi buruşuk kapakları indi. +Tumturaklı karışık bir Yahudi duasını okumaya başladı. +Başıbozuk bir saat rakkası gibi kesilen bir sür’atle yavaş yavaş sallanıyordu. +İçimde birden üşütücü bir ürperme duydum. +Dua mahremiyetin engin ve uzak bir efsane aleminin huşunet ve tılsımıyla dolu birinin rutubetli ve harab duvarları dibinde uzun çatallı ve sararmış sakallarıyla mavi ve çalak gözleri bir başka füsun ve ruhaniyetin vecdiyle küçülmüş harmanileri geniş hahamlar önünde zannettim. +Bu hayalimin levhasını Rüşdü Bey’in pürüzlü kahkahası bitirdi. +– Bu ne ? +dedim. +– Buna dedi tifilla duası derler. +Dönmeler felaket ve ızdırab zamanlarında bu duayı okurlar. +Allah Osman Ağa imdadlarına yetişir. +Ben söylemeye unutmuştum. +Dönmeler Rusolar Florintiler Tironlar ve Kohenler namlarıyla birtakım gazetesi galiba Türkleri hidayete mazhar etmek med Emin Bey Sabiha Hanım! +Türkler dalalette kalmış aile hayat ve teşkilatı bozuk bir millet değildir. +Sizin ve mezhebinize aid adat ve akaidinizi ıslaha himmet ederseniz daha çok müsab olursunuz. +Hukuk-ı Aile Kararnamesinde üç din ashabına aid ahkam vardır. +Siz bunlardan birini intihabda serbestsiniz. +Hiçbirini kabul etmek istemezseniz kendinize mahsus da bir bab açılmasını teklif edebilirsiniz. +İslamiyette hürriyet-i vicdan bir umde-i esasiyyedir. +Yalnız sizden şunu rica ederiz ki siz de Türklerin adat ve akaidine hürmet ediniz Türklerin adat ve akaidini istihfaf etmeyiniz ve değiştirmeye kalkışmayınız. +Türk adat ve akaidi hakkında böyle istihfafkarane neşriyatta bulunan gazetesi Fransız aktrisleri hakkında şu takdir ve tahsinlerde bulunuyor: +“Evvelki akşam Fransız tiyatrosunda Başaktris Matmazel Jan Reymon Paris’ten getirdiği altmış kadar manto şapka sabah öğleden sonra ve akşam tuvaleti gösterilmiştir. +Matmazel Reymon ayaklarını musikiye uydurarak ahenkdar bir yürüyüşle sahneye çıkmış ve tuvaletlerini birer birer göstermiştir. +Bunlar arasında cidden ince bir san’at eseri addedilecek kadar güzel elbiseler vardı. +Aralarında birçok hanımlar da bulunan kadın seyirciler tuvaletleri büyük bir alaka ile seyretmişler ve yüksek sesle fikirlerini söylemişlerdir. +Fransız aktrisinin muhtelif oyunlarda giydiği elbiseler büyük bir servet teşkil edecek kadar mütenevvi’ ve kıymetlidir.” Biz Türklerin adat ve akideleri aile hayat ve teşkilatları hakkında böyle takdirler beklemeyiz. +Yalnız istihfaf ve tecavüz olunmamasını rica ederiz. +gazetesi Amerika’daki men’-i müskirattan bahsederken bizim Men’-i Müskirat Kanununu da karıştırıyor. +Bu Kanunun memleketimizde ciddiyetle telakki edilmediğini efkar-ı umumiyyenin muzaheretine ve hiç olmazsa tasvibine mazhar olmayan kanunların payidar olamayacağını söylüyor. +Vaktiyle Men’-i Müskirat Kanu gibi İstanbul muhitini da mümkün mertebe daha ziyade tenvire hadim olmaktır… Bazı mutaassıb Dönmelerin de aleyhimde olduklarını bunların söğüp saydıklarını işittim… Hatta kendi hahamlarından birinin oğlu olan bir genç Dönmenin bazı mahafilde ala-melei’n-nas: +‘Rüşdü Bey bir defa Ankara’dan gelmeyecek mi? +Onu bekleyen bir teşkilat var; kendisinin hakkından gelinecektir.’ sözlerini sarf ettiğini öğrendim Ankara’da iken aldığım bir tehdid mektubunun sahibi de hala bu kabilden olarak atıp tutuyormuş. +yatımın Dönmeler arasında muhtelif cereyanlara sebeb olduğu merkezindedir. +Maamafih ben bu mes’ele kubbede hoş bir sadaya inkılab edinceye kadar fikrimde sabitkademim ve cüz’i bir zaman zarfında aleyhimde bulunan Dönmelerin de iyice düşünerek mes’eleyi mantıkla akılla mütalaa ederek fikrimi tensib edeceklerini ve Türklük camiasına iltihak ederek bugünkü fena vaz’iyetlerinden halas olacaklarını kat’iyyen ümid etmekteyim. +sında Dönmelerin Rüşdü Karakaş Bey’in mensub olduğu zümresinde bu teşkilat mevcudsa da Kapancı ve Hamdi Beyler kabilelerine aid teşkilat munkarızdır deniliyor. +Bu gazetenin mezkur tefrikası bir i’tirafı ve bir inkarı muhtevi demektir. +Benim mensub olduğum zümredeki teşkilatın mevcudiyeti i’tiraf ediliyor. +Fakat Hamdi Bey ve Kapancılar kabilelerine aid teşkilat munkarız demek bunlar Türklük camiasına iltihak etmişler mi demektir? +Benim bildiğim hala Kapancı ve Hamdi Beyler kabilelerine mensub Dönmeler de aynı diğer kabile gibi hususi i’tiyad ve hayatlarını muhafaza etmektedirler. +İçlerinden biri vefat edince yine Üsküdar’daki Dönmeler Kabristanı’na defnettiriyorlar sair Dönme i’tiyadlarını da muhafaza etmektedirler. +Bu tefrikada gerek Kapancılar ve Hamdi Bey kabilelerinde ve gerek benim mensub olduğum zümrede ancak yetmişlik seksenliklerde bu hakikat bu merkezde değildir. +İçlerinde hatta yirmi yirmi beş otuz yaşlarındaki delikanlılarında bile bu hurafat mevcuddur. +Bunun isbatı da güç değildir.” gazetesi sahiblerinden Ali Naci Bey yazıyor: +Niçin Bir Gece Hayatımız Yoktur? +“Eski salaş tiyatrolarda kadınlarla erkekleri tefrik eden tahta kafesler kalkalı yıllardır vapurlarda kadınlarla erkeklerin bir arada oturmasına artık hiçbir mani’ yoktur. +Zevceniz hemşireniz veya herhangi bir kadın soylara taksim edilmişlerdir. +Bunların içinde en mukaddes soy Rusolar ve Kohenlerdir. +Bu soyların müttehid sanlar içinde yalnız Dönmeler kabirlerinden çıkabilecekler diğerleri mezarlarında kalacaklardır. +Kabirlerinden dirilerek kalkacak olan bu Dönmeler soy soy toplanacaklar Kohenler yeşil bayrak diğerleri de kırmızı beyaz rengarenk bayraklar alarak alay alay cennete gireceklerdir. +Allah Osman Ağa’nın ve on üç ashabının yevm-i mahsusu vardır. +Bu hususi bir bayram mahiyetinde olup adına “Ayın Yirmi Yedisi Ziyafeti” denir. +Bu ziyafet bayramların en mutantanıdır. +En meşhur aşçılar en fazla börek ve tatlılar yaparlar o gece çiçeklerle müzeyyen büyük ve musanna’ sofra başında börekler tatlılar yenir Osman Ağa’nın on üç ashabının ruhuna dua edilir. +Fakat bunlardan en iyisi ve mübareki Dönmeler indinde anlattığım Kuzu Ziyafetidir ki bu da ayın yirmi ikisinde yapılır. +Dönmelerin bu ayinlerinin ekserisi hep sofra başında olur. +Bazı geceler toplanılan hususi evlerde ortaya büyük sini tepsiler içinde meyveler konur. +Bütün Dönmeler el ele vererek bu meyve tepsisinin etrafında dualar ederek dönerler. +ayinden sonra bütün Dönmeler dizilir hepsi efrad-ı ailesinin mikdarına göre önüne mendiller sererler ve duadan sonra kudsileşen bu meyveleri mendillere doldurarak sokaklarda gizlene gizlene bu mendillerle meyveleri evlerine taşırlar. +Dönmelerin bir de Ağaç Bayramları vardır. +Bu bayramda ağaçların etrafında ayin icra ederek ağaçların köklerine su verirler. +Senede muayen bir gün bütün Dönmeler daha şafak sökmeden çoluk çocuk hep beraber evlerinden çıkarlar hususi ibadethanelere giderler ve orada hahamlara birer birer sadaka verirler. +Bu sadaka fukaranın ihtiyacatına hasr edilir. +Senede yine muayyen bir gün de günah çıkarmak zamanı vardır. +Bugün bütün Dönmeler ayaklarına sarı mestler ve üzerlerine cübbeler giyerek Osman Ağa’nın ruhu önünde eğilir ve günahlarının afvını niyaz ederler. +tesi muharririne ber-vech-i ati beyanatta bulunmuştur: +“İstanbul’a avdetimin başlıca sebebi: +Bugüne kadar vuku’ bulan neşriyatın Dönmeler nezdinde ne gibi te’sirat +Şarlot mağazasının bir moda salonu haline gelecek olan sahneye dikmişler… Tuvaletlerin her biri ayrı ayrı genç bir kadının bir har akşamı ormanda gezerken kışın tepelerine zengin oteller kurulmuş yüksek karlı dağlarda ve avda sabahleyin yatağından çıkınca öğleden sonra çayda gece dansta tiyatroda baloda iyi dikilmiş bir kumaş savvura sığmaz bir letafetle güzelleştiğini göstermekte simleri ve şekilleri canlandıran bu kıyafetler Parisli kadını –çok güzel olmadığı halde– tasavvura sığmaz bir letafetle güzelleştirmekte idiler. +Her istihalede sanki başka bir kadın sahneye geldi elbise kadını o kadar değiştirmekte idi; güzelden hattan renkten zevk alan bir göz için bundan daha nefis bir temaşa tasavvur edilebilir mi? +gazetesi yazıyor: +Polis Müdüriyeti tramvay ve bazı vapurlardan perdeleri çıkardı. +Pekala. +Fakat bu icraat kafi değildir. +Avrupa’da bile kadınlar için trenlerde vapurlarda “damsol” dedikleri ayrı mahaller vardır. +Bir Avrupalı kadın arzu etmez ise erkeklerin yanında oturmaya mecbur edilmez. +Bizde ise perde kalktı diye Avrupa’da olduğu kadar da kadınların hususiyet-i ahvaline riayet edilmiyor. +Yani verilen emirler na-tamamdır. +Evet serbesti verilsin. +Herkes arzu ettiği gibi hareket etsin. +Fakat arzu etmeyen kadınlar da herkesle beraber kalmaya mecbur edilmesinler. +Bundan maada geçen gün Boğaziçi’nin son postasında şahidi olduğumuz bir vak’adan bahsetmek lazımdır. +Vapurda ma’hud perdeler kaldırılmış fakat o perdelerin yerine üç aded levha asılarak “Hanımlara Mahsustur” diye i’lan edilmiş. +Bu levhalar vakıa pek muvafık. +Fakat bunlara halkı nasıl riayet ettirmeli? +İşte burasını ne polis ne de Şirket düşünmüş! +“Hanımlara Mahsustur” denilen yerlere erkekler oturur ise ne olacak? +O mütecavizleri kim yerlerinden kaldıracak? +Polisler Müdüriyetin verdiği emrin ifa edilip edilmediğini kontrol etmiyorlar. +Geçen akşam hanımlara tahsis edilen yerlere bilerek an-kasdin birtakım fesli palikaryalar oturmuştu. +Hanımlar geldi. +Yer bulamayınca ayakta kaldılar. +O fesli pamuhibbenizle tramvaya binmek istediğiniz zaman o önde ve siz onu sizden ayıran tozlu pis rengi uçmuş perdenin gerisinde oturmak mecburiyetinde değilsiniz; ra medeni bir insan yaşayışını te’min etmek için cehle taassuba ve mürteci’ softa zihniyetine harb açmış bütün hailleri yaman bir hamle ile birer birer ortadan kaldırıp atıyor. +Fakat niçin bütün müsaadekarlıklara rağmen herkes gündüzki mesai saatleri haricinde bir gece hayatı temiz nezih bir insan yaşayışı te’min edemiyor? +Maksad kadınla erkek arasındaki bütün perdelerin kalkması olduğuna nazaran hiç şübhe yok ki vapurlarla tramvaylardaki memnuiyetin ref’i kafi değildir. +Şehir halkının bir şehirli gibi yaşaması için idare edenler evvela şehrin yapılışında bir cem’iyet kurmaya mani’ olan esbabı izale etmelidirler.” Lozan’dan avdet ettikten sonra Ali Naci Bey maşaallah ne kadar şedidü’l-beyan olmuş! +Taassublardan mürteci’ softa zihniyetlerinden ne yaman bir lisanla bahsediyor! +Demek beylerin gündüz hayatlarına gece hayatlarına mani’ olan hep softalar imiş! +Bak bu mürteci’ler nelere engel oluyormuş! +Şimdi hiçbir mani’ kalmadığı halde idare makinesi niçin bir gece hayatı te’min edemiyormuş?.. +Gece hayatını te’min edemiyor diye idare makinesini muahaze etmeyi yeni işitiyoruz. +İranlı Ali Naci Bey’in memleketindeki idare makinesi acaba gündüz hayatını te’min etti mi ki burada gece hayatının te’min edilemediğinden şikayet ediyor? +Maamafih bize bunların bir tealluku yok! +Herkes istediğini söyler beğendiğini ister. +Yalnız durup dururken softaları söze karıştırmaktaki hikmeti anlayamıyoruz. +Galiba şimdi de moda bu oldu. +Rica ederiz bu kadar da zebun-küşlük etmeyelim. +Bize gece hayatını te’min edilmedi diye “mürteci’ softalar”a bu kadar yüklenmeyelim. +Beyefendiler! +Ne gündüzünüze ne de gecenize hiç kimsenin karıştığı yok. +Bari siz de lütfen başkalarını karıştırmayınız. +Fransız Tiyatrosunda Bir Gece Matmazel Jan Reymon geçen gece meşhur tuvaletlerini gösterdi… Salon bi’n-nisbe tenha… Fakat locaların ekserisinde Şişli’nin ma’ruf kibarları şık hanımları ellerinde sadef durbinler gözlerini biraz sonra Şanzelize’deki +nin diğeri de Şer’iye Vekaleti Tedrisat Müdir-i Umumisi Aksekili Ahmed Hamdi Efendi’nin üçüncü idir. +Her iki müellif de ilm ü fazlıyla iktidar ve meziyetiyle mütemayiz asrın ahval ve icabatına vakıf ulemamızdandır. +Memleketimizde tedrisat-ı diniyyede ilk defa olarak bir teceddüd husule getiren Aksekili Ahmed Hamdi Efendi’nin tedris olunmaktadır. +de lise programlarına muvafık olmak üzere bu vadide yazılmış bir eser-i güzindir. +Bunun da bil-umum mektepler ve medreselere kabul olunacağı şübhesizdir. +Son zamanlara kadar mekteplerde ulum-ı diniyye derslerinin ihtiyacı tatmin edecek şekilde tertib ve tahrir edilmemiş olduğu gayr-i kabil-i inkardır. +Ulum-ı diniyye namına birtakım mesail tedris olunuyor. +Fakat din muhabbetini kalblerde esaslı surette yerleştirecek mebahis-i ma’lumat verilmiyordu. +Bu cihetleri nazar-ı dikkate alan Ahmed Hamdi Efendi tedrisat-ı diniyyede yeni bir tarz yeni bir şekil ortaya koydu. +Birkaç senelik tecrübe in talebenin hayat-ı diniyyesini takviye ve üzerine bütün mekteplerde medreselerde kabul edildi. +Maarif Vekaleti programlarında buna göre ta’dilat yaptı. +Bu suretle ulum-ı diniyye tedrisatında menafi’-i İslamiyye namına hayırlı bir teceddüd husule geldi. +rince bu takdirata mazhar olması Ankara’daki İran ve Afganistan sefirlerinin de nazar-ı dikkatlerini celb etti. +lisan-ı Farisiye tercüme ettirmeye başladılar. +husule getirdi. +Bugün fazıl-ı muhterem Ömer Nasuhi Efendi tarafından neşredilen de bu vadide yazılmış en güzel bir akaid-i İslamiyye kitabıdır. +Bu kitap akaid-i sahiha-i İslamiyyeyi havidir. +Ale’l-ıtlak edyana ve bilhassa din-i mübin-i İslamın mahiyet-i ulviyyesine dair bir hayli mühim mebahisi kat-ı kelamiyyeyi havi ve mesail-i kelamiyye ile alakadar bulunan bir kısım nazariyat ve tetebbuat-ı felsefiyyeyi muhtevidir. +Zamanımızda mevzu’-ı münakaşa olan ictimai tarihi birtakım mesail-i mühimme hakkında bir hayli ma’lumat ve mütalaatı cami’ bulunmaktadır. +Efrad-ı milletin ma’neviyatını i’laya taharri-i hakikatte bulunan genç fikirleri tenvire cem’iyet-i beşeriyyenin ihtiyacat-ı ruhiyyesini tatmine hizmet edecek yeni bir tarzda yazıllikaryalar ayaktaki hanımlara yer vermek nezaketinde tabii bulunmadılar. +Erkekler tarafında oturan birkaç Türkün müdahalesi olmasa idi sonuna kadar o fesli Rumların hanımların yerlerinde oturacak ve hanımlar da ayakta kalacaktı. +Böyle vak’alar ve sahneler her gün oluyor. +Ne polis ne de Şirket me’murları vazifelerini ifa ediyor. +Hele o fesli Rumlara diyecek yok. +Sanki biz perdeleri bunlar Rumlar doğruca hanımların yanına gidiyorlar. +Onları rahatsız ediyorlar. +Galiba bu Rum palikaryaları “linç” kanununu bilmiyorlar veyahud Türk ahalinin nezaket ve sabrına fazla riyetine gerek Şirkete gerek Rum matbuatına ve gerek Patrikhaneye hitaben diyoruz ki: +Eğer Rum palikaryaları başlarına birer fes koymakla hanımların yanına sokulmak rezalete daha fazla razı olamaz. +Biz perdeleri Rumların Rum matbuatı ve Rum Patrikhanesi fesli Rum palikaryalarına Hayriyye de hanımlarımıza icab eden hürmet ve riayeti te’min ettirsin. +Çünkü bu vazife Türk ahaliye kalır ise pek çabuk linç kanunu başlar ve kan gövdeyi götürür. +Tekrar edelim biz perdeleri fesli Rum palikaryaları hanımların yanında oturması için kaldırmadık. +ra Valisi Murad Bey İzmir Polis Müdüriyetine tebligatta bulunarak İzmir’de Türk hanımlarının erkekleriyle birlikte sinema ve tiyatrolara girebileceklerini ve bir yerde oturabileceklerini ve sinemaların haftada bir gün de yalnız hanımlara tahsisini bildirmiştir. +Keyfiyet İzmir’deki tiyatro ve sinemalara da tebliğ edilmiştir. +Bu haberi veren gazetesi İzmir tramvaylarında kadınlarla erkeklerin mevki’lerini ayıran perdelerin de ref’ edilerek hanımların seyahatlerinin başka bir şekilde te’min edileceğini yazmaktadır. +Bu hafta dini iki mühim eser intişar etti. +Birisi Fatih dersiamlarından ve mülga Meclis-i Tedkikat-ı Şer’iyye a’zasından Darüşşafakati’l-İslamiyye İlm-i Kelam ve Siyer-i Enbiya Muallimi Erzurumlu Ömer Nasuhi Efendi’ te’min olunan istifadeleri hanedan-ı nübüvvete ma’nen hiçbir nisbeti hiçbir rabıtası olmayan Hüseyin’den te’min etmişler ve hiçbir vakit kendisini münafık dessas bir hain-i vatan bir hain-i İslam payesinden daha yüksek bir payeye yükseltmemişlerdir. +İngiltere diplomatları Hüseyin’e daima bu tarzda muamele edegelmişler ara sıra kendisini bir mikdar para ile tatmin etmişler fakat Arab istiklalinden Arab vahdetinden bahsettikçe Avam kamaralarında yahud Lordlar kamarasında kendisini terzil etmekten aldığı paraların mikdarını i’lan eylemekten ve bu suretle nazarlarında para mukabilinde iş gören vicdanını şerefini bütün mukaddesatını satmış bir hain-i vatandan başka bir şey olmadığını teşhir eylemekten çekinmemişler kendisinin evvelce Osmanlı Devleti tarafından ta’yin olunan bir me’mur bir “paşa” rer me’muriyete yani birer krallığa ta’yin olunduklarını yüzüne çarpmaktan sakınmamışlardır. +Fakat hayadan şereften zerre kadar nasibi olmayan Hüseyin bütün bu terzilleri sineye çekmiş kendi namı ve kendi a’mali mevzu’-ı bahs değilmiş ve bütün bu hakaretler yüzüne savrulmuyormuş gibi harekete mecbur oldu. +Çünkü başka türlü hareket etse ve kendisine evvelce ibzal olunan birtakım parlak vaadlerin unutulduğunu dalalete felakete esarete sevk ettiği halka bildirilse başına intikam saikalarının isabet edeceğini biliyor ve binaenaleyh halkı aldatmakta devam etmeyi kendi menfaati namına en muvafık hatt-ı hareket olarak ta’kib ediyor. +Maamafih Hüseyin tarafından neşrolunan son beyanname mumaileyhin ıdlal siyasetinde de artık devam edemeyeceğini gösteriyor. +Bakınız Hüseyin ne diyor: +“ … Bugün Arabların vahdeti büsbütün muhtel olmuş adeta dağılmıştır. +Arab memleketleri hepsi birbirinden ayrılmıştır. +Bundan dolayı Arabların kısm-ı a’zamı beni memleketlerini Britanya ile onun müttefiklerine satmış olmakla itham ediyor. +Bu töhmet ise mensub olduğum hanedanın şan u şerefine nakisa iras edecek ve onun temiz tarihini kirletecektir. +Böyle ağır ve şeni’ töhmetlere her guna şübhelerden ari olan kimseler sabır ve tahammül edemezler.” Bu ne müdhiş bir i’tiraftır! +Türkiye’nin idaresi altında vezaifte mütesavi bir küll teşkil eden Arabların vahdetini dağıtan memleketlerini düşman istilasına ma’ruz bırakan Hüseyin irtikab ettiği şeni’ feci’ cürmü sarahatle teşvik ettiği halkın kendi mahiyetini anlayarak Arabları Arabların istiklal ve vahdetini Arabların hürriyetini atisini düşman ayaklarına çiğnettiğini ve bunların hepsini yalnız kendi hırslarını yalnız kendi redaetini tatmin mış ve bu hususatta eslaf ve muasırinden birçok zevatın asar-ı ilmiyyesinden istifade olunmuştur. +Gerek in gerek nin muhteviyatını ayrıca kapağa derc ediyoruz. +Bu kitapları okumak ve herkese okutmak bütün müslümanların vazifesidir. +Bilhassa müftü efendiler eğer Müslümanlığa hizmet etmek isterlerse –ki istediklerinde şübhemiz yoktur– bulundukları muhitte bu kitapların neşr ü ta’mimine ellerinden gelen himmeti diriğ etmemeleri Bu hafta Anadolu’nun muhtelif vilayetlerinden gelen gazetelerde Darülhilafe medreselerinin faaliyet ve terakkıyatından bahsolunmaktadır. +Birçok yerlerde şerait-ı sıhhıyyeyi haiz yüzlerce talebeyi istiaba kafi birkaç katlı muntazam büyük medreseler inşa ediliyor. +Talebe birlikleri teşekkül ediyor. +Erkan-ı vilayet ve eşraf-ı ahalinin huzuruyla akdolunan ictima’larda talebe tarafından takdiratını celb ediyor. +Yeni yeni medreseler inşası için hamiyetli ve dindar Anadolu ahalisi büyük fedakarlıklar ve himmetler gösteriyor. +Medreselere karşı Büyük Millet Meclisi tarafından izhar olunan teveccühat halk üzerinde pek ziyade hüsn-i te’sirler husule getirdiği görülüyor. +Gerek medreselerin gösterdiği bu faaliyet gerek Büyük Millet Meclisi’nin medreselere karşı ibraz ettiği bu himaye bütün müslümanları memnun edeceğine şübhe yoktur. +Ahiren Meclis medaris-i ilmiyye talebesinin de mekatib ve Darülhilafe talebeleri gibi vazife-i askeriyyelerini te’cil etmiş hizmet-i maksureye tabi’ tutmuştur. +Bu da ayrıca mucib-i şükrandır. +Şimdi talebe-i ulum için mesailerini tezyid ederek din ü millete hizmet edecek ehliyet ve iktidarı ihraz etmeye bezl-i himmet suretiyle eda-yı şükran eylemek en mütehattim bir vazifedir. +Son günlerde Mekke’den Amman’a giderek hangi makasıdın peşinde koştuğu henüz layıkıyla anlaşılamayan Hüseyin seyahat-i ahiresinden mukaddem bir beyanname daha doğrusu vahdet-i İslamiyyeye karşı hıyanet ve cinayetlerini teşhir eden bir vesikayı kendi eliyle neşretmiştir. +Hüseyin bu beyanname ile İngiliz milletinin hissiyatına müracaat ediyor. +İngiliz diplomatlarının nihayet-i harb ve buhran zamanında her hain-i vatandan birkaç kuruş ve birtakım parlak vaadler mukabilinde +hak-i payine yüz sürmeye başlayan Hüseyin sukutun en aşağı mertebesinde bulunuyor. +Mumaileyh salah-ı hal ederek müslümanlara ve İslam devletlerine müracaat ederek Arazi-i Mukaddese-i İslamiyyeyi ve Ceziretü’lArab’ı kurtarmaya çalışacağı ve müslümanların da teveccühünü kazanmaya teşebbüs edeceği yerde hala eski yolu felaket yolu esaret yolu olduğunu anladığı halde hala o yolda gidiyor. +Buna karşı söylenecek yegane söz Hakk’ın şu kavl-i kerimidir: +Hak-i Pak-i Hicaz’ı düşmanlara çiğneten Hüseyin müslümanları hıristiyan istilasına çiğneten Hüseyin yeryüzünde felah yüzü görmeyecek ve Hakk’ın gazab u Yahudi Hareketinin Aksül-amelleri gazetesinin Riga muhabiri iş’ar ediyor: +Cenubi Rusya’da Museviler aleyhinde harekata başlandığına dair buraya haberler geliyor. +Bilhassa bu hareket Alizabetgrad Oloyopol Goltova şehirlerinde zuhur etmiştir. +Bu harekatın tenkili için kızıl kıtaat sevk edilmiştir. +Birçok Yahudi Odesa’ya firar ve iltica ediyor. +Sovyet hükumeti bu hareket intişar ettiği havalideki bütün Yahudi me’murlarını başka mahallere nakletmiştir. +Moskova’dan varid olan haberlere nazaran meşhur Çeka teşkilatı reisi olup Komünist Fırkası arasında tefrika başladığı zaman merkezi komiteyi iltizam eden Dirjinski son günlerde tavr u hareketinde muhaliflere doğru temayül göstermiştir. +Fırka ictimaında araya müracaat vukuunda Dirjinski defaatle re’y vermekten istinkaf etmiştir. +Troçki’nin muavini Harbiye Komiser Muavini İskilyanski dahi aynı suretle hareket etmiştir. +Dirjinski’nin vaz’ ve hareketi Rusya’da hakim olan zümre-i kalilenin azim endişelerini uyandırmıştır. +etmek uğrunda irtikab ettiğini yüzüne vurmakta olduğunu söylüyor. +Fil-hakika bugün Hüseyin’i itham eden tel’in eden yalnız biz değiliz yalnız Mısır Hindistan ve sair aktar-ı İslamiyye müslümanları değildir. +Bugün Hüseyin’i tel’in eden bizzat kendisinin i’tiraf ettiği vechile dan vuku’ bulan bu ithamın mensub olduğu hanedanın şan u şerefine nakisa iras ettiğini ve tarihini kirlettiğini de idrak ediyor. +Hem kendisinin hem oğullarının alnına hıyanet damgasını vurduğu huzurunda rezil olduğu milletin muvacehesinde artık muhafaza-i mevki’ edemeyeceğini anlıyor. +Hüseyin bu müdhiş i’tirafatından sonra maksadını göstermekte ve irtikab ettiği hıyanete tarumar ettiği vahdete zillet ve esarete düşürdüğü millete karşı “müfid ve müsaid” muameleler yapılmasını rica eylemektedir. +Zavallının endişesi “düşmanlar”ın Arablara “Evvelki halinizde kalmış olsaydınız şimdi düşmüş olduğunuz belalardan felaketlerden necat bulmuş olurdunuz.” yolunda “sitem-amiz serzenişlerde” bulunmalarıdır. +Arablara karşı bu sitemde bulunacak “düşman”lar acaba kimlerdir? +Bize kalırsa bu düşmanlar yalnız biz değiliz. +Çünkü Arablara karşı bu sitemde bulunanlar Mısırlılar Hindliler Cavalılar Tunuslular el-hasıl bütün müslümanlardır ve nihayet bizleriz. +Fakat bizden ve bütün müslümanlardan ziyade bizzat Arablar kendi kendilerine bu sitemlerde bulunuyorlar ki Hüseyin’in nazarında bunlar da düşman idadına dahil oluyor. +Zaten Şerif Hüseyin yukarıda Arabların kendisini hıyanetle vahdetlerini parçalamakla istiklal ve hürriyetlerini düşmanlara çiğnetmekle itham ettiklerini i’tiraf etmemiş miydi? +O halde bütün İslam alemi Hüseyin’in nazarında düşman sayılıyor ve buna mukabil dostluğu ve atıfeti ümid olunan yegane millet de Arab vahdetini parçalamak için Arabları esarete giriftar etmek için mumaileyhi istihdam eden İngiliz millet ve devleti oluyor! +Hüseyin’i bu derece akıl ve mantıktan uzaklaştıran onu bu derece şaşırtan ve maskara eden vaz’iyet mumaileyhin düştüğü hufre-i husran u buhrandır. +Arab hükumet edemeyen bütün müslümanların nefretine duçar olan İngilizlerin verdiği rüşvet ile idare-i umur edemeyerek Hicaz müsliminini soyup varidat te’minine uğraşan saltanat sürmek endişesiyle en menfur istibdadları ve zulümleri pervasızca irtikab eden ve nihayet bunları vicdan azabıyla muzdarib naçar bir halde İngiltere’nin Şuara Suresi Maide Suresi Başmuharrir Sahib ve Müdir Hululüyle İslam alemini mes’ud ve pür-sürur eden bu kıymetli gece bütün kainatın ins ü cinnin yegane rehber-i hidayeti nuru tesellisi olarak halk u ba’s buyurulmuş olan Peygamber-i zi-şanımızın meşime-i hayata şeref-bahş oldukları bir leyle-i mübarekeye müsadiftir. +Kalblerimizin en derin köşelerinde muazzez ve mukaddes hadiseleri mes’ud ve mübeccel vekayii canlandıran bu kandil geceleri hakikaten ruhlarımızı ziyalandıran kalblerimize nur ve ümid serpen reh-güzarımızı tenvir eden bir meş’al-i Huda’dır. +Bu gecelerde vicdanlarımız daha müsterih ruhlarımız daha ümidvar ve ma’sumdur. +Mağfiret-i ilahiyyeye eltaf-ı Sübhaniyyeye nailiyetle bekam olan ehl-i iman bu nurani gecelerde üç yüz milyon muvahhidi ihtiva eden seder. +Beka ve inkişafatı yevm-i kıyamete kadar müemmen ve müeyyed olan din-i mübin-i İslam hey’et-i celile-i İslamiyyenin dergah-ı Samedaniden ümidvar-ı rahmet olarak kendini daha kuvvetli bulduğu aile-i ictimaiyyesini daha ziyade sevdiği bu gecelerde bütün mükevvenata karşı semalara yükselen nurani minareleri asmana yük-selen tekbirleri tevhidleri münacatları kalblerinde nur u iman taşıyan fedakar ve dindar evladlarıyla kudsiyet-i İslamiyyeyi i’lan eder. +Çünkü İslamiyetin cihan-şümul nübüvvet-penahilerine aid her hadise her hatıra da hey’et-i ictimaiyyemiz An’anat-ı diniyye ve milliyyeye fart-ı merbutıyyet sayesinde bir zamanlar ulema irfanen iktisaden dünyalara sığamayan milel-i İslamiyyenin bugünkü sukut ve tereddiyatı avamili miyanında hayat-ı diniyyenin kesb-i za’f eylemesi birinci dereceyi işgal eder. +Müslümanlar mukaddesat ve an’anat-ı mahsusalarını ihmal etmeye başladıkları zamandan beri müdhiş bir çölde ma’mure izlerini gayb eden bir seyyah gibidirler. +Nazarlara allı pullu iş ü nuşlu debdebe ve daratlı toplu tüfenkli bir serab-ı medeniyyet aksetmekte fakat rah-ı terakki zannolunan bu tarik-ı taklidde hiçbir semere-i nafia iktitaf edildiği görülmemektedir. +Zira ruhumuzdan mülhem olmayan yollar terakkiye değil tereddiye müntehidir. +Eski kandillerimiz tezahüratı i’tibarıyla şayan-ı takdir bir hususiyet arz ederdi. +Yakın bir maziye gelinceye kadar bu gibi eyyam ve leyali-i mübarekenin kıymeti takdir ediliyordu. +Kandil günlerinde cevami’-i şerife cemaatle dolar mürşidane va’z u nasihatlerle ruhlarda başka bir küşayiş hasıl olurdu. +Kandillere mahsus olarak takarrür etmiş birtakım ibadat ve merasim mevcuddu. +Her taraf erkenden ta’til edilirdi. +Mekteplerde öğle namazının edasından hatm-i şerif kıraatinden sonra aferinler tahsinler tevzi’ olunur talebeler kandil hürmetine serbest bırakılırdı. +Her köşede simit sergileri çiçek yığınları gibi enzarı tatyib eder şekerci mek hakkını ihraz eder. +Kezalik erkeklerin babalarına analarına zevcelerine evlad ve akrabalarına feraiz kitaplarında bast u tafsil edildiği vech ile varis olmaya nasıl hakları var ise kadın da –erkeklerin vücudu ile beraber– terekelerin menkulünde gayr-i menkulünde sahib-i haktırlar. +yetmeyen evladı mahrum bırakmak üzere cahiliye Arabları beyninde cari olan hükmü neshetmiş oldu. +Vakıa şeriat-ı İslamiyyece kadın ile erkeğin mirastan payları hisseleri müsavi olmayıp beynlerinde bir fark gözetilmiştir. +Lakin bu ehl-i İslam kitaplarında mebsutan zikrolunan esbab-ı ma’dudeden neş’et eder. +Biz bunu bir misal ile izah edelim. +Bir adam vefat ederken erkek kız varisler bırakırsa terekesinden erkeğe iki kız payı verilir. +Çünkü kadının hiç malı yok ise erkek variste nafaka varis eksikliğini itmama borçludur. +Evlenirse kendisine lazım olan nafaka ile süknanın kaffesi –kadın pek büyük bir servet sahibi olsa da yine– zevcine raci’dir. +O derecede ki eğer kendi evinde bi’n-nefs çalışır kadınlardan değil ise emsali kaç hizmetkara muhtac ise o kadarını dükkanlarına izdihamdan girmek mümkün olmazdı. +Her tarafta erbab-ı hasenat tarafından sebiller te’sis olunur herkes fukaranın tatyib ü tesriri için yekdiğeriyle müsabaka ederdi. +Caddelerdeki şen ve mes’ud bir izdiham münkeşif bir Müslümanlık mevcudiyeti gösterirdi. +Geceleri kandiller yandıktan sonra aileler el öperler ve geç vakte kadar ibadat ve ta lümanlar akraba ve teallukatını ahibbalarını tebrike şitab ederlerdi. +Bugün yine kandiller oluyor. +Lehü’l-hamd mü’miniz muvahhidiz. +Fakat ruhumuz neden bu kadar sönük? +Niçin vecd-i imanımızla pür-huruş olmuyoruz? +Niçin ye’s ü nevmidi vicdanları kaplamış? +Bütün bunlar gayr-i tabii neticelerdir. +Milletimizin ve milel-i İslamiyyenin bünyan-ı ictimaisi kavidir. +Yüksek bir medeniyetimiz müteali bir ahlakıyatımız olduğunu unutmuyoruz. +Şu halde yalnız muvakkat bir buhran-ı ictimai geçiriyoruz demektir. +Esasta vahamet olmayınca elbette ma’neviyatımızı kaplayan bu fevza lutf-ı ilahi ile ve imanlı sinelerin himmetiyle zail olacak ve elbette alem-i İslam muhat bulunduğu nur-ı hidayetle hakiki simasını gösterecek medeniyet-i hakikıyyenin medeniyet-i İslamiyyeden ibaret olduğunu Leyle-i Regaib münasebetiyle bütün bir cihan-ı küfr ü ilhada karşı yalnız başına iman ve Allah’ına mizin muhterem Meclis ve hükumetimizin ve alel-umum müslüman kardeşlerimizin kandilini tebrik eder aile-i ictimaiyyemiz için saadetler nusretler ihsan buyurmasını Cenab-ı Rabb-i Müteal hazretlerinden niyaz ve istirham eyleriz. +Sebilürreşad sın– tasarrufat-ı maliyyenin hepsinde erkekten farksız olduğunu yukarıda söylemiştik. +Malı olduğu halde kasır olursa baliğa ve rüşdü ma’lum oluncaya kadar ya pederinin veya diğer bir vasi ve velinin velayeti altında kalır. +Burada rüşdden murad malı tesmir ve ıslaha kudrettir. +Taht-ı vesayette iken kadıca rüşdü tahakkuk ettikten sonra mallarının kendisine teslimine ve emvalinde hakk-ı tasarrufun kendisine bahşolunmasına hükmeder. +Bu hükümde inas ile zükur beyninde fark yoktur.Her ikisi de baliğ olup imtihan ve tecrübeden sonra tasarrufat-ı maliyyedeki rüşdü ma’lum olunca ma-melekinin hepsine müstevli olmak ve onda keyfema-yeşa’ tasarruf et +evinin idaresi için hürriyet ve istiklal ile yani zevcinin madığı yine yalnız kendi el emeği kendi kesbi olan o paradan ibarettir. +Artık müslüman kadın ile hatta bugünkü gayr-i müslim kadın arasındaki mesafeyi düşünün. +Bu tefavütün daha ne kadar olduğunu bilmek isterseniz şeriat-ı İslamiyyenin şu hükmüne bakınız: +Evlad valideyninden yalnız birinden maadasını infaka kadir olmazsa ana nafakaya babadan ehak olmuş olur. +Nasıl olmasın ki hadis-i sahihte varid olduğuna göre Muaviyetü’lKuşeyri radıyallahü anh. +Resul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve selleme “Kimi görüp gözeteyim?” diye sual etmiş. +“Ananı” buyurulmuş. +“Ondan sonra kimi?” diye tekrar sorunca yine: +“Ananı” cevabını almış. +Bir daha: +“Ondan sonra kimi?” diye sorunca: +“Babanı ondan sonra da derece derece yakın olanı” buyurulmuştur. +“Gebe kalmamak için birtakım ilaclar müshiller ve memleketini dünyaya getireceği evladdan mahrum eder. +Heder ettiği maü’l-hayatın hilkat-pezir olup dünyaya milletine memleketine te’min edeceği menafi’ zıyaa mahkum olur. +Ahalisi mail-i fuhuş olan meleketlerin bu yüzden duçar oldukları zararın derecesini anlamak için gebeliğe karşı tedabir-i maniaya tevessül eden ve bu i’tiyad-ı leimane sayesinde benin ü benatın te’min edeceği şan u şereften millet ve memleketlerini istifade ettirmek kaydında bulunmayan milyonlarla kadını göz önüne getirmek kafidir. +Beşeriyetin esasını mahv u tahrib eden bu mualecenin te’sirat-ı faciasından kaçıp kurtulan ceninler pek nadirdir. +Maamafih ibtidai mualecatın te’siratından kurtulup rahm-i maderde barınabilenler de bilahare mevadd-ı katile ile tesmim edilerek düşer gider. +Bu ameliye-i cinaiyye esnasında kendisiyle beraber anasını da sürükleyip götüren pek çoktur. +Hasılı zinadan mütehassıl ceninler içinde bu cinayet-i leimeden kurtulabilenler pek azdır. +Gayr-i meşru’ çocukları doğurur doğurmaz analar kendi elleriyle felaket ve bedbahtlığın pençe-i bi-emanına teslim ettikleri bu biçareleri sokaklara hali binalara üctedarik nın lehine bu kadar hukuku zamin olduktan sonra o da mirastan erkek kardeş hissesinin yalnız nısfını alırsa terekeden müddet hep tazyik altında tutulan bu sınıf-ı zaife İslamın fart-ı inayeti ve sahib-i dinin kemal-i himmeti sayesinde olabilmiştir. +Bu ahkamın tafsilatı ile her hükmün zımnındaki hikmetleri tamamen anlamak isteyenler İslamın fıkıh kitaplarına müracaat edebilirler. +hususattaki mevkii işte budur. +İslamın müslüman kadına herhangi milletteki hemşiresinin henüz ihrazını hatıra getirmeyeceği derecede bahş u ihsan ettiği hasais-i aliyyenin kıymetini anlamak için kadının anifen işaret ettiğimiz üzere a’sar-ı kadime ve aktar-ı muhtelifedeki mevkiini tekrar anlatmaya bile hacet yoktur. +Yalnız ümem-i garbiyyenin en müterakkilerinde el-yevm müstefid olduğu hukuku zikr ile iktifa edersek maksadımız yine hasıl olur. +Kocalı kadın İngiliz kanunlarınca bütün ma-melekinde tasarruftan mahrum edilmişti. +Nihayet sene-i miladiyyesinde kadınlara ister mahsul-i kesbleri olsun ister başka suretle kazanılmış olsun mallarında zevclerinin iznine asla mütevakkıf olmaksızın tasarruf hakkını bahşetmekle Avrupa akvamını hayrette bıraktı idi. +Garb kanun-şinasları bu ıslahat işini İngiltere tarafından tasaddi edilmiş pek müdhiş bir cür’et diye telakki ettiler. +Artık İngiliz kanunlarına göre İngiliz kadını sene-i miladiyyesinden beri müslüman kadının bi’set-i Muhammediyye sallallahü aleyhi ve sellemden yani on dört asırdan beri haiz olduğu hukuka hemen hemen müsavi hukuka nail olmuş demektir. +“Hemen hemen” diyorum. +Çünkü miras hususunda el-an onun dunundadır. +İngiliz kadını erkek varis oldukça emval-i gayr-i menkuleye hisse-dar olmaktan hala mahrumdur. +Böyle iken yine vakıa on üç bu kadar asırdan sonra mevkien ve hukukan müslüman kadına yaklaşmaya başlamıştır. +Fakat onun dununda kalmıştır ve İngiliz kanun-şinasları irs için de ’de attıkları mühim hatveye müşabih bir hatve daha atmadıkça yine dununda kalıp duracaktır. +Fransa ile ona taklid eden ümem-i garbiyyede ise kadın ere varınca mukaddema söylediğimiz vech ile mahz-ı akd ile vücud-ı medenisi mahvolur ve mücerred evlenmekle ale’l-ıtlak emlakinde hiçbir şeyde tasarrufa hakkı kalmaz. +Yalnız Temmuz ile Mart kanunları ona evlilik esnasında ecr-i amel olarak hasıl olan kazancında tasarruf hakkını vermiştir. +Lakin +kendinden sonra evladı hadisat-ı dehre zebun olmamak hayatın bar-ı gavaili altında ezilmemek için onlara miras bırakacak servet ü saman arazi ve akar tedarik etmedikçe kalbi rahat edemez. +Görülüyor ki bütün şerayi’-i semaviyye ve vaz’iyye adat-ı cariyye hukuk-ı medeniyye meşru’ bir evladın huzur ve rahatını melhuz ihtiyac ve felaketlere karşı esbab-ı tehaffuzunu te’min ediyor. +Beşikten başlayarak peder ve maderinin enzar-ı şefkat ve ihtimamı bir lahza üzerinden eksik olmuyor. +Hüsn- tağdiyye ve tenmiyyesi etmek için her arzusunu is’afa amade bulunuluyor. +Gelelim bunun zinadan hasıl olma kardeşine bu bedbaht me’va-yı sefili olan sokak ortalarında bin türlü mihnet ve yet açılmaz. +Şedaid-i ihtiyac içinde kıvranır da bir lokma bir hırka hatırını tatyib edecek bir merd-i kerem-kara tesadüf etmez. +Bunlar olmayınca kendini zir-i himaye ve terbiyesine alarak halini görüp gözetecek hüsn-i terbiyyesine ihtimam edecek ihtiyacat-ı hayatiyyesini tesviyeye emr-i maişetini tanzime medar olur bir miras bırakacak kimi bulabilir? +Her ikisi aynı suretle babalarının birer cüz’-i vücudu oldukları halde veled-i meşru’ ile aralarındaki elim ve feci’ farklar bunlar. +Acaba zavallı veled-i zinanın saha-i hayatta tesadüf edeceği bedbahtlıkların vebalini kim çekecek? +Onun böyle tali’sizliğe sefalete mahkum olmasından kim mes’ul olacak? +Ortada bir cani şefkat ve gayret hislerinden tecerrüd etmiş ahen-dil bir mücrim varsa o da fıtratın kendine bir vediası olan o cevher-i hayatı mahallinin gayri bir yere tevdi’ edip de bilahare insan şeklinde tek ü tenha bi-nihaye zaruretlerin ihtiyacların şedaid-i alamına hedef bir halde şu cidalgah-ı hayata çıkmasına sebeb olan değil mi? +Hiç şübhesiz o bedbahtlar kendilerini bu mehalike sevk eden sefil ü siyeh-baht olarak alem-i vücuda gelmelerine sebeb olan vesile-i cek bir nesebe alamını tesliyet husul-i amaline muzaheret edecek dar ve kederli zamanlarında görüşüp konuşarak alam ve teessüratını dağıtacak yakın akrabaya malikiyetten kendilerini mahrum eden o kimseleri madame’l-hayat la’netle yad ederler. +Yarab! +Bu çocuğun bu halde vücuda gelmesine sebeb olan bir yürek ne katı yürektir. +Kanun-ı fıtratın ana baba kalbinde evlada ta’yin etmiş olduğu mevkii bilip dururken bütün bu fenalıkları o kendine yapmış gibi evladına karşı bigane duran yad-ı namından ihtiraz eden şahıs ne alçak şahıstır. +Bir defa müessesatta bu çocuklara bakan mürebbiyelerden birine bu nev-resideler analı babalı çocuklar ra yerlere bırakıvermekte yahud diri diri toprağa defnetmekte oldukları yalnız muntazam bir idareye tabi’ olan büyük şehirlerde bu gibiler için vücuda getirilmiş müesseseler mevcud olduğundan gayr-i meşru’ surette gebe kalan kadınlar vaz’-ı haml akabinde çocuğu zabıta tarafından daima taht-ı tarassudda bulundurulan muayyen mevki’lere bırakarak bunlar oradan müessesat-ı mahsusasına nakledildiği evvelce beyan edilmiş idi. +Şurada biraz da o bedbaht çocukların akıbetlerinden bahsedelim: +Ölümün pençesinden giribanını tahlis edebilen bu kabil çocuklar zikrolunan müesseselerde süt ninelere tevdi’ edilir ki bunların ücretleri hayrat-perver ağniya tarafından teberru’ belediyelerle evkaf idarelerinden tahsis olunan paralarla te’min edilmiştir. +Bu nevzadlar bu gibi müessesatta yahud kalbi merhametli bir kimsenin aguş-ı sıyanetinde biraz büyüyünceye kadar bakıldıktan sonra mader-i aslisine tabiata terk edilir. +O bedbaht artık o dakikadan i’tibaren zaruriyat-ı hayatını tesviye edecek bir muavenetten şefkat-i peder ve maderden mahrum olduğu gibi içinde yaşadığı ümmetle kendi arasında bir alaka-i nesebiyye yoktur. +Bir veliyy-i müşfikin enzar-ı sıyanetinden revabıt-ı nesebiyyenin te’min edeceği hissiyat-ı nevazişkaraneden mahrum olan bu biçare bir felakete ma’ruz kalır hastalanır yahud mübrem bir ihtiyac karşısında bulunursa hali ne olacak? +Hayat ve mevcudiyetine sebeb olanlar büyük bir servet ali bir şöhret mühim bir cah ü kudret sahibi iseler bunun hayat-ı müstakbelde çekeceği çileler sefaletlerden mütevellid hüsranının derecesi ne ile ölçülecek? +Zahiri biganeliklerine rağmen ciğer-parelerinden tabii alakalarını kesmemiş hatıra-i hazinini kalblerinden silememiş olan ana babanın alam-ı derunu ne ile tesliye edilebilecek? +Biz evladımız hafif bir nezleye yahud ehemmiyetsiz diğer bir hastalığa tutulduğu zaman şuraya buraya koşup doktor aramak eczahanelerden ilac celb etmek hususunda dakika fevt etmiyoruz. +Gözlerimize uyku girmeden yanlarımız yatak yüzü görmeden endiş-nak ve muzdarib bir halde etrafında sabahlıyoruz. +Bir nevzadımız beşiğinden çıkıp emeklemek çağına gelir gelmez bütün vakitlerimizi onun istirahatini hüsn-i nümüv ve terbiyesini te’min edecek vesaitin istikmaline hasr ediyoruz. +Herhangi birimiz çocuğunun yiyip içeceği yazlık kışlık elbiselerinin tedariki yolunda neler sarf etmiyor? +Bundan başka ana baba adeta bütün ömürlerini çocuğun temizliğine yoluyla beslenmesine riyazet-i bedeniyyesine terbiye ve tekemmülüne hizmete vakfediyor. +Hal-i hayatımızdaki mesai-i müşfikanemizden evladlarımızın nasibi bu. +Fazla olarak içimizden herhangi bir peder +vareste görmeleri aralarındaki alaik-ı nesebiyye ne kadar kuvvetli olursa yekdiğere karşı hiss-i müzaheretin o nisbette metin ve esaslı olması merkezindedir. +Pek az hami ve zahiri olan bir kimse bir kavim arasında teehhül etti mi ona derhal içlerinden istediği kadar a’van u ensar peyda olur. +Aralarında hiçbir rabıta-i nesebiyye bulunmayan birtakım efrad tesadüfen bir yerde toplandılar mı bunların hali muhtelif kavmiyetlere mensub olarak bir noktada birleşmiş olan eşhasın hallerine benzer ki ne birinin herhangi bir hali diğerini alakadar eder ne de aralarında samimi bir hiss-i muhabbet ve merbutiyet bulunur. +Evlad-ı zinanın halleri de bunları andırmaz mı? +Arab Türk Alman Çerkes İngiliz Rus Japon Çinli birtakım kimseler Paris’e giderler ve gider gitmez şehvet mezraalarına tohm-ı zürriyyet ekmeye başlarlar. +Bunların orada yetiştirdikleri nesil arasında ne gibi rabıta bulunabilir? +Böyle gayr-i meşru’ surette vücuda getirdikleri evladda yekdiğere karşı muhabbet ve şefkat gayret ve asabiyet gibi hislerin uyanmasına saik ne olabilir? +Onlar behimane şehvetlerin meydana attığı hevesat-ı nefsaniyyenin saha-i alemin her tarafından sürüp getirdiği derme çatma birtakım mahluklardır. +Şu cihet de şübheden varestedir ki içinde fazla mikdarda evlad-ı zina bulunan bir ümmetin efradı arasında revabıt-ı milliyye münkatı’ olur; bir cem’iyet efradına terettüb eden hukuk ve vezaif-i mütekabileyi şuur ve idrak kabiliyeti fevkalade kesb-i za’f eder. +Bu makule eşhas mensub oldukları akvam arasında ekseriyet teşkil etmeye haseb ü neseb sahiblerine karşı adeden faikıyet kazanmaya başladılar mı nerede olurlarsa olsunlar biribirlerine karşı lakayd ve bigane bir hayat ta’kib ederler yekdiğerlerine kanları kaynamaz meveddet ve samimiyet hissi kalblerinde yer bulamaz. +Bu hal ise kendilerinde gayret ve asabiyet hislerinin körleşmesi ahlak-ı kerime ve secaya-yı fazılanın peyderpey zeval bulması için gayet müessir bir amil teşkil eder. +Neticede ahde vefa hukuku müdafaa alaka-i vataniyyenin yekdiğere merbut olanların mülk-i müştereki hükmünde olan mesalih-i amme uğrunda feda-yı nefs hassaları da veda’ edip gider. +Aralarındaki rabıtalar hep çözülmüş olan ümmetler ne bedbaht ümmetler sekenesiyle hiçbir alaka ve rabıtası kalmayan memleketler ne sahibsiz memleketlerdir. +Aralarında hiçbir rabıta bulunmayan derme çatma adamlar arasında alaka-i vataniyyenin payidar olması hiçbir gün neşve ve meserretine hüzün ve elemine kısmen olsun iştirak edecek bir kimse bulamadığı bir memleket uğrunda insanın ölüm acısını hoş görmesi aklın kabul edeceği bir iş midir? +Tabiatın evladı ta’bir-i gördükçe ne yolda izhar-ı hissiyat etmekte olduklarını sordum. +Cevaben dedi ki: +Biz onlara daima analarının babalarının ölmüş kendilerinin bakımları ta’lim ve terbiyeleri hükumetle erbab-ı hayr tarafından deruhde edildiğini söyleriz. +Bununla mutmain ve müteselli olurlar. +Ancak bir kere nev-civanlık çağına varıp da hal ve vaz’iyetlerinin hakikatini anladılar mı artık teessürden müsaadesine mazhar olmayıp da dar ve sefil bir hayata mahkum olanlar şu mübareze-i hayat sahasında kendilerine zahir ve destgir olacak alamını tahfif edecek en aşağı hal-i pür-melaline bakarak hakkında bir hiss-i teessür ve şefkat besleyecek bir kimseye malik olmayı şiddetle temenniden tecrid-i hissiyyat edemiyorlar. +Evlad-ı zinanın alam ve teessüratının derecesini anlamak mensubiyet iddiasında bulunacak mahzun ve müteessir olduğu zamanlar tesliyetine arz-ı iftikar edecek bir kimsesi kalmamış bir halde tahayyül etsin. +İşte o zaman o zavallı çocukların ne derece elim bir vaz’iyette oldukları nazarında teayyün eder hain pederlerin irtikab ettikleri cinayetin derecesini anlar kalblerini sızlatan teessüratın fikirlerini daimi surette işgal eden hatıraların mahiyetine vukuf peyda eyler. +Ben eminim ki zani olan pederler rabıta-i maddiyyelerini kat’ etmiş oldukları evladlarının meal-i hallerini şöyle bir düşünseler ne gözlerinin yaşı diner ne de ba’dema hayatın lezzetini duyarlar. +Fakat ne fayda ki heva vü heves gözleri bağlı kalbleri kör bir halde bunları dalal ve gavayet vadilerine kapıp koyuvermiş zahiri rabıtasızlıkla kendilerinden ayrı duran cüz’-i vücudlarını yad ettirecek bir şuur bırakmamış. +Zinanın ma’sum birtakım ruhlara karşı nasıl cinayetler ni gördünüz. +Fuhşun teammüm ettiği yerlerde millet ve memleketin hey’et-i umumiyyesine arız olan felaketler analarla evladınınkinden daha aşağı değildir. +Bilirsiniz ki memalik demek aralarında hususi rabıtalarla evladı bir araya toplanmış ümem ve akvam demektir. +Bu hale nazaran ümmet ağleb-i ahvalde unsuriyet din ve lisan gibi alaikın yekdiğerine rabt ettiği kitlelerden teşekkül eder. +Bu kitlelere de aralarında uzaktan uzağa neseb ve sıhriyet alakaları mevcud olan aileler vücud verir. +Ailelerin yegane nazımı ise babalık evladlık kardeşlik gibi efradını pek yakından biribirine rabt eden sebeblerdir. +Şurası da bedihidir ki adet-i beşer aralarında bu gune revabıttan biri olmadıkça insanların yekdiğerlerine karşı hissiyat-ı müşfikane beslemek biribirlerinin imdad ü muavenetine şitab etmek gibi kayıdlardan kendilerini +Evet büyük memleketlerde fenn-i terbiye uleması veled-i gayr-i meşru’ların günden güne tekessürü mes’elesinin müdafaa-i vatan nokta-i nazarından tehdidkar bir vaz’ aldığını anlamışlar mechulü’l-asl kimselerin kimin nesi olduklarını bilmemekten mütevellid bir ye’s ü inkisar te’siriyle kalblerinde hubb-i vatan hissinin pe-ya-pey duçar-ı inhitat olmasından endişe ederek meslek-i terbiyelerine ‘Vatan demek insanın neş’etgahı maskat-ı re’si mazhar-ı vücudu demektir.’ nazariyesini esas ittihaz etmişler ve bu suretle mahall-i neş’et olmaktan fazla bir ma’na ifade etmeyen vatanı insanın asıl ve maye-i vücudu olan pederi destgah-ı hilkat ve tekevvünü olan maderi makamına ikame etmek istemişlerdir. +Avrupa’da bu sınıf ulemayı görüyoruz ki gençlere daima bu yolda telkinatta bulunuyorlar; şiirlerinde romanlarında mecmualarında bu fikrin tervicini hedef ne kadar bu fikri gençlerin zihinlerine yerleştirmiş ve hatta bir kısmında akide şekline inkılab ettirmiş ise de birçoklarının kalblerinden ‘Milletim nev’-i beşerdir vatanım ru-yı zemin.’ düsturunu mahv u izale edemediği gibi bunların yalnız vatan uğrunda mücahede hususundaki gayretlerini vatanlarıyla beraber haseb ü neseblerinin şan u şerefini müdafaa azm ü gayretiyle mücehhez olan haseb ü neseb sahibleri derecesine çıkarmıştır. +İkinciler daha fazla amillerin taht-ı te’sirinde olarak müdafaa ve mücahede sahasında iki kat fedakarlık ibraz ediyorlar. +Bu iddianın en büyük şahidi şudur ki hükümdarlar tarafından harbiyye baş gösterince hükümdarlar en ziyade tac u tahtlarından aba vü ecdadlarının mecd ü ikbalinden kendilerine miras-ı eslaf olan mefahirden saltanat ve asaletten dem vururlar yalnız icra-yı hükumet ettikleri memleketlerden vatandan bahs ile iktifa etmezler. +Şayan-ı kayd ü tezkardır ki hakikaten muhabbet-i vatan hissiyle meşbu’ olanlar memleketlerine hizmet yolunda canlarını telef edenler ‘vatan’ denince hatırlarına doğup büyüdüğü yerin ana baba kardeş kavim ve kabilelerinin ecza-yı vücudundan terekküb etmiş olan sath-ı haki tebadür eder. +Yoksa yalnız havası suyu için vatan deyip vatan işitmezler. +Ne hacet insan bir yerde bulunur ve o yerin mehasin-i tabiiyyesinden menaim ü lezzatından müstefid olur. +Fakat o yeri ne kadar sevse vatanın öşr-i mi’şarı derecesinde sevemez. +Bunun böyle olduğunu vatan-cüda olanlar pek güzel takdir ederler. +Kadın ve hürriyet-i ihtilat mes’eleleri hakkında söyleyeceğim sözler bunlar. +Bunları unutmayınız nakş-ı hafıza ediniz.” mahsusu vechile amal-i şehevaniyyenin her taraftan önüne katıp getirmiş behimiyetin her türlü sevaikına ram u munkad bulunmuş olan cani ve mücrimlerin evladı olduklarını pekala bilip durur kendilerine ne sinesinde yaşadıkları topraklar ne efradını teşkil ettikleri ümmetler arasında hiçbir rabıta olmadığını takdir ederken yalnız vatan ve milliyetlerinin müdafaasına çalıştıklarına şeyi müdafaa kaydında bulunmaları ümid olunabilir mi? +Arzu ederim ki teaddüd-i zevcat bizde de mübah olsun da bilad ve akvam yaşadıkları yerlere karşı derece-i merbutıyyetleri anladığınız merkezde olan mader behata kimseler ailesinden kurtulsun. +Evet teaddüd-i zevcatın ahval-i menziliyye hayat-ı aile nokta-i nazarından muzır cihetleri olabilir. +Fakat fuhşun sirayet ve intişarında husule gelen ve ufak bir nümunesi yukarıda gösterilen mazarratlarla mukayese edilirse bunların ehemmiyet-i maddiyyeleri hiç menzilesine tenezzül eder. +Kadınlar afif ve namuskar bir kadının üzerlerine ortak gelmesine tahammül edemezler. +Fakat yemin ile te’min ederim ki namuslu bir ortak o ırz ve namus düşkünü kadınlardan elbette pek çok hayırlıdır. +O kadınlar ki dam-ı fitne ve tezvirlerine düşürdükleri erkekleri ev barklarını gözleri görmeyecek ciğer-paresi evladları bile hatırlarına gelmeyecek surette kabza-i teshir ve tahakkümlerine alırlar; ümmetleri vatanları müdhiş felaketlere ma’ruz bırakırlar. +Bir defa şeyhlerden biri kadınların yabancı erkeklerle kezalik erkeklerin yabancı kadınlarla ihtilattan memnuiyetlerinin hikmeti ne olduğu hakkında irad edilen suale: +Mes’elenin halledilemeyecek bir ciheti yok biz hanelerimizde bulunan zürriyetlerin kendi evladımız olduklarını bilmek evlerimizin haricinde her türlü hukuktan bakıp büyütecek hami-i müşfikten mahrum çocuklarımız olmadığına mutmain bulunmak isteriz. +Cevabını verdiğini hiç unutmam. +Bu sözün umumi bir tarzda kabulü doğru olamazsa da birçok vekayi’ ve hadisat bunu te’yid edecek mahiyettedir. +Hülasa-i kelam nefsin zevk ve amaline tevafukuyla beraber zina ve sifahın öyle elim netayici o kadar büyük mazarratı var ki mahiyetine ciddi bir nazar-ı tedkik atfedenlerin bunu nefretle telakki etmemeleri kabil değildir. +Şarkın biz garblıların yolsuz addettiğimiz izdivaca müteallik kanunları ise müdavatı gayr-i kabil emraz-ı vataniyye ve siyasiyye tevlid etmiş ve edecek olan bu gibi istibahalardan elbette nisbetsiz derece hikmet ve maslahat esaslarına ibtina etmektedir. + +duğu gece gündüz izalesi için çalıştığı bir mes’eledir. +Erkek kadın ne kadar işsiz varsa hükumetin yedinde hepsinin kayıdları var ve hükumet her çareye başvurarak bunları birer işe yerleştirmeye uğraşıyor. +Aynı zamanda bunları muzır bir unsur haline sokmamak ve memleketin başına bela etmemek için hükumet bunlara hiç olmazsa ekmek parası veriyor ve her ay bunların adedini tenkis ediyor. +Bizim memleketimizde iş aksinedir. +Hükumet değil bütün memlekette kaç işsiz olduğunu bilmek ve bunları yerleştirmeye çalışmak açığa çıkardığı tekaüde sevk ettiği me’murlara bile iş bulamıyor ve her ay efkar-ı umumiyyeye karşı şu kadar insan işe yerleştirdiğine dair bir istatistik ile çıkaramıyor. +Halbuki hükumet bütün memlekette kendi yed-i yeminiyle rızkını te’min etmek mecburiyetinde bulunan bütün işsizlerin adedini bilmek ve bunlara hükumet dahilinde hükumet haricinde iş bulmak mecburiyetindedir. +Memleketimizde iş buhranı içinde kadınlarımıza düşen hissenin asgari olduğunu tahmin edebiliriz. +Fakat asgari de olsa en büyük faciaların en müdhiş yangınların bir kıvılcımdan ileri geldiğini takdir etmek icab eder. +Binaenaleyh Türkiye Büyük Millet Meclisi ve hükumetinin bir kere şu işsizlik mes’elesine vaz’iyet etmesi ve hiç olmazsa imkanın müsaadesi nisbetinde hükumetin gerek teşkilat dahilinde gerek teşkilat haricinde tebaasının iş bulması ve rızkını kazanmasını te’min etmesi hükumetimizin bu babdaki mesaisini Meclisimizin kemal-i dikkatle murakabe eylemesi icab eder. +Bu pek mühim nokta hakkında şimdilik bu kadarla Çok Yorucu ve Az Ücretli İşlerle Meşg u liyet: +Kadınların çok yorucu ve az ücretli işlerle meşgul olmalarının saik-ı fuhuş olması çok muhtemeldir. +Fakat memleketimizin hayat-ı iktisadiyyesi kadınlarımızı bu derece hırpalayacak bir dereceden pek uzak bulunmaktadır. +Binaenaleyh fuhşun esbab-ı mühimmesi arasından bu sebebi biz geçebiliriz. +Evde Kızların Su’-i Muameleye Uğraması: +Evlerde kızların su’-i muamele görmesi neticesinde fuhşa süluk etmeleri mühim bir sebebdir. +Maamafih bizim memleketimizde bu sebeb de mühim bir te’siri haiz değildir. +Milli ve dini terbiyemizin kalblerimizde yaşattığı şefkat bu gibi su’-i muameleleri imha etmiştir diyebiliriz. +Bir Türk bir müslüman hiçbir vakit kızlarını iffet ve namustan bıktıracak nezahet ve taharetten teb’id edecek bir tarz-ı muameleyi ihtiyar edemez. +Hayatın en müdhiş şedaidi altında inleyen bir müslüman ailesi namusunu vikaye etmeyi en büyük fazilet bilir ve bu kuvvetle bütün şedaidi iktiham eder. +Sırf iktisadi ihtiyac sevkıyle kızını sahne-i hayatın en mülevves meydanına atarak onun namusuyla tehvin-i ihtiyac etmesini kabul Garbın en salahiyetdar ricalinden biri fuhşun esbabını araştırıyorken bilhassa en mühim sebebler olarak sekiz sebeb zikrediyor. +Bunlar ber-vech-i atidir: +Çok yorucu ve az ücretli işlerle meşgul olmak. +Evlerde kızların su’-i muameleye uğraması. +Kalabalık ve terbiyesiz bir muhit-ı fakr içinde muhtelit yaşamak. +Halkın büyük bir cemaat halinde bir yerde fabrikalarda birikmesi ve bu suretle gençlerin ahlaksızlarla mütemadiyen ihtilatta bulunması. +Tereddi-i ahlakı teşvik eden edebiyat ve eğlenceler. +Zengin sınıfların gösterdikleri israf zevk ve ahlaki kayıdsızlık nümuneleri. +Fuhuştan istifade edenlerle istihdam ettikleri adamların san’atı. +Şu esbaba bir de mumaileyh üstadın şu mülahazatını “Müdekkıkların tedkikat ve tecrübelerinden anlaşılıyor ki fahişelerin ekseriyet-i azimesi fuhuşla yaşamayı başka türlü her tarz-ı hayata tercih etmektedirler. +Bu hayatı tercihten vazgeçtikleri zaman bunu bi’l-ihtiyar yapıyorlar. +Bu gibi tercihlerde bulunanların adedi şayan-ı dikkattir. +Kopenhag’da’den arasında müseccel fahişelerin adedi yüzde tenakus etmiş ve hayat-ı fuhuştan ayrılanlar ya izdivac etmişler yahud ailelerine avdet etmişlerdir. +Fakat kendilerine çalışacak işler teklif olunan fahişeler bu işleri kabulden istinkaf ile fuhşu tercih ediyorlar. +El-hasıl fahişeler bi’l-ihtiyar terk-i fuhuş etmezlerse bunları kurtarmak pek müşkildir.” Fuhşun imhası müşkil bir afet olduğunu izah eden bu satırlar fuhşun esbabını izale ederek kadınları bu mühlik afete düşmekten kurtarmayı icab ediyor. +Memleketimizde fuhşun tezayüd etmekte olduğu aşikar olduğundan bizim de fuhşun en mühim sebeblerini nazar-ı dikkate alarak bunların izalesi için ittihaz edilmesi lazım gelen tedabiri beyan etmekliğimiz ve bu suretle kadınlığımızın şerefini ahlakını hayatını tehdid eden bu müdhiş afeti ber-taraf etmeye çalışmaklığımız bir vecibedir. +Kadınların iş bulmakta müşkilata duçar olmalarının esbab-ı fuhuştan olduğu şübhesizdir. +Dünyanın her tarafında ve bilhassa medeni memleketlerde işsizlik mes’elesi İngiltere hükumetinin gece gündüz meşgul ol hürriyet-i şahsiyyemiz takyid edildiği halde hayat-ı ictimaiyyenin rükn-i esasisi olan hayat-ı aileyi yıkmaya mütemadiyen çalışmış olan bu nevi’ edebiyat ve eğlenceler hemen hemen hiçbir mukavemetle karşılaşmayarak tahribatını icra etmiş ve bu pek elim vaz’iyete karşı hükumetlerimiz ve bütün mehafilimiz lakayd kalmıştır. +Bu nevi’ edebiyatın memleketimizde türemesine başlıca sebeb kariha-i edebiyyemizin akametidir. +Milli bir edebiyat vücuda getirecek feyyaz ilhamlardan mahrum olan bir sürü üdeba başka milletlerin mahsulat-ı edebiyyesini geçinmek istediler. +Maalesef bu adamlar ancak bir sinek gibi ecnebi edebiyatın mülevves kısımlarına konabildiler ve iğtisab ve intihal ettikleri eserlerin içindeki eşhasın ve muhitın isimlerini değiştirmekle milli eserler vücuda getirdiklerini zannettiler ve ettirdiler. +Edebiyatımız namına kat’i bir iflas kariha-i edebiyyemizin namına korkunç bir izmihlali ifade eden bu hareket ancak bir hedefe hizmet etti: +Ahlakı sarsmak ve fuhşu çoğaltmak. +Bu şekilde ortaya atılan mülevves eserlerin her biri bir “vesika-i fuhuş”tu. +Bu vesaik-ı fuhşu okuyanlar ve sarsılanlar nihayet resmi “vesaik-ı fuhuş”u bir nüsha gibi taşımaya başladılar. +Memleketimiz namına ne elim ne feci’ bir tali’sizliktir ki edebiyat diye bu vesaik-ı fuhşu neşredenler kendilerine liberallik süsünü verecek derece de şerefli bir meslek-i siyasi ve ictimai olan bir mesleğe atfediyorlar. +Dünyanın hiçbir yerinde liberallik namına böyle fazihalar irtikab edilmemiştir. +Dünyanın hiçbir tarafında liberallik ahlakın aleyhdarı ailenin hadimi ahlakın muharribi değildir. +Dünyanın her memleketinde liberallik muhafazakarlık kadar namusludur nezih ve vakurdur hissiyat-ı milliyye ve mukaddesat-ı diniyyeye hürmetkardır. +Hele dünyanın en müterakki milleti olan sıbdır. +Bütün fikirleri kanaatleri ve eserleri hatt-ı hareketleri sahte ve milletle milliyetle diyanet ve ahlak ile alakaları olmadığı halde birtakım ahlak haydudlarının var kuvvetleriyle fuhşu tervic etmeleri bunu edebiyat gibi en muhterem nam altında yapmaları bir hailedir. +Hiçbir milletin içinde böyle bir zümre türememiş ve bir milletin mukaddesatına bu kadar hücum etmemiştir. +Maalesef memleketimizde bilhassa İstanbul’da fuhşun en koyu mürevvici olan bu asara karşı hiçbir takayyüd yoktur. +İşin en feci’ ciheti bu gibi asarın sahneye vaz’ edilmesi sinemaya çekilmesi ve yine bila-kayd ü şart enzar-ı ammeye vaz’ olunmasıdır. +Dünyanın her tarafında serbestinin bu türlüsü menfurdur ve hükumetler bu gibi ahvale karşı en şiddetli tedabiri ittihaz ederler. +edecek havsala her halde bir Türk bir müslüman havsalası değildir. +Kalabalık ve Terbiyesiz Bir Muhitte Kadının Erkekle İhtilatı: +Kalabalık ve terbiyesiz bir muhit-ı fakr içinde muhtelit bir halde yaşamak hiç şübhesiz fuhşu tevlid eder. +Memleketimizde bunun misali İstanbul’un yangın yerlerinde rivayet olunan hayattır. +Aramızda böyle bir hayatın bulunması bizi utandıracak bir şeydir. +Biz bu hususa nazar-ı dikkati celb etmeyi pek mühim bir vazife biliriz. +Bu gibi muhitlerin hayatımızda mevcudiyeti bilhassa yangın felaketinin eseridir. +Yangın yerlerini işgal eden süflilerden ve sefaletten kurtulmak memleketin ran kurtarabilir. +Bu umranı te’min etmek uğrunda vuku’ bulacak her teşebbüs memleketin vücudundan sefaleti Genç Kızların Ahlaksızlar ile Mütemadi İhtilatları: +Halkın bütün bir cemaat halinde bir yerde ve fabrikalarda birikmesi ve bu suretle gençlerin ahlaksızlarla mütemadiyen ihtilatta bulunması esbab-ı fuhuştan olması gayet ma’kuldür ve bu sebeb-i fuhuş son senelerde memleketimizde de ihraz-ı ehemmiyyet eden esbab miyanına girmiştir. +Gerçi memleketimizde erkeklerle genç kızlar ve kadınlar yer altında ma’den kuyularında muhtelit bir halde çalışmıyorlar. +Memleketimiz hayat-ı kitle halinde erkeklerle kadınların ihtilatı halihazırda sinemalarda tiyatrolarda ve bu gibi eğlence mahallerinde vuku’ buluyor ve bu ihtilat yüzünden ahlaksızlık ve fuhuş lan muhtelit ictima’lar bilhassa memleketimizde sinema ve tiyatrolar kayıdsız hududsuz bir ahlaksızlığın mürevvici olduklarından temaşa olunan menazırın ve işitilen sözlerin telkin ettiği tahsin ettiği münafi-i ahlak fikirler sinema ve tiyatroları naşir-i fesad bir menba’-ı dalalet haline koymaktadır. +Bu noktayı daha aşağıda mufassalan izah edeceğiz ve ittihazı icab eden tedabiri arz edeceğiz. +Münafi-i Ahlak Edebiyat ve Eğlenceler: +Tereddi-i ahlakiyi teşvik eden edebiyat ve eğlencelerin memleketimizde fuhuş afetinin en ziyade intişarına hizmet eden vesait olduğuna kaniiz. +Suret-i kat’iyyede eminiz ki bilhassa son on beş sene zarfında vasi’ bir sahne-i revac bulan bu türlü edebiyat! +ile eğlencelerden mahrum kalsaydık memleketimizde ahlak yüksek bir seviyede kalırdı. +Halbuki maalesef on beş seneden beri örfi idarelerle hürriyetin en mukaddes nev’i olan +hizmettir. +İstanbul kadınlığı bu vazifeyi ifa etmekle Türk kadınlığını kurtaracaktır. +Fuhuştan İstifade Eden Adamların San’atı: +esbab-ı revacındandır. +Her hey’et-i ictimaiyyenin içinde bulunmakta olan mücrimlerin en mücrimi iffet ve ahlak katili olan bu adamlardır. +Fakat yukarıda dermeyan ettiğimiz esbabın izalesine doğru kat’i adım atıldığı takdirde bu mücrimlerin te’siri asgariye hatta hiçe iner. +Fuhşun en mühim esbabını nazar-ı i’tibara alarak dermeyan ettiğimiz bu mütalaat nihayet fuhuşla mücadele lüzumunu gösteriyor. +Bu mücadeleyi hükumet ve millet fuhşa karşı gelmeye çalışacak diğer taraftan muallimlerimiz müderrislerimiz muharrirlerimiz ediblerimiz ve hepsinden ziyade faziletkar kadınlarımız çalışacaklardır. +En mühim mesail-i ictimaiyyemiz arasında bulunan bu mes’ele ile meşgul olmak için bütün kuvvetlerimizi toplamalıyız hayatımızı tehdid eden bu tehlike duruyorken başka işlerle meşgul olmak ayıptır! +“Terbiye-i tahsiliyye” ile “aile terbiyesi”nin muhassalası olarak hey’et-i ictimaiyyenin tezahürat ve tecelliyat-ı mahsusasını temsil eden “terbiye-i ictimaiyye” mes’ele-i mühimmesi en mu’dil en esaslı vecheleri ihtiva eder. +“Terbiye-i ictimaiyye” milletlerin harici dahili hayat-ı umumiyyelerinde derece-i terakkilerini gösteren yegane bir mi’yardır. +Hamiyet-i taazzuvinin başlıca mefkuresi muhit üzerinde feyizli ve müsbet bir te’sir vücuda getirmektir. +Bu te’sirat yani cem’iyetin müsbet olan fezaili efradın menfi olan fezayıhına mütefevvik olmalıdır ki bünyan-ı milli mukavim bir ruhu ihtiva etsin. +Eğer cem’iyetin menfi fezayıhı efradın müsbet fezailine faik olursa “terbiye-i ictimaiyye” mefhumu ma’nayı hakikisiyle icra-yı hüküm edemez belki tereddiyatın mütemadi darbeleri karşısında yalnız bir şekilden ibaret kalır. +Terbiye-i ictimaiyye aynı zamanda milletlerin ruhunu an’anatını esasat-ı ictimaiyyesini tesbit ve tezahür ettiren bir vasıtadır. +O kadar ki hey’et-i ictimaiyyenin hangi Daha geçenlerde bir tiyatro eserinde bir yatak odası teşhir edilmekte olduğundan Londra gibi bir muhitta o eserin temsili men’ olunmuştu ve yine bir eserin ismi Mekke olduğundan derhal tebdil ettirilmiş idi. +Bunu Tiyatro Sansürü yapmaktadır. +Londra gibi dünyanın en yüksek muhitlerinden birinde bu gibi takayyüdat makbul oluyorken bizim muhitimizde terbiye-i milliyyeye ahlak ve adab-ı umumiyyeye vuku’ bulan mütemadi tecavüzlere karşı edebiyat namıyla meydana çıkarılan fuhuş-namelere karşı müessir bir murakabenin te’sisi elbette icab eder. +Yoksa vaz’iyet bu şekilde devam eder ve edebiyat namına eğlence namına her fazihanın tezyid-i tahribat edecek ve hey’et-i ictimaiyyemiz bu müdhiş musibetten dolayı pek vahim tereddilere duçar olacaktır. +Büyük Millet Meclisimizin Matbuat Kanunu’nu müzakere ediyorken her halde bu hususatı kemal-i i’tina en müdhiş amil-i fuhuş olarak tereddi-i ahlakı teşvik eden edebiyat ve eğlenceleri yad etmekliğimiz hiç şübhesiz eli kalem tutan insanı utandıracak bir hadisedir. +Pek şayan-ı telehhüftür ki ma-vaka’ budur. +Zengin Sınıfların - Zengin sınıfların gösterdikleri israf zevk ve ahlaki kayıdsızlık örneklerinin fuhşu teşvik ettiği pek bedihidir. +Ahlakı sarsan edebiyat ve eğlencelere israf sefahet örnekleri inzimam ederse hiç şübhesiz fuhuş tezayüd eder. +Bu hal memleketimizde çok calib-i dikkattir. +Son senelerde tezyin merakı sefahet arzusu o derecelere varmıştır ki her ay pudra lavanta ipek çorap kürk ve sair müzeyyenat için milyonlar harice akıyor. +İktisadi bir felaket teşkil eden bu hal diğer taraftan ahlaki bir musibet teşkil ediyor. +Çünkü bu sefahet hevesini bu tezyin ibtilasını vesait-i meşrua ile tatmine imkan bulunamayınca fuhşun zehirli neticelerine atılmakta beis görülmüyor ve bu uğurda iffet ve namus heder ediliyor. +Buna karşı yapılacak şey münevver ve faziletkar kadınlarımızın kuvvetlerini toplayarak bu ibtilalarla mücadele etmeleri sefahet ve israf temayülatına karşı iktisad ve sadelik gibi sıfatı tebarüz ettirmeye çalışmaları ve bu sayede sefahet israf ve tezeyyün gibi adatın sekalet ve vehametini umumi bir surette ihsas ettirmeleridir. +Biz mühim pek hayırlı vazifeyi ifaya da’vet ederiz. +Kadınlarımızın bu hususta muvaffakıyeti için elimizden geldiği kadar çalışmayı bir vecibe biliriz. +Hanımlarımızın bir dakika tereddüd etmeyerek bu mühim vazifeyi ifaya şitab etmeleri memleketin selameti namına en büyük +ğalması ta’bir-i digerle ruh-ı millinin tereddisi ise ancak her taraftan vatanımıza hulul eden düşman sürüleri vicdanımızı ne kadar kemirmişti. +O ne ye’s ü nevmidi günleriydi. +Herkes istikbali unutmuş halin vehameti karşısında medhuş kalmıştı. +Eğer milletin seciyesindeki fıtri azm ü celadet olmasaydı ümidsizlik çoktan tarihimizi silmiş olacaktı. +Halbuki teşekkülat-ı ictimaiyyemiz düşman karşısında daima tecelli eden sarsılmaz imanımız pek kaviydi. +Muvakkat hadiselerin te’siratına karşı soğukkanlılığımızı ecdadı hiçbir vakit tehlike-i vataniyye karşısında aciz ve esir kalmamıştılar. +Allah’a iman eden Kitab-ı Kerim’i tanıyan cem’iyetimiz cihadı da en mukaddes vazife olarak tanırdı. +Bunun için yek-vücud bir kitle halinde arslanlar gibi zebun-küş düşmanlara isyan ettiler. +Para yok top yok vesait yok müttefik yok … yok …yok ……. +Yalnız ne vardı? +Iman! +İslamiyeti kabul ettiği günden beri asırlarca ali mefkureleri müdafaa-i ictimaiyye-i İslamiyyeyi hırz-i can edinen milletimiz aynı ruh-ı ulviyyetle dinini taşa eline ne geçerse ona sarıldı. +Çelikten kal’alar yerine yalnız göğsüyle Allah’ına sığınan kalbiyle dayandı. +Aç kaldı kaçmadı. +Ateşte tufanda boğuldu yılmadı. +Beşeriyetin tasavvur edemeyeceği fedakarlıklara katlandı ve nihayet Cenab-ı Hak mev’ud olan zaferi bahşetti. +tehlikeli zamanlarda sade düşmanla teşrik-i mesai eden ma’lumü’l-hüviyye eşhas değil; kalbleri zafer-i milliye bozuk birçok kimseler de müdafaamızın neticesinden nevmid idiler. +Terbiye-i ictimaiyye i’tibarıyla milletin ruh-ı aslisini ihtiva edemeyen mütereddi bir zihniyetin tecellisinden ibaret olan bu tarz-ı tefehhüm lehü’l-hamd tahakkuk etmedi. +Dikkatle tedkik edilirse görülecektir ki zaferin istihsalinde en mühim amil bünyan-ı milletin çok yüksek esaslara müstenid olan resanetidir. +Çünkü efrad-ı millet beşikten mezara kadar ulvi hislerle celadet şecaat diyanet düsturlarıyla tenmiye edilmişti. +Öteden beri aile terbiyesi tahsil terbiyesi bu gayelere tevcih edilmiş olduğundan terbiye-i ictimaiyyemiz istiklal ve müdafaa-i namus ve din bahsinde en hassas kabiliyeti haiz bulunuyordu. +Esasen asırlardan beri devam eden dahili harici sademat-ı mütevaliyyesine rağmen hey’et-i ictimaiyyemizin umumiyet i’tibarıyla secaya-yı mahsusasını mevcudiyet-i siyasiyyesini te’min ve muhafaza edebilmesi milletin yalnız ve yalnız ahlak ve imanla takviyet mi doğru gittiği müşterek gayelerin irae eylediği tarz-ı mahsus ile anlaşılır. +Ufak bir tedkik ve tahlil ile anlaşılacaktır ki: +Her millet ancak esasat-ı ictimaiyyesi dahilinde münkeşif bir “terbiye”ye maliktir. +Terbiye-i ictimaiyye ancak bir gayeyi istihdaf eder ki o da milli ve ruh-ı asliyi muhtevi bir tekamülün te’mininden ibarettir. +İctimai birlik ruhi tesanüd sayesinde müdafaa-i milliyye te’min edilmiş terakki imkanı ve yolu bulunmuş olur. +Hiçbir millet yoktur ki iki ruhu iki ictimaiyatı ihtiva etsin. +Hayat-ı umumiyye ve hususiyyesinde ikiliği kabul etmek kuva-yı ictimaiyyeyi rahnedar etmekten başka bir netice vermez. +Bu neticeleri hey’et-i ictimaiyyemize tatbik edersek terbiye-i ictimaiyyeye ne kadar atf-ı ehemmiyyet etmeye mecbur olduğumuz teayyün edecektir. +Hiç şübhe yoktur ki: +Kendimize has bir muhit-ı ictimaimiz evsaf-ı mümeyyizemiz mevcuddur. +Fakat yine tereddiyatın taht-ı te’sirinde kalan bu esasatın ikilikten kurtarılamadığını kaydetmek icab eder. +Bu ikilik hayat-ı umumiyye ve hususiyyemizin her safhasında kendini göstermektedir. +Senemiz Arabi Rumi Efrencidir. +Saatlerimiz alaturka ve alafrangadır. +Adatımız hayatımız alaturka alafranga diye ikiye tefrik olunmuştur. +İşte bütün bunlar terbiye-i ictimaiyyemizin hakiki istikametinden bancı görenek ve zihniyetlerin te’sirat-ı muzırrasından korunmak zarureti o kadar kat’idir ki: +Hiçbir şey milli vahdetin tesanüd-i ictimainin muhafazası için bu kadar hayati bir ehemmiyeti haiz olamaz. +Bu babda müteaddid nümuneler gözümüzün önünde duruyor. +İngilizler en yüksek terakkıyat-ı asriyyelerine rağmen terbiye-i ictimaiyyelerini muhafaza ettiler. +Japonyalılar terakki ve teceddüdü hiçbir vakit ictimaiyata teşmil etmediler. +Hissen ruhen yine Japonyalı olarak kaldılar. +En yakın bir komşumuz olan Bulgarlar bile yakın bir zamana aid istiklallerine rağmen mümeyyizat-ı milliyyelerini asla unutmadılar. +Terbiye-i ictimaiyye daima milli tesanüdlerinin hadimi oldu. +Terbiye-i ictimaiyye bahsinde nazar-ı dikkati celb eden hadiselerden biri de kuvve-i ma’neviyye mes’elesidir. +Milletlerin sinirleri kuvvetli olmadıkça harici dahili buhranlardan kurtulmalarına imkan yoktur. +Sinirlerin kuvveti şey değildir. +Hayat-ı hususiyyede ma’nen mütekemmil olanlar daima muvaffak oluyorlar. +Halbuki ye’s ü nevmidiye kapılanlar mücadele-i hayatiyyenin gunagun mezahimi vaffakıyyetler elemler insanları bir fevza-yı ruhi olan intihara kadar sürüklüyor. +Cem’iyette bedbin olanların ço esas olarak telakki etmesi ve teceddüdün ruhumuz esasatımız dahilinde inkişafını te’min eylemesi suretiyle az zaman zarfında a’zami tekamül imkanı elde edilmiş olacaktır. +Hülasa; vech-i mümeyyizimizi selabetle muhafaza ettiğimiz bünyan-ı milli ve ictimaimizi korumakta devam ettiğimiz müddetçe terakkıyat-ı maddiyyenin husulü her zaman taht-ı imkan ve emniyyettedir. +Ancak şahsiyet-i mahsusamızı zayi’ ederek ruhen garba temessül etmek tehlikesine düşersek asıl o zaman terakki ve teceddüd ümidleri kapanmış olur. +Bozok Meb’usu Ahmed Hamdi Bey ahkam ve mukaddesat-ı teler hakkında hükumeti ifa-yı vazifeye da’vet zımnında Meclis’e bir takrir vermiş ve bunun üzerine Meclis’te mühim ve heyecanlı müzakerat cereyan eylemiştir. +Yevmi gazetelerin kısmen yazmış olduğu bu müzakeratı Büyük Millet Meclisi’nin Zabıt Ceridesi’nden nakletmeyi münasib gördük. +Bozok Meb’usu Ahmed Hamdi Bey’in ahkam ve mukaddesat-ı teler hakkında Matbuat Kanunu’nun tatbikine mütedair takriri Başvekalet’e verildiği Reis Fethi Bey tarafından bildirilmesi üzerine Hamdi Bey kürsiye gelerek takririni şu suretle izah etmiştir: +– Efendim! +Bir memlekette hürriyet-i fikriyye olmazsa o memlekette terakki yolları mesdud demektir; bunu hey’et-i celileniz kabul eder. +Tabii hürriyet-i fikriyyenin naşiri matbuattır ve buna kimsenin bir diyeceği yoktur. +Matbuat hür ve serbest olmalıdır. +Fakat matbuatın hürriyeti devletçe tanınmış devletin dini olan din-i İslamı tahkir ve tezyif derecesine gelmemelidir. +Bu o dereceye gelirse sabır taşar. +Buna hürriyet denmez buna tecavüz derler efendim!.. +Şimdi matbuatta birtakım gazetelerde Kur’an-ı Azimü’ş-şan hakkında “Köhne bir kanundur eskimiş bir kanundur.” gibi ta’birler vardır. +Daha bunun gibi tahkir-amiz tezyifane ve edyan ve ahkam-ı İslamiyyemiz aleyhinde birçok ta’birat vardır. +Matbuat Kanunumuzda bunlar hakkında cezalar olduğu halde müdei-i umumiler ta’kibat yapmıyorlar. +Böyle tahkir ve tezyifi havi makalat neşredenler hakkında müddei-i umumiler ta’kibat yapmaya mecbur iken hiçbir taraftan ta’kibat yapılmamıştır. +Bu takririmle Adlibulan terbiye-i ictimaiyyesi terbiye-i diniyye ve milliyyesi sayesinde mümkün olabilmiştir. +Teşkilat-ı ictimaiyyemiz ahval-i ruhiyyemiz bugün de ancak terbiye-i diniyye ve milliyyeye istnad etmektedir. +Herkese civan-merdane muamele etmek zebun-küşlük etmemek merhamet ve insafı unutmamak zaif olanları himaye eylemek büyüklere hürmet göstermek amire itaat millet uğrunda hiçbir fedakarlıktan çekinmemek gibi her biri milletler için başlı başına sebeb-i terakki ve saadet teşkil eden fezail ve maaliyat-ı terbiye-i milliyye ve diniyyenin tezahüratından ibarettir. +Cem’iyetimizin en kuvvetli noktası da mesnedini en mübeccel esasat teşkil eden terbiye-i ictimaiyyesidir. +Milli mevcudiyetimiz şimdiye kadar nasıl ruh-ı aslisiyle ve kendisine has ictimaiyatıyla muhafaza edildiyse bundan böyle de behemehal aynı yolun ta’kibi suretiyle müdafaa olunabilir. +Terbiye-i milliyyenin ictimaiyat-ı milliyyenin daima genç zinde ve kavi bulunması harimine yabancı adatın levsiyatın duhule imkan bulamamasıyla mümkinü’l-husuldür. +Çünkü garbdan alınacak hiçbir ictimai umde –ilmi fenni demiyoruz– bize esasatımızdan daha yüksek ve hatta aynı derecede bir tekamül te’min edemeyecektir. +Zaten Tanzimatın neşr u i’lanından beri garbın ilm ü irfanı yerine ictimaiyatının ahz ü kabulü suretiyle hey’et-i ictimaiyyemizin tefessüh ve tereddiye uğradığı şübhe götürmez hakikatlerdendir. +Milletimizin terakki ve teceddüde ihtiyacı vardır. +Garbın tekemmülat-ı maddiyyesini te’min eden makineciliği sanayii iktisadiyatı ticaret ve istihsalat usullerini hazain-i medfunenin servete nakli çarelerini te’mine mecburiyet vardır. +Milli olmayan ilm ü irfana tealluk eden bu lazımelerin ister Avrupa’da ister Amerika’da görülürse görülsün derhal ihtiyacımız nisbetinde ahz ü ü kabul yalnız bu sahada kalmalıdır. +Matlubumuz olan terakki ve teceddüd her şeyden evvel metin bir seciyeye yüksek bir azme mütevakkıftır. +Bu mefhumlar ise milli dini rasanetin derecesine tabi’dirler. +Şu halde asri bir müdafaasına şiddetle lüzum vardır. +Hangi cihetten muhakeme edilirse edilsinterbiye-i ve milliyyenin tenmiyesi takviyesi zaruretindeyiz. +Bu zarureti takdir ettiğine şübhe olmayan hey’et-i ictimaiyyemizin murakabe-i umumiyyesini şahsi tezahürata kadar teşmil ederek hayat-ı umumiyye ve hususiyyenin kaffe-i tecelliyatında terbiye-i milliyye ve diniyyeyi üssü’l engiz bir surette küçülmesini müeddi olur.” Din-i İslamı Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu mucebince kabul eden ve tesbit eden ve tarihin en uzak devrelerinde ellerinde kılıç olarak şimdiye kadar İslamı himaye eden Sakarya’da Yunan’a karşı müdafaa ederken ruh-ı Muhammediden aldığı feyiz ile vazife-i vataniyyesini ifa eden bir milletin Darü’l-hilafetindeki matbuattan bu gibi sözler sadır olabilir mi? +Ve bu gibi sözlere ve bu … silik.. +hükumet-i kadar sükutu neden muhafaza etti? +Mütehayyirim. +Hafız İbrahim Efendi – Matbuata karşı Hariciye Vekaleti … Kazım Vehbi Bey – Meclis’in haysiyet ve şahsiyet-i ma’neviyyesine de tecavüz vakı’ olduğunu söyledikten sonra Dahiliye Vekili Ferid Bey kürsiye gelmiş müzakerenin bidayetinde bulunamadığını beyandan sonra: +– Anlamadığım şudur ki mecmuasında bir neşriyat vakı’ olmuş … Hafız İbrahim Efendi – gazetesini görmüyor musunuz? +[ Nikahlanınız evleniniz!] ayetine “muhayyile” diyen gazetesini görmediniz mi Dahiliye Vekili Ferid Beyefendi?.. +Ferid Bey o halde arzu-yı aliniz üzerine mecmuasını ı ü ve hey’et-i mecmuasını birbirine karıştırarak arz-ı cevab edeyim. +Ferid Bey matbuatın Matbuat Kanunu’na tabi’ olduğunu hükumetin de bu Kanun’la müteharrik olduğunu bu Kanun’da “memalik-i Osmaniyyede tanınmış edyan ve mezahib aleyhinde vakı’ neşriyatının” cezası muayyen olduğunu ve bu ceraimin ta’kibi müddei-i umumilere aid bulunduğunu beyandan sonra kürsiden inmiştir. +Zonguldak Meb’usu Halil Bey rufeka-yı kiramının biraz lüzumundan fazla asabiyete mağlub olduklarını herhangi bir zümre-i fikriyyeye mensub olan bir gazeteci kanun dairesinde hareket edebileceği mukabil zümre-i fikriyyelere terettüb eden vazife de mukabil neşriyatta bulunmak olduğunu beyan etmiştir. +Rauf Bey – Efendim! +Mevzu’-ı müzakere olan mes’ele hakkında muhterem rufekadan Halil Bey arkadaşımız hey’et-i aliyyeye hitab buyururken dediler ki “Lüzumundan fazla asabiyet gösterdiniz.” Kendilerine arz etmek istiyorum ki insanlığını takdir eden ve yaşamakta olan her ferd mukaddesat tanıdığı herhangi bir hususa tecavüz edildiği zaman asabiyet için hudud görmemelidir. +Hafız İbrahim Efendi – Hayatını istihkar eder billahi’l-azim. +ye Vekilinden temenni ediyorum bu gibiler hakkında ta’kibat-ı kanuniyye icra edilsin… Takririn Başvekalete verildiği müzakere açmak lazım gelip gelmeyeceği hakkında Reis’in beyanatı üzerine Konya Meb’usu Naim Hazim Efendi ber-vech-i ati beyanatta bulunmuştur: +– Bir satır okuyacağım efendim müsaade buyurun. +son gelen gazetesinin “İctihadın Müdir Fikirlerinden” serlevhası altında iki satır vardır ki en büyük akidemize tecavüz eyliyor. +Kürsiye sesleri “Kainatı aklına estiği gibi idare eden bir ‘zat-ı a’la’ kabul etmek büyük bir safdillik göstermekle kalmaz aynı zamanda na-kabil-i tedavi bir mantıksızlığa sevk ederek ruh-ı beşerin hüzn-engiz bir derecede küçülmesini de müeddi olur.” diyor. +Abdullah Cevdet –ki daima mahkemelerde mel’un ictihadından dolayı sürünüp gidiyor– bakınız ne hezeyanlarda bulunuyor! +Bendenizce: +Zat-ı a’laya inanmayan rezillerdir. +Reis – O i’tikadsızın biridir… Bunun üzerine müzakerenin açılmasına ekseriyetle karar verilmiştir. +Matbuatın neşriyat-ı umumiyyesi hakkında bazı meb’uslar arasında münakaşat cereyan ettikten sonra yine sadede avdet olunarak Ergani Meb’usu Kazım Vehbi Bey kürsiye gelerek ber-vech-i ati beyanatta bulunmuştur: +– Muhterem efendiler! +Evvelemirde şurasını söyleyeyim ki matbuata karşı hiçbir kaydım ve garazım yoktur. +Bendeniz matbuatın hürriyetine fevkalade hürmetkarım ve bila-kayd ü şart bu hürriyetin ihlal edilmemesini arzu ederim. +Matbuat ma’lum-ı aliniz memalik-i mütemeddinede dördüncü kuvvet addolunur. +Efkar-ı umumiyyenin tezahürat ve intıbaatını bize bildirir. +Şu kadar ki dünyada her hürriyet gibi matbuatın da hürriyeti mukayyeddir. +Matbuatın hürriyeti kendi dairesini tecavüz ederse o takdirde benim hürriyetime tecavüz eder. +Bu suretle bir zulüm olur anarşi olur. +Efendiler! +Gerek efradın ve gerek cem’iyetin seciye-i farika-i medeniyyesi bir şeydir. +O da her nevi’ efkarı kemal-i sükunla kemal-i rüşdle münakaşa etmek ve her fikre tahammül göstermektir; fakat bu fikirler bir nezahet ve asalet altında tecelli etmek şartıyla. +Matbuat hürdür fakat hiçbir zaman bu memleketin ve milyonluk kitle-i muazzamanın akaid-i vicdaniyyesine taarruz etmek salahiyetini kendisinde bulamaz. +Efendiler! +Bendenizden evvel buraya çıkan refik-ı muhteremim Naim Hazim Efendi ve ta’bir-i layıkıyla gazetesinden bize bir fıkra okudu. +O fıkrada diyor ki “Kainatı aklına estiği gibi idare eden bir zat-ı a’la kabul etmek sade safdillik –yani hamakatın kamus nezaketindeki +Bunun üzerine Ferid Bey beyanatta bulunarak mes’elenin hükumet mes’elesi olmadığını ta’kibatta bulunmak müddei-i umuminin cümle-i vezaifinden olduğunu Takrirler okunduktan sonra müzakerenin kifayeti aleyhinde söz isteyen Aksaray Meb’usu Besim Atalay Bey “Dili duygusu Türkçe olmayan memleketin tarihi ziyade şahsiyatı didiklemek yıkılması ve hücum edilmesi lazım olmayan şeyleri yıkmakla meşgul bulunan” “bütün tefrikalarını İngilizceden yahud Fransızcadan tercüme eden” matbuattan bunların ileri gittiğinden “memleketin dini birliğini ihlal ve tehdid eden birtakım mezahib …” mevcud olduğundan bunlara karşı ulema uhdelerine düşen vazifeyi ifa etmediklerinden bahsetmiş ve ba’dehu bazı meb’uslar arasında daha bazı münakaşalar cereyan ettikten sonra takrirler okunmuş ve ahkam ve mukaddesat-ı İslamiyye aleyhinde makalat neşreden gazeteler hakkında Matbuat Kanunu’nun tatbikine mütedair Bozok Meb’usu Ahmed Hamdi Bey’in takririnin Başvekalete havalesine dair olan Ordu Meb’usu Hamdi Bey’in takriri ekseriyetle kabul edilmiştir. +ehemmiyetle mütenasib bir surette ve etrafıyla müzakere edebilmek için celse-i hafiyye akdi Hamdullah Subhi Bey ve rufekası tarafından verilen takrir üzerine üçüncü celse hafi olarak cereyan etmiştir. +Ahkam ve mukaddesat aleyhine neşriyatta bulunanlar aleyhinde ta’kibat-ı kanuniyyede bulunmak üzere Meclis’teki bu tezahürat-ı dindarane üzerine gazetesi “Hakiki İnkılab Nedir?” serlevhasıyla neşrettiği bir başmakalede diyor ki: +“Acaba gürültü ile i’lan edilen bu inkılab ne derece hakikattir? +Ankara’da bazen inkılabın beşiği olması lazım gelen Meclis içinde yükselen sesler inkılabımızın noksan olduğu kanaatini hasıl edecek mahiyettedir. +Bizde inkılab olsa olsa siyasiyat sahasında olmuştur... +Fakat siyasi inkılabı yaşatmak için ictimai sahada atılmak mukabelelere ma’ruz kalmaktadır. +Hakiki inkılab yalnız siyasi sahaya münhasır kalmayarak fikri ve ictimai sahalara da şamil olan inkılabdır. +millet vardır ki mesela bir Hukuk-ı Aile Nizamnamesi tanzim etmeyi düşünürken karşısına birtakım irtica’kar kuvvetlerin çıkmasına asırlarca evvelki adetlerden an’anelerden bahsedilmesine nazar-ı müsamaha ile şahid olabilsin. +‘Kitap unutuluyor Kitap kaldırılıyor dine karşı hürmetsizlik ediliyor.’ sözleri kara kuvvetin son nağmeRauf Bey hey’et-i hükumete mukaddesatına ta’riz edilmiş endişesiyle temenni takriri veren arkadaşımız da kendi hayatı için mukaddes gördüğü bir şey ğini ifade etmek istemiştir ve bunu en az bir asabiyetle en kısa ve meşru’ bir yoldan ifade etmiştir. +Efendiler! +Mukaddesata taarruz laübaliyane devam ederse bunun daha şedid usullerine gidilmeyeceğini kimse kimseye te’min edemez. +Mukaddesattan maksad nedir? +Bir insanı ma’nen rabt u zabta alan ve beşikten ölünceye kadar hafada celi hayatta harekatını tanzim eden ma’neviyattır. +Mukaddesatın birisi –ki buna taarruz etmek küstahlıkla ta’rif edilemez– budur. +Efendiler! +Mukaddesatın diğeri nedir? +–Bendeniz nokta-i nazarımı addediyorum– vatandır. +Vatanına taarruz edenlere karşı sabır Milliyetine taarruz edenlere tahammül eden hayasız olur şerefsiz olur. +Efendim! +Bundan sonra bir mukaddes de insanın kendi duyguları ve insanın şeref ve haysiyet-i şahsiyyesidir. +Buna da taarruz edilirse ve taarruza tahammül edilirse memleketine de kendisine de muzır olur Mukaddesat denilen bu esasata hakaret etmemeyi vazife-i millet ve din bilmeliyiz. +Ettirmemeyi de aynı suretle taht-ı te’mine almak mecburiyetindeyiz. +Şu ahval ile bu ahval ile bu tehlike vardır diye tahammül ettikçe bi-eyyi hal alışıklık hasıl olacaktır. +Bu milleti vücuda getiren ve bizi yetiştiren analar ve babalar haysiyetsiz değildir. +Biz haysiyetsizliğe tahammül edersek evladlarımızın da haysiyetsiz olarak bu memlekete muzır olacağı ihtimali vardır. +Asabiyet hakkında bu nokta-i nazarı arz ettikten sonra matbuat hakkında da nokta-i nazarımı arz etmeye müsaade buyurmanızı rica ederim. +Ba’dehu Rauf Bey Sultan Hamid matbuatından şan-ı ubudiyyete layık ve hepsi biribirine faik surette yazılan makalelerden istediği zaman dinliliği istediği zaman dinsizliği ferman efendimizindir diye telkin eden matbuattan ve harekat-ı milliyyeye muzahir olan gazetelerden Meclis-i Ali’yi tahkir eden Meclis-i Ali’nin lüzumsuzluğunu müdafaa eden gazetelerden bahsettikten kürside yalnız maddeleri okumakla iktifa ve Adliye Vekili’nin nazar-ı dikkatini olsun celb etmeye lüzum görmeyen Dahiliye Vekili Ferid Bey’in bu hareketinden bir şey anlamadığını beyan eyledikten Türklük ve hamiyeti ettikten sonra sözlerine şu cümle ile hitam vermiştir: +“… Vatanın selameti nokta-i nazarından matbuatımızın hür ve serbest efkar-ı umumiyyeyi vatanı milli ve dini hislerle takviye ve tenmiye eder bir şekilde serbestisini +Osman Bey’in teaddüd-i zevcatın men’i aleyhinde mühim bir makale neşretmesi bazı gazeteleri hayli hiddet ve endişeye düşürdü. +Bunun te’sirini izale maksadıyla şuna buna müracaatlarda bulundular. +Bazı gazeteler bu mes’ele hakkında sütunlar tahsis ettiler. +Bilen bilmeyen herkes söylüyor. +Bazı “dai”ler bile yeni yeni ictihadlara kalkıştı. +Anlaşılıyor ki işin içyüzlerine bu mes’eleleri ortaya çıkaranların muzmerlerine çokları vakıf değil. +Kimisi hulus-ı niyyetle cevab vermeye girişiyor. +Birtakım bu mes’eleyi ortaya atanları ikna’ edecektir! +Zavallı bilmiyor ki bu hücumlar ahkam-ı İslamiyyeye karşı derin bir husumetin tezahüratından başka bir şey değildir. +Hukuk-ı Aile Kanunu’nun ahkam-ı İslamiyyeye ki hiddetlerinden ne yapacaklarını ne söyleyeceklerini bilemiyorlar. +Sinelerindeki buğzu ağızlarından taşırıyorlar. +Kendilerinin hücumları kafi gelmedi. +Kadınları da teşvik ettiler. +Bazı hanımlar toplandılar. +Fakat ne için toplandıklarını anlayamadılar. +Anlamadan dağıldılar. +komisyon Amerika İngiltere gibi hıristiyan devletlerin hukuk-ı aile kanunlarını tedkika başladı. +Demek ki kadınlarımız dermeyan edecekleri metalibi Amerika veya ler. +Yavaş yavaş maksad meydana çıkıyor. +Çok geçmeksizin büsbütün çıkacaktır. +Herkes hak ve hakikati anlayacaktır. +Guya kadının hukukunu müdafaa ediyorlar. +Eğer bu hareketlerinde samimi iseler niçin ellerinde fuhuş vesikası sokak sokak sürünen birtakım bedbahtları o feci’ ahvalden kurtarmak için çalışmıyorlar bir kelime olsun söylemiyorlar? +Bir erkeğin lede’l-icab ikinci bir haysiyetini ihlal ile tavsif ediyorlar. +Acaba aynı erkeğin birtakım yabancı kadınlarla gayr-i meşru’ münasebatta bulunmasını neden takbih etmiyorlar? +Bu hal kadının şeref ve haysiyetiyle kabil-i te’lif midir? +Asıl vahşet asıl haysiyetsizlik asıl cinayet şenaat bu değil midir? +Niçin gayr-i meşru’ münasebetlerin men’ini istemiyorlar da meşru’ izdivacın men’ine kalkışıyorlar? +Bir adam herhangi bir zaruretin ilcasıyla ikinci bir ma karşı ne diyebiliriz? +Hayır senin için ikinci bir meşru’ tatminin çaresine bak mı diyeceğiz? +Yoksa o adamı herhangi bir kadınla münasebatta bulunmaktan men’ mi edeceğiz? +Teaddüd-i zevcatın men’ine tarafdarlık sidir. +Fakat bir defa bu sözleri söyleyenlerden sorulsun: +Kitap kaldırmak isteyen kimdir? +Dine hürmetsizlik etmek terbiyesizliğinde bulunan kimdir? +Mensubu olmakla müftehir olduğumuz din-i mübin-i İslama karşı hürmet etmeyi din amir olduğu gibi hatta mensub olmadığımız Hıristiyanlık hakkında bile hürmetsiz bir lisan kullanmak terbiyesizliktir. +Fakat madem ki ‘laik’ bir cumhuriyetiz madem ki din ile dünya işlerini yekdiğerinden ayırdık o halde karşımızda irtica’kar kuvvetlerin din perdesi altındaki faaliyetlerine müsaade edilmemelidir. +Bugün İngiltere dindardır. +Amerika İngiltere’den de daha dindardır. +Fakat Amerika Meclis-i Meb’usan ve A’yan’ında herhangi bir mes’ele müzakere edildiği zaman İncil-i şerif bu mes’ele hakkında şunu bunu yazar diyen yoktur. +Hakiki inkılabcı bir mes’ele-i ictimaiyye ile karşılaştığı zaman an’aneyi karıştırmaz. +… İnkılabcı olmakla iftihar eden bir hey’et a’zasına bu sözleri yakıştıramıyoruz.” Cumhuriyetimizin “laik” yani “la-dini” bir cumhuriyet olmayıp bir cumhuriyet-i İslamiyye olduğu hala biliniyor ve i’tiraf olunamıyordu? +Teşkilat-ı Esasiyye Kanunumuzda “devletimizin dini din-i İslam olduğu” “ahkam-ı şer’iyyenin tenfiz ve icrası” Meclis’in uhdesinde bulunduğu “Tanzim olunacak kavaninin ahkam-ı fıkhiyye ve hukukıyyeye istinad edeceği” musarrahtır. +Bu maddeler Teşkilat-ı Esasiyye Kanununda baki kaldıkça Meclisimiz vazife-i diniyyesini ifada devam edecektir. +Amerika İngiltere İncil-i şerifin ne yazdığına bakmayabilirler. +Fakat Büyük Millet Meclis-i Alisi daima Kur’an-ı Kerim’in ne yazdığına bakmak ve ona göre tevfik-i hareket etmekle iftihar edecek ve bunu en mütehattim bir vazife-i diniyye ve milliyye telakki eyleyecektir. +Şurasını da arz edelim ki Kur’an ne ölülere okunmak karşı hürmet ifa edilmiş olabilir. +Kur’an’a karşı hürmet ancak onun ahkamını icra ile olur. +Onun içindir ki Meclisimiz “ahkam-ı şer’iyyenin tenfizini” en mukaddes bir vazife olarak tahammül etmiştir. +Muhterem Meclisimizin huzur-ı millette bu şerefli vazifesini ifa etmesinde biz hiçbir yakışıksızlık görmüyoruz. +Bil-akis bütün kulub-ı milleti tesrir edeceğini şübhesiz telakki eyleriz. +Bu hafta yevmi gazeteler teaddüd-i zevcat mes’elesiyle çok meşgul oldular. +En büyük doktorlarımızdan Mazhar +Tunusluların Milliyetleri Tebdil Ettirilecek mi?.. +Son günlerde Tunus’tan gelen haberler pek garibdir. +Tunuslu dindaşlarımız Harb-i Umumi esnasında Fransa’ya yeti ve galibiyeti uğrunda verdikleri kurbanların duçar oldukları felaketlerin mükafatını görüyorlar. +Harb-i Umuminin hitamından beri bu mükafat bekleniyor ve onun mahiyeti hakkında türlü türlü tahminler dermeyan olunuyordu. +Ez-cümle Tunus’un hiç olmazsa istiklal-i dahiliye nail olması ve bir parlamentoya karşı mes’ul bir hükumeti haiz bulunması Tunus dahilinde Tunusluların hariçten gelen ve her türlü imtiyazlarla taltif olunarak asıl memleketin sahiblerinden pek yüksek bir mevki’de bulunan yabancılarla müsavat dairesinde muamele görmeleri muntazardı. +Tunusluların ümidleri bu merkezde rın ihtiyar ettikleri fedakarlıkların mukabilini istiyorlardı. +Sulhun akdini müteakıb metalib-i milliyyelerini te’yid etmek teşkil ederek Paris’e gönderdiler. +Bu teşebbüsatın bir semere vermediğini görünce milli tezahüratta bulundular. +Fakat yine kar etmedi. +Nihayet mücadeleye her vasıta da Fransa’nın lutf u atıfeti tuttu ve Tunuslulara karşı fevkalade büyük bir eser-i semahat gösterdi. +Şöyle ki ba’dema Tunuslular Tunuslu addedilmeyecek Fransız ailesine kabul olunarak Fransız addolunacaklardır! +Yani Tunuslular milliyetlerini şahsiyetlerini hüviyetlerini bütün mukaddes ve mübeccel tanıdıkları her şeyi feda ederek Fransızlaşacaklardır! +Zavallı Tunuslular bu feci’ mükafat karşısında yıldırımla vurulmuşa döndüler ne yapacaklarını şaşırdılar. +Milliyetlerinin tanınmasını ve hürmet görmesini beklerken milliyetlerinin kamilen istisal edilmesi gibi bir felakete duçar oldular. +Kırk seneden beri Tunuslular halas anını bekliyorlar. +Kırk sene ecnebi dı. +Memleketlerinin işgali kendilerine bir mebde’-i terakki ve bir fatiha-i medeniyyet olarak telkin olunmuştu. +Halbuki işgal-i ecnebi tam bizim de gördüğümüz bizim de anladığımız istila ve imha idi. +Fakat ecnebi istilasının bütün imhakar teşebbüslerine ve cinayetlerine rağmen milli vicdanları kesb-i hayat eden Tunuslu dindaşlarımız Fransız istilasının bu imha-kar hareketini müdhiş bir nefretle karşıladılar. +Fransa’nın Tunusluları Fransızlaştırmak layiha bütün Tunus’ta bir kıyamet-i heyecan kopardı. +edenler erkeğin herhangi bir kadınla gayr-i meşru’ münasebatının da kanunen memnu’ olmasını istiyorlarsa o zaman bu fikirleri bir prensip olarak telakki edilebilir. +Şimdi teaddüd-i zevcatı kanunen men’ etmek isteyenlere sorarız: +Bunu men’ etmek istemeniz bir erkeğin bir kadından başkasıyla münasebatta bulunmasını caiz görmediğinizden dolayı mıdır? +Eğer böyleyse niçin o erkeğin başka kadınlarla gayr-i meşru’ münasebatta bulunmasının kanunen men’ine tarafdar olmuyorsunuz da meşru’ surette ikinci bir izdivacını taht-ı memnuiyyete almak istiyorsunuz? +Acaba bir kadın kocasının başka kadınlarla gayr-i meşru’ münasebatta bulunmasına rıza gösterir mi? +Bu hal kadının şeref ve haysiyetini ihlal etmez mi? +lünce “ihtiyacat-ı tabiiyye”den bahsederler. +Bin dereden su getirirler. +“Umumhaneler icabat-ı medeniyyettendir.” derler. +İlim diye ictimaiyat diye birçok safsatalar serdine kalkışırlar. +Onun için biz teaddüd-i zevcatın men’ine tarafdar geçinenlerin maksadı kadının hukukunu şeref ve haysiyetini muhafaza olduğuna inanamıyoruz. +Şimdiye kadar teaddüd-i zevcatın kanunen men’ olunması hakkında neşriyatta bulunanlardan hiçbirini görmedik ki fuhşun kanunen men’i lazım geldiği hakkında bir kelime olsun söylemiş olsunlar. +Maksad kadının hukukunu şeref ve haysiyetini muhafaza ise bugün her şeyden evvel önüne geçilmek lazım gelecek mes’ele salgın bir surette hey’et-i Türk müslüman kadınları ellerinde vesika dudaklarında boya sokak sokak dolaşıyorlar. +Türkler şöyle dursun ecnebilerle bile gayr-i meşru’ münasebetlerde bulunuyorlar. +Buna karşı ne yapıyoruz ne tedbirler düşünüyoruz? +Hey’et-i ictimaiyyemiz için bundan eşna’ bir musibet bundan büyük bir felaket olur mu? +Erkekler için de kadınlar için de bundan büyük zillet var mıdır? +Niçin devr-i sabıkın bir yadigar-ı fecii olan bu hali kanunen men’ etmeye kalkışmıyoruz da zina etmek istemeyen bir zaruret ilcasıyla ikinci bir meşru’ izdivacda bulunmak arzusunda bulunan namuslu bir erkeğin bu meşru’ hareketini memnuiyet-i kanuniyye altına almak derdine düşüyoruz? +İşte bizim anlamadığımız asıl nokta budur. +Onun için kadının hukuku şeref ve haysiyeti namına herhangi bir metalib listesinin başında gayr-i meşru’ münasebetlerin taht-ı memnuiyyete alınmasına dair bir madde görmedikçe biz ne kadının ne de erkeğin hukuku ve şerefi muhafaza edilmiş olacağına kat’iyyen kani’ değiliz. +Te’sirat ve telkinata kapılmayarak hakiki derdlerimizin tedavisine bakalım. + +niz!..’ Bütün bu delail gayr-i müslim bir milliyeti kabul edenin gayr-i müslim olduğunu isbat ediyor.” Görülüyor ki Tunuslu dindaşlarımızın milliyet-i İslamiyyesi pek büyük bir tehlike karşısında bulunuyor. +Tunusluların hakimiyetleri zail oldu Tunusluların hürriyeti gasb edildi. +Tunusluların arazisi ellerinden alındı nihayet Tunusluların kuru bir milliyetleri bir Müslümanlıkları kaldı idi. +Fransızlar bu tecavüzlerini nihayet ona da uzatıyorlar. +Yirminci asr-ı medeniyyetin bu müdhiş zulümleri irtikab eden vicdan-ı mülevvesine karşı nefretler la’netler … Komünistlerin rehberi inkılab kahramanı Lenin vefat etti. +Acaba Lenin’in vefatıyla Rusya’da komünizm beliyyesi dahi mündefi’ olacak mı? +Bu suale cevab verebilmek ra belki bir ay sonra ahval kendi kendine inkişaf edeceği muhakkaktır. +Bugün memalik-i ecnebiyyede Ruslar tarafından intişar etmekte olan gazeteler Lenin’in vefatı münasebetiyle umum Rus firarilerine hitaben birçok tebşirat neşretmektelerdir. +Matbuat-ı mezkure Lenin aleyhinde sitemkar cümleler ile müteveffanın mesavisini ta’dad etmektelerdir. +Şu cümleden olarak Dersaadet’te münteşir gazetesi Şubat tarihli nüshasında uzun bir başmakalede şu sözleri yazıyor: +“ senesi Oktober’de Büyük Rus hükumeti makine başına Lenin Troçki ve rufekası geçer geçmez memleketi kökünden sarstılar her tarafta katiller açlıklar yıkıp yakmalar ölümler devam etti. +Memleketi baştan başa tahrib etmek bütün memleketin iktisadi hayatını mahvetmek halkını perişan bir hale getirmek son derecede fakr u zarurete düşürmek yirmi milyondan ziyade can telef etmek için beş sene müddet Lenin’e kafi geldi. +Lenin bu müddet zarfında o koca memleketi parça parça yaptı. +Bir Rus kalbi için Rusya’da giran-baha ne var ise Lenin hepsini mahvetti. +Bu yeni Timurlenk bunların hepsini yaptı. +Lenin yalnız Rusya’yı tahrib etmedi bu adamın su’-i ta’limatı bütün cihana sirayet etti: +Fransa Almanya cezasını buldu başkalarını tahrib için hazırladığı felaketin bugün kendi memleketi üzerinde bil-fiil tecrübesini görüyor nihayet Lenin öldü. +Rusya memleketi yaşasın …” Şu suretle memalik-i ecnebiyyede münteşir Rus gazeteleri Lenin’in vefatı münasebetiyle mesavisini ta’dad Son posta ile gelen Tunus matbuatı Tunuslu dindaşlarımızın Fransa tarafından vuku’ bulan bu teşebbüsü ne kadar dehşetle karşıladığını göstermektedir. +Tunus Meşrutiyet-perver Ahrar Fırkası Fransa hükumetine gönderdiği protestoda diyor ki: +“Fransa hükumetinin Fransa Parlamentosunun nazar-ı muvafakatine takdim ettiği Tunusluları fevkalade müteessir etti. +Bu kanun layihası doğrudan doğruya din-i İslama bir taarruz teşkil etmekte ve Tunusluluğu izmihlale uğratarak Tunusluları temsil etmeyi istihdaf eylemektedir. +Bir müslümanın milliyeti diyanetinde mündemic olduğu herkesçe ma’lumdur. +Bilhassa ahval-i şahsiyyeye müteallik ahvalde böyledir. +Binaenaleyh bir müslümanın milliyetini tebdil etmek dinini tebdil ettirmeye muadildir. +Fransa ile Tunus arasında mün’akıd muahedat din-i teşebbüs bu muahedatı ihlal eylemektedir. +Fransa’nın işbu adalet-karane protestoyu nazar-ı i’tibara alarak Tabiiyet Kanunu’nu değiştirmesini ve Tunusluları bu Kanun’un ahkamından müstesna addetmesini bekleriz.” Tunus Meşrutiyet-perver Ahrar Fırkası bununla iktifa etmeyerek her kapıya başvurmuştur. +Bütün Tunuslu ulema-yı din ve muharririn Tunus’u tehdid eden tehlikeyi aynı şekilde görüyor ve tabiiyet mes’elesinin Müslümanlığa Tunus’un şahsiyet-i siyasiyyesine mevcudiyyetine katil bir darbe olarak tavsif ediyorlar. +Tunuslu dindaşlarımız ulema-yı din-i mübin hazeratına da müracaat ederek “Müslümanlıkla mütedeyyin oldukları halde başka bir milliyete intisab ile onun ahkamına muşlar ve Camiü’z-Zeytune efazıl-ı ulemasından Şeyh Ahmed İbad verdiği cevabda demiştir ki: +“Müslümanlıkla mütedeyyin olduğu halde başka bir milliyeti kabul edenler ‘küfr’ etmiş olur. +Hak teala diyor ki: +‘Ey ehl-i iman! +Yahud ve Nasarayı kendinize veliyy-i emr ittihaz etmeyiniz … Onlar birbirinin velisidir. +Onları veli ittihaz eden onlardan olur.’ Taberi diyor ki: +‘Mü’minleri bırakıp Yahud ve Nasarayı veliyy-i emr onların din ve milliyetini kabul etmiş olur.’ Yine Cenab-ı Hak buyuruyor ki: +‘Habibim sana gönderilen ve senden evvelki peygamberlere gönderilen ayata iman ettiklerini hükmünü kabul etsinler.’ Yine Cenab-ı Hak buyuruyor ki: +‘Ey ehl-i iman ! +Ehl-i Kitabdan sizin dininizi istihfaf eden dininizi oyuncak sananlarla küffarı evliya-yı umur +heder oldu. +Açlıklar ile itlaf edilen milyonlarca Tatarlardan başka bu suretle Rusların dahili muharebelerinde de yüz binlerce Tatar kanı döküldü. +Neticede Tatarlar için hiçbir istifade hasıl olmadı. +Hiç olmazsa bu kadar kanlara bedel mukaddes dinlerini muhafaza edebilselerdi! +Ruslar ile beraber kan döküyorlar! +Hatta din kardeşlerine karşı bile Ruslar ile beraber muharebelere iştirak ediyorlar ve ettiler ve daha edecekleri de melhuzdur. +Hatta Kafkas müslümanlarından bazıları Rus ordularına gönüllü kaydolunarak Türkiye’ye karşı muharebeye karşı neticede hiçbir menfaat elde edemediler. +Menfaat şöyle dursun haybet ve hüsrana mahkum oldular. +İşte gafletin işte cehaletin feci’ akıbetleri! +Bu söz tamamen Rusya barbarları ve müslümanları hakkında söylenmiş dense sezadır. +Garibdir ki din kardeşlerine kan kardeşlerine karşı isti’mal-i silah edecek kadar cinayette bulunan bu adamlar canları için yine Türkiye’ye iltica edeceklerdir. +Müslümanlar akıllarını başlarına toplamazlarsa ecnebilerin ellerinde kör bir alet olmak gafletinden yakalarını sıyıramazlarsa te sarılmayacak olurlarsa daha çok zamanlar felaketten hüsrandan kurtulamayacaklardır. +Müslümanları yegane felaha kurtaracak şey ancak kendi dinleri ve milletleri Talebe-i Ulum Hey’eti : +İstanbul talebe-i ulumunun Meclisi a’zalarına arz etmek üzere Talebe-i Ulum Cemiyeti tarafından Arif ve Cemaleddin Efendilerden müteşekkil bir hey’et Cuma günü Ankara’ya müteveccihen hareket edecektir. +Hey’ete muvaffakıyetler ve selametler temenni ederiz. +ediyorlar. +Lakin şurası şayan-ı dikkattir ki büyük vahşetlere misal daima hariçten Timur’dan şundan bundan aramak doğru değildir. +Rusların pekala bilmesi iktiza eder ki Rus vahşetleri dünyada irtikab edilen bütün vahşet ve şenaatleri kat kat geçmiştir. +Rus Çarı İvan Groznay’ın yalnız Kazan Hanlığı istilasında döktüğü İslam kanını Timur bütün müddet-i hayatında dökmedi. +Lenin’in yalnız Petersburg dahilinde katlederek “Nije” nehrine attığı insan laşeleri haftalarca bahr-i Baltık’a aktı. +Maamafih Ruslar da yaptıklarının cezasını buldular. +Kanun-ı tabiat böyledir. +Herkes ne ekerse onu biçer. +Şübhe yoktur ki bu kere Rus milletinin başına bu felaketi getiren Lenin’in kafasını da tesmim eden Yahudi felsefesi geldiği zannolunur. +Elbette Lenin’in metrukatını taksim mes’elesi başlayacaktır. +Zaten bugün Rusya’da re’s-i karda bulunanların ekseriyeti Yahudidir. +Her ne kadar bazıları Yahudidir. +Rusların ilk harekette kuduz hayvanlar gibi Yahudilere saldıracakları muhakkaktır. +Kafkasya’da Gürcüler de Ermenilere saldıracaklar. +Şu suretle şimdi Lenin’in ruhu için bir kan daha dökülecek insanlar bir kan deryasına daha boğulacaklardır. +Ruslar kana susadılar. +Bu inkılablar yirminci asr-ı medeniyyeti sayesinde nihayet “kan oyununa” müncer olacak! +Yirminci asır ulema ve siyasiyyunu insan kanıyla idman yapacaklar. +Garb medeniyeti münteha-yı kemaline vasıl oluyor! +Lenin öldü fakat kuvvetli bir teşkilatı bakidir. +Bugün muntazam ve muallem altı yüz bin müsellah askeri mevcuddur. +Bu asker her ne kadar harice karşı muharebe edemezse de dahilde büyük iş görebilir. +Askeri kumandanlar erkan-ı harbiyye zabitan ekseriyetle Yahudidir. +Asker ise Rus ile Tatardır. +Komünistler meyanında mukaatele başlarsa mes’ele kendi kendine kabaracak ve ehemmiyet kesbedecektir. +Memalik-i ecnebiyyede bulunan Ruslar da bu fırsata intizar etmekteler. +Ruslar hakimiyet-i milliyyelerini istirdad için kan dökecekler can feda edecekler ihtimal ki maksadları hasıl olacaktır. +Bu meyanda Ruslar ile beraber belki daha fazla Rusya’da sakin Tatarlar da kan dökecekler. +Zaten Lenin taht-ı idaresinde bulunan efrad-ı askeriyyenin büyük bir kısmı Tatar askeri idi. +Ve o zaman Lenin karşısında muharebe eden: +Kolçak Simonof Denikin vesaire taht-ı kumandalarındaki efrad-ı askeriyyenin de ekserisi Tatardı. +Her iki tarafda Tatar kanı bila-maksad kaik-ı tafsiliyyesinden gaflet ederler. +Bundan dolayı şeriat-ı muadil olmasını şart etti ki biri şaşırırsa diğeri ona hatırlatsın. +Hudud mesailinde bir tek kadının sözüne de şehadet değil karine-i hal olmak üzere bakılmak da caizdir.Nitekim cerahat ve katl hususatında sıbyanın da yekdiğeri hakkındaki şehadetleri hakikaten şehadat değil karain-i ahval olmak üzere nazar-ı i’tibara alınır. +Hülasa kadın bütün muamelat ile hukuk-ı medeniyyede hür olup her vech ile erkeğe müsavidir. +Yalnız şehadet dır ki bu iki maddede ona müteallik hukuk ve ahkamın bazı vücuhtan erkeğe muhalif olması balada şerh edilen esbab ve hikmete mübtenidir. +Şübhe yoktur ki bu istisnai hususatta da müslüman kadının mevkii bugün en müterakki olan memleketlerdeki gayr-i müslim kadınların mevkiinden çok yüksektir. +Mesela Kanun-ı Medenisinin’inci maddesi kadının velev umumun muhtac olduğu muamelat-ı ruzmerreden birini imza için olsun mahkeme huzuruna zevcinden olduğu takdirde de kendisine en yakın olan erkek akraMüslüman kadın bütün şuun-ı medeniyye ile muamelatta erkek gibidir. +Aralarında asla fark yoktur. +Yalnız bazı ahvalde şehadet hususunda farklar vardır. +Her ikisi bey’ u şiranın her nev’i hibe şüf’a icare iare kefalet vekalet vedayi’ her nevi’ şirkat rehin kısmet da’va yeminden nükul … ilh. +gibi ahkamda müsavidirler. +Şehadete gelince şeriat-ı İslamiyye bu hususta kadın ile erkek arasında bir fark gözetiyor ve fıkıh kitaplarında tafsil edilen şartların tahakkuku halinde zükurun her şeyde şehadetini mu’teber tuttuğu halde kadınların münferiden yani erkek şahidlerle birlikte olmayarak şehadeti yalnız viladet istihlal-i mevlud ve uyub-i nisa gibi alelekser zükurun muttali’ olamayacağı hukuk-ı ebdanda makbul olduğu misillü emvaldeve hududdan maada ahkam-ı ebdanda ve talak ric’at nikah vekalet vasiyet gibi mala müteallik hukuk-ı ebdanda da şehadetleri mesmu’ olur. +Hududda ise yanlarında erkek olmadıkça şehadetleri ile hükmolunmaz.İki kadının şehadeti bir erkeğin şehadetine muadildir. +Çünkü kadınlar sür’at-i Başmuharrir Sahib ve Müdir ...[eğer iki erkek olmazsa bir erkek ve iki kadını Bir memlekette fuhşiyatın tevessüü mücerred cehaletten mücerred esbab-ı maişetin noksanından münbais olduğu iddia olunamaz. +Garbın birçok müterakki zengin şehirleri vardır ki buralarda ahalinin yüzde doksan beşi okumuş yazmış her türlü şerait-ı hayatiyyeye nail bulunmuş olduğu halde aralarında fuhşiyat beliyye-i tır. +Bu hususta en büyük amil; aile reislerinin çocuklarına müessesat-ı tedrisiyyenin talebeye erbab-ı kalemin efrad-ı ahaliye karşı mükellef bulundukları terbiye ve tenvir vazifesini hüsn-i ifada kusur etmelerinden başka değildir. +Aile Reislerinin Vazifesi: +Aile reislerinin uhdelerine terettüb eden terbiye ve tehzib vazifesi pek mühimdir. +Bir aile reisi taht-ı riyasetinde bulunan efradın terbiyesine bakmazsa kendi evladının serbesti-i harekatını takyid etmezse elbette o aile arasında nezih bir hayatın tecellisi kabil olamaz; elbette onun evladı serbesti-i harekatını su’-i isti’mal ederek birtakım sefahet sahalarında vakitlerini zayi’ etmekten kendini alamaz; artık tecrübesiz genç bu gibi meş’um alemlerde gördüğü aşıkane perde-birunane manzaralar karşısında terbiye-i fıtriyyesini de gaib eder bir hiss-i taklid ile bu fecayi’-i ictimaiyyeyi temsile başlar kendisi gibi tecrübesiz gençler ile birer kaşane-i sevda-perestane te’sisine çalışır işi daha ileri götürerek birer maktel-i insaniyyet olan barlara umumhanelere başvurur nihayet hem kendi hayatını tesmim eder hem de atiyen riyasetinde bulunacağı bir aile efradının sefaletine felaketine sebebiyet verir vücudlarına bais olacağı ma’sumlar da ya sıkt afetine ma’ruz kalır yahud ma’lul bir vücud ile dünyaya ayak basarak bütün günleri ah u enin ile geçer gider. +Müessesat-ı Tedrisiyyenin Vazifesi: +Müessesat-ı tedrisiyyeye gelince bunların vazifesi de pek mühimdir. +Bunlar aguş-ı terbiyyelerine kabul ettikleri evlad-ı vatana dini ahlaki nezih bir terbiye vermekle mükelleftirler. +Muallimler müderrisler olanca belagat-i nutkıyyeleriyle olanca kemalat-ı ilmiyyeleriyle talebeyi irşada çalışmalı; talebenin fikrini iffet ve fazilet nurlarıyla tenvire gayret etmelidirler; ahlaksızlığın iffet ve faziletten mahrumiyetin olanca fezayıhını en canlı bir surette tasvir ederek bu gibi seyyiata karşı talebenin dimağında pek derin bir hiss-i nefret uyandırmaya himmet eylemelidirler. +Yoksa bir müessese-i tedrisiyyede diyanete ahlaka fezail-i ictimaiyyeye dair güzel güzel dersler verileceği yerde bil-akis fena fikirler telkin edilirse talebenin terbiye-i fıtriyyesini esasından tezelzüle uğratacak mütalaalar dermeyan olunursa birtabasından babındaki ukudda kadının şahid olması bu memleketlerde hiç tecviz edilmez. +Zevc vefat ettiği takdirde Alman memleketlerinin ekserisinde kadın evladına yabancı bir vasi kabul etmekle mükellef olur. +Çünkü vesayete çocuk bakıp terbiye etmeye gayr-i salih addolunuyor ve bu haksızlık çocukları münhasıran kendi kendisini ve mahsul-i kesbi ile teayyüş ettikleri zamanlarda da cari olur gider. +Bu gibi ahkam payidar oldukça garblı kadının hukuk-ı medeniyyece müslüman kadının ne kadar dununda olduğunu anlamak ve bu hukuk-ı tabiiyyeden istifade etmek hususunda ona müsavi oluncaya kadar mücahede etmesi yaraşır. +Bir memlekete teveccüh eden afat-ı ictimaiyyeden biri de sıkt ile ıskat-ı cenin feciasıdır. +Bazı memleketlerde bu afet-i ictimaiyye baş döndürücü bir sür’atle tezayüd etmektedir; bizim memleketimiz de bunlardan ma’duddur. +Binaenaleyh bu hususta fıkhi ahlaki lüzum görüyorum. +Sıkt Hadise-i Elimesi ve Esbabı: +Ma’lum olduğu üzere bazı kadınlar hamile bulundukları çocukları sıhhi tıbbi hiçbir tedbire müracaat etmedikleri halde vaktinden evvel düşürüyorlar. +Bu feci’ hadise maddi ma’nevi birtakım esbab ve avamil te’siriyle zuhura geliyor. +Esbab-ı maişetin noksanı tedabir-i sıhhıyyenin fıkdanı kadınların hamlleri hakkında takayyüdatta kusur etmeleri haml esnasında şiddetli heyecanlara ma’ruz kalmaları havf u telaş içinde yaşamaları kendilerini pek ziyade müteessir edecek vukuatı istihbar eylemeleri bu esbab ve avamil cümlesindendir. +Fakat bu hususta asıl en mühim bir sebeb vardır ki o da ebeveynden birinde sari bir hastalığın müzmin bir illetin ve bilhassa emraz-ı zühreviyyeden birinin bulunmasıdır. +Emraz-ı zühreviyye Fil-hakika namus ve iffetle kabil-i te’lif olmayan birtakım ef’al ve harekat yüzünden ne vahim neticelerin vücuda geldiği daima görülmektedir. +Birtakım heva-perest eşhas; behimi bir zevkın esiri olarak her türlü gayr-i meşru’ münasebata cür’etyab oluyor artık fuhşiyat denilen musibet-i ictimaiyye olanca şiddetiyle menhus dairesini tevsi’ ederek muhitın heva-yı safını tesmim edip duruyor. + +lunan bir mü’minin dimağında bu gibi fikirler ca-yı kabul bulamaz. +Ma’lumdur ki akvam-ı cahiliyyeden bir kısmı mücerred fakr u zaruret havfıyla çocuklarını diri diri topraklara gömerlerdi bilahare neyyir-i İslamiyyet tulua başlayınca riyyeye münafi olan bu çirkin hareket: +nazm-ı celili Şübhe yok ki Halık-ı kainat hazretleri rezzak-ı alemdir her zi-hayatı başka bir rızka nail etmiştir. +Artık efrad-ı ailenin tezayüdüyle esbab-ı maişetin tenakus edeceğine nasıl kail olabiliriz? +Her şahıs kendi rızkıyla dünyaya gelir kendi rızkını istifa eder başkalarının rızkına müzahim olamaz; bil-akis çok kere bir nevzadın yümn-i kudumüyle aile arasında bir feyz u bereket yüz gösterir. +düşünmeyip de mücerred dik-ı maişet havfıyla çocuklarını daha dünyaya gelmeden adem-abada gönderen eşhas ile çocuklarını diri diri mezara defneden akvam-ı cahiliyye beyninde ne fark vardır? +Belki bu merhametsiz eşhasın irtikab ettiği cinayet daha feci’dir. +Çünkü bu surette hem bir ma’sumun hayatına kasdedilmiş oluyor hem de onu hamil bulunan kadının hayatı büyük bir tehlikeye ma’ruz kalıyor. +Evet … Tıbben sabittir ki çocuk düşüren bir kadının vücudu her türlü hastalıklara müstaid olur; en ufak bir arızanın te’siriyle en mühlik en müzmin illetleri kabule müheyya bulunur ve ekseri böyle bir kadın ebediyen akamete mahkum olur. +Artık ahkam-ı diniyyesine itaat eden hayatının kıymetini bilen bir kadın nasıl olur da böyle bir cinayete cür’et edebilir? +- Bir kısım kadınlar bulunuyor ki bunlar bir cehalet ve hamakat neticesi olarak birtakım iblis-siret eşhasın çalıyor sonra da gayr-i meşru’ surette kazandıkları çocukları meydana çıkmasına mani’ olmak istiyorlar. +Fuhşiyatı kendilerine alenen meslek ittihaz etmiş birtakım deni kadınlar da vardır ki bunlar kendi serbesti-i harekatlarına engel olmasın diye gayr-i meşru’ surette tedarik ettikleri çocukları ıskata lüzum görmektedirler. +Bazı memleketlerde bu gibi gayr-i meşru’ etfali himaye ğundan oradaki alüftegan çocuk düşürmeye o kadar kım sefahethaneler birer maali-hane-i edeb olmak üzere gösterilirse artık böyle bir darü’t-tahsilin mahsulü olan evlad-ı vatandan terbiye-i diniyye nezahet-i ahlakıyye fazilet-i ictimaiyye namına ne beklenilebilir?.. +Erbab-ı Kalemin Vazifesi: +Erbab-ı kaleme gelince bunlar bir hey’et-i ictimaiyye arasında pek mühim bir mevki’ sahibidirler. +Bir memlekette yetişen erbab-ı kalem cidden muktedir namuskar fazilet-perver bulunursa onların asar-ı kalemiyyesinden efrad-ı millet pek ziyade istifade eder; herkes bu sayede uhdesine teveccüh eden medeni ictimai vazifeleri öğrenir güzel bir tehzib ve terbiyeye nail olur. +Fakat erbab-ı kalemden addolunan kimseler seciyesiz mesleksiz hüsn-i ahlaktan mahrum bulunursa bunların su’-i neşriyyatı da bir bad-ı zehr-alud gibi birçok kimselerin fikrini ahlakını bozar; temayülat-ı heva-perestanesini tehyic eder ve bi’n-netice aheng-i ictimaiyi mahv u Nitekim her memlekette kalemlerinden zehrabe-i şenaat saçılan böyle birtakım muharrirler mevcuddur. +Bu gibi ahlak düşmanlarının bir kısım nazar-firib neşriyatı adeta yaldızlı kağıdlara sarılmış zehirli şekerlemelere benzer ki bunların zahirine aldananlar kendi hayat-ı nezihanelerine su’-i kasdda bulunmuş olurlar. +Herhangi bir memlekette kalemlerini şerre alet ittihaz eden bu gibi muzır eşhas bulunursa o memlekette ahlaksızlık günden güne tevessü’ eder; birçok kadınlar tecrübesiz gençler asri terakkıyata mazhar olmak bahanesiyle birtakım yolsuz harekata cür’etyab olur; nihayet koca bir kitle-i beşeriyyet fuhşiyat alemlerine can atar birçok adamlar bu gibi rezail-i ictimaiyyenin kurbanı olarak müdhiş müdhiş illetlere tutulur; bir nice ma’sumlar da daha meşime-i maderde iken tesemmüm ederek girdabe-i helake atılır. +olduğu cihetle daha büyük bir cinayet teşkil eder. +Bu seyyie-i ahlakıyye alel-ekser şerait-i hayatiyyenin noksanından güzel bir terbiyeye adem-i nailiyyetten ve medeniyet-i garbiyyenin tevlid ettiği sefahetlere ve saireye inhimakten neş’et etmektedir. +Bunları sırasıyla biraz izah edelim. +- Bazı aileler vüs’at-i maişete nail olamıyorlar; fakr u zaruretin kendilerine verdiği ye’s ü fütur ile ne yapacaklarını bilemiyorlar; daha ziyade ihtiyac içinde kalacaklarını düşündükleri için efrad-ı ailenin artmasını istemiyorlar; bu fikrin su’-i te’siriyle de ıskat-ı cenin fazihasını Allah’ına i’timadı olan mukadderat-ı ezeliyyeye razı buİsra Suresi +Ümmehat-ı kütüb-i fıkhiyyemizden de ve sairede beyan olunduğu üzere nutfe rahm-i madere vasıl olduktan sonra henüz ruh nefh olunacak kadar bir müddet mürur etmese bile bunu ıskat etmek caiz değildir. +Çünkü nutfe rahme vasıl olduktan sonra hiçbir kimsenin sun’una muhtac olmaksızın nefh-ı ruh ile hayat bulmaya başlayacağı cihetle zi-hayat mesabesinde addolunur. +Binaenaleyh bunu ıskat etmek karin-i cevaz olamaz. +Nutfe rahm-i madere vasıl olduktan ve nefh-ı ruh kabil olacak kadar bir müddet geçtikten sonra bunu ıskata tevessül etmek ise evla bi’t-tarik caiz değildir. +Çünkü bu halde nutfe; zi-hayat i’tibar olunacağından bunu ıskat eden katil olmuş olur. +Katl ise en büyük bir cinayettir. +de ve sair kütüb-i şer’iyyemizde deniliyor ki: +Nüfus hakkında vuku’ bulan cinayetler –Allahu Tealaya şerik ittihazından maada– bil-cümle muharrematın en büyüğüdür. +Bunun içindir ki Furkan-ı Mübin’de: +“Her kim bir şahsı başkasını katl veya yeryüzünde fesad olur.” diye beyan buyurulmuştur. +Fi’l-vakı’ bazen bir şahıs i’la’-i kelimetullah hususunda muhtac olanlara muavenet ve muzaheret hususunda adeta bir cemaat makamına kaim olur bütün beşeriyeti müstefid edecek ef’al ve harekata muvaffak olabilir. +Artık efrad-ı beşeriyyeden birini katletmiş olan kimse o ferd vasıtasıyla vukuu melhuz olan bu gibi menafi’-i ammeyi mahvetmiş asayiş-i umumiyi haleldar eylemiş birtakım eşirraya su’-i misal olmuş olacağından adeta bütün beşeriyetin hayatına kasdetmiş addolunur. +Cenine gelince bu da nüfus-ı umumiyyeyi tezyide ve bi’n-netice mevcudiyet-i milliyyeyi idameye bais olacak bir ferd-i nafi’ demektir. +İhtimal ki bu cenin ileride mensub olduğu aile için bir vesile-i şeref ve şan olacaktır. +olup içinde bulunduğu cem’iyetin i’tilasına hizmet edecektir. +Halbuki ıskat hadise-i meş’umesi bu gibi daire-i vedip gidiyor. +İşte bunun içindir ki şeriat-ı adilemiz bu cinayeti irtikab edenler hakkında ağır cezalar tertib ediyor. +Ez-cümle bir kadın ilac içmek ağır bir şey kaldırmak yahud karnına vurmak gibi bir suretle kasden çocuk düşürünce nazar olunur. +Eğer çocuk hay olarak düşer de akibinde vefat ederse bu kadın üzerine hem diyet hem de keffaret lazım gelir. +Ama çocuk henüz nefha-yab-ı hayat olmadan düşerse yalnız gurre yani diyet-i şer’inin yirmide biri olan beş yüz dirhem gümüş vacib olur. +Kadın bir ceza-yı nakdi olmak üzere diyet ve gurreyi ıskat ettiği ceninin veresesine verir kendisi katil addolunduğundan bi’z-zarure bundan hisse alamaz. +lüzum görmüyorlar. +Bu gibi müessesata malk olmayan yerlerde ise cevher-i iffetten mahrum bulunan bu misillü kadınlar –arz olunduğu üzere– ıskat-ı cenine lüzum görmektedirler. +Hasılı fuhşiyatın men’ u izalesi cihetine gidilmelidir. +Bu cihet te’min edilmedikçe ıskat-ı cenin beliyye-i ictimaiyyesinin günden güne tevessü’ edeceği şübhesizdir. +Bir kısım kadınlar da bulunuyor ki bunlar ya gençlik zamanının kendilerine bahşettiği hüsn ü taraveti daima muhafaza etmek yahud azadesiz kalarak bütün gün sinemalarda tiyatrolarda ve daha başka zevk u safa alemlerinde vakit geçirmek emeliyle valide olmaktan kaçınıyorlar. +Nihayet bir iki çocuk ile iktifa ediyor ba’dehu zuhur eden yavrucakları düşürmek için her türlü tedabire başvurup duruyorlar. +Acaba böyle taş yürekli bir valide doğurduğu yavrusunu diri diri yiyen bir canavardan daha aşağı bir mahiyette değil midir? +Eğer böyle bir kadının son derece çirkin olan sireti harice aksedecek olsa artık onun suretindeki hüsn ü letafetin ne kıymeti kalır? +Ya kendi cins-i latifine has olan vezaifi ifadan kaçınıp da eğlence yerlerinde sefahet sahalarında demgüzar-i hayat olan bir kadının hey’et-i ictimaiyye arasında ne mevkii olabilir? +Hele böyle bir kadın müslüman bir aileye mensub ise kendisini muhadderat-ı İslamiyyeden addetmeye nasıl cesaret edebilir? +Hiç böyle vazife-naşinas bir kadın bu şerefe mazhar olabilir mi? +Vücuduna sebebiyet verdiği bir ma’sumu ıskat u itlafa cür’et eden bir kadın kendini bir cani kasvet-i kalbe malik bir şaki olmak üzere tanımalıdır. +Bir kadın ancak müddet-i medide hasta kalır veya bir maraza müstaid olur yahud kendisinde kalb hastalığı gibi bir arıza mevcud bulunursa bir müşavere-i tıbbiyye neticesinde kable nefhi’r-ruh ıskat-ı cenine şer’an me’zun olur. +Yoksa böyle sıhhi tıbbi bir sebebe müstenid olmadıkça ıskat-ı cenine kıyam etmesi asla caiz olamaz. +El-hasıl bila-zaruretin vuku’ bulan ıskat-ı cenin hadiseleri birer cinayettir. +Bu fazihaya ictisar edenlerin şer’an kanunen ceza-dide olmaları icab etmektedir. +Kütüb-i fıkhiyyemizde beyan olunduğu üzere a’zası kısmen müstebin olan bir cenin tamamen müstebin hükmündedir. +Böyle bir cenini ıskat ise katl ile beraberdir. +Binaenaleyh bir kadın hilkati suret-i insaniyyesi tamamen veya kısmen tebarüz eden bir cenini ıskat ederse adeta bir katil gibi irtikab ma’siyetinde bulunmuş olur. +Nitekim da: +diye muharrerdir. + +sürur etmelidir. +ayet-i celilesi mantukunca Hallak-ı Kerim hazretleri dilediğine kız evladı dilediğine de erkek evladı ihsan buyurur her san bu gibi mevahib-i ilahiyyeye mazhariyetinden dolayı son derece mahzuz ve müteşekkir olmalıdır ki hakkında avatıf-ı ilahiyye tevali etsin. +Son zamanlarda sahayif-i matbuatı ehemmiyetle işgal eden münakaşat ve münazarat-ı ictimaiyyeden anlaşılıyor ki efkar-ı umumiyyemiz muhafazakarlık ve teceddüdperverlik cereyanlarını merakla ta’kib etmekte ve memleketin müstakil inkişafatı namına bu faaliyet-i fikriyyeden hayırlı neticeler beklemektedir. +Fil-hakika ictimai umdeler mu’dil olduğu kadar feyizli bir menba’-ı tekamüldür. +Çünkü metin bir şekl-i ictimaiye yüksek bir terbiye-i ictimaiyyeye istinad etmedikçe siyasi idari mefhumların istikrar bulmasına imkan olamaz. +Yani ictimaiyata mukarin olmayan ta’bir-i digerle temelleri bünye-i milliyye dahilinde kurulmayan herhangi bir işten müsbet eserler iktitaf edilemez. +Ruh-ı milliden doğan olan harekat-ı milliyyemiz müstesna olmak üzere şimdiye kadar hiçbir fikrin hiçbir zümrenin harim-i millette yer bulamaması Avrupa muhiti için şerait-i mahalliyyeye teamülat-ı hissiyye ve idariyyeye göre tanzim edilen kavanin ve nizamatın usullerin –memleketimizde kabiliyet-i tatbikıyyesi düşünülmeksizin– aynen iktibasına rağmen bunların ameli ve müfid bir semere verememesi umduğumuz terakkıyat ve tekamülü te’min edememesi vazıhan gösteriyor ki harse ictimaiyata mukarin olmadıkça tedkik ve tahlile istinad etmeyen teşebbüsler hüsn-i niyyete mahmul olsa bile yine akim kalmaya mahkumdur. +Bundan dolayı hey’et-i ictimaiyyemizi şiddetle alakadar eden ictimai mübahaseleri en canlı ve esaslı noktaların takdir edilmeye başlandığına bir alamet olmak üzere telakki ediyoruz. +İctimaiyata tealluk eden her türlü akidelerin serbestçe hürriyet-i tamme dahilinde münakaşası hiç şübhesiz a’zami fevaid te’min edecek ancak Cumhuriyet devrinde inkişafı mümkün olabilen ictimaiyat-ı milliyyeyi takviye ve tarsin eyleyeBu ceza; bu husustaki nehy-i şer’inin en müessir bir müeyyidesidir. +Tab’an meyyal-i emval bulunan kadınların bu suretle ceza-dide olmaları şübhe yok ki kendilerini Elverir ki bu gibi ahkam-ı şer’iyyemize riayet olunsun. +Ancak bir kadın mücerred bedenini ıslah sıhhatini te’min için ilac içer de bunun te’siriyle hamil bulunduğu çocuk gerek meyyiten ve gerek hayyen düşerse bundan dolayı kendisine bir ceza terettüb etmez hatta bu çocuğa varis de olabilir. +maksızın vuku’ bulan çocuk düşürmeleri bir cinayettir en büyük maasiden ma’duddur. +Şerayi’-i ilahiyye bunu men’ ediyor bütün erbab-ı vicdan bu ma’sıyetten teneffür eyliyor. +Artık diyanete safvet-i vicdana malik bulunan bir kadın bir reis-i aile böyle bir cinayet ve ma’sıyete nasıl ictisar eder? +Buna nasıl ru-yı muvafakat gösterir? +Bu fazihaya cür’et edenler alel-ekser son zamanlarında pek şedid bir nedamet hissederler. +Çocuğunu düşüren bir valide bu cinayete muvafakat eden bir peder çok kere hengam-ı piride kendilerini himaye edecek ellerden mahrum kalırlar daha dünyaya gelmeden ahirete göndermiş oldukları ma’sumun hayali gözleri önünde bir kahraman gibi tecessüm eder; bu hayali ler onun zir-i cenah-ı himayesine sığınarak bar-ı sakil-i hayatı tahfife muvaffak olacakları zehabında bulunurlar; medar-ı hayatları olan bu kahramanı aguş-ı iftiharlarına celb için kollarını uzatırlar. +Hayfa ki bu kahramanın bir tayfdan bir hayal-i mevhumdan ibaret olduğu tahakkuk eder vaktiyle hayatına kasdetmiş oldukları ma’sumun bir timsal-i hayalisinden ibaret bulunduğunu anlayarak pek derin bir ye’s ü hüzn içinde kalırlar; bu suretle de yapmış oldukları cinayetin bir ceza-yı ma’nevisine uğramış olurlar. +Hatime-i makal olarak şunu da arz edelim ki bir kadının bir erkeğin kıymet-i ictimaiyyesi vücuda getirdikleri çocukların ekseriyetiyle mütenasiben tezayüd eder. +Mensub olduğu hey’et-i ictimaiyyenin izdiyad-ı kuvvet ve satvetine hizmet eden böyle muhterem bir valide böyle hayırlı bir peder daima tebcile layık görülür. +Bir zat müteaddid evlada muvaffak olmasını kendi hakkında bir ni’met-i ilahiyye telakki etmelidir. +Bir hadis-i şerifte: +buyurulduğu gibi diğer bir hadis-i nebevide de: +varid olmuştur. +Hele müteaddid kız evladına nail bulunan bir mü’min adat-ı cahiliyyeye muhalefet için daha ziyade izhar-ı Şura Suresi +tir. +Şu halde bizim muhafazakarlığımız garbın “konservatör”lüğüyle ruhen ayrılmıştır. +Şimdi ihtiyacat-ı asriyyeye göre hey’et-i ictimaiyyemizin ta’kib etmesi zaruri olan vecheleri izah edelim. +Metin bir ma’neviyata rasin bir ahlaka yüksek bir terbiye-i fikriyye ve ictimaiyyeye derin bir tesanüd ve ahenge terakki ve tekamülü muhtevi kuvvetli bir hey’et-i ictimaiyye ve medeniyyeyeye nailiyet için en tabii yoldan hareket etmelidir. +Beşeri hiçbir hadise yoktur ki ma’neviyata merbut olmasın. +Herhangi maksad ve gaye fiile inkılab edebilmek larından geçmeye mecburdur. +Tamamıyla ma’nevi olan bu safhaların şuuri müsbet ve menfaati kafil neticeler vermesi efradın hasais-i ahlakıyyesi i’tikadiyatı metaneti seciyesi i’tibarıyla kemaline mütevakkıftır. +Şu halde ma’neviyatsız maddiyat olamaz. +ki ma’neviyat lazımdır; bu kuvvet tekamülat-ı ruhiyye ahlakıyye ve felsefiyyenin en yüksek ve şümullü derecatını vetini haiz olan İslamiyettir. +Muhafazakarlar his ruh mantık hakayık-ı eşyaya ve ma-vaka’a mutabakat ve nizam ve ahenk inzibat-ı ictimai terakki ve teceddüd mefhumları i’tibarıyla ictimaiyat-ı İslamiyyeyi garb medeniyetine mütefevvık addetmektedirler ve esasatımız dahilinde hareket etmekle garba arz-ı ihtiyac etmeden yükselebileceğimize kani’dirler. +Hakikaten vekayi’ ve tecrübe göstermiştir ki: +İctimai sahada garbı taklid tesanüd-i ictimaimizi ihlal etmekte ahlakımızı bozmakta aile rabıtalarını gevşetmektedir. +Ulum ve fünun-ı müsbeteye gelince bu hususta muhafazakarların teceddüd-perverlerle hiçbir ihtilafı mevcud değildir. +Hiçbir milletin malı olmayan ulum ve fünunu nereden olsa almak fakat lafzan değil bütün şümul ve ma’nasıyla ahz ve bil-fiil tatbik etmek zaruret-i kat’iyyesindeyiz. +Hayat-ı umumiyye ve hususiyyemizin alakadar olduğu kaffe-i tecelliyatın esasatımızdan mülhem olması ihtiyacat-ı nasa evfak olmak üzere ictimaiyatımızın mez. +Bil-akis ictimai hususatta garbı taklidin terakki ve teceddüdü memleketimizin i’marını refahını saadet-i maddiyyesini te’min edemediği sabittir. +Demek ki: +Terakkıyat-ı maddiyye için de mütesanid bir seciyeye yüksek bir ma’neviyata mazhariyet icab ediyor. +Bu müddeanın birçok tarihi misallerini de zikredebiliriz. +Bir zamanlar cihana nur ve irfan serpen Arab Endülüs Hind ve Türk medeniyetinin yani İslam harsinin sade nazari olarak değil ilmiyle irfanıyla sanaMemleketimizde her şey gibi muhafazakarlık da layıkıyla anlaşılamamıştır. +Muhafazakarlık bazılarınca ma’kul ve mu’tedil bir meslek addolunduğu halde bazı müfrit teceddüd-perverlerce karakuvvet taassub irtica’ mefhumlarının mukabili olarak telakki edilmektedir. +Acaba bu iki tarz-ı rü’yetten hangisi hakikate yaklaşıyor? +Fikrimizce bu tehalüfün başlıca sebebi şimdiye kadar münevveran-i milletin ictimaiyatla meşgul olmaması yekdiğerini anlamaya çalışmamasıdır. +Hürriyet-i fikriyye sahasında münakaşata devam edildikçe elbette her mesleğin mahiyet-i asliyyesi tecessüm ve tahakkuk edecektir. +Eğer bu yazılarımızla muhafazakarlık hakkında efkarın tavazzuhuna naçiz bir hizmette bulunabilirsek cidden bahtiyar olacağız. +Muhafazakarlık “konservatör”lüğün mukabili olarak aid usul adat esasat ve an’anatının aynen muhafazası gayesini istihdaf eden bir meslek” demektir. +İşte ilk su’-i tefehhüm buradan başlıyor. +Garba aid muhafazakarlık bu ma’nada olduğu halde İslamiyetin kabul ve tervic ettiği muhafazakarlık “ruh ve esasat muhafaza edilmek şartıyla daimi bir tekamül teceddüd ve terakkiyi istihdaf eden tarik-ı müstakim”dir. +Çünkü İslamiyet her şeyden evvel edyanın en mütekemmilidir. +Vaz’ eylediği kavaid ve esasat gerek efradı ve gerekse hey’et-i ictimaiyyeyi daimi mesaiye i’tilaya sevk eder. +evfak olan ahkamı istihsan etmiştir. +Ahkam-ı fer’iyyede “Ezmanın tegayyürüyle ahkam tebeddül eder.” kaide-i külliyye-i fıkhiyyesi terakki ve teceddüdün zımanıdır. +Bütün müslümanların i’dad-ı kuvvetle mükellef olması terakkıyat-ı asriyyeyi ta’kib şöyle dursun her suretle asra tefevvuk etmek mecburiyetini istilzam etmektedir. +Tekamül-i tedriciyi gösteren ulum ve fünunun inkişafatı terakki ve teceddüdün de valididir. +Halbuki İslamiyet mekle yerinde sayan bir medeniyet değil istikbali daima tekamülde olan bir hey’et-i ictimaiyye vücuda getirmiş madığını söylüyorlar. +Ancak zannediyorum ki bunlar sefahet aleminde insanın tanımadığı bir kadına karşı nasıl bir meyl ü meclubiyet hissettiğini evvelce görüşüp tanışmayan iki vücudun böyle mülakat ve visallerden ne büyük haz aldıklarını takdir edemiyorlar. +Böyle behimane ve avare-serane hayatı pek çirkin ve şayeste-i nefrin gören bu zevat insanın kendini dilsiz hayvan mertebesinden ali tutması binaenaleyh saik-ı muhabbet-i mütekabile olmadıkça iki şahsın münasebatta bulunmaya tarafdar olmamaları icab edeceğini söylüyorlar; maamafih uzun boylu muaşeretin de za’f iras edeceğini dermeyan ediyorlar. +Bunlar nazarlarının son noktasını esas ittihaz ederek resmi nikah ve bunun zevc ve zevceyi daimi bir irtibat nihayetsiz bir refakate mahkum olmak gibi arzu etmedikleri bir hali tahammüle mecbur edeceğine kail oluyorlar. +Yine bu noktaya istinad ederek muhabbetin galeyanına za’f tarafeyne melal iras edecek böyle bir rabıtanın saadet-i maddiyyeyi te’mine hadim bir gaye teşkil edemeyeceğini fıtrat-ı beşer usanç veren bir sebat ve karardan ziyade neşve-i hatıra bais olan cevvaliyete mütemayil bulunduğunu iddia ediyorlar. +Avrupa’da ve sair memalik-i müterakkıyyede birçok kimseler bu nazariyeyi kabul ettiklerinden muhadenet mesleğinin tarafdaranı çoğaldı. +Birçok cihetlerle zevciyet hayatına benzeyen ve ondan yalnız akd-i resmiye müstenid olmamak müddet-i devamı iki refik arasında meveddet ve samimiyet hissinin devamına münhasır bulunmak ve aradaki rabıta-i muhabbet gevşeyince yeni bir refik aramak için her birinin bir tarafa gitmesine imkan vermek gibi şeylerden ibaret bulunan bu hayat gitgide sari ve müstevli bir şekil aldı. +Bu tarz-ı hayat birçoklarının zevk ve temayüllerine tevafuk etmiş bununla izdivac hayatı arasında farkın akd ve şühudun zabt ve tahriri dine yahud adete müstenid birtakım merasimin icrası gibi resmiyet dairesini tecavüz edemeyecek derecede i’tibari olduğu kanaatini perverde etmeleri bunun netayic-i muhtemelesine fazla ehemmiyet vermemelerine sebeb olmuştur. +Biz şurada biraz bu mesleğin de ne dereceye kadar yanlış olduğundan bahsedelim: +Bu mesleğe salik olanlarda adet alaka ve rabıtaların devamına müeddi olacak vesailden mümkün olduğu kadar sakınmak merkezindedir. +Evlad peyda etmek arada en metin ve en payidar alakaya vücud vermek demek olduğuna göre bu gibiler ileride idame-i münasebata mecbur edecek bir hal karşısında kalmamak yiiyle iktisadiyatıyla kuvvetiyle vesait-ı maddiyyesiyle de hükümran olduğunu inkara imkan var mıdır? +hey’et-i ictimaiyyemizi vaz’-ı aslisine irtika ettirmek maddeten de en yüksek tekamülün te’mini için çalışmaktır. +Bu i’tibarla muhafazakarlık ne irtica’ ve ne de taassubdur. +Belki din-i kemal olan İslamiyetin ruhunu en yüksek mertebede gören hakiki terakki-perverliktir. +Esasen başka türlü olmasına da imkan yoktur. +El-hasıl bu milletin ve alel-umum müslüman milletlerinin asgari bir müddet zarfında a’zami derecede inkişafata mazhar olması için esasat-ı sahiha-i İslamiyyeye sarılmak lazım geldiği kanaat-i kat’iyyesinde bulunuyoruz. +Şuraya kadar olan ifadatımda bizde hayat-ı zevciyyet şarklıların tevehhüm ettikleri gibi hadd-i kemale varmamış safvet-i maişeti haleldar edecek avamilden tecerrüd edememiş olduğunu anladınız; şu hakikat bir kere daha nazarınızda tecelli etti ki ictimai siyasi birçok felaketlerimizin menşei bizdeki tarz-ı muaşeret icabınca etmesi mes’elesidir. +Bir alaka ki iki sınıfın yekdiğeriyle ne o ne de netayic-i vahimesi vücud bulabilir. +Size bir şeyden bahsetmeyi unuttum. +Birçok tarafdarları olan bu muhtelif ve mütenevvi’ efkara karşı bazı muharrirlerimiz mutavassıt bir meslek ittihaz etmişler ve bununla en ma’kul ve en salim bir meslek keşfetmiş olduklarına kani’ bulunmuşlardır. +Esas i’tibarıyla bu zümre de fuhuş hayatına karşı nefret besliyorlar birtakım kadınların hayatlarını bağlamış oldukları fuhuşhanelere arada bir muarefe-i sabıka olmaksızın erkeklerin biri çıkıp biri girmesini kerih görüyorlar ve bu makule kadınların döl için celb edilmiş hayvanlardan farkları ol lerin tohm-ı sefahetlerinden hasıl olmuş olsun yolunda asırlardan beri ta’kib ettiği siyasete sadık kalmak istiyor. +Bundan dolayı Fransa her mevsimde gelen binlerce züvvarın memlekette bırakacakları insanın hayatlarını muhafaza edip de bunlardan mevcudiyetini muhafaza edecek asker yetiştirmeye pek ziyade haristir. +Fakat acaba Fransa ve emsali milletler böyle mayasız babası belirsiz adamlarla diğer afif ve namuskar akvamın belli besli pak ve nezih haseb ve neseblerle vasıl oldukları mertebe-i mecd ü tealiye vasıl olabilecekler mi? +Heyhat ‘Sürme çekmek kudretten sürmeli olmaya benzemez.’ Muhadenet mesleğinin tevellüdatının tedennisine nüfusun miyetleri üzerine icra ettiği te’sirleri anladınız. +Bu tarz-ı hayatın verdiği neticeler bundan ibaret değildir. +Netayic-i muzırrasından biri de bu mesleği aralarında yaşatan ümmetlerin nizam-ı aileden mahrumiyetleridir. +Evet hayat-ı muhadenetten müstefid olmak isteyen ümmetlerin yurtlarında nizam ve intizam teessüs edemez hanümanlar arasında neseb ve sıhriyet gibi alakadarlar miyanında mütekabil re’fet ve meveddet muvasat ve muavenet hisleri tevlid eden rabıtalar vücud-pezir olamaz. +Her yurt diğer yurtlarla gayet mahdud surette peyda-yı münasebet edebildiği için yalnız başına payidar olmak mecburiyetinde kalır. +Yurtlar rabıtasız kaldığı aralarında aheng-i ittisal teessüs edemediği takdirde ise sahibleri tabiatıyla yekdiğere bigane bir hayat ta’kib ederler ki neticesi mütesanid bir hayata mazhar olamamak bir ümmet teşkil edememekdir. +Çünkü nerede muhtelif kitlelere ailelere hedef-i müşterek teşkil edecek müttehid bir gaye müteşettit efradı bir noktada cem’ edecek bir rabıta bulunursa orada ümmet teşekkül edebilir. +Aşk ve garam esasına istinad etmeyen bir muaşereti hoş görmeyen bu muharrirler ‘garamiyyun’un müdafaa ettikleri bir nazariyeyi doğrusu biz yalnız tahsil görmemiş ahval-i nefsiyyenin esrarına ruh-ı beşerin muhtelif etvarına infaz-ı nazar edememiş kimseler üzerinde icrayı te’sir edebilecek hulyalar mugalatalar cümlesinden addediyoruz. +Fikrimizi izah edelim: +Bugün Kur’an-ı Kerim’de Cenab-ı Hakk’ın kulları hakkındaki ni’metlerini ta’dad varlığa bürhan ikame hali kalmazlar. +Zira ta’kib ettikleri nazariye uzun boylu ülfet ve muaşeretle hararet-i muhabbeti idame kabil olamadığı en muvafık tarz-ı hayat ‘yeniden yeniye’ hayatından zen olur ki kullanılan türlü türlü ilacların te’siri olmaz da o kadar ihtirazlara rağmen çocuk peyda olur. +Ana baba zamanında meşime-i maderde hayatını ifna edemezlerse çocuğu ciddi bir istiskal ile karşılarlar. +Baba bir endişe ve me’yusiyetle onu evladlığa kabul eder. +Maamafih ana baba arasında revabıt-ı muhabbeti takviye eden evlad alakasının vücud bulmasına rağmen bunlardan herhangi biri istediği zaman bi-muhaba mevcud olan bütün alaka ve rabıtaları kırarak yeni bir eğlence yeni bir sevda ile gönül tazelemek hususunda hiçbir mani’ tasavvur etmez. +Memleketlerimizde öyle evladlar görüyoruz ki bunlar daha aşiyan-ı pederde iken ana babalarının geçirdikleri tarz-ı hayatı gözleriyle görüyorlar. +Onların yekdiğere karşı olan etvar ve harekatını hayretle ta’kib ediyorlar ukde-i muhabbet gevşediği yenilemek hevesiyle enzar-ı tecessüs şuraya buraya in’itaf ettiği ve müteakıben her birinin yeni bir refik-ı hayat aramak üzere bir tarafa gittiği zaman encam-ı karın nerelere müntehi olduğuna şahid oluyorlar. +Bedihi bir hakikattir ki nesil ve zürriyete karşı açılan harbin böyle bir cereyan-ı muttarid ta’kib etmesi nüfusun tenakusuna memalikin mevcudiyetini azamet ve ikbalini müdafaa edecek insanlara müftekır bir halde kalmasına müeddi olur ki bu hal Fransa gibi memleketlerde bütün vuzuhuyla tecelli etmektedir. +Evet fuhuş ve metres hayatının aile hayatına galebe ettiği örfi usul-i muaşeretin nikah makamına kaim olduğu Avrupa’da tevellüdat alabildiğine tedenni etmiş Fransa bugün nüfuz-ı millisini idame hududunu müdafaa edebilecek kuvvet ve iktidardan mahrum kalmıştır. +de daima ceninlere karşı edviye isti’mali yahud hamle mani’ tedabir ittihazı gibi tevellüdatın azalmasına ümmetlerin mahvına badi adat-ı sakime ile müterafık bir surette yürüyebiliyor. +Asırlardan beri devam ettiği hayat-ı sefihane ve fuhuş-perveranenin avakıb-ı vahimesini Harb-i Umumi esnasında anlamış olan Fransa memlekette tezayüd-i nüfusun çarelerini şimdi düşünmeye başladı ve en yeni bir çare olmak üzere çocuğu olan kadınlara daimi tahsisat vermeyi düşünerek birinci çocuğa yüz ikinciye üç yüz ve hakeza frank vermeye karar verdi. +Yalnız şurası şayan-ı dikkattir ki temayül-i fuhuş damarlarına işlemiş olan bu millet tahsisatı erkeklere değil vaz’-ı haml eden kadınlara veriyor ve bu suretle millet adam kazansın da ları geçirmek için her taraftan akıp gelmiş olan kimse Maarifçilerimize: +Üç türlü salahtan beden salahının te’mini için muktezi ve milliyetimizce tatbikı kabil olan hususları geçen Mart ayında Ankara’da gazetesiyle enzar-ı dikkate arz etmiş idim. +Şimdi de akli salahın te’mini için bildiklerimi arz edeceğim. +Evvela beden salahını zikrettik. +Çünkü beden sıhhatte olmazsa akıl da ruh da salim kalmazlar. +Zaten bunların üçü biribirlerine lazım melzumdurlar. +Matlub olan yalnız bedenin veya aklın yahud ruhun münferid salahları değildir. +İnsanın tamamının salahını te’mindir. +Fakat bu üç nevi’ kuva sıraya konmak lazım gelince beden salahı birinci sıraya konur. +“Senin ruhun salim bir cisim içinde salim kalsın.” kelamı pek eskidir. +Yeni ilm-i terbiye-i etfal kitaplarında ise “Bedenin terbiyesi de terbiye-i bedeniyyenin ferdi ehemmiyetini göstermek olmaktır.”; ictimai ehemmiyeti hakkında da “Milli feyiz ve saadetin en birinci şartı milletin iyi hayvanlardan müteşekkil olmasıdır.” demiştir. +Fahru’l-mürselin Efendimiz ise bu hakikati “İlim ikidir. +Evvela bedenlerin ilmi sonra da dinlerin ilmidir.” kelam-ı alisiyle ifade buyurmuşlardır. +Diğer taraftan akıl ve ruh salahlarının beden salahı üzerine olan te’sirleri de az değildir. +Sıhhatin hüsn-i muhafaza ve takviyesi için birçok tedabire ihtiyac vardır ki onlar ancak akıl ve ruh terbiyelerinin tamamlıklarıyla mümkün olur. +Bugün mütemeddin memleketlerde çocuk vefeyatını asgari bir dereceye tenzil ve her türlü sıhhi muvaffakıyetleri tezayüd-i nüfusları hasıl ve te’min eden en hakiki amil ve müessir akıl ve ruh salahları değil midir? +Valideler pederler kitaplarını okumadıkça medeni memleketlerde umumiyetle bilinmiş öğrenilmiş olan çocuk yetiştirme ilminden müstefid olmadıkça sağ salim ve bereketli nesil yetiştirmek mümkün müdür? +evvel ilm-i terbiyenin bütün aksamına vukuf ve riayet lazımdır. +Bu mes’elelerle hem aileler hem mektepler alakadar olmalılardır. +Her yetişecek insan kendisini bekeden şu ayeti okuduğum zaman ne kadar mahfuz [mahzuz] olmuştum! +Hakikaten bir kitab-ı semavi ve akd-i diniye devam ve huzur meveddet ve re’fet asarı o kadar bahir bir surette tecelli eder ki sevda ve garam yolunda afiyet ve zindegilerini heder edenler onun öşr-i mi’şarına nail olamazlar. +Birçok kadınlar tanıyoruz ki kocalarının kalblerine hakim olmak ve kendilerine olan muhabbet ve te’siri mücerreb edviyeye müracaat ediyorlar; onlar biliyorlar ki çocuk ebeveyn arasında en kuvvetli bir rabıta meyl ü muhabbetin devamı için en esaslı bir zımandır. +Şu esaslara binaen zevciyet alakalarını tehdid eden en kuvvetli tehlike bunun gitgide kuvvet ve metanetini gaib etmesi ve bu halin te’siriyle muaşerette zevk ve huzur hayatta lezzet kalmaması kazıyyesi olduğunu zannedenler hezeyandan sivri akıllı gençlere karşı birtakım efkar-ı batılayı tezyin ve tahsin emeline hizmet etmeden başka bir şey yapmıyorlar. +Evet biz de inkar etmeyiz ki teehhül aleminde revabıt-ı zevciyyeyi zayıflatan hatta bazı kere tefrike ve talaka müeddi olan birtakım ahval vardır. +Fakat bu ahval mücerred rabıta-i zevciyyenin devam ve istimrarı iras-ı za’f etmediğine delalet edecek birtakım ilel ü esbab mevcuddur. +Sözün hülasası muhadenet hayatının da şuun-ı ictimaiyyeyi haleldar etmek bunu vasi’ mikyasta tatbik eden ümmetleri büyük büyük zararlara sokmak hususunda fuhuş hayatından geri kalmayacak birtakım vahim neticeleri elim akıbetleri vardır. +Bu iki hayat bazı cihetlerce yekdiğerinden ayrılırsa da arada mevcud olan fark her iki hayat yüzünden ümmetlere terettüb eden zararlara ev bark hayatının aile münasebatının mahvını nüfusun tedenni ve ensal ü ensabın izmihlalini intac eden te’sirlere göz yummaya mesağ verdirecek şeylerden değildir. +Rum Suresi . + +Mevzuumuz olan akıl mes’elesi ise din-i İslamde temeldir. +Peygamber Efendimiz “ Din akıldır ve aklı olmayanın dini yoktur” buyurmuşlardır. +Pekala; dinin de dünyanın da temeli insanlığın sıfat-ı mümeyyize ve farikası olan akıl bu kıymetdar cevher nedir? +Akıl fikir zeka zihin gibi ta’birlerle ifade edilen meleke-i dimağıyyeyi ilm-i terbiye-i etfal meşahir-i ulemasından Matyo ve Blankeron nam zatların te’lif ettikleri kitapta şu suretle ta’rif edilmiştir: +“Zeka insanların malik oldukları bir kuvvet ve kudrettir ki onunla insan eşyanın keyfiyetlerini ef’alin suverini idrak eder ve onların münasebatını anlar ve kendi ma’lumatını tasnif ve tenhic eder ve yüksek mertebesinde idrak-i eşyadan efkarın nazar ve mütalaasına yükselmek iktidarına malik olunur.” Zeka hadd-i zatında birtakım melekattan mürekkeb bir külldür. +Melekatının ayrı ayrı muhtar bir mevcudiyetleri yoktur. +Zeka ef’al-i zekaiyyenin tenevvuatı içinde bir kalır. +İdrak eden de der-hatır eden tahayyül eden de bina ve inşa eden de odur ve akıl mefhumu bu kadarla da kalmaz ruhu da tazammun eder. +O i’tibar ile zeka veya akıl kelimesi bir büyük ef’al-i ruhiyye makulesinin yan insanın tamamıdır. +Ancak iyice izah edebilmek için ruhiyat mütehassısları kuvve-i akliyyeyi birtakım melekelere taksim etmişlerdir: +Havas vicdan ıttılaatı kesb ederler. +Hafıza onları hıfz eder. +Mütehayyile hakime akıle de binayı kurarlar. +kemalata nail olabilmesi bu muhtelif melekelerin umumu a’zami derecede muvaffak olmakla mümkün olabilir. +Bu gayeye vasıl olabilmek için aile mektep muallim ferdi müstakil düşünerek değil aynı zamanda hey’et-i rek ona göre yetiştirmektir. +Mütemeddin memleketlerin hepsinde görülen gayet büyük feyz-ı müterakkiler akıllara hayret verecek derecedeki ince ve yüksek hüner ve ma’rifetler mehib ve dehhaş icad ve ihtira’lar hep bu ilm-i terbiye sayesinde hasıl olmuşlardır. +Acaba bu feyiz ve muvaffakıyetler bizlerde bütün alem-i İslamda niçin olamıyor? +Bugün sair milletlerde okur yazanların nisbeti yüzde yüze karibdir. +Halbuki bizde köylü şehirli kadın erkek umumiyetle nazar-ı i’tibara alınırsa yüzde üç veya beşten sonra okuyup yazmak bilenlerimiz de lazım olleyen tehlikeleri ve onlardan kurtulmak için ittihaz edeceği hatt-ı hareketi bilmelidir. +Herbert Spencer “Hıfz-ı sıhhat kanunlarına her riayetsizlik fiziki bir günahtır” demiştir. +İslam ta’birince insanın cismine karşı mükellef olduğu vezaifte kusur etmesinden mütevellid bir günahtır demek istemiştir. +Hıfz-ı sıhhat kanunlarına riayet tabii bilgi ile olur. +Doktor Flori “Eğer biz müstakbel pederliğimizin bizi mükellef tuttuğu vezaifi ta delikanlılığımızdan bilip nazar-ı i’tibara almazsak menfur vahşilerden farklı olmayız.” Kur’an-ı Kerim nefsini ve bütün hilkati bilip düşünmeyen muştur. +Halk ve Halık’ı vazife ve mes’uliyeti derpiş eden bildiren birçok nusus-ı celile vardır. +Fakat en mühim ciheti bu ma’naların ilk nazil olan ayet-i celilelerde derc ve beyan buyurulmuş olmasıdır. +“ Bütün mahlukatı yaratan Rabbinin ismiyle oku. +Rabbin insanı kan pıhtısından yarattı. +Oku ekrem olan Rabbin kalem ile ilim verdi. +İnsana bilmediğini öğretti.” ayet-i kerimesi ilimsiz insanın kan pıhtısı ilim ve ma’rifet sahibi insanın da keramet ve şerafet sahibi olduğunu bildirir. +Bunlar ilk nazil olan ayet-i celilelerdir. +“Rab” kelimesinde terbiye “alak”da beden “ikra’ kalem ilm ekrem” kelimelerinde de akıl ve ruh mefhumları mündericdir. +Daha sonraki ayetlerde ruhun bozulmasından mütevellid hadisata geçilmiştir. +Din-i İslam her emrinde beden akıl ve ruh melekat-ı esasiyyesini hep birden gözetmiştir. +Bütün ibadet ve taatlerde bu melekelerin terbiye ve tenmiyelerine çalışmak alıştırmak faydası vardır. +Ez-cümle namaz bu babda cihat-ı camiasıyla mükemmel bir misal-i bi-misaldir. +Dikkat edenler bu esaslı gayeye haccın zekatın sair a’mal-i rürler ve bunun içindir ki bizim ve bütün alem-i İslamın geri kalmamızın en doğru sebebini dinimize iyi temessük etmediğimizde görenler pek haklıdırlar. +Çünkü dinimize hakkıyla temessük edebilsek bir kere her cihetçe tekemmül esbabına tevessül etmemiz lazım gelir. +Müslüman emirleri mucebince iyi işlere herkesten ne emrettiyse onlardan ayrılmayacaktır. +Dinimiz her iyi şeyi emreder. +Fakat gördüğümüz vechile her şeyden evvelki emri “ikra’ ” olduğundan evvela okuyup yazmayı ve bu sayede sırasıyla bütün kuva ve melekatın terbiye ve tenmiyesini emretmiştir. + +Şimdi bütün alem-i İslama amm u şamil neler var arayalım. +Hepsinden evvel dinimiz Kur’an-ı Kerim var. +Acaba Kur’an-ı Kerim teehhuru mucib midir? +Bunu bilatefekkür söyleyen cahiller mevcud olabilir. +Fakat bile bile kadar hakikate vakıa muhalif bir iftiradır ki onu akıl ve fikri olanlara inandırmak mümkün değildir ve mümkün de olamamıştır. +Buna nasıl inanılabilir ki dinimizin ilk emri büyük bir mu’cize-i Sübhaniyye olarak “ikra’ ” ile başlıyor. +Bunun ne büyük bir mu’cize olduğu azıcık düşünenler dukları kavmin hali ma’lum. +İçlerinde okuyup yazmak ehemmiyetsiz ve ilm ü ma’rifet mefkud olan bir kavme Hazret-i Fahr-i Risalet Efendimiz “Tanıdığınız putlar batıldır. +Bana Cenab-ı Allah’tan vahiy geliyor.” dedikleri vakit “Senin bu kadar büyük olarak anlattığın Allah’ın sana ne vahyetti?” diyorlar ve ilk defa mezkur “ikra’ … le bir tebliğin indlerinde kıraat ve kitabetin ilmin kalemin ehemmiyeti olmayan bir kavme müessir olmaması lazım geleceği hatıra gelir. +Çünkü onların mefahiri at deve insan ve saire gibi samim-i ruhlarında yer tutmuş hususlara temas ederek işe başlamak daha münasib Maksad dinin de dünyanın da başının temelinin ilim ve irfan olduğunu ta ibtidasından beyan ile binayı en sağlam bir temel üzerine kurmaktır. +Ma’lum olduğu üzere ilmin irfanın lüzum-ı tahsiline dair daha birçok ayat-ı celile ve ehadis-i şerife vardır ve dın erkek her müslüman üzerine farzdır. +Ba-husus hadis-i şerifi Müslümanlığın ancak ilim “Beyanat-ı ilahiyyeyi ancak alimler teakkul ederler.” ayet-i celilesi de bu ma’nayı ifade ediyor. +Her halde evvel ve ahir İslamı muhafaza edecek ilimdir. +Bir hadis-i şerifte [ “ Benden sonra fitneli fesadlı zamanlar olacaktır ki o vakitler sabahleyin imanlı olanlar akşama kafir olacaklardır.” buyurmuşlardır. +Sonra duğu gibi işe yaramıyor. +Kaç asırdan beri top tüfenk dinamit vapur zırhlı drednod tayyare telsiz telli telsiz telgraflar telefonlar mikrop keşfiyatı ilm-i kimya sınaat satvet ü şevket galibiyet hakimiyet ila-ahir hep onlarda. +Cehalet esaret mahkumiyet mağlubiyet fakr u zaruret istikraz ve tese’ül hep maalesef müslümanlardadır. +Hatta yeis ve ilhad gibi ahval bile günden güne içimizde artmaktadır. +Bu halleri gören ne kadar kimselerimiz vardır ki kendilerini herkese ve ba-husus ecnebilere dinsiz garblılaşmış göstermekle din-i İslamdan kat’-ı alaka etmiş ve binaenaleyh zu’m-ı batıllarınca hiçbir türlü terakki edemeyecek olan medeniyetsiz milletin fevkıne çıkmış olduklarını bildirmeye lüzum görüyorlar. +Çünkü meydanda irfan ve mefahir namına din-i İslamın asar-ı maziyyesinden kalma bazı hakayık-ı ilmiyye ile Türklüğün celadet ve ulüvv-i cenabına aid menakıb ve vekayi’den başka kendimize aid hiçbir hüner ve ma’rifet veya meziyet yok. +dinimizin maalisini hakkıyla idrak ve her kime karşı olursa olsun isbata muktedir irfan ve iman sahibleri ma’lumdur. +Fakat böylelerimiz maalesef kafi olmaktan daha pek uzaktır En ziyade cahil ve harim-i İslama yabancı olanların sesleri işitiliyor. +Akılları gözlerinde olan cühela da Müslümanlık alemini müterakki görmeyince onların sözlerine kulak asmaktan kendilerini kurtaramıyorlar. +O cihetle ilk iş bizim ve bütün alem-i İslamın matlub terakkıyatı bir türlü hasıl ve ihraz edemediğimizin neden ileri geldiğini kat’i surette isbat etmektir. +Tabii bu hal-i esef-iştimalin sebebi veya sebebleri vardır. +Fakat ne olursa olsun bütün alem-i İslama amm u şamil olmalıdır ki müsebbebi olan amm u şamil teehhurları mevzu’-ı bahsimiz olan salah-ı aklinin hüsn-i tatbikına mani’ bütün alem-i İslama şamil ne haller vardır? +buyurmuşlardı. +Bazıları da bunu tenbelliğe atf kelam-ı alileleri beyana hacet olmayacak derecede meşhurlardır. +Ankebut Suresi +ağır idi. +Bugün ise daha ağır oldu. +Ağırlığı nisbetinde de ehemmiyeti kat kat arttı. +Mektep medrese mes’elelerinde bütün kuvvetle çalışmak hem milletin hem nezaretin hem de bütün mensubin-i nezaretin bugün yegane vazife-i esasiyyesi budur dense doğru olur. +Bugün bizim belki bütün ehl-i İslamın iki zaruri haceti vardır: +Medeniyet dünyasının bütün ilimleri fenleri sanayi’ ve hünerleri; diniyyesi. +Evvelki zaruret ve hacet medeniyet dünyasının mekteplerinde elbette bulunur. +Medeniyet mekteplerinin kapıları da İslam çocuklarına bundan sonra belki her vakit her yerde açık olur. +Lakin İslamiyetin ulum-ı tehzibiyye ve diniyyesi medeniyet mekteplerinin hiçbirinde yoktu. +Bundan sonra da bulunmaz. +Bugün Türkiye’de de Türkistan’da da Arabistan’da da bulunmaz. +Çalışır isek yoluyla hareket eder isek İslamiyetin bütün ulum-ı tehzibiyye ve diniyyesi yalnız İslam dünyasında özümüzde yalnız Rusya’da bulunur. +le neşretmek için bugün Rusya’da ehl-i ilimden fedakar bir hey’et-i ilmiyye teşkil kılınır. +Kendi rağbetiyle kendi himmetiyle bütün zahmetleri iktiham edecek olan şu fedakar hey’et-i ilmiyye ulum-ı İslamiyye tedrisatıyla meşgul olup muallimlere imamlara hatiblere meccanen halisan li-vechi’llah tedrisatta bulunmalıdır. +Yeni medrese binalarına hacet yok; camiler kafidir. +Yeni programlara da hacet yok; evvelki asırların dersleri gibi fen tamam etmek usulleri daha ziyade müfid olabilir. +Medeniyet dünyasının ulum ve fünun ve sanayi’ mekteplerinde millet çocuklarını yetiştirip iktisad işlerine hayat yollarına devlet idarelerine hazırlamak hususlarında lazım gelen tedbirlerin hepsine şu fedakar hey’et-i ilmiyye bugün bila-te’hir tevessül eder. +Milli olan ilim ve edeb ordusunu bütün milletin kuvvet ve hacet değildir; lakin ilmi ve edebi fütuhat için ilim ve edeb ordusu bizim için bugün mutlaka zaruri bir hacettir. +Mektep medrese mes’elesi muallim muallimeler mes’elesi bugün fevkalade büyük ve gayet ağır bir mes’ele oldu. +Mektep ve medreselerin programlarında mukaddema az çok ihtiyarımız var idi; lakin bugün hiç kalmadı. +Muallim ve muallimelerimizi imam ve hatiblerimizi hazırlamak için medreselerimiz vardı; fakat bugün hepsi kapandı. +Dinimizde ilmin pek büyük tutulduğuna en mühim delillerden birisi de müslümanlarca ulemaya muallimlere edilen hürmet verilen ali makamdır. +İmam Ali Efendimiz buyurmuşlardır. +Hele hadis-i şerifi ilmin ulemanın yüksek makamlarını pekala gösteren yüksek bir beyyinedir. +neler yapmışlar ve ne yapıyorlar? +Gelecek defa da onları Bugünün Mühim Hacetlerine Dair Tedbirler saretli kuvvetli bir Türk çalışkan bir insan kılacak bir surette terbiye etmek lazımdır. +Yani İslam çocuklarının hem ruhlarını hem akıllarını terbiye zaruridir. +her yerde devlet ve medeniyet maslahatları da bunu iktiza eder. +Maarif nezaretlerinin hukukuyla umumi olmak üzere tertib kılınacak mektep medrese külliye programları Rusya müslümanlarının çocuklarına müslüman Türk olmak şerefi için lazım gelen milli dini edebi medeni terbiyeleri arzu ettiğimiz derecede hiçbir vakit te’min edemez. +Böyle prgramları hükumetin devletin umumi mekteplerinden istemek mümkün değildir. +Ak sahifeler üzerindeki maddelerin belagatli ibarelerine kanaat etmeyip maarif siyasetlerinde umumiyet ve ciddiyet kesb etmiş kuvvetli tedbirlerin fiiliyat cihetlerine de bakar isek şu dediklerim belki kabul olunur. +Binaenaleyh: +Milli ibtidai mekteplerimiz dini medreselerimiz her halde her yerde ve her cihetle bizim idaremizde bizim ihtiyarımızda olmak mutlaka zaruridir. +Öteden beri gayet haklı ve kanaatli talebleri olmak üzere Rusya müslümanları bunu arz ediyordu. +Bundan sonra da mutlaka her zaman taleb eder. +ye etmek ve ettirmek Rusya’da ve belki her yerde gayet +senelere muhtac olan bu tedbire bu vazifeye bugün başlanır. +Okuyup yazma edeb hüner ta’limi meccani ve mecburidir. +Kabiliyetlerine zamanın milletin hacetlerine göre çocukların her birini terbiye elbette farzdır. +Millet çocukları terbiye için lazım olacak sermaye –İslamiyet hükmüne göre– milletin en mukaddem en müfid en bereketli vazifesidir. +Mektep ve medreselere mescidlere terbiye yurtlarına –umumiyetle hayır maksadların her birine– ehl-i Dini milli edebi ihtiyacların her biri milletin kendi sermayesiyle te’min kılınır. +Maarife aid sermaye ve hisseleri efrad-ı millet üzerine Millet Meclisi yahud Diniye Nezareti tevzi’ edebilirse de te’minatın ekser vaktine kadar milletin himmetine milletin ihtiyarına havale kılınır. +Millet yetimlerini inkılab fakirlerinin çocuklarını medeniyet mekteplerinde terbiye etmek gibi mühim hacetleri idare edebilecek sermaye teşkili hakkında harb zenginlerinin himmetlerine Ufa Nedvesi de Diniye Nezareti de müracaat eder. +Millet sermayesi müteaddid sınıflardan hasıl olabilir: +Öşür zekat gibi sadakalardan maliklerin ihtiyarıyla ifraz kılınacak hisseler Nikah zamanlarında iki taraftan takdim kılınacak hediyeler akd hediyeleri İslam defterlerine kaydolunmak için viladet hediyeleri İslamda müekked surette mesnun nesike hediyeleri. +Bütün müslümanların hüsn-i rızalarıyla takdim edilecek menba’lar her vakit bulunur. +Milletin hacetlerini te’mine kafi gelecek sermaye her halde kolaylıkla husule gelebilir. +Ulemanın mahalle hadimlerinin imamların müezzinlerin te’mini mahalle zimmetindedir. +Diniye Nezareti’nin te’mini de bütün milletin himmetiyle olur. +Harb yetimlerine millet terbiye yurtları te’sis eder. +Akrabası mürebbileri bulunmayan harb yetimlerinin halleri mahalle imam ve hey’etleri her yerde her vakit haberdar olup ya hükumetin ya milletin terbiye yurtlarına yerleştirir. +Yetimlerin neseblerini dinlerini zayi’ etmemek leri isimleri sinleri terbiye yurtları Diniye Nezaretine bildirilir eytam defterine kaydedilir. +mahrum etmemek için eytam terbiye yurtlarına müslüman müdürler müslüman mürebbiler ta’yin kılınır. +Medeniyet mekteplerinde çocuklarımızı yetiştirirsek ulum-ı İslamiyye bir hey’et-i ilmiyye ma’rifetiyle neşrolunabilirse bir müddet sonra milli ve dini ihtiyacatımız te’min kılınmaya başlanırdı. +Güzel mektep güzel edebiyat güzel terbiye güzel din bize lazım ise şu yollarda çalışmak mutlaka lazımdır zaruridir. +Bu maddelerde beyan edilen tedbirler bugün hem mümkün hem de en müfid tedbirlerdir. +Medeniyet dünyasının mekteplerinde çocuklarımızı terbiye etmek mes’elesi münasebetiyle şu büyük Meclis’te müzakeresi icab eden gayet büyük bir mes’ele vardır. +Ecnebilerin büyük mekteplerinde kuvvetli muhitlerinde ikmal-i tahsil eden güzel kızlarımızın bazıları son günlerde İslam ailesinden kaçıp ecnebi ailelerinden birine gitti. +İslam ailesinden milletin hanesinden güzel bir hayli hemşireler kayboldu. +Bu hal bir cihetten gayet büyük bir zayiattır. +Bir cihetten de medeniyet mekteplerinde çocuklarını tahsil ettirmek isteyen ebeveyni tamamıyla ürküterek çocuklarını oralara göndermelerine gayet büyük bir mani’dir. +Milletin hayat-ı terbiyye ve tahsiliyyesinde vukua gelen bu gibi facialar halk nazarında milli mekteplerin ehemmiyetlerini kat kat artırmıştır. +Lakin böyle menfur faciaların sebeblerini tamamıyla yalnız mektep terbiyelerinde aramak her vakit doğru olmaz. +Belki aile hayatının aile terbiyesinin ictimai ahvalimizin fenalığını da nazar-ı dikkate almak lazımdır. +Ahval-i ictimaiyye ve diniyyemizin başka cihetlerine de nazar edersek hal böyledir yahud daha fenadır. +Mesela ihtilal başladı. +Gayet kuvvetli telkinat ve propaganda her tarafı istila etti. +Milletin gençleri muallim ve muallimeleri Rusların da’vetlerine kendilerini kaptırarak başka yollara gittiler. +Halk nazarında bütün muallim ve muallimeler müttehem oldu. +İki arada gayet büyük münaferet husule geldi. +Halk muallim ve muallimelerden muallim ve muallimeler halktan tamamıyla bezdi. +Bu halden millet çok büyük zararlar gördü. +Böyle faciaların elbette sebebleri vardır. +Sebeblerin hepsi değil ise de bazıları belki en büyükleri hiç şübhe yok kendimizdedir. +Binaenaleyh böyle faciaların sebeblerini yalnız medeniyet mekteplerinde görmek medeniyet mekteplerinden nefret etmek doğru olmaz. +Böyle facialardan necat çaresi var ise yalnız aile terbiyesidir. +Mektep kitaplarını ilmihal ahlak ve tarih-i mukaddes kitaplarını Diniye Nezaretiyle beraber hey’et-i lah tedbirleri arasında en birinci tedbir budur. +Birçok +esasat-ı diniyye ve esasat-ı ahlakıyyeyi muhafaza edecek yalnız bir mecmuanın intişarına tahammül edilememek en kesif en koyu bir taassub nümunesinden başka bir şey değildir. +letimiz için belki bütün beşeriyet için mahz-ı felah u saadet olan Müslümanlık esaslarıdır. +Hurafat aleyhinde ğu acaba bilinemiyor mu? +Biz teceddüd ve terakkimiz amil olduğuna tamamıyla kani’ bulunuyoruz. +Müslümanlığın mahz-ı hayr u saadet olduğuna iman etmek taassub mudur? +Eğer taassub bu iman ise bununla iftihar eder. +ın aleyhinde bulunmak hurafenin arkasından gitmek istediğimizi memlekete saadet-i maddiyye te’min edecek hangi terakki ve tekamülün aleyhinde bulunduğumuzu irae eylemeleri çıkar? +Lehü’l-hamd milletimiz hak ile batılı seçebilecek bir seviyededir. +Bünye-i millimizi tehdid etmekte olan birtakım emraz-ı vikaye milletini seven her müslüman için en mütehattim bir vazifedir. +Bu i’tibarla uhdesine düşen vazife-i irşadiyyeyi ifa ile kendini mükellef addetmektedir. +Dalaleti hidayet şeklinde göstermek hiçbir zaman balolar danslar daha bu kabil münasebetsizlikler milletimiz dan tahzir etmeyi mucib-i muahaze addetmek bünyan-ı millinin inhidamına rıza göstermekten başka bir şey midir? +Kendi kusurlarını başkalarına yüklemeye kalkışmak kadar insafsızlık olamaz. +Secaya-yı insaniyyenin en yükseği Yozgat Bozok Meb’usu Ahmed Hamdi Bey gazetesine gönderdiği bir mektubun son fıkrasında diyor ki: +“Hatime-i makal olarak tekrar arz ederim ki bütün millet bila-istisna ve serapa teceddüd ve terakkiye teşnedir; fakat teceddüd ve terakkiyi zevcin zevcesiyle herhangi bir erkekle barlarda kol kola dans etmesi kadınların tiyatro sahnesinde göbek atması dinden namustan tecerrüdle yalnız behimiyeti tatmin edecek ef’alin mübah addedilmesi gibi şenaat ve ifsadat olmak üzere kabul etmiyor ve buna teceddüd değil tereddi Mukaddesat aleyhinde vuku’ bulan neşriyata karşı kanunun tatbikine dair Bozok Meb’usu Hamdi Bey tarafından verilen takrir üzerine Meclis’te cereyan eden müzakerat bazı meb’uslar tarafından irad olunan nutuklar münasebetiyle Bolu Meb’usu Falih Rıfkı Bey’in gazetesinde birkaç makalesi intişar etti. +Bu makalelerde dan da bahsedildiği görüldü. +Millet Meclisi kürsüsünde söylenilen ve şayan-ı tenkid görülen sözlerden nasıl bir tedai-i efkar ile a geçildiğini hayretle telakki etmemek mümkün değildir. +“Mukaddesat-ı diniyye ve an’anat-ı İslamiyye … mukaddimesi” bir sebeble iflas eden Türk politikacılarının nutukları”na cevab vermek lazım ise bunun yeri o nutukların irad olunduğu millet kürsüsüdür. +O nutuklar irad olunurken sahib-i makale de orada hazır idi; “şöhret ve nüfuzları vab verebilirdi. +Orada sükut edip de böyle şeylerle hiç alakası olmayan a hücum etmek insafsızlık değil midir? +Meydanda olan neşriyatımızla sabit olduğu vechile esasen mesail-i siyasiyye ile iştigal etmeyen hiçbir zaman dine istinad ederek hükumetimizin siyasetini tenkid etmemiş hiçbir zaman halkın hissiyatını tahrik ederek hükumet aleyhinde bir vaz’iyet buhranlı zamanlarda hayat ve mematla mücadele ettiğimiz anlarda gerek onu ta’kib eden günlerde halkta böyle fikrin husulüne mani’ olmak için elden geldiği kadar çalışmıştır. +ın mücadele-i milliyyedeki hidemat-ı naçizanesini burada hatırlatmaya hacet görmeyiz. +Çünkü Anadolu’nun muhtelif kasabalarında neşrolunan nüshaları ve beyannameleri ve bunların müslümanlar üzerindeki te’sirat-ı hasenesi herkesçe ma’lumdur. +Büyük Millet Meclisimizin ilk teşekkülü anından bugüne kadar daima onun hidemat-ı diniyye ve vataniyyesinden bahsetmiş halkın Meclis’e ve hükumete karşı muhabbetini isticlaba çalışmıştır. +Bizim öteden beri neşriyatımız dine vuku’ bulan hücumlara ve memleketimizde ahlak telakkilerinin değiştirilmek istenilmesine karşı müdafaatta bulunmaktan başka bir şey değildir. +Hatta bu gibi mesail siyasiyatla alakadar olmak şaibesini alınca ondan da keff-i lisan etmiştir. +Ve zannediyoruz ki ın lisanı bugün en serbest memleketlerde dini mecmuaların ifa edegeldikleri vazife ve kullandıkları lisandan pek hafiftir. +Bu kadar yevmi gazeteler ve mevkut mecmualar miyanında +vicdanların karardığı günden i’tibaren millet için inkıraz tahakkuk ediyor. +Tarihin her devrinde görüldüğü gibi asr-ı hazırın da en zengin en kavi ve en müterakki milletleri esasat-ı diniyyesine sımsıkı sarılan milletlerdir… Gözümüzü ve gönlümüzü ısıtan o cavidani hakikatin karşısında binbir telden kopardığımız vaveyla nedir? +Madem ki ben zevk veya nef’imi okşayan bir cürümle başbaşa kalmak fırsatını buluyorum ve bu fırsat dakikalarında kanunun nazarından kurtuluyor ve ammenin hükmüyle mabeynime taliimden bir duvar çekiyorum.. +Madem ki ben vazifemin müntehi olduğu fedakarlığa vazifemi ifa etmeden de gidebiliyor ve hakiki fedakarlar zümresiyle hem-ayar oluyorum.. +Madem ki biri hususi diğeri umumi iki maske kullanarak bunları mahirane değiştirmek sayesinde iki müstakil ve mütebayin hayat yaşayabiliyorum… Hangi teşkilattır ki beni sureta müfid lakin hakikatte mensub olduğum cem’iyete en muzır bir uzuv olmaktan nehyedebilir? +Hangi kanundur ki kimseye sezdirmeden aharın hakkına tecavüz imkanını bulduğum vakit bana karşı faaliyete geçebilir? +Hangi kuvvettir ki beni vazifemde ateşlere ölümlere ateşten ve ölümden mahuf fedakarlıklara riyasız ve hilesiz sokabilir? +Acaba yalnız zeka ve şeytanetime karşı hareket etmek üzere mevzu’ olan müdevvenat-ı hukukıyye kafi midir? +Acaba şahsi hududumun içinde bir başka saik mevcud değil midir ki kendine mahsus ahkam ve desatir ile bağlanmaya müstaid olmasın? +Hiçbir kuvvetin vicdaniyata müdahale edemeyeceği farz olunan bu asırda vicdaniyatı avucunun içinde tutan büyük kadir ceberuti bir kuvvet vardır; bu kuvvet ihmale olan nüfuz ve şümulünden istifade edilmelidir. +Şarktan garba geçmek alel-amya iddia edildiği gibi vicdan bağlarını çözmek değil vicdana ve bu vasıta ile gariziyata hakim olan o ma’nevi kudreti asrileştirmek demektir. +kendisidir ve Zat-ı Bari’nin risalet-i Ahmedi ile bize gönderdiği din edyan-ı salife mevcude ve müstakbelenin şekl-i mütekamilidir. +Esasatına temessük ettiğimiz takdirde beka alemini haric ez-bahs bırakayım fakat toprağın üstünde en dinç ve en sağlam efraddan müteşekkil bir millet haline geleceğimiz şübhesizdir. +Anlaşılan memleketimize yalnız garbın mesavisi bir tufan-ı istila gibi akıp duracak garbda her türlü mücadele timize girecek ve istediği gibi icra-yı tahribat edecek! +diyor. +Teceddüd ve terakkinin asrın ilmini fennini san’atını ahz ve telakki etmek suretiyle hasıl olacağına kanaati vardır. +Emin ve mutmainnim ki matbuat da milletle böyle hemfikir ve müttefiktir. +Aksini mülahaza mutasavver değildir. +Hepimizin olduğu gibi matbuatın da gaye ve hedefi bu teceddüd ve bu terakkiyi te’minden ibaret olmalıdır. +Yoksa mukaddesat-ı diniyye ve haysiyet-i şahsiyyeye şeref-i milliye tecavüz ettirmeye Cumhuriyetimizin kanunu müsaid değildir. +Binaenaleyh serlevhanızı ikmal ediyorum: +Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.” gazetesinin Şubat tarihli nüshasında okunduğuna göre Londra Cemaat-i İslamiyyesi Mısır’ın Londra Sefiri Aziz İzzet Paşa’nın şerefine Woking Cami’-i şerifinde bir ihtifal tertib etmiş ve bu ihtifalde ve Mısırlı birçok zevat bulunmuştur. +nutukta Mısır’ın Londra Sefiri Aziz İzzet Paşa’yı İngiltere’deki müslümanların en samimi hissiyat-ı uhuvvet karşıladıklarını söylemişti. +Aziz Paşa teşekküratını takdim ettikten sonra Woking Cami’-i şerifini te’sis edenleri medh u sena etmiş ve demiştir ki: +“– Arzumuz garb milletleri ile müsavat-ı tammeye nail olmaktır. +Fakat garbın ulumunu alabilmek için ciddiyetle çalışmalıyız. +Birçok seneler garb ulum-ı maddiyye sahasında üstadımız olacak ise de bizim de ma’neviyat sahasında garba öğretecek bir şeyimiz olduğunu iddia edebiliriz. +İslam medeniyetlerinin tarihini garb daru’lfünunlarında halihazırda olduğundan i’tina ile tedkika değeceğine mu’tekıdiz. +Din-i İslam dünyanın en muazzam ahlaki ve ruhani kuvvetlerinden biridir. +Bu kuvvet Leyle-i Regaib münasebetiyle Ali Haydar Emir Bey tarafından gazetesinde neşrolunan makaleden: +Din yalnız bizim değil bütün medeni milletlerin gittikçe daha kuvvetli rabıtalarla bağlandıkları bir esas gittikçe daha vicdani bir tehalükle gölgesine sığındıkları bir ilahi bayraktır. +Binlerce yıldan beri yaptığı tecrübelerle beşeriyet anlamıştır ki dinsiz yaşamak kabil olamıyor ve servet ve şevketin bülend payelerine erişilse bile +Bizi alakadar eden cihet bilhassa müslüman ismini ve Türk sıfatını taşıyan erkek ve kadınların bu yarışlarda bulunmasıdır. +Bu birkaç erkek ve kadının kimler olduğunu tahkika hiç lüzum görmeyiz. +Kim olursa olsunlar. +Bunlar madem ki müslüman ve Türk olarak yarışa mecburiyetindeyiz. +Bunların içinde “Karakaşlar” da bulunduğunu gazeteler yazdı. +Fakat bunlar el-haletü hazihi Türk ve İslam camiasında mündemic bulunarak müslüman rin ve müslümanların bu ahvalden müteessir olmaması kabil değildir. +Bu raks yarışına gidenlerin birkaç kişiye münhasır kalarak İstanbul’un öz müslüman hanımlarının iştirak etmemeleri hakikaten şayan-ı şükrandır. +Maamafih üç beş kişi hatta bir kişi de olsa bunun feci’ bir su’-i misal teşkil edeceği şübhesizdir. +Bu yarın daha ziyade tahrikamiz bir şekil alır ve bu gibi yerlere müdavim olanların adedini çoğaltmaya yardım edebilir. +Bugünkü bir başlangıçtır. +Hiç şübhe yok yeni bir çığır açmaya ma’tuf bir harekettir ve bir çığır açmaya gayetle müsaiddir. +İşte buna mukavemet ve bu çığırın açılmasına mümanaat lazımdır. +“Papa Dimitratos”un bu dans ictima’ları bir gün gelir hey’et-i ictimaiyyemizi müdhiş surette sarsacak feci’ bir şekil iktisab edebilir. +Bunun için evliyayı umurun bu hadiseyi derhal kemal-i ehemmiyyetle nazar-ı dikkate alarak bu gibi balolara ve raks yarışlarına hiçbir müslüman ve Türk namını taşıyan kadının iştirak edemeyeceğini suret-i kat’iyyede tebliğ etmesi en mütehattim bir vazife-i milliyyedir. +Medeniyet dünyasının her tarafında bu raks ibtilası baş gösterince bu ibtila ile mücadele etmek için ictimai kuvvetler toplanmış ve bu ibtilanın kasr u tahdidine çalışılmış ve muvaffakıyet de hasıl olmuştur. +Garbda mukavemetle hatta zabıtanın mümanaatıyla karşılanan bu ibtila bizim memleketimize hiç girmemelidir girmemesi Şayan-ı dikkat ve esef olan nikattan biri de efkar-ı umumiyyenin mürebbisi mürşidi sayılan matbuat-ı yevmiyye sermuharrirlerinden birkaç zatın bu raks yarışının hakemliğini kabul etmeleridir. +Bu sermuharrirlerin; cihan ahvaline raks ibtilasının fecaatine yakından vakıf olan bu mürebbilerin Papa Dimitratos’un tertib ettiği bu yarışa hakemlik etmeleri değil bütün kuvvetleriyle bu afete karşı gelmeleri iktiza ederdi. +Maamafih biz ümid ederiz ki yirmi iki saat raks edenlerin mecnunane harekatını bu yarışın ne kadar feci’ bir şey olduğunu yakından gören bu sermuharrirler ba’dema bu afetle mücadele edecek ve milletimizin bu ma’sıyet-i ictimaiyyeye tutulmasını tecviz ve teşvik etmeyeceklerdir. +Ne garib ve ne feci’ bir haldir ki bir illet-i ahlakıyye bir musibet-i ictimaiyye ile mücadele ve onun istisalini ümid ediyorken yeni bir musibetle karşılaşıyor bunlara karşı tevhid-i mücadele ediyorken bir başka afet daha önümüze dikiliyor. +Bu suretle henüz birini imha etmeden henüz birinden kurtulmadan bir sürü fecaatler felaketler karşısında kalıyoruz. +Bilhassa bütün bu seyl-i musibetin aile ocağımızı yani mevcudiyetimizin temelini istihdaf etmesi ve bu temeli yıkmayı yegane emel edinmesi bizi çok korkutuyor. +Aile ocağımızı yıkmak aile hayatımızı öldürmek için etrafımızı öyle bir tufeyliyat mahşeri sarmıştır ki bunları ziyadesiyle kesb-i nezaket eden bir iş oldu. +Bu emraz-ı rini daha çok püskürüyor; fikirleri kalbleri vicdanları tesmim ediyor ve maatteessüf bunun önüne geçecek hiçbir tedbir ittihaz olunmuyor. +Bu zehirlerden bu tufeyliyattan bu hastalıklardan kurtulmak için ciddi bir teşebbüs vuku’ bulmuyor bütün feryadlarımız boşa gidiyor. +Müslüman kadınlarını ıdlal etmek müslüman ailesini sefahet ve sefalete sevk etmek için vuku’ bulan teşebbüsler propagandalar kari’lerimizin ma’lumudur. +Bunları mütemadiyen izah ettik. +Bu sefer yeni bir afetin daha hayat-ı ictimaiyyemize sirayet ettirilmek istenildiğini görüyoruz. +Bu yeni afet dans ve balo ibtilasıdır. +Balo yani bir sürü erkeklerle bir sürü kadınların kucak kucağa raks etmek üzere vuku’ bulan toplanmadır. +Burada müzeyyen ve nim çıplak kadınlar intihab edecekleri erkeklerle sarılarak musikinin nağamatına ayaklarını uydururlar ve sine be-sine mütemadiyen dönerler … Hayat-ı ictimaiyyemize sirayet ettirilmesi istenilen yeni afet işte budur. +Ez-cümle birkaç gün mukaddem “Union Fransez”de “Papa Dimitratos” tarafından bir dans yarışı ihzar edilmiş ve birçok rical ve nisvan bu yarışa iştirak etmişlerdir. +Bu yarışa ecnebi Ermeni Rum Yahudi hatta Yunanlı genç kadınlar ve erkekler iştirak ettikleri gibi birkaç Türk genci üç beş Türk ve müslüman ismini taşıyan kadın da Her millete mensub erkeklerle kadınlar öğleden birkaç saat sonra çift çift olarak raksa başlamışlar ve içlerinden birkaç tanesi yirmi iki saat kadar durmadan dinlenmeden mütemadiyen raks etmişler ve müsabakayı kazanmışlar! +Birtakım frenklerin Yunanlıların yahud Rum Ermeni Yahudi cemaatine mensub erkek veya kadınların böyle yarış yapmaları bizi hiçbir suretle alakadar etmez. + +gazetesinin başmakalesinden: +“Tahsilimiz fenni ve asri olacaktır. +Artık fıkhın zamanı değildir. +Türkler dünya işleri ile ahiret işlerini birbirinden ayırmaya mecburdurlar. +Ahkam-ı Evkaf bu Cumhuriyet asrında hür ve medeni Türklerin kanunu olmamalıdır. +Hukuk-ı medeniyyemiz artık Mecellelikten çıkmalıdır. +Hasılı kanunlarımızı biz icab-ı asra ve Cumhuriyete muvafık bir surette tedvin eylemeliyiz. +Bugün mehakim-i şer’iyye nasıl olur da hür Türklerin Cumhuriyetinde iş görebilir. +Bir Cumhuriyet bütçesinde maarif mekteplerinden maada evkaf mekteplerinin yeri olabilir mi? +Tahsil ve terbiye birdir. +laiktir. +Maarif Vekaleti hür Türkler yetiştirir iken evkaf mektepleri mutaassıb adamlar yetiştirmeye kalkar ise nasıl tahammül olunur? +Hele o medreselerin artık memleketimizde yeri var mıdır? +İbtidailer i’dadiler liseler ve nihayet daru’lfünun var iken bir de medreseler idame etmenin ne ma’nası vardır? +Cumhuriyet acaba bu medreselerden ne kazanacak? +Milleti asırlarca sersem eden bu müesseselerin artık vücudları birer zarardır.” masaydı onlar da kavanini ahkamı desatiri tamamıyla mevzuat-ı beşeriyyeden bulunan diğer ümmetlerden farksız olurlardı. +Lakin bir taraftan ahkamının şer’iyeti diğer taraftan o ahkamı bir kat daha te’yid eden tehzibkar adab ve tealimi –yukarıda söylediğimiz vechile– hem ferdi ve ictimai hayatları hem ruhları ve maddeleri üzerinde müessir oldu ve müslümanları yeryüzündeki ümmetlerin hepsinden ayırıp mevcudiyetlerine kendilerine has olan nişaneyi nakşetti. +Binaenaleyh İslam ahlak ile adaba bu kadar i’tinasına sebeb ruhları tehzib etmesi vicdanlara kuvvet vermesidir. +Zira bu ikisi bütün azimlerin emellerin menşei bütün ef’al ve harekat-ı ihtiyariyyenin menbaıdır. +İslam bu ahlaki tealimiyle ferdi ictimai bütün heyecan ve ızdırabları tevlid eden ruhi emraza çare buluyor; buğz kin hased intikam hırs tama’ gibi ümmetleri haybetlere hüsranlara sürükleyip duran illetlerden müslümanları tenfir ediyor. +Şayed beşer Kur’an’ın ve diğer semavi kitapların ahlakıyla tahalluk etseydi de Musa Isa Muhammed aleyhimüsselam ile sair peygamberlerin izinden giderek birr u ihsan üzerinde teavünde bulunsaydı sonra sineler levsten rezailden asude kalsaydı … Evet insanlar bu suretle harekette bulunsaydı gerek Rusya’da gerek diğer kıt’alarda milyonlarca hanümanı milyarlarca samanı bitiren kadını erkeği çoluğu çocuğu ayaklar altında bırakan bu kanlı hizib mücadelatı meydana gelmezdi. +Din-i İslamın sahibi olan Fatır-ı Hakim biliyordu ki: +kurtulamayacaktı; kendilerince hükumetlere aid olmak üzere kanun düstur nizam namına takarrür eden zabt u rabt esbabı için yalnız başına ne arada huzur ve sükun erkanını te’sis imkanı ne de ferdleri cemaatleri biribirine bağlayacak mütekabil vidad ü şefkat rabıtalarını te’yid ihtimali yoktu; çünkü bu düsturlar bu kanunlar beşerin terbiye ve tehzib edilmeyen ruh ve vicdanı üzerinde o kadar büyük nüfuz icra edemezdi. +Bunun için fıkıh kitaplarında tafsil olunmuştur– kafi görmedi; ona büyük mikyasta ahlak ve adab ilave etti. +asarın teşri’ ettiği bu ilahi ahlakı bu Sübhani adabı aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz kendi zat-ı keriminde öyle bir topladı ki vasf-ı Kur’anisine bi-hakkın liyakat gösterdi. +Nitekim mazhar bu-lunduğu ni’met-i ilahiyyeyi tahdis için demekte de yerden göğe kadar haklı idi. +Fil-hakika İslam ruhları tehzib eden vicdanlara kudret veren vesaitiyle müslümanların elinden tutmuş olBaşmuharrir Sahib ve Müdir Sure-i Nun müslümanları tehzib etmekte ve onları kemal-i ruhani yolu olan Allah yolunda yavaş yavaş ilerletmektedir. +Ancak tefavit bulunan insanların tabiidir ki kemal-i batını ve safa-yı ruhaniden alacakları nasib de mütefavit olur. +Sabıkin-ı evvelin birinci saffı teşkil etmek üzere herkes safların birine girer. +dan bildirilip de semavi izleri mü’minler üzerinde muntabı’ bulunan başlıca ahlak ve adabını icmal bizim için pek münasib olacak: +yan şehevat ve temayülat-ı nefsiyyeden kendini men’ etmektir. +Binaenaleyh helal kısmı haricindeki lezaizden nefsin habsi ve haysiyetsiz şerefsiz yerlerden uzak bulunulması da iffet cümlesindendir. +Sadaka istemek şunun bunun eline bakmak gibi vakara münafi hareketlerden yaklaşılması zilleti yahud rezaleti yahud günahı müeddi olacak şübhe altındaki mevaki’den çekinmek de iffet aksamındandır. +Fakr u ihtiyaclarıyla beraber kimseye halini söylemeyen afifler hakkında celilesiylehadis-i şerifi var. +Lakin haramlara günahlara karşı olan iffete gelince buna dair sayılamayacak derecelerde ayat ve ehadis varid olmuştur. +Başlıcaları – Hadis – Sure-i Hucurat – Sure-i Bakara . +Ma’lumdur ki İslamda varid olan el-Müttekin maksud ma’na budur. +Kuşeyri diyor ki: +“Takvanın aslı evvela şirkten sakınmak sonra maasi ve seyyiattan daha sonra şübühattan sakınmaktır … En sonra murdarlıktan sakınmak da gelir.” Enes’in rivayet ettiği şu hadisin ma’nası da budur: +“Ya Nebiyyallah! +Al-i Mu- – Sure-i İslamda ahlak ve adab şu söyleyeceğimiz aksama ayrılır: +Bu kısım hayat-ı ictimaiyyeyi vücuda getiren rükünlerin en mühimmi olduğu gibi efrad-ı beşer arasında adl ü insafı en ziyade kafil bulunanıdır. +’inden sayıyor: +Allah şirki nasıl afvetmiyorsa insanların başkalarına ika’ edeceği zulümlerin ezaların da hiçbirini afvetmiyor; meğer ki o zulmü o ezayı çekenler haklarını bağışlamış olsunlar. +Sünnet-i Muhammediyye insanın başkalarına hatta ağzı dili olmayan hayvanata karşı ika’ edeceği bütün zarar ve ezadan dolayı hesaba çekileceğini bildirmiştir. +zünü son derecede kerih gördüğü içindir ki nefislerin şirretini kıracak dizginini çekecek ahlak ile insanı gayrın hukukuna taarruz hevesinden ve şer’in gerek efrad gerek cemaat arasındaki hududunu çiğnemek temayülünden men’ edecek riyazetlere bu dinin sahibi olan Fatır-ı Hakim o nisbette yüksek bir mevki’ veriyor. +Sinelerden buğzu kini hasedi çıkararak bunlara mukabil insanlar arasında muhabbet şefkat merhamet hislerini inkişaf ettiren birr u ihsana aid şimeler mürüvvet afv u safh şükür sıla-i erham dulları öksüzleri biçareleri himaye gibi. +Ruh-ı insaniyi sıfat-ı zemimeden temizleyerek ona bütün meratib-i kemali tayy ile harim-i Sübhaniye kadar yükselmek isti’dadını veren ve ma’bud-ı akdesin –o kendisinden kendisi ondan hoşnud bir halde– civar-ı kudsiyle nasibedar eden kısımdır. +Bu kısım hepsinin yükseği ve insanın hüviyet-i ruhaniyyesine en uygunudur. +Çünkü ruhu madde kuyudundan kurtarıyor hevesatın esaretinden azad ediyor da bütün amal ve temayülatını Allah’ın rıza ve muhabbetinde fani kılıyor. +Artık böyle bir ruhun irtikası ümid-i sevab ile ittikası endişe-i ta’ziminden Allah’tan haşyeti aşk-ı ilahide istiğrakındandır. +Bu bir mertebe ki kuyudun her türlüsünden pak olan ahyarın gayesi olabilir; bu bir gaye ki mücahidin-i ebrardan başkası için yetişmek ihtimali olamaz. + +tarzı tutmak hususunda insanlar için en mütekamil bir nümune-i imtisal idi şefik idi mahz-ı rahmetti. +Kur’an-ı Kerim aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizin ne kadar hamul bulunduklarını ve bütün işlerde ne büyük bir rıfk ile hareket buyurduklarını bizlere gösterecek evamir-i ilahiyyeyi natık olduğu gibi siyer kitapları bu hususta öyle ma’lumat veriyor ki artık Peygamberimizin re’yde istibdad gibi taassub gibi şeylerden pek uzak bulunduklarını kimse için münakaşaya meydan kalmıyor. +Bahsin layıkıyla tafsili sözü uzatmaya vesile olacağından Kitap ve Sünnette varid ayat ve ehadis-i şerifeden bazılarını – Sure-i Gaşiye – Sure-i Kaf – Sure-i Ankebut – Sure-i Bakara – Sure-i Nisa . +][ – Sure-i Al-i İmran – Sure-i hammed kimdir? +dediler. +Her müttaki buyurdu. +Ben her müttakinin ceddiyim.” Bu hulk-ı kerimin ortadan kalkması halinde insanlara savlet edecek fecaatin derecesini öğrenmek isteyenler gitsinler de fuhuşlar sefahetler şenaatler arkasında koşan esafilin irtikab ettiği rezaile baksınlar; görecekleri menazırın dehşeti bu hususta bir fikir edinmeleri için kafidir. +Emanet. +– Zıddı hıyanet. +Emanete dair birçok ayet ve ehadis-i şerife var ki hepsi de İslamın nazarında kebairin en büyüğü sayılan rezile-i hıyanetten kemal-i şiddetle tenfir ediyor: +– Sure-i Enfal – Sure-i Nisa – Sure-i – Sure-i Nisa Emanet aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizin bi’setlerinden evvel de en ziyade muttasıf bulundukları bir vasıf idi. +Hatta kavmi kendilerine sabavetlerinden beri “el-Emin” lakabını vermişti. +Kur’an-ı Kerim mü’minleri – Sure-i Mü’minun ayet-i celilesiyle tasvir ediyor. +Emaneti üzerine alıp da sahibine tevdi’ etmeyenler hakkında varid olan en beliğ tevbih şudur: +– Sure-i Ahzab Rıfk ve Tahammül. +– İslam mü’minlere dine dünyaya aid bütün işlerde taassub ve ifrat göstermeyerek hamul olmayı emrediyor: +Hain yahud muharib olmamak şartıyla isterse gayr-i müslim olsun herkese karşı rıfk ile muameleye teşvikte bulunuyor. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz halkı yirmi üç yıl dine da’vet etmişti. +O Resul-i muhterem İslama hikmetle beliğ mev’izalarla da’vette bulunmak sonra münakaşa için en mu’tedil Kafirun Suresi +cü asır ibtidalarında “Raymond Lull” namında bir İspanyoldur. +Bu adam misyoner yeti��tirmek üzere bir müessese de vücuda getirmişti. +Bu hareket beş asır kadar hemen umumiyetle münferid az çok muvaffakıyetsiz teşebbüslerle geçti. +Asıl misyonerlik faaliyeti on sekizinci asır ibtidalarında başlıyor. +O sıralarda Protestanlık aleminde yeni bir gayret-i dindarane uyandı. +Müteaddid misyoner cem’iyetleri teşkil edilerek Afrika Asya Avustralya ve Amerika’ya müteaddid misyonerler gönderildi. +Maamafih on sekizinci asrın nısf-ı ahiri feylesofların te’siri ve fikirlerin bütün faaliyetini siyasi ictimai mesail üzerine celb eylemesi üzerine bu Hıristiyanlık harekat-ı diniyyesi’uncu asır evasıtına kadar büyük bir muvaffakıyet gösteremedi. +Bununla beraber İngilizler bu teşkilatı yaşattılar.’inci asır nihayetlerinde William Carey isminde bir İngiliz naşir-i din olmaktaki hüner ve ehliyetini göstererek “Londra Misyoner Cem’iyeti”ni teşkil ile bugünkü misyonerlik harekatının esaslarını kurdu. +O sırada Amerikalılar da bunu tanzir ederek “New York Misyoner Cem’iyeti”ni te’sis ettiler. +Bu suretle Protestan memleketler arasında müsabaka başladı. +O derece ki yirminci asrın ibtidasında yüz İncil cem’iyeti cem’iyetler teşekkül etti. +Fakat bu cem’iyetler muhtelif kiliselere mensub oldukları cihetle aralarında rekabet husule geliyor; bu yüzden mesaileri haleldar oluyordu. +İş başındakiler bunu nazar-ı dikkate alarak sene-i Nasraniyyesinde Ka-hire’de bir konferans akdettiler. +Bu sayede muhtelif cem’iyetler arasında bir rabıta husule getirdiler ve İslam memleketlerine karşı bir cebhe aldılar müttehid bir misyoner ordusu vücuda getirdiler. +Çok geçmedi bu ittihad semeresini verdi:’de “Edimburg”da in’ikad eden umumi kongreye her taraftan raporlar geldi. +Bu raporlara müsteniden müzakereler cereyan eyledi. +Artık bugün muhtelif misyoner orduları umumi karargahlarını te’sis etmişler bütün dünyada şebekelerini kurmuşlar küre-i arzı müteaddid menatıka ayırmışlar binden fazla cem’iyetler arasında münasebat te’sis etmişler milyonlarca liralık bütçelerini te’min etmişlerdir. +namındaki ceride-i diniyyenin tarihli’üncü nüshasında yazıldığına göre: +sene-i mesihiyyesinin sonunda yapılan resmi re yeryüzünde kırk iki bin misyonerin mevcud olduğu anlaşılmıştır. +Katolik misyonerlerinin senevi varidatı bir milyon Protestan misyonerlerinin ise beş milyon İngiliz lirasıdır. +– Sure-i Şura – Sure-i Nisa – Sure-i Şuara Amerika Hariciye Nazırı Mister Hughes ahiren irad ettiği mühim bir nutukta misyoner mes’elelerinden misyoner müesseseleri müdür ve katib-i umumileri tarafından kendisine gönderilen mektuplardan da bahsetmiştir. +Bu münasebetle İslam alemini tehdid eden mehalikin en mühimlerinden olan misyoner teşkilat ve makasıdı hakkında hülasaten birkaç söz söylemeyi faydalı addediyoruz. +Çünkü bu mes’ele İslam için fevkalade ehemmiyeti haizdir. +İslamı za’fa düşürmek İslam hey’et-i ictimaiyyesinin temellerini sarsmak hususunda bu Nasraniyet teşkilatının pek büyük te’siri olmuştur. +Bunlar en dehşetli hücumlarını İslam memleketlerine tevcih etmişlerdir. +Teşkilatları o kadar muntazam o kadar mükemmeldir ki hayret etmemek kabil değildir. +Dünyanın her tarafında bunların mükemmel mektepleri kiliseleri kütüphaneleri konferans ve mütalaa salonları eczahaneleri hatta emlak ve akarı vardır. +Misyoner matbaalarında her sene milyonlarca İncil ile diyanet-i Nasraniyyeye mahsus hadsiz hesabsız kitaplar basılır parasız pulsuz olarak ötekine berikine tevzi’ edilir. +Bütün hıristiyan zenginleri bu cem’iyetlere seve seve para veriyorlar. +Vapur şimendüfer kumpanyaları bu din alaylarına son derece teshilat gösteriyorlar. +Bu suretle bunlar dünyanın her tarafını dolaşıyor mikroplar gibi her yere sokuluyorlar. +Müslümanlar misyoner iğvaat ve ıdlalatına mukavemet edebilmek için onların teşkilatlarına ne suretle çalıştıklarına vakıf olmak ve ona karşı aynı silahlarla mücehhez olarak mukabelede bulunmak en büyük feraiz-i diniyyedendir. +Misyoner teşkilatı pek kadimdir. +İlk defa ahkam-ı İncili alem-i İslama neşretmek fikrini ilka eden [on] üçün Amerika gazeteleri bu gençlerin mikdarını kable’l-harb yüz bin olmak üzere gösteriyordu. +Hatta geçenlerde Amerika’da daru’l-fünunlar beyninde in’ikad eden bir kongrede bin beş yüz genç birden misyoner mesleğine gönüllü olarak dahil oldular neşr-i Nasraniyyet için cihanın dört köşesine yayıldılar. +Sonra müslüman hey’et-i ictimaiyyesini yıkmak illeti kadınlara da sirayet eylemiştir. +Bunun için de birçok kadın misyoner cem’iyetleri teşkil edilmiştir. +Yapılan tecrübeler üzerine müslüman aile hayatını tahrib için kadın misyonerlerin fevkalade işe yaradıkları anlaşılmıştır. +bu kadın misyoner cem’iyetlerinin kendilerine mahsus mektepleri darü’t-ta’limleri hastahaneleri eczahaneleri vardır. +Bunların en mühim vazifesi müslüman kadınlarını Misyonerler bugün artık hatt-ı hareketlerini tanzim etmişler; tecrübelerle usullerini mükemmel bir hale getirmişler; re ne suretle hareket etmek lazımsa hepsini tesbit etmişlerdir. +Uzun zamanlar müslüman akvamın ahval-i ruhiyyesini tedkik ede ede muvaffakıyet yollarını öğrenmişler; bütün misyoner merkezleri mütalaalarını umumi kongrelere bildirerek noksanlarını anlamışlar; zamanın Artık bugün va’z ve hitabet ile efkarı tehyic etmek suretiyle maksada vasıl olmak zamanlarının geçtiğini görerek o şiddet ve galeyanı terk etmişler; lutf u mülayemetle kalbleri fethetmek müslümanları içinden cum etmekle te’min-i muvaffakıyyetin güçlüğünü görerek veche-i muhacemelerini tahvil etmişler; muzmerlerini başka birtakım şeylerle setr ederek ağaçları oyan kurtlar gibi için için bina-yı İslamiyeti kemirmeye başlamışlardır ki faaliyetin en tehlikelisi budur. +Buna karşı mukabele ne kadar güç olduğunu erbab-ı basiret pekala takdir ederler. +Yerlilerin halk üzerinde nüfuz ve te’sirlerini nazar-ı dikkate alan misyonerler son zamanlarda yerli misyonerler yetiştirmeye başladılar. +Sonra kendileri yerli kıyafetlerine girmekte hiç taassub göstermezler tavırlarını müslümanlara uydururlar. +Hatta sakallarını bıyıklarını bile müslümanlar gibi keserler. +Bu suretle kendilerine karşı olan husumetleri izale ederek yavaş yavaş tuzaklar kurmaya maksadlarına vasıl olmaya çalışırlar. +Misyonerlerin hulul vasıtalarından biri de tababettir; sırf maksad-ı insaniyyet-perverane ! +ile giden tabib hey’etleri ahalinin i’timadını kazanmak için türlü türlü hilelere müracaat eder bi-payan şefkat gösterir fakir hastaları meccanen tedavi ederler. +Bir kere saf halkın emniyetini kazandı mı artık ondan sonra iş kolaydır. +FiBugün şark memleketlerinde misyoner mütemadiyen çalışmaktadır. +Bunların birinci derece merkezleri vardır. +İkinci derecedeki fer’i merkezleri de ’dur; daru’l-fünun ve mektepleri; darü’lmualliminleri; mekatib-i aliyye ile ibtidai mektepleri; muallim ve muallim muaviniyle samiin tarafından idare olunan Pazar mektepleri vardır. +Bu Pazar mekteplerindeki talebenin mikdarı eczahaneleri tıbbi ve hasta bakıcı müesseseleri mevcuddur. +Misyoner müesseseleriyle a’za ve mensubininin adedi takriben on üç milyona baliğ oluyor. +misyoner ordusu mütemadiyen çalışıyor. +İslam hey’et-i sahasında ellerinden gelen her türlü fesad ve fitneleri hazırlıyorlar. +Alem-i İslamın karşısındaki Ehl-i Salib orduları yalnız toplu tüfeklilerden ibaret değildir. +Yılanlar gibi sessiz sessiz müslümanlar arasına kadar sokulan kurtlar gibi için için İslam bünyan-ı ictimaisini kemirip duran böyle milyonlarca mikropları da vardır. +Bunlar pişdarlık vazifesini ifa ederler. +Bunların vazifesi ümmet-i müslümanların gayret ve şehamet hislerini kemirirler akidelerini tezelzüle uğratırlar fikirlerini teşviş ederler müslüman aile hayatında rahneler açarlar mekteplere kol atarlar müslüman kızlarını baştan çıkarırlar … El-hasıl müslüman hey’et-i ictimaiyyesinin istinad ettiği maddi ma’nevi bütün temelleri yerinden oynatırlar; müslüman milletlerin bütün mümeyyizat-ı milliyyelerini değiştirirler. +Hey’et-i ictimaiyyeyi böyle miskin ve düşkün bir vaz’iyete soktuktan sonra arkadan toplu tüfekli zırhlı tayyareli orduları hücum ederler. +Esasen milletin kuvve-i mukavimesi sarsılmış olduğu için o muhacemata karşı koyamaz. +Derken bir iklim-i İslam daha inhidam eder; minareler sökülür kiliseler dikilir; Kur’an sesleri söner çanlar tanin-endaz olur. +Nice müslüman milletleri hep bu suretle Salibin hakimiyeti altına girdi. +budur bu misyoner ifsadatıdır. +Öyle iken müslümanların maatteessüf en ziyade ehemmiyet vermediği nokta budur. +Halbuki misyoner ordusu bugün pek korkunç bir şekil almıştır. +Kahire Edinburg Luknov kongrelerinden sonra hareketlerinde bir intizam te’min etmişler; bütün cem’iyetler tarafından intihab olunan a’zadan mürekkeb daimi kongre namıyla bir hey’et-i faale teşkil etmişlerdir. +Hele Amerika’da misyonerlik gayreti bütün mekteplere daru’l-fünunlara sirayet etmiştir. +Bugün akın akın Amerika gençleri bu cem’iyetlere intisab ediyorlar. + +biatıyla muallimleri gibi düşünmeye başlar. +O zaman çocuğun lisanında ahkam ve şeair-i İslamiyye hakkında tenkidler başlar. +Hıristiyan medeniyetine garb sosyetesine karşı çocuklarda gayr-i ihtiyari bir incizab uyanır artık o kazanılmıştır. +Misyonerler bu hususta bundan beş altı sene evvel “Rober Kolej”de tevzi’-i mükafat resminde bir müslüman çocuğuna alenen İslamiyet aleyhinde bir nutuk irad ettirecek kadar muvaffakıyet gösterdiler. +Misyonerler terbiye-i fikriyye hususunda kadınlara daha ziyade ehemmiyet verirler. +Müslüman hey’et-i ictimaiyyesini sarsmak için o vasıtayı daha ziyade müessir buluyorlar. +Tahsilden mahrum kalan müslüman kadınını avlamak daha kolay oluyor. +Onun için kızlara karşı pek büyük şefkat göstererek onları mekteplerine cezbederler. +Şahsiyet-i ma’neviyye ve ictimaiyyesini layıkıyla muhafaza edebilecek bir halde yetiştirilememiş olan müslüman kızları böyle bir muhite düşünce kolaylıkla temsil olunabilirler. +Mürur-ı zamanla kızlar şeair-i görürler. +Müslümanlığın terakkiye mani’ olduğu fikri zihinlerine yerleştirilir. +Yirminci asırda dinden bahsetmek ayıp olduğunu her fırsat düştükçe ileri sürmekten çekinmezler. +Halbuki kendi memleketlerinde kiliseler lebaleb doludur. +Kendileri müslümanlardan kat kat fazla dinlerine sarıldıkları halde müslümanlara karşı “liberte”den laübalilikten bahsederler. +Bu suretle misyonerler müslüman çocukların mukaddesata karşı olan hürmet ve merbutiyetlerini kırarlar. +Akidelerini sarsarlar. +En nihayet çocuklar şeair-i diniyyelerinden an’anat-ı milliyyelerinden tecrid edilmiş elim bir hale düşerler. +Zaten maksad da İslam hey’et-i bu inhilal vukua geldi mi ondan sonrası kolaydır. +“Yeniden yapmak için evvela yıkmak sahayı açmak lazımdır.” Evvela akaid-i İslamiyyenin temelleri sarsılacak ba’dehu Hıristiyanlığın teşkilat-ı cedidesi ikame edilecek. +Nitekim Arabistan misyonerleri müdürü Zwemer Paris’te intişar eden nam İslam mecmuasına yazdığı mektupların birinde öyle diyordu: +– Misyonerlerin İslam kıt’alarındaki netice-i mesaileri evvela yıkıcılık sonra yapıcılık. +Zwemer misyonerlerin makasıd-ı esasiyyelerini bir cümle ile hülasa etmiştir. +Ve bugün misyonerler birinci devrede bulunuyorlar. +Bugünkü misyoner hareketinin veche-i istikameti hedm ve tahribdir. +Müslümanlık esaslarını sarsmak müslüman bünyan-ı ictimaisini zir ü zeber etmektir. +İşte bütün İslam memleketlerinin geçirmekte olduğu ictimai buhranların en mühim amili budur. +kirleri teşettüte düşürecek akaidi kökünden sarsacak sözler hareketler birbirlerini vely edip gider. +Hele bu hususta müslüman ailelerini yıkmak için kadın misyonerlerinin çok işe yaradıkları bi’t-tecrübe sabit olmuştur. +Onlar müslüman kızlarının şerait-ı cismaniyyelerini bahanesiyle ailelere sokulurlar. +Müslüman kızlarıyla münasebet peyda ederler. +bunlara Hıristiyanlıktan hiç bahsetmezler yalnız müslüman hislerini aşındırmaya uğraşırlar. +Kızlara mütemadiyen hürriyetten serbestiden vücudun endamından şerait-ı sıhhıyyeden adat ve şeair-i İslamiyyenin mahzurlarından bahs ede ede nihayet kızların fikirlerinde imanlarında bir sarsıntı vücuda getirirler. +Birkaç şakird yetiştirdikten sonra mes’ele kolaylaşır. +Diğerlerinde onları göre göre tabiatıyla bir meyil bir incizab uyanır. +Bu suretle müslüman aileleri çığırından çıkar. +Müslüman adat ve şeairine karşı kızlarda bir istihfaf başlar. +Hayatlarından memnun olmamak annesini beğenmemek kendi başına hareket etmek süse zinete modaya mübtela olarak ciddi şeylerden hoşlanmamak öğrendiği yeni lisanla konuşmak terir. +Misyonerlerin son zamanlarda en ziyade ehemmiyet verdikleri vasıta mekteplerdir. +Bütün İslam memleketlerinde sayısız mektepler açmışlardır. +Yaşını başını almış olanları dalale sevk etmek tabii müşkildir. +Ne kadar maksadlarını gizlemeye çalışsalar kolaylıkla hulul mümkün olamıyor. +Fakat ta’lim ve terbiye bahanesi ile çocuklardan bir yoldur. +Bütün tecrübeler bu yolda müsbet neticeler vermiştir. +Umumi kongrelere her taraftan gelen raporlar bu hususa kuvvet verilmesi merkezindedir. +Onun için misyoner cem’iyetlerinin son zamanlarda mekteplere tahsis ettikleri mebaliğ bütçelerinin en mühim kısmını teşkil eder. +Gayet müzeyyen tertib edilmiş binalar gayet mükemmel tanzim olunmuş idarelerle tahsile heveskar çocukları avlarlar. +Bilhassa edebiyat-ı Nasraniyye ile çocukların ruhları arasında bir muvaneset te’sisine pek ziyade ihtimam ederler. +Musikinin ahenkdar nağamatıyla çocukların bilhassa kızların kalblerini ihtizaza getirerek onların hayallerinde garb sosyetesini büyütüp dururlar. +Ara sıra kiliseye götürerek hıristiyan ibadetlerini de gösterirler. +Vakıa doğrudan doğruya dinlerini tebdil etmek gibi bir vaz’iyet almazlar. +Fakat mütemadiyen çocukları muhitinden Müslümanlıktan soğutacak fikirler vermeye başlarlar. +Bütün dersler ona göre tertib edilmiştir. +Hatta muallimler mubassırlar dersten hariç zamanlarda bile çocukların arkasını bırakmazlar her fırsattan bil-istifade zehirleyip dururlar. +Sonra çocuklara müretteb mevzu’lar vererek fikirlerini yoklarlar gördükleri noksanları ikmale çalışırlar. +Gitgide çocuklar hiç farkında olmaksızın ta – Salib ile Hilal beynindeki cidal muhit-ı dairesi üzerinde yahud müstemlekatta yahud Afrika veya Asya-yı Garbi’de değil; belki harekat ve faaliyet-i İslamiyyenin Asya ve Afrika’ya intişar ettiği asıl merkezde yapılmalıdır. +Bütün İslam milletlerinin nazarları darü’l-hilafe olan başka yerlerde yapılan şeyler heba olur … Bunun için İncil Teşkilatının en mühimmi ve en kuvvetlisi olan “Amerikan Bord” müessesesi hemen bütün mevcudiyetini İslamın merkezine tevcih etmişti. +Yalnız Amerikalılar değil Fransız İngiliz misyoner cem’iyetleri hatta Alman misyonerleri de bütün muhacematını İstanbul ve Anadolu’ya Kürdistan ve Suriye’ye cevirmişlerdi. +Mütarekeden sonra Ehl-i Salib orduları İslamın payitahtını işgal edince Hıristiyanlık aleminin asırlardan beri tasavvur ettikleri hulya hakikate inkılab eder gibi oldu. +Senelerce devam eden mesainin milyonlarca sarf edilen mebaliğin semeratını iktitaf etmek zamanı gelmişti. +Eğer Anadolu’daki hareket-i milliyye zuhura gelmeseydi ve muvaffak olmasaydı hiç şübhe yok Ayasofya’nın kubbelerine çanlar asılmış olacaktı. +Lakin Anadolu’da müslüman mücahidlerinin göstermiş oldukları şehamet ve fedakarlık misyonerlerin tahakkuk etmek üzere olan bu asır-dide emellerini tarumar etti bu güzel memleketlerde [] İctimaiyat: +diği mükellefiyet-i kat’iyye hasebiyle terakki ve teceddüdün en hakiki ve samimi tarafdarı olan muhafazakarlık; müstakil ictimaiyatı esasatı ve mealiyatı ihtiva eden medeniyet-i İslamiyyenin ruhunu daima göz önünde bulundurmakla inkişafatımız için en müsaid ve en tabii yolu görmüş oluyor. +Bu tarik-ı ictimaide ruhi hissi tabii medeni ihtiyaclarımızdan maddi sınai iktisadi hususata kadar gerek hey’et-i ictimaiyyemiz gerek ferdlerimiz mak imkanı mevcuddur. +çünkü bir kitle-i ictimaiyyenin mes’ud olarak tanınması yüksek bir ma’neviyata rasin bir ahlakıyata metin bir tesanüde merbut vesait-ı refah Misyonerler cem’iyat-ı İslamiyyeyi tahrib için garb terbiyesini neşir ve ta’lim etmeyi esas-ı meslek ittihaz etmişlerdir. +Mekteplerle gazetelerle kitaplarla risalelerle … el-hasıl bütün vesait-ı fikriyye ve ictimaiyye ile çalışırlar. +Müslümanları dinden tecrid için Avrupa ictimaiyatını müslümanların nazarında büyültmek ve hey’et-i İslamiyye arasında ictimai bir tahavvülün lüzumuna dair propagandalarda bulunmak noktasında bütün misyonerler müttefiktir. +Onların terbiyeleri altında yetişen birtakım muharrirler de bilerek yahud bilmeyerek o fikirleri neşrettiler. +Zaman oldu ki İslam namını taşıyan birtakım adamlar Müslümanlık esasatına karşı bi-perva hücum etmeye başladılar. +Dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen bu hareket tabii o azim mesainin neticesi idi. +Garb terbiyesinin taht-ı te’sirinde büyüyen o adamlar ümmet-i Maatteessüf devr-i sabık İstanbul hükumeti bu hareketlere karşı müsamahakar bir tavır almaktan başka bir şey yapmıyordu. +Gözü önünde cereyan eden bu tahribata göz yumuyordu. +Misyoner mektepleri her tarafta alabildiğine çalışıyorlardı. +Bilhassa Rumeli Hisarı’nda karargahını te’sis eden “Rober Kollej” en tehlikeli bir müessese halini almıştı. +Hıristiyan Talebe Cem’iyeti Ağustos’unda açıktan açığa Rumeli Hisarı’ndaki “Rober Kollej”de bir konferans akdederek terbiye-i Mesihiyyenin alem-i İslama aid kaffe-i mesailini mevki’-i bahs ü münakaşaya koymuştu. +Misyonerlerin mütalealarına nazaran bu konferans o kadar büyük bir muvaffakıyet elde etti ki mülga Osmanlı Maarif Nezareti devletin tedrisat-ı resmiyyesine esas olmak üzere Amerika Misyonerleri mekteplerinin programlarını kabul etmeyi düşündü. +olunamaz. +Müslümanlığı yıkmak için bir hıristiyan kongresi meydan okuyor; sonra da bir müslüman maarif nazırı misyoner programlarını resmen kabul etmek sevdasına düşüyordu. +Başımıza gelen felaketleri esbab ve avamili miyanında acaba bu sersemlikler birinci dereceyi ihraz etmez mi? +Hakikaten son zamanlarda misyonerler bütün hücumlarını manlığın merkezi olmak münasebetiyle burasını bir kere tahrib ve ifsad ettikten sonra o fitne ve fesad tabiatıyla bütün memlekete bütün İslam alemine intişar edebilirdi. +Bunun için “Alman Şark Misyonerleri” Müdürü Doktor Lepsiyus mecmuasında neşrettiği bir makalede diyor ki: +Tevbe Suresi +mukabil fikirlerle karşılaşması lazımdır. +Bundan dolayı hey’et-i ictimaiyyemizin ne gibi esbab ilcasıyla ictimaiyatını muhafaza etmeye mecbur olduğu hakkında bazı mütalaatta bulunmak istiyoruz. +Medeniyet-i İslamiyye tarihine atf-ı nazar eyledikçe vakit vakit gözleri kamaştıran nur ve irfan serpen bir tekemmülatın şahidi oluyoruz. +Bir zamanlar İslamiyet harsi cihanın cesim sahalarını nüfuz-ı hakimiyyeti birçok kişver ve biladı istila etmişti. +İslamiyetin en kuvvetli olduğu bu devirler esasat-ı İslamiyyeye şiddetle riayet edildiği en parlak olarak tecelli etmiş olduğu bir zamana tesadüf ediyor. +Yüzlerce binlerce gayr-i müslim memalik şehirler ve ahali medeniyet-i İslamiyyeden müstefid olmak bilmişlerdi. +Nice kal’alar sulh u salah ve emniyet vaad eden esasatımız önünde arz-ı bey’at eylemişti. +Hatta Salibin intikam teşebbüsatından haberdar olan mahalli Rum sekenesi Avrupa’ya mahzarlar göndererek İslam adaletini Bizans’ın milli hakimiyetine tercih eylediklerini eğer kendilerinin istihlası fikrinde sebat edecek olurlarsa Türklerle beraber bu tecavüzü def’e mecbur olacaklarını Halbuki yine tarihin şehadetiyle anlıyoruz ki ne vakit keşler ihtilaller sefaletler ve perişanlık baş göstermişse mutlaka ahlakın sukut ettiği ihtirasatın hakim olduğu adaletin unutulduğu yani esasat-ı İslamiyyeden inhiraf edildiği asırlara aiddir. +Milel-i İslamiyye ruh-ı aslisinden uzaklaştıkça tedenni ve inhilale uğramıştır. +Müslüman bir millet olmaklığımız i’tibarıyla elbette bu netayici unutamayız. +Maziye asırlara kadar uzayan bu tecarib-i tarihiyye edvar-ı müstakbelemizde de ictimaiyatımızın muhafazasını istilzam eylemektedir. +Milli ictimaiyatımız İslamiyetin his ve ruh ve muhitimiz üzerinde icra eylediği müsbet te’siratla mahmuldür. +O kadar ki garbı bütün netayic ve şümulüyle beraber kabul ve taklid etmek isteyenlerimiz bile hars-i millinin nüfuzundan kendilerin kurtaramamışlardır. +İslamiyet esasatıyla asırlarca perverişyab olan adat ve teamülatımız ruhen muhafazakaranedir. +Bünye-i milliyye bu ruh ile imtizac etmiş ferden ferda her şahsın her ailenin tecelliyat-ı hayatiyyesinde bariz bir surette nümayan olan na-kabil-i izale muhafazakarlığı vücuda getirmiştir. +Yabancı bir medeniyetin yabancı bir ruhun ictimaiyatımıza hululü gelebilecek tehlikelerin en büyüğü ve en bi-emanıdır. +Garbın ilm ü irfanı yerine levsiyat ve fevza-yı ve serveti vesait-ı müdafaa-i ümmeti cami’ ve kafil bir medeniyeti bir mevcudiyeti haiz olmasına vabestedir. +Umran ve maddiyatı kuvvetli fakat ma’neviyatı bozuk bir hey’et-i ictimaiyye saadeti kemali iktitaf etmekten uzaktır. +Milletlerin hayatında öyle mühim ve tehlikeli zamanlar olur ki secaya-yı müsbeteleri azm ü metanetleri müşkilata karşı koyabilecek evsafı haiz değilse inkıraz ve perişani emr-i vaki’ halini alır. +Ne vesait-ı maddiyye ne de servet ü saman bu dönüm noktalarında tarihi kurtarmaya kafi değildir. +Tarihin bir silsile-i tekerrür halinde sahifelerine kaydeylediği bu mütearifenin en son hadisesini mücahede-i milliyyemiz bir kere daha ibret-i alem için beşeriyetin iz’anına hakk etmiş asırların kin ü husumetiyle eskiyen imha siyasetini yalnız iman kuvveti kökünden sarsmış; sade milli inkişafatımız için değil belki bütün dünyanın selamet ve ümid-i refahı namına güzel bir eser velud bir nümune teşkil eylemiştir. +Binaenaleyh hakayık-ı eşya ve hadisatın tecelliyatı karşısında muhafazakarlık meslek-i ictimaisi iman ve ahlaka kıymetli bir mesneddir. +Büyük mücahedeleri ta’kib eden bu sulh senelerinde Cumhuriyetimizin evail-i İslamiyyedeki cumhuriyetlerin safiyet ve kuvve-i ma’neviyyesiyle şa’şaa-paş-ı afak-ı İslam olmasını ailelerimizin metin bir seciyeye rasin bir ahlaka hey’et-i ictimaiyyemizin sarsılmaz tesanüde inkişafat-ı tammeye nailiyetini ferdlerimizin tekamül ve tealisini hülasa milletin refah ve saadeti terbiye-i kemali sek bir terakkiyi ihtiva etmesini her meslekten ziyade muhafazakarlık arzu eder. +Çünkü “Hubbül-vatan mineliman [Vatan sevgisi imandandır]” emriyle memleketine samimiyetle merbut olan muhafazakar fikirliler kaviyyü’ş-şekime bir İslam cumhuriyetinin en sadık ve muti’ efradıdırlar. +Ulülemre itaat mefkuresi ruhlara hakim olduğundan hükumeti en çok seven yine muhafazakarlardır. +Bu bedahetler muvacehesinde erbab-ı insaf ve ukulün muhafazakarlığı şayan-ı hürmet görmeleri tabii bir neticedir. +Burada izahı lazım gelen bir mes’ele daha vardır ki o da her fikrin her mesleğin milletin vatanın terakki ve inkişafını istihdaf etmesi zaruretinin kabulüdür. +Madem ki her fikrin tahlil ve münakaşası suretiyle muhtac olduğumuz inkişaf-ı ictimainin teessüs ve tekellümüne hizmet edebileceğiz şu halde hürriyet-i efkar mefkuresinin şümulü dahilinde mütekabil hürmetlerle muhtelif gazeteler mecmualar ve risalelerle mütalealarını rediyorlar. +İstifadenin tam olması için her mefkurenin +Cem’iyet-i beşeriyyeyi teşkil eden efradın seviye-i dan her ferd kendinden ziyade haiz-i ma’lumat olan zevatın ilm ü fazlından va’z u nasihatinden istifadeye muhtacdır. +dır. +Bunların bir kısmını maddi ihtiyacat teşkil ettiği gibi diğer mühim bir kısmını da ruhi ma’nevi htiyacat teşkil eder. +İnsanlar ihtiyacat-ı maddiyyelerini istifa hususunda birçok mezahime katlanarak her türlü meşru’ vasıtalara müracaat ettikleri gibi diğer ruhi ma’nevi ihtiyaclarını tatmin edebilmek için de birtakım ali vesaile tevessül mecburiyetini hissederler. +kalır ki bu ihtiyacın çare-i istifasını bulmadıkça kabil değil bir vechile rahat edemez sükunet-i fikre inşirah-ı kalbe nail olamaz. +Zaten ihtiyac bütün kainatta cari la-yetegayyer bir kanundur. +Alem-i hilkatte hiçbir şeye tesadüf olunamaz ki şedid bir ihtiyacın taht-ı te’sirinde bulunmasın. +Yine hiçbir zerreye tesadüf olunamaz ki kendi ihtiyacını tatmin için başkasından istifadeye mecbur olmasın. +Mesela şu la-yetenahi fezaya zinet-bahş olan seyyarelere dikkat edilirse görülür ki bunlar kendi latif safhalarını nurlandırmak ba’dehu muzlim geceleri tenvire çalışmak lar. +Latif bir baharın feyz-ı nuraniyyetiyle her gün letafetlere müstağrak bulunan bir bağçeye bir şükufezara çıkılır da ağaçlara çiçeklere gunagun meyvelere nazar edilirse bunların birçok şeylere ez-cümle arzın kuvve-i zerrin ziyalara hayat-ı uzviyyeyi te’min eden berrak berrak sulara müftekır bulunmuş oldukları müşahede olunur. +rında zebun bulunan insanlar da metin bir azm ile şayan-ı takdir bir metanetle la-yenkatı’ çalışmaya birçok vesait-i meşruaya müracaat etmeye mecburdurlar. +Ba-husus ma’ruz bulundukları ma’nevi ihtiyacatın büyük bir kısmını istifa edebilmek için –mesela: +zulmet-i cehlden kurtularak nuraniyet-i fikre fazilet-i ilme nail olmak teşkil eden ulema ve hükemanın ilm ü fazlından istifade etmeleri lazım gelir. +Evet … Her ferd tenvir-i fikre kesb-i ilme terbiye-i ruha muvaffak olmak ulemanın erbab-ı fazl sükut-ı ahlaki adem-i tesanüd revabıt-ı ailenin gevşemesi gibi mühlik seyyielerin gittikçe tevessüü ne kadar haklı olduğumuza kafi bir delil teşkil eder. +Ne tamamıyla şarka ve ne de garba aid olan mahlut melez bir ictimaiyatla şu asırda kuvvetli bir millet halinde yaşamanın imkanı yoktur. +Esasen başka milletlere aid harslerin kabulü milliyet nazariyesiyle de tevafuk ve imtizac etmez. +Şu asırda hey’et-i ictimaiyye kendi ruh ve esasatı dahilinde tekamüle mecburdur. +Bir de müstakil mevcudiyete büyük bir medeniyete şerefli bir tarihe malikiyetimizi inkar etmeden ictimaiyatımızı tebdil edemeyiz. +Aks-i halin tasavvuru yalnız Allah’ına ve hakkına güvenerek bütün bir cihan-ı küfr ü ilhadın husumet ve gayzıyla çarpışan fedakar milletimizin medeniyetimizin mevcudiyetini inkar etmek demektir. +Şu halde zaruret-i ictimaiyye de muhafazakarlığı Bundan başka milletimizin asırlardan beri hukuk-ı sarılarak medeniyet-i İslamiyyeyi temsil etmesi hasebiyle alem-i İslam hey’et-i ictimaiyyemizi her hususta kendisine pişva addetmiş ve etmekte bulunmuştur. +Alemdar-ı bir dindaş aleminin hırz-i canıdır. +Cumhuriyetimiz müslüman vicdanlarının pek büyük tekamüller ümidler beslediği kuvvetlenmesini terakkisini şediden arzu ve iltizam eylediği bir hükumet-i İslamiyyedir. +Hem-din hem-his hem-ruh hem-gaye bir medeniyet-i muhteremenin bu teveccühatı elbette çok değerli ve kıymetdardır. +Bu şerefin bir emr-i zaruridir. +Bazı esbab-ı idariyye daha vardır ki hey’et-i ictimaiyyemizin esasatına ruhuna muvafık hassasiyetini muharrik bir tarz-ı terakki ve teceddüd kemal-i sühulet ve muvaffakıyyetle ve halkın muavenetiyle serian husulpezir olabilir. +Binaenaleyh ekseriyet-i azimesini ictimaiyatımızın muhafazasına tarafdar olan bir milletin inkişafat-ı müstakbelesi namına da muhafazakarlık meslek-i Çok mühim gördüğüm bütün bu esbab –ki daha yüzlerce edille gösterilebilir– dolayısıyla ictimaiyatımızın muhafazasına muhtac olduğumuz muhakkaktır. +İşte ictimai muhafazakarların kanaat-i ictimaiyyeleri bu noktalarda temerküz ediyor. +Hülasa ilm ü irfanı nerede bulursak almak fakat ancak ruhumuz esasatımız dahilinde dünyada en medeni en kuvvetli bir hey’et vücuda getirmek zaruretinde tereddüd ve şübhe yoktur. + +mahrum olan kimselerin nasihat ve hitabette bulunmaları mez. +Nasihat Nedir? +Dinleyenlerin kalblerini yumuşatacak bir tarzda idare-i lisan ile nasa dünyevi uhrevi vazifelerini öğretmekten; onlara Cenab-ı Hakk’ın sevab ve ikabını Nasihat: +Esasen hulus safiyet nezahet gibi ma’naları mutazammın gayet cem’iyetli bir lafızdır. +Türkçede mukabili “öğüt” kelimesidir. +Cem’i nesayıh gelir. +Bu mühim vazifeyi ifa eden zata da “nasih” denilir. +Halka nasihat veren bir zat: +Hulus-ı kalbe malik onların hakkında her vechile hayır-hah bulunacağı cihetle nasih ünvanını almıştır. +Va’az mev’iza lafızları da nasihat lafzıyla müteradif olarak aynı ma’nada isti’mal olunurlar. +Bu vazifeyi ifa eden zata da vaiz namı verilir. +Vaizler Mev’izalar Nasıl Olmalıdır? +Nasa va’z u nasihatte bulunacak zevatın atideki esasata dikkat etmeleri lazımdır. +Aksi takdirde va’z u nasihatten beklenilen fevaid tecelli edemez: +Vaiz hüsn-i hale mekarim-i ahlaka malik olmalıdır. +Safvet-i kalbiyyesiyle nezahet-i ahlakıyyesiyle cemaate nümune-i imtisal olacak bir halde bulunmalıdır nasa tavsiye edeceği şeyler ile kendisi de mümkün mertebe amel ederek tevbih-ı ilahisine duçar olmaktan tevakki etmelidir. +Ne kadar alim olursa olsun nas arasında su’-i hal ile tanınmış olan bir vaizin sözleri cemaatin kalbini teshir edecek kuvveti haiz olamaz. +Böyle vaizler hakkında: +denilir. +Vaiz cemaat hakkında her vechile hayır-hah olmalıdır. +Her türlü fasid garazlardan beri olarak yalnız cemaatin irşadını tenevvürünü istihdaf etmelidir. +Şahsiyattan siyasi cereyanlardan ictinab etmelidir. +Mücerred fazilet ve dirayet göstermek veya hasis bir menfaat te’min etmek maksadıyla yapılan mev’izalar cemaat üzerinde matlub olan te’siri bırakamaz. +Vaiz söyleyeceği şeyleri evvelce tertib ve tensik etmeli mücerred sünuhat-ı kalbiyyesine i’timad ederek mevzuu güzelce ta’yin etmeden kürsi-i hitabete çıkmamalıdır. +Bu suretle hareket etmeyen vaizlerden birçoğu matlub derecede muvaffakıyet elde edemez. +sünuhat-ı ilmiyyesinden musahabat-ı hakimanesinden Dünyada her hastalığın bir tabibi vardır. +Ahlaki hastalıkların etıbbası da –nasın ahlakını ıslaha efkarını Emraz-ı ruhiyyenin tedavisi hususunda bir nasıh-ı hakimin sözlerindeki te’sir hiçbir şeyde mevcud değildir. +Latif latif bulutlardan serpilen yağmur kataratıyla tabiat faaliyete başladığı elvah-ı zemin asar-ı reng-a-reng-i bahar ile kesb-i taravet ettiği ağaçlar mütenevvi’ ezharın hakimin bir hatib-i hikmet-perverin o ruh-nüvaz sözleriyle de müstemiinin ruhu inbisata gelir huceyrat-ı dimağıyyesi tenevvür eder kuva-yı müfekkiresi tekemmül eyler ahlak-ı rediesinden ef’al-i gayr-i meşruasından eser kalmaz. +Zaten ahlakın kabil-i tebdil ve tehzib olduğu hemen herkesçe müsellem bir hakikat değil midir? +Hüsn-i ahlak ile kaimdir kemalat-ı beşer Kabil-i tehzibdir her vech ile ahlakımız Müstaid kılmış bizi kesb-i kemal ü hikmete Kadr-i insaniyyeti i’la eden Hallakımız Şu kadar var ki nasın tehzib-i ahlakına çalışan emraz-ı ruhiyyenin tedavisine kalkışan zevat kafi derecede muktedir mütehassıs olmalıdır. +Hey’et-i ictimaiyyenin lazım gelen tedabire tevessül etmelidir. +Nasıh ve hatib ünvanı ol zatlara yakışır ki hakim halim beşuş hüsn-i ahlaka malik olurlar; müddealarını nakli akli berahin ile isbata muktedir bulunurlar; beşeriyetin maddi ma’nevi ne gibi ihtiyaclar içinde bulunduğunu ve bu ihtiyacatın ne suretle istifa edilebileceğini hem kendileri anlar hem de başkalarına anlatabilirler; sözlerinin aheng-i latifiyle mütalaalarının ulviyet ve ciddiyetiyle huzzarı kendilerine kendilerinin mezayat-ı fıtriyyelerine meftun ederler. +Yoksa israiliyyat ve hurafiyat seler nasıh ve hatib olmak şerefini haiz olamazlar. +Hutaba ve nusahanın vazifeleri milletin fikrini parlatmak milleti ahkam-ı diniyyeden haberdar etmek; millete medeni ictimai güzel bir terbiye vermektir. +Ba-husus zamanımızda emraz-ı ahlakıyye tevessü’ etmiş efkar-ı ammede pek garib tahavvülat zuhura gelmiş olduğundan bu gibi muzır halatın daha ziyade tevessü’ ve teammümüne mani’ olabilecek muktedir mütefennin müessirü’l-kelim hatiblere vaizlere son derece ihtiyac vardır. +Kürsi-i nasihat ve hitabeti ancak bu gibi evsafı haiz olan zevat işgal edebilmelidir. +Bu gibi evsaf-ı aliyyeden Saf Suresi +Vaiz muhtelif tabakata mensub bir cemaate va’z ettiği takdirde hey’et-i mecmuasının ahvalini nazar-ı dikkate almalıdır. +Avamdan olanlar va’z u nasihata şiddetle muhtac oldukları gibi ilmen irfanen yüksek bir tabakaya mensub bulunan zevat da bazen va’z u nasihat meclis-i nesayihinde bulunmak herkes için bir ihtiyac-ı ruhi mesabesindedir. +Bazen olur ki bir zat kendisinin de pekala bildiği bir hakikati şayan-ı i’timad gördüğü diğer bir zatın lisanından işittiği zaman nazar-ı intibahı açılır kalben başka bir inşiraha mazhar olur. +Binaenaleyh mev’izanın mevzuu mümkün mertebe yeknesak olmamalı cemaatten her birinin ruhunu okşayacak istifadesini te’min edebilecek bir tarzda bulunmalıdır. +Mev’izalar ekseri hitabiyat kabilindendir. +Binaenaleyh vaiz kat’i bir lüzum görmedikçe bir mes’ele hakkında uzun uzadıya ta’mikatta bulunmamalıdır. +Beyan edeceği mes’eleleri mümkün mertebe cemaatin zihnini yormaksızın anlayabilecekleri bir tarzda irad etmelidir. +Zevkine cemaatten nihayet birkaç zatın varabileceği mühim mesaili uzun uzadıya mevzu’-i bahs etmek va’zın halavetini kaçırır cemaatin dağılmasına sebeb olur. +Maahaza meyan edilecek mesaili cemaate kanaat-bahş olacak derecede tenvir etmek de lazımdır. +Vaiz mütevazı’ beşuş şirin-kelam olmakla beraber vakur olmalıdır. +Yapacağı va’zın ehemmiyetini izale edecek surette hafif-meşreblik göstermekten cemaati bil-iltizam güldürecek tarzda söz söylemekten ve gayr-i muvafık vaz’iyetler almaktan kaçınmalıdır. +Hele efkar-ı selimenin kabul edemeyeceği hikayat ve rivayattan son derece ictinab etmelidir. +Hasbe’l-lüzum nakledeceği hikayeler temsiller ise ibret-amiz hikmet-perver bir halde olmalı mev’izanın kıymetini izale edecek derecede uzun bulunmamalıdır. +Vaiz hüsn-i beyana nezahet-i lisana dikkat etmeli sözlerinin te’sirini izale edecek nahoş bir aheng-i beyan ile dinleyenlerin samiasını rencide etmekten ve ba-husus cemaate kalblerini kıracak nefretlerini mucib olacak bir tarzda hitab eylemekten sakınmalıdır. +Mesela tezkiye-i nefsi işrab cemaati ığzab etmemek için siga-i hitab yerine alel-ekser mütekellim maa’l-gayr sigasını Vaizler emraz-ı ruhiyye ve ictimaiyyenin etibbası mesabesindedirler. +Binaenaleyh bir vaiz kendisinden istifade etmek isteyen cemaatin a’raz-ı ruhiyyesini ihtiyacat-ı hayatiyyesini güzelce teşhis ederek ona göre mev’izanın mevzuunu ta’yin etmelidir. +Hastalığı teşhis etmeden tedaviye kıyam etmek caiz olmadığı gibi cemaatin ahval-i ruhiyye ve ictimaiyyesini anlamadan nesayıhta bulunmak da muvafık değildir. +Mesela: +Bütün bütün dünyaya dalmış olan bir cemaate dünyayı tavsiye etmek ve bil-akis dünyadan bi’l-külliyye kat’-ı alaka ederek ahirete yönelmiş zevata da ahireti tavsiye eylemek hasılı tahsil kabilinden olacağından savab olamaz. +Her halde cemaatin ahvalini nazar-ı dikkatten dur tutmamalıdır cemaati teşkil eden mütehalifü’l-efkar efradın ihtiyacatını nazara alarak gah umur-ı diniyyeden ve gah ahval-i dünyeviyyeden münasib vechile bahsetmek lazımdır. +Vaiz cemaatin tenşit-i kulubunu te’min edebilmek aksama ayırmalıdır. +Münhasıran bir hususa müteallik olan mev’izalar cemaati sıkar usandırır. +Mesela: +Bir saatlik bir mev’izanın mevzuu yalnız namaz veya oruç mesailine aid olur yahud yalnız ticaret ve ziraat gibi laka cemaatten birçoklarının dağılmasıyla neticelenir. +Bu cihet bi’t-tecrübe sabittir. +Binaenaleyh mev’izanın mevzuu –aralarında insicamı muhafaza etmek şartıyla– mütenevvi’ mesaili muhtevi olmalıdır. +Rusya’daki Ulema-yı İslamiyyenin En Meşhurlarından Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Şari’-i hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerinin fezaili ümmetine miras olarak kaldı. +Ümmet bütün hayratlarını ve bereketlerini; vehbi kesbi bütün faziletlerini menba’-ı nübüvvetten iktibas eder. +Hiçbir ümmetin hiçbir ferdinde ismet yok ise de tin icmaı ma’sumdur. +Hidayet hak savab … İcma’dan hariç olamaz. +Zararda dalalde hatada ümmetin icmaı mümkün değildir. +Nebiyy-i İslam ümmi idi; şari’ olmak şerefiyle kadri şairlikten faik idi. + +Ehil adamların her birinde ictihad hakkı vardır. +Teşri’ hukuku icma’ ehline mahsustur. +Bütün asırların hazineleri bütün milletlerin mirasları bütün şeriatların hülasası İslamiyet ta’limlerinde tamamıyla münderic olup İslamiyetin bütün ta’limleri bugün bizim kalbimizde mahfuzdur bizim elimizde hazırdır. +Bu madde Kur’an-ı Kerim’in İslamın hürmetine ve şerefine münasib bir hamaset-i edebiyyedir. +Ma’na ci-hetiyle Kur’an-ı Kerim’in ayat-ı celilesine tamamıyla muvafıktır. +lerine dimağlarına aşılanırsa terbiye kuvvetiyle millet çocuklarına telkin kılınırsa pek büyük fayda verir İslam çocuklarına ruh bahşeder. +Kendi şeriatlarına Kur’an-ı Celil’in ayet-i kerimelerine Şari’-i Hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerinin sünnetlerine ehl-i İslamın nazarı gayet dardır. +Buna mukabil bir hamaset-i edebiyye olmak üzere şu madde dercedildi. +Bu madde hiç şübhe yok haktır. +Ümmetin müsahelesiyle her ne kadar şu büyük şeref bugün ümmette yoksa da bundan sonra hasıl etmek tahkik etmek her halde mümkündür mühimdir ve zaruridir. +İslamiyet dünyası hakkında şu günkü büyük umumi inkılabın büyük bereketi güzel neticesi bu olur idi. +Kur’an-ı Kerim’in ayet-i kerimelerini; Şari’-i Hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerinin bütün sünnet-i nebeviyyelerini; sahabilerin tabiilerin müctehidlerin bütün ictihadlarını; evvelki milletlerin bütün kanunlarını evvelki dinlerin bütün şeriatlarını; bugünkü medeniyetin bütün haklarını nizamlarını ulum-ı ictimaiyyelerini tamamıyla ihata edip hayatın tecrübesiyle ictimai tarihin şehadetiyle aklın delaletiyle zamanın da talebiyle amel edersek İslamın şeriat-ı ictimaiyyesi bütün kuvvetiyle bütün kemaliyle medeniyet dünyasına zahir olur. +Ümmet-i İslamiyye şu yolda hareket ederse insaniyetin medeniyetin bütün hacetlerine Müslümanlığın tamamıyla kafi ve vafi olduğu elbette zahir olur; fıkh-ı olur; müslümanların salahlarına terakkıyatlarına mani’ olmak töhmetlerinden de İslamiyet pak kalır. +Usul kitaplarında tafsilatıyla beyan kılınmış olan on dört usul üzerine tarihin şehadeti hayatın tecrübesi aklın delaleti ictimai hacetler zamanın da talebi teşri’de delil olmak üzere mu’teber olur. +Ehl-i İslamın milli ictimai siyasi dini edebi Nebiyy-i İslam şair değil idi. +Nebiyy-i İslam aleyhi’ssalatü ve’s-selam hazretleri katib de değildi. +Maamafih evvelki ümmetlerin evvelki milletlerin hiçbirine nasib olmayan bir kitabet fazileti şairlik kuvveti İslam ümmetine Usul-i şeriatı hıfz vazifelerinde ümmet-i İslamiyye tamamıyla ma’sum oldu. +Kurra’ ve müfessirler Kur’an-ı Kerim’i hıfz ve tebliğ vazifelerinde; ümmetin muhaddisleri şariin sünnetlerini hadislerini hıfz ve tebliğ vazifelerinde ümmetin fakihleri şeriat-ı İslamiyye kanunlarını hükümlerini tedvin ve ictihad vazifelerinde tamamıyla kemaliyle ma’sum çıktı. +Tarih şu hakikati tamamıyla tasdik etti. +Kur’an-ı Kerim’in kat’i nususlarına göre İslamiyet galibdir kıyamete kadar bakidir. +Şeriat-ı İslamiyye daimdir. +metin hey’et-i külliyyesidir. +Hıfz-ı şeriat vazifelerinde de ümmet-i İslamiyye ma’sumdur. +Ümmet-i İslamiyye hey’et-i külliyyesiyle Şari’-i Kebir aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerine halife olup Şari’ hazretlerinin bütün hukuklarına tamamıyla varis bulunmak şerefiyle ictihad hukuklarına da teşri’ hukuklarına da tamamıyla malik olur. +Risaletin umumiyetine göre de ümmetin şerefine göre de Kur’an-ı Kerim’in mu’cizeliğine göre de şu faslın şu altı maddesi İslam akidesi olmak üzere bugün elbette kabul olunur kabul olunmak elbette lazımdır. +Böyle olmazsa insanların en mühim en esaslı hukuklarından Ehl-i İslamın tamam mahrumiyeti lazım gelir idi. +Binaenaleyh Teşri’ kuvveti bütün kemaliyle teşri’ hukukları bütün füruatıyla ümmet-i İslamiyyede elbette vardır. +Ehl-i İslamın her birine fikir hürriyeti te’min kılınır. +Ehil adamların her birinin ictihad hakkı da teslim olunur. +Lakin teşri’ hakkı yani ictimai siyasi medeni ve dini mes’elelerde düstur olabilecek kanunları vaz’ etmek yalnız icma’ ehline hey’et-i icmaiyye iktidarına hey’et-i icmaiyye ma’rifetine tahsis kılınır. +Şu maddede üç cümle vardır. +Cümlelerin her biri gayet ehemmiyetli bir esastır. +Bugünkü siyasi esaretten bir mukaddimedir; medeni milletler arasında bütün ehl-i zaruri şarttır; taklid beliyyesinden mezheb ihtilafından şeriatın necatı için de şu esasların her biri zaruri bir vesiledir. +Fikir akıl her hususta her vakit hürdür. + +şarunileyhe gönderirim. +Tercümemdeki Arabi ibareleri müşarunileyh Massignon mektubuna aynen yazmış olduğunu hürmetlerime tevdian arz eylerim efendim. +Aziz Meslekdaşım Alem-i İslam Salnamesini L’annuaire du monde musulman yakında alacaksınız. +Bu salnamenin provalarını tashih hususundaki meşguliyetim üç haftadan beri muhaberatımda istemeyerek bir teehhura badi olduğundan afvınızı temenni ederim. +Mektubum vesilesiyle Veled Çelebi ile aranızda geçen muhaberenin mahsulünü bana tebliğ etmiş olmanızdan dolayı size fevkalade teşekkür ederim. +Yalnız mektubumda üslubca bazı ta’dilat yapılmaksızın bu suretle neşrinden dolayı biraz teessüf ederim. +Bununla beraber ikiniz arasında cereyan eden şu münazaranın kari’leri için bu vechile müfid olmasından dolayı mesrurum. +Latif muhabbetiniz beni çok mütehassis etmiştir. +Kezalik Veled Çelebi’nin ... +kavlinin isnadına aid cerh ve ta’dil hususundaki izahat-ı alimaneyi pek takdir ettim. +Şimdi bana bazı tedkikat ilave etmekliğime müsaade ediniz: +Birincisi: +Benim tenkid ettiğim şey bizzat ... +hadisi değildir. +ben bu hadise İbni Arabi’nin unda Gazzali aleyhinde olarak yaptığı te’vili tenkid ettim. +“İbrahimiyye İhsaniyye bahislerinde Ben Hallac’ın deki şu kavlini tercih ederim. +yat değildir; onun yaptığı kıyasat-ı felsefiyyedir; müşarunileyh mesaili tarik-ı nazari ile lüzumundan fazla isbat etmek istiyor. +Bunun içindir ki arz-ı simsim ile ilmü’lhurufu adeta sevmiyorum. +Bununla beraber bundan “kabal” hakkındaki eserimin üncü sahifelerine bakılsın. +Ben İbni Arabi’nin kitaplarında daha ziyade tecrübi isbatlar bulmak isterdim. +Üçüncüsü: +ilh. +kavli hakkında benim yat izhar edebilecek ictimai siyasi dini mes’eleleri esas cihetiyle halletmek için münasib bir vakitte şehirlerin birinde her sene la-ekal bir defa “Ulema Şurası” yani alimlerden cemaat işlerinde ictihadları emanetleri himmetleri ma’lum adamlardan mürekkeb bir hey’et hacet zamanlarında muayyen vakitlerde da’vet kılınır. +Milletin zamanın mekanın hususiyetlerine göre İslam hükümleri ta’yin kılınıp mes’elelerine göre hüccetlerine göre çareleri de tedbirleri de ta’yin kılınır. +Ulema Şurasının bütün kararları bütün müslümanlara olunur. +Birer sene fasıla ile üç şurada tekrar edilip kabul ve te’kid kılınmış olan her bir karar bütün Rusya müslümanlarınca ve Diniye Nezaretince düsturu’l-amel ittihaz olunur. +Şu tarikle kabul kılınan her bir karar tam ma’nasıyla ümmetin icmaıdır. +Bu icma’ delil değil fakat büyük bir kuvvettir. +Kararın tenfizini icab eder. +Ekseriyet kafidir; vahidin yahud ekalliyetin muhalefeti zarar olmaz. +Bu icma’ maslahatlara tabi’ olmak cihetiyle kanun gibi umumiyet kesb eder. +Lakin zamanın mekanın ihtilaflarına göre hiçbir vakit ebediyet kesb etmez. +Bir mekanın bir zamanın aile mecellesi tedvin kılınıp medreselerde tedris olunur müslümanların hayatlarına esas olur mahkemelerde düsturu’l-amel ittihaz olunur. +meydanlarında müslümanların izzetlerine istiklallerine dair mes’eleler ve tedbirler hakkında Ulema Şurası da Diniye Nezareti de bugünkü Ufa Nedvesi’nde İslam memleketlerinin birinde zahir olabilecek hareketlerin her birine Rusya müslümanları da her vakit her cihetle da intişar etmiş olan makalelerinizi üstad ve müsteşrik-ı benam Mösyö Lui Massignon’a göndermiştim. +Bu defa müşarunileyhten cevaben aldığım şubat tarihli mektubun ekser-i mündericatı Zatıalilerine aid olduğundan tercümesini yine kıymetdar mecmuamızla nazar-ı mütalaanıza arz ediyorum. +Münakaşa olunan noktalara cevab verirseniz yine mü Veled Çelebi’ye söyleyiniz; tasavvufta şahsım için hiçbir vakit bir makam istemedim. +O bana diyor: +Ben ona şöyle cevab veririm: +Sahih! +… +MÜSLÜMANLIĞIN Yeni Müslüman Olan Bir İngiliz Asil-zadesinin Müslümanlığa Muhabbeti kralları hanedanından olup din-i mübin-i İslamı kabul eden Sir Archibald Hamilton ahiren serlevhasıyla yazdığı bir makalede diyor ki: +“Akıl ve temyiz sahibi olduğum zamandan beri din-i Hıristiyan olarak doğmuş ve büyümüş olduğum halde hiçbir vakit kilisenin akaidine inanamadım. +Körükörüne edindim. +Zaman geçtikçe ve yaşım ilerledikçe huzur-ı dinden nasibedar olmak istedim. +Roma yahud İngiltere kilisesi bu vadide beni hiç tatmin edemedi. +Din-i İslamı kabul etmekle yalnız vicdanımın ilhamına ren daha iyi ve daha doğru bir adam olduğumu hisseyliyorum. +Cühelanın ve mutaassıbların en ziyade ma’ruz-ı tecavüzü olan din Müslümanlıktır. +Fakat halk bu din-i mübine nüfuz edebilse sosyalizm mes’elesinin yegane çare-i hallini Müslümanlığın te’min ettiğini anlardı. +Beşeriyet üç sınıfa münkasem bulunuyor: +Birincisi servete refahiyete nail olan sınıf ikincisi hayatını idame veyahud kendileri hiçbir hata irtikab etmedikleri halde yolun kenarına düşen biçaregandan müteşekkil koca ordu. +Bu feci’ buhran ve müdhiş rekabet günlerinde hemen her insan azim bir tazyikın te’siri altında çalışmaya mecbur olurken bu üç sınıfı muhafaza için tedabir-i lazımeyi bulmak icab eder. +Hazret-i Peygamber vahy-i her müslümanın la-ekal yüzde zekatı muhtacine Aynı zamanda biz dilenciliği meslek edinen bir cemaatin vücud bulmasına saik olmamakla mükellefiz. +bende ve ın müteaddid fıkralarına bakınız. +Dördüncüsü: +Muhibbim Asin Palacios’nun hakkındaki eser-i mühimminin zaif noktalarını mecmuasında uzun bir makale ile göstermiştir. +Mumaileyh bana pek garib bir cevab göndermiştir. +Beşincisi: +“Enelhak” üzerine senesinde ünvanlı Almanca risalede bir monografi neşretmiştim. +Altıncısı: +Bahsettiğiniz nin eski el yazması nüshaları varsa pek mühimdir. +Niçin onun tenkidi bir tarzda temsiline teşebbüs etmiyorsunuz? +Yedincisi: +Kim isbat etmiştir ki Şeceretü’l-kevn “medsusetün-aleyh”tir? +Veled Çelebi’ye diye cevab veririm. +Bu risalenin üslubu un üslubuna mugayirdir. +için dahi aynı mütalaa serd edilmiştir. +Çelebi-i müşarunileyh bu hususta ne düşünüyor? +Veled Çelebi’ye tarafımdan teşekkürle beraber fakat nikat-ı atiyye üzerine nazar-ı dikkatlerini celb etmenizi rica ederim: +a- Birçok müsteşriklerin İslam hakkındaki fikirlerine Hayyam ile Maarri’nin meş’um bir te’sir icra etmiş olduklarını Veled Çelebi ile birlikte tamamen teslim ederim. +b- İsterdim ki münakaşanın iki mühim noktası benim fikrime göre şunlar olduğuna dikkat etsin: +Evvela. +– Ahlaka aid hususatta mühim olan cihet bel diyor: +Ben bu mütalaayı ünvanlı kitabımda şerh ettim. +Saniyen: +Hadisat-ı sufiyyede mümkinat-ı hayaliyyeyi değil vakıat-ı fi’liyyeyi yani fevaid-i rabbaniyyeyi nazar-ı bu vakıatı bize kemal-i dikkatle tecrübi surette ta’rif etmeleridir. +Çünkü yalnız tecaribü’l-kulub üzerinedir ki bir “devaü dai’l-kulub” ilm-i sahihi teessüs edebilir. +- ve da ’nci . +Aziz meslektaşım muhabbet-i amikama i’timad ediniz. +Massignon +“İntihar sari hastalık gibidir. +İntişar ettikçe duyuldukça dairesi genişler. +Bunda biraz değil çokça olarak terbiyenin dahli vardır. +Müslümanlar arasında eskiden hiçbir ve ahlakıyye daha doğrusu hissiyat-ı diniyye buna mani’ oluyordu. +Bugün gençliğin sağlam bir istinad-gahı yoktur. +Pek laübali büyüyor ve prensiplerini ta’yin edemiyor. +olmayanlar için intihar gibi şeyler pek kolay zihne varid olur. +Ciddi bir iştigal buna mani’dir. +Dediğimiz gibi bizde bu olmadığından gençlik zavallı bir haldedir. +İstikbale kendini ve ümidini hazırlayamıyor. +Bu yetmiyor imiş gibi romanlar sinemalar da gençliği ahlakan za’fa düşürecek veyahud hakikat-i halde za’ftan ibaret olan bir haleti kahramanlığa isal edecek yeni bir hayat halk ettiler … Erkekler ve kadınlar bu hayata velev ki hayalen olsun kendilerini kaptırdılar. +Sanki hakikat-i hayat onlar için bundan ibaret idi. +Çok teessüf olunacak şey gençlerin bu vatanda ifa edecekleri ne mühim vazifeler var iken ve her genç bu vatanın atisini muhafazaya me’mur kıymetdar bir unsur rak nefsi imha etmek zihniyetine acınır. +Bu bir görgü bir taklid oldu. +Bakalım ne zamana kadar devam edecek. +Gençlerin daha metin bir terbiyeye sahib olmasını temenni ederiz. +Seciyelerin tekevvününde ümid edelim ki gençlik kendisine şayan-ı imtisal nümuneler bulsun. +Bu nümuneler yoktur diyemeyiz.” Lenin’in vefatını müteakıb Sibirya’da Türkistan’da Sovyetler idaresi aleyhine bir ihtilal zuhur etmiştir. +İhtilal harekatı bilhassa Blagoda Çestak eyaletinde vüs’at peyda etmiştir. +Sovyet me’murları beklemedikleri bu larından bir mukavemet gösterememişlerdir. +Blagoda Çestak eyaletinde ihtilalciler bir hükumet-i muvakkate teşkil etmişlerdir. +“Sakalin”de “Amur” havalisinde dahi Hive Hanlığından ve Türkistan’ın her tarafından Moskova’ya endişe-bahş haberler geliyor. +Cüneyd Han Hive’de kendisini kuva-yı ihtilaliyye reisi olmak üzere dı Rusya’dan ayrılmak değil Sovyet idaresini devirmekten Ancak hayatını kazanmak için muavenete muhtac olanlara yardım ederiz. +Bundan dolayıdır ki İslam aleminde Müslümanlık tahrib-kar değil i’mar-kar bir dindir. +Faraza arazi sahibi bir adam zengin olmak dolayısıyla bir müddet arazisini ekip biçmezse bu arazi bil-fiil emlak-i umumiyyeden addolunur ve şeriat-ı İslamiyyeye göre onu ekecek olana geçer. +Din-i İslam suret-i kat’iyyede mütemadi ve bütün tali’ oyunlarını men’ eder. +Bütün insanlık alemini felakete sürükleyen müskirat ve riba afetlerini istisal eyler. +Bu suretle Müslümanlık hiç kimsenin deni bir vasıtayı kendisinden daha az tali’li olan bir insana karşı kullanmasına Biz müslümanlar ‘cebri’ değiliz. +Kadere yani kavanin-i Bize göre ‘amel’siz ‘i’tikad’ hiç mesabesindedir. +Ef’alimizden mes’uliyeti kabul ediyoruz ve hayat-ı uhrada hesab vereceğimize kaniiz. +Her hareketimizden bizzat mes’ulüz. +Hiçbir kimse bir kimsenin günahını yüklenemez. +Din-i İslam insanın günahsız olarak doğduğunu telkin eyler. +Erkek ve kadın ‘nefs-i vahide’den halk olunmuşlardır. +Aynı ruhu haizdirler; fikri ruhi ma’nevi aynı kabiliyetlerle mücehhezdirler. +lüzum görmüyorum. +Bu herkesin bildiği bir hakikattir. +Lord ile köle zengin ile fakir hepsi birdir. +Müslüman kardeşlerimin şerefli yaşadıklarını gördüm. +Sözlerinin şayan-ı i’timad olduğuna kanaat getirdim. +Müslümanlar bana daima bir insan ve bir kardeş olarak adalet-karane bir surette muamele etmişler bana en yüksek mihmannüvazlığı göstermişlerdir. +Onlarla bulunduğum zaman kendimi evimde addettim. +El-hasıl din-i İslam her hususta ve hayatlarının her lahzasında saliklerine rehberlik ettiği halde bugünkü Hıristiyanlık adeta Pazar günleri ibadet etmeyi ve sair günlerde Allah’ın kullarını avlamayı öğretmektedir.” gazetesi sahibi Ahmed Cevdet Bey serlevhalı makalelerinde memleketin ictimai ve iktisadi derdlerini pek vazıh bir surette teşrih etmiştir. +Ehemmiyetine mebni makalenin son fıkralarını aynen naklediyoruz: + +batı altında erkeklerin birer gecelik eğlencesi fuhşun hidemat-ı şakkasına mahkum Aux travaux forces de la prostitution olacak. +Çocuklardan kimi anası papasın duasıyla evlendiği için veled-i meşru’ olacak pederinin mirasına konacak. +Aile ismini taşıyacak. +Diğeri piç sayılacak mirastan ve pederinin isminden mahrum kalacak ona göre refah ve terbiye de görmeyecek hülasa cem’iyetin başına bela bir serseri yetişecek … Hele bekar hayatının emraz-ı zühreviyyenin ittisaındaki te’sirini kim inkar edebilir? +Doktor Ravolt’un dediği gibi beşerin ölümüne en çok sebeb olan kesbi varisi zührevi hastalıklardır. +Bu hastalıklarsa teaddüd-i zevcatla ve erken evlenmekle az yapılır. +Victor Gambon nüshalarının birinde yazıyor ki: +‘Rub’ asır sonra kırk milyonluk Fransa’nın yirmi beş milyona ineceği bi’r-riyazi tahakkuk ediyor.’ Keza fizyoloji alimi Charles Richet de Fransa’nın nüfusu günden güne azaılyor. +İki yüz sene sonra tek bir Fransız kalmayacaktır diye hayıflanıyor. +Teaddüd-i zevcatın tekessür-i nüfusa hizmet edeceğini bilen bu alimler Fransa’nın refah ve halası için teaddüd-i zevcatın resmen kabulüne çalışıyor; zevce-i vahideliği bir kadına hoş görünmek için yalancılık riyakarlık diye tezlil ediyorlar. +Bir zevcesiyle kanaat edemeyecek bünye ve mizacda kabiliyet ve terbiyede veya mecburiyette olan bir erkek hanesi haricinde ahlak düşkünü fahişelerle ömür geçireceğine servetini sefahet yolunda bitireceğine kötü kadınlarda eksik olmayan emraz-ı zühreviyyeyi aile ocağına getireceğine temiz bir kadınla evlenirse servetini meşru’ ve namuskar bir aile teşkiline sarf eder zevcelerinin her ikisi de fena hastalıklara kurban olmaz. +Bugünün hanımefendileri kadınlığı ihtilale teşvik eden feministlerin namütenahi telkinleriyle zehirlenmişlerdir. +Hanelerinin yegane hakimesi iken bedbahtlıklarından kuzu gibi erkeklerinin gaddarlığından şikayet ederler. +Hakikaten berikiler ötekilerden çok bedbahttır. +Bunu kadının uyanıklığına atfedersek çok aldanırız. +Asri terbiyemiz kadınları yükseltmemiş mes’ud etmemiştir. +Belki dejenere etmiş birer dezanşante yapmıştır. +şünenlerin hissiyat kılavuzluğuyla kanun yapmak isteyenlerin dediği olursa o zaman bir memleketin mezarı kazılmış olur. +Erkek yirmi yaşından kız on sekizinden evvel evlenemeyecekmiş… Anadolu bu erken evlenme sayesinde harblerin ihtilallerin Yemenlerin Havranların öldürdüğü gençliğin yerini kısmen doldurabildi. +Yirmi üç yaşına kadar iki üç çocuk sahibi olur. +İhtiyar valide ve pederine gelin yardımcı bırakır gittiği yerde zevce ve çocuklarının hayaliyle afif yaşar. +Askerlikten on üç En muktedir etıbbamızdan Mazhar Osman Beyefendi’nin riyaset-i tahririyyelerinde intişar etmekte olan ve ikinci cildine başlayan de müşarunileyhin teaddüd-i zevcat lehinde iki mühim makalesi letmiş bunun üzerine kari’ler birçok hakaik-ı fenniyye ve ictimaiyyeye vakıf olmuştu. +Ahiren intişar eden ikinci nüshasında da müşarunileyh tekrar teaddüd-i zevcatı fenni tıbbi fizyoloji psikoloji ictimai cihetlerden tedkik etmiş; fuhuş yüzünden mühlik buhranlara ma’ruz kalan Avrupa’da teaddüd-i zevcatın kabulüne doğru tebellür eden cereyanlardan bahsetmiştir. +Ümid ederiz ki bazı yevmi gazeteler bu makaleyi de nakledeceklerdir. +Makale uzun olduğu cihetle biz yalnız teaddüd-i zevcat lehinde Avrupa rical-i mütefekkirininin sözlerini nakl ile etmekle mükellef olduklarını kemal-i ehemmiyyetle arz ederiz.Mazhar Osman Beyefendi diyorlar ki: +Edib-i şehir Victor Margueritte Harb-i Umumiden sonra Fransa’nın uğradığı nüfus kahtlığına parlementonun nazar-ı dikkatini celb ederken diyor ki: +‘On sekiz milyon Avrupalı kadın; eşleri öldüğü için zevce-i vahidelik usulünün hodbinliğine kurban olarak bekar hayatının sefalet-i iktisadiyye ve ahlakıyyesine mahkum oluyorlar.’ A’yandan Hogs Lero: +Resmi tedkikata göre bu sene Fransa’da dört hanım kıza muadil evlenecek bir erkek düşüyor binaenaleyh teaddüd-i zevcatı men’ eden Fransa Kanun-ı Cezası’nın’ıncı maddesi ta’dil edilmeli diyor; dörtte biriyle evlenince üçü ne olacak? +Biri bütün ma’nasıyla izdivac kanunlarının fevaidinden mütenaim olacak diğer üçü zabıta-i ahlakıyyenin ta’ki on dört sene sonra avdetinde boyunca evladı askerlikte çürüyen el ve aykalarının işini görecek oğulları etrafını alır. +Anadolu’nun nüfusunu azaltmakta ahlaksızlığın ve fuhşun önünü almakta gençlerin şehirliler gibi su’-i çok nef’i dokunur.” hükmediyor olduğunu da düşünür. +Sonra bu adam çocuğunu çoluğunu infak için yahud erbab-ı ihtiyaca vermek maksadıyla kazanıyorsa bedeniyle dünyaya merbut lakin kalbiyle dünyadan münkatı’ demektir. +Bu adamın hali evinde oturandan elbette şereflidir. +Mütevekkilin alameti şudur: +Malı çalınır yahud ticareti hasara uğrarsa yahud işi bozulursa halinden razı olur itminanı zail olmaz yüreği çarpıp durmaz; bil-akis kalbinin evvelki haliyle sonraki hali aynı sekineti muhafaza eder. +Çünkü bir şeye bağlanmayan kimse onun zıyaıyla endişeye düşmez; bir şeyin zıyaıyla muzdarib olan evvelce ona bağlanmış demektir. +Şu ayet-i kerimede mütevekkil olmayanlar tasvir ve levm ediliyor: +Kanaat. +– Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizin tergib ve teşvik buyurdukları ahlakın en güzeli Tevekkül. +– İslamın nazarında tevekkülün ne demek olduğunu evvelce söylemiştik. +Tevekkül maksadını hakkında insanın Allah’a i’timad etmesidir. +Zira insan o esbab-ı mu’tadenin arkasında birtakım gizli müessiratın vücudunu seziyor ki çalışanların arzusu bazen o müessirat yüzünden tahakkuk edemiyor. +Binaenaleyh beşerin sırf kendi sa’y ü kesbine güvenmesi kaderin tasarrufatını bilmemek gecelerin gündüzlerin neler doğurabileceğini düşünmemektir. +Sonranazar-ı İslamda tevekkül sırf semavi yardımlara dayanarak esbab-ı mu’tadeyi muattal bırakmaktı sözü de İslamı kat’iyyen bilmemekten ileri gelir. +Gazzali diyor ki:“Madem ki insan kendisinin kifayetine kuvvetine bidaasına emin değildir sa’y ü kesbi ile tevekkül dairesinden harice çıkamaz; zira olabilir ki bunların hepsini bir lahzada Cenab-ı Hak mahvediyor. +Şu halde tevekkül demek insanın nazarı bütün bunların muhafazasını ve esbabının teysirini kafil bulunan Hakka müteveccih olmak demektir ki kesbini de bidaasını da kifayetini de kudret-i ilahiyyeye izafetle görür. +Nitekim me bakınca insan yalnız kalemi görmez; padişahın kalbi ne gibi hisle mütehassis hangi tarafa mütemayil neye Başmuharrir Sahib ve Müdir +Teaddüd-i Zevcat Usulünün Tarihçesi: +Teaddüd-i zevcat müessese-i ictimaiyyesi zaruriyat-ı hayatiyyeden ma’dud olarak edvar-ı kadimeden beri mevcud bulunmuştur. +A’sar-ı kadimeye aid rivayat-ı tarihiyyeden ve bilhassa Ahd-i Atik ve Ahd-i Cedid denilen Tevrat ve İncil nüshalarından anlaşıldığı üzere teaddüd-i zevcat usulü cem’iyat-ı beşeriyye arasında öteden beri cari olmuştur. +Enbiya-yı salife hazeratından birçoklarının müteaddid zevceleri var idi. +Ez-cümle İbrahim aleyhisselamın Sare ve Hacer namında iki muhterem refikası bulunduğu gibi Ya’kub aleyhisselamın da dört zevcesi var idi. +Nübüvvet şerefiyle hükumet ni’metine nail olan Süleyman aleyhisselamın ise birçok zevceleri ve üç yüzü mütecaviz müstefreşesi mevcud idi. +Vaktiyle Hindiler Babililer Asuriler Iraniler Mısriler arasında da kesret-i zevce usulü cari idi. +Mısriler pek yakın akraba ile izdivac edebilirlerdi; Mısrilerden yalnız rüesa-yı ruhaniyye hakkında kesret-i zevcat usulü caiz değildi. +Ezmine-i kadimede gayr-i mahdud bir daire dahilinde cereyan eden teaddüd-i zevcat usulü İbraniler arasında da birçok zaman devam etmiştir. +Erkeklere nisbetle kadınlar daha fazla bulunduğundan bu usule pek ziyade lüzum görüyorlardı. +Muahharan Romalılar tarafından Beytülmakdis’in tahrib edilmesi üzerine muhtelif memleketlere muhaceret ettiler muhtelif akvam ile ihtilata mecbur oldular. +Bu esnada içlerinden birçokları teaddüd-i zevcat usulünü terk etmeye başladı. +Nihayet bundan dokuz asır mukaddem Worms şehrinde in’ikad eden bir meclis-i kebir-i ruhanide reis bulunan Haham Gerşon tarafından bu usul men’ ve tahrim edilmiştir. +Fakat bu memnuiyete rağmen meşruiyet baki olduğundan hala Museviler arasında müteaddid kadınları taht-ı nikahında cem’ edenler bulunmaktadır. +Ez-cümle Suriye havalisindeki zengin Museviler arasında bu usul kema-fi’s-sabık caridir. +hada da kesret-i zevcat usulünün gayr-i caiz olduğuna kanaattir. +Lakin İslamın esrarına ilk müslümanların tarihine vukufu olmayan birçok adamlar tevekkül gibi kanaatin de ma’nasını anlayamadılar. +Zannettiler ki kanaat yüz çevirerek ölmeyecek kadarını hatta daha azını kafi görmektir. +Şübhesiz tarih-i İslamın ilk altı asrından sonra gelen o muzlim a’sar-ı cehalette bu fikrin beyne’lmüslimin şüyuu iktisadi mali ahvalin harabisini intac ettiği gibi müslümanların en vahim bir maraz-ı ictimaisi kesildi. +Evet aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizle ashabının hulefasının sonra asr-ı hicri nihayetine kadar gelen bütün müslümanların kanaatten murad ettikleri ma’na hiçbir suretle ne halkın sa’yine kesbine mani’di ne de malın tezyid ve istimrarına muarızdı. +Kanaat pek memduh riyazeti idi; fesad ile çarpan yüreklere sükun veriyordu. +Kanaat pek mergub idi; zira isteniyordu ki hayat sırf maddiyat uğrunda uğraşmalarla didinmelerle bitmesin yahud hırsın tamaın ifratı gibi servet sahibleri hakkında kin beslemek ellerindekine göz dikmek gibi sevaik onlara karşı bir fenalık ettirmesin. +Çünkü bu halin huzur ve nizam-ı ictimaiyi alt üst edeceğinden başka cinayat ve ceraimden birçoğunu meydana getirdiği biliniyordu. +Din-i İslamda kanaatten ancak şu bekleniyor: +İnsan bulduğuna razı olup bulamadığından müstağni olacak ve helal tarikıyle kazandığını kafi görerek başka yollardan kazanmayı istemeyecek. +İslamın örfüne göre kanaat halkın elindeki ni’met ve mala tamaın zıddıdır. +Şu halde kanaat maişeti dar kimseler için nefislerini başkalarının malına göz dikmeyecek surette terbiyeden başka bir şey değil; ta ki günün birinde onlara karşı fenalık etmesin yahud gayz u kin besleyip de istirahat-i kalbden mahrum kalmasın; hasılı ne kadar az da olsa sa’y ü kesbiyle elde ettiğine razı olsun; ne kadar çok da olsa başkasına mukadder bulunan servet ve ni’metten dolayı kederlenmesin. +“Müstağni o adamdır ki halkın elindekini ummaz da kendi kazancıyla kanaat eder.” sözü Hazret-i Ömer’e müsterih olur; başkasının mazhar olduğu ni’mete göz dikmekten masun kalır; yanı başındaki sahib-i servet adam da bunun zararından asude yaşar. +Binaenaleyh kanaat zengin fakir bütün bu vasıf ile muttasıf olanlar Kim kanaatten bunun haricinde bir ma’na çıkarmak karşı açıktan açığa bühtan etmiş olur. + +kadından ziyadesi hakkında te’min-i adalete muktedir olamayacağından artık onun hakkında bundan ziyadesi karin-i cevaz olamaz. +Bu hususta gerek cumhur-ı müslimin ve gerek mezahib-i mu’tebere-i İslamiyye eimmesi müttefiktirler. +Hatta Gaylan bin Seleme hazretleri taht-ı nikahında bulunan on bir zevcesiyle beraber şeref-i İslama nail olunca Resul-i zi-şan Efendimiz: +“Ya Gaylan!. +Zevcelerinden dördünü ihtiyar edip mütebakisinden mufarakat eyle!” diye emir buyurmuştur. +Din-i İslamda Teaddüd-i Zevcatın Cevazı: +Din-i İslamda teaddüd-i zevcatın böyle mahdud bir daire dahilinde cevazı ayet-i kerimesiyle sabit olup büyük bir hikmete mühim bir zaruret-i ictimaiyyeye müstenid bulunmuştur. +Sahih-i Buharide mezkur olduğu üzere Urve bin Zübeyr Hazret-i Aişe-i sıddika validemizden ayet-i celilesinin sebeb-i nüzulünü sual etmiş Hazret-i Aişe de şu mealde ma’lumat vermiştir: +“Hemşire-zadem! +Bazı yetimeler velilerinin hacr u terbiyesinde bulunur da veliler yetimelerin malına hüsn ü cemaline rağbet ederek onları kadr-i ma’ruftan dun birer mehir ile kendileri için tezevvüce kıyam ederler. +İşte bu ayet-i kerime ile veliler riayet etmeksizin yetimeler ile izdivacdan nehyolunmuş kendileri için helal olan başka kadınlar ile dörde kadar teehhül edebilmelerine ruhsat verilmiştir.” Görülüyor ki şeriat-ı adilemiz yetimelerin hukukuna adem-i riayet gibi şime-i diyanet ü insaniyyete yakışmayan bir hareketten erkekleri men’ etmiş onları bir tarik-ı savaba sevk eylemiştir. +Artık dinin bu ulvi emirlerine riayetkar olan bir müslim hiçbir vakit kendi temayülatına kendi menafi’-i zatiyyesine tabi’ olarak taht-ı velayetindeki yetimelerin hukukuna saadet-i hayatiyyesine tecavüz edemez. +Belki meşru’ surette hareket eder ve lede’l-icab matlubuna muvafık olan kadınlardan adalete riayet etmek şartıyla dörde kadar tezevvüc edebilir; bu cihet müsaade-i şer’iyyeye iktiran ettiğinden hiçbir kimsenin i’tiraza salahiyeti olamaz. +Şunu da arz delim ki: +ayet-i kerimesi hakkında daha birçok tevcihat vardır. +de muharrer bir tevcihe göre bazı kimseler yetimeler hakkında taht-ı velayetlerinde bulundurmaktan tevakki ederlerdi. +Bu ayet-i celile ile de fuhşiyattan ihtiraz etmeleri kendidair bir nakil mevcud değildir. +El-yevm eldeki İncil nüshalarında da vahdet-i zevcenin lüzumuna teaddüdün memnuiyetine aid hiçbir sarahat yoktur. +Bu memnuiyet mücerred Roma kanunlarına ittibaan sonradan vücuda gelmiştir. +Zaman-ı cahiliyyette Arablar arasında dahi bu usul pek ziyade cari idi. +Bir erkek taht-ı nikahında birçok kadınları cem’ edebilirdi. +Zevc zevceleri üzerinde her türlü hukuka malik idi. +Hatta bu kadınlar adeta zevcin emvali mesabesinde olup vefatından sonra veresesine Kütüb-i tefasirde mezkur olduğu üzere zaman-ı cahiliyyette bir erkek vefat edince asabesinden bulunan şahıs bu müteveffanın zevcesi üzerine libasını atar ve “Ben bu kadına başkalarından ehakkım.” derdi. +Sonra bu kadını dilerse yeniden mehir vermeksizin kendisi tezevvüc eder dilerse başkasına tezvic ederek biçare kadının mehrini kendisi alırdı. +Yahud zevcinden tevarüs ettiği emvali kendisine fidye-i necat olarak verinceye kadar bu kadının başkasıyla izdivacına mani’ olurdu. +Fakat afak-ı beşeriyyeti şa’şaa-i adaletiyle tenvir eden din-i İslamın zuhurunu müteakıb bu zalimane hareket ayet-i celilesiyle men’ olunmuştur. +Hala Museviler arasında kısmen böyle bir adet caridir. +Musevilerden bir erkek bila-veled vefat edince onun zevcesi ber-hayat bulunan kardeşine intikal eder. +Kadın bununla izdivaca mecburdur. +Bunun muvafakatini hilafına hareket ederek başkasıyla izdivac ederse nikahı mahkeme-i ruhaniyye tarafından feshedilir. +Şayed berhayat bulunan kardeşi bu kadını almaktan imtina’ ederse kadın bu hakkı mahkemeye müracaatla da’va edebilir; yine imtina’ vuku’ bulursa kadın bu erkeğe karşı bazı tahkir-amiz merasimde bulunduktan sonra başkasıyla Şeriat-ı İslamiyye Teaddüd-i Zevcat Usulünü Tahdid ve Islah Etmiştir: +Görülüyor ki şeriat-ı İslamiyye teaddüd-i zevcat usulünü bidayeten te’sis etmemiştir. +Belki öteden beri beyne’l-akvam gayr-i mahdud bir halde cari olan bu usulü tahdid etmiş bu babda bir kısım ahkam ve şerait vaz’ ve ta’yin ederek bu müesseseyi ıslah eylemiştir. +Şeriat-ı İslamiyyeye nazaran bir erkek adalete riayet etmek şartıyla taht-ı nikahında iki ve nihayet dört kadın cem’ edebilir. +Efrad-ı ümmetten herhangi bir erkek dört Nisa Suresi / +habbet ve sadakatle mütehassis olamayacağından her halde bu kadınlardan bir kısmı hakkında adalet te’min edilmemiş olur. +Bu usul ihtiyacatı tezyid ederek sefalet-i umumiyyeye bais olur. +Çünkü bir şahıs müteaddid zevclerini ve bunlardan tevellüd edecek çocukları hüsn-i idareye kadir olamaz. +Bunun neticesinde de bu aile ihtiyac ve sefalet olamaz. +Bu usul servetin inkısamına sebebiyet verir. +Çünkü müteaddid zevcleri bulunan bir şahsın vefatında emvali birçok kimseler arasında taksime tabi’ olur. +Her birinin hissesine az bir şey isabet eder. +Bu suretle inkısama uğrayan servetten de ne efrad ne de cem’iyet müstefid olamaz. +Garbda bu usul cari değildir. +Binaenaleyh biz bu müessese-i ictimaiyyeyi kabul eder isek garbın su’-i nazarlarını celb etmiş oluruz. +Garbın o kıymetdar teveccühünden mahrum kalırız!. +Sonra halimiz ne olur?.. +Teaddüd-i Zevcat Usulü Hakkındaki Teaddüd-i zevcat usulü intizam-ı aileye saadet-i şey dini ictimai güzel bir terbiyenin noksanı şerait-ı izdivacın fıkdanıdır. +Din-i İslamda teaddüd-i zevcatın ne gibi şerait dahilinde tecviz edildiği güzelce mülahaza edilirse bu usulün hal kalmaz. +Bir erkek ki servete malik kuvve-i bedeniyyeyi haiz hukuk-ı zevciyyeti her vechile te’mine muktedirdir artık öyle bir erkeğin müteaddid zevceleri bulunmasından dolayı den muhtel olsun? +Bu evsafı cami’ olmayan erkeklerin Nitekim Furkan-ı Hakim’de: +buyurulmuştur. +Teaddüd-i zevcat usulü hüsn-i imtizaca mani’dir deniliyor. +Fi’l-vakı’ teaddüd-i zevcat sebebiyle bazı aileler arasında bir su’-i imtizac yüz gösterebilir. +Fakat güzel düşünülür ise su’-i imtizacın asıl başka esbab te’siriyle vücuda geldiği pekala anlaşılır. +Gerek zevceler arasında ve gerek bunların çocukları beyninde bir adavet ve iğbirarın zuhuru güzel bir terbiyeye adem-i mazhariyetten neş’et eder evamir-i şer’iyyeye adem-i riayetten ileri gelir. +Halbuki insanlar hüsn-i terbilerine al-i alisi şöyle olur: +“Ey mü’minler! +Eğer siz yetimeler hakkında icra-yı adalet edememekten havf ediyor iseniz fuhşiyattan da havf ediniz. +Helal olan kadınlardan ikişer üçer dörder tezevvüc ederek muharrematın etrafında dolaşmaktan ihtiraz eyleyiniz. +Maahaza eğer bu kadınlar hakkında da adalete riayet edememekten havf eder cariyeler ile iktifa ediniz. +Bu cihet zulüm ve cevrde bulunmamanıza daha karibdir.” düd-i zevcatın cevazı cem’iyet-i beşeriyyenin nezahet-i ahlakıyyesini muhafaza iffet ve adaletle ittisafını te’min gibi ulvi gayelere müstenid bulunmuştur. +Nitekim bu hususata dair atiyen izahat verilecektir. +Teaddüd-i Zevcat Usulü Hakkındaki İ’tirazat: +Ma’lum olduğu üzere Avrupalılar son zamanlara kadar teaddüd-i zevcat usulü hakkında bir hiss-i husumet göstermekte bulunmuşlardır. +Hatta ehl-i İslam arasında bu usulün mevcudiyetine binaen bazı garblılar müslümanları vahşet ile medeniyetten mahrumiyet ile ithama kadar cür’et etmişlerdir. +Teaddüd-i zevcat müessesesi hakkındaki bir hiss-i husumet bilahare mücerred bir fikr-i taklid ile şarklılar arasında da yüz göstermiştir. +Bu müessese hakkındaki i’tirazat şöylece telhis edilebilir: +Teaddüd-i zevcat usulü intizam-ı aileye saadet-i kek muntazam samimi bir aile teşkiline muvaffak olamaz bu halde aile hayatından beklenilen saadet-i ictimaiyye de tecelli edemez. +Bu usul hüsn-i imtizaca mani’dir. +Müteaddid zevceler arasında daima bir kıskançlık hüküm-ferma olur. +Gerek bu müteaddid zevceler arasında ve gerek bunlardan dünyaya gelecek çocuklar arasında muhabbet ve samimiyet mevcud olamaz. +Biribirine karşı böyle husumetkarane bir vaz’iyet alan bir aile efradından ise ne beklenilebilir?. +Bu usul kadınların hukukunu muhildir. +Müteaddid zevceleri olan bir erkek bu kadınların hukukuna riayet edemez. +Bu halde kadınlar mağdur olmuş olurlar. +Bu usul kadının nefsini rencide eder. +Bir kadın kendisiyle bir kaşane-i izdivac te’sis etmiş olduğu zevcini diğer bir kadın ile daha müteehhil görünce izzet-i nefsi rencide olur gurur-ı nefsanisi cerihadar olmuş bulunur. +Bu usul kaide-i müsavata münafidir. +Bir erkek dört kadın alabildiği halde bir kadın birden ziyade erkekler Bu usul adaletle kabil-i te’lif değildir. +Çünkü bir erkek müteaddid zevceleri hakkında aynı derecede muNisa Suresi +dan birine daha ziyade meylederse kıyamet günü bedeninin bir tarafı çarpık olarak haşrolunur.” mealindedir. +Velhasıl bir erkek ki zevcelerinin nafakalarını te’mine bunların temayülat-ı nisvaniyyelerini tatmine ve sair hukuk-ı zevciyyeti ifaya kadir olur; artık böyle bir erkeğin taht-ı nikahında bulunan bir kadının hukuku mücerred diğer zevcelerin mevcudiyetinden dolayı neden muhtel olsun? +Belki şeraitini haiz olan bir erkeğin yalnız bir kadınla iktifaya icbar edilmesi –mukteza-yı fıtrata muhalif zaruret ve maslahata münafi olduğundan– çok kere erkeğin hukukunu ihlal eder. +Teaddüd-i zevcat usulü neden kadının izzet-i nefsini rencide etsin? +Bir kadın afif vazife-şinas hukukperver bir erkeğin taht-ı nikahında bulunmakla kendisini mes’ud addeder velev ki o erkeğin başka zevceleri de bulunsun. +Müslüman hanımları hiçbir vakit meşru’ muameleyi kendi izzet-i nefslerine karşı bir tecavüz telakki etmezler. +Vakıa bazı hanımlar zevclerinin tekrar teehhül etmelerinden müteessir olabilirler. +Fakat bu bir i’tiyad mes’elesidir. +Zevclerine olan muhabbet ve merbutiyetlerinin şayan-ı takdir görülen bir tezahürüdür. +Yoksa izzet-i nefslerinin rencide edilmiş olması zehabından münbais değildir. +Ya öyle birtakım erkekler bulunuyor ki bunlar zahiren bir zevce ile kanaat ettikleri halde bu zavallı kadınların hukukuna asla riayet etmiyorlar. +Bütün zamanlarını eğlence mahalllerinde bir kısım iffetsiz kadınların fuhşalud hücrelerinde imrar edip duruyorlar. +İşte bir kadının meşru’ sefihane hereketlerdir. +Avrupa kadınları bir erkeğin iki zevceye malikiyetini medeniyete hukuk-ı nisvana münafi görüyorlar da zevclerinin metres denilen alude-damen kadınlar ile peyda-yı münasebette bulunmalarında bir mahzur görmüyorlar. +Ne garib halet-i ruhiyyedir ki meşru’ nezih bir muamele ta’yib olunuyor da gayr-i meşru’ nezahete münafi bir hareket bir nazar-ı lakaydi ile görülüyor bu hususta müsamaha tecviz ediliyor!.. +Şer’iye Encümeni Reisi: +Bursa Meb’usu Mustafa Fehmi Mazbata Muharriri Karahisar-ı Sahib Meb’usu Mehmed Kamil Katip Aydın meb’usu Mehmed Es’ad A’za Kastamonu Meb’usu Veled Çelebi Gazi Ayntab Meb’usu Şahin Urfa Meb’usu Şeyh Safvet Konya ye ile evamir-i şer’iyyeye riayetle me’murdurlar insanlar hodkamlıktan tecerrüd etmekle adab-ı muaşerete hukuk-ı karabete riayet eylemekle mükelleftirler. +Böyle güzel bir tehzib görenler arasında öyle zannedildiği gibi kıskançlıktan adavet ve iğbirardan eser görülemez. +Bu tehzibden mahrum olanlar ise zaten hiçbir kimse ile Bilakis yine birçok ailelerin şuun-ı hayatiyyelerine muttali’ bulunmaktayız ki bunlar birçok nüfustan müteşekkil oldukları halde mücerred aldıkları hüsn-i terbiye sayesinde pek mümtezic mes’ud bir halde yaşıyorlar. +Bunlardan her biri kendi saadetini diğerlerinin saadetiyle hem-ahenk görüyor. +Bunlardan herhangi biri biraz rahatsız bulunsa diğerleri de beyinlerinden vurulmuşçasına bir teessür içinde kalıyorlar. +Binaenaleyh teaddüd-i zevcat usulü aleyhinde bulunmaktan ise efrad-ı milletin güzel bir tehzibe mükemmel bir terbiyeye nailiyetini te’mine çalışmak daha muvafık olmaz mı? +Teaddüd-i zevcat usulü ahkam-ı şer’iyyemize riayet edilmek şartıyla zevcenin hukukunu asla ihlal etmez. +Şeriat-ı adilemiz zevc ile zevceden her birini bir kısım vezaif ile mükellef tutmuş mukabilinde de her birine birtakım hukuk bahşetmiştir. +Bir kadın ne kadar vezaif Furkan-ı Mübin’de: +buyurulmuştur. +Müteaddid zevceleri olan bir erkek bu kadınlardan her biri için halleriyle mütenasib müstakil birer mesken tedarikine bunların yanlarında bi’l-münavebe beytutete her biri hakkında aynı derecede izhar-ı temayüle borçludur. +Uhdesine teveccüh eden bu gibi vazifeleri hüsn-i ifa etmeyen bir zevc zevcesinin talebiyle mahkemeye celb olunarak bu vazifeleri ifaya cebrolunur. +Bu gibi vezaife riayet edemeyecek kimseler hakkında ise teaddüd-i zevcata zaten mesağ yoktur. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz: +buyurmuştur ki “İki zevcesi olan bir kimse kasmhususunda bunlarBakara Suresi +Abbasiler devrinde şarkta Türkistan’a Hindistan’a ve garbda Avrupa’nın vasatına kadar tevessü’ eden hudud-ı cesime dahilinde cereyan eden hadisat-ı mühimme müctehidin-i kiram için birer zemin-i ictihad olmuş ve muhtelif örf ve adetlerin vaz’iyet-i şer’iyyeleri tedkik edilmiştir. +Bu suretle de hudud-ı ilmisi tevessü’ eden arzın aktar-ı medeniyyesine mensub bulunan fukaha-yı eden mesai-i ilmiyyeleri sayesinde artık müstaid olduğu kemali bulmuştur. +Bugün hukuk-ı İslamiyyemizin mevzuu dahilinde ihtiyacat-ı medeniyyemizin istilzam ettiği herhangi bir hükmü bulmakta güçlük çekilmez. +Tarih-i medeniyyet ve tarih-i ilm-i hukuk tedkik edildikte görülür ki milletler tarik-ı terakkide birtakım hayati kanunlara tabi’ olmuşlardır ki biz onları “masalih” ta’bir-i havass-ı mümeyyizeleri bulunan temayülat-ı diniyye ve teamülat-ı milliyyelerini ihmal etmiş değillerdir. +Muhtelif teşebbüsler neticesinde el-yevm garb hukukunun vasıl olduğu şekl-i ahirde yine Roma medeniyeti müessirdir. +Mısır Çin Japon Brahman hukuklarıyla şeriat-ı İsrailiyyeden her biri birer seyr-i tarihi ta’kib edegelmiştir. +Bu vechile bilumum milel ü şerayi’ nazarında mer’i olan nikah gibi bir emr-i mühim ve medenide her millet hareket ederken gerek hükumetin Layihayı tanzimde ve gerek Şer’iye Encümeninizin tedkikınde hukuk-ı İslamiyye haricinde bir tarik ta’kib edilmesi kimse tarafından tecviz edilemezdi hem de Encümen vazife-i asliyyesinden udul etmiş bulunurdu. +Hülasa ber-vech-i ma’ruz esaslar dairesinde Layiha-i Kanuniyyeyi tedkik eden Encümen onun fusul ve meb’usu Mustafa Feyzi Konya Meb’usu Mustafa Muş Meb’usu İlyas Sami Konya Meb’usu Naim Hazim Kastamonu Meb’usu Hasan Fehmi … Adliye Vekaletinden mevrud Hukuk-ı Aile Kanunu Layihasıyla Adliye Encümeninin ol babdaki tedkikat ve mütalaatını muhtevi bulunan mazbatası hey’et-i umumiyye kararıyla encümenimize havale buyurulmakla Adliye Vekili Seyyid Beyefendi’nin huzuruyla müzakere ve tedkik edildi. +Hey’et-i ictimaiyyenin ma-bihi’l-kavamı ve en mühim bir istinadgahı olan ailenin münakehat ve müfarekat gibi en hayati ahkamının şekl-i kanunide bir mecellede tesbiti vekalet-i aidesi tarafından serd ü beyan edilen esbaba mebni derece-i vücubda bulunduğundan esas i’tibarıyla şayan-ı kabul görülmüştür. +Encümenimiz Layiha-i Kanuniyye üzerindeki tedkikatını iki mühim umdeye tevfikan icra etmiştir: +Onlardan birisi şeriat-ı İslamiyyemize derece-i tevafuku diğeri de halkın ve ailenin masalih ve ihtiyacatını suret-i tatmindir. +Hakikatte ise bu umdeler iki değil birdir; mühim değil ehemdir. +O da Layihanın ahkam-ı İslamiyyemize muvafakatinden ibarettir. +Lisan-ı ilmisiyle “masalih” nass-ı şari’le tahkim buyurulmuş olduğundan buna müstenid bulunan ahkam-ı fer’iyye de irade-i şarie hakikati kemaliyle tecelli eylemektedir. +Yeni Cumhuriyetimizin dini halk hükumetinin en mütekamil şeklini tebliğ eden din-i İslam olduğuna ve ahkam-ı şer’iyyenin icra ve tenfizi Meclisimizin vezaif-i aliyyesi cümlesinden bulunduğuna göre de hukuk-ı aile gibi ahkam-ı asliyyesi hıll ü hürmete tealluk eden bir kanunun tertib ve tedkikınde bu umde-i aliyyenin istihdaf edilmesi zaruri idi. +Esasen Layiha-i Kanuniyye de bu suretle ihzar edilmiş olup ihtiyacat-ı hazıramızı kemaliyle ve bütün şümul ve vüs’atiyle te’min edebilmek için ahkam-ı mansusa ve sadat-ı Hanefiyyenin akval-i müfessiresi esas ittihaz edilerek ve mezahib-i saire eazım-ı eimmesinden ihtiyacat-ı hazıramızı müemmin bulunan herhangi bir müctehidin hakikaten sezavar-ı takdirdir. +Meahiz-i asliyyesi nusus-ı kat’iyyeden ibaret olan ahkam-ı şer’iyyeyi müctehidin-i kiram hazeratı istinbat ederken –nususun umumiyet ve hususiyet-i ifadesi nedb ü vücuba ihtimali gibi– birtakım esbab-ı zaruriyye dolayısıyla olan bu ihtilaf millet-i İslamiyye için mahz-ı rahmet olmuş ve bu Layihanın tanzim ve tedkikinde o rahmet-i vasiadan istifade edilmiştir. +Nisa Suresi +ta’yin etmiştir. +Mebde’-i sinn-i büluğ erkeklerin on iki kızların dokuz yaşını itmam ettikleri sindir. +Yani bazı muhitte şerait-ı hayatiyyenin de te’siriyle kuvvetli bünyelerin bu yaşta baliğ veya hayız olabilmesidir. +Mebde’-i sinn-i büluğu bu suretle ta’yin beyne’l-eimme müttefak bulunduğu için hükumetin teklif ettiğinci madde ona göre tertib edilmiştir. +Artık bu sinlerden aşağı bulunan sagir ve sagirenin ne hükkam ve ne de velileri tarafından nikahlarına müsaade edilmiyor ve bu babda eimme-i metbuinden İbni Şübrüme ve Ebubekr-i Esam hazeratının ictihadı kabul ediliyor. +Sinnen büluğ ise erkek veya kızın ehliyet-i akd ü izdivacı bizzat haiz oldukları yaşı idrak ederek hükmen baliğ addolunmalarıdır. +Bu yaş münteha-yı sinn-i büluğ olduğundan bu çağa gelip de kendisinde asar-ı tenasül görülmeyen bir genç bile hükmen baliğ addolunur. +Bu suretle ehliyet-i akd ü izdivacı haiz olabilmek için rın on yedi yaşlarını itmam etmeleri ictihadında bulunmuştur. +Bundan aşağı on beş ve yukarı yirmi iki yirmi beş yaşlarını kabul edenler de bulunmakla beraber Ebu Hanife hazretlerinin ictihadları hayat-ı ictimaiyyemize daha mu-vafık bulunduğundanüncü madde bu suretle aynen kabul edilmiştir. +Tam on sekiz ve tam on yedi yaşında bulunan erkek ve kız çocuklarında hiss-i tenasül nurlar velinin velayetinden müstağni bulunurlar. +hadis-i şerifi mucebince kız da bu sinde ehliyet-i kamileyi haiz olmakla doğrudan doğruya kendi mukadderatını kendisi ta’yin edebilmek kudretini haiz oluyor. +Velinin kızın gıyabında yaptığı akd bile onun muvafakatine muallak bulunuyor. +Yalnız izdivacına talib olanların örfen velisine müracaatları emr-i nikahta kızın müstakillen hareket ederek vekahate hayasızlığa nisbet olunmaması içindir. +Bu mebde’ ile münteha-yı büluğ arasında herhangi bir sinde bulunanların ehliyetleri ise baliğ olduklarını cek derecede kuvvetli bulunması esasına müsteniddir. +Yalnız bu yaştaki bir kızın baliğa olduğunu ihbar etmesi ehliyet-i akd için kafi değildir. +Bunun için İmam Muhammed velinin izni lahık olması re’yindedir. +Bu esaslara göre teklif edilen ve’ncı maddeler de kabul edildi. +gencin bünyesinin kuvvet ve za’fına göre tebeddül eden bir mes’eleye fukaha-yı izam hazeratının mebde’ ve mevaddı hakkındaki nikat-ı nazarını da ber-vech-i ati hey’et-i celileye arz eder: +Nikah ehliyet-i matlubeye haiz olan ve mevani’-i şer’iyyeden ari bulunan tarafeynin mütekabil hukuk ve vezaif ile bi’r-rıza yekdiğeriyle irtibat ve intifa’larının hıllini mahzar-ı şühudda tesmiye-i mehir ve icab ve kabul ile mün’akid bulunmasına nazaran Layihanın ihtiva ettiği ebvab ve fusulün hakikaten maksada kafi ve ilmi esasata tevfikan tanzim olduğu anlaşılır. +Nikah ve izdivacdan gaye: +Zevc ve zevce kuva-yı nefsiyye ve ahval-i ruhiyyelerini yekdiğeriyle tevsi’ sayesinde hem nesli ve hem de cem’iyeti tereddi ve inkırazdan kurtarmaktır. +Nikah irtibat-ı şahsiyi gayetle nezih ve mergub bir surette te’min ettiğinden neslin ve cem’iyetin te’min-i bekası ancak onunla mümkün olur. +Bu sayede zevc zevce yekdiğerinin merbutıyet-i kalbiyyesinden ve re’y ü tedbirinden suret-i daimede müstefid olur ve böylece zevc zevce ile zevce de zevc ile tekemmül etmiş bulunur. +Estaizü billah nikah fezail-i insaniyyenin inkişafına tenasüle maişette vüs’at ve tesahüle hadim olduğundan en güzel hey’et-i ictimaiyye onun te’sis ettiği ailelerden teşekkül eder. +Nikaha aid olan ta’rifin birinci fıkrasında “ehliyet-i nikah” mes’elesi görülmektedir. +Fakat nikaha takdimen birinci faslını teşkil etmektedir. +Nişanlanmakla va’d-i şer’an ne ma’na-yı nikaha mevzu’ ve ne de kasd u iradeye makrun olmayan bu nevi’ va’d-i mücerredler hiçbir guna mecburiyet-i hukukıyyeyi istilzam etmez Yalnız mehre mahsub veya hediye olarak veyahud bu tarafeyn arasında teati edilen bazı şeyler varsa bunların vaz’iyet-i hukukıyyeleri ta’yin edilmek zaruri bulunduğundan Adliye Encümeninin ilavesiyle beraber bunlara aid ahkamı ihtiva eden madde aynen kabul edildi. +Ehliyet-i Nikah. +– Nikahta tarafeynin akıl ve büluğ cihetiyle haiz-i ehliyet olmaları şarttır. +Nasıl ki ehliyet akıl ve büluğ ile tahakkuk ettiğinden velayetin de büluğ olup hakikaten büluğ zükurda ihtilam inasta hayız gibi asar-ı tenasülün zuhuruyla teayyün eder. +Hükmen büluğ ise sinnen büluğdur ve hakiki büluğun halefidir. +Büluğ için şeriat-ı İslamiyye muhite bünyenin kuvvet ve za’fına nazaran bir mebde’ bir de münteha Bakara Suresi +Nikahta velayete dair olan’uncu maddeye gelince: +Vekaletin teklifi vechile velayetin “bi-nefsihi asabat”a aid olması esası kabul edildi. +hadis-i şerifi mucebince velayet bila-tefrik ve bila-istisna velayet-i hatıb ve mahtubeden birisiyle kendi arasında kadın haylulet etmeyen –baba büyükbaba– erkek olmasına nazaran velayet-i tezvicin böyle erkeklere verilmesi ve asabe bulundukça valide gibi zevi’l-erhama geçilmemesi hem bu babdaki nusus ve icmaa ve hem de kadının avakıb-ı umuru idrakte erkek derecesinde bulunmamasına mebni maslahata muvafık bulunmuştur. +Aguş-ı şefkatinde büyüttüğü kızının en büyük mürüvvetini göreceği sırada “ana”nın re’y ü rızasına müracaat edilmeyerek amca-zadelere kadar hakk-ı re’y verilmesi hissiyata hoş gelmeyebilir. +Nasıl ki Adliye Encümeni a’za-yı kiramının ekseriyeti tarafından “an’anat-ı milliyyemize mutabık bir düstur olması” temennisiyle teklif edilen şeklin saikı böyle müşfikane bir his olduğu takdir edilmekle beraber ne çare ki kızının mukadderatını kendi başına ta’yin etmek beraber görülmüştür. +Şunu da hey’et-i celileye arz etmek isteriz ki: +Ehliyet-i nikah hususunu ala-vechi’s-sıhha te’min edecek nüfus kuyudatıdır. +Nüfusun tescili usul-i hazırasıyla devam edecek ve beş altı yaşlarına varmadıkça çocuklarımız kayıd ve tescil edilmeyecek olursa ona bina-yı muamele etmekten tevellüd edecek müşkilat ve mehazir teemmül edilmek icab eder. +Muharremat. +– Bu fasılda nikahı memnu’ olanlar ta’dad edilmekte olup nikah hakkındaki ta’rifin ikinci fıkrasıyla işaret edilmişti. +Bu faslın ihtiva ettiği mevadd-ı kanuniyye mündericatı kamilen nusus ve nukule müstenid bulunduğundan cümlesi aynen kabul edilmiştir. +Akdin İ’lanı. +– Akd-i nikahın icrasından evvel nikahın suret-i mahsusada i’lanına dair olan’üncü maddenin tatbikı köylerimizde pek büyük müşkilatı mucib olduğu gibi şehirlerimizde pek çok ailelerce de hoş görülmediği laşıldığından ve şer’an matlub olan keyfiyeti ise huzur-ı şühud ile kayıd ve tescil ile hasıl olduğundan madde-i mezkure tayyedildi. +Muharremat faslında “Dört zevcesi bulunan kimsenin diğer bir kadın ile izdivacı memnu’dur.” suretinde bulunan’üncü madde teaddüd-i zevcata cevazı ifade etmekte bu ise pek çok münakaşata zemin ittihaz edilmünteha ta’yin etmeleri tebeddülat-ı ma’ruzadan dolayı pek çok Ancak muhitimizde birtakım zarurat-ı ictimaiyye vardır ki onları da nazar-ı dikkate almak zaruridir. +Şöyle ki: +Köylerde ve şehirlerde ve bilhassa harb ve muhaceret gibi musibetler ve sefaletler neticesinde erkek veya kız çocuğu bulunan bir baba akraba ve teallukatından veyahud hariçten herhangi yetim ve bikes bir çocuğu hanesine ve taht-ı himayesine almayı düşünür. +Fakat bunların günün birinde aile için mucib-i hicab ü hacalet olacak bir yaramazlıkta bulunabilmeleri endişesiyle evvela nikah etmek ister. +Bu bir zarurettir. +Sonra böyle bir halin vukuu üzerine bir çocuk da olduysa o bi-günahın rurettir. +Salisen: +Hasta veya ihtiyar bir peder vefatı halinde himaye ve sıyanetten mahrum kalacak olan kızının vaz’iyet-i müstakbelesini hal-i hayatında ta’yin etmek ve hayırlı gördüğü bir aile ile te’sis-i musaheret eylemek hiçbirisinde fi’l-hal zifaf kasd ve imkanı bulunmamasına mebni böyle müstesna vaz’iyetler karşısında velayet-i hassayı hacr ve ta’til etmeyi muvafık bulmayan Encümenimiz zaruretlerin istisnası vaz’iyetlerini de ifade etmek üzere’nci maddeyi “On beş yaşını itmam etmemiş olan sagir ve sagirenin zaruret olmadıkça hiçbir kimse tarafından tezvicine müsaade edilemez.” suretinde takyid ve ta��dil etmiştir. +Arz olunduğu üzere akıdeynin akıl ve büluğ cihetiyle haiz-i ehliyet bulunmaları şart olduğu için bir zarurete mebni olmadıkça mecnun ile mecnunenin nikahları tecviz edilmemiştir. +Velinin mükellef olmasına ve sabi mecnun ma’tuhun nefy-i velayetlerine dair bulunan’inci maddenin sebeb-i vaz’ı da budur. + +addüde meyyaldir. +Bu bir hakikattir ki onu inkar etmek ya riyadır yahud mukteza-yı tabiata karşı mükaberedir. +Yalnız yüksek bir terbiye bu meyl-i fıtriyi ta’dil edebilir. +bu işe en ziyade kavlen aleyhdar olanlar fiilen sözlerini tekzib edenlerdir. +Aşağıda izah edileceği üzere kadın erkekte kahir bir incizab-ı fıtri hakim iken diğer tarafta kadın ruhunda za’f-ı irade bulunurken teaddüd-i zevceyi esasından men’ etmek ya neslin zıyaını kabul etmek veyahud çocuğun bir aile ismi alamaması hacaletine rıza göstermek olur ki bunun ikisi de gerek ferd ve gerek cem’iyet için muzırdır. +Bu ictimai mazarratların izalesi olmak memnu’ bulunmaktan elbette daha iyidir. +Din-i nesli zıya’dan hacaletten masun kılmıştır. +Esbab-ı İctimaiyye. +– Harb gibi ricale terettüb eden vezaif ve metaib-i nev’iyye nüfus-ı zükuru her devirde azaltmaktadır. +Harb-i Umumiyi müteakıb bilhassa köylerimizde nüfus-ı zükur inasa nisbetle asgari yüzde dörde beşe tenezzül etmiştir. +Bunun üçü dördü ne olacak? +Bunların kuvve-i viladiyyeleri heder mi olacak? +Fakir bir kadını ortak şerik-i mesai almayı zevcine teklif edecek derecede maişetin bar-ı tazyikı altında zevciyle beraber ezilen bir köylü kadınının şu teklifiyle ihdas ettiği vaz’iyete ne cevab verilecek? +Şerait-ı adli te’min edebileceğine kani’ bulunan bir zevcin zevcesinin akameti yahud vazife-i zevciyyeti ifaya mani’-i ebedi bir kusurun kadında tahaddüsü üzerine zevc neslini inkıtaa mı uğratmalı? +Veyahud ihtiyacat-ı tabiiyyesinden feragate mi mecbur olmalı? +İşte bunlarla emsali birtakım ictimai zaruretlere mebni teaddüdü esas i’tibarıyla iltizam etmeyen şeriat-ı hayat göstermektedir. +Evet kadınlık gayreti kadının en yüksek faziletidir. +Histen izzet-i nefisten mahrumiyet cins-i hassas için büyük bir nakisadır. +Fakat hayata ve zaruretlerin irad ettiği şu suallare de cevab vermek icab eder. +Bu zaruretler karşısında ortakla yaşamaya razı olanlara karşı müsaade kapısını kapatmak muvafık mıdır? +Nüfus-ı zükurun azlığı mukabilinde izdivac mes’elesini gunagun vesilelerle tazyik ede ede yanı çocuklu bakir kızlar görmeye alışan garbın akıbet-i feciasından Cenab-ı Hak memleket ve milletimizi esirgesin. +Garb milletleri arasında nüfus mes’elesiyle en ziyade meşgul olan hiç şübhesiz Almanlardır. +Harb-i Umumiden evvel Alman nüfus-ı umumisi nısfından fazla tezayüd etmişti. +Harb-i Umumiyi müteakıb nüfus zayiamekte bulunduğundan şeriat-ı İslamiyye nazarındaki mevki’-i hakikisini arz etmek isteriz. +Teaddüd-i zevce dinen vacib ve mecburi değildir. +Belki sifahı su’-i isti’mali men’ etmek için şerait-ı meşrua ve mahdude dahilinde olmak üzere müsaade edilmiştir. +Teaddüd şer’an mültezem olmayıp lede’l-ihtiyac me’zunün-fih bulunduğu için ilm-i fıkıhta bu ünvan ile fasl-ı mahsus yoktur. +Yalnız ba’de’l-vuku’ zevcat arasında adl ü müsavata keyfiyet-i riayeti beyan için “kasm” ünvanıyla bir bahis vardır. +Nasıl ki’üncü madde de teaddüd-i zevcenin mahiyet-i hukukıyyesini ta’yin için vaz’ edilmiş değildir. +Muharremattan bulunan bir fiilin memnuiyetini beyan etmek zarureti bulunmasaydı teaddüdden bahse bile lüzum olmayabilirdi. +Şeriat-ı İslamiyyede esas i’tibarıyla teaddüd-i zevce mültezem olmayıp belki vahdet-i zevce asıl olduğuna ber-vech-i ati nusus-ı şerife şehadet etmektedir: +“Erkekler! +Aralarında adalet etmek üzere dörde kadar kadın alabilirsiniz. +Fakat adalet edemeyeceğinize kanaat ederseniz artık bir kadın ile iktifa etmeniz zaruridir.” “Zevcler! +Zevceler arasında ikame-i adalete ne kadar haris ve ne derece mübalağakar olursanız olunuz suret-i kat’iyyede muktedir olamazsınız; bari bunlardan rağbet ettiğiniz kadına muhabbet-i kamile izhar ederek diğerine –aile arasında mer’et-i mutallaka gibi bırakmak suretiyle– cevr ü zulm etmeyiniz.” Muhakkık-ı şehir İbni Hümam merhum bu iki ayet-i kerime hakkında beyan-ı mütalaa ederken de diyor ki: +“Bu ayetlerden istifade ettiğimiz ma’na şudur: +Teaddüd-i zevceye müsaade adaletsizlik endişesi bulunmamakla mukayyeddir. +Bu endişe bulundukça birden fazlasının memnu’ olduğu muhakkaktır.” “Sizden birinizin hürre olan bir kadını nikah ve izdivaca hal ve serveti müsaid olmazsa –bir adet-i müstemirre olarak– malik olduğu cariye-i mü’mine ile iktifa etsin.” Görülüyor ki bu ayet-i kerimede değil dört hatta bir kadınla izdivac bile istitaatle takyid edilerek o günün adetine göre cariye ile iktifa edilmesi emir buyuruluyor. +Teaddüd-i Zevceye Müsaadedeki Hikmet-i Şer’iyye: +Din-i İslamın bu işi esasından men’ etmeyip de adalete mukarin olmak üzere müsaade etmesine tabii / / / +edecek mühim bir vasıtadır. +Bilhassa bu devirde iktihamı her erkeğin karı olmayan vezaif-i maliyyeyi ifaya zevcin mecbur olması en iyi bir mani’dir. +Bu sebeble bu adet şehirlerimizde kalkmış demektir. +Kefaet Kefaet ailenin te’min-i saadeti için son derece i’tina ve ihtimam edilecek bir mes’ele bulunduğundan bu hususta bazı izahat arz etmek isteriz. +Kefaet: +Zevcin salah ve diyanetince servetçe süluk ettiği ticaret veya hizmetin bahşettiği şeref ve meziyetçe zevce ailesiyle mütekarib olmasından ibarettir. +Nazar-ı İslamda insanlar bir asıldan müteşa’ib olup hukukan müsavi bulundukları halde aralarında gına ve ticaret gibi arızi vasıfların bahşettiği meziyetlere kıymet verilmesi vehleten garib görülebilir. +ayet-i kerimesiyle ve “ İnsanlar tarak dişi gibi hukukan müsavat-ı mutlakayı haizdirler ve bu hususta ne Arabın Arab olmayana ne de gayr-i Arabın Araba fazl u rüchanı yoktur. +yalnız fark salah ve diyanet ilim ve fazilet cihetidir.” suretinde birçok irşadat-ı nebeviyye ile beyne’l-beşer sunuf ve imtiyazat cari olmadığı i’lan buyurulmakla beraber kefaete kıymet verilmesi maslahat-ı ictikıyla tecellisinden ibarettir. +Fil-hakika insanların ahval-i ruhiyyesi tedkik edilince anlaşılır ki diyanet ve fazilet servet ve hırfet insanlar arasında mefahir-i aliyyeden addedilegelmiştir. +Bu ayet-i kerimesiyle tebliğ buyurulan rif’at diyanet ve fazilet i’tibarıyla yücelik olduğundan salah-ı halde ilim gibi meslek-i aliyyede kefaet aranılması son derece lazımdır. +Mesalik-i aliyyenin bahşettiği terbiye-i fikriyye diğerlerinde bulunamayacağı pek tabiidir. +Servet hususunda kefaet ise: +Zevcin mehr-i muaccel i’taya ve şan-ı ricale layık ve zevcenin mevki’-i ictimaisiyle mütenasib bir surette ailenin sükna ve nafakasını te’min ve tedarike muktedir olmasından hizmetin zevce velilerinin ticaret ve hizmetleriyle şerefçe mütekarib bulunmasıdır. +Görülüyor ki şeriat-ı İslamiyyenin akd-i nikahta aradığı kefaet aristokrasinin kabul ettiği eşraf ve avam gibi sunuf ve imtiyazata mübteni bir kefaet değildir. +Demokratik bir aile teşkiline çalışan şeriat-ı İslamiyyenin böyle tını telafi için Alman mütefekkirleri teaddüd-i zevce esasını kabulden başka bir tarik olmadığını i’lan ve tavsiye ediyorlardı. +Bugün Fransa’da içlerinde a’yan a’zalığı gibi yüksek makamları iştigal eden zevat da bulunmak üzere bir kısım mütefekkirlerin teaddüdü tavsiye ve hararetle müdafaa ettiklerini matbuatta görüyoruz. +Teaddüd-i Zevceye Karşı Kadının Huk u ku: +Bu babda en ziyade nazar-ı dikkate alınacak cihet teaddüd-i zevceyi men’ etmek değil ondan endişe eden kadınlara hukuk-ı vafiyye ve silah-ı müdafaa vermektir. +Onu da fıkhımız te’min etmiş ve zevcin teaddüde me’zun olmasına karşı zevceye şu hakları vermiştir: +Nikah bi’ş-şart Hakk-ı Tahkim Hakk-ı Mehir ve Nafaka. +Hakk-ı Şart: +Zevcenin esna-yı akidde şart dermeyan edebilmeye malik olmasıdır. +Kadın bu hakkını ’inci maddeler mucebince iki vechile isti’mal edebilir. +’inci maddede aynen: +“Üzerine evlenmemek ve evlendiği surette kendisi veya ikinci kadın boş olmak şartıyla bir kadını tezvic sahih ve şart mu’teberdir.” deniliyor. +Saniyen: +Encümenimizin kabulünü teklif ettiği ’uncu madde mucebince bir şart dermeyan edebiliriz ki o da “Emr-i talak yedinde olup dilediği zaman kendini tatlik etmek şartıyla bir kadını tezvic sahih ve şart mu’teberdir.” suretindeki nikah bi’ş-şarttır. +Her iki maddedeki şartların esna-yı akdde zevce tarafından teklif ve zevc tarafından kabul edilmesi iktiza eder. +Çünkü hin-i akdde zevc henüz talakı haiz değildir ki zevceye bahşedebilsin. +Bu iki maddede’inci maddenin ifade ettiği hüküm teaddüd-i zevcattan endişe eden bir kadının endişesini izaleye kafi bir şarttır.’uncu madde zaid bir hak bile addolunabilir. +Yalnız zevcin hakk-ı talakı haiz olup bu hakkın kendisinde bulunmamasını hoş görmeyebilen bir kadının lede’l-icab dermeyan edebileceği bir şart olarak teklif ediliyor. +Hakk-ı Hıyar ve Tahakküm: +Kadının fesh-i nikahı taleb edebilmesidir. +Kadın esna-yı akidde yukarıdaki şartlardan herhangi birisini dermeyan edememiş bulunur ve zevc de nafaka sükna kisve beytutet hususlarında adalet ve müsavata riayetkar değilse ’üncü maddeye tezyil edilmek üzere Encümenimiz tarafından teklif edilen “İşbu mecburiyete adem-i riayet vukuunda’uncu madde mucebince muamele olunur.” fıkrası mucebince kadın hakk-ı hıyarını isti’mal ederek’uncu madde mucebince hakeme müracaatla fesh-i nikah ettirebilir. +Hakem hakkında aşağıdaki izahat-ı lazıme arz edilecektir. +Hakk-ı Mehir ve Nafaka: +Mehir ve nafaka tedabir-i maniadandır ve zevci teaddüd-i zevceden men’ Hucurat Suresi Zuhruf Suresi +Gayr-i Müslimin Müslimeyi Tezevvücü Batıldır. +– Layihada butlan-ı nikaha dair yalnız hükm-i mezkuru nedün-ileyhi olan delil-i şer’i kavl-i şerifidir. +Bu ayet-i kerimede yalnız ehl-i şirkin müslimeyi nikahı men’ edilmekte Ehl-i Kitabın nikahı meskutün-anh bulunmakta ise de hükmün sebeb ve illeti ayet-i kerimenin ahirinde kavl-i şerifinde zevcin aile reisi olması dolayısıyla müslüman kadınını kendi din ve ayinlerine alıştırması keyfiyeti olduğu beyan buyurulmaktadır. +Bu sebeb ise her iki sınıf gayr-i müslimde mevcud olduğundan ale’l-ıtlak gayr-i müslimin bir müslimeyi tezevvücü batıldır. +ayet-i kerimesinde de gayr-i müslimlerin mü’minler üzerinde velayet ve riyaseti olamayacağı müekkeden beyan buyurulmaktadır. +Zevceynin Hukuk ve Vezaifi Nikaha dair ta’rifin üçüncü fıkrasına ve Layihanın en ziyade şayeste-i tedkik bir bahsine gelmiş bulunuyoruz. +Zevceynin yekdiğeri üzerindeki hukukunu ve bu hukuka mukabil vazifelerini ta’yin eden şeriat-ı İslamiyye nokta-i nazarından tedkik edildikte görülüyor ki: +Evvela – Zevc kavamdır reis-i ailedir. +Zevce üzerinde velayet-i irşad ve himayesi vardır. +Zevcenin kendisine Sonra zevc hakk-ı riyaseti ve zevcenin vazife-i itaati mukabilinde bil-cümle levazımıyla beraber aile için bir mesken-i şer’i tedarikine ve zevceyi şan-ı ricale layık ve kadının mevki’-i ictimaisiyle mütenasib bir surette infak ve ilbasa mecburdur. +Hatta kadın sahib-i yesar olmakla bu mecburiyet-i hukukıyye mürtefi’ olmaz. +Kadın ailenin metaib-i maişetine hiçbir vechile iştirak etmez. +Bu da zevce için bir haktır. +Yine akd-i nikah ile beraber zevc zevcesiyle hüsn-i muaşerete mecburdur. +“ Hüsn-i muaşeret” ki zevcin ailenin diğer bir rükn-i rekini bulunan zevceye kavlen fiilen hulkan lütuf ve ihsan ile nevaziş ve hayata karşı bu suretle muamele zevc için en mütehattim bir mecburiyet-i şer’iyyedir. +ayet-i kerimesinde akd-i nikah ile beraber kadınların kendilerine hüsn-i muamele edilmesi hususunda zevcbir kefaet tebliğ ve tavsiye etmesi pek baiddir. +Yalnız yekdiğeriyle musaheret te’sis eden kimseler arasında hususat-ı sabıkada mümaselet ve mücanesetin lüzumu beyan buyurulmuştur. +kavl-i hakimanesi mucebince terbiye-i fikriyye ve meslekiyye en sıkıcı mahbese çevirir. +Şair: +“ Ağır canlı birisi bir aile ocağına kondu mu artık efrad-ı ailenin kendi aşiyanelerini bırakıp dağılmaktan başka çare-i halas ve necatları kalmaz.” sözüyle yine bu hakikati terennüm etmiştir. +Bir kefaet ibtida-yı akidde aranılır. +Kainatta daimiyFesad ve Butlan. +– Bu fasılda’nci madde-i asliyye şerait-ı ehliyeti haiz olmayanların nikahlarının fesadına dair olup ehliyet ise akıl ve büluğ ile hasıl olduğundan ve bunlardan birincisine dair olan ahkam Layihanın ’nci maddelerindeki tefasile tabi’ bulunduğundan burada yalnız ikinci şartı haiz olmayanların nikahına tealluk eden hüküm tasrih edilerek “Mecnun veya mecnune ma’tuh veya ma’tuhe gibi gayr-i akılın bila-zaruretin nikahı fasiddir.” suretinde tahrir olunup müstağna-anh kalan’ncı madde tayyedildi. +Mutallakanın esna-yı iddetinde –lüzum-ı nafaka men’-i izdivac gibi ahkamıyla beraber– hükm-i nikah cari bulunduğundan nikahta cem’leri memnu’ olan iki kadından biri gerek taht-ı nikah ve gerek taht-ı iddette bulunsun ikincinin nikahı fasid olduğu’üncü maddede tasrih edildi. +Nikah-ı Müt’a ve Muvakkat. +– Nikah-ı müt’a eyyam-ı muayyene için bedel-i muayyen ile vuku’ bulan akd-i istimta’dır ki ezmine-i cahiliyyede cari olagelmiş ve bazı gazalarda da müsaade edilmiş iken feth-i Mekke günü men’ ve nesh edilmiştir. +El-yevm Şiiler arasında cari bulunan müt’anın ashab-ı kiram ve eimme-i ehl-i sünnet mensuh olduğuna kail bulunduklarından ’inci madde kabul edilmiştir. +Nikah-ı muvakkatte akıdeynin lafz-ı nikah ile mahzar-ı şühudda yüksek gayelerden biri te’yid ve ila-maşaallah idame-i hayat olduğundan buna münafi bulunan nikah-ı muvakkatin de fesadı zaruridir. +Bakara Suresi Bakara Suresi Nisa Suresi Nisa Suresi Nisa Suresi +karşı sadakat ve vefakarlığını hüsn-i muhafazaya haris ve ihtimamkar bulunması gayet ali ve ilahi bir taksim-i a’maldir. +ayet-i kerimesi bu hakikati natıktır. +kavl-i şerifiyle beyan buyurulan derece ricalin reis-i aile olmasıdır. +Bunun dan hakk-ı riyasetin kadının hürriyetine ve istiklal-i fikri ve hukukisine te’siri yoktur. +Ta’rif olunduğu üzere nikah bir muakade-i hukukıyye olduğundan şeriat-ı İslamiyye bunun zevceynin hukuk-ı asliyyelerine te’sirini kabul etmemiş belki zevceynin kendi mallarında istedikleri gibi tasarruflarını iltizam eylemiştir.’üncü madde-i asliyyede umur-ı mübahada kadının zevcine itaati suret-i mutlakada mezkur olup halbuki zevcenin malında tasarrufu da arz olunduğu vechile umur-ı mübahadan bulunduğundan günün birinde zevcesine kendi hanesini veya herhangi bir malını satmayı emreden bir zevcin bu nevi’ tekalif-i muzırrasına da itaatin lüzumu gibi bir ma’na münfehim olmaktadır. +Bunu izale için zevcenin itaati kendi hakk-ı şer’isini ihlal etmemesi suretiyle takyid edildi. +Hülasa gerek zevcin hakk-ı riyasetinin ve gerek zevcenin vazife-i itaatinin hudud-ı şer’iyyesi bu suretle ta’yin edildikte zevcenin zannolunduğu gibi zevcin hanesinde bir esir değil mutlak bir kumandan olduğu ve karargahı da aile ocağı bulunduğu vazıhan anlaşılır. +Zevcin kasib zevcenin nazım-ı aile olması bir taksim-i tabiidir de. +Kadının hilkatine gaye-i hilkatine de gayet müsaiddir. +Çünkü kadın cismen zaiftir. +Teşkilat-ı uzviyyesi ve onunla mütenasib olan ahval-i ruhiyyesi i’tibarıyla erkekten çok farklıdır. +Hayız haml ırza’ gibi birtakım avarızın taht-ı te’sirinde daima zayiata ma’ruz kalmaktadır. +Bu sebeble kadın teheyyücat-ı asabiyyeden salim değildir. +Onun için kuvve-i hissiyyesi ve o nisbette haya ve rikkati fazladır. +Kuvve-i iradiyyesi ve o nisbette sabr u sebatı azdır. +Bu a’raz-ı uzviyye ve ruhiyyeden dolayı metaib-i kevne erkek gibi tahammül edemez. +Sonra kadının gaye-i hilkati tevliddir. +Fıtrat kadını bu ulvi vazifeye tahsis etmiştir. +Kadın için medar-ı mefharet icabat-ı fıtrata mütabaatıdır. +Yoksa kadının gaye-i hilkatten tebaudü ve bila-lüzum erkeğin vezaif-i hariciyyesine iştiraki cem’iyet için hastalıktır aile ocağını söndürmektir. +Hakk-ı Mehir ve Nafaka Mehir menkuhanın en halis malıdır. +Onun için menkuha bedel-i mehir ile cihaz yapmaya cebrolunamaz. +lerinden en kat’i ahd aldıkları beyan buyurulmaktadır. +Vezaif-i zevcden en mühimmi ve aile ocağının temel taşı hüsn-i muaşeret keyfiyetidir. +Hüsn-i muaşeret te’min edilmedikçe aile payidar olamıyor.’uncu madde mucebince teşkil edilen aile meclisi ile de te’min-i muaşeret kabil olamayınca aile neticede yıkılıp gidiyor. +Saniyen – Aile yuvasını hazırlayan ve metaib-i maişete göğüs vererek ailenin infakını te’min eden zevce karşı zevcenin vazifesi aile ocağına mülazemet ve kendi hakk-ı şer’isini ihal etmeyen umurda zevce itaattir. +Binaenaleyh kadının kendisini erkeğin me’zuniyet ve muvafakati olmayan mahallere gitmemesi ayet-i kerimesinde “En iyi İslam kadınları hukuk-ı izdivaca hürmetkar olanlar iffetini ve zevcin emvalini onun gaybubetinde muhafaza edenlerdir.” buyuruluyor.’inci madde mucebince zevc akdin icra kılındığı mahalden başka bir memlekete gitmek isterse zevce için bir mani’ bulunmadığı surette ona refakat etmesi vazife-i itaatin neticesidir. +Yalnız gidilecek memleketin “müddet-i sefer”den yakın olması şarttır. +Kadının aile yemeğini ihzar etmek gibi hanesinin işleriyle yelerine i’tina etmesi çocuklarına telkinat-ı ahlakıyyede bulunması kadın için birer vezaif-i ahlakıyyedir. +Kadına asıl şeref ve meziyet veren şey bu vezaif-i ahlakıyyeyi bunlarda kadın için bir mecburiyet-i hukukıyye yoktur. +Bu sebeble aile saadeti dediğimiz ni’met-i uzmanın yalnız böyle bir kanun ile te’min edilebileceğini kimse iddia edemez. +Çocuklarımıza iyi bir terbiye ve ailenin vezaif-i ahlakıyye kısmını layıkıyla ta’lim etmek icab eder. +Şer’iye ve Maarif vekaletlerinde müteşekkil hey’et-i ilmiyyelerin bu mevzu’da yazacakları kıymetdar eserlerin meşkur netayic ve te’siratı görüleceğine kaniiz. +Şu ma’ruzat üzerine zevcin aileye riyaseti ale’l-ıtlak bir riyaset-i müstebidde olmayıp belki riyaset-i irşad ve himayeden ibaret olduğu zevcenin de zevce itaati bila-kayd ü şart bir itaat olmayıp belki kendi hakk-ı şer’isini ihlal etmeyen umurda bir itaat olduğu anlaşılır. +Binaenaleyh zevcin ailenin vezaif-i hariciyyesini ifa ve zevcesine hüsn-i muameleye müsaraat etmesine karşı kadının ailenin vezaif-i dahiliyyesiyle iştigali zevcine Bakara Suresi Bakara Suresi +Geçen akşam Beyoğlu’nda Pera Palas Oteli’nde Himaye-i Etfal Cem’iyeti tarafından bir balo tertib olunmuş! +balo hakkında bazı yevmi gazeteler uzun uzadıya tafsilat ve takdiratta bulundular. +gazetesi serlevhası altında şu yazıları yazıyor: +“Şehrimizin kibar alemine münevver sınıfına mensub Türk ecnebi yüzlerce aile dün geceki muhteşem müsamereye iştirak etti. +– Pera Palas dün gece İstanbul’un bir güzellik ve nefis tuvalet meşheri halinde idi! +Pera Palas Oteli’nde verilmesi mukarrer Büyük Himaye-i Etfal Balosu dün gece pek muhteşem bir surette zel bir surette tezyin ve tenvir edilmiş vaktiyle Ceneral Yuvano’ya karargah ittihaz edilen meşhur binanın her tarafına büyük Osmanlı bayrakları ta’lik olunmuştu. +Saat ondan i’tibaren baloya med’uv olan birçok ma’ruf aileler yüzlerce hanımlar ve beyler sefarethaneler erkanı müessesat-ı ecnebiyye mensubini şehrimizin tanınmış birçok simaları erkekler smokinlerini ve hanımlarla madamlar dün geceki balo için suret-i mahsusada yapılm��ş birçok güzel tuvaletlerini giyinmiş halde gelmeye başladılar. +Saat ondan i’tibaren Pera Palas’ın kapısındaki otomobil kordonu büyük caddenin azim bir kısmını tamamıyla kapamıştı. +İstanbul’un bütün güzide ve münevver sınıfı kadınlı erkekli dün gece Pera Palas’ta verilen güzel müsamereye iştirak etti. +Bazı hanımlarımızın tuvaletleri şayan-ı dikkat denecek derece güzeldi. +Türk zevkinin bütün inceliklerini manzara irae ediyorlardı. +Türk alemini ictimai hayata ve medeniyete gayr-i müstaid insanlardan mürekkeb telakki eden ecnebiler dün gece Pera Palas’a gelerek serilen zevk ve hüsnünü hayretle temaşa etmeliydiler. +Sefaretler erkanı bankalar müdürleri ma’ruf İngiliz aileleri dün gece hep orada idiler ve Türk muhitinin bildikleri muhit olmadığına elbet ki dün biraz daha yakin hasıl ettiler … Birçok hanımlarımız şayan-ı hayret derece güzel tuvaletlerine muvaffakıyetle raks ediyorlardı. +Raks edenler miyanında ecnebi ricalinden bazıları gibi sivil kıyafetle baloya gelen Re’fet Paşa dahi bilhassa kibar harekatıyla nazar-ı dikkati celb etmekte idi. +Mehr-i müsemmanın mikdarında zevceyn zevcenin sözüne i’tibar etmiştir. +Mehr-i misilde zevcenin mevki’-i ictimaisini nazar-ı dikkate almıştır. +Garbda ve hususiyle bu Layihanın üçüncü maddesinde zikrolunan “trahoma” bizdeki mehrin müradifidir. +Şu farkla ki din-i İslam mehri zevce Hıristiyanlık zevceye tahmil etmiştir. +Garbda iyi bir zevce nail olmak için zavallı kız mühim mikdarda para tedarik ve takdimine mecbur oluyor. +Kızın serveti olmadıkça diğer faziletleri izdivaca kafi görülmüyor. +Aile serveti olmayan kızlar trahoma tedariki için uzun zaman çalışmaya mecbur olduklarından birçoklarının zaman-ı izdivacı gelip geçiyor. +Trahoma veli tarafından verilirse velinin kebireyi nikaha hakk-ı cebri oluyor. +Trahoma hakkında Hıristiyanlığın vaz’ ettiği ahkam gayet şiddetlidir. +Kızın ailesi meskeni olan hanelerini trahoma olmak üzere zevce vaad ederse bu va’d-i mücerrede bile kıymet-i hukukıyye verilmiştir. +Nafaka. +– Zevc için en kat’i bir vazife ve zevce tabiidir ki es’arın tegayyürü usr ü yüsr cihetiyle ahval-i zevcin tebeddülü nazar-ı dikkate alınır. +Zevcenin gınası zevcin fakr u aczi tegayyübü gaybubeti mefkudiyeti gibi hiçbir hal zevcenin bu hakkını ıskat edemez. +Zevc hazır iken vazife-i infakı ifadan imtina’ ederse hakim bir müddet-i muayyene için peşin verilmesini bile emreder. +Zevcin tegayyüb ve gaybubeti gibi tahsil-i nafakayı müteazzir kılan ahval karşısında zevc namına istidaneye izin verir ve zevce ale’d-derecat akrabasından istikraz eder. +Onlar da ileride zevce müracaat eyler. +Zevc mal bırakıp gitmiş ise ahz ve sarfa da me’zun olur. +Nafaka-i müterakime vefat ile sakıt da olmaz. +Hülasa: +Zevcenin bu hakkını yalnız ve yalnız bir şey ıskat eder: +Zevcenin nüşuzu Zevcenin bu vechile maişeti te’min edilmekle beraber ahval-i mezkurede uzun müddet mechul ve meşkuk bir vaz’iyette kalmak da zevce için muzır bulunduğundan zevcenin taleb ve müracaatı üzerine nafaka tahsilinin teazzürüne istinaden hakim tefrik edebilir. +Mal terk edip gitmiş ise muayyen zaman intizardan sonra tefrik olunur. + +fakat hiçbir hususta amiyane bir hal zarafete terbiyeye mugayir bir hareket görülmemiştir. +Cem’iyet hayatı hususunda belki de İstanbul halkına yavaş yavaş “yürü” diyenler olmuştur. +Fakat halk çabuk yürümekle de kalmamış tayyare sür’atiyle uçmuştur. +Teceddüd-perverlik namı altında te’sis edilen kabare şeraitinin az zamanda ber-taraf olması ve bunun yerine ciddi vakur bir cem’iyet hayatı kaim olması şayan-ı memnuniyyettir. +Bu nevi’ eğlenceyi bugün havsalalarına sığdıramayanlar hiç şübhesiz ekseriyeti teşkil eder. +Fakat aile halinde böyle bir eğlenceye iştirak etmenin akşamcılık alemlerinden Kağıthane ve Fener safalarından erkek ve kadınlara aid aile yıkıcı zevk u safa şekillerinden çok yüksek ve nezih olduğunu münakaşa neticesinde teslime mecbur kalmayacaklar pek azdır. +Pek iyi bir cazband dans havaları çalmış sabah gün doğuncaya kadar dans edilmiştir. +Dans aralarında herkesin uğradığı büfe hanımlarımız tarafından pek Dünkü baloyu Türklüğün cem’iyet hayatında da diğer unsurlara faikıyet ve hakimiyeti diye tavsif etmek mümkündür ki bu neticenin bu kadar az bir zamanda ve bu kadar iyi bir şekilde husule gelmesi şayan-ı hayrettir. +‘Evvelki akşamki baloda en ziyade kim eğlendi?’ diye sorulacak olursa birçok isimler zikretmek mümkündür. +Fakat en ziyade kim sıkıldı diye sorulursa cevab mutlaka: +‘Rauf Bey’dir. +Hamidiye ile denizlere açılırken hiçbir fırtınadan korkmayan Rauf Bey evvelki akşam baloya gelince ömründe hiç böyle bir kasırgaya ma’ruz kalmadığını bu kadar korkmadığını söylemiş ve bu yabancı alem içinde ‘höt’ denilse kaçacak bir vaz’iyette kaldığını gazetesi baloda hazır bulunan erkek ve kadınların esamisini derc ettikten sonra takdiratını şu cümleler geçmiştir. +Mürettiblerini tebrik etmeyi bir vazife biliriz.” gazetesi de balo hakkında şu fıkrayı yazıyor: +“Türk hanımları zarafetiyle dikkat ve takdiri celb etmekte Pera Palas Oteli’ndeki Himaye-i Etfal balosu evvelki gece pek muhteşem bir surette verilmiştir … Hanımlarımızın tuvaletleri şayan-ı dikkat denecek derece güzeldi. +Sefaretler erkanı banka müdürleri ma’ruf aileler hep orada idiler. +Ecnebi aileler içinde de çok şayan-ı dikkat tuvaletler nazar-ı dikkate çarpmakta idi. +Birçok hanımlarımız şayan-ı hayret denebilecek bir muvaffakıyetle raks ediyorlardı. +Raks edenler arasında sivil kıyafetle Re’fet Paşa dahi nazar-ı dikkati celb etmekte Saat üçe kadar balo bütün şevk ve hararetiyle devam etti. +Danstan yorulanlar kalabalık içinde ilişecek bir yer bulamayınca yorgunluklarını izale için –garib çare!– tekrar dansa müracaat ediyorlardı. +Saat üçte supe edildi. +Fakat birçok kimseler supeye kalmayarak evlerine gittiler. +Sabaha kadar baloya devam edenlerden bir kısmını gece Miloviç operetinden çıktıktan sonra Pera Palas’a gelenler teşkil etmekte idi. +Supe edildikten sonra daha bir müddet raks edildi ve saat beşe doğru salonlar hissedilecek derecede tenhalaşmaya başladı. +Himaye-i Etfal Hilal-i Ahmer’in Yat Kulübü’ndeki balosu kadar güzel olan dün geceki müsamereyi intizamla yapmaya muvaffak olduğu için şayan-ı tebriktir.” gazetesi de balo hakkında şu tafsilatı veriyor: +“İstanbul cem’iyet hayatında bir hadise: +Himaye-i Etfal’in senelik balosu. +Himaye-i Etfal Cem’iyeti tarafından Büyük Millet Meclisi Reisi Fethi Bey’in himayesi ve Vali Haydar Bey’in fahri riyaseti altında Cumartesi akşamı Pera Palas’ta verilen balo cem’iyet hayatı nokta-i nazarından mevsimin en mühim hadisesi addedilebilir. +Bu balo haftalardan beri İstanbul’un her köşesinde mükaleme mevzuunu teşkil ediyordu. +Pek çok hanımlar elbise mes’elesi hakkında zihinlerini yoruyor hazırlıklarını harb esrarı kadar gizli tutuyordu. +Birçok erkekler smokin tedariki derdine düşmüştü. +Bu gibi eğlencelerde bilet satmak bir mes’ele olduğu halde Himaye-i Etfal balosu için bilet tedarik etmek büyük bir mes’ele teşkil ediyordu. +Bank-ı Osmani ve Reji biner lira ile balo hasılatına iştirak ettikleri gibi diğer bankalar ve müesseseler de buna mümasil yardımlarda bulunmuşlardı. +Elden satılan biletlerden başka balo akşamı gişede bile pek çok bilet satılmıştır. +Bütün İstanbul ve Beyoğlu Pera Palas salonlarında toplanmak için adeta birbirleriyle sözleşmişti. +İstanbul halkının birçok nevi’ vasıfları orada temsil edilmişti. +Baloya gelenler iki bin mikdarında tahmin ediliyor ki bunların yarısına yakın bir mikdarı Türktü. +Türkler arasında da hanımlar ekseriyeti teşkil ediyordu ve Vali Bey Reis-i Fahri sıfatıyla kısa bir müddet görünmüş sonra ortadan gaib olmuştur.” baloya iştirak eden erkek ve kadınların elbiseleri ve tuvaletlerine dair uzun uzadıya izahat verdikten sonra devam ediyor: +“Evvelki akşamki balo cidden güzel nezih ve pürüzsüz bir eğlence halinde gelmiş geçmiştir. +İstanbul’un hey’et-i umumiyyesinin bir sene evveline nisbetle geçirdiği tahavvüller akıllara sığmayacak bir derecedir. +Evvelki akşam bu tahavvülün umumi bir imtihanı verilmiş +Beytullah civarında toplanan ve her biri İslam memleketini temsil eden ulema-yı İslamiyye tarafından bütün müslümanlara hitaben neşrolunan bir beyannameyi nakletmeyi bir vazife addetmekle beraber aynı zamanda bu beyannamenin nakli için muhterem dindaşımız Şeyh Muhammed Süleyman Efendi tarafından gösterilen arzuyu yerine getirmek istediğimizi de beyan ederiz. +Beyannamede deniliyor ki: +Halbuki din-i İslam mahza müslümanları makam-ı Müslümanların ahval-i ictimaiyyeleri tedkik olundukta bunların ne rıza-yı Bari’yi kazanmak için ahkam-ı ilahiyyeye sarıldıkları görülüyor ne de yeryüzünde sahib-i miknet ü satvet olmak için dinin evamirine riayet ettikleri bu yüzden müslümanların dünya ve ahirette husrana düştükleri anlaşılıyor. +Buralarda akd-i ictima’ ettikten sonra defaat ile Harem-i Şerif’te toplandık ve hasbihal ettik. +Zirde vazıu’l-imza olanlar bütün müslümanlara evvela şunu tebliğ ederler ki kendileri Saat üçe kadar balo bütün şevk ve hararetiyle devam etti. +Saat üçte supe edildi. +Fakat birçok kimseler supeye kalmayarak evlerine gittiler. +Supeden sonra daha bir müddet raks edildi ve saat beşe doğru ortalık tenhalaştı.” Sebilürreşad Memleketimize garbın sanayii ulum ve fünun-ı müsbetesi gireceği yerde maatteessüf baloları dansları geliyor. +Anadolu’nun bin müşkilat ve yoksuzluk dar zevk u safaya hakkı olmasa gerek. +Biz çok temenni ederdik ki garblılarla vukua gelecek temaslarımız böyle balolarda dans salonlarında değil ilim ve san’at ocaklarında olsun. +Zira memleket ve milletin fevz ü felahı ancak ilim ve san’at sahasında göstereceği kudret ve ehliyete mütevakkıftır. +Gönül arzu ederdi ki gazetelerimiz şuun-ı ilmiyye ve fenniyyeyi tesbit hususunda garb ulema ve mütefekkirini yanında bizim alimlerimiz ve mütefekkirlerimizin de ahz-i mevki’ ettikleri havadisini versin ve takdiratlarını bu kabil ictima’lara ibzal etsinler. +Lakin maalesef ne öyle bir havadis verilebiliyor ne de terakki ve teceddüd namına esaslı bir şey ortaya koymaya muvaffak olunuyor. +Eğer millet bununla saadete erecekse bütün şeair-i milliyyemizi terk ederek memleketin her tarafına birer balo birer dans salonu kuralım. +Fakat emin olmalıdır ki bunlar çıkmaz yollardır. +Cenab-ı Hak güzel memleketlerimizi asil ve fedakar milletimizi tevfik ve hidayetinden mahrum etmesin. +Başka diyecek bir şey yoktur. +Geçen senenin mevsim-i haccında Mısır ulemasından ve mehakim-i şer’iyyesi rüesasından Şeyh Muhammed Süleyman Efendi hazretleri fevkalade mühim bir teşebbüste bulunmuştur. +Müşarunileyh hazretleri geçen sene fariza-i haccı ifa etmek için Hicaz’a gitmiş fakat yalnız fariza-i haccı ifa ile iktifa etmeyerek aktar-ı saire-i aynı farizayı gelen ulema-yı bulunmuş ve nihayet bu zevat ile bir kongre akdine muvaffak olmuştur. +Şeyh Muhammed Efendi’nin bu muvaffakıyeti hakikaten şayan-ı tebriktir. +Müşarunileyhin teşebbüsüyle Beytullah civarında in’ikad eden bu İslam Uleması Kongresi bütün İslam alemine neşretmek üzere bir beyanname ihzar etmiş bu beyanname çar aktar-ı olan refikimiz Receb tarihli nüshasında bu beyannamenin metnini neşretmektedir. +refikımız bu beyannameyi İslam aleminin her köşesine göndermeyi deruhde etmiş ve bu vazifesini ifa etmiştir. +Münafikun Suresi Al-i +Müslümanların sukutundan ulema-yı İslam mes’ul oldukları gibi İslam hükümdarları da mes’uldürler. +Mukadderat-ı hırslarına uymuşlar kendi hırslarına perestiş etmişlerdir. +Bu yüzdendir ki bugün İslam hükumatının ekserisi hudud-ı ilahiyyeyi ikame ahkam-ı ilahiyye ile hükmetmiyor. +Bu iki zümreden sonra mes’uliyet bütün müslümanlara teveccüh ediyor. +Bu vaz’iyetten kurtulmanın yegane çaresi müslümanların Kitabullah’a sarılmalarıdır. +Müslümanlar bütün din-i mübini ahz etmeli ve bütün ahkamıyla amel eylemelidirler. +Bir kısmını ahz edip bir kısmını terk etmek doğru olamaz. +Bu din insanları zulmetten nura çıkarmak için gönderilmiştir. +Hazret-i Ömer el-Faruk’tan rivayet olunuyor ki: +‘Hazret-i Ömer radıyallahü anh. +ile beraber Şam’a gidiyorduk. +Yanımızda Hazret-i Ebu Ubeyde de vardı. +Yolda bir dereye tesadüf ettik. +Hazret-i Ömer nakasının üzerinde idi. +Dereye yaklaştığımız zaman müşarunileyh devesinden indi. +Ayak kabısını koltuğunun altına aldı. +Nakasının yularını alarak dereyi geçti. +Hazret-i Ebu Ubeyde dedi ki: +– Ya Emire’l-mü’minin siz böyle mi yaparsınız? +– Biz dünyanın en zelil kavmi idik. +Cenab-ı Hak bizi din-i İslam ile aziz kıldı. +Sebeb-i izzetimiz olan Müslümanlıktan başka bir şeyden izzet isteyecek olursak Cenab-ı Hak bizi zillete duçar eder. +Binaenaleyh bizler bütün müslümanları Kitabullah’a sarılmaya müslümanın müslümana kardeş olduğunu bir mevcudiyet teşkil ettiğini yakinen bilmeye da’vet ederiz. +Müslümanların arasında revabıt-ı vahdeti takviye edecek vesait fikrimizce şunlardır: +Müslümanlar müşterek lisanları olan lisan-ı Kur’an’ı öğrenmeye ehemmiyet vermelidirler. +Müstakil veya gayr-i müstakil müslümanlar yekdiğeriyle tanışmak ve anlaşmak için sefaretler te’sis etmelidirler. +Her müslüman millet her sene fariza-i haccı ifa etmek ve sair müslümanlarla tanışmak üzere birer hey’et Beyannamenin altında birçok imzalar vardır. +Cava’da İslam Matbuatı. +– Son günlerde Cava’da kaç nüshasını aldığımız gibi yine Cava’da müdafaa-i kavl-i kerimine imtisalen ictima’ etmişler ve bütün ehl-i İslama bazı tavsiyelerde bulunmaya karar vermişlerdir. +Bu İslam mü’temerinin a’zası müslümanların en mühim sebeb-i inhitatı olarak onların ahkam-ı diniyyelerini terk Kitabullah’ı ve sünnet-i seniyyeyi ihmal etmelerinde bulurlar. +Tarih-i İslam bunun en birinci delilidir. +Müslülümanlar ahkam-ı diniyyelerine sarıldıkları zaman dünyaya hakim olmuşlar izzet ve şevketin en yüksek şevahikına Fakat vakta ki müslümanlar Kitabullah’tan yüz çevirdiler her şeyleri zail oldu. +Esasen Kitabullah emr-i larını sarahaten beyan ediyor ve birçok ayat-ı kerime ile Allah’a muhalefet edenlerin duçar olacağı akıbeti izah buyuruyor. +Sonra Peygamberimiz aleyhi’s-salatü ve’sselam Efendimiz de gecesi gündüzü bir olan doğru yol üzerinde bizi bıraktığını ve ancak helake namzed olanların bu yoldan sapacaklarını beyan buyuruyor. +tüğünü izah ediyor. +Bu sukuttan dolayı kim muateb tutulacak? +Biz bu sükuttan bütün müslümanların ve bilhassa ulema-yı İslamın mes’ul olduklarına kaniiz. +Ulema-yı İslam aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizden varis oldukları ilmin hakkını ifa etmemişlerdir. +İmam Ahmed’in inde rivayet olunuyor ki:Yeryüzünde ulema yıldız gibidirler; karada denizde onların nurundan istifade olunur. +Yıldızlar sönerse herkes yolunu şaşırır.Hakikaten selef Peygamberimizin en endişe ettiği şeyler ‘ulemanın hatası ümmeti hakkında tahakkuk etti. +Aleyhi’s-salatü ve’sselam Efendimiz ‘Faydasız bir ilimden Ya Rab sana sığınırım.’ diye dua ediyorlardı. +‘Ümmetim hakkında ne mü’minden ne müşrikten endişe etmem. +Çünkü mü’mini onlardan endişe ederim ki münafık ulemadandır. +Bildiklerinizi tekrar ederler ve inkar ettiğiniz şeyleri yaparlar.’ hadis-i şerif ne yamandır! +Ulema-yı İslam vazifelerini ifa etmediler. +Halbuki bunlar ta’lim va’z ve irşad emr-i bi’l-ma’ruf nehy-i ani’lmünker etmişler bu vezaifi ihmal ettikleri takdirde duçar-ı ikab olacaklarını beyan buyurmuşlardır. +Peygamberimize rimiz de cevaben ‘Ulemanın fenaları’ olduklarını söylemişlerdir. + +nefis bir surette tab’ olunmaktadır. +Bu refikimizin şan-ı İslamı i’laya muvaffak olmasını kemal-i samimiyyetle temenni ederiz. +yelerini himmet ve gayretle ifa eden matbuatın teessüsü her müslümanı memnun edecek bir hadisedir. +Bu mes’ud hadiseyi kaydederken din uğrunda çalışan bütün mücahidlere de muvaffakıyetler temenni ederiz. +Mısır’ın İstihlası Beşaretleri. +– Mısır’da intihabat-ı umumiyyenin icrası ve Sa’d Zağlul Paşa’nın mevki’-i him hadise İngiliz divan-ı harblerinin mahkum ettiği birçok vatan-perverlerin tahliyesi ve ancak İngiliz zabitlerini öldürdüklerinden dolayı mahkum edilen altı Mısırlının hapishanede kalmalarıdır. +ların tahliyesi Mısır’da yeni doğan hayatın hayırlı bir alametidir. +Çünkü bu hadise Mısır’da İngiliz tahakkümünün tenakusa uğradığını gösteriyor. +Bundan başka bugünlerde Mısır a’yanının intihabatı Meclis-i Millisi’nin akd-i ictima’ etmesine hiçbir mani’ kalmayacaktır. +Mart’ın mebadisinde Mısır meb’usanı ve a’yanının akd-i ictima’ etmesi muntazardır. +Fakat asıl Mısır mes’elesinin ehemmiyeti Mısır Parlametosunun ictimaını müteakıb tavvazzuh edecek; o zaman İngilizlerin Mısırlılarla uyuşmak isteyip istemedikleri anlaşılacaktır. +Çünkü Parlamentonun ictimaını müteakıb İngilizlerle Mısırlılar arasında bir i’tilafnamenin akdi için müzakerat başlayacaktır. +Bu müzakerat esnasında Mısırlılar İngilizlere den memleketlerini kurtarmaya muvaffak oldukları takdirde Mısırlılar da’valarını ihkak etmiş olacaklardır. +Elhasıl Mısır’ın mukadderatı bu müzakeratın alacağı şekle [bağlı] bulunuyor. +refikimiz Hindistan’ın Kalküta şehrinde intişar etmekte olan nın fikir ve kanaat arkada şıdır. +İkisi de revabıt-ı İslamiyyenin takviyesine beyne’lmüslimin tearüf ve tesanüdün inkişafına müslümanların esbab-ı terakkisini arayıp bulmaya çalışmaktadırlar. +Cava’daki İslam müessesat-ı ta’limiyyesi hakkında da her nüshasında ma’lumat vermektedir ve müessesatın ihyası için sarf-ı gayret eylemektedir. +Rabıta-i İslamiyyeyi Haleldar Etmek İsteyenlere Karşı. +– ın revabıt-ı İslamiyyeye karşı hareket eden anasıra karşı kullandığı lisan çok kuvvetlidir. +Bilhassa bütün alem-i İslam nazarında “hain-i din” olarak tanılan bagi “Hüseyin”e karşı her nüshasında ateşin makaleler yazmakta ve mumaileyhin irtikab ettiği hıyanetleri bütün fecaatiyle teşhir eylemektedir. +sailde bizimle tamamen hem-fikir olması hiç şübhesiz şayan-ı dikkat bir hadisedir. +Bilhassa Müslümanlığa karşı irtikab olunan bir hıyanetin bütün İslam aleminde müttehiden nefretle karşılanması “Hüseyin”in bütün yeryüzünde istinad-gahsız kaldığını ve hıyanetin cezasını görmek üzere olduğunu isbat etmektedir. +refikimiz isminin ifade ettiği mübeccel ma’nayı tahakkuk ettirmeye çalışmaktadır. +Kendisine azim muvaffakıyetler temenni ederken Cava’daki müslümanlara dair daha fazla ma’lumat almak istediğimizi oradaki müslümanların ictimai ahvali hakkında çok tenevvür etmek ihtiyacında bulunduğumuzu söylemeyi bir vazife addeder ve refikimizin bu arzumuzu tahakkuk ettirmesini rica eyleriz. +Misyonerlere Karşı Mücadele. +– Cava’dan aldığımız diğer refikımız doğrudan doğruya hıristiyan misyonerlerinin harekatıyla mücadele kalatı dini ve ilmidir. +Büyük bir vukufun eseri olduğu her sahifesinden aşikardır. +Hıristiyan bir devletin hakimiyeti altında yaşayan Cava’da İslam intibahının feyyaz bir merhaleye girdiğini pek vazıh bir surette gösteren nin hıristiyan misyonerlerine karşı mücahedatı hiç şübhesiz şayan-ı tebriktir. +Şübhe yoktur ki birr u ihsan rıfk ile muamele muzır temayülleri fena fikirleri def’ edecek en büyük kuvvettir. +Delil isteyenler varsa adab-ı İslamiyye ile teali etmiş asırlardaki müslümanlar beyninde hükümran olan o muhabbeti o sükun ve selamı tahattur edebilirler. +Evet yukarıda da söylediğimiz vechile bir müslüman diyar-ı İslamın hiçbirine inmezdi ki yerlilerin müstefid olduğu ve İslamın bütün muvahhidler arasında şayi’ bir mülk olarak tanıdığı hukuk ve imtiyazatın kaffesinden istifade edemesin. +O hukuk o imtiyazat ki sırf onları sıyanet ettikleri için müslümanlar başka milletlerin rahat ve huzurunu kemiren memleketlerinde sükundan itminandan eser bırakmayan kin hased mücadelelerinden istirkab husumet muharebelerinden en uzak bir ümmet olarak yaşadılar ve yaşıyorlar. +Hem İslamda sıla-i rahm yalnız müslümanlara maksud değil ki. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz Ehl-i Kitab ile müşrikine de iyilik olunmasını tergib buyurdular. +Kastallani – Sure-i Mümtehıne [ ]” ayet-i celilesinde şöyle söylüyor: +“Bu ayet mü’minlerle muhasama ve mukatelede bulunmayan gayr-i müslimlere iyilik olunması için ruhsattır.” Semahat ve Muavenet. +– Cihan-ı insaniyyete huzur ve sükun te’minine ve efrad ve cemaat arasında muhabbet şefkat merhamet esaslarının tesbitine son derecede haris olduğu içindir ki İslam müslümanları yukarıda izah ettiğimiz fariza-i zekata icbar ile iktifa etmiyor; muhtelif suretlerde tecelli ederek başka başka isimlerle anıldığı halde gaye ve mahiyetleri müttehid bulunan enva’-ı birr u ihsanın hepsine teşvik ediyor. +alem-i beşeriyyet en müdhiş haybet ü hirman ocakları kesilen ihtiras tama’ buhl gibi zemimelerle tehalluktan tenfir eder; semahate kereme şefkate bezl-i ma’rufa müşevvik olur ve buna sadaka hak zekat birr u ihsan sıla maun gibi türlü isimler verir. +Çünkü isimlerin tarzların değişmesiyle buhle meyyal olan nefisler biraz daha kolay ırza edilir; ihsana varmayan sıkı eller biraz daha çabuk açılır. +Sonra İslam birr u ihsanın vücuh-ı sarfını yalnız fukara ile biçaregana hasr etmiyor; çok şamil çok umumi tutuyor. +Evet fukara ile biçaregana mışlara kölelere cariyelere bezl-i muaveneti de öylece senada bulunuyor. +Kezalik anaya babaya akrabaya uzaktaki yakındaki komşulara yol arkadaşına iyiliği –velev muhtac olmasınlar– ekiden emrediyor. +Maksad kuvvetleştirmek ruhları birbirine ısındırmak suretiyle yabancılığın ortadan kalkması münaferet ve ihtilal hislerinin sinelere yol bulamamasıdır. +Başmuharrir Sahib ve Müdir . + +– Sure-i B - – Sure-i Nisa – Hadis – Hadis – Hadis Hadis – Hadis – Hadis “Akrabasından iyiliği kesen”cennete giremez.” – Hadis Sonra müşrik valideyle müşrik kardeşlere ve başkalarına var. +Ehl-i Kitab olan Yahudilerle Nasranilere gelince hükumat-ı İslamiyye bunların ihtiyarlarına acizlerine erzak ve atayayı bezl ederdi. +Şimdi bu mevzua dair Kur’an’da sünnette varid olan ayat ve ehadis-i şerifeyi nakletmek münasib olacak: +Sure-i Ra’d – Sure-i Nur – Sure-i Bakara ..... +– Sure-i İsra +hud altı biçareyi doyurmak suretiyle ödenir. +Oruçta Fidye. +– Oruç tutmaya hiç takat getiremeyen yahud pek güçlükle tutabilenler için İslamın gösterdiği ruhsat-ı iftara mukabil aldığı fidyedir. +Ak i ka. +– Çocuk yedi günlük olduğu zaman kesilen kurbandır. +Kezalik saçı kesilip ağırlığınca altın yahud gümüş tasadduk olunur. +şı bahil kıymetsiz şeyler için semih bir fıtratta olduğunu pek iyi biliyordu. +Bunun için durmayıp ayet üstüne ayet sadıyla ehl-i tevhide vesayada bulunuyordu. +Ellerindeki malın en kıymetlileri üzerinde fukaranın biçareganın dulların öksüzlerin babaların hısımların … Evet hepsinin muayyen bir hakkı olduğunu hatırlarına getiriyordu; Allah rezzaktır erbab-ı servetin nesi varsa erbab-ı istihkaka noksansız olarak tevzi’ edilmek üzere kendilerine hazain-i ilahiyyeden mevdu’ emanattan başka bir şey değildir diyordu. +Kur’an-ı Kerim’de buna dair ne kadar ayat-ı celile var! +Biz yalnız şunları iktibas edeceğiz: +– Sure-i Sebe’ – Sure-i Maide – Sure-i Bakara – Sure-i Bakara – Sure-i Hadid – Sure-i Sünnet kitaplarına müracaat olunursa bu mevzua dair namütenahi ehadis-i nebeviyye görülür. +Sonra ayetlerin hadislerin cümlesi şunun üzerinde birleşiyor: +Allahü Zülcelal infak eden kulları içinden ancak o kimseleri harim-i rahmetine kabul ediyor ki verirlerken ihlas ile gönül hoşluğuyla veriyorlar arkasından ezaya minnete – Hadis . +– Sure-i Beled Atanın Envaı. +– İslamı edyan-ı saireden ayıran cihetlerden biri de fukara ve biçaregan hakkındaki muaveneti muhtelif nevi’lere ayırmasıdır. +Bunların bir kısmı vacibdir ki terki haramdır; bir kısmı tergibat-ı şer’iyyedendir ki faili me’cur olur; bir kısmı da ukubattır ki şeriatın ta’yin ettiği ahvalde müslimin üzerine edası farzdır. +Bu aksama dahil bulunanların en başlıcaları şunlardır: +Sadaka-i Fıtır. +– Risalemizin ikinci kısmında tafsil edildiği vechile Ramazanın ahirinde edası müslümanlara farzdır. +Zekat. +– Risalemizin ikinci kısmında tafsil edildi. +Kurban. +– Id-i adha istitaati bulunan her müslim-i hür üzerine –velev yetim olsun– vacibdir. +Hedy. +– Haccedenlerin ceza olarak kestiği hayvanattır. +Mucibatı kütüb-i fıkhiyyede bildiriliyor. +Ceza-yı Sayd. +– İhramda iken yahud ihramda olmasa bile Harem’de bulunurken avlanan kimsenin ödediği cezadır. +Yemin Keffareti. +– İnsanın çoluğuna çocuğuna yedirdiği yemeğin orta derecesinden on biçareyi doyurması yahud giydimesidir ki ciddi surette ettiği yemininde hanis olmuşsa üzerine vacibdir. +Zıhar Keffareti. +– Altmış biçareyi doyurmaktır. +Zevcesini nikah düşmeyen mahremleri sırasına koyarak mukarenetten imtina’ eden kimseler dört ay içinde rücu’ etmek isterlerse bu ceza ile muakab olurlar ve başka suretle zevcelerinin yanına gidemezler. +Hacda Fidye. +– Kütüb-i fıkhiyyede bildirildiği vechile güzel koku eldiven kuşak ve saire gibi ihram esnasında +Teaddüd-i zevcat usulü mümkinü’r-riaye olan müsavata asla münafi değildir. +Mümkinü’r-riaye olmayan hususatta ise müsavat ciheti zaten taharri olunamaz. +Bihayatiyyesine kabiliyet-i fıtriyyesine adem-i vukuftan neş’et eder. +Nikahın meşruiyetindeki felsefe-i aliyyeyi adem-i muhafazadan münbais bulunur. +Erbab-ı ihtisas tarafından mufassalan beyan olunduğu üzere erkekler ile kadınlar arasında hilkaten pek büyük farklar vardır. +Ez-cümle vasati olarak erkeklerin siklet-i bedeniyye ve dimağıyyesi kadınlarınkinden daha ziyadedir. +Erkeklerin cümle-i asabiyyeleri dahi kadınlarınkine nisbetle daha mükemmeldir. +Erkekler şedaid-i hayatiyyeye daha ziyade mütehammil oldukları halde kadınlar erkeklere nazaran daha ziyade avarız u emraza müstaiddirler. +Hele kadınların birçok zamanları hayız ile nifas ile bar-ı sakil-i haml ile mürur eder. +Birçok günleri aguş-ı şefkatlerini tezyin eden çocukları ırza’ ile terbiye nafi’ bir semere hasıl olamaz. +Maahaza kadınlar pek erken sinn-i iyasa vasıl olup kuvve-i viladiyyeden mahrum kalırlar. +Halbuki fıtraten kavi olan erkekler bu gibi avarızdan masundurlar. +Müteaddid kadınlar ile izdivaca ve bunların hukukunu hüsn-i te’mine tabiaten müstaiddirler. +Bir erkeğin nutfesinde her vakit işe yarayacak huveynat mevcud olduğundan sinni bir hayli tezayüd etse de yine kuvve-i tevlideye malik bulunur. +Hasılı kadınlar ile erkekler arasında gerek teşkilat-ı bedeniyye ve gerek havas ve kuvva i’tibarıyla büyük farklar vardır. +Bir kadının bir zamanda iki erkeğin taht-ı nikahında bulunması kabiliyet-i bedeniyyesiyle gayr-i mütenasib vezaif-i zevciyyeti ifa edebilmesine mani’dir; terbiye-i etfale münafi ihtilat-ı ensabı mucib daha nice mehazir-i Zaten nikahtan maksad-ı asli; beşeriyeti fuhşiyattan sıyanet ile ensal-i beşeriyyenin meşru’ bir surette devamını tezayüdünü te’min eylemekten ibaret değil midir? +Halbuki bir kadının müteaddid erkekler ile mukarenette bulunması bu maksad-ı aslinin husulüne imkan bırakmaz. +kalkışmıyorlar. +– Sure-i Tevbe Hülasa İslamın birr u ihsan faslı tabakat-ı beşer arasında vücudu kanun-ı hilkat icabından olan nefadet-i servetin körüklediği kin ve ihtiras ateşlerinden sineleri kurtarmak içindi başka bir şey değildi. +Müslümanlık henüz gençlik çağında iken müslümanlar onu biliyor ve tealim-i semavisine tevfik-ı hareket ediyordu. +Zamanımızda zuhur eden cem’iyat-ı hayriyyenin şurada burada vücuda getirdikleri gureba hastahaneleriyle öksüzleri sokakta bulunmuş çocukları barındıracak müesseselere Evet hükumat-ı İslamiyyenin bütün müslümanlardan türlü türlü vakıflarıyla erbab-ı servet tarafından Allah rızası için her gün bezl olunan sadakalar atıfetler bir halde idi ki ilk asırlarda gelen müslümanlar bu tarzda cem’iyetler vücuda getirmekten ve bin naz ile verecekleri birkaç parayı sızdıracağız diye erbab-ı yesarın ellerini sıkıp durmaktan müstağni bulunuyorlardı. +Daha doğrusu alem-i İslamın hey’et-i mecmuası öyle muazzam bir cem’iyet-i hayriyye halinde idi ki diyar-ı tevhidin her tarafındaki yüzlerce milyon halkın üzerine kanadlarını geren bu kitlenin kulubu Hakk’ın saye-i ni’metinde birleşmiş ve İslam feyzi yüzünden merhamet ve şefkat hisleriyle meftur olmuştu. +Hasılı Fatır-ı Hakimin dilediği gibi yekpare bir vücud Bir uzva eden afet bütün a’za-yı bedende hararetler ızdırablar tevlid ediyordu. + +Vakıa birçok erkekler vardır ki bunlar müteaddid kadınlar hakkında değil bir kadın hakkında bile te’min-i adalete muktedir olamazlar. +Fakat yine öyle erkekler vardır ki onlar pek güzel bir terbiye ve tehzibe mazhar oldukları için müteaddid zevcelerine karşı ifası lazım gelen adalette asla kusur etmezler. +Hasılı bu gibi hususatta kıyas-ı nefs caiz değildir. +Gençlik te’sirinde bulunan bazı nevresidegan; aile hayatının ancak bir aşk u garam içinde yaşayabileceğine kail oldukları için teaddüd-i zevcat ile bu aşk u garamı kabil-i te’lif göremiyorlar. +Halbuki bir aileyi yaşatan mes’ud eden mücerred bir aşk u garam değildir. +Bunlar bir lem’a-i sabavet gibi seriu’z-zeval şeylerdir. +Zamanımızda pek ziyade inkişaf eden bu aşk u garam yüzünden değil midir ki birçok hastalıklara intiharlara fecialara şahid olup duruyoruz?.. +Asıl aileyi yaşatan kaşane-i mes’udiyyet eden şey zevc ile zevceden her birinin uhdesine taerettüb eden birtakım vezaif ve hukuka riayetkar olmasıdır. +Bu cihet güzel bir terbiye sayesinde te’min edildikten sonra artık aile arasında vücudu matlub olan adaletin mes’udiyetin tecellisine hiçbir mani’ kalmaz. +Teaddüd-i zevcat usulü ihtiyacatı tezyid ve bi’n-netice sefalet-i umumiyyeyi tevlid etmez; belki ihtiyacatı tehvine menafi’-i umumiyyeyi te’mine vesile olur. +Vakıa yalnız büyük şehirlerde yaşayan mahdud ailelerin şerait-ı hayatiyyeleri nazara alınır ise bu yoldaki birtakım ailelerin bazı efradı müddet-i medide müstehlik vaz’iyette bulunurlar. +Bu gibi ailelere mensub çocuklar senelerce tahsil-i ulum ve maarif ile iştigal eder ve bu müddet zarfında daima velilerinin saye-i himayesinde te’min-i maişete mecbur olurlar. +Fakat diğer yerlerde hal böyle midir? +Her memlekette ahalinin kısm-ı a’zamını köylerdeki küçük kasabalardaki halk teşkil eder. +Bu halk ise alel-ekser müstahsil vaz’iyetindedir. +Buralardaki ailelerin bütün efradı hatta sekiz dokuz yaşlarında bulunan çocuklar bile ailelerinin maişetini te’mine servetini tezyide hadim müstahsil birer uzuvdurlar. +Bu gibi yerlerde efrad-ı ailenin artması aile hakkında ayn-ı saadet addolunur ve bu müstahsil efradın tezayüdü şübhe yok ki memleket için de iktisadi siyasi birçok nikat-ı nazardan pek nafi’ bulunmuş olur. +Teaddüd-i zevcat usulü inkısam-ı servete bais olduğu gibi izdiyad-ı servete de baistir. +Binaenaleyh inkısam-ı servetten melhuz olan zarar izdiyad-ı servet sayesinde maa-ziyadetin telafi edilmiş olur. +Ma’lum olduğu üzere servetin müstahsili insanlardır. +Bir kadın bir zamanda kaç erkeğin taht-ı nikahında bulunursa bulunsun yalnız birinden gebe kalır fakat hangisinden kaldığı anlaşılamaz. +Bu halde hem neseb zayi’ olur hem de teksir-i nüfus gayesi te’min edilememiş olur. +Halbuki bir erkeğin müteaddid kadınlar ile bir rabıta-i zevciyye te’sis etmesi bu gibi mahzurlardan tamamen salimdir. +Binaenaleyh bu gibi hususatta kadınlar ile erkekler arasında müsavat aranılması hem şerayi’-i ilahiyyenin ahkam-ı ulviyyesine münafi hem de kudret-i fatıhiyetini haiz olduğundan asla şayan-ı tasavvur olamaz. +Teaddüd-i zevcat usulü adaletle kabil-i te’lif değildir deniliyor. +Bunu isbat için de bir erkeğin müteaddid zevcelerinden her birine karşı aynı sadakatle aynı muhabbet ve meyelan ile mütehassis olamayacağı dermeyan ediliyor. +Bir kere zevcelerin teaddüdü yüzünden sadakatin haleldar olacağı teslim olunamaz. +Vicdana diyanete malik namus-perver erkekler hakkında böyle bir şey tasavvur olunamaz. +Muhabbet ve meyelan cihetine gelince fi’l-vakı’ bu hususta tamamıyla te’min-i adalet kabil değildir. +Fakat insanlar yed-i ihtiyarlarında bulunmayan bu gibi hususat ile mükellef olamazlar. +Elverir ki bir insan zevcelerinin hukukuna riayetkar olsun bunlardan birine karşı kalben hissettiği muhabbet ve meyelanı diğerlerine karşı izhar ederek onların inkisar-ı hatırına sebebiyet vermesin. +Bu hikmete mebnidir ki Kur’an-ı Mübin’de: +buyurulmuştur. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz ezvac-ı tahiratı arasında kasmeson derece riayet eder sonra da buyururlardı. +Muhabbet-i kalbiyye gibi hususatın maadasında ise adalet ifası her vechile kabildir. +Zevciyet hususunda ifası lazım gelen adalet de ancak bundan ibarettir. +Teaddüd-i zevcatın cevazı ancak bu adaletin vücuduna muallaktır. +Eğer bu adalet hadd-i zatında mümkinü’l-icra olmasa buna ta’lik suretiyle teşri’-i ahkamda bulunmak Şari’-i hakim hazretlerinin ulviyet-i şanıyla kabil-i te’lif değildir. + +det-i zevce hakkındaki madde-i kanuniyyenin bir an evvel ta’dili taleb olunmaktadır. +Şübhe yok ki garb alemi fuhşiyatın derece-i şenaatini tamamen idrak ettiği tezyid-i nüfus için meşru’ çareler taharri edildiği gün bu usulü kabule muztar kalacaktır. +Şuna eminim ki eğer teaddüd-i zevcat usulü garbda cari olup da şarkta memnu’ bulunsa idi bugün bu müessese aleyhinde bulunanlardan birçokları bu memnuiyetten şikayet edecek: +“Din-i İslam bu usule mesağ vermediği taraftan da memlekette nüfus-ı umumiyye tezayüdden mahrum bulunuyor.” diyecekler idi. +Belki yakın bir atide garb bu usulü kabul eder de bu babdaki i’tirazat nihayet bulur! +Teaddüd-i Zevcatın Ferdi İctimai Fevaid ve Muhassenatı: +Velhasıl şerayi’-i ilahiyyenin tecviz etmiş olduğu herhangi bir muamele-i ictimaiyyede saadet-i insaniyyeye adab-ı medeniyyeye kavaid-i adl ü nasafete münafi bir cihet bulunamaz. +Bil-akis birtakım menafi’ ve masalih mündemic bulunur. +Elverir ki bu husustaki şera-ita riayet olunsun. +bulan teaddüd-i zevcat usulü de bu cümledendir. +Bu müessese-i ictimaiyyenin ihtiva ettiği fevaid ve muhassenattan bir kısmı ber-vech-i atidir: +Teaddüd-i zevcat usulü fuhşiyatın tevessüüne mani’dir. +Bu sayede fuhşiyat azalır; ahlak-ı umumiyye salaha yüz tutar sıhhat-i umumiyye halelden masun kalır. +Ma’lum olduğu üzere iffet mes’elesi nezihü’t-tab’ olan her zatın gaye-i emel ittihaz ettiği bir mes’ele-i ahlakıyyedir. +Halbuki bazen bir zevce ile iktifa edilmesi bu gayeyi te’mine kafi olmaz. +Evvelce de arz olunduğu üzere kadınlar birtakım mevani’ ve avarızdan hali olamazlar. +Erkekler ise bu gibi arızalardan masundurlar. +Binaenaleyh bazen bir erkek yalnız bir zevce ile kanaat edemeyecek iktidardan mahrum olur. +Artık bu erkeğin piş-i azminde iki tarik küşade bulunur ki biri tekrar tezevvüc etmek diğeri de girdabe-i fuhşa can atmaktır. +Halbuki terbiye-i diniyyeye nail nezahet-i tab’a malik olan bir zat için hayatını fuhşiyatın emvac-ı dehşet-naki arasında ifna etmek asla kabil değildir. +Şimdi böyle bir zat için yalnız bir tarik kalır ki o da tekrar tezevvüc etmekten ibarettir. +Teaddüd-i zevcat usulü teksir-i nüfusa hadimdir. +Nüfusun tezayüdü ise hem efradın hem de cem’iyetlerin menafi’-i hayatiyyesi icabatındandır. +Ma’lum olduğu üzere nikahın meşruiyetindeki makasıd-ı aliyyeden biri de tenasül mes’elesidir. +Bir erkek ne nisbette artar servet de o nisbette tezayüd eder. +Bir müteşekkil bir aileye istihsal-i servet nokta-i nazarından bakılırsa beynlerindeki fark pek bariz bir surette nazara çarpar. +Maahaza bizim memleket gibi arazi-i sagire usulü cari olan servet-i memleket mahdud ellerde mütemerkiz bulunmayan yerlerde inkısam-ı servetten o kadar endişeye mahal yoktur. +Teaddüd-i zevcatın mevcudiyetinden dolayı alem-i garbın su’-i nazarlarına hedef olacak imişiz.!.. +Bilmem ki bunların hüsn-i teveccühlerine mazhar olduğumuz takdirde ne istifade edeceğiz? +Zaten biz müslüman bulundukça böyle bir teveccühe mazhariyet kabil mi?.. +Ma’lum olduğu üzere teaddüd-i zevcatı vesile ittihaz ederek İslamiyetin nasıye-i dırahşanı üzerine bir leke kondurmak ve bu vechile iğfalatta bulunmak öteden beri garbın bazı mahafilince bir gaye-i diniyye mahiyetinde bulunmuştur. +Nasraniyetin intişarında kadınların safvet-i kalbiyyesinden pek çok istifade yollarını keşfetmiş olan rüesa-yı ruhaniyye bu vesile ile de kadınlara bir cemile göstererek gaye-i emellerine kavuşmak istemişlerdir. +Halbuki evvelce de beyan olunduğu üzere teaddüd-i zevcat usulü yalnız şeriat-ı İslamiyyede değil sair şeriatlarca de caiz olup edvar-ı kadimeden beri beyne’l-akvam cari olmuştur. +Bu hakikati Yahudiler ile hıristiyanlar da mu’teriftirler. +Binaenaleyh edyan-ı semaviyyeye mu‘tekıd bulunan milletler semavi ile mütedeyyin olmayan eşhasa gelince bunların da bu usul hakkında i’tiraza salahiyetleri olamaz. +Nasıl olabilir ki kısm-ı a’zamı kavlen teaddüd-i zevcat aleyhinde bulundukları halde fiilen bir zevce ile iktifa etmiyorlar; kendi harim-i ismetlerindeki kadınlar ile kanaat etmeyip birtakım alüfteganın aguş-ı şenaatkaranesine can atmaktan nefislerini men’ edemiyorlar. +Bu gayr-i meşru’ mukarenetler yüzünden dünyaya gelen çocuklar da gayr-i meşru’ oluyor aile terbiyesinden izzet-i nefsten mahrum kalarak cem’iyet-i beşeriyye başına bela kesiliyorlar. +Maahaza bizim için başka milletlerin şuun-ı hayatiyyesini taklid etmek asla doğru değildir. +Biz müslümanlar milliyye ve saire i’tibarıyla birçok farklar vardır. +Binaenaleyh garbın mevhum teveccühünden mahrum kalmak korkusuyla kendi hayat-ı milliyyemizi tebdil kendi ahval-i ictimaiyyemizi red ve tezyif doğru değildir. +Halbuki bugün garbda da ilmi resmi en büyük makamatı fından teaddüd-i zevcat usulü tervic edilmektedir; vah birtakım biçareler temiz kalbleri saatlerce ağlatacak felaketlere uğrayıp duruyor. +Halbuki teaddüd-i zevcat usulüne riayet edildiği takdirde bu kadınlardan mühim bir kısmı sefaletten kurtulur cevher-i ismetini parçalayacak hareketlerden masun kalır bunun neticesinde de kadınlık aleminde başka bir nezahet başka bir mes’udiyet tecelli eder. +senesine aid ihsaiyat mündericatına nazaran memleketimizde erkeklerin mikdarına nisbetle Bursa’da Konya’da Ankara’da Diyarbekir’de fazla kadın vardır. +Bu nisbet bit-tabi’ bilahare daha ziyade artmıştır. +Bu zavallı kadınların hali ne olacak? +Bunlar kendilerinin zatü’z-zevc olmasını istemezler mi? +Bunların ihtiyacat-ı hayatiyyeleri ne suretle tatmin edilecektir? +Yalnız kendi nefislerini kendi mes’udiyetlerini düşünen zatü’z-zevc hanımefendiler biraz da bu bikes hemşirelerini düşünmeli değil midir? +Acaba bir gün kendilerinin de böyle bir vaz’iyette bulunmayacakları ne ma’lum !. +Bugün biz öyle bir halette yaşıyoruz ki efrad-ı milleten yalnız bir kısmının saadet-i halini düşünmemiz asla caiz olamaz. +Bugün efrad-ı milleti ve bilhassa birçok sademata uğramış olan memleketimizi düşünmek mecburiyetindeyiz. +Binaenaleyh hem erkeklerimiz hem de kadınlarımız mümkün mertebe fedakarlıkta bulunmalıdır ki milli siyasi iktisadi mevcudiyetimizi kurtarabilelim. +Yoksa bir kısım efradın refah ve saadeti fayda vermez. +Teaddüd-i zevcat usulü kadınların devam-ı sıhhatine beka-yı letafet ve taravetine hadimdir. +Bir kadın zevcinin hizmetinde bulunur çocuklarını terbiye ile meşgul olur umur-ı beytiyyesini hüsn-i rü’yete çalışır. +Halbuki bir kadın nehafet-i bünyesiyle beraber bu kadar ağır vazifeleri ifaya uzun müddet tahammül edemez sıhhati muhtel olur hüsn ü taraveti zevale yüz tutar çocuklarını biganelerin elinde kalmış bulunur. +Fakat zevcinin diğer bir zevcesi daha bulunduğu takdirde uhdesine teveccüh eden bu mühim vazifeler kısmen tehaffüf eder olarak sıhhatini letafet ve taravetini idameye muvaffak olur. +Hülasa-i makal: +Teaddüd-i zevcat usulü şerait-ı şer’iyyesi dahilinde vakı’ olduğu takdirde ferdi ictimai birçok fevaid ve masalihı ihtiva eder. +Şeriat-ı münevveremiz feyz-ı tuluuyla afak-ı insaniyyete başka bir nuraniyet vermiş mes’ud bir aile teşkili tekabilen haiz oldukları hukuku ta’yin buyurmuştur. +İşte bu hukuk ve vezaife riayet edebilecek erkekler hakkında teaddüd-i zevcata mesağ vardır. +Böyle bir erkek lüzum nailiyet emelidir. +Halbuki bazen bir kadın ile de te’sis edilen rabıta-i zevciyyet bu gibi meşru’ emelleri te’mine kifayet etmez. +Evet… Olabilir ki kadın akim bulunur veya doğurduğu çocuklar yaşamaz yahud bir iki çocuk doğurduktan sonra artık doğurmaz bir hale gelir. +Erkek ise birçok evlada naliyet emel-i meşruunda bulunabilir meşru’ emelin husulü için de tekrar tezevvücden başka çare bulamaz. +Bazı zevat diyor ki: +“Tezayüd-i nüfus hususunda kemiyetten ziyade keyfiyete ehemmiyet vermelidir. +Teaddüd-i zevcat usulü ise kemiyeten tezayüd-i nüfusa hadim olsa da keyfiyeten olamaz.” Halbuki bu iddia tamamen doğru değildir. +Bir memleketin yeten hem de keyfiyeten tezayüd-i nüfusa ihtiyac vardır. +Nüfusun kemiyeten tezayüdüyle keyfiyeten tezayüdü beyninde ise bir tezad mevcud değildir. +Yaşamak isteyen bir milletin vazifesi bu iki cihetin ikisini de nazar-ı ehemmiyyetten dur tutmamaktır. +Teaddüd-i zevcat ise –bu hususta salahiyetdar olan erbab-ı fennin beyanatıyla sabit olduğu üzere– yalnız kemiyeten değil keyfiyeten de tezayüd-i nüfusa hadimdir. +Zevcelerin teaddüdü neslin etmektedir. +Yine deniliyor ki: +“Avrupa’da teaddüd-i zevcat usulü cari olmadığı halde nüfus tezayüd ediyor; bizim memlekette miyye tezayüdden mahrum bulunuyor.” Bu iddia da tamamen doğru değildir. +Bir kere Avrupa’da teaddüd-i zevcat usulü mevcud değilse de gayr-i meşru’ surette hem de gayr-i mahdud bir halde mevcud bulunmaktadır. +Maahaza tezayüd-i nüfusu te’min edecek birçok esbab vardır ki teaddüd-i zevcat da bunlardan biridir. +Binaenaleyh garbda bu usul cari olmasa bile sair esbaba riayet edilmektedir. +Bizim memlekette ise bu esbabdan hiçbirine kafi derecede riayet edilmiyor. +Teaddüd-i zevcat usulü kadınlık hayatının i’tilasına hadimdir. +Ma’lum olduğu üzere her memlekette kadınlar erkeklerden daha ziyade bulunuyor. +Bu kadınlardan bir kısmı her türlü mahrumiyete katlanarak sefilane bir halde yaşıyor diğer bir kısmı da ya saika-i ihtiyac ile veya nefsinin temayülatına tebaiyetle fuhşiyat sahalarına düşüyor. +Bu suretle kadınlık hayatında pek feci’ hadiseler zuhur ediyor beşeriyetin latif bir cinsine mensub olan +şedikçe talak vukuatı tabiatıyla çoğalır. +İkinci birincinin emin bir mi’yarıdır. +Din-i İslamda talak mezmumdur bila-zaruretin ve pek çok nususu-ı şerife ve tahzirat-ı şedide şeref-varid olmuştur ki onlardan birkaç tanesini zikrediyoruz: +Zevcler her ne zaman talakı göze alırlarsa hin-i akidde zevcelerine madame’l-hayat birlikte yaşamaya dair verdikleri sözü Cenab-ı Hakk’ın işittiğini ve talaktaki hafi maksadların mahiyetini pekala bildiğini hatırlasınlar.” [ ] Zevcler! +Zevceleriniz itaat ettikçe onlardan iftiraka vesile aramayınız. +Böyle zevcler Cenab-ı Hakk’ın ulüvv ü azametini adalet-i mutlakasını hatırlasınlar.” [ ] “ ” hadis-i şerifinde “Mübahlar arasında indallah en menfur olan mübah bila-zaruretin ika’-ı talaktır.” buyuruluyor. +Fukaha talakın hükmünü ol babdaki edilleye istinaden şu suretle hülasa etmişlerdir: +Talakta asıl olan memnu’ olmaktır. +Zevceyn beyninde münaferet hasıl olup da devam-ı muaşeret kabil olmazsa mübahtır. +Zevce geçimsiz olursa mendubdur. +Zevc innin olmak gibi beka-yı zevciyyete mani’ ahval karşısında zevcenin talebi üzerine vacibdir. +sabıkalarına mebni “Bir sebeb-i meşrua müstenid olmayarak ceza ta’yin edilmesi Encümenimizce düşünüldü ise de esbab-ı meşruanın sübutundaki mehazir ve müşkilata mebni sar-ı nazar edildi. +Talaka Karşı Zevcenin Salahiyeti. +– Yakında arz olunduğu üzere ekser-i ahvalde kadın teheyyücat-ı asabiyyeden salim olmadığından ve bu sebeble seriu’l-infial bulunduğundan ale’l-ıtlak kadına da hakk-ı talak verilmemiştir. +Zira kadının böyle hakkı haiz olması talak vukuatının pek ziyade çoğalmasını mucib oluyor ki bundan hem aile ve hem cem’iyet müteessir olur. +Maamafih kadına da birtakım silah-ı müdafaa verilmiştir ki şunlardır: +Nikah bi’ş-şart Talak bi’t-tefviz Hakk-ı tahkim. +Bunlardan birinci şart ile nikaha dair olan’uncu madde hakkında arz-ı izahat etmiştik. +Kadın o madde mucebince talak kendi elinde olmak istediği zaman kendini tatlik etmek şartıyla akde muvafakat eder ve zevce de kabul ederse kadının nefsini tatlika salahiyeti bulunur. +görürse bu usule riayet eder lüzum görmezse bir zevce zevcesini mahzun etmemek için üzerine tezevvücü terk eden bir erkeğin kezalik ortağı olacak kadını hüzün ve kederden sıyanet için zevciyle izdivacdan imtina’ eyleyen bir kadının indallah me’cur olacağı Fetava-yı Hindiyye Dürrü’l-Muhtar gibi mu’teber kütüb-i fıkhiyyemizde muharrerdir. +Bunun içindir ki müslümanlar arasında ni tecavüz etmemektedir. +Binaenaleyh bizim müdafaa ettiğimiz cihet şeraitini haiz olan kimseler hakkında bu babdaki cevazın bir hikmete bir maslahata müstenid olduğunu beyandan ibarettir. +Elbette Şari’-i Hakim hazretlerinin tecviz buyurduğu bir mes’ele-i ictimaiyye hikmetten maslahattan hali olamaz. +Yoksa maksadımız mutlaka herhangi bir erkeğin müteaddid kadınlar ile yete riayet edemeyecek erkekler için birer kadınla bile Hakk-ı Talak: +Zevcin haiz bulunduğu hukukun en mühimmi ve en ziyade eşkal-i muhtelife ile münakaşata zemin olanı hakk-ı talaktır. +Yakın zamanlara kadar garb hukukıyyunu miyyeyi haksız ve pek şiddetli tenkid ederlerdi. +Halbuki talak şeriatımız nazarında gayetle mebguz li-zatihi kabih ve bila-zaruretin haramdır. +Çünkü talak nikaha terettüb eden ittisal-i mesnunun ve ni’met-i izdivacın hıllini ref’ etmektir. +Bu ise küfran-ı ni’mettir. +Bu sebeble talakta asıl olan memnu’ olmasıdır. +Yalnız zaruret-i kat’iyye bulunduğunda esasen ma’na-yı ni’met tahakkuk etmediğinden artık talak mübah oluyor ve bu hak zevce veriliyor. +Vaktiyle bu hakikatlerden gaflet ederek talaka aleyhdar olan garbın gözünü zaruret-i ictimaiyyenin mütemadi tazyikleri açmış ve bu defa talak lehine hareketler başlayarak en-nihaye onlar tarafından da kabul edilmiştir. +Fakat bu salahiyet zevce değil mahkemeye ve kiliseye verilmiştir. +Garb müelliflerinin şehadetlerine göre ezmine-i ahirede ve bilhassa Harb-i Umumiyi müteakıb Avrupa ve Amerikalılar arasında talak vukuatı şarktan az değil pek çoktur. +Bu da maişetin muhtelif cereyan-ı ictimailerin muzır neticelerinden en mühimmidir. +Aile salabeti gev namuskar bir adam bulabilmesine imkan var mıdır? +Her nasılsa gafletle belki de bir fazihada bulunmuş olan bu biçarenin cem’iyet arasında yaşaması ne kadar kesb-i müşkilat eder? +Ya bunların çocukları varsa? +Onların nasıye-i namusları üzerinde na-kabil-i zeval bir surette nümayan olmuş bulunan lekeyi düşünmek lazım gelmez mi? +Validelerinin huzur-ı hakimde mahkumiyeti üzerine analarına karşı ne gibi bir his ile mütehassis olurlar? +Validelerinin fazihasını teşhire sebeb olan babaları hakkında ne gibi bir fikirde bulunurlar? +Garbda bu hailelerin görülmektedir. +Binaenaleyh talak mes’elesini mahkemeye tevdi’ edip de gazetelerde ve efvah-ı nasta bir hadise-i ictimaiyye olmasına sebebiyet vermekten ise bunu yalnız zevcin namusuna terbiye-i diniyye ve milliyyesine havale etmek elbette daha ziyade muvafık-ı hikmet ve maslahattır. +ve zevce[ye] de hakk-ı tahkim gibi hukuk vermekle zevc ve zevcenin kaşane-i şeref ve namuslarının göçüp gitmesi gibi büyük mahzurları izale etmiş bulunuyor. +Bu da hukuk-ı aile hususunda velayet-i ammeden daha kuvvetli bir istinadgah olduğuna delalet ediyor. +Talak-ı Sekran Talak-ı Mükreh.– Ehliyet-i nikahta akıl ve büluğ şart olduğu gibi ehliyet-i talakta da kasd ve iradenin menşei bulunan aklı şart olarak kabul eden hazeratı serhoş ile mükrehin talaklarının adem-i vukuuna kail olmuşlardır. +Vezaif-i uzviyyesi dalalete uğrayan bir serhoşun hal-i sekirde kasd ve iradesi bulunamayacağından onun tefevvühatının ne kıymeti olabilir ki hayat-ı aileye tealluku bulunan bir mes’ele-i mühimmede te’siri kabul edilsin. +Talak vukuatının bir kısm-ı mühimmi hal-i sekirde ika’ edilen talaklardan sekranın talakının vukuunu kabul eden eimme-i kiram sekirden men’ u tahzir maksadıyla kabul etmişlerdir. +Halbuki her zaman bu zecr te’min edilemediğinden başka koca bir aile şuursuz tefevvühat ile göçüp gidiyor. +Haiz-i nisab-ı ictihad eimme-i kiramın bir kısmı metbu’lar ve bir kısmı müntesibler olduğuna ve Kerhi ile Tahavi işbu müntesibler miyanında bulunduğuna –İbni Kemal’in tertib-i meşhuruna rağmen– fıkhın ve tarih-i fıkhın pek çok şahidleri ve şehadetleri mevcud olduğundan talak-ı sekranın adem-i vukuu mes’elesinde derece-i sekri tasrih ederek “Muhtellü’ş-şuur olan serhoşun talakı mu’teber değildir” suretinde kabul etmiştir. +“Mükreh” hapis veya katl gibi tehdid karşısında meslubü’l-irade bulunduğundan’inci madde “ikrah-ı mülci’ ” ile takyiden kabul edildi. +Hakk-ı tahkim ki zevceyn arasında hüsn-i muaşeret te’min edilemeyip geçimsizlik devam ettiği surette kadın hakime müracaatla aradaki niza’ u şikakı hall ü fasl için bir aile meclisi teşkilini taleb edebilmesidir. +Müracaat-ı vakıa üzerine hakim tarafeyn ailelerinden evsaf-ı lazımeyi haiz birer hakem ta’yin eder. +Hakemler tarafeynin ifadat ve müdafaatını dinleyip tedkik ettikten sonra evvela ıslah-ı muaşerete çalışır. +Kabil olmadığı surette kusur zevcde ise hakemler derhal beynlerini tefrik eder; zevcede ise mehrin tamamı veya bir kısmı üzerine muhalaa eyler. +Hukuk-ı ma’ruza miyanında ‘Tahkim’ aile mahremiyetinin selamet ve mahfuzıyeti ve talak vukuatının hadd-i asgariye tenzili namına son derece ali ve ictimai bir usuldür. +“ ” ayet-i kerimesinden esbab-ı nizaı tedkike me’mur hakemlerin mesaisine en evvel hakim olacak ruhun asıl te’lif-i beyn olduğu anlaşılmaktadır. +olmadıklarına kail olmuşlardır. +Fakat hakemlerin bütün mesailerine rağmen te’lif ve ıslaha muvaffak olamadıkları surette her halde şu teşebbüsün intacı tarafeynin selametini mucib olacağından eimme-i Malikiyye hakemlerin hakk-ı tefriki de haiz olduklarını kabul etmişlerdir ki buna göre tertib edilen’uncu madde aynen kabul edilmiştir. +Talakın Mahkemeye Tevdii Muvafık mıdır? +– Talakın mahkemeye tevdii hem tarafeynin ve hem de cem’iyetin menafiine suret-i kat’iyyede mugayirdir. +Aile arasında mahrem kalması icab eden her hususu tarafeyn kemal-i asabiyyetle enzar-ı ammede teşhir edecek bundan halen ve atiyen hem kendileri ve hem de cem’iyet mutazarrır olacaktır. +Farz edilebilir ki zevc zevcenin su’-i halinden adem-i ismetinden bahs ile mahkemeye müracaat ediyor. +İcab eden delaili ihzara ya muvaffak olur yahud olamaz. +İkinci surette mahkemeden talak kararı alamayacağından itham ettiği bir kadınla idame-i zevciyyete mecbur olacak demektir. +Halbuki bu nasıl kabil olabilir? +Bunların hey’et-i ictimaiyye arasında mevki’leri ne olur? +Birinci surette yani zevc delail ihzarına muvaffak olup mahkemeden talak kararı aldığına göre zavallı kadının hali ne olur? +Resmen fuhuş ile mahkum bulunan böyle bir kadının ömrü olduğu müddetçe hey’et-i Nisa Suresi +Zevce bu hakk-ı müracaat birinci talak-ı ric’ide verildiği gibi hikmet-i ma’ruzaya mebni ikinci defasında da müsaade edilmiştir. +Üçüncüde ise beynunet-i kat’iyye vakı’ oluyor ve iki defa tecrübe kafi addediliyor. +Kable’t-tekarrub suret-i ma’ruzada tatlik ile derhal zevciyet zail olur ki ondan da “talak-ı bayin” ile ta’bir olunur. +Henüz bir yastığa baş koymayan bu aile namzedlerinin tehlikeli bir hayat geçirecekleri kable’ttekarrub anlaşılarak artık şer’an ne iddete ve ne de ıslah ve ta’mir-i muaşeret için intizara lüzum görülmüyor. +Beynunet ifade eden elfaz ile veya bir ivaza mukarin olarak vakı’ olan talaklar da talak-ı bayindir. +Şu kadar var ki bir veya iki talak-ı bayin tecdid-i nikaha mani’ olmuyor. +Bu suretle olsun idame-i münasebata fırsat veriliyor. +Üç talaktan sonra ise artık emr-i nikah mel’abe olmamak Ancak bu telaubu men’ için kabul olunan beynunet-i kat’iyyenin zevali bazı ahval ve esbabın ictimaı halinde tahakkuk edebilir. +Nasıl ki ayet-i kerimesiyle izah sadedinde varid olan bir hadis-i şeriften ber-vech-i ati şerait-ı tahlil müstefad olmaktadır. +Zevcenin iddetinin müruru Tahlil maksadıyla olmayarak zevcenin zevc-i aharla nikah ve izdivacı Zevc-i aharın mukareneti Günün birinde ondan da talak veya mevt gibi bir suretle iftirakı Ondan sonra bu iddetin de müruru Zevc ve zevcenin ba’dema hudud-ı şer’iyye ve vezaif-i zevciyyelerine hürmetkar olacaklarına kani’ bulunmaları. +İşte bu kuyud u şurut dahilinde zevc-i evvel hıll-i cedid ile zevcesine malik olabilir. +Bu hıll-i cedide müsaade eden şeriat-ı İslamiyyenin yine gayesi ailenin devamıdır. +Tarafeynin uzun bir sergüzeştten sonra aldıkları ders-i intibah ile yekdiğerine sadakatle merbut kalmaları pek me’muldür. +Görülüyor ki bu ikinci izdivac gayet tabii olarak te’sis ediliyor ve bu suretle nihayet buluyor. +Fakat bazı süfeha sun’i bir nikahla müsaadeden istifade emeline düşmektedirler ki hadis-i şerifinde bu hilekar güruhtan hem birinci zevcin hem de sahte ikinci zevcin nazar-ı şeriatta mel’un oldukları beyan buyurulmuştur. +“Hile” namıyla kadını baziçe eden bu süfehanın ef’al-i mel’anetkaraneleri aynı zamanda ahkam-ı İslamiyye Zevcin zevceye üç talak ile malik olduğuna dair bulunan ’inci maddeyi aynen kabul ve fakat üç talakın birden ikaı bir emr-i münkeri iltizam olduğu cihetle müstelzim-i mücazat bulunduğu tasrih edildi. +Adliye Encümeni a’za-yı kiramının ekseriyeti tarafından tezyil edilen fıkra ekalliyette bulunan Abdullah Azmi Efendi tarafından dermeyan edilen delail-i ilmiyye ve mütalaat-ı rülmemiştir. +Talak.– “Seni boşadım benden boş ol” gibi elfaz-ı sariha ile vakı’ olduğu gibi “Buradan git kime istersen var” gibi mütearif olan elfaz-ı kineviyye ile de vakı’ olur. +Çünkü bir lafız bir memleket örfünde talakta mütearif olursa sarih hükmünde olur. +Mütearif olmayan elfaz-ı kineviyye ile talakın vukuu zevcin niyetine mütevakkıftır. +Talak-ı Ric’i ve Bayin. +– Talak-ı ric’i zevc için hakk-ı ric’at olan talaktır. +Talak-ı bayin zevc için hakk-ı ric’at bulunmayan talaktır. +Şeriat-ı İslamiyyede talak asla mültezem olmayıp nikahın devamı matlub bulunduğundan zevc ba’de’t-tekarrub zevcesine “Seni tatlik ettim.” gibi telaffuz-ı sarih-ı talak ile tatlik ederse –ki ondan “talak-ı ric’i” ile ta’bir olunur– fi’l-hal rabıta-i zevciyyetin zevaline hükmedilmemiş belki müddet-i iddetin devamınca hükm-i nikahın da devamı kabul edilmiştir. +Bu suretle zevciyetin iftiraka müntehi olacak elim vaz’iyetlerini ve eğer var ise biçare yavru ve çocuklarının sefaletlerini teemmül ederek iade-i muaşerete çalışmalarına fırsat verilmiş oluyor. +Nasıl ki bu müddet zarfında zevcin zevcesine “Sana müracaat ettim.” gibi kavlen yahud onu okşamak gibi fiilen müracaatıyla el-an mevcud olan nikah kema-kan devam ediyor ve bu hakk-ı rücu’ zevcin ıskatıyla da sakıt olmuyor. +Hukuk-ı mücerrede başka yerlerde sakıt olduğu halde Şariin nikahta sukutu kabul etmemesi nikaha ve devam-ı nikaha verilen kıymeti vazıhan gösterir. +Talak-ı ric’ide hükm-i nikah devam ettiği cihetle zevc müracaat için ne zevcenin rızasını istihsale ve ne de mehr-i cedid ta’yinine lüzum görülmemiştir. +ayet-i kerimesinde talakı ika’ eden erkeklerin ortaya koydukları şu fenalığı ıslah ve izaleye çalışmaları pek tabii bulunduğundan esna-yı iddette ıslah-ı muaşeret arzu olunduğunda onların kadınlara müracaat etmeleri icab ettiği ta’lim ve bu suretle kadınların mevkii i’la ediliyor. + +göre dokuz aydır. +Bunun altı ayı intizar üç ayı iddettir. +Hamil kadının müddet-i iddeti vaz’-ı haml ile nihayet bulur. +Zevci vefat eden kadının iddeti vardır ki bu da dört ay on gündür. +Yalnız hamil iken zevci vefat eden kadının iddeti de vaz’-ı haml ile nihayet bulur. +Kısa bir icmal ile arz edilen iddet mes’elesinin şeriat-ı biri ayrı ayrı esbaba müstenid olmasındandır ki onları da maddelerin müzakeresi esnasında şifahen arz eyleriz. +Kable’l-İslam Kadının Hukuku – Din-i İslamın Kadına Bahşettiği Hukuk – el-Yevm Garbda Kadının Haiz Olduğu Hukuk Layiha-i kanuniyyenin tedkiki münasebetiyle din-i ettiği hukuk ve vezaifi ahkam-ı müteferriasıyla arz u izah ettik. +Burada kable’l-İslam kadının aile arasındaki mevkiini din-i İslamın nikah dahilinde veya nikah haricinde suret-i umumiyyede kadına bahşettiği hukuk-ı müsavat ve imtiyazatı ve el-yevm garbda kadının haiz olduğu hukuku arz etmek isteriz. +Ta ki din-i İslamın kadına bahş ettiği hukuk-ı medeniyyenin ne derecelerde yüksek bulunduğunun erbab-ı insaf nazarında bil-mukayese tecellisine hadim olsun. +Kable’l-İslam kadın yeryüzündeki bütün akvam-ı beşer nezdinde hakaret ve esarete mahkum idi. +Din-i İslamın zuhur ettiği Ceziretü’l-Arab’da kız çocuklarını diri diri defnetmek hasenattan addolunurdu. +Orada [ Kızları gömmek hasail-i keremdendir] gibi sözler mesel-i sair hükmüne geçmişti. +ayet-i kerimesinde “onlardan bir peder bir kız çocuğunun viladetiyle müjdelendiği vakit gayzını sinesine çekerek hiddetinden yüzü kapkara olduğu kendisine verilen kötü müjdeden dolayı herkesten saklandığı bunu ne yapayım? +Hakarete katlanarak alıkoyayım mı? +Yoksa toprağa gömeyim mi? +diye şaşırıp kaldığı” beyan buyuruluyor ki kable’l-İslam Ceziretü’lArab’da hüküm-ferma olan koyu cehaletin kadın hakkındaki vahşiyane telakkilerin en bariz bir nümunesidir. +Kadim Yunanilerde erkeğin kendi hal-i hayatında zevcesini ahara devretmesini yahud ba’de’l-vefat başka bir kimsenin taht-ı vesayetine vermesini zikretmek onhakkında da su’-i tefehhümü mucib olduğundan bu cihetle de sezavar-ı tel’indirler. +dının muayyen bir zaman terabbus ve intizarından ki onlardan en mühimmi ihtilat-ı ensaba müeddi olmamak met verdiği umur-ı mühimme ve mergubeden ve insanın ma-bihi’l-imtiyazı olan hassa-i lazımesinden ma’duddur. +Denilebilir ki insan yalnız nesebe verdiği ehemmiyetle hayvanat-ı saireden kesb-i imtiyaz etmiştir. +Bu sebeble nesebin tarihi tarih-i beşerle başlar ve onunla seyreder. +nikahtaki fahamet-i ictimaiyyeyi ta’zimdir. +İddetle şöyle bir hakikat ifade edilmiş oluyor: +Nikahın te’sis ettiği rabıta-i medeniyye çok kuvvetlidir. +İzalesine mecburiyet hasıl olduğunda aylarca intizar etmek zarureti vardır. +Yoksa bir saatte ictima’ ve infikak arz eden bir çocuk oyunu değildir. +Bir üçüncü menfaat de iddetle talak-ı ric’ide tarafeyne iade-i muaşerete zaman ve fırsat verilmiş olmasıdır. +nikahtır. +Fakat nikah gah tekarrub veya ictima’ ile gah mevt ile teeyyüd ettiğinden nikah bunlara makrun olmadıkça vefat esbab-ı iftiraktan bulunduklarından nikah-ı sahihte talak veya fesih sebebiyle vaki’ olan “tarih-i iftirak” ve nikah-ı fasidde “tarih-i tefrik” mebde’-i iddet i’tibar edilmiştir. +Vefattaki iddetin mebdei de tabii zevcinin tarih-i vefatıdır. +yız iddete mikyas olmakta asıldır. +“Şehr” ise herhangi bir sebeble hayız görmeyen kadınların iddetinde “hayız”ın halefidir. +Bir de hamilin iddeti vaz’-ı haml iledir. +Şu ma’ruzat-ı mütekaddimeden sonra Layihanın “iddet” faslındaki mevaddına atf-ı nazar ettiğimizde evvela: +Talak-ı fesih tefrik suretiyle zevcinden iftirak eden kadının haiz olmaz. +Sinn-i iyasa vasıl olmakla veyahud vasıl olmadan esbab-ı saireye mebni hayız göremez. +Bu kadınların Binaenaleyh sinn-i iyasa vasıl olan kadınların müddet-i Sinn-i iyasa vasıl olmayan ve bir sebeble hiç hayız görmeyen veya bir iki hayızdan sonra munkatı’ olan genç kadınların iddeti İmam Malik’ten menkul bir kavle +Tekalif-i diniyyede müsavat. +Ma’lum olduğu üzere olmuştur. +Bilumum feraiz-ı ilahiyye ile mükellef olmakta onları ifa ve terke terettüb eden ecir ve sevabda ism ve günahta erkek kadın müsavidir. +Ancak bundan cihad gibi usr ü meşakkati mucib olan ibadat müstesna teşkil eder. +Bununla beraber Asr-ı Saadetten ta zamanımıza harekat-ı milliyyeye kadar müslüman kadını birçok harb meydanlarında mücahidinin ağırlıklarını beklemek gibi ordunun geri hizmetlerini ifa ederlerdi. +Kadın erkek gibi tahsil-i ilm ile mükelleftir. +Kadın bi’l-ittifak alim olur muallim olur veli olur. +İslam kadınları menkuldür. +Kadından istifta edilir. +Muayyen hususatta hükmü kabul olunur. +Kadın erkek gibi hukuk-ı medeniyyeye maliktir. +Bu hukuka istinaden aile vezaifini ihlal etmemek üzere hakk-ı sa’y ve hayata iştiraki mukarrerdir. +Ukudda mukavelatta muamelatta kadının hukuku erkeğin hukuku gibidir. +Kadın zevcinin iznine bakmaksızın gerek kable’l-izdivac malik olduğu ve gerek ba’de’l-izdivac iktisab ettiği malında dilediği gibi tasarruf eder. +Satar terhin eder. +Varis olur küçük çocuklara vasi nasb olunur. +Bey’ u şira nikah hibe şüf’a ida’ icare ve iare kefalet vekalet şirket ve kısmet da’va ve ikrar sulh ve vasiyet gibi tasarrufat-ı şer’iyyede kadın erkeğin haiz olduğu hukuku tamamıyla haizdir. +Alel-ekser kadınların hıfzı kasır olduğundan şehadette bir fark gözetilmiştir. +Bununla beraber viladet ırza’ hayız gibi kadın hususatındaki şehadetler de münferiden kabul edilmiştir. +Ahkam-ı verasetteki fark ise reis-i aile bulunan erkeğin ailenin maişetini deruhde etmesi dolayısıyla derkar olan ihtiyacından dolayıdır. +Nikah bir muakade-i hukukıyye olduğundan onun kadının işbu ta’dad olunan hukuku üzerinde hiçbir guna te’siri yoktur. +Kadın kable’nnikah haiz olduğu hususiyet-i hukukıyyeyi ba’de’n-nikah kema-kan muhafaza eder. +Garbda kadının haiz olduğu hukuk bu babda Büyük Ansiklopedinin’inci cildinin ’inci sahifesinde şu ma’lumat verilmektedir. +Suret-i mütercemesini aynen naklediyoruz: +“Hal-i Hazırdaki Huk u klar. +– Nikah Haricinde Kadın: +Kavanin-i medeniyyemizin taht-ı te’sirinde hukuk-ı medeniyye i’tibarıyla kadın hemen hemen erkeğe müşabihtir. +Kaideten iki cins arasındaki müsavat-ı medeniyye taknin edilmiştir. +Şayed kadın izdivac edince muvakkat bir adem-i ehliyete tabi’ tutulmuş ise –zamanımızın en mümtaz hukuk-şinaslarından Mösyö Pol Zid’in lar arasında kadının da mevkii neden ibaret olduğunu vazıhan gösterir. +Bir buçuk asır evvele gelinceye kadar İngiltere’de kadın erkeğin sofrasına oturmak hakkını haiz değildi. +Sual olunmadan söze başlaması da ayıp addolunurdu. +Hülasa kable’l-İslam bütün milel ü akvam nezdinde kadın tıbkı emtia gibi irsen intikal ediyor hibe olunuyor evin içinde evlad-ı zükuru nazarında bile esir cariyeden daha i’tibarsız bulunuyordu. +Din-i İslam zuhur edince bir taraftan erkeğin kadın hakkındaki su’-i telakkilerini şiddetle izaleye çalıştı. +Diğer taraftan emir ve nehiy tahzir ve tergib gibi bütün hitabat-ı Kur’aniyye erkekle kadına müştereken tealluk etmeye ve bu suretle kadının şanını i’la eylemeye başladı. +ayet-i kerimesindeki gibi bir hitaba erkekle kadının müştereken müteallak olmaları yeni bir hadise idi. +Bu müsavat o vakte kadar tarih-i beşerde görülmüş şeylerden değildi. +Kitab-ı Mübin bir taraftan kadını bu suretle yükselterek diğer taraftan erkeğin zulm ü cevrini kırıp tenzil ederek her iki sınıfı adalet ve müsavat sahasında birleştirdi. +Her iki sınıfın mütesaviyen saadeti te’min edildi. +Din-i İslamın kadına bahşettiği hukuk-ı müsavatı izah edebilmek için ber-vech-i ati birkaç mevzuu arz etmek Kadın erkek gibi istiklal-i fikr ve irade sahibidir. +Bunun için erkeğin reşid olan bir kadın üzerinde hiçbir guna hakk-ı tahakkümü yoktur. +Hatta bunun için kebirenin nikahında izn-i veliye lüzum bile görülmemiştir. +hadis-i şerifinde artık bu sindeki bir kız velinin velayetinden müstağni addedilmiştir. +Tezvic hususunda veliye müracaat edilmesi memleketin örf ve adetine göre kızın izdivac hususunda başlı başına hareket ederek vakahate hayasızlığa nisbet edilmemesi tüb eden bir haktır. +Hatta bir hakk-ı tabiidir. +Fakat bu da irşad ve himayeden ibarettir. +Kadının istiklal-i fikr ve rında kadın rüşd ve iradeden mahrum bir sa’y makinesi değildir. +Belki ailenin hukuk-ı tabiiyyeye malik bir rüknüdür. + +vaz’iyeti zevcinin onun üzerindeki velayetinden mütevelliddir. +Maahaza bazı hususatta serbesttir. +Mesela ncı madde mucebince nikah esnasında zevceyn arasında vuku’ bulmuş bir hibeyi bila-me’zuniyet feshedebilir. +Kezalik’inci madde mucebince bir valide sagir oğluna yapılan bir hibeyi kabul edebilir. +Kadın ne müddeiye ve ne de müddea-aleyh olarak zevcin me’zuniyeti olmaksızın ikame-i da’va edemez. +Hatta tacir dahi olsa kavanine nazaran da’vaya mübaşeretten evvel me’zuniyet istihsali lazım değilse bunun hükm-i kat’iden evvel alınması lazımdır. +Mevadd-ı Cinaiyyede Kadın. +– Kadın polise aid veyahud cinayete müteallik hususattan dolayı ta’kib olunduğu vakit zevcinin me’zuniyeti lazım değildir. +Fakat kadın bu cinayet mesailinden dolayı mehakim-i hukukıyye huzurunda kendisi bir da’va ikame ederse zevcinin me’zuniyetini almaya mecburdur. +Muk a yese-i Kavanin – Avrupa’nın kavanin-i ahiresi muhtelif teşebbüsler neticesinde Roma hukukundan muktebes birtakım mefhumat-ı hukukıyyeyi din-i Nasraniyyet ahkamını ve Cerman ailelerinden me’huz bazı teamüllerle karıştırılmıştır. +Daha pek yeni bir zamana kadar kanunların ötesinde berisinde cinseyn arasındaki adem-i müsavatı gösteren bariz farklara tesadüf olunmaktadır. +Mesela İs[k] oçya Kanun-ı Medenisi’ne nazaran gayr-i müteehhil bir kadın ömrünün son gününe kadar bir sagir gibi taht-ı vesayette bulunur. +Toskana’da Papalığa tabi’ memalikte vaz’iyet yine böyledir. +İspanya’da kadın kefalet edemezdi. +Yalnız İtalya’da ve İspanya’da tarihli kanun-ı medenilerin i’lanından i’tibaren her üzerlerinde bulunan adem-i ehliyetten halas olmuşlardır. +Avrupa’nın büyük bir kısmında hala veraset kanunu zükurdan olan varislerin lehinedir. +İngiltere’de kız çocukları babalarının terk ettiği emval-i menkuleye tevarüs edemezler. +Rusya’da Çarlık zamanında kızlar emval-i menkulenin sekizde birine ve gayr-i menkulenin on dörtte birine malik olabilirlerdi. +Hala Zürih’te kız ve erkek beş hisse i’tibar edilerek dördünü erkek alır. +Fazla olarak erkekler babalarından müntekıl akaratı cüz’i bir fiyatla taleb ve istihsal hakkına maliktir. +Müteehhil kadının adem-i ehliyeti ile dul bir kadının ehliyeti arasındaki tezad hukuk-ı cedidenin en esaslı hasaisindendir. +Mütenevvi’ kanunlarımızın ahz ve mevcud değildir. +Zira ne Roma kanunlarında ne barbarların teamüllerinde böyle bir şeye tesadüf olunmuyor. +Kavanin-i cedide bil-akis gerek Fransa’da ve gerek onun gayri memleketlerde gayr-i ehil olan kadın değil zatüzzevc zevcedir. +Çünkü bu adem-i ehliyet nikah ile tine merbut bir şey değildir. +Zira kadının gerek ruhani ve gerek cismani tabiatında bu adem-i ehliyeti icab ettirecek bir sebeb yoktur. +Yalnız onun teehhülünden mütevellid bu hal arızi ve harici bir keyfiyettir. +Fransız kavanin-i cedidesi kadın için bu kıymetdar muvaffakıyeti te’min etmiştir. +Hala şu dakikada Avrupa kanunlarının ekserisi kadın ile erkeğin şu müsavat-ı medeniyyesini te’min etmemiştir. +Eski Fransa’da hatta ihtilalden bir gün evvel kadınlar bilhassa miras hususunda erkeklerin pek ziyade dununda idiler. +Bilahare yapılan kanunlar mucebince kadınlar ticaret etmeye dükkan açmaya gerek şahid ve gerek müddei sıfatıyla mahkeme huzuruna çıkmaya hak kazandılar. +Nihayet mahkeme huzurunda başkası namına vekalet hakkını da ihraz ettiler. +Nihayet “post lando” denilen fermanın ta’yin ettiği kuyuddan ve buna müşabih Roma hukukundan az çok ağır bendlerden kurtuldular. +Maahaza bu kuyudatın bazıları hala cenub memleketlerinde mevcuddur. +Kadınlar bugün erkeğe memnu’ bazı imtiyazattan müstefiddirler. +Birincisi on beş yaşında teehhül edebilirler. +İkincisi teehhül için ancak yirmi bir yaşına kadar ebeveynin me’zuniyetini almaya mecburdur. +Ondan sonra değildir. +Fakat buna karşı kadın erkeğin tabi’ olmadığı muzaaf bir adem-i ehliyete tabi’dir. +Birincisi kadın ne bir sicill-i nüfus varakasında ve ne de bir vasiyet kağıdında şahid olamaz. +vasiyye olamaz. +Meğer ki taht-ı vesayette olan çocuğun ya validesi veya büyük validesi olsun. +Zevcin Taht-ı Kudretindeki Kadın. +– Müteehhil kadınlar hukuk-ı medeniyye nokta-i nazarından haiz-i ehemmiyyet değildir. +Kanun-ı Medeni’nin’üncü maddesi onları gayr-i ehiller arasında koymuştur. +Fakat bu adem-i ehliyet mutlak değildir. +Şu hususta ki bu adem-i ehliyet neticesi nisbi bir butlan-ı akddir. +Yoksa bir butlan-ı mutlak değildir. +Kanun’un şimdiki telakkisine göre kadının bu adem-i ehliyeti onu himaye ve ailenin menafiini vikaye içindir. +Kanun’un’inci maddesi mucebince kadın teehhül ederken gaib ettiği ehliyeti izdivac mukavelatıyla tekrar iktisab edemez. +Binaenaleyh işbu adem-i ehliyet nikah devam ettiği müddetçe bakidir. +Kanun’un’nci maddesinde şu ne para mukabilinde ve ne de meccanen terhin ferağ hibe edemez.’ Velhasıl kadının adem-i ehliyeti umumi olduğundan kaide olarak zevcin me’zuniyeti olmaksızın hiçbir muamele-i hukukıyyede bulunamaması kabul edilmiştir. +Hatta kadın kocasının me’zuniyeti olmaksızın aharın hibesini dahi kabul edemez. +Hülasa-i kelam her ne cins olursa olsun hiçbir hukuki iş yapamaz. +Kadının şu +Bir iki nüsha mukaddem Londra’ya muvasalat eden Mısır Sefirinin şerefine Londra müslümanlarının “Şah Cihan” Cami’-i şerifinde bir ihtifal tertib ettiklerini yazmıştık. +Londra’daki müslümanların bu münasebetle tertib ettikleri dini ihtifale dair ahiren ma’lumat-ı atiyyeye destres olduk: +Şubat’ın üçüncü günü Mısır’ın Londra Sefiri Aziz İzzet Paşa hazretleri “Şah Cihan” Cami’-i şerifine da’vet olunmuş ve kendisine Londra Cemaat-i İslamiyyesi namına beyan-ı hoş-amedi olunmuştur. +Mısır Sefiri kendisine karşı izhar olunan hissiyata bil-mukabele bir nutuk bu mühim mütalaatı dermeyan eylemiştir: +“Hedefimiz garb milletleriyle müsavat-ı tammeye nail olmaktır. +Bunun için garbın ilmine hakim olmak ve bu maksadı tahakkuk ettirmek için çalışmak lazım gelir. +Ulum sahasında garb bir müddet için üstadımız olacak üstadlık edeceğimizi beyan edebiliriz. +Biz garb daru’lfünunlarında kat ve ihtimam ile tetebbua değer olduğuna kaniiz. +Asri tetebbuat-ı tarihiyyenin en mühmel kısmı şark medeniyetleri tarihidir. +Bundan dolayıdır ki Anglo-saksonların mütefekkirleri şark mesailini anlayamamaktadırlar. +Binaenaleyh İslamın garb milletleri arasında hüsn-i suretle tedkikini te’min etmek ciheti bizim vezaifimizdendir. +Çünkü ilim ve tarih …O büyük ma’nevi kuvvetlerdir ki bütün efkar-ı beşeri teşkil eder. +Din-i İslam dünyanın ma’nevi ve ruhani kuvvetlerinin en büyüklerinden biridir. +Bu kuvvet beşerin nef’ine uhuvvet-i İslamiyye olmak i’tibarıyla İslamın azameti başlayıp onun zevaliyle hitam bulmaktadır. +Müteehhil kadın zevcin tabiiyetine taht-ı emrine tamamen ve kat’iyyen dahil olup onun me’zuniyeti olmaksızın medeni ve hukuki hiçbir muamelede bulunamaz. +Avrupa’nın şimalinde veya cenubunda ahlakı ve mizacı birbirine benzemeyen birçok milletlerde tesadüf olunan bu ahvale karşı gayet beligane i’tiraz ve tenkidler vukua gelmişse de onlara rağmen şu vaz’iyetin idamesi için gayet ciddi mütalaalar serd edilmektedir. +Şöyle ki: +Her nerede izdivac ailenin teklifatını birlikte fiilen ve hukukan tahammül eder ve zevc mal-ı müştereki idare eylerse –ki ekseriya bütün Avrupa’da öyledir– bir maksad dahilinde rabıta-i nikah ile birleşmiş olan zevc ve zevce şayed anlaşamazsa son söz zevce yani reis-i aileye ailenin infakını te’min eden zata ve evin saadetinden mes’ul olan kimseye aid olması zaruri ve mantıkidir. +Maahaza bu kanunlar ahval-i adiyyeye ve tabiiyyeye göre yapılmış olup şayed zevc kendi hukukunu su’-i isti’mal eyler veyahud vazifesini ihmal ederse haksız olmuş olur. +Bu gibi ihtimalata mukabil vazı’-ı kanunlar mütenevvi’ çareler düşünmüşlerdir. +Bu çareler: +Talak tefrik-ı emval veyahud velayet-i zevcin ta’til veya ilgasından ibarettir. +Ahiren İngiltere’de daha cezri bir usul kabul edilmiştir. +tarihinde yapılan bir kanuna nazaran orada kadın hin-i izdivacında malik olduğu bil-cümle emval ve emlaki şahsen tasarruf ve muhafaza edebilir. +Kezalik ba’de’n-nikah ya irsen veya bir san’at icrasıyla veyahud maharet-i edebiyye ve san’atkarane sayesinde iktisab edebileceği serveti muhafaza edebilir. +Kezalik mahkeme huzurunda müddei ve müddea-aleyh olabilir. +Kezalik zevcinden ayrı olarak bir ticaret yaparsa gayr-i müteehhil kadın gibi iflasına hükmolunabilir. +İngiliz kanununun bundaki maksadı tenbel serhoş veya müsrif bir kocaya varmış olan bir kadının serbesti-i hareketini te’min etmektir. +Fakat kanun-ı mezkur Avrupa hukuku içinde cesurane bir bid’attir. +Bu ta’dilatın netayicini şimdiden kestirmek büyük bir cür’ettir. +Nazra-i ulada müteehhil kadınların hukukunu ta’yin eden kanunlarımızın bazı cihetlerden ifrata varan noktalarını ta’dil etmek gayr-i mümkin addolunmaz. +Fakat kadınları büsbütün serbest bırakmamak şartıyla. +Zira böyle bir serbesti-i tam zevciyet levazımıyla gayr-i kabil-i te’liftir… ” Avrupa’da kadının haiz olduğu hukuka dair naklettiğimiz ma’lumat da burada hitam buluyor. +Binaenaleyh Encümenimizin ta’dilat ve teklifatıyla beraber Layiha-i Kanuniyye hey’et-i umumiyyeye sevk edilmek üzere makam-ı Riyaset-penahiye takdim kılındı. + +da edebiyatları da ihya kılınır; Türk kabileleri arasında fesadlarını bağlamak da mutlaka mümkün olur. +Kaşgar ve Çin müslümanlarını dini ve ictimai hastalıktan kurtarmak için Türkiye ve Rusya müslümanları tarafından mütemadiyen muallim ve muallimeler tabib ve tabibeler göndermek bugün Türkiye hükumetine de Rusya müslümanlarına da Diniye Nezaretine de elbette zaruridir. +Sizin bizim bu mühim vazifelerimizi garb cem’iyetleri garb misyonerleri bugün tam bir ciddiyetle her tarafta Mukaddes bir Harem-i ilahi olmak sıfatıyla Ka’be ma’nevi büyük bir kuvvet olmak şerefiyle İslamiyet umumi bir şeriat kuvvetli bir habl-i metin olmak bereketiyle Kur’an-ı Kerim –şu büyük mukaddes kuvvetler– bütün yeryüzünün müslümanlarını yekdiğerine rabt edip bir aile gibi tevhid eder. +Bütün İslamiyet bir ümmettir. +İslam bütün ehl-i İslamın kalblerini tevhid eder te’lif eder. +İslamiyette mezahib muhtelif olabilir. +İslamiyet mebde’-i vücudu-mucidi tevhid eder. +İslamiyette yalnız kalb birliği mu’teberdir. +Efkar ne kadar muhtelif olursa olsun kalb birliği İslamın en büyük esasıdır. +Mukaddes kıble cihetine Mescid-i Haram şatrına teveccüh eden bütün mezahib İslamiyyet müsteviyesinde toplanıp kalb birliği kuvvetiyle müşterek bir maksad cihetine yönelir. +ları şari’-i hakim Muhammed aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretleri olmak şerefiyle Beytullah içinde Beytullah havlinde toplanmış büyük bir ailedir. +- Din kardeşliği kan kardeşliği kadar yahud daha ziyade mu’teberdir. +ayet-i kerimesi sure-i Tevbedeki ayet-i kerimeler buna şahiddir. +Büyük aile a’zalarının mütekabil hukukları hürmetleri kan kardeşlerinin hukukları kadar yahud daha ziyade mu’teber olup Kur’an-ı Kerim o büyük ailede adil dinimizin Garbi Asya ve Şimali Afrika’da bir vahdet-i ma’neviyye te’sis etmek hususunda icra ettiği te’sirde müşahede olunur. +Bila-tefrik-ı cins ü mezheb yeryüzündeki akvamın vahdetini te’min için çalıştığımız takdirde ancak din-i İslamın en yüksek an’anesine ittiba’ etmiş oluruz. +Bu nokta-i nazardan biz müslümanlar elim bir surette ayrılmış türlü türlü mücadelat-ı ırkıyyeye dalmış olan bir alemin üstadlarıyız. +Dinimiz hiçbir vakit mücadelat-ı ırkıyyeyi hakim bir esas olarak kabul etmemiştir. +müsavatını i’lan ededurduk. +Beşerin tevhidi için Peygamberimizin mesaisi derecesinde başka bir kimsenin mesaide bulunamadığını söyleyebiliriz.” Mısır Sefiri’nin bu beyanatını müteakıb cemaatle namaz kılınmış ve daha sonra birlikte taam edilmiştir. +Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Sanları çok lisanları cinsleri tabiatları adetleri muhtelif İslam dünyası kendi halinden tamamıyla gafildir. +siyasi tarihi hallerinden mümkün olduğu kadar haberdar olmak mü’minlerin her birine bugün mutlaka lazımdır. +Binaenaleyh Bugünkü ehl-i İslamın iktisadi ictimai siyasi dini edebi hallerine dair ehl-i İslam kamusu te’lif kılınır. +Rusya müslümanlarının ahval-i ictimaiyyelerine dair bir kamus Rusya müslümanlarının kamusu te’lif kılınır. +Şu iki kamus hem ders kitabı hem mütalaa kitabı olup bu tarikla İslam dünyasında büyük bir tearuf mutlaka hasıl olabilir. +Böyle bir tearuf İslam milletlerinin terakkıyatlarına gayet büyük faydalar verebilir. +İslam dünyasının gayet büyük kuvvetine bugün esas olur. +şimdilik kafidir. +Rusya müslümanlarının kamusu mahalle Diniyye Nezareti’nin mesaisiyle medeniyet dünyasının mecmualarından kitaplarından istifade suretiyle te’lif kılınabilir. +Türk kabileleri İslamiyetin büyük bir unsurudur. +kılınır. +İslam memleketlerinin tearufu Türk kabilelerinin tearufuna da yol açar. +Tearuf maksadı yolunda mümkün olan yolların her biriyle çalışır isek Türk kabilelerinin lisanları +bir imam olmak kuvvetiyle imamet mihrabında riyaset minberinde kaimdir. +Böyle müfid ma’kul ve kuvvetli bir ittihadın alem-i İslamda bulunması elbette lazımdır. +Var idi vardır. +Bugün bir takdir yok ise bundan sonra mutlaka bulunur. +Böyle bir ittihad cihangirlik için başka milletleri teshir için değil belki İslam milletlerinin maslahatları Bütün insanların bütün milletlerin bütün dinlerin belki bütün sınıfların bütün hukuklarını ve hürmetlerini her cihetle her yerde her vakit kabul ve tasdik edip yeryüzünün bütün müslümanlarını ittihad livalarına da’vet ederiz. +Medeni milletlerin kuvvetli devletlerin her birine ictimai zümrelerin rehberlerine bugünkü komünistlerin büyüklerine de şu da’vetimizi hürriyet lisanıyla cesaret kalbiyle arz ederiz. +Bütün dünya proletaryası birleşip istila yollarında hareket edebilirse bütün yeryüzünün müslümanları da birleşip necat yollarında elbette hareket edebilir. +cak Müslüman Birliği te’min kılınmadıkça yeryüzünde umumi inkılab da’vaları boş bir laf olup kalır. +Birleşiniz yeryüzünün bütün müslümanları! +- İslam milletlerinin hepsi İslam livalarının gölgelerine toplanmak İslamiyet camiası bütün İslam milletlerini birleştirmekle beraber İslam milletlerinin İslam memleketlerinin her biri müstakil olabilir. +İslam camiası milletlerin hepsiyle dost olabilir. +Başka milletlerin devletlerinde cumhuriyetlerinde müslümanların her biri a’za olabilir. +Bakü gibi Taşkend gibi mühim merkezlerin birinde Rusya müslümanlarının kongresi şu yakın ayların birinde da’vet olunur. +Siyaset mes’elelerine şark mes’elelerine aid bugünkü hareketlerde umumi bir plan tertib kılınır. +İslam milletlerinin her birinin bugünkü açık vazifeleri de ta’yin kılınır. +Tahlili Tarih-i Felsefe: +Ma-ba’de’t-tabia ve Felsefe-i İlahiyye Fransız feylesoflarından meşhur Paul Janet ile Gabriel Seay’ın mesai-i müşterekeleriyle meydana gelmiş ümmehat-ı kütübden ma’dud yegane bir eser olup Yunan-ı kadimin bidayetinden on dokuzuncu asr-ı miladi nihayetine kadar garbın bütün metalib ve mezahib-i felsefiyyesini cami’dir. +Medrese-i Süleymaniyye Müderris-i sabıkı fazıl-ı muhterem Hamdi Efendi hazretleri tarafından kemal-i nileyhin ayrıca uzun bir mukaddimesi de vardır. +Mukaddimede mühim bazı mesail-i felsefiyye mevzu’-ı bahs edilmiştir. +Pek istifadeli olan bu mühim kitabın fiyatı yüz kuruştur. +Mücelledi kuruştur. +Taşra için posta ücreti taahhüdlü olmak üzere otuz kuruştur. +Sonra salat zekat savm gibi tekalif-i şer’iyyeye tahammül de sabır cümlesindendir. +Çünkü ne kadar kolay olsa yine teklif ve icbar suretindeki şeylerden nefis nefret eder. +Maasiye karşı durmak da sabır sayılır. +Zira nefsi hevesat-ı fasidesinden alıkoymak hele i’tiyad etmişse büyük cihada muhtacdır. +Evet insan böyle bir halde iki kuvvete karşı müdafaaya mecbur: +Biri arzu diğeri i’tiyad. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz buyuruyor. +yorsa yaranın ölümü hastalık malın zıyaı a’za-yı bedenden birinin musab olması gibi felaketlere sabrı da aynı suretle tavsiye ediyor. +Gazzali diyor ki: +Belaya sabır makamatın en yükseğidir. +Hadis-i kudside ] [ buyuruluyor.Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz buyurmuşlar. +Sabır. +– Kur’an-ı Kerim sabrı yetmiş bu kadar yerde zikrediyor. +Buna dair birçok da ehadis-i nebeviyye varid olmuş ki içlerinden kavl-i kerimini Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz sabrı bir rivayete göre “imanın yarısı” bir rivayete göre de “iman” olmak üzere ta’rif buyuruyorlar. +Isa aleyhisselam diyor ki: +“Hoşlanmadığınıza sabretmedikçe hoşlandığınızı ele geçiremezsiniz.” Gazzali şöyle söylüyor: +“Sabır ihtiyacı birtakım ahvalde görülür. +Evet insan işte gelen şeyler için de sabra muhtacdır gelmeyenler için de. +Mesela sıhhat selamet servet ikbal mansıb gibi kavmi kabilesi çok olmak gibi hoşa giden cihetlerde insan sabra ne kadar muhtacdır. +Çünkü bu şerait içinde kendini zabt edemeyecek olursa azar naz ü ni’mete gömülmekten hevesat arkasında koşmaktan mebdeini de unutur maadını da. +Bu sebebdendir ki ‘Belaya her mü’min sabredebilir; ni’mete ise ancak sıddik.’ demişlerdir. +Ni’met ve refah içindeki sabrın ma’nası bunların hiçbirine güvenmemek hepsinin emanet olduğunu bilmek gaflete naz ü naime dalmamak Allah’ın lutfuna şükürden geri durmamaktır. +Başmuharrir Sahib ve Müdir - +ne getirmeyenler için dünyada zilletin ukbada hacaletin son derecesi amade bulunduğunu ve artık kendilerine saadet ve necat ümidi kalmadığını bildiriyor. +edenleri azab ile korkuttuktan başka münafık sayıyor gaddar diyor. +Ayat-ı kerime ile ehadis-i nebeviyyede bunların birçok zemmolundukları görülür. +Vefa-yı ahdi muhafaza-i va’di emreden ayat-ı celilenin bir kısmı şunlardır: +Sure-i Maide Sure-i Nahl Sure-i Ra’d Sure-i Al-i İmran Sure-i İsra Sure-i Fetih Sure-i Bakara Sure-i En’am Sonra bu hulk-ı kerim Allah’ın ecmel-i sıfatıdır. +Kur’an’da Sure-i Al-i İmra n Sure-i Tevbebuyuruluyor. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizden şöyle rivayet ediliyor: +“Dört haslet var ki her kimde birleşirse halis münafıktır: +Söyleyince yalan söyleyen; vaad edince hulf eden ahd edince nakz eden mürafaa esnasında haktan ayrılan.” Sünnet kitaplarında bu mevzua dair pek çok ehadis vardır. +Şimdi bir nevi’ sabır daha var ki o da başkalarının dilinden yahud elinden gelecek ezaya tahammüldür. +Din-i eza gören adama o gördüğü tecavüze mukabele ve layık olan cezayı tatbik hakkını veriyor hem bunu hukuk-ı tabiiyyeden addediyor. +Bununla beraber Müslümanlık afv geçmeyi hatta kötülük edenlere iyilikte bulunmayı da tavsiye eder. +Şu halde hakkını isteyen tamamıyla haklıdır; mücrimin tecziyesinden vazgeçen afvı sever adamdır saburdur; kötülüğe iyilikle mukabelede bulunan ise kerimdir muhsindir. +Bu mevzua dair olan ayat-ı celile: +Sure-i Şura Sure-i Sure-i Tegabün Sure-i Nur Kur’an sıkıntılı hastalıklı zamanlarda harb u darbda sabr u sebatı sıdk ile ittika ile tavsif ediyor. +Sonra bütün ancak iman edenlerle a’mal-i salihada bulunanların bir de biribirine hakkı ve sabrı tavsiye edenlerin kurtulduğunu bildiriyor. +Sabr u sebatı müekked surette emreden ayat ve ehadis-i şerife sayılamaz denecek kadar çoktur. +Ahdinde Durmak Vaadini Tutmak. +– İslam vaade ve ahde vefayı dinin esasatı erkanı arasına idhal etmiştir denebilir. +Mü’minlere bu iki seciyeyi emreden hilafında harekete kat’iyyen izin vermeyen öyle ayetler öyle hadisler var ki vaadinde hulf edenler ahdini yeri mü’minin imanı kamil olabilmek için hepsinin tahakkuku zaruri; bunlara istinad etmedikçe bina-yı İslamın yükselmesine imkan yok. +Şimdi bunlara iltihak eden bir kısım ahlak ve adab daha var ki insanı kuyud-ı masivadan kurtarıp harim-i Rahman’a yaklaştıran hevesatın mahkumu olmaktan uzak bulunduran bu kısım ahlak herkesin mertebesi ilmi irfanı safa-yı kalbi zevk-ı ruhanisi nisbetinde mütefavit. +Yukarıda ahlak-ı İslamiyyenin en başlıcalarını söylemiştik. +Bunlar nazar-ı şeriatta öyle birtakım esasat ki . +Meal-i Kerimi Ehl-i Kitab Bu ayat-i kerime Ehl-i Kitabın Cenab-ı Hak tarafından gönderilen hakaik u ahkama vakıf olmakla beraber guya bunlardan hiç haberdar değilmiş gibi davranarak hepsinden yüz çevirdiklerini beyan etmektedir. +Museviler yalnız Hazret-i Isa ve Hazret-i Muhammed’e gönderilen vahyi inkar ile iktifa etmeyerek Tevrat’ın ayatına muvafık olan onları te’yid eden ayat-ı Kur’aniyyeyi de inkar ediyorlardı. +Bunlar eskiden bilmediklerini inkar ile iktifa etmeyerek akıllarını zayi’ etmiş gibi bildiklerini de ihmal etmekte Süleyman’ın ancak sihir ile büyü ile ihraz-ı mülk ettiğine dair birtakım eşirranın uydurdukları yalanlara inanmaya başladılar. +Muhammed bin İshak bin Yesar diyor ki: +“Şeytanlar yani insan sıfatındaki şeytanlar Süleyman ibni Davud’un liyorlarsa hepsini bir kitap içinde toplamışlar sonra Hazret-i Süleyman’ın mührüne benzeyen bir mühürle temhir etmişler ve üstüne şu ibareyi yazmışlar: +‘İlim definelerinden Hazret-i Süleyman bin Davud’un dostu Asaf bin Berhiya’nın yazdıkları.’ Sonra bu kitabı Hazret-i Süleyman’ın tahtının altına gömmüşlerdir. +Beni İsrail’in bakayası bilahare bu kitabı çıkarmışlar ve Hazret-i Süleyman’ın ancak bu kitap sayesinde ihraz-ı hakimiyyet ettiğine zahib olarak muhtevi olduğu ma’lumatı öğrenmişler ve öğretmişlerdir. +Bundan dolayıdır ki sihirbazlık bilhassa Museviler arasında şayi’dir. + +Harut ve Marut gibilerinin emsali her zaman her yerde çoktur. +Erbab-ı takva ve istikamete melek denilmesi ise eskiden beri Ehl-i Kitabın adetlerindendir. +Hıristiyanlar birisini lüzumundan fazla medh u sena etmek istedikleri zaman onun melek olduğunu söylerler. +O halde Musevilerin Babil’de herkese sihir öğreten adamlara ittiba’ ederek o adamlardan öğrendikleri şeylerle zevc ve zevceleri yekdiğerinden tefrik ettikleri anlaşılıyor. +Bunun emsalini Yunan-ı kadim tarihine dair te’lif olunan eserlerde görüyoruz. +Eski Yunanlılar yıldızları hayır ve şer aliheleri tesmiye ederler ve bunların mükalematından Kur’an-ı Kerim insanlara sihir ta’lim eden şeytan siretindeki takım hususi riyazetleri istilzam ettiği gibi cinlere eflak ve kevakibe şerir ve habis yahud hayırlı bazı ervaha münacatı iktiza eder. +Şübhesiz bunların hepsi Cenab-ı Hak’tan gayrisine ibadet ve Cenab-ı Hakk’a şerik koşmaktır. +Bu yüzden sahirler kafir olmuşlardır. +Bilahare bu mes’eleye dair tafsilat vererek sihrin ne olduğunu asar-ı Museviyyede Harut ve Marut’a dair neler söylenildiğini mevzu’-ı bahs edeceğiz. +Yalnız şunu söylemekle iktifa edelim ki Beni İsrail’in Cenab-ı Hakk’a şerik koşmak gibi Kitabullah’tan yüz çevirmek ve Kitabullah’a bedel sahirlerle kahinlerin sözlerine inanmaları gibi adetleri hayli zamandan beri müslümanlara da sirayet etmiştir. +Bu gibi ahval Beni İsrail’in helakine ve istilaya uğramalarına sebeb olduğu gibi müslümanların da perişanlığına ve izmihlaline sebeb olacaktır. +Meğer ki müslümanlar niyyeyi ekazib ü ebatil ağından kurtarmaya hasr-ı gayret ede. +Beni İsrail Hazret-i Süleyman’ın sihirle kehanetle tütsüler isti’maliyle ihraz-ı hakimiyyet ettiğine zahib olmasaydılar müstakil bir devlet te’sisi için ihtiyar edilmesi lazım gelen tabii yolları ta’kib eder ve muvaffak olurlardı. +Halbuki bunlar bir sürü türrehat ve ebatila güvendiler. +Mağrib-i Aksa müslümanları da böyle bir yola süluk etmişler ve memleketlerinde bulunan evliyanın düşman Konferansına iştirak eden murahhaslar arasında tahaddüs eden ihtilafları bu evliyanın himmetine atfetmişlerdi. +Halbuki el-Cezire Kongresi ictima’ ederek müzakeratını bitirmiş ihtilaf edenler uzlaşmış ve nihayet Fransa o koca memlekete konmuştu. +Konferansın hitamını müteakıb ordular sevk ederek orada nüfuzunu takviyeye çalışmış liyalarının himmetine güveniyor ve mutlaka Fransa’yı Risalet-penah Efendimiz Hazret-i Süleyman bin Davud’u Cenab-ı Hak tarafından gönderilen peygamberler arasında yad edince Medine’de bulunan Yahudiler dediler ki: +‘Muhammed Süleyman bin Davud’un peygamber olduğunu iddia ediyor. +Halbuki Süleyman ancak bir sahirdi.’ Bundan dolayıdır ki Kur’an-ı Kerim bunların mülk-i Süleyman’a dair şeytanların yalanlarına ittiba’ ettiklerine Süleyman’ın değil şeytanların küfrettiğini herkese sihri öğrettiklerini beyan etmektedir.” Müfessirler bu sadedde birçok ehadis rivayat ve esanid zikrederler. +Bu adamlar bunları zikretmekle Kur’an bilseler bunları yazmadan kalemlerini parçalarlardı. +Müfessirlerin bu ehadis ile senedleri dolayısıyla yazdıkları eserler yirmiden fazladır. +Maamafih Kadi İyaz bunları inkar ediyor Harut ve Marut kıssasına dair rivayet olunan ve müfessirler tarafından nakledilen haberlerden hiçbirinin Peygamberimizden rivayet edilmediğini beyan eyliyor. +de bunlardan hiçbirinin sahih olmadığı beyan olunmaktadır. +Resulullah’ın yahud İbni Ömer’in zühre yıldızını tel’in ettiği rivayet olunmakla beraber doğru değildir. +Razi bu rivayeti kaydettikten sonra bu rivayetin fasid merdud ve gayr-i makbul olduğunu söylemektedir. +Şihab-ı Iraki Harut ve Marut’un Zühre ile irtikab ettikleri günahtan dolayı ta’zib edilen melekler olduklarına ma’sum olduğunu ve Allah’ın emrinden çıkmadıklarını beyan ediyor. +Zühre ise hilkatten beri bulunmaktadır. +Bunun Harut ile Marut’a temessül etmiş olması gayr-i ma’kuldür. +Alusi bu sadedde rivayet olunan sözlerin Yahudilerden menkul binaenaleyh batıl olduğunu beyan ettikten sonra bu kıssanın doğruluğuna inananların sapıttıklarını ve yanıldıklarını rayet-i İslamiyyeyi ser-nigun edecek ve küffarın başını kaldıracak bir kapı açtıklarını beyan ediyor. +Bu izahattan Harut’un melek olmayarak melik oldukları anlaşılıyor. +İbni Abbas Hasan Ebi’l-esved Dahhak gibi zevatın kıraatı bu ciheti te’yid etmektedir. +Bazı ulema da Harut ile Marut’un iki adam olduğunu salah ve takvalarından dolayı bunlara melek denildiğini söylüyorlar. +Hasan bunların Babil’de bulunan küffardan olduklarını beyan ediyor. + +Hükumetin Teklifi ile Adliye ve Mülg a Şer’iye Encümenlerinin Ta’dilatı Nişanlanmakla veya vaad ile nikah mün’akıd olmaz. +Söz kesildikten sonra tarafeynden biri nikahtan mahsuben vermiş olduğu şeyler mevcud ise aynen ve telef olmuş ise bedelen istirdad olunabilir. +Ama hediye olarak tarafeynin yekdiğerine verdiği şeyler hakkında hediye ahkamı cereyan eder. +aid trahoma hakkında dahi caridir. +Fasl-ı Sani: +Ehliyet-i nikah hakkındadır Ehliyet-i nikahı haiz olmak için hatıbın on sekiz ve mahtubenin on yedi yaşında olmaları şarttır. +On sekiz yaşını itmam etmemiş olan erkek baliğ olduğunu beyan ile müracaat ettikte hali mütehammil On yedi yaşını itmam etmemiş olan kız baliğ olduğunu beyan ile müracaat ettikte hali mütehammil ve velisinin izni munzam ise hakim izdivacına müsaade edebilir. +lılar evliya himmetinin Fransız askerlerini Mağrib’den çıkarıp atacağına kaildirler. +Müslümanların en garib hallerinden biri hala sihirle hala tütsülerle meşgul olmaları evrad u ezkar okumakla meleridir. +Daha garibi müslümanlar Kitabullah’ı anlamaya sünnet-i seniyye-i sahihaya iktidaya da’vet olundukları zaman sanki bir bid’ate veya bir dalalete çağırılıyorlarmış gibi ürküyorlar. +Kur’an her yerde okunuyor. +Fakat acaba dinleyenler arasında Kur’an’ın ma’nalarını anlamak hidayet-i Kur’aniyyeden nasibedar olmak isteyen bir kimse var mı? +Şimdiki müslümanlar ayat-ı Kur’aniyyeyi dinliyorken yüz çeviriyorlar. +Halbuki bu ayatın ma���nasını anlasalar caklarını anlarlardı. +Müslümanların içinde bir de öyleleri var ki ayat-ı Kur’aniyyeyi tilavet ederler; fakat ayat-ı kerimenin mehabetinden müteessir olarak ma’nalarını teemmül edemiyorlar. +Bilhassa ulemanın bab-ı ictihad mesduddur demeleri halkı Kur’an’ı teemmülden uzaklaştırıyor. +Bu sınıf müslümanlar birtakım hurafat ve müftereyat ile dolu olan kitaplara müracaat ederek kafalarını onlarla dolduruyor ve onları her hususta rehber addediyorlar. +Bunlar kendilerini Kitabullah’ı okumaya ve anlamaya da’vet edenleri küfür ile itham ederler. +Müslümanların Kitabullah’ı ihmal etmeleri yüzünden ayat-ı Kur’aniyye hallolunmaz muammalar anlaşılmaz sırlar haline girdi. +Din-i İslam müşrikler dalalet-dideler arasında garib olarak zuhur etti. +Bugün de Müslümanlık kendi öz diyarında garibdir. +O kadar ki müslümanlara bir ayet okusanız kimi şekk ü şübheye düşer kimi ayat-ı kerimeyi anlamaktan istinkaf eder kimi dimağını dolduran evham ve hurafata göre bir ma’na verir. +Bu suretle akaid-i sahihayı ve doğru sözleri kabule mahal kalmamıştır. +En feci’ cihet İslama isnad olunan iftiraların herkesin ezberinde olması bunların her mahalde her köyde her şehirde ağızdan ağıza dolaşmasıdır. +Va-esefa ki Müslümanlığı bu felaketlere duçar eden müslümanları bu sefalete atan bu İsrailiyyat ve hurafattır. +Bunlar tab’ u neşr edilerek her yerde okundukça müslümanların kesb-i salah etmesine zeval ve izmihlalden kurtulmalarına imkan yoktur.Ve la havle vela kuvvete +Bir erkek ile beynlerinde karabet-i nesebiyye bulunan zi-rahm mahrem kadınların nikahı müebbeden memnu’dur. +Bu kadınlar dört sınıftır. +Birincisi erkeğin validesi ve ceddeleri ikincisi kız evlad ve ahfadı üçüncüsü ale’lıtlak kız kardeşleri ve kardeşlerinin kız evladı ve ahfadı; dördüncüsü ale’l-ıtlak ammeleri ve teyzeleridir. +Bir erkek ile beynlerinde radaan karabet bulunan kadınların tezevvücü madde-i sabıkada zi-rahm kadınlar gibi müebbeden memnu’dur. +Bir erkek ile beynlerinde musahere bulunan kadınların tezevvücü müebbeden memnu’dur. +Bu kadınlar dört sınıftır. +Birincisi gelinlerdir ki erkek evlad ve ahfadının zevceleridir. +İkincisi kayınvalidelerdir ki zevcesinin anası ve ale’l-ıtlak ceddatıdır. +Üçüncüsü üvey validelerdir ki babasının ve cedlerinin zevceleridir. +Dördüncüsü üvey kızlardır ki zevcesinin kızları ve zevcesinin evlad ve ahfadının kızlarıdır. +Lakin bu dördüncü sınıfta memnuiyet için zevceye tekarrub lazımdır. +Nikah-ı fasid üzerine tekarrub memnuiyet-i musahere husule getirir. +Bir kimse ber-hayat olan zevce-i mutallakasının hemşiresiyle izdivac edemez. +Ale’l-ıtlak zevcinden ayrılmış olan bir kadın şahs-ı ahar ile izdivac edip ondan da ayrıldıktan sonra zevc-i evveliyle izdivac edemez. +Bir kimsenin kardeşinin kız evlad ve ahfadıyla izdivacı memnu’ değildir. +On dokuzuncu maddede dördüncü sınıf olarak beyan olunan maharimde mücerred akd vuku’ bulsun bulmasın ale’l-ıtlak nikah-ı fasid ile dahi memnuiyet-i musahere sabit olur. +Zina sebebiyle tefrik olunan kadını tekrar tezevvüc memnu’dur. +Evladı olduğu halde vefat eden biraderin zevcesini tezevvüc memnu’dur. +Rada’ mevani’-i nikahtan ma’dud değildir. +Bir asıldan müteşa’ib hatt-ı münkesir üzere karabet-i nesebiyye ve sıhriyye ashabı beyninde izdivac memnu’dur. +Şu kadar ki bu memnuiyet yedinci dereceyi tecavüz edemez. +Ancak esbab-ı zaruriyye mevcud olduğu halde dördüncü dereceden i’tibaren hakimden me’zuniyet istihsal edilebilir. +Derecat-ı mezkure karaOn dokuz yaşını itmam etmemiş olan sagire hiçbir kimse tarafından tezvic edilemez. +On yedi yaşını itmam etmemiş olan kebire bir şahıs ile tezevvüc etmek üzere müracaat ettikte hakim keyfiyeti velisine tebliğ eder ve veli i’tiraz etmediği veya ler. +Mecnun ile mecnunenin bir zarurete mebni olmadıkça nikahları caiz değildir. +zaruret bulunduğu takdirde hakimin izniyle nikahları velileri tarafından akdolunur. +Nikahta veli ale’t-tertib bi-nefsihi asabe olan kimselerdir. +Velayete ehliyette velinin mükellef olması şarttır. +Sabi mecnun ma’tuhinin hiçbir kimse üzerinde velayeti yoktur. +olan hatıb ile yirmi yaşını itmam etmemiş olan mahtubenin nikahının in’ikadında velinin rızası şarttır. +Başkasının menkuha veya mu’teddesiyle Menkuha veya mu’tedde olarak dört zevcesi bulunan kimsenin diğer bir kadın ile izdivacı memnu’dur. +Bir kimse üç talak ile tatlik eylediği kadını beynunet-i kat’iyye baki oldukça tezevvüc edemez. +Neseben veya radaan yekdiğerine mahrem olan iki kadını nikahta cem’ etmek memnu’dur. +İki kadının yekdiğere mahrem olması ikisinden hangisi erkek farz edilirse diğeriyle tezevvücü müebbeden memnu’ olmakla ma’lum olur; iki hemşire gibi. +Ama yalnız biri erkek farz edildiği halde diğerini tezevvüc etmesi memnu’ olup emir ber-akis edildiği takdirde memnu’ olmazsa +Me’murin-i ruhaniyye tarafeynin hüviyetini müş’ir evrak-ı sübutiyyeyi ba’de’t-tedkik tahkikat-ı lazımede bulunacağı gibi maabid kapılarına i’lannameler ta’likı veya suver-i saire ile keyfiyeti i’lan eder. +Akd-i nikaha i’tiraz vukuunda me’murin-i ruhaniyye keyfiyeti bi’t-tedkik i’tiraz-ı vakıı gayr-i varid gördükleri halde me’mur-ı mahsus huzuruyla akdi icra eder. +Nikahı icra edecek olan me’mur-ı ruhani keyfiyeti la-ekal yirmi dört saat evvel mahalli mahkemesine meclis-i nikaha bir me’mur-ı mahsus i’zam ile icra edilen nikahı defter-i mahsusuna kayıd ve tescil eder. +Akdin icrasından imtina’ eden rüesa-yı ruhaniyye hakkında tarafeyne mahalli mahkemesine müracaat ile imtina’-ı vakıa i’tiraz ve nikahın icrasını taleb edebilir. +Esbab-ı imtinaı muayyin bir varaka mevcud olduğu takdirde hakim keyfiyeti bi’t-tedkik mevani’-i kanuniyyeden biri bulunmazsa akdi icra eder. +Böyle bir varaka mevcud değilse bir ay zarfında esbab-ı imtinaın bildirilmesini ve aksi takdirde nikahın akdedileceğini rüesa-yı ruhaniyyeye tebliğ eder. +Mal ve hırfet gibi hususatta erkeğin kadına küfüv olması nikahın lüzumunda şarttır. +Malda kefaet zevcin mehr-i muacceli i’taya ve zevcenin nafakasını tedarike muktedir olmasıdır. +Hırfette kefaet zevcin süluk ettiği ticaret veya hizmetin şerefçe zevce velilerinin ticaret veya hizmetleriyle mütekarib olmasıdır. +Kefaet ibtida’-i akdde aranır. +Ba’de’l-akd zail olsa nikaha zarar vermez. +Bir kebire velisini ketm ile rızasını almaksızın nefsini ahara tezvic ettiği surette nazar olunur: +Eğer küfüvvüne tezvic etmiş ise akd lazım olur. +Velev ki mehr-i mislinden noksan ile olsun. +Ama küfüvvü olmayan kimseye tezvic etmiş ise veli hakime müracaatla nikahı feshettirebilir. +Veli kebireyi rızasıyla adem-i kefaetini ra küfüv olmadığı tebeyyün etse hiçbirinin i’tiraza salahiyeti olmaz. +Ama hin-i akdde kefaet şart kılınmış veya zevc küfüv olduğunu kable’t-tezvic ihbar etmiş olup da muahharan adem-i kefaeti sabit olsa her biri hakime müracaatla nikahı feshettirebilir. +Dereceleri müsavi velilerden birinin rızası diğerlerinin hakk-ı i’tirazını ıskat eder. +Kezalik veli-i akreb gaib iken dereceten baid olan velinin rızası onun hakk-ı i’tirazını ıskat eder. +bet-i nesebiyye ve sıhriyyede hatıb ve mahtube ile asl-ı müşterekleri beyninde batınların adediyle teayyün eder ve karabet-i sıhriyyenin derecesini ta’yinde hatıb ile mahtube şahs-ı vahid i’tibar olunur. +Memnuiyet-i musahere nikahın zevalinden sonra dahi kema-kan bakidir. +Vaftizden mütevellid karabet mezahib-i muhtelife-i Iseviyye ahkamına tevfikan mani’-i izdivacdır. +Bir kimse taht-ı nikahında iki ve daha ziyade kadın cem’ edemez. +Üç defa izdivac eden bir kimsenin dördüncü defa izdivacı memnu’dur. +Rada’ mevani’-i nikahtan ma’dud değildir. +Akd-i nikahın icrasından evvel i’lan-ı keyfiyyet olunur. +Akd-i nikah esnasında mükellef iki şahidin huzuru nikahın sıhhatinde şarttır. +Hatıb ile mahtubenin usul ve füruu da şahid ittihaz edilebilir. +Nikah meclis-i nikahta tarafeynin veya vekillerinin icab ve kabulüyle mün’akıd olur. +Nikahta icab ve kabul tenkih ve tezvic gibi sarih lafızlarla olur. +Esna-yı akdde hatıb ve mahtubeden birinin mahsus ile me’zun kıldığı naib hazır bulunup akdnameyi tanzim ve tescil eder. +Üzerine evlenmemek ve evlendiği surette kendisi veya ikinci kadın boş olmak şartıyla bir kadını tezevvüc sahih ve şart mu’teberdir. +caridir. +me’murin-i ruhaniyye tarafından icra olunur. + +Hin-i akdde Bab-ı Evvel’in Fasl-ı Sanisi’nde muharrer mevad mucebince tarafeynden biri şerait-ı ehliyeti haiz bulunmazsa nikah fasid olur. +Nikahın sahihan in’ikadıyla beraber zevc üzerine zevcenin mehir ve nafakası lazım gelir ve aralarında hakk-ı tevarüs sabit olur. +Zevc kendi istediği mahalde zevcesi için bil-cümle levazımıyla bir mesken-i şer’i tedarikine mecburdur. +Zevce mehr-i muacceli istifadan sonra zevcinin mesken-i şer’i olan hanesinde ikamete ve zevci başka memlekete gitmek istediktebir mani’ bulunmadığı takdirde birlikte azimete mecburdur. +Zevc hanesinde gayr-i mümeyyiz veled-i sagirinden başka ehil ve akaribini zevcesinin rızası olmaksızın kendi evlad ve akaribini birlikte iskan eyleyemez. +Zevc zevcesiyle hüsn-i muaşerete zevce dahi umur-ı mübahada zevcine itaate mecburdur. +Müteaddid zevcesi olan kimse onlar beyninde Tekarrub vuku’ bulsun bulmasın ale’l-ıtlak nikah-ı batıl ile henüz tekarrub vuku’ bulmayan nikah-ı fasid asla hüküm ifade etmez. +Binaenaleyh beynlerinde nafaka mehir neseb iddet hürmet-i musahere ve tevarüs gibi nikah-ı sahih ahkamı sabit olmaz. +Nikah-ı fasidde tekarrub vuku’ bulmuş ise seb ve hürmet-i musahere sabit olur. +Fakat nafaka ve tevarüs gibi ahkam sabit olmaz. +Ale’l-ıtlak nikah-ı batıl ve fasidde tarafeynin zevciyet üzere bekaları memnu’dur. +Mufarakat etmedikleri surette bil-muhakeme beynleri tefrik olunur. +Nikah-ı fasidi fesh ile tarafeyni tefrike hüküm için da’va şarttır. +Bu babda hakk-ı da’va münhasıran zevceye aid olup sebeb ..... +ve fesada ıttıla’ tarihinden i’tibaren bir sene mürurunda sakıt olur. +Adem-i kefaet sebebiyle hakim nikahı ancak hamlin zuhurundan akdem feshedebilir. +Velinin delaleten veya sarahaten rızası hakk-ı feshi ıskat eder. +kında cari değildir. +Hin-i akdde tarafeynden biri şerait-ı ehliyeti haiz bulunmazsa nikah fasid olur. +On altınca madde mucebince nikahta cem’leri memnu’ iki kadından biri taht-ı nikahta iken Nikahların memnuiyeti ’uncu maddelerde beyan olunan kadınlardan birini nikah fasiddir. +Nikah-ı müt’a ve muvakkat fasiddir. +Bila-şühud akdolunan nikah fasiddir. +Gayr-i müslimin bir müslimeyi tezevvücü batıldır. +’inci maddeler mucebince nikahı memnu’ bir kadını nikah fasiddir. +Bab-ı Evvel’in Fasl-ı Sanisi’nde muharrer mevad mucebince tarafeynden biri şerait-ı ehliyeti haiz bulunmazsa nikah fasid olur. +Hin-i akdde tarafeynden birinin nef’ine olarak dermeyan edilen şurut ba’de’l-akd tahakkuk etmezse nikah fasid olur. +uncu maddeler beynlerinde derecat-ı muayyene üzere karabet ve münasebette bulunanların Nikah-ı mevcud üzerine akdedilen ikinci nikah batıldır. +Üç defa tezevvüc edip ayrıldıktan sonra dördüncü defa tezevvüc batıldır. +Mecnunun nikahı fasiddir. +Hin-i akdde tarafeynin birinde mani’-i tekarrub emraz ve ahvalden bir şey mevcud olduğu surette fasid olur. + +misline müsavi ise onu terekesinden ahz eder. +Ziyade Madde: +- Mehir menkuhanın malı olup onunla cihaz yapmaya cebrolunmaz. +Bir kızı tezevvüc veya teslim için ebeveyn veya akrabasının zevcden akçe ve eşya-yı saire almaları memnu’dur. +değildir. +Nafaka zevceynin muayyen bir şey üzerine terazisi veya hakimin kazası ile lazımü’l-eda olur ve bu suretle takdir edilen nafaka es’arın tegayyürü veya usr ü yüsr i’tibarıyla ahval-i zevceynintebeddülü veya kadr-i kifayeden dun veya efzun takdir edilmiş olduğunun tahakkuku üzerine tezyid veya tenkis edilebilir. +Nafaka ta’cil ile muaccel olur ve zevce tarafından ba’de’l-istifa yedinde aynen mevcud iken vefat veya talak vuku’ bulsa istirdad olunamaz. +Zevc-i hazır zevcesini infaktan imtina’ edip zevce nafaka taleb ederse hakim yevm-i talebinden ta’yin edeceği müddetler için peşin verilmesini emreyler. +Takdir ve ta’cildenevvel mürur eden müddetin nafakası sakıt olur. +Zevc zevcesini infaktan aciz kalıp da zevce nafaka taleb ederse hakim zevc zimmetinde deyn olmak üzere yevm-i talebden i’tibaren nafaka takdir eder ve zevc namına istidane etmesi için zevceye izin verir. +Zevc zevcesini bila-nafaka terk ile ihtifa yahud müddet-i sefer baid veya daha karib bir mahalle giderek tegayyüb eder veya mefkud olursa hakim zevcenin zevciyet hakkında ikame edeceği beyyine üzerine zevcin nafaka terk etmediğine ve el-an naşize ve iddeti geçmiş mutallaka olmadığına zevceyi tahlif ettikten sonra yevm-i talebinden i’tibaren nafaka takdir eder ve lede’l-hace zevc namına istidane etmesi için zevceye Mu’sireolan zevcenin mevadd-ı sabıka mucebince hakim tarafından istidaneye me’zun kılındığı yerlerde zatü’z-zevc olmadığı takdirde nafakası kime aid ise inde’t-taleb onun zevceye ikraz etmesi lazım gelir ve ileride yalnız zevce hakk-ı rücuu olur. +Ama zevce ecnebiden istidane etmiş ise dain dilerse zevceden dilerse zevcden mutalebe eder. +Altmış dördüncü madde mucebince batıl olan nikah sebeb-i butlanı bilinmeyerek akdedilmiş ise ondan mütevellid çocuk meşru’ addedilir. +Mehir ya mehr-i müsemmadır ki tarafeynin az veya çok tesmiye ettikleri maldır veya mehr-i misildir ki zevcenin babası tarafından ve olmadığı takdirde beldesi ahalisinden akran ve emsali kadınların mehridir. +Mehr-i müsemmanın tamamen veya kısmen ta’cil veya te’cili caizdir. +Mehr-i müeccelde bir müddet ta’yin edilmiş yoktur. +Velev ki talak vuku’ bulmuş olsun. +Ama zevcin vefatıyla ecel sakıt olur. +Müddet ta’yin edilmemiş müeccel addolunur. +Akd-i sahihde mehir tesmiye edildiği takdirde ahad-i tarafeyninvefatı veya ictima’-ı sahihten sonra talak vukuu ile mehr-i müsemma tamamen lazım gelir. +Ama ictima’-ı sahihten evvel talak vuku’ bulursa mehr-i müsemmanın nısfı ve adem-i kefaet dolayısıyla velisinin zevceyi tefrik ettirmesi gibi bir suretle zevce tarafından Akd-i sahihte mehir tesmiye edilmediği veya edilip de işbu tesmiye fasid olduğu takdirde ahad-i tarafeynin vefatı veya ictima’-ı sahihten sonra talak vukuu ile mehr-i misil lazım olur. +Ama ictima’-ı sahihten evvel vuku’ bulursa müt’a mehr-i mislin nısfını tecavüz etmemek üzere örf ve adete göre ta’yin edilir. +Akd-i fasiddeiftirak vukuunda eğer mehir tesmiye edilmiş ise mehr-i müsemma ile mehr-i misilden ekalli ve tesmiye edilmiş ise baliğan ma-belağ mehr-i misil lazım gelir. +Ama tekarrubdan evvel iftirak vuku’ bulursa asla mehir lazım gelmez. +Tesmiye-i mehirde ihtilaf olunup da tesmiye sabit olamadığı takdirde mehr-i misil lazım gelir. +Şu kadar ki tesmiyeyi iddia eden taraf zevce ise mehir onun iddia ettiği mikdarı tecavüz etmez. +Zevc ise onun Mehr-i müsemmanın mikdarında ihtilaf olup da zevc mehir olması mütearif olan bir şey iddia ettiği halde sözonundur. +Bir kimse maraz-ı mevtinde tezevvüc eylediği surette mehr-i müsemma zevcenin mehr-i +emirleri nazil olur idi. +Sonra mukabele fermanları nazil olmaya başladı. +Lakin bu mukabele ayetlerinin nüzulü sabır ayetlerini nesih suretiyle değil idi. +Mukabele fermanları arasında en evvel ayet-i kerimesi nazil oldu. +Mukabele cevazının bir sebebi şu ayet-i kerimede açık beyan edildi: +Tevhidi hakk-ı diyaneti kabullerinden dolayı yerlerinden yurtlarından ihrac kılınmak zulmü mukabelenin cevazına sebeb oldu. +cümlesinin sılasında mechul binasının delaletine göre ayet-i kerimede ma’lum binası da yalnız mukabele suretlerine mahmul olur. +Şu ayet-i kerimede gibi i’lan ma’nasında olabilir. +Lakin cümlelerinin ifadelerine göre elbette yalnız mukabele suretlerine müdafaa zamanlarına mahsustur. +Seyf ayeti bi’l-ittifak bu ayet-i kerimedir. +Burada yalnız müdafaa muharebesi me’mur ve meşru’ olup i’tida yani muharebeye başlamak müekked tarikla nehiy kılınmıştır. +Bu ma’na Kur’an-ı Kerim’de müteaddid ayet-i kerimelerde mütenevvi’ siyak üzere vakit vakit nazil olur idi ve hepsinde de maksad hemen bir idi: +Badilere hücum ve tecavüz edenlere teaddi edenlere mukabele etmek mukatillere mukatele ve mukabele etmek. +İşte yalnız bu kadardır. +Hatta Beraet suresi beraet ayet-i kerimeleri de inadlarında zulümlerinde ezalarında Arab müşriklerine has olmak üzere nazil oldu. +Cihadın yine bir sebebi bu ayet-i kerimelerde gayet açık ve vazıh bir surette beyan kılındı: +Düşmanların hücumları teaddileri i’tidaları mukabele cevazına belki Zevc-i gaibin başkası yedinde veya zimmetinde malı bulunur ve müstevda’ veya medyun kendi yedinde veya zimmetinde mal olduğunu ve zevciyeti bi’l-beyyine isbat eylerse hakim zevcin kendisine nafaka terk etmediğine ve el-an naşize ve iddeti geçmiş mutallaka olmadığına dair zevceyi tahlif ettikten sonra o maldan veya semeninden verilmek üzere zevceye yevm-i talebden i’tibaren nafaka takdir eder. +Kazaen veya rızaen takdir edilen nafakadan müterakim mikdar ahad-i zevceynin vefatı ile sakıt olmaz. +Ama hakimin emriyle istidane edilmiş olmayan mikdar nüşuz ile sakıt olur. +Zevce bir sebeb-i meşru’ olmaksızın zevcinin hanesini terk edip gider veya hane kendisinin olup da başka bir haneye naklini taleb etmezden mukaddem zevcini duhulden men’ eylerse işbu nüşuzün devamı müddetince nafaka sakıt olur. +Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Başkalarının yerlerini mallarını almak yahud rakabelerini teshir etmek için istila muharebeleri insanın tabiatları muktezasından olmakla beraber insaniyet ve İslamiyet nazarında caiz değildir. +Ancak hücum ve tecavüz karşısında müdafaa muharebeleri esaret beliyyelerinde necat muharebeleri –başka bir çare bulunmadığından bi’z-zarure– meşru’ olur. +Harb dehşetlerinin harb zararlarının esaret zillet ve zararlarından her halde ehven olması cihetiyle. +Binaenaleyh Bugünkü emperyalizm muharebelerine Rusya müslümanları i’tiraz ederlerse de şarkın necat ve istiklal muharebelerini Rusya müslümanları meşru’ i’lan eder belki farz addeder. +Şark halkına İslam milletlerine istiklal hukukları tamamıyla bil-fiil te’min kılınmadıkça cihadın meşruiyeti ve farziyeti hiçbir suretle hiçbir vakit sakıt olmaz. +Ehl-i İslamın akidesi budur. +Kur’an-ı Kerim’in nusus-ı kerimesiyle muhkem olup sabit olan hakikat de budur. +Kur’an-ı Kerim’de şeriat-ı İslamiyyede önceleri düşmanların ezalarına sabretmek tahammül göstermek Hac Suresi Bakara Suresi Bakara Suresi Tevbe Suresi Tevbe Suresi -’ +lumların nusret talebleridir. +Mazlum yahud zaif bir esir nusret taleb eder ise nusret vacib olur kıtal caiz olur. +Ahd ü misak hukukların her birinden üstündür. +Ahd ü misak hukukunun her hukuktan mukaddem ve üstün olması cihetiyle Kur’an-ı Kerim’de Ahd ü misak hukukları Kur’an-ı Kerim nazarında din hukuklarından da kardeşlik hukuklarından da üstündür. +Din hukukuyla misak hukukları tearuz eder Ne kadar büyük bir emanet! +Hiçbir dinde hiçbir siyasette bulunmayan bir ulviyet bir hakkaniyet! +İslam esasına hak esasına kuvvet esasına bina kılınmış ve kılınacak her devlet elbette böyle olur. +Bu ayet-i kerime muharebe zararlarını mümkün olan yolların her biriyle def’ etmek vazifesi hakkında gayet cezaletli bir ferman-ı ilahidir. +Yani “Sulh u selam cihetlerine düşmanların meyleder ise sen de mutlaka sulh u selam cihetlerine acele et; mümkün olan yolların ma’kul çarelerin her biriyle muharebe yollarını mutlaka kat’ et.” Düşmanın sulh u selam cihetlerine meylettiği hissolunursa kabul etmek vacib olur. +Maksud sulh u selam yoluyla hasıl olur ise muharebe elbette haram olur. +Balaya derc olunan ayet-i kerimelerin ifadelerine ve kat’i hükümlerine göre İslam emn-i müebbed dinidir. +Muharebe yalnız zaruret zamanlarında yalnız ilzam suretlerinde ayet-i kerimesinin de lugavi ma’nası budur. +İslam selam yollarına girmek selam müsteviyesinde sabit kalmak ma’nasındadır. +demek olur. +ayet-i kerimesi de bu ma’nada gayet açık bir ibaredir. +Hem umum hem vücubuna sebeb olur. +Düşmanların hücumları i’tidaları zamanında mukabele ve müdafaa etmek zaruret hükmüyle elbette meşru’dur; belki daha büyük zararlardan kurtulmak zaruretiyle farzdır. +Nisa suresinde . +[ Esirleri esaretten tahlis etmek için bu ayet-i kerimede kıtal vacib kılınmıştır. +Bu ayet-i kerime mü’minlerin Mekke’de kendilerinin kardeşleri civarında kardeşleri elinde esirliği hakkında idi. +Mekke’deki o günkü esaret bugünkü mü’minlerin bugünkü esaretlerinden ziyade değil idi. +Yahud mü’minlerin bugünkü esaretleri Mekke mü’minlerinin o günkü esaretlerinden elbette dun değildir. +Binaenaleyh bugünkü necat muharebeleri elbette meşru’dur elbette matlubdur bütün mü’minlere farzdır. +Nisa suresinde münafıklar hakkında. +Sulh u selam cihetlerine meyledip i’tizal ederlerse bağy muharebelerinde bi-taraf kalırlarsa mukateleleri hiçbir suretle caiz olmaz. +Adavetleri ma’lum olmakla beraber i’tizal mukatele cevazını men’ eder. +Bi-taraf devlet üzerine hücum caiz olmaz. +Bi-taraf halk üzerine de hücum etmek Kur’an-ı Kerim nususlarına göre hiçbir suretle caiz olmaz. +Bu ayet-i kerime emn ü eman hususlarında sulh u selam vazife ve hukuklarında İslamiyetin sebatına İslamın ulviyetine gayet güzel gayet açık bir şahiddir. +Sure-i Enfal Mazlumluktan esirlikten kurtulmak hususlarında din kardeşi müracaat edip nusret taleb ederse yardım etmek bu ayet-i kerimenin emrine göre elbette farz olur. +Muharebe dehşetleri inkılab tufanları içinde kuvvetli galib düşmanları arasında yalnız kalmış olan Türklerin nusret taleb etmektir. +Bugünkü hareket-i milliyyelerinde Türklere Türk askerlerine İslam askerine nusret etmek mümkün olan yolların her biriyle yardım etmek bütün yeryüzündeki müslümanlar için farzdır. +Şu kitabın ’nci maddelerinin senedi budur. +Cihadın kıtalin üçüncü sebebi de budur. +Yani maz[Nisa Suresi ] Enfal Suresi Al-i İmran Suresi Bakara Suresi +rim’in ikinci suresinin başında telhis edilmiştir: +“Bir kitap ki ona reyb tari olması ihtimali yoktur. +Müttakiler için mahz-ı hidayettir. +O müttakiler ki gayba mal ü menalden infak ederler yine onlar ki sana ve senden evvelki peygamberlere indirilen kitaplara inanırlar ahirete yakin hasıl ederler.” kudretine rahmetine iman Beyne’n-nas şefkat ve uhuvvet İhtirasata hakimiyet Her hayır ve ni’meti kaffe-i a’malin hesabını i’ta. +Allah’ın kudretine rahmetine dair Kur’an-ı Kerim’de varid olan ayat bu vadide sair lisanlarda varid olanların kaffesine faiktir. +Allah’ın vahdaniyeti azameti merhameti en beliğ en müheyyic ayetlerin nihayetsiz mevzuunu teşkil eder. +Hayat ziya ve ruhaniyet feyezanı hiçbir görülmez. +Ayat-ı Kur’aniyye ancak insanın şuuruna hadsi muhakemesine hitab eder. +Peygamber-i İslam Efendimizin halkı İslama da’vet buyurmaya başladığı zaman yeryüzünde milletlerin dini nasıl idrak ettiklerine biraz irca’-ı nazar edelim. +Put-perest Arablar arasında uluhiyet mefhumu efradın yahud kabailin irfanına göre değişiyordu. +Bunların bir kısmı tabiatı başkaları birtakım eşyayı bir asayı veya bir taş parçasını te’lih ediyorlardı. +Bunların bazıları hayat-ı ahirete fikirleri yoktu. +Museviler müteaddid defalar müteaddid şerait altında Arabistan’a girmişlerdi. +Şübhesiz muhtelif muhacir mülteci kitlelerin yekdiğerinden muhtelif telakkileri vardı. +Beni İsrail’i peygamberleri aralarında iken defaat ile put-perestliğe sevk eden ahval kendilerini Arabların putperestliğini kabulden men’ edememişti. +Bunlar Hazret-i maddileştiriyor ve bundan dolayı yanında kurban edilmeye müheyya olan koç ile beraber Hazret-i İbrahim’i temsil eden bir heykeli vücuda getirerek Ka’be’nin içine koyduklarını görüyoruz. +Kur’an-ı Kerim’de ayet-i kerimesi de muhkemdir. +Binaenaleyh Yeryüzünde devlet-i İslamiyye iki esas üzerine biri selam-ı umumi esası diğeri kuvvet-i kamile esası üzerine kaim olur. +Kuvveti olmayan yahud nakıs bulunan devlet umumi selamı muhafaza iktidarına malik olmaz. +Her zamanın bütün kuvvetlerine sahib bir halk bir devlet evet yalnız böyle bir devlet umumi selamı muhafaza hukuklarına ve iktidarına malik olur. +Her devlette kuvvet vücudu zaruridir. +Devlet-i İslamiyyede de kuvvet bulunması mutlaka zaruridir. +Lakin devlet-i İslamiyyede kuvvet hücum ve istila hırsları için değil belki hakikati hukukları hayat zaruretlerini muhafaza tehaffuz içindir. +tekmilesi de buna açık bir surette delalet eder. +Şu fasıldaki ayet-i kerimelerin ifadeleri maddelerimizi gayet açık isbat etti. +Binaenaleyh Cihangirlik muharebeleri fütuhat muharebeleri emperyalizm muharebeleri caiz olmaz ise de necat muharebeleri müdafaa muharebeleri zaruret hükmüyle meşru’ olur. +lerin şu günkü muharebeleri meşru’dur matlubdur zaruridir. +Bütün yeryüzü müslümanlarının Türklere İslam askerine nusretleri her cihetle ianeleri mutlaka lazımdır matlubdur. +Hazret-i Isa’nın dinine Isevilik Hazret-i Musa’nın Musevilik Buda’nın dinine Budilik denilir. +Ancak din-i Muhammedinin bir ism-i mahsusu vardır: +İslam. +Hazret-i Muhammed’in dinini anlayabilmek için İslam kelimesini hakiki ma’nasında anlamak gerektir. +İslam kelimesi itminan istirahat sulh vazifeyi ifa etmiş olmak huzur-ı tamme içinde bulunmak ma’nalarına gelir. +Bundan başka bu kelime kendisiyle akd-i sulh edilen zata teslimiyet ma’nası ifade eder. +Selamet necat müsalemet selamlaşmak ma’nalarını da cami’dir. +İslam kelimesi bazılarının dediği gibi irade-i ilahiyyeye teslimiyet-i mutlaka ma’nasını değil bil-akis Hak için çalışmayı Enfal Suresi Enfal Suresi . +[ Elif lam mim. +Bu kendisin bir vakit muhakeme dairesinin haricine çıkmayarak bütün bunları kabul ettikleri akaidin redaetinden utandırmıştır. +mak meyl-i beşerisine karşı mücadele hususunda Hazret-i Muhammed böyle bir mevki’-i muallayı işgal eder. +Kur’an-ı Kerim’de işbu ayat-ı kerime gibi ateşin ayat pek çoktur: +“Allah’ınız bir Allah’tır. +Ondan başka ilah yoktur. +Rahman ve Rahimdir.” “Göklerin yerin yaratılmasında gece ile gündüzün birbirini ta’kib etmesinde beşerin menafiini yüklenerek denizin üzerinden akıp giden gemide Allah’ın gökten indirerek kendisiyle ölmüş toprakları diriltip üzerinde her türlü mahlukatı yaydığı suda ruzgarların sevkınde gökle yer arasında müsahhar bulutta aklı olan bir kavim için Hakk’ın birliğine ümidler vardır.” Bu sözler zalam-ı dalalet içinde puyan insanlara karşı ne derin bir tehassüs ifade ediyor. +“Yaratan yaratmayan gibi midir? +Öyle ise niçin idrak etmiyorsunuz? +Allah’ın ni’metlerini ta’dad edecek olsanız onları sayamazsınız. +Muhakkak Cenab-ı Hak kerim ve rahimdir. +Sizin gizlediğinizi ve aşikar ettiğinizi bilir. +Fakat Allah’tan gayri perestiş ettiğiniz putlar bir şey yaratamazlar. +Onlar yaratılmıştır. +Onlar canlı değil ölüdürler.” “Allah.. +Ondan başka bir ilah yoktur. +Bakidir her an bütün hilkat üzerinde hakim ve kaimdir ne uyuklar ne uyur. +Göklerde yerde ne varsa hepsi O’nundur. +Kim tasavvur edebilir ki kalksın da izni olmaksızın nezd-i ilahisinde şefaat edebilsin. +Mahlukatının işlediklerini işleyeceklerini bilir. +Mahlukatı ise ilm-i ilahisinden yalnız onun dilediğini bilir başka bir şey bilemez. +İlmi bütün gökleri yeri kucaklar ve bunların nigehbanlığı kendisine ağır gelmez.. +yüksek büyük ancak O’nun Zat-ı kibriyasıdır.” Bütün hilkat bütün melekut O’nundur. +Mefatih-i gayb O’nun elindedir. +Karada denizde ne varsa hepsini bilir. +Hiçbir yaprak O’nun izni olmaksızın düşmez. +Hazret-i Isa’nın zaman-ı zuhurunda vahdaniyet-i ilahiyye ve bütün dünyayı kudret ve lutfuyla ihata eden şayan-ı kabul görülmekte idi. +Bu da Yahova’nın kullarıdır. +Maamafih bunlar da put-perest milletlere temas neticesinde yahud put-perestlerin felsefesi te’siriyle bu telakkiyi inhitata uğratmışlardı. +Hindular sayılmaz ilah ve ilahe ordularıyla Zerdüştiler faikıyet ihrazı için çarpışan eski ilahlarıyla yaşıyorlardı. +Hazret-i Isa’nın zaman-ı zuhurunda medeniyet cihanının ahvali bu merkezde idi. +Hazret-i Isa hiçbir vakit tarafdaranının kendisine atfettikleri sıfatın hiçbirini iddia etmemiştir. +Hiçbir vakit Hazret-i Isa kendisine isnad-ı uluhiyyet eylememiştir. +Maamafih bugünkü Hıristiyanlık bile geçmiş asırlardan kendisine intikal eden bu mirastan silkinememiştir. +Her nesil Hazret-i Isa’nın tarihinden beşeri insani her şeyi kütle-i hurafat içinde zayi’ olmuştur. +Hazret-i Isa’dan bir asır sonra yazılan Enacil bile müşarunileyhin şahsiyetini bir su’-i isti’mal tabakasıyla ihata etmiştir. +namındaki eserin muharriri Hazret-i Isa’nın “İbnullah” olduğunu iddia eylediğini dermeyan ederek bu iddiayı Hazret-i Isa’nın uluhiyetine delil ittihaz ediyor. +Hazret-i Isa’nın böyle bir iddia dermeyan etmiş olmasını biz kabul edemeyiz. +Manyo Arnol namında İngiliz münekkıdi Enacil’in birçok hususatta suret-i kat’iyyede şayan-ı i’timad olmadığını isbat ediyor. +Farz-ı muhal olarak Hazret-i Isa’nın “İbnullah” iddiasında olduğunu da isbat edebilirler mi? +Hazret-i Isa’ya bu iddiayı atfedenler şarklı Derviş el-Hallac’ın “enelhak” dediğini ve ulema-yı İslamiyyenin mumaileyhi i’dama mahkum ettiklerini duymadılar mı? +Derin bir tasavvufla aydınlanan basit ve biçare bir kalb bu suretle yeryüzünden kaldırılmıştı. +Babiler hala “Bab”ın katledilmeyerek harika-engiz bir surette semavata ref’ edildiğine inanırlar. +Acaba “Ebu Mugis Hallac” “enelhak” demekle “Bab” ise “Babü’s-sema” olduğunu iddia etmekle uluhiyetin bir cüz’ü olduklarını mı iddia etmiş oldular.?! +Yukarıda dediğimiz gibi biz Hazret-i Isa’nın böyle bir iddiada bulunmadığına mu’tekıdiz. +Hıristiyanlar hurafat yolunda o kadar mesafeler kat’ ettiler ki Hazret-i Isa’nın sade telkinatı karmakarışık oldu. +Resimlere azizlere azizlerin bıraktıkları yadigarlara ibadet Hıristiyanlıktan ayrılamaz bir kısım teşkil etti. +Peygamberimizin bütün hayat-ı nübüvveti bu hurafat bülalemin ile derin ittisalin ilhamıyla hitab ederek bir taraftan Arab müşriklerine diğer taraftan iniıtata uğrayan Hıristiyanlık ve Museviliği hakka da’vet etmiş hiç- [ – İlahınız bir tek Allahtır. +Ondan baş +lerce ayat-ı ilahiyyenin kema-yenbagi tezahürüne hadim bulunmuşlardır. +İşte bu hikmete mebnidir ki nazm-ı Kur’anisiyle nev’-i beşerin ulüvv-i kadri beyan buyurulmuştur. +Müslümanlıkta Tezayüd-i Nüfusun Ehemmiyeti: +nezahet dairesinde devamı ancak bu nev’-i mümtazın meşru’ mes’ud bir surette tekessürüyle kaimdir. +Elvah-ı tabiatta mündemic olan bir nice esrar-ı kudreti anlamak birtakım ledünniyata muttali’ olmak Kelimetullahı i’laya çalışabilmek şeref-i alisi ancak bu mükerrem zümreye mahsustur. +Binaenaleyh din-i hikmet-karin-i İslamda efrad-ı müsliminin tezayüdü pek mültezemdir. +Bu hususta birçok tergibat-ı şer’iyye vardır. +Nitekim Resul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz: +buyurmuşlardır. +Bir hadis-i şerifte de: +buyurulmuştur. +Diğer bir hadis-i nebevide de: +şeref-varid olmuştur. +da Ravzatü’l-Ulemadan menkul bir hadis-i şerifte: +buyurulmuştur ki: +“Ya Aişe! +Zevcinden gebe kalan her müslüman kadını için gündüz saim gece kaim ve Allah yolunda gazi olan kimsenin ecri derecesinde sevab vardır.” mealindedir. +Bütün bu beyanat-ı aliyyeden pek güzel münfehim oluyor ki din-i İslamda nüfus-ı İslamiyyenin tezayüdü pek ziyade matlubdur. +Zaten nikahın meşruiyeti de nüfus-ı beşeriyyenin meşru’ bir surette tezayüdü hikmet-i ictimaiyyesini muhtevidir. +Bir Memleketin Servet-i Umumiyyesi: +Ulum-ı ictimaiyyede ve bilhassa ilm-i iktisadda beyan olunduğu üzere bir memleketin derece-i refah ve saadeti o memleketin maddi ma’nevi servetinin derecesiyle mütenasibdir. +Cem’iyet-i beşeriyyenin ma’ruz bulunduğu maddi ma’nevi ihtiyacatı tatmine vesile olan şeyler tin servet-i umumiyyesi fıtri ve kesbi namıyla iki kısma ayrılır. +Toprağın kuvve-i inbatiyyesi; ka’r-ı zemindeki ma’denleri; saha-i arzı ihata eden denizler nehirler güKur’an-ı Kerim insanın en asil hissiyatına hissiyat-ı ahlakıyyesine vicdanına hitab ederek put-perestliğin fecaatini tecelli ettirir. +Bir sure-i şerife yoktur ki Allah’ın kudret merhamet ve vahdaniyetini ifade etmemiş olsun. +harrirler anlayamamışlardır. +Binaenaleyh bunlar İslamın takım bir ilah tasavvur ederler. +Bu adamların telakkisini muhakeme edelim. +bülalemin semavat ve arzın Halıkı mevt ve hayatın Halıkı Azim Hak el-hasıl bütün esma’-i hüsna ile yad olunan Zat-ı Ecell ü A’la’dır. +Bundan başka Cenab-ı Hak kullarının hamisi yetimlerin penahı dalalete düşenlerin rehberi felaket-didelerin rehakarı musibet-zedelerin dostudur. +Hayır O’nun elindedir. +Kerimdir Rahimdir Semi’dir Gafurdur. +İnsana olan merhameti bir validenin yavrusuna olan muhabbet ve hürmetinden fazladır. +Rahmet-i ilahiyye Kur’an-ı Kerim’de en çok mevzu’-ı bahs olan sıfat-ı ilahiyyedir. +Nüfusun Çoğalmasına Müslümanlığın Verdiği Büyük Ehemmiyet Hilkat-i İnsaniyye: +Hallak-ı Hakim hazretleri binlerce avalim-i bediası arasında bizim mesken-i latifimiz olan küre-i arzı başka bir tecelliye mazhar etmiş bu dil-nişin kürenin sathını eşref-i mahlukat olan nev’-i beşer ile tezyin buyurmuştur. +Fıtrat-ı asliyyeleri i’tibarıyla birer enmuzec-i ekmeliyyet olan insanlar hakikaten mahlukat-ı ilahiyye arasında büyük bir şerefe mühim bir imtiyaza maliktirler. +Kudret-i Fatıra insanları büyük bir kabiliyete mazhar etmiş insanları sair zevi’l-hayatta bulunmayan birtakım havas ve kuva ile mücehhez kılmıştır. +Bu sayededir ki tahavvülat-ı hayatiyye vücuda getirmişlerdir. +miş olduğu hazain-i tabiiyyeyi keşfe muvaffak olmuş mevahib-i Sübhaniyyeden olan bu kıymetdar hazinelerden Tin Suresi +lüzum görmeyebileceklerinden bunların arasında atalet-i vesile-i mübahat olacak birtakım muhteraat-ı fenniyye ve sınaıyyeden bir eser görülemez. +Nüfusu tezayüd eden memleket ahalisinden birçok efrad başka memleketlere giderek bu vasıta ile kendi memleketlerine birtakım menafi’-i iktisadiyye te’min ederler. +Bu efrad kendi lisanlarını adetlerini kendi nüfuz ve emellerini gittikleri yerlerde neşir ve tervice çalışırlar. +Bu suretle de milli ictimai birtakım fevaide dest-res olurlar. +El-yevm Avrupalıların sair memalike akın akın muhaceret etmeleri ve muhaceret edecek araziyi te’min için birçok müsta’mereler müstemlekeler nüfuz mıntıkaları elde etmeye çalışmaları bütün bu gayeye ma’tuftur. +Halbuki bir memleketin nüfusu hal-i tedennide bulunursa oraya hariçten birçok müstahsiller hücum ederek o memleketin servet-i dahiliyyesini harice naklederler; o memleketin umur-ı iktisadiyye ve sınaiyyesini elde ederek bundan yalnız kendileri müstefid olurlar. +O memleket de bu yüzden milyonlarca servetini elden çıkararak karşıdan seyirci vaz’iyetinde kalır. +Nitekim memalik-i şarkıyyede bu hal meşhuddur. +Bir memleketin kuvve-i siyasiyyesi nüfusunun kesretiyle hem-ahenktir. +Nüfusu hal-i tezayüdde bulunan milletler muhacemat-ı hariciyyeden emin olabilirler. +Halbuki nüfusu ekalliyette kalan milletler kafi derecede haiz-i kuvvet olamazlar. +Bunlar kendilerine mücavir olan ve bilhassa nüfus-ı umumisi daima artmakta bulunan komşularına karşı elim bir vaz’iyette kalırlar. +Bu halin tevlid edeceği mehazir ise kabil-i ta’dad değildir. +leri arasında tezyid-i nüfus mes’elesinden dolayı öteden beri mühim bir rekabet cereyan etmektedir. +Tezayüd-i Nüfus Aleyhindeki Mütaleatı Red: +Hasılı tezayüd-i nüfusun herhangi bir memleket için bir vesile-i i’tila olacağı bugün en kat’i bir mes’ele-i ictimaiyyedir. +Yoksa bazı kimselerin zannettikleri gibi tezayüd-i nüfus hadisesi bazı memleketler için bir sebeb-i sefalet değildir. +Evet… Serveti mebzul sair şerait-i hayatiyyesi mevcud olan memleketler için tezayüd-i nüfusun pek kıymetdar bir ni’met olduğunda bugün hiçbir kimsenin şübhesi yoktur. +Çünkü herhangi yerlerdeki ahali zengin ticaret ve san’at gibi muhtelif mesalik-i iktisadiyye tam bir inkişafa mazhar ise oralarda maişet sühuletle te’min edebileceğinden nüfusun mütemadiyen artmasından hiçbir vechile zarar melhuz değildir. +Ancak bu derece esbab-ı refah ve maişete malik olmayan gayr-i neşin neşrettiği hararet ve ziya; insanların haiz oldukları zeka ve isti’dad birer servet-i fıtriyyedir. +İnsanların ibzal-i mesai sayesinde istihsal eyledikleri emval ve eşya da birer servet-i kesbiyye ve sınaiyyeden ibarettir. +İşte bir memlekette bu iki kısım servet ne kadar tezayüd ve tekemmül ederse bit-tabi’ o memleketin refah ve saadeti şükuh ve ihtişamı da o nisbette tezayüd ve terakki eder. +Bu tezayüd ve terakkinin husulü ise bi’z-zarure efrad-ı beşeriyyenin vücuduna mütevakkıftır. +Eğer yeryüzünde efrad-ı beşeriyye mevcud olmasaydı ne servet-i fıtriyyeden eser görülebilirdi. +Kesret-i Nüfusun Fevaid-i İctimaiyyesi: +Bir memleket için kesret-i nüfusun te’min edeceği fevaid o kadar çoktur ki bunların umumuna dair ma’lumat vermeye böyle bir iki makale kifayet etmez. +Binaenaleyh biz burada bu faydalardan bazılarına muhtasaran Bir memlekette nüfusun tezayüdü aileler arasında hiss-i ihtiyatı tenmiye eder bunun neticesinde de o memleketin servet-i umumiyyesi artar. +Yalnız bir zevc ile bir zevceden müteşekkil bir aile farz ediniz. +Şimdi böyle bir aile reisi malik olduğu serveti hüsn-i muhafazaya ve bu serveti tezyide lüzum görmeyebilir. +Fakat müteaddid evlad ve efradı ihtiva eden bir ailede iş değişir; böyle bir aile reisi ma-hasal-i hayatı olan yavrucaklarının istikbalini düşünmeye mecbur olduğundan her halde mevcud servetini ihtiyatkarane bir surette sarfa lüzum görür. +Bu serveti tenmiyeye çalışarak hem çocuklarının atisini te’mine hem de mensub olduğu memleketin servet-i umumiyyesini tezyide çalışmak olur. +Nüfusu kesir olan memleketler ma’muriyete nail olduğu halde nüfusu az bulunan yerlerde asar-ı umrandan pek o kadar eser görülemez. +Çünkü bir memleketi i’mar etmek bir memleketin topraklarında mestur bulunan hazain-i tabiiyyeden istifade edebilmek için birçok ellerin faaliyetine ihtiyac vardır. +İşte garbda meşhud olan asar-ı umran ile şarkta görülen hal-i harabi bu müddeanın en bariz bir delilidir. +Bir memlekette nüfusun tezayüdü daimi bir faaliyetin husulüne hizmet eder. +Çünkü böyle bir memleket ahalisi başka yerlerdeki ahaliden daha ziyade çalışmaya mücadelat-ı hayatiyyede bulunmaya mecbur olduğundan bunların arasında ataletten eser görülemez bunlar la-yenkatı’ çalışırlar bu çalışmak sayesinde de zeka-yı beşeri parlatacak ihtiyacat-ı medeniyyeyi tehvin edecek birçok asar-ı nafia vücuda gelir. +Halbuki nüfusu ekalliyette bulunan memalik ahalisi böyle daimi bir faaliyete +Hiçbir yerde nüfus-ı beşeriyye ile mahsulat-ı arzıyyenin tezayüdü Malthus’un iddia ettiği nisbet dairesinde vakı’ olmamıştır. +Ba-husus son asırlarda insanlar terakkıyat-ı fenniyye ve sınaiyye sayesinde mahsulat-ı arzıyyeden pek mebzul bir surette müstefid olmak yollarını keşfetmişlerdir. +Artık bundan dolayı beşeriyet için havf edecek bir cihet kalmamıştır. +Maahaza Malthus’un nazariyesi kısmen doğru telakki edildiği takdirde de yine her millet için tekessür-i nüfusa çalışmak bir mecburiyet-i hayatiyyedir. +Çünkü beşeriyet yaşadıkça ister istemez her zaman muhtelif afat ve emrazın taht-ı te’sirinde bulunacak ve ihtirasat-ı beşeriyyenin tevlid ettiği birçok ateşin muharebatın kurbanı olup gidecektir. +Binaenaleyh eğer bu ictimai şerait ile beraber teksir-i nüfusa çalışılmazsa gide gide her memleket kuvve-i hayatiyyesini gaib eder ve cihanın her tarafta umumi bir atalet hüküm-ferma olur. +Zaten bugün her memlekette vakı’ olan muhtelif teşebbüsata rağmen nüfusun tezayüdü hakkıyla te’min edilemiyor. +Bil-akis birçok yerlerde nüfus-ı umumiyye tenakusa yüz tutmuş bulunuyor. +müterakki memleketlerde nüfusun alet-tevali tezayüdü yüzünden bir sefalet-i umumiyyenin vücuda geleceğini dermeyan ettiğimiz fevaidi güzelce mülahaza olunursa –bir memleketin faaliyet-i iktisadiyyesi mukadderat-ı hayatiyyesi hususunda kesret-i nüfusun ne kadar hüsn-i te’siri olduğu bi-hakkın anlaşılır da– böyle bir iddiaya mahal kalmaz. +Ma’lum olduğu üzere İngiltere meşahir-i iktisadiyyunundan Malthus’un tezayüd-i nüfus aleyhindeki meşhur nazariyesi bütün iktisadiyyun tarafından cerh edilmiştir. +Malthus’a göre nüfus-ı beşeriyye bir nisbet-i mütezaife ve hendesiyye dairesinde arttığı halde mahsulat-ı arzıyye yalnız bir nisbet-i adediyye dairesinde artmaktadır. +Yani Bu halin devamı takdirinde bir memleketin ahalisi her yirmi beş otuz senede bir iki misline baliğ olur. +Halbuki mevadd-ı gıdaiyye bu nisbette tezayüd etmeyeceğinden olarak mahvolup giderler. +Ancak böyle bir felaketin zuhuruna meydan vermemek için insanlar cebr-i nefs ederek tezayüd-i nüfusa mani’ olmalı ve kendi kendilerini bunları geldikleri aleme göndermelidir. +Bu gibi tedabire tevessül olunmazsa nihayet bir kısım afat-ı kevniyyenin vukuu birtakım emraz-ı müstevliyenin zuhuru milletler arasında tahaddüs edecek muharebatın devamı bu tenkis vazifesini pek güzel ifa eder. +yan bu nazariyesi hiçbir kıymet-i ilmiyyeyi haiz değildir. +Böyle bir fikir ancak zaman-ı cahiliyyette maişet havfından dolayı kız evladlarını diri diri topraklara gömmekte bulunmuş olan efrad-ı vahşiyyenin muzlim dimağlarında ca-yı kabul bulabilir. +Yoksa ihtisasat-ı rakika-i beşeriyyenin tecelli-yab olduğu bir devr-i medeniyyette asla ca-yı kabul bulamaz. +Başmuharrir Sahib ve Müdir Cenab-ı Vahibü’l-ataya’nın hey’et-i ictimaiyye-i tenahi in’am ve füyuzatın tecelliyat-ı mes’udesi cümlesinden olarak bu mübarek geceyi idrak ve mesubatını iktitaf şerefine mazhar bulunuyoruz. +Fil-hakika nüsha-i kübra-yı hilkat olan insanlar tur; elverir ki beşeriyetin hassa-i mümeyyizesini veche-i asliyyesini teşkil eden şuur ve idrakin basiret ve dikkatle hüsn-i isti’mali mümkün olabilsin. +Yoksa en yüksek faziletlere en ali meratibe namzed olan insaniyyet bir kere sukuta başlarsa mezellet ve süfliyetinin derecesine de payan tasavvur olunamaz. +Edvar-ı tarihiyyede zulmet ve cehaletin sefaletin timsali olan zamanlarda en muhterem mefhumların en tabii hakların bile ihmal edilmesi beşeriyeti ne kadar küçültmüştür? +İslamiyete tekaddüm eden tereddi ve zalam devrini göz önüne getirirsek medeniyetin bugünkü telakkileri muvacehesinde o zamanın insanlarına acaba ne demek Fakat düşünmelidir ki hey’et-i ictimaiyyenin de kendilerine mahsus edvar-ı hayatiyyesi mevcuddur; ferdler gibi doğar yaşar ve ölürler. +Cem’iyet hayatında yaşamak kemali idrak memat ise tereddiye rek hey’et-i ictimaiyyenin kemalini i’tilasını te’min ve tereddiyi kökünden izale eden desatir-i vafiyye ve şafiyye ile milletlerin hayatını muhafaza edecek her türlü vesaiti emir ve tehiyye etmekle beşeriyetin edvar-ı zulm ü cehalete rücuunu men’ etmekte ve insanlık şerefini yükseltmektedir. +Mekarim-i ahlakıyyeyi tesanüd-i ictimaiyi kafil olan İslamiyet vecheleri her ihtiyac için daima aynı kuvvet ve kat’iyyetle cihanın rehakar fazileti olmakta devam edecektir. +Hiçbir teşkilata malik olmadığı halde yüz binlerce misyonerin geceli gündüzlü mesaisine rağmen beşeri cenah-ı hidayetine almaktadır. +İngiltere ve Amerika gibi mutaassıb milletler arasında en münevver ve yüksek tabakadan yüzlerce zevat din-i din-i hakiki ve fıtri olan İslamiyetin beşeriyetin vicdanına ne kadar karin bulunduğunu gösteren ve dinimizin ulviyetini isbat eden mu’cizelerdendir. +Hal böyle iken millet-i İslamiyyenin son asırlar zarfında vaki’ olan inhitat ve tereddisi nasıl tefsir ve te’vil edilecektir? +Bir zamanlar asırlarının en müterakki en mütecanis en kavi hakimiyetlerini +temsil eden müslüman memleketlerinin ilmen irfanen ve ahlakan düşmüş oldukları mühlik girivenin elbette medar-ı intibah olacak bir sebeb-i hakikisi vardır. +Bütün bu tereddi ve fevzalar evamir-i celile-i diniyyenin ihmalinden başka hiçbir şeyden tevellüd etmemiştir. +Hiçbir felaket İslam dünyasını salabet-i diniyyeden inhiraf kadar sarsmamıştır. +reylediği hürriyet adalet müsavat uhuvvet i’dad-ı kuvvet desatirine külliyyen muhalif olarak milel-i ye ihtirasata mağlub olarak esasatını unutmaları; emr-i celiliyle mütemadi bir sa’y ü amele mecbur bulundukları halde ataleti buna tercih eylemeleri; düşmanlarımız maddi ma’nevi silahlarının takviyesine yorulmak bilmez bir azimle uğraşırken İslam milletlerinin dahili nifak u şikaklarla imrar-ı evkat eylemeleri neticesinde yanlış yollara sapılmıştır. +Bütün bu ilel ü a’razın safahat-ı mütevaliyyesini der-hatır ettirecek mütefekkirin-i İslamiyyeyi müslümanların mübtela oldukları tereddiyatın çare-i ye mevcuddur. +Çünkü hey’et-i ictimaiyye-i İslamiyyenin daima esasat-ı ulviyyemizin nuruyla en yüksek bir medeniyeti en faziletkar bir irfanı en sarsılmaz bir şevket ve mikneti haiz bulunmasını her ferd candan temenni eder. +Yine mağfiret ve rahmet-i ilahiyyenin vecd ü saadetiyle müstağrak-ı Necm Suresi Bismillahirrahmanirrahim . +Meal-i Kerimi Ey iman edenler Resulullah’arainademeyiniz de unzurnadeyiniz ve onun söylediklerine iyice kulak veriniz. +Kafirlere azab-ı elim vardır. +Gerek Ehl-i Kitabdan gerek müşriklerden kafirlerin hiçbiri Rabbinizden size bir hayır gelmesini istemezler. +Halbuki Allah rahmetini dilediğine tahsis eder. +Allah fazl-ı azim sahibidir. +Kur’an-ı Kerim ehl-i İslamın aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizerainakelimesiyle hitab etmelerini men’ ileunzurnakelimesiyle hitab etmelerini izah ediyor aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizi dinlemeleri müşrikler aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizle istihza ediyor kendileri söz söyleyip Zat-ı Risalet-penahilerini dinlemiyor bazen mübhem kelimat-ı tezyifiyye ile iktifa etmeyerek çirkin sözler söylüyor; mesela “Sözünüzü lerce milyona baliğ olan ve kısm-ı a’zamı esaret-i maddiyye ve ma’neviyye altında inleyen dindaşlarımızın ahvalini tefekkürden hiçbir müslüman müstağni kalamaz. +Gönül ister ki alemdar-ı İslamiyyet olan milletimizin ahlaki ruhi kıymeti en rasin şerait içinde daima yükselsin. +Öteden beri müdafaasını bir vatan ve mefkure borcu addettiğimiz ahlak-ı milliyyetin gevşemesi tehlikesi karşısında herkesin evvela ma’neviyatımızı ıslaha sarf-ı himmet eylemesi yüksek bir ma’neviyata istinad eden terakki ve inkişafatın en sehil ve seri’ bir surette husul bulacağına emin olarak milletimizin maddi sahalarda da Müslümanlar bu gecenin kıymetini elbette idrak ederler. +Gerek efradın gerek hey’et-i ictimaiyye-i mübarek gecede ellerine tevdi’ ediliyor. +Rızıklarımızdan hayat ve mematımıza büyük küçük gizli aşikar bütün ef’al ve muamelatımıza kadar her hadisenin tevzi’ ve taksimi bu geceye müsadiftir. +yen hey’et-i ictimaiyye-i İslamiyye hakkında saadet ve cemaliyle tecelli eder. +Bu münasebet-i mübeccele ile muhterem kari’lerimize bilumum mü’minin ve mü’minata arz-ı tebrikat ederken ta be-kıyam muhafaza-i şevket ve saadeti min-tarafillah mev’ud olan İslamiyetin nuranur meserretli irfanlı günlerini de idrak ve Kadir-i Zülcelal Hayy-i La-yemut hazretlerinin dergah-ı lutf-icabetinden niyaz eyleriz. +/-. + +manlık istiman edenler ve ehl-i zimmet olanlar hakkında hüsn-i muamele tavsiye ediyor onlara müslümanların hukukundan az olmayan birçok hukuk bahşediyor. +Bu ciheti kabul eden müslümanlar bunlara karşı ihtiyatkar olmayı emreden ayat-ı kerimeyi ihmal ediyorlar. +Sadr-ı İslamda Ehl-i Kitab ehl-i imana gönderilen ayat-ı Furkaniyye’ye gündüzün iman eder gibi görünmek geceleyin bildiklerine avdet etmek üzere sözleşirler bu suretle müslümanların şekk ü şübheye düşmelerini Peygamberlerinin doğruluğuna karşı mütereddid kalmalarını nihayet Müslümanlıktan vazgeçmelerini te’min etmek isterlerdi. +Vakta ki Kur’an-ı Kerim bunların esrarını keşfetti; müslümanlar bunlara karşı ihtiyatkar davranmaya başladılar ve bunların kurduğu pusuya düşmekten kurtuldular. +Sadr-ı İslam müslümanları nass-ı Kur’anisine iman etmişle di. +Binaenaleyh Ehl-i Kitab hakkında icra-yı adalet ve onlara karşı izhar-ı ulüvv-i cenab ile beraber Yehud ve Nasaranın müslümanlara karşı duydukları nefreti müslümanlara karşı perverde ettikleri gayz u kini nazar-ı dikkatten dur tutmazlar müslümanların haiz oldukları hakimiyet ve şevket olmasa hiçbir kanuna itaat etmeyeceklerini ve yeryüzünde bir tek müslüman bırakmayacaklarını bilirlerdi. +Bundan dolayıdır ki eslaf-ı kiramımız Ehl-i Kitaba hüsn-i muamelede bulunmakla ve onlar hakkında icra-yı adalet etmekle beraber gayet ihtiyatkar bulunurlardı. +Bu yüzden eslafımız dünyaya hükümran olmuş ve memleketleri zuafanın ilticagahı tazyike uğrayanların penahı olmuştu. +Yine bu yüzdendir ki eslafımızın Asya ve Afrika’da daire-i hakimiyyetine on milyonlarca Ehl-i Kitab ve Mecusi dahil olduğu halde birkaç asır bu tebaalarından bir kimsenin kıyam ettiği görülmemişti. +Bil-akis bunların hepsi sükunet ve müsalemet dairesinde yaşıyor ve bir su’-i kasd tertibine imkan bulmuyorlardı. +Müslümanlar ayat-ı ilahiyyeyi ihmal edinceye kadar bu şekilde devam ettiler. +Vakta ki Kur’an-ı Kerim’i anlamaz oldular Endülüs’te Şarki Rumeli’de Arnavutluk’ta Ehl-i Salibin ikad ettiği ateşlerde kül oldular. +Müslümanlar her gün her yerde izah etmekte olduğumuz bu ayet-i kerimeyi okurlar: +“Gerek Ehl-i Kitabdan gerek müşriklerden kafirlerin hiçbiri Rabbinizden size bir hayır gelmesini istemezler.” Fakat kim bu ayet-i kerimenin ma’nasını teemmül ediyor da eşirranın keydinden tevakki ediyor? +dinledik fakat isyan ettik.” diyor bu suretle Peygamberimizle dar olmak risalet-i nebeviyyeyi anlamak istemiyorlardı. +Mü’minlerin Risalet-penah Efendimizerainaile hitab etmekten men’ olunmalarının sebebirainakelimesinin ehl-i Hicaz lisanında istihza kelimelerinden olup muhill-i nezahet olmasından dolayıdır. +Fakat din-i İslama dahil olan cahil Arablar tabii bu kelimenin çirkinliğini idrak edemiyorlardı. +Ehl-i Kitabdan Yahud ile müşrikler Arab cahillerinin bu gibi kelimeleri kullanmalarını fırsat bilerek onlar da bu kelimeyi Peygamberimize karşı kullanıyor veraina kelimesinin maani-i hafiyyesini kasd ve ima ediyorlardı. +Rainakelimesi “Bize dikkat et.” ma’nasına geldiği gibi “ruunet – bed-huyluk” ma’nasına da gelir. +Bu kelimeerinaşeklinde de tahrif edilebilir ki o vakit Yahudiler nezdinde sebb ü şetmi ifade eden bir kelime olur. +Çünkü “Bizim sürülerimize çobanlık et.” ma’nasına gelir. +Hülasa ayet-i kerime makam-ı nübüvvete layık olmayan kelimeleri Ehl-i Kitabın kasdettiği sebb ü hakareti tazammun etmese de mü’minlerin isti’mal etmemeleri lazım geldiğini ihtar etmektedir. +Müslümanlar küffar ve müşriklerin Risalet-penah Efendimizin meclisine koşmalarına ve musahabe-i seniyyelerine şitab etmelerine aldanarak bunlara karşı adl ü ihsan emreden ahkam-ı Kur’aniyyeye tebean hüsn-i muamele fukaralarına tasadduk hastalarını ziyaret ederlerdi. +Mü’minlerin ahlakında olan ihlas ve safvet neticesinde müslümanlar bu müşriklerin kendilerine karşı kurdukları pusuları hazırladıkları su’-i kasdları düşünmüyorlar gizli her şeyi aşikar eden her su’-i kasdı meydana çıkaran vahy-i ilahisi olmasa müslümanlardan eser kalmazdı Müslümanlık daha henüz mehd-i zuhurunda iken boğulur giderdi. +Ayat-ı kerimeyi tetebbu’ edenler onların öyle birçok tenbihat ve mevaizi ihtiva ettiğini görürler ki müslümanlar bunları nazar-ı dikkate almış olsalar hiçbir zaman başlarına felaket yağmazdı. +Sadr-ı İslamda Ehl-i Kitabın müslümanlara karşı ta’kib ettiği hatt-ı hareket bugünkü Ehl-i Kitabın müslümanlara karşı ta’kib ettiği hatt-ı hareketin aynı idi. +Fakat Sadr-ı İslamda müslümanlar taraf-ı Hak’tan gönderilen ayat-ı beyyinatı anlarlar teemmül ederler ona göre tevfik-ı hareket eylerlerdi. +O sayede Cenab-ı Hak onları hainlerin hıyanetinden su’-i kasdından sıyanet ederdi. +Sonra gelen müslümanlar ediyorlardı. +Bugünkü müslümanlar biliyorlar ki MüslüBakara Suresi . +/. + +ve saadetten kafi derecede müstefid olamayan kıtaat-ı baride sekenesi pek az olduğu halde ekalim-i mu’tedilede –esbab-ı maişet mebzul olduğundan– nüfus-ı umumiyye bi’n-nisbe kesretli bulunmaktadır. +Medeniyetin terakkisidir. +Şöyle ki: +Medeniyet-i hazıra; nafi’ birtakım ihtiyacat ve i’tiyadat tevlid etmiştir. +Bugün medeni yerlerde yaşayan birçok gençler bir hayli zaman tahsil ile uğraşarak sinn-i teehhülü te’hire bırakıyorlar. +Bunların bir kısmı mevki’ sahibi olmak müdebdeb bir hayat-ı ictimaiyyeye nail bulunmak emeliyle senelerce izdivacı terk ettiği gibi diğer bir kısmı da daima zihni ilmi meşagıl ile imrar-ı hayat ettiği cihetle teehhülden büsbütün feragat ediyor; bilahare aile teşkiline kıyam etse dahi artık müteaddid evlad babası olmak ni’metine nail olamıyor. +Bazı kimseler de bulunuyor ki bunlar medeniyet-i garbiyyenin ihzar ettiği birtakım gayr-i meşru’ müesseseler vasıtasıyla huzuzat-ı nefsaniyyelerini tatmine çalıştıklarından kendilerini aile teşkiline ihtiyacdan vareste görüyorlar. +Medeniyet-i garbiyyenin en şa’şaadar asarından addolunan ve hakikat-i halde birtakım fezayıh-ı ictimaiyyenin birçok şübban-ı memleketi israfata alıştırıyor sefahet yollarına sevk ediyor efrad-ı ailenin saadetine sarf edilmesi mahvolup gidiyor. +Sefahete ezvak-ı hayatiyyeye tehalük gösterilmesidir. +Bir memlekette sefahetin tezayüdü ailelerin zevk u safaya meclubiyeti tenakus-ı nüfusu müstelzimdir. +Şehirlerde yaşayan birçok zenginlere tesadüf olunur ki bunlar mücerred kendi ezvak-ı hayatiyyelerini tatmin emeliyle ya teehhülü terk etmekte yahud vesait-ı fenniyye fazihasına ictisar eylemektedirler. +Her memlekette yüz gösteren feminizm cereyanı da bir kısım kadınların evsaf-ı maderanesini pek meş’um bir surette haleldar etmektedir. +Vergilerin ağırlığıdır. +Ahalisi fakir olduğu halde vergileri ağır bulunan memleketlerde aile teşkilatı pek müşkil olacağından böyle yerlerde nüfus tezayüd edemez. +Bina-berin ahalinin müreffeh bir halde yaşaması ve bu sayede nüfusun tezayüdüyle memleketin izdiyad-ı kuvveti arzu edilirse israfat cihetine asla meyledilmemelidir; memleketin varidatıyla mesarıfatı beyninde bir muvazene te’sisine ve bu suretle ahaliye tahmil edilecek vergilerin mikdarını taklile ve bu vergileri adilane bir tarzda tevzie gayret etmelidir. +Hizmet-i askeriyyenin uzun bir müddet devamıdır. +Hizmet-i mecburiyye-i askeriyye binlerce evlad-ı vatanı Bizim din-i mübinimiz şeriat-ı fıtriyyemiz kimseye tecavüz kimseye zulüm etmekliğimize müsaade etmez. +Fakat kimseye şikar olmamaklığımız için de bizi ikaz eder. +Kur’an-ı Kerim bize öyle ibret-amiz ayetler irad ediyor ki müslümanlar onları dinlemeye dinlemeye her şeyi zayi’ ettiler ve zillete duçar oldular. +Sünnet-i nebeviyye ise öyle hakimane siyasetleri mutazammındır ki İslam hükumetleri bunları nazar-ı dikkate alsalar hiçbiri yıkılmazdı. +hammed’e iman ediniz.” derlerdi. +Yahudiler cevaben: +“Onun bizi da’vet ettiği şey esasen bizde mevcud olandan daha iyi değil onun getirdiği şeyin bizde bulunandan daha iyi olmasını ve ona iman etmeyi biz de arzu ederiz.” derlerdi. +Kur’an-ı Kerim bunları tekzib için buyuruyor ki: +“ Gerek Ehl-i Kitabdan gerek müşriklerden kafirlerin hiçbiri Rabbinizden size bir hayır gelmesini kında hiçbir hayır arzu etmediklerini sarahaten izah ediyor. +Fakat safdil müslümanlar Kitabullah’ın makasıdını anlamayarak dalalete düştüler dostu düşmandan ayırmadılar mütevali felaketlerden mütenebbih olmadılar. +Tenakus-i Nüfusa Bais Ahval: +na başlıca şu altı hal bais olmaktadır: +Servetin fıkdanı ve esbab-ı maişetin noksanıdır. +Fakr u zaruret içinde yaşayan memleketler ahalisi matlub derecede tekessür edemez; kendi nefsini bile müşkilat ile maişetlerini te’min hususunda pek büyük muzayakaya duçar olacağını düşünür bu hal ise aile hayatı üzerinde pek fena te’sir bırakır; bundan dolayıdır ki esbab-ı refah +mefkud fuhşiyat mütezayid nas meşrubat-ı küuliyyeye münhemik olursa artık o memleketten hayır beklememelidir. +Efrad-ı milletin servet-i hususiyyelerini hüsn-i idare etmelidir. +Bir cem’iyetin saadet-i hayatiyyesini te’min hususunda servetin pek büyük te’siri vardır. +Bir memleketin servet-i umumiyyesi efradın servet-i hususiyyesiyle mütenasibdir. +Servet-i hususiyye hüsn-i idare edilirse memleketin servet-i umumiyyesi artar efrad-ı ahali bundan zayüdü taht-ı emniyyete alınmış olur. +Binaenaleyh bir millet mes’ud bir hayata nail olmak başkalarının lütfuna muhtac bulunmamak efradının tezayüdünü görmek isterse servetini hüsn-i isti’mal ederek israfattan tevakki etmeli güzel bir fikr-i tasarrufa malik bulunmalıdır. +Çünkü bu suretle imrar-ı hayata alışan bir millet arasında te’min-i maişet ciheti sühulet kesb edeceğinden bit-tabi’ efrad-ı millet hem müreffehen yaşar hem de günden güne tezayüd eder. +Hasılı bir millet mümkün mertebe sadegi-i hayata alışmalıdır. +- San’at ve ticaretin tevessü’ ve tekemmülüdür. +Bir memlekette sanayi’ tevessü’ eder ticaret-i dahiliyye ve hariciyye mihver-i layıkında cereyan eylerse bunlar serbest bir daire dahilinde mazhar-ı inkişaf olursa o memlekette efrad-ı ahali için saha-i iştigal müheyya bulunmuş kolaylıkla barınmak tariki te’min edilmiş olur. +Bu şeraitin mevcudiyeti ise şübhe yok ki teksir-i nüfusa hadimdir. +Binaenaleyh bir memlekette efrad-ı ahalinin çoğalması arzu edilir ise orada birtakım müessesat-ı sınaiyye ve saire vücuda getirerek ahalinin servetini tezyide tarz-ı maişetini tanzim ve teshile çalışmalıdır. +Umumi ve hususi hıfzıssıhhaya riayettir. +Ma’lum olduğu üzere beşeriyet öteden beri birtakım emraz u kısım mühlik hastalıklar yüzünden nice binlerce efradın terk-i hayat ettiği daima görülmektedir. +Maahaza bu gibi hastalıkların mümkün mertebe tevsiini men’ için müterakki milletler tarafından sarf edilen mesai oldukça muvaffakıyetle neticelenmiş; bir zamanlar pek vahim neticeler vermekte olan çiçek gibi kuşpalazı gibi bir hayli hastalıkların zuhuruna tevsi’-i daire-i vahamet etmesine mani’ olacak çareler bulunmuştur. +Zaten Cenab-ı Hak hiçbir illet yaratmamıştır ki onun de beyan olduğu üzere bir A’rabi huzur-ı nebeviye gelerek: +“Ya Resullallah! +Hasta olduğumuz zaman tedavide bulunalım mı?” diye sormakla silah altında bulundurarak bunların vaktiyle aile teşkil etmelerine mani’ olur. +Bunun içindir ki zamanımızda her hükumet hizmet-i askeriyye müddetini tenkisa çalışmaktadır. +Beyne’l-akvam zuhur eden muharebattır. +Bu yüzden azim azim buhranlar vücuda gelir nüfus-ı umumiyye pek ziyade tenakus eder memleketin menabi’-i nüfusu adeta kurumak tehlikesine ma’ruz kalır. +Nitekim asırlardan beri tevali eden muharebat yüzünden şark alemi böyle azim zayiata ma’ruz kalmıştır. +Binaenaleyh bugün her milletten ziyade biz telafi-i ma-fata çalışmak cem’iyetimizin efradını tezyid edecek esbabı araştırmak mecburiyetindeyiz. +Avrupa’da bir kilometre murabbaı araziye yetmişten zim memleketimizde bu mikdar araziye nihayet altı yedi nüfus isabet ediyor ki bu hal cidden şayan-ı teemmüldür. +Feyyaz-ı Kerim hazretleri bizim memleketimizi her türlü mehasin-i fıtriyyenin bir tecelligah-ı bedii olmak üzere yaratmıştır. +Bizim memleketimizin havası latif suları mebzul kuvve-i inbatiyyesi mükemmel birçok menabi’-i serveti mevcuddur. +Bu kıymetli arazinin her kilometre murabbaı yüzlerce nüfus besleyebilmek kabiliyetini haizdir. +Elverir ki biz bunlardan istifade etmek yolunu bilelim. +Teksir-i Nüfusa Hadim Esbab: +Bir memleketin nüfusunu tezyide hadim birçok esbab vardır. +Başlıcası şunlardır: +Memleketin kabiliyeti yani servetiyle menabi’-i tabiiyyesinin mebzuliyetidir. +Havası güzel suları mebzul kuvve-i inbatiyyesi çok olan iklimlerde maişet kolaylıkla te’min edilebileceğinden bu gibi yerlerde nüfus-ı umumiyye daima terakkiye müstaid bulunur. +Binaenaleyh bu gibi araziye malik olan milletler bundan istifade ederek nüfus-ı umumiyyeyi tezyide çalışmalıdırlar. +Milletin sa’y ü gayret ve hüsn-i ahlak ile ittisafıdır. +Daima sa’y ü gayrette bulunan ve insanlığa layık ahlak Bil-akis atalet ve meskenet içinde yaşayan ve ahlaksızlık yüzünden birçok feciaların kurbanı olan milletlerde efrad-ı ahali günden güne azalır biter. +Binaenaleyh bir millet yaşamak isterse müterakki milletlerin faaliyet-i hayatiyyesini taklid ederek daima çalışmalı ve muhit-i gayret etmelidir. +Bir hey’et-i ictimaiyyenin ahengini bozan efradı arasına adavet ve münaferet hislerini bırakan şey en ziyade ataletle ahlaksızlıktır. +Bir memlekette terbiye-i ahlakıyye +SEBILÜRREŞAD CİLD - - SAYFA celb edilecek efrad bit-tabi’ o memleketin nüfus-ı umumiyyesini tezyid eder. +Fakat bu hususta nazar-ı dikkate alınacak bazı cihetler vardır. +Ez-cümle celb olunacak efrad ile ahali-i mahalliyye arasında dinen ahlaken bir merbutiyet-i ma’neviyye bulunmalı; bunların celbi memleketin Ergenleri izdivaca teşvik ve bu hususta lazım gelen teshilatı irae etmektir. +Ma’lum olduğu üzere izdivac bir emr-i şer’idir. +Dini dünyevi birçok masalih ve fevaidi cami’dir; ensal-i beşeriyyenin meşru’ nezih bir surette tezayüdüne baistir. +Binaenaleyh bekar hayatının devam-ı tevessüüne meydan vermek muvafık olamaz. +Nikah hususunda birçok tergibat-ı şer’iyye vardır. +Ez-cümle bir hadis-i nebevide: +buyurulmuştur ki: +“Benim fıtratımı s ven benim sünnetimle amil olsun sünnetimden biri de şübhe yok ki nikahtır.” mealindedir. +Bu kadar tergibat-ı aliyyeye rağmen yine vaktiyle izdivac edemeyen birçok din kardeşlerimize tesadüf olunmaktadır. +Buna sebeb de ekseri teehhül hususunda birçok zaid mesarıf ihtiyarına ve fazla bir mikdarda mehir tesmiyesine lüzum görülmesidir. +Birçok kimselere tesadüf olunur ki ya kendisi evlenmek veya çocuklarına mehir ve cihaz tedarik edebilmek kıymetli en lüzumlu emval ve emlakini elden çıkarıyor. +Bu hususta görenek beliyyesi de birçok kimselerin borca girmesine birçok sermayelerin beyhude yere sarf edilmesine sebebiyet vermektedir. +Doğrusu bu gibi izaa-i serveti mucib olan muzır adetlerden tevakki edilmesi menafi’-i İslamiyye namına temenni olunur. +Efrad-ı milletin terbiyesine tehzib-i ahlakına i’tina edilerek talak vukuatını tenkisa çalışmaktır. +Hüsn-i ahlaka güzel bir terbiyeye malik olmayan aile arasında niza’ u şikak eksik olmadığından bu sebeble birçok iftirak hadiseleri zuhura gelmekte ve bi’n-netice bundan nüfus-ı umumiyye müteessir bulunmaktadır. +Halbuki dini ahlaki güzel bir tehzib ve terbiyeye mazhar olan aileler arasında bu gibi saadet-i ictimaiyyeye münafi halatın tahaddüsü pek nadirdir. +Binaenaleyh halkın tehzib-i ahlakına tenvir-i ezhanına çalışarak kendilerine güzel bir terbiye verilmelidir ki bu gibi vukuatın tevessüüne meydan kalmasın. +Sıkt ve ıskat-ı cenin hadiselerinin azalmasını te’mine çalışmaktır. +Birçok yerlerde muhtelif esbab te’siriyle sıkt vaki’ olmakta ıskat-ı cenin seyyiesi irtikab olunmaktadır. +Bunun neticesinde de memleketin nüfuRisalet-meab Efendimiz hazretleri: +buyurmuşlardır ki “Evet… Tedavide bulununuz. +Cenab-ı Hak her hastalık bilmeyen de bilmedi.” mealindedir. +Binaenaleyh herkes sıhhati yerinde bulundukça bunun kıymetini takdir ederek hıfzıssıhha kavaidine riayetkar olmalı; hasbe’l-beşeriyye hasta olduğu takdirde etibba-yı hazıkaya müracaat rek sokakların nezafetine hanelerin hıfzıssıhha kavaidine muvafık bir halde inşa edilmesine birtakım emraz-ı sariyye ve müstevliyyenin zuhuruna sebebiyet verecek ahvalin men’ine ve lede’l-icab tathirat-ı fenniyye icrasına bezl-i makderet etmelidir. +Müterakki memleketlerde birçok teşkilat-ı sıhhıyye mevcuddur. +Bu gibi teşkilattan mahrum olan yerlerde kua gelmektedir. +Maatteessüf bizim memleketimizde de bu cihete layıkı vechile i’tina olunmamıştır. +Mevcud efradını hüsn-i sıyanet edemeyen bir memleketin teksir-i nüfusa muvaffak olamayacağı ise bedihidir. +Memleketimizde tıbbın tababetin kadrini takdir edemeyenler vardır. +Fakat şunu da i’tiraf etmelidir ki insaniyyete hadim olmakla kendilerini mübahi addeden etibbadan bir kısmının muhtekirane hareketi fukara-yı ahalinin izdiyad-ı alamına etıbbaya adem-i müracaatına sebebiyet vermektedir. +Halbuki vatanını seven hemcinsi hakkında bir re’fet ve şefkat hissiyle mütehassis bulunan zevat için lazımdır ki biraz da menafi’-i umumiyyeyi kendi menafi’-i şahsiyyelerine tercih etsinler biraz da mesleklerinde fedakar bulunsunlar. +Müteaddid evlad sahiblerini bazı tekaliften afv ve kendilerine bazı menafi’ irae etmektir. +Müteaddid evlad babası olan bir kimse mensub olduğu memleketin kuvvetini kabiliyet-i iktisadiyyesini tezyide hizmet etmiş olacağından her vechile taltife layıktır. +Binaenaleyh bu gibi kimseleri hükumete aid bazı tekaliften istisna etmeli veya bunların hakkında bu tekalifin mikdarını tenzil eylemelidir. +Hatta imkan müsaid olduğu takdirde kendilerine bir mikdar tahsisat vermeli ve kabiliyetleri nazara alınarak başkalarına tercihan bazı hidemat-ı devlette vesile-i teşvik olur. +Bu gibi teshilata nail olacağını bilen bir kısım erkekler için müteaddid evlad babası olmasından korkuya o kadar mahal kalmaz bunun neticesinde memleketin nüfusu tezayüd etmiş olur. +Hariçten bazı efradın celbiyle memlekette tavattun etmelerini te’min etmektir. +Bir memlekete hariçten +Zevc zevcesi hakkında üç talaka maliktir. +Talak elfaz-ı sariha ile vaki’ olur. +Mütearif olmayan elfaz-ı kineviyye dahi sarih hükmündedir. +Ama mütearif olmayan elfaz-ı kineviyye ile talakın vukuu ancak zevcin niyetine mütevakkıftır. +Zevcin talaka niyet edip etmediği hakkında tarafeyn ihtilaf etseler zevc yeminiyle tasdik olunur. +Zevcesini tatlik eden zevc keyfiyeti hakime beyan etmeye mecburdur. +Bir kimse nikah-ı sahih ile menkuhasını tekarrubdan sonra lafz-ı sarih iletatlik etse talak-ı ric’i vakı’ olur. +Talak-ı ric’i fi’l-hal zevciyeti izale etmez. +rücuu vardır. +Bu hak ıskat ile sakıt olmaz. +Zevc iddet içinde rücu’ ederse henüz mevcud olan nikahı idame etmiş olur. +Bu hususta kadının rızasını istihsale muhtac olmaz ve mehr-i cedid lazım gelmez. +Şarta ta’lik ve zaman-ı müstakbele izafe olunan rücu’ sahih değildir. +Birinci talak-ı ric’iden sonra rücu’-ı sahih olduğu gibi ikinci talak-ı ric’iden sonra dahi sahihtir. +Ama üçüncü talak-ı ric’i ile beynunet-i kat’iyye hasıl olur. +Bir kimse nikah-ı sahih ile menkuhasını tekarrubdan evvel tatlik ederse talak-ı bayin vaki’ olur ve keza beynunet ifade eden elfaz ile veya bir ivaza mukarin olarak tatlik ederse talak-ı bayin vakı’ olur. +Talak-ı bayin fi’l-hal zevciyeti izale eder. +Şu kadar ki bir veya iki talak-ı bayin tecdid-i nikaha mani’ olmaz. +Ama üç talaktan sonra beynunet-i kat’iyye hasıl olur. +Beynunet-i kat’iyye zevcenin iddeti mürur eyledikten sonra maksad-ı tahlil ile olmayarakzevc-i su pek ziyade azalıyor ve birçok mehalik-i hayatiyye vücuda geliyor. +Binaenaleyh sıhhi ahlaki ictimai bir kısım tedabire tevessül ederek sıkt ve ıskat-ı cenin fecialarının önünü almaya gayret etmelidir. +Kesiru’l-iyal olan fukaraya ve sair aceze-i nasa muavenet icrası için birtakım müessesat-ı hayriyye vücuda getirilmesidir. +Cem’iyet halinde yaşayan insanlar arasında bir tesanüd-i ictimai lüzumu aşikardır. +Hiçbir medeni cem’iyet yoktur ki efradı beyninde muhtac-ı muavenet olanlar bulunmasın. +terakki memleketlerde birçok müessesat-ı hayriyye mevcuddur. +Müslümanların bütün insaniyyete ve bilhassa kendi din kardeşlerine muavenet ve müzaherette bulunmaları ise mensubiyetiyle mes’ud oldukları din-i mübin-i İslamın icabat-ı aliyyesindendir. +Ömer Nasuhi Hükumetin Teklifi ile Adliye ve Mülga Şer’iye Encümenlerinin Ta’dilatı Bab-ı Evvel Talakın ehli mükellef olan zevcdir. +Talakın mahalli nikah-ı sahih ile menkuha veya mu’ted olan kadındır. +Nikahı feshedilen zevce-i mu’tedde mahall-i talak olmaz. +Serhoşun talakı mu’teber değildir. +ğildir. +Talakın şart-ı ta’likı sahihtir. +Talakın zaman-ı müstakbele izafesi sahihtir. +Zevc zevce-i menkuhasına emr-i talak elinde olup istediğin zaman nefsini tatlik et diyerek tefviz-i talak etse zevce de bunu kabul etse dilediği zaman kendisini tatlik edebilir. + +tefrikı bir sene müddetle te’cil eder ve bu müddet zarfında cinnet zail olmadığı ve zevce musır bulunduğu halde tefrike hükmeyler. +Muhayyer olduğu yerlerde zevcenin hıyarı fevri değildir. +Da’vayı bir müddet te’hir veya ikame-i da’vadan sonra bir müddet terk edebilir. +Mevadd-ı sabıkaya tevfikan tefrikten sonra tarafeyn tecdid-i akd ederlerse ikinci tezevvücde zevcenin hakk-ı hıyarı yoktur. +Bir kadının zevci ihtifa veyahud müddet-i sefer veya daha karib bir mahalle giderek tegayyüb edip de veya mefkud olup nafaka tahsili müteazzir olur ve zevce tefrikı taleb ederse hakim tahkikat-ı lazıme icrasından sonra beynlerini tefrike hükmeder. +Nafaka cinsinden mal terk ettiği halde tegayyüb eden bir kimsenin zevcesi hakime bil-müracaa tefrikıni taleb etse hakim o kimsenin hakkında icra-yı tahkikat eder. +Nerede olduğuna ve hayat ve mematına dair haber alınmasından yeis hasıl olursa yeis tarihinden haber alınamadığı ve zevce talebinde musır bulunduğu halde tarafeyni tefrik eder. +Eğer zevc muharebede gaybubet etmiş ise hakim tarafeyn-i muharibeynin ve üseranın yerlerine avdetinden i’tibaren bir sene mürur eyledikten sonra tefrike hükmeder. +Her iki halde zevce hüküm tarihinden i’tibaren iddet-i vefat bekler. +molunan kadın ahar bir şahıs ile tezevvüc ettikten sonra zevc-i evvelin zuhuru nikah-ı ahirin infisahını mucib olmaz. +Vefatına hükmolunan kimsenin zevcesi ahar bir şahısla tezevvüc ettikten sonra zevc-i evvelin hayatı tahakkuk etse nikah-ı sani münfesih olur. +Zevceyn beyninde niza’ u şikak zuhur edip de tarafeynden biri hakime müracaat ederse hakim tarafeyn ailelerinden birer hakem ta’yin eder. +Bir veya olmazsa hariçten münasiblerini ta’yin eyler. +Bu suretle teşekkül eden aile meclisi tarafeyn ifadat ve müdafaatını tedkik ile beynlerini ıslaha çalışır. +Kabil olmadığı surette kusur zevcde ise beynlerini tefrik eder ve zevcede ise mehrin tamamı veya kısmı üzerine muhalaa eyler. +Hakemler ğer bir hey’et-i hakemiyye veya tarafeyne karabeti olmayan üçüncü bir hakem ta’yin eyler. +Hakemlerin verecekleri hüküm kat’i ve na-kabil-i i’tirazdır. +Mevadd-ı salife mucebince tefrike dair sadır olan hüküm talak-ı bayini tazammun eder ve keyfiyet alel-usul tescil edilir. +ahara varıp ba’de’t-tekarrub ondan iftirakı ve iddetinin müruru ile zail olur. +Mani’-i tekarrub uyubdan salim olan kadın zevcinin böyle bir illetle ma’lul olduğuna muttali’ oldukta hakime bil-müracaa tefrikıni taleb edebilir . +Ama kendinde böyle bir ayıp bulunan kadının talebi mesmu’ olmaz. +Şu kadar ki tekarrub edilmiş olan zevcenin zevcde hadis olan bu kabil ayıp sebebiyle hakk-ı hıyarı yoktur. +Kable’n-nikah zevcinin illetten maada mani’-i tekarrub ayıbına muttali’ veya ba’de’n-nikah herhangi bir ayba razı olan zevcenin hakk-ı hıyarı sakıt olur. +Fakat kable’n-nikah innete ıttıla’ hakk-ı hıyarı ıskat etmez. +Zevce mevadd-ı sabıkada muharrer olduğu üzere hakime müracaat ettikte nazar olunur. +Eğer hükmeder ve eğer kabil-i zeval ise hakim zevci zaman-ı murafaadan ve şayed mariz ise vakt-i ifakatinden i’tibaren bir sene müddetle te’cil eyler. +Esna-yı te’cilde zevc veya zevce az çok bir müddet tekarruba mani’ olacak derecede hasta olur veya zevce gaybubet ederse bu suretle geçen müddet hesaba idhal edilmez. +Lakin zevcin gaybubeti ve zevcenin eyyam-ı hayzı hesaba idhal edilir. +Bu müddet zarfında illet zail olmadığı ve zevc talaka razı olmayıp zevce dahi talebinde musır olduğu halde hakim tefrike hükmeder. +Murafaanın gerek bidayet ve gerek nihayetinde zevc tekarrubunu iddia eylediği takdirde zevce seyyib ise söz maa’l-yemin zevcindir. +Bakir ise söz bila-yemin zevcenindir. +Cüzzam ve baras ve illet-i zühreviyye gibi bila-zarar birlikte ikamet mümkün olmayan illetlerden birinin zevcde vücuduna ba’de’n-nikah muttali’ olur veya muahharan böyle bir illet tahaddüs ederse zevce hakime bil-müracaa tefrikıni taleb edebilir. +İllet-i vakıanın zevali ümid olunursa hakim tefrikıni bir sene te’cil eder. +Bu müddet zarfında zail olmadığı ve zevc talaka razı olmayıp zevce dahi talebinde musır olduğu takdirde hakim tefrike hükmeyler. +Ama kör veya topal olmak gibi uyubdan birinin zevcde bulunması tefrikı mucib olmaz. +Akd-i nikahtan sonra zevc tecennün edip de zevce hakime bil-müracaa tefrikıni taleb etse hakim +SEBILÜRREŞAD CİLD - - SAYFA lemyekün olur. +Talakın zevc tarafından izn-i hakime ta’likı halinde mevadd-ı salife ahkamı Musevilerde dahi cari olur. +Zevcenin esbab-ı mezkureden dolayı tefrikıni talebe hakkı vardır. +Akd-i sahih ile menkuha olup ictima’dan sonra zevcinden talak veya fesih ve tefrik ile iftirak eden ve hamil ve sinn-i iyasa vasıl olmayan kadınların müddet-i iddeti üç hayz-ı kamildir. +Şu kadar ki kadın üç ay mürurundan mukaddem iddetinin inkızasını iddia eylerse kabul olunmaz. +Mu’tedde zikrolunan müddet zarfında hiçbir hayız görmediği veyahud bir iki hayız gördükten sonra münkatı’ olduğu takdirde eğer sinn-i iyasa vasıl olmuş ise vüsul tarihinden i’tibaren üç ay olmamış ise bekler. +Akd-i sahih ile menkuha olup ictima’dan sonra zevcinden talak veya fesih ile ayrılan ve sinn-i Mevadd-ı sabıkanın ahkamı nikah-ı fasid eden kadınlarda dahi caridir. +Hamil olanlardan maada zevci vefat eden ve nikah-ı sahih ile menkuha olan kadınların ictima’ vuku’ bulsun veya bulmasın dört ay on gün iddet beklemesi lazım gelir. +Nikah-ı sahih ile menkuha olup hamil eyleyen kadın hamli vaz’ edinceye değin beklemek lazım gelir. +Sıkt vakı’ oldukta eğer müstebinü’l-hılka ise vaz’-ı haml gibidir. +Değil ise onunla iddet munkazi olmayıp mevadd-ı sabıkada muharrer ahkama tevfikan muamele edilir. +İşbu fıkraların hükmü nikah-ı fasid hamil kadınlar hakkında dahi caridir. +Mevadd-ı sabıkada muharrer iddetin mebdei talak veya feshin vukuu veya zevcin vefatıdır. +Velev ki zevce bu hallere muttali’ olmasın. +Akd-i sahih veya fasidde ictima’ veya tekarrub sa iddet lazım gelmez. +Bir mu’teddenin zevci vefat etse ric’ide beklemesi lazım gelir. +Ama talak-ı bainde lazım gelmeyip Esbab-ı atiyyeden birinin tahakkukunda tarafeynden biri hakime müracaatla mufarakatini taleb edebilir: +Zevceynden birinin fi’l-i zinayı irtikabı. +Şu kadar ki mufarakat da’vası fi’l-i zinaya ıttılaı tarihinden Hayat-ı zevciyyetin devamını müteazzir kılacak surette zevceynden birine arız olan cinnetin üç sene zarfında zail olmaması Ceraim-i adiyyeden dolayı zevceynden birinin beş seneden fazla ceza ile mahkum olması Zevceynden biri müddet-i sefer baid bir mahalde bulunup da beş sene müddet hayat ve mematından ma’lumat alınamaması Zevceynden biri diğerini beş sene fazla bir müddet terk etmesi Zevceynden biri kable’n-nikah firengi ve sar’a ile ma’lul olup da diğerinin ba’de’l-izdivac muttali’ olması Zevceynden biri diğerinin hayatını tehlikeye rih-i vak’adan i’tibaren beş sene mürurunda sakıt olur. +Mufarakate sebebiyet veren taraf üç seneyi tecavüz etmemek üzere yeni bir nikah akdinden men’ olunabilir. +Eğer her iki taraf sebebiyet vermiş ise her ikisi men’ olunabilir. +Mufarakati mucib esbabdan birine istinaden zevceynden biri nikah ve ahkamı baki kalmak üzere ayrı yaşamalarını taleb ederse tahakkuku halinde ol vechile yaşamalarına hükmolunabilir. +Şu kadar ki diğer taraf mufarakat talebinde ısrar ederse mufarakate hükmolunur. +Ayrı yaşamalarına hükmolunan zevceynden herhangi biri hükm-i vakıa istinaden mufarakat taleb edebilir. +Esbab-ı mufarakatten evvel bir fiilin afvı o fiilden mütevellid hakk-ı da’vayı ıskat eder. +Mufarakat da’vası vukuunda mahkemece evvelemirde tarafeyn ailelerinden müntehab birer muslih veya rüesa-yı ruhaniyye ma’rifetiyle ıslah-ı beyne tevessül olunur. +Islah-ı beyn mümkün olamadığı surette da’va-yı vakıa alel-usul rü’yet ve fasl edilir. +Hükmün tarih-i sudurundan i’tibaren üç mah zarfında rüesa-yı ruhaniyyeye tevessül olunabilir. +Bu surette müddet-i mezkure zarfında hükm-i vakı’ infaz olunmaz. +Mehl-i mezburun inkızası üzerine nihayet yirmi gün zarfında mahkumün-leh tarafından hükm-i vakıın +Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Ahd hukukları Kur’an-ı Kerim’de şeriat-ı İslamiyyede her hukuktan ziyade hatta din kardeşliği hukuklarından ziyade mu’teberdir. +sünnet-i kat’iyyesinin ifadesine göre en edna mü’minin ahdi de emanı da mu’teberdir. +Bir ferdin ahdi bir ferdin te’mini her hususta her vakit mu’teber olur. +cümle-i nebeviyyesinin ifadesi budur. +El-enfal suresinin sonunda ayet-i kerimesindeki istisna cümlesinin ifadesine göre ahd hukukları din kardeşliği hukuklarından ziyade mu’teberdir. +Tearuz suretlerinde ahd hukuklarına riayet istisna cümlesiyle vacib kılınmıştır. +Ne büyük bir riayet ne büyük bir emanet! +Hiçbir dinde hiçbir siyasette bulunmaz bir ulviyet bir hakkaniyet! +Muahidlerin kendileri ahd hukukuna hıyanet etmezler kuklarını din hukuklarından ziyade olmak üzere mu’teber addeder. +ayet-i kerimesinin de fermanı budur. +Ahd hukukları demek: +Bir vakit düşman olup da sonra ya zaruret kuvvetiyle yahud maslahat mülahazasıyla ahd etmiş müşrik-i muahidin hukukları demektir. +Yoksa umum insanların insan olmak şerefiyle hukukları hürmetleri hürriyetleri hakkında ehl-i İslamın akidesi bu kitabın üçüncü maddesinde beyan olunmuştur. +İnsanların hukuklarının hürmetlerinin ismeti kıymeti zatidir. +Ahd olsa da olmasa da her insanın her milletin her hakkı her hürmeti her yerde her vakit her hususta ma’sumdur. +gibi ayet-i kerimelerin ifadeleri Musevilerde ale’l-ıtlak akd-i sahih veya fasidde talak veya fesih veya zevcin vefatı vukuunda iddet lazım gelir. +Müddet-i iddet doksan bir gündür. +Şu kadar ki hamil veya zat-ı veled olan kadının iddeti çocuğu vefatı halinde iddet tarih-i vefattan i’tibaren doksan bir gündür. +Mu’teddenin nafakası zevci üzerine lazım olur. +Naşize olduğu halde tatlik olunan kadına nafaka-i iddet lazım gelmez. +Zevci vefat eden kadın için nafaka-i iddet olmaz. +Gerek hamil olsun gerek olmasın. +Kazaen veya rızaen nafaka takdir edilmeksizin müddet-i iddet munkazi olsa nafaka sakıt olur. +Nafaka-i mukaddereden müterakim mikdar ahad-i zevceynin vefatıyla sakıt olmaz. +Mevadd-ı Şetta kında istisnaen beyan olunan ahkama muhalif olmayan mevad sarahat-i mahsusa olmadıkça onlar hakkında dahi caridir. +Ayın: +İşbu kanunda gayr-i müslimler hakkında mevad sarahat-i mahsusa olmadıkça onlar hakkında dahi caridir. +Rüesa-yı ruhaniyyenin akd ve fesh ile müstetbiatından olan nafaka-i zevcat drahoma ve cihaz hakkındaki hakk-ı kazaları mülgadır. +me’murdur. +murdur. +Enfal Suresi . +Tevbe Suresi . +Al-i İmran Suresi . +Bakara Suresi +Bu ayet-i kerimenin gayet açık beyan ve muahidin kanı her hukukta mü’minin kanı gibidir. +Hürmeti man kavimden bir mü’min hataen katlolunursa mü’min rakabe azad etmek vacib olur diyet vacib olmaz. +Dost mü’min katlolunursa rakabe azad etmek vacib olur diyet teslim etmek vacib olur. +Lakin maktulün evliyası lunursa diyet vacib olur sakıt olmaz rakabe azad etmek vacib olur; aciz kalırsa iki ay keffaret de vacib olur. +Ahdin kuvveti şeriat-ı İslamiyyede bu kadar şediddir. +Yukarıda zikrolunan ayet-i kerimesindeki gayet ehemmiyetli tik. +Burada beyan ve halli matlub mühim bir mes’ele vardır. +Mesela İngiliz devlet ve milletinin Türkiye devlet ve milletine muharib bulunduğu şu zamanda Türkiye hükumeti Hindistan müslümanlarına müracaatla nusret taleb ederse yardım etmek Hindistan müslümanlarına vacib olur mu? +Yahud Hindistan halkıyla İngiliz devleti arasında ahdin misakın vücuduna göre ayet-i kerimedeki dan imtina’ları caiz olur mu? +Romanof devrinde Rusya hükumeti Türkiye devletiyle ve İslam memleketleriyle muharib idi. +Bundan sonra da bu komşu iki devlet arasında muharebe olabilir. +Rusya müslümanları devletin asıl a’zalarıdır. +Devletin muahedesi bütün a’zalarını şamil olmak kuvvetiyle ahd huBir adam selam verirse silm ve sulh ilka ederse iman hukuklarını emniyet hukuklarını mutlaka haiz olur. +ayet-i kerimesi üç kıraat cihetiyle üç ayet hükmünde olup selam veren silm haiz olduğuna elbette şahiddir. +Yani hürriyet ve emniyet hukukları İslamiyet nazarında yalnız ahd hükmüyle değil belki selam vermek bereketiyle te’min kılınır. +Hukuk hususlarında İslamiyetin sebatı i’tinası bu kadar kuvvetlidir. +La-tehaf meters havf etme gibi hitabların biriyle emniyet ve ahd hukukları sabit olur. +Düşmanlığı sebk edip bilahare ahd etmiş bir adamın bir kavmin hıyaneti gadri alametlerin biriyle karinelerin delaletiyle muhtemel olur ise şu takdirde gadr yoluyla kendi ahdini nakz etmek ehl-i İslamın şerefine izzetine münasib ve caiz olmaz. +Belki i’lan ve ihbar ettikten sonra ahdini nebz ve nakz etmek –maslahat olur ise– hıyanetleri mu temel olursa i’lan ve ihbar verip ahdini terk edebilirsin demektir. +Ahd hukukları muahidlerin yalnız kendilerine münhasır olmayıp belki onlara vechen mine’l-vücuh münasebet ve alakası olan bi-taraf adamlara da şamil olur. +ayet-i kerimesi Nisa suresindedir. +Yani münafık düşmanlarınız sulhtan niyeti zail olarak kanlarının ve mallarının ismeti kalmaz katlleri meşru’ olur. +Lakin münafık düşmanlarınız sizin muahidlerinize iltica ederlerse yani sizinle kıtal etmeyip belki bi-taraf kalarak muahidleriniz tarafına meylederlerse kıtalleri caiz olmaz; muahidleriniz gibi bütün hukukları ma’sum olur. +Yani ahd hukukları yalnız muahidlere değil belki mücavirlerine muahidlerin dostlarına da sirayet eder. +Muahidin hükmü her hususta dem hususlarında mü’minin hükmü gibidir. +Nisa Suresi Enfal Suresi . +Nisa Suresi Enfal Suresi . + +her birinde tam hukuk ve emniyeti haiz a’za olabilir. +Millet-i İslamiyye ferdlerinin her biri nerede olursa olsun devletin tam hukuklu ehlidir memleketin emin bir evladıdır. +Devletine hıyanet etmez vatanına zarar vermez. +Devlette a’za olmak sıfatıyla beraber siyasi bir ehemmiyet siyasi ve ictimai bir kudret iktisab edebilirse camia-i İslam zararına alet olmak zilletlerinden de halas olabilir İslam devletlerinin zararına alet olmaz İslam düşmanlarının sevadını da teksir etmez. +vaz’iyet nasıl te’min kılınır? +Bugün bütün sarahatle söylenip açık surette hallolunacak mühim mes’elelerin en mühimmi budur. +Bu mes’ele bütün İslamiyet dünyası Her devlette her yerde devlet ve vatanın himaye ve faydasına olmak üzere bu mes’ele matlub surette hem muvafık bir nizam olmak üzere elbette hallolunabilir. +Bana kalırsa tedbir yalnız budur. +Her ne kadar ağır ise de doğru tedbir budur. +Bu kitabın bütün maddeleri şu tedbirlerin ma’kul ve sağlam esaslarıdır yahud o tedbirin elifbasıdır. +Kur’an-ı Kerim cümleleri ehl-i İslamın yakin ve kat’i i’tikadlarına göre adi bir cümle olmayıp belki lerinin her cihetle bütün hususiyetlerine i’tibar etmek nüktelerinin her birine tamamıyla dikkat eylemek her halde lazımdır. +cümlesiyle cümlesinin ifadeleri ma’naları arasında elbette fark vardır; hem de farklar büyüktür. +cümlesinin ma’nası: +Iman edip de hicret etmemiş adamların velayetlerinden size bir fayda bir nasib yoktur. +Devletlerinde vatanlarında mahbusiyet cihetiyle öyle adamların zimmetlerine hiçbir vazife müterettib olmaz demek gibi olur. +Lakin öyle adamların kendileri sizden nusret taleb ederse nusrette bulunmak size vacib olur. +ayet-i kerimesinin ifadesi budur. +Yani sizin velayetinizden öyle adamların nasibleri vardır. +bulunursa İslam devlet ve milletine nisbetle öyle adamların zimmetlerine hiçbir vazife müterettib olmaz. +Lakin aciz kalıp da nusret taleb ederse nusrette bulunmak elbette vacib olur. +Velayet-i İslamiyyeden nasibleri var demektir. +Yani kuvvet serirleri izzet kürsileri üzerinde mütemekkin İslam devleti nusret taleb etmez lakin nusrette bulunur; eğer misak kaim değil ise. +Enfal ayet-i kerimesinin ma’nası böyle olursa Rusya müslümanlarının Hindistan müslümanlarının siyasi kuku misak kuvveti müslümanların zimmetinde de elbette kaimdir. +Binaenaleyh evvelki muharebelerde Rusya müslümanlarının halleri ne idi? +Din fermanıyla amel edip Türklere o vakit yardım etmek mi bize vacib idi? +Farz edelim ki bundan sonra Rusya hükumeti Türkiye devletine harb açtı. +Türkiye hükumeti o takdirde Rusya müslümanlarından nusret taleb ederse bizim vaz’iyetimiz nasıl olacaktır? +Burada dört ihtimal vardır: +Kur’an-ı Kerim’in ayet-i kerimelerini inkar etmek; Imanda durmakla beraber Türkiye Devlet-i İslamiyyesi üzerine hücum etmek Rusya hıristiyanlarıyla beraber Türkiye müslümanlarına harb açmak. +İnşaallah bundan sonra Rusya müslümanları şu iki ihtimalin hiçbirini irtikab etmez. +Imanları da insaniyetleri de bu iki cinayetin herhangi birini medeniyyeleri de bundan sonra inşaalah kifayet eder. +Din hükmüne tevfikan Türklere yardım edip devletin ahdini bozmak muharebeye iştirak etmeyerek devlet emniyetini harab eder. +Böyle bir ihtimal kaim olsaydı devletin a’zası olmaktan her yerde her milletin rahat rahat yaşamak ni’metlerinden ehl- İslam mahrum kalır pamak tedbir ile olabilir. +Ayet-i kerimede istisna cümlesi belagat-i i’caziyye şahidi olmak üzere hikmet lisanıyla nazil olmuştur. +Dört ihtimalin en karibi: +Devletin ahdine misakın hukuklarına tamamıyla riayet edip Rus tarafından da Türk tarafından da i’tizal edip bi-taraf kalmak! +Ayet-i kerime siyakına göre istisna cümlesinin ma’nası da mesakı da ifadesi de böyle olabilir. +Çünkü nusret taleb eden üzerine hücumun cevazı şari’-i hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerinin lisan-ı hikmetlerine elbette isnad olunamaz. +İstisna ifade ederse yalnız bi-taraf kalacak kadarını ifade edebilir. +rudur. +Doğru olursa şu kitabın’ıncı maddesindeki da’vam esas cihetiyle sabit olur. +Bundan sonra beyan kılınacak maddeler bunu daha ziyade isbat ve izah eder. +Böyle mes’eleleri tam sarahatle söylemek yazmak vakti günleri saatleri dakikaları erişti. +Her halde leri her yerde gayet fenadır siyaset sahalarında ehemmiyetleri gayet azdır belki hiç yoktur. +Devlette emin a’za olmak vazifeleriyle imanlarının vazifelerini güzel ve ma’kul surette te’lif edebilmek tedbirlerinden İslam milletlerinin de acizdir. + +tiği cihetle cidden bir ehemmiyet-i mahsusayı haiz ve veya kabul ta’dil veya takrir edilmeye layık mevaddır. +Biz bunu yalnız nakl ile iktifa ediyoruz. +Hıristiyanlık aleminin ehemmiyet verdiği işlerden biri Hıristiyanlığı çar aktar-ı cihanda neşre çalışmaktır. +Dünyanın bütün merakiz-i medeniyyesinden başlayarak en ücra köşelerine kadar tevsi’-i faaliyyet eden hey’etler bila-tefrik-ı cins ü mezheb herkese her lisanla Hıristiyanlığı telkine ve Hıristiyanlığı kabul ettirmeye çalışırlar. +nisbetle bu hey’etlerin ihraz ettiği muvaffakıyetler ehemmiyetsiz ve birçok yerlerde hiç mesabesinde olmakla beraber Hıristiyanlığın propagandacıları mensub oldukları teşkilatın kuvvetine ve istinad ettikleri milletlerin kendilerine her yerde ibraz ettiği himaye ve muavenete güvenerek faaliyetlerini idame ederler. +Biz bir iki makalede Hıristiyanlığın neşrini deruhde eden teşkilatın faaliyetini tasvire hıristiyan milletlerin dinlerini neşre ne kadar ehemmiyet verdiklerini izaha çalışacağız. +Maksadımız müslümanları ikaz ve faaliyet-i diniyyeye da’vettir. +Hıristiyan misyonerliği üç devreye misyonerlikleri. +Hıristiyan misyonerliğinin kurun-ı ula devri Hıristiyanlığın Asya-yı Suğra Türkiye Yunanistan Mısır Roma Afrika İspanya Gol ve bu gibi yerlerde lık tabiat perestişkarlığının vahşi bir şekliyle mütedeyyin olan birçok Avrupa milletlerine nüfuz etmiş bulunuyordu. +Bu sıralarda İrlanda İskoçya İngiltere ve sair memleketler de Hıristiyanlığı kabul etmiştir. +Sekizinci asr-ı miladide Hıristiyanlık İskandinavya’ya da hulul etti. +Maamafih on üçüncü asr-ı miladinin evailinde Prusyalılar Litvanyalılar arasında kurban olarak insan kanı dökülüyor on dördüncü asr-ı miladide Laplar arasında Hıristiyanlığın hakimiyyet ediyordu. +On dördüncü asrın mebadisinden i’tibaren hıristiyanlar müslümanları kendi dinlerine da’vete karar vermişler ve bir taraftan Ehl-i Salib muharebatı devam ediyorken diğer taraftan Nesturilerin Bağdad Nusaybin ve sair yerlerde ez-cümle Hindistan’ın Malabar sahilinde Seylan adasında Bahr-i Hazer civarında bulunan misyoner teşkilatı takviye olunmuştu. +sene-i miladiyyesinde Roma’dan gönderilen iki hey’etten biri İran’da bulunan vaz’iyetleri hakkında bu ayet-i kerime bir beyan olabilir mi olamaz mı? +Yeryüzündeki İslam milletlerinin İslam memleketlerinin siyasi vaz’iyetleri hakkında Kur’an-ı Kerim’in hakimane bir tedbiri ve irşadı var ise o halde Kur’an-ı Kerim’in tedbir ve irşadını biz bugün beyan edelim. +Ahd Kur’an-ı Kerim hükmüne göre şeriat-ı teberdir. +Muahid tarafından hıyanet yahud nakz bulunmadıkça ahdin hiçbirini İslam nakz etmez. +Lakin ehl-i İslamın hepsi zimmet ahd ve nisbet hususlarında birdir. +İslam devletlerinin biri ecnebi devletlerin biriyle muahede akdederse bu muahede umum ehl-i İslamın muahedesi gibi olur ? +Muahid kendi ahdini nakz ederse bu nakz ehl-i İslamın ahdini nakz etmiş gibi olur ?. +Muahid kendi ahdini nakz edip de İslam devletlerinin birine harb i’lan ederse devletlerinin ve ehl-i İslamın her birine harb i’lan etmiş gibi olur. +İslam devletlerinin birine düşman olan ecnebi bir devlet İslam devletlerinin her birine elbette düşman olur. +Şu kat’i hadislerin gayet açık ifadelerine göre umum ehl-i diğerinin zimmeti nakz kılınmış olur. +Şu kat’i hadisin son cümlesinin ifadesine göre bütün ehl-i İslam bir koldur. +birliğiyle müdafaa etmek ehl-i İslamın cümlesine farz olur. +’inci madde ile bu madde terkib kılınırsa’nci maddedeki sualin açık bir cevabı çıkar. +Şu üç madde Sebilürreşad Bu maddeler küre-i arz üzerindeki bütün müslüman milletlerin gerek kendi aralarında gerek sair milletlerle olan bütün münasebatında dini nokta-i nazardan hukuk-ı esasiyyesine tealluk eder pek mühim mesaile temas etTevbe Suresi Nahl Suresi +faaliyyet ettiklerinden orada azim bir muvaffakıyet kazanmışlar ve bütün garb-ı baidi tansire muvaffak olmuşlardır. +Fakat kurun-ı vüstanın başından i’tibaren şarkta Çin’de Japonya’da Hindistan’da ve sair aktarda Müslümanlığın oralara hululünden mukaddem faaliyete başladıkları halde muvaffak olmamışlar; bil-akis pek mahdud eşhasın himmetiyle vuku’ bulan irşadat-ı İslamiyye Müslümanlığın Çin’de Hindistan’da Cava’da Bahr-i Muhit-ı Kebir’in en ücra adalarında kuvvetli canlı ve ebedi bir amil olarak teessüsüne badi olmuştur. +Buna mukabil misyonerlerin faaliyeti fedakarlığı solda sıfır kalır. +Aynı sahada müslümanlarla hıristiyan misyonerleri arasında vuku’ bulan bu müsabakada teşkilatıyla sermayesiyle haiz olduğu himaye ve muavenetlerin kaffesiyle hıristiyan misyonerliği kat’i bir hezimete duçar oluyor. +Yalnız kendi arzularıyla münhasıran kendi varidatıyla yana mensub insanlarla temas eden müslümanların hiçbir teşkilata hiçbir himayeye istinad etmeyen fakat din-i nakleden müslümanlar muvaffak oluyor; hem kemiyet hem keyfiyet i’tibarıyla azim bir kitle-i İslamiyye vücuda getirebiliyorlar. +O halde kurun-ı vüsta esnasında İslam devletleri de neşr-i İslam için misyoner hey’etleri te’sis edip çar aktar-ı cihana gönderseler ve bunları himaye etselerdi netice ne olacağı tahmin olunabilir. +Müslümanlar Risalet-penah Efendimizin serapa dine da’vetle din uğrunda mücahede ile geçen hayatından Risalet-penah Efendimizin kendisine muasır olan devletleri dine da’vet etmesinden ibret alarak neşr-i İslam cuda getirseler kurun-ı vüstanın hitamından mukaddem fütuhat-ı diniyyemiz bütün dünyayı ihata eder ve Müslümanlık namzed olduğu i’tilaya o zamandan vasıl olurdu. +Fakat buna ihtimam olunmamasına rağmen edyan-ı saireye mensub akvam ile bazı efrad-ı İslamiyyenin mesaisi Müslümanlığı dünyanın en ücra köşelerine götürdü. +Hıristiyanların bütün kilise ve devlet teşkilatına istinad eden misyoner mesaisini akamete uğrattı. +Misyonerler ancak müslümanların ayak basamadığı sahalarda mesela Amerika’da ancak silah ve tedhiş kuvvetiyle muvaffak olmuşlar ve birçok yerlerde ahali-i asliyyeyi imha etmiş veya ettirmişlerdi. +Görülüyor ki kurun-ı vüsta cidalinde Müslümanlığın hıristiyanlar bitmez tükenmez vesaitle çalıştıkları halde hezimete duçar olmuşlardır. +Bu hadisenin kurun-ı ahiredeki safahatını diğer bir makalede tedkik edeceğiz. +Moğol Başkumandanını diğeri Tataristan’a azimetle Okatay Han’ın haleflerini Hıristiyanlığa da’vet etmek üzere yola çıkmıştı. +sene-i miladiyyesinde Fransa Kralı bu mesaiyi te’yiden diğer bir misyoner hey’eti göndermiş ve senesinde bir misyoner hey’etiyle birlikte seyyah Marko Polo Kubilay Han’ı ziyaret ederek Hıristiyanlığı neşre çalışmışlar Pekin’e kadar gitmişler ve İncil ile Zebur’u Tatarcaya tercüme ederek yerlilerden kendilerine yardım edecek adamlar bulmaya başlamışlardı. +Bir müddet sonra misyonerlik ehemmiyet-i azime kesb etmiş sene-i miladiyyesinde Diyaz Ümitburnu’nu geçmiş ve Hindistan’da bir Portekiz İmparatorluğunun esasları senesinde vaz’ olunmuştu. +Bundan başka’de Kristof Kolomb Amerika’yı keşfederek San Salvador’a çıkmıştı. +Venedikli Kabot’un Şimali Amerika sahilleri boyunca vuku’ bulan misyoner faaliyeti yeni alemler açmıştı. +Portekiz ve İspanyol kiliseleri bu fırsattan istifade ettiler. +Bilhassa İspanyollar her türlü vesait-ı tazyikıyye ve vahşiyyeyi isti’mal ederek ellerine geçen memleketlerde Hıristiyanlığı te’sise çalıştılar. +Bu sıralarda Cizvitler meydana çıktılar ve birçok yerlerde Hıristiyanlığı neşretmeye ez-cümle Japonya’da Çinliler arasında yirmi yedi sene Hıristiyanlığı neşre çalışmıştır. +Bunlar Cenubi Amerika’da da icra-yı faaliyyet ederek’de Paraguay’ı tanassur ettirmişler ve on altıncı asrın nihayetinde Amerika’daki bütün hıristiyan faaliyetleri tevhid edilmişti. +Kurun-ı ula ve kurun-ı vüsta misyonerliğini en canlı faaliyetlerini bu satırlarla tasvir ettikten sonra misyonerlik faaliyetinin en mühim ve en tecavüzkar devresi olan kurun-ı ahireye intikal edeceğiz. +Fakat bu devre intikal etmeden mukaddem birkaç mülahaza dermeyan etmek Hıristiyanlığın Avrupa milletleri içinde te’sisini müteakıb bu milletlerin siyasi ictimai ilmi faaliyetleriyle birlikte Hıristiyanlık misyonerliği teşrik-i faaliyyet etmiş kaşiflerle birlikte mechul kıt’alara hulul etmiş ordularla birlikte harb meydanlarına koşmuş donanmalarla müstemlekelere yerleşmiş el-hasıl vesait-ı mevcudenin kaffesinden istifade ederek şark ve garbın her köşesinde Hıristiyanlığı telkine çalışmıştır. +Hıristiyan misyonerliği muazzam İslam devletinin teessüsü üzerine şark-ı İslamide kat’i bir iflasa duçar olmakla beraber şark-ı baid ve garb-ı baid sahaları misyonerlik her maniayı iktiham ederek bu taraflarda intişar etmişlerdir. +Misyonerler garb-ı baidde yalnız başlarına icra-yı +an’anecilikte pek ileri vardığını resmi mekteplerde birkaç sene evvel kaldırılan Salibi tekrar yerine koydurduğunu hatırlatalım. +Hıfzi Tevfik imzasıyla gazetesinde ecnebi mektepleri hakkında mühim bir makale neşrolunmuştur. +Bazı kısımlarını aynen naklediyoruz: +Fikrimizce müstakbel nesle yeni mefkureyi telkin ederken en ziyade düşüneceğimiz nokta terbiye sistemlerimizde vahdet ve milliyet esaslarını muhafazaya çalışmaktır. +Bu i’tibarla da mülkümüzdeki ecnebi mekteplerinin vaz’iyetlerini layık olduğu bütün ehemmiyetle nazar-ı dikkate almak zaruridir… Mes’elenin en mühim tarafı bu ecnebi mekteplerinde bulunup yekunu mühim kemiyetlere baliğ olan Türk çocuklarına verilen terbiye ve telkin cihetindedir. +Maatteessüf memleketimizin dört bir köşesine dağılan bu ecnebi mekteplerinin mazisi kafi bir i’timad bahşedecek mahiyette değildir. +Esasen bu mekteplerin nasıl maksadlarla açılmış olduğu düşünülürse bunlardan fazla bir i’timad beklemek safdilliktir. +Buna rağmen hususiyle İstanbul’da ihtiyacdan çok fazla yer tutan ecnebi mekteplerine halkımızın ve alelhusus yüksek tabakanın pek ziyade rağbet gösterdiklerini hayretle kaydetmeliyiz… Bunu bir taraftan mekteplerimizin kemiyet ve keyfiyet i’tibarıyla gayr-i kifayetine fakat asıl halkımızın yanlış telakkilerine ve milli hislerin neticesinde gösterilen lakaydlığa atfetmek lazımdır. +Ecnebi mekteplerinin bazı nikat-ı nazardan ferdler için faide-bahş olduğunu bir lahza kabul etsek bile cem’iyet var mıdır?.. +yevi ve ictimai tarafından tedkik ve münakaşa etmek bile bu hakikati kafi bir vuzuh ile ifade edebilir. +Mesela İstanbul’da bulunan bir İngiliz veya Fransız mektebini nazar-ı dikkate alınız bu mektebin İngilizliği veya Fransızlığı sadece isminden ibarettir ve burada birkaç Fransıza mukabil Rum Ermeni Yahudi ve daha cinsi belli olmayan binbir çeşit milliyetlere mensub yüzlerce çocuk garib bir halita teşkil ederler. +Ve Türk çocukları kendi memleketlerinde kendi terbiye ve fikir alemlerinden uzak bu garib halitanın mahiyeti mechul muhit ve havası içinde benliklerinden tecerrüd ederler. +menşei budur. +Sonra bir de buna muayyen ve belli maksadların propaganda te’sirlerini ilave ediniz bu şerait alBir gazetenin serlevhalı bir başmakale yazması üzerine Mehmed Ali Tevfik Bey gazetesinde baladaki serlevha ile bir makale neşretmiştir. +Bazı parçalarını aynen naklediyoruz: +“Ey şark elveda’ … Bunun hakikaten iyi bulunmuş olduğunu ve muhtasar olduğu kadar mu’ciz ve beliğ olan bu sözün kaili için bir muvaffakıyet teşkil ettiğini teslim etmelidir. +Fakat asıl mes’ele formülün vaz’iyeti ne büyük bir belagatle ifade ettiğini ta’yin değil şarka Türklerin hakikaten veda’ edip etmediğini anlamaktır. +Elveda’ ey şark … Eğer bu hüzünlü fakat azimkar ayrılık ta’biriyle şark kelimesinde ve mefhumunda münderic seyyielerden ebediyen uzaklaşıyor isek biz de bunu arkadaşımızla bir ağızdan tekrar ederiz. +Ve isteriz ki bütün Türk milleti bizim ile hem-ahenk olsun. +Fakat milletimizin ruh ve vicdanındaki maaliyi ifade eden Türkiye’nin ma’nevi simasını gösteren ma’na kasdolununca şark ile veda’laşmaya asla razı olamayız. +Garb Türkleri gibi cemaat halinde mevcudiyetleri üzerinden bin yıldan fazla bir müddet geçen bir milletin bütün an’aneleri bu asırda muhafaza edilemez. +Zamanın yıkıcı kuvveti toptaki tahrib kuvvetinden daha müdhiştir ve zamanın kullandığı baruta terakki derler. +Terakki mefhumu körükörüne ve mutlak bir an’aneciliği nefy eder. +Fakat gaib olmak daha doğrusu kaynamak tehlikesini ber-taraf etmek isteyen milletler an’anelerinin terakki ile te’lifi mümkün kısımlarını muhafaza etmek mecburiyetindedirler. +Aliyat ve sanayiin inkişafı her gün terakki meydanında mu’cizeler doğuruyor bunları müşterek medeniyet kendisine derhal ilhak ediyor ve o anda bütün milletler buna sahib oluyor. +Londra’nın bir keşfini hemen an-ı vahidde Tokyo’da tatbik edilmiş görürüz. +Hiçbir yeni fikir yoktur ki yıldırım sür’atiyle bir devr-i alem seyahati yapmasın. +Mübadele iktibas taklid … Müşterek medeniyet sahasında nu yapıyor ve her biri bunu yapmakta gösterdiği sür’at ve muvaffakıyet derecesinde yükseliyor. +Fakat ruh mefkure ma’neviyet mevzu’-ı bahs olunca bila-istisna her yerde müfrit bir muhafazakarlık mutaassıb bir an’anecilik görüyoruz. +Her millet maddiyatta muttasıl diğer milletlere el uzattığı diğer milletlere doğru gittiği halde ma’neviyatta fasılasız olarak hep kendi kendisine doğru gidiyor her gün bir parça daha ‘kendi’ olmak istiyor. +Faşist İtalya’nın gösterdiği misal bu iddianın en beliğ bürhanıdır. +Fikrimizi daha iyi anlatmak için maddiyatta mümkün olduğu kadar terakki-perver olan Mösyö Musolini’nin +hiçbiri ekseriyet teşkil etmiyorlar.” diyor ve bu fikri Moskova hükumeti ile Moskova Rus matbuatı tebrik ederek Yaroslavsky’nin diliyle Bakü’de yegane lisan-ı resminin “Oktober lisanı” olabileceğini ortaya sürüyorlardı. +Bu da Ruslaştırmanın “inkılabi” bir şeklidir. +Zira “Oktober” lisanı denilen şey Rus lisanının yeni bir ünvanıdır. +Bütün bu fikirlere ilave etmeliyiz ki henüz ve ’inci yıllarda o zamanlardaki Bakü’de ekseren Türkler sakin olup Ruslar ekalliyette idiler. +Öyle zamanda teşkil edilen şehir şurasının yüzde yetmişi Rus a’zaları ve reisleri de Kirilof nam bir Rus idi. +Bu şura şimdi de hemen tenasüb ile devam ediyor. +Fakat bugün Rus süngüsünden başka muhacir Ruslara dahi istinad etmekle kavi bir ümidgahı vardır. +Bu istinadgah günden güne artmakta ve güzel Bakü’nün milli istikbalini kesif se Bakü ve onunla beraber bütün Azerbaycan bir Türk ülkesi olmaktan mahrum kalacaktır. +Azeri Türkler Bakülerini gaib ediyorlar. +Türk dünyası iktisaden mühim ve zengin bir merkezini kaçırıyor bu tehlikeyi Azeriler bütün vücudları ile hissediyorlar. +Fakat bu müdhiş tehlikeyi Azeriler gibi başka hissedenler dahi vardır? +Türk Bakü ölüyor!.. +Bu imha İstanbul’un İzmir’in ve sair Türk memleketlerinin düşman eline düşmesine benzemez. +Bakü üzerinde icra olunan emperyalizm ameliyatı bu şehri yalnız siyaseten değil milliyetçe de mahvediyor… Memleketin nefti ma’denleri fabrikaları vapurları demiryolu bütün ticari ve iktisadi sanayi’ müesseseleri Rusya elinde olduğundan serbest rekabet ile olsa da Bakü’nün iktisadi milli ve harsi istiklalini muhafaza etmek mümkün değildir. +Bakü’nün halası yalnız milli bir kıyamın milli bir mücadelenin sayesinde mümkündür. +Bakü’nün halası bugün Azeri istiklaliyet-perverleri misak-ı millisinde en birinci maddeyi teşkil etmelidir. +Kırmızı Rus Türk milliyet-perverliği daimi surette öldürmek “gömmek” maksadıyla Bakü’yü Ruslaştırmak siyasetini ciddi surette mevki’-i icraya koymuştur. +Bugün Bakü rinden Ruslaşmakta olduğu gibi kıyafet ve kılıkça da Ruslaşmıştır. +Bakü’nün sokaklarını bir defa nazardan geçirin: +Baştan başa Rus inkılabc��larının adıyla tesmiye olunmuşlardır: +Zinovyef Troçki Lenin Kalinin Kamenef Stalin Şaumyan Çaparidze Kazkanef Fiyoletyef Radak ve ilh… İşte Bakü caddelerinin “Oktober” lisanı Bakü’nün Ruslaşması Türk haritasından silinmesi Azerbaycan Türklerinin bu mühim merkezinin gaybolması Türkistan’a Dağıstan’a Kırgızistan’a hülasa şimal tında sabavetini geçiren bir çocuktan nasıl milli mefkure Hıristiyan terbiyesini programının esası olarak telakki eden bir ecnebi mektebinde okuyan birkaç çocuk tanırım ki kilise dualarını vatanlarının isminden daha iyi bilirler ve bizzat aziz bir muhibbimin çocuğu günün birinde diği mektep kilisesine Kur’an-ı Kerim ile girdiği için tard edilmiştir. +Bu hadiseden dolayı çocukla mektebin bir me’muru arasında cereyan eden muhavere ise hakikaten bir hikayeye zemin olacak kadar şayan-ı dikkattir. +Maamafih bu kazıyyeyi isbat için ne misale ne de hikayeye ihtiyac yoktur. +Biraz hatırasına müracaat eden herkes bu ecnebi mekteplerinde milleti için ebediyen gaib olmuş pek mu’teber isimlere rast gelecektir. +Şu halde yeni Türkiye’nin yeni mefkureleri için cidden bir tehlike teşkil eden bu ecnebi müesseselerine karşı nasıl tedbirler ittihaz edilmelidir? +Hiç şübhe yok ki bu husustaki çetin ve müşkil vazife Maarif Vekaletinin hissesine isabet etmektedir… Memleketimizde bu ilk terbiyenin büsbütün ibtidai mekteplerine yavrularımızın kozmopolit bir muhitte inkişaf ve nümüvvüne mani’ olmak hükumetin elde mevcud kanunlara nazaran da bir hakkı ve bir vazifesi hükmüne girer. +Binaenaleyh Maarif Vekaleti ibtidai tahsilin milli mekteplerde etmelidir. +gazetesinden: +Bakü bizim milli medeni ve siyasi merkezimizdir …. +derken ve Rusya inkılabının i’lan ettiği “ta’yin-i mukadderat” hakkı prensibine istinaden muhtariyet ve nin rehberleri bize “harabezar Bakü” vaad ediyor ve muhtariyet fikrinden vazgeçmemizi emrediyorlardı. +Rus mültecileri ise “Bakü ve Apşeron yarımadasından başka her yeri bize terk etmek” arzusunda idiler. +’üncü yılın yazında Bakü’yü ziyaret eden Müttehid Şuralar Cumhuriyeti İcraiye Komitesi Divan Riyaseti a’zalarından Yaroslavsky ve Petrovsky icra ettikleri teftiş ve tahkikat hakkında Moskova’ya ma’ruzada bulunurken “Bakü bir Türk şehri değil ki onun Türklere mahsus millileştirilmesi icra edilsin. +Bu mümkün değil zira Bakü beynelmilel bir şehirdir. +Oradaki milletlerin +ciler yaramaz çocuklar picama balolarından sonra gül balosu beyaz balo sosis yani sucuk balosu ve nihayet külhanbeyi balosu yine Viyana halkına unutulmaz geceler yaşattı. +Bunların bende bıraktığı ihtisas ne kadar latif ise dağlılar balosunun te’siri de o kadar nahoş oldu. +Dağlılar balosuna adet vechile birçok erkekler başlarına geyik boynuzu takarak geldiler ve öylece dans ettiler. +Her halde hoş bir manzara değildi. +Balo bahsini kapatmadan evvel şunu da söyleyeyim ki İstanbul’da Pera Palas’ta verilen Himaye-i Etfal balosunda görülen yenilikler Viyana gazetelerinde uzun uzadıya mevzu’-ı bahs oldu.” Anadolu Ajansı Tebliğ Ediyor: +– Roma’dan vürud edip Toulouse kilisesinde mevki’-i tatbika vaz’ edilen ta’limat mucebince Paris’in muhtelif kiliselerinde altı dekolte kadının kiliseye duhulüne mümanaat edilmiştir. +Dün Toulouse’un Saint Jerome kilisesinde kolları çıplak da’vetliler kiliseyi terk edinceye kadar rahib izdivac merasimi icra etmekten tebdiline ihtiyac hasıl olmaksızın icabında çıkarılabilecek kolluk ve yakalıklar i’mal etmeye başlamışlardır. +Bugün maymun kürkü tedariki imkan haricinde bulunduğundan bu modadan feragat edilmiştir. +ve şark Türk dünyasına giden yolun şahrahını teşkil eden bu Türk kal’asının mahvolması bütün Türk akvamının mesabesinde olduğundan Bakü’nün mukadderatı bugün umum cihan Türklerini düşündürmelidir. +Bakü Türklük için gaib olursa ne olur? +Bakü Türk aleminin iktisadca mühim ve zengin bir hazinesidir. +Bakü garb ile şark Türklerini yekdiğerine vasl eden bir kal’adır. +Bakü şarki ve şimali Türk dünyasıyla garbi ve cenubi Türk alemini birleştiren bir transit yoludur. +Bakü Hazer denizi üzerinde duran ve bu deniz etrafına serilmiş bulunan Türkistan Kırgızistan Tataristan Dağıstan gibi Türk ve İslam ülkelerini birleştiren bir liman ve bir karargahtır. +Bakü kimin elinde olursa Azerbaycan serveti de onun elinde Hazer Denizi de onun tasarrufunda Türkistan Tataristan Kırgızistan Dağıstan ve sair Türk ülkeleri de onun siyasi iktisadi medeni askeri nüfuzu altında bulunacaktır. +Bu nokta-i nazardan Bakü’nün bugünkü mukadderatı Bakü’nün bugünkü vaz’iyeti bütün cihan Türklerini düşündürmelidir. +Türkler bilmelidir ki Ruslar Bakümüzü elimizden almakla büyük Türklük mefkuresini öldürmek Türkistan ve sair Türk ülkelerinin istiklali hareketlerine hatime çekmek istiyorlar. +Çünkü bu Türk ülkeleri ancak müstakil Azerbaycan müstakil Türk Baküsünden ve onun vesatatıyle muavenet göreceklerdir. +gazetesinin Viyana muhabiri yazıyor: +“Geçen mektuplarımda mevzu’-ı bahs ettiğim dilenMeal-i Şerifi Ehl-i Kitab Ehl-i Kitab Bismillahirrahmanirrahim . +Başmuharrir Sahib ve Müdir /-. + +yordu. +Kur’an-ı Kerim bu ciheti tasrih ederek buyuruyor ki: +“ ” Cenab-ı Hak mu’cizat göndermenin kudreti dahilinde olduğunu ve bir ayeti imha edince yahud bir ayet unutulunca onun mislini yahud daha hayırlısını göndereceğini beyan ettikten sonra Peygamberimize karşı ısrarlarda Peygamberinizden evvelce Musa’dan istenilen şeyi mi Hazret-i Musa milletine din-i tevhidi ahkam-ı ilahiyyeyi Musa’nın getirdiği din üzere sebat etmeyerek Hazret-i Musa’dan bazen mahz-ı inad bazen koyu şirk eseri olan bazı şeyler istemeye put-perestlerin ilahları gibi kendilerine de birtakım ilahlar yapmasını Cenab-ı Hakk’ı “Yoksa Peygamberinizden evvelce Musa’dan istenilen şeyleri mi isteyeceksiniz?” mealinde olan ayetin Müslümanlığa yeni girip tevhid akidesinin adem-i rüsuhundan dolayı ara sıra put-perestlik nöbetlerine duçar olan müslümanlara da hitab etmekte olmasını Peygamberimizin suretle tedavi etmekte olduğunu kabul etmekte de bir beis yoktur. +ayetini tefsir ediyorken Ebi Vakıd elLeysi’den rivayet ediyor ki: +“Müslümanlar Peygamberimizle Mekke’den Huneyn’e çıkmışlardı. +Kafirlerin toplandıkları silahlarını astıkları ve “Zat-ı Envat” tesmiye ettikleri bir yerleri vardı. +Büyük ve yeşil bir sidreden geçtiğimiz zaman Peygamberimize dedik ki: +‘Ya Resulallah! +Kafirlerin bir Zat-ı Envat’ı bulunduğu gibi bizim de bulunsun.’ Buna cevaben Peygamberimiz dedi ki: +‘Nefsimi yed-i kudretinde tutan Zat-ı Kibriya’ya kasem ederim ki kavm-i Musa’nın Musa’ya dediğini tekrar ettiniz. +[] Risalet-penah Efendimiz müşrikleri ve Ehl-i Kitabı din-i İslama da’vet ettikçe bunlar Peygamberimizi Bunlar Peygamberimize da’vasını mu’cizat ve havarık-ı adat ile isbat etmesini beyan ediyor Peygamberimiz cevablar veriyor; şuun-ı insaniyyeyi ıslah insanlara dünyevi ve uhrevi saadeti te’minden başka bir maksadı rı irşad ediyordu. +Arabların mu’cizat talebinde ısrar etmeleri muhakemeden selamet-i kalbden ileri gelmiyordu. +Bunlar mahza inad için fıtrat-ı selimeye muhalif olmakla beraber varis oldukları birtakım an’anelere tebaiyet etmiş olmak hulus-ı niyyetle hareket etmiş olsalar ayat-ı semaviyye karşısında inadlarını arttırmazlardı. +Cenab-ı Hak nice nice mu’cizeler göndermiş peygamberlerini nice nice ayat-ı ilahiyye ile te’yid etmişti. +Fakat muanidlere karşı bunlar bir te’sir icra etmiş miydi? +Asla! +Cenab-ı Hak peygamberlerinin yediyle nice nice mu’cizat izhar etmiş mürur-ı zaman ile bunlar unutulunca Cenab-ı Hak bu mu’cizeleri yahud ondan daha mühimlerini göndermişti. +Cenab-ı Hak her şeye kadirdir. +Semavat ve arz onun mülküdür. +Bu mu’cizat ve ayattan birini Cenab-ı Hak neshederse ondan daha hayırlısını gönderir. +Mesela bir ayet-i ilahiyye olan geceyi ondan daha parlak bir ayet-i ilahiyye olan gündüz ta’kib eder. +Mürur-ı zaman bir millete ayat-ı ilahiyyenin birini unutturursa Cenab-ı Hak onun gibi bir ayeti yahud daha muazzamını göndermeye kadirdir. +Kafirlerin aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimizle istihzaları mu’cizat taleb ederek mu’cizeler gönderilmeyince risalet-i seniyyeyi inkara kalkmaları Peygamberimizi çok rencide ederdi. +Peygamberimiz bunlara din-i hakkı kabul ettirmeye bunların nail-i selamet olmasına çok hahişger olduklarından küffar ve müşrikinin bu inad ve sadedinde olduğumuz ayet-i kerimenin gördüğümüz şekilde Resulullah Efendimize hitab etmesi münasib görülmüştür. +Yoksa Peygamberimiz Cenab-ı Hakk’ın her şeye kadir semavat ve arza hakim olduğunu bilirdi. +Müşriklerin inad ve ısrarından mütevellid teessür ve kederler kalb-i Risalet-penahlarını rencide etmese kendilerine bu şekilde hitab edilmezdi. +Müşrikler mu’cizat talebinde o kadar ileri gititler ki Allah’ın hıfz u sıyaneti sayesinde Peygamberimiz sürüncemeden kurtuldu. +Müşrikler ve kafirler tarafından taleb olunan mu’cizatın gönderilmemesi bunların her şeye rağmen iman etmeyecekleri Hakk’ın ma’lumu olduğundan ileri geliEnam Suresi . +Araf Suresi . + +la düşünseler insafa ittiba’ etseler Cenab-ı Hakk’ın her şeye kadir olduğunu anlarlar ve hikmet-i ilahiyye iktiza edince Cenab-ı Hakk’ın ayetleri göndereceğini bilirlerdi. +Müfessirlerin bu ayete dair uzun sözleri vardır. +Onlarla bu hususta münakaşa etmek istemeyiz. +Fakat neshin ma’na-yı şer’isini izah etmek isteriz. +Çünkü bazı müfessirin ayet-i kerimesinden muradın ayat-ı Kur’aniyye olduğuna zahib oluyorlar. +Bunlar Kur’an’ın zevkıne ve üslubuna riayet etmemişler anlayışları üzerinde ısrar etmişler ve bu suretle Ehl-i Salibin bağy ü adavetine intikad u ta’nına gayet vasi’ bir kapı açmışlardır. +Nice nice papaslar bu nesih mes’elesini serrişte Bundan dolayı bu mes’eleyi mevzu’-ı bahs etmek isteriz. +Musa Carullah Efendi’nin Bolşeviklerce Mucib-i Tevkifi Olan Kitabından Hikmet-i ilahiyye tedbiriyle kadınlarla erkeklerin tabii ahval ve vezaifi muhtelif ve mütefavit halk olunmuş fesini şeriat-ı İslamiyye kadınlara tamamıyla bahşetmiştir. +Binaenaleyh Kadınlar her hukukta erkeklere müsavidirler. +Bazı hususlarda tefavüt gibi bir hal var ise de bu tefavüt hukukta olmayıp belki huzuzda yahud vaz’iyet-i tefavütüdür. +Huzuz insanların ehliyetlerine göre değil belki hacetlerine göre olur. +Binaenaleyh böyle tefavütleri hukuk ve ehliyet tefavütüne atfetmek her halde hatadır. +Lakin kadınların hukuk ve vazifede ehliyetleri mes’elesinde en mühim esas olmak üzere kadınların hürmetleri aile kudsiyeti aile intizamı aile maslahatları Aile intizamına çocukların selamet ve terbiyelerine kadınların vücudlarına sıhhatlerine hürmetlerine her vakit her yerde kadınlar tamamıyla azadedir ve hürmetlerine layık olmayan hukuklardan da her vakit yukarı kalırlar. +Bu tefavütleri tesavilerine zarar vermez belki hürmetlerini te’yid eder. +Ailelerin rahatı saadet ve naklediyor: +Huneyn’den mukaddem Peygamberimizle birlikte çıktık. +Bir sidrenin önünden geçtik. +Peygamberimize dedim ki: +Burası bizim ‘Zat-ı Envat’ımız olsun. +Nasıl ki kafirlerin de öyle bir yerleri vardır. +Kafirler silahlarını oraya asarlar onun etrafında toplanırlardı. +Peygamberimiz cevaben dedi ki: +“Beni İsrail de böyle söylemişti. +Musa’ya: +Onların alihesi gibi bize de alihe yap demişlerdi.” Bunlardan anlaşılıyor ki bidayet-i İslamda müslümanların cahilleri cahiliyet zamanında yaptıkları şeylere bir temayül hissediyorlardı. +Bu temayül din-i mübine akide-i tevhide nefret hissetmekten ileri gelmiyor ancak uzun i’tiyadların eseri bulunuyordu. +Ayet-i kerimenin nihayetinde varid olan kavl-i kerimi izah ettiğimiz vesveselerin yeni ihtida edenlerin kalbinde hasıl olduğunu gösteriyor. +Hülasa izahı sadedinde bulunduğumuz ayat-ı beyyinatın siyakından maani ve işaratından kavl-i keriminde varid olan “ayet” kelimesinin vücud ve vahdaniyet-i ilahiyyeye yahud Cenab-ı Hakk’ın peygamberlerini te’yid ettiğine delalet eden ayatın murad edildiği anlaşılıyor. +daha sonra ayat-ı kerimesinin bu ayeti ta’kib ettiğini düşünmek bunu isbata kifayet eder. +Muhatab olana Allah’ın her şeye kadir semavat ve arza sahib olduğunu anlatmak Cenab-ı Hakk’ı nesholunan mürur-ı zaman ile unutulan bir mu’cizeyi göndermek hususunda aciz bırakmayacağını göstermektedir. +Müşriklerin muanidleri Peygamberimizden mu’cizat ve havarık-ı adat istemekten feragat etmeyerek Peygamberimizle yınca Allah’ın Peygamberini terk ettiğini yahud Allah’ın eli bağlı yahud Muhammed’i gönderen Allah’ın aciz olduğunu söyleyip duruyorlardı. +ayet-i kerimesi bunlara cevab olarak nazil olmuştur. +Ayet-i kerime kafirler tarafından dermeyan olunan hezeyanlara küfürlere Peygamberimizin ehemmiyet vermemesini taleb etmektedir. +Çünkü bunlar akıllarıyAraf Suresi . +Bakara Suresi . +Bakara Suresi . +Bakara Suresi . +Bakara Suresi . + +val-i tabiiyyelerinin ahval-i fıkhiyyelerinin hükümlerine dair beyanlar kütüb-i fıkhiyyede taharet salat iddet gibi kitaplarda varsa da müctehidleri de yoracak kadar ağırdır. +Binaenaleyh Türkiye Meşihat-ı İslamiyyesi İslam memleketlerinin hey’et-i fıkhiyyeleri ma’rifetiyle kadınların ve kızların hukuk ve vazifelerine ahval-i tabiiyye ve fıkhiyyelerinin hükümlerine dair hem muciz hem sehil ve mazbut bir kitap te’lif kılınıp mektep ve medreselerde tedris kılınır. +Amelenin bütün hukuklarını amelenin salahına hizmet edebilecek bütün tedbirleri bilumum ehl-i İslam kabul eder ve ister. +Evet ehl-i İslam bütün bu hukuk ve tedbirleri taleb eder. +Lakin propaganda levhalarına yazmak için değil belki tamamıyla fiiliyat sahalarına çıkarmak için hey’et-i hey’et-i ictimaiyye bünyelerini en mühlik fesaddan tathir etmek için. +Rusya müslümanları hatta yeryüzünün bilumum müslümanları hey’et-i ictimaiyyenin insaniyyetin bütün hukuklarını insanın meskenin mesleğin masuniyeti gibi… Dinin sözün matbuatın şirketin bila-tahdid hürriyeti gibi … Her nevi’ sınaatin ticaretin hareketin hürriyeti gibi hukukları tamamıyla ve kemaliyle taleb eder. +Mülk hey’et-i ictimaiyyede hem mutlak hem zaruri bir haktır. +Mülk hukuku mukaddestir ma’sumdur. +Mülk hukuku hukuk-ı umumiyyeden olup hey’et-i ictimaiyye kuvvetiyle tekafül-i umumi kanunuyla her vakit te’min kılınır. +İnsanların hiçbiri hiçbir suretle mülk hukuklarından mahrum kılınmaz. +Hatta bil-farz köle olsa temlik ve temellük hukukundan mahrum kalmaz. +Hukuk mes’elelerinde mülk zenginlik ma’nasında değil belki ehliyet ma’nasındadır. +İnsanların her biri fakirleri de zenginleri de mülkün her mikdarına her birine her cihetle her vakit ehildir. +Mülk her ne mikdarda olursa olsun aynı derece ve kuvvette masuniyeti haizdir. +İnsanların tinleri ne kadar ma’sum ise milyonları milyarları da o kadar ma’sumdur. +Hukuk iki nevi’dir: +- Hey’et-i ictimaiyyede a’za ve şerik olmak cihetiyle insanların her birine tamamıyla müsavi surette sabit olabilecek hukuk. +Buna hukuk-ı efradının istiklallerini te’min etmek mülahazasıyla kabul kadınların gayet büyük ehemmiyetleri gayet mühim vazifeleri vardır. +Bil-farz şu vazifelerinin yerine yahud ekserine hukuk-ı siyasiyyelerinin biri müzahame edecek olursa maslahat mülahazasıyla o hukuk-ı siyasiyyeleri terk olunur. +Hukuk-ı siyasiyyelerinin terki mahrumiyet sayılmaz bil-akis hürmet olur maslahat olur. +Hukukların vazifelerin maslahatların her birine erkekler gibi kadınlar da ehildir. +Gayet ağır analık vazifeleri gayet ehemmiyetli aile idaresi kadınların hukuklarına mani’ gibi telakki kılınmaz. +Kadınların hukukları ne kadar kamil hürmetleri ne kadar ziyade olursa hey’et-i ictimaiyye o kadar kuvvetli olur. +Ehliyeti hukukları kamil kadınların valideliği sevgisi de ziyade ve bereketli olur. +Lakin ictimai vazifelerine ictimai ehemmiyetlerine edebi tabii vazifelerine siyasi yahud ictimai hukukları müzahame edecek olursa öyle hukuktan istifadeleri matlub olmaz. +Ailelerin nizam ve intizamlarına çocukların terbiyelerine halel vermemek zaruri olduğu cihetle hanım kızlar mecburi hizmetlerin her birinden her halde azade olup devlet yahud cemaaat hizmetlerinin hiçbirine hanım kızların hiçbiri mecburi olarak sevk edilmez. +Fabrikalarda hanım kızların hizmetlerini medeniyet dünyası iktisad uleması kabul ve tahammül ederse de böyle hizmetlere mecburiyet dehşetlerinden hatta kadınların vücudlarına sıhhatlerine ismetlerine zarar verebilecek hizmetlerin her birinden kızlarını kadınlarını kurtarmak hususuna İslam dünyası ve Rusya müslümanları bundan sonra son derecede dikkat ve ihtimam edecektir. +Bugünkü medeniyetin böyle dehşetli mefsedetlerinden kurtulmak çarelerini arayıp bulmak Rusya müslümanlarının da bütün yeryüzündeki müslümanların da mühim vazifeleridir. +Binaenaleyh Nafakalarını kendileri kazanabilecek kadar kadınlarımızı kızlarımızı terbiye etmek elbette zaruridir. +Kadınların böyle bir vaz’iyet ve kudrette olmaları hukuklarının hürriyetlerinin hürmetlerinin en kuvvetli zaminidir. +Hey’et-i ictimaiyyede iki şey biri cehl biri zaruret eder. +Kızların terbiyelerinde gayet mühim olan bu cihete de her halde lazımdır. +Kadınların kızların hukuk ve vazifelerine dair müstakil bir kitap kütüb-i fıkhiyye arasında yoktur. +Ah - miş olmak cihetiyle de insanların her biri hakkında gayet büyük tazyik dehşetli mahrumiyet olur. +libas gibi mesken gibi zaruriyat bulunmadıkça mümkün olmaz. +Binaenaleyh hayat hakları mülk hukuklarını masun olmak lazım gelir. +Adalet-i mutlaka kanunları da mülk hukuklarını te’min ve takdis eder. +İnsanı hayatından mahrum etmek mümkün değil ise hayat vesilelerinden mahrum etmek elbette mümkün olmaz. +Hayat hukukları insanlarda mütesavidir. +Mülk ehliyeti de her insanda tamamıyla müsavidir. +Ahval ve kavanin-i tabiiyyeye ictimai kanunlar uygun olursa ictimai kanunlar kanun olur. +Uygun olmazsa her cihetle mefsedetleri icab edip ahval ve kavanin-i tabiiyyeye mugayir olan o ictimai kanunlar akıbet batıl olur gider. +Mülk hukuku insanların bugünkü mizaclarının ve tabiatlarının kat’i ve zaruri ihtiyacıdır. +İnsanların bugünkü tabiatları tamamıyla alt üst olmadıkça mülk hukuku hem insanın tabiatına hem de her cihetle maslahatına muvafık olur. +Bizim akidelerimize göre hilkat-i tabiiyyesinde insan ahsen-i takvim üzere halk olunmuştur. +Hatta melek gibi olmak bile insan için kemal olmaz. +Böyle olmakla beraber farz edelim ki insanlar melek oldu. +Meleklerin hey’et-i ictimaiyyelerinde mülkiyet kanunlarına belki ihtiyac kalmaz; lakin öyle bir hey’et-i ictimaiyye Mülk hukukları hey’et-i ictimaiyye maslahatlarına da tamamıyla muvafıktır. +Mülk hukuklarının kuvvetiyle amelin semereleri bereketleri ziyade olur istihsal kuvveti çoğalır her nevi’ amel terakki eder hey’et-i ictimaiyye nizamları tekamül eder. +Mülk bütün terakkıyatın bütün sınaatlerin en mühim mucididir. +Hey’et-i insaniyyede de hayatın bütün hukuk-ı mürafıkı tevabi’ ve levazımı mülk sevkıyle te’min kılınagelmiştir. +Mülk hakkı amelin en yakın en zaruri bir netiEvet şübhe yok mülk hukuklarına ve nizamlarına hey’et-i ictimaiyyede gayet büyük mefasid müterettib oldu. +Lakin tahlil gözüyle nazar edersek mefsedetlerin hiçbiri mülk nizamlarına müterettib olmadı belki su’-i hatta tabii kanunların neticelerinde şürur ve mefasid kesretle her vakit her yerde bulunur. +Neticelerinin fesadı tabii kanunların butlanlarına delil olmazsa ictimai kanunların butlanlarına da hi��bir cihetle delil olaolunacak hukuk. +Buna da hukuk-ı istiklaliyye yani hukuk-ı ferdiyye namı verebiliriz. +Hey’et-i ictimaiyye a’zasının her birinde hem hukuk-ı ictimaiyye hem hukuk-ı istiklaliyyeden biri diğerini Her ikisi müsavi olup hey’et-i ictimaiyyenin intizamına ve bu intizamın devamına hizmet eder. +Hürriyet hakkı müsavat hakkı emniyet hakkı hayat hakkı hukuk-ı ictimaiyyedendir. +Hey’et-i sanların her birine beraber sabit olup her vakit diğerine bu hukukta her cihetle şerik olur. +Mülk mülk hukuku hukuk-ı istiklaliyyedendir. +Cem’iyette ferdlerin istiklallerine tabi’ bir haktır ferdlerin hürriyetlerine bir te’minattır. +Mülk ve mülk hukuku bulunmasaydı cem’iyet içinde ferdler tamamıyla fani ve esir kalırdı; cem’iyet hukuku ferdlerin bütün hukukunu tamamıyla yutup ferdlerin hukuk-ı zatiyye ve insaniyyeleri tamamıyla batıl olurdu; hilkatin en büyük gaye ve maksadı cem’iyetin ufak bir vesilesi derecelerine tenzil kılınmış olurdu. +Hukuk-ı ictimaiyyede tearuz bulunmaz. +İnsanların hürriyetleri müsavatları hayatları gibi hukuk-ı ictimaiyyelerinde tearuz ve tezahum suretleri bulunabilir. +Mesela mülk sahiblerinin hukuk-ı mülkiyyeleri mülkten mahrum olanların hücum ve teaddilerine hedef olarak mülk hukuklarında tezad tezahum tearuz her vakit devam edebilir. +Evet böyledir. +Lakin mülk hukuklarında hırsların tearuzları muhasama ve tezadları mülk sahiblerinin tecavüz ve teaddileri hukukların butlanına hiçbir suretle sebeb olamaz. +Tabiat unsurları arasında tezad vardır. +Tabiattaki zıd unsurların biri diğerini ibtal etmez. +Belki bütün ezdad unsurları da böyledir böyle olmak lazımdır. +Kanunların bütün ehemmiyeti ictimai zıdları te’lif edip mu’tedil muntazam bir bünye-i ictimaiyye teşkil edebilmek maharetlerinde tecelli eder. +Tabiat kendisinin gayet büyük kuvvetiyle gayet maharetli hikmetiyle zıd unsurları te’lif ve ta’dil edip bir cism-i tabii böyle bir tedbir lazımdır. +hey’et-i ictimaiyye bir bünye-i ictimaiyye teşkil kılınırsa hikmet olur ma’kul olur matlub olur. +Yoksa tearuz da’vasıyla tezad bahanesiyle hukukların kendileri ibtal kılınırsa tedbir olmaz tedmir olur. +Hürriyet olmaz hırman olur. +Ferdlerin istiklallerini tamamıyla hedm et nizamı yine meşru’ olur yine mülklerin her nev’ine her mikdarına her ferdin ehliyeti te’min kılınırsa’inci maddedeki mefsedet yani su’-i isti’mal yolları da adalet ve kanun kuvvetiyle tamamen kapanırsa mülkün mikdarındaki tefavüt zarar vermez; bazıların sefaletlerine bazılarının da sefahetlerine sebeb olmaz. +kabiliyetlerine mütefavit kuvvetlerine ve amellerine müterettib olacak tefavüt kanun nazarında bu suretle matlub değil ise memnu’ da olmamak lazım gelir. +Yoksa tabii halleri tamamıyla hedm etmek gayet fahiş adaletsizliği kanun haline getirip amelin en büyük bereketlerine pek büyük sekte vermek hey’et-i ictimaiyyenin iktisadiyatına büyük halel iras etmek terakkıyat amillerinin en kavilerini katletmek gibi büyük mefsedetler müterettib olurdu. +Tabii berekatı tabii mahsulatı taksim etmek insanların gerek hizmetlerine gerek kuvvetlerine göre olsun gerek kabiliyetlerine gerek hacetlerine göre olsun matlub ve mümkün olmaz. +Tefavüt tabiidir zaruridir. +Hatta taksim ta’biri taksim usulleri gayet fena bir şeydir. +ü amel cihetiyle de hür muhtar ve mutlak bırakmak zaruridir nafi’dir. +Hey’et-i ictimaiyyenin salahı yalnız bu takdirde hasıl olabilir. +yardım etmek farz derecesinde bir vazife ise de taksim anbarları kapılarında insanları ameleleri dilenci yapmak esir etmek insaniyet şerefine yakışmadığı gibi insaniyetin salahına da hiçbir vakit hadim olmaz. +Şeriat-ı İslamiyye Kur’an-ı Kerim şari’-i hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretleri mülk hukuklarını bütün esbabıyla bütün füruatıyla bütün tekemmülatıyla kabul etti. +Akl-ı selim maslahat-ı halisa hukuk-ı mülkiyyeyi hayat-ı insaniyyenin zaruriyatından addeder. +Mülk hukuklarına hürmeti kudsiyeti Kur’an-ı Kerim ayet-i kerimeleriyle şari’-i hakim aleyhi’s-salatü ve’s-selam hazretlerinin sünen-i kat’iyyesiyle fıkh-ı İslamın bütün ebvabıyla bütün kitaplarıyla kat’i ve zaruri bir esas olmak üzere sabittir makbuldür. +Mülk hukukları şeriat-ı İslamiyye ahkamına göre muhteremdir masundur mukaddestir. +Mülk hukuklarının hürmeti bu kadar büyük olmakla beraber mülk hayatın maksadı değil belki hayatın vesilesidir. +Maksad yalnız insandır insanların hürmetleridir. +maz. +Neticelerde fesad varsa kanundan değil belki su’-i Fi’l-vaki’ bugünkü medeniyet belki her yerde her asrın her milletin nizamı medeniyeti amelenin ihtiyacları rahatları hukukları hakkında her vakit gayet zalimane gayet muhakkırane muamele ederdi. +Mülk kanunu da bazı halkın pek ziyade sefaletlerine bazılarının da gayet fazla refahet ve sefahetlerine yol açıp akıbet bütün hey’et-i ictimaiyyenin ahvalini tamamıyla harab etti. +Binaenaleyh hükumet şekillerini hey’et-i ictimaiyye nizamlarını alt üst etmek için asır asır ihtilaller çıkıp durdu. +Bu hususta Karl Marks gibi Engels gibi büyük muktesidlerin bütün şikayetleri gayet mantıkidir. +Bütün dünya amelelerini ihtilal hareketlerine da’vet ederlerse hakları da vardır ma’zeretleri de. +Revolüsyon hareketlerine her cihetle kabiliyyet-i tammesi vardır. +Evet böyledir. +Lakin mülk hukuklarını inkar etmek iştirakilik sosyalistlik komünistlik kanunlarını kabul etmek hey’et-i ictimaiyye hastalıklarına hiçbir suretle deva olmaz. +Kapitalizm devrinin gayet müdhiş mefsedetlerini hiçbir vakit def’ etmez yara üzerine zehir sürmek gibi bir hareket olur. +İnsanların kudretlerine kabiliyetlerine amellerine müsabakalarına her cihetle olur. +Yalnız ameleleri değil belki bütün efradı bütün Karl Marks gibi büyük muktesidlerin akıbet-bin gözüyle nazar edersek kapital elinde yalnız amele esirdir. +Lakin hakikat gözüyle nazar edersek kapital elinde mal pençesinde kapitalistlerin kendileri de ameleden ziyade esirdir. +Yalnız ameleyi değil belki bütün insaniyeti kapital esaretinden mal pençesinden halas etmek zaruridir. +Lakin mülk hukuklarından insanları mahrum etmek hiçbir vakit halas çaresi olamaz. +Belki malın kapitalin de tasarrufu sahib ve maliki olmak halas vesilesi necat tedbiri olabilir. +Kapitaline malına malik olup ihtiraslarının pençesinde esirlikten insaniyet ne vakit kurtulursa o vakit mülk nizamı mülk hukukları bütün mefsedetlerden temizlenir. +Hem o vakit insaniyet mülk bereketlerinden tiyle harekete gelir ve ihtiyac her türlü bereketi tabiat hazinelerinden istihsal eder. +Gerçi mülk nizamlarına medeni ve iktisadi tefavüt müterettib olur. +Lakin tefavüt olmakla beraber mülk +melidir. +Yoksa Kur’an-ı Kerim’in mukaddes şeriatın hürmeti ehemmiyeti kalmaz. +Arz Allah’ın ihsanıyla yahud diyelim tabiatın müsaadesiyle insanların istifadelerine bahşolunmuş büyük bir hazinedir. +Bütün bereketlerin bütün ihtiyacların ebedi umumi bir menbaıdır. +İnsanların da hayvanların da meskenidir mehdidir. +Tabiat hazinelerinde yerin üstünde ve içinde olan bereketlerin haddi hesabı yoktur. +Tabiatın yerin bereketleri hayvanların insanların ihtiyaclarından her vakit her yerde ziyadedir. +rın hiçbirine vesile kılınmaz alet olmak üzere istihdam olunmaz. +edebilirse öyle kanun hey’et-i ictimaiyye salahına hizmet edebilir. +Ya mülk hukuklarını inkar edecek yahud insanları ameleleri kapital maksadına alet edecek yahud bütün hiçbir nizam hiçbir vakit hey’et-i insaniyyenin salahına hizmet etmez. +Sosyalizm ve komünizm mezheblerinin en zaif damarları mülk ve hukuk mes’eleleridir. +Mülk mes’elelerini ilmi bir usulde tamamıyla halletmek Devletin hükumetin bütün harclarına külfetlerine halk her vakit tahammül etti. +Bugünkü fevkalade harc ve külfetlerine de elbette tahammül eder. +Lakin halkın hanelerini teftiş etmek mallarını müsadere ve gasb etmek bundan sonra her halde ilga olunmalıdır. +Vakıa İslam devletleri ve milletleri elinde bugünkü ma’nasıyla büyük kapital yoktur. +Lakin bundan sonra belki olur. +İslam milletlerinin İslam kardeşlerinin ekserisi yahud hepsi bugünkü ma’nasıyla tamamen proleteryadır. +Garb proleteryasının ahval-i iktisadiyye ve ictimaiyyesi gayet fena iseşark proleteryalarının Türkiye ve Türkistan Türklerinin halleri daha ziyade fenadır. +Bundan sonra şark memleketleri şark bereketleri garb sermayesinin ellerinde kalırsa şark proleteryası garb sermayesinin elinde ücretli amele olup kalırsa şark amelesi garb amelesinin elinde daha şedid bir surette esarete düşer. +Bugün medeniyet dünyası gayet büyük buhranlar gayet büyük iktisadi ihtilaller içindedir. +Teşkilat-ı iktisadiyye cihetiyle büyük ve müdhiş inkılablar arifesindedir. +mir edebilir. +İnkılab asırları eski kanunların eski şeriatların sahifelerini tamamıyla ihrak edebilir. +İslamın elinde de mukaddes ve kadim bir şeriat-ı ictimaiyye vardır. +Böyle dehşetler karşısında böyle ihtimaller arifesinde Kur’an-ı Kerim ümmeti lakayd kalamaz. +Binaenaleyh sermaye-amel cidallerini iktisad şekillerini şeriat-ı İslamiyye usulüyle adalet kuvvetiyle halletmek yolunda İslam fakihleri İslam hükumetleri her halde ihtimam et- Kitabın Musahhihi: +İyaz İshaki. +Hıcr Suresi . +Tabiatta bahillik ve fakirlik görmekte olan bazı ehl-i himdir batıl bir laftır. +Aczlerini cehllerini i’tiraf etmemek Yer mesken olur. +Meskenler bütün merafıkıyla mülk olabilir. +sünnet-i kat’iyyesi İmam Ahmed hadis-i merfu’ olmak üzere rivayet kılınmıştır. +Yer bereketlerin menbeti mezraı menbaı olur. +Böyle yerler ekseriyetle devletin cemaatin mülkü olup taksim usulüyle halkın ellerine efradın istifadelerine terk olunur. +Böyle yerler miridir. +Miri yerlerin rakabeleri devletin cemaatin mülkü gibi olup efradın mülkü olmaz. +Miri yerlerin rakabeleri efradın mülkü olmaz. +Lakin menfaatleri mülk olup intifa’ları insanların bi’l-ihtiyar terklerine kadar daim olur. +Mübah yerler ihya kılınırsa yahud boş yerlerin bazı kıt’alarına meşru’ sebeblerin biriyle mülk sabit olursa öyle yerlerin rakabeleri de mülk olabilir. +Mülk malın rakabesine müteallik olur: +Mesela mülk olmaz menfaati mülk olur: +Mesela icarede hane mülk olmaz menfaati yani süknası mülk olur. +Bazen menfaati de mülk olmaz belki yalnız intifa’ memluk olur: +Mesela mübah yerlerde vakıf hanelerde insanın caizdir. +Lakin ikamet eden insan vakıf haneleri icareye veremez. +Şu üç nevi’ mülkün her biri: +Rakabe mülkü de Menfaat mülkü de İntifa’ mülkü de her halde her yerde sabit olabilir. + +mahufun enva’-ı mehalik ve levsiyatı içinde yuvarlanmayı göze alıyorlar demektir. +Bu evvela: +Kadınlıktan i’tizal ve firardır. +Saniyen: +Muvaffakıyet pek pek şübhelidir. +Çünkü bu saha-i hayat erkeklerin malıdır. +Onlar arasında yer kazanmak; büyük bir mücadeleye büyük bir kudret-i rekabete ihtiyac gösterir ve netice i’tibarıyla da büyük bir tenezzül-i şeraita ve yıpranmaya mal olur. +Kadınlar alim olmasın demiyorum. +Mütehassıs olmasın görgüsüz olsun demiyorum. +Olsun. +İyi her şey olsunlar. +Fakat kadınlık elden gitmemek şartıyla. +Her iyi şey olsunlar fakat kadınlıkla erkeklik arasında kalarak hiç olmamak şartıyla! +Evet bir evin kapısını kapayarak bir ocağı söndürerek bir ailenin efradını serseriliğe sevk ederek değil; ana olmak yuva yapmak için; yuvayı i’mar etmek en sıhhi ve iyi bir halde tutmak için; en elverişli bir surette tertib ve tanzim ve en muktesidane idare etmek için; yuva sakinlerini en bahtiyar bir halde bulundurmak pedagojik sistemlerle muamele etmek için; çocukların dimağını kalbini akayid-i salime nurlarıyla doldurmak yüksek arzulara menba’ yapmak için; el-hasıl yuvasını fazilet hakikat ocağı yapmak için. +Kadın Ana Olmak İçin Doğmuştur: +Kadın her şeyden evvel ana olmak için doğmuştur. +Bir kadının hayatta mutlaka evlenmesi ve evlense dahi mutlaka çocuk getirmesi mümkün olmayabilir. +Evlenememesi kendi taksir ve ihtiyarı dahilinde olmayarak vukua gelebilir. +Keza evlense dahi gerek zevcinin gerek kendisinin kabiliyet-i tevlidden mahrum bulunmuş olması mümkün olabilir. +Bu gibi kadınlar ma’zurdur ve hakikatte yine muhteremdirler. +Çünkü analığa ma’nen maddeten hazırlanmış; fakat tali’ müsaid olmamıştır. +Ancak bunlar mensub oldukları cem’iyete muhtac-ı velayet bir iki yetimi öz evlad gibi kemal-i ihtimam ile yetiştirmekle komşularının çocukları için validelerine nasihat etmekle vazife-i mukaddeselerini daha ali bir kıymette tabii ihtimamdan elbette daha şayan-ı takdirdir. +Hadis-i şerif: +Meal-i şerifi: +“Ben ve yetimi yetiştirenler şöylece cennetteyiz.” Arazi kanunlarında yerin bereketlerine insanların amellerine sekte vermemek esasları i’tibar kılınıp bereketlerin husulünde cem’iyetin ehemmiyeti ve kuvveti de tabiatın büyük hissesi de esas olmak üzere i’tibar kılınır. +meyecek nizam hangisi ise şeriat-ı İslamiyye nazarında o makbul olur. +Gayet büyük ehemmiyetlerine göre arazi mes’elelerini su mes’elelerini esaslı surette halletmek İslam alimlerine terettüb eder. +İktisad alimlerinin ziraat alimlerinin beyan ve ifadelerini tamamıyla ihata edip arazi mes’eleleri hakkında İslam müctehidlerinin ictihadlarını da esas ittihaz edip arazi mes’elelerinin halli yolunda tamamıyla hazırlanmak sonra da hey’et-i ilmiyye şurası kongresi da’vet olunarak arazi mes’elelerini olur. +Şu yolda bir kitap te’lif olunarak tab’ ve neşr edilirse bilahare ehl-i ilmin intikadıyla da ıslah kılınırsa böyle bir kitap arazi hakkında İslam kanunu olmak şerefine de nail olur. +Böyle güzel bir hizmet Rusya müslümanlarına da bugün büyük bir şeref olurdu. +Kadının Hakikati Ana Olmak Yuva yapmaktır: +Son zamanlarda bazı İstanbul kadınlarında hasıl olan yanlış düşünceler kadınları kendi hakikat ve hüviyetinden uzaklaştıracak mahiyettedir. +İstanbul’un bazı kadınlarında görülen bu hareketin safahatı tedkik edilirse anlaşılır ki kadınlık analığı bırakmış evvela zevceliğe doğru yol almış sonra sukut-ı hayale uğrayarak kendi hakikatlerinin zıddı olan erkekliğe doğru meyletmiştir. +Bu ise kadınlık için hakikat ve mahiyeti i’tibarıyla bir sukuttur. +Koca bulamayanlar bilmelidirler ki erkekleri bir taraftan müstağni kılmışlar bir taraftan da sukut-ı hayale uğratıp ürkütmüşlerdir. +Kadınlığa aid bütün i’tibar hicab zamanlarında kalmıştır. +Hicab kalkıp gözler tesadüm ettikten çeneler oynadıktan sonra erkeklerin gözü yılmıştır. +çekenİstanbul’un asri ta’bir-i hıffetini takınan istikballerinden ye’se düşerek nihayet erkekler gibi maişetlerini kazanmak derdine düşen her çi bad abad hayata atılmak +Nikahın Mahiyet-i Şer’iyyesi: +Nikah bir akd-i şer’idir. +Bu vasıta ile erkekler ile kadınlar arasında birer rabıta-i zevciyyet teessüs eder bir münasebet-i ictimaiyye vücuda gelir. +Zevceynden her biri diğerine karşı birtakım hukuk ve vezaife malik bulunur. +Her birinin diğerinden istifade etmesi meşruiyet kesb eder. +Ma’lum olduğu üzere insanlar tab’an medenidirler bir arada yaşamaya biribiriyle istinas etmeye mecburdurlar. +Her halde münferidane yaşamaları kabil olamaz. +İnsanların bu babdaki ihtiyaclarını en evvel tatmin eden vasıta ise rabıta-i izdivacdır. +İzdivac sayesinde aile hayatı teessüs eder ailelerin tekessüründen de gitgide zümreler cem’iyetler vücud bularak koca bir hey’et-i ictimaiyye saha-i zuhura gelir. +Nikahın Ehemmiyet-i Mahsusası: +Nikah bütün mesalik-i ilmiyye erbabı nazarında bir ehemmiyet-i mahsusayı haizdir. +Nikah; ahlakıyyun nazarında bir emr-i fıtridir ki bu vasıta ile iki cinsin –yani cins-i kavi olan erkekler ile cins-i latif bulunan kadınların– yekdiğeriyle iktiranı biribiriyle teşrik-i hayat etmeleri kabil ve muhit-ı beşeriyyette mehasin-i ahlakıyye mütecelli olur. +Nikah; ictimaiyyun ile iktisadiyyuna göre en mu’tena şuun-ı hayatiyyeden ma’duddur. +Bu öyle bir hadise-i ictimaiyyedir ki huzuzat-ı hayatiyyenin husulüne nüfus-ı umumiyyenin tekessürüne ensal-i beşeriyyenin hüsn-i bekasına daha birçok makasıd-ı ictimaiyyenin tecellisine vesile olur. +Nikah; erbab-ı şerayi’ nazarında pek mühim bir akd-i şer’idir. +Birçok ahkam-ı şer’iyyenin vücuduna birçok mesail-i hukukıyyenin tedvinine vesile olmuştur. +Kütüb-i fıkhiyyemizin münakehat kısmı buna şahiddir. +Nikah; erbab-ı zühd ü diyanet indinde ise ibadet ve taatten ma’dud ve akd-i izdivacda bulunacak eşhasın evsafına şerait-ı hayatiyyesine nazaran farziyet vücub sünnet gibi evsaf-ı şer’iyyeden biriyle muttasıftır. +Nikahın Sıfat-ı Şer’iyyesi: +En mu’teber kütüb-i fıkhiyyemizden olan de mezkur olduğu üzere nikah; hal-i tevekanda Bilhassa bizi kurtaracak; aklı başında mesleği zihniyeti yüksek muallimelerdir; istikbal analarının ilk gözleri zihinleri açılırken karşısında göreceği ahlak ve etvarını efkar ve amalini misal ittihaz edeceği muallimeler mürebbiyelerdir. +Hey’et-i muallime ve mürebbiyenin kusurlu olması gayr-i kabil-i telafi bir akıbet ihzar eder ve gayr-i kabil-i hazm u tahammül bir keyfiyet ihdas eyler. +Bazı sabahları böyle çıkınca bir muallime hanıma rast gelirim. +Görmemek için gözümü yere dikerim. +Bu zavallı kızcağız gerek kıyafet gerek revş ü etvar cihetiyle o kadar züppedir ki insan buna muallime demek için ne kadar cehd etse yine muvaffak olamaz. +İşte buyurun; sinden her şey aranabilen ve “asri”likle iftihar eden bu yavrucağız tedrise gidiyor ta’lim ve terbiyeye gidiyor. +Ne mutlu ona talebe olmayanlara!.. +Bu ma’ruzatımdan şu neticeye vasıl oluyorum ki bir kıza mektepte yalnız umumi ilimler fenler okutmak muallime olmasına değil hatta cem’iyet-i beşeriyyenin terbiyeli ve kendi cem’iyetinin harsine muvafık bir ferd olmasına bile kafi değildir. +Bir insana evvela terbiye-i diniyye ve milliyyesi daha sonra bütün cihanca mu’teber olan beynelmilel terbiye-i ictimaiyye verildikten sonra hayatta ahz edeceği mevki’-i ictimaiye nazaran evlad terbiyesi kardeş muamelesi ebeveyn muamelesi evlad muamelesi ta’lim edilmeli. +Bir kadına evvela ev kadınlığı sonra analık vazifesi ve çocuk terbiyesi öğretilmeli ondan sonra da muallime olacaksa muallimelik şahsiyetinin siyetinin hastalara karşı terbiyesi icabatını öğretmeli. +Yoksa işler karmakarışık olur. +Muallime talebeyi ıdlal ve edecek kaba bir alet olur. +Bir muallime hem hocadır hem hekimdir hem mürebbiyedir. +Hepsinden evvel bir validedir. +İşte bunları cami’ evsafı haiz olana hoca hanım denir ve böylesi mühim muhterem bir insan olur. +Yoksa fena bir me’mur muzır bir nümunedir. + +Bir kere nikah farz olduğu takdirde elbette bununla ğı takdirde ise yine birçok vücuh ile nevafile müreccahtır. +Ez-cümle: +Nikah sünnet-i nebeviyyedendir. +Sünnetler ise bil-icma’ nevafilden mukaddemdir. +Çünkü sünneti terk edenler hakkında vaid vardır. +Nitekim bir hadis-i nebevide: +varid olmuştur. +Halbuki nafileleri terkten dolayı böyle bir vaid vaki’ değildir. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz nikaha muvazıb bulunmuşlardır; ilk defa izdivac buyurduklarından sonra hiçbir vakit zevcesiz yaşamamışlardır. +Eğer nevafil nikahı terk ederek nevafil ile iştigal buyururlardı. +Çünkü enbiya-yı izam hazeratı efdali terk etmezler. +Bu terk onların şan-ı alisine bir zelle addolunur. +Nikah nevafilden efdal olan makasıda insanı isal eder: +Nikah ile efrad-ı ümmetin tezayüdü te’min edilir nikah ile nüfus-ı beşeriyye fuhşiyattan sıyanet edilmiş olur yine nikah ile hilkaten zaif olan taife-i nisanın nafaka ve süknası te’min ve nefsi helake ma’ruz olmaktan vikaye edilmiş bulunur. +Hasılı nikah; tehzib-i ahlaka terbiye-i evlada masalih-i müslimini ifaya ebna-yı cinsi ile hüsn-i ülfet ve muaşerete vesile olduğundan şübhe yok ki bu gibi makasıd-ı aliyyeden her biri nafile ibadet için ihtiyar-ı uzletten efdaldir. +Maahaza nafile ibadetin menfaati yalnız abide maksurdur. +Nikahın menafii ise nakihe maksur değildir başkalarına da sirayet eder. +Teehhül eden bir şahıs başkalarının da nef’ine çalışmış olur. +Nasın hayırlısı ise nasın nef’ine hizmet edendir. +Nikahın Meşruiyetindeki Sebeb ve Hikmet: +Nikahın hikmet-i meşruiyyeti; alem-i beşeriyyetin bir aheng ü intizam dairesinde devamıdır. +de mezkur olduğu üzere bu alemin ilm-i ezeli-i ilahide mukadder olan zamana kadar vech-i ekmel üzere bekası nikahın vücuduna muallaktır. +Bu tealluk ise nikahın meşruiyetine sebebdir. +Çünkü alem-i beşeriyyetin vakt-i mukaddere kadar bekası silsile-i insaniyyenin devamına vabestedir. +Bu silsilenin bir intizam ve nezahet dairesinde devamı ise ancak nikah ile te’min edilebilir. +Vakıa mukarenet-i gayr-i meşrua ile de nev’-i beşerin devamı mümkün görülebilir. +Fakat bu mukarenet; beyne’n-nas mezalimi sefk-i dimaı ve ensabın zıyaını müstelzim olur beşeriyetin helak-i ma’nevisini intac eder. +farz olur. +Yani alacağı kadının mehir ve nafakasını te’mine kadir ve teehhül etmedikçe nefsini mukarenet-i gayr-i meşruadan men’ edemeyecek derecede nisaya mail olan bir erkek için nikah farzdır. +Böyle bir şahıs Fakat hukuk-ı zevciyyeti ifaya kadir olduğu halde nisaya karşı nefsinde bu derece iştiyak hissetmeyen bir erkek için nikahın lüzumunda beyne’l-müctehidin ihtilaf vuku’ bulmuştur. +Davud bin Ali el-Isfahani gibi ehl-i zahire göre nikah her halde farzdır adeta savm ve salat gibi farz-ı ayndır. +Çünkü: +ayetlerindeki emirler suret-i mutlakada varid olduğundan farziyeti müfiddirler. +Maahaza fuhşiyattan imtina’ farzdır. +Bu imtina’ ise nikah ile te’min edileceğinden bi’z-zarure nikah da farzdır. +Lakin ulema-yı Hanefiyyeden bir kısım zevata göre nikah bu halde i’tidal-i iştiyak halinde adeta cihad ve salat-ı cenaze mesabesinde bir farz-ı kifayedir. +Bu babdaki evamir-i şer’iyye ala-tarikı’l-kifaye farziyete mahmuldür. +Diğer bir kısım zevat da diyor ki: +Nikah bu halde her müslim için i’tikaden farz değilse de amelen farzdır. +Zira bu babdaki nusus-ı şer’iyyenin muhtevi olduğu emir sigaları karineden hali olduğundan hem farziyete hem de nedbe muhtemildir. +Binaenaleyh bu nususun hakikatine ale’l-ibham –yani Şari’-i mübin hazretleri bu nusus ile kat’iyyen vücub mu yoksa nedb mi her neyi ki murad etti ise haktır diye la-ale’t-ta’yin– i’tikad ederiz. +Bu halde eğer murad-ı ilahi farziyet ise akd-i nikah ile bu farzı bil-fiil ifa ederek uhdesinden çıkmış oluruz ve eğer nedb ise icra-yı nikah ile sevab kazanmış bulunuruz. +bi-kadri’l-imkan zarardan ihtiraz için bu kavli ahz ederek ol vechile nikahın farziyetine hükmetmişlerdir. +Ulema-yı kiramdan bazı zevata göre de nisaya karşı meyl ü rağbeti şiddetli olmamakla beraber mehir ve nafakayı i’taya iktidarı mevcud ve hukuk-ı zevciyyeti ifa edeceği müteyakkın olan bir erkek için mahza sünnet-i nebeviyyeye imtisal niyetiyle teehhül etmek sünnet-i müekkededir. +Mücerred kaza-yı şehvet emeliyle izdivac etmek ise mübahtır. +Bu gibi hukuk-ı şer’iyyeyi ifaya muktedir olamayanların hakkında ise akd-i nikah caiz değildir. +Nikahın Nevafil ile İştig a lden Efdaliyeti: +Yine de ve sair mu’teber kütüb-i fıkhiyyemizde beyan olunduğu üzere sair farzları sünnetleri eda etmekle beraber nikah ile iştigal etmek nafile Nisa Suresi . +Nur Suresi . + +fuhşiyat yüzünden her memlekette emraz-ı zühreviyye tevessü’ ederek binlerce ailenin sönüp gitmesine sebeb olmaktadır. +Halbuki şerayi’-i ilahiyyenin tecviz etmiş olduğu tarikler bu gibi afat-ı ictimaiyyenin zuhuruna mani’ kadr-i insaniyyeti i’laya baistir. +On dokuzuncu asrın inkılabcı kanunları tarafından ortalığa yayılan ve garb akvamından bazılarınca terakkıyat-ı medeniyyenin en yüksek delailinden sayılan bir maraz-ı ictimai var ki medeni hayatı kemiren illetlerin en murdarıdır. +İşte bu iğrenç hastalık fuhuştur. +Garb medeniyeti bu ictimai felaketi her tarafa yayarken o diyarın kanun vazı’ları tarafından ibda’ edilmiş yeni yeni birtakım nazariyata dayanıyordu ve Avrupalılar kurtulabildi. +nen hareket şu idi: +Mekarim-i ahlakı mertebe-i tekamüle çıkarmak için gelen semavi dinlerinde garbın rezailini taklide kat’iyyen mani’ hükümler bulacaklardı; Avrupalıların bu eğri büğrü bid’atleri arkasından gitmeyecekler bu sefil bu namus yıkıcı müesseseleri kendi ma’sum topraklarına sokmayacaklardı. +Heyhat gerek bu maddi medeniyetin parlak zevahirine gerek garbın on dokuzuncu asırdan beri yapmakta olduğu afetlerden birçoğunu seve seve sineye çekti. +Bu saydığımız korkunç kuvvetlerin pişdarı ise behimi hevesleri yatıştırmaktaki azim kudretinden dolayı fuhuş ve zina beliyyesi oldu. +Bu yüzler karası illet öyle elim akıbetler doğurmuştur ki bunun tafsilini başka zamana bırakarak şimdi sözümüzü bunun asıl mevzu’-ı bahsimiz olan içkilerle münasebetine hasr edeceğiz. +Medeni cem’iyetlerde fuhşun intişarına en başlı amil evlada karşı lazım gelen i’tina-karlığın babalar tarafından hetlerine yanaşılmamasıdır. +Yukarıda söylediğimiz gibi sarhoş aileler kazançlarından büyük bir kısmını içkiye sarf ettiklerinden ellerinde kalan cüz’i para oğullarıyla kızlarının terbiyesine muktezi mesarifi ödeyemiyor. +İşte o zaman zaruret bu evlerdeki kızlardan bilhassa ağzı burnu yerinde olanlarını bir suretle maişet aramaya sevk ediyor. +Tabii bunların çoğu kendilerine refah ve asude bir hayat te’min edebide mufassalan beyan olunduğu üzere mukarenet-i gayr-i meşrua birçok mefasid-i ictimaiyyeyi calibdir. +Ez-cümle: +zaniyenin vücuda getireceği çocuk şefkatkar bir pederin nazar-ı terbiye ve himayesinden mahrum bulunacağından güzel bir feyz-ı terbiyyeye mazhar olamaz; bu hal Bir kadın nikah sebebiyle bir erkeğin mahremiyetine bir sebebe müstenid olmazsa bu ihtisasın husulü için mukatele ve muvasebeden insanların biribiri üzerine atılmasından başka bir tarik kalmaz. +En ziyade kuvvet ve cür’ete malik olanlar istedikleri kadınları kendi daire-i mukateleyi açar ve umumi bir hercümerci da’vet eder. +Nitekim her yerde zabıta-i adliyye tarafından tutulan ihsaiyat birçok cinayetlerin mücerred münasebat-ı gayr-i meşrua yüzünden vukua geldiğini göstermektedir. +Mukarenet-i gayr-i meşruada bulunan bir kadından her tab’-ı selim istikrah eder. +Artık böyle aludedamen kadınla ülfet ve ünsiyette bulunmak kendisiyle mes’ud bir aile teşkil etmek kabil olamaz. +Bu halin tevessüü Mukarenet-i gayr-i meşrua tecviz edilecek olsa idi hiçbir kadının bir erkeğe ihtisası kalmazdı. +Her erkek dilediği kadınlar ile muvakaada bulunabilirdi. +Bu halde ise insanların behaim derekesine tenezzülü lazım gelirdi. +Halbuki insanlar haiz oldukları akıl ve iz’an sayesinde nezahet ve iffet sayesinde beyne’l-mahlukat pek yüksek bir mertebe-i kemale nail bulunmaktadırlar. +Kadınlar mücerred erkeklerin şehevatını teskine temayülat-ı heva-perestanelerini tatmine vesile değildirler. +Beşeriyetin büyük bir zümresini teşkil eden bu cins-i latifin kendi şanına layık birtakım vezaifi vardır. +Ez-cümle her kadın kendi zevcinin bir şerike-i hayatı kendi hanesinin yegane bir nigeh-banıdır. +Her kadın umur-ı beytiyyesini rü’yet eder. +Dünyaya getirdiği çocukların terbiyelerine çalışır ailenin inkişaf-ı mes’udiyyetine bezl-i makderette bulunur durur. +erkeğe ihtisas etmesiyle kabil olabilir. +Halbuki [gayr-i meşru’] mukarenetler bu gibi makasıd-ı aliyyenin husulüne münafidir. +Kadınlar ile erkekler arasında nikahtan başka bir tarik ile mukarenetin vukuu kadını tezlil eder birtakım ilel ü emrazın zuhuruna tevessüüne meydan verir. +Bi’n-netice izmihlal-i ictimaiye badi olur. +Nitekim +Madam Tarnovsky hem anaları hem babaları içen ailelerden yetişmiş fahişeler için kendi tedkikatına istinad ’undan aşağı değildir.” Bununla beraber ispirtolu içkilerin saha-i tahribi fuhşu teshil ile mahdud kalmadığı gibi kadın dediğimiz o nazenin o rakik cinsin büyük bir kısmını elden ele dolaşan birkaç para mukabilinde tasarruf edilen satılık meta’ derekesine indirmekle de bitmiyor. +Heyhat bu bedbaht mahlukatın hayatı üzerinde öyle korkunç te’sirler husule getiriyor ki en metin kafalar izalesinden aciz kalır en katı yürekler merhamete gelir. +Evet genç bir kız bu sürüye katılır. +Evvela gunagun vasıtalarla yavaş yavaş hevesatı gıcıklanır hafif içkiler verilerek serkeşliği giderilir tabiatı yumuşatılır. +Lakin sonraları iş büsbütün ma’kus bir mahiyet alır. +Artık bu kızın kendisine meyleden erkekler arasında içmesi kat’iyyen neşve tahsili için değildir. +Onun işretinden maksadı ancak şudur: +Etrafındakileri adam akıllı serhoş ederek semahat damarlarını galeyana getirmek ceblerini kapalı tutan düğümleri çözmek el-hasıl ayık zamanlarda vermeyeceklerinin kat kat fazlasını şimdi kendilerinden çarpabilmek. +Sonra bu kızlardan birtakımı da sefahet düşkünleriyle fısk u fücur mübtelalarını celb için meyhanelerde balozlarda istihdam olunur. +Vazifeleri ise bir taraftan içerek bir taraftan da muttasıl içirerek çelebiye namütenahi kazanç te’minidir. +Çünkü yerlerinden çıkarılmamak için herifi memnun etmek mecburiyeti var. +Ba-husus o bulundukları sefahet yurdu sefihlerin çapkınların birtakım servetleriyle akın akın taşındıkları meşhur bir yer olursa… Evet bu sefil müessese erkekleri avlamak için kızların güzellerini seçip istihdam eder bunlar da kapıdan içeri dalanları kadehlerle bardaklarla şişelerle kendinden geçirerek ceblerinde ne varsa tamamıyla soyar. +Daha sonra yine çelebiyi hoşnud etmek için ellerindeki şikarı muttasıl yolmak nöbeti gelir. +Artık şampanya şişeleri açtırmak viskiler asır-dide şarablar ısmarlamak şerait-i vuslat şeklinde ileri sürülür. +Çelebiye gelince o bunların sağdığı altınları arkalarından öyle bir toplar ki zavallı tamamıyla köşedeki demir kasaya aktarma olur. +Sonra bu gibi müesseselerde sermayelik eden kızların sersem avlamak para soymak için tuttukları yol daima Nasıl ki yukarıda saydığımız esbab ve avamil saikasıyla bu kızların alabildiğine içmeleri ma-dame’l-hayat haybetler sefaletler içinde sürünmelerini intac ediyor. +Zindanlarda bimarhanelerde bu tali’siz mahluklar ne lecek hamiler mutavassıtlar bulamıyorlar. +Halbuki naz ü naim içinde yaşamak maişetin yorucu şedaidinden müteneffir bulunmak beşer için fıtri bir meyildir. +İnsan hevesatını kolay bir tarzda tatmin imkanını görünce artık ağır işler altında ezilmeyi kat’iyyen istemez. +Hele kadınlar bu hususta erkeklerden müfrittir. +Zira hayat-ı zevciyyeyi onlara sevdiren kalblerine analık muhabbetini veren avamil arasında öyleleri var ki bu arzulardan mahrum kalmalarını intac edecek bütün sanayie Aynı sebeblerden dolayıdır ki zinet ve taravetlerine hadim olacak bütün mevad kendilerince zarurat-ı hayatiyyeden hatta ictimai mevcudiyetlerin şeraitinden telakki olunur. +Hem bu hususta şehirde oturanlarıyla köylerde badiyelerde yaşayanların hiç farkı yoktur. +Bu arzunun tatmini ise kadının fazla paraya ihtiyacını binaenaleyh çok kereler kendisinin o parayı verebilecek her menbaa sokulmasını icab ediyor. +İşte o zaman karşısına dikilen içki zavallıyı tamamıyla baştan çıkarmaya en murdar şeyleri nazarına hoş göstermeye başlıyor. +Diğer taraftan delikanlılar da bu ihtiyac içindeki kızların zihnini her vasıta ile yavaş yavaş çelmeye bakıyorlar. +Yola getiremediklerini evvela hafif içkilerle sonra ufak tefek hediyelerle aldatıyorlar. +Çok geçmeden küul bu biçareleri o genç erkeklerin eline atıyor. +O günahkar ellere ki –isterse en nezih en afif en necib kızları fuhuş ve sefalet ocaklarına sürüklemek suretiyle olsun– kendi behimi heveslerini yatıştırmaktan başka bir şey düşünmezler! +Artık bu zavallı kızlar da cansız birer meta’ gibi elden ele gezdikçe kudret-i fatıranın insana bir cemal-i la-yezal olmak üzere verdiği bütün izzetlerine şereflerine veda’ eder gider. +Sonra analar babalar içinde kızlarının felaketini ta’cil edenler var. +Bunlar halihazırda “beyaz esir” namıyla ma’ruf olan tarzda fuhuş evlerine giderek kızları satıyorlar. +Bu suretle fısk u sefahete dalmış erkeklere zahir olarak kendilerinin bütün arzularını yerine getirmekte içki huş ve zina kurbanlarının çoğu içki içen evlerde yetişmiş kızlardır. +New York’ta sene-i miladiyyesinde icra edilen ihsai tedkikat bu cümledendir. +O zamanlar orada fahişe varmış. +Hükumet bu kadınları yetiştiren ailenin hayati ictimai hallerini soruşturduktan sonra şu neticeye vasıl olmuş: +fahişeden Her zaman içen babaların kızları Her zaman içen anaların kızları % ’tidal ile içen anaların kızları. + +Ecnebi işgalinin İstanbul’a bir yadigarı olan bu balo ve dans illeti meğer ne kadar tatlı bir illet imiş! +Onları bu ederiz. +Yalnız Pera Palas’ın mükellef salonlarında yabancılarla kucak kucağa dans eden bu erkek ve kadınların mensub oldukları milletin hissiyatına karşı bu kadar saygısızlıkta bulunmaya hakları olmadığını hatırlatmak çıkarmak için çoluğuyla çocuğuyla kadınıyla erkeğiyle malıyla canıyla dişiyle tırnağıyla uğraştı. +O millet ki maddi ma’nevi canını namusunu şerefini istiklalini kurtarmak için karların altında çamurların üstünde sarp dağların tepesinde engin ovaların ta içerisinde mübarek kanlarını döktü bu mukaddes gayeler uğrunda canını feda etti. +Namusunu şerefini her şeyden üstün tutan; salabet-i imanına azamet-i vicdanına dünyaları hayran eden bu muazzam millete bu muazzam milletin en necib hissiyatına hürmet etmeye her yerden ziyade Eğer hissiyat-ı milliyye bu gibi mübalatsızlıkları hoş görüyorsa bunlardan müteessir ve münfail olmuyorsa o vakit herkes istediğini yapsın. +Fakat bunlar adab ve şeair-i milliyye ile gayr-i kabil-i tevfik ise milletin hissiyatına hürmet etmek her vatandaşın en mütehattim vazifesidir. +Hürmet etmedikten başka istihfaf etmek batılı hak şeklinde göstermeye kalkışmak halkı münkerata teşvik ve da’vet etmek bilhassa matbuata hiç yakışmayan bir şeydir. +“Kibarlık” Beyoğullarında dans salonlarında balolarda zevk u safa uğrunda arz-ı endam etmek avuç dolusu paralar sarf eylemek değil; elinde avucunda hiçbir şey kalmayarak açlıktan benzi sarararak soğuktan yüreği titreyerek Rumeli’den Anadolu’ya geçmekte olan yüz binlerce biçare Türk müslüman kardeşine yardım etmektir. +Bugün herkesin dişinden tırnağından artırıp o zavallı ırkdaş ve dindaşlarımızın imdadına şitab edeceği bir gündür. +Cebleri dolu olduğu için kendilerini “kibar” addeden bazı erkek ve kadınlar dans salonlarında zevk u safa içinde sabahlarken kim bilir nice binlerce efrad-ı millet aç çıplak olarak geceyi geçirmiştir. +Mensub oldukları millet efradının ızdırabat ve hissiyatına hiç ehemmiyet vermeyerek zevk u safa içinde yüzen her istediğini yapmakta kendilerini mutlaku’l-inan gören “kibar” sınıf gittiği yolun dalalet yolu olduğunu anlaması iktiza eder. +Şark Mahfili’ne terettüb eden vazife de garbın balolarıkadar çok! +Sonra yine bunların şehirlerde ika’ ettikleri gunagun fenalıklardan hayat-ı ictimaiyye ne müdhiş bir surette müteessir! +Bunu gitmeli de mahkemelerden zabıta idarelerinden sormalı ve bu sürü mahlukatın nasıl bedbaht ne kadar sefil olduklarını sonra ruhi bedeni akli ne gibi hastalıklar içinde yaşadıklarını zabıta hey’et-i sıhhıyyesiyle timarhane hekimlerinden öğrenmeli. +Balo Dans .. +Dans Balo ... + +SEBILÜRREŞAD CİLD - - SAYFA Beyoğlu’nun arka kapısından giren bu sözde medeniyet Binaenaleyh onlar senenin gününde bila-inkıta’ sıçrasalar bile müteessir olmayız. +Fakat dansın moda olması çoğalması gençliğimizi hakiki teceddüd ve terakki için çok muntazam sa’ye muhtac olduğumuz bir zamanda böyle sabahlara kadar kucak kucağa tepinmeye sevk edecektir ki işte bizi korkutan budur. +Sonra ictimai hayat kadınlarımız için sukutlar felaketler facialar ölümler hazırlayan belki cazib tatlı baş döndürücü fakat merhametsiz musikinin ahengiyle büsbütün mest-engiz olan dönüşleri erkek kadın nice gençlerin başını döndürecek nice namusları nice ismetleri doğru yoldan döndürecektir. +Dansın ahlak-ı umumiyye üzerindeki elim te’siratından garb alemi şikayetçidir. +dansı bedii bir zevk adeta bir fazilet addediyorlar. +Bizim Türk delikanlıları için bile bi-lüzum ve muzır gördüğümüz danstan bahsederken Türk kadınlığının müstesna kabiliyet-i fıtriyyesini muhtelif Beyoğlu balolarında pek yüksek bir surette isbat ettiğini makam-ı iftiharda söylüyor ve yazıyorlar. +Türk kadınlığını bu suretle dansa felakete teşvik etmek çok muzır bir şeydir. +Hiç olmazsa dans salgınının daire-i sirayetini artırmamak için dans lehinde propagandadan vazgeçelim. +Türk kadını hakiki Türk kadını müstesna kabiliyetini şayan-ı iftihar seciyesini dört mücahede senesinde arkasında orduya topçu mermileri taşımak suretiyle kafi derecede isbat etmiştir. +Anadolu dağlarında yağmurda karda çamurda sıcakta tozda zaif omuzlarında koca gülleleri günlerce mesafeye nakleden bu muhterem bu şayan-ı tebcil ve takdis Türk kadınlığı iki sene evvel Yunan zabitlerinin kılınç şakırdattıkları salonlarda tango oynamakla yükselmeye ve isbat-ı fazilete muhtac değildir. +O dans salonları Türk kadınlığını yükseltmez bil-akis alçaltır. +Burada Anadolu’nun ve Ankara’nın; garbın bu za’aflarına ahlaksızlıklarına kapılarını kapayan merd metin millet-perver ve faziletli seciyesini hürmetle yad etmek isteriz. +Ne Ankara’da ne de diğer şehirlerde Avrupa’nın bu bid’atine iltifat eden kimse yoktur. +İstanbul’un çalışmaya mani’ bir muhit olduğunu söyleyenlerin ve merkez-i cumhuriyyeti Ankara’da ibka etmek nı danslarını memlekete sokmaya delalet değil Türkün fezailini garba tanıtmaya vasıta olmaktır. +Yevmi gazetelerin çoğu bu balo hakkında teşvik ve takdiratta bulunduğu halde refikimiz şiddetli bir surette tenkid etmiş; İstanbul’un bazı asri hanımlarının Pera Palas’ta erkeklerle kucak kucağa nasıl dans ettiğini gösterir bir resim ile Anadolu kadınının asıl Türk anasının vatanı kurtarmak için senelerce sırtında nasıl cephane taşıdığını gösteren bir resmi yan yana derc eylemiştir... +Ehemmiyetine mebni ın makalesini aynen naklediyoruz: +Dans İbtilası mı Dans Belası mı? +Beyoğlu’nda dans ibtilası müdhiş bir salgın halini aldı. +Her evde her sokakta her caddede dans muallimleri dans mektepleri dans akademileri dans salonları… Her yerde samia-hıraş bir “cazband” … Her yerde kucak kucağa dönen dönen dönen çiftler … Gah “foks trot” denilen “tilki yürüyüşü” dans ile sekip duranlar gah “van step” denilen “bir adım” namındaki dans ile çifte bir topaç gibi çevrilenler gah “tango” ile başları dönenler gah “Cava” diye yeni çıkan bir raks ile sıçrayanlar garbın bu ma’rifetini tamamen aynen belki de fazlasıyla tatbik ediyorlar. +Diyebiliriz ki dans i’tibarıyla garblılaşmak garbın terakkıyat-ı medeniyyesi garbın aliyat ve ‘aliyatı senelerce değil ömürlerce tahsile tetebbua muhtacdır. +Dans öğrenmek ise her türlü eşkaliyle bir iki haftalık bir laşma dururken sa’y-i medid ile istihsal edilebilen teceddüd ve terakki için uğraşmaya ne lüzum var? +Şaka bir taraf mütarekeden beri Avrupa ve Amerika’yı deliye döndüren bu dans salgını bu sene memleketimize; hayır hayır memleketimize değil hatta İstanbul’a bile değil Beyoğlu’na sari bir hastalık gibi fena halde yapıştı. +Lehü’l-hamd Ankara ve Anadolu’nun hiçbir yerinde bu salgının icra-yı te’sir ettiğini görmüyoruz. +Yalnız ki Avrupa’da bile ahlak-ı fazıla sahiblerini iğrendiren utandıran korkutan bu dans belasına mübteladır. +Garbın bütün murdarlıklarını İstanbul’a bulaştıran o muhit bilhassa şu karnaval ve maskaralık mevsiminde balolara dansa öyle müdhiş bir germi verdi ki eğer bu raks gayr-i muntazam çalışan göreneğe modaya zevk u safaya alayiş ve sefahete pek çabuk alışan bir sınıf halkımızın bütün ömürleri dans ile geçecektir. + +tedavisi gayr-i kabil bir hastalık olmaktan ziyade –Ocak vasıtasıyla gençliği Beyoğlu’ndan çekmek gibi maddi menfaatler bir taraf– ictimai bir mevki’ sahibi olduğunu san’attır diyeceğim. +İnsanı birçok kör ve kaba hislerden nezahet ve inceliğe doğru çekecek bir rehber ve muallimdir. +Bugün her kadın Union Fransez veya Pera Palas’ta dans edebiliyor. +O Union Fransez ve Pera Palas ki oraya cebine beş on lira yerleştiren her seviyede her ruhta her milletin her ferdi gidebilir. +Halbuki Ocak bunu yalnız Türk a’zasına yapacak ve iki sene sonra bu muhakkaktır. +Fakat bugün Ocak a’zası Union Fransez halkı kadar yükselememiş midir? +Ocak geriden gitmeyi niçin seviyor? +ve vazifesinde çok geç kalmış olmasına rağmen hala ne düşünüyor?..” Hakkında Medresetü’l-mütehassısin Müderrislerinin Maarif Vekaletine Gönderdiği Layiha Bin üç yüz seneden beri memalik-i İslamiyyede vücuda getirilen hars-i ilminin bizde gerek şuuri ve gerek gayr-i şuuri surette yegane naşir ü nigehbanı bulunan medarisin icabat-ı zamana tevfikan programları tecdid ve tevsi’ edilerek mukaddema ıslahat yolunda mühim hatveler atılmış ve tecaribin tezayüdüyle ta’dilat-ı lazıme seri’ surette asrileşmek zaruretine binaen ahiren Büyük Millet Meclisi’nde ittihaz edilen karar mucebince Daru’l-fünun’da bir İlahiyat Fakültesi te’sisi için program tanzimi zımnında teşkil edilecek komisyona da’vet vukuunda hazır bulunmak üzere Vekalet-i celilelerinden mevrud tezkireye binaen icab eden hazırlıkta bulunulmuş beri bu babdaki tecaribimize ve mes’ele ile olan alaka-i şedidemize binaen ber-vech-i ati mütalaatın arzına ictisar olundu. +Eğer biz dünyada en evvel tecrübe-i hayatiyyede bulunacak bir millet olsa idik her teşebbüs olunan hususta herkesin muhtelif ictihadlarda bulunabileceğini kabulde asla tereddüde düşmez idik. +Terakki ve temeddünde geri kalmaklığımızın bunca mehaziriyle beraber bu suretle akvam-ı mütemeddinenin giran-baha tecaribinden istifade etmek imkan ve fırsatı bizim için pek kıymetdar bir menfaat teşkil eder. +Binaenaleyh İlahiyat Fakültesinden ciddi bir şey anlaşılıyor ve millet için imam hatib kadar ve belki daha ziyade müfti ve müderris gibi ulema’-i dinin yetişmesi lazım bulunuyorsa Fransa İngilvir bir denizin yalçın kayalara çarpıp dağılan dalgaları gibi Anadolu’nun sahillerine gelip kırılıyor oradan öteye geçemiyor. +İstanbul yalnız garb donanmalarının toplarının tehdidi altında değil hatta daha fazla garbın bütün rezailinin tehdidi altındadır. +Buna mukabil Anadolu ovaları ve Ankara yalnız düşman gemilerinin toplarına karşı değil; Avrupa’nın tufan-ı seyyiatına karşı da taht-ı emniyyet ve masuniyyettedir. +Şehremaneti geçenlerde dans ibtilasına karşı en iyi çare-i tehaffuzu bulmuş dans mekteplerine salonlarına çok ağır vergiler koymuştu. +Bu muzır müesseseler o ağır vergilerle ya kapanacak yahud da çok bahalı olacak ve pek az erbab-ı sefahet tarafından müdavemet edilebilecekti. +Halbuki şimdi İstanbul halkını ağır idhalat rüsumuyla ezmekte beis görmeyen Emanet o zaman dans salonlarını işletenlerin en küçük bir i’tiraz ve şikayeti üzerine der-akab evvelce koyduğu yüksek resmleri tenzil etti ve kapanmak üzere olan bu müesseseler de der-akab ticaretlerine germi verdiler. +Emanet ahlak-ı umumiyye i’tibarıyla bir fazilet-i terbiyetkariyi haiz ağır vergileri tenzilde hiç tereddüd göstermemişti; bugün a’zami ta’rifeleri geri almayı veya tenzil etmeyi hatırına bile getirmiyor … Bu ne dalalet Yarabbi! +Türk Ocağı’nda Dans Salonu Açılması Teklifleri Dans illetinin nasıl salgın bir şekil aldığını göstermek derilen bir mektubu naklediyoruz. +gazetesi serlevhasıyla bu mektubu neşrediyor. +Mektupta deniliyor ki: +“Memleketimizin mukadderatını ellerine alan büyük ve muhterem zatlar en büyük ve muhterem inkılab-ı ictimaiyi yapmıştır ve bugün merkezi Ankara’dan kopan bu inkılab ateşinin son kıvılcımları da son şekilleri itmam etmek üzeredir. +Halbuki şimdiye kadar Türk Ocağı’nı en küçüğünden en büyüğüne kadar derece derece her olacak son şekillerden Ocağımıza ufacık bir hissenin düşmediğini görmekle müteellimiz ve mazisi ne kadar şerefli olursa olsun Ocağımızı bugünkü sönük vaz’iyetinden kurtarıp temizleyemez. +Geçen haftaki Ocağın umumi kongresinde kendi a’zasına bir dans salonu açılması bahs olduğu zaman hararetli münakaşalara rağmen bir neticeye rabt edilememiş. +Niçin?.. +Dans gazetesindeki “Tıb Fakültesi’nden Sin. +Nun.”un görüşü gibi +Sahn ve Süleymaniye medreselerine müddet-i tahsiliyyesi altı seneye baliğ olduğundan ibkası kabul edilen den tevsi’-i tahsil etmek arzusunda bulunacak olanların da liseler talebesi gibi ke’l-evvel Sahn ve Süleymaniye makamına kaim olacak olan İlahiyat Fakültesine leyli olarak kabulü. +Program yeniden tanzim kılındığı takdirde atideki programın kabulü: +Çünkü: +Bir dinde tedkikat icra edebilmek için tabiidir ki o dinin nususuna müracaat edilecektir. +Bunun için de tefsir ve hadis ilimleriyle tarih-i tefsir ve usul-i hadis gibi teferruatı programa konmuştur. +Bir dinden maksad o dini beyan eden nusustan müstenbat olan ahkam olacağından bunun tedrisi lere küşayiş gelmek için mezahib-i mütenevviayı tedrise Yalnız ahkam-ı müstenbatanın bilinmesi hadisat-ı ruzmerre-i atiyye için kafi olamayacağından keyfiyet ve tarz-ı istinbatın da tedkiki ve ahkam-ı müstenbatanın mukayesesi ihmal edilmek caiz görülemediğinden usul-i fıkıh ve ilm-i hilaf vaz’ı mecburi bulunmuştur. +Ahkam-ı esasiyye-i diniyye demek olan kelam şu kadar ki bunun layıkıyla ve asri surette kavranması eylemiştir. +Akvam-ı garbiyyenin lisan-ı asli-i dinilerine bedel bizde lisan-ı Arabinin gerek lisan-ı vahy ve gerek ulum-ı İslamiyyenin lisan-ı resmisi bulunması hasebiyle bir mevki’-i mahsus-ı i’tinada bulundurulması zarureti meydandadır. +tere Almanya gibi hars memalikinin daru’l-fünun programlarına müracaat etmek ve bunların muadilini bizde de vücuda getirmekten başka yapacak iş kalmıyor demektir. +O halde bu babda nümune olmak üzere Berlin Daru’l-fünunu’nun bir yaz sömestrinin İlahiyat Fakültesi derslerini şuracıkta zikredivermekliğimize müsaade buyurulsun: +Mübtediler için temrinatıyla beraber İbrani gramer kavaid üç İncil hülasasının tekvini bunların tefsiri kurun-ı ula kilise tarihi ahd-i atik medhali reformeden beri kilise tarihi Tekvin tefsiri Yesu’un mu’cizat ve temsilatı doğma tarihi Yuşa’ tefsiri Yuhanna İncili’nin tefsiri hı müverrih sıfatıyla Luka Özeb Ogüstyus hakkında Eyub tefsiri Rumiye mektuplarının izahı eski hıristiyan ve Yahudi makabiri Kitab-ı Yesu’un metn-i İbranisinin tefsiri İbrani mektuplarının izahı Luter Ortodoksluğunun tarihi İsrail kavminin iclasına kadar tarihi Ahd-i Cedid ilahiyatı Protestan ilahiyatının tarihi Ahd-i Atik ilahiyatı Ahd-i Cedid temrinatı kilise tarihi temrinatı Ahd-i Atik temrinatı dogmatik kilise hukuku lisan-ı Kıbtide mütün-i Hıristiyani ahlak-ı Hıristiyani ayin-i Hıristiyani tarih ve nazariyatı tarih-i ahlak din-i Hıristiyani tedrisi tarih ve nazariyatı Hazret-i İsa’ya hiyye kilise teşkilatı dinsizlere misyoner tarihi Şelaber Maher’in münazara ve dogmatiği din ruhiyatı temrinat-ı va’zıyye en mühim esatir-i diniyye ve tekevvün-i esatir nazariyesi tedrisat-ı diniyye temrinatı nutuk temrinatı sistematik kelam. +Şuradan mülhem olacağımız ders şudur ki daru’lfünun demek bila-istisna tekmil ulumun tedris olunduğu müessese demektir. +Fakülte bir şu’be-i ilminin tedris olunduğu daru’l-fünun kısmı demektir. +Buna nazaran gibi din namına ne kadar ilim iş varsa hepsinin gösterilmesi öğretilmesi iktiza eylediği anlaşılmış olur. +Berlin’den başka Leipzig Graygsval Münih gibi daru’l-fünunların programları da aşağı yukarı hep öyledir. +Buna nazaran mülahazat-ı atiyyemizin nazar-ı dikkate alınacağını ümid ediyoruz. +Tedrisat ve tedkikat-ı diniyyeye layıkıyla imkan verebilmek için Sahn ve Süleymaniye medreselerinin halihazırıyla karar-ı ahir icabınca Daru’l-fünun İlahiyat Fakültesi olmak üzere kabul ve i’lanı. +El-haletü hazihi sene-i tedrisiyyenin nihayetine birkaç ay kaldığından teşevvüşata meydan vermemek için yeni tanzim edilecek programın gelecek sene-i tedrisiyye kız kardeşimdir. +Babamın kızıdır. +Annemin kızı değildir. +Onunla evlendim.” Halbuki şeriat-ı Museviyyede kız kardeşiyle tezevvüc haramdır. +Zinadır. +Kız kardeşini alan zevc mel’undur. +Bu zevcin de zevcenin de katli vacibdir. +Sifrü’l-Ahbar’ın on sekizinci babının dokuzuncu ayeti gerek ana gerek baba tarafından olan üvey hemşire ile izdivacı men’ etmekte olduğu gibi Kitabü’listisna’nın yirmi yedinci babının yirmi ikinci ayetinde “Anası ve babası tarafından olan üvey hemşiresiyle evlenen mel’undur.” deniliyor. +Tevrat’ın bu ayetlerinden mukaddem hemşire ile evlenmek caiz olmasa Hazret-i İbrahim Sare’yi almaz yahud ayat-ı Tevratiyyenin mel’un addettiği zümreye dahil olurdu. +Kur’an’dan evvel gelen kitaplarda neshin vuku’ bulduğunu herhangi sebebden dolayı zevcesini boşamak hakkını zevce vermesi ve birinci zevcinden boşanıp ondan çıktıktan sonra kadının başka bir erkekle evlenmesine müsaade etmesidir. +Halbuki şeriat-ı Iseviyyede kadın ancak zina sebebiyle tatlik olunabilir. +Boşanan kadın başka bir erkekle izdivac edemez. +Mutallaka ile evlenmek zinadır. +Bu mes’ele dolayısıyla Ferisiler Hazret-i “Kalblerinizin katılığından dolayıdır ki Musa size zevcelerinizi boşamak cevazını vermişti. +Fakat daha evvel böyle değildi. +Ben de size diyorum ki zinadan başka bir sebebden dolayı zevcesini boşayan ve başka bir kadın alan erkek zanidir ve bu mutallakayı alan da zanidir.” Üstad Rahmetullah bu misalleri irad ettikten sonra diyor ki: +“Hazret-i Isa’nın cevabından bu hükmün bir … ila ahiril-ayeh Cenab-ı Hakk’ın ahkamını yahud gönderdiği kütüb-i semaviyyenin ayatından birini neshetmesi Yahudilerin ekserisi ve hıristiyanların Protestanları tarafından inkar olunmuş ise de cumhur-ı müslimin tarafından kabul edilmiştir. +Yalnız müfessirinden Ebu Müslim bin Bahr neshin aklen vukuuna cevaz vermekle beraber Kur’an-ı Kerim’de böyle bir şey vuku’ bulmadığını beyan etmektedir. +Ebu Müslim ile başkaları arasında bu mes’ele üzerinde vuku’ bulan ihtilaflara dair mütalaatımızı dermeyan etmeden mukaddem neshin adem-i vukuuna dairEhl-i Kitabın ileri sürdükleri iddiaları çürüterek bize karşı vuku’ bulan tecavüzlerini def’ etmek isteriz. +Cenab-ı Hakk’ın peygamberlerini kütüb-i mukaddese sanları selamete eriştirmek için gönderdiği şübhesizdir. +Ulema bu mevzua dair eserler yazarak Tevrat ve lerdir. +Ulemanın irad ettikleri bütün meselleri ve delaili buraya nakletmek kabil olmadığından bunların yalnız bir kısmını nakl ile iktifa edeceğiz. +Bu mebhasi mufassalan ta’kib etmek isteyenler Üstad-ı merhum Rahmetullah’ın namındaki eserine müracaat edebilirler. +Hazret-i İbrahim’in zevcesi Sare sifr-i Tekvin’in yirmi müşarunileyhin baba tarafından üvey hemşiresi idi. +Sifr-i Tekvin’in bu ayetinde deniliyor ki: +“Sare benim Başmuharrir Sahib ve Müdir +O halde Ehl-i Kitab Ehl-i İslama tecavüz ederek İslama birtakım nakisalar isnad edeceklerine kendi elleriyle kütüb-i ilahiyyede yaptıkları tahrifatı hatırlamalıdırlar. +Ehl-i Kitabı müslümanlarla nesih mes’elesi hakkında mücadeleye sevk eden müslümanların cehaleti ve kütüb-i mukaddese tesmiye olunan kitapların mahiyetini bilmemeleridir. +Müslümanlar bunları tetebbu’ etmelidirler. +Tehalüf-i fıtrat ve tabiatın ferdler arasında husule getirdiği telakki farklarını külliyyen kaldırmaya çalışmak doğrudan doğruya mukteza-yı fıtrat ve tabiat ile musaraa ederek neticede mağlub olmak demek ise de ferdler arasında simalarının tehalüfleri nisbetinde muhalif olan telakkıyat-ı fikriyyeyi mümkün mertebe takribe çalışmamak da ictimai bir intihardır. +Muhalif telakkıyat-ı fikriyyeyi yekdiğerine takrib edecek vesaittan biri de şübhesiz tevhid-i tedrisattır. +Fakat mukarenet-i fikriyyeyi te’sis uğrunda tevhid-i tedrisat vasıtasına müracaat etmek nasıl bir zaruret-i ictimaiyye ise bu zarureti hey’et-i ictimaiyyenin sair ihtiyacat-ı zaruriyyesiyle te’life çalışmak da gayr-i kabil-i ihmal bir vazife-i ictimaiyyedir. +İlahiyat Fakültesinde tedris olunacak derslerin projesini tanzim eden müderrisin-i kiramın hey’et-i ictimaiyyenin menfaati namına tevhid-i tedrisat zaruretinden başka bir zaruret-i anlaşılmaktadır. +Gönül isterdi ki tevhid-i tedrisat lüzumu hissedilmiş bulunsun. +İhtiyacat-ı diniyyeyi dini mütehassıslar tatmin eder. +Dini mütehassıslar ulum-ı diniyyeyi tahsil ile yetişebilir. +Ulum-ı saire gibi ulum-ı diniyyenin de tali ve ali kısımları vardır. +Ulum-ı taliyye tahsil edilmedikçe ulum-ı aliyyenin kabil-i tahsil olamayacağı muhtac-ı tahsiliyyeyi muhtelif derecelere ayırmak ile mümkün olur. +Tanzim edilen projede ulum-ı diniyyenin ne tali ne de ali kısımlarına rast gelemedik. +Rast gelebildiğimiz dersler gaye-i diniyye ile ancak fer’i bir surette alakadar bulunan ilimlerin tarihleridir. +Ulum-ı aliyyeden yalnız tefsir ve hadis derslerinin kabul edildiği görülüyorsa da mebadi-i hesabiyyeyi bilmeyen bir talibe cebir okutmak ne derece imkansız ise ulum-ı diniyyenin mebadisini tahsil etmeyen bir talibe tefsir ve hadis okutmak da aynı derecede imkansızdır. +Onun içindir ki evvelce ilga olunan İlahiyat Şu’besinin talebesini ulum-ı kere Musa’nın şeriatında bir kere de Isa’nın şeriatında olmak üzere iki kere neshedildiği sabit oluyor.” Bu münasebetle irad olunacak misallerden biri de şeriat-ı Musa’da hayvanattan en çoğunun haram olmasıdır. +Bilahare Hazret-i Isa Tevrat’ın ahkamını neshederek bunları helal kılmıştır. +Diğer bir misal de Cumartesi günü her işin ta’til olunması ve o günde çalışanların katledilmesidir. +Sifr-i Aded’de deniliyor ki: +“Beni İsrail çölde iken Sebt günü odun toplayan bir adama rast gelmişler ve bu adamı yakalayıp Musa ve Harun’a getirmişlerdi. +Bu adama ne yapılacağı ma’lum olmadığından zindana atılmıştı. +Rab Musa’ya dedi ki bu adam mahalle haricinde öldürülsün ve bütün cemaat onu taşlasın. +Bu emre imtisalen o adam taşlanarak öldürüldü.” Hazret-i Isa’ya muasır olan Yahudiler Isa’nın Sebt gününe hürmet etmemesi yüzünden ona eziyet ederler ve onu öldürmek isterlerdi. +Yuhanna İncili’nin beşinci babının altıncı ayetinde deniliyor ki: +“Bu yüzden Yahudiler Isa’yı kovdular ve onu öldürmek tı.” Bu hususta ihmali caiz olmayan delailden biri de hitan hükmüdür. +Üstad Rahmetullah hitanın şeriat-ı İbrahim’de ebedi olduğunu ve binaenaleyh bu hükmün kaldığını beyan etmektedir. +Hazret-i Isa da hatn edilmiştir. +Bugüne kadar hıristiyanlar Mesih’in yevm-i hitanına müsadif günde ayinler icra ederler. +Mesih’in son gününe kadar bu hüküm payidar olmuş ve bunu ancak Havariler kendi devirlerinde neshetmişlerdir. +Pavlus bu hükmün faydası dokunmayacağını iddia edecek derecede ileriye gitmiştir. +Hıristiyanlar şeriat-ı Museviyyenin onun gibi ilahi bir şeriat olan şeriat-ı Iseviyye ile nesholunmasıyla iktifa etmediler. +Bizzat Havariler de istedikleri ahkamı neshediyorlardı. +Nitekim bunlar birbirleriyle istişareden sonra Tevrat’ın bütün ahkam-ı ameliyyesini neshetmişler ve haram olan şeylerden ancak dördünün hürmetini ibka etmişlerdir: +Sanemlere kesilen kurban kan boğulmuş şeyler ve zina. +Daha sonra hıristiyan azizi Pavlus zinadan maada diğerlerinin hepsini de helal kılmıştır. +Bu izahatımızdan anlaşılıyor ki ahkam-ı şer’iyyenin ahkam-ı semaviyye ile neshi Yahudi ve Nasara arasında ma’ruf idi. +Hatta bunların içinde kendi arzularıyla ahkam-ı ilahiyyeyi neshedenler de vardı. + +taba yetiştirir hem de ihtisas-ı dini derecesine kabil-i hitab talebe ihzar eder. +Mevcud mekatib liseleri ihtisas-ı dini derecesine kabul olunacak şeraitı haiz talebe yetiştiremez. +Talebesini mekatib liselerinden alan ve kayıd ve kabul için liselerin ikmalini şart kılan bir proje İlahiyat Fakültesini ulum-ı diniyye ankası haline getirir. +İlahiyat Fakültesinin tedrisat projesi ulum-ı diniyyenin tali ve ali kısımlarını havi bulunmaz ise ve bu ilimlerin tedrislerine kafi muhtelif derecat-ı tahsiliyyeyi ihtiva etmez ise şerait-ı lazımeyi gayr-i haiz lise talebesinin o fakültede din mütehassısı din mütefekkiri olarak yetişmesine en hayalperest kimseler bile ihtimal veremez. +Projesinde ulum-ı diniyyenin tali ve ali kısımları dahil bulunan fakat müddet-i tahsiliyyesi bu ilimlerin tedrislerine kafi gelecek derecat-ı muhtelifeye ayrılan bir fakülte de kendisine rağbet edecek lise me’zunu bulamaz. +İkbal ve istikbal hümasının nazar-ı iltifatına daha ziyade mazhar ve hayatın arzularını tatmine daha müsaid fakülteler bulunduğundan haberdar olmayarak ve lise tahsilatında geçirdiği uzun senelerin bir mislini de İlahiyat Fakültesinin derecat-ı muhtelifesinde geçirmek mecburiyetinde kalacağını düşünemeyen lise me’zunları bulunacak ise muhtelif dereceli İlahiyat Fakültesinin talebe bulacağına da ları yetiştirmek ümniyesine hem de ibtidai tahsillerinde vahdet husule getirmek gayesine isal edecek yegane çıkar sokak şu tarz-ı hareket olsa gerektir. +Şimdiye kadar tahsil-i ibtidai devresini mekteplerde ve tahsil-i rüşdi devresini de medreselerin ihzari kısımlarında geçiren talebe fima-ba’d tahsil-i rüşdi devresini de mekteplerde geçirmeye mecbur tutulmalı ve bu iki devre-i tahsiliyyeyi mekteplerde geçiren talebeye de İlahiyat Fakültesinin devre-i ulasına kabul olunmak salahiyeti verilmelidir. +Dini ve dünyevi gayelerimizden hiçbirini gaib etmeksizin terbiye-i fikriyyede vahdet husule getirecek daha salim bir şekl-i tevhid bulunabilmesi pek şayan-ı temennidir. +vahdet matlub derecede haiz-i rasanet olmayabilir. +Fakat bina-yı vahdetin temel taşı bu suretle atıldıktan sonra onu matlub derecede tarsin edecek başka çareler bulmak pek mümkündür: +Ulum-ı diniyye müessesatında ulum-ı dünyeviyye tedrisatına ve ulum-ı dünyeviyye müessesatında ulum-ı diniyye tedrisatına ikinci veya üçüncü derecelerde birer mevki’ vermek vahdet-i terbiye binasını matlub derecede tarsin edebilir zannındayım. +Her halde tevhid-i tedrisat mes’elesini maslahat-ı ammeye muvafık bir tarzda tatbik etmek mütefekkirlerimizin pek dini ve pek vatani bir vazifeleri olduğuna kani’ bulunuyorum. +diniyyenin tali ve hatta ali kısımlarıyla mücehhez medrese talebesi teşkil ediyor idi. +Projenin müddet-i tahsiliyyeyi muhtelif derecelere tefrik etmemesi ulum-ı diniyyenin tali ve ali kısımlarını ihtiva etmemesinin bir netice-i tabiiyyesidir. +İlahiyat Fakültesine kabul olunmak salahiyetinin liseleri ikmal edenlere hasr ve tahsis edilmesi de talebe yetiştirecek başka menba’lar bulunmamasının netice-i zaruriyyesidir. +Projenin kabul ettiği bu esaslara tevfik-ı hareket edildiği takdirde ihtiyacat-ı diniyyemizi tatmin edecek dini mütehassıslar yetişmeyeceğinde kat’iyyen tereddüd etmemeliyiz. +Oldukça uzun bir mektep hayatı geçiren talebeyi İlahiyat Fakültesine meylettirebilmek daha kuvvetli bir cazibe vermek zarureti vardır. +Haydi bu cazibeyi verebileceğimizi farz edelim; liselerin ulum-ı diniyyeden kafi derecede behredar olmayan talebesini kendisine cezb eden fakat ulum-ı diniyyenin ne tali ne de ali kısımlarını ihtiva etmeyen İlahiyat Fakültesinde dini mütehassıslar değil dini mukallidler bile yetiştiremeyiz. +Cevami’ eimme ve hutabası ihtiyacat-ı diniyyemizin tatminine kafi gelecek ise bunların fevkınde müderrisler vaizler müftiler gibi erbab-ı ihtisasa ihtiyacımız olmayacak ve lüzumsuz olur. +Eğer dini mütehassıslar da ihtiyacat-ı diniyyenin hududu dahilinde ise projenin tedrisat hududunu etmek mecburiyeti karşısındayız. +Dini mütehassıslar yetiştirmek gayesini gaib etmemek şartıyla te’lif-i efkar ve hissiyat namına ibtidai tahsillerde vahdet husule getirmenin maslahat-ı ammeye muvafık olacağı eğer sahih ve salim bir mülahaza ise bu mülahazayı mihver-i hareket yesini kaybetmemek için İlahiyat Fakültesinde asgari olarak dört derece-i tahsil vücuda getirmeye kat’i bir ihtiyac vardır. +Bu derecelerin ders projelerini tanzim etmek üzere ifrat ve tefritten azade hissiyat ile mütehassis zatlardan bir komisyon teşkil olunmalı ve bu komisyon mevcud derecelerin sene-i tedrisiyyeleri ile mütenasib bir ders projesi tertib ve ihzar etmelidir. +Medreselerde şimdiye kadar vasi’ mikyasta tedris edilmekte bulunan din ve dünya ilimlerinin tali ve ali kısımlarında ehemlerini mühimlerine takdim ve tercih etmek suretiyle ta’dilat vücuda getirmek komisyonun cümle-i mesaisinden biri olmalıdır. +İlahiyat Fakültesinin Süleymaniye Medresesine muadil derece-i tahsiliyyesi dini mütehassıslar yetiştirmek vazife-i ilmiyyesini ifa etmeli ve sair dereceler de ulum-ı diniyye liseleri hem camilerimize eimme ve hu teehhil olanlar ile olmayanların ibrazına muhtac oldukları faaliyet-i hayatiyye müsavi olamaz. +Birer aile sahibi olan erkekler kendi refikalarının çocuklarının maişetlerini te’min için gece ve gündüz çalışırlar ve bu daimi mesai –efrad-ı ailenin saadetine badi olacağı için– kendilerinin neşve-i faaliyyetini tezyid eder mezahim-i hayatiyyeyi lar. +Her gün başka bir kuvvet ile başka bir inşirah ile şehrah-ı mesaide devam eder giderler. +Bunun neticesinde mensub oldukları hey’et-i ictimaiyye terakki eder esbab-ı refah ve umrana nail olur. +Başka milletler ile bulunur. +Nikah Hakkındaki Terg i bat-ı Şer’iyye: +Nikah şer’-i enver nazarında pek ziyade mergub ve memduhtur. +Furkan-ı Hakim’de buyurulmuştur ki “Sizden zevc ve zevcesi bulunmayanları ve köle ve cariyelerinizden salah-ı hal ile muttasıf olanları evlendiriniz. +Eğer onlar fakir iseler Allahü teala fazl u keremiyle kendilerini gani kılar Allahü teala vasi’dir alimdir.” mealindedir. +Bu ayet-i celile müslümanlar için bir tergib-i Sübhanidir. +Fakir oldukları halde teehhül edenlerin fazl-ı ilahiye mazhar olacaklarını tebşir ediyor. +Artık fakiru’l-hal bulunduğunu bahane ederek teehhülü terk etmek nasıl doğru olabilir?. +Şübhe edilemez ki çok kere izdivac berekatıyla aheng-i maişet düzelir zevcin şevk-ı mesaisi artar kadının sa’y ü gayretiyle hanenin intizam ve ma’muriyeti yoluna girer. +Çok defa izdivacın semerat-ı nafiasından olan evlad yüzünden ebeveyn; vüs’at-i maişete saadet-i hayata ibka-yı nama muvaffak olur. +Aleyhi ekmelü’t-tahiyyat Efendimiz ihtiyacından şikayet etmekte bulunan bir zata “Tezevvüc etmelisin.” diye tavsiye buyurmuşlardır. +“Fakirlik korkusuyla evlenmeyi terk eden bizden dehadis-i şerifi de artık bu hususta fazla söz söylemeye hacet bırakmaz. +de: +hadis-i şerifi masturdur ki “Nikah benim sü netimdir. +Benim sünnetimle amel etmeyen benden değildir.” demektir. +Bir hadis-i şerifte de varid olmuştur ki “Benim fıtratımı s Nikahın Fevaid ve Muhassenatı: +da ve sair ahlak fıkıh kitaplarında muharrer olduğu üzere nikahın dini dünyevi birçok fevaid ve muhassenatı vardır. +Ez-cümle: +Nikah ensal-i beşeriyyenin bekasını kafildir. +Nikah ensab-ı beşeriyyenin muhafazasıyla hey’et-i Nikah tenşit-ı kalbe istirahat-i bedeniyyeyi te’mine hadimdir. +Ma’lumdur ki insanlar yaşadıkça mütemadiyen çalışmaya faaliyet ibrazına muhtacdırlar. +Halbuki böyle ale’d-devam vakı’ olan sa’y ü gayret; insanın havassini yorar neşve-i mesaisini ta’tile sebeb olur. +Nitekim buyurmuşlardır. +Yani kal lerinizi bir müddet dinlendiriniz rahat ettiriniz çünkü cebir ve ikraha uğrarsa kendisine usanç gelir körlenir artık kendisinden istifade olunamaz. +Binaenaleyh insan vakit vakit tervic-i nefse tenşit-ı kalbe ta’b-ı kuvayı izaleye muhtac olduğundan bu husustaki nezdinde tatmin edebilir başka suretle tatmin edemez. +Gayr-i meşru’ surette yapılan ünsiyetlerin ne elim ne zehr-alud neticeler verdiği ise daima görülmektedir. +Nikah bir aşiyane-i mes’udiyyet te’sisine bais umur-ı beytiyyenin hüsn-i temşiyet ve tanzimine hadimdir. +Şübhe yok ki insanlar te’sisine muvaffak oldukları birer kaşane-i izdivac sayesinde bahtiyar olurlar. +Bir erkek salih bir refikaya nail olmadıkça hanesi dahilindeki umuru bizzat rü’yet etmek mecburiyetinde bulunur. +Böyle bir külfeti deruhde etmesi ise onun haricindeki muamelatını sektedar eder. +Halbuki salih vazife-şinas birer refika-i hayat ile yaşayan erkekler hariçteki işlerini nail olurlar refikaları da ev işlerini görerek onların yüklerini tahfif ederler; zevceyn arasında vuku’ bulan bu taksim-i vezaif neticesinde de saadet-i aile tecelli eder durur. +Nikah insanların daha ziyade mücahede-i hayatiyyede bulunmalarına vesiledir. +Şübhe edilemez ki müNur Suresi . + +halefe nailiyetini Hallak-ı kerim hazretlerinden temenni eylesin. +Nikah hususundaki bu kadar tergibat-ı şer’iyyeye rağmen maatteessüf yine müslümanlar arasında vaktiyle teehhül etmeyen birçok zevat bulunmaktadır. +Bu da muhtelif esbabdan neş’et ediyor. +bu sebeblerden biri de kadr-i ma’ruftan ziyade mehir tesmiyesiyle lüzumlu lüzumsuz birtakım külfetlere meydan verilmesidir. +Mehir ve Velime Hususunda Ma’lum olduğu üzere nikah-ı şer’i; mehirden hali olamaz. +Mehrin lüzumu ayet-i celilesiyle sabittir. +de ve sair kütüb-i fıkhiyyemizde mezkur olduğu vechile mehrin ekall-i mertebesi İmam Malik hazretlerine göre rub’ dinar İmam-ı Nehai indinde kırk dirhemdir. +bey’de semen olmaya salih olan her şey mehir olmaya da salihtir. +Eimme-i Hanefiyye indinde ise on dirhem gümüştür. +Velev ki meskuk olmasın bundan az mehir olmaz. +Fakat mehrin hadd-i a’zamisi muayyen değildir tarafeyn bi’r-rıza istedikleri kadar mehir tesmiye edebilirler ancak mehrin pek fazla olması şer’an memduh değildir. +da mezkur olan bir hadis-i nebevide buyurulmuştur ki “Kadınlarınızın en hayırlısı vechen en güzel mehren en hafif olanlarıdır.” mealindedir. +Kütüb-i ahlakıyyemizde: +diye muharrerdir ki “Bir kadının vaktiyle evlenmesi vaktiyle gebe kalması ve mehrinin kolaylıkla eda olunabilecek bir mikdarda bulunması ol kadının yümn ü bereketinden ma’duddur.” demektir. +Diğer bir haberde de: +varid olmuştur ki “Nikahın feyz u bereketçe en büyüğü külfet ve masrafça en az en kolay olanıdır.” mealindedir. +de mufassalan beyan olunduğu üzere: +“Nikah birtakım makasıda binaen meşru’ kılınmıştır ki bu makasıdın husulü ancak nikahın devam ve sebatıyla ven benim sünnetime salik olsun sünnetimden biri de şübhe yok ki nikahtır.” mealindedir. +Diğer bir hadis-i şerifte de: +buyurulmuştur. +Yani “Üç şey peygamberan-ı zi-şanın sünnetlerindendir. +Onlar da nikah teattur hüsn-i huluktan ibarettir.” Bir hadis-i nebevide: +şeref-varid olmuştur ki “Bir müslim evlendiği vakit dininin nısfını istikmal etmiş olur artık baki nısfından da Cenab-ı Hak’tan sakınsın ittika üzere bulunsun” mealindedir. +nin Babü’n-nikahında ve sair kütüb-i ehadiste mezkur olan: +hadis-i şerifi şu mealdedir: +Üç zat hane-i saadete gelip Nebiyy-i alişan Efendimizin ne kadar ra “Biz nerede aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz nerede!” Cenab-ı Hak onun hem geçmiş hem de gelecek bütün günahlarını mağfiret buyurmuştur. +Yani bil-farz Hazret-i Peygamber’den bir günah sadır olacak olsa Cenab-ı Hak onu afv buyurur öyle olduğu halde Resul-i Ekrem hazretleri yine şu kadar ibadet ve taatle meşgul oluyor dediler. +İçlerinden biri “Ben bütün gece namaz oruç tutayım asla iftar etmeyeyim.” diye karar verdi. +Üçüncüsü de “Ben kadınlardan uzlet ederek ebediyen tezevvüc etmeyeyim.” diye terk-i teehhüle azmetti. +Müteakıben Resul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz teşrif ederek buyurdular ki: +“Şöyle şöyle diyenler siz misiniz? +Allah’a yemin ederim ki Cenab-ı Hak’tan benim havf ve ittikam daha ziyadedir. +Bununla beraber ben oruç tutar iftar da ederim namaz da kılar uyku da uyurum kadınları da tezevvüc ederim benim sünnetimden riyor ki müslümanların hem dinlerine hem de meşru’ surette dünyalarına çalışmaları mensub oldukları din-i hikmet-karinin icabat-ı aliyyesindendir. +Aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz bir hadis-i şeriflerinde: +buyurmuşlardır ki: +“Ey ümmetim!. +Teehhül edip çoğalınız. +Çünkü ben yevm-i kıyamette sizin kesretinizle sair ümmetlere mübahatta bulunurum.” mealindedir. +Bu hadis-i nebevi de gösteriyor ki din-i İslamda nikahın mergub olması esbabından biri de efrad-ı müsliminin tezayüdüne vesile olması cihetidir. +Artık her müslim için lazımdır ki mücerred Resul-i alişan Efendimizin sünnet-i seniyyelerine ittiba’ etmek ve millet-i İslamiyyenin efradını teksire kuvvetini tezyide hizmet eylemek maksadıyla teehhül ederek hayru’lNisa Suresi . + +ailesini mes’ud edemez. +Bu ciheti kız tarafı da düşünerek her halde damadları olacak kimseye teshilat göstermelidir. +da ve sairede beyan olunduğu üzere Ömer bin el-Hattab hazretleri bir hutbelerinde huzzara hitaben: +diye ihtar buyurmuşlardı. +Yani kadınların mehrini pek ziyade yapmayınız. +Bu hususta hadden tecavüz etmeyiniz. +Eğer tezyid-i mehir dünyada bir meziyet Allahü teala nezdinde takvadan ma’dud olsa idi buna en ziyade Resul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz layık olurdu. +Halbuki Peygamber-i zi-şan Efendimiz ezvac-ı mutahheratın mehirlerini o kadar ziyade kılmamıştır. +nde muharrer olduğu üzere Risaletmeab Efendimiz ezvac-ı tahiratına beşer yüz dirhem tesmiye buyurmuşlardı. +Yalnız ümmehat-ı mü’mininden Ümmü Habibe radıyallahü anha için dört bin dirhem veya dört yüz dinar mehir tesmiye olunmuştur. +Fakat bu meblağı Nebiyy-i alişan Efendimize bir hizmet-i miştir. +Çünkü Ümmü Habibe validemiz evvelce zevci bulunan Ubeydullah ile beraber şeref-i İslama nail olarak Habeş’e muhaceret etmişlerdi. +Ba’dehu Ubeydullah’ın vefatıyla müşarunileyha dul kalmış olduğundan orada Necaşi’nin sarayında Peygamber-i zi-şan Efendimize bi’l-vekale tezvic olunmuş idi. +Velimeye yani düğün için ittihaz olunan ziyafete gelince bu ziyafet ekser-i ulemaya göre müstehabdır. +Yalnız akd-i nikah zamanında veya ba’de’z-zifaf verilir. +Bazı zevata göre hem akd-i nikah zamanında hem de zifaftan sonra verilir. +Bu ziyafet muhtar olan kavle nazaran zevcin haline kuvve-i maliyyesine göre yapılır. +Zevcin takati fevkınde masraflar ihtiyar edilmesi asla muvafık değildir. +Nitekim el-yevm memleketimizin birçok yerlerinde bu gibi israfata meydan verilmektedir. +Kütüb-i siyerde Esma binti Ebi Bekr’den radıyallahü teala anha mervidir ki asr-ı saadet-karin-i nebevide Fatımatü’z-zehra’nın velimesinden parlak bir velime yapılmamıştır. +Müşarunileyhanın düğününde verilen ziyafette bir mikdar arpa ekmeği ile biraz hurma bir mikdar da hays –yağ ve yoğurt ile hurmadan yapılır bir taam– ihzar edilmişti. +Şuna da dikkat etmelidir ki nikah bir sünnet-i seniyye olduğundan teşekkül edecek aile hakkında bereket ve saadete vesile olur. +Artık velime hengamında birtakım menahi ve melahiye meydan vererek bu bereket ve saadetin nekbet ü şeamete mübeddel olmasına sebebiyet vermemelidir. +kabil olur. +Nikahın devam ve sebatı ise nefs-i akd ile mehrin vücubuna vabestedir. +Çünkü bazen zevceyn beyninde vahşet ve huşunet gibi bazı esbab serzede-i zuhur olabilir ki bunlar zevci talaka sevk eder. +Eğer nefs-i akd bir huşunete binaen rabıta-i nikahı izale etmekten çekinmez. +Zira bu takdirde mehrin lüzumundan havf etmeyeceği cihetle izale-i zevciyyetten tehaşiye lüzum görmez. +Bu halde de nikahtan maksud olan fevaid fevt olmuş olur. +Maamafih nikahtan beklenilen masalihın husulü beyne’z-zevceyn muvafakate mütevakkıftır. +Bu muvafakat olmasıyla hasıl olur. +Halbuki oldukça ehemmiyetli bir mala tevakkuf etmeksizin zevcin zevcesine tarik-ı vusulü münsed bulunmadıkça bu muazzeziyet tahakkuk edemez. +Müşkilat ile elde edilen bir şeyin muhafazasına ziyadesiyle i’tina olunur. +Bil-akis kolaylıkla elde edilebilen bir şeyin o kadar kadri bilinemeyeceğinden imsakine layıkıyla i’tina olunamaz. +Fil-hakika böyledir. +Fakat mehrin pek ziyade olması birtakım mehazirden salim değildir. +Kadr-i ma’ruftan ziyade mehir tesmiyesi teehhül edecek bir erkeğin ağır bir yük altında kalmasına sermaye-i maişetinin azalmasına sebeb olur ve birçok erkeklerin vaktiyle izdivac edememelerine sebebiyet verir. +Bu hal ise menafi’-i ferdiyye ve ictimaiyyeye münafi olduğundan şayan-ı tasvib olamaz. +Bu hususta en doğru en mütebassırane bir surette hareket edilmek istenilirse kefaet mes’elesine dikkat etmeli zevc ile zevce arasında sinnen ahlakan mevkien bir münasebet bulunmasına i’tina eylemelidir. +Yoksa mücerred mehrin fazla bir mikdarda bulunması nikahın devamına her vakit medar olamaz. +Belki bu cihet arz olunduğu üzere sinn-i tezevvücü te’hir eder tezevvüc edenlerin de müddet-i medide cem’iyet yapamamalarına sebeb olur. +Birçok müteehhil kimselerin de ağır ağır borçlar altında kalmalarına sebebiyet verir. +Vakıa nikah hususunda borç yapmaktan o kadar tehaşiye mahal yoktur. +Böyle hayırlı bir emir için hüsn-i niyyetle yapılan borcu edaya Cenab-ı Allah muvaffakıyet buyurulmuştur. +Yani üç kimse vardır ki kendilerine elbette Cenab-ı Hak yardım eder. +Onlar da Allah yolunda mücahede eden muharremattan nefsini sıyanet için teehhül eyleyen kimselerle bedel-i kitabeti vermek isteyen mükatebdir. +Fakat mücerred gösteriş için zaid masraflar la kalkılamayacak mikdarda istikraz yapılması da hiçbir vechile muvafık olamaz. +Borç altında ezilen bir erkek +Bu zamana kadar misyoner faaliyeti devlet müessesesiyle merbut idi. +Bundan sonradır ki cem’iyetler ve ferdler bu faaliyeti ele aldılar. +On dokuzuncu asrın evahirine kadar İngiltere’de teşekkül eden misyoner cem’iyetleri tarih-i teşekkülleriyle ber-vech-i atidir: +Garbi Hind Adaları için Hıristiyanlık Cem’iyeti Hıristiyan İrfanını Teali Ettirmek Cem’iyeti Ecnebi Memleketlerde İncilleri Neşretmek Cem’iyeti Moravya Misyonerleri Vaftiz Misyoner Cem’iyeti Londra Misyoner Cem’iyeti Kilise Misyoner Cem’iyeti Dini Cem’iyet Mukaddes Cem’iyeti Yahudiler Arasında Hıristiyanlığı Neşretmek Cem’iyeti Veseliyan Misyoner Cem’iyeti Umumi Vaftiz Misyoner Cem’iyeti Müstemlekat Kilisesi Cem’iyeti Teslis ve Kitab-ı Mukaddes Cem’iyeti Memalik-i Ecnebiyyede Kadınları Terbiye Cem’iyeti Memalik-i Ecnebiyyede Misyoner Cem’iyeti Müstemlekatta Misyonerlik Cem’iyeti Gal Misyoner Cem’iyeti Piskoposlar Cem’iyeti Edinburg Tıbbi Misyoner Cem’iyeti Museviler Arasında İncil’i Neşretmek Cem’iyeti Afrika ve Müstemlekat Misyonerleri Cenubi Amerika Misyonerleri Misyoner Cem’iyeti Çin Misyonerliği Ecnebi Memleketler Misyonerleri Delhi Kadın Misyonerleri Suriye ve Filistin Misyonerleri Cambridge Delhi Misyonerleri Kore Misyonerleri Misyonerler İttihadı Cem’iyeti Son Asırlarda Misyonerlik Faaliyetleri Birinci makalemizde kurun-ı ula ve vüsta misyonerliğinden bahsetmiş hıristiyan misyonerliğini kurun-ı vüstada Müslümanlığın girdiği her yerde hezimete duçar olduğunu görmüştük. +Bu makalemizde kurun-ı ahire misyonerliğinden bahsedeceğiz. +On altıncı asırda hıristiyan kilisesinin inkısama duçar olması Hıristiyanlığı neşretmek faaliyetini bir müddet kizler tarafından endişe ve hasedle ta’kib olunan İngiliz kuvvet-i bahriyyesinin inkişafı Hıristiyanlığın neşri için Altıncı Edward donanmasının kumandanlarına ve keşif seyahatleri icra için gönderdiği hey’etlere verdiği ta’limatta diyordu ki: +“Keşfolunacak arazinin kaffesinde ta’kib olunacak en esaslı hedef Hıristiyanlığı neşretmek olmalıdır. +Yoksa başka bir esasa kaim olan işler hiçbir vakit muvaffakıyet neşrine çalışmışlardır. +Amerika’da ilk İngiliz müstemlekesi Virjinya’da teessüs etmiş ve buradan Hıristiyanlığın neşrine başlanılmıştır. +İngiltere Kralı Birinci James bu müstemlekenin işgali için ısdar ettiği emirnamede diyor ki: +“Kelime-i Mesih’i mücavir yerlerde vahşiler arasında her yerde neşre çalışınız!” tercüme ederek her tarafa dağıtmışlar ve on sekizinci asrın birinci senesinde Ecnebi Memleketlerde Hıristiyanlığı Neşretmek Cem’iyeti’ni teşkil etmişlerdir. +Öte taraftan senesinde Baron Von Velenez namında bir Avusturyalı kiliseye hitaben bir beyanname neşrederek put-perestleri hıristiyanlaştırmak için çalışılmasını taleb etmiş idi. +Buna cevaben her hıristiyan memleketinin başka dine salik komşularından mes’ul olduğu ve bu suretle Yunanlıların Türkleri hıristiyanlaştırmaktan mes’ul olduklarını söylemişler put-perestlere gelince domuzlara inciler takdim etmekte ma’na olmadığını bildirmişlerdi! +Kiliseden bu cevabı alan Avusturyalı Baron bizzat misyonerliğe süluk ederek Cenubi Amerika’ya gitmişti.’te Danimarka Kralı Dördüncü Fredrik bir misyoner hey’eti teşkil ederek Koromandel sahiline Amerika’ya Grönland’a Şimali Amerika kabailine Cenubi Afrika Seylan Adalarına fevc fevc misyonerler göndermişlerdi. + +arasında devr-i alem seyahati icra eden Amerikalı Mot bu hareketin rüesasından idi. +Mumaileyh birçok Avrupa memleketlerinin daru’l-fünunlarıyla kollejlerinin talebesini Türkiye Suriye Hindistan Seylan Çin Japonya ve Avustralya’da te’sis ettiği misyoner cem’iyetlerine bağlamış ve bu suretle te’sis ettiği cem’iyetlerin adedi ’yi geçmiştir. +Amerikalıların misyoner cem’iyetleri ve teşkilatı saymakla tükenmez. +Protestanların bu nihayetsiz faaliyetlerinden başka Katolik kilisesinin ve Katoliklerin faaliyetlerinden de bir parça bahsedelim: +On dokuzuncu asırda Katolik misyonerleri Protestan misyonerleriyle adeta müsabakaya başlamışlardır.’de Lyon şehrinde Hıristiyanlığı Neşir Müessesesi te’sis olunmuş bu müessese ilk senesinde ahaliden esnaftan İngiliz lirası kadar bir meblağ toplamış ve bu sermaye ile işe başlamıştı. +Otuz sene sonra bu müessesenin varidatı İngiliz lirasına çıkmış ve halihazırda İngiliz lirasına yükselmiştir. +Katoliklerin bulunduğu her yerde bu gibi cem’iyetlerin te’sisi devam etmiş ve bu suretle Katolik misyonerliği de bütün dünyayı kaplamıştır. +Katolik misyonerliğinin kısm-ı a’zamı Fransa tarafından yapılmaktadır. +Fransa hükumeti memleketinin dahilinde her ne kadar ruhani sınıfın aleyhinde ise de hariçteki misyonerlerin hamisidir. +Bu himaye ile Fransa nüfuz-ı siyasisini tevsi’ etmektedir. +Katolik misyonerliğinin faaliyeti hakkında bir fikir vermek için Katolik misyonerleriyle saha-i faaliyyetlerini ber-vech-i ati hülasa edelim: +Ecnebi Misyonerleri Cem’iyeti’de Paris’te teşekkül etmiş Mançurya Kore Tibet Japonya Çin Hindu Çin Koşin Çin Gambiyodya Malay Şibh-i Ceziresi Burma Cenubi Hindistan memleketlerine misyonerler göndermiştir. +Beyaz Pederler Cem’iyeti’de teessüs ederek Cezair’e Sahra-yı Kebir’e Niyasa’ya Victorya Nyanza’ya Tanganika’ya Kongo’ya misyonerler i’zam etmiştir. +Lyon Cem’iyeti’da teşekkül ederek Afrika’nın muhtelif taraflarına misyonerler irsal etmiştir. +Ruhu’l-kuds Cem’iyeti’de teşekkül ederek Senegambia Gambia Kongo’ya Komoro Adalarına ve sair yerlere misyonerler göndermiştir. +Milan Misyoner Cem’iyeti de teşekkül ederek Çin Şarki Burma ve Hindistan’a hey’etler göndermiştir. +Harice Misyonerler İrsali Cem’iyeti Alman ’de teessüs ederek Shantung Çin Togo ve Garbi Afrika’ya misyonerler göndermiştir. +On dokuzuncu asrın evahirine kadar İngiltere’de misyonerliğin nasıl inkişaf ettiğine dair bir fikir vermek için tertib-i tarihisiyle sıraladığımız bu cem’iyetler kari’lerimizi elbette düşündürecek ve hıristiyanların dinlerini neşretmek kadar fedakarlık ihtiyar ettiklerini gösterecektir. +Fakat Hıristiyanlığı neşretmek için tanzim olunan faaliyet bu kadarla da kalmaz. +Diğer bütün garb memleketlerinin aynı maksada hadim birçok cem’iyetleri bulunduğu gibi Katolik ve Ortodoks kiliselerinin de saymakla tükenmez misyoner teşkilatı vardır. +senesinden i’tibaren İngiltere daru’l-fünunları me’zunlarının misyonerlik faaliyeti ziyadesiyle artmış ve bunların misyonerliği teşvik etmeleri halkın onlara Ez-cümle İngiltere daru’l-fünunlarına merbut beş misyoner teşkilatı vardır. +Merkezi Afrika misyonerleri İngiliz daru’l-fünunlarının me’zunları tarafından idare olunmaktadır. +Delhi’deki Cambridge Daru’l-fünunu misyonerleri Kalküta’daki Oxford Daru’l-fünunu misyonerleri Çota Nagbur’da Dublin misyonerleri Çin’in Fever-kiyen vilayeti Misyonerleri kamilen İngiliz daru’lfünunlularından müteşekkildir. +Misyonerlerin kadınları da istihdam etmeleri hareket ve faaliyetlerini ziyadesiyle inkişaf ettirmiştir. +Şarkta Hindistan’da Kadın Tahsilini Teali Ettirmek Hindistan’da Kadın Tahsilini Yükseltmek Cem’iyetleri on dokuzuncu asrın evasıtından i’tibaren [teessüs] etmiş ve her tarafa hey’etler i’zam etmiştir. +Almanların misyoner teşkilatı fevkalade haiz-i ehemmiyyettir. +Misyonerlik vadisinde Moravya Kilisesine başka kiliseler rekabet edememektedir. +Bu kiliseye mensub olanların adedi e baliğ olmakta ve bunlar en akim sahalarda bile faaliyet gösteren misyoner hey’eti tanzim etmiş bulunmaktadır. +Bunlar Grönland Alaska Labrador Merkezi Amerika Tibet ve Hüttüler arasında çalışıyorlar. +Almanların Basel Cem’iyeti de şayan-ı dikkattir. +Saha-i faaliyyeti Hindistan Cenubi Afrika ve Çin’dir. +Berlin Cem’iyeti ve Ren Cem’iyeti Cenubi Afrika ve Çin’de Hermannsburg misyonerleri Cenubi Afrika ve Hindistan’da Hıristiyanlığa hizmet ederler. +Amerika’da misyonerliğin ehemmiyet-i uzması vardır. +Hıristiyanlar ve Misyonerler İttihadı Hindistan ve Çin’e müteaddid hey’etler göndermektedir. +Gönüllü Talebe Hareketi namındaki misyoner faaliyeti Amerika’da büyük bir nüfuz ihraz etmiş ve bu hareketin rehberleri müstesna bir zeka ve ameli bir kabiliyeti haiz olduklarını isbat eylemişlerdir. +seneleri +bidir. +Suret-i kat’iyyede emin olmalıyız ki Hıristiyanlık aleminin Hıristiyanlığı neşr u ta’mim için ihtiyar ettiği faaliyetin yüzde biri müslümanlar tarafından ihtiyar olunsa hıristiyanların bütün faaliyeti akamete duçar olduktan başka Müslümanlık yeni muhitlerde teessüs etmeye başlar ve hıristiyan misyonerleri taarruz hareketinden vazgeçerek kendi öz yurtlarında Hıristiyanlığı müdafaaya mecbur olurlar. +Maalesef müslümanların dini faaliyetleri hıristiyanların faaliyetine nisbetle yüzde bir derecesinde bile değildir. +Buna rağmen hıristiyan misyonerliği İslam aleminde hiçbir muvaffakıyet ihraz edememektedir. +Müslümanlar neşr-i İslam ile ihtimam edecek olsalar ihraz edecekleri muvaffakıyetler pek büyük olur. +Hıristiyan milletlere hakayık-ı İslamiyyenin telkini İslam alemini hıristiyan taassubunun tazyikinden en kısa zamanda kurtarmak hususunda en büyük en müsmir hizmeti ifa eder. +Müslümanlar bu dini faaliyete nasıl teşebbüs etmelidirler. +Bunu inşaallah başka bir makalede izaha çalışırız. +serlevhasıyla şayan-ı dikkat bir makale neşretmektedir. +Bu makaleyi kari’lerimize tercüme ediyoruz: +“Cenubi demiryolun cenub-i garbi kısmında seyahat eden yolcular Woking İstasyonu’nun Londra tarafında bir cami’-i şerif karşısında kalarak hayrete duçar olurlar. +Ara sıra gazete sütunlarında ma’ruf bir İngilizin din-i ler arasında aynı hayreti tevlid ediyor. +İngilizlerin ekserisi din-i İslamı pek az; Peygamber-i İslamı ise daha çok az tanırlar. +Bundan dolayıdır ki Woking Cami’-i şe-rifini esrar-alud bir şey gibi temaşa ediyor ve Müslümanlığı kabul eden İngilizleri vücudlarının üst ve alt taraflarını örtecek iki kumaş parçasına sarılmaya mahkum olmuş insanlar zannediyoruz. +Halbuki fil-hakika Surrey’in camileri arasında duran bu Cami’-i şerifte esrarengiz hiçbir şey yoktur. +Camii görmek isteyen gayr-i mü’minler hüsn-i kabul görüyor ve her Pazar günü camii görmeye gelenlere mev’izalar tarafını temaşa etmek de mümkündür. +Woking Cami’-i şerifinde beş vakit namaz eda olunmaktadır. +Cam’i-i şerifte güzel bir minber üzerinde Kur’an-ı Kerim duran bir rahle birkaç sandalyeden başHarice Misyonerler İrsali Cem’iyeti Belçika ’te Kongo’ya Moğolistan’a ve sair yerlerde çalışmıştır. +Pikpotyan Cem’iyeti’de teşekkül edip birçok yerlerde çalışmıştır. +Hil Mil Cem’iyeti İngiliz’dan i’tibaren Pencap Keşmir Madras Zeland’da ibraz-ı faaliyyete başlamıştır. +Mukaddes Kalb Cem’iyeti Fransız’de teessüs ederek Cenubi Amerika’da faaliyete girmiştir. +Mukaddes Rehakar Cem’iyeti Roma’den Deruna Cem’iyeti Sudan ve Mısr-ı Ulya’da ibzal-i mesai etmektedir. +Maristler Fransız Fiji ve Avustralya adalarına Bahr-i Muhit-i Kebir adalarına misyoner göndermişlerdir. +Lazaristler Habeşistan’a İran’a Madagaskar Adasına hey’etler göndermişlerdir. +Meryem-i Betul Cem’iyeti Seylan Adasında Cenubi Afrika’da Kanada’da çalışır. +Salisyanlar Cenubi Amerika’da çalışmışlar ve Filistin’e de misyonerler göndermişlerdir. +Pallatinler Kamerun’a Garbi Afrika’ya Avustralya’ya misyonerler göndermişlerdir. +Cizvitler Hindistan Seylan Çin Madagaskar Zambizi Endamayka Alaska ve başka sahalarda çalışmışlardır. +Domünisyenler Anadolu ve bilhassa Musul’a Tunking Çin ve sair yerlere misyoner göndermişlerdir. +Fransiskanlar Mısır Trablus Merakeş Çin Aden Arabistan Hindistan Trabzon Mardin Brazil ve Bulgaristan’da ibraz-ı faaliyyet etmektedirler. +Benidiktenler New Zelanda’da Şimali Amerika Hindlileri ve Avustralya yerlileri arasında çalışmaktadırlar. +Terapistler Garbi Afrika Çin ve Japonya’da Ogüstyanlar Filipin adalarında Balkan şibh-i ceziresinde Anadolu’da çalışıyorlar. +Kermliler Bağdad ve Hindistan’da ibraz-ı mesai etmektedir. +ilh. +Ortodoks kilisesinin ve Ortodoksların da misyonerliğini de ilave edecek olursak hıristiyanların ne kadar cihanşümul bir gayretle Hıristiyanlığı neşre bu dini kaffe-i akvama nasıl telkine çalıştıkları meydana çıkar. +Hıristiyanların bu müdhiş faaliyeti karşısında her türlü Hıristiyanlığa karşı hareket eden başka bir din yok gi Hazret-i Isa ve sair enbiya gibi beşer tanırız. +Bundan dolayıdır ki Hazret-i Isa’nın etbaına Iseviler denildiği gibi müslümanlara da Muhammedi denilemez.” Woking Cami’-i şerifinin tarihi şayan-ı dikkattir. +Bu cami bir şark müessesesinin bir kısmı olmak üzere otuz sene evvel inşa edilmiş senesine kadar metruk kalmıştır. +senesinde Hind efazıl-ı ulemasından Hoca Kemaleddin Efendi İngiltere’ye gelerek camii tekrar küşad etmiş ve mecmuasının neşrine de başlamıştır. +Bu mecmua el-an intişar etmekte ve her ay dünyanın her memleketine gönderilmektedir. +Bu mecmua İngiltere’de ve İngilizce konuşulan yerlerde tevzi’ edilmek üzere İngilizce ile neşrolunduğu gibi Hindistanlılar Arapça konuşan milletler için Arapça ile ve sair lisanlarla da neşrolunmakta İngiltere ile Amerika’daki umumi kütüphanelerin kaffesine gönderilmektedir. +Bütün bu faaliyetlerin hedefi İngilizce konuşan memleketlerde din-i mübin-i İslamı neşretmektir. +Yalnız Afrika’da Garbi Hind adalarında ve sair yerlerde birçok ki: +“Müslümanlar arasında ayrıca misyonerler yoktur. +Dinini neşre çalışmak her müslümanın vazifesidir. +senesinde Lord Headley’nin ihtidası üzerine İngiltere’de mevkiimiz yükseldi. +Daha evvel birkaç İngiliz Müslümanlığı kabul etmiş ise de Müslümanlığını izhar edemiyordu. +Halihazırda İngilizler içinde kamilen müslüman olmuş on iki aile bulunuyor. +Bundan başka İngilizlerin her ictimai sınıfına her mesleğe mensub müslümanlar vardır. +Woking Cami’-i şerifinin İmamı tarafından bana gösterilen daru’l-fünun müderrisleri ve me’zunları orduya mensub zabit ve askerler İngiliz tacirleri ve sair zevat bulunmaktadır. +– İngiltere’de niçin muvaffak oluyorsunuz?.. +Bu sualime cevaben Woking Camiinin İmamı diyor ki: +– Muvaffak oluyoruz çünkü dinimiz her şeyden evvel akl-ı selim dinidir. +Amelsiz iman faydasız olduğuna mu’tekidiz. +Te’min-i vahdet için şekl-i ibadetimiz sabit olmakla beraber dinimiz daimi terakki dinidir. +Akidemiz sadedir. +Biz bir Allah’a iman ediyoruz. +Her şeyin Halıkı O’dur. +Her şey O’na rücu’ edecektir. +Bütün müslümanlar hatemü’l-enbiya olan Hazret-i Muhammed’in risaletine iman ederler. +Müslümanlıkta ruhani bir sınıf yoktur. +Herkes kendi amelinden mes’uldür. +Müslümanlık insanı Allah’a götüren doğru yolu gösterdiği gibi insanı Allah’tan uzaklaştıran eğri yolu da izah ka bir şey yok gibidir. +Zemin halılarla mesturdur. +Bir elektrik sobası Cami’-i şerifi teshin etmektedir. +Cami’-i şerif her türlü tezyinattan aridir. +Bu ma’bede devam eden kimlerdir ve bu ma’bedin tarihi neden ibarettir? +Birinci sualin cevabı: +Eyyam-ı mübarekeden başka günlerde Woking Camiinde toplananların adedi otuzu geçmektedir. +İngiltere’de hemen yegane merkez-i İslam bu Cami’-i şerif olduğundan Müslümanlığı kabul eden laşılıyor. +İngiliz adalarında din-i İslamı kabul edenlerin ’e baliğ olduğu söyleniyor. +Bu Cami’-i şeriften maada bunların Londra’da bir namazgahları da vardır. +Her Pazar günü öğleden sonra bu namazgahta mev’ızalar irad olunuyor ve kırk elli kişi tarafından dinleniyor. +El-haletü hazihi Londra’da bir cami’-i şerif inşası için planlar hazırlanmış fakat henüz münasib bir saha bulunamamıştır. +den fazladır. +Fakat bunların ekserisi Hindli talebedir. +Cami’-i şerifin inşasından hedef hıristiyanlara Müslümanlığı öğretmektir. +Son zamanlarda İngiltere’nin ma’ruf asil-zadelerinden Archibald Hamilton’un ihtidası birçok İngilizlerin nazar-ı dikkatini celb etmiş ve binaenaleyh Müslümanlık hakkında ma’lumat isteyenlerin adedi çoğalmıştır. +Woking Cami’-i şerifinin imamı Hoca Nazır Ahmed’in verdiği ma’lumata göre Sir Archibald Hamilton’un din-i İslamı kabul etmesi üzerine camie müracaat edenlerin adedi o kadar çoğalmıştır ki bunların hepsine ma’lumat yetiştirmek kesb-i müşkilat etmiştir. +Sir Archibald’in ihtidasından etmiştir. +Woking Cami’-i şerifinin imamı ahiren İngiltere’de din-i hakka doğru kat’i bir hareketin meşhud olduğunu te’min etmektedir. +Camiin İmamı Hoca Nazır Ahmed ile bugün uzun bir mülakat icra ettim. +Müşarunileyh hem mekteb-i hukuktan hem mühendishaneden me’zun kibar çok ma’lumatlı mükemmel İngilizce konuşur fazıl bir zattır. +Halihazırda Woking Cami’-i şerifinin imamıdır. +Müslümanlıkta ruhani bir sınıf bulunmadığından Hoca Nazır Ahmed ile arkadaşları fi-sebilillah neşr-i İslama çalışıyorlar. +Şunu da kaydedelim ki müslümanlar kendilerine Muhammediler denilmesine i’tiraz ediyorlar. +Hoca Nazır Ahmed diyor ki: +“Biz şerik ve naziri olmayan bir Allah’a ibadet ediyoruz. +Hazret-i Muhammed Allah’ın gönderdiği peygamberlerin sonuncusudur. +Fakat biz ona +lemez senelerden beri devam eden Beyoğlu’nun fuhuş ticareti artık sokak başlarında bütün gece müşteri bekleyen Rum ve Lehli karılardan şimdi tamamıyla başka ellere geçmiştir. +İşte Türkleşen Beyoğlu’nun iç yüzü!” hey’et-i tahririyyesine mensub muharririn Beyoğlu’nda gördüğü bu hakikat her Türkün yüzünü kızartacak her Türkün vicdanını yakacak elim feci’ çirkin bir hakikattir. +İffet ve namusun şeref ve faziletin ta kendisi olan Türk kadınlığı ve bütün Türklük birtakım Türk kadınlarının Beyoğlu hayatının mülevves alemine karışmış ve sokak başlarında bekleyen Rum ve Lehli karılarının mevkiini işgal etmiş olmasından elbette derin bir hicab ve elim bir azab hisseder. +Beş on sene evvel Beyoğlu’nun fuhuş hayatından kadınlarımızın uzakta bulunmasına mukabil şimdi Türk kadınlarından bir kısmının oraya vasi’ mikyasta iştirak etmeleri sokak başlarında iffetlerini barlarda ve pastahanelerde şereflerini pamal ettirmeleri Rum ve Lehli karılarının mevkiini işgal etmeleri hayat-ı ictimaiyyemizin duçar-ı tereddi olduğunu gösteren pek kuvvetli delilidir. +Evet beş on sene evvel Beyoğlu’nun her şeyi gibi fuhşu da ecnebi idi. +Bugün fuhuş ve tereddi kapısından Beyoğlu’na hulul ettiğimiz anlaşılıyor. +Artık Türk sıfat-ı mübeccelesini taşıyan birtakım kadınlar da Beyoğlu’nun mülevvesatı içinde sabahlara kadar çırpınıyor Avrupa’nın her köşesinden memleketimize dökülen muzır unsurların baziçe-i hevesatı oluyor! +Beş on sene evvel Türk zihniyeti böyle bir şeyi hazmedemezdi. +Türk zihniyeti Türklüğün şerefini o derece kıskanır Türklüğün namusunu o derece yüksek telakki ederdi ki yabancı veya yerli bir dest-i tecavüzün hiç olmazsa açıktan açığa ona uzanmasına müsaade etmezdi. +Türkün zihniyetinde ne kadar meş’um bir tahavvül vuku’ bulmuş ki bugün birtakım Türk kadınlarının resmi vesaik-ı fuhşu taşıyarak dolaşmalarına bu vesaik-ı tereddinin kendilerine verdiği serbestiye güvenerek her fecia-i ahlakıyyeyi irtikab etmelerine müsaade ediyor. +Beş on sene zarfında Türkün zihniyetinde bu feci’ ahlakıyyesi bu derece sukut etti! +İstanbul hayat-ı ictimaiyyesinin daha fazla Türk fahişesinin mevcudiyeti bize evvel beevvel şunu ifade ediyor ki içimizde şu kadar mütefessih aile vardır. +Bu aileler evladlarına fazilet telkin edememişler evladlarının ruhunda Türklüğü ve Müslümanlığı yaşatamamışlar evladlarını şerefli bir hayata hazırlayamamışlardır. +Yalnız İstanbul muhit-ı ictimaisinin liyye ve diniyyenin pek düşük olduğunu tereddinin her şeye galib geldiğini ifade ediyor ki bu ifadenin dehşeti eder. +Din-i İslam her türlü fenalığı nehyeder. +Bütün müskirat kumar haramdır. +Salat zekat sıyam farzdır. +Müslümanlık ebeveyne hürmeti bütün mahlukata hatta hayvanlara ve kuşlara şefkati emreder.” Müslümanlığın Hıristiyanlığa ve sair edyana karşı vaz’iyeti hakkında da bir söz ilave edelim. +Müslümanlar Hazret-i Mesih’i yalnız peygamber tanımaktadırlar. +Müslümanlar Müslümanlığı bütün beşeriyetin dini olarak telakki ediyorlar. +Hazret-i Adem’in Hazret-i Nuh’un Hazret-i İbrahim’in Hazret-i Musa’nın Hazret-i Isa’nın dünyanın herhangi tarafında zuhur eden enbiyanın Müslümanlıkla mütedeyyin olduklarını ve her çocuğun nazar-ı dikkatten dur tutmamalıdır! +Eskiden beri beynelmilel bir müstemleke kadar bize yabancı gelen Beyoğlu muhitinin Türkleştiğini hayli zamandan beri işitiyorduk. +İngiliz Fransız İtalyan Alman Rus Macar Bulgar Rumen ve sair Avrupa ve Balkan milletlerinin saha-i ihtilatı olan bu semt İstanbul’un en cesim ticaretgahlarını en muazzam bankalarını İstanbul’un en muhteşem otellerini en ma’mur caddelerini en rasin binalarını muhtevi bir merkez-i ticaret ve servet olduğu gibi sinemaları tiyatroları fuhuşhaneleri kumarhaneleri mebzul olan bir merkez-i sefahettir. +Beyoğlu’nun Türkleştiğini işitince hiç şübhesiz insan oradaki iktisadi hayatın oradaki ticaretgahların bankaların otellerin milletdaşlarımıza geçtiğini tahmin ve bunu arzu ediyor. +Halbuki maalesef Beyoğlu’nda Türkleşen cephe bu cebhe-i hayat değil ahlaksızlık ve fuhuş cephesi imiş! +Bu hakikat bizim eser-i keşfimiz değil gazetesinin hey’et-i tahririyyesine mensub bir muharririn kendi müşahedat ve tedkikatından istihrac ettiği neticedir. +gazetesinin muharrirlerinden biri bir karnaval gecesini Beyoğlu’nda geçirmiş ve müşahedatını da neşretmiştir. +Muharrir-i mumaileyh Beyoğlu’nda epeyce dolaştıktan ve birçok yerlere girip çıktıktan sonra diyor ki: +“Nihayet anladım ki Beyoğlu’nun Türkleşen değişen ancak bir ciheti var: +Fuhuş alemi! +Fil-hakika inkar edi gibi bilahare alem-i beşeriyyete su’-i kasd ederek küre-i arzın her tarafına fitne ateşlerini saçmakta olduğu cihetle komünistlerin ümidleri yevmen fe-yevmen yükselmekte müzaheretiyle Mc Donald Kabinesinin teşekkülü Rusya Bolşeviklerine Lenin’in cenaze matemini bile unutturmuş fima-ba’d bütün küre-i arza Moskova komünistleri hükümran olacağı tahakkuk etmiş gibi zihniyetler hissolunmaya başlamıştı. +Bunlar bilhassa akvam-ı şarkıyyenin umumiyetle doğrudan doğruya Moskova’nın emirlerine munkad kör bir alet olacaklarını ümid ediyorlardı. +Belki bunu kat’i bir emr-i vakı’ derecesinde telakki ediyor ve ber-muktezayı ahkam-ı tabiiyye kendi kendine husul-pezir olacağını tebşir etmekte idiler. +Değil yalnız akvam-ı şarkıyyeye belki cihan hakimiyetine Bolşevizmin göz diktiği muhakkaktı. +Fakat dünyada tarih-i beşer binlerce asırlar geçirmiş reyan etmiş olduğundan ve Kur’an-ı Azimü’ş-şan dahi: +ve emsali nusus-ı katıa ile de müeyyed olan bu ahvale hakiki müslümanlar ve iman-ı kamil ashabı şimdilik diyorlar. +Fil-hakika Rusya’da Bolşeviklik bütün memleketi yıktı savurdu cihanı bir harabezara döndürdü. +Herkes kendi hayatından kat’-ı ümid etti insanların son istimdadları göz yaşından maada bir şey değildi. +Hal bu derekede iken ehl-i imandan bir kısmı me’yus olmayıp bu hal-i gayr-i tabiinin karibü’z-zeval bir imtihan-ı diniyyede laübali hareketleri ve bazılarının da ziyade guİşte Küllü atin karib [Her gelecek yakındır]. +Bugünler memalik-i ecnebiyyede münteşir Rus gazeteleri: +Rusya’nın her tarafında ihtilal tedarikatı ve birçok vilayetlerde fiilen müsademelere başlandığını karlar eriyip soğuklar geçer geçmez umum milletin ihtilalcilere karşısında titrememek kabil değildir. +Çünkü dediğimiz gibi bu fahişelerin zuhuru bir aile mes’elesidir. +Sağlam bir ailenin mahsul-i hayatı ancak fazilet olabilir. +Fuhuş tereddinin eseridir. +Hayat-ı ictimaiyyemizin tereddiye doğru gittiğini gösteren bu acı hakikatler karşısında ne yapacağız? +Bu tereddiye karşı sükunetimizi muhafaza ettiğimiz takdirde neticenin kat’i bir izmihlalden başka bir şey olmayacağı muhakkaktır. +Binaenaleyh buna karşı susmak ictimai bir Halbuki bu millet hakk-ı hayatını ihkak için daha dün harikalar gösterdi. +Şerefini s��yanet uğrunda bütün dünyayı hayran eden muvaffakıyetler kazandı. +Yaşamak bu milletin hayatını kurtarmak için her fedakarlığa göğüs gerdikten ve fedakarlıklarının semeratını iktitaf ettikten sonra birtakım dahili hastalıklara boyun eğerek terk-i hayata razı olacağını zannetmek doğru olamaz. +Bu tereddiye karşı gelmek için her çareye başvurmak lazımdır. +Biz bu mes’ele ile bundan evvel de meşgul olmuş ve fuhşun esbab-ı intişarından bahsederek fuhşun nasıl bir mücadelenin lüzumunda karar kılmıştık. +Bu ictimai mücadelenin lüzumunu inkar edecek bir kimse tasavvur edemiyoruz. +Memleketin bütün anasır-ı fazileti birleşerek bu tereddiye karşı gelebilir bu tereddiyi tevlid eden buhranı izale eder. +Bu buhran maddi olmaktan ziyade ma’nevi bir buhrandır. +Ahlak ve fazileti temelinden yıkmakta olan bu afet imha olunmalıdır. +Bu afeti ve bu afetin tahribatını izale etmek için memleketin faziletli ve münevver evladları mukaddes bir ittihad teşkil ederek onunla ilmi fikri ictimai bir mücahedeye derhal başlamalı! +Ancak öyle bir mücahededir ki memleketimizde ahlak ve fazileti yükseltebilir ve hayat-ı ictimaiyyemizi sıyanet eder. +Bundan mukaddem Rusya’da sakin müslümanların ahval-i hazırasına dair ma’lumat verdiğimiz sırada bunların hayat-ı beşer tarihinde nagehani zuhur eden gayr-i tabii bir cereyan-ı muvakkate kapılmış olduklarını ve siyonizm neşriyatıyla meşgul olanların desais-i mel’anetkarilerinden başka bir şey olmadığını kari’lerine mufassalan arz etmiştik. +Bolşevizm bu son altı sene zarfında Rusya memleket-i vasiasını seraser tahrib ve bilhassa müslüman gençlerini Al-i İmran Suresi . +Enfal Suresi Al-i İmran Suresi Enam Suresi +üzere İngilizlerle müzakerat etmek ve Mısır’ın hakiki bu prensipleri müdafaa edenler kahir bir ekseriyet kazanmışlar ve mevki’-i iktidara gelmişlerdir. +Binaenaleyh etmek için dermeyan ettiği şeraite kat’i muhalefet dairesinde bir Meclis-i Milli toplanmış bulunuyor. +Geçen Mart günü bu Meclis-i Milli küşad olunmuştur. +Mısır Meclis-i Millisi’nin küşadında irad olunan nutk-ı solunarak İngilizler tarafından dermeyan olunan şeraitima’hudeye bir darbe daha indirilmiştir. +Mühim bir vesika-i tarihiyye olan bu nutk-ı iftitahiyi tercüme ediyoruz: +“Muhterem A’yan ve Meb’usan: +Cümlenize en samimi selamlarımı ihda ve şahsınızda asil milletimin mümessillerine beyan-ı hoşamedi ederek esasat-ı asriyye dairesinde te’sis olunan ilk Mısır Meclis-i Millisi’ni teşkil eden gerek mansub gerek müntehab bil-cümle a’zayı ihraz ettikleri muazzam i’timaddan dolayı tebrik eylerim. +Bu suretle en aziz temenniyatımdan birinin ve necib milletimin ilk arzusunun tahakkuk etmesinden dolayı Cenab-ı Hakk’a arz-ı şükran ederim. +Kanun-ı Esasi’nin tekarrur ettirmiş olduğu nizamatı tatbikı sevgili memleketimiz için yeni bir devr-i kuvvet ve mes’udiyyeti tebşir etmektedir. +Memleket sizin hakkınızda büyük bir i’timad göstermiş ve duş-ı himmetinize büyük bir mes’uliyet tahmil etmiş bulunuyor. +Önünüzde en mühim en nazik vazifelerden biri duruyor. +Memleketin atisi bu vazifenin ifasına bağlıdır. +Bu vazife ma’na-yı sahihiyle memleketin viyyet ve kiyasetle ifaya çalışacağınız bedihidir. +Bu vazifenin milletle hükümdarı arasında caygir olan kırılmaz ittihad-ı mukaddestir ki Meclis’in huzurunda icra ettiğimiz ve sizin de birazdan icra edeceğiniz yemin ile bu mukaddes Binaenaleyh gerek kendi namıma gerek sizin namınıza Mısır ve Sudan’a aid amal-i milliyyeyi tahakkuk ettirmek üzere her türlü kayıdlardan azade serbest müzakerata girişmeye amade bulunmakta ve hakkımızın kuvvetine Cenab-ı Hakk’ın inayetine istinaden bu neticeyi elde etmeyi ümid etmektedir. +En mühim vazifelerinizden biri hükumete muavenet ve Kanun-ı Esasi dairesinde memleketin idaresine iştirak etmektir. +Kanun-ı Esasi’nin bu hususta ta’kib ettiği usul kuva-yı devlet arasında teavün ve kabinenin müzaheret edeceklerini her gün denilecek derecede tebşirata başladıkları gibi komünist rehberleri de yekdiğerini mütakıb hastalığa duçar oldular. +Troçki hasta Lenin makamına intihab olunmuş Rikof hasta. +Kaminof Zinovyof Yoffe gibi ekabir-i rical-i komünizm hepsi hasta olup tedavi için üç dört mah me’zuniyet aldılar. +Memleketin bütün mukadderatını deruhde eden Yahudiler de peyderpey sürü sürü Rusya’dan firara başladıkları her hafta Dersaadet’e Rus Yahudisi kafile kafile gelmekte olduğu nazar-ı dikkate alınırsa hiç şübhesiz an-karib: +sırrı tecelli edecektir. +Tabiidir ki Mısırlılar da bu hakikati idrak etmekte gecikmediler ve binaenaleyh Mısır’ın istiklalini takyid eden şurutu kabul etmediler. +Bütün Mısır intihabatı bu kuyud ve şurutu kabul etmemek ve ancak istiklal-i tam esası Al-i İmran Suresi +Muhterem A’yan ve Meb’usan Hükumet ve Meclis-i Milli’nin vazifesi büyük nazik ve müşkildir. +Bunların bir kısmına işaret ettik. +Bir kısmı da ma’lumunuzdur. +Fakat bu vazifenin milletimize yeni bir kuvvet ifaza eden ruh-ı milli sayesinde tedricen ifa olunacağına kaniim. +Meclis-i Milli’nin ilk devre-i ictimaiyyesini küşada muvaffak olduğumdan dolayı fevkalade mesrurum. +Cenab-ı Hak’tan muvaffakıyet temenni ederek cümlenizi ifa-yı vazifeye da’vet ederim.” Mısır ve Sudan’ın İstiklali Mes’elesi: +Mısır ve Sudan tahi Sudan’ın istiklalini umumi bir şekilde mevzu’-ı bahs etmekte olduğundan Mısırlılar arasında büyük bir münakaşayı mucib oldu. +Mısır Meclis-i Millisi’ne mensub a’za nutk-ı iftitahide ta’dilat icrasını teklif ettiler ve Sudan’ın olmasını taleb ettiler. +Sudan mes’elesi çok mühimdir. +Mısır matbuatı bu mes’ele ile gayet ciddi bir surette meşgul oldu. +Fil-hakika Mısır’ın hayatı Sudan’da nebean eder. +Sudan’ın istihlasına ehemmiyet verilmediği takdirde Mısır’ın menba’-ı hayatı ecnebilerin elinde kalır Mısır’ın hayatı daimi bir tehlikeye ma’ruz kalır. +Mısır’ın hayatı ma’lum olduğu üzere Nil suyudur. +Mısır’daki asar-ı umranın kaffesi Nil-i mübarekin feyziyle hasıl olmuştur. +Mısır arazisinden Nil-i mübarek geçmez Mısır arazisi Nil suyundan istifade etmezse bugün muazzam bir ma’mure olan Mısır bir çöl olur. +Nil-i mübarekin menabii ise Sudan’dadır. +Sudan’a hakim olan devlet ecnebi olursa Sudan’da birtakım büyük su hazineleri inşa eder. +Nil’in suyunu Sudan arazisine vasi’ bir mikyasta isale eder ve Mısır’ı lüzumu mikdarında sudan mahrum ederek adeta ölüme mahkum eder. +nı gizlemediler. +Bil-akis son senelerde bunlar Sudan’da birtakım büyük su hazzanları inşasına başlamışlar ve Mısır’ı sudan mahrum etmek siyasetini ta’kib ettiklerini düşmanlık gösterdikten sonra Mısırlıların ihtiyar edeceği hatt-ı hareket Mısır ve Sudan’ın birlikte İngiliz istilasından tahlisini istihdaf etmekten başka bir şey olamazdı. +Ba-husus ki Mısır ve Sudan her hususta müttehid olan deyyin aynı lisan ile mütekellim bir millet oldukları gibi aralarında en kuvvetli iştirak-i menafi’ de mevcuddur. +gaddarane bir hareket ise Sudan’a tasallutları da öylemes’uliyetidir. +Bu usul hükumete ve Meclis-i Milli’ye vazifeler tahmil etmektedir. +Hükumetin vazifesi Kanun-ı Esasi’nin prensiplerini ve ahkamını hürriyet ve demokratlık dairesinde tatbik etmektedir. +Meclis-i Milli’nin vazifesi Kanun-ı Esasi’nin işaret ettiği eksik kavanini vaz’ hey’et-i teşriiyye tarafından tedkik olunmayan kavanini Gelecek senenin bütçesi Meclis’e sür’atle takdim olunacak varidat ve mesarıfin mütevazin olduğu görülecektir. +yükseltecek bir surette tezayüd etmiştir. +Maamafih bu husus hiçbir vakit hazineye lüzumsuz masraflar tahmiline memleketin idaresini ıslaha hizmet etmeyecek mesarıfin set-i maliyyenin reviyyetkarane bir surette idaresine lüzumunun fevkınde me’muriyetler ihdas olunmamasına maaşların yapılan işlere göre i’tasına badi olmalıdır. +Masalih-ı muhtelifeyi taksim vezaif-i mütenevviayı tevzi’ ve salahiyetleri tahdid ile idare-i dahiliyyenin ıslahına etmesine me’murların mes’uliyeti hissedecek intizama riayet edecek me’murların hukukunu te’min edecek ta’yin ve terfi’leri adaletkarane bir surette icra ettirecek bir halde bulunmasına çalışmak icab eder. +Halihazırda mevcud vergilerin tezyidinden ictinab etmek lazımdır. +Masarif-i umumiyyeyi dikkat ile murakabe etmek vergi nizamını takviye eylemek bütçenin intizam ve istikrarını ve nafia projelerinin devamını te’min edeceği aşikardır. +Memleketin servet-i ziraiyyesini himaye ve nüfusun ve iska ameliyatının ıslahına aid mesailin hallolunmasını Muvasalatın ıslahı ticaretin tenmiyesi ma’denlerin yet-i coğrafiyyesinden istifade emniyet ve sıhhat-i umumiyyeyi analığı himaye çocuklara i’tina ameleyi himaye edecek tedabir-i ictimaiyyeyi ittihaz ibtidai ve ali tahsili ta’mim lazımdır. +Mısır istiklal-i tam esasına münafi her türlü imtiyazattan azade bir şekilde devletlerle dostane münasebat te’sis ederek beynelmilel hayatta mevkiini te’min etmelidir. +vam’a girmekle hürriyet-i siyasiyyemizin tetevvüc edeceğine emin bulunuyoruz. + +kaye bir yılan hikayesi gibidir. +Bunu hülasa edecek olursak diyebiliriz ki Harb-i Umumi esnasında devletine karşı i’lan-ı isyan eden Hüseyin İngilizlerle bir muahede akdetmeden işe başlamak ve İngilizlerin emirlerine körükörüne etmiş Harb-i Umuminin hitamına kadar emellerine hizmet ettiği İngilizlerin kendisine vaad ettikleri parlak vaadleri tahakkuk ettirmelerini isteyince bunlar mumaileyhten yüz çevirerek Hicaz krallığıyla iktifa etmesini taleb etmişlerdir. +Hüseyin İngiliz yardımıyla bir Arab peşini bırakmamış ve her halde Arablara bütün İslam alemine bütün dünyaya karşı kendisini birkaç milyon letini satmış bir hain vaz’iyetinde bırakmamalarını rica ederek kendisiyle bir muahede akdi üzerinde ısrar etmiştir. +tikleri bu haini esasen her taraftan kuvvetli düşmanlarla kuşatmış olduklarından kendisinden hiç pervaları yoktu. +Bil-akis kendisinin çarnaçar boyun eğerek Hicaz’da te’sis ettiği hükumeti olsun idare edebilmek için para istemeye mecbur olacağını biliyorlardı. +Binaenaleyh onun muahede akdi için vuku’ bulan ısrarına rağmen gayet müstağni davranıyorlardı. +Hüseyin Londra’ya mütemadiyen müracaatta bulunduğundan nihayet bir gün kendisine bir muahede projesı gönderildi. +Hüseyin bu projeden öyle memnun oldu ki her tarafta şenlikler icrasını emretti. +Arablar tarafından tahakkuku arzu olunan gayelerin bu muahede ile te’min edildiğini Arab vahdetinin bir emr-i vakı’ olduğunu söyledi. +Fakat Filistin siyonistleri Hüseyin’in bu sevincinden kuşkulanarak projenin neşrini taleb ettiler. +Siyonistler Filistin’de nafizü’l-kelim en mühim kuvvet olduklarından projenin bir suretini bulup neşrettiler. +O zaman hakikat anlaşıldı. +Arab istiklalinden vahdetinden Filistin Suriye ve Irak’ın İngiliz Fransız dahi İngiliz himayesine idhal edildiği meydana çıktı. +Bunun üzerine Arablarla meskun her memlekette İslam aleminde müdhiş bir hareket vuku’ buldu. +Hüseyin’in denaeti hıyaneti herkesi kendisinden tenfir etti. +Hüseyin bütün müslümanların kendisine la’net okuduğunu görünce bu muahede projesini imzadan istinkaf etti. +Tekrar Londra’ya adamlar gönderdi. +Projede birtakım ta’dilat yaptırmak istedi. +Fakat bir türlü muvaffak olmadı. +Nihayet Arablar Hüseyin’in mahiyetini anlayarak kendisinden yüz çevirmeye başladılar. +Hüseyin buna karşı son çareye başvurdu. +Kalktı Mavera-yı Şeria’ya gitti ve orada İngilizlerin Filistin Fevkalade Komiseri Herbert Samuel ile bizzat müzakerata girişti. +Uzun bir müddet devam eden bu müzakerat da bir netice verdir. +Binaenaleyh Mısırlılar hareket-i milliyyelerini Mısır ve Sudan’ın istiklal-i tammını te’min etmek esasına ibtina ettirmişlerdir ki bundan daha tabii daha ma’kul ve daha haklı bir şey tasavvur olunamaz. +Bundan dolayıdır ki Mısır vatan-perverleri Sudan mes’elesinin zerre kadar ihmale duçar olduğunu görünce derhal galeyanlı tezahüratta bulunuyorlar ve bu mes’eleyi her mes’leye takdim adeta Sudan’ın tahlisini Mısır istiklalinin temel taşı addediyorlar. +Zaten Sudan yukarıda izah ettiğimiz vechile Mısır’ın ruhudur. +Yalnız başına Mısır bir ceseddir. +O cesedin ruhu Nil-i mübarektir. +Nil-i mübarekin Mısır’a ifaza ettiği hayatı te’min için Sudan’ı İngilizlerin yed-i iğtisabından kurtarmak lazımdır. +Vaz’iyet bu merkezde olduktan sonra Mısır vatan-perverlerinin Sudan namına vuku’ bulan büyük tezahüratını haklı görmek ve takdir ve tebcil etmek icab eder. +Sudan ile Mısır’ı kurtarmak pek mühim pek müşkil bir iştir. +Bu azim sahaya İngilizler bütün kuvvetleriyle çullanmış bulunuyorlar. +Bu kuvveti söküp atmak kolay bir menafi’-i hayatiyyesi toplanmıştır. +Süveyş Kanalı İngiliz vatan-perverleri çok kuvvetli bir düşmanla çarpışacaklardır. +Bugün bu çarpışma siyaset meydanında vuku’ buluyor. +Acaba bu siyaset meydanında vuku’ bulan mücadele müsmir ve Mısırlılarla Sudanlıların amalini tahakkuk ettirecek bir neticeye bağlanacak mıdır? +Bunu ümid etmek gibi büyük bir da’vayı kabul ettirmek için bir kere onları harb meydanında mağlub etmek lazımdır. +Binaenaleyh bugünkü vaz’iyetin neticesini şimdiden tahmin etmek man İngilizlerle mücadele edeceklerini kat’iyyetle söyleyebiliriz. +Fakat eminiz ki Mısırlılar intibah-ı millilerini daha ziyade inkişaf ettirecek faaliyetlerde bulunacaklar ve pek yakın bir atide İngilizlere karşı hakiki bir hasım vaz’iyetinde duracaklardır. +Hakiki bir hasım ta’birinden maksadımız istiklal da’vasını te’yid edecek bu da’vanın bir hasımdır. +Bize bu emniyeti bahşeden Mısır vatanperverlerinin bila-tevakkuf Mısır hareket-i milliyyesini Mısır’ın atisi müemmendir. +Bunda hiç şek ve şübhe yoktur. +Fakat bu ati uğrunda vuku’ bulacak hakiki mücadeleler henüz başlamamıştır. +Hicaz – İngiltere Muahedesi: +Hicaz İngiltere muahedesinin hikayesi kari’lerimizin ma’lumudur. +Bu hi kıyamlarla hakiki arzularını bütün dünyaya i’lan etmiş olmadılar mı? +Hürriyet ve istiklal dairesinde yaşamak miş olmadılar mı? +Fakat bu hakikatler Cem’iyet-i Akvam denilen müessesenin sem’-i ıttılaına vasıl olmadı. +Bütün dünya gazeteleri bu hadisatı kaydetti. +Irak’ta cereyan eden ahvali bilmeyen kalmadı. +Fakat Cem’iyet-i Akvam denilen ve İngiltere ile Fransa’ya mandalar tevcih eden müessese hiçbir şeyden haberdar olmadı. +Irak’ta vuku’ bulan kıyamlara rağmen Irak mandasını İngiltere’ye tevcih etti. +İngiltere de emellerine hizmet etmek üzere bir muahede hazırladı ve nasb ettiği krala bu muahedeyi kabul ettirdi. +Fakat bu feci’ mudhikenin itmamı için Irak ahalisinin mümessilleri tarafından da bu muahedenin tasdiki kalıyordu. +İngiltere ne yapıp yapıp bu mümessilleri de intihab ettirdi. +Yalnız bu mümessillerin intihabını te’min edinceye kadar neler oldu? +Ne kadar bombalar atıldı ne kadar hanümanlar söndürüldü. +Makamat-ı aidesi böyle şeylere hiç ehemmiyet vermiyor. +Bütün Irak bu muahedeyi bu huccet-i esareti imza etmemek için elinden gelen her mukavemeti yaptı. +tı. +Irak’ta bulunan Şii müctehidler intihabata kimsenin da vaz’iyet-i hakikıyyeyi takdir ederek intihabata iştirak etmedi. +İntihabat için vuku’ bulan da’vetlere kimse did tezahürat vuku’ buldu. +Bu vaz’iyet karşısında İngilizler cebir ve şiddet isti’maline başladılar. +Her tarafa harb tayyareleri gönderdiler. +Müctehidleri Irak’tan ihrac ettiler. +Halkı en müdhiş tazyikata duçar eylediler. +Halk yine mukavemet etti. +İngilizlerin tazyikat ve i’tisafat karşısında ezildikçe ezildi. +Nihayet adamları topladılar ve bunlara Irak ahalisinin mümessilleri namını verdiler. +Bunlar yakında toplanacaklar “İngiltere – Irak” Muahedesi tesmiye olunan huccet-i esareti müzakere edecekler. +Belki bu adamlar bu huccet-i esareti tasdik ederler. +O zaman göreceğiz ki Cem’iyet-i Akvam mahafili Irak’ın İngilizleri istemediğinden kıyamların mücadelelerin feryadların sesini duymayan Cem’iyet-i Akvam Meclisi bu muahedenin haber-i tasdikini derhal duyacak ve Irak ahalisinin arzusuyla İngiliz mandasının teessüs ettiğinden memnun olacaktır. +edecek bir kimse varsa o da birbirinin halini anlayan müslümanlardır. +medi. +Hüseyin bu sefer Arabları iğfal için yeni bir çare buldu. +İngilizler tarafından Mavera-yı Şeria Emareti’ne nasb olunan oğluyla Irak krallığına yine İngilizler tarafından nasb olunan iki oğlunun yardımıyla ismine bir lakab daha ilave etti: +Emirü’l-mü’minin olduğunu i’lan etti ve Mekke’ye döndü. +Fakat bu hile de halkı aldatmadığından ve herkes ondan ne yaptığını ve nasıl bir muahede akdine muvaffak olduğunu sorduğundan Hüseyin tekrar Londra’ya başvurdu ve İngiliz Başvekili Mc Donald’ın Hicaz’a muahedeyi müzakere etmek üzere bir murahhas göndermesini yahud kendi tarafından gönderilecek bir murahhası Londra’ya kabul etmesini tekrar ricaya başladı. +Vaz’iyet şimdi bu merkezdedir. +Anlaşılıyor ki İngilizler bu hain adamı Harb-i Umumi esnasında rüşvet mukabilinde kullandıktan sonra artık ona ehemmiyet vermiyorlar. +Esasen dinine devletine milletine hıyanet eden adamların nihayet böyle haib ü hasir olacakları muhakkaktır. +Bakalım Arab milleti bu adamı ne yapacak? +şılıyor. +İngiliz bu meclisi toplamak için senelerden beri çalışıyorlar. +Çünkü maksadları Irak tahtına oturttukları Faysal ile akdettikleri muahedeyi bu meclise tasdik ettirmektir. +Bu muahede Irak’a İngiliz mandasını kabul ettiriyor ve Iraklılar bu muahedeyi tasdik etmekle İngiliz mandasını kendileri istemiş oluyorlar. +Dünyada kendi eliyle kollarına esaret zincirlerini takmaya razı olacak kendi rızasıyla başkasının tahakkümüne boyun eğecek şerefini hayatını istiklalini hürriyetini başka bir milletin ayaklarına çiynetecek bir millet tasavvur olunamaz. +Fakat İngilizler bu gayr-i kabil-i tasavvur şeyi yaptırırlar. +Bütün vesaita müracaat ederler karadan denizden havadan insanların başına ateşler yağdırarak insanlara en aziz haklarını feda ettirirler ve nihayet bütün dünyaya da i’lan ederler ki bu hale giriftar olan biçare millet gönlünün rızasıyla İngiliz vesayetini hür ve müstakil yaşamak istediklerini i’lan etmişlerdi. +Hatta kıyam ederek ellerinde kalan silahları İngiliz tahakkümünün sinesine çevirmişler ve İngilizlerle çarpışmışlardı. +ve İngiliz tayyarelerinin galib geleceği şübhesizdir. +Müteaddid kıyamlardan sonra biçare Iraklılar hak ile yeksan edildiler ve susmaya mecbur oldular. +Fakat Iraklılar bu … ila ahiril-ayeh Hikmet ve maslahat icabı olarak Şariin vaz’ ettiği bir hükmü diğer bir hüküm ile neshetmesinin caiz olduğunu beyan etmiştik. +Bu cevaz mukteza-yı akla münafi değildir. +Şariin maslahat-ı hakikıyyeyi bilmeyerek bir hükmü takrir ettikten sonra onu neshettiğine delalet etmez. +Hayır. +Çünkü bir de nesih birtakım esbab ve sevaik dolayısıyla bir millete veya bir taifeye Cenab-ı Hakk’ın bir hüküm takdir buyurması ve bu esbab ve sevaik değişerek yerine başka saikler kaim olunca Cenab-ı Hakk’ın o hükmü neshederek yerine bir hüküm takrir etmesidir. +Birinci hükmün saik-ı takriri maslahat idi ve o hükmün saik-ı neshi de yine maslahattır. +Bunda Musevilerin iddia ettiği beda’ yahud cehl yoktur. +Bundan dolayıdır ki müslümanlar neshin aklen caiz olduğu hususunda ittifak etmişlerdir. +Maamafih Fahreddin-i Razi bazı müslümanların neshi inkar ettiklerini beyan etmektedir. +Fakat cumhur-ı ulema-yı müslimin neshin aklen caiz olduğuna ve şerai’-i semaviyyenin kaffesinde hatta Kur’an-ı Kerim’de fiilen vuku’ bulduğuna kaildirler. +Ancak Ebi Müslim Kur’an-ı Kerim’de neshin vuku’ bulmadığını beyan etmek hususunda teferrüd etmiştir. +Mumaileyh neshin aklen caiz olduğunu beyan etmekle beraber ahkam-ı Kur’aniyyeden birinin neshedilmediğini beyan etmektedir. +Kur’an-ı Kerim ayatında nesih vuku’ bulduğunu tasrih etmiş olsa hiçbir kimse buna muhalefet etmezdi. +Fakat mes’ele ictihadi bir mes’eledir. +Ulemanın fikirleri ictihadlarına göre bu mes’elede tenevvu’ etmiş“Cenab-ı Hakk’ın nev’-i beşere ihsan buyurduğu niam-ı celile ihsa olunamayacak derecede çoktur. +Bu niam-ı celilenin vecibe-i şükranını bi-hakkın edaya imkan yoksa da Cenab-ı Fatır-ı kainata karşı vezaif-i ubudiyyetini mebzuldür. +Din-i mübin-i İslamın ahkam-ı aliyyesi uhrevi dünyevi saadetin iktisabına hadim olduğundan her müslüman bu ahkam-ı aliyyeye tevfik-ı hareket ve saadetini tahakkuk ettirmeye gayretle mükelleftir. +Alel-husus Cenab-ı Hudavend-i kerimin gufran ile mübeşşer buyurduğu mübarek Ramazanda va’d-i celil-i ilahiye ihraz-ı liyakat için her müslüman son derece çalışmalı salat ve sıyam feraizını edaya gayret etmeli bila-ma’zeret terk-i salat ve nakz-ı sıyamdan hazer eylemelidir. +Alenen nakz-ı sıyam Cenab-ı Hakk’a ma’siyet adab-ı umumiyye-i İslamiyyeye muhalefet ve hal-i sıyamda bulunan müslümanlara büyük bir hakarettir. +Hiçbir müslüman böyle bir hale cür’et değil tenezzül etmemelidir. +Adab-ı İslamiyye fezail-i ahlakıyye ile tev’em olduğundan mekarim-i ahlakı itmam için ba’s buyurulmuş olan bir Nebiyy-i zi-şanın ümmeti mehasin-i ahlakın timsaminat feraiz-ı mübeccele-i diniyyeyi ve bil-cümle vezaif-i miyyemize tamamıyla riayet fezail-i milliyyemizi hakkıyla ve ahiri cehennemden necat olan şehr-i gufranın bütün füyuzatına nail olmayı ehass-ı emel addetmelidirler. +Bilcümle mü’minin ve mü’minata şehr-i Ramazanı tebrik eder ve kaffesinin izz ü saadete nail olmasını dergah-ı Kibriya’dan tazarru’ eylerim.” Başmuharrir Sahib ve Müdir +belagat i’tibarıyla üslubu ma-sebakıyla birlikte nazil olduğunu ayetin te’vili Cenab-ı Hakk’ın evvelemirde her müslümanın on düşmana karşı durmasını emir buyurarak muvaffakıyeti vaad buyurmuş olmasıdır. +Hak teala o zaman bu vaadini tahakkuk ettirdi. +O zaman müslümanların adedi azdı. +İnsanın ya kuvvetine en çok güvendiği yahud muvaffakıyetten en çok me’yus olduğu zamanlarda en ziyade şecaat ibraz etmesi sünnet-i ilahiyye icabatındandır. +Bu iki vaz’iyette insan cesaret ve ikdamın en müdhişini da’vanın sıhhatinden şübhe etmezler. +olduğu zaman her türlü gayreti ibraz edeceği delile muhtac değildir. +Fakat insanın me’yus olduğu zaman cansiperane bir surette ileri atılarak ölümü istihkar etmesi de şayan-ı dikkattir. +Mesela eşkıya bir tacirin yolunu keserek onu soymak isterler. +Bu vaz’iyete düşen bir tacir ne yapar? +Müşahedat delalet ediyor ki böyle bir vaz’iyete düşen bir tacir eşkıyanın kendini soymakla anlayınca kanları kaynayarak tek bir adam olduğunu unutur ve düşmanlarına hücum eder. +Halbuki bu adam düşünebilse bu eşkıya ile başka çıkamayacağını takdir ederek mukavemetten feragat ederdi. +Sonra mesela evladı bir kurt veya bir kaplan tarafından kapılan bir validenin kanları kaynayarak bu vahşi hayvanlara saldırdığı vakı’dır. +Halbuki bu hareket o kadının da parçalanmasına badi olur. +Bu iki misal mutlak ümid ile mutlak ye’sin insanlara fevkalade cür’et ve cesaret verdiğini isbata kafidir. +Yeis lere attırdığı gibi fart-ı ümid de insanın muhakemesini selb eder. +Bir insan veya bir cemaatin za’f hissederek tehlikeden kurtulmaya imkan bulunmadığını görmesinin ye’se ye’sin de her çi bad abad cür’et ve cesarete badi olacağı aşikardır. +Müslümanlar bidayet-i emirde az ve zaif düşmanları lerine tatbik ettiği işkenceleri hazırladığı su’-i kasdları red ve def’ etmek mecburiyetinde idiler. +Binaenaleyh Cenab-ı Hakk’ın bir müslümanın on kafire yüz müslümanın bin bin müslümanın on bin kafire karşı harb etmesini emir buyurması abes değildi. +Takat-suz bir teklif değildi. +Bu teklif beşerin ahval-i ruhiyyesini bilenlerce ma’lum olan bir hikmete müsteniddi. +Cenab-ı Hak müslümanların az ve zaif olmalarına mebni cansiperane mücahede edeceklerini biliyordu. +Hak teala müslümanların şecaat ve şehamet i’tibarıyla tir. +Kur’an-ı Kerim’in ahkamına nazaran mes’ele bu safhadadır. +Fakat Kur’an’ın ahkam-ı Tevrat’tan bazılarını neshettiğini bazı ayat-ı kerime tasrih etmiştir. +Kur’an-ı Kerim Musevilere birçok hayvanatın tahrim olunduğunu beyan ettikten sonra İslamın bu hükmü neshettiğini ve ancak meyte dem-i mefsuh ve lahm-ı hınzirı tahrim ettiğini beyan ediyor. +Kur’an-ı Kerim’in şerai’-i sabıkayı neshettiği bir emr-i kat’idir. +Mes’ele Kur’an-ı Kerim’in ayetlerinden bazılarının diğerlerini nesh edip etmediğidir. +Neshin vukuuna kail olanlar birkaç ayet ile ihticac ediyorlar ve bunların sarih olduğuna zahib oluyorlar. +Bunları yegan yegan mevzu’-ı bahs ederek fikrimizi dermeyan etmek isteriz: +ayet-i kerimesi. +Yukarıda bu ayet-i kerimede varid olan “ayet” kelimesinden muradın Kur’an ayeti olmadığını izah etmiş ayet-i kerimesi yirmi mücahid-i sabirin iki yüz kafire bin mücahidin iki bine galib geleceğini beyan etmektedir. +Neshe kail olanlar ikinci ayetin birinci ayeti neshettiğini beyan ettikleri halde başkaları da neshetmediğini iki ayetin birlikte nazil olduğunu çünkü iki ayetin yekdiğerine mukarin bulunduğunu ikincinin birinciyi neshettiğine dair Kur’an’da bir delil bulunmadığını söylüyorlar. +Biz bunların arasında vuku’ bulan ihtilafları bir tarafa bırakalım da bu ayet-i kerimeyi ve ahkamını tedkik edelim. +Bu ayet-i kerimenin tilavet i’tibarıyla iktiranı tenzil vardır ki vaz’an yekdiğerine mukarin olmakla beraber tarih-i tenzil i’tibarıyla aralarında uzun bir müddet vardır. +Bu iki ayet-i kerime arasında terahi vukuunun delakelimeleriyle başlamasıdır. +Bu ayetin şekli tensikı ve Bakara Suresi Enfal Suresi . + +teallik vazifeleri nelerden ibarettir? +Alem-i ahiretin bir cihan-ı ebediyyetin vücudunu inkar kabil midir?. +ğunu bilmeyen gafil insanlara hitaben buyuruyor ki: +Ey güruh-ı gafilin!. +Siz hiçbir şey bilmez misiniz?. +Siz ne için yaratılmış olduğunuzu hiç düşünmez misiniz? +Siz zanneder misinizi ki ben Azimü’ş-şan sizi abes yere yarattım?... +Sizin hilkatiniz bir hikmete müstenid bir gayeye müteveccih değildir. +Ve öyle mi zannediyorsunuz ki siz ef’alinizin hesabını vermek a’malinizin cezasını görmek ra-yı adaletimize sevk edilmeyeceksiniz? +Öyle mi zannediyorsunuz? +Ne batıl zehab!. +Yok yok öyle zannettiğiniz gibi değil; bu kainatta abes yere hiçbir şey yaratılmamıştır; bütün mükevvenatın halıkı malik-i hakikisi olan Allahü teala hazretleri abes yere bir şey yaratmadan mütealidir onun yarattığı şeyler arasında hikmetten maslahattan hali bir şey bulunamaz. +O bir Halık-ı zi-hikmettir ki O’nun Zat-ı ahadiyyetinden başka ma’bud bi’l-hak yoktur; arş-ı kerimin makam-ı refiu’l-kadrin Rabb-i kadimi ancak O’nun Zat-ı celilü’s-sıfatıdır. +Artık öyle bir Halık-ı Azimü’ş-şanın mülkünde abes yere yaratılmış bir şey nasıl bulunabilir?. +Binaenaleyh insanların hilkati de abes yere değildir belki azim bir hikmete mühim bir gayeye müsteniddir ki o da Allahü teala hazretlerini bilmekten O’na kulluk ederek diğer bir alemde ebedi bir saadete mazhar olmaktan ibarettir. +Bu Kainatın Her Zerresi Nasıl Bir G a yeye Müteveccihtir? +Ey İnsan!. +Enfüs ü afaktaki binlerce ayat-ı ilahiyye gözlerinin önünde parlayıp duruyor. +emr-i ilahisi mucebince bir kere gözlerini aç; şu semavat ü zemine bak; şu gönlümüze inşirah veren mai kubbeyi o levha-i kudreti seyret; her sabah yeryüzünü ziyalarına müstağrak eden o muhteşem güneşi bir düşün; her gece ufukları nurlar içinde bırakan gök kubbesini yaldızlayan o parlak kamere o bi-aded yıldızlara bir nazar-ı intibah ile dikkat eyle; sonra bir kere de gözlerini şu üzerinde yaşadığımız yeryüzüne döndür; hayatımızın devamına sebeb olan saf havaları berrak suları leziz taamları ve sair muhtelif mütenevvi’ ni’metleri bir tefekkür et; şimdi sana sorarım bunların her biri mühim bir hikmeti mutazammın mühim bir en yüksek gayelere i’tila etmelerini irade buyurarak nusret ve galebe de vaad buyurmuştur. +Bidayet-i İslamda müslümanların hali böyle idi. +Vakta ki müslümanların adedi çoğaldı. +Ahval-i ruhiyyeleri de değişti. +Esasen adedi çoğalan her cemaatte kibir ve gurur nümayan olur. +Herkes işleri birbirlerine yüklemeye başlar. +Binaenaleyh azimlere vehn tari olur düşman istihfaf edilir bu suretle şecaat ve cesaret azalır düşmanların haiz oldukları faikıyet-i adediyyeye karşı gelmek imkanı münselib olur. +Bunun tarihi misalleri pek çoktur. +Kur’an-ı Kerim Huneyn vak’asından bahsederken müslümanların çokluklarıyla öğündükleri halde hiçbir şeye muvaffak olmadıklarını dünyanın yüzlerine daraldığını ve nihayet kaçtıklarını beyan eder. +Bu hadise çokluğun nasıl kibir ve gururu mucib olduğunu bunun da azmi za’fa duçar ettiğini ve bi’n-netice büyük orduların hezimete duçar olduğunu gösteriyor. +Cemaatlerin çoğalması bu neticelere müeddi olunca hikmet-i ilahiyye birinci hükmün tahfifini iktiza etmiş ve binaenaleyh ikinci ayet-i kerime gönderilmiştir. +İkinci ayetin birinci ayeti neshetmesi pek vecihtir. +Ayeti lafzıyla üslubuyla akıl ve vakıa mutabakatıyla delalet ettiği ma’nadan başka ma’naya hamletmek abestir. +. +Sadakallahü’l-azim Mukaddime: +Bu ayet-i celile gafil beşeriyet için en müdhiş en muazzam hitabe-i Kur’aniyyedir. +Bu ayet-i kerime beşeriyeti gaye-i hilkatten haberdar ediyor. +Bu ayet-i celile insanların abes yere yaratılmamış olduğunu insanların başka bir aleme bir alem-i ebediyyete müteveccih bulunduğunu natık bulunmaktadır. +Binaenaleyh bu mev’izamızın mevzuu her mü’min için bilinmesi icab eden şu mesaili Bu kainatın her zerresi nasıl bir gayeye müteveccihtir? +olunabilir? +İnsanların i’tikada ilme amele ahlaka müMüminun Suresi . +Yunus Suresi +Nelerden İbarettir? +Her insanın vazife-i i’tikadiyyesi evvelen Allahü teala hazretlerini bilmek O’nu tevhid ve tenzih etmektir. +ayet-i celilesindeki fiili zaran bu nazm-ı celilin meali: +“Ben Azimü’ş-şan; cinni nev’-i beşeri ancak beni bilsinler beni tevhid etsinler diye yarattım.” demek olur. +Fil-hakika gaye-i hilkat ma’rifetullahtır. +Allahü tealayı bilmeyen mevcudiyet-i ilahiyyeyi tasdik etmeyen bir şahıs kendini insanlıktan ıskat etmiş olur. +Her baktıkça hayretlere müstağrak olduğumuz şu mükevvenatın bu kadar muntazam bedia-perver bir tarzda vücuda gelişi ve her zerrenin bir gayeye müteveccih oluşu bir Halık-ı kadimin bir Sani’-i hakimin vücuduna pek açık bir surette şehadet etmez mi? +Artık insan insan oldukça insan akıl ve muhakemeye malik bulundukça bu Halık-ı azimin vücudunu inkara asla imkan bulamaz. +Binaenaleyh insanların vazife-i i’tikadiyyeleri evvelen Cenab-ı Allah’ı bilip tasdik ve tevhid etmektir. +Sonra da peygamberan-ı zi-şana melaike-i kirama kütüb-i semaviyyeye yevm-i ahirete –din-i İslamın haber verdiği vechile– suret-i kat’iyyede inanmaktır; bunlara “zaruriyat-ı diniyye” denir. +Bunlara mu’tekıd olmayanlar dünyada da ahirette de haib ü hasir olurlar. +Cenab-ı Hak cümlemizi su’-i i’tikaddan muhafaza buyursun. +Nelerden İbarettir? +dünyaya ve gerek ahirete müteallik olan birtakım ulum ve fünunu tahsilden ibarettir. +hadis-i şerifi mantukunca taleb-i ilim müslüman olan her erkek ve kadın için bir farizadır. +Vezaif-i diniyyesini ifa edebilecek kadar ilim tahsil etmek her müslüman için bir farz-ı ayndır. +Her müslüman bu kadar bekasına intizam ve i’tilasına hadim olan sair bir kısım ulum ve fünunu kesb etmek de farz-ı kifayedir. +Eğer gayeye müteveccih değil mi? +Bunların arasında hikmetten beri faydadan hali bir şey görebiliyor musun?. +Haşa… Böyle bir iddiaya hangi akıl cür’et edebilir? +Evet.. +Eğer bu alemi yaratan bir Halık-ı hakim bir Sani’-i azim yok ise alemde görülen şu tertib ve intizam nedir?. +Bu fevkalade ahenk bu harikulade nizam ve var ise –ki O’nun mevcudiyetinde hiçbir akıl şübhe edemez– artık O’nun fiili O’nun yarattığı bir şey hikmetten maslahattan nasıl hali olur?. +Böyle bir zehabda kim bulunabilir?. +Hasılı insan nazar-ı im’an ile şu mükevvenata şu kadar fıtri bediaların münevver bir tecelligahı olan semavat ve zemine baktıkça asar-ı ilahiyyenin ne kadar muntazam ne kadar hikmet-perver bir surette bulunduğunu görüyor; her zerrenin yaratılışında bir gayenin bir maksad-ı ulvinin mütecelli olduğunu müşahede ediyor da bi-ihtiyar: +diyerek ol Halık-ı zişanı takdise başlıyor ol Sani’-i zi-kudretin birliğini ilim ve hikmetle ittisafını abes yere bir şey yaratmadan münezzeh olduğunu i’tirafa mecbur kalıyor. +Nasıl İddia Olunabilir? +O halde eşref-i mahlukat olan insanların abes yere yaratılmış olduğu nasıl iddia olunabilir?. +Madem ki bizi muhit olan şu koca kainat içinde bir zerrenin bile beyhude yere yaratılmamış olduğunu insan tefekkür ve teakkul ediyor; artık insanların abes yere yaratılmış olduğuna bulunduğuna kim kail olabilir?. +Böyle bir iddia kadr-i ha-i kemalattır bir bedia-i hikmettir. +İnsan haiz olduğu akıl ve zeka sayesinde pek şerefli bir mevkie naildir. +Artık böyle mükemmel bir mahluk gayr-i mes’ul olamaz abes yere yaratılmış bulunamaz. +Kur’an-ı Mübin’de: +buyurulmuyor mu? +Hiç şübhe yok ki vazife ve mes’uliyet esasına mübtenidir insanın uhdesine dünyevi uhrevi birtakım vazifeler teveccüh eder. +Bu vazifeler vazife-i i’tikadiyye vazife-i ilmiyye vazife-i ameliyye vazife-i ahlakıyye ve saire namlarıyla muhtelif aksama ayrılır. +Al-i İmran Suresi . +Kıyame Suresi . +Zariyat Suresi +den münazaat eksik olmuyordu. +Kadıncağız ma’ruz bulundukları Bütün bu ihtiyacları cefaları biz çekiyoruz; bütün alem hoş mes’ud bir halde biz ise nahoş safadan mahrum bulunuyoruz. +Bizim libasımız gündüzün güneşin ziyasından ibaret geceleyin yastığımız yorganımız da kamerin pertevinden başka değil. +Biz ayın safhasını çörek sanmış bu hayal ile elimizi gök tarafına kaldırmış bir halde yaşıyoruz. +Bu kadın zevcinin verdiği nasihatlere tavsiye ettiği sabır ve tahammüle asla iltifat etmiyordu. +Nihayet bir çare düşündüler: +Bağdad’a giderek sultan-ı zamanın lutfuna dehalet etmek. +Fakat Bağdad’a eli boş olarak gitmeyi münasib görmüyorlardı. +Kendilerince her şeyden daha kıymetli olan bir desti yağmur suyu sultana hediye olarak götürmeye karar verdiler. +Biçareler zannediyorlardı ki Bağdad’da su kıtlığı var!. +Kadın diyordu ki: +Ey A’rabi! +Bu yağmur suyu ile dolu olan destiyi al yürü bunu hediye ittihaz ederek şahenşah-ı alemin huzuruna git. +De ki: +Bizim için bundan başka esbab-ı teayyüş yoktur. +Badiyede bundan daha iyi su mevcud değildir. +Gerçi o sultanın hazinesi güzel kıymetdar inciler ile doludur. +Fakat onun böyle leziz suyu yoktur. +Bu su nadirdir. +Bu müzakere neticesinde A’rabi bir desti dolusu yağmur suyu alarak Bağdad’a yöneldi. +Birçok günler çöllerden kat’-ı merahil ederek nihayet Bağdad’a erişti. +sultanın mabeyncileri keyfiyetten haberdar olarak A’rabiyi istikbal ettiler yüzüne gül suları serperek hakkında A’rabi dedi ki: +Bu armağanı o sultana götürünüz padişahın fakirini ihtiyacın pençesinden alıp kurtarınız. +Bu; tatlı bir su ve yeşil yeni bir destidir. +Gölde toplanmış bir yağmur suyundan alınmıştır. +Mabeynciler A’rabinin şu sade-dilane sözlerinden gülmeye mecbur oldular bununla beraber o hediyeyi sultana takdim etmek üzere kemal-i memnuniyyet müslümanlardan bir zümre çıkıp da bu ulum ve fünunu günahkar olmuş olur. +ukbadan haberdar eden şey ilimdir. +Bir milletin hayat-ı ma’neviyyesi terakkıyat-ı medeniyyesi ilim ile kaimdir. +Bütün ihtiraat-ı nafia bütün müessesat-ı iktisadiyye bütün asar-ı mütenevvia-i fikriyye ulum ve fünunun mahsulüdür. +Bugün cahil bir millet kendi mevcudiyetini idame edemez. +Din-i mübin-i İslamda cehaletten daha mebguz bir şey yoktur. +Artık böyle ulvi bir dine mensub olan bir milletin cehalet içinde kalması mucib-i hayret olmaz mı?. +Öyle ali bir din ki insanlar arasında müsavat umde-i asliyyesini te’sis ettiği halde bundan yalnız ehl-i ilmi ayırıyor ayet-i celilesiyle ehl-i ilmin kadrini i’la ediyor bilenler ile bilmeyenlerin müsavi olamayacağını ihtar buyuruyor. +Nelerden İbarettir? +liyyeye gelince bu da Allahü teala hazretlerine kemal-i Bedihidir ki Cenab-ı Allah; Ganiyyün ani’l-alemindir hiçbir kimsenin ibadet ve taatine muhtac değildir. +Bütün mükevvenatın ibadet ve taati tesbih ve tehlili azamet-i ma’siyet ve isyanı küfr ü ilhadı da şan-ı uluhiyyete asla nakisa veremez. +Fakat insanlar muhtacdırlar insanlar Allahü tealaya arz-ı ubudiyyete ifa-yı şükrana borçludurlar. +leri için en büyük bir nakisadır en büyük bir felakettir. +Allahü teala hazretleri kulları hakkında ne kadar rahim ve kerimdir ki mahza rahmet-i ilahiyyesi asarından olarak bizim kusur-alud olan ibadat ve taatimizi kabul ediyor mukabilinde de bize birçok ni’metler ihsan buyuruyor. +Yoksa bizim şu ibadat ve taatimizin hadd-i zatında ne kıymeti olabilir? +Bizim ibadat ve taatimiz – -i Şerifte beyan olunduğu üzere– bir A’rabinin Bağdad’a giderek şehinşah-ı zamana takdim ettiği naçiz bir hediye ile temsil olunabilir: +Badiye-nişin bir A’rabi son derece fakr u zaruret içinde kalmıştı. +Kendisiyle refikası arasında ihtiyac yüzünZümer Suresi . + +buyurulmuştur. +Yani sizin iman cihetiyle en kamiliniz ahlakça en güzel olanınızdır. +Din-i metanet ciddiyet vaade vefa merhamet hakka riayet şefkat hüsn-i muaşeret; kemalat-ı ahlakıyyedendir. +Bilakis terk-i edeb kıllet-i haya gılzat-ı kalb zulm ü udvan hıyanet ve kizb kesret-i mizah hulf-i va’d iltizam-ı batıl teftiş-i uyub su’-i muaşeret de fezayıh-ı ahlakıyye cümlesindendir. +Bir milletin efradı arasında buğz u adavet nifak u şikak israf ve sefahet fuhşiyata inhimak gibi rezail-i ictimaiyyenin zuhuru hüsn-i ahlaktan mahrumiyetin meş’um bir neticesidir. +Bakınız!. +Resul-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz bir hadis-i nebevilerinde ne buyuruyor: +Yani Ey Ümmetim!. +Birbirinize buğz ve adavet etmeyiniz. +Birbirinize hasedde bulunmayınız. +Birbirinize arka çevirmeyiniz. +Ey Allah’ın Kulları!. +Kardeş olunuz. +Bir müslim için darılıp da kardeşini üç günden ziyade terk etmek helal olmaz. +Ne büyük ne ulvi bir ders-i ahlak!. +Eğer bu hadis-i şerif layıkıyla tahlil ve teşrih edilecek olsa görülür ki bir hey’et-i ictimaiyyenin i’tilası için bir medeniyet-i fazılaya nailiyeti için bu hadis-i şerifin ihtiva ettiği esasat-ı ahlakıyyeye tatbik-ı hareketten başka çare yoktur. +Evet .. +Bir millette ki bu esasat dairesinde bir terbiye-i ahlakıyye inkişaf eder; bir millette ki bu derece kemalat-i ağraz-ı nefsaniyyeden ihtirasat-ı behimaneden bir eser görülebilir mi?. +O millet hakkıyla mes’ud mütemeddin müsterihu’l-kalb olmaz mı?. +Diyor ki “İşittim ki hak yolunun erleri düşmanların bile canını sıkmamış kalbini madrib kılmamıştır; sana bu yüksek makam nasıl nasib olur ki sen dostlarınla bile döğüşüyorsun muhalefet ve münazaada bulunup duruyorsun.” Eğer biz şu üzerinde yaşamakta olduğumuz yerlerde bizlerden evvel sakin bulunmuş olan eğer uful edip gitmiş olan birçok kadim milletlerin tarihi hallerini nazar-ı mülahazaya alır isek görürüz ki bunlar uğramış oldukları felaketlere bütün mesavi-i ahlak yüzünden uğramışlardır. +Vaktiyle birçok cem’iyetlerin inkırazı mücerred bu cem’iyetlerin efradı arasında yüz gösteren kibir ve gururdan det-i inhimak gibi sair seyyiat-ı ahlakıyyeden başka bir şey değildir. +Bugün küre-i arzın muhtelif kıt’alarında sultanın lütuf ve nezaketi bütün erkan-ı devlete te’sir etmiş ettiler. +O da bunu kemal-i mahzuziyetle kabul etti ve mukabilinde A’rabiye o desti dolusu altın verdi. +Daha bahşişler kıymetli libaslar ihsan ederek zavallı adamı fakr u zaruretten kurtardı. +Maahaza me’murlarına hitaben: +“Bu A’rabi karadan gelerek birçok zahmetler çekmiştir avdet ederken kendisini Dicle tarikinden gönderiniz.” diye emretti. +Öyle de yaptılar. +Vakta ki A’rabi avdet ederken gemiye rakib oldu. +O zamana kadar vücudundan bi-haber bulunduğu o koca nehri gördü. +Hemen hayasından secdeye kapanıp büküldü kaldı ve şu görmüş olduğu lütuf ve nevazişten dolayı padişah ne kadar lütufkar imiş!. +Şu daha garib ki o zat bu pi-payan sulara malik iken benim getirmiş olduğum şu bir desti dolusu naçiz suyu kabul etti!.. +şu A’rabinin hediyesi olan bir desti su mesabesindedir. +Allahü Azimü’ş-şan hazretleri bunları lütfen kabul ediyor mukabilinde de bizlere gözler görmemiş kulaklar Hayfa ki gafil insanlar melekut-i ilahiyyenin vüs’atini bihakkın takdir edemiyorlar bütün zerrat-ı alemin atebe-i uluhiyyete baş koyup arz-ı ubudiyyette bulunduğuna muttali’ olamıyorlar da kendilerinin yaptıkları o pürkusur gözlerinden perde kalkar başka bir aleme intikal ederek melekut-i ilahiyyenin vüs’at ve azameti gözleri önünde kemaliyle tecelli eder o zaman gafil insanlar hakikati anlayarak yapmış oldukları şeylerden mahcub olurlar. +Evet... +Bizim gibi aciz kullar için en iyisi odur ki taksiratımızı bilerek bundan dolayı dergah-ı ilahiye arz-ı hiyyetine layık olan ibadet ve taati hiçbir kimse kemayenbagi Ne Gibi Şeylerdir? +Biraz da vazife-i ahlakıyyemizi nazara alalım. +Şübhe yok ki bu cihet de pek mühimdir. +İnsanların tekemmülata mazhariyeti safa-yı kalbe nailiyeti ancak güzel ahlak ile kaimdir. +Bir milleti yaşatan bir milletin efradı arasında güzel bir tesanüd vücuda getiren şey mehasin-i ahlakıyyedir. +Onun içindir ki din-i celil-i İslam ahlaka pek büyük bir ehemmiyet vermiştir. +Bir hadis-i şerifte de: + +Kıt’a-i hakimanesi ne kadar parlaktır. +Diyor ki: +İnsan ancak bir şihab ile onun parıltısı gibidir ki cevv-i havada parlar parlamaz söner kül haline döner gider. +Emval ü elbette bir gün sahibine iade olunacaktır. +Ah! +Yazıklar olsun ol güruh-ı gafiline ki hayat-ı dünyaya mağrur olurlar kıymetli vakitlerini iş ü nuş ile atalet ü sefahet ile zayi’ ederler bu muzlim hayatın bir subh-ı münevveri olduğunu inkara kalkışırlar Cenab-ı Hakk’ın nasıl bir adil-i mutlak olduğunu hiç düşünmezler. +Eğer Allahü tealaya itaat eden kullar bu itaatlerinin mükafatını görmeyecekler ise eğer asiler yaptıkları ma’sıyetlerin mücazatına kavuşmayacaklar ise eğer sıddiklar Haşa .. +Allahü teala adil-i mutlaktır hakim-i zi-kudrettir tekalif-i ilahiyyesi zaid olamaz bütün tekalif-i ilahiyye; vazife ve mes’uliyet esasına müsteniddir. +Bütün halaik dünyada iken yapmış oldukları amellerinden yevm-i ahirette o alem-i ebediyyette mes’ul olacaktır. +Bu alem-i ebediyyetin vücudunu munsıf olan hiçbir akıl Bir kere düşünmeli şu muazzam kainatı olanca bedayiiyle olanca mehasiniyle vücuda getirmiş olan bir katre sudan efrad-ı beşeriyyeyi yaratarak kendilerine leri öldürdükten sonra tekrar ihya ve iade edemesin? +Netice-i kelam: +Allahü teala hazretleri insanları tamamen mahv u nabud etmek üzere yaratmamıştır. +den mes’uldürler başka bir alemde ya ebedi bir saadete nail olacaklar veya müebbed bir hüsrana uğrayacaklardır. +Artık ona göre hareket etmeli saadet-i uhreviyyeye liyakat kazanmaya çalışmalıdır. +Allahü teala hazretleri cümlemizi tevfikat-ı ilahiyyesine mazhar buyursun amin bi-hurmeti hatemi’l-enbiyai ve’l-mürselin ve’l-hamdü lillahi Rabbi’l-alemin. +bulunan İslam cemaatlerine teveccüh eden felaketlerin birinci sebebi de ahlak-ı İslamiyyenin duçar-ı inhitat olmasından aile-i İslamiyye arasında samimi bir vifak ve Tarih-i İslam mütalaa olunursa enzar-ı telehhüfe ne hazin manzaralar çarpar. +Eğer müslümanlar öteden beri el ele verip de mevcudiyetlerini muhafaza için müttefikan çalışmış olsaydılar eğer aralarında buğz u adavetin zuhuruna meydan vermemiş bulunsaydılar hiçbirtakım yabancı milletlerin gunagun mezalimine ma’ruz kalır mı Vaktiyle Asya’da Afrika’da Avrupa’da teessüs etmiş olan birtakım İslam cem’iyetleri ne oldu?. +Hayat-ı siyasiyyeleri neden hitama erdi? +Kevkebe-i kuvvet ve satvetleri niçin sönüp gitti?. +İşte bunlar insan için birer levha-i Diyor ki: +Bir kuş diğer bir kuşu dame tutulmuş gördü mü artık dane tarafına çıkıp gitmez. +Sen de başkalarına aid musibetlerden nasihat al ta ki başkaları senden ibret ve nasihat alacak olmasın. +Evet.. +geçmiş kavimlerin ahval-i tarihiyyesinden ibret almayanlar kendilerinden sonra gelecek akvam için pek güzel ibret olurlar!. +Alem-i Ahiretin Vücudunu İnkar K a bil midir? +Velhasıl insan öyle hareket etmelidir ki bu hareketinden dolayı gerek dünyada ve gerek ahirette mücazata uğramasın. +Adalet-i ilahiyyenin kemaliyle mütecelli olduğu bir gün vardır ki o da yevm-i ahirettir. +O gün herkes dünyadaki amellerine göre muamele görecektir. +Bugün yeryüzünde yaşamakta bulunan her ferd her cemaat şübhe yok ki bir gün mevtin pençesine giriftar olacak ve nihayet dar-ı ahirette amellerinin cezasına kavuşacaktır. +Binaenaleyh insan şu birkaç günlük hayatını beyhude yere zayi’ etmemelidir sahife-i alemde güzel bir nam bırakmak dır. +Şair-i şehir Lebid’in: +Yunus Suresi . +Al-i İmran Suresi . +Hac Suresi . +Yasin Suresi . + +ve fünunun terakkisi tekalif-i şer’iyyenin keşfedilemeyen menafiini kat’iyyet-i riyaziyye ile meydan-ı aleniyyete bu yüksek hikmetleri muvacehesinde derin bir vecd-i menba’lar vardır. +Elverir ki kalbler dalalet ve körlükle ma’lul olmasın. +Orucun hayat-ı ferdiyyedeki te’siratı mühimdir. +Ferdlerde hasıl olan ihsasat bi’n-netice cem’iyeti de alakadar eder. +Ef’al ve a’mal-i beşeriyyenin selameti sıhhatle kaimdir. +Vücud sıhhatte olmalıdır ki herkesin Halıkına şahsına ailesine ve vatanına karşı mükellef olduğu vezaifi mühim bir hadimi i’tidal-i mizacın sekinet-i a’sabın en Sinn-i şeyhuhetin müntehasına vasıl olmuş bulunsa bile muhafaza-i zindegi ve sıhhat ederler. +Hayatları intizama girer. +Muayyen vakitlerde yemek yerler. +Bu intizam faaliyet-i bedeniyyede a’sab üzerinde hüsn-ı te’sir husule getirir. +Bir şahsın yirmi dört saat zarfında ihtiyacı olan gıda alınmakla beraber yalnız zaman ve şeraitin tebeddülüyle yemekler arasındaki fasıla yorulan mi’de ve em’anın Ahz olunan gıda layıkıyla imtisas olunduğu ve kuvvetle hazm olunduğu için siklet-i beden tezayüd ve sıhhat-i beden avdet eder. +Şehevatın tahdidi bedenin harabisini men’ eder. +Sigaranın hal-i sıyamda isti’mal olunamaması cihaz-ı teneffüsü tahrişattan vikaye eder. +Hülasa fariza-i sıyamı icra eden bir müslüman her şeyden evvel sıhhatini hayatını kazanmış olur. +Yukarıda ahval-i ruhiyyeye tealluk eden vicdaniyatı ahlakıyatı takviye eden diğer te’siratı daha mevcuddur. +Saim olan insan bir hiss-i tabii ile ihtiyac içinde bunalan fukarayı der-hatır etmekten men’-i nefs edemez. +Bu düşünce merhamet şefkat hislerini tenmiye eder. +Zaiflerin zavallıların alam u hicranıyla alakadar bir halet-i ruhiyye tahsil eder. +Bu keyfiyet orucun te’sirat-ı ictimaiyyesi bahsinde tevazün ve ahenk te’sisini mucib olur. +Orucun maddi te’siratıyla ruh ve vicdanda tabii bir inkişaf husule gelir. +Saim ezvak-ı ma’neviyye ile sermest-i huzuz müstağrak-ı tevlid ettiği kadar azmi intizamı hayatta bir gaye ta’kibine kafi metaneti te’sise kafidir. +Ferdi ve İctimai Hayatta Cenab-ı Hakk’ın beşeriyet için vaz’ eylediği tekalifin her şeyden evvel saadet-i sermediyyeyi kafil düsturlardan mükevvenatın insanların naçiz ibadetlerine muhtac olmadığı bütün cihanın küfr ü ilhad halinde olmasıyla da şan-ı rububiyyete asla halel tari olamayacağı halde ef’al ve a’mal-i beşeriyyenin birtakım kuyud ile tahdidi evamir ve nevahi hududu dahilinde hareket mecburiyetinde bulunması mahza ferdi ve ictimai selametin te’minine ma’tuf tecelliyat-ı ilahiyye cümlesindendir. +İbadat mucib-i sevab olmakla beraber namütenahi fevaid-i maddiyyeyi de şamildir. +Kezalik nevahiden ictinab insaniyyeti hususi ve umumi birçok tehlikelerden vikaye eder. +Her halde terbiye-i ruhiyyeden vareste kalamayan beşeriyet müsbet bir seciye metin bir esas-ı ictimai te’mini burdur. +Din-i kemal din-i tabii ve fıtri olan İslamiyet vaz’-ı teşriiyle müntesiblerine hem uhrevi saadet yollarını açmış hem de muamelat-ı dünyeviyyelerine aid sıhhi ahlaki lemiştir. +Bir müslüman tekalif-i ilahiyyeye mütabaat etmekle dünya ve ahiretini de harabiden kurtarmış kemale erişmiş olur. +Feraiz miyanında mühim ve şamil bir ma’nası olan oruç Cenab-ı Hakk’ın kullarına ihsan ve ta’lim buyurduğu en büyük bir menba’-ı ıstıfadır. +Kıymeti namütenahi bir hazinedir. +Din-i İslam muvahhidine sıyamı emretmekle en tecrübekar mürebbilerin başarmaya muktedir olamayacakları bir ihtimamı bir şefkati göstermiştir. +Oruç nedir?.. +Tealim-i şer’iyye vechile tulu’-ı kamerden gurub-ı şemse kadar yemek içmekten ve orucu bozan şehevattan nefsini vikaye etmektir. +Lakin oruç yalnız mihaniki bir amel değildir. +Bunun şeraitı vardır. +Vicdani bir huzur ve sükun içinde asu-de bırakacak nefsi ifrat ve tefritten azade bir hal-i hassasiyyette vücudu en tabii bir vaz’ u harekette tesbit edecek kuyuddur ki sıyamdan maksud olan ali netayici Oruç evvela mükellefini saniyen cem’iyeti feyyaz te’siratı tahtında ıslah eder. +Bu te’sirat şümul ve mahiyeti vasi’dir. +Ahlakıyat ruhiyat iktisadiyat ictimaiyat ve sıhhat mefhumları dahilinde rehakar bir ıstıfanın oruç sayesinde nasıl te’min edildiği tedkik olunmalıdır. +Ulum +Bu münasebetle o zaman demiştik ki Kur’an-ı Kerim’in ehli tarafından tercüme ve tefsir edilmesine mani’ yoktur. +Fakat Kur’an’ı tercüme etmek ve halkın maani-i celile-i Kur’aniyyeyi anlayarak istifade ve istifazasını te’min için bir hey’et-i ilmiyyenin teşekkül etmesi ve bu işi deruhde eylemesi lazımdır. +Aksi takdirde Zeyd ve Amr Kur’an-ı Kerim’i tercümeye kalkarak türlü türlü tercüme ve tefsirlerle halkın zihni teşevvüşe uğratılır. +Bu tercümelerden hangisinin i’timada şayan hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğu anlaşılmaz ve bi’nnetice ahkam-ı Kur’aniyye hakaik ve maali-i İslamiyye halk tarafından muhtelif suretlerle telakki edilerek bir anarşi vuku’ bulur. +Bu işi deruhde etmek için bir hey’et-i temenni tahakkuk etmediyse de muhtelif eşhasın ortaya muhtelif Kur’an-ı Kerim tercümeleri çıkararak efkarı teşviş edeceklerine dair vuku’ bulan tahminimiz tahakkuk etti. +Geçen hafta zarfında iki kütüphane tarafından birer gün fasıla ile Kur’an-ı Kerim’in tercüme ve tefsiri diye birer forma meydan-ı intişara çıkarıldı. +Bu iki kütüphanenin rekabetkarane hatt-ı hareketi Kur’an-ı Kerim tercümesini maalesef alel-alede bir ticaret işine çevirdi. +Kütüphanenin biri ortaya bir forma Kur’an-ı Kerim tercümesi çıkarınca daha esaslı istihzaratta bulunduğu ve fuzaladan birkaç zat-ı muhterem tarafından yapılmakta olan bir tercümeyi neşretmek istediği anlaşılan diğer kütüphanenin hissiyat-ı rekabetini tahrik etti. +Onu tercümenin itmamını ve eserin ikmal-i tab’ını beklemekten vazgeçirdi. +O da saha-i tedavüle bir forma Kur’an tercümesi çıkardı. +Kim bilir yarın belki daha başka zevat ve daha başka kütüphaneler Kur’an tercümesinin neşri alel-ade bir ticaret işi derekesine iner efkar-ı umumiyye azim bir hercümerce duçar edilir. +Şimdi elimizde muhtelif zevat tarafından neşredilen ve Kur’an tercümesi olduğu iddia olunan iki forma var. +Türkçemizin bütün kudret-i ifadesini Kitabullah’ın tercümesinde tezahür ettirmek lazım geldiği muhakkaktır. +Haydi biz bu noktada tesamuh gösterelim. +Fakat biz bu tercümelerin sıhhatine ve murad-ı ilahiyi ifade ettiğine nasıl i’timad edelim. +Her kari’ tercümeleri asıllarıyla karşılaştıracak ve tercüme hakkında bir hüküm verecek Kur’an-ı Kerim’i anlaması ve ahkam-ı ilahiyyeye tevfik-ı hareket etmesi ise o halde her şeyden evvel halk tercümenin doğruluğuna emin olmalıdır. +Bu emniyeti ancak bir hey’et-i ilmiyye-i diniyyenin ve bir makam-ı dininin tasdikı Kur’an’ı tercüme ve neşr etmek mes’elesinin bir Sıyama alışan bir müslüman metin azimkar seciyeli bir ruha ta’bir-i digerle hayatı kazanmak için lazım gelen evsafa malik olur. +Aynı zamanda fezail ve mekarim-i ahlakıyyeye malik civanmerd dürüst müşfik bir insandır ve bu kemalde en büyük amil en sadık mürebbi sıyamdır. +da müvellididir. +Ruha olan te’siratı dolayısıyla israfatı men’ ettirir. +Ebna-yı nev’ine yardım etmek arzusuyla fazla çalışmaya sevk eder. +Mesai ise müvellid-i servettir. +Ne cihetten muhakeme edilirse edilsin oruç insanın maddi ve ma’nevi salahını müemmin en büyük bir ni’mettir. +Hazret-i Peygamber bir hadis-i şerifinde yani oruç tutunuz ki maddeten ve ma’nen tashih-i hal edersiniz buyurmuşlardır. +Kur’an-ı Kerim’de birçok ayat-ı celilede savm te’kid olunmağla ehemmiyeti ve menafii emir ve işaret buyurulmuştur. +Şu halde: +Bütün müslümanların bu ni’metin kadrini bilerek saadet-i maddiyye ve ma’neviyyenin te’miniyle beraber ind-i ilahide nail-i mesubat olmaları için fariza-i sıyama riayetkar bulunmaları vazifeleri cümlesindendir. +Haşiye: +Şehr-i sıyam rahmet ve mağfireti mübeşşir bir mah olduğu halde ruh te’sis ve ulviyetine külliyyen muhalif olarak bir mevsim-i zevk u lu’b telakki olunması ne kadar şayan-ı teessüftür. +Ramazan karnaval mevsimi değildir ki enva’-ı lehviyyat ve lu’biyyatın inkişafatına eyyam-ı adiyyede misli görülmeyen ahlaksızlıklara rezaletlere sahne olsun. +Her müslüman Ramazan şehrini ancak layık olduğu derece-i hürmete isal için çalışmalı ve menahiden ictinab etmek suretiyle vazifesini idrak eylediğini isbat etmelidir. +Birkaç ay mukaddem ehliyetsiz ve gayr-i müslim bir adamın Kur’an-ı Kerim’i tahrif eden bir tercüme vücuda getirdiğini ve İstanbul kütüphanelerinden birinin bunu tab’ etmek üzere olduğunu haber almış bu cür’etkarane hareketi da mevzu’-ı bahs ederek evliya-yı umurun Kur’an-ı Kerim’e karşı vuku’ bulmak üzere olan bu tecavüzü men’ etmelerini rica eylemiştik. +O zaman Şer’iye Vekaleti ın mütalaatını nazar-ı dikkate alarak Dahiliye Vekaletine müracaat etmiş Dahiliye Vekaleti de tedabir-i lazımeyi ittihaz ederek bir gayr-i müslim tarafından ayat-ı Kur’aniyyenin tahrif olunmasına müsaade etmemişti. + +Hıristiyanlık Aleminde Şayan-ı dikkat tesadüfat-ı tarihiyyedendir ki Türk ordularının Rumeli’ye geçerek Avrupa arazisinde ehl-i salibe karşı zaferler ihrazına ve birçok memleketleri fethe muvaffak oldukları sıralarda garb aleminde Hıristiyanlığın Teslis akidesini yıkmayı istihdaf eden bir hareket-i diniyye Lehistan Macaristan memleketlerinde başlamış ve bilahare İngiltere İskoçya İrlanda’ya da daha sonra Amerika’ya intişar etmişti. +Bu hareket-i diniyye “Tevhid” hareketidir. +Bu hareketin hedefi Teslis akidesinin yerine yalnız Rabbü’l-aleminin uluhiyetine iman ile tevhid akidesini ikame etmektir. +Bu hareket badi-i emirde birçok tazyikata uğramış fakat bilahare Lehistan ve Macaristan’da intişar ederek birçok cemaatlerin şiarı olmuş ve nihayet garb aleminin her tarafında tanınmıştır. +Lehistan’da bu Tevhid hareketinin rehberleri çok elim tazyikata uğramışlar bunların bazıları ihrak edilmiş türlü türlü işkencelere uğramış iseler de on yedinci asr-ı miladinin mebadisinde bu hareketin mensubini faaliyetlerine germi vererek Teslis aleyhinde risaleler neşrine ve efkar-ı umumiyyeyi hareketlerine ısındırmaya çalışmışlardır. +Fakat Yesuiler bunlara karşı kıyam ederek onlara aid bütün müessesatı yıkmışlar ve bu hareketin mensubininden bazılarını haça germişlerdi. +sene-i miladiyyesinde vuku’ bulan bu tazyikattan yirmi sene sonra bu taife-i Muvahhidinin ya Teslis akidesini kabul yahud Lehistan’dan çıkmaları için kendilerine hükumet tarafından tebligat vuku’ bulmuş binaenaleyh bunların bir kısmı irtidad bir kısmı Felemenk’e Almanya’ya Transilvanya’ya hicrete mecbur kalmışlardı. +Bu tevhid hareketi Transilvanya’da on altıncı asr-ı miladinin son kısmından i’tibaren başlamıştı. +Mesih’in uluhiyeti aleyhinde vuku’ bulan münakaşalar birçoklarının Mesih ibadetini terk etmelerine müeddi olmuş ve bu yüzden Katoliklerle Muvahhidler arasında çok elim mücadeleler vuku’ bulmuştur. +Bilahare Macaristan’da bir Muvahhidin kilisesi teessüs edebilmiştir. +On altıncı asr-ı miladide Teslis aleyhdarlığı İngiltere’ye de gitmişti. +İki asır zarfında İngiltere’de Teslis aleyhdarlığı birçok akademilerde ca-yı kabul görmüş ve nihayet on dokuzuncu asırda Tevhid esası üzere İngiltere’de medreseler ve bu esası müdafaa eden birçok mecmualar teessüs etmiştir. +kar u kisb bir rekabet-i ticariyye vaz’iyetinden çıkması bahşeder. +Memleketimizde Kur’an-ı Kerim’in bir kelimesinin bir harfinin hatta bir harekesinin yanlış çıkmaması için fevkalade ihtimam gösterilir ve yanlış tab’ olunan mushaflar derhal ortadan kaldırılırdı. +Tedkik-ı Masahif Hey’eti bu vazifeyi fevkalade i’tina ile ifa ederdi. +Aynı edecektir. +Kur’an-ı Kerim’in bir kelimesini bir harfini bir harekesini bu derece esirgedikten sonra hiç şübhesiz ayat-ı Kur’aniyyenin yanlış tercüme edilmesini yanlış telkin edilmesini halka yanlış bildirilmesini hiç kimse kabul etmez. +Maksadımız yapılan tercümelerin yanlış olduğunu söylemek hüsn-i niyyetle bu işe başlayan zevata ta’rizatta bulunmak değildir. +Bil-akis biz bu mütercimlerin içinde tanıdıklarımıza çok hürmet ederiz. +Maksadımız te’min-i vahdettir. +Ehliyet ve salahiyeti müdafaadır. +Bu gayr-i kabil-i i’tiraz bir noktadır. +Dünyanın hangi tarafına atf-ı nazar edilse bu esasın müemmen olduğu anlaşılır. +Dünyanın her tarafında kütüb-i mukaddese ile meşgul olan mühim ve muazzam cem’iyat-ı diniyye vardır ki te’min-i ticaret maksadıyla değil neşr-i din gayret ve heyecanıyla kütüb-i mukaddeseyi tercüme ve tab’ ettirerek tevzi’ eder. +Halbuki maalesef bizde Kur’an-ı Kerim tercümesi ilk merhalede bir ticaret işi şeklinde meydana çıktı. +Hiçbir müslüman bunu tasvib edemez. +Bu tarz-ı hareket her türlü ta’zim ve tekrime şayan olan Kitabullah’ın şan u şerefine bir tecavüzdür ki böyle bir tecavüzün bir müslüman tarafından vukuu hiçbir vakit tecviz olunamaz. +Halbuki salahiyet-i matlubeyi haiz bir hey’et-i ilmiyye-i diniyye belki fazıl ve muhterem birkaç zatın teşrik-i mesai neticesinde vücuda getirdikleri tercümeyi kabul eder ve onun tab’ına ruhsat verirdi. +Biz evliya-yı umurun nazar-ı dikkatini bu mülahazata celb eder Kur’an-ı Kerim’i tercüme ve tefsir için bu zamanlarda duyulan ihtiyacın en muvafık ve en müstahsen bir şekilde tatmini için sarf-ı mesai edilmesini temenni ederiz. +Aksi takdirde böyle müteaddid ve muhtelif tercümelerin ortaya çıkması efkar-ı umumiyye-i İslamiyyeyi teşevvüşe düşürecektir ki bu teşevvüşten hiçbir hayır beklenilemeyeceği; bil-akis bundan yalnız zarar tevellüd edeceği aşikardır. +Binaenaleyh mes’elenin suret-i kat’iyyede ihmal edilmemesi lazımdır. + +kadar müslüman evladı devam ediyordu. +Hükumetimiz bu papas mekteplerinin Hıristiyan dinine aid resimleri haçları kaldırmaları için mütevali ihtaratı ve bu mekteplerde yapılmakta olan tedrisatın Hıristiyanlığı neşir ve telkin etmek esası üzere yapılmamasına dair vuku’ bulan metalibi papaslar tarafından kabul edilmemiş olduğundan hükumetimiz bu papas mekteplerinin seddine karar vermiş ve bunları fiilen seddetmiştir. +refikimiz bu münasebetle yazdığı bir başmakalede diyor ki: +Memleketimizde öteden biri kuvvetli bir şebeke-i fesad te’sis etmiş olan papas mekteplerinin seddi hakkında hükumetimizce ittihaz edilen kararı okuyan ve bu müessesatın istihdaf ettiği gayeyi yakından bilen hiçbir vatan-perver tasavvur edemeyiz ki bu karardan dolayı derin bir haz ve memnuniyet duymasın. +Kapitülasyonların bizi ma’neviyetimizden sarsan bir kurt gibi yerleşen ruhban müessesatına meydanı tamamen serbest bırakması idi ve bu serbesti sayesinde papaslar asırlardan beri başımıza her memleketten üşüp gelen papaslar ta samim-i ruhumuza kadar girerek ve suret-i zahirede şefkat ve insaniyyet kisvelerine bürünerek bizi zehirlediler. +Gözümüzü dört açmazsak zehirlemekte devam edeceklerine de şübhe yoktur. +Garibi şudur ki kendi memleketlerinde mesela Fransa’da öteden beri cem’ eyledikleri nukud ile edindikleri emlak ile pek kuvvetli bir teşkilat sahibi olarak meydana çıkan ve adeta hükumet içinde bir hükumet teşkiline kalkan papaslar kendi mensub oldukları hükumetin kahir bir darbesiyle ta senesinden beri gasbetmeye çalıştıkları kuvvetten mahrum bırakıldıkları halde bunlar yine aynı hükumet tarafından hariç memleketlerde şiddetli bir himaye ve muzaherete nail olmuşlardır. +Meşhur bir Fransız racül-i siyasisi bu fikri daha eski zamandan beri “Papaslar bir de etmiş idi. +Şübhesiz Fransızların kendi hesabına bu fikir pek doğrudur. +Ruhban gittikleri yerde mensub oldukları memleketin en müessir en müteneffiz ve en gürültüsüz bir propaganda aletidir ve bu alet öteden beri alışılmış bir inzibat ve tekemmül sayesinde kulakları hiç tahriş etmeden ortalığı velveleye vermeden derin bir ğı memleket için masrafı da yoktur. +Fransa Cumhuriyeti bütçesinden şarktaki ruhbanın herhangi hususatına sarf olunmak üzere bir santim çıkabileceğini hatıra getirAmerika’da miş bu esas üzere birçok medreseler küşad olunmasından on dokuzuncu asrın mebadisinde Boston’un bütün kiliseleri akide-i Teslise muhalif ve Tevhidi kabul eden zevat tarafından işgal olunmuş. +New York Baltimor Washington Charleston ve Amerika’nın sair vilayetlerinde Tevhid esası üzere kiliseler inşa edilmişti. +On dokuzuncu asrın mebadisinde Amerika’da muvahhidler hareketinin başına geçen William Channing hakiki ve Muvahhid Hıristiyanlığı te’sis etmek gayesini istihdaf ettiğini beyan ederek bu uğurda mühim bir hareket-i Teslis aleyhinde bulunmak üzere misyoner hey’etleri göndermiş ve bu akideyi esas ittihaz eden müessesat-ı kongrede Hazret-i Isa tarafından getirilen dinin iki esasta toplandığını bu esaslardan birincisinin muhabbetullah sü’ etmektedir. +Yirminci asrın bidayetinde Amerika’da bu Muvahhidlerin kilisesi bulunuyordu. +Bunların neşrettikleri eserlerle mecmualar pek çoktur. +Bu muhtasar izahatımızdan anlaşılıyor ki son asırlarda Hıristiyanlık aleminde Teslis akidesi esaslı bir mücadele namına yeni bir akide-i Tevhid zuhura başlamıştır. +Teslis akidesinin hedmi ve ancak Rabbülalemin’in uluhiyetine Hıristiyanlık aleminde zuhuru ve birçok tazyikat ve işkencelerden sonra teessüsü şayan-ı dikkat bir hadisedir. +Fakat bu hareket çok nakıstır. +Bununla beraber biz hiç şek ve şübhe etmeyiz ki bu hareketin teessüsünde cihanşümul nüfuzu ma’lum olan din-i İslamın te’sir-i küllisi olmuştur. +Bu gibi hareketlerin Hıristiyanlık aleminde zuhuru Teslis akidesinin vicdanları tatmin akılları hoşnud etmediğine en büyük delildir. +Binaenaleyh bugün yeryüzünün her tarafında akaid ve hakaik-ı İslamiyyeyi neşir ve telkine çalışan İslam mürşidleri bulunsa bunların azim muvaffakıyetler kazanarak kelime-i İslamı her yerde alemi Müslümanlık ve müslümanlar hakkında birtakım mutaassıb hıristiyanların bize dair yazdıkları eserlerden ma’lumat alıyor ve bizi haziz-ı vahşet içinde tahayyül etmekte devam ediyor. +Kim bilir biz ne zaman uyanıp da başka milletlerle temas edeceğiz ve onlara dinimizin hakaikını telkin ederek beşeriyetin envar-ı Kur’an ile mazhar-ı hidayet olmasına amil olacağız. +Müslümanlık dünyanın salahına hadim dünyanın i’tila ve tenvirine amil dünyaya felah ve necat rehberi olacak bir millet +Fransız Mümessil-i Siyasisi hemen Hariciye Murahhaslığına koşarak protestosunu yapmaktan hali kalmamıştır. +Buna hayret etmemek kabil değildir. +Memleketimizde vücudunu kabul ettiğimiz müessesat-ı ilmiyye diniyye ve hayriyye için biz her zaman en büyük bir serbestiyi vermeye amade bulunuyoruz. +Fakat bunun en birinci şartı bu gibi müessesatın başında bulunacak olanların adat ve an’anatımıza kavanin ve nizamatımıza riayet etmeleridir. +Fakat bize karşı olan frenk zihniyeti kolay kolay tebeddül edecek bir mahiyette değildir. +Bu müessese sahibleri ve müdiranı senelerce burada yaşadıkları ve –her ne suretle olursa olsun– rahatsız edilmedikleri halde Türklere hüsn-i nazarla bakmak hasletinden mahrumdurlar. +Buraya su’-i efkar ile meşbu’ olarak gelirler daha ziyade zehirlenirler ve kendi zehirlerini akıtmaktan başka bir şeye ehemmiyet vermezler. +Hükumetin hakka istinaden tuttuğu tarikte sebat ve metanet göstermesini papas mekteplerine ve muhtelif edyana mensub çocuklar üzerinde icra-yı te’sirden hali kalmayacak levayıh ve tesavirin ders sınıflarında ta’likına zerre kadar müsamaha göstermemesini temenni eyliyoruz. +Fransa Mümessilinin protestosundaki ikinci bir garabet de bu hükumetin Lozan Muahedenamesine karşı ittihaz ettiği tavır ve meslekten inbias ediyor. +Lozan Muahedenamesini İtalya tasdik etti. +İngiltere tasdik etmek üzere bulunuyor. +Japonya’nın da pek yakında tasdikinden bahsolunuyor. +Halbuki Fransa!.. +Fransa hala birtakım hayali mesailin peşinde koşuyor. +Ankara’yı terk eden Mümessilinin yerine berikisini ikame edemeyecek vaz’iyete düşmüştür. +Hal böyle iken Fransa Mümessilinin papas mekteplerinin seddini protestoya kalkışması şübhesiz daha ziyade bir latifeye hamlolunabilir. +Hülasa hükumetimizden hatt-ı hareketini tebdil etmemesini tekrar taleb ve rica eyliyoruz. +Fakat bu mes’elede halkımıza terettüb eden bir vazife vardır ki o da ma’sum yavrularını doğrudan doğruya dinimizle ve hayatımızla mücadele eden bu gibi mekteplere göndermekten feragat etmek lüzumudur. +Çin Müslümanları “Çin müslümanlarının ahvalinden pek bi-haber bulunuyoruz. +Çin müslümanları asırlardan beri İslam aleminden uzak yaşıyorlarsa da ruh-ı İslamı tamamıyla muhafaza etmiş ve bundan başka birlikte yaşadıkları sair mek bile caiz değildir. +Bunların bütün gayreti bütün himmeti bir taraftan kendi milliyetleri diğer taraftan da Nasraniyet namınadır. +Yani kendilerince bir mücadele-i milliyye ve diniyyedir. +Neşr-i maarif perdesi altında hem Hıristiyanlığı dünyanın en uzak köşelerine sokmak hem de celb-i kuluba çalışmaktır. +Rahiblerin bu gayeye vusul lerinde kitaplarında ve hatta memleketimizde her zaman görürüz. +Fransa dahilinde arzu edilmeyen birer mahluk gibi telakki edilen papaslar memleketlerinden ayrılınca hemen birer kahraman ve fedai kesiliverir. +Maksadlarına nail olanların muvaffakıyatı adeta birer dastan-ı mefharet halinde naklolunur. +Bunun en son bir misalini Fransa meb’usanından ve en mutaassıb Katoliklerden olup geçende vefat eden Maurice Barres’in şarkta icra ettiği bir seyahat neticesinde mecmuasında neşrettiği notlarda görürüz. +Maurice Barres ruhundan kopup gelen galeyanlı bir cuş u huruş ile rahiblerin şarkta asırlardan beri neler yaptığını daha da neler yapabileceğini cidden pek sehhar kuvvetli olan kalemiyle uzun uzadıya tasvir etmiş memleket uğruna istihkar-ı hayat edercesine çalışan bu fedakarlara hükumetin muavenet ve himayetini daha ziyade ibzal etmesi lazım geleceğini anlatmaya çalışmış ve daha ileri giderek memleketimizin birçok yerlerinde İtalyan rahiblerin Fransız ruhbanından daha ziyade iş gördüğünü ve muvaffak olduğunu söyleyerek bunun esbabını aramış ve ortaya birtakım fikirler atmıştır. +Bunları okuyan ve hakikat olduğunu gözleriyle gören bir Türk için derin bir elem ve teessür duymamak kabil değildir. +Çünkü bu memleketimizin hariçten bir ordu ve donanma ile istilası değil cehaleti kendisine en büyük yardımcı bulan müsahhir bir kuvvet tarafından dahilden zabt u teshiri demektir. +Bunlar memleketi vaktiyle boş bulmuşlardı. +Daha doğrusu kapitülasyonlar elimizi ayağımızı bağlamıştı. +Yaptıkları işe dinimize hayatımıza bir su’-i kasd mahiyetinde olan faaliyetlerine i’tiraz etmek şöyle dursun yalnız yan gözle bakacak olsa idik papasları memleketinde resmen tanımak bile istemeyen Fransa’nın bütün diplomatlık makinesi harekete gelir sefirler sarayı tehdid eder Bab-ı Ali’ye notalar yağar idi. +Bu vaz’iyet bugün bizim lehimize değişmiştir. +Fakat zannetmiyoruz ki Fransa’nın halet-i ruhiyyesi tebeddül etmiş olsun. +Çünkü kendilerine vuku’ bulan mükerrer ve mütemadi dıkları her din ve millete mensub çocuklar içinde haçlar ve buna mümasil tasavir bulunan sınıflarda tedris ve ta’lime devamda hükumete meydan okurcasına bir şiddetle inad ve ısrar ettikleri için kapatıldıkları cihetle +Cem’iyetimizin hedef-i siyasisi İslam ulemasını toplamak ve muvaffakıyetle ifasını te’min eylemektir.’ Bu cem’iyetler çok mühim faydalar te’min etmiş ve Çin’in büyük şehirlerinde şu’beler te’sisine muvaffak olmuşlardır. +İslam Gençleri Cem’iyeti İslam Vahdeti Cem’iyeti bu cem’iyetler miyanında bulunmaktadır.” Fransa’nın Suriye Fevkalade Komiseri Hicaz Demiryolunu bir Fransız şirketine teslim eden bir kanun neşretmiş ve bu Fransız şirketini temsil eden bir hey’ete demiryolunu teslim etmiştir. +Kahire’de münteşir refikimizin Suriye muhabir-i mahsusu bu mes’eleden bahsederken diyor ki: +“Ma’lum olduğu üzere Hicaz Demiryolu bir İslam vakfıdır. +Bu hatta müslümanlardan başkalarının sahib çıkmalarına imkan ve ihtimal yoktur. +Fransız Fevkalade Komiserliğinin ihtiyar ettiği hatt-ı hareket adalete suret-i kat’iyyede münafi olduğundan bütün müslümanlar üzerinde ziyadesiyle su’-i te’sir icra eylemiştir. +Suriye gazeteleri Fransa’nın bu harekatını şiddetle protesto etmişler ve İslam aleminin bu gibi harekat ile galeyana sevk edileceğini binaenaleyh hattın sırf müslümanlardan müteşekkil bir hey’ete devredilmesi lazım geldiğini dermeyan etmişlerdir. +Fransızın bu hareketine Suriye müslümanları o kadar hiddet etmişlerdir ki bütün müslümanlar mağazalarını kapamışlar Mısır İran Hicaz devletlerine İngiltere Fransa ve Cem’iyet-i Akvam’a İngiltere ve Fransa parlamentolarına dünyanın en büyük gazetelerine protestonameler göndermişlerdir. +Protestonamede deniliyor ki: +‘Fransa hükumeti bir İslam vakfı olan Hicaz hattını bütün emval-i menkule ve gayr-i menkulesiyle liyakat ve deki hatları idareden aciz bulunan ancak Hicaz hattının te’min ettiği menafii imha etmek isteyen bir Fransız şirketine devretmiştir. +Bu hareketinden dolayı Fransa’yı şiddetle protesto ederiz.’ Fransız şirketi Hicaz hattının bütün varidatına da vaz’iyet etmiştir ki bunların mikdarı . Fransız altınıdır. +Fransız şirketi hatta vaz’iyet [eder] etmez Arapça yerine Fransızcanın isti’maline ve hattın idaresinde bulunan müslüman me’murları azaltmak için teşebbüsata başlamıştır. +çoğaltmaya muvaffak olmuşlardır. +Çin müslümanları Çin’in muhtelif vilayetlerinde münteşirdirler. +Bununla beraber aralarında kuvvetli rabıtalar vardır. +Çin müslümanları kısmen Çin’e muhaceret ve orada tavattun eden müslümanlardan kısmen Çin yerlilerinden din-i mübini kabul eden ahaliden teşekkül ederler. +Bu müslüman muhacirler Çin’e Hazret-i Osman bin Affan radıyallahü anh. +devrinden i’tibaren gitmeye başlamışlardır. +Hulefa-yı İslam ile Çin hakanları arasında münasebat-ı hasene cari olduğundan Çin İslam ticareti için muazzam bir mahrec idi. +Buhara’dan Maveraünnehir’den Arabistan ve sair İslam memleketlerinden gelen birçok tacirler Çin ile ticaret ederlerdi. +Tatar istilası esnasında birçok müslümanlar Çin’e hicret ederek orada tavattuna mecbur kalmışlardır. +Miladın on beşinci asrında Cenubi Moğolistan bu müslümanların irşadıyla din-i mübini kabule ve Çin’in payitahtı Pekin bir İslam merkezi olmaya camiler ve minarelerle tezeyyüne başlamıştı. +Pekin gibi Sent Jon da merakiz-i İslamiyyeden olmuş ve buradan yetişen mürşidler bütün Çin vilayetlerine dağılarak herkesi Müslümanlığa da’vet etmişlerdir. +On sekizinci asr-ı miladide Çin İmparatorluğu garb tarafından tevessü’ edince müslümanlar da nüfuz-ı dinilerini tevsie çalışmışlar ve bu havalide herkesi Müslümanlığa da’vet etmişlerdir. +Peygamberimiz Çin İmparatorunu Müslümanlığa da’vet etmek üzere ashabından Vehhab İbni Ebi Kebşe’yi göndermişti. +Mumaileyh Çin’e muvasalat ettiği zaman Çin İmparatoru tarafından fevkalade bir surette istikbal olunmuştu. +Son asırlarda Çin müslümanları birçok terakki adımları atmışlardır. +Çin meşahir-i ulema-yı İslamiyyesinden Eyen-Benğ sene-i miladiyyesinde Hidayet-i İslamiyye namında bir eser te’lif etmiş ve bu eser fevkalade revaca mazhar olmuştu. +Lanşu namındaki müslüman alimi de’de siret-i nebeviyyeye dair çok kıymetdar bir eser neşretmişti. +Halihazırda Çin müslümanlarının ahvali fena değildir. +senesinde Çin müslümanları bazı ayat-ı Kur’aniyye vücuda getirmişlerdir. +Şimali Çin müslümanları her İslam mahallesinde bir ibtidai mektep te’sis etmeye karar vermişler ve birçok mahafil-i ilmiyye umumi kütüphaneler ve İslam cem’iyetleri te’sis etmişlerdir. +Bu cem’iyetlerden biri neşrettiği beyannamede diyor ki: +‘Din-i İslamın hakaikını neşretmek hususunu ihmal ettiğimiz takdirde en mukaddes vazifemizin ifasını ihmal etmiş oluruz. + +mül edemezdi. +Her ne ise el-haletü hazihi İngilizler Hüseyin Hüseyin Amman��da bulunduğu esnada Filistin müslümanlarının Siyonistlerle teşrik-i mesai etmelerini te’min olamadı. +Çünkü Filistin Arablarının şeraitini Siyonistler reddetmiş Siyonistlerin şeraitini da Arablar kabul etmemişlerdir. +Hüseyin Arabların tarafını iltizama mecbur kalmış ve bu suretle Hüseyin bu sefer de haib ü hasir Hicaz’a dönmüştür.” ları da düşmanları da i’tiraf eder. +Tarih-i İslamın hiçbir devrinde bu tesanüdün tarsinine bu tesanüdden te’mini kabil olan bütün faydaların iktitafına çalışılmadığı muhakkaktır. +Ruh-ı İslamın ibda’ ve ihya ettiği bu mübarek his hiçbir devlet ve millet-i İslamiyyenin ihtimamına nail olmadıktan başka mütemadiyen pamal-i ihmal edilegelmiş fakat buna rağmen muhafaza-i hayat etmiş ve daima canlı bir amil olduğunu göstermiştir. +Bunun sebebi tesanüd-i İslam hissinin ruh-ı İslamda mündemic bulunması o ruhtan iktibas-ı hayat etmesidir. +Asır-dide müstaid olduğu inkişaflardan mahrum kalmasıdır. +Halbuki Müslümanlığın muhtelif milletleri rengarenk ırkları te’lif ve tevhid hususunda ihraz ettiği harika-i muvaffakıyyet tesanüd-i İslam hissinin tenmiyesi neticesinde müslümanların maddeten ve ma’nen te’min edecekleri sinin daha doğrusu bu akide-i ictimaiyyenin inkişafını nülseydi bugün İslam aleminin vahdet-i ma’neviyyesi müemmen bulunur ve müslümanların anlaşması müslümanların teavünü a’zami derecede mümkün olurdu. +Mazinin ihmal ettiği bu vazifeyi ifa etmek bugünkü neslin himmetine mevdu’ bulunuyor. +Mazi bu İslami akide-ictimaiyyeyi inkişaf ettirmemiş fakat bu inkişaf etmeyen akideyi bize tevarüs ettirmiştir. +Müslümanlar dağınık mahkum ve geri olmakla beraber yine yekdiğeriyle candan alakadar bulunmakta yekdiğerini sevmekte yekdiğerine karşı teavün tesanüd hisleriyle mütehassis olmakta devam ediyorlar. +Bazen cehlin dağınıklığın mahkumiyetin ve inhitatın te’siriyle müslümanlar Harb-i Umumi esnasında olduğu gibi birbirlerinin üzerine atıldılar ve birbirleriyle döğüştüler. +Fakat cahil bir insanın mukavemet-suz tehdidler altınMa’lum olduğu üzere Hicaz Kralı Hüseyin İngilizlerle görüşmek ve akdetmek istediği İngiliz-Arab muahedesinin müzakeratını bizzat icra etmek üzere Ammana gitmişti. +Ahiren mumaileyh Hicaz’a avdet etmiştir. +Kahire’de feransta ne olup bittiğine ve konferansın nasıl inkıtaa duçar olduğuna dair ma’lumat vermektedir. +Refikimiz diyor ki: +“Hüseyin payitahtına avdet etti. +Mumaileyhin Amman’da akdettiği konferanstan istihdaf ettiği netice Filistin Hicaz arazisinden Tebuk ile Akabe’yi Mavera-yı Şeria hükumetine terk etmesidir. +Hüseyin’in oğlu Abdullah babasının terk ettiği bu araziden Mavera-yı Şeria’ya tabi’ yeni vilayet teşkil etmiştir. +Son zamanlarda İngilizlerin Mavera-yı Şeria Emiri Abdullah’tan memnun olmadıklarına dair birçok şayialar vera-yı Şeria’yı Filistin’e ilhak etmek istedikleri söylenmişti. +Hüseyin bunlardan haberdar olur olmaz İngilizlerle müzakerat icra etmiş ve şayed oğlu Abdullah’tan memnun değil iseler diğer oğlu ve veliahdı Ali’yi oraya emir nasb etmelerini rica aylemişti. +Bilhassa Siyonistler Mavera-yı Şeria’nın Filistin’e ilhakı için ibraz-ı mesai ediyor gazeteleri bu fikri müdafaa ediyorlardı. +Anlaşılan Hüseyin’in oğlu lehinde icra ettiği tavassut matlub olan neticeyi hasıl etti. +Binaenaleyh İngilizler Hüseyin oğlu Abdullah’ın eski kusurlarını afvederek kendisiyle yeniden teşrik-i mesaiye karar verdiler. +Bu yeni siyasetin esasatını Reuters ber-vech-i ati hülasa ediyordu: +‘Emir Abdullah’ın yaptığı mesarıf anlamak için bütçeyi bablara taksim etmek me’murin-i mülkiyyenin mesarıfi ve umumi mesarıfi azaltarak memleketin varidatıyla mütenasib bir hale ifrağ etmek.’ Kral Hüseyin’in Hicaz’a aid bazı araziyi Mavera-yı Şeria’ya i’ta etmesinin sebebi İngiliz ordularının istilasına uğrayan Mavera-yı Şeria arazisiyle İngilizlerin hiçbir nüfuzu haiz olmadıkları Hicaz arazisini tevhid ederek Mavera-yı Şeria’nın Filistin’e ilhakına mani’ olmaktır. +Şeria Emareti’ni bedevilerin Filistin üzerine vuku’ bulacak taarruzlarını def’ etmek için te’sis etmişti. +Halbuki bilahare bu hükumetin bedevileri darılttığı ve bedevi taarruzlarına sebebiyet verdiği görüldü. +Diğer taraftan ise taarruz ediyor ve bir mümanaata duçar olmuyordu. +Londra hükumeti bu vaz’iyete uzun bir zaman taham daha takribe hizmet edeceğine kaniiz. +Fakat yabancıların bilhassa hariçte İslam memleketlerinde sükutu iltizam edemeyiz. +Bizim de tesanüd-i İslamı takviyeye bezl-i gayret etmemiz icab eder. +Bize kalırsa bu vadide atılacak ilk hatve umur-ı diniyye riyasetinde müslümanlarla temas etmek İslam aleminde seyahatler yapmak İslam ulemasıyla münevveranıyla tanışmak larda tedkikatta bulunmak üzere fudala ve ulemamızdan mürekkeb bir hey’et teşkil olunmasıdır. +Bu hey’et bu vezaifi ifa ettiği takdirde İslam aleminin her tarafından da aynı maksadla bizim memleketimize birçok ulema gelir. +Bu suretle müslümanlar yekdiğeriyle tanışmaya başlarlar ve bi’n-netice İslam tesanüdünün kuvvetli bir teşkilat-ı İslamiyye ile tarsinine doğru gidilmiş olur. +Terakki ve teceddüd hususunda garba teveccüh etmekle şarkı şarkın menabi’-i kuvvetini ihmal ve istihfaf etmek doğru olmaz. +Çünkü ne yapsak şarklıyız ve terakkıyatını elde etmeye çalışmak en ma’kul yoldur. +Dahiliye Vekaletinden İstanbul Vilayetine gönderilen bir emirde “bazı tecrübesiz İstanbul gençlerinin oruç tutulmaması ve top atılmaması lehinde münakaşalarda bulunarak halkın endişelerini tezyid ettikleri şayi’ olduğu cihetle bunun varid olmadığı ve ba’dema alenen nakz-ı sıyam edenlerin eskisi gibi Kanun-ı Ceza’nın ’uncu maddesinin ’üncü Zeyli mucebince hapis veyahud ceza-yı nakdi ile tecziye edilmeleri lüzumu” bildirilmiştir. +Vilayet emri Polis Müdüriyetine Polis Müdüriyeti merakize ta’mim etmiştir. +Mehakim-i şer’iyyenin ilgasına dair Hey’et-i Vekile tarafından Büyük Millet Meclisi’ne verilen Kanun Layihasının sureti ber-vech-i atidir: +Türkiye Cumhuriyeti arazisi dahilinde mevcud bil-cümle mehakim-i şer’iyye ile Mahkeme-i Temyiz’in Şer’iye Dairesi mülgadır. +da cebren irtikabına sevk edildiği cinayetlerden mes’ul edilmesi insaf ve hakkaniyetle kabil-i te’lif değildir. +Bize karşı sevk olunan müslümanlar hatta Mecusi Hindular gibi gayr-i müslim şarklılar hissiyat-ı hakikıyyelerini feci’ bir eseri olarak bize silah çektiklerini gösterdikleri gibi bu feci’ hadisenin adem-i tekerrürünü te’min maya başladılar. +Birtakım ecnebilerin da’vası uğrunda müslümanların can vermeye mahkum edilmeleri İslam aleminde öyle bir galeyan-ı intibah vücuda getirmiştir ki bu intibahın şarkı halas-ı kat’iye isal edeceği şübheden azadedir. +Binaenaleyh Harb-i Umumi esnasında vuku’ bulan ve “cihad”ın vaktinde i’lan edilmemesi “cihad” da’vetinin hür ve mukadderatına malik milletlere hitab etmemesi ve bilhassa efkar-ı umumiyye-i İslamiyyenin vaktiyle hiç ihtar edilmemiş olması yüzünden tahaddüs eden vekayii İslam tesanüdünün yokluğuna haml etmek suret-i kat’iyyede yanlıştır. +Mücahede-i milliyyemiz esnasında bütün İslam aleminin hak ve batılı tefrik ederek kemal-i memnuniyyetle bizimle alakadar bizim matemimizle matem-nak bizim sürurumuzla mesrur olduğunu zaferimizin üç yüz milyon müslüman tarafından tes’id edildiğini dünyanın en ücra köşelerinde hiç sesi duyulmayan muhitlerin bizim için sesini yükselttiğini mağrib-i aksadan maşrık-ı aksaya kadar imtidad eden İslam yurtlarında bizim için tezahürler yapıldığını gördük. +Zerre kadar bir ihtimam ve i’tina ile karşılanmayan sanüd-i İslam ve bilhassa onun bizim lehimizde tecelli eden ciheti muarızlarımızın dediği gibi haiz-i ehemmiyyet bir şey olmasa dünyanın en emperyalist devletleri onu körletmek onu mahvetmek için gözümüzle gördüğümüz azim propagandaları yapmaya ve azim masrafları leketimizde vuku’ bulan hadisatın te’siri hududumuzu tecavüz etmez dünyanın her tarafında akisler yapmazdı. +Tesanüd-i İslamın mevcudiyetini i’tiraf ve kıymetini takdir etmekten başka çare yoktur. +Esasen bütün müslümanlar yekdiğerinin kardeşi olduğuna iman ederler ki bu iman uhuvvet-i İslamiyye ve tesanüd-i İslamın en bahir en kat’i delilidir. +Biz bu uhuvvet ve tesanüdü vikayeye da’vet etmekle bu imanı tatmin etmek isteriz. +Bugünlerde görüyoruz ki uhuvvet-i İslamiyye ve tesanüd-i list devletlerin yaptığı müdhiş propagandalar a’zami faaliyetle revabıt-ı İslamiyyeyi tevhine çalışıyor. +Biz bu propagandaların nihayetü’n-nihaye akamete duçar olacağına ve bi’n-netice müslümanları yekdiğerine biraz +Mehakim-i şer’iyyenin rü’yet edegeldiği mevad bunlara müteallik ahkam vaz’ ve tedvin edilinceye kadar esasat-ı cariyyeye tevfikan hall ve tedkik olunur. +mer’idir. +kaydederse mecmuamızın neşri hususunda pek büyük lütufta bulunmuş olurlar. +Mehakim-i şer’iyyeye aid vezaiften mucib-i tahrir terekatın tahrir ve beyne’l-verese taksimine ve veresenin hısas-ı irsiyye[si] nin ta’yinine ve izin i’tasına mütedair hususat bidayet mahkemesi reisi veya onun tensib edeceği a’za veya aza mülazımı ve vezaif-i saire bidayet mahkemesi tarafından ifa olunur. +Terekatın tahriri hususunda reis-i mahkeme ketebeden birini dahi naib ta’yin edebilir. +İktiza eden yerlerde mikdar ve kıymeti yirmi bin kuruşu tecavüz etmeyen terekatın tahriri ve nikah izinnameleri i’tası vasiyetname tanzim ve tasdikı salahiyetlerini sulh hakimlerine tefvizına Adliye Vekili me’zundur. +Mahkeme-i Temyiz’e ikinci bir Hukuk Dairesi ilave olunmuştur. +lin sahih olduğunu söylüyor. +Zira Resulullah sallallahü aleyhi ve sellemin Bedir günü ilk açtığı harbden biri menn yani fidyesiz ıtlak de katl de fida da ahkam-ı ğu re’yindedir. +Bizim re’yimize gelince mevzu’-ı bahsimiz olan ayet-i seyf bir ma’na-yı has için nazil olmuştur ki o da fitne kalmamak ve Allah’tan başkasına ibadet edilmemek için müşrikini Mekke’ye girmekten men’ etmek idi. +Sure-i Tevbedeki bu ayetlerin sebeb-i nüzulü olan garaz ve gaye layıkıyla tedebbür edenlere pek zahirdir. +Buna bazı ulemanın nazm-ı celilini Mekke’ye girmesinler diye bütün Mekke yollarının tutulması ile te’vil edişleri de delalet edip duruyor. +Diğer delil de Zeyd bin Tübey’den gelen şu rivayettir: +Beraet suresi nazil olunca Nebiyy-i Ekrem sallallahü aleyhi ve sellem Ebubekir’i sonra Ali’yi mübelliğ olarak Mekke’ye gönderdi. +Ebubekir döndüğü vakit: +“Benim hakkımda bir şey mi nazil oldu?” diye sordu. +cevaben: +“Hayır lakin ya bizzat benim yahud ehl-i beytimden birinin tebliğ etmemiz emrolundu.” buyuruldu. +Onun üzerine Ebubekir Mekke’ye gidip dört şeyi i’lan etti: +O seneden sonra Mekke’ye hiçbir müşrik girmeyecek hiçbir kimse Beytullah’ı çıplak tavaf edemeyecek cennete müslüman olmayan hiçbir kimse giremeyecek her kim ile Resulullah arasında bir ahd varsa o ahdin hükmü müddetinin inkazına kadar devam edecek. +… ila ahiril-ayeh Ayet-i seyf denilen ayet-i kerimesi ki eşhür-i hurumun hitamından sonra müslümanlara müşrikleri her nerede bulsalar katletmek esir etmek muhasara etmek pusu kurmak suretleriyle tazyik ile emrolunmuştur. +Neshine kail olanlar bu ayet-i kerime afva ve sabr u safha dair olan diğer ayetlerin hepsini neshetmiştir derler. +Neshe kail olmayanlar ise bu ayetin diğer ayetlere nisbeti mukayyedin mutlaka nisbeti gibidir. +Has ile am mukayyed ile mutlak mevcud olunca ammın hassa mutlakın mukayyede hamlolunması da umur-ı mukarrere ve sabitedendirler. +Bu hususta onların uzun sözleri vardır. +Dahhak ile Ata’ ve Süddi de bu ayetin ayet-i kıtal yani ayet-i kerimesi müşrikinin esiri katlolunmayacak belki ya fidyesiz ıtlak edilecek veya fidye ile hürriyeti kendisine bağışlanacaktır. +Başmuharrir Sahib ve Müdir Tevbe Suresi . +Muhammed Suresi . +Tevbe Suresi . + +bahsimiz olan ayet vadisinde ve Yehudun neshin adem-i Tevrat’ı nesh ve tekalif-i şakkalarını ref’ edecek her ne varsa cümlesini tekzib etmelerine karşı mücadele ve nazm-ı celili de bunu gösterir. +Kur’an’da nesih vaki’ olduğunun edillesinden biri de zevci vefat eden zevce ayet-i kerimesi hükmünce bir sene iddet bekler iken bu müddetin ayet-i kerimesi mucebince dört ay on güne inmiş olmasıdır. +Ahkam-ı Kur’aniyyeden bazılarının diğer ahkam-ı Kur’aniyye ile nesholunduğuna bu iki ayetin delaletini hak batıl kendi re’ylerini tervicde gulüv göstermek lazım gelir. +Halbuki yukarıda söylediğimiz gibi hikmet-i ki Ebu Müslim Kur’an’da vuku’-ı neshi inkarda yalnız bir tek senede istinad ediyor ki o da ayet-i kerimesidir. +Halbuki Ebu Müslim bu ayeti düşünüp im’an-ı nazar edeydi mevzuunun nesih mes’elesinden ne kadar uzak olduğunu görürdü. +Bu ayet-i kerimenin mealini diğer yerdeki ayet-i kerimesi müfessirdir. +O halde ayetin ma’nası şudur: +Kur’an-ı Kerim kendisine Tevrat ile İncil’e olduğu misillü tahrif tebdil ziyade naks kabilinden batıl arız olmaktan mahfuz olduğu gibi Resul aleyhisselamın tilavet ve tertili esnasında şeyatin-ı insten olan mudıllerin Müşriklerin Mekke’ye girmekten memnu’ olmaları kat’i olup bu hüküm ebediyen cari ve ayet-i kerimesinde mansustur. +Bu ayet hicretin dokuzuncu senesinde nazil olmuştur ki o da ayet-i seyf ile ayet-i kıtali muhtevi olan sure-i Tevbenin nazil olduğu senedir. +Binaenaleyh bu ayet hakkında sözü uzatmak adeta abes olur. +ayet-i kerimesi bir ayete bedel diğer ayetin nüzulüne dairdir. +Ayat-ı Kur’aniyyede neshin vukuuna kail olanlar bu ayet ile istişhad ederler ki zahiri de onların lehindedir. +Lakin zannıma göre bu babda hak Ebu Müslim murad kütüb-i semaviyye ayatı bedelden de murad Kur’an-ı Kerim’in ayatıdır. +Bu ayet-i kerimenin Yehud hakkında nazil olduğunu bilirsek bu ayet-i kerimenin onları red için nazil olacağını anlamak bizim için kolaylaşır. +Yehud Tevrat ayetlerine herhangi bir neshin arız olabileceğini şiddetle inkar ettikleri gibi her ne zaman Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem hoşlarına gitmeyen bir şey haber verirse hemen Çünkü onların i’tikadınca Allah Tevrat’ın emrettiği şeylerden hiçbirini neshetmez ve Allah tarafından neshe dair vahiy nazil olmaz. +Bu böyle olduğu gibi alt tarafındaki ayet-i kerimesinin de Yehudu red için nazil o duğu ma’lum olur. +Bir de Kur’an-ı Kerim’i tilavet eden kimse sure-i Nahldeki tebdil ayetinden sonraki ayat-ı şerifeye dikkat ederse ekserisinin şu zikrettiğimiz ma’naya işaret ettiğini görür. +Ez-cümle . +ayet-i kerimesi ile ayet-i kerimesi mevzu’-ı Nahl Suresi . +Nahl Suresi . +Nahl Suresi . +Al-i İmran Suresi Bakara Suresi . +Bakara Suresi . +Fussılet Suresi Hıcr Suresi . +Hac Suresi +mütehassıs fazıl bir zattır. +Fakat bu muhterem dindaşlarımızın kendi mesleklerinde mütehassıs olmakla beraber saha-i ihtisasları haricinde olduğu anlaşılan Kur’an-ı Kerim tercümesi gibi bir işle iştigal etmeleri bizi bu yolda beyan-ı hakikate mecbur ediyor. +Binaenaleyh bu zevat-ı muhteremenin tenkidat ve mülahazatımızı hüsn-i telakki re kadar tereddüd etmeyeceklerine eminiz. +Çünkü bu muhterem dindaşlarımızdan hiçbiri Kur’an-ı Kerim’i bir vasıta-i intifa’ ittihaz edecek zevattan değildir. +Bu zevat-ı kiram hitab-ı mehib-i Rabbanisini duyan insanlardır. +Bu ciheti böylece tenvir ettikten sonra mütercimlerin ve tabi’lerin nazar-ı dikkatini başka noktalara celb etmek isteriz. +Kur’an-ı Kerim’in tercümesinde Türkçenin bütün kudret-i ifadesini bütün belagatini tecelli ettirmesi lazım gelir. +Kur’an tercümesi lisan i’tibarıyla Türkçenin şaheseri olmalıdır. +Acaba yapılan tercümelerin lisan mi?. +Asla! +Bil-akis tercümede selikamıza öyle muhalif parçalar var ki bunların nasıl olup da mütercimlerin nazar-ı dikkatinden kaçtığına hayret etmemek kabil değildir. +Maalesef bu tercümeler hatalarla dolu olduktan başka lisan i’tibarıyla hiçbir vechile bir muvaffakıyet addolunamaz. +Acaba Türkçemiz bu muvaffakıyet-i ifadeyi Kur’an-ı Kerim’in tercümesinde ihraz etmeyecek de nerede ihraz edecek?!. +Bu muhterem mütercimlerin nazar-ı dikkatine şu hadiseyi arz edelim: +Bundan birkaç sene mukaddem Hind ulemasından Mevlana Muhammed Ali Avrupa müsteşriklerinin yaptıkları muharref Kur’an tercümelerine kat’i bir darbe Kur’an-ı Kerim’in doğru bir tercümesini okutmak ve bu suretle dinine hizmet etmek istemişti. +Mevlana Muhammed Ali bir cilde Kur’an-ı Kerim’in tercüme ve tefsirini sığıştırmış ayat-ı kerimeyi aynen derc ederek karşılarına tercümelerini ve sahifenin alt tarafına icab eden bütün bir cild vücuda gelmiştir. +Bu Kur’an-ı Kerim tercümesi olunmuştu. +Zahiri i’tibarıyla her türlü vakarı cami’ olan bu eserin en mükemmel şekilde vücuda gelmesi için her vasıtaya müracaat edildiğini ve hiçbir fedakarlıktan çekinilmediğini göstermektedir. +Fakat müslümanların gözünü ağartan bu hareketin en şayan-ı iftihar ciheti bu tercümenin intişarını müteakıb İngiliz matbuatının eseİstanbul kütüphanelerinden ikisinin birer Kur’an-ı Kerim tercümesi neşrine başladıklarını geçen hafta kari’lerimize bildirmiş ve bu münasebetle bazı mülahazat da dermeyan etmiştik. +Bu kütüphaneler ortaya koymak bunları tedkik ederek eserin hey’et-i umumiyyesi hakkında bir fikir Kur’an-ı Kerim tercümesi diye ortaya çıkarılacak bu kitapların kıymetine dair kat’i bir hüküm vermek imkanı hasıl olmuştur. +Kur’an-ı Kerim tercümesi neşri memleketin bir kısım münevveranını yahud bir sınıf-ı mahsusunu alakadar etmekle kalmaz; bütün efkar-ı umumiyye-i İslamiyye bu mühim hadise ile candan alakadardır. +Bu teşebbüsün istihdaf ettiği gaye halkın Kur’an’ı anlayarak okumasını bu suretle hidayet-i Kur’an’dan ve ğına göre bu vadide atılan ilk adımları tedkik etmek ta’kib olunan yolun bu meşru’ gayeye müntehi olup olmayacağını gösterecektir. +Binaenaleyh bu teşebbüslere karşı bize de bir vazife terettüb ediyor. +Halkı hidayet-i Kur’an’dan müstefid etmek için yapılan tercümeleri tedkik ederek bunların mahiyetini halka bildirmektir. +Şayed bu tercümelerde hata varsa ortaya koymak suretiyle müslümanları ikaz etmek bir vecibe-i diniyyedir. +Bu mühim hadiseye karşı hiçbir müslüman lakayd kalamaz. +Kelamullah müslümanların yegane mukaddes ve mübeccel kitaplarıdır. +Binaenaleyh salahiyetsiz zevatın Kur’an-ı Kerim’i yanlış tercümeye teşebbüs etmelerine nazar-ı müsamaha ile bakılamaz. +Bu öyle bir emr-i azimdir ki ona ancak ehli olanlar teşebbüs edebilir. +Yoksa Kitabullah’ı anladıklarını o Kitab-ı Mübin’i anlatmaya muktedir olduklarını zanneden bazı zevat böyle bir işe teşebbüs ederlerse hem Kur’an-ı Azimü’ş-şan’a hem ümmet-i İslamiyyeye hem de kendilerine fenalık etmiş ve büyük bir vebal yüklenmiş olurlar. +Evet Kur’an-ı Kerim tercümesi diye ortaya konan bu eserlerin ne kadar fahiş hatalarla mali olduğunu göstermek bu hataları görenler için bir vecibe-i diniyyedir. +Biz bu nüshamızda Fatiha sure-i şerifesini tedkik ederek gördüğümüz hataları göstermek istiyoruz. +Hedefimiz sarihtir. +Hakk u hakikati beyan etmek ve halkımızı irşad etmektir. +Hatta biz bu mütercimlerin hakk u hakikati görünce bizimle hemfikir olacaklarını da zannediyoruz. +Bu mütercimler içinde çok hürmet ettiğimiz zevat vardır. +Bunların her biri bir şu’be-i ihtisasta yed-i tula sahibidir. +Mesela Şeyh Muhsin-i Fani filolojide büyük bir üstaddır. +Ayntablı Mustafa Bey hukuk işlerinde cidden Bakara Suresi . + +Diğer bir kütüphane tarafından neşrolunan tercümeye gelince; bu tercüme de tenkid etmekte olduğumuz hey’etinin tercümesinden hayırlı değildir. +O da aynı kusurlarla ma’luldür. +Kari’ler cüz’i bir mukayese ile bunun böyle olduğunu görürler. +Şimdilik hey’etinin tercümesini ele alarak müteaddid hataları birer birer izah edeceğiz. +Bu hususta bütün mümtaz ulema ve üdebayı hakem ittihaz ediyoruz. +Maamafih bu tercümelerin ne kadar hatiat ile mali olduğunu anlamak için ulema ve üdebadan olmaya da hacet yoktur. +Biraz Türkçe ve Arapçaya vakıf olan her zat takdir edebilir. +Bu tercüme o kadar ibtidai ve hatalı bir tercümedir. +Böyle hatiat mecmuasını Kur’an tercümesi diye ortaya çıkarmak Kur’an-ı Celil hakkında bütün müslümanlara yanlış bir fikir vermeye bais olmak bu yüzden hasis ticaret derdine düşmek büyük günahtır. +Bu hareketin zararı yalnız müteşebbislerinin şahıslarına münhasır kalsa kimsenin bir şey diyeceği yoktur. +Lakin bunun zararı bütün bir millete aiddir. +Kur’an-ı Kerim şu bu tabiin menafi’-i ticariyyesini te’mine alet olamaz. +Şimdi bu tercümelerin ne kadar fahiş hatalarla mali olduğu göstermek için nümune olmak üzere hey’eti tercümesinin ilk sahifesini tedkik edeceğiz. +Bu hafta yalnız Fatiha suresindeki hataları göstermekle hataları da birer birer ortaya koyacağız. +Ta ki bütün müslümanlarca hakikat anlaşılsın ve ortaya çıkarılan tercümelerin Kur’an-ı Kerim’in tercüme-i sahihaları olmadığı herkesçe tahakkuk etsin. +Nuru’l-beyan Hey’etinin Tercümesi: +Bismillahirrahmanirrahim. +Kaffe-i hamd Rabbülalemin’e mahsustur. +Kaffe-i hamd rahman ve rahim olan Allahü Azimü’ş-şan’a mahsustur. +O Allahü Azimü’ş-şan ki kıyamet gününün malikidir. +Ya Allah! +Münhasıran sana ibadet eder ve münhasıran senden yardım dileriz. +Ya Allah! +Bize doğru yolu göster. +Mağdubun-aleyh ve rin lisan i’tibarıyla Tevrat ve İncil tercümesi derecesinde olduğunu söylemeleridir. +İncil ve Tevrat’ın İngilizce tercümesi ise sırf lisan i’tibarıyla İngilizcenin şahika-i kemalidir. +Acaba biz bugün ortaya çıkan tercümelere karşı “İşte bir tercüme ki Türkçenin şahika-i kemalidir.” diyebilir miyiz? +Asla! +Lisan i’tibarıyla bu seviyede olmakla beraber acaba tercüme doğru mudur? +Maalesef buna da: +Hayır! +cevabını vereceğiz. +Tercüme haşviyyat ile malidir. +Kur’an’da olmayan kelimeler hatta ibareler ilave olunmuş birçok ayat-ı kerime anlaşılmadan tercüme edilmiş aslı ifade etmeyen ma’nayı bozan kelimeler kullanılmış Kur’an-ı Kerim’in birçok kelimeleri ibareleri tercümede hazf olunmuş bazı ayat tamamıyla başka bir surette tercüme edilerek aslı değiştirilmiş el-hasıl Kur’an-ı Kerim öyle bir hale getirilmiş ki Türkçe tercümesini birine verip de Arapçaya tercüme ettirecek olsak Kur’an-ı Kerim’den bambaşka bir şey ortaya çıkacak Kur’an-ı Kerim’in maanisinden eser kalmayacaktır. +Halbuki mütercimler takdir etmeliydi ki bu millet Müslümanlığı kabul ettiği günden beri Kur’an-ı Kerim’in kelimesini kelimesini değil harfini; harfini değil harekesini herhangi bir tahrif ve tebdildin esirgemiş Kitabullah’a son derece hürmet etmiş bir millettir. +Kitab-ı Mübin’ine bu derece hürmet gösteren bu derece merbut olan bir millete böyle bir tercüme hediye etmeden evvel çok düşünmek +diye tercüme olunmuş. +Bu ise maatteessüf fahiş bir hatadır. +Çünkü ayet-i kerimede kendilerine in’am olunan zevatın yolu deniliyor. +Mütercimler ise in’am ettiğin doğru yolu diyorlar. +Yol in’amın mef’ulü değil hidayetin mef’ulüdür. +Niam-ı ilahiyye yolun gayesidir ve bu gayeye bu ni’metlere ermiş olan zevatın yoluna hidayet taleb olunuyor. +Tercümede ise yol in’ama mef’ul yapılmış o yolun gayesi olan niam-ı ilahiyye mün’amunaleyh olan zevat ile beraber tayyolunmuştur. +Doğrusu mütercimler nazm-ı celilinin rabtını anlayamamışlaraye dall olanların maadasına in’am ettiğin doğru yolu göster amin. +Bu Tercümedeki Hatalar: +Kaffe-i hamd ta’biri elif lamın istiğrak ma’nası olması üzerine alınmış. +Halbuki istiğraka hasr Kur’an’ın nazmındaki cem’iyeti muhildir. +Cins-i ihtimal de baki kalmalıydı. +Bundan başka kaffe kelimesi istiğraka mevzu’ olmayıp daha ziyade mecmuiyet ifade eder. +Lisanımızda istiğrak edatı her dir. +Binaenaleyh kaffe-i hamd her hamd demek değil mecmu’-ı hamd demek oluyor. +Hasıl-ı cem’in ihtisası başka efrad-ı hamdin hata başlıyor. +Kaffe-i hamd ile başlayan ikinci cümle ma’na-yı Kur’an’ı büsbütün tağyirdir. +Kur’an’da “Rabbü’l-alemin rahman ve rahim maliki yevmi’d-din” kayıdları sıfat olarak hamd te’sisen zikir kılınmış iken mütercimler bunu parçalayarak te’kid ve haşivli tekrir suretine ifrağ etmişlerdir. +Bu sıfatın her birinde ilmi birtakım maani-i mühimme vardır. +Bunların hiçbirisi nazar-ı dikkate al��nmayarak nazm-ı Kur’an’ın cezalet-i beyanı haşivli tekrarlar ile parçalanmış dürr-i manzum gibi olan kelimat-ı kudsiyyenin silk-i nazmı koparılmakla kalmamış her birisi ayrı ayrı ezilmiş kırılmıştır. +Yevmiddini yevm-i kıyamet ile tercüme sahih değildir. +Kıyamet tesmiyesi; neşir haşir nefh-ı sur ba’s sual hesab tevzi’-i mücazat ve mükafat gibi meratib-i ahiretin mebadisi i’tibarıyladır yevm-i din tesmiyesi yevm-i dini tasrih ederek mülkiyet-i ilahiyyeyi bütün meratibe şamil kılmış iken tercümede yevm-i kıyamet diye mebde’ tahsis olunup diğer meratibin mevcudiyeti ve bunların maliki meskutün-anh bırakılmak gibi bir taksir yapılmıştır. +Imanın dinin reca ve havfı mebdeinden ziyade müntehaya müteveccihtir. +Burada vaki’ olan hata din-i İslamın fatihasındaki ilhamatından bile gaflet demektir. +Ya Allah nidaları Kur’an’da bulunmadığı halde bila-lüzum tekrar olunmuş beliğ ve veciz olan nazm-ı Kur’an şive-i lisan i’tibarıyla da kaba bir şekil almıştır. +Mütercimlerin burada ihdinayı bizi … götür diye tercüme etmeyip de bize … göster diye tercüme etmeleri Mu’tezile mezhebini iltizam gibi görünüyor. +Bilmeyiz kasdi midir gayr-i kasdi midir? +Götür demekte göster ma’nası mündemiçtir. +Fakat göstermek götürmeyi mutazammın değildir. +Binaenaleyh tercüme ma’nayı ifadeden kasır kalmıştır. +- Fatiha-i şerifenin sonu mağdubun-aleyh ve dall olanların maadasına in’am ettiğin doğru yolu göster e ye de ma’nası vermişler. +Sanki ayet-i kerime bu derecede bulunan zevatın Kur’an-ı Kerim’in tercümesine cür’etleri el-hak şayan-ı teessüftür. +Büyük bir günahtır. +Ümid ederiz ki mütercimler işlemiş oldukları bu büyük günahtan derhal tevbe ve istiğfar edecek bu hatalı teşebbüslerinden vazgeçeceklerdir. +Geçenki makalede İstanbul’un bazı aileleri dünya kurulalı esası tesbit edilmiş olan analığa hazırlanacaklarına analığı teallüm ve te’min edeceklerine analık ihtisasını terakki ve tevsi’ ettireceklerine analıktan uzaklaşmaya ve yalnız zevcelikle yani ihtiyacat-ı nefsaniyyelerini tatmin edecek bir halde bulunmakla iktifa fikrine düştüler; ondan da me’yus olanlar bir erkek gibi maişet ihtiyarına başlamışlardır demiştim. +Bunun ne kadar hata olduğunu bugün teşrih etmek istiyorum: +Zevcelik teferruattır. +Analık asıldır. +Zevcelik siyaset mes’elesi mücadele mes’elesidir. +Analık hakikat mes’elesi samimiyet mes’elesidir. +Kadın; ana olmak için zevceliği ihtiyar etmelidir. +Zevce olmak için kendini analığa kerhen düşmüş addetmemelidir. +Kadının mevki’-i hürmet ve izzeti sırf analık esasına istinad eder. +Şöyle ki; kadın valide olduğu için bir kıymet-i esasiyyeye maliktir. +Zevcelik kabil-i zeval ve Kadın; valide olduğu için zevci nazarında kıymeti kesb-i rasanet ve ehemmiyyet eder. +Çünkü zevci baba vaz’iyetine koymuştur bir aile şeceresi yapmış bir aile tarihi açmış bir aile şahsiyet ve hüviyeti ortaya koymuş bir hanedanın esasını vaz’ etmiş bir şeref temeli atmış aile için bir istikbal kayıd ve alakası vücuda getirmiştir. +Bu ise bir ailenin vatanıyla alakası vatanın milletin +maatteessür kadında bir mecburiyet-i esasiyye şeklinde fazla bir ağır şart dahi vardır ki zevcine her şeyden evvel hoş görünmek onun ma’neviyatını kendisine müteveccih bulundurmak ihtiyacıdır. +Bu da ne ile olur? +Zevcin hoşuna gitmek için her ne lazımsa onları yapmaya çalışmakla! +Fakat dikkat ediniz ki bu yapmaya uğraşacağı şeyler arasında kendi mizac-ı tabiatına kendi fikir ve kanaatine hatta bazen kendi vicdanına akide ve zihniyetine uymayan şeyler de vardır. +Fakat biçare kadın bunları cebr-i nefs ile yapmaya çalışır. +İşte olmadığı gibi gözükmek sahte bir iştir ki siyasettir. +Siyaset ise ciddiyet ve samimiyetten uzaklaşabilir. +Analıkta vaz’iyet öyle mi ya? +Ana çocuğunun keyfine uymak değil çocuk onun düsturlarına tabi’ olmak raba ve teallukatı önünde bir aile kahramanıdır. +Hepsinin alakadar olduğu bir atiyi ihya edecek ve kendi namlarını taşıyacak olan istikbal amillerinin vatanın atisini ihzar edecek olan küçük kahramanların mürebbisidir. +Yalnız bu şeref kadınlığa yeter ve bütün erkekler aleminde kendilerine bir mevki’-i kıymet ayırttırır ki o da bütün beşeriyetin vazife duygularını ana dizinde alması ve Cenab-ı Hakk’ın ism-i celilini anadan öğrenmesidir. +Zevce zevcinin mürebbisi değil evladının mürebbisidir. +olanlardır. +İyi insanlar yüksek vatan-perverler; ciddi hayırlı faydalı iyi anaların cenahında yetişmiş olanlardır. +bir Kurban Bayramı Türk askerleri şüheda mezarlığını ziyaret merasiminde pek latif bir hitabe irad etmiş idi. +Bu hitabede Türkün dilaverliğini hamiyetini şecaatini salabetini medh u sena etmişti. +Bir gün bu zat ile Kalamış Caddesi’nde yürüyorduk. +Karşıdan üç kadın geliyordu. +Bunların Türk oldukları pek zaif birer emare şeylerdi. +Bu zat müteessir oldu ve dedi: +- Eyvah eyvah bütün alem-i İslamın vücudlarıyla iftihar edegeldiği Türk kahramanlarını bu kadın nasıl doğuracak nasıl bakacak nasıl yetiştirecek? +Hemen kendisini teselli ettim: +– Sıkılma me’yus olma bunların emsali yalnız duddur. +Buradan birkaç saat uzaklaş her kadını tahayyül ettiğin gibi bir asil Türk anası olarak görürsün. +Evet İranlı arkadaşım nasıl müteessir olmasın tiksinmesin ki gördüğümüz kıyafetlerdeki kadınlar birer u’cube idi. +İşte bunlar bugünkü alem-i cehle göre “asri” asır bunca füyuzat-ı medeniyyen terakkıyat-ı ilmiyyen hal ve istikbaliyle alakası demektir. +Kadın gerek kendisinin gerek zevc tarafının bil-cümle aile mensubininin yekdiğeriyle tahkim-i münasebatı tevsik-ı revabıtı ve bi’n-netice cümlesinin vatan ve milletin atisiyle alakası mes’elesinde analık vaz’iyetiyle ailenin bir kilit taşıdır. +Kadın ana olmakla efrad-ı ailesi arasındaki i’tibarını daha ziyade yükseltmiş ve mevkiini mühim kılmıştır. +Netice i’tibarıyla hey’et-i ictimaiyyesi arasında bir aile reisi ve yuva sahibi olmuştur. +Yuvası ile başkalarına dahi müfid olmaya başlamıştır. +Açılacak bir yuva hey’et-i miş yeni bir kuvvettir ve vatanı tahkim için dayatılmış yeni bir destektir. +Kadın; valide olduğu için kahramandır beşeriyetin minnetine layıktır Çocuk doğurmak emzirmek büyütmek hiç kolay bir şey değildir. +Bu tahammül erkek havsalasına sığmaz. +Hatta bazı kadınların bile. +Kadın valide olduğu için zevci üzerinde daha müessirdir. +Kadın valide olduğu için kemallidir. +Kadın valide olduğu için daha şefkatlidir daha hassastır. +Kadın valide olduğu için daha namuskardır. +Kadın valide olduğu için daha fedakardır. +Kadın valide olduğu için hey’et-i ictimaiyyesiyle daha alakadardır. +Kadın valide olduğu için metin ve azimkardır. +Kadın valide olduğu için vatanın milletin saadet ve felaketinden daha fazla hissedardır. +Kadın valide olduğu için yuvasının temeli ve efrad-ı ailesinin mihveri ve nazım-ı muaşeretidir. +Kadın valide olduğu için beşeriyet ve hey’et-i ictimaiyyesi Kadın valide olduğu için kendisinde ciddiyet ve samimiyet esastır ve evladlarına hüsn-i misal olmak arzusuyla mecburdur. +Halbuki zevcelikte ciddiyet yerine siyaset kaimdir. +Siyaset ise enva’-ı şerait altında derecesi tebeddüle uğrayan ve bazen ca’li bir hale müncer olan arızi bir haldir. +Evet zevce zevcine karşı samimi olmaktan ziyade siyasidir. +Çünkü aralarındaki münasebet rıza-yı tarafeyn bir şirketten bir ortaklıktan ibarettir. +Her şüreka-yı sa’y ü amel nasıl yekdiğerine karşı daima kuşkullu mutabassır endişnak iseler ve nasıl biri diğerine olduğundan fazla görünmek gözünü boyamak bi’n-netice nafiz ve hakim olmak her biri diğerinin zaif damarını yakalayıp kendisine tabi’ kılmak ister ise bunlar da öyledir ve +hey’et-i ictimaiyyenin takviyesine müntehi vesait ve vesaili tamamıyla ihzar ruhları terbiye fazilet hislerini tenmiye suretiyle en kuvvetli fakat en medeni hayatın te’minine ma’tuftur. +amildir hikmet-i vaz’ına göre şahsi umumi nikat-ı nazardan beşeriyetin muhtac olduğu inkişafatı tehiyye eder. +Feraiz-ı ilahiyyeden salat hac zekat nasıl terbiye-i ruhiyyeyi terbiye-i ictimaiyyeyi vahdet-i intizamı sunuf-ı sıtalarını te’min ediyorsa oruç da bu esasları daha ziyade takviye eylemektedir. +Kelimeteyn-i şehadeteyni kavlen ve kalben irad ile ahkam-ı İslamiyyeye iman eden her ferdin iktitafa başladığı namütenahi füyuzat-ı ibadat ve muamelatın lazım-ı gayr-i mufarıkı olan tekalif-i şer’iyye öyle bir külldür ki hakkıyla istifade ve istifaza edilebilmesi her şeyden evvel saf ve metin bir i’tikada samimi bir amele mütevakkıftır. +Mevzu’-ı bahsimiz olan orucun ferdi te’siratından başka umumi ve ictimai vechelerdeki müsbet semeratı velud neticeleri de mevcuddur. +Oruç nasıl efradı bir salah ve kemale sevk ederse hey’et-i ictimaiyyeyi de ıstıfaya rehaya doğru yükseltir: +Oruç sayesinde hayat-ı ferdiyyede bir intizam teessüs ettiği gibi bu ferdlerin muhassalası olan cem’iyet hayatında da bariz bir nizam ve ahenk husule gelir yeknesak bir manzara bir vahdet irae eder. +Saim olanlar tabii bir meyelan ile ibadat ve taati severler. +Bunun için camiler dolar bu ictima’lar –cem’iyette sari olan tenakul-i hissiyat dolayısıyla– herkesi ıstıfaya salah-ı nefse ibadete teşvik eder mütegafillere hüsn-i misal teşkil eyler. +Camilerdeki ictima’lar dolayısıyla va’z u nasihatlerle ferdi ve ictimai hayatta tekemmülatın lüzum ve vücubuna şeraitine vukuf husule gelir. +Bilmeyenler bilmediklerini öğrenirler bilenler de ruhani bir zevk ile tesanüd-i İslaminin bu feyyaz misallerinden mütelezziz olurlar. +Imanlarını bir kat daha kuvvetlendirirler. +Muhabbet-i diniyye kalbleri birle��tirir. +Oruç tutan her müslüman sadaka-i fıtır vermekle mükelleftir. +Fukara sınıfının iktidarına mühim bir medar olan bu emr-i şer’i sunuf-ı ictimaiyye arasında bir muhabbet husule getirmekle beraber erbab-ı serveti hayr u hasenata fakiru’l-hal olanları da bu emr-i şer’iyi yerine getirmek için çalışmaya fakrdan kurtulmaya sevk eder. +Oruçla tok acın halinden anlar. +- Ramazanı müteakıb bayram gelir. +Bu bayram ne demektir? +Efrad ve cem’iyetin maddi ma’nevi bir tihanı muvaffakıyetle başaran milletler her müşkilatı seler senin ikrah ettiğin birtakım cehele; hiçbir akl-ı selimin hiçbir mantıkın kabul ve idrak edemeyeceği bir kıyafet bir tavr-ı zillet ile insanın görmekten istihya ettiği bir sırıtkanlıkla maskara olmuş ortalıkta dolaşıyor. +Hal-i zillete düşmüş bi-şuur sürünüyor bu zavallılara bütün mevcudat hiss-i merhamet veya ibret ve hayretle bakıyor acıyıp duruyor. +Evet bunlar nasıl ana olur? +Hakikatin kulaklarına fısıldadıkları şeyleri ve bunların etrafında büyüyen çocuk nasıl adam olur? +Derin derin düşünülecek bir mevzu’dur. +Bazıları diyor ki: +“Canım bu kadınların elbette erkekleri var onlar görmüyor mu?” Evet görüyor. +Fakat o bedbaht da ya herhangi bir sebeb ile zaif sözünü geçiremiyor veya kadın o derece haşarı ki gücü yetmiyor yahud kendisi de o cinsin matruşu o dişinin yavrusu. +Yetmiş iki milletin enzar-ı ibretini celb edecek bir halde bulunmakta bir kadın için nasıl asil bir zevk var nasıl bir zevk-ı selim var bulamıyorum ve öyle bir kadına her ne vesile ile olursa olsun refakat eden erkekte nasıl bir his var bilemiyorum. +Bu manzaraya “galat-ı tabiat” diyeceğim geliyor. +bu misal ile de anlamak lazımdır. +Ferdi ve İctimai Hayatta: +Hey’et-i ictimaiyyeler kendilerini terkib eden muhtelif mesalik ve seviye ashabının enmuzeci kabiliyet ve seciye derecelerinin ma’kesidir. +Bir hey’et-i ictimaiyyenin eczasından olan efradın müsbet veya menfi mahiyetteki kıymetlerinin tefasili milletlerin hayat-ı hakikıyyedeki mevkii irae eder. +Yani medeniyet herhangi bir milletin yalnız kuvvet ve siyaseti i’tibarıyla değil ictimai sahalarda muayyen ve müsbet bir mevcudiyete malik bulunmasıyla hem-ahenk olan milletlerdir ki terakki kabiliyetini istihsal etmiş kurtulmuş addolunabilir. +Yoksa efradı mütekemmil olmayan hey’et-i ictimaiyyeler için terakki yolları daima bin türlü mevani’le kapanmak isti’dadındadır. +Bu neticeye nazaran cem’iyet mefhumu mevzu’-ı bahs oldukça ecza-yı tabiiyyesinden olan hayat-ı ferdiyye de kendiliğinden meydana çıkar. +de tecelli eden en büyük te’siratı efradın salahı suretiyle +mecburiyetini kendimizde görmeyebiliriz. +Fakat vicdanlarımıza karşı da aynı şeyi söyleyebilir miyiz?.. +Hiç zannetmiyorum. +rin şurada burada alenen nakz-ı sıyam eylediği esefle kavaid-i İslamiyyeye nazaran herkes –diğerlerini rencide etmemek şartıyla– harekatında hürdür. +Başkasının akide ve vicdanına tahakküm halkın akaidi üzerinde tasarruf etmek hakkı hiç kimsede mevcud değildir. +Fakat her müslüman kavaid-i İslamiyye dairesinde yekdiğerini salaha hayır ve fazilete da’vet münkerattan nehyetmek vazifesiyle mükelleftir. +Müslümanlıkta sulta-i diniyye değil mev’iza-i hasene hayır ve fazilete da’vet nehy-i ani’l-münker vardır. +Bu ise muayyen bir makama muayyen bir sınıfa değil belki bütün müslümanlara verilmiş bir salahiyettir. +Cenab-ı Hak onu müslümanların en acizine de vermiş en kavisine de. +En aciz bir müslüman en kavi dindaşına karşı bu salahiyeti isti’mal edebilir. +Binaenaleyh İslamın aciz bir ferdi olmak i’tibarıyla dindaşlarıma bazı vesayada bulunmak istiyorum: +Ma’lumdur ki insan için en büyük hikmet yalnız Vacibü’l-vücud hazretlerine ser-füru etmesi mevcudiyet-i mahluk ve bendesi olduğunu bilip duyduğu o Halık-ı Zülcelal’in evamir ve nevahisi en ma’kul en ali en bedi’ şeyler olduğunu kabul ederek bunların haricine çıkmaması da lazımdır. +Hakiki iman ve muhabbet bunu ki: +Halık-ı kainata iman ve ona karşı arz-ı ubudiyyet bir vecibedir. +Çünkü her insan doğmasıyla beraber Cenab-ı Hak tarafından namütenahi ni’metlere mazhardır. +Şübhe yok ki insanın irade ve ihtiyar sahibi zi-şuur bir mahluk olarak yaratılmış olması da bu ni’metlerin en büyüklerinden biridir. +İşte bu ni’metlerin Mebde-i evveli olan Cenab-ı Allah’a “hamd ve şükrünün ihlas ile edası” İslamda ibadet denilen ilk vazifedir. +Her mü’min namazıyla orucuyla zekatıyla el-hasıl evamir-i ilahiyye dairesinde hareket etmesiyle bu vazifesini ifa eder ve Cenab-ı Hakk’ın verdiği ni’metleri verdiği hikmet ve maslahata tevfikan isti’male çalışır ve bu suretle şükrünü ler ki şerefe kemale yaşamaya layıktırlar. +Bu müşkil bir murakabe tevlid ediyor. +Ruh-ı teşrii idrak ve takdir edilerek düşünülürse orucun hey’et-i ictimaiyye için ne büyük ve rehakar bir kıymeti olduğu sabit olur. +Lakin bu sübut netayiciyle birlikte vücud bulur. +Esasen herhangi bir şeyden istifade etmek için evvelemirde onun hakikatine nüfuz etmek ve sonra o ruh dahilinde hareket etmek lazım gelmez mi? +Mesela sağmal bir koyun alınır. +Bu hayvancağız birçok ihtiyacatımızın te’minine vasıtadır. +İstihsal ancak istifade etmek için evvela onun kıymetini anlamak yani muhafazasına i’tina etmek sonra da ondan süt yün ilh.. +istihsal etmenin usullerini bilmek lazım gelir. +Aksi takdirde hiçbir şey elde edilemez. +Oruç da ibadat-ı saire de böyledir. +Orucun faydası feyzi maddi ve ma’nevi te’sirat-ı hasenesi yalnız kıymetini ve ondan istifade etmesini bilenler içindir. +Şehr-i Ramazan kemal ayıdır zühd ve takva ayıdır huzur ve sükun ayıdır murakabe ve istidlal ayıdır. +Bütün bu ali esasları düşünürken bir de şehrimizin Ramazan gecelerindeki hayatını göz önüne getirelim. +Dünyada hiçbir mefhumun bundan daha bariz bir tezadına tesadüf mümkün olamaz. +Eyyam-ı adiyyede daha sakin olan hayat birden bire karışır. +Her köşede bir sinema bir tiyatro bir lehv ü lu’b … Ma’nasız bir kalabalık aile sahibi kimseler için geçilemeyecek bir mahşer-i rezail. +Karşılıklı harf-endazlıklar sarkıntılıklar muaşaka-i enzarın ca be-ca eşkali hepsi hepsi bir muhassala-i hevesat şeklinde toplanır bu kudsi ve mübarek geceleri intihab eder. +Müslüman namını taşıyan vicdan sahibleri bilmelidirler ki mukaddes mefhumlara hürmet lazımdır. +Gayr-i müslimlerin de bir karnaval mevsimi vardır. +Fakat bu gece kendilerince mukaddes addolunan zamanlara tesadüf etmez. +Bu hali gören İslam dinini ta’mik eden garblı herhangi bir mütefekkir acaba hakkımızda nasıl düşünür. +O zat acaba “Müslümanlıkta oruç namı verilen bir nacaktır. +Herkes biraz daha fazilete yakın biraz daha riyadan ihtirastan uzak bulunacak; ruh ve vücud biraz huzura biraz istirahate imkan bulacaktır. +Bu sayede ruhi ve ictimai ahenksizlikler pürüzler düzelecek yeni bir sa’yin müstekar hedeflerine doğru emniyet ve ümidle gidilmeye başlanacak. +Halbuki bütün bunlar unutularak maddi yorgunluklar içinde ruhi ahlaki bütün maksadlar gayb olur. +Neden muhterem şeyler bu kadar ihmal ediliyor? +Acaba bu millet tereddiye mi uğramış?” dese ne cevab vereceğiz. +Vakıa böyle bir suale cevab vermek +perdesi altında bu gibi münkerata tasaddi etmek her halde hürriyeti su’-i isti’malden başka bir şey ile tefsir olunamaz. +Evet istihdaf eylediği gaye münhasıran saadet-i beşer olan dinimiz hayat ve saadet-i beşeriyyenin te’minine yegane vasıta olan “hürriyet-i insaniyye”yi her insanın hukuk-ı tabiiyyesinden saymıştır. +Fakat bir cem’iyetin mukaddesatına istinad ettiği desatire karşı gelmek hürriyet değil bil-akis hürriyet-i vicdana hürriyet-i şahsiyyeye hissiyat-ı diniyyeye sarih bir tecavüzdür. +Çünkü “Edyan taarruzdan masundur. +Hissiyat-ı diniyye asla ceriha-dar edilemez.” esası la-yetegayyer bir kaide-i tabiiyyedir. +Binaenaleyh i’tikadın netayic-i zaruriyye ve şekl-i haricisi olan ibadatın taarruzdan masun olması ona da hürmet ve riayet olunması icab eder. +Halbuki Ramazan-ı şerifte alenen nakz-ı sıyam etmek “Hissiyat-ı diniyye asla ceriha-dar edilemez.” esasına kat’iyyen münafidir. +Bu hal diğerlerinin mukaddes i’tikadlarını ve onun şekl-i haricisini alenen tahkirdir. +Onu şayan-ı hürmet bulmamaktır. +Yolda gider iken paltosunu çiğneyen bir adamın bu hareketinden kalben muzdarib olan duyacağını takdir etmeyecek bir ferd tasavvur etmiyorum. +Asıl müslüman o kimselerdir ki eliyle diliyle ef’al ve harekatıyla hiçbir kimseyi rencide etmez. +Herkesin en ufak bir hakkına karşı hürmet ve riayet eder. +Hürriyet her ferd için tabii bir haktır. +Fakat bu diğerlerinin mukaddes hukukuna tecavüz etmemek şartıyla mukayyeddir. +Hem ne hacet! +Esasen medeni ve ictimai olan bir uydurmak mecburiyetinde değil midir? +Böyle olmadığı takdirde cem’iyetin ahengi bozulup bi’n-netice hem kendisi hem de başkaları mutazarrır ve muzdarib olmaz mı? +Binaenaleyh insan beraber yaşadığı cem’iyet efradının tabayi’ ve adatını i’tikad ve ibadatını bilmek ve bunları tezyif ve tahkir etmemekle mükelleftir. +Bu kendisi için efrad-ı sairesinden hürmet beklemeye hak kazanamamışlardır. +Şu halde bütün müslümanların ictimai ve etmemeleri ve bunu ödemeyenlere her müslümanın bilhassa geldiği kadar nesayih-i lazımede bulunması lazımdır ki bu sayede hüsran ve dalalete düşmeyerek mütemadiyen saadete doğru yürüyelim. +Kur’an-ı Kerim’in şu sure-i celilesine tevfik-ı hareket eder isek her türlü saadetimizi te’min etmiş oluruz: +“Asra kasem ederim ki: +İnsan muhakkak hüsran ve ziyandadır. +Ancak imanı olan kimselerle a’mal-i salihada a’mal-i nafiada bulunanlar; bir de ve istikbalde bize hiçbir istifade vaad etmemiş bile olsa bunu bir vazife olarak yapmamız lazımdır. +Kaldı ki Vacib teala hazretleri kendi emirlerine itaat edenleri hal ve lardır. +Fil-hakika ibadette ihlas ibadette ruh onu bir fayda ve menfaat mülahazasıyla değil ancak emr-i olmak üzere emreylediği şeyleri –emir olduğundan dolayı– Bina-berin ibadat-ı İslamiyyenin her birerlerinde insanların saadet-i haliyye ve istikbaliyyesine aid pek çok hikem ve menafi’ olduğu ve bunların yalnız ferdi ve uhrevi değil ictimai ve dünyevi oldukları da ma’lumdur. +Bir misal olmak üzere Ramazan-ı şerifte her müslüman üzerine farz olan orucu göstermek pek muvafıktır. +Oruç bir emr-i ilahi olduğu cihetle her ferd-i İslamın bir vazife olarak bunu ifa etmesi lazımdır. +Vazifeye munkad olmak bunu iktiza eder. +Halbuki oruca kuva-yı ruhiyyenin terbiyesi iradenin takviyesi nefse hakimiyet te’mini gibi pek mühim faydalar da terettüb etmektedir. +Cenab-ı Hakk’ın farz kılmış olduğu namaz oruç zekat gibi bir bakışta yalnız ferdi ve uhrevi bir teabbüd zannedilen ibadetlerle hakikatte yalnız ferdin değil cem’iyetin saadeti istihdaf olunmaktadır. +Binaenaleyh bu vazifelerin ifası hem rıza-yı ilahiyyeyi isticlab hem de saadet-i cem’iyyeti istikmal edeceği gibi bunların adem-i uhrevi olmayıp dolayısıyla cem’iyetin muhafaza-i ahengi Fil-hakika ibadette vukua gelecek ihmal ve teseyyüb efrad-ı cem’iyyetin kalblerindeki havf ve muhabbetullahı yavaş yavaş izale edeceğinde şübhe yoktur. +Efradının kalbinde muhabbet ve aşkullah haşyet ve havfullah kalmamış olan bir cem’iyette hak ve vazife fikirleri silinerek bunun yerine hiss-i menfaat kaim olacağından böyle bir cem’iyette hukuka tecavüz fikir ve emeli meydan alır mukaddesat pamal edilir ma’sıyetler çoğalır hiss-i menfaat ve nefsani emeller vicdanda hakim olur. +Binaenaleyh ferdlerin evamir-i ilahiyye ve ahkam-ı kanuniyyeye karşı gösterecekleri ihmal ve teseyyübe münkerat ve menhiyyata ve kalmamaları iktiza eder. +Bunun içindir ki evamir-i ratibihim cem’iyet tecziye eder tevbih eder icra-yı nesayıhta bulunur. +Hiç şübhe yok ki: +Ramazan-ı şerifte alenen nakz-ı sıyam etmek de evamir-i ilahiyye ve ahkam-ı kanuniyyeye mugayir ve İslam hey’et-i ictimaiyyesine karşı sarih bir hakarettir. +Hürriyet-i şahsiyye hürriyet-i vicdaniyye +sarf-ı nazar edilmek ve fakat memleketin ekseriyetini teşkil eden ahali-i İslamiyyenin de ulum-ı diniyyedeki bütün arzu ve ihtiyaclarını tatmin eylemek için kendilerini Fransa’da olduğu gibi hükumet teşkilatı haricinde serbest bırakmak lazım gelecektir. +Serbesti-i vicdan esası da bunu muktezidir. +Tabii bu surette hükumet kendilerine müracaat edenleri şerait-i lazımeye tabi’ tutar.. +Bütün bu mütalaattan istimzac etmek istediğimiz netice şudur: +Garb daru’l-fünunlarında olduğu gibi te’sis edilecek tedrisi ve talebenin buna liselerde ihzarı veyahud ulum-ı diniyye tedrisatının serbesti-i tammı. +Şu an-ı tarihideki mes’uliyetimizin ma’ruzatımızın receye kadar tehaffüf edeceği ümidiyle müteselli olmaklığımıza ve bundan dolayı da ma’zur tutulmaklığımıza bununla beraber maslahatın infazı menut-ı re’y-i alileri bulunduğunu da der-hatır ettirmekliğimize müsaade buyurulmasını leri. +“Mim. +Nun” Beyefendi’ye “ ün Mart tarihli nüshasında bendenize hitaben yazdığınız makaleyi okudum. +“Biz sabah istiyoruz.” buyurulmuş. +Acaba bunu istemeyen bir ferd-i akıl tasavvur olunabilir mi? +Çünkü vaktiyle insanların en çok korktukları şey karanlıktı şimdi de yine odur. +Onun için biz de istiyoruz ki hiç karanlık olmasın. +Hakiki bir aydınlık bize necat yolunu göstersin bu sebeble bendenize bu makalemi yazmaya vesile vermiş olduğunuz için teşekkür ederim. +Bu sayede bazı karanlık noktaların tenevvür etmesi melhuzdur. +Evvela: +“İlmin şimdiki telakkisine göre bir İlahiyat Fakültesi Keşki ilmin o yolda telakkisi hangi mesleğin nokta-i nazarı olduğunu tasrih etse idiniz! +Bununla beraber biliyoruz ki ilmin o telakkisi pozitivist alimlerin mülahazasıdır. +Fakat müsbet ilimlerin ma’ruz olduğu tenkidatı bu esnada tahattur buyurmuş olsaydınız; o hükmü o kadar çabuk vermezdiniz. +Müsaade ederseniz bu tenkidleri şuraya telhis edeyim. +Evvela tabii biliyorsunuz ki bir şeyin biribirlerine hakkı doğruyu tavsiye edenler biribirlerine hayrı tavsiye edenler ziyanda değildir. +Ve’l-asr suresi.” Tevfik ve hidayet Allah’tandır. +Medarisin ilgası üzerine Daru’l-fünunda te’sisi mukarrer olan İlahiyat Fakültesinin programını tanzimde ihtisas ve alakadarlıklarına binaen tertib edilip nazar-ı dikkate alınması ricasıyla mukaddema Medrese-i Süleymaniyye müderrisini tarafından Maarif Vekaletine gönderilen esbab-ı mucibeli program bu husus için Ankara’ya azimet ve avdet eden Daru’l-fünun Emininin ceraid-i yevmiyyede intişar eden beyanatından anlaşıldığı üzere mazhar-ı i’tibar olamamıştır. +Beyanat-ı mezkureye nazaran te’sis edilecek olan Fakültede kelam fıkıh ve usul-i fıkıh gibi din-i İslamı telkin maksadıyla sistem haline konan ulum-ı aliyye-i diniyye tedris edilmeyip başka akvam ve edvara aid antika asarın ecnebiler tarafından tedkikı gibi yalnız diniyatın me’haz ve tevarihiyle iştigal edilecek ve lisan-ı Arabiyle olan bu me’hazlardan bir şey bir lise tahsilini ikmal eyledikten sonra evvela Edebiyat Fakültesinde bir iki sene lisan tahsil edecek ve İlahiyat Fakültesini ikmalden sonra muallimlik salahiyetini ihraz edebilmek için Darü’l-mualliminde de bir meslek ta’limi görmeye mecbur olacaktır. +Şübhe yok ki bu kadar ağır şerait karşısında liseyi doğrudan doğruya diğer fakülteleri ihtiyar edecek ve meyecektir. +Bu vechile memlekette ulum-ı diniyyenin tedris ve neşrinden mes’uliyet mevkiinde bulunan ulema-yı din biçareleri millet ve tarih nazarında elim bir vaz’iyet-i müşkileye düştüklerini tamamıyla müdrik bulunduklarını piş-i ıttıla’larına arz ve iblağ eylemeyi bir vecibe addederler. +Fakat Hıristiyanlık ve Yahudiliğin serbestçe neşir ve telkin edildiği ve dininin din-i İslam olduğu Teşkilat-ı Esasiyye Kanunu’nda tasrih olunduğu bir İslam memleketinde ulum-ı İslamiyyenin ali bir surette neşir ve tedris edilemeyeceğini hiçbir havsalanın kabul etmeyeceğinde asla tereddüde mahal yoktur. +Eğer tarz-ı hükumette ittihaz edilen prensip buna mani’ addolunuyorsa o halde bu prensibe tamamıyla sadık kalmak +ve irade-i beşeriyyenin de müdahalesi farz edilmesi değilse ne demektir? +Hülasa-i kelam ulum-ı müsbete afakıyet ile ma-ya’kıliyet gibi iki gaye ta’kib ettiği halde bunları bit-tamam tahakkuk ettirmemiştir. +Bu tenkidatı daha ziyade uzatmayacağım. +Zira bence müsbet ilimlerin en meş’um neticesi efkar-ı insaniyyeyi yabis ve akim bir menzile sürüklemekte olmasıdır. +Aziz dostum bana inanmazsanız zamanımızın ma’ruf bir şair ve mütefekkiri olan Guyau’nun ünvanlı kitabından bir sahifeyi – size nakledeyim: +“Bazen Tataristan’ın dağlarında ve sabahın sisleri içinde acib bir hayvanın soluk soluğa koştuğu görülür. +Bir gazalın gözleri kadar büyük gözleri olan bu hayvan halecanından şaşkın bir haldedir. +Dört na’la koştukça ve kalbi gibi çarpan yere ayaklarını vurdukça başının iki tarafında fevkalade cesim her açılışta o hayvanı yukarı kaldırır gibidir. +Bu hayvan vadilerin dolambaçları içine dalar ve çarptığı sert kayaların üzerinde kırmızı kan çizgileri bırakır nihayet birden bire yere düşer. +O vakit bedeninden o iki kanadın ayrıldığı görülür. +Meğer bir kartal onun başına çullanmış yavaş yavaş beynini yiyormuş. +Şimdi karnı doyunca göklere doğru uçmuş.” Guyau insaniyyet-i muasıranın ahval-i elimesini bu misal-i haile-nüma ile tasvir ediyor! +İşte benim korktuğum böyle bir hüsran ve dalale düşmemektir. +Beyim biz istiyoruz ki Nietzsche’nin Zarathustra[da] Zerdüşt lisanıyla ebna-yı cinsimize telkin etmek istediği fikri dalaletler içimize girmesin onun “Hiçbir şey gerçek değildir her şey mübahtır.” düsturu aramızda revac bulmasın.. +Yine isteriz ki yeni neslin bedenen ve fikren dinç olmakla beraber kalbleri ümid ve cesaret ile dolmuş bulunsun ve vazife hissiyle perverde olsunlar. +Siz bendenize “yirminci asrın ortalarına doğru geldiğimiz halde on sekizinci asır daru’l-fünunlarını taklid etmek kadar ma’nasız bir şey olamayacağını” söyledikten sonra bu subjektif ilimlerden bütün beşeriyet bıkmış usanmıştır. +Bütün ilim bütün daru’l-fünunlar objektif gayelere gidiyor ve ilim artık yüksek ve yaldızlı kürsilerde değil içinde kesif bir sa’y ve tecrübe havası yaşayan laboratuvarlarda ta’lim ediliyor.” diyorsunuz! +Fakat ne yazık ki elfazı pek parlak olan bu sözler hakayık-ı ahvale mutabık değildir. +Hiç olmazsa ifadelerinizi te’yid için mu’teber kitaplardan bazı şevahidi olsun irad etmeli idiniz. +Fakat bendeniz böyle yapmayacağım Zatıalinize kitabını okumanızı tavsiye edeceğim. +Bu kitabın müellifi “Jena” Daru’l-fünunu Felsefe Müderrisi Rudolf Eucken’dir. +Üstad-ı müşarunileyhe senesinde Nobel mükafatının layık görülmesi asar-ı ilmüteakkal olmasının şart-ı yeganesi kendi zatının aynı olmasıdır. +Bil-cümle kazayanın sıhhati olan bu “maya’kıliyyet” yada tatbik etmekte olduğumuz bu düsturu “hayatiyat”ta tatbik edemeyiz. +Zira hadisat-ı hayeviyyeyi her türlü mesai-i ma’rufeye rağmen “psikofizik” kuvvetlere biyolojide tesadüf ettiği bu müşkilat ruhiyatta daha ziyade nümayandır. +Zira psikolojinin mevzu’-ı hassı müfekkiredir ki büsbütün yeni bir hadisedir. +Yine bilirsiniz ki hayatiyatta bir fiil ve bir de redd-i fi’l vardır. +Fakat ruhiyattaki redd-i fi’l-i nefsani biyolojinin redd-i fi’line benzemez. +Çünkü bu redd-i fi’l şahs-ı zi-hayata yalnız beka-yı zatını ve davam-ı neslini te’mine hizmet etmekle kalmayarak ona şuurunu ve bununla beraber ilim ve kavanin-i tabiata ma’rifet ve bunları kendisinin tab’an me’mur olduğu gayeyi istihsal edecek surette isti’mal fizyolojikıyyesi vardır ve bunları ta’yin etmek faydalı ve elzemdir. +Fakat bunun için şuur hadisesi ihmal olunur hatta iş bununla kalmaz psikolojiyi fiziki bir şekle sokmak ondan fazla garib ve elfazı i’tibarıyla mütenakız bir hale koymak demektir. +Böyle olduğu halde ulum-ı müsbete hesaba ve sıhhat-i kat’iyyeye müstenid ve ehil olmayan keyfiyata müteallik hadiseleri de psikoloji fizik ilmen halletmek sevdasında bulunuyor. +Bu ise müstahildir. +Çünkü insansız sosyoloji ilmi olamayacağı gibi ruhsuz psikoloji de olamaz. +Cem’iyet-i beşeriyyeyi yalnız şerait-i hariciyye ve cismaniyyesiyle izah etmek mümkün değildir. +Kanun yahud illiyet nisbeti mefhumunu acaba sosyolojinin saha-i mahsusu olması icab eden mesaile tatbik etmek mümkün müdür? +Ma’lumdur ki müverrihler bu noktada kat’i bazı kuyud-ı ihtiraziyye serd etmişlerdir. +Zira epeyce teemmül olunursa görülür ki ictimaiyatta zaruri addolunan şey muayyen bir gayenin husulü için elzem demektir. +Bu elzem kelimesini de izah etmek lazım gelirse görürüz ki bundan maksad insaniyyetin metalib ve efkarına daha muvafık daha müreccah demektir. +Şöyle ki yaşamak için bir mücadele kaidesi bunun bir netice-i zaruriyyesi addolunan taksim-i a’malden başka suret-i hallere de mütehammildir: +Mesela insanların birbirini yemesi de bir suret-i halldir. +Fakat insanlar bu suret-i hallden tiksindikleri için taksim-i a’mal çaresini tahayyül etmişlerdir. +Bu hal acaba kendisine camid bir kanun-ı illiyyet nazarıyla bakılan bir şeyin bir gaiyet nisbeti maddiyyenin amil olduğu farz olunan bir mahalde aklın +şeyde Avrupa’ya imtisal ediyoruz orada ulum-ı diniyye ve kilisaiyye hakkında her gün biraz daha mütezayid neşriyata niçin atf-ı nazar-ı dikkat etmiyorsunuz … Vaktiyle senelerinde “Miney”in te’lif ve neşr etmiş olduğu mücelledden mürekkeb eskimiş addolunduğu için yeni bir kamus neşrine başlanmıştır. +Bu un birinci kısmı beş cildden mürekkeb büyük bir kamus-ı Tevrat’tır. +İkincisi Katolik ris Katolik Enstitüsü Muallimi Manjeno devam ediyor. +Üçüncüsü Nasraniyet arkeolojisiyle merasim-i diniyyeye aid bir kamustur. +Dördüncüsü kilise coğrafya ve tarihine aid bir kamustur ki bunun hey’et-i tahririyyesi arasında Paris Katolik Enstitüsü Emini ve Akademi A’zası Baudrillart dahi vardır. +Beşincisi hukuk-ı iseviyet kamusudur. +Bu kitapların bütün Hıristiyanlık dünyasında mazhar olduğu i’tibar-ı fevkaladeye muhtelif lisanlarda münteşir matbuatın makalat-ı takdiriyyesi delil-i kafidir. +İşte bizim hocalarımızın böyle noksan-ı himmetleridir ki muahazeye şayandır. +Daha üç ay evvel bana ihda olunan bir risale vardır. +Bu risaleyi gönderen Strasbourg Daru’l-fünunu Tarih-i Kilise Müderrisi Paul Sabatier’dir. +Bu üstad senesinin Teşrinisani’sinde mezkur Daru’l-fünun’da vermiş olduğu umumi bir derste kilise tarihinin tedrisatın her derecesinde ta’limindeki elzemiyet ve fevaidi izah etmişti. +İşte risale bu dersi ihtiva etmektedir. +Bilmem ki biz bu kadar hükema ve ukaladan daha mı iyi düşünüyoruz ve görüyoruz? +Sizi bugünlük daha ziyade rahatsız etmeyeceğim. +İcab ederse yine görüşürüz efendim …” Memleketimizde garb medeniyetini ve Hıristiyanlığı neşretmekte olan ve Müslümanlık için büyük bir tehlike teşkil eden ecnebi mekatib-i diniyyesinin seddi üzerine Fransa Amerika ve diğer devletler tarafından bazı teşebbüsat-ı siyasiyye vuku’ bulmaktadır. +Diğer taraftan ecnebi matbuatı da seddedilen dini mektepleri müdafaa etmektedir. +Bu mes’eleye dair gazetesi bir makale neşretmiştir. +Fransa’da tedrisat-ı diniyye hakkında şayan-ı dikkat ma’lumatı ihtiva etmesi i’tibarıyla naklediyoruz: +“Ahiren seddedilen dini mektepler hakkında vakı’ olan muhtelif tefsirler miyanında laik siyasete muhalif olmak dolayısıyla kendi memleketinde bu kabil mektepler bulundurmayan Fransa’nın hariçte mekatib-i dimiyyesinin ne dereceye kadar makbul-i amme olduğuna delil-i kafidir. +Bu kitab-ı mühimmin’ncı sahifesini okursanız Avrupa efkar-ı zekiyyesinde hasıl olan intibahın ne merkeze teveccüh ettiğini görürsünüz. +Fakat daha garibi bu Harb-i Umumi badiresinde ve felaketlerinden sonra bilhassa Almanlar arasında husule gelen inkılab-ı ruhiden haberdar olamamış gibi görünmenizdir. +Eğer Kont Kayserling’in Almanlara vermek istediği yeni mefkurelere muttali’ olarak onları parlak kaleminizle aramızda neşre himmet etseydiniz ne kadar daha iyi olacaktı. +Beyefendi Avrupa bina-yı muallasını ma’neviyattan tebaud temellerinden sarsmıştır. +Vuku’ bulacak inhidamı şimdiden teferrüs eden mütefekkirler bundan hazan yaprağı gibi titremektedir. +Aziz dostum sizi yalnız intibaha değil biraz da insafa da’vet edeceğim. +Çünkü makalenizde b��tün felaketlerimizden “maveradaki esrarı anlamak için kafalarını patlatan zatları” yani açık Türkçesi sarıklı ulemayı mes’ul tuttuğunuz anlaşılıyor. +Hayır Beyefendi! +O felaketlerin sebebi büsbütün başka şeylerdir. +Bilirsiniz ki biz cengaver kahraman fatih bir milletiz. +Onun için ecdadımız kılıçlarını kuşanmışlar atlarına binmişler Çanakkale Boğazı’ndan geçip Avrupa’ya ayak atmışlar; önlerine çıkan Rumları Bulgarları Sırpları Arnavudları Boşnakları yendikten sonra pek az bir zaman içinde Tuna sahillerine ermişler o hudud-ı tabiiyyeyi de aşarak Romanya’yı Transilvanya’yı Podolya’yı Macaristan’ı zabt etmişler Viyana’ı kuşatmışlar; bu hadisat bütün Avrupa’yı ziyadesiyle ürkütmüş aleyhimize müteaddid Ehl-i Salib seferleri tertib edilmiş; bunların hepsine karşı durmuşuz. +Fakat bu ma-fevka’t-tahayyül israf-ı kuvvet nihayet bizim de dermanımızı tüketmiş. +Düşman bunu anlayınca arkamızı bırakmamış. +Üç yüz seneden beri bizi tazyik edip duruyor. +Az kaldı Asya’ya atmakla kalmayacak bizi anayurdumuzda bile mahvedecekti. +Felaketlerimizin bütün bütün sebebi bu faaliyeti ifrata vardırmaklığımızdır. +O halde o nokta-i nazardan ulemamıza çatmaktan vazgeçiniz. +Vakıa onların da kabahatleri çoktur. +Çünkü asrın icabatını takdir edip bir türlü uyanamamışlardı ve artık o derin uykuda bırakılamazdı. +miz bir İlahiyat Fakültesi açmaktadır. +Beyefendi İlahiyat Fakültesinde bilhassa ulum-ı diniyye okunacaktır. +Bunların başında tefsir ve hadis ilimleri vardır. +Bunların ilim olduğuna şübhe mi ediyorsunuz? +Madem ki bugün her +Hıristiyanlığın siyasi ve ictimai te’siratı tedk i k ediliyor. +da okunduğuna göre Hıristiyanlığın siyasiyat tedkik etmek üzere dini bir konferans Birmingham’da akd-i ictima’ etmiştir ki buna Kuvek Konferansı denilmektedir. +Katolik Kilisesi müstesna olmak üzere İngiltere konferansa iştirak etmiş ve kilise murahhaslarının adedi e baliğ olmuştur. +İngiltere Kralı konferans reisine gönderdiği telgrafnamede diyor ki: +“İctimai siyasi ve iktisadi hayatımızın müşkilatını Hıristiyanlık nokta-i nazarından tedkik etmek üzere riyasetiniz altında toplanan konferans ile ziyadesiyle alakadarım. +Bu gibi tedkikat hiç şübhesiz hıristiyan bir memleketin vatandaşları tarafından hüsn-i kabule mazhar olacağı şübhesizdir. +Tedkikatınızın netayicine muntazırım.” gönderdiği telgrafnamede ez-cümle diyor ki: +“Bizi hedefimize doğru götürmekte kuvvetlerimizin tazeliğini ve zindeliğini muhafaza etmekte olan yegane şey canlı akaid-i hıristiyaniyye ve Hıristiyanlığın ruhundaki sadeliktir.” Sabık Başvekil Baldwin de diyor ki: +“Neslimizin karşılaştığı mesailin ancak akaid-i hıristiyaniyye dairesinde hallolunabileceğine eminim!.” Esbak Başvekil Asquith de konferansın mesaisine tamamıyla tarafdar olduğunu söylemektedir. +Konferans reisi irad ettiği nutukta Katoliklerin konferansa adem-i iştirakinden dolayı beyan-ı teessür etmiştir. +“Aylardan beri Protestan Amerika’da Büyük Episkopos Kilisesini esasından sarsmakta olan şiddetli bir niza’-ı mezhebi hadis olmuştur. +Li. V. +Heyton Dufert Veders sütunlarında sarih surette dalaletkarane bir fikir dermeyan etmek suretiyle bu fırtınaya sebebiyet vermiştir. +Küçük Teksas Daire-i Umur-ı Ruhaniyyesini tedvir etmekte olan bu cür’etkar rahib Hazret-i Isa’nın mu’cizevi tevellüdü hakkında şübheler izhar etmesi hasebiyle ta’kibat-ı ruhaniyyeye uğramak tehlikesine ma’ruz kalmıştır. +niyyeyi himaye ve sıyanet ettiği de mevzu’-ı bahs olmaktadır. +Binaenaleyh bu hususta ma’lumatdar Fransa Sefareti me’murin-i aliyyesinden birine müracaat ettik. +Muhatabımız bize atideki cevabı vermiştir: +– Dermeyan ettiğiniz fikir tamamıyla yanlıştır. +Devlet tedrisatının Fransa’da tekmil tedrisattan ibaret olmadığı nazar-ı dikkate alınmalıdır. +Fransa’da laik tedrisat miyanında ehemmiyeti büyük olan serbest tedrisat vardır ki bunlar miyanında dini tedrisat mühim bir mevki’ işgal etmektedir. +tedrisatında atideki erkam mezkurdur: +zükur dini mektep mevcud olup talebeyi ihtiva etmektedir. +Bundan başka ibtidai mektep vardır ki bunlara sekiz yüz bin talebe devam ediyor: +Bunlara tali derecede iki yüz mektep enstitü veya müttehid fakülte şekli altında diğer birtakım müessesat da ilave edilmelidir. +Hepsinin mikdarı umum Fransız müessesat-ı ta’limiyyesinin yüzde yirmi beşi veya otuzunu teşkil etmektedir. +Bir salnameyi açınız. +Orada devlet liseleri yanında bir hayli serbest mekatib-i taliyye ve bazı mekatib-i diniyye göreceksiniz. +Mekatib-i diniyye miyanında mesela İstanislas Koleji vardır ki rahibler tarafından idare edilmekte ve ailelere tamamıyla dini bir tahsil ve resmi programlara tevfikan kuvvetli ve yüksek bir ders vermektedir. +Daru’l-fünun müderrisleri mezkur mektepte rahiblerle birlikte sıkı bir surette iştirak-i mesai etmektedirler Anatole France küçüklüğünde Stanislas Koleji’nde tahsil ve terbiye görmüştü. +‘Yeneviyev’ mektebinin de kuvvetli teşkilatı olup büyük mektepler müsabaka imtihanları Paris Kaotlik Enstitüsü daru’l-fünun yanında ilahiyat edebiyat ve fünun dersleri vermektedir. +Maarif-i Umumiyye Meclis-i Alisi de serbest tedrisattan dört mümessil ihtiva etmektedir. +Bunlar emirname ile ta’yin edilmektedir. +Kanunu bu vaz’iyeti mahsus derecede tebdil etmiştir. +Serbest mekteplerin te’sis ve idaresi Teşrinievvel senesi Kanunu’na tabi’dir. +Yani mektepler program tarz-ı tedris ve okutulacak dersler hakkında tamamıyla serbest bulunmaktadır. +Dini tedrisat nini resmi ve milli tedrisat miyanında serbest veya dini tedrisata da mühim bir mevki’ tahsis etmektedir. +Mesleki bi-taraflık devletin mutlak bir prensibidir. +Şunu da kaydetmek lazımdır ki dini tahsil talib olan talebeye verilmektedir. +Muhtelif edyana mensub olan bazı rahibler liselerin idaresine de me’mur edilmiştir. +Resmi kadrolarda profesörler yanında bir Katolik papas bir Protestan rahib bir haham ve bazen de bir imam görülür.” +lar irad etmişlerdir. +Poter asri nokta-i nazarı izah ettikten sonra Roç Streton’a cevaben demiştir ki: +– İncil vahdet-i hissiyat ve i’tikadla mücehhez olup onu yegane menba’-ı ilham addetmek lazımdır. +Bu menba’ da Ruhu’l-kudüs’tür. +Hıristiyanlık münakaşa kabul etmez yüksek bir nüfuza muhtacdır. +Hazret-i Meryem’in bekaretine ve Hazret-i Isa’nın ba’sü ba’de’l-mevtine i’tikad ederim. +Mevlamız müteveffa bir insandır. +Noel yortusu da Abraham Lincoln’ün sene-i devriyye-i viladetine benzer. +Maamafih ictima’da hazır bulunanlar asrilere hak vermişlerdir. +Halkın sülüsanı Streton’un esas akidesi aleyhinde bulunmuşlardır. +Buhran günden güne kesb-i vehamet etmektedir. +Piskoposlar aralarında şiddetli mektuplar teati ediyorlar. +Mehakim-i diniyye yüz elli seneden beri görülmeyen bir tarzda dalalet da’valarını rü’yet etmeye hazırlanıyorlar. +Heyton lehinde toplanan bin dolardan maada diğer Hayat-ı Beytiyye Bilhassa Hayat-ı Zevciyyedeki Te’siratı de açtığı rahneleri mühimsemiyorlar; bu rahnelerden sonra erkan-ı ailenin yıkıldığına karşı mütegafil bulunuyorlar. +Halbuki kendileri de o elim akıbetlerden azade değiller! +Aklı başında bir adamın el sunduğu kadeh daha dudaklarına değmeden vücuduna yabancı bir ruh sereyan eder. +Bir ruh ki nefhası bütün akıl fikir bağlarını çözer; azmi tamamıyla didikler; sonunda o aklı başında adamı hevesatının şehevatının elinde zebun eder bırakır. +Artık bu adam kalkar kendi yuvasında oturmuş kocasına karşı hayatını hatırından geçirmeyen vefalı zevcesinin hukukuna hürmetsizlik ederse hiç de şaşılmamalı. +Zaten pek az ayyaş görülür ki karısından başkalarına sarkıntılıktan çekinsin yahud aili vazifelerini hakkıyla ifa edebilsin. +Zira işret meclisleri kafalara mütehakkim kesilir akılları baziçe eder nefsani hevesleri ayaklandırır; nefsine terbiyenin yahud dinin hakim kılabildiği zevaciri ortadan kaldırır. +Sonra ancak o an için hoşuna giden şeylerden maadasını serhoşa unutturur. +Ne refika-i hayatıyla ciğer-parelerini düşünmesine ne de bağlı bulunduğu ahdleri misakları hatırlamasına meydan verir. +de kadın erkek birçok hoppa mizaclar bir sürü hafif Episkopal Kilisesinin beş yüz rahibini ihtiva eden asri kilise mensubini ittihadı Heyton’un müdafaasını deruhde etmiştir. +Heyton’un lehinde kaleme alınan on bin nüsha kadar müdafaaname episkoposlara gönderilmiştir. +Bundan üç ay evvel muhakeme masrafına karşılık olmak üzere bin dolar iane toplanmıştır. +Ağızlardan kopan sada-yı şikayet ‘O mahkum olacaksa hepimiz olacağız.’ cümlesinden ibarettir. +Vaki’ olan rica üzerine Heyton New York’a gelerek Episkopal Kilisesinin sağ cenahına şiddetli bir hareket-i tecavüzkaranede bulunmaya başlamıştır. +Bu sağ cenah Esasiyyun ünvanını alan kilise mensubinini la-yuhti sözüdür.’ Bil-akis asriler İncil’in bir hayli kısımları tenkid edilebileceğini tahmin ediyorlar. +Asriler Mektebi Reisi Mister Poter diyor ki: +– İncil her sözü i’tibarıyla Allah’ın sözü gibi kabul edilemez. +Bu da üç sebebden ileri gelir. +Evvela İncil’de zahiri hatalar vardır. +Mesela İncil çekirgelerin dört ayakla yürümekte olduklarını söylüyor. +Halbuki çekirgenin on ayağı vardır. +Keza tavşanın hayvanat-ı mücterreden olduğunu söylediği halde hayvanat-ı kazımadandır. +Kitabı Saul’ün kızı Mişal’in evladsız olduğunu söylüyor. +Halbuki biraz ötede aynı Mişal’in beş çocuğu olduğunu beyan ediyor. +Üçüncü derecede Hazret-i Meryem’in bekareti gibi güçlükle kabul edilen akaid vardır. +Diğer bir asri Doktor Park Hazret-i Meryem mes’elesi hakkında daha ileri giderek diyor ki: +– İncil’de Hazret-i Meryem’in bekareti hakkında ancak üç ima vardır. +En iyi müfessirler Hazret-i Isa’nın validesini tasvir ederken kullandığı kelimenin ‘evlenmiş genç kadın’dan Yunanca bir kelime ile tercüme edildiğini söylüyorlar. +Belki de eski İnciliyyun bir bakireden doğan Isa kelimesinde bir güzellik buluyorlar. +Sen Pol Hazret-i Silsile-i viladeti Sen Matyo ile Sen Luta tarafından izah edilmiştir. +Bu iki İnciliyyuna göre Hazret-i Isa’nın nesli Hazret-i Yusuf vasıtasıyla Hazret-i Davud’a kadar çıkar. +Hazret-i Meryem’in nesebi hakkında bir şey demiyorlar. +Sen Mark’a göre İncil’de Hazret-i Isa’nın validesinin bekareti hakkında bir kelime yoktur. +Sen Jan’ın dördüncü Bundan bir müddet evvel birkaç yüz İncil tarafdarı New York’ta Batist Baptist Kilisesinde toplanmışlardır. +Orada Mister Poter ile Doktor Con Roç Streton nutuk yatının velini’meti olduklarını bildiği iki vücud hakkında hürmet hissi duymamış bir mahluk için kendisi ile aralarında hiçbir rabıta olmayan diğer insanlara karşı ta’zim Bundan başka içkiden en çok müteessir olan aili mesailden biri de idare-i beytiyye mes’elesidir. +Grober’le Karibin daima içen evleri hesaba almamakla beraber neşrettikleri ihsai cedvellerde pek kahir hakikatler göstermişlerdir. +Köylü tabakasına mensub evlerin yüzde’si şehri masraflarının yüzde’ünü içkiye veriyor ki bir evin gıdasına sarf edilen paranın üçte birinden pek az aşağıdır; maamafih mesken ücretinin tamamından müdhiş surette fazladır. +Evet Berlin amelesi bu hususta Baden köylülerinden daha iyi bir halde bulunuyor. +ev üzerinde kemal-i dikkatle icra edilen tahkikat gösteriyor ki bir evin içkiye verdiği para bütün masrafının yüzde mikdarındadır. +Ancak bu kadar paranın zıyaı idare-i beytiyyeyi sarsmaz ma’nası anlaşılmamalı. +Zira bi’n-nisbe azlığıyla beraber bu para evin tenviri teshini masrafından çok tuttuğu gibi bütün melbusat mesarıfinden kat kat ziyadedir. +Artık i’tidale iktisada riayetle içilmişken bu kadar vahim neticeler hasıl olursa ya o ayyaşların hali ne olmak ları ücretlerini alır almaz evlerine uğramadan doğruca dadanmış oldukları meyhanelere giderler; küp diplerinde bu paranın yarısını bırakıp kafayı tütsüledikten sonra kalkar ya fuhuş tuzaklarına yahud kumar inlerine dalarlar ki kıyametin büyüğü asıl o zaman kopar. +Hülasa bu adamlar karılarının yanına döndükleri vakit ellerinde üç beş saat evvel aldıkları haftalıktan pek az bir şey kalmış bulunur. +Zavallı kadınlar işretin dest-i gasbından kurtulabilen bu bakiyyeyi alarak bir taraftan tenvir teshin su mesken borcunu ödemeye diğer taraftan da çoluğun çocuğun nafakasını toplamaya çalışırlar. +Çok defalar eldeki yamalık bu hayati ihtiyacları kapayamaz. +Bunun üzerine biçare analar ailenin zaruri olan nafakasından kesmeye mecbur olur. +İşte o zaman çocukların da kendilerinin de sıhhati sarsılmaya başlar. +Evet yurtlarında sefaletin eliyle açılan gedikleri tıkayabilmek lüzumunu duyan kadınlar yok değil. +Lakin acaba bir faydası var mı? +Zira müşahedat ile sabit ki: +Ayyaş aile reisleri karılarının nafakasından o mikdarı kesiyorlar. +Binaenaleyh kadınların bu suretle didinmelerinden kendi yuvaları hesabına kazandıkları bir şey varsa o da çocuklarının kocalarının akıllar bir yere gelir. +Şarab dillerdeki ukdeyi çözdükten yüzlerdeki hayayı sıyırdıktan kafaları buram buram hulyalarla tütsüledikten sonra artık sineler hikmet ahlak mev’izalarına tahammül edemez olur. +Kulaklar bu gibi nahoş seslere karşı sağır kesilir; bila-ihtiyar hevesatının arkasından sürüklenmesine de serhoş için bir mani’ kalmaz. +Ayyaş karıları kocalarının bütün bu hallerini pek diğer taraftan heriflerin şirreti korkusuyla hiç münakaşa cihetine yanaşmazlar. +Sade kıskançlık hislerini tevlid eden esbab ile boğuşup dururlar. +Gah kendilerini aldatmakla meşgul olurlar gah çaresizliklerini görerek seslerini kısarlar. +Nihayet iş bir dereceyi bulur ki zavallıların tahammülü tükenir işte o zaman kıskançlık saikasıyla en tehlikeli yolları tutmakta hiç tereddüd etmezler. +Sabrı mekaneti bittiği zaman kıskanç kadın en korkunç bir mahluk kesilir intikam hissinin zebunu olur; artık içki yüzünden ailesine vefası kalmayan çoluğunun çocuğunun ihtiyacını te’mine eli varmayan kocasından hıncını almak için hiçbir hareketten çekinmez. +Sinesinde yanan kin ü gayzı yatıştırmak için başvurmadık vasıta bırakmaz. +bu hale gelirse o refakatin mahsulü olan yavrucakların nasibe-i hüsranını siz düşünün! +Aile hayatı perişan olur da baba ile ana arasındaki karşılıklı hürmet şefkat duyguları kalkarsa bu felaket evvela kendi yavrularının sonra bu yavrulardan teşekkül eden bütün bir cem’iyetin hırman u haybeti için ne müdhiş bir amil olmak icab eder! +saçıyor; öyle fitneler öyle münaferetler meydana getiriyor ki ne murafaayla bastırılmasına ne de münakaşa dairesinde kalmasına imkan var. +Sonra hiçbir şeyi sakınmayan alevlerini her tarafa saçan bu felaketten evdeki ma’sum çocukarın asude kaldığı pek nadir. +Doktor Mank-Müller Almanya hükumetince ayyaş ailelerin elinden alınan çocukları muayene etmiş üçte yormuş. +Zaten bir kere bu suretle gevşeyen mukaddes rabıta-i zevciyyenin devam-ı vücudunu ümid etmek nasıl hata ise bu perişan muaşeretten gelecek zürriyetin de ruhu bedeni en müdhiş hastalıklardan azade kalacağına Böyle bir aile çocuğunun ilk edineceği tabiat huysuzluk anaya babaya karşı hürmetsizliktir. +Ebeveynini tahkir eden bir çocuk tabiidir ki büyüyünce başkalarına hakaretten asla geri durmayacaktır. +Zira varlığının ha Ali mekteplere gelince mes’ele delilden bile müstağni. +Evet Talebe Cem’iyetleri Kanunu Almanya’da bir çocuğun elim neticeler vermiştir. +Bu Kanun ruhlu meşrubatı ağzına koymayanları da içki kurbanları arasına girmeye ve intisab ettiği cem’iyet tarafından mevzu’ karara göre hastalıklara ma’ruz bulunur; vücudları sirayet-i maraza mukavemetten aciz kalır; derslere devam edemez ve o irfan ve medeniyet diyarındaki gafil gençler tarafından bu nur ve edeb asrında hem kendilerine hem milletlerine reva görülen zulmü yakından müşahede etmiş kimseler şu söylediklerimize tamamıyla vakıftır. +dan: +Birçok arkadaşlarımla görüştüm ki hepsi Ramazan dolayısıyla geceleri Şehzadebaşı kaldırımlarını dolduran ve gelene geçene sokularak kendilerini yangın yerinde Bu şikayet haklı mı değil mi bilmiyorum. +Fakat bariz bir hakikattir ki o da düne kadar çarşaf ve peçesi altında ulvi bir sır halinde yaşayan Türk kadınının bugün sert ve serseri bir fırtınanın te’siri altında kaldırıma düşmüş hazanzede bir yaprak haline geldiğidir. +Onun merbut olduğu ağaç hiç de fena bir zeminin ortasında yetişmiş değil ve pek muhtemeldir ki temiz bir toprağın mahsulüdür. +Gözlerine bol sürme dudaklarına bol boya ve vücuduna acı bir ıtır ve rayiha sürerek perişan yapraklar gibi onu çamurlu kaldırımlara atan harb mi sefalet mi hangi bad hangi tufan oldu bilmiyorum. +Her şeyimiz asrileşmek namı altında acı bir hezal ve hezimet içinde inhitata uğrarken ne olurdu yalnız bu bu yegane varlık eski asil çehresinden bir şey feda etmeyerek bizim için “ulvi bir sır” olan halinde muhafaza edeydi! +Dün irtikab-ı fuhuş eden kadınlar gayr-i mevcuddu diye bir iddiada bulunmuyorum. +Fakat i’tiraf edelim ki dün bir “al gömlek” olan ve izafe edilen bu renkle calib-i dikkat ve setri gayr-i kabil bulunan bu faziha bugün birçok kadınlar için bir libas-ı tabii hükmünü almıştır. +Bugün yalnız sokağa düşmekle ve sokağın çamurları üzerinde pis bir paçavra halinde sürüklenmekle kalmayarak arsız arsız her geçen insanın yanına sokuluyorlar tıbkı diğerleri gibi Beyoğlu kaldırımlarında sürünen öbür kadınlar gibi göz süzüyorlar dirsek vuruyorlar laf atıyorve doğrudan doğruya kendilerinin işine hasr etmeleri lazım gelen kıymetdar zamanı hariçte geçirmelerinden Vakıa dışarıda çalışan kadınlardan bir kısmı yuvasından ayrı bulunduğu müddetçe çocuklarını komşusuna bildiğine şuna buna emanet bırakıyor. +Lakin ekseriyeti olan diğer kısmı da ciğer-parelerini mahrumiyetlerin felaketlerin ölümlerin pençesine tevdi’ etmekte muztar kalıyor. +Bu sebebdendir ki uyanık hükumetler bu gibi çocukları ailelerinden alarak emsali bedbahtlar için ihzar etmiş oldukları şefkat müesseselerine ıslah mekteplerine vermektedir. +Evet amele ücreti artırılırsa yuvalar salah kesb eder analar da esbab-ı rahatın zaruri kısmını tedarike imkan bulur vehminde bulunanlar olmuştu. +Lakin tecrübe gösterdi ki ücretler ne kadar artarsa evlerin felaketi de o kadar artıyor zira para ziyadeleştikçe içki hevesi de ziyadeleşiyor. +Nasıl ki nafakayı biraz yoluna koymak maksadıyla kadınların bütün vesait-ı mümkineye müracaatları da aynı neticeyi vermişti. +Mesela kadın oturduğu evin odasını yahud odanın bir kısmını rast gelen adama kiralamak suretiyle çocuklarını rine kendisini kocasını yavrularını bir yahud yarım oda rısını öyle bir sürü yabancılara vermek ıztırarında kaldı ki hepsi değilse bile herhalde çoğu serserilerle ahlak-ı sefile sahibleridir. +Artık yuvanın içinde dönüp dolaşacak yer kalmaması bir sürü yatağın sımsıkı sıralanması ve bu hüviyetleri mechul yabancılarla o zavallı aile efradının daima temasta bulunması yüzünden meydan alacak akıbetleri tahmin pek o kadar müşkil olmasa gerek. +Şimdi bu ev halkı için esbab-ı rahatın kısm-ı a’zamından mahrumiyetle beraber ailenin iki reisi arasına haklı yahud haksız yere kıskançlık ve mütekabil i’timadsızlık girmesine gelince bunlar bahsettiğimiz ıztırarın en çabuk yetişen meyvesidir ki dünyada bunun kadar acı bir şey yoktur. +miyyeye vurduğu darbeyi hesaba almalıyız. +Tedkikat ile sabit ki bu evlerin irfan uğrunda verdiği para müskirata bezl ettiğinin beşte biri bile değil. +Maamafih içki mektepler kitaplar matbuat gibi terbiye ve maarif yollarına sarfı icab eden paranın büyük bir kısmını yutmakla doysa ne a’la! +Yukarıda söylediğimiz vechile evdeki bütün çocukların vücudlarını dimağlarını kuvvetsiz bıraktığı gibi tekemmülden neşv ü nemadan da alıkoyuyorlar. +İşte ibtidai ve tali mektepler hakkında tutulan ihsaiyatın gösterdiği bundan ibarettir. + +seller gibi gelen dalgalar gibi hücum eden mihnet ve sefaletin savletlerine karşı olsun kıskanç bir metanetle müdafaa edeydi; hiç olmazsa hiç olmazsa kaldırımlara kadar olsun inmeyeydi!. +lar kolunuza girmek ve boynunuza asılmak istiyorlar. +Bu tezellüllerine mukabil pek azlarından ru-yı kabul ve pek çoklarından acı bir istihza ve kaba bir hakaret görüyorlar. +Ne olurdu bu hercümerc-i sukut arasında yalnız o kırık kanadı ve kanayan pençesiyle burclar ve şahikalar üzerinde yavrusunu düşmanlara karşı müdafaa eden yaralı bir dişi kartal gibi varlığının an’anevi iffet ve asaletini Bir hükmün nesholunmasındaki hikmet anlaşılabilir. +Kütüb-i semaviyye ve kavanin-i mevzuada bunun misilleri çoktur. +Fakat acaba tilavetin neshiyle hükmün ibkasındaki ma’nayı bu zevat izah edebilirler mi? +Kur’an-ı Kerim insanın dünya ve ahirette saadetini te’min eden ahkamı muhit olan kanun-ı ilahidir. +Sabit ahkam-ı ilahiyyeyi tebliğ eden elfaz ve ibadatı Cenab-ı Hakk’ın neshetmesini hiç akıl kabul eder mi? +Hiç şübhesiz bunu ancak dediğini bilmeyen bir ma’tuh yazdığının neticesini takdir edemeyen bir cahil iddia edebilir. +Sonra neshin gayr-i müebbed ahkama has olduğu söylenildiği halde hükmün bekasıyla beraber tilavetin mensuh olduğu iddiası birbirine nasıl uyar? +Anlaşılıyor ki bunlar vaz’ ettikleri ta’rifin hududundan gaflet ederek ahkamın bekasıyla beraber tilavetin mensuhıyetine zahib oldular. +Daha garibi de bunlar bazı ayat-ı Kur’aniyyenin hükmen ve tilaveten mensuh olduğunu söyledikleri halde yegane Hakk’ın gönderdiği Peygamberimizin tebliğ buyurduğu ahd-i nübüvvette hafızların ezberlediği ve o zamandan ’an-ı Kerim’i nakz edemez. +Binaenaleyh Kur’an-ı Kerim’in tilaveti mensuh olmakla beraber hükmü baki olan ayatı ihtiva ettiği da’vası batıl bir da’va sarih bir hezeyandır. +Surelerin bazıları uzundu da bazı ayetleri unutuldu yahud filan adam filan ayetin tilavet olunduğunu duydu da bilahare bu ayet neshedildi… mealinde birtakım ahbar-ı ahada ka bir şey değildir. +Mahfuz ve mütevatir olan Kur’an-ı Kerim’in nakzı için birinin verdiği habere inanmak bu haber hadis ulemasının ıstılahına göre sıhhat derecesine varsa bile mahz-ı cinnettir. +Ahadın haberleri olsa … ... +ila ahiril-ayeh Ey iman edenler Bir mes’ele kalıyor ki onu mevzu’-ı bahs etmeden geçemeyeceğiz. +Nesih mes’elesi ile meşgul olarak onu tervic ve te’yid edenler mensuhu üç kısma ayırmışlardır: +Birincisi hükmü nesholunup tilaveti baki kalan ikincisi tilaveti neshedilip hükmü baki kalan buna misal olarak kavlini rivayet ediyorlar ve bu ibarenin tilaveti nesholunup yalnız hükmünün baki olduğunu söylüyorlar. +Bir de hükmen ve tilaveten nesholunan üçüncü bir kısımdan bahsediyorlar. +Bunlar böyle diyorlar dediklerini biraz düşünmüş olsalar bu sözlerinden bir harf yazmadan kalemlerini kırarlardı. +Nesih ile aksamına dair bunların söyledikleri ma’nasız birtakım sözlerden ibarettir ki Müslümanlık bu yüzden zararlara giriftar olmuş pek acı semereler iktitaf etmiştir. +Bunlar neshin ıstılahan gayr-i müebbed ahkam-ı ameliyyenin neshi olduğunu söyledikten sonra bu ta’rifin çizdiği hududu tecavüz ederek bazı kısas ve emsalde neshin vuku’ bulduğunu hükmün bekasıyla beraber tilaveten neshin caiz olduğunu söylüyorlar. +Bunların birtakım sakim fikirlerden ibaret olduğunu ve bu fikirlerin kalemlere hakim olmamak sözleri tartmak kudretinden mahrum olmak neticesi olarak ileri sürüldüğü aşikardır. +Başmuharrir Sahib ve Müdir +kısmı Peygamberimize nazil olan ahkamdan memnun oluyorlardı. +Bir kısmı da Peygamberimizin her insan gibi yiyip içmesini evlenmesini takbih ediyordu. +Bunlar Peygamberimizden dağları nakletmek ölüleri diriltmek gibi harikulade şeyler istedikleri zaman aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimiz bu metalibe ehemmiyet vermiyor; binaenaleyh bunlar da Peygamberimizi istihfaf ediyor onu aciz telakki eyliyorlardı. +Cenab-ı Hak bunlara cevab vererek bu istedikleri şeylerin yapılmamasında risalete münafi bir şey bulunmadığını Peygamberimizden evvel de peygamberler gönderildiğini onların da zevceleri ve zürriyetleri bulunduğunu beyan buyuruyor sonra havarık-ı adatı yapmak işinin ancak Cenab-ı Hakk’a has olduğunu bir peygamberin bir ayeti ancak izn-i ilahi ile yapabileceğini mahvolunması icab eden şeyi Cenab-ı Hakk’ın mahv isbatı icab eden şeyi Cenab-ı Hakk’ın buyuruyor. +“Ümmü’l-kitab” kitabın aslı kitabın aslı da mahv istediğini isbattan murad “hiçbir resulün izn-i ilahi olmaksızın bir ayet yapamayacağına” dair evvelce varid olan ayeti te’kid etmektir. +Bu da işbu ayet-i kerimenin nesh-i ahkam ile asla alakadar olmadığını gösterir. +cem’iyet hayatında da müsmir velud bir tecelliyata ma’kes teşkil eder. +İnsan Halik’a ubudiyet ve rabt-ı hulus maiyyenin muhtelif şuabat ve sunufu arasındaki rabıtaların muhafazası için kuvvetli bir cihet-i camiaya olan lüzum inkarı mümkün olmayan bir bedahettir. +Asr-ı hazırda Avrupa hey’et-i ictimaiyyesi muhtelif bıtını en ziyade maddiyatta görmüşler mihaniki bir amelle iktitaf-ı serveti umde ittihaz etmişlerdi. +Halbuki büyük harbi ta’kib eden son sulh senelerinde beşeriyetin yeniden yeniye canlanan ve artan gunagun alam u destelerinde ruhların muhteris haşin emellerinde inkişaf edememesi yalnız maddiyatın tesanüd-i ictimaiyi kafil bir esas teşkil ettiğine dair olan fikirleri hayli sarsmıştır. +Bugün garbda beliren muhtelif cereyan-ı ictimailer maddiyatla ma’neviyat arasında bir cihet-i rabıta taharri etmektedir. +Ferdleri ve cem’iyeti bir gaye etrafında toplayabilmek bir temerküze tabi’ bulundurulması zarureti tahasolsa zan ifade eder. +Bu gibi şeylerle kitaplarını dolduranlar yaşamış olsalar Kitabullah adamların ortaya attıkları rivayet bugün hıristiyan misyonerleri tarafından Müslümanlığı yıkmak için kullanılan baltalardır. +Bu misyonerlerin neşrettikleri kitaplar o müelliflerin rivayetleriyle malamaldir. +Biz neshin suret-i kat’iyyede vuku’ bulmayacağını söylemiyoruz. +Ancak Kur’an-ı Kerim’de neshin vukuuna delalet eden bir şey varid olduğu zaman neshi kabul ederiz. +Akıl ve nakil bunu te’yid eder. +Fakat bir rivayeti tedvin sahibi de te’yid etse ve kütüb-i tefasir onunla dolsa onu Kur’an’ın ahkamından birini neshediyor diye asla kabul etmeyiz. +İmam-ı Şafii radıyallahü anh. +ehadisten herhangisinin ne derece sahih olursa olsun Kur’an-ı Kerim’i neshetmesini tecviz etmiyor. +Ehadisin hicretin . +senesinde [halifelik makamına geçen] ve inci senesinde irtihal eden Ömer bin Abdülaziz devrinde tedvin olunmaya başladığını Halife-i müşarunileyhin İbni Şihab ez-Zühri elHafız’a tedvin-i ehadis ile meşgul olmayı emrettiğini ve Ebubekir Amr bin Hazm’ın aynı işle meşgul olması için kendisine müracaat ettiğini nazar-ı dikkate alacak olur ra tedvin olunduğu anlaşılır. +Bu devirden evvel sünnet-i seniyye şifahen telakki olunuyor onu halef seleften öğreniyordu. +Binaenaleyh ehadisin asr-ı saadetten ve Hulefa-yı Raşidin devrinden beri mahfuz ve müdevven olan Kur’an-ı Kerim derecesine yükselmeyeceği aşikardır. +Ba-husus mütevatir olan ehadis azdır. +Müfritlerin bila-kayd ü şart neshi tecviz için ileri sürdükleri ayat-ı kerimeden biri ayet-i kerimesidir. +nam risalemizden “Mahv u isbat”ın ne demek olduğunu ber-vech-i ati Ehl-i Kitab aleyhi’s-salatü ve’s-selam Efendimize karşı müteaddid hizibler teşkil etmişlerdi. +Bunların bir +umumi tesanüd ve ahengine kadar ictimai hayatın kaffe-i safahatında münevver bir rehber-i vicdan müşfik bir mürebbi-i azm ü iman halinde vazifesini icra etmektedir. +Misal olmak üzere namazı alalım. +Evkat-ı muayyenede kulun masiva ile alakasını keserek Halıkına rabt eden namazın fevaid-i maddiyye ferdiyye ve ictimaiyyesi o kadar şümullüdür ki başlı başına bir cem’iyetin rehakarı olmaya kafidir. +Namaz iyiliğe ulviyete karşı niyyat-ı halisaneyi tenmiye ve takviye eden bir ibadettir. +Namaz kılmaya niyet etmek netayici i’tibarıyla şahsi ve umumi mecburiyet ve vazifemizin hüsn-i ifasına günde beş defa azmetmek demektir. +Günde beş defa –abdest almak suretiyle– vücudun taharet ve nezafeti a’sabın i’tidali sıhhat ve zindegisi te’min edilir. +Muayyen zamanlarda ruhi ve bedeni bir taharetle huzur-ı Hakk’a çıkan müslümanlar evvela intizam-ı hayata saniyen temiz ve tahir giyinmek mecburiyetiyle ten-dürüstiye alışırlar. +Her gün tekerrür eden ef’al-i ibadiyye irade-i cüz’iyyeye hakimiyet hislerini takviye ettiği kadar bir gaye ta’kibine kafi azmi metaneti te’sis eder. +Nefsi bu azim ve irade ile dergah-ı Ahadiyyete emmarenin hoş gördüğü –vücuda keseye vicdana zararlı– birçok şeylere mani’ olur. +Namazda asıl olan cemaattir. +Umumi gayelerin vazıh olarak irae eder. +Halık’a bütün iradelerini hislerini ruhlarını rabt eden müslümanlara kalblerini birleştirdiği aynı gaye uğrunda aynı hissiyatla hem-fikir olmayı öğrettiği gibi muayyen emir ve kumandaya tabiiyetle kabil-i istihsal olan maddi intizamı ve birliği de ta’lim eder. +Her gün beş defa tekerrür eden bu maddi ve ma’nevi birlik cem’iyet hayatında da en kat’i bir vahdet ve tesanüdün müvellidi olur. +Tekmil cemaat hiçbir rütbe servet ilim mevki’ farkı olmaksızın huzur-ı Hak’ta müsavidir. +Bir Allah’a ubudiyet bir gaye etrafında ictima’ hiç kimseye bir imtiyaz bahşetmez. +Sunuf-ı ictimaiyyenin namaz farizasıyla aynı saflarda yekdiğeriyle teması ara yerdeki adem-i i’timadı hiss-i istihkarı izaleye kafidir. +Huzur-ı Hak’ta bütün müslümanların aralarında hiçbir fark olmaksızın birleşmesi hayat-ı ictimaiyyede bütün milletin kanun nazarında müsavatını susül etmeye başlamıştır. +Vasati Avrupa’da vasi’ bir inkişaf ve kuvvetleri ma’nevi vechelerden istifade ederek fikri bir birlik te’sisine ma’tuf bulunmaktadır. +Amerika’da a’zaları milyonlara baliğ olan bir cem’iyet maddi ihtişam ve sefahetle gevşemeye başlayan ictimai rabıtaları takviye ve tarsin için ma’neviyata mevki’ vermek Yine son haftalarda İngiltere’de de bu vadide mühim bir cereyanın başladığı görülüyor. +Hıristiyanlığın ictimai hayattaki mevki’ ve te’siratını ve ihtiyacat-ı ma’neviyye-i beşeriyyenin suret-i tatminini tedkik etmek üzere mühim bir kongrenin hal-i ictima’da olduğu ve rical-i hükumetten pek çoklarının hararetle bu mesaiye tarafdar bulunduğu anlaşılıyor. +Bütün bu hareketlerden tebellür eden en sarih ma’na medeniyetin iş ü nuş zevk u tarab kadın kumar dans sefahet gibi afetlerle hırpalanan infisah haline gelen ruhunu yeniden canlandıracak vasıta taharrisinin en kat’i ve mübrem mecburiyetler miyanına girmiş olduğudur. +Histen mücerred mihaniki bir medeniyetin insaniyyetin binlerce alamına deva-saz olamayacağı artık tahakkuk etmiştir. +Bunun içindir ki muhtelif milletlerde hep aynı gayeyi istihdaf eden cereyanlar belirmiştir. +kineler gibi histen mücerred bir alet değildir. +Ferdlerden müteşekkil olan hey’et-i ictimaiyye de böyle yabis mücerred bir kıymette bir ağaç bir taş gibi maddi kaldıkça beşeriyetin iktitaf-ı kemal eylemesi i’tila gayelerinin tahakkuku bir serab haline girmiş olur. +İşte cem’iyet hayatını faal ve müsmir bir inkişaf sahasına sevk edecek esas ancak maddiyatı en faydalı istikametler için harekete getirecek ma’nevi kuvvetlerin ruhlarda hakimiyetidir. +Avrupa ve Amerika hey’et-i ictimaiyyesi vaktiyle uzaklaştığı ma’nevi istikametlere doğru yaklaşırken hey’et-i ve safiyetini idameye kafi esaslara malik olduğumuzu unutmamalıyız. +Cihan milletleri ruh-ı ictimaisini korumak vahdet-i millisini takviye etmek için her çareye başvururken harimimizde saf ve bakir yaşayan tesanüd ve tekemmül rabıtalarını layık olduğu mevkie ıs’ad eylemeliyiz. +Garb ve yeni dünya alemi ictimai derdleri içinde kıvrana dursunlar bizim bütün bu hadisatı merakla seyretmekten başka yapacak bir şeyimiz yoktur. +Onların mübhem bir gaye henüz bir hayal şeklinde zihinlerinde dolaşan esaslar İslamiyet ruhunda müesses bir halde bin üç yüz seneden beri yaşamaktadır. +Tekalif ve feraiz-ı ilahiyyenin erkan-ı asliyyesinden olan namaz oruç zekat gibi mefhumlar bir milletin ferdi ıstıfasından +bahtların bütün hayati zevkı; Afrika vahşileri gibi boncuklar zinetler takıp gezmek yemek içmek sıçramak vatansız hududsuz bir sahada hiçbir kayıd ile mükellef olmayarak erkekli dişili bir sürü gibi dolaşmak neticesi mevcudiyetler göstermektedir. +Bir milletin temeli ahlak ve fezailidir. +Vatana kök salan ve vatanı tutan budur. +Maddi kal’alar bile buna nazaran hiçtir yıkılmaya mahkumdur. +Her gün yeni bir kal’a vücuda getirecek azim ancak ma’nevi kuvvetten doğar. +Ferdi ve ictimai vazifeleri hissetmek için ferdi ve ictimai bir his varlığı lazımdır. +Buna dair ise kendilerinde ne ilim var ne iman var ne de itmi’nan! +Bedbahtlar bilmiyorlar ki cem’iyet olmayınca ferd yaşayamaz. +Ferd vatani milli fedakarlıklara katlanmayınca da cem’iyet yaşayamaz. +Binaenaleyh şerefli bir hayat için hukuku masun bir hayat-ı ictimaiyyenin vücudu lazım. +Onun te’min-i muhafazası ise bir vazife-i mukaddesedir ki vicdana menkuş olmak her vakit kalben tasdik ve icabına tebaiyet edilmek lazımdır. +Faziletin kuvve-i te’yidiyyesi vicdandan gelir. +Bu uğurda fedakarlık edilince yalnız vatan tehlikede değil belki bir karış toprağında Türkün hakk-ı hayatı bile kalmaz. +İşte bugünün Yunan ilindeki mızın sergüzeşti! +Kadın demek vakar demektir. +Kadın demek hicab demektir. +Ar ve haya demektir. +Bir aile erkeğinin işinde gücünde istikamet göstermesi ailesinin namusunu muhafaza Harbe gitmesi bil-cümle vezaif-i vataniyyeye şitab etmesi her mezahime tahammülü her tehlikeye göğüs germesi ferdi ve ictimai namusu içindir. +Milletimizin yüzümüzü ağartan belimizi doğrultan başımızı yükselten bizi hakk-ı hayata mazhar eden fedakarlıklarının muharriki hep mukaddesatına merbutıyeti bereketidir. +Bunun bu hissine fazilet-i ma’neviyye derler. +Bu da milletimizde din ve namus borcu suretinde tecelli eder. +Hayasız bir kadının evladından vatan ne fedakarlık bekleyebilir? +Bu millet için zarardan başka bir şey değildir. +Bunun içindir ki bazı devletlerde zabit olacakların ebeveyni hakkında amik tahkikat icra ve evsaf-ı mahsusa taleb edilir. +Vatan anadır. +Analık vatan-perverliktir. +Fena ana vatansız evlad yetiştirir. +Vatanın selameti anaların ahlak ve faziletine analıktaki muvaffakıyete bağlıdır. +Binaenaleyh cem’iyet-i beşeriyyede asıl olan kadındır erkek değil! +Kadınlık hakikatte şerefli bir şahsiyettir. +Kendisine yakışan vakardır. +Hıffet muhill-i haysiyyet ve vakardır. +İncelmek sivrilmek için korse ve uzun topuklara müracaat nuf-ı ictimaiyyenin müstahsil müstehlik fakir zengin alim cahil olsun her kısmı yekdiğerinin lazım-ı gayr-i mufarıkı olduğu; milletlerin terakkisi muayyen bir sınıfın mesaisine değil belki tekmil kuvvetlerin maksad uğrunda hem-ahenk olarak birleşmesi kardeşçe emniyet hürmet ve şefkat esasları dahilinde el ele vermesini icab ettiğini en bariz bir surette gösterir. +Huzur-ı Hak’ta pür-vecd ü huzur arz-ı ubudiyyetten mütehassıl sürur-ı vicdani istirahat-i fikriyye efradı bedbinlikten cem’iyeti yeisten vikaye eder. +Namaz ferdi ve ictimai hayatın her gün biraz daha kemalinde ruhların takviye-i ümidinde i’tilanın te’mininde en mühim bir amildir. +Fevaid ve muhassenatından şu aciz bilgimizle ihtimal ancak binde birini bile izah edemediğimiz namazın ferdi ve ictimai hayatta kıymetini idrak etmek en büyük borcumuzdur. +Elhamdü lillah ala niamatihi... +şına giren mahdumu için yana yakıla anlatıyordu: +“Benim oğlum korkaktır askerlik yapamaz!” diyordu. +Hem şikayet ediyor hem de ne değerine olursa olsun çocuğunu kendisinden ayırmamalarını istiyordu. +İşte anasırı bozulmuş kadınlarımızdan biri! +İşte sahte medeni asri hanımlarımızın birinin zihniyeti! +Peki hanımefendi mahdumunuz bu hey’et-i ictimaiyye edecek? +Görülüyor ya fazilet-i hissiyye fakr u hisseti maddileşmek menfaat-i zatiyye düşkünlüğü hod-perestlik rüd etmiş yani kendi fezail-i medeniyyesinden ayrılmış başka bir medeniyetin fezailiyle de tehassüs edemeden ortada dalalette kalmış bu ve bu gibilerin umdesi: +“Her şeye razıyız. +Yalnız canımız göğsümüzde sevdiğimiz yanımızda olsun kafi!” Adedleri mahdud olsa da çürük muzır bir nümune olan bu zümrenin vatanı haneleridir. +Milletleri de efrad-ı haneleridir ve nazarlarında bütün dünya İstanbul vilayetidir. +Bunlar için felaket-i vataniyye sigortasız iken evlerinin yanmasıdır. +Bunlar için felaket-i milliyye efrad-ı ailelerinden birisinin askere gitmesidir. +Böyle zannediyorum ve onun için ızdırab duyuyorum. +Bu zillet bu meskenet hep terbiye-i ma’neviyye terbiye-i vicdaniyye ve fikriyye yoksuzluğundan ruhsuzluk ve hissizliktendir. +Bi’n-netice hep mukaddesata merbutıyetsizlik yani dinsizlik ve medeniyetsizlik asarıdır. +Evet hakiki vahşet cehalet dalalet işte budur. +Bu bed hep kadın erkek safasıdır. +Bazısının zenginlere münhasır olması bazılarının ayak takımına aid olması gayeyi tebdil etmez. +Maksad hep eğlenmektir sefahettir. +Yalnız A’zami derecede cinsiyeti tahrik edici esbabı cami’ olan bu gibi kaynaşma yerleri kadınlığı yükseltmez yıpratır. +Buralardan medeniyet namına bir irfan alınmaz belki elde avuçtaki üste verilir. +İçkiye alışmalar da buradan başlar. +Bu alemler medeniyetin rüsubat kısmıdır. +Medeniyetin tekamül ve teali kısmında buraların mevkii yoktur. +Maddi ve ma’nevi kuvvetler vücuda getiren fazilet tenmiye eden esbab esbab-ı medeniyyedir. +Bu gibi alemlerin bu cedvelde yeri yoktur. +Son senelerin roman mevzu’ları da hep buralardan alınmakta saadet diye başlayan bu nevi’ muaşeretlerin nasıl felaketle neticelendiği –hem mudhike hem facia– ne safhalar vücuda getirdiği pek ayan görülmektedir. +olmayanda hiçbir kudsi emel gayreti fiile çıkamaz ve fedakarlık derecesini bulamaz. +Hülasa sefahethanelerin sebeti yoktur. +Kurun-ı uladan beri her asrın böyle kendine göre sefahet yerleri umumi hususi kaynaşma yerleri açılmış fakat hiçbir vakit mübah ve mukaddes olmamış; oraya gidilmiş fakat hiçbir asırda medh u sitayiş görmemiştir. +Bil-akis bu gibi yerler insanları sefahete mübtela kılan ocaklardır. +Sefahete ibtila arttıkça vatani milli ailevi rabıtalar gevşer serhoşun mecalsizliği gibi kudsi vazifelerine karşı bi-ruh mecalsiz kalır. +bir su’-i nişanedir. +Erkeklerin nazar-ı dikkatlerini celb erkeklere cazib görünmek için vücudun her a’zasına türlü hareketler vererek tabiilikten bu kadar dışarı çıkmak yazıktır. +Bu kadar tezellül etmeye ne mecburiyet var? +Ne kadar gaflet! +Bu kadınlığın mevki’-i hakikisi şerefi namına bir hıffettir tenezzüldür. +Tezyid-i kıymet ve i’tibarı yerine bil-akis sukuttur hüsrandır. +Vakar ile hıraman olmak başkadır maskara olmak başkadır. +Bir kadının hayatta kuvveti; ma’neviyatı terbiye-i ruhiyyesidir. +Gayesi; şerefidir. +Sermayesi haya ve edebidir. +Cihazı salabet-i ahlakıyyesidir. +Mi’yar-ı kıymeti nezahet ve iffetidir. +Letafeti yüzünü boyayan düzgünde değil edeb ve hayanın hassasiyet ve ismetin vereceği nurda reng-i gülgundadır. +Erkekleri hürmetle kalben mütehassis ve meclub edecek olan evsaf işte bunlardır. +Diğerlerinden nefret edilir. +Züppelere de bakılır fakat hayretle ikrah ve istihfaf Belki bazı nazarları celb eden ahval kalbe nefret ilka eder. +Maalesef bu cahilane bi-şuurane tuvalet ifratçılığı moda derdi bu hafif-meşrebane taklidcilik –kendini bişuurane bu cereyana kaptıranlar da– en asil bir kadın zetti. +Eğer maksad Avrupa’yı taklid ise bilmek lazımdır ki: +Avrupalılar mestur değildir. +Ama adi bir kadın ile bir afifenin tuvaleti giyinişi hal ve tavrı bakışı yürüyüşü yekdiğerinden büsbütün ayrıdır. +Namuslu kadınlar yüzlerini boyamaz göğsünü açmaz ajurlu çorap ile dolaşmaz. +O kadın ki sırf görenek esiri sırf moda çılgını olarak türlü türlü şekillere girer kadınlığın vakar ve faziletini ayaklar altına alarak bir kukla gibi sokaklarda dolaşır bayağı nazarları kendine celb etmekte bir zevk duyar böyle bir kadına nasıl evlad emniyet edilir nasıl bir ailenin şeref ve haysiyeti emanet olunur? +Bu televvün bu meşrebsizlik bu kendine adem-i malikiyyet eğer “asrilik” addedilirse ne büyük gaflet! +Asrilik demek İstanbul’da kadınlığı alçaltan ne yaptığını bilmeyen kadınlarla onların sürüsüne karışan erkeklerin hayatı değildir. +İstanbul’da icad edilen dişili erkekli muaşeret hayatının mahiyetini gizlemek için mübtelaları za’f ve kusurlarını setr için ne nam verirlerse versinler ne kadar şeklini yaldızlarlarsa yaldızlasınlar mes’ele sefahet mes’elesidir. +Ahlaki inhilal mes’elesidir. +Görmek görünmek erkeği erkek dişiyi kıskandırmak mes’elesidir. +Yalnız hususiyeti ile umumiyeti veya ücretsiz olmasıyla ücretli olması gibi farklar istisna edilirse mahiyeti birdir. +Balolar suvareler konserler barlar balozlar hep sefahettir +Üstad makalesinde kadınlarımızın sunuf-ı güzidesinden rehberlerin çıkmasına onların vazife-i irşadı ifa etmesine doğrudur. +Kadınlığımız maalesef çok elim bir akıbetin muvacehesinde bulunuyor. +Bu akıbet bit-tabi’ kadınlarımızı değil; dolayısıyla erkeklerimizi de memleketimizi de ictimai bünyemizi de tehdid etmektedir. +Çünkü kadınlarımızın her safha-i sukutu memleket için aile teşkilatımız neslimizi de tehdid etmektedir. +Kadınlarımızı düştükleri girdabdan çekip kurtaracak olan mürşideyi eğer sunuf-ı aliyyemizden bekliyorsak; ben açık olarak söyleyeyeyim ki bu intizar abes ve bi-sud olacaktır. +Birkaç istisnasından sarf-ı nazar edersek görürüz ki garbdan bu memlekete gelen mesavi ilk önce sunuf-ı aliyye denilen aksam-ı ictimaiyyemizin kanallarından geçtikten sonra Aksaray Fatih semtlerine sirayet etmiştir. +Binaenaleyh muhtac-ı irşad olan herkesten ve herkesten evvel sunuf-ı aliyyemizdir. +Bit-tabi’ istisnalar hakkında diyeceğimiz yoktur. +Ben nazariyatçı bir adam değilim. +Binaenaleyh bu kanaatlerim nazariyattan daha kuvvetli olan tedkik ve müşahedeler üzerine müessestir. +Eğer mümkün olsa da sunuf-ı aliyye denilen aksam-ı ictimaiyyemizi örten perdeyi kaldırarak size onun altında kaynaşan seyyiatı göstersem; eminim ki ellerinizle yüzünüzü örter ve “Aman görmeyeyim!” dersiniz. +Eğer bugün bazı kızlarımız dömi-mondenlere has kıyafetlerle geziniyorlarsa eğer bugün bazı kızlarımız göz döndürücü bir sukut ve tereddiye doğru gidiyorlarsa ictimai bünyemizi tutuşturan bu yangının ilk kıvılcımları bizatihi hasıl olmuş değil tabakat-ı aliyyemizin attıkları ateşten kopmuştur. +Japon kadınlarının i’tilalarında en mühim amillerden olan Madam İşimoto gibi malik olduğu esbab-ı huzur ve refahı bırakarak ulvi ve necib bir feragat-i nefsle diyar diyar gezen kadınları bugünkü nisvan-ı aliyyemiz içinde pek bulamıyorum. +Bugünkü kadınlarımız arasında o servete malik olanlar paralarını milletine mensub olan kadınların esbab-ı i’tilalarında değil; olsa olsa sinemalarda yiyorlar yahud Rum terzileriyle Ermeni kuaförlerinin müesseselerinde bırakıyorlar. +Bizde henüzideal kadınları yetişmemiştir… Mefkure insanlarının en yüksek farikası; feragat-i nefstir. +Son istiklal mücadelesi feragat-i nefsin pek beliğ misalleriyle doludur. +Düşman saflarında kağnıyı sürüyen Anadolu kadını bir mefkure ile hareket ediyordu: +‘Irz düşmanı ‘gavurun’ boyunduruğuna girmemek …’ Bu mefkure ilimden ve nazariyattan mülhem değildi. +Fakat ulvi idi; şimdi soEvet bu hayata önayak olan kadınlar nafile medeniyetten bahsetmesinler kendi hareketlerini mübah göstermek ma’sum birkaç Türkü baştan çıkarmasınlar ma’sum günahı boyunlarına almasınlar. +Türkü baştan çıkarmak yegane serveti olan ecdadından mevrus göğsündeki fezaili de söküp çıkarmak demektir Türkü çırçıplak soymak demektir. +Buna şakavet-i medeniyye derler. +Kumarbazlık gibi sermaye-i fuhşa ma’sum ayartır gibi. +Evet Türkün sefahete vakti yoktur. +Daha hala hayat mücadelesindedir. +Kuva-yı maddiyye ve ma’neviyyesi a’zami derece iktisad ile tenmiye ve tezyid ihtiyacındadır. +Türkün sefahetten evvel öğreneceği çok şeyler var. +En kuvvetli milletleri sefahet yıkmıştır. +Sefahet bir hey’et-i harblerden daha sarsıcı bir afettir. +Ba-husus bizim gibi fakir milletler için ki me’murları ancak en zaruri ihtiyacına yetecek kadar az bir maaş alır tüccarları muamelatın durgunluğundan ne yapacağını şaşırmış bir halde irad-ı akar ashabının ma-meleki merhun. +Böyle bir millet sefahete dalarsa ne olur? +Ne olacak? +Gayr-i meşru’ menabie el uzatmak zarureti hasıl olur. +En namuslu me’mur evvela borca sonra da nameşru’ vesaite başvurarak bütçesinin sefahethanesini doldurmaya maadası her nevi’ na-meşru’ çarelere uzanarak uçurumlara yuvarlanmaya başlar. +Bunun neticesi memleket bir irtikab ve irtişa yatağı olur. +Netice i’tibarıyla adalet yerine zulüm hakim olur. +Bir taraftan sair fesad-ı ahlak etrafı aldı mı o memleket çöküyor demektir. +Bir balo bilir misiniz neye mal olur? +Yüz liralık bir elbiseye hesab asgaridir. +Halbuki bu millet kendisine iş elbisesi ve tramvay parası bulmakta müşkilat çekiyor. +Onun lananlar bari diğerlerini de sürüklemeye çalışmamalıdır. +Sonra bu millete çok yazık olur. +Faziletin kıymeti kalkıp da rezail mübah şeklini alırsa hiçbir şeyler inkırazı durduramaz. +Sahib-i imtiyaz ve Sermuharririmiz Ahmed Cevdet Bey birkaç gün evvel ünvanlı makalesiyle mes’elenin en can alınacak noktasına temas etti. +Cevdet Bey’in Japon kadınlarından ve Japon kadınlığından getirdiği misaller her ma’nasıyla beliğ ve mucib-i ibretti. + +hüsn-i idare ile bu çocukları yetiştirmekti. +Öyle yaptım. +Çocuklarımı terbiye ettim. +Hindistan ve Avrupa daru’lfünunlarına gönderdim. +Hayat-ı tahsiliyyelerini itmam edince çocuklarımı karşıma alarak kendilerine dedim ki: +‘Pehlivanları yenmek bir şecaat değildir. +Çünkü bu felaket-didelere yardım uğrunda fedakarlıktır. +Şan ve şerefi fedakarlıkla başkaları uğrunda felakete göğüs germekle ihraza çalışınız!’ Evladlarım bu hatt-ı hareketi ta’kib ettiler kendileri hapse mahkum edilerek zindana atıldıkları zaman hükumet bana bir mektup göndererek çocuklarıma nasihat ve tuttukları yoldan vazgeçmeleri gönderdiği taahhüdnameye evladlarımın vaz’-ı imza etmeleri larım hükumetin istediği taahhüdnameyi imzaladıkları takdirde serbest bırakılacaklardı. +O zaman hapishaneye gittim. +Evladlarıma mülaki oldum ve kendilerine dedim ki: +‘Benim için en büyük saadet sizin serbestinizdir. +Binaenaleyh serbestinizi bütün kudretinizle muhafaza ediniz. +Sakın hükumete satmayınız. +Evet sizi alıp eve götürmek vatanınıza merbut olmalısınız. +Bu merbutıyeti ihlal ettiğiniz takdirde emin olunuz ki sizden teberri eder sizi kendi elimle boğarım.’ Hapishaneye gidiyorken yolda binlerce insanın evladlarımın hayatına dua ettiğini gördüm. +Bunlara demiştim ki: +‘Çocuklarımın hayatı için dua edeceğinize insanlığı esaret zincirlerinden kurtarmak için kımıldasanız a! +Birçokları bana diyorlar ki: +‘Evladlarını niçin bu tehlikeli yollara sevk ettin?’ Ben de bunlara diyorum ki: +‘Evladlarımın gittikleri yol tehlike ve helak yolu değil hürriyet ve necat yoludur.’ Birçok akraba ve eviddamız da bana diyorlar ki: +‘Evladlarının hayatını niçin felakete sevk ettin? +Bu koca hükumete karşı senin evladların ne yapabilir?’ Bunlara cevaben diyorum ki: +‘Evet Cenab-ı Hak bana bir emanet tevdi’ buyurdu ve bunu ancak kendine iade etmekliğimi emretti. +Bu emanet benim evladlarımdır. +Ben de onları Allah yoluna sevk ettim. +Böyle yapmasam Hakk’ın emanetine hıyanet etmiş olurum. +Evladlarım benim değil onları yaratan Hak celle ve alanındır. +Onları kendi nefsim için saklayacak ve hissiyatıma inkıyad edecek olursam günah işlemiş olurum. +Evet evladlarım yalnız başlarına bu zalim hükumete bir şey yapamazlar. +Fakat biliyorsunuz ki üzüm üzüme bakarak kızarır. +Görüyoruz ki bu iki vatan evladına bakarak binlerce evlad-ı vatan onların isrine ıktifa etti. +Belki görüyoruz ki bütün millet onların gittiği yola gidiyor.’ Karaçi Mahkemesi evladlarımı mahkum ettiği zaman yerimden kımıldayamayacak derecede hasta idim. +ruyorum size: +Bizim benat-ı aliyyemiz ne yaptı? +Eğer sunuf-ı aliyyeden maksud olan sema-resid kaşanelerin huzur ve refah içinde yaşayan nisvan-ı güzidesi ise biz salonlarını Yunan zabitlerine küşade eden otomobiller rakibesi; kaşaneler sakinesi pırlanta başlı ve murassa’ göğüslü hanımefendileri unutmadık. +O hanımefendiler ki sokaklarda İngiliz devriyelerinin siyah miğferleriyle gezdikleri gecelerde kristal pencereli salonlarda sabahlara kadar mest ü şad Neron’un Roma gecelerini tanzir ediyorlardı. +Onlar ki milli mateme iştirak şöyle dursun sükut etmesini olsun bilmediler müteessir görünmeyi olsun taklid etmediler. +Hindistan’ın iki fedakar mücahidi Muhammed Ali ve Şevket Ali biraderleri bütün kari’lerimiz tanır. +Bu Hindlilerin anası olarak tanınmakta ve yüz milyonlarca Hindlinin hürmet ve muhabbetiyle karşılanmaktadır. +Mumaileyha ahiren Seylan adası kadınlarına hitaben mühim bir nutuk irad ve bu nutku bütün Hindistan’da fevkalade te’sirler hasıl etmiştir. +Kadınlığın vezaifi hakkında mühim beyanatı ihtiva eden bu mühim nutku Kalküta’da lisan-ı Kur’an ile intişar etmekte olan refikimizden tercüme ediyoruz: +“Hanımlar bu buhran-alud zamanda vazifenizin neden malısınız ki vazifeniz erkeklere himmet ve şehamet ruhunu nefh etmektir. +Dünyada ne kadar mühim hadisat vuku’ bulmuş ne kadar büyük işler yapılmışsa bunların vukuunda kadınların büyük bir hisse-i iştiraki vardır. +Kadınların en büyük vazifesi evlerine hakim olmaktır. +Hanımlar! +Ben hemşireniz ihtiyar bir kadınım. +Siyasi nasında gördüğüm alem ile bugünkü alem arasında büyük bir fark vardır. +Sizin telakkilerinize göre benim telakkilerim eskidir. +Yeni fikirler yeni tavırlar tabiidir ki benim hoşuma gitmiyor. +Kadınlar umumiyetle za’f ile tavsif olunuyorlar. +Benim fikrimce bu doğru değildir. +Tedkikatım Hind kadınlarının Hind erkeklerinden daha cesur olduğunu gösteriyor. +Bugün oğullarımla iftihar ediyorum. +Fakat size te’min ederim ki oğullarım benim terbiyemin eseridir. +Zevcimin hammed Ali ise iki yaşını ikmal etmemişti. +Zevcimin +alem-i insaniyyeti kapladı. +Bir halde ki akvam-ı garbiyyenin “geri kalmış milletler” dediği müslümanlardan başkası için bu iki beladan halas imkanı yoktu. +Mühlik fakat te’siri bati bir zehir nasıl damarlarda sinsi sinsi yürürse içki de medeni akvamın arasına öyle sokuldu. +Hayat-ı ictimaiyyenin temellerine ana duvarlarına yerleşmedikçe kimseyi a’razından şübheye bile düşürmedi. +hiş mukaddimelerini en önce duyan onu vaktiyle kendisi milletlerden bilhassa Amerikalılarla Avrupa’nın şimal ve vasatındaki unsurlardır. +Evet uzun müddetle nefislerine zulmeden bu milletler hayat-ı ferdiyye ve ictimaiyyelerinin esasatını yıkacak sarsıntıları nihayet duydular ve o tatlı serhoşluktan ayılınca baktılar ki içki efradın ahlakı üzerinde sıhhati üzerinde kapanmaz rahneler açmış; gördüler ki sinirler atıl dimağlar perişan ömürler süreksiz; anladılar ki aili hayata kasdetmiş Allah tarafından tabiat tarafından idamesi emrolunan karabet rabıtalarını neseb alakalarını koparmış atmış; öğrendiler ki yığın yığın cinayetler ortada yüzüyor sürü sürü hastalıklar meydanda geziyor. +akıl edebildikleri her vasıta ile içki aleyhinde mücadeleye başladılar. +Kat kat vergiler almak içenleri hapse atmak belediye meclislerine kadın intihab etmek satılan müskirattaki ispirto mikdarını azaltmak suret-i mahsusada yazdırılmış hekim raporlarını her tarafa yaymak gibi Amerikaca Avrupaca ma’ruf tedabirin hiçbirini bırakmadılar. +Alman esatize-i fenninden İştayner içki saikasıyla zuhur eden vak’alarla bu ibtilanın hayat-ı din kendi tasarrufatındaki hürriyeti” nazariyesinden dolayı bütün kanunculara şöyle hücum ediyor: +“Bakınız kanuncularımızın fikrine: +İsterse intihar derecesine varsın kendi nefsine zulmeden insanla bizim hiç alışverişimiz yoktur. +Gayrın hukukuna taarruz umumun asayişini mutazarrır etmemek şartıyla herkes dilediğini yapmakta serbesttir. +Arzu ettiği surette ölesiye aklından iradesinden şerefinden el-hasıl bütün insani mevhibeleriyle faziletlerinden tecerrüd edebilir hem hiç mes’ul ve muateb olmamak şartıyla. +Asayiş-i umuminin muhafazasına ve serhoşların gerek buna karşı hürmetsizlikten gerek başkalarının hukukuna tecavüzden men’i mes’elesine gelince hükumat-ı muntazama bu babda muktezi tedabiri ittihaz için idare adamlarına salahiyet-i kamile vermiştir. +Hükumet serCenab-ı Hakk’ın eser-i lutfu olarak rahatsızlığım zail oldu. +Binaenaleyh Karaçi’ye gittim. +Tren her istasyonunda tevakkuf ettikçe binlerce vatandaş gelerek hatırımı tatyibe çalışıyordu. +Hepsi de diyorlardı ki: +‘Merak etmeyiniz hanım! +Cenab-ı Hak felaketinizi tahfif eder.’ O zaman bu gençlere hitaben dedim ki: +‘Evladlarım! +İki oğlum hapsedildiyse de müteessir değilim. +Hepiniz evladlarımsınız!’ Karaçi’ye muvasalat ettim. +Evladlarımı hırsız ve katillere giydirilen gömlekler içinde gördüm. +Kendilerine dedim ki: +‘Evladlarım! +Sizi ziyaret ve tebrik için geldim. +Siz hakikaten benim evladlarımsınız. +Mahbusiyetiniz zamanında getirmeyiniz. +İçinize korku girmesin. +Bil-akis ölecekseniz mutlaka harb meydanında ölün��z!’ Bunları ifthar için söylemiyorum. +Maksadım erkeklerin valide ve kadın eseri olduğunu beyan etmektir. +Binaenaleyh bir erkek cebin veya azimsiz ise kabahat onda değil ona şecaat ve himmet ruhu nefh etmeyen validesindedir. +Binaenaleyh şayed erkeklerinizin hayatından müteessir iseniz onları teşci’ etmek maaliyata sevk eylemek sizin elinizdedir. +Kadınların erkekler üzerinde ma’nevi bir nüfuzu vardır. +Bu nüfuzu vatan uğrunda fazilet uğrunda isti’mal ediniz. +Birçokları zannediyorlar ki ben bu fikirleri çocuklarımdan mi terbiye ettim? +Ben mi onları yetiştirdim onlar mı beni yetiştirdi? +Hanımlar! +Biz memleketimiz için istiklal istiyoruz. +Bundan böyle esaret zilletine tahammül edemeyiz. +Hükumet metalibimizi kabul etmezse ondan teberri eder onun kavaninine itaat etmeyiz. +Bundan böyle yapacağımız Biz Allah’tan başka kimseden korkmuyoruz. +Hapisten korkmuyoruz. +Ölümden endişe etmiyoruz. +Hanımlar ben hayat-ı faniyyeye veda’ etmek üzere bulunan bir kadınım. +Fakat kalbimi tutuşturan bir alev beni şehirden şehre seyahate sevk ediyor. +Her yerde herkese dini ve milli vazifelerini ihtar ediyorum. +Herkesi hürriyet ve neşinin ufkumuzda doğduğunu görmeyince susmayacağım. +senesinde yedi yaşında bir çocuk iken bir yince gözümü yummak istemiyorum!” Beşerin hukukunu tanıyan efrada hürriyet veren Fransa İhtilalinin vahim netayicinden olmak üzere iki korkunç afet berk ziyasının fezadaki sür’atiyle bütün +Doğrusu ben bunu pek beğendim. +Bizim kanuncularımız başkası hakkındaki tecavüzünü birbirinden ayırıyorlar. +Sonra ferdlerin kendi nefislerine karşı işledikleri bütün zararlardan cüz’leri bulundukları cem’iyetlerin de pek tabii bir surette mutazarrır olacağı kanuncularımızca ma’lumdur. +Öyle iken afyon morfin kokain ispirto gibi zehirleri kullanmak suretiyle nefislerine karşı cinayet cezaya çarpmıyorlar. +Ümmetlerin anasır-ı mürekkebesini teşkil eden efrada cemaatlerin ruhunu öldüren bu zehirleri mübah gördükten sonra kanuncularımızın cem’iyat-ı beşeriyyeyi esirgemeleri umumun saadeti üzerine titremeleri nerede kalıyor? +Sonra ellerindeki vesaitin cem’iyetleri mes’ud etmeye kafi geleceğini nasıl iddia ediyorlar bir türlü aklım ermiyor. +Ben ‘kendi tasarruflarında efradın bila-kayd hürriyeti’ nazariyesini hurafe kabilinden telakki ediyorum. +Zaten bunun başka bir şey olmadığı günün birinde herkesçe anlaşılacaktır. +İşte Bolşevik Rusya da bu hususta diğerlerinden evvel davrandı uzanmak isteyen ellere vurdu haddini aşan ferdi iradeleri birçok kuyud ile bağladı; kanunculara göre kavanin-i medeniyyenin esasını ruhunu teşkil eden hürriyet-i mutlakaya hiç aldırmadı. +Diğer taraftan Amerika hükumetleri de içkiye karşı o müdhiş hücumu gösterince Rusları gah Asya akvamına katan gah barbar sürülerine benzeten çene kavvaflarının dayandığı bütün çürük delail yıkıldı gitti. +Kanuncular bilmelidir ki işret mübtelaları tarafından mukarrerat acze mahkumdur. +Gözleri önündeki ihsaiyatın eskilerine yenilerine bir kerecik olsun baksalar görecekler ki ceraimi cinayatı alabildiğine ta’mim hususunda şı desatir-i medeniyyenin takrir ettiği idari ihtiyatlar ve tedbirler pek aciz; ne selamet-i umumiyyeyi halelden sıyanet edeceği var ne de ayyaşların cinayatından cem’iyet-i beşeriyyeyi koruyabileceği.” Beltenez Terir Hapishanesi Tabibi Doktor Bayr’ın tanzim ettiği ihsai cedvel elimde duruyor. +Yalnız alel-ade kabahatler cünhalar değil büyük mikyasta hırsızlıklar yolkesicilikler yankesicilikler çapul kasdıyla kundakçılar ekseriyetle ayyaşlar tarafından ika’ edilmekte. +Doktor müdmin olmayanların yani daima içmeyenlerin serhoşlukla irtikab ettiği ceraimi tedkikten sonra haBaşkalarına bedeni zararlar ika’ edenler hoşu ayılarak kimseye zararı dokunmaz bir hale gelinceye kadar zabıta merkezlerinde mevkuf tutar. +Cinayet yahud cürüm işledikten sonra yakaladığı serhoşları da cezalarını almak üzere mahkemeye gönderir. +Binaenaleyh zararı hükumetle mahkeme bu suretle men’ etmiş oluyor. +Lakin evinin dört duvarı arasında çıldırasıya hatta ölesiye içen adamlara gelince bunlar için ne demeye hakkımız olabilir?.. +rünmekle beraber eşkal-i mugalatanın en parlağına misal addedilse şayandır! +Bana gelince ben milletlerin selameti maksadıyla vaz’ olunan kanunların usul ve nazariyatı arasına böyle sıhhatleri harab edecek nesilleri kesecek beynlerindeki muvazeneyi bozacak sonra ümmetlerin hem kendilerine hem mevcudiyet-i ictimaiyyelerine istinadgah olan erkan-ı ahlakı yerlere serecek felsefelerin girmiş bulunmasından cidden korkarım. +Madem ki cem’iyetler ferdlerden teşekkül ediyor efradıyla cem’iyetleri birbirinden ayırmak fesad-ı akla delalet eder. +Zira ferdler nasılsa onların vücuda getireceği cemaatlerin de öyle olacağı bedihidir. +O halde ümmetlerinin saadetine vakf-ı vücud etmiş kanuncular herkesten fezahatlerin her nev’ini rezaletlerin her şeklini irtikab edebilecek surette başıboş bırakıldıkça ta’yin olunan cezalar ne o cemaatlere ne de masalih-i ammeye hiçbir menfaat te’min edemez. +Bir adam serhoş olur başkalarını ızrar eder. +Bunun üzerine mahkeme ya tazmin ya ceza-yı nakdi yahud alel-ade hapis ile hükümde bulunur. +Pekala! +Bu gibi tedbirler serhoşluk saikasıyla o herifin ve emsalinin ceraim Ayyaşlar tarafından vukua getirilerek mahkemelere sevk edilmiş hadiseleri ta’kib edenler pek iyi bilirler ki hakimlerin bu babda verdiği cezalar asayiş ve hukuk-ı amme nokta-i nazarından hiç faydayı mucib olmuyor. +Ba-husus serhoşluk halinde ika’-ı cürm edenlere karşı müsamahakarlık medeni milletlerin mahkemeleri için bir şiardır. +Birçoğu bunların beraetine hükmeder; ne cürümlerini nazar-ı i’tibara alır ne de hadiseyi netayiciyle ölçmek cihetine yanaşır. +eden serhoşu bütün ceraimden mes’ul tutar onunla ayık bir mücrim arasında hiç fark tanımazmış. +Kezalik Müslümanlıkta bir adamın kendi hayatına yahud kendi vücudundan bir cüz’üne kasdetmesi tıbkı başka birinin hayatına kasd yahud bir tarafını cerh etmesi gibi telakki olunurmuş. + +” ” ” Menafi’ ve selamet-i umumiyyeye karşı ika’ ettikleri ceraimden dolayı muhakeme altına alınan bu mücrimlerin mahkemelerce salıverilmesi yüzünden cem’iyete isabet edecek felaket şu cedvellerden anlaşılabılır. +Şimdi kanun vazı’larına şayan bir hareket varsa o da gayata verilecek ahkamın vesaile de teşmili binaenaleyh muhaddir müsekkin şeylerle diğer ispirtolu içkilerin hiçbiriyle hiçbir suretle müsaade edilme mesidir. +Zira bunların gerek doğrudan doğruya olmak üzere ani bir tarzda gerek dolayısıyla ve tedrici surette meydana getirdiği zararlar kendilerince ma’lumdur. +tehidlerin mezhebinde zeriaları seddetmek gayat ve makasıda verilecek hükümleri vesaile de vermek ümmehat-ı usuldendir. +Avrupa’daki kavanin-i medeniyye vazı’larıyla peyrevleri bu düstura tevfik-ı hareket etseler de mikdarının azlığına çokluğuna bakmayarak bütün meşrubat-ı küuliyyeyi men’ eyleseler ne kadar iyi olur. +Maamafih ben daha ileriye giderek ispirtolu şeyler tedavi için de kullanılmamalıdır diyeceğim. +Zira aşağıdaki fetava-yı tıbbiyyeden anlaşılacağı vechile yeni hatta eski ilacların arasında kat’iyyen küul isti’maline hacet bırakmayacak pek çok maddeler var. +Hindistan dünyanın en kadim en meşhur memalikindendir. +Mine’l-kadim bir İslam memleketi addolunur. +Kuvvetli bir İslam hükumeti asarı henüz bakidir. +Eskiden beri makarr-ı hükumeti Dehli beldesidir. +Sebüktekin Gaznevilerin payitahtı bulunan bu belde miladi ’üncü seneden bugüne kadar İngilizlerin taht-ı tegallübünde bulunmaktadır. +Hindistan’da selatin-ı İslamiyye devrinde makarr-ı hükumet Dehli olmakla beraber reis-i nuzzar daima vilayattan birinde bulunurdu. +Merkezde naib-i hükumet namıyla bir zat reis-i nuzzara vekalet ederdi. +Sadr-ı a’zam mührü müşarunileyhin elinde bulunurdu. +Umumiyetle sadaret vekaletinde istihdam olunanlar ehl-i İslamdan olup nüvvab tesmiye olunurlardı. +Selatinın son devrinde İngilizlerin desisesi ile Şah-ı Alem-i Sani zamanında birinci defa olmak üzere Mirhata namında bir mecusi nüvvab ta’yin olunur. +Bilahare az bir fasıla ile bunun makamını İngiliz lordlarından Lik hükumetine tebeddül eder. +Adab-ı umumiyye ve ictimaiyyeyi ihlal edenler Kingterburg’da emraz-ı asabiyye tabibi Doktor Hüco Hope’un’den az evvel tutmuş olduğu ihsai cedvel bimarhanedeki mecnunların yüzde otuzunu ayyaş gösteriyor. +Artık bu hastalar için eczasından bulundukları ümmete nafi’ olmak hiç olmazsa zarar vermemek şöyle dursun tımarhaneye girinceye kadar bunların nefislerine çoluklarına çocuklarına cemaatlerine milletlerine karşı ika’ etmiş bulunacağı ziyanların tahmini o kadar müşkil olmasa gerektir. +den ruhi asabi hastalıklar artıp duruyor. +Mahkemeler tahliye-i sebiline bu gibi arızaları vesile ittihaz ediyor. +Onları muahaze edilmeyecek mes’ul tutulamayacak hastalar sırasına koyuyor. +Halbuki bunlar hasta değildiler kendi kasd ve ihtiyarlarıyla içkiye koyuldular. +İyiyi kötüden ayırmak efkar ve harekatı tartmak için evet yalnız bunun için Allah tarafından kendilerine tevdi’ edilen muvazene-i akliyyelerini kendi elleriyle bozdular. +Pekala! +Kavanin-i medeniyye ve o kavaninin müdafi’leri bu gibi hastaların ika’ edeceği ceraimden cem’iyet-i beşeri sıyanet için ne yaptılar? +Evet bu sınıf mücrimler kendilerinin intibahı başkalarının da ibretini mucib olabilecek surette ceza görmek üzere mahkemelere sevk olundukça emraz-ı asabiyyelerinin şefaatiyle sebilleri tahliye edildi. +Binaenaleyh bunlar da asayiş-i umumi tedikleri kadar sataşmak imkanını buldular. +Ne herifler hapsedilerek şerlerinden cemaat korunabildi; ne diğer meyhane kurbanlarına vesile-i intibah olacak bir gune ta’zirde bulunuldu; ne de ayyaşlara sırf içki kullandıklarından dolayı bir ceza ta’yin edildi. +Şu satırları yazarken gözümün önünde Almanya hükumetinin resmi bir ihsaiyat cedveli duruyor. +Ayyaşların ettikleri ceraime karşı mahkemelerle kanuncular tarafından gösterilen müsamaha ve istihfafın derecesini ve bu halin ümmet hakkında ne ağır bir cinayet olduğunu göstermesi i’tibarıyla iktibasında beis görmüyorum: +Şimdi ’den i’tibaren olan nisbeti tedkik edersek şöyle buluruz: + +rı gözlerini Diyobend ve Aliger külliyyelerine dikmiş Hindistan’ın İngiliz tasallutundan kurtulmak için yegane çare bu iki külliye ricalinden gelebileceğini ümid etmektedirler. +Son istatistiklere göre Diyobend Külliyesi şuabatıyla şu elli sene zarfında otuz bin adam yetiştirdiği görülüyor. +Bugün umum Hindistan’da mevcud ulema’-i mütefekkirin Diyobend mahsulüdür. +Bilhassa istihlas-ı Hind hadimleri Avrupa’da şurada burada cevelan etmekte olanların hepsi Diyobend’den çıkıp Aliger’den aldıkları ta’limat mucebince hareket ederler. +Biz ın cild-i sanisinde Hindistan hakkında cüz’i bir ma’lumat ile iktifa etmiştik. +Zira o zamanlar bu gibi havadis ve ahvalin neşrine müsaid değildi. +Bugün Hindlilerin harekatı alenidir. +Esrar-ı hafiyye devresinden çıkmıştır. +Binaenaleyh her şey açık söylenebilir. +Mektuplar: +Bergama ahalisinden müteaddid imzalarla idarehanemize gönderilmiştir: +gazetesinin Nisan tarihli nüshasında Bergama’ya müteallik bir makale görüldü. +Tarz-ı tahririnden de anlaşıldığı vechile muharriri Bergama’yı ziyaretinde umduğu gibi hürmet kendine göre teceddüd görememiş. +Ne Türk Ocağı’ndan ne de memleketin başka bucağından bir haz alamamış. +Memlekete millete yabancı birini bulup derdleşmiş. +İşte yazdığı şeyleri de oradan toplamış. +Belki bazılarını da masa başında efsaneleri memleketin hocaları değil ihtimal ki bir kocakarı söylemiş. +Bergamalıların hiçbirisi böyle bir şeyler duymadıkları halde Muharrir Bey bunları nereden bulup çıkarmış?.. +Muharrir Bey ve derd arkadaşı fotoğraftaki simaları bile yanlış anlamışlar. +A’zadan Hacı Hafız Efendi orada yoktu. +Elini yüzüne koyan Manisa ulemasından Bergama’da misafir bulunan Hacı Hilmi Efendi’dir. +Bu zat ve Müfti-i Belde Muharrir Beyin de i’tirafa mecbur olduğu üzere hissiyat-ı milliyyelerinden naşi Yunan zindanlarına düşmüş aylarca Yunan işkenceleri altında ve her an i’dam tehlikesi karşısında yine mücahidinin nusretine milletin saadet ve selametine dua etmişler ve lutf-ı ilahi ile kurtulup gelmişlerdir. +Fotoğrafta görüldüğü üzere Kaymakam-ı Kaza düşman fecayiini hazin bir lisan ile tafsil ve istihlası beliğ bir beyan ile tebcil eylerken herkesten ziyade onlar müteessir olmuşlar fotoğraf Aynı senede Dehli’de bir medrese-i külliyye te’sis olunur. +Tedrisat-ı İslamiyye ile beraber fünun-ı garbiyye ta’limatı da başlar. +Zaman ve muhit te’siriyle bu külliyeden büyük ulema ve mütefekkirin yetişir. +Büyük bir eser-i intibah görülür. +Bu mütefekkirin Hindistan’ın atisi bir fikr-i istihlas tohumu ekerler. +Her tarafta feryad u figan adem-i hoşnudi sadaları başlar. +Fakat İngilizler tekaddüm ederek fitnesini ikaz ederler. +Yüz binlerce adam keserler. +Ehl-i İslamın en münevver kısmı en namdar uleması topa tutulur Mevlevi Rahmetullah Mevlevi İmdadullah Sahib gibi bazı zevat-ı mu’tebere Hindistan’dan firar ederek tahlis-ı giriban ederler. +Bazıları da karyelerde şurada burada gizlenmek suretiyle canlarını muhafaza ederler. +Bu sene harekatında müşahede olunduğuna göre Dehli Külliyesinin mahsulü olan talebe miyanında birçok tır. +Bu vak’ayı müteakıb İngilizler memleketin bütün umurunu münhasıran kendi yed-i tasarruflarına aldıkları gibi mezkur Külliyeyi de kendi idarelerine alırlar. +Bilahare doğrudan doğru kendilerine mal ederek yalnız tefekkirin-i İslamiyyeden Mevlana Muhammed Kasım namında bir zat himmet ederek umum Hind müslümanlarının Daru’l-fünunu küşad eder. +Bu Külliyede yalnız ulum-ı medresenin hizmeti görülmeye başlayınca Hindistan’ın vilayat-ı sairesinde şu’beler küşadına teşebbüs olunur. +Bu sırada es-Seyyid Ahmed Han cenabları himmetiyle yine bütün Hind müslümanları muavenetiyle Aliger beldesinde ulum-ı garbiyye mütehassısları yetiştirmek maksadıyla tekrar bir şu’be küşad olunur. +Bir aralık Aliger Külliyesine hükumet de dest-i muavenetini uzatır. +Bu suretle talebe miyanında İngiliz zihniyeti uyandırılır. +Diyobend Külliyesine mukabil ve muhalif bir fikir husule getirilir. +Bilahare iki külliye beyninde büyük münakaşa ve münaferete kadar meydan açılır. +Ulema-yı İslamın sa’y ü gayretiyle bir müddet sonra bu münaferetler muhabbet ve uhuvvete tebdil olunarak darları zuhur eder. +Birçok Aliger talebesi ikmal-i tahsil mahsul vermeye başlıyor. +Trablusgarb ve Balkan muharebeleri te’siratıyla İttihad-ı İslam fikirleri tevellüd ediyor. +senesinden i’tibaren Aliger Külliyesi umum Hindistan müslümanları için İslam hareketinin merkezi vaz’iyetine geçiyor. +Bugün bütün Hind müslümanla olduğu söyleniyor. +Bu ittifakın hedefi Arabistan şibh-i ceziresindeki bütün emaretleri yani Hicaz Irak Maverayı Şeria Asir Lahic Suriye Filistin emaretlerini ortadan kaldırarak Hicaz Yemen Asir Lahic’den İmam Yahya’nın riyaseti altında bir devlet; Irak Necid Suriye Filistin ve Mavera-yı Ürdün’den İbnü’s-Suud’un riyaseti altında diğer bir devlet teşkil etmektir. +Bu projeye tarafdar olanlar Arab vahdetinin ancak bu suretle teşekkül edeceğini söylüyorlar. +Bazı Arab gazeteleri bu projeyi henüz na-be-mevsim telakki ediyor. +Şerif Şeref Adnan Paşa gazetesinde yazdığı bir makalede diyor ki: +“Türkiye’nin şanlı idaresi altında iken Hicaz çok muhterem ve çok yüksek bir mevki’de idi. +Her Hicazlı Türkiye’nin her tarafında hürmet ve riayet görürdü. +Hicaz’ın eşrafına bedevilerine başka bir nazarla bakılırdı. +Türkiye Mısır Hindistan ve Fas gibi İslam devletleri Hicaz ahalisinin maişetini te’min eden birçok maaşlar tahsis etmişlerdi. +Beytülharam’ı ziyaret eden huccac Hicaz ahalisini memnun ederler hepsine türlü türlü lütuflarda bulunurlardı. +lesi Şerif Hüseyin’in isyanına kadar devam etmiştir. +Bu lisi en feci’ menkubiyete duçar olmuş her ferd evinin gibi yaşamaya mecbur olmuştur. +Bu isyanı müteakıb Hüseyin’in te’sis ettiği hapishaneler dolmuş nezdinde para bulunduğu söylenilen her ferd Hüseyin tarafından derdest ettirilerek birer işkence cehennemi olan o hapishanelere atılmıştır. +Şerif Hüseyin yalnız erkeklere karşı bu vahşiyane muameleyi reva görmekle kalmamış bundan başka kadınlara da tasallut ederek onları da zindanlara atmıştır. +El-haletü hazihi Mekke ahalisi her haktan her hürriyetten mahrum olarak yaşıyorlar. +Şerif Hüseyin istediğine bile nez’ ediyor. +Bütün mehakim onun emriyle hareket ediyor. +Hiçbir mürafaa veya müdafaayı dinlemiyor. +Hicaz’ın bütün ticareti bütün varidatı Hüseyin’in yed-i Hüseyin’e itaatten feragat ederek yer yer hükumetler te’sisine başlamışlardır. +Ahamide kabilesi ‘Hükumetü’lAhamideti’l-Müstakilleti’ ünvanıyla bir hükumet te’sis çekildiğinin farkına bile varmamışlardır. +Doğru eğri her şeyden bir vesile bulup hocalara ta’riz etmek modasına tebean Muharrir Bey de Anadolu’da gezdiği yerlerdeki yor. +Bu ne insafsızlıktır! +Muharrir Bey emin olsunlar ki kendileri hakkında hocalar hiçbir hayır-na-hahlıkta bulunmamışlardır ve bulunmazlar. +Bergama’da hakikati anlamaya vakit bulmadan giden Muharrir-i mumaileyh elbette görmüşlerdir ki Bergamalılar müslümandırlar ve kendi alınlarının teriyle geçinen kimselerdir. +Kendilerini beğenmeyenlere hiç de hürmete borçlu değildirler. +Hoş görmedikleri bir şey varsa o da hadd-i zatında nahoş olan şeylerdir. +Bergamalıların teceddüde karşı da hiçbir husumetleri yoktur. +Memleketimizin terakkisini refah-ı şanoları ise o teceddüdden Allah memleketimizi muhafaza etsin. +Muharrir Bey bizim memleketimizi beğenmemiş. +Ne yapalım? +Fakat lutfen şunu da unutmasınlar ki İstanbul’un o medeni hayat-ı ezvakında sarf olunan paralar bizim sırtımızdan çıkıyor. +Memleketimiz geri kalmışsa bundan dolayı Muharrir Bey bizi değil bizim efendilerimizi muahaze buyursun. +Hocalarımız bizi dinden soğutmadılar. +Ellerinden geldiği kadar dinimizi diyanetimizi bize öğrettiler. +Elhamdülillah bütün memleketimizin efradı sapsağlam müslümandır. +Ama memleketin köprüleri yolları yok ise bunu da yapmak hocalara düşmez zannederiz. +Muharrir Beyefendi! +Bizim seviyemizle fikrimizle hiç müteessir olmayınız. +Bizim kasabanın iktisadi terakkisi için faydalı bir tedbir düşündüyseniz lutfen söyleyiniz. +Biz onu maa’l-memnuniyye yaparız. +Size tavsiye ederiz gezdiğiniz yerlerdeki vatandaşlarınıza hakaret etmek sizin gibi tahsil görmüş bir zata yakışmaz. +Siz hakaretle değil ancak irşad etmekle Anadolu’da hürmet görebilirsiniz. +Arabistan’dan alınan ma’lumata nazaran San’a’ya giden Fransız Murahhası ile İmam Yahya arasında bir muhadenet mukavelesi akdolunmuştur. +Maamafih bu haber henüz muhtac-ı te’yiddir. +Diğer taraftan İmam Yahya ile İngiltere namına Miralay Jakob ile devam eden müzakerat bir neticeye iktiran edememiş ve inkıtaa uğramıştır. +tir. +Bu haberlerden anlaşılıyor ki İmam Yahya ecnebi devletlerin tuzağına düşmekten endişe ederek gayet menfi bir siyaset ta’kib etmektedir. +Suud arasında bir ittifak akdi için mesai ibzal edilmekte +bir müessese-i ilmiyyenin hisse-i hizmeti yoktur. +Çünkü onlardan başka müessesat-ı ilmiyyemiz zaten mevcud değildi. +Ömr-i ilmileri henüz bir asra vasıl olmayan sair müessesat-ı ilmiyyemiz terakkıyatımızla alakadar değil maalesef tedenniyatımız ile şaibedardır. +Devlet ve milleti inhitat ve tedenniden kurtarmak fikriyle vücuda getirilen müessesat-ı sairemiz hayfa ki müncilik vazifesini hakkıyla ifa edememiş ve zaman en seri’ inhitat ve tedennilerimizi sair müessesat-ı ilmiyyemizin tarih-i mevcudiyyetlerine tesadüf ettirmiştir. +Asri terakkıyata hadim ulum ve fünunu yeni müessesat-ı ilmiyyenin uhde-i tedrislerine tevcih eden Tanzimat ricali devletin olanca rağbet ve sahabetini bunlara hasr u tahsis ederek yalnız din alimleri yetiştirmek vazife-i kalenderanesini de medreselere bırakmışlar ve himaye-i devletten dur u mehcur olarak bir kenara atmışlardı. +Tamamen mühmel ve metruk bir halde bırakılan medreseler hudayinabit olarak din alimleri yetiştirmekte devam etmiş ve devleti Avrupa’dan din alimleri celb etmek ihtiyacından vareste bulundurmuştur. +Fen alimleri yetiştirmek vazifesi uhde-i tedrisinden resmen nez’ edildiği halde yine ulum-ı diniyye yetiştirmekten de hali kalmamıştır. +Devletin pek gözdesi olan sair müessesat-ı ilmiyyemiz bizi Avrupa’dan tamamen müstağni kılacak fen alimleri yetiştiremediği gibi din ve dünya ilimlerini mümkün mertebe nefsinde cem’ etmiş bir kimse bile devlet ve millete hediye edememiştir. +Eğer mümtaz fen alimlerimiz varsa mutlaka Avrupa müessesat-ı ilmiyyesinin şakird-i irfanıdır. +Eğer din ve dünya ilimlerini cami’ müessesat-ı saire müntesibleri varsa mutlaka medreselerin mahsul-i füyuzatıdır. +Eğer fen müessesatının dini alimleri yetiştirememesi tabii bir mes’ele telakki edilirse din müessesatının fen alimleri yetiştirememesi de aynı derecede tabii bir mes’ele telakki edilmek lazım gelirken “Medreseler fünundan bi-behre kafaların çürüdükleri yerlerdir.” diye mütemadiyen tezyif ve muahazeye ma’ruz bulunuyordu. +Halbuki medreselerden fen alimleri yetişmesini beklemek sair müessesat-ı fenniyyemizin hikmet-i te’sislerini düşünmemek demek idi. +Onlar vücuda getirildikten sonra medreselerin uhdelerine terettüb eden vazife din alimleri yetiştirmekten ibaret idi. +Medreseler tevakkuf etmiş ve medrese mensublarının ilm-i dindeki ihtisasları derecesinde fen mütehassısı bulunan müessesat-ı saire mensublarına hiçbir zaman tesadüf edilememiştir. +Medreseler son zamanlarda yine vaz’iyet-i kadimesine avdet ederek din ve dünya ilimlerini müştereken ve memzucen tedrise başlamış ve bu suretle millet ve memlekete en nafi’ ilim ve irfan menabii haline yükselmişti. +Hiçbir ederek huccacdan vergiler alıyor Ravza-i Mutahhara’yı ziyarete gidenleri haraca kesiyorlar. +İşte Hicaz’ın vaz’iyeti bu merkezdedir.” kainatın mazisi gibi atisi de ademden ibarettir. +Her mevcud muvakkat ve mukadder bir devre-i hayat geçirdikten sonra mahkum-ı fena ve zeval olur ve her faninin kitabe-i zevali “Hüve’l-baki”den ibarettir. +Türk devletini altı asırdan beri yaşatan ve yaşattığı devletin sine-i şükranında şimdiye kadar yaşayan medreseler nihayet faniler kafilesine iltihak etti ve onların seng-i ilgalarına da “Hüve’l-baki” yazıldı. +Bir şair: +diyor. +Evet kendisinden iktibas-ı feyz u ziya olunamayan ve sath-ı arzda asar-ı bakıyye bırakmayan kimsenin mevcudiyet-i faniyyesi kabil-i ihmal ve ma’ruz-ı nisyandır. +Fakat hengam-ı mevcudiyyetinde etrafına feyz u ziya neşretmiş ve sine-i kainatta asar-ı bakıyye bırakmış olan faniler bizzat yaşayamazlarsa da baki ve muhalled eserleriyle daima yaşarlar ve her zaman hürmetle yad olunurlar. +Medreseler faniler zümresine karıştı; fakat feyz-ı cari ve eser-i bakiden mahrum olarak fena ve zeval bulmuş değildir. +Mevcudiyet-i maziyye ve hazıramızda bırakmış olduğu eserler onları daima şükran ile yad ettirecek ve hatıra-i millette daima yaşatacaktır. +Bir devletin teessüsü eğer ilim ve ma’rifet mahsulü ma’rifet eseri ise bizi Asya Avrupa Afrika kıt’alarına hakim kılan fütuhat-ı siyasiyye ve askeriyyemiz medrese niyye bırakanlar şayan-ı ihtiram iseler kütüphanelerimizi doldurmakta bulunan asar-ı ilmiyye ve fenniyye medreselerin füyuzat-ı cariyyesidir. +İ’tila uğrunda ilga ettiğimiz medreseler bugünkü mevcudiyetimizin veliyyünniam efendisidir. +Bugün düveli milli ve dini ne gibi varlıklara malik isek hepsi maziden müntekıl ve hepsi medreselerin asar-ı bakıyyesindendir. +Bugünkü Türk vatanının istihlas ve istiklalinde medreselerin pek mühim hisse-i mefharetleri vardır. +Mazi-i baiddeki i’tila ve irtikamız medreselerin i’tila ve irtikaları neticesi olduğu gibi mazi-i karibdeki inhitat ve tedennimiz de medreselerin inhitat ve tedennileri neticesidir. +Şevket ve satvet-i maziyyemizde medreselerden başka hiç nelere ve mütemadi masraflara mütevakkıftır. +Ta’mim-i maarif uğrunda yeniden mektepler te’sisine ve muattal medreselerin yeniden ihyasına çalışmak lazım geldiği bir zamanda hadisat bizi kasr-ı maarif neticesi karşısında bıraktı. +Bu netice Maarif Vekilimizin Tevhid-i Tedrisat kararını yanlış tefsir ve telakki etmiş olmasından mütevelliddir. +Çünkü bu kararın hedefi bütün müessesat-ı Eğer tevhidin ma’nası her yerde aynı fenleri okutmak demek ise daru’l-fünunun sair şuabatını lağv ederek yalnız bir şu’besini bırakmak lazım gelir. +Medreselerin saha-i maarifte bıraktığı boşluğu ne İlahiyat Fakültesi ne İmam Hatib mektepleri ne de mekatib-i saire dolduramayacaktır ve dolduramayacağını en nikbin zatlar da anlayacaktır. +Fakat yine mülga medreselerin bıraktıkları meyecektir. +Mazi ve haldeki vaz’iyet-i ilmiyyesiyle sair müessesat-ı da şübhe bulunmayan medreseler mazi ile hal arasındaki vaz’iyet-i ilmiyyesiyle de sair maarif müesseselerine karşı hiçbir mahcubiyet hissetmeyecektir. +Medreseler asırlardan beri medeniyete insaniyete İslamiyete ettiği lerine bütün mes’uliyet-i ma’neviyyesiyle beraber devir ve tevdi’ ederken muvaffakıyetler temennisini de ref’-i bargah-ı Ahadiyyet eyler. +kimse inkar edemez ki bir hey’et-i ictimaiyyenin en nafi’ uzv-ı ilmisi din ve dünya ilimlerini nefsinde cem’ ve mezc eden alimlerdir. +Din ilmini dünya ilmi ve dünya ilmini de din ilmi murakabe etmedikçe her ikisi de insanı ifrat ve tefrite sevk etmek isti’dadındadır. +İfrat da tefrit de gerek ferde ve gerek hey’et-i ictimaiyyeye muzırdır. +Kamil ve nafi’ gösteren insanlardır. +Bu i’tidal ve tevazün de din ve dünya ilimlerinin yekdiğerini mütekabilen murakabe etmeleriyle husule gelir. +Medreseler ahiren din ve dünya suretiyle her iki kuvve-i ilmiyye ile mücehhez alimler yetiştirmek tarikını tutmuş idi. +Medreselerin insidadı neticesi olmak üzere fima-ba’d ma’neviyatımıza yalnız dünya ilmi hakim olacak ve bu kuvve-i ilmiyye karşısında kendisini murakabe edecek başka bir kuvvet görmeyecektir. +Onun için hal ve hareketlerimiz ifrat ve tefrit arasında deveran edecek ve bu ifrat ve tefritlerden hem ferdlerimiz hem de hey’et-i ictimaiyyemiz mutazarrır olacaktır. +her tarafındaki medreselere henüz teşmil olunamamıştı. +Fakat ilmin hangi nev’i olursa olsun cehalete elbette müreccahtır. +Bu nokta-i nazardan tarz-ı kadim üzere tedrisatta bulunan medreseler bile birer menba’-ı ilm ü ma’rifet idi. +Hazine-i devlete bar olmaksızın hasbi müderrisler hasbi talebe ile neşr-i maarife çalışan bu vakıf medreseler milletin imam hatib müderris müfti nuyordu. +Ağniya-yı müslimin taraflarından memleketin her köşesinde vücuda getirilmiş bulunan medreselerin kemmen ve keyfen muadillerini te’sis etmek uzun seAhmed bin Muhammed Sürkeşi el-Ensari + +|/\| \ No newline at end of file