|\/| _____ HEFT PEYKER-İ BEHİŞTİ Behişti 1466 20418 7120 7618 _____ **II. BÖLÜM** **HEFT PEYKER-İ BEHİŞTİ** ----- **Fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün** Yâ Rab eyle dile feyzüñi müdâm Kim olur feyzuñ-ile nagz-ı kelâm Olmasa feyzuñ eli fâyiz-i cûd Gelmez idi bir avuç hâke vücûd Bâg-ı lutfuñ eseri heşt-behişt Nâr-ı kahruñ şereri dûzah-ı zişt Kudretüñ dest idüp hâki hamîr Sîne i itdi şeh-i ‘aşka serîr Ol mekîn ile şeref buldı mekân Toldı şevkuñla zemîn ile zamân Toludur ‘aşkuñ-ıla ins ü melek Hâk-i vecd oldu vü çarh urdı felek Cism-i mahlûka olur ‘aşk revân Zindedür anuñ-ıla cümle cihân Zinde kıl ‘aşkuñ-ile mürde dili Zinde itdüñ virüben cân çü gili Zinde-ten mürde-dil eyleme beni Mahv kıl benligi pür eyle seni Kadri olmaz çü tehî ola sebû Şeref ü kadr virür kûzeye su Olmaya kîsede çün sîm ile zer Eylemez kimse göz ucıyla nazar Ey hıred zât-ı hayâlinde zelîl Vasfuñı eyleyimez kâl ile kîl Bilmede çün seni ‘acz oldı kemâl Ma’nîde oldı tekavvül bu mekâl Mâ-’arefnâke didi çünki resûl Da’vî-i ‘ilm kılan ola cehûl Bilmeyen aslı-y-ıla aslı neden Hakkı bildüm dise olmaya hasen Yok nişânı ki beşer vire nişân Kendüyi kendü bilür neyse hemân ----- İtmese lutf eli ref‘-i nikâb ‘Akl hergiz ide mi keşf-i hicâb Görmede ‘âciz anı çeşm-i nazar Göre mi degme belâ-y-ile basar ‘Akl dahı çün olur kendü hicâb Sırrını keşf ide mi ‘ilm-i kitâb Çün hıred mûsıl-ı matlûb degül Rehber idinen olur anı hacil Dâmen-ı fazla yapıs mûsıl olur Dest-res bulan aña yâri bulur Keremi bedreka-i râh yeter Ola mı vâsıta ‘uşşâka nazar Vay aña kim vire evhâm-ı zılâl Gele ma’kûli hayâline hayâl Bâtılı Hak bile ısrâr ola Gelmeye nakl u delîl ile yola Tolu havf-ile İlâhi bu tarîk Eyle lutfuñı Behiştî'ye refîk Pîşvâsı ola tâ ‘ilm ü şühûd Kalmaya siflede eyleye su’ûd DER-ERÂDİF-İ TESMİYE TAHMİD-İ FATİHÂTÜ'L-KİTÂB Kİ FÂTİHÜ'L- EBVÂB-EST Ni’met-i Hak mezîd itdi sipâs Vâcib ol her nefese şükr ide nâs Her mesâma açuben şükre-dehân Olsa her bir ser-i mû aña zebân Bulsa biñ haşr kadar bu’d-ı zamân Kârını şükre kosa kişi hemân Bir nefes almaga olmaya sipâs Aña lâyık nice şükr eyliye nâs Ey olan ni’met su gibi sebîl Keremi her kişi rızkına kefîl Ni’metüñ ‘add ide mi hîç ‘ahadd ----- Müntehî olmayana ola mı hadd Ni’mete gerçi ki çok şart u sebeb Gâh olur mûcib olur sa’y ü taleb Geh felek ‘illet olur gâh zemîn Sebebi ma’nîde Hakk oldı hemîn Kapusı mahzeninüñ oldı güşâd Gerek oldukça alur hıssa ‘ibâd Ne ‘atâsına şerîk olur ahad Ne kapusından ider kimse i red Mahzen-i rızkına anbâr-ı Hudâ İsteme derbeder añı çü gedâ Kirme seng içre virür hıssa müdâm Âdeme rızkını virmez mi temâm Feyz bahrinde sipihr oldı habâb Süfre-i h[v]ânına Cibrîl zübâb Levh-i mahfûz-ıla yogidi kalem Rızk-ı mahlûkınuñ olmışd rakam Rızka olsaydı eger iki kefîl Niçeler cû‘dan olurdu ‘alîl Vahdeti her kişiye oldı ‘ayân İtdi Bürhân-ı Temânü‘de beyân Halkınuñ vahdete her biri güvâh Vay aña baglaya çeşmini İlâh Şükr kim virdi bize ‘akl u nazar Bilünür anuñ-ıla hayr ile şer Ekseri hikmetinüñ oldı ‘ayân ‘Âlem-i gaybı durur gizlü hemân Aña kim zarf degül kevn ü mekân İtdi mirât-ı dil içinde nihân Dâne-i hurd-ile sıgmak bu cihân Nazar-ı ‘akla virür gerçi gümân Lîkin istedügi ‘ilmini mühît Cümle ma‘lûm mürekkeble basît ----- Hâdim oldı nazarı ‘akla havâs Ki havâs-ile olur kudret-i nâs Çün zamâniyle gide ‘akl u havâs Cân ‘urûc ide vü hâk ola libâs Rûha ihsan ide bir dürlü havâs ‘Akl ola her biri bunlara kıyâs Matlaba ‘akl degül gerçi delîl ‘Akl olmayan olur lîk zelîl Câzibe olmaz ise rehber-i dil Fark olınmaz bir olur bes dil ü gil Zerrece câzibe olmazsa eger Vâsıl olmaya visâlüñe beşer Cezbe-i ‘aşkıle mest it dili sen Mestdür câm-ı gurûr ile igen NA‘T-I MİHTERİ KÜ İCMÂL-İ EŞYÂ TAFSİL-İ HAKİKAT-İ ÜST Tûtî-ı nâtıka-i nagme-serâ Hatm idüp zemzem-i medh ü senâ Enbiyâ hâteminüñ na‘tine bes Eyledi biñ dil ü cân-ile heves Hâdi-i halk u İmâmü’s-sakaleyn Oldı ‘âlem ki vücûdı-y-ıla zeyn Nokta-i evvel ü hem ahir-i hat Muzmahîl dâyiresinde bu nukat Gül-i hoş-bûy-ı gülistân-ı İrem Veter-i dâ'ire-i kavs-ı kadem ‘İllet-i gâyi-i îcâd-ı vücûd Zâtınuñ tâbi‘-i nâ-bûd ile bûd Âyet-i evvel-i pîşîne-rakam İbtidâ harf ki sebt itdi kalem Muslih-i halk u safâ-bahş-i rüsül Sâyiri cüz gibidür hazret-i gül Âdem andan görinür gerçi kadîm Sebkine şâhid anuñ lîk delîm ----- Rûh olan kâlbüd-i Âdem'e ol Gün gibi nûr viren ‘âleme ol ‘Arakı mâye-i gül-berg-i tarî Nûr-ı mâ-zâg idi kühl-i basarı İsmidür zikr-i sarir-i kalemüñ Zîver ü ziynet-i bâl-ı ‘alemüñ Çetr idi farkınuñ üstünde sehâb İtmeye hüsnini âzürde kitâb Sâye salmaz yere ol serv-i revân Sâyidâr ola mı ten gibi revân Levh-i mahfûz aña olmuşdı ‘ayân İşidürdi ne dise gizlü zebân Teni olmuş idi ayîne-misâl Görinür idi ne vehm itse hayâl İdüp engüşt-i elfiyle dünûn Kadrini nân-ı mehüñ kıldı fürûn Söyledi dest-i şerîfinde hacer Yüridi gel diyü emr itdi şecer Eyledi çünki dırahte çü nazar Virdi tâze oluben berk ü semer Barmagundan akıdup Âb-ı Hayât Verdi teşne-dil olanlara necât Dön diyüp çün gûne emr itdi resûl Döndi yerine idüp emr-i kabûl ‘Arz idicek aña hâlini cemel Kıldı müşküllerini lutf-ile hal Virdi Hakk hâr-ı mugaylana lisân Eyledi mürsel idügini beyân Kisrînüñ kasrını kesr eyliyen ol Nerdubânsız bulan ol Sidreye yol Meş’al ol idi şem’-i pesîn Mihr-i ‘irfân idi vü mâh-ı metîn Olmuş idi bir aña zâhîr ü gayb Sâdıku'l- kavl sözi bî-şekk ü reyb ----- Enbiyâ mefhari vü tâc-ı rüsül Himmeti bedrekası hâdi-i pül Nice diyemem aña Âb-ı Hayât Kim irişmez yolına anı memât Hâtem-i hâtime-i ehl-i belâg Mihrdür hazret gayrısı çerâg ‘Alim olanlara ol ‘ilm-i fezây Câhil olanlara ol râh- nümây Yüz sürer pâyine Cibrîl-i Emîn Fakr idi fahri onuñ lîk hemîn Âsmânuñ idüben tahtına şâh Kıldı Hak başına Levlâk-i külâh Şer‘-i şemşîri-y-ile buldı cihân Cennet-i ‘Adn gibi emn ü emân Kadriñi bilmede hayretde beşer İdemez fikr-i dakîkıyla nazar Enbiyâ müftisi kâzi-i enâm Hikmeti gör dinür ümmî aña nâm Oldı bir hatve aña arş-ı Hudâ Nerdübân pâyeleri sakf-ı semâ Mahzen-i ma‘rifete kufl u emîn Kamer-i çarh-berin mahzar-ı zemîn Râmdur emrine mülk ü melekût Zeyni zâtı-y-ıla bâg-ı ceberût Çokdurur mu’cizesi lîk ‘acîb Bu durur eyleyicek fikr-i lebîb Bir gice eyledi ‘azm-i melekût Ola cevlângehi tâ kim ceberût ‘Arş u kürsi vü eflâk temâm Anı seyr eyledi sür’atle imâm Kıldı bir anda ‘urûcıyla nüzûl Bisteri germ idi geldikde resûl Geldi lutfı-y-ıla çü sultân-ı kerem ----- Rahmet itdi hedâya-yı ümem Çâr-yârı oluben gevher-i çâr Her biri dîn evine oldı cidâr Yâr-ı gârı biri Bû Bekr-i Sıddîk Sâni isneyn-i mezelli vü şefîk ‘Adl ü dâda biri menba‘ü kân Yüz sürer idi işigine Kiyân Biri ‘Osmân idi deryâ-yı hayâ Câmi‘-i menzil idi yemm-i vefâ Biri dahı Esedu'llâh -ı velî Evliyâ serveri ya'ni ki ‘Alî Oldı her biri yem-i kurbde güm Râdiyâ'llâh u Te’âlâ ‘Anhüm Ale ashâba ta’assub iden er Görmeye rahmet-i rahmândan eser Yâ İlâhi olıcak vakt-i kıyâm Bunları eyle Behiştî'ye imâm Eyleyüp anlara cennetde karîn Eyleme düzah-ı firkatde hazîn ZİKR-İ MEHÂMİD-İ HALİFE-İ ZAMÂN MUCİB-İ EMN Ü EMÂN Ey cihân memleket-i pâdişehî Sedd-i islâm u şerî‘at-penehî Hâmi-i dâyire-i mülket-i Rûm Vâzı‘-ı sünnet u mâhî-i rüsûm Sürme-i ehl-i nazar hâk-i derüñ Tavk-ı sultânlara bend kemerüñ ‘Adlüñ ile bulalı zeyn zamân Her harâb oldı mu’azzez çü cinân Oldı pür ‘âleme bir vech ile dâd Dâd lafzın unudur âdemi-zâd Olıcak ebr-i kefüñ lûlû-feşân Pür olur hokka-i dür gibi cihân ----- Sîm u zer eyleyesin çünki nisâr Kîse gibi pür olur heft diyâr Nesi var Hâtemün ihsân n’ola Ki saña beñzeye itdükde sehâ Bezl kılmakda la'l ile zer Kân-ı deryâya mı beñzeye beşer Gerçi her gün pür olur lâl-feşân Göricek cûduñ ider şermî nihân Âsmân-ı hatem olur mihr-i nigîn K'ola destüñde semâ-y-ıla zemîn Saña çetr olmaga ey ‘âli-cenâb Çerhüñ etrâfına gün saldı tınâb Çün hilâl alsun ele hançer-i tîz Tîg-ı hûrşîd idemez saña sitîz Tâcdih-i tâcsitân mülk-güşây Fikri mir'ât-i felek müşteri-rây Mâhveş râyet-i hurşîde karîn ‘Arş olur nûr ele ferş-i zemîn Perçem-i tûgı ne tâvus-ı cinân Cilvede dâim olur müşg-feşân Mihr ile mehden alur remhi külâh Âsmân-gîr idi rif’atda çü mâh Cengde çün ele ol şeh ala yâ Eylemez tir-i kâza gibi hatâ Mihrveş çünki çeke hışm-ıle tîg Çâk ola vehmi-y-ile zümre-i mîg Siper olmaz ele gürz alsa cidâr Nûk-ı peykân ider âhına kâr Bâl-ı Cibrîl olur ol şâha siper İtmeye tîr kadar tâ ki zarar Beñzemez nâhunına harbe-i berk Nice vehm eylemesün garb ile şark Rûzgâr eblâkını eyledi râm Tevsen-i çarha takar kadri licâm ----- Her seher her şeb idüp kûs-ı nidâ Emn-i emâna ider halka salâ Devlet-i şem’ine pervâne kamer Bagladı hıdmet-i Cevzâya kemer Şâhı-ı bî-dâr dil ü ‘âlî-cenâb ‘Adl oldı ki fiten çeşmine h[v]âb a Kurretü'l- ‘ayni kamu ‘âlemüñ ol Dürretü't-tâcı benî-âdemüñ ol Zeyl-i çetri oluben halka penâh Sâyesine irişen geydi külâh Mâh-ı nev oldugı bu terk-i külâh Zamm ide anı külâhına ki şâh Sûreti sîreti beñzer melege Bâbınuñ rif’ati döndi felege ‘Aleme kutb durur emne medâr Kutbveş devlet-ile tuta karar Pâdişehler oluben ana gulâm Haşre dek şâh ola dünyâya temâm Bâbına bende ola feth u zafer Bula zâtıyla şeref tâc u kemer Devleti mihrine irmeye zevâl Dâyimâ şâd ola görmiye melâl SEBEB-İ NAZM-I KİTÂB-I MÜŞGİN -NİKÂB Ü MAHMİDET-İ MÜNŞİ-İ HİTÂB-I MÜSTETÂB Subh-dem hâtif-ı gayb itdi hitâb Didi sür’atle geçer vakt-i şebâb Gâfil olma ki geçer ‘ömr çü bâd Gelmede gitmededür âdemî-zâd Bahr-i emvâc gibi halk geçer Görinür nesne yok illa ki eser Eser oldur ki ola anda sebât Nâm-ı zinde ide çün Âb-ı Hayât Nedür ol sâbit eser nazm-ı latîf ----- Kim olur anuñ-ile nâm-ı şerîf Haşre dek zindedür ol kim koya nâm Mürde dür zinde ise dahı ‘avâm Rûmda sencileyin nâm u nişân Komadı kimse turaldan bu cihân ‘Âleme mihr ideli ‘arz-ı cemâl Dogmadı sencileyin ehl-i kemâl Penc Genc'i çü nasîb itdi İlâh Bende-i efkar idüñ eyledi şâh Sa’y kıl kılmaga sen anı temâm Ki sühan mülki ola hükmüñe râm Hamse hams olmag-ıla kadr bulur Bu temâm olmayıcak nâkıs olur Hamse bunuñla olur çünki temâm İhtimâm it buña kıl nevmî harâm Gencdür sineñ ü miftâh-ı kalem Eyle envâ‘-i kemâlât rakam Tîşedür hâme vü kân oldu devât Sîm ü zer yirine bezl eyle nebât Ney şeker hâme midâd oldı şeker Kand ile ko ki dola bahr ile ber Sadef oldı dilüñ ma‘ni güher Pâkini nakm kıl oldur ki hüner Baş çeküp hırkaya gavvâs misâl Gavta kıl bahr-ı dile dürlerin al Ol cevâhirleri kıl halka nisâr Ki sadef gibi pür ola bu diyâr Eyle bir sihr gören ehl-i füsûn Zevk u şevkından ola tâ ki hebûn Şu‘bede- bâzlık it yine ki halk Penc Genc idügini bile bu delk Göstere her biri bir dürlü cemâl ‘Arz ide her biri bir dürlü kemâl ----- Bâbilîler görüp insâf ideler Bileler var ki kerâmetden eser Hum-ı ‘aşk oldı devâtuñ dolu meyi Hem sarîr-i kalemün nâle-i neyi Rûh-bahş oldı kelâmuñ çü Mesîh Gelmedi saña bedel ehl ü fasîh Şeker-i nazmuña girüp meges Nahl-i Meryem misin ey ‘İsî-nefes Nûk-i hâmüñ çün ide bâng ü sarîr Mürg-i cennet ötinür ki ide safîr Penc Gence uralı pençe sen Her kişi saña didi pençe-şiken Urduñ ise kemerine kimüñ el Bendeveş hıdmetüñe bagladı bel İtmesün kimsene destine ta‘ab Disün el arkası yerde saña heb Eyledüm çünki bu efsâneye gûş Kıldı deryâ-yı ma‘âni yine cûş Dil hazâyin gibi olmuş idi pür Bezl kıldum yine bu ‘âleme dür Görüp ihsânımı tâ bahr ile kân Zer saçup olmayalar lûlü- feşân İde her biri metâ‘ını nihân Şerm idüp itmeye varını ‘ayân Himmetümi idünüp bâl u perüm Sidreye uçmaga oldı nazarum a Himmetî ‘âli olan ‘âlî-güher Eylemez ‘âlem-i süfliye nazar Perr-i Cebrâ'îl olup bâl u perüm Müntehâya olacakdur seferüm Ey Behiştî saña tevfîk Hudâ Cümle kâruñda ola râh-nümâ MATLA‘I- EFSÂNE-İ PÜR-EFSUN BEHRÂM-I GUR-I ŞİR-İ ZUR ----- Genc peymâ-yı hazâyîn-i Hudâ Hâme miftâhın idüp kufl güşâ Açdı bu mahzeni bezl itdi güher Çü sadef toldı cihân içi dürer Yâd idicek geçen efsâneleri Didi bu resme virüben haberi Yezd cürd eyledi çün terk-i külâh Oldı Behrâm ‘Acem mülkine şâh Bagladı beline şâhâne kemer Buldı anuñla şeref dîhim-i zer Nevbetin nevbetile çaldı zamân Oldı pür sıyt sadâsıyla cihân Oldı bâbında anuñ kûs-ı sipihr Zühr-i hünyâger ü deffâf idi mihr Nâme ile buluban kadr-ı direm Hutbesi ile ider fahr ‘Acem ‘Adl u dâdıyla bulup emn ü emân Sanasın huld-berîn oldu cihân Gam gidüp toldı ‘Acem mülki ferâh Düşmeninde dahı kalmadı terah Hâmi-i beyzâ ider bâzi küleng Beccesi gibi yalar gûrı peleng İdüp âhû berre-i şîr ile sîr Dâyeveş besler idi mihr ile şîr Görse bir bâmda biñ yerde ciger Zegan itmez idi vehmi-y-le nazar Ni’met ile toluban mülk-i Kiyân Döndi bakkâl dükânına cihân Çog idi şarkda gâyet de sitem Çekdi ol resm-i sitem üzre rakam Var ise her ne kadar huşk-şecer Verdi devrinde anuñ tâze semer Kâr-ı ‘âlem tutup anuñla nizâm Cümle ser-keşler olur hükmüne râm ----- a Kıldı sâyilleri ihsânı ganî Takdı zâlimlere ‘adlî reseni Şâhlıkda yogidi aña hemâl Pehlivânlıkda hemîn Rüstem-i Zâl Şâd olup hulkı-y-la halk-ı cihân Olur âsûde zemîn-i-y-le zamân Rezm de alsa ele tîr ü kemân Pûr-ı Zâl isteye havfından emân Hasmına salsa kaçan gürz-i girân Degmeden sâyesi virür idi cân Kahrla Kaf'a eger ursa sinân Tafsiye döndüre zahm-i-y-le hemân Gürzini çekmede zahmet çeke pîl Nîzesi mi'at çün mi'at-i mîl Düzilelden berü nâvek ile yâ Gelmedi ancılayın şast-güşâ Bezm de keffi güher-rîzi sehâb Rezmde tîgi virür meh gibi tâb Rezm u bezmidi işi seyr ü şikâr Bir nefes gün gibi tutmazd karar Bir idi neste aña gûr u neheng Tîgına döymez idi şîr ü peleng b Sayda uydurmaz idi yüz yele bâz Gayrdan gayruya yog idi niyâz Sag u sâlim dilese itmege bend Gerden-i şîre salar bend-i kemend Darb-ı desti soruyıp girye gibi İtdügin gürbeyi itmezdi sabi **ŞİKÂR-KERDEN-İ BEHRÂM-I NÂM-DÂR VE** **KÜŞTEN-İ BEBR DER-ŞİKÂR** Turdı bir gün seherî şâh-ı cihân Kasd kıldı kim ola sayda revân Çekdiler cenge bir dîv- nijâd ----- Kim tozın görmez idi pûyede bâd Rahş-ı Rüstem gibi yük çekmede cüst Cümle endâm-ı kemâlinde dürüst Gerdeni kavs-ı kuzat idi hemân Çâr-per-i tîr idi çün ola revân Adı Şeb-reng-i siyeh hem-çü sehâb Cüstdi hamlede mânend-i şihâb Sayda üstünden itmeseydi hadeng Tîr ile bile irüşür çü peleng a Âhına gark olicek rûz-ı musâf Saf içinde görinür idi çü Kâf Bindi Şeb-rengine ol şîr-i jiyân Aldı destine kemend-i-y-le kemân Oldı serverler ile sayda revân Düşdiler deşte olup bâd-vezân Cüst ü cû itdi irüp saydgehe Gösterir yerlü yerini sipehe Halkaveş devr kılur deşt-i siyâh Kalmadı dâm u dede kaçmaga râh Oldı ol dâyireye şâh medâr Deşt çün hâne-i çîn itdi nigâr Mürde peykerler ile toldı zemîn Nat‘-ı hüsniyye döner deşt hemîn Bâb-zen itdi gözine gehi tîr Ki kemendiyle şikâr eyledi şîr Gelse ögine eger pîl-i demân Müştini eyler idi gürz-i girân Müştinüñ darbını çünkim yiye pîl Sürhabın yıkılup olurdı zelîl Tîg-i vehminden anuñ şîr-i jiyân Gürbeveş mîşede olurdı nihân b Buldı ol deştde bir bebr-i ‘acîb Dîv-i vârun gibi gâyetde mehîb ----- Cüssede pîl idi vü pençede şîr Cevşeni çâk ider idi çü harîr Kime ugradıyısa kıldı helâk Cübbesin cevşenini eyledi çâk Gözi fessâd çanagıydı hemîn Hârveş mûyi huşûnetde haşîn Deşneyidi dişi çengâli çü tîg Hışm iderdi harekât eylese mîg Kuyrugun deprücek hem çü neheng Siñecek yer bulamaz kühde peleng Görünüp esneyüp açaydı dehân Gülhen-i tefteye benzerdi hemân Nicesi destüñ idüp çînini çâk Üstine çünki saça hışmile hâk Göricek vehm kıla Rüstem-i Zâl Tîge el urmaga bulmaya mecâl Gördi Behrâm anı çün saldı semend Diledi kim sala bu yanuna kemend Varmadı esb-i ciger itdi sitem İndi tîg aldı ele şâh-ı ‘Acem a Sıçradı cüst ki şâhı ide çâk İtdi bir darb ile şâh anı helâk Gördiler itdügini bu işi şâh Kıldılar çümle du‘a mîr ü sipâh Şâm irince idüben şöyle şikâr Geldi pes devlet ile mîr-i küsâr **SIFAT-I BEZM-İ BEHRÂM BÂ-DİLÂ-RÂM-I GÜL-ENDÂM** Bir gün oldı kati bârân ile bâd Varmadı sayda şeh-i ‘âli-nijâd ‘Azm-i bezm itdi vezin eyledi taht Hem-dem-i ‘izzet ü ikbâl ile baht ‘Adeti olmış idi bu iki kâr Meclis eylerdi çün itmeye şikâr ----- Kıldılar def’i havâssına haber Virdi her peri gelüp meclise fer Düşinüp sefere ni’am oldı zelîl İtdiler şerbet su gibi sebîl Toldı pes ‘âlet-i bezmiyle zemîn Aldı sazın ele her zümre-i çîn b Var idi bir sanem-i çeng-nevâz Başdan ayaga teni işve vü nâz Zümre âyin ü dilâ-râm-ı benâm Reşk iderdi göricek mâh-ı temâm Bir Hıtâyî-sanem ü Çînî-nîjâd Görmemiş mislini kim âdemî-zâd Mûcib-i şevkıdı evzâ’i kamu Ser-i mûyıdı dehânı beli mû Dag urup lâleye hâl-i siyehi İtdi şermende ruh-ı mihr ü mehî Fitne-ger gamzesi gammâz anuñ Pür-hayl turrası tınnâz anuñ La'li çün bâde zenahdânı çü hâm Ola mı buncılayın bâde haram Vesmesi fitne idi sürmesi nâz Biñ dil alsa aña bir lahzada az Hüsn evcinde mehi dikdi ‘alem Nâhunı dürr idi engüşti kalem Hâyil olmazdı ana pireheni Şîşe içinde gülâb idi teni Serv-nâz idi boyu ‘ömri dırâz Berk idi işvesi vü mîvesi nâz a Nâr- pistân idi vü sîb-i zekan Yâsemîn-sîne idi gonce-dehen Zülfinüñ her hamı kullâb-ı kulûb Sözinüñ şehd-i şeker gibi ‘uzub Lebi hurmâsı virür hastaya cân Hokka-i la’li olur lûlü-feşân ----- Mâhidi cebhesi vü saçı sehâb Heves-engîz çü eyyâm-i şebâb Ruh-ı gül-rengi virüp güllere reng Deheni itdi dil-i gonce teng Gamzesi tîr idi vü kaşları yay Sine mi dil mi döyer bunlara hây Ceşm-i mestânesi bî-mâr-ı humâr Gamzesi kâtil-i dil-dâde-i zâr Oluben zülfi perîşân u dijem Pîc pîc idi olup yâllesi ham Düzd-i dil idi saçınuñ reseni Mahbes-i cânidi câh-ı zekanı Añsa saçıyla olur nâfe-feşân Toldı micmer gibi ‘ıtrıyla cihân Gürzine tolaşur saçı çü mâr Mâr-gîr idi san ol şûh-nigar Gûş-vârı virüben hüsn-i behâ Görinür mihr yanında çü sehâ Leb-i şîrîni hemîn şeker ü şîr Nâzenîn cismi çü kâfurî hamîr Şikemi hırmen-i gül idi hemân Câmdan virür idi nâfi nişân Her regi rişte idi hâyili dür Şîşe idi teni ya hamr ile pür Nideyüm her tarafı bâg-ı cinân Misli olmaya meger ‘aksi hemân Pây-ı hınnâlu vü hınnâsı nigâr Lâle-zâr idi tehî pây-ı çenâr Başdan ayaga letâfetde ‘aceb Görse her kim ki dutar lerze-i teb Dökülür söyleyicek kand u nebât Cân virür ölmişe çün Âb-ı Hayât Nâlveş inceyidi beli hemân ----- Aña avîhte ol mâye-i cân Şöyle nâz ile kuşanmışdı kuşak Zillete inmiş idi kûşesi çâk Geldi biñ şîve ile bezme çü mâh Buldı zeyn anuñ ile meclis-i şâh a Meh-likâlar tutup eârafına saf Kimi saz aldı ele kimisi def Alup ol mâhârâya çü nücûm İtdiler her ne ise vaz‘ u rüsûm Aldı çengini ele itdi enîn Seyledür câmidi ol zümre-i Cîn Kaddi ham pîri idüp tâze cüvân ‘Aşk esrârını iletdi beyân Ne kadar kim var ise râz-ı nihân Eyledi pîr ü cüvânhalka ‘ayân Dutmasa dâmenin otar u veted Tutmaz idi anı şevkından ahed Duralı gâh idüben anı terâş İder idi ki enîn sîne-hırâş Bükilüp iki kat olup iñiler Dilde derdi var anuñ dahı meger ‘Aşkdan olmışdı lâgar u zâr Sayılurdı regi mânend-i nevâr Perdeden taşar kaçan itse figân Gûş-mâl eyler idi ehl-i hemân Cildi bir pîşrev ol nakş-ı garîb Mest olup vicde-dâr u şâh-ı lebîb b Nakşına renk virüp itdi edâ Rûh- bahş oldı her itdügi sadâ Çaldı tasnifini bir resme dürüst Zührenüñ çengi olur reşk-ile süst Şevkle gâh geh eyledügi âh Hâlet-ı ‘aşkına olurdı güvâh ----- Şâhı bir resmle kerem itdi nigâr Eyledi sîm u zerî bezme nisâr Aldı sâkî ele memzûc-ile câm Kıldı tâvûs-i cinân gibi hırâm İbtidâ şâha sunar câm-ı zeri Leb-i nuklıyla virüp gül-şekeri Ba’de devr ider ashâb temâm Sâki-i serv-kad u kebg-i hırâm Gâh mâh aldı ele gâh hilâl Devr idüp eyler idi gunc-ı delâl Gâh yâkûta geh elmâsa döner Sihrde kâmil idi sâki meger Gâh pür olur idi gâh tehi Gözedürdi sanasın gökde mehi Câm-ı zer-mest olup açıldı hemân İtdi memzûc dili sırr-ı nihân a Germ olur sanki âolu aâker olur Canlanur lûlesi bir ejder olur Ejdehâ kâm döküp Âb-ı Hayât Zehr-i gam mürdesine virdi necât Kebg ü dürrâc ile tolmuşdı simât İştihâ-germ virür kalbe neşât Tâze tâze gelüben bezme kebâb Tolu tolu açılır oldı şarâb Kimki mert olsa şehenşâh-ı cihân Gönderir meskenine anı hemân Mest olan gitdi kalur şâh ile mâh Germ olup çekdi kenâra mehi şâh Leb-i zevkında bulup lezzet-i cân Basdı bagrına anı şâh-ı cihân Leb-i yâdına nice bir aça pîl Oldı bâlini gül ü bisteri gil Subha dek sürdı anuñ zevkını şâh ----- Çıkuben taâta sihir geydi külâh Yok cihânda çü bilür idi vefâ İşi ‘işret idi her subh u mesâ **REFTEN-I BEHRÂM-İ NÂM-DÂR-I BE ‘AZM-İ ŞİKÂR** **Ü KÜŞTE ŞODEN-İ EJDEHÂ-YI MEHİB** **DER DEST-İ SER-EFRÂZ-I NESİB** Bir gün itdi yine şeh ‘azm-i şikâr Oldı serverler ile sayda süvâr Saydı içün uyduruben yüz yele bâz Aldılar gâh kuzen u gehi kâz Dest-i geşt eyler iken şâh-ı cihân Gûşına irdi enîn-ile figân Vardı geldügi yire bâmg-i ‘acîb Gördi bir ejder-i hûn-rîz-i mehîb Var dehânında ki bir tâze cüvân Yudmış ol ejder ider âh u figân Agzı içinde alup nıûf-ı nihân Taşrada nıtf dahı lîk ‘ayân Yudmış anı cübbe vü cevşen ile Belki kılıcı kalkanı bile Tîg çekmiş ki ide ya’ni ki helâk Dem urup yudmış ol anı çü megâk Na’ra urdı göricek şâh-ı cihân Kodı agzından anı ani yılân Kasd-ı şâh eyleyüp oldı çü revân Aldı ol şîr eline tîr ü kemân a Görmemiş idi dahı tîr ü kemân Bahr-ı Kulzüm gibi mevc urdı hemân Her hamî kavs-ı kuzah idi hemîn Nefesiyy-ile ider çâk -i zemîn Tel idi başı dehânı çü megâk Heybeti zümre-i dîvî ide hâk Zehr-i mîzâb idi dişi hemân Merg-i seyl-âbını eylerdi revân ----- Pul pul idi teni her füls-i siper Ra’d okı atmaz idi ana zarar Cismine pulları san cevşen idi Pür şerâre deheni külhen idi Meş’ale idi iki gözi hemân Dûdede gâh nihân gâh ‘ayân Kaldurup başın aça çeşm çü mâr Gicede sanki yanar kûhda nâr Eyledi desti demi-y-ile megâk Gâve dek eyleyüben sînesi hâk Saçdı şâh üstine od açdı dehân Tokunup itmedi amma ki ziyân Kaldı şeh ateş içinde çü Halîl Sakladı lutfı-y-ıla lîk Celîl b İder otdan çü siyâvuş-güzer Gelmedi bir kılına dahı zarar Urdu çok tîr aña sultân-ı cihân Kâr-ger olmadı kılmadı ziyân Gördi kim cismine tîr itmedi kâr Gözedir çeşmini ol şîr-i şikâr Kesmeler urdı onuñ hışmına şâh Ki cihân gözlerine oldı siyâh Urdı yirden yire kendüyi yılan Şeh görüp aldı ele gürz-i girân Gördi Şeb-rengini şeh varmada süst İndi atdan yüridi ejdere cüst Def’-i tiryâk süründiyidi hem Cismine ermiye tâsamdan elem Urdı şol deñli aña gürz-i girân Seyl olup akdı ki magzı-y-ile kan Kaldı hayretde görüp anı sipâh Gelmedi Şeb-rengine bindi yine şâh Leşkeri cümle idüp şâha du’â ----- Didiler ola mübârek bu gazâ Görmedük kimsede bu resme ciger Ejdehâlık budur ey ejder-i ner a Zahmlu server olup anda helâk Kazdılar defn içün ol yerde megâk Kıldılar çünki namâzını sipâh Defn idüp türbe yapar üstine şâh İtdiler genc gibi yirde nihân Şehre döndi yine Dârâ-yı- zamân Gice gündüz işini ‘işret ider Kesret-i şurb virür mülke zarar Avda-Şeb-rengdi Behrâm'a enîs Avda dil-dâr idi hem-râz u celîs **REFTEN-İ BEHRÂM-I NÂM-DÂR VE ŞİKÂR** **U KÜŞTEN-İ ŞİRÂN-I Bİ-ŞÜMÂR** Şâh-ı maşrık çıkıban tahta seher Saçdı germiyyet ile ‘âleme zer İtdi divân şeh-i Dârâb-nijâd Vâris-i mülk-i Cem u Pûr-ı Kubâd Taht-ı Kâvûsa çıkup eyledi dâd Oldı ‘adli ile âsûde ‘ibâd Pehlevânlar oluben yanına cem’ Tutdılar lûlü-yı şeh-vârına şem’ b Yerlü yerine geçüp mîr ü vezîr Toldı dîvân içi bürnâ-y-ıla pîr Dökülüp ni’met ü seyl oldı şarâb Bire büryân idi mürg idi kebâb Çünki yenildi temâm oldı ni’am Halk hayfini sorar şâh-ı ‘Acem Kime kulm oldı ise eyledi dâd Oldı her gussalu dâdı ile şâd Bir bölük halk gelüp itdi figân Didiler dâd eyâ şâh-ı cihân ----- Şehrümüzi idüben şîr harâb Hiç bir kimsede kalmadı devâb Bir neyistân var içi tolu esedd Zühresi yok giçe yanından ahadd İkisi bir yire gelseydi eger ‘Alemi eyler idi zîr ü zeber Her biri cüssede bir pîli hemân Yâ musavver-ecel almakda revân Şeh didi gam yemeñüz dâd idelüm Kırup anları sizi şâd idelüm Dâm-ı dûdan ideyim ‘âlemi bâc Kılayum sînelerin tîg-ile çâk a Bindi pes atına fil-hâl dilîr Gûr yirine ki sayd eyleye şîr Ol neyistânı varup gördi çü şâh Emr kıldı alur ortaya sipâh Od yakar her kişi önünde ‘acîb Gelmiye yanına tâ şîr-i mehîb Şîrdür otdan ider vehm ü hazer Geçüp eyleyimez insâna zarar Âteşîn halka olur çünki sipâh Girdi ortaya medâr olmaga şâh Urdılar çünki yine âteş-i tîz Neysitândan ded ü dâm itdi gürîz Her ne suya ki hücûm itse esed Geçmez âteş olur râhına sed Kırdaşa bunları kassâb gibi Akdı kan her yaña seyl-âb gibi Oldılar mâde vü ner cümle helâk Oldı ol memleket anuñ-ile pâk Tîg-ıla şâh u hadeng-ile sipâh Virmediler esede kaçmaga râh Eyleyüp şâha re’âyâsı du’â Herkesi eyledi cân ile senâ ----- b Âferîn didi sipihr üzre melek Egilür öpmege destini felek Oldı bu feth-ile her kişi ferah Kimsenüñ kalmadı kalbinde terah Geldi şehre yine nûş eyledi mey Başladı yine terâne def ü ney Yine çeng aldı ele Zühre-i çîn Yine ‘ûd eyledi feryâd u enîn Yine zer-pâş oluben bezmde şâh Yine pür oldı zer uhk-i siyâh **‘AZM-İ HAKAN-I ÇİN BE-KASD-I SAYD-I BEHRÂM U** **KÜŞTE-ŞODEN-İ -DER DEST-İ PEHLEVÂN** Her kime kim ola ikbâl atı râm Eylesün kanda ki eylerse hırâm ‘İzz ü devlet kişiye çün ola yâr Düşmeni olsa cihân halkına vâr Uyumaz bahtı ol uyursa eger Zehr yirse olur agzında şeker ‘Ayş olur işi şehüñ çünki müdâm ‘Avk ider gâyet anı ceng-ile câm a Gâh tefrît vü geh ifrât ider Şehligüñ şevkatine virdi zarar Didilerse ne kadar tutmadı söz Dökdüler mülkine a’dâları köz Hâl-i İrân bilüp şâh-ı Hıtây Kasd kıldı basa o milkete pây Nâmeler gönderüben beglere şâh Emr ider encümen ola ki sipâh Hiddetiyle çün olur cem’-i sipâh ‘Azm-i rezm eyledi vü geydi külâh Subh-dem kâr dem eyledi enîn Âsitânına gelür leşker-i Çîn Cümle ‘âlem oluben cevşene gark ----- Âhen olmuşdı tehi pây ile fark Kurdılar pîl-i sepîd üzre serîr Çıkdı oturdı emîrâne emîr Şevketiyle çeküp İrâna sipâh Merv yolını tutup yüridi şâh ‘Âlemüñ içi tolup bâng ü derây Eyledi kulagı ger rûyına nây At sahîbi-y-ile âvâze-i nâs Çökerdürdi felegi şöyle ki tas b Virdi elvân-ile envâ’-tırâz Hayl-i Hâkâniye haylice birâz Bahr idi seyl gibi lîk revân Seyl idi mevc velî gürz-i girân Toluben ‘âlem içi Çinî sipâh Yir yüzin tutdı Tatar hem-çü giyâh Her biri geydi nemed üzre zirih Tîrden kalmadı kalbinde girîh Pür idi her birinüñ tirkeşi tîr Bir idi oklarına der’u harîr Girüden ‘âlemi tutmuşdı kulem Meş’ale oldı veli tâb-ı ‘alem Kondı har-gâhı nüzûl eyledi ân Sâkin oldı yine deryâ-yı revân Her birisi nemedin çadır ider İtmeye tâ ki güneş tâbı zarar Aldılar zeynlerini cümle hemân Gitdi her esb-i çerâ-gâhe çemân Ne ‘alef virdi ne hod hayli gam var Otlayup her birisi tutdı kinâr Kımız içdi kimi ezdi kimi keş Gâyet ulularınuñ yedügi leş a Bilmez idi ki biri neydügini nân Bildügi at eti bâl idi hemân ----- Hân idüp bir iki gün anda karâr Leşkerin yokladı yok gördi şümâr Rîk-i kuhsâre bulunırdı ‘aded Lîk ol hayili bilmezdi ahad Gördiler cümle gidemez bu sipâh Gider ise bulamaz âb u giyâh On bölük atdı sipâs-ı şeh-i Çîn Olmaya gark-ı muhîte ki zemîn Kıldı her bölüge bir serveri ser Virüben sîm u zer ü tâc u kemer Didi ardımca gelüñ siz de hemîn Ola kîm feth ola İrân zemîn Bagladı bu işe mecmû’-ı miyân Oldılar ‘azm idüben Merve revân İrdi ser-hadde çü sulân-ı Hıtây Toldı İrânıñ içi âh ile vây Gârete başladı cumhûr-ı Tatar İtdiler nice yiri zîr u zeber Şâh Behrâm'a irişdi çü haber Ceng içün leşkerini hâzır ider b Bildügi gördügi serverleri şâh Getürüp yanına gerd itdi sipâh Kasd kıldı ide hasm-ı-y-la neberd Mergine merg diye derdine derd Didi destûr eyâ şâh-ı zamân Toludur hayl-i Hıtâ-y-ıla cihân Habeşi-y-ile Tatar hayline had Komadı kimse idüp cümle ‘aded Bunlara hasûm olamaz hîç sipâh Bula hayliyle meger kimsene râh Buldıgı mâlı idüp bahş-ı sipâh Hoş-dil itdi sipehini yine şâh Didi Hak baña olur ise mu’în Gûrveş ola zebûnum şeh-i Çîn ----- ‘Avn-i Hakdan eger olmaya meded Bilürüm baña mu’în olmaz ahed İ’tikâdum bu velî leşker-i Çîn Desti bir dem göre çünkim geh kin Vehm idüp eylemeye ceng-ü cidâl Kaçmaga yüz tuta kalmaya kıtâl Arkama çünki geyüp bebr-i beyân Rezm de alam ele tîr ü kemân a Kaçmaga döndüre yüz Rüstem-i Zâl Bulmaya benüm ile çünki mecâl Bunı böyle dir iken şâh-ı cihân Rûmdan dahı gelür peyk-i revân Didi ‘asker virüben Kayser-i Rûm Eyledi mülket-i İrâna hücûm Bir sipeh kim dahı mislini zamân Görmedi halk olalı mülk-i cihân Âhına gark oluben başdan ayak Kimi fâris sipehüñ kimi yayak Heftelik yola gider bâng-i sahîl Toldı pes nat’-ı zemîn esb ile pîl Yitmedügi içün anlara miyâh İtdi galbîr yerüñ yüzini câh Nirde konsalar ey şâh-ı zemîn Nîzeden kûha döner deşt hemîn Hayme vü har-geh ile toldı cihân Haymeler mevc-i sipeh bahr-i revân İtdi gerdûn ile kendüye hiûâr İtmeye tâ ki şeb-i hûn aña kâr Tüfek u top ile zeyn oldı hisâr Yogidi reh ki sabâ ide güzâr b Gice bâl ahayıdı şeb-reh-i ger Biñ tüfek eyler idi haste ciger Harbe vü sih-ile sûr itdi sipâh ----- Kal’alar içre huzûr eyledi şâh Arasında uçayum dise zübâb Sançılur harbelere hem-çü kebâb Sende yok anda olan âlet-i harb Eyleme anuñ ıla harb ile darb Gaflet itdüñ idi şah-ı cihân Her tarafdan saña hasm oldı ‘ayân Çün işitdi bu sözi şâh-ı ‘Acem Eyledi anı ihâta hem ü gam Göñli isterdi anuñ daâı kıtâl Hasm iki oldugına geldi melâl Kankı suya ki olur ise revân Yol bulur bir yañadan düşmen-i cân İki kürbe ide bir şîri zebûn İki miyve ide bir şâı nigûn İki yüz biñ kişi cem’itdi temâm Her biri âfet ü hûnı vü benâm Kodı yüz elli biñin şehrde şâh Hasmdan saklıya tâ taht-ı sipâh a Bir begi var idi gâyetde dilîr Çarh olmaz vü siper itse ki tîr Kardeşi oglı idi fürs-i benâm Tîz u hûn-pâş idi mânend-i hüsâm Kıldı serverlere ol serveri ser Didi vehm itmege olur feth u zafer Turuñuz siz varayum Tebrîze ben Şâyed ola ki olam hasm-şiken Ma’bedüm var kıluban anda namâz İdeyüm Hâlıka ‘acz ile niyâz Size çünkim gele nezdik Tatar Gönderesüz şeh-i Tûrâna haber Kaçdı Behrâm deyüp edâ idesiz İnkıyâd ile şehi şâd idesiz ----- Kim urup kılmaya İrânı harâb Çünki eylemeye hışmı-y-la şitâb Elli biñ server ile oldı süvâr Her biri ma’nîde bir sâm-ı süvâr İkişer yaylu atı iki şer Yükleri yayları şemşîr u teber Göçüben eyledi Tebrîz'e sefer Kayser-i Rûma dahı oldı haber b Karşuladı sanuben Kayser-i Rûm Kodı kıldugını sür’atle hücûm Başladı inmege gitmekde direng Ola âsûde şehe tâ ki ceng Kayser eglendügini bildi çü şâh ‘Azm-i hakân idüben çekdi sipâh Buldı bir bedreka-ı râh-nümâ ‘Alemi devr idici hem-çü sabâ Şâh bir yoldan alup oldu revân Bilmeye vardugın üstine ki ân Fürs ider şeh gidicek elçi revân Gaflet eyleme sözi eyle ki ân Gıybet eyledügini şâh-ı cihân Eyledi ilçi-y-ile şâha ‘ayân Didi biz bendelerüz Hazret-i Hân Kulluga bizi kabûl itse hemân Varayum hidmetine yüz süreyüm Şâhumuz oldı yüzini göreyüm Nice oldugını hıdmet göre şâh Kuluyam ben de vü hem cümle sipâh Kendinündür kamu İrân-zemîn Komasun yıkmağa haylini hemîn a Sîm ü zer nakd-ı cevâhir ne ki var Yoluna ânuñ idem cümle nisâr Cân u dilden kulı kurbanı bile Leşker incinmeye âheste gele ----- Karşular memleketüñ halkı şehi Hâzır oldı kamu İrân sipehi Varalum ‘izzet ü ikrâm idelüm ‘Alemi hıdmetine râm idelüm Aldanur ilçi sözine şeh-i Çîn Oturur memleket ucunda hemîn Geh yeyüp gâh içüp eylerdi şikâr ‘Ayş u ‘işretde idi leyl ü nehâr Gice gündüz dimeyüp gitdi berây Hâna iletdi şehi râh-ı nümây Gördiler kaldı yakîn Hüsrev-i Çîn İtdi bir gûşei Behrâm kemîn Ol gün asâyiş idüp anda sipâh Olup âsûde gider rahmet-i rah Şeb olur hâzır ider âlet-i ceng Bir nefes eylemedi dahı direng İtmege ânı şebî-hûn u hakîr Çaldılar tabl u nekâr-ı-y-la nefîr b Ol giçe hikmet-i Gûr Hüsrev-i Çin Har-gehün itmişidi huld-ı berîn Çîn idüp begleri itmiş idi bezm ‘Ayş u nûş idi añlamaz idi rezm Yemek içmek idi lâfîdi güzâf Kımz u bal içün idi çog lâf Her biri yatdı olup mest harâb Evvelâ itdi şebî-hûnı şarâb Dâhı gâfil idüben anları h[v]âb H[v]âbdan kalmadı bir kimsede tâb Ba’dehu itdi şebî-hûnı ‘adû Tutdılar kaçmaga her birisi rû Mest ü lâ-ya’kil idi hayl-i Hıtây Alamadılar ele tir ile yay Ugradı har-geh-i hakâna çü şâh ----- Almış ortaya görür mest-i sipâh Atdan indi eline aldı hüsâm İtdi hâfıklaruñ işini temâm Girdi har-geh içine şâh-ı zemîn Uyanur ‘arbededen hüsrev-i Çîn . Gördi pürhar-geh içi nâle vü vây Aldı tîgîn eline şâh-ı Hıtây a Hân karşuladı Behrâm-ı dilîr Ceng ider biri biriyle iki şîr Bir kılıç vurdı aña şâh-ı ‘Acem Abanos iken olur taht-ı bekâm İtdi ol zahm ile hakânı zebûn Tahtdan düşdi yire zâr u nigûn Virdi cân düşdügi gibi şeh-i Çin Kaldı andan dahı Turân-i zemîn Günde biñ şeh yir ola hâk-ı siyâh Göze görüneni amma ki giyâh Olmada oldı müsâvî çü beşer Ne belâdur yâ bu tâcıyla kemer İçirür her kişiye merg çü mül Kurıbaş agrısıdur bâng-i dühül Çün refîk olmaz imiş mâl-ile câh Ol mıdur nef’ki artura günâh Fikr ideydi kişi mevtini eger Saklamaz idi yıgıp sîm ile zer Hâl-i’âlemden olan kimse haber Eylemez devlet-i âynaya nazar Kişide çün ola fi'l-cümle kemâl Görinür mi gözine mâl u menâl b Göz olur çün bir avuç hâk ile pür Nazaruñda bir ola seng ile dür İ’tibar oldı çü gaflet-i sebî Aldanan kimse olur aña tabî ----- İ’tibârât-ı tılısm itdi Hudâ Sanma gördügini tahkiki ola Râki’at ise olur çünki hayâl Pes hayâle ne için bunca melâl **ÇEŞEN-İ ŞÂH-I İRÂN-ZEMİN VE NİHÂDEN-İ TÂC-I METÂ’-I** **BER-SER-BER HÂKÂN-I ÇÎN VE MERÂSİLE-İ** **CİHÂN-PEHLEVÂN BÂ-KAYSER-I ŞÂH-I RÛM** Kıldı hakânuñ işin şeh çü temâm Kırmadı ‘askerini eyledi râm Hânuñ olmuş idi bir oglı esîr Yerine eyledi şâh anı emîr Kuşadup tîg geyürdi aña tâc ‘Ahd kıldı vire amma ki harâc Cân u dilden oluben bende-i şâh Nîk-h[v]âh oldı şehe cümle sipâh Bunlarun sıdkına şeh itdi çü hazm Koyuben rezmi ider hân ile bezm Yeyüp içüp çü çıkar başa şarâb Dost-kâmiler içer şeyh ile şâb Yüz üzüp hân didi ey şâh-ı zemîn Bendelerden biri bil bizi hemîn Ol Hudâ hakkı ki yaratdı cihân Nitekim ola vücûdumda revân Yâr olam yâruña a’dâña ‘adû İtmiyem hıdmetüñe çîn-be-rû Baş u cân yoluña cân ile fidâ Cümle kâruñda ola yâr Hudâ Bir muradum var eyâ şâh-ı cihân Diyeyüm hazretüne bâri ‘ayân Dilegüm olmaz ise bâri kabûl Cân u dilden oluram şâh-ı melûl Yirde yatdukca şehâ hüsrev-i Çin Ola Behrâm şeh-i rûy-ı zemîn ----- Bir kızı kaldı eyâ şâh-ı serîr Gelmedi gelmeyiser aña nazîr Mihr-ruhsâredür ol mâh-cebîn Reşk ider görse yüzin sûret-i Çîn b Gamzesi tir ü kaşı cacı kemân İstikâmetde boyı nîze hemân Çeşm-i bî-mârı çü nâz ile süzer ‘Alemüñ halk olur haste çiger Fitneger kaşını çün eyleye çîn Dil ider sîne-i vehm ile kemîn Hareketde beli baykını müdâm Mürg-i dil saydına her bir kılı dâm Sînesi âyîne-i gayb-nümâ Mihr-i mirâtına feyz ide safâ Göricek sûretini reşk ide hûr Başdan ayaga teni gün gibi nûr Boyı uzun beli ince teni nerm Görse yüzini melâyik ola germ Kaşı gözi kara vü sînesi ak On ikisinde dürür sinni de çâk Agzı burnı uvacık küh-ı serîn Mûya beñzer beli dikkatde hemîn Utanur yüriyicek kebg-i deri Gizlenür andan idüp şerm peri Nakşı gâyetde güzel adı Nigâr Cânda arâm komaz dilde karâr Ol sanem çift-i şeh olursa revâ Şehden artuk yok aña çift-i sezâ Mihr ider ölüm buyurur iseñ eger Olsun âmîhte şîr ile şeker Çün nigâruñ işidür vasfını şâh Germ olup sûda ider mihre külâh Didi çün bizi kabûl eyledi hân Râzıyam bende nikâh eyle hemân ----- Vâliyidi çü nikâh eyledi şâh ‘Akd-ı mihr eylediler mihr ile mâh Kodu yâsı dügine başladı hân Şâdlıg-ı-y-ıla tolar cümle cihân Eyledi sûr-ı sürûr-ı-y-la herây Gûş-ger eyledi mugan ile nây Çeşn işin çünki temâm eyledi şâh Oldı hem-h[v]âbe şehenşâh ile mâh Gördi şeh bir sanem-i lâle-’izâr Vâkı’â ismi gibi resm-i nigâr Göricek biñ dil ü cân-ı-y-la sever ‘Aşk gönlinde şehüñ eyledi yer Bir iki gün sürüp anuñ ile dem Döndi mülkine yine şâh-ı ‘Acem Şâha bedrûd idüben hüsrev-i Çîn Geldi Çine dil-i düşmenden emîn Geyüben başına Behrâmî külâh Oldı hâkân yerine mülkine Şâh Vardı istahra şehenşeh dahı şâd Rûz u şeb hem-demi ol hûr-nijâd Vardı çün tahtına sultân-ı ‘Acem Emr ider mûr-bed alur deste kalem Yazmaga Kaysere mektûb-ı debîr Eyledi müşk-ile âlûde harîr Evvelâ yazanı ki evveli yok Bî-nihâyet keremi ni’meti çok Hâlık-ı hulkdür ferd ü samed İdemez nisbet na kimse veled Her kime virdiyise fazlı vücûd Farzdur kim aña eyleye sücûd Nâmıya oldı çün ol ism-i berâz Başdan ayaga olur nâme-tırâz Vasf idemez şeref-i ismini nâz ----- Şeref-i zâtını kıl aña kıyâs Keremi vâsıta-i halk-i vücûd Eser-i lutf-ı bû nâ-bûd ile bûd a Âdemî-zâde viren ‘akl u kemâl ‘İzz ü ikrâm u kerâmât ü celâl Hâzini olamadı çerâg u zemîn Âdemi eyledi gencîne emîn Ba’dehu Kaysere pes itdi selâm Kıldı ta’zîm-ile tekrîmi temâm Didi ey pâdişeh-i nîk-nijâd Zâtına lâzım olan dâniş ü dâd Neyledim n’itdüm ola bari saña Ki ‘adâvet idesin şöyle baña Saña bir kimse ki kılmaya zarar Baglama kasdına kîn ile kemer Eyleme kendüñe ahbâb-ı ‘adû Dâyima sag gelür sanma sebû Yiyebildügüñ aşa uzada el İdebildigüñ işe baglaya bel Lokma kim olmaya hazm anı yeme Ki kılur semm gibi muhtâc-ı seme Çün nefes yolını sedd eyliye nâm Şübhesüz sür’at ider çıkmaga cân Beni bilmez misin ey Kayser-i Rûm Eyledüñ baña ne cân ile hücûm b Kurt koñşısını yemez çü şehâ Bize kasd eylemek ola mı revâ Konşıı konşıya sorar çün İlâh Bizi âzürde niçün eyleye şâh Eyledüñ çünki ta’âruz bu kadar Gâfil olma irüşür saña zarar Baña virmek gerek elbette harâc Yoksa vâllâh gider taht ile tâc ----- Cenge çünkim çeke bir şâh-ı sipâh Havf idüp dönse gider genc ü külâh Pây-ı mâl olup olur hasma zebûn Şehler içinde olur baht-ı nigûn Varıcak dönme dinür var bu mesel Eyle sen dahı nasîhatle ‘amel Berü gel eyleyelüm ceng ü cidâl Göresin niçe olur sen de kıtâl Gırre olma sipeh-i gence şehâ Çün gele nusret olur cümle hebâ Cizye girü virmezseñ ceng iderüm ‘Alemi gözlerüñe teng iderüm Hâzır ol kim çekerüm ben de sipâh Geyüben başuma pûlad külâh a Çün idem hınkumı meydânda cümân Divşüre Rüstem ise hasm gümân Çün idem nîzei m∞zâb-ı demâ Siperin ditrede vehm-i-y-le semâ Kankı server ki baña egmeye baş Başı ucında diker dehr eli taş Şîrlerden niçe aldugumı tâc Halk-ı ‘âlem baña virdügüni bâc İşidüpdür bilürem şâh-ı cihân İtmesün oda çü pervâne revân Eyledi bana husûmet şeh-i Çîn Hâlin işitdük eyâ şâh-ı zemîn Sen baña gelmez iseñ ben varayum Turabilür mi sipâhuñ göreyüm Hasmuñ idem çü reyâhına nazar Görinür bana Hudâ hakkı eber Ne kadar çokluk olur ise sipâh Görinür gözlerüne hem-çü giyâh Tîgıma cümle cihân halkı zebûn Gam yok olursa ‘adû hayli füzûn ----- Mülkiñe varur iseñ sag u esen Bilesin bilmedüñ ise beni sen b Nâmei öyle diyüp itdi temâm Ve's-selâm-ile aña itdi hitâm Buldı bir ehl-i dil ü mîr-i kelâm Nâmei virdi şehe itdi selâm Didi var baña getür togrı haber Ya kıtâl eyleyelüm ya vire zer Nâmei aldı resûl oldı revân Hazret-i Kaysere irişdi demân Yüz urup şâha du’â itdi resûl Göricek nâmesini oldı melûl Bildi Behrâm ile ger eyliye ceng Rûm mülkini ider ceşmine teng Şeh-i Çîn ana ki olmaya hemâl Hasm anuñla bula mı çünki mecâl Çâresi sulh-ı derây şâh-ı hemîn Başa çıkmaz aña her kim ide kîn Virüp ilçisine çok sîm ile zer ‘İzz ü ikrâm u ri’âyetler ider Bir kızı var idi hûrşîd-i zemîn Müşterî-tal’at u nâmıyıdı çîn Kaddi Tûbâ idi ruhsârı cinân Kevser idi leb-i mey-gûnî hemân a Kasd ider kim añı Behrâma vire Ta ki göñliñe anuñ ile gire İdine kendiye dâmâd anı şâh Telef olmaya ara yirde sipâh Hasmına hasm ola vü yârına yâr Biri biriyle ide ‘ahd u karâr Beglere söyledi tedbîrini şâh Maûlahat gördi bu râyını sipâh Koşdı ilçisine destûrını şâh ----- Virdi çok sîm u zer u taht u külâh Meh-likâya virübenhayli cihâz Bile gönderdi vü’arz itdi niyâz Gerd-i gerdûne çün ol mâh-likâ Gördi reşk eyledi gerdûn-ı semâ Kadr buldı meh-ile hem-çü felek Sâyebân itdi cenah aña melek Anı zeyn itmişidi kırmızı sîb Çarh-ı atlas gibi bulmışıdı zîb Çeküben tevsen-i gerdûn-hırâm Seyr ider sür’at-ile Dârü's-selâm Aldı oraya anı Rûmî sipâh Hûblar hâle arasında o mâh b Oldı mihire çü gerdûn-ı makâm Halka gösterdi makâmât-ı temâm Düzdi her çarh-ı ber-avâzeye sâz Keşf olur ‘âleme ol sâz-ile râz Âsmân idi velî sâyir olur Çarhdan fark bu ol dâyir olur Üştüre estere yogidi ‘aded Cümlesin bilmez idi hîç ahed Yükleri yeşim ü zer ü la’l u kumaş Bister anuñ kimi kimi ferrâş Rûmî mahbûblaru Rûmî gulâm Her biri lâle-ruh u serv-i hırâm Oldılar ‘azm idip İrâna revân Ol sefer anlarun ‘iydiydi hemân Kona göçe ol iki ilçi gider Yaglı ballu ikisi yeyüp içer İlçiler geldi çü İrâna karîb Virdi Behrâm işidüp mülkine zîb Karşular memleket ucunda sipâh Cümle begler ile yok arada şâh ----- ‘Âlemün toldı içi bâng ü nevâ Oldı her kûşede ‘ıyş ile safâ a Sâz u söz oldı kamu reh-güzerî ‘Ayş u nûş oldı hemânâ seferî İrdi çün şöhret-ile şehre nigâr Oldı râhına zer ü sîm-nisâr Çokdı bânûları agır ile hem Geldi yirine pes âyîn-i ‘Acem Oldılar karşulayup la’l-feşân La’l üzere yüridi serv-i revân Tevseni pâyine hınna idi lâ’l Aşınur lûluya basmagıle na’l Döşediler yoluna hazz ü harîr Saçdılar her harafa müşk ü ‘anber Düşdi sâzendeler ögine revân Nagme-ger kimi kimi raks-künân Çün sarâya gelür ol suret-i Çîn Karşular ‘izzet idüp şâh-ı zemîn Saçılar saçup aña hüsrev-i şark İtdi dür-dâne-i cevherlere gark Tutdı cennetde çün ol Tubî-mekân Oldı ol hûri-y-ile bâg-ı cinân Sûr-ı esbâbına pes başladı şâh Eyledi çeşn ü harab bir nice mâh b Bezl idüp ‘âleme sîm ile zeri Dökdi meclislere şehd ü şekeri Toldı kâlâ-yı garîb-i-y-le sarây Yer bulunmazdı iki kişi koya pây Ger olup bâng-i rebâb ile felek Geldi bülbül gibi ol bezme melek Bezm zeyn itdi görür kût-ı revân Oldı hayvân suyı kulmetde nihân Sâkinüñ kalmadı sâkında çü tâb Oldı âb ile tehî bâde habâb ----- Zîynet-i bezm olalı kebk-i derî Almaz oldılar ele gül-şekeri Şerbet-i şehd olup arada sebîl Mevc urup akdı mey-i nâb çü Nîl Bülbüle bülbüli çün itdi sadâ Toldı ‘âlem içi bâng ile nidâ Akıdup agzı suyın meclise câm Eyledi serv gibi sâkîi hırâm Mest olur kor içine bülbüle baş Râz-ı sâgar açılup eyledi fâş Başladı şîveye sâkî-i zarîf Nagmeger okıdı eş’âr-ı latîf a Şevk-ıla şöyle içerler mey-i nâb Gark ider bunları kim seyl-i türab İzn virdi gidene şâh-ı cihân Kaldı mahremleri şâh ile hemân Gitdi anlar dahı şeh kaldı hemîn Kıldı ta’yin mihir mevrid-i dîn İtdiler ‘akd u nikâhı çü dürüst Getürür yanına şeh dilberi cüst Gördi Kayser kızınuñ çünki yüzîn Kendüzünden geçüp unıtdı sözin Gördügi yog idi bu resme nigâr Serv-kadd gonce-dehen lâle-’izâr Meyl idüp biñ dil ü cânıyla aña Subha dek sürdi anuñ-ile safâ Subh-dem eyledi dîvânını şâh Tahtına çıkdı geyüp başa külâh Bir ziyâfet ider ilçiye ki şâh Görmedi mislini hûrşîd ile mâh Sol kadar virdi aña sîm-ile zer İtmez oldı ki zer u sîme nazar Eyledi Kayser ile ‘ahd u karâr ----- Kim olalar bir birine hisâr b Ogul ata oluben ol iki şâh Oldı bir ol iki mülk iki sipâh Gönderür ilçi ol ‘âli-nijâd Göricek Kayser olurhurrem ü şâd **REFTEN-İ CİHÂN -PEHLEVÂN MÂNEND-İ RES LÂN** **BE- MÜLK-İ HİNDUSİTÂN** Dimiş efsûn-ger-i efsâne-nigâr Sihr ile dürler idüp kilk nisâr Kasd iderhusrev-i iklîm-i ‘Acem Varuben Hinde dike anda ‘alem Seyr idüp memleket-i Hindî temâm Kendüye şehlerini eyleye râm Hep ‘ayâr eyleme serverlerini Sınayup gördü dilâverlerini Bile nice ider ol kavm-i kıtâl Kendüye anda bulınur mı hemâl Fethine çâre nedür fikr kıla Hîle ve erlik ile Hindî ala Yedi mülküñ olicek derdine mîr Kasd ider Hinde daâı şâh-ı dilîr a Yerine Nersi yine eyledi şâh Geydirür başına Behrâmî külâh İlçiler suretine girdi hemân Armagan hâzır idüp şâh-ı cihân Emr ider kâtib alur deste kalem İtmege nâme şeh-i Hinde rakam Evvelâ nakş idüben nâm-ıhudâ Yazdı ‘ünvânına hamd ile senâ Vâcib oldur ne kadar var ise nâs İdiler hazretine şükr ü sipâs Pâdişehler kamu yanında zelîl Birdürür kudretine peşşe vü pil ----- Kimse virdügüne mâni’olamaz Sa’y-ile virmedügini alamaz Viren insâna kirâmât u cûd İtdiren aña sürûşına sücûd Oldı her bir eseri şâhid-i zât Anuñ emr-i-y-le hayât ile memât Yaradılmış kamu mahfi vü ‘ayân Her biri varlıgını itdi beyân Halk mahlûkdurur Hâlık odur Halk merzûkdurur Râzık odur b Her ki bir bilmez olur ehl-i cahîm Hâmiye ehli alur içe hamîm Bir dürür birligine itme gümân Şâhid-i vahdetidür kevn ü mekân Dimiş ey Hindüñ şehi göziñi aç Gönder elbette baña bâc u harâc Gönderür idüñ olunmazdı haleb Gelmedügine nedür şimdi sebeb Feyzuñi bir baña gönder zer ü sîm Tîgdan başıñ ola tâ ki selîm Düşmen idinme beni kendüñe sen Olmaya pirehenüñ tâ ki kefen Hışm ile Hinde çekem çünki sipâh Nizeler ‘âlemi tuta çü siyâh ‘Alemi tolduruben tîg u teber Mülküñi eyliyeler zîr ü zeber Kalmaya kal’a ki olmaya harâb Kalmaya kimse ki çekmeye ‘azâb ‘Avret ü oglan ola cümle esîr Kalmaya kimsenede köhne hasîr Mülk ü mâluñ ıla başıñ da gider Hele ben saña didüm togrı haber a Yaluñuz Hinde varup Rüstem-i Zâl Eylemişdür defe’ât ile kıtâl ----- Hind serverleri bulamadı nefer Kıldı ol memleketi zîr ü zeber Çünki andan degülem ben dahı kem Hindülardan gele mi gönlüme gam Pehlevânum baña yok şimdi nakîr Terk-i tâc oldı baña zir-i serîr Elüme çünki alam tir ü kemâñ Varmadanhasm vire vehm-ile cân Elüme çünki alam tîg u mecen Gevşeni düşmenüñ ola kefen Senden ulu şeh idi Hüsrev-i Çîn Gitdi başı baña itmek-ile kîn ‘Alemüñ şâhiyidi Kayser-i Rûm Turamadı baña itdüm çü hücûm Darb-ı dest ile olup tâc-ı giyân Olmuşum tîgum ile şâh-ı cihân Cengde kimdir uzadan baña dest Kim onuñ eylemeyem kadrini pest Çü cihazum altımda cümân Turamaz hamlesine pîl-i demân b Benden ögrendi cihân halkı neberd Görse kim tîgum olur zer gibi zerd Benim ile bilüben rezm ü kemâl Benden ögrendi cihân halkı cidâl Cehl ile eyler iseñ ceng ü cidâl Getürem başuna çok dürlü zevâl Sözimi tutup olursañ baña yâr Çalışayum yoluña leyl ü nehâr Cümle Hindî ideyüm emrüñe râm Şehlerini ideyüm saña gulâm Nâmei böyle diyüp itdi temâm Yazdı pes hirine temme kelâm ----- Ne kadar var ise gâyet de dilîr Bile yoldaş idünür şâh-ı serîr Kodı her birini bir hidmete bes Ki görüp itmeye vehm anları kes Her biri kendüyi pinhân kılur Kimi sâyis kimi har-bende olur Bir kılâvuz oluben şâh-ı cihân Hinde bu hayl-i-y-ile oldı revân Hinde yakın varicek şâh-ı cihân Gönderür şeng- ile bir peyk-i revân Geldigin işidicek Hind şehi Gönderür karşulamaga sipehi Aldılar gitdiler ikrâmlar idüp Vardılar Dehliye müddetle gidüp Şöhret ile gelicek şehrine şâh Kondurur ‘izzet ile anı sipâh Pür olur et’amadan kondugı çây Matbaha döndi hemîn sahn-ı sarây Eyledi yeyüp içüp çünki huzûr Gidüben vehmi tolar kalb-i sürûr Şâh-ı şengül geyüben başa külâh İtdi dîvân kıluban cem’-i sipâh Encümen oldı gelüp çünki sipâh İlçiyi da’vet ider yanına Şâh Geldi çün şâh sarâyına karîb Pîş-keşlerle virüp kendüye zîb Çeküben pîş-keşin öpdi zemîn Çıkarup nâmesini sundı hemîn Başına kodı öpüp nâmei şâh Okudur işüdüp incindi sipâh Didiler kim kim ola şâh-ı ‘Acem Ki bu vehm ile idüp nâme-rakam b İ’tibâr itmeye göndere size Bu berâberdür ölüm ile bize ----- Şeh dönüp ilçiye pes kıldı hiâb Eyledi hüsrev-i İrâna ‘itâb Didi dîvâne midür şâh-ı ‘Acem Diline geleni diye çü kalem Şol sühan kim ider ruhsârı midâd Diye mi anı olan ‘âlî -nijâd Ululuk olsa nijâdında eger Bize göndermez idi böylehaber Bir kişi kim giye başına külâh Her şehün kadrini bilmese günâh Hind ne mülk idügün bilmedi şâh Yokdurur sandı ola bunda sipâh Gelür ise göre hâlini n'ola Çînde bulmadıgını bunda bula Bilmemiş neydügini pîl meger Fark kılmaz ola ya nef’ ile zar Sanur ola bizi ol hayl-i Tatar Yok sanur bizde dahı tîg u teber Sanmasun bir ok atup bizi döner Cenkde biz iderüz sîne siper Toludur Hindüñ içi pîl-i demân Her biri leşkerimüñ şîr-i jiyân Bunlaruñ san’atıdır ceng ü cidâl Biri dönmez olur olursa kıtâl Ne söz idi bu söz anuñ ki dir ol Bize korkutmak ile mi bula yol Raylar başlarına giyeli tâc Virmediler daâı bir şâhaharâc Öldürürdüm ya iderdüm seni lâl Resmdür ilçiye yok lîk zevâl Didi Behrâm ki ey şâh-ı cihân Nakldür vâcib olan baña hemân ----- Her ne kim didiyise Hazret-i şâh Dimesem olur idi baña günâh İder idi varicek baña ‘itâb Ne ‘itâb eyler idi belki ‘azâb Şâh-ı Hind itdi çü Behrâma nazar Gördi kim lâyık u dîhîm ü kemer Cüssede pîl ü şeca’atde çü şîr ‘Akıl ü hoş-sühan ü merd-i dilîr Begenür gâyet anı şâh-ı cihân Kasd ider alı koya anda hemân b Virdi dîbâlar şemşîr ü kemer Cevherî tâc u zer ü sîm u güher Gönderür yine mekânına şehi İledür menzile seyyâre mehi **BEZM-İ ŞÂH-İ HİNDÜSİTÂN VÜ MUSÂRA’A-İ CİHÂN PEHLEVÂN** Derc iden derc-i ma’âniye dürer Şöyle nazm eyledi bu silke güher Ki seherden turuban Hind şehi Lâleveş başına geydi külehi Bâgda serv gibi kıldı karâr Çetr-i şâhı dutar üstinde çenâr Bezm-i saz aldı gülistânda çü gül Zeyn ider meclisini nukl ile mül Virdi fer meclise gılmân ile hûr Saçdılar şem’gibi her biri nûr Yer yer oturdı gelüp çeng-nevâz Her biri aldı ele nâz ile sâz Toldı sâkiler ile bezm-i şerîf Her biri sâde rutu şûh u zarîf a Geldi memzûc u sürâhî vü kadeh Kalb ola tâ zer u sîm ile ferah Meclis esbâbı kamu sîm ile zer Tâs-ı sakâ gibi pür câmı güher ----- Geydi her sîm-beden gevherî tâc Hûbluk memleketinden k'ala bâc Gerd-i dibâlara baglandı kemer Hüsn-i kadrini mezîd eyledi zer İlçii meclisine da’vet ider Kodılar anuñ çün kürs-i zer Meclise geldi şükûhiyle çü şîr Döşediler rehine çînî harîr Saçdılar her yañadan sîm u zeri Sîm ü zer ferşe döner reh-güzeri Karşular şeh dahı bir niçe kadem Geldi oturdı ser-efrâz-ı ‘Acem Buldı şâh ile şeref kürsi-i zer Kürsi ûanhtem idi şâh-ı güher Gördiler hey'et ü sîmâda çü şîr Begenürler anı sultân u vezîr Yâl ü bâlına iderler çü nazar Egdiler Hind dilâverleri ser b Kadd ü kalebde görürler ki çü pîl Rân-ı bâzûsı hemîn rûyına mîl Döyemez niçesine bebr-i beyân Turamaz cümlesine şîr-i jiyân İtdi serverlere şeh dahı nazar Begenür bunları ol ejder-i ner İçilir şerbet olur devr-i temâm Çekilür meclise ardınca ta’âm Toldı hüsnîler ile sahn-ı sarây Kim bulınmazd kaşık komaga çây Mihr ü meh kurs olur bezm de nâm Ol tabak güller ile sofra cinân Yiyüp içildi çü götrüldi ta’âm Seyl olup akdı ara yerde müdâm Bahr-i yâkuta salup keştî-i zer Yıgılur nûde gibi nukl ü şeker ----- Gün gibi devr idüben sâki vü câm Hûblar serv gibi buldı hırâm Ney idüp nâle kılur çeng ü figân Toldı avâze-i sâz-ile cihân İçilüp mey çü çıkar başa şarâb İtdi Behrâma şeh-i Hind hitâb a Didi ey server ü serdâr ü dilîr Cüsse de pîl vü seca’atde çü şîr Cân u dilden seni sevdüm hele ben Kıla bunda bizi terk eyleme sen Yokdur oglum ki idem yerüme şâh Hep senüñ mülk ü hazâyin ü sipâh İki İrân kadarı var bu diyâr Yedîbîn pâre yârer kal’ası var ‘Ayş u nûş ile idüp sayd u şikâr Tâ şeref bula senüñ ile diyâr Bir kızum var vireyüm anı saña ‘Ömrüñ oldukça du’â eyle baña Anda hatm oldı cemâl ile kemâl Yokdurur aña zamânında hemâl İtdi Behrâm çü bu sözleri gûş Şâd olup bir tolu itdi şeh nûş Baş urup emrüñe oldum didi râm Kıldı sevgend ile ‘ahdini temâm Şâh-ı Hind oldı bu ma’niye ferah Toldurup sundı aña yine kadeh Nûş idüp didi ki ey şâh-ı cihân Bir yaña olsa eger halk u cihân b Dönmezem gam yemezem ceng iderüm ‘Alemi başlarına teng iderüm Bilmedi kadrimi Behrâm-ı dilîr Döyemez yoksa benüm pençe-i şîr Göresin çün ola ey şâh-ı kıtâl ----- Bulunur mı baña meydânda hemâl Ya alıcak elüme gürz-i girân Döye mi heybetüme şîr-i jiyân Hüsrevâ olmıyıcak vakt-ı neberd Kadrıni bildiremez lâf ile merd Hele bir gün olalum seyre süvâr Göre merdâneligimi bu diyâr Göreler niçe olur erde hüner Tutulur ya niçe şemşîr ü siper Küşt-i girem bana her kim ura dest Basup elbet iderüm kadrin pest Bir zeber dest bul ey şâh-ı zemîn Kadd-ü kâlebde ola pîl hemîn Ki güreş dutam anuñ-ile fakîr Ya beni ol ya idem ben anı zîr Zûr u bâzumı göre halk-ı cihân Uzada medhine her kişi zebân a Var idi bir güreşür tâze cüvân Pile beñzerdi mehâbetde hemân Pîlden artuk idi eylese zûr Her öginde yer idi bir nice gûr Âhen olur idi destinde hamîr Görmemiş mislini bu ‘âlem-i pîr ‘Azm-i rezm itse kaçana kim şehr-yâr Esb çekemez pîle olurdı süvâr Tîre ebridi degül idi beşer Sâ’ika sanur idi savtını ger Destinüñ her biri bir şâm∞-mecen Regi a’zâsunuñ içünde resen Agzı bir tüfte tenür idi hemân Her biri dişlerinüñ nûk-i sinân Burnı har-gâh u sütûn idi sütûn Zâl-i zerri ide küştîde zebûn ----- Bu kadar gövde ile işci vü cüst Heft ile göre şeh olmaya süst Da’vet eyledi anı mescide şâh Geldi baş urdı şeh öñinde sipâh Gördi Behrâm anı bir pîl-ı sütürg Döyemez nicesine bebr ile gürg b Bakamazlar bu yüzine şöyle mehîb Döñdürür çarâa-geri arzı çü sîb Vehm kılmadı görüp anı dilîr Çekinür aña şikârına çü şîr Bildi Behrâmı dahı pîl-i siyâh Yâl ü bâlına oñat itdi nigâh Gördi bir Rüstem-i dem ejder ü ner Döyemez niçesine pîl ü hizebr Nazar itdükçe olur vehm-i füzûn Olmadan dert daâı oldı zebûn Emr ider şeh soyınur ol iki meyl Geldiler cüş ile meydâna çü seyl Pehlevân yerine turmışidi şâh Dest-yâri gibi pây öpdi sipâh Dest urup çün yapışur o iki pîl Sarmaşuben tolaşur san iki mîl Zûrı bâzûya getürdi iki şîr Oldı bir anlara bâl-i-y-ile zîr Cûş idüp iki tarafdan iki seyl Karışur birbirine Kulzum ü Nîl Tutuban bir kesesin şâh-ı cihân Sindurup yere ider anı hemân a Çaldı tagıtdı idüp def’-i zebûn Halk bildi kim idügini füzûn Çekdi bir ayagını yanına pes Asılur mahmil ile mânend-ı ceres Kündesin anlamayup itdi hemân Kaldı hayrân kaluban pir ü cüvân ----- Def’i basdıgını ol pîli bu şîr Hayrete vardı görüp şâh u vezîr Sîm u zer itdiler üstine nisâr Sîm u zerden olur eârâf hiûâr Hil’at u tâc ile şemşîr ü kemer Virüp itdi şehi tâcına güher Bu güreş derdi di ey şâh-ı cihân Bir güreşmekle ne fark ola cüvân Güreşelüm iki kez dahı şehâ Artık eksik kim ise kâhir ola Yine el urdı silünüp iki dîv Sarılup birbirine kopdı girîv Oldı bî-cân çün iki ejder-i ner Na’ralar urır idi mest-i hizebr Kapdı başına çıkardı anı şâh Fark üstinde tutar hemçü külâh b Bahş idüp anda anı şâh-ı cihân Kodı arkasınuñ üstine hemân Döküben her biri bulut gibi ter Toprak oldular olup zîr ü zeber Yine silinüp urur çün şâh el İntifâ itdi siyeh hemîl-i bel Sedelemler ururıdı aña şâh Bulamaz idi velî kaçmaga râh Keşmiyândan çevirüp eyledi zîr Loglamalar virüben itdi esîr Tagıdur çünki câlib-i çenber ider Bükdi bâzularını hemçü kemer İledüp eñsesine destini cüst Şeh kodı oldı idüphaûmını süst Pes idüp öpdi pes önünde zemîn Didi kim yirde el arkası hemîn Baş urup geydi libâsın yine şâh ----- Sevdi cân ile anı cümle sipâh Yüki yetince içüp şâh-ı ‘Acem ‘İzn alup baûdı rikâbına kadem Binüben vardı visâkına revân Yatuben râhat olur serv-i revân **SÜVÂR ŞODEN-İ ŞÂH-I HİNDUSİTÂN VÜ** **MERDİ-NİM DEN-İ CİHÂN PEHLEVÂN** Tevsen-i çerha çü mihr oldı süvâr Bindi Behrâm-ile şeh tutdı kenâr Çıkdı seyrâna bile cümle sipâh Necm idi halk iki şeh mihr ile mâh ‘Âleme toldı sadâ-y-ıla sahîl Gûş-ger ider idi na’ra-i pîl Vardı meydâna vü ûaf çekdi sipâh Didi Behrâma besâ lutf-ile şâh Ke'y cihângîr ü cihândâr u dilîr Zûr u bâzûda vü heybetde çü şîr Cilve kıl cilve gehüñ oldı mesâf Hind serverleri tâ kılmaya lâf Göreler niçe togar anadan er Tutulur ya nice şemşîr ü siper Yâ nice olur imiş esb-i cemân Tutulurmuş ya niçe şast u kemân Tutulur elde niçe tîr ü kemân Durulur saga sola nice nişân b Pes çerâyendesini itdi cemân Sandı görenler anı bâd-ı vezân Şâh-ı şehbâz idi vü raâşi ‘ukâb Hind serveler yanında gurâb İbtidâ aldı ele tîr ü kemân Urdı sagına vü solına nişân Urd anıñ dahı sûfârına tîr ----- Hayretde vardı görüp şâh u vezîr[*] Bir okı ol atup şâh-ı cihân Kıldı sûfârını birine nişân Okına oldı yine okı siper Olmadı k'o hamel-i haste-ciger Halkalar eyledi meydânda nişân Ki ala nîze ele şâh-ı cihân Halkalardan çü zırıh geydi zemîn Kıldı şeh nîze ile bir yere cîn[* ] Âsiyâ gibi çevirdi anı tîz Urdı senge idüben sengine tiz Döymedi nîzesi zahmine hacer Güzer itdi nitekim bizden eber Gösterür bunlara çün lu’b-ı sinân Aldı def’i eline gürz-i girân İtdi perrân anı vâpesi devân Kabzasından yetişüp tutdı revân Âsmâna çıkıcak ebr misâl Reşk ider çünki yire ine hayâl Koyup anı eline aldı hüsâm Gösterir lu’blarun cümle temâm Âsmâna atuben tîg-ı revân İnmeden aldı ele tîr ü kemân Eyleyüp sür’atle rahş-ı demân Zeyn üstünde turur elde kemân Uruban râst-ı nişânına hedeng Urdı pes kabza-i şemşîrine ceng Yine vurdı sola vü saga nişân Oturup zeyne nihân itdi kemân Çaldı düşürdi atı na’lini hem - ** Vezin bozuk** - ** Çü: Çün** ----- Sümm-i esbine irişmedi elem At segürdürken inüp yine biner[* ] Sür’atîle ki olur hayra nazar Ne kadar var ise lu’bile hüner Gösterir şâha şehi şîr-ciger Âferîn eyleyüben itdi nisâr Üstine her ne kadar genci ki var b Oldı ol mâh ile yagmacı ganî Hisse-dâr oldı şerîf ile denî Şâd olup geldi her âyine emîr Bile yanınca cihân-dâr-ı dilîr Subha dek eylediler ‘ayş ile nûş Demleri itdi yine mey gibi cûş Mest olup itdiler ol gice huzûr Şevk-ı dildâr ile pür kalbi sürûr **MÜJDE KERDEN-İ VEZİR ŞÂH-I HİNDUSİTÂN** **BE-CİHÂN PEHLEVÂN** Şâh-ı şengül turuben subh meger Gönderür kendi vezirine haber Ki gelüp halvet ola şâha karîn Biri ol ola biri şâh hemîn Gelüben şâha du’â itdi vezîr Yüz urup ayagına öpdi serîr Didi ey hem-reh u hem-râz u enîs Yâr-ı hem-zâd u vefâ-dâr u celîs İledüp tâc ile Behrâma kemer Eyledüm vâli-i mülk ile haber a Kızuma virdüm iderüm aña sûr Ki melikdür yaraşur hem-dem-ı hûr Bu sözi işidicek itdi pesend İrmesün devletüñe didi gezend Vardı Behrâma du’â itdi vezîr - ** At segürdürken inüp yine biner: At segürdürken yine inüp biner.** ----- Didi ey lâyık-ı dîhîm ü serîr Çok selâm eyleyüben sizlere şâh Virdi taht ile libâsıyla külâh Kasdı bu vâli-i mülk ide sizi Anuñ içün size gönderdi bizi Kızını virdi ki dâmâd olasın Şâh olup memlekete şâd olasın Kız degüldür ya peridür ya melek Görmedi ancılayın mihri felek âulk idelden berü dünyâyıhudâ Gelmedi aña bedel mâh-likâ Dâyim ol mâh-nikâb ile güzer Yüzine bakmaga yok tâb-ı baûar Gerçi ser-geştesidür mihr ile mâh Bulımaz menziline perisi râh Görse Havva tola kalbine hevâ Diye yok hûride bu hüsn ü behâ b Göricek sen anı ey şâh-ı cihân Kulu olduguña yok hiç gümân Hûblar gördüñ ola nice nice Lîk ‘ömr oldur anuñ ile geçe Vasfın işitmiş idi şâh-ı zemîn ‘Aşık oldı dil u cân ile hemîn Her ki zen dost ola işide cemâl Sabra kalur mı dahı anda mecâl Didi şeh çünki kabûl itdi bizi Başımuñ yüzimüñ üstine sözi Lutf-ı zencîri bizi eyledi bend İrmesün devlet ü ‘ömrine gezend Bizi gurbetde idük kıldı ferah İrmeye kalb-i şerîfine terah Beni gurbetde garibsetmedi şâh ‘Ömrün ü devletin artursun İlâh ----- Baña bu eyüligi çün eyledi şâh Şâhdan istemezem genc ü külâh Hükmüne râm ideyüm Hindi temâm Eyleyüp şehlerini aña gulâm Şehligün isemezem şahlıg aña Lutf çok çok kerem eyledi baña a Lutfunı şeh ne kadar itse mezîd Farzdur arta ‘ibâdetde ‘abîd Yüz urup pâdişehe eyle du’â ‘Arz kıl lutf ile bizden vü rızâ Kemeri tâcı virüp gitdi vezîr Varuben urdı yere yüz çü hasîr Çün bisâ eyledi pes bast-ı kelâm Neyise didi peyâmını temâm Şâd olur işüdüben şâh-ı cihân Çeşm-i esbâbına başladı hemân Emr ider kim gele bir ehl-i salâh Vakt-i meymûnda ide ‘akd-ı nikâh İtdi mûbed gelüben ‘akdi temâm İşidüp oldı ferah kebk-i hırâm Şâd olur bu işe gâyet de sipâh Bildiler Hinde olur şüst ü penâh **ZİFÂF-I ŞÂH-I HİNDUSİTÂN VE DÂMÂDİ-İ CİHÂN PEHLEVÂN** Olicek bir kişiye devlet yâr Hâsıl olur ne murâdâtı ki vâr a Buluban cümle hayâlat vukû’ Râmdur her ne işe itse şurû’ Pehlevânuñ çün murâdidi hasîb İtmeden sa’y Hudâ kıldı nasîb Şâh-ı şengül çalışup saçıla şâm Çeşn-i esbâbını çün itdi temâm Ne kadar varise mülkünde sipâh ----- Sûrına gelmege emr eyledi şâh[*] Şehrden haşra çıkup şâh-ı vezîr Dikülüp hayme vü kurıldı serîr Çetrden hîç görünmezd felek Sâyebân olmış idi bâl-ı melek Çâr-mîh eyledi sahrâyı veted Perdeler itdi sabâ râhını sed Başladı gelmege malîle menâl Şol kadar kim idemez vehm-i hayâl Toluben dest içi avâz-ı nefîr Dutdı sahrâyı nihâlî-i harîr Çıkuben tahtına oturdı çü şâh Geldi şâdiliga ol sûra sipâh Şeh yanında kodılar kürsi-i zer Ki gelüp otura ol ‘âli-güher a Gelicek burcine Behrâm çün mâh Aldı encüm gibi ortaya sipâh Çün şeref buldı mekin ile mekân Oldı ferâunde zemîniyle zamân Toldı pes meclis içi sâz ile söz Yakılup ‘ûd olur bezm-i fürûz Başladı eylemege nây-ı enîn Kalmadı bezmde bir kalb-i hazîn Dir cihân varlıgıdur çün bu nefes Komañuz dilde hevâ-y-ile heves Ceng ü kânûn idicek nâle vühh Def kadar karşu geçüp sîni-i kâh Hûblar raks uruban oldı cümân Tîr olur kadleri ki kâh temâm Kâh tâvûs gibi cilve-nümâ Kâh gerdân idi mânend-i semâ Çekdiler meclise enva’-ı ni’am * **Sûrına gelmege emr eyledi şåh: Sûrına** **emr** **gelmege** **emr** **eyledi şåh** ----- Yemeden içmeden incindi şikem Kaldurup aşları çün geldi şeker Meclise nukl virür zîb ile fer Şekerî peyker ile toldı zemîn Oldı san bezmüñ içi hâne-i çîn b Başladı devri yine sâki vü câm Hûblar her tarafa kıldı hırâm Oldı memzûc çü memzûc ile pür Lûlesi bezme döker la’l ile dür Mest olup bülbüliden gitdi karâr Şevk ile itdi terennüme çü hezâr Başladı açıluban söylemege Sâgari bûs u kenâr eylemege Yinüp içülür olur bezm temâm Gitdiler meskenine hâss ile ‘âm Şâm irüp çünki olur vakt-i visâl Kalmadı sabra dil-i şeh de mecâl Şâhı destûr iledüp ‘izzet ile Savlet-i hassa girür rağbet ile Gördi şeh menzilini ‘adn-i berîn Virmiş ol burca şeref mâh-cebîn Karşuladı şehi ol serv-i revân Saçdı sîm u zeri çün berg-i hazân Virdi destûr el ele gitdi hemîn Kaldı Behrâm-ile ol sîm u serîn Dest-bûs eyleyüp ol gonce-dehen İtdi gül desteye ûan sûde hemen a Şeh dahı öpdi nigâruñ lebini Okşadı germ oluban gabgabını Kıldı çün ref’-i şehenşâh-ı nikâb Gün yüzünden sanasın gitdi sehâb Bir melek gördi ki yok yirde nazîr Görmedi beñzer aña âlem-i pîr ----- Cebhesi mâh idi vü kâşı hilâl Zeyn kılmış mehini nokta-i hâl Çeşm-i cemmâşi ider gâret-i cân Dil ider gamze-i gammâz-nişân Dil külingine atup zülf-i kemend Gör ne şahbâzdur itmiş anı bend Ne hümâ sâyedür ol zülf-i siyâh Eyledi dilberi dilberlere şâh Kâküli tûg idi kaddi sinân Hûblar içre ‘alem gibi ‘ayân Çeşm-i sûzen gibi teng idi dehân Çün ebr kirpigi sertîz ü revân ‘Arızı şem’-i şebistân-ı cemâl Beñzemiş sûhte pervaneye hâl Deheni goncesinüñ içini dür Eylemiş şebnemi sâfi-y-ıla pür b Çâh-ı Bâbil idi çâh-ı zekanı Dest-res olmasa zülf-i reseni Göricek oldı şehenşâh-ı dilîr Zülf zincîrine çü şîr-i esîr Elini öpdi vü sürdi yüzine Baûuben bagrına aldı dizine Yapışup zülfine öpdi lebini Okşadı germ oluban gabgabını Görmemiş idi anuñ gibi nigâr Göricek kalmadı kalbinde karâr Hall idüp lutf ile ‘akd-i kemeri Dügmesin çözüp açar sim-beri Gümüşhyîne idi sîne hemân Anda ‘aksini görür şâh-ı cihân Boyı serv ol iki pistân iki sib Serv virdügi semer lîk ‘acîb Câme-h[v]âbına iletdi anı şâh Deste-i gül idi sarıldı güyâh ----- Gerçi ‘üryana degül resm-i kemer Sâk-ı sîmîni veli dilber eder Şöyle germ eyledi cünnâlu büjûl Kâdir olsayıdı eylerdi hülûl Nîfesi gitdi vü nâf oldı ‘ayân Aşikâr oldı şehe genc-i nihân Bedeni ak idi gâyetde çü ‘âc Nâf-ı sâfiydi çün câm-ı zücâc Ter ü tâze vü latîf idi zibâr Tolu gül-berk ile yüz yasdugu var Virmemiş kîl dahı mirâte keder Görinür yüz olına çünki nazar Sîb idi olmuşidi lik dü nim Bula ûıhhat añı görmekle sakîm Şâh idi nigâr oldı kemân[*] Eyledi cânını tîrine nişân Zahm-vâr oldu çü tîr ile kemân Hokkadan la’l-i müzâb oldı revân Dökilüp la’l tolar lûlû-yı ter Olur âmîhite san şîre şeker İkisi dahı bulur çünki murâd Diller asûde olur cânları şâd Subha dek izleri ‘ayş oldı müdâm Birisi râgıbidi birisi râm **GEŞTEN-I BEHRÂM Zİ BER DEST-İ AN PİL-İ MEST-RÂ Kİ** DER NEZD-İ KÛH-I KÂF PEST Ü Bİ-KADR BÛD Urdı dem çünki seher bâd-ı sabâ Nâfe-rîz oldı demiyle hevâ Pes şeker-h[v]âbdan uyandı dilîr Felek olmış meh ile gördi serîr Bagrına basdı yine itdi kemân Kıldı cân ol dahı tîrine nişân - Hece eksik ----- Devlet anuñ ki aça çün gözini Göre çok sevdügi yâri yüzini Kendüzi uyuya bî-dâr ola baht Gele asan aña her iş k'ola saht Hûbdur yâr ile ‘işret seherî Dilde andan ola sevdâ eseri Leb-be-leb sîne-be sîne olasın Vuslata irişesin kâm alasın Biri birinden alup zevk ile kâm İkisi daâı bilür çünki müdâm Nâz ile kalkup iki serv-i sehi Lâle-veş başa giyerler külehi Saçdılar güllerine tâze gülâb Ki tutar tâze güli çün ola hâb a Düzinüp kuşanup ol sûret-i çîn Kendüyi hûriye döndürdi hemîn Geldi ortaya yine sâz ile söz Yandı ‘avd oldı yine bezm-fürûz Yine ni’met çekilüp geldi şarâb Dükilü bezmde nukl ile kebâb Çün kadeh aldı ele şâh-ı cihân Ayag üstine turup serv-i revân Kavşurup el turuban ‘izzet ider İçicek sundı lebi nukli şeker Şevk ile çekdi mehi yanına şâh Ki öpüp sînesin okşar idi kâh Dest-bâzî idicek zülfi-y-ile Nâfe-i çîni virür zülfi yele Böyle ‘ayş eyler iken mâh ile şâh Girdi serv katına bir pîl-ı siyâh Kûh-ı Kâf idi sanasın nice pîl Kim görür ise sana her yanı mîl Her dişi remh-i kazâyıdı hemîn ----- Ditrer altında yüriye çü zemîn Beñzemiş ejdere hortumı hemân Diyesin yüriyecek kûh-ı revân b Gûşınuñ her biri bir çerh-i siper Siper-i çerh ola mânendi meger Agzı bir gâr idi tîre vü teng Gülhan idi vü döşenmiş içi seng Gözihteş idi kuh üzre cümân Geh’ayân olur idi gâh nihân Bend ü zencîrini kırmış idi mest Virür idi der u dîvâre şikest Mest idi eylemeden nûş-ı şarâb Nereye ugrasa eylerdiharâb Pîl-bânhutmaga eylerdi hazer Döye mi ejdere varmaga ciger Şâh karşu yüridi na’ra- zebân Hâzır eyledi ele gürz-i girân Başına anuñ urup gürz-i girân Yıkılup virdi pes ol ∂arb-ile cân Pîlhorâumunı sulân-ı zemîn Nâv-dân eyledi magzına hemîn Yapışuphorâumına eyledi zûr Sürüdihaşra anı şîr çü gzr Çıkarup evden anı serv-i sehî Bıragur ûokaga çün müşk-i tehî a Geldi oturdı yine bezmine şâh Elini öpdi sürüp yüzine mâh Ol sürzr-ile çeküp bâde-i nâb Beng-i neşaâ-ile yine açdı şarâb Çünki bu nev’i hüner eyledi şâh Âferîn itdi aña mihr ile mâh Gören işiden ider şâha du’â Güşte yol üzre yatur ejderhâ ----- Oldı hengâmeler üstünde hemân Üşdi ol püşteye pîr ile cüvân İşidüp şâh te’accübler ider Gönderirhüsreve çok sîm-ile zer İdüben seyr anı bir hefte temâm Geldi görmege anı mîr u gulâm **‘AZM-I VAÛAN-Ih[v]İŞ KERDEN-I PEHLEVÂN VE** **KÜŞTEN-İ GERGEDÂN** İden efsâne-i dîrînei yâd Kıldı serpûşhabakdan çü küşâd Didi bir yılhuruban şâh-ı ‘Acem ‘Ayş idüp sürdi nigâri-y-ile dem b Yine yâdına gelüp taât-ı Kiyân Kaûd ider kim ola İrâna revân Râzını eyledi dil-dâre ‘ayân Şâh-ı Hinde ider ol daâı beyân Bildi Behrâm idügini anı şâh Şâd olur işidüben cümle sipâh Ne kadar var ise gencînede zer Kıymeti tâc-ı girân-mâye güher İledüp kıldı ayagına nisâr Şol kadar kim yogidi hadd ü şümâr Şükr idüp didi ki ey Nûr-ı Kiyân Buldı zâtuñla şeref uşta bu mekân Uşta mülk uşta hazâyin u sipâh Âlet-i harb u matâ ya vü külâh Nem var ortada benüm cümle saña Bakdugum yüzüñe yetmez mi baña Tek koyup gitme beni kılma hazîn Sensüz olamazam ey şâh-ı zemîn Didi Behrâm ki ey şâh-ı zaman Zâte lâzım gibi diraht-ı vatan Severüm cân ile ben dahi şehi ----- Bendesidür kamu İrân sipehi a İtdi bir bu iki iklimi hudâ İdeyüm şâha mekânımda du’â Zahmet itdük size ey şah-ı cihân Olalum mülkümüze biz de revân Şol kadar eyledük ey şâh-ı kerem Gelmez oldı ki hayâlüme ‘Acem Lîk korkum budur a’dâ işide Gelüp İrânı yaka bir iş ide Ayag altında kala mâl u menâl Cümle halkuñ gele başına zevâl Esem olam baña Hak ide ‘itab Hazret-i Hakka bulunmaya cevâb Kıl mahur yâd u gam ey şâh ‘aceb Olamazam bu kadar kana sebeb Yâd ayak basa gire mülke çün el Râhat olup ne huzûr eyliye el Serzeniş eylemeden halkı cihân Varayum mülküme ey şâh-ı zamân Bizi unutma du’â eyle müdâm İdeyim ben de senâ subh ile şâm Sıla eylemege bu serv-i sehi Göndereyüm kapuña gâh gehi a Nâgehân düşmen olur ise ‘ayân Baña tenbîh kıl ey şâh-ı cihân Göresin kim neler eyleyem aña Daâı kaûd itmeye bir hasm saña Sûr-ı emr itdi bu şâdilıga şâh ‘Ayş u nûş itmege başladı sipâh Hind mülkün idüben zeyn temâm Her kişi aldı ele câm-ı müdâm ‘Âlemeholdı yine bâng-i rebâb Su-be-su seyl oluban akdı şarâb ----- Şöyle zeyn eylediler şehrün için Oldı her kûşesi bir hâne-i çîn Şol kadar saçdı zeri şâh-ı zemîn ‘Ar ider oldı gedâ itmege çîn Yidi gün eylediler ‘ayş-ı müdâm Yatup uyumak olur halka harâm ‘Ayşdan fârıg olup şâh-ı cihân Didi destûre ki sen dahı hemân Hâzır ol şâh-ile hem-râh olasın Her ne hıdmet buyurursa kılasın Hind serverlerini eyle güzîn Yalıñuz gitmeye tâ şâh-ı zemîn b Yolda ne var idügün kim ne bile Hele yekdür ise oldıgı bile Ne kadar gerek ise mâl u menâl Yürü var defter idüp gençden al Hep tehi olunur çün berk-i râh Binüben mülkine ‘azm eyledi şâh Gönderi çıkdı şehi Hind şehî Bile yatınca cemi’î sipehi Şâha şengül ider enva’ile pend Eremiye dolaşa tâ ki gezend Bile yatınca gider hayli zamân Dönderür yine şehi şâh-ı cihân Kıldı çok pend nigâre dahı şâh Elin ayagın öpüp eyledi âh Virüben dilbere çün sîm ile zer Hatırın kıldı teselli vü düner Düşüben deşte gider şâh ile mâh Gözedür anları esrince sipâh İdüp at üzere gehi bûs u kenâr Dest-bâzılar iderler iki yâr Her ne yerde ki göre çây-ı latîf ‘İşret eylerdi inüp şâh-ı zarîf ----- a İşi ‘ayş olmuş idi subh ile şâm Yâr yanında vü destinde müdâm Sâz u söz idi yiyüp içmek idi ‘Ayş u nûş idi konup göçmek idi Yâr pehlûda vü baş ola çü sag Tag üstinde olur kişiye bâg Yâr her kime ki ola münis-ı râh Serv olur ayagı el ise giyâh İrdi bir kûha ki mânend-i felek Yol bulamaz aña illâ ki melek Mesken-i dîv idi vü mâr min-i cân Geçmege korkar idi bâd-ı vezân Gergedânlar tolu her biri çü kûh Belki yok pîlde ol denlü şükûh Geldi ol kûha ki eyleye güzer Pişvâ didi ki ey ejder-i ner Maksada togru durur gerçi bu râh Hatarı çok gidemez lîk sipâh Bunda bir gergedan idindi vatan Vehm ider adın anup Çîn ü hoten Şâh olmuş sanasın çarha sütûn Zerrece gelmez aña pîl u heyûn b Haml-i hâmil-i ‘anber aya nazîr Seng-lâi sümi eyliye fazîr Kûh yanında anuñ hem-çü hebâb Pîl başında çü kûh üzre zebâb Şâh üzre dizilür bir niçe pîl Andan olur olıcek nev’i ‘alîl Şâh san pîl idi sîh-i kebâb ‘Akıbet hâlin ider pîl harâb Şeh didi gergedan olursa hezâr Dönmezem vehm idüben yirde ne vâr Elüme çünki alam tîr ü kemân ----- Gâvi-deşti gelür ol baña hemân Yüri Allâh ile ol togrı yola Ne kaderlendiyise olan ola Oldılar böyle diyüp yola revân Aldı Behrâm eline câcı kemân Kavs-ber-kavs-ı kuzah idi hemîn Siper olmaz okına çerh-i berîn Her okı harbiyidi senge geçer Bir idi sîne-y-ile aña siper Giderek üstine ugradı sipâh İdinürler şehi vehm ile penâh a Gördiler anı mehâbetde mehîb Tuli vü ‘arzı nihâyetde ‘acîb Gösterür hasmını çün râh-nümây Karşular anı elinde ok u yây Pek tutup kabzını toldurdı gümân Koltugı altın ider râst-ı nişân Müşte peykân irüşür gûşına ger Gözedür tu’ma idinmege ciger Râst kondı cigerin eyledi çâk Oldı bir zahm ile üftâde helâk Baş üstine yıkıldı çü heyûn Sançılup şâyire oldı sütûn Öldürüp anda anı göçdi hemân Şâhını kesdürüben aldı nişân Sa’uy idüp ol yolı şâh eyledi mâk Buldıgı dâm u dedi kıldı helâk Gâh destinde gümân gâh kemend Kimin öldürdi kimin eyledi bend Geçüben kûhı irür deste çü şâh Secde-i şükr kılur cümle sipâh Dutup İrân yolını oldu revân İrdi serhaddine sultân-ı cihân ----- Mülk-i serhaddine irişdi çü şâh Şâd olup karşuladı şâh u sipâh Pây-tahta varup i’zaz ile şâh Tahtına çıkdı geyüp başa külâh Şeh kudûmıyla olur halk ferah Kimsenüñ kalmadı kalbinde tarah Yine İrâna tolar ‘ayş u neşât Döşenür yine mecâlisde simât Zeyn ider bezmleri nukl ile câm Bir olur bâde-keşe subh ile şâm Cism-i bî-cân idi ‘iklîm hemân Geldi şâh gelmesi-y-ile yine cân Mürde cism idi cihân buldı hayât Şükre uzatdı lisânını nebât **EFRÂHTEN-İ BEHRÂM-İ GUR SER-KIBÂB-I GÜNÂGÜN BE ‘AYYUK** Dâyımâ nakş iden envâ’-ı hayâl Şöyle nakş eyledi yazdukda misâl Geldi İrâna çü ol Pûr-ı Kiyân Buldı anuñ ile şeref mülk-i mihân Toldı İrânun içi bâng-i rebâb Akdı her ravzada su gibi şarâb a ‘Ayş u nûş ile geçüp yaz u kışı Gülmek oynamak olur halkuñ işi Gün gibi taâta çıkup şâh-ı cihân Başladı dâd-ile üstâde hemân Bir niçe gün idüben ‘adl ile dâd Mülkü abâd ider vü dilleri şâd Güz geçüp irmiş idi savlet-i dey Başladı toñmaga memzûcda mey Kalmayup meş’ale-i mihrde nûr Mâh-ı kandîline irişdi fütûr Bâg u râguñ koyuban seyrini zâg Gencveş günci kutup itdi ferâg ----- Geydi sincâbını fertût-ı felek Reşk ider tâbedeki mürge melek Oldı her âb-ı revân üsti memerr Ferş-ı mermer düşedi devr meger Nâmıye oldı zemîn içre nihân Tâ ki dey şiddeti itmeye ziyân Tâk-i rahmında dahı bezr-i nebât Gelmemiş nutfe gibi aña hayât Kûh-ı küncinde peleng itdi hemîn Rûbehüñ olmaga kürkini hemîn b Konacak yer bulamaz oldı tuyûr Mîşede ded idemez oldı huzûr Menzilin mârun idüp seyl-i harâb Mûş küncinde olur garka-i hâb Tâb-ı sermâ ki komaz nârda tâb Âbı seng eyler ü sengi ider hâb Toldı berf u yah ile kevn ü mekân Döndi yahdâne bürûdetle cihân Vakt-ı ‘ayş idi degül sayd-ı gehi Zevk ider şâh tagıtdı sipehi Aldı çünkim yedi iklîmi temâm İşi ‘ayş oldı şehüñ subh ile şâm Ceng ü âşûbden oldı çü halâs Meh-likâlarla ider sohbet-i hâs Ol kış ilçi saluben itdi taleb Kim kızını vire sultân-ı ‘Arab Virdi nîk-’izzet ile mihre mehi Şâh dâmâd idüben Mısr şehi Çıkarur hüsn ile bir meh dahı ad Lâle ruhsâr u Minû-Çihr-nijâd İrs-ile dikmiş idi aña mirât Nîk-nâm idi vü ma’mûr-ı cihât a İşidüp anı nikâh eyledi şâh ‘Ayşda hem-dem olur şâh ile mâh ----- Mülkine kasd idüp ide deyü cenk Vehm idüp hem kızını virdi Firenk Kaçup anı dahı zevk eyledi şâh Her gice hem-demi bir hal’at-ı mâh Dürlü dürlü olıcek at’amalar Ta’m her birinüñ olur çü şeker Dâyımâ gül-şeker olursa gıdâ Şübhe yokdur bulamaz zevk ü safâ Ni’met-i envâ’ile hoşdur çün ola Ki virür her biri bir dürlü safâ Hasr-ı ‘âciz işidür çünki hemân Mutlak olan başına şâh-ı cihân İstedügiyle çü ‘ayş ide kişi ‘İydi nevrûz ola yaz ola kışı Dâyimâ binilen olursa Burak Esb-i reh-vârda isteye mezâk Elde bir câm hura çünki müdâm Olur içene içindeki harâm Kasd ider kim yiye bir hûb-makâm İde tâvûslar içinde hırâm Her biri cilve idüp ola cümân Ola her gûşesi gül-zâr-ı cinân Kasr-ı cennet gibi zeyn ola kusûr Ravzası pür ola gulmân ile hûr Âb-ı kevser ola gülzâr-ı behişt Taş derhâk ola müşk-i sirişt Her dırahtı vire bir dürlü semer Her semer ola ‘uzûbetde şeker Belki her birisi bir Sidre misâl Müntehâ ola vire bâga cemâl Çekile sûr aña gâyetde bülend Düzd irişdirmiye vehm ile kemend Bâmına irmiye şâh-bâz-ı hayâl ----- Kullesi hem-seri olmaya hayâl Kapusı tûc ola vü halkası zer Çevrüle üstine şeddâdî kemer Buldılar pes şehe bir ehl-i kemâl Hendesi bilmede yok aña hemâl Hûb- mi’mâr idi ressâm idi hem Hûş-mühendis idi kassâm idi hem San terâzû idi dikkatde gözi Hikmet-âmûz idi mecmû’sözi a Nakş-perdâz idi pür-kâr hemân İki barmagıyidi itse nişân Ne kadar var ise envâ’-ı nukûş Yazuben eyler idi resm u hûş Sinnimâr ile olup niçe zamân Hıdmet itmiş idi ustâde cihân Kasd iderse yapa şeddâdî- makâm Şöyle kim sana gören Dârü's-selâm Çünki tasvîr yaz emâni-i çîn Göricek zinde sana anı hemîn Kasd kılsa yapa gerdûne nazîr Seng ile âhen elinde çü hamîr Çün mukarnas eve kırtas ola seng La’l sana gören ile vire reng Hem dıraht işini işlerdi garîb Kim du’a eyler idi görse habîb Tîşe vü başda üstâd idi ol Zûr u bâzûda çü idi ol Didi maksûdın aña şâh-ı ‘Acem Emr kıldı ala destine kalem Bildi makûûdını resm itdi hemîn Tâ ki resmini göre şâh-ı zemîn b Begenür resm görüp şâh-ı cihân Ol yapar bildi murâdınca cinân ----- İhtiyâr eyledi bir hûb-makâm Ki görüp reşk kıla Dârü's-selâm Sel-sebîl idi suyı âks ‘abîr Agacı Sidre vü hazrâsı harîr Mürde içse suyını vire hayât Bula ölmelü olan hasta necât Suyını ko ki hevâ-sı-y-la hemân Pir-i fertut ola bir tâze cüvân Bir yerüñ çünki olup yeri şerîf Ola âbı vü hevâsı da latîf Nedür ol cennet olur tâk u sarây Sâye har-gâh ola çün hûb ola cây Yeri rıf’atde sipihr ile sivâ Her tarafdan tokınur tâze hevâ Nazar itdükçe gider medd-i basar Heftelik yol görinür olsa nazar Cümle târâf açık hâyili yok Göz açıklıgı temaşâ-gehi çok Buldı bir ferah-i ferahda zamân Urdı bünyâdını sultân-ı cihân a İtdi kurbanlar ol şeddâdî dırem Toldı ihsân ile mülk-i ‘Acem Bir binâ yapdurur ol şâh-ı zemîn Kendüsi sandı görüp çarh-ı berîn Yapılup çıkdı çün ol sûr-ı bülend Asdılar üstine nîk-pâre perend Oldı çün burcu vü bârûsı temâm Geldi yüz sürüdi gayretle ‘amâm Yapılur kaleleri hâre ile Zeyn her kullesi seyyâre ile Kullesi oldı hevâle felege Bâmı mesken idi dâyim melege Şöyle kaluñ yapılur seng ile sûr Çalınursa işidimez idi hûr ----- Yapdı her dilbere bir kasr-ı latîf Ki vücûd-ı-y-la anuñ ola şerîf Yapılup çün yapusı oldı temâm Soyıyup her birisine kodı hâm Nice câm idi safâda çü güher Virmemiş hâdisenüñ seng-i keder Oldı her câm güneş gibi münîr Olmaz idi gicede mâh nazîr b Sırçası âyîne-i gitî-nümâ Ziynet-i kalbe virür zevk u safâ Abanos idi derî mantar-ı ‘âc Sakf altun idi vü sath-ı rihâc Suffesi her birinün ‘adne karîb Buldı her kûşesi bir resm ile zîb Sandal u ‘ûdi idi hep tahtaları Zeyn kılmış idi mismâr-ı zeri Zerreler kimisi sîm ü kimi zer Hıyre olur idicek çeşm-i nazar Kabları yapdı çü eflâk-i ‘azîm Hiştuñ biri zer ü birisi sîm Havz ider suffelerüñ öñine hem Ki müretteb ola destûr-ı ‘Acem Sîm idi havzı şâdırvân-ı zehâb ‘Ayşa vü nûşa virür şevk-ı şegâb Her kemer kavs-ı kuzah idi hemân Nâzirüñ kaddini eylerdi kemân Taklar bâmını kurşunladı hem Yagicek tâ ki nüfûz itmeye nem Kâr-ger-i kâr-gîr işini temâm Eyleyüp eyledi arâste-i bâm b Kıldı nakkâşlar içini nigâr Hâne-i çîne döner sakf u cidâr ----- Çünki nakkaş idi işi tezhîbi beter İtdi taûvîr-i nüvîsende âaber Ne kadar var ise eşkâl-i ‘acîb Resmini eyledi üstâd-ı lebîb Her birine virüben reng ü âırâz Oldı envâ’ına elvân birâz İtdügi işleri ol şîr-ı jiyân İtdi tasvîrini üstâd-ı cihân Buldı her cânibe yol âb-ı Fırât Havza vü çeşmelere geldi hayât İtdi fıskıyyeleri kasr-ı cinân San gül-âb idi akan âb-ı revân Hâs mermerle döşenmişdi memer Kenti her birinüñ sîm ile zer Çü temâm oldı gidüp şâh-ı cihân Göricek şekk idüben sandı cinân İtdi dilberlerini şâh-ı cihân Ol sadeflerde dürer gibi nihân Menzilin buldı çü seyyâreleri İtdiler âyineler hâreleri a Her biri meskeni renginde harîr Geyüp ol reng ile zeyn itdi serîr Hâne-i esbâb dahı her ne ki var Cümle ol reng ile olmuşdı nigâr Kankı kasra ki vara şâh-ı cihân Giyer ol renk libâsını hemân Ol gice anda sürüp zevk ü safâ[*] Gösterirdi aña âyin-i vefâ Yedi günde idüben devri temâm Yine başlar idi ol serv-i hırâm Deyre dönmiş idi her kasr hemîn Sanma beñzer içinde büt-i Çîn - Sürüp : Sad ile yazılmış. ----- Yokdurur bütde kemâl ile cemâl Vardur anlarda cemâl ile kemâl Yokdurur bütde leâfet ile hân Bunlaruñ her birisi serv-i revân Toldı hûrîler ile çünki kusûr Kalmadı buldı kemâlini kusûr San sanem hâneyidi hânları Büt-ı Azer idi cânânları [*] Gül-i gûyâ ile şimşâd-ı revân Eyledi sahn-ı gülistânı cinân b Gül idi her nereye olsa nazar Laleyidi nereden olsa güzer Oldı cennet içi hûr ile pür Her biri lutfda bir dâne-i dürr Dâmeninden oluben müşk-i demân Nîfesi her birinüñ nâfe-feşân Buldı kevkebler ile zeyn-i cinân Âsmân oldı zemîn yer âsmân Toldı micmer gibi ‘ûd ile nühûr Her biri eyledi bir yerde huzûr Gördi rızvân anı germ oldı temâm Cenneti terk idüp itdi aña cân İtdi cârû aña zülfîni peri Toldı her bâguñ içi kebk-i deri ‘Arz idüp her biri bir dürlü cemâl Eyledi meskenini ‘adn-misâl Çekilüp dâmen açıldıkça büjûl Şâd olurdı gören olursa melûl Matla’-ı şems idi her menzil-i hûb Lîk anda yine eylerdi gurûb Heft-seyyâre ile heft-felek Zeyn olur niteki gerdûn u melek - San sanem håneyidi hânları: San sanem hâneyidi vü hânları ----- a Şem’ler virdi şebistânlara nûr Oldı pervâne görüp anları hûr **BEZM - ARÂSTEN-İ BEHRÂM ŞEB-İ ŞENBİH** **DER-KÜNBED-İ MÜŞK FÂM** Şeb-i şenbîhde ki kadr idi hemân Kasr-ı müşgîne gider serv-i revân Turra-i şeb oluben müşk-feşân Hokka-i nâfeye dönmişdi cihân Hızr idi istemege Âb-ı Hayât Oldı ol kasr aña gûyâ zulümât Çeşme-i cân bulup itmege nûş İtdi kanı mey-i tâze gibi cûş Nûr-ı zulmetde bulunmasa eger Kimse ol renge ider miydi nazar Geydi ‘abâsı libâsın şeh-i şark Gicede mehden olunmaz idi fark Geydügi başdan ayak cümle siyâh ‘Anberin câme idi müşk-i külâh Gâliye fâm oluben virdi selâm ‘İzzetiyle turuben Tûbî-hırâm b Karşuladı idüben işve vü nâz Kadr-i muhyine olur zülf-tırâz Mihr idi lîk sehâb içre nihân Tal’at-ı lem’ası amma ki ‘ayân Zeyn idüp berk-i benefşe semeni Sûsen ârâyiş ider yâsemeni Yokdur elvânda mânend-i siyâh İtdi takdîm anın içün anı şâh Siyeh olmasa idi zülf ile âl Hüsne virür miyidi bunca kemâl Gerçi tîre görinür müşk-i Hoten[*] Kadrini kıymetin anuñ göresin - a Görinür: Görünür ----- Yiri geh sînede vü başda gehi Fark ile sîne dür ârâm gehi Zeyn ider mushafı görince midâd Kadr-efzûn olur oldukça sevâd Kara taş içre olur la’l nihân Cevhere tîreligi lîk nişân Cümle elvâne eger olmasa şâh Ka’benüñ ortası olmazdı siyâh Mûmiyâ tîredür ey ehl-i nazar Tâzeler haste ola çünki ciger a Yesirüñ oldıgı çün reng-i siyâh Buldı sübha oluben ‘izzet ü câh Elin eline alup oldı revân Dil-berüñ tahtına sultân-ı cihân Abanos idi serîri de siyâh Çıkdı oturdı şehinşâh ile mâh Getürüp ortaya nukl ile şarâb Def’î kebk ile tezerv oldı kebâb Bir iki kerre ki devr eyledi mey İstedi şâh-ı cihân bir bat u ney Mutrıb-ı hûş-nefes ü hûb-hısâl Ele sâz aldı vü ‘arz itdi kemâl Başladı itmege feryâd u figân Eyledi dildeki esrârı ‘ayân Germ ider çünki şehi bâde vü sâz Eyledi destini çün zülf-i tırâz Şevk ile mâhı ider bûs u kinâr Başladı şîve vü kınnışa nigâr Gitdi seyyâreleri oldı nihân Mâh ile kaldı hemîn şâh-ı cihân Sarmaşup yatdılar oldı ki h[v]âb Şâh idindi lebini nukl u kebâb b Tokınup sînesine ol iki sîb Cümle a’zâsı ider nâz u firîb ----- Emişüp koçuşurak didi nigâr ‘İzzü ikbâl ola dâyim şeh-i yâr İrmesün devlet ü ‘ömrüñe gezend Bin perestâra peder itdi çü pend Didi çünkim olasın şâha karîn Eyle dâyim aña bu pendi hemîn Ki işi dâyım ola ‘adl ile dâd Bâr olmaya aña hakk-ı ‘ibâd Şâh olan çünkim ide cevr ü sitem Çekilür defter u ‘ömrine rakam Evvelâ ‘adli sorar çünki İlâh Farzdur her kişiye kim ola şâh Birdür anda çü gedâ-y-ile emîr Sakın incinmeye zinhâr fakîr Seni şâh itmiş iken halka celîl Bir dilenciyi niçün ide zelîl Aña kim olmaya şahlıkla hemâl Pây-mâl ola niçün mûr misâl Olmaya çünki ulu'l-emrde dâd H[v]âr ider âhir añı hakk-ı ‘ibâd a Zâlim olanûn olur ‘ömri çü az ‘Akil olan dileye ‘ömr-i dırâz ‘Âbid olmakdan ise sâl ile mâh ‘Âdil olmak yeg olan kimseye şâh ‘Adl u ihsân çü emr itdi âudâ İmtisâl ide şu kim ‘âkil ola ‘Adldür şehlere mâl ile sipâh ‘Adldür belde kemer başda külâh Küfr ile olmadı bir mülk harâb Niçe sultânları zulm itdi türâb Al saña vâcib olan hakkı hemîn Kimsenüñ mâlına el sunma sakın Mâr olur mâlı sokar soñra seni ----- An kefen-dûzı vü hem gör küheni ‘Adldür şehlere tîg ile siper ‘Adli yok şâhda olmaya hüner Çeşm ü gûşı şehüñ olmasa cihâr Mülk-i ‘adl ile kaçan âuta karar Şâh olan çünki vire kulme rızâ Lâ-cerem Hakdan irer mülke kazâ Zulme çün el uzada şâh-ı cihân Kahtlıkdan ola vîrâne cihân b **HİKÂYET** Râylarda var idi bir ulu şâh Hinde olmuşidi ‘adl-ile penâh Kendüye ‘adli idinmişdi şi’ar Gâyet âbâd idi dâd ile diyâr Şehd-i hâne gibi pür mülk-i ni’am Reşk ider olmuş idi Mısr u ‘Acem Çok belâ çekmiş ü görmişd zamân Cümle ma’lûmiydi hâl-i cihân ‘Adl-i Kisrî'yi unutdurdı temâm İ’tirâf itdi aña hâss ile ‘âm Remeye olmaz ise dahı şebân Zîb itmez idi devrinde zebân Gûr vehm ide deyü şîr u jiyân Kendüyi itdi neyistânda nihân Ugramayam deyu âhûya peleng Mesken idinmiş idi kulle-i seng Pil-i Hindû ne kadar kim ola mest Pây-ı mûra daâı virmezdi şikest a Ne kadar var ise mülkinde sipâh ‘Adl-i cûyide çü ‘âdil idi şâh Kimseye bakmaz idi hîç hakîr Bir idi aña fakir île emîr Yog idi kâlime hergiz nazarı ----- Eger olsa dahı kendü püseri Her ki düzd ola veya ide sitem Destini tîg ile eylerdi kalem Dâyim eyler idi tagyir-i libâs Ta tefahhüs ide neydügini nâs Kimse bilmezd anı sâyir idi Şehri tulab gibi dâyir idi Kande kim iki kişi itse kelâm Neyidüklerin işidür ü temâm Kime zulm olduğun işitse hemân ‘Adl iderdi buluban şâh-ı cihân Bunı ‘âdet idünür nîçe zamân Oldı bu kâr ile ma’mûr-ı cihân Ki Züleyhâ gibi yok aña nazîr Oldı sultân-ı cihân iken esîr Kâmet-i serv idi ruhsâri semen Cebhesi berk-i gül ü gonce-dehen b Cismi terlikde çü pâlûda-ı ter Meyl ider her kişi kim ide nazar Terligi şîşe idi cism-ı gülâb Ab-gîne ola mı âba hicâb Cây-ı âli ola mahbûba ola Nice âdem ola kim sabr kıla Gamzesi tîr ü kaşı câcı kemân Didi ey sîm-beden serv-i revân Boynını çekdi vü gögsüni kakar Germ olup dikkatnile aña bakar Oda yakanına hıdmet idelüm Ya sizüñ cây-ı şerîfe gidelüm Yüzimüñ üstine bas tek kademüñ Kademüñle bile gelür kıdemüñ Yoluña harç ideyüm mâ- melegüm Ey peri yüzlü begüm hey melegüm ----- Katı bî-yâr idüm ol yâr baña Ne sadâkatlar idem gör ki saña[*] İncinüp eyledi hışm ile nazar Didi kim Hind şehi oldı meger Yoluña git yüri incitme beni Odlara yakdururam yoksa seni a Oda yakar kime kim itse ‘itâb Yürü var eyleme kendüñe ‘azâb Olmasayıduñ eger bunda garîb Sâdır olmaz idi bu fi’l-i ‘acib ‘Adl u dâdını şehüñ bilsen eger Eylemezdüñ baña bu resme nazar İtdigüñ etmeyelüm saña hele Nev-civânsın yüri yoluña gele Sözüni işidicek şâh-ı cihân Terk idüp oldı visâkına revân İtdügi işe olur kalb-i hazîn Nefsine eyledi âyın deyü kîn Cürmden eylemege defter-i pâk Kasd ider kim ide kendüyi helâk Kendüyi yakmaga idindi murâd Halk gördi ki olur şûr u fesâd İttifâk ile guluvv itdi sipâh Komadılar ki yaka kendüyi şâh Cebr kılmasayıdı halk-ı cihân Çün semender oda atmiş idi cân ‘Adl böyle gerek ey şâh-ı zamân Zulmden tâ ki emin ola cihân b Zulme bir kerre ki igmâz ide şâh ‘Âdet idünür olur soñra sipâh Fâyide itmez olur soñra gazab - Metinde "ol" kelimesi "sen" kelimesiyle düzeltilmek istenmiştir. Ancak bu düzeltme şiirin **veznini bozuyor.** ----- Cümleye olmuş olur kendü sebeb Şöyle didi vü şehe itdi du’â Virdi pendi dahı bir dürlü ûafâ Germ olup sözlerine şâh-ı cihân Basdı bagrına añı niteki cân[*] Çünki mahbûba olur şehd-i makâl Lutf-i güftâr virür hüsne kemâl Bu fesâneyle uyur şâh-ı cihân Câna cân sarılur ol serv-i revân Subh olıcek yine zeyn itdi serîr Maslahat her ne ise gördi vezîr **MECLİS -SÂHTEN-İ BEHRÂM-I GUR ŞEB-İ YEK-ŞENBİH** **DER-KÜNBED-İ KÂFUR** Şeb-i yekşenbih olur çün ki h[v]âb Kalmadı gökde çü nevrûz-ı sehâb Mihr-i tâbına dönüp tâb-ı kamer Necmde olmuş idi hıyre basar a Sun’-ı kandîl ile zeyn oldı felek Tâbına üşdi çü pervâne melek Ebkem olmışdı vühûş ile tuyûr Kasd ider her kişi kim ide huzûr Geldi yâdına şehüñ kasr-ı sefîd Fikri bu kim içe yâr ile nebîd Tâk-ı sîm-âba ider ‘azm çü mâh ‘Asmân sûda idüp tarf-ı külâh Geydügi başdan ayak cümle sepîd ‘Ârızı serhadi amma çü nebîd İşidüp geldügini şâh-ı cihân Nâz ile karşu çıkar serv-i revân Yüz sürer pâyine mûre gibi mâh Nitekim servün ayagına giyâh Geydügi başdan ayak berk-i semen - b Bagrına : Nagrına ----- Ak güle dönmüş idi gonce-dehen Sîm-i âmîde libâsı teni dür Yâ meger şîşe idi âb ile pür Mâyı içinde teni sîmi hemân Mâhı sîm idi su içre nihân Meh-i çîn idi melek manzar idi Sanki âyinedeki peyker idi b Gördigin sihr ile şîşeye peri Görmeyen görse o sîmin-beri Çenberî hâle idi ‘ârızı mâh Yâsemen idi başındagı külâh Târ idi beli dür içinde hemân Gâyet-i lutfdan olmazdı nihân Âşiyânına gelüp bâz-ı sepîd Nâzenini görüben oldı şemîd Şâhıñ öñine düşüp oldı revân Şem’-i kâfûri idi sanki hemân Şîr-i berfîne idi şâh-ı cihân Bâ-revân oldu meh ardunca revân Taht-ı ‘âc üzre çıkup sîm-beden Kıldı ‘İsî gibi hurşîd vaâan Menzil-i âbıyidi sanki serîr Yâ dü peyker idi ol iki münîr Sîm-destine olup câm-ı bilûr Sundı kevser deyü rıdvânına hûr Câm-ı billûruñ içindeki nebîd Âb-ı Kevser gibi şîrîn ü sefîd Ak olup mey çün ola sâfi vü pâk Yok humârından anuñ zerrece bâk a Şîşesi dür idi vü hamrı gülâb Tâb virüp meh virdi şehe tâb İçilüp mey ney ider çünki figân Germ olur mâha katı şâh-ı cihân ----- Yüze mey tâb getürdi göze h[v]âb Devşürildi yine esbâb-ı şarâb Gitdi sâkisi vü sâzendesi hem Mâh-ı Rûm ile kalur şâh-ı ‘Acem Câme-â[v]âbın döşeyüp hûr-i cinân Bister-i âhenge ider nâfe-feşân Soyınup yatdı nigâr ile dilîr Oldı hem-â[v]âbe ol âhû-y-ıla şîr Leb-be-leb sîne-be sîne iki yâr Yok ara yirde kumeys ile izâr Cümdler lu’bîle şâhı gehi mâh Ki kucaklar mâhı bâzi ile şâh Dest-bâzi idüben niçe zamân İtdiler kande mükerrerce nişân Lu’bdan soñra didi gonce-dehân Devletüñ dâyim eyâ şâh-ı cihân Çerh döndükçe tur ey kutb-ı zamân İtmesün gam okı kaddüñi kemân b Göndericek pîlini bu yana peder Şöyle ısmarladı ey ‘âli-güher Didi çün şâha mülâki olasın Bizden anlara du’âlar kılasın Bir nasîhat virem unutma sakın Diyesin şâha buluşicek hemîn Farzdur çünki selâtine salâ Devlet anuñ kim şi’ârı ol ola Olur ihsâna çü insân ‘abîd Göziñi virmek ile eyle mezîd Kimsene eylemeden saña su’âl Eyle ihsân budur cûda kemâl Perdedür cümle-i ‘ayba sehâ Setr kıl ‘aybunı itmekle ‘atâ Hatem olmadı cihân mülkine şâh ----- Geymedi başında gerçi kim külâh[*] Lîk kesb eyledi bir nâm u nişân Ki unudulmaya turdukca cihân Devleti bir şehüñ olmasa bülend Vakt-i hâcetde ider halkı nejend[**] Halka muhtâcdur elbet dahı şâh Nice muhtâc ise kendüye sipâh[***] a ‘Âlemüñ sîm ü zerin eyleme çîn Vir ki oldur kalanı saña hemîn Zer-perest olma ki mergûb olasın Cümle ‘âlem seve mahbûb olasın Virmek eyler kişiye düşmeni yâr Sevmeyen dahı sever bi-ihtiyâr Kîse mi kimse şehâ viren eli Çok işitdük bilürüm bu meseli Çünki virür birine Tañrı hezâr Bire biñ ala tücârında ne var İder imsâk kişiyi çü hakîr Bir olur virmeyicek şâh-ı fakîr Toludur maâzen-i gaybuñ içi nakd Eyleme kise gibi dostuña ‘akd Yumicek rezmde yum desti şehâ Bezm de olsa tehi dest-i hata Dest-beste usa sanduk misâl Getürür âdeme çok dürlü zevâl Her kişi senden ider çünki ümîd Eyleme destüñi zinhâr kilîd Eyle engüştini miftâh-ı ni’am Olmaya tâ şehüñ âli şikem b Hiç Karûn'a müfîd oldu mu zer Gerçi gerd eyledi çok la’l-i dürer - Vezin bozuk. ** a Şehün: metinde "şåhun" vezin geregi "şehün" okundu. *** a Muhtacdur: Dur bildirme hali eki "vav"lı yazılmış. ----- Himmet-i ‘âli olup desti küşâd Olmasa serv ola mı hurrem şâd Kân ider sîm-i zeri gerçi nihân Çâk ider sînesini dest-i zamân İktibâkuñ sebebi cem’-i derem Mûcib-ı bast u tarab bezl ü kerem[*] Kişinüñ genc-i çîni olsa hemân Kılmasa buldugını defn ü nihân Yi bitür var ise koma zeri sen Kendüñe eyleme dünyâyı vesen[**] Mihrveş lutfuñı kıl ‘âleme ‘âm Olmaya şehlık adı tâ ki harâm ‘Avrete oglana bezl eyleme zer Aña vir kim ola ol ehl-i hüner Şehlerüñ dâd u dihişdür hüneri Zîveri hil’atı tâc ü kemeri **HİKÂYET** a Rûmda var idi bir şâh-ı cevâd Kim çıkarmış idi ol dâd ile âd Kara toprakça tutup sîm u zeri Kuma taymaz idi hergiz düreri Himmet-i ‘âli idi kadri ‘akîm Hâtem-i Tayy gibi gâyet de kerîm Hükm iderdi yedi iklîme temâm Felegüñ kâsesi destinde çü câm ‘Âleme nef’ide mânend-i sehâb Âftâb ide kefin görse hicâb Milketinde yogidi hiç su'âl Bir idi mîr ü gedâ çün dege mâl Kâyil olmaz idi bir sâyil ola Ya gedâ ola zere mâyil ola - a İktibâk: itfibâk ** a Bitür: bidür ----- Memleket fethine savb itse ‘inân Ele almaz idi tîr ile kemân Cûdını işidüben halk hemîn Cümle râm olup öperler diremîn Bu tarik ile olup âleme şâh ‘Adl u dâd olmuş idi aña külâh Didi oglı ki eyâ şâh-ı cihân Hükmüñe râm zemîn ile zamân b ‘Âleme şâh olaludan berü sen Almaduñ elüñe şemşîr ü mecen Bu cihân mülkini tutmaga sebeb Hikmeti ne bilemez kimse ‘aceb Tîgdür mülk-küşâ hasm-şiken Almadun destüñe bir gün anı sen Gelüben didi ki ey cân peder Bir olur erde meseldür bu hüner Almadum gerçi ele tîg u kemer Halka dâm eyleyüben sîm ile zer Eyledüm dilleri anuñ ile râm Oldı ‘âlem baña münkâd temâm ‘Âlemi eyledi teshîr-i sehâm Cân ile sevdi beni hâss ile ‘âm İster iseñ ki seve halk seni Bir nasîhat ideyüm diñle beni Zeri sevme ki seni halk seve Yolına ölmege her kişi ive Tevbe-reh olsa tehî var bu mesel Ki tutulmaz aña esb ile cemel Her neye kâdir isen eyle nisâr Göresin niçe olur feth-i diyâr a Bu kişinüñ yimegin on kişi yer Ni’metüñ bezl kıl oldur ki hüner Ne kadar virseñ olur dahı ziyâd ----- Fazla bu aduñ olur bâr-ı cevâd Dûzaha girmez imiş çünki sahî Bundan artuk ne ola nef’ü vasî Cennete girmez imiş çünki bahîl İtme imsâk ile nefsüñi zelîl Belki şöyle gerek ey şâh-ı sahâ Ki cihân râmî vü münkâd ola Eyledi böyle diyüp şâha du’â Bir hulûs ile ki olur def’-i revâ Şeh bu pendini begendi vü öper Leb-i nukli sunar agzına şeker Bu hikâyet olup efsâne-i h[v]âb Lezzet ile uyudur hem-çü şarâb Subh olıcek yine ol mihr-i münîr Oldı arâyiş-i dihîm-i serîr Şâhlık resmiyle tâ geh-i şâm Maûlahat her neyise gördi temâm **SOHBET-İ BEHRÂM ŞEB-İ DÜŞENBİH DER KÜNBED-İ LA’L-FÂM** b VE MUSÂHEBET-İ BÂ DİL-ARÂM-I GÜL-ENDÂM Çün düşenbih gicesi şâh-ı cihân Tak-ı la’lîne diler ki ola revân Götürür şem’ini bir serv-i revân Gider ardınca anuñ meş'al-i cân Karşuladı şehi bânû-yı ‘Acem Künbed-i sürha girür vâris-i Cem Erguvân olmuş idi serv-i hırâm Lâleveş aldı ele destine câm Pür idüp lâle için la’l-i müzâb Zeyn içün meclise kebk oldı kebâb Câme-i sürh ile ol âfet-i cân Mihr idi sanki şafak içre nihân Âteş içinde Halîl idi meger Eylemez âteş aña hîç zarar ----- Nâzenîn cismi leâfetde çü cân Lâle câmındaki jâleydi hemân Berk-i gülnâr idi san birisini Gül sever idi biri yâsemeni Yine sâzende alup destine ‘ûd Çaldı yırladı hoş-âyende sürûd a Ni’met ile toluban tak u sarây Oldı elhânı anuñ şevk-i ferây Yeyüp içüp idüben ‘ayş u neşât Devşürildi şehüñ emriyle simât Câme h[v]âbına girüp şâh-ı ‘Acem Bir zamân sürdi düşekde dahı dem Didi dilber ki eyâ şâh-ı zamân Haşre dek râm ola emrüñe cihân Dimege sizlere bir niçe haber Baña ısmarladı tekrâr peder Didi kim şâha şecâ’at de gerek Zen olur olmasa bir erde yürek Yedi iklîm açılur çün ola seyf Şâhlık oldı cebân kimseye hayf Gökden indi bu mesel var ki cedîd Oldı serkeşler anun ile ‘abîd Eceli olmayan olmaz çü şehâ Vehm kılma ölicek rûz-ı vefâ Şâh olan cengden eyliye çü bîm Lâyık olmaz ki giye başa dihîm Şîri gör kim seg olur ise hezâr Üşenüp vehm ile tutar mı kinâr b Gel a gör ola cünd anuñ füzûn Sanma yüz döndüre yüz ola zebûn Olsa âhûdan eger deşt içi teng Hak ider anı görüp bebr ü peleng Bir zegan olsa eger çerh-i berîn Çıkuban tagıda bir bâz-ı haşîn ----- Olmasa şâhin eger ehl-i şikâr Ele mi alur idi anı kibâr Gürg tenhâda eger bulsa müyûn İder elbette şu hâl ile zebûn Peşşede olmag ile sûzen-i nîş Turamaz hamlesine gör nice mîş Hasmuñ açdurma gözin virme aman Ya kaça ya dileye bâri aman Hasmunâ çünki mukâbil varasın Cehd kıl ol anı sen urasın Cüst olmak gerek itdükde kıtâl Bulmaya tâ ki ‘adû saña mecâl Tutmaga bilmeyicek tîg u kemân Yük olur kişiye esbâb hemân Esbini itmeyicek bir kişi râm Dâr u gir itmek olur aña harâm a Merd olan bilmeye tutmaga ‘inân Nedir eline alup bâri sinân İtmeyen kendüzine erligi fen Takınup neyliye tîg ile mecen **HİKÂYET** Tutdı dünyâyı Sikender çü temâm[*] Oldı mahkûm anuñ Mısr ile Şâm Tîgınuñ râm olup bahr ile ber Nereye vardiyise buldı kafer Geldi tahtına idüp geşt-i cihân ‘Ayş u nûş itmege başladı hemân Hasmı yog idi ki ideydi hazer Sohbet idi işi her şâm u seher Bir gün itdi aña bir kimse su'âl Didi ey câmi’-i envâ’-ı kemâl - Çü: çün ----- Halk olaldan berü kevn ile mekân Gelmedi sencileyin şâh-ı cihân Eyledüñ gerçi mülûk ile kıtâl Olmadı kimse saña lîk hemâl b Kande varduñsa koduñ nâm u nişân Gelmedi nâmuña bir yirde ziyân Didi ne deñlü itdümse kıtâl Hasm bulmadıgı bu baña mecâl Turmada süst idüm ü varmada cüst ‘Âlemi tutdum anuñ ile dürüst Hasmdan itmez idüm derece bâk Kalmaz idüm çü zebûn ola helâk Kankı şehde k'ola fi'l-cümle ¡ebât Vartalardan bulur elbette necât San’at oldı baña bu ceng-i cidâl Kesb olur görmek ile cümle kemâl Olmasayıdı eger bende ciger Korkar idüm görecek tîg u teber Baña olmazd müyesser bu celâl Pâdişehlıkda bulunmazdı kemâl Hak budur virmeyicek lîk Hudâ Kişinüñ sa’yi olur cümle hebâ Kendü olur elde olan tîg u teber Remh-i şâmi görinür hasma eber Virmek Allâh'a yaraşur çü kafer Bir behânedür ara yirde teber a Kâh olur cüzz-i bahâneyle ‘adû İrişür nasr dutar kaçmaga rû Sipehü sa’y-ile olmaz bu kafer Dâd-ı Hakdur vire Allâh meger Çün temâm itdi sözin zümre-i cîn Şâh-ı Behrâm olur h[v]âb hemîn Öpüben bagrına baûup ûanemi Dilde kalmadı bu devrân gamı ----- Ne safâdur ola hem-h[v]âbe habîb Tokına sîneñe nârenc ile sîb Uyanup geh öpesin geh kucasın Geh serin oâşayasın geh uçasın Subha dek şeh kuçuben itdi huzûr Nukl-ı kevser idi hem-h[v]âbesi **MECLİS-ARÂSTEN-İ BEHRÂM ŞEB-İ D ŞENBİH** **DER KÜNBED-İ ZÜMÜRRÜD-FÂM** Çün se-şenbih gicesi togdı kamer Şeh turup künbed-i hazrâya gider Lu’bet-i hûrveş Çîni-nijâd Karşuladı şehi ikrâm ile şâd b Hûriye dönmüş idi serv-i revân Ravza-i cennet idi kasrı hemân Müntehâ kaddi anuñ Sidre-misâl Hüsninüñ cennetine virdi kemâl Cennet içinde tutup Tûbî-makâm Ravzada eyledi tâvûs-hırâm Şâhuñ eylemege göñlini şikâr Sebzeler giymiş idi yine nigâr Sebz idi sakı çü eyvân-ı felek Dilber içinde yeşil perlü melek Şem’-i kafûriyidi gerçi ki yâr Lîk zengâr ile olmuşdı nigâr Tûti-i sebz idi güftâri şeker Dökülür söyleyicek la’l ü dürer Sebz-pûş oldıgı bu serv-i revân Resmdür hulle giyer hûr-ı cinân Hızr u etile gider gussa vü gam Sebze meyl itdügi bu şâh-ı ‘Acem Câme pirûzec idi târ-ı miyân Târ-ı pirûzeci içinde nihân ----- Başmadan çıkaydı tak-ı hümâ hemîn[*] Dilber içinde çü pirûze-nigîn Dönüben mâh-ı zeber-hadd saneme Kıble-gâh oldı emîr-i ‘Aceme Câme olmaz idi cismine hicâb Hâyıl ola mı mehe sebz-i sehâb Câme-i sebz ile ol serv-i âırâm Sebze de Tûbî gibi tutdı makâm Çü çıkar tahtına sultân-ı cihân Oturur yanına ol serv-i revân Gonce lebler düzilür serv-misâl ‘Arz ider her biri gül gibi cemâl Her biri kebk-i deri kasr-ı çemen Rutları berk-i ter içinde hemen Sâki-i hazresi vü ‘İsî-nefes Câm-ı pirûeci pür eyledi bes Sunuben eyledi Behrâma du’â Nûşidüp toldı dil ü cânı safâ Nukl içün virdi lebin agzına mâh İtdi şirîn dehenin nukl ile şâh Aldı kânûn eline nagme-serây Başladı nagme-i eşvâk-ferây Çaldı çagırdı idüp sohbet-i germ Nicesin seng-i dilün eyledi nerm b Tutdı aheng ana ma’nî vü zübâb Ol sürûd ile olur devr türâb Virdi rakkâsları bezme şeref Başladı tutdı usulü kef u def Şevk ile sîne döger gördi çü def Germ olup çaldı celâcil dahı kef Yandı pervâne gibi şem’-i münîr Döndi gerdûne ziyâsıyla serîr - a Vezin bozuk ----- Devr idüp bir niçe kez bâde-i nâb Getürür her kişinüñ ceşmine h[v]âb Câme-h[v]âbına girür şâh-ı cihân Oldı hem-h[v]âbesi ol mâye-i cân Didi dilber ki eyâ şâh-ı cihân ‘Âlemüñ emn ü emânîne zemân Yâr ola ‘ömrüñe ‘izz ile celâl İrmiye göñlüne ‘âlemde melâl Dirile hazretüñe müddet-i Nûh Haşre dek eyleyesin feth ü fütûh Bir nasîhat dimiş idi baña bâb Şerh olunsa ola her bâb kitâb Şehlere didi siyâset de gerek Ki siyâset olur insâna mihek a Yeñemez lutfla bu halkı kişi Geh siyâset gehi lutf olsun işi Çün siyâsetsüz olur mülk harâb Müstehak olana bes ile ‘azâb Düzd ü tarrâr olana virme aman Ki fesâd ider olur bulsa zamân Şâha rûze ne fûz olsa revâ Ki kazâ olur anuñ ile kazâ Şer’e kıl ‘örfüñi geh gâh karîn Fitneden tâ ki halâs ola zihîn Hamldür gerçi ki âdemde kemâl Kesiretlîk ider naks-ı celâl Hoş-sıfatdur bilürem hilm u cemâl İ’tidâli gözet oldur ki kemâl Râzi olma ki göre kimse elem Kılmasun bendelerüñ halka sitem Şâhlık buldı siyâsetle nikâm Çok olur putteler içinde ki âm Nefs-i nefsi olicek mîr ü sipâh Halk pâ-mâl ola mânend-i siyâh ----- Memleket tîz olur anuñla harâb Pür olur âdemi yerine ‘azâb b Rehber-i dûzah ola her ki saña Ogluñ olur ise rahm itme aña Emr-i Hakdur çün siyâset idesin Emr-i şer’-ile olan fi’l-i çîn ‘Âleme oldı siyâset çü esâs Gayr-ı ‘âdetlere eyleme kıyâs Hârven-i bâguñ içi olmasa pâk Bâgbânuñ ide dâmânını çâk Kişinüñ çün ola cîbinde yilan Gözedür şeh-tamarı ki ide nişân Zulme vü zâlime meyl itme şehâ Farzdur zâlime tehdîd ola Olmasayıdı eger şâh-ı zamân Biri birin yer idi pîr ü cüvân **HİKÂYET** Bir hikâyet didi dânâ-yı umûr Dimeyem gelmez ise kalbe fütûr Çînde var idi bir şâh-ı cihân Ki emîn idi zamânında zamân Yogidi aña siyâsetde nakîr Saltanat ‘ilminde dânâ vü habîr Bir begi var idi eylerdi sitem Çekdiler hayli re’âyâsı elem Ne kadar kıldıysa cevr ü sitem İtdiler defterini cümle rakam Sundılar şâha yazup rik’a- misâl Göricek geldi celâlîydi celâl Da’vet eyler kapusına anı şâh Kasdı bu kîm gelicek ide tebâh Havf idüp kendüzini itdi nihân Bulamadı arayup şâh-ı cihân ----- Anı terbiyyet iden kimseyi şâh Kasd kıldı ide yerine tebâh Didiler aña ki ey şâh-ı serîr Ne günâh itdi bu üftâde fakîr Bilürüz añı bu itmedi günâh Yok yere kana ne içün gire şâh Hûn-ı nâ-hâk niçe taht itdi harâb Günehi olmayana kılma ‘azâb Didi ol kâlime çok oldı mu’în Zulmi bu itmiş olur halka hemîn b Bu sebeb oldı anı itmege mîr Eylerem yerine ben bunı hakîr Bir kişi kim idine kâlimi yâr Zulmle anun da belki kim meyli var[*] İhtiyâri degül ol meyl aña Bâ’isi yok anuñ illâ irtişâ[**] Nefsine ya baña eylese günâh Hışm idüp itmez idüm anı tebâh Hakk-ı gayr oldı çü yok çâre aña İderem vâcib olan neyse baña Bulına deyü kim itdiyse günâh Habs iderler anı emr eyledi şâh Niçe müddet oluban habse emîr Habsün elemini çok çekdi vezîr Hikmeti gör ki olan kimse nihân Kendüyi bir gün eder yine ‘ayân Tutdılar anı vü itdiler esîr Saldılar mahbese vü kıldı vezîr Suçu ‘afv oldı vü varıldı hemân Asdılar ol begi virmedi amân Bu siyâsetde eder hafv-ı sipâh - Vezin bozuk. ** Vezin bozuk. ----- Vehm ider itmeye her kişi günâh a Ahir itdi çü bu efsâneyi mâh Uyudı dinleyirek kıssaı şâh Subha dek yatdı çü irişdi seher Menziline yine gün gibi gider **BEZM - KERDEN-İ BEHRÂM ŞEB-İ CİHÂR-ŞENBİH** **DER KÜNBED-İ SANDAL-FÂM** Çâr-şenbih gicesi server-i ceyş Sandalî kasra varur itmege ‘ayş Karşular vaht-ı şehenşâh-ı ‘Arab Kim ide ol gice şâh ile tarab Câme-i zerd ile ol zümre-i çîn Mehdeki peykere dönmiş idi hemîn Za’ferânîler ile serv-i şehî Hurrem eyledi dil-i pâdişehî Sîm-i sâkındaki hal-hal-i zeri Geldi deyü şehe virdi haberi Dâmenin devşürüp oldı çü revân Za’ferânında olur müşk-i demân ‘Âşıkâne geyüben şâh harîr Gün gibi çıkdı vü zeyn itdi serîr b San gül-i zerd idi yanında nigâr Yüzine bakup olur şâh-ı hezâr Sanki dînârdaki nakş idi mâh Karşusunda yazılu peyker-i şâh Lâle-i zerd idi ol lâle-’izâr Oldı tâk içi anuñ ile bahâr Şenbelîd idi velî ‘ârızı gül Lâleveş câm elinde tolu mül Gül-i nesrîn idi yâ geydügi zerd Sürhu tâze ruhı ammâki çü verd Sîm idi gûy-ı zer-endûd teni Zeyn olur hayrı yele yâsemeni ----- Geydügi pirehen-i zerd-i kabâ Cezb iderdi dili çün kâh-rübâ Saru Yakup gibi mâhına hemân Tâc üzre yer ider şâh-ı cihân Reng-i behden nice renk ola latîf Ki giye anı olan kimse karîf Yaraşur hûb olana saru libâs Gayrı renge anı eyleme kıyâs Döndi zerden düzili bir saneme Zerd idi bâ’is olur def’-i gama a Pûşiş-i câm-ı zer u haddi nebîd Mey neşâtın zer-i zerd itdi mezîd Şâhı itmişdi hevâsı yarakan Döndürür la’le mey-i zerd hemân Yine mutrıblar ider sâzını râst Çaldılar kimi Hicâz u kimi Râst Mey-i asfer idicek devri çü mâh Germ olup şeh yine kec itdi külâh Tıflveş kec mec olur oldı zebân Ezilür dilberine şâh-ı cihân Dizi üstine alup la’lin emer Geh kolun geh saçın idindi kemer Yiyüp içüp çün olur ‘ayş temâm İtdi pes bisterine şâh hırâm Oldı ‘üryân soyınup sîm-beden Koynı koltıgı şehüñ toldı semen Sînesi yâsemeni berk-i semen Beñleri sînesi üstünde peren Sarulur tek ol iki teng-i şeker Ki oradan suda itmezdi güzer ‘Arabî şîvelere başladı mâh Germ olur gâyet aña şîfe-i şâh b Uyumaz gördi şehi zümre-i çîn Didi ey zîver-i dîhîm-i nigîn ----- Bir nasîhat bize de itdi peder Nakl ideyüm saña ey ‘âli-güher Şehlere didi gerek hılm ü vakâr Her kişi andan ider yoksa firâr Verme zinhâr gazab otına tâb Bagrum itmiye nedâmet ki kebâb Kûhda oldugiçün hılm ü vakâr Oldı sâbit-kadem ü âutdı karâr Âteşi olsa eyâ şâh-ı cihân Kendü kendüye ider kişi ziyân Hılm-ı hışm âteşine saçmasa âb Yana yakıla cihân ola âarâb Hışm kılma olana saña zebûn ‘Âkiluñ hışm olur hılme zebûn Bir kuluñ eylese bir kere günâh ‘Avf vacibdür anuñ itme tebâh Lîk ‘âdet idine çünki günâh Farzdur anı ki tarayup ide şâh İtdügüñ cürmleri eyle hisâb Yazsalar şübhe yok olurdu kitâb a Birine itdi mi pâdâş-ı kerîm Sen de hilm ögrenüp ol nefs-i selîm Bir günâhuña eger olsa’ukâb Haşre dek olur idi saña ‘azâb Rahm kıl rahmet ide tâ ki Hudâ Kul beşerdür ‘aceb olmaya hatâ Yapdugı âyını hak itme harâb Diler iseñ saña itmeye ‘azâb ‘Aybdur şehlere bî-hûde kelâm Nâ-sezâ söyleme sakın çün ‘avâm Hokka-ı nûşa sakın koyma semi Şehlerün pâk gerekdür ki femi ----- Yâve-gû olma virür kadre ziyân Hem mülevves olur anuñla zebân Şefkat it halka ki şefkat bulasın Rahmet it halka ki rahmet bulasın Eyleme halka lisânuñı sinân Söyleme kasd ile zinhâr yalan Eylemez kimseneden şâh çü bîm Kasd ile söylese kizb ola le'im ‘Afv olur çün siper-i hışm-ı Hudâ Eyleme olsa sezâ dahı cezâ b Türş-rû olma çîn eyleme kaş Vaz'uña dinmeye ta sîne-hırâş Meyl-i beşşâsa ider halk-ı cihân Halk bende idünür çürb-zebân Çün kılup eyleye latî’i nüfûr Şâhlıkdan ne kadar ola huzûr Çekmedi kimsene saña nâvek-i kîn Kavsveş niçe kaşuñda ola çîn Bâg-ı handana ider her kişi meyl Ârzû eyleye mi kimsene veyl Genc yerine neden ‘âleme renc Renc ile girür ele gerçi ki genc Bâg yerine neden dilleri dâg Merhem-i lutfuñı kıl dagda bâg Zîr-i destüñ olana eyleme kîn Ki sıgışmaz didiler kin ile dîn Kakıyup nice perîşân olasın Dâyıma süârede şeyân olasın **HİKÂYET** a Bir gün İskender-i Rûmîye meger Didi destûri ki ey fahr-i kemer Halka itdükçe şehenşâh-ı kerem Olmaga başladı küfrân-ı ni’am ----- Hılmdür bâ’isi terk eyle şehâ Halk senden ola kim korkar ola Şâhdan itmeye çün vehm-i sipâh ‘Âkibet hasmuñ olur taht u külâh Didi şol kahr ile olacak işi Hüner oldur ide lutf ile kişi Kılma Hak yapdugı dîvârı harâb ‘Âkıbet sen de olursun çü türâb Ölmegi her kişi kim eyleye yâd Bozulur olmuş iken hâtırı şâd Elüñ üzüñe urup eyle ‘itâb Her kişiye çün olur sûr u hîsâb Dem-i nâ-hak gibi olmaya günâh Saklasun her kişii andan İlâh Hîn-i ‘arzunda bunuñ gibi kelâm Deme ırak baña yokdur ki rızâm Hayr işe eyle delâlet beni sen ‘Aybdur hem-dem-i sultâna fiten b Didi neyliyeyüm ey şâh-ı cihân Yaramaz oldı katı halk-ı cihân Karşuña bir kişi varmış idiler Görmeden yüzini dil nefret ider Müflis ü bî-edeb ü h[v]âr u gedâ Bu söze söylemek olur mı sezâ Buyuruñ anı helâk eyliyeyüm Cigerün tîg ile çâk eyliyeyüm Bile mikdârını tâ mîr u fakîr Sanmaya kendüyi ‘izzet de hakîr Didi dîvâniye yokdur çü kalem Cenneti imiş aña itme elem Sevdügünden beni bilmez ne diye Lâyık ola mı seven hadde giye Düşmen öldügi yeter baña hemân Sevene dahı idelüm mi ziyân ----- Aslı sevmege çıkar itme zarar Yoksa benden irişür saña hatar Hayre haml itdi halâs oldı fakîr Kaldı hayretde görüp hılmi vezîr Hılm şöyle gerek ey şâh-ı cihân Şâhdan itmiye tâ kimse gümân a Böyle derken uyudı şâh-ı zemîn Bagrına basdı anı zümre-i Çîn Subh olicek yine hûrşîd-i serîr Çıkdı dîvânına vü geldi vezîr Maslahat her neyise oldı temâm Vakf-ı ‘ayş oldı irişdi geh şâm **MECLİS-ARÂSTEN-İ BEHRÂM ŞEB-İ PENŞENBİH** **DER KÜNBED-İ FELEK-FÂM** Penc-şenbih gicesi şâh-ı cihân Lâciverdî geyüben oldı revân Oldı efrencî nigârın da enîs Devlet anuñ ola dildârı celîs[*] Lâciverdî geyüp ol dahı harîr Zeyn ider hazret-i şâh ile serîr Lâciverdîler içinde añı şâh Göricek sandı tenüñ ebrde mâh Sûsen içinde açılmışdı semen Zeyn kılmış semenün gonce-dehen Hûblar karşusuna bagladı saf Ele sâzendeler aldı ney ü def Zeyn idüp meclis için sâgar-i zer İtdi ârâste nukli-y-ile şeker Bezm işi bitdi gider yatmaga şâh Gird koynuna yaturdı şehi mâh Geh öpüp geh kuçar iken anı şâh - b Devlet anun ola dildârı celis: Devlet anun ki ola dildârı celis ----- Didi lutf ile ki ey zıllu'llâh İtmiş idi baña bir pend peder Diyeyüm şâha buyurursa eger Şeh didi söyle eyâ gonce-dehen Hoş gelür her ne ki derseñ baña sen Didi şâh olmayıcak ‘ali-himem Hiç bi’at ide mi aña ümem Zer olur himmet ile hâk-i siyâh Cân virür himmet ile huşk giyâh Himmeti gör ki ider sengi güher Himmeti gör ki ider âki kemer Himmeti virdi hümâya dahı fer Yoksa her murgda var bâl ile per Himmeti ‘âli tut ey ‘âli -cenâb ……………cân ile tâ şeyh ile sâb[] Himmet it bende-i makbûle müdâm Nâ-sezâyı ko olur aña harâm a Himmet îmândan imiş var bu âaber Bûrıyâ himmet ile oldı şeker Hâcetin her kişinüñ eyle kabûl Yas idüp olmaya ta göñl melûl Kimseye kılma hakâretle nazar Düşmen-i dîne ola illa ki meger Himmet eylemeyicek halkına şâh Vire mi başını öñinde sipâh Fikr idüp eyleyicek halka nazar Himmet içün dürişür şâm u seher Yâs idicek kilimi kimse saña Haşr de rahmet idemezsin aña Hakk hıdmet bileni halk sever Himmeti olmayanı kişi neder Yazamaz hokka daâı himmeti dûn Silik olduğu için okunamadı. ----- Kim ider rûhını nefsine zebûn Himmet ile irüşür vâsıl-ı Hakk Himmet-i tıfl gibi eyle sebak Şehlerüñ himmet şâhâne gerek İre maksûda çeken tâ ki emek Himmeti gör ki uçar evcde bâz Nesr cîfeyle sürer ‘ömr-i dırâz b Ol feleklerde ider mürg şikâr Buña cîfe yemek oldı ulu kâr Himmeti olanı Hakk dahı sever Dûn-ı himmet kişiden Tañrı bezer Himmeti olmayan olur mu hemân Uluya nisbet ider rind-i cihân Bir hikâyet didi efsâne-minâs Yâd kıl etme fesâneye kıyâs Olmasun deyü süâan dürr-i telef Eyledi gûş hudâvend sadef **HİKÂYET** Çünki İskender-i iklîm-küşây ‘Âlemüñ fethiçün eyledi rây Fikr idüp bir nice gün oldı gamîn Agzını açmadı çün lâl-i nigîn Tonugup âyine-i gitî-nümâ Hiç göstermedi bir kere safâ ‘Aklınuñ âyine fikr oldı seâb Soramaz serin ider halk hicâb ‘Âkibet geldi Aristo-yı Hakîm Kâmil u fâzıl u üstâd u ‘alîm a ‘İlm-i fîrdevs ola ‘imâl ola hür Haşre dek zehrüñ ola meş’al-i nûr Olsa ‘âlemde ne deñlü sürûr Getürür kalbe adın ol deñlü fütûr Bir güli var ise biñ ârı da var ----- Kande kim genci ola mârı da var Nûş var gerçi ki nîşi dahı var Eskidür takı degül cây-ı karâr Gelmek ü gitmek olupdur çü biran Gelmegi gitmegi bil anı hemân Teni terk eyleyüp ol cân ile mâr Döndi çarâbudur resm-i kibâr Hiştdur bu beden hâki hemîn Seyl-i âfet ider eczâ-yı zemîn Hâk-pez oldu ten-i hâki hemân Bu didügüme merâm oldı nişân Oldı gırbâl misâlinde tenüñ Âbdur ‘ömrüñi fikr eyle senüñ Mîhmân oldı kişi bunda hemân Gitmedi her ki kim kodı nişân Kişinüñ çün kala makbûl eseri Söylenür haşr olunca hüneri b Bir eser ola ki mislini melek Görmeye devr ideli çarh-i felek Olmaya nakm gibi hûb-eser Lîk pâk eylemedür nazmı hüner ‘Âlem içinde bunuñ tâlibi çok Hikmeti gör ki velî vâsılı yok Kişinüñ olmayıcek tab’ latîf Ola mı râm aña bu fenn-i şerîf Söz ‘arûsına virilmese cemâl Nazma kudret degül insâna kemâl Tab’ fıtratda çün olmaya selîm Gedâ-y-ile her ne dir ola sakîm Bile kadrimi bulan bunda kemâl Ola ma’lûm ki yok baña hemâl Görmedim hamse gibi hûb-kitâb Yok hatâsı zileli cümle savâb ----- Minnet Allâha didüm aña cevâb Her kişi gördi cevâbımda savâb Cânı yokdur ki bula ‘ayb-i beşer Çeşm-i insâf ile eylerse nazar Geçeni ko gelicek dahı ‘adem Nazm bu nazmdurur dem de bu dem a Şimdi yok baña bu fennim de hemâl Gerçi çokdur virilen ehl-i kemâl Bu sözüme diriseñ lâf u haber Nazar et nazmûma ey ehl-i nazar Penc-Genci çün nasîb itdi Hudâ ‘Araba vü ‘Aceme cümle salâ Toludur genç ile bu penc-kitâb Kimsenüñ haddi degül buña cevâb Urayım şevkıle Şeh-nâmeye dest Hasm ol kaldı idem anı da pest Yazayum Târih-i ‘Osmâniyi ben Kıssası râstdur nazm-i hasen Anuñ efsâneleri oldı dürûg Yok cürâ’ında dürüguñ da fürûg Bunlaruñ eyledügi lîk cihâd Râst dur eyleyemez kimse ‘inâd Eyliyeyüm anı bir hûb-kitâb Şâh-nâmeye ola tâ ki cevâb ‘Avn-i Hakkıle idüp anı temâm Kılayum emrüme Firdevsî'yi râm Çünki Hakkdan baña nazm oldı ‘atâ Dil uzatmak baña gâyet de hatâ b Dâd-ı Hakdur bu cevâhir baña ne ‘Aybdur zişt dimeklik hasene Nazmuma eyler isen lîk hased Di nazîrini bunu eyleme red Bulamaz kimse buña ‘ayb u kusûr ----- Ziştdür dinse revâ ola mı hûr ‘İlm çok olmasa bu ‘ömr-i kasır Komak olur idi asâr-ı kesîr Her birisinde yazup ben de kitâb Derc iderdüm nice redd ile cevâb Mefharüm sanma ki nazm ola hemîn Sinem içinde besâ genc-i defîn Nazmdan lîk murâdum bu hemân Beni unutmaya sultân-ı cihân Arturup itdügüm ol arz-ı hüner Ki ide baña ‘inâyetle nazar Çü sever kâmili ol ehl-i celâl Farzdur ‘arz ide her bende kemâl Devlet ü ‘ömrüni çok ide İlâh Haşre dek halka ola bâb-ı penâh Cehl olmamış idi sinn-i şerîf Ki temâm oldı bu ebyât-ı latîf a Çü tokuz yüz on üçe irdi hisâb Hamse hatm oldı vü ketb oldı kitâb Temme ----- _____ |/\|