{"translation": {"ru": "Анатолий Назаров: «От вируса может спасти только вакцинация».", "sah": ["Анатолий Назаров: «Вирустан быһыы эрэ көмөлөһөр кыахтаах»"]}}
{"translation": {"ru": "В Сунтарском улусе с 15-го числа этого месяца стартовала вакцинация против COVID-19; в первую очередь вакцину получили работники здравоохранения.", "sah": ["Сунтаар улууһугар COVID-19 утары быһыыны ылыы бу ый 15 күнүттэн саҕаланан, маҥнайгынан доруо­буйа харыстабылын үлэһиттэригэр бэрилиннэ."]}}
{"translation": {"ru": "Одним из первых вакцину получил главный врач центральной районной больницы Анатолий Назаров.", "sah": ["Биир бастакынан маннык быһыыны киин балыыһа кылаабынай бырааһа Анатолий Назаров ылбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Узнать о том, какие меры необходимо принять для защиты от коронавируса, наши читатели могут из интервью с главным врачом Анатолием Николаевичем.", "sah": ["Коронавирус­тан харыстанар быһыыны ыларга туох ирдэбиллээҕин, тугун-ханныгын билээри кылаабынай быраас Анатолий Николаевиһы бэйэтин көрсөн, ааҕааччыларбытыгар билиһиннэрэбит."]}}
{"translation": {"ru": "— Анатолий Николаевич, вы одним из первых в нашем улусе получили долгожданную защитную вакцину от этого тяжелого вируса, к которой все же есть вопросы.", "sah": ["– Анатолий Николаевич, дьэ күү­түүлээх, эмиэ да элбэх боппуруос­таах бу ыарахан дьаҥтан харыстанар быһыыны биһиги улууска биир бастакынан ыллыҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Как ваше самочувствие?", "sah": ["Доруобуйаҥ, туругуҥ хайдаҕый?"]}}
{"translation": {"ru": "Где производятся эти вакцины?", "sah": ["Ити вакциналарбыт ханна оҥоһуллан кэллилэр?"]}}
{"translation": {"ru": "— На прошлой неделе в наш улус прибыла первая партия вакцины Национального исследовательского центра имени Н. Ф. Гамалеи «Спутник V» (Гам-КОВИД-Вак).", "sah": ["– Бу ааспыт нэдиэлэҕэ улууспутугар “Спутник V” (Гам-КОВИД-ВАК) диэн Н.Ф.Гамалея аатынан Национальнай чинчийэр киин вакцината бастакы баар­тыйата тиийэн кэллэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мы, работники здравоохранения, привились первыми.", "sah": ["Биһиги, доруобуйа харыстабылын үлэһиттэрэ, маҥнайгынан ыллыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас мое состояние, надо сказать, хорошее.", "sah": ["Билигин бэйэм туругум этэҥҥэ, үчүгэй диэххэ наада."]}}
{"translation": {"ru": "Эти вакцины против COVID-19 были разработаны в нашей стране, в России.", "sah": ["Оттон бу COVID-19 утарылаһар вакциналар бэйэ­бит дойдубутугар, Арассыыйаҕа оҥоһуллубуттар."]}}
{"translation": {"ru": "«Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) и «ЭпиВакКорона» (национальный центр «Вектор») — это первые зарегистрированные вакцины, по которым завершились исследования.", "sah": ["«Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) уонна «ЭпиВакКорона» («Вектор» национальнай киинигэр) вакциналары үөрэтии, чинчийии түмүктэниэн арыый даҕаны иннинэ регистрацияламмыт вакциналар буолаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Регистрация третьей новой вакцины должна состояться в начале этого года.", "sah": ["Үһүс саҥа вакцинаны регистрациялааһын бу сыл саҥатыгар оҥоһуллуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцина «Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) состоит из двух компонентов.", "sah": ["Бу «Спутник V» (Гам-КОВИД-ВАК) вакцина икки компонентан турар."]}}
{"translation": {"ru": "После первой дозы на 21-й день вводится вторая.", "sah": ["Ол эбэтэр быһыыны маҥнай туруоран баран, иккис быһыытын 21-с күнүгэр бэриллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Гам-КОВИД-ВАК содержит аденовирус с геном КОВИД.", "sah": ["Гамковид диэн геннай өлбүт аденовируска КОВИД биир генын киллэрэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Аденовирус», как вирус ОРВИ или гриппа, не вызывает серьезной реакции у человека.", "sah": ["«Аденовирус» диэн ОРВИ, кириип кэриэтэ, киһи геныгар куһаҕаны, улахан аллергены таһаарбат."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцина является «инактивированной», то есть созданной из мертвого вируса гриппа, поэтому после введения вакцины возможно повышение температуры (в некоторых случаях), как после прививки против гриппа.", "sah": ["Вакцина өлбүт КОВИД вируһуттан оҥоһуллубут «инноактивированнай» диэн буолар, ол эбэтэр кириип вакцинатын курдук быһыы кэннэ киһи кыраадыһа үрдээн ылыан сөп (сорох түгэҥҥэ)."]}}
{"translation": {"ru": "Если посмотреть на историю, то КОВИД существовал и раньше.", "sah": ["Устуоруйаттан даҕаны ылан көрдөххө, КОВИД урут да баар буола сылдьыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Однако, поскольку вирусы гриппа и парагриппа не получили широкого распространения, у современных людей отсутствует память в виде антител.", "sah": ["Ол эрэн кириип, парагириип үтэйэн улаханнык тарҕамматах буолан, билиҥҥи дьон геныгар утарсар эттик – «антитела» диэҥҥэ памята суох буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "И поэтому этот вирус многие считают искусственно созданным.", "sah": ["Ол иһин даҕаны бу вируһу үгүстэр искусственнай диэн этэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "По моему мнению, это биологический процесс.", "sah": ["Мин бэйэм санаабар, биологическай процесс дии саныыбын."]}}
{"translation": {"ru": "Раньше обязательно прививались от стафилококковой, стрептококковой, менингококковой инфекции, кори и т. д. Сейчас на первом месте стоит КОВИД.", "sah": ["Урут стафилококк, стрептоккок, менингокковай инфекция, корь о.д.а вакцинация күүһүнэн үтэйиллэн, билигин КОВИД бастакы сылдьар."]}}
{"translation": {"ru": "В то же время «испанку», случившуюся в прошлом веке, в значительной мере удалось сдержать с помощью определенных мер; эта болезнь существует до сих пор, но отмечается редко.", "sah": ["Оттон ити үйэлэри уҥуордаабыт «испанка» ыарыы туһааннаах быһыы көмөтүнэн биллэ аччаан, билигин даҕаны баар, ол эрэн аҕыйахта бэлиэтэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "Испанка добралась даже до Якутии, но не привела к серьезным последствиям из-за холода, а также из-за того, что люди жили отдельно по улусам.", "sah": ["Оннооҕор Саха сиригэр тиийэ кэлэн, тымныыттан уонна биһиги дьоммут алаастарынан олорбут буолан улахан содула суох."]}}
{"translation": {"ru": "Если смотреть на статистику умерших из-за коронавируса по стране, то у лиц пожилого возраста смертность составила 15 %, у молодых — 0,01 %, а у людей с сахарным диабетом и хроническими заболеваниями смертность доходит до 20 %.", "sah": ["Бу коронавирустан дойду үрдүнэн олохтон туораа­быттартан статистиканан сирдэттэххэ, саастаах дьоно 15%, эдэр дьоно 0,01%, сахарнайдаах, хроническай ыарыылаах дьоҥҥо өлүү 20% тиийэр эбит."]}}
{"translation": {"ru": "В нашем улусе с начала пандемии умерли 13 человек — люди с сахарным диабетом и пожилые люди.", "sah": ["Биһиги улууска ити ыарыы туруоҕуттан 13 киһи суорума суолламмытыттан сахарнай диабеттаах уонна саастаах дьон."]}}
{"translation": {"ru": "Если от стафилококка и вирусов есть антибиотики, то против этого заболевания сейчас нет каких-либо антибиотиков.", "sah": ["Стафилококка о.д.а. вируска анаан антибиотиктар баар эбит буоллахтарына, бу ыарыыны утарылаһар билиҥҥитэ ханнык даҕаны антибиотик суох."]}}
{"translation": {"ru": "Для борьбы с КОВИД используются препараты, укрепляющие иммунитет.", "sah": ["КОВИД утары охсуһар иммунитеты эрэ бөҕөргөтөр эмтэри туһаныллар."]}}
{"translation": {"ru": "Сложность коронавируса заключается в том, что после попадания в клетку человека вирус начинает размножаться, убивает эту клетку и затем переносится на другую, поэтому у человека не образуются защитные антитела.", "sah": ["Коронавирус уустуга диэн, киһи килиэккэтигэр киирэн хаалар, саһан онно ууһаан-тэнийэн ол килиэккэни өлөрөн, атыҥҥа көһөр куһаҕан дьайыылаах буо­­лан киһиэхэ антитела (көмүскэнэр эттик) үөскээбэккэ, булбакка кыайан көмүскэммэттэр."]}}
{"translation": {"ru": "После этого вирус начинает атаковать раненую клетку, убивая ее.", "sah": ["Онтон буллаҕына, баа­һырбыт килиэккэни үлтү тыытан өлөрөн, сиэн киирэн барар."]}}
{"translation": {"ru": "Это ведет к пневмонии.", "sah": ["Ол иһин ол-бу а­­раас пневмония үөскүүр."]}}
{"translation": {"ru": "Вирус опасен не сам по себе, а из-за возникающих осложнений: организм человека сильно страдает от сгущения крови и из-за того, что поврежденная клетка поглощает наши здоровые клетки.", "sah": ["Вирус бэйэтинэн буол­бакка, киниттэн сылтаан үөскүүр уус­туктар (осложнение) кутталлаах, хаан хойдооһуна, ити бааһырбыт килиэк­кэ бэйэбит килиэккэбитин сиириттэн киһи организма улаханнык эмсэҕэлиир."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому этот вирус может победить только вакцина.", "sah": ["Ол иһин бу ыарыыны вакцинабыт эрэ кыайар кыахтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Даже в случае заражения после вакцинации болезнь будет протекать легче.", "sah": ["Ыалдьар да түгэҥҥэ быһыыны ыламмыт, арыый да чэпчэкитик аһарынабыт."]}}
{"translation": {"ru": "То же самое при гриппе.", "sah": ["Оруобуна кириип курдук."]}}
{"translation": {"ru": "Каждую осень мы принимаем препараты, защищающие организм от гриппа, и при этом у некоторых людей в качестве ответной реакции организма может повышаться температура.", "sah": ["Күһүн аайы кирииптэн харыстанар быһыыны ылабыт дии, сорох киһи организма утарылаһан кыраадыстатыан сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Образуются антитела против вируса, и человек легче переносит грипп.", "sah": ["Вируһу утары антитела үөскээн кирииби чэпчэкитик аһарынар."]}}
{"translation": {"ru": "Так же и с COVID-19.", "sah": ["Билигин COVID-19 утары эмиэ оннук курдук."]}}
{"translation": {"ru": "— Что требуется для получения вакцины?", "sah": ["– Оччоҕо бу быһыыны ыларга туох ирдэбил баарый?"]}}
{"translation": {"ru": "Например, почему вакцину делают только тем, кто старше 18 лет?", "sah": ["Холобур, тоҕо эбэһээт 18-тан үөһэ саастаах эрэ киһи ыларый?"]}}
{"translation": {"ru": "Нужно ли прививаться людям пожилого возраста?", "sah": ["Аҕа саастаах дьоҥҥо ылар наада дуо?"]}}
{"translation": {"ru": "— Если говорить о том, почему дети не могут прививаться, то по статистике, летальность среди детей от вируса низкая, вирус не вызывает серьезных осложнений, не сохраняется в легких ребенка, поэтому даже при заражении дети легко переносят болезнь.", "sah": ["– Оҕолор тоҕо ылбаттарый диир буол­лахха, статистика быһыытынан өлүү кыра, улахан охсууну оҥорбот, оҕо тыҥатыгар вирус сыстар эттигэ суох, аҕыйах, ол иһин ыарыйдахтарына даҕаны чэпчэкитик аһарыналлар."]}}
{"translation": {"ru": "Интересно то, что наиболее высока вероятность распространения этого вируса среди людей в возрасте от 18 до 30–40 лет.", "sah": ["Бу вирус интэриэ­һинэйэ диэн 18-тан 30-40 саастарыгар диэри тарҕанар усулуобуйата үрдүк."]}}
{"translation": {"ru": "А особенность гриппа в том, что им болеют в первую очередь дети.", "sah": ["Оттон кириип уратыта диэн, маҥнайгы уочарат оҕолор ыалдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Из-за этой особенности исследование вакцины на детях еще не проводилось.", "sah": ["Вирус итинник уратылаах буолан, ол иһин оҕолорго биэрэр чинчийии оҥоһулла илик."]}}
{"translation": {"ru": "Если, согласно ранним исследованиям, людей старшего возраста вакцинировать не разрешалось, то теперь, после более глубоких исследований, прививаться могут и пожилые.", "sah": ["Оттон аҕа саастаах дьоҥҥо маҥнайгы чинчийиинэн көҥүллэммэт диэн буол­лаҕына, билигин үчүгэй чинчийиини ыытан, кырдьаҕас дьоммут ылан, бэйэ­лэрин харыстаналлара наада буолла."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцину в первую очередь должны получить работники сферы здравоохранения, образования, полиции, торговли, культуры и все те, кто контактирует с большим числом людей.", "sah": ["Быһыыны маҥнай доруобуйа, үөрэх, полиция эйгэтин, элбэх дьону кытта алтыһар атыыһыттар, култуура үлэһиттэрэ ылыахтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "К нам поступило 250 доз.", "sah": ["Биһиэхэ 250 устуука доза кэлбитин оҥордубут."]}}
{"translation": {"ru": "В субботу ожидается прибытие дополнительных 300 доз.", "sah": ["Субуотаҕа эбии 300 доза кэлиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "По плану за квартал вакцину должны получить 1600 человек.", "sah": ["Былаан быһыытынан кварталга 1600 киһиэхэ быһыы бэриллиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "— Кому не разрешается делать вакцинацию?", "sah": ["– Быһыыны кимнээх ылаллара көҥүллэммэтий?"]}}
{"translation": {"ru": "— Согласно текущим требованиям, к вакцинации не допускаются беременные, кормящие женщины, болеющие гриппом, лица с ослабленным здоровьем, проходящие химиотерапию при онкологии, перенесшие операции на почках, печени, лица с обострением инфекционных заболеваний; люди с сахарным диабетом могут привиться после тщательного осмотра; кроме того, из-за ограниченного количества вакцинацию не делают людям, перенесшим COVID-19.", "sah": ["– Билиҥҥи ирдэбилинэн оҕо күүтэр, эмиийдэтэр дьахтар, кирииптии, доруо­буйата мөлтүү сылдьар дьон, онкологияҕа химиянан эмтэнээччилэр, бүөр, быар көһөрүллүүтүгэр эпэрээссийэлээхтэр, инфекционнай ыарыылара көбө сылдьааччылар, сахарнайдаахтар үчүгэйдик көрдөрүнэн баран ылаллар, ону тэҥэ билигин вакцина аҕыйах буо­лан COVID-19 ыалдьа сылдьыбыт дьоҥҥо бэриллибэт."]}}
{"translation": {"ru": "Те, у кого есть подтвержденный случай заболевания коронавирусом, должны зайти на федеральный портал.", "sah": ["Коронавируһунан ыалдьыбыта бигэргэтиллибит киһи федеральнай порталга киирэ сылдьар."]}}
{"translation": {"ru": "Этим людям в поликлинике, проводящей вакцинацию, выдается «медицинский отвод», подтверждающий факт перенесенного заболевания и то, что человек освобожден от вакцинации.", "sah": ["Бу дьон поликлиникаҕа баар быһыыны биэ­рэр кабинеттан ыалдьа сылдьыбытын туоһулуур, быһыыны ылбатын туһунан туһааннаах суругу «медицинскэй отвод» ылыахтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "— Сколько человек получили вакцину на сегодняшний день (20. 01. 21)?", "sah": ["– Бүгүҥҥү күҥҥэ (20.01.21 с.) быһыыны хас киһи ылла?"]}}
{"translation": {"ru": "— На сегодня привито 240 человек.", "sah": ["– Бүгүҥҥү туругунан 240 киһи ылла."]}}
{"translation": {"ru": "— Необходим ли осмотр врача до получения вакцины, нужны ли какие-либо анализы и с какими документами нужно приходить?", "sah": ["– Быһыыны ылыах иннинэ бы­раас көрүөхтээх дуу, туох эмит анаалыс ирдэнэр дуу уонна ханнык докумуоннары киһи илдьэ тиийиэхтээҕий?"]}}
{"translation": {"ru": "— Необходим осмотр врача.", "sah": ["– Быраас көрөрө булгуччулаах."]}}
{"translation": {"ru": "Измеряются артериальное давление, температура, сатурация, заполняется анкета.", "sah": ["Хаа­нын баттааһынын, кыраадыһын, сатурациятын кээмэйдиир, анкета толоруллар."]}}
{"translation": {"ru": "От вакцинирующегося не требуется никаких анализов.", "sah": ["Вакцинацияҕа тиийэр киһиттэн ханнык даҕаны анаалыс ирдэммэт."]}}
{"translation": {"ru": "После получения первой дозы вакцины в пункте вакцинации необходимо посидеть 20 мин.,", "sah": ["Бастакы быһыыга 20-чэ, иккискэ 30-ча мүн."]}}
{"translation": {"ru": "а после второй — 30 мин.", "sah": ["ылбыт сирдэригэр олоро түһэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Мы открыли специальные лицензированные кабинеты вакцинации.", "sah": ["Быһыыны биэрэр лицензиялаах туспа кабинеттары арыйбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "Кабинеты открыты в поликлинике Сунтарского улуса и ее филиалах в крупных наслегах.", "sah": ["Сунтаарга поликлиникабытыгар уонна филиалларбытыгар улахан нэһилиэктэргэ бааллар."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцинирующийся должен прийти только с паспортом и полисом.", "sah": ["Быһыыны ыла кэлээччи паспорын уонна полиһын эрэ аҕалар."]}}
{"translation": {"ru": "Нужно будет прийти со своей ручкой и защитной маской.", "sah": ["Бэйэтэ уруучука­лаах, харыстанар мааскалаах кэлэр."]}}
{"translation": {"ru": "— Вакцинация обязательная или добровольная?", "sah": ["– Быһыыны биэрии булгуччулаах дуу, ылымыахпытын сөп дуу?"]}}
{"translation": {"ru": "— Никто не может принудить и насильно отвести на вакцинацию, мы не привлекаем полицию и т. д.; человек должен сам сознательно пойти на это для собственной защиты.", "sah": ["– Ким даҕаны күһэйэн, хам баттаан илдьэн бэрдэрбэт, полицияламмаппыт, киһи бэйэтин өйүнэн-санаатынан ылынан, харыстанар сыалтан ылар быһыыта."]}}
{"translation": {"ru": "Мы должны понимать, что сейчас за распространение недостоверной информации и слухов через социальные сети предусмотрена ответственность.", "sah": ["Билигин социальнай ситим нөҥүө олоҕо суох, сымыйа сураҕы тарҕатыы эппиэтинэстээҕин өйдүөхтээхпит."]}}
{"translation": {"ru": "К сожалению, в нашем улусе был прецедент, и одному распространителю ложной информации придется отвечать перед судом.", "sah": ["Маннык түгэн, хомойуох иһин, биһиги улууска тахсан, биир оннук сымыйа сураҕы тарҕатааччы суут иннигэр эппиэттиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "— Где-нибудь официально ставится отметка о том, что человек действительно вакцинирован от COVID-19?", "sah": ["– «Бу киһи COVID-19 утары быһыыны чахчы ылла» диэн ханна эмит офи­циальнайдык бэлиэтэнэр дуо?"]}}
{"translation": {"ru": "— Информация о вакцинированном добавляется на федеральный портал, а после второй дозы на «Госуслугах» появляется уведомление о полной вакцинации.", "sah": ["– Быһыыны ылбыт киһини федеральнай порталга киллэрэллэр, иккис быһыытын кэннэ Госуслуга нөҥүө туһаан­наах быһыыны ылла диэн сурук кэлэр."]}}
{"translation": {"ru": "Затем это письмо можно распечатать и носить с собой.", "sah": ["Ол суругун ылан бэчээттээн илдьэ сылдьыан сөп."]}}
{"translation": {"ru": "— Сколько человек на сегодняшний день проходят лечение и какие анализы проводятся в Сунтаре?", "sah": ["– Билиҥҥи туругунан улууска төһө киһи эмтэнэ сытарый уонна Сунтаарга ханнык анаалыс оҥоһулларый?"]}}
{"translation": {"ru": "— На сегодняшний день в инфекционном отделении лечатся три человека, в провизорном — шесть, амбулаторно — двадцать два.", "sah": ["– Бүгүҥҥү күҥҥэ инфекционнайга үс киһи, провизорнайга алта, амбулаторно сүүрбэ икки киһи эмтэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "Бороться с этим заболеванием помогают шесть ИВЛ и десять кислородных аппаратов, приобретенных с начала пандемии.", "sah": ["Бу ыарыыны кытта охсуһарга пандемия туруоҕуттан ылыллыбыт алта ИВЛ уонна уонча кислород оҥорор аппарааттарбыт көмө буолаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Что же касается анализов, то для проверки на COVID-19 делается ИФА lgG/IgM.", "sah": ["Оттон анаалыһы этэр буоллахха, COVID-19 бэрэбиэркэлиир ИФА lgG/Ig M диэни ылаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Антитела без буквы G означают, что человек не болел, а буква G означает, что у человека есть хоть и небольшой, но иммунитет.", "sah": ["G-та суох буоллаҕына ыалдьыбатах, G-лаах буол­лаҕына, бу киһиэхэ кыра да буоллар иммунитет баар диэн буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Этот анализ платный.", "sah": ["Бу анаалыс төлөбүрдээх."]}}
{"translation": {"ru": "Других анализов на COVID-19 не проводится.", "sah": ["Мантан атын ханнык даҕаны анаалыс COVID-19 оҥоһуллубат."]}}
{"translation": {"ru": "Если у человека есть подозрения, он может сдать платный анализ.", "sah": ["Киһи бэйэтэ саарбахтыыр эрэ буоллаҕына ити төлөбүрдээх анаалыһы туттарыан сөп."]}}
{"translation": {"ru": "— Куда должен обращаться тот, кто нигде не трудоустроен, но хочет получить вакцину от коронавирусной инфекции?", "sah": ["– Ханна даҕаны үлэлээбэт, ол эрэн коронавируснай инфекцияттан харыстанар быһыыны ылыан баҕалаах киһи ханна, кимиэхэ тиийэр?"]}}
{"translation": {"ru": "— Желающие могут записаться по телефону в поликлинику, также можно записаться онлайн через «Госуслуги».", "sah": ["– Ылыан баҕалаах поликлиникаҕа эрийэн суруйтарыан сөп, ону тэҥэ Госуслуга нөҥүө эмиэ сурутуохха сөп."]}}
{"translation": {"ru": "И тогда они смогут вакцинироваться после второй поставки вакцины.", "sah": ["Оччоҕо иккис вакцина кэллэҕинэ биирдэ ылаллар."]}}
{"translation": {"ru": "— Анатолий Николаевич, благодарю, что уделили нам время, чтобы дать разъяснения.", "sah": ["– Анатолий Николаевич, быыс булан быһааран билиһиннэрбиккэр махтанабын."]}}
{"translation": {"ru": "Новости улуса", "sah": ["Улуус сонуннара"]}}
{"translation": {"ru": "Социальная сфера 20 января подписан документ КП «Дороги Арктики» об открытии дороги в Березовку.", "sah": ["Олох-дьаһахТохсунньу 20 күнүгэр «Арктика суоллара» ХТ Березовка суолун арыйбытын туһунан тустаах докумуоҥҥа илии баттаммыт."]}}
{"translation": {"ru": "КП в эти дни проводит ремонтно-восстановительные работы на участке дороги Аргахтах — Андрюшкино.", "sah": ["ХТ бу күннэргэ Арҕахтаах- Андрюшкино бөһүөлэктэрин суолларыгар көннөрөр, кэҥэтэр үлэни ыытар."]}}
{"translation": {"ru": "21 января техника предприятия выехала для завершения работ в поселках Сватай, Эбях, Алеко-Кюель. Как сообщает руководство улусного филиала ЖКХ, в улусе было выгружено 534 тонны каменного угля (Сватай — 169 тонн, Хатынгнах — 200 тонн, Эбях — 49 тонн, Ойусардах — 9 тонн, Алеко-Кюель — 25 тонн, Аргахтах — 50 тонн, Сылгы-Ытар — 32 тонны). По сообщению филиала АО «Сахаэнерго», уже начаты работы по транспортировке топлива на дизельные электростанции, расположенные в поселках Сватай, Эбях, Алеко-Кюель, Сылгы-Ытар.", "sah": ["Тохсунньу 21 күнүгэр тэрилтэ тиэхиньикэлэрэ Сыбаатай-Эбээх-Өлөөкө-Күөлэ бөһүөлэктэригэр ситэрэр үлэҕэ таҕыстылар.ОДьКх Улуустааҕы филиалын салалтата иһитиннэрэринэн, улуус үрдүнэн 534 тонна таас чох (Сыбаатайга — 169 т., Хатыҥнааха — 200 т., Эбээххэ — 49 т., Ойуһардаахха — 9 т., Өлөөкө Күөлүгэр — 25 т., Арҕахтаахха — 50 т., Сылгы Ыытарга — 32 т.) тиэллибит. Оттон АО «Сахаэнерго» салалтата иһитиннэрэринэн, Сыбаатай, Эбээх, Өлөөкө Күөлэ, Сылгы Ыытар дизельнай электростанцияларыгар уматыгы тиэйэр үлэни саҕалаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Бдительность 17 января в 16:57 по местному времени в пожарную службу Среднеколымска поступила", "sah": ["Сэрэхтээх буолууОрто Халыматааҕы баһаарынай сулууспа чааһыгар тохсунньу 17 күнүгэр күнүс 16ч57мүн."]}}
{"translation": {"ru": "информация о возгорании магазина «Соседи», расположенного по улице Николаева.", "sah": ["(олохтоох бириэмэнэн) Николаева уулуссаҕа баар «Соседи» маҕаһыыҥҥа уот турбутун туһунан иһитиннэрии киирбит."]}}
{"translation": {"ru": "К тушению пожара было привлечено 2 единицы специальной техники пожарной части, 15 единиц личного состава, 2 работника Среднеколымской поисково-спасательной службы, 1 единица техники службы ЖКХ.", "sah": ["Тутатына, баһаарынай чаас 2 анал тиэхиньикэтэ, 15 тустаах үлэһитэ, Орто Халыматааҕы көрдүүр-быыһыыр этэрээт 2 үлэһитэ, ОДьКХ тэрилтэ 1 тиэхиньикэтэ баһаар умуруоруутугар тахсыбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Пожар был потушен, здание пекарни удалось сохранить.", "sah": ["Баһаар умуруоруллан, бэкээринньэ дьиэтэ быыһаммыт."]}}
{"translation": {"ru": "Были повреждены крыша и котельная магазина.", "sah": ["Маҕаһыын кырыыһата уонна хочуолунайа эмсэҕэлээтилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Причина пожара устанавливается. ЗОЖ По совместной инициативе Среднеколымского улуса и Администрации города Среднеколымска на центральной площади города строится каток.", "sah": ["Баһаар тахсыбыт биричиинэтэ быһаарыллар.Чөл олохОрто Халыма улууһа уонна Орто Халыма куорат дьаһалталарын холбоһуктаах көҕүлээһиннэринэн куорат киин болуоссатыгар каток оҥоһуллар."]}}
{"translation": {"ru": "На данный момент место катка расчищено, огорожено, далее планируется заливка водой.", "sah": ["Бу күн каток миэстэтин хаара ыраастанна, күрүөлэннэ, салгыы уу кутуллара былааннанар."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому в ближайшее время местные жители смогут покататься на коньках. Образование Ежегодная научно-практическая конференция им. В. А. Роббека «Исследователь Колымы» среди средних школ улуса в этом году была проведена через Интернет (дистанционно).", "sah": ["Онон сотору кэминэн олохтоохтор хаҥкы кэтэн, хатааһылыыр кыахтаныахтара.ҮөрэхтээһинУлуус орто оскуолаларын иһинэн сылын аайы ыытыллар В.А.Роббек аатынан «Халыма чинчийээччитэ» научно-практическай кэмпириэн-сийэ быйыл куйаар нөҥүө (дистанционнай) ыытылынна."]}}
{"translation": {"ru": "По итогам рассмотрения 100 докладов по Среднеколымскому улусу (Алеко-Кюельская агрофермерская средняя школа — 13, Алазейская — 14, Налимская — 22, Ойусардахская — 10, Сватайская — 8, Сылгы-Ытарская — 14, Хатынгнахская — 1, Эбяхская — 11, Средняя школа г. Среднеколымска — 7) 34 ученика, прошедших первый тур, приняли участие в республиканской конференции им. В. П. Ларионова «Шаг в будущее».", "sah": ["Орто Халыма улууһун үрдүнэн 100 дакылаат (Өлөөкө Күөлүн агро хайысхалаах орто оскуолатыттан —13, Алаһыайтан — 14, Налимскайтан — 22, Ойуһардаахтан — 10, Сыбаатайтан — 8, Сылгы Ыытартан — 14, Хатыҥнаахтан — 1, Эбээхтэн — 11, Орто Халыма куоратын орто оскуолатыттан — 7) көрүллүбүтүттэн, бастакы тууру ааһан, 34 үөрэнээччи академик В.П.Ларионов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи «Шаг в будущее — Инникигэ хардыы» кэмпириэнсийэҕэ кыттыыны ылбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Два юных исследователя, прошедших республиканский этап, ученица 10-го класса Алеко-Кюельской средней школы им. Г. Г. Софронова Надя Реундью с докладом на тему «Стельки из мха» (рук. И. Е. Ноговицына, учитель якутского языка и литературы) и ученик 8-го класса Сылгы-Ытарской средней школы им. А. Н. Явловского Антон Антипин (рук. Н. Е. Сивцева, замдиректора по учебно-методической работе) с докладом на тему «Поездка по Среднеколымскому улусу» в секции «Науки о земле», получили приглашение участвовать во всероссийской конференции.", "sah": ["Өрөспүүбүлүкэтээҕи түһүмэҕи ааһан, 2 эдэр чинчийээччи: Г.Г.Софронов аатынан Өлөөкө Күөл орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Надя Реундью «Техносферная безопасность» сиэксийэҕэ «Көппөх угунньа» (сал. И.Е.Ноговицына, саха тылын уонна литэрэтиирэтин учуутала) уонна А.Н.Явловскай аатынан Сылгы Ыытар орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Антон Антипин (сал. Н.Е.Сивцева, учебнай-методическай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы) «Науки о земле» сиэксийэҕэ «Орто Халыма улууһун устун айан» үлэлэринэн — Арассыыйа таһымыгар кэмпириэнсийэҕэ кыттар-га мэктиэ сурук ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "В настоящее время ученики продолжают работу с руководителями и специалистами по направлениям и готовятся к участию в конференции. Сельское хозяйство В эти дни в Байдинском наслеге руководство улусного сельского хозяйства (рук. В. В. Постико) объявило о закрытии хозяйства, в котором содержался скот.", "sah": ["Билигин үөрэнээччилэр салайааччыларын уонна чинчийэр идэ үөрэхтээхтэрин кытта салҕыы үлэлэһэн, кэмпириэнсийэҕэ кыттарга бэлэмнэнэ сылдьаллар. Тыа хаһаайыстыбатаБу күннэргэ Байды нэһилиэгэр сүөһүнү тутан турбут крестьянскай хаһаайыстыба (сал. В.В.Постико) үлэтин тохтоппутун туһунан Улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын салалтата иһитиннэрдэ."]}}
{"translation": {"ru": "Скот хозяйства (42 головы) взял под присмотр житель села Максим Кирсанович Кудрин.", "sah": ["Хаһаайыстыба сүөһүтүн (42 төбө) нэһилиэк олохтооҕо Максим Кирсанович Кудрин харалтаҕа ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Вместе со своей супругой он начал работы по уходу за скотом.", "sah": ["Кини дьиэ кэргэнинээн сүөһү көрүүтүгэр үлэтин саҕалаата."]}}
{"translation": {"ru": "Строительство 27 января этого года планируется торжественное открытие многофункционального спортивного комплекса в городе Среднеколымске.", "sah": ["ТутууОрто Халыма куоракка элбэх функциялаах спортивнай комплекс бу дьыл тохсунньу 27 күнүгэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыллара былааннанар."]}}
{"translation": {"ru": "В настоящее время работники городских предприятий проводят массовые субботники по уборке территории.", "sah": ["Билигин куорат тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ субуотунньуктарынан сууйуу-сотуу үлэтэ күргүөмнээхтик ыытыллар."]}}
{"translation": {"ru": "Петр Великий и елка", "sah": ["Улуу Бүөтүр уонна дьуолка"]}}
{"translation": {"ru": "Про это много раз говорилось, рассказывалось.", "sah": ["Ити туһунан элбэхтик кэпсэнэр, этиллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Но перед Новым годом давайте еще раз вспомним об этом.", "sah": ["Ол да буоллар Саҥа дьыл иннигэр ол туһунан бэрт кыратык ахтан санаан ааһыаҕыҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Новый год в России начали отмечать 1 января по особому указу Петра I (c 1700 года).", "sah": ["Саҥа дьылы Арассыыйаҕа Петр I анал ыйааҕынан тохсунньу 1 күнүгэр (1700 сылтан) бэлиэтиир буолбуттара."]}}
{"translation": {"ru": "Император также дал распоряжение украшать ворота еловыми или сосновыми ветками.", "sah": ["Импэрээтэр өссө олбуордар ааннарын (боруоталары) харыйа эбэтэр бэс лабааларынан киэргэтэргэ дьаһайбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Историки предполагают, что Петр I заметил эту традицию в своем путешествии по Европе в 1698–1699 годах.", "sah": ["Устуоруктар Петр I ити үгэһи 1698- 1699 сылларга Европа устун айанын кэмигэр бэлиэтии көрбүтэ буолуо диэн сабаҕалыыллар."]}}
{"translation": {"ru": "На первый взгляд кажется, что указ императора не имел отношения к новогодней елке,", "sah": ["Омос көрүүгэ импэрээтэр дьаһала Саҥа дьыллааҕы харыйаҕа сыһыана суох курдук."]}}
{"translation": {"ru": "ведь ее ставят в доме, а там говорилось об украшении двора.", "sah": ["Саҥа дьыллааҕы харыйаны дьиэ иһигэр симээн туруораллар, оттон Петр I дьаһала дьиэ таһын киэргэтиигэ сыһыаннаах буоллаҕа дии."]}}
{"translation": {"ru": "После смерти Петра I это распоряжение многими было забыто,", "sah": ["Петр I өлбүтүн кэннэ, ити дьаһалсыыйа умнуллубута."]}}
{"translation": {"ru": "но не хозяевами кабаков и увеселительных заведений.", "sah": ["Ол эрээри, интэриэһинэйэ диэн, ыраахтааҕы ити ыйыытын кэрдиитин араас хабаахтар, дьон арыгылыыр, көрүлүүр миэстэлэрэ умнубатахтар."]}}
{"translation": {"ru": "Они ставили елку как на крыше, так и во дворе.", "sah": ["Кинилэр харыйаны дьиэ үрдүгэр да, олбуортаһыгар да туруораллар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "С тех пор елки стали знаком кабаков.", "sah": ["Онон харыйалаах дьиэ буолла да хабаах диэн өйдөнөр буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "Стояли они весь год,", "sah": ["Ити харыйалар сылы быһа тураллар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "и меняли их только накануне Нового года.", "sah": ["Эһиилигэр (Саҥа дьыл аҕай инниг эр) биирдэ уларыталлара."]}}
{"translation": {"ru": "Так традиция, установленная указом Петра I, сохранялась в XVIII–XIX веках.", "sah": ["Онон Петр I ыйа аҕынан олохтоммут үгэс XVIII-XIX үйэлэргэ тутуһуллубут."]}}
{"translation": {"ru": "С 20-х годов XIX века богатые семьи Санкт-Петербурга начали ставить украшенные елки в своих домах.", "sah": ["XIX үйэ 20-с сылларыттан Санкт-Петербург баай ыаллара дьиэлэрин иһигэр симэммит харыйалары туруоран барбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Это связывают с широким распространением германской литературы и философии.", "sah": ["Итини Германия литературата уонна философията киэҥник тарҕаныытын кытта сибээстииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Например, сказка Эрнста Теодора Амадея Гофмана «Щелкунчик» была очень популярна в России.", "sah": ["Холобур, Эрнст Теодор Амадей Гофман “Щелкунчик” диэн сэһэнин Арассыыйаҕа олус сөбүлээбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцинация в Амгинском улусе идет по плану", "sah": ["Аммаҕа вакцинация былаан быһыытынан барар"]}}
{"translation": {"ru": "В Амгинской центральной поликлинике организации согласно графику получают прививку вакциной «Гам-Ковид-Вак» против новой коронавирусной инфекции.", "sah": ["Амматааҕы киин поликлиникаҕа графигы тутуһан тэрилтэлэр “ГамКовидВак” диэн саҥа коронавируснай инфекцияны утары быһыыны ылаллар."]}}
{"translation": {"ru": "По состоянию на 25 января общее число привитых составило 166 человек.", "sah": ["Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан улуус үрдүнэн уопсайа 166 киһи ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Из них пять человек получили второй компонент вакцины.", "sah": ["Мантан биэс киһиэхэ хайыы-үйэ вакцина иккис компоненын туруордулар."]}}
{"translation": {"ru": "В Амгинской центральной поликлинике организации согласно графику получают прививку вакциной «Гам-Ковид-Вак» против новой коронавирусной инфекции.", "sah": ["Амматааҕы киин поликлиникаҕа графигы тутуһан тэрилтэлэр “ГамКовидВак” диэн саҥа коронавируснай инфекцияны утары быһыыны ылаллар."]}}
{"translation": {"ru": "По состоянию на 25 января общее число привитых составило 166 человек.", "sah": ["Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан улуус үрдүнэн уопсайа 166 киһи ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Из них пять человек получили второй компонент вакцины.", "sah": ["Мантан биэс киһиэхэ хайыы-үйэ вакцина иккис компоненын туруордулар."]}}
{"translation": {"ru": "«В нашем улусе приобрели 17 холодильных ларей для хранения вакцины и передали их в наслеги.", "sah": ["“Улууспутугар вакцинаны харайыыга 17 тымнытар ларьдар ылыллан барыта нэһилиэктэргэ тиийбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому вакцины могут храниться с соблюдением всех условий.", "sah": ["Онон вакциналар бары усулуобуйаны тутуһан туран хараллар кыахтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "Сегодня вакцина была отправлена в поселки Сулгаччы, Сэргэ-Бэс и Мяндиги с соблюдением температурного режима.", "sah": ["Бүгүн вакцина бары температурнай эрэсиими тутуһан Сулҕаччыга, Сэргэ Бэскэ уонна Мээндигигэ барда."]}}
{"translation": {"ru": "Далее планируется отправка в крупные наслеги.", "sah": ["Онтон салгыы улахан нэһилиэктэргэ ыыталыахпыт."]}}
{"translation": {"ru": "В Амге сотрудники предприятий получают вакцину согласно графику.", "sah": ["Аммаҕа тэрилтэлэр үлэһиттэрэ график быһыытынан кэлэн ыла сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Так, на сегодняшний день вакцинацию прошли 12 сотрудников из администрации улуса, 8 — из \"Ростелекома\", 6 — из военного комиссариата, 1 — из Управления Роспотребнадзора по Амгинскому улусу, 1 — из управления образования, 5 работников социального управления, 5 — из центра \"Юктэль\", 10 — из детсада, 10 — из Амгинского лицея, 10 — из ЖКХ, 12 — из центра \"Куэх ыллык\", 8 — из отдела внутренних дел, 36 — из центральной больницы, а также 6 предпринимателей пришли на вакцинацию добровольно.", "sah": ["Ол курдук бүгүҥҥү туругунан улуус дьаһалтатыттан – 12, “Ростелеком”-тан – 8, байыаннай комиссариаттан – 6, Роспотребнадзор Амма улууһугар салаатыттан – 1, үөрэх управлениетыттан – 1, социальнай управлениеттан – 5 , “Үктэл” киинтэн – 5, уһуйааннартан – 10, Амматааҕы лицейтэн – 10, ОДьКХ-тан – 10, “Күөх ыллык” киинтэн – 12, ис дьыала отделыттан – 8, киин балыыһаттан – 36 киһи, ону сэргэ 6 урбаанньыт баҕа өттүлэринэн кэлэн быһыыны ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, некоторые приходили на вакцинацию по записи по телефону.", "sah": ["Онно эбии сорох дьон төлөпүөнүнэн эрийэн суруйтаран кэлэн быһыыны туруортардылар."]}}
{"translation": {"ru": "До конца этого месяца ожидается поступление дополнительных доз вакцины.", "sah": ["Бу ый бүтүөр диэри эбии вакцина кэлиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому, обращаясь к населению, призываю не бояться и не верить различным слухам и информации, которая появляется в социальных сетях, а вместо этого довериться своим врачам и вакцинироваться, чтобы не допустить распространения этой болезни, и последовать примеру своих близких», — говорит главный врач улуса Михаил Архипов. Он отметил, что люди начали активно приходить на вакцинацию, поняв, что она безопасна, и что многие ее уже прошли.", "sah": ["Онон нэһилиэнньэҕэ туһаайан, куттаммакка, араас сурахтары истибэккэ, социальнай ситимҥэ тахсар информациялары итэҕэйбэккэ, ол оннугар бэйэбит эмчиттэрбитигэр эрэнэн кэлэн быһыыны ыларгытыгар, ыарыы тарҕамматыгар күүс-көмө буоларгытыгар ыҥырабын уонна бэйэҕит дьоҥҥут холобурдарын ылан кэлэн быһыыны ылыаххыт диэн эрэнэбин”, – диэн этэр улуус кылаабынай бырааһа Михаил Архипов.Кини бэлиэтээн эппитинэн, дьон билигин бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн, көрөн даҕаны, бу вакцина куттала суоҕар итэҕэйэн, кэлиилэрэ элбээн эрэр."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому после поступления дополнительных доз вакцины в следующем месяце начнется массовая вакцинация.", "sah": ["Онон кэлэр ыйга эбии вакцина кэлэн нэһилиэнньэҕэ маассабай туруоруу барыа."]}}
{"translation": {"ru": "В школе села Бетюнцы сегодня особенный день", "sah": ["Бөтүҥ оскуолатыгар бүгүн ураты күн буолла"]}}
{"translation": {"ru": "Сегодня день рождения Николая Сергеевича Иванова, чье имя носит Бетюнская школа.", "sah": ["Бу күн бөтүҥнэр оскуолалара аатын сүгэр Иванов Николай Егорович күн сирин көрбүт күнэ."]}}
{"translation": {"ru": "К его бюсту сегодня были возложены цветы.", "sah": ["Бүгүн кини бюһугар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар."]}}
{"translation": {"ru": "В 1980 году Николай Егорович сменил Ивана Михайловича Дьячковского, который долгое время был директором Бетюнской средней школы, и в течение 14 лет упорно трудился на этом посту, успешно управляя школой.", "sah": ["Николай Егорович 1980 сылтан Бөтүҥ орто оскуолатыгар өр сылларга директордаабыт Дьячковскай Иван Михайлович хорутуулаах үлэтин ыһыктыбакка, утумнаахтык уонна ситиһиилээхтик 14 сыл устата эҥкилэ суох бэриниилээхтик салҕаабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Об успехах школы газете «Жизнь Амги» рассказали директор Акулина Иванова и заместитель директора по научно-методической работе Мария Иванова:", "sah": ["Оскуола ситиһиитин туһунан “Амма олоҕо” хаһыакка директор Акулина Иванова уонна директоры научнай-методическай үлэҕэ солбуйааччы Мария Иванова бу курдук кэпсээтилэр:"]}}
{"translation": {"ru": "«Во время работы Николая Егоровича школа отличалась высокими показателями.", "sah": ["“Николай Егорович үлэлиир кэмигэр оскуола үрдүк көрдөрүүнү ситиспиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Одним из самых больших успехов стало I место", "sah": ["Ол курдук биир улахан ситиһиитинэн 1986 с."]}}
{"translation": {"ru": "на соревнованиях России среди летних трудовых лагерей в 1986 году — достижение, которым наше поколение очень гордится.", "sah": ["сайыҥҥы үлэ лааҕырдарын икки ардыгар ыытыллыбыт күрэххэ Россияҕа 1-кы миэстэни ылбытынан биһиги көлүөнэ киэн туттабыт."]}}
{"translation": {"ru": "В рамках открытой в 2014 году агрошколы мы проводим программу воспитания у детей трудовых и сельскохозяйственных навыков.", "sah": ["Оҕону үлэҕэ сыһыаран, тыа хаһаайыстыбатыгар чугаһатан, 2014 сыллаахтан агрооскуола тэринэммит, программа ылынан үлэлии-хамсыы сылдьабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Участвуя в этой программе, мы стали победителями ХХVI Международного конкурса агрошкол имени А. С. Макаренко, проведенного 5 апреля 2018 года в столице нашей страны — Москве.", "sah": ["Ол программабыт чэрчитинэн 2018 с. муус устар ыйын 5 күнүгэр дойду тэбэр сүрэҕэр Москва куоракка А.С.Макаренко аатынан ХХVI международнай агрооскуолалар икки ардыларынааҕы күрэх кыайыылааҕынан буолбуппут."]}}
{"translation": {"ru": "С 2017 года мы начали проводить полевые курсы для детей по кошению сена ручными и моторизованными косами. Теперь это начинание приобрело республиканский масштаб, став выездным соревнованием, проводимым в улусах.", "sah": ["2017 сыллаахтан оҕолорго оту илиинэн уонна мотокосанан охсууга күүлэй ыытан саҕалаабыппыт номнуо республиканскай буолан улуустарынан көһө сылдьар күрэххэ кубулуйда."]}}
{"translation": {"ru": "В этот особенный для нас день мы с благодарностью вспоминаем Александра Еремеевича Артемьева, Прасковью Ивановну Емельянову, Любовь Васильевну Заварзину, Иннокентия Семеновича Климентова, Саргылану Васильевну Борисову, Иосифа Иосифовича Новикова, Михаила Ивановича Лонгинова и других людей, которые помогли присвоить школе имя Николая Егоровича и увековечить добрую память о", "sah": ["Бүгүҥҥү ураты бэлиэ биһиги күҥҥэ биһиги Николай Егорович үтүө аатын үйэтитэн, оскуолаҕа иҥэрэргэ үлэлэспит дьоммутун Александр Еремеевич Артемьевы, Прасковья Ивановна Емельянованы, Любовь Васильевна Заварзинаны, Иннокентий Семенович Климентовы, Саргылана Васильевна Борисованы, Иосиф Иосифович Новиковы, Михаил Иванович Лонгиновы уо.д.а."]}}
{"translation": {"ru": "нем.", "sah": ["истиҥ тылларынан ахтабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Первым дать школе это имя предложил в 1996 году заслуженный работник культуры Республики Саха, документалист-писатель Дмитрий Николаевич Гаврильев.", "sah": ["Онтон аан бастакынан ааты иҥэриини 1996 сыллаахха Саха республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, документалист-суруйааччы Гаврильев Дмитрий Николаевич көтөхпүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "В самой школе, начиная с 2007 года, хорошей традицией стало проведение \"Ивановских чтений\" с целью приобщения талантливых детей, стремящихся к знаниям, к миру науки.", "sah": ["Оскуолабыт иһинэн 2007 сыллаахтан саҕалаан талааннаах чинчийэр-үөрэтэр баҕалаах оҕолору наука эйгэтигэр сыһыарар сыаллаах “Ивановскай ааҕыылары” тэрийбиппит үтүө үгэскэ кубулуйда."]}}
{"translation": {"ru": "За эти годы в чтениях приняли участие более 200 детей и более 100 учителей и родителей.", "sah": ["Бу сыллар тухары 200-тэн тахса оҕо, 100-тэн тахса учуутал, төрөппүт кыттыыны ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "Каждый год мы добавляем новые актуальные направления.", "sah": ["Сылын ахсын билиҥҥи кэмҥэ тоҕоостоох хайысхалары киллэрэн биэрэбит."]}}
{"translation": {"ru": "Из года в год темы докладов становятся интереснее.", "sah": ["Дакылааттарга сылтан сыл интэриэһинэй темалар кэлэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Некоторые ребята с внутришкольных конкурсов попадают на различные научно-практические конференции республиканского масштаба.", "sah": ["Сорох оҕолор мантан оскуола иһинээҕи күрэхтэн куорсун-кынат анньынан республикаҕа тиийэ араас таһымнаах научно-практическай конференцияларга кыттыыны ылаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Каждый день мы стремимся быть достойными имени этого прекрасного человека», — говорят Акулина Семеновна и Мария Дмитриевна.", "sah": ["Күннэтэ үтүө киһи аатын өрө тутарга дьулуһабыт”, – диэн Акулина Семеновна уонна Мария Дмитриевна этэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "В этот день к бюсту Н. Е. Иванова, установленному в год открытия нового каменного здания школы, возложили цветы и почтили его память.", "sah": ["Бу күн саҥа таас оскуола киирэр сылыгар турбут Н.Е. Иванов бюһугар сирбэкки дьөрбөтүн уурдулар, үтүө киһини ахтан-санаан аастылар."]}}
{"translation": {"ru": "Невестки и зятья", "sah": ["Кийииттэр уонна күтүөттэр"]}}
{"translation": {"ru": "Николай Ноев делится мыслями: «Я почетный гражданин Намского и Ленского улусов.", "sah": ["Николай Ноев санаатын үллэстэр: «Мин Нам улууһун уонна Ленскэй нэһилиэк Бочуоттаах олохтоохторобун."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, являюсь почетным ветераном республики. Когда мне исполнилось 80, мне присудили высшую награду — звание Почетного старейшины.", "sah": ["Балары таһынан, республика Бочуоттаах ветерана буолабын, 80 сааспын туолбуппар Бочуоттаах старейшина диэн үрдүк наҕараада биэрдилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Я рад этим почестям и в целом жизнью доволен.", "sah": ["Онон, дьэ, барыта бочуоттаах да бочуоттаах буолан, үөрэн-көтөн, сүргэм көтөҕүллэн олоробун."]}}
{"translation": {"ru": "Я приехал в Намский улус, жил и работал тут, вышел на пенсию, получил множество наград и живу беззаботно.", "sah": ["Бу Нам улууһугар кэлэн, манна үлэлээн-хамнаан, пенсияҕа тахсан, элбэх наҕараадаҕа тиксэн, быр бааччы олоробун."]}}
{"translation": {"ru": "Намский улус, расположенный в долине Энсиэли, оказался по-своему особенным, уникальным регионом.", "sah": ["Эҥсиэли хочотун үрдүгэр турар Нам улууһа бэйэтэ ураты истиҥ эйгэлээх дойду эбит."]}}
{"translation": {"ru": "В Намцы я переехал в 1981 году и прожил здесь уже 40 лет.", "sah": ["Мин номнуо 40 сыл Намҥа олордум, 1981 сыллаахха манна көһөн кэлбитим."]}}
{"translation": {"ru": "И за все это время лишь один местный уроженец спросил у меня: \"Из какого улуса ты приехал?\"", "sah": ["Ол тухары биир эмэ Нам киһитэ, Нам төрүт олохтооҕо: «Эн ханнык улуустан кэлбиккиний?» - диэн ыйыппата."]}}
{"translation": {"ru": "Сам я человек очень спокойный, с людьми не ссорюсь, в конфликты не ввязываюсь, не любитель скандалов. Даже если человек в чем-то провинился, то предпочитаю найти точку соприкосновения и все обсудить благопристойно.", "sah": ["Мин бэйэм олус холку, дьоҥҥо бардырҕаабат, дьону кытта этиспэт-охсуспат, айдааны сөбүлээбэт, сыыһалаах да киһини кытта биир түмүккэ тиийэн, сиэрдэээхтик кэпсэтэрбин сөбүлүүр киһибин."]}}
{"translation": {"ru": "С тех пор как я переехал в Намский улус, ни один человек не обижал меня, не ругал, не порицал тем, что я-де \"не так работаю\".", "sah": ["Бу Нам улууһугар көһөн кэлэн үлэлиэхпиттэн биир да киһи уолукпар түһэ илик, биир да киһи үөҕэ илик, биир да киһи «эн оннук үлэлээбитин, эн маннык үлэлээбитин» диэн сэмэлээн кэпсэппэт."]}}
{"translation": {"ru": "Нас тут много таких — тех, кто как я переехал сюда из Чурапчи, Сунтара, Нюрбы, Усть-Алдана или Татты.", "sah": ["Чурапчыттан дуу, Сунтаартан дуу, Ньурбаттан дуу, Уус Алдантан дуу, эбэтэр Тааттаттан дуу кэлэн, мин курдук манна олохсуйбут дьон элбэхпит."]}}
{"translation": {"ru": "И мы, тесно связавшись с коренными намцами и сами став такими, как они, иногда спрашиваем друг у друга: \"А ты откуда родом?\"", "sah": ["Биһиги Нам төрүт олохтоохторун кытта ыкса силбэһэн, төрүт намнар курдук буолан хаалан, бэйэ-бэйэбититтэн «Эн хантан сылдьар этигиний?» - диэн сотору-сотору ыйыталаһабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Я работал в четырех разных улусах и изучил нравы местных жителей, то, как они себя ведут и как относятся друг к другу.", "sah": ["Мин түөрт араас улууска үлэлээбит буоламмын, атын улуустар майгыларын-сигилилэрин, киһиэхэ сыһыаннарын, туттууларын-хаптыыларын барытын үөрэппит киһибин."]}}
{"translation": {"ru": "И могу сказать, что Намский улус — родина таких выдающихся личностей, как Илья Винокуров и Максим Аммосов — воистину оказался прекрасным краем».", "sah": ["Онон Нам, Илья Винокуров, Максим Аммосов курдук чулуу дьон төрөөбүт-үөскээбит дойдулара, чахчы да олус үчүгэй эбит»."]}}
{"translation": {"ru": "Эта мысль воодушевила меня, и поскольку я и сама являюсь приезжей невесткой, то решила посвятить этому выпуск рубрики «Намский улус — чудесный край».", "sah": ["Дьэ, бу санаанан салайтаран, бэйэм эмиэ кийиит буоларым быһыытынан, «Нам улууһа — ил дойдута» диэн рубриканы суруйарга сананным."]}}
{"translation": {"ru": "Сегодняшняя гостья нашей газеты — «главная невестка», которой гордятся намцы, — Евдокия Гаврильева, известная в народе как Цветочная Дуня.", "sah": ["Онуоха хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта, намнар киэн туттар, тутаах кийииппит — Евдокия Гаврильева, норуокка биллэринэн Сибэкки Дуунньа."]}}
{"translation": {"ru": "Как нам всем известно, Евдокия Степановна прославила Намский улус, выращивая здесь зелень, цветы, различные овощи и даже виноград.", "sah": ["Бары билэрбит курдук, Евдокия Степановна күөх үүнээйини, сибэккини, араас оҕуруот аһын, оннооҕор винограды үүннэрэн, Нам улууһун киэҥ эйгэҕэ ааттатар."]}}
{"translation": {"ru": "Но вот про то, откуда она родом, когда и зачем в первый раз приехала в Намский улус, про ее деятельность в других сферах — наверняка мало кто знает.", "sah": ["Оттон кини хантан төрүттээҕин, Намҥа бастаан хаһан, тоҕо, туох сыаллаах кэлбитин, атын эйгэҕэ үлэтин-хамнаһын туһунан элбэх киһи билбэтэ буолуо."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому сегодня передаю своим читателям рассказ Евдокии Степановны, человека сильной воли и почетного гражданина Ленского наслега Намского улуса.", "sah": ["Онон бүгүн Нам улууһун, Ленскэй нэһилиэк Бочуоттаах олохтоохторо, күүстээх санаалаах далбар хотун Евдокия Степановна кэпсээнин ааҕааччыларбар тиэрдэбин."]}}
{"translation": {"ru": "— Меня зовут Евдокия Степановна Белолюбская (Гаврильева).", "sah": ["- Мин Евдокия Степановна Белолюбская (Гаврильева) диэммин."]}}
{"translation": {"ru": "Моих родителей связала большая, сильная любовь, но прожили они вместе только семь лет.", "sah": ["Ийэлээх аҕам улахан, күүстээх тапталынан холбоһон, сэттэ эрэ сыл бииргэ олорбуттара."]}}
{"translation": {"ru": "Мне было пять лет, когда мама ушла из жизни.", "sah": ["Ол курдук, мин 5 саастаахпар ийэм күн сириттэн күрэммитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому нас вырастил и воспитал отец.", "sah": ["Онон биһигини, аҕабыт көрөн-харайан, иитэн-үөрэтэн улаатыннартаабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Затем, спустя девять лет, наш отец женился на женщине родом из Чурапчи по имени Федора Макаровна Захарова, у которой было двое детей.", "sah": ["Онтон 9 сылынан аҕабыт Чурапчыттан сылдьар Федора Макаровна Захарова диэн икки оҕолоох дьахтары кэргэн ылбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Так, после рождения еще одного ребенка, мы стали большой семьей с шестью детьми.", "sah": ["Инньэ гынан, өссө биир оҕо күн сирин көрөн, алта оҕолоох улахан дьиэ кэргэн буола түспүппүт."]}}
{"translation": {"ru": "Сама я родом из деревни Моорут Суолата Мегино-Кангаласского улуса, которая расположена в очень красивой местности, воспетой в песнях и стихах.", "sah": ["Бэйэм Мэҥэ Хаҥалас улууһун олус кыраһыабай айылҕалаах, суон сурахтаах, ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуллубут Моорук Суолата диэн дэриэбинэтиттэн төрүттээхпин."]}}
{"translation": {"ru": "Эта маленькая, малонаселенная деревня издавна славится своими выходцами: ударниками труда, писателями, врачами, артистами.", "sah": ["Бу кыракый, аҕыйах дьиэлээх дэриэбинэ былыр-былыргыттан элбэх үлэһит дьонунан, суруйааччыларынан, улуу быраастарынан, артыыстарынан аатырар."]}}
{"translation": {"ru": "Здесь родились и выросли такие выдающиеся личности, как писатели Рафаэль Багатайский, Николай Апросимов, Иннокентий Сосин, Константин Сосин, врачи, открывшие лечебницу «Абалах», — Тит и Тимофей Сосины, артисты Маргарита Тихонова, Михаил Апросимов, Тамара Апросимова.", "sah": ["Ол курдук, суруйааччылар Рафаэль Баҕатаайыскай, Николай Апросимов, Иннокентий Сосин, Константин Сосин, быраастар Абалаах лечебницатын арыйбыт Тит Сосин, Тимофей Сосин, артыыстар Маргарита Тихонова, Михаил Апросимов, Тамара Апросимова, биирдии ынахтан 5-тии тыһыынча 250 гр тиийэ үүтү ыабыт үлэ геройдара о.д.а."]}}
{"translation": {"ru": "Были среди местных уроженцев и передовики производства, например доярки, надоившие от одной фуражной коровы по 5 тысяч литров молока.", "sah": ["улуу дьон төрөөн-үөскээн тахсыбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Мой отец тоже 40 лет успешно проработал бригадиром.", "sah": ["Мин аҕам эмиэ 40 сылы быһа биригэдьииринэн үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Наверно, мало кто так долго работал на такой тяжелой работе.", "sah": ["Бу курдук ыарахан үлэҕэ бачча уһуннук үлэлээбит киһи аҕыйах буолуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я очень рада и горжусь тем, что родилась в краю с такими трудолюбивыми людьми и прекрасной природой.", "sah": ["Онон мин маннык үлэһит дьонноох, кэрэ айылҕалаах дойдуга төрөөбүппүнэн олус үөрэбин уонна дьоҥҥо-сэргэҕэ киэн тутта кэпсиибин."]}}
{"translation": {"ru": "Впервые я вступила на намскую землю в 1977 году.", "sah": ["Мин Нам сиригэр-уотугар аан маҥнай 1977 сыллаахха үктэммитим."]}}
{"translation": {"ru": "В студенческие годы мы вчетвером с ребятами приехали на практику на остров Янда в село Кебекен.", "sah": ["Ол курдук, студенныыр сылларбар Көбөкөн нэһилиэгин Янда арыытыгар, төрдүө буолан ыччат оттуур биригээдэтигэр практикаҕа кэлбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Управляющая Анна Ивановна Сидорова очень тепло нас встретила, и мы достойно поработали.", "sah": ["Управляющай Анна Ивановна Сидорова биһигини олус үчүгэйдик көрсөн, таһаарыылаахтык үлэлээбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Там я познакомилась с парнем, которого звали Анатолий Гаврильев, и между нами загорелась любовь.", "sah": ["Онно сылдьан Анатолий Николаевич Гаврильев диэн уолу кытта билсэн, Янда арыытыгар тапталбыт кыыма умайбыта."]}}
{"translation": {"ru": "После завершения практики я поехала обратно в Якутск.", "sah": ["Онтон практикам бүтэн, төттөрү Дьокуускайга үөрэхпэр барбытым."]}}
{"translation": {"ru": "А мой парень поехал за мной в город.", "sah": ["Ол кэмҥэ уолум миигин куоракка эккирэтэн тиийбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Через год, когда я училась на втором курсе, мы с Анатолием поженились, и на третьем курсе у нас родилась замечательная девочка Янда.", "sah": ["Оннук биир сылынан, мин иккис курска үөрэнэ сырыттахпына, Анатолийдыын олохпут суолун холбообуппут уонна үһүс курска үөрэнэр сылбар Янда диэн кэрэчээн кыыс оҕоломмуппут."]}}
{"translation": {"ru": "С 4 месяцев нашу дочку воспитывали и лелеяли родители моего мужа — Елизавета Николаевна Дьяконова и Николай Петрович Гаврильев, а также его родные, вплоть до окончания моей учебы.", "sah": ["Кып-кырачаан кыыспытын 4 ыйыттан кэргэним ийэтэ Елизавета Николаевна Дьяконова, аҕата Николай Петрович Гаврильев уонна бииргэ төрөөбүттэрэ олус истиҥник бүөбэйдээн, таптаан, маанылаан, атаахтатан мин үөрэҕи бүтэриэхпэр диэри көрбүттэрэ-истибиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "В студенчестве я проходила практику в Намской средней школе № 1.", "sah": ["Устудьуоннуур сылларбар активнай уонна пассивнай практикабын Нам 1-кы N-дээх орто оскуолатыгар барбытым."]}}
{"translation": {"ru": "В то время директором работал Иван Захаров,", "sah": ["Оччолорго директорынан Иван Захаров үлэлиир этэ."]}}
{"translation": {"ru": "который оказал мне теплый прием и помог с практикой.", "sah": ["Кини миигин олус истиҥник көрсөн, практикабар көмөлөспүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мне тогда достался «сложный» класс. Но все же мне удалось найти общий язык с детьми и плодотворно с ними поработать. Ребята даже позвали меня на свой выпускной банкет.", "sah": ["Миэхэ онно «ыарахан» кылааһы биэрбиттэрэ, ол да буоллар оҕолору кытта уопсай тылы булан, өйдөһөн-өйөһөн үчүгэйдик үлэлээбитим, оннооҕор оҕолорум оскуоланы бүтэрэр банкеттарыгар ыҥырбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "В 1981 году, после окончания учебы, меня направили на работу в Мегино-Кангаласский улус.", "sah": ["Үөрэхпитин бүтэрэн баран, 1981 сыллаахха, Мэҥэ Хаҥаласка ананан үлэлии барбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "Но поскольку мужчину порой тянет на родину, в 1985 году мы переехали в Намцы.", "sah": ["Ол гынан баран, эр киһи төрөөбүт сиригэр-уотугар талаһар буолан, 1985 сыллаахха кэргэним дойдутугар — Намҥа көһөн кэлбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "В то время председателем совета работал Иван Ильич, а секретарем была Анна Ивановна.", "sah": ["Оччолорго сэбиэт председателинэн Иван Ильич, секретарынан Анна Ивановна үлэлииллэр этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Они меня встретили очень радушно, и когда позвали работать у них делопроизводителем, я с радостью согласилась и начала свою работу в Намцах.", "sah": ["Кинилэр миигин наһаа үөрэ-көтө көрсөн, биһиэхэ кэлэн делопроизводителинэн үлэлээ диэн ыҥыраннар, мин үөрүүнү кытта Намҥа үлэм саҕаламмыта."]}}
{"translation": {"ru": "После этого в 1987 году в Намской средней школе № 1 появилась вакансия, и десять лет я работала там учителем русского языка и литературы.", "sah": ["Ол кэннэ 1987 с. Нам 1-кы N-дээх оскуолатыгар үлэ миэстэтэ тахсан, онно нуучча тылын уонна литературатын учууталынан 10 сыл үлэлээбитим."]}}
{"translation": {"ru": "За все время работы у меня был лишь один-единственный выпускной класс, который я вела полные семь лет, с 5-го по 11-й класс.", "sah": ["Бу үлэлиирим тухары 5-с кылаастан 11-с кылааска диэри, толору сэттэ сыл, илдьэ сылдьан выпусктаабыт биир собус-соҕотох кылаастаахпын."]}}
{"translation": {"ru": "Среди учеников моего класса были Женя Бурцев, Жора Белоусов, Андрей Собакин, Степа Колесов, Марина Хоютанова, Мотя Платонова, Коля Соловьев, Юра Оконешников, Коля Иванов, Виталий Барашков, Надя Сивцева, Петя Петухов и другие.", "sah": ["Онно бааллар этэ: Женя Бурцев, Жора Белоусов, Андрей Собакин, Степа Колесов, Марина Хоютанова, Мотя Платонова, Коля Соловьев, Юра Оконешников, Коля Иванов, Виталий Барашков, Надя Сивцева, Петя Петухов о.д.а."]}}
{"translation": {"ru": "К 7-му классу произошло разделение по направлениям: кто-то перешел в гуманитарный класс, кто-то в физико-математический или естественно-научный.", "sah": ["7-с кылааска тахсар сылбытыгар хайысхаларынан арахсыы буолбута: ким эрэ гуманитарнай, ким эрэ физико-математическай, ким эрэ естественнай кылаас."]}}
{"translation": {"ru": "А нашему классу никакого направления не досталось, и мои бедные ученики чувствовали себя обделенными.", "sah": ["Оттон биһиги кылааска туох да аат-суол тиксибэтэ, үөрэнээччилэрим барахсаттар бэйэлэрин атын оҕолортон итэҕэс курдук сананнылар."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому, когда мы вместе с учительницей якутского языка Ульяной Александровной Сивцевой предложили идею создания якутского гуманитарного класса, руководство поддержало нашу инициативу.", "sah": ["Ол иһин биһиги саха тылын учуутала Ульяна Александровна Сивцеваны кытта кэпсэтэн бараммыт, саха гуманитарнай кылааһа буолуохха диэн санааҕа кэлэммит, салалтаҕа этии киллэрбиппитин өйөөбүттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "С тех пор мы воспитывали наших учеников в якутском духе. К 10-му классу мы стали лучше всех и всегда занимали первые места в различных мероприятиях и конкурсах.", "sah": ["Онтон ыла биһиги оҕолорбутун сахалыы тыыҥҥа, сахалыы санааҕа иитэн-үөрэтэн, 10-с кылааска тахсарбытыгар барыларыттан таһыччы буолбуппут, араас таһымнаах тэрээһиннэргэ, конкурстарга кыттан, куруук инники күөҥҥэ сылдьыбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "Мои ученики успешно окончили школу. 16 ребят из 21 получили высшее, остальные — среднее образование.", "sah": ["Оҕолорум оскуолаларын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрэн баран, 21 оҕоттон 16-та үрдүк, онтон атыттара орто үөрэхтэргэ киирбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас у большинства уже появились свои семьи, они благополучно работают.", "sah": ["Билигин үксүлэрэ бары ыал буолан, дьиэлэнэн-уоттанан, үрдүк таһаарыылаахтык үлэлии-хамныы сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Я очень горжусь своими ребятами и рада, что у них все хорошо.", "sah": ["Онтон мин олус үөрэбин уонна оҕолорбунан киэн туттабын."]}}
{"translation": {"ru": "После выпуска я взяла новый пятый класс.", "sah": ["Дьэ, бу оҕолорум барбыттарын кэннэ, мин саҥа 5-с кылаастары ылбытым."]}}
{"translation": {"ru": "Первого сентября я пришла в школу и увидела, что в моем классе сидело около сорока детей. «Мы отсюда не выйдем, в другой класс не пойдем», — говорили они.", "sah": ["Балаҕан ыйын маҥнайгы күнүгэр оскуолаҕа кэлбитим, арай мин кылааспар 40-ча оҕо олорор: «Биһиги мантан тахсыбаппыт, атын кылааска барбаппыт», - дииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Руководство школы вмешалось, и после долгих и сложных переговоров в моем классе осталось 25 детей.", "sah": ["Инньэ гынан, оскуола салалтата кыттыһан, нэһиилэ кэпсэтии-ипсэтии ыытан, кылааспар 25 оҕо хаалбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Но, к сожалению, с этим классом мне довелось поработать только одну четверть.", "sah": ["Ол гынан баран, хомойуох иһин, бу кылааспын кытта биир эрэ чиэппэр үлэлээбитим."]}}
{"translation": {"ru": "В эту четверть мой класс активно участвовал во всех проводимых мероприятиях, отличился высокой академической успеваемостью. Мы стали дружным, сплоченным коллективом... Но в 1997 году из-за внезапной болезни — опухоли в голове — мне пришлось ехать в Якутск на операцию.", "sah": ["Ол гынан баран, бу биир чиэппэр тухары ыытыллыбыт туох баар бары күрэхтэргэ кыттан бастакы миэстэлэри ылаталаан, үөрэхпитигэр үрдүк көрдөрүүлэнэн, олус иллээх-эйэлээх коллектив буолан испиппит… 1997 сыллаахха мин эмискэ ыалдьаммын, төбөбөр искэн тахсан, Дьокуускайга операцияҕа киирбитим."]}}
{"translation": {"ru": "После этого я завершила свою работу в школе.", "sah": ["Онтон ылата оскуолаҕа үлэм тохтообута."]}}
{"translation": {"ru": "Я сильно болела и не могла ни ходить, ни говорить.", "sah": ["Улаханнык ыалдьыбыт кэммэр сатаан хаампат да, саҥарбат да буолбутум."]}}
{"translation": {"ru": "В то время моей опорой и поддержкой стали мой муж, дети, подруги, наши друзья — Екатерина и Иван Охлопковы, Нина и Владимир Окоемовы, Людмила и Анатолий Григорьевы.", "sah": ["Ол бириэмэҕэ миэхэ дьиэ кэргэним, оҕолорум, дьүөгэлэрим, доҕотторбут-атастарбыт Екатерина, Иван Охлопковтар, Нина, Владимир Окоемовтар, Людмила, Анатолий Григорьевтар олус улахан өйөбүл, көмө-тирэх буолбуттара."]}}
{"translation": {"ru": "Благодаря их большим стараниям, усердному труду и заботе, спустя год я смогла встать на ноги.", "sah": ["Кинилэр улахан кыһамньыларынан, сыралаах үлэлэринэн, оҕолуу бүөбэйдээһиннэринэн 1 сылынан атахпар турбутум."]}}
{"translation": {"ru": "Во время болезни я не могла толком изъясняться — ни муж, ни дети, ни друзья не могли понять, что я говорю.", "sah": ["Ыалдьан сытар кэмнэрбэр тылым чуолкайа суох буолан, кэргэним да, оҕолорум да, доҕотторум да мин тугу этэрбин, саҥарарбын өйдөөбөт этилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Отчаявшись, я начала разговаривать с цветами, стоявшими в комнате, и постепенно научилась складывать свои мысли.", "sah": ["Онтон олус диэн муунтуйан, хоспор турар сибэккилэрбин кытта кэпсэтэн, өйбүн-санаабын сааһылыыр буолбутум."]}}
{"translation": {"ru": "Мне казалось, что мои цветы понимали меня с полуслова.", "sah": ["Санаабар, сибэккилэрим миигин тылым аҥаарыттан өйдүүр курдук этилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я им навеки благодарна.", "sah": ["Ол иһин кинилэргэ үйэм-сааһым тухары махталым улахан."]}}
{"translation": {"ru": "И вот, когда я начала возвращаться к нормальной жизни, теперь уже в 2004 году у меня появилась вторая опухоль.", "sah": ["Дьэ, бу курдук, күннээҕи олохпор төннөн иһэн, аны 2004 сыллаахха иккистээн искэн тахсыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Пришлось лечиться по новой...", "sah": ["Эмиэ саҥаттан эмтэнэн-томтонон, барытын саҥаттан саҕалаабытым…"]}}
{"translation": {"ru": "После болезни мне запретили где-либо работать. Я вошла в категорию неработающих.", "sah": ["Ыарыым кэннэ ханна эмэ үлэлиирбин отой боппуттара, үлэлээбэт категорияҕа киирбитим."]}}
{"translation": {"ru": "А ведь мне надо было растить и кормить своих детей, дать им образование и поставить их на ноги. Жить на одну зарплату мужа мы не могли.", "sah": ["Оттон оҕолорбун иитиэхпин, аһатыахпын, үөрэттэрэн киһи хара оҥортуохпун наада буоллаҕа дии, аҥаардас аҕабыт хамнаһыгар олорор кыахпыт суох этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В то время дважды в год я ездила в Санкт-Петербург на обследование.", "sah": ["Ол кэмҥэ сылга иккитэ Санкт Петербурга доруобуйабын көрдөрүнэ, бэрэбиэркэлэнэ, эмтэнэ барар этим."]}}
{"translation": {"ru": "Муж с нежностью ухаживал за мной.", "sah": ["Кэргэним миигин куруук бүөбэйдии, арыалыы сылдьара."]}}
{"translation": {"ru": "Однажды наш друг Петя Пухов, показывая город, сказал: «Вы же можете где-нибудь открыть свой бизнес».", "sah": ["Биирдэ табаарыспыт Петя Пухов куораты көрдөрө сылдьан: «Эһиги ханнык эмэ бэйэ дьыалатын арынан дьарыктаныаххытын сөп этэ», - диэтэ."]}}
{"translation": {"ru": "И в тот же момент муж, сидя в машине, увидел, как из магазина вышел человек с букетом цветов, сияющий от радости.", "sah": ["Арай онно кэргэним массыынаҕа олорон көрбүтэ, сибэкки дьөрбөтүн тутан, үөрбүт-көппүт толору дьоллоох киһи маҕаһыынтан тахсан кэлбит."]}}
{"translation": {"ru": "Анатолий спросил: «Может, будем цветы продавать?», и я озадачилась.", "sah": ["Анатолий: «Хата, сибэкки атыылыыбыт дуо?» - диэбитигэр, мин мунаахсыйдым."]}}
{"translation": {"ru": "Вот так шестнадцать лет назад начался наш с мужем маленький бизнес.", "sah": ["Дьэ, бу курдук, 16 сыл анараа өттүгэр кэргэним көмөтүнэн, өйөбүлүнэн дьоҕус бизнеспит саҕаламмыта."]}}
{"translation": {"ru": "Поначалу мы столкнулись с небольшими трудностями, поскольку нам не хватало знаний в этой области.", "sah": ["Бастаан утаа бу эйгэҕэ билиибит аҕыйах буолан, кыра ыарахаттары көрсүбүппүт."]}}
{"translation": {"ru": "Но мы не опускали руки и уверенно шли к намеченным целям.", "sah": ["Ол да буоллар, санаабытын түһэрбэккэ, ылыммыт сыалбытын-сорукпутун ситиһээри, иннибит диэки эрэллээхтик баран испиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме цветов, сейчас я сажаю у себя во дворе виноград, яблони, черешни, груши, розы, землянику, разные овощи.", "sah": ["Маны таһынан, билигин виноград, яблоня, черешня, груша, роза, дьэдьэн, оҕуруот араас көрүҥнэрин олбуорум иһигэр хоточчу олордобун."]}}
{"translation": {"ru": "Я езжу по улусам республики и провожу мастер-классы.", "sah": ["Республика араас улуустарынан сылдьан уопут атастаһабын, маастар-кылаас ыытабын."]}}
{"translation": {"ru": "Намская земля — моя вторая родина — подарила мне множество верных, надежных друзей.", "sah": ["Нам сирэ-уота, иккис төрөөбүт дойдум, миэхэ олус элбэх эрэллээх доҕоттору бэлэхтээтэ."]}}
{"translation": {"ru": "После приезда сюда мы сначала подружились с Екатериной и Иваном Охлопковыми.", "sah": ["Манна кэлэн баран, бастаан Екатерина, Иван Охлопковтары кытта билсэн доҕордоспуппут."]}}
{"translation": {"ru": "Мы дружим уже сорок лет, вместе разделяя все радостные и грустные моменты.", "sah": ["Номнуо 40 сылы быһа эн-мин дэһэн, туох баар үөрүүлээх да, хомолтолоох да түгэннэрбитигэр куруук бииргэ буолан, күн бүгүнүгэр диэри табаарыстаһан кэллибит."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, у меня есть мои милые подружки.", "sah": ["Маны таһынан, күн курдук куруук мичээрдии сылдьар дьүөгэлэрдээхпин."]}}
{"translation": {"ru": "Несмотря на различия в возрасте и разные профессии, мы дружим уже больше двадцати лет.", "sah": ["Сааспыт араас-араас, идэбит тус туһунан да буоллар, олус тапсан доҕордоспуппут ыраатта, 20-чэ сыл буолла."]}}
{"translation": {"ru": "Вместе с ними мы постоянно путешествуем, отдыхаем за рубежом.", "sah": ["Кинилэри кытта тутуспутунан өрүү айанныыбыт, тас дойдуларга тахсан күүлэйдиибит."]}}
{"translation": {"ru": "В какую бы страну мы ни отправились, всегда берем с собой нашу якутскую одежду и хомус (варган).", "sah": ["Ханнык да дойдуга тиийдэрбит, куруук сахалыы таҥаспытын уонна хомуспутун илдьэ сылдьабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Мы сами шьем для себя одежду, пишем сценарии, проводим различные тематические мероприятия — в общем, живем очень интересно.", "sah": ["Бэйэбит испитигэр таҥас тиктэн, сценарий суруйан, араас темалаах тэрээһиннэри оҥоробут, олус интэриэһинэйдик олоробут."]}}
{"translation": {"ru": "В целом жители Намского улуса оказались очень приветливыми и отзывчивыми.", "sah": ["Уопсайынан, Нам улууһун дьоно-сэргэтэ олус эйэҕэстэр-сайаҕастар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Родня моего мужа, соседи и коллеги очень хорошо меня приняли.", "sah": ["Кэргэним да дьоно, чугастыы да олорор ыалларбыт, бииргэ үлэлээбит коллегаларым да миигин наһаа үчүгэйдик көрсөн ылыммыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Я счастлива, что Намский улус стал моей второй родиной!", "sah": ["Нам улууһун иккис дойду оҥостубуппунан дьоллоохпун!"]}}
{"translation": {"ru": "Средняя школа № 2 в Намском улусе лидирует по уровню внедрения цифрового обучения", "sah": ["Нам улууһун 2-с №-дээх орто оскуолата цифровой үөрэхтээһини киллэриигэ инники күөҥҥэ сылдьар"]}}
{"translation": {"ru": "Школа заранее подготовилась к обучению через Интернет, накопила богатый опыт использования новейших технологий.", "sah": ["Даҕатан эттэххэ, оскуола куйаар ситиминэн үөрэтиигэ эрдэттэн бэлэмнэммитэ, саҥа технологиялары туһаныыга баай уопуту муспута."]}}
{"translation": {"ru": "Так, в 2006–2007 гг. школа стала республиканской экспериментальной площадкой по внедрению информационных технологий в учебный процесс.", "sah": ["Ол курдук, 2006-2007 үө.с. үөрэх процеһыгар информационнай технологиялары киллэриигэ республикатааҕы экспериментальнай былаһаакка буолбута."]}}
{"translation": {"ru": "С 2007 года началась плановая работа по созданию информационной среды.", "sah": ["2007 сылтан информатизация эйгэтин тэрийиигэ былааннаах үлэ саҕаламмыта."]}}
{"translation": {"ru": "Победителем первого республиканского конкурса «Учитель — виртуоз информационных технологий» стал учитель биологии Павел Владимирович Сыромятников.", "sah": ["Маҥнайгы республикатааҕы «Учитель-виртуоз информационных технологий” конкурс кыайыылааҕынан биология учуутала Павел Владимирович Сыромятников ааттаммыта."]}}
{"translation": {"ru": "В республике впервые было создано волонтерское движение по обучению населения компьютерной грамотности.", "sah": ["Улууска бастакынан нэһилиэнньэни компьютернай грамотноска үөрэтиигэ волонтердар хамсааһыннара тэриллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 2009 году были сделаны первые шаги к онлайн-обучению детей-инвалидов.", "sah": ["2009 сылтан инбэлиит оҕолору куйаар ситиминэн үөрэтиигэ маҥнайгы хардыылар оҥоһуллубуттара."]}}
{"translation": {"ru": "В 2012 году педагоги-библиотекари Т. М. Дьяконова, Н. Д. Иванова первыми в улусе организовали медиатеку.", "sah": ["2012 сылтан педагог-библиотекардар Т.М. Дьяконова, Н.Д. Иванова улууска бастакынан медиатека тэрийбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 2015 году вся школа перешла на электронные журналы, началось обучение через систему «Решу ЕГЭ».", "sah": ["2015 сылтан оскуола бүтүннүүтэ электроннай сурунаалы туттууну баһылаабыта, “Решу ЕГЭ” ситим нөҥүө үөрэтии саҕаламмыта."]}}
{"translation": {"ru": "Учитель экономики И. Д. Григорьева, работавшая с Центральным банком России, стала почетным работником в сфере экономического образования.", "sah": ["Экономика предметин учуутала И.Д. Григорьева Россия киин баанын кытта бииргэ үлэлэһэн, экономическай үөрэхтээһиҥҥэ тирэх үөрэх кыһата буолбута."]}}
{"translation": {"ru": "С 2017 года в России введено тестирование сервиса электронной школы, учителя математики и русского языка прошли аттестацию с использованием материалов Федерального стандарта.", "sah": ["2017 сылтан Россиятааҕы электроннай оскуола өҥөлөрүн боруобалааһын киирбитэ, математика уонна нуучча тылын учууталлара федеральнай ахсыаҥкалыыр матырыйааллары туһананнар, аттестация ааспыттара."]}}
{"translation": {"ru": "В 2019 году стартовал проект «Электронное обучение с применением дистанционных технологий».", "sah": ["2019 сыллаахха «Электронное обучение с применением дистанционных технологий» бырайыак олоххо киирбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 2019 и 2020 гг. команда молодых учителей (Е. И. Бочонина, А. И. Обутова, Д. И. Новикова, М. Б. Терешкина, Т. Н. Павлова) получила специальную премию «Лучший дизайнер» в республиканском ИТ-хакатоне.", "sah": ["2019, 2020 сс. эдэр учууталлар хамаандалара (Е.И. Бочонина, А.И. Обутова, Д.И. Новикова, М.Б. Терешкина, Т.Н. Павлова) республикатааҕы IT-хакатоҥҥа «Лучший дизайнер» анал аакка тиксибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "С 2019 года совместно с Покровским колледжем проводятся обучающие сборы WorldSkills Russia Junior по ИТ-компетенциям.", "sah": ["2019 сылтан Покровскайдааҕы колледжы кытта WorldSkills Russia Junior IT компетенцияларга үлэлэһэн, үөрэтэр сбордар ыытыллыбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Также в рамках международного проекта BeginIT было заключено соглашение о сотрудничестве с благотворительной организацией inDriver в области обучения программированию.", "sah": ["Маны сэргэ, аан дойдутааҕы “BeginIT” бырайыак чэрчитинэн, inDriver аһымал-тэрилтэни кытта программированиеҕа үөрэтиигэ бииргэ үлэлээһин сөбүлэҥэ түһэрсиллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "В прошлом году прошел конкурс учителей «Я и моя команда».", "sah": ["Ааспыт сылга «Я и моя команда» диэн эдэр учууталлар конкурстара тэриллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Во время конкурса молодые педагоги со своими наставниками проводили онлайн-уроки через сервисы Zoom, Discord, Skype, YouTube.", "sah": ["Эдэр педагогтар наставниктарын кытта “Zoom», «Discord», «Skype», «YouTube» сервистэринэн онлайн уруоктары ыыппыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Один из лучших учителей математики школы Н. И. Ли провел мастер-класс по использованию графического планшета.", "sah": ["Оскуола биир бастыҥ математика учуутала Н.И. Ли графическай планшеты туһаныыга маастар-кылаас көрдөрбүтэ сэргэммитэ."]}}
{"translation": {"ru": "С этого учебного года по федеральному проекту «Цифровая образовательная среда» школа полностью оснащена компьютерным оборудованием и может полноценно работать со Сбербанком.", "sah": ["Бу үөрэх дьылыттан «Цифровая образовательная среда» федеральнай бырайыагынан компьютернай тэриллэринэн толору хааччыллан, Сбербааны кытта үлэлиир толору кыах үөскээтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Дистанционный семинар «Молодые молодым», организованный молодыми преподавателями школы через канал на YouTube, привлек большое количество зрителей.", "sah": ["Эдэр учууталлар оскуола YouTube ханаалын нөҥүө тэрийбит «Молодые молодым» дистанционный семинардара элбэх көрөөччүнү хапта."]}}
{"translation": {"ru": "По инициативе руководителя кружка видеопроизводства Е. П. Федоровой на YouTube-канале проводятся школьные мероприятия.", "sah": ["Видеопроизводство куруһуогун салайааччыта Е.П. Федорова көҕүлээһининэн, YouTube ханаалынан оскуола тэрээһиннэрэ бараллар."]}}
{"translation": {"ru": "Дистанционный парад «Бессмертный полк» был организован с использованием гис-технологий.", "sah": ["“Өлбөт-сүппэт полк” дистанционнай парад гис-технологияны туһанан, тэриллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Ветераны и их семьи шли все вместе по улицам, празднично украшенным к Параду Победы.", "sah": ["Хас биирдии ветеран, ыал Кыайыы параадын бырааһынньыктыы киэргэммит уулуссаларынан күргүөмүнэн хаампыта."]}}
{"translation": {"ru": "Под руководством учителя истории М. З. Винокуровой ученики 6–11 классов разрабатывают сайт школьного музея под названием «Прошлое, настоящее, будущее», а также обучающие приложения и игры.", "sah": ["История учуутала М.З. Винокурова салалтатынан, 6-11 кылаас оҕолоро «Прошлое, настоящее, будущее» диэн оскуола музейын сайтын, үөрэтэр сыһыарыылары уонна оонньуулары айаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Интернет облегчает отчетную работу.", "sah": ["Интернет отчуот үлэтин чэпчэттэ."]}}
{"translation": {"ru": "Так, например, работы, отправленные на проверку через сервис Google, оцениваются автоматически.", "sah": ["Ол курдук, “Гугл” сервис нөҥүө ыытыллар бэрэбиэркэлиир үлэлэр эппиэттэрэ үргүлдьү (автоматически) сыаналанар."]}}
{"translation": {"ru": "Несмотря на пандемию этой весной, переход на дистанционное обучение не встретил больших трудностей, поскольку школа была готова использовать новые технологии.", "sah": ["Бу саас пандемия туран, дистанционнай үөрэххэ көһүүгэ оскуола саҥа технологияларга бэлэмнээх буолан, улахан ыарахаттары көрсүбэтэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Непрерывно проводились уроки, консультации, внеклассные мероприятия, был организован летний дистанционный лагерь.", "sah": ["Уруоктар, консультациялар, кылаас таһынааҕы дьарыктар, сайыҥҥы дистанционнай лааҕыр тохтоло суох үлэлээтилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Школьники успешно приняли участие в республиканских и российских конкурсах и конференциях.", "sah": ["Үөрэнээччилэр аан дойдутааҕы, россиятааҕы, республикатааҕы конкурстарга, конференцияларга ситиһиилэннилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Девушки-боксерки молодцы", "sah": ["Боксуор кыргыттар маладьыастар"]}}
{"translation": {"ru": "С 13 по 16 января во Владивостоке в спорткомплексе «Олимпиец» прошли соревнования в личном первенстве Дальневосточного федерального округа, в которых наши девушки завоевали три золотые и одну серебряную медали.", "sah": ["Тохсунньу 13‒16 күннэригэр Владивосток куоракка «Олимпиец» успуорт комплекска Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыргыттарбыт кыттаннар, үс кыһыл көмүс уонна биир үрүҥ көмүс мэтээли ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "— В соревнованиях приняли участие спортсмены из семи регионов Дальнего Востока.", "sah": ["‒ Күрэхтэһиигэ Уһук Илин сэттэ эрэгийиэнин спортсмен оҕолоро кытыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Из нашей республики приняли участие 26 девушек.", "sah": ["Биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн 26 кыыс күрэхтэстэ."]}}
{"translation": {"ru": "Четыре девушки из улуса успешно выступили и завоевали медали.", "sah": ["Улуустан түөрт кыыс ситиһиилээхтик киирсэн, мэтээллэрдээх кэллибит."]}}
{"translation": {"ru": "Чемпионками стали Таня Владимирова из Майской средней школы имени Ф. Г. Охлопкова (54 кг), 2005–2006, Саша Слепцова из Харинской средней школы имени И. Г. Игнатьева (46 кг), 2005–2006, и Ася Стручкова (51 кг), 2003–2004 г. р.", "sah": ["Ф.Г.Охлопков аатынан Майа орто оскуолатыттан Таня Владимирова (54 кг) 2005‒2006, И.Г.Игнатьев аатынан Хара орто оскуолатыттан Саша Слепцова (46 кг) 2005‒2006 с.т., 2003‒2004 с.т. Ая Стручкова (51 кг) чөмпүйүөннээтилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Алия Стручкова из Харинской средней школы (48 кг) завоевала серебряную медаль среди девушек 2003–2004 г. р.", "sah": ["Хара оскуолатыттан Алия Стручкова (48 кг) 2003‒2004 с.т. кыргыттарга үрүҥ көмүс мэтээли ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, Саша Слепцова стала обладательницей специального кубка «За волю к победе».", "sah": ["Итини таһынан Саша Слепцова «Кыайыыга дьулуурун иһин» анал куубак хаһаайкатынан буолла."]}}
{"translation": {"ru": "«Младшие девочки занимаются у меня уже второй год, старшие — третий и четвертый», — рассказывает тренер Ариан Дмитриевич.", "sah": ["Кыра кыргыттар миэхэ иккис сылларын дьарыктаналлар, улахаттар үһүс, төрдүс сыллара буолла, ‒ диэн тириэньэр Ариан Дмитриевич сырдатта."]}}
{"translation": {"ru": "Наши девочки удостоились чести принять участие в первенстве России среди девушек 2003–2004 г. р. в Королеве,", "sah": ["Кыргыттарбыт тохсунньу 31 ‒ олунньу 5 күннэригэр Королев куоракка 2003‒2004 с.т."]}}
{"translation": {"ru": "с 31 января по 5 февраля, а девушки 2005–2006 г. р. в мае примут участие во всероссийских соревнованиях.", "sah": ["кыргыттарга Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыттар чиэскэ тигистилэр, оттон 2005‒2006 с.т. ыам ыйыгар Арассыыйа түһүлгэтигэр киирсиэхтэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "БАД для лечения новой коронавирусной инфекции «Бетукладин» успешно прошла клинические испытания", "sah": ["Саха коронавирустан «Бетукладин» БАДа этэҥҥэ клиническэй тургутуктары ааста"]}}
{"translation": {"ru": "Информация получена из РИА «Новости».", "sah": ["Бу туһунан РИА суруйар."]}}
{"translation": {"ru": "О том, что «Бетукладин» еще в 2018–2019 годах прошел испытания в специализированных клиниках и показал высокую эффективность при лечении туберкулеза и гепатитов В и D, рассказывает разработчик препарата, доктор биологических наук Борис Кершенгольц.", "sah": ["«Бетукладин» өссө 2018-2019 сылларга анал клиникаларга тургутууну ааһан, туберкулезка итиэннэ «В+D» гепатикка үчүгэй түмүгү көрдөрбүтүн туһунан препараты оҥорбут биологическай наука дуоктара Борис Кершенгольц кэпсиир."]}}
{"translation": {"ru": "Испытания в отношении коронавирусной инфекции завершились 30 декабря.", "sah": ["Онтон коронавирустан харыстаныыга тургутуках сынньы 30 күнүгэр түмүктэммит."]}}
{"translation": {"ru": "«Было установлено, что прием \"Бетукладина\" способствовал быстрому выздоровлению пациентов с тяжелым течением инфекции.", "sah": ["«Ыараханнык коронавирустаабыт дьон «Бетукладин» көмөтүнэн түргэнник чөллөрүгэр түспүттэрэ бэлиэтэммитэ."]}}
{"translation": {"ru": "После приема препарата они отмечали снижение утомляемости, уровня депрессии, а также прилив сил.", "sah": ["Кинилэр түрг энник сылайаллара, депре ссияҕа түһэллэрэ аччаабыта, сэниэлэммиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Те, кто не принимал \"Бетукладин\", восстанавливались на 1- 2 месяца дольше», — говорит Кершенгольц.", "sah": ["«Бетукладины» испэтэх дьон 1-2 ыйынан ордук кэм урукку чөллөрүгэр туһэллэрэ», — диир Кершенгольц."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, было установлено, что люди, проживающие с зараженным коронавирусом человеком, заражались в 13 раз реже, если принимали «Бетукладин».", "sah": ["Маны таһынан коронавирустаабыт киһини кытары олорор дьон «Бетукладин» көмөтүнэн 13 төгүл кыратык сутуллубуттара быһаарыллыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Подтверждено, что прием препарата в 45–53 % случаев облегчает лечение инфекции и ускоряет выздоровление.", "sah": ["Ыалдьыбыт киһи препарат көмөтүнэн 45- 53%-гар түргэнник итиэннэ чэпчэкитик аһарынара бигэргэммит."]}}
{"translation": {"ru": "По словам ученого, в мире широко известно противодействие бетулина РНК-содержащим вирусам, в том числе птичьему гриппу, гепатиту С и ВИЧ-1.", "sah": ["Учуонай этэринэн, бетулин РНКвирустарга, ол эбэтэр көтөр кириибигэр, А типтаах кирииптэргэ, боростуой герпеска, С гепатикка, ВИЧ-1 утарылаһар күүстээҕэ аан дойдуга биллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Кершенгольц говорит, что «Бетукладин» уже запатентован в России, но в продажу поступит после регистрации в качестве биодобавки и получения свидетельства Роспотребнадзора.", "sah": ["Кершенгольц «Бетукладин» Арассыыйаҕа патеннааҕын, ол эрэн атыыга биодобавка быһыытынан регистрация аастаҕына, Роспотребнадзор сибидиэтэлистибэтин ыллаҕына тахсарын этэр."]}}
{"translation": {"ru": "Он утверждает, что препарат является не лекарством, а биологической добавкой, которая снижает воздействие вируса, облегчает течение болезни и способствует быстрому восстановлению после нее.", "sah": ["Кини препарат эмп буолбатаҕын, биологическай эбилик быһыытынан вируһу хабары кыччатарын, ыарыыны кылгас кэм иһигэр чэпчэкитик аһарарын, ыарыы кэннэ түргэнник чөлгө түһэрэр көмөлөөҕүн этэр."]}}
{"translation": {"ru": "А в 1982 году, договорившись с нашим земляком Н. М. Желовцовым, он одним из первых выступил на радио и тем самым увековечил свой золотой голос в фонде радио.", "sah": ["Биир дойдулаахпытын Н.М.Желовцову кытта кэпсэтэн, 1982 с. биир бастакынан радиоҕа уһуллан, көмүс куолаһа радио пуондатыгар үйэтитиллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Уже прошло 30 лет с момента выхода его первого альбома «Прошли годы-дни» в 1991 году при поддержке Дома народного творчества,", "sah": ["«Дьыллар-күннэр аастылар» диэн бастакы ырыанньыгын 1991 с. норуот айымньытын дьиэтин кытта бэлэмнээн таһаарбыппыт отутус сылыгар барбыт."]}}
{"translation": {"ru": "который увековечил эти песни в своем репертуарном листе.", "sah": ["Ырыалара өрөспүүбүлүкэ Норуот айымньытын дьиэтэ таһаарар репертуарнай лиистэригэр, араас ырыанньыктарга киллэриллэн үйэтитилиннилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Помимо произведений местных поэтов и авторов, в песенник вошли композиции, написанные на стихи народных поэтов П. Тобурокова, Эллея, Л. Попова и других.", "sah": ["Олохтоох поэттар, ааптардар айымньыларын таһынан норуодунай поэттар П.Тобуруокап, Эллэй, Л.Попов, о.д.а. хоһоонноругар айбыт ырыалара ырыанньык таһымын үрдэтэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Будучи мелодистом, певцом, актером, хоровым певцом, за активное участие в культурной жизни села и улуса Ким Петрович был награжден медалью «Лауреат I-го Всесоюзного фестиваля народного творчества» и дипломом Всесоюзного оргкомитета журнала «Красная звезда».", "sah": ["Мелодист, ырыаһыт, испиктээкил артыыһын, хор ырыаһытын быһыытынан нэһилиэгин, улууһун култуурунай олоҕор актыыбынай кыттыытын иһин \"Бүтүн Сойуустааҕы норуот айымньытын I-гы фестивалын лауреата\" мэтээлинэн, “Красная звезда” сурунаал Бүтүн Сойуустааҕы тэрийэр кэмитиэтин дипломунан наҕараадаламмыта."]}}
{"translation": {"ru": "Ким Петрович Колодезников известен также своими новаторскими идеями:", "sah": ["Ким Петрович Колодезников рационализатор быһыытынан эмиэ биллэр."]}}
{"translation": {"ru": "самоходная косилка и кирпичная кладка, одобренный Минздравом республики автоматический гладильный станок «КП-512», а также водопровод, который он установил во всех отделениях районной больницы, до сих пор приносят пользу местным жителям.", "sah": ["Бэйэ­тэ хаамар от охсору, кирпииччэ мэһийэри, оройуон балыыһатыгар өрөспүүбүлүкэ эмин министиэристибэтинэн биһирэммит \"КП-512\" автоматическай өтүүктүүр станогу, балыыһа бары отделениеларыгар суунар ууну турбанан быһа кэлэрин оҥорбута билиҥҥээҥҥэ диэри туһалыыллар."]}}
{"translation": {"ru": "С любимой женой Анной Иннокентьевной он прожил долгие годы в мире и согласии, воспитывал детей и, несмотря на все жизненные потрясения, продолжал жить и творить вплоть до самой старости, даже когда его начало подводить зрение, став примером для молодых поколений.", "sah": ["Тапталлаах кэргэнинээн Анна Иннокентьевналыын өр сылларга эйэ-дэмнээхтик олорон, оҕолорун киһи-хара оҥортоон, төһө да сүтүктэннэр, олох охсууларыттан чаҕыйан турбакка, сааһырыар, буукубаны кыайан көрбөт буолуор диэри айа-тута сылдьыбыта эдэр дьоҥҥо үтүө холобур буолуон сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Его младший сын Ким Кимович получил звание заслуженного тренера РФ по борьбе, чем порадовал своих близких.", "sah": ["Кыра уоллара Ким Кимович тустууга РФ үтүөлээх тириэньэригэр тиийэ үүнэн, дьонун-сэргэтин үөртэ!"]}}
{"translation": {"ru": "Несмотря на пожилой возраст, Ким Петрович своими руками собрал пилораму возле своего дома. Бревна, заготовленные на ней, он затем использовал для постройки дома для своих детей.", "sah": ["Кырыйдым диэбэккэ, дьиэтин таһыгар бэйэтин бырайыагынан пилорама оҥорон, мас хайыттаран, туйаҕын хатарааччыларыгар анаан дьиэ көҥдөйүн туттаран бэлэмнээбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "На этом месте затем был построен уютный каменный дом для потомков.", "sah": ["Ону тупсаран таас дьиэни туппуттара, утум салҕанар үтүө кэрэһитэ буолан сандааран турар."]}}
{"translation": {"ru": "Джулууровцы села Чакыр Амгинского улуса вместе отпраздновали Новый год", "sah": ["Амма Чакырын «дьулуурдара» саҥа сылы бииргэ көрүстүлэр"]}}
{"translation": {"ru": "Жители Джулуурского района села Чакыр Амгинского улуса встретили Новый год салютом и взаимными поздравлениями.", "sah": ["Амма Чакырын «Дьулуур» түөлбэ олохтоохторо саҥа сылы салют ытан, бэйэлэрин эҕэрдэлэһэн бииргэ көрүстүлэр."]}}
{"translation": {"ru": "Местные жители начали готовиться заранее: слепили снежные фигуры, поставили елки и украсили их гирляндами.", "sah": ["Олохтоохтор хаар оҥоһуктарын чочуйан, харыйаларын туруоран, уотунан-күөһүнэн киэргэтэн эрдэттэн бэлэмнэммиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "В этот знаменательный день подарки получили юбиляры Марина Сергеевна Ефимова (75 лет), Татьяна Софроновна Прокопьева (70 лет), Еремей Михайлович Бессонов, Анна Ивановна Васильева (65 лет), Егор Афанасьевич Абрамов, Валентина Петровна Нерлова (60 лет), Кюннэя Афанасьевна Алексеева (50 лет), с прибавлением в семье поздравили Наталью и Егора Слепцовых, Марианну и Алексея Ефимовых, Гульнару и Владимира Бессоновых, а Веру и Прокопия Соловьевых — с новосельем.", "sah": ["Бэлиэ күннээх олохтоохторун Марина Сергеевна Ефимова 75, Татьяна Софроновна Прокопьева 70, Еремей Михайлович Бессонов, Анна Ивановна Васильева 65, Егор Афанасьевич Абрамов, Нерлова Валентина Петровна 60, Күннэйэ Афанасьевна Алексеева 50 саастарын туолбуттарынан, дьиэ кэргэҥҥэ кырачаан оҕо эбиллибитинэн Наталья, Егор Слепцовтарга, Марианна, Алексей Ефимовтарга, Гульнара, Владимир Бессоновтарга, саҥа дьиэҕэ киирбит Вера, Прокопий Соловьевтарга бэлэхтэрин туттардылар."]}}
{"translation": {"ru": "Возглавляемый Екатериной Бессоновой район по итогам года стал победителем в селе и был награжден денежным сертификатом от главы наслега Прокопия Прокопьева.", "sah": ["Екатерина Бессонова салайааччылаах түөлбэ нэһилиэккэ сыл түмүгүнэн кыайыылааҕынан тахсан нэһилиэк баһылыгыттан Прокопий Прокопьевтан харчынан сэртипикээти тутта."]}}
{"translation": {"ru": "«В течение года прошло много мероприятий.", "sah": ["«Сыл устата элбэх тэрээһин барда."]}}
{"translation": {"ru": "Жители района приняли в них активное участие, и благодаря этому мы смогли занять первое место.", "sah": ["Түөлбэбит олохтоохторо ыытыллар үлэҕэ көхтөөхтүк кыттан бастакы миэстэ буолары ситистибит."]}}
{"translation": {"ru": "Так, на ысыахе звание лучшего двора присудили двору Акулины и Иннокентия Шепелевых; за украшение коз на празднике скота \"Идэхэ\" наивысшие баллы получили Матрена и Станислав Софроновы, а также Мария и Петр Николаевы; Афанасий Ларионов и его сын, тоже Афанасий, победили в шашках, Федот Григорьев и Иннокентий Шепелев — в настольных играх.", "sah": ["Ол курдук ыһыахха «Бастыҥ тиэргэн» аатын Акулина, Иннокентий Шепелевтар, «Идэһэ» бырааһынньыгар козаларын киэргэтэн Матрена, Станислав Софроновтар, Мария Петр Николаевтар, дуобакка Афанасий уонна уола Афанасий Ларионовтар, остуол оонньууларыгар Федот Григорьев, Иннокентий Шепелев саамай үрдүк бааллары ылбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "А Владимир Бессонов и Петр Иванов слепили на Новый год снежную фигуру быка», — поделилась радостной новостью глава района Екатерина Бессонова.", "sah": ["Саҥа Дьылбытыгар хаар оҥоһуктан оҕуспутун Владимир Бессонов уонна Петр Иванов оҥордулар», – диэн үөрүүтүн үллэстэр түөлбэ салайааччыта Екатерина Бессонова."]}}
{"translation": {"ru": "Андрей Саввин — человек, изучавший Янскую землю", "sah": ["Андрей Саввин - Дьааҥы сирин үөрэппит киһи"]}}
{"translation": {"ru": "Как написано в этой книге, Андрей Саввин родился 21 ноября 1896 г. в селе Болтоно Чурапчинского улуса.", "sah": ["Бу кинигэҕэ сурулларынан Андрей Саввин 1896 с. сэтинньи 21 күнүгэр Болтоҥо нэһилиэгэр Чурапчы улууһугар төрөөбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Он учился в школе, открытой политссыльным Иваном Цыценко, и поскольку был очень способным учеником, впоследствии успешно окончил Якутское реальное училище.", "sah": ["Политсыылынай Иван Цыценко оскуола аспытыгар үөрэммит, үөрэҕэр олус дьоҕурдаах буолан кэлин Дьокуускайдааҕы реальнай училищены ситиһиилээхтик бүтэрэр."]}}
{"translation": {"ru": "Будучи человеком с педагогическим образованием, преподавал в школах Чурапчи, Кобяи, Саккырыра.", "sah": ["Учуутал үөрэхтээх киһи буолан Чурапчынан, Кэбээйинэн, Саккырыырынан сылдьан учууталлаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Он умел хорошо находить общий язык с людьми, проникать в душу, поэтому люди, раскрывшись, рассказывали ему старые легенды и пели песни олонхо.", "sah": ["Ол иһин дьону кытта сатаан кэпсэтэр, киһи дууһатыгар үчүгэйдик киирэр буолан дьон арыллан туран былыргы үһүйээннэри, олоҥхолору, ырыалары кэпсээн, ыллаан биэрэллэр эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Только за время своего пребывания на Вилюе он записал 92 истории, 57 песен, 60 народных рассказов, 1501 загадку.", "sah": ["Аҥардас бастаан Бүлүү диэки сылдьыытыгар 92 остуоруйаны, 57 ырыаны-тойугу, 60 норуот сэһэнин, 1501 таабырыны суруйан кэлбитэ үһү."]}}
{"translation": {"ru": "Он вел в ежедневнике записи о своих поездках по районам северной Яны, Абыя и Аллаихи.", "sah": ["Кини хоту Дьааҥы, Абый, Аллайыаха оройуоннарынан сылдьыбытын хаһан, ханан хайдах ааспытын күннээҕи туттар тэтэрээтигэр суруйан испит."]}}
{"translation": {"ru": "Он отправился в путь в конце 1939 года, 3 декабря, сначала доехав на автомобиле до Намцев, после чего проехал 60 км от Берелеха в Кобяйском районе до острова Дюрюн Кюрюе, оттуда — 65 км до Буотамы, от Буотамы до Сегян-Кюеля на машине 70 км, от Сегян-Кюеля 70 км до Тумары, а затем проехал 25 км от Тумары до Тумары.", "sah": ["1939 сыл бүтүүтэ ахсынньы 3 күнүгэр айаҥҥа туруммут, бастаан Намҥа диэри массыынанан, онтон Кэбээйи оройуонугар баар Бөрөлөөх арыыттан Дүлүҥ Күрүөҕэ диэри 60 км, Дүлүҥ-Күрүөттэн - Буотамаҕа 65 км, Буотаматтан Сиэгэн-Күөл диэн сиргэ 70 км массыынанан, Сиэгэн Күөлтэн Тумараҕа 70 км, онтон Тумараттан Тумараҕа 25 км айаннаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "12 декабря он выехал от Тумары на оленьих упряжках, проехал 85 км до Тойон-Тиряха, от Тойон-Тиряха 60 км до Набана, от Набана 50 км до Билира, от Билира 50 км до Моой-Юряха, от Моой-Юряха 45 км до Арыы, затем на лошади от Арыы 45 км до Еюмю, от Еюмю 30 км до Улаги, от Улаги 35 км до Хатынгнаха, от Хатынгнаха 25 км до Суордаха (Бага Чуомах), от Суордаха 25 км до Бычысыка (Дулгалаах), от Бычысыка 60 км до Томтора, от Томтора 30 км до Быранатталааха (Ынах-ыспыт), от Быранатталааха 30 км до Аллаха и затем от Ааллааха проехал 55 км до города Верхоянска, куда приехал 29 января.", "sah": ["Ахсынньы 12 күнүгэр Тумара диэн сиртэн таба сыарҕатынан айаннаан Тойон-Тирэххэ 85 км, Тойон-Тирэхтэн Набаҥҥа 60 км, Набаҥтан Билиргэ 50 км, Билиртэн Моой-Үрэххэ 50 км, Моой-Үрэхтэн Арыыга 45 км, онтон Арыыттан атынан Өйүмүгэ 45 км, Өйүмүттэн Улаҕаҕа 35 км, Улаҕаттан Хатыҥнаахха 35 км, Хатыҥнаахтан Суордаахха (Баҕа Чуомах) 25 км, Суордаахтан Бычыһыкка (Дулҕалаах) 25 км, Бычыһыттан Томторго 60 км, Томтортон Быраҥатталаахха (Ынах ыспыт) 30 км, Быраҥатталаахтан Ааллаахха 30 км, Ааллаахтан Верхоянскай куоратыгар 55 км айаннаан тохсунньу 29 күнүгэр тиийэр."]}}
{"translation": {"ru": "Это был изнурительный путь длиной 57 дней.", "sah": ["Дьэ бу буолар сындалҕаннаах айан, барыта 57 күн айаннаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "По пути он ночевал у разных семей, иногда задерживался и записывал воспоминания людей, разные песни и стихи, сказания олонхо, таким образом собирая много материала.", "sah": ["Аара араас ыалга хонон, сороҕор өрөөн дьон ахтыытын, араас ырыаларын-тойуктарын, олоҥхолорун сурукка тиһэн, матырыйаал бөҕөнү хомуйан тиийбит."]}}
{"translation": {"ru": "После Верхоянска он посетил Боронук, Хоптолоох и Холболоох.", "sah": ["Верхоянскайтан Боронукка, Хоптолооххо, Холболооххо баран кэлбит."]}}
{"translation": {"ru": "Дольше всего, 9 дней, он останавливался в Верхоянске, 4 дня в Дулгалахе, 4 дня в Адычче, 3 дня в Табалахе, 2 дня в Столбцах, где много общался с людьми.", "sah": ["Саамай уһуннук тохтоон, сынньанан элбэх дьону кэпсэппит сирдэринэн Верхоянскай куоракка 9 күн, Дулгалаахха 4 күн, Адыаччыга 4 күн, Табалаахха 3 күн, Остуолбаҕа 2 күн буолбут эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Затем А. А. Саввин", "sah": ["Онтон Саввин А.А."]}}
{"translation": {"ru": "29 февраля 1940 года выехал из Верхоянска в сторону Абыя.", "sah": ["1940 сыллаахтан олунньу 29 күнүттэн Верхоянскайтан Абый диэки аттанар."]}}
{"translation": {"ru": "От Верхоянска 45 км до Столбцов, от Столбцов 45 км до Батагая, от Батагая 70 км до Адычи, от Адычи 60 км до Табалаха, от Табалаха 50 км до Туостаха, от Туостаха 50 км до Хатырыка, от Хатырыка 60 км до Кюерелкээна, от Кюерелкээна 50 км до Елерсубута, от Елерсубута 50 км до Крестов, от Крестов 60 км до Суордаха, от Суордаха 70 км до Кюереляха, от Кюереляха 40 км до Сорочкинцев, от Сорочкинцев 35 км до Сиэн-Булгунняха, от Сиэн-Булгунняха 55 км до Алы-Кюеле, от Алы-Кюеле 30 км до Сурулуолаха, от Сурулуолаха 30 км до Бытыгая, от Бытыгая 45 км до Суордаха, от Суордаха 40 км до Хара-Кустаха, проехав еще 40 км от Хара-Кустаха, доезжает до Абыя 19 марта, таким образом проведя в пути 20 дней.", "sah": ["Верхоянскайтан Остуолбаҕа диэри 45 км, Остуолбаттан Баатаҕайга 45 км, Баатаҕайтан Адыаччыга 70 км, Адыаччыттан Табалаахха 60 км, Табалаахтан Туостаахха 50 км, Туостаахтан Хатырыкка 50 км, Хатырыктан Күөрэлкээҥҥэ 60 км, Күөрэлкээнтэн Өлөрсүбүккэ 50 км, Өлөрсүбүттэн Кириэскэ 50 км, Кириэстэн Суордаахха 60 км, Суордаахтан Күрүөлээххэ 70 км, Күрүөлээхтэн Соруочукалаахха 40 км, Соруочукалаахтан Сиэн Булгунньахтаахха 35 км, Сиэн Булгунньахтаахтан Алыы Күөлүгэр 55 км, Алыы Күөлүттэн Сурулуолаахха 30 км, Сурулуолаахтан Быытыгыйга 45 км, Быытыгыйтан Суордаахха 45 км, Суордаахтан Хара Кустаахха 40 км, Хара Кустаахтан Абыйга 40 км сири 20 күн айаннаан кулун тутар 19 күнүгэр тиийэр."]}}
{"translation": {"ru": "От Туостаха до Алы-Кюеле проехал 400 км на оленях.", "sah": ["Туостаахтан Алыы күөлүгэр 400 км табанан бараллар."]}}
{"translation": {"ru": "От Алы-Кюеле до Абыя ехал на лошади.", "sah": ["Алыы Күөлүттэн Абыйга диэри атынан айанныыр."]}}
{"translation": {"ru": "В общей сложности он проделал утомительный путь 1920 км.", "sah": ["Уопсайа 1920 км усталаах сындалҕаннаах айаны айаннаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Посетив 9 поселков в Абыйском районе, 11 мая он находит Дружину.", "sah": ["Абый оройуонугар 9 бөһүөлэктэргэ сылдьан ыам ыйын 11 күнүгэр Дружинаны булар."]}}
{"translation": {"ru": "8 июня он доезжает до Аллаиховского района и, большой частью проплыв на катере, добирается до Чокурдаха 9 июля 1940 года.", "sah": ["Аллайыаха оройуонугар бэс ыйын 8 күнүгэр тиийэр, үксүн катерынан айанныыр уонна Чокуурдаахха от ыйын 9 күнүгэр 1940 сыллаахха тиийэр."]}}
{"translation": {"ru": "В общей сложности за всю эту свою долгую поездку Саввин проехал на автомобиле 194 км, на лошадях 1978 км, на оленях 1230 км, на быках 20 км, на лодке 97 км, на пароходе и катере 3444 км.", "sah": ["Уопсайа барыта Саввин бу уһун айанын устатын тухары массыынанан 194 км, атынан 1978 км, табанан 1230 км, оҕуһунан 20 км, тыынан 97 км, борохуотунан, катерынан 3444 км айаннаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Так, за время этой крайне изнурительной поездки, побывав недолго в 3 улусах, он записал тысячи образцов древнего народного фольклора и передал их институту.", "sah": ["Дьэ ол курдук кини бу 3 хоту улууска кылгас кэмҥэ олус сындалҕаннаах сырыыны сылдьан, тыһыынчанан норуот былыргы фольклорнай матырыйаалларын сурукка түһэрэн институкка биэрбит."]}}
{"translation": {"ru": "Саввин, собирая различные материалы, был очень удивлен богатством языков янцев и различиями между ними.", "sah": ["Саввин араас матырыйааллары хомуйа сылдьан, дьааҥылар тыллара уратытын, баайын олус сөхпүт."]}}
{"translation": {"ru": "Современные историки считают, что после заключения Ойунского в тюрьму более половины этих материалов остались не до конца изученными, слишком многое оказалось утраченным.", "sah": ["Бу матырыйааллар аҥардарыттан ордуга Ойуунускайы хаайбыттарын кэннэ ситэ үөрэтиллибэккэ хаалбытттар, быраҕаллыбыта олус элбэх диэн билиҥҥи историктар кэпсииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Материалы, написанные А. А. Саввиным, в 1932–1950 гг. были сложены в архив.", "sah": ["Саввин А. А. 1932-1950 сылларга суруйбут, архыыпка сытар матырыйааллара наардаммыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Это были сочинения, которые невозможно создать современному человеку: «Древние коновязи», «Хозяйство якутов», «Феодализм», «Якутский кумыс», «Пища якутов до развития земледелия», «Ысыах», «Игры якутов» и т. д.", "sah": ["Билиҥҥи киһи сатаан суруйар кыахтара суох суруйуулара, холобура: «Былыргы сэргэлэр», «Саха дьиэтэ-уота», «Аҕа уустаһыы», «Саха кымыһа», «Сир оҥоһуута сайдыан иннигэр сахалар астара», «Ыһыах», «Саха оонньуулара» уонна да атыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Много сочинений было про верования якутов.", "sah": ["Олус элбэх суруйуулара саха итэҕэлин туһунан."]}}
{"translation": {"ru": "Позже он уволился из института и работал в Холбосе, его жена и единственный сын вскоре умерли, он пережил серьезный удар и скончался в молодом возрасте.", "sah": ["Кэлин институттан уурайан Холбоско үлэлиир, кэргэнэ уонна соҕотох уола эрдэ өлөн, улахан оҕустарыыны ылан эдэр сааһыгар күн сириттэн күрэммит."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я обращаюсь к нынешним историкам Янского улуса — можно было бы покопаться в этих материалах, которые не были изучены до конца, и узнать о древних художественных произведениях и фольклоре нашей родины.", "sah": ["Онон билиҥҥи Дьааҥы историктарыгар туһаайан этэбин – бу ситэ үөрэтиллибэтэх үлэлэри хасыһан, дойдубут былыргы уус-уран айымньыларын, фольклорун эбии үөрэтиэххэ, билиэххэ сөп этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В Сунтарском улусе готовятся к 100-летию дошкольного образования", "sah": ["Сунтаар улууһугар оскуолаҕа киириэн иннинээҕи үөрэхтээһин 100 сылыгар бэлэмнэнэллэр"]}}
{"translation": {"ru": "Для организации мероприятия была создана специальная комиссия под председательством заместителя по социальной и имиджевой политике Гаврила Еремеева.", "sah": ["Үбүлүөйү тэрийэн ыытарга улуус социальнай уонна имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччыта Гаврил Еремеев бэрэссэдээтэллээх анал хамыыһыйа тэрилиннэ."]}}
{"translation": {"ru": "Сегодня состоялось первое заседание комиссии.", "sah": ["Бүгүн хамыыһыйа бастакы сүбэ мунньаҕа буолла."]}}
{"translation": {"ru": "Открытие юбилейного года состоится в феврале.", "sah": ["Үбүлүөйдээх сылы аһыы олунньу ыйга буолуоҕа."]}}
{"translation": {"ru": "В течение года будут проводиться различные мероприятия.", "sah": ["Сыл устата араас тэрээһиннэр ыытыллыахтара."]}}
{"translation": {"ru": "Так, будет организован юбилейный педагогический марафон «Палитра мастерства в год 100-летия дошкольного образования».", "sah": ["Ол курдук «Палитра мастерства в год 100-летия дошкольного образования» диэн үбүлүөйдээх педагогическай марафон тэриллиэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Улусный музей образования пополнится новыми экспонатами, будут проведены выставки, посвященные истории.", "sah": ["Улуустааҕы Үөрэҕирии түмэлин саҥа экспонаттарынан байытыы, устуоруйаны кэрэһэлиир быыстапкалары тэрийии буолуоҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Будут изготовлены сувениры, приуроченные к юбилею открытия первого детского сада в Сунтарском улусе.", "sah": ["Сунтаар улууһугар бастакы уһуйаан аһыллыбыт үбүлүөйүгэр аналлаах сувенирдар оҥоһуллуохтара."]}}
{"translation": {"ru": "Также готовится к печати книга, посвященная юбилею.", "sah": ["Өссө үбүлүөйгэ анаммыт кинигэ бэчээккэ бэлэмнэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "В течение года запланированы встречи с работниками-ветеранами.", "sah": ["Сыл устата бэтэрээн үлэһиттэри кытта көрсүһүүлэр былааннаналлар."]}}
{"translation": {"ru": "Юбилею будет посвящен улусный конкурс «Лучший воспитатель года».", "sah": ["Улуустааҕы «Сыл бастыҥ иитээччитэ» куонкурус үбүлүөйгэ ананыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "С песней по жизни", "sah": ["Ырыаны аргыс оҥостон"]}}
{"translation": {"ru": "В 1957 году на республиканском фестивале молодежи С. Г. Васильев собрал хор из 100 человек, солистом которого был Ким Петрович, получивший почетное звание дипломанта.", "sah": ["1957 с. өрөспүүбүлүкэ ыччатын фестивалыгар С.Г.Васильев 100 киһилээх хор туруоран, онно Ким Петрович солист быһыытынан кыттан, дипломант үрдүк аатын ылбыта."]}}
{"translation": {"ru": "А в 1963 году Республиканский Дом народного творчества включил его в список «Лучших артистов художественной самодеятельности».", "sah": ["1963 с. «Уус-уран самодеятельность бастыҥнара» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи Норуот айымньытын дьиэтэ таһаарбыт плакатыгар киллэриллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Однажды Ким Петрович задался вопросом: «Почему в нашем улусе нет мелодистов?» Так в 1978 году он основал сообщество мелодистов и начал активно работать над созданием песен.", "sah": ["Ким Петровичтыын “тоҕо биһиги оройуоҥҥа мелодист суоҕуй, түмсүүтэ тэрийиэххэ” дэһэн, 1978 с. мелодистар түмсүүлэрин тэрийиэхпититтэн ыла ырыа айыытынан күүскэ үлэлэспитинэн барбыта."]}}
{"translation": {"ru": "В общей сложности он написал около 100 композиций в тесном сотрудничестве с ответственным работником республиканского Дома народного творчества А. Н. Семеновым, председателями Союза композиторов З. К. Степановой и Н. С. Берестовой, композиторами Т. Стручковой и В. Зыряновой — это были как детские, так и политические песни.", "sah": ["Өрөспүүбүлүкэтээҕи Норуот айымньытын дьиэтин эппиэттээх үлэһитэ А.Н.Семеновы, композитордар Сойуустарын бэрэссэдээтэллэрэ З.К.Степановы, Н.С.Берестовы, композитордар Т.Стручкову, В.Зыряновы кытта ыкса сибээстээхтик үлэлэһэн, уопсайа 100-кэ ырыаны оҕолортон саҕалаан политическай тиэмэҕэ тиийэ айда."]}}
{"translation": {"ru": "Ким Петрович первым в улусе получил удостоверение мелодиста от Дома народного творчества.", "sah": ["Улууска аан бастаан норуот айымньытын дьиэтиттэн мелодист дастабырыанньатын ылбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Его песни исполняют известные певцы республики и ансамбль «Кэнчээри».", "sah": ["Ырыаларын өрөспүүбүлүкэ, улуус биллиилээх ырыаһыттара, «Кэнчээри» ансаамбыл толороллор."]}}
{"translation": {"ru": "Изменения в охотничьем законодательстве с 1 января", "sah": ["Тохсунньу 1 күнүттэн булт сокуонугар элбэх уларыйыылар"]}}
{"translation": {"ru": "Небольшая заметка о том, что будет разрешено и запрещено, а также о сроках охоты.", "sah": ["Ол иһигэр туох көҥүллэнэрин, бобулларын, булт болдьоҕун туһунан кылгастык сырдатта."]}}
{"translation": {"ru": "Так, для групповой охоты обязательно ношение одежды со специальным опознавательным знаком. Несоблюдение этого правила может повлечь штраф.", "sah": ["Холобура, элбэх киһи суулаһан бултуулларыгар, хайаан даҕаны анал “бэлиэлээх” таҥастаах буолаллара ирдэнэр эбэтэр ыстараапка тэбиллиэхтэрин сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Сроки охоты на медведя — с 1 августа до конца декабря. При этом запрещается охота на медведей в возрасте до одного года и медведиц с детенышами.", "sah": ["Эһэни бултуур болдьох атырдьах ыйын 1 күнүттэн ахсынньы бүтүөр диэри, ол иһигэр биир саастаах уонна оҕолоох эһэни бултуур бобуллар."]}}
{"translation": {"ru": "Охота на всех видов лосей (вне зависимости от пола и возраста) начинается с 15 сентября.", "sah": ["Тайахха булт тыһытаатыыра, лөкөйө-ыҥааҕа диэн араарбакка барытыгар балаҕан ыйын 15 күнүттэн саҕаланар."]}}
{"translation": {"ru": "Больше не разрешается срезать рога с живых оленей — нарушителей могут привлечь к суду.", "sah": ["Аны тыыннаах табаны муоһун быһар көҥүллэммэт, сууттаныахха сөп."]}}
{"translation": {"ru": "В следующем номере выйдет подробное интервью с Ньургустаном Николаевичем.", "sah": ["Ньургустан Николаевич кэпсэтиитэкэлэр нүөмэргэ сиһилии тахсыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Олимпиада — показатель качества знаний", "sah": ["Олимпиада билии хаачыстыбатын көрдөрөр"]}}
{"translation": {"ru": "Среди 7-х классов приняли участие 19 учеников.", "sah": ["VII кылаастарга барыта 19 оҕо кытынна."]}}
{"translation": {"ru": "Не принимали участие школы сел Киров и Ерт.", "sah": ["Кировскай, Өрт оскуолалара кыттыбатахтара."]}}
{"translation": {"ru": "1-е место из улусной гимназии занял Э. М. Петров — 35,7 балла, 2-е место заняла С. П. Пахомова — 34,7 б.", "sah": ["Улуустааҕы гимназияҕа I миэстэ Э.М.Петров – 35,7 баал, II м С.П.Пахомова – 34,7 б."]}}
{"translation": {"ru": "Из сельской школы: 1-е м. — С. Н. Стручков, 32 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м. — К. С. Терентьева, 27,2 б. (Кюереляхская средняя школа), 3-е м. — А. В. Михайлова, 26,7 б. (Джикимдинская средняя школа).", "sah": ["Нэһилиэк оскуолаларыгар: I м С.Н.Стручков – 32 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м К.С.Терентьева – 27,2 б. (Күөрэлээх орто оскуолата), III м А.В.Михайлова – 26,7 б. (Дьиикимдэ орто оскуолата)"]}}
{"translation": {"ru": "Примечательно, что от имени школы среди восьмиклассников принял участие 21 ученик.", "sah": ["VIII кылаастарга барыта 21 оҕо, оскуола аатыттан кыттыбыттара кэрэхсэбиллээх."]}}
{"translation": {"ru": "Если в прошлом году ученик, занявший первое место, получил 35 баллов, то в этом году результат заметно лучше.", "sah": ["Былырыын бастаабыт оҕо 35 б. эбит буоллаҕына, быйыл хаачыстыба быдан тупсубут."]}}
{"translation": {"ru": "Так, в улусной гимназии 1-е место занял В. Ю. Попов — 49 б., результат по 2-му не указан.", "sah": ["Ол курдук, улуустааҕы гимназияҕа I м В.Ю.Попов – 49 б., II м ­ түмүгэ суруллубатах."]}}
{"translation": {"ru": "В 9-м классе результаты намного выше.", "sah": ["IX кылаастарга хаачыстыба көрдөрүүтэ быдан үрдүк."]}}
{"translation": {"ru": "Если в прошлом году победитель получил 27,7 б., то в этом — 34,7 б.", "sah": ["Былырыын бастаабыт оҕо 27,7 б. ылбыт буоллаҕына, быйыл бастаабыт үөрэнээччи 34,7 б."]}}
{"translation": {"ru": "Примечательно, что в этом году участвовали все школы.", "sah": ["Киһи кэрэхсиирэ, быйыл оскуолалар бары кытыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "В улусной гимназии 1-е место занял А. Р. Николаев — 34,7 б., 2-е место — А. Э. Данилов, 31,8 б.", "sah": ["Улуустааҕы гимназияҕа I м А.Р.Николаев – 34,7 б., II м А.Э.Данилов – 31,8 б."]}}
{"translation": {"ru": "Из сельской школы: 1-е м. — В. Ф. Заровняев, 30,9 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м., 26,5 б.,", "sah": ["Нэһилиэк оскуолаларыгар: I м В.Ф.Заровняев – 30,9 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м 26,5 б."]}}
{"translation": {"ru": "также занял ученик этой школы Н. Б. Тимофеев, 3-е м. — С. Н. Адамов, 24,2 б. (Кировская средняя школа).", "sah": ["хомуйан, эмиэ бу оскуола үөрэнээччитэ Н.Б.Тимофеев ылбыт, III м С.Н.Адамов – 24,2 б. (Кировскай орто оскуолата)."]}}
{"translation": {"ru": "В 10-х классах результаты участия в олимпиаде и показатели качества оказались низкими.", "sah": ["X кылаастарга олимпиадаҕа кыттыы да, хаачыстыба да көрдөрүүтэ мөлтөх."]}}
{"translation": {"ru": "Не участвовали школы сел Ерт, Кировск и Атамай.", "sah": ["Өрт, Кировскай, Атамай оскуолалара кыттыбатахтар."]}}
{"translation": {"ru": "Среди десятиклассников свои знания проверили 12 учеников.", "sah": ["Онон X кылаастарга барыта 12 оҕо билиилэрин тургутуппуттар."]}}
{"translation": {"ru": "Так, 1-е место заняла Т. М. Сидорова — 23 б. (Бердигестяхская средняя школа им. Семена Данилова), 2-е м. — А. А. Федорова, 16 б. (Бердигестяхская средняя школа им. Семена Данилова), 3-е м. — У. И. Чемезова, 15,5 б.", "sah": ["Ол курдук, I м Т.М.Сидорова – 23 б. (Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м А.А.Федорова – 16 б. (Семен Данилов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), III м У.И.Чемезова 15,5 б."]}}
{"translation": {"ru": "(Маганинская средняя школа).", "sah": ["(Маҥаны орто оскуолата)."]}}
{"translation": {"ru": "Среди учеников улусной гимназии 2-е место занял А. П. Ноговицын — 17,5 б.", "sah": ["Онтон улуустааҕы гимназияҕа II м А.П.Ноговицын – 17,5 б."]}}
{"translation": {"ru": "Если смотреть на протокол, то уровень знаний десятиклассников этого года очень низкий.", "sah": ["Боротокуолтан көрдөххө, быйылгы X билиилэрин таһыма олус намыһах."]}}
{"translation": {"ru": "Ученик, занявший 1-е место в прошлом году, получил 31,45 б.", "sah": ["Былырыын бастаабыт оҕо 31,45 б. этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Среди одиннадцатиклассников всего участвовало 12 учеников.", "sah": ["XI кылаастарга барыта 12 оҕо кыттыыны ылбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Не приняли участие ученики Ертинской, Атамайской, Кировской и Кэптинской школ.", "sah": ["Өрт, Атамай, Кировскай, Кэптин оскуолатын оҕолоро кыттыбатахтар."]}}
{"translation": {"ru": "В прошлом году не принимали участие только две школы.", "sah": ["Былырыын икки эрэ оскуола кыттыбатаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "1-е м. — В. Ф. Заровняев, 30,9 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 2-е м. — Т. П. Попова, 27,4 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова), 3-е м. — Д. Р. Максимов, 26,1 б. (Бердигестяхская средняя школа им. А. Н. Осипова).", "sah": ["I м В.Ф.Заровняев – 31,5 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), II м Т.П.Попова – 27,4 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата), III м Д.Р.Максимов – 26,1 б. (А.Н.Осипов аатынан Бэрдьигэстээх орто оскуолата)."]}}
{"translation": {"ru": "Среди учеников улусной гимназии 2-е место занял В. Н. Андреев — 27,6 б.", "sah": ["Улуустааҕы гимназияҕа II м В.Н.Андреев – 27,6 б."]}}
{"translation": {"ru": "По первому месту записи в протоколе не найдено.", "sah": ["I м боротокуола суруллубатах."]}}
{"translation": {"ru": "Уровень знаний географии у учеников 11-го класса в этом году ниже, чем в прошлом.", "sah": ["Быйылгы XI географияны билиилэрин таһыма былырыыҥҥы оҕолордооҕор намыһах."]}}
{"translation": {"ru": "Ученик, занявший 1-е место в прошлом году, получил 37,1 б.", "sah": ["Былырыын бастаабыт үөрэнээччи 37,1 б. этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В первую очередь качество обучения стало чуть лучше, чем в прошлом году.", "sah": ["Бастатан туран, хаачыстыбаҕа үөрэтии былырыыҥҥытааҕар арыый эбиллибит курдук."]}}
{"translation": {"ru": "Тем не менее вызывает обеспокоенность то, что некоторые школы вообще не попытались принять участие в олимпиаде по географии.", "sah": ["Ол эрээри быйыл да, сорох оскуолалар география олимпиадатыгар олох да кытта сатаабатахтара киһини дьиксиннэрэр."]}}
{"translation": {"ru": "Видимо, нужно, чтобы улусное управление образования приняло этот факт во внимание и дало соответствующие указания.", "sah": ["Маны үөрэх улуустааҕы управлениета болҕомто ылан, ыйыы-кэрдии биэриэн наада быһыылаах."]}}
{"translation": {"ru": "География — это не факультативный предмет в школе.", "sah": ["География оскуолаҕа көтө предмет буолбатах."]}}
{"translation": {"ru": "Хотелось бы еще раз напомнить, что это единственный основной предмет, определяющий судьбу России.", "sah": ["Россия дьылҕатын быһаарар суос соҕотох сүрүн предмет буоларын өссө төгүл санатыаҕы баҕарыллар."]}}
{"translation": {"ru": "Главная задача школы — это не высокие баллы на экзаменах, а передача реальных знаний.", "sah": ["Оскуола сүрүн соруга эксээмэҥҥэ үрдүк баалы ситиһии буолбатах, чиҥ билиини биэрии."]}}
{"translation": {"ru": "Хотелось бы пожелать будущим поколениям отлично знать географию, как К. С. Кириллина, обладательница двух красных дипломов, двух ученых степеней, окончившая Бердигестяхскую среднюю школу с серебряной медалью (2005 г.).", "sah": ["Улууспут инники кэскиллэригэр, оҕолорго туһаайан, икки кыһыл дипломнаах, икки учуонай степеннээх, Бэрдьигэстээх орто оскуолатын үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбит (2005 с.) К.С.Кириллина курдук, географияҕа туйгуннук үөрэнэргитигэр баҕарыам этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Прошлое, которое не забывается.", "sah": ["Туох барыта үчүгэйдик умнуллубат былыргы."]}}
{"translation": {"ru": "Труженик Чаяндинской вахты", "sah": ["Чайыҥдаҕа вахтанан үлэ байыаһа"]}}
{"translation": {"ru": "Многие уроженцы Сунтарского улуса работают вахтовым методом.", "sah": ["Сунтаар улууһуттан үгүс киһи вахтовай ньыманан үлэлии-хамсыы сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Один из них — житель Сунтарского наслега Руслан Андреев.", "sah": ["Олортон биирдэстэринэн Сунтаар сэлиэнньэтин олохтооҕо Руслан Андреев буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Думаю, вам будет интересно узнать про наш с ним разговор.", "sah": ["Кинини кытары кэпсэтиибитин сэҥээриэххит дии саныыбын."]}}
{"translation": {"ru": "— Похвально, что многие якуты стали работать на промышленных предприятиях вахтовым методом.", "sah": ["– Билигин үгүс саха дьоно вахтовай ньыманан бырамыысыланнай тэрилтэлэргэ үлэлиир буолбута хайҕаллаах."]}}
{"translation": {"ru": "Расскажите, как вы сами стали вахтовиком.", "sah": ["Бэйэҥ хайдах вахтовай ньыманан үлэлии барбытыҥ туһунан кэпсээ эрэ."]}}
{"translation": {"ru": "— До того как я начал работать вахтовым методом, я подрабатывал на разных предприятиях.", "sah": ["– Вахтовай ньыманан үлэлии барыам иннинэ араас тэрилтэлэргэ туох үлэ көстөрүнэн сылдьыбытым."]}}
{"translation": {"ru": "Весной этого года, в мае, улусный центр занятости опубликовал объявление.", "sah": ["Бу саас, ыам ыйыгар улуустааҕы нэһилиэнньэ үлэлээх буолуутункиинэ биллэрии таһаарбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Там говорилось, что одному предприятию в Ленском районе требуются вахтовики.", "sah": ["Онно Ленскэй оройуонугар үлэлиирбиир бырамыысыланнай тэрилтэҕэ вахтовай ньыманан үлэһиттэр наадаларын туһунан этиллэр этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Я увидел это объявление и в мае поехал в районный центр.", "sah": ["Ол биллэрииникөрөн баран, бука ыам ыйын ортотугар кииҥҥэ кэлбитим."]}}
{"translation": {"ru": "Когда я прибыл, сотрудники центра попросили заполнить специальную анкету о мерах безопасности на рабочем месте.", "sah": ["Кэлбиппэр, киин үлэһиттэрэ үлэҕэ сэрэхтээх буолар туһунан анал анкетаны толорторбуттара."]}}
{"translation": {"ru": "Этим тогда все и закончилось.", "sah": ["Ол, онон ааспыта."]}}
{"translation": {"ru": "В начале августа мне позвонил Александр Макарович Николаев. Он сообщил, что я прошел проверку, и пригласил меня.", "sah": ["От үлэтэ үмүрүйэрин саҕана, атырдьах ыйын саҕаланыыта миэхэ Александр Макарович Николаевич субуоннаан бэрэбиэркэни ааспытым туһунан эппитэ уонна биһиэхэ кэл диэбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Когда я приехал, он сообщил, что я отправлюсь работать на Чаяндинскую вахту в Ленском улусе.", "sah": ["Кэлбиппэр, киһим «ЛенскэйЧайыҥдатыгар вахтаҕа үлэлии барар буоллуҥ» диэбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Через несколько дней я поехал в Якутск.", "sah": ["Хас да хонон баран, Дьокуускайкуоракка барыы буолла."]}}
{"translation": {"ru": "После приезда где-то месяц мы лежали в обсерваторе.", "sah": ["Онно тиийээппитин кытта ый курдук обсерваторга сытыарбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "У меня взяли три анализа на ковид.", "sah": ["Ковидка диэн үстэ анаалыс ылбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "В комнате лежишь один.", "sah": ["Хоско соҕотох сытаҕын."]}}
{"translation": {"ru": "Тебе выдают комплект постельного белья.", "sah": ["Утуйар таҥаскын барытын биэрэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Еду оставляют возле двери.", "sah": ["Аһылыккын ааныҥ таһыгар аҕалан уураллар."]}}
{"translation": {"ru": "Выдают защитные маски.", "sah": ["Харыстанар маасканан барытынанхааччыйаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Здесь, еще до поступления в обсерватор, несколько человек не смогли даже пройти комиссию и были исключены по здоровью. Таким образом, отобрали больше 50 человек, с которыми мы пролежали там примерно месяц для профилактики.", "sah": ["Манна, өссө обсерваторга киириэхпит иннинэ, хамыыһыйаны кыайан ааспакка хас да киһи доруобуйаларынан сыыйыллыбыттара.Инньэ гынан, 50-тан тахса киһи талыллан, харыстабылга ый курдук сытан тахсыбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "— Как вы доехали до места работы?", "sah": ["– Үлэлиир сиргитигэр хайдах айаннаабыккытый?"]}}
{"translation": {"ru": "— Однажды, а точнее, 26 августа, нас всех посадили в автобус и отвезли в аэропорт.", "sah": ["– Биир күн, ол эбэтэр атырдьах ыйын 26 күнүгэр барыбытын оптуобуска олордон, пуорка киллэрбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мы полетели по маршруту Якутск — Талакан.", "sah": ["ДьокуускайТалакаан маршрутунан көппүппүт."]}}
{"translation": {"ru": "В Талакане нас ждал автобус, который довез нас до места работы.", "sah": ["Талакааҥҥа түспүппүтүгэр биһигини оптуобус кэтэһэн турара.Онно олордон баран, үлэлиэхтээх сирбитигэр илтилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Из Талакана начинается Чаянда.", "sah": ["Талакаантан Чайыҥда саҕаланан барар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Наш рабочий участок находился в 70 километрах оттуда.", "sah": ["Үлэлиир сирбит 70-ча км курдук тэйиччи баар."]}}
{"translation": {"ru": "Когда мы доехали до нулевого КПП, нас очень долго проверяли. И когда мы добрались до места работы, то просидели в изоляции еще два дня.", "sah": ["Нулевой КПП-га тиийээппитин кытта биһигини өр баҕайы бэрэбиэркэлээбиттэрэ.Үлэлиир сирбитигэр тиийбиппитигэр икки күн сытыардылар."]}}
{"translation": {"ru": "У нас снова взяли анализы на ковид.", "sah": ["Эмиэ ковидтан анаалыс ылбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Сообщили, что у всех анализы хорошие.", "sah": ["Барыбыт анаалыһаүчүгэй диэн буолла."]}}
{"translation": {"ru": "Выяснилось, что мы попали на 73-й участок.", "sah": ["Ол кэннэ 73-с учаастак диэн баар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Это был самый центр.", "sah": ["Ол саамай кииннэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Там находились конторы и прочее.", "sah": ["Манна хонтуоралара эҥин баар."]}}
{"translation": {"ru": "Нас собрали в одной конторе и попросили заполнить различные документы.", "sah": ["Биһигини барыбытын хонтуораҕа мунньан баран, араас докумуону толортордулар."]}}
{"translation": {"ru": "Там нам выдали зарплатные карты.", "sah": ["Оннобиһиэхэ хамнаспыт түһэр карточкатын биэрдилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Затем мы пошли на склад и получили спецодежду (летнюю и зимнюю одежду и обувь).", "sah": ["Ол кэнниттэн ыскылааттарыгар баран анал таҥаспытын ыллыбыт (сайыҥҥы, кыһыҥҥы, атах таҥаһыгар тиийэ)."]}}
{"translation": {"ru": "Было много СМУ.", "sah": ["Онно элбэх СМУ баар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Все разные.", "sah": ["Бэйэ- бэйэлэрин тус-туспа араартыыллар."]}}
{"translation": {"ru": "Я остался на своем 73-м участке в СМУ-7.", "sah": ["Тус бэйэм 73-с учаастаккабаар СМУ-7 диэҥҥэ хаа бытым."]}}
{"translation": {"ru": "Многих из нас распределили на 110-й участок.", "sah": ["Онно үгүспүт 110 учаастакка ананан барбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Нас осталось 11 человек, из них трое сунтарцев.", "sah": ["Биһиги 11 буолан хаалбыппыт,ол иһигэр 3 Сунтаар дьоно."]}}
{"translation": {"ru": "После обеда мы начали работать.", "sah": ["Эбиэт кэннэ үлэлэтэн бардылар."]}}
{"translation": {"ru": "Строили дорогу из плит.", "sah": ["Онно плитканан суолу тэлгииллэр эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Дорога уже была выложена плитами.", "sah": ["Хайы-сах тэлгэнэн сытар этэ."]}}
{"translation": {"ru": "А мы находили стыки и засыпали их битумом.", "sah": ["Биһиги стыктарын буорунан кута-кута битумунан кутабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Занимались этим все вместе.", "sah": ["Бары бииргэ сылдьыбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "Так мы проработали полтора месяца.", "sah": ["Балтараа ый оннук үлэлээбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Когда мы только собирались работать, срок вахты был два месяца.", "sah": ["Үлэлии барарбытыгар вахтабыт болдьоҕо бастаан утаа 2 ый диэн этэ."]}}
{"translation": {"ru": "А потом, когда мы доехали до участка, нам сказали, что из-за вируса будет теперь три месяца.", "sah": ["Онтон учаастакка тиийээппитин кытта ыарыынан сибээстээн 3 ый диэн буолбута."]}}
{"translation": {"ru": "Так что я проработал три.", "sah": ["Онон үс ый үлэлээн кэллим."]}}
{"translation": {"ru": "Полтора месяца мы занимались укладкой дороги.", "sah": ["Ити курдук балтараа ый суол оҥоһуутугар сырыттыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Если говорить о режиме работы, то завтрак начинался в 6 утра.", "sah": ["Үлэбит эрэсиимин туһунан этэр буоллахха, сарсыарда 6-ҕа туран аһыы бараҕын."]}}
{"translation": {"ru": "В 7:30 едешь на рабочее место. В 12 тебя привозят на участок обедать.", "sah": ["Сэттэ ааһыыта үлэлиир сиргэр бараҕын.Күнүс 12 чааска учаастаккар аҕалан эбиэттэтэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Потом работаешь до 6 часов.", "sah": ["Ити курдук 6 чааска диэри үлэлиибит."]}}
{"translation": {"ru": "После ужина — свободное время. Занимаешься чем хочешь.", "sah": ["Киэһээҥҥи аһылыккын аһаан баран, бэйэҥ-бэйэҕэр бэриллэҕин, сөбүлүүр дьарыккынандьарыктаныаххын сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Условия проживания хорошие.", "sah": ["Олорор усулуобуйабыт үчүгэй."]}}
{"translation": {"ru": "Нас разместили в общежитии.", "sah": ["Уопсайга олорбуппут."]}}
{"translation": {"ru": "В комнате по шесть человек.", "sah": ["Хоско алта киһи түһэр."]}}
{"translation": {"ru": "Постельное белье и одежду меняют каждую неделю.", "sah": ["Утуйар, кэтэртаҥаскын нэдиэлэ аайы уларытаҕын."]}}
{"translation": {"ru": "Связь от «Мегафона».", "sah": ["Сибээспит «Мегафон»."]}}
{"translation": {"ru": "Всю неделю работает баня — можно сходить помыться.", "sah": ["Нэдиэлэни быһа баанньык үлэлиир ,баран суунаҕын."]}}
{"translation": {"ru": "После полутора месяцев работы нас перевели на другой участок — ПСП.", "sah": ["Балтараа ый үлэлээбиппит кэннэ биһигини атын, ПСП диэн учаастакка көһөрбүттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Там мы жили в вагончиках.", "sah": ["Онно көһөрөллөрүгэр биһиги вагончикка олорбуппут."]}}
{"translation": {"ru": "Работа заключалась в покраске и рытье.", "sah": ["Кырааска уона ону-маны хаһыы үлэтэ этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Также мы клали кирпичи под трубы.", "sah": ["Өссө турба анныгар кирпииччэни тэлгээбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "— Думаю, нашим читателям будет интересно узнать, сколько получают вахтовики.", "sah": ["– Вахтовай ньыманан баран үлэлиир дьон төһө хамнаһы аахсаллар эбит диэн ааҕааччылар интэриэһиргиир буолуохтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "— Сначала в середине месяца приходит аванс.", "sah": ["– Бастаан ый ортото аванса түһэр."]}}
{"translation": {"ru": "И после этого 15-го числа следующего месяца поступает зарплата.", "sah": ["Ол кэннэ, кэлэр ый 15-һигэр хамнаһыҥ түһэр."]}}
{"translation": {"ru": "Например, простой рабочий зарабатывает 70 тысяч.", "sah": ["Холобур, боростуой оробуочай хамнаһа 70 тыһ. солк."]}}
{"translation": {"ru": "Некоторые парни работали с краскопультами.", "sah": ["Сорох уолаттар пульт диэн кыраасканан ыстарар үлэҕэ сылдьыбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Они получали надбавки.", "sah": ["Онноүлэлиир дьон хамнастарыгар эбиллэр этэ."]}}
{"translation": {"ru": "У мастеров, которые контролируют работу, была надбавка к общей зарплате до 15 тысяч рублей.", "sah": ["Үлэни хонтуруоллуур маастардара 15 тыһ. тиийэ уопсай хамнастарыгар эбэн биэрэллэрэтэ."]}}
{"translation": {"ru": "— Руслан, понятно, что нельзя просто взять и уехать на вахту.", "sah": ["– Руслан, вахтанан үлэҕэ ыллыҥ да барбатыҥ биллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Какие качества нужны человеку, чтобы там работать?", "sah": ["Үлэлии барарга киһиттэн ханнык хаачыстыба наада эбит дии санаатыҥ?"]}}
{"translation": {"ru": "— В первую очередь нужно уметь выполнять физическую работу, быть терпеливым и здоровым.", "sah": ["– Бастатан туран, киһи хара үлэни сатыахтаах уонна тулуурдаах, доруобай буолуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, важны твои человеческие качества, у тебя должен быть соответствующий характер.", "sah": ["Ону таһынан, киһи быһыытынан хаачыстыбаҥ, майгыҥ-сигилиҥ онно эппиэттэһиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "Вахта — это коллективная работа.", "sah": ["Вахтаҕа коллективнай үлэ."]}}
{"translation": {"ru": "Если ты умеешь ладить с людьми, можешь трудиться здесь сколько угодно.", "sah": ["Дьону кытта тапсан үлэлиир буоллаххына, төһө баҕарар сылдьаҕын."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому призываю своих земляков приезжать работать на вахте.", "sah": ["Онон биир дойдулаахтарбын, вахтовай ньыманан үлэлии кэлэргитигэр ыҥырабын."]}}
{"translation": {"ru": "Незабываемые, прекрасные моменты", "sah": ["Умнуллубат кэрэ түгэннэр"]}}
{"translation": {"ru": "После второго пика морозов, когда через туманное белое небо пробиваются слабые, едва заметные, но столь долгожданные лучики солнца, хочется закричать «Ну, здравствуй, зимнее солнце!»", "sah": ["Үүнэр күммүт үөскүүр саҕата, ситэ сырдыы илик туманын быыһыттан бүдүгүрэ кырдьыбыт кырыа-кыһын кыскыйдаммыт муҥутуур тымныытын иккис түһүмэҕин кэнниттэн, быт хаамыытынан дуу, кутуйах атылынан дуу уһаан, кэлэн иһэрин бэлиэтиир чысхаан сарсыардатынан “Дорообо киэнэ дорҕооннооҕо буолуохтун!”."]}}
{"translation": {"ru": "В этот момент приближающиеся лучи солнца подобны драгоценному золоту.", "sah": ["Көр, ити аата көстөр дьүһүнэ көмүскэ тэҥнэммит кэмэ-кэрдиитэ улам-улам чугаһаан эрдэҕэ?"]}}
{"translation": {"ru": "Наша жизнь, полная самых разных ситуаций, бывает похожа на природу — где-то у нее человеческие черты, где-то проявляется звериное начало.", "sah": ["Ол кэриэтэ бэйэлээх олохпут эмиэ араас кэрдиис түгэннэринэн солбуллан биллэрбэккэ устан, уулуу сундулуйан “киһи дуо” диэн айылҕа “харамайын” араастаан эрийэн-буруйан ууга-уокка түһэртиирэ барыбытыгар да биллэр суол ээ!"]}}
{"translation": {"ru": "Но все же в ней порой бывают моменты, которые запоминаются.", "sah": ["Ити эрээри, кини даҕаны үгүс сырдык сахтаах, эриэккэс эркээйи өйгөр өспөттүү иҥэрэр айылгылаах буолар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Оказывается, прошло уже почти 20 лет с тех пор, как мой бедный друг Дмитрий покинул этот мир.", "sah": ["Миитэрэйим барахсан бу орто дойдуттан туораабыта хайыы-үйэ 20-чэ сыл буолбут эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Много лет мы дружили, и очень обрадовались, когда стали соседями.", "sah": ["Элбэхтэ да бииргэ сылдьан, аны олох даҕаны ыкса ыаллыы олохсуйан үөрбүппүт-көппүппүт баара."]}}
{"translation": {"ru": "Сколько тогда было разных побед в больших и средних соревнованиях, а временами и горьких поражений!", "sah": ["Төһөлөөх элбэх араас оччотооҕу обургу да, орто да күрэхтэргэ үксүн кыайыы көтөллөнөн, ардыгар кыайтарыы да “кыаһыланан” сылдьыбыппыт буолуой?!"]}}
{"translation": {"ru": "Он часто меня смущал тем, что называл своей правой рукой, поддержкой.", "sah": ["Миигин үксүн “уҥа илиим, өйөбүлүм” – диэн киһини кыбыһыннарара."]}}
{"translation": {"ru": "Он был выдающимся спортсменом, прославившим Сылан, известным в улусе настоящим энтузиастом спорта, подобным якутскому богатырю Нюргуну.", "sah": ["Бэйэтэ Сылаҥы Сылаҥ дэппит чулуу ыспарсымыан, улууска биллэр успуорт дьиҥнээх энтузиаһа, быһата Саха Ньургуна этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Нюргун было также его любимым именем.", "sah": ["Тапталлаах аата эмиэ Ньургун эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Про него наверняка есть много воспоминаний.", "sah": ["Кини туһунан ахтыы да син элбэҕэ буолуо."]}}
{"translation": {"ru": "Вспоминается одна история...", "sah": ["Онтон биир умнуллубат түгэни ахтыым ..."]}}
{"translation": {"ru": "Зональные соревнования отделений Собурского совхоза зачастую проводились у нас.", "sah": ["Субуруускай сопхуос отделениеларын зонатааҕы күрэхтэһиитэ үксүн биһиэхэ буолара."]}}
{"translation": {"ru": "У нас был большой, так называемый типовой, спортзал, который был построен одним из первых в районе.", "sah": ["Оройуоҥҥа биир бастакынан тутуллубут, оччолорго типовой дэнэр, улахан успуорт саалалаах этибит."]}}
{"translation": {"ru": "Весной 1972 года, в марте, после двухдневных напряженных соревнований хатылынские вдруг смогли обойти нас на пол-очка и им достался кубок.", "sah": ["1972 сыл сааһыары, кулун тутарга икки күннээх тыҥааһыннаах күрэхтэһии кэнниттэн, хатылылар арай очукуо аҥаарынан кыайан таҕыстылар, кубогы илдьэ барар буоллулар."]}}
{"translation": {"ru": "Такому исходу событий они были крайне рады!", "sah": ["Дьоммут үөрэн-көтөн “сус” гыннахтара дии!"]}}
{"translation": {"ru": "Мы были удивлены и попробовали пересчитать заново. Как и предполагалось, на пол-очка победили мы.", "sah": ["Биһиги дьиктиргээн, саҥаттан ааҕан көрдүбүт, сэрэйбит курдук, очукуо аҥаарынан биһиги кыайбыт эбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "«То-то наши \"звезды\" (он часто использовал это слово) так быстро смотались. Надо бы завтра поехать и забрать наш кубок», — сказал он с улыбкой, как ни в чем не бывало.", "sah": ["“Ол да иһин “суоластар” (ити кини үгүстүк туттар тыла этэ) түргэнник барбыттар эбит, сарсын баран кубокпытын былдьаан кэлиэҕиҥ”, - диэн баран, буоларын курдук, мичээрдээн кэбистэ."]}}
{"translation": {"ru": "Услышав это, мы взбодрились: — Давайте поедем завтра. Если нужно, то мы готовы выступить и во второй раз».", "sah": ["Оччону истибит дьон өрүкүнэйэ түстэхпит: “Дабаай, күн сарсын барыаҕыҥ, наада буоллаҕына, иккистээн да киирсэргэ бэлэммит”, - дэстибит."]}}
{"translation": {"ru": "На следующий день, собравшись рано, мы выдвинулись пешком в сторону Хатылы.", "sah": ["Нөҥүө күн эрдэ хомуллан, сатыы Хатылылаатыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Команда наша была в полном составе: Дмитрий, я, Иван Дурусал, Афоня Аянитов, Степа Макаров и Василий Дарбасов.", "sah": ["Хамаандабыт да толору таҕыста: Миитэрэй, мин, Уйбаан Дуруһаал, Оппуонньа Аянитов, Степа Макаров уонна Баһылай Дарбасов."]}}
{"translation": {"ru": "Мы приехали к обеду без предупреждения, ребята нас как будто уже ждали.", "sah": ["Эбиэт ааһыыта туох да сэрэтиитэ суох тиийдибит, дьоммут хайдах эрэ кэтэспит курдуктар, мүчүҥнэһэ көрүстүлэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Подлецы, мы пришли за кубком. Видимо, судья ошибся, несите кубок обратно», — строго обратился Дмитрий.", "sah": ["“Суоластар, кубокпытын ыла кэллибит, арааһа судьуйа сыыһата тахсыбыт, төттөрү аҕалыҥ”, - Миитэрэй бас-көс киһибит суос бэринэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Давайте определим победителя заново, с помощью мяча...». Поскольку спортзала не было, соревнование прошло в клубе.", "sah": ["“Дабаай, өссө быһаарсыаҕыҥ, мээчиккэ ...” Успуорт саалата суох буолан күрэхтэһии кулуупка ыытыллара."]}}
{"translation": {"ru": "Мы тогда были в превосходной форме, к тому же нас одолевала досада, поэтому мы были готовы выложиться на полную.", "sah": ["Биһиги ол саҕана олох үчүгэй кэммит буолан уонна кыһыыбыт да эптэҕэ, олох тулуппатыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Им не помог даже их знаменитый незаменимый Говоров.", "sah": ["Аатырар, солбуллубат Куобараптара да туһалаабата."]}}
{"translation": {"ru": "Иван Львович Говоров и вправду был большим фанатом спорта, известным в улусе, и горячо любил все виды спорта.", "sah": ["Уйбаан Львович Говоров, кырдьык да, успуорт бары көрүҥүн ис сүрэҕинэн итийэн-кутуйан таптыыр, тылын-өһүн, ууһун-уранын таба туһанар, улууска биллибит успуорт фанаата этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Семен Прокофьев — тоже один из именитых спортсменов Хатылы. Их третьим участником был Иван Харлампьев, еще один спортивный энтузиаст, также среди них был Мичикилээн Иванов — все достойные ребята. «Эй, эй, ребята, давайте пойдем в другое место и продолжим по другим видам. Вон, в доме Сайки», — сказали они.", "sah": ["Сэмэн Прокопьев эмиэ Хатылы чулуута, киһи киэнэ чаҕылхайа, хайа, уонна үһүс киһилэрэ, бэйэлэрин күтүөттэрэ Уйбаан Харлампьев эмиэ успуорт энтузиаһа, ол быыһыгар Мичикилээн Иванов – бары да дэгиттэр уолаттар: “Бээ, бээ, уолаттаар, атын сиргэ баран атын көрүҥнэрбитин салгыаҕыҥ, ити Саайка дьиэтигэр”, - дэһэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Ну, хорошо, мы готовы», — мы дошли до дома, где условились встретиться и в котором нам раньше тоже доводилось бывать.", "sah": ["“Чэ сөп, биһиги онно да бэлэммит”, - этиллибит дьиэҕэ ыстанан тиийдибит, эрдэттэн да сылдьымахтаабыт сирбит."]}}
{"translation": {"ru": "Открыв дверь, мы увидели накрытый стол, по тем временам не хуже ресторанного.", "sah": ["Ааны аһаат, эрэстэрээн аһа диэн сымыйа буолуох этэ оччотооҕу үйэҕэ, остуол бөҕө тардыллыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Да и хозяева оказались очень расторопными, шустрыми. Все это напомнило летний праздник Ысыах.", "sah": ["Хаһаайыттарбыт да хамсаныылара түргэнэ, имигэһэ, сайыҥҥы дьэргэстэй ыһыаҕар майгылатар үлүгэрэ!"]}}
{"translation": {"ru": "Поскольку мы прошли пешком около 35 верст, то изрядно проголодались. Мы начали разминаться, подтягиваться.", "sah": ["Сатыы хааман тиийбит дьон, син 35 биэрэстэ баара буолуо, аччыктаабыппыт да бэрт, тардыммыта буола-буола, улам түсүһэн бардахпыт дии!"]}}
{"translation": {"ru": "Подмигиваю Дмитрию: «Берем кубок».", "sah": ["Миитэрэйбэр имнэнэбин: “Кубогы, кубогы”, - диибин."]}}
{"translation": {"ru": "Хатылынские при каждом прыжке поддразнивали нас, и их красноречию можно было позавидовать.", "sah": ["Хатылыларбыт буоллаҕына хас туос аайы биһигини киһиргэтэллэр, эчи, тыллара ууһа, эриэккэһэ, киһи эрэ аһыы олоруох курдук."]}}
{"translation": {"ru": "Отличились мы и в перетягивании палки.", "sah": ["Ол быыһыгар маспыт тардыһыыта – эмиэ биһиги туһабытыгар."]}}
{"translation": {"ru": "Посмотрел я на Дмитрия — а он весь сияет от радости.", "sah": ["Киһибин көрбүтүм – туох да үөрбүт аҕай, бирээмэ “кэрэмэһэ” быгыалыы сылдьар."]}}
{"translation": {"ru": "О, какой же замечательный был у моего друга нрав. «Подлецы, так уж и быть, документ уже заполнен. Но в следующем году вы должны поставить наш кубок обратно. В следующий раз не дадим форы. Как же иначе-то после всей это заварушки? А сейчас можно попеть и поплясать», — сказал он и затянул свою «коронку»...", "sah": ["Оо, үчүгэй да майгылаах этэ, табаарыһым барахсан” “Суоластар, кэбис, сиэҥ, докумуон туоллаҕа, только эһиил кубокпытын илдьэн миэстэтигэр туруораҕыт, бу сырыыга биһиги, хайа да түбэлтэҕэ биэриэхпит суоҕа, чэ, уонна бу үлүгэрдээх далбарга түбэһэн баран, аанньа буолуохпут дуо, ыллыахха-туойуохха буоллаҕа”, - диэн баран, бэйэтин “хоруонкатын” тардан кэбистэҕэ үһү ..."]}}
{"translation": {"ru": "Вспоминаю родной алас...", "sah": ["Саныыбын төрөөбүт алааспын..."]}}
{"translation": {"ru": "Перед глазами встает живой и немеркнущий образ моего товарища!", "sah": ["Харахпар бу тиллэн кэллэр табаарыһым өлбөөдүйбэт мөссүөнэ!!!"]}}
{"translation": {"ru": "Амгинская дорожная инспекция предупреждает водителей о сильных морозах", "sah": ["Амматааҕы суол иниспиэксийэтэ улахан тымныыларга суоппардары сэрэтэр"]}}
{"translation": {"ru": "Государственная инспекция по безопасности дорожного движения Амгинского улуса призывает водителей быть осторожными на дорогах в морозные дни с густым туманом.", "sah": ["Амматааҕы ис дьыала отделын суолга куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай иниспиэксийэтэ хойуу туманнаах тымныы күннэргэ суоппардар суолга сэрэхтээх буолалларын санатар."]}}
{"translation": {"ru": "В такую погоду из-за тумана водители не видят пешеходов, остановившиеся или проезжающие мимо машины, что может привести к дорожно-транспортным происшествиям и создать опасность для жизни людей.", "sah": ["Маннык күҥҥэ-дьылга будулҕан туман мэһэйдээн, суоппардар сатыы дьону, тохтоон турар, айаннаан иһэр массыыналары көрбөккөлөр суол саахалын таһаарыахтарын, дьон олоҕор кутталы үөскэтиэхтэрин сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому инспекция призывает водителей ездить медленнее, чтобы не подвергать себя опасности.", "sah": ["Ол иһин бэйэҕэ эрэллээхтик сананарга бытааннык айанныырга ыҥыраллар."]}}
{"translation": {"ru": "Чтобы водитель, едущий сзади, четко видел транспорт впереди и правильно рассчитывал свою скорость, необходимо, чтобы у автомобиля горели основные и противотуманные фары.", "sah": ["Кэнниттэн айаннаан иһэр массыына иннигэр иһэр тиэхиньикэни чуолкайдык көрөрүн уонна арытын суоттанарын курдук массыыналар улахан уонна тумаҥҥа туттуллар уоттарын уматан сылдьыахтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "Инспекторы информируют о том, что в густом тумане нельзя обгонять машины, следует соблюдать дистанцию до другого транспорта, держаться правой стороны дороги, а в случае остановки машины с правой стороны следует проехать слева, также можно подать звуковой сигнал.", "sah": ["Иниспиэктэрдэр хойуу тумаҥҥа массыынаны ситэн ааһар көҥүллэммэтин, атын тиэхиньикэттэн тэйиччи айанныахтаахтарын, суол уҥа өттүн тутуһуохтаахтарын, бу хайысхаҕа массыына тохтоон турар буоллаҕына хаҥас өттүттэн ааһыахтаахтарын, тыас сигналын туһаныахтарын сөбүн этэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "При очень густом тумане рекомендуется остановиться на обочине и переждать, включив основные и противотуманные фары.", "sah": ["Туман олус хойуу буоллаҕына суол кытыы өттүгэр туораан улахан уонна сигнализация уоттарын холбоон олорон туман астарын кэтэһэллэригэр сүбэлииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Отмечается, что при морозной погоде с густым туманом у машин не загорались фары, не срабатывала техника, ломалась какая-либо деталь, не горели огни прицепов.", "sah": ["«Хойуу туманнаах тымныы күннэр тураннар, суоппардар массыыналарын фараларын, уоттарын тыктарбаттара, тиэхиньикэлэрин дьиэгириитэ, хайа эмэ чааһа алдьаныыта, прицептэрин уоттара умайбата бэлиэтэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "В новом году три водителя были задержаны за вождение в нетрезвом состоянии.", "sah": ["Үүммүт сылга арыгы иһэн баран үс суоппар түбэстэ."]}}
{"translation": {"ru": "В таких случаях дела водителей рассматриваются мировыми судами как административные правонарушения.", "sah": ["Маннык түгэҥҥэ суоппардар дьыалалара административнай буруй быһыытынан мировой суукка көрүллэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "При повторном правонарушении возбуждается уголовное дело.", "sah": ["Иккис түбэһиигэ холуобунай дьыала көбүтүллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Виновному может грозить лишение прав на управление транспортом до двух лет либо лишение свободы.", "sah": ["Буруйданааччы тиэхиньикэни ыытар бырааба икки сылга быһыллар эбэтэр хаайыллыан сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Тем, кто отправляется в дальние поездки, советуем хорошо позаботиться о машине, запастись бензином, запасными частями, теплой одеждой», — говорит главный инспектор Амгинского отдела государственной инспекции безопасности дорожного движения, старший лейтенант полиции Григорий Неустроев.", "sah": ["Ыраах айаҥҥа барааччылар массыынаҕытын үчүгэйдик көрүнэн, эбии бензини, саппаас чаастары, сылаас таҥаһы ыларгытыгар сүбэлиибит», – диэн этэр Амматааҕы ис дьыала отделын суолга куттал суох буолуутун иниспиэксийэтин судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ, полиция ыстаарсай лейтенана Григорий Неустроев."]}}
{"translation": {"ru": "В этом году в поселке Нахара Амгинского улуса отметят 100-летие Героя Труда Петра Яковлева", "sah": ["Амма Наахараҕа быйыл Үлэ Геройа Петр Яковлев 100 сааһын бэлиэтиэхтэрэ"]}}
{"translation": {"ru": "В Амгинском улусе в этом году ожидается много мероприятий.", "sah": ["Амма улууһугар быйыл үгүс тэрээһин күүтүллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Одно из главных мероприятий — 100-летие со дня рождения Героя Социалистического Труда Петра Ионовича Яковлева.", "sah": ["Онтон биир сүрүннэрэ Социалистическэй Үлэ Геройа Петр Ионович Яковлев төрөөбүтэ 100 сыла."]}}
{"translation": {"ru": "Для организации мероприятий на высшем уровне в родном селе героя была сформирована улусная организационная комиссия.", "sah": ["Герой төрөөбүт нэһилиэгэр үбүлүөйдээх тэрээһини үрдүк таһымҥа ыытар сыаллаах, бэлэмнэнии үлэ чэрчитинэн улуус тэрийэр хамыыһыйата тахса сырытта."]}}
{"translation": {"ru": "Группу возглавила заместитель начальника улуса по социальным вопросам Саргылана Борисова.", "sah": ["Бөлөҕү улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Саргылана Борисова салайда."]}}
{"translation": {"ru": "Вместе с ней основные вопросы решали заместитель начальника по строительству и инфраструктурному развитию Виктор Смирнов, главный архитектор Федор Алексеев, заместитель начальника управления сельского хозяйства Алексей Шишкин и недавно назначенный руководитель управления культуры Иван Иванов.", "sah": ["Кинини кытта баһылыгы тутууга уонна инфраструктура сайдыытыгар солбуйааччы Виктор Смирников, кылаабынай архитектор Федора Алексеева, тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччытын солбуйааччы Алексей Шишигин, соторутааҕыта култуура управлениетын салайааччытынан анаммыт Иван Иванов сылдьан туһааннаах боппуруостарын билистилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Вместе с главой наслега Марией Захаровой комиссия провела встречу со специалистами, на которой обсудили текущие планы и осмотрели строящиеся объекты.", "sah": ["Хамыыһыйа нэһилиэк баһылыга Мария Захарованы, исписэлиистэри кытта көрсөн тирээн турар былааннары дьүүллэстилэр уонна тутуллуохтаах эбийиэктэри көрдүлэр."]}}
{"translation": {"ru": "«22 февраля, в день рождения Петра Ионовича, в поселке Нахара Амгинского улуса должно состояться открытие юбилейного года.", "sah": ["“Олунньу 22 күнүгэр Амма Наахараҕа, Петр Ионович төрөөбүт күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, үбүлүөйдээх сыл аһыллыыта буолуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Также в середине февраля в Якутске планируется открытие выставки, посвященной жизни Героя Труда.", "sah": ["Ону сэргэ олунньу ый ортотугар Дьокуускай куоракка Үлэ Геройун олоҕун көрдөрөр быыстапка арыллыахтаах."]}}
{"translation": {"ru": "В апреле планируется республиканское театрализованное представление.", "sah": ["Муус устар ыйга өрөспүүбүлүкэтээҕи театрализованнай көрүү былааннанар."]}}
{"translation": {"ru": "В течение года в наслеге будут проведены различные работы, в том числе по озеленению; а самое главное — ожидается открытие нового здания детского сада.", "sah": ["Сыл устата нэһилиэккэ араас үлэлэр ыытыллыахтара, көҕөрдүү үлэтэ барыа, саамай сүрүнэ саҥа уһуйаан дьиэтэ үлэҕэ киириэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "В Доме-музее Петра Ионовича пройдут ремонтно-восстановительные работы, а в сквере будет возведен памятник.", "sah": ["Петр Ионович Яковлев музей-дьиэтин саҥардан оҥоруу барыахтаах, пааматынньыктаах сквер тутуллуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Но, конечно, проведение мероприятий будет зависеть от налагаемых ограничений», — рассказала о запланированных работах заместитель главы наслега Саргылана Васильевна.", "sah": ["Дьэ ол гынан баран биллэн туран ыытыы таһыма барыта билигин баар хааччахтан тутулуктаныан сөп”, – диэн баһылык солбуйааччыта Саргылана Васильевна былааннаммыт үлэлэри билиһиннэрдэ."]}}
{"translation": {"ru": "В ближайшее время должны начаться подготовительные работы по реконструкции летника в хозяйстве «Арыы Алаас», где работала известная доярка.", "sah": ["Сотору кэминэн биллиилээх ыанньыксыт үлэлээн ааспыт “Арыы Алаас” диэн сиригэр баар сайылыгы саҥардыыга бэлэмнэнии үлэлэрэ саҕаланыахтаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "На встрече также присутствовали общественники наслега, которые поделились мнениями и высказали свои предложения.", "sah": ["Ыытыллыбыт кэпсэтиигэ нэһилиэк уопсастыбанньыктара эмиэ кыттыыны ылан бэйэлэрин санааларын эттилэр, этиилэри киллэрдилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Шуточные конкурсы", "sah": ["Дьээбэлээх тэрээһиҥҥэ"]}}
{"translation": {"ru": "Жители села Хоробут приняли активное участие в веселых конкурсах.", "sah": ["Хорообут нэһилиэгэр сэргэх куонкуруска көхтөөхтүк кытыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Участники украсили и нарядили свой скот, а затем выставили фотографии на странице местного культурного центра в Instagram.", "sah": ["Кыттааччылар сүөһүлэрин киэргэтэн, симээн, хаартыскаҕа түһэн олохтоох култуура киинин инстаграм-сирэйигэр таһаардылар."]}}
{"translation": {"ru": "В шуточном конкурсе второе место занял двухлетний Доктор Старт, ставший символом объявленного в республике года здоровья.", "sah": ["Дьээбэлээх куонкуруска бастакы миэстэни СӨ Доруобуйа сыла биллэриллибитин кэрэһэлиир 2 саастаах Доктор Старт ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Звание «Сильного быка-богатыря» досталось двухлетнему Орлу, «Послушного быка-богатыря» — быку Саджагаю, звание «Наследника предков» получил трехлетний Уранник, «Трудолюбивым быком-богатырем» стал Соломон, самым юным участником оказался 8-месячный Красавчик.", "sah": ["«Күүстээх Боотур оҕус» анал ааты 2 саастаах Орел, «Улгум Боотур оҕус» ‒ Саадьаҕай оҕус, «Удьуор утума» ‒ үстээх Ураанньык, «Бүгүрү Боотур оҕус» ‒ Соломон, «Саамай эдэр кыттааччы» анал ааты 8 ыйдаах Красавчикка иҥэрдилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Всегда вперед", "sah": ["Өрүү инники күөҥҥэ"]}}
{"translation": {"ru": "Студенческие друзья, с которыми он учился в Омске, такие как Александр Куприянов, Аркадий Прокофьев, вспоминая те времена, говорили, что Михаил Дмитриевич, окончив учебу, поставил перед собой цель разработать план по реализации своего видения развития физкультуры и спорта у себя на родине.", "sah": ["Омскайга бииргэ үөрэммит устудьуон доҕотторо, кини курдук успуорт эйгэтигэр бэйэлэрин ааттарын ааттаппыт Александр Куприянов, Аркадий Прокопьев ахталларынан, ол кэмнэртэн Михаил Дмитриевич үөрэҕин бүтэрэн, дойдутугар тиийэн физкултуура уонна успуорт сайдарыгар бэйэтин көрүүлэрин олоххо киллэрэргэ сыал туруорунара, былаан оҥосторо дииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Одним из свидетельств воплощения этой мечты в жизнь стало введение в эксплуатацию крытого манежа с беговой дорожкой на 200 м", "sah": ["Ол баҕа санааларыттан олоххо киирбит биир туоһутунан интэринээт томторугар 200 м."]}}
{"translation": {"ru": "и двумя волейбольными площадками в интернате.", "sah": ["эргимтэлээх сүүрэр дорожкалаах, иһигэр икки волейболлуур былаһааккалаах, сабыылаах манеһы үлэҕэ киллэрбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "«Бог посылает человека в мир, чтоб он творил и трудился, строил жизнь на своей родине.", "sah": ["“Киһи барахсаны Айыы Таҥара орто дойдуга дойдуҥ, дьонуҥ туһугар ай-тут, олоҕу оҥорус диэн анаан ыытар айылгылаах."]}}
{"translation": {"ru": "Таким человеком для меня, без сомнения, является Михаил Дмитриевич Гуляев — истинный сын своего народа, которого боги послали, чтобы он принес ему славу и счастье.", "sah": ["Оннук киһинэн үөһээ айыылар бэйэтин норуотун туругурда, дьоллуу ыыппыт эрэллээх уолларынан Михаил Дмитриевич Гуляевы туох да кэтэх санаата суох дорҕоонноохтук этэбин."]}}
{"translation": {"ru": "Душа радуется от того, как деревенский ребенок, с детства привыкший к работе и труду, выросший в стремлении быть здоровым и физически сильным, получил образование, достиг успехов и усердно работает», — говорит заслуженный работник спорта Республики Саха, лауреат государственной премии им. Д. П.", "sah": ["Кыра эрдэҕиттэн үлэ-хамнас ортотугар эриллэн, дьиҥ дууһатынан эт-хаан өттүнэн чэгиэн-чэбдик буоларга ылынан улааппыт тыа оҕото үөрэхтэнэн, ситэн-хотон, үлэ үөһүгэр түһэн, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьарыттан дуоһуйа үөрэҕин,” – диэн Саха өрөспүүбүлүкэтин физкултуураҕа уонна успуорка үтүөлээх үлэһитэ, Д.П."]}}
{"translation": {"ru": "Коркина, председатель комитета спорта ЯАССР в 1977–1986 гг.", "sah": ["Коркин аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, Саха АССР успуорка кэмитиэтин 1977-1986сс.."]}}
{"translation": {"ru": "А. Е.", "sah": ["бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит А.Е."]}}
{"translation": {"ru": "Алексеев в статье «Выдающийся спортивный руководитель», опубликованной в 2016 году в газете «Спорт Якутии».", "sah": ["Алексеев 2016 сыллаахха “Спорт Якутии” хаһыакка “Успуорт уһулуччулаах салайааччыта” диэн ыстатыйатыгар суруйбутуттан ахтан саҕалыым."]}}
{"translation": {"ru": "Счастье человека — это здоровье, здоровье — это счастье.", "sah": ["Киһи дьоло диэн – доруобуйа, доруобуйа диэн – дьол буоллаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Чтобы трудиться на благо здоровья своего народа, Михаил Дмитриевич получил два специальных образования, в дальнейшем учился в Дальневосточной академии на факультете управления.", "sah": ["Михаил Дмитриевич норуотун доруобуйатын уһансаары, икки аналлаах үөрэҕи бүтэрэн, салгыы Уһук Илиҥҥи академияҕа салайыы салаатыгар үөрэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "Он очень плодотворно работал по профилю учителем физкультуры в родном селе, за что был удостоен высокого звания.", "sah": ["Үөрэҕин хайысхатынан төрөөбүт улууһугар физкултуура учууталынан олус таһаарыылаахтык үлэлээн, аата үрдүктүк ааттаммыта."]}}
{"translation": {"ru": "Молодого перспективного работника назначили директором спортивной школы имени великого тренера Д. П. Коркина.", "sah": ["Кэскиллээх, эдэр үлэһити улуу тириэньэр Д.П.Коркин аатын сүгэр ыспартыыбынай оскуоланы салайарга анаабыттара."]}}
{"translation": {"ru": "В этот период Михаил Дмитриевич проявил себя как грамотный руководитель, и о его деятельности узнали в республике и в России.", "sah": ["Ити кэмҥэ Михаил Дмитриевич бэйэтин тугун-ханныгын биллэрэн, улахан салайааччы быһыытынан ситэн-хотон, үлэтэ-хамнаһа өрөспүүбүлүкэҕэ, Арассыыйаҕа биллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Возлагая надежды на молодого директора школы, земляки избирают его депутатом Государственного Собрания Ил Тумэн Республики Саха (Якутия) 1-го созыва.", "sah": ["Оскуола эдэр дириэктэрин биир дойдулаахтара эрэнэн, итэҕэйэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 1-кы ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутаатынан талаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Там он проходит большую школу труда — участвует в создании в республике школ нового направления.", "sah": ["Онно үлэ улахан оскуолатын ааһар – өрөспүүбүлүкэҕэ саҥа хайысхалаах оскуолаларын тэрийиигэ кыттар."]}}
{"translation": {"ru": "И так, добившись успехов, он становится одним из наиболее примечательных руководителей физкультурного направления в республике.", "sah": ["Дьэ, уонна ситэн-хотон, саха тыллаах киэн туттар, дурда-хахха оҥостор физкултуура хамсааһынын биир тарбахха баттанар салайааччыта буола үүнэр."]}}
{"translation": {"ru": "Отталкиваясь от своего широкого видения будущего, впервые в сельской местности в России — в селе Чурапча — организует Институт физкультуры и спорта.", "sah": ["Киэҥ санаанан, инникини далааһыннаахтык көрүүнэн сиэттэрэн, Арассыыйаҕа аан бастаан тыа сиригэр – Чурапчыга физкултуура уонна успуорт үнүстүүтүн тэрийэр."]}}
{"translation": {"ru": "Сказать «организует» будет мало.", "sah": ["Тэрийбитэ диэн – эттэххэ дөбөҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Только ему одному известно, сколько труда и сил пришлось вложить, порой забывая про сон, чтобы воплотить в жизнь этот огромный проект.", "sah": ["Ити үлүгэрдээх чыпчаал, кэскиллээх былааны ситиһэргэ, олоххо киллэрэргэ киэҥ хабааннаах сайдыы, тургутуу үлэтэ барбытын, утуйар уутун умнан туран сүүрбүтүн-көппүтүн, ардыгар үөрэр-хомойор түгэннэрин бэйэтэ эрэ билэн эрдэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Институт благополучно работает по сей день.", "sah": ["Үнүстүүт күн бүгүн ситиһиилээхтик үлэлии турар."]}}
{"translation": {"ru": "За 20 лет с момента открытия института были подготовлены тысячи высококвалифицированных специалистов, которые плодотворно работают в разных уголках нашей необъятной Родины на благо здоровья народа в различных сферах, включая учебно-воспитательную работу.", "sah": ["Бу үөрэх кыһата аһыллыаҕыттан, 20 сыл устата, тыһыынчанан ааҕыллар анал үрдүк үөрэхтээх исписэлиистэр бэлэмнэнэн, киэҥ нэлэмэн Сахабыт сирин араас муннуктарыгар норуот доруобуйатын туһугар, үөрэтиигэ-иитиигэ, араас салайар үлэлэргэ таһаарыылаахтык үлэлии сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Институт готовит высококлассных спортсменов, прославляющих честь республики и страны на весь мир.", "sah": ["Үрдүк кылаастаах ыспарсымыаннар иитиллэн, өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа чиэһин аан дойдуга аатырдаллар-сураҕырдаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Имя первого ректора Михаила Дмитриевича Гуляева, организовавшего институт физкультуры в селе, будет увековечено.", "sah": ["Тыа сиригэр физкултуура үнүстүүтүн ситиһиилээхтик тэрийбит бастакы ректор Михаил Дмитриевич Гуляев аата үйэлэргэ ахтыллыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "В 2003 году Михаила Дмитриевича, нашедшего свое призвание в сфере спорта, назначают председателем комитета по физической культуре и спорту Республики Саха (Якутия).", "sah": ["Успуорт эйгэтигэр бэйэтин хайысхатын булбут, успуорт эйгэтигэр аата-суола биллибит Михаил Дмитриевиһы 2003 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин физкултуураҕа уонна успуорка кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн аныыллар."]}}
{"translation": {"ru": "С этого момента начинается долгая плодотворная работа Михаила Дмитриевича, направленная на развитие спорта в республике.", "sah": ["Дьэ, ол кэмтэн саҕаланар биһиги Михаил Дмитриевичпыт өрөспүүбүлүкэҕэ успуорт сайдыытыгар туһулаабыт уһун сыллаах өрөгөйдөөх, таһаарыылаах үлэтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Также приведу здесь цитату из статьи А. Е. Алексеева «Выдающийся руководитель спорта»: «В сфере спорта в общей сложности я проработал четверть века.", "sah": ["Ону эмиэ бу ахтыыбар А.Е Алексеев “Успуорт уһулуччулаах салайааччыта “диэн ыстатыйатыттан киллэрэбин: “Мин успуорт эйгэтигэр холбоон-илбээн, үйэ чиэппэрэ үлэлээтим."]}}
{"translation": {"ru": "За это время получил суровый опыт сложной, кропотливой работы.", "sah": ["Ол тухары сыралаах үлэ аһыытын-ньулуунун билэн аастаҕым."]}}
{"translation": {"ru": "С момента начала физкультурного движения в республике руководителями спортивного направления, пожалуй, были более 20 человек.", "sah": ["Өрөспүүбүлүкэҕэ успуорду салайааччынан физкултуурунай хамсааһын саҕаланыаҕыттан, арааһа, сүүрбэттэн тахса киһи үлэлээн аастаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Работали сообща, насколько у нас хватало знаний, сил и ресурсов, и эта наша работа будет развиваться дальше.", "sah": ["Ким туох кыахпытынан, төһө билиилээхпитинэн, күүспүт-уохпут, өйбүт-санаабыт тиийэринэн, бары күүспүтүн түмэн үлэлээн, бигэ акылааты ууран, ол сүнньүнэн үлэ өссө силигилии сайдыа турдаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Однако Михаил Дмитриевич блестяще и убедительно показал себя в качестве выдающегося руководителя.", "sah": ["Ол гынан баран, Михаил Дмитриевич бэйэтин уһулуччулаах салайааччы быһыытынан чаҕылхайдык уонна итэҕитиилээхтик көрдөрдө."]}}
{"translation": {"ru": "Хочу прямо сказать, что не было настолько эффективного руководителя, который достиг бы столь высоких рубежей, как он.", "sah": ["Маннык таһаарыылаахтык үлэлээбит, кини курдук ситиһиилэммит, үрдүк кирбиилэри ылбыт салайааччы суох этэ диэн быһаччы этиэхпин баҕарабын."]}}
{"translation": {"ru": "Мы гордимся им за то, что он вывел Якутию на всероссийский и мировой уровень».", "sah": ["Биһиги кининэн киэн туттабыт – Сахатын сирин бүтүн Арассыыйаҕа, аан дойдуга таһаарда»."]}}
{"translation": {"ru": "Какую отличную оценку дал высокий руководитель и аксакал спорта!", "sah": ["Хайдах курдук үчүгэй сыанабылы биэрбитий, биир успуорт улахан салайааччыта, аксакала?!"]}}
{"translation": {"ru": "Если вспомнить об основных проектах Михаила Дмитриевича, то он внедрил комплексную систему спортивного воспитания, начиная с детского сада и заканчивая университетом; обеспечил участие наших лучших спортсменов в различных видах спорта на первенствах России, Европы, мира, где они показали высокие результаты; люди с ограниченными возможностями здоровья стали заниматься спортом, завоевали золотые, серебряные медали на Сурдоолимпийских, Параолимпийских играх. Под его руководством развитие получили якутские национальные виды спорта, соревнования по которым стали проводиться как внутри страны, так и за рубежом. Ежегодно Госкомспорт проводит масштабную работу, охватывающую всю республику, на высоком уровне начали проводиться международные спортивные игры «Дети Азии», международные турниры, всероссийские соревнования. В районах, где проводятся крупные республиканские соревнования, построены хорошие стадионы, спортивные залы, различные объекты, в столице республики построены крупные современные объекты для занятий спортом.", "sah": ["Михаил Дмитриевич ыыппыт үлэлэрин сүрүн оҥкулларыттан аҕыннахха, ситимнээх үөрэҕи уһуйаантан саҕалаан, үрдүк үөрэххэ диэри олохтоото, бастыҥ ыспарсымыаннарбыт Арассыыйа, Европа, Аан дойду күрэхтэһиилэригэр араас көрүннэргэ кыттыыларын хааччыйан, үрдүк ситиһиилэри көрдөрдүлэр, доруобуйаларынан хааччахтаах дьоммут успуордунан дьарыктаналларыгар анаан, сөптөөх хайысханы тутуһан, сурдоолимпиадаҕа, параолимпийскай оонньууларга кыһыл көмүс, үрүҥ көмүс мэтээллэргэ тигистилэр, саха национальнай көрүҥнэрин сайыннаран, Арассыыйа, тас дойду таһымнарыгар тиийэ күрэхтэһиилэр ыытыллар буоллулар, улуустар ахсын госком успуорт күннэрин бүтүн өрөспүүбүлүкэни хабан киэҥ далааһыннаах үлэни ыытар, “Азия оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһии, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдар, Арассыыйа күрэхтэһиилэрэ үрдүк таһымҥа ыытыллар буоллулар, өрөспүүбүлүкэтээҕи улахан күрэхтэһии ыытыллар улуустарыгар үчүгэй стадионнар, успуорт саалалара, онтон да араас эбийиэктэр тутулуннулар, өрөспүүбүлүкэбит киинигэр успуордунан дьарыктанарга сөптөөх аныгы баараҕай тутуулар, онтон да атын киэҥ хабааннаах үлэлэр ыытылыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Такое перспективное развитие деятельности в полной мере говорит о том, что руководитель обладает исключительными способностями к организационно-управленческой работе, остается верен своему слову и доводит цели до конца.", "sah": ["Маннык кэскиллээхтик саҕаламмыт үлэ-хамнас салгыы сайдыыта салайааччы тэрийэр-салайар үлэҕэ уһулуччу дьоҕурдааҕын, ылыннарыылаах тыллааҕын, ылсыбытын тиһэҕэр тиэрдэр дьулуурдаах үлэһит буоларын толору туоһулуур."]}}
{"translation": {"ru": "Несомненно, немаловажную роль в этих успехах сыграли личные качества Михаила Дмитриевича.", "sah": ["Бу үлэлэр ситиһиллэллэригэр Михаил Дмитриевич киһи быһыытынан хаачыстыбата сүрүн оруолу ылара саарбахтаммат."]}}
{"translation": {"ru": "Так, с детских лет он был очень требователен к себе и другим, честен, прямолинеен, исполнителен, добивался поставленных целей.", "sah": ["Ол курдук кини оҕо сааһыттан бэйэтигэр сүрдээх ирдэбиллээх, көнө сүрүннээх, чиэһинэй, судургу майгылаах буолара, эппитин толороро, туруоруммут сыалын ситиһэрэ, үрдүк ирдэбиллээҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Эти качества позволили ему стать профессиональным руководителем высокого уровня.", "sah": ["Ити хаачыстыбалара үрдүк таһымнаах профессиональнай салайааччы буоларыгар төһүү буоллаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Он один из тех руководителей, которые сами ведут здоровый образ жизни и подают людям пример.", "sah": ["Кини чөл олоҕу тутуһар, онно дьону-сэргэни көҕүлүүр салайааччылартан биирдэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Своим веселым, дружелюбным, по-якутски гостеприимным характером и живыми рассказами он располагает к себе людей. Когда Михаил Дмитриевич приезжает в разные уголки России и республики, его с радостью встречают верные друзья.", "sah": ["Үөрүнньэҥ, сахалыы сайаҕас, ыалдьытымсах майгытынан, сэргэх кэпсээнинэн дьону бэйэтигэр тардар. Михаил Дмитриевич Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар тиийдэҕинэ, кинини онно эрэллээх доҕотторо үөрэ-көтө көрсөллөр."]}}
{"translation": {"ru": "Мне бы хотелось отметить одно особое качество Михаила Дмитриевича, как моего близкого знакомого и друга, — какую бы он должность ни занимал, он остается преданным людям, с которыми знаком с юности, и не обрывает с ними связи.", "sah": ["Мин Михаил Дмитриевиһы чугастык билэр, доҕор быһыытынан биир хаачыстыбатын ордук чорботон, биһирээн бэлиэтиибин – кини ханнык да дуоһунаска таҕыстаҕына, эдэр эрдэҕиттэн алтыспыт дьонугар бэриниилээх, кинилэртэн тэйбэккэ, куруук кэлэ –бара билсэн, сылдьан ааһар."]}}
{"translation": {"ru": "Заслужив наше полное доверие, сейчас Михаил Дмитриевич занимает пост депутата Ил Тумэн и является председателем комитета по делам молодежи, физической культуре и спорту.", "sah": ["Билигин Михаил Дмитриевич биһиги үрдүк итэҕэлбитин ылан, Ил Түмэн дьокутаатынан талыллан, ыччат дьыалаларыгар, физкултуура уонна успуорт сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн таһаарыылаахтык үлэлии олорор."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, он активно занимается общественными делами.", "sah": ["Маны таһынан үгүс уопсастыбаннай үлэлээх."]}}
{"translation": {"ru": "Если перечислять некоторые из них, то он является членом коллегии Министерства спорта РФ, членом Национального олимпийского комитета РФ, президентом Федерации мас-рестлинга РФ, президентом Олимпийского совета Республики Саха (Якутия).", "sah": ["Ону сороҕун аҕыннахха, РФ успуорка министиэристибэтин кэллиэгийэтин чилиэнэ, РФ национальнай олимпийскай кэмитиэтин чилиэнэ, РФ мас-рестлинг федерациятын бэрэсидьиэнэ, Саха өрөспүүбүлүкэтин олимпийскай сэбиэтин бэрэсидьиэнэ."]}}
{"translation": {"ru": "Также не стоит забывать, что он доктор педагогических наук, профессор.", "sah": ["Ону тэҥэ педагогическай наука доктора, профессор буоларын эмиэ умнумуоҕуҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Лучшей оценкой его работы являются звания Заслуженного работника физической культуры России и Республики Саха, Почетного работника общего образования РФ, кавалера Ордена Дружбы народов РФ; награда «За заслуги в развитии спорта в РФ», медаль имени А. С. Макаренко, знак «Учитель года».", "sah": ["Дьэ, бу өр сыллаах, сыралаах үлэтэ тугунан сыаналанна диир буоллахха, Арассыыйа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ, РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, “РФ Норуоттар доҕордоһуулара” уордьан кавалера, “РФ уонна СӨ успуорка сайдыытыгар үтүөлэрин иһин”, А.С.Макаренко аатынан мэтээл, “Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына."]}}
{"translation": {"ru": "Также он — почетный житель Чурапчинского, Вилюйского, Верхневилюйского, Амгинского улусов, Мугудайского, Хоринского (Верхневилюйский улус), Нижне-Бестяхского наслегов.", "sah": ["Чурапчы, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Амма улуустарын, Мугудай, Хоро(Үөһээ Бүлүү), Аллараа Бэстээх нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕо."]}}
{"translation": {"ru": "Главной опорой и помощницей Михаила Дмитриевича в активной и плодотворной работе является его жена Анна Николаевна Гуляева.", "sah": ["Михаил Дмитриевич таһаарыылаах, күүстээх үлэтин сүрүн өйөөччүтэ, эрэллээх көмөлөһөөччүтэ – кэргэнэ Анна Николаевна Гуляева буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Она кандидат педагогических наук, Заслуженный учитель Республики Саха (Якутия), Отличник народного просвещения РФ, работает заместителем директора по научной работе в республиканской школе-интернате имени Д. П. Коркина.", "sah": ["Кини педагогическай наука хандьыдаата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, РФ норуот үөрэхтээһинин туйгуна, Д.П.Коркин аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи ыспартыыбынай интэринээт-оскуолаҕа научнай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччынан үлэлиир."]}}
{"translation": {"ru": "В этой дружной семье трое детей.", "sah": ["Иллээх дьиэ кэргэн 3 оҕолоохтор."]}}
{"translation": {"ru": "Все они работают и имеют высшее образование.", "sah": ["Оҕолор бары – анал үрдүк үөрэхтээх үлэһиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Семья растет, и теперь они радуются внукам.", "sah": ["Ыал буолан, оҕолонон-урууланан, билигин сиэннэр эбэлэрин-эһэлэрин сүрэҕин манньыталлар."]}}
{"translation": {"ru": "В свободное время Михаил Дмитриевич любит бывать на природе, гулять, охотиться, собирать грибы и ягоды.", "sah": ["Михаил Дмитриевич иллэҥ кэмигэр айылҕаҕа сылдьарын, хаамарын, бултуурун, сир астыырын сөбүлүүр."]}}
{"translation": {"ru": "Главный девиз его жизни — «твердо идти вперед» — точно выражает его отношение к жизни и работе.", "sah": ["“Харса суох айан –хардалаах” диэн олоҕун сүрүн сыала кини олоххо,үлэҕэ сыһыанын дьэҥкэтик этэр."]}}
{"translation": {"ru": "Уважаемый Михаил Дмитриевич!", "sah": ["Ытыктабыллаах Михаил Дмитриевич!"]}}
{"translation": {"ru": "Поздравляя вас с юбилеем, хочу пожелать вам крепкого здоровья и благополучия вашей семье.", "sah": ["Үбүлүөйдээх сааскынан эҕэрдэлээн туран, чэгиэн доруобуйаны, дьиэ кэргэҥҥэр туруктаах олоҕу баҕарабын."]}}
{"translation": {"ru": "Пусть ваш труд на благо родины и народа будет плодотворным!", "sah": ["Дойдуҥ, дьонуҥ туһугар үлэҥ-хамнаһыҥ таһаарыылаах буоллун!"]}}
{"translation": {"ru": "В Амге началась вакцинация от вируса COVID-19", "sah": ["Аммаҕа COVID-19 инфекцияттан быһыыны ылыы саҕаланна"]}}
{"translation": {"ru": "«В улус поступило 100 доз.", "sah": ["“Улууска билиҥҥитэ 100 доза кэллэ."]}}
{"translation": {"ru": "Первые дозы получат врачи, работающие с вирусом, больные и контактировавшие лица, а также работники сферы образования и социальные работники.", "sah": ["Бу кэлбит дозалартан бастакынан дьаҥы утары үлэлэһэ сылдьар эмчиттэр, ыарыһахтары кытта алтыһааччылар, ону сэргэ үөрэх эйгэтин уонна социальнай үлэһиттэр ылыахтара."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцину не получат те, у кого анализ ПЦР не выявил наличия COVID-19, лица с обострением хронических заболеваний, больные другими инфекционными заболеваниями, а также кормящие и беременные женщины.", "sah": ["Вакцинаны COVID-19 ыарыынан ыалдьыбыттара ПЦР анализ түмүгүнэн биллибит дьон, хроническай ыарыылара бэргии сылдьар кэмигэр, атын инфекционнай ыарыынан ыалдьа сылдьааччылар уонна оҕолорун эмтэрэ сылдьар, ыарахан дьахталлар ылбаттар."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, вакцинация не разрешается лицам, не достигшим 18-летнего возраста.", "sah": ["Маны тэҥэ вакцина 18 саастарын туола илик оҕолорго көҥүллэммэт."]}}
{"translation": {"ru": "В целом эта вакцина не представляет опасности для здоровья человека.", "sah": ["Уопсайынан эттэххэ, бу вакцина киһи доруобуйатыгар куттала суох."]}}
{"translation": {"ru": "Наоборот, она является единственным способом защиты от COVID-19.", "sah": ["Төттөрүтүн киһи COVID-19 ыарыыттан көмүскүүр соҕотох ньыма буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я советую людям не бояться и вакцинироваться, чтобы защитить себя.", "sah": ["Онон дьон куттаммакка, бэйэлэрин харыстыыр сыалтан вакцинаны ылалларыгар сүбэлиэм этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцина изготовлена в нашей стране и прошла множество испытаний.", "sah": ["Вакцина бэйэбит дойдубутугар оҥоһуллубут, элбэх тургутан көрүүнү ааспыт вакцина буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцинация проводится безболезненно.", "sah": ["Ыарыыта суох."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я призываю жителей Амги вакцинироваться от COVID-19, чтобы мы смогли благополучно пережить эту эпидемию», — говорит Айаллана Николаевна, которая одной из первых получила дозу.", "sah": ["Онон Амма дьонун бу ыарыыны этэҥҥэ аһарарбыт туһугар COVID-19 утары быһыыны ылыҥ диэн ыҥырабын, – диэн этэр быһыыны биир бастакынан ылбыт Айаллаана Николаевна."]}}
{"translation": {"ru": "Врачи сообщают, что вакцинация проводится в два этапа.", "sah": ["Эмчиттэр быһаарбыттарынан, вакцина икки этаптаах."]}}
{"translation": {"ru": "Спустя 21 день после первой дозы назначается вторая.", "sah": ["Ол курдук аан бастакы быһыы кэнниттэн, 21 хонон баран иккистээн бэриллэр."]}}
{"translation": {"ru": "После первой дозы может немного ухудшиться самочувствие.", "sah": ["Бастакы быһыы кэнниттэн киһи туругар кыра уларыйыылар баар буолуохтарын сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Однако врачи заверяют, что эти симптомы проходят через 1–2 дня.", "sah": ["Ол гынан баран симптомнар 1-2 күнүнэн ааһаллар диэн быраастар бигэргэтэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "«Считаю, что вакцинироваться нужно.", "sah": ["“Мин быһыыны ылар наадалаах дии саныыбын."]}}
{"translation": {"ru": "У меня есть дети. Кроме того, мне приходится часто контактировать с людьми, поскольку я работаю в отделе опеки.", "sah": ["Бэйэм оҕолордоох, ону тэҥэ эпиэкэ отделыгар үлэлиирим быһыытынан элбэх дьону кытта көрсөбүн."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому, чтобы защитить их и себя, я получила вакцину одной из первых», — поделилась мыслями руководитель отдела опеки Амгинского улуса Саргылана Хван.", "sah": ["Онон бэйэни харыстанар, кинилэри да харыстыыр сыалтан биир бастакынан ыллым”, – диэн Амма улууһун эпиэкэ салаатын салайааччыта Саргылана Хван санаатын үллэһиннэ."]}}
{"translation": {"ru": "«В прошлом году эпидемия вируса COVID-19 охватила нашу страну, и многие заболели с осложнениями.", "sah": ["“Ааспыт сылбыт COVID-19 ыарыы дойдубутугар бүрүүкээн, элбэх киһи ыалдьан үгүс ыарахаттары үөскэттэ."]}}
{"translation": {"ru": "Сама по себе эпидемия не закончится.", "sah": ["Ыарыы инникитин да сүтэн хаалбат туруктаах."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому от этой коварной болезни нас может спасти только вакцинация.", "sah": ["Онон бу кутталлаах ыарыыттан биһигини быыһыыр вакцина эрэ буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Так как у меня есть дети и пожилые родители, я решила защититься с помощью вакцины.", "sah": ["Бэйэм оҕолордоох, саастаах төрөппүттэрдээх буолан, вакцинаны ылан бэйэбин көмүскэнним."]}}
{"translation": {"ru": "Это не страшно и не опасно. Это так же, как мы раньше прививались грипполом», — делится своими мыслями Нюргуяна Давыдова, юрист администрации улуса, также привившаяся вакциной в числе первых.", "sah": ["Туох да куттала суох, урут ылар грипполбут курдук”, – эмиэ биир бастакынан быһыыны ылбыт улуус дьаһалтатын юриһа Ньургуйаана Давыдова санаатын этэр."]}}
{"translation": {"ru": "Источник: газета «Жизнь Амги».", "sah": ["Ааптар: “Амма олоҕо” хаһыат."]}}
{"translation": {"ru": "ВСТРЕЧАЯ НОВЫЙ ГОД", "sah": ["САҤА ДЬЫЛЫ КӨРСӨ"]}}
{"translation": {"ru": "Местные жители приняли активное участие в семейном конкурсе по украшению двора «Новогодняя сказка».", "sah": ["Ол курдук «Саҥа дьыллааҕы остуоруйа» диэн ааттаах дьиэ кэргэнинэн тиэргэни киэргэтиигэ күрэххэ олус көхтөөхтүк туруннулар."]}}
{"translation": {"ru": "По итогу конкурса первое место заняла семья Людмилы и Василия Седалищевых, двор которых был искусно украшен в новогоднем стиле.", "sah": ["Түмүккэ тиэргэни уустаан-толкуйдаан киэргэппит, Саҥа дьыл үөрүүтүн сиэтэн аҕалбыт Людмила, Василий Седалищевтар дьиэ кэргэн бастаатылар, 8000 солк."]}}
{"translation": {"ru": "Они получили премию 8000 рублей.", "sah": ["бириэмийэ туттулар."]}}
{"translation": {"ru": "Второй приз (6000 рублей) получили Евгения и Александр Николаевы, третий (4000 рублей) — Мария и Борис Нучекановы.", "sah": ["Иккискэ ‒ Евгения, Александр Николаевтар (6000 солк.), үһүскэ Мария, Борис Нучекановтар (4000 солк.) таҕыстылар."]}}
{"translation": {"ru": "В семейном конкурсе номеров (песни, танцы, стихи и прочее) «Волшебный Новый год» первое место заняли Туяра и Максим Герасимовы, второе — Айталина и Гаврил Соркомовы, а приз за третье место получила Вера Ларева с дочерьми и внучкой.", "sah": ["«Дикти аптаах Саҥа дьыл» дьиэ кэргэн эҕэрдэ нүөмэригэр күөн күрэскэ (ырыа, үҥкүү, хоһоон, о. д. а.) Туйаара, Максим Герасимовтар ‒ бастакы, Айталина, Гаврил Соркомовтар ‒ иккис, Вера Ларева кыргыттарын, сиэнин кытта үһүскэ тахсан сыаналаах бириистэри туттулар."]}}
{"translation": {"ru": "В конкурсе для дам по изготовлению нагрудных украшений «Снежный рисунок» первое место заняла Айталина Соркомова, второе — Галина Торговкина, третье — Индилена Гуляева.", "sah": ["Оттон кэрэ аҥардарга түөстэ иилинэр киэргэли оҥоруу «Кыраһа ойуута» күрэххэ Айталина Соркомова инники түстэ, иккис ‒ Галина Торговкина, үһүс ‒ Индилена Гуляева ааттаннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Победителям вручили ценные награды.", "sah": ["Кыайыылаахтар сыаналаах бириистэри ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "Все участники получили специальные и поощрительные призы.", "sah": ["Кыттааччыларга анал ааттар, биһирэбил бириистэр ананнылар."]}}
{"translation": {"ru": "Для детей школьного и детсадовского возраста прошел конкурс «Сладкий подарок Деду Морозу».", "sah": ["Оскуола, дьыссаат оҕолоругар анаан «Тымныы оҕонньорго минньигэс бэлэх» куоталаһыы буолан ааста."]}}
{"translation": {"ru": "Победителями стали Агния Стручкова и Джулур Седалищев, а среди школьников — Юлия Стручкова.", "sah": ["Манна кыайыылаахтарынан Агния Стручкова, Дьулуур Седалищев, оскуола оҕолоругар Юлия Стручкова таҕыстылар."]}}
{"translation": {"ru": "Второе место заняли Дариана Егорова, Анюта Гуляева и Альбина Кириллина, третье — Алиса Корякина, Ксения Старкова и Валерия Стручкова.", "sah": ["Дариана Егорова, Анюта Гуляева, Альбина Кириллина ‒ иккис, Алиса Корякина, Ксения Старкова, Валерия Стручкова үһүс буоллулар."]}}
{"translation": {"ru": "Все дети встретили Деда Мороза замечательными вкусными угощениями.", "sah": ["Оҕолор бары бэртээхэй минньигэс астарынан Тымныы Оҕонньору көрүстүлэр."]}}
{"translation": {"ru": "Был накрыт богатый стол — каких только яств там не было!", "sah": ["Манна туох суоҕуй, минньигэс ас арааһа тэлгэннэ."]}}
{"translation": {"ru": "Все участники получили заслуженные призы.", "sah": ["Кыттааччылар бары биһирэбил бириистэри туттулар."]}}
{"translation": {"ru": "Конкурс оценивали члены жюри — известные люди из разных уголков Якутии.", "sah": ["Күрэхтэри араас сирдэртэн киэҥ билиилээх жюрилар сыаналаатылар."]}}
{"translation": {"ru": "Важным событием стал конкурс аранжировщиков, проведенный в честь 55-летия со дня рождения талантливого певца и музыканта Анатолия Старкова.", "sah": ["Биир дьоһун миэстэни талааннаах ырыаһыт, мелодист Анатолий Старков төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах куйаар ситиминэн ыытыллыбыт аранжировщиктар күрэхтэрэ ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Песни Анатолия живут в сердцах жителей республики, интерес к его творчеству растет с каждым годом.", "sah": ["Анатолий ырыалара өрөспүүбүлүкэ дьонун сүрэхтэригэр хаһан да сүппэттии сөҥнүлэр, кини айар үлэтигэр интэриэс сыл ахсын улаатар."]}}
{"translation": {"ru": "Люди помнят эти песни, написанные им на собственные стихи.", "sah": ["Бэйэтин тылларыгар суруйбут ырыалара сүрэхтэн сүппэттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Активное участие в конкурсе приняли любители песен и творческие люди из разных улусов.", "sah": ["Бу күрэххэ ырыаны таптыыр, айар дьон араас оройуоннартан көхтөөхтүк кытыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Первое место занял Степан Слепцов из с. Юттяги Верхнеянского улуса со своей песней «Буоллун» («Пусть будет»).", "sah": ["Үөһээ Дьааҥы Үүттээҕиттэн Степан Слепцов «Буоллун» диэн ырыатынан бастакы миэстэҕэ таҕыста."]}}
{"translation": {"ru": "Участники получили поощрительные письма и сертификаты.", "sah": ["Кыттыбыттарга Добун суруктар, сертификаттар туттарылыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Вот такие интересные конкурсы по выявлению талантов и способностей прошли в наслеге.", "sah": ["Ити курдук нэһилиэккэ дьоҕуру, талааны көрөр күрэхтэр олус интэриэһинэйдик бардылар."]}}
{"translation": {"ru": "Участники выражают благодарность Анастасии Петровне за организацию конкурсов и предоставление призов.", "sah": ["Кыттааччылар тэрийээччи, бириистэри туруорбут Анастасия Петровнаҕа махталларын этэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Подобные мероприятия прошли во всех наслегах района.", "sah": ["Ити курдук тэрээһиннэр оройуон бары нэһилиэктэригэр буолан аастылар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы с радостью встретили новый, 2021 год.", "sah": ["Саҥа үүммүт 2021 Оҕус сылын истиҥник үөрэ көрүстүбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Новые законы и изменения в 2021 году", "sah": ["2021 сылга киирэр саҥа сокуоннар, уларыйыылар"]}}
{"translation": {"ru": "НАЧНЕТСЯ ВАКЦИНАЦИЯ ПРОТИВ COVID-19", "sah": ["COVID-19 УТАРЫ БЫҺЫЫНЫ БИЭРИЭХТЭРЭ"]}}
{"translation": {"ru": "С этого года основная масса жителей России сможет пройти добровольную вакцинацию против коронавирусной инфекции.", "sah": ["Быйылгыттан Арассыыйа үгүс олохтоохторугар хамсык дьаҥын утары быһыыны баҕалаах дьоҥҥо биэрии саҕаланыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "На данный момент вакцину «Спутник V» в первую очередь получили медработники.", "sah": ["Билиҥҥитэ, бастакы уочарат, мэдиссиинэ үлэһиттэрэ «Спутник V» вакцинаны ыллылар."]}}
{"translation": {"ru": "Было доказано, что вакцина «Спутник V» более эффективна, чем другие препараты.", "sah": ["«Спутник V» вакцина атын препараттардааҕар ордук көдьүүстээҕэ дакаастаммыта."]}}
{"translation": {"ru": "Со следующего года будут вакцинировать всех желающих.", "sah": ["Кэлэр сылтан быһыыны баҕалаах дьоҥҥо биэриэхтэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцинация не является обязательной.", "sah": ["Эбэһээт ылыахтааххын диэн буолбатах."]}}
{"translation": {"ru": "Нет такого закона или распоряжения.", "sah": ["Оннук дьаһал да, сокуон да суох."]}}
{"translation": {"ru": "ВЫРАСТУТ КОММУНАЛЬНЫЕ ПЛАТЕЖИ", "sah": ["ХОМУНААЛЫНАЙ ТӨЛӨБҮРДЭР ҮРДҮӨХТЭРЭ"]}}
{"translation": {"ru": "По сообщениям экспертов, в 2021 году коммунальные платежи в среднем вырастут на 4 %.", "sah": ["Эспиэрдэр этэллэринэн, 2021 сылга хомунаалынай төлөбүрдэр ортотунан 4% үрдүөхтэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Для покрытия убытков за 2020 год поставщики услуг намерены увеличить их стоимость еще на 5–6 %.", "sah": ["Өҥөнү оҥорооччулар 2020 сыллааҕы ночоотторун сабар сыалтан, өссө 5-6 бырыһыанынан улаатыннарар санаалаахтар."]}}
{"translation": {"ru": "Однако по закону повышение тарифов не должно превышать уровень инфляции.", "sah": ["Ол гынан баран, сокуон быһыытынан тарыып үрдээһинэ инфляция таһымын куоһарыа суохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "КОЛИЧЕСТВО ЧИНОВНИКОВ БУДЕТ СОКРАЩАТЬСЯ С нового года в России ожидается сокращение числа чиновников.", "sah": ["ЧУНУОБУННЬУКТАР АХСААННАРА АҔЫЙЫАҔА Саҥа сылтан Арассыыйаҕа чунуобунньук ахсаана аҕыйыыра күүтүллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Согласно постановлению Правительства РФ, количество работников в центральных аппаратах федеральных министерств и ведомств должно снизиться на 5 %, а в территориальных органах — на 10 %.", "sah": ["РФ бырабыыталыстыбатын уурааҕынан, федеральнай министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр киин аппарааттарыгар үлэһит ахсаана 5%, оттон территориальнай уорганнарга 10% намтыахтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, сократится число заместителей руководителей федеральных органов исполнительной власти, которые теперь должны будут руководить двумя департаментами или управлениями.", "sah": ["Маны таһынан, ситэриилээх былаас федеральнай уорганнарын салайааччыларын солбуйааччылара кыччаабыта, иккилии департамены биитэр управлениены салайар буолуохтара."]}}
{"translation": {"ru": "ЛЮДИ С БОЛЬШИМИ КОШЕЛЬКАМИ БУДУТ ПЛАТИТЬ БОЛЬШЕ", "sah": ["ХАЛЫҤ ХАРЧЫЛААХТАР ЭЛБЭҔИ ТӨЛҮӨХТЭРЭ"]}}
{"translation": {"ru": "Ожидается повышение НДФЛ с 13 % до 15 %.", "sah": ["НДФЛ нолуога 13-тэн 15%-ҥа диэри үрдүүрэ күүтүллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Повышенный налог будут платить те, чей доход составляет более 5 миллионов рублей в год.", "sah": ["Үрдэтиллибит нолуогу сылга 5 мөлүйүөн солкуобайтан элбэх хамнастаах дьон төлүөҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "В законе, принятом этой осенью, есть ряд исключений, например, при продаже имущества ставка остается на прежнем уровне, то есть 13 %.", "sah": ["Бу күһүн ылыныллыбыт сокуоҥҥа киирбит кэккэ уларытыылары көрдөххө, холобур, бас билэр баайы-дуолу атыылаатахха, ставка уруккутунан, ол эбэтэр 13% хаалар."]}}
{"translation": {"ru": "ПОВЫШЕНИЕ ПЕНСИИ", "sah": ["БИЭНСИЙЭ ҮРДҮӨҔЭ"]}}
{"translation": {"ru": "С 1 января страховая часть пенсии для неработающих пенсионеров вырастет на 6,3 %.", "sah": ["Тохсунньу 1 күнүттэн үлэлээбэт биэнсийэлээхтэргэ биэнсийэлэрин страховой чааһа 6,3% улаатыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "В среднем выплата составит 17 444 рубля.", "sah": ["Төлөбүр ортотунан 17 444 солкуобайга тэҥнэһиэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Заместитель председателя комитета Совета Федерации по социальной политике Елена Бибикова заявила: «Это в полтора раза выше темпа инфляции.", "sah": ["Федерация Сэбиэтин социальнай бэлиитикэҕэ кэмитиэтин солбуйааччы Елена Бибикова: «Бу инфляция хаамыытыттан балтараа төгүл улахан."]}}
{"translation": {"ru": "Согласно прогнозам, инфляция в этом году составит 3,7–4 %.", "sah": ["Сабаҕалааһын быһыынан бу сылга инфляция 3,7-4 % буолуохтаах."]}}
{"translation": {"ru": "Таким образом, пенсия вырастет в среднем на 1 тысячу рублей», — в сообщении агентству «Лента.ру».", "sah": ["Онон биэнсийэ ортотунан 1 тыһыынчанан үрдүөҕэ», — диэн Лента.ру ааҕыныстыбаҕа иһитиннэрбит."]}}
{"translation": {"ru": "ПРАВИЛА ДИСТАНЦИОННОЙ РАБОТЫ БУДУТ ЗАКРЕПЛЕНЫ В ЗАКОНЕ", "sah": ["ТЭЙИЧЧИТТЭН ОЛОРОН ҮЛЭ БЫРААБЫЛАТА СОКУОНУНАН БИГЭРГЭННЭ"]}}
{"translation": {"ru": "Прошлым летом в Госдуму внесли законопроект о работе удаленно и из дома.", "sah": ["Ааспыт сайын Госдуумаҕа тэйиччиттэн уонна дьиэттэн олорон үлэ туһунан сокуон барылын оҥорон киллэрбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Госдума приняла данный законопроект в первом и втором чтении.", "sah": ["Ону Госдуума бастакы-иккис ааҕыыга ылыммыта."]}}
{"translation": {"ru": "Таким образом, закон вступает в силу с 1 января 2021 года.", "sah": ["Онон сокуон 2021 сыл тохсунньу 1 күнүттэн үлэҕэ киирэр."]}}
{"translation": {"ru": "В документе появились понятия дистанционной (удаленной) работы, временной дистанционной (удаленной) работы и совмещенной дистанционной (удаленной) работы.", "sah": ["Докумуоҥҥа дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ, быстах кэмҥэ дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ уонна холбоһуктаах дистанционнай (тэйиччиттэн) үлэ диэн өйдөбүллэр баар буоллулар."]}}
{"translation": {"ru": "В случае болезни сотрудник, работающий в удаленном режиме, должен направить руководству номер электронного больничного листа.", "sah": ["Тэйиччиттэн олорон үлэлиир киһи ыалдьар түгэнигэр салалтатыгар электроннай больничнайын нүөмэрин ыытыахтаах."]}}
{"translation": {"ru": "ВЫБОРЫ ДЕПУТАТОВ ГОСДУМЫ", "sah": ["ГОСДУУМАҔА ДЬОКУТААТТАРЫ ТАЛЫАХПЫТ"]}}
{"translation": {"ru": "В сентябре этого года в политической жизни России должно произойти одно важное событие.", "sah": ["Быйыл балаҕан ыйыгар Арассыыйа бэлитиичэскэй олоҕор биир улахан хамсааһын тахсаары турар."]}}
{"translation": {"ru": "19 сентября 2021 года пройдут выборы депутатов Государственной Думы VIII созыва.", "sah": ["Ол курдук, 2021 сылга балаҕан ыйын 19 күнүгэр Судаарыстыбаннай Дуума VIII ыҥырыытын дьокутааттарын талыахпыт."]}}
{"translation": {"ru": "Последние выборы проводились четыре года назад.", "sah": ["Бүтэһик быыбар түөрт сыллааҕыта ыытыллыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "На тех выборах в Госдуму 54,2 % голосов получили представители партии «Единая Россия», 13,14 % — «ЛДПР», 13,34 % — коммунисты.", "sah": ["Онно Госдуума дьокутааттарын 54,2% “Биир ньыгыл Арассыыйа», 13,14-рын РЛДП, 13,34 хомуньуустар баартыйаларын бэрэстэбиитэллэрэ ылбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "МАТЕРИНСКИЙ КАПИТАЛ", "sah": ["ИЙЭ ХАПЫТААЛА"]}}
{"translation": {"ru": "В 2021 году материнский капитал будет индексирован на 3,7 %.", "sah": ["2021 сылга Ийэ хапытаала 3,7% индексацияланыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Выплата на первого ребенка составит 483 882 рубля, а материнский капитал на второго и последующих — 639 432 рубля.", "sah": ["Бастакы оҕоҕо төлөбүр 483 882 солкуобай, онтон иккис уонна онтон кэлэр оҕоҕо төлөнөр Ийэ хапытаала 639 432 солкуобай буолуоҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Если семья получила материнский капитал на первого ребенка, то на второго она получит дополнительно 155 550 рублей.", "sah": ["Өскөтүн ыал бастакы оҕотугар Ийэ хапытаалын ылбыт буоллаҕына, иккис оҕотугар 155 550 солкуобайы эбии төлөбүр быһыытынан ылыаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "По прогнозам, в следующем году материнским капиталом воспользуется 1,2 миллиона семей.", "sah": ["Сабаҕалааһын быһыытынан, кэлэр сылга Ийэ хапытаалынан 1,2 мөлүйүөн ыал туһаныаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "ОФОРМЛЕНИЕ СУБСИДИЙ ЖКХ", "sah": ["ОДЬКХ СУБСИДИЯТЫН ОҤОРТОРУУ"]}}
{"translation": {"ru": "Упростится сбор документов на получение субсидий на оплату жилья и коммунальных услуг.", "sah": ["Дьиэ-уот, хомунаалынай төлөбүрдэргэ субсидиянан туһаныыга докумуону хомуйуу быдан чэпчиэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Со следующего года не будут требоваться справки о задолженности.", "sah": ["Онон эһиилгиттэн иэс-күүс туһунан ыспыраапканы ирдээбэт буолуохтара."]}}
{"translation": {"ru": "Соответствующее постановление Правительство РФ выпустило этим летом.", "sah": ["Туһаан наах уурааҕы бу сайын РФ Бырабыыталыстыба- та таһаарбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Информацию о задолженностях по платежам за услуги соответствующие органы будут получать из единой информационной системы ЖКХ.", "sah": ["Өҥөнөн туһаныыга төлөбүрдэргэ иэс туһунан иһитиннэриини ОДьКХ биир кэлим информационнай ситимиттэн туһааннаах уорганнар бэйэлэрэ ылар буолуохтара."]}}
{"translation": {"ru": "БУМАЖНАЯ ТРУДОВАЯ КНИЖКА ИСЧЕЗНЕТ", "sah": ["КУМААҔЫ ҮЛЭ КИНИИСКЭТЭ СУОХ БУОЛУОҔА"]}}
{"translation": {"ru": "Для работников, приступающих к работе с 1 января, будет оформляться электронная трудовая книжка.", "sah": ["Тохсунньу 1 күнүттэн үлэҕэ киирэр үлэһиттэргэ электроннай үлэ киниискэтин оҥоруохтара."]}}
{"translation": {"ru": "А сотрудники с бумажной книжкой обязаны сообщить руководству о том, какой книжкой они будут пользоваться.", "sah": ["Оттон кумааҕы киниискэлээх үлэһиттэр салалталарыгар ханнык киниискэнэн туһаналларын туһунан булгуччу сэрэтиэхтээхтэр."]}}
{"translation": {"ru": "Бумажная книжка по-прежнему используется, но всегда можно перейти на электронную.", "sah": ["Кумааҕы киниискэнэн туһаныллар эрээри, хаһан баҕарар электроннайга көһүөххэ сөп."]}}
{"translation": {"ru": "В республику прибыло 22 тысячи доз вакцины.", "sah": ["Өрөспүүбүлүкэҕэ 22 тыһыынча вакцина кэллэ"]}}
{"translation": {"ru": "С 18 января в республике началась массовая вакцинация против коронавирусной инфекции.", "sah": ["Т о х с у н н ь у 18 күнүттэн ыла өрөспүүбүлүкэҕэ корона­вируснай инфекцияны ута­ры быһыыны маассабайдык биэрии саҕаланна."]}}
{"translation": {"ru": "До этого в Якутск и несколько улусов прибыло 5 тысяч доз вакцины, их главным образом получили медицинские работники.", "sah": ["Бу ин­нинэ 5 тыһ. устуука кэлэн, Дьокуускайга уонна аҕыйах улууска тарҕатыллан, сүрүннээн миэдиктэргэ бэ­риллибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Всего на сегодняшний день вакцину получили 2,7 тысячи человек.", "sah": ["Билиҥҥи туру­гунан, барыта 2,7 тыһыынча киһи быһыыны ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Более 600 человек получили вторую дозу вакцины.", "sah": ["600- тэн тахса киһи быһыы ик­кис бэриллиитин толо­ру ылбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Напомним, вторая доза вакцины вводится через 21 день.", "sah": ["Санатар бу­оллахха, иккис вакцинаны 21 хонон баран биэрэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "На этой неделе поступило 22 тысячи доз вакцины, завозятся новые.", "sah": ["Бу нэдиэлэҕэ 22 тыһыынча устуука вакцина кэлэн, саҥа тиэйиллэн, таһыллан эрэр."]}}
{"translation": {"ru": "До конца февраля планируется ввоз 69,5 тысяч доз.", "sah": ["Олунньу бүтүөр диэри өссө 69,5 тыһыынча устуука кэ­лиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "Министерство здравоохранения РС (Я) сообщает пять фактов о вакцине «Спутник V» против вируса COVID-19:", "sah": ["СӨ Доруобуйа харыста­былын министиэристибэ­тэ COVID-19 дьаҥы ута­ры «Спутник V» вакци­на туһунан биэс чахчыны иһитиннэрэр:"]}}
{"translation": {"ru": "— Сообщается, что на сегодняшний день во всем мире только четыре вакцины прошли третью фазу испытаний.", "sah": ["- Бүгүҥҥү туругунан аан дойду үрдүнэн түөрт эрэ вакцина үһүс бэрэбиэркэни ааспыттарын туһунан иһитиннэрдилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Среди них Pfizer / «Спутник V»/ Moderna / AstraZeneca.", "sah": ["Ол иһигэр Phizer/ «Спут­ник V»/ Moderna/ AstraZeneca."]}}
{"translation": {"ru": "По безопасности и эффективности «Спутник V» превосходит все остальные.", "sah": ["«Спутник V» куттала суох уон­на көдьүүстээх буолан, барыларын баһыйар."]}}
{"translation": {"ru": "— Эффективность защиты вакцины «Спутник V» составляет 91,4 %.", "sah": ["- «Спутник V» вакцина харыстыыр көдьүүһэ 91,4% көрдөрбүт."]}}
{"translation": {"ru": "— В препарате «Спутник V» используется два разных аденовирусных вектора.", "sah": ["- «Спутник V» препаракка икки ара­ас аденовируснай вектор туһаныллар."]}}
{"translation": {"ru": "— На закупку вакцины «Спутник V» поступили заявки от 50 стран.", "sah": ["- «Спутник V» вакцина­ны атыылаһыыга 50 дой­дуттан сайаапка киирбит."]}}
{"translation": {"ru": "Общее количество доз более 1,2 млрд.", "sah": ["Доза уопсай ахсаана 1,2 млрд тахса."]}}
{"translation": {"ru": "— «Спутник V» не представляет опасности для организма человека.", "sah": ["- «Спутника V» киһи доруобуйатыгар охсуу­та суох."]}}
{"translation": {"ru": "Могут быть лишь побочные эффекты, как после вакцины от гриппа.", "sah": ["Арай гириип ута­ры быһыыны ылбыт кэннэ курдук дьайыылаах буолу­он сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Читатели из Амги стали номинантами библиотеки для слепых", "sah": ["Амма ааҕааччылара көрбөттөр бибилэтиэкэлэрин номинаннара буоллулар"]}}
{"translation": {"ru": "Республиканская библиотека для слепых ежегодно проводит конкурс «Лидер чтения».", "sah": ["Көрбөттөр өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэлэрэ «Лидер чтения» диэн күрэҕи сылын аайы ыытар."]}}
{"translation": {"ru": "По итогам прошлого года Амгинская центральная библиотечная сеть была выбрана лучшей по активности участия читателей в конкурсах, проводимых библиотекой.", "sah": ["Ааспыт сыл түмүгүнэн ааҕааччылар бибилэтиэкэ ыытар күрэхтэригэр көхтөрүн көрүү номинациятыгар Амматааҕы кииннэммит библиотечнай ситим бастыҥ буолара быһаарылынна."]}}
{"translation": {"ru": "То есть по результатам наблюдения, читатели улуса наиболее активно участвуют в конкурсах и мероприятиях, проводимых республиканской библиотекой.", "sah": ["Ол эбэтэр, улуус ааҕааччылара өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэ ыытар күрэхтэригэр, тэрээһиннэригэр саамай көхтөөхтүк кытталлар диэн кэтээн көрүү бигэргэттэ."]}}
{"translation": {"ru": "Считаю, что обязательно нужно назвать тех, кто внес свой вклад в этот успех нашего улуса.", "sah": ["– Улууспутугар биир дьоһуннаах ситиһиини аҕаларга олук уурбут дьону ааттыыр хайаан да наада дии саныыбын."]}}
{"translation": {"ru": "Так, в конкурсе эссе-мемуаров «Есть такое поколение — \"Дети войны\"», посвященном 75-летию Победы, участвовали 6 детей войны из Амги, Эмиссов и Абаги.", "sah": ["Ол курдук, Улуу Кыайыы 75 сылыгар аналлаах «Есть такое поколение – «Дети войны» ахтыы-эссе көрүүтүгэр Амматтан, Эмистэн, Абаҕаттан 6 сэрии оҕото кыттыбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Всего было представлено 29 работ из разных уголков республики, победителем стала 91-летняя Аретина Неустроева из Абаги.", "sah": ["Өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыттан барыта 29 үлэ киирбититтэн Абаҕаттан 91 саастаах Арета Неустроева ахтыыта кыайыылааҕынан тахсыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "В республиканском заочном конкурсе компьютерных и информационных технологий, проходившем в рамках месячника «Белая трость», успешное участие принял Олег Сидоров из Амги.", "sah": ["«Үрүҥ торуоска» ыйынньык иһинэн ыытыллыбыт компьютернай, информационнай технологиялар өрөспүүбүлүкэтээҕи кэтэхтэн күрэхтэригэр Амматтан Олег Сидоров ситиһиилээхтик кыттыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "А Абагинская модельная библиотека, директором которой является Клара Афанасьевна Карманова, является ярким примером успешной работы с людьми с ограниченными возможностями здоровья.", "sah": ["Оттон Клара Афанасьевна Карманова директордаах Абаҕатааҕы модельнай библиотека доруобуйаларынан хааччахтаах дьону кытта үлэҕэ чаҕылхай холобур буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Клара Афанасьевна поделилась опытом работы на республиканском вебинаре с участием библиотекарей Дальнего Востока, с гордостью рассказывает методист центральной библиотеки Таисия Александрова.", "sah": ["Клара Афанасьевна үлэтин уопута Уһук Илин бибилэтиэкэлэр кыттыылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи вебинарга тарҕаммыта, – диэн киин библиотека методиһа Таисия Александрова киэн тутта, үөрэ сырдатар."]}}
{"translation": {"ru": "Еще одно достижение в библиотечной сфере принадлежит Мяндигинской модельной библиотеке им. Василия Харысхала во главе с заведующей Матреной Захаровой.", "sah": ["Библиотечнай үлэ өссө биир ситиһиитин Матрена Захарова сэбиэдиссэйдээх Баһылай Харысхал аатын сүгэр Мээндигитээҕи модельнай бибилэтиэкэ аҕалла."]}}
{"translation": {"ru": "На республиканском конкурсе профессионального мастерства в рамках 85-летия со дня рождения незрячего поэта И. Н. Егорова-Горного библиотека заняла третье место.", "sah": ["Көрбөт поэт И.Н. Егоров – Горнай төрөөбүтэ 85 сылын чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэтээҕи профессиональнай маастарыстыба күрэҕэр үһүс бириистээх миэстэлэннилэр."]}}
{"translation": {"ru": "На сегодняшних всероссийских «Егоровских чтениях» попробовали себя даже участники из Приморского края, Хакасии, Казахстана.", "sah": ["Бүтүн Арассыыйатааҕы «Егоровскай ааҕыыларга» бэл диэтэр Приморскай кыраайтан, Хакасияттан, Казахстантан кыттааччылар бэйэлэрин холонон көрдүлэр."]}}
{"translation": {"ru": "Стихи поэта читали Семен Григорьев и Бранзуля Тимофеева из Абыя.", "sah": ["Ааҕыыларга Абаҕаттан Семен Григорьев, Бранзуля Тимофеева поэт хоһооннорун аахпыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Эти два достижения наглядно демонстрируют, что незрячие жители Амгинского улуса занимают активную позицию, участвуют в мероприятиях и любят читать.", "sah": ["Бу икки ситиһии Амма улууһун көрбөт дьоно биир актыыбынай позициялаахтарын, ыытыллар тэрээһиннэртэн туора турбаттарын, ааҕалларын сөбүлүүллэрин арылхайдык көрдөрөр."]}}
{"translation": {"ru": "Повысились социальные выплаты", "sah": ["Социальнай төлөбүрдэр үрдээтилэр"]}}
{"translation": {"ru": "Например, если для средней зарплаты учитываются все зарплаты руководителей и сотрудников, то в расчет медианного дохода включается только зарплата работников.", "sah": ["Холобур, орто хамнаска салайаач­чылар уонна үлэһиттэр хамнастарын барытын эбэн, ортотунан ылар бу­оллахтарына, медианнай дохуокка үлэһиттэр эрэ хамнастарын ааҕаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Это удобно для расчета реального дохода.", "sah": ["Бу кинилэр дьиҥ дохуоттарын билэр­гэ ордук табыгастаах."]}}
{"translation": {"ru": "В 2021 году МРОТ вырос до 42 % от медианного и составил 12 792 рубля (в России).", "sah": ["2021 сылга МРОТ медианаттан 42%-нан үрдээн, 12 792 солкуобай­га тэҥнэстэ (Арассыыйаҕа)."]}}
{"translation": {"ru": "В Якутии — для бюджетников 30–35 тысяч рублей, для работников других сфер — 18 930 рублей.", "sah": ["Саха си­ригэр – бүддьүөт үлэһиттэригэр 30- 35 тыһыынча солкуобай, атын эйгэ үлэһиттэригэр - 18 930 солкуобай."]}}
{"translation": {"ru": "Таким образом, будут повышены зарплаты почти 30 тысяч бюджетников.", "sah": ["Онон 30 тыһыынча кэриҥэ бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастара үрдүөҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, будут увеличены оплата декретного отпуска для женщин с новорожденными детьми и пособия по уходу за ребенком.", "sah": ["Ону тэҥэ, оҕоломмут дьахталлар дэкириэттэрэ, оҕону көрөн олорууга буосуобуйа суумата эмиэ үрдүөҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Уровень прожиточного минимума увеличился до 44,2 % от медианного дохода и составил 11 653 рубля.", "sah": ["Ти­ийинэн олоруу алын кээмэйэ медиан­най дохуот 44,2%-гар тэҥнэһэн, 11 653 солкуобай буолла."]}}
{"translation": {"ru": "В среднем по Якутии — 17 877 рублей.", "sah": ["Саха сиригэр - орто­тунан 17 877 солкуобай."]}}
{"translation": {"ru": "Страховая часть пенсии неработающих пенсионеров была проиндексирована и выросла на 6,3 %.", "sah": ["Үлэлээбэт би­энсийэлээхтэр страховой биэнсийэ­лэрэ индексацияланан, 6,3% үрдээтэ."]}}
{"translation": {"ru": "К 2021 году материнский капитал вырастет на 3,7 %, на первого ребенка — до 493 882 рублей, на второго ребенка — до 155 550 рублей.", "sah": ["2021 сылга Ийэ хапытаала 3,7 % үрдээн, бастакы оҕоҕо - 493 882 сол­куобайга, иккис оҕоҕо - 155 550 сол­куобайга тэҥнэстэ."]}}
{"translation": {"ru": "Если не воспользоваться материнским капиталом на первого ребенка, то на второго он составит 639 432 рубля, пишет «Сахасирэ».", "sah": ["Бастакы оҕоҕо Ийэ хапытаалын ылбатах буоллахха, иккис оҕоҕо 639 432 солкуобай буолар, диэн суруйар «Сахасирэ»."]}}
{"translation": {"ru": "Следователи проверяют ложные слухи о чипировании", "sah": ["Чиптээһин туһунан сымыйа сураҕы бэрэбиэркэлииллэр"]}}
{"translation": {"ru": "«Полиция проводит проверку по факту распространения через мессенджер жительницей Сунтарского района недостоверных слухов о вакцинации против коронавирусной инфекции.", "sah": ["«Сунтаар оройуонуттан төрүттээх олох­тоох дьахтар мессенджерынан коронави­рус инфекциятын утары вакцина туруору­утугар сөбө суох сураҕы тарҕаппытынан полиция бэрэбиэркэ ыытар."]}}
{"translation": {"ru": "Сотрудники полиции призывают население не верить недостоверной информации», — сообщил информатор.", "sah": ["Полиция үлэһиттэрэ нэһилиэнньэни олоҕо суох иһитиннэриилэри итэҕэйбэттэригэр ыҥырар», — диэтэ иһитиннэрээччи."]}}
{"translation": {"ru": "По его словам, распространение недостоверной информации влечет административную ответственность по статье «Распространение в СМИ, а также в информационно-телекоммуникационных сетях заведомо недостоверной общественно значимой информации под видом достоверных сообщений, создавшее угрозу причинения вреда жизни и (или) здоровью граждан».", "sah": ["Кини эппитинэн, сымыйа сураҕы тарҕатыы иһин административнай эппи­этинэс сүктэриллэр, «Распространение в СМИ, а также в информационно-телеком­муникационных сетях заведомо недосто­верной общественно значимой информа­ции под видом достоверных сообщений, создавшее угрозу причинения вреда жиз­ни и (или) здоровью граждан» ыстатыйа­нан."]}}
{"translation": {"ru": "Штраф — до 100 тыс. рублей.", "sah": ["Ыстарааба 100 тыһ солк диэри."]}}
{"translation": {"ru": "«Некоторые такие случаи могут рассматриваться как уголовные дела.", "sah": ["«Сорох маннык түбэлтэ холуобунай дьы­аланан көрүллүөн сөп."]}}
{"translation": {"ru": "Полиция призывает верить только проверенным официальным источникам», — говорит он.", "sah": ["Полиция үлэһиттэрэ дьон бэрэбиэркэлэммит, официальнай иһитиннэриилэри эрэ итэҕэйэригэр этэр», - диэтэ кини."]}}
{"translation": {"ru": "Об этом сообщило СИА.", "sah": ["Бу туьунан СИА биллэрэр."]}}
{"translation": {"ru": "БАД для лечения новой коронавирусной инфекции «Бетукладин» успешно прошла клинические испытания", "sah": ["Саха коронавирустан «Бетукладин» БАДа этэҥҥэ клиническэй тургутуктары ааста"]}}
{"translation": {"ru": "Информация получена из РИА «Новости».", "sah": ["Бу туһунан РИА суруйар."]}}
{"translation": {"ru": "О том, что «Бетукладин» еще в 2018–2019 годах прошел испытания в специализированных клиниках и показал высокую эффективность при лечении туберкулеза и гепатитов В и D, рассказывает разработчик препарата, доктор биологических наук Борис Кершенгольц.", "sah": ["«Бетукладин» өссө 2018-2019 сылларга анал клиникаларга тургутууну ааһан, туберкулезка итиэннэ «В+D» гепатикка үчүгэй түмүгү көрдөрбүтүн туһунан препараты оҥорбут биологическай наука дуоктара Борис Кершенгольц кэпсиир."]}}
{"translation": {"ru": "Испытания в отношении коронавирусной инфекции завершились 30 декабря.", "sah": ["Онтон коронавирустан харыстаныыга тургутуках сынньы 30 күнүгэр түмүктэммит."]}}
{"translation": {"ru": "«Было установлено, что прием \"Бетукладина\" способствовал быстрому выздоровлению пациентов с тяжелым течением инфекции.", "sah": ["«Ыараханнык коронавирустаабыт дьон «Бетукладин» көмөтүнэн түргэнник чөллөрүгэр түспүттэрэ бэлиэтэммитэ."]}}
{"translation": {"ru": "После приема препарата они отмечали снижение утомляемости, уровня депрессии, а также прилив сил.", "sah": ["Кинилэр түрг энник сылайаллара, депре ссияҕа түһэллэрэ аччаабыта, сэниэлэммиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Те, кто не принимал \"Бетукладин\", восстанавливались на 1–2 месяца дольше», — говорит Кершенгольц.", "sah": ["«Бетукладины» испэтэх дьон 1-2 ыйынан ордук кэм урукку чөллөрүгэр туһэллэрэ», — диир Кершенгольц."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, было установлено, что люди, проживающие с зараженным коронавирусом человеком, заражались в 13 раз реже, если принимали «Бетукладин».", "sah": ["Маны таһынан коронавирустаабыт киһини кытары олорор дьон «Бетукладин» көмөтүнэн 13 төгүл кыратык сутуллубуттара быһаарыллыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Подтверждено, что прием препарата в 45–53 % случаев облегчает лечение инфекции и ускоряет выздоровление.", "sah": ["Ыалдьыбыт киһи препарат көмөтүнэн 45- 53%-гар түргэнник итиэннэ чэпчэкитик аһарынара бигэргэммит."]}}
{"translation": {"ru": "По словам ученого, в мире широко известно противодействие бетулина РНК-содержащим вирусам, в том числе птичьему гриппу, гепатиту С и ВИЧ-1.", "sah": ["Учуонай этэринэн, бетулин РНКвирустарга, ол эбэтэр көтөр кириибигэр, А типтаах кирииптэргэ, боростуой герпеска, С гепатикка, ВИЧ-1 утарылаһар күүстээҕэ аан дойдуга биллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Кершенгольц говорит, что «Бетукладин» уже запатентован в России, но в продажу поступит после регистрации в качестве биодобавки и получения свидетельства Роспотребнадзора.", "sah": ["Кершенгольц «Бетукладин» Арассыыйаҕа патеннааҕын, ол эрэн атыыга биодобавка быһыытынан регистрация аастаҕына, Роспотребнадзор сибидиэтэлистибэтин ыллаҕына тахсарын этэр."]}}
{"translation": {"ru": "Он утверждает, что препарат является не лекарством, а биологической добавкой, которая снижает воздействие вируса, облегчает течение болезни и способствует быстрому восстановлению после нее.", "sah": ["Кини препарат эмп буолбатаҕын, биологическай эбилик быһыытынан вируһу хабары кыччатарын, ыарыыны кылгас кэм иһигэр чэпчэкитик аһарарын, ыарыы кэннэ түргэнник чөлгө түһэрэр көмөлөөҕүн этэр."]}}
{"translation": {"ru": "В 1-м Мятисском наслеге определили победителей", "sah": ["Бастакы Мээтис нэһилиэгэр бастыҥнар ааттаннылар"]}}
{"translation": {"ru": "По предварительным данным, в конкурсе «Волшебный двор» приняло участие 8 семей.", "sah": ["Ол курдук эрдэттэн биллэһиллибитинэн «Аптаах тэлгэһэм» күрэххэ 8 ыал кыттыыны ылла."]}}
{"translation": {"ru": "Первое место на конкурсе занял двор Марии Егоровны Жирковой, второе — Светланы Егоровны и Игоря Алексеевича Березкиных, а третье место досталось Дарианне Алексеевне и Николаю Николаевичу Третьяковым.", "sah": ["Ол курдук Мария Егоровна Жиркова дьиэтин таһа бастыҥ «Аптаах тэлгэһэнэн» ааттанна, Светлана Егоровна уонна Игорь Алексеевич Березкиннар тиэргэннэрэ 2-с миэстэҕэ, оттон Дарианна Алексеевна уонна Николай Николаевич Третьяковтар дьиэ кэргэттэрэ 3-с миэстэҕэ тигистилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Победители конкурса получили денежные призы.", "sah": ["Куонкурус кыайыылаахтара харчынан бириэмийэлэннилэр."]}}
{"translation": {"ru": "Также жители приняли участие в конкурсах по изготовлению снежных и ледяных фигур быков и семьями участвовали в фотоконкурсах «Новый год в объективе» и «Маскарад». Кроме того, по итогам года местная администрация отметила лучших работников.", "sah": ["Ону тэҥэ олохтоохтор оҕуһу хаарынан, мууһунан оҥорууга, дьиэ кэргэнинэн «Объективпар саҥа сыл» уонна «Маскараат» күрэхтэригэр хаартыска нөҥүө куонкурустарга кытыннылар. Маны сэргэ, сыл түмүгүнэн олохтоох дьаһалта үлэ бастыҥна-рын бэлиэтээтэ."]}}
{"translation": {"ru": "По традиции был проведен опрос жителей наслега, в котором приняли участие 77 человек.", "sah": ["Үгэс быһыытынан, нэһилиэк олохтоохторугар ыйытык (опрос) ыытылынна (77 киһи кытынна)."]}}
{"translation": {"ru": "По итогам опроса лучшим руководителем был признан мастер филиала ЖКХ Юрий Юрьевич Савинов, лучшей семьей стала многодетная семья Екатерины и Константина Третьяковых, принимающая активное участие в жизни наслега, лучшим крестьянским хозяйством — хозяйство Владимира Владимировича Решетникова, а в номинации «Лучшее подсобное хозяйство» победила Надежда Ивановна Третьякова.", "sah": ["Ыйытык түмүгүнэн, «Бастыҥ салайааччы» — ОДьКХ филиалын маастара Юрий Юрьевич Саввинов, «Бастыҥ дьиэ кэргэн» — элбэх оҕолоох, нэһилиэк олоҕун сайдыытыгар көхтөөхтүк кыттар Екатерина уонна Константин Третьяковтар, «Бастыҥ бааһынай хаһаайыстыба» — Владимир Владимирович Решетников, итиэннэ «Бастыҥ кэтэх хаһаайыстыба» — Надежда Ивановна Третьякова буоллулар."]}}
{"translation": {"ru": "Приз в специальной номинации «За вклад в развитие наслега» получил Дмитрий Иванович Бекренев, отец многодетной семьи, активно участвовавший в развитии села, за помощь людям и организациям в поставке дров и других необходимых вещей. Также в рамках благотворительной акции от имени местной администрации был вручен новогодний подарок детям из семей с неработающими родителями.", "sah": ["«Нэһилиэк сайдыытын иһин» анал номинация, нэһилиэк сайдыытыгар дириҥ кылааты киллэрэрин, дьоҥҥо-сэргэҕэ, тэрилтэлэргэ мал-сал, от-мас тиэйиитигэр көмөтүн иһин элбэх оҕолоох ыал аҕата Дмитрий Иванович Бекреневка туттарылынна.Маны тэҥэ үтүө дьыала чэрчитинэн олохтоох дьаһалта аатыттан үлэтэ суох дьиэ кэргэн оҕолоругар саҥа дьыллааҕы бэлэх туттарылынна."]}}
{"translation": {"ru": "Возрастных ограничений для льготных перелетов по Дальнему Востоку не будет", "sah": ["Уһук Илиҥҥэ көтүүгэ чэпчэтиилээх билиэтинэн туһаныыга сааһынан хааччахтааһын суох буолуоҕа"]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, правительство РФ и комиссия по транспорту Госсовета должны внести предложения по расширению программы региональных и местных авиаперевозок.", "sah": ["Маны таһынан РФ бырабы­ыталыстыбата уонна Госсэбиэт тырааныспарка хамыыһыйата эрэгийиэннээҕи уонна олохто­ох авиакөтүү бырагыраамала­ры кэҥэтиигэ этиилэри кил­лэриэхтээхтэр."]}}
{"translation": {"ru": "Таким образом, льготными авиабилетами смогут воспользоваться больше жителей Дальнего Востока.", "sah": ["Онон инники­тин Уһук Илиҥҥэ чэпчэтиилээх билиэттэринэн туһанааччылар элбиэхтэрин сөп."]}}
{"translation": {"ru": "В понедельник соответствующий документ был внесен в перечень поручений, данных Владимиром Путиным.", "sah": ["Туһааннаах докумуон Владимир Путин бэ­нидиэнньиккэ киллэрбит со­рудахтарын испииһэгэр киир­бит."]}}
{"translation": {"ru": "Исполнение данного поручения намечено в срок до 15 марта.", "sah": ["Соругу олоххо киллэрии ку­лун тутар 15 күнүгэр диэри бол­дьохтоох."]}}
{"translation": {"ru": "Напомним, на 2021 год в госбюджет было заложено 3,8 млрд рублей на льготные перелеты с Дальнего Востока в Симферополь и Калининград.", "sah": ["Санатан эттэххэ, 2021 сыллааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөккэ Уһук Илинтэн Сим­феропольга уонна Калинин­градка чэпчэтиилээх көтүүгэ 3,8 млрд солкуобай аттарыл­лыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Кабинет министров выделил дополнительные 5 млрд рублей на субсидирование перелетов для Дальнего Востока.", "sah": ["Миниистирдэр кэби­ниэттэрэ Уһук Илиҥҥэ көтүүгэ субсидияҕа анаан эбии 5 млрд солк. көрбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "В настоящее время льготным билетом могут воспользоваться граждане, не достигшие 23 лет, многодетные семьи, женщины старше 55 лет, мужчины старше 60 лет, а также инвалиды I группы, сопровождающие их лица, дети-инвалиды II, III групп, пишет сайт «Эдэр саас».", "sah": ["Билигин чэпчэ­тиилээх билиэтинэн 23 сааста­рын туола илик, элбэх оҕолоох ыаллар, 55 саастарыттан үөһээ саастаах дьахталлар, 60 сааста­рыттан үөһээ эр дьон итиэннэ I-кы группалаах инбэлииттэр, кинилэри арыаллааччылар, II, III группалаах инбэлиит оҕолор туһаналлар, диэн Эдэр саас сайт суруйар."]}}
{"translation": {"ru": "«Дорогие мои, будьте здоровы!»", "sah": ["\"Бар дьонум, доруобай буолуҥ!\""]}}
{"translation": {"ru": "Владимир Слепцов родился в 1989 г. вторым ребенком в семье Анны Николаевны Алексеевой и", "sah": ["Владимир Слепцов Алексеева Анна Николаевна уонна Слепцов Константин дьиэ кэргэннэригэр иккис оҕонон1989 с."]}}
{"translation": {"ru": "Константина Слепцова.", "sah": ["кҮн сирин көрбҮтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Окончил Майорскую среднюю школу в 2007 г. на «4» и «5».", "sah": ["Майыар орто оскуолатын 2007 с. \"4\" уонна \"5\" сыананан бҮтэрбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Во время учебы участвовал в различных олимпиадах, занимал победные места, чем прославлял свою школу.", "sah": ["Үөрэнэр кэмигэр араас олимпиадаларга кыттан, миэстэлэҺэн, оскуолатын ааттатара."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, он занимал победные места в соревнованиях по вольной борьбе.", "sah": ["Ону таҺынан тустууга кҮрэхтэҺэн, миэстэлэҺэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "После школы он поступил в Медицинский институт Северо-Восточного федерального университета им М. К. Аммосова.", "sah": ["Оскуола кэнниттэн М.К.Аммосов аатынан Илин Сибиирдээҕи Федеральнай Институт медицинскэй институтугар туттарсан киирбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 2009 г. 1 год проходил службу в мотострелковой бригаде механиком-водителем.", "sah": ["2009 с. мотострелковай бригадаҕа механик-водителинэн 1 сыл сулууспалаабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Исполнив священный долг, он продолжил учебу по выбранной специальности, которую окончил в 2017 году, после чего начал работу врачом-терапевтом в участковой больнице на родине в Крест-Майоре по программе «Земский доктор».", "sah": ["Ытык иэҺин төлөөн кэлэн, салгыы талан ылбыт идэтигэр Үөрэнэн, 2017 с. бҮтэрэн, төрөөбҮт дойдутугар \"Земский доктор\" программанан Крест-Майыар учаастактааҕы балыыҺатыгар терапевт бырааҺынан Үлэлиир."]}}
{"translation": {"ru": "Наш разговор с Владимиром Константиновичем:", "sah": ["Владимир Константиновичтыын кэпсэтэбит:"]}}
{"translation": {"ru": "— Когда ты решил стать врачом?", "sah": ["- ХаҺан быраас идэтин талар санаа киирбитэй?"]}}
{"translation": {"ru": "— Я решил это, когда учился в 11-м классе.", "sah": ["- 11-с кылааска Үөрэнэ сылдьан быҺаарыммытым."]}}
{"translation": {"ru": "Конкурс при поступлении был большой.", "sah": ["Үөрэххэ туттарсан киирэрбэр куонкурус улахан этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В студенческие годы участвовал во всех мероприятиях и концертах.", "sah": ["Студенныыр кэммэр бары мероприятиеларга, концертарга кыттааччыбын."]}}
{"translation": {"ru": "Часто соревновался в КВН, в мединституте также занимался в танцевальном ансамбле.", "sah": ["КВН кҮрэхтэрэ чаастатык буолааччылар, мединститукка ҮҥкҮҮ ансаамбыла баара."]}}
{"translation": {"ru": "— Были ли сложности с поступлением на программу «Земский доктор»?", "sah": ["- \"Земский доктор\" программаҕа киирэргэр уустуктар бааллар этэ дуо?"]}}
{"translation": {"ru": "— Я поступил на эту программу после прохождения интернатуры в Якутске.", "sah": ["- Дьокуускайга интернатурабын баран баран программаҕа киирбитим."]}}
{"translation": {"ru": "У центральной больницы нашего улуса договор с министерством.", "sah": ["Улууспут киин балыыҺата министерствоны кытта дуогабар тҮҺэрсибит этэ."]}}
{"translation": {"ru": "По договору ты обязан проработать пять лет.", "sah": ["Дуогабар быҺыытынан 5 сыл булгуччу Үлэлиэхтээххин."]}}
{"translation": {"ru": "— Что тебе больше всего нравится в работе?", "sah": ["- Үлэҕэр тугу ордук сөбҮлҮҮгҮнҮй?"]}}
{"translation": {"ru": "— Самое лучшее — это видеть счастливые глаза выздоровевших пациентов.", "sah": ["- Ыалдьыбыт дьон эмтэнэн ҮтҮөрэн ҮөрбҮт харахтарын көрөр саамай ҮчҮгэй."]}}
{"translation": {"ru": "— Какие трудности есть в работе?", "sah": ["- Үэлииргэ туох ыарахаттар баалларый?"]}}
{"translation": {"ru": "— В нашем наслеге работу затрудняет отсутствие транспорта.", "sah": ["- БиҺиги нэҺилиэккэ суол-иис суоҕа Үлэни атахтыыр."]}}
{"translation": {"ru": "Особенно сложно доставлять лекарства и отправлять анализы.", "sah": ["Ордук эмп аҕалтарарга, анализ ыытарга ыарахаттары көрсөбҮт."]}}
{"translation": {"ru": "Мы можем отправлять их лишь частными автомобилями, а некоторые просят за это оплату.", "sah": ["ЧааҺынай эрэ массыынанан ыытабыт, сорох дьон харчы көрдҮҮллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Хорошо было бы, если бы у администрации была своя машина.", "sah": ["Администрацияҕа массыына баара буоллар."]}}
{"translation": {"ru": "— Какие ожидания от Года здоровья?", "sah": ["- Доруобуйа сылыттан тугу кҮҮтэҕиний?"]}}
{"translation": {"ru": "— Жду открытия новой больницы этой весной.", "sah": ["- Быйыл саас кҮҮтҮҮлээх саҥа балыыҺабыт тутуута олоххо киириэ диэн."]}}
{"translation": {"ru": "— Чем увлекаешься в свободное время?", "sah": ["- Иллэҥ кэмҥэр хоббиҥ?"]}}
{"translation": {"ru": "— 2–3 раза в неделю хожу в бассейн и занимаюсь на стадионах «Триумф» и «Юность» в городе.", "sah": ["- Куоракка бассейҥа, \"Триумф\", \"Юность\" стадионнарга нэдиэлэҕэ 2-3-тэ дьарыктанааччыбын."]}}
{"translation": {"ru": "Дома езжу на ловлю налима крючком.", "sah": ["Дойдубар кэлэн баран сыаҥааны кҮрҮчҮөгҮнэн бултуубун."]}}
{"translation": {"ru": "Дома есть тренажеры —", "sah": ["Дьиэҕэ тренажердар бааллар."]}}
{"translation": {"ru": "штанга, гантели.", "sah": ["Штанга, гантель."]}}
{"translation": {"ru": "Понемногу тренирую своих сыновей.", "sah": ["Уолаттарбын кыратык дьарыктыыбын."]}}
{"translation": {"ru": "— А что насчет твоей семьи?", "sah": ["- Дьиэ кэргэниҥ?"]}}
{"translation": {"ru": "— В 2013 году встретил спутницу своей жизни Лию Михайловну Захарову, и мы стали семьей.", "sah": ["- 2013 с. олоҕум аргыҺын Захарова Лия Михайловнаны көрсөн, ыал буолбуппут."]}}
{"translation": {"ru": "Наши два сына ходят в детсад.", "sah": ["2 уоллаахпыт, детсаадка сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Дни рождения отмечаем дома. Я и сыновья родились в апреле.", "sah": ["ТөрөөбҮт кҮннэри дьиэ кэргэнинэн ылабыт, уолаттарбын кытта бары биир ыйга - муус устарга төрөөбҮппҮт."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому справляем в один день.", "sah": ["Онон биир кҮн ылабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Стараюсь часто выезжать на природу, ходить по ягоды и на рыбалку.", "sah": ["Айылҕаҕа, отоҥҥо, балыкка чаастатык сылдьа сатыыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "Отец должен заботиться о будущем своих детей.", "sah": ["Аҕа киҺи оҕолорун кэскилин тэрийиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "— Кого ты считаешь успешным человеком?", "sah": ["- СитиҺиилээх киҺи диэн кимий?"]}}
{"translation": {"ru": "— Для меня успешный человек — это тот, у кого есть любимое дело, кто с пользой проводит свободное время и у кого хорошее здоровье.", "sah": ["- СитиҺиилээх киҺи диэн сөбҮлҮҮр идэлээх, иллэҥ кэмин туҺалаахтык атаарар, чөл туруктаах киҺи дии саныыбын."]}}
{"translation": {"ru": "— Что бы ты хотел передать читателям нашей газеты?", "sah": ["- ТҮмҮккэ тугу этиэҥ этэй хаҺыат ааҕааччыларыгар?"]}}
{"translation": {"ru": "— Дорогие друзья, берегите себя от коронавируса, носите маски, постоянно мойте руки, соблюдайте дистанцию.", "sah": ["- Бар дьонум, коронаттан харыстаныҥ, маасканы кэтиҥ, илиигитин сууна сылдьыҥ, дистанцияны тутуҺуҥ."]}}
{"translation": {"ru": "При прибытии вакцины советую обязательно привиться.", "sah": ["Вакцина кэллэҕинэ хайаан да ыларгытыгар сҮбэлиэм этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Всем желаю здоровья.", "sah": ["Барыгытыгар доруобуйаны баҕарабын."]}}
{"translation": {"ru": "— Спасибо. Удачи в работе.", "sah": ["- Махтал, Үлэҕэр ситиҺиилэри баҕарабын."]}}
{"translation": {"ru": "Нюргуяна Сивцева: «Знание иностранного языка — требование современной жизни»", "sah": ["Ньургуйаана Сивцева: Омук тылын билии — аныгы олох ирдэбилэ"]}}
{"translation": {"ru": "Красный диплом К окончанию школы я твердо решила, что должна получить профессию в сфере авиации,", "sah": ["Кыһыл дипломОскуолабын бүтэрэрбэр, авиация өттүнэн идэ ылыахтаахпын диэн бигэ санаа киирбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "потому что многие мои родственницы по материнской линии успешно там работают.", "sah": ["Тоҕо диэтэххэ, ийэм өттүнэн үгүс аймах дьонум авиация араас салаатыгар идэ ылан, билигин бэрт ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Мою мечту поддержали родители.", "sah": ["Мин ыра санаабын төрөппүттэрим өйөөбүттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому в 2016 году я поступила на учебу в Авиационно-транспортный колледж при Санкт-Петербургском университете гражданской авиации. В годы учебы мне очень полюбился Санкт-Петербург.", "sah": ["Онон 2016 сыллаахха Санкт-Петербургдааҕы гражданскай авиация университетын иһинэн үлэлиир авиационнай-транспортнай колледжка үөрэнэ киирбитим. Үөрэнэр сылларбар Санкт-Петербург куораты олус сөбүлээбитим."]}}
{"translation": {"ru": "Я ходила в театры, музеи.", "sah": ["Театрдарынан, музей-дарынан сылдьарым."]}}
{"translation": {"ru": "Занималась в студии танцев.", "sah": ["Үҥкүү студиятыгар дьарыктаммытым."]}}
{"translation": {"ru": "Три года прошли очень быстро.", "sah": ["Үс сыл бэрт түргэнник ааспыта."]}}
{"translation": {"ru": "В колледже я получила много знаний о гражданской авиации.", "sah": ["Колледжка гражданскай авиация үлэтин туһунан элбэх билии ылбытым."]}}
{"translation": {"ru": "Я поняла важность знания английского языка, поэтому с особым усердием изучала его.", "sah": ["Английскай тыл манна сүрүн суолталааҕын өйдөөбүтүм, ол иһин бу омук тылын ордук кыһаллан туран үөрэппитим."]}}
{"translation": {"ru": "Учебу я окончила в 2019 году с красным дипломом.", "sah": ["Үөрэхпин 2019 сыллаахха кыһыл дипломунан түмүктээбитим."]}}
{"translation": {"ru": "Аэропорт Пулково Сейчас я работаю в отделе регистрации международного терминала аэропорта Пулково.", "sah": ["«Пулково» аэропортБилигин идэбинэн «Пулково» аэропорка дойдулар икки ардыларынааҕы регистрацияны туоратар салааҕа үлэлиибин."]}}
{"translation": {"ru": "Работа очень ответственная. К каждому пассажиру требуется проявлять хорошее отношение и особое внимание.", "sah": ["Үлэбит олус эппиэтинэстээх, хас биирдии пассажирга үчүгэй сыһыаннаах, ордук болҕомтолоох, буоларыҥ күүскэ ирдэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "Мы проверяем, в какую страну с какими паспортом и визой можно вылететь, соответствуют ли сроки, а также следим за правильностью распределения багажа пассажиров.", "sah": ["Ханнык дойдуга, ханнык паспордаах, ханнык виза баар буолуохтааҕын, болдьохторо төһө сөп түбэһэрин-түбэспэтин бэрэбиэркэлиибит, дьон малын-салын сөпкө наардаабытын быһаарабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас у каждой авиакомпании свои правила, и их все нужно знать назубок.", "sah": ["Аны авиакомпаниялар уратылаһар быраабылалардаахтар, ону барытын эҥкилэ суох билиэхтээххин."]}}
{"translation": {"ru": "Бывает, что пассажиры не знают о различиях в требованиях авиакомпаний, из-за чего часто возникают недоразумения.", "sah": ["Айанньыттар авиакомпания ирдиир бэрээдэгэ араастааҕын билбэт буолааччылар, онон өйдөспөт түгэн элбэхтэ тахсар."]}}
{"translation": {"ru": "От нас прямо зависит, чтобы в ручной клади и багаже пассажира не было предметов, запрещенных к перевозке, чтобы не было перевеса и вещи в целости и сохранности попали в самолет. Нужно быть очень терпеливой.", "sah": ["Пассажир илиитин тутууругар, илдьэр таһаҕаһыгар сөмөлүөккэ көҥүллэммэт предметтэри, ордук ыйааһыны аһардара-аһардыбата, мал-сал сүппэккэ, тустаах самолекка тиийэрэ чопчу биһигиттэн тутулуктаах. Олус тулуурдаах буолуохтааххын."]}}
{"translation": {"ru": "Иногда что-то нужно сделать очень срочно, бывают даже опасные моменты.", "sah": ["Ардыгар ыксабыллаах, ардыгар кутталлаах да түгэннэр бааллар."]}}
{"translation": {"ru": "И пассажиры бывают разные: добрые и раздраженные, опоздавшие, люди с ограниченными возможностями здоровья, известные артисты, спортсмены, политики и многие другие.", "sah": ["Аны пассажирдар бары араастар: үтүө да санаалаахтар, кыыһыран дуу, хойутаан дуу кэлээччилэр, доруобуйа да өттүнэн хааччахтаахтар, биллиилээх артыыстар, спортсменнар, бэлиитиктэр уо.д.а."]}}
{"translation": {"ru": "Благодарю и приветствую В коллективе я единственная из Якутии.", "sah": ["Махтанабын уонна эҕэрдэлиибинКэлэктиипкэ соҕотох сахабын."]}}
{"translation": {"ru": "Для работы в сфере авиаперевозок в первую очередь требуется знание иностранных языков и правильная речь.", "sah": ["Авиаперевозкаҕа бастатан туран, омук тылын билии, сатаан сааһылаан саҥарыы ирдэнэр."]}}
{"translation": {"ru": "При поступлении на работу сначала проходишь тестирование, а потом собеседование.", "sah": ["Үлэҕэ киирэргэ бастаан тургутук, онтон сэһэргэһии (собеседование) ааһаҕын."]}}
{"translation": {"ru": "Нужно все рассказывать на английском и отвечать на вопросы.", "sah": ["Барытын английскайдыы кэпсиигин, ыйытыыларга хоруйдуугун."]}}
{"translation": {"ru": "Затем комиссия решает, подходит ли человек для организации перевозки пассажиров и грузов.", "sah": ["Ол кэннэ сөмөлүөтүнэн дьону, малы-салы туоратыыны тэрийэргэ сөптөөх ду, сөбө суох дуу диэн хамыыһыйа быһаарар."]}}
{"translation": {"ru": "Также в рамках своей работы мы изучаем правила авиакомпаний, регулярно проходим проверки, сдаем тесты.", "sah": ["Аны үлэбит чэрчитинэн авиакомпаниялар быраабылаларын үөрэтэбит, субу-субу бэрэбиэркэни ааһабыт, тургутук (тест) туттарабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Поэтому я бесконечно благодарна Алене Николаевне Стручковой, преподавателю Среднеколымской улусной гимназии им. И. В. Волкова.", "sah": ["Онон омук тылын үөрэппит, Орто Халыматааҕы И.В.Волков аатынан улуустааҕы гимназия учууталыгар, Алена Николаевна Стручковаҕа махталым муҥура суох."]}}
{"translation": {"ru": "Поскольку она дала мне хорошие знания, я сейчас не испытываю трудностей на работе и могу спокойно изъясняться на иностранном языке.", "sah": ["Кини миэхэ үчүгэй билиини иҥэрбит буолан, билигин үлэбэр ыарыхаттары көрсүбэппин, санаабын омук тылынан холкутук кэпсэтэбин, быһаарсабын."]}}
{"translation": {"ru": "Пользуясь случаем, также от всего сердца благодарю воспитательницу интерната гимназии Анну Гавриловну Саитгалиеву за ее по-матерински искреннее отношение.", "sah": ["Түгэнинэн туһанан, Алена Николаевнаҕа уонна гимназия интэринээтигэр иитээччинэн үлэлиир Анна Гавриловна Саитгаливеаҕа ийэлии истиҥ сыһыанын иһин ис сүрэхтэн махтанабын."]}}
{"translation": {"ru": "От души поздравляю всех работников улусной гимназии, подарившей мне очень интересные и яркие моменты,", "sah": ["Бэрт кылгас, ол эрээри олус интэриэһинэй, чаҕылхай түгэннэри бэлэхтээбит улуустааҕы гимназия бука бары үлэһиттэригэр итии-истиҥ эҕэрдэбин тиэрдэбин."]}}
{"translation": {"ru": "своих земляков, близких родственников и жителей Алазейского наслега!", "sah": ["Күндү биир дойдулаахтарбын, чугас хаан-уруу аймахтарбын, Алаһыай нэһилиэгин олохтоохторун үүммүт Саҥа дьылынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин!"]}}
{"translation": {"ru": "Пусть наступивший новый 2021 год принесет здоровье и успехи в учебе и работе.", "sah": ["Саҥа үүммүт 2021 сыл бигэ доруобуйаны, үөрэххэ, үлэҕэ ситиһиини аҕаллын."]}}
{"translation": {"ru": "Будьте терпеливыми, упорными и настойчивыми, как символ года.", "sah": ["Сыл бэлиэтин курдук тулуурдаах, дьулуурдаах, дьүккүөрдээх буолуҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Желаю вам жизни, полной современных и всесторонних знаний, и устремленности в будущее!", "sah": ["Аныгы олох хардыытынан бары өттүнэн билиилээх, инникигэ тардыһыылаах олоҕу баҕарабын!"]}}
{"translation": {"ru": "Жители поддержали объявленный в селе Ситте Год здоровья, спорта и физкультуры", "sah": ["Сииттэҕэ биллэриллибит Чэгиэн-чэбдик буолуу, спорт уонна физкультура сылын олохтоохтор өйүүллэр"]}}
{"translation": {"ru": "Об этом рассказала директор Дома отдыха села Ситте Марианна Сивцева: — В нашем селе много любителей спорта.", "sah": ["Бу туһунан Сииттэ нэһилиэгин сынньалаҥ дьиэтин дириэктэрэ Марианна Сивцева кэпсиир: – Нэһилиэкпитигэр спорду өрө тутар киһи элбэх."]}}
{"translation": {"ru": "Наши жители интересуются скандинавской ходьбой и на своем примере показывают другим пользу ходьбы для здоровья.", "sah": ["Ол курдук дойдубут дьоно аныгы скандинавскай хаамыыны биһирээн, биир дойдулаахтарыгар хаамыы доруобуйаҕа туһатын туһунан элбэҕи үөрэтэллэр, бэйэлэрин холобурдарын көрдөрөллөр."]}}
{"translation": {"ru": "С радостью хочу представить вам самую пожилую жительницу села Ситте, народную мастерицу, 85-летнюю Веру Егоровну Оконешникову, которая по сей день, несмотря на жару и холод, занимается ходьбой возле своего дома.", "sah": ["Мин билигин үөрэ-көтө билиһиннэриэхпин баҕарабын Сииттэбит саамай кырдьаҕас, норуот маастара 85 саастаах Оконешникова Вера Егоровнаны, кини күн бүгүнүгэр диэри дьиэтин таһыгар тымныы буоллун, куйаас буоллун хааман сэргэхсийэр."]}}
{"translation": {"ru": "Ходьбой она занимается уже 10 лет.", "sah": ["Кини хаампыта 10-тан тахса сыл буолла."]}}
{"translation": {"ru": "Иннокентия Григорьевича Захарова я с гордостью называю одним из тех пожилых людей, которые вдохновляют и служат примером для молодых; ему 81 год, и уже ровно 15 лет он занимается ходьбой.", "sah": ["Эдэрдэри көҕүлүүр, холобур буолар кырдьаҕастартан Захаров Иннокентий Григорьевиһы киэн тутта ааттыыбын, кини 81 саастаах, хаамыынан үлүһүйбүтэ оруобуна 15-с сыла."]}}
{"translation": {"ru": "65-летний Алексей Егорович Уваров начал заниматься ходьбой 6 лет назад — это один из уважаемых пожилых жителей нашего села, многодетный отец, который ведет здоровый образ жизни.", "sah": ["65 саастаах Уваровский Алексей Егорович хаамыынан дьарыктаммыта 6-с сылыгар барда, нэһилиэкпит биир тутаах, чөл олоҕу өрө тутар элбэх оҕо аҕата, эһэтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Из женщин хочется отметить 69-летнюю Анастасию Николаевну Петрову и 60-летнюю Елену Лазаревну Васильеву, одних из самых активных мам и бабушек в деле популяризации здорового образа жизни в селе.", "sah": ["Дьахтар аймахтан бэлиэтиэхпин баҕарабын Петрова Анастасия Николаевнаны, кини 69 саастаах, Васильева Мотрена Лазаревнаны, 60 саастаах Сииттэ нэһилиэгэр чөл олоҕу тарҕатыыга көхтөөх ийэлэртэн, эбэлэртэн биирдэстэрэ буолаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы рады, что у них становится все больше последователей.", "sah": ["Билигин кинилэр утумнарын салҕааччы элбээн иһэриттэн үөрэбит эрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Среди них Анна Григорьевна Яковлева, Лидия Васильевна Винокурова, Ольга Степановна Попова, Марфа Ивановна Александрова, Августина Ивановна Тимофеева.", "sah": ["Ол курдук Яковлева Анна Григорьевна, Винокурова Лидия Васильевна, Попова Ольга Степановна, Александрова Марфа Ивановна, Тимофеева Августина Ивановна буолаллар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы призываем жителей заботиться о своем здоровье и проявлять интерес к проводимым в нашем селе мероприятиям и соревнованиям постоянно, и не только в Год спорта и здоровья.", "sah": ["Онон Спорт, Доруобуйа эрэ сылыгар буолбакка, нэһилиэкпитигэр өрүү элбэх тэрээһиннэр, көхтөөх күрэхтэр, түөлбэнэн ыытыллаллара кэрэхсэбиллээх суол буоларын бука бары таба өйдөөн доруобуйабытын тупсарыныаҕыҥ диэн олохтоохторбутун ыҥырабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Жители улуса, будущее поколение, будьте здоровы!", "sah": ["Улуус олохтоохторо, кэнэҕэски ыччата доруобай, чөл олохтоох буолуҥ!"]}}
{"translation": {"ru": "Успехи наших детей", "sah": ["Кырачааннарбыт ситиһиилэрэ"]}}
{"translation": {"ru": "В конкурсе «Ай робот» третье место заняли команды «РОбоFix» детсада «Березка» Чурапчинского наслега и команда «Солнышко» детсада «Туппай» села Ожулун. Команда Smart Boys детсада «Туллукчаан» и команда «Тобул» детсада «Ыллык» села Диринг стали обладателями специальных призов.", "sah": ["\"Ай робот\" күрэххэ Чурапчы нэһилиэгин “Березка” уһуйаанын «РОбоFix» уонна Одьулуун \"Күнчээн\" уһуйаанын \"Туппай\" хамаандалара 3-с миэстэ буоллулар. «Туллукчаан» уһуйаанын \"Smart Boys\", Дириҥ \"Ыллык\" уһуйаанын \"Тобул\" хамаандалара анал аат хаһаайыннарынан буоллуллар."]}}
{"translation": {"ru": "Среди школьников ученик 2-го класса Чурапчинской средней школы им. С. А. Новгородова Айсен Дуранов занял 3-е место в номинации «Роботы в медицине», а команда Хатылынской средней школы заняла 2-е место и получила путевку в финал НПК «Шаг в будущее».", "sah": ["Үөрэнээччилэр ортолоругар С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 2-с кылааһын үөрэнээччитэ Айсен Дуранов \"Роботы в медицине\" номинацияҕа 3-с миэстэ буолла, Хатылы орто оскуолатын хамаандата 2-с миэстэни ситиһэн, «Инникигэ хардыы» НПК финалыгар кыттар мэктиэ суругун туппуттара."]}}
{"translation": {"ru": "В фестивале «Парад роботов» приняли участие 165 дошкольников и старшеклассников из 19 улусов.", "sah": ["\"Парад роботов\" бэстибээл 19 улуустан 165 оскуола иннинээҕи саастаах уонна алын кылаас оҕолоро кытыннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Команда LEGOTEAM детсада «Мичил» с. Чурапчы (Эрсан Сметанин, Мичил Лаврентьев, рук.", "sah": ["Чурапчы «Мичил» уһуйаанын «LEGOTEAM»хамаандата (Эрсан Сметанин, Мичил Лаврентьев, сал."]}}
{"translation": {"ru": "Сардана Ивановна Сметанина) победила в номинации «Самый актуальный проект», а команда «Фиксики» (Олег Баранкевич, Марк Максимов, рук.", "sah": ["Сардана Ивановна Сметанина) \"Самый актуальный проект\" номинация уонна \"Фиксики\" хамаанда (Олег Баранкевич, Марк Максимов, сал."]}}
{"translation": {"ru": "Марина Ивановна Батарина) выиграла в номинации «Самый технически сложный проект».", "sah": ["Марина Ивановна Батарина) \"Самый технически сложный проект\" номинация кыайыылаахтарынан ааттаннылар."]}}
{"translation": {"ru": "Обнаружены редкие материалы о Максиме Аммосове", "sah": ["Максим Аммосов туһунан сэдэх матырыйаал көһүннэ"]}}
{"translation": {"ru": "В становлении автономии Якутии роли Максима Кировича Аммосова издавна отводится первое место.", "sah": ["Максим Кирович Аммосов оруола уруккуттан бастакынан ааттанар."]}}
{"translation": {"ru": "По воспоминаниям Платона Ойунского, впервые об идее автономии Аммосов открыто высказался во время учебы на 3-м курсе учительской семинарии.", "sah": ["Платон Ойуунускай ахтыытынан, аан бастаан автономия идеятын Аммосов учуутал семинариятыгар 3-с кууруска үөрэнэ сылдьан аhаҕастык эппит."]}}
{"translation": {"ru": "Кроме того, в своих письмах Платон Ойунский утверждает, что именно Аммосов решил вопрос автономии, который встретил серьезное сопротивление на высшем партийном собрании.", "sah": ["Ону таhынан, кэнники партийнай үрдүкү мунньахха эмиэ аан бастаан автономия боппуруоhун улахан утарсыыны көрсөн быhаарбыт кини буоларын Платон Ойуунускай бигэргэтэн суруйан турар."]}}
{"translation": {"ru": "В дальнейшем, действуя вместе с ним под его руководством, Ойунский, Барахов, Аржаков", "sah": ["Ол кэнниттэн Саха сиригэр автономияны ситиhэргэ Ойуунускайы, Бараховы, Аржакову уо.д.а."]}}
{"translation": {"ru": "и другие работали над достижением автономии для Якутии, в результате чего этот насущный вопрос был решен.", "sah": ["түмэн, кини салалтатынан ити кэскиллээх боппуруос бэрт эрэйинэн ситиhиллэн турар."]}}
{"translation": {"ru": "Чаще всего в литературе работа Максима Аммосова во время пребывания в Москве описывается лишь в общих чертах.", "sah": ["Литератураҕа үксүн Максим Аммосов Москваҕа сылдьан үлэтэ уопсайынан эрэ суруллар."]}}
{"translation": {"ru": "Доступ к материалам, хранящимся в архивах, по-прежнему затруднен.", "sah": ["Архыыптарга баар матырыйаалларга киирэн үлэлээhин билигин да ыарахан быhыылаах."]}}
{"translation": {"ru": "Но, к своей радости, я обнаружил одну редкую находку.", "sah": ["Мин биир сэдэх үөрүүлээх булумньуланным."]}}
{"translation": {"ru": "В 1922 году Максим Аммосов на втором году своей работы в должности отправился в Москву решать вопрос об автономии.", "sah": ["Буоларын курдук, Максим Аммосов 1922 с., иккис сылын, Москваҕа автономия боппуруоhун быhаара барбыта."]}}
{"translation": {"ru": "Имеется постановление коллегии", "sah": ["Онно тохсунньу 6 к."]}}
{"translation": {"ru": "Наркомнаца от 6 января (известное ранее).", "sah": ["Наркомнац коллегиятын уурааҕа (уруккуттан биллэр) баар."]}}
{"translation": {"ru": "На этой коллегии:", "sah": ["Бу коллегияҕа:"]}}
{"translation": {"ru": "1. Присутствовал М. К. Аммосов.", "sah": ["1. М.К. Аммосов сылдьыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "2. В постановлении говорилось следующее: «Для определения границ автономной единицы и выработки проекта постановления ВЦИК об образовании ее избрать комиссию из т.т. Клингера, Плича и Аммосова, поручив ей представить Коллегии результаты работ».", "sah": ["2. Уураахха: «Для определения границ автономной единицы и выработки проекта постановления ВЦИК об образовании ее избрать комиссию из т.т. Клингера, Плича и Аммосова, поручив ей представить Коллегии результаты работ» – диэн суруллубут."]}}
{"translation": {"ru": "Ранее постановления подобного содержания мне не попадались.", "sah": ["Бу уураахтар итинник ис хоhоонун түбэhэн ааҕа иликпин, суох быhыылаах."]}}
{"translation": {"ru": "Только недавно, в день рождения Максима Аммосова, я прочитал письмо из московского архива.", "sah": ["Арай соторутааҕыта Максим Аммосов төрөөбүт күнүгэр Москва архыыбыттан сурук тутан аахтым."]}}
{"translation": {"ru": "Поскольку в печати не было информации о его вхождении в состав правительственной комиссии, я решил написать об этом в газете. Возможно, кому-то это покажется интересным.", "sah": ["Правительственнай комиссия састаабыгар киирбитин туhунан бэчээккэ суоҕун быhыытынан, ким эмэ интэриэhиргиэ диэн хаhыат нөҥүө билиhиннэриэхпин баҕардым."]}}
{"translation": {"ru": "Согласно этому постановлению, Аммосов вошел в состав правительственной комиссии, несет дополнительные обязанности и получает полное право решать любые вопросы автономии.", "sah": ["Бу уураахха олоҕуран, Аммосов правительственнай комиссия састаабыгар киирэн, эбии эбээhинэс сүгэн, ханна баҕарар автономия боппуруоhун быhаарсарыгар толору быраап ылар."]}}
{"translation": {"ru": "Его полномочия расширились.", "sah": ["Күүhүгэр күүс эбиллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Возможно, в архивах есть информация о том, что Максим Аммосов сам принимал участие в последующих заседаниях.", "sah": ["Кэнники буолар мунньахтарга Максим Аммосов бэйэтинэн кыттыбыт түбэлтэлэрэ архыыпка баара буолуо."]}}
{"translation": {"ru": "Это подтверждается записью Наркомнаца от 17 января,", "sah": ["Ол туоhутунан Наркомнац тохсунньу 17 к."]}}
{"translation": {"ru": "где указано, что «на заседании присутствовали Плич и Аммосов». Эта запись ранее нигде не появлялась.", "sah": ["коллегиятыгар «На заседании присутствовали Плич и Аммосов» – диэн ханна да сурулла, биллэ илик матырыйаал баара көhүннэ."]}}
{"translation": {"ru": "На приеме у И. В. Сталина 17 января 1921 года", "sah": ["Максим Аммосов И.В. Сталиҥҥа приемнатан, 1921 с. тохсунньу 17 к."]}}
{"translation": {"ru": "Максим Аммосов добивается принятия постановления Наркомнаца об установлении автономии Якутии.", "sah": ["Наркомнац Саха сиригэр автономия буоларын туһунан уураах тахсарын ситиһэр."]}}
{"translation": {"ru": "После приема М. Аммосова у В. И. Ленина Политбюро ЦК постановляет учредить Якутскую автономную республику.", "sah": ["Ол кэннэ В.И. Ленин М. Аммосовы приемнаан, партия КК Политбюротун уурааҕа Саха сирэ автономнай республика буолуохтааҕын ылыннарар."]}}
{"translation": {"ru": "В этом году исполняется 99 лет с даты принятия данного постановления ВЦИГ.", "sah": ["Ону ситэрэргэ ВЦИГы сорудахтыыр уураах бигэргэммитэ бүгүн 99 сылын туолар."]}}
{"translation": {"ru": "В этом событии велика личная заслуга Максима Аммосова.", "sah": ["Ити Максим Аммосов бэйэтэ сүүрэн улахан ситиҕиитэ буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Победившие смерть не умирают", "sah": ["Өлүүнү кыайбыттар өлбөттөр"]}}
{"translation": {"ru": "Воспоминания Дарии Федоровны Корякиной-Томской:", "sah": ["Корякина-Томская Дария Федоровна ахтыыта:"]}}
{"translation": {"ru": "«Федор Никифорович Корякин родился в 1904 году.", "sah": ["“Корякин Федор Никифорович 1904 сыллаахха төрөөбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Федор был нашим отцом, дедом, лучшим работником колхоза, бригадиром.", "sah": ["Сүөдэр – аҕабыт, биhиги эhэбит, колхоз бастыҥ үлэhитэ, биригэдьиирэ этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 1942 году он был призван на войну и проходил службу в 920-м стрелковом полку.", "sah": ["Кини 1942 с. сэриигэ ыҥырыллыбыта, 920 стрелковай полкаҕа сулууспалаабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Он намеревался сражаться до победного конца, однако смертоносная война для него кончилась несчастьем, и в 1943 году пришла печальная весть: «Умер, доблестно сражаясь, 26 февраля.", "sah": ["Өстөөҕү кыайан кэлэр санаалааҕа да, түрбүөннээх сэрии өлүүлээх уота былаҕайга былдьаабыта, ыар сурах, хара сурук 1943 с. кэлбит: “Хорсуннук сэриилэһэ сылдьан олунньу 26 күнүгэр өллө."]}}
{"translation": {"ru": "Похоронен в деревне Поляни Орловской области\"».", "sah": ["Орловскай уобаласка Поляни дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ”."]}}
{"translation": {"ru": "Его дочь Дария Федоровна Томская, по рассказам своей матери Прасковьи Егоровны, вспоминает следующее:«В 1942 году тех, кого отправляли на фронт, собрали в Малынкае. Моя старшая сестра Анастасия Федоровна, в то время 12-летняя девочка, последовала за отцом и, видимо, предчувствуя, что видит его в последний раз, сильно плакала, глядя через щелку во двор.", "sah": ["Кыыһа Томская Дария Федоровна ийэтэ Прасковья Егоровна кэпсээниттэн манныгы ахтар: «1942 с. армияҕа барар дьону Маалынкайга муспуттар, эдьиийим Анастасия Федоровна, оччотооҕуга 12-лээх кыыс, аҕатын батыһан кэлэн, ытыы-ытыы, бүтэһигин көрөрүн сэрэйээхтиирэ буолаахтыа, соҕуруойка хайаҕаһын нөҥүө көрөн тураахтыыр үһү."]}}
{"translation": {"ru": "Что могло быть у отца? На память осталась лишь упаковка от папирос \"Ракета\".", "sah": ["Аҕам туга кэлиэй, арай «Ракета» диэн бөппүрүөскэтин хаатын уунаахтаабытын кэриэс гынан уура сылдьыбыта."]}}
{"translation": {"ru": "В тот день я проснулась в слезах и, увидев пустой стол, спросила: \"Где пряник, который оставил мне папа?\"", "sah": ["Ол күн аны мин ытаан уһуктубуппун, остуол кураанаҕын көрөн: “Аҕам миэхэ бэрээнньик хаалларбыта ханнаный?” - диэн ирдэһэр киһи буолбуппун."]}}
{"translation": {"ru": "Позже мама истолковала мой сон с пряником как символ благополучной жизни».", "sah": ["Ону кэлин түүлбүн ийэм бурдук аһа этэҥҥэ олорорбутугар көстүбүт диэн тойоннообута”."]}}
{"translation": {"ru": "Воспоминания Ивана Архиповича Корякина:", "sah": ["Корякин Иван Архипович ахтыыта:"]}}
{"translation": {"ru": "«Архип Тимофеевич Корякин родился в 1907 году.", "sah": ["“Корякин Архип Тимофеевич 1907сыллаахха төрөөбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мой отец, Архип Тимофеевич Корякин, работал бригадиром строительной бригады и ушел на фронт с первым призывом 10 июля 1941 года.", "sah": ["Мин аҕам, Корякин Архип Тимофеевич, тутуу биригээдэтин биригэдьииринэн үлэлии сылдьан, бастакы хомуурга, 1941 сыл от ыйын 10 күнүгэр, сэриигэ аттаммыта."]}}
{"translation": {"ru": "Старики рассказывали, что отец был гордым человеком, любил и умел трудиться.", "sah": ["Аҕабын үлэни кыайыгас, туттуулаах, кыахтаах киһи этэ диэн кырдьаҕастар кэпсииллэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Когда отец уходил на фронт, мне было четыре года, а моему старшему брату Кыыму пять.", "sah": ["Аҕам сэриигэ барарыгар мин түөрт саастаах уонна биэс саастаах убайым Кыым хаалбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "До Намцев едущих на фронт мужчин отвез водитель Иванов Иван Данилович.", "sah": ["Сэриигэ барааччылары Иванов Иван Данилович диэн Намҥа бастакы суоппар илдьибитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мой брат Кыым, видя как уезжают отец и мать, помчался за ними в слезах.", "sah": ["Убайым Кыым, ийэлээх аҕам баран эрэллэрин көрөн ытаан, дьонун эккирэппитэ."]}}
{"translation": {"ru": "Тогда люди остановили машину и забрали нас.", "sah": ["Ону дьоннор массыынаны тохтотон, биһигини ылбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Так мы все проводили отца.", "sah": ["Онон аҕабытын бары баран атаарбыппыт."]}}
{"translation": {"ru": "С моим отцом были Иванов Иван Данилович, Винокуров Константин, Винокуров Василий, Соловьев Семен и несколько мужчин, которых я не знал.", "sah": ["Аҕабын кытта Иванов Иван Данилович, Винокуров Константин, Винокуров Василий, Соловьев Сэмэн уонна хас да билбэт дьонум бааллара."]}}
{"translation": {"ru": "Деревня вмиг обезлюдела.", "sah": ["Дэриэбинэҕэ киһи аҕыйыы түспүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Остались лишь дети, женщины и старики.", "sah": ["Оҕолор, дьахталлар уонна кырдьаҕас дьон эрэ хаалбыттара."]}}
{"translation": {"ru": "Мой брат Кыым был очень умным, светлолицым ребенком.", "sah": ["Убайым Кыым олус өйдөөх, сырдык хааннаах оҕо этэ."]}}
{"translation": {"ru": "В 1942 году он ушел из жизни.", "sah": ["1942 с. ыалдьан күн сириттэн туораабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Мать зимой ухаживала за яловым скотом, а летом работала на сенокосе.", "sah": ["Ийэм кыһынын субай сүөһү көрөрө, сайынын окко киирсэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Она готовила для бригады и выпекала хлеб.", "sah": ["Биригээдэҕэ ас астыыра, килиэп буһарара."]}}
{"translation": {"ru": "За эту работу зимой ей давали сено для коровы.", "sah": ["Ол үлэлээбитигэр кыһынын ынаҕар диэн от биэрэллэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Мать умерла в 1977 году от старости.", "sah": ["Ийэм сааһыран 1977 сыллаахха өлбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Первой военной частью, где служил отец, был 49-й стрелковый корпус. Там он находился с 22 июня по 12 июля 1941 года. Затем, с 13 по 31 июля 1941 года, он воевал в составе 26-й армии.", "sah": ["Архип Тимофеевич бастакы сулууспалаабыт чааһынан үрдүкү 49-с байыаннай чаас 49 стрелковай корпус (22.06.1941-12.07.1941 г.) буолар, онтон 26 армия командованиетынан (13.07.1941-31.07.1941 г.) сылдьыбыт."]}}
{"translation": {"ru": "В конце отец служил в 617-м стрелковом полку 199-й стрелковой дивизии.", "sah": ["Аҕам бүтэһигин сэриигэ 617-с стрелковый полк 199 стрелковай дивизияҕа сулууспалаабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Архип Тимофеевич Корякин скончался 25 февраля 1942 года от ран, полученных в бою 23 января.", "sah": ["Архип Тимофеевич Корякин 1942 с. тохсунньу 23 күнүгэр сэриилэһэ сылдьан ылбыт бааһыттан, олунньу 25 күнүгэр өлбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Он был похоронен в братской могиле у хутора Олейниково поселка Шевченко Шевченковского района Харьковской области Украины».", "sah": ["Украина, Харьковскай уобалас, Шевченскэй оройуон, Шевченко бөһүөлэгэр, Олейниково хуторга, братская могилаҕа көмүллүбүт”."]}}
{"translation": {"ru": "Воспоминания Эллэя Никифоровича Сивцева об отце", "sah": ["Сивцев Эллэй Никифорович аҕатын туһунан ахтыыта"]}}
{"translation": {"ru": "«Никифор Степанович-Сапсыяр Сивцев родился в 1911 году в селе Хатын-Ары.", "sah": ["“Сивцев Никифор Степанович-Сапсыйар 1911 сыллаахха Хатыҥ Арыы нэһилиэгэр төрөөбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "В семье было четверо детей: три мальчика и одна девочка.", "sah": ["Бииргэ торөөбүттэр төрдүө эбиттэр: үс уол, биир кыыс."]}}
{"translation": {"ru": "Отец был младшим сыном.", "sah": ["Мин аҕам — аччыгый уол."]}}
{"translation": {"ru": "Самый старший ребенок — Тит Степанович Колпашников, 1907 года рождения, воспитывался у других родителей.", "sah": ["Саамай улаханнара Колпашников Тит Степанович дьоҥҥо иитиллибит, 1907 с. төрөөбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Ефрем Степанович Сивцев (Таллан Бюрэ) родился в 1909 году.", "sah": ["Сивцев Ефрем Степанович (Таллан Бүрэ) 1909 сыллаахха төрөөбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Ирина Степановна Сивцева умерла в раннем возрасте из-за болезни.", "sah": ["Сивцева Ирина Степановна эдэр сааһыгар ыалдьан өлбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Отец женился на Марфе Ивановне Тарской из 2-го Хомустахского наслега, и в 1933 году родился я.", "sah": ["Аҕам II Хомустаахтан Тарская Марфа Ивановнаны кэргэн ылан, 1933 с. миигин төрөппүттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Отец был призван в армию 10 июля 1941 года, когда он работал в колхозе \"Красная деревня\" поселка Хатын-Ары Намского района.", "sah": ["1941 с. от ыйын 10 күнүгэр Нам оройуонуттан, Хатыҥ Арыы нэһилиэгиттэн, «Кыһыл Дэриэбинэ» колхозка үлэлии сылдьан армияҕа барбыта."]}}
{"translation": {"ru": "В 1935 году отец окончил двухгодичную Якутскую военную школу, после чего до ухода на войну проработал секретарем партийной организации в колхозе \"Красная деревня\".", "sah": ["1935 с. аҕам икки сыл үөрэнэн Дьокуускайдааҕы байыаннай оскуоланы бүтэрбитэ уонна «Кыһыл Дэриэбинэ» колхозка партийнай тэрилтэ секретарынан сэриигэ барыар диэри үлэлээбитэ."]}}
{"translation": {"ru": "В августе 1941 года вместе со своим братом Титом Степановичем попал на сборы.", "sah": ["1941 с. атырдьах ыйыrap убайынаан Тит Степановичтыын бииргэ хомуурга түбэспиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Поскольку отец имел военное образование, его оставили обучаться на шестимесячных командирских курсах в Иркутске.", "sah": ["Аҕабын байыаннай үөрэхтээх буолан, Иркутскайга алта ыйдаах командирдар курстарыгар үөрэтэ хаалларбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Его брата увезли на запад, где он пропал без вести.", "sah": ["Убайын арҕаа илдьэ барбыттар, ол айыыта онон, ууга тааһы бырахпыттыы, сураҕа суох сүппүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "А отец из Иркутска поехал в Новосибирск, где учился на других шестимесячных курсах на связиста, после чего в 1942 году попал на фронт.", "sah": ["Аҕам Иркутскайтан Новосибирскайга тиийэн өссө алта ыйдаах связистар курстарыгар үөрэммит, онон сэрии толоонугар 1942 с. тиийбит."]}}
{"translation": {"ru": "Далее было известно только то, что он оказался на Сталинградском фронте, где шли самые ожесточенные бои.", "sah": ["Саамай кырыктаах кыргыһыылар бара турар сирдэригэр — Сталинградскай фроҥҥа тиийбитэ эрэ биллэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Больше вестей от него не было.", "sah": ["Онтон ыла сураҕа суох сүппүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "27 сентября 1942 года он выбыл в воинскую часть № 8184 через военно-пересыльный пункт Московского военного комиссариата.", "sah": ["1942 сыл балаҕан ыйын 27 күнүгэр Московскай ГВК байыаннай-пересыльнай пуун 8184 байыаннай чааһыгар тиийэн сэриилэспит."]}}
{"translation": {"ru": "24 ноября 1942 года его похоронили как героя в деревне Малая Донщинка Сталинградской области.", "sah": ["1942 с. сэтинньи 24 күнүгэр Сталинградскай уобалас Малая Донщинка дэриэбинэҕэ сэриигэ геройдуу көмүллүбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Я долго ждал отца.", "sah": ["Аҕабын өр да күүппүтүм."]}}
{"translation": {"ru": "После окончания войны с медалями и орденами вернулись солдаты-победители.", "sah": ["Сэрии бүтээтин кытта уордьан-мэтээл кылбаҥнатан Кыайыы саллааттара кэлитэлээбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Ярче всего запомнилось возвращение Кирсана Яковлевича Коллашникова.", "sah": ["Ордук үчүгэйдик Кирсан Яковлевич Коллашников кэлбитин өйдүүбүн."]}}
{"translation": {"ru": "Я постоянно расспрашивал об отце тех, кто приезжал в наш район.", "sah": ["Онтон ыла оройуоммутугар кэлбит дьонтон аҕабын туоһулаһа сылдьарым."]}}
{"translation": {"ru": "Прождав до 1947 года, я потерял надежду...", "sah": ["1947 с. диэри күүтэн көрөн баран, эрэлбин сүтэрбитим..."]}}
{"translation": {"ru": "Я ездил к дяде в Таллан и просил его, чтобы он почитал мне письма отца.", "sah": ["Абаҕабар Таллаҥҥа тиийэн аҕам суруктарын аахтаран истэрим."]}}
{"translation": {"ru": "Отец всегда писал по-русски. Дядя не давал мне эти письма. \"Ты их потеряешь.", "sah": ["Наар нууччалыы суруйар эбит этэ, Абаҕам: «Чолохоос, сүтэрэн кэбиһиэҥ."]}}
{"translation": {"ru": "Отдам их тебе, когда вырастешь\", — говорил он.", "sah": ["Эт-хаан туттаххына биэриэм», - диэн илиибэр туттарбат этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Потом, когда я немного подрос и попросил эти письма, он не смог найти их в куче бумаг, от чего очень расстроился.", "sah": ["Кэлин түспэтийэн баран көрдөөбүппэр, кумааҕыта элбэҕэ бэрт буолан, онно буккуйан булбатаҕа, онтон олус хомойбута."]}}
{"translation": {"ru": "Меня печалила мысль о том, что мой отец умер на поле боя, что тело его не было предано земле и кости растаскали звери.", "sah": ["Аҕам сэрии толоонугар баран ыттыы өллөҕө, көмүс уҥуоҕа хараллыбакка көтөр-сүүрэр аһылыга буоллаҕа буолуо диэн улаханнык мунчаара сылдьыбытым."]}}
{"translation": {"ru": "В 1966 году, когда в сельсовет Хатын-Ары поступило письмо, адресованное \"семье Сивцева Никифора Степановича\", его вручили мне.", "sah": ["1966 с. Хатыҥ Арыы сельсоветыгар «Сивцев Никифор Степанович дьиэ кэргэнигэр» диэн аадырыстаах сурук кэлбитин миэхэ биэрбиттэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Вести о пропавшем стали неожиданной радостью для нашей семьи.", "sah": ["Сүтэн хаалбыт киһи дьиэ кэргэнигэр соһуччу сонун буолан үөрдүбүтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Это было письмо от красных следопытов начальной школы Мало-Донщинского хутора Клетского района Сталинградской области.", "sah": ["Ол— Сталинградскай уобалас Клетскай оройуонун Мало-Донщинскай хуторын начальнай оскуолатын кыһыл суолдьуттарын суруктара этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Оказывается, они проводили поисковые работы, чтобы определить, кто похоронен в братской могиле на их хуторе.", "sah": ["Кыһыл суолдьуттар кинилэр хутордарыгар баар братскай могилаҕа кимнээх көмүллэ сыталларын быһаарар-көрдүүр үлэни ыыппыттар эбит."]}}
{"translation": {"ru": "И там они нашли письмо, адресованное Елене Дмитриевне Ноговицыной из села Хатын-Ары в Якутии.", "sah": ["Ол сылдьан архыыптан Сaxa сиригэр Хатыҥ Арыыга олорор Ноговицына Елена Дмитриевнаҕа аадырыстаах cypyгу булан ылбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Это была моя мачеха.", "sah": ["Ити мин маачаха ийэм этэ."]}}
{"translation": {"ru": "Они предположили, что, возможно, он жил там и что у него там могли быть близкие, и оказались правы.", "sah": ["Онон бу кини манна олоро сырыттаҕа, дьоно-сэргэтэ бааллара буолуо диэн сабаҕалаабыттара таба буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "Так выяснилось, что мой отец героически погиб во время сражения при Мало-Донщинском хуторе 23 октября 1942 года.", "sah": ["Онон аҕам 1942 с. алтынньы 23 күнүгэр Мало-Донщинскай хуторга кыргыһыы кэмигэр хорсуннар өлүүлэринэн өлбүт."]}}
{"translation": {"ru": "В том бою пали 72 солдата.", "sah": ["Ол кыргыһыыга 72 саллаат хара буорга умсубут."]}}
{"translation": {"ru": "Из них якутов было двое.", "sah": ["Онтон иккитэ саха уолаттара эбит."]}}
{"translation": {"ru": "Вторым оказался родственник жены отца по фамилии Тарский, родом из 2-го Хомустахского наслега.", "sah": ["Биирэ — аҕам кэргэнин аймаҕа, 2-с Хомустаахтан төрүттээх Тарскай диэн киһи эбит."]}}
{"translation": {"ru": "После боя всех солдат похоронили в общей могиле, собрав у них документы.", "sah": ["Кыргыһыы кэнниттэн барыларыттан докумуоннарын хомуйбуттар уонна биир ииҥҥэ көмөн бэлиэ туруорбуттар."]}}
{"translation": {"ru": "Об этом красным следопытам рассказала их учительница Евдокия Ивановна Журавлева, которая в том бою была санитаркой.", "sah": ["Бу туһунан кыһыл суолдьуттарга учууталлара, ол кыргыһыыга санитарканан сылдьыбыт Журавлева Евдокия Ивановна кэпсээбит."]}}
{"translation": {"ru": "Я начал с ней переписываться, выслал фотографию отца.", "sah": ["Мин кинини кытта суруйсууну саҕалаабытым, аҕам хаартыскатын ыыппытым."]}}
{"translation": {"ru": "Я очень обрадовался тому, что нашлось тело моего отца и его по-человечески похоронили!", "sah": ["Аҕам көмүс уҥуоҕа көстүбүтүттэн, киһилии хараллыбытыттан олус да үөрбүтүм!"]}}
{"translation": {"ru": "Я дважды пытался поехать туда, но не получилось.", "sah": ["Икки төгүл бараары гыммытым, табыллыбатаҕа."]}}
{"translation": {"ru": "Затем, когда муж старшей дочери моего дяди Алексей Алексеевич Тихонов уезжал в Волгоград, я его попросил: \"Возьми с собой щепотку родной земли и брось на его могилу\".", "sah": ["Кэлин абаҕам улахан кыыһын кэргэнэ Алексей Алексеевич Тихонов Волгоград диэки барар буолбутугар: “Төрөөбүт ийэ буорун илдьэн уҥуоҕун үрдүгэр ыс”, - диэн биэрбитим."]}}
{"translation": {"ru": "И так впитавшая в себя кровь сталинградская земля смешалась со слезами и щепоткой земли из Хатын Ары».", "sah": ["Онон Сталинград кыа-хааны иҥэрбит хара буоругар Хатыҥ Aрыы харах уулаах буора баран буккуллубута..."]}}
{"translation": {"ru": "В улусе началась вакцинация", "sah": ["Улууспутугар вакцинация үлэтэ саҕаланна"]}}
{"translation": {"ru": "Главный врач республики Артем Ксенофонтов заявляет: «Эта вакцина безвредна.", "sah": ["Улуус кылаабынай бырааһа Артем Ксенофонтов ,,Бу вакцина куттала суох."]}}
{"translation": {"ru": "Мы, медицинские работники, призываем наших земляков привиться вакциной против очень опасной коронавирусной инфекции, чтобы предотвратить дальнейшее распространение вируса в нашем улусе и в республике.", "sah": ["Биһиги, эмп үлэһиттэрэ, биир дойдулаахтарбытын олус кутталлаах коронавируснай инфекцияны утары аналлаах укуолу ыларгытыгар, онон вирус биһиги улууспутугар, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн салгыы тарҕанарын бопсууга кыттыһаргытыгар ыҥырабыт."]}}
{"translation": {"ru": "Вакцинация будет проходить в два этапа — через 21 день после первого укола делается второй.", "sah": ["Вакцинация икки түһүмэҕинэн барыаҕа--бастакы укуол кэнниттэн 21 хонон баран иккистээн бэриллэр."]}}
{"translation": {"ru": "На сегодняшний день по улусу вакцинацию прошли 27 человек».", "sah": ["Бүгүҥҥү туругунан улуус үрдүнэн 27 киһи вакцинация ылла,,--диэн быһаарар."]}}
{"translation": {"ru": "Изготовленная в России вакцина «Гам-КОВИД-Вак» прошла все необходимые испытания.", "sah": [",,Гам-Ковид-Вак,, вакцина Арассыыйаҕа оҥоһуллан, бэрэбиэркэ бары ирдэниллэр көрдөбүллэрин ааста."]}}
{"translation": {"ru": "Получившие вакцину отмечают, что прививка безопасна и не имеет побочных эффектов.", "sah": ["Вакцинацияны ылбыт дьон укуол куттала суоҕун, атын дьайыылары ылбатахтарын бэлиэтииллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Не вакцинируются лица, болеющие коронавирусом, имеющие хронические заболевания, кормящие матери, беременные женщины, а также дети до 18 лет.", "sah": ["Коронавирус ыарыынан ыалдьа сылдьар, хроническай ыарыылаах, эмтэрэ сылдьар ийэлэргэ, хат дьахталларга, 18 саастарын туола илик оҕолорго вакцина бэриллибэт."]}}
{"translation": {"ru": "Зимовка скота в Амгинском улусе осложнена", "sah": ["Аммаҕа сүөһү кыстыга уустуктардаах"]}}
{"translation": {"ru": "Работники Амгинского лесного хозяйства говорят, что зимовка в этом году сложная.", "sah": ["Амма тыатын хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ быйылгы кыстыгы уустуктардаах диэн этэллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Так, минувшее лето выдалось засушливым, к тому же из-за выгорания заготовленного сена осенью корм получился скудным; вдобавок стояли продолжительные морозы.", "sah": ["Ол курдук ааспыт сайын курааннаан, онно эбиитин күһүн оттонуллубут от умайан, аһылык өртүгэр кырыымчык соҕус буолла, онно эбиитин уһун кэмҥэ тымныылар турдулар."]}}
{"translation": {"ru": "Заместитель главы улуса по вопросам сельского хозяйства Ион Кононов рассказал газете «Жизнь Амги» о зимовке крупного рогатого скота и лошадей: «В этом году по состоянию на 25 января у нас имеется 11 697 голов крупного рогатого скота, в том числе 4895 коров, а также 12 927 лошадей, в том числе 7839 кобыл.", "sah": ["Тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар улуус баһылыгын солбуйааччы Ион Кононов «Амма олоҕо» хаһыакка ынах сүөһү уонна сылгы кыстыгын туһунан билиһиннэрдэ: „Быйыл биһиэхэ тохсунньу ый 25 күнүн туругунан 11697 ынах сүөһү, ол иһигэр 4895 ынах, ону сэргэ 12927 сылгы, ол иһигэр 7839 биэ баар."]}}
{"translation": {"ru": "Минувшим летом было накошено около 27 000 тонн сена.", "sah": ["Ааспыт сайын 27000 тонна кэриҥэ оту оттообуппут."]}}
{"translation": {"ru": "К этому прибавили 3500 тонн сухого сена, таким образом, к зимовке было 30 717 тонн.", "sah": ["Манна эбии 3500 тонна кур оппутун эбэн 30717 тонналаах кыстыкка киирбиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Осенью пожар уничтожил 707 тонн.", "sah": ["Күһүн баһаарга 707 тонна уокка былдьаммыта."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас, по расчетам, не хватает 3500 тонн сена.", "sah": ["Билигин ааҕан көрүүнэн 3500 тонна от тиийбэт."]}}
{"translation": {"ru": "То есть до конца зимы остается 41 % сена, 46 % силоса и 49 % сенажа.", "sah": ["Ол эбэтэр кыстык түмүктэниэр диэри 41 бырыһыан от, 46 бырыһыан сиилэс уонна 49 бырыһыан сенаж хаалан турар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы распределили 150 тонн зерна по всем животноводческим хозяйствам, получившим субсидии от администрации улуса.", "sah": ["Биһиги бары сүөһүлээх хаһаайыстыбаларга улуус дьаһалтатыттан субсидия көрөн 150 тонна бурдугу түҥэпиппит."]}}
{"translation": {"ru": "Также наше предприятие по производству комбикормов \"Колос\" продавало свою продукцию нашему улусу со скидкой.", "sah": ["Маны сэргэ бэйэбит улууспутугар „Колос“ диэн комбикорманы оҥорор тэрилтэбит эмиэ чэпчэтиилээх бородууксуйатын атыылаабыта."]}}
{"translation": {"ru": "Мы работаем над тем, чтобы восполнить недостаток сена.", "sah": ["Тиийбэт оппутун аҕалыыга үлэлэһэ олоробут."]}}
{"translation": {"ru": "По заявкам и договорам с Хангаласским, Намским, Горным, Мегино-Кангаласским, Кобяйским, Вилюйским улусами, а также с поселком Хатассы и городом Якутском планируется завоз сена.", "sah": ["Сайаапка хомуйан, Хаҥалас, Нам, Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Кэбээйи, Бүлүү улуустарын, ону сэргэ Хатаһы уонна Дьокуускай куораты кытта дуогабардаһан от тиэйиллиэхтээх."]}}
{"translation": {"ru": "На сегодняшний день нам предстоит получить 2695 тонн сена.", "sah": ["Күн бүгүн 2695 тонна оту ылыахтаахпыт."]}}
{"translation": {"ru": "Из них 565 тонн сена должны быть получены из нашего улуса.", "sah": ["Бу иһиттэн 565 тонната бэйэбит улууспут иһиттэн ылыллыахтаах от."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас ввезено только 500 тонн.", "sah": ["Билигин 500 тонна эрэ таһылынна."]}}
{"translation": {"ru": "Это 18 % от запланированного объема сена.", "sah": ["Бу кэлиэхтээх оппут 18 бырыһыана."]}}
{"translation": {"ru": "Работы по вывозу сена администрация каждого поселения проводит сама.", "sah": ["От таһыытыгар хас биирдии нэһилиэк дьаһалтата бэйэтэ үлэлэһэр."]}}
{"translation": {"ru": "С нашей стороны ведется работа с Министерством сельского хозяйства по возмещению ущерба.", "sah": ["Биһиги өртүбүтүттэн тиэйтэрии харчытын толуйууга тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта үлэ барар."]}}
{"translation": {"ru": "Согласно измененному порядку, эти деньги полагаются только тем, кто включен в реестр сельского хозяйства.", "sah": ["Бэрээдэк уларыйан, бу харчы тыа хаһаайыстыбатын реестригэр киирбит эрэ дьоҥҥо барар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы уделяем этому внимание и работаем со специалистами по сельскому хозяйству в каждом наслеге.", "sah": ["Онон манна эмиэ болҕомто ууруллан, хас биирдии нэһилиэккэ баар тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһин кытта үлэлэһэбит."]}}
{"translation": {"ru": "Зимовка оказалась трудной не только для крупного рогатого скота, но и для лошадей.", "sah": ["Кыстык ынах эрэ сүөһүгэ буолбакка, сылгыга эмиэ уустук."]}}
{"translation": {"ru": "Так, при длительных морозах, когда тебеневки меньше, нужно кормить жеребцов и кобыл.", "sah": ["Ол курдук уһун тымныылар тураннар, хаһыы да аҕыйах буолан сылгылары, биэлэри аһатыы барар."]}}
{"translation": {"ru": "Жеребята рано встают на кормежку.", "sah": ["Убаһалар эрдэ аһылыкка тураллар."]}}
{"translation": {"ru": "Сейчас кормежка нужна 4116 лошадям».", "sah": ["Билигин аһылыкка 4116 сылгы киирбитэ“."]}}
{"translation": {"ru": "Учитывая сложности зимовки скота, администрация улуса уделяет этому вопросу особое внимание.", "sah": ["Улуус дьаһалтата сүөһү кыстыга уустуктааҕын учуоттаан, кыстыгы ураты болҕомтоҕо тутар."]}}
{"translation": {"ru": "Администрация ежедневно следит за ситуацией, чтобы не допустить падежа скота и лошадей весной.", "sah": ["Аны саас сүөһү, сылгы охтуута тахсыа суохтаах диэн сорук туруоран күннэтэ балаһыанньаны кэтээн көрөр."]}}
{"translation": {"ru": "В эти дни по улусу начинается сезон приплода.", "sah": ["Күн бүгүн улуус үрдүнэн төрүөх саҕаланан эрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Так, по состоянию на 25 января в целом во всех хозяйствах республики родилось 102 теленка.", "sah": ["Ол курдук тохсунньу 25 күнүн туругунан уопсайа бары хаһаайыстыбалары киллэрэн туран улуус үрдүнэн 102 ынах төрөөтө."]}}
{"translation": {"ru": "Первый ребенок года — девочка", "sah": ["Сыл бастакы оҕото - кыыс"]}}
{"translation": {"ru": "В нашем улусе к 12 января уже родилось 3 девочки.", "sah": ["Оттон биһиги улууспутугар тохсунньу 12 күнүнээҕи туругунан, 3 кыыс оҕо күн сирин көрбүт."]}}
{"translation": {"ru": "При этом первый ребенок в этом году появился на свет 2 января.", "sah": ["Онуоха сыл бастакы оҕото тохсунньу 2 күнүгэр төрөөбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Ни с чем не сравнимый подарок на Новый год получили семьи из двух намских сел и поселка Аппаны.", "sah": ["Ол курдук, икки Нам селотун, итиэннэ биир Аппааны бөһүөлэгин дьиэ кэргэттэригэр саҥа сыл туохха да тэҥнэммэт күндү бэлэҕи оҥорбут."]}}
{"translation": {"ru": "Глазами ребенка", "sah": ["Оҕо хараҕынан"]}}
{"translation": {"ru": "Читая рассказ женщины, которая в детстве стала свидетельницей радостного события — объединения колхозов имени А. С. Ушницкой, М. И. Калинина и И. В. Сталина в один крупный колхоз «Победа», мы вспоминаем славных людей, живших в то время.", "sah": ["А.С. Ушницкая, М.И. Калинин уонна И.В. Сталин аатынан холкуостар хайдах курдук үөрэн-көтөн, сүбэлэһэн бөдөҥсүйбүт биир “Победа” холкуос буолбуттарын оччотооҕу оҕо кыраҕы хараҕынан көрөн-истэн сиһилии суруйбутун ааҕан баран, олус да барыга дьоҕурдаах дьон олорон ааспыттарын санаан кэлэбит."]}}
{"translation": {"ru": "Для участия в собрании, посвященном объединению колхозов, около 30 человек из поселка Суон-Тит переправились через реку Индигирку.", "sah": ["Суон-Тиит бөһүөлэгиттэн 30-ча киһи Индигир өрүһү туораан, холбоһуктааһын мунньаҕар кэлэн кыттыбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Председателем нового объединенного колхоза был выбран Н. М. Атласов.", "sah": ["Холкуос бэрэссээдэтэлинэн Н.М. Атласов быыбардаммыт."]}}
{"translation": {"ru": "За большим собранием, на котором составили план дальнейшей работы,", "sah": ["Үлэ-хамнас былаанын торумнаан, сүбэлэһэн улуу мунньах буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "последовали концерт и массовые гулянья. Они продлились до самого утра.", "sah": ["Ол кэнниттэн улахан кэнсиэр, маассабай оонньуулар түүнү быһа күн тахсыар диэри тэриллибиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "На следующее утро начался торжественный ысыах (фестиваль лета), посвященный объединению двух колхозов.", "sah": ["Сарсыныгар икки холкуос холбоһор үөрүүлээх ыһыаҕа сарсыардаттан саҕаламмыт."]}}
{"translation": {"ru": "На фестивале верховодили запевалы осуохая (кругового танца) и исполнители песен.", "sah": ["Оһуохайдьыт үтүөтэ, ырыаһыт мааныта манна барыта баар буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "На столах у каждой сцены были представлены различные блюда якутской кухни: саламат (кушанье из муки и сливочного масла), кумыс из кобыльего молока, потроха, хаан (кровяная колбаса), жареное и отварное мясо, различные виды рыбы, густая сметана, чай с молоком — разнообразию еды можно было только удивляться.", "sah": ["Түһүлгэҕэ остуоллар аайы сахалыы астар араастара тардыллыбыт: саламаат, сылгы кымыһа, иһэ, хаана, үөлүллүбүт улахан сыалаах эт, көннөрү буспут кырбас эттэр, үөлүллүбүт балык арааһа, хойуу сүөгэй үүттээх чэй – ас эгэлгэтэ элбэҕин сөҕөн эрэ кэбиспиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "По понятным причинам в то время многие блюда готовились из молока якутской коровы.", "sah": ["Ол саҕана барыта саха ынаҕын үүтүттэн буолара чуолкай."]}}
{"translation": {"ru": "Затем начались соревнования по различным видам спорта:", "sah": ["Ити кэнниттэн спорт араас көрүҥнэригэр күрэхтэһиилэр саҕаламмыттар."]}}
{"translation": {"ru": "бег, прыжки ыстанга и кылыы, борьба, перетягивание палки, хапсагай.", "sah": ["Сүүрүү, ыстаныы, кылыы, тустуу, мас тардыһыыта, хапсаҕай."]}}
{"translation": {"ru": "Во второй половине дня прошли конные скачки.", "sah": ["Күн иккис аҥарыгар ат сүүрдүүтэ буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "Чувствуя душевный подъем, гости фестиваля веселились и оживленно беседовали друг с другом.", "sah": ["Ыһыахха кэлбит дьон сүргэлэрэ көтөҕүллэн, бары үөрэ-көтө, кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьаллара истиҥэ, кэрэтэ."]}}
{"translation": {"ru": "Вечером, после завершения ысыаха, в сельском клубе прошли массовые гулянья и танцы, на которые собрались колхозники всех возрастов.", "sah": ["Киэһэлик ыһыах сабыллыыта, сиэрэ-туома, түүннэри кулуупка тиийэн эдэрдиин-эмэнниин маассабай оонньуулары тэрийэн, үҥкүү бөҕөтүн көҕүлүттэн туппуттар."]}}
{"translation": {"ru": "После праздника гостей из Суон-Тита ожидала длинная дорога домой.", "sah": ["Киэһэлик Суон-Тииттэн кэлбиттэри дьиэлэригэр төннүөхтээх улахан айаннара күүтэрэ."]}}
{"translation": {"ru": "Путники собрались у клуба. Им привели несколько оседланных лошадей.", "sah": ["Суһал соҕустук хомунан кулууп таһыгар бары мустубуттар, хас да ыҥыырдаах аттар кинилэри атаара бараары бэлэм турбуттар."]}}
{"translation": {"ru": "Люди начали собираться в путь.", "sah": ["Бары малларын-салларын сүгэн сатыы суолга туруммуттар."]}}
{"translation": {"ru": "На лошадей навьючили пилы, топоры, веревки и ведра.", "sah": ["Ыҥыырдаах аттарга эрбиилэри, сүгэлэри, быаны-туһаҕы, солуурдары ыҥырдыбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Из «Победы» выехало 4–5 человек, чтобы сопровождать гостей в дороге и помочь построить плот.", "sah": ["Суолдьутунан уонна маһынан аал охсорго көмөлөһө 4-5 киһи Победаттан барсыбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "С радостными вестями отправились домой.", "sah": ["Дьэ, бары үөрэ-көтө ыллык суолунан баран испиттэр, дьиэлэригэр кэрэ кэпсээн кэһиилээх сүүрэр-хаамар икки ардынан түргэнник айаннаан испиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Дорога лежала мимо старой юрты.", "sah": ["Арай суол кытыытыгар аһаҕас сиргэ былыргы балаҕан көстүбүт."]}}
{"translation": {"ru": "Путникам нужно было выйти к берегу через местность под названием Чыычаах.", "sah": ["Ол Чыычаах диэн ааттаах сиринэн биэрэккэ киириэхтээх эбиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Вскоре они подошли к ручью, густо заросшему деревьями, остановились, и дети развели дымокур, чтобы защитить лошадей от комаров.", "sah": ["Сотору соҕус бөдөҥ, хойуу мастардаах үрэххэ кэлэн, тохтоон, оҕолор аттарга түптэ бэлэмнээбиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Комаров было очень много, а никаких других средств защиты от насекомых в то время не было.", "sah": ["Олус хойуу кумаардаах, ол саҕана көмүскэнэр эмп-томп суох."]}}
{"translation": {"ru": "Тем временем взрослые, кто с топорами, кто с пилами, свалили огромные деревья и, очистив от сучьев, потащили их к берегу речки. Некоторые, срубив с молодых лиственниц мягкие ветки, обжигали их на большом костре, а затем горячими зажимали между двух деревьев и скручивали вместе.", "sah": ["Улахан дьон кэлээт даҕаны ким сүгэ, ким эрбии тутуурдаах, сүдү улахан тииттэри охторон, мутуктарын солоон, үрэх кытыытыгар соһон аҕалан испиттэр, сорохтор күөх намчы титириктэри кэрдэн, кутаа уокка кэриэрдэн баран, онтон итиилии буруолаппытынан икки тиит икки ардыгар кыбыта тутан баран, хас да буолан эрийэн кычыгыраталлара."]}}
{"translation": {"ru": "Получалось что-то вроде каната из веток.", "sah": ["Оччоҕуна быа курдук эриллэр."]}}
{"translation": {"ru": "Стволы срубленных деревьев связывали вместе этими ветками, как веревками. Работали всю ночь.", "sah": ["Түүнү быһа түбүгүрэн, били охтортообут бэрэбинэлэрин кэриэрдэн баран, быа курдук титириктэринэн холбуу баайан испиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "К утру плот был построен.", "sah": ["Сарсыарданан аалларын охсон бүтэрбиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Завершив работу, все собрались, выпили чаю и отдохнули.", "sah": ["Үлэни бүтэрэн баран, бары мустан олорон, дьэ чэйдээбиттэр, сынньаммыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Говорят, что в то время недюжинной силой отличались и молодые, и сверстники моего отца.", "sah": ["Аҕам саастаахтар да, эдэрдэр да күүстэрэ-уохтара сүрдээх үһү."]}}
{"translation": {"ru": "Деревянный плот, на котором должны были поплыть до пристани домой, строил Дмитрий Яковлевич Уваровский с мастерами — жителями Суон-Тита и Слепцовыми из Буор-Сысы: Афанасием Васильевичем (Хоночо), Иннокентием Васильевичем (Тоскоон) и Николаем Егоровичем (Додуй). Общими усилиями они смогли построить плот всего за ночь.", "sah": ["Бу дьиэлэригэр бириистэҥҥэ диэри устуохтаах мас аалларын Уваровскай Дмитрий Яковлевич маастардаах Суон Тиит дьонун кытта Буор Сыһыыттан Слепцов Афанасий Васильевич (Хоночо), Слепцов Иннокентий Васильевич (Тоскоон), Слепцов Николай Егорович (Додуй) бары саба түһэн түүннэри үлэлэһэн, болуот охсон бүтэрбиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "Пустив плот в речку, путников проводили в дорогу.", "sah": ["Аалларын сыыйа үрэххэ киллэрэн, туох баар айанныыр дьону барыларын эбэ сүүрүгэр олордон атаарыы буолбут."]}}
{"translation": {"ru": "Колхозники «Победы», помогавшие им всю ночь, благословили их в путь и, стоя на зеленом берегу, долго махали им вслед.", "sah": ["Түүнү быһа көмөлөспүт “Победа” холкуос дьоно бэрт үчүгэйдик алҕаан, күөх кытылга туран, ыраатыахтарыгар диэри далбаатыы хаалбыттар."]}}
{"translation": {"ru": "На плоту самые сильные отталкивались шестами.", "sah": ["Саамай күүстээх дьоннор аалларын уһун ураҕаһынан анньан салайан испиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "К восходу солнца они уже приближались к цели.", "sah": ["Күн тахсыыта тиксэр сирдэрэ чугаһаан эрэрэ үһү."]}}
{"translation": {"ru": "Из-за очень сильного течения казалось, что их собьет волной.", "sah": ["Сүүрүк наһаа күүстээх буолан, туора оҕустарыах курдук эбиттэр."]}}
{"translation": {"ru": "И в тот момент они услышали чей-то громкий голос:", "sah": ["Ол кэмҥэ ким эрэ: “Уолаттар, кытаатыҥ, кытаатыҥ!"]}}
{"translation": {"ru": "«Давайте, давайте, ребята!»", "sah": ["” диир улахан саҥата иһиллибит."]}}
{"translation": {"ru": "Когда плот начал приближаться к суше, Роман Семенович с Александром Сизых спрыгнули с него и начали тянуть за веревку к берегу.", "sah": ["Аал кытыыга сыстан истэҕинэ, Арамаан Сэмэнэбис уонна Өлөксөөндүр Сизых ыстанан тахсан аалы кытылга быатыттан сыһыары тарпыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Все радостно поднялись на зеленый берег и наконец вздохнули с облегчением.", "sah": ["Дьон бары үөрэ-көтө үөһэ күөх кырыска тахсан, дьэ өрө тыыммыттар."]}}
{"translation": {"ru": "Эту прекрасную историю о собрании и ысыахе, посвященных организации знаменитого колхоза «Победа», помнят и по сей день.", "sah": ["Ити курдук аатырбыт “Победа” холкуос тэрээһин мунньаҕа, ыһыаҕа баччааҥҥа диэри кэрэ кэпсээн, уостан түспэт номох буола сылдьар."]}}
{"translation": {"ru": "Мы выражаем огромную благодарность автору рассказа — Акулине Семеновне и, хотя события в нем изложены кратко, надеемся, что молодежь, прочитав его, будет восхищаться и гордиться трудом и жизнью старшего поколения.", "sah": ["Маны суруйбут Акулина Семеновнаҕа махталбыт улахан, кэнчээри ыччакка кэпсээн буоллун диэн, төһө эмэ кылгатан да суруйдарбыт, аахпыт дьон аҕа көлүөнэ үлэлээн ааспыт олохторун сөҕө-махтайа, киэн тутта сылдьыахтара диэн эрэнэбит."]}}
{"translation": {"ru": "Важный юбилей почетной семьи Малгаровых из села Кыллах", "sah": ["Кыыллаах ытык ыала Малгаровтар дьоһун үбүлүөйдэрин көрсөллөр"]}}
{"translation": {"ru": "Валентина Спиридоновна, родившаяся и выросшая на острове Кыллах, который славится своими талантливыми людьми, во время учебы в Якутском государственном университете встретила спутника своей жизни Садота Моисеевича Малгарова.", "sah": ["Айылҕаттан айдарыылаах, талба талааннаах дьон төрүүр-ууһуур, уос номоҕо буолбут Кыыллаах арыытыгар күн сирин күлүмүн көрөн, сибэкки тэҥэ кыыс оҕо буолан кырдал устун сүүрэн–көтөн улаатан, үөрэнэн, үрдүк үөрэҕи ылар кынаттанар кэмигэр, Валентина Спиридоновна, оччолорго, Дьокуускайдааҕы Государственнай университет устудьуона олоҕун аргыһын Малгаров Садот Моисеевиһы көрсөр."]}}
{"translation": {"ru": "Молодые люди полюбили друг друга всем сердцем и в январе 1961 года поженились.", "sah": ["Эдэр дьон харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, тапталларын холбоон 1961 сыл тохсунньутугар ыал буолаллар."]}}
{"translation": {"ru": "И, перефразируя наших красноречивых предков, годы для них пролетали как дни.", "sah": ["Бараммат баай тыллаах өбүгэ эппитинии, «Дьыл – хонук»."]}}
{"translation": {"ru": "И вот 15 января этого года кавалер ордена Дружбы народов, отличница образования Республики Саха (Якутия) Валентина Спиридоновна и отличник образования Республики Саха, обладатель знака «Учитель учителей», педагог-краевед, основатель краеведческого музея села Кыллах Садот Моисеевич Малгаровы отмечают 60 лет совместной жизни.", "sah": ["Ол тэҥэ, бу сыл тохсунньу 15 күнүгэр «Норуоттар доҕордоһууларын» уордьан кавалера, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Валентина Спиридоновна уонна СӨ үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайына, краевед учуутал, Кыыллаах нэһилиэгэр кыраайы үөрэтэр музейы төрүттээбит Садот Моисеевич Малгаровтар бииргэ олорбуттара 60 сылын томточчу туоларын бэлиэтиир дьоро күннэрэ үүннэ."]}}
{"translation": {"ru": "Сегодня Малгаровы — известная и уважаемая в Кыллахе семья, воспитавшая пятерых детей, девятерых внуков и троих правнуков.", "sah": ["Күн бүгүн Малгаровтар нэһилиэккэ биллэр-көстөр ытык ыал, 5 оҕону атахтарыгар туруорбут, 9 сиэни, 3 хос сиэни иитиһэр-такайсар сис ыал."]}}
{"translation": {"ru": "«Мы бесконечно благодарны за то, что, несмотря на преклонный возраст, вы продолжаете участвовать в общественной жизни села и помогаете нам своими ценными советами, а также за работу Садота Моисеевича на посту депутата Кыллаха.", "sah": ["«Ытык кэм сааһырыытын билиммэккэ, нэһилиэк общественнай үлэтигэр кыттыһан, көмүс сүбэлэринэн көмөлөһөллөрүгэр, Садот Моисеевич нэһилиэк депутатынан үлэлии-хамсыы сылдьалларыгар махталбыт муҥура суох!"]}}
{"translation": {"ru": "В этом мире нет большего счастья, чем создание крепкой семьи, — и с этой задачей вы справились безупречно.", "sah": ["Орто Дойду саамай улахан дьолун – ЫАЛ буолуу сүрүн соругун эһиги эҥкилэ суох толорон кэллигит."]}}
{"translation": {"ru": "Ваши гармоничные отношения друг с другом, с детьми, внуками доказывают, что вы смогли сохранить любовь, соединившую ваши сердца 60 лет назад.", "sah": ["Бэйэ-бэйэҕитигэр, оҕолоргутугар, сиэннэргитигэр кэрэхсэбиллээх сыһыаҥҥыт – бу барыта 60 сыл анараа өттүгэр холбообут тапталгытын бүөбэйдээн, харыстаан, күн бүгүнүгэр диэри өрө тутан, кэлбиккит туоһута."]}}
{"translation": {"ru": "Вы служите живым примером того, что верность Родине воспитывается в семье.", "sah": ["Төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолуу дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэн тахсарын тыыннаах туоһута Эһиги буолаҕыт."]}}
{"translation": {"ru": "Ваш самоотверженный труд и житейская мудрость являются несравнимым примером для подражания для ваших земляков, учеников, служит примером прекрасных супружеских отношений, правильного воспитания детей, преданности родной земле.", "sah": ["Эһиги үлэлээбит сыралаах үлэҕит, олоххо муударай сыһыаҥҥыт биир дойдулаахтаргытыгар, үөрэппит оҕолоргутугар иллээх-эйэлээх буоларга, кэргэнниилэр сыһыаннарыгар, оҕону иитиигэ, төрөөбүт төрүт сиргэ бэриниилээх буоларга туохха да тэҥнэммэт үтүө холобур буолар."]}}
{"translation": {"ru": "Уважаемые Валентина Спиридоновна и Садот Моисеевич, от себя лично и от имени наших земляков сердечно поздравляем вас и всех членов вашей семьи с 60-летием совместной жизни!» — передает свои пожелания глава села Кыллах Раиса Лавернова.", "sah": ["Ытыктабыллаах Валентина Спиридоновна уонна Садот Моисеевич, эһигини уонна эһиги дьиэ кэргэҥҥитин бука барыгыларын, тус бэйэм уонна биир дойдулаахтаргыт ааттарыттан ЫАЛ буолан бииргэ олорбуккут 60 сылынан итиитик, истиҥник эҕэрдэлиибин!» – диэн баҕа санаатын тиэрдэр Кыыллаах нэһилиэгин баһылыга Раиса Лавернова."]}}
{"translation": {"ru": "В улусе начался первый этап вакцинации против коронавируса", "sah": ["Улууска коронавируһу утары вакцинация бастакы этээбэ саҕаланна"]}}
{"translation": {"ru": "В феврале в наш улус прибудет 400 доз вакцины для второго этапа вакцинации.", "sah": ["Улууспутугар быһыыны биэрии иккис этээбигэр 400 дуоза олунньуга кэлиэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Эти вакцины получат работники медицинских, социальных, образовательных учреждений, лица с хроническими заболеваниями, относящиеся к 1-й категории.", "sah": ["Бу вакцина мэдиссиинэ, социальнай, үөрэх тэрилтэлэрин үлэһиттэригэр, 1 категорияҕа киирсэр хроническай ыарыылаах дьоҥҥо бэриллиэҕэ."]}}
{"translation": {"ru": "Об этом сообщил заместитель главного врача центральной районной больницы С. С. Бочкарев.", "sah": ["Бу туһунан улуустааҕы киин балыыһа кылаабынай бырааһын солбуйааччы С.С.Бочкарев иһитиннэрдэ."]}}
{"translation": {"ru": "Тем не менее вакцинирующимся сначала требуется пройти осмотр врача-терапевта, который определяет возможность получения вакцины в зависимости от состояния здоровья.", "sah": ["Манна даҕатан эттэххэ, быһыыны ылааччылар доруобуйаларын туругун урут бастаан терапевт-быраас көрөн быһааран, вакцина ылалларын бигэргэтиэ."]}}