eval/test.no-sma.trg

digitale vierhtieh utnedh gosse galka bïevnesh ohtsedidh jïh teeksth tjaeledh
Daate akte biejjie mijjieh maehtebe garmerdidh dam libie: akte åålmege njieljie staatine.
56 millijovnh saemien råajvarimmide suehpeden raejeste / Håalemh jïh tjaalegh / Saemiedigkieraerie / Åårganisasjovnestruktuvre / Saemiedigkien bïjre / Saemiedigkie - Sametinget
10. Dotkeme dan barkose mij lea dorjeme aalkoen raejeste daan raajan saemien scenetjiehpiedæjjijste
Mijjieh dam seamma aaj jeatjah kultuvrevoetine vuejnebe.
Paul Fjellheime lij åvtehke Nøørjen Båatsoesaemiej Rijhkesaerviesne (NBR) jaepiej 1965-73. Jaepien 2001 lihtsege Saemiej-reaktaj-moenehtsisnie sjidti.
Ij naan lohkehtæjjah, ij naan tentaamene, mijjieh sinsitneste lïerebe jïh lustem ektesne utnebe.
Dej prinsihpi mietie tjïeltereformesne Saemiedigkie kreava dah orre tjïelth aaj tjuerieh barkedh juktie maehtedh hijven jïh seammavyörtegs dïenesth faalehtidh, ellies jïh iktedamme siebriedahkeevtiedimmie ektiedamme saemien gïelese jïh siebriedahkejieliedasse.
Sjæjsjalimmie stuerebe nuepieh vadta åarjelsaemien utniehtidh goh akte jielije gïele aaj båetijen aejkien.
Råajvarimmiesoejkesjh reaktavåaromem utnieh nasjovnaale dåårrehtimmiestrategijesne Saemien jollebe ööhpehtæmman.
Saemiedigkien noerepolitihkeles moenehtse (SUPU) lea tseegkeme juktie saemien noeri tsevtsemefaamoem veaksahkåbpoe darjodh Saemiedigkien politihkesne.
Mijjieh golme sjiere skuvle-movdellh vuesiehtimh;
Jarkelimmie båatsoeburriej reeremistie, juvredåeriesmoerh, rååresjimmieh båatsoekonvensjovnen bïjre, ovlæhkoe ruevtieraajrosne jïh digkiedimmieh dajvereeremen bïjre lea naaken dejstie aamhtesijstie mah dovne Saemiedigkiem jïh båatsoem haestieh.
Bielieulmie:  Akte tjïelke dïedtejoekedimmie saemien gïelebarkoen sisnjelen dejnie ovmessie gïeledajvine
Guktie maahta dåårrehtidh:
Aarebi jïh annje lea akte tabue bæjhkodh vædtsoesvoete lea jïjtse jieliedisnie jïh almetji gaskem mejtie aktem lïhke ektievoetem åtna.
Gïelejarngi tjåenghkies ulmie lea læjhkan saemien gïelem våajnoes darjodh, jïh viehkiehtidh guktie saemien nænnoesåbpoe sjædta jïh evtiesåvva.
Nöörje daam konvensjovnem ratifiseradamme, jïh naemhtie dïedtem åtna byögkeles dïenesjh saemien gïelesne sjïehteladtedh tjïelten, fylhkentjïelten jïh jeatjah byögkeles reeremisnie.
Gosse ÅST jïh Noerhte-Tröndelaagen Teatere preessekonferansem utnin juktie teaterevuesiehtimmiem åehpiedehtedh Elsa Laulan bïjre, tjïertestimh soptsese Elsa Laulan bïjre lea nöörjen, noerhtelaanti jïh abpeveartenen histovrije.
Men mujhtieh aaj daate biejjie lea akte illedahke dejstie gellijste almetjijstie mah leah gymhpeme dej frijjevoeti jïh reaktaj åvteste mejtie utnebe daan biejjien.
Dan mearan jearsoes vååjnoe byöroe aaj maehtedh sjïehteladtedh ihke saemiestæjja doepmesjæjjah laanten jeatjah faanghkegåetine maehtieh sertiestimmien bïjre syökedh dejtie faanghkegåetide mej sjïere dïedte saemien gïeli åvteste.
Juktie julevsaemien gïelem eevtjedh dle Divtasvuodnan tjïelte aktem vihkeles råållam åtna, juktie dïhte lea aajnehke tjïelte julevsaemien dajvesne mij lea saemien gïelen reeremedajvesne.
saemiekonvensjovne mij saemiej reaktah almetjinie tjirkie jïh ektiebarkose raasti bijjelen aamhtesinie mej seamma ulmieh
Åvtelhbodti steemmadimmie sislaantesne
Daan giesien goerehtin tjïeltine Gaala, Aarborte, Skånland, Deatnu jïh Åarjel-Varanger.
Dennie aktene bielesne maahta billedh julevsaemien dan åvteste lea jïjnjh dejstie nuepijste nåhtadamme, juktie gosse daate dåehkie lea bachelorine orreme dle sæjhta vaenie orre studenth årrodh dåårrehtidh.
Doh sjïere gïelereaktah mejtie åådtje reaktan tjïrrh vaestiedimmiem åadtjodh saemien gïelesne jïh bïevnesedïedte edtjieh aaj faamosne årrodh frijjehoksese jïh ovvaantoeraeride.
Mijjieh libie vuajneme heartoehtæjjah gaajhkine voenges siebriedahkine gååvnesieh, jïh gelline siebriedahkesuerkine.
Åarjelsaemieh bårrode årroeh, jïh tjuerieh gellie aktöörigujmie laavenjostedh saemien gïelen bïjre.
5) Nasjonalpaarhkeståvroe Reisa nasjonalpaarhkese
Departemeenten lea nænnoestimmiereakta tjïeltenommide.
Reeremisnie vaenie aerpievuekie båatsoedaajroem meatan vaeltedh gosse edtja orre öörnegh hammoedidh.
Maanakonvensjovnen akte jïjtse tjaalege aalkoealmetjemaanaj reaktaj bïjre, artihkele 30;
Daate raeriestimmie lea tjaalasovveme dovne inuihten jïh saemien tjïrkijigujmie ektine.
Eevre vihkeles dan saemien gïelen båetijen aejkien gaavhtan, dïhte guektiengïeleldh almetje veeljie saemien nåhtadidh dan gelline tsiehkine goh gåarede.
Daate akte vuelege taale mij ierele, jïh saemienlïerehtimmien gaavhtan dle hijven doh jeanatjommes tjïelth vielie goh aktem saemienlohkehtæjjam utnieh dan åvteste dellie lïerehtimmiefaalenasse ij dan prååsehke sjïdth.
Båatsoem gorredidh goh gïele- jïh kultuvreguedtije
- Mijjieh edtjebe meatan årrodh sjæjsjalimmieh vaeltedh guktie mijjen aerpievuekien dajvh edtjieh reeresovvedh båetijen aejkien, dan åvteste daate lea mijjen båetijen aejkien bïjre, saemiedigkieraerie Thomas Åhrén jeahta.
Dah vielie sijhtieh goh ajve vïjhteluhkie tjaangemeleahpah veedtjedh akten rïhpestimmiekonsertese.
Moenehtsh / Åårganisasjovnestruktuvre / Saemiedigkien bïjre / Saemiedigkie - Sametinget
Maahta dotkedh magkeres vuekie byjjes institusjovnh gïelen vööste jih joekoen laakan magkeres laakh leah tseegkesovveme unnebelåhkoegïelen vaarjelimmien gaavhtan. Vuelelen gååvnese svaalhtesem Torkelen abpe tjaalegasse.
- Daate gujht aaj åarjel-saemien haestemh, guktie manne tuhtjem aevhkies dom digkiedimmiem Saemiedigkesne goltelidh, Annikken Kjær Haraldsen jeahta.
soptsestidh saemien smaareh-tjïerti jïh sosiolekti bïjre
7) Nasjonalpaarhkeståvroe Stabbursdalen nasjonalpaarhkese
Saemiedigkieraerie lea tjåanghkan dåårjeme 15 millijovnh kråvnah dåarjojne healsoen, kultuvren, jielemen jïh lïerehtimmien sisnjeli tsïengelen 2014 raejeste.
Daate maahta dorjesovvedh jis fåantoem healsoeleavlose båarhte vaalta jallh dam giehpede, jallh vierhtieh vadta jallh daaletje vierhtieh nænnoestahta.
Dej faageles njoelkedassi mietie sjïerehealsoedïenesje byöroe almetjh salkehtidh gosse demensem sovmehte, gaskem jeatjah gosse lea geerve/atypiske tsiehkieh kognitijve giehpiedimmeste, nuerebe almetjh vuelelen 65 jaepieh.
- Mijjieh aavoedibie akten annje hijven jïh konstruktijve dialogese Laanteburrie- jïh beapmoedepartemeentine dan guhkiebasse prosessen bïjre staaten nammoehtimmesne ståvroeåvtehkistie jïh jeatjah ståvroelïhtsegijstie, Muotka jeahta.
Moenehtse åtna doh jeatjah tjïelth reeremedajvesne, Loabák/Lavangen, Porsanger/Porsáŋgu, Gáivuotna/Kåfjord, Divtasvuodna/Tysfjord, Snåase/Snåsa jïh Raarvihke/Røyrvik leah gïelejieliehtimmietjïelth.
Seamma tïjjen moenehtse vuajna faatoes juridihkeles terminologije saemien gïeline, faeties maehteles toelhkh jïh faeties saemiengïeleldh doemesjæjjah gaertjiedieh man gåhkese gåarede reaktide giesedh.
Jåartaburrien sisnjelen gaskemedtien aaltere lij vueliehkåbpoe -dajvesne goh dejnie göökte jeatjah geografeles dajvine.
Vïjhte laantetseegkeldahkh guelide leah mahte 1,7 millijovnh kråvnah tjåanghkan dåarjojne åådtjeme Saemiedigkeste.
Daate hijven, edtjebe mïelh jïh digkiedimmieh utnedh, dellie evtiedimmie sjædta.
Doh vuepsieh dejnie årganisasjovnemaalline leah åenebe stuvremegeajnoeh, verkebe aamhtesegietedimmie, buerebelaakan meatan årrodh moenedh jïh vielie faamoe jïh dïedte dejnie biejjieladtjesne dejtie ektievoetide.
Tjaalegen minngiegietjesne akte aarvehtse mij vuesehte man gellie saemienlohkehtæjjah mah tjuerieh ööhpehtimmiem vaeltedh jaepiej åvtese, jïh aaj raeriestimmieh dej råajvarimmiej bïjre mah leah daerpies, juktie dåårrehtimmiem saemien lohkehtæjjijste gorredidh.
Akte vihkeles bielie daehtie barkoste lea reereme vierhtijste regijovnale evtiedæmman voenges daltesisnie.
Jis ij reaktoe vaestiedieh tjeahta bååstide juhtedh gusnie lij.
PRM: Saemiedigkieraerie lea daelie bijjelen 20,1 millijovnh kråvnah learoevierhtide dåårjeme
Jeenjesh leah lissine scenetjeahpoestudijh kultuvrine dorjeme mejgujmie iemie mijjem viertiestidh.
Jïjnjh byögkeles suerkieh leah stïeresne dej nænnoestimmiej bïjre mah leah åarjelsaemien gïelen bïjre, jïh dannasinie daerpies aktine tjïelkebe dïedtejoekedimmine dej gaskem.
Daennie diktesne Fjellner saemide vuesehte goh biejjien baernie jïh asken daktere.
Abpe veartenisnie tjoerebe aalkoealmetjenyjsenæjjide viehkiehtidh giefiesvoeten vööste gæmhpodh viehkine lissiehtamme skuvlenuepijste jïh ööhpehtimmeste dovne nyjsenæjjide jïh kaarride.
Veartenen aalkoealmetjh leah EN'n generalekrirrien presidentem maadteme, göökte vielie lïhtsegh nammoehtidh mah edtjieh meatan årrodh sjïehteladtedh veartenekonferansese - akte tjïrkije lïhtsegestaatijste jïh akte tjïrkije aalkoealmetjijstie.
Jaepien 2013 Saemiedigkie aktine dahkoesoejkesjinie saemien kultuvrejieliemidie barka.
Moenehtse raereste doh stoerrestaaretjïelth Tråante, Tromsø, Bådåddjo jïh Oslo edtjieh åeliedimmieh utnedh mah leah saemien gïelide ektiedamme.
Daate akte guhkies jïh dovres prosesse.
Dan gaavhtan akte hijven saemien musihkejaepie sjïdteme, musihkine hijven kvaliteeteste mïsse murreds goltelidh jïh maam goltelæjjah sijhtieh lyjhkedh.
Jis Saemiedigkie edtja aktem tjïelkebe råållam utnedh dle tjuara aktem lïhke laavenjostoem utnedh båatsojne.
Daate barkoedåehkie sov voestes raeriestimmiem böökti ruffien 1998.
Jis bïevnesh sïjhth sisvegen jïh prosessen bïjre konferansen åvtelen jïh konferansesne, maahtah dejnie gaskenasjovnaale iktedimmiedåehkine (Indigenous Global Coordinating Group) govlehtalledh.
Institusjovnh dajvine tseegkedh lea aaj joekoen vihkeles juktie aktem betniem gorredidh gïeleevtiedæmman, jïh evtiedæmman teerminologijeste.
Saemiedigkie vuelkemedåarjoem Noereh'se vedti guktie dah meehtin noerh abpe Nöörjeste tjööngkedh sov laantetjåanghkose Snåasesne 2012.
Jieleme jïh saemien siebriedahke tjuerieh nuepiem åadtjodh meatan årrodh politihkeles prosessine båatsoen mieride Nöörjesne.
Lissine dle Saemiedigkie ryöktesth dåarjoem vadta saemien gïelejarngide.
Dannasinie aalkoealmetjh gaskenasjovnale daltesisnie aktem laavenjostoem tseegkeme gusnie ektesne barkeminie guktie aalkoealmetjh maehtieh meatan årrodh hijvenlaakan.
Jis veanhtede barkoe bueriedimmiem vadta dellie aaj tööllemeraaste læssene.
Mineraale-aamhtesinie dle Saemiedigkie jïjtsh prosessh åtna ryöktesth mineraaleaktöörigujmie, jïh veanhtede rååresjimmieh dorjesuvvieh åvtelen maahta gïehteldimmiekonsensjovni bïjre syökedh.
Baalhka- jïh åasalissiehtimmien gaavhtan, maam mijjieh raeriestibie 0,6% Saemiedigkien politihkeles jïh reereles barkose, jïh aaj mijjen staeries dåarjoedåastoejidie, vueliehkåbpoe lissiehtimmie gaajhkesidie sjædta, goh veanhtede baalhka- jïh åasalissiehtimmie 2020 sjædta.
Vihkeles doh saemien hammoedæjja/vytnesjæjja aktem vihties veeljemem vaeltieh gusnie jïh mennie ektiedimmesne satne sov dorjesh åehpiedahta, vytnesjæjja Ove Stødle, Indre Billefjovleste jeahta.
Ruffien dæjstan 20. b. daam aamhtesem daejriehtamme staatetjaeliejasse Elisabet Dahlese Maahtoedepartemeentesne, jïh ruffien måantan 25. b. learoevierhtietsiehkiem dïjveldamme saemienministerinie Rigmor Aasrud:ine Orrestehteme- jïh reeremedepartemeentesne.
Daate tjaalasovvi referansigujmie dejtie nuepide mah dellie dej ohtsemebaseradamme vierhtiej sisnjeli gååvnesin jïh dejtie prosjektide nasjonaale jïh Unescon mieriej sisnjeli juktie vaarjelidh jïh evtiedidh dam immaterijelle kultuvreaerpiem.
Tsiehkestahta vijriebasse dah jïjtsh latjkoeh Saemiedigkien jïh Noerhte-Trøøndelagen Fylhkentjïelten gaskem, jïh Saemiedigkien jïh Snåasen tjïelten gaskem, nuepieh vedtieh voenges sjïehtedimmieh buektiehtidh mah dam sjïere tsiehkiem åarjelsaemien dajvesne krøøhkestieh.
Daerpies aktine nænnoes noerhtelaanti laavenjostojne, gusnie maahta digkiedidh jïh tjïrrehtidh gïelepolitihkeles jïh gïelefaageles aamhtesh.
Jis maanah skïemtjine sjidtieh skuvlesne, mijjieh eejhtegidie gaskesadtebe.
Preessetjiehtjele Akte jïjtse preessetjiehtjele tseegkesåvva gusnie frijje nedtevierhkie, barkoestasjovnh jïh ryöktesth saadtegh konferansejarngeste.
Annje vueliedimmie saemien dajvine
Moenehtse amma raereste saemiengïeleldh almetji reaktam toelhkese edtja saemielaakesne mieriedidh.
vuesiehtidh guktie gïele jorkese joekehts tseahkan, tïjjese jïh sæjjan
Saemiedigkie sæjhta dïedtide guektelen juekedh.
Akte vihkeles bielie Nordlaanten histovrijesne lea gaskesem sjugniedidh dej almetji gaskem Nordlaantesne mah iedtjiem utnieh histovrijen bïjre, jïh raerieh åadtjodh dan orre histovrijevearhkan dan gellede lehkeste goh gåarede.
Dah guaktah darjoejægan guktie tsåatskelesvoete sjædta konferansen jïh aakoealmetjepolitihken bïjre.
Birrebe kultuvrejielemeaktöörh mah ïedtjem utnieh Kreativ Industrijine govlehtalledh åvtelen 24.09, [email protected]
Ektesvuekiebarkoeh Duedtie-institusjovni- jih duedtiebarkijgujmie dorje juktie learohkh maehtieh leerehtimmie-barkose båetedh jih "svennelaavenjassem" vaeltedh.
Dan åvteste statistihke noerhtesaemien gïelese sæjhta våaroeminie utnedh man gellie mah lohkehtæjjine berkieh maadthlïerehtimmesne daan biejjien, jïh taalh dejtie mah leah ööhpehtamme Saemien jïlleskuvlesne jïh UiT Nöörjen noerhtelisnie universiteetene, jïh ij man gellie mah aalkoelisnie ööhpehtimmiem åadtjoejin ållesth dejnie ovrehte 20 learoesijjine mah lohkehtæjjaööhpehtimmiem Nöörjesne faalehtieh.
Dannasinie Saemiedigkie raeriestamme aktem byögkeles moenehtsem tseegkedh (SaOU), lïhtsegigujmie Reerenasseste jïh Saemiedigkeste.
Tjïeltereforme - saemien vuajnoe, raerielïhtsege Ann-Mari Thomassen
Åarjelh-Trøndelagen tjielte lea Rørosen museumese diedtem vadteme abpe regiovnesne gorredidh, øøhpehtidh jih bievnesjidh saemiej kultuvre-aerpij bijre.
Dah mah edtjieh meatan årrodh tjoeverh jïjtjh sijjen vuelkeme-, jïjjedimmie- jïh beapmoe-åaside maeksedh.
Senijovredotkije Eva Josefsen lea prosjekten åvtehkinie orreme daan barkose, maam dorjeme aktene laavenjostosne dotkije Áila Márge Varsi Balto'ne ektine Norut Alta - Áltá, jïh dotkije Marit Solstad Nordlandsforskning/Nordlánda dutkam.
Årrode meatan raasth bïejede.
Laavenjostoe jïh reaktatjïelkestimmie / Båatsoe / Jielemh / Saemiedigkie - Sametinget
Tastatuvre båata goh akte namhtah appe.
2011 raejeste Divvun lea Gïellateknose ektiedamme, Saemien gïeleteknologijen jarnge -Tromsøn Universiteetesne.
- Mijjieh leavloem bïejeme akten faalenassese gaajhkesidie, jïh mijjen ulmie lea abpe dam voenges siebriedahkem meatan vaeltedh Altesne.
Olsen tuhtjie vihkeles saemien bertemh åadtjoeh meatan årrodh daerpies leavlojne, dagkeres dan stoerre gaskenasjonaale lidteratuvre-areenesne.
Dïsse lissine daerpies våaroeminie hoksedh guktie visuelle tjiehpiesvuekide vielie øøvtiedidh.
Saemiedigkie ij naan reeremefaamoem utnieh juktie eatnemen gellievoetem gorredidh jïh nåhtadidh.
Saemiedigkieraerie lea tjåanghkan bijjelen 14 millijovnh kråvnah dåårjeme jielemen, gïelen, maanagïerten, healsoe jïh sosijaalen jïh regijonaale prosjekti sisnjeli boelhken goevten 10.b. raejeste suehpeden 4.b. raajan daan jaepien.
"Sjugniedihks tjïelte" akte orre fokusesuerkie Saemiedigkeste.
Sïejhmemes demense sæjhta evtiesovvedh ånnetji ånnetji gellie jaepieh doekoe.
Raarvihken tjïelten hijven skuvle - kultuvreskuvle jïh maanagïerte - gusnie sijjieh åabrelen.
Daesnie ajve jåarhkeööhpehtæmman saemiengïelesne vuartasjibie.
Joekoen bæjjanimmie boelvese saemien tjaaleldahkh daerpies, jïh dannasinie dle orre eevtjemh mijjen tjaeliejidie sjïdtedh.
"Noerhtedajvepolitihke": mij sæjhta Barentslaavenjostoem, EU:m jïh Arktiske raeriem ållermaehtedh.
Dah leah ståvrose veeljesovveme ihke Saemiedigkie veanhta dah sijhtieh saemien iedtjh gorredidh hijvenlaakan jïh ellieslaakan ståvroebarkosne.
tjåadtjoehtimmie dehtie saemien siebriedahken fleksibiliteeteste goh aerpievuekien vierhtieåtnoe jïh aktanimmie jielemevuekijste leah dïhte bööremes strategije jis mijjieh edtjebe buektiehtidh jïjtjemem jarkelimmide sjïehtesjidh.
Ruffien aalkoelisnie EN:n maanamoenehtse juvnehtimmiejgujmie bööti Nöörjese mah jeehtin dah tjuerieh aktem buerebe barkoem darjodh daejnie aamhtesinie.
2. Goerehtimmiereakta mineraalide, mej åvteste staate veanhta satne aajhterereaktam åtna, luhpiem staateste kreava (§13).
Gïelebiesieh leah hijven råajvarimmieh orreme juktie gïelelïerehtimmiem eevtjedh.
Fylhkendigkie lea tjielke klijmavuepsieh biejeme.
åehpiedehtedh aamhtesem maam lea jïjtje veeljeme; gïelen, lidteraturen jallh jeatjah saemien aamhtesen bïjre
Daate lea råajvarimmieh mah hijven illedahkh vadteme, jïh mah tjuerieh ihkuve beetnehdåarjoem åadtjodh.
Lissine sïjhtebe dåarjoem lissiehtidh orre bæjhkoehtimmide jïh jarkoestæmman saemien lidteratuvreste, Olsen jeahta.
Dej gaskem mah eah saemien guarkah gænnah, desnie iedtje ånnetji unnebe, daesnie 40% mah vuarjasjieh saemien lïeredh mænngan.
Jieleme lea åajvahkommes smaave jïh gaskestoerre sïelth.
Daan biejjien Saemiedigkien onne faamoe gïeleevtiedimmiebarkosne siebriedahkesne, jïh onne faamoe byögkeles gïelesoejkesjimmesne.
Demense lewylegemerigujmie båata skaaraj gaavhtan aajlaskïeresne jïh aajlan gïengielåbpoe bieline.
Daerpies gelliesåarhts teknologeles evtiedimmine, goh daatabaasah, GPS, applikasjovnh jïh jeatjah, guktie aelhkie sjædta saemien væhtah dejnie nåhtadidh.
gellie gïeleldh vierhtieh utnedh gosse tjaelieminie, dovne heevehtslidteraturesne jïh aamhteseprovsateekstine
Fylhkendigkie tuhtjie vihkeles daejredh mennie mieresne tsavtshvierhtieåtnoe programmen tjïrrh viehkehte daam ulmiem jaksedh.
Jielede- jïh barkoetsiehkieh leah mieriekrïevenassh healsose, jïh akte daerpies daajroevåarome juktie maehtedh jieledetsiehkide sjïehteladtedh mah healsoem nænnoestehtieh, jïh juktie maehtedh hijven healsoeviehkiem vedtedh.
Akte suaja mijjen vihkielommes daerpiesvoeth vaarjele
Balto sæjhta barkoem aelkedh orrejaepien aalkoelisnie.
Altese Majesteete Gånka Harald sæjhta meatan årrodh öörnedimmesne gïelevåhkoen sjïekenisnie Karasjohkesne golken 24. b. Öörnedimmesne Gånka sæjhta gaskem jeatjah Karasjohken maadthskuvlesne mïnnedh jïh Gïelelutnjemen gïeleåasam vitnijasse deelledh.
Guejmieh aaj sïemes laavenjostoem guhkiebasse evtiedidh, jïh leah aalkeme akten orre 4-jaepien laavenjostoelatjkoen bïjre barkedh.
- Minngemosth libie goerkesem åådtjeme mijjen daerpiesvoeten åvteste jïh vïenhtebe daate sæjhta viehkiehtidh kvaliteetem saemien maanagïertine jïh skuvline nænnoestehtedh, saemiedigkiepresidente Vibeke Larsen jeahta.
Øøhpehtimmielaake aaj geerve almetjidie reaktam vadta saemien gielem lieredh jih aaj reaktam aajne learohkidie.
Saemien soptsestimmievuekieh, vuelieh, laavlomh jïh saalmh, vuekieh, voeth jïh dïejvesh leah jarngesne.
Ihke veeljiji jarkelimmieh steemmeleahpine edtja maam akt jiehtedh persovneveeljemasse, dle bijjelen lehkie krirrien veeljijijstie lea tjoereme jarkelimmieh darjodh dennie seamma kandidaatesne.
Guarkedh dam maam lohkeme, kultuvren vïedteldihkie lea, seamma sïenten lohkeme gaskesadteme maahtojde jïh kultuvregoerkesimmiem evtede.
Gïeleguedtijh aerpievuekien saemien jielemi sisnjeli, goh jåartaburrie, båatsoe, miehtjie jïh gööleme vihkeles daajroem utnieh saemien gïelen, aerpievuekien jïh aarvoej bïjre.
Jïjnjh dejstie kultuvremojhtesijstie maehtieh arhkenidh aktene bigkememisnie.
Akte vadtese maam edtjebe vihth mijjen eerpijidie vedtedh.
Daan biejjien Nöörjen govhte sijjieh mah lea tjaalasovveme UNESCOn vearteneaerpielæstosne:
Lohkehtæjjah byöroeh dovne pedagogeles jïh saemiengïeleldh maahtoem utnedh aktene njieptjesne goh jeatjah gïelefaagine veanhtede.
Akte dejstie vihkielommes krïevenassijste juktie saemien gïelen båetije aejkiem gorredidh, lea almetjh gååvnesieh mah gïelem nåhtadieh.
Gosse ohtseme gïetesåvva Saemiedigkie maahta vuarjasjidh mejtie ohtsije ekonomeles nuepiem åtna prosjektem/tseegkemem tjïrrehtidh.
Båatsoelaaken § 22 reaktam vihteste frijje jïh bielelen heaptoeh bovtsem vuejiehtidh jïh sertiestidh, jïh nyöjhkoe juhtemegeajnoeh steegkedh.
Saemiedigkieraerie lea tjåadtjoehtæjja dan biejjieladtje politihken åvteste Saemiedigkesne.
Saemieh jïh inuihth sïemes tjåenghkies ulmiej bïjre Nuuk'sne
Dah ministerh jïh saemiedigkiepresidenth jaabnan gaavnesjieh juktie saemien gyhtjelassh bievnedh, digkiedidh jïh gïetedidh, mej åvteste gaajhkesh iedtjem utnieh.
- Mijjieh hævvi låavthgåetesne åerebe, mij guhkede gietjeste lea desnie gusnie mijjieh saemieh libie jïjjedamme gosse eatnamisnie fealadamme, saemiedigkiepresidente Aili Keskitalo soptseste.
Dan åvteste vihkeles gorredidh duedtie guhkiebasse jeala dovne goh kultuvre jïh jieleme.
Saemien lohkemejarnge lea jaepien 2007 raejeste akte seksjovne orreme Saemien jïlleskuvlen nuelesne.
Åarjelsaemien jïh julevsaemien jarngesne
Saemien gïelegoerehtimmesne 2012
Bööredimmie raeriejgujmie jïh vuajnoejgujmie båetedh Saemiedigkieraerien bïevnesasse gaskenasjovnaale barkoen bïjre / Gaskenasjovnaale aalkoealmetjelaavenjostoe / Gaskenasjovnaale barkoe / Saemiedigkie - Sametinget
Saemiedigkie luejhtemeluhpiem laajhta Nussirese
Lissiehtamme fasseldimmie saemien kåanste- jïh kultuvrejieliemasse
saemien tjiehpiesvuekide jïh kultuvrem øøvtiedidh guktie saemien symbolveartene lea gaajhkide saemide
Dotkeme vuesehte saemieh vielie daaresjimmiem jïh vædtsoesvoetem dååjroeh goh jienebelåhkoen årrojh.
saemien naasjovnegallerijem Saemien Vaarjelen bealese tseegkedh
Sisnjelds mierieh, magkerh tjiehpeles barkijh teatere åtna jïh magkeres maahtoem dah gaajhkine suerkine utnieh.
Saemien tjuara akte gïele årrodh maam siebriedahke ååktoe; siebriedahke tjuara utnedh daajroe saemien gïelesne lea akte vihkeles maahtoe.
Tjuara tabellem vealan lohkedh juktie progresjovnem dej ovmessie daltesi gaskem lohkedh jïh, tseagkan juktie learohken tjåenghkies maahtoem gaavnedh.
barkeme noeri gøølemeøørnegem jåerhkedh, jïh rekrudteringelåhkoeh mearoegaedtie- jïh fjovlegøølemasse tsaekedh
Tjoele goh heaptoe mïrrestallemasse
Saemiedigkien stoerretjåanghkoe lea aktem dåarjoeöörnegem nænnoestamme mij ulmine åtna saemien reaktah areaalide jïh vierhtide nænnoestehtedh.
Skuvle toelhkeööhpehtimmiem nedtesne faalehte jieniebinie gïeline - "tolking i offentlig sektor" (toelhkestimmie byögkeles suerkesne).
Doh sjugneden tjiehpiedæjjah, manusetjaelijh, filmesjugniedæjjah, musihkedarjojh, svihtjemehammoedæjjah jïjtjh bæjjese vaeltieh vihkeles teemah saemien histovrijisnie jïh kultuvresne, jïh scenehammoedimmien tjïrrh dej darjoje tjiehpiedæjjajgujmie ektine, dïhte sceniske vuekie sjugniesåvva mij mijjese histovrijen vadta.
saemieh gelkieh meatan gaajhkine raerine, moenehtsinie jïh ståvrojne, dovne tjielten, regijovnen jïh naasjovnen daltesisnie
Lissiehtamme maahtoe jïh daajroe saemien gïelesne jïh saemien gïelen jïh kultuvren bïjre gaajhkine daltesinie sosijaaledïenesjisnie.
Saemiedigkieraerie stoerretjåanghkoen gïetedimmiem lidteratuvren bïjre bæjjese fulkie gaskem jeatjah produksjovnem saemien lidteratuvreste nænnoestidh 5,1 millijovnh kråvnajgujmie, jïh lidteratuvrebievnijebarkoeh tseegkedh åarjel- jïh julevsaemien dajvesne, jïh Olsen geerjene vïjhte gærjabussh jåerhkieh dåarjojne Saemiedigkeste.
Daelie seamadamme akten orre jielemelatjkoen bïjre duadtan jaapan 2014.
Museum daarpesjieh saemien gïelide nænnoesåbpoe darjodh akten eadtjohke åtnoen tjïrrh museumebarkosne.
Gaajhkh dovnesh lea dïedtem vaalteme juktie akten hijven jïh feerhmeles byjjenimmie- jïh lïerehtimmiebyjresen åvteste barkedh gusnie ij leah naan goerkesadteme irhkemasse.
eevtjemeseminaarem " Saemiedigkesne nyjsenæjjafaamoe " tjïrrehtamme
Nyjsenæjjabiejjie lea uvtemes dan åvteste mijjieh ibie jååhkesjh tjoele edtja akte fåantoe årrodh mij reaktavoeten åvtem tjåådtje siebriedahkesne, jallh guktie almetjh sijjen jieledem jielieh.
Ij lij naan bovtsh mah plåavhkesimmine jeemin dehtie raejeste bïeljelimmiesysteeme bæjjese bïejesovvi 9.12.2019 goske bovtsigujmie juhti, medtie akten asken mænngan.
Jïh vihkeles aaj ij nuhteligs saemien åtnoem symbolijste heerredidh.
Naemhtie aelhkebe sjædta skuvlese jïh skuvleaajhteridie, sjïehteles aamhtesh gaavnedh saemien lïerehtimmien bïjre.
Åasa vadtasåvva aktese mij joekoen lea meatan orreme saemien gïelem vaarjelamme, nænnoesåbpoe dorjeme jïh evtiedamme.
Aamhtesgïetedimmie saemien sijjienommi bïjre:
Gïelebaalhka Gulliegïele edtja viehkiehtidh staatusem lutnjedh saemien gïelese, jïh mijjieh gegkiestibie vitnijh sijhtieh sijjen vihkeles barkoejgujmie jåerhkedh, Saemiedigkien presidente Aili Keskitalo jeahta.
Men mov gaavhtan lea unnemes seamma vihkeles tjïertestidh dam monnehke åtnoem eatnamistie.
Digkiedimmie. Digkiedimmien åvtehke: Lavangen tjïelteåejvie Erling Bratsberg
Vïenhtebe daate aaj joekoen hijven dejtie learoehkidie mah maajhööhpehtimmiem åadtjoeh.
Bene eah darhkh årrome-maaksoeh, barkoe-namhtah, kriminaliteete jallh ov-raajnesimmie leah bijjie-gietjesne.
Vaarjelimmiedajveståvrojne / Eatnemegellievoete / Byjrese, areale jïh kultuvrevarjelimmie / Saemiedigkie - Sametinget
Soejkesjebarkosne vuejnebe magkeresh aamhtesinie voestemes aelkebe jïh ij dennie soejkesjeprogrammesne.
 Åtnoe saemien gïeleste
Saemiedigkie aktem moenehtsem veeljie vïjhte almetjigujmie juktie Saemiedigkien direktöörem seehtedh.
Dïhte vihteste byjrese noerhtene prååsehke, jïh klijmajarkelimmieh tjyölkehkommes vååjnesasse båetieh daesnie noerhtene.
Lohkh vielie saemien kultuvremojhtesi bïjre:
Jaepien 2000 Saemien sjïeregærjagåetie Saemiedægkan sertiestovvi jïh nommem Saemiedigkien gærjagåetie åadtjoeji.
Mahte göökte jaepieh mænngan lea prosjektine Fovsenisnie aalkeme, men bielelen vuetjedh åvtelen gïerkehtse skaaram darjoeji, mij lij akte bielie stoerredigkien nænnoestimmeste.
Faatoes jååhkesjimmie saemiej laante-jïh vierhtiereaktijste lij akte vihkeles fåantoe mannasinie ræjhtoe bigkemen bïjre sjïdti Alta-tjaetsieåereste.
tjïertestidh joekehts baakoejgujmie joekehts teekstine
Naemhtie SUPU aaj maahta Saemiedigkiem viehkiehtidh saemiedigkien noereprofijlem jïh noerepolitihkem evtiedidh.
PRM: Prosjektem noere vytnesjæjjajgujmie dåårje Saemiedigkieraerie 100 000 dåarjojne dåårjeme prosjektese Duodji Dreamers Riddu Riđđusne.
digiale vierhtieh utnedh gosse tjaeledh
-Dej minngemes jaepiej learohkelåhkoe jåarhkeskuvlesne mej saemien gïele faagegievlesne læssanamme.
Saemiekonferanse badth våaroemasse bïeji saemieh akte åålmege (nasjon) jïh åtnoe nasjovnedïejvesistie ij tsihkestehtieh aktem jïjtse staatem.
Dannasinie lea meatan orreme gaskenasjovnale gyrhkeles aalkoealmetje-barkosne, dïhte vihkeles skraejrieh buakteme dan saemien gærhkoejieliemasse.
NBR-e raeride nænnoesti seamma gijren laante-tjåanghkosne jih digkiedimmieh laanteburrie-jilleskuvline sjidti.
- Saemien fealadasse stoerre nuepiem åtna akte sagke stuerebe jielemem sjïdtedh saemien dajvine goh daan biejjien.
Gaajhkesh reaktam utnieh lierehtimmiem åadtjodh saemiengïelesne maadthskuvlesne jïh jåarhkeskuvlesne.
Jarkelimmieh jïh sjïehtedimmieh dan guhkiem ryöhkoeh goh bovtse jïh båatsoealmetje nuhtjieh gaajhkh bielieh jieliedistie jïh gïehtelimmeste jarkelidh jïh sjïehtesjidh mah tsavtseme sjidtieh dejstie darjoemijstie mah eatnamisnie jallh almetjijstie sjugniehtuvvieh.
RES stuvrie guktie edtja daejtie vierhtide reeredh.
EN'i konvensjovne ekonomeles, sosijale jïh kultuvrelle reaktaj bïjre jaepeste 1966 (ØSK) aaj artihkelh åtna mah ulmiem utnieh saemieriekteles dåeriesmoerevuajnojde.
Lohkh vielie Aerpievuekien bïjre daesnie.
Fokusem lea biejeme daate maahtoe saemien kultuvren, jielemevuekien jïh jielemen bïjre tjuara buerebe sjïdtedh dej gaskem mah sjæjsjalimmiem vaeltieh dejnie sjyøhtehke tjïeltine.
Saemien gïele byjjes gïele Nöörjesne, Sveerjesne jïh Såevmesne jïh ulmie lea, saemien gïelem galka båetije boelvide vaarjelidh jïh evtiedidh.
Dahkoesoejkesjen ulmie lea jienebh åadtjodh mah saemien nuhtjieh.
Jis jienebh daejstie noerijste ööhpehtæmman jallh barkose åadtjoeji, dle lij sïjhteme hijven årrodh haestiemidie dåårrehtimmine.
Dah govhte aalkoealmetjesiebrieh mah buertiebealesne tjahkasjieh dej gaektsie lïhtsegestaatigujmie ektine mah staatusem ihkuve meatanårroejinie utnieh leah:
3.5.1 Registreradimmie vuartasjæjjataaleste - jaepiereektehtsh
jeatjah vuekiem provhkedh gosse tjïertestidh:
Dejstie vierhtijste mejtie lyjkin jaepien 2016, vielie goh göökte millijovnh gïehtelimsdåarjose åtnasovvin.
-Daate lij akte nuepie reerenassese aktem båatsoepolitihkem staeriedidh mij guhkiem båajhtode orreme.
Dïhte aktem gellielaaketje saemien kultuvrem vuesehte, jïh akte vihkeles åehpiedehteme sjædta dovne saemien jïh daaroen maanide, saemiedigkieraerie jeahta.
EN'n nyjsenekommisjovne aalka måantan, njoktjen 4. b. jïh göökte våhkoeh ryöhkoe.
Govlehtallije Saemien Sijte: Birgitta Fossum.
Daate joekoen hijven sjeahta gaskenasjonaale jaepien aalkoealmetjegïelide.
 Aktem öörnedimmiem saemien dotkemistie jïh jollebe ööhpehtimmeste digkiedidh dovne saemien siebriedahken sisnjelen, jïh dan jeatjah nasjovnaale jïh noerhtelaanti ööhpehtimmiesystemen vööste
Maahta vååjnedh learohkelåhkosne saemien gïelesne saemien dajvine, mahte gaajhkh learohkh meatan mah lin maahteme saemien veeljedh, mearan staarine dle jienebh orreme mah lin maahteme saemien veeljedh.
digkiedidh jih vierhtiedidh mij dïhte ietniengïele, guektiengïelevoete jïh maereles guektiengïelevoete jïjtsh gïeletsiehkien muhteste jïh jïjtsh dååjrehtallemi muhteste jïh destie jïjtsh gïelemaahtojde vierhtiedidh gellie gïeline jïh joekehts gïeletsiehkine
Studenth byöroeh nuepiem åadtjodh saemien faageterminologijem lïeredh, guktie dah buektiehtieh saemien nåhtadidh sijjen barkosne ööhpehtimmien mænngan.
Seammalaakan dle Skïemtjijereaktalaake § 3 - 5 tjïerteste, dah skïemtjijh reaktam utnieh bïevnesh åadtjodh mah leah sjïehtedamme dåastojen indivijduelle tsiehkide, goh aaltere, geervevoete, dååjrehtimmie jïh kultuvre- jïh gïelemaadtoe.
Daate moenehtse sïjhti saemien gïele edtji aktem gamte sijjiem åadtjodh ööhpehtimmesne, saemien kultuvrehistovrijine jïh saemien hïejmebarkojne ektine.
Reerenasse jïh saemiesiebrieh dan mænngan seamadin daate edtji dorjesovvedh lïhkebe salkehtimmiej mietie.
- Sjugniedihks årrodh juktie orre maarhkedh gaavnedh lea akte vihkeles bielie sïelteevtiedimmeste.
Gellie jaepieh dle fylhkentjïelte regijovnale laavenjostoem premijeradamme reeremen bïjre tjïelten/regijovnale foentijste, viehkine skreejremevierhtijste.
Dutnjien mij bïevnesem åådtjeme gåetesne årrodh
Mejtie daate våajnoes sjædta dennie guhkiebasse ööhpehtimmesne, juktie vaenebh mah skraejriem utnieh jollebe ööhpehtimmiem saemien gïelesne vaeltedh, jallh vuajnoeh siebriedahkesne mah saemien gïelem tsevtsieh dovne maadthskuvlesne, jåarhkeööhpehtimmesne jïh jollebe ööhpehtimmesne mah darjoeh guktie learohkelåhkoeh læssanieh jallh vaananieh gaajhkine daltesinie seamma aejkien?
EN'n generalekrirrie presidente lea daam juvnehtimmiem dåarjelamme, jïh Saemiedigkien gaskenasjovnale tjïrkijem John B. Henriksen jïh Mexicon EN'-ambassadöörem Luis Alfonso de Alba, nammoehtamme meatan årrodh sjïehteladtedh dejtie båetije rååresjimmide.
- Dan minngemes tïjjen libie isvelihke soptsesth govleme aarhkebiejjien raasismen bïjre, jïh vædtsoesvoete ryöktesth almetji vööste saemien maadtoste.
Learoesoejkesjisnie saemien mubpiegïeline daah maahtaldahkeulmieh leah:
Stipenden bïjre jollebe ööhpentæmma / Stipeanda ja doarjja / Dotkeme jïh jollebe ööhpehtimmie / Lïerehtimmie / Saemiedigkie - Sametinget
5. Viestarmera válggabijrra/ Viestarmera veeljemegievlie: Divrráid, Siellaga, Loabága, Rivttaga, Skániid, Ivvárstáđiid, Harstad, Bjarkøy, Giehtavuona, Ánddasullo, Ikšnášši, Bieváid, Suortta, Válafierdda, Voagaj, Vestvågøy, Flakstad, Moskenes, Værøy, Røst, Lodegiid, Dielddanuori, Evenášši, Narvik, Bálága, Divttasvuona, Hápmira, Stájgo, Oarjjelij Foalda, Bådådjo, Fuosku, Sáláda, Oarjelij Bájddára, Bájddára jïh Meløy tjïelth
Raerie lea raeriestamme dåarjoem saemien gïelejarngide lissiehtidh 4 millijovnh kråvnajgujmie.
Saemiedigkie lea gellie jaepieh nöörjen åejvieladtjh birreme akten ekonomeles lutnjemen bïjre juktie dam buektiehtidh.
Daate nuepiem gaertjede akten soejkesjenamhtah lissiebigkemasse, mij heannede jis jïjnjh dispensasjovnh vadtasuvvieh, jïh mah tjåanghkan leah stoerre bigkemh dajvine, jïh dan åvteste aaj jeatjah åtnoe miehtjiesdajveste sjædta.
Akte stoerre utnijelåhkoe ij leah læjhkan akte garantije ihke akte gïele edtja evtiesovvedh jïh guhkiebasse jieledh, vuestelen dle gïeleutniji aaltereplaantege vihkeles.
Manne jijtje maahtoem vedtiejim båatsoejielemen learoen bijre, v.g. gåatomen - jih bovtsi haerpij bijre, jih guktie bovtsh ektesne dåehkine.
Dellie möölie guktie tsavtshvierhtieh leah nåhtadamme viertiestamme programmen 3 barkoesuerkiejgujmie, jïh dej 10 vuelege indikatovrigujmie, naemhtie: Dah jeanatjommes prosjekth jienebh indikatovrh utnieh, guktie summe dovne prosentesne jïh rïektesisnie sæjhta bijjelen 100 prosenth årrodh.
Mijjieh gegkestibie kristusen gievlie edtja garmerdehtedh akten ræhpas jïh girmes ussjedæmman dej jieledenligke jïh etihken dåeriesmoeri bïjre, aktene kristeles mieresne.
Jielemen gaavhtan dle vihkeles nuekies maarkedemaahtoem reebledh juktie dejnie gaskenasjovnaale maarkedenuepine lyhkestidh.
Learohkh maadth- jïh jåarhkeskuvlesne daamtaj dïenesjidie nuhtjieh mejtie doh saemien museumh faalehtidh dan åvteste dïhte akte åajvoeh lissiehtasse dan ööhpehtæmman maam skuvlesne åadtjoeh.
Goh mijjieh aaj sïjhtebe vuejnedh dle seamma tïjjen maehtebe bïlledh låhkoe lohkehtæjjijste bielelen byjjes ööhpehtimmie saemien skuvlesne vihth sæjhta læssanidh jis ibie saemienlohkehtæjjah verkebe ööhpehth goh mijjieh dorjeme dej minngemes jaepiej.
Vihkeles leah noeride jih gujnide båatsoe-jielemasse meatan vaeltedh jih nimhtie håhkesjidh båatsoe-jieleme aaj sæjhta juhtiemisnie årrodh båetije jaepieh.
Gaske-regiovne gaptja Noerhte-Trøndelaagem mohte bæjngolen leah dajvh Follafjorden noerhtelen jih åarjelen E14-en Stjørdalesne jih Meråkerisnie jih abpe Fosene.
Frontotemporale demense lea skaaraj gaavhtan aajlan åvtebielesne jïh vååjnesasse båata goh jarkelimmieh dåemiedimmesne jïh persovnelesvoetesne.
Seapan dle akte ånnetji stuerebe kontinuiteete maahta stuerebe studentelåhkoem åarjelsaemien gïelese gorredidh.
Reektehtsisnie moenehtse aktem tjïelke tjoeperdimmiem buakta nöörjen åejvieladtji barkoste juktie raasismen jïh aassjoen vööste gæmhpodh etnihkeles unnebelåhkoej vööste jïh jeatjah prååsehke dåehkiej vööste.
Ohtseme-mierie: Folkehelsekomiteen, Fylhken Gåetie, 7735 Steinkjer / Stientje
Latjkoe Saemiedigkien jïh Byjresevaarjelimmiedepartemeenten gaskem bïhkedassi bïjre vaarjelimmiesoejkesjebarkose, eatnemevaarjelimmielaaken mietie saemien dajvine.
Daelie juhtieminie dejstie aerpievuekien saemien dajvijste Nöörjesne staari gåajkoe, mearan juhteme dajvi gåajkoe lea daamtajåbpoe ålkoelaantijste.
Saemiedigkie edtja dïedtem utnedh saemiem gïelem evtiedidh, jïh saemien gïelepolitihkem Nöörjesne haamoedidh.
Gaajhkh jåarhkeskuvlen learohkh gelkieh saemiej bïjre lïeredh.
Vuelielisnie svaalhtesh våaroemasse gaavnh jïh jeatjah nuhteligs bïevnesh aalkoealmetjekonferansese Alta 2013 jïh ENn veartenekonferansese aalkoealmetji bïjre 2014.
Saemiedigkie galka geehtedh mejtie staaten diedteh Maadtoelaaken § 110a-n mietie dorjesuvvieh.
Råajvarimmie 35 Jealajimmie saemien gïeleste marhkesaemien dajvine Åarjel-Tromsesne jïh Noerhte Nordlaantesne
Låhkoe dejstie fasseldamme almetjijstie SDJ-dajvesne lea vueliehkåbpoe goh abpe Nöörjesne, jïh aaj vueliehkåbpoe goh viertiestimmiedajve Saltfjellet noerhtelen jaepien 2012. Naemhtie aaj gosse mijjieh nyjsenæjjah jïh kaarrh fïereguhtene haeresne viertiestibie.
Råajvarimmie 18 Vïjhten-jaepien geervelïerehtimmieprogramme saemien gïelesne
Sïjhtebe gïehtjedidh/goerehtalledh mejtie sjiehteles barkose.
Saemien årroji healsoem jïh jieledetsiehkiem biejjieöörnegasse bïejedh sæjhta aaj jiehtedh vuartasjidh mah faktovrh, dovne jïjtjene siebriedahkesne jïh abpe siebriedahkesne, mah mijjen healsoem tsevtsieh - "Mij saemien healsoe?"
Fïerhtene aamhtesisnie luhpie vadtasåvva lissiehtimmieh darjodh tjåanghkoegærjese.
Bæjhkoehtimmieh byögkeles åårganijstie mah leah ussjedamme gaajhkide jallh naakenidie dejstie årroejijstie reermedajvesne, edtjieh dovne saemien jïh nöörjen gïelesne årrodh.
DUEDTIE Lihtsegh muenieh sjiehteles sijjieh learohkide gaavnedh gosse dejtie leerehtidh.
- Åejvieladtjh Kineste tjuerieh dejnie tibetaanen reerenassine eksijlesne rååresjidh dejnie ulmine hoksedh Tibet tjïelke jïh sjïere jïjtjenænnoestimmiem åådtje, Aili Keskitalo jeahta.
Voestes sæjrosne: Diedtieh "Logg på" åelkiesbielesne.
Saemien kaarrh jeenjemasth aerpievuekien saemien jielemh jïh barkoeh veeljieh.
Moenehtsen raeriestimmien gaavhtan joekehtadteme reaktaj jïh dïedti bïjre tjïeltekategorijine, jïh sjïehtesjimmie individuelle gïelereaktijste, ektiedimmesne vuajneme almetjh saemien gïelemaahtojne dejnie ovmessie suerkine fååtesieh, dle daerpiesvoete læssene toelhkedïenesjh nuhtjedh.
Abpe sponsadimmie lea raaktan jïjtjemse akten aarvoevuakan gårredidh. (...
Vielie maahtoe jïh daajroe saemien gïelesne jïh saemien gïelen jïh kultuvren bïjre gaajhkine daltesinie healsoedïenesjisnie.
Saemiedigkie lea barkeme Finnmarhkelaakem almetjereaktaj mietie åadtjodh.
4.1.2 Saemien båatsoe åarjelsaemien dajvesne
Geerve almetjh mah eah leah maadthskuvlem illeme, maehtieh reaktam utnedh sjïehtedamme maadthskuvlelïerehtimmiem åadtjodh.
Healsoe jïh sosijaale / Saemiedigkie - Sametinget
Mijjieh libie vuajneme evtiedimmie lea ånnetji baarojne jåhteme gosse lea learohkelåhkoen bïjre.
Jis naaken meadtam dorjeme saemielaaken gïelenjoelkedassi vööste, dle satne ij laejhtemem åadtjoeh.
Åehpies byjreskh jïh daeverh maehtieh mojhtesh gåaskodh jïh hijven våaroeminie årrodh ektesne soptsestidh jïh ektievoeten gaavhtan.
Saemiedigkien bïjre / Saemiedigkie - Sametinget
Daesnie ajve doh saemien teatereinstitusjovnh mah leah ihkuve saemiedigkien budsjedtesne mah leah meatan.
- Sjollehke noerhtenöörjen noerh ïedtjem utnieh göölijinie sjïdtedh.
Vielie bïevnesh konferansen bïjre:
Mijjieh tjoeperdibie tjïelth eah nuekies daajroem utnieh saemien skïemtjiji daerpiesvoeti bïjre, saemiedigkieraerie Henrik Olsen jeahta.
- Kultuvrebïevnesen mietie dle libie vaajtelamme mierietsiehkide nuerebe saemien tjiehpiedæjjide bueriedidh, jïh viehkiehtidh saemien kåanstem gaskenasjovnaale sijjine åehpiedehtedh, raerielïhtsege Vibeke Larsen jeahta.
Mijjieh saemide reaktah jïh mijjen lea diedte maahtoeh mijjen jïh mijjen byjresken bïjre øøvtiedidh jïh buektiehtidh.
Viehkiehtidh guktie saemien kultuvrehijstovrije gorresåvva, reeresåvva jïh daajroes dorjesåvva
Manne vïenhtem mijjieh edtjebe aktem tjåenghkies maallem jïh maadthussjedimmiem evtiedidh dejnie noerhtelaanti voestesgïelen learoesoejkesjinie nöörjen, såevmien, sveerjen jïh saemien gïelesne.
Hege Fjellheim Goevtesedirektööre reaktide jïh gaskenasjovnaale aamhtesidie +47 78 47 40 47 [email protected]
Jaepien 2011 dle vuesiehtimmien gaavhtan tsavtshvierhtieåtnoem innovasjovnesïeltide jïh sijjieevtiedæmman vuarjasji.
Gosse buertiebealesne tjahkasjibie jïh gosse ektesne hïeljine dellie astebe soptsestidh.
øøkonomije våaroeminie hoksedh guktie aalkoealmetjh leah meatan dovne Barentseraeresne jïh Arktigken raeresne
Akti veajkoej dle maahta aaj prosjekth daej barkoesuerkiej ålkoli dåarjedidh.
Daate laavenjostoe eelki dennie gaahpode jïh ov-partiske tjåanghkosne Københavnesne gusnie åssjaldahkh jöökin raaktan EN'en veartenekonferansen bïjre aalkoealmetji bïjre, gusnie Københavnbæjhkoehtimmiem nænnoesti.
Gaskenasjovnaale ektiedimmesne dle tjïelkestamme gaajhkh gïelh leah håvhtadihks, ietjmies håvhtadihks jallh mahte nåhkehtamme gïelh.
Daan sjïekenisnie Saemiedigkieraerie sæjhta aalkoealmetji krööhkemh edtjieh vielie våajnoes sjïdtedh gaskenasjovnaale prosessine.
PRM: - Vihkeles nænnoestimmie Gærhkoetjåanghkoste
Seammavyörtegs healsoedïenesje dejtie saemien almetjidie mij våaromem vaalta saemien gïelesne jïh kultuvresne.
Ij naan joekehtsem vuejnieh ålmaj jïh gujni gaskem, jallh aalteredåehkiej, råållaj jallh barkoelaavenjassi gaskem gosse lea raessien jïh njoelkedasseleavloen bïjre.
Saemiedigkiepresidente Egil Olli bööredi, gosse EN'n ihkuve forume aalkoealmetjidie gaavnedi 2011, veartenen aalkoealmetjidie akten soejkesjien konferansese Altesne ruffien 2013.
Tjïelteståvroeveeljemisnie: 1) Bïejh kroessem ruvtesne nommen lïhke dejtie kandidaatide mejtie sïjhth steemmadidh.
Dïhte haasta gaajhkesidie mah iedtjem utnieh bïeljelidh jis sijhtieh meatan årrodh.
Man guhkebe akte tjïelte lea aktede reeremetjïelteste man stuerebe haestemh leah lohkehtæjjah dåårrehtidh.
KAPIHTELE 3 RÅÅRESJIMMIEH STOERRETJÅANGHKOSNE
Musihkedåarjoe Saemiedigkeste / Kåanste- jïh kultuvrebarkoe / Kultuvrejieleme / Saemiedigkie - Sametinget
Mijjieh faalenassem sjïehtedibie barkoefaamoen mietie reeremisnie jïh dej politihkeles darjomi mietie gåetesne.
tjaeledh jïh åehpiedehtedh dååjrehtallemh filmedomtesistie jïh lidteraturelohkemistie
Dotkemeklahke Patricia Fjellgren, Saemiedigkie, Sveerje raereste guktie edtja skreejrehtidh ihke jienebh åarjelsaemien soptsestieh.
Daah dajvh gellie haestemi uvte tjåadtjoeh.
Sjiere mååhtedimmieh maehtieh orrijehtedh gosse govhte askh vaaseme jis bievnesh dan bijre vadtasovveme.
Daate sæjhta åejviefokusinie årrodh programmesne Dáhttu 2.0.
Mov lij hijven ektesvuekie-barkoe fylhkesskaehtie-kontovrigujmie, mænngan aaj gujmie.
Væjkeles maanaj gujmie, jïh eadtjohke.
-420 kV elfaamoelinja akte stoerre jïh vijries bigkeme.
Joekoen Tjïelte- jïh orrestimmiedepartemeente (TOD) dïhte, mij dejnie aktine gïetine vadta men mubpine vaalta, raerielïhtsege Henrik Olsen jeahta, mij dïedtem åtna budsjedten åvteste saemiedigkieraeresne.
Maehtedh digitale viehkievierhtieh saemien voestes gïeline utnedh, dellie daerpies gosse galka buektiehtidh orre teekstehammoeh jïh dïejvesh darjodh.
Tjuara nasjovnaale signaalh jïh ulmieh regijovnaale politihkine sjïehtedidh, jïh dorjesovvedh regijovnaale jih voenges ellies illedahkide.
Voenges reereme stuerebe vaarjelimmiedajvijste jïh nasjonalpaarhkijste lea akte vihkeles bielie daehtiebarkoste, saemiedigkieraerie Thomas Åhrén jeahta.
Dennie byjjes bielesne dehtie vaaksjoemistie fylhkenraerije golteli gosse Saemiedigkie lij tjåanghkanamme dæjstan, suehpeden 27. biejjien, jïh seamma biejjien satne aaj aktem tjåanghkoem utni saemiedigkie-raerine.
Saemiedigkieraerie Mikkel Eskil Mikkelsen Gærhkoetjåanghkoem læhkohte, mij voerhtjen 16.b. akteraeresne nænnoesti aktem saemien gyrhkeles veeljemetjåanghkoem tseegkedh.
Gosse naemhtie sjïdti dle tjïelte dåarjojne aktede gamte regijovnale guejmievoeteste, aktine åvteprosjektine nïerhkeme juktie aktem jarkelimmiebarkoem aelkedh tjïeltesne.
Saemiedigkie iktede jïh eadtjoste dejtie byögkeles åejvieladtjide gosse dïenesjem sjïehteladta.
Daate maahta gelliej fåantoej gaavhtan årrodh.
Ij leah ajve stoerre daerpiesvoete saemiengïeleldh maahtose byögkeles jïh tjïelten dïenesji sisnjeli, men aaj siebriedahken sosijaale jïh kultuvrelle faalenassi sisnjeli.
Saemiedigkien kultuvrebïevnesinie dle daah ulmieh jïh strategijh bæjjese bïejesovveme saemien kultuvrejieliemasse:
Gaskemedtien aaltere maadthskuvlen lohkehtæjjide lea 44 jaepieh.
Åejviehaesteme daesnie lea sjïehteladtedh ihke årroji reakta lïerehtidh jïh nåhtadidh saemien gïelem illesuvvieh.
Juktie maehtedh saemiedigkieveeljemisnie steemmadidh tjoerh lïhtseginie årrodh Saemiedigkien veeljemelåhkosne.
Gaajhkh tjïelth, fylhkentjïelth jïh åvtehkh byögkeles darjoeminie aktem bööredimmieprieviem åadtjoejin voerhtjen, juktie eadtjohkelaakan meatan årrodh daan jaepien kampanjesne Geerve almetjh vïenevoetem sjugniedieh - ektesne, maam Manifeeste irhkemen vööste öörnede.
Dan åvteste Saemiedigkie sæjhta nuepiem tseegkedh gïelem almetjeregisterisnie registreradidh.
Skuvle lea akte mijjen vihkielommes institusjovnijste siebriedahkesne.
Rïektesisnie sæjhta jiehtedh dagkeres lïerehtimmievuekie lea maajhööhpehtimmie, intensijve ööhpehtimmie jallh gïelebiesieh.
Tjirkijh mah veeljieh saemiestidh Saemiedigkien håalomestovleste maehtieh lissine 20 sekundh åadtjodh fïerhten minudtese.
Saemien dajvi ålkoli unnemes luhkie learohkh aktene tjïeltesne mah lïerehtimmiem saemien gïelesne jïh saemien gïelen tjïrrh sijhtieh, reaktam utnieh dagkeres lïerehtæmman dan guhkie unnemes govhte learohkh aajmene dåehkesne"
Daate prinsihpeles seammavyörtegsvoete Maadthlaaken § 110 A tjåådtje. "
Reeremelihtsegh leah siemesh ovmese råajvarimmieh leah daerpies jis åarjelh-saemien giele vihth edtja jielemetseahkan båetedh.
Krïevenassh mah sinsitnien vööste strijrieh maehtieh vuesiehtimmien gaavhtan årrodh gosse mieriekrïevenassh jïh stillemh ov-vaantosne båetieh krïevenassigujmie bovtsi tråjjesvoetese (juvrh, ruevtieraajroe).
Daelie dam gærjam man nomme Saemien låhkoeh soptsestieh (Samiske tall forteller) luhkie jaepieh bæjhkoehtamme jïh daate bæjhkoehtimmie lea eevre daerpies dejtie mah politihkeevtiedimmine jïh aamhtesereereminie saemien tsiehkiej bïjre gïehtelieh.
Saemiedigkien vihkielommes strategije dennie vijriesåbpoe barkosne pijtesaemien jïh luvlesaemien gïeline, sjædta dannasinie govledh maam pijtesaemieh jïh luvliesaemieh Nöörjesne jïjtje sijhtieh prijoriteradidh gïelebarkosne.
lohkehtimmieh tjirkedh faage-, vytnesjæjja- jïh mïestereprievieøørnegi gujmie
Reeknegh mah eah daejtie krievemidie jeakedh sïjhtebe bååstede seedtedh.
Jis ibie meatan vaeltieh saemien ammesgïeline, dle daam tabellem åådtje noerhtesaemien studijepoengedorjemassese Tromsøn Universiteetesne: Tabelle 4.7 aktem jiebne lissiehtimmiem vuesehte illesovveme studijepoengine saemiengïelen kuvsjine, mejtie ij maehtieh tjïelkestidh goh ammesgïele /aalkoelïerehtimmie.
Daah vïjhte gïelh leah luvliesaemien, noerhtesaemien, julevsaemien, pijtesaemien jïh åarjelsaemien.
PRM: "Faamoe" bæjhkoehtamme sjædta - sjïere nuepie saemien sïeltide
Daan mearan dle ij dagkerh veele goerehtimmieh dorjeme, jïh ij leah buektiehtamme nuekies hijven vihtiestimmiem skååffedh gïeletsiehkien bïjre siebriedahkesne.
Moenehtse meala gïelejieliehtimmietjïelth jïh stoerrestaaretjïelth tjuerieh unnemes aktem saemien profijleskuvlem tjïeltesne utnedh.
Orrestehteme-, reereme- jïh gærhkoedepartemeente lea saemielaaken gïelenjoelkedasside gïehtjedamme, tjoevkesisnie dejstie nasjovnaale jïh gaskenasjovnaale dïedtijste mejtie åtna saemien gïeli åvteste.
digitale viehkievierhtieh utnedh gosse galka jïjtsh teeksth jïh vuesiehtimmieh öörnedh jïh vöörhkedh
Saemiedigkie lea daan raajeste gosse Saemien ööhpehtimmieraerie jïh Saemiedigkie ektesne bïejesovvem jaepien 2000 dïedtem utneme ovmessie dåarjoeöörnegi åvteste juktie saemien learoevierhtieh evtiedidh.
Laavlomh Berit Alette Mienna Wenche Holm Balto Marit Holm-Johannesen Anbjörg Holm Varsi Máijá Holm Balto Ida Márjá Varsi Solbakk Ánne Márgget Somby Áile Marita Varsi Karl Edvard Urheim Kirsi Guvsám Jovna Zakharias Dunfjell Eli Anne Nystad Máret Inga Grenserud Eira Káre Brita Rognerud Eira Máret Lájlá Sara Nedrejord Risten Gutnel Guttorm Eira Biret Sárá Anti Julie Sofie Nordsletta Maina Sofie Wergeland Inger Marie Guttorm Ragnhild Hellesöy Åarjel-Varangeren saalmelaavlomedåehkie Karasjohken åålmegen maanakore /Anne Karin Hellesöy: Hannah L Strömeng, Elisabeth Kneppen Strömeng, Rita Marie P Somby, Ingri Maylèn Larsen, Kaisa Henriette Larsen, Andreas Hellesöy,
Desnie buerkiestamme guktie NVE lea dam tjåenghkies mööremem skilkehtassijste vuarjasjamme dejnie vaeljehke dajvine.
- Paehpierisnie hijven vååjnoe, men rïektesisnie akte giehpiedimmie.
Ööhpehtimmiedaltesen taalh leah ajve "lissieööhpehtimmien" bïjre nasjonaale ööhpehtimmiesysteemesne.
Jienebelåhkoe gïehtjedimmiemoenehtsisnie edtja opposisjovneste veeljesovvedh.
Noerhte- jïh åarjelsaemien låhkoeh teematjaalegijstie leah sjyöhtehke maanagïertide jïh tjïeltide deallahtamme jïh Ööhpehtimmiedirektovraaten jïh Saemiedigkien nedtesæjrojne gååvnesieh.
daaletje beetneh-vierhtieh steeredh jih orre skåårvedh jille øøhpehtæmman
Dïhte vuarjasjimmie gïelejarngijste, maam Norut Alta darjoeji gïjren 2012, vuesehte daerpies lissiehtamme ekonomeles jïh almetjen vierhtiejgujmie.
Orre saemien barkoesijjie lea aaj disse veadtaldihkie, jaepeste 2002.
-Mijjen ulmie lea jienebh lohkijh saemien lidteratuvreste åadtjodh, stoerre veahka saemien lidteratuvreste gaajhkesidie jïh saemien lidteratuvre lea våajnoes jïh åehpies lohkijidie.
soptsestidh byökeles joekehts aamhtesi bïjre
-Daan jaepien sesjovnesne sïjhtebe tjïertestidh aalkoealmetji krööhkemh tjuerieh meatan vaaltasovvedh NASCO:n jïjtsh bïhkedassine.
• Aellieh ovdaerpies jïh veljies bïevnesh vedtieh.
Goerehtimmie tsevtsemetaalh vadta gåetijste jïh infrastruktuvreste bovtsegåatoemistie, joekedamme båatsoedajvide jïh joekedamme jaepieboelhkegåatoemidie jïh juhtemegeajnojde.
Lohkh vielie reeknegetjalemen bïjre daesnie
Gieltege sjædta Frankfurtesne mïnnedh juktie mijjen væjkele tjeahpoe- jïh kultuvrebarkijh fulkedh jïh vuejnedh guktie daate maahta saemien lidteratuvrem lutnjedh akten stuerebe maarhkedese, saemiedigkieraerie Henrik Olsen minngemosth jeahta.
Faalenassine jïh dïenesjinie lea vihkeles fïereguhten maadtoem, jieledevuekiem jïh aerpievuekieh våaroeminie utnedh.
14:00 Saemien kultuvremojhtesh jïh kultuvremojhtesevaarjelimmie Såevmesne, Eija Ojanlatva, arkeologe, Sámi Museum Siida, Inari
Jaepien 2013 Saemiedigkie aktem jïjtse dåarjoeöörnegem åtna juktie saemien stååkegaevnieh jïh pedagogeles materijellem evtiedidh maanagïertide.
Unjargan (Nesseby) tjïelte 150.000 kråvnah gïelekuvsjese åådtje mij edtja dejtie viehkiehtidh mah saemien aalkoekuvsjem vaalteme, aelkedh saemiestidh.
Tjåanghkan daah njieljie veeljeme sijjieh, jïh dej gaskem Ceavccageađgi / Mortensnes goh åejviesijjie, gaajh åajvoehlaakan vuesiehtieh guktie årroejin, vijrin jïh guktie religijovne lij 12 000 jaepieh.
Gïelevierhtiejarngh sijhtieh aktem joekoen vihkeles råållam utnedh juktie saemiengïeleldh maanagïerte- jïh skuvlefaalenassem nænnoestehtedh.
Dïhte lij sïjhteme aktem buerebe guvviem vedtedh gïeletsiehkeste jïh dellie lij maahteme buerebelaakan sjïehteladtedh.
Saemiedigkiebïevnese saemien gïelen bïjre haestemh, ulmieh jïh strategijh ållermaahta, 4 barkoesuerkiej sisnjeli;
Dan åvteste daate tjaalege edtja ajve taalh dejtie saemien teateridie nöörjen raedtesne gïetedidh, mah maadthdåarjoem Saemiedigkeste Nöörjesne utnieh, vuesehtem daesnie ÅST:n jïh BST:n taalh heevehtæmman Tråante 2017. Akte aadtjen vuesiehtimmie juktie vuesiehtidh man gellielaaketje jïh mah gelliesåarhts laavenjostoeguejmieh jïh byjngetje beetnehdåarjoeh mah leah daerpies juktie sceneproduksjovnh darjodh jïh tjïrrehtidh dejtie saemien teateridie.
 Saemien faagegïeline evtiedidh
Ståvroeåvtehke veeljesåvva staaten lïhtsegi gaskem.
- Saemiedigkien gaavhtan lea vihkeles mearoesaemien reaktah nænnoestehtedh, guktie dïhte aerpievuekien åtnoe dajvijste gorresuvvieh viehkine dejtie vaarjelidh darjomi vööste mah dajvide eerjieh, Larsen jeahta
Akte seammaleejnes vïhtesjadteme, vuesiehtimmien gaavhtan man gellie mah dïenesjeinstitusjovnine saemiestieh, jïh man jïjnjem saemien aamhtesegietedïmmesne nåhtede, sæjhta aaj nuhteligs årrodh.
Ij naan maadthskuvle Nöörjesne lïerehtimmiem faalehte daejnie göökte gïeline, jïh ij naan maanagïerte gusnie daejtie gïelide soptseste.
Learoevierhtiedarjome jïh - øøvtiedimmie tjoevere saemien skuvlen øøvtiedimmiem fulkesadtedh, vg learoeplaani jorkelimmien bïjre.
Saemiedigkieraerien håalometïjje lea meatan posisjovnen håalometïjjesne.
Skuvleskovhte Jis learohkh skuvlebussem vaeltieh tjuerieh mujhtedh hijven jovnesem hööltedh, dovne mearan bussem vuertieminie jïh bussesne.
Mïerhke lea persovneles, seammalaakan goh jïjtse nomme jïh vuelie, gusnie mïerhken nejpiegïejh fuelhkien jïh ektiedimmien bïjre soptsestieh.
Rijhkeantikvare lea meatan orreme aktine vïhtesjæjjine.
meatan orreme / meatan Reeremen Europapolitigken Forumesne, aalkoealmetji mïelide biejverdidh
Saemiedigkieraerie sjïehteladta jeenjesh åadtjoeh sijjen mïelh buektedh jïh daajroem veedtjedh bïevnesebarkosne.
Filmh maanide jïh noeride leah vihkeles bieljelæjjah gïeleste.
• Landbruksmelding for Trøndelag - status og oppfølging
- Saemiedigkieraerie lij meatan govlehtimmesne Stoerredigkesne, jïh mijjieh tjïelkestehtimh tjuara vielie daajroestrategijigujmie barkedh jïh daajroebyjresidie veaksahkåbpoe darjodh noerhtene, aaj dejtie smaave prååsehke byjresidie mijjieh daennie noerhtene utnebe.
Saemiedigkiepresidente Aili Keskitalo jeahta vihkeles åarjelsaemien prosjekth dåarjodh.
Akte haesteme evtiedimmiem maahtoebarkoesijjijste jiebnelaakan joekedidh stuerebe dajvi jïh jeatjah regijovni gaskem.
Ž Mååhtedimmie edtja byjjehtidh guktie gaajhkh aamhtsh mah åarjelh-saemide jih saemiej dajvide veadtaldihkie, ektievuekien nualan båetieh.
Daennie aamhtesisnie dåarjoem utnebe jieniebistie EN-årgaanijste, mah leah Nöörjem birreme råajvarimmieh vædtsoesvoeten vööste evtiedidh saemien siebriedahkesne.
- Daate vuesehte reerenasse onne væljoem åtna dejtie saemien kultuvregåetide saetniedehtedh, jïh mijjieh tjoerebe Stoerredigkiem skreejrehtidh eadtjohke årrodh daesnie, Olsen jeahta.
Saemiedigkieraerie dåarjohte dam maam gohtje mearoegaedtiestujmiem jïh krïevenasside deallahtimmiedïedti bïjre noerhtene mejtie tjuara seahkaridh, naemhtie guktie Stoerredigkie aalkoelisnie nænnoesti.
Jïjnjh almetjh eah sïjhth persovneles meatan sjïdtedh ovmessie fåantoej gaavhtan.
Daelie skuvlh ånnetji ånnetji rïhpesieh, jïh juktie suetiem gaertjiedidh libie gelliej råajvarimmiejgujmie nïerhkeme.
Saemiedigkie jïh Oslon tjïelte edtjieh aaj digkiedidh guktie edtja jienebh saemien learohkh skreejrehtidh saemien 1.gïeline vaeltedh.
Daesnie FoU akte vihkeles tsavtshvierhtie.
Desnie maahtah gaskem jeatjah gïehtjedidh mejtie naan öörnedimmieh dov lïhke gïelevåhkoen.
4. Dellie aelhkebe sjædta reaktoe bïevnesh vedtedh almetjidie demensine jïh dej lïhke fuelhkide.
Mænngan stoerretjåanghkoe edtja aamhtesem gïetedidh gålkoen.
Gosse saemiedigkieraerie læjhkan veeljie sov jååhkesjimmiem vedtedh, daate lea uvtemes buerkiestamme elfaamoejearsoesvoeten gaavhtan, Keskitalo jeahta.
Dan åvteste kultuvremojhtesh leah dan gellie linjalaajroebealam, dle dïhte vuesehte daejnie dajvine dle jïjnjh gïejh dejpeli darjoemijstie jïh årroejijstie gååvnesieh, jïh dah vihkeles saemien åtnoedajvh orreme guhkede gietjeste, Schanche jeahta.
 Sjugneden tjiehpiedæjjah: manusetjaelijh, musihkedarjojh, svihtjemehammoedæjjah, scenebïhkedæjjah, vaarjoehammoedæjjah, scenehammoedæjjah, tjoejehammoedæjjah.
Giedtiejgujmie ektine bïeljelimmiesysteeme sæjhta jieniebidie dejstie laajrojste gaptjedh gusnie gellie kreekeplåavhkesimmieh Nöörjesne.
Sæjroeøørnemen aamhtese lea guktie aalkoealmetjh jïh voenges siebriedahkh maehtieh eatneme- jïh jaevriedajvh reeredh jih daejtie tjirkedh jïh staries åtnoem tjïrrehtidh biologihken gellienvoeten muhteste.
Vuekie juktie tsevtsemem jaepieboelhkegåatoemistie aerviedidh maahta nuhteligs årrodh areaalesoejkesjimmesne jïh konsekvensesalkehtimmine (KS) dennie soejkesjamme bigkemisnie båatsoedajvine.
Learohkh aaj maehtieh njaalmeldh eksamenem saemien 2 åadtjodh. Njaalmeldh eksamenem byjreskisnie dorje jïh vierhtede.
Moenehtse gaskem jeatjah aktem sjïere jååhkesjimmieöörnegem raereste Saemien jïlleskuvlese, ektiedamme dejtie soejkesjimmide staatusem ohtsedh goh vitenskapeles jïlleskuvle, jïh mænngan akten aalkoealmetjeuniversiteeten vööste.
Daan barkoen tjïrrh staateles åejvieladtjh jååhkesjieh saemiej leah sjïere daerpiesvoeth jïh jïjtsh vuajnoeh jïjtsh healsoen bïjre mah krievieh healsoesuerkie lea sjïehtedamme saemiej gïelese, kultuvrese jïh siebriedahkejieliedasse.
Noerhtelaanti embetsmannsåårgane saemien aamhtesidie soejkesje jïh fulkese.
Saemiedigkie edtja Laanteburrie- jïh beapmoedepartemeenten raeriestimmiem jarkelimmien bïjre båatoslaakeste, juktie dajveståvroem hiejhtedh, jïh båatsoereeremem Fylhkenålman nualan bïejedh, gïetedidh åvtelen laakeraeriestimmie Stoerredægkan bïejesåvva.
Daan jaepien seminare lea saemien histovrijen bïjre, dejnie vuelienommine Dïhte tjeakoes saemien, jïh mijjen industrijehistovrijen bïjre.
Aerpien maahtoe Lohkehtimmien ulmie leah;
Saemiedigkiepresidente Aili Keskitalo lea gellie bïevnesh saemijste åådtjeme akten tjåanghkoen bïjre Saalbogisnie jååktan maam Selbu utmarksråd jïh Roltdalen allmenningstyre öörnedin, gaskem jeatjah politihkerigujmie goh ulmiedåehkie.
Salkehtimmie lea govlehtimmesne orreme, jïh daelie dejnie vijriesåbpoe barkojne aalkeme.
Göölijh dåarjohte mah voestes aejkien göölemevïnhtsem åestieh / Marijne jielemh / Jielemh / Saemiedigkie - Sametinget
4.2 Sisvege saemien maajhööhpehtimmesne
3.3. Innovasjovne, entreprenørskap jïh gaskenasjovnaliseringe Noerhte-Tröönderen jieliemisnie vuelege dïeneste jïh akte onne låhkoe orre tseegkemijstie.
- tjaala aelhkies raajesigujmie jïh teekstegårredimmine, jïh såemiesmearan ortografijem jïh tjaelemenjoelkedassh haalvoe
Saemien siebredahken tseegkemisnie ij lij gaajhkide saemientjïertide seamma nuepie jïjtsh aamhtesh buektedh, jïh aamhtesinie saemiej bïjre ij lij nuekies saemien jïjtjereereme.
Nöörje edtja IGC- GRTKF'sne barkedh guktie akte unnemes seamma nænnoes vaarjelimmie sjædta goh dïhte mij Nagoyaprotokolleste båata, daan nuelesne illedahkh IGC- GRTKF'sne Nagoyaprotokollem dievhtieh jïh lissiehtieh dejnie suerkine gusnie dïhte lea sjeavohts jallh fer nåake vååjnoe.
Gosse daajroem åtna guktie maahta eatnemem lohkedh, dle akte histovrijegærja rïhpelge mejnie gaajhkesh dovnesh maehtieh åahpenidh.
Statistihke mijjese læjhkan vuesehte veartenisnie jïh voengesne dle annje joekehtsh tjoeli gaskem joekoen gelline suerkine.
Raereste vuekieh gaavnedh juktie dååjrehtimmide vaarjelidh, jïh dejtie prosesside jåarhkedh mah leah ektiedamme daan prosjektese.
16:30 Gyhtjelassh, lahtestimmieh jïh åeniedimmie
Saemielaaken njoelkedassh nænnoestamme sjïdtin jaepien 1990, jïh reaktam stuvrieh dejtie saemien gïeleutniejidie saemien nuhtjedh gosse byögkeles åejvieladtjigujmie govlehtellieh.
Tjåadtjoehtæjja: Saemiedigkie jïh sjyöhtehke fylhkentjïelth
Jïjnjh sæjroeh reektemebåalah utnieh jis ov-sjiehteles stuhtjh båetieh.
Luvsegem jïh syøkemegoerem tjïelten hïejmebielesne gaavnh. Aellieh vïhtesjimmide daelie seedth, menh dijph meatan jis barkoegoeredallese båatah.
buerkiestidh saemien lidteraturen bïjre
Minngemes våhkoen Saemiedigkien stoerretjåanghkoe jeehti dagkerh faageviermieh tseegkedh byöroe saemien jarngedajvine prioriteradidh.
Lïerh: Låavth-gåetie
Saemiedigkieraerie Henrik Olsen jeahta ij leah daerpies gïknjelidh daan raeriestimmien gaavhtan, men annje akte stoerre gåhkoe gaskem mijjen haestemh jïh dam maam åadtjobe juktie saemien siebriedahkem evtiedidh.
• Gruvagïehtelimmie, gierkiespealhkoe, gearketjesijjie, gierkiegupmiestahke: FKB
Soejkesjen åejvieulmie lea g.j. gorredidh jïh nænnoestehtedh Noerhte-Trööndelagen fylhkentjïelten regijovnaale dïedtem, viehkine iktedimmiemaallh saemien gïelelïerehtæmman dennie 13-jaepien skuvlebaelien jïh jollebe ööhpehtimmesne.
Maahta daejtie ållermaahteme teemide veelebe buerkiestidh jis jienebh biehkieh meatan vaaltasuvvieh, goh barkoe, barkoetïjje, ööhpehtimmiesåarhte, barkijelåhkoe barkoevedtijen luvnie, sivijle statuse jnv. Juktie aktem elliesåbpoe guvviem åadtjodh guktie fasseldimmie evtiesovveme SDJ-dajvesne, maahta aaj såemies dejstie suerkijste guhkiebasse vuartasjidh mah leah neebneme vuelielisnie.
Saemiedigkieraerien bïevnese saemien gïelen bïjre lea saahtah gaervies jïh edtja dam stoerretjåanghkose buektedh gålkoen.
Mearan daejnie barkeme jïjnjh åssjalommesh leah svïegkesasse bïejesovveme.
Læjhkan veeljin vuekieh vuartasjidh mej bïjre gåaradi seamadidh, jalhts eah lin siemes guktie edtjien reaktavåaromem toelhkestidh.
Byöroe buerebe stipendeöörnegh vuarjasjidh saemiengïeleldh lohkehtæjjastudentide.
Gaarsjelimmiesiebrie BUL dïedtem åtna tåarjedoekemen åvteste, maanah jïh noerh leah meatan gelline öörnedimmine.
Mijjieh barkebe guktie dåvvoden råajvarimmieh tjuerieh aelkedh jïh aalkoealmetji reaktide krööhkedh gosse baajebe dejtie meatan årrodh sjæjsjalimmine jïh gorredimmesne eatnemevåaroemistie.
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh
Bïevnesematerijelle saemien gïelesne lea dan åvteste vihkeles juktie daajroem lissiehtidh saemien siebriedahkesne.
Gïelesijjieh leah vihkeles dïrregh juktie gaavnedimmiesijjieh sjugniedidh, gusnie maahta saemien govledh jïh vuejnedh.
Saemien gïelejarngh sijhtieh joekoen vihkeles årrodh daennie barkosne.
Saemiedigkie læjhkan laavenjostoe joe tseegkeme jïh orre prosjekti bïjre juktie låhkoem jïh kvaliteetem lissiehtidh teknologeles gïeledïrregijstie.
3 Teatere jïh scenetjeahpoe goh aktöörh identiteete- jïh nasjovnebigkemisnie
Gööleme- jïh mearoegaedtiedepartemente sæjhta laakeproposisjovnem buektedh mij våaromem åtna daan siemesvoetese jïh jååhkesjæmman Saemiedigkeste tjaktjen 2011.
Learohkh leah jïjnjem daejnie barkeme jïh lij akte geerve barkoe aktem vitnijem nommehtidh dej tjaebpies plakaati gaskem, saemiedigkieraerie Silje Karine Muotka jeahta.
* Vuasahtalleme maanagïerten prosjekteste: Saemien naestieelmie
Bååstede-prosjekte akte illedahke aktede jååhkesjamme latjkoste dej museumi gaskem Kulturhistorisk museum jïh Norske folkemuseum jïh Saemiedigkie jaepien 2012. Latjkoe lea bååstedesertemen bïjre saemien kultuvrehistovrijes daeverijstie Norsk folkemuseumistie jïh Kulturhistorisk Museumistie govhte saemien museumidie.
Edtja latjkoejgujmie vijriesåbpoe barkedh fïerhtenjaepien tjåanghkoejgujmie, dovne reeleles jïh politihkeles daltesisnie.
Dan åvteste daerpies stuerebe jïh vierhtiekrievije barkoejgujmie muvhtene lehkesne, jïh dah stoerre haestemh mejgujmie laanteburrie jïh industrijebyjresh tjabreminie, dle daerpies fååmijes tsavtshvierhtieh jïh nuekies dahkoesijjiem fylhken daltesisnie utnedh mejtie maahta gaajhki suerkiej jïh tjïelteraasti dåaresth nåhtadidh.
Daan aeredsbiejjien åehpies sjïdti reerenasse sæjhta aktem aalkoedåarjoem Saemien Sijtese staatebudsjedtesne raeriestidh, aktine geervehtimmiemierine gåeteste jaepien 2021.
Sæjjasadtje-barkoe Raarvihken håksoejarngesne - 60% skïemtjesåjhtere
Ada Jürgensen latjkoem jååhkesje Saemien tjiehpiedæjjaraerien åvteste.
11:45 Iktegieseme jïh galhkuve seminaareste,Sunniva Skålnes, goevtesedirektööre, Saemiedigkie
Reektehtse, "Langs lange spor - om samisk forskning og høyere utdanning" (Butenschøn-moenehtsen salkehtimmie), tjïerteste vihkeles saemien dotkemegïeline evtiedidh, jïh vihteste dotkemeinstitusjovnh tjuerieh daejredh dej lea dïedte kuvsjefaalenassh saemien gïelesne evtiedidh gaajhkine daltesinie.
Dastegh edtjebe ulmiem jaksedh jienebh gïeleutniji bïjre jïh lissiehtamme nuepieh saemien nåhtadidh, dle aaj laedtieh tjuerieh nuepiem åadtjodh saemien lïeredh.
Ulmie dejnie noerhtelaanti Gulliegïelebaalhkine lea eevtjedh, evtiedidh jïh vaarjelidh dejtie saemien gïelide Nöörjesne, Sveerjesne, Såevmesne jïh Russlaantesne.
Dah edtjieh aaj konsertem öörnedidh jïh gïelen jïh identiteeten bïjre soptsestidh aktine saemien artistine.
Jis daerpies dennie soejkesjebarkosne barkijh utnedh maahta åejviedåehkie sjiehteles barkijh organisasjovnese skeeptedh.
Aalkoealmetji tsevtsemefaamoe dotkemeprosessese, aajhterevoete jïjtsh daatide/daajrose, jïh gïehtjedimmiem utnedh guktie dotkijh reerieh (g.j. toelhkestieh) materijaalem mij sïjse tjöönghkesåvva, leah vihkeles prinsihph dejnie etihkeles njoelkedassine.
Gåarede goeresne vaestididh jïh dam påastesne seedtedh, jallh akten nedten goerese tjaangedh jïh desnie vaestiedidh.
Byjresedirektovraaten nænnoestimmiem luejhtemeluhpien bïjre laejhtedh eannan golme våhkoeh mænngan nænnoestimmie åehpies dorjesovvi.
Sæjhta joekoen gïelefaalenassi åvteste barkedh maanide jïh noeride, juktie maanah jïh noerh leah båetijen aejkien gïeleguedtijh.
Goh akte lïhtse aamhtesebievnemisnie dle kommisjovne maahta njaelmeldh buerkiestimmieh jïh tjaeleldh materijalh, goh tjaatsegh jïh plearoeh, veedtjedh.
Tsïeglesjimmie positijve illedahkh bïjre jarkan vadta jïh sæjhta viehkiehtidh guktie jienebh sijjieh jienebekultuvrelle siebriedahkine sjidtieh.
PRM: Julevsaemien healsoeviermiem sæjhta
Muotkan mïelen mietie dle Nussir akte vihkeles saemiepolitihkeles aamhtese gaskem jeatjah dan åvteste gruvaindustrije lissie veelelaakan daam evtiedimmiem gïehtjede.
Lissine Saemiedigkie dåarjoem vadta museumidie, kultuvrejarngide jïh kultuvregåetide, jïh dåarjoe råajvarimmide healsoesuerkien sisnjelen, mah aaj stoerre ulmiem utnieh juktie dejtie bööremes mieriekrïevenasside sjugniedidh saemien gïelese.
Tjïelth, fylhkentjïelth, fylhkenålmanembeeth, direktoraath, departemeenth, Saemiedigkie jïh reerenasse ovmessie råållah utnieh barkosne saemien gïeligujmie.
Vuartesjh vöölemes sæjrosne juktie nuhteligs svaalhtesh gaavnedh åålmegebiejjien bïjre.
Learohkh mah sijjen saemienlïerehtimmiem åadtjoeh maajhööhpehtimmien tjïrrh, edtjieh aaj dejtie seamma maahtoeulmide haalvedh learoesoejkesjisnie goh jeatjah saemienlearohkh, jïh seammalaakan vuarjasjamme sjïdtedh.
5.5.2 Veahka saemien lohkehtæjjaööhpehtimmeste
Saemiedigkie sov barkoem sjïehtede dej mieriej sisnjeli mah leah vadteme Laakesne Saemiedigkien bïjre jïh jeatjah saemien reaktatsiehkiej bïjre (saemielaake).
Saaht guktie, dle hijven studijepoengedorjemasse åarjelsaemien gïelesne læssene.
Soptsestæjjah aalterisnie 18 jïh 56 jaepieh meatan goerehtimmesne orreme, jïh referaansedåehkesne soptsestæjjah mah joekoen væjkele åarjelsaemien gïelesne.
- Dovne jieleme jïh Beapmoevaaksjome sijhtieh dam bööremes raajnesvoetem jïh kvaliteetem utnedh dorjesisnie.
elliessaemien gaarsje-øørnemh dåarjodh giesie- jïh daelviegaarsjese jïh aaj råantjavuejemem
Goh mijjieh vuejnebe dle gaajhkh saemien learohkh aktem sjïere reaktam saemienlïerehtæmman utnieh, jïh dah mah saemien dajvine årroeminie aaj reaktam lïerehtæmman utnieh saemien gïelen tjïrrh.
Raereste aktem fïerhten jaepien digkiedimmie- jïh ektiedimmietjåanghkoem dejtie golme bispide, jïh aktem laavenjostoem akten tjåenghkies fïerhten jaepien tjåanghkoen bïjre dejtie saemien hearride.
Mijjieh daejrebe jeenjesh aktem lïhke ektiedimmiem båatsose utnieh åarjelsaemien dajvesne.
- Dïhte latjkoe Nöörjen jïh Såevmien gaskem dej voenges årroji reaktam göölemasse nåakebe dorje mah reekteles vaarjelimmiem utnieh maadthlaaken jïh almetjereaktan mietie.
Rørosen jåarhkeskuvle aaj nimhtie barka jåarhke-skuvlen daltesisnie. Desnie aaj Maajh-øøhpehtimmie jeatja skuvlide seamma dajvine, mohte aaj skuvlide mah bæjngolen.
Staate jïh Saemiedigkie edtjieh pryövedh seamadidh dovne mandaaten bïjre, jïh gie edtja salkehtimmiebarkoem darjodh.
Reektehtsisnie vååjnesasse båata skuvleaajhtere vaenie jïh mujvies bïevnesh eejhtegidie jïh learoehkidie vadta reaktan bïjre saemien gïelelïerehtimmien jïh lïerehtimmien bïjre saemiengïelesne.
maanasåjhtoen moenehtsen åelesne galka saemien gïele- jïh kultuvremaahtoeh maanasåjhtoen institusjovni sijse bïejedh
-Saemien maanah jïh noerh meedijafaalenassem daarpesjieh mah dej jieledem vuesiehtieh jïjtsh gïeline, eadtjohkelaakan.
eevtjedh guktie saemien tjaaleldahkh orrestehtedh jïh gihtjedimmiem jieniemdidh
Lissine dovne digitaale baakoegærjah jïh interaktijve saemienkuvsjh, jïh noerhtesaemien maasjinejarkoestimmiedïenesje nöörjengïelese.
Skïereden 13.b. 2007 dle EN'i generalekrirrie EN'sne bæjhkoehtimmiem nænnoesti aalkoealmetji reaktaj bïjre.
5 - Tjaktjegåatome I. Laante rïhkedahken, doh bielieh tjaktjedajveste gusnie sarvah aaltojde tjööngkieh rïhkedahkese skïeredahken, skïereden minngiegietjien raejeste gaskoeh gålkoen raajan.