diff --git "a/src/data/translations.tsv" "b/src/data/translations.tsv" new file mode 100644--- /dev/null +++ "b/src/data/translations.tsv" @@ -0,0 +1,308 @@ +id domain english afr_human afr_revised nso_human nso_revised zul_human zul_revised afr_gemini afr_gpt nso_gemini nso_gpt nso_nllb zul_gemini zul_gpt zul_nllb +1 Historical and Heritage Studies Great Britain's claim on the southern part of Delagoa Bay, 1822 - 1875 Groot-Brittanje se aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai, 1822-1875 Tleleime ya Brithani karolong e ka borwa ya Delagoa Bay, 1822 - 1875 Kleime ya Great Britain ya karolo ya borwa ya Delagoa Bay, 1822 - 1875 Umbango we-Brithani Enkulu maqondana nengxenye esentshonalanga neTheku i-Delagoa, kowe-1822 ukuya kowe-1875 Umbango weBrithani Enkulu maqondana nengxenye esentshonalanga ne-Delagoa Bay, kowe-1822 ukuya kowe-1875. Groot-Brittanje se aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai, 1822 - 1875 Groot-Brittanje se aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai, 1822 - 1875 Boipolelo bja Great Britain godimo ga karolo ya borwa ya Delagoa Bay, 1822 - 1875 Tšhupetšo ya Great Britain ka karolo ya borwa ya Lebopo la Delagoa, 1822 - 1875 Boiphemelomalwetši bja Great Britain go karolo ya borwa bja Delagoa Bay, 1822 - 1875 Isimangalo seGreat Britain engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay, 1822 - 1875 Ibango leGreat Britain engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay, 1822 - 1875 Ukufuna kweGreat Britain engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay, 1822 - 1875 +2 Historical and Heritage Studies In the period of 1822 to 1875, Great Britain made various claims regarding ownership of the southern part of Delagoa Bay which led to a number of incidents with Portugal. In die tydperk van 1822 tot 1875 het Groot-Brittanje verskeie aansprake gemaak met betrekking tot eienaarskap van die suidelike deel van Delagoabaai wat gelei het tot 'n aantal voorvalle met Portugal. Mengwageng ya 1822 go fihla ka 1875, Great Britain e dirile ditleleimi tše mmalwa mabapi le beng ba karolo ya ka borwa ya Delagoa Bay yeo e ilego ya lebiša go ditiragalo tše mmalwa le Portugal. Nakong ya 1822 go fihla ka 1875, Great Britain e dirile dikleimi tše di fapanego mabapi le beng ba karolo ya ka borwa ya Delagoa Bay yeo e ilego ya hlola ditiragalo tše mmalwa le Portugal. Ngesikhathi sowe-1822 ukuya kowe-1875, i-Great Britain yenza izibizo eziningi/ezehlukene maqondana nezibizo ngokuphathelene nokubunikazi bengxenye eseNyakatho ye-Delagoa Bay eyaholela ezehlakalweni eziyinamba ethile yase-Portugal. Ngesikhathi sowe-1822 ukuya kowe-1875, iBrithani yafuna kaningi ubunikazi ubunikazi bengxenye eseningizimu ye-Delagoa Bay okwaholela ezehlakalweni eziningi ne-Portugal. In die periode van 1822 tot 1875 het Groot-Brittanje verskeie aansprake gemaak rakende eienaarskap van die suidelike deel van Delagoabaai, wat tot 'n aantal insidente met Portugal gelei het. In die tydperk van 1822 tot 1875 het Groot-Brittanje verskeie aansprake gemaak oor die eienaarskap van die suidelike deel van Delagoabaai, wat gelei het tot 'n aantal voorvalle met Portugal. Mo lebakeng la 1822 go fihla ka 1875, Great Britain e ile ya dira dikgopelo tše di fapafapanego mabapi le beng ba karolo ya borwa ya Delagoa Bay tšeo di ilego tša hlohleletša ditiragalo tše mmalwa le Portugal. Mo nakong ya 1822 go fihla ka 1875, Great Britain e ile ya dira dipolelo tše di fapafapanego mabapi le beng bja karolo ya borwa ya Delagoa Bay yeo e ilego ya feleletša ka ditiragalo tše mmalwa le Portugal. Mo lebakeng la nako la 1822 go fihla ka 1875, Great Britain e dirile boipoeletšo bja mehutahuta mabapi le go ba beng ba karolo ya borwa bja Delagoa Bay gomme se se hlotše ditiragalo tše mmalwa le Portugal. Ngesikhathi sika-1822 kuya ku-1875, iGreat Britain yenza izimangalo ezahlukahlukene mayelana nobunikazi bengxenye eseningizimu yeDelagoa Bay okwaholela ezigamekweni eziningi nePortugal. Esikhathini esiphakathi kuka-1822 kuya ku-1875, i-Great Britain yenza izimangalo ezahlukene mayelana nobunikazi bengxenye eseningizimu ye-Delagoa Bay okwaholela ezigamekweni eziningi ne-Portugal. Esikhathini sika-1822 kuya ku-1875, iGreat Britain yenza izimangalo ezihlukahlukene mayelana nobunikazi bengxenye eseningizimu yeDelagoa Bay okwaholela ezenzakalweni eziningi nePortugal. +3 Historical and Heritage Studies On 27 July 1875 MacMahon decided in favour of the Portuguese. Op 27 Julie 1875 het MacMahon ten gunste van die Portugese besluit. Ka la 27 Phupu 1875 MacMahon o ile a tšea sephetho sa go thekga Mapotokisi. Ngomhla ka-27 Julayi we-1875 u-MacMahon wathatha isinqumo esasisiza amaPhuthukesi. Ngomhla zi-27 Julayi 1875 u-MacMahon wathatha isinqumo esasivuna amaPhuthukesi Op 27 Julie 1875 het MacMahon ten gunste van die Portugese besluit. Op 27 Julie 1875 het MacMahon ten gunste van die Portugese besluit. Ka la 27 Julae 1875 MacMahon o ile a dira phetho a thekga Mapotokisi. Ka di 27 Phupu 1875 MacMahon o ile a tšea lehlakore la Moporotesetšhe. Ka la 27 Julae 1875 MacMahon e tšere sephetho sa go thekga Maprotšhuši. Ngomhla zingama-27 kuJulayi ngowe-1875 uMacMahon wathatha isinqumo esivuna amaPutukezi. Ngo-27 kuJulayi 1875 uMacMahon wanquma ngakwabakwaPutukezi. Ngomhla zingama-27 kuNtulikazi 1875 uMacMahon wanquma ukuncamela amaPutukezi. +4 Historical and Heritage Studies These claims did not follow any specific pattern. Hierdie eise het geen spesifieke patroon gevolg nie. Ditleleimi tše ga se tša latela lenaneo le ge e ka ba le rilego. Dikleimi tše ga se tša latela mokgwa ofe goba ofe wo o itšego. Lezi zibizo azizange zilandele yinoma yiliphi iphethini elicacisiwe. Lokhu kufuna akuzange kulandele noma iyiphi iphethini ethile. Hierdie bewerings het geen spesifieke patroon gevolg nie. Hierdie eise het nie enige spesifieke patroon gevolg nie. Dikgononwa tše ga di a latela mokgwa ofe goba ofe wo o itšego. Dikgopolo tše ga se tša latela paterone efe goba efe e itšego. Dikopo tše ga se tša latela mokgwa wo itšego. Lezi zimangalo azizange zilandele noma iyiphi indlela ethize. Lezi zimangalo azizange zilandele iphethini ethile. Lezi zimangalo azizange zilandele iphethini ethile. +5 Historical and Heritage Studies Captain William Fitzwilliam Owen can be regarded as the champion of the British claim to the southern part of Delagoa Bay. Kaptein William Fitzwilliam Owen kan beskou word as die kampioen van die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. MoKapotene William Fitzwilliam Owen a ka tšewa bjalo ka mampodi wa tleleimi ya Brithania karolong ya ka borwa bja Kou ya Delagoa. Mokapotene William Fitzwilliam Owen a ka tšewa bjalo ka nkgwete ya kleime ya British ya karolo ya ka borwa ya Delagoa Bay. UKaputeni-William Fitzwilliam Owen angathathwa njengeqhawe laseBrithani engxenyeni esenyakatho ye-Delagoa Bay. UKaputeni-William Fitzwilliam Owen angathathwa njengolelwa izimfuno zeBrithani zngxenyeni eseningizimu ye-Delagoa Bay. Kaptein William Fitzwilliam Owen kan beskou word as die kampvegter van die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. Kaptein William Fitzwilliam Owen kan beskou word as die kampioen van die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. Mokapotene William Fitzwilliam Owen a ka tšewa bjalo ka mphenyašilo wa kgang ya Brithania ya karolo ya borwa ya Delagoa Bay. Mokaptene William Fitzwilliam Owen a ka lebelelwa bjalo ka mogale wa boipiletšo bja Borithane karolong ya borwa ya Lebopo la Delagoa. Mokaptene William Fitzwilliam Owen a ka bonwa bjalo ka mogale wa boipoeletšo bja Brithania go karolo ya borwa bja Delagoa Bay. UKaputeni uWilliam Fitzwilliam Owen angabhekwa njengompetha wesimangalo saseBrithani engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay. UKaputeni uWilliam Fitzwilliam Owen angabhekwa njengompetha wesimangalo saseBrithani engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay. UKaputeni uWilliam Fitzwilliam Owen angabhekwa njengomphathi wezikhalo zaseBrithani engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay. +6 Historical and Heritage Studies His agreements with tribal leaders of Tembe and Maputo in 1823 lay the foundation for the British claim to the southern part of Delagoa Bay. Sy ooreenkomste met stamleiers van die Tembe en Maputo in 1823 lê die grondslag vir die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. Ditumellano tša gagwe le baetapele ba setšo/bogoši bja Tembe le Maputo ka 1823 di beile motheo wa tleleimi ya Brithania karolong ya borwa bja Kou ya Delagoa . Ditumelelano tša gagwe le baetapele ba magoši a Tembe le Maputo ka 1823 di bea motheo wa kleimi ya British go karolo ya borwa ya Delagoa Bay. Isivumelwano sakhe nabaholi bendabuko bakwa-Tembe kanye ne-Maputo ngowe-1823 babeka isisekelo sesibizo se-Brithani engxenyeni esentshonalanga ye-Delagoa Bay. Isivumelwano sakhe nabaholi bendabuko bakwa-Tembe kanye ne-Maputo ngowe-1823 sabeka isisekelo sesibizo se-Brithani engxenyeni eseningizimu ye-Delagoa Bay. Sy ooreenkomste met stamhoofde van Tembe en Maputo in 1823 het die grondslag gelê vir die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. Sy ooreenkomste met stamleiers van Tembe en Maputo in 1823 het die grondslag gelê vir die Britse aanspraak op die suidelike deel van Delagoabaai. Ditumelelano tša gagwe le baetapele ba merafe ya Tembe le Maputo ka 1823 di ile tša thea motheo wa kgang ya Brithani ya karolo ya borwa ya Delagoa Bay. Ditumelelano tša gagwe le baetapele ba merafe ya Tembe le Maputo ka 1823 di ile tša hloma motheo wa pego ya Borithane ya karolo ya borwa ya Lebopo la Delagoa. Ditumelelano tša gagwe le baetapele ba setšo ba Tembe le Maputo ka 1823 di ile tša bea motheo wa gore Brithania e nyake karolo ya borwa bja Delagoa Bay. Isivumelwano sakhe nabaholi bendabuko bakwa-Tembe kanye neMaputo ngowe-1823 sabeka isisekelo sezimfuno ze-Brithani engxenyeni eseningizimu ye-Delagoa Bay. Isivumelwano sakhe nabaholi bendabuko bakwa-Tembe kanye neMaputo ngowe-1823 sabeka isisekelo sezimfuno ze-Brithani engxenyeni eseningizimu ye-Delagoa Bay. Izivumelwano zakhe nabaholi bezizwe zaseTembe naseMaputo ngowe-1823 zabeka isisekelo sokubangoba amaBrithani engxenyeni eseningizimu yeDelagoa Bay. +7 Historical and Heritage Studies Portuguese protests against Owen’s aggressive advancement of British interests in Delagoa Bay led to the first correspondence on diplomatic level in 1826. Portugese betogings teen Owen se aggressiewe bevordering van Britse belange in Delagoabaai het in 1826 tot die eerste korrespondensie op diplomatieke vlak gelei. Boipelaetšo bja Mapotokisi kgahlanong le tšwelopele e maatla ya Owen ya dikgahlego tša Brithania kua Delagoa Bay bo ile bja lebiša mangwalong a mathomo a bodiplomate ka 1826. Boipelaetšo bja Mapotokisi kgahlanong le tšwelopele e bogale ya Owen ya dikgahlego tša British kua Delagoa Bay bo hlotše poledišano ya mathomo maemong a botiplomate ka 1826. Ukuzabalaza kwama-Phuthukezi maqondana no-Owen nokuphumelelisa ngobudlova ukunakwa kwamaBrithani e-Delagoa Bay kwaholela ekuxhumaneni kokuqala ezingeni lamanxusa ngowe-1826. Ukuzabalaza kwama-Phuthukezi maqondana no-Owen nokuphumelelisa ngobudlova ukunakwa kwamaBrithani e-Delagoa Bay kwaholela ekuxhumaneni kokuqala ezingeni lamanxusa ngowe-1826. Portugese protes teen Owen se aggressiewe bevordering van Britse belange in Delagoabaai het gelei tot die eerste korrespondensie op diplomatieke vlak in 1826. Portugese protes teen Owen se aggressiewe bevordering van Britse belange in Delagoabaai het gelei tot die eerste korrespondensie op diplomatieke vlak in 1826. Dipingwenyana tša Mapotokisi kgahlanong le kgatelopele ya Owen ya bogafse ya dikgahlego tša Brithani ka Delagoa Bay di ile tša feleletša ka mangwalo a mathomo a boemedi ka ngwaga wa 1826. Dipela tša Moporotesetana kgahlanong le kgatelopele ya Owen ya go gatelela mešomo ya Borithane kua Delagoa Bay di ile tša feleletša ka diphetogo tša pele tša boemedi ka 1826. Ditšhupetšo tša Maprotšhu kgahlanong le go tšwetša pele ka bogale ga dikgahlego tša Mabrithani ka go Delagoa Bay go ile gwa feletša ka go ngwagana ga mathomo maemong a tša dipolotiki ka 1826. Imibhikisho yamaPutukezi ngokumelene nokuqhubekisela phambili ngobudlova kuka-Owen izintshisakalo zaseBrithani eDelagoa Bay yaholela ekuxhumaneni kokuqala ezingeni lobudlelwano ngo-1826. Izikhalazo zamaPutukezi ngokumelene nokunyakaza okunenhloso kuka-Owen kwezintshisekelo zaseBrithani eDelagoa Bay kwaholela ekuxhumaneni kwezinga lobudlelwano ngo-1826. Ukuphikisana kwamaPutukezi ngokuthuthuka kuka-Owen kobudlova kwezintshisekelo zaseBrithani e-Delagoa Bay kwaholela ekubhalelwaneni kokuqala ezingeni lezokuxhumana ngo-1826. +8 Historical and Heritage Studies This correspondence and especially the difference of interpretation of the Anglo- Portuguese convention of 1817, would form the foundation of the Delagoa Bay arbitration in 1875. Hierdie korrespondensie en veral die verskil van interpretasie van die Anglo-Portugese konvensie van 1817, sou die grondslag van die Delagoabaai-arbitrasie in 1875 vorm. Dikgokagana tše, kudukudu phapano ya tlhathollo ya Maisemane le Mapotokisi ya 1817, e be e tla bopa motheo wa kahlolo ya Kou ya Delagoa ka 1875. Poledišano ye ebile kudukudu phapano ya tlhathollo ya kopano ya Anglo- Portuguese ya 1817, e bile ya tla ya bopa motheo wa go ahlolwa ga Delagoa Bay ka 1875. Loku kuxhumana futhi ikakhulukazi umehluko wokuhumusha umhlangano we-Anglo- Portuguese sowe-1817, wawuzokwakha isisekelo sokulamula sase-Delagoa Bay sowe-1875. Lokhu kuxhumana futhi ikakhulukazi umehluko wokuhumusha isivumelwano se-Anglo- Portuguese sowe-1817, kwakuzokwakha isisekelo sokulamula sase-Delagoa Bay sowe-1875. Hierdie korrespondensie, en veral die verskil in interpretasie van die Anglo-Portugese konvensie van 1817, sou die grondslag vorm van die Delagoabaai-arbitrasie in 1875. Hierdie korrespondensie en veral die verskil in interpretasie van die Anglo-Portugese konvensie van 1817, sou die grondslag vorm van die Delagoabaai-arbitrasie in 1875. Mangwalo a le go fapana ga tlhaloso ya kopano ya Anglo-Portuguese ya 1817, kudu-kudu, di be di tla thea motheo wa dipoledišano tša Delagoa Bay ka 1875. Lengwalo le, kudu phapano ya tlhaloso ya tumelelano ya Anglo-Portugal ya 1817, e be e tla ba motheo wa kgethologanyo ya Delagoa Bay ka 1875. Lengwalo le, kudukudu go fapana ga tlhathollo ya tumelelano ya Anglo-Portuguese ya 1817, e tla bopa motheo wa go sekiša tsheko ya Delagoa Bay ka 1875. Le mibhalo kanye ikakhulukazi umehluko ekuchazeni isivumelwano se-Anglo-Portuguese sango-1817, kwakuyoba yisisekelo sokulamula kweDelagoa Bay ngo-1875. Le mibhalo futhi ikakhulukazi umehluko wokuchazwa kwesivumelwano se-Anglo-Portuguese sango-1817, kwakuzokwakha isisekelo sokulamula kwe-Delagoa Bay ngo-1875. Lokhu kufinghana futhi ikakhulukazi umehluko wokuhumusha isivumelwano samaNgisi namaPutukezi sango-1817, kwakuyoba isisekelo sokubanda kweDelagoa Bay ngowe-1875. +9 Historical and Heritage Studies Renewed British interest in the possibility of trade relations with the southern part of Delagoa Bay led to the British occupation of Inyack Island in the mouth of the Bay in November 1861. Hernieude Britse belangstelling in die moontlikheid van handelsbetrekkinge met die suidelike deel van Delagoabaai het gelei tot die Britse besetting van Inyack-eiland in die mond van die Baai in November 1861. Kgahlego e mpshafaditšwego ya Brithania ya kgonagalo ya dikamano tša kgwebo le karolo ya ka borwa ya Delagoa Bay e ile ya lebiša go thopeng ga Brithania ga Sehlakahlakeng sa Inyack molomong wa Kou ka November 1861. Kgahlego e mpshafaditšwego ya British ya kgonagalo ya dikamano tša kgwebo le karolo ya borwa ya Delagoa Bay e ile hlotše go dula ga British Sehlakahlakeng sa Inyack molomong wa Bay ka November 1861. Ukunaka kweBrithani okwenziwe kabusha ngokungabakhona kokuhlobana kwezohwebo nengxenye eseningizimu ye-Delagoa Bay kwaholela ekutheni iBrithishi ithathe Isiqhingi sase-Inyack esasisemlonyeni Wesiqhingi ngoNovemba kowe-1861. Intshisekelo entsha yeBrithani yobudlelwano obungakhona bezohwebo nengxenye eseningizimu ye-Delagoa Bay kwaholela ekutheni iBrithishi ithathe Isiqhingi sase-Inyack esasisemlonyeni wechweba ngoNovemba kowe-1861. Hernude Britse belangstelling in die moontlikheid van handelsbetrekkinge met die suidelike deel van Delagoabaai het gelei tot die Britse besetting van Inhaca-eiland in die mond van die Baai in November 1861. Hernude Britse belangstelling in die moontlikheid van handelsbetrekkinge met die suidelike deel van Delagoabaai het gelei tot die Britse besetting van Inyack-eiland in die mond van die baai in November 1861. Kgahlego ye mpsha ya Britain mabapi le kgonagalo ya dikamano tša kgwebo le karolo ya borwa ya Delagoa Bay e ile ya feletša ka go thopša ga Sehlakahlaka sa Inyack ke Britain molomong wa Kgaogano ka November 1861. Thahasello ye mpsha ya Maborithane mabapi le kgonagalo ya dikamano tša kgwebo le karolo ya borwa ya Lebopo la Delagoa e ile ya eta pele go thopeng ga Sehlakahlaka sa Inyack ka molomong wa Lebopo ka Ngwaga wa 1861. Kgahlego ye mpshafaditšwego ya Brithania go kgonagalo ya dikamano tša kgwebišano le karolo ya borwa bja Delagoa Bay go ile gwa feletša ka go thopša ga Sehlakahlaka sa Inyack ke Brithania go melomo ya Bay ka Nofemere 1861. Ukuvuseleleka kwentshisekelo yabaseBrithani emandleni okuba nobudlelwano bezohwebo nengxenye eseningizimu yeDelagoa Bay kwaholela ekuthatheni kweBrithani iSiqhingi sase-Inyack emlonyeni weBay ngoNovemba 1861. Intshisekelo entsha yaseBrithani emathubeni obudlelwane bezohwebo nengxenye eseningizimu yeDelagoa Bay yaholela ekuthathweni kwe-Inyack Island emlonyeni weBay ngoNovemba 1861. Intshisekelo entsha yaseBrithani emathubeni obudlelwano bezohwebo nengxenye eseningizimu yeDelagoa Bay yaholela ekuhlaselweni kwesiqhingi sase-Inyak emlomo weBay ngoLwezi 1861. +10 Historical and Heritage Studies The attempts of President M.W. Pretorius in 1868 to expand the Zuid-Afrikaansche Republiek’sZ.A.R.’s territory to Delagoa Bay and his recognition of Portugal’s claim to the southern part of the bay, led to protestation from the British government. Die pogings van president M.W. Pretorius in 1868 om die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) se grondgebied na Delagoabaai uit te brei en sy erkenning van Portugal se aanspraak op die suidelike deel van die baai, het tot protes van die Britse regering gelei. Maiteko a Mopresidente M.W. Pretorius ka 1868 go katološa naga ya Zuid-Afrikaansche Republiek’sZ.A.R.’s go ya Koung ya Delagoa le go lemoga ga gagwe tleleimi ya Portugal karolong ya borwa bja koung, go ile gwa lebiša boipelaetšong go tšwa mmušong wa Brithania. Maiteko a Mopresidente MW Pretorius ka 1868 a go katološa naga ya Zuid-Afrikaansche Republiek'sZ.AR go ya Delagoa Bay le go lemoga ga gagwe kleimi ya Portugal go karolo ya borwa ya bay, e hlotše boipelaetšo go tšwa mmušong wa British. Imizamo kaMongameli u-M.W. Pretorius ngowe-1868 ukwandisa indawo umbuso we-Z.A.R. we-Riphabhuliki yaseNingizimu Afrika e-Delagoa Bay kanye nokukhumbula isibizo se-Phothugali engxenyeni eseningizimu yesiqhingi, okwaholela emzabalazweni owawuvela kuhulumeni waseBrithishi. Imizamo kaMongameli u-M.W. Pretorius ngowe-1868 yokwandisa indawo umbuso we-Z.A.R. we-Riphabhuliki yaseNingizimu Afrika e-Delagoa Bay kanye nokwamukela izimfuno ze-Phothugali zengxenye eseningizimu yechweba, okwaholela emzabalazweni owawuvela kuhulumeni waseBrithini. Die pogings van President M.W. Pretorius in 1868 om die Zuid-Afrikaansche Republiek (Z.A.R.) se grondgebied uit te brei na Delagoabaai en sy erkenning van Portugal se aanspraak op die suidelike deel van die baai, het gelei tot protes van die Britse regering. Die pogings van President M.W. Pretorius in 1868 om die Zuid-Afrikaansche Republiek (Z.A.R.) se grondgebied na Delagoabaai uit te brei en sy erkenning van Portugal se aanspraak op die suidelike deel van die baai, het tot besware van die Britse regering gelei. Maiteko a Mopresidente M.W. Pretorius ka 1868 a go katološa naga ya Zuid-Afrikaansche Republiek (Z.A.R.) go ya Delagoa Bay le go amogela ga gagwe kgang ya Portugal ya gore karolo ya borwa ya lewatle leo ke ya bona, di ile tša hlohleletša dingongorego go tšwa go mmušo wa British. Diteko tša Mopresidente M.W. Pretorius ka 1868 tša go katološa naga ya Zuid-Afrikaansche Republiek (Z.A.R.) go fihla Lebopong la Delagoa le go amogela ga gagwe pego ya Portugal ya go re e na le seripa sa borwa sa lebopo, di ile tša hlohleletša kganetšo go tšwa mmušong wa Borithane. Maitekelo a Mopresitente M.W. Pretorius ka 1868 a go katološa naga ya Zuid-Afrikaansche RepublieksZ.A.R. go fihla ka Delagoa Bay le go amogela ga gagwe ga boiphemelo bja Portugal go karolo ya borwa bja yona, go ile gwa feletša ka boipelaetšo go tšwa mmušong wa Brithania. Imizamo kaMongameli M.W. Pretorius ngo-1868 yokwandisa indawo yeRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika (iZ.A.R.) yaze yafika eDelagoa Bay kanye nokuqashelwa kwakhe isimangalo sePortugal engxenyeni eseningizimu yale ndawo, kwaholela ekuphikisaneni okuvela kuhulumeni waseBrithani. Imizamo kaMongameli uM.W. Pretorius ngo-1868 yokwandisa indawo yeZuid-Afrikaansche Republiek (Z.A.R.) iye eDelagoa Bay kanye nokwamukela kwakhe isimangalo sasePortugal engxenyeni eseningizimu yebhayi, kwaholela ekuphikisaneni nohulumeni waseBrithani. Imizamo kaMongameli M.W. Pretorius ngowe-1868 yokunweba indawo ye-Zuid-Afrikaansche RepublieksZ.A.R. eya e-Delagoa Bay kanye nokuqaphela kwakhe ukubeka kwePortugal ingxenye eseningizimu ye-bay, kwaholela ekubhikisaneni kukahulumeni waseBrithani. +11 Historical and Heritage Studies Lengthy Anglo-Portuguese negotiations would eventually lead to a combined decision to have the issue of their opposing claims arbitrated by the French president, Marshal Patrice MacMahon. Lang Anglo-Portugese onderhandelinge sou uiteindelik lei tot 'n gesamentlike besluit om die kwessie van hul opponerende eise te laat arbitreer deur die Franse president, maarskalk Patrice MacMahon. Ditherišano tše telele tša Maisemane le Mapotokisi di be di tla feleletša di lebiša phethong e kopantšwego ya gore taba ya ditleleimi tša bona tše di ganetšana e ahlolwe ke mopresidente wa Fora, Marshal Patrice MacMahon. Ditherišano tše telele tša Maisemane le Mapotokisi ka nako di ile tša feleletša di lebiša sephethong se kopantšwego sa gore taba ya dikleimi tša bona tše di ganetšago di ahlolwe ke mopresidente wa Fora, Marshal Patrice MacMahon. Izingxoxo ezathatha isikhathi eside ze-Anglo-Portuguese ekugcineni kuzoholela ekuthathweni kwesinqumo sokuba nodaba olumaqondana nokuphikisa izibizo zabo ezazilanyulwa ngumongameli wabaseFulentshi, u-Marshal Patrice MacMahon. Izingxoxo ezathatha isikhathi eside ze-Anglo-Portuguese zaholela ekugcineni ekuthathweni kwesinqumo sokuba udaba lokuphikisa izimfuno zabo zilanyulwe ngumongameli wabaseFrance, u-Marshal Patrice MacMahon. Langdurige Anglo-Portugese onderhandelinge sou uiteindelik lei tot 'n gesamentlike besluit om die kwessie van hul opponerende aansprake deur die Franse president, Maarskalk Patrice MacMahon, te laat arbitreer. Langdurige Anglo-Portugese onderhandelings sou uiteindelik lei tot 'n gesamentlike besluit om die kwessie van hul teenstrydige aansprake deur die Franse president, Maarskalk Patrice MacMahon, te laat arbitreer. Dipoledišano tše ditelele tša Anglo le Portuguese di be di tla feleletša ka go tšweletša sephetho sa go kopana sa gore kgang ya dikgopelo tša bona tšeo di ganetšanago e rarollwe ke mopresidente wa Fora, Marshal Patrice MacMahon. Dipoledišano tše telele magareng ga Maanglo le Mapotokisi di be di tla feleletša ka phetho ye kopanego ya gore taba ya dipolelo tša bona tše di ganetšanago e sekasekwe ke mopresidente wa Mafora, Marshal Patrice MacMahon. Ditherišano tše ditelele tša Anglo-Portuguese mafelelong di tla feletša ka sephetho sa mohlakanelwa sa go dira gore taba ya dingongorego tša bona tše di thulanago e ahlolwe ke mopresitente wa Fora, Marshal Patrice MacMahon. Izingxoxo ezinde zamaNgisi neziPutukezi ekugcineni zizoholela esinqumweni esihlanganisiwe sokuthi udaba lwezimangalo zabo eziphikisanayo luxazululwe ngumongameli waseFrance, uMarshal Patrice MacMahon. Izingxoxo ezinde zamaNgisi namaPutukezi ekugcineni zazoholela esinqumweni esihlangene sokuba udaba lwezimangalo zabo eziphikisanayo luhlulelwe ngumongameli waseFrance, uMarshal Patrice MacMahon. Izingxoxo ezinde zamaNgisi namaPutukezi ekugcineni zaziyoholela esinqumweni esihlanganisiwe sokuba udaba lwezimangalo zabo eziphikisanayo luhlolwe umongameli waseFrance, uMarshal Patrice MacMahon. +12 Economics Running events in a crisis context : a sport consumer marketing perspective Hardloopgeleenthede in 'n krisiskonteks: 'n sportverbruikersbemarkingsperspektief Hardloopgeleenthede in 'n krisiskonteks: 'n sportverbruikerbemarkingsperspektief Tshepetšo ya ditiragalo seemong sa mathata : pono ya papatšo ya bareki ba dipapadi Ditiragalo tša mekitimo ka nako ya mathata: Go lebeletšwe papatšo ya mmogedi wa dipapadi Izehlakalo zokugijima ngesikhathi sobungozi : umbono wokumaketha ezemidlalo womthengi Ukuqhuba imicimbi kwinqikithi yenkinga : umbono womthengi wokumaketha ezemidlalo Hardloopgeleenthede in 'n krisis konteks: 'n sportverbruikersbemarkingsperspektief Hardloopgeleenthede in 'n krisiskonteks: 'n sportverbruikersbemarkingsperspektief Ditiragalo tša go kitima mo seemong sa tšhakgalo: pono ya thekišo ya bareki ba dipapadi Go hlophša ditiragalo tša mabelo maemong a tlalelo: pono ya mebaraka ya bareki ba dipapadi. Go swara ditiragalo ka seemong sa mathata: ponelopele ya papatšo ya tša go rekišetšwa bareki ya dipapadi Imicimbi yokugijima esimeni senhlekelele: umbono wokumaketha umthengi wezemidlalo Ukusingatha imicimbi yezemidlalo esimweni senhlekelele: umbono wokumaketha kwabathengi bezemidlalo. Ukuqhuba imicimbi kumongo wobunzima: umbono wokumaketha kwabathengi kwezemidlalo +13 Economics In this thesis, Running events in a crisis context: a sport consumer marketing perspective, the candidate investigated emotional and behavioural aspects of sport event participation, specifically running events, prior to and during phases related to the unique COVID-19 crisis. In hierdie proefskrif, Running events in a crisis context: a sport consumer marketing perspektief, het die kandidaat emosionele en gedragsaspekte van sportbyeenkomsdeelname, spesifiek hardloopgeleenthede, voor en tydens fases wat verband hou met die unieke COVID-19-krisis ondersoek. In hierdie proefskrif, Hardloopgeleenthede in 'n krisiskonteks: 'n sportverbruikersbemarkingsperspektief, het die kandidaat emosionele en gedragsaspekte van sportbyeenkomsdeelname, spesifiek hardloopgeleenthede, voor en tydens fases wat verband hou met die unieke COVID-19-krisis ondersoek. Mo theseseng ye, Go swara ditiragalo seemong sa mathata: pono ya papatšo ya bareki ba dipapadi, nkgetheng o nyakišišitše dikarolo tša maikutlo le boitshwaro tša go tšea karolo ditiragalong tša dipapadi, kudukudu go swara ditiragalo, pele ga le nakong ya dikgato tšeo di amanago le mathata a moswananoši a COVID-19. Ka go thesese ye, itiragalo tša mekitimo ka nako ya mathata: Go lebeletšwe papatšo ya mmogedi wa dipapadi Kule thisisi, Izehlakalo zokugijima ngesikhathi sobungozi : umbono wokumaketha ezemidlalo womthengi, ikhandidethi iphenya izibonakaliso ngokozwelo kanye nokuziphatha ekubambeni iqhaza esehlakalweni sezemidlalo, ikakhulukazi ezehlakalweni zokugijima, ngaphambi kanye nangesikhathi samazinga ayehambisana nobungozi obukhethekile be-COVID-19. Kule thisisi, Ukuqhuba imicimbi kwinqikithi yenkinga: umbono womthengi wokumaketha ezemidlalo, umuntu ofanele uphenye ngezici zomzwelo kanye nokuziphatha ekubambeni iqhaza emcimbini wezemidlalo, ikakhulukazi ekuqhubeni imicimbi, ngaphambi kanye nangesikhathi samazinga ayehlobene nenkinga ekhethekile yo-COVID-19. "In hierdie tesis, ""Hardloopbyeenkomste in 'n krisis konteks: 'n sportverbruikerbemarkingsperspektief"", het die kandidaat emosionele en gedragsaspekte van sportbyeenkomsdeelname, spesifiek hardloopbyeenkomste, voor en tydens fases verwant aan die unieke COVID-19-krisis ondersoek." In hierdie tesis, Hardloopgeleenthede in 'n krisiskonteks: 'n sportverbruikersbemarkingsperspektief, het die kandidaat emosionele en gedragsaspekte van sportgeleentheiddeelname, spesifiek hardloopgeleenthede, voor en tydens fases wat verband hou met die unieke COVID-19-krisis ondersoek. Go thesis ye, Ditiragalo tša go Kitima mo seemong sa mathata: pono ya thekišo ya bareki ba dipapadi, mokandidata o nyakišišitše maswao a maikutlo le boitshwaro a go tšea karolo ditiragalong tša dipapadi, kudu ditiragalo tša go kitima, pele le ka dinako tša magato ao a amanago le bothata bjo bo ikgethilego bja COVID-19. Mo dithisiseng ye, Ditiragalo tša go Kitima mo maemong a krisis: pono ya mebaraka ya bareki ba dipapadi, moithuti o hlahlobile maikutlo le boitshwaro bja go tšea karolo ditiragalong tša dipapadi, kudu ditiragalo tša go kitima, pele le nakong ya mekgwa e amanang le krisis ya go ikgetha ya COVID-19. Ka mo theseseng ye, ya, Go swara ditiragalo ka seemong sa mathata: ponelopele ya papatšo ya bareki ya tša dipapadi, mokgethelwa o nyakišišitše ka ga maikutlo le maitshwaro a go kgatha tema ka mo ditiragalong tša dipapadi, kudukudu go swara ditiragalo, pele le ka nakong ya magato a go amana le mathata a COVID-19 ao a swanago a nnoši. Kulo mbhalo wocwaningo, othi Imicimbi yokugijima esimeni sobunzima: umbono wokumaketha abathengi bezemidlalo, umfundi uphenye izici ezingokomzwelo nezokuziphatha zokubamba iqhaza emicimbini yezemidlalo, ikakhulukazi imicimbi yokugijima, ngaphambi nangesikhathi sezigaba ezihlobene nenkinga eyingqayizivele ye-COVID-19. Kulesi sithasis, Imicimbi yokugijima esimeni senhlekelele: umbono wokumaketha kwabathengi bezemidlalo, umfundi waphenya izici zemizwa nokuziphatha ekubambeni iqhaza emicimbini yezemidlalo, ikakhulukazi imicimbi yokugijima, ngaphambi nangaphakathi kwezigaba ezihlobene nenhlekelele eyingqayizivele ye-COVID-19. Kulesi sihloko esithi, Ukusingatha imicimbi kumongo wobunzima: umbono wokumaketha kwabathengi kwezemidlalo, ikhandidethi luphenye izici ezingokomzwelo nezokuziphatha zokubamba iqhaza emcimbini wezemidlalo, ikakhulukazi ukusebeza imicimbi, ngaphambi nangesikhathi sezigaba ezihlobene nenkinga ye-COVID-19 eyingqayizivele. +14 Information Science The choice of constructivist, critical paradigms are explained as is the decision to use a quantitative survey to supplement the design. Die keuse van konstruktivistiese, kritiese paradigmas word verduidelik asook die besluit om 'n kwantitatiewe opname te gebruik om die ontwerp aan te vul. Kgetho ya diparadigm tša kago (constructivist), tša go sekaseka di hlalošwa bjalo ka sephetho sa go šomiša nyakišišo ya boleng go tlaleletša tlhamo. Ukhetho lwendlela yokwakha (i-constructivist), amapharadayimi agxekayo luyachazwa kanye nesinqumo sokwenza uhlolovo lwezibalo ukwengeza isifanekiso. Ukhetho lwendlela yokwakha (i-constructivist), amapharadayimi agxekayo ayachazwa kanye nesinqumo sokwenza uhlolo lwezibalo ukwengeza emklamweni. Die keuse van konstruktivistiese, kritiese paradigmas word verduidelik, asook die besluit om 'n kwantitatiewe opname te gebruik om die ontwerp aan te vul. Die keuse van konstruktivistiese, kritiese paradigmas word verduidelik, asook die besluit om 'n kwantitatiewe opname te gebruik om die ontwerp aan te vul. Kgetho ya mekgwa ya boagiši le ya go swaya diphošo e hlalošwa bjalo ka ge go hlalošwa le sephetho sa go šomiša nyakišišo ya go lekanya go tlaleletša moralo. Kgetho ya dipharadaeme tša kago tsebo le dipharadaeme tša kritiki e hlaloswa bjalo ka phetho ya go šomiša nyakišišo ya dipalo go tlaleletša mohlala. Kgetho ya mekgwa ya go tšea lehlakore, ye bohlokwa e hlalošwa ka fao go lego sephetho sa go šomiša dinyakišišo tša dipalopalo go tlaleletša moakanyetšo. Ukukhethwa kwezindlela zokwakha, ezibucayi kuchazwa kanye nesinqumo sokusebenzisa inhlolovo yezinombolo ukwesekela ukwakheka. Ukukhethwa kweziparadigm zokwakha, ezibucayi kuchazwe kanye nesinqumo sokusebenzisa inhlolovo yezibalo ukwengeza kumklamo. Ukukhethwa kwama-paradigms akhazimulayo, abucayi kuchazwa njengesinqumo sokusebenzisa inhlolovo yobungako ukuzelekelela ukuklama. +15 Information Science In Chapter 6, uMhlathuze municipality and the case study libraries is discussed in depth. In hoofstuk 6 word die uMhlathuze-munisipaliteit en die gevallestudiebiblioteke in diepte bespreek. Kgaolong ya 6, go ahlaahlwa ka botebo masepala wa uMhlathuze le makgobapuku a thuto ya mohlala.Dikutollo tša kgoboketšo ya datha di tšweletšwa, di kopantšwe ka fase ga merero ye mehlano ye megolo yeo e theilwego godimo ga dipotšišo tše kgolo tša nyakišišo. Esahlukweni sesi-6, umasipala waseMhlathuze kanye nemitapo yamabhuku yesehlakalo socwaningo kudingidwa ngokujulile. KwisiQephu sesi-6, umasipala waseMhlathuze kanye nemitapo yamabhuku yesimo socwaningo kudingidwa ngokujulile. In Hoofstuk 6 word die uMhlathuze munisipaliteit en die gevallestudie-biblioteke in diepte bespreek. In Hoofstuk 6 word uMhlathuze-munisipaliteit en die gevallestudiebiblioteke in diepte bespreek. Go Kgaolo ya 6, go bolelwa ka botlalo ka mmasepala wa uMhlathuze le dilaborari tša dinyakišišo tša ditaba. Kgaolong ya 6, masepala wa uMhlathuze le diithuti tša mabapi le dipuku di ahlaahlwa ka botlalo. Ka go Kgaolo ya 6, masepala wa uMhlathuze le makgobapuku a dinyakišišo tša seemo di ahlaahlwa ka botlalo. Isahluko sesi-6, umasipala waseMhlathuze kanye nemitapo yolwazi okuxoxwa ngayo ngokujulile. Esahlukweni sesi-6, kukhulunywa kabanzi ngomasipala wakwaMhlathuze kanye namalabhulali afundwayo. Esahlukweni sesi-6, umasipala wase-Mhlathuze kanye nemitapo yolwazi yocwaningo lwezigameko kuxoxwe ngokujulile. +16 Information Science The findings of the data collection are presented, collated under five main themes based on the main research questions. Die bevindinge van die data-insameling word aangebied, saamgestel onder vyf hooftemas gebaseer op die hoofnavorsingsvrae. Dikutollo tša kgoboketšo ya datha di tšweletšwa, di kopantšwe ka fase ga merero ye mehlano ye megolo yeo e theilwego godimo ga dipotšišo tše kgolo tša nyakišišo. Imiphumela yokuqoqa imininingwane iyethulwa, ihlanganiswe ngaphansi kwezindikimba ezisemqoka ezinhlanu kwesekwa emibuzweni yocwaningo esemqoka. Imiphumela yokuqoqa imininingo iyethulwa, ihlanganiswe ngaphansi kwezindikimba ezisemqoka ezinhlanu kusukelwa emibuzweni yocwaningo esemqoka. Die bevindinge van die data-insameling word aangebied, saamgevoeg onder vyf hooftemas gebaseer op die hoofnavorsingsvrae. Die bevindings van die data-insameling word aangebied, saamgevoeg onder vyf hooftemas gebaseer op die hoofnavorsingsvrae. Dikutollo tša kgobokanyo ya data di a hlagišwa, di kgobokantšwe ka fase ga dihlogo tše hlano tše dikgolo go ya ka dipotšišo tša motheo tša nyakišišo. Dikutollo tša kgoboketšo ya data di hlahiswa, di kgobokeditšwe ka tlase ga dihlogwana tše hlano tše dikgolo go ya ka dipotšišo tše dikgolo tša nyakišišo. Dikutollo tša go kgoboketša tshedimošo di a hlagišwa, tša kgoboketšwa ka fase ga merero ye mehlano ya motheo go lebeletšwe dipotšišo tše bohlokwa tša dinyakišišo. Imiphumela yokuqoqwa kwedatha iyethulwa, ihlanganiswe ngaphansi kwezingqikithi ezinhlanu ezisemqoka ngokusekelwe emibuzweni yocwaningo oluyinhloko. Imiphumela yokuqoqwa kwedatha yethulwa, ihlanganiswe ngaphansi kwezingqikithi ezinhlanu eziyinhloko ezisuselwe ezibuzweni ezinkulu zocwaningo. Okutholwe ekuqoqweni kolwazi kwethulwa, kuhlanganiswa ngaphansi kwezindikimba ezinhlanu ezinkulu ngokusekelwe emibuzweni eyinhloko yocwaningo. +17 Information Science Chapter 7 interprets and discusses the research findings in three primary analytic categories. Hoofstuk 7 interpreteer en bespreek die navorsingsbevindinge in drie primêre ontledende kategorieë. Kgaolo ya 7 e hlatholla le go ahlaahla dikutullo tša nyakišišo ka magoro a mararo a mathomo a tshekatsheko. Isahluko sesi-7 sihumusha siphinde sidingide imiphumela yocwaningo kuzinhlobo ezintathu zokuhlaziya eziyinhloko. IsiQephu sesi-7 sihumusha siphinde sidingide imiphumela yocwaningo kuzinhlobo ezintathu zokuhlaziya okuyisisekelo. Hoofstuk 7 interpreteer en bespreek die navorsingsbevindinge in drie primêre analitiese kategorieë. Hoofstuk 7 interpreteer en bespreek die navorsingsbevindinge in drie primêre analitiese kategorieë. Kgaolo ya 7 e hlatholla le go boledišana ka dikutollo tša dinyakišišo ka dikgoba tše tharo tša mathomo tša tshekatsheko. Kgaolo ya 7 e hlalosa le go ahlaahla diphetho tša dinyakišišo ka mekhutlo ye meraro ya tshekatsheko. Kgaolo ya 7 e hlatholla le go ahlaahla dikutollo tša dinyakišišo ka magoro a mararo a tshekatsheko ya motheo. Isahluko 7 sichaza futhi sixoxe ngemiphumela yocwaningo ngezigaba ezintathu eziyinhloko zokuhlaziya. Isahluko 7 lihumusha futhi lixoxe ngemininingwane yocwaningo ezigabeni ezintathu eziyinhloko zokuhlaziya. Isahluko 7 sihumusha futhi sidingida okutholwe ucwaningo ezigabeni ezintathu zokuhlaziya eziyinhloko. +18 Information Science An explanation of the steps to apply the new integrative approach to information inequality and poverty is provided. 'n Verduideliking van die stappe om die nuwe integrerende benadering tot inligtingsongelykheid en armoede toe te pas, word verskaf. Go filwe tlhalošo ya magato a go diriša mokgwa wo mofsa wa togaganyo go go se lekalekane ga tshedimošo le bohumanegi. Go filwe tlhalošo ya magato a go diriša mokgwa wo mofsa wa togaganyo go go se lekalekane ga tshedimošo le bohloki. Incazelo yezinyathelo zokusebenzisa isu elisha lokuhlanganisa ukungalingani kolwazi nobuphofu liyahlinzekwa. Incazelo yezinyathelo zokusebenzisa indlela entsha ebandakanyo yolwazi lokungalingani nobuphofu luyahlinzekwa. 'n Verduideliking van die stappe om die nuwe integrerende benadering tot inligting-ongelykheid en armoede toe te pas, word verskaf. 'n Verklaring van die stappe om die nuwe integrerende benadering tot inligtingongelykheid en armoede toe te pas, word verskaf. Go hlagišwa tlhalošo ya dikgato tša go šomiša mokgwa wo mofsa wa go kopanya go rarolla tlhokego ya tekatekano ya tshedimošo le bodiidi. Go fetišetšwa hlalošo ya dikgato tša go šomiša mokgwa o moswa wa go kopanya go se lekalekane ga tshedimosetso le bohloki. Go fanwa ka tlhalošo ya magato a go diriša mokgwa o moswa wa kopanyo go tshedimošo ya go se lekane le bodiidi. Kunikezwa incazelo yezinyathelo zokusebenzisa indlela entsha ehlanganisiwe yokulwa nokungalingani kolwazi nobubha. Kuhlinzekwa incazelo yezinyathelo zokusebenzisa indlela entsha yokuhlanganisa ukungalingani kolwazi nobubha. Incazelo yezinyathelo zokusebenzisa indlela entsha yokuhlanganisa ukungalingani kolwazi nobubha inikeziwe. +19 Information Science Final conclusions for addressing the problem is presented in Chapter 8 along with recommendations for libraries wishing to alleviate information inequality and poverty. Finale gevolgtrekkings vir die aanspreek van die probleem word in hoofstuk 8 aangebied saam met aanbevelings vir biblioteke wat inligtingsongelykheid en armoede wil verlig. Diphetho tša mafelelo tša go rarolla bothata di tšweleditšwe Kgaolong ya 8 gotee le ditšhišinyo tša makgobapuku ao a nyakago go fokotša go se lekalekane ga tshedimošo le bohumanegi. Iziphetho zokugcina zokubhekana nenkinga zethulwa Esahlukweni sesi-8 zihambisana neziphakamiso kumitapo yamabhuku efisa ukunciphisa ukungalingani kolwazi nobuphofu. Iziphetho zokugcina zokubhekana nenkinga zethulwa kwisiQephu sesi-8 zihambisana nezincomo kumitapo yamabhuku efisa ukunciphisa ulwazi lokungalingani nobuphofu. Finale gevolgtrekkings vir die aanspreek van die probleem word in Hoofstuk 8 aangebied, tesame met aanbevelings vir biblioteke wat inligting-ongelykheid en armoede wil verlig. Finale gevolgtrekkings vir die aanspreek van die probleem word in Hoofstuk 8 aangebied, tesame met aanbevelings vir biblioteke wat inligtingongelykheid en armoede wil verlig. Ditshepetšo tša mafelelo tša go rarolla bothata di tšweletšwa go Kgaolo ya 8 gotee le ditšhišinyo tša makgobapuku ao a nyakago go fokotša go se lekalekane ga tshedimošo le bodiidi. Diphihlelelo tša mafelelo tša go rarolla bothata di hlahletšwa go Kgaolo ya 8 mmogo le ditšhišinyo tša diithala tša go nyaka go fokotša go se lekalekane ga tshedimosetso le bofokodi. Mafetšo a mafelelo a go rarolla bothata bjo a hlagišwa ka go Kgaolo ya 8 gotee le ditšhišinyo go makgobapuku ao a nyakago go fokotša tlhokego ya tekatekano ya tshedimošo le bodiidi. Iziphetho zokugcina zokubhekana nenkinga zethulwa eSahlukweni 8 kanye nezincomo zamathala ezincwadi afisa ukunciphisa ukungalingani kolwazi nobubha. Izimphetho zokugcina zokubhekana nenkinga zethulwa eSahlukweni 8 kanye nezincomo zamalabhulali afisa ukunciphisa ukungalingani kolwazi nobubha. Iziphetho zokugcina zokubhekana nenkinga zethulwa eSahlukweni 8 kanye nezincomo zemitapo yolwazi efisa ukunciphisa ukungalingani kolwazi kanye nobumpofu. +20 Economics The study was conducted in three parts, with the first two applying a novel netnography among an online community of marathon runners, utilising both inductive and deductive qualitative research methods. Die studie is in drie dele uitgevoer, met die eerste twee wat 'n nuwe netnografie toegepas het onder 'n aanlyn gemeenskap van marathon hardlopers, wat beide induktiewe en deduktiewe kwalitatiewe navorsingsmetodes gebruik het. Die studie is in drie dele uitgevoer, met die eerste twee wat 'n nuwe netnografie toegepas het op 'n aanlyn gemeenskap van marathon hardlopers, wat sowel induktiewe as deduktiewe kwalitatiewe navorsingsmetodes gebruik het. Thuto e dirilwe ka dikarolo tše tharo, ka tše pedi tša mathomo go dirišitšwe netnography ye mpsha setšhabeng sa bakitimi ba marathone wainthanete sa batamelane ba marathon, go šomišwa bobedi mekgwa ya nyakišišo ya boleng ya gokgobokanya dathaya maleba (inductive) le wa go thoma ka theori (deductive). Ucwaningo lwenziwe ngezingxenye ezintathu, ezimbili zokuqala zisebenzisa indlela entsha yokucwaninga ngwkhompyutha (inetnografi) yenoveli phakathi komphakathi we-inthanethi wabagijimi bemijaho emide, kusetshenziswa izindlela zombili zokwenza ucwaningo, esingathi efundisayo nehlaziyayo ukuze ifinyelele ezinqumeni. Ucwaningo lwenziwe ngezingxenye ezintathu, ezimbili zokuqala zisebenzisa inetnografi yenoveli phakathi komphakathi we-inthanethi wabagijimi bemijaho emide, kusetshenziswa izindlela zombili zokwenza ucwaningo, esingathi efundisayo nehlayayo ukuze ifinyelele ezinqumeni. Die studie is in drie dele uitgevoer, met die eerste twee wat 'n nuwe netnografie toegepas het onder 'n aanlyn gemeenskap van marathonlopers, deur gebruik te maak van beide induktiewe en deduktiewe kwalitatiewe navorsingsmetodes. Die studie is in drie dele uitgevoer, met die eerste twee wat 'n nuwe netnografie toegepas het onder 'n aanlyn gemeenskap van marathon hardlopers, wat beide induktiewe en deduktiewe kwalitatiewe navorsingsmetodes gebruik het. Nyakišišo e ile ya dirwa ka dikarolo tše tharo, moo tše pedi tša mathomo di bego di šomiša netnography ye mpsha gare ga setšhaba sa inthanete sa dimathathoni, di šomiša mekgwa ya dinyakišišo tša qualitative ya inductive le deductive. Thuto e dirilwe ka dikarolo tše tharo, moo tše pedi tša mathomo di dirilego netnography ye mpsha gare ga setšhaba sa inthaneteng sa baraiši ba marathone, di šomiša mekgwa ya dinyakišišo ya boleng ya go hlama le ya go fopholetša. Dinyakišišo di dirilwe ka dikarolo tše tharo, moo tše pedi tša mathomo di dirišago netnokerafi ye mpsha magareng ga setšhaba sa inthaneteng sa batabelo ba lebelo la lebelo, ka go šomiša mekgwa ya dinyakišišo tša khwalithethifi tše di ka tšweletšago maikutlo le tša go tšea sephetho. Ucwaningo lwenziwe ngezigaba ezintathu, ezimbili zokuqala zisebenzisa indlela entsha ye-netnography phakathi komphakathi we-intanethi wabagijimi bemarathon, kusetshenziswa izindlela zocwaningo ezisezingeni eliphezulu ezihlanganisa ukuhlaziya okusuka kokuncane kuya kokukhulu nokusuka kokukhulu kuya kokuncane. Ucwaningo lwenziwa ngezingxenye ezintathu, kanti ezimbili zokuqala zisebenzisa indlela entsha ye-netnography phakathi komphakathi wabadlali bomjaho we-marathon abaku-inthanethi, kusetshenziswa izindlela zocwaningo ezisezingeni eliphezulu ezihlanganisa kokubili indlela yokuhlola nokuhlola. Ucwaningo lwenziwe izingxenye ezintathu, kanti ezimbili zokuqala zasebenzisa inoveli ye-netnography phakathi komphakathi we-inthanethi wabagijimi bamaraathon, kusetshenziswa zombili izindlela zokucwaninga zeqophelo ezi-inductive kanye nezindleko. +21 Economics In the third part, a quantitative CHAID segmentation approach was employed. In die derde deel is 'n kwantitatiewe CHAID-segmenteringsbenadering gebruik. Karolong ya boraro, go šomišitšwe mokgwa wa boleng wa karoganyo wa CHAID ya boleng. Engxenyeni yesithathu, indlela yezingxenye esezingeni ye-CHAID iye yasetshenziswa. Engxenyeni yesithathu, kwasetshenziswa indlela yokuhlukanisa ye-CHAID eqoqa futhi ihlaziye imininigo yezinombolo. In die derde deel is 'n kwantitatiewe CHAID-segmenteringbenadering gebruik. In die derde deel is 'n kwantitatiewe CHAID-segmenteeringsbenadering gebruik. Karolong ya boraro, go dirišitšwe mokgwa wa go arola wa CHAID wa go lekanya. Karolong ya boraro, go šomišitšwe mokgwa wa kgaoganyo wa CHAID wa dipalo. Ka go karolo ya boraro, go šomišitšwe mokgwa wa dikarogantšho tša CHAID tša dipalopalo. Engxenyeni yesithathu, kwasetshenziswa indlela yokuhlukanisa nge-CHAID yezibalo. Engxenyeni yesithathu, kwasetshenziswa indlela yokuhlukanisa ye-CHAID enezibalo. Engxenyeni yesithathu, kusetshenziswe indlela yokuhlukanisa i-CHAID ngobuningi. +22 Economics The first part focused on self-expressiveness and showed that event participants derive a deeper sense of happiness (or eudaimonia) from marathon event participation. Die eerste deel het gefokus op selfuitdrukking en het getoon dat deelnemers 'n dieper gevoel van geluk (of eudaimonia) uit marathonbyeenkomsdeelname put. Die eerste deel het gefokus op selfuitdrukking en getoon dat deelnemers 'n dieper gevoel van geluk (of eudaimonia) uit marathonbyeenkomsdeelname put. Karolo ya mathomo e be e lebišitšwe go boitlhalosong gomme e bontšhitše gore batšeakarolo ba tiragalo ba hwetša maikutlo a go tsenelela a lethabo (goba eudaimonia) ka go tšea karolo ditiragalong tša marathon. Ingxenye yokuqala yayiqondiswe ekuzethuleni komuntu uqobo lwakhe yaphinde yabonisa nokuthi ukubamba iqhaza kuzehlakalo zemarathoni zenza umuntu athole umuzwa ojulile wokujabula (noma i-eudaimonia) evela ekubambeni iqhaza esehlakalweni semarathoni. Ingxenye yokuqala yayiqondiswe ekuzethuleni komuntu uqobo lwakhe futhi iphinde yabonisa nokuthi ukubamba iqhaza kwimicimbi yemijaho emide kwenza umuntu athole umuzwa ojulile wokujabula (noma i-eudaimonia) evela ekubambeni iqhaza emjahweni omude. Die eerste deel het gefokus op selfuitdrukking en het gewys dat deelnemers aan die geleentheid 'n dieper gevoel van geluk (of eudaimonia) put uit maratongeleentheiddeelname. Die eerste deel het gefokus op self-uitdrukking en getoon dat deelnemers aan die geleentheid 'n dieper gevoel van geluk (of eudaimonia) verkry deur deelname aan marathongeleenthede. Karolo ya mathomo e be e lebane le boipolelo gomme e laeditše gore batšea-karolo ba tiragalo ba hwetša maikutlo a botebo a lethabo (goba eudaimonia) go tšea karolo ga tiragalo ya marathon. Karolo ya pele e ne e tsepamišitše go boipolelo gomme e bontšhitše gore batšeakarolo ba ditiragalo ba hwetša kwešišo e tseneletšego ya lethabo (goba eudaimonia) go tšwa go tšea karolo moletlong wa marathone. Karolo ya mathomo e beile šedi go go kgona go itlhalosa le go bontšha gore bakgathatema ba moletlo ba itemogela maikutlo a tseneletšego a lethabo (goba a go thabišwa ke menate) ka go kgatha tema go moletlo wa maathone. Ingxenye yokuqala igxile ekuzivezeni futhi yabonisa ukuthi abahlanganyeli bomcimbi bathola umuzwa ojulile wenjabulo (noma i-eudaimonia) ngokubamba iqhaza emcimbini wemarathon. Ingxenye yokuqala yagxila ekuzivezeni futhi yabonisa ukuthi ababambiqhaza emcimbini bathola injabulo ejulile (noma i-eudaimonia) ngokubamba iqhaza emcimbini womjaho omude. Ingxenye yokuqala yayigxile ekuzivezeni futhi yabonisa ukuthi abahlanganyeli bomcimbi bathola umuzwa ojulile wenjabulo (noma i-eudaimonia) ekubambeni iqhaza emcimbini wemaraathon. +23 Economics This results in positive marketing outcomes, particularly positive authentic electronic word-of-mouth communication. Dit lei tot positiewe bemarkingsuitkomste, veral positiewe outentieke elektroniese mond-tot-mond-kommunikasie. Dit lei tot positiewe bemarkingsuitkomste, veral positiewe outentieke elektroniese informele kommunikasie. Se se feletša ka dipoelo tše botse tša papatšo, kudukudu kgokagano ye botse ya nnete ya elektroniki ya kgokagano ya molomo. Loku kwaba nemiphumela yezokumaketha emihle (ephosethivi), ikakhulukazi ukuxhumana ngokuzwa kushiwo ngomlomo okuyiqiniso okuhle kwe-elekhthroniki. Lokhu kwaba nemiphumela yezokumaketha emihle, ikakhulukazi ekuxhumaneni ngokuzwa kushiwo ngomlomo okuyiqiniso okuhle kwe-elekhthronikhi. Dit lei tot positiewe bemarkingsuitkomste, veral positiewe outentieke elektroniese mond-tot-mond kommunikasie. Dit lei tot positiewe bemarkingsuitkomste, veral positiewe outentieke elektroniese mond-tot-mond kommunikasie. Se se feletša ka dipoelo tše dibotse tša papatšo, kudu-kudu poledišano ya molomo ka molomo ya elektroniki ya nnete ye botse. Se se feleletša ka diphetho tše di botse tša mebaraka, kudu-kudu poledišano ya elektroniki ya mantšu a go tšwa pelong. Se se feletša ka dipoelo tše kaone tša papatšo, kudukudu ka kgokagano ya elektroniki ya lentšu ka lentšu ya nnete ye kaone. Lokhu kuphumela emiphumeleni emihle yokumaketha, ikakhulukazi ukuxhumana okuhle okuyiqiniso kwe-elekthronikhi okusuka emlonyeni. Lokhu kuholela emiphumeleni emihle yokumaketha, ikakhulukazi ukuxhumana okuhle kweqiniso ngomlomo ngogesi. Lokhu kubangela imiphumela emihle yokumaketha, ikakhulukazi ukuxhumana kwezwi lomlomo nge-elekthronikhi okuyiqiniso. +24 Economics The second part showed that brand love is enduring during a crisis, and the third part showed the potential for virtual running events across different segments. Die tweede deel het getoon dat handelsmerkliefde tydens 'n krisis duursaam is, en die derde deel het die potensiaal vir virtuele hardloopgeleenthede oor verskillende segmente getoon. Die tweede deel het getoon dat handelsmerkaffiniteit tydens 'n krisis duursaam is, en die derde deel het die potensiaal vir virtuele hardloopgeleenthede oor verskillende segmente getoon. Karolo ya bobedi e bontšhitše gore lerato la leina le a swarelela nakong ya mathata, gomme karolo ya boraro e bontšhitše kgonagalo ya go swara ditiragalo tša go bonwa dikarolo tše di fapanego. Ingxenye yesibili yabonisa ukuthi ukuthanda ibhrendi kuyaqina ngesikhathi sobungozi, bese ingxenye yesithathu ibonise amandla izehlakalo zokugijima okubonakalayo ezinawo ngokuphambana kwezingxenye ezihlukahlukene. Ingxenye yesibili ibonise ukuthi ukuthanda ukuthanda igama lento kuyaqina ngesikhathi senkinga, bese ingxenye yesithathu ibonise amandla okuqhuba imicimbi ku-inthanethi kwizingxenye ezihlukahlukene. Die tweede deel het gewys dat handelsmerkliefde volhardend is tydens 'n krisis, en die derde deel het die potensiaal vir virtuele hardloopgeleenthede oor verskillende segmente getoon. Die tweede deel het getoon dat handelsmerk-liefde blywend is tydens 'n krisis, en die derde deel het die potensiaal vir virtuele hardloopgeleenthede oor verskillende segmente getoon. Karolo ya bobedi e bontšhitše gore lerato la brand le a thekga nakong ya mathata, gomme karolo ya boraro e bontšhitše kgonagalo ya ditiragalo tša go kitima tša virtual go ralala le dikarolo tše di fapafapanego. Karolo ya bobedi e bontšhitše gore lerato la leina le tšwela pele nakong ya tlalelo, gomme karolo ya boraro e bontšhitše monyetla wa ditiragalo tša go kitima tša inthaneteng go phatlalatša mekgwa e fapafapanego. Karolo ya bobedi e laeditše gore go rata leina la kgwebo go a kgotlelela nakong ya mathata, gomme karolo ya boraro e laeditše kgonagalo ya go diriša ditiragalo tša inthaneteng go ralala le makala ao a fapanego. Ingxenye yesibili ikhombise ukuthi ukuthandwa komkhiqizo kuyaqhubeka ngisho nangesikhathi sobunzima, kanti ingxenye yesithathu ikhombise amandla emiqhudelwano yokugijima ebonakalayo kuzo zonke izigaba ezahlukene. Ingxenye yesibili yabonisa ukuthi uthando lomkhiqizo luhlala njalo phakathi nenkinga, kanti ingxenye yesithathu yabonisa amandla emicimbi yokugijima ebonakalayo ezigabeni ezahlukene. Ingxenye yesibili ikhombise ukuthi uthando lwegama luhlala isikhathi eside ngesikhathi senhlekelele, kanti ingxenye yesithathu ikhombise amandla okwenza imicimbi ebonakalayo kuzo zonke izingxenye ezihlukene. +25 Economics The study provides theoretical, practical and methodological contributions within the field of sport marketing and consumer behaviour. Die studie lewer teoretiese, praktiese en metodologiese bydraes binne die veld van sportbemarking en verbruikersgedrag. Die studie lewer teoretiese, praktiese en metodologiese bydraes in die veld van sportbemarking en verbruikersgedrag. Thuto e fana ka meneelo ya teori, ya tirišo le ya mokgwa ka gare ga lefapha la papatšo ya dipapadi le boitshwaro bja bareki. Lolu cwaningo luhlinzeka ulwazi lwethiyori, lokusebenzisa kanye nolwendlela yokwenza ngaphakathi komkhakha wezokuziphatha kwabathengi kanye nokumaketha ezemidlalo. Lolu cwaningo luhlinzeka ulwazi lwethiyori, olubonakalayo futhi nolwendlela yokwenza ngaphakathi emkhakheni wezokuziphatha kwabathengi kanye nokumaketha ezemidlalo. Die studie lewer teoretiese, praktiese en metodologiese bydraes binne die veld van sportbemarking en verbruikersgedrag. Die studie bied teoretiese, praktiese en metodologiese bydraes binne die veld van sportbemarking en verbruikersgedrag. Nyakišišo e fana ka ditlabela tša theori, tša praktikale le tša mokgwa wa tshepetšo ka gare ga lefelo la thekišo ya dipapadi le maitshwaro a bareki. Thutelo e fana ka dikabelo tša teori, tša praekthikhale le tša mekgwa ka gare ga lefapha la papatšo ya dipapadi le boitshwaro bja bareki. Dinyakišišo tše di fana ka dithuša tša teori, tša tlwaetšo le tša mokgwa ka lekaleng la papatšo ya dipapadi le maitshwaro a bareki. Lolu cwaningo lunikeza iminikelo yethiyori, esebenzayo kanye nendlela yokwenza emkhakheni wokumaketha kwezemidlalo kanye nokuziphatha kwabathengi. Ucwaningo lunikeza izinzuzo zethiyori, ezisebenzayo nezendlela ngaphakathi kwenkambu yokumaketha kwezemidlalo nokuziphatha kwabathengi. Ucwaningo luhlinzeka ngegalelo lesayensi yethiyori, ezokusebenza kanye nendlela yokusebenza emkhakheni wokumaketha kwezemidlalo kanye nokuziphatha kwabathengi. +26 Information Science Chapter 5 will explain the qualitative research design and methodology of this study. Hoofstuk 5 sal die kwalitatiewe navorsingsontwerp en metodologie van hierdie studie verduidelik. Kgaolo ya 5 e tla hlaloša tlhamo yaboleng ya nyakišišo le mokgwa wa nyakišišo ye. ya boleng Isahluko sesi-5 sizochaza isifanekiso socwaningo lwezinga kanye nendlela okwenziwe ngayo lolu cwaningo. IsiQephu sesi-5 sizochaza umklamo wocwaningo lwezinga kanye nendlela okwenziwe ngayo lolu cwaningo. Hoofstuk 5 sal die kwalitatiewe navorsingsontwerp en metodologie van hierdie studie verduidelik. Hoofstuk 5 sal die kwalitatiewe navorsingsontwerp en metodologie van hierdie studie verduidelik. Kgaolo ya 5 e tla hlaloša tshepedišo ya dinyakišišo tša boleng le mokgwa wa dinyakišišo tša thuto ye. Kgaolo ya 5 e tla hlalosa moralo wa dinyakišišo tša boleng le mekgwa ya nyakišišo ye. Kgaolo ya 5 e tla hlaloša tlhamo ya dinyakišišo tša boleng le mekgwa ya dinyakišišo tše. Isahluko sesi-5 sizochaza ukwakheka kocwaningo olunzulu kanye nendlela yokucwaninga yalolu cwaningo. Isahluko 5 sizochaza ukwakheka kocwaningo lwekhwalithethivu kanye nendlela yocwaningo yalolu cwaningo. Isahluko 5 sizochaza ukwakheka kocwaningo olusezingeni eliphezulu kanye nendlela yalolu cwaningo. +27 Information Science A rationale for choosing to conduct two case studies is provided. n Rasionaal vir die keuse om twee gevallestudies uit te voer, word verskaf. n Rasionaal vir die keuse om twee gevallestudies te doen, word verskaf. Lebaka la go kgetha go dira dinyakišišo tše pedi tša ditiragalo le filwe. Kuhlinzekwa umqondo wokukhetha ukwenza izehlakalo zocwaningo ezimbili. Isizathu sokukhetha ukwenza izibonelo zocwaningo ezimbili. 'n Rasionaal vir die keuse om twee gevallestudies te doen, word verskaf. 'n Rasionaal vir die keuse om twee gevallestudies uit te voer, word verskaf. Go hlagišwa mabaka a go kgetha go dira dinyakišišo tše pedi tša ditaba. Go fa lebaka la go kgetha go dira dinyakišišo tše pedi tša ditaba go fihlile. Go fanwa ka mabaka a go kgethela go dira dinyakišišo tša seemo tše pedi. Kunikezwa isizathu sokukhetha ukwenza izifundo zamacala ezimbili. Isizathu sokukhetha ukwenza izifundo ezimbili zecala sinikeziwe. Kunikezwe isizathu esizwakalayo sokukhetha ukwenza izifundo ezimbili. +28 Informatics Towards a theoretical framework to support corporate governance through the use of a Business Process Management System : a South African perspective Op pad na 'n teoretiese raamwerk om korporatiewe bestuur te ondersteun deur die gebruik van 'n besigheidsprosesbestuurstelsel: 'n Suid-Afrikaanse perspektief Go ya tlhakong ya teori ya go thekga taolo ya dikhamphani ka tšhomišo ya Tshepedišo ya Taolo ya Tshepetšo ya Kgwebo : pono ya Afrika Borwa Tebelelo ya tlhako ya teori yeo e ka thekgago taolo ya dikhamphani ka go šomiša Lenaneotshepedišo la Taolo ya Tshepetšo ya Kgwebo: Go lebeletšwe Afrika Borwa Maqondana nohlaka oluyithiyori lokweseka ubuhulumeni obubumbene ngokusebenzisa ukusetshenziswa Kohlelo Lokuphatha Inqubo Yebhizinisi: Umbono waseNingizimu Afrika Maqondana nohlaka oluyithiyori lokweseka ukwengamela ngokubambisana ngokusebenzisa uHlelo Lokuphatha Inqubo Yebhizinisi: Umbono waseNingizimu Afrika Na 'n teoretiese raamwerk om korporatiewe bestuur te ondersteun deur die gebruik van 'n Besigheidsprosesbestuurstelsel: 'n Suid-Afrikaanse perspektief. Na 'n teoretiese raamwerk om korporatiewe bestuur te ondersteun deur die gebruik van 'n Besigheidsprosesbestuurstelsel: 'n Suid-Afrikaanse perspektief Go lebantšwe go thulaganyo ya theori ya go thekga taolo ya dikgwebo ka tšhomišo ya Sistimi ya Taolo ya Tshepedišo ya Kgwebo : pono ya Afrika Borwa Go lebantšha motheo wa teori go thekga taolo ya dikgwebo ka tšhomišo ya Mokgwa wa Taolo ya Mešomo ya Kgwebo: pono ya Afrika Borwa. Go ya go tlhako ya teori ya go thekga pušo ya dikhamphani ka go šomiša Lenaneo la Taolo ya Ditshepedišo tša Kgwebo : ponelopele ya Afrika Borwa Ngokubhekelela isisekelo esingokwethiyori sokusekela ukulawulwa kwamabhizinisi ngokusebenzisa iBusiness Process Management System : umbono waseNingizimu Afrika Ngakolunye uhlaka lwethiyori lokusekela ukuphatha izinkampani ngokusebenzisa uhlelo lokuphathwa kwezinqubo zebhizinisi: umbono waseNingizimu Afrika. Ohlangothini lohlaka lwemibononingo lokusekela ukuphathwa kwezinkampani ngokusebenzisa iBusiness Process Management System : umbono waseNingizimu Afrika +29 Informatics Corporate governance has been heavily criticised because of failures of companies across the globe. Korporatiewe bestuur is hewig gekritiseer weens mislukkings van maatskappye regoor die wêreld. Taolo ya dikhamphani e ile ya swaiwa diphošo kudu ka baka la go palelwa ga dikhamphani lefaseng ka bophara. Ubuhulumeni obubumbene buye bagxekwa kanzima kakhulu ngenxa yokuhluleka kwezinkampani ezihlanganisa umhlaba wonke. Ukwengamela ngokuhlanganela kuye kwagxekwa kakhulu ngenxa yokuhluleka kwezinkampani emhlabeni wonke. Korporatiewe bestuur is swaar gekritiseer as gevolg van mislukkings van maatskappye regoor die wêreld. Korporatiewe bestuur is sterk gekritiseer weens mislukkings van maatskappye regoor die wêreld. Taolo ya dikhamphani e swaiwa phoso kudu ka lebaka la go palelwa ga dikhamphani go ralala lefaseng. Molaotheo wa botsamaisi bja dikgwebo o nyatšwa kudu ka lebaka la go palelwa ke dikgwebo lefaseng ka bophara. Taolo ya dikhamphani e tshekilwe kudu ka lebaka la go palelwa ga dikhamphani go ralala le lefase. Ukubusa kwezinkampani kugxekwe kakhulu ngenxa yokwehluleka kwezinkampani emhlabeni wonke. Ukuphathwa kwezinkampani kugxekwe kakhulu ngenxa yokwehluleka kwezinkampani emhlabeni wonke. Ukubusa kwezinkampani kugxekwe kakhulu ngenxa yokwehluleka kwezinkampani emhlabeni jikelele. +30 Informatics After following a process of triangulation, the research findings were used to propose a theoretical framework that explains the utilisation of BPMSs in support of corporate governance in South Africa. Nadat 'n proses van triangulasie gevolg is, is die navorsingsbevindinge gebruik om 'n teoretiese raamwerk voor te stel wat die gebruik van BPMS's ter ondersteuning van korporatiewe bestuur in Suid-Afrika verduidelik. Ka morago ga go latela tshepedišo ya khutlotharo, dikhwetšo tša nyakišišo di šomišitšwe go šišinya tlhako ya teori yeo e hlalošago tšhomišo ya di-BPMS go thekga taolo ya dikhamphani ka Afrika Borwa. Ka morago ga go latela tshepedišo ya go kgaoganya tshedimošo, dikhwetšo tša nyakišišo di šomišitšwe go šišinya tlhako ya teori yeo e hlalošago tšhomišo ya di-BPMS go thekga taolo ya dikhamphani ka Afrika Borwa. Emuva kokulandela inqubo yokwenza okungunxantathu, imiphumela yocwaningo yasetshenziswa ukuphakamisa uhlaka lwethiyori echaza ukusetshenziswa kwama-BPMS ekwesekeni ubuhulumeni obubumbene eNingizimu Afrika. Ngemuva kokulandela inqubo yokwenza okungunxantathu, imiphumela yocwaningo yasetshenziswa ukuhlongoza uhlaka lwethiyori echaza ukusetshenziswa kwama-BPMS ekwesekeni ukuphatha ngokubambisana eNingizimu Afrika. Na die volg van 'n proses van triangulasie is die navorsingsbevindinge gebruik om 'n teoretiese raamwerk voor te stel wat die benutting van BPMS'e ter ondersteuning van korporatiewe bestuur in Suid-Afrika verduidelik. Na die volg van 'n proses van triangulasie, is die navorsingsbevindinge gebruik om 'n teoretiese raamwerk voor te stel wat die gebruik van BPMS'e ter ondersteuning van korporatiewe bestuur in Suid-Afrika verduidelik. Ka morago ga go latela tshepedišo ya triangulation, dikutollo tša dinyakišišo di ile tša šomišwa go šišinya tlhamego ya teori yeo e hlalošago tšhomišo ya di-BPMSs go thekga taolo ya dikoporasi ka Afrika Borwa. Ka morago ga go latela tshepedišo ya triangulation, diphetho tša dinyakišišo di ile tša šomišwa go šišinya sebopego sa teori seo se hlalosago tšhomišo ya BPMSs go thekga pušo ya dikgwebo mo Afrika Borwa. Ka morago ga go latela tshepedišo ya mahlakore a mararo, dikutollo tša dinyakišišo di ile tša šomišwa go šišinya tlhako ya teori ye e hlalošago tšhomišo ya di-BPMS ka thekgo ya pušo ya dikhamphani ka Afrika Borwa. Ngemva kokulandela inqubo ye-triangulation, imiphumela yocwaningo isetshenziswe ukusikisela uhlaka oluyimfundiso oluchaza ukusetshenziswa kwama-BPMS ekusekeleni ukubusa kwezinkampani eNingizimu Afrika. Ngemva kokulandela inqubo yokuhlanganisa imininingwane evela emithonjeni ehlukene, okutholakele ocwaningweni kwasetshenziswa ukuphakamisa uhlaka lwethiyori oluchaza ukusetshenziswa kwe-BPMSs ekusekeleni ukuphathwa kwezinkampani eNingizimu Afrika. Ngemva kokulandela inqubo engunxantathu, okutholwe ucwaningo kwasetshenziswa ukuphakamisa uhlaka lwezifundo oluchaza ukusetshenziswa kwama-BPMS ekusekeleni ukuphathwa kwezinkampani eNingizimu Afrika. +31 Informatics Finally, a theoretical framework, reviewed by experts from the domains of corporate governance and business process management, is presented. Laastens word 'n teoretiese raamwerk, wat deur kundiges uit die domeine van korporatiewe bestuur en besigheidsprosesbestuur hersien is, aangebied. Mafelelong, go tšweletšwa tlhako ya teori, yeo e lekotšwego ke ditsebi go tšwa dikarolong tša taolo ya dikhamphani le taolo ya tshepedišo ya kgwebo. Ekugcineni, uhlaka oluyithiyori, olwabuyekezwa ngochwepheshe abavela kwimikhakha yobuhulumeni obubumbene kanye nakunqubo yokuphatha ibhizinisi, luyethulwa. Ekugcineni, uhlaka lwethiyori, olwabuyekezwa ngochwepheshe abavela ezinkundleni zokwengamela ngokubambisana kanye nakuphatha inqub yebhizinisi, luyethulwa. Ten slotte word 'n teoretiese raamwerk, hersien deur kundiges uit die domeine van korporatiewe bestuur en besigheidsprosesbestuur, aangebied. Uiteindelik word 'n teoretiese raamwerk, hersien deur kundiges uit die domeine van korporatiewe bestuur en besigheidsprosesbestuur, aangebied. Mafelelong, go hlagišwa thaloko ya theori, yeo e hlahlobilwego ke ditsebi go tšwa mafapheng a taolo ya dikhamphani le taolo ya tshepedišo ya kgwebo. Mafelelong, sebopego sa teori, se hlahlobilwego ke ditsebi go tšwa mafapheng a taolo ya dikgwebo le taolo ya mekgwa ya kgwebo, se hlahiswa. Sa mafelelo, tlhako ya teori, ye e lekotšwego ke ditsebi go tšwa ka makaleng a pušo ya dikhamphani le taolo ya ditshepedišo tša kgwebo, e a hlagišwa. Ekugcineni, kwethulwa uhlaka olungokomcabango, olubuyekezwe yizazi ezivela emikhakheni yokuphathwa kwamabhizinisi kanye nokuphathwa kwemisebenzi yebhizinisi. Ekugcineni, uhlaka lwethiyori, olubuyekezwe ngochwepheshe abavela emikhakheni yokuphatha izinkampani kanye nokuphathwa kwezinqubo zebhizinisi, luyethulwa. Ekugcineni, uhlelokusebenza lwemiboniso, olubuyekezwe ochwepheshe abavela ezizindeni zokuphatha izinkampani kanye nokuphathwa kwezinqubo zebhizinisi, lwethulwa. +32 Informatics In response to these failures, legislative and regulatory changes have been introduced. In reaksie op hierdie mislukkings is wetgewende en regulatoriese veranderinge ingestel. Go arabela go palelwa mo, go tsebagaditšwe diphetogo tša molao le tša taolo. Ukuphendula loku kwehluleka, izinguquko zokuhambisa kanye nomthetho kuye kwangeniswa. Ukuphendula lokhu kwehluleka, izinguquko zokulawula nezomthetho kuye kwangeniswa. In reaksie op hierdie mislukkings is wetgewende en regulatoriese veranderinge ingestel. In reaksie op hierdie mislukkings is wetgewende en regulatoriese veranderinge ingestel. Go arabela diphošong tše, diphetogo tša semolao le tša taolo di tlišitšwe. E le karabelo go diphošo tše, diphetogo tša molao le taolo di tsentšwe. Go arabela go go palelwa fa, go tlišitšwe diphetogo tša melao le tša taolo. Ekuphenduleni kulokhu kuhluleka, kushicilelwe izinguquko zomthetho kanye nezokulawula. Ekuphenduleni lezi zinkinga, izinguquko zomthetho nezokulawula sezethuliwe. Ngenxa yalokhu kwehluleka, izinguquko zomthetho nezokulawula ziye zafakwa. +33 Informatics However, sceptics argue that compliance to these legislative and regulatory acts is costly and time consuming, contributing to overregulation. Skeptici voer egter aan dat voldoening aan hierdie wetgewende en regulatoriese wette duur en tydrowend is, wat bydra tot oorregulering. Lega go le bjalo, babelaedi ba nganga gore go obamela ditiro tše tša molao le tša taolo go bitša tšhelete e ntši e bile go ja nako, e lego seo se oketšago melao e feteletšego. Kodwa, abangabazayo bayaphikisa ukuthi ukuhlonipha le mithetho kanye nemithetho yokuhanjiswa kuyabiza futhi kudla nesikhathi, futhi kunikezela ukusetshenziswa kwimithetho yokuhambisa eminingi. Kodwa, abangabazayo bayaphikisa ukuthi ukuhlonipha le zizenzo zomthetho nokulawula kuyabiza futhi kudla nesikhathi, futhi kunesandla ekuawuleni okukhulu. Skeptici argumenteer egter dat voldoening aan hierdie wetgewende en regulatoriese handelinge duur en tydrowend is, wat bydra tot oorregulering. Skeptici voer egter aan dat nakoming van hierdie wetgewende en regulatoriese handelinge duur en tydrowend is, wat bydra tot oorregulering. Le ge go le bjalo, ba dipelaelo ba re go obamela melao ye le ditaelo tša taolo go a bitša kudu le go ja nako, gomme go tlaleletša go taolong e feteletšego. Le fa go ntse bjalo, ba belaelago ba bolela gore go latela melao le melawana ye e tura ebile e ja nako, gomme se se oketša taolo e feteletšego. Le ge go le bjale, batho bao ba sa tshephego molao ba bolela gore go obamela melao le ditshepedišo tše go a tura ebile go ja nako, gomme se se baka gore go be le taolo ye ntši kudu. Nokho, abagxeki baphikisa ngokuthi ukuthobela le mithetho eshayamthetho neyokulawula kubiza kakhulu futhi kudla isikhathi, okufaka isandla ekweqiseni ekulawuleni. Nokho, abangasavumelani bathi ukuhambisana nale mithetho nemigomo kubiza kakhulu futhi kudla isikhathi, kunomthelela ekulawuleni ngokweqile. Nokho, abanongabazane baphikisa ukuthi ukulandela le midlalo yomthetho neyalawulayo kuyabiza futhi kudla isikhathi, okunomthelela ekulawuleni ngokweqile. +34 Informatics Furthermore, these measures lack business value and there is no guarantee that adherence to these measures can be enforced. Verder het hierdie maatreëls nie besigheidswaarde nie en daar is geen waarborg dat die nakoming van hierdie maatreëls afgedwing kan word nie. Go feta fao, magato a a hloka boleng bja kgwebo gomme ga go na tiišetšo ya gore go diragatša magato a go ka gapeletšwa. Ngokuqhubekayo, lezi zinyathelo azinako okuyigugu kwebhizinisi futhi asikho isiqinisekiso sokuthi ukulandela lezi zinyathelo kungaphoqelelwa. Ukwedlula kulokho, lezi zinyathelo azinako ukubaluuleka ebhizinisini futhi asikho isiqinisekiso sokuthi ukulandela lezi zinyathelo kungaphoqelelwa. Verder het hierdie maatreëls geen besigheidswaarde nie en daar is geen waarborg dat nakoming van hierdie maatreëls afgedwing kan word nie. Verder het hierdie maatreëls geen besigheidswaarde nie en daar is geen waarborg dat nakoming van hierdie maatreëls afgedwing kan word nie. Go feta fao, magato a ga a na mohola wa kgwebo gomme ga go na tiišetšo ya gore go obamelwa ga magato a go ka gapeletšwa. Gape, mekgwa ye e hloka mohola wa kgwebo gomme ga go na sekgoba sa gore go latela mekgwa ye go ka gapeletšwa. Godimo ga fao, magato a a hloka boleng bja kgwebo ebile ga go na le tiišetšo ya gore go obamela magato a go ka gapeletšwa. Ngaphezu kwalokho, lezi zinyathelo azinayo inzuzo yebhizinisi futhi akukho siqinisekiso sokuthi ukunamathela kulezi zinyathelo kungaphoqelelwa. Ngaphezu kwalokho, lezi zinyathelo azinanzuzo kwezebhizinisi futhi akukho siqinisekiso sokuthi ukulandela lezi zinyathelo kungaphoqelelwa. Ngaphezu kwalokho, lezi zinyathelo zintula ukubaluleka kwebhizinisi futhi asikho isiqinisekiso sokuthi ukulandela lezi zinyathelo kungasetshenziswa. +35 Informatics This thesis presents an argument for the better utilisation of electronic means and specifically Business Process Management Systems (BPMSs) in support of corporate governance. Hierdie proefskrif bied 'n argument vir die beter benutting van elektroniese middele en spesifiek besigheidsprosesbestuurstelsels (BPMS's) ter ondersteuning van korporatiewe bestuur. Thesese ye e tšweletša ngangišano ya tšhomišo ye kaone ya mekgwa ya elektroniki kudu go lebanya Ditshepedišo tša Taolo ya Tshepetšo ya Kgwebo (BPMS) go thekga taolo ya dikhamphani. Le thesisi yethula impikiswano ekusetshenzisweni okungcono kokuqonda kwe-elekthroniki kanye Nezinhlelo Zenqubo Yokuphatha Amabhizinisi (i-BPMS) ukweseka ubuhulumeni obubumbene. Le thesisi yethula impikiswano ekusetshenzisweni okungcono kwendlela ye-elekhthronikhi kanye neZinhlelo Zenqubo Zokuphatha Amabhizinisi (ama-BPMS) ukweseka ukwengamela ngokubambisana. Hierdie tesis bied 'n argument vir die beter benutting van elektroniese middele en spesifiek Besigheidsprosesbestuurstelsels (BPMS'e) ter ondersteuning van korporatiewe bestuur. Hierdie tesis bied 'n argument aan vir die beter benutting van elektroniese middele en spesifiek Besigheidsprosesbestuurstelsels (BPMSs) ter ondersteuning van korporatiewe bestuur. Thesesi ye e tšweletša kgang ya tšhomišo ye kaone ya mekgwa ya elektroniki kudu-kudu Mekgwa ya Taolo ya Tshepetšo ya Kgwebo (BPMSs) go thekga taolo ya dikoporasi. Lengwalo le le la borathutamahlale le hlahisa kgang ya tiriso e kaonafaditswego ya mekgwa ya elektroniki le ka fao go kgethegileng mekgwa ya Taolo ya Tshepedišo ya Kgwebo (BPMSs) go tshegetsa pušo ya dikgwebo. Thesese ye e fana ka mabaka a gore go šomišwe bokaone ditlabelo tša elektroniki kudukudu Mananeo a Taolo ya Ditshepedišo tša Kgwebo (di-BPMS) ka nepo ya go thekga pušo ya dikhamphani. Le thesis yethula impikiswano yokusetshenziswa okungcono kwezindlela zobuchwepheshe ikakhulukazi ama-Business Process Management Systems (ama-BPMS) ekusekeleni ukubusa kwezinkampani. Lo mqulu wethula impikiswano yokusetshenziswa kangcono kwezindlela zikagesi futhi ikakhulukazi Izinhlelo Zokuphathwa Kwenqubo Yebhizinisi (BPMSs) ukuxhasa ukuphatha izinkampani. Lesi sihloko sethula impikiswano yokusetshenziswa kangcono kwezindlela zikagesi futhi ikakhulukazi Izinhlelo Zokuphatha Izinqubo Zebhizinisi (ama-BPMS) ekusekeleni ukuphathwa kwezinkampani. +36 Informatics Orlikowski’s theory of “Technologies-in-Practice” is applied as theoretical underpinning to guide the research process. Orlikowski se teorie van tegnologieë in praktyk word toegepas as teoretiese onderbou om die navorsingsproses te rig. Teori ya Orlikowski ya “Technologies-in-Practice” e dirišwa bjalo ka thekgo ya teori go hlahla tshepedišo ya nyakišišo. Ithiyori ka-Orlikowski “Ukuzijwayeza-Ubuchwepheshe” “(i-Technologies-in-Practice”) isetshenziswa njengethiyori yokugcizelela ukuhlahla inqubo yocwaningo. Ithiyori ka-Orlikowski ethi “Technologies-in-Practice” isetshenziswa njengethiyori yokugcizelela ukuhlahla inqubo yocwaningo. "Orlikowski se teorie van ""Tegnologieë-in-Praktyk"" word as teoretiese begronding toegepas om die navorsingsproses te lei." Orlikowski se teorie van “Technologieë-in-Praktyk” word as teoretiese grondslag toegepas om die navorsingsproses te lei. "Thiori ya Orlikowski ya ""Theknolotši-ka-Tirišong"" e šomišwa bjalo ka thekgo ya thiori go hlahla tshepetšo ya dinyakišišo." "Kgopolo ya Orlikowski ya ""Theknolotši-ka-Tiragatšo"" e šomišwa bjalo ka motheo wa teori go hlahla tshepedišo ya dinyakišišo." Teori ya Ditheknolotši ka Tiragatšong ya Orlikowski e a dirišwa bjalo ka motheo wa teori go hlahla tshepedišo ya dinyakišišo. Inkolelo ka-Orlikowski ethi “Ubuchwepheshe-Okwenziwayo” isetshenziswa njengesisekelo esiyingqayizivele sokuqondisa inqubo yocwaningo. Ithiyori ka-Orlikowski ethi “Technologies-in-Practice” isetshenziswa njengesisekelo sethiyori ukuhola inqubo yocwaningo. Umbono ka-Orlikowski Wobuchwepheshe-Ekusebenzeni usetshenziswa njengesisindelo sethiyori ukuqondisa inqubo yocwaningo. +37 Informatics This thesis follows an interpretive research paradigm approach to gain insight and understanding of how the King principles for governance, can be inscribed into BPMSs and their components to improve corporate governance in South Africa. Hierdie proefskrif volg 'n interpretatiewe navorsingsparadigmabenadering om insig en begrip te verkry van hoe die King-beginsels vir bestuur in BPMS's en hul komponente ingeskryf kan word om korporatiewe bestuur in Suid-Afrika te verbeter. Die proefskrif volg 'n interpretatiewe navorsingsparadigmabenadering om insig en begrip te verkry van hoe die King-beginsels vir bestuur in BPMS's en hul komponente ingeskryf kan word om korporatiewe bestuur in Suid-Afrika te verbeter. Thesese ye e latela mokgwa wa mohlala wa nyakišišo ya tlhathollo go hwetša temogo le kwešišo ya ka fao melawana ya King ya taolo ya dikhampani, e ka ngwalwago ka gare ga di-BPMS le dikarolo tša tšona go kaonafatša taolo ya dikhamphani ka Afrika Borwa. Le thesisi ilandela isu locwaningo lomqondo wokuhumusha ukuthola ulwazi kanye nokuqonda ukuthi izimiso zobuhulumeni zika-King, zingabhalwa ngaphakathi kwe-BPMS kanye nezingxenye zazo ukwenza ngcono ubuhulumeni obubumbene eNingizimu Afrika. Le thesisi ilandela isu locwaningo lomqondo wokuhumusha ukuthola ulwazi kanye nokuqonda ukuthi izimisoukwengamela ngokwemigomo ka-King, kungabhalwa ngaphakathi kwama-BPMS kanye nezingxenye zawo ukwenza ngcono ukwengamela ngokubambisana eNingizimu Afrika. Hierdie tesis volg 'n interpretatiewe navorsingsparadigma-benadering om insig en begrip te verkry oor hoe die King-beginsels vir bestuur in BPMS'e en hul komponente ingeskryf kan word om korporatiewe bestuur in Suid-Afrika te verbeter. Hierdie tesis volg 'n interpretatiewe navorsingsparadigma-benadering om insig en begrip te verkry oor hoe die King-beginsels vir korporatiewe bestuur in BPMS'e en hul komponente ingeskryf kan word om korporatiewe bestuur in Suid-Afrika te verbeter. Theses e e latela mokgwa wa tshekatsheko ya dipatlisiso go hwetša kwešišo le tlhaloganyo ya gore melao ya King ya pušo e botse, e ka ngwalwa bjang ka gare ga di-BPMS le dikarolo tša tšona go kaonafatša pušo ya dikgwebo ka Afrika Borwa. Lengwalo le le latelago mokgwa wa dinyakišišo wa go hlatholla go hwetša kwešišo le temogo ya ka fao melao ya King ya pušo e ka ngwalwago ka gare ga BPMSs le dikarolo tša yona go kaonafatša pušo ya dikgwebo mo Afrika Borwa. Thesene ye e latela mokgwa wa tlhalošo wa dinyakišišo ka nepo ya go hwetša kwešišo le kwešišo ya ka fao melawana ya pušo ya King, e ka ngwadišwago ka go BPMS le dikarolo tša yona go kaonafatša pušo ya dikhamphani ka Afrika Borwa. Le thesis ilandela indlela yocwaningo lokuchazisisa ukuze kutholakale ukuqonda nokwaziswa ngokuthi izimiso zeKing zokubusa zingabhalwa kanjani kuma-BPMSs nezingxenye zawo ukuze kuthuthukiswe ukubusa kwezinkampani eNingizimu Afrika. Lo mqulu ulandela indlela yocwaningo lokuhumusha ukuze uthole ukuqonda nokuqonda ukuthi izimiso zeKing zokuphatha zingabhalwa kanjani ku-BPMSs nezingxenye zazo ukuze kuthuthukiswe ukuphatha kwezinkampani eNingizimu Afrika. Lesi sihloko silandela indlela yokucwaninga echaza umqondo ukuze kuzuzwe ukuqonda nokuqonda ukuthi izimiso zikaKumkani zokuphatha, zingafakwa kanjani kuma-BPMS kanye nezingxenye zawo ukuze kuthuthukiswe ukuphathwa kwezinkampani eNingizimu Afrika. +38 Informatics The theory of Orlikowski supports the structuration perspective of the research phenomenon. Die teorie van Orlikowski ondersteun die strukturasieperspektief van die navorsingsverskynsel. Die teorie van Orlikowski ondersteun die struktureringperspektief van die navorsingsverskynsel. Teori ya Orlikowski e thekga pono ya thulaganyo ya tiragalo ya nyakišišo. Ithiyori ka-Orlikowski yeseka umbono wokwenza isakhiwo sokwenzeka kocwaningo. Die teorie van Orlikowski ondersteun die struktureringperspektief van die navorsingsfenomeen. Die teorie van Orlikowski ondersteun die strukturering perspektief van die navorsingsverskynsel. Thiori ya Orlikowski e thekga pono ya thulaganyo ya ponagalo ya dinyakišišo. Kgopolo ya Orlikowski e thekga pono ya tlhamo ya sephadi sa dinyakišišo. Teori ya Orlikowski e thekga ponelopele ya tlhako ya seemo sa dinyakišišo. Inkolelo-mbono ka-Orlikowski isekela umbono wokwakheka kwesimo socwaningo. Inkolelo ka-Orlikowski isekela umbono wokwakheka kocwaningo lwephenomenon. Umbono ka-Orlikowski usekela umbono wokwakheka kokwenzeka kocwaningo. +39 Informatics During this study, data was collected from a BPMS vendor company and seven South African BPMS user companies. Tydens hierdie studie is data ingesamel van 'n BPMS-verkopermaatskappy en sewe Suid-Afrikaanse BPMS-gebruikersmaatskappye. Nakong ya nyakišišo ye, datha e kgobokeditšwe go tšwa khamphaning ya morekiši wa BPMS le dikhamphani tše šupago tša badiriši ba BPMS tša Afrika Borwa. Ngenkathi lolu cwaningo luqhubeka, imininingwane yaqoqwa ezinkampanini ezingabathengisi ze-BPMS kanye nasezinkampanini eziyi-7 zaseNingizimu Afrika ezingabasebenzisi be-BPMS. Gedurende hierdie studie is data ingesamel van 'n BPMS-verskaffermaatskappy en sewe Suid-Afrikaanse BPMS-gebruikersmaatskappye. Tydens hierdie studie is data versamel van 'n BPMS-verskaffermaatskappy en sewe Suid-Afrikaanse BPMS-gebruikersmaatskappye. Mo nakong ya nyakišišo ye, data e kgobokeditšwe go tšwa go khamphani ya morekiši wa BPMS le dikhamphani tše šupa tša Afrika Borwa tša bašomiši ba BPMS. Mo nakong ya thuto ye, tshedimosetso e kgobokeditšwe go tšwa khamphaning ya mofani wa BPMS le dikhamphani tše šupa tša Afrika Borwa tšeo di šomišago BPMS. Ka nakong ya dinyakišišo tše, go kgobokeditšwe tshedimošo go tšwa go khamphani ya go rekiša BPMS le go dikhamphani tše šupa tša bašomiši ba BPMS ka Afrika Borwa. Ngesikhathi salolu cwaningo, imininingwane iqoqwe enkampanini engumthengisi we-BPMS kanye nezinkampani eziyisikhombisa zaseNingizimu Afrika ezisebenzisa i-BPMS. Ngesikhathi salolu cwaningo, idatha yaqoqwa enkampanini yomthengisi we-BPMS kanye nezinkampani eziyisikhombisa zaseNingizimu Afrika ezisebenzisa i-BPMS. Kulolu cwaningo, ulwazi luqoqwe enkampanini yomthengisi we-BPMS nasezinkampanini eziyisikhombisa zaseNingizimu Afrika ezisebenzisa i-BPMS. +40 Nursing Science Development of a competency framework for the professional development of different categories of nurses in neonatal practice Ontwikkeling van 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk Tlhabollo ya tlhako ya bokgoni ya tlhabollo ya profešene ya magoro a fapanego a baoki mo tlwaetšong ya masea a sa tšwago go belegwa Go hlangwa ga tlhako ya bokgoni malebana le tlhabollo ya profešene ya magoro a go fapana a baoki ba tlhokomelo ya masea Ukuthuthukisa uhlaka lwamakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe bezinhlobo ezehlukene zonesi abasebenza kwezokuphatha izingane ezincane Ukwakhiwa kohlaka lwamakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe bezinhlobo ezehlukene zonesi abasebenza kwezokuphatha izingane ezisanda kuzalwa. Ontwikkeling van 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk. Ontwikkeling van 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk. Tlhabollo ya peakanyo ya bokgoni bakeng sa tlhabollo ya boemo bja tšhomišo bja mekgatlo ya go fapana ya booki mo tshepedišong ya neonatal. Tlhabollo ya sebopego sa bokgoni bakeng sa tlhabollo ya setsebi ya mehutahuta ya baoki ba go šoma le masea a sa tšwago go belegwa. Tlhamo ya ga tlhako ya mabokgoni a tlhabollo ya phrofešenale ya magoro ao a fapafapanego a baoki ka go phrofešenale ya go alafa masea ao a sa tšwago a belegwa Ukuthuthukiswa kohlaka lwamakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengikazi emkhakheni wokunakekela izinsana ezisanda kuzalwa. Ukuthuthukiswa kwesakhiwo sokusebenza kwamakhono okuthuthukiswa kochwepheshe kwezigaba ezahlukene zonesi emkhakheni wezinsana. Ukuthuthukiswa kohlaka lwamakhono okuthuthukiswa kobuchwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengi emkhakheni wezibelethisi +41 Nursing Science A unique characteristic of neonatal care is the unpredictability of illness at birth and a high-risk period of adaptation in the days thereafter. 'n Unieke eienskap van neonatale sorg is die onvoorspelbaarheid van siekte by geboorte en 'n hoë-risiko tydperk van aanpassing in die dae daarna. Seka se se kgethegilego sa tlhokomelo ya masea a sa tšwago go belegwa ke go se tsebagale e sa le pele ka bolwetši ge a belegwa le nako ye kotsi kudu ya go tlwaela boemo matšatšing ka morago ga moo. Uphawu olukhethekile lokunakekela ukugula kwezingane ezincane olungalindelekile ngenkathi zizalwa kanye nangesikhathi esiyingozi esiphezulu sokuvumelanisa ezinsukwini ezilandelayo emva kwaloko. Isici esikhethekile sokunakekela izingane ezisanda kuzalwa ukungalindeleki kokugula ngesikhathi sokuzalwa kanye nesikhathi sengozi enkulu sokuvumelanisa ezinsukwini ezilandela emva kwaloko. 'n Unieke kenmerk van neonatale sorg is die onvoorspelbaarheid van siekte by geboorte en 'n hoërisiko-periode van aanpassing in die dae daarna. 'n Unieke kenmerk van neonatale sorg is die onvoorspelbaarheid van siekte by geboorte en 'n hoërisiko-aanpassingsperiode in die dae daarna. Se sengwe sa dilo tša moswananoši ka tlhokomelo ya bana bao ba sa tšwago go belegwa ke go se tsebje ga malwetši ge ba belegwa le nako ya kotsi ya go tlwaelana le maemo matšatšing a ka morago ga moo. Tšhupo e ikgethileng ya tlhokomelo ya masea ke go se bolege ga bolwetši nakong ya matswalo le nako ya kotsi e kgolo ya go ikamahanya le maemo mehleng ya morago ga moo. Sebopego seo se swanago se nnoši sa tlhokomelo ya masea ao a sa tšwago a belegwa ke go se laolegego ga bolwetši nakong ya pelego le nako ye kotsi kudu ya go tlwaelo ya bolwetši mo matšatšing a ka morago ga moo. Isici esiyingqayizivele sokunakekelwa kwezinsana ukungaqiniseki ngokugula ekuzalweni kanye nenkathi enobungozi obukhulu yokuzivumelanisa nezimo ezinsukwini ezilandelayo. Isici esiyingqayizivele sokunakekelwa kwezingane ezisanda kuzalwa ukungaqageli kokugula ngesikhathi sokuzalwa kanye nesikhathi esiyingozi sokuzivumelanisa ezinsukwini ezilandelayo. Isici esiyingqayizivele sokunakekela umntwana osanda kuzalwa ukungaqageki kokugula ngesikhathi sokuzalwa kanye nesikhathi esiyingozi kakhulu sokujwayela ezinsukwini ezilandelayo. +42 Nursing Science The competency framework for professional development is expected to improve quality and accountability of nurses in neonatal practice. Daar word verwag dat die bevoegdheidsraamwerk vir professionele ontwikkeling die kwaliteit en aanspreeklikheid van verpleegkundiges in neonatale praktyk sal verbeter. Tlhako ya bokgoni ya tlhabollo ya profešene e letetšwe go kaonafatša boleng le boikarabelo bja baoki ka mošomong wa masea a sa tšwago go belegwa. Uhlaka lwamakhono okuthuthukiswa kobuchwepheshe kulindeleke ukuthi lwenze ngcono izinga kanye nokuziphendulela konesi emsebenzini wokuphatha izingane ezisanda kuzalwa. Uhlaka lwamakhono okuthuthukiswa komsebenzi lulindeleke ukuthi lwenze ngcono ikhwalithi kanye nokuziphendulela konesi emsebenzini wokunakekela izingane ezisanda kuzalwa. Die bevoegdheidsraamwerk vir professionele ontwikkeling sal na verwagting die kwaliteit en verantwoordbaarheid van verpleegkundiges in neonatale praktyk verbeter. Die bevoegdheidsraamwerk vir professionele ontwikkeling word verwag om die kwaliteit en aanspreeklikheid van verpleegkundiges in neonatale praktyk te verbeter. Tlhako ya bokgoni ya tlhabollo ya boiphihlelo e letetšwe go kaonafatša boleng le boikarabelo bja baoki mo tiragalong ya neonatal. Mokgwa wa bokgoni wa tlhabollo ya setsebi o lebeletšwe go kaonafatša boleng le boikarabelo bja baoki mo tirong ya go hlokomela masea a sa tšwago go belegwa. Tlhako ya mabokgoni a tlhabollo ya sephrofešenale go emetšwe gore e kaonafatše boleng le boikarabelo bja baoki ka go mošomo wa go alafa masea ao a sa tšwago a belegwa. Uhlelo lolwazi lobuchule bokuthuthukisa abaqeqeshiwe kulindeleke ukuthi luthuthukise ikhwalithi nokuziphendulela kwabahlengikazi emkhakheni wokunakekela izinsana ezisanda kuzalwa. Uhlaka lwekhono lokuthuthukiswa kochwepheshe kulindeleke ukuthi luthuthukise ikhwalithi nokuzibophezela konesi emkhakheni wokubelethisa. Uhlaka lwamakhono okuthuthukiswa kobuchwepheshe kulindeleke ukuthi luthuthukise izinga kanye nokuziphendulela kwabahlengi emkhubeni wokukhulelwa. +43 Nursing Science The majority of newborn infants will survive with little specialised care. Die meerderheid pasgebore babas sal oorleef met min gespesialiseerde sorg. Bontši bja masea ao a sa tšwago go belegwa a a phela ka tlhokomelo e nyenyane e kgethegilego. Eziningi zezingane ezisanda kuzalwa zizophila ngokunakekelwa okuncane okukhethekile. Die meeste pasgebore babas sal oorleef met min gespesialiseerde sorg. Die meerderheid van pasgebore babas sal oorleef met min gespesialiseerde sorg. Bontši bja bana bao ba sa tšwago go belegwa ba tla phela ka go hlokomelwa go gonyane mo go kgethegilego. Bontši bja masea a maswa bo tla phologa ka tlhokomelo e nyenyane e kgethegilego. Bontši bja masea ao a sa tšwago go belegwa a tla phologa ge a ka hwetša tlhokomelo ye nnyane ye e kgethegilego. Iningi lezingane ezisanda kuzalwa liyosinda ngokunakekelwa okuncane okukhethekile. Iningi lezingane ezisanda kuzalwa lizophila ngaphandle kokunakekelwa okukhethekile. Iningi lezingane ezisanda kuzalwa lizosinda ngokunakekela okukhethekile okuncane. +44 Nursing Science However, there will always be a number of newborn infants who will need special care and if not managed properly, they may suffer serious damage or even die. Daar sal egter altyd 'n aantal pasgebore babas wees wat spesiale sorg benodig en as dit nie reg bestuur word nie, kan hulle ernstige skade ly of selfs sterf. Lega go le bjalo, go tla dula go e-na le palo ya masea ao a sa tšwago go belegwa ao go nyakegago tlhokomelo e kgethegilego gomme ntle le taolo ye botse, go ka hlola tshenyo e kgolo goba le ge ele go hlokofala. Kodwa, kuzohlala njalo kunenani lezingane ezincane ezisanda kuzalwa ezizodinga ukunakekelwa okukhethekile futhi uma zingaphathwa ngendlela efanele, zingaba nokulimala okunzima noma zingafa nokufa. Daar sal egter altyd 'n aantal pasgebore babas wees wat spesiale sorg nodig het, en indien dit nie behoorlik bestuur word nie, kan hulle ernstige skade ly of selfs sterf. Daar sal egter altyd 'n aantal pasgebore babas wees wat spesiale sorg nodig het, en as dit nie behoorlik hanteer word nie, kan hulle ernstige skade ly of selfs sterf. Le ge go le bjalo, go tla dula go na le palo ya masea a sa tšwago go belegwa ao a tlago hloka tlhokomelo ya maleba gomme ge eba ga a hlokomelwe gabotse, a ka gobala o šoro goba gona go hlokofala. Le fa go ntse bjalo, go tla dula go na le palo ya masea a sa tšwago go belegwa ao a tla nyakago tlhokomelo e kgethegilego gomme ge e ba a sa hlokomelwe gabotse, a ka welwa ke kotsi e kgolo goba a hwa. Le ge go le bjale, ka mehla go tla dula go na le palo ya masea ao a sa tšwago go belegwa ao a tlago hloka tlhokomelo ya go ikgetha gomme ge a ka se laolwe ka tshwanelo, a ka itemogela tshenyo ye kgolo goba a hlokofala. Nokho, kuzohlala kukhona inani lezingane ezisanda kuzalwa ezizodinga ukunakekelwa okukhethekile futhi uma zingaphathwa kahle, zingase zithole umonakalo omkhulu noma zife nokufa. Nokho, kuhlale kuzoba nenani lezingane ezisanda kuzalwa ezizodinga ukunakekelwa okukhethekile futhi uma zingaphathwa kahle, zingase zibe nomonakalo omkhulu noma zife. Nokho, kuyohlale kunenani lezingane ezisanda kuzalwa ezizodinga ukunakekelwa okukhethekile futhi uma zingaphathwa ngendlela efanele, zingase zilimale kakhulu noma zife. +45 Nursing Science Due to the high risk it is crucial for all levels of healthcare workers involved in the care of the neonates to be competent. Weens die hoë risiko is dit van kardinale belang dat alle vlakke van gesondheidsorgwerkers betrokke by die versorging van die neonate bekwaam is. Ka lebaka la maemo a kotsi kudu go bohlokwa gore maemo ka moka a bašomi ba tlhokomelo ya maphelo bao ba amegago tlhokomelong ya masea ao a sa tšwago go belegwa a be le bokgoni. Ngenxa yengozi ephezulu kakhulu kusemqoka kuwo wonke amazinga abasebenzi bezokunakekela ezempilo ababandakanyekayo ekunakekelweni kwezingane ezisanda kuzalwa ukuthi babe nekhono elifanele. Ngenxa yengozi ephezulu kakhulu kusemqoka kuwo wonke amazinga abasebenzi bezokunakekelwa kwezempilo ababandakanyekayo ekunakekelweni kwezingane ezisanda kuzalwa ukuthi babe nekhono elifanele. As gevolg van die hoë risiko is dit noodsaaklik dat alle vlakke van gesondheidsorgwerkers wat betrokke is by die versorging van neonate, bevoeg is. As gevolg van die hoë risiko is dit noodsaaklik dat alle vlakke van gesondheidsorgwerkers wat by die versorging van die neonate betrokke is, bevoeg is. Ka lebaka la kotsi ye kgolo go bohlokwa kudu gore bašomedi ka moka ba maphelo bao ba hlokomelago bana ba bafsa ba be le bokgoni. Ka lebaka la kotsi e kgolo, go bohlokwa gore mekgatlo yohle ya bašomi ba tša maphelo bao ba amegago tlhokomelong ya masea ba be le bokgoni. Ka lebaka la go ba kotsing ye kgolo go bohlokwa gore magato ka moka a bašomi ba tlhokomelo ya maphelo bao ba amegago go tlhokomelo ya masea ao a sa tšwago go belegwa gore ba be le bokgoni. Ngenxa yengozi enkulu, kubalulekile ukuthi wonke amazinga ezisebenzi zezempilo ezibandakanyeka ekunakekelweni kwezinsana ezisanda kuzalwa zibe nekhono. Ngenxa yobungozi obuphezulu kubalulekile ukuthi zonke izigaba zabasebenzi bezempilo abathintekayo ekunakekeleni izinsana babe nekhono. Ngenxa yobungozi obukhulu kubalulekile ukuthi wonke amazinga abasebenzi bezempilo ababambe iqhaza ekunakekelweni kwezinsana ezisafufusa afaneleke. +46 Nursing Science In the South African context, nurses play a key role in neonatal practice but they have various levels of competency as they are trained through different programmes with different levels of knowledge and skills on completion. In die Suid-Afrikaanse konteks speel verpleegkundiges 'n sleutelrol in neonatale praktyk, maar hulle het verskeie vlakke van bevoegdheid aangesien hulle opgelei word deur verskillende programme met verskillende vlakke van kennis en vaardighede by voltooiing. Boemong bja Afrika Borwa, baoki ba kgatha tema ye bohlokwa mo tirong ya masea a sa tšwago go belegwa eupša ba na le maemo a go fapafapana a bokgoni ka ge ba tlwaetšwa ka mananeo le maemo a go a go fapana a tsebo le bokgoni ge ba fetša. Engqikithini yaseNingizimu Afrika, onesi babamba iqhaza elisemqoka emsebenzini wezingane ezisanda kuzalwa kodwa banamazinga ahlukene amakhono ngoba baqeqeshwa ngezinhlelo ezihlukene namazinga ahlukene olwazi kanye namakhono uma sebeqedile. In die Suid-Afrikaanse konteks speel verpleegsters 'n sleutelrol in neonatale praktyk, maar hulle het verskillende vlakke van bevoegdheid aangesien hulle deur verskillende programme opgelei word met verskillende vlakke van kennis en vaardighede by voltooiing. In die Suid-Afrikaanse konteks speel verpleegkundiges 'n sleutelrol in neonatale praktyk, maar hulle het verskillende vlakke van bevoegdheid aangesien hulle deur verskillende programme opgelei word met verskillende vlakke van kennis en vaardighede by voltooiing. Mo seemong sa Afrika Borwa, baoki ba na le seabe sa bohlokwa kudu go tša kalafo ya bana ba bafsa eupša ba na le maemo a go fapana a bokgoni ka ge ba tlwaetšwa ka mananeo a go fapana ao a nago le maemo a go fapana a tsebo le bokgoni ge ba fetša. Mo maemong a Afrika Borwa, bahlokomedi ba bapala karolo ye bohlokwa mo tirisong ya masea a sa tšwago go belegwa efela ba na le maemo a go fapana a bokgoni ka ge ba rutwa ka mananeo a go fapana ka maemo a go fapana a tsebo le mabokgoni ge ba feditše. Ka seemong sa Afrika Borwa, baoki ba kgatha tema ye bohlokwa ka go tlwaetšo ya masea ao a sa tšwago go belegwa eupša ba na le maemo ao a fapafapanego a bokgoni ka ge ba hlahlwa ka mananeo ao a fapafapanego ka maemo ao a fapafapanego a tsebo le mabokgoni ge ba phethile mošomo wa bona. Emkhakheni waseNingizimu Afrika, abahlengikazi badlala indima ebalulekile emkhakheni wezinsana ezisanda kuzalwa kodwa banamazinga ahlukene obuchule njengoba beqeqeshwa ngezinhlelo ezahlukene ezinamazinga ahlukene olwazi namakhono lapho beqeda. Emkhakheni waseNingizimu Afrika, abahlengikazi badlala indima ebalulekile ekuzalweni kwezingane kodwa banezinga elihlukahlukene lokuphumelela njengoba beqeqeshwa ngezinhlelo ezahlukene ezinamazinga ahlukahlukene olwazini namakhono uma beqeda. Ngokomongo waseNingizimu Afrika, abahlengi badlala indima emqoka emkhubeni wokukhulelwa kodwa banamazinga ahlukahlukene okufaneleka njengoba beqeqeshwa ngezinhlelo ezahlukene ezinamazinga ahlukahlukene olwazi namakhono uma sebeqedile. +47 Nursing Science Professional development though is expected to enhance their competencies. Daar word egter verwag dat professionele ontwikkeling hul bevoegdhede sal verbeter. Tlhabollo ya profešene e letetšwe go godiša bokgoni bja bona. Nakuba ukuthuthukiswa kobuchwepheshe bukhona kulindeleke ukuthi buthuthukise amakhono abo. Professionele ontwikkeling word egter verwag om hul bevoegdhede te verbeter. Professionele ontwikkeling word egter verwag om hul bevoegdhede te verbeter. Tšwetšopele ya botsebi le ge go le bjalo e letetšwe go kaonafatša bokgoni bja bona. Lehumo la profeshenale le lebeletšwe go oketša mabokgoni a bona. Ka fao, tlhabollo ya sephrofešenale le ge go le bjale go emetšwe gore e kaonafatše mabokgoni a bona. Nokho ukuthuthukiswa kobuchwepheshe kulindeleke ukuthi kwenze amakhono abo abe ngcono. Kodwa-ke, ukuthuthukiswa kochwepheshe kulindeleke ukuthi kuthuthukise amakhono abo. Ukuthuthukiswa kobuchwepheshe nokho kulindeleke ukuthi kuthuthukise izimfanelo zabo. +48 Nursing Science A multi-method research design was used to explore and describe competencies for the professional development of different categories of nurses in neonatal practice; to develop a competency framework for professional development of these nurses and to validate the competency framework within the South African context. 'n Multi-metode navorsingsontwerp is gebruik om bevoegdhede vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk te verken en te beskryf; om 'n bevoegdheidsraamwerk vir professionele ontwikkeling van hierdie verpleegkundiges te ontwikkel en om die bevoegdheidsraamwerk binne die Suid-Afrikaanse konteks te valideer. Moralo wa nyakišišo wa mekgwa ye mentši o šomišitšwe go hlahloba le go hlaloša bokgoni bja tlhabollo ya profešene ya magoro a go fapana a baoki mo tlwaetšong ya masea a sa tšwago go belegwa; go hlama tlhako ya bokgoni ya tlhabollo ya profešene ya baoki ba le go netefatša tlhako ya bokgoni maemong ka Afrika Borwa. Umklamo wocwaningo onezindlela eziningi uye wasetshenziswa ukuhlola kanye nokuchaza amakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe bezigaba ezehlukene zonesi emsebenzini wokunakekela izingane ezincane; ukuthuthukisa uhlaka lwamakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe balonesi kanye nokuqinisekisa uhlaka lwamakhono ngaphakathi kwengqikithi yaseNingizimu Afrika. Umklamo wocwaningo onezindlela eziningi uye wasetshenziswa ukuhlola kanye nokuchaza amakhono okuthuthukisa ubuchwepheshe bezigaba ezehlukene zonesi emsebenzini wokunakekela izingane ezisanda kuzalwa; ukwakha uhlaka lwamakhono okuthuthukisa umsebenzi wonesi kanye nokuqinisekisa uhlaka lwamakhono ngaphakathi kwengqikithi yaseNingizimu Afrika. 'n Multi-metode navorsingsontwerp is gebruik om bevoegdhede vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk te ondersoek en te beskryf; om 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van hierdie verpleegkundiges te ontwikkel en om die bevoegdheidsraamwerk binne die Suid-Afrikaanse konteks te valideer. 'n Multi-metode navorsingsontwerp is gebruik om bevoegdhede vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk te verken en te beskryf; om 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van hierdie verpleegkundiges te ontwikkel en om die bevoegdheidsraamwerk binne die Suid-Afrikaanse konteks te valideer. Go dirišitšwe mokgwa wa go hlakahlakanya mekgwa ya dinyakišišo go nyakišiša le go hlaloša bokgoni bja tlhabollo ya boemo bja bašomi bja dihlopha tša go fapana tša baoki mo go tsa kalafo ya masea a sa tšwago go belegwa; go hlama lenaneo la bokgoni bja tlhabollo ya boemo bja bašomi bja baoki ba le go netefatša lenaneo la bokgoni mo seemong sa Afrika Borwa. Go šomišitšwe morero wa dinyakišišo wa mekgwa e mentši go hlohlomiša le go hlaloša mabokgoni a tlhabollo ya setsebi bakeng sa mehutahuta ya baoki ba diphadišano tša masea; go hlabolla sebopego sa mabokgoni bakeng sa tlhabollo ya setsebi ya baoki ba, le go netefatša sebopego sa mabokgoni ka gare ga maemo a Afrika Borwa. Tlhamo ya dinyakišišo tša mekgwa ye mentši e ile ya šomišwa go lekola le go hlaloša mabokgoni a tlhabollo ya sephrofešenale a magoro ao a fapafapanego a baoki ka go ditsebi tša go alafa masea ao a sa tšwago go belegwa; go hlama motheo wa mabokgoni a tlhabollo ya sephrofešenale ya baoki ba le go tiišetša motheo wa mabokgoni ka seemong sa Afrika Borwa. Kwasetshenziswa indlela yocwaningo ehlanganisa izindlela eziningi ukuhlola nokuchaza amakhono okuthuthukisa ochwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengikazi emkhakheni wokunakekela izinsana ezisanda kuzalwa; ukuthuthukisa uhlaka lwamakhono okuthuthukisa ochwepheshe balaba bahlengikazi nokugunyaza lolu hlaka lwamakhono ngaphakathi komongo waseNingizimu Afrika. Kusetshenziswe umklamo wocwaningo lwezindlela eziningi ukuhlola nokuchaza amakhono okuthuthukiswa kochwepheshe bezigaba ezahlukene zonesi emkhakheni wokubelethisa; ukuthuthukisa uhlaka lwamakhono okuthuthukiswa kochwepheshe balaba bonesi kanye nokuqinisekisa uhlaka lwamakhono ngaphakathi komongo waseNingizimu Afrika. Umklamo wocwaningo olunezindlela eziningi wasetshenziswa ukuhlola nokuchaza izimfanelo zokuthuthukiswa kobuchwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengi abasanda kuzalwa; ukuthuthukisa uhlaka lwamakhono okuthuthukiswa kobuchwepheshe kulaba bahlengi kanye nokuqinisekisa uhlaka lwamakhono ngaphakathi komongo waseNingizimu Afrika. +49 Nursing Science The theoretical underpinning of the research included the three competency domains (professional and ethical; clinical practice and quality of care) of the South African Nursing Council, as well as Benner’s novice-to-expert model. Die teoretiese onderbou van die navorsing het die drie bevoegdheidsdomeine (professioneel en eties; kliniese praktyk en kwaliteit van sorg) van die Suid-Afrikaanse Raad op Verpleging ingesluit, sowel as Benner se beginner-tot-kundige model. Theori ya motheo ya nyakišišo e akaretša dikarolo tše tharo tša bokgoni (tša profešenale le tša maitshwaro a maleba; mokgwa wa kliniki wa tiragatšo le boleng bja tlhokomelo) bja Lekgotla la Baoki la Afrika Borwa, gammogo le mohlala wa Benner’s wa moithuti wa go thoma -go ya go rabokgoni. Teori ya motheo ya nyakišišo e akaretša dikarolo tše tharo tša bokgoni (tša profešenale le tša maitshwaro a maleba; mokgwa wa kliniki wa tiragatšo le boleng bja tlhokomelo) bja Lekgotla la Baoki la Afrika Borwa, gammogo le mohlala wa Benner’s wa moithuti wa go thoma -go ya go rabokgoni. Ithiyori eyisisekelo yalolu cwaningo ibandakanya izizinda zamakhono ezintathu Zebandla Lonesi laseNingizimu Afrika, kanye futhi nesifanekiso sika-Benner songenalo ulwazi ukuya kosomaciko (ubuchwepheshe kanye nendlela yokuziphatha; umsebenzi wezokwelashwa kanye nezinga lokunakekela). Ithiyori eyisisekelo yalolu cwaningo ibandakanya izizinda zamakhono ezintathu zoMkhandlu Wonesi waseNingizimu Afrika, kanye futhi nesifanekiso sika-Benner songenalo ulwazi ukuya kosomaciko (ubuchwepheshe kanye nendlela yokuziphatha; umsebenzi wezokwelashwa kanye nezinga lokunakekela). Die teoretiese begronding van die navorsing het die drie bevoegdheidsdomeine (professioneel en eties; kliniese praktyk en kwaliteit van sorg) van die Suid-Afrikaanse Verpleegraad ingesluit, asook Benner se beginner-tot-kenner model. Die teoretiese grondslag van die navorsing het die drie bevoegdheidsdomeine (professioneel en eties; kliniese praktyk en kwaliteit van sorg) van die Suid-Afrikaanse Raad op Verpleging ingesluit, sowel as Benner se beginner-tot-kenner model. Thekgo ya theori ya nyakišišo e akaretša mafapha a mararo a bokgoni (boitswaro bja seprofešenale le bja botho; tshepetšo ya kalafo le boleng bja tlhokomelo) a Lekgotla la Baoki la Afrika Borwa, gammogo le mohlala wa Benner wa yo a sa tšwago go tlwaela go ya go setsebi. Motheo wa teori wa dinyakišišo o akaretše mafelo a mararo a bokgoni (bosepedi le maitshwaro; mešomo ya kalafo le boleng bja tlhokomelo) a Khansele ya Bo-Nese ya Afrika Borwa, gammogo le mohlala wa Benner wa moithuti go fihla go setsebi. Motheoswika wa teori wa dinyakišišo o akareditše makala a mararo a bokgoni (ba sephrofešenale le ba maitshwaro a makaone; tiro ya tša kalafo le boleng bja tlhokomelo) bja Lekgotla la Baoki la Afrika Borwa, gammogo le mokgwa wa go tloga go motho wa mathomo go ya go setsebi wa Benner. Isisekelo esingokwethiyori salolu cwaningo luhlanganise izigaba ezintathu zobuchule (ubungcweti nokuziphatha okuhle; umkhuba wezokwelapha kanye nekhwalithi yokunakekela) zoMkhandlu Wabahlengikazi baseNingizimu Afrika, kanye nemodeli kaBenner yosanda kuqala kuya kochwepheshe. Isisekelo sethiyori socwaningo sihlanganisa izizinda ezintathu zamakhono (ubungcweti nokuziphatha; ukusebenza kwezokwelapha kanye nekhwalithi yokunakekelwa) zoMkhandlu Wezokwelapha waseNingizimu Afrika, kanye nemodeli kaBenner yokusuka kumuntu osaqalayo kuya kochwepheshe. Isisekelo sethiyori socwaningo sasihlanganisa izizinda ezintathu zamakhono (ubuchwepheshe nokuziphatha; umkhuba womtholampilo kanye nekhwalithi yokunakekela) yoMkhandlu Wesifo SaseNingizimu Afrika, kanye nemodeli kaBenner evela kumuntu omusha kuya kochwepheshe. +50 Nursing Science The result of this study is a competency framework for the professional development of different categories of nurses in neonatal practice. Die resultaat van hierdie studie is 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk. Sephetho sa nyakišišo ye ke tlhako ya bokgoni ya tlhabollo ya profešene ya magoro a go fapana a baoki mošomong wa masea a sa tšwago go belegwa. poelo ya nyakišišo Umphumela walolu cwaningo uwuhlaka lwamakhono lokuthuthukiswa ochwepheshe bezinhlono ezehlukene zonesi abangabasebenzi bezingane ezisanda kuzalwa. Umphumela walolu cwaningo uwuhlaka lwamakhono lokuthuthukiswa komsebenzi wezigaba ezihlukene zonesi abasebenza ngezingane ezisanda kuzalwa. Die resultaat van hierdie studie is 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk. Die resultaat van hierdie studie is 'n bevoegdheidsraamwerk vir die professionele ontwikkeling van verskillende kategorieë verpleegkundiges in neonatale praktyk. Sephetho sa nyakišišo ye ke tlhamo ya bokgoni ya tlhabollo ya boemo bja bašomi ya dihlopha tša go fapana tša booki mo tshepedišong ya neonatal. Sephetho sa thuto ye ke moralo wa bokgoni bakeng sa tlhabollo ya botsebi ya mehutahuta ya basadi ba booki mo tirong ya bana ba sa tšwago go belegwa. Poelo ya dinyakišišo tše ke tlhako ya mabokgoni a tlhabollo ya phrofešenale ya magoro ao a fapafapanego a baoki ka go mošomo wa go alafa masea ao a sa tšwago a belegwa. Umphumela walolu cwaningo uhlaka lwamakhono okuthuthukisa ochwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengikazi emkhakheni wokunakekela izinsana ezisanda kuzalwa. Umphumela walolu cwaningo uyisakhiwo sokufaneleka sokuthuthukiswa kochwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengikazi emkhakheni wokunakekelwa kwezingane ezisanda kuzalwa. Umphumela walolu cwaningo uhlelokusebenza lwamakhono okuthuthukiswa kobuchwepheshe bezigaba ezahlukene zabahlengi emkhakheni wokusebenza komama abasanda kuzalwa. +51 Economics Reversing poverty : the role of institutions, state capacity and human empowerment Die omkeer van armoede: die rol van instellings, staatskapasiteit en menslike bemagtiging Go bušetša morago bohumanegi: tema yeo e kgathwago ke dikago, bokgoni bja mmušo le go maatlafatša batho Ukuhlehlisa ubuphofu: igunya lezikhungo, amandla ombuso, kanye nokunikeza abantu amandla okwenza Ukuhlehlisa ubuphofu: indima yezikhungo, amandla ombuso, kanye nokuhlonyiswa kwabantu Armoede omkeer: die rol van instellings, staatskapasiteit en menslike bemagtiging Omkeer van armoede: die rol van instellings, staatskapasiteit en menslike bemagtiging Go fetola bohloki : tema ya diinstitušene, bokgoni bja mmušo le maatlafatšo ya batho Go fetoša bohloki: karolo ya mekgatlo, bokgoni bja mmušo le maatla a batho Go fediša bodiidi: tema ye e kgathwago ke mekgatlo, bokgoni bja mmušo le maatlafatšo ya batho Ukuguqula ububha: indima yezikhungo, amandla ombuso kanye nokunika abantu amandla. Ukuguqula ububha : indima yezikhungo, amandla wombuso kanye nokukhuliswa kwamandla abantu Ukugwema ubumpofu: indima yezikhungo, amandla ombuso kanye namandla abantu +52 Economics The study explores the fundamental causes of poverty persistence, which remains a central challenge of the modern world. Die studie ondersoek die fundamentele oorsake van die volharding van armoede, wat 'n sentrale uitdaging van die moderne wêreld bly. Die studie ondersoek die fundamentele oorsake van hardnekkige armoede, wat 'n sentrale uitdaging van die moderne wêreld bly. Thuto ye e hlahloba lebaka la motheo la phegelelo ya bohumanegi, leo le sa dutšego e le tlhohlo ya bogareng ya lefase la sebjalebjale. Lolu cwaningo luhlola izimbangela ezisemqoka zobuphofu obuqhubekayo, obuyinselele engumnyombo yomhlaba wesimanje. Lolu cwaningo luhlola izimbangela ezisekelo zobuphofu obuqhubekayo, obuyinselele engumnyombo yomhlaba wesimanje. Die studie ondersoek die fundamentele oorsake van armoede volharding, wat steeds 'n sentrale uitdaging van die moderne wêreld bly. Die studie ondersoek die fundamentele oorsake van die volharding van armoede, wat 'n sentrale uitdaging van die moderne wêreld bly. Nyakišišo e hlahloba dibaki tša motheo tša go tšwela pele ga bohloki, bjoo bo sa dutšego e le tlhohlo ye kgolo ya lefase la sebjalebjale. Thutelo e hlahloba mabaka a motheo a go tšwela pele ga bofokodi, ao a sa le phephetšo ye kgolo lefaseng la sejoale-joale. Dinyakišišo di lekola mabaka a motheo a go phegelela ga bodiidi, bjo bo tšwelago pele go ba tlhohlo ye kgolo lefaseng la lehono. Ucwaningo luhlola izimbangela eziyinhloko zokuqhubeka kobumpofu, okusaqhubeka kuyinselelo enkulu yezwe lanamuhla. Ucwaningo luhlola izimbangela eziyisisekelo zokuhlala kobubha, okuyinselelo enkulu emhlabeni wanamuhla. Ucwaningo luhlola izimbangela eziyisisekelo zokuphikelela kobumpofu, okuhlala kuyinselele enkulu yomhlaba wanamuhla. +53 Economics In theory, rising political participation operationalises checks on state predation and cultivates development-enabling state capacity. In teorie operasionaliseer toenemende politieke deelname kontrole op staatspredasie en kweek ontwikkeling wat staatskapasiteit wat moontlik maak. In teorie operasionaliseer toenemende politieke deelname kontrole op staatspredasie en skep ontwikkeling wat staatskapasiteit wat moontlik maak. Ka kgopolo, hlatlogo ya go tšea karolo dipolotiking go šomiša ditlhahlobo tša dihlaselo mmušong le go hlagolela bokgoni bja mmušo bjo bo kgontšhago tlhabollo. Ngokombono, ukukhuphuka kokubamba iqhaza kwezombusazwe(kwezepolotiki) kusebenzisa ukuhlola ekuhlaselweni kombuso futhi kwakha ukuthuthukiswa okuvumela amandla okuphatha ombuso. Ngokwethiyori, ukukhuphuka kokubamba iqhaza kwezombusazwe kusebenzisa ukuhlola ubugovu bombuso futhi kwakha ukuthuthukiswa okuvumela amandla ombuso. In teorie operationaliseer toenemende politieke deelname kontroles op staatsroof en bevorder dit ontwikkelingsmoontlike staatskapasiteit. In die teorie operationaliseer toenemende politieke deelname kontrole op staatsroof en kweek ontwikkelingsbevorderende staatskapasiteit. Go ya ka theori, go oketšega ga seabe sa dipolotiki go šomiša ditsela tša go lekola tlaišo ya mmušo le go hlagiša bokgoni bja mmušo bjo bo kgontšhago tlhabollo. Ka teori, go tšea karolo dipolitiking go oketšega go dira gore go be le ditlhahlobo tša bosenyi bja mmušo le go godiša bokgoni bja mmušo bjo bo kgontšhago tlhabollo. Ka teori, go oketša go kgatha tema go tša dipolotiki go dira gore go dirwe diteko tša go šwahlela ga mmušo le go ba le bokgoni bja mmušo bja go kgontšha tlhabollo. Ngokwethiyori, ukwanda kokubamba iqhaza kwezombusazwe kusebenzisa izindlela zokuvimbela ukuxhaphazwa kombuso futhi kukhuthaze amandla ombuso avumela intuthuko. Ngokombono, ukubamba iqhaza kwezombusazwe okukhulayo kusebenzisa izindlela zokuhlola ukuxhashazwa kombuso futhi kuthuthukise amandla ombuso okuthuthukisa intuthuko. Ngokombono, ukukhuphuka kokubamba iqhaza kwezombusazwe kusebenza izivikelan magciwane ezizwe futhi kuhlakulela amandla esizwe enza ukuthuthuka. +54 Economics This did not materialise in post-colonial sub-Saharan Africa. Dit het nie in postkoloniale Afrika suid van die Sahara gerealiseer nie. Se ga se sa phethagala ka morago ga bokoloniale go Afrika ya sub Sahara. Loku akuzange kusebenze emazweni ase-Afrika angaphansi kwe-Sahara ngemuva kokwenziwa kobukoloni. Lokhu akuzange kusebenze emazweni ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara ngemuva kobukoloni. Dit het nie in postkoloniale Afrika suid van die Sahara gerealiseer nie. Dit het nie in post-koloniale sub-Sahara Afrika gematerialiseer nie. Se ga se a ka sa direga Afrika ya ka borwa bja Sahara ya ka morago ga pušo ya bokoloniale. Se se se ile sa phethagala Afrika ya ka tlase ga Sahara ya morago ga bokolone. Se ga se sa direga ka Afrika ya borwa bja Afrika ya morago ga bokoloni. Lokhu akuzange kufezeke e-Afrika engaphansi kweSahara yangemva kobukoloni. Lokhu akuzange kufezeke e-Afrika engaphansi kweSahara yangemva kobukoloni. Lokhu akuzange kwenzeke e-post-colonial sub-Saharan Africa. +55 Economics The theoretical foundation of this premise is further brought into question by the development achievements of strong, capable non-democracies. Die teoretiese begronding van hierdie uitgangspunt word verder bevraagteken deur die ontwikkelingsprestasies van sterk, bekwame niedemokrasieë. Motheo wa teori wa pono ye o tlišwa gape ka pelaelo ke diphihlelelo tša tlhabollo tša dinaga tše di tiilego, tše di nago le bokgoni tšeo e sego tša temokrasi. Umbono oyisisekelo waloko okushiwoyo uyaqhubeka uveze umbuzo wokuthuthukisa ukufinyelela okwaziyo ukukwenza okungamandla, okuyikhono lezintando zeningi ezingezona. Isisekelo sethiyori salokho okushiwoyo siyaqhubeka siveze umbuzo ngokufezwe intuthuko yemibuso engeyona eyentando yeningi eqinile, nenakhonayo. Die teoretiese grondslag van hierdie uitgangspunt word verder bevraagteken deur die ontwikkelingsprestasies van sterk, bekwame nie-demokrasieë. Die teoretiese grondslag van hierdie premisse word verder bevraagteken deur die ontwikkelingsprestasies van sterk, bekwame nie-demokrasieë. Thekgo ya theori ya motheo wo e tlišwa dipotšišong gape ke dikatlego tša tlhabollo tša mebušo ye maatla, ya go kgona yeo e sego ya demokrasi. Motheo wa kgopolo ye o tswelela o belaelwa ke diphihlelelo tša tlhabollo tša dinaga tše maatla, tše di kgonago tše e sego tša temokrasi. Motheoswika wa teori wa motheo wo o tšwela pele go hlohlwa ke diphihlelelo tša tlhabollo tša dinaga tše maatla, tše di kgonago tšeo e sego tša temokerasi. Isisekelo esingokoqobo salokhu kuqagela siqhubeka sibekwa engcupheni yimpumelelo yentuthuko yamazwe angewona ama-demokhrasi aqinile, akwazi ukuzimela. Isisekelo sethiyori salokhu kucatshangwa siqhubeka siphonswa imibuzo yizimpumelelo zokuthuthuka zamazwe anganabudlelwano obuqinile, anekhono. Isisekelo sethiyori saleso sisekelo siphinde siphakanyiswe ngemibuzo yimpumelelo yentuthuko yamazwe anamandla, akwazi ukungabi nentando yeningi. +56 Economics The study uses a dynamic, panel-data model to explore a probabilistic development hypothesis that fuses broad institutionalism with modernisation and human empowerment. Die studie gebruik 'n dinamiese, paneeldata-model om 'n waarskynlikheidsontwikkelingshipotese te verken wat breë institusionalisme met modernisering en menslike bemagtiging versmelt. Die studie gebruik 'n dinamiesepaneeldatamodel om 'n waarskynlikheidsontwikkelingshipotese te verken wat breë institusionalisme met modernisering en menslike bemagtiging versmelt. Thuto e šomiša mohlala wo o fetogago, wa datha ya phanele go hlahloba kgopolokgolo ya tlhabollo ya kgonagalo yeo e logaganyago setheo se se nabilego le sebjalebjale le maatlafatšo ya batho. Ucwaningo lusebenzisa umklamo oshukumisayo wamaphaneli emininingwane ukuhlola umbono wokuthuthukisa ongenzeka ohlanganisa ukwenziwa kwezikhungo okubanzi nokwenziwa ngokwesimanjemanje kanye nokunikeza abantu amandla okwenza okuthile. Ucwaningo lusebenzisa imodeli eguquguqukayo, yedatha yephaneli ukuhlola umbono wokuthuthukiswa okungenzeka ohlanganisa ukwakheka kwesikhungo okubanzi nokuthuthukiswa kwesimanje kanye nokuhlonyiswa kwabantu. Die studie gebruik 'n dinamiese, paneeldata-model om 'n probabilistiese ontwikkelingshipotese te ondersoek wat breë institusionalisme met modernisering en menslike bemagtiging saamsmelt. Die studie gebruik 'n dinamiese paneeldata-model om 'n waarskynlike ontwikkelingshipotese te verken wat breë institusionalisme met modernisering en menslike bemagtiging saamsmelt. Nyakišišo e šomiša peakanyo ya data ya phanele ye e phelago go nyakišiša kgopolo ya kgonagalo ya tlhabollo ye e kopantšhago tshepedišo ya mekgatlo ye e pharaakanego le tlhabologo ya sebjalebjale le maatlafatšo ya batho. Thuto e šomiša mohlala wa data ya diphanele o feto-fetogago go hlahloba khopolo ya tlhabollo ya go ka direga yeo e kopantšhago bohlokwa bja dihlongwa le mehlagasegolo le maatlafatšo ya batho. Dinyakišišo di šomiša mokgwa wa tshedimošo wa phanele wo o fetogago go lekola mabaka a kgonagalo a tlhabollo ao a kopanyago go hlongwa ga dihlongwa ka kakaretšo le mpshafatšo le maatlafatšo ya batho. Ucwaningo lusebenzisa imodeli eguqukayo, enedatha yamaphaneli ukuhlola umbono wokuthuthuka okungenzeka ohlanganisa ukwakheka kwezinhlaka ezibanzi nokuthuthukiswa kwesimanje kanye nokunikezwa kwamandla abantu. Ucwaningo lusebenzisa imodeli yedatha yephaneli esebenzayo ukuhlola umbono wokuthuthukiswa okungenzeka ohlanganisa ubuholi obubanzi besikhungo nokwesimanje kanye nokugunyazwa kwabantu. Ucwaningo lusebenzisa indlela yokusebenza eguquguqukayo, eyisibonelo yedatha yephaneli ukuhlola umbono wokuthuthuka ongenzeka ngokuhlanganyela ukuhlela okubanzi kanye nokuvuselela amandla abantu. +57 Economics The model relies on regime-independent state capacity to trigger the transformational impetus of rising existential security, autonomy and individual agency. Die model maak staat op regime-onafhanklike staatskapasiteit om die transformasie-imetus van toenemende eksistensiële sekuriteit, outonomie en individuele agentskap te aktiveer. Die model maak staat op regime-onafhanklike staatskapasiteit om die transformasie-impetus van toenemende eksistensiële sekuriteit, outonomie en individuele agentskap te aktiveer. Mohlala o ithekgile ka bokgoni bjo bo ikemetšego boemong bja mmušo go tsoša tlhohleletšo ya phetogo ya tšhireletšo ya go ba gona ye e hlatlogago, boipušo le boemedi bja motho ka noši. Umklamo wethembele emandleni ombuso kahulumeni ozimele ukuqupha umfutho wenguquko yokukhuphuka kokuphepha okukhona, ukuzimela nokusetshenzelwa komuntu ngamunye. Imodeli ithembele emandleni ombuso kahulumeni ozimele ukudala qupha umfutho uguquko lokukhuphuka kokuphepha okukhona, ukuzimela nokusetshenzelwa komuntu ngamunye. Die model steun op regime-onafhanklike staatskapasiteit om die transformerende dryfkrag van toenemende eksistensiële sekuriteit, outonomie en individuele agentskap te aktiveer. Die model steun op regime-onafhanklike staatskapasiteit om die transformasionele dryfkrag van stygende eksistensiële sekuriteit, outonomie en individuele agentskap aan te wakker. Mohlala o ithekgile ka bokgoni bja mmušo bjo bo ikemilego ka noši go hlohleletša kgatelelo ya phetogo ya tšhireletšego ya go gola, boipušo le boikemelo bja motho ka noši. Mohlala o ithekgile ka bokgoni bja mmušo bjo bo sa ithekgeng ka pušo go hlohleletša maatlakgogedi a phetogo a go oketšega ga tšhireletšo ya bohlokwa, boiphego le boikarabelo bja motho ka noši. Mokgwa wo o tshephile bokgoni bja mmušo bja go ikemela go mmušo go baka kgatelopele ya phetogo ya go hlatloša tšhireletšego ya go ba gona ga batho, boiphemelomalwetšing le go kgatha tema ga batho. Imodeli incike emandleni ombuso azimele ukubangela umfutho wenguquko wokukhuphuka kokuvikeleka okukhona, ukuzimela kanye negunya lomuntu ngamunye. Imodeli ithembele kumthamo wombuso ongaxhomekile ekutheni ivuse amandla okuguqula ukuphepha kokuphila okukhulayo, ukuzimela kanye negunya lomuntu ngamunye. Imodeli ithembele emandleni ombuso ozimele wombuso ukudala umfutho wenguquko wokukhuphuka kokuvikeleka kokukhona, ukuzimela kanye ne-ejensi yomuntu ngamunye. +58 Economics Ensuing shifts in societal value orientations towards emancipative mindsets then drive the progression towards prosperity. Die gevolglike verskuiwings in samelewingswaarde-oriëntasies na emansipatiewe denkwyses dryf dan die vordering na welvaart. Gevolglike verskuiwings in samelewingswaarde-oriëntasies na emansipatiewe denkwyses dryf dan die vordering na welvaart. Diphetogo tšeo di bago gona ditshekamelong tša boleng bja setšhaba go iša menaganong ya tokologo ke moka di hlohleletša tšwelopele go ya katlegong. Okulandela ukugudluka esimweni sokuyigugu komphakathi maqondana nokukhululwa kwemiqondo bese kuhanjiswa ukuqhubekela phambili okubhekene nokuhluma. Ukulwela uguquko ekuqondeni ukubaluleka komphakathi ukuya emicabangweni ekhululayo bese kuqhutshekelwe phambili empumelelweni. Opvolgende verskuiwings in maatskaplike waarde-oriëntasies na emansiperende ingesteldhede dryf dan die vordering na voorspoed aan. Daaropvolgende verskuiwings in maatskaplike waarde-orientasies na emansiperende denkwyses dryf dan die vooruitgang na welvaart. Diphetogo tšeo di latelago tša tshekamelo ya bohlokwa bja setšhaba go ya go mekgwa ya kgopolo ya tokologo ke tšona di hlohleletšago kgatelopele go ya pele lehumong. Diphetogo tša boleng bja setšhaba tšeo di latelago ka go leba maikemišetšo a tokologo di tšweletša kgatelopele ya katlego. Go latela diphetogo ka go ditekanyetšo tša setšhaba go ya go mekgwa ya go lokolla batho go tla hlohleletša kgatelopele go katlego. Izinguquko ezilandelayo ekuqondeni izindinganiso zomphakathi maqondana nemicabango yokukhululeka zibe seziqhubekisela phambili inqubekela phambili ekucebeni. Ukushintsha okulandelayo kwezindlela zokubaluleka komphakathi okuya emibonweni yokukhululeka bese kuhambisa inqubekela phambili eya ekuchumeni. Izinguquko ezilandelayo ekuqondisweni kwamanani omphakathi zibheke emimoyeni yokukhulula zibe seziqhuba inqubekelaphambili ekuchumeni. +59 Economics The results show that the poor-country deficit in human empowerment, represented by mind-broadening education and emancipative values, dwarfs the shortfalls in all other drivers of prosperity, including exports and investment. Die resultate toon dat die arm lande se tekort aan menslike bemagtiging, verteenwoordig deur verstandsverruimende onderwys en emansipatiewe waardes, die tekorte in alle ander dryfvere van welvaart, insluitend uitvoere en beleggings, verdwerg. Die resultate toon dat die arm lande se tekort aan menslike bemagtiging, soos vergestalt in verstandsverruimende onderwys en emansipatiewe waardes, die tekorte in alle ander dryfvere van welvaart, insluitend uitvoere en beleggings, verdwerg. Dipoelo di laetša gore tlhaelelo ya go matlafatša batho ba dinaga tše di humanegilego, yeo e emetšwego ke thuto yeo e katološago monagano le ditekanyetšo tša tokologo, e fokotša mafokodi a mangwe ka moka ao a hlohleletšago katlego, go akaretšwa diromelwantle le dipeeletšo. Imiphumela ibonisa ukuthi ukuntuleka ekunikezeni abantu amandla okwenza okuthile, okumelelwa yimfundo eyakha umqondo ocabanga kabanzi kanye nokukhululwa kokuyigugu, kunciphisa ukushoda kuko konke okuyintshayelelo yokuhluma okubandakanya ukuthekelisa kanye notshalomali. Imiphumela ibonisa ukuthi ukuntuleka ekuhlomiseni abantu, okumelwe yimfundo eyakha umqondo kanye namagugu enkululeko, kunciphisa ukunganeli kuko konke okunye okuqhuba impumelelo kubandakanya ukuhambisa impahla kwamanye amazwe kanye notshalomali. Die resultate toon dat die arm-land tekort in menslike bemagtiging, verteenwoordig deur verstand-verruimende onderwys en emansiperende waardes, die tekorte in alle ander dryfvere van voorspoed oorskadu, insluitend uitvoere en belegging. Die resultate toon dat die tekort aan menslike bemagtiging in arm lande, verteenwoordig deur verstand-verbredende onderwys en emansiperende waardes, die tekortkominge in alle ander drywers van welvaart, insluitend uitvoere en belegging, oortref. Diphetho di laetša gore tlhaelo ya dinaga tše di diilago ya maatlafatšo ya batho, yeo e emelwago ke thuto ya go katološa monagano le mekgwa ya boitshwaro ya tokologo, e feta kgole ditlhaelo ka moka tša dilo tše dingwe tšeo di hlohleletšago katlego, go akaretša thekišo ya dithoto dinageng tša ntle le peeletšo. Dipoelo di bontšha gore sekoloto sa dinaga tše di humanegilego mabapi le maatlafatšo ya batho, se emelwago ke thuto yeo e phatlaletšago monagano le boleng bja tokologo, se feta diphadišano ka moka tše dingwe tša katlego, go akaretšwa le diromelo le peeletšo. Dipoelo di laetša gore tlhaelelo ya naga ye e hlokago mabapi le maatlafatšo ya batho, ye e emetšwego ke thuto ye e phatlaletšego menagano le mekgwa ya go lokolla batho go tša leago, e gatelela tlhaelelo go dilo tše dingwe ka moka tše di hlohleletšago katlego, go akaretšwa go romela dithoto dinageng tše dingwe le dipeeletšo. Imiphumela ikhombisa ukuthi ukushoda kwamazwe ampofu ekuthuthukisweni kwamandla abantu, okumelelwa yimfundo evula ingqondo kanye nezimiso ezikhululayo, kudlula kude ukushoda kuzo zonke ezinye izinto eziqhubela phambili ukuchuma, okuhlanganisa ukuthekelisa nokutshala imali. Imiphumela ikhombisa ukuthi isikweletu sezwe elimpofu ekukhululeni abantu, esimelelwa imfundo evula ingqondo kanye nemigomo yokukhululeka, sidlula izikweletu kuzo zonke ezinye izici ezihambisa ingcebo, okuhlanganisa ukuthunyelwa kwamanye amazwe kanye nokutshalwa kwezimali. Imiphumela ibonisa ukuthi ukushoda kwamandla abantu emazweni ampofu, okumelelwe imfundo eyenza ingqondo ibonakale kabanzi kanye nezindinganiso zokukhulula abantu, kufana nokuntuleka kwazo zonke ezinye izinto eziqhuba ukuchuma, okuhlanganisa ukuthekelisa kanye nokubekela. +60 Economics The findings rule against geography and democracy as direct drivers of prosperity. Die bevindinge weerspreek geografie en demokrasie as direkte drywers van welvaart. Dikutollo di kgahlanong le gore lefelo le temokrasi di hlohleletša katlego thwii. Imiphumela ibeka umthetho ngokumelene nezezwe nezentando yeningi njengokuqondile okuqhuba ukuhluma. Die bevindinge spreek geografie en demokrasie teen as direkte dryfvere van voorspoed. Die bevindings wys teen geografie en demokrasie as direkte drywers van welvaart. Dikutollo di ganetša tša thutafase le demokrasi bjalo ka bakganni ba thwii ba katlego. Diphihlelelo di ganetša jeografi le temokrasi bjalo ka bakganni ba tlhaologanyo ya lehumo. Dikutollo tše di laola kgahlanong le tikologo le temokrasi bjalo ka dilo tšeo di bakago katlego thwii. Okutholakele kuphikisa ukuthi indawo nezwe lentando yeningi yizona ezishayela ngqo ukuchuma phambili. Imiphumela iyaphikisana nezehlakalo zomhlaba kanye nentando yeningi njengabaqhubi abaqondile bokuchuma. Okutholakele kungahambisani nendawo kanye nentando yeningi njengashayeli abaqondile bengcebo. +61 Computer Science Fitness Landscape Analysis of Feed-Forward Neural Networks Fiksheidlandskapontleding van vorentoevoer- neurale netwerke Bruikbaarheidlandskapontleding van vorentoevoerneuralenetwerke Tshekatsheko ya Boitekanelo bja Sebopego sa Dinetweke tša Neural tša Feed-Forward (Fepela Pele) Tshekatsheko ya go šoma ga Dineteweke tša Maiteirelo tša go iša Tshedimošo Felogotee Ukuhlaziya Indawo Yokuqina Komzimba Kumiphambo Yemizwa Yokuphakela (Yokuphikelela) Phambili Ukuhlaziywa Kwendawo Yokuqina Kwezinhleloxhumano Zemizwa Yekhomyutha Yokuphakela Fiksheidslandskapontleding van Voorwaartse Voedingsneurale Netwerke Fiksheidslandskap-analise van Voer-Voort Neurale Netwerke Tshekatsheko ya Sebopego sa Boemo bja Mmetšo ya Di-Neural Network tša Feed-Forward Dintlha tša Boemo bja Boitšhidullo bja Marangrang a Neuroni a Sepetša Pele Tshekatsheko ya Seemo sa Boitlhamelo ya Dinetweke tša Nyurale tša Pele Ukuhlaziywa Kwesimo Sendawo Sokufaneleka Kwama-Neural Network Angaphambili. Ukuhlaziywa Kwendawo Yokufaneleka Yamanethiwekhi Enzululwazi Angaphambili. Ukuhlaziywa kwesimo se-Fitness Landscape of Feed-Forward Neural Networks +62 Computer Science Neural network training is a highly non-convex optimisation problem with poorly understood properties. Neurale netwerkleer is 'n hoogs, niekonvekse optimiseringsprobleem met swak begrepe eienskappe. Neuralenetwerkleer is 'n hoogs niekonvekse optimiseringsprobleem met swak begrepe eienskappe. Tlwaetšo ya netweke ya nyurale ke bothata bja go dira gore dilo di šome gabotse bjo e sego bja go kobegela ntle kudu bjo bo nago le diponagalo tšeo di sa kwešišwego gabotse. Tshepedišo ya go ruta neteweke ya maitirelo go phethagatša mešomo ke bothata bjo bogolo bjo bo nago le ditlabakelo tše di sa kwešišegego gabotse. Ukuqeqeshwa komphambo womuzwa okwenzeka ngemfanelo okunenkinga engekho mangungu kakhulu ekwenzeni kahle emandleni okuveza aqondakala kabi. Ukuqeqeshwa ngohleloxhumano lemizwa yekhomyutha yokuphakela yinkinga engajwayelekile enezici ezingaqondakali kahle. Neurale netwerk opleiding is 'n hoogs nie-konvekse optimeringsprobleem met swak verstaanbare eienskappe. Neurale netwerk opleiding is 'n hoogs nie-konvekse optimeringsprobleem met swak verstaanbare eienskappe. Go tlwaetša marangrang a neura ke bothata bjo bogolo bja go se be le convex optimisation bjo bo se kwešišwego gabotse ka ga dipharologanyo tša bjona. Thuto ya marangrang a methapo ke bothata bja peakanyo bja go se be le sebopego sa kgonagalo ye e sa kwešišegego gabotse. Go tlwaetša kgokagano ya megalatšhika ya hlogo ke bothata bja koketšego ya godimo ya go se teteane bjo diteng tša bjona di sa kwešišwego gabotse. Ukuqeqeshwa kwenethiwekhi yezinzwa kuyinkinga yokuthuthukisa engathambile kakhulu enezakhiwo ezingaqondakali kahle. Ukuqeqeshwa kwenethiwekhi ye-neural kuyinkinga yokwenza kahle engaguquki kahle enezakhiwo ezingaqondakali kahle. Ukuqeqeshwa kwenethiwekhi ye-neural kuyinkinga yokuthuthukisa okungeyona inguqunguqu kakhulu enezici ezingaqondakali kahle. +63 Computer Science Due to the inherent high dimensionality, neural network search spaces cannot be intuitively visualised, thus other means to establish search space properties have to be employed. As gevolg van die inherente hoë dimensionaliteit, kan neurale netwerk soekruimtes nie intuïtief gevisualiseer word nie; dus moet ander maniere gebruik word om soekruimte-eienskappe te vestig. As gevolg van die inherente hoë dimensionaliteit, kan neuralenetwerksoekruimtes nie intuïtief gevisualiseer word nie; dus moet ander maniere gebruik word om soekruimte-eienskappe te vestig. Ka lebaka la tlhago ya tekanyo ya godimo, dikgoba tša go nyaka netweke ya nyurale di ka se bonwe ka leihlo la kgopolo, ke ya mekgwa e mengwe ya go hlama diponagalo tša sekgoba sa go nyaka e swanetše go thwala. Ka lebaka la mešomo ye mentši yeo e e dirago, dikgoba tša go nyaka tshedimošo tša neteweke ya maitirelo di ka se bonwe ka leihlo la kgopolo, ka gona mekgwa e mengwe ya go hlama didirišwa tša dikgoba tša go nyaka tshedimošo di swanetše go hlangwa. Ngenxa yobukhulu obuphezulu ngokwemvelo, izikhala zokufuna umphambo wemizwa azikwazi ukuqondakala ngeso lengqondo, yingakho kudingeka olunye uhlelo lokumisa amandla ezikhala zokufuna amandla okuveza okumele asetshenziswe. Ngenxa yezici ezinezikhala noma nemininingo emikhulu, izinhleloxhumano zemizwa yekhomyutha yokuphakela azikwazi ukubukwa ngendlela enembayo, ngakho-ke ezinye izindlela zokwakha izikhala zokucinga zifanele zisetshenziswe. As gevolg van die inherente hoë dimensionaliteit, kan neurale netwerk soekruimtes nie intuïtief gevisualiseer word nie, dus moet ander maniere gebruik word om soekruimte-eienskappe vas te stel. As gevolg van die inherente hoë dimensionaliteit, kan neurale netwerk soekruimtes nie intuïtief gevisualiseer word nie, dus moet ander middele gebruik word om die eienskappe van die soekruimte vas te stel. Ka lebaka la boemo bja godimo bja tlholego, mafelo a go nyaka a neural network a ka se kgone go bonwa gabonolo, ka fao go swanetše go šomišwe mekgwa e mengwe go hloma dipharologanyo tša lefelo la go nyaka. Ka lebaka la bogolo bjo bo lego godimo bja diphasepeisi tša dinetweke tša methapo, diphasepeisi tšeo di ka se bonagale gabonolo, ka fao go swanetše go šomišwa ditsela tše dingwe go hloma mekgwa ya diphasepeisi tša dinetweke. Ka lebaka la go ba le maemo a godimo ka tlhago, mafelo a go nyaka tshedimošo ka kgokagano ya ditšini a ka se bonwe ka ponagalo, ka gona mekgwa ye mengwe ya go hloma diteng tša mafelo a go nyaka tshedimošo e swanetše go šomišwa. Ngenxa yobukhulu obuphezulu bemvelo, izikhala zokusesha zenethiwekhi yezinzwa azikwazi ukubonwa kalula, ngakho-ke ezinye izindlela zokuthola izakhiwo zesikhala sokusesha kufanele zisetshenziswe. Ngenxa yobukhulu obuphezulu obungokwemvelo, izikhala zokusesha zenethiwekhi yama-neural azikwazi ukuboniswa ngendlela ebonakalayo, ngakho-ke kufanele kusetshenziswe ezinye izindlela zokumisa izakhiwo zesikhala sokusesha. Ngenxa yobukhulu obuphezulu obuvelayo, izikhala zokusesha zenethiwekhi ye-neural azinakubonwa ngokusobala, ngakho-ke ezinye izindlela zokusungula izakhiwo zesikhala sokusesha kufanele zisetshenziswe. +64 Computer Science Fitness landscape analysis encompasses a selection of techniques designed to estimate the properties of a search landscape associated with an optimisation problem. Fiksheidlandskapontleding sluit 'n seleksie van tegnieke in, wat ontwerp is om die eienskappe van 'n soeklandskap wat met 'n optimiseringsprobleem geassosieer word, te skat. Bruikbaarheidlandskapontleding sluit 'n seleksie van tegnieke in, wat ontwerp is om die eienskappe van 'n soeklandskap wat met 'n optimiseringsprobleem geassosieer word, te skat. Tshekatsheko ya boitekanelo bja sebopego e akaretša kgetho ya dithekniki tšeo di hlamilwego go akanyetša diponagalo tša boitekanelo tša go nyaka tšeo di amanago le bothata bja go dira gore dilo di šome gabotse. Tshekatsheko ya go šoma ga dineteweke tša maiteirelo e akaretša mekgwa ye e kgethilwego yeo e hlametšwego go akanya didirišwa tša go nyaka tshedimošo tšeo di tla thušago go tšweletša tharollo ye kaone. Ukuhlaziya indawo yokuqina komzimba kuhlanganisa amasu akhethiwe aklanyelwe ukulinganisela amandla okuveza okufuna ngokubuka ngamehlo okuhlobene nenkinga yokwenza ngemfanelo. Ukuhlaziywa Kwendawo Yokuqina Kwezinhleloxhumano kufaka phakathi amasu akhethiwe aklanyelwe ukulinganisela izici zendawo yokucinga ezihlotshaniswa nenkinga engajwayelekile. Fiksheidslandskap-analise omvat 'n verskeidenheid tegnieke wat ontwerp is om die eienskappe van 'n soeklandskap verbonde aan 'n optimeringsprobleem te skat. Fiksheidslandskap-analise behels 'n seleksie van tegnieke wat ontwerp is om die eienskappe van 'n soeklandskap geassosieer met 'n optimeringsprobleem te skat. Tshekatsheko ya sebopego sa boiketlo e akaretša kgetho ya mekgwa yeo e hlamilwego go lekanyetša dipharologanyo tša sebopego sa nyakišišo seo se amanago le bothata bja go kaonafatša. Tlhaloso ya sebopego sa boitekanelo e akaretša dikgetho tša mekgwa yeo e hlodilwego go akanyetša mekgwa ya sebopego sa nyakišišo yeo e amanago le bothata bja peakanyo. Tshekatsheko ya seemo sa go itekanela mmeleng e akaretša kgetho ya dithekniki tše di hlametšwego go akanya diteng tša seemo sa go nyaka sa go amana le bothata bja go kaonafatša. Ukuhlaziywa kwesimo sendawo sokufaneleka kuhlanganisa ukukhethwa kwezindlela eziklanyelwe ukulinganisela izakhiwo zendawo yokusesha ezihambisana nenkinga yokuthuthukisa. Ukuhlaziywa kwezwe lokufaneleka kuhlanganisa izindlela ezikhethiwe eziklanyelwe ukuhlola izici zomhlaba wokusesha ohambisana nenkinga yokwenza ngcono. Ukuhlaziywa kwesimo sokuqina kuhlanganisa ukukhethwa kwamasu enzelwe ukulinganisa izakhi zesimo sokusesha esihlotshaniswa nenkinga yokuthuthukisa. +65 Computer Science Applied to neural network training, fitness landscape analysis can be used to establish a link between the properties of the error landscape and various neural network hyperparameters. Wanneer fiksheidlandskapontleding toegepas word op neurale netwerkleer, kan dit gebruik word om 'n verband tussen die eienskappe van die foutlandskap en verskeie neurale netwerk hiperparameters te vestig. Wanneer bruikbaarheidlandskapontleding toegepas word op neuralenetwerkleer, kan dit gebruik word om 'n verband tussen die eienskappe van die foutlandskap en verskeie neurale netwerk hiperparameters te vestig. Tirišo ya tlwaetšo ya netweke ya neural, tshekatsheko ya ponagalo ya boitekanelo bja sebopego go e ka šomišwa go hloma kgokagano magareng ga diponagalo tša sebopego tšeo di fošagetšego le di-hyperparameter tše di fapafapanego tša netweke ya nyurale. Ngokusetshenziswa ekuqeqeshweni komphambo wemizwa, ukuhlaziya indawo yokuqina komzimba kungasetshenziswa ukumisa ukuhlanganisa ngaphakathi kwamandla okuvezwa kwephutha lokubuka ngamehlo kanye nemingcele esebenzayo yemiphambo yemizwa ehlukahlukene. Ngokusetshenziswa ekuqeqeshweni ngohleloxhumano lemizwa yekhomyutha, ukuhlaziya kwendawo yokuqina kwezinhleloxhumano kungasetshenziswa ukuthola ukuxhumana phakathi kwezici zendawo yephutha kanye nemingcele esebenzayo yohleloxhumano lemizwa yekhomyutha. Toegepas op neurale netwerk opleiding, kan fiksheidslandskap-analise gebruik word om 'n verband te vestig tussen die eienskappe van die foutlandskap en verskeie neurale netwerk hiperparameters. Toegepas op neurale netwerk opleiding, kan fiksheidslandskap-analise gebruik word om 'n verband tussen die eienskappe van die foutlandskap en verskeie neurale netwerk-hiperparameters te vestig. Ge e šomišwa go tlwaetša neural network, tshekatsheko ya sebopego sa boemo bja maleba e ka šomišwa go thea kgokagano magareng ga dipharologanyo tša boemo bja diphošo le di-hyperparameter tša neural network tše di fapafapanego. Ge a dirišwa go tlhahlo ya marangrang a methapo, tshekatsheko ya sebopego sa boitekanelo e ka šomišwa go hlama kgokagano magareng ga mekgwa ya sebopego sa phošo le dipharametere tša godimo tša marangrang a methapo. Ge di dirišwa go tlhahlo ya kgokagano ya ditšini, tshekatsheko ya seemo sa go itekanela mmeleng e ka šomišwa go hloma kamano magareng ga diteng tša seemo sa phošo le dikokwane tša kgokagano ya ditšini tša mehutahuta. Uma isetshenziswa ekuqeqeshweni kwenethiwekhi yezinzwa, ukuhlaziywa kwesimo sendawo yokulingana kungasetshenziswa ukusungula ukuxhumana phakathi kwezimpawu zendawo yamaphutha kanye nama-hyperparameter ahlukahlukene wenethiwekhi yezinzwa. Uma isetshenziswa ekuqeqesheni inethiwekhi yama-neural, ukuhlaziywa kwefayela lokusebenza kungasetshenziswa ukusungula isixhumanisi phakathi kwezici zendawo yephutha kanye nezinhlobonhlobo zama-hyperparameters enethiwekhi yama-neural. Uma isetshenziswa ekuqeqesheni kwenethiwekhi ye-neural, ukuhlaziya indawo yokuzivocavoca umzimba kungasetshenziswa ukusungula ukuxhumana phakathi kwezici zesimo sephutha kanye namapharamitha ahlukahlukene enethiwekhi ye-neural. +66 Computer Science This study applies fitness landscape analysis to investigate the influence of the search space boundaries, regularisation parameters, loss functions, activation functions, and feed-forward neural network architectures on the properties of the resulting error landscape. Hierdie studie pas fiksheidslandskapontleding toe om die invloed van die soekruimtegrense, regulariseringsparameters, verliesfunksies, aktiveringsfunksies en voerentoevoer- neurale netwerkargitekture op die eienskappe van die gevolglike foutlandskap te ondersoek. Hierdie studie pas bruikbaarheidlandskapontleding toe om die invloed van die soekruimtegrense, regulariseringsparameters, verliesfunksies, aktiveringsfunksies en voerentoevoerneuralenetwerkargitekture op die eienskappe van die gevolglike foutlandskap te ondersoek. "Thuto ye e diriša kudu tshekatsheko boitekanelo go nyakišiša khuetšo ya mellwane ya sekgoba sa go nyaka, ""ditekanyetšo"" tša go dira gore dilo di tlwaelege, tahlegelo ya tšhomišo, mešomo ya go tsenya tirišong, le ditlhamo tša netweke ya dinyurale tša go fepa pele tšweletšo ya diponagalo tša sebopego se fošagetšego seo se tšweletšwago." Thuto ye e šomiša tshekatesheko ya dineteweke tša maitirelo go nyakišiša ka ga khuetšo ya magomo a sekgoba sa go nyaka tshedimošo, tahlegelo ya tšhomišo, mešomo ya go tsenya tirišong, le ditlhamo tša netweke ya dinyurale tša go fepa pele tšweletšo ya didirišwa tša sebopego se fošagetšego seo se tšweletšwago. Lolu cwaningo lusebenzisa ukuhlaziya indawo yokuqina komzimba ukuphenya umthelela wemingcele yezikhala zokufuna, imingcele yokujwayela, ukulahleka kwamandla okusetshenziswa, kanye nezakhiwo zomphambo wemizwa yokuphakela phambili ngaphezu kwamandla okuveza okuwumphumela oyiphutha wendawo. Ngokusetshenziswa ekuqeqeshweni ngohleloxhumano, ukuhlaziya kwendawo yokuqina kokufaneleka kungasetshenziswa ukumisa ukuxhumana phakathi kwezici zokuvezwa kwephutha kanye nemingcele esebenzayo yezinhleloxhumano ezihlukahlukene. Hierdie studie wend fiksheidslandskap-analise aan om die invloed van die soekruimtegrense, regulariseringsparameters, verliesfunksies, aktiveringsfunksies en voorwaartse neurale netwerkargitekture op die eienskappe van die gevolglike foutlandskap te ondersoek. Hierdie studie pas fiksheidslandskap-analise toe om die invloed van die soekruimtegrense, regulariseringsparameters, verliesfunksies, aktiveringsfunksies en voorwaartse neurale netwerkargitekture op die eienskappe van die resulterende foutlandskap te ondersoek. Boithuto bjo bo šomiša tshekatsheko ya sebopego sa boemo bja maleba go nyakišiša khuetšo ya mellwane ya sekgoba sa go nyaka, dipharametara tša go beakanya, mešomo ya go lahlegelwa, mešomo ya go tsoša, le meago ya netweke ya neural ya go fepa pele godimo ga dipharologanyo tša sebopego sa phošo seo se tšwelelago. Thutelo ye e diriša tshekatsheko ya sebopego sa boitšhidullo go nyakišiša khuetšo ya meedi ya sebatli, dipharametere tša peakanyo, mešomo ya tahlegelo, mešomo ya tsosoloso, le mekgwa ya marangrang a neura a go fepa pele mabapi le mekgwa ya sebopego sa phošo se se hlagilego. Dinyakišišo tše di diriša tshekatsheko ya seemo sa go itekanela mmeleng go nyakišiša khuetšo ya mellwane ya sekgoba sa go nyaka, maemo a tlwaetšo, mešomo ya tahlegelo, mešomo ya maatlafatšo, le dibopego tša kgokagano ya megalatšhika ya go fepa pele go diteng tša seemo sa phošo seo se tšweletšago. Lolu cwaningo lusebenzisa ukuhlaziywa kwesimo sendawo yokuqina ukuhlola umthelela wemingcele yendawo yokusesha, amapharamitha okujwayelekisa, imisebenzi yokulahlekelwa, imisebenzi yokuvuselela, kanye nezakhiwo zenethiwekhi yezinzwa ezidlulisela phambili ezintweni zendawo yamaphutha ebangelwayo. Lolu cwaningo lusebenzisa ukuhlaziywa kwezwe lokufaneleka ukuhlola umthelela wemingcele yendawo yokusesha, izilungiselelo zokujwayela, imisebenzi yokulahlekelwa, imisebenzi yokuvuselela, kanye nezakhiwo zenethiwekhi yama-neural yokuphakela phambili ezimpahleni zomhlaba wephutha ovelayo. Lolu cwaningo lusebenzisa ukuhlaziya kwesimo sokusebenza kahle ukuze kuphenywe umthelela wemingcele yendawo yokusesha, imingcele yokujwayela, imisebenzi yokulahlekelwa, imisebenzi yokuvula, kanye nezakhiwo zenethiwekhi ye-neural forward kwizakhiwo zesimo sephutha esiphumelayo. +67 Computer Science A novel gradient-based sampling technique is proposed, together with a novel method to quantify and visualise stationary points and the associated basins of attraction in neural network error landscapes. n Nuwe gradiënt-gebaseerde steekproeftegniek word voorgestel, tesame met 'n nuwe metode, om stilstaande punte en die gepaardgaande geassosieerde bakke in neurale netwerk foutlandskappe te kwantifiseer en te visualiseer. n Nuwe gradiëntgebaseerde steekproeftegniek word voorgestel, saam met 'n nuwe metode, om stilstaande punte en die gepaardgaande geassosieerde aantrekkingsbakke in neuralenetwerkfoutlandskappe te kwantifiseer en te visualiseer. "Thekniki ye mphsa ya go tšea mehlala šišintšwe, mmogo le mokgwa wo mofsa wa go lekanyetša le go bona ka leihlo la kgopolo dintlha tše di sa emego le dibeisine tša kgogedi tše di amanago le tšona ka diponagalo tša diphošo tša sebopego sa netweke ya ""nyurale""." Kuphakanyiswa isu elisha eliyisampula exhaswa ubukhulu bokukhuphuka, kanye nendlela entsha yokubala kanye nokubona ngeso lengqondo amaphuzu amile kanye nokukhangwa kobhesini abahlobene ngaphakathi kwezindawo ezingamaphutha zomphambo wemizwa. Kuphakanyiswa isu elisha eliyisampula elisekelwe kubukhulu bokukhuphuka, kanye nendlela entsha yokubala kanye nokubona ngeso lengqondo amaphuzu amile kanye nokukhangwa kobhesini abahlobene ngaphakathi kwezindawo zohleloxhumano. 'n Nuwe gradiënt-gebaseerde steekproefnemingstegniek word voorgestel, tesame met 'n nuwe metode om stasionêre punte en die gepaardgaande aantrekkingsgebiede in neurale netwerkfoutlandskappe te kwantifiseer en visualiseer. 'n Nuwe gradiënt-gebaseerde monsternemingstegniek word voorgestel, tesame met 'n nuwe metode om stilstaande punte en die geassosieerde aantrekkingbeddings in neurale netwerk foutlandskappe te kwantifiseer en te visualiseer. Go šišinywa mokgwa o moswa wa go dira disampole wo o theilwego godimo ga gradient, gotee le mokgwa o moswa wa go lekanya le go bontšha ka ponagalo dintlha tša go ema le dinoka tše di amanago le tšona tša kgogedi ka go mafelo a diphošo a neural network. Go šišintšwe mokgwa o moswa wa go hlatha o theilwego godimo ga gradient, mmogo le mokgwa o moswa wa go lekanya le go bontšha mafelo a go se feto-fetoše le diphula tša go goketša tše di amanago le tšona mo diphihlelong tša diphošo tša marangrang a methopo. Go šišinywa mokgwa o moswa wa go sampole wo o theilwego go khwalienti, gotee le mokgwa o moswa wa go lekanya le go bona ka mahlo dintlha tše di sa fetogego le matamo ao a amanago le tšona a kgoketšo ka go seemo sa phošo sa kgokagano ya megalatšhika. Kuhlongozwa indlela entsha yokuthatha amasampula esekelwe ku-gradient, kanye nendlela entsha yokulinganisa nokubonisa amaphuzu amile kanye namachibi ahambisana nawo okukhanga ezindaweni zamaphutha zenethiwekhi yezinzwa. Kuphakanyiswa indlela entsha yokusampula esekelwe ku-gradient, kanye nendlela entsha yokulinganisa nokubonisa amaphuzu amile kanye nezindawo zokudonsa ezihambisana nazo kumathafa amaphutha enethiwekhi yama-neural. Iqhinga lesampula elisungulwe ngesisekelo senoveli lihlongozwayo, kanye nendlela entsha yokulinganisa nokubona ngamehlo amaphuzu ami futhi amachibi ahlobene nokuheha ezindaweni zamaphutha zenethiwekhi ye-neural. +68 Geography, Geoinformatics and Meteorology The dynamics of cut-off lows and their vertical extension to the surface Die dinamika van afsnylaagdrukstelsels en hul vertikale uitbreiding na die oppervlak Makatika a go kgaolelwa fase le katološo ya gona ya go tsepama ka bogodimong Ditiragalo tša mananeotshepedišo a go hlola phetogo ya boso le bogolo bja wona go tloga fase Izinguqunguquko zezinhlelo zengcindezi enamandla nokunwebeka kwazo okume mpo ngaphezu komhlaba Die dinamika van afgesnyde laagdrukstelsels en hul vertikale uitbreiding na die oppervlak. Die dinamika van afsnylaagdrukstelsels en hul vertikale uitbreiding na die oppervlak. Tshepedišo ya maemo a fase a go kgaoga le koketšego ya wona ya go ya godimo go fihla bokagodimong. Mekgwa ya diphefo tša cut-off le katološo ya tšona ya go ya godimo go fihla bokagodimong. Diphetogo tša go fokotšega ga go kgaogana le katološo ya tšona ya go tsepama go ya godimo Ubunjalo bokuziphatha kwezindawo eziphansi ezihlukanisiwe kanye nokunwetshwa kwazo okuqondile kuya phezulu. Ukusebenza kwe-cut-off lows nokunwebeka kwazo okuqondile kuya ebusweni. Ama-dynamics of cut-off lows kanye nokunwetshwa kwawo ngokuthambekela ebusweni +69 Geography, Geoinformatics and Meteorology Cut-off low (COL) pressure systems are critical weather systems which can result in resulting various severe weather events on South Africa. Afsnylaagdrukstelsels (COL) is kritieke weerstelsels wat verskeie erge weersomstandighede in Suid-Afrika tot gevolg kan hê. Afsnylaagdrukstelsels (COL) is kritieke weerstelsels wat verskeie strawwe weersomstandighede in Suid-Afrika tot gevolg kan hê. Ditshepedišo tša kgatelelo fase ya go kgaolelwa fase (COL) ke ditshepedišo tša boso tše bohlokwa tšeo di ka feletšago ka go tšweletša ditiragalo tša boso tše šoro tša go fapafapana ka Afrika Borwa. Mananeotshepedišo a go hlola phetogo ya boso (COL) ke mananeotshepedišo a bohlokwa a kgatelelo ya boso ao a ka hlolago ditiragalo tše šoro tša boso ka Afrika Borwa. Izinhlelo zengcindezi enamandla yizinhlelo zesimo sezulu ezibucayi ezingaholela ekutheni kubekhona izehlo ezehlukahlukene zesimo sezulu ezinzima eNingizimu Afrika. Izinhlelo zengcindezi enamandla (ama-COL) yizinhlelo zesimo sezulu ezibalulekile ezingaholela ekutheni kubekhona izehlo ezehlukahlukene zesimo sezulu esingesihle eNingizimu Afrika. Afgesnyde laagdrukstelsels (ALG) is kritieke weerstelsels wat verskeie erge weersomstandighede in Suid-Afrika kan veroorsaak. Afknyp-laag (COL) drukstelsels is kritieke weerstelsels wat kan lei tot verskeie ernstige weergebeurtenisse in Suid-Afrika. Ditshepedišo tša kgatelelo ya fase ya go kgaoga (COL) ke ditshepedišo tša bohlokwa tša boso tšeo di ka feleletšago ka ditiragalo tše di fapafapanego tša boso bjo šoro mo Afrika Borwa. "Mešito ya khatello ya ""cut-off low"" ke mešito ya maemo a boso e bohlokwa yeo e ka tlišago ditiragalo tša boso tše kotsi kudu mo Afrika Borwa." Mananeo a kgatelelo ya fase ya go kgaolwa (COL) ke mananeo a boso a bohlokwa ao a ka feletšago ka ditiragalo tša boso bjo bo kekilego ka Afrika Borwa. Izinhlelo zengcindezi eziphansi ezisikiwe (ama-COL) ziyizinhlelo zezulu ezibalulekile ezingaholela ezigamekweni ezahlukahlukene zezulu elibi eNingizimu Afrika. Izinhlelo zokucindezela eziphansi ezibizwa ngokuthi i-Cut-off low (COL) zibalulekile ezinhlelweni zezulu ezingaholela emicimbini ehlukahlukene yezulu elibi eNingizimu Afrika. Izinhlelo zencindezi eziphansi (COL) ziyizindlela zesimo sezulu ezibalulekile ezingadala izenzakalo zesimo sezulu ezinzima eNingizimu Afrika. +70 Geography, Geoinformatics and Meteorology Composite analysis however shows that deep COLs associated with deep PV intrusions result in the simultaneous amplification of troughs throughout the troposphere, with the surface cyclone developing within a day of the COL. Saamgestelde ontleding toon egter dat diep COL's geassosieer met diep PV-indringings lei tot die gelyktydige versterking van trôe regdeur die troposfeer, met die oppervlaksikloon wat binne 'n dag na die COL ontwikkel. Le ge go le bjalo,Tshekatsheko ye e tswakaganego e bontšha gore di-COL tše di tseneletšego tšeo di amanago le go tsenelela ga PV mo go tseneletšego di feletša ka go godišwa ga diforo ka nako e tee go ralala le troposphere, ka ledimo la godimo le bopega letšatši le tee gare ga COL. Uhlaziyo oluyinhlanganisela nokho lukhombisa ukuthi izinhlelo zengcindezi enamandla ezijulile ezihlobene neziphazamiso ezijulile zokuzungeza komoya ziholela ekukhulisweni kanyekanye kwezindawo ezinengcidezi ephansi emkhathini ophakathi kwamakhilomitha ali-10 nama-20, nesishingishane esingaphezu komhlaba esikhula osukwini nje olulodwa lohlelo lwengcindezi enamandla. Uhlaziyo oluyinhlanganisela nokho lukhombisa ukuthi ama-COL ahlobene nemingenela ejulile yama-PV aholela ekukhuleni kanyekanye kwezindawo ezinengcidezi ephansi kuthrophosfiye yonkana, nesishingishane esingaphezu komhlaba esikhula ngosuku olulodwa lwe-COL. Saamgestelde analise toon egter dat diep KOU's wat met diep PV-indringing geassosieer word, lei tot die gelyktydige versterking van troë deur die hele troposfeer, met die oppervlak-siklone wat binne 'n dag van die KOU ontwikkel. Saamgestelde ontleding toon egter dat diep COL's wat met diep PV-indringings geassosieer word, lei tot die gelyktydige versterking van troewe regdeur die troposfeer, met die oppervlak sikloon wat binne 'n dag na die COL ontwikkel. Tshekatsheko ya go hlakana le ge go le bjalo e laetša gore di-COL tše di tseneletšego tšeo di amanago le ditšhitlelelo tša PV tše di tseneletšego di feletša ka go godiša meedi ka nako e tee go ralala le troposphere, gomme ledimo la godimo le hlama mo letšatšing la COL. Lehlahlobo la go kopanya le bontšha gore COLs tše di tseneletšego tše di amanago le diphošo tša PV tše di tseneletšego di feleletša ka go oketša ga mekgokolo ka nako e tee ka gare ga troposphere, ka lefula la fase le hlabologa ka gare ga letšatši le tee la COL. Tshekatsheko ya go kopanywa le ge go le bjale e laetša gore COL tše di tseneletšego tše di amanago le go tsenwa ga PV ye e tseneletšego di feletša ka maatlafatšo ya nakong e tee ya diphošo go kgabaganya troposphere ka bophara, fao lephoto la godimo le itemogelago seemo sa go keka tekano ya letšatši le tee la COL. Nokho, ukuhlaziywa okuhlanganisiwe kubonisa ukuthi ama-COL ajulile ahambisana nokungena okujulile kwe-PV kuphumela ekukhulisweni okuyisikhathi esisodwa kwezihlala kulo lonke i-troposphere, lapho isiphepho esingaphezulu siqala ukukhula phakathi nosuku lwe-COL. Nokho, ukuhlaziywa okuhlanganisiwe kukhombisa ukuthi ama-COL ajulile ahlotshaniswa nokungena kwe-PV okujulile kuholela ekwandeni kokuqina kwamathafa kuwo wonke umkhathi, nesiphepho sendawo sithuthuka kungakapheli usuku lwe-COL. Ukuhlaziywa okuxubile nokho kubonisa ukuthi ama-COL ajulile ahlobene nokuhlasela okujulile kwe-PV kubangela ukukhuliswa kanyekanye kwemigodi kuyo yonke i-troposphere, kanye nesiphepho esingaphezulu esikhula phakathi nosuku lwe-COL. +71 Geography, Geoinformatics and Meteorology COLs are often associated with surface cyclones which can enhance weather-related impacts on affected communities. COL's word dikwels geassosieer met oppervlaksiklone wat weerverwante impakte op geaffekteerde gemeenskappe kan verbeter. COL's word dikwels geassosieer met oppervlaksiklone wat weerverwante impakte op geaffekteerde gemeenskappe kan help bestuur. Di-COL gantši di tswalanywa le madimo a godimo ao a ka godišago ditlamorago tše di amanago le boso metseng yeo e amegilego. Izinhlelo zengcindezi enamandla imvamisa zihlotshaniswa nezishingishane ezingaphezu komhlaba ezingandisa imithelela ehlobene nesimo sezulu emiphakathini ethintekile. Ama-COL imvamisa zihlotshaniswa nezishingishane ezingaphezu komhlaba ezingandisa imithelela ehlobene nesimo sezulu emiphakathini ethintekile. Koue-lugmassas word dikwels geassosieer met oppervlak-sikloons wat weerverwante impakte op geaffekteerde gemeenskappe kan verhoog. KOL'e word dikwels geassosieer met oppervlak-siklone wat weerverwante impakte op geaffekteerde gemeenskappe kan versterk. Di-COL gantši di amana le dikgopa tša godimo ga fase tšeo di ka oketšago ditlamorago tša boemo bja leratadima go ditšhaba tšeo di amegago. Dikoloi tša go hloka phefo gantši di amanang le dikoloi tša diphefo tša godimo tšeo di ka oketšago ditlamorago tša boso mo ditšhabeng tšeo di amegago. Di-COL gantši di amantšhwa le madimo a godimo ga mabu ao a ka maatlafatšago diabe tše di amanago le boso go badudi bao ba amegilego. Ama-COL avame ukuhlotshaniswa neziphepho ezingaphezulu ezingathuthukisa imithelela ehlobene nesimo sezulu emiphakathini ethintekile. Ama-COLs avame ukuhlotshaniswa nezivunguvungu zaphansi ezingakhulisa imithelela ehlobene nesimo sezulu emiphakathini ethintekile. Ama-COL avamise ukuhlotshaniswa nezivunguvungu ezingaphezulu ezingathuthukisa imithelela ehlobene nesimo sezulu emiphakathini ethintekayo. +72 Geography, Geoinformatics and Meteorology This is shown by a case study of Cape Storm, a COL extension associated with explosive cyclogenesis that had dire effects on the Western Cape of South Africa. Dit word getoon deur 'n gevallestudie van Cape Storm, 'n COL-uitbreiding wat verband hou met plofbare siklogenese wat 'n ernstige uitwerking op die Wes-Kaap van Suid-Afrika gehad het. Se se bontšhwa ka nyakišišo ya mohlala ya Cape Storm, katološo ya COL yeo e amanago le cyclogenesis ya go thuthupa yeo e bilego le ditlamorago tše šoro ka Kapa Bodikela bja Afrika Borwa. Lokhu kukhonjiswa ucwaningo lwesehlo sesiphepho saseKapa, lapho ukunwebeka kohlelo lwengcindezi enamandla okuhlobene nesishingishane esibhamukayo kwaba nemithelela esabekayo eNtshonalanga Kapa yaseNingizimu Afrika. Lokhu kukhonjiswa ucwaningo lwesehlo sesiphepho saseKapa, lapho ukunwebeka kwe-COL okuhlobene nesishingishane esibhamukayo kwaba nemithelela esabekayo eNtshonalanga Kapa yaseNingizimu Afrika. Dit word aangetoon deur 'n gevallestudie van Kaap Storm, 'n KOU-uitbreiding geassosieer met plofbare siklogenese wat ernstige gevolge vir die Wes-Kaap van Suid-Afrika gehad het. Dit word getoon deur 'n gevallestudie van Kaap Storm, 'n COL-uitbreiding wat geassosieer word met eksplosiewe siklogenese wat ernstige gevolge vir die Wes-Kaap van Suid-Afrika gehad het. Se se laetšwa ke nyakišišo ya taba ya Cape Storm, katoloso ya COL yeo e amanago le tšweletšopefatšo ya ledimo yeo e bilego le ditlamorago tše bohloko go Western Cape ya Afrika Borwa. Se se bontšhwa ke boithuto bja kgetho bja Cape Storm, katološo ya COL yeo e amanang le go tšwelela ga sefefo se segolo seo se bilego le ditlamorago tše mpe go Western Cape ya Afrika Borwa. Se se laetšwa ke dinyakišišo tša seemo tša Cape Storm, e lego katološo ya COL ye e amanago le cyclogenesis ye e phulegilego yeo e bilego le diabe tše di sa kgahlišego go la Western Cape ya Afrika Borwa. Lokhu kuboniswa yisifundo secala seSiphepho saseKapa, isandiso se-COL esihambisana ne-cyclogenesis eqhumayo eyaba nemiphumela emibi eNtshonalanga Kapa eNingizimu Afrika. Lokhu kukhonjiswa isifundo secala seCape Storm, ukunwetshwa kwe-COL okuhlotshaniswa ne-cyclogenesis eqhumayo eyaba nemiphumela emibi eNtshonalanga Kapa yaseNingizimu Afrika. Lokhu kuboniswa ucwaningo lwecala le-Cape Storm, isandiso se-COL esihlotshaniswa ne-cyclogenesis eqhushisayo eyaba nemiphumela emibi eNtshonalanga Kapa yaseNingizimu Afrika. +73 Geography, Geoinformatics and Meteorology The stratospheric effects that determine a COLs extension to the surface and eventual impact on South Africa are studied from a potential vorticity (PV) perspective in terms of a case study, a climatology and an idealised framework. Die stratosferiese effekte wat 'n COL-uitbreiding na die oppervlak en uiteindelike impak op Suid-Afrika bepaal, word bestudeer vanuit 'n potensiële vortisiteit (PV) perspektief in terme van 'n gevallestudie, 'n klimatologie en 'n geïdealiseerde raamwerk. Ditlamorago tša stratospheric tšeo di laolago katološo ya COLs go ya godimo le khuetšo ya yona mafelelong go Afrika Borwa di ithutwa go tšwa go pono ya kgonagalo ya vorticity (PV) go ya ka thuto ya mohlala, thuto ya tlelaemete le tlhako ye e kgonthišitšwego. Imithelela yomkhathi ophakathi kwamakhilomitha ali-10 kanye nangama-50 echaza ukunwebeka kohlelo lwengcindezi enamandla ngaphezu komhlaba kanye nomthelela ofika ekugcineni eNingizimu Afrika iyafundwa ngokombono wokuzungeza komoya maqondana nocwaningo lwesehlo, ubunjalozwe kanye nohlaka olwenziwe kahle. Imithelela kwistrathosfiye enquma ukunwebeka kwe-COL ngaphezu komhlaba futhi ekugcineni umthelela eNingizimu Afrika uyafundwa ngokombono wesilinganiso sokuzungeza komoya (i-PV) maqondana nocwaningo lwesehlo, izifundo zesimo sezulu kanye nohlaka olucatshangelwayo. Die stratosferiese effekte wat 'n KOU-verlenging na die oppervlak en uiteindelike impak op Suid-Afrika bepaal, word vanuit 'n potensiële vortisiteit (PV) perspektief bestudeer in terme van 'n gevallestudie, 'n klimatologie en 'n geïdealiseerde raamwerk. Die stratosferiese effekte wat 'n KOLe uitbreiding na die oppervlak en uiteindelike impak op Suid-Afrika bepaal, word bestudeer vanuit 'n potensiële vortisiteit (PV) perspektief in terme van 'n gevallestudie, 'n klimatologie en 'n geïdealiseerde raamwerk. Dihlatse tša stratospheric tšeo di laolago katološo ya COLs go fihla bokagodimo le khuetšo ya mafelelo go Afrika Borwa di ithutwa go ya ka pono ya potential vorticity (PV) go ya ka tshekatsheko ya taba, climatology le peakanyo yeo e beakantšwego. Ditlamorago tša stratosphere tšeo di laolago katološo ya COL go fihla bokagodimong le khuetšo ya yona ya mafelelo go Afrika Borwa di ithutwa go tšwa ponong ya go kgonagala ya vorticity (PV) mabapi le nyakišišo ya kgetho, boemo bja leratadima le sebopego sa kgopolo. Diabe tša stratosphere tšeo di laolago katološo ya COL go ya godimo le seabe seo se ka hlagago go Afrika Borwa di nyakišišwa go ya ka kgonagalo ya go phuphuma ga meetse (PV) go ya ka dinyakišišo tša seemo, tša klaemetholotši le tlhako ye e akanywago. Imiphumela ye-stratosphere enquma ukunwetshwa kwe-COLs ebusweni kanye nomthelela wokugcina eNingizimu Afrika ifundwa ngokombono we-potential vorticity (PV) ngokwemibandela yocwaningo lwecala, i-climatology kanye nohlaka olufanele. Imiphumela ye-stratospheric ethinta ukunwetshwa kwe-COL ebusweni kanye nomthelela wokugcina eNingizimu Afrika iyafundwa ngokombono we-potential vorticity (PV) ngokwesifundo secala, i-climatology kanye nesakhiwo esenziwe kahle. Imiphumela ye-stratospheric enquma ukunwetshwa kwe-COL ebusweni kanye nomthelela ongase ube khona eNingizimu Afrika icwaningwa kususelwa kumbono we-potential vorticity (PV) ngokuya ngocwaningo lwecala, i-climatology kanye nohlaka oluhle kakhulu. +74 Geography, Geoinformatics and Meteorology Deep COLs (which extend to the surface) are most frequent in the autumn months, are longer lasting, are more mobile and found most frequently in the higher latitudes. Diep COL's (wat na die oppervlak strek) kom die meestal voor in die herfsmaande, hou langer, is meer beweeglik en kom veral voor in die hoër breedtegrade. Di-COL tše di tseneletšego (tšeo di katologelago godimo) di direga gantši kudu dikgweding tša seruthwane, di swarelela nako ye telele, di sepelasepela kudu gomme di hwetšwa gantši kudu go di-latitude tša godimo. Izinhlelo zengcindezi enamandla ezijulile (ezinwebekela ngaphezu komhlaba) zinokwenzeka kaningi ngezinyanga zekwindla, zithatha isikhathi eside, zihamba kakhudlwana futhi zenzeka kaningi ezindaweni eziphakeme. Ama-COL angenele ezweni (ezinwebekela ngaphezu komhlaba) enzeka kaningi ngezinyanga zasekwindla, futhi athatha isikhathi eside, ahamba kakhudlwana futhi enzeka kaningi ezindaweni eziphakeme. Diep Koue Oseaan Lensse (wat tot by die oppervlak strek) is die algemeenste in die herfsmaande, duur langer, is meer beweeglik en word die meeste in die hoër breedtegrade gevind. Diep KOLe (wat tot by die oppervlak strek) kom die meeste voor in die herfsmaande, hou langer aan, is meer mobiel en word die meeste in die hoër breedtegrade aangetref. DiCOL tše di tseneletšego (tšeo di fihlago bokagodimong) di atile kudu dikgweding tša lehlabula, di dula nako e telele, di a šutha gomme di hwetšagala kudu mafelong a godimo a latitude. Dikolopo tše di tseneletšego (tše di fihlelelago bokagodimo) di bonwa gantši dikgweding tša seruthwane, di tšea nako e telele, di sepela kudu gomme di bonwa gantši mafelong a magolo a bophara. Di-COL tše di tseneletšego (tše di fihlago godimo ga lefase) di hlaga kgafetšakgafetša kudu dikgweding tša seruthwane, di tšea lebaka le letelele, di a šutha ebile di hwetšwa kgafetšakgafetša kudu go mabophagamo a godingwana. Ama-COL ajulile (afika phezulu) avame kakhulu ngezinyanga zasekwindla, ahlala isikhathi eside, ahamba kakhulu futhi atholakala kakhulu emazingeni aphezulu. Ama-COL ajulile (afinyelela ebusweni) avame kakhulu ezinyangeni zasekwindla, ahlala isikhathi eside, ayahamba kakhulu futhi atholakala kakhulu kububanzi obuphezulu. Ama-COL ajulile (alufinyelela ebusweni) avame kakhulu ezinyangeni zasekwindla, ahlala isikhathi eside, ahamba kancane futhi atholakala kakhulu ezindaweni eziphakeme. +75 Geography, Geoinformatics and Meteorology Stratospheric, high-PV intrusions that are associated with COLs are studied in detail with respect to a COLs extension. Stratosferiese, hoë-PV-indringings wat met COL's geassosieer word, word in detail bestudeer met betrekking tot 'n COL-uitbreiding. Ditsenogare tša stratospheric, tša PV ya godimo tšeo di amanago le di-COL go ithutwa ka tšona ka botlalo mabapi le katološo ya di-COL. Iziphazamiso zomkhathi ophakathi kwamakhilomitha ali-10 kanye nangama-50, zokuzungeza komoya okuphakeme ezihlobene nezinhlelo zengcindezi enamandla zifundwa ngokugcwele maqondana nokunwebeka kwezinhlelo zengcindezi enamandla. Imingenela yomoya ekustrathosfiye futhi ephakeme ehlobene nama-COL ifundwa ngokuphelele maqondana nokunwebeka kwezinhlelo zengcindezi enamandla. Stratosferiese, hoë-PV indringings wat met KOU's geassosieer word, word in detail bestudeer met betrekking tot 'n KOU se uitbreiding. Stratosferiese, hoë-PV-indringings wat met COLs geassosieer word, word in detail bestudeer met betrekking tot 'n COLs-uitbreiding. Go tsenelela ga stratospheric, high-PV tšeo di amanago le COLs go ithutwa ka botlalo mabapi le katološo ya COLs. Go tsenelela ga maemo a godimo a PV a amanang le di-COLs go ithutwa ka botlalo mabapi le katoloso ya di-COLs. Go tsena ga maemo a godimo a PV, tšeo di amantšhwago le di-COL go nyakišišwa ka botlalo mabapi le katološo ya di-COL. Ukungenela kwe-stratospheric, okune-PV ephezulu okuhambisana nama-COLs kufundisiswa ngokuningiliziwe mayelana nokwandiswa kwama-COLs. Izihibe zomkhathi eziphezulu ezihlotshaniswa ne-COLs zifundwa ngokuningiliziwe maqondana nokunwetshwa kwe-COLs. Ukudlangalisa kwe-Stratospheric, ephezulu ye-PV okuhlotshaniswa nama-COL kufundwa ngokucacisiwe mayelana nokwelulwa kwama-COL. +76 Geography, Geoinformatics and Meteorology PV intrusions which extend closer to the surface more frequently result in surface cyclogenesis. PV-indringings wat nader aan die oppervlak strek, lei meer gereeld tot oppervlaksiklogenese. Ditsenogare tša PV tšeo di atologelago kgauswi le bokagodimo gantši di feletša ka cyclogenesis ya bokagodimo. Iziphazamiso zokuzungeza komoya ezinwebekela ngaphezu komhlaba kaninginingi ziholela ezishingishaneni ezingaphezu komhlaba. Imingenelo ye-PV ekhulela eduze komhlaba kaninginingi kaningi iholela ekwakhekeni kwezishingishane ngaphezu komhlaba. PV-indringing wat nader aan die oppervlak strek, lei meer dikwels tot oppervlak-siklogenese. PV-indringings wat nader aan die oppervlak strek, lei meer gereeld tot oppervlak-siklogenese. Go tsena ga PV mo go fihlelelago kgauswi le bokagodimo gantši go feletša ka tšweletšopele ya ledimo la bokagodimo. Dikgohlano tša PV tšeo di atologago kgauswi le bokagodimo gantši di feleletša ka go hlola diphefo tša bokagodimo. Go tsena ga PV fao go katologanago kgauswi le seemo gantši go feletša ka cyclogenesis ya seemo. Ukungenela kwe-PV okusondela eduze nendawo engaphezulu kuvame ukuphumela ekwakhekeni kwesiphepho esiphezulu. Ukungena kwe-PV okuseduze nendawo kuvame ukuholela ekwakhekeni kwesiphepho ebusweni. Ukudlangalisa kwe-PV okufinyelela eduze nendawo kaningi kubangela i-cyclogenesis yendawo. +77 Geography, Geoinformatics and Meteorology This is independent on the size (or intensity) of the intrusion as PV intrusions which extend from higher tropopause heights tend to result in shallow COL development. Dit is onafhanklik van die grootte (of intensiteit) van die indringing aangesien PV-indringings wat vanaf hoër tropopousehoogtes strek, geneig is om vlak COL-ontwikkeling tot gevolg te hê. "Se se ikemetše ka bogolo (goba bogale) bja ditsenogare ka ge PV tšeo di atologelago go tšwa bophagamong bja godimo bja ""tropopause"" di na le go feletša ka tlhabollo ya COL ye e sa tsepamago." Lokhu kuzimele ngobukhulu (noma ngamandla) esiphazamiso njengoba iziphazamiso zokuzungeza komoya ezinwebekela ebudeni obuphakeme benguquko eyenzeka phakathi komkhathi ophakathi kwamakhilomitha ali-10 nama-20 kanye nomkhathi ophakathi kwamakhilomitha ali-10 nama-50 zivamise ukuholela ekuthuthukeni kohlelo lwengcindezi enamandla olungajulile. Lokhu akuyi ngobukhulu (noma ngamandla) emingenelo njengoba imingenelo yama-PV ikhula isuka kuthrophophozi ivamise ukuholela ekukhuleni kwama-COL okungatheni . Dit is onafhanklik van die grootte (of intensiteit) van die indringing aangesien PV-indringings wat vanaf hoër tropopousehoogtes strek, geneig is om vlak COL-ontwikkeling tot gevolg te hê. Dit is onafhanklik van die grootte (of intensiteit) van die indringing aangesien PV-indringings wat van hoër tropopousehoogtes strek, geneig is om vlak COL-ontwikkeling te veroorsaak. Se ga se ithekgile ka bogolo (goba maatla) a go tsena ga moya wa godimo bjalo ka ge go tsena ga moya wa godimo go tšwa go bophagamo bja godimo bja tropopause go na le tshekamelo ya go feletša ka tlhabologo ya COL ya fase. Se ga se ikemišetše ka bogolo (goba maatla) a go tsenelela ka ge go tsenelela ga PV go tšwa bophahamong bja godimo bja tropopause go tlwaelegile go feleletša ka tlhabollo ya COL ye e sego botse. Se ga se laole bogolo (goba maatla) bja go šwahlela ka ge go šwahlela ga PV fao go katologanago go tšwa go mabophagamo a godingwana a tropopause go fela go feletša ka kgolo ya COL ya go hloka mabung. Lokhu kuzimele ngobukhulu (noma amandla) okungenelela njengoba ukungenelela kwe-PV okusuka ekuphakameni okuphezulu kwe-tropopause kuvame ukuholela ekuthuthukisweni okungajulile kwe-COL. Lokhu akuncikile kusayizi (noma amandla) okungenelela njengoba ukungenelela kwe-PV okuvela ekuphakameni okuphezulu kwe-tropopause kuvame ukuholela ekuthuthukisweni kwe-COL okungajulile. Lokhu akuxhomekile ebukhulu (noma ukuqina) kokungena njengoba ukungena kwe-PV okuvela ekuphakameni kwe-tropopause okuphezulu kuvame ukuholela ekukhuleni kwe-COL engajulile. +78 Geography, Geoinformatics and Meteorology COLs, have in the past, been viewed as upper-level systems that systematically extend to the surface. COL's is in die verlede beskou as hoërvlakstelsels wat stelselmatig na die oppervlak strek. Di-COL, nakong e fetilego, di be di lebelelwa e le ditshepedišo tša maemo a godimo tšeo ka mo go rulagantšwego di atologelago godimo. Izinhlelo zengcindezi enamandla, esikhathini esedlule, sezike zabukwa njengezinhlelo zezinga eliphezulu ezinwebekela ngaphezu komhlaba ngokuhlelekile. Ama-COL, esikhathini esedlule, ebeke abukwe njengezinhlelo zezinga eliphezulu elikhulela ngokuhlelekile ngaphezu komhlaba. Koue-lug kolke (COLs) is in die verlede beskou as hoëvlakstelsels wat stelselmatig tot by die oppervlak uitbrei. COL's is in die verlede beskou as hoëvlakstelsels wat sistematies tot by die oppervlak strek. Di-COL, mo nakong ye e fetilego, di be di lebelelwa bjalo ka mekgwa ya maemo a godimo yeo e ikadilego ka peakanyo go fihla bokagodimong. Dikgogedi tša moea, nakong e fetilego, di be di lebelelwa bjalo ka mekgwa ya godimo yeo e katološago go fihla bokagodimong. Di-COL, nakong ye e fetilego, di bonwe bjalo ka mananeo a legato la godimo ao a alago go fihla godimo ga lefase ka tsela ye e beakantšwego. Ama-COL, esikhathini esidlule, aye abhekwa njengezinhlelo ezisezingeni eliphezulu ezifinyelela phezulu emhlabathini ngokuhleleka. Ama-COLs, esikhathini esedlule, abebhekwa njengezinhlelo ezisezingeni eliphezulu ezelulela phezulu ngohlelo. Ama-COL, esikhathini esedlule, abhekwa njengezinhlelo ezisezingeni eliphezulu eziluleka ngokuhlelekile ziye ebusweni. +79 Electrical Electronic and Computer Engineering Intelligent home automation security system based on novel logical sensing and behaviour prediction Intelligente tuisoutomatiseringsekuriteitstelsel gebaseer op nuwe logiese waarneming en gedragsvoorspelling Tshepetšo ya Mahlale ya Tšhireletšo ya go itiriša ya gae, ya peakanyo e mpsha yeo sensago le go bonelapele boitšhwaro. Uhlelo olukhaliphile lwezokuphepha lwasendlini oluzenzakalelayo olusekelwe ukuzwa kwenoveli okunengqondo kanye nesibikezelo sokuziphatha Uhlelo olukhaliphile lwezokuphepha lwasendlini oluzenzakalelayo olusekelwe ukuzwa nokubikezela ukuziphatha Intelligente huisoutomatiseringsekuriteitstelsel gebaseer op nuwe logiese waarneming en gedragsvoorspelling. Intelligente huisoutomatisering-sekuriteitstelsel gebaseer op nuwe logiese sensasie en gedragvoorspelling. Tshepedišo ya tšhireletšo ya bohlale ya boiketsetšo ya legae yeo e theilwego godimo ga tlhahlobo ya monagano ye mpsha le ponelopele ya maitshwaro. Sisteme ya bohlale ya tshireletso ya ntlo e ithekgilego ka go utolla ka tsela e mpsha le go akanya boitshwaro. Lenaneo la tšhireletšo la maitirišo a bohlale la ka gae leo le theilwego go sensing ya noloji ya mathomo le kakanyo ya maitshwaro Uhlelo lobuhlakani lokuvikela ikhaya oluzenzakalelayo olusekelwe ekutholeni okunengqondo okusha kanye nokubikezela kokuziphatha. Uhlelo lokuphepha lwezokuhlakanipha ekhaya olusekelwe ekuzweni okusha ngengqondo kanye nokubikezela ukuziphatha. Uhlelo lokuphepha oluhlakaniphile lokwenza izinto ezishintshayo olusekelwe ekuqondeni okunengqondo okusha kanye nokubikezela ukuziphatha +80 Electrical Electronic and Computer Engineering The thesis, Intelligent Home Automation Security System Based on Novel Logical Sensing and Behavior Prediction, was designed to enhance authentication, authorization and security in smart home devices and services. Die proefskrif, Intelligente tuisoutomatisering sekuriteitstelsel gebaseer op nuwe logiese waarneming en gedragsvoorspelling, is ontwerp om verifikasie, magtiging en sekuriteit in slimhuistoestelle en -dienste te verbeter. Thesese ye, Tshepedišo ya Tšhireletšo ya Mahlale ya go Itiriša ya gae ye e Theilwego godimo ga Novel Logical Sensing le Behavior Prediction, e hlamilwe go godiša netefatšo, tumelelo le tšhireletšo ka go didirišwa le ditirelo tša ka gae tše bohlale. Umbhalo wocwaningo, Uhlelo Olukhaliphile Lwezokuphepha Lwasendlini Oluzenzakalelayo Olusekelwe Ukuzwa Kwenoveli Okunengqondo kanye Nesibikezelo Sokuziphatha, kwaklanyelwa ukuthuthukisa ukuqinisa, ukugunyaza kanye nokuphepha kwizinsizakusebenza ezihlakaniphile zasendlini. Ithesisi, uHlelo Olukhaliphile Lwezokuphepha Lwasendlini Oluzenzakalelayo Olusekelwe Ukuzwa Okuzwakalayo Nesibikezelo Sokuziphatha, kwaklanyelwa ukuthuthukisa ukuqinisa, ukugunyaza kanye nokuphepha kwizinsizakusebenza ezihlakaniphile zasendlini. Die tesis, Intelligente Huisoutomatisasie Sekuriteitstelsel Gebaseer op Nuwe Logiese Waarneming en Gedragsvoorspelling, is ontwerp om verifikasie, magtiging en sekuriteit in slimhuis toestelle en dienste te verbeter. Die tesis, Intelligente Huisoutomatisering Sekuriteitstelsel Gebaseer op Nuwe Logiese Waarneming en Gedragsvoorspelling, is ontwerp om verifikasie, magtiging en sekuriteit in slimhuis toestelle en dienste te verbeter. Thesi, Mokgwa wa Tšhireletšo wa Boiketsetšo bja Legae bjo bo Hlalefilego wo o Theilwego go Lemogong le go Boneng ga Tshepetšo ya Boitshwaro bjo bo Mpsha, e hlamilwe go kaonafatša netefatšo, tumelelo le tšhireletšo go didirišwa le ditirelo tša legae la bohlale. "Lengwalo, ""Intelligent Home Automation Security System Based on Novel Logical Sensing and Behavior Prediction"", le be le hlophilwe go kaonafatša boitsebišo, tumelelo le tšhireletšo ka didirišwa le ditirelo tša bohlale bja gae." Thesene ye e nago le hlogotaba ya, Lenaneo la Tšhireletšo la Maitirelo la ka Gae la Bohlale leo le theilwego go Sensing ya Lekala la Mathomo le Kakanyo ya Maitshwaro, e be e hlametšwe go kaonafatša tiišetšo, tumelelo le tšhireletšego go didirišwa le ditrelo tša ka gae tša go ba le bohlale. I-thesis, Uhlelo Oluhlakaniphile Lokuvikela Ukuzenzakalela Kwasekhaya Olusekelwe Ekuzweleni Okusha Okunengqondo Nokubikezela Ukuziphatha, yaklanyelwe ukuthuthukisa ukuqinisekiswa, ukugunyazwa nokuvikeleka kumadivayisi nezinsizakalo zasekhaya ezihlakaniphile. Ithisisi ethi, Uhlelo Lokuphepha Lokulawula Ikhaya Elihlakaniphile Olususelwe Ekuzweni Okunengqondo Nokubikezela Ukuziphatha, yakhelwe ukuthuthukisa ukuqinisekiswa, ukugunyazwa nokuphepha kumadivayisi nezinsiza zasekhaya ezihlakaniphile. Isiqubulo, Uhlelo Lokuphepha Lwasekhaya Oluhlakaniphile Olusekelwe Ku-Novel Logical Sensing kanye Nezibikezelo Zokuziphatha, lwenzelwe ukuthuthukisa ukuqinisekisa, ukugunyaza nokuvikela kwimishini yasekhaya ehlakaniphile kanye nezinsizakalo. +81 Electrical Electronic and Computer Engineering The work proposes a three prong defensive strategy each of which are analyzed and evaluated separately to drastically improve security. Die werk stel 'n driepuntige verdedigingstrategie voor wat elk afsonderlik ontleed en geëvalueer word om sekuriteit drasties te verbeter. Mošomo wo o šišinya leano la tšhireletšo la dintlha tše tharo tšeo ye nngwe le ye nngwe ya tšona e sekasekwago le go hlahlobja e nnoši go kaonafatša tšhireletšego ka maatla. Umsebenzi uphakamisa isu lokuvikela eliyibhaxa elihlukene kathathu lapho elinye ngalinye lalo lihlaziywa futhi lihlolwa ngokuhlukana ukuthuthukisa ngamandla ezokuphepha. Umsebenzi uphakamisa isu lokuvikela oluhlukene kathathu lapho olunye nolunye lalo lihlaziywa futhi lihlolwa ngokuhlukana ukuthuthukisa ngamandla ezokuphepha. Die werk stel 'n drieledige verdedigingstrategie voor, waarvan elkeen afsonderlik ontleed en geëvalueer word om sekuriteit drasties te verbeter. Die werk stel 'n driepunt-verdedigingstrategie voor waarvan elkeen afsonderlik ontleed en geëvalueer word om sekuriteit drasties te verbeter. Mošomo o šišinya leano la tšhireletšo la manakana a mararo ao go hlahlobjago le go sekasekwa se sengwe le se sengwe sa ona ka thoko go kaonafatša tšhireletšo kudu. Mošomo o šišinya leano la tšhireletšo la megato ye meraro leo karolo e nngwe le e nngwe e sekasekwago le go lekanyetšwa ka thoko go kaonafatša tšhireletšo ka mo go feteletšego. Mošomo wo o šišinya togamaano ya go itšhireletša ya makala a mararo yeo e lego gore o mongwe le o mongwe wa ona o sekasekwago le go sekasekwa ka thoko ka nepo ya go kaonafatša tšhireletšo kudu. Umsebenzi uhlongoza isu lokuzivikela elinezindlela ezintathu, ngayinye yazo ehlaziywa futhi yahlolwa ngokwehlukana ukuze kuthuthukiswe kakhulu ukuphepha. Umsebenzi uphakamisa isu lokuzivikela elinamagatsha amathathu, ngalinye lihlalutshwa futhi lihlolwe ngokwehlukana ukuze kuthuthukiswe kakhulu ezokuphepha. Umsebenzi uphakamisa isu lokuzivikela elinezinkomba ezintathu ngalinye elihlaziywa futhi lihlolwe ngokwehlukana ukuze kuthuthukiswe kakhulu ukuphepha. +82 Electrical Electronic and Computer Engineering The Device Fingerprinting techniques proposed, not only improves the existing approaches but also identifies the physical device accessing the home cybernetic and mechatronic systems using device specific and browser specific parameters. Die voorgestelde toestelvingerafdruktegnieke verbeter nie net die bestaande benaderings nie, maar identifiseer ook die fisiese toestel wat toegang tot die tuiskubernetiese en megatroniese stelsels deur toestelspesifieke en blaaierspesifieke parameters te gebruik. Dithekniki tša Kgatišo ya Menwana ya Sedirišwa tšeo di šišintšwego, ga di no kaonafatša mekgwa ye e lego gona eupša gape di hlaola sedirišwa sa mmele seo se fihlelelago ditshepedišo tša saebanethiki tša ka gae le tša mechatronic ka go šomiša ditekanyetšo tše di itšego tša sedirišwa le tše di itšego tša sephephediši. Amasu Ensizakusebenza Yesigxivizo somunwe aphakanyisiwe, awagcini nje kuphela ngokuthuthukisa izindlela ezikhona kodwa aphinde akhombe insizakusebenza ebambekayo engena ezinhlelweni zohleloxhumano ngekhompuyutha nomshinigesi yekhaya esebenzisa insizakusebenza ethize kanye namapharamitha esiphaqululi esithize. Amasu Ensizakusebenza Yesigxivizo Seminwe aphakanyisiwe, awagcini nje kuphela ngokuthuthukisa izindlela ezikhona kodwa aphinde ahlonze insizakusebenza ebambekayo engena ezinhlelweni zohleloxhumano ngekhompuyutha nomshinigesi zasekhaya ezisebenzisa insizakusebenza ethize kanye namazinga esiphaqululi esithize. Die Toestelvingerafdruk-tegnieke wat voorgestel word, verbeter nie net die bestaande benaderings nie, maar identifiseer ook die fisiese toestel wat toegang verkry tot die huis se kubernetiese en meganotroniese stelsels deur gebruik te maak van toestelspesifieke en blaaier-spesifieke parameters. Die Tegnieke vir Toestelvingerafdrukke wat voorgestel is, verbeter nie net die bestaande benaderings nie, maar identifiseer ook die fisiese toestel wat toegang verkry tot die huis kubernetiese en mechatroniese stelsels deur gebruik te maak van toestelspesifieke en blaaier-spesifieke parameters. Mekgwa ya go hlaola Sedirišwa ka Monwana yeo e šišintšwego, ga e kaonafatše fela mekgwa yeo e lego gona eupša e bile e lemoga sedirišwa sa mmele seo se fihlelelago dikgokagano tša ka gae tša cybernetic le mechatronic go šomišwa dipharametara tša sedirišwa le tša sešomišibogwa. Mekgwa ya go Hlatha Seswantšho sa Sedirišwa ye e šišintšwego, ga e ntlafatše feela mekgwa ye e lego gona, eupša gape e hwetša sedirišwa sa kgonthe se se fihlelelago mekgwa ya ka gae ya cybernetic le mechatronic ka go šomiša dipharametara tša sedirišwa le tša sebatli. Mekgwa ya go Kwala Menwana ya Setlabelo ye e šišintšwego, ga e kaonafatše mekgwa ya bjale eupša e hlatha le setlabelo sa mmeleng seo se fihlelelago mananeo a kgokagano ya tshedimošo ya inthanete le a methaetheroniki ka go šomiša mekgwa ya go ikgetha ya setlabelo le ya go ikgetha ya setlabelo sa go lekola tshedimošo. Amakhono okutholwa kwemininingwane yedivayisi ahlongozwayo, awathuthukisi nje kuphela izindlela ezikhona kodwa futhi athola idivayisi engokomzimba efinyelela izinhlelo ze-cybernetic ne-mechatronic zasekhaya kusetshenziswa imingcele eqondene nedivayisi kanye nesiphequluli. Izindlela Zokuthwebula Idivayisi eziphakanyisiwe, azithuthukisi nje kuphela izindlela ezikhona kodwa futhi zikhomba idivayisi ebonakalayo efinyelela kumasistimu asekhaya e-cybernetic kanye ne-mechatronic kusetshenziswa amapharamitha athile edivayisi kanye nesiphequluli. Amasu e-Device Fingerprinting ahlongozwayo, awakhulumi kuphela ngezindlela ezikhona kodwa futhi ahlonza idivayisi ebonakalayo ethola izinhlelo zasekhaya ze-cybernetic kanye ne-mechatronic kusetshenziswa imingcele eqondene nedivayisi ethile kanye nesiphequluli esithile. +83 Electrical Electronic and Computer Engineering The Logical Sensing process analyses home inhabitant actions from a logical stand point and develops sophisticated and novel sensing techniques to identify intrusion attempts to a home’s physical and cyber space. Die logiese waarnemingsproses ontleed huisbewoners se aksies vanuit 'n logiese oogpunt en ontwikkel gesofistikeerde en nuwe waarnemingstegnieke om indringingspogings tot 'n huis se fisiese en kuberruimte te identifiseer. Tshepetšo ye mpsha ya Logical Sensing e sekaseka ditiro tša badudi ba ka gae go tšwa ntlheng ya go ema ye e kwagalago gomme e hlabolla dithekniki tša go kwa tšeo di raraganego le tše mpsha go šupa maiteko a go tsena ka gae sebakeng sa mmele le sa sekgoba sa saeba. Inkambo Yokuzwa Enengqondo ihlaziya izenzo zokwakhile ekhaya ngokususela ekucabangeni okunengqondo bese kusombulukisa amasu ankimbinkimbi kanye namasu okuzwa kwenoveli ukukhomba imizamo yokungena ngokuphazamisa endaweni ebonakalayo neyohleloxhumano ngekhompuyutha yekhaya. Inkambo Yokuzwa Enengqondo ihlaziya izenzo zabahlala ekhaya ngokususela ekucabangeni okunengqondo bese kusombulukisa amasu ankimbinkimbi futhi ithuthukise amasu okuzwa ayinkimbinkimbi nokuhlonza imizamo yokungena endaweni yasekhaya kanye ne-inthanethi. Die Logiese Waarnemingsproses ontleed huisbewoners se aksies vanuit 'n logiese oogpunt en ontwikkel gesofistikeerde en nuwe waarnemingstegnieke om inbraakpogings in 'n huis se fisiese en kuberruimte te identifiseer. Die Logiese Waarnemingsproses ontleed huisbewoner se aksies vanuit 'n logiese oogpunt en ontwikkel gesofistikeerde en nuwe waarnemingstegnieke om indringingspogings tot 'n huis se fisiese en kuberruimte te identifiseer. Tshepetšo ya Go Lemoga ka Mokgwa wa Tlhaologanyo e sekaseka ditiro tša badudi ba legae go tšwa ponong ya tlhaologanyo gomme e hlama mekgwa ya go lemoga ya maemo a godimo le ye mefsa go lemoga maiteko a go tsena ka ntlong ka mokgwa wa nama le wa inthanete. Tshepedišo ya Kutollo ya Logiki e sekaseka ditiro tša badudi ba gae go tšwa ponong ya logiki gomme e hlabolla mekgwa e raraganego le e mpsha ya kutollo go lemoga maiteko a go tsenelela sekgoba sa mmele le sa inthanete sa gae. Tshepedišo ya Go akanya ka Tlholego e sekaseka ditiro tša badudi ba ka gae go ya ka mabaka ebile e hlama dithekniki tša go akanya tše di tseneletšego le tšeo e lego la mathomo di šomišwa go lemoga maitekelo a go šwahlela ka mo lefelong la ka gae le la inthaneteng. Inqubo ye-Logical Sensing ihlaziya izenzo zabahlali bomuzi ngokombono onengqondo futhi ithuthukise izindlela zokuzwa eziphucuzekile nezintsha zokubona imizamo yokungena ngaphandle kwemvume endaweni yomzimba neye-cyber yomuzi. Inqubo ye-Logical Sensing ihlaziya izenzo zabahlali basekhaya kusukela endaweni yokucabanga enengqondo futhi ithuthukisa amasu okuthola okuhlakaniphile nokusha ukuze kuhlonzwe imizamo yokungena ekhaya ngokomzimba nangokwe-cyber. Inqubo yokuzwa okunengqondo ihlaziya izenzo zabahlala ekhaya ngokombono onengqondo futhi ithuthukisa amasu okuzwa ayinkimbinkimbi futhi amasha ukuze kubonakale imizamo yokungena endaweni ebonakalayo ne-cyber yomuzi. +84 Electrical Electronic and Computer Engineering Novel Behavior prediction methodology utilizes Bayesian networks to learn normal user behavior which is later compared to distinguish and identify suspicious user behaviors in the home in a timely manner. Nuwe gedragsvoorspellingsmetodologie gebruik Bayesiaanse netwerke om normale gebruikersgedrag aan te leer wat later vergelyk word om verdagte gebruikersgedrag in die huis betyds te onderskei en te identifiseer. Mokgwa wa ponelopele ya Boitshwaro wo mofsa o šomiša dinetweke tša Bayesian go ithuta boitshwaro bjo bo tlwaelegilego bja modiriši bjoo ka morago bo bapetšwago go kgetholla le go hlaola maitshwaro a modiriši ao a belaetšago ka gae ka nako. Indlela yokwenza eyinoveli yesibikezelo sokuziphatha isebenzisa izinhleloxhumano ze-Bayesian ukufunda ukuziphatha komsebenzisi ojwayelekile ngokuhamba kwesikahthi kuqhathaniswe ukwehlukanisa nokukhomba ukuziphatha komsebenzisi okusolisayo ekhaya ngesikhathi esifanele. Indlela yokwenza entsha yokubikezela ukuziphatha isebenzisa izinhleloxhumano ze-Bayesian ukufunda ukuziphatha komsebenzisi ojwayelekile ngokuhamba kwesikhathi kuqhathaniswe ukwehlukanisa nokuhlonza ukuziphatha komsebenzisi ekhaya ngesikhathi esifanele. Die nuwe gedragsvoorspellingsmetodologie gebruik Bayesiaanse netwerke om normale gebruikersgedrag aan te leer, wat later vergelyk word om verdagte gebruikersgedrag in die huis betyds te onderskei en te identifiseer. Nuwe Gedragsvoorspellingsmetodologie gebruik Bayesiaanse netwerke om normale gebruikersgedrag aan te leer wat later vergelyk word om verdagte gebruikersgedrag in die huis betyds te onderskei en te identifiseer. Mokgwa o mofsa wa go bolelela pele maitshwaro o šomiša manakana a Bayesian go ithuta maitshwaro a tlwaelegilego a mošomiši ao ka morago a bapetšwago go hlaola le go lemoga maitshwaro a mošomiši a go belaetša ka gae ka nako e swanetšego. Mokgwa wa go akanyetša boitshwaro bjo bo sa tlwaelegago o šomiša dinetweke tša Bayesian go ithuta boitshwaro bja tlwaelo bja mosebedi bjo bo bapetšwago ka morago go kgetholla le go lemoga mekgwa ya boitshwaro bja go belaetša bja mosebedi ka gae ka pela. Mokgwa wa Kakanyo ya Maitshwaro wo Moswa o šomiša dinetweke tša Bayesia go ithuta maitshwaro a tlwaelo a bašomiši ao ka moragonyana a bapetšwago go hlatha le go hlatha maitshwaro a bašomiši ao a belaetšago ka gae ka pela. Indlela entsha yokubikezela ukuziphatha isebenzisa amanethiwekhi e-Bayesian ukufunda ukuziphatha okujwayelekile komsebenzisi okuthi kamuva kuqhathaniswe ukuze kuhlukaniswe futhi kutholwe ukuziphatha okusolisayo komsebenzisi ekhaya ngesikhathi esifanele. Indlela entsha yokubikezela ukuziphatha isebenzisa amanethiwekhi e-Bayesian ukufunda ukuziphatha okuvamile komsebenzisi okuthi kamuva kuqhathaniswe ukuze kuhlukaniswe futhi kutholakale ukuziphatha okusolisayo komsebenzisi ekhaya ngesikhathi esifanele. Indlela yokubikezela ukuziphatha yenoveli isebenzisa amanethiwekhi e-Bayesian ukuze afunde ukuziphatha okujwayelekile komsebenzisi okuqhathaniswa kamuva ukuze kuhlukaniswe futhi kutholwe ukuziphatha komsebenzisi okusolisayo ekhaya ngesikhathi esifanele. +85 Electrical Electronic and Computer Engineering The logical sensing, behavior prediction and device fingerprinting techniques proposed were successfully tested, evaluated and verified in an actual home cyber physical system. Die voorgestelde logiese waarneming, gedragsvoorspelling en toestelvingerafdruktegnieke is suksesvol getoets, geëvalueer en geverifieer in 'n werklike tuiskuberfisiese stelsel. Dithekniki tša go sensa ka mo go kwagalago, ponelopele ya boitshwaro le go gatiša menwana ga sedirišwa tšeo di šišintšwego di ile tša lekwa ka katlego, tša hlahlobja le go netefatšwa ka tshepedišong ya kgonthe ya mmele ya inthanete ya ka gae. Ukuzwa okunengqondo, isibikezelo sokuziphatha kanye namasu ensizakusebenza yesigxivizo somunwe aphakanyisiwe ahloliwe ngokuyimpuelelo aphinde ahlolisiswa aqinisekiswa ohlelweni olubonakalayo lwezokuxhumana ngekhompuyutha ekhaya langempela. Ukuzwa okunengqondo, isibikezelo sokuziphatha kanye namasu ensizakusebenza yesigxivizo seminwe aphakanyisiwe ahloliwe ngokuyimpumelelo, aphinde ahlolisiswa aqinisekiswa ohlelweni olubonakalayo lwezokuxhumana ngekhompuyutha ekhaya. Die logiese waarneming, gedragsvoorspelling en toestelvingerafdruk-tegnieke wat voorgestel is, is suksesvol getoets, geëvalueer en geverifieer in 'n werklike huis-kuberfisiese stelsel. Die logiese waarneming, gedragvoorspelling en toestelvingerafdruk tegnieke wat voorgestel is, is suksesvol getoets, geëvalueer en geverifieer in 'n werklike tuis kuberfisiese stelsel. Mekgwa ya go lemoga ka tlhaologanyo, go bolelela pele maitshwaro le go swaya menwana ya didirišwa yeo e šišintšwego e ile ya lekwa ka katlego, ya sekasekwa le go tiišetšwa ka gare ga mokgwa wa nnete wa khomphutha wa legae. Mekgwa ya go utolla ka tlhaologanyo, go akanya maitshwaro le go utolla seswantšho sa sedirišwa ye e šišintšwego e lekotšwe ka katlego, ya lekodišiwa gomme ya netefatšwa ka mokgwa wa nnete wa legae la tshepedišo ya seberia ya mmele. Go akanya ka fao go kwagalago, kakanyo ya maitshwaro le dithekniki tša go tšea dikgatišo tša menwana ya didiri tše di šišintšwego di ile tša lekolwa ka katlego, tša sekasekwa le go tiišetšwa ka go lenaneo la mabjoko la inthaneteng la ka gae. Izindlela zokuzwa okunengqondo, ukubikezela ukuziphatha kanye nobuchwepheshe bokuthola imininingwane yedivayisi okuhlongozwayo zihlolwe ngempumelelo, zahlaziywa futhi zaqinisekiswa ohlelweni lwangempela lwekhaya le-cyber physical. Izindlela zokuhlola ngokuhlakanipha, ukubikezela ukuziphatha kanye nokuhlonza amadivayisi eziphakanyisiwe zaphumelela ukuhlolwa, ukuhlolwa nokufakazelwa ohlelweni lwekhaya lwe-cyber physical olungokoqobo. Ukubona okunengqondo, ukubikezela ukuziphatha kanye namasu okufaka iminwe kudivayisi ehlongozwayo ahlolwe, ahlolwe futhi aqinisekiswa ngempumelelo ohlelweni lwasekhaya lwe-cyber lwezinto ezibonakalayo. +86 Electrical Electronic and Computer Engineering The algorithms and techniques proposed in the thesis can be easily modified and adapted into many practical applications in Industrial Internet of Things, Industry 4.0 and cyber-physical systems. Die algoritmes en tegnieke wat in die proefskrif voorgestel word, kan maklik verander en aangepas word in baie praktiese toepassings in die Industriële Internet van Dinge, Industrie 4.0 en kuberfisiese stelsels. Dialgorithemo le dithekniki tšeo di šišintšwego ka gare ga thesese di ka fetošwa gabonolo le go fetošwa go ditirišo tše ntši tše di šomago ka go Inthanete ya Dilo tša Intasteri, Intasteri 4.0 le ditshepedišo tša inthanete tša mmele. Izindlela zokwenza namasu aphakanyisiwe embhalweni wocwaningo angalolongwa kalula bese efaneliselwa ezinhlelwenikusebenza eziningi eMbonini Yezinto Zohleloxhumano lomhlaba, Imboni 4.0 kanye nezinhlelo zohleloxhumano ngekhompuyutha ezibonakalayo. Izindlela zokwenza namasu aphakanyisiwe kwithesisi kungashintshwa kalula bese kufaneliselwa ezinhlelwenikusebenza eziningi kwi- Internet of Things, Industry 4.0 kanye nezinhlelo zohleloxhumano ngekhompuyutha ezibonakalayo. Die algoritmes en tegnieke wat in die tesis voorgestel word, kan maklik gewysig en aangepas word in baie praktiese toepassings in die Industriële Internet van Dinge, Industrie 4.0 en kuberfisiese stelsels. Die algoritmes en tegnieke wat in die tesis voorgestel word, kan maklik gewysig en aangepas word in baie praktiese toepassings in Industriële Internet van Dinge, Industrie 4.0 en kuber-fisiese stelsels. Ditsela tša go rarolla mathata le mekgwa yeo e šišintšwego ka gare ga thesis e ka beakanywa gabonolo le go fetolelwa go ditirišo tše ntši tša mohuta wo di šomilego go Inthanete ya dilo ya Diindasteri, Indasteri ya 4.0 le ditshepedišo tša cyber-physical. Dithulaganyo le mekgwa e šišintšwego mo thutong di ka fetolwa gabonolo le go amogelwa go tšweletšo ya dikopo tše dintši mo go Dintlha tša Intasteri ya Inthanete, Intasteri 4.0 le mekgwa ya cyber-physical. Dialkorithimi le dithekniki tše di šišintšwego ka mo thesiseng di ka fetošwa gabonolo le go fetošetšwa go ditirišo tše ntši tša tlwaelo ka go Intheretšene ya Diphrofešenale ya Dilo, ka go Intaseteri ya 4.0 le ka mananeong a tša phihlelelo ya tshedimošo ya inthaneteng. Ama-algorithm kanye nezindlela ezihlongozwayo kule thesis kungashintshwa kalula futhi kulungiswe ukuze zisetshenziswe ezinhlelweni eziningi ezisebenzayo kwi-Industrial Internet of Things, i-Industry 4.0 kanye nezinhlelo ze-cyber-physical. Ama-algorithm kanye nezindlela eziphakanyiswe kuthisisi zingaguqulwa kalula futhi zisetshenziswe ezinhlelweni eziningi ezisebenzayo ku-Industrial Internet of Things, i-Industry 4.0 kanye nezinhlelo ze-cyber-physical. Ama-algorithms namasu aphakanyiswe kule thesis angalungiswa kalula futhi amelane nezinhlelo eziningi ezenziwa ngezandla kwi-Industrial Internet of Things, Industry 4.0 kanye nezinhlelo ze-cyber-physical. +87 Information Science Towards a framework for executive dashboard design in a tertiary education institution Op pad na 'n raamwerk vir ʼn uitvoerende paneelbordontwerp in 'n tersiêre onderwysinstelling Go ya go tlhako ya tlhamo ya dashboard ya khuduthamaga ka setheong sa thuto ya godimo Maqondana nohlaka lomklamo wesigungu esikhungwini semfundo ephakeme Na 'n raamwerk vir die ontwerp van uitvoerende paneelborde in 'n tersiêre onderwysinstelling. Na 'n raamwerk vir uitvoerende paneelbordontwerp in 'n tersiêre onderwysinstelling. Go lebantšwe go beakanya tshepedišo ya go hlama diphanele tša taolo go setheo sa thuto ya godimo Go lebantšhatšha la peakanyo ya lephanele la bohlokwa mo setheong sa thuto ya godimo. Go ya go tlhako ya tafole ya taolo ka sehlongweng sa thuto ya godingwana Ngokwesiqalo sohlaka lokuklanywa kwamadeshibhodi abaphathi esikhungweni semfundo ephakeme. Ngakolunye uhlaka lokuklama ideshibhodi yezokuphatha esikhungweni semfundo ephakeme. Ebhekiswe ohlelweni lokuklama ideshibhodi yokuphatha esikhungweni semfundo ephakame +88 Information Science A general lack of timely and suitable decision-making information remained a challenge in tertiary education institutions in South Africa for many years. 'n Algemene gebrek aan tydige en geskikte besluitnemingsinligting het vir baie jare 'n uitdaging in tersiêre onderwysinstellings in Suid-Afrika gebly. Tlhaelelo ya kakaretšo ya tshedimošo ya go tšea diphetho tša maleba ka nako e ile ya dula e le tlhohlo ka ditheong tša thuto ya godimo ka Afrika Borwa mengwaga ye mentši. Ulwazi lokuthatha izinqumo jikelele okwenziwa ngesikhathi nangendlela efanele kuzohlala kuyinselele ezikhungwini Zemfundo Ephakeme eNingizimu Afrika iminyaka eminingi. Ukunganeli kolwazi lokuthatha izinqumo jikelele ngesikhathi nangendlela efanele kuzohlala kuyinselele ezikhungweni zemfundo ephakeme eNingizimu Afrika iminyaka eminingi. 'n Algemene gebrek aan tydige en geskikte besluitnemingsinligting het vir baie jare 'n uitdaging in tersiêre onderwysinstellings in Suid-Afrika gebly. 'n Algemene gebrek aan tydige en geskikte besluitnemingsinligting het vir baie jare 'n uitdaging in tersiêre onderwysinstellings in Suid-Afrika gebly. Go hloka tshedimošo ya maleba le ya ka nako ya go dira diphetho go be go dutše go le bothata dikolong tša thuto ya godimo mo Afrika Borwa mengwageng ye mentši. Go hloka ga kakaretšo ga tshedimosetso ya go dira diphetho ka nako le ka mo go swanetšego go ile gwa dula e le bothata diyunibesithing tša Afrika Borwa mengwaga ye mentši. Tlhokego ka kakaretšo ya tshedimošo ya maleba le ya ka pela go tšea sephetho e ile ya dula e le bothata ka dihlongweng tša thuto ya godingwana ka Afrika Borwa mo mengwageng ye mentši. Ukuntuleka okukhulu kolwazi olufanele nolufike ngesikhathi lokwenza izinqumo kusaqhubeka kuyinkinga ezikhungweni zemfundo ephakeme eNingizimu Afrika iminyaka eminingi. Ukuntuleka okuvamile kolwazi lokwenza izinqumo ngesikhathi esifanele nokufanele kuhlale kuyinselele ezikhungweni zemfundo ephakeme eNingizimu Afrika iminyaka eminingi. Ukwentuleka kolwazi olufike ngesikhathi noluhambisana nokuthathwa kwezinqumo kwahlala kuyinselele ezikhungweni zemfundo ephakame eNingizimu Afrika iminyaka eminingi. +89 Information Science A design science research study was conducted and dashboard prototypes were iteratively designed and developed in the real environment to investigate how dashboards can be applied to overcome the shortcoming. ’n Ontwerpwetenskapnavorsingstudie is uitgevoer en paneelbordprototipes is iteratief ontwerp en ontwikkel in die werklike omgewing om te ondersoek hoe paneelborde toegepas kan word om die tekortkoming te oorkom. Thuto ya nyakišišo ya mahlale a tlhamo e dirilwe gomme diprototaepe tša tešeporoto di ile tša hlangwa ka go ipoeletša le go hlabollwa tikologong ya nnete go nyakišiša ka fao ditešeporoto di ka dirišwago ka gona go fenya ditlhaelelo. dashboard Isifundo socwaningo lwesayensi yomklamo senziwa futhi ngokufana ngokokuqala kumadeshibhodi aklanywa ngokuphindaphindiwe kwaphinde kwathuthukiswa kwindalo yangempela ukuphenya ukuthi amadeshibhodi angasetshenziswa kanjani ukunqoba loku kusilela. Isifundo socwaningo lwesayensi lomklamo senziwa futhi ngokufana kokulawula kwaklanywa ngokuphindaphindiwe futhi kwaphinde kwathuthukiswa endaweni yangempela ukuphenya ukuthi ukulawula kungasetshenziswa kanjani ukunqoba loku kusilela. 'n Ontwerpwetenskapnavorsingstudie is uitgevoer en paneelbordprototipes is iteratief ontwerp en ontwikkel in die werklike omgewing om te ondersoek hoe paneelborde toegepas kan word om die tekortkoming te oorkom. 'n Ontwerpwetenskap-navorsingstudie is uitgevoer en paneelbordprototipes is iteratief ontwerp en ontwikkel in die werklike omgewing om te ondersoek hoe paneelborde toegepas kan word om die tekortkoming te oorkom. Go ile gwa dirwa nyakišišo ya saense ya boetsenere gomme diprototaepe tša diphasiboto di ile tša hlangwa le go hlabollwa ka go ipoeletša tikologong ya nnete go nyakišiša gore diphasiboto di ka šomišwa bjang go fenya bofokodi. Go dirilwe nyakišišo ya mahlale a meralo gomme diprototaebe tša diphanele tša taolo di hlamišitšwe le go hlabollwa ka go latelana tikologong ya nnete go nyakišiša ka fao diphanele tša taolo di ka šomišwago go fenya bothata bjo bo lego gona. Dinyakišišo tša dinyakišišo tša mahlale a tlhamegotšini di dirilwe gomme ditlabelo tša tafolopo ya mohlala di ile tša akanyetšwa le go hlangwa ka tsela ya go iphihla le go tšweletšwa ka seemong sa makgonthe ka nepo ya go nyakišiša ka fao ditlabelo tša tafolopo ya tlhago di ka dirišwago ka gona go rarolla tlhaelelo ye. Kwenziwe ucwaningo lwesayensi yomklamo futhi kwaklanywa kwaphinde kwathuthukiswa izifanekiso zamadeshibhodi ngokuphindaphindiwe endaweni yangempela ukuze kuphenywe ukuthi amadeshibhodi angasetshenziswa kanjani ukunqoba ukushiyeka. Ucwaningo lwe-design science research lwenziwa futhi ama-prototype edeshibhodi aklanywa futhi athuthukiswa ngokulandelana endaweni yangempela ukuze kuphenywe ukuthi amadeshibhodi angasetshenziswa kanjani ukwehlula isici esingesihle. Ucwaningo lwezesayensi lokuklama lwenziwa futhi ama-prototypes ebhodi yedeshibhodi aklanywa futhi athuthukiswa endaweni yangempela ukuze kuphenywe ukuthi amabhodi edeshibhodi angasetshenziswa kanjani ukunqoba ukushoda. +90 Information Science The study contributes in the area of dashboard frameworks for tertiary education institutions and in the design science research of dashboards in the discipline of business process monitoring (BPM) or business intelligence (BI). Die studie dra by op die gebied van paneelbordraamwerke vir tersiêre onderwysinstellings en in die ontwerpwetenskaplike navorsing van paneelborde in die dissipline van besigheidsprosesmonitering (BPM) of besigheidsintelligensie (BI). Thuto ye e na le seabe lefapheng la ditlhako tša tešeporoto tša ditheo tša thuto ya maemo a godimo le ka nyakišišong ya saense ya tlhamo ya ditešeporoto ka go lefapheng la go hlokomela tshepedišo ya kgwebo (BPM) goba bohlale bja kgwebo (BI). dashboard Isifundo sinikela kumkhakha wemiklamo yamadeshibhodi asezikhungwini zemfundo ephakeme kanye nocwaningo lwesayensi yemiklamo lwamadeshibhodi emkhakheni wokuphatha inqubo yebhizinisi (i-BPM) noma ubuhlakani bebhizinisi (i-BI). Isifundo sinikela kumkhakha wemiklamo yokulawula esezikhungweni zemfundo ephakeme kanye nocwaningo lwesayensi yemiklamo yokulawula emkhakheni wokuphatha inqubo yebhizinisi (i-BPM) noma ubuhlakani bebhizinisi (i-BI). Die studie dra by in die gebied van dashboardraamwerke vir tersiêre onderwysinstellings en in die ontwerpwetenskapnavorsing van dashboards in die dissipline van besigheidsprosesmonitering (BPM) of besigheidsintelligensie (BI). Die studie dra by tot die gebied van paneelbordraamwerke vir tersiêre onderwysinstellings en in die ontwerpwetenskapnavorsing van paneelborde in die dissipline van besigheidsprosesmonitering (BPM) of besigheidsintelligensie (BI). Nyakišišo e kgatha tema go tša mabapi le dipeakanyo tša diphasiboto bakeng sa dikolo tše dikgolo tša thuto le go nyakišišo ya saense ya meralo ya diphasiboto ka go taeo ya tlhokomelo ya tshepedišo ya kgwebo (BPM) goba bohlale bja kgwebo (BI). Thuto ye e nea kabelo lefelong la meralo ya diphanele tša bohlale bakeng sa diyunibesithi le mo dinyakišišong tša mahlale a meralo ya diphanele tša bohlale mo thutong ya tebello ya mekgwa ya kgwebo (BPM) goba bohlale bja kgwebo (BI). Dinyakišišo tše di tsenya letsogo ka lekaleng la ditlaotlhokakatišani tša dithapouto go dihlongwa tša thuto ya godingwana le ka go dinyakišišo tša saentshe tša go hlama dithapouto ka go taolo ya tshepedišo ya dikgwebo (BPM) goba bohlale bja kgwebo (BI). Lolu cwaningo luqhaza emkhakheni wezinhlaka zamadeshibhodi zezikhungo zemfundo ephakeme kanye nocwaningo lwesayensi yomklamo wamadeshibhodi emkhakheni wokuqapha inqubo yebhizinisi (BPM) noma ubuhlakani bebhizinisi (BI). Ucwaningo lufaka isandla endaweni yamafreyimu edeshibhodi ezikhungweni zemfundo ephakeme nasekucwaningeni kwesayensi yokuklama kwama-deshibhodi emkhakheni wokubhekwa kwenqubo yebhizinisi (BPM) noma ubuhlakani bebhizinisi (BI). Ucwaningo lunomthelela endaweni yezinhlaka zamadeshibhodi ezikhungweni zemfundo ephakame kanye nasocwaningweni lwesayensi lokuklama lwamadeshibhodi esifundeni sokuqapha izinqubo zebhizinisi (BPM) noma ubuhlakani bebhizinisi (BI). +91 Information Science The framework proposes conceptual- and design elements, a design- and development process and was proven through theory-linked research. Die raamwerk stel konseptuele- en ontwerpelemente voor, 'n ontwerp- en ontwikkelingsproses en is bewys deur teoriegekoppelde navorsing. Die raamwerk stel konseptuele- en ontwerpelemente voor, 'n ontwerp- en ontwikkelingsproses en is geldig bewys deur teoriegekoppelde navorsing. Tlhako e šišinya dielemente tša kgopolo- le tša tlhamo, tshepedišo ya tlhamo- le tlhabollo gomme e hlatsetšwe ka nyakišišo yeo e kgokagantšwego le teori. Uhlaka luphakamisa izimpawu zombono- kanye nemiklamo, umklamo- kanye nenqubo yokuthuthukisa futhi luye lwafakazelwa ngokusebenzisa ucwaningo oluhlanganisa nemibono. Die raamwerk stel konseptuele- en ontwerp elemente voor, 'n ontwerp- en ontwikkelingsproses, en is bewys deur teorie-gekoppelde navorsing. Die raamwerk stel konseptuele- en ontwerpelemente voor, 'n ontwerp- en ontwikkelingsproses en is bewys deur teorie-gekoppelde navorsing. Peakanyo e šišinya dikarolo tša kgopolo le tša thaloko, tshepedišo ya thaloko le tlhabollo gomme e hlatselwa ka dinyakišišo tše di amanago le teori. Lenaneo le šišinya dikgopolo le dikarolo tša tlhamo, tshepedišo ya tlhamo le tlhabollo gomme le netefaditšwe ka dinyakišišo tše di amanago le teori. Tlhako ye e šišinya dintlha tša tlhamo le tša tlhamo, tshepedišo ya tlhamo le tlhabollo gomme di laeditšwe ka dinyakišišo tše di theilwego godimo ga teori. Lolu hlelo luhlongoza izakhi ezingokomqondo nezokuklama, inqubo yokuklama nokuthuthukisa futhi lwafakazelwa ngocwaningo oluxhumene nethiyori. Uhlaka luphakamisa izakhi zomqondo nezokwakha, inqubo yokuklama nokuthuthukisa futhi lwafakazelwa ngocwaningo oluxhumene nethiyori. Uhlaka luhlongoza ukwakheka kanye nokwakheka, inqubo yokuklama nokuthuthukisa futhi yafakazelwa ngocwaningo oluhlobene nethiyori. +92 Economics Foreign inflows of remittances into sub-Saharan Africa Buitelandse invloei van oorbetalings na Afrika suid van die Sahara Ditšhelete tše di tsenago ka Afrika ya ka borwa bja Sahara go tšwa dinageng dišele Okwamukelwayo okungena ngaphakathi kwamazwe ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara Izinkokhelo ezingena ngaphakathi kwamazwe ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara Buitelandse invloei van oorbetalings na Afrika suid van die Sahara Buitelandse invloei van oordragte na Sub-Sahara Afrika Ditšhelete tša dinaga dišele tšeo di romelwago ka tlase ga Sahara Afrika Go tsena ga tšhelete ya ditšhelete go tšwa dinageng tša ka ntle go la Afrika borwa bja Sahara. Go tsena ga ditšhelete dinageng tša ka ntle ka Borwa bja Afrika Ukungena kwamanye amazwe kwemali ethunyelwa emazweni ase-Afrika engaphansi kweSahara. Ukungena kwemali evela phesheya emazweni ase-sub-Saharan Africa. Ukugeleza kwamanye amazwe kokudluliselwa kwemali ezweni lase-sub-Saharan Africa +93 Economics This study starts with an investigation into the factors that drive or constrain formal remittance inflows to Sub-Saharan Africa (SSA). Hierdie studie begin met 'n ondersoek na die faktore wat formele oorbetalingsinvloei na Afrika suid van die Sahara (SSA) dryf of beperk. Thuto ye e thoma ka nyakišišo ya mabaka ao a hlohleletšago goba a thibelago go tsena ga tšhelete semmušo go ya Afrika ya ka Borwa bja Sahara (SSA). Lolu cwaningo luqala ngophenyo ngaphakathi kwezimpawu eziqhuba noma ezivimbela okwamukelwayo okungena e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara ngokusemthethweni(i-SSA). Lolu cwaningo luqala ngophenyo ngaphakathi kwezici eziqhuba noma ezivimbela izinkokhelo ezingena ngaphakathi kwamazwe ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara okungena e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara ngokusemthethweni(i-SSA). Hierdie studie begin met 'n ondersoek na die faktore wat formele geldelike oorbetalings na Sub-Sahara Afrika (SSA) dryf of beperk. Hierdie studie begin met 'n ondersoek na die faktore wat formele oordraginvloei na Sub-Sahara Afrika (SSA) dryf of beperk. Nyakišišo ye e thoma ka go nyakišiša mabapi le dintlha tšeo di hlohleletšago goba di thibelago go tsena ga ditšhelete tša semmušo go ya Afrika Borwa bja Sahara (SSA). Thutelo ye e thoma ka nyakišišo ya mabaka a a hlohleletšago goba a thibelago go tsena ga ditšhelete tša go romelwa ka semmušo go Afrika Borwa-Sahara (SSA). Dinyakišišo tše di thomiša ka go nyakišiša ka ga mabaka ao a hlohleletšago goba a šitišago go tsena ga ditšhelete tša semmušo ka Borwa bja Afrika (SSA). Lolu cwaningo luqala ngophenyo lwezinto ezishukumisa noma ezivimbela ukungena kwemali okusemthethweni emazweni ase-Afrika EseNingizimu yeSahara (SSA). Lolu cwaningo luqala ngokuhlola izici ezishayela noma ezivimbela ukugeleza kwemali yokuthumela esemthethweni e-Afrika engaphansi kweSahara (SSA). Lolu cwaningo luqala ngophenyo lwezici ezishayela noma ezinqanda ukungena kwemali ngokwasemthethweni e-Sub-Saharan Africa (SSA). +94 Economics Remittances have contributed to employment creation by providing capital for microenterprises in some countries (Woodruff and Zenteno, 2000) and at the same time reduced labour supply in other countries aggravating unemployment (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes and Pozo, 2004). Oorbetalings het bygedra tot werkskepping deur kapitaal vir mikro-ondernemings in sommige lande te verskaf (Woodruff en Zenteno, 2000) en terselfdertyd het die arbeidsaanbod in ander lande verminder, wat werkloosheid vererger het (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes en Pozo, 2004). Ditšhelete tše di rometšwego di bile le seabe go hlomeng mešomo ka go aba ditšhelete go dikgwebo potlana dinageng tše dingwe (Woodruff le Zenteno, 2000) gomme ka yona nako yeo di fokotša kabo ya bašomi dinageng tše dingwe tšeo di gakatšago tlhokego ya mešomo (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes le Pozo, 2004). Okwamukelwayo kuye kwanikeza ukwakhiwa kwamathuba emisebenzini ngokuhlinzeka imali eqongelwayo yamabhizinisi amancane kwamanye amazwe (ngu-Woodruff no- Zenteno, ngowe-2000) futhi ngesikhathi esifanayo kwehliswa ukunikezwa kwabasebenzi kwamanye amazwe okwenza kwaba kubi kakhulu ukuntuleka kwemisebenzi (ngu-Funkhouser, ngowe-1992; no-Amuedo-Dorantes beno-Pozo, ngowe-2004). Izinkokhelo ziye zaba negalelo ekwakheni amathuba omsebenzi ngokuhlinzeka imali kumabhizinisi amancane kwamanye amazwe (ngu-Woodruff no- Zenteno, ngowe-2000) futhi ngesikhathi esifanayo kwehlisa ukunikezwa kwabasebenzi kwamanye amazwe okwenza kwaba kubi kakhulu ukuntuleka kwemisebenzi (ngu-Funkhouser, ngowe-1992; no-Amuedo-Dorantes beno-Pozo, ngowe-2004). Oorbetalings het bygedra tot werkskepping deur kapitaal vir mikro-ondernemings in sommige lande te verskaf (Woodruff en Zenteno, 2000) en terselfdertyd die arbeidsaanbod in ander lande verminder, wat werkloosheid vererger (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes en Pozo, 2004). Oorplasings het bygedra tot werkskepping deur kapitaal vir mikro-ondernemings in sommige lande te verskaf (Woodruff en Zenteno, 2000) en terselfdertyd die arbeidsaanbod in ander lande verminder, wat werkloosheid vererger (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes en Pozo, 2004). Ditšhelete tšeo di romelwago nageng ya gabo motho di tlile ka go kgatha tema go hloleng mešomo ka go aba ditšhelete tša go thoma dikgwebo tše nnyane dinageng tše dingwe (Woodruff le Zenteno, 2000) gomme ka nako e swanago di fokoditše palo ya bašomi dinageng tše dingwe, tša oketša tlhokego ya mešomo (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes le Pozo, 2004). Dithomelo di thušitše go hlola mešomo ka go fa tšhelete ya motheo go dikgwebo tše dinnyane dinageng tše dingwe (Woodruff le Zenteno, 2000) gomme ka nako ye nngwe di fokoditše phepelo ya bašomi dinageng tše dingwe, tša oketša tlhokomelo ya mešomo (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes le Pozo, 2004). Diputseletšo tša ditšhelete di bile le seabe go tlhamo ya mešomo ka go fana ka dipeeletšo go dikgwebo tše nnyane ka dinageng tše dingwe (Woodruff le Zenteno, 2000) mola ka nako e tee di fokotša kabo ya bašomi ka dinageng tše dingwe gomme se sa gakatša tlhokego ya mešomo (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes le Pozo, 2004). Ukuthunyelwa kwemali kusize ekudalweni kwamathuba emisebenzi ngokunikeza izimali zamabhizinisi amancane kwamanye amazwe (Woodruff noZenteno, 2000) futhi ngesikhathi esifanayo kwehlise ukutholakala kwabasebenzi kwamanye amazwe okwandisa ukungabi bikho kwemisebenzi (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes noPozo, 2004). Izimali ezithunyelwa ekhaya zibe nomthelela ekudaleni amathuba emisebenzi ngokuhlinzeka ngezimali zamabhizinisi amancane kwamanye amazwe (Woodruff noZenteno, 2000) kanti ngesikhathi esifanayo kwehlise ukunikezwa kwabasebenzi kwamanye amazwe kwandisa ukungasebenzi (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes noPozo, 2004). Ukuthumelelana kwemali kuye kwaba negalelo ekudalweni kwamathuba emisebenzi ngokuhlinzeka ngemali kumabhizinisi amancane kwamanye amazwe (Woodruff noZenteno, 2000) futhi ngesikhathi esifanayo kwehlisa ukunikezwa kwabasebenzi kwamanye amazwe okugqamisa ukungaqashwa (Funkhouser, 1992; Amuedo-Dorantes noPozo, 2004). +95 Economics Remittances have increased economic growth by providing finance for investment in some countries (Guiliano and Ruiz-Arranz, 2005) and in others reduced economic growth due to a fall in labour supply by recipient households (Chami et al. 2003). Oorbetalings het ekonomiese groei verhoog deur finansiering te verskaf vir belegging in sommige lande (Guiliano en Ruiz-Arranz, 2005) en in ander het ekonomiese groei verminder as gevolg van 'n afname in die arbeidsaanbod deur ontvangerhuishoudings (Chami et al. 2003). Ditšhelete tša letseno di okeditše kgolo ya ekonomi ka go aba ditšhelete tša dipeeletšo dinageng tše dingwe (Guiliano le Ruiz-Arranz, 2005) gomme go tše dingwe di fokoditše kgolo ya ekonomi ka lebaka la go wa ga kabo ya bašomi ke malapa ao a amogelago (Chami et al. 2003). Okwamukelwayo kuye kwakhuphula ukukhula kwezomnotho ngokuhlinzeka ezezimali ezisetshenziswa ukutshala imali kwamanye amazwe (ngu-Guiliano no-Ruiz-Arranz, ngowe-2005) kwathi kwamanye kwehlisa ukukhula kwezomnotho ngenxa yokwehla ekunikezeni komsebenzi ngamakhaya amukelayo (ngu-Chami nabanye ngowe-2003). Izinkokheloo kuye kwakhuphula ukukhula kwezomnotho ngokuhlinzeka izimali ezisetshenziselwa ukutshala izimali kwamanye amazwe (ngu-Guiliano no-Ruiz-Arranz, ngowe-2005) futhi kwamanye kwehlisa ukukhula kwezomnotho ngenxa yokwehla kokuphakelwa kwabasebenzi ngamakhaya amukelayo (ngu-Chami nabanye ngowe-2003). Oorbetalings het ekonomiese groei verhoog deur finansiering vir belegging in sommige lande te verskaf (Guiliano en Ruiz-Arranz, 2005) en in ander ekonomiese groei verminder as gevolg van 'n afname in arbeidsaanbod deur ontvangerhuishoudings (Chami et al. 2003). Oorplasings het ekonomiese groei verhoog deur finansiering vir belegging in sommige lande te verskaf (Guiliano en Ruiz-Arranz, 2005) en in ander het dit ekonomiese groei verminder as gevolg van 'n afname in arbeidsaanbod deur ontvangerhuishoudings (Chami et al. 2003). Ditšhelete tšeo di romelwago nageng di hlatlošitše kgolo ya ekonomi ka go aba ditšhelete tša go beeletša dinageng tše dingwe (Guiliano le Ruiz-Arranz, 2005) gomme go tše dingwe di fokoditše kgolo ya ekonomi ka lebaka la go wa ga kabo ya bašomi malapeng ao a amogelago ditšhelete (Chami et al. 2003). Dithomedi di okeditše kgolo ya ekonomi ka go fana ka tšhelete ya dipeeletšo dinageng tše dingwe (Guiliano le Ruiz-Arranz, 2005) gomme ka tše dingwe tša fokotša kgolo ya ekonomi ka lebaka la go fokotšega ga phepelo ya bašomi ka lapeng le amogetšago (Chami et al. 2003). Diputseletšo tša ditšhelete di okeditše kgolo ya ekonomi ka go fana ka thušo ya ditšhelete go dipeeletšo ka dinageng tše dingwe (Guiliano le Ruiz-Arranz, 2005) mola ka dinageng tše dingwe di fokoditše kgolo ya ekonomi ka lebaka la go phuhlama ga kabo ya bašomi ka malapa ao a di amogelago (Chami et al. 2003). Ukuthunyelwa kwemali kukhulise ukukhula komnotho ngokunikeza imali yokutshala imali kwamanye amazwe (uGuiliano noRuiz-Arranz, 2005) kanti kwamanye kunciphise ukukhula komnotho ngenxa yokwehla kokutholakala kwabasebenzi emakhaya athola leyo mali (uChami et al. 2003). Ukudluliselwa kwemali kukhuphule ukukhula komnotho ngokuhlinzeka ngezimali zokutshalwa kwezimali kwamanye amazwe (Guiliano no Ruiz-Arranz, 2005) kanti kwamanye kwehlise ukukhula komnotho ngenxa yokwehla kwesibonelelo sabasebenzi emindenini ethola leyo mali (Chami et al. 2003). Ukudluliselwa kwemali kuye kwakhulisa ukukhula komnotho ngokuhlinzeka ngezimali zokutshala izimali kwamanye amazwe (Guiliano noRuiz-Arranz, 2005) kanti kwamanye kwehlise ukukhula komnotho ngenxa yokwehla kokuhlinzekwa kwabasebenzi yimindeni etholayo (Chami et al. 2003). +96 Economics This dual economic impact of remittance inflows makes it imperative that its exact impact on macroeconomic variables in recipient economies be ascertained. Hierdie dubbele ekonomiese impak van oorbetalingsinvloeie maak dit noodsaaklik dat die presiese impak daarvan op makro-ekonomiese veranderlikes in ontvanger ekonomieë vasgestel word. Kgahlamelo ye ya ekonomi ya mahlakorepedi ya ditšhelete tše di tsenago e gapeletša gore gore go be le khuetšo ye e nepagetšeg diphetogong tša ekonomikgolo ka diekonomi tša baamogedi e kgonthišišwe. Lo mthelela wezomnotho wokungenayo okwamukelwayo okuphindwe kabili wenza ukuthi kuphoqelelwe ukuthi umthelela wayo wangempela phezu kokugugquguqukayo kwezomnotho okukhulu kowamukelayo kwezomnotho okumele kuqinisekiswe. Lo mthelela okabili wezomnotho wokungenayo okwamukelwayo wenza ukuthi kuphoqelelwe ukuthi umthelela wako wangempela kokugugquguqukayo emnothweni omkhulu eminothweni eyamukelayo kuqinisekiswe. Hierdie dubbele ekonomiese impak van oorbetalings maak dit noodsaaklik dat die presiese impak daarvan op makro-ekonomiese veranderlikes in ontvangersekonomieë vasgestel word. Hierdie dubbele ekonomiese impak van oordragbetalings maak dit noodsaaklik dat die presiese impak daarvan op makro-ekonomiese veranderlikes in ontvanger-ekonomieë vasgestel word. Se se dira gore go be bohlokwa gore go hlokomelwe gabotse khuetšo ya tšhelete yeo e romelwago dinageng tša gabo batho go ekonomi, ka ge e na le khuetšo ye pedi. Phello ye pedi ya ekonomi ya go tsena ga ditšhelete e dira gore go be bohlokwa gore phello ya yona e totilwe mo diphetogong tša ekonomi ya makgonthe dinageng tšeo di amogetšago e tsebišwe gabotse. Seabe se sa bobedi sa ekonomi sa go tsena ga tšhelete ya phetišetšo se dira gore go be bohlokwa gore seabe sa yona ka botlalo go diphapano tša kgolo ya ekonomi ka go diekonomi tše di e amogelago se tiišetšwe. Lo mphumela okabili kwezomnotho wokungenela kwemali ethunyelwa emazweni kwenza kubaluleke kakhulu ukuthi umthelela wawo oqondile ezintweni eziguquguqukayo ezinkulu zomnotho emazweni amukelayo uqinisekiswe. Lo mphumela wezomnotho ophindwe kabili wokungeniswa kwemali yokuthumela ekhaya wenza kube yimperative ukuthi kutholakale umthelela wayo oqondile kuziguquko zomnotho ezinkulu emnothweni wabamukeli. Lo mphumela wezomnotho ophindwe kabili wokungena kwemali yokudluliswa kwemali wenza kuphoqeleke ukuthi umthelela wayo ngqo ekuguquguqukeni kwezomnotho omkhulu ezincwaningweni zomnotho ezamukelayo. +97 Economics One key indicator through which remittances influence the macro-economy is the exchange rate. Een sleutelaanwyser waardeur oorbetalings die makro-ekonomie beïnvloed, is die wisselkoers. Sešupo se tee se bohlokwa seo ka sona ditšhelete tšeo di romelwago di huetšago ekonomikgolo ke seelo sa phapantšho. Isiboniso esisodwa esisemqoka okusetshenziswa sona ukuthelela ezomnotho ezinkulu yizinga lokushintshisana. Inkomba eyodwa esemqoka izinkokhelo ezinomthelela ezomnothweni omkhulu yizinga lokushintshisana ezimakethe zezimali. Een sleutelindikator waardeur oorbetalings die makro-ekonomie beïnvloed, is die wisselkoers. Een sleutelaanwyser waardeur oorplasings die makro-ekonomie beïnvloed, is die wisselkoers. Se sengwe sa dilatodi tše bohlokwa tšeo ditšhelete tšeo di romelwago nageng di hlohleletšago ekonomi ka tšona ke tekanyo ya phanyišano ya ditšhelete. Sesupo se sengwe sa bohlokwa seo diphetisetšo di amago ekonomi ka bophara ka sona ke sekelo sa phapanyetsano. Seka se tee se bohlokwa seo ka sona phetišetšo ya ditšhelete e huetšago kgolo ya ekonomi ke tefelo ya phapanyetsano. Esinye sezinkomba ezibalulekile lapho imali ethunyelwa emazweni ingaphandle ithinta khona umnotho omkhulu yizinga lokushintshaniswa kwezimali. Enye inkomba ebalulekile lapho izimali zithumela khona umthelela emnothweni omkhulu yizinga lokushintshisana. Esinye isibonakaliso esibalulekile esitholwa ukuthumela imali kwi-macro-economy yisilinganiso sokushintshana. +98 Economics This is because the exchange rate is the one important price that affects the prices of all other goods and services (Singer, 2008). Dit is omdat die wisselkoers die een belangrike prys is wat die pryse van alle ander goedere en dienste beïnvloed (Singer, 2008). Se ke ka lebaka la gore seelo sa phapantšho ke theko e tee ye bohlokwa yeo e amago ditheko tša dithoto le ditirelo tše dingwe ka moka (Singer, 2008). Loku kungoba ukushintshaniswa kwemali yintengo eyodwa esemqoka ngenxa yokuthi ithelela izintengo zayo yonke enye impahla kanye nezinsizakalo (ngu-Singer, ngowe-2008). Lokhu kungoba izinga lokushintshisana ezimakathe zemali liyintengo eyodwa esemqoka enomthelela kwizintengo zayo yonke enye impahla kanye nezinsizakalo (ngu-Singer, ngowe-2008). Dit is omdat die wisselkoers die een belangrike prys is wat die pryse van alle ander goedere en dienste beïnvloed (Singer, 2008). Dit is omdat die wisselkoers die een belangrike prys is wat die pryse van alle ander goedere en dienste beïnvloed (Singer, 2008). Se se direga ka gobane tekanyo ya phanyišano ke theko e tee ya bohlokwa yeo e amago ditheko tša dilo tše dingwe ka moka le ditirelo (Singer, 2008). Se ke ka gobane sekelo sa phapano ke sona theko ya bohlokwa yeo e amago ditheko tša dithoto le ditirelo ka moka (Singer, 2008). Se ke ka lebaka la gore tefelo ya phapanyetsano ke thekišo ye bohlokwa e tee yeo e amago dithekišo tša dithoto le ditirelo tše dingwe ka moka (Singer, 2008). Lokhu kungenxa yokuthi izinga lokushintshaniswa kwemali yilona eliyintengo ebalulekile ethinta amanani azo zonke ezinye izimpahla nezinsiza (Singer, 2008). Lokhu kungenxa yokuthi izinga lokushintshisana liyintengo ebalulekile ethinta amanani azo zonke ezinye izimpahla nezinsizakalo (Singer, 2008). Lokhu kungenxa yokuthi izinga lokushintshana liyintengo eyodwa ebalulekile ethinta amanani azo zonke ezinye izimpahla nezinsizakalo (uMculi, 2008). +99 Economics Maintaining a stable exchange rate that ensures export competitiveness and a sustainable current account deficit is core to the monetary policy outlook in most Sub-Saharan African countries. Die handhawing van 'n stabiele wisselkoers wat uitvoermededingendheid en 'n volhoubare tekort op die lopende rekening verseker, is die kern van die monetêre beleidsvooruitsigte in die meeste Afrikalande suid van die Sahara. Go hlokomela seelo sa phapantšho se se tsepamego seo se netefatšago phadišano ya diromelwantle le tlhaelelo ya akhaonto ya bjale ya go ya go ile ke selo sa motheo go tebelelo ya pholisi ya ditšhelete ka bontšing bja dinaga tša ka Borwa bja Sahara. Ukugcina ukushintshaniswa kwemali okungaguquguquki okuqinisekisa ukuncintisana kokuthekelisa kanye nokuntuleka kwe-akhawunti yamanje esimeme ingumnyombo wombono wenqubomgomo yezimali emazweni amaningi ase-Afrika eseNingizimu ye-Sahara. Ukugcina izinga elizinzile lokushintshanisana ezimakethe zezimali okuqinisekisa ukungena ezweni kwezimpahla okufanele kanye nokunnganeli kwezimali kwi-akhawunti yamanje esimeme kungumnyombo wokubukeka kwenqubomgomo yezezimali emazweni amaningi ase-Afrika eseNingizimu ye-Sahara. Die handhawing van 'n stabiele wisselkoers wat uitvoer mededingendheid en 'n volhoubare lopende rekening tekort verseker, is kern tot die monetêre beleidsvooruitsigte in die meeste Sub-Sahara Afrika lande. Die handhawing van 'n stabiele wisselkoers wat uitvoermededingenheid en 'n volhoubare lopende rekeningtekort verseker, is sentraal tot die monetêre beleidsvooruitsig in die meeste Sub-Sahara Afrika-lande. Go boloka tekanyo ya tšhelete ya dinaga di šele e tsepamego yeo e kgonthišišago gore thekišo ya dithoto tša ka nageng e kgona go phadišana le tša dinaga di šele le go ba le tlhaelo ya akhaonto ya bjale yeo e kgonthišegago ke wona motheo wa pono ya molao wa tša ditšhelete dinageng tše dintši tša Afrika Borwa bja Sahara. Go boloka sekelo sa phapano ya ditšhelete se se tiilego seo se netefatšago phadišano ya diromelo le sekoloto sa bjale se se kaone se bohlokwa ponong ya leano la ditšhelete dinageng tše dintši tša Afrika Borwa-Sahara. Go boloka kelo ya phapanyetsano ye e sa fetogego yeo e kgonthišago phenkgišano ya go romela ditšwleetša dinageng tše dingwe le tlhaelelo ya diakhaonto tša bjale tša go ya go ile ke selo se bohlokwa go tekolo ya ditšhelete ka dinageng tše ntši tša Borwa bja Afrika. Ukugcina izinga lokushintshisana elizinzile eliqinisekisa ukuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe kanye nokushoda kwe-akhawunti yamanje okusimeme kuyingqikithi yombono wenqubomgomo yezimali emazweni amaningi ase-Afrika EseNingizimu neSahara. Ukugcina izinga lokushintshaniswa kwemali elizinzile eliqinisekisa ukuncintisana kokuthekelisa kanye nesikweletu samanje esingaguquguquki kuyisisekelo somgomo wezezimali emazweni amaningi aseNingizimu yeSahara Afrika. Ukugcina izinga lokushintshana elizinzile eliqinisekisa ukukwazi ukuncintisana kokudluliswa kwamanye amazwe kanye nokushoda kwesibalo samanje okusimeme kuyisisekelo sokubuka phambili kwenqubomgomo yemali emazweni amaningi ase-Afrika akwi-Sub-Saharan. +100 Economics However high levels of foreign inflows, such as remittances, are known to appreciate the underlying real exchange rate of the recipient economy, adversely affect export competitiveness, contracts the tradable sector and consequently worsens the trade deficit. Dit is egter bekend dat hoë vlakke van buitelandse invloei, soos oorbetalings, die onderliggende reële wisselkoers van die ontvangerekonomie waardeer, uitvoermededingendheid nadelig beïnvloed, die verhandelbare sektor kontrakteer en gevolglik die handelstekort vererger. Le ge go le bjalo maemo a godimo a ditšhelete tše di tsenago tša dinaga tša ka ntle, go swana le ditšhelete tše di romelwago, a tsebja ka go godiša seelo sa nnete sa phapantšho sa ekonomi ya moamogedi, se ama gampe phadišano ya diromelwantle, a dira dikonteraka le lekala leo le gwebišwago gomme ka lebaka leo a mpefatša tlhaelelo ya kgwebišano. Kodwa amazinga aphezulu okungenayo kwangaphandle, okufana nokwamukelwayo, kwaziwa ngokwehlisa izinga lokushintshanisa langempela elingaphansi lomnotho owamukelayo, lithelela kabi ukuncintisana kokuthekelisa, lifinyeze isigaba sokwenza uhwebo bese umphumela kuba ukuntuleka kwezohwebo okubi kakhulu. Kodwa-ke amazinga aphezulu okungenayo kwamazwe angaphandle, afana nezinkokhelo, aziwa ngokwehlisa izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali lomnotho owamukelayo, lithelela kabi ukuncintisana kokuhambisa impahla kwamanye amazwe, lehlisa umkhakha ohwebayo okwenza uhwebo bese umphumela kuba ukuntuleka kwezohwebo okubi kakhulu. Hoë vlakke van buitelandse invloei, soos oorbetalings, is egter bekend om die onderliggende reële wisselkoers van die ontvanger-ekonomie te waardeer, uitvoer mededingendheid nadelig te beïnvloed, die verhandelbare sektor te laat krimp en gevolglik die handelstekort te vererger. Hoe hoë vlakke van buitelandse invloei, soos oordragte, is bekend daarvoor om die onderliggende werklike wisselkoers van die ontvanger-ekonomie te waardeer, wat uitvoermededingenheid nadelig beïnvloed, die verhandelbare sektor inkrimp en gevolglik die handelsgebrek vererger. Le ge maemo a godimo a go elela ga ditšhelete tša dinaga dišele, bjalo ka ditšhelete tšeo di romelwago gae, di tsebega ka go hlatloša tekanyo ya nnete ya phanyišano ya tšhelete ya ekonomi yeo e amogelago, di ama tlholisano ya thekišo ya dinaga dišele gampe, di fokotša lekala leo le rekago le go rekiša gomme ka fao di mpefatša tlhaelo ya kgwebo. Le fa go le bjalo, maemo a godimo a go tsena ga tšhelete ya dinaga tše dingwe, bjalo ka ditšhelete tše di romelwago gae, a tsebja ka go oketša boleng bja nnete bja phapano ya ditšhelete ya ekonomi ya moamogedi, a ama bobe tlhodišano ya diromelo, a fokotša lefapha la dikgwebo tša go rekišwa le go rekišetšwa dinaga tše dingwe gomme ka fao a mpefatša sekoloto sa kgwebo. Le ge go le bjale maemo a godimo a go tsena ga dinaga tše dingwe, a go swana le go romela tšhelete ka dinageng tše dingwe, go tsebja gore a tšeela godimo kelo ya godimo ya phapanyetsano ya makgonthe ya ekonomi ye e amogelago tšhelete ye, a ama gampe phenkgišano ya tša go romela dinageng tše dingwe, a fokotša lekala la kgwebo gomme mafelelong a mpefatša tlhaelelo ya kgwebišano. Nokho amazinga aphezulu okungena kwemali yangaphandle, njengemali ethunyelwa ngabasebenzi abasebenza kwamanye amazwe, aziwa ngokuthi ayawukhulisa umnotho wendawo, athinte kabi ukuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe, anciphise umkhakha wezimpahla ezidayisekayo futhi ngenxa yalokho andise ukushoda kwezohwebo. Nokho amazinga aphezulu okungeniswa kwemali yangaphandle, njengemali ethunyelwa ekhaya, kwaziwa ukuthi akhuphula izinga langempela lokushintshaniswa kwemali lomnotho owamukelayo, kuthinte kabi ukuncintisana kokuthekelisa, kwehlise umkhakha wezimpahla ezithengiswayo futhi ngaleyo ndlela kubhebhethekise ukushoda kwezentengiselwano. Nokho amazinga aphezulu okungena kwamanye amazwe, njengokudluliselwa kwemali, aziwa ngokuthokozela izinga langempela lokushintshana kwezomnotho owemukelayo, kuthinta kabi amandla okuncintisana kwamanye amazwe, kuvala umkhakha othengisekayo futhi ngenxa yalokho kubhebhethekisa isikhala sokuhweba. +101 Economics This has been referred to as the Dutch-disease effect of remittance inflows (Corden and Neary, 1982). Daar is hierna verwys as die Nederlandse siekte-effek van oorbetalingsinvloeie (Corden en Neary, 1982). Daar is hierna verwys as die Hollandse siekte effek van oorbetalingsinvloeie (Corden en Neary, 1982). Se se šupša bjalo ka khuetšo ya malwetši a Dutch ya go tsena ga tšhelete ya go romelwa (Corden le Neary, 1982). Loku kuye kwabizwa ngokuthi umphumela wesifo sama-Dashi sokungenayo okwamukelwayo (ngu-Corden no-Neary, ngowe-1982). Lokhu kuye kwabizwa ngokuthi umphumela wesifo samaDashi sokungenayo kwezimali ezamukelwayo (ngu-Corden no-Neary, ngowe-1982). Daar is al na hierdie verwys as die Hollandse-siekte-effek van oorbetalingsinvloei (Corden en Neary, 1982). Dit is na verwys as die Nederlandse-siekte-effek van oordragbetalingsinvloei (Corden en Neary, 1982). Se se šupilwe bjalo ka khuetšo ya bolwetši bja Dutch ya go elela ga tšhelete ya ditšhelete tša go romelwa (Corden le Neary, 1982). Se se bile se bitšwa e le khuetšo ya bolwetši bja Dutch bja go tsena ga ditšhelete tša go romelwa (Corden le Neary, 1982). Se se ile sa bitšwa bjalo ka seabe sa bolwetši bja Dutch sa go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo (Corden le Neary, 1982). Lokhu kuye kwabizwa ngomphumela wesifo saseDutch wokungena kwemali ethunyelwa ekhaya (Corden noNeary, 1982). Lokhu kubizwe ngokuthi umphumela wokungeniswa kwemali yokuthumela ekhaya kwe-Dutch-disease (Corden noNeary, 1982). Lokhu kuye kwabizwa ngokuthi umphumela wesifo saseDashi wokungena kwemali yokudluliselwa kwemali (uCorden noNeary, 1982). +102 Economics Consequently, the current levels of remittance inflows to developing countries, in excess of foreign direct investment and official development assistance, and its possible appreciating effect on the real exchange rate needs to be critically examined. Gevolglik moet die huidige vlakke van oorbetalingsinvloei na ontwikkelende lande, meer as regstreekse buitelandse belegging en amptelike ontwikkelingshulp, en die moontlike waarderende effek daarvan op die werklike wisselkoers, krities ondersoek word. Gevolglik moet die huidige vlakke van oorbetalingsinvloei na ontwikkelende lande, meer as regstreekse buitelandse belegging en amptelike ontwikkelingshulp, en die moontlike appresiasie-effek daarvan op die werklike wisselkoers, krities ondersoek word. Ka lebaka leo, maemo a bjale a go tsena ga ditšhelete tša go romelwa dinageng tše di hlabologago, go feta dipeeletšo tša thwii tša dinaga tša ka ntle le thušo ya tlhabollo ya semmušo, le khuetšo ya yona ye e kgonegago ya go godiša seelo sa nnete sa phapantšho di swanetše go hlahlobja ka tsinkelo. Ngenxa yaloko, amazinga amanje okungenayo okwamukelwayo emazweni athuthukayo, anokwedlulile kotshalozimali oluqondile lwamazwe angaphandle kanye nosizo olusemthethweni lokuthuthukisa, kanye nomphumela wokukhuphuka kwezimali okungaba khona ngaphezu kwezinga lokushintshaniswa kwangempela kudinga ukuhlolwa ngokugxekayo. Ngenxa yalokho, amazinga amanje ezimali ezingenayo ezamukelwayo emazweni asathuthuka, ukwengeza kutshalozimali oluqondile lwamazwe angaphandle kanye nosizo olusemthethweni lwentuthuko, kanye nomphumela wokukhuphuka kwezimali ezingeni langempela lokushintshisana ezimakethe zezimali kudinga ukuhlolwa ngempela. Gevolglik moet die huidige vlakke van oorbetalings na ontwikkelende lande, wat buitelandse direkte investering en amptelike ontwikkelingshulp oorskry, en die moontlike waardeverhogende effek daarvan op die reële wisselkoers krities ondersoek word. Gevolglik moet die huidige vlakke van oordraginvloei na ontwikkelende lande, wat meer is as buitelandse direkte belegging en amptelike ontwikkelingshulp, en die moontlike waarderende effek daarvan op die werklike wisselkoers, krities ondersoek word. Ka lebaka leo, maemo a bjale a tšhelete yeo e romelwago dinageng tše di hlabologago, yeo e fetago peeletšo ya thwii ya dinaga di šele le thušo ya semmušo ya tlhabollo, le kgonagalo ya yona ya go hlohla koketšego ya boleng bja tšhelete ya naga di swanetše go hlahlobja ka tsinkelo. Ka lebaka leo, maemo a bjale a go tsena ga tšhelete ya ditšhelete dinageng tše di hlabologago, a feta peeletšo ya kantle le thušo ya semmušo ya tlhabollo, le kgonagalo ya ona ya go godiša boleng bja sekelo sa tšhelete e swanetše go hlokomelwa ka kelohloko. Ka lebaka la se, maemo a bjale a go tsena ga ditšhelete ka dinageng tše di hlabologago, go feta dipeeletšo tša go tšwa dinageng tša ka ntle le thušo ya mmušo ya tlhabollo, le kgonagalo ya seabe sa tšona sa go hola go tefelo ya nnete ya ditšhelete di swanetše go hlahlobilwe ka šedi. Ngenxa yalokho, amazinga amanje okuthunyelwa kwemali emazweni asathuthuka, adlula imali etshalwa ngqo yangaphandle nosizo olusemthethweni lokuthuthukisa, kanye nomthelela wako ongase ukhuphule izinga lokushintshisana kwemali kufanele kuhlolisiswe ngokujulile. Ngakho-ke, amazinga amanje okungeniswa kwemali yokudluliselwa emazweni asathuthuka, adlula utshalomali lwangaphandle oluqondile nosizo lokuthuthukisa olusemthethweni, kanye nomthelela wawo ongaba khona wokwazisa izinga lokushintshaniswa kwemali wangempela kudinga ukuhlolwa ngokucophelela. Ngakho-ke, amazinga amanje okungena kwemali emazweni asathuthuka, ngaphezu kokutshalwa kwezimali kwangaphandle okuqondile kanye nosizo lokuthuthuka olusemthethweni, kanye nomthelela wako ongase ube khona wokwazisa izinga lokushintshana kwezimali langempela kudingeka kuhlolwe ngokubucayi. +103 Economics This study therefore also examines the relationship and direction of causality between remittances and the real exchange rate in recipient Sub-Saharan African countries. Hierdie studie ondersoek dus ook die verband en rigting van kousaliteit tussen oorbetalings en die werklike wisselkoers in ontvanger Afrikalande suid van die Sahara. Hierdie studie ondersoek dus ook die verband en rigting van kousaliteit tussen oorbetalings en die werklike wisselkoers in ontvanger-Afrikalande suid van die Sahara. Ka fao nyakišišo ye e hlahloba gape kamano le tlhahlo ya lebaka magareng ga ditšhelete tšeo di romelwago le seelo sa nnete sa phapantšho dinageng tša Afrika tša ka Borwa bja Sahara tšeo di amogelago. Ngakho-ke lolu cwaningo luphinde futhi luhlole ukuhlobana kanye nenkombandlela yembangela ngaphakathi kokwamukelwayo kanye nezinga lokushintshana langempela emazweni ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara angabamukeli. Ngakho-ke lolu cwaningo luphinde futhi luhlole ubudlelwano kanye nenkombandlela yembangela ephakathi kwezinkokhelo kanye nezinga langempela lokushintshasana ezimakethe zezimali langempela emazweni ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara angabamukeli. Hierdie studie ondersoek dus ook die verwantskap en rigting van kousaliteit tussen oorbetalings en die reële wisselkoers in ontvanger-Sub-Sahara Afrika lande. Hierdie studie ondersoek dus ook die verhouding en rigting van oorsaaklikheid tussen oordragte en die werklike wisselkoers in ontvangerlande in Sub-Sahara Afrika. Ka fao, nyakišišo ye e boetse e hlahloba kamano le tsela ya go hlola magareng ga ditšhelete tše di romelwago le theko ya mmaraka wa dinaga tša Afrika Borwa bja Sahara. Ka fao, thutopatlisiso ye e hlahloba gape kamano le tsela ya lebaka magareng ga ditšhelete tše di romelwago le sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete dinageng tša Afrika Borwa bja Sahara tše di amogelago tšhelete. Ka fao dinyakišišo tše di lekola gape kamano le taetšo ya kamano magareng ga phetišetšo ya ditšhelete le kelo ya maleba ya phapanyetsano ka dinageng tša Borwa bja Afrika tšeo di di amogelago. Ngakho-ke lolu cwaningo luphinde luhlolisise ubudlelwano kanye nesiqondiso sokubangelana phakathi kokuthunyelwa kwemali kanye nezinga langempela lokushintshaniswa kwemali emazweni ase-Afrika angaphansi kweSahara. Ngakho-ke lolu cwaningo luhlola ubudlelwano nokuqondiswa kwesizathu phakathi kokuthunyelwa kwemali nezinga lokushintshisana langempela emazweni ase-Afrika angaphansi kweSahara abamukelayo. Lolu cwaningo ngakho-ke luhlola ubudlelwano kanye nokuqondiswa kokubangela phakathi kokudluliselwa kwemali kanye nezinga langempela lokushintshana kwamanye amazwe ase-Afrika akhungethwe i-Sub-Saharan. +104 Economics The aim is to facilitate a better understanding of what is required to direct remittances through formal channels, mitigate the use of informal remittance channels and its attendant negative externalities, as well as harness remittance inflows as an alternative source of finance for development. Die doel is om 'n beter begrip te fasiliteer van wat nodig is om oorbetalings deur formele kanale te rig, die gebruik van informele oorbetalingskanale en die gepaardgaande negatiewe eksternaliteite te versag, asook om oorbetalingsinvloeie te benut as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling. Maikemišetšo ke go nolofatša kwešišo ye kaone ya seo se nyakegago go lebiša ditšhelete tša go romelwa ka dikanale tša semmušo, go fokotša tšhomišo ya dikanale tša go romela tšhelete tšeo e sego tša semmušo le dilo tše mpe tša ka ntle tšeo di sepedišanago le tšona, gammogo le go šomiša ditšhelete tše di tsenago bjalo ka mothopo wo mongwe wa ditšhelete bakeng sa tlhabollo. Inhloso yokwenza lula ukuqonda okungcono kwaloko okudingekayo ukuqondisa okwamukelwayo ngokusebenzisa izindlela ezisemthethweni/ezihleliwe, ukunciphisa ukusetshenziswa kwezindlela zokwamukelwayo ezingekho semthethweni nezinto zangaphandle ezimbi zomlindi, kanye nokuphathwa kokwamukelwayo okungenayo njengomunye umthombo wezomnotho ozosetshenziselwa ukuthuthukisa. Inhloso yokwenza lula ukuqonda okungcono kwaloko okudingekayo ukuqondisa okwamukelwayo ngokusebenzisa izindlela ezisemthethweni/ezihleliwe, ukunciphisa ukusetshenziswa kwezindlela zokukhokha ezingekho semthethweni nezinto zangaphandle ezimbi zomlindi, kanye nokusetshenziswa kokwamukelwayo okungenayo njengomunye umthombo wezomnotho ozosetshenziselwa intuthuko. Die doel is om 'n beter begrip te bevorder van wat nodig is om oorbetalings deur formele kanale te stuur, die gebruik van informele oorbetalingskanale en die gepaardgaande negatiewe eksternaliteite te verminder, asook om oorbetalingsinvloei te benut as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling. Die doel is om 'n beter begrip te fasiliteer van wat nodig is om oordragte deur formele kanale te rig, die gebruik van informele oordragkanale en die gepaardgaande negatiewe eksternaliteite te verminder, sowel as om oordraginvloei as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling te benut. Neišo ke go nolofatša kwešišo ya botse ya seo se nyakegago go laola ditšhelete tšeo di romelwago ka mekgwa ya semmušo, go fokotša tšhomišo ya mekgwa yeo e sego ya semmušo ya go romela ditšhelete le ditlamorago tša yona tše mpe, gammogo le go diriša ditšhelete tšeo di tsenago ka nageng bjalo ka mothopo o mongwe wa ditšhelete bakeng sa tlhabollo. Maikemišetšo ke go nolofatša kwešišo ye kaone ya se se nyakegago go hlahla ditšhelete tša go romelwa ga tšhelete ka ditsela tša semmušo, go fokotša tšhomišo ya ditsela tša go romelwa ga tšhelete tša selegae le ditlamorago tša yona tše mpe, gammogo le go diriša go tsena ga tšhelete ya go romelwa bjalo ka mothopo o mongwe wa ditšhelete tša tlhabollo. Maikemišetšo ke go nolofatša kwešišo ye kaone ya seo se nyakegago go lekola phetišetšo ya ditšhelete ka go diriša ditsela tša semmušo, go fokotša tšhomišo ya ditsela tša phetišetšo ya ditšhelete tše e sego tša semmušo le ditlamorago tše di sego tša loka tše di amanago le tšona, gammogo le go laola go tsena ga ditšhelete ka go phetišetšo ya ditšhelete bjalo ka mothopo wa mohuta o mongwe wa thušo ya ditšhelete go tlhabollo. Inhloso wukwenza kube lula ukuqonda kangcono ukuthi yini edingekayo ukuqondisa imali ethunyelwa emazweni angaphandle ngezindlela ezisemthethweni, ukunciphisa ukusetshenziswa kwezindlela ezingekho emthethweni zokuthumela imali kanye nemiphumela yazo emibi, kanye nokusebenzisa ukungena kwemali ethunyelwa emazweni angaphandle njengomthombo ohlukile wezezimali zentuthuko. Inhloso ukuvumela ukuqonda okungcono kwalokho okudingekayo ukuze kuqondiswe izimali zokudluliswa ngemikhakha esemthethweni, kuncishiswe ukusetshenziswa kwemikhakha yokudlulisa engakahleleki kanye nemiphumela yayo engemihle, kanye nokusebenzisa ukugeleza kwezimali zokudlulisa njengomthombo ohlukile wezezimali zokuthuthukiswa. Inhloso ukusiza ukuqonda okungcono kwalokho okudingekayo ukuze kuqhutshekwe nokudluliselwa kwemali ngeziteshi ezisemthethweni, kunciphise ukusetshenziswa kwezindlela zokudlulisa imali ngokwenhlalo kanye nemiphumela engemihle ehambisana nakho, kanye nokusebenzisa ukungena kwemali njengendlela ehlukile yokuxhasa ngezimali intuthuko. +105 Economics Thirdly, research has shown that approximately 20 percent of African migrants live and work in Africa, and also send significant remittances back home (Barajas et al. 2010). Derdens het navorsing getoon dat ongeveer 20 persent van Afrikamigrante in Afrika woon en werk, en ook aansienlike oorbetalings terug huis toe stuur (Barajas et al. 2010). Sa boraro, dinyakišišo di bontšhitše gore mo e ka bago dipersente tše 20 tša bafaladi ba Maafrika ba dula le go šoma Afrika, gomme gape ba romela ditšhelete tše bohlokwa tša go romela morago gae (Barajas et al. 2010). Okwesithathu, ucwaningo lubonise ukuthi kucishe kulingane namaphesenti angama-20 abafuduki base-Afrika bahlala baphinde basebenze e-Afrika, baphinde bathumele emuva ekhaya okwamukelwayo (ngu-Barajas nabanye 2010). Okwesithathu, ucwaningo lubonise ukuthi cishe amaphesenti angama-20 abafuduki base-Afrika bahlala baphinde basebenze e-Afrika, baphinde bathumele emuva ekhaya izimali (ngu-Barajas nabanye 2010). Derdens het navorsing getoon dat ongeveer 20 persent van Afrika-migrante in Afrika woon en werk, en ook beduidende geldelike oorbetalings terug huis toe stuur (Barajas et al. 2010). Derdens het navorsing getoon dat ongeveer 20 persent van Afrika-migrante in Afrika woon en werk, en ook beduidende oordragte terug huis toe stuur (Barajas et al. 2010). Sa boraro, dinyakišišo di laeditše gore mo e ka bago dipersente tše 20 tša bafaladi ba Afrika ba dula le go šoma Afrika, gomme gape ba romela ditšhelete tše ntši gae (Barajas et al. 2010). Sa boraro, dinyakišišo di bontšhitše gore e ka bago diperesente tše 20 tša bafaladi ba Afrika ba dula le go šoma Afrika, gape ba romela tšhelete e bohlokwa gae (Barajas et al. 2010). Sa boraro, dinyakišišo di laeditše gore phesente tše di ka bago tše 20 tša bafaladi ba Afrika ba dula ebile ba šoma ka Afrika, le gore ba romela ditšhelete tše bohlokwa ka nageng ya bona (Barajas et al. 2010). Okwesithathu, ucwaningo luye lwabonisa ukuthi cishe amaphesenti angama-20 abantu base-Afrika abathuthela kwamanye amazwe bahlala futhi basebenza e-Afrika, futhi bathumela imali eningi emuva ekhaya (Barajas et al. 2010). Okwesithathu, ucwaningo lukhombisile ukuthi cishe amaphesenti angama-20 wabokufika base-Afrika bahlala futhi basebenze e-Afrika, futhi bathumela imali ethe xaxa emakhaya (Barajas et al. 2010). Okwesithathu, ucwaningo lukhombise ukuthi cishe amaphesenti angama-20 abafuduki base-Afrika bahlala futhi basebenze e-Afrika, futhi bathumela izimali ezinkulu ekhaya (Barajas et al. 2010). +106 Economics Additionally, one key finding of this study is that different factors drive remittances to different countries. Boonop is een sleutelbevinding van hierdie studie dat verskillende faktore oorbetalings na verskillende lande dryf. Go tlaleletša moo, kutullo ye nngwe ye kgolo yeo ee hweditšwego nyakišišong ye ke gore mabaka a fapa-fapanego a hlohleletša go romelwa ga tšhelete dinageng tše di fapanego. Ukwengeza kuloku, umphumela osemqoka owodwa walolu cwaningo ukuthi izimpawu ezehlukene ezihambisa okwamukelwayo emazweni ahlukene. Ukwengeza kuloku, umphumela omkhulu owodwa walolu cwaningo ukuthi izici ezehlukene eziqhuba izimali emazweni ahlukene. Verder is 'n belangrike bevinding van hierdie studie dat verskillende faktore oordragte na verskillende lande dryf. Boonop is een van die sleutelbevindinge van hierdie studie dat verskillende faktore oorplasings na verskillende lande dryf. Go oketša moo, se sengwe sa dikutollo tša bohlokwa tša nyakišišo ye ke gore mabaka a go fapana a hlohleletša ditšhelete tšeo di romelwago dinageng tša go fapana. Mo godimo ga moo, se sengwe sa diphetho tše bohlokwa tša dinyakišišo tše ke gore mabaka a fapafapana a hlohleletša ditšhelete tša go romelwa dinageng tše di fapafapanego. Godimo ga fao, kutollo ye nngwe ye bohlokwa ya dinyakišišo tše ke gore mabaka ao a fapafapanego a hlohleletša phetišetšo ya ditšhelete go ya dinageng tše di fapafapanego. Ngaphezu kwalokho, okutholakele okubalulekile kulolu cwaningo ukuthi izici ezihlukene zishayela ukuthunyelwa kwemali emazweni ahlukene. Ngaphezu kwalokho, okutholwe okubalulekile kulesi sifundo ukuthi izici ezahlukene zishayela izimali ezithunyelwa kwamanye amazwe. Ngaphezu kwalokho, okunye okutholakele kulolu cwaningo ukuthi izinto ezahlukene ziqhuba ukuthumela imali emazweni ahlukene. +107 Economics This gives merit to an intra-African study into remittance patterns within Sub-Saharan Africa in relation to their dominant migration destination. Dit gee verdienste aan 'n intra-Afrikaanse studie na oorbetalingspatrone binne Afrika suid van die Sahara in verhouding tot hul dominante migrasiebestemming. Se se fa mohola go nyakišišo ya ka gare ga Afrika ka ga mekgwa ya go romela tšhelete ka gare ga Afrika ya ka Borwa bja Sahara mabapi le lefelo la bona le legolo la bofaladi. Loku kunikeza ukufaneleka ocwaningweni oluphakathi lwase-Afrika kumaphethini okwamukelwayo ngaphakathi kwe-Afrika eseNingizimu ye-Sahara ngokuphathelene nendawo okufudukelwa kuyo ebusayo. Lokhu kunikeza ukufaneleka ocwaningweni oluphakathi e-Afrika ngamaphethini ezimali e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara ngokuphathelene nendawo okufudukelwa kuyo kakhulu. Dit gee waarde aan 'n intra-Afrika studie oor oorbetalingspatrone binne Sub-Sahara Afrika met betrekking tot hul dominante migrasiebestemming. Dit gee meriete aan 'n intra-Afrikaanse studie oor oorbetalingspatrone binne Sub-Sahara Afrika in verhouding tot hul dominante migrasiebestemming. Se se fa bothata go nyakišišo ya ka gare ga Afrika mabapi le mekgwa ya ditšhelete tšeo di romelwago ka gare ga Afrika Borwa bja Sahara malebana le moo batho ba hudugelago gona kudu. Se fa boleng go boithuto bja ka gare ga Afrika mabapi le mekgwa ya ditšhelete tše di romelwago ka gare ga Afrika Borwa-Sahara mabapi le mafelo a bohlokwa a batho ba hudugago go ona. Se se fa thuto ya ka Afrika mabapi le mekgwa ya go romela ditšhelete ka Afrika ya Borwa bja Afrika mabapi le lefelo la bona le legologolo la bofaladi. Lokhu kunikeza isizathu sokuba khona kocwaningo olunzulu lwangaphakathi kwe-Afrika mayelana nezindlela zokuthunyelwa kwemali ngaphakathi kwe-Sub-Saharan Africa maqondana nezindawo ezihamba phambili zokufuduka. Lokhu kunikeza isizathu sokuba nesifundo esingaphakathi kwe-Afrika mayelana namaphethini okuthumela imali ngaphakathi kweSub-Saharan Africa maqondana nendawo yabo yokufudukela ethandwayo. Lokhu kunikeza isidalo ocwaningweni lwangaphakathi kwe-Afrika lwamaphethini okuthumela ngaphakathi kwe-Sub-Saharan Africa ngokuqondene nendawo yabo ehamba phambili yokufuduka. +108 Economics Consequently, this study further looks at intraAfrican remittance flows, focussing on the Southern African Development Cooperation (SADC) whose main migration destination (both permanent and temporary) is South Africa. Gevolglik kyk hierdie studie verder na intra-Afrika-oorbetalingsvloeie, met die fokus op die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) wie se hoofmigrasiebestemming (beide permanent en tydelik) Suid-Afrika is. Gevolglik kyk hierdie studie verder na intra-Afrika-oorbetalingsvloeie, met die fokus op die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) waarvan die hoofmigrasiebestemming (beide permanent en tydelik) Suid-Afrika is. Ka lebaka leo, nyakišišo ye e tšwela pele go lebelela diphallo tša ditšhelete tša ka gare ga Afrika, e lebeletše kudu Tirišano ya Tlhabollo ya Borwa bja Afrika (SADC) yeo lefelo la yona le legolo la bofaladi (bobedi la sa ruri le la nakwana) e lego Afrika Borwa. Ngenxa yalokhu, lolu cwaningo luyaqhubeka lubheke okungenayo okwamukelwayo kwangaphakathi e-Afrika, lugxila kwiNhlangano Yokuthuthukisa yase-Afrika eseNingizimu (i-Southern African Development Cooperation (i-SADC)) kuyona ukufuduka okusemqoka kwayo okuya ezindaweni (zombili zomhlalelafuthi kanye nezesikhashana) yiNingizimu Afrika. Ngenxa yalokhu, lolu cwaningo luyaqhubeka lubheke okugeleza kwezimali kwangaphakathi e-Afrika, lugxila kwiNhlangano Entuthuko Yamazwe e-Afrika eseNingizimu (i-Southern African Development Cooperation (i-SADC)) indawo yawo yofuduko lwawo olukhulu (zombili zomhlalelafuthi kanye nezesikhashana) yiNingizimu Afrika. Gevolglik ondersoek hierdie studie intra-Afrikaanse geldelike oorbetalings verder, met die fokus op die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) wie se hoofmigrasiebestemming (beide permanent en tydelik) Suid-Afrika is. Gevolglik kyk hierdie studie verder na intra-Afrikaanse oordragvloei, met fokus op die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) wie se hoofmigrasiebestemming (sowel permanent as tydelik) Suid-Afrika is. Ka lebaka leo, nyakišišo ye e tšwela pele go lebelela methopo ya ditšhelete tša go romelwa ka gare ga Afrika, e ikemišeditše go Southern African Development Cooperation (SADC) yeo naga ye kgolo yeo batho ba hudugelago go yona (ka go ya go ile le ka nakwana) e lego Afrika Borwa. Ka lebaka leo, thuto ye e hlahloba gape phallo ya ditšhelete tša go romela ga Afrika ka gare, e tsepamiša maikutlo go Selete sa Tlhabollo ya Tšhomišano ya Afrika Borwa (SADC) seo se lego leeto la bohlokwa la bojaki (bja ka mehla le bja nakwana) e le Afrika Borwa. Ka gona, dinyakišišo tše di tšwela pele go lebelela go mela ga ditšhelete tša thomelontši tša ka Afrika, go lebeletšwe kudu Dinaga tša Tirišano ya Tlhabollo ya Borwa bja Afrika (SADC) tšeo lefelo le legologolo la bofaladi (la go ya go ile le la nakwana) e lego Afrika Borwa. Ngenxa yalokho, lolu cwaningo luqhubeka nokubheka ukugeleza kwemali okuthunyelwa ngaphakathi e-Afrika, lugxile kwiNhlangano Yokuthuthukisa Amazwe aseNingizimu ne-Afrika (i-SADC) lapho inhloso enkulu yokufuduka (kokubili okungunaphakade nokwesikhashana) kuyiNingizimu Afrika. Ngakho-ke, lolu cwaningo lubheka ngokuqhubekayo ukugeleza kwemali yokuthumela phakathi kwe-Afrika, kugxilwe ku-Southern African Development Cooperation (SADC) lapho indawo enkulu yokufuduka (kokubili unomphela nangesikhashana) kuyizwe laseNingizimu Afrika. Ngakho-ke, lolu cwaningo luphinde lubheke ukuhamba kwemali yokudluliselwa kwamanye amazwe ase-Afrika, lugxile kwi-Southern African Development Cooperation (SADC) enendawo eyinhloko yokufuduka kwabantu (okwamanje kanye nesikhashana) iNingizimu Afrika. +109 Economics Most studies on foreign inflows to Sub-Saharan Africa have largely focused on aid or foreign direct investment (FDI) and, to a very limited extent, remittances. Die meeste studies oor buitelandse invloei na Afrika suid van die Sahara het grootliks gefokus op hulp of direkte buitelandse belegging (FDI) en, tot 'n baie beperkte mate, oorbetalings. Bontši bja dinyakišišo ka ga ditšhelete tše di tsenago tša dinaga tša ka ntle go ya Afrika ya ka Borwa bja Sahara di lebišitše kudu go thušo goba dipeeletšo tša thwii tša dinaga tša ka ntle (FDI) le, go fihla bokgoleng bjo bo lekanyeditšwego kudu, go romelwa ga tšhelete. Izingcwaningo eziningi eziphathelene nokungenayo kwangaphandle e-Afrika EseNingizimu ye-Sahara ziye zagxila ezinsizeni noma ekutshaleni izimali okuqondile kwangaphandle (i-foreign direct investment (i-FDI) kanye, nangokusezingeni elinomkhawulo omncane kakhulu, wokwamukelwayo. Ucwaningo oluningi oluphathelene nokungenayo kwamazwe angaphandle kuza e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara kuye kwagxila ezinsizeni noma ekutshaleni izimali okuqondile kwamazwe angaphandle (i-foreign direct investment) (i-FDI) futhi, ukufika ezingeni elithile ezimalini. Die meeste studies oor buitelandse invloeie na Afrika suid van die Sahara het hoofsaaklik gefokus op hulp of buitelandse direkte investering (BDI) en, in 'n baie beperkte mate, oorbetalings. Die meeste studies oor buitelandse invloei na Sub-Sahara Afrika het grotendeels gefokus op hulp of buitelandse direkte belegging (BDI) en, in 'n baie beperkte mate, oorbetalings. Bontši bja dinyakišišo mabapi le ditšhelete tša dinaga dišele tšeo di tsenago Afrika Borwa bja Sahara gantši di lebeletše kudu thušo goba peeletšo ya thwii ya dinaga dišele (FDI) gomme, go fihla bokgoleng bjo bonyenyane kudu, ditšhelete tšeo di romelwago malapeng. Dinyakišišo tše dintši ka ga dipheto tša ditšhelete tša dinaga di sele go ya Afrika ya ka Borwa bja Sahara di tsepamišitše kudu go thušo goba dipeeletšo tša ka ntle (FDI) gomme, ka tekanyo e nnyane kudu, go diromelwantle. Bontši bja dinyakišišo ka ga go tsena ga batho ba dinaga tše dingwe ka Borwa bja Afrika di beile šedi kudu go thušo goba peeletšo ya go tšwa dinageng tše dingwe ka go thwii (FDI) le, go fihla go kelo ye nnyane kudu, go phetišetšo ya ditšhelete. Ucwaningo oluningi mayelana nokungena kwezimali zakwamanye amazwe e-Afrika EseNingizimu neSahara lugxile kakhulu osizweni noma ekutshalweni kwezimali okuqondile (FDI), futhi ngezinga elilinganiselwe kakhulu, ekuthunyelweni kwezimali. Izifundo eziningi ngokugeleza kwemali yangaphandle eSub-Saharan Africa zigxile kakhulu kosizo noma utshalomali lwangaphandle oluqondile (FDI) futhi, ngezinga elincane kakhulu, ekuthumeleni imali ekhaya. Ucwaningo oluningi lokungena kwamanye amazwe e-Sub-Saharan Africa lugxile kakhulu esizazweni noma ukutshalwa kwezimali kwangaphandle (FDI) futhi, ngokwezinga elikhawuliwe, nokudluliselwa kwemali. +110 Economics This study therefore fills this gap in the foreign inflows literature by looking at remittance inflows to Sub-Saharan Africa and its relationship with macroeconomic variables. Hierdie studie vul dus hierdie gaping in die buitelandse invloeiliteratuur deur te kyk na oorbetalingsinvloeie na Afrika suid van die Sahara en hulle verband met makro-ekonomiese veranderlikes. Die studie spreek dus hierdie gaping in die buitelandse invloeiliteratuur aan deur te kyk na oorbetalingsinvloeie na Afrika suid van die Sahara en hulle verband met makro-ekonomiese veranderlikes. Ka fao nyakišišo ye e tlatša sekgoba se ka dingwalong tša ditšhelete tša dinaga tša ka ntle ka go sekaseka ditšhelete tše di tsenago tša ditšhelete go ya Afrika ya ka Borwa bja Sahara le kamano ya yona le diphetogo tša ekonomikgolo. Ngakho-ke lolu cwaningo luvala leli gebe emibhalweni yokungenayo kwangaphandle ngokubheka okungenayo okwamukelwayo e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara Kanye nokuhlobana kwayo nezinhlobo zezomnotho ezinkulu. Ngakho-ke, lolu cwaningo luvala leli gebe emibhalweni yokungenayo kwamazwe angaphandle ngokubheka izimali ezingena kwi -Afrika eseNingizimu ye-Sahara kanye nokuhlobana kwayo noguquko lomnotho omkhulu. Hierdie studie vul dus hierdie gaping in die literatuur oor buitelandse invloeie deur te kyk na geldelike oorbetalings na Sub-Sahara Afrika en die verwantskap daarvan met makro-ekonomiese veranderlikes. Hierdie studie vul dus hierdie leemte in die literatuur oor buitelandse invloei deur te kyk na oordragbetalingsinvloei na Sub-Sahara Afrika en die verhouding daarvan met makro-ekonomiese veranderlikes. Ka fao, nyakišišo ye e tlatša sekgoba se dingwalweng tša ditšhelete tša dinaga tša ka ntle ka go lebelela ditšhelete tšeo di romelwago dinageng tša Afrika Borwa bja Sahara le kamano ya tšona le diphetogo tša ekonomi. Ka fao, thuto ye e tlatsa lekgapetla le mo dingwalweng tša go tsena ga tšhelete ya dinaga tše dingwe ka go lebelela go tsena ga ditšhelete tša go romelwa ga tšhelete go Afrika Borwa-Sahara le kamano ya yona le diphetogo tša ikonomi. Ka fao dinyakišišo tše di tlatša sekgoba se ka dingwalong tša mabapi le go tsena ga ditšhelete ka dinageng tše dingwe ka go lebelela go tsena ga ditšhelete ka dinageng tša Borwa bja Afrika le kamano ya tšona le dipharologantši tša kgolo ya ekonomi. Ngakho-ke lolu cwaningo lugcwalisa lesi sikhala ezincwadini zokungena kwezimali zakwamanye amazwe ngokubheka ukungena kwezimali ezithunyelwa e-Afrika EseNingizimu yeSahara kanye nobudlelwano bayo neziguquko ezinkulu zomnotho. Ngakho-ke lolu cwaningo lugcwalisa leli gapu emibhalweni yokungena kwemali yangaphandle ngokubheka ukungena kwemali yokudluliselwa e-Afrika engezansi kwe-Sahara kanye nobudlelwano bayo nezinkomba zezomnotho. Lolu cwaningo ngakho-ke lugcwalisa leli gebe ezincwadini zokungena kwamanye amazwe ngokubheka ukungena kwemali yokudluliselwa kwamanye amazwe e-Sub-Saharan Africa kanye nobudlelwano bayo nokuguquguqukayo kwezomnotho omkhulu. +111 Economics Additionally Sub-Saharan Africa consists of a number of sub-regional divisions, all of which adhere to different policy frameworks aimed at achieving a stipulated macroeconomic convergence criteria, a single currency and a single market at a future date. Boonop bestaan Afrika suid van die Sahara uit 'n aantal sub-streke, wat almal voldoen aan verskillende beleidsraamwerke wat daarop gemik is om 'n vasgestelde makro-ekonomiese konvergensiekriteria, 'n enkele geldeenheid en 'n enkele mark in die toekoms te bereik. Go tlaleletša Afrika ya ka Borwa bja Sahara e na le palo ya dikarolwana tša ka fasana, tšeo ka moka di kgomarelago ditlhako tša pholisi tše di fapanego tšeo di lebišitšwego go fihlelela ditekanyetšo tša kopanyo ya ekonomikgolo ye e beilwego, tšhelete e tee le mmaraka o tee ka letšatšikgwedi la ka moso. Ukwengeza kuloku i-Afrika eseNingizimu ye-Sahara iqukethe inamba yamadivishini ezifunda ezincane, wonke alandela izinhlaka zezinqubomgomo ezihlukile ezihlose ukufinyelela isici esihlanganayo sezomnotho omkhulu, imali eyodwa Kanye nezimakethe ezizodwa ezinsukwini ezizayo. Ukwengeza kulokhu i-Afrika eseNingizimu ye-Sahara yakhiwe inani lezigodi zezifunda ezincane, zonke zilandela izinhlaka zezinqubomgomo ezihlukene ezihlose ukufinyelela isici esihlanganayo somnotho omkhulu, imali???? eyodwa kanye nemakethe eyodwa esikhathini esizayo. Daarbenewens bestaan Sub-Sahara Afrika uit 'n aantal sub-streeksafdelings, wat almal verskillende beleidsraamwerke volg wat daarop gemik is om 'n bepaalde makro-ekonomiese konvergensiekriteria, 'n enkele geldeenheid en 'n enkele mark in die toekoms te bereik. Boonop bestaan Sub-Sahara Afrika uit 'n aantal sub-streekafdelings, wat almal verskillende beleidsraamwerke volg wat daarop gemik is om 'n vasgestelde makro-ekonomiese konvergensiekriteria, 'n enkele geldeenheid en 'n enkele mark op 'n toekomstige datum te bereik. Go tlaleletša fao, Afrika Borwa bja Sahara e bopša ke dikarolwana tše mmalwa tša dilete, tšeo ka moka ga tšona di obamelago mananeokgoparara a dipholisi tše di fapanego tšeo di ikemišeditšego go fihlelela maemo a go kopana a makroekonomi ao a beilwego, tšhelete e tee le mmaraka o tee ka letšatši le le tlago. Gape, Afrika ya ka Borwa bja Sahara e na le diphathi tše mmalwa tša tikologo, ka moka ga tšona di latela mekgwa ya dipholisi e fapafapanego yeo e ikemišeditšego go fihlelela mekgwa ya ekonomi ya magareng ye e beilwego, tšhelete e tee le mmaraka o tee ka letšatši le le tlago. Godimo ga fao Borwa bja Afrika bo na le dikaroganyo tše mmalwa tša dilete, tšeo ka moka ga tšona di obamelago metheo ya melawana ye e fapanego ye e ikemišeditšego go fihlelela dinyakwa tše di beilwego tša kopanyo ya kgolo ya ekonomi, tšhelete e tee le mmaraka o tee ka moso. Ngaphezu kwalokho, i-Afrika EseNingizimu neSahara iqukethe izigaba eziningi ezingaphansi kwezifunda, zonke ezibambelela ezinhlakeni zezinqubomgomo ezihlukene ezihlose ukufeza imigomo ebekiwe yokuhlangana kwezomnotho omkhulu, imali eyodwa kanye nemakethe eyodwa ngesikhathi esizayo. Ngaphezu kwalokho, i-Afrika engaphansi kweSahara iqukethe izingxenye eziningi zesifunda, zonke ezibambelele ezinqubweni ezahlukene ezihloswe ukufinyelela izinjongo ezibekiwe zokuhlangana kwezomnotho, imali eyodwa kanye nemakethe eyodwa esikhathini esizayo. Ngaphezu kwalokho i-Sub-Saharan Africa inezigaba zezifunda ezimbalwa, zonke ezilandela izinhlaka zenqubomgomo ezihlosiwe ezihloselwe ukuzuza imibandela echaziwe yokuhlangana kwezomnotho, imali eyodwa kanye nemakethe eyodwa ngosuku oluzayo. +112 Economics These are Francophone West Africa (UEMOA), Anglophone West Africa (ECO), the Southern Africa Development Cooperation (SADC) and the East African Community (EAC). Hierdie streke is Franssprekende Wes-Afrika (UEMOA), Engelssprekende Wes-Afrika (ECO), die Suider-Afrika Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) en die Oos-Afrikaanse Gemeenskap (EAC). Tše ke Afrika Bodikela ya Sefora (UEMOA), Afrika Bodikela ya Seisemane (ECO), Tirišano ya Tlhabollo ya Borwa bja Afrika (SADC) le Setšhaba sa Afrika Bohlabela (EAC). Loku ngama-Francofoni ase-Afrika Ntshonalanga (ama-UEMOA), nama-Anglofoni ase-Afrika Ntshonalanga (ama-ECO), Inhlangano Yokuthuthukisa eseNingizimu ye-Afrika (i-SADC) kanye Nomphakathi waseMpumalanga ye-Afrika(i-EAC). Lezi zigodi yi-Francofoni eseNtshonalanga Afrika (ama-UEMOA), i-Anglofoni eseNtshonalanga Afrika (ama-ECO), Inhlangano Yentuthuko Yamazwe aseNingizimu ye-Afrika (i-SADC) kanye Nomphakathi waseMpumalanga ye-Afrika (i-EAC). Dit is Frankofoon Wes-Afrika (UEMOA), Anglophone Wes-Afrika (ECO), die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) en die Oos-Afrikaanse Gemeenskap (OAG). Dit is Frankofone Wes-Afrika (UEMOA), Engelssprekende Wes-Afrika (ECO), die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SADC) en die Oos-Afrikaanse Gemeenskap (EAC). Tše ke Francophone Afrika Bodikela (UEMOA), Anglophone Afrika Bodikela (ECO), Tirišano ya Tlhabollo ya Afrika Borwa (SADC) le Setšhaba sa Afrika Bohlabela (EAC). Ši ke Afrika Bodikela yeo e bolelago Seisemane (ECO), Afrika Bodikela yeo e bolelago Sefora (UEMOA), Tšhomišano ya Tlhabollo ya Borwa bja Afrika (SADC) le Setšhaba sa Afrika Bohlabela (EAC). Tše ke Afrika Bodikela ya go Bolela Sefora (UEMOA), Afrika Bodikela ya go Bolela Seisemane (ECO), Tirišano ya Tlhabollo ya Borwa bja Afrika (SADC) le Setšhaba sa Bohlabela bja Afrika (EAC). Lezi yiFrancophone West Africa (UEMOA), i-Anglophone West Africa (ECO), iNhlangano Yokuthuthukisa Amazwe aseNingizimu neAfrika (i-SADC) kanye noMphakathi waseMpumalanga Afrika (i-EAC). Lawa yi-Francophone West Africa (UEMOA), i-Anglophone West Africa (ECO), i-Southern Africa Development Cooperation (SADC) kanye ne-East African Community (EAC). Lawa yi-Francophone West Africa (UEMOA), i-Anglophone West Africa (ECO), i-Southern Africa Development Cooperation (SADC) kanye ne-East African Community (EAC). +113 Economics Very little literature exists on intra-African studies on remittances and any disparities in its transmission mechanism within the different regions. Baie min literatuur bestaan ​​oor intra-Afrikaanse studies oor oorbetalings en enige verskille in die oorbetalingsmeganisme binne die verskillende streke. Baie min literatuur bestaan ​​oor intra-Afrikaanse studies oor oorbetalings en verskille in die oorbetalingsmeganisme binne die verskillende streke. Go na le Dingwalwa tše mmalwa kudu ka ga dithuto tša ka gare ga Afrika ka ga ditšhelete tša go romelwa le go se swane gofe goba gofe mo mokgweng wa yona wa phetišetšo ka gare ga dilete tše di fapanego. Yimibhalo emincane kakhulu ekhona ezingcwaningweni zangaphakathi ne-Afrika eziphathelene nokwamukelwayo kanye nanoma yikuphi ukwehluka endleleni yazo yokudluliswa ngaphakathi kwezifundazwe ezihlukile. Akukuningi kakhulu okubhaliwe okukhona ngocwaningo lwangaphakathi e-Afrika oluphathelene nezimali futhi nanoma yikuphi ukwehluka endleleni yazo yokudluliswa ngaphakathi kwezifundazwe ezihlukile. Daar bestaan baie min literatuur oor intra-Afrika studies oor oorbetalings en enige ongelykhede in die transmissiemeganisme daarvan binne die verskillende streke. Baie min literatuur bestaan oor intra-Afrikaanse studies oor oorplasings en enige ongelykhede in die oordragmeganisme daarvan binne die verskillende streke. Ga go na dipuku tše ntši tšeo di lego gona mabapi le dinyakišišo tša ka gare ga Afrika ka ditšhelete tšeo di romelwago gape le go se lekane ga tshepedišo ya phetisetšo ya tšona ka gare ga dilete tše di fapanego. Go na le dingwalwa tše dinnyane kudu ka ga dinyakišišo tša ka gare ga Afrika mabapi le ditšhelete tše di romelwago le diphapano tše di lego gona mo mekgweng ya phetetšo ya tšona mo dikarolong tše di fapafapanego. Dingwalwa tše nnyane kudu di gona ka ga dinyakišišo tša ka Afrika mabapi le go romelwa ga ditšhelete le dipharologantšho dife goba dife ka go mokgwa wa phetišetšo ya tšona ka gare ga dilete tše di fapafapanego. Imibhalo embalwa kakhulu ekhona mayelana nezifundo zangaphakathi kwe-Afrika mayelana nokuthunyelwa kwemali kanye nanoma yikuphi ukungalingani endleleni yokudlulisela kwayo ngaphakathi kwezifunda ezahlukene. Kuncane kakhulu okukhona kwezincwadi mayelana nezifundo zangaphakathi kwe-Afrika ngemali ethunyelwa ekhaya kanye nanoma yiziphi izinkinga endleleni yokudlulisa phakathi kwezifunda ezahlukene. Imibalwa kakhulu imibhalo ekhona ezifundweni zangaphakathi ne-Afrika mayelana nokudluliselwa kwemali kanye nanoma yikuphi ukungafani endleleni yokudlulisela ngaphakathi kwezifunda ezihlukene. +114 Economics This study again fills this gap in the African remittances literature by analysing the effect of remittance inflows on each of these regions separately, country-specific differences within each of these regions and implications for policy. Thuto ye gape e tlatša sekgoba se ka dingwalweng tša ditšhelete tša Afrika ka go sekaseka seabe sa go tsena ga tšhelete ya ditšhelete go ye nngwe le ye nngwe ya dilete tše ka thoko, diphapano tše di itšego ka gare ga ye nngwe le ye nngwe ya dilete tše le ditlamorago tša pholisi. Lolu cwaningo luphinda futhi lugcwalise leli gebe emibhalweni yokwamukelwayo yase-Afrika ngokuhlaziya imiphumela yokungenayo okwamukelwayo esifundeni ngasinye ngokuzimela, umehluko obhekene nezwe ngalinye ngaphakathi kwalezi zifunda ngazinye Kanye nezinkomba zenqubomgomo. Lolu cwaningo luphinda futhi lugcwalise leli gebe lemibhalo yezimali yase-Afrika ngokuhlaziya umthelela wokungena kwezimali ?????? esifundeni ngasinye ngokuzimela, umehluko obhekene nezwe ngalinye ngaphakathi kwalezi zifunda ngazinye kanye nezinkomba zenqubomgomo. Hierdie studie vul weereens hierdie gaping in die Afrika-remittances-literatuur deur die effek van remittance-invloei op elkeen van hierdie streke afsonderlik te analiseer, landspesifieke verskille binne elkeen van hierdie streke, en implikasies vir beleid. Hierdie studie vul weer hierdie leemte in die Afrikaanse oorplasingsliteratuur deur die effek van oorplasingsinvloei op elk van hierdie streke afsonderlik te ontleed, landspesifieke verskille binne elk van hierdie streke en implikasies vir beleid. Nyakišišo ye gape e tlatša sekgoba se ka dingwalweng tša ditšhelete tšeo di romelwago Afrika ka go sekaseka khuetšo ya ditšhelete tšeo di romelwago ka go se sengwe le se sengwe sa dilete tše, diphapano tša naga ka naga ka gare ga se sengwe le se sengwe sa dilete tše le ditlamorago tša molao. Thutopatlisiso ye e tlatsa leswa lešoba le mo dingwalweng tša ditšhelete tša borai tša Afrika ka go sekaseka khuetšo ya go tsena ga ditšhelete tša borai go nngwe le nngwe ya mafelo a ka thoko, diphapano tša dinaga ka gare ga mafelo a le ditlamorago tša dipholisi. Dinyakišišo tše di tlatša sekgoba se ka dingwalong tša phetišetšo ya ditšhelete ka Afrika ka go sekaseka seabe sa go tsena ga ditšhelete go ye nngwe le ye nngwe ya dilete tše ka thoko, dipharologantši tša ka nageng ka gare ga dilete tše le dikamego go melawana. Lolu cwaningo futhi lugcwalisa lesi sikhala ezincwadini zemali ezithunyelwa e-Afrika ngokuhlaziya umthelela wokungena kwemali ethunyelwayo esifundeni ngasinye ngokwehlukana, umehluko oqondene nezwe ngaphakathi kwesifunda ngasinye kanye nemiphumela yezinqubomgomo. Lolu cwaningo luphinde lugcwalise leli gapu emibhalweni yemali yokudluliselwa e-Afrika ngokuhlaziya umthelela wokungena kwemali yokudluliselwa kulezi zifunda ngamunye, umehluko othize wezwe ngaphakathi kwezinye zalezi zifunda kanye nemiphumela yenqubomgomo. Lolu cwaningo luphinde lugcwalise leli gebe ezincwadini zokudluliswa kwemali zase-Afrika ngokuhlaziya umthelela wokungena kwemali kulesi sifunda ngasinye ngokwehlukana, umehluko wezwe ngaphakathi kwesifunda ngasinye kanye nemithelela yenqubomgomo. +115 Economics It has been estimated that approximately 45-65 percent of formal inflows to Sub-Saharan Africa come through informal channels (Freud and Spatafora, 2005) with strong negative externalities such as fraud, money laundering, illegal forex markets and terrorism financing. Daar is beraam dat ongeveer 45–65 persent van formele invloei na Afrika suid van die Sahara deur informele kanale kom (Freud en Spatafora, 2005) met sterk negatiewe eksternaliteite soos bedrog, geldwassery, onwettige forexmarkte en terrorismefinansiering. Daar word beraam dat ongeveer 45–65 persent van formele invloei na Afrika suid van die Sahara deur informele kanale kom (Freud en Spatafora, 2005) met sterk negatiewe eksternaliteite soos bedrog, geldwassery, onwettige forexmarkte en terrorismefinansiering. Go akantšwe gore mo e ka bago 45-65 lekgolong ya ditšhelete tše di tsenago semmušo ka Afrika ya ka Borwa bja Sahara di tla ka dikanale tšeo e sego tša semmušo (Freud le Spatafora, 2005) ka dilo tše mpe tše maatla tša ka ntle tša go swana le bomenetša, go hlwekiša tšhelete, mebaraka ya forex yeo e sego molaong le thušo ya ditšhelete ya botšhošetši. Kuye kwalinganiswa ukuthi cishe kulingane namaphesenti angama-45 ukuya kwangama-65 okungena ngokusemthethweni nokungena ngokungekho semthethweni e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara (ngu-Freud no-Spatafora, ngowe-2005) kwakuqukethe okuningi okubi okunzima okufana nokukhwabanisa, ukukhwabanisa ngemali, izimakethe ze-forex ezingekho semthethweni kanye nokuxhaswa ngezimali ngamaphekula. Kuye kwalinganiswa ukuthi cishe amaphesenti angama-45 ukuya kwangama-65 okungena ngokusemthethweni ngezindlela ezingekho semthethweni e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara (ngu-Freud no-Spatafora, ngowe-2005) ezinomthelela onamandla ongemuhle ofana nokukhwabanisa, ukushushumbisa imali, izimakethe ze-forex ezingekho semthethweni kanye nokuxhaswa ngezimali izenzo zamaphekula. Daar word beraam dat ongeveer 45-65 persent van formele invloeie na Sub-Sahara Afrika deur informele kanale kom (Freud en Spatafora, 2005) met sterk negatiewe eksternaliteite soos bedrog, geldwassery, onwettige valutamarkte en terrorismefinansiering. Daar is geskat dat ongeveer 45-65 persent van formele invloei na Sub-Sahara Afrika deur informele kanale kom (Freud en Spatafora, 2005) met sterk negatiewe eksternaliteite soos bedrog, geldwassery, onwettige buitelandse valutamarkte en terrorisme-finansiering. Go akanyeditswe gore dikelo tša semmušo tše di ka bago 45-65 lekgolong go ya Afrika Borwa bja Sahara di tsena ka ditsela tšeo e sego tša semmušo (Freud le Spatafora, 2005) ka ditlamorago tše mpe tše maatla bjalo ka boradia, go hlatswa tšhelete, mebaraka ya tšhelete ya dinaga tša ntle yeo e sego molaong le go thekga ditšhelete tša botšhošetši. Go akanyetšwe gore e ka ba diperesente tše 45-65 tša diphetišetšo tša semolao go ya Afrika ya ka borwa bja Sahara di feta ka ditsela tša go se be molaong (Freud le Spatafora, 2005) ka ditlamorago tše mpe tše matla tša kantle bjalo ka bomenetša, go hlatswa tšhelete, mebaraka ya forex ya go se be molaong le tumelelo ya ditšhelete tša boradia. Go akanywa gore tekano ye e ka bago diphesente tše 45-65 tša go tsena ka tsela ya semmušo ka Borwa bja Afrika go tla ka ditsela tše e sego tša semmušo (Freud le Spatafora, 2005) ka ditlamorago tše maatla tše di sego tša loka tša go swana le boradia, go hlatswa ditšhelete, mebaraka ya foreks ye e sego molaong le thušo ya ditšhelete ya botšhošetši. Kulinganiselwe ukuthi cishe amaphesenti angama-45-65 okungena okusemthethweni e-Sub-Saharan Africa kungena ngezindlela ezingekho emthethweni (Freud no-Spatafora, 2005) okuba nemiphumela emibi kakhulu njengokukhwabanisa, ukushushumbiswa kwemali, izimakethe zangaphandle ezingekho emthethweni kanye nokuxhaswa kwezimali zobushokobezi. Kulinganiselwa ukuthi cishe amaphesenti angama-45 kuya kwangama-65 okungena okusemthethweni eSub-Saharan Africa kudlula ezindleleni ezingekho emthethweni (Freud noSpatafora, 2005) ezinomthelela omubi onamandla njengokukhwabanisa, ukuhlanza imali, izimakethe zemali ezingekho emthethweni kanye nokuxhaswa kwezezimali kobuphekula. Kulinganiselwa ukuthi cishe ama-45-65 amaphesenti okungena kwabantu ngokwasemthethweni e-Sub-Saharan Africa kuza ngemigudu engahleliwe (Freud no-Spatafora, 2005) enezici zangaphandle ezimbi kakhulu njengokukhwabanisa, ukuhweba ngemali, izimakethe ze-forex ezingekho emthethweni kanye nokuxhasa ngezimali ubuphekula. +116 Economics In the regional-specific estimations we also identify which specific countries drive the regional spatial dynamics and the direction of spill-over effects in each region. In die streekspesifieke skattings identifiseer ons ook watter spesifieke lande die streeksruimtelike dinamika en die rigting van oorspoeleffekte in elke streek dryf. Ka dikakanyetšong tše di itšego tša selete re šupa gape gore ke dinaga dife tše di itšego tšeo di sepetšago mafolofolo a sebaka a selete le tlhahlo ya ditlamorago tša go tšhologa ka seleteng se sengwe le se sengwe. Ezilinganisweni ezicacisiwe maqondana nesifunda siphinde futhi sibonise ukuthi yimaphi amazwe acacisiwe ahambisa ukushukuma kwegebe lesifunda kanye nenkombandlela yemiphumela yokuchitheka esifundeni ngasinye. Ezilinganisweni ezicacisiwe maqondana nesifunda siphinde futhi sihlonze ukuthi yimaphi amazwe acacisiwe aqhuba ukuhlukana ngokwendawo kwezifunda kanye nenkombandlela yemithelela yokuchitheka esifundeni ngasinye. In die streekspesifieke skattings identifiseer ons ook watter spesifieke lande die streeksruimtelike dinamika aandryf en die rigting van oordra-effekte in elke streek. In die streeks-spesifieke ramings identifiseer ons ook watter spesifieke lande die streeksruimtelike dinamika dryf en die rigting van oorvloeieffekte in elke streek. Go dikhakanyo tše di itšego tša dilete re boela re lemoga gore ke dinaga dife tšeo di hlohleletšago maatla a dilete tša sekgoba le tsela ya ditlamorago tša phatlalatšo seleteng se sengwe le se sengwe. Mo dikhakanyong tša selete re hwetša le dinaga tše itšego tšeo di hlohleletšago mekgwa ya selete ya sekgoba le tsela ya diphetogo tša selete ka seng. Ka go dikakanyo tša tikologo ye itšego re lemoga gape gore ke dinaga dife tše itšego tšeo di hlohleletšago diphetogo tša mafelo a selete le ka fao go ka phatlalalago diabe ka seleteng se sengwe le se sengwe. Ezilinganisweni ezithile zesifunda, siphinde sithole ukuthi yimaphi amazwe aqondile aqhuba amandla endawo yesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokuchitheka esifundeni ngasinye. Ezikubalweni ezithile zesifunda siphinde sikhombe ukuthi yiziphi izwe ezithile eziqhuba izimo zesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokuchitheka esifundeni ngasinye. Ezilinganisweni eziqondene nesifunda esithile siphinde sihlonze ukuthi yimaphi amazwe athile aqhuba ukuguquguquka kwendawo yesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokusabalala esifundeni ngasinye. +117 Economics This addresses the criticism of lack of specificity in such large sample studies. Dit spreek die kritiek van 'n gebrek aan spesifisiteit in sulke groot steekproefstudies aan. Se se lebane le go swaiwa diphošo ga go hloka go lebanya dithutong tše bjalo tše kgolo tša mohlala. Loku bhekana nokugxekwa kokungabikhona ukucaciswa kumasampula ezingcwaningo ezinkulu. Lokhu bhekana nokugxekwa ngokungabikhona kwencaciso kumasampula ocwaningo amakhulu. Dit spreek die kritiek aan van 'n gebrek aan spesifisiteit in sulke groot steekproefstudies. Dit spreek die kritiek aan van 'n gebrek aan spesifisiteit in sulke groot steekproefstudies. Se se rarolla kgonono ya go hloka tlhaologanyo ditlhodisisong tše dikgolo tša disampole. Se rarolla kganetšo ya go hloka go kgethologanya diphatišišong tše dikgolo tša disampole. Se se rarolla tshotlho ya tlhokego ya go ba le kwešišo ye itšego ka dinyakišišong tša sampole ye kgolo yeo. Lokhu kubhekana nokugxekwa kokuntuleka kokucacisa ezifundweni ezinesampula elikhulu kangaka. Lokhu kubhekana nokugxekwa kokuntuleka kokucaciswa ezifundweni ezinkulu zesampula ezinjalo. Lokhu kubhekana nokugxekwa kokuntuleka kokucaciswa ezifundweni zesampula ezinkulu kangaka. +118 Economics Annual time series data for 35 SSA countries, 8 UEMOA countries, 5 ECO countries and 5 EAC countries from 1980 to 2008 and 10 SADC countries from 1994 to 2008 are used in this study. Jaarlikse tydreeksdata vir 35 SSA-lande, agt UEMOA-lande, vyf ECO-lande en vyf EAC-lande van 1980 tot 2008 en 10 SAOG-lande van 1994 tot 2008 word in hierdie studie gebruik. Datha ya ngwaga le ngwaga ya lelokelelo la nako ya dinaga tše 35 tša SSA, dinaga tše 8 tša UEMOA, dinaga tše 5 tša ECO le dinaga tše 5 tša EAC go tloga ka 1980 go fihla ka 2008 le dinaga tše 10 tša SADC go tloga ka 1994 go fihla ka 2008 di šomišitšwe mo nyakišišong ye. Imininingwane ewuhide yesikhathi sonyaka ngonyaka yamazwe angama-35 e-SSA, amazwe e-UEMOA ayi-8, amazwe e-ECO ama-5 kanye namazwe e-EAC ama-5 ukusuka ngowe-1980 ukuya kowe-2008 kanye namazwe e-SADC ayi-10 ukusuka ngowe-1994 ukuya kowe-2008 ayasetshenziswa kulolu cwaningo. Uchungechunge lomniningo yesikhathi sonyaka lwamazwe angama-35 e-SSA, amazwe e-UEMOA ayi-8, amazwe e-ECO ama-5 kanye namazwe e-EAC ama-5 ukusuka ngowe-1980 ukuya kowe-2008 kanye namazwe e-SADC ayi-10 ukusuka ngowe-1994 ukuya kowe-2008 asetshenziswa kulolu cwaningo. Jaarlikse tydreeksdata vir 35 SSA-lande, 8 UEMOA-lande, 5 ECO-lande en 5 EAC-lande vanaf 1980 tot 2008 en 10 SADC-lande vanaf 1994 tot 2008 word in hierdie studie gebruik. Jaarlikse tydreeksdata vir 35 SSA-lande, 8 UEMOA-lande, 5 ECO-lande en 5 EAC-lande van 1980 tot 2008 en 10 SAOG-lande van 1994 tot 2008 word in hierdie studie gebruik. Go dirišwa data ya dinako tša ngwaga le ngwaga ya dinaga tša SSA tše 35, dinaga tša UEMOA tše 8, dinaga tša ECO tše 5 le dinaga tša EAC tše 5 go tloga ka 1980 go fihla ka 2008 le dinaga tša SADC tše 10 go tloga ka 1994 go fihla ka 2008 mo nyakišišong ye. Go šomišwa tshedimosetso ya ngwaga le ngwaga ya dinaga tše 35 tša SSA, dinaga tše 8 tša UEMOA, dinaga tše 5 tša ECO le dinaga tše 5 tša EAC go tloga ka 1980 go fihla ka 2008 le dinaga tše 10 tša SADC go tloga ka 1994 go fihla ka 2008 mo thutong ye. Tshedimošo ya ditatelano tša dinako tša ngwaga ka ngwaga go dinaga tše 35 tša SSA, dinaga tše 8 tša UEMOA, dinaga tše 5 tša ECO le dinaga tše 5 tša EAC go tloga ka 1980 go fihla ka 2008 le dinaga tše 10 tša SADC go tloga ka 1994 go fihla ka 2008 di šomišitšwe ka mo dinyakišišong. Idatha yochungechunge lwesikhathi lonyaka yamazwe angu-35 e-SSA, amazwe angu-8 e-UEMOA, amazwe angu-5 e-ECO kanye namazwe angu-5 e-EAC kusukela ngo-1980 kuya ku-2008 kanye namazwe angu-10 e-SADC kusukela ngo-1994 kuya ku-2008 isetshenziswa kulolu cwaningo. Idatha yaminyaka yonke yezikhathi zamazwe angu-35 e-SSA, amazwe angu-8 e-UEMOA, amazwe angu-5 e-ECO kanye namazwe angu-5 e-EAC kusukela ngo-1980 kuya ku-2008 kanye namazwe angu-10 e-SADC kusukela ngo-1994 kuya ku-2008 isetshenziswa kulolu cwaningo. Kusetshenziswa ulwazi lonyaka olulandelanayo lwamazwe angama-35 e-SSA, ama-8 e-UEMOA, ama-5 e-ECO nama-5 e-EAC kusukela ngowe-1980 kuya kowe-2008 kanye nama-10 e-SADC kusukela kowe-1994 kuya kowe-2008 kulolu cwaningo. +119 Economics Dynamic panel data estimation techniques, specifically the least square dummy variable (LSDV) with Driscoll and Kraay (1998) corrected standard errors, LSDV with Kiviet (1995) correction, generalised method of moments (GMM) by Arellano and Bover (1995), feasible generalised least squares by Park (1967) and Kmenta (1971, 1986) and seemingly unrelated regressions by Zellner (1962) are used in this study. Dinamiese paneeldataberamingstegnieke, spesifiek die kleinste vierkantsdummy-veranderlike (LSDV) saam met Driscoll en Kraay (1998) het standaardfoute gekorrigeer, LSDV met Kiviet (1995) regstelling, veralgemeende metode van momente (GMM) van Arellano en Bover (1995), haalbare veralgemeende kleinste kwadrate van Park (19, 19) en K76 (19) en K76 (19) skynbaar onverwante regressies van Zellner (1962) word in hierdie studie gebruik. Dinamiese paneeldataberamingstegnieke, spesifiek die kleinste vierkant van die skynvierkant veranderlike (LSDV) in kombinasie met Driscoll en Kraay (1998) het standaardfoute gekorrigeer, LSDV met Kiviet (1995) regstelling, veralgemeende metode van momente (GMM) van Arellano en Bover (1995), haalbare veralgemeende kleinste kwadrate van Park (19, 19) en K76 (19) en K76 (19) skynbaar onverwante regressies van Zellner (1962) word in hierdie studie gebruik. Dithekenini tša phanele e fetogago ya data ya tekanyetso, ka go nepia bonyane sekwere dummy se se feto-fetogago (LSDV) le Driscoll le Kraay (1998) go lokiša maemo a liphošo, LSDV le Kiviet (1995) phošollo, kakaretšo ya mokgwa wa metsotso (GMM) ke Arellano le Bover (1995), kgonagalo ye akareditšwego ya tekanyetšo ya disekwere ke Park (1967) le Kmenta (1971, 1986) le di-regressions tšeo di bonagalago di sa tswalane ka Zellner (1962) di šomišitšwe mo nyakišišong ye. Isu lokulinganisela lemininingwane yamaphaneli elishukumayo, ngokuqondile okwehlukile okuyidamu eliyisikwele (i-least square dummy variable) (i-LSDV)) no-Driscoll no-Kraay (ngowe-1998) alungisa amaphutha ezinga, i-LSDV no-Kiviet (ngowe-1995) ukulungisa, izindlela zezikhathi ezenziwa jikelele (i-generalised method of moments (i-GMM) ngu-Arellano no-Bover (ngowe-1995), izikwele ezimbala okungenzeka zenziwe jikelele ngu-Park (ngowe-1967) no-Kmenta (ngowe-1971, nowe-1986) Kanye nokusobala kokuhlehla okungahlobene ngu-Zellner (ngowe-1962) kuyasetshenziswa kulolu cwaningo. Isu lokulinganisela lemininingo yephaneli eguquguqukayo, ikakhulukazi kokwehluka okuyidami okungenani eliyisikwele (i-LSDV)) no-Driscoll no-Kraay (ngowe-1998) lalungisa amaphutha jwayelekile, i-LSDV no-Kiviet (ngowe-1995) ngokulungisa, izindlela zezikhathi ezenziwa jikelele (i-GMM) ngu-Arellano no-Bover (ngowe-1995), izikwele ezimbala okungenzeka zenziwe jikelele ngu-Park (ngowe-1967) no-Kmenta (ngowe-1971, nowe-1986) futhi ngokusobala nokuhlehla okungahlobene ngu-Zellner (ngowe-1962) kuyasetshenziswa kulolu cwaningo. Dinamiese paneeldata-beramingstegnieke, spesifiek die kleinste kwadrate-dummyveranderlike (KKDV) met Driscoll en Kraay (1998) gekorrigeerde standaardfoute, KKDV met Kiviet (1995) korreksie, veralgemeende momentemetode (VMM) deur Arellano en Bover (1995), uitvoerbare veralgemeende kleinste kwadrate deur Park (1967) en Kmenta (1971, 1986) en skynbaar onverwante regressies deur Zellner (1962) word in hierdie studie gebruik. Dinamiese paneeldata-ramingstegnieke, spesifiek die kleinste-kwadraat-dummie-veranderlike (LSDV) met Driscoll en Kraay (1998) gekorrigeerde standaardfoute, LSDV met Kiviet (1995) korreksie, veralgemeende metode van oomblikke (GMM) deur Arellano en Bover (1995), uitvoerbare veralgemeende kleinste kwadrate deur Park (1967) en Kmenta (1971, 1986) en skynbaar onverwante regressies deur Zellner (1962) word in hierdie studie gebruik. Ditekniiki tša go lekanyetša data ya panale ya dinamiki, kudu-kudu mokgwa wa least square dummy variable (LSDV) ka diphošo tša maleba tše di lokišitšwego tša Driscoll le Kraay (1998), LSDV ka phetogo ya Kiviet (1995), mokgwa wa kakaretšo wa mekgwa ya go lekanya (GMM) wa Arellano le Bover (1995), least squares ya kakaretšo ye e kgonegago ya Park (1967) le Kmenta (1971, 1986) le di-regression tšeo di sa amanego kudu tša Zellner (1962) di šomišwa mo nyakišišong ye. Mekgwa ya tekolo ya data ya diphanele tša go feto-fetoša, kudu mokgwa wa least square dummy variable (LSDV) ka diphošo tša maemo a go lokišwa ke Driscoll le Kraay (1998), LSDV ka tokiso ya Kiviet (1995), mokgwa wa moments wa go akaretšwa (GMM) ke Arellano le Bover (1995), mokgwa wa generalised least squares wa go kgonagala ke Park (1967) le Kmenta (1971, 1986) le diphetogo tša go se amane tša go bonagala ke Zellner (1962) di šomišwa mo nyakišišong ye. Mekgwa ya kakanyo ya tshedimošo ya phanele ye e fetogago, kudukudu ya pharologano ya leswa ya sekwere ya dummy (LSDV) fao Driscoll le Kraay (1998) ba phošolotšego diphošo tša motheo, LSDV le phošollo ya Kiviet (1995), mokgwa wa kakaretšo wa dinako (GMM) ka Arellano le Bover (1995), dikwere tše nnyane ka kakaretšo tše di kgonagalago ka Park (1967) le Kmenta (1971, 1986) le go boela morago go go go bonagalago go se gwa amana ka Zellner (1962) di a šomišwa ka mo dinyakišišong tše. Izindlela zokulinganisa idatha yephaneli eguqukayo, ikakhulukazi indlela yezikwele ezincane eziguquguqukayo (i-LSDV) enamaphutha ajwayelekile alungiswe yi-Driscoll no-Kraay (1998), i-LSDV nokulungiswa kwe-Kiviet (1995), indlela ejwayelekile yezikhathi (i-GMM) ka-Arellano no-Bover (1995), izikwele ezincane ezijwayelekile ezingenzeka zika-Park (1967) no-Kmenta (1971, 1986) kanye nokubuyiselwa emuva okungahlobene okubonakala kuka-Zellner (1962) zisetshenziswa kulolu cwaningo. Izindlela zokulinganisa idatha yephaneli eshintshashintshayo, ikakhulukazi i-least square dummy variable (LSDV) enamaphutha ajwayelekile alungiswe ngu-Driscoll no-Kraay (1998), i-LSDV ngokulungiswa kuka-Kiviet (1995), indlela ejwayelekile yezikhathi (GMM) ka-Arellano no-Bover (1995), izikwele ezincane ezijwayelekile ezisebenzisekayo zika-Park (1967) no-Kmenta (1971, 1986) kanye nezibalo ezingahambisani ngokubonakala kuka-Zellner (1962) zisetshenziswa kulolu cwaningo. Amasu esilinganiso semininingwane yephaneli eguquguqukayo, ikakhulukazi i-least square dummy variable (i-LSDV) ene-Driscoll kanye ne-Kraay (1998) elungise amaphutha ajwayelekile, i-LSDV ene-Kiviet (1995) ukulungisa, indlela ejwayelekile yesikhathi (GMM) ka-Arellano no-Bover (1995), izikwele ezincane ezijwayelekile ezikhona zika-Park (1967) kanye no-Kmenta (1971, 1986) kanye nokuhlehla okubonakala kungahlobene ngu-Zellner (1962) asetshenziswa kulolu cwaningo. +120 Economics Furthermore, one major critique of panel data estimation techniques is the assumption of crosssectional independence. Verder is een groot kritiek op paneeldataberamingstegnieke die aanname van deursnee-onafhanklikheid. Go feta fao, tshekatsheko ye nngwe ye kgolo ya dithekniki tša tekanyetšo ya datha ya phanele ke kakanyo ya boipušo bja go selaganya. Ngokuqhubekayo, ukugxekwa okusemqoka okukodwa kwesu lemininingwane yephaneli elinganisiwe iwukuqalisa kokuzimela okuphambanisa izigaba. Ukwedlula kulokhu, ukugxekwa okukhulu okukodwa kwesu lokulinganisela lemininingwane eliguquguqukayo ngukucabangela ukuzimela okuphambanisa izigaba. Verder is een groot kritiekpunt teen paneeldata-ramingstegnieke die aanname van kruisafdeling-onafhanklikheid. Verder is een van die grootste kritiekpunte op paneeldata-skattingstegnieke die aanname van dwarssnit-onafhanklikheid. Go feta fao, tlhahlobo ye kgolo ya mekgwa ya go lekanyetša data ya phanele ke kgopolo ya boipušo bja go putla dikarolo. Gape, kgopolo e kgolo ya go sekaseka datha ya diphanele ke kgopolo ya boipusiso bja go ikemela ga dikarolo. Go feta moo, tshekatsheko ye nngwe ye kgolo ya dithekniki tša kakanyo ya tshedimošo ya phanele ke kakanyo ya go ikemela ga makala a mantši. Ngaphezu kwalokho, ukugxekwa okukhulu kwezindlela zokulinganisa idatha yamaphaneli yisiphumo sokuthi izigaba ezihlukene azizimele zodwa. Ngaphezu kwalokho, okunye ukugxekwa okukhulu kwezindlela zokulinganisa idatha yephaneli wukucatshangwa kokuzimela kokuhlukahluka. Ngaphezu kwalokho, ukubuyekezwa okukodwa okukhulu kwamasu okulinganisa idatha yephaneli ukucabanga kokuzimela kwezigaba ezihlukene. +121 Economics Recent literature has established that when cross-sectional dependence is not controlled for, panel data estimations using instrumental variables and generalised method of moments approaches would provide very little efficiency gain over OLS estimators (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips and Sul, 2003). Onlangse literatuur het bepaal dat wanneer deursnee-afhanklikheid nie beheer word nie, paneeldataberamings, deur gebruik te maak van instrumentele veranderlikes en algemene metode-van-momente-benaderings, baie min doeltreffendheidswins bo OLS-beramers sal bied (Coakley et al., 2002; Baltagi, 2008; Phillips en Sul, 2003). Onlangse literatuur stel dat wanneer deursnee-afhanklikheid nie beheer word nie, paneeldataberamings, deur gebruik te maak van instrumentele veranderlikes en algemene metode-van-momente-benaderings, baie min doeltreffendheidswins bo OLS-beramers sal bied (Coakley et al., 2002; Baltagi, 2008; Phillips en Sul, 2003). Dingwalwa tša morago bjale di hlomile gore ge go ithekga ka go selaganya sefapano go sa ipušego laolwe bakeng sa, dikakanyo tša datha ya phanele ka go šomiša diphetogo tša sedirišwa le mokgwa wa kakaretšo wa mekgwa ya dinako di be di tla fa poelo ye nnyane kudu ya bokgoni go feta ditekanyetšo tša OLS (Coakley et al. 2002 ya; Baltagi, 2008, le ba bangwe; Phillips le Sul, 2003) ba bangwe. Imibhalo yamanje iye yamisa ukuthi ukuzimela okuphambanisa izifunda akulawulwa ngako, izilinganiso zemininingwane yephaneli kusetshenziswa izikhali ezehlukile kanye nezindlela ezengamela jikelele zamasu ezikhathi ezithile zizohlinzeka inzuzo yempumelelo encane kakhulu ngaphezu kwezilinganisi zama-OLS (ngu-Coakley nabanye Ngowe-2002; u-Baltagi, ngowe-2008; u-Phillips no-Sul, ngowe-2003). Imibhalo yamanje iye yathola ukuthi ukuzimela okuphambanisa izigaba akulawulwa, izilinganiso zemininingo yephaneli kusetshenziswa amathuluzi okuhlukile kanye nezindlela ezengamela jikelele zamasu ezikhathi ezithile izohlinzeka inzuzo yempumelelo encane kakhulu ngaphezu kwezilinganisi zama-OLS (ngu-Coakley nabanye Ngowe-2002; u-Baltagi, ngowe-2008; u-Phillips no-Sul, ngowe-2003). Onlangse literatuur het vasgestel dat wanneer kruis-seksionele afhanklikheid nie beheer word nie, paneeldata-ramings wat instrumentele veranderlikes en veralgemeende momentemetode-benaderings gebruik, baie min doeltreffendheidswins bo OLS-ramers sal bied (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips en Sul, 2003). Onlangse literatuur het vasgestel dat wanneer deursnee-afhanklikheid nie beheer word nie, paneeldata-skattinge wat instrumentele veranderlikes en veralgemeende metode van oomblikke benaderings gebruik, baie min doeltreffendheidswins oor OLS-skatters sou bied (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips en Sul, 2003). Dingwalong tša morago bjale di hlatholotše gore ge go itshekolla ga go itekanye le dikarolo go sa laolwe, dikhakanyo tša data ya phanele di šomiša didirišwa tša go fapana le mekgwa ya kakaretšo ya mešomo ya motsotswana di ka fa phihlelelo e nnyane kudu ya bokgoni godimo ga dikhakanyo tša OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips le Sul, 2003). Dingwalwa tša bjale di hlomile gore ge go se laolwe go ikemeletša ga dikarolo, dihlophwana tša data tša diphanele tšeo di šomišago diphetogo tša dikhutlo le mekgwa e akaretsago ya dinako di tla fa mohola o monyenyane kudu go feta dihlophwana tša OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips le Sul, 2003). Dingwalwa tša bjale di laeditše gore ge go tshepha makala a mantši go sa laolwe, dikakanyo tša phanele ya tshedimošo ka go šomiša dibopego tše bohlokwa le mokgwa wa kakaretšo wa dinako o tla fana ka poelo ye nnyane kudu ya bokgoni go feta diakanyi tša OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips and Sul, 2003). Ucwaningo lwakamuva luye lwabonisa ukuthi uma ukuncika okuyizigaba ezihlukene kungalawulwa, ukulinganisela kwedatha yamaphaneli kusetshenziswa iziguquko zokusebenzisa kanye nezindlela ezijwayelekile zezikhathi kungahlinzeka ngokuthuthuka okuncane kakhulu ekusebenzeni uma kuqhathaniswa nezilinganisi ze-OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips and Sul, 2003). Izincwadi zakamuva zisungule ukuthi uma ukuncika okuphambene kwesigaba kungalawulwa, izilinganiso zedatha yebhodi ezisebenzisa izinsimbi zokulinganisa nezindlela ezijwayelekile zezikhathi zizonikeza inzuzo encane kakhulu yokusebenza kahle ngaphezu kwabalinganisi be-OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips and Sul, 2003). Imibhalo yakamuva isungule ukuthi uma ukuthembela kwezigaba ezahlukene kungelawulwa, izilinganiso zolwazi lwephaneli kusetshenziswa okuguquguqukayo kwezinsimbi kanye nendlela ejwayelekile yesikhathi esifinyelelayo inganikeza ukuzuza okuncane kakhulu kokusebenza kahle ngaphezu kwezilinganiso ze-OLS (Coakley et al. 2002; Baltagi, 2008; Phillips and Sul, 2003). +122 Economics Cross-sectional dependence is therefore tested for in this study using the Pesaran (2004) CD test for the full sample estimations and the Breusch and Pagan (1980) test for the regional estimations. Daar word dus in hierdie studie vir dwarssnitafhanklikheid getoets deur gebruik te maak van die Pesaran (2004) CD-toets vir die volledige steekproefskattings en die Breusch en Pagan-toets (1980) vir die streeksberamings. Ka fao go ithekga ka dikarolo tša go selaganya go lekwa mo nyakišišong ye ka go šomiša teko ya CD ya Pesaran (2004) bakeng sa dikakanyo tša sampole ka botlalo le teko ya Breusch le Pagan (1980) bakeng sa dikakanyo tša selete. Ngakho-ke ukuzimela okuphambanisa isigaba kuyavivinyelwa kulolu cwaningo kusetshenziswa isivivinyo sama-CD se-Pesaran (sowe-2004) sezilinganiselo zamasampuli aphelele kanye nesivivinyo se-Breusch kanye no-Pagan (sowe-1980) sezilinganiselo zesifunda. Ngakho-ke ukuzimela okuphambanisa izigaba kuvivinyelwa kulolu cwaningo kusetshenziswa isivivinyo sama-CD sika-Pesaran (sowe-2004) sezilinganiso zamasampuli aphelele kanye nesivivinyo sika-Breusch kanye no-Pagan (sowe-1980) sezilinganiselo zesifunda. Kruisafhanklikheid word dus in hierdie studie getoets deur gebruik te maak van die Pesaran (2004) CD-toets vir die volledige steekproefskattings en die Breusch en Pagan (1980)-toets vir die streekskattings. Kruisseksie-afhanklikheid word dus in hierdie studie getoets deur die Pesaran (2004) CD-toets vir die volledige steekproefberamings en die Breusch en Pagan (1980) toets vir die streeksberamings te gebruik. Ka fao go ithekgwa ka dikarolo go lekolwa mo nyakišišong ye go šomišwa tlhahlobo ya CD ya Pesaran (2004) bakeng sa dikhakanyo tša disampole ka moka le tlhahlobo ya Breusch le Pagan (1980) bakeng sa dikhakanyo tša dilete. Ka fao, go lekwa boikgokaganyi bja dikarolo tše di fapafapanego mo nyakišišong ye ka go šomiša teko ya Pesaran (2004) ya CD bakeng sa dihlahlobo tša mohlala o tletšego le teko ya Breusch le Pagan (1980) bakeng sa dihlahlobo tša tikologo. Ka fao, go ithekga ka makala a mantši go a dirwa diteko ka mo dinyakišišong tše ka go šomiša teko ya CD ya Pesaran (2004) ya dikakanyo tša sampole ka botlalo le teko ya Breusch le Pagan (1980) ya dikakanyo tša selete. Ngakho-ke, ukuncika okuyingxenye kuyahlolwa kulolu cwaningo kusetshenziswa isivivinyo se-CD sikaPesaran (2004) sokulinganisa isampula eligcwele kanye nesivivinyo sikaBreusch noPagan (1980) sokulinganisa kwesifunda. Ukuncika okuphambanayo ngakho-ke kuhlolwa kulesi sifundo kusetshenziswa ukuhlolwa kwe-Pesaran (2004) kwe-CD kokulinganiswa kwesampula ephelele kanye nokuhlolwa kuka-Breusch no-Pagan (1980) kokulinganiswa kwesifunda. Ngakho-ke ukuthembela kwezigaba ezahlukene kuyahlolwa kulolu cwaningo kusetshenziswa i-Pesaran (2004) CD ukuhlola izilinganiso zesampula ephelele kanye nokuhlola kwe-Bruesch ne-Pagan (1980) izilinganiso zesifunda. +123 Economics This addresses one major critique of panel data estimations. Hierdie spreek een groot kritiek van paneeldataskattings aan. Dit spreek een groot kritiek van paneeldataskattings aan. Se se lebane le tshekatsheko e tee ye kgolo ya dikakanyo tša datha ya phanele. Loku kubhekana nokugxeka okusemqoka kwezilinganiselo zephaneli yemininingwane. Lokhu kubhekana nokugxeka okuokhulu okukodwa kwezilinganiselo zemininingwane yephaneli. Dit spreek een groot kritiekpunt van paneeldata-ramings aan. Dit spreek een groot kritiek op paneeldata-skattinge aan. Se se rarolla tshekatsheko e kgolo ya dikhakanyo tša data ya phanele. Se se rarolla kgalemelo ye kgolo ya dihlahlobo tša data ya diphanele. Se se rarolla tlhobaboroko ye kgolo ya dikakanyo tša tshedimošo ya phanele. Lokhu kubhekana nokugxekwa okukhulu kokulinganiswa kwedatha yephaneli. Lokhu kubhekana nokugxekwa okukhulu kokulinganiswa kwedatha yepaneli. Lokhu kubhekana nokugxeka okukodwa okukhulu kwezilinganiso zedatha yephaneli. +124 Economics Empirical evidence from this study reveals that when cross-sectional dependence and individual effects are controlled for, host country economic conditions and self-interest motives override altruism and home country economic conditions as determinants of remittance inflows to SubSaharan Africa. Empiriese bewyse van hierdie studie onthul dat wanneer deursnee-afhanklikheid en individuele effekte beheer word, gasheerland ekonomiese toestande en eiebelang motiewe altruïsme en tuisland ekonomiese toestande ignoreer as bepalers van oorbetalingsinvloei na Afrika suid van die Sahara. Bohlatse bja diphihlelelo go tšwa nyakišišong ye bo utolla gore ge go ithekga ka dikarolo tša go selaganya le ditlamorago tša motho ka o tee ka o tee di laolwa bakeng sa, maemo a ekonomi a naga ya moamogedi le maikemišetšo a dikgahlego tša boithati di phaela ka thoko go se be le boithati le maemo a ekonomi a naga ya gabo bjalo ka dilo tšeo di laolago go tsena ga ditšhelete tša go romela tšhelete go ya Afrika ya ka Borwa bja Sahara. Ubufakazi bokokusebenza obuvela kulolu cwaningo buyabonisa lapho ukuzimela okuphambanisa izigaba Kanye nemiphumela yomuntu ilawulwa, izimo zezomnotho zezwe eliwumsingathi kanye nezisusa zokunaka komuntu uqobo zikhipha ukucabangela abanye abantu kanye nezimo zomnotho zezwe lasekhaya njengezinqumo zokungenayo nokwamukelwayo e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara. Ubufakazi obuboniwe obuvela kulolu cwaningo buyabonisa lapho ukuzimela okuphambanisa izigaba kanye nemithelela yomuntu ngamunye ilawuliwe, izimo zezomnotho zezwe eliwumsingathi kanye nezizathu zentshisekelo yomuntu uqobo kanye nezimo zomnotho zezwe okuvelwa kulo njengezinqumo zokungena kwezimali e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara. Empiriese bewyse van hierdie studie onthul dat wanneer kruis-seksionele afhanklikheid en individuele effekte beheer word, die ekonomiese toestande van die gasheerland en eiebelangmotiewe altruïsme en die ekonomiese toestande van die tuisland oorskry as determinante van geldelike oorbetalings na Sub-Sahara Afrika. Empiriese bewyse van hierdie studie toon dat wanneer deursnee-afhanklikheid en individuele effekte beheer word, gasheerland se ekonomiese toestande en selfbelangmotiewe altruïsme en tuisland se ekonomiese toestande oorskry as bepalers van oordragbetalingsinvloei na Sub-Sahara Afrika. Bohlatse bja maleba go tšwa go nyakišišo ye bo utolla gore ge go laolwa kgokagano ya karolo le karolo le ditlamorago tša motho ka noši, maemo a ekonomi a naga yeo e amogelago le maikemišetšo a boikgopolelo a feta botho le maemo a ekonomi a naga ya gabo motho bjalo ka ditlabela tša go laola go tsena ga ditšhelete tša badiri go la Afrika ya ka Borwa bja Sahara. Bohlatse bja maitekelo go tšwa moithutong wo bo utolla gore ge go laolwa go ithekgwa ga dikarolo le ditlamorago tša motho ka noši, maemo a ekonomi a naga ya go amogela le maikemišetšo a boithati di feta boikgafo le maemo a ekonomi a naga ya gae bjalo ka dihlopha tša go laola go tsena ga ditšhelete tša go romelwa ga ditšhelete go Afrika Borwa bja Sahara. Bohlatse bja nnete go tšwa ka mo dinyakišišong tše bo utolla gore ge go tshepha makala a mantši le diabe tša batho ka bobona di laolwa, maemo a ekonomi a ka nageng ya bofalalelo le maikemišetšo a go ikhola a gatelela go se nyake ga motho yo mongwe le maemo a ekonomi a ka nageng ya gabo bjalo ka dilo tšeo di bakago go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo ka Borwa bja Afrika. Ubufakazi obuqoqwe kulolu cwaningo buveza ukuthi uma ukuncika okuyingxenye kanye nemiphumela yomuntu ngamunye kulawulwa, izimo zomnotho zezwe elamukelayo kanye nezisusa zokuzithanda zidlula ububele nezimo zomnotho zezwe lakubo njengezinqumo zokungena kwemali ethunyelwa eSubSaharan Africa. Ubufakazi obusekelwe ocwaningweni lolu bubonisa ukuthi uma ukuncika okuphambene kanye nemiphumela yomuntu ngamunye kulawulwa, izimo zezomnotho zezwe elisingethe kanye nezizathu zokuzicabangela zidlula isihawu nezimo zezomnotho zezwe lasekhaya njengabantu abanquma ukugeleza kwemali yokuthumela eSub-Saharan Africa. Ubufakazi obunamandla obuvela kulolu cwaningo buveza ukuthi uma ukuthembela kwezigaba ezahlukene kanye nemiphumela yomuntu ngamunye kulawulwa, izimo zomnotho wezwe elibamukelayo kanye nokugqugquzelwa kokuzuzidla kugqugquzela ukuzidela kanye nesimo sezomnotho sezwe eliyizwe njengesinqumo sokungena kwemali yokuthumela e-SubSaharan Africa. +125 Economics Economic conditions in the home country are therefore not the main determinant of remittance inflows to SSA or the SADC countries in the panel. Ekonomiese toestande in die tuisland is dus nie die hoofbepaler van oorbetalingsinvloei na SSA of die SAOG-lande in die paneel nie. Ka fao maemo a ekonomi ka nageng ya gabo ga se selo se segolo seo se laolago go tsena ga ditšhelete go SSA goba dinageng tša SADC ka phaneleng. Ngakho-ke izimo zomnotho ezweni lasekhaya akuzona izinqumo ezisemqoka zokungenayo okwamukelwayo ku-SSA noma amazwe e-SADC akuphaneli. Ngakho-ke, izimo zomnotho ezweni okuvelwa kulo akuzona izinqumo ezisemqoka zokungena kwezimali ????? ku-SSA noma amazwe e-SADC akuphaneli. Ekonomiese toestande in die tuisland is dus nie die hoofdeterminant van oorbetalings na SSA of die SADC-lande in die paneel nie. Ekonomiese toestande in die tuisland is dus nie die hoofbepaler van oordraginvloei na SSA of die SAOG-lande in die paneel nie. Maemo a ekonomi nageng ya gabo ka fao ga se ona hlohleletši ye kgolo ya go tsena ga ditšhelete tša dithušo go SSA goba dinaga tša SADC ka phanele. Ka fao, maemo a ikonomi nageng ya gae ga se ona a magolo a go laola go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete go SSA goba dinaga tša SADC mo phanele. Maemo a ekonomi ka nageng ya bona ka fao ga se selo se segolo seo se bakago go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo go SSA goba go dinaga tša SADC ka pheneleng. Ngakho-ke izimo zomnotho ezweni lakubo akuzona yizona eziyimbangela enkulu yokungena kwemali ethunyelwa emazweni ase-SSA noma emazweni e-SADC akuleli qembu. Izimo zezomnotho ezweni lasekhaya ngakho-ke aziyona into enkulu enqumayo yokungena kwemali yokuthumela e-SSA noma emazweni e-SADC kuleli paneli. Isimo sezomnotho ezweni elivela kulo akusona isinqumo esikhulu sokungena kwemali ezithunyelwa kwamanye amazwe e-SSA noma emazweni e-SADC ephaketheni. +126 Economics Informal inflows also adversely affect effective management of macroeconomic variables such as money supply growth, inflation and the exchange rate. Informele invloei beïnvloed ook die effektiewe bestuur van makro-ekonomiese veranderlikes, soos geldvoorraadgroei, inflasie en die wisselkoers, nadelig. Diphenyo tše di sego tša semmušo di ama gape gampe taolo ye e šomago gabotse ya diphetogo tša ekonomikgolo go swana le kgolo ya kabo ya tšhelete, infleišene le seelo sa phapantšho. Okungenayo okungekho semthethweni kunomthelela omubi ekuphathweni ngempumelelo kokuguquguquka kwezomnotho okunezinqumo ezifana nokukhula kokunikezwa kwezimali, ukwehla kwamandla emali kanye nezinga lokushintshana kwemali. Okungenayo okungekho okungahlelekile kunomthelela omubi ekuphathweni ngempumelelo kokuguquguquka kwezomnotho okufana nokukhula kokuphakelwa kwezimali, ukwehla kwamandla emali kanye nezinga lokushintshana ezimakethe. Informele invloeie beïnvloed ook die effektiewe bestuur van makro-ekonomiese veranderlikes soos geldvoorraadgroei, inflasie en die wisselkoers nadelig. Informele invloei beïnvloed ook nadelig die effektiewe bestuur van makro-ekonomiese veranderlikes soos geldvoorraadgroei, inflasie en die wisselkoers. Melaodišo ya ditšhelete tšeo di sa latelwego ka molao gape di ama taolo ye e nepagetšego ya diphetogaphetogo tša ikonomi go swana le kgolo ya kabo ya ditšhelete, inflashion le tekanyo ya phanyišano ya ditšhelete. Go tsena ga tšhelete ka tsela yeo e sa hlokomelwago le gona go ama ka tsela e mpe taolo ya mekgwa ya ekonomi ya setšhaba bjalo ka kgolo ya phepelo ya tšhelete, kgolo ya ditefelo le sekelo sa tšhentšho ya tšhelete. Go tsena ga ditšhelete ka tsela ye e sego ya mehleng le gona go ama gampe taolo ye e šomago gabotse ya dipharologantši tša kgolo ya ekonomi ya lefase tše bjalo ka kgolo ya kabo ya tšhelete, tlhatlogo ya tšhelete le kelo ya phapanyetsano ya ditšhelete. Ukungena kwemali okungekho emthethweni nakho kubuthinta kabi ukuphathwa okusebenzayo kwezinto eziguquguqukayo ze-macroeconomic njengokukhula kokunikezwa kwemali, ukwehla kwamandla emali kanye nezinga lokushintshaniswa kwemali. Ukungena kwemali okungakahleleki nakho kuthinta kabi ukuphathwa ngempumelelo kwezinto ezinkulu zomnotho ezifana nokukhula kwesamba semali, ukukhuphuka kwamanani entengo kanye nezinga lokushintshisana. Ukungena ngokungemthetho kuphinde kube nomthelela omubi ekuphatheni okusebenzayo kokuhlukahluka kwezomnotho ezifana nokukhula kwemali, ukunyuka kwezinga lokukhuphuka kwezinga lokuguquguquka. +127 Economics Consequently, altruism is reduced to a socio-cultural duty whiles profit-seeking motives serve as a stronger motive for remitting home. Gevolglik word altruïsme tot 'n sosiokulturele plig gereduseer terwyl winssoekende motiewe as 'n sterker motief dien om geld huis toe te stuur. Ka lebaka leo, go se be le boithati go fokotšega go ba mošomo wa setšo le leago mola maikemišetšo a go nyaka poelo a šoma bjalo ka maikemišetšo a maatla a go romela gae. Ngenxa yalokhu, ukucabangela abanye abantu kwehliselwa emsebenzini wezomnotho nosikompilo ngenkathi izinqumo ezifuna inzuzo zisebenza njengesinqumo esinamandla kakhulu maqondana nokwamukelwayo ekhays. Ngenxa yalokhu, ukucabangela abanye abantu kwehliselwa emsebenzini wezomnotho nenhlakahle ngenkathi izizathu zokufuna inzuzo zisebenza njengesizathu esinamandla kakhulu maqondana zokudlulisela ekhaya. Gevolglik word altruïsme gereduseer tot 'n sosio-kulturele plig, terwyl winssoekende motiewe as 'n sterker motief dien om geld huis toe te stuur. Gevolglik word altruïsme verminder tot 'n sosio-kulturele plig terwyl winsgedrewe motiewe dien as 'n sterker motief om geld huis toe te stuur. Ka lebaka leo, boikgafo bo fokotšwa go ba boikarabelo bja setšo le setšhaba mola maikemišetšo a go nyaka dipoelo a šoma bjalo ka maikemišetšo a maatla a go romela tšhelete gae. Ka lebaka leo, boitshwaro bjo bobotse bo fokotšwa go ba mošomo wa setšo le setšo, mola maikemišetšo a go nyaka poelo a šoma bjalo ka lebaka le matla la go romela tšhelete gae. Ka lebaka la se, go se nyake go hola ba bangwe go fokotšetšwa go maikarabelo a leago le setšo mola e le gore maikemišetšo a go nyaka poelo a šoma bjalo ka maikemišetšo a maatla a go romela tšhelete gae. Ngenxa yalokho, ubuntu busuke buncishiswe bube umsebenzi wezenhlalo namasiko kuyilapho izisusa zokufuna inzuzo zisebenza njengesisusa esinamandla sokuthumela imali ekhaya. Ngakho-ke, ubuntu buyehliselwa emsebenzini wezenhlalo namasiko kanti izizathu zokufuna inzuzo zisebenza njengesizathu esiqinile sokuthumela imali ekhaya. Ngakho-ke, ukuzidela kwehliswa kube umsebenzi wezenhlalo-samasiko kuyilapho izisusa zokufuna inzuzo zisebenza njengesisusa esinamandla sokuthumela ekhaya. +128 Economics This modifies earlier findings by Singh et al. (2010). Dit wysig vroeëre bevindings deur Singh et al. (2010). Se se fetoša dikhwetšo tša peleng tša Singh le babangwe. (2010). Loku kulungisa imiphumela etholakele ngaphambilini ku-Singh kanye nabanye (ngowe-2010). Lokhu kulungisa imiphumela etholakele ngaphambilini u-Singh kanye nabanye (ngowe-2010). Dit wysig vroeëre bevindinge deur Singh et al. (2010). Dit wysig vroeëre bevindings deur Singh et al. (2010). Se se fetola dikutollo tša pejana tša Singh et al. (2010). Se se fetola diphetho tša pele tša Singh le ba bangwe (2010). Se se fetoša dikutollo tša peleng ka Singh et al. (2010). Lokhu kushintsha okutholwe ngaphambilini okwenziwe nguSingh nabangani (2010). Lokhu kushintsha okutholwe ngaphambilini nguSingh et al. (2010). Lokhu kuguqula okutholwe ngaphambilini ngu-Singh et al. (2010). +129 Economics This is however conditioned on a stable or strong real exchange rate based on the assumption that return on investment is in home country currency units and exchange rate uncertainty (as a measure of risk) is a constraint to self-interest remittance inflows (Katseli and Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Dit word egter gekondisioneer op 'n stabiele of sterk werklike wisselkoers gebaseer op die aanname dat opbrengs op belegging in tuislandgeldeenhede is en wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) is 'n beperking op eiebelangoorbetalingsinvloei (Katseli en Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Se le ge go le bjalo se beilwe godimo ga seelo sa nnete sa phapantšho se se tsepamego goba se se tiilego seo se theilwego godimo ga kakanyo ya gore poelo ya peeletšo e ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gae gomme go se kgonthišege ga sekgahla sa phapantšho (bjalo ka tekanyo ya kotsi) ke thibelo ya go kgahlegela ka noši ya letseno la ditšhelete tša go romela ka (Katseli le Glystos, 1986;Higgins le ba bangwe, 2004). Kodwa loku kusesimweni esingaguquguquki noma izinga lokushintshana langempela elinamandla kwesekwa ngokucabangela ukuthi imbuyiselo kutshalozimali ingamayunithi emali yezwe lasekhaya kanye nezinga lokushintshana elingaqinisekisiwe (njengesilinganiso sengozi) liyisithiyo sokunaka komuntu uqobo kokungenayo okwamukelwayo (ngu-Katseli no-Glystos, ngowe-1986; u-Higgins kanye nabanye, ngowe-2004). Kodwa lokhu kusesimweni esingaguquguquki noma ezingeni langempela lokushintshana emakethe yezimali elinamandla kusukelwa ekucabangeleni ukuthi imbuyiselo kutshalozimali ingamayunithi emali yezwe okuvelwa kulo kanye nezinga lokushintshana ezimakethe zemali elingaqinisekisiwe (njengesikali sengozi) isithiyo intshisekelo yomuntu uqobo yezimali ???? (ngu-Katseli no-Glystos, ngowe-1986; u-Higgins kanye nabanye, ngowe-2004). Dit is egter gekondisioneer op 'n stabiele of sterk reële wisselkoers gebaseer op die aanname dat opbrengs op belegging in die tuisland se geldeenheidseenhede is en wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n beperking is op selfbelang-remittance-invloeie (Katseli en Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Dit is egter gekondisioneer op 'n stabiele of sterk reële wisselkoers gebaseer op die aanname dat opbrengs op belegging in die tuisland se geldeenheidseenhede is en wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n beperking is vir selfbelangse oordraginvloei (Katseli en Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Se se ithekgile godimo ga tekanyo ya tšhelete ya naga yeo e tsepamego goba yeo e tiilego go ya ka kgopolo ya gore poelo godimo ga peeletšo e ka diyuniti tša tšhelete ya naga gomme go se tsepame ga tekanyo ya tšhelete (bjalo ka tekanyo ya kotsi) ke thibelo ya go elela ga ditšhelete tša go ithata (Katseli le Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Se se le fa se laolwa ke tekanyo ya phapano ya ditšhelete ya nnete e tsitsitseng goba e tiilego go ya ka kgopolo ya gore poelo ya peeletšo e lego ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gabo le go se tshepege ga tekanyo ya phapano ya ditšhelete (bjalo ka tekanyo ya kotsi) ke seelo sa go tsena ga tšhelete ya boithati (Katseli le Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Le ge go le bjale se se ka fase ga seemo sa go ba le kelo ya maleba goba ya go ba le phapanyetsano ye e tiilego go lebeletšwe gore pušetšo ya peeletšo e ka go diyuniti tša tšhelete ya naga ya geno le go hloka bonnete ka ga kelo ya phapanyetsano (bjalo ka kelo ya kotsi) ke lepheko go go tsena ga tšhelete ya thomelo ya go ikhola ka tšhelete (Katseli le Glystos, 1986; Higgins et al., 2004). Nokho, lokhu kuncike esimweni sokuthi kube nezinga lokushintshaniswa kwemali elizinzile noma eliqinile, ngokusekelwe ekucabangeni kokuthi inzuzo ekutshalweni kwezimali isezinhlotsheni zemali zezwe lakubo nokuthi ukungaqiniseki ngezinga lokushintshaniswa kwemali (njengesilinganiso sobungozi) kuyisithiyo sokungenela kwemali yezithakazelo zomuntu siqu (Katseli noGlystos, 1986; Higgins nabanye, 2004). Lokhu nokho kuncike ekubeni nesilinganiso sokushintshaniswa kwemali esizinzile noma esiqinile ngokususelwa esicabangelweni sokuthi inzuzo yokutshalwa kwezimali isezinhlanganweni zemali zezwe lasekhaya futhi ukungaqiniseki ngesilinganiso sokushintshaniswa kwemali (njengesilinganiso sobungozi) kuyisithiyo ekungeneni kwemali yokuthumela ekhaya ngokuzithanda (Katseli noGlystos, 1986; Higgins et al., 2004). Lokhu kunalokho kuncike ekuguqukeni okuzinzile noma okuqinile okusekelwe ekucabangeni ukuthi ukubuya kotshalomali kusezinyunithi zezimali zezwe kanye nokungaqiniseki kwezinga lokushintshana (njengesilinganiso sengozi) kuwumkhawulo ekufikeni kokudluliselwa kwemali ngokwenzuzo yomuntu siqu (Katseli noGlystos, 1986; Higgins et al., 2004). +130 Economics The degree of market sophistication (i.e. quality of financial service delivery) and investment opportunities in the home country are significant to remittance inflows to both SSA and the SADC countries in this study. Die graad van markgesofistikeerdheid (d.w.s. kwaliteit van finansiële dienslewering) en beleggingsgeleenthede in die tuisland is betekenisvol vir oorbetalingsinvloeie na beide SSA- en die SAOG-lande in hierdie studie. Die graad van marksofistikasie (d.w.s. kwaliteit van finansiële dienslewering) en beleggingsgeleenthede in die tuisland is betekenisvol vir oorbetalingsinvloeie na beide SSA- en die SAOG-lande in hierdie studie. Tekanyo ya go raragana ga mmaraka (i.e. boleng bja kabo ya ditirelo tša ditšhelete) le dibaka tša dipeeletšo ka nageng legaeng di bohlokwa go ditšhelete tša letseno dinaga ka bobedi tša SSA le tša SADC tše di lego nyakišišong ye. Izinga lobunkimbinkimbi bemakethe (okusho ukuthi Izinga lokwethula insizakalo yezezimali) kanye namathuba otshalomali ezweni lasekhaya kusemqoka kokungenayo okwamukelayo kuwo womabili amazwe angaphakathi kwalolu cwaningo i-SSA kanye ne-SADC. Izinga lobunkimbinkimbi bemakethe (okungukuthi ikhwalithi yokwethula kwensizakalo zezimali) kanye namathuba otshalomali ezweni okuvelwa kulo kusemqoka ekungeneni kwezimali kuwo womabili amazwe akulolu cwaningo e-SSA kanye ne-SADC. Die graad van marksofistikasie (d.w.s. kwaliteit van finansiële dienslewering) en beleggingsgeleenthede in die tuisland is beduidend vir oorbetalingsinvloei na beide SSA en die SADC-lande in hierdie studie. Die graad van marksofistikasie (d.w.s. kwaliteit van finansiële dienslewering) en beleggingsgeleenthede in die tuisland is betekenisvol vir oorplasingsinvloei na beide SSA en die SAOG-lande in hierdie studie. Boemo bja go hlabologa ga mmaraka (ke gore, boleng bja kabo ya ditirelo tša ditšhelete) le dibaka tša peeletšo ka nageng ya gabo motho di bohlokwa kudu go tsenyeng ga ditšhelete tša badiri go SSA le dinaga tša SADC mo nyakišišong ye. Tekanyo ya bohlale bja mmaraka (ke gore, boleng bja phano ya ditirelo tša ditšhelete) le menyetla ya peeletšo nageng ya gae di bohlokwa go go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete tša boditšhabatšhaba go SSA le dinaga tša SADC mo nyakišišong ye. Kelo ya tlhakatlhakano ya mmaraka (ke gore, boleng bja kabo ya ditirelo tša ditšhelete) le dibaka tša dipeeletšo ka nageng ya bona di bohlokwa go go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo ka SSA le ka dinageng tša SADC ka mo dinyakišišong tše. Izinga lokuthuthuka kwemakethe (okungukuthi, izinga lokulethwa kwezinsizakalo zezezimali) kanye namathuba okutshala imali ezweni lakubo kubalulekile ekungeneni kwemali ethunyelwa emazweni ase-SSA kanye nase-SADC kulolu cwaningo. Izinga lokuthuthukiswa kwemakethe (okungukuthi, ikhwalithi yokulethwa kwezinsizakalo zezezimali) namathuba okutshalwa kwezimali ezweni lakubo kubalulekile ekungeneni kwemali yokuthumela e-SSA nasemazweni e-SADC kulolu cwaningo. Izinga lobuciko bemakethe (okungukuthi, izinga lokulethwa kwezinsizakalo zezezimali) kanye namathuba okutshala izimali ezweni elizalwa kulo abalulekile ekungeneni kwemali yokudluliselwa kwezimali kuwo womabili ama-SSA kanye namazwe e-SADC kulolu cwaningo. +131 Economics Although overall the full sample estimation reveals that self-interest motives prevail, the country-specific analysis show that for some countries altruism is a stronger factor than self-interest motives. Alhoewel die volle steekproefskatting oor die algemeen aan die lig bring dat eiebelang-motiewe seëvier, toon die landspesifieke ontleding dat altruïsme vir sommige lande 'n sterker faktor is as eiebelangmotiewe. Alhoewel die volle steekproefskatting oor die algemeen aangedui het dat eiebelang-motiewe seëvier, toon die landspesifieke ontleding dat altruïsme vir sommige lande 'n sterker faktor is as eiebelangmotiewe. Le ge ka kakaretšo tekanyetšo ya mohlala ka botlalo e utolla gore maikemišetšo a go ikgahlegela a a buša, tshekatsheko ya naga ye e itšego e bontšha gore go dinaga tše dingwe go se be le boithati ke selo se maatla go feta maikemišetšo a go ikgahlegela. Nanoma isampuli lesilinganiselo esiphelele jikelele libonisa ukuba khona kwezinqumo zokunaka komuntu uqobo, ukuhlaziya okuqondene nezwe elithile kubonisa ukuthi kwamanye amazwe ukucabangela abanye abantu yisici esinamandla kakhulu kunezinqumo zokunaka komuntu uqobo. Yize isampuli ephelele yesilinganiselo jikelele ibonisa ukuba khona kwezizathu zentshisekelo yomuntu uqobo, ukuhlaziya okuqondene nezwe elithile kubonisa ukuthi kwamanye amazwe ukucabangela abanye abantu yisici esinamandla kakhulu kunezinqumo zentshisekelo yomuntu uqobo. Alhoewel die algehele skatting van die volledige steekproef toon dat eiebelangmotiewe oorheers, toon die landspesifieke analise dat altruïsme vir sommige lande 'n sterker faktor is as eiebelangmotiewe. Alhoewel die algehele volledige steekproefberaming toon dat eiebelangsmotiewe oorheers, wys die landspesifieke ontleding dat altruïsme vir sommige lande 'n sterker faktor is as eiebelangsmotiewe. Le ge kakanyoleswa ka moka ya sampole e utolla gore maikemišetšo a boithati a a atlega, tshekatsheko ya naga ka naga e laetša gore dinageng tše dingwe, boikgafo ke lebaka le matla go feta maikemišetšo a boithati. Le ge go le bjalo, tekolo ya mohlala ka bophara e utolla gore maikemišetšo a boithati a rena, tshekatsheko ya naga ka naga e bontšha gore dinageng tše dingwe boitshwaro bja go hlokomela ba bangwe ke selo se matla go feta maikemišetšo a boithati. Le ge e le gore ka kakaretšo kakanyo ya sampole ka botlalo e utolla gore mabaka a go rata maemo a batho a tletše kudu, tshekatsheko ya naga ka bophara e laetša gore go dinaga tše dingwe go se nyake go hola ba bangwe ke selo se maatla go feta mabaka a go rata maemo a batho. Nakuba ngokuvamile ukulinganisela kwesampula ephelele kuveza ukuthi izisusa zokuzithanda zona ezivelele, ukuhlaziywa okugxile ezweni ngalinye kubonisa ukuthi kwamanye amazwe isisa siyisici esinamandla kunalezo zisusa zokuzithanda. Yize isampula eliphelele lilonke libonisa ukuthi izizathu zokuzicabangela ziyaqina, ukuhlaziywa okuthile kwezwe kukhombisa ukuthi kwamanye amazwe uzwela luyisici esinamandla kunokuzicabangela. Nakuba sekukonke isilinganiso esigcwele sesampula siveza ukuthi izisusa zobugovu ziyabusa, ukuhlaziya kwezwe ngalinye kubonisa ukuthi kwamanye amazwe ukuzidela kuyisici esinamandla kunezisusa zobugovu. +132 Economics In that respect the direction of market positioning would differ from country to country. In daardie opsig sal die rigting van markposisionering van land tot land verskil. Tabeng yeo taetšo ya go bewa ga mmaraka maemong e tla fapana go ya tšwa nageng ye nngwe go ya go ye nngwe. Ngalokho inkombandlela yesikhundla sezimakethe izokwehluka ukusuka ezweni ukuya kwelinye. In daardie opsig sal die rigting van markposisionering van land tot land verskil. In daardie opsig sal die rigting van markposisionering van land tot land verskil. Tabeng yeo tsela ya go beakanya maemo a mmaraka e tla fapana go ya ka naga. Ka lebaka leo, tsela ya maemo a mmaraka e tla fapana go ya ka naga. Ka fao, boyo bja go bewa ga mmaraka bo tla fapana go ya ka dinaga. Kulowo mongo, indlela yokuma kwemakethe ingahluka ukusuka ezweni kuya kwelinye. Ngaleso sici, ukuqondiswa kokuma kwemakethe kuzohluka kuye ngezwe. Ngalokho isiqondiso sokubeka imakethe sasizohluka ngokwamazwe. +133 Economics In countries where altruism is dominant, financial service providers would have to design products and services that smooth consumption and income for recipient households. In lande waar altruïsme oorheersend is, sal finansiële diensverskaffers produkte en dienste moet ontwerp wat verbruik en inkomste vir ontvangerhuishoudings glad maak. In lande waar altruïsme oorheersend is, sal finansiële diensverskaffers produkte en dienste moet ontwerp wat verbruik en inkomste vir ontvangerhuishoudings makliker maak. Dinageng tšeo go tšona go se be le boithati go atilego, baabi ba ditirelo tša tša ditšhelete ba tla swanelwa ke go hlama ditšweletšwa le ditirelo tšeo tšhomišo ya tšona di thelelago le letseno bakeng sa malapa ao a amogelago. Emazweni lapho ukucabangela abanye abantu kubusa, anahlinzeki bezinsizakalo zezimali kuzomele bafanekise imikhiqizo Kanye nezinsizakalo ezenza ukusebenzisa kube bushelelezi Kanye nemali engenayo yamakhaya amukelayo. Emazweni lapho ukucabangela abanye abantu kukukhulu, abahlinzeki bezinsizakalo zezimali bazofanele bakhe imikhiqizo Kanye nezinsizakalo ezenza ukusebenzisa kube kanye nengenisomali emindenini emukelayo. In lande waar altruïsme dominant is, sal finansiëledienstverskaffers produkte en dienste moet ontwerp wat verbruik en inkomste vir ontvangerhuishoudings gelyk maak. In lande waar altruïsme dominant is, sal finansiële diensverskaffers produkte en dienste moet ontwerp wat verbruik en inkomste vir ontvangerhuishoudings glad maak. Dinageng tšeo go tšeago batho ba bangwe godimo go rena go tšona, bahlahli ba ditirelo tša ditšhelete ba tla swanelwa ke go hlama ditšweletšwa le ditirelo tšeo di nolofatšago tšhomišo le letseno la malapa ao a amogelago. Dinageng tšeo botho bo bušago, bafani ba ditirelo tša ditšhelete ba tla swanela go hlama diproducts le ditirelo tšeo di nolofatšago tšhomišo le letseno bakeng sa malapa a amogelago. Ka dinageng tšeo go tšona go rata go thuša ba bangwe go tletšego kudu, baabaditirelo tša ditšhelete ba tla swanela ke go hlama ditšweletšwa le ditirelo tšeo di nolofatšago tšhomišo le letseno la malapa ao a a amogelago. Emazweni lapho ukuzidela kuvelele khona, abahlinzeki bezinsizakalo zezezimali kuzodingeka baklame imikhiqizo nezinsizakalo ezibushelelezi ukusetshenziswa kwemali kanye nemali engenayo emakhaya abamukelayo. Emazweni lapho ububele bubusa khona, abahlinzeki bezinsizakalo zezezimali kuzofanele baklame imikhiqizo nezinsizakalo ezilungisa ukusetshenziswa nemali engenayo yemindeni ethola usizo. Emazweni lapho ukuzidela kulawula khona, abahlinzeki bezinsizakalo zezezimali bekufanele baklame imikhiqizo nezinsizakalo ezithambisa ukusetshenziswa kanye nemali engenayo yemindeni eyamukelayo. +134 Economics In countries where self-interest prevails, financial service providers would have to focus on products and services that facilitate investment into physical assets and financial instruments with attractive yields. In lande waar eiebelang heers, sal finansiële diensverskaffers moet fokus op produkte en dienste wat belegging in fisiese bates en finansiële instrumente met aantreklike opbrengste vergemaklik. In lande waar eiebelang heers, sal finansiële diensverskaffers moet fokus op produkte en dienste wat belegging in fisiese bates en finansiële instrumente met aantreklike opbrengste aanhelp. Dinageng tšeo go tšona dikgahlego tša boithati di lego gona, baabi ba ditirelo tša ditšhelete ba tla swanelwa ke go lebiša tlhokomelo go ditšweletšwa le ditirelo tšeo di nolofatšago peeletšo ka dithotong tša kgonthe le didirišwa tša ditšhelete tšeo di goketšago le dipoelo tše di kgahlišago. Emazweni lapho ukunaka komuntu uqobo kusebenza, abahlinzeki bezinsizakalo zezimali kuzomele bagxile kumikhiqizo kanye nezinsizakalo ukuqhuba utshalomali lube impahla ethintekayo kanye nezikhali zezimali ezinezivuno ezinhle. Emazweni lapho intshisekelo yomuntu uqobo isebenza, abahlinzeki bezinsizakalo zezimali bazofanele bagxile emikhiqizweni kanye nezinsizakalo ezikhuthaza utshalomali kwimpahla ethintekayo kanye namathuluzi ezezimali anezivuno ezinhle. In lande waar eiebelang seëvier, sal finansiëledienstverskaffers moet fokus op produkte en dienste wat belegging in fisiese bates en finansiële instrumente met aantreklike opbrengste fasiliteer. In lande waar eiebelang heers, sal finansiële diensverskaffers moet fokus op produkte en dienste wat belegging in fisiese bates en finansiële instrumente met aantreklike opbrengste fasiliteer. Dinageng tšeo go tšona go atilego go ikhola, bahlahli ba ditirelo tša ditšhelete ba tla swanelwa ke go lebiša tlhokomelo go ditšweletšwa le ditirelo tšeo di nolofatšago peeletšo ka gare ga dithoto tša mmele le didirišwa tša ditšhelete tšeo di nago le dipoelo tše di kgahlišago. Dinageng tšeo go tšona boithati bo bušago, bafani ba ditirelo tša ditšhelete ba tla swanela go tsepamiša maikutlo a bona go diproducts le ditirelo tšeo di nolofatšago peeletšo go tša dithoto tša kgonthe le diletšo tša ditšhelete tšeo di nago le diphetho tše di kgahlišago. Ka dinageng tšeo go tšona go tletšego ka go rata go ikhola, baabaditirelo tša ditšhelete ba tla swanela ke go nepiša kudu go ditšweletšwa le ditirelo tšeo di nolofatšago peeletšo ka go dithoto tša lefase le ka go ditlabelo tša ditšhelete tšeo di nago le dipoelo tše di nago le maatlakgogedi. Emazweni lapho kuzithanda umuntu siqu kubusa khona, abahlinzeki bezinsizakalo zezezimali kuzodingeka bagxile emikhiqizweni nasezinsizakalweni ezisiza ukutshalwa kwezimali ezimpahleni ezibonakalayo kanye nezinsimbi zezezimali ezinenzuzo ekhangayo. Emazweni lapho inzuzo yomuntu siqu ibusa khona, abahlinzeki bezinsizakalo zezezimali kuzofanele bagxile emikhiqizweni nasezinsizeni ezisiza ekutshaleni izimali ezimpahleni ezibonakalayo nasezikhungweni zezimali ezinokubuyiselwa okuhehayo. Emazweni lapho ukuzidla kulawula khona, abahlinzeki bezinsiza zezezimali bekufanele bagxile emikhiqizweni nasezinsizeni ezenza lula ukutshalwa kwezimali kuzimpahla ezibonakalayo kanye nezinsimbi zezimali ezinembuyiselo ehehayo. +135 Economics Policy makers in these countries would then have to ensure strong economic fundamentals such as a stable real exchange rate since returns on investments are assumed to be in home country currency units. Beleidmakers in hierdie lande sal dan sterk ekonomiese grondbeginsels soos 'n stabiele reële wisselkoers moet verseker, aangesien die opbrengs op beleggings aanvaar word in tuislandgeldeenhede. Batšweletši ba melawana dinageng tše ka morago ba be ba tla swanelwa ke go netefatša metheo ye e tiilego ya ekonomi bjalo ka seelo sa nnete sa phapantšho ye e tsepamego ka ge dipoelo tša dipeeletšo di tšewa gore di ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gae. Abenzi bezinqubomgomo kulawa mazwe kuzomele-ke ukuthi baqinisekise okuyisisekelo kwezomnotho onamandla okufana nezinga lokushintshana langempela elingaguquguquki ngoba izimbuyiselo phezu kotshalozimali kucatshangelwa ukuthi zingamayunithi wemali yezwe lasekhaya. Abenzi bezinqubomgomo kulawa mazwe bazofanele baqinisekise okuyisisekelo kwezomnotho onamandla okufana nezinga langempela lokushintshana ezimakethe zemali elingaguquguquki ngoba izimbuyiselo ngotshalozimali lucatshangelwa ukuthi lube ngamayunithi emali yezwe okuvelwa kulo. Beleidsmakers in hierdie lande sal dan moet verseker dat daar sterk ekonomiese grondbeginsels is, soos 'n stabiele reële wisselkoers, aangesien opbrengste op beleggings veronderstel word om in die geldeenheidseenhede van die tuisland te wees. Beleidsmakers in hierdie lande sal dan moet verseker dat daar sterk ekonomiese grondbeginsels is, soos 'n stabiele werklike wisselkoers, aangesien opbrengste op beleggings veronderstel word om in die tuisland se geldeenheidseenhede te wees. Bagolodi ba melao dinageng tše ba tla swanelwa ke go netefatša metheo ye maatla ya ekonomi go swana le tekanyo ya tšhelete ya naga ye e tsepamego ka ge dipoelo godimo ga dipeeletšo go naganwa gore di ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gabo bona. Bahlami ba dipholisi dinageng tše ba tla swanela go netefatša motheo wa ekonomi o tiilego bjalo ka sekhuno sa dipapetšo sa nnete se sa fetogego ka ge diphetho tša dipeeletšo di tšewa e le ka didolara tša naga ya gabo bona. Batho bao ba dirago melao ka mo dinageng tše go tloga fao ba tla swanela ke go netefatša gore go ba le metheo ye maatla ya ekonomi ya go swana le go ba le tekano ya maleba ya phapanyetsano ya tšhelete ka ge pušetšo ya dipeeletšo go tšewa gore ke ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya bona. Abakhi benqubomgomo kula mazwe kuzodingeka ukuthi baqinisekise izisekelo eziqinile zomnotho njengenani lokushintshisana elizinzile ngoba inzuzo yotshalomali kucatshangwa ukuthi isezinhlotsheni zemali zezwe lakubo. Abenzi benqubomgomo kula mazwe kuzofanele baqinisekise izisekelo eziqinile zezomnotho ezifana nezinga lokushintshisana elizinzile ngoba inzuzo etholakala ezitshalweni izimali ithathwa ngama-unit emali yezwe lakubo. Abenzi benqubomgomo kulawa mazwe kuzofanele baqinisekise izisekelo zoqoqosho eziqinile ezifana nezinga lokushintshana langempela elizinzile njengoba imbuyiselo yotshalomali kucatshangwa ukuthi isezingenyeni zemali yezwe. +136 Economics The close proximity of countries in the southern African region to South Africa leads to a high incidence of temporary migration in the region. Die nabyheid van die lande in die suider-Afrikaanse streek aan Suid-Afrika lei tot 'n hoë voorkoms van tydelike migrasie in die streek. Go ba kgauswi ga dinaga tša seleteng sa borwa bja Afrika le Afrika Borwa go lebiša go ditiragalo tše di phagamego tša go huduga ga nakwana ka seleteng. Ukusondelana kwamazwe esifundeni esiseningizimu yase-Afrika ukuya eNingizimu Afrika kuholela ezehlakalweni eziphezulu zokufuduka okwesikhashana. Ukusondelana kwamazwe esifundeni esiseningizimu ye-Afrika ukuya eNingizimu Afrika kuholela ezehlakalweni ezingi zokufuduka okwesikhashana kulesi sifunda. Die nabyheid van lande in die suider-Afrikaanse streek aan Suid-Afrika lei tot 'n hoë voorkoms van tydelike migrasie in die streek. Die nabyheid van lande in die suidelike Afrika-streek aan Suid-Afrika lei tot 'n hoë voorkoms van tydelike migrasie in die streek. Go ba kgauswi ga dinaga tša Afrika Borwa go dira gore go be le palo ya godimo ya bafaladi ba nakwana ka mo seleteng. Kgauswi ya dinaga tša selete sa borwa bja Afrika go Afrika Borwa e hlola go ba gona ga boeti bja nakwana bjo bo oketšegilego seleteng. Go ba kgauswi ga dinaga ka seleteng sa borwa bja Afrika le Afrika Borwa go feletša ka tiragalo ya godimo ya bofaladi bja lebakanyana ka mo seleteng. Ukuba seduze kwamazwe aseningizimu ye-Afrika neNingizimu Afrika kuholela emazingeni aphezulu okufuduka kwesikhashana kulesi sifunda. Ubuciko obuseduze bamazwe esifundeni saseNingizimu Afrika buholela ekwandeni kokufuduka kwesikhashana kulesi sifunda. Ukusondela eduze kwamazwe esifunda saseningizimu ye-Afrika eNingizimu Afrika kuholela esigamekweni esiphezulu sokufuduka kwesikhashana esifundeni. +137 Economics Consequently, the use of informal channels for remittance inflows is a key challenge to financial sector policy globally. Gevolglik is die gebruik van informele kanale vir oorbetalingsinvloei 'n sleuteluitdaging vir die finansiële sektorbeleid wêreldwyd. Gevolglik is die gebruik van informele kanale vir oorbetalingsinvloei 'n sleuteluitdaging vir finansiëlesektorbeleid wêreldwyd. Ka lebaka leo, tšhomišo ya dikanale tšeo e sego tša semmušo bakeng sa go tsena ga ditšhelete tša go romela tšhelete ke tlhohlo ye kgolo go pholisi ya lekala la ditšhelete lefaseng ka bophara. Ngenxa yaloko, ukusetshenziswa kwezindleko ezingekho semthethweni kokwamukelwayo okungenayo yinselele esemqoka maqondana nenqubomgomo yesigaba yezezimali emhlabeni wonke. Ngenxa yalokho, ukusetshenziswa kwezindlela ezingahlelekile zokwamukelwayo okungenayo yinselele enkulu maqondana nenqubomgomo yomkhakha wezezimali emhlabeni wonke. Gevolglik is die gebruik van informele kanale vir oorbetalings 'n sleuteluitdaging vir finansiële sektorbeleid wêreldwyd. Gevolglik is die gebruik van informele kanale vir oordraginvloei 'n sleuteluitdaging vir finansiële sektorbeleid wêreldwyd. Ka lebaka leo, tšhomišo ya ditsela tšeo e sego tša semmušo bakeng sa ditšhelete tšeo di romelwago nageng ke tlhohlo ye kgolo go pholisi ya lefapha la ditšhelete lefaseng ka bophara. Ka lebaka leo, tšhomišo ya ditsela tša go se be molaong bakeng sa go romela tšhelete ke bothata bjo bo bohlokwa bja leano la lefapha la ditšhelete lefaseng ka bophara. Ka lebaka la se, tšhomišo ya ditsela tše e sego tša semmušo tša go tsenya tšhelete ya ditšhelete ke tlhohlo ye kgolo go melawana ya lekala la ditšhelete lefaseng ka bophara. Ngenxa yalokho, ukusetshenziswa kwezindlela ezingekho emthethweni zokuthumela imali engenayo kuyinselelo enkulu kunqubomgomo yezemali emhlabeni wonke. Ngakho-ke, ukusetshenziswa kwezindlela ezingakahleleki zokungenisa imali kuyinselelo enkulu kumgomo womkhakha wezezimali emhlabeni jikelele. Ngakho-ke, ukusetshenziswa kwezindlela ezingahleliwe zokungena kwemali ngokudluliswa kwezimali kuyinselele enkulu kwinqubomgomo yomkhakha wezezimali emhlabeni jikelele. +138 Economics Glystos (1997) found that temporary migrants remit more for self-interest reasons whiles permanent migrants remit more for altruistic reasons. Glystos (1997) het bevind dat tydelike migrante meer om eiebelang redes terwyl permanente migrante meer om altruïstiese redes oorbetalings maak. Glystos (1997) het bevind dat tydelike migrante oorbetalings eerder uit eiebelang maak, terwyl permanente migrante meer altruïstiese het. Glystos (1997) o hweditše gore bafaladi ba nakwana ba romela tšhelete ye ntši ka mabaka a go ikgahlegela mola bafaladi ba sa ruri ba romela tšhelete ye ntši ka mabaka a go se be le boithati. U-Glystos (ngowe-1997) wathola ukuthi abafudukayo okwesikhashana bakhulula okwengeziwe ngezizathu zokunaka kwabo uqobo ngenkathi abafunduki bomhlalelafuthi bakhulula ngezizathu ezengeziwe zokucabangela abanye abantu. U-Glystos (ngowe-1997) wathola ukuthi abafuduka okwesikhashana bakhulula ngokwengeziwe ngezizathu zentshisekelo yabo uqobo ngenkathi abafunduki bomhlalelafuthi bekhulula ngezizathu ezengeziwe zokucabangela abanye abantu. Glystos (1997) het bevind dat tydelike migrante meer vir eiebelang redes geld stuur, terwyl permanente migrante meer vir altruïstiese redes geld stuur. Glystos (1997) het bevind dat tydelike migrante meer oorstuur vir selfsugtige redes, terwyl permanente migrante meer oorstuur vir altruïstiese redes. Glystos (1997) o hweditše gore bafaladi ba nakwana ba romela tšhelete e ntši ka lebaka la dikgahlego tša bona mola bafaladi ba sa ruri ba romela tšhelete e ntši ka lebaka la botho. Glystos (1997) o hweditše gore bafaladi ba nakwana ba romela tšhelete kudu ka mabaka a boithati mola bafaladi ba ka mehla ba romela tšhelete kudu ka mabaka a go hlokomela ba bangwe. Glystos (1997) e utollotše gore bafaladi ba lebakanyana ba romela tšhelete ye ntši go mabaka a boithati mola bafaladi ba go ya go ile ba romela tšhelete ye ntši go mabaka a go se kgahliše ba bangwe. UGlystos (1997) uthole ukuthi abantu abathutha okwesikhashana bathumela imali eningi ngenxa yezizathu zobugovu kuyilapho abantu abathutha unomphela bethumela imali eningi ngenxa yezizathu zokupha. UGlystos (1997) wathola ukuthi izifiki zesikhashana zithumela imali ekhaya ngenxa yezizathu zokuzizuzisa kanti izifiki ezingunaphakade zithumela imali ekhaya ngenxa yezizathu zokupha. U-Glystos (1997) wathola ukuthi abafuduki besikhashana bathumela okuningi ngezizathu zobugovu kuyilapho abafuduki unomphela bethumela okuningi ngezizathu zokungenzi lutho. +139 Economics This coupled with the degree of economic integration between the SADC countries are additional reasons for the self-interest remittance patterns observed in the SADC region. Dit, tesame met die mate van ekonomiese integrasie tussen die SAOG-lande, is bykomende redes vir die eiebelangoorbetalingspatrone wat in die SAOG-streek waargeneem word. Se gotee le tekanyo ya togaganyo ya ekonomi magareng ga dinaga tša SADC ke mabaka a tlaleletšo a dipaterone tša go romela tšhelete ka dikgahlego tša boithati tšeo di lemogilwego ka seleteng sa SADC. Loku kuhlanganiswa nezinga lokuhlanganisa ezomnotho ngaphakathi kwamazwe e-SADC yizizathu ezengeziwe zokunaka komuntu uqobo zokubhekwa kwamaphetheni okwamukelwayo esifundeni se-SADC. Loku kuphelekezelwa izinga lokubandakanywa kwezomnotho ngaphakathi kwamazwe e-SADC yizizathu ezengeziwe zephethini yentshisekelo yomuntu uqobo abonwe esifundeni se-SADC. Dit, tesame met die graad van ekonomiese integrasie tussen die SADC-lande, is addisionele redes vir die selfsugtige oorbetalingspatrone wat in die SADC-streek waargeneem word. Dit, tesame met die mate van ekonomiese integrasie tussen die SAOG-lande, is bykomende redes vir die selfbelang-oordragpatrone wat in die SAOG-streek waargeneem word. Se se kopantšwego le tekanyo ya kgokagano ya ekonomi magareng ga dinaga tša SADC ke mabaka a mangwe a tlaleletšo a dipaterone tša ditšhelete tša boithati tšeo di lemogwago ka seleteng sa SADC. Se se kopantšwe le tekanyo ya kgokagano ya ekonomi magareng ga dinaga tša SADC ke mabaka a mangwe a mekgwa ya go romela tšhelete ka boithati yeo e bonwago seleteng sa SADC. Se ge se kopanywa le maemo a kopantšho ya ekonomi magareng ga dinaga tša SADC ke mabaka a tlaleletšo a mekgwa ya phetišetšo ya ditšhelete ka nepo ya go ikhola yeo e bonwego ka seleteng sa SADC. Lokhu, kuhambisana nezinga lokuhlanganiswa komnotho phakathi kwamazwe e-SADC, kuyizizathu ezengeziwe zezindlela zokuthumela imali ezithinta izintshisekelo zomuntu siqu ezibonakala esifundeni se-SADC. Lokhu kuhlangene nezinga lokuhlanganiswa kwezomnotho phakathi kwamazwe e-SADC kuyizizathu ezengeziwe zemigomo yokuthumela imali ekhaya ebonwe esifundeni se-SADC. Lokhu kuhlangene nezinga lokuhlanganisa umnotho phakathi kwamazwe e-SADC kunezizathu ezengeziwe zamaphethini okuthumela imali enzuzo yomuntu siqu abonwa esifundeni se-SADC. +140 Economics This is consistent with earlier findings by Coulibaly (2009) looking at 16 Latin and Caribbean countries and Pinger (2007) on Moldova. Dit stem ooreen met vroeëre bevindings deur Coulibaly (2009), wat na 16 Latynse en Karibiese lande, en Pinger (2007), wat na Moldawië kyk. Se se sepelelana le dikhwetšo tša peleng tša Coulibaly (2009) ge a lebelela dinaga tše 16 tša Latin le Caribbean le Pinger (2007) ka ga Moldova. Loku kuhambisana nemiphumela etholakele ngaphambilini ka-Coulibaly (ngowe-2009) eyayibheka amazwe ayi-16 eLathini Kanye ne-Caribbean kanye no-Pinger (ngowe-2007) ngokuphathelene no-Moldova. Lokhu kuhambisana nemiphumela etholakele ngaphambilini ngu-Coulibaly (ngowe-2009) eyayibheka amazwe ayi-16 e-Latin America nase-Caribbean kanye no-Pinger (ngowe-2007) nge-Moldova. Dit stem ooreen met vroeëre bevindinge deur Coulibaly (2009) wat na 16 Latyns-Amerikaanse en Karibiese lande gekyk het, en Pinger (2007) oor Moldawië. Dit is in ooreenstemming met vroeëre bevindings deur Coulibaly (2009) wat na 16 Latyns-Amerikaanse en Karibiese lande gekyk het en Pinger (2007) oor Moldawië. Se se nyalelana le dikutollo tša peleng tša Coulibaly (2009) ge a be a lebeletše dinaga tše 16 tša Latin le Caribbean le Pinger (2007) ka ga Moldova. Se se dumelelana le diphetho tša pele tša Coulibaly (2009) tšeo di lebelelago dinaga tše 16 tša Latin le Caribbean le Pinger (2007) ka Moldova. Se se sepelelana le dikutollo tša peleng tša Coulibaly (2009) ge go lebelelwa dinaga tše 16 tša Latin le tša Caribbean le Pinger (2007) ya Moldova. Lokhu kuyahambisana nemiphumela yangaphambilini kaCoulibaly (2009) ebheka amazwe angu-16 aseLatin neCaribbean kanye noPinger (2007) eMoldova. Lokhu kuyahambisana nokutholwe ngaphambilini nguCoulibaly (2009) obheka amazwe ayi-16 aseLatin naseCaribbean kanye noPinger (2007) eMoldova. Lokhu kuhambisana nokutholwe ngaphambilini ngu-Colibaly (2009) ebheka amazwe ayi-16 ase-Latini nase-Caribbean kanye no-Pinger (2007) eMoldova. +141 Economics With respect to the relationship between the exchange rate and remittance inflows in SubSaharan Africa, we find that when cross-sectional dependence and individual effects are controlled for, remittances to SSA as a whole appreciate the underlying real exchange rate of recipient countries with a lagged impact of two periods. Met betrekking tot die verwantskap tussen die wisselkoers en oorbetalingsinvloeie in Afrika suid van die Sahara, vind ons dat wanneer deursnee-afhanklikheid en individuele effekte beheer word, oorbetalings aan SSA as geheel die onderliggende reële wisselkoers van ontvangerlande in waarde laat toeneem met 'n vertraagde impak van twee tydperke. Mabapi le kamano magareng ga seelo sa phapantšho le ditšhelete tše di tsenago ka Afrika ya ka Borwa bja Sahara, re hwetša gore ge go ithekga ka dikarolo tša go selaganya le ditlamorago tša motho ka o tee ka o tee di laolwa, ditšhelete tšeo di romelwago go SSA ka kakaretšo di leboga seelo sa nnete sa phapantšho sa motheo sa dinaga tšeo di amogelago tšhelete ka khuetšo ye e šaletšego morago ya dinako tše pedi. Ngokuphathelene nobuhlobo ngaphakathi kwezinga lokushintshana Kanye nokungenayo okwamukelwayo e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara, sithola ukuthi uma kuphathwa ukuzimela okuphambanisa isigaba Kanye nemiphumela yokuntu uqobo, okwamukelwayo kuyo yonke i-SSA kuyakukhuphula okungaphansi kwezinga lokushintshana langempela labamukeli bamazwe abanomthelela osalele wezikhathi ezihleliwe ezimbili. Ngokuphathelene nobudlelwano obuphakathi kwezinga lokushintshana emakethe yezimali kanye nezimali e-Afrika eseNingizimu ye-Sahara, sithola ukuthi uma kulawulwa ukuzimela okuphambanisa izigaba kanye nemithelela yomuntu ngamunye, izimali ????? ezingena kuyo yonke i-SSA zikukhulisa izinga langmpela eliyisisekelo lokushintshana emakethe yezimali yabamukeli bamazwe anomthelela osalele wezikhathi ezihleliwe ezimbili. Met betrekking tot die verhouding tussen die wisselkoers en oorbetalingsinvloei in Sub-Sahara Afrika, vind ons dat wanneer kruis-seksionele afhanklikheid en individuele effekte beheer word, oorbetalings na SSA as geheel die onderliggende reële wisselkoers van ontvangerlande waardeer met 'n vertraagde impak van twee periodes. Met betrekking tot die verhouding tussen die wisselkoers en oordraginvloei in Sub-Sahara Afrika, vind ons dat wanneer kruisseksionele afhanklikheid en individuele effekte beheer word, oordragte na SSA as 'n geheel die onderliggende werklike wisselkoers van ontvangerlande waardeer met 'n vertraagde impak van twee periodes. Ge go lebeletšwe kamano magareng ga tekanyo ya phanyišano ya ditšhelete le go tsena ga ditšhelete tša go romelwa dinageng tša Afrika ka tlase ga Sahara, re hwetša gore ge go laolwa go ithekgwa ga dintlha ka moka le ditlamorago tša motho ka noši, ditšhelete tša go romelwa dinageng tša SSA ka moka di godiša tekanyo ya nnete ya phanyišano ya ditšhelete ya dinaga tšeo di amogelago ka khuetšo ya morago ya dinako tše pedi. Ka tlotlō ya kamano magareng ga sekelo sa phapanyetsano le phallo ya ditšhelete tša ditšhelete mo Afrika Borwa bja Sahara, re hwetša gore ge go laolwa go ithekgwa ga dikarolo le ditlamorago tša motho ka noši, ditšhelete tša ditšhelete go SSA ka bophara di ananya sekelo sa nnete sa phapanyetsano sa dinaga tšeo di amogetšago ka khuetšo ya nako e fetilego ya mekgwa ye mebedi. Mabapi le kamano magareng ga kelo ya phapanyetsano le go tsena ga ditšhelete ka Borwa bja Afrika, re hwetša gore ge go tshepha makala a mantši le diabe tša batho di laolwa, go romela ditšhelete go SSA ka botlalo go a leboga kelo ya maleba ya ditšhelete ya dinaga tše di di amogelago ka seabe seo se diegilego sa dinako tše pedi. Ngokuqondene nobudlelwano phakathi kwenani lokushintshisana nokungena kwemali ethunyelwa emazweni aseSub-Saharan Africa, sithola ukuthi uma ukuncika okuyizigaba ezihlukene nemiphumela yomuntu ngamunye kulawulwa, imali ethunyelwa emazweni ase-SSA iyonke iyayazisa inani langempela lokushintshisana lamazwe amukelayo ngomthelela obambezelekile wezikhathi ezimbili. Ngokuphathelene nobudlelwano phakathi kwezinga lokushintshisana nokungena kwemali yokuthumela eSub-Saharan Africa, sithola ukuthi uma ukuncika okuphambene kanye nemiphumela yomuntu ngamunye kulawulwa, imali yokuthumela e-SSA iyonke iyabonga izinga lokushintshisana langempela lamazwe athola imali ngokuhamba kwesikhathi ngezikhathi ezimbili ezibambezelekile. Ngokuphathelene nobudlelwano phakathi kwezinga lokushintshana kanye nokungena kwemali yokudluliswa kwemali e-SubSaharan Africa, sithola ukuthi lapho ukuthembela kwezigaba ezahlukene kanye nemiphumela ngayinye kulawulwa, ukudluliselwa kwemali ku-SSA kukonke ukwazisa izinga lokushintshana langempela lamazwe abamukelayo anomthelela omude wezikhathi ezimbili. +142 Economics This is consistent with earlier findings by Opoku-Afari et al. (2004) on the effect of aid on the real exchange rate in Ghana; Elbadawi (1999) looking at aid to a panel of 62 developing countries and White and Wignaraja (1992) on Sri Lanka. Dit stem ooreen met vroeëre bevindings deur Opoku-Afari et al. (2004) oor die effek van hulp op die reële wisselkoers in Ghana; Elbadawi (1999) kyk na hulp aan 'n paneel van 62 ontwikkelende lande en White en Wignaraja (1992) aan Sri Lanka. Se se sepelelana le dikhwetšo tša peleng ke Opoku-Afari et al. (2004) ka ga mafelelo a thušo go seelo sa nnete sa diphapantšho ka Ghana; Elbadawi (1999) o lebelela thušo go phanele ya dinaga tše 62 tše di hlabologago le White le Wignaraja (1992) ka Sri Lanka. Loku kuhambisana nemiphumela etholakele ngaphambilini ka-Opoku-Afari nabanye (ngowe-2004) ngemiphumela yosizo phezu kwezinga lokushintshana langempela e-Ghana; u-Elbadawi (ngowe-1999) ngenkathi ebheka usizo kumazwe athuthukuya akwiphaneli yangama-62 kanye no-White no-Wignaraja (ngowe-1992) ngokuphathelene ne-Siri Lanka. Lokhu kuhambisana nemiphumela etholakele ngaphambilini ngu-Opoku-Afari nabanye (ngowe-2004) ngemiphumela yosizo ezingenzi langempela lokushintshana emakethe yezimali e-Ghana; u-Elbadawi (ngowe-1999) ngenkathi ebheka usizo kumazwe asathuthuka akuphaneli angama-62 kanye no-White no-Wignaraja (ngowe-1992) ngokuphathelene ne-Siri Lanka. Dit stem ooreen met vroeëre bevindinge deur Opoku-Afari et al. (2004) oor die effek van hulp op die reële wisselkoers in Ghana; Elbadawi (1999) wat hulp aan 'n paneel van 62 ontwikkelende lande ondersoek het en White en Wignaraja (1992) oor Sri Lanka. Dit is in ooreenstemming met vroeëre bevindings deur Opoku-Afari et al. (2004) oor die effek van hulp op die reële wisselkoers in Ghana; Elbadawi (1999) wat na hulp aan 'n paneel van 62 ontwikkelende lande kyk en White en Wignaraja (1992) oor Sri Lanka. Se se nyalelana le dikutollo tša pejana tša Opoku-Afari et al. (2004) mabapi le khuetšo ya thušo go sekgahla sa nnete sa phanyišano ya ditšhelete ka Ghana; Elbadawi (1999) a lebeletše thušo go phanele ya dinaga tše 62 tše di hlabologago le White le Wignaraja (1992) ka Sri Lanka. Se se a dumelelana le diphetho tša pele tša Opoku-Afari le ba bangwe (2004) mabapi le khuetšo ya thušo godimo ga sekelo sa nnete sa phapanyetsano kua Ghana; Elbadawi (1999) a lebelela thušo go phanele ya dinaga tše 62 tše di hlabologago le White le Wignaraja (1992) mabapi le Sri Lanka. Se se sepelelana le dikutollo tša peleng tša Opoku-Afari et al. (2004) ka ga seabe sa thušo go tefelo ya maleba ya ditšhelete ka Ghana; Elbadawi (1999) ge go lebelelwa thušo go phenele ya dinaga tše di hlabologago tše 62 le White le Wignaraja (1992) ka ga Sri Lanka. Lokhu kuyahambisana nemiphumela yangaphambilini ka-Opoku-Afari et al. (2004) mayelana nomthelela wosizo enanini langempela lokushintshaniswa kwemali eGhana; Elbadawi (1999) ebheka usizo eqenjini lamazwe asathuthuka angama-62 kanye no-White no-Wignaraja (1992) eSri Lanka. Lokhu kuyahambisana nokutholakele kwangaphambilini ngu-Opoku-Afari et al. (2004) ngomthelela wosizo esilinganisweni sokushintshaniswa kwangempela e-Ghana; u-Elbadawi (1999) ebheka usizo kuphaneli yamazwe angama-62 asathuthuka kanye no-White no-Wignaraja (1992) eSri Lanka. Lokhu kuhambisana nokutholwe ngaphambilini ngu-Opoku-Afari et al. (2004) ngomthelela wosizo kwizinga langempela lokushintshana kwezimali eGhana; Elbadawi (1999) ebheke usizo ephaketheni lamazwe asathuthuka angu-62 kanye noWhite noWignaraja (1992) eSri Lanka. +143 Economics This result however contradicts earlier findings by Sackey (2001) on aid to Ghana, Ogun (1995) on aid to Nigeria and Nyoni (1998) on aid to Tanzania. Hierdie resultaat weerspreek egter vroeëre bevindings deur Sackey (2001) oor hulp aan Ghana, Ogun (1995) oor hulp aan Nigerië en Nyoni (1998) oor hulp aan Tanzanië. Sephetho se le ge go le bjalo se thulana le dikhwetšo tša peleng tša Sackey (2001) ka ga thušo ya Ghana, Ogun (1995) ka ga thušo ya Nigeria le Nyoni (1998) ka ga thušo ya Tanzania. Kodwa lomphumela uphikisana nemiphumela yangaphambili ka-Sackey (ngowe-2001) ngosizo e-Ghana, ngu-Ogun (ngowe-1995) ngosizo maqondana ne-Nayijeriya kanye no-Nyoni (ngowe-1998) ngosizo maqondana neThanzaniya. Kodwa-ke lomphumela uphikisana nemiphumela etholwe phambilini ngu-Sackey (ngowe-2001) ngosizo e-Ghana, ngu-Ogun (ngowe-1995) ngosizo maqondana ne-Nigeria kanye no-Nyoni (ngowe-1998) ngosizo eTanzania. Hierdie resultaat weerspreek egter vroeëre bevindinge deur Sackey (2001) oor hulp aan Ghana, Ogun (1995) oor hulp aan Nigerië en Nyoni (1998) oor hulp aan Tanzanië. Hierdie resultaat weerspreek egter vroeëre bevindings deur Sackey (2001) oor hulp aan Ghana, Ogun (1995) oor hulp aan Nigerië en Nyoni (1998) oor hulp aan Tanzanië. Sephetho se se le bjalo se ganetšana le dikutollo tša pejana tša Sackey (2001) mabapi le thušo ya Ghana, Ogun (1995) mabapi le thušo ya Nigeria le Nyoni (1998) mabapi le thušo ya Tanzania. Le ge go le bjalo, phetho ye e ganetšana le diphetho tša pele tša Sackey (2001) ka thušo go Ghana, Ogun (1995) ka thušo go Nigeria le Nyoni (1998) ka thušo go Tanzania. Le ge go le bjale, dipoelo tše di thulana le dikutollo tša peleng tša Sackey (2001) ka ga thušo go Ghana, Ogun (1995) ka ga thušo go Nigeria le Nyoni (1998) ka ga thušo go Tanzania. Nokho, lo mphumela uphikisana nemiphumela yangaphambilini eyatholwa nguSackey (2001) ngosizo oluya eGhana, u-Ogun (1995) ngosizo oluya eNigeria kanye noNyoni (1998) ngosizo oluya eTanzania. Nokho, lo mphumela uyaphikisana nokutholakele kwangaphambilini kukaSackey (2001) ngoxhaso eGhana, u-Ogun (1995) ngoxhaso eNigeria noNyoni (1998) ngoxhaso eTanzania. Lo mphumela nokho uphikisana nokutholwe ngaphambilini ngu-Sackey (2001) ngosizo oluya eGhana, u-Ogun (1995) ngosizo oluya eNayjeriya kanye no-Nyoni (1998) ngosizo oluya eThanzaniya. +144 Economics However the Dutch-disease effect is not experienced via the loss of export competitiveness, because the exchange rate appreciation is mitigated by monetary policy positioning and overdependence on imports due to low levels of domestic production in these countries. Die Nederlandse siekte-effek word egter nie ervaar deur die verlies aan uitvoermededingendheid nie, want die wisselkoersappresiasie word versag deur monetêre beleidposisionering en oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae vlakke van binnelandse produksie in hierdie lande. Die Hollandse siekte effek word egter nie ervaar deur die verlies aan uitvoermededingendheid nie, want die wisselkoersappresiasie word versag deur monetêre beleidposisionering en oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae vlakke van binnelandse produksie in hierdie lande. Le ge go le bjalo khuetšo ya malwetši a Dutch ga e itemogelwe ka tahlegelo ya phadišano ya diromelwantle, ka lebaka la gore go hlatloga ga seelo sa phapantšho go fokotšwa ke go bewa maemong a pholisi ya ditšhelete le go ithekga kudu ka dithoto tša ka ntle ka lebaka la maemo a fase a tšweletšo ya ka nageng ka dinageng tše. Kodwa umphumela wesifo seDashi awuzange uzwelwe ngokusebenzisa ukulahlekelwa ukuncintisana kokuthekeliswayo, ngoba ukukhuphuka kwezinga lokushintshana kwancishiswa isikhundla senqubomgomo yokwemali Kanye nokuzimela okwedlulele kokungeniswayo ngenxa yamazinga aphansi okukhiqizwa kwasekhaya kulawa mazwe. Kodwa-ke, umthelela wesifo saseDashi awuzange uzwiwe ngokusebenzisa ukulahlekelwa ukuncintisana kokuhambisa impahla emazweni angaphandle, ngoba ukukhula kwezinga lokushintshana emakethe yezimali kwancishiswa isikhundla senqubomgomo yezezimali kanye nokuzimela okwedlulele kokungeniswa kwempahla ezweni ngenxa yamazinga aphansi okukhiqizwa kwasekhaya kulawa mazwe. Die Hollandse-siekte effek word egter nie ervaar via die verlies aan uitvoer mededingendheid nie, omdat die wisselkoersverhoging versag word deur monetêre beleidsposisionering en oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae vlakke van binnelandse produksie in hierdie lande. Die Nederlandse-siekte-effek word egter nie ervaar deur die verlies aan uitvoermedededing nie, omdat die wisselkoersappresiasie versag word deur monetêre beleidsposisionering en oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae vlakke van binnelandse produksie in hierdie lande. Le ge go le bjalo, seabe sa bolwetši bja Dutch ga se itemogelwe ka go lahlegelwa ke bokgoni bja go phadišana ga thekišo ya dinaga tša ka ntle, ka gobane koketšego ya theko ya tšhelete e fokotšwa ke maemo a pholisi ya ditšhelete le go ithekga kudu ka thekišo ya dinaga tša ka ntle ka lebaka la maemo a fase a tšweletšo ya ka nageng mo dinageng tše. Le fa go le bjalo, seabe sa bolwetši bja maDutch ga se sa itemogwa ka lebaka la tahlegelo ya tlhōlo ya dithoto ka ntle, ka gobane kelo ya phapano ya ditšhelete e fokotswa ke maemo a leano la ditšhelete le go ithekga kudu ka go reka ka ntle ka lebaka la maemo a fase a tlhahiso ya ka gae dinageng tše. Le ge go le bjale seabe sa bolwetši bja Netherlands ga se itemogelwe ka tsela ya tahlegelo ya phenkgišano ya go romela ditšwleetša dinageng tše dingwe, ka gobane koketšego ya dithekišo tša ditšwleetša e fokotšwa ke maemo a melawana ya ditšhelete le go tshepha kudu go go reka ka dinageng tše dingwe ka lebaka la maemo a fase a tšweletšo ya ka nageng ka mo dinageng tše. Nokho umthelela we-Dutch-disease awuzwakali ngokulahlekelwa ukuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe, ngoba ukwanda kwenani lokushintshisana kwezimali kuncishiswa yindlela inqubomgomo yezimali emi ngayo nokuthembela ngokweqile ekungenisweni kwezimpahla ngenxa yamazinga aphansi okukhiqiza kwasekhaya kula mazwe. Nokho umphumela we-Dutch-disease awuzwakali ngokulahlekelwa ukuncintisana kokuthekelisa, ngoba ukukhuphuka kwesilinganiso sokushintshaniswa kwemali kuncishiswa yisikhundla senqubomgomo yezimali kanye nokuncika kakhulu ekuthengeni kwangaphandle ngenxa yezinga eliphansi lokukhiqizwa kwasekhaya kula mazwe. Nokho-ke umphumela wesifo sase-Dutch awuzwakali ngokulahlekelwa amandla okuncintisana kokuthunyelwa kwamanye amazwe, ngoba ukwenyuka kwezinga lokuncishiswa kwemali kunciphiswa ukubekwa kwenqubomgomo yemali kanye nokuncika ngokweqile ekuthengeni kwamanye amazwe ngenxa yamazinga aphansi okukhiqizwa kwasekhaya kulawa mazwe. +145 Economics The worsening of the current account deficit is more driven by overdependence on imports due to low domestic production capacity than the loss of export competitiveness emanating from an appreciation of the real exchange rate due to remittance inflows. Die verergering van die tekort op die lopende rekening word meer gedryf deur oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae binnelandse produksievermoë as die verlies aan uitvoermededingendheid wat voortspruit uit 'n appresiasie van die reële wisselkoers as gevolg van oorbetalingsinvloeie. Go mpefala ga tlhaelelo ya akhaonto ya bjale go hlohleletšwa kudu ke go ithekga kudu ka dithoto tša ka ntle ka lebaka la bokgoni bja fase bja tšweletšo ya ka gare ga naga go feta tahlegelo ya phadišano ya diromelwantle yeo e tšwago go tebogo ya seelo sa nnete sa phapantšho ka lebaka la go tsena ga ditšhelete tša go romelwa. Ukuba kubi kakhulu kwe-akhawunti yokuntulekayo yamanje ihanjiswa ikakhulukazi ukuzimela okwedlulele kokungenayo ngenxa yobubanzi bokukhiqiza kwasekhaya okuphanzi kunokulahlekelwa ukuncintisana kokuthekeliswayo okuvela ekwehleni kwezinga lokushintshana langempela ngenxa yokungenayo okwamukelwayo. Ukuba kubi kakhulu kokunganeli kwi-akhawunti yamanje kuqhutswa ikakhulukazi ukuzimela okwedlulele ngokungenakwempahla ezweni ngenxa kobukhulu bokukhiqiza kwasekhaya okuphansi kunokulahlekelwa ukuncintisana kokungena kwezimphla zakwamanye amazwe angaphandle okuvela ekwehleni kwezinga langempela lokushintshana emakethe yezezimali ngenxa yezimali ???? ezingenayo. Die verergering van die lopende rekening tekort word meer gedryf deur oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae binnelandse produksiekapasiteit as die verlies aan uitvoer mededingendheid wat voortspruit uit 'n waardevermeerdering van die reële wisselkoers as gevolg van oorbetalings. Die verswakking van die lopende rekening tekort word meer gedryf deur oorafhanklikheid van invoere as gevolg van lae binnelandse produksievermoë as die verlies aan uitvoermededingervermoë wat voortspruit uit 'n waardering van die werklike wisselkoers as gevolg van oordragbetalingsinvloei. Go mpefala ga tlhaelo ya akhaonto ya bjale go hlohleletšwa kudu ke go ithekga kudu ka theko ya dinaga tša ntle ka lebaka la bokgoni bjo bo tlokego bja tšweletšo ya ka nageng go feta tahlegelo ya phadišano ya thekišo ya dinaga tša ntle yeo e tšwago go hlatlogeng ga tekanyo ya nnete ya phanyišano ka lebaka la go elela ga ditšhelete tša diromelwa. Go mpefala ga sekoloto sa bjale sa akhaonto go gatišitšwe kudu ke go ithekga kudu ka go tsena ga dithoto ka ntle ka lebaka la bokgoni bjo bo fokoditšwego bja tlhagiso ya mo gae go feta tahlegelo ya bokgoni bja go rekisa ka ntle bjo bo tšwago go go oketšega ga sekelo sa phapano ya ditšhelete ka lebaka la go tsena ga tšhelete ya ditšhelete tša bodikela. Go mpefala ga tlhaelelo ya ditšhelete tša bjale go bakwa kudu ke go tshepha kudu go go reka ka dinageng tše dingwe ka lebaka la bokgoni bja fase bja tšweletšo ya ka nageng go feta tahlegelo ya phenkgišano ya go romela ditšhelete dinageng tše dingwe ka lebaka la go oketšega ga boleng bja phapanyetsano ya makgonthe ka lebaka la go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo ya ditšhelete ka dinageng tše dingwe. Ukukhula kwesikweletu se-akhawunti yamanje kubangelwa kakhulu ukuthembela ngokweqile ekungenisweni kwezimpahla ngenxa yobuncane bomthamo wokukhiqiza wasekhaya kunokulahlekelwa yikhono lokuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe okuvela ekunyukeni kwenani lokushintshisana langempela ngenxa yokungena kwemali ethunyelwa ngabasebenzi abasebenza kwamanye amazwe. Ukukhula kokuntuleka kwe-akhawunti yamanje kudalwa kakhulu ukuthembela ngokweqile ekungenisweni kwempahla ngenxa yokukwazi ukukhiqiza okuphansi kwezwe kunokulahlekelwa ukuncintisana kokuthekelisa okuvela ekwenyukeni kwenani langempela lokushintshaniswa kwemali ngenxa yokungena kwemali yezisebenzi ezisebenza phesheya. Ukwanda kwesikwenetuli se-current account kuqhutshwa kakhulu ukuthembela ngokweqile ekuthengeni kwamanye amazwe ngenxa yomthamo wokukhiqiza ophansi wasekhaya kunokulahlekelwa amandla okuncintisana kwamanye amazwe okubangelwa ukwazisa kwezinga lokuguqulwa kwemali yangempela ngenxa yokungena kwemali yokuthumela. +146 Economics Furthermore, overdependence on imports implies that there is a greater probability that remittances are spent on tradables than non-tradables whiles fiscal expenditure is also more geared towards tradables than non-tradables. Verder impliseer oorafhanklikheid van invoere dat daar 'n groter waarskynlikheid is dat oorbetalings aan verhandelbares bestee word as nieverhandelbares terwyl fiskale uitgawes ook meer op verhandelbares as nieverhandelbare gerig is. Verder impliseer oorafhanklikheid van invoere dat daar 'n groter waarskynlikheid is dat oorbetalings aan verhandelbares as nieverhandelbares bestee word terwyl fiskale uitgawes ook meer op verhandelbares as nieverhandelbare gerig is. Go feta fao, go ithekga kudu ka dithoto tša ka ntle go ra gore go na le kgonagalo ye kgolo ya gore ditšhelete tšeo di rometšwego di dirišwe go dilo tšeo di rekišwago go feta tšeo di sa gwebišego mola ditshenyegelo tša ditšhelete le tšona di lebišitšwe kudu go dilo tšeo di rekišwago go feta tšeo di sa gwebišego. Ukwengeza kulokho, ukuzimela okudlulele kokungenayo kusho ukuthi kukhona amathuba kakhulu okuthi okwamukelwayo kungasetshenziselwa okokuhweba kunaloko okungeke kuhwetshwe ngakho ngenkathi izindleko zezimali (zefisikali) zimiswe ikakhulukazi maqondana nokuhwetshwa ngakho kunaloko okungahwetshwa ngakho. Ukwengeza kulokho, ukuzimela okudlulele empahleni engenayo kusho ukuthi kukhona amathuba amaningi okuthi izimali zingasetshenziselwa okokuhweba kunaloko okungeke kuhwetshwe ngakho ngenkathi izindleko zezimali (zefisikali) ziqondiswe ikakhulukazi kulokho okuhwetshwa ngakho kunaloko okunganakuhwetshwa ngakho. Verder impliseer oormatige afhanklikheid van invoere dat daar 'n groter waarskynlikheid is dat oorbetalings aan verhandelbare goedere en dienste bestee word as aan nie-verhandelbare goedere en dienste, terwyl fiskale besteding ook meer gerig is op verhandelbare goedere en dienste as op nie-verhandelbare goedere en dienste. Verder impliseer oorafhanklikheid van invoere dat daar 'n groter waarskynlikheid is dat oordragte aan verhandelbare goedere bestee word as aan nie-verhandelbare goedere, terwyl fiskale besteding ook meer op verhandelbare goedere gerig is as op nie-verhandelbare goedere. Go feta fao, go ithekga kudu ka thekišo ya ntle go ra gore go na le kgonagalo e kgolo ya gore ditšhelete tšeo di romelwago gae di šomišwe go dilo tšeo di rekišwago le go rekiwa go feta tšeo di sa rekišwego le go rekiwa mola tšhelete ya mmušo e lebane kudu le dilo tšeo di rekišwago le go rekiwa go feta tšeo di sa rekišwego le go rekiwa. Gape, go ithekela ka ntle kudu go ra gore go na le kgonagalo e kgolo ya gore tšhelete ye e romelwago e šomišwa go dilo tšeo di rekegago go feta tšeo di sa rekegago, mola le tšhelete ya mmušo e lebišitšwe kudu go dilo tšeo di rekegago go feta tšeo di sa rekegago. Go feta moo, go tshepha kudu go go reka ka dinageng tše dingwe go ra gore go na le kgonagalo ye kgolo ya gore phetišetšo ya ditšhelete e šomišetšwa ditšweletšwa tša kgwebo go feta ditšweletšwa tše e sego tša kgwebo mola e le gore ditshenyegelo tša ditšhelete tša mmušo le tšona di nepišitšwe kudu go ditšweletšwa tša kgwebo go feta ditšweletšwa tše e sego tša kgwebo. Ngaphezu kwalokho, ukuthembela ngokweqile ekungenisweni kwezimpahla kusho ukuthi maningi amathuba okuthi imali ethunyelwa ngabasebenzi isetshenziselwe izimpahla ezithengiswayo kunalezo ezingathengiswa, kuyilapho izindleko zikahulumeni nazo zibheke kakhulu ezimpahleni ezithengiswayo kunalezo ezingathengiswa. Ngaphezu kwalokho, ukuncika ngokweqile kokungeniswa kwempahla kusho ukuthi kunamathuba amakhulu okuthi izimali ezithunyelwa ekhaya zisetshenziswe ezintweni ezithengiswayo kunokuthi ezingathengiswayo kanti nezindleko zikahulumeni nazo zigxile kakhulu ezintweni ezithengiswayo kunokuthi ezingathengiswayo. Ngaphezu kwalokho, ukuthembela ngokweqile ekuthengeni kwamanye amazwe kusho ukuthi maningi amathuba okuthi izimali ezithunyelwayo zichithwe ezintweni ezithengisekayo kunezo ezingatholakali ngenkathi izindleko zezimali nazo zigxile kakhulu ezintweni ezithengisekayo kunezo ezingatholakali. +147 Economics With time this would generate increased demand for imports which could result in a depreciation of the real exchange rate due to demand for foreign exchange. Met verloop van tyd sal dit 'n groter vraag na invoer genereer wat kan lei tot 'n depresiasie van die reële wisselkoers as gevolg van die vraag na buitelandse valuta. Ge nako e dutše e eya se se tla hlola nyakego ye e oketšegilego ya dithoto tša ka ntle tšeo di ka feletšago ka go fokotšega ga boleng bja seelo sa nnete sa phapantšho ka lebaka la nyakego ya phapantšho ya dinaga tša ka ntle. Ngokuhamba kwesikhathi loku kuzokhiqiza izimfuno ezengeziwe zokungenisa ezingaba nomphumela wokwehlisa izinga lokushintshana langempela ngenxa yezimfuno zokutshintshana kwangaphandle. Ngokuhamba kwesikhathi lokhu kuzokhiqiza izimfuno ezengeziwe zokungenisa kwezimpahla ezweni ezingaba nomphumela wokwehla kwezinga langempela lokushintshana ezimathe zemali ngenxa yezimfuno zokutshintshana ezimakethe zemali kwaamazwe angaphandle. Mettertyd sou dit 'n verhoogde vraag na invoere genereer, wat kan lei tot 'n depresiasie van die reële wisselkoers as gevolg van die vraag na buitelandse valuta. Met verloop van tyd sou dit verhoogde vraag na invoere genereer, wat kan lei tot 'n waardevermindering van die werklike wisselkoers as gevolg van vraag na buitelandse valuta. Ge nako e dutše e eya se se tla tšweletša kgonagalo ya tlhora ya dinyakwa tša theko ya dithoto tša dinaga tša ntle tšeo di ka feletšago ka go theoga ga boleng bja tšhelete ya naga ka lebaka la dinyakwa tša tšhelete ya dinaga tša ntle. Ka nako, se se tla hlola kgolo ya tlhokelelo ya ditshweletšwa tša kantle, yeo e ka feleletšago ka go fokotšega ga sekelo sa dipapetšo sa nnete ka lebaka la tlhokelelo ya dipapetšo tša dinaga tše dingwe. Ge nako e dutše e sepela se se tla hlola nyakego ye e hlatlogilego ya go reka ka dinageng tše dingwe gomme se se ka feletša ka go theogela fase ga boleng bja kelo ya maleba ya phapanyetsano ka lebaka la nyakego ya phapanyetsano ya dinaga tše dingwe. Ngokuhamba kwesikhathi lokhu kungadala ukwanda kwesidingo sokungeniswa kwempahla okuholela ekwehleni kwenani langempela lokushintshaniswa kwezimali ngenxa yesidingo semali yangaphandle. Ngokuhamba kwesikhathi lokhu kungadala isidingo esandayo sokungenisa impahla okungaholela ekwehleni kwesilinganiso sokushintshaniswa kwemali sangempela ngenxa yesidingo semali yakwamanye amazwe. Ngokuhamba kwesikhathi lokhu kuzodala isidingo esikhuphukile sokungeniswa kwamanye amazwe okungadala ukwehla kwezinga lokushintshana langempela ngenxa yesidingo sokushintshaniswa kwamanye amazwe. +148 Economics This study posits that having adequate insight into what drives or constrain remittance inflows through formal channels is a prerequisite to directing remittances through formal channels and thereon for more productive uses. Hierdie studie stel voor dat om voldoende insig te hê in wat oorbetalingsinvloeie deur formele kanale dryf of beperk, 'n voorvereiste is om oorbetalings deur formele kanale te rig en daarna vir meer produktiewe gebruike. Hierdie studie stel voor dat om voldoende insig te hê in wat oorbetalingsinvloeie deur formele kanale dryf of beperk, 'n voorvereiste is om oorbetalings deur formele kanale te rig meer produktiewe gebruik daarna. Thuto ye e bea gore go ba le temogo ye e lekanego ya gore ke eng seo se hlohleletšago goba se thibelago go tsena ga ditšhelete ka dikanale tša semmušo ke senyakwa sa pele sa go lebiša ditšhelete tšeo di romelwago ka dikanale tša semmušo le go feta moo bakeng sa ditšhomišo tše di nago le tšweletšo kudu. Lolu cwaningo lubeka ukuthi ukuba nolwazi olwanele maqondana nokuqhuba noma ukuvimbela okungenayo okukhokhelwayo ngokusebenzisa izindlela ezisemthethweni okudingeka kuqala ukuqondisa izinkokhelo ezingenayo ngokusebenzisa izindlela ezisemthethweni kanye nangaphezu kwaloko okusetshenziselwa ukukhiqiza okwengeziwe. Lolu cwaningo lubeka ukuthi ukuba nolwazi olwanele ngokuthi yini eqhuba noma evimbela okungenayo okwamukelwayo ngokusebenzisa izindlela ezihlelekile kuyisidingo esikhulu sokuqondisa okungenayo okwamukelwayo ngokusebenzisa izindlela ezihlelekile kanye ngemuva kwaloko okusetshenziselwa ukukhiqiza okwengeziwe. Hierdie studie postuleer dat voldoende insig in wat remissie-invloeie deur formele kanale dryf of beperk, 'n voorvereiste is om remissies deur formele kanale te stuur en daarna vir meer produktiewe gebruike. Hierdie studie stel dat voldoende insig in wat die invloei van oorbetalings deur formele kanale dryf of beperk, 'n voorvereiste is om oorbetalings deur formele kanale te rig en daarna vir meer produktiewe gebruike. Nyakišišo ye e bolela gore go ba le kwešišo ya maleba ya seo se hlohleletšago goba se thibelago go tsena ga ditšhelete tša dithušo ka mekgwa ya semmušo ke selo sa bohlokwa go lebiša ditšhelete tša dithušo ka mekgwa ya semmušo gomme go tšwela pele go dirišwa ka tsela ye e tšweletšago kudu. Thutelo ye e šišinya gore go ba le kwešišo e lekanego ka ga se se hlohleletšago goba se thibelago go tsena ga ditšhelete tša go romelwa ka ditsela tša semmušo ke sešwantšhetšo sa go hlahla ditšhelete tša go romelwa ka ditsela tša semmušo gomme ka morago di šomišwe ka mokgwa o oketšago tlhagolego. Dinyakišišo tše di bolela gore go ba le kwešišo ye e lekanego mabapi le seo se hlohleletšago goba se šitišago go tsena ga ditšhelete ka ditšhanele tša semmušo ke selo seo se nyakegago go laola go romelwa ga ditšhelete ka ditšhanele tša semmušo le go di šomiša ka tsela ye e nago le tšweletšo kudu. Lolu cwaningo luveza ukuthi ukuba nokuqonda okwanele ngalokho okushukumisa noma okuthikameza ukungena kwemali ethunyelwa ngemigudu esemthethweni kuyisidingo esibalulekile sokuqondisa imali ethunyelwa ngemigudu esemthethweni futhi ngaleyo ndlela isetshenziswe ngezindlela ezikhiqiza kakhulu. Lolu cwaningo luphakamisa ukuthi ukuba nokuqonda okwanele kokuthi yini ehambisa noma evimbela ukugeleza kwemali yokuthumela ekhaya ngezindlela ezisemthethweni kuyisidingo esibalulekile sokuphatha leyo mali ngezindlela ezisemthethweni bese kuba nokusetshenziswa okukhiqizayo okwengeziwe. Lolu cwaningo lubeka ukuthi ukuba nokuqonda okwanele kulokho okushayelayo noma okucindezela ukungena kwemali ngokudluliswa kwemali ngezindlela ezisemthethweni kuyisidingo esibalulekile sokuqondisa ukudluliswa kwemali ngezindlela ezisemthethweni futhi lapho ukuze kusetshenziswe umkhiqizo omningi. +149 Economics This could stimulate export revenue over time which has an appreciating effect on the real exchange rate. Dit kan uitvoerinkomste oor tyd stimuleer wat 'n appresierende uitwerking op die reële wisselkoers het. Dit kan uitvoerinkomste met tyd stimuleer wat 'n appresierende uitwerking op die reële wisselkoers het. Se se ka hlohleletša letseno la diromelwantle ge nako e dutše e eya seo se nago le khuetšo ye e namellago go seelo sa nnete sa phapantšho. Loku kungashukumisa imali engenayo yokuthekeliswayo ekuhambeni kwesikhathi okunomphumela wokukhuphula ezingeni lokushitshana langempela. Ukwengeza kuloku, izimfuno ezengeziwe zokuthekelela zizokuba nomphumela onikeza izimpendulo zokwehla kwamandla email kwezasekhaya, okungaba futhi nomphumela wokukhuphuka kwezinga lokushintshana langempela. Dit kan uitvoerinkomste mettertyd stimuleer, wat 'n waardeverhogende effek op die reële wisselkoers het. Dit kan oor tyd uitvoerinkomste stimuleer wat 'n waarderende effek op die reële wisselkoers het. Se se ka hlohleletša letseno la thekišo ya ntle ge nako e eya leo le nago le khuetšo ya go hlatloga ga tekanyo ya kgwebišano ya nnete. Se se ka hlohleletša letseno la kantle ga naga mo nakong, leo le nago le khuetšo ya go oketša boleng bja sekhukhune sa nnete. Se se ka kaonafatša letseno la go romela dithoto dinageng tše dingwe ge nako e dutše e sepela gomme se se na le seabe sa go leboga boleng go tefelo ya nnete ya ditšhelete. Lokhu kungakhuthaza imali engenayo etholakala ngokuthekelisa ngokuhamba kwesikhathi okuba nomthelela wokwazisa esilinganisweni sangempela sokushintshaniswa kwemali. Lokhu kungakhuthaza imali engenayo yokuthekelisa ngokuhamba kwesikhathi okuneqhaza ekwenyukeni kwesilinganiso sokushintshaniswa sangempela. Lokhu kungakhuthaza imali engenayo yokuthekelisa ngokuhamba kwesikhathi enesithsalo sokubonga ngesilinganiso sokushintshana kwemali yangempela. +150 Economics Additionally, increased demand for imports would have a feedback effect on domestic inflation, which could also result in an appreciation of the real exchange rate. Boonop sal ʼn verhoogde vraag na invoere 'n terugvoereffek op binnelandse inflasie hê, wat ook 'n appresiasie van die reële wisselkoers tot gevolg kan hê. Go tlaleletša, nyakego ye e oketšegilego ya dithoto tša ka ntle e tla ba le khuetšo ya ditshwaotshwao go infleišene ya ka nageng, yeo gape e ka feletšago ka o gola ga seelo sa nnete sa phapantšho. Ukwengeza kuloku, izimfuno ezengeziwe zokuthekelela zizokuba nomphumela onikeza izimpendulo zokwehla kwamandla email kwezasekhaya, okungaba futhi nomphumela wokukhuphuka kwezinga lokushintshana langempela. Ukwengeza kulokhu, izimfuno ezengeziwe zokungeniswa kwezimpahla ezweni zizokuba nomphumela onikeza izimpendulo zokwehla kwamandla emali kwasekhaya, okungaba futhi nomphumela wokukhuphuka kwezinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali. Verder sou verhoogde vraag na invoere 'n terugvoereffek op binnelandse inflasie hê, wat ook tot 'n waardevermeerdering van die reële wisselkoers kan lei. Boonop sou verhoogde vraag na invoere 'n terugvoereffek op binnelandse inflasie hê, wat ook 'n waardering van die reële wisselkoers kan meebring. Go tlaleletša moo, tlhaelelo ya dinyakwa tša thekišo ya dithoto tša dinaga tša ka ntle e ka ba le khuetšo ya go boela morago godimo ga theko ya dilo ka nageng, yeo e ka feletšago ka go hlatloga ga boleng bja tšhelete ya naga ge e bapetšwa le tša dinaga tša ka ntle. Gape, kgolo ya tlhokelelo ya dithekiso tša kantle e ka ba le khuetšo go inflasione ya mo gae, yeo e ka feleletšago ka go oketša boleng bja sekelo sa tšhelete sa nnete. Godimo ga fao, nyakego ye e hlatlogilego ya go reka ka dinageng tše dingwe e tla ba le seabe sa tshekatsheko ya theko ya ka gae, seo gape se ka feletšago ka tebogo ya kelo ya nnete ya phapanyetsano. Ngaphezu kwalokho, ukwanda kwesidingo sokungeniswa kwempahla kungaba nomthelela obuyayo ekunyukeni kwamanani entengo yasekhaya, okungase futhi kuphumele ekunyukeni kwenani langempela lokushintshaniswa kwemali. Ngaphezu kwalokho, ukwanda kwesidingo sokungenisa impahla kungaba nomthelela wokuphendula ekukhuleni kwamanani ezimpahla ezweni, okungaholela ekwenyukeni kwenani langempela lokushintshisana. Ukwengeza, ukwanda kwesidingo sokungeniswa kwamanye amazwe kungaba nomthelela wokubuyisa intengo yezindleko zasekhaya, okungadala nokwenyuka kwezinga lokushintshana kwemali yangempela. +151 Economics The extent to which this latter appreciation, caused by increased export revenue and domestic inflation, mitigates the initial depreciation of the domestic currency, would determine the total effect of remittance inflows on imports and exports and therefore the direction of the trade balance in the long run (Singer, 2008). Die mate waartoe laasgenoemde appresiasie, veroorsaak deur verhoogde uitvoerinkomste en binnelandse inflasie, die aanvanklike depresiasie van die binnelandse geldeenheid versag, sal die totale effek van oorbetalingsinvloeie op invoere en uitvoere bepaal en dus die rigting van die handelsbalans op die langtermyn (Singer, 2008). Tekanyo yeo ka yona kgolo ye ya morago, yeo e hlotšwego ke koketšego ya letseno la diromelwantle le infleišene ya ka nageng, e fokotšago go fokotšega ga boleng bja mathomo bja tšhelete ya ka nageng, e tla laola palomoka ya khuetšo ya ditšhelete tše di tsenago tša ditšhelete go dithoto tša ka ntle le diromelwantle gomme ka fao ya laola tlhahlo ya tekatekano ya kgwebišano ka nako ye telele (Seopedi, 2008). Ububanzi baloku kukhuphuka kwakamuva, okubangelwa imali engenayo yezangaphandle engeziwe Kanye nokwehla kwamandla email kwezasekhaya, kunciphisa ukwehla kwemali yasekhaya yokuqala, kuzothola umphumela oyisamba wokungenayo okwamukelwayo phezu kokungenayo kanye nokuthekelisayo kanye nenkombandlela yokusele kohwebo esikhathini eside esizayo (ngu-Singer, ngowe-2008). Ubukhulu balokhu kukhuphuka kwakamuva, okubangelwa imali engenayo yokuhanjiswa kwezimpahla emazweni angaphandle kanye nokwehla kwamandla emali ekhaya, kunciphisa ukwehla kwemali ekhaya kokuqala, kuzonquma umthelela wokungena kwezimali ???? ngokuhanjiswa kwezipahla kamanye amazwe kanye nokulethwa kwezimpahla ezweni futhi ngalokho inkombandlela yokulinganiswa kohwebo esikhathini eside esizayo (ngu-Singer, ngowe-2008). Die mate waarin hierdie laasgenoemde waardevermeerdering, veroorsaak deur verhoogde uitvoerinkomste en binnelandse inflasie, die aanvanklike depresiasie van die binnelandse geldeenheid versag, sal die totale effek van oorbetalingsinvloei op invoere en uitvoere bepaal en dus die rigting van die handelsbalans op die lange duur (Singer, 2008). Die mate waartoe hierdie laaste waardering, veroorsaak deur verhoogde uitvoerinkomste en binnelandse inflasie, die aanvanklike depresiasie van die binnelandse geldeenheid versag, sal die totale effek van oordraginkomste op invoere en uitvoere bepaal en dus die rigting van die handelsbalans op die lang termyn (Singer, 2008). Bogolo bja theko ye ya morago, yeo e hlotšwego ke letseno le le oketšegilego la thekišo ya dinaga tša ka ntle le go hlatloga ga theko ya dilo ka nageng, ge e ka fokotša theko ya fase ya mathomo ya tšhelete ya naga, e tla laola khuetšo ka moka ya go tsena ga ditšhelete tša badiri go thekišong ya dinaga tša ka ntle le dinaga tša ka gare gomme ka fao e laole tsela ya tekanyo ya kgwebo mo lebakeng le letelele (Singer, 2008). Bogolo bja kamoo tumišo ye ya morago, yeo e bakilwego ke letseno le le oketšegilego la diyantle le tšwelopele ya ditheko ka gae, e fokotšago go theoga ga mathomo ga tšhelete ya naga, bo tla laetša seabe ka moka sa go tsena ga ditšhelete tša bašomi ka gae go diyantle le diyantšho gomme ka fao leeto la tekatekano ya kgwebo mo nakong e telele (Singer, 2008). Kelo yeo ka yona tebogo ye ya mafelelo, ye e bakilwego ke letseno leo le hlatlogilego la go romela ditšhelete dinageng tše dingwe le go kokomoga ga theko ya ka gae, e fokotšago go theogela fase ga boleng bja mathomo bja tšhelete ya ka nageng, go tla laola seabe ka botlalo sa go tsena ga ditšhelete tša thomelontši go ditšweletšwa tše di tsenywago ka nageng le go diromelwa dinageng tše dingwe le ka fao go kaonafatšwago ga palantšho ya kgwebo mo lebakeng le letelele (Singer, 2008). Izinga lapho lokhu kwazisa kwakamuva, okubangelwe yimali engenayo eyengeziwe yokuthekelisa kanye nokwehla kwamandla emali yasekhaya, kunciphisa ukwehla kwamandla emali yokuqala yohlobo lwemali yasekhaya, kunganquma umphumela ophelele wokungena kwemali ethunyelwa emazweni angaphandle ekungenisweni nasekuthunyelweni kwempahla ngaphandle ngakho-ke nesiqondiso sebhalansi yezohwebo ngokuhamba kwesikhathi (Singer, 2008). Ubukhulu bokuthi lokhu kwaziswa kwakamuva, okubangelwa yimali engenayo eyengeziwe yokuthekelisa kanye nokwenyuka kwamanani ezwe, kunciphisa kangakanani ukwehla kwasekuqaleni kwemali yasekhaya, kuzobeka umphumela ophelele wokungena kwemali yokuthumela ekhaya kokungenisa nokuthekelisa kanye nendlela yokulinganisela kwezentengiselwano esikhathini eside (Singer, 2008). Izinga lokwenyuka kwentengo kokuthumela kwamanye amazwe kanye nokukhuphuka kwentengo yokwenyuka kwentengo yokuthengisa kwamanye amazwe, okunciphisa ukwehla kwentengo yokuqala yesiliva lesizwe, kuzonquma umphumela wokufika kwemali yokuthumela kwamanye amazwe kanye nokuthumela kwamanye amazwe, ngakho-ke isiqondiso sesilinganiso sokulingana kwezohwebo ngokuhamba kwesikhathi (Singer, 2008). +152 Economics If the latter appreciation effect alleviates the initial short-run depreciation effect, then there would be a net deterioration of the trade deficit in the long run due to loss of export competitiveness. As laasgenoemde appresiasie-effek die aanvanklike korttermyn-depresiasie-effek verlig, sal daar 'n netto verswakking van die handelstekort op lang termyn wees as gevolg van verlies aan uitvoermededingendheid. As laasgenoemde appresiasie-effek die aanvanklike korttermyn-depresiasie-effek verlig, sal daar 'n netto verswakking van die handelstekort op die lang termyn wees as gevolg van verlies aan uitvoermededingendheid. Ge e le gore khuetšo ya morago ya kgolo e fokotša khuetšo ya mathomo ya go fokotšega ga boleng ya nako ye kopana, gona go tla ba le go senyega ga nnete ga tlhaelelo ya kgwebišano ka nako ye telele ka lebaka la tahlegelo ya phadišano ya diromelwantle. Uma ngabe umphumela wokukhula ususa umphumela wokuncipha wokuqala wokugijima okufishane, ngakho-ke kuzokuba nokwehla okuyinethi kokuntuleka kohwebo esikhathi eside ngenxa yokulahlekelwa ukuncintisana kokukhiphela ngaphandle. Uma ngabe umphumela wokukhula ususa umthelela wokuncipha wokuqala esikhathini esifushane, ngakho-ke kuzokuba nokwehla okusele ekunganelini kohwebo esikhathi eside ngenxa yokulahlekelwa ukuncintisana kokuhanjiswa kwezimpahla emazweni angaphandle. Indien die latere waarderings-effek die aanvanklike korttermyn-depresiasie-effek verlig, dan sal daar 'n netto verswakking van die handelstekort op die lang termyn wees as gevolg van verlies aan uitvoer-mededingendheid. As die laasgenoemde waarderings-effek die aanvanklike korttermyn-waardeverminderingseffek verlig, sal daar 'n netto verswakking van die handelsbalanstekort op die lang termyn wees as gevolg van die verlies aan uitvoermededingervermoë. Ge eba khuetšo ya theko ya godimo ya morago e fokotša khuetšo ya theko ya tlase ya mathomo ya lebakanyana, gona go tla ba le go senyega mo go feletšego ga tlhaelo ya kgwebo mo lebakeng le letelele ka lebaka la go lahlegelwa ke phadišano ya thekišo ya dinaga tša ntle. Ge e ba e le gore khuetšo ya morago e fokotša khuetšo ya pele ya go theoga mo nakong ya pejana, gona go tla ba le go senyega ga palo ya kgwebo mo nakong e telele ka lebaka la go lahlegelwa ke bokgoni bja go rekisa ka ntle. Ge e le gore seabe sa tebogo sa mafelelo se fokotša seabe sa mathomo sa go fokotšega ga boleng bja dithoto mo lebakeng le lekopana, go tla ba le go mpefala ga palomoka ya tlhaelelo ya kgwebo mo lebakeng le letelele ka lebaka la tahlegelo ya phenkgišano ya go romela dithoto dinageng tše dingwe. Uma umphumela wokwazisa wokugcina unciphisa umphumela wokuqala wokwehla kwentengo yesikhashana, khona-ke kuzoba nokwanda kokubi kokushoda kwezohwebo ngokuhamba kwesikhathi ngenxa yokulahlekelwa ukuncintisana kokuthekelisa. Uma umphumela wokwazisa wakamuva unciphisa umphumela wokuqala wokwehla kwesikhashana, khona-ke kuzoba nokonakala okuphelele kwesikweletu sokuhweba esikhathini eside ngenxa yokulahlekelwa ukuncintisana kokuthumela ngaphandle. Uma umphumela wokwazisa wokugcina unciphisa umphumela wokuqala wokwehla kwentengo wesikhathi esifishane, khona-ke kuzoba nokuwohloka kwensalela yokuhweba ngokuhamba kwesikhathi ngenxa yokulahlekelwa amandla okuncintisana kokuthumela ngaphandle. +153 Economics On the contrary, if the latter appreciation effect does not mitigate the initial depreciation effect, then the current account deficit would not worsen from the loss of export competitiveness perspective. Inteendeel, as laasgenoemde appresiasie-effek nie die aanvanklike depresiasie-effek versag nie, sal die tekort op die lopende rekening nie vererger vanuit die verlies aan uitvoermededingendheidsperspektief nie. Inteendeel, as laasgenoemde appresiasie-effek nie die aanvanklike depresiasie-effek versag nie, sal die tekort op die lopende rekening nie toeneem as gevolg van die verlies aan uitvoermededingendheidsperspektief nie. Go fapana le seo, ge e le gore khuetšo ya morago ya kgolo e sa fokotše khuetšo ya mathomo ya go fokotšega ga boleng, gona tlhaelelo ya akhaonto ya bjale e be e ka se mpefala go tšwa go pono ya tahlegelo ya phadišano ya diromelwantle. Ngokuphambene, uma ngabe umthelela wakamuva wokukhuphula ungakwazi ukunciphisa umphumela wokuqala wokwehlisa, loko kusho ukuthi ukuntuleka kwe-akhawunti yamanje akusoze kwaba kubi kakhulu kumbono wokulahlekelwa kokuncintisana kokukhishelwa ngaphandle. Ngokuphambene, uma ngabe umthelela wakamuva womtelela wokukhula ungakwazi ukunciphisa umthelela wokuqala wokwehlisa, loko kusho ukuthi ukunganeli kwi-akhawunti yamanje ngeke wenze kube kubi kakhulu kumbono wokulahlekelwa ukuncintisana kwezimpahla ezihanjiswa emazweni angaphandle. Inteendeel, indien die latere waarderings-effek nie die aanvanklike depresiasie-effek versag nie, dan sal die lopende rekening tekort nie vererger vanuit die perspektief van die verlies aan uitvoer mededingendheid nie. Inteendeel, as die laasgenoemde waarderings-effek nie die aanvanklike waardeverminderings-effek versag nie, sal die lopende rekening-tekort nie vererger vanuit die perspektief van die verlies aan uitvoermededingenheid nie. Go fapana le seo, ge eba khuetšo ya theko ya godimo ya morago ga moo ga e fokotše khuetšo ya theko ya tlase ya mathomo, gona tlhaelo ya akhaonto ya bjale e ka se ke ya mpefala go ya ka pono ya go lahlegelwa ke phadišano ya thekišo ya ntle. Ka lehlakoreng le lengwe, ge e ba khuetšo ya morago e sa fokotše khuetšo ya mathomo ya go theoga, gona sekoloto sa bjale sa akhaonte se ka se mpege go tšwa ponong ya tahlegelo ya go se kgone go gaisana le ditšweletšwa tša ka ntle. Go fapana le seo, ge e le gore seabe sa tebogo ya mafelelo ga se fokotše seabe sa mathomo sa tahlegelo ya boleng, gona tlhaelelo ya akhaonte ya bjale e ka se mpefale go tšwa go tahlegelo ya kwešišo ya phenkgišano ya go romela ditšwleetša dinageng tše dingwe. Ngokuphambene nalokho, uma umphumela wokwazisa wokugcina unganciphisi umphumela wokuqala wokwehla, khona-ke ukushoda kwe-akhawunti yamanje ngeke kube kubi kakhulu ngokombono wokulahlekelwa ukuncintisana kokuthekelisa. Ngakolunye uhlangothi, uma umphumela wokwazisa wakamuva unganciphisi umphumela wokuqala wokwehla kwenani, khona-ke isikweletu samanje asizukuba sibi kakhulu uma kubhekwa ukulahlekelwa ukuncintisana kwezohwebo. Ngokuphambene, uma umphumela wokwazisa wokugcina ungehlisi umphumela wokwehla kwentengo wokuqala, khona-ke isikhawulekiso se-akhawunti yamanje ngeke sibe sibi ngokulahlekelwa amandla okuncintisana kokuthumela kwamanye amazwe. +154 Economics There are however country-specific differences. Daar is egter landspesifieke verskille. Le ge go le bjalo go na le diphapano tša naga ye e itšego. Kodwa kukhona ukwehluka okuphathelene nezwe elithile ngalinye. Daar is egter landspesifieke verskille. Daar is egter landspesifieke verskille. Go na le diphapano tša dinaga ka noši. Le fa go le bjalo, go na le diphapano tše di kgethegilego tša dinaga. Le ge go le bjale go na le dipharologantšho tša go ya ka naga. Nokho, kukhona umehluko oqondene nezwe ngalinye. Nokho, kukhona umehluko othile ezweni ngalinye. Kukhona nokho umehluko wezwe elithile. +155 Economics Consistent with its dual economic impact remittances depreciates the real exchange rate in some countries and appreciates the real exchange rate in other countries. In ooreenstemming met die dubbele ekonomiese impak daarvan depresieer oorbetalings die reële wisselkoers in sommige lande en waardeer die reële wisselkoers in ander lande. Go sepelelana le khuetšo ya malakorepedi ya ditšhelete tša yona di fokotša boleng bja seelo sa nnete sa phapantšho dinageng tše dingwe le go godiša seelo sa nnete sa phapantšho dinageng tše dingwe. Ngokungaguquki maqondana nomthelela wezomnotho ophindiwe wokwamukelwayo okwehlisa izinga lokushitshana langempela kwamanye amazwe Kanye nokukhuphula izinga lokushintshana langempela kwamanye amazwe. Ngokuhambisana nomthelela wezomnotho ophindiwe izimali zehlisa izinga langempela lokushitshana ezimakethe zezimali kwamanye amazwe futhi zikukhuphula izinga langempela lokushitshana ezimakethe zezimali kwamanye amazwe. In ooreenstemming met sy dubbele ekonomiese impak, devalueer oorbetalings die reële wisselkoers in sommige lande en waardeer die reële wisselkoers in ander lande. In ooreenstemming met sy dubbele ekonomiese impak, verswak oorplasings die werklike wisselkoers in sommige lande en versterk die werklike wisselkoers in ander lande. Go ya ka khuetšo ya yona ya ekonomi ya bobedi, ditšhelete tšeo di romelwago nageng di theola tekanyo ya kgwebišano ya mmaraka dinageng tše dingwe mola di e hlatloša dinageng tše dingwe. Go dumelelana le khuetšo ya yona ya ekonomi ya bobedi, ditšhelete tše di romelwago di fokotša sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete dinageng tše dingwe gomme di oketša sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete dinageng tše dingwe. Go sepelelana le seabe sa yona sa bobedi sa ekonomi, phetišetšo ya ditšhelete e theogela fase ka kelo ya maleba ya phapanyetsano ka dinageng tše dingwe le go leboga kelo ya maleba ya phapanyetsano ka dinageng tše dingwe. Ngokuhambisana nomthelela wayo ophindwe kabili kwezomnotho, izimali ezithunyelwa emazweni ziyanciphisa izinga lokushintshaniswa kwemali langempela kwamanye amazwe kanti zikhulisa izinga lokushintshaniswa kwemali langempela kwamanye amazwe. Ngokuhambisana nomthelela wayo wezomnotho ophindwe kabili, izimali ezithunyelwa ekhaya zinciphisa izinga lokushintshisana kweqiniso kwamanye amazwe futhi zikhuphula izinga lokushintshisana kweqiniso kwamanye amazwe. Ngokuhambisana nomthelela wayo wezomnotho ophindwe kabili, izimali ezithunyelwa kwamanye amazwe zehlisa izinga lokushintshana kwamanye amazwe, bese zithanda inani langempela lokushintshana kwamanye amazwe. +156 Economics Countries in which remittances depreciate the real exchange rate are associated with import dominated foreign sectors and terms of trade. Lande waar oormaking en die reële wisselkoers depresieer, word geassosieer met invoeroorheersde buitelandse sektore en handelsvoorwaardes. Dinaga tšeo go tšona ditšhelete tšeo di romelwago di fokotšago boleng bja seelo sa nnete sa phapantšho di amana le mafapha a dinaga tša ka ntle ao a laolwago ke dithoto tša ka ntle le dipeelano tša kgwebišano. Amazwe lapho okwamukelwayo kunciphisa izinga lokushintshana langempela ahambisana nezigaba zokuthelekela ngaphandle ezibusayo Kanye nemibandela yohwebo. Amazwe lapho izimali zinciphisa izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali ezihlotshaniswa nemikhakha yangaphandle yokungena kwezimpahla ezweni obusayo kanye nemibandela yohwebo. Lande waarin oorbetalings die reële wisselkoers devalueer, word geassosieer met invoer-gedomineerde buitelandse sektore en ruilvoet. Lande waarin oordragte die werklike wisselkoers laat daal, word geassosieer met invoer-gedomineerde buitelandse sektore en handelsvoorwaardes. Dinaga tšeo tefelo tša ditšhelete di theogantšhago tekanyo ya nnete ya phanyišano di amana le mafapha a dinaga tša ntle ao a laolwago ke thekišo ya dinaga tša ntle le maemo a kgwebišano. Dinaga tšeo diphetogo tša ditšhelete di fokotšago sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete di amanwa le mafapha a kantle a go laolwa ke go reka kantle le maemo a kgwebo. Dinaga tšeo go tšona phetišetšo ya ditšhelete e fokotšago boleng bja yona ka go phapanyetsano ya makgonthe di amantšhwa le makala a dinaga tše dingwe ao a tletšego ka go tlišwa ga ditšhelete le dipeelano tša kgwebišano. Amazwe lapho izimali ezithunyelwa emazweni angaphandle zehlisa izinga lokushintshisana langempela zihlotshaniswa nemikhakha yangaphandle elawulwa ukungeniswa kwempahla kanye nemigomo yezohwebo. Amazwe lapho izimali ezithunyelwa ekhaya zinciphisa izinga lokushintshisana langempela ahlotshaniswa nezimboni zangaphandle eziphethwe ukungenisa kanye nezimo zokuhweba. Amazwe lapho ukuthunyelwa kwemali kuyehla ngesilinganiso sokushintshana sangempela ahlotshaniswa nemikhakha yangaphandle elawulwa ukungenisa kanye nemibandela yokuhweba. +157 Economics This raises the likelihood of remittances being spent more on tradables, rather than non-tradables. Dit verhoog die waarskynlikheid dat oorbetalings meer aan verhandelbare items bestee word, eerder as nieverhandelbare items. Dit verhoog die waarskynlikheid dat oorbetalings eerder aan verhandelbare items as nieverhandelbare items bestee word. Se se rotoša kgonagalo ya gore ditšhelete tšeo di romelwago di dirišwe kudu go dilo tšeo di ka gwebišwago, go e na le tšeo di ka se gwebišego. Loku kuphakamisa okungenzeka kokuthi okwamukelwayo kusetshenziswe ngokwengeziwe kokuhwetshwa ngako, kunaloko okungahwetshwa ngako. Loku kuphakamisa amathuba ezimali ezingasetshenziswa kakhudlwana kokuhwetshwa ngako, kunaloko okungeke kwahwetshwa ngako. Dit verhoog die waarskynlikheid dat oorbetalings meer op verhandelbare goedere bestee sal word, eerder as nie-verhandelbare goedere. Dit verhoog die waarskynlikheid dat oordragte meer aan verhandelbare goedere bestee sal word, eerder as aan nie-verhandelbare goedere. Se se hlatloša kgonagalo ya gore ditšhelete tšeo di romelwago gae di šomišwe kudu go dilo tšeo di rekišwago, go na le go šomišwa go dilo tšeo di sa rekišwego. Se se phahamisa monyetla wa gore ditšhelete tše di romelwago di šomišwe kudu go tše di rekegago, go fapana le tše di sa rekegago. Se se oketša kgonagalo ya gore phetišetšo ya ditšhelete e ka šomišwa kudu go ditšweletšwa tša go gweba ka ditšhelete, e sego tšeo di sa gweba ka ditšhelete. Lokhu kwandisa amathuba okuthi imali ethunyelwa ekhaya isetshenziswe kakhulu ezintweni ezidayisekayo, kunokuba kwezingadayiseki. Lokhu kukhulisa amathuba okuthi izimali ezithunyelwe ekhaya zichithwe kakhulu ezintweni ezithengiswayo, kunokuba ezingathengiseki. Lokhu kukhuphula amathuba okuthi izimali ezithunyelwayo zisetshenziswe kakhulu ezintweni ezithengisekayo, kunezingathengiseki. +158 Economics Fiscal expenditure in these countries is also geared more towards traded goods than non-traded goods. Fiskale uitgawes in hierdie lande is ook meer gerig op verhandelde goedere as nieverhandelde goedere. Fiskale uitgawes in hierdie lande is ook meer gerig op verhandelde as nieverhandelde goedere. Ditshenyegelo tša ditšhelete dinageng tše le tšona di lebišitšwe kudu go dithoto tšeo di gwebišwago go feta dithoto tšeo di sa gwebišwago. Izindleko ze kulawa mazwe nazo zilungiselelwe ikakhulukazi ukuqondana nempahla okuhwetshwa ngayo kunalezo okungahwetshwa ngazo. Izindleko zezezimali kulawa mazwe nazo zilungiselelwe ikakhulukazi ukuqondana nempahla okuhwetshwa ngayo kunalezo okungeke kwahwetshwa ngazo. Fiskale besteding in hierdie lande is ook meer gerig op verhandelde goedere as nie-verhandelde goedere. Fiskale uitgawes in hierdie lande is ook meer gerig op verhandelde goedere as op nie-verhandelde goedere. Ditšhenyagalelo tša ditšhelete mo dinageng tše di lebane kudu le dithoto tšeo di rekišwago go feta dithoto tšeo di sa rekišwego. Ditshenyagalelo tša ditšhelete dinageng tše di lebane kudu le dithoto tše di rekišwago go feta tše di sa rekišwego. Tšenyegelo ya motšhelo ka mo dinageng tše le yona e nepišitšwe kudu go dithoto tše di rekwago go feta dithoto tše di sa rekwego. Ukuchitha imali kukahulumeni kula mazwe nakho kuqondiswe kakhulu ezimpahleni ezithengiswayo kunasezingathengiswa. Izindleko zezimali kulezi zizwe nazo zibhekiswe kakhulu ezintweni ezithengiswayo kunalezo ezingathengiswayo. Izindleko zentela kulawa mazwe nazo zigxile kakhulu ezintweni ezidayiswayo kunezimpahla ezingatshalwanga. +159 Economics Secondly, the economic impact of remittance inflows has been found to vary from region to region. Tweedens is gevind dat die ekonomiese impak van oorbetalingsinvloei van streek tot streek verskil. Sa bobedi, khuetšo ya ekonomi ya ditšhelete tše di tsenago tša tšhelete e hweditšwe e fapana go ya ka dilete. Okwesibili, umthelela wezomnotho wokungenayo okwamukelwayo kuye kwatholakala kwehlukile ukusuka esifundazweni esinye ukuya kwesinye. Okwesibili, umthelela wezomnotho wokungenayo okwamukelwayo uye watholakala ukuthi uhlukile ukusuka esifundazweni esinye ukuya kwesinye. Tweedens is daar gevind dat die ekonomiese impak van oorbetalingsverskuiwings van streek tot streek verskil. Tweedens is daar gevind dat die ekonomiese impak van geldstroom-invloei van streek tot streek verskil. Sa bobedi, khuetšo ya ekonomi ya tšhelete yeo e romelwago nageng e hweditšwe e fapana go ya ka selete. Sa bobedi, khuetšo ya ekonomi ya go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete e hweditšwe e fapana go ya ka selete. Sa bobedi, seabe go ekonomi sa go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo go hweditšwe gore se fapana go ya ka dilete. Okwesibili, umthelela wezomnotho wokungenela kwemali ethunyelwa ekhaya kutholakale ukuthi uyahluka ukusuka esifundeni kuya kwesinye. Okwesibili, umthelela wezomnotho wokungena kwemali ethunyelwa ekhaya kutholakale ukuthi uyahlukahluka ukusuka esifundeni ukuya kwesinye. Okwesibili, umthelela wezomnotho wokungena kwemali yokudluliswa kwemali uye watholakala ukuthi uyahluka ngokwezifunda. +160 Economics Consequently, monetary policy is positioned to strengthen the real exchange rate. Gevolglik is monetêre beleid geposisioneer om die reële wisselkoers te versterk. Ka lebaka leo, pholisi ya ditšhelete e beilwe maemong a go maatlafatša seelo sa nnete sa phapantšho. Ngenxa yalokhu, inqubomgomo yokwemali ibekwe esikhundleni sokuqinisa izinga lokushintshana langempela. Ngenxa yalokhu, inqubomgomo yokwemali ibekwe esikhundleni sokuqinisa izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali. Gevolglik is monetêre beleid geposisioneer om die reële wisselkoers te versterk. Gevolglik is monetêre beleid geposisioneer om die werklike wisselkoers te versterk. Ka lebaka leo, molao wa tšhelete o beakantšwe go tiiša tekanyo ya kgwebišano ya mmaraka. Ka lebaka leo, leano la ditšhelete le beilwe go matlafatša sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete. Ka lebaka la se, melawana ya ditšhelete e beilwe go matlafatša kelo ya nnete ya phapanyetsano. Ngenxa yalokho, inqubomgomo yezimali ibekwe endaweni yokuthi iqinise izinga lokushintshaniswa kwemali langempela. Ngakho-ke, inqubomgomo yezimali ibekwe ukuze iqinise izinga lokushintshaniswa langempela. Ngakho-ke, inqubomgomo yemali ibekwe ukuze kuqiniswe izinga lokushintshana langempela. +161 Economics In countries where remittances have an appreciating effect on the real exchange rate, monetary policy is positioned to mitigate this appreciating effect. In lande waar oorbetalings 'n appresierende effek op die reële wisselkoers het, is monetêre beleid geposisioneer om hierdie appresiërende effek te versag. Dinageng tšeo go tšona go romelwa ga tšhelete go nago le khuetšo ya go godiša seelo sa kgonthe sa phapantšho, pholisi ya tšhelete e beilwe maemong a go fokotša mafelelo a a go leboga. Emazweni lapho okwamukelwayo kunomphumela owehlisayo phezu kwezinga lokushintshana langempela, inqubomgomo yokwemali ibekwe esikhundleni sokunciphisa lomphumela wokwehla. Emazweni lapho izimali izinkokhelo zinomthelela wokwehlisa izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali, inqubomgomo yokwemali ibekwe esikhundleni sokunciphisa loomthelela wokwehla. In lande waar oorbetalings 'n waarderende effek op die reële wisselkoers het, is monetêre beleid geposisioneer om hierdie waarderende effek te versag. In lande waar oordragte 'n waarderende effek op die reële wisselkoers het, is monetêre beleid geposisioneer om hierdie waarderende effek te versag. Dinageng tšeo ditšhelete tša go romelwa di nago le khuetšo ya go hlatloga ga tekanyo ya nnete ya phanyišano ya ditšhelete, molao wa tša ditšhelete o beakanyeditšwe go fokotša khuetšo ye ya go hlatloga. Dinageng tšeo ditšhelete tše di romelwago ke bašomi di nago le khuetšo ya go oketša boleng bja rate ya phapano ya ditšhelete, leano la ditšhelete le beilwe go fokotša khuetšo ye ya go oketša boleng. Ka dinageng tšeo go tšona phetišetšo ya ditšhelete go nago le seabe sa tebogo go tefelo ya maleba ya phapanyetsano, melawana ya ditšhelete e maemong a go fokotša seabe se sa tebogo. Emazweni lapho imali ethunyelwa emazweni angaphandle inomthelela wokukhuphula izinga lokushintshaniswa kwemali langempela, inqubomgomo yezimali ibekwe endaweni yokunciphisa lo mthelela wokukhuphuka. Emazweni lapho izimali ezithunyelwa ekhaya zinemiphumela yokwenyusa izinga lokushintshisana langempela, inqubomgomo yezimali ibekwe ukuze inciphise lo mphumela wokwenyuka. Emazweni lapho ukudluliselwa kwemali kunomphumela wokwazisa izinga langempela lokushintshana, inqubomgomo yemali ibekwe ukunciphisa lo mphumela wokwazisa. +162 Economics An import dominant terms of trade further strengthens this depreciating effect on the real exchange rate, mitigating the appreciating effect of remittance inflows. 'n Belangrike oorheersende handelsvoorwaarde versterk hierdie depresiasie-effek op die reële wisselkoers verder, wat die appresiërende effek van oorbetalingsinvloei versag. Dipeelano tše bohlokwa tše di bušago tša kgwebišano di maatlafatša gape khuetšo ye ya go fokotšega ga boleng go seelo sa nnete sa phapantšho, go fokotša khuetšo ye e lebogago ya go tsena ga ditšhelete tša go romelwa. Imibandela yohwebo ebusayo yokukhiphela ngaphandle iqhubeka iqinise umphumela wokwehliswa kwezinga lokushitshana ngempela, inciphisa umphumela wokwehla kokungenayo okwamukelwayo. Imibandela yohwebo emikhulu yokukhweba iqhubeka iqinise umthelela wokwehliswa kwezinga langempela lokushitshana ezimakethe zezimali, inciphisa umthelelela wokwehla kwezinkokhelo. 'n Invoer dominante ruilvoet versterk hierdie depresiasie-effek verder op die reële wisselkoers, wat die waardeverhogende effek van oorbetalings-invloei versag. 'n Invoer dominante handelsvoorwaardes versterk verder hierdie deprekerende effek op die reële wisselkoers, wat die appresierende effek van oordragbetalingsinvloei versag. Ditlamorago tša thekišo ya dinaga dišele tšeo di lego godimo di maatlafatša kudu khuetšo ye ya go theogela fase ga theko ya tšhelete ya naga go thekišanong ya dinaga dišele, di fokotša khuetšo ya go hlatloga ga theko ya tšhelete ya naga ya go romelwa ga ditšhelete nageng. Melao ya kgwebo ya go laola go tsenya ka ntle e tiiša le go feta seabe se se fokotsang boleng bja diphetogo tša ditšhelete, e fokotsa seabe sa go oketša boleng bja go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete tša bodikela. Melawana ya kgwebišano ye e tletšego kudu ya go reka ditšwleetša dinageng tše dingwe e maatlafatša seabe se sa go theogela fase ga boleng go tefelo ya maleba ya ditšwleetša tša lefase, ya fokotša seabe sa go leboga ga go tsena ga ditšhelete tša phetišetšo ya ditšhelete. Amathermo okuhweba abusa ukungeniswa kwamanye amazwe aqinisa kakhulu lo mphumela wokwehla kwenani lokushintshisana kwangempela, anciphise umphumela wokukhuphuka kwenani lokungeniswa kwemali ethunyelwa ekhaya. Imigomo yokuhweba ehamba phambili yokungenisa izimpahla iqinisa kakhulu lo mphumela wokwehla kwenani lemali yangempela, inciphisa umphumela wokwenyuka kwemali engenayo yokudluliselwa. Imibandela yokuhweba ehola phambili yokungenisa iqhubeka nokuqinisa lo mphumela wokwehla kwenani lokuguqulwa kwemali yangempela, kunciphisa umphumela wokwazisa wokungena kwemali yokudluliswa kwemali. +163 Economics We also find reverse causality between remittances and the real exchange rate. Ons vind ook omgekeerde kousaliteit tussen oorbetalings en die reële wisselkoers. Re hwetša gape le lebaka la go pušetšo morago magareng ga ditšhelete tše di romelwago le seelo sa nnete sa phapantšho. Siphinde futhi sithole imbangela nje ehlehlayo ngaphakathi kokwamukelwayo kanye nezinga lokushintshana ngempela. Siphinde futhi sithole imbangela ehlehlayo phakathi kwezinkokhelo kanye nezinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali. Ons vind ook omgekeerde kousaliteit tussen oorbetalings en die reële wisselkoers. Ons vind ook omgekeerde oorsaaklikheid tussen oorplasings en die werklike wisselkoers. Re hwetša gape le kgokagano ya tšhušumetšano yeo e fetogilego magareng ga ditšhelete tšeo di romelwago gae le tekanyo ya nnete ya phanyišano ya ditšhelete. Re le bona lebaka la go boelana magareng ga ditšhelete tše di romelwago le sekelo sa nnete sa phapano ya ditšhelete. Re hwetša gape kamano ya seemo ka seemo magareng ga phetišetšo ya ditšhelete le kelo ya maleba ya phapanyetsano. Siphinde sithole ukubuyisana okungahleliwe phakathi kokuthunyelwa kwemali kanye nezinga lokushintshaniswa kwemali langempela. Siphinde sithole ubudlelwano obuphambene phakathi kokuthunyelwa kwemali ekhaya kanye nezinga lokushintshisana langempela. Sithola futhi ukuhlobana phakathi kokudluliselwa kwemali kanye nezinga langempela lokushintshana. +164 Economics While the real exchange rate Granger-causes remittances contemporaneously, remittances Granger-cause the real exchange rate asynchronously with a two-period lag. Terwyl die reële wisselkoers oorbetalings gelyktydig Granger-veroorsaak, Granger-veroorsaak oorbetalings die reële wisselkoers asinchronies met 'n vertraging van twee periodes. Le ge seelo sa nnete sa phapanyetsano Granger-se hlola ditšhelete tša go romelwa ka nako e tee, ditšhelete tša go romelwa Granger-di hlola seelo sa nnete sa phapanyetsano ka go se sepelelane le go šalela morago ga nako ye mebedi. Ngenkathi i-Granger yezinga lokushintshisana langempela-ibangela ngesikhathi esifanayo nokwamukelwayo, i-Granger yokwamukelayo-ibangela izinga lokushintshana langempela ngokulinganayo ukubambezeleka kwezikhathi ezihleliwe ezimbili. Ngenkathi izimbangela zika-Granger zezinga langempela lokushintshisana ezimakethe zezimali lezimali lenzeka ngesikhathi esifanayo, izimbangela zika-Granger zezinga langempela lokushintshisana ezimakethe zezimali ngesinye isikhathi. Terwyl die reële wisselkoers remittansies gelyktydig Granger-veroorsaak, Granger-veroorsaak remittansies die reële wisselkoers asynchroon met 'n twee-periode vertraging. Terwyl die werklike wisselkoers terselfdertyd oordragte Granger-veroorsaak, veroorsaak oordragte die werklike wisselkoers asynchroon met 'n twee-periode vertraging. Ge tekanyo ya kgwebišano ya mmaraka wa dinaga dišele e ka hlohleletša ditšhelete tše di romelwago gona bjale, ditšhelete tše di romelwago di hlohleletša tekanyo ya kgwebišano ya mmaraka wa dinaga dišele ka go se swane le ka morago ga dinako tše pedi. Le ge tekanyo ya phapanyetsano ya nnete e baka ditšhelete tša go romelwa ga tšhelete ka nako e tee, ditšhelete tša go romelwa ga tšhelete di baka tekanyo ya phapanyetsano ya nnete ka go se swane le nako ka go diega ga mekhutšo e mebedi. Le ge e le gore kelo ya maleba ya phapanyetsano ya Granger e baka go romelwa ga ditšhelete ka nako e tee, go romelwa ga ditšhelete ga Granger go baka kelo ya maleba ya phapanyetsano ya maleba ka go se lekane ka paka ya go diegišwa ga dinako tše pedi. Nakuba izinga lokushintshaniswa kwemali langempela libanga ukuthunyelwa kwemali ngesikhathi esisodwa ngokwe-Granger, ukuthunyelwa kwemali kubanga izinga lokushintshaniswa kwemali langempela ngokungahambisani nesikhathi ngesikhathi esibekiwe esiyizikhathi ezimbili. Ngenkathi izinga lokushintshaniswa langempela libangela izimali ezithunyelwa ekhaya ngesikhathi esifanayo ngokwe-Granger, izimali ezithunyelwa ekhaya zibangela izinga lokushintshaniswa langempela ngokwe-Granger ngokungahambisani nesikhathi ngokubambezeleka kwezikhathi ezimbili. Ngenkathi izinga langempela lokushintshana kwe-Granger-causes remittances kanyekanye, remittances Granger-causes izinga langempela lokushintshana asynchronously nge-two-period lag. +165 Economics In spite of a common macroeconomic policy convergence framework, spatial dynamics are mainly driven by specific countries in each region. Ten spyte van 'n gemeenskaplike makro-ekonomiese beleidskonvergensieraamwerk, word ruimtelike dinamika hoofsaaklik deur spesifieke lande in elke streek gedryf. Go sa šetšwe tlhako ya kopanyo ya pholisi ya ekonomikgolo ye e tlwaelegilego, diphetogo tša sebaka di hlohleletšwa kudu ke dinaga tše di itšego ka seleteng se sengwe le se sengwe. Nanoma kukhona uhlaka lokuhlangana kwenqubomgomo yezomnotho okukhulu, igebe elinamandla lihanjiswa ngokucacile ngamazwe acacisiwe esifundeni ngasinye. Yize kukhona uhlaka lokuhlangana kwenqubomgomo yezomnotho omkhulu, uguquguquko lwendawo luqhutshwa ngokucacile ngamazwe acacisiwe esifundeni ngasinye. Ten spyte van 'n gemeenskaplike makro-ekonomiese beleidskonvergensieraamwerk, word ruimtelike dinamika hoofsaaklik aangedryf deur spesifieke lande in elke streek. Ten spyte van 'n gemeenskaplike makro-ekonomiese beleidskonvergensieraamwerk, word ruimtelike dinamika hoofsaaklik deur spesifieke lande in elke streek gedryf. Go sa šetšwe tlhako ya tlhomi ya phihlelelo ya pholisi ya makroekonomi ye e tlwaelegilego, maatla a sekgoba a hlohleletšwa kudu ke dinaga tše itšego ka seleteng se sengwe le se sengwe. Le ge go na le lenaneo le le tlwaelegilego la poledišano ya dipholisi tša ekonomi ya makro, mekgwa ya selegae e laolwa kudu ke dinaga tše itšego seleteng se sengwe le se sengwe. Ka ntle le tlhako ya mohlakanelwa ya melawana ya ekonomi ya kgolo, diphetogo tša mafelo di laolwa kudu ke dinaga tše itšego ka seleteng se sengwe le se sengwe. Naphezu kohlaka oluvamile lokuhambisana kwenqubomgomo yezomnotho, amandla endawo aqhutshwa kakhulu amazwe athile esifundeni ngasinye. Ngaphandle kokuhambisana okuvamile kwemigomo yezomnotho, izimo zesikhala ziqhutshwa kakhulu amazwe athile esifundeni ngasinye. Ngaphandle kohlaka lokuhlangana kwenqubomgomo ye-macroeconomic evamile, ukuguquguquka kwendawo kuqhutshwa kakhulu amazwe athile esifundeni ngasinye. +166 Economics In the EAC region a shock to the real exchange rate of Uganda will impact the real exchange rates of Rwanda and Burundi in the same direction. In die EAC-streek sal 'n skok in die reële wisselkoers van Uganda die reële wisselkoerse van Rwanda en Burundi in dieselfde rigting beïnvloed. Seleteng sa EAC go tšhoga ga seelo sa nnete sa phapantšho sa Uganda go tla ama ditekanyo tša nnete tša phapantšho ya Rwanda le Burundi ka tsela ye e swanago. Esifundeni se-EAC ukwethuswa kwezinga lokushintshana langempela lase-Uganda lizawuthelela amazinga okushintshana angempela ase-Ruwanda nase-Burundi kwinkombandlela efanayo. Esifundeni se-EAC ukwethuka kwezinga langempela lokushintshana emakethe yezimali yase-Uganda lizothelela amazinga angempela okushintshana emakethe yezimali e-Ruwanda nase-Burundi kwinkombandlela efanayo. In die OAG-streek sal 'n skok vir die reële wisselkoers van Uganda die reële wisselkoerse van Rwanda en Burundi in dieselfde rigting beïnvloed. In die Oos-Afrikaanse Gemeenskap (EAC) sal 'n skok aan die werklike wisselkoers van Uganda die werklike wisselkoerse van Rwanda en Burundi in dieselfde rigting beïnvloed. Ka seleteng sa EAC, tšhitišo go tekanyo ya nnete ya phanyišano ya tšhelete ya Uganda e tla ama tekanyo ya nnete ya phanyišano ya tšhelete ya Rwanda le Burundi ka tsela e swanago. Ka selete sa EAC, tshenyo go sekelo sa phapanyetsano sa Uganda e tla ama ditekanyetšo tša phapanyetsano tša nnete tša Rwanda le Burundi ka tsela e swanago. Ka seleteng sa EAC masetlapelo go tefelo ya makgonthe ya ditšhelete a Uganda a tla ama ditefelo tša makgonthe tša ditšhelete tša Rwanda le Burundi ka tsela ye e swanago. Esifundeni se-EAC, ukushaqeka kwenani langempela lokushintshaniswa kwezimali e-Uganda kuzothinta amanani angempela okushintshaniswa kwezimali e-Rwanda naseBurundi ngendlela efanayo. Esifundeni se-EAC, ukushaqeka kwenani langempela lokushintshaniswa kwemali e-Uganda kuzothinta amanani wangempela okushintshaniswa kwemali e-Rwanda nase-Burundi ngendlela efanayo. Esifundeni se-EAC ukuthuthumela kwezinga langempela lokushintshana kwe-Uganda kuzoba nomthelela ezilinganisweni zangempela zokushintshana kwe-Ruwanda kanye ne-Bhurundi ngendlela efanayo. +167 Economics Similarly in the UEMOA region a shock to the real exchange rate of any of the countries will impact the real exchange rates of the other countries in the region in the same direction, in the absence of any intervention by monetary authorities. So ook sal ʼn skok in die reële wisselkoers van enige van die lande in die UEMOA-streek die reële wisselkoerse van die ander lande in die streek in dieselfde rigting beïnvloed, in die afwesigheid van enige ingryping deur monetêre owerhede. So ook sal ʼn skok in die reële wisselkoers van enige van die lande in die UEMOA-streek die reële wisselkoerse van die ander lande in die streek in dieselfde rigting beïnvloed as daar nie deur monetêre owerhede ingegryp word nie. Ka mo go swanago ka seleteng sa UEMOA go tšhoga ga seelo sa nnete sa phapanyetsano sa efe goba efe ya dinaga go tla ama ditekanyo tša nnete tša phapantšho tša dinaga tše dingwe ka seleteng ka tsela ye e swanago, ka go se be gona ga tsenogare efe goba efe ya balaodi ba ditšhelete. Ngokufanayo esifundeni se-UEMOA ukwethuswa kwezinga lokushintshana langempela kwanoma yiliphi lalawa mazwe lizokuba nomthelela wezinga lokushintshana langempela lamanye amazwe esifundeni enkombandleleni efanayo, uma kungekho ukungenela kweziphathimandla zokwemali. Ngokufanayo esifundeni se-UEMOA ukwethuka kwezinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali kwanoma yiliphi lalawa mazwe lizokuba nomthelela ezingeni langempela lokushintshanaezimakethe zezimali zamanye amazwe esifundeni enkombandleleni efanayo, uma kungekho ukungenela kweziphathimandla zokwemali. Net so sal 'n skok vir die reële wisselkoers van enige van die lande in die UEMOA-streek die reële wisselkoerse van die ander lande in die streek in dieselfde rigting beïnvloed, in die afwesigheid van enige ingryping deur monetêre owerhede. Net so sal 'n skok aan die reële wisselkoers van enige van die lande in die UEMOA-streek die reële wisselkoerse van die ander lande in die streek in dieselfde rigting beïnvloed, in die afwesigheid van enige ingryping deur monetêre owerhede. Ka mo go swanago ka seleteng sa UEMOA, tšhoganetšo go tekanyo ya nnete ya phanyišano ya naga efe goba efe e tla ama ditekanyo tša nnete tša phanyišano tša dinaga tše dingwe ka seleteng ka tsela e swanago, ge eba ga go na tsereganyo ya balaodi ba tša ditšhelete. Ka mo go swanago, seleteng sa UEMOA, tshusumetso go sekhukhune sa nnete sa phapanyetsano sa naga efe goba efe e tla ama ditekanyetšo tša diphapanyetsano tša nnete tša dinaga tše dingwe seleteng ka tsela e swanago, ge go se na tsenyo ya balaodi ba ditšhelete. Go swana le ka seleteng sa UEMOA masetlapelo go tefelo ya makgonthe ya phapanyetsano ya naga efe goba efe a tla ama ditefelo tša makgonthe tša dinaga tše dingwe ka mo seleteng ka tsela ye e swanago, ge go se be gona ga tsenogare efe goba efe ka balaodi ba ditšhelete. Ngokufanayo esifundeni se-UEMOA ukushaqeka kwenani langempela lokushintshaniswa kwezimali kunoma yiliphi izwe kuzothinta amanani angempela okushintshaniswa kwezimali kwamanye amazwe esifundeni ngendlela efanayo, uma kungekho ukungenelela okuvela kwiziphathimandla zezimali. Ngokufanayo esifundeni se-UEMOA, ukushaqeka kwezinga lokushintshaniswa kwemali yangempela kwanoma yiliphi izwe kuzothinta amazinga okushintshaniswa kwemali yangempela kwamanye amazwe esifundeni ngendlela efanayo, uma kungekho kungenelela okuvela kwiziphathimandla zezimali. Ngokufanayo esifundeni se-UEMOA ukuthuthumela kwezinga langempela lokushintshana kwanoma yiliphi lalamazwe kuzoba nomthelela ezilinganisweni zangempela zokushintshana kwamanye amazwe esifundeni ngendlela efanayo, lapho kungekho kungenelela kweziphathimandla zemali. +168 Economics In the SADC region, the real exchange rate of Botswana, South Africa, Swaziland and Mozambique are positively correlated whiles for the ECO region the real exchange rates of Gambia, Sierra Leone and Guinea also tend to move in the same direction. In die SAOG-streek is die reële wisselkoers van Botswana, Suid-Afrika, Swaziland en Mosambiek positief gekorreleer terwyl vir die ECO-streek die reële wisselkoerse van Gambië, Sierra Leone en Guinee ook geneig is om in dieselfde rigting te beweeg. Seleteng sa SADC, seelo sa nnete sa phapantšho sa Botswana, Afrika Borwa, Swaziland le Mozambique se amana gabotse mola go selete sa ECO ditekanyo tša nnete tša phapantšho tša Gambia, Sierra Leone le Guinea le tšona di na le tshekamelo ya go sepela ka tsela ye e swanago. Esifundeni se-SADC, izinga lokushintshana langempela lase-Botswana, eNingizimu Afrika, eSwazini kanye nase-Mozambiki lihlobene kahle ngenkathi esifundeni se-ECO izinga lokushintshana langempela lase-Gambiya, e-Sierra Leone kanye nase-Guinea livame ukushukumela enkombandleleni efanayo. Esifundeni se-SADC, izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali e-Botswana, eNingizimu Afrika, eSwazini kanye nase-Mozambiki lihlobene kahle ngenkathi esifundeni se-ECO izinga langempela lokushintshana ezimakethe zezimali e-Gambiya, e-Sierra Leone kanye nase-Guinea livame ukuya enkombandleleni efanayo. In die SADC-streek is die reële wisselkoerse van Botswana, Suid-Afrika, Swaziland en Mosambiek positief gekorreleer, terwyl die reële wisselkoerse van Gambië, Sierra Leone en Guinee in die ECO-streek ook geneig is om in dieselfde rigting te beweeg. In die SAOG-streek is die reële wisselkoers van Botswana, Suid-Afrika, Swaziland en Mosambiek positief gekorreleer, terwyl vir die ECO-streek die reële wisselkoerse van Gambië, Sierra Leone en Guinee ook geneig is om in dieselfde rigting te beweeg. Ka seleteng sa SADC, tekanyo ya nnete ya phanyišano ya tšhelete ya Botswana, Afrika Borwa, Swaziland le Mozambique di amana gabotse mola go selete sa ECO, ditekanyo tša nnete tša phanyišano ya tšhelete tša Gambia, Sierra Leone le Guinea le tšona di na le tshekamelo ya go sepela ka tsela e swanago. Ka selete sa SADC, sekelo sa nnete sa phapanyetsano sa Botswana, Afrika Borwa, Swaziland le Mozambique se amana ka tsela e botse, mola ka selete sa ECO, dikelo tsa nnete tsa phapanyetsano tsa Gambia, Sierra Leone le Guinea le tsona di na le mokgwa wa go sepela ka tsela e tee. Ka seleteng sa SADC, dikelo tša makgonthe tša ditšhelete tša Botswana, Afrika Borwa, Swaziland le Mozambique di amantšhwa gabotse mola ka seleteng sa ECO dikelo tša makgonthe tša ditšhelete tša Gambia, Sierra Leone le Guinea le tšona di fela di sepela ka tsela ye e swanago. Esifundeni se-SADC, izinga lokushintshisana langempela le-Botswana, iNingizimu Afrika, iSwaziland neMozambique lihlobene ngendlela enhle kuyilapho esifundeni se-ECO amazinga okushintshisana angempela eGambia, eSierra Leone naseGuinea nawo evame ukuhamba ngendlela efanayo. Esifundeni se-SADC, izinga lokushintshisana langempela laseBotswana, eNingizimu Afrika, eSwazini naseMozambique lihambisana kahle kanti esifundeni se-ECO izinga lokushintshisana langempela laseGambia, eSierra Leone naseGuinea nalo lithambekele ekuhambeni ngendlela efanayo. Esifundeni se-SADC, izinga langempela lokushintshana kweBotswana, iNingizimu Afrika, iSwaziland neMozambikhi zihlotshaniswa kahle kuyilapho esifundeni se-ECO izinga langempela lokushintshana kweGambia, iSierra Leone kanye neGini nakho kuvame ukunyakaza ngendlela efanayo. +169 Economics Hence the regional-specific analysis adds tremendous value to the full sample estimation by clearly identifying the impact of remittances on the real exchange rate in each of these regions, which countries drive the regional spatial dependences and the direction of spill-over effects in regional exchange rate dynamics. Daarom voeg die streekspesifieke ontleding geweldige waarde by tot die volle steekproefskatting deur die impak van oorbetalings op die reële wisselkoers in elk van hierdie streke duidelik te identifiseer, watter lande die streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van oorspoeleffekte in streekswisselkoersdinamika. Daarom voeg die streekspesifieke ontleding aansienlike waarde by tot die volle steekproefskatting deur die impak van oorbetalings op die reële wisselkoers in elk van hierdie streke duidelik te identifiseer, watter lande die streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van oorspoeleffekte in streekswisselkoersdinamika. Ka fao tshekatsheko ye e itšego ya selete e tlaleletša boleng bjo bogolo go tekanyetšo ya sampole ka botlalo ka go šupa gabotse khuetšo ya ditšhelete tše di romelwago go seelo sa nnete sa phapantšho ka go ye nngwe le ye nngwe ya dilete tše, tšeo dinaga di sepetšago go ithekga ga sebaka sa selete le tlhahlo ya ditlamorago tša go tšhologa ka phapantšhong ya selete mafolofolo sekhahla. Ngakho-ke ukuhlaziya kwesifunda okucacile kufaka inani kakhulu kusilinganiselo esiyisampula ephelele ngokubonisa ngokucacile umthelela wokwamukelwayo ngaphezu kwezinga lokushintshana langempela esisodwa salezi zifunda, okungamazwe ahambisa ngazo ukuzimela kwigebe lesifundazwe Kanye nenkombandlela yemiphumela yokuchithekela kukushukuma kwezinga lokushintshana lesifunda. Ngakho-ke ukuhlaziya kwesifunda okucacile kufaka inani kakhulu kusilinganiselo esiyisampula ephelele ngokuhlonza ngokucacile umthelela wezinkokhelo ngezinga langempela lokushintshisana ezimakethe zezimali lesifunda ngasinye, okungamazwe aqhuba ukuzimela kwendawo yesifundo kanye nenkombandlela yomthelela yokuchithekela ukguquguquka kwezinga lesifunda lokushintshana ezimakethe zezimali. Gevolglik voeg die streekspesifieke analise geweldige waarde toe tot die volledige steekproefskatting deur duidelik die impak van oorbetalings op die reële wisselkoers in elkeen van hierdie streke te identifiseer, watter lande die streeksruimtelike afhanklikhede dryf, en die rigting van oorloop-effekte in streekswisselkoersdinamika. Dus voeg die streekspesifieke ontleding geweldige waarde toe tot die volledige steekproefberaming deur duidelik die impak van oordragbetalings op die werklike wisselkoers in elk van hierdie streke te identifiseer, watter lande die streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van oorspoeleffekte in streekswisselkoersdinamika. Ka fao tshekatsheko ye e ithekgilego le selete e oketša mohola wo mogolo go kakanyoleso ya disampole ka botlalo ka go hlaloša gabotse khuetšo ya ditšhelete tše di romelwago nageng go tekanyo ya nnete ya phanyišano ya ditšhelete seleteng se sengwe le se sengwe sa dilete tše, gore ke dinaga dife tšeo di hlohleletšago go itshekamela ga selete le selete, le gore ke kae moo khuetšo ya go phatlalala e yang gona ka gare ga maatla a phanyišano ya ditšhelete ya selete. Ka fao, tshekatsheko ya selete e oketša boleng bjo bogolo go tekolo ya disampole ka botlalo ka go hlatha gabotse khuetšo ya ditšhelete tša go romelwa ga tšona dinageng tše dingwe godimo ga sekelo sa phapano ya ditšhelete sa nnete go selete se sengwe le se sengwe, dinaga tšeo di hlohleletšago go ithekgwa ga mafelo a selete le tsela ya diphetho tša go tšwa mafelong a mangwe go mafelong a mangwe mo diphetogong tša sekelo sa phapano ya ditšhelete sa selete. Ka fao tshekatsheko ya selete ka botlalo e tsenya boleng bjo bogolo go kakanyo ya sampole ka botlalo ka go hlaola gabotse seabe sa phetišetšo ya ditšhelete go tefelo ya maleba ya ditšhelete ka go ye nngwe le ye nngwe ya dilete tše, ke dinaga dife tšeo di hlohleletšago go ithekga ga mafelo ka dileteng le ka ga diabe tša go phatlalala ka go diphapano tša tefelo ya ditšhelete ka dileteng tše. Ngakho-ke ukuhlaziywa okugxile esifundeni kwengeza inani elikhulu ekulinganisweni kwesampula ephelele ngokukhomba ngokucacile umthelela wezimali ezithunyelwa emazweni angaphandle enanini langempela lokushintshaniswa kwemali esifundeni ngasinye salezi zifunda, ukuthi yimaphi amazwe aqhuba ukuncika kwesikhala sesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokuchichima kumandla okushintshaniswa kwemali yesifunda. Ngakho-ke ukuhlaziywa okukhethekile kwesifunda kungeza inani elikhulu ekulinganisweni kwesampula ephelele ngokukhomba ngokucacile umthelela wezithunywa zemali ezingenayo ezingeni langempela lokushintshaniswa kwemali kulezi zifunda, ukuthi yiziphi izizwe eziqhuba ukuncika kwesifunda nokuthi yikuphi ukuqondiswa kwemiphumela yokuchichima emandleni okushintshaniswa kwemali esifundeni. Ngakho-ke ukuhlaziya okuqondene nesifunda okwengeza inani elikhulu esilinganisweni esigcwele sesampula ngokuhlonza ngokucacile umthelela wokudluliselwa kwemali kwizinga langempela lokushintshana kwesilinganiso kulezi zifunda ngasinye, yiziphi amazwe eziqhuba ukuthembela ngokwendawo kwesifunda kanye nokuqondisa kwemiphumela yokusabalala ku-dynamics yenani lokushintshana kwesilinganiso sesifunda. +170 Economics It is capable of having either a positive or a negative impact on the recipient economy. Dit is in staat om óf 'n positiewe óf 'n negatiewe impak op die ontvangerekonomie te hê. E kgona go ba le khuetšo ye botse goba ye mpe go ekonomi ya moamogedi. Inekhono lokwazi ukuba nomthelela omubi noma omuhle emothweni owamukelwayo. Lunekhono lokukuba nomthelela omubi noma omuhle emothweni owamukelwayo. Dit is in staat om 'n positiewe of 'n negatiewe impak op die ontvanger-ekonomie te hê. Dit is in staat om óf 'n positiewe óf 'n negatiewe impak op die ontvanger-ekonomie te hê. E kgona go ba le khuetšo ye botse goba ye mpe go ekonomi yeo e amogelago. E ka ba le khuetšo ye botse goba ye mpe go ekonomi ya moamoledi. E kgona go ba le seabe se sebotse goba sa go se loke go ekonomi ye e e amogelago. Kungaba nomthelela omuhle noma omubi emnothweni otholayo. Kuyakwazi ukuba nomthelela omuhle noma omubi emnothweni womamukeli. Ikwazi ukuba nomthelela omuhle noma omubi emnothweni owutholayo. +171 Economics Consequently, SSA countries seeking to mitigate the negative externalities of remittance inflows or harness remittances through formal channels for more productive purposes must ensure adequate market sophistication in terms of the right financial products and services that align with the needs and wants of migrants and their households. Gevolglik moet Afrikalande suid van die Sahara wat poog om die negatiewe eksternaliteite van oorbetalingsinvloeie te versag of oorbetalings deur formele kanale vir meer produktiewe doeleindes te benut, voldoende markgesofistikeerdheid verseker in terme van die regte finansiële produkte en dienste wat ooreenstem met die behoeftes en begeertes van migrante en hul huishoudings. Ka lebaka leo, dinaga tša SSA tšeo di nyakago go fokotša ditlamorago tše mpe tša ka ntle tša letseno la ditšhelete tša go romelwa goba go šomiša ditšhelete tše di romelwago ka dikanale tša semmušo bakeng sa merero ye e nago le tšweletšo ye ntši di swanetše go netefatša gore mmaraka o raragane ka mo go lekanego go ya ka ditšweletšwa le ditirelo tša ditšhelete tše di nepagetšego tšeo di sepelelanago le dinyakwa le dinyakwa tša bafaladi le malapa a bona. Ngenxa yalokhu, amazwe e-SSA afuna ukunciphisa okwangaphandle okubi kokungenayo okwamukelwayo noma ukubopha okwamukelwayo ngokusebenzisa izindlela ezisemthethweni ngezinhloso zokukhiqiza ngokwengeziwe kumele ziqinisekise ubunkimbinkimbi bezimakethe obanele ngokuphathelene nemikhiqizo yezezimali efanele kanye nezinsizakalo eziqondanisa izidingo kanye nezimfuno zabafudukayo kanye nemindeni yabo. Ngenxa yalokhu, amazwe e-SSA afuna ukunciphisa okwangaphandle okubi okuvela ngapahndle kwezimali noma ukusebenzisa izimali ngokusebenzisa izindlela ezisehelekile zokukhiqiza ngokwengeziwe kufanele kuqinisekise ubunkimbinkimbi obanele bezimakethe ngokuphathelene nemikhiqizo efanele yezezimali nezinsizakalo eziqondaniswe nezidingo kanye nezimfuno zabafudukayo kanye nemindeni yabo. Gevolglik moet SSA-lande wat die negatiewe eksternaliteite van geldelike oorbetalings wil versag of oorbetalings deur formele kanale vir meer produktiewe doeleindes wil benut, verseker dat daar voldoende marksofistikasie is in terme van die regte finansiële produkte en dienste wat ooreenstem met die behoeftes en begeertes van migrante en hul huishoudings. Gevolglik moet SSA-lande wat poog om die negatiewe eksternaliteite van oordraginvloei te versag of oordragte deur formele kanale vir meer produktiewe doeleindes te benut, voldoende marksofistikasie verseker in terme van die regte finansiële produkte en dienste wat in lyn is met die behoeftes en begeertes van migrante en hul huishoudings. Ka fao, dinaga tša SSA tšeo di nyakago go fokotša ditlamorago tše mpe tša go tsena ga ditšhelete tša badiri ba dišaga goba go hlama ditšhelete tšeo ka mekgwa ya semmušo bakeng sa merero ye e atlegago kudu di swanetše go netefatša gore go na le bokgoni bjo bo lekanego bja mmaraka go ya ka ditšweletšwa tša ditšhelete tše di nepagetšego le ditirelo tšeo di amanago le dinyakwa le dikganyogo tša bafaladi le malapa a bona. Ka lebaka leo, dinaga tša SSA tšeo di nyakago go fokotša ditlamorago tše mpe tša go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete goba go diriša ditšhelete ka ditsela tša semmušo bakeng sa merero e e oketšago tlhago di swanetše go netefatsa bohlale bja mmaraka bjo bo lekanego mabapi le diporodakakgolo le ditirelo tša ditšhelete tšeo di dumelelago le dinyakwa le ditumo tša bafaladi le malapa a bona. Ka lebaka la se, dinaga tša SSA tšeo di nyakago go fokotša ditlamorago tše di sego tša loka tša go tsena ga ditšhelete goba go šomiša ditšhelete tšeo di romelwago ka ditšhanele tša semmušo go merero ya tšweletšo kudu di swanetše go netefatša gore go ba le tlhamo ye e lekanego ya mmaraka go ya ka ditšweletšwa le ditirelo tša maleba tša ditšhelete tšeo di sepelelanago le dinyakwa le dikganyogo tša bafaladi le ba malapa a bona. Ngenxa yalokho, amazwe e-SSA afuna ukunciphisa imiphumela emibi yokungena kwemali ethunyelwa ngabasebenzi abangaphandle noma ukusebenzisa imali ethunyelwa ngabasebenzi abangaphandle ngezindlela ezisemthethweni ngezinjongo ezikhiqiza kakhulu kumele aqinisekise ukuthi kunokuthuthuka okwanele kwemakethe ngokuya ngemikhiqizo nezinsizakalo ezifanele zezezimali ezihambisana nezidingo nezifiso zabantu abathuthele kwamanye amazwe nemindeni yabo. Ngakho-ke, amazwe ase-SSA afuna ukunciphisa imiphumela engemihle yokungeniswa kwemali noma ukusebenzisa izindlela ezisemthethweni zokuthumela imali ngezinhloso ezikhiqizayo kumele aqinisekise ukuvuthwa okwanele kwemakethe mayelana nemikhiqizo nezinsizakalo zezezimali ezifanele ezihambisana nezidingo nezifiso zabokufika nemindeni yabo. Ngakho-ke, amazwe e-SSA afuna ukunciphisa imiphumela engemihle yokungena kwemali noma ukuhlanganisa imali ngokudluliselwa kwemali ngemigudu ehlelekile ngezinjongo eziningi zokukhiqiza kumele aqinisekise ukuhlakaniphiswa okwanele kwemakethe mayelana nemikhiqizo yezimali efanele kanye nezinsizakalo ezihambisana nezidingo kanye nezifiso zabafuduki nemizi yabo. +172 Economics There must be adequate and attractive investment opportunities coupled with strong economic fundamentals such as exchange rate stability. Daar moet voldoende en aantreklike beleggingsgeleenthede wees tesame met sterk ekonomiese grondbeginsels soos wisselkoersstabiliteit. Go swanetše go ba le dibaka tša dipeeletšo tše di lekanego le tše di kgahlišago tšeo di kopantšwego le metheo ye e tiilego ya ekonomi go swana le go tsepama ga seelo sa phapantšho. Kumele kube khona amathuba otshalozimali anele nadonsayo ahanjiswa nokuyisisekelo kwezomnotho okunamandla okufana nezinga lokushintshana elingaguquguquki. Kufanele kube khona amathuba otshalozimali anele nahehayo ahambisana nesisekelo sezomnotho oqinile esifana nezinga lokushintshana ezimakethe zezimali elingaguquguquki. Daar moet voldoende en aantreklike beleggingsgeleenthede wees, tesame met sterk ekonomiese grondbeginsels soos wisselkoersstabiliteit. Daar moet voldoende en aantreklike beleggingsgeleenthede wees, gekoppel aan sterk ekonomiese grondbeginsels soos wisselkoersstabiliteit. Go swanetše go be le dibaka tša bohlokwa le tše di kgahlišago tša peeletšo tšeo di sepetšago le metheo ye maatla ya ekonomi bjalo ka go ya ka moo ditšhelete di ananywago ka gona. Go swanetše go ba le menyetla ya mašeleng ye e lekanego le ye e kgahlišago ye e kopantšwego le motheo o maatla wa ekonomi bjalo ka botsitso bja sekelo sa phapano ya ditšhelete. Go swanetše go ba le dibaka tše di lekanego le tšeo di nago le maatlakgogedi a dipeeletšo ge di kopanywa le metheo ye maatla ya ekonomi ya go swana le go se fetoge ga tefelo ya phapanyetsano. Kumele kube namathuba atshisayo futhi ahehayo okutshala imali kanye nezisekelo eziqinile zomnotho njengokuzinza kwezinga lokushintshaniswa kwemali. Kumele kube namathuba okutshalwa kwezimali anele futhi ahehayo ahambisana nezisekelo eziqinile zezomnotho ezifana nokuzinza kwesilinganiso sokushintshaniswa kwemali. Kumele kube namathuba okwanele nokuheha utshalozimali kuhlangene nezisekelo eziqinile zomnotho ezifana nokuzinza kwezinga lokushintshana. +173 Economics There is however a tradeoff between a strong exchange rate, export competitiveness and what level of current account deficit is sustainable. Daar is egter 'n afweging tussen 'n sterk wisselkoers, uitvoermededingendheid en watter vlak van tekort op die lopende rekening volhoubaar is. Daar is egter 'n balansruiling tussen 'n sterk wisselkoers, uitvoermededingendheid en watter vlak van tekort op die lopende rekening volhoubaar is. Le ge go le bjalo go na le kgwebišano magareng ga seelo se se tiilego sa phapantšho, phadišano ya diromelwantle le gore ke maemo afe a tlhaelelo ya akhaonto ya bjale ao a swarelelago. Kodwa lukhona uhwebo ngaphakathi kwezinga lokushintshana elinamandla, ukuncintisana kokuthunyelwa ngaphandle kanye nokuthi yiyiphi ileveli esimeme yokuntuleka kwe-akhawunti yamanje. Kodwa kukhona ukuhwebwebelana phakathi kwezinga lokushintshana ezimakethe zezimali elinamandla, ukuncintisana kokuthunyelwa kwezimpahla emazweni angaphandle kanye nokuthi yiliphi izinga elisimeme lokunganeli kwi-akhawunti yamanje. Daar is egter 'n kompromie tussen 'n sterk wisselkoers, uitvoer mededingendheid en watter vlak van lopende rekening tekort volhoubaar is. Daar is egter 'n kompromie tussen 'n sterk wisselkoers, uitvoermededingenheid en watter vlak van lopende rekeningtekort volhoubaar is. Go na le kgwebišano magareng ga tekanyokakanyo ya phapanyano ye maatla, tlholisano ya thekišontle le gore tekanyo ya tlhaelo ya akhaonto ya bjale ye e kgonthišegago ke efe. Le fa go le bjalo, go na le kgethollo magareng ga sekhahla sa phapanyetsano se matla, tlhodišano ya diyantle le boemo bjo bo ka kgotlelelwago bja sekoloto sa bjale sa akhaonte. Le ge go le bjale go na le phapanyetsano magareng ga kelo ya phapanyetsano ye maatla, phenkgišano ya go romela ditšwleetša dinageng tše dingwe le gore ke maemo afe a tlhaelelo ya diakhaonto tša bjale ao a ka swarelelago. Nokho, kukhona ukushintshisana phakathi kwesilinganiso sokushintsha esiqinile, ukuncintisana kokuthekelisa kanye nezinga lokushoda kwe-akhawunti yamanje elisimeme. Nokho, kukhona ukushintshisana phakathi kwezinga lokushintshaniswa kwemali eliqinile, ukuncintisana kokuthumela ngaphandle kanye nezinga lokushoda kwe-akhawunti yamanje elingamelwa. Kukhona nokho ukuhwebelana phakathi kwezinga lokushintshana eliqinile, amandla okuncintisana kokuthunyelwa kwamanye amazwe kanye nokuthi iyiphi izinga lesikwenetuli samakhonya esisigcinekayo. +174 Economics Although monetary policy positioning in most of the Sub-Saharan African countries in the panel is focused on preventing the loss of export competitiveness as a result of foreign inflows (in this case remittances) and its adverse effect on the current account deficit, the Dutch-disease effect of remittance inflows could equally be caused by monetary positioning that over-emphasises a depreciated exchange rate. Alhoewel monetêrebeleidposisionering in die meeste Afrika-lande suid van die Sahara in die paneel daarop gefokus is om die verlies aan uitvoermededingendheid as gevolg van buitelandse invloei (in hierdie geval oorbetalings) en die nadelige uitwerking daarvan op die tekort op die lopende rekening te voorkom, kan die Nederlandse siekte-effek van oorbetalinginvloei eweneens veroorsaak word deur monetêre posisionering wat 'n depresierende wisselkoers oorbeklemtoon. Alhoewel monetêrebeleidposisionering in die meeste Afrika-lande suid van die Sahara in die paneel daarop gefokus is om die verlies aan uitvoermededingendheid as gevolg van buitelandse invloei (in hierdie geval oorbetalings) en die nadelige uitwerking daarvan op die tekort op die lopende rekening te voorkom, kan die Hollandse siekte effek van oorbetalinginvloei eweneens veroorsaak word deur monetêre posisionering wat 'n depresiërende wisselkoers oorbeklemtoon. Le ge e le gore go bewa ga pholisi ya ditšhelete maemong a bontši bja dinaga tša Afrika ya Borwa bja Sahara ka phaneleng go lebišitšwe go thibelo ya tahlegelo ya phadišano ya diromelwantle ka lebaka la letseno la go tšwa dinageng tša ka ntle (mo tabeng ye ditšhelete tšeo di romelwago) le phetšo ya yona e mpe go tlhaelelo ya akhaonto ya bjale, khuetšo ya bolwetši bja Dutch- go letseno la tšhelete yeo e romelwagoe ka hlolwa ka go lekana ke go bewa ga tšhelete maemong ao a gatelelago ka mo go feteletšego seelo sa phapantšho seo se fokotšegilego. Nanoma inqubomgomo yesikhundla sezimali emazweni akuphaneli yase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara igxile ekuvimbeni ukulahlekelwa kokuncintisana kokuthunyelwa ngaphandle njengomphumela kokugelezayo kwezangaphandle (kulesi sehlakalo okwamukelwayo) Kanye nomphumela wako omubi phezu kwe-akhawunti yamanje yokuntulekayo, umphumela wesifo se-Dashi yokungenayo okwamukelwayo kungakwazi ngokulinganayo ukubangwa yisikhundla sezimali esigcizelela ngokweqile izinga lokushintshana elehlisiwe. Nanoma inqubomgomo yesikhundla sezimali emazweni akuphaneli yase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara igxile ekuvimbeni ukulahlekelwa kokuncintisana kokuthunyelwa emazweni angaphandle izimpahla njengomphumela kokugelezayo kwezangaphandle (kulesi sehlakalo okwamukelwayo) kanye nomphumela wakho omubi phezu kwe-akhawunti yamanje yokuntulekayo, umphumela wesifo samaDashi sokungenayo okwamukelwayo ungabangwa ukubekeka ngokulinganayo kwesikhundla sezimali esigcizelela ngokweqile izinga lokushintshana emakethhe elehlisiwe. Alhoewel monetêre beleidsposisies in die meeste Sub-Sahara Afrika lande in die paneel gefokus is op die voorkoming van die verlies van uitvoer mededingendheid as gevolg van buitelandse invloei (in hierdie geval oorbetalings) en die nadelige effek daarvan op die lopende rekening tekort, kan die Hollandse-siekte effek van oorbetalings invloei eweneens veroorsaak word deur monetêre posisionering wat 'n gedepresieerde wisselkoers oorbeklemtoon. Alhoewel monetêre beleidposisionering in die meeste van die Sub-Sahara Afrika-lande in die paneel gefokus is op die voorkoming van die verlies aan uitvoermedededing as gevolg van buitelandse invloei (in hierdie geval oordragte) en die nadelige effek daarvan op die lopende rekeningtekort, kan die Nederlandse siekte-effek van oordraginvloei ewe goed veroorsaak word deur monetêre posisionering wat 'n gedevalueerde wisselkoers oorbeklemtoon. Le ge maemo a pholisi ya tša ditšhelete go bontši bja dinaga tša Afrika Borwa bja Sahara ka phanele a lebane le go thibela tahlegelo ya phadišano ya thekišo ya dinaga tša ka ntle ka lebaka la go elela ga ditšhelete tša dinaga tša ka ntle (mo gongwe e le ditšhelete tšeo di romelwago gae) le khuetšo ya yona ye mpe go tlhaelelo ya akhaonto ya bjale, khuetšo ya bolwetši bja Dutch ya go elela ga ditšhelete tšeo di romelwago gae e ka bakwa ka go lekana ke maemo a tša ditšhelete ao a gatelelago kudu tekanyo ya phanyogo ya tšhelete. "Le ge maano a leano la ditšhelete dinageng tše dintši tša Afrika Borwa-Sahara a lebišitšwe go thibela tahlegelo ya go se be le maatla a go gwebiša ka ntle ka lebaka la go tsena ga ditšhelete tša dinaga tše dingwe (mo tabeng ye ke ditšhelete tše di romelwago gae) le khuetšo ya tšona e mpe go sekoloto sa bjale sa akhaonte, khuetšo ya ""Dutch-disease"" ya go tsena ga ditšhelete tše di romelwago gae e ka bakwa ke maemo a leano la ditšhelete ao a gatelelago kudu sekhahla sa phapano sa tšhelete se se fokoditšwego." Le ge e le gore go bewa ga pholisi ya ditšhelete ka go bontši bja dinaga tša Borwa bja Afrika ka go phanele go lebeletše kudu go thibela tahlegelo ya phenkgišano ya go romela ditšhelete dinageng tše dingwe ka lebaka la go tsena ga ditšhelete ka dinageng tše dingwe (mo lebakeng le ke phetišetšo ya ditšhelete) le seabe sa tšona se se mpe go tlhaelelo ya ditšhelete tša bjale, seabe sa bolwetši bja Dutch sa go tsena ga ditšhelete ka ditšheleteng go ka bakwa ke go bewa ga ditšhelete go go go gatelelago kudu tefelo ya tšhelete ya go tshenyega go boleng bja yona. Nakuba ukuma kwenqubomgomo yezimali emazweni amaningi ase-Afrika eseNingizimu yeSahara aqokiwe kugxile ekuvimbeleni ukulahleka kokuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe ngenxa yokungena kwezimali zakwamanye amazwe (kulokhu okuthunyelwa yizisebenzi zakwamanye amazwe) nomthelela wako omubi ekushodeni kwe-akhawunti yamanje, umthelela wesifo saseDutch wokungena kwezimali ezithunyelwa yizisebenzi zakwamanye amazwe ungabangelwa ngokulinganayo ukuma kwezimali okugcizelela ngokweqile izinga lokushintshaniswa kwemali elishibhile. Yize izinqubomgomo zezimali emazweni amaningi aseSub-Saharan Africa agxile ekuvimbeleni ukulahleka kokuncintisana kwezimali ngenxa yokungena kwemali yangaphandle (kulokhu izimali ezithunyelwa ekhaya) kanye nomthelela wayo omubi ekushodeni kwe-akhawunti yamanje, umphumela we-Dutch-disease wokungena kwemali ezithunyelwa ekhaya ungase futhi ubangelwe izinqubomgomo zezimali ezigcizelela kakhulu izinga lokushintshaniswa eliphansi. Nakuba ukubekwa kwenqubomgomo yemali emazweni amaningi ase-Afrika akwi-Sub-Saharan ephaketheni kugxile ekuvimbeleni ukulahlekelwa amandla okuncintisana kwamanye amazwe ngenxa yokungena kwamanye amazwe (kulokhu ukuthumela imali) kanye nomthelela wako omubi kwisakamuva se-account account, umphumela wesifo sase-Dutch wokungena kwemali ungadala ngokufanayo ukubekwa kwemali okugcizelela ngokweqile izinga lokushintshana lentengo lehla. +175 Economics The depreciated exchange rate could stimulate exports. Die verswakte wisselkoers kan uitvoere stimuleer. Sekgahla sa phapantšho seo se fokotšegilego se ka hlohleletša diromelwantle. Izinga lokushintshana elincishisiwe lingashukumisa okuthunyelwa ngaphandle. Izinga lokushintshana ezimakethe elincishisiwe lingashukumisa okuthunyelwa emazweni angaphandle. Die verswakte wisselkoers kan uitvoere stimuleer. Die gedevalueerde wisselkoers kan uitvoere stimuleer. Tekanyo ya phanyišano ye e theogetšego e ka hlohleletša thekišo ya dithoto ka ntle ga naga. Sekgoba sa phapanyetsano se se fokoditšwego se ka hlohleletša diromelo tša ka ntle. Kelo ya phapanyetsano ye e fokotšegilego ya boleng e ka kaonafatša diromelwantle. Izinga lokushintshisana elishibhile lingakhuthaza ukuthekeliswa kwezimpahla. Izinga lokushintshaniswa elinciphile lingakhuthaza ukuthunyelwa kwempahla ngaphandle. Izinga lokushintshana eliphansi lingase likhuphule ukuthunyelwa kwamanye amazwe. +176 Economics Again excess demand for imports could generate a feedback inflationary effect on domestic prices. Weereens kan 'n oormaat vraag na invoer 'n terugvoerinflasionêre effek op binnelandse pryse veroorsaak. Weereens kan 'n oormaat vraag na invoer terugvoerinflasie op binnelandse pryse veroorsaak. Gape nyakego ye e fetišago ya dithoto tša ka ntle e ka tšweletša khuetšo ya poelo go infleišene dithekong tša ka nageng. Okunye futhi ukuthi izimfuno ezeqile zokuthelekela zingakhipha umphumela oyimpendulo ewukwehla kwamandla email phezu kwezintengo zasekhaya. Okunye futhi ukuthi izimfuno ezeqile zokuhambisa izimpahla kwamanye amazwe zingadala umphumela oyimpendulo wokwehla kwamandla email kwizintengo zasekhaya. Weereens kan oormatige vraag na invoere 'n terugvoer-inflasie-effek op binnelandse pryse genereer. Weereens kan oormatige vraag na invoere 'n terugvoer-inflasionêre effek op binnelandse pryse genereer. Gape tlhaelo ya dinyakwa tša go reka dilo tša dinaga di šele e ka tšweletša khuetšo ya go hlatloga ga theko ya dilo mo nageng. Gape tlhokelelo e feteletšego ya diphuthelwana e ka baka phello ya go boela morago ya tlhatlhaloso ya mebaraka ya ka gae. Gape nyakego ya go feta tekanyo ya go reka ka dinageng tše dingwe go ka baka seabe sa go kokomoga ga theko ya ditšhelete ka dithekišong tša ka nageng. Futhi ukwanda okweqile kwesidingo sokungeniswa kwezimpahla kungadala umphumela wokubuyisela emuva wokukhuphuka kwamanani entengo yasekhaya. Futhi ukufunwa okweqile kokungeniswa kwempahla kungadala umphumela wokubuyisela wentengo ekhuphukayo ezintengweni zasekhaya. Futhi isidingo esidlulele sokungeniswa kwamanye amazwe singadala umphumela wokubuya kwemali ngokwenyuka kwentengo ezimbonini zamanje. +177 Economics Both of these two outcomes have an appreciating effect on the real exchange rate. Altwee uitkomste het 'n appresiërende effek op die reële wisselkoers. Bobedi bja dipoelo tše tše pedi di na le khuetšo go godišeng tekanyo ya kgonthe ya phapantšho. Yomibili le miphumela inomthelela wokuncipha phezu kwezinga lokushintshana langempela. Yomibili le miphumela inomthelela wokukhula kwezinga lokushintshana langempela ezimakethe. Albei hierdie twee uitkomste het 'n waarderende effek op die reële wisselkoers. Albei hierdie twee uitkomste het 'n waarderende effek op die werklike wisselkoers. Diphetho tše ka bobedi di na le khuetšo ya go hlatloša tekanyo ya kgwebišano ya nnete. Dipoelo tše pedi tšeo ka bobedi di na le khuetšo ya go ananya tekanyo ya phapano ya ditšhelete. Dipoelo tše ka bobedi di na le seabe sa go leboga boleng go tefelo ya nnete ya phapanyetsano. Yomibili le miphumela emibili inomthelela wokwazisa esilinganisweni sangempela sokushintshaniswa. Kokubili kwalokhu kuphumela kunomthelela wokwazisa ezingeni langempela lokushintshisana. Yomibili le miphumela emibili inomphumela wokwazisa izinga langempela lokushintshana. +178 Economics Additionally, this monetary positioning could also be the reason why Sub-Saharan African countries have hitherto failed to harness diaspora remittances as an alternative source of finance for development. Boonop kan hierdie monetêre posisionering ook die rede wees waarom Afrikalande suid van die Sahara tot dusver nie daarin geslaag het om diaspora-oorbetalings as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling te benut nie. Boonop kan hierdie monetêre posisionering ook die rede wees waarom Afrikalande suid van die Sahara tot dusver nie daarin geslaag het om diaspora-oorbetalings as 'n alternatiewe bron van ontwikkelingsfinansiering te benut nie. Go tlaleletša, maemo a a tšhelete e ka ba gape lebaka leo ka lona dinaga tša Afrika ya ka Borwa bja Sahara go fihla ga bjale di paletšwego ke go šomiša ditšhelete tše di romelwago tša bafaladi bjalo ka mothopo wo mongwe wa ditšhelete bakeng sa tlhabollo. Ukwengeza kuloku, lesi sikhundla sezimali kungaba futhi yisizathu sokuthi kungani amazwe ase-Afrika aseNtshonalanga ne-Sahara kuze kube manje ayehluleka ukubopha okwamukelwayo kwezizwe zase-Afrika (i-diaspora) njengomunye umthombo wezezimali zokuthuthukisa. Ukwengeza kulokhu, lesi sikhundla sezimali kungaba futhi yisizathu sokuthi kungani amazwe ase-Afrika aseNingizimu ye-Sahara kuze kube manje ayehluleka ukusebenzisa okwamukelwayo kofuduko njengomunye umthombo wezezimali zentuthuko. Daarbenewens kan hierdie monetêre posisionering ook die rede wees waarom Sub-Sahara Afrika lande tot dusver misluk het om diaspora-oorbetalings te benut as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling. Boonop kan hierdie monetêre posisionering ook die rede wees waarom Sub-Sahara Afrika-lande tot dusver nie daarin geslaag het om diaspora-oorbetalings as 'n alternatiewe bron van finansiering vir ontwikkeling te benut nie. Go oketša moo, boemo bjo bja ditšhelete le bjona e ka ba lebaka leo dinaga tša Afrika Borwa bja Sahara di paletšwego go fihla ga bjale go diriša ditšhelete tšeo di romelwago ke batho ba di diaspora bjalo ka mothopo o mongwe wa ditšhelete bakeng sa tlhabollo. Gape, maemo a ditšhelete a ka ba lebaka leo ka lona dinaga tša Afrika Borwa-Sahara di paletšwego ke go šomiša ditšhelete tše di romelwago ke batho ba boditšhabatšhaba bjalo ka mothopo o mongwe wa ditšhelete tša tlhabollo. Godimo ga fao, go bewa ga seemo se sa ditšhelete go ka ba lebaka leo dinaga tša Borwa bja Afrika go fihla mo lebakeng le di paletšwego ke go diriša ditšhelete tše di romelwago ke bafaladi bjalo ka mothopo o mongwe wa thušo ya ditšhelete tša tlhabollo. Ngaphezu kwalokho, lesi simo sezimali singase sibe yisona sizathu esenza amazwe ase-Afrika engaphansi kweSahara ehlulekile kuze kube manje ukusebenzisa imali ethunyelwa ngabantu abahlala kwamanye amazwe njengomthombo ohlukile wezezimali zentuthuko. Ngaphezu kwalokho, lokhu kubekwa kwezimali kungase kube yisizathu sokuthi kungani amazwe aseSub-Saharan Africa ehlulekile kuze kube manje ukusebenzisa izimali ezithunyelwa ngabantu abahlala phesheya njengomthombo ohlukile wezezimali zokuthuthukisa. Ukwengeza, lokhu kubekwa kwemali kungaba yisizathu esenza ukuthi amazwe ase-Afrika akwi-Sub-Sahara kuze kube manje angakwazanga ukusebenzisa izimali ezithunyelwa kwamanye amazwe njengomthombo ohlukile wezimali zentuthuko. +179 Economics This is because profit seeking migrants would prefer a strong exchange rate since return on investment is assumed to be in home country currency units. Dit is omdat winssoekende migrante 'n sterk wisselkoers sal verkies, aangesien die opbrengs op belegging in hul land se geldeenheidseenhede aanvaar word. Se ke ka lebaka la gore bafaladi bao ba nyakago poelo ba ka rata seelo se se matlafetšego sa phapantšho ka ge poelo ya peeletšo e tšewa gore e ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gae. Loku kungoba abafuduki abafuna inzuzo bangakhetha izinga lokushintshana elinamandla ngoba imbuyiselo phezu kotshalozimali kucatshangwa ukuthi ngamayunithi emali yezwe eliyikhaya. Lokhu kungoba abafuduki abafuna inzuzo bangakhetha izinga lokushintshana ezimakethe elinamandla ngoba imbuyiselo ngokutshalwa kwezimali icatshangwa ukuthi ngamayunithi emali yezwe labo. Dit is omdat winsgewende migrante 'n sterk wisselkoers sal verkies aangesien die opbrengs op belegging veronderstel word in die geldeenheid van die tuisland. Dit is omdat winssoekende migrante 'n sterk wisselkoers sou verkies aangesien opbrengs op belegging veronderstel is om in die tuisland se geldeenheidseenhede te wees. Se se direga ka gobane bafaladi bao ba nyakago go dira dipoelo ba ka rata tekanyo ya phanyakhanyo ya maatla ka ge go naganwa gore poelo godimo ga peeletšo e tla ba ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya gabo bona. Se ke ka gobane bafaladi ba nyakago poelo ba ka rata sekelo sa tšhelete se matla ka ge poelo ya peeletšo e tšewa e le ka diphapoši tša tšhelete tša naga ya gabo bona. Se ke ka lebaka la gore bafaladi bao ba nyakago go dira poelo ba tla rata phapanyetsano ya tšhelete ye maatla ka ge pušetšo ya peeletšo go tšewa gore ke ka diyuniti tša tšhelete ya naga ya bona. Lokhu kungenxa yokuthi abantu abafudukela kwamanye amazwe befuna inzuzo bangathanda izinga eliqinile lokushintshaniswa kwemali njengoba inzuzo etholakala ekutshalweni kwemali kucatshangwa ukuthi isezinhlotsheni zemali zezwe labo. Lokhu kungenxa yokuthi abafuduki abafuna inzuzo bangathanda izinga lokushintshisana eliqinile ngoba inzuzo etholakalayo icatshangwa ukuthi izoba ngama-unit emali yezwe lakubo. Lokhu kungenxa yokuthi abafuduki abafuna inzuzo bangathanda izinga lokushintshana eliqinile njengoba imbuyiselo yotshalomali ibhekwe njengasezinyunithi zemali yezwe lakubo. +180 Economics A depreciating exchange rate means loss of value in return on investments. 'n Depresiasie van wisselkoers beteken verlies aan waarde in opbrengs op beleggings. Sekgahla sa phapantšho seo se fokotšegago se ra gore tahlegelo ya boleng poelong ya dipeeletšo. Izinga lokushintshana lisho ukulahlekelwa yinani enzalweni yemali etshaliwe. Izinga lokwehl kokushintshana ezimakethe lisho ukulahlekelwa yinani enzalweni yemali etshaliwe. 'n Dalende wisselkoers beteken verlies aan waarde op beleggingsopbrengste. 'n Depressierende wisselkoers beteken verlies aan waarde in opbrengs op beleggings. Tekanyo ya phanyakhanyo ye e theogago e ra gore go lahlegelwa ke boleng bja poelo godimo ga dipeeletšo. Sekgoba sa phapano sa dipapetšo se fokotšegago se ra gore tahlegelo ya boleng mothopong wa dipeeletšo. Kelo ya phapanyetsano ye e fokotšago boleng e ra tahlegelo ya boleng ge go bušetšwa go dipeeletšo. Izinga lokushintshanisa elinciphayo lisho ukulahlekelwa yinzuzo ekutshalweni kwezimali. Ukwehla kwesilinganiso sokushintshanisa kusho ukulahlekelwa yinani ekubuyiselweni kwezimali. I-depreciating exchange rate isho ukulahlekelwa inani ngokubuyisela ukutshalwa kwezimali. +181 Economics Whiles remittances have smoothed consumption, income and reduced poverty in some countries (Ratha, 2003) it has also widened the poverty gap in other countries (Carrasco and Ro, 2007). Terwyl oorbetalings verbruik, inkomste en armoede in sommige lande verminder het (Ratha, 2003), het dit ook die armoedegaping in ander lande vergroot (Carrasco en Ro, 2007). Le ge e le gore go romelwa ga tšhelete go dira gore tšhomišo e be bonolo, letseno le go fokotša bohumanegi dinageng tše dingwe (Ratha, 2003) gape go katološitše sekgoba sa bohumanegi dinageng tše dingwe (Carrasco le Ro, 2007). Ngenkathi okwamukelayo kuye kwenza kucoliseke okusetshenziswayo, imali engenayo kanye nobuphofu obehlisiwe kwamanye amazwe (ngu-Ratha, ngowe-2003) kuye futhi kwanda igebe lobuphofu kwamanye amazwe (ngu-Carrasco no-Ro, ngowe-2007). Ngenkathi izinkokhelo ziye zenza kucoliseke okusetshenziswayo, imali engenayo kanye nobuphofu obehlisiwe kwamanye amazwe (ngu-Ratha, ngowe-2003) kuye futhi kwandisa igebe lobuphofu kwamanye amazwe (ngu-Carrasco no-Ro, ngowe-2007). Terwyl oordragte verbruik, inkomste en armoede in sommige lande vergemaklik het (Ratha, 2003), het dit ook die armoedegaping in ander lande vergroot (Carrasco en Ro, 2007). Terwyl oordragte verbruik, inkomste versag en armoede in sommige lande verminder het (Ratha, 2003), het dit ook die armoedekloof in ander lande vergroot (Carrasco en Ro, 2007). Le ge ditšhelete tšeo di romelwago gae di nolofaditše tšhomišo, letseno le go fokotša bohloki dinageng tše dingwe (Ratha, 2003) di buletše sekgoba sa bohloki dinageng tše dingwe (Carrasco le Ro, 2007). Le ge ditšhelete tše di romelwago gae di fokoditše tlaišego, letseno le bofokodi dinageng tše dingwe (Ratha, 2003) di okeditše lešoba la bofokodi dinageng tše dingwe (Carrasco le Ro, 2007). Le ge e le gore go romela ditšhelete go nolofaditše tšhomišo, letseno le go fokotša bodiidi ka dinageng tše dingwe (Ratha, 2003) go oketša sekgoba sa bodiidi ka dinageng tše dingwe (Carrasco le Ro, 2007). Nakuba imali ethunyelwa ngabasebenzi bakwamanye amazwe isize ekuthuthukiseni ukusetshenziswa kwemali, imali engenayo kanye nokunciphisa ububha kwamanye amazwe (Ratha, 2003) iphinde yakhulisa igebe lobubha kwamanye amazwe (Carrasco no-Ro, 2007). Ngenkathi izimali ezithunyelwa ekhaya ziye zathambisa ukusetshenziswa, imali engenayo futhi zanciphisa ububha kwamanye amazwe (Ratha, 2003) ziye futhi zandisa igebe lobubha kwamanye amazwe (Carrasco no Ro, 2007). Nakuba ukuthunyelwa kwemali kuye kwalula ukusetshenziswa, imali engenayo kanye nobumpofu obuncishisiwe kwamanye amazwe (Ratha, 2003) kuphinde kwandisa igebe lobumpofu kwamanye amazwe (uCarrasco noRo, 2007). +182 Economics This is consistent with Higgins et al. (2004) that exchange rate uncertainty (as a measure of risk) is an important determinant of remittance inflows. Dit stem ooreen met Higgins et al. (2004) dat wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n belangrike bepaler van oorbetalingsinvloeie is. Dit stem ooreen met Higgins et al. (2004) se bevinding dat wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n belangrike bepaler van oorbetalingsinvloeie is. Se se sepelelana le Higgins et al. (2004) gore go se kgonthišege ga seelo sa phapantšho (bjalo ka tekanyo ya kotsi) go bohlokwa taolong ya letseno la tšhelete ya go romelwa. Loku kuhambisana nokushiwo ngu-Higgins nabanye. (ngowe-2004) izinga lokushintshana ngokungaqinisekisi (njengesilinganiso sengozi) lingokunqumayo kokungenayo okwamukelwayo. Lokhu kuhambisana nokushiwo ngu-Higgins nabanye. (ngowe-2004) ukuthi ukungaqiniseki kwezinga lokushintshana ezimakethe (njengesilinganiso sengozi) lingokunqumayo kokungenayo okwamukelwayo. Dit stem ooreen met Higgins et al. (2004) dat wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n belangrike determinant van oorbetalingsinvloei is. Dit is in ooreenstemming met Higgins et al. (2004) dat wisselkoersonsekerheid (as 'n maatstaf van risiko) 'n belangrike bepaler van oorplasingsinvloei is. Se se nyalelana le Higgins et al. (2004) gore go se tsepame ga maemo a phanyišano ya ditšhelete (bjalo ka tekanyo ya kotsi) ke taba ye bohlokwa yeo e laolago go tsena ga ditšhelete tša dithoto tša badudi ba dinaga di šele. Se se a dumalana le Higgins et al. (2004) gore go se tshepege ga sekhukhune sa phapanyetsano (bjalo ka tekanyo ya kotsi) ke sehlopha sa bohlokwa sa go tsena ga ditšhelete tša go romela gae. Se se sepelelana le Higgins et al. (2004) ya gore go hloka bonnete ga tefelo ya phapanyetsano (bjalo ka kelo ya kotsi) ke selo se bohlokwa seo se bakago go tsena ga tšhelete ya phetišetšo. Lokhu kuyahambisana noHiggins et al. (2004) wokuthi ukungaqiniseki kwezinga lokushintshaniswa kwemali (njengesilinganiso sobungozi) kuyisici esibalulekile esinquma ukungena kwezimali ezithunyelwa ekhaya. Lokhu kuyahambisana noHiggins et al. (2004) ukuthi ukungaqiniseki kwezinga lokushintshaniswa kwemali (njengesilinganiso sobungozi) kuyinto ebalulekile ekunqumeni ukugeleza kwemali yokuthumela ekhaya. Lokhu kuhambisana ne-Higgins et al. (2004) yokuthi ukungaqiniseki kwezinga lokuguqulwa kwemali (njengesilinganiso sengozi) kuyisici esibalulekile esinqumayo sokufika kwemali yokuthumela. +183 Economics In light of these factors Sub-Saharan African countries would have to deal with a complex tradeoff between what level of exchange rate is strong enough to attract diaspora remittances for investment, maintain export competitiveness and at the same time a sustainable current account deficit. In die lig van hierdie faktore sal Afrikalande suid van die Sahara 'n komplekse kompromis moet hanteer tussen watter vlak van wisselkoers sterk genoeg is om diaspora-oorbetalings vir belegging te lok, uitvoermededingendheid en terselfdertyd 'n volhoubare tekort op die lopende rekening te handhaaf. In die lig van hierdie faktore sal Afrikalande suid van die Sahara 'n komplekse kompromis moet vind tussen die vlak van wisselkoers wat sterk genoeg is om diaspora-oorbetalings vir belegging te lok, terwyl hulle uitvoermededingendheid en 'n volhoubare tekort op die lopende rekening handhaaf. Ka tshedimošo ya mabaka a dinaga tša Afrika ya ka Borwa bja Sahara di be di tla swanelwa ke go šomana le kgwebišano ye e raraganego magareng ga gore ke maemo afe a seelo sa phapantšho ao a tiilego ka mo go lekanego go goketša ditšhelete tše di romelwago tša bafaladi bakeng sa dipeeletšo, go hlokomela phadišano ya diromelwantle le ka nako ye e swanago tlhaelelo ya akhaonto ya bjale ya go ya go ile. Maqondana nalezi zimpawu amazwe ase-Afrika aseNingizimu yeSahara kuzomele abhekane nohwebo olulukhuni ngaphakathi kokuthi yiyiphi ileveli yezinga lokushintshana elinamandla anele okukhanga okwamukelwayo kwe-diaspora ukuze kutshalwe izimali, kugcinwe ukuthumela ngaphandle okunokuncintisana bese ngesikhathi esifanayo kuxhase i-akhawunti yokuntuleka kwamanje. aqondana nalezi, amazwe ase-Afrika eseNingizimu yeSahara azomele abhekane nohwebo olulukhuni phakathi kokuthi yiyiphi izinga lokushintshana eziakethe elinamandla anele okukhanga okwamukelwayo kulesi sikhathi ukuze kutshalwe izimali, kugcinwe ukuthumela emazweni angaphandle okunokuncintisana futhi ngesikhathi esifanayo kuxhase i-akhawunti yokuntuleka kwamanje. In die lig van hierdie faktore sal Sub-Sahara Afrika-lande 'n komplekse kompromie moet hanteer tussen watter vlak van wisselkoers sterk genoeg is om diaspora-oorbetalings vir belegging te lok, uitvoer mededingendheid te handhaaf en terselfdertyd 'n volhoubare lopende rekening tekort. In die lig van hierdie faktore sal Sub-Sahara Afrika-lande 'n komplekse kompromie moet hanteer tussen watter vlak van wisselkoers sterk genoeg is om diaspora-oorbetalings vir belegging aan te trek, uitvoermededingenheid te handhaaf en terselfdertyd 'n volhoubare lopende rekeningtekort te hê. Go ya ka dintlha tše, dinaga tša Afrika Borwa bja Sahara di tla swanelwa ke go lebelelana le kgohlano ye e raraganego magareng ga gore ke boemo bofe bja tekanyo ya phanyišano ya ditšhelete yeo e tiilego go lekana go goketša ditšhelete tšeo di romelwago ke batho ba dišpora gore di tle di beeletšwe, go boloka phadišano ya thekišo ya dithoto tša dinaga dišele le ka nako yeo go na le tlhaelelo ya akhaonto ya bjale yeo e kgonthišegago. Ka lebaka la mabaka a, dinaga tša Afrika Borwa-Sahara di tla swanela go lebeletšana le kgethollo e raraganego magareng ga maemo a phapanyetsano a matla a lekanego go goketša ditšhelete tša mašeleng a bodiaspora bakeng sa dipeeletšo, go boloka tlhōlo ya diromelwantle gomme ka nako e swanago le sekoloto sa bjale sa akhaonto se se ka se sepelelago. Go lebeletšwe mabaka a, dinaga tša Borwa bja Afrika di tla swanela ke go šoma ka go dineelano tše di hlakahlakanego magareng ga gore ke maemo afe a tefelo ya ditšhelete ao a lego maatla ka fao go ka kgonagalago go goka ditšhelete tše di rometšwego ke bafaladi go beeletša go tšona, go tšwetša pele phenkgišano ya tša go romela ditšwleetša dinageng tše dingwe le ka nako e tee le tlhaelelo ya diakhaonto tša bjale ya go ya go ile. Ngenxa yalezi zinto, amazwe ase-Afrika engaphansi kweSahara kuzodingeka abhekane nokulinganisela okuyinkimbinkimbi phakathi kwezinga lokushintshisana kwemali eliqine ngokwanele ukuheha imali ethunyelwa ngabantu abahlala kwamanye amazwe ukuze itshalwe, kugcinwe ukuncintisana kwezimpahla ezithunyelwa kwamanye amazwe futhi ngesikhathi esifanayo kube nokushoda okusimeme ku-akhawunti yamanje. Ngenxa yalezi zici, amazwe aseSub-Saharan Africa kuzofanele abhekane nokuhwebelana okuyinkimbinkimbi phakathi kwezinga lokushintshisana eliqinile ngokwanele ukuheha izimali ezivela kwabangaphandle ukuze zitshalwe, kugcinwe ukuncintisana kokuthekelisa futhi ngasikhathi sinye kube nokushoda kwe-akhawunti yamanje okungaguquki. Ngenxa yalezi zici, amazwe ase-Afrika akwi-Sub-Saharan kuzofanele abhekane nokuhweba okuyinkimbinkimbi phakathi kweliphi izinga lemali yokushintshana eliqinile ngokwanele ukuheha izimali ezithunyelwa kwamanye amazwe ukuze zisetshenziswe, ukugcina amandla okuncintisana kwamanye amazwe kanye ngesikhathi esifanayo nokushoda kwesibalo samanje esimile. +184 Economics The current depreciation biased monetary positioning defeats this purpose. Die huidige depresiasie-bevooroordeelde monetêre posisionering maak hierdie doel tot niet. Boemo bja tšhelete bja bjale bjo bo nago le leeme bja go fokotšega ga boleng bo fenya morero wo. Ukwehla kwenani lokubekwa kwezimali kwamanje pkuchemile kwehlule le nhloso. Ukwehla kwenani lokubekiselwa kwezimali kwamanje okuchemile kwehlule le nhloso. Die huidige depresiasie-bevooroordeelde monetêre posisionering verydel hierdie doel. Die huidige waardevermindering bevooroordeelde monetêre posisionering verydel hierdie doel. Boemo bja bjale bja tšhelete bjo bo sekameletšego go theogeng ga boleng bo palediša morero wo. Boemo bja bjale bja diphetoho tša tšhelete bo thulana le morero wo. Maemo a bjale a go theogela thoko ga boleng bja tšhelete a šwalalanya maikemišetšo a. Ukuma kwemali okuthambekele ekwehleni kwamanani kwamanje kunqoba le njongo. Ukwehla kwamanje kokuncipha kwemali kuphambana nenhloso le. Ukubeka imali ngokuchema kwamanje kwehlisa inani lemali kuyayidiliza le njongo. +185 Economics Furthermore, knowing which specific countries drive regional spatial dependences and the direction of spill-over effects makes policy makers aware of which country’s macroeconomics trends impact their economies directly, either in the same or opposite direction. Verder, om te weet watter spesifieke lande streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van die oorspoel-effekte maak beleidmakers bewus van watter land se makro-ekonomiese neigings hul ekonomieë direk beïnvloed, hetsy in dieselfde of teenoorgestelde rigting. Dit kan verder ook van nut wees om te weet watter spesifieke lande streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van die oorspoel-effekte maak beleidmakers bewus van watter land se makro-ekonomiese neigings hul ekonomieë direk beïnvloed, hetsy in dieselfde of teenoorgestelde rigting. Go feta fao, go tseba gore ke dinaga dife tše di itšego tšeo di sepetšago go ithekga ka sebaka sa selete le tsela ya ditlamorago tša go tšhologa go dira gore batšweletši ba melawana ba lemoge gore ke ditshekamelo tša ekonomikgolo tša naga efe tšeo di amago diekonomi tša bona thwii, e ka ba ka tsela ye e swanago goba ye e fapanego. Ngokuqhubekayo, ukwazi ukuthi yimaphi amazwe acacile hambisa ukuncika kwendawo ezifundeni Kanye nenkombandlela yemiphumela yokuchitheka kwenza abenzi bezinqubomgomo baqaphe ukuthi yizitayela ziphi zezomnotho omkhulu eziba nomthelela wamandla ezomnotho wabo ngokuqondile, ngokwenkombandlela efanayo noma ephikisayo. Ukwengeza kulokhu, ukwazi ukuthi yimaphi amazwe acacile aqhuba ukuncika kwendawo ezifundeni lanye nenkombandlela yemiphumela yokuchitheka okwenza abenzi bezinqubomgomo baqaphe ukuthi yimiphi imikhuba yezomnotho omkhulu eba nomthelela emandleni ezomnotho wawo ngokuqondile, ngokwenkombandlela efanayo noma ephikisayo. Verder, die kennis van watter spesifieke lande streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van oorloop-effekte, maak beleidmakers bewus van watter land se makro-ekonomiese tendense hul ekonomieë direk beïnvloed, hetsy in dieselfde of teenoorgestelde rigting. Verder, om te weet watter spesifieke lande streeksruimtelike afhanklikhede dryf en die rigting van oorspoeleffekte, maak beleidsmakers bewus van watter land se makro-ekonomiese tendense hul ekonomieë direk beïnvloed, hetsy in dieselfde of teenoorgestelde rigting. Go feta fao, go tseba gore ke dinaga dife tšeo di hlohleletšago go itshekamela ga sefala sa dilete le gore tsela ya khuetšo ya go phatlalala e ya kae go dira gore badiri ba melao ba lemoge gore ke ditšhupo dife tša ikonomi ya dinaga tšeo di kgomago ikonomi ya bona ka tlhamalalo, goba ka tsela e swanago goba e fapanego. Gape, go tseba dinaga tše itšego tšeo di hlohleletšago go ikema ga dipaka ka mo tikologong le tsela ya diphetogo tša tšweletšo go dira gore baakanyetši ba dipholisi ba lemoge dinaga tšeo diphetogo tša ekonomi ya tšona di amago ekonomi ya bona ka go lebanya, e ka ba ka tsela e swanago goba e fapanego. Godimo ga fao, go tseba gore ke dinaga dife tše itšego tšeo di hlohleletšago go ithekga ga mafelo ka dileteng le ka ga seemo sa diabe tša go phatlalala go dira gore bao ba beago melao ba lemoge gore ke diphetogo dife tša ekonomi ya kgolo ya naga tšeo di amago diekonomi tša bona thwii, e ka ba ka tsela e tee goba ka tsela ye nngwe. Ngaphezu kwalokho, ukwazi ukuthi yimaphi amazwe aqondile aqhuba ukuxhomeka kwendawo yesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokuchichima kwenza abenzi bezinqubomgomo bazi ukuthi yiziphi izitayela ze-macroeconomics zezwe ezithinta iminotho yabo ngokuqondile, kungaba ngesiqondiso esifanayo noma esiphikisayo. Ngaphezu kwalokho, ukwazi ukuthi yiziphi izwe ezithile eziqhuba ukuncika kwesifunda sendawo kanye nokuqondiswa kwemiphumela yokuchitheka kwenza abenzi benqubomgomo bazi ukuthi yimaphi amathrendi omnotho wezwe athinta umnotho wabo ngqo, kungaba ngendlela efanayo noma ephambene. Ngaphezu kwalokho, ukwazi ukuthi yimaphi amazwe athile athwala ukuthembela ngokwendawo kwesifunda kanye nesiqondiso semiphumela yokusabalala kwenza abenzi benqubomgomo bazi ukuthi yiziphi izitayela zezomnotho ezinkulu zezwe ezithinta iminotho yazo ngokuqondile, ngokufanayo noma ngokuphambene. +186 Economics This enables more focused and optimal monitoring of regional macroeconomic trends and the ability to forecast ahead and strategise for unwanted developments. Dit maak meer gefokusde en optimale monitering van streeks makro-ekonomiese neigings moontlik en die vermoë om vooruit te voorspel en strategieë vir ongewenste ontwikkelings te maak. Dit maak meer gefokusde en optimale monitering van streeks makro-ekonomiese neigings moontlik, asook die voorspelling van ongewenste ontwikkelings en die daarstel van strategieë om dit teen te werk. Se se kgontšha go hlokomela mo go tsepeletšego kudu le mo go loketšego ga ditshekamelo tša ekonomikgolo ya selete le bokgoni bja go bolelela pele le go hlama maano a ditlhabollo tše di sa nyakegego. Loku kuvumela ukuhlolwa okugxile kakhulu Kanye nokulungile kwezitayela zezomnotho ezinkulu zesifunda Kanye nokwazi kwazo ukubikezela okuphmbili bese bakha amasu okuthuthukiswa okungadingeki. Lokhu kuvumela ukuqashwa okugxile kakhulu kanye nokugcono kwemikhuba yezomnotho omkhulu wesifunda kanye nokwazi kwazo ukubikezela okuphambili bese kwakhwa amasu okuthuthukiswa okungadingeki. Dit maak meer gefokusde en optimale monitering van streekmakro-ekonomiese tendense moontlik, asook die vermoë om vooruit te voorspel en te strategiseer vir ongewenste ontwikkelings. Dit stel meer gefokusde en optimale monitering van streeks makro-ekonomiese tendense in staat en die vermoë om vooruit te voorspel en te strategieë vir ongewenste ontwikkelings. Se se kgontšha go beakanya tlhokomelo ye e lebanyago le ye e kaonefatšwago ya ditshekamelo tša ikonomi ya selete le bokgoni bja go bolelela pele le go rera maano a ditlhabollo tše di sa nyakegego. Se se dumelela tebelopele ye e nepišitšwego le ye e kaonafetšego ya mekgwa ya ekonomi ya tikologo le bokgoni bja go akanyetša pele le go rulaganya maano a go thibela ditlhabologo tše di sa nyakegego. Se se kgontšha go lekodišišwa kudu le ka fao go kaonafatšego ga diphetogo tša ekonomi ya kgolo ka dileteng le bokgoni bja go akanya go fihla ka pela le go beela maano a ditlhabologo tše di sa letelwago. Lokhu kwenza kube nokwenzeka ukuqapha okugxile kakhulu nokufanele izimo zomnotho wesifunda kanye nekhono lokubikezela kusengaphambili nokwenza amasu okuthuthukiswa okungafuneki. Lokhu kuvumela ukuqapha okukhulu nokusebenzayo kwezimo zomnotho wesifunda kanye nekhono lokubikezela kusengaphambili nokuhlela izinhlelo zokuthuthukiswa okungafuneki. Lokhu kunikeza ukuqapha okugxile kakhulu nokulungile kokuthambekela kwezomnotho ezinkulu zesifunda kanye nekhono lokubikezela kusengaphambili kanye namasu entuthuko engadingeki. +187 Economics In terms of future research, there is the need to research into other sub-regions within SSA in relation to their dominant migration destination to better facilitate corridor-specific policy interventions towards the realisation of policy goals and objectives relating to remittance inflows. Wat toekomstige navorsing betref, is daar die behoefte om ander substreke binne SSA na te vors met betrekking tot hul dominante migrasiebestemming om korridorspesifieke beleidsingrypings beter te fasiliteer vir die verwesenliking van beleidsmikpunte en -doelwitte met betrekking tot oorbetalingsinvloei. Mabapi le dinyakišišo tša ka moso, go na le tlhokego ya go nyakišiša ka ga dilete tše dingwe tše nnyane ka gare ga SSA mabapi le lefelo la tšona le le bušago la bofaladi go nolofatša bokaone ditsenogare tša pholisi tše di itšego tša phapoši go ya go phethagatšo ya dinepo tša pholisi le maikemišetšo ao a amanago le go tsena ga ditšhelete tša go romela tšhelete. Ngokuhambisana nocwaningo lwesikhathi esizayo, kunesidingo sokucwaninga ngaphakathi kwezinye izifunda ezincane ezingaphakathi kwe-SSA ngokuhambisana nendawo yokuhamba okuyiwa kuyo ethelelayo ukuze kuhanjiswe kangcono ukungenela kwezinqubomgomo ecacisiwe yomzila maqondana nokubhekana kwezinjongo zenqubomgomo nezinhloso eziphathelene nokugeleza kwezimali ezithunyelwayo. Mayelana nocwaningo lwesikhathi esizayo, kunesidingo sokucwaninga ngaphakathi kwezinye izifunda ezincane ezingaphakathi kwe-SSA ngokuqondana nendawo yokufuduka kwenye indawo ukuze kuqhutshwe kangcono ukungenela kwezinqubomgomo ezicacisiwe yomzila maqondana nokufeza izinhloso zenqubomgomo nezinhloso eziphathelene nokugeleza kwezimali ezithunyelwayo. Wat toekomstige navorsing betref, is daar 'n behoefte om ander sub-streke binne SSA te ondersoek in verhouding tot hul dominante migrasiebestemming om korridor-spesifieke beleidsintervensies beter te fasiliteer vir die verwesenliking van beleidsdoelwitte en -stellings met betrekking tot oorbetalingsinvloei. Wat toekomstige navorsing betref, is daar 'n behoefte om ander substreke binne SSA te ondersoek in verband met hul dominante migrasiebestemming om korridor-spesifieke beleidsintervensies beter te fasiliteer ten opsigte van die verwesenliking van beleidsdoelwitte en -doelstellings rakende oordraginkomste. Go ya ka dinyakišišo tša ka moso, go na le tlhokego ya go nyakišiša ka ga mafelo a mangwe a ka fase ga SSA malebana le mafelo ao batho ba hudugelago go ona kudu go kaonafatša ditšhitišano tša dipholisi tša koroto go fihlelela dipakane le maikemišetšo a dipholisi malebana le go tsena ga ditšhelete tša batho bao ba šomelago dinageng di šele. Mabapi le dinyakišišo tša ka moso, go na le tlhokego ya go nyakišiša ka ga mafelo a mangwe a ka gare ga SSA mabapi le mafelo ao a lego maemong a godimo ao ba hudugago go ona go kaonafatša dipholisi tšeo di lebantšwego mafelong ao e le go fihlelela dinepo le maikemišetšo a dipholisi mabapi le go tsena ga ditšhelete tša ditšhelete tša bodikela. Mabapi le dinyakišišo tša ka moso, go na le tlhokego ya go dira dinyakišišo ka dileteng tše dingwe ka gare ga SSA mabapi le lefelo le legolo leo ba hudugelago go lona ka nepo ya go nolofatša go tsena ka bogare ga melawana go fihlelela dinepo le merero ya melawana ye e amanago le go tsena ga ditšhelete ka dinageng tše dingwe. Ngokuqondene nocwaningo oluzayo, kunesidingo sokucwaninga ngezinye izifunda ezingaphansi ngaphakathi kwe-SSA maqondana nezindawo eziyinhloko abantu abathuthela kuzo ukuze kube lula ukwenza izinqubomgomo ezithinta imigudu ethile ekuthuthukiseni izinhloso nezinjongo zenqubomgomo ezihlobene nokungena kwemali ethunyelwa ngabasebenzi abasemazweni angaphandle. Ngokuphathelene nocwaningo lwesikhathi esizayo, kunesidingo sokucwaninga kwezinye izifunda ngaphakathi kwe-SSA maqondana nendawo yabo yokufudukela ethandwayo ukuze kube lula ukungenelela kwezinqubomgomo ezithile zomzila ukuze kuzuzwe izinhloso nezinjongo zezinqubomgomo ezihlobene nokungena kwemali yokuthumela ekhaya. Ngokuphathelene nocwaningo lwesikhathi esizayo, kunesidingo socwaningo kwezinye izifundazwe ngaphakathi kwe-SSA mayelana nendawo yazo ehamba phambili yokufuduka ukuze kube lula kangcono ukungenelela kwenqubomgomo ethile yekholomu ekufezekiseni izinjongo nenhloso yenqubomgomo ehlobene nokungena kwemali yokudluliswa kwemali. +188 Economics Additionally, it would be interesting to know what has been the impact of the global financial crisis on remittances to developing countries and its impact on economic growth and development. Boonop sal dit interessant wees om te weet wat die impak was van die wêreldwye finansiële krisis op oorbetalings na ontwikkelende lande en die impak daarvan op ekonomiese groei en ontwikkeling. Go tlaleletša, e tla ba mo go kgahlišago go tseba gore ke khuetšo efe ya mathata a ditšhelete a lefase ka bophara go ditšhelete tšeo di romelwago dinageng tše di hlabologago le khuetšo ya yona go kgolo ya ekonomi le tlhabollo. Ukwengeza kuloku, kuzojatshulelwa ukwazi ukuthi kube yini umthelela wezinkinga zezezimali zasemhlabeni wonke emalini ethunyelwa emazweni athuthukayo Kanye nomthelela wayo ekuthuthukeni Kanye nasekukhuleni kwezomnotho. Ukwengeza kuloku, kuzojatshulelwa ukwazi ukuthi kube yini umthelela wezinkinga zezezimali emhlabeni wonke emalini ethunyelwa emazweni athuthukayo kanye nomthelela wayo ekuthuthukeni nasekukhuleni kwezomnotho. Verder sal dit interessant wees om te weet wat die impak van die globale finansiële krisis op oorbetalings na ontwikkelende lande was, en die impak daarvan op ekonomiese groei en ontwikkeling. Boonop sou dit interessant wees om te weet wat die impak van die globale finansiële krisis op oorbetalings na ontwikkelende lande was en sy impak op ekonomiese groei en ontwikkeling. Go feta fao, go ka ba go kgahliša go tseba gore bothata bja ditšhelete bja lefase ka bophara bo bile le khuetšo efe go ditšhelete tšeo di romelwago dinageng tšeo di hlabologago le khuetšo ya bjona go kgolo ya ekonomi le tlhabologo. Gape, go ka ba bose go tseba gore ke efe e bile khuetšo ya mathata a ditšhelete a lefase ka bophara go ditšhelete tše di romelwago dinageng tše di hlabologago le khuetšo ya yona go kgolo le tlhabollo ya ekonomi. Godimo ga fao, go tla ba go kgahliša go tseba gore ke seabe sefe seo se bilego gona sa mathata a ditšhelete lefaseng ka bophara go phetišetšo ya ditšhelete go dinaga tše di hlabologago le seabe sa tšona go kgolo ya ekonomi le tlhabollo. Ngaphezu kwalokho, kungaba yinto ethakazelisayo ukwazi ukuthi yibe yini umthelela wenkinga yezimali yomhlaba wonke ekuthunyelweni kwezimali emazweni asathuthuka nomthelela wayo ekukhuleni komnotho nasekuthuthukeni. Ngaphezu kwalokho, kungaba nentshisekelo ukwazi ukuthi kube yini umthelela wobunzima bezimali emhlabeni wonke ekuthumeleni imali emazweni asathuthuka kanye nomthelela wawo ekukhuleni nasekuthuthukisweni komnotho. Ngaphezu kwalokho, kungaba mnandi ukwazi ukuthi ube yini umthelela wempathamhlaba yezimali ezithunyelwe emazweni asathuthuka kanye nomthelela wako ekukhuleni nasekuthuthukeni komnotho. +189 Electrical Electronic and Computer Engineering On lights-out process control in the minerals processing industry Oor ligte-uit-prosesbeheer in die minerale verwerkingsbedryf Ka ga tshepetšo ya taolo ya go tima ga mabone ka intasetering ya diminerale Ekulawuleni inkambo yokukhiqiza ezenzakalelayo embonini yokucubungula okumbiwayo Ukulawulwa kwenqubo yokucima izibani embonini yokucubungula izimbiwa Oor prosesbeheer sonder toesig in die mineraalverwerkingsbedryf Oor ligte-uit prosesbeheer in die minerale verwerkingsbedryf Taolo ya tshepetšo ya go tima mabone intastering ya go lokiša diminerale Taolo ya tshepedišo ya go tima mabone indastering ya tshepedišo ya diminerale. Taolo ya tshepedišo ya go tima ga seetša ka intastering ya go šwahlela ga diminerale Ukulawulwa kwenqubo yokucisha izibani embonini yokucubungula amaminerali. Ekuthuthukisweni kokulawula inqubo yokucima izibani embonini yokucubungula izimbiwa. Ekulawuleni kwenqubo yokukhanya embonini yokucubungula amaminerali +190 Electrical Electronic and Computer Engineering The concept of lights-out process control is explored in this work (specifically pertaining to the minerals processing industry). Die konsep van ligte-uit prosesbeheer word in hierdie werk ondersoek (spesifiek met betrekking tot die minerale verwerkingsbedryf). Die konsep van ligte-uit-prosesbeheer (spesifiek met betrekking tot die minerale verwerkingsbedryf) word in hierdie werk ondersoek. Kgopolo ya taolo ya tshepedišo ya go tima mabone e hlahlobja mošomong wo ( ka go lebantšha le yeo e lego mabapi le intasteri ya tshepetšo ya diminerale). Umqondomsuka wokulawula inkambo yokukhiqiza ezenzakalelayo uyahlolwa kulo msebenzi (ikakhulukazi maqodana nemboni yokucubungula okumbiwayo). Umqondo wokulawula inqubo yokucisha izibane iyahlolwa kulo msebenzi (ikakhulukazi maqodana nemboni yokucubungula izimbiwa). Die konsep van 'n prosesbeheer sonder ligte (lights-out) word in hierdie werk ondersoek (spesifiek met betrekking tot die mineraalverwerkingsbedryf). Die konsep van outomatiese prosesbeheer word in hierdie werk ondersoek (spesifiek met betrekking tot die minerale verwerkingsbedryf). Kgopolo ya taolo ya tshepetšo ya go se be le mabone e a hlahlobišišwa mošomong wo (kudu kudu e lebane le intasteri ya go lokiša diminerale). Kgopolo ya taolo ya tshepedišo ya lights-out e hlahlobiwa mo modirong wo (ka go kgethega e amanang le intaseteri ya tshepedišo ya diminerale). Tlhathollo ya taolo ya tshepedišo ya go tima mabone e a lekolwa ka mo mošomong wo (seo se kgethegilego se amanago le intasteri ya go šwahlela ga diminerale). Umqondo wokulawulwa kwenqubo okungadingi ukukhanya uyahlolwa kulomsebenzi (ikakhulukazi mayelana nemboni yokucubungula amaminerali). Umqondo wokulawula inqubo yokukhanya-uphela uyahlolwa kulo msebenzi (ikakhulukazi ophathelene nomkhakha wokucubungula izimayini). Umqondo wokulawula kwenqubo yokukhanya uyahlolisiswa kulo msebenzi (ikakhulukazi ngokuphathelene nemboni yokucubungula amaminerali). +191 Electrical Electronic and Computer Engineering The term is derived from lights-out manufacturing, which is used in discrete component manufacturing to describe a fully automated production line, i.e. with no human intervention. Die term is afgelei van ligte-uit-vervaardiging, wat in diskretekomponentvervaardiging gebruik word om 'n volledig outomatiese produksielyn te beskryf, dit wil sê sonder menslike ingryping. Lereo le le tšwa go tšweletšo ya go tima mabone, yeo e šomišwago ka tšweletšong ya dikarolo tša go arogana go hlaloša mola wa tšweletšo wo o itirišago ka botlalo, i.e. ntle le tsenogare ya batho. Igama lisuselwe ekwenzeni okuzenzakalelayo, elisetshenziswa ekwenzeni ingxenyana ngasese ukuchaza ngokugcwele ulayini womkhiqizo ozenzakalelayo, isib. ngaphandle kokungenelela komuntu. Igama lisuselwe ekwenzeni kokucishwa kwezibani, okusetshenziswa ekukhiqizweni kwezingxenye ezihlukene ukuchaza ngokuphelele ulayini wokukhiqiza ngozenzakalelayo, okungukuthi ngaphandle kokungenelela komuntu. "Die term is afgelei van ""lights-out"" vervaardiging, wat in diskrete komponentvervaardiging gebruik word om 'n ten volle geoutomatiseerde produksielyn te beskryf, d.w.s. sonder menslike ingryping." Die term is afgelei van lights-out vervaardiging, wat gebruik word in diskrete komponentvervaardiging om 'n volledig outomatiese produksielyn te beskryf, d.w.s. sonder menslike ingryping. "Lentšu le le tšwa go tšweletšo ya ""lights-out"", yeo e šomišwago go tšweletšo ya dikarolwana tše di ikemetšego go hlaloša mothaladi wa tšweletšo wo o itirelago ka botlalo, ke gore, ntle le tsenyo tsena ya batho." Lentšu le tšwa go tlhahiso ya lights-out, yeo e šomišwago tlhahisong ya dikarolwana tša go ikemela go hlaloša mothaladi wa tlhahiso wo o ikemišeditšego ka botlalo, ke gore, ntle le go tsenela ga batho. Lereo le le tšwa go tšweletšo ya go tima mabone, leo le šomišwago go tšweletšo ya dikarolo tše di arogantšwego go hlaloša mola wa tšweletšo wo o itirišitšego ka botlalo, ke gore, ka ntle le go tsenwagare ga motho. "Leli gama lisuselwa ekukhiqizeni okuthi ""lights-out"", okusetshenziswa ekukhiqizeni izingxenye ezihlukene ukuchaza umugqa wokukhiqiza ozenzakalelayo ngokuphelele, okungukuthi, ongenakho ukungenelela komuntu." Leli gama lithathwe ekukhiqizeni okwenziwa ngaphandle kokukhanya, okusetshenziswa ekukhiqizeni izingxenye ezihlukene ukuchaza umugqa wokukhiqiza ozenzakalelayo ngokuphelele, okusho ukuthi ngaphandle kokungenelela komuntu. Leli gama lisuselwa ekukhiqizeni izibani, elisetshenziswa ekukhiqizweni kwengxenye eqondile ukuchaza umugqa wokukhiqiza ozenzakalelayo ngokugcwele, okungukuthi ngaphandle kokungenelela komuntu. +192 Electrical Electronic and Computer Engineering Lights-out process control is therefore defined as the fully autonomous operation of a processing plant (as achieved through automatic process control), without operator interaction. Ligte-uit-prosesbeheer word dus gedefinieer as die ten volle outonome werking van 'n verwerkingsaanleg (soos bereik deur outomatiese prosesbeheer), sonder operateursinteraksie. Ka fao, Taolo ya tshepedišo go tima mabone e hlalošwa bjalo ka tshepedišo ye e ikemetšego ka botlalo ya polante ya go šoma (bjalo ka ge e fihleletšwe ka taolo ya tshepedišo ya go itiriša), ntle le tirišano ya opareitara. Ukulawula inkambo yokukhiqiza ezenzakalelayo ngakho-ke kuchazwa njengenqubo yokusebenza okuzenzakalelayo ngokugcwele kwemboni yokucubungula (njengokuba kufeziwe ngokulawula inkambo ezenzakalelayo), ngaphandle kokuhlangana nesisebenzi. Ngakho-ke ukulawula inqubo yokukhiqiza ezenzakalelayo kuchazwa njengenqubo yokusebenza okuzenzakalelayo ngokuphelele yepulanti yokucubungula (njengokuba kufeziwe ngokulawula inqubo ezenzakalelayo), ngaphandle kokuhlangana nomsebenzisi. """Lights-out"" prosesbeheer word dus gedefinieer as die ten volle outonome werking van 'n verwerkingsaanleg (soos bereik deur outomatiese prosesbeheer), sonder operateurinteraksie." Ligte-uit prosesbeheer word dus gedefinieer as die volledig outonome werking van 'n verwerkingsaanleg (soos bereik deur outomatiese prosesbeheer), sonder operateurinteraksie. Taolo ya tshepedišo ya go tima mabone ka fao e hlathollwa bjalo ka tshepedišo ye e ikemego ka botlalo ya semela sa go lokiša (bjalo ka ge go fihleletswe ka taolo ya tshepedišo ya otomatiki), ntle le tirišano ya mmušane. Ka fao, taolo ya tshepedišo ya lights-out e hlaloswa bjalo ka tshepedišo ya semela ya tshepedišo yeo e ikemetseng ka botlalo (bjalo ka ge e fihlelelwa ka taolo ya tshepedišo ya othomathiki), ntle le tsenyo ya modiri. Taolo ya tshepedišo ya go tima mabone ka fao e hlalošwa bjalo ka go šoma ka botlalo ka go ipuša ga pholante ya go šwahlela ga ditšweletšwa (ka ge go fihlelelwa ka taolo ya tshepedišo ya maitirišo), ka ntle le go kgokagana le opareitara. Ngakho-ke ukulawulwa kwenqubo yokucisha izibani kuchazwa njengokusebenza okuzimele ngokuphelele kwesitshalo sokucubungula (njengoba kuzuzwe ngokulawulwa kwenqubo okuzenzakalelayo), ngaphandle kokuxhumana nomsebenzisi. Inqubo yokulawula inqubo yokucisha izibani ngakho-ke ichazwa njengokusebenza okuzenzakalelayo ngokuphelele kwesitshalo sokucubungula (njengoba kufezwa ngokulawula inqubo okuzenzakalelayo), ngaphandle kokusebenzelana komsebenzisi. Ukulawulwa kwenqubo okukhanyayo-out ngakho-ke kuchazwa njengokusebenza okuzimele ngokuphelele kwesitshalo sokulungisa (njengoba kutholakala ngokulawulwa kwenqubo okuzenzakalelayo), ngaphandle kokusebenzisana komqhubi. +193 Computer Science Characterising continuous optimisation problems for particle swarm optimisation performance prediction Karakterisering van voortdurende optimiseringsprobleme vir deeltjieswermoptimiseringsprestasievoorspelling Karakterisering van voortdurende optimiseringsprobleme vir partikelswermoptimiseringsprestasievoorspelling Go hlatha mathata tšwelago pele bakeng sa ponelopele ya tiragatšo ya go šoma gabotse ga dikarolwana tša sehlopha. mathata a Ukuchaza izinkinga eziqhubekayo zokuthola isixazululo esingcono kakhulu zesibikezelo sokuziphatha kwenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu Ukuchaza izinkinga eziqhubekayo zokwenza ngcono zesibikezelo sokuziphatha kangcono uquqaba lwezinhlayiya Karakterisering van kontinue optimeringsprobleme vir partikelswermoptimeringsprestasievoorspelling Karakterisering van deurlopende optimeringsprobleme vir prestasievoorspelling van deeltjieswerm-optimering Go hlatholla mathata a go kaonafatša a go tšwelago pele bakeng sa ponelopele ya tshepetšo ya go kaonafatša ka sehlopha sa dikarolwana. Go hlalosa mathata a tswelelopele a peakanyo bakeng sa peakanyo ya tshebetso ya particle swarm optimisation. Go hlaola mathata a katološo ya go tšwela pele go kakanyo ya phethagatšo ya katološo ya sehlopha sa dikarolwana Ukuchaza izinkinga zokuthuthukisa eziqhubekayo zokubikezela ukusebenza kwe-particle swarm optimisation. Ukuchaza izinkinga zokuqhubeka kokwenza kahle ukuze kuqagelwe ukusebenza kwe-particle swarm optimisation. Ukuchaza izinkinga zokuncishiswa okuqhubekayo zokubikezela ukusebenza kokuncishiswa kwenqwaba yezinhlayiya +194 Computer Science Real-world optimisation problems are often very complex. Werklike optimiseringsprobleme is dikwels baie kompleks. Mathata a kgonthe a go dira gore dilo di šome gabotse gantši a raragane kudu. Izinkinga zangempela zokuthola isixazululo esingcono kakhulu zivamise ukuba nkimbinkimbi kakhulu. Izinkinga zangempela zokwenza ngcono zivamise ukuba nkimbinkimbi kakhulu. Werklike optimeringsprobleme is dikwels baie kompleks. Werklike optimaliseringsprobleme is dikwels baie kompleks. Mathata a kgonthe a go kaonefatša gantši a raragane kudu. Mathata a nnete a peakanyo a gantši a raragane kudu. Mathata a koketšo ya maemo a lefase la makgonthe gantši a hlakahlakane kudu. Izinkinga zokuthuthukisa ezikhona emhlabeni wangempela zivame ukuba yinkimbinkimbi kakhulu. Izinkinga zokwenza ngcono ezweni langempela zivame ukuba nzima kakhulu. Izinkinga zokuthuthukisa umhlaba wangempela zivame ukuba yinkimbinkimbi kakhulu. +195 Computer Science Population-based metaheuristics, such as evolutionary algorithms and particle swarm optimisation (PSO) algorithms, have been successful in solving many of these problems, but it is well known that they sometimes fail. Bevolkingsgebaseerde metaheuristiek, soos evolusionêre algoritmes en deeltjieswermoptimisering- (PSO) algoritmes, het baie van hierdie probleme suksesvol opgelos, maar dit is welbekend dat dit soms misluk. Bevolkingsgebaseerde metaheuristiek, soos evolusionêre algoritmes en partikelswermoptimisering- (PSO) algoritmes, het baie van hierdie probleme suksesvol opgelos, maar dit is welbekend dat dit soms misluk. Metaheuristics yeo e theilwego setšhabeng, go swana le di-algorithm tša tlhagelelo le di-algorithm tša go dira gore dikarolwana tša sehlopha tše šomago gabotse (PSO), di atlegile go rarolla bontši bja mathata a, eupša go tsebja gabotse gore ka dinako tše dingwe di a palelwa. Metaheuristics Amazinga aphezulu okuthola izixazululo ezicish'ukufana asuselwe enanini labantu, njengezindlela zokwenza eziphenduka ngokwemvelo nezindlela zokwenza zenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu, sezibe yimpumelelo ekuxazululeni iningi lalezi zinkinga, kodwa kuyaziwa ukuthi kwesinye isikhathi kazibi yimpumelelo. I-metaheuristics esekelwe kubantu, njengama-algorithm okuphenduka ngokwemvelo, nezindlela zokwenza zoquqaba lwezinhlayiya (ama-PSO), ibe yimpumelelo ekuxazululeni iningi lalezi zinkinga, kodwa kuyaziwa ukuthi kwesinye isikhathi ayibi yimpumelelo. Populasie-gebaseerde metaheuristieke, soos evolusionêre algoritmes en deeltjieswermoptimering (DSO) algoritmes, was al suksesvol in die oplossing van baie van hierdie probleme, maar dit is welbekend dat hulle soms misluk. Bevolkingsgebaseerde metaheuristieke, soos evolusionêre algoritmes en deeltjieswerm-optimalisering (PSO) algoritmes, was suksesvol in die oplossing van baie van hierdie probleme, maar dit is welbekend dat hulle soms misluk. Metaheuristics tšeo di theilwego godimo ga palo ya batho, go swana le di-algorithm tša tlhagelelo le di-algorithm tša go kaonafatša mohlape wa dikarolwana (PSO), di atlegile go rarolla bontši bja mathata a, eupša go tsebega kudu gore ka dinako tše dingwe di a palelwa. Ditsela tša metaheuristics tša motheo wa badudi, bjalo ka di-algorithm tša go tšweletša le di-algorithm tša particle swarm optimisation (PSO), di atlegile go rarolla tše dintši tša mathata a, efela go tsebja gabotse gore ka nako ye nngwe di a palelwa. Dithutamahlale tše di theilwego go dipalopalo tša setšhaba, tša go swana le dialkorithimi tša phetogo le dialkorithimi tša go kaonafatša sehlopha sa dikarolwana (PSO), di atlegile go rarolla bontši bja mathata a, eupša go tsebja gabotse gore ka dinako tše dingwe di a palelwa. Ama-metaheuristic asekelwe kubantu, njengama-algorithm okuziphendukela kwemvelo kanye nama-algorithm e-particle swarm optimisation (PSO), aphumelele ekuxazululeni izinkinga eziningi zalezi, kodwa kwaziwa kabanzi ukuthi ngezinye izikhathi ayaphumeleli. Izindlela zokusesha ezisuselwe kubantu abaningi, ezifana nezinhlelo ze-evolutionary algorithms kanye nezinhlelo ze-particle swarm optimisation (PSO), ziye zaphumelela ekuxazululeni izinkinga eziningi zalezi, kodwa kuyaziwa ukuthi kwesinye isikhathi ziyahluleka. Ama-metaheuristics asuselwa kubantu, afana nama-algorithms okuvela kwemvelo kanye nama-algorithms e-particle swarm optimization (PSO), abe nempumelelo ekuxazululeni izinkinga eziningi, kodwa kwaziwa kahle ukuthi kwesinye isikhathi ayahluleka. +196 Computer Science Over the last few decades the focus of research in the field has been largely on the algorithmic side with relatively little attention being paid to the study of the problems. Oor die laaste paar dekades was die navorsingsfokus in die veld hoofsaaklik op die algoritmiese kant, met relatief min aandag wat aan die studie van die probleme geskenk is. Mo mengwaga šomeng ye mmalwa ya go feta nepo ya nyakišišo mo lefapheng e bile kudu ka lehlakoreng la algorithmic ka šedi ye nnyane yeo e filwego go thuto ya mathata. mengwagasomeng Esikhathini seminyaka elishumi edlule ukugxila kocwaningo kulo mkhakha bekukakhulu ngasohlangothini lwendlela yokwenza kukuncane kakhulu ukunakwa kocwaningo lwezinkinga. Emakhulwiniminyaka adlule ukugxila kocwaningo kulo mkhakha bekukakhulu ngasohlangothini lama-algorythm obeluthola ukunakwa okuncane kakhulu kocwaningo lwezinkinga. Oor die afgelope paar dekades was die fokus van navorsing in die veld grootliks op die algoritmiese kant, met relatief min aandag aan die studie van die probleme. Oor die afgelope paar dekades was die fokus van navorsing in die veld grootliks op die algoritmiese kant met relatief min aandag wat aan die studie van die probleme gegee is. Mengwageng ye masome a mmalwa ya go feta, tlhokomelo ya dinyakišišo mo lefelong le e bile kudu ka lehlakoreng la di-algorithm gomme go se šetšwe kudu thutong ya mathata. Mo mengwageng e mmalwa e fetileng, tlhokomelo ya dinyakišišo mo lebaleng e be e le kudu ka lehlakoreng la di-algorithm ka tlhokomelo e nyenyane e lekaneng e lefišwa go ithuta mathata. Mo mengwagasomeng ye e fetilego ye mmalwa, nepišo ya dinyakišišo ka mo lekaleng le e bile kudu ka lehlakoreng la algorithmic fao go bilego le šedi ye nnyane ye e lefelwago go dinyakišišo tša mathata a. Emashumini eminyaka adlule ukugxila kocwaningo kulo mkhakha bekulokhu kusezinhlangothini zama-algorithm kakhulu, kunakwa kancane kakhulu ukufundwa kwezinkinga. Eminyakeni embalwa edlule, ukugxila kocwaningo kule nkundla kube kakhulu ohlangothini lwe-algorithmic kanti ukunakwa okuncane kunikezwe ekutadisheni izinkinga. Emashumini ambalwa eminyaka adlule ukugxila kocwaningo kulo mkhakha bekugxile kakhulu ohlangothini lwe-algorithmic nokunganaki okuncane okukhokhelwe ucwaningo lwezinkinga. +197 Computer Science Questions such as ‘Which algorithm will most accurately solve my problem?’ or ‘Which algorithm will most quickly produce a reasonable answer to my problem?’ remain unanswered. Vrae soos 'Watter algoritme sal my probleem die akkuraatste oplos?' of 'Watter algoritme sal die vinnigste 'n redelike antwoord vir my probleem lewer?' bly onbeantwoord. Dipotšišo tše bjalo ka ‘Ke algoritheme efe yeo e tlago go rarolla bothata bja-ka ka mo go nepagetšego kudu?’ goba ‘Ke algorithm efe yeo e tlago go tšweletša karabo e kwagalago ya bothata bja-ka ka pela?’ ga se di arabje. Imibuzo enjengokuthi 'Yiyiphi indlela yokwenza ezokwazi nakanjani ukuxazulula inkinga yami?' noma 'Yiyiphi indlela yokwenza ezokhiqiza ngokushesha impendulo enengqondo enkingeni yami?' ihlala ingaphenduliwe. Imibuzo enjengokuthi ‘Iyiphi i-algorithm ezoyixazulula ngokunemba kakhulu inkinga yami?’ noma ‘Iyiphi i-algorithm ezosheshe iveze impendulo ezwakalayo enkingeni yami?’ ihlala ingaphenduliwe. Vrae soos ‘Watter algoritme sal my probleem die akkuraatste oplos?’ of ‘Watter algoritme sal die vinnigste 'n redelike antwoord op my probleem lewer?’ bly onbeantwoord. Vrae soos 'Watter algoritme sal my probleem die akkuraatste oplos?' of 'Watter algoritme sal die vinnigste 'n redelike antwoord op my probleem lewer?' bly onbeantwoord. Dipotšišo tša go swana le gore ‘Ke algorithm efe yeo e tlago rarolla bothata bja ka gabotse?’ goba ‘Ke algorithm efe yeo e tlago tšweletša karabo yeo e kwagalago ka pela bothateng bja ka?’ di sa dutše di sa arabje. Dipotso tše bjalo ka ‘Ke aligoritimi efe e tlago rarolla bothata bja ka ka nepagalo kudu?’ goba ‘Ke aligoritimi efe e tlago fa karabo e kgotsofatsago bothateng bja ka ka lebelo?’ di sa le ka ntle le karabo. Dipotšišo tša go swana le Ke algorithm efe yeo e tla rarollago bothata bja ka ka fao go nepagetšego kudu? goba Ke algorithm efe yeo e tla tšweletšago ka pela kudu karabo ye e kwagalago ya bothata bja ka? di dula di se tša arabiwa. Imibuzo efana nokuthi ‘Iyiphi i-algorithm ezosombulula inkinga yami ngokunembe kakhulu?’ noma ‘Iyiphi i-algorithm ezokhiqiza impendulo enengqondo enkingeni yami ngokushesha okukhulu?’ isalokhu ingaphenduleki. Imibuzo efana nokuthi 'Iyiphi i-algorithm ezoxazulula inkinga yami ngokunembile?' noma 'Iyiphi i-algorithm ezokhiqiza impendulo enengqondo enkinga yami ngokushesha?' isahlezi ingaphenduliwe. Imibuzo efana Nimaphi ama-algorithms azoxazulula inkinga yami ngokunembe kakhudlwana? noma Iyiphi ama-algorithms azoletha impendulo enengqondo ngokushesha engxenyeni yami? ayikaphenduliwe. +198 Computer Science This thesis contributes to the understanding of optimisation problems and what makes them hard for algorithms, in particular PSO algorithms. Hierdie proefskrif dra by tot die begrip van optimiseringsprobleme en wat dit moeilik maak vir algoritmes, veral PSO-algoritmes. Thesese ye e tlaleletša kwešišong ya mathata a go dira gore dilo di šome gabotse le seo se dirago gore go be thata go dialgorithemo, kudukudu dialgorithemo tša PSO. Lo mbhalo wocwaningo unomthelela ekuqondeni izinkinga zokuthola isixazululo esingcono kakhulu nasekutheni yini eyenza zibe nzima ezindleleni zokwenza, ikakhulukazi izindlela zokwenza zenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu. Le thesis inegalelo ekuqondeni izinkinga zokwenza ngcono kanye nokuthi yini ezenza zibe nzima kuma-algorithm, ikakhulukazi kuma-algorithm e-PSO. Hierdie tesis dra by tot die begrip van optimeringsprobleme en wat hulle moeilik maak vir algoritmes, veral PSO-algoritmes. Hierdie tesis dra by tot die begrip van optimeringsprobleme en wat dit moeilik maak vir algoritmes, veral PSO-algoritmes. Thešiši ye e tsenya letsogo go kwešišong ya mathata a go beakanya gabotse le seo se a dirago gore a be thata go dialgoritimo, kudu-kudu dialgoritimo tša PSO. Lengwalo le le le fa kabelo go kwešišo ya mathata a peakanyo le se se a dirago gore a be boima go diathomo, kudu diathomo tša PSO. Thesese ye e na le mohola go kwešišo ya mathata a koketšo ya kelo le seo se dirago gore a be boima go dialkorithime, kudukudu dialkorithime tša PSO. Le thesis inegalela ekuqondeni izinkinga zokuthuthukisa (optimisation) kanye nalokho okwenza kube nzima kuma-algorithm, ikakhulukazi ama-algorithm e-PSO. Lo mbhalo uthuthukisa ukuqonda kwezinkinga zokwenza kahle nokuthi yini eyenza zibe nzima kuma-algorithms, ikakhulukazi ama-algorithms e-PSO. Lesi sihloko sinomthelela ekuqondeni izinkinga zokuthuthukisa kanye nokuthi yini eyenza kube nzima kuma-algorithms, ikakhulukazi ama-algorithms e-PSO. +199 Computer Science Fitness landscape analysis techniques are developed to characterise continuous optimisation problems and it is shown that this characterisation can be used to predict PSO failure. Fiksheidlandskapontledingstegnieke word ontwikkel om deurlopende optimiseringsprobleme te karakteriseer en dit word gewys dat hierdie karakterisering gebruik kan word om PSO mislukking te voorspel. Bruikbaarheidlandskapontledingstegnieke word ontwikkel om deurlopende optimiseringsprobleme te karakteriseer en dit word gewys dat hierdie karakterisering gebruik kan word om PSO mislukking te voorspel. Dithekniki tša tshekatsheko ya tikologo ya go swanelega di hlamilwe go hlatha mathata a go dira gore dilo di tšwelele go se šome gabotse gomme go bontšhwa gore go hlaola mo go ka šomišwa go bonela pele go palelwa ga PSO. Amasu ohlaziyo lokufaneleka ngokwendawo athuthukisiwe ukuchaza izinkinga eziqhubekayo zokuthola isixazululo esingcono kakhulu futhi kukhonjisiwe ukuthi lokhu kuchaza kungasetshenziswa ukubikezela ukwahluleka kwenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu. Amasu ohlaziyo lokuqina kwendawo akhiwa ukuze kuchazwe izinkinga eziqhubekayo zokwenza ngcono futhi kukhonjisiwe ukuthi lokhu kuchaza kungasetshenziswa ukubikezela ukwehluleka kwe-PSO. Fiksheidslandskap-analisetegnieke word ontwikkel om kontinue optimeringsprobleme te karakteriseer, en daar word aangetoon dat hierdie karakterisering gebruik kan word om PSO-mislukking te voorspel. Fiksheidslandskap-analise tegnieke word ontwikkel om deurlopende optimeringsprobleme te karakteriseer en dit word getoon dat hierdie karakterisering gebruik kan word om PSO-mislukking te voorspel. Ditsela tša tshekatsheko ya sebopego sa boiketlo di hlamwa go hlatholla mathata a go kaonafatša a go tšwelapele gomme go laetšwa gore tlhalošo ye e ka šomišwa go profeta go palelwa ga PSO. Mekgwa ya tshekatsheko ya tikologo ya boitekanelo e hlabollotšwe go hlalosa mathata a tshepedišo a sa kgaotswego gomme go bontšhitšwe gore hlalosetšo ye e ka šomišwa go akanya go palelwa ga PSO. Mekgwa ya tshekatsheko ya seemo sa go itekanela mmeleng e a hlangwa ka nepo ya go tseba mathata a kaonafatšo ye e tšwelago pele gomme go laetšwa gore go tseba seemo se go ka šomišwa go akanya go palelwa ga PSO. Izindlela zokuhlaziya indawo yokufaneleka ziyathuthukiswa ukuchaza izinkinga zokuphumelelisa eziqhubekayo futhi kuyakhonjiswa ukuthi lokhu kuchazwa kungasetshenziswa ukubikezela ukwehluleka kwe-PSO. Izindlela zokuhlaziya indawo yokufaneleka zithuthukiswa ukuze zichaze izinkinga zokwenza ngcono eziqhubekayo futhi kuboniswa ukuthi lesi sichasiso singasetshenziswa ukubikezela ukwehluleka kwe-PSO. Amasu okuhlaziya isimo sokuqina athuthukiswa ukuze abonakale izinkinga zokuthuthukisa okuqhubekayo futhi kuboniswa ukuthi lokhu kuboniswa kungasetshenziswa ukubikezela ukwehluleka kwe-PSO. +200 Computer Science An essential feature of this approach is that multiple problem characteristics are analysed together, moving away from the idea of a single measure of problem hardness. n Noodsaaklike kenmerk van hierdie benadering is dat veelvuldige probleemkenmerke saam ontleed word, wat wegbeweeg van die idee van 'n enkele maatstaf van probleemkompleksiteit. Sebopego sa bohlokwa sa mokgwa wo ke gore dimelo tše dintši tša mathata di sekasekwa mmogo, di tloga kgopolong ya tekanyo e tee ya go thatafala ga bothata. Isici esisemqoka sale ndlela ngukuthi izici eziningi zenkinga zihlaziywa ndawonye, kuqhelwa emqondweni wesikali esisodwa senkinga enzima. 'n Essensiële kenmerk van hierdie benadering is dat verskeie probleemkenmerke saam ontleed word, wat weg beweeg van die idee van 'n enkele maatstaf van probleemmoeilikheid. 'n Essensiële kenmerk van hierdie benadering is dat verskeie probleemkenmerke saam ontleed word, wat wegbeweeg van die idee van 'n enkele maatstaf van probleemmoeilikheid. Se sengwe sa dilo tša bohlokwa ka mokgwa wo ke gore ditšobotsi tše ntši tša bothata di sekasekwa mmogo, go tloga kgopolong ya tekanyo e tee ya bothata bjo bo thata. Seemo sa bohlokwa sa mokgwa wo ke gore dintlha tše dintši tša bothata di sekasekwa mmogo, go tloga kgopolong ya tekanyo e tee ya bothata. Karolo ye bohlokwa ya mokgwa wo ke ya gore dipharologantši tše ntši tša bothata di sekasekwa mmogo, tša tloga go kgopolo ya kelo e tee ya bothata bjo bo kekilego. Isici esibalulekile salolu hlelo ukuthi izici eziningi zenkinga ziyahlaziywa ndawonye, kudedelwa umqondo wokulinganisa okukodwa kobunzima benkinga. Isici esibalulekile salolu hlelo ukuthi izici eziningi zenkinga zihlaziywa ndawonye, zisuka embonweni wesilinganiso esisodwa sobunzima benkinga. Isici esibalulekile sale ndlela ukuthi izici eziningi zenkinga zihlaziywa ndawonye, kususwa emcabangweni wesilinganiso esisodwa sokuqina kwenkinga. +201 Computer Science The resulting prediction models not only lead to a better understanding of the algorithms themselves, but also takes the field a step closer towards the goal of informed decision-making where the most appropriate algorithm is chosen to solve any new complex problem. Die gevolglike voorspellingsmodelle lei tot 'n beter begrip van die algoritmes en neem die veld 'n stap nader aan die doelwit van ingeligte besluitneming, waar die mees geskikte algoritme gekies word om enige nuwe komplekse probleem op te los. Die gevolglike voorspellingsmodelle lei tot 'n beter begrip van die algoritmes en neem die veld 'n stap nader aan die doelwit van ingeligte besluitneming, waar die geskikste algoritme gekies word om enige nuwe komplekse probleem op te los. Dikao tša ponelopele tšeo di tšweletšwago ga di lebiše fela go kwešišo ye kaone ya dialgoritmo ka botšona, eupša gape di tšea tšhemo kgato kgauswi go ya pakaneng ya go tšea diphetho tše di nago le tsebo moo algorithm ye e swanetšego kudu e kgethwago go rarolla bothata bjo bongwe le bjo bongwe bjo bo raraganego bjo bofsa. Imifanekiso yesibikezelo ephumayo ayigcini kuphela ngokuholela ekuqondeni kangcono izindlela zokwenza uqobo, kodwa iphinde isondeze umkhakha emgomeni wokuthathwa kwezinqumo okunengqondo lapho indlela yokwenza okuyiyona efanele kakhulu ikhethwa ukuxazulula noma iyiphi inkinga entsha enkimbinkimbi. Amamodeli okubikezela aphumayo awagcini kuphela ngokuholela ekuqondeni kangcono ama-algorithym uqobo, kodwa aphinde asondeze umkhakha ehlosweni yokuthathwa kwezinqumo ngolwazi lapho i-algorithym okuyiyona efanele kakhulu ikhethwa ukuxazulula nanoma iyiphi inkinga entsha enkimbinkimbi. Die gevolglike voorspellingsmodelle lei nie net tot 'n beter begrip van die algoritmes self nie, maar neem die veld ook 'n stap nader aan die doelwit van ingeligte besluitneming waar die mees geskikte algoritme gekies word om enige nuwe komplekse probleem op te los. Die resulterende voorspellingsmodelle lei nie net tot 'n beter begrip van die algoritmes self nie, maar neem ook die veld 'n stap nader aan die doel van ingeligte besluitneming waar die mees gepaste algoritme gekies word om enige nuwe komplekse probleem op te los. Dimmotlhakanyo tša diporofeto tšeo di tšwelelago ga di fe feela kwešišo ye kaone ya di-algorithm ka bo tšona, eupša gape di iša lefelo kgaufsi le nepo ya go dira diphetho tšeo di theilwego godimo ga tsebo moo algorithm yeo e swanetšego kudu e kgethwago go rarolla bothata bjo bo raraganego bjo bo mpsha. Dipeelo tša diphetho tše di hlotšwego ga di fele feela ka kwešišo e kaone ya di-algorithm ka bobona, eupša gape di iša lefapha kgato pele kgauswi le maikemišetšo a go dira diphetho ka tsebo moo algorithm e swanetšego kudu e kgethwago go rarolla bothata bofe goba bofe bjo bo raraganego bjo bo mpsha. Mekgwa ya kakanyo ye e tšweleditšwego ga se ya feletša ka kwešišo ye kaone ya dialkorithimi ka botšona, eupša gape e iša lekala kgato ye nngwe go fihla go nepo ya go tšea sephetho ka tsebo fao go kgethwago dialkorithimi tša maleba kudu go rarolla bothata bofe goba bofe bjo bo hlakahlakanego. Izinhlobo zokubikezela eziphumayo azigcini nje ngokuhlinzeka ngokuqonda okungcono ngama-algorithm ngokwawo, kodwa futhi zithuthukisa umkhakha ziwusondeze emgomweni wokwenza izinqumo ezinolwazi lapho kukhethwa i-algorithm efanele kakhulu ukuxazulula noma iyiphi inkinga entsha eyinkimbinkimbi. Imikhiqizo yemodeli yokubikezela ayiholeli kuphela ekuqondeni kangcono ama-algorithm ngokwawo, kodwa futhi ithatha umkhakha isinyathelo esisodwa eduze nomgomo wokwenza izinqumo ngolwazi lapho kukhethwa khona i-algorithm efanele kakhulu ukuxazulula noma iyiphi inkinga entsha eyinkimbinkimbi. Amamodeli okubikezela atholakalayo awakholeli kuphela ekuqondeni okungcono kwama-algorithms ngokwawo, kodwa futhi ethatha umkhakha isinyathelo esisodwa sisondelene nomgomo wokwenza izinqumo ezinolwazi lapho kukhethwa khona i-algorithm efaneleka kakhulu ukuxazulula noma iyiphi inkinga entsha eyinkimbinkimbi. +202 Electrical Electronic and Computer Engineering Conducted EMC modelling in modern DC-DC power converters EMC-modellering uitgevoer in moderne GS-GS-kragomsetters Go dirwa ga mohlala wa EMC ka diphetoledi tša maatla tša sebjalebjale a DC-DC Umfanekiso we-EMC owenziwe eziguqulini zamandla zesimanje i-DC-DC Umfanekiso we-EMC wenziwe eziguqulini zamandla zesimanje ze-DC-DC EMV-modellering is in moderne GS-GS kragomsetters uitgevoer. EMC-modellering in moderne GS-GS kragomsetters uitgevoer Go dirilwe peakanyo ya EMC mo go fetoleleng maatla a DC go ya go a DC a sebjalebjale. Go dirilwe mehlala ya EMC go di-converter tša maatla tša DC-DC tša sejoale-joale. Mmotlolo wo o laotšwego wa EMC ka go ditranolofatši tša mohlagase wa DC-DC tša sebjalebjale Kwenziwe ukumodela kwe-EMC kuziguquli zamandla ze-DC-DC zanamuhla. Kwenziwe ukulinganisa kwe-EMC kumashintshi wamandla e-DC-DC esimanjemanje. Ukwenza imodeli kwe-EMC okwenziwe kwiziguquli zamandla zanamuhla ze-DC-DC +203 Electrical Electronic and Computer Engineering In his thesis, CONDUCTED EMC MODELLING IN MODERN DC-DC POWER CONVERTERS, the conducted electromagnetic effects of high-density high-switching frequency modern power converters are studied. In sy proefskrif, Uitgevoerde EMC modellering in moderne GS-GS kragomsetters, word die geleide elektromagnetiese effekte van hoëdigtheid hoëskakelfrekwensie moderne kragomsetters bestudeer. Ka thesese ya gagwe, CONDUCTED EMC MODELING IN MODERN DC-DC POWER CONVERTERS, (GO DIRWA GA MOHLALA WA EMC KA DIPHETOLEDI TA MAATLA TšA SEBJALEBJALE TšA DC DC ditšhupetšo tša mohlagase wa makenete tšeo di dirilwego tša diphetoledi tša maatla tša sebjalebjale tša go fetola maqhubu a godimo a segokanyipalo. Embhalweni wakhe wocwaningo, Umfanekiso we-EMC Owenziwe Eziguqulini Zamandla Zesimanje i-DC-DC, imiphumela yozibuthegesi owenziwe wesisindomthamo ophezulu nokuqhafaza okuphezulu kweziguquli zamandla zesimanje kuyafundwa. Kuthisisi yakhe, WENZE UKUFANEKISWA KWEMODELI KUZIGUQULINI ZAMANDLA ZESIMANJE ZE-DC-DC, umthelela owenziwe wezizinda zzobuzithegesi kweziguquli zamandla zesimanje aamaningi zafundwa. In sy tesis, GELEIDE EMC MODELLERING IN MODERNE GS-GS KRAGOMSETTERS, word die geleide elektromagnetiese effekte van hoë-digtheid hoë-skakelfrekwensie moderne kragomsetters bestudeer. In sy tesis, UITGEVOERDE EMC-MODELLERING IN MODERNE GS-GS KRAGOMSKAKELAARS, word die uitgevoerde elektromagnetiese effekte van hoëdigtheid hoë-skakelingsfrekwensie moderne kragomskakelaars bestudeer. Ka thesis ya gagwe, CONDUCTED EMC MODELLING IN MODERN DC-DC POWER CONVERTERS, go ithutwa ka ditlamorago tša electromagnetic tšeo di sepetšago ka gare ga di-power converter tša sebjalebjale tša go omafala kudu tša frequency ya godimo ya go fetofetoša. Mo dithisiseng tša gagwe, GO DIRWA MOKGWATŠHOMO WA EMC MO DIKONOFETARENG TŠA MATŠATŠI A GAJENO TŠA DC-DC, go ithutwa ditlamorago tša motlakase wa electromagnetic mo dikonofetareng tša maatla a magolo a go fapafapana ka lebelo le le phagamego. Ka go thesese ya gagwe ya, CONDUCTED EMC MODELLING IN MODERN DC-DC POWER CONVERTERS, diabe tša elekthromagnetiki tše di dirwago tša ditekanyo tša godimo tša go fetoša matla tša kgafetšakgafetša tša sebjalebjale di a nyakišišwa. Kwi-thesis yakhe, ETHI UKWENZA IMIDELINGI YE-EMC ESEBENZISA AMANDLA E-DC-DC ESIMANJE, imiphumela yokudlulisela kagesi kazibuthe (conducted electromagnetic effects) yeziguquli zamandla zesimanje ezinobukhulu obukhulu kanye nemvamisa ephezulu yokushintsha iyahlaziywa. Esithesis yakhe, UKUPHATHWA KWE-EMC EKUMODELINGINI KWABAGUQULELI BAMANDLA BE-DC-DC BESIMANJE, kufundwa imiphumela ye-electromagnetic ehambayo yabagqugquzeli bamandla besimanje abanezinga eliphezulu lokushintsha. Esifundweni sakhe esithi, UMDELELA WOMTHELELA EMC KU-MODERN DC-DC POWER CONVERTERS, imiphumela eqhutshwa ngogesi yamandla okuguquguquka kwamandla kagesi anamandla aphezulu ihlolisiswa. +204 Electrical Electronic and Computer Engineering The noise source and noise path were modelled and the results calibrated to accredited noise levels. Die geraasbron en geraaspad is gemodelleer en die resultate is gekalibreer vir geakkrediteerde geraasvlakke. Mothopo wa lešata le tsela ya lešata di ile tša swantšhwa gomme dipoelo tša lekanywa go maemo a lešata ao a amogetšwego. Umthombo womsindo nendlela yomsindo kuye kwakhonjiswa futhi imiphumela iye yalinganiswa emazingeni omsindo agunyaziwe. Die geraasbron en geraaspad is gemodelleer en die resultate is gekalibreer na geakkrediteerde geraasvlakke. Die geraasbron en geraaspad is gemodelleer en die resultate is gekalibreer tot geakkrediteerde geraasvlakke. Mohlodi wa lešata le tsela ya lešata di ile tša beakanywa go ya ka mohlala gomme dipoelo tša beakanywa go ya ka maemo a lešata ao a dumeletšwego. Mohlodi wa lerata le tsela ya lerata di ile tša hlamelwa gomme diphetho tša lekanyetšwa go maemo a lerata a amogetšwego. Mothopo wa lešata le tsela ya lešata di ile tša dirwa mmotlolo gomme dipoelo tša lekolwa go maemo a lešata ao a dumeletšwego. Umthombo womsindo nendlela yomsindo kwenziwe isibonelo futhi imiphumela yalungiswa yalinganiswa namazinga omsindo agunyaziwe. Umthombo womsindo nendlela yomsindo kwenziwa imodeli futhi imiphumela yalungiswa ukuze ihambisane namazinga omsindo agunyaziwe. Umthombo womsindo kanye nendlela yomsindo kwenziwa imodeli futhi imiphumela yalinganiswa emazingeni omsindo aqinisekisiwe. +205 Electrical Electronic and Computer Engineering A VHF frequency model was developed and verified using different analysis packages and compared for accuracy, affordability and ease of use. n BHF-frekwensiemodel is ontwikkel en geverifieer deur gebruik te maak van verskillende ontledingspakkette en vergelyk vir akkuraatheid, bekostigbaarheid en gebruiksgemak. Mohlala wa makga a VHF o ile wa hlabollwa le go netefatšwa go šomišwa diphuthelwana tša tshekatsheko tše di fapanego gomme tša bapetšwa bakeng sa go nepagala, theko ye fihlellegago le go šomišwa gabonolo. Umfanekiso we-frequency i-VHF uye wathuthukiswa waqinisekiswa kusetshenziswa izijumba zohlaziyo ezehlukahlukene yaphinde yaqhathaniswa kwenzelwa ubuqiniso, amandla okuba nakho kanye nokusetshenziswa kalula. Umfanekiso wamandla we-VHF uye wakhiwa futhi waqinisekiswa kusetshenziswa ohlaziyo ahlukahlukene futhi waphinde waqhathaniswa ukwenzela ukunemba, ukufinyeleleka kanye nokusebenziseka kalula. 'n VHF-frekwensiemodel is ontwikkel en geverifieer deur verskillende ontledingspakkette te gebruik en vergelyk vir akkuraatheid, bekostigbaarheid en gebruiksgemak. 'n VHF-frekwensiemodel is ontwikkel en geverifieer deur verskillende ontledingspakkette te gebruik en vergelyk vir akkuraatheid, bekostigbaarheid en gebruiksgemak. Go hlamilwe mohlala wa frekwensi ya VHF gomme wa tiišetšwa ka go šomiša dipakete tša go fapana tša tshekatsheko le go bapetšwa go bona bonnete, theko ya fase le go nolofala ga tšhomišo. Mohlala wa makgetlo a VHF o hlabollotšwe gomme wa netefatšwa ka go šomiša diphuthelwana tša tshekatsheko tše di fapafapanego gomme wa bapetšwa go bona nepagalo, go thekga le bonolo bja tšhomišo. Mokgwa wa boipoeletšo bja VHF o hlamilwe le go kgonthišwa ka go šomiša diphuthelwana tše di fapanego tša tshekatsheko le go bapetšwa go nepagala, go se ture le bonolo bja tšhomišo. Kwakhiwe imodeli yefrikhwensi ye-VHF futhi yaqinisekiswa kusetshenziswa amaphakheji ahlukene okuhlaziya futhi yaqhathaniswa ngokunemba, ukungabizi kanye nokusebenziseka kalula. Imodeli yemvamisa ye-VHF yathuthukiswa futhi yaqinisekiswa kusetshenziswa amaphakheji okuhlaziya ahlukene futhi yaqhathaniswa ukunemba, ukuthengeka kanye nobulula bokusebenzisa. Imodeli ye-VHF frequency yasungulwa yaqinisekiswa kusetshenziswa amaphakheji okuhlaziya ahlukene futhi yaqhathaniswa ngokunemba, ukutholakala ngokwentengo kanye nokusebenziseka kalula. +206 Electrical Electronic and Computer Engineering Noise modes were separated and verified for accuracy. Geraasmodusse is geskei en geverifieer vir akkuraatheid. Mekgwa ya lešata e ile ya arolwa gomme gwa netefatšwa gore e nepagatše. Izindlela zomsindo zehlukanisiwe zaphinde zaqinisekiswa ukwenzela ubuqiniso. Izindlela zomsindo zehlukanisiwe zaphinde zaqinisekiswa ukunemba. Ruismodusse is geskei en vir akkuraatheid geverifieer. Geraasmodusse is geskei en vir akkuraatheid geverifieer. Mekgwa ya lešata e ile ya aroganywa ya ba ya tiišetšwa gore e nepagetše. Mešito ya modumo e arogantšwe gomme ya netefatšwa go nepahala. Mekgwa ya medumo e ile ya aroganywa le go lekolwa gore e nepagetše. Izindlela zomsindo zihlukanisiwe futhi zaqinisekiswa ukuthi ziqonde kahle. Izindlela zomsindo zahlukaniswa futhi zaqinisekiswa ukunemba. Izindlela zomsindo zahlukaniswa futhi zaqinisekiswa ngokunemba. +207 Electrical Electronic and Computer Engineering The mechanisms of the noise modes were studied and noise mitigation techniques presented. Die meganismes van die geraasmodusse is bestudeer en geraasversagtende tegnieke is aangebied. Go ile gwa ithutwa dimekhanisime tša Mekgwa ya lešata gomme dithekniki tša go fokotša lešata tša tšweletšwa. Izinqubo zezindlela zomsindo zifundiwe futhi amasu okuncishiswa komsindo ethuliwe. Die meganismes van die geraasmodusse is bestudeer en geraasversagtingstegnieke is aangebied. Die meganismes van die geraasmodusse is bestudeer en geraasverminderingstegnieke is aangebied. Mekgwa ya modumo e ile ya ithutwa gomme mekgwa ya go fokotša modumo ya hlagišwa. Mešomo ya mekgwa ya lerata e ile ya hlahlobiwa gomme mekgwa ya go fokotša lerata e ile ya hlahiswa. Mekgwa ya mekgwa ya lešata e ile ya nyakišišwa gomme gwa hlagišwa dithekniki tša phokotšo ya lešata. Kufundwe ngezindlela zokusebenza zezindlela zomsindo kwethulwa nezindlela zokunciphisa umsindo. Izindlela zemisindo yahlaziywa futhi izindlela zokunciphisa umsindo zethulwe. Kufundwe izindlela zokusebenza zendlela yomsindo futhi kwethulwa amasu okunciphisa umsindo. +208 Economics Evaluating the impacts of energy and environmental policy on South African households Die evaluering van die impak van energie- en omgewingsbeleid op Suid-Afrikaanse huishoudings Evaluering van die impak van energie- en omgewingsbeleid op Suid-Afrikaanse huishoudings Go sekaseka ditlamorago tša pholisi ya enetši le tikologo ka malapeng ka Afrika Borwa Ukuhlola umthelela wamandla kagesi nenqubomgomo yendawo kumakhaya aseNingizimu Afrika Ukuhlola umthelela wamandla nenqubomgomo yemvelo emindeni aseNingizimu Afrika Die evaluering van die impak van energie- en omgewingsbeleid op Suid-Afrikaanse huishoudings. Evaluering van die impakte van energie- en omgewingsbeleid op Suid-Afrikaanse huishoudings Go lekola khuetšo ya molao wa enetši le tikologo go malapa a Afrika Borwa Go lekola ditlamorago tša leano la enetši le tikologo malapeng a Afrika Borwa. Go sekaseka diabe tša pholisi ya enetši le tša tikologo go malapa a Afrika Borwa Ukuhlola imithelela yenqubomgomo yamandla neyemvelo emakhaya aseNingizimu Afrika. Ukuhlola imithelela yenqubomgomo yamandla nemvelo emakhaya aseNingizimu Afrika Ukuhlola imithelela yenqubomgomo yeneji kanye nemvelo emakhaya aseNingizimu Afrika +209 Economics This thesis investigates how different policies and measures designed to reduce CO2 emissions – i.e. Hierdie proefskrif ondersoek hoe verskillende beleide en maatreëls wat ontwerp is om CO2-emissies te verminder – m.a.w. Thesese ye e nyakišiša ka fao melawana le magato a go fapana a hlamilwego go fokotša go tšweletšwa ga CO2 – i.e. k.g.r Le thesisi iphenya ukuthi izinhlobo ezahlukene zezinqubomgomo kanye nezinyathelo eziklanyelwe ukwehlisa ukukhishwa kwe-CO2 – okusho ukuthi Le thesisi iphenya ukuthi izinhlobo ezahlukene zezinqubomgomo kanye nezinyathelo ziklanywe kanjani ukwehlisa ukukhishwa kwe-CO2 – okungukuthi Hierdie tesis ondersoek hoe verskillende beleide en maatreëls wat ontwerp is om CO2-vrystellings te verminder – d.w.s. Hierdie tesis ondersoek hoe verskillende beleide en maatreëls ontwerp is om CO2-uitstoot te verminder – d.w.s. Thesesi ye e nyakišiša gore dipholisi le dikgato tše di fapafapanego tšeo di hlamilwego go fokotša ditšhila tša CO2 – ke gore. Lengwalo le le nyakišiša ka fao dipholisi le dikgato tše di fapafapanego tšeo di hlodilwego go fokotša go ntšhwa ga CO2 – ke gore Thesese ye e nyakišiša ka moo dipholisi le magato ao a fapafapanego a hlamilwego ka nepo ya go fokotša go ntšha muši ga CO2 ke gore, Le thesis iphenya ukuthi izinqubomgomo nezinyathelo ezihlukene eziklanyelwe ukunciphisa ukukhishwa kwe-CO2 – okungukuthi. Lo mqulu uphenya ukuthi izinqubomgomo nezinyathelo ezahlukene eziklanyelwe ukunciphisa ukukhishwa kwe-CO2 – okungukuthi Lesi sihloko siphenya ukuthi izinqubomgomo nezinyathelo ezahlukene ezenzelwe ukunciphisa ukuphuma kwentuthu ye-CO2 - okungukuthi. +210 Economics carbon tax and energy efficiency policies – in South Africa will affect South African households. koolstofbelasting en energiedoeltreffendsbeleide – in Suid-Afrika, Suid-Afrikaanse huishoudings sal raak. koolstofbelasting en energiedoeltreffendheidsbeleide – in Suid-Afrika, Suid-Afrikaanse huishoudings sal raak. Melawana ya motšhelo wa khabone le go šomiša maatla gabotse – ka Afrika Borwa e tla ama malapa ka Afrika Borwa. Intela yekhabhoni kanye nezinqubomgomo ezinempumelelo emandleni kagesi – eNingizimu Afrika kuzothelela amakhaya aseNingizimu Afrika. intela yekhabhoni kanye nezinqubomgomo ezinempumelelo zikagesi – eNingizimu Afrika kuzoba nomthelela amakhaya aseNingizimu Afrika. Koolstofbelasting en energie-doeltreffendheidsbeleide – in Suid-Afrika sal Suid-Afrikaanse huishoudings raak. koolstofbelasting en energie-doeltreffendheidsbeleide – in Suid-Afrika sal Suid-Afrikaanse huishoudings beïnvloed. Lekgetho la khabone le melawana ya go šoma gabotse ga mohlagase – ka Afrika Borwa di tla ama malapa a Afrika Borwa. lekgetho la khabone le dipholisi tša go šoma gabotse ga enetši – mo Afrika Borwa di tla ama malapa a Afrika Borwa. Lekgetho la khapone le dipholisi tša go šomiša enetši gabotse ka Afrika Borwa di tla ama malapa a Afrika Borwa. Intela yezakhamzimba kanye nezinqubomgomo zokonga amandla – eNingizimu Afrika zizothinta imizi yaseNingizimu Afrika. Inqubomgomo yentela yekhabhoni kanye nokusebenza kahle kwamandla – eNingizimu Afrika izothinta imindeni yaseNingizimu Afrika. Intela yekhabhoni kanye nezinqubomgomo zokusebenza kahle kwamandla eNingizimu Afrika zizothinta imindeni yaseNingizimu Afrika. +211 Economics The contribution of this study lies with evaluating South African households at a disaggregated income level from low to high-income appreciating the fact that households at different levels are impacted differently by the implementation of policies at national level. Die bydrae van hierdie studie lê in die evaluering van Suid-Afrikaanse huishoudings op 'n gedisaggregeerde inkomstevlak van lae- tot hoë-inkomste deur die feit dat huishoudings op verskillende vlakke verskillend geraak word deur die implementering van beleide op nasionale vlak. Die bydrae van hierdie studie lê in die evaluering van Suid-Afrikaanse huishoudings op 'n gedisaggregeerde inkomstevlak van lae- tot hoë-inkomste aangesien huishoudings op verskillende vlakke verskillend geraak word deur die implementering van beleide op nasionale vlak. Seabe sa nyakišišo ye se malebana le go sekaseka malapa ka Afrika Borwa bakeng sa letseno leo le arotšwego go tloga go letseno la fase go ya go la godimo go lemogwa taba ya gore malapa a maemong a go fapana a angwa ka mekgwa e fapanego ke phethagatšo ya melawana maemong a bosetšhaba. Ukunikela kwalolu cwaningo kweyeme ekuhlolweni kwamakhaya aseNingizimu Afrika ezingeni lemali engenayo ehlukanisiwe ukusuka emalini engenayo ephansi ukuya kwephezulu ethakasela iphuzu lokuthi amakhaya emazingeni ahlukile atheleleka ngokwehlukile ngokusetshenziswa kwezinqubomgomo ezingeni likazwelonke. Igalelo lalolu cwaningo leyeme ekuhlolweni kwemindeniyseNingizimu Afrika ezingeni lemali engenayo ehlukanisiwe ukusuka emalini engenayo encane ukuya kwenkulu ethakasela iphuzu lokuthi imindeni emazingeni ahlukene ithinteka ngokwehlukile ngokusetshenziswa kwezinqubomgomo ezingeni likazwelonke. Die bydrae van hierdie studie lê daarin om Suid-Afrikaanse huishoudings op 'n gedisaggregeerde inkomstevlak van lae tot hoë-inkomste te evalueer, met die waardering vir die feit dat huishoudings op verskillende vlakke verskillend geraak word deur die implementering van beleide op nasionale vlak. Die bydrae van hierdie studie lê daarin om Suid-Afrikaanse huishoudings op 'n gedesaggregeerde inkomstevlak van laag tot hoë inkomste te evalueer, met waardering vir die feit dat huishoudings op verskillende vlakke verskillend geraak word deur die implementering van beleide op nasionale vlak. Seo se tlišwago ke nyakišišo ye ke go lekola malapa a Afrika Borwa ka boemo bja letseno leo le arogantšwego go tloga go la tlase go ya go la godimo re leboga taba ya gore malapa a maemo a go fapana a kgongwa ka tsela ya go fapana ke tsenyo tirišong ya melao ya motheo maemong a setšhaba. Moneelo wa thuto ye o lego go tekolo ya malapa a Afrika Borwa ka maemo a arogantšwego a letseno go tloga go a fase go ya go a godimo, go lemoga gore malapa a maemo a fapafapanego a amilwe ka ditsela tše di fapanego ke tshepedišo ya dipholisi boemong bja bosetšhaba. Mohola wa dinyakišišo tše o theilwe go tekolo ya malapa a Afrika Borwa go maemo a letseno ao a arogantšwego go tloga go ao a hwetšago letseno la fase go fihla go ao a hwetšago letseno la godimo ka go lemoga gore malapa a maemong ao a fapafapanego a angwa ka ditsela tše di fapafapanego ke go tsenywa tirišong ga melawana maemong a bosetšhaba. Umnikelo walolu cwaningo usekuhloleni imindeni yaseNingizimu Afrika ngezinga lemali engenayo elihlukene, kusukela kweliphansi kuya kweliphezulu, kuqaphela iqiniso lokuthi imindeni emazingeni ahlukene ithinteka ngendlela ehlukile ngokuqaliswa kwezinqubomgomo ezingeni likazwelonke. Umnikelo walolu cwaningo usekutheni kuhlolwe imizi yaseNingizimu Afrika ezingeni lemali elihlukene kusukela kweliphansi kuya kweliphezulu, kuqondwa ukuthi imizi ezingeni elihlukene ithinteka ngendlela ehlukile ngokusetshenziswa kwezinhlelo ezingeni likazwelonke. Umthelela walolu cwaningo ilele ekuhloleni imindeni yaseNingizimu Afrika ezingeni lemali engenayo ehlukaniswe ukusuka kwephansi kuya phezulu ukwazisa iqiniso lokuthi imindeni emazingeni ahlukene ithinteka ngendlela ehlukile ngokusetshenziswa kwezinqubomgomo ezingeni likazwelonke. +212 Economics In order to evaluate such impacts, the study started with profiling the households’ electricity consumption patterns in South Africa through the years and comparing them with the rest of the world. Om sulke impakte te evalueer, het die studie begin met die profilering van die huishoudings se elektrisiteitsverbruikpatrone in Suid-Afrika deur die jare en dit met die res van die wêreld te vergelyk. Ten einde sulke impakte te evalueer, het die studie begin met die profilering van die huishoudings se elektrisiteitsverbruikpatrone in Suid-Afrika deur die jare en dit met die res van die wêreld te vergelyk. Gore go kgonege go sekaseka ditlamorago tše bjalo, nyakišišo e thomile ka go dira profaele ya mekgwa ya tšhomišo ya mohlagase ya malapa ka Afrika Borwa go ya le mengwaga le go e bapetša tirišo ya mohlagase le ya naga ka moka. Ukuze kuhlolwe ukutheleleka okunye, ucwaningo luqalise ngokuphrofayila amaphethini okusetshenziswa kukagesi ngamakhaya aseNingizimu Afrika eminyakeni edlule bese kuqhathaniswa nokomhlaba wonke. Ukuze kuhlolwe minye imithelela, ucwaningo luqalise ngokuphrofayila amaphethini okusetshenziswa kukagesi imindeni eNingizimu Afrika eminyakeni edlule bese kuqhathaniswa nokomhlaba wonke. Om sulke impakte te evalueer, het die studie begin deur die huishoudings se elektrisiteitsverbruikpatrone in Suid-Afrika deur die jare te profileer en dit met die res van die wêreld te vergelyk. Om sulke impakte te evalueer, het die studie begin met die profilering van die huishoudings se elektrisiteitsverbruikspatrone in Suid-Afrika deur die jare en dit vergelyk met die res van die wêreld. Go kgonthišiša ditlamorago tše bjalo, dinyakišišo di thomile ka go hlahloba mekgwa ya tšhomišo ya mohlagase ya malapa ka Afrika Borwa go theoša le mengwaga le go e bapetša le dinaga tše dingwe tša lefase. Go lekola ditlamorago tše bjalo, thuto e thomile ka go hlama diprofayela tša mekgwa ya tšhomišo ya mohlagase ya malapa mo Afrika Borwa mengwageng ye e fetilego le go e bapetša le lefase ka bophara. Gore go sekaseke diabe tšeo, dinyakišišo di thomile ka go sekaseka mekgwa ya tšhomišo ya mohlagse ka malapeng ka Afrika Borwa mo mengwageng ye e fetilego le go e bapetša le lefase ka bophara. Ukuze kuhlolwe imithelela enjalo, lolu cwaningo luqale ngokuhlaziya izindlela zokusetshenziswa kukagesi emakhaya eNingizimu Afrika kuyo yonke le minyaka futhi luziqhathanise nomhlaba wonke. Ukuze kuhlolwe imithelela enjalo, ucwaningo lwaqala ngokuhlaziya amaphethini okusetshenziswa kukagesi ezindlini eNingizimu Afrika eminyakeni edlule futhi lwawuqhathanisa nomhlaba wonke. Ukuze kuhlolwe imithelela enjalo, ucwaningo luqale ngokuchaza amaphethini okusetshenziswa kukagesi ezindlini zaseNingizimu Afrika phakathi neminyaka futhi lwaziqhathanisa nomhlaba wonke. +213 Economics The next objective was to comprehend – implementing an Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) econometric model – the determinants of electricity consumption of the residential sector in the country. Die volgende doelwit was om die determinante van elektrisiteitsverbruik van die residensiële sektor in die land te verstaan ​​deur die implementering van 'n outoregressiewe verspreide naloop (ARDL) ekonometriese model. Maikemišetšo a latelago ya ba go kwešiša – go phethagatša mohlala wa ikonometriki wa Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) – dilo tšeo di laolago tšhomišo ya mohlagase ya lekala la magaeng ka nageng. Injongo elandelayo kwakuwukuqondisisa – ukusebenzisa isifanekiso sezomnotho i-Auto Regressive Distributed Lag (i-ARDL) – esasithola ukusetshenziswa kukagesi esigabeni sokuhlala ezweni. Inhloso elandelayo kwakuwukuqondisisa – ukusebenzisa imodeli yezomnonto yoKuhlaziya Ubudlelwano Obuguqukayo Phakathi Komniningo (i- Auto Regressive Distributed Lag) – enquma ukusetshenziswa kukagesi emkhakheni wokuhlala ezweni. Die volgende doelwit was om te verstaan – deur 'n Auto Regressiewe Verspreide Vertraging (ARDL) ekonometriese model te implementeer – die determinante van elektrisiteitsverbruik van die residensiële sektor in die land. Die volgende doelwit was om te begryp – deur 'n Outoregressiewe Verspreide Vertraging (ARDL) ekonometriese model te implementeer – die determinante van elektrisiteitsverbruik van die residensiële sektor in die land. Sepheo se se latelago e be e le go kwešiša – go tsenya tšhomišong Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) econometric model – ditlamorago tša tšhomišo ya mohlagase ya lekala la bodulo ka nageng. Maikemišetšo a latelago e be e le go kwešiša – ka go diriša mohlala wa ekonometriki wa Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) – mabaka a tšhomišo ya mohlagase mo lefelong la bodulo mo nageng. Maikemišetšo a go latela e bile go kwešiša go phethagatša mokgwa wa ekhonometriki wa Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) dilo tše di bakago tšhomišo ya mohlagase ka lekaleng la madulo ka mo nageng. Inhloso elandelayo bekuwukuqonda – ukusebenzisa imodeli ye-Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) yezomnotho – izici ezinqumayo zokusetshenziswa kukagesi emkhakheni wezindlu kuleli zwe. Inhloso elandelayo kwaba ukuqonda – ngokusebenzisa imodeli ye-Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) yezibalo zomnotho – izici ezinquma ukusetshenziswa kukagesi komkhakha wezindlu kuleli. Inhloso elandelayo bekuwuqonda ukusebenzisa imodeli ye-Auto Regressive Distributed Lag (ARDL) yezomnotho izinqumi zokusetshenziswa kukagesi emkhakheni wezemakhaya ezweni. +214 Economics Finally, by using a Computable General Equilibrium (CGE), the study examined various policy scenarios designed to reduce emissions and its effects on different households, particularly the low-income ones that do not have the capital to absorb the impacts. Ten slotte, deur 'n berekenbare algemene ewewig (CGE) te gebruik, het die studie verskeie beleidscenario's ondersoek wat ontwerp is om emissies en die uitwerking daarvan op verskillende huishoudings te verminder, veral die lae-inkomste huishoudings wat nie die kapitaal het om die impak te absorbeer nie. Sa mafelelo, ka go šomiša Tekatekano ya Kakaretšo ye e Balwago (CGE), nyakišišo e lekotše maemo a pholisi a go fapafapana ao a hlamilwego go fokotša go tšweletšwa ga dikhemikhale le ditlamorago tša yona go malapa a go fapana, kudukudu ao a hwetšago letseno la fase ao a se nago ditšhelete tša go fokotša ditlamorago. Ekugcineni, ngokusebenzisa Ukulingana Jikelele Okukwazi Ukwenziwa Ngekhomyutha (i-Computable General Equilibrium) (i-CGE), ucwaningo luhlola izehlakalo ezihlukile zezinqubomgomo ezifanekiselwe ukwehlisa izinga lokukhishwa kwekhabhoni kanye nemiphumela kumakhaya ahlukene, ikakhulukazi lawo emali engenayo ephansi angenayo imali eqongelelweyo ukumelelana nemithelela. Ekugcineni, ngokusebenzisa iModeli Echaza Umnotho Wonkana (i-Computable General Equilibrium) (i-CGE), ucwaningo luhlola izehlakalo ezihlukile zezinqubomgomo ezakhelwe ukwehlisa izinga lokukhishwa kwekhabhoni kanye nemiphumela emindenini ehlukene, ikakhulukazi leyo athola imali engenayo encani eqongelelweyo ukumelelana nemithelela. Ten slotte het die studie, deur gebruik te maak van 'n Berekenbare Algemene Ewewig (BAE)-model, verskeie beleidsenario's ondersoek wat ontwerp is om emissies te verminder en die uitwerking daarvan op verskillende huishoudings, veral die lae-inkomste huishoudings wat nie die kapitaal het om die impak te absorbeer nie. Uiteindelik, deur 'n Berekenbare Algemene Ewewig (CGE) te gebruik, het die studie verskeie beleidscenario's ondersoek wat ontwerp is om emissies te verminder en die impak daarvan op verskillende huishoudings, veral die lae-inkomste huishoudings wat nie die kapitaal het om die impakte te absorbeer nie, te ondersoek. Mafelelong, ka go šomiša Tekanyo ya Kakaretšo ya Tekatekano ya Khomphjuta (CGE), dinyakišišo di hlahlobile maemo a go fapafapana a dipholisi tšeo di hlamilwego go fokotša ditšhila le ditlamorago tša tšona go malapa a go fapafapana, kudu-kudu ao a hlabegago ao a se nago le khupetše go monya ditlamorago. La bofelo, ka go šomiša Computable General Equilibrium (CGE), thuto e hlahlobile mekgwa e fapafapanego ya dipholisi yeo e rulagantšwego go fokotša dikgase le ditlamorago tša yona go malapa a fapafapanego, kudu malapa a maemo a fase ao a se nago tšhelete ya go kgotlelela ditlamorago. Sa mafelelo, ka go šomiša Tekano ya Kakaretšo ye e Kopantšhitšwego (CGE), dinyakišišo di lekotše maemo a mehutahuta a melawana ao a hlametšwego go fokotša go ntšha muši ga muši le diabe tša ona go malapa ao a fapanego, kudukudu ao a hwetšago letseno la fase ao a hlokago motsemošate wa go moma diabe. Ekugcineni, ngokusebenzisa i-Computable General Equilibrium (CGE), lolu cwaningo luhlolisise izimo ezihlukahlukene zenqubomgomo eziklanyelwe ukunciphisa ukukhishwa kwemvelo nemithelela yazo emakhaya ahlukene, ikakhulukazi lawo angenayo imali eningi engenayo engenayo inhlokodolobha yokumunca imithelela. Ekugcineni, ngokusebenzisa i-Computable General Equilibrium (CGE), ucwaningo luhlolisise izimo zenqubomgomo ezihlukahlukene eziklanyelwe ukunciphisa ukukhishwa kwemisoco kanye nemithelela yayo emakhaya ahlukahlukene, ikakhulukazi lawo angenayo imali eyanele yokumunca imithelela. Ekugcineni, ngokusebenzisa i-Computable General Equilibrium (CGE), ucwaningo luhlole izimo zenqubomgomo ezahlukene ezenzelwe ukwehlisa ukuphuma kwentuthu kanye nemithelela yayo emakhaya ahlukene, ikakhulukazi lawo anemali ephansi angenayo inhlokodolobha yokumunca imithelela. +215 Economics The results showed that low-income households are affected differently than the rest of South African households by the national policies implemented to reduce CO2 emissions and combat climate change. Die resultate het getoon dat lae-inkomste huishoudings anders as die res van Suid-Afrikaanse huishoudings geraak word deur die nasionale beleid wat geïmplementeer is om CO2-vrystellings te verminder en klimaatsverandering te bekamp. Dipoelo di bontšhitše gore malapa a letseno la fase a amega ka tsela ye e fapanego le malapa ka moka a Afrika Borwa ke melawana ya bosetšhaba yeo e phethagaditšwego go fokotša go tšweletšwa ga CO2 le go lwantšha phetogo ya boso. Imiphumela ibonise ukuthi amakhaya anemali engenayo ephansi atheleleka ngokwehlukile kunawo wonke amakhaya aseNingizimu Afrika maqondana nezinqubomgomo zikazwelonke ezisetshenziswa ukwehlisa ukukhishwa kwe-CO2 kanye nokulwisana nokuguquka kwesimo sezulu. Imiphumela ibonise ukuthi ethola imali engenayo eencane ithinteke ngokwehlukile kunayo yonke imindeni yaseNingizimu Afrika maqondana nezinqubomgomo zikazwelonke ezisetshenziswa ukwehlisa ukukhishwa kwe-CO2 kanye nokulwisana nokuguquka kwesimo sezulu. Die resultate het getoon dat lae-inkomste huishoudings anders geraak word as die res van Suid-Afrikaanse huishoudings deur die nasionale beleide wat geïmplementeer is om CO2-vrystellings te verminder en klimaatsverandering te bekamp. Die resultate het getoon dat lae-inkomste huishoudings anders geraak word as die res van Suid-Afrikaanse huishoudings deur die nasionale beleide wat geïmplementeer is om CO2-uitstoot te verminder en klimaatsverandering te beveg. Diphetho di laeditše gore malapa a maemo a fase a amega ka mokgwa wo o fapanego go malapa a mangwe ka moka a Afrika Borwa ke melao ya bosetšhaba yeo e tsenyitšwego tirišong go fokotša ditšhila tša CO2 le go lwantšha phetogo ya tlhago ya leratadima. Diphihlelelo di bontšhitše gore malapa a amogelago letseno le lenyenyane a amilwe ka mo go fapanego le malapa a mangwe ka moka a Afrika Borwa ke dipholisi tša bosetšhaba tše di dirilwego go fokotša go ntšhiwa ga CO2 le go lwantšha phetogo ya maemo a boso. Dipoelo di laeditše gore malapa ao a hwetšago letseno la fase a angwa ka tsela ye e fapanego le malapa a mangwe ka Afrika Borwa ka melawana ya bosetšhaba ye e phethagatšwago go fokotša go ntšha muši ga CO2 le go lwantšha phetogo ya klaemete. Imiphumela ikhombise ukuthi imizi engenayo encane ithinteka ngendlela ehlukile kunayo yonke eminye imizi yaseNingizimu Afrika yizinqubomgomo zikazwelonke ezisetshenziselwa ukunciphisa ukukhishwa kwe-CO2 nokulwa nokuguquka kwesimo sezulu. Imiphumela ibonise ukuthi imindeni engenamali eningi ithinteka ngendlela ehlukile kunezinye izindlu zaseNingizimu Afrika yizinqubomgomo zikazwelonke ezisetshenziselwa ukunciphisa ukukhishwa kwe-CO2 nokulwa nokuguquka kwesimo sezulu. Imiphumela ikhombise ukuthi imindeni yabantu abahola kancane ithinteka ngendlela ehlukile kunayo yonke emakhaya aseNingizimu Afrika ngezinqubomgomo zikazwelonke ezisetshenzisiwe ukwehlisa ukuphuma kwe-CO2 kanye nokulwa nokuguquka kobunjalozwe. +216 Economics However, given the way the carbon tax and energy efficiency policies are designed, low-income households should be affected minimally. Gegewe die manier waarop die koolstofbelasting- en energiedoeltreffendheidsbeleide ontwerp is, behoort lae-inkomste huishoudings egter minimaal geraak te word. Le ge go le bjalo, ge go lebelelwa mokgwa woo motšhelo wa khabone le melawana ya go tšhomišo ya maatla gabotse e hlamilwego ka yona, malapa ao a hwetšago letseno la fase a swanetše go amega gannyane. Kodwa uma kwethulwa indlela intela yekhabhoni kanye nezinqubomgomo zempumelelo yamandla kagesi ezifanekiswe ngayo, amakhaya athola imali engenayo ephansi kumele atheleleke kancane. Kodwa uma kwethulwa indlela yentela yekhabhoni futhi kwakhiwe izinqubomgomo zempumelelo yamandla, emindeni ethola imali engenayo encanei ifanele ithinteke kancane. Nietemin, gegewe die manier waarop die koolstofbelasting en energie-doeltreffendheidsbeleide ontwerp is, behoort lae-inkomste huishoudings minimaal geraak te word. Egter, gegewe die manier waarop die koolstofbelasting en energie-doeltreffendheidsbeleide ontwerp is, behoort lae-inkomste huishoudings minimaal geraak te word. Le ge go le bjalo, go ya ka mokgwa wo motšhelo wa khabone le melawana ya go šomiša mohlagase ka bohlale di beakantšwego ka gona, malapa a maemo a fase a swanetše go kgomega gannyane. Le fa go ntse bjalo, ka tsela yeo lekgetho la khabone le dipholisi tša go šoma gabotse ga enetši di hlophilwego ka yona, malapa a meputso e tlase a swanetše go amega ka bonnyane. Le ge go le bjale, ka lebaka la ka fao go akanywago melawana ya go ntšha motšhelo wa khapone le ya go šomiša enetši gabotse, malapa ao a hwetšago letseno la fase a swanetše go angwa gannyane. Kodwa, uma kubhekwa indlela intela yezinto ezingcolisa umoya kanye nezinqubomgomo zokonga amandla eziklanywe ngayo, imizi engenayo encane kufanele ithinteke kancane kakhulu. Nokho, ngenxa yokwakhiwa kwentela yekhabhoni kanye nezinqubomgomo zokusebenza kahle kwamandla, imindeni engenamali eningi kufanele ithinteke kancane. Nokho, uma kubhekwa indlela okusungulwe ngayo izinqubomgomo zokukhokhisa ikhabhoni kanye nokusebenza kahle kwamandla kagesi, imindeni yabantu abahola kancane kumele ithinteke kancane. +217 Economics Assessing technical efficiency of provincial Health and education sectors in South Africa Die assessering van tegniese doeltreffendheid van provinsiale gesondheids- en onderwyssektore in Suid-Afrika Go sekaseka bokgoni bja setegeniki bja mafapha a Maphelo le a thuto a profense ka Afrika Borwa Ukuhlola impumelelo yezobuchwepheshe ezigabeni Zesifundazwe Zezempilo nezemfundo eNingizimu Afrika Ukuhlola impumelelo yezobuchwepheshe emikhakheni yesifundazwe yeZempilo Nezemfundo eNingizimu Afrika Die beoordeling van tegniese doeltreffendheid van provinsiale gesondheids- en onderwyssektore in Suid-Afrika. Evaluering van tegniese doeltreffendheid van provinsiale gesondheids- en onderwyssektore in Suid-Afrika Go lekola bokgoni bja thekniki bja mafapha a Maphelo le Thuto a diprofense ka Afrika Borwa. Go lekola bokgoni bja botekniki bja mafapha a tša Maphelo le thuto diprofenseng tša Afrika Borwa. Go sekaseka bokgoni bja setsenegiki bja makala a Maphelo le a thuto ka phrobentsheng ka Afrika Borwa Ukuhlola ukusebenza kahle kwezobuchwepheshe emikhakheni yezempilo neyemfundo yezifundazwe eNingizimu Afrika. Ukuhlola ukusebenza kahle kwezobuchwepheshe kwezempilo nezemfundo ezifundazweni eNingizimu Afrika Ukuhlola ukusebenza kahle kwezobuchwepheshe kwemikhakha yezempilo yezifundazwe kanye nemfundo eNingizimu Afrika +218 Economics The study used 12 Data Envelopment Analysis models with six 2017/18 analytical variables. Die studie het 12 data-omhullingsontledingmodelle gebruik met ses 2017-'18 analitiese veranderlikes. Thuto e šomišitše dika tše 12 tša Tshekatsheko ya Envelopment ya Datha ka diphetogo tše tshela tša tshekatsheko ya 2017/18. Lolu cwaningo lusebenzisa izifanekiso Zokuhlaziya i-Envelopmenti Yemininingwange eyi-12 nokuhlaziya kwezinto eziguquguqukayo eziyisithupha zowe-2017/18. Lolu cwaningo lusebenzisa amamodeli avumela ukukalwa kokusebenza kahle kwamayunithi enhlangano (i- Data Envelopment Analysis) ayi-12 anokuhlaziya kwezinto eziguquguqukayo eziyisithupha ngowe-2017/18. Die studie het 12 Data Envelopment Analysis-modelle met ses 2017/18 analitiese veranderlikes gebruik. Die studie het 12 Data Envelopment Analysis-modelle met ses 2017/18 analitiese veranderlikes gebruik. Nyakišišo e šomišitše mehlala ye 12 ya Tshekatsheko ya Tlhafatšo ya Data ka dibopego tše tshela tša tshekatsheko tša 2017/18. Thuto e šomišitše mehlala ye 12 ya Data Envelopment Analysis ka diphetogo tše tshela tša 2017/18. Dinyakišišo di šomišitše mekgwa ye 12 ya Tshekatsheko ya Tikologo ya Datha ka dipharologantši tše tshela tša tshekatsheko tša 2017/18. Lolu cwaningo lusebenzise izinhlobo ezingu-12 ze-Data Envelopment Analysis ezineziguquko eziyisithupha zokuhlaziya zika-2017/18. Ucwaningo lusebenzise amamodeli e-Data Envelopment Analysis angu-12 aneziguquko eziyisithupha zocwaningo zango-2017/18. Ucwaningo lusebenzise amamodeli ayi-12 okuhlaziya ingcobelelo enokuhluka okuhlaziya okuyisithupha kowezi-2017/18. +219 Economics The mean technical efficiency scores for the health sector ranged from 35.7 to 87.2 per cent and the education sector’s average technical efficiency scores from 45.9 to 97.9 per cent. Die gemiddelde tegniese doeltreffendheidstellings vir die gesondheidsektor het gewissel van 35,7% tot 87,2% en vir die onderwyssektor van 45,9% tot 97,9%. Dintlha tša magareng tša bokgoni bja sethekniki tša lekala la maphelo di be di tloga go 35.7 go ya go 87.2 phesente mola palogare ya dintlha tša bokgoni bja setegeniki tša lekala la thuto di tloga go 45.9 go ya go 97.9 phesente. Dintlha tša magareng tša bokgoni bja sethekniki tša lekala la maphelo di be di tloga go diperesente tše 35.7 go ya go tše 87.2 ebile palogare ya dintlha tša bokgoni bja sethekniki tša lekala la thuto go tloga go 45.9 go ya go 97.9 phesente. Ukuqonda amaphuzu empumelelo yezobuchwepheshe esigabeni sezempilo kwakumi Phakathi kwamaphesenti angama-35.7 ukuya kwangama-87.2 bese i-avareji yamaphuzu empumelelo yezobuchwepheshe yesigaba sezemfundo ukusuka kumaphesenti angama-45.9 ukuya kwangama-97.9. Ukuqonda imaphakathi lamaphuzu empumelelo yezobuchwepheshe emkhakheni wezempilo kwakumi phakathi kwamaphesenti angama-35.7 ukuya kwangama-87.2 bese i-avareji yamaphuzu empumelelo yezobuchwepheshe emkhakheni wezemfundo ukusuka kumaphesenti angama-45.9 ukuya kwangama-97.9. Die gemiddelde tegniese doeltreffendheidtellings vir die gesondheidsektor het gewissel van 35.7 tot 87.2 persent en die onderwyssektor se gemiddelde tegniese doeltreffendheidtellings van 45.9 tot 97.9 persent. Die gemiddelde tegniese doeltreffendheidstellings vir die gesondheidsektor het gewissel van 35.7 tot 87.2 persent en die onderwyssektor se gemiddelde tegniese doeltreffendheidstellings van 45.9 tot 97.9 persent. Dipalo-gare tša bokgoni bja theknikale go lefapha la maphelo di be di tloga go dipersente tše 35.7 go ya go 87.2 gomme dipalo-gare tša bokgoni bja theknikale tša lefapha la thuto di tloga go dipersente tše 45.9 go ya go 97.9. Ditekanyetšo tša bokgoni bja botekniki tša karolwana ya maphelo di be di le magareng ga 35.7 le 87.2 lekgolong gomme ditekanyetšo tša bokgoni bja botekniki bja karolwana ya thuto di be di le magareng ga 45.9 le 97.9 lekgolong. Dintlha tša magareng tša bokgoni bja setlabelo sa tša kalafo go lekala la maphelo di thomile go diphesente tše 35.7 go fihla go tše 87.2 gomme dintlha tša magareng tša bokgoni bja setlabelo sa kalafo go lekala la thuto di thomile go diphesente tše 45.9 go fihla go tše 97.9. Izikolo ezimaphakathi zokusebenza kahle kwezobuchwepheshe emkhakheni wezempilo zibalelwa phakathi kuka-35.7 kuya ku-87.2 ekhulwini kanti izikolo ezijwayelekile zokusebenza kahle kwezobuchwepheshe emkhakheni wezemfundo zibalelwa phakathi kuka-45.9 kuya ku-97.9 ekhulwini. Amanani amaphakathi okusebenza kahle kwezobuchwepheshe embonini yezempilo aphakathi kuka-35.7 kuya ku-87.2 amaphesenti kanti amanani amaphakathi okusebenza kahle kwezobuchwepheshe embonini yezemfundo aphakathi kuka-45.9 kuya ku-97.9 amaphesenti. Isilinganiso semiphumela yokusebenza kahle kwezobuchwepheshe emkhakheni wezempilo isukela kumaphesenti angama-35.7 kuya kwangama-87.2 kanti amaphuzu okusebenza kahle kwezobuchwepheshe emkhakheni wezemfundo asuka kuma-45.9 kuya kuma-97.9%. +220 Economics At worst, Gauteng was efficient with eight provinces needing to save R46.4 billion. In die ergste geval was Gauteng doeltreffend met agt provinsies wat R46,4 miljard moes bespaar. Mo gobe kudu, Gauteng e be e šoma gabotse go diprofense tše seswai tšeo di bego di nyaka go boloka R46.4 ya dibilione. Ge go le šoro, Gauteng e be e šoma gabotse ka diprofense tše seswai tšeo di bego di nyaka go boloka dipilione tše 46.4 tša diranta. Kokubi kakhulu, i-Gauteng yayinempumelelo kuzifundazwe eziyisishiyagalombili yayidinga ukonga amabhiliyoni angama-R46.4. Kokubi kakhulu, i-Gauteng yayinempumelelo kuzifundazwe eziyisishiyagalombili ezazidinga ukonga izigidigidi ezingama-R46.4. In die ergste geval was Gauteng doeltreffend met agt provinsies wat R46.4 miljard moes bespaar. In die ergste geval was Gauteng doeltreffend met agt provinsies wat R46.4 miljard moes bespaar. Ga go hlalefile, Gauteng e be e na le bokgoni ka diprofense tše seswai tšeo di bego di swanetše go boloka R46.4 bilione. Mo kotsing e kgolo, Gauteng e be e šoma ka maatla ka diprofense tše seswai di nyaka go boloka R46.4 bilione. Ka seemong se kotsi kudu, Gauteng e be e šoma ka tshwanelo fao diphrobentshe tše seswai di bego di hloka go boloka dibilione tše R46.4. Okubi kakhulu, iGauteng ibisebenza kahle kanti izifundazwe eziyisishiyagalombili zidinga ukonga u-R46.4 billion. Esimeni esibi kakhulu, iGauteng yayisebenza kahle nezifundazwe eziyisishiyagalombili ezazidinga ukonga u-R46.4 billion. Okukubi kakhulu, iGauteng ibiphumelela ngezifundazwe eziyisishiyagalombili ezidinga ukonga u-R46.4 billion. +221 Economics At best, only Mpumalanga, Western Cape and Free State were inefficient with potential to reduce 6 940 non-core health workers and save R61 million without compromising the prevailing service standards. Op sy beste was net Mpumalanga, die Wes-Kaap en Vrystaat ondoeltreffend met die potensiaal om 6 940 niekerngesondheidswerkers te verminder en R61 miljoen te bespaar sonder om die heersende diensstandaarde in te boet. Mo go botse, ke fela Mpumalanga, Kapa Bodikela le Free State fela tšeo di bego di sa šome gabotse ka kgonagalo ya go fokotša bašomi ba maphelo bao e sego ba motheo ba 6 940 le go boloka R61 milione ntle le go ama maemo a tirelo ao a lego gona. Ge go le kaonekaone, ke Mpumalanga, Western Cape le Free State fela tšeo di bego di sa šome gabotse ka kgonagalo ya go ka fokotša bašomi ba maphelo ba 6 940 bao e sego ba motheo le go boloka dimilione t tša dirante e 61 t tša dirante a diranta ntle le go senya maemo a tirelo ao a lego gona. Kokuhle kakhulu, yi-Mpumalanga, iNtshonalanga Kapa kanye neFulesitati kuphela ezazingenayo impumelelpo ezazinamandla okwehlisa abasebenzi bezempilo abangewona umnyombo abayi-6 940 bese bonga amamiliyoni angama-R61 ngaphandle kokuyekethisa amazinga ezinsizakalo avamile. Kokuhle kakhulu, yi-Mpumalanga, iNtshonalanga Kapa kanye neFreyistati kuphela ezazingenayo impumelelpo ezazinamandla okwehlisa abasebenzi bezempilo abangewona umnyombo abayi-6 940 bese zonga izigidi ezingama-R61 ngaphandle kokuyekethisa amazinga ezinsizakalo avamile. Op sy beste was slegs Mpumalanga, Wes-Kaap en Vrystaat oneffektief met die potensiaal om 6 940 nie-kern gesondheidswerkers te verminder en R61 miljoen te bespaar sonder om die heersende diensstandaarde in te boet. In die beste geval was slegs Mpumalanga, Wes-Kaap en Vrystaat ondoeltreffend met die potensiaal om 6 940 nie-kern gesondheidswerkers te verminder en R61 miljoen te bespaar sonder om die heersende diensstandaarde in die gedrang te bring. Go kaone kudu, ke fela Mpumalanga, Kapa Bodikela le Foreisetata di be di sa šome gabotse ka kgonagalo ya go fokotša bašomi ba maphelo bao e sego ba bohlokwa ba 6 940 le go boloka R61 milione ntle le go senya maemo a tirelo ao a tlwaelegilego. Go kaone, fela Mpumalanga, Kapa Bodikela le Foreisetata di be di sa šome gabotse ka bokgoni bja go fokotša bašomi ba tša maphelo bao e sego ba bohlokwa ka 6 940 gomme ba boloka R61 milione ntle le go goboša maemo a ditirelo a bjale. Kaonekaone, ke fela ka Mpumalanga, Western Cape le ka Foreisetata moo go bonwego gore ga se tša šoma ka tshwanelo ka bokgoni bja go fokotša bašomi ba maphelo bao e sego ba bohlokwa ba 6 940 le go boloka R61 milione ka ntle le go fokotša maemo a bjale a ditirelo. Uma kungenzeka, yiMpumalanga, iNtshonalanga Kapa neFreyistata kuphela ebezingasebenzi kahle futhi ezinamandla okunciphisa izisebenzi zezempilo ezingabalulekile eziyi-6 940 nokonga u-R61 million ngaphandle kokuthikameza amazinga emisebenzi akhona. Okukhulu, iMpumalanga, iNtshonalanga Kapa kanye neFree State kuphela okwakungasebenzi kahle ngokwanele ukunciphisa abasebenzi bezempilo abangewona umgogodla abangu-6 940 nokonga u-R61 million ngaphandle kokuphazamisa izinga lezinsiza elikhona. Okungcono kakhulu, yiMpumalanga kuphela, iWestern Cape kanye neFree State okungezona ezisebenza kahle ezinamandla okwehlisa abasebenzi bezempilo abangezona abalulekile abayi-6 940 futhi bonge u-R61 million ngaphandle kokulimaza amazinga akhona enkonzo. +222 Economics These savings could also be invested in core healthcare infrastructure and personnel. Hierdie besparings kan ook in kerngesondheidsorginfrastruktuur en personeel belê word. Dipolokelo tše di ka beeletšwa gape go mananeongkgoparara a motheo a tlhokomelo ya maphelo le bašomi. Dipoloko tše di ka beeletšwa gape ka go mananeokgoparara a motheo a tlhokomelo ya maphelo le bašomi. Loku konga kungakwazi ukutshalwa kwingqalasizinda yokunakekela abasebenzi kanye nezempilo ezingungumnyombo. Lokhu konga bekungatshalwa kwizingqalasizinda zokunakekelela kwezempilo ezingumnyombo. Hierdie besparings kan ook in kern gesondheidsorginfrastruktuur en -personeel belê word. Hierdie besparings kan ook in kern gesondheidsorginfrastruktuur en personeel belê word. Ditšhelete tše di bolokilwego di ka beakanywa gape go beeletšwa go mananeokgoparara a bohlokwa a tlhokomelo ya maphelo le bašomi. Dipolokelo tše di ka tsenywa le go tsetelwa mo diphaphosing tša maphelo le bašomi. Dipoloko tše di ka be di beeletšwe ka mo mananeong a motheo a tlhokomelo ya maphelo le go bašomedi. Lezi zimali ezigciniwe zingatshalwa futhi engqalasizalweni eyinhloko yezempilo kanye nabasebenzi. Lezi zinsiza zingaphinde zitshalwe engqalasizindeni yezempilo kanye nabasebenzi. Lokhu kulondolozwa kungatshalaliswa nasezingqalasizinda zezempilo kanye nabasebenzi. +223 Economics Insofar as education is concerned, KwaZulu-Natal was the most efficient. Wat onderwys betref, was KwaZulu-Natal die doeltreffendste. Ge go tliwa thutong, KwaZulu-Natal e be e šoma gabotse kudu. Ge go tla go thuto, KwaZulu-Natal e be e šoma gabotse kudu. Ngaphezu kwaloko ngokuphathelene nezemfundo, iKwaZulu-Natali yiyona eyayinempumelelo kakhulu. Wat onderwys betref, was KwaZulu-Natal die doeltreffendste. Voor sover dit onderwys betref, was KwaZulu-Natal die doeltreffendste. Ge go lebelelwa tša thuto, KwaZulu-Natal e be e le yona e atlegilego kudu. Ge e le ka tsa thuto, KwaZulu-Natal e be e le yona e šomago ka fao go fetišego. Ge go lebeletšwe thuto, KwaZulu-Natal e bile ye kaone kudu. Ngokuqondene nemfundo, iKwaZulu-Natali yayiphumelela kakhulu. Uma kukhulunywa ngemfundo, iKwaZulu-Natal yayisebenza kahle kakhulu. Ngokuphathelene nemfundo, KwaZulu-Natal ibingcono kakhulu. +224 Economics At best, only KwaZulu-Natal, Limpopo and Northern Cape were efficient. Op sy beste was net KwaZulu-Natal, Limpopo en Noord-Kaap doeltreffend. Mo go botse, ke KwaZulu-Natal, Limpopo le Kapa Leboa fela tšeo di bego di šoma gabotse. Ge go le kaone, ke KwaZulu-Natal, Limpopo le Kapa Leboa fela tšeo di bego di šoma gabotse. Kokuhle kakhulu, yi-KwaZulu-Natali, i-Limpopo kanye neNyakatho Kapa ezazinempumelelo. Op sy beste was slegs KwaZulu-Natal, Limpopo en Noord-Kaap doeltreffend. Op sy beste was slegs KwaZulu-Natal, Limpopo en Noord-Kaap doeltreffend. Go kaonekaone, ke KwaZulu-Natal, Limpopo le Kapa Leboa fela tšeo di bego di na le bokgoni. Go kaonekaone, fela KwaZulu-Natal, Limpopo le Kapa Leboa di be di šoma gabotse. Kaonekaone, ke fela KwaZulu-Natal, Limpopo le Northern Cape tšeo di bego di šoma ka tshwanelo. Uma kuhle, iKwaZulu-Natali, iLimpopo neNyakatho Kapa kuphela ezazisebenza kahle. Okukhulu, kwakusebenza kahle kuphela iKwaZulu-Natal, iLimpopo neNorthern Cape. Okungcono kakhulu, KwaZulu-Natal, Limpopo kanye neNyakatho neKapa kuphela abebenza kahle. +225 Economics The inefficient provinces could reduce education expenditure by R24.7 billion while maintaining the same educational outcomes with room to train existing and appoint additional 9 684 teachers. Die ondoeltreffende provinsies kan onderwysuitgawes met R24,7 miljard verminder terwyl dieselfde onderwysuitkomste gehandhaaf word met ruimte om bestaande op te lei en bykomende 9 684 onderwysers aan te stel. Die ondoeltreffende provinsies kan onderwysuitgawes met R24,7 miljard verminder terwyl dieselfde onderwysuitkomste gehandhaaf word met ruimte om bestaande onderwysers verder op te lei en 'n bykomende 9 684 onderwysers aan te stel. Diprofense tšeo di sa šomego gabotse di ka fokotša ditshenyegelo tša thuto ka R24.7 pilione mola di hlokomela dipoelo tša thuto tše di swanago ka sebaka sa go tlwaetša barutiši bao ba lego gona le go thwala barutiši ba tlaleletšo ba 9 684. Diprofense tšeo di sa šomego gabotse di ka fokotša ditshenyegelo tša thuto ka dipilione tše 24.7 tša diranta mola di swara dipoelo tša thuto tše di swanago le sebaka sa go ka hlahla barutiši bao ba lego gona le go thwala barutiši ba tlaleletšo ba 9 684. Izifundazwe ezazingenayo impumelelo zingakwazi ukwehlisa izindleko ngamabhiliyoni angama-R24.7 ngenkathi zigcina imiphumela efanayo yezemfundo enesikhala sokuqeqesha othisha abakhona futhi baqashe othisha abangeziwe abayi-9 684. Izifundazwe ezazingenayo impumelelo zingakwazi ukwehlisa izindleko ngezigidigidi ezingama-R24.7 ngenkathi zigcina imiphumela efanayo yezemfundo enesikhala sokuqeqesha othisha abakhona futhi ziqashe abanye othisha abayi-9 684. Die oneffektiewe provinsies kan onderwysuitgawes met R24.7 miljard verminder terwyl dieselfde opvoedkundige uitkomste gehandhaaf word, met ruimte om bestaande onderwysers op te lei en 'n addisionele 9 684 onderwysers aan te stel. Die oneffektiewe provinsies kan onderwysuitgawes met R24.7 miljard verminder terwyl dieselfde onderwysuitkomste gehandhaaf word, met ruimte om bestaande onderwysers op te lei en bykomende 9 684 onderwysers aan te stel. Diporofense tšeo di sa šomego gabotse di ka fokotša tšhelete yeo e dirišwago go tša thuto ka R24.7 billion mola di kgona go tšwela pele go fihlelela dipoelo tša thuto tše di swanago le gona go na le sebaka sa go tlwaetša barutiši ba gona bjale le go thwala ba bangwe ba 9 684. Diprofense tše di sa šomego gabotse di ka fokotša ditshenyagalelo tša thuto ka R24.7 bilione mola di sa tšwela pele ka dipoelo tša thuto tše di swanago ka monyetla wa go hlahla barutiši ba bjale le go thapa barutiši ba bahlano ba 9 684. Diprobentshe tše di sa šomego gabotse di ka fokotša ditshenyegelo go thuto ka R24.7 pilione mola ka go le lengwe di sa na le dipoelo tša thuto tše di swanago fao go nago le sebaka sa go hlahla barutiši bao ba lego gona le go kgetha barutiši ba tlaleletšo ba 9 684. Izifundazwe ezingasebenzi kahle zinganciphisa izindleko zemfundo ngo-R24.7 billion kuyilapho zigcina imiphumela efanayo yezemfundo zibe nendawo yokuqeqesha othisha abakhona nokuqasha abanye abangu-9 684. Izifundazwe ezingasebenzi kahle zinganciphisa izindleko zemfundo ngo-R24.7 billion ngenkathi zigcina imiphumela efanayo yemfundo futhi zibe nendawo yokuqeqesha abathisha abakhona nokuqasha abanye abangu-9 684. Izifundazwe ezingasebenzi kahle zingehlisa izindleko zemfundo ngezigidigidi ezingama-24.7 zamaRandi kuyilapho zigcina imiphumela efanayo yezemfundo enendawo yokuqeqesha ekhona futhi ziqoke othisha abengeziwe abayi-9 684. +226 Computer Science Multi-guided particle swarm optimization : a multi-objective particle swarm optimizer Multigeleide deeltjieswermoptimisering: 'n multidoelwit deeltjieswermoptimiseerder Multigeleide partikelswermoptimisering: 'n multidoelwit partikelswermoptimiseerder Tlhahlo ya mahlakore a mantši ya dikarolwana tša sehlopha ye e šomago kudu: Maikemišetšo a mantši a dikarolwana tša sehlopha a šomago kudu Inhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu enemihlahlandlela eminingi: inhlayiya yoluquqaba ethola isixazululo esingcono kakhulu enemigomo eminingi Iqoqo lezinhlayiya zoquqaba zokwenza ngcono: izinhlayiya zoquqaba ezinhlosoningi Meervoudig-geleide deeltjieswermoptimalisering: 'n meervoudig-doelwit deeltjieswermoptimiseerder Multi-gelei deeltjieswerm-optimalisering: 'n multi-doel deeltjieswerm-optimeerder Tšhomišo ya mohlape wa dikarolwana wo o laolwago ka bontši : mohlahli wa mohlape wa dikarolwana wa maikemišetšo a mantši Multi-guided particle swarm optimization : sehlopha sa dinotshi sa go lokiša sa mešomo ye mentši. Koketšo ya sehlopha sa ditharowana tše ntši tše di hlahlwago ka ditsela tše mmalwa : koketšo ya sehlopha sa ditharowana tše ntši tša maikemišetšo a mantši Ukuthuthukiswa kwezinhlayiyana eziholwa ngezindlela eziningi: isithuthukisi sezinhlayiyana ezihlose izinto eziningi. I-Multi-guided particle swarm optimization: i-multi-objective particle swarm optimizer Ukuguqulwa kwezinhlayiya eziqondiswe ngemizila eminingi : isilungisi sezinhlayiya ezihlosiwe ezinhloso eziningi +227 Computer Science An exploratory analysis in low-dimensional objective space of the vector evaluated particle swarm optimization (VEPSO) algorithm is presented. n Verkennende ontleding in lae-dimensionele objektiewe ruimte van die vektor-geëvalueerde deeltjieswermoptimisering (VEPSO)-algoritme word aangebied. n Verkennende ontleding in lae-dimensionele objektiewe ruimte van die vektorgeëvalueerde partikelswermoptimisering- (VEPSO) algoritme word aangebied. Tshekatsheko ya go nyakišiša sekgobeng sa maikemišetšo a mahlakore a fase a algoritheme ya go dira gore go be le dikarolwana tša sehlopha sa go hlahlobja (VEPSO) yeo e hlahlobjago ya vector e tšweletšwa. Uhlaziyo oluhlolayo olusendaweni yomgomo yesilinganisobungako esiphansi sendlela yokwenza yobungako obunobukhulu nenkombandlela obuhloliwe benhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu luyethulwa. Uhlaziyo oluhlolayo olusendaweni yomgomo yesilinganisobungako esiphansi ye-elgorithym yokwenza ngcono inkombandlela yezinhlayiya zoquqaba iyethulwa. 'n Verkennende analise in 'n lae-dimensionele objektiewe ruimte van die vektor-geëvalueerde deeltjie swerm optimering (VGPSO) algoritme word aangebied. 'n Verkennende ontleding in 'n lae-dimensionele doelwitruimte van die vektor-geëvalueerde deeltjieswerm-optimeringsalgoritme (VEPSO) word aangebied. Go tšweletšwa tshekatsheko ya go nyakišiša ka sekgoba sa nepo sa tlase sa tekanyo ya algorithm ya go kaonafatša mohlape wa dikarolwana tša vector yeo e lekanyeditšwego (VEPSO). Go hlahlatša tshekatsheko mo lefelong la sepheo sa maemo a fase la lenaneo la vector evaluated particle swarm optimization (VEPSO) go hlahiswa. Tshekatsheko ya go utolla ka go sekgoba sa go se tšeye lehlakore la fase ya alkorithime ya tekolo ya seemo sa go phatlalala ga ditharowana (VEPSO) e a hlagišwa. Kwethulwa ukuhlaziywa kokuhlola endaweni yomgomo onezilinganiso eziphansi ye-algorithm ye-vector evaluated particle swarm optimization (VEPSO). Kuhanjiswa ukuhlaziywa kokuhlola esikhaleni esiphansi sezinto ezihlosiwe se-algorithm ye-vector evaluated particle swarm optimization (VEPSO). Ukuhlaziywa kokuhlola endaweni enobubanzi obuphansi kwendawo ye-vector evaluated particle swarm optimization (VEPSO) algorithm yethulwa. +228 Computer Science The results indicate that the MGPSO algorithm overcomes the weaknesses of the VEPSO algorithm and also outperforms a number of state of the art MOO algorithms on at least two benchmark test sets. Die resultate dui daarop dat die MGPSO-algoritme die swakhede van die VEPSO-algoritme oorkom en ook 'n aantal moderne MOO-algoritmes op ten minste twee maatstaftoetsstelle oortref. Dipoelo di laetša gore algorithm ya MGPSO e fenya mafokodi a algorithm ya VEPSO gomme gape e feta palo ya dialgorithemo tša MOO tša maemo a godimo ka bonnyane disete tše pedi tša diteko tša tekanyetšo. Imiphumela ikhombisa ukuthi indlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu enemihlahlandlela eminingi idlula ubuthakathaka bendlela yokwenza yobungako obunobukhulu nenkombandlela obuhloliwe benhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu iphinde futhi idlule kude le inqwaba yezindlela zokwenza zokuthola isixazululo esingcono kakhulu okunemigomo eminingi eziseqophelweni eliphezulu okungenani emasethini ebhentshimakhi amabili okuhlola. Imiphumela ikhombisa ukuthi i-algorithm ye-MGPSO idlula ubuthakathaka ubuthakathaka be-algorithm ye-VEPSO futhi iphinde isebenze kangcono kwinani lobuciko bama-ma-algorithm e-MOO okungenani aqathanisa amaqoqo amabili okuhlola. Die resultate dui aan dat die MGPSO algoritme die swakhede van die VEPSO algoritme oorkom en ook 'n aantal van die modernste MOO algoritmes presteer op ten minste twee maatstaf toetsstelle. Die resultate dui aan dat die MGPSO-algoritme die swakpunte van die VEPSO-algoritme oorkom en ook beter presteer as 'n aantal toonaangewende MOO-algoritmes op ten minste twee maatstawwe toetsstelle. Diphetho di laetša gore alogarithimo ya MGPSO e fenya mafokodi a alogarithimo ya VEPSO gape e feta palo ya di alogarithimo tša MOO tša maemo a godimo go bonyane dihlopha tše pedi tša diteko tša meelo. Diphihlelelo di bontšha gore tirišano ya MGPSO e fenya mefokodi ya tirišano ya VEPSO gomme e feta gape mekgwa e mentši ya bjale ya MOO mekgweng ya diteko tše pedi bonyane. Dipoelo di laetša gore alegorithime ya MGPSO e fenya bofokodi bja alegorithime ya VEPSO le gore e šoma bokaone go feta dialkorithime tše mmalwa tša maemo a godimo tša MOO go bonyane ditlabelo tše pedi tša diteko tša tekolo ya motheo. Imiphumela ikhombisa ukuthi i-algorithm ye-MGPSO inqoba ubuthakathaka be-algorithm ye-VEPSO futhi idlula nezinye izindlela ezisezingeni eliphezulu ze-MOO okungenani kumaqoqo amabili okuhlola. Imiphumela ikhombisa ukuthi i-algorithm ye-MGPSO inqoba ubuthakathaka be-algorithm ye-VEPSO futhi iphinde idlule inqwaba yama-algorithm e-MOO esezingeni eliphezulu okungenani kumasethi amabili okuhlola ayizibonelo. Imiphumela ikhombisa ukuthi i-algorithm ye-MGPSO inqoba ubuthaka be-algorithm ye-VEPSO futhi idlula eziningi ze-state of the art MOO algorithms okungenani kumaqoqo amabili okuhlola amanani. +229 Computer Science A novel visualization technique is presented and applied to perform the exploratory analysis. n Nuwe visualiseringstegniek word aangebied en toegepas om die verkennende ontleding uit te voer. Thekniki ye mpsha ya pono e tšweletšwa le go dirišwa go phethagatša tshekatsheko ya go utolla. Isu eliyisibonakaliso senoveli liyethulwa futhi lisetshenzisiwe ukwenza uhlaziyo oluhlolayo. Isu lokubuka elisha liyethulwa futhi lsetshenziswe ukwenza uhlaziyo oluhlolayo. 'n Nuwe visualiseringstegniek word aangebied en toegepas om die verkennende analise uit te voer. 'n Nuwe visualiseringstegniek word aangebied en toegepas om die verkennende analise uit te voer. Teknikhi ye mpsha ya ponagalo e a hlagišwa gomme ya šomišwa go dira tshekatsheko ya go nyakišiša. Go hlahiswa le go dirišwa mokgwa o moswa wa ponagatšo go dira tshekatsheko ya dinyakišišo. Mokgwa wa ponagatšo wo moswa o a hlagišwa le go dirišwa go dira tshekatsheko ya go utolla. Kwethulwa indlela entsha yokubonisa ngeso lengqondo futhi isetshenziselwa ukwenza ukuhlaziywa kokuhlola. Kuhanjiswa ubuchwepheshe obusha bokubonisa futhi busetshenziswa ukwenza ukuhlaziywa kokuhlola. Indlela entsha yokubona ngeso lengqondo yethulwa futhi yasetshenziswa ukuze kwenziwe ukuhlaziya kokuhlola. +230 Computer Science The exploratory analysis together with a quantitative analysis revealed that the VEPSO algorithm continues to explore without exploiting the well-performing areas of the search space. Die verkennende ontleding, tesame met 'n kwantitatiewe ontleding, het aan die lig gebring dat die VEPSO-algoritme voortgaan om te verken sonder om die goed presterende areas van die soekruimte te ontgin. Tshekatsheko ya go nyakišiša mmogo le tshekatsheko ya dipalo e utollotše gore algoritheme ya VEPSO e tšwela pele go hlahloba ntle le go šomiša mafelo ao a šomago gabotse sekgobeng sa go utolla. Uhlaziyo oluhlolayo kanye nohlaziyo oluphathelene nokubala luveze ukuthi indlela yokwenza yobungako obunobukhulu nenkombandlela obuhloliwe benhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu iyaqhubeka nokuhlola ngaphandle kokuxhaphaza izindawo ezisebenza kahle zendawo yophenyo. Uhlaziyo oluhlolayo kanye nohlaziyo oluphathelene nokubala luveze ukuthi i-algorithym ye-VEPSO iyaqhubeka nokuhlola ngaphandle kokuxhaphaza izindawo esebenza kahle yendawo yocwaningo. Die verkennende analise tesame met 'n kwantitatiewe analise het onthul dat die VEPSO-algoritme voortgaan om te verken sonder om die goed presterende areas van die soekruimte te benut. Die verkennende analise tesame met 'n kwantitatiewe analise het aan die lig gebring dat die VEPSO-algoritme voortgaan om te verken sonder om die goed-presterende areas van die soekruimte te benut. Tshekatsheko ya go nyakišiša mmogo le tshekatsheko ya go lekanya e utollotše gore algorithm ya VEPSO e tšwela pele go nyakišiša ntle le go šomiša mafelo ao a šomago gabotse a sekgoba sa go nyakišiša. Dinyakišišo tša go hlahloba mmogo le dinyakišišo tša dipalo di utollotše gore tshepedišo ya VEPSO e tšwela pele go hlahloba ntle le go šomiša mafelo a go šoma gabotse mo sekgobeng sa dinyakišišo. Tshekatsheko ya go utolla gotee le tshekatsheko ya dipalopalo di utollotše gore alkorithime ya VEPSO e tšwela pele go utolla ka ntle le go šomiša mafelo ao a šomago gabotse a sekgoba sa go nyaka. Ukuhlaziywa kokuhlola kanye nokuhlaziywa okulinganisekayo kwembule ukuthi i-algorithm ye-VEPSO iyaqhubeka nokuhlola ngaphandle kokusebenzisa izindawo ezisebenza kahle zesikhala sokusesha. Ukuhlaziywa kokuhlola kanye nokuhlaziywa kwezinombolo kwembula ukuthi i-algorithm ye-VEPSO iyaqhubeka nokuhlola ngaphandle kokusebenzisa izindawo ezenza kahle zesikhala sokusesha. Ukuhlaziya okuhlolayo kanye nokuhlaziya kokubalwa kwembule ukuthi i-algorithm ye-VEPSO iyaqhubeka nokuhlola ngaphandle kokusebenzisa izindawo ezenza kahle zesikhala sokusesha. +231 Computer Science A detailed investigation into the influence that the choice of archive implementation has on the performance of the VEPSO algorithm is presented. 'n Gedetailleerde ondersoek na die invloed wat die keuse van argiefimplementering op die werkverrigting van die VEPSO-algoritme het, word aangebied. Go tšweletšwa ka nyakišišo ka botlalo ya khuetšo yeo kgetho ya phethagatšo ya polokelong e nago le yona go tshepedišo ya algoritheme ya VEPSO. Uphenyo olugcwele mayelana nomthelela ukukhetha kokuqaliswa kwengobo yomlando okunakho ekusebenzeni kwendlela yokwenza yobungako obunobukhulu nenkombandlela obuhloliwe benhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu luyethulwa. Uphenyo oluphelele mayelana nomthelela wokukhetha wokuphumelelisa ukusetshenzswa kwe-algorithym ye-VEPSO kwinsebenzo kuyethulwa. 'n Gedetailleerde ondersoek na die invloed wat die keuse van argiefimplementering op die werkverrigting van die VEPSO-algoritme het, word aangebied. 'n Gedetailleerde ondersoek na die invloed wat die keuse van argiefimplementering op die prestasie van die VEPSO-algoritme het, word aangebied. Go hlagišwa nyakišišo ya botlalo mabapi le khuetšo yeo kgetho ya tshepedišo ya polokelo e nago le yona godimo ga tshepetšo ya algorithm ya VEPSO. Go hlahiswa nyakišišo ye e tseneletšego ka ga khuetšo yeo kgetho ya tshepedišo ya polokelo e nago le yona go tšweletšo ya mokgwa wa VEPSO. Dinyakišišo ka botlalo ka ga khuetšo yeo kgetho ya phethagatšo ya bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bobolokelo bja bob Kwenziwa uphenyo olunzulu ngomthelela ukukhethwa kwendlela yokusebenzisa ingobo yomlando okunayo ekusebenzeni kwe-algorithm ye-VEPSO. Kuhanjiswa uphenyo olunzulu ngomthelela wokukhethwa kokusetshenziswa kwe-archive ekusebenzeni kwe-algorithm ye-VEPSO. Kuphenywa kabanzi ngethonya elikhethwa ukusetshenziswa kwesigciniwe ekusebenzeni kwe-algorithm ye-VEPSO. +232 Computer Science Both the Pareto-optimal front (POF) solution diversity and convergence towards the true POF is considered during the investigation. Beide die Pareto-optimale front (POF) oplossingsdiversiteit en konvergensie na die ware POF word tydens die ondersoek oorweeg. Sowel die Pareto optimale front (POF) oplossingsdiversiteit as konvergensie na die ware POF word tydens die ondersoek oorweeg. "Bobedi, tharollo ya ""Pareto-optimal front"" (POF)ye fearologanego le kopanyo ya dilo go ya go POF ya nnete di ile tša elwa hloko nakong ya nyakišišo." Kokubili ukungafani nokuhlangana kwesisombululo esingabuswa esinye esisombululweni esingabuswa ngesinye esiliqiniso kuyabhekwa ngesikhathi sophenyo. Kokubili ukungafani nokuhlangana kwesisombululo sokwenza ngcono ukubhekana nezinkinga ezihlosoningi (i-POF), sibhekiswe kwi-POF yeqiniso siyabhekwa ngesikhathi sophenyo. Beide die Pareto-optimale front (POF) oplossing diversiteit en konvergensie na die ware POF word tydens die ondersoek oorweeg. Beide die Pareto-optimale front (POF) oplossing diversiteit en konvergensie na die ware POF word tydens die ondersoek oorweeg. Go fapafapana ga tharollo ya ka pele ya Pareto-optimal (POF) le kgokagano go ya go POF ya nnete di a elwa nakong ya nyakišišo. Go akareditšwe phapano ya ditharollo tša Pareto-optimal front (POF) le kgauswi le nnete ya POF nakong ya nyakišišo. Bobedi pharologano ya tharollo ya Pareto-optimal front (POF) le kopano go POF ya makgonthe di a akanywa ka nakong ya dinyakišišo. Kokubili ukuhlukahluka kwesisombululo sangaphambili se-Pareto-optimal (POF) nokusondela ku-POF yeqiniso kuyacatshangelwa ngesikhathi socwaningo. Kokubili ukuhlukahluka kwesixazululo se-Pareto-optimal front (POF) kanye nokuhlangana ne-POF yangempela kubhekwa ngesikhathi sophenyo. Kokubili ukuhlukahluka kwesixazululo se-Pareto-optimal front (POF) kanye nokuhlangana kwe-POF yangempela kubhekwa ngesikhathi sophenyo. +233 Computer Science Attainment surfaces are investigated for their suitability in efficiently comparing two multi-objective optimization (MOO) algorithms. Bereikingsoppervlaktes word ondersoek vir hul geskiktheid om twee multi-objektieweoptimisering- (MOO) algoritmes doeltreffend te vergelyk. Bokagodimo bja phihlelelo bo a nyakišišwa go lekola go swanelega ga tšona bja go bapetša bokgoni bja dialgoritheme tše pedi tša maikemišetšo a mantši tša go dira gore dilo di šome gabotse (MOO) . Izindawo ezingaphandle zokuthola ziphenyelwa ukufaneleka kwazo ekuqhathaniseni ngempumelelo izindlela zokwenza ezimbili zokuthola isixazululo esingcono kakhulu okunemigomo eminingi. Ukumelwa okuyisithombe kokusebenza kwe-algorithm enhlosoningi kuphenyelwa ukufaneleka kwako ekuqhathaniseni ngempumelelo ama-algorithym amabili okwenza ngcono zinhloso ezimbili. Bereikvlakke word ondersoek vir hul geskiktheid om twee multi-doelwit optimerings (MDO) algoritmes doeltreffend te vergelyk. Bereikoppervlakke word ondersoek vir hul geskiktheid om twee multi-doelwit-optimeringsalgoritmes (MOO) doeltreffend te vergelyk. Dintlha tša go fihlelela di nyakišišwa go bona ge e ba di swanela go bapetša ka bokgabane di algorithm tše pedi tša go beakanya dilo tše ntši (MOO). Go hlokomelwa ga mafelo a katlego go nyakišišwa go bona ge eba a loketše go bapetša mekgwa e mebedi ya tshekatsheko ya diphetho tše dintši (MOO) ka tsela ye e atlegilego. Mafelo a phihlelelo a nyakišišwa mabapi le go ba maleba ga ona ka go bapetša ka tshwanelo dialkorithimi tše pedi tša go kaonafatša mabaka a mantši (MOO). Izindawo zokutholwa ziyaphenywa ngokufaneleka kwazo ekuqhathaniseni ngempumelelo ama-algorithm amabili okuthuthukisa izinto eziningi (MOO). Kuhlolwa ubuso bokufinyelela ukuze kubonakale ukufaneleka kwabo ekuqhathaniseni ngempumelelo ama-algorithms amabili wokwenza kahle izinhloso eziningi (MOO). Izizinda zokufinyelela ziphenywe ukufaneleka kwazo ekuqhathaniseni ngempumelelo ama-algorithms amabili okuthuthukisa izinjongo eziningi (MOO). +234 Computer Science A new measure to objectively compare algorithms in multi-dimensional objective space, based on attainment surfaces, is presented. n Nuwe maatstaf om algoritmes in multidimensionele objektiewe ruimte objektief te vergelyk, gebaseer op bereikingsoppervlaktes, word aangebied. Tekanyo ye mpsha ya go bapetša dialgorithemo ka nepo sekgobeng sa maikemišetšo a mahlakore a mantši, yeo e theilwego bokagodimong bja phihlelelo, e tšweleditšwe maikemišetšo a mantši. Isikali esisha sokuqhathanisa ngokungakhethi izindlela zokwenza endaweni yomgomo yezilinganisobungako eziningi, ngokubhekisa ezindaweni ezingaphandle zokuthola, siyethulwa. Isikali esisha sokuqhathanisa ngokungakhethi ama-algorithym endaweni yenhloso ezilingabungako eliningi, ngokusukela ekumelweni okuyisithombe se-algorithm enhlosoningi, siyethulwa. 'n Nuwe maatstaf om algoritmes objektief te vergelyk in multi-dimensionele objektiewe ruimte, gebaseer op bereikingsoppervlakke, word aangebied. 'n Nuwe maatstaf om algoritmes objektief in multi-dimensionele doelwitruimte te vergelyk, gebaseer op bereiksoppervlakke, word aangebied. Go tlišwa mokgwa o mofsa wa go bapetša di-algorithm ka nepagalo ka sekgoba sa maikemišetšo a mantsi, go theilwe godimo ga mafelo a go fihlelela. Go hlahiswa tekanyo ye mpsha ya go bapetša mananeo a dipalo ka tsela ya go se kgetholle mo lefelong la diphetho tše dintši, go ya ka bokagodimo bja go fihlelela. Go hlagišwa kgato ye mpsha ya go bapetša ka go se tšeye lehlakore dialkorithimi ka sekgobeng sa maikemišetšo a mahlakore a mantši, go lebeletšwe mafelo a phihlelelo. Kwethulwa isilinganiso esisha sokuqhathanisa ngendlela enobulungiswa ama-algorithm endaweni yezinhloso ezinezinhlangothi eziningi, esisekelwe ezindaweni zokufeza. Kuhanjiswa isilinganiso esisha sokuhlanganisa ama-algorithms endaweni enezinhloso eziningi, ngokusekelwe ezindaweni zokufinyelela. Isilinganiso esisha sokuqhathanisa ngokufanele ama-algorithms endaweni enobungako enezici eziningi, esuselwa ezindaweni zokuzuza, sethulwa. +235 Computer Science This measure, referred to as the porcupine measure, adapts the attainment surface measure by using a statistical test along with weighted intersection lines. Hierdie maatstaf, waarna verwys word as die ystervarkmaatstaf, pas die bereikingsoppervlakmaat aan deur 'n statistiese toets saam met geweegde snylyne te gebruik. Tekanyo ye, yeo e bitšwago tekanyo ya porcupine, e tlwaetša phihlelelo ya tekanyo ya bokagodimo ka go šomiša teko ya dipalopalo gotee le mela ya magahlanong ye e nago le boima. Lesi sikali, esibizwa ngokuthi yisikali se-porcupine, sijwayeza isikali sendawo engaphandle yokuthola ngokusebenzisa ithuluzi lezibalo kanye nolayini abaphambanayo abanesisindo. Lesi sikali, esibizwa ngokuthi yisikali se-porcupine, sivumelanisa isikali sokumelwa okuyisithombe sokusebenza kwe-algorithm enhlosoningi ngokusebenzisa ithuluzi lezibalo kanye uhlolo lwezibalo kanye nemigqa yokuphambana kwemigwaqo enesisindo. Hierdie maatstaf, waarna verwys word as die ystervarkmaatstaf, pas die bereikingsoppervlakmaatstaf aan deur 'n statistiese toets saam met geweegde snylyne te gebruik. Hierdie maatstaf, bekend as die ystervarkmaatstaf, pas die bereikingoppervlakmaatstaf aan deur 'n statistiese toets saam met geweegde snypunte te gebruik. Tekanyo ye, yeo e bitšwago tekanyo ya noko, e fetola tekanyo ya godimo ga phihlelelo ka go šomiša tlhahlobo ya dipalopalo gotee le methalo ya kgokagano yeo e lekantšwego. Tekanyo ye, yeo e bitšwago tekanyo ya porcupine, e fetola tekanyo ya bokagodimo bja katlego ka go šomiša teko ya dipalopalo gotee le methaladi ya kgokagano yeo e imetšwego. Kelo ye, ye e tsebjago bjalo ka kelo ya porcupine, e amogela kelo ya phihlelelo ya lefelo ka go šomiša teko ya dipalopalo gotee le mela ye e petlaganego ye e nyatšwago. Lesi silinganiso, esibizwa ngesilinganiso sengungumbane, sivumelanisa isilinganiso sendawo yokufeza ngokusetshenziswa kovivinyo lwezibalo kanye nemigqa yokuhlangana enesisindo. Lesi silinganiso, esibizwa ngokuthi isilinganiso se-porcupine, silungisa isilinganiso sendawo yokufinyelela ngokusebenzisa ukuhlolwa kwezibalo kanye nemigqa yokuphambanisa enesisindo. Lesi silinganiso, esaziwa ngesilinganiso sepink, silungisa isikalo sobubanzi bokuzuza ngokusebenzisa ukuhlola kwezibalo kanye nemigqa enesisindo sokuhlangana. +236 Computer Science Loosely based on the VEPSO algorithm, the multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) algorithm is presented and evaluated. Losweg gebaseer op die VEPSO-algoritme, word die multigeleide deeltjieswermoptimisering (MGPSO)-algoritme aangebied en geëvalueer. Losweg gebaseer op die VEPSO-algoritme, word die multigeleidepartikelswermoptimisering- (MGPSO) algoritme aangebied en geëvalueer. Ka motheo wo lokologilego woo o theilwego godimo ga algoritheme ya VEPSO, algoritheme ya go dira gore dihlopha tša dikarolwana tše dintši tše di hlahlago (MPGSO) e a tšweletšwa le go hlahlobja. Ngokubhekisa okungatheni endleleni yokwenza yobungako obunobukhulu nenkombandlela obuhloliwe benhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu, indlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu enemihlahlandlela eminingi iyethulwa futhi iyahlolisiswa. Kalula nje kuskelwa kwi--algorithm ye-VEPSO, i-algorithm yokwenza ngcono izinhlayiya zeqoqo lemihlahlandlela eminingi iyethulwa futhi iyahlolisiswa. Losweg gebaseer op die VEPSO-algoritme, word die multi-geleide deeltjieswermoptimalisering (MGPSO)-algoritme aangebied en geëvalueer. Losweg gebaseer op die VEPSO-algoritme, word die multi-gelei deeltjieswerm-optimering (MGPSO) algoritme aangebied en geëvalueer. Go theilwe gabotse godimo ga algorithm ya VEPSO, algorithm ya multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) e a hlagišwa ebile e a hlahlobjwa. Go theilwe ka boiketlo go tšwa go tshepedišo ya VEPSO, tshepedišo ya multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) e hlahiswa gomme e lekodišiwa. Ka go se tšee lehlakore go alkorithime ya VEPSO, alkorithime ya okobatšo ya sehlopha sa ditharowana tše di hlahlokwago ka bontši (MGPSO) e a hlagišwa le go sekasekwa. Ngokusekelwe kancane ku-algorithm ye-VEPSO, i-algorithm ye-multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) iyethulwa futhi iyahlolwa. Ngokusekelwe ngokukhululekile ku-algorithm ye-VEPSO, i-algorithm ye-multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) yethulwa futhi ihlolwe. Kususelwa ngokuvulekile kwi-algorithm ye-VEPSO, i-multi-guided particle swarm optimization (MGPSO) algorithm yethulwa futhi yahlolwa. +237 Microbiology and Plant Pathology Diseases of coffee with particular reference to those affecting stems and roots in Colombia Koffiesiektes met spesifieke verwysing na dié wat stamme en wortels in Colombia aantas Malwetši a kofi ka go šupa go lebišitšwe ka mo gokgethegilego go ao a amago dikutu le medu kua Colombia Malwetši a kofi kudu go šupša ao a amago dikutu le medu kua Colombia Izifo zekhofi ngokusho ngokucacile kumareferensi kulezo ezithelela iziqu kanye nezimpande eKholombiya Izifo zekhofi ngokubhekisela ngokucacile kulezo ezithelela iziqu kanye nezimpande eKholombiya Siektes van koffie met spesifieke verwysing na dié wat stamme en wortels in Colombia aantas Siektes van koffie met spesifieke verwysing na dié wat stamme en wortels in Colombia affekteer. Malwetši a kofi ka nepo go tšona tšeo di amago dikutu le medu ka Colombia. Malwetši a kofi ka go kgethega ao a amago methaladi le medu kua Colombia. Malwetši a kofi ka go lebelela kudu ao a hlaselago dikutwana le medu ya tšona ka Colombia Izifo zekhofi ngokubhekisisa kakhulu kulezo ezithinta iziqu nezimpande eColombia. Izifo zekhofi ngokukhethekile ezithinta iziqu nezimpande eColombia. Izifo zekhofi ngokukhethekile kulabo abathinta amahlanga nezimpande e-Colombia +238 Microbiology and Plant Pathology Coffee trees belong to the botanical genus Coffea (family Rubiaceae). Koffiebome behoort aan die botaniese genus Coffea (familie Rubiaceae). Mehlare ya kofi ke ya leloko la dimela Coffea (lapa la Rubiaceae). Izihlahla zekhofi zitholakala ezingadini zezimila ze-genus Coffea (umndeni yi-Rubiaceae). Koffieplante behoort aan die botaniese genus Coffea (familie Rubiaceae). Koffiebome behoort tot die botaniese genus Coffea (familie Rubiaceae). Dihlare tša kofi ke tša mohuta wa dimela wa Coffea (lapa la Rubiaceae). Ditlhare tša khofi ke tša leloko la dimela la Coffea (leloko la Rubiaceae). Mehlare ya kofi ke ya mohuta wa semela sa Coffea (lelapa la Rubiaceae). Izihlahla zekhofi zingezohlobo lwezitshalo iCoffea (umndeni wakwaRubiaceae). Izihlahla zekhofi zingaphansi kohlobo lwezihlahla lwe-Coffea (umndeni i-Rubiaceae). Izihlahla zekhofi zinguhlobo lwezitshalo i-Coffea (umndeni i-Rubiaceae). +239 Microbiology and Plant Pathology Coffee production has been significantly threatened by leaf rust caused by the fungus Hemileia vastatrix, which is present in all coffee growing countries globally, and results in substantial economic losses. Koffieproduksie is aansienlik bedreig deur blaarroes wat veroorsaak word deur die swam Hemileia vastatrix, wat in alle koffiegroeiende lande wêreldwyd voorkom, en lei tot aansienlike ekonomiese verliese. Koffieproduksie is aansienlik bedreig deur blaarroes wat veroorsaak word deur die swam Hemileia vastatrix, wat voorkom in alle lande wêreldwyd wat koffie verbou, en lei tot aansienlike ekonomiese verliese. Tšweletšo ya kofi e beilwe kotsing kudu ke moruswi wa matlakala wo o hlotšwego ke fungus ya Hemileia vastatrix, yeo e lego gona dinageng ka moka tša go bjala kofi lefaseng ka bophara, gomme e hlola tahlegelo ye kgolo ekonoming. Ukukhiqizwa kwekhofi kusongelwa ngokusemqoka wukugqwala kweqabunga okubangwa yisikhunta i-Hemileia vastatrix, esikhona kuwo wonke amazwe atshala ikhofi emhlabeni wonke jikelele, futhi umphumela waso ukulahlekelwa okukhulu kwezomnotho. Ukukhiqizwa kwekhofi kusongelwa kakhulu wukushazwa kweqabunga okubangwa yisikhunta i-Hemileia vastatrix, esikhona kuwo wonke amazwe atshala ikhofi emhlabeni wonke jikelele, futhi umphumela waso ukulahlekelwa okukhulu kwezomnotho. Koffieproduksie word aansienlik bedreig deur blaarroes wat veroorsaak word deur die swam Hemileia vastatrix, wat in alle koffieproduserende lande wêreldwyd voorkom, en lei tot aansienlike ekonomiese verliese. Koffieproduksie word beduidend bedreig deur blaarrus wat veroorsaak word deur die swam Hemileia vastatrix, wat in alle koffiegroeiende lande wêreldwyd voorkom en aansienlike ekonomiese verliese tot gevolg het. Tšweletšo ya kofi e tšhošetšwa kudu ke bolwetši bja go bola ga matlakala bjo bo hlolwago ke fungus ya Hemileia vastatrix, yeo e lego gona dinageng ka moka tša lefase tšeo di lemago kofi, gomme e feletša ka tahlegelo ye kgolo ya ekonomi. Tlhahiso ya kofi e amilwe kudu ke leuba la matlakala le bakilwego ke fungus Hemileia vastatrix, yeo e lego gona dinageng ka moka tšeo di golago kofi lefaseng ka bophara, gomme e feleletša ka tahlegelo ya ekonomi ye kgolo. Tšweletšo ya kofi e tšhošetšwa kudu ke go ruruga ga mahlare go go bakwago ke fankase ya Hemileia vastatrix, ye e hwetšagalago ka dinageng ka moka tše di bjalago kofi lefaseng ka bophara, gomme se se feletša ka tahlegelo ye kgolo kudu ya ekonomi. Ukukhiqizwa kwekhofi kusongelwe kakhulu ukugqwala kwamahlamvu okubangelwa isikhunta i-Hemileia vastatrix, esikhona kuwo wonke amazwe atshala ikhofi emhlabeni jikelele, futhi kubangela ukulahlekelwa okukhulu kwezomnotho. Ukukhiqizwa kwekhofi kusongelwe kakhulu umkhuhlane wamabala obangelwa isikhunta i-Hemileia vastatrix, esitholakala kuzo zonke izizwe ezikhulisa ikhofi emhlabeni jikelele, futhi sibangela ukulahleka okukhulu kwezomnotho. Ukukhiqizwa kwekhofi kusongelwa kakhulu ukugqwala kwamaqabunga okubangelwa isikhunta i-Hemileia vastatrix, esikhona kuwo wonke amazwe akhiqiza ikhofi emhlabeni, futhi kubangela ukulahleka okukhulu komnotho. +240 Microbiology and Plant Pathology In Colombia two groups of soil borne pathogens, Rosellinia species that cause root rot diseases, and Ceratocystis species which causes canker (“llaga macana”) disease, also reduce productivity. In Colombia verminder twee groepe grondgedraagde patogene, Rosellinia-spesies wat wortelvrotsiektes veroorsaak, en Ceratocystis-spesies wat kanker (“llaga macana”) siekte veroorsaak, ook produktiwiteit. In Colombia verminder twee groepe grondoordraagbare patogene, Rosellinia-spesies wat wortelvrotsiektes veroorsaak, en Ceratocystis-spesies wat kanker (“llaga macana”) siekte veroorsaak, ook produktiwiteit. Kua Colombia dihlopha t��e pedi tša ditwatši tše di rwalago mmu, mehuta ya Rosellinia yeo e hlolago malwetši a go bodiša medu, le mehuta ya Ceratocystis yeo e hlolago bolwetši bja kankere (“llaga macana”), le tšona di fokotša tšweletšo. EKholombiya kukhona izinhlobo ezimbili zamagciwane atholakala enhlabathi, izinhlobo ze-Rosellinia ezibanga izifo zokubola kwezimpande, kanye nohlobo lwe-Ceratocystis olubanga isifo somdlavuza (i-canker) (“i-llaga macana”), siphinde sehlise nezinga lokukhiqiza. EKholombiya kukhona izinhlobo ezimbili zamagciwane atholakala enhlabathi, izinhlobo ze-Rosellinia ezibanga izifo zokubola kwezimpande, kanye nohlobo lwe-Ceratocystis olubanga isifo sokubuna (“i-llaga macana”), siphinde sehlise nezinga lokukhiqiza. In Colombia verminder twee groepe grondgedraagde patogene, Rosellinia-spesies wat wortelvrotsiektes veroorsaak, en Ceratocystis-spesies wat kanker (“llaga macana”)-siekte veroorsaak, ook produktiwiteit. In Colombia verminder twee groepe grondgedraagde patogene, Rosellinia-spesies wat wortelvrot siektes veroorsaak, en Ceratocystis-spesies wat kanker (“llaga macana”) siekte veroorsaak, ook produktiwiteit. Go Colombia dihlopha tše pedi tša diphatšogene tšeo di tšwelelago mmung, e lego mehuta ya Rosellinia yeo e hlolago malwetši a go bola ga medi, le mehuta ya Ceratocystis yeo e hlolago bolwetši bja go phatlalala ga sehlohlolo (“llaga macana”), le tšona di fokotša tšweletšo. Mo Colombia, dihlopha tše pedi tša diphatswa tša go tswalana le mobu, tša Rosellinia tšeo di bakago malwetši a go bola ga medu, le tša Ceratocystis tšeo di bakago bolwetši bja canker (“llaga macana”), le tšona di fokotša produktiwiti. Ka Colombia dihlopha tše pedi tša diphedinyana tša go baka malwetši tšeo di hlolegilego mobung, e lego mehuta ya Rosellinia tšeo di bakago malwetši a go bola ga medu, le mehuta ya Ceratocystis yeo e bakago bolwetši bja kankere (llaga macana), le tšona di fokotša tšweletšo. E-Colombia amaqembu amabili ezifo ezitholakala emhlabathini, izinhlobo zeRosellinia ezibangela izifo zokubola kwezimpande, kanye nezinhlobo zeCeratocystis ezibangela isifo somdlavuza (“llaga macana”), nazo ziyanciphisa umkhiqizo. E-Colombia, amaqembu amabili ezifo ezithathelwana ngothuli, izinhlobo ze-Rosellinia ezibangela izifo zokubola kwezimpande, kanye nezinhlobo ze-Ceratocystis ezibangela isifo se-canker (“llaga macana”), nazo zinciphisa ukukhiqiza. E-Colombia amaqembu amabili amagciwane azalelwa enhlabathini, izinhlobo ze-Rosellinia ezibangela izifo zokubola kwezimpande, kanye nezinhlobo ze-Ceratocystis ezibangela isifo se-canker (llaga macana), nazo zinciphisa umkhiqizo. +241 Microbiology and Plant Pathology This review presents a summary of knowledge regarding coffee species, their economic importance, breeding of coffee to improve production and details of the latter two diseases, primarily in Colombia. Hierdie oorsig bied 'n opsomming van kennis aangaande koffiespesies, hul ekonomiese belangrikheid, teel van koffie om produksie te verbeter en besonderhede van laasgenoemde twee siektes, hoofsaaklik in Colombia. Hierdie oorsig bied 'n opsomming van kennis aangaande koffiespesies, hul ekonomiese belangrikheid, die verbouing van koffie om produksie te verbeter en besonderhede van laasgenoemde twee siektes, hoofsaaklik in Colombia. Tekolo ye e tšweletša kakaretšo ya tsebo mabapi le mehuta ya kofi, bohlokwa bja yona ekonoming, katišong ya kofi go kaonafatša tšweletšo le dintlha tša malwetši a mabedi a mafelelo, kudukudu ka Colombia. Loku kubuyekeza kwethula ukufingqwa kolwazi oluphathelene nezinhlobo zekhofi, ubumqoka bazo kwezomnotho, ukuzaliswa kwekhofi ukwenza ngcono ukukhiqizwa kanye nemininingwane yezifo ezimbili zakamuva, ikakhulukazi eKholombiya. Loku kubuyekeza kwethula ukufingqwa kolwazi oluphathelene nezinhlobo zekhofi, ubumqoka balo kwezomnotho, ukukhuliswa kwekhofi ukuze kwenziwe ngcono ukukhiqizwa kanye nemininingwane yezifo ezimbili zakamuva, ikakhulukazi eKholombiya. Hierdie oorsig bied 'n opsomming van kennis rakende koffiesoorte, hul ekonomiese belangrikheid, die teel van koffie om produksie te verbeter en besonderhede van die laaste twee siektes, hoofsaaklik in Colombia. Hierdie oorsig bied 'n samevatting van kennis rakende koffiespesies, hul ekonomiese belang, die teling van koffie om produksie te verbeter en besonderhede van laasgenoemde twee siektes, hoofsaaklik in Colombia. Tshekatsheko ye e hlagiša kakaretšo ya tsebo mabapi le mehuta ya kofi, bohlokwa bja yona bja ekonomi, go tswakwa ga kofi go kaonafatša tšweletšo le dintlha tša malwetši a mabedi a morago, kudu-kudu ka Colombia. Tekološo ye e laetša kakaretšo ya tsebo ka ga mehutahuta ya kofi, bohlokwa bja yona bja ekonomi, temo ya kofi go kaonafatša tlhahiso le dintlha tša malwetši a mabedi a mafelelo, kudu kua Colombia. Tekodišišo ye e fana ka kakaretšo ya tsebo mabapi le mehuta ya ka mofe, bohlokwa bja yona go ekonomi, tswadišo ya ka fao go kaonafatšego tšweletšo le dintlha ka ga malwetši a bobedi bja mafelelo, kudukudu ka Colombia. Lokhu kubuyekeza kwethula isifinyezo solwazi mayelana nezinhlobo zekhofi, ukubaluleka kwazo kwezomnotho, ukuzalaniswa kwekhofi ukuthuthukisa ukukhiqizwa kanye nemininingwane yezifo ezimbili zokugcina, ikakhulukazi eColombia. Lokhu kubuyekezwa kuveza isifinyezo solwazi mayelana nezinhlobo zekhofi, ukubaluleka kwazo kwezomnotho, ukuzalanisa ikhofi ukuthuthukisa ukukhiqizwa kanye nemininingwane yalezi ziguli ezimbili zokugcina, ikakhulukazi eColombia. Lesi sibuyekezo sethula isifinyezo solwazi mayelana nezinhlobo zekhofi, ukubaluleka kwazo kwezomnotho, ukuzalanisa ikhofi ukuze kuthuthukiswe ukukhiqizwa kanye nemininingwane yalezi zifo ezimbili zokugcina, ikakhulukazi e-Colombia. +242 Microbiology and Plant Pathology Arabica coffee (Coffea arabica) originated in Ethiopia and was first cultivated in Yemen in the 15th century. Arabica-koffie (Coffea arabica) het sy oorsprong in Ethiopië en is die eerste keer in die 15de eeu in Jemen verbou. Kofi ya Arabica (Coffea arabica) e thomile ka Ethiopia gomme e ile ya bjalwa la mathomo kua Yemen lekgolong la nywagakgolong ya bo-15. ka nywagakgolo ya bo 15 Ikhofi i-Arabica (i-Coffea arabica) lasungulwa e-Yuthophiya futhi laqala ukulinywa okokuqala e-Yemeni eminyakeni engamakhulu e-15. Ikhofi i-Arabica (i-Coffea arabica) lasungulwa eTopiya futhi laqala ukulinywa okokuqala eYemeni kwikhulunyaka le-15. Arabica-koffie (Coffea arabica) het sy oorsprong in Ethiopië en is die eerste keer in die 15de eeu in Jemen verbou. Arabica-koffie (Coffea arabica) het sy oorsprong in Ethiopië en is vir die eerste keer in die 15de eeu in Jemen gekweek. Kofi ya Arabica (Coffea arabica) e thomile Ethiopia gomme ya thoma go lengwa Yemen ngwagakgolong wa bo 15. Kofi ya Arabica (Coffea arabica) e simologile Ethiopia gomme e thomile go lengwa Yemen ka lekgolong la bo15 la mengwaga. Kafe ya Arabica (Coffea arabica) e hlolegile ka Ethiopia gomme ya bjala la mathomo ka Yemen ka ngwagakgolong wa bo-15. Ikhofi le-Arabica (i-Coffea arabica) laqala e-Ethiopia futhi laqala ukutshalwa eYemen ngekhulu le-15. Ikhofi le-Arabica (Coffea arabica) laqala e-Ethiopia futhi laqalwa ukutshalwa eYemen ngekhulu le-15. I-arabica coffee (Coffea arabica) yadabuka eTopiya futhi yaqala ukutshalwa eJemeni ngekhulu le-15. +243 Microbiology and Plant Pathology Arabica coffee was introduced to the Asian and American continents during the 17th and 18th century respectively. Arabica-koffie is gedurende die 17de en 18de eeu onderskeidelik aan die Asiatiese en Amerikaanse vastelande bekendgestel. Kofi ya Arabica e ile ya tsebišwa dikontinenteng tša Asia le tša Amerika nakong ya nywagagolong ya bo-17 le la bo-18 ka go latelelana. Ikofi i-Arabica langeniswa kumakhontinenti aseMelika nase-Eshiya eminyakeni engamakhulu e-17 kanye ne-18 ngokulandelana. Ikhofi i-Arabica (i-Coffea arabica) yethulwa kwizekazi i-Eshiya naseMelika kwikhulunyaka le-17 nele-18 ngokulandelana. Arabica-koffie is onderskeidelik gedurende die 17de en 18de eeu na die Asiatiese en Amerikaanse kontinente ingevoer. Arabica-koffie is onderskeidelik gedurende die 17de en 18de eeu aan die Asiatiese en Amerikaanse vastelande bekendgestel. Kofi ya Arabica e ile ya tlišwa dikontinenteng tša Asia le Amerika ka ngwagakgolo wa bo 17 le wa bo 18 ka go latelana. Kofi ya Arabica e ile ya tsebjišwa dikhonthinenteng tša Asia le Amerika ka mengwaga ya bo-17 le ya bo-18 ka go latelana. Kafe ya Arabica e ile ya tsebegatšwa ka dikontinenteng tša Asia le tša Amerika ka nakong ya ngwagakgolo wa bo-17 le wa bo-18. Ikhofi le-Arabica lethulwa emazwenikazi ase-Asia naseMelika ngekhulu le-17 nele-18 ngokulandelana. Ikhofi ye-Arabica yethulwa emazwenikazi ase-Asia naseMelika ngekhulu le-17 nele-18 ngokulandelana. I-arabica coffee yethulwa emazwenikazi ase-Asia naseMelika phakathi nekhulu le-17 nele-18 ngokulandelana. +244 Microbiology and Plant Pathology Today, this species accounts for 70% of the world coffee production, with C.canephora (robusta) constituting ~30% of the production. Vandag maak hierdie spesie 70% van die wêreldkoffieproduksie uit, met C. canephora (robusta) wat ongeveer 30% van die produksie uitmaak. Lehono, mohuta wo o tšea 70% ya tšweletšo ya kofi ya lefase, ka C.canephora (robusta) yeo e bopago ~30% ya tšweletšo. Namhlanje, lolu hlobo limelelwa ngama70% omkhiqizo wekofi lomhlaba wonke, kuthi i-C.canephora (i-robusta) yona iqukathe ama-30% omkhiqizo. Namhlanje, lolu hlobo limelelwe ama-70% omkhiqizo wekhofi womhlaba wonke, kuthi i-C.canephora (i-robusta) yona yakha ama-30% omkhiqizo. Vandag is hierdie spesie verantwoordelik vir 70% van die wêreld se koffieproduksie, met C.canephora (robusta) wat ~30% van die produksie uitmaak. Vandag maak hierdie spesie 70% van die wêreld se koffieproduksie uit, met C.canephora (robusta) wat ~30% van die produksie uitmaak. Lehono, mohuta wo o emela 70% ya tšweletšo ya kofi ya lefase, gomme C.canephora (robusta) e bopa ~30% ya tšweletšo. Lehono, mohuta wo o emela 70% ya tlhagiso ya kofi ya lefase, mola C.canephora (robusta) e emela ~30% ya tlhagiso. Lehono, mohuta wo o bopa 70% ya tšweletšo ya lefase ya kofi, fao e lego gore C.canephora (robusta) e bopago ~30% ya tšweletšo. Namuhla, loluhlobo lwezitshalo lubalelwa ku-70% wokukhiqizwa kwekhofi emhlabeni, kanti i-C.canephora (robusta) yakha cishe u-30% wokukhiqizwa. Namuhla, lolu hlobo lwenza u-70% wokukhiqizwa kukakhofi emhlabeni, kanti i-C.canephora (robusta) yenza cishe u-30% wokukhiqizwa. Namuhla, lolu hlobo lubalwa ngama-70% wokukhiqizwa kwekhofi emhlabeni, kanti i-C.canephora (robusta) ihlanganisa ~ ama-30% okukhiqizwa. +245 Microbiology and Plant Pathology Coffee has contributed significantly to the economic and cultural development of the countries where it is grown. Koffie het aansienlik bygedra tot die ekonomiese en kulturele ontwikkeling van die lande waar dit verbou word. Kofi e bile le seabe se segolo tlhabollong ya ekonomi le setšo dinageng tšeo e bjalwago go tšona. Ikofi linikeza okusemqoka ekuthuthukiseni ezomnotho nezosikompilo emazweni lapho litshalwa khona. Ikhofi libe negalelo elisemqoka ekuthuthukisweni kwezomnotho nosikompilo emazweni lapho litshalwa khona. Koffie het 'n beduidende bydrae gelewer tot die ekonomiese en kulturele ontwikkeling van die lande waar dit verbou word. Koffie het aansienlik bygedra tot die ekonomiese en kulturele ontwikkeling van die lande waar dit verbou word. Kofi e bile le seabe se segolo kudu go tšwetšopele ya ekonomi le setšo ya dinaga tšeo e bjalwago go tšona. Kofi e file kabelo ye bohlokwa go tlhabollo ya ekonomi le setšo ya dinaga tšeo e bjalwago go tšona. Kafe e bile le seabe se bohlokwa go tlhabollo ya ekonomi le ya setšo ya dinaga tšeo e bjaletšwego go tšona. Ikhofi libe nomthelela omkhulu ekuthuthukisweni komnotho namasiko emazweni lapho litshalwa khona. Ikhofi lifake isandla esikhulu ekuthuthukisweni komnotho namasiko amazwe lapho likhula khona. I-Coffee ibe nomthelela omkhulu ekuthuthukisweni komnotho namasiko amazwe ekhuliswa kuwo. +246 Microbiology and Plant Pathology In 2013, the exporting countries produced approximately 8.5 million metric tonnes (MMT) of green coffee beans, with Brazil, Vietnam, Indonesia and Colombia as the main producers. In 2013 het die uitvoerlande ongeveer 8,5 miljoen metrieke ton (MMT) groen koffiebone geproduseer, met Brasilië, Viëtnam, Indonesië en Colombia as die hoofprodusente. Ka 2013, dinaga tše di romelago ntle di tšweleditše ditone tša metric tše ka bago dimilione tše 8.5 (MMT) tša dinawa tša kofi tše tala, Brazil, Vietnam, Indonesia le Colombia bjalo ka batšweletši ba bagolo. Ngowe-2013, amazwe athekelisayo akhiqiza okucishe kulingane namathoni angamamethriki (i-MMT) angu-8.5 wamamiliyoni obhontshisi wekhofi oluhlaza abakhiqizi abasemqoka kwakuyiBhrazili, i-Vietnam, i-Indonesiya neKholombiya. Ngonyaka we-2013, amazwe athekelisayo akhiqiza cishe amathani angamamethriki (i-MMT) ayizigidi ezi-8.5 zobhontshisi oluhlaza wekhofi, abakhiqizi abakhulu yi-Brazil, i-Vietnam, i-Indonesiya neKholombiya. In 2013 het die uitvoerende lande ongeveer 8,5 miljoen metrieke ton (MMT) groen koffiebone geproduseer, met Brasilië, Viëtnam, Indonesië en Colombia as die hoofprodusente. In 2013 het die uitvoerlande ongeveer 8,5 miljoen metrieke ton (MMT) groen koffiebone geproduseer, met Brasilië, Viëtnam, Indonesië en Colombia as die hoofprodusente. Ka 2013, dinaga tšeo di romelago dithoto ka ntle di ile tša tšweletša mo e ka bago ditone tše dimilione tše 8.5 (MMT) tša dinawa tša kofi ye tala, gomme Brazil, Vietnam, Indonesia le Colombia e le batšweletši ba bagolo. Ka 2013, dinaga tše di romelago ka ntle di ile tša hlahisa diponto tše dimilione tše 8.5 tša metiriki (MMT) tša dinawa tša khofi tše di sa tšwago go bjalwa, gomme Brazil, Vietnam, Indonesia le Colombia e le bahlahisi ba bagolo. Ka 2013, dinaga tša go romela dikhofi dinageng tše dingwe di tšweleditše ditone tša go lekana le dimilione tše 8.5 (MMT) tša dinawa tša go tala tša kofi, fao Brazil, Vietnam, Indonesia le Colombia e bilego batšweletši ba bagolo. Ngo-2013, amazwe athumela ngaphandle akhiqiza cishe amathani ayizigidi ezingu-8.5 (MMT) zikabhontshisi wekhofi oluhlaza, iBrazil, iVietnam, i-Indonesia neColombia njengabakhiqizi abakhulu. Ngo-2013, amazwe athumela ngaphandle akhiqiza cishe amathani ayizigidi eziyi-8.5 (MMT) obhontshisi bekhofi obuluhlaza, kanti iBrazil, iVietnam, i-Indonesia neColombia kwakungabakhiqizi abakhulu. Ngo-2013, amazwe athumela ngaphandle akhiqize cishe amathani ayizigidi eziyi-8.5 (MMT) obhontshisi bekhofi oluhlaza, iBrazil, iVietnam, i-Indonesia kanye ne-Colombia njengabakhiqizi abaphambili. +247 Microbiology and Plant Pathology Significant research programs have focused on providing high-yielding C. arabica cultivars with resistance to pests and diseases, drought, low temperatures and acidic soils. Beduidende navorsingsprogramme het gefokus op die verskaffing van hoë-opbrengs C. arabica kultivars met weerstand teen plae en siektes, droogte, lae temperature en suur gronde. Mananeo a bohlokwa a dinyakišišo a lebeletše kudu go tlamela dikhalthiba tša C. arabica tša poelo ya godimo bokgoni bja go lwantšha dikokwane le malwetši, komelelo, dithemperetšha tša fase le mabu a esiti. Izinhlelo zocwaningo ezisemqoka ziye zagxila ekuhlinzekeni okokuhlakula okwakukhiqiza i-C arabica okwakuzabalazela izifo Kanye nezinambuzane eziwuhlupho, isomiso, amazinga okushisa aphansi kanye nenhlabathi eyayine-esidi. Izinhlelo zocwaningo ezisemqoka ziye zagxila ekuhlinzekeni isitshalo esikhiqiza kakhulu i-C arabica ebekezelela izifo kanye nezinambuzane eziwuhlupho, isomiso, amazinga okushisa aphansi kanye nenhlabathi ene-esidi. Beduidende navorsingsprogramme het gefokus op die verskaffing van hoë-opbrengs C. arabica kultivars met weerstand teen plae en siektes, droogte, lae temperature en suur gronde. Beduidende navorsingsprogramme het gefokus op die verskaffing van hoë-opbrengs C. arabica kultivars met weerstand teen plae en siektes, droogte, lae temperature en suur gronde. Mananeo a bohlokwa a dinyakišišo a lebeletše kudu go aba mehuta ya C. arabica yeo e tšweletšago kudu yeo e gananago le dikhunkhwane le malwetši, komelelo, dithemperetšha tša fase le mobu wa asiti. Mananeo a bohlokwa a dinyakišišo a šetše kudu go fana ka diphetwa tša C. arabica tšeo di enywago kudu tšeo di nago le maatla a go ganetša dikhunkhwane le malwetši, komelelo, dithempheretšha tše di fase le mobu wa asiti. Mananeo a bohlokwa a dinyakišišo a ile a nepiša kudu go fana ka mehuta ya dijo tša godimo tša C. arabica tšeo di palelago dikhunkhwane le malwetši, komelelo, dithempheretšha tša fase le mebu ya esiti. Izinhlelo ezibalulekile zocwaningo zigxile ekuhlinzekeni ngezinhlobo ze-C. arabica ezikhiqiza kakhulu futhi ezikwazi ukumelana nezinambuzane nezifo, isomiso, amazinga okushisa aphansi kanye nomhlabathi one-asidi. Izinhlelo zocwaningo ezibalulekile zigxile ekunikezeni izinhlobo ze-C. arabica ezithela kakhulu ezimelana nezilokazane nezifo, ukoma, izinga lokushisa eliphansi kanye nezindawo ezinothile ngasodaka. Izinhlelo zocwaningo ezibalulekile zigxile ekuhlinzekeni izitshalo ze-C. arabica ezinezithelo eziphezulu ngokumelana nezinambuzane nezifo, isomiso, amazinga okushisa aphansi kanye nenhlabathi enamafutha. +248 Microbiology and Plant Pathology In Colombia, coffee is grown on 915 793 hectares, sustained by approximately 563 000 Colombian coffee growing families. In Colombia word koffie op 915 793 hektaar verbou, onderhou deur ongeveer 563 000 Colombiaanse koffieverbouers. Kua Colombia, kofi e bjalwa ka dihekthara tše 915 793, e tšwetšwa pele ke malapa a ka bago 563 000 a go bjala kofi a Colombia. EKholombiya, ikhofi litshalwa kumahektha ayi-915 793, axhaswa yimindeni yaseKholombiya etshala ikhofi ecishe ilingane eyi-563 000. EKholombiya, ikhofi litshalwa kumahektha ayi-915 793, axhaswa yimindeni yaseKholombiya etshala ikhofi ecishe ibe yi-563 000. In Colombia word koffie op 915 793 hektaar verbou, onderhou deur ongeveer 563 000 Colombiaanse koffieboerfamilies. In Colombia word koffie op 915 793 hektaar verbou, ondersteun deur ongeveer 563 000 Colombiaanse koffiegroeiende gesinne. Go Colombia, kofi e bjalwa go diheketara tše 915 793, gomme e hlokomelwa ke malapa a go bjala kofi a Colombia a ka bago 563 000. Kua Colombia, khofi e bjalwa mo dipolaseng tše 915 793, tše di thekgwago ke malapa a go kaaka 563 000 a balemi ba khofi ba Colombia. Ka Colombia, kofi e bjalwa go dihekthara tše 915 793, tše di hlokomelwago ke malapa ao a ka bago a 563 000 a balemi ba kofi ba ka Colombia. E-Colombia, ikhofi litshalwa kumahektha angu-915 793, elondolozwa yimindeni engaba ngu-563 000 yabalimi bekhofi baseColombia. E-Colombia, ikhofi ikhuliswa emapulazini angamahektha angu-915 793, okuxhaswa imindeni engaba ngu-563 000 yase-Colombia ekhulisa ikhofi. E-Colombia, ikhofi itshalwe kumahektha ayi-915 793, isekelwa cishe imindeni eyizi-563 000 yaseColombia ekhulisa ikhofi. +249 Microbiology and Plant Pathology Colombia exported 0.7 MMT of coffee in 2013, worth approximately USD 3 500 000 000. In 2013 het Colombia 0,7 MMT koffie uitgevoer, ter waarde van ongeveer USD 3 500 000 000. Colombia e rometše ntle 0.7 MMT ya kofi ka 2013, ya boleng bjo bo ka bago USD 3 500 000 000. Ikholombiya yathekela ngo-0.7 MMT wekhofi ngowe-2013, owawulinganiselwa cishe ku-3 500 000 000 wama-USD. Ikholombiya ihambise kwamanye amazwe i-0.7 MMT wekhofi ngowe-2013, owawulinganiselwa cishe ku-3 500 000 000 wama-USD. Kolombië het in 2013 0,7 MMT koffie uitgevoer, ter waarde van ongeveer USD 3 500 000 000. Colombia het 0.7 MMT koffie in 2013 uitgevoer, ter waarde van ongeveer USD 3 500 000 000. Colombia e rometše ka ntle 0.7 MMT ya kofi ka 2013, yeo e bego e lekana le mo e ka bago USD 3 500 000 000. Colombia e romile kantle 0.7 MMT ya kofi ka 2013, ye e bego e le boleng bja go lekana le USD 3 500 000 000. Colombia e rometše dinageng tše dingwe 0.7 MMT ya kofi ka 2013, ya boleng bja tekano ya USD 3 500 000 000. I-Colombia yathumela amathani ayizigidi ezingu-0.7 okhefi ngo-2013, okulinganiselwa ukuthi abiza cishe ama-USD ayizigidi eziyizinkulungwane ezingu-3 500. I-Colombia yathumela ngaphandle izinkwa zekhofi ezingu-0.7 MMT ngo-2013, ezazibalelwa cishe ku-USD 3 500 000 000. I-Colombia yathumela ngaphandle ama-MMT ayi-0.7 ekhofi ngo-2013, inani lazo cishe liyi-USD 3 500 000 000. +250 Computer Science Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem Die ontwerp van natuurgeïnspireerde heuristiek vir die oop-kortste-pad-eerste-gewigstellingsprobleem Heuristics tša BoEntšenere tšeo di hlohleleditšwehg ke Tlhago bakeng sa Tsela e Kopana e Bulegilego ya Pele ya go Beakanya Bothata Izindlela zobunjiniyela ezinqamulelayo zokuxazulula izinkinga ngokushesha ezigqugquzelwe yimvelo zenkinga yokuqondisa isisindo sokuqala sendlela emfushane kakhulu evulekile Izindlela zobunjiniyela ezisekelwe kokuhlangenwe nakho zokuthola izixazululo (i-Engineering Nature-Inspired Heuristics) zenkinga yokuqondisa isisindo sokuqala sendlela emfushane kakhulu evulekile Ingenieurswese van Natuur-geïnspireerde Heuristiek vir die Oop Kortste Pad Eerste Gewiginstellingsprobleem Ingenieurswese Natuur-geïnspireerde Heuristieke vir die Oop Kortste Pad Eerste Gewig Instelling Probleem Go Ineela ka Mekgwa ya Boenjineri ye e Hlohleleditšwego ke Tlhago bakeng sa Bothata bja go Beakanya Boima bja Open Shortest Path First Go Rarolla Dihuristiki tšeo di Hlagišitšwego ke Tlhago bakeng sa Bothata bja go Beakanya Boima bja Open Shortest Path First Dithekniki tša Bohlale bja Tlhago tša Boentšeneere go Bothata bja Go Beakanya Boima bja Tsela ya Kopana ya Pele ye e Open Ukuklama ama-Heuristics aphefumulelwe Yimvelo Zobunjiniyela Inkinga Yokubeka Isisindo Esivulekile Sendlela Emfishane Kuqala. Ukuklama Ama-Heuristics Aphefumulelwe Imvelo Yezinkinga Zokumisa Isisindo se-Open Shortest Path First. I-Heuristics Ephefumulelwe Yobunjiniyela Yemvelo Yendlela Emfishane Kakhulu Evulekile Yokuqala Isisindo Sokusetha Isisindo +251 Computer Science In the thesis of “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, nature inspired heuristics were developed. In die proefskrif van Mohammed Aijaz Mohiuddin, Die ontwerp van natuurgeïnspireerde heuristiek vir die oop-kortste-pad-eerste-gewigstellingsprobleem, is natuurgeïnspireerde heuristieke ontwikkel. In die proefskrif van Mohammed Aijaz Mohiuddin, Die ontwerp van natuurgeïnspireerde heuristiek vir die oop-kortste-pad-eerste-gewigstellingsprobleem, is 'n natuurgeïnspireerde heuristiek ontwikkel. Theseseng ya “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, Boentšenere Nature-Inspired Heuristics bakeng sa Tsela e Kopana e Bulegilego ya Pele ya go Beakanya Bothata, heuristics tšeo di hlohleleditšwego ke Tlhao di ile tša hlabollwa. "Embhalweni wocwaningo ""kaMohammed Aijaz Mohiuddin"", izindlela zobunjiniyela ezinqamulelayo zokuxazulula izinkinga ngokushesha ezigqugquzelwe yimvelo zenkinga yokuqondisa isisindo sokuqala sendlela emfushane kakhulu evulekile, izindlela ezinqamulelayo zokuxazulula izinkinga ngokushesha ezigqugquzelwe yimvelo ziye zathuthukiswa." Kuthisisi yakhe u-“Mohammed Aijaz Mohiuddin”, kwiZindlela Zobunjiniyela Ezisekelwe Kokuhlangenwe Nakho Zokuthola Izixazululo, izindlela ezisekelwe kokuhlangenwe nakho zokuthola izixazululo zakhiwa. "In die tesis van ""Mohammed Aijaz Mohiuddin"", Ingenieurs-Natuurgeïnspireerde Heuristiek vir die Oop Kortste Pad Eerste Gewiginstellingsprobleem, is natuurgeïnspireerde heuristiek ontwikkel." In die proefskrif van “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, is natuur-geïnspireerde heuristieke ontwikkel. Go thesis ya “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, ya go re Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, go hlamilwe mekgwa ya go hlohleletšwa ke tlhago. Mo dithisiseng ya “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, diheuristics tše di hlohleleditšwego ke tlhago di hlabollotšwe. Ka go thesese ya Mohammed Aijaz Mohiuddin, Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, go hlamilwe heuristics ye e hlohleletšwago ke tlhago. "Kwi-thesis ka-""Mohammed Aijaz Mohiuddin"", ethi Ukuklama Ama-Heuristics Aphefumulelwe Yimvelo Enkingeni Yokumisa Isisindo Sendlela Emfishane Evulekile Kuqala, kwathuthukiswa ama-heuristics aphefumulelwe yimvelo." Emsebenzini ka “Mohammed Aijaz Mohiuddin”, Engineering Nature-Inspired Heuristics for the Open Shortest Path First Weight Setting Problem, kwathuthukiswa ama-heuristics aphefumulelwe imvelo. Esifundweni se-Mohammed Aijaz Mohiuddin, I-Heuristics Ephefumulelwe Yobunjiniyela Yemvelo Yendlela Evulekile Emfishane Kakhulu Yokuqala Isisindo Sokusetha Isisindo, ama-heuristics aphefumulelwe yimvelo athuthukiswa. +252 Computer Science Besides the existing two objectives, namely maximum utilization and the number of congested links, a third objective namely the number of unused links was used to formulate the fuzzy based objective function for the OSPFWS problem. Benewens die bestaande twee doelwitte, naamlik maksimale benutting en die aantal oorbelaste skakels, is 'n derde doelwit, naamlik die aantal ongebruikte skakels, gebruik om die vaag-gebaseerde doelwitfunksie vir die OSPFWS-probleem te formuleer. Benewens die bestaande twee doelwitte, naamlik maksimale benutting en die aantal oorbelaste skakels, is 'n derde doelwit, naamlik die aantal ongebruikte skakels, gebruik om die vaaggebaseerde doelwitfunksie vir die OSPFWS-probleem te formuleer. Ka ntle le maikemišetšo a mabedi ao a lego gona, e lego tšhomišo ye e tletšego le palo ya dikgokagano tše di pitlaganego, nepo ya boraro e lego palo ya dikgokagano tšeo di sa šomišwego e šomišitšwe go hlama maikemišetšo a mošomo ao a theilwego motheong wa go se kwešišege bakeng sa bothata bja OSPFWS. Ngaphandle kwemigomo emibili ekhona, okubalwa kuyo ukusetshenziswa ngokugcwele kanye nesibalo samalinki aminyene, umgomo wesithathu okuyisibalo samalinki angasetshenzisiwe sisetshenzisiwe ukuklama umsebenzi womgomo osekelwe okungacacile wenkinga yokuqondisa isisindo sokuqala sendlela emfushane kakhulu evulekile. Ngaphandle kwezinhloso ezimbili ezikhona, okuwukuthi ukusetshenziswa ngokuphelele kanye kanye nenani lezixhumanisi eziminyene, inhloso yesithathu izixhumanisi ezingasetshenzisiwe zasetshenziswa ukwakha umsebenzi osuselwa kwinhloso engacaci kahle ye-OSPFWS. Benewens die bestaande twee doelwitte, naamlik maksimum benutting en die aantal oorbelaste skakels, is 'n derde doelwit, naamlik die aantal ongebruikte skakels, gebruik om die wasige-gebaseerde doelwitfunksie vir die OSPFWS-probleem te formuleer. Behalwe die bestaande twee doelwitte, naamlik maksimum benutting en die aantal oorlaaide skakels, is 'n derde doelwit naamlik die aantal ongebruikte skakels gebruik om die vaag-gebaseerde doelfunksie vir die OSPFWS-probleem te formuleer. Ntle le dinane tše pedi tšeo di lego gona, e lego tšhomišo ye kgolo le palo ya dikgokagano tšeo di pitlaganego, nane ya boraro e lego palo ya dikgokagano tšeo di sa šomišwego e šomišitšwe go hlama mošomo wa nepo wo o theilwego godimo ga fuzzy bakeng sa bothata bja OSPFWS. Go tlaleletša dinepo tše pedi tše di lego gona, e lego tšhomišo ye e oketšegilego le palo ya dikgokagano tše di pitlaganego, nepo ya boraro e lego palo ya dikgokagano tše di sa šomišwago e šomišitšwe go hlama mošomo wa nepo o theilwego go fuzzy bakeng sa bothata bja OSPFWS. Ka ntle le maikemišetšo a mabedi a bjale, e lego tšhomišo ya godimodimo le palo ya dikamano tše di tletšego, maikemišetšo a boraro e lego palo ya dikamano tše di sa šomišwego a šomišitšwe go hlama mošomo wa maikemišetšo wo o sa kwešišegego wa bothata bja OSPFWS. Ngaphandle kwezinjongo ezimbili ezikhona, okungukusetshenziswa okukhulu kanye nenani lezixhumanisi ezixineneyo, injongo yesithathu okungukuthi inani lezixhumanisi ezingasetshenzisiwe lasetshenziswa ukwakha umsebenzi wenhloso osuselwe ku-fuzzy wenkinga ye-OSPFWS. Ngaphandle kwezinhloso ezimbili ezikhona, okungukuthi ukusetshenziswa okuphezulu nenani lezixhumanisi eziminyene, inhloso yesithathu okungukuthi inani lezixhumanisi ezingasetshenziswanga yasetshenziswa ukwakha umsebenzi wenhloso osuselwe ku-fuzzy wenkinga ye-OSPFWS. Ngaphandle kwezinjongo ezimbili ezikhona, okungukuthi ukusetshenziswa okuphezulu kanye nenani lezixhumanisi eziminyene, injongo yesithathu okungukuthi inani lezixhumanisi ezingasetshenzisiwe yasetshenziswa ukwenza umsebenzi wenhloso osuselwa ku-fuzzy wenkinga ye-OSPFWS. +253 Computer Science The idea was to make use unused network links if any. Die idee was om slegs ongebruikte netwerkskakels te gebruik, indien enige. Kgopolo e be e le go dira gore go dirišwe dikgokagano tša netweke tšeo di sa dirišwego ge e ba di le gona. Umqondonto bekuwukusebenzisa amalinki angasetshenzisiwe ohleloxhumano uma ekhona. Umqondo bekuwukusebenzisa izixhumanisi ezingasetshenzisiwe zohleloxhumano uma zikhona. Die idee was om ongebruikte netwerkverbindings te benut, indien enige. Die idee was om ongebruikte netwerkverbindings, indien enige, te gebruik. Kgopolo e be e le go šomiša dikgokagano tša netweke tšeo di sa šomišwego ge eba di gona. Kgopolo e be e le go šomiša dikgokagano tša inthanete tšeo di sa šomišwago ge di le gona. Maano e bile go šomiša dikiliniki tša neteweke tše di sa šomišwego ge go na le tšeo di lego gona. Umqondo bekuwukusebenzisa izixhumanisi zenethiwekhi ezingasetshenziswa uma zikhona. Umqondo kwakuwukusebenzisa izixhumanisi zenethiwekhi ezingasetshenziswanga uma zikhona. Umqondo bekuwukwenza ukusetshenziswa izixhumanisi zenethiwekhi ezingasetshenzisiwe uma zikhona. +254 Computer Science Furthermore, a hybrid fuzzy based evolutionary Particle Swarm Optimization (FEPSO) algorithm was designed that harnessed evolutionary intelligence along with swarm intelligence. Verder is 'n hibriede vaag-gebaseerde evolusionêre deeltjieswermoptimisering (FEPSO)-algoritme ontwerp wat evolusionêre intelligensie saam met swermintelligensie ingespan het. Verder is 'n hibriede vaaggebaseerde evolusionêre partikelswermoptimisering- (FEPSO) algoritme ontwerp wat evolusionêre intelligensie saam met swermintelligensie ingespan het. Go feta fao, go hlamilwe algoritheme ya tlhagelelo ye e motheo o sa kwagalego wa tlhagelelo yeo e tswakantšwego ya Particle Swarm Optimization (FEPSO) yeo e šomišitšego bohlale bja tlhagelelo gotee le bohlale bja sehlopha. Ngaphezu kwalokhu, ingxubevange esekelwe okungacacile okuphenduka ngokwemvelo kwendlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu yaklanywa eye yasebenzisa ubuhlakani obuphenduka ngokwemvelo kanye nobuhlakani boquqaba. Ngaphezu kwalokhu, i-algorithm exubile esuselwe kwiNdlela Yokwenza Ngcono Yezinhlayiya Zeqoqo (i-FEPSO) yakhiwa yasebenzisa ubuhlakani obuphenduka ngokwemvelo kanye nobuhlakani boquqaba. Verder is 'n hibriede wasige-gebaseerde evolusionêre Deeltjie Swerm Optimalisering (FEPSO) algoritme ontwerp wat evolusionêre intelligensie saam met swerm intelligensie benut het. Verder is 'n hibriede vaag-gebaseerde evolusionêre Deeltjieswerm-optimeringsalgoritme (FEPSO) ontwerp wat evolusionêre intelligensie saam met swermintelligensie benut het. Go feta fao, go hlamilwe alekorithimo ya hybrid fuzzy yeo e theilwego godimo ga evolutionary Particle Swarm Optimization (FEPSO) yeo e šomišitšego bohlale bja evolutionary mmogo le bohlale bja swarm. Gape, go hlama thulaganyo ya FEPSO ye e theilwego godimo ga go hlakana ga bohlale bja go fetoga le bohlale bja sehlopha. Go feta moo, go hlamilwe alkorithime ya go kaonafatša Mokgatlo wa Dikarolwana (FEPSO) ye e theilwego go phetogo ya dipharologantši ye e nago le bohlale bja phetogo gotee le bohlale bja mokgatlo. Ngaphezu kwalokho, kwakhiwe i-algorithm ye-Hybrid Fuzzy esekelwe ku-Particle Swarm Optimization (FEPSO) esebenzisa ubuhlakani bokuziphendukela kwemvelo kanye nobuhlakani bomhlambi. Ngaphezu kwalokho, kwakhiwa i-algorithm ye-FEPSO esekelwe ku-hybrid fuzzy eyayisebenzisa ubuhlakani bokuziphendukela kwemvelo kanye nobuhlakani beqembu. Ngaphezu kwalokho, i-algorithm hybrid fuzzy based evolutionary Particle Swarm Optimization (FEPSO) yakhelwe ukuthi isebenzise ubuhlakani bokuziphendukela kwemvelo kanye nobuhlakani besixuku. +255 Computer Science The proposed FEPSO algorithm was tested on different size test cases and its performance was mutually compared with other algorithms namely Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization and Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. Die voorgestelde FEPSO-algoritme is op verskillende grootte toetsgevalle getoets en die werkverrigting daarvan is onderling vergelyk met ander algoritmes, naamlik Gesimuleerde Uitgloeiing, Gesimuleerde Evolusie, Deeltjieswermoptimisering, Geweegde Aggregasie Deeltjieswermoptimisering, Pareto-dominansie Deeltjieswermoptimisering en Niedominerende Sorteer Genetiese Algoritme. Die voorgestelde FEPSO-algoritme is op verskillende groottes toetsgevalle getoets en die werkverrigting daarvan is onderling vergelyk met ander algoritmes, naamlik Gesimuleerde Uitgloeiing, Gesimuleerde Evolusie, Partikelswermoptimisering, Geweegde Aggregasie Partikelswermoptimisering, Pareto-dominansie Partikelswermoptimisering en Niedominerende Sorteer Genetiese Algoritme. Algoritheme yeo e šišintšwego ya FEPSO e ile ya lekwa mabakeng a teko ya bogolo bjo bo fapanego gomme tshepedišo ya yona e ile ya bapetšwa ka bobedi le dialgorithemo tše dingwe e lego Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization le Non-dominating Sorting Genetic Algorithm . Indlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu esekelwe okungacacile okuphenduka ngokwemvelo ephakanyisiwe ihlolwe kosayizi balokho okuhlolwayo abehlukene futhi ukusebenza kwayo kwaqhathaniswa ngokuhlanganyela nezinye izindlela zokwenza okubalwa kuzo i-Simulated Annealing, i-Simulated Evolution, inhlayiya yokuthola isixazululo esingcono kakhulu, i-Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, i-Pareto-dominance Particle Swarm Optimization kanye ne-Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. I-algorithm ye-FEPSO ehlongoziwe yahlolwa kwizimo zokuhlola ubukhulu obuhlukene futhi ukusebenza kwayo kwaqhathaniswa ngokulinganayo namanye ama-algorithm okubalwa kuwo i-Simulated Annealing, i-Simulated Evolution, i-Particle Swarm Optimization, i-Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, i-Pareto-dominance Particle Swarm Optimization kanye ne-Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. Die voorgestelde FEPSO-algoritme is op verskillende grootte toetsgevalle getoets en sy prestasie is onderling vergelyk met ander algoritmes, naamlik Gesimuleerde Afkoeling, Gesimuleerde Evolusie, Deeltjieswermoptimalisering, Geweegde Aggregasie Deeltjieswermoptimalisering, Pareto-dominansie Deeltjieswermoptimalisering en Nie-dominerende Sortering Genetiese Algoritme. Die voorgestelde FEPSO-algoritme is op toetsgevalle van verskillende groottes getoets en die prestasie daarvan is onderling vergelyk met ander algoritmes, naamlik Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization en Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. Algotitimo ya FEPSO yeo e šišintšwego e ile ya lekwa godimo ga dikgetsi tša diteko tša bogolo bjo bo fapanego gomme tshepetšo ya yona e ile ya bapetšwa le dialgotitimo tše dingwe e lego Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization le Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. Tlhopho ya FEPSO algorithm e ile ya lekwa go mehlala ya diteko tša bogolo bo fapafapanego gomme tshebetšo ya yona e ile ya bapetšwa le dithaetšo tše dingwe e lego Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization le Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. Alkorithime ye e šišinywago ya FEPSO e ile ya dirwa diteko go malwetši a diteko a bogolo bjo bo fapanego gomme phethagatšo ya yona e ile ya bapetšwa ka tsela ye e swanago le alkorithime tše dingwe e lego, Go Annealeswa ga Kekišo, Eketšophethagatšo ya Sehlopha sa Dikarolwana, Eketšophethagatšo ya Sehlopha sa Dikarolwana tša Palogare ye e Beilwego, Eketšophethagatšo ya Sehlopha sa Dikarolwana tša Pareto ya Boholo le Eketšophethagatšo ya Ditšini ye e Sego ya Boholo. I-algorithm ye-FEPSO ehlongozwayo ihlolwe ezimweni zokuhlola ezinosayizi abahlukene futhi ukusebenza kwayo kuqhathaniswe nezinye izindlela zokusebenza okuyi-Simulated Annealing, Simulated Evolution, Particle Swarm Optimization, Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, Pareto-dominance Particle Swarm Optimization kanye ne-Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. I-algorithm ye-FEPSO ephakanyisiwe yahlolwa kumacala okuhlola osayizi abahlukene futhi ukusebenza kwayo kwaqhathaniswa ngokuhlanganyela namanye ama-algorithm okuthiwa i-Simulated Annealing, i-Simulated Evolution, i-Particle Swarm Optimization, i-Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, i-Pareto-dominance Particle Swarm Optimization kanye ne-Non-dominating Sorting Genetic Algorithm. I-algorithm ye-FEPSO ehlongozwayo yahlolwa ezimweni zokuhlola ezinobukhulu obuhlukene futhi ukusebenza kwayo kuqhathaniswa ngokufanayo namanye ama-algorithms okungukuthi i-Simulated Annealing, i-Simulated Evolution, i-Particle Swarm Optimization, i-Weighted Aggregation Particle Swarm Optimization, i-Pareto-dominance Particle Swarm Optimization kanye ne-Non-Dominating Sorting Genetic Algorithm. +256 Computer Science Obtained results suggested the better performance of FEPSO among other algorithms over majority of test cases. Verkreë resultate dui op die beter werkverrigting van FEPSO teenoor ander algoritmes in die meeste toetsgevalle. Dipoelo tše di hweditšwego di šišinya tshepedišo ye kaone ya FEPSO gare ga dialgorithemo tše dingwe go feta bontši bja mabaka a diteko. Imiphumela etholiwe iphakamise ukusebenza okungcono kakhulu kwalokho okungacacile okuziphendukela ngokwemvelo kwenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu phakathi kwezinye izindlela zokwenza ngaphezu kweningi lalokho okuhlolwayo. Imiphumela etholiwe iphakamise ukusebenza okungcono kwe-FEPSO phakathi kwamanye ama-algorithm kuzimo eziningi zokuhlola. Verkreë resultate het die beter prestasie van FEPSO bo ander algoritmes in die meeste toetsgevalle aangedui. Verkryde resultate het voorgestel dat FEPSO beter presteer het as ander algoritmes oor die meerderheid van toetsgevalle. Diphetho tšeo di hweditšwego di šišinya tshepetšo ye kaone ya FEPSO gare ga dialgoritimo tše dingwe godimo ga bontši bja dikgetsi tša diteko. Dipoelo tše di hweditšwego di šišintše go šoma kaone ga FEPSO gare ga mananeo a mangwe godimo ga bontši bja mehlala ya diteko. Dipoelo tše di hweditšwego di šišintše phethagatšo ye kaone ya FEPSO gareng ga dialkorithimi tše dingwe go bontši bja malwetši a diteko. Imiphumela etholakele isikiselé ukusebenza okungcono kwe-FEPSO phakathi kwama-algorithm amaningi ezigabeni eziningi zokuhlola. Imiphumela etholakele iphakamise ukusebenza okungcono kwe-FEPSO phakathi kwezinye izindlela eziningi ezivivinyweni eziningi. Imiphumela etholakele iphakamisa ukusebenza kangcono kwe-FEPSO phakathi kwamanye ama-algorithms kuningi lezigameko zokuhlola. +257 Historical and Heritage Studies Dancing the night away : a history of Johannesburg’s social dancing worlds, 1920s to 1950s Dans die nag om: 'n geskiedenis van Johannesburg se sosiale danswêrelde, 1920's tot 1950's Go bina go sepetša bošego: histori ya mafase a go bina a leago a Johannesburg, bo-1920 go ya go bo-1950 Go bina bošego ka moka: Histori ya mafelo a batho a go bina a Johannesburg, ka bo 1920 go ya go bo 1950. Ukudansa kuze kuse: Umlando waseGoli womdanso womhlaba wezenhlalonhle, ukusukela kowe-1920 ukufika kowe-1950 Ukudansa kuze kuse: Umlando wezinkundla zomdanso womphakathi waseGoli, kusukela ngonyaka we-1920 ukuya kowe-1950 Dans die hele nag weg: 'n geskiedenis van Johannesburg se sosiale danswêrelde, 1920's tot 1950's Dans die nag weg: 'n geskiedenis van Johannesburg se sosiale danswêrelde, 1920's tot 1950's Go bina bošego ka moka: histori ya mafelo a Johannesburg a go bina, go tloga ka bo-1920 go fihla ka bo-1950 Go bina bošego ka moka: histori ya mafelo a go bina a Johannesburg, 1920s go fihla ka 1950s Go bina bošego ka moka: histori ya ditšhaab tša go bina setšhabeng tša Johannesburg, mengwageng ya bo-1920 go fihla go ya bo 1950 Ukudansa ubusuku bonke: umlando wemihlaba yokudansa yaseJohannesburg, kusukela ngeminyaka yawo-1920 kuya ku-1950. Ukudansa ubusuku bonke: umlando wezimboni zokudansa zomphakathi eGoli, ngeminyaka yama-1920 kuya kwama-1950s Ukudansa ubusuku bonke: umlando wezwe lomphakathi lomdanso waseGoli, iminyaka ye-1920 kuya kweye-1950. +258 Historical and Heritage Studies This doctoral study uses social dance as a lens to reflect on race relations and class divisions in the greater Johannesburg region. Hierdie doktorale studie gebruik sosiale dans as 'n lens om te besin oor rasseverhoudinge en klasverdelings in die groter Johannesburg-streek. Thuto ye ya bongaka e šomiša tantshi ya leago bjalo ka lense go naganišiša ka dikamano tša morafe le dikarogano tša maemo ka seleteng se segolo sa Johannesburg. Thuto ye ya bongaka e šomiša go bina ga batho bjalo ka ponagatšo ya go bontšha dikamano tša merafe le dikaroganyo ka maemo setšhabeng kua seleteng se segolo sa Johannesburg. Lolu cwaningo lwezifundo zobudokotela lusebenzisa ukudansa kwezenhlalonhle njengelensi yokubonisa ukuhlobana kobuhlanga kanye nokuhlukanisa ngamakilasi esifundeni esikhulu ukuzungeza iGoli. Lolu cwaningo lwezifundo zobudokotela lusebenzisa ukudansa komphakathi njengehlo lokubonisa ubudlelwano bobuhlanga kanye nokuhlukana kwamazinga esifundeni esikhulu seGoli. Hierdie doktorale studie gebruik sosiale dans as 'n lens om te reflekteer oor rasseverhoudinge en klasverdelings in die groter Johannesburg-streek. Hierdie doktorale studie gebruik sosiale dans as 'n lens om oor rasseverhoudinge en klasverdelings in die groter Johannesburg-streek te besin. Nyakišišo ye ya bongaka e šomiša motantsho wa setšhaba bjalo ka seipone sa go lekola dikamano tša morafe le dikarogano tša maemo a batho ka mo go la Gauteng. Thutelo ye ya bongaka e šomiša mmino wa setšo bjalo ka leihlo la go naganišiša ka dikamano tša merafe le karoganyo ya mekgwa ya maphelo seleteng se segolo sa Johannesburg. Dinyakišišo tše tša dingaka di šomiša tantsha ya setšhabeng bjalo ka lense go akanya ka ga dikamano tša semorafe le dikgaogantšho tša magoro ka seletengkgolo sa Johannesburg. Lolu cwaningo lweziqu zobudokotela lusebenzisa umdanso womphakathi njengendlela yokubheka ubudlelwano bobuhlanga nokwehlukana kwezinhlaka zomphakathi esifundeni esikhulu saseJohannesburg. Lolu cwaningo lobudokotela lusebenzisa umdanso wezenhlalo njengelensi yokubonisa ubuhlanga nokuhlukana kwezigaba esifundeni esikhulu saseJohannesburg. Lolu cwaningo lobudokotela lusebenzisa umdanso wezenhlalo njengelensi ukucabanga ngobudlelwano bezinhlanga kanye nokuhlukaniswa kwekilasi esifundeni saseGoli esikhulu. +259 Historical and Heritage Studies It offers a new perspective by exploring why and how communities chose and recreated popular social dances from the global West to suit their restrictive local social circumstances. Dit bied 'n nuwe perspektief deur te ondersoek hoekom en hoe gemeenskappe gewilde sosiale danse uit die globale Weste gekies en herskep het om by hul beperkende plaaslike sosiale omstandighede te pas. E fa pono ye mpsha ka go tsinkela lebaka le ka moo badudi ba di kgethilego le go hlola leswa metantsho ye e tumilego ya leago go tšwa Bodikela bja lefase ka bophara gore di swanele maemo a bona a leago a selegae ao a thibelago. E fana ka bobono bjo boswa ka go sekaseka gore gobaneng le gona ka mokgwa ofe ditšhaba di kgethilego go hlola leswa mmino ye e tumilego ya batho go tšwa Bodikela bja lefase ka bophara go swanela maemo a leago a bona a selegae ao a ba thibelago. Lunikeza umbono omusha ngokuhlola ukuthi kungani kanye nokuthi imiphakathi ikhetha kanjani iphinde yakhe kabusha imidanso ejwayelekile yezenhlalonhle eziphuma emhlabeni wonke oseMpumalanga ukufanela izimo zabo zenhlalonhle zendawo enomkhawulo. Lunikeza umbono omusha ngokuhlola ukuthi kungani imiphakathi ikhetha futhi iphinde yakhe kabusha imidanso ejwayelekile yomphakathi ephuma emhlabeni waseTshonalanga ukuze ifanela izimo zayo ezinomkhawulo zendawo zokuphila, nokuthi iyikhetha kanjani. Dit bied 'n nuwe perspektief deur te ondersoek hoekom en hoe gemeenskappe gewilde sosiale danse van die globale Weste gekies en herskep het om by hul beperkende plaaslike sosiale omstandighede te pas. Dit bied 'n nuwe perspektief deur te ondersoek waarom en hoe gemeenskappe gewilde sosiale danse van die globale Weste gekies en herskep het om by hul beperkende plaaslike sosiale omstandighede aan te pas. E fana ka pono ye mpsha ka go nyakišiša gore ke ka lebaka la eng le gona batho ba motse ba kgethile le go hlama dipina tša meletlo tše di tumilego tša bodikela bja lefase go swanela maemo a bona a thata a leago. E fana ka pono e mpsha ka go hlahloba gore ke ka lebaka la eng le bjang diphuthego di kgethile le go hlola bocha mmino wa setšo o tummilego go tšwa Bodikela bja lefase go kgotlelela maemo a bona a setšo a a lekanyeditšwego. E fana ka ponelopele ye mpsha ka go lekola gore ke ka lebaka la eng ditšhaba di kgethile le go hlama leswa mehuta ya go tuma ya go bina ka setšhabeng go tšwa ka Bodikela bja lefase ka bophara go swanela maemo a tšona a setšhabeng a ka nageng ao a nago le mapheko. Inikeza umbono omusha ngokuhlola ukuthi kungani futhi kanjani imiphakathi yakhetha futhi yakha kabusha imidaniso yomphakathi edumile evela eNtshonalanga yomhlaba wonke ukuze ivumelane nezimo zayo zomphakathi zendawo ezibekelwe imingcele. Inikeza umbono omusha ngokuhlola ukuthi kungani futhi kanjani imiphakathi yakhetha futhi yaphinda yenza kabusha izidanso zomphakathi ezidumile ezivela emazweni aseNtshonalanga ukuze zivumelane nezimo zabo zomphakathi ezikhawulelwe. Ihlinzeka ngombono omusha ngokuhlola ukuthi kungani futhi kanjani imiphakathi yakhetha futhi yakhiqiza kabusha imicimbi yomphakathi ethandwayo evela eNtshonalanga yomhlaba ukuze ifanele izimo zomphakathi zendawo ezivimbelayo. +260 Historical and Heritage Studies It explores a critical half century in the South African past, 1920s to 1950s, a time when segregation predominated, and apartheid was pending which influenced every aspect of life. Dit ondersoek 'n kritieke halfeeu in die Suid-Afrikaanse verlede, 1920's tot 1950's, 'n tyd toe segregasie oorheers het, en apartheid hangende was wat elke aspek van die lewe beïnvloed het. Dit ondersoek 'n kritieke halfeeu in die Suid-Afrikaanse verlede, 1920's tot 1950's, 'n tyd toe segregasie oorheers het en apartheid in aanloop was, wat elke aspek van die lewe beïnvloed het. E hlohlomiša seripa sa ngwagakgolo wa bohlokwa nakong ye e fetilego ya Afrika Borwa, bo-1920 go ya go bo-1950, nako yeo go bego go rena kgethologano, gomme kgethologanyo e be e sa eme yeo e bego e tutuetša karolo ye nngwe le ye nngwe ya bophelo. E sekaseka seripa se bohlokwa sa ngwagakgolo nakong ye e fetilego ya Afrika Borwa, bo 1920 go ya go bo 1950, nako yeo karogano e bego e buša, ebile kgethologanyo e be e sa le gona moo e bego e huetša karolo ye nngwe le ye nngwe ya bophelo. Luhlola ingxenye yeminyaka eyikhulu esikhathini esedlule eNingizimu Afrika, ngowe- 1920 ukuya kowe-1950, isikhathi lapho ubandlululo lwalubusa, futhi ukucwasa okwakumile kwathelela enye nenye ingxenye yempilo. Luhlola ingxenye yekhuluminyaka eNingizimu Afrika, kusukela kowe- 1920 ukuya kowe-1950, isikhathi lapho ubandlululo lwalubusa, futhi ukucwasa okwakumile kwathelela enye nenye ingxenye yempilo. Dit ondersoek 'n kritieke halfeeu in die Suid-Afrikaanse verlede, die 1920's tot die 1950's, 'n tyd toe segregasie oorheers het, en apartheid op hande was wat elke aspek van die lewe beïnvloed het. Dit verken 'n kritieke halfeeu in die Suid-Afrikaanse verlede, 1920's tot 1950's, 'n tydperk toe segregasie oorheers het en apartheid op hande was, wat elke aspek van die lewe beïnvloed het. E hlatholla nywaga ye bohlokwa ya seripa sa lekgolo la mengwaga ya histori ya Afrika Borwa, go tloga ka bo 1920 go fihla ka bo 1950, nako yeo kgethollo ya merafe e bego e rena, gomme kgethollo ya apartheid e be e sa letile yeo e bego e na le khuetšo go se sengwe le se sengwe bophelong. E hlahloba mengwaga ye masomehlano ya bohlokwa mo nakong e fetileng ya Afrika Borwa, go tloga ka bo-1920 go fihla ka bo-1950, nako yeo kgethologanyo e bego e atile, gomme kgethollo ya mmala e be e le kgauswi le go thoma, yeo e amilego karolo yohle ya bophelo. E lekola seripagare se bohlokwa sa ngwagakgolo ka nakong ye e fetilego ya Afrika Borwa, mengwaga ya bo-1920 go fihla go ya bo-1950, nako yeo kgethologanyo e bego e atile kudu, le kgethologanyo ye e bego e letetšwe yeo e hueditšego seemo se sengwe le se sengwe sa bophelo. Ihlola inkathi ebalulekile yeminyaka engamashumi amahlanu edlule eNingizimu Afrika, kusukela ngeminyaka yawo-1920 kuya kuwo-1950, isikhathi lapho ukuhlukaniswa ngokobuhlanga kwakudlanga, futhi ubandlululo lwalusazolandela olwathonya yonke imikhakha yempilo. Ihlola ingxenye ebalulekile yekhulu leminyaka eledlule eNingizimu Afrika, kusukela ngeminyaka yama-1920 kuya kwama-1950, isikhathi lapho ukuhlukaniswa kwabantu kwakubusa khona, futhi ubandlululo lwalusondela olwaluthinta zonke izici zokuphila. Ihlola isigamu sekhulu esibucayi esikhathini esedlule saseNingizimu Afrika, iminyaka ye-1920 kuya kweye-1950, isikhathi lapho ukuhlukana kwaba yimpumelelo, futhi nobandlululo lwalusalindelekile olwaba nomthelela kuzo zonke izici zokuphila. +261 Historical and Heritage Studies By 1928 Johannesburg was the major city in South Africa and on its periphery, it had three of South Africa’s largest townships allocated for people designated as black. Teen 1928 was Johannesburg die grootste stad in Suid-Afrika en aan sy periferie het dit drie van Suid-Afrika se grootste townships gehad wat toegeken is aan mense wat as swart aangewys is. Teen 1928 was Johannesburg die grootste stad in Suid-Afrika en op sy periferie het dit drie van Suid-Afrika se grootste townships gehad wat toegeken is aan mense wat as swart aangewys is. Ka 1928 Johannesburg e be e le toropo ye kgolo ka Afrika Borwa gomme ka mathoko a yona, e be e na le metsesetoropo e meraroe megolo ya Afrika Borwa yeo e abetšwego batho bao ba kgethilwego bjalo ka bathobaso. Ka 1928 Johannesburg e be e le toropo ye kgolo ka Afrika Borwa gomme ka thoko ga yona, e be e na le metsesetoropo ye meraro ye megolo ya Afrika Borwa yeo e bego e abetšwe batho bao ba hlathilwego bjalo ka bathobaso. Ukuya kowe-1928 iGoli kwakuyidolobha elikhulu elisemqoka eNingizimu Afrika namaphethelo, lalinamalokishi amathathu amakhulu kakhulu eNingizimu Afrika ayenikezwa abantu ababekhethwe njengabamnyama. Teen 1928 was Johannesburg die grootste stad in Suid-Afrika, en aan sy buitewyke was daar drie van Suid-Afrika se grootste townships wat toegewys is aan mense wat as swart geklassifiseer is. Teen 1928 was Johannesburg die grootste stad in Suid-Afrika en aan sy periferie het dit drie van Suid-Afrika se grootste townships gehad wat vir mense aangewys as swart gereserveer was. Ka 1928 Johannesburg e be e le toropokgolo ya Afrika Borwa gomme mathokong a yona, e be e na le metsesetoropo e meraro e megolo ya Afrika Borwa yeo e abetšwego batho bao ba bego ba hlaolwa bjalo ka bathobaso. Ka 1928 Johannesburg e be e le toropo ye kgolo mo Afrika Borwa gomme mo meeding ya yona, e be e na le metsemagae ye meraro ye megolo mo Afrika Borwa ye e beakantšwego bakeng sa batho ba ba beakantšwego bjalo ka baso. Ka 1928 Johannesburg e be e le toropokgolo ya Afrika Borwa le ka mathokong a yona, e be e na le ditoropokgolo tše tharo tša Afrika Borwa tšeo di bego di abetšwe batho bao ba kgethelwago bjalo ka bathobaso. Ngo-1928 iGoli lali yidolobha elikhulu eNingizimu Afrika futhi emaphethelweni alo, lalinezindawo ezintathu ezinkulu zokuhlala zabantu abamnyama eNingizimu Afrika. Ngo-1928 iGoli laliyidolobha elikhulu eNingizimu Afrika futhi emaphethelweni alo, lalinezakhamuzi ezintathu ezinkulu zaseNingizimu Afrika ezabelwe abantu ababelwa njengabamnyama. Ngowe-1928 iGoli laliyidolobha elikhulu eNingizimu Afrika futhi endaweni yalo, lalinamadolobha amathathu amakhulu eNingizimu Afrika abekelwe abantu abaqokwe njengabamnyama. +262 Historical and Heritage Studies It also had an expanding entertainment hub including palais de danse, dance halls and a number of teachers who taught the latest dance trends from abroad. Dit het ook 'n groeiende vermaaklikheidsentrum gehad, insluitend palais de danse, danssale en 'n aantal onderwysers wat die nuutste dansneigings uit die buiteland geleer het. E bile e na le lefelo la boithabišo leo le katološwago go akaretšwa palais de danse, diholo tša go tantsha le palo ya barutiši bao ba rutago ditshekamelo tša moragorago tša go tantsha go tšwa dinageng tša ka ntle. E bile gape e be e na le lefelo la boithabišo leo le katološwago go akaretšwa palais de danse, diholo tša go binela le palo ya barutiši bao ba rutago mmino ya go tuma ya moragorago go tšwa dinageng tša ka ntle. Yayiphinde futhi ibe nendawo yokungcebeleka ephakathi nendawo eyayibandakanya i-palais de danse, amaholo okudansela kanye nenani elithile lothisha ababefundisa izindlela zokudansa ezazivela ngaphesheya kwezilwandle. Laliphinde futhi libe nendawo yokungcebeleka esidididini ebandakanya i-palais de danse, amaholo okudansa kanye nenani elithile lothisha ababefundisa izindlela zokudansa ezazivela ngaphesheya kwezilwandle. Dit het ook 'n groeiende vermaaklikheidsentrum gehad, insluitend 'n palais de danse, danssale en 'n aantal onderwysers wat die nuutste dansneigings van oorsee geleer het. Dit het ook 'n uitbreidende vermaaklikheidsentrum gehad, insluitend palais de danse, danssale en 'n aantal onderwysers wat die nuutste danstendense van oorsee geleer het. E be e na le gape lefelo la boithabišo leo le golago go akaretšwa le diphalase tša motantsho, diholo tša motantsho le barutiši ba mmalwa bao ba bego ba ruta mekgwa ya moragorago ya motantsho go tšwa dinageng tša ntle. E be e na le lefelo la boithabišo le le oketšegago le akaretša palais de danse, diholo tša mmino le barutiši ba bantši bao ba rutago mekgwa ya mmino ya morao-rao go tšwa dinageng tše dingwe. Gape e bile le lefelo la boitapološo leo le golelago pele go akaretša palais de danse, mafelo a go bina le barutiši ba mmalwa bao ba rutago mekgwa ya bjale ya go bina go tšwa dinageng tša ka ntle. Yayiba nendawo yokuzijabulisa eyayikhula ehlanganisa indawo yokudansa, amahholo okudansa kanye nenani labafundisi ababefundisa izitayela zakamuva zokudansa ezivela kwamanye amazwe. Iphinde yaba nesikhungo sokuzijabulisa esikhulayo esihlanganisa i-palais de danse, izindawo zokudansa kanye nenani lothisha abafundisa izitayela zokudansa zakamuva ezivela phesheya. Futhi yayinendawo yokuzijabulisa eyayisanda kufaka phakathi i-palais de danse, amahholo okudansa kanye nenani labafundisi abafundisa izitayela zakamuva zokudansa ezivela phesheya. +263 Historical and Heritage Studies This study explores how imported social dances were integrated into the new culture of white and black middle-class elite. Hierdie studie ondersoek hoe ingevoerde sosiale danse geïntegreer is in die nuwe kultuur van wit- en swartmiddelklaselites. Thuto ye e hlahloba ka fao metantsho ya leago ye e tšwago ka ntle e logagantšwego ka gona setšong se sefsa sa maemo a godimo a maemo a magareng ga bašweu le bathobaso. Thuto ye e sekaseka ka fao mmino ya batho ye e tšwago dinageng tša ka ntle e kopantšwego ka gona setšong se sefsa sa maemo a magareng a bašweu le bathobaso. Lolu cwaningo luhlola imidanso yezenhlalonhle eyayitholwe kwamanye amazwe yayihlanganiswa kanjani ngaphakathi kwesiko elisha labamhlophe kanye nabansundu okwakuyiziqumama zekilasi elimaphakathi nendawo. Lolu cwaningo luhlola ukuthi imidanso yomphakathi eyayitholwe kwamanye amazwe yayifakwa kanjani esikweni elisha lezifundiswa zabamhlophe kanye nabansundu. Hierdie studie ondersoek hoe ingevoerde sosiale danse in die nuwe kultuur van die wit en swart middelklas elite geïntegreer is. Hierdie studie ondersoek hoe ingevoerde sosiale danse in die nuwe kultuur van wit en swart middelklas elite geïntegreer is. Nyakišišo ye e lekola ka fao mebino ya setšhaba ye e tlišitšwego go tšwa dinageng tša ntle e ilego ya kopanywa le setšo se sefsa sa maemo a godimo sa bathobaso le makgowa. Thutelo ye e hlahloba ka fao mediro ya mmino ya setšhaba e tswetšwego kantle e tsentšhitšwego mo setšhabeng se sefsa sa maemo a magolo a basweu le baso. Dinyakišišo tše di utolla ka fao metantshe ya setšhabeng ye e bego e tlišitšwe ka nageng e ilego ya tsenywa ka go setšo se seswa sa bathobašweu le bathobaso ba maemo a magareng. Lolu cwaningo luhlola ukuthi imidlalo yomphakathi eyayithunyelwa kwamanye amazwe yahlanganiswa kanjani esikikweni esisha sabantu abamhlophe nabamnyama abaphakathi. Lolu cwaningo luhlola ukuthi izidanso zomphakathi ezingenisiwe zahlanganiswa kanjani kusiko elisha lezakhamuzi ezimhlophe nezimnyama eziphakathi nendawo. Lolu cwaningo luhlola ukuthi imidanso yomphakathi engeniswe kanjani yangeniswa esikweni elisha labaphezulu bamaphakathi nabangakhethi abamhlophe nabamnyama. +264 Historical and Heritage Studies Using alternate and underexplored sources this research reflects on why members across the spectrum of South African society could and wanted to dance and how they recreated their dancing world to be sustainable in their restrained and restricted environment. Deur alternatiewe en onderontginde bronne te gebruik, reflekteer hierdie navorsing oor hoekom lede oor die hele spektrum van die Suid-Afrikaanse samelewing kon en wou dans en hoe hulle hul danswêreld herskep het om volhoubaar te wees in hul bedwonge en beperkte omgewing. Deur alternatiewe en onderontginde bronne te gebruik, ondersoek hierdie navorsing oor hoekom lede oor die hele spektrum van die Suid-Afrikaanse samelewing kon en wou dans en hoe hulle hul danswêreld herskep het om volhoubaar te wees in hul bedwonge en beperkte omgewing. Ka go šomiša methopo ye mengwe le yeo e sa hlahlobjago gabotse nyakišišo ye e laetša gore ke ka lebaka la eng maloko go ralala le sepektheramo sa setšhaba sa Afrika Borwa a kgona le go nyaka go bina le ka fao ba hlotšego ka leswa lefase la bona la go bina gore le swarelele tikologong ya bona ye e thibelago le ye e thibetšwego. Ka go šomiša methopo ye mengwe le yeo e sa hlahlobjago gabotse nyakišišo ye e laetša gore ke ka lebaka la eng maloko go ralala le merafe ya go fapafapana ya setšhaba sa Afrika Borwa a be a kgona le go nyaka go bina le ka fao ba hlotšego leswa lefase la bona la go bina gore e be la go ya go ile tikologong ya bona ye e nago le dikganetšo le dithibelo. Kusetshenziswa eminye imithombo nehloliwe lolu cwaningo olubonisa ekutheni kungani amalungu aphambanisa ukukhanya komphakathi waseNingizimu Afrika owawukwazi futhi ufuna ukudansa kanye nokuthi iphinde yakhe kabusha kanjani umhlaba wawo wokudansa ukuze uxhaswe endaweni yabo eyayinemikhawulo futhi evinjelwayo. Kusetshenziswa eminye imithombo engahloliwe kakhulu, lolu cwaningo lubheka ukuthi kungani amalungu kuwo wonke umphakathi waseNingizimu Afrika owawukwazi futhi ufuna ukudansa futhi uphinde wakhe kabusha kanjani umhlaba wawo wokudansa ukuze uxhaswe endaweni yabo eyayinemikhawulo futhi evinjelwayo. Deur alternatiewe en onder-ontginde bronne te gebruik, besin hierdie navorsing oor hoekom lede oor die spektrum van die Suid-Afrikaanse samelewing kon en wou dans, en hoe hulle hul danswêreld herskep het om volhoubaar te wees in hul beperkte en beperkte omgewing. Deur alternatiewe en onderverkende bronne te gebruik, reflekteer hierdie navorsing oor waarom lede regoor die spektrum van die Suid-Afrikaanse samelewing kon en wou dans en hoe hulle hul danswêreld herskep het om volhoubaar te wees in hul beperkte en beperkte omgewing. Ka go šomiša methopo ye mengwe le yeo e sa hlohlomišišwago kudu, nyakišišo ye e sekaseka gore ke ka lebaka la eng maloko a go tšwa dikarolong ka moka tša setšhaba sa Afrika Borwa a be a kgona e bile a nyaka go bina le gore ba ile ba hlama bjang lefase la bona la motantsho gore le kgone go tšwela pele tikologong ya bona yeo e bego e gateletšwe le go thibelwa. Ka go šomiša mehlodi e mengwe le e sa hlokomelwago kudu, nyakišišo ye e naganišiša ka lebaka leo maloko a setšhaba sa Afrika Borwa a bego a kgona le go nyaka go bina le ka fao ba ipopetšego lefase la bona la mmino gore le be le tswalele mo tikologong ya bona ye e nago le meedi le ye e thibelago. Ka go šomiša methopo ye mengwe le ye e sego ya nyakišišwa kudu, dinyakišišo tše di akanya ka ga mabaka a gore ke ka lebaka la eng maloko go ralala le mehutahuta ya setšhaba sa Afrika Borwa ba be ba kgona ebile ba nyaka go bina le ka fao ba hlamilego lefase la bona la go bina leswa ka nepo ya gore le swarelele ka seemong sa bona seo se beetšwego thoko le seo se beetšwego mellwane. Ngokusebenzisa imithombo engasetshenziswanga kakhulu nehlukile, lolu cwaningo lucubungula ukuthi kungani amalungu avela kuzo zonke izigaba zomphakathi waseNingizimu Afrika akwazi futhi efuna ukudansa nokuthi baziphinde kanjani izwe labo lokudansa ukuze liqhubeke endaweni yabo ebivinjelwe nebekelwe imingcele. Ngokusebenzisa imithombo ehlukile nengakahlolwa kahle, lolu cwaningo lubonisa ukuthi kungani amalungu avela kuzo zonke izigaba zomphakathi waseNingizimu Afrika ayekwazi futhi efuna ukudansa nokuthi bawakha kanjani kabusha umhlaba wabo wokudansa ukuze ube nokuqhubeka esimweni sabo esinomkhawulo nesivinjelwe. Besebenzisa eminye imithombo engacwaningiwe lolu cwaningo lubheka ukuthi kungani amalungu omphakathi waseNingizimu Afrika wonke engaba futhi efuna ukudansa nokuthi bawakha kanjani kabusha umhlaba wabo wokudansa ukuze uzinze endaweni yabo elawulwa futhi evikelwe. +265 Statistics Advances and considerations of Dirichlet with an emphasis on entropy Vooruitgang en oorwegings van Dirichlet met die klem op entropie Kgatelopele le go naganelwa ga Dirichlet ka kgatelelo ya entropy Dikgatelopele le dikakanyo tša Dirichlet ka kgatelelo ya entropy (bofokodi bja lenaneotshepedišo) Ukuthuthuka kanye nokunakwa kwe-Dirichlet okwaba nokugcizelela phezu kokuphazamiseka kanye nokungaqiniseki ohlelweni (ku-entropy) Ukuthuthuka kanye nokunakwa kwe-Dirichlet kugcizelelwa ukuphazamiseka kanye nokungaqiniseki ohlelweni. Vooruitgang en oorwegings van Dirichlet met 'n klem op entropie. Voortuitgang en oorwegings van Dirichlet met 'n klem op entropie Tšwelopele le ditshenyegelo tša Dirichlet ka kgatelelo godimo ga entropy. Dikgatelo le ditlhahlobo tša Dirichlet ka nepišo go entropy. Dimaatla le dikakanyetšo tša Dirichlet ka go gatelela entropy Intuthuko nokucatshangelwa kwe-Dirichlet ngokugcizelela ku-entropy. Intuthuko nezinto ezicatshangelwayo zika-Dirichlet ngokugcizelela ku-entropy. Intuthuko nokucatshangelwa kwe-Dirichlet ngokugcizelelwa kwe-entropy +266 Statistics The Dirichlet distribution is a cornerstone probabilistic consideration when working with data on the unit simplex. Die Dirichlet-verspreiding is 'n hoeksteenwaarskynlikheidsoorweging wanneer daar met data op die eenheidsimpleks gewerk word. Kabo ya Dirichlet ke leswika la motheo wa kgonagalo ge go akanywa ka go šoma ka datha yuniting yeo e nolofaditswego. Kgonagalo ya kabo ya Dirichlet ke motheo wa kgonagalo ya ditlamorago tša go fapana ge go šongwa ka yuniti ye tee ya datha. Ukusatshalaliswa kwe-Dirichlet kuyingxenye eyisisekelo yokungaba khona kokunaka uma usebenza ngemininingwane kuyunithi enophawu olulodwa. Ukusatshalaliswa kwe-Dirichlet kuyingxenye eyisisekelo yokungaba khona kokunaka uma usebenza ngemininingo kuyunithi eyodwa. Die Dirichlet-verdeling is 'n hoeksteen probabilistiese oorweging wanneer daar met data op die eenheidsimplex gewerk word. Die Dirichlet-verspreiding is 'n hoeksteen-probabilistiese oorweging wanneer daar met data op die eenheidsimpleks gewerk word. Kabo ya Dirichlet ke motheo wa kgonagalo ge go šongwa le data godimo ga yuniti simplex. Dirichlet distribution ke motheo wa kgonagalo ge o šoma le data go unit simplex. Phatlalatšo ya Dirichlet ke tekodišišo ya kgonagalo ya motheo ge go šoma ka datha ya yuniti ya bonolo. Ukusabalalisa kwe-Dirichlet kuyisisekelo esibalulekile sokucatshangelwa kwamathuba uma kusebenza ngemininingwane ku-unit simplex. Ukusatshalaliswa kwe-Dirichlet kuyisisekelo sokucatshangelwa okungenzeka lapho usebenza nedatha ku-unit simplex. Ukusabalaliswa kwe-Dirichlet kuyisisekelo sokucatshangelwa okungenzeka lapho kusebenza ngemininingwane ku-unit simplex. +267 Statistics This thesis studies advances of several Dirichlet generalizations such as the Dirichlet generator, noncentral Dirichlet (including meaningful reparameterizations) and two particular finite mixtures of the Dirichlet distribution. Hierdie proefskrif bestudeer die vooruitgang van verskeie Dirichlet-veralgemenings soos die Dirichlet-generator, niesentrale Dirichlet (insluitend betekenisvolle herparameteriserings) en twee spesifieke eindige mengsels van die Dirichlet-verspreiding. Thesese ye e ithuta ka go tšwela pele ga dikakaretšo tše mmalwa tša Dirichlet go swana le jenereithara ya Dirichlet, Dirichlet yeo e sego ya bogareng (go akaretšwa di- reparameterizations tše di nago le mohola) le metswako ye mebedi ye e itšego ye e feletšego ya kabelano ya Dirichlet. Le thesisi icwaninga intuthuko eyingcosane yencazelo jikelele yama-Dirichlet afana nejeneretha ye-Dirichlet, ne-Dirichlet engeyona emaphakathi (ebandakanya ukulungiswa kwemitha okunencazelo (i-reparameterization)) kanye nokucacile okubili okuyizinhlanganisela ezinomkhawulo wokusatshalaliswa kwe-Dirichlet. Le thesisi icwaninga intuthuko eyingcosane yencazelo jikelele ka-Dirichlet efana nejeneretha ka-Dirichlet, nengeyona emaphakathi ka-Dirichlet (ebandakanya ukulungiswa kwemikhawulo ngokuzwakalayo (i-reparameterization) kanye nezinhlanganisela ezicacile ezimbili zokusabalalisa kuka-Dirichlet. Hierdie tesis bestudeer vooruitgang van verskeie Dirichlet-veralgemenings, soos die Dirichlet-generator, nie-sentrale Dirichlet (insluitend betekenisvolle herparametrisasies) en twee spesifieke eindige mengsels van die Dirichlet-verdeling. Hierdie tesis bestudeer vooruitgang van verskeie Dirichlet-veralgemenings soos die Dirichlet-generator, nie-sentrale Dirichlet (insluitend betekenisvolle herparameterisasies) en twee spesifieke eindige mengsels van die Dirichlet-verspreiding. Thešiši ye e ithuta tšwelopele ya kakaretšo tše mmalwa tša Dirichlet go swana le jenereitha ya Dirichlet, Dirichlet yeo e sego ya bogare (go akaretšwa le diphetolaparametara tše di nago le mohola) le metswako ye mebedi ye e itšego ya palomoka ya kabo ya Dirichlet. Lengwalo le le ithuta ka ditšwelopele tša diphapantšho tše mmalwa tša Dirichlet bjalo ka jenereithara ya Dirichlet, Dirichlet ye e sego bogareng (go akaretša le diphetogo tša maemo tše di nago le tlhalošo) le diphetiši tše pedi tša motšhene wa Dirichlet. Thesese ye e nyakišiša ka ga dikgatelopele tša ditsenogare tše mmalwa tša Dirichlet tše bjalo ka tšenereitha ya Dirichlet, Dirichlet ye e sego ya bogareng (go akaretšwa diponagatšo tše bohlokwa) le ditswaki tše pedi tše di feleletšego tša phatlalatšo ya Dirichlet. Le thesis ifunda ngentuthuko yezindlela eziningana ezijwayelekile ze-Dirichlet njenge-Dirichlet generator, i-noncentral Dirichlet (okuhlanganisa nokushintsha okunenjongo kwamapharamitha) kanye nezinhlanganisela ezimbili ezithile ezinomkhawulo zokusabalalisa kwe-Dirichlet. Lo mqulu ucwaninga intuthuko yezinhlobonhlobo ze-Dirichlet ezifana nomdali we-Dirichlet, i-noncentral Dirichlet (kuhlanganise nokuphinde kubalwe kabusha okunenjongo) kanye nezinhlanganisela ezimbili ezithile ze-Dirichlet distribution. Lesi sihloko sifunda ukuthuthuka kwezici ezivamile ezimbalwa ze-Dirichlet ezifana nesiphehli se-Dirichlet, i-noncentral Dirichlet (okuhlanganisa i-sensitive reparameterizations) kanye nezingxube ezimbili eziphelelisiwe zokusabalalisa kwe-Dirichlet. +268 Statistics Key statistical characteristics of these Dirichlet generalizations are studied together with data fitting examples to highlight the methodological- and computational advantages that these considerations offer. Sleutel statistiese kenmerke van hierdie Dirichlet-veralgemenings word bestudeer saam met datapassende voorbeelde om die metodologiese- en berekeningsvoordele wat hierdie oorwegings bied, uit te lig. Diponagalo tša motheo tše bohlokwa tša dikakaretšo tše tša Dirichlet di ithutwa mmogo le mehlala ya maleba ya data go hlagiša mokgwa- le ya khomphutha yeo dikelohloko tše dikakanyo di e fago. Dika tša motheo tše bohlokwa tša dikakaretšo tše tša Dirichlet di ithutwa mmogo le mehlala ya maleba ya data go hlagiša mokgwa- le ya khomphutha yeo dikelohloko tše dikakanyo di e fago. Izimpawu ezisemqoka zezibalo ezibonisa ukuma kokuthile (isitathestiki) zencazelo jikelele yalawa ma-Dirichlet afundwa ngokuhlanganisa izibonelo ezifanele nemininingwane ukugqamisa okuhle ngendlela kanye nezobuchwepheshe ezinikezwa yiloku kunaka. Izici ezisemqoka zezibalo zencazelo jikelele ka-Dirichlet zifundwa ngokuhlangana izibonelo ezifanele nemininingo ukugqamisa okuhle ngendlela kanye nezobuchwepheshe ezinikezwa yiloku kunaka. Sleutel statistiese eienskappe van hierdie Dirichlet-veralgemenings word bestudeer saam met data-passing voorbeelde om die metodologiese- en rekenaarvoordele wat hierdie oorwegings bied, uit te lig. Sleutel statistiese kenmerke van hierdie Dirichlet-generalisasies word bestudeer saam met data-passing voorbeelde om die metodologiese en rekenkundige voordele wat hierdie oorwegings bied, uit te lig. Dikarolo tša bohlokwa tša dipalopalo tša kakaretšo ye ya Dirichlet di ithutwa mmogo le mehlala ya go lekanya data go gatelela mehola ya mokgwa le ya khomphutha yeo ditšhupetšo tše di e neelago. Dintlha tša bohlokwa tša dipalopalo tša diphatišišo tše di akareditšwego tša Dirichlet di ithutwa mmogo le mehlala ya go lekana data go bontšha mehola ya mekgwa le dipalopalo tše di fiwago ke dikgopolo tše. Dipharologantši tše bohlokwa tša dipalopalo tša ditatelanyo tše tša Dirichlet di nyakišišwa gotee le mehlala ya go lekanywa ga tshedimošo go laetša menyetla ya mokgwa wa tirišo ya khomphutha yeo e abjago ke dikakanyo tše. Izici ezibalulekile zezibalo zalokhu kwandiswa kwe-Dirichlet zifundwa kanye nezibonelo zokulingana kwedatha ukuze kuqokonyiswe izinzuzo zendlela- kanye nezokubala lezi zinto ezicatshangelwayo ezinikezayo. Izici ezibalulekile zezibalo zalezi zindlela ze-Dirichlet zifundwa kanye nezibonelo zokufanisa idatha ukuze kugcizelelwe izinzuzo zezindlela zokusebenza nezokubala ezihlinzekwa yilezi zinto ezicatshangelwayo. Izici ezibalulekile zezibalo zalezi zifundo ezijwayelekile ze-Dichlet zifundwa kanye nezibonelo zokufanisa ulwazi ukugqamisa izinzuzo zendlelakwenza kanye nekhompyutha ezinikezwa yilezi zindinganiso. +269 Statistics Subsequently, these Dirichlet generalizations are considered in a Bayes framework as priors conjugate to a multinomial likelihood with K distinct classes. Vervolgens word hierdie Dirichlet-veralgemenings in 'n Bayes-raamwerk beskou as priors vervoeg tot 'n multinomiale waarskynlikheid met K-afsonderlike klasse. Ka morago ga moo, dikakaretšo tše tša Dirichlet di lebelelwa ka gare ga tlhako ya Bayes ge peleng di kopana go ba le kgonagalo ya multinomial ka dihlopha tša K tše di fapanego. Ka morago ga moo, dikakaretšo tše tša Dirichlet di lebelelwa ka gare ga tlhako ya Bayes ge peleng di kopana go ba le kgonagalo ya dipalo tša go fapana ka dihlopha tša K tše di fapanego. Kamuva, lencazelojikelele inakwa kuhlaka lwe-Bayes lokushiwoyo nje okuningi okungaphambilini okungenzeka kumakilasi ka-K ehlukile. Kamuva, lezi ncazelojikelele zika-Dirichlet zibhekiwe ohlakeni luka-Bayes njengokwandulelayo kuhlangana nokungenzeka okuningi ngezigaba ezihlukene ezingu-K. Vervolgens word hierdie Dirichlet-veralgemenings in 'n Bayes-raamwerk beskou as voorafverdelings gekonjugeerd aan 'n multinomiale waarskynlikheid met K afsonderlike klasse. Vervolgens word hierdie Dirichlet-generalisasies in 'n Bayes-raamwerk beskou as voorafgaande wat konjugeer is met 'n multinomiale waarskynlikheid met K verskillende klasse. Ka morago, kakaretšo tše tša Dirichlet di lebelelwa ka gare ga tshepedišo ya Bayes bjalo ka di-prior conjugate go kgonagalo ya multinomial yeo e nago le dihlopha tša K tše di fapanego. Ka morago, diphatlalatšo tša Dirichlet di lebelelwa mo sebopego sa Bayes bjalo ka diprior tše di kopanego le monyetla wa multinomial ka mehutahuta e K e fapafapanego. Ka morago ga moo, ditsenogare tše tša Dirichlet di bonwa ka go tlhako ya Bayes ka ge dipriori di nyalantšha go kgonagalo ya dipalontši tša dinomial ka magoro a K ao a farologanego. Ngemuva kwalokho, lezi zinto ezijwayelekile ze-Dirichlet zibhekwa ohlakeni lwe-Bayes njengama-priors ahambisana nokulingana okuningi okunezinhlobo ezihlukene ze-K. Ngemva kwalokho, lezi zindlela ezijwayelekile ze-Dirichlet zibhekwa kumongo we-Bayes njengezandulela ezihambisanayo nokungenzeka okuningi kwe-multinomial okunezigaba ezihlukene ezingu-K. Ngokulandelayo, lokhu generalizations Dirichlet kubhekwa ohlelweni lwe-Bayes njengama-priors conjugate emathubeni amaningi anezigaba ezihlukile ze-K. +270 Statistics An emphasis on entropy follows to determine closed-form estimators for the Tsallis-, generalized Mathai-, and Abe entropies subject to these Dirichlet considerations as priors. 'n Beklemtoning van entropie volg om geslotevormberamers te bepaal vir die Tsallis-, veralgemeende Mathai- en Abe-entropieë onderworpe aan hierdie Dirichlet-oorwegings as priors. Kgatelelo ya entropy e latela go laetša ditekanyetšo tša sebopego se se tswaletšwego tša dientropi tša Tsallis-, kakaretšo ya Mathai-, le di entorophi tša Abe ka fase ga dikelohloko tše tša Dirichlet peleng. Kgatelelo ya entropy e latela go laetša ditekanyetšo tša sebopego se se tswaletšwego tša dientropi tša Tsallis-, kakaretšo ya Mathai-, le di entorophi tša Abe ka fase ga dikelohloko tše tša Dirichlet peleng. Ukugcizelela phezu kwe-entropy kuyalandela ukuthola izilinganiselo eziwuhlobo oluvaliwe ze-Tsallis-, ze-Mathai jikelele-, kanye nama-entropy e-Abe kuye ngokunakwa kwangaphambilini kwalawa ma-Dirichlet. Ukugcizelela phezu kokuphazamiseka kanye nokungaqiniseki ohlelweni kulandela ukuthola izilinganiselo eziwuhlobo oluvaliwe ze-Tsallis-, ze-Mathai jikelele-, kanye nokuphazamiseka nokungaqiniseki ohlelweni lwe-Abe kuye ngokunakwa kwangaphambilini kwalawa ma-Dirichlet. 'n Klem op entropie volg om geslote-vorm skatters vir die Tsallis-, veralgemeende Mathai- en Abe-entropieë te bepaal, onderhewig aan hierdie Dirichlet-oorwegings as priors. 'n Klem op entropie volg om geslote-vorm skattings vir die Tsallis-, veralgemeende Mathai-, en Abe-entropieë te bepaal onderhewig aan hierdie Dirichlet-oorwegings as prioris. Go gatelelwa godimo ga entropy go latela go bona dikhakanyo tša sebopego se se tswaletšwego sa di-entropy tša Tsallis-, tša kakaretšo tša Mathai-, le tša Abe go ya ka ditše dingwalwa tša Dirichlet bjalo ka tša pele. Go gatelela ga entropy go latela go beakanya di-estimator tša sebopego se se tswaletšwego bakeng sa Tsallis-, generalized Mathai-, le Abe entropies go ya ka dikgopolo tše tša Dirichlet bjalo ka diprior. Go gatelelwa ga entropy go latela go laetša ditekanyetšo tša sebopego seo se tswaletšwego tša entropy tša Tsallis-, Mathai-, le Abe tše di akareditšwego go lebeletšwe ditshekatsheko tše tša Dirichlet bjalo ka tšeo di beilwego peleng. Ukugcizelela ku-entropy kulandela ukuthola izilinganiso ezivaliwe ze-Tsallis-, i-generalized Mathai-, ne-Abe entropies ngaphansi kwalezi zinto ze-Dirichlet njengoba zibhekwa njengezandulela. Ukugcizelelwa kwe-entropy kulandela ukuthola izilinganisi ezivaliwe ze-Tsallis-, i-Mathai ejwayelekile-, kanye ne-Abe entropies ngaphansi kwalokhu kucatshangelwa kwe-Dirichlet njengokubalulekile. Ukugcizelelwa ku-entropy kulandela ukuthola izilinganiso zefomu ezivaliwe ze-Tsallis-, i-generalized Mathai-, kanye ne-Abe entropies ngaphansi kwalezi zindinganiso ze-Dirhlet njengeziqu zangaphambilini. +271 Statistics These estimators are particularly convenient following from complete product moments of the derived posterior distributions to access the underlying probabilities of the K-dimensional classes, p. These entropies are incorporated within an explorative estimation approach using real economic data and a prior selection method is illustrated to suggest a suitable prior for the consideration of the practitioner. Hierdie beramers is veral gerieflik na aanleiding van volledige produkmomente van die afgeleide posterior verdelings om toegang te verkry tot die onderliggende waarskynlikhede van die K-dimensionele klasse, p. Hierdie entropieë word geïnkorporeer binne 'n eksploratiewe skattingsbenadering deur gebruik te maak van werklike ekonomiese data en 'n vorige seleksiemetode word geïllustreer om 'n geskikte prior vir die oorweging van die praktisyn voor te stel. Ditekanyetšo tše di loketše kudu go latela go tšwa dinakong tša setšweletšwa tše di feletšego tša dikabo tša ka morago tšeo di hweditšwego go fihlelela dikgonagalo tša motheo tša dihlopha tša K-dimensional, letl. Dientropi tše di akaretšwa ka gare ga mokgwa wa tekanyetšo ya go nyakišiša ka go šomiša datha ya nnete ya ekonomi gomme mokgwa wa kgetho ya pele o bontšhwa go šišinya pele ye e loketšego bakeng sa go naganelwa ke modiriši. Lezi zilinganiselo zifanele ngokucacile ngokulandela izikhathi zokuqeda umkhiqizo wokutholakele kokusatshaliswa kwangemuva ukufinyelela ukungaba khona kobubanzi bekilasi lika-K. Lawa ma-entropy afakwa ngaphakathi kwesu lokulinganisela kusetshenziswa imininingwane yezomnotho yangempela kanye nendlela yokukhetha yangaphambilini eboniswayo ukuphakamisa okufanele kwangaphambilini ukuze kunakwe ngumsebenzi (iphrakthishina). Lezi zilinganiselo zifanele ngokucacile ngokulandela izikhathi zokuqeda umkhiqizo wokutholakele ekusatshalisweni kwangemuva ukufinyelela ukungaba khona kweigaba zokuma ze-K.Lokhu kuphazamiseka kanye nokungaqiniseki ohlelweni kufakwa ngaphakathi kwendlela yokulinganisela kusetshenziswa imininingo yezomnotho yangempela kanye nendlela yokukhetha ngaphambilini eboniswa ukuphakamisa okufanele kwangaphambilini ukuze kunakwe ngumsebenzi. (iphrakthishina). Hierdie beramers is veral gerieflik aangesien volledige produkmomente van die afgeleide posteriorverdelings gebruik word om toegang te verkry tot die onderliggende waarskynlikhede van die K-dimensionele klasse, p. Hierdie entropieë word ingesluit binne 'n verkennende skattingsbenadering wat werklike ekonomiese data gebruik, en 'n voorafgaande seleksiemetode word geïllustreer om 'n geskikte voorafgaande voorstel vir die oorweging van die praktisyn voor te stel. Hierdie beramers is veral gerieflik as gevolg van volledige produkmomente van die afgeleide posterior verspreidings om toegang te verkry tot die onderliggende waarskynlikhede van die K-dimensionele klasse, p. Hierdie entropieë word ingesluit binne 'n eksploratiewe beramingsbenadering met behulp van werklike ekonomiese data en 'n vooraf seleksiemetode word geïllustreer om 'n geskikte vooraf vir die oorweging van die praktisyn voor te stel. Bakakanyo ba ba ke ba lokile kudu go latela go tšwa go metšhelo ya sehlahiswa e feletšego ya kabo ya ka morago yeo e tšweleditšwego go fihlelela dikgonagalo tša tlase tša dihlopha tša K-dimensional, p. Di-entropy tše di akaretšwa ka gare ga mokgwa wa kakanyo wa go nyakišiša go šomišwa ga data ya ekonomi ya nnete gomme mokgwa wa kgetho ya pele o laeditšwe go šišinya ya pele yeo e swanetšego bakeng sa tshekatsheko ya modiri. Dikgakantšho tše di kgethegilego di bonolo kudu ka morago ga diphetho tša dihlopha tša K-dimensional, p, go fihlelela menyetla ya motheo. Diphetho tše di akaretšwa ka gare ga mokgwa wa tekolo wa go hlahloba o šomišago data ya ekonomi ya nnete gomme mokgwa wa kgetho ya pele o bontšhwa go šišinya pele e loketšego bakeng sa tekolo ya setsebi. Ditekanyetšo tše di tloga di le bonolo ka morago ga go hwetša tshedimošo ka botlalo ya mabapi le tšweletšo ya diphatlalatšo tše di tšwago ka morago go fihlelela dikgonagalo tše di lego gona tša magoro a mahlakore a K, letlakala. Ditekanyetšo tše di tsenywa ka gare ga mokgwa wa kakanyo ya go utolla ka go šomiša tshedimošo ya ekonomi ya makgonthe gomme mokgwa wa kgetho ya peleng o a laetšwa go akanya kakanyo ya maleba ya peleng go ya ka go akanya ga mošomi wa tša kalafo. Laba balinganisi balula kakhulu ngemuva kokutholakala kwamamomenthi omkhiqizo aphelele okusabalalisa okutholwe ngemuva kokufinyelela kumathuba angaphansi amakilasi e-K-dimensional, p. Lezi zilinganiso zifakwe ngaphakathi kwendlela yokulinganisa yokuhlola kusetshenziswa idatha yezomnotho yangempela futhi indlela yokukhetha yangaphambili iyakhonjiswa ukusikisela okungaphambili okufanele ukucatshangelwa komsebenzisi. Laba balinganisi bakahle kakhulu ngenxa yokuphuma kumazinga aphelele womkhiqizo wezabelo ezitholakele ukuze kufinyelelwe amathuba angaphansi amakilasi e-K-dimensional, p. Lezi zinkinga zifakwa ngaphakathi kwendlela yokulinganisa yokuhlola kusetshenziswa idatha yangempela yezomnotho futhi indlela yokukhetha yangaphambili iyaboniswa ukuze iphakamise okuthile okufanele kucatshangelwe ngumsebenzi. Lezi zilinganiso zilungele ikakhulukazi ukulandela kusukela kumzuzu ephelele womkhiqizo wezigaba zangemuva ezitholiwe ukuze kufinyelelwe emathubeni ayisisekelo amakilasi e-K-dimensional, p. Lawa ma-entropy afakwe ngaphakathi kwendlela yokuhlola isilinganiso kusetshenziswa idatha yangempela yezomnotho futhi indlela yokukhetha kwangaphambili iboniswe ukuze kuphakamisa isandulela esifanele ukucatshangwa ngumuntu osebenzayo. +272 Statistics The contributions of this thesis to fundamental multivariate statistical theory as well as the information-theoretic environment (via considered entropies) are meaningful and substantiated. Die bydraes van hierdie proefskrif tot fundamentele meerveranderlike statistiese teorie sowel as die inligting-teoretiese omgewing (via beskoude entropieë) is sinvol en gestaaf. Meneelo ya thesese ye go teori ya dipalopalo ya motheo ya diphetogo tše ntši gammogo le tikologo ya teori ya tshedimošo (ka dientropi tše di lebelelwago) e na le mohola ebile e na le mahlatse. Go tsenya letsogo ga dikgopolo tša thoto ye go Ukunikela kwale thesisi kwithiyori esemqoka enokuningi okwahlukile kwestathestiki kanye futhi nendawo enolwazi lwethiyori (ngokusebenzisa ukunakwa kwama-entropy) kwesekelwe futhi kunezincazelo. Ukuba negalelo kwale thesisi kwithiyori esemqoka enokuningi okwahlukile kwezibalo kanye futhi nendawo enolwazi lwethiyori (ngokusebenzisa ukuphazamiseka kanye nokungaqiniseki ohlelweni) kwesekelwe futhi kunezincazelo. Die bydraes van hierdie tesis tot fundamentele multivariate statistiese teorie sowel as die informasieteoretiese omgewing (via oorweegde entropieë) is betekenisvol en gestaaf. Die bydraes van hierdie tesis tot fundamentele multiveranderlike statistiese teorie sowel as die inligtingsteoretiese omgewing (via oorweegde entropieë) is betekenisvol en gestaaf. Dinoko tša thesis ye go teori ya motheo ya dipalopalo tša multivariate gammogo le tikologo ya theori ya tshedimošo (ka entropies tšeo di elweletšwego) di na le mohola ebile di thekgwa ke bohlatse. Dikgapeletšo tša teseisi ye go motheo wa teori ya dipalopalo tša go akaretša tše dintši gammogo le tikologo ya tshedimosetso-teori (ka go lebelelwa ga di-entropy) di a kwagala gomme di na le motheo. Ditshenyegelo tša thesese ye go teori ya motheo ya dipalopalo tša go fapafapana gammogo le seemo sa teori ya tshedimošo (ka go diriša ditsenogare tše di akantšwego) di bohlokwa ebile di na le bohlatse. Iminikelo yaleli thezis emfundisweni eyisisekelo yezibalo eziguquguqukayo eziningi kanye nendawo ezungezile yolwazi (nge-entropies okucatshangelwe ngazo) inenjongo futhi iqinisekisiwe. Iminikelo yalesi sithisisi kumgomo oyisisekelo wezibalo eziningi kanye nemvelo yolwazi (ngokusebenzisa ama-entropies acabangelwayo) ibalulekile futhi isekelwe. Iminikelo yalesi sihloko emcabangweni wezibalo wezinhlobo eziningi kanye nendawo yolwazi-theoretical (ngama-entropes acatshangwayo) inengqondo futhi inobufakazi. +273 Electrical Electronic and Computer Engineering Design of compressive antenna arrays Ontwerp van kompressiewe antennaskikkings Moralo wa dihlopha tša di-antenna tša kgatelelo Umklamo weqoqo lezinzwangomoya eziminyene Ontwerp van kompressiewe antenna-skikkings Ontwerp van kompressiewe antenna-skikkings Go beakanya manakana a go gatelela a antenna Moralo wa diphaphathi tša go pitlaganya tša antena Tlhamo ya mananeo a antenna tša kgatelelo Ukwakhiwa kwamalungiselelo ezakhiwo zama-antenna acindezelayo. Ukwakhiwa kwama-antenna arrays acindezelayo Idizayini yemiboko ye-antenna compresive +274 Electrical Electronic and Computer Engineering Reduced-control antenna arrays reduce the number of controls required for beamforming while maintaining a given array aperture. Verminderdebeheerantennarangskikkings verminder die aantal kontroles wat nodig is vir bundelvorming, terwyl 'n gegewe skikkingsdiafragma behou word. Dihlopha tša di-antenna tša taolo e fokoditšwego di fokotša palo ya ditaolo tšeo di nyakegago bakeng sa go bopa mahlasedi mola di santše di boloka lešoba la lenaneo leo le filwego. Iqoqo lezinzwangomoya ezinesilawuli esincishisiwe zinciphisa isibalo sezilawuli ezidingekayo zokukhazimulayo ngesikhathi zigcina isikhala seqoqo elinikeziwe. Iqoqo lezinzwangomoya ezinesilawuli esincishisiwe zinciphisa isibalo sezilawuli ezidingekayo zokukhazimulayo ngesikhathi kugcina isikhala esinikeziwe. Antenne-skikkings met verminderde beheer verminder die aantal kontroles wat benodig word vir straalvorming terwyl 'n gegewe skikkingsoopmaak behou word. Verminderde-beheer antenna-skikkings verminder die aantal beheerders wat benodig word vir straalvorming terwyl 'n gegewe skikking-apertuur gehandhaaf word. Dithakgolo tša diantenna tše di fokoditšwego taolo di fokotša palo ya ditaolo tšeo di hlokegago bakeng sa go bopa sehlopha sa marangrang mola di ntse di boloka boholo bja lesoba la marangrang leo le filwego. Dikhonkhsere tša taolo e fokotšegilego di fokotša palo ya ditaolo tše di nyakegago bakeng sa go bopa lešoba la seyalemoya mola di boloka bogolo bja sehlopha se se filwego. Mananeo a antenna a taolo ye nnyane a fokotša palo ya ditaolo tše di nyakegago go beamforming mola a sa tšwetša pele phetogo ye e filwego ya mananeo. Izinhlu zama-antenna ezinciphise ukulawula zinciphisa inani lezilawuli ezidingekayo ekwakheni imishayo ngenkathi zigcina ubukhulu obuthile be-array. Ama-array ezintambo zokulawula anciphisiwe anciphisa inani lokulawula elidingekayo ekwakheni i-beam ngenkathi egcina ukuvuleka kwe-array okunikeziwe. Imiboko yama-antenna enokulawulwa okuncishisiwe yehlisa inani lokulawula okudingekayo ukuze kwakhiwe ugongolo kuyilapho kugcinwa ukuvuleka kwenkambu enikeziwe. +275 Electrical Electronic and Computer Engineering The practical feasibility of compressive arrays is illustrated by successfully manufacturing a 3-GHz prototype compressive array with integrated antenna elements. Die praktiese uitvoerbaarheid van kompressiewe rangskikkings word geïllustreer deur die suksesvolle vervaardiging van 'n 3-GHz prototipe kompressiewe skikking met geïntegreerde antenna-elemente. Kgonagalo ye e šomago ya dihlopha tša go gatelela e bontšhwa ka go tšweletša ka katlego lenaneo la go gatelela la prototype la 3-GHz leo le nago le dielemente tša antenna tše di kopantšwego. Ukungenzeka kwamaqoqo aminyene kukhonjiswa ngokwenza ngempumelelo umfuziselo we-3-GHz weqoqo eliminyene ngama-elementi enzwangomoya ahlanganiswe ngokuphelele. Ukungenzeka kwamaqoqo aminyene kukhonjiswa ngokukhiqiza ngempumelelo umfuziselo we-3-GHz weqoqo eliminyene elinezici zenzwangomoya ezibandakanyiwe. Die praktiese uitvoerbaarheid van kompressiewe skikkings word geïllustreer deur die suksesvolle vervaardiging van 'n 3-GHz prototipe kompressiewe skikking met geïntegreerde antenna-elemente. Die praktiese haalbaarheid van kompressiewe reekse word geïllustreer deur die suksesvolle vervaardiging van 'n 3-GHz prototipe kompressiewe reeks met geïntegreerde antenna-elemente. Go kgonega ga kgatišo ya ditšhupametšo go laetšwa ka go atlega ga go tšweletša protothaepo ya kgatišo ya ditšhupametšo ya 3-GHz ka dielemente tša antenna tše di kopantšwego. Go kgonagala mo tiragalong ga diphetogo tša go pitlagana go bontšhitšwe ka go atlega go dira mohlala wa diphetogo tša go pitlagana wa 3-GHz ka dikarolwana tša seyalemoya tše di kopantšwego. Go kgonagala ga tirišo ga mananeo a kgatelelo go a laetšwa ka go tšweletša ka katlego mohuta wa mananeo a kgatelelo a 3 GHz ka dikarolo tše di kopantšwego tša antena. Ukuphatheka okusebenzayo kwamalungiselelo acindezelayo kuboniswa ngokuphumelela kokukhiqiza i-prototype yohlelo olucindezelayo olungu-3-GHz olunezinto ze-antenna ezihlanganisiwe. Ukusebenza okusebenzayo kwama-compressive arrays kuboniswa ngokuphumelela ekukhiqizeni i-3-GHz prototype compressive array enezakhi ze-antenna ezihlanganisiwe. Okwenzeka okusebenzayo kwemibuthano ecindezelayo kuboniswe ngokukhiqiza ngempumelelo i-3-GHz prototype compresive array enezakhi ze-antenna ezihlanganisiwe. +276 Electrical Electronic and Computer Engineering A reduced-control array for direction finding (DF), inspired by the concept of compressive sensing (CS), was recently proposed which uses random compression weights for combining antenna-element signals into fewer measurements. n Verminderdebeheerrangskikking vir rigtingbevinding (DF), geïnspireer deur die konsep van kompressiewe waarnaming (CS), is onlangs voorgestel wat ewekansige kompressiegewigte gebruik om antenna-element seine in minder metings te kombineer. Lenaneo la taolo ye e fokoditšwego bakeng sa go hwetša tlhahlo (DF), leo le hlohleleditšwego ke kgopolo ya go sensa ka kgatelelo (CS), le sa tšwa go šišingwa leo le šomišago boima bja kgatelelo bja go se kgetholle ya go kopanya matshwao a antenna-element go ba dikelo tše mmalwa. Iqoqo elinesilawuli esincishisiwe lokuthola inkombandlela, eligqugquzelwe umqondomsuka wokuzwa okuminyene, lisanda kuphakanyiswa elisebenzisa izisindo eziminyene ezingalandelani ukwenzela ukuhlanganisa izizwambiko zenzwangomoya ye-elementi ezikalini ezimbalwa. Iqoqo elinesilawuli esincishisiwe lokuthola inkombandlela, eligqugquzelwe umqondomsuka wokuzwa ngokuphelele (i-CS), lisanda kuphakanyiswa elisebenzisa izisindo eziminyene ezingalandelani zokuhlanganisa izici zenzwangomoya ezikalini ezimbalwa. 'n Verminderde-beheer skikking vir rigtingvinding (RV), geïnspireer deur die konsep van kompressiewe waarneming (KW), is onlangs voorgestel wat ewekansige kompressie-gewigte gebruik om antenna-element seine te kombineer in minder metings. 'n Verminderde-beheer skikking vir rigtingbepaling (DF), geïnspireer deur die konsep van kompressiewe sensasie (CS), is onlangs voorgestel wat ewekansige kompressiewe gewigte gebruik om antenna-element seine in minder metings te kombineer. Go sa tšwa go šišinywa lelokelelo leo le fokoditšwego la taolo la go hwetša tsela (DF), leo le hlohleleditšwego ke kgopolo ya go lekanya ka kgatelelo (CS), leo le šomišago dikala tša kgatelelo tša go se kgethe tša go kopanya disenyalelo tša elemente ya antenna go ba ditekanyo tše nnyane. Go beakantšwe lenaneo la taolo e fokotšegilego bakeng sa go hwetša tsela (DF), le tutuetšwa ke kgopolo ya go utolla ka go fokotša (CS), leo le šišintšwego ka morago bjale le le dirišago boima bja go fokotša ka go se beakanye bakeng sa go kopanya dipontšho tša seyalemoya go ba dipalo tše sego kae. Arei ya taolo ye e fokotšegilego ya go hwetša tsela (DF), ye e hlohleletšwago ke kgopolo ya go akanya kgatelelo (CS), e šišintšwe mo nakong ye e sa tšwago go feta yeo e šomišago boima bja kgatelelo bja go se kgetholle go kopanya disiknale tša karolo ya antenna ka dikelo tše mmalwa. Kusanda kuphakanyiswa uhlelo oluncishisiwe lokulawula lokuthola isiqondiso (i-DF), olugqugquzelwe umqondo wokuzwa okucindezelayo (i-CS), olusebenzisa izisindo zokucindezela ezingahleliwe zokuhlanganisa amasignali ezakhi ze-antenna zibe izilinganiso ezimbalwa. Kwakuhlelwe i-array yokulawula okuncishisiwe yokuthola isiqondiso (DF), egqugquzelwe umqondo wokuzwela okucindezelayo (CS), esanda kuphakanyiswa esetshenziswa izisindo zokucindezela ezingahleliwe zokuhlanganisa amasignali ezakhi zofeleba abe izilinganiso ezimbalwa. Inhlanganisela yokulawula encishisiwe yokutholwa kwesiqondiso (i-DF), ekhuthazwe umqondo wokuzwa kokucindezela (CS), isanda kuphakanyiswa esebenzisa izisindo zokucindezela okungahleliwe ukuze kuhlanganiswe izimpawu ze-antenna-element zibe izilinganiso ezincane. +277 Electrical Electronic and Computer Engineering However, this compressive array had not been studied in terms of traditional characteristics such as directivity, sidelobe level (SLL) or beamwidth. Hierdie kompressiewe rangskikking is egter nie bestudeer in terme van tradisionele eienskappe soos rigting, sylobvlak (SLL) of balkwydte nie. Le ge go le bjalo, lenaneo le la kgatelelo go be go se gwa ka gwa ithutwa ka dimelo tša lona tša setšo tša go swana le (tlhahlo)directivity, boemo asidelobe level (SLL) goba bophara bja mahlasedi. Nokho, leli qoqo eliminyene belingakaze lafundwa mayelana nezici ezivamile njengenkombandlela, izinga lokulengayo ngasohlangothini noma ububanzi bokukhazimulayo. Nokho-ke, leli qoqo eliphelele belingakaze lafundwa mayelana nezici ezivamile njengenkombandlela, izinga lesilinganiso senzwangomoya (i-SLL) noma ububanzi bokukhazimulayo. Hierdie kompressiewe skikking is egter nie bestudeer in terme van tradisionele eienskappe soos rigtinggevoeligheid, sylusvlak (SLV) of straalwydte nie. Egter, hierdie kompressiewe rangskikking is nie bestudeer in terme van tradisionele eienskappe soos rigtinggewendheid, syblaaivlak (SLL) of straalwydte nie. Le ge go le bjalo, lelokelelo le la kgatelelo le be le se la ithutwa go ya ka ditšobotsi tša setšo tše bjalo ka tšhupetšo, boemo bja mahlakoreng (SLL) goba bophara bja sehlopa. Le fa go le bjalo, lenaneo le le pitlaganego le be le sa hlahlobiwa go ya ka mekgwa ya setšo bjalo ka bohlatse, maemo a mahlakore (SLL) goba bophara bja lehlasedi. Le ge go le bjale, searayi se sa kgatelelo ga se sa nyakišišwa mabapi le dipharologantši tša setšo tša go swana le go tsepama, maemo a lehlakore (SLL) goba bophara bja balseletšo. Nokho, lolu hlelo olucindezelayo lwalungakaze lufundwe ngokwemigomo yezimpawu zendabuko ezifana nokuqondisa, izinga lamathambo aseceleni (i-SLL) noma ububanzi bomshayo. Nokho, le nhlangano ecindezelayo ibingakafundwa ngokwezici zendabuko ezifana nokuqondisa, izinga le-sidelobe (SLL) noma ububanzi be-beam. Nokho, lolu hlu olucindezelayo aluzange lufundwe ngokuya ngezici zesintu ezifana nokuqondisa, izinga le-sidelobe (SLL) noma ububanzi be-beam. +278 Electrical Electronic and Computer Engineering In this work, random compression weights are shown to be suboptimal and a need for the optimisation of compressive arrays is expressed. In hierdie werk word getoon dat ewekansige kompressiegewigte suboptimaal is en 'n behoefte aan die optimisering van kompressiewe rangskikkings word uitgespreek. Mošomong wo, boima bja kgatelelo ya go se kgethe bo bontšhwa e le bjo bo šomago gabotse gomme go bontšhwa tlhokego ya go dira gore dihlopha tša kgatelelo e šome gabotse. Kulo msebenzi, izisindo eziminyene ezingalandelani zikhonjiswa zingekho ezingeni futhi nesidingo sokuthola isixazululo esingcono kakhulu samaqoqo aminyene siyavezwa. Kulo msebenzi, izisindo eziminyene ezingalandelani zikhonjiswa zingaphansi kwezinga eliphezulu noma ikhwalithi futhi isidingo sokwenza ngcono kakhulu samaqoqo aminyene siyavezwa. In hierdie werk word daar aangetoon dat lukraak kompressiegewigte suboptimaal is en 'n behoefte aan die optimering van kompressie-skikkings word uitgespreek. In hierdie werk word lukrake kompressiewe gewigte as suboptimaal getoon en 'n behoefte aan die optimalisering van kompressiewe reekse word uitgedruk. Mošomong wo, go laeditšwe gore dikala tša kgatelelo tša go ikgethela ga di beakanywe gabotse gomme go hlokagala gore go beakanywe methalo ya kgatelelo. Mo modirong wo, boima bja go pitlaganya bjo bo kgethegilego bo bontšhitšwe e le bjo bo sego bokaone gomme go hlaloswa tlhokego ya peakanyo ya diphetogo tša go pitlaganya. Ka mo mošomong wo, boima bja kgatelelo ya sewelo bo laetšwa gore ke bja fase kudu gomme go laetšwa gore go na le tlhokego ya okobatšo ya mananeokabo a kgatelelo. Kulomsebenzi, kukhonjiswa ukuthi izisindo zokuminyanisa ezingahleliwe azilungile futhi kudingeka ukuthuthukiswa kwamalungiselelo okuminyanisa. Kulo msebenzi, izisindo zokucindezela ezingahleliwe ziboniswa njengokungaphumeleli futhi kudingeka ukwenziwa ngcono kwama-compressive arrays. Kulo msebenzi, izisindo zokucindezela ngokungahleliwe ziboniswa njengezihlelekile futhi isidingo sokuthuthukiswa kwemibandela ecindezelayo sizwakaliswa. +279 Electrical Electronic and Computer Engineering Existing codebook optimisation algorithms prove to be the best starting point for the optimisation of compressive arrays, but are computationally complex. Bestaande kodeboekoptimiseringsalgoritmes blyk die beste beginpunt te wees vir die optimisering van kompressiewe rangskikkings, maar is rekenaarmatig kompleks. Dialgorithemo tše di lego gona tša go dira gore puku ya dikhouto di šome gabotse di ipontšha e le ntlha e kaone ya go thoma bakeng sa go dira gore dihlopha tša go dira gore dilo di šome gabotse, eupša di raragane ka tsela ya dikhomphuthara. Izindlela zokwenza zokuthola isixaululo esingono kakhulu sencwadi yencazelomfihlo zizibonakalisa ziyisiqalo esingcono kakhulu sokuthola isixazululo esingcono kakhulu samaqoqo aminyene, kodwa ngokwekhompuyutha zinkimbinkimbi. Izindlela zokwenza ngcono ama- algorithms encwadi yencazelomfihlo zibonakalisa ziyisiqalo esingcono kakhulu sokwenza ngcono amaqoqo aminyene, kodwa ngokwekhompuyutha zinkimbinkimbi. Bestaande kodeboek-optimiseringsalgoritmes blyk die beste beginpunt te wees vir die optimering van kompressiewe skikkings, maar is rekenkundig kompleks. Bestaande kodeboek-optimaliseringsalgoritmes blyk die beste beginpunt vir die optimalisering van kompressiewe reekse te wees, maar is rekenkundig kompleks. Ditsela tša go kaonefatša dipuku tša dikhoutu tšeo di lego gona di ipontšha e le mathomo a makaone bakeng sa go kaonefatša dihlopha tša kgatelelo, eupša di raragane kudu go tša khomphjuta. Dikhutlotharo tša go kaonafatša khoutheibokisi tše di lego gona di bontšha go ba mafelo a mabotse a go thoma bakeng sa go kaonafatša diphetogo tša go pitlagana, eupša di raragane ka dipalo. Alkorithime tša bjale tša koketšo ya pukwana ya khoutu di laetša go ba mathomo a makaone a koketšo ya mananeokabo a kgatelelo, eupša di hlakahlakane go tša khomphutha. Ama-algorithm akhona okuthuthukisa incwadi yamakhodi afakazela ukuthi ayindawo enhle yokuqala yokuthuthukisa ama-compressive arrays, kodwa ayinkimbinkimbi ngokwekhompyutha. Izinhlelo zokusebenza zokwenza ngcono izincwadi ezikhona zibonakala ziyindawo engcono yokuqala yokwenza ngcono ama-compressive arrays, kodwa zinezinkinga zokubala eziyinkimbinkimbi. Ama-algorithms akhona okuthuthukisa ama-codebook abonakala eyisiqalo esihle kakhulu sokuthuthukiswa kwemibalwa ecindezelayo, kodwa ayinkimbinkimbi ngokwekhompyutha. +280 Electrical Electronic and Computer Engineering A computationally efficient codebook optimisation algorithm is proposed to address this problem, which inspires the compressive-array optimisation algorithm to follow. 'n Berekeningsdoeltreffende kodeboekoptimeringsalgoritme word voorgestel om hierdie probleem aan te spreek, wat die kompressiewe skikkingsoptimeringsalgoritme inspireer om te volg. Go šišinywa algoritheme yapuku ya khouto yeo e šomago gabotse ka khomputara go rarolla bothata bjo, bjo bo hlohleletšagogo latela ga kgatelelo ya tlhahlo ye e šomago gabotse ya algoritheme go latela. Indlela yokwenza eqeqeshekile ngokwekhompuyutha yokuthola isixazululo esingcono kakhulu sencwadi yencazelomfihlo iyaphakanyiswa ukubhekana nale nkinga, okugqugquzela indlela yokwenza yokuthola isixazululo esingcono kakhulu yeqoqo eliminyene ukuthi ilandele. I-algorithm yokwenza ngcono ama- algorithms encwadi yencazelomfihlo esebenza ngekhompyutha ihlongozwa ukuze kubhekwane nale nkinga, ekhuthaza i-algorithm yokwenziwa ngcono kohlelo elizolandela. 'n Rekenkundig doeltreffende kodeboek-optimiseringsalgoritme word voorgestel om hierdie probleem aan te spreek, wat die kompressiewe-skikking optimiseringsalgoritme inspireer om te volg. 'n Rekenaardoeltreffende kodeboek-optimeringsalgoritme word voorgestel om hierdie probleem aan te spreek, wat die kompressiewe-reeks optimeringsalgoritme inspireer om te volg. Go šišinywa algoriti ya go kaonafatša pukutlhalošo ya khoutu yeo e šomago gabotse go rarolla bothata bjo, yeo e hlohleletšago algoriti ya go kaonafatša lelokelelo leo le gateletšegilego gore e latele. Go šišintšwe tshepedišo ya peakanyo ya khoutobuku ye e šomago gabotse ka dipalo go rarolla bothata bjo, yeo e hlohleletšago tshepedišo ya peakanyo ya sehlopha se se pitlago go latela. Go šišinywa gore go hlangwe khomphutha ye e šomago ka tshwanelo ya go diriša dikhoute tša go ba le dikhoutu tša maleba go rarolla bothata bjo, gomme se se hlohleletša khomphutha ya go diriša dikhoute tša go ba le dikhoutu tša go ba le dikhoutu tše di tla latelwago. Kuhlongozwa i-algorithm yokuthuthukisa i-codebook esebenza kahle ngokwe-computation ukuxazulula le nkinga, okugqugquzela i-algorithm yokuthuthukisa i-compressive-array ezolandela. Kuhlongozwa i-algorithm yokwenza kahle ikhodi yokusebenza kahle kwekhompuyutha ukuze kubhekwe le nkinga, okukhuthaza i-algorithm yokwenza kahle i-compressive-array ukuthi ilandele. I-algorithm yokusebenza kahle ngekhompyutha ye-codebook optimization iphakamisa ukubhekana nale nkinga, okugqugquzela i-compressive-array optimization algorithm ukuthi ilandelwe. +281 Electrical Electronic and Computer Engineering Compressive antenna arrays are formulated as a generalisation of reduced-control arrays and a framework is presented for their optimisation in terms of SLL. Kompressiewe antennaskikkings word geformuleer as 'n veralgemening van gereduseerde beheerrangskikkings en 'n raamwerk word aangebied vir hul optimisering in terme van SLL. Compressive antenna dihlopha ba hlamilwe e le generalization ya fokotswa-taolo dihlopha le tlhako e hlahiswa bakeng sa bona optimization ya ka dipehelo tsa SLL. Amaqoqo ezinzwangomoya aminyene aklanywe njengalokho okujwayelekile jikelele kwamaqoqo anesilawuli esincishisiwe futhi nohlaka lokuthola isixazululo esingcono kakhulu lwawo luyethulwa mayelana nezinga lokulengayo ngasohlangothini. Amaqoqo ezinzwangomoya aminyene akhiwe njengokujwayeleke jikelele kwamaqoqo anesilawuli esincishisiwe futhi nohlaka lokuwenza ngcono luyethulwa ngokwe-SLL. Kompressiewe antenna-skikkings word geformuleer as 'n veralgemening van verminderde-beheer skikkings en 'n raamwerk word aangebied vir hul optimering in terme van SLL. Kompresiewe antenna-skikkings word geformuleer as 'n veralgemening van verminderde-beheer skikkings en 'n raamwerk word aangebied vir hul optimering in terme van SLL. Dithakga tša di antenna tša kgatelelo di hlamilwe bjalo ka kakaretšo ya dithakga tša taolo ye e fokoditšwego gomme go hlagišwa tlhamego ya go kaonafatša tšona go ya ka SLL. Dipheto tša khompeše di hlophilwe bjalo ka kakaretšo ya dipheto tša taolo e fokotšegilego gomme sebopego se hlahiswa bakeng sa peakanyo ya tšona ka tša SLL. Mananeo a mananeokgoparara a kgatelelo a hlametšwe bjalo ka kakaretšo ya mananeo a taolo ye nnyane gomme go hlagišwa tlhako ya go a kaonafatša go ya ka SLL. Izinhlu zama-antenna ezicindezelayo zibekwa njengokujwayelekile kwezinhlu ezilawulwa kancane futhi kulethwa uhlaka lokuzithuthukisa ngokwemigomo ye-SLL. Ama-array ezintambo ezicindezelayo ahlelwa njengokujwayelekile kwama-array okulawulwa okuncishisiwe futhi kuvezwa uhlaka lokwenza kahle ngokuqondene ne-SLL. Imiboko yama-antenna ecindezelayo yenziwa njengokuhlanganiswa kwemiboko yokulawula okuncishisiwe futhi uhlelokusebenza lwethulwa ukuze kulungiswe ngokwe-SLL. +282 Electrical Electronic and Computer Engineering By allowing arbitrary compression weights, compressive arrays are shown to improve on existing reduced-control techniques. Deur arbitrêre kompressiegewigte toe te laat, word getoon dat kompressiewe rangskikkings verbeter op bestaande verminderde beheertegnieke. Ka go dumelela boima bja kgatelelo ya boithatelo, dihlopha tša kgatelelo di bontšhwa go kaonafatša go dithekniki tše di lego gona tša taolo ye e fokoditšwego. Ngokuvumela izisindo eziminyene ezingalandelani, amaqoqo aminyene akhombisa ukuthuthuka emaswini akhona esilawuli esincishisiwe. Deur arbitrêre kompressiegewigte toe te laat, word daar aangetoon dat kompressiewe skikkings verbeter op bestaande verminderde-beheertegnieke. Deur arbitrêre kompressiegewigte toe te laat, word daar getoon dat kompressiewe reekse bestaande verminderde-beheer tegnieke verbeter. Ka go dumelela dikala tša boima bja kgatelelo tšeo di sa kgethego, di-array tša kgatelelo di laetšwa go kaonafala godimo ga mekgwa yeo e lego gona ya taolo ye e fokoditšwego. Ka go dumelela mekgwatlhamo ya go pitlaganya ye e sa kgethogelwago, diphaphathi tša go pitlaganya di bontšhitšwe go kaonafatša mekgwa ya taolo ye e fokotšegilego. Ka go dumelela boima bja kgatelelo bja go hloka kgapeletšo, mananeokabo a kgatelelo a laetšwa go kaonafatša mekgwa ya bjale ya taolo ye nnyane. Ngokuvumela izisindo zokuminyanisa ezingahleliwe, izinhlu zokuminyanisa zibonakala zithuthukisa izindlela ezikhona zokulawula ezincishisiwe. Ngokuvumela izisindo zokucindezela ezingahleliwe, ama-array acindezelayo aboniswa ukuthuthukisa ezinhlelweni ezikhona zokulawula ezinciphile. Ngokuvumela izisindo zokucindezela ngokwemvelo, imininingo yokucindezela iboniswe ukuthuthukisa amasu akhona okulawula okwehlisiwe. +283 Electrical Electronic and Computer Engineering A feed network consisting of interconnected couplers and fixed phase shifters is proposed, enabling the implementation of compressive arrays in microwave hardware. n Voernetwerk wat uit onderling gekoppelde koppelaars en vaste faseverskuiwings bestaan, word voorgestel, wat die implementering van kompressiewe rangskikkings in mikrogolfhardeware moontlik maak. Neteweke ya phepo yeo e bopilwego ka di-coupler tše di kgokagantšwego le di-shifters tša kgato tše di sa fetogego e šišintšwe, yeo e kgontšhago go tsenywa tirišong ga dihlopha tša go gatelela ka gare ga didirišwa tša microwave. Isiphakeli sohleloxhumano esiqukethe okubili okuhlangene kanye nezisusi zesigaba esingaguquki kuphakanyisiwe, okunika amandla ekutheni kuqaliswe amaqoqo aminyene engxenyenizakhi zesiqoqelalwazi yegagasi lomoya elincane. Kuhlongozwa uhleloxhumano oluphakela izixhumanizi ezihlangene kanye nezisusi zesigaba esingaguquki, okwenza kusebenze amaqoqo aminyene engxenyenizakhi zesiqoqelalwazi semisebe emncane. 'n Voedingsnetwerk wat bestaan uit onderling gekoppelde koppelaars en vaste faseverskuiwers word voorgestel, wat die implementering van kompressiewe skikkings in mikrogolfhardeware moontlik maak. 'n Voedingsnetwerk bestaande uit gekoppelde koppelings en vaste faseverskuiwers word voorgestel, wat die implementering van kompressiewe reekse in mikrogolfhardeware moontlik maak. Go šišinywa marangrang a phepelo ao a bopšago ke dikgokaganyi tše di kgokagantšwego le diphetola-motheo tša mothala tše di sa fetogego, go kgontšha tsenyo tša dihlopha tša kgatelelo ka gare ga hardware ya microwave. Go šišinywa netweke ya phepo yeo e bopilwego ka dihlakahlakano tše di kgokaganego le di-phase shifter tše di sa fetogego, e dumelela tshepedišo ya di-compressive arrays mo didirisišong tša microwave. Go šišinywa gore go hlangwe kgokagano ya kabo ya dijo ye e nago le dikopelana tše di kgokagantšwego le ditšhiftara tša go fetoša magato tše di beilwego, go kgontšha go tsenywa tirišong ga mananeo a kompreshifi ka go didirišwa tša maekhrothefoune. Kuhlongozwa inethiwekhi yokudla equkethe ama-coupler axhumene kanye nama-phase shifter angaguquki, okwenza ukusetshenziswa kwama-array acindezelayo ku-microwave hardware. Kuhlongozwa inethiwekhi yokuphakela equkethe ama-coupler axhunywe kanye nabashintshi besigaba esinqunyiwe, okuvumela ukusetshenziswa kwama-compressive arrays kumishini ye-microwave. Inethiwekhi yokondla equkethe izihlanganisi ezixhunyiwe kanye nama-phase shifters aqondiwe ehlongozwayo, eyenza ukuba kusetshenziswe imininingo yokucindezela kwi-microwave hardware. +284 Computer Science An Analysis of Parameter Control Mechanisms for the Particle Swarm Optimization Algorithm n Ontleding van parameterbeheermeganismes vir die deeltjieswermoptimiseringsalgoritme n Ontleding van parameterbeheermeganismes vir die partikelswermoptimiseringsalgoritme Tshekatsheko ya Mekgwa ya Taolo ya Paramethara ya Algorithm ya Dikarolwana tša Sehlopha tšeo di šomago gabotse Uhlaziyo lwenqubo yokulawula ipharamitha yendlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu Ukuhlaziywa Kwezindlela Zokulawula Imikhawulo ye-Algorithm Yokwenziwa Ngcono Yezinhlayiya Zeqoqo 'n Analise van Parameterbeheermeganismes vir die Deeltjieswermoptimaliseringalgoritme 'n Ontleding van Parameterbeheermeganismes vir die Partikelswermoptimaliseringsalgoritme Tshekatsheko ya Mekgwa ya Taolo ya Dipharamaitha ya Algorithimo ya Optimization ya Mohlala wa Dinonyana Tlhatlhobo ya Mešomo ya Taolo ya Dipharametara bakeng sa Mokgwa wa Tlhopho ya Dikolopong tša Tšhwara. Tshekatsheko ya Mekgwa ya Taolo ya Methopo ya Dikarolwana tša go Fapafapana Ukuhlaziywa Kwezindlela Zokulawula Ipharamitha Ze-Algorithm Yokuthuthukisa Isixuku Sezinhlayiyana Ukuhlaziywa Kwezindlela Zokulawula Amapharamitha Kuhlelo Lokusebenza Lokwenza Ngcono I-Particle Swarm Algorithm Ukuhlaziywa Kwendlela Yokulawula Imingcele Ye-Particle Swarm Optimization Algorithm +285 Computer Science The particle swarm optimization (PSO) algorithm is a stochastic, population-based optimization technique influenced by social dynamics. Die deeltjieswermoptisering (PSO) algoritme is 'n stogastiese, bevolkingsgebaseerde optimiseringstegniek wat deur sosiale dinamika beïnvloed word. Die partikelswermoptisering (PSO) algoritme is 'n stogastiese, bevolkingsgebaseerde optimiseringstegniek wat deur sosiale dinamika beïnvloed word. Dikarolwana tša sehlopha (PSO) tša algoritheme ke stochastic ( di kopantšwefela ntle le go latela mokgwa o rilego) , tšeo di theilwego thekiniking ya setšhaba ya go šoma gabotse ya doš hlohleletšwa ke mafolofolo leagong. Indlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu iyisu lokuthola isixazululo esingcono kakhulu elingahlelekile, elibhekiswe esibalweni sabantu elithonyelwa amandla ezenhlalakahle. I-algorithm yezindlela zokwenza ngcono zoquqaba lwezinhlayiya (i-PSO) yisu lokwenza iphethini engahle ihlaziywe ngokwezibalo (stochastic), esekelwe esibalweni sabantu esithonywa ukuguquka komphakathi. Die deeltjieswermoptimering (DSO) algoritme is 'n stogastiese, populasie-gebaseerde optimeringstegniek beïnvloed deur sosiale dinamika. Die deeltjieswerm-optimaliseringsalgoritme (PSO) is 'n stogastiese, bevolking-gebaseerde optimaliseringstegniek wat deur sosiale dinamika beïnvloed word. Algoritimo ya go kaonafatša mohlape wa dikarolwana (PSO) ke mokgwa wa go kaonafatša wa stochastic, wo o theilwego godimo ga setšhaba wo o hlohleleditšwego ke maatla a tša leago. Lenaneo la go kgetholla ka go šomiša dihlopha tša disele (PSO) ke mokgwa wa go kgetholla o theilwego godimo ga dipalopalo, o amilwego ke mekgwa ya setšhaba. Alkorithime ya koketšo ya sehlopha sa dikarolwana (PSO) ke mokgwa wa koketšo ya go se fetoge wo o theilwego go bakgathatema wo o huetšwago ke maemo a tša leago. I-algorithm ye-particle swarm optimization (PSO) iyindlela yokuthuthukisa engahleliwe, esekelwe kubantu, ethonywe yizici zenhlalo. I-algorithm ye-particle swarm optimization (PSO) iyindlela yokwenza ngcono engahleliwe, esekelwe kubantu enomthelela kumandla omphakathi. I-algorithm ye-particle swarm optimization (i-PSO) iqhinga lokuthuthukisa elisekelwe esintwini elithonywa ukuguquguquka kwezenhlalo. +286 Computer Science This investigation provides strong empirical evidence that the best values to employ for the PSO control parameters change over time. Hierdie ondersoek verskaf sterk empiriese bewyse dat die beste waardes om te gebruik vir die PSO beheer parameters verander met verloop van tyd. Die navorsing verskaf sterk empiriese bewyse dat die beste waardes om te gebruik vir die PSO beheer parameters verander met verloop van tyd. Nyakišišo ye e fa bohlatse bjo bo tiilego bja diphihlelelo bja gore dikelo tše kaone tšeo di swanetšego go thwalwa bakeng sa ditekanyetšo tša taolo ya PSO di fetoga ge nako e dutše e eya. Lolu phenyo luhlinzeka ngobufakazi obuphathelene namaqiniso namava okuthi amanani amahle kakhulu okusetshenziselwa amapharamitha okulawula inhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu ayaguquka ngokuhamba kwesikhathi. Lolu phenyo luhlinzeka ngobufakazi obuqinile bokuthi amanani angcono kakhulu angalawula ukuguquka kwemikhawulo ye-PSO ngokuhamba kwesikhathi. Hierdie ondersoek verskaf sterk empiriese bewyse dat die beste waardes om te gebruik vir die PSO-beheerparameters oor tyd verander. Hierdie ondersoek verskaf sterk empiriese bewyse dat die beste waardes om vir die PSO-beheerparameters te gebruik oor tyd verander. Nyakišišo ye e fana ka bohlatse bjo bo tiilego bja maleba gore boleng bjo bo kaone bja go šomišwa go dipharamente tša taolo ya PSO bo a fetoga ge nako e dutše e eya. Nyakišišo ye e fana ka bohlatse bjo bo tiilego bja dinyakišišo tša tlhalošo gore boleng bjo bobotse bja go šomišwa bakeng sa dipharametere tša taolo ya PSO bo fetoga ka nako. Dinyakišišo tše di fana ka bohlatse bjo maatla bja gore boleng bjo bokaone bjo bo ka šomišwago go mellwane ya taolo ya PSO bo a fetoga ge nako e dutše e sepela. Lolu phenyo lunikeza ubufakazi obuqinile obusekelwe ocwaningweni bokuthi amanani amahle kakhulu okumele asetshenziswe kumapharamitha okulawula i-PSO ayashintsha ngokuhamba kwesikhathi. Lolu cwaningo lunikeza ubufakazi obuqinile obusekelwe ezibalo bokuthi amanani angcono kakhulu okufanele asetshenziswe kumapharamitha okulawula i-PSO ayashintsha ngokuhamba kwesikhathi. Lolu phenyo luveza ubufakazi obunamandla bokuthi amanani angcono kakhulu okufanele asetshenziselwe imingcele yokulawula ye-PSO ayashintsha ngokuhamba kwesikhathi. +287 Computer Science Finally, this thesis proposes novel PSO variants inspired by results of the aforementioned studies. Ten slotte stel hierdie proefskrif nuwe PSO-variante voor wat geïnspireer is deur resultate van die voorgenoemde studies. Sa mafelelo, thesese ye e šišinya diphetogo tša PSO tše mpšha tšeo di hlohleleditšwego ke dipoelo tša dinyakišišo tšeo di boletšwego peleng. Okokugcina, lo mbhalo wocwaningo uphakamisa inhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu eyahlukene yenoveli egqugquzelwa imiphumela yemibhalo yocwaningo eshiwo ngaphambilini. Okokugcina, le thesisi iphakamisa izinhlobo ze-PSO ezigqugquzelwa imiphumela yocwaningo olushiwo ngaphambilini. Ten slotte stel hierdie tesis nuwe PSO-variante voor wat geïnspireer is deur die resultate van die voorgenoemde studies. Uiteindelik stel hierdie tesis nuwe PSO-variante voor wat geïnspireer is deur resultate van die voormelde studies. Mafelelong, thesis ye e šišinya diphetogo tše difsa tša PSO tšeo di hlohleleditšwego ke dipoelo tša dinyakišišo tše di boletšwego ka godimo. La bofelo, tese ye e šišinya diphetogo tše diswa tša PSO tšeo di tutuetšwego ke diphetho tša dinyakišišo tšeo di boletšwego ka godimo. Sa mafelelo, thesese ye e šišinya mehuta ye meswa ya PSO ye e hlohleletšwago ke dipoelo tša dinyakišišo tšeo di boletšwego ka mo godimo. Ekugcineni, le thesis iphakamisa izinhlobo ezintsha ze-PSO ezigqugquzelwe imiphumela yezifundo ezishiwo ngenhla. Ekugcineni, lo mqulu uphakamisa izinhlobo ezintsha ze-PSO ezigqugquzelwe yimiphumela yezifundo ezishiwo ngenhla. Ekugcineni, lesi sihloko siphakamisa izinhlobo ze-PSO ezinoveli eziphefumulelwe yimiphumela yezingcwaningo ezingenhla. +288 Computer Science It has been shown that the performance of the PSO algorithm can be greatly improved if the control parameters are appropriately tuned. Daar is gewys dat die werkverrigting van die PSO-algoritme aansienlik verbeter kan word as die beheerparameters toepaslik ingestel is. Go bontšhitšwe gore tshepedišo ya algorithm ya PSO e ka kaonafatšwa kudu ge ditekanyetšo tša taolo di beakantšwe ka tshwanelo. Sekukhonjisiwe ukuthi ukusebenza kwendlela yokwenza yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu kungathuthukiswa kakhulu uma amapharamitha alawulayo eqondiswe ngokufanele. Kuboniswe ukuthi ukusebenza kwe-algorithm ye-PSO kungathuthukiswa kakhulu uma imikhawulo yokulawula ilungiswe ngokufanele. Daar is bewys dat die werkverrigting van die PSO-algoritme aansienlik verbeter kan word indien die beheerparameters toepaslik ingestel word. Daar is getoon dat die prestasie van die PSO-algoritme aansienlik verbeter kan word as die beheerparameters gepas ingestel word. Go laeditšwe gore tshepetšo ya algorithm ya PSO e ka kaonafatšwa kudu ge e ba dipharametara tša taolo di beakanywa gabotse. Go bontšhitšwe gore tshepetšo ya lenaneo la PSO e ka kaonafatšwa kudu ge dipharametere tša taolo di lokišitšwe gabotse. Go laeditšwe gore go šoma ga PSO ya alkorithime go ka kaonafatšwa kudu ge e le gore dintlha tša taolo di beakanyetšwa ka maleba. Sekuvele ukuthi ukusebenza kahle kwe-algorithm ye-PSO kungathuthukiswa kakhulu uma amapharamitha okulawula elungiselelwe ngendlela efanele. Kubonisiwe ukuthi ukusebenza kwe-algorithm ye-PSO kungathuthukiswa kakhulu uma izilawuli zilungiswa kahle. Kuboniswe ukuthi ukusebenza kwe-algorithm ye-PSO kungathuthukiswa kakhulu uma imingcele yokulawula ilungiswe ngendlela efanele. +289 Computer Science However, the tuning of control parameter values has traditionally been a time-consuming, empirical process followed by statistical analysis. Die instelling van beheerparameterwaardes was egter tradisioneel 'n tydrowende, empiriese proses gevolg deur statistiese ontleding. Die instel van beheerparameterwaardes is egter tradisioneel 'n tydrowende, empiriese proses gevolg deur statistiese ontleding. Le ge go le bjalo, go beakanya dikelo tša paramethara ya taolo ka setšo e bile tshepedišo yeo e tšeago nako, tshepetšeo yeo e itemogelwago yeo e latelwago ke tshekatsheko ya dipalopalo. Nokho, ukuqondiswa kwamanani epharamitha elawulayo imvamisa kuba inqubo enokudla isikhathi, esebenzisa amaqiniso namava elandelwa uhlaziyo lwezibalo. Nokho-ke, ukulungiswa kwamanani emikhawulo elawulayo imvamise ukuba inqubo edla isikhathi, esebenzisa amaqiniso elandelwa ukuhlaziya izibalo. Die instelling van beheerparameterwaardes was egter tradisioneel 'n tydrowende, empiriese proses gevolg deur statistiese analise. Die instelling van beheerparameterwaardes was egter tradisioneel 'n tydrowende, empiriese proses gevolg deur statistiese ontleding. Le ge go le bjalo, go beakanya boleng bja dipharamaitha tša taolo ka setšo e be e le tshepetšo yeo e jago nako, ya boitemogelo yeo e latelwago ke tshekatsheko ya dipalopalo. Le fa go ntse bjalo, go beakanya ga dipharametere tša taolo e bile mohuta wa mekgwa wa go tšea nako e telele, wa maitekelo a go latela ka tshekatsheko ya dipalopalo. Le ge go le bjale, go beakanya boleng bja mellwane ya taolo ka tlwaelo e bile tshepedišo ya go ja nako, ya go dira diteko tšeo di latelwago ke tshekatsheko ya dipalopalo. Nokho, ukulungiswa kwamanani wepharamitha yokulawula ngokwesiko kube yinqubo edla isikhathi, eyenziwa ngokuqagela kulandele ukuhlaziywa kwezibalo. Nokho, ukulungiswa kwamagugu wezilawuli bekulokhu kuyinqubo edla isikhathi, eyenziwa ngokuhlola, elandelwa ukuhlaziywa kwezibalo. Nokho, ukulungisa amanani epharamitha yokulawula bekulokhu kuyinqubo ethatha isikhathi eside elandelwa ukuhlaziya kwezibalo. +290 Computer Science Furthermore, ideal values for the control parameters may be time-dependent; parameter values that lead to good performance in an exploratory phase may not be ideal for an exploitative phase. Verder kan ideale waardes vir die beheerparameters tydafhanklik wees; parameterwaardes wat lei tot goeie prestasie in 'n verkennende fase is dalk nie ideaal vir 'n ontginningsfase nie. Go feta fao, dikelo tša maleba tša ditekanyetšo tša taolo di ka ithekga ka nako; dikelo tša paramethara tšeo di lebišago go tshepedišo ye botse mo legatong la go utolla di ka no se be tše di loketšego kgato ya go nyakišiša. Ngaphezu kwalokhu, amanani afanelekile amapharamitha okulawula angancika esikhathini; amanani amapharamitha aholela ekusebenzeni okuhle esigabeni sokuhlola angangasifanela isigaba esixhaphazayo. Ngaphezu kwalokhu, amanani afanelekile emikhawulo yokulawula angancika esikhathini; amanani emikhawulo aholela ekusebenzeni okuhle esigabeni sokuhlola esingasifanela isigaba esixhaphazayo. Verder, ideale waardes vir die beheerparameters mag tyd-afhanklik wees; parameterwaardes wat lei tot goeie prestasie in 'n verkennende fase mag nie ideaal wees vir 'n uitbuitende fase nie. Verder kan ideale waardes vir die beheerparameters tydafhanklik wees; parameterwaardes wat tot goeie prestasie in 'n verkennende fase lei, mag dalk nie ideaal wees vir 'n uitbuitende fase nie. Go feta fao, boleng bjo bo swanetšego bja dipharamaitha tša taolo bo ka ba bo ithekgile ka nako; boleng bja pharamaitha bjoo bo ka hlotšago tshepetšo ye botse mo legatong la go nyakišiša bo ka no se be bjo bo swanetšego mo legatong la go diriša. Gape, dikgopolo tše di lokilego tša dipharametara tša taolo di ka ba tša ithekgwa ka nako; boleng bja dipharametara bjo bo etelelago pele go tšweletšeng gabotse mo nakong ya dinyakišišo bo ka se be bjo bo lokilego mo nakong ya poelo. Godimo ga fao, boleng bja tlwaelo bja dintlha tša taolo bo ka ithekga ka nako; boleng bja dintlha bjo bo feletšago ka phethagatšo ye botse ka legatong la go lekola di ka no se be bjo bo tlwaelegilego go legato la go šomiša tšhelete. Ngaphezu kwalokho, amanani afanele ezilinganiso zokulawula angase ancike esikhathini; amanani ezilinganiso aholela ekusebenzeni okuhle esigabeni sokuhlola angase angabi afanele esigabeni sokuxhaphaza. Ngaphezu kwalokho, amanani afanele wezilawuli angase ancike esikhathini; amanani ezilawuli aholela ekusebenzeni okuhle esigabeni sokuhlola angase angabi afanele esigabeni sokusebenzisa. Ngaphezu kwalokho, amanani afanelekile emingcele yokulawula angase ancike ngesikhathi; amanani emingcele aholela ekusebenzeni kahle esigabeni sokuhlola angase angabi angcono kakhulu esigabeni sokuxhaphaza. +291 Computer Science Self-adaptive algorithms eliminate the need to tune parameters in advance, while also providing real-time behaviour adaptation based on the current problem. Selfaanpasbare algoritmes skakel die behoefte uit om parameters vooraf in te stel, terwyl dit ook intydse gedragsaanpassing verskaf gebaseer op die huidige probleem. Dialgoritmo tša go itlwaetša di fediša nyakego ya gore ditekanyetšo di beakanywe e sa le pele, mola gape di fana ka tlwaetšo ya boitshwaro bja nako ya nnete yeo e theilwego godimo ga bothata bja bjale. Izindlela zokwenza ezizivumelanisa nesimo ziyasisusa isidingo sokuqondisa amapharamitha ngaphambi kwesikhathi, ekubeni futhi ehlinzeka ukujwayeza kokuziphatha kwangempela okubhekiswe enkingeni yangaleso sikhathi. Ama-algorithms azijwayezayo asusa isidingo sokulungisa imikhawulo phambilini, ngenkathi futhi ehlinzeka ukujwayeza kokuziphatha kwangempela kusukelwa enkingeni yangaleso sikhathi. Selfaanpasbare algoritmes skakel die behoefte uit om parameters vooraf in te stel, terwyl hulle ook intydse gedragsaanpassing bied gebaseer op die huidige probleem. Self-aanpassende algoritmes skakel die behoefte uit om parameters vooraf aan te pas, terwyl dit ook realtydse gedrag aanpassing bied gebaseer op die huidige probleem. Ditsela tša go itlhokomela di fediša tlhokego ya go beakanya dipharametara pele, mola di fana ka peakanyo ya boitshwaro ya nako ya maleba go ya ka bothata bja bjale. Dikgopolo tša go ikamoga di tloša tlhokego ya go lokiša dipharametara pele, gape di fana ka phetogo ya boitshwaro ka nako ya nnete go ya ka bothata bjo bo lego gona. Alkorithime tša go itlwaetša di tloša tlhokego ya go beakanya mellwane e sa le ka pela, mola ka go le lengwe di fana ka tlwaetšo ya maitshwaro ya nako ya makgonthe go lebeletšwe bothata bja bjale. Ama-algorithm azivumelanisa ngokwawo aqeda isidingo sokulungisa amapharamitha kusengaphambili, kuyilapho futhi ehlinzeka ngokuzivumelanisa nokuziphatha ngesikhathi sangempela kususelwa enkingeni yamanje. Ama-algorithm azilungisayo ngokwawo aqeda isidingo sokulungisa izilungiselelo kusengaphambili, kanti futhi ahlinzeka ngokuzivumelanisa kokuziphatha ngesikhathi sangempela ngokusekelwe enkingeni yamanje. Imithetho yokuzivumelanisa nezimo iqeda isidingo sokulungisa imingcele kusengaphambili, iphinde inikeze ukulungisa ukuziphatha kwesikhathi sangempela okusekelwe enkingeni yamanje. +292 Computer Science This thesis first provides an in-depth review of existing self-adaptive particle swarm optimization (SAPSO) techniques. Hierdie proefskrif verskaf eerstens 'n in-diepte oorsig van bestaande self-aanpasbare deeltjieswermoptimisering (SAPSO) tegnieke. Hierdie proefskrif verskaf eerstens 'n in-diepte oorsig van bestaande selfaanpasbare partikelswermoptimisering (SAPSO) tegnieke. Thesese ye e thoma ka go fa tshekatsheko ye e tseneletšego ya dithekniki tše di lego gona tša go itlwaetša dikarolwana tša sehlopha sa go dira gore dilo di šome gabotse (SAPSO). Lo mbhalo wocwaningo uqala uhlinzeke ukubukeza okugcwele kwamasu akhona enhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu azivumelanisa nesimo. Le thesisi iqale inikeze ukubuyekezwa okujulile kwamasu e-SAPSO akhona azijwayeza izinhlayiya zequqaba. Hierdie tesis verskaf eerstens 'n diepgaande oorsig van bestaande self-aanpasbare deeltjieswermoptimaliseringstegnieke (SAPSO). Hierdie tesis bied eers 'n diepgaande oorsig van bestaande self-aanpassende deeltjieswerm-optimering (SAPSO) tegnieke. Theses ye e thoma ka go fa tshekatsheko ya go tsenelela ya mekgwa ye e lego gona ya go itlhama ya particle swarm optimization (SAPSO). Lengwalo le le le thoma ka go fa tshekatsheko e tseneletseng ya mekgwa ya go itlwaetsa ya SAPSO. Thesese ye e thoma ka go fana ka tekodišišo ye e tseneletšego ya dithekniki tša bjale tša koketšo ya sehlopha sa ditharowana tša go itlwaetša (SAPSO). Le thesis iqala ngokunikeza ukubuyekezwa okujulile kwezindlela ezikhona ze-self-adaptive particle swarm optimization (SAPSO). Lo mqulu uqala ngokuhlinzeka ngokubuyekezwa okujulile kwamasu akhona wokuzivumelanisa nezimo we-self-adaptive particle swarm optimization (SAPSO). Lesi sihloko siqale sinikeze ukubuyekezwa okujulile kwamasu akhona e-self-adaptive particle swarm optimization (SAPSO). +293 Computer Science Their ability to attain order-2 stability is examined and it is shown that a majority of the existing SAPSO algorithms are guaranteed to exhibit either premature convergence or rapid divergence. Hulle vermoë om orde-2-stabiliteit te bereik word ondersoek en dit word aangetoon dat 'n meerderheid van die bestaande SAPSO-algoritmes gewaarborg is om óf voortydige konvergensie óf vinnige divergensie te toon. Bokgoni bja tšona bja go fihlelela go tsepama ga taelo-2 bo a hlahlobja gomme go bontšhwa gore bontši bja dialgorithemo tša SAPSO tše di lego gona di kgonthišeditšwe go bontšha e ka ba go kopana pele ga nako goba go arogana ka lebelo. Ukwazi kwawo ukuthola ukusimama kohlelo lwesi-2 kuyahlolwa futhi kuyakhonjiswa ukuthi iningi lezindlela zokwenza zenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu ezivumelanisa nesimo ziqinisekisiwe ukukhombisa ukuhlangana okwenzeka ngaphambi kwesikhathi noma ukwahlukana okusheshayo. Ikhono lawo lokuthola ukuzinza kwe-oda yesi-2 liyahlolwa futhi kuboniswa ukuthi iningi lama-algorithm akhona e-SAPSO aqinisekisiwe ukukhombisa ukuhlangana ngaphambi kwesikhathi noma ukwehlukana okusheshayo. Hul vermoë om orde-2 stabiliteit te bereik word ondersoek en daar word aangetoon dat die meeste van die bestaande SAPSO-algoritmes gewaarborg is om óf voortydige konvergensie óf vinnige divergensie te toon. Hul vermoë om orde-2 stabiliteit te bereik, word ondersoek en daar word getoon dat 'n meerderheid van die bestaande SAPSO-algoritmes gewaarborg is om óf voortydige konvergensie óf vinnige divergensie te toon. Bokgoni bja bona bja go fihlelela go ya ka tatelano ya botsitso bja bobedi bo a hlahlobja gomme go laetšwa gore bontši bja dialgoritimo tša SAPSO tšeo di lego gona di kgonthišeditšwe go laetša go kopana ga pele ga nako goba go arogana ka bjako. Bokgoni bja bona bja go fihlelela botsitso bja maemo a mabedi bo lekodišiwa gomme go bontšhwa gore bontši bja dipholisi tša SAPSO tšeo di lego gona di tiišetšwa go bontšha e ka ba go kopana pele ga nako goba go phatlalala ka lebelo. Bokgoni bja tšona bja go fihlelela go maatlafala ga tatelanyo ya-2 bo a hlahlobilwe gomme gwa laetšwa gore bontši bja dialkorithimi tša SAPSO tša bjale di tiišeleditšwe gore di tla bontšha kopano ya peleng goba go arogana ka lebelo. Ukukwazi kwabo ukuzuza ukuzinza kwe-oda-2 kuyahlolwa futhi kuyakhonjiswa ukuthi iningi lama-algorithm e-SAPSO akhona aqinisekisiwe ukuthi azobonisa ukuhlangana ngaphambi kwesikhathi noma ukuhlukana okusheshayo. Kuhlolwa ikhono labo lokuzuza ukuzinza kwe-oda-2 futhi kukhonjiswa ukuthi iningi lama-algorithms e-SAPSO akhona aqinisekisiwe ukuthi azoveza ukuhlanganiswa kwangaphambi kwesikhathi noma ukuhlakazeka okusheshayo. Amandla abo okuzuza ukuzinza kokuhleleka-2 ayahlolwa futhi kuboniswa ukuthi iningi lama-algorithms akhona e-SAPSO aqinisekisiwe ukuthi azokhombisa ukuhlangana ngaphambi kwesikhathi noma ukuhluka ngokushesha. +294 Computer Science A further investigation focusing on inertia weight control strategies demonstrates that none of the examined techniques outperform a static value. 'n Verdere ondersoek wat op traagheidgewigbeheerstrategieë fokus, toon dat geen van die ondersoekte tegnieke 'n statiese waarde oortref nie. n Verdere ondersoek wat op traagheidgewigbeheerstrategieë fokus, toon dat nie een van die ondersoekte tegnieke 'n statiese waarde oortref nie. Nyakišišo ye nngwe yeo e lebeletšego kudu maano a taolo ya boima bja go se šome e laetša gore ga go le e tee ya dithekniki tše di hlahlobjago yeo e fetago boleng bja go se fetoge. Uphenyo oluqhubekayo olugxile emaswini ahleli nje okulawula isisindo lukhombisa ukuthi kula masu ahloliwe alikho nelilodwa eledlula inani elimileyo. Uphenyo oluqhubekayo olugxile emaswini okulawula isisindo sokungenzi lutho lukhombisa ukuthi awekho amasu ahloliwe adlula inani elimile. 'n Verdere ondersoek wat fokus op traagheidsgewigbeheerstrategieë demonstreer dat nie een van die ondersoekte tegnieke 'n statiese waarde oortref nie. 'n Verdere ondersoek wat fokus op traagheidsgewigbeheerstrategieë toon dat geen van die ondersoekte tegnieke 'n statiese waarde oortref nie. Nyakišišo ya go ya pele yeo e lebelelago kudu maano a taolo ya boima bja go se šuthe e laetša gore ga go le o tee wa mekgwa yeo e hlahlobilwego wo o phagamago boleng bja go se fetoge. Nyakišišo ye nngwe yeo e nepišitšwego go mekgwa ya taolo ya boima bja inertia e bontšha gore ga go na ye nngwe ya mekgwa yeo e hlahlobilwego e fetago boleng bjo bo sa fetogego. Dinyakišišo tše dingwe tše di lebeletšego kudu mekgwa ya taolo ya boima bja go se fetoge di laetša gore ga go na le mekgwa ye e lekotšwego ye e šomago bokaone go feta boleng bja go se fetoge. Olunye uphenyo olugxile emaqhingeni okulawula isisindo se-inertia lubonisa ukuthi alikho nelilodwa iqhinga elihlolwe elidlula inani elimile. Uphenyo oluqhubekayo olugxile kumasu okulawula isisindo sokunganyakazi lubonisa ukuthi akukho nanye yezindlela ezihloliwe edlula inani elingaguquki. Olunye uphenyo olugxile kumasu okulawula isisindo se-inertia lukhombisa ukuthi awekho kulawa maqhinga ahlolwe adlula inani elingaguquki. +295 Computer Science This thesis then investigates the performance of a wide variety of PSO parameter configurations, thereby discovering regions in parameter space that lead to good performance. Hierdie proefskrif ondersoek dan die werkverrigting van 'n wye verskeidenheid PSO-parameterkonfigurasies, en ontdek sodoende streke in parameterruimte wat tot goeie prestasie lei. Die proefskrif ondersoek dan die werkverrigting van 'n wye verskeidenheid PSO-parameterkonfigurasies, en ontdek sodoende streke in parameterruimte wat tot goeie prestasie lei. Thesese ye e gona e nyakišiša tshepedišo ya mehutahuta ya dipeakanyo tša paramethara ya PSO, ka go realo e utolla dilete ka sebakeng sa paramethara tšeo di lebišago go tshepedišo ye botse. Ngakho-ke lo mbhalo wocwaningo uphenya ukusebenza kwenqwaba yezinhlelo ezinhlobonhlobo zepharamitha yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu, ngaleyo ndlela kutholakala izindawo endaweni yepharamitha eziholela ekusebenzeni okuhle. Le thesisi ibe isiphenya ukusebenza kwezinhlobonhlobo zokuma kwemikhawulo ye-PSO, ngaleyo ndlela ithola izifunda esikhaleni somkhawulo eziholela ekusebenzeni okuhle. Hierdie tesis ondersoek dan die prestasie van 'n wye verskeidenheid PSO-parameterkonfigurasies, en ontdek sodoende gebiede in die parameterruimte wat tot goeie prestasie lei. Hierdie tesis ondersoek dan die prestasie van 'n wye verskeidenheid PSO parameterkonfigurasies, en ontdek sodoende gebiede in die parameter-ruimte wat tot goeie prestasie lei. Thesesi ye e nyakišiša tshepetšo ya mekgwa ya go fapafapana ya peakanyo ya dipharamaitha tša PSO, gomme ka go dira bjalo e utolla mafelo a sebaka sa dipharamaitha ao a hlohleletšago tshepetšo ye botse. Ka morago, mošomo wo o nyakišiša tshebetšo ya diphetogo tša dipharametere tša PSO tše di fapafapanego, ka go realo o utolla mafelo a mafelo a dipharametere ao a hlolago tshebetšo ye botse. Thesene ye go tloga fao e nyakišiša ka ga go phethagatšwa ga mehutahuta ya dipeakanyo tša mellwane ya PSO, go realo e utolla dilete ka gare ga mellwane yeo e feletšago ka phethagatšo ye kaone. Le thesis ke iphenya ngokusebenza kwezinhlobonhlobo eziningi zokucushwa kwamapharamitha e-PSO, ngaleyo ndlela ithole izindawo endaweni yamapharamitha eziholela ekusebenzeni okuhle. Lo msebenzi ucwaninga ukusebenza kwezinhlobonhlobo eziningi zokulungiselelwa kwepharamitha ye-PSO, ngaleyo ndlela uthola izindawo esikhaleni sepharamitha eziholela ekusebenzeni okuhle. Lesi sihloko siphenya ukusebenza kwezinhlobonhlobo zamapharamitha e-PSO, ngaleyo ndlela sithole izifunda endaweni yamapharamitha eziholela ekusebenzeni kahle. +296 Electrical Electronic and Computer Engineering The role of the reference source in improving the CIE colour-rendering index for visual perception optimisation Die rol van die verwysingsbron in die verbetering van die CIE-kleurweergawe-indeks vir visuele persepsie-optimisering Die rol van die verwysingsbron in die verbetering van die CIE-kleurweergawe-indeks vir visuele persepsie-optimisering Karolo ya mothopo wa tšhupetšo kaonafatšong ya tšhupamabaka ya go tšweletša mebala ya CIE bakeng sa go dira gore temogo ya pono e šome gabotse Indima yomthombo womsuka ekuthuthukiseni i-CIE yenkomba yesinikezambala yenhlayiya yoluquqaba yokuthola isixazululo esingcono kakhulu yokuqonda lokho okubonakalayo Indima yomthombo wokubhekisela ekuthuthukiseni inkomba yesinikeza-mbala ye-CIE yokukhulisa ukubona kangcono. Die rol van die verwysingsbron in die verbetering van die CIE kleurweergawe-indeks vir visuele persepsie-optimering. Die rol van die verwysingsbron in die verbetering van die CIE-kleurweergawesindeks vir visuele persepsie-optimalisering. Tema ya mothopo wa ditšhupetšo go kaonafatša lenaneo la CIE la go neela mmala bakeng sa go beakanya gabotse kwešišo ya pono. Karolo ya mothopo wa tshekatsheko go kaonafatša seelo sa CIE sa go bontšha mebala bakeng sa tlhabollo ya pono. Tema ye e kgathwago ke mothopo wa tšhupetšo go kaonafatšeng ga intekse ya kabo ya mebala ya CIE go kaonafatša kwešišo ya seemo sa go bonwa Indima yomthombo wenkomba ekuthuthukiseni inkomba yokunikezwa kombala ye-CIE ukuze kuthuthukiswe ukubona ngamehlo. Indima yomthombo oyireferensi ekuthuthukiseni inkomba yokubuyiselwa kombala ye-CIE yokwenza ngcono ukubonwa ngeso lengqondo. Iqhaza lomthombo wokubhekisela ekuthuthukiseni inkomba yokunikeza umbala ye-CIE yokuthuthukiswa kwendlela yokubona. +297 Electrical Electronic and Computer Engineering The technology for the measurement of colour-rendering and colour quality is not new, but many parameters related to this issue are currently changing. Die tegnologie vir die meting van kleurweergawe en kleurkwaliteit is nie nuut nie, maar baie parameters wat met hierdie kwessie verband hou, verander tans. Theknolotši ya kelo go tšweletša mebala le boleng bja mebala ga se ye mpsha, eupša ditekanyetšo tše ntši tše di amanago le taba ye ga bjale di a fetoga. Ubuchwepheshe bokukala isinikezambala kanye nezingabunjalo lombala akuyona into entsha, kodwa amapharamitha amaningi ahlobene nale nkinga aseyaguquka njengamanje. Ubuchwepheshe bokukala isinikezambala kanye nekhwalithi yombala akuyona into entsha, kodwa imikhawulo eminingi ehlobene nale nkinga isiyaguquka njengamanje. Die tegnologie vir die meting van kleurweergawe en kleurkwaliteit is nie nuut nie, maar baie parameters wat met hierdie kwessie verband hou, is tans besig om te verander. Die tegnologie vir die meting van kleurweergawes en kleurkwaliteit is nie nuut nie, maar baie parameters wat met hierdie kwessie verband hou, verander tans. Theknolotši ya go ela tekanyo ya go bontšha mmala le boleng bja mmala ga se ye mpsha, eupša dipharamaitha tše ntši tše di amanago le taba ye di a fetoga mo nakong ye. Theknolotši ya go lekanya go bonagatša mmala le boleng bja mmala ga se ye mpsha, efela dipharametara tše dintši tše di amanago le taba ye di a fetoga gona bjale. Theknolotši ya go ela go fana ka mebala le boleng bja mebala ga se ye mpsha, eupša dintlha tše ntši tše di amanago le ntlha ye mo lebakeng le di a fetoga. Ubuchwepheshe bokulinganisa ukunikezwa kombala kanye nekhwalithi yombala abubusha, kodwa amapharamitha amaningi ahlobene nalolu daba ashintsha njengamanje. Ubuchwepheshe bokulinganisa ukubonakala kombala kanye nekhwalithi yombala abusha, kodwa izici eziningi ezihlobene nalolu daba ziyaqhubeka zishintsha. Ubuchwepheshe bokulinganisa ukunikezwa kombala kanye nekhwalithi yombala abusha, kodwa imingcele eminingi ehlobene nale nkinga iyashintsha njengamanje. +298 Electrical Electronic and Computer Engineering Therefore, the development of updated measurement methodology also forces a fresh look at functioning and colour perception of the human eye, especially with regard to LEDs. Daarom dwing die ontwikkeling van opgedateerde meetmetodologie ook 'n vars blik op die funksionering en kleurpersepsie van die menslike oog af, veral met betrekking tot LED's. Daarom forseer die ontwikkeling van opgedateerde meetmetodologie ons om opnuut te kyk na die funksionering en kleurpersepsie van die menslike oog af, veral met betrekking tot LED's. Ka go rialo, tlhabollo ya mokgwa wo mpšhafaditšwego wa go kelo gape o gapeletša go lebelela ka bofša go šoma le temogo ya mmala ya leihlo la motho, kudu ge go amana le LEDs. Ngakho-ke, ukuthuthukiswa kwendlela yokwenza yokukala ebuyekeziwe kuphinde kuphoqelele ukubukeka okusha ekusebenzeni nasekuqondeni umbala kwehlo lomuntu, ikakhulukazi maqondana neziguqulagesi. Ngakho-ke, ukuthuthukiswa kwendlela yokwenza yokukala ebuyekeziwe kuphinde kuphoqelele ukubukeka okusha ekusebenzeni nasekuqondeni umbala kwehlo lomuntu, ikakhulukazi maqondana nama-LED. Gevolglik dwing die ontwikkeling van bygewerkte meetmetodologie ook 'n nuwe blik op die funksionering en kleurpersepsie van die menslike oog af, veral met betrekking tot LED's. Daarom dwing die ontwikkeling van bygewerkte meetmetodologie ook 'n vars blik op die funksionering en kleurpersepsie van die menslike oog, veral met betrekking tot LED's. Ka gona, tlhabollo ya mokgwa wa go lekanya wo o hlabollotswego e gapeletša gape go lebeledišiša ka fao leihlo la motho le šomago ka gona le go bona mmala, kudu kudu ge go tla go di-LED. Ka gona, tlhabollo ya mekgwa ya tekanyo e mpsha e gape e gapeletša lebelediši le le mpsha go šoma le go lemoga mebala ga leihlo la motho, kudu ge e le mabapi le di-LED. Ka fao, go hlangwa ga mokgwa wa go lekanya wo o nago le tshedimošo ya bjale le gona go gapeletša tekodišišo ye mpsha ya go šoma le kwešišo ya mebala ya leihlo la motho, kudukudu mabapi le di-LED. Ngakho-ke, ukuthuthukiswa kwezindlela ezintsha zokulinganisa kuphinde kuphoqe ukuthi kubhekisiswe kabusha ukusebenza nokubona imibala kweso lomuntu, ikakhulukazi maqondana nama-LED. Ngakho-ke, ukuthuthukiswa kwendlela yokulinganisa ebuyekeziwe kuphoqa ukubheka kabusha ukusebenza nokubona imibala kweso lomuntu, ikakhulukazi maqondana nama-LED. Ngakho-ke, ukuthuthukiswa kwendlela yokulinganisa ebuyekeziwe kuphinde kuphoqe ukubhekwa okusha kokusebenza kanye nokubona umbala kweso lomuntu, ikakhulukazi mayelana nama-LED. +299 Electrical Electronic and Computer Engineering For this reason, colour perception was investigated, especially with regards to age. Om hierdie rede is kleurpersepsie ondersoek, veral met betrekking tot ouderdom. Ka lebaka le, temogo ya mmala e ile ya nyakišišwa, kudu-kudu mabapi le mengwaga. Ngalesi sizathu, ukuqondwa kombala kuye kwaphenywa, ikakhulukazi maqondana neminyaka. Ngalesi sizathu, ukuqondwa kombala kuye kwaphenywa, ikakhulukazi maqondana neminyaka yobudala. Om hierdie rede is kleurpersepsie ondersoek, veral met betrekking tot ouderdom. Om hierdie rede is kleurpersepsie ondersoek, veral met betrekking tot ouderdom. Ka lebaka le, go ile gwa nyakišišwa ka kwešišo ya mmala, kudu mabapi le mengwaga. Ka lebaka le, go lemoga mebala go ile gwa nyakišišwa, kudu mabapi le mengwaga. Ka lebaka le, go dirilwe diphatišišo ka ga maikutlo a batho ka ga mebala, kudukudu mabapi le mengwaga. Ngenxa yalesi sizathu, ukubona imibala kwaphenywa, ikakhulukazi mayelana nobudala. Ngenxa yalesi sizathu, ukuqonda kombala kwaphenywa, ikakhulukazi maqondana nobudala. Ngenxa yalesi sizathu, umbono wombala waphenywa, ikakhulukazi mayelana neminyaka. +300 Electrical Electronic and Computer Engineering A number of standard methods have been developed and are used by different specialty areas of the lighting industry. 'n Aantal standaardmetodes is ontwikkel en word deur verskillende spesialiteitsareas van die beligtingsbedryf gebruik. Mekgwa ye mmalwa ya maemo e hlamilwe gomme e šomišwa ke mafelo a go fapana a go ikgetha a intasteri ya mabone. Iningi lamasu ajwayelekile asethuthukisiwe futhi asetshenziswa yizindawo zobungcweti ezahlukene zemboni yokukhanyisa. Iningi lezindlela zokwenza ezijwayelekile zakhiwe futhi zisetshenziswa yizindawo zobungcweti ezahlukene zemboni yokukhanyisa. 'n Aantal standaardmetodes is ontwikkel en word deur verskillende spesialiteitsareas van die beligtingsbedryf gebruik. 'n Aantal standaardmetodes is ontwikkel en word deur verskillende spesialiteitsareas van die beligtingsbedryf gebruik. Mekgwa ye mmalwa ye e tlwaelegilego e hlamilwe gomme e šomišwa ke mafapha a go fapana a dišupetši tša kgwebo ya mabonwane. Dintlha tše mmalwa tša mekgwa ya maemo di hlabollotšwe gomme di šomišwa ke mafapha a go fapana a diintasteri tša mabone. Go hlamilwe mekgwa ya motheo ye mmalwa ebile e šomišwa ke makala a go ikgetha a go fapafapana a intasteri ya go fana ka mabone. Izindlela eziningi ezijwayelekile ziye zathuthukiswa futhi zisetshenziswa yizindawo ezihlukene zobuchwepheshe bemboni yokukhanyisa. Izindlela eziningi ezijwayelekile ziye zathuthukiswa futhi zisetshenziswa izindawo ezihlukene zobuchwepheshe embonini yokukhanyisa. Inani lezindlela ezijwayelekile sezikhiwe futhi zisetshenziswa izindawo ezihlukile ezikhethekile zemboni yokukhanyisa. +301 Electrical Electronic and Computer Engineering CIE 13.3 has been the accepted standard implemented by many users and has been used for many years. CIE 13.3 is die aanvaarde standaard wat deur baie gebruikers geïmplementeer is en word al vir baie jare gebruik. CIE 13.3 e bile maemo a amogetšwego ao a phethagaditšwego ke badiriši ba bantši gomme e šomišitšwe mengwaga ye mentši. I-CIE 13.3 yilona zinga elamukelekile elisetshenziswa abasebenzisi abaningi futhi eselisetshenziswe iminyaka eminingi. CIE 13.3 was die aanvaarde standaard wat deur baie gebruikers geïmplementeer is en is al vir baie jare gebruik. CIE 13.3 is die aanvaarde standaard wat deur baie gebruikers geïmplementeer is en is al vir baie jare gebruik. CIE 13.3 e bile tekanyetšo yeo e amogelegago yeo e dirišitšwego ke bašomiši ba bantši gomme e šomišitšwe mengwaga ye mentši. CIE 13.3 e bile maemo a amogetšwego ao a dirilwego ke basebedi ba bantši gomme e šomišitšwe mengwaga ye mentši. CIE 13.3 e bile maemo ao a amogetšwego ao a tsentšwego tirišong ke bašomiši ba bantši ebile e šomišitšwe mengwageng ye mentši. I-CIE 13.3 ibe yindinganiso eyamukelekile esetshenziswe abasebenzisi abaningi futhi isetshenziswe iminyaka eminingi. I-CIE 13.3 ibe yizinga elamukelekile elifakwe abasebenzisi abaningi futhi isetshenziswe iminyaka eminingi. I-CIE 13.3 ibilokhu iyisilinganiso esamukelwe esisetshenziswa abasebenzisi abaningi futhi isetshenziswe iminyaka eminingi. +302 Electrical Electronic and Computer Engineering Light-emitting diode (LED) technology moves at a rapid pace and as this lighting source finds wider acceptance, it appears that traditional colour-rendering measurement methods produce inconsistent results. Ligemitterende diode (LED)-tegnologie beweeg teen 'n vinnige pas en namate hierdie beligtingsbron wyer aanvaarding vind, blyk dit dat tradisionele kleurweergawe-metingsmetodes inkonsekwente resultate lewer. Theknolotši ya diode ya go ntšha seetša (LED) e sepela ka lebelo le legolo gomme ge mothopo wo wa mabone o hwetša kamogelo ye e nabilego, go bonala gore mekgwa ya setšo ya go ela ya go tšweletša mebala e tšweletša dipoelo tše di sa dumelelanego. Ubuchwepheshe besiguqulagesi buhamba ngesivinini esisheshayo futhi njengoba lo mthombo wokukhanyisa uthola ukwamukeleka okubanzi, kubonakala sengathi amasu avamile esikali sesinikezambala akhiqiza imiphumela eguquguqukayo. Ubuchwepheshe besiguqulagesi (i-LED) buhamba ngesivinini esisheshayo futhi njengoba lo mthombo wokukhanyisa uthola ukwamukeleka okubanzi, kubonakala sengathi izindlela ezivamile zokukali isinikezambala zikhiqiza imiphumela eguquguqukayo. Lig-emitterende diode (LED) tegnologie ontwikkel teen 'n vinnige tempo en soos hierdie beligtingsbron wyer aanvaar word, blyk dit dat tradisionele kleurweergawe-metingsmetodes onsamehangende resultate lewer. Liguitstralende diode (LED) tegnologie beweeg teen 'n vinnige pas en soos hierdie beligtingsbron wyer aanvaarding vind, blyk dit dat tradisionele kleurweergawemetodes inkonsekwente resultate lewer. Theknolotši ya di-diode tša go ntšha seetša (LED) e sepela ka lebelo le legolo gomme ge mothopo wo wa go edišetša o amogelwa kudu, go bonala mekgwa ya tlwaelo ya go ela mmala e tšweletša dipoelo tšeo di sa dumellanego. Theknolotši ya lekgema la go ntšha seetša (LED) e tšwela pele ka lebelo le lebotse gomme ge mothopo wo wa mabone o amogelwa ka bophara, go bonagala gore mekgwa ya setšo ya go lekanya go bontšha mebala e tšweletša diphetho tše di sa tswanelanego. Theknolotši ya ditaetaeotšhe tša go ntšha seetša (LED) e sepela ka lebelo gomme ka ge mothopo wo wa seetša o hwetša kamogelo ye kgolo, go bonala o ka re mekgwa ya setlwaedi ya go dira dikelo tša mebala e tšweletša dipoelo tše di thulanago. Ubuchwepheshe be-light-emitting diode (i-LED) buthuthuka ngesivinini esikhulu futhi njengoba lo mthombo wokukhanya utholakala wamukeleka kakhulu, kubonakala sengathi izindlela zokulinganisa ezivamile zokunikeza imibala ziveza imiphumela engaguquki. Ubuchwepheshe be-diode ekhanyisa (LED) buhamba ngesivinini esikhulu futhi njengoba lo mthombo wokukhanyisa uthola ukwamukelwa okubanzi, kubonakala sengathi izindlela zokulinganisa imibala ezivamile zikhiqiza imiphumela engahambisani. Ubuchwepheshe be-Light-emitting diode (LED) buhamba ngesivinini futhi njengoba lo mthombo wokukhanya uthola ukwamukelwa kabanzi, kubonakala sengathi izindlela zesintu zokulinganisa ezinikeza imibala zikhiqiza imiphumela engaguquki. +303 Electrical Electronic and Computer Engineering Practical application of various types of LEDs yielded results that challenged conventional thinking regarding colour quality measurement of light sources. Praktiese toepassing van verskeie tipes LED's het resultate opgelewer wat konvensionele denke ten opsigte van kleurkwaliteitmeting van ligbronne uitgedaag het. Praktiese toepassing van verskeie tipes LED's het resultate opgelewer wat konvensionele denke ten opsigte van kleurkwaliteitmeting van ligbronne bevraagteken het. Tirišo ye e šomago ya mehuta ye e fapanego ya di-LED e ile ya tšweletša dipoelo tšeo di hlohlago kgopolo ye e tlwaelegilego mabapi le go ela boleng bja mmala bja methopo ya seetša. Ukusetshenziswa okunokwenzeka kwezinhlobo ezahlukene zeziguqulagesi kuveze imiphumela ephonsele inselele ekucabangeni kwenjayelo mayelana nokukalwa kwezingabunjalo lombala wemithombo yokukhanya. Ukusetshenziswa okubonakalayo kwezinhlobo ezahlukene ze-LED kuveze imiphumela ephonsele inselele ukucabanga okujwayelekile mayelana nokukalwa kwikhwalithi yombala wemithombo yokukhanya. Praktiese toepassing van verskeie tipes LED's het resultate opgelewer wat konvensionele denke oor kleurkwaliteitmeting van ligbronne uitgedaag het. Praktiese toepassing van verskillende tipes LED's het resultate opgelewer wat die konvensionele denke oor kleurkwaliteitmeting van ligbronne uitgedaag het. Tirišo ya mohuta wa di-LED e tšweleditše dipoelo tšeo di hlohlago kgopolo yeo e tlwaelegilego mabapi le tekanyo ya boleng bja mmala wa methopo ya seetša. Tirišo ya praktikhale ya mehuta e fapafapanego ya di-LED e feditše ka diphetho tšeo di ilego tša phegiša kgopolo ya setlwaedi mabapi le tekanyo ya boleng bja mmala bja mehlodi ya seetša. Tirišo ya makgonthe ya mehuta ye e fapafapanego ya di-LED e tšweleditše dipoelo tšeo di hloilego kgopolo ya tlwaelo mabapi le go ela boleng bja mebala ya methopo ya seetša. Ukusetshenziswa okusebenzayo kwezinhlobo ezahlukene zama-LED kuveze imiphumela eyephula imicabango evamile mayelana nokulinganiswa kwekhwalithi yombala yemithombo yokukhanya. Ukusetshenziswa okusebenzayo kwezinhlobo ezahlukene zama-LED kwaveza imiphumela eyayiphonsela inselelo umqondo ojwayelekile mayelana nokulinganiswa kwekhwalithi yombala yemithombo yokukhanya. Ukusetshenziswa okusebenzayo kwezinhlobo ezihlukahlukene zama-LED kuveze imiphumela eyaphonsela inselelo ukucabanga okuvamile mayelana nesilinganiso sekhwalithi yombala wemithombo yokukhanya. +304 Electrical Electronic and Computer Engineering This study investigates colour perception of human evaluators when applied to the traditional side-by-side booth method and also when applied to a unique double booth with rotating mirror. Hierdie studie ondersoek kleurpersepsie van menslike evalueerders wanneer dit toegepas word op die tradisionele sy-aan-sy stand-metode en ook wanneer dit toegepas word op 'n unieke dubbelhokkie met ʼn roterende spieël. Hierdie studie ondersoek kleurpersepsie van menslike evalueerders wanneer dit toegepas word op die tradisionele sy-aan-sy hokkiemetode en ook wanneer dit toegepas word op 'n unieke dubbelhokkie met ʼn roterende spieël. Thuto ye e nyakišiša temogo ya mmala ya basekaseki ba batho ge e dirišwa mokgweng wa setšo wa lepokisana la go bapelana ka thoko le gape ge e dirišwa leokising la moswananoši la go ba le mahlakore a mabedi la go ba le seipone sa go dikologa. Lo mbhalo wocwaningo uphenya ukuqondwa kombala kwabahlaziyi abangabantu uma kusetshenziswe endleleni yokwenza evamileyo yohlangothi-nohlangothi okuthiwa yi-booth nalapho futhi kusetshenziswe kwi-booth ephindeke kabili eyingqalizivele enesibuko esijikajikayo. Lo mbhalo wocwaningo uphenya ukuqondwa kombala kwabahlaziyi abangabantu uma kusetshenziswe endleleni yokwenza evamileyo yohlangothi-nohlangothi okuthiwa yi-booth uthi kusetshenziswe kwi-booth ephindeke kabili eyingqalizivele enesibuko esijikajikayo. Hierdie studie ondersoek kleurpersepsie van menslike beoordelaars wanneer dit toegepas word op die tradisionele sy-aan-sy hokkie metode en ook wanneer dit toegepas word op 'n unieke dubbelhokkie met 'n roterende spieël. Hierdie studie ondersoek kleurpersepsie van menslike beoordelaars wanneer dit toegepas word op die tradisionele langs-mekaar-hokkie metode en ook wanneer dit toegepas word op 'n unieke dubbele hokkie met 'n roterende spieël. Nyakišišo ye e nyakišiša kwešišo ya mmala ya bahlahlobi ba batho ge e šomišwa go mokgwa wa setšo wa lephephe-ka-lehlakoreng le lengwe le ge e šomišwa go lephephe le le pedi le le ikgethilego leo le nago le seipone seo se dikologago. Thutelo ye e hlahloba kwešišo ya mebala ya bahlahlobi ba batho ge e dirišwa mokgweng wa setso wa diphapoši tše di bapilego le ge e dirišwa phapošing e ikgethileng ya diphapoši tše pedi ka seipone se se dikologago. Dinyakišišo tše di nyakišiša ka ga maikutlo a batho a go lekola mebala ge di dirišetšwa mokgwa wa setša sa go ba le motho ka lehlakoreng le tee le gape ge di dirišetšwa setša sa go swana se nnoši sa go ba le batho ba babedi seo se nago le seipone sa go dikologa. Lolu cwaningo luphenya ngokuqonda kwabahloli abangabantu ngemibala uma kusetshenziswa indlela yendabuko yamagumbi amabili ahlangene futhi nalapho kusetshenziswa igumbi eliyingqayizivele eliphindwe kabili elinesibuko esizungezayo. Ucwaningo lolu luhlola ukuqonda kombala kwabahloli babantu uma kusetshenziswa indlela yendabuko yebhuthi eceleni kwelinye kanye nendlela ehlukile yebhuthi eliphindwe kabili elinengilazi ejikelezayo. Lolu cwaningo luphenya ukuqonda imibala kwababuyekezi babantu uma kusetshenziswa indlela yesintu ye-side-by-side booth futhi nalapho kusetshenziswa i-unique double booth enesibuko esizungezayo. +305 Electrical Electronic and Computer Engineering The reference source consists of an established incandescent lamp. Die verwysingsbron bestaan ​​uit 'n gevestigde gloeilamp. Mothopo wa tšhupetšo o na le lebone leo le hlomilwego la incandescent. Umthombo womsuka uqukethe uhlobo lwelambu elaziwayo okuthiwa yi-incandescent. Umthombo wokubheka uqukethe uhlobo lwelambu elivuthayo. Die verwysingsbron bestaan uit 'n gevestigde gloeilamp. Die verwysingsbron bestaan uit 'n gevestigde gloeilamp. Mohlodi wa ditšhupetšo o bopša ke lebone le le tlwaelegilego la go tuka. Mothopo wa tshekatsheko o bopilwe ka lebone la kgale le le tukago. Mothopo wa boikgakollo o bopilwe ka lebone la go fehlega leo le hlomilwego. Umthombo oyinkomba uqukethe isibani esikhanyayo esisunguliwe. Umthombo wokubhekisela uqukethe isibani esikhanyayo esisunguliwe. Umthombo wokubhekisela unezibani ezivutshiwe. +306 Electrical Electronic and Computer Engineering The test source was assembled using four LEDs with wavelengths spanning the photometric spectrum fairly evenly. Die toetsbron is saamgestel met behulp van vier LED's met golflengtes wat die fotometriese spektrum redelik eweredig oorspan. Die toetsbron is saamgestel met behulp van vier LED's met golflengtes wat die fotometriese spektrum redelik eweredig verteenwoordig. Mothopo wa teko o ile wa kopanywa ka go šomiša di-LED tše nne tšeo di nago le maphoto ao a akaretšago sepektheremo sa (sa kelo ya maatla a seetša) ka go lekana ka toka. Umthombo wokuhlola uhlanganiswe kusetshenziswa iziguqulagesi ezine ezinokuqhelelana kwamaza okugxamalazisa izinhlobonhlobo zesithombe sokulinganisa ngamamitha cishe ngokulinganayo. Umthombo wokuhlola uhlanganiswe kusetshenziswa ama-LED amane anokuqhelelana kwamaza okugxamalazisa izinhlobonhlobo zokulinganisa ukukhanya ngokugqama ngokulinganayo. Die toetsbron is saamgestel deur gebruik te maak van vier LED's met golflengtes wat die fotometriese spektrum redelik eweredig dek. Die toetsbron is saamgestel deur vier LED's te gebruik met golflengtes wat die fotometriese spektrum redelik eweredig dek. Mohlodi wa teko o be o hlophišitšwe go šomišwa di-LED tše nne tša botelele bja maqhubu tšeo di akaretšago spektramo sa photometric ka go lekana. Mohlodi wa teko o be o kgobokeditšwe ka go šomiša di-LED tše nne tšeo di nago le mabakabaka a mabone a pharologanyo a photometric a lekalekanego. Mothopo wa teko o kgobokeditšwe ka go šomiša di-LED tše nne tša boleele bja maphoto bjo bo akaretšago sepektramo sa fothometriki ka tsela ye e lekanego. Umthombo wokuhlola uhlanganiswe kusetshenziswa ama-LED amane anobude begagasi obuhlanganisa i-spectrum ye-photometric ngokulinganayo. Umthombo wokuhlola wahlanganiswa kusetshenziswa ama-LED amane anobude bamaza ahlukahlukene ahlanganisa isibalo sokukhanya ngokulinganayo. Umthombo wokuhlola wahlanganiswa kusetshenziswa ama-LED amane anamagagasi ubude obuhlanganisa ububanzi be-photometric ngokulinganayo. +307 Electrical Electronic and Computer Engineering Recent studies have shown that the anatomy and physiology of the human eye is more complex than formerly accepted. Onlangse studies het getoon dat die anatomie en fisiologie van die menslike oog meer kompleks is as wat voorheen aanvaar is. Dinyakišišo tša morago bjale di bontšhitše gore thulaganyo ya mmele le thulaganyo ya mmele wa leihlo la motho di raragane kudu go feta kamoo di bego di amogelwa ka gona peleng. Imibhalo yocwaningo yakamuva iveze ukuthi isayensi yomumo kanye nefiziyoloji yelihlo lomuntu inkimbinkimbi kakhulu kunalokho okwakwamukeliwe ngaphambilini. Imibhalo yocwaningo yakamuva iveze ukuthi isayensi yomumo kanye nokwakheka kwehlo lomuntu inkimbinkimbi kakhulu kunalokho okwakwamukelwe phambilini. Onlangse studies het getoon dat die anatomie en fisiologie van die menslike oog meer kompleks is as wat voorheen aanvaar is. Onlangse studies het getoon dat die anatomie en fisiologie van die menslike oog meer kompleks is as wat voorheen aanvaar is. Dinyakišišo tša morago bjale di laeditše gore popego le tshepedišo ya leihlo la motho di raragane go feta kamoo go bego go amogelwa peleng. Dinyakišišo tša bjale di bontšhitše gore mekgwa ya mmele le tshepedišo ya leihlo la motho di raraganetše go feta kamoo go bego go amogelwa pele. Dinyakišišo tša bjale di laeditše gore mmele le sebopego sa mmele sa leihlo la motho di hlakahlakane kudu go feta ka fao go bego go dumelwa ka gona nakong ye e fetilego. Ucwaningo lwakamuva luye lwabonisa ukuthi ukwakheka nokusebenza kweso lomuntu kuyinkimbinkimbi kakhulu kunalokho obekwamukelwa ngaphambilini. Izifundo zakamuva zibonise ukuthi isakhiwo nomsebenzi wamehlo omuntu kuyinkimbinkimbi kakhulu kunalokho obekucatshangwa phambilini. Ucwaningo lwakamuva lukhombise ukuthi ukwakheka ngokomzimba kanye nokusebenza komzimba kweso lomuntu kuyinkimbinkimbi kakhulu kunalokho obekucatshangwa ngaphambili.