[
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nकृतॊदकास ते सुहृदं सर्वेषां पाण्डुनन्दनाः\nविदुरॊ धृतराष्ट्रश च सर्वाश च भरत सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 2,
        "text": "तत्र ते सुमहात्मानॊ नयवसन कुरुनन्दनाः\nशौचं निवर्तयिष्यन्तॊ मासम एकं बहिः पुरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 3,
        "text": "कृतॊदकं तु राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम\nअभिजग्मुर महात्मानः सिद्धा बरह्मर्षिसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 4,
        "text": "दवैपायनॊ नारदश च देवलश च महान ऋषिः\nदेवस्थानश च कण्वश च तेषां शिष्याश च सत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 5,
        "text": "अन्ये च वेद विद्वांसः कृतप्रज्ञा दविजातयः\nगृहस्थाः सनातकाः सर्वे ददृशुः कुरुसत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 6,
        "text": "अभिगम्य महात्मानः पूजिताश च यथाविधि\nआसनेषु महार्हेषु विविशुस ते महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 7,
        "text": "परतिगृह्य ततः पूजां तत कालसदृशीं तदा\nपर्युपासन यथान्यायं परिवार्य युधिष्ठिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 8,
        "text": "पुण्ये भागीरथी तीरे शॊकव्याकुल चेतसम\nआश्वासयन्तॊ राजानं विप्राः शतसहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 9,
        "text": "नारदस तव अब्रवीत काले धर्मात्मानं युधिष्ठिरम\nविचार्य मुनिभिः सार्धं तत कालसदृशं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 10,
        "text": "भवतॊ बाहुवीर्येण परसादान माधवस्य च\nजितेयम अवनिः कृत्स्ना धर्मेण च युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 11,
        "text": "दिष्ट्या मुक्ताः सम संग्रामाद अस्माल लॊकभयंकरात\nकषत्रधर्मरतश चापि कच चिन मॊदसि पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 12,
        "text": "कच चिच च निहतामित्रः परीणासि सुहृदॊ नृप\nकच चिच छरियम इमां पराप्य न तवां शॊकः परबाधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 13,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nविजितेयं महीकृत्स्ना कृष्ण बाहुबलाश्रयात\nबराह्मणानां परसादेन भीमार्जुनबलेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 14,
        "text": "इदं तु मे महद दुःखं वर्तते हृदि नित्यदा\nकृत्वा जञातिक्षयम इमं महान्तं लॊभकारितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 15,
        "text": "सौभद्रं दरौपदेयांश च घातयित्वा परियान सुतान\nजयॊ ऽयम अजयाकारॊ भगवन परतिभाति मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 16,
        "text": "किं नु वक्ष्यति वार्ष्णेयी वधूर मे मधुसूदनम\nदवारकावासिनी कृष्णम इतः परतिगतं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 17,
        "text": "दरौपदी हतपुत्रेयं कृपणा हतबान्धवा\nअस्मत्प्रियहिते युक्ता भूयॊ पीडयतीव माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 18,
        "text": "इदम अन्यच च भगवन यत तवां वक्ष्यामि नारद\nमन्त्रसंवरणेनास्मि कुन्त्या दुःखेन यॊजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 19,
        "text": "यॊ ऽसौ नागायुत बलॊ लॊके ऽपरतिरथॊ रणे\nसिंहखेल गतिर धीमान घृणी दान्तॊ यतव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 20,
        "text": "आश्रमॊ धार्तराष्ट्राणां मानी तीक्ष्णपराक्रमः\nअमर्षी नित्यसंरम्भी कषेप्तास्माकं रणे रणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 21,
        "text": "शीघ्रास्त्रश चित्रयॊधी च कृती चाद्भुतविक्रमः\nगूढॊत्पन्नः सुतः कुन्त्या भरातास्माकं च सॊदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 22,
        "text": "तॊयकर्मणि यं कुन्ती कथयाम आस सूर्यजम\nपुत्रं सर्वगुणॊपेतम अवकीर्णं जले पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 23,
        "text": "यं सूतपुत्रं लॊकॊ ऽयं राधेयं चाप्य अमन्यत\nस जयेष्ठपुत्रः कुन्त्या वै भरातास्माकं च मातृजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 24,
        "text": "अजानता मया संख्ये राज्यलुब्धेन घातितः\nतन मे दहति गात्राणि तूलराशिम इवानलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 25,
        "text": "न हि तं वेद पार्थॊ ऽपि भरातरं शवेतवाहनः\nनाहं न भीमॊ न यमौ स तव अस्मान वेद सुव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 26,
        "text": "गता किल पृथा तस्य सकाशम इति नः शरुतम\nअस्माकं शम कामा वै तवं च पुत्रॊ ममेत्य अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 27,
        "text": "पृथाया न कृतः कामस तेन चापि महात्मना\nअति पश्चाद इदं मातर्य अवॊचद इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 28,
        "text": "न हि शक्ष्याम्य अहं तयक्तुं नृपं दुर्यॊधनं रणे\nअनार्यं च नृशंसं च कृतघ्नं च हि मे भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 29,
        "text": "युधिष्ठिरेण संधिं चयदि कुर्यां मते तव\nभीतॊ रणे शवेतवाहाद इति मां मंस्यते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 30,
        "text": "सॊ ऽहं निर्जित्य समरे विजयं सह केशवम\nसंधास्ये धर्मपुत्रेण पश्चाद इति च सॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 31,
        "text": "तम अवॊचत किल पृथा पुनः पृथुल वक्षसम\nचतुर्णाम अभयं देहि कामं युध्यस्व फल्गुनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 32,
        "text": "सॊ ऽबरवीन मातरं धीमान वेपमानः कृताञ्जलिः\nपराप्तान विषह्यांश चतुरॊ न हनिष्यामि ते सुतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 33,
        "text": "पञ्चैव हि सुता मातर भविष्यन्ति हि ते धरुवम\nस कर्णा वा हते पार्थे सार्जुना वा हते मयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 34,
        "text": "तं पुत्रगृद्धिनी भूयॊ मातापुत्रम अथाब्रवीत\nभरातॄणां सवस्ति कुर्वीथा येषां सवस्ति चिकीर्षसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 35,
        "text": "तम एवम उक्त्वा तु पृथा विसृज्यॊपययौ गृहान\nसॊ ऽरजुनेन हतॊ वीरॊ भराता भरात्रा सहॊदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 36,
        "text": "न चैव विवृतॊ मन्त्रः पृथायास तस्य वा मुने\nअथ शूरॊ महेष्वासः पार्थेनासौ निपातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 37,
        "text": "अहं तव अज्ञासिषं पश्चात सवसॊदर्यं दविजॊत्तम\nपूर्वजं भरातरं कर्णं पृथाया वचनात परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 38,
        "text": "तेन मे दूयते ऽतीव हृदयं भरातृघातिनः\nकर्णार्जुन सहायॊ ऽहं जयेयम अपि वासवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 39,
        "text": "सभायां कलिश्यमानस्य धार्तराष्ट्रैर दुरात्मभिः\nसहसॊत्पतितः करॊधः कर्णं दृष्ट्वा परशाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 40,
        "text": "यदाय हय अस्य गिरॊ रूक्षाः शृणॊमि कटुकॊदयाः\nसभायां गदतॊ दयूते दुर्यॊधनहितैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 41,
        "text": "तदा नश्यति मे करॊधः पादौ तस्य निरीक्ष्य ह\nकुन्त्या हि सदृशौ पादौ कर्णस्येति मतिर मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 42,
        "text": "सादृश्य हेतुम अन्विच्छन पृथायास तव चैव ह\nकारणं नाधिगच्छामि कथं चिद अपि चिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 43,
        "text": "कथं नु तस्य संग्रामे पृथिवी चक्रम अग्रसत\nकथं च शप्तॊ भराता मे तत तवं वक्तुम इहार्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 1,
        "shloka": 44,
        "text": "शरॊतुम इच्छामि भगवंस तवत्तः सर्वं यथातथम\nभवान हि सर्वविद विद्वाँल लॊके वेद कृताकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nस एवम उक्तस तु मुनिर नारदॊ वदतां वरः\nकथयाम आस तत सर्वं यथा शप्तः ससूतजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 2,
        "text": "एवम एतन महाबाहॊ यथा वदसि भारत\nन कर्णार्जुनयॊः किं चिद अविषह्यं भवेद रणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 3,
        "text": "गुह्यम एतत तु देवानां कथयिष्यामि ते नृप\nतन निबॊध महाराज यथावृत्तम इदं पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 4,
        "text": "कषत्रं सवर्गं कथं गच्छेच छस्त्र पूतम इति परभॊ\nसंघर्षजननस तस्मात कन्या गर्भॊ विनिर्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 5,
        "text": "स बालस तेजसा युक्तः सूतपुत्रत्वम आगतः\nचकाराङ्गिरसां शरेष्ठे धनुर्वेदं गुरौ तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 6,
        "text": "सबलं भीमसेनस्य फल्गुनस्य च लाघवम\nबुद्धिं च तव राजेन्द्र यमयॊर विनयं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 7,
        "text": "सख्यं च वासुदेवेन बाल्ये गाण्डिवधन्वनः\nपरजानाम अनुरागं च चिन्तयानॊ वयदह्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 8,
        "text": "स सख्यम अगमद बाल्ये राज्ञा दुर्यॊधनेन वै\nयुष्माभिर नित्यसंद्विष्टॊ दैवाच चापि सवभावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 9,
        "text": "विद्याधिकम अथालक्ष्य धनुर्वेदे धनंजयम\nदरॊणं रहस्य उपागम्य कर्णॊ वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 10,
        "text": "बरह्मास्तं वेत्तुम इच्छामि स रहस्यनिवर्तनम\nअर्जुनेन समॊ युद्धे भवेयम इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 11,
        "text": "समः पुत्रेषु च सनेहः शिष्येषु च तव धरुवम\nतवत्प्रसादान न मां बरूयुर अकृतास्त्रं विचक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 12,
        "text": "दरॊणस तथॊक्तः कर्णेन सापेक्षः फल्गुनं परति\nदौरात्म्यं चापि कर्णस्य विदित्वा तम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 13,
        "text": "बरह्मास्तं बराह्मणॊ विद्याद यथावच चरितव्रतः\nकषत्रियॊ वा तपस्वी यॊ नान्यॊ विद्यात कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 14,
        "text": "इत्य उक्तॊ ऽङगिरसां शरेष्ठम आमन्त्र्य परतिपूज्य च\nजगाम सहसा रामं महेन्द्रं पर्वतं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 15,
        "text": "स तु रामम उपागम्य शिरसाभिप्रणम्य च\nबराह्मणॊ भार्गवॊ ऽसमीति गौरवेणाभ्यगच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 16,
        "text": "रामस तं परतिजग्राह पृष्ट्वा गॊत्रादि सर्वशः\nउष्यतां सवागतं चेति परीतिमांश चाभवद भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 17,
        "text": "तत्र कर्णस्य वसतॊ महेन्द्रे पर्वतॊत्तमे\nगन्धर्वै राक्षसैर यक्षैर देवैश चासीत समागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 18,
        "text": "स तत्रेष्व अस्त्रम अकरॊद भृगुश्रेष्ठाद यथाविधि\nपरियश चाभवद अत्यर्थं देवगन्धर्वरक्षसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 19,
        "text": "स कदा चित समुद्रान्ते विचरन्न आश्रमान्तिके\nएकः खड्गधनुः पाणिः परिचक्राम सूत जः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 20,
        "text": "सॊ ऽगनिहॊत्रप्रसक्तस्य कस्य चिद बरह्मवादिनः\nजघानाज्ञानतः पार्थ हॊमधेनुं यदृच्छया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 21,
        "text": "तद अज्ञानकृतं मत्वा बराह्मणाय नयवेदयत\nकर्णः परसादयंश चैनम इदम इत्य अब्रवीद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 22,
        "text": "अबुद्धि पूर्वं भगवन धेनुर एषा हता तव\nमया तत्र परसादं मे कुरुष्वेति पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 23,
        "text": "तं स विप्रॊ ऽबरवीत करुद्धॊ वाचा निर्भर्त्सयन्न इव\nदुराचार वधार्हस तवं फलं पराप्नुहि दुर्मते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 24,
        "text": "येन विस्पर्धसे नित्यं यदर्थं घटसे ऽनिशम\nयुध्यतस तेन ते पापभूमिश चक्रं गरसिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 25,
        "text": "ततश चक्रे मही गरस्ते मूर्धानं ते विचेतसः\nपातयिष्यति विक्रम्य शत्रुर गच्छ नराधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 26,
        "text": "यथेयं गौर हता मूढ परमत्तेन तवया मम\nपरमत्तस्यैवम एवान्यः शिरस ते पातयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 27,
        "text": "ततः परसादयाम आस पुनस तं दविजसत्तमम\nगॊभिर धनैश च रत्नैश च स चैनं पुनर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 28,
        "text": "नेदं मद वयाहृतं कुर्यात सर्वलॊकॊ ऽपि वै मृषा\nगच्छ वा तिष्ठ वा यद वा कार्यं ते तत समाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 2,
        "shloka": 29,
        "text": "इत्य उक्तॊ बराह्मणेनाथ कर्णॊ दैन्याद अधॊमुखः\nरामम अभ्यागमद भीतस तद एव मनसा समरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nकर्णस्य बाहुवीर्येण परश्रयेण दमेन च\nतुतॊष भृगुशार्दूलॊ गुरुशुश्रूषया तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 2,
        "text": "तस्मै स विधिवत कृत्स्नं बरह्मास्त्रं स निवर्तनम\nपरॊवाचाखिलम अव्यग्रं तपस्वी सुतपस्विने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 3,
        "text": "विदितास्त्रस ततः कर्णॊ रममाणॊ ऽऽशरमे भृगॊः\nचकार वै धनुर्वेदे यत्नम अद्भुतविक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 4,
        "text": "ततः कदा चिद रामस तु चरन्न आश्रमम अन्तिकात\nकर्णेन सहितॊ धीमान उपवासेन कर्शितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 5,
        "text": "सुष्वाप जामदग्न्यॊ वै विस्रम्भॊत्पन्न सौहृदः\nकर्णस्यॊत्सङ्ग आधाय शिरॊ कलान्तमना गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 6,
        "text": "अथ कृमिः शलेष्म मयॊ मांसशॊणितभॊजनः\nदारुणॊ दारुणस्पर्शः कर्णस्याभ्याशम आगमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 7,
        "text": "स तस्यॊरुम अथासाद्य बिभेद रुधिराशनः\nन चैनम अशकत कषेप्तुं हन्तुं वापि गुरॊर भयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 8,
        "text": "संदश्यमानॊ ऽपि तथा कृमिणा तेन भारत\nगुरु परबॊध शङ्की च तम उपैक्षत सूत जः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 9,
        "text": "कर्णस तु वेदनां धैर्याद असह्यां विनिगृह्य ताम\nअकम्पन्न अव्यथंश चैव धारयाम आस भार्गवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 10,
        "text": "यदा तु रिधिरेणाङ्गे परिस्पृष्टॊ भृगूद्वहः\nतदाबुध्यत तेजस्वी संतप्तश चेदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 11,
        "text": "अहॊ ऽसम्य अशुचितां पराप्तः किम इदं करियते तवया\nकथयस्व भयं तयक्त्वा याथातथ्यम इदं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्य कर्णस तदाचष्ट कृमिणा परिभक्षणम\nददर्श रामस तं चापि कृमिं सूकर संनिभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 13,
        "text": "अष्ट पादं तीक्ष्णदंष्ट्रं सूचीभिर इव संवृतम\nरॊमभिः संनिरुद्धाङ्गम अलर्कं नाम नामतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 14,
        "text": "स दृष्टमात्रॊ रामेण कृमिः पराणान अवासृजत\nतस्मिन्न एवासृक संक्लिन्ने तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 15,
        "text": "ततॊ ऽनतरिक्षे ददृशे विश्वरूपः करालवान\nराक्षसॊ लॊहितग्रीवः कृष्णाङ्गॊ मेघवाहनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 16,
        "text": "स राम पराञ्जलिर भूत्वा बभाषे पूर्णमानसः\nसवस्ति ते भृगुशार्दूल गमिष्यामि यथागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 17,
        "text": "मॊक्षितॊ नरकाद अस्मि भवता मुनिसत्तम\nभद्रं च ते ऽसु नन्दिश च परियं मे भवता कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 18,
        "text": "तम उवाचं महाबाहुर जामदग्न्यः परतापवान\nकस तवं कस्माच च नरकं परतिपन्नॊ बरवीहि तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 19,
        "text": "सॊ ऽबरवीद अहम आसं पराग गृत्सॊ नाम महासुरः\nपुरा देवयुगे तात भृगॊस तुल्यवया इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 20,
        "text": "सॊ ऽहं भृगॊर सुदयितां भार्याम अपहरं बलात\nमहर्षेर अभिशापेन कृमिभूतॊ ऽपतं भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 21,
        "text": "अब्रवीत तु स मां करॊधात तव पूर्वपितामहः\nमूत्र शलेष्माशनः पापनिरयं परतिपत्स्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 22,
        "text": "शापस्यान्तॊ भवेद बरह्मन्न इत्य एवं तम अथाब्रुवम\nभविता भार्गवे राम इति माम अब्रवीद भृगुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 23,
        "text": "सॊ ऽहम एतां गतिं पराप्तॊ यथा न कुशलं तथा\nतवया साधॊ समागम्य विमुक्तः पापयॊनितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 24,
        "text": "एवम उक्त्वा नमस्कृत्य ययौ रामं महासुरः\nरामः कर्णं तु स करॊदम इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 25,
        "text": "अति दुःखम इदं मूढ न जातु बराह्मणः सहेत\nकषत्रियस्यैव ते धैर्यं कामया सत्यम उच्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 26,
        "text": "तम उवाच ततः कर्णः शापभीतः परसादयन\nबरह्मक्षत्रान्तरे सूतं जातं मां विद्धि भार्गव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 27,
        "text": "राधेयः कर्ण इति मां परवदन्ति जना भुवि\nपरसादं कुरु मे बरह्मन्न अस्त्रलुब्धस्य भार्गव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 28,
        "text": "पिता गुरुर न संदेहॊ वेद विद्या परदः परभुः\nअतॊ भार्गव इत्य उक्तं मया गॊत्रं तवान्तिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 29,
        "text": "तम उवाच भृगुश्रेष्ठः सरॊषः परहसन्न इव\nभूमौ निपतितं दीनं वेपमान कृताञ्जलिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 30,
        "text": "यस्मान मिथ्यॊपचरितॊ अस्त्रलॊभाद इह तवया\nतस्माद एतद धि ते मूढ बरह्मास्त्रं परतिभास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 31,
        "text": "अन्यत्र वधकालात ते सदृशेन समेयुषः\nअब्राह्मणे न हि बरह्म धरुवं तिष्ठेत कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 32,
        "text": "गच्छेदानीं न ते सथानम अनृतस्येह विद्यते\nन तवया सदृशॊ युद्धे भविता कशत्रियॊ भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 3,
        "shloka": 33,
        "text": "एवम उक्तस तु रामेण नयायेनॊपजगाम सः\nदुर्यॊधनम उपागम्य कृतास्त्रॊ ऽसमीति चाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nकर्णस तु समवाप्यैतद अस्त्रं भार्गवनन्दनात\nदुर्यॊधनेन सहितॊ मुमुदे भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 2,
        "text": "ततः कदा चिद राजानः समाजग्मुः सवयंवरे\nकलिङ्ग विषये राजन राज्ञश चित्राङ्गदस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 3,
        "text": "शरीमद्राजपुरं नाम नगरं तत्र भारत\nराजानः शतशस तत्र कन्यार्थं समुपागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 4,
        "text": "शुत्वा दुर्यॊधनस तत्र समेतान सर्वपार्थिवान\nरथेन काञ्चनाङ्गेन कर्णेन सहितॊ ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः सवयंवरे तस्मिन संप्रवृत्ते महॊत्सवे\nसमापेतुर नृपतयः कन्यार्थे नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 6,
        "text": "शिशुपालॊ जरासंधॊ भीष्मकॊ वक्र एव च\nकपॊत रॊमा नीलश च रुक्मी च दृढविक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 7,
        "text": "सृगालश च महाराज सत्री राज्याधिपतिश च यः\nअशॊकः शतधन्वा च भॊजॊ वीरश च नामतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 8,
        "text": "एते चान्ये च बहवॊ दक्षिणां दिशम आश्रिताः\nमलेच्छाचार्याश च राजानः पराच्यॊदीच्यश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 9,
        "text": "काञ्चनाङ्गदिनः सर्वे बद्धजाम्बूनद सरजः\nसर्वे भास्वरदेहाश च वयाघ्रा इव मदॊत्कटाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः समुपविष्टेषु तेषु राजसु भारत\nविवेश रङ्गं सा कन्या धात्री वर्षधरान्विता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः संश्राव्यमाणेषु राज्ञां नामसु भारत\nअत्यक्रामद धार्तराष्ट्रं सा कन्या वरवर्णिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 12,
        "text": "दुर्यॊधनस तु कौरव्यॊ नामर्षयत लङ्घनम\nपरत्यषेधच च तां कन्याम असत्कृत्य नराधिपान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 13,
        "text": "स वीर्यमदमत्तत्वाद भीष्मद्रॊणाव उपाश्रितः\nरथम आरॊप्य तां कन्याम आजुहाव नराधिपान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 14,
        "text": "तम अन्वयाद रथी खड्गी भद्ध गॊधाङ्गुलित्रवान\nकर्णः शस्त भृतां शरेष्ठः पृष्ठतः पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 15,
        "text": "ततॊ विमर्दः सुमहान राज्ञाम आसीद युधिष्ठिरः\nसंनह्यतां तनुत्राणि रथान यॊजयताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 16,
        "text": "ते ऽभयधावन्त संक्रुद्धाः कर्णदुर्यॊधनाव उभौ\nशरवर्षाणि मुञ्चन्तॊ मेघाः पर्वतयॊर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 17,
        "text": "कर्णस तेषाम आपतताम एकैकेन कषुरेण ह\nधनूंषि स शरावापान्य अपातयत भूतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ विधनुषः कांश चित कांश चिद उद्यतकार्मुकान\nकांश चिद उद्वहतॊ बाणान रथशक्ति गदास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 19,
        "text": "लाघवाद आकुली कृत्यकर्णः परहरतां वरः\nहतसूतांश च भूयिष्ठान अवजिग्ये नराधिपान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 20,
        "text": "ते सवयं तवरयन्तॊ ऽशवान याहि याहीति वादिनः\nवयपेयुस ते रणं हित्वा राजानॊ भग्नमानसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 4,
        "shloka": 21,
        "text": "दुर्यॊधनस तु कर्णेन पाल्यमानॊ ऽभययात तदा\nहृष्टः कन्याम उपादाय नरगं नागसाह्वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nआविष कृतबलं कर्णं जञात्वा राजा तु मागधः\nआह्वयद दवैरथेनाजौ जरासंधॊ महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 2,
        "text": "तयॊः समभवद युद्धं दिव्यास्त्रविदुषॊर दवयॊः\nयुधि नानाप्रहरणैर अन्यॊन्यम अभिवर्षतॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 3,
        "text": "कषीणबाणौ वि धनुषौ भग्नखड्गौ महीं गतौ\nबाहुभिः समसञ्जेताम उभाव अपि बलान्वितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 4,
        "text": "बाहुकण्टक युद्धेन तस्य कर्णॊ ऽथ युध्यतः\nबिभेद संधिं देहस्य जरया शलेषितस्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 5,
        "text": "स विकारं शरीरस्य दृष्ट्वा नृपतिर आत्मनः\nपरीतॊ ऽसमीत्य अब्रवीत कर्णं वैरम उत्सृज्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 6,
        "text": "परीत्या ददौ स कर्णाय मालिनीं नगरीम अथ\nअङ्गेषु नरशार्दूल स राजासीत सपत्नजित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 7,
        "text": "पालयाम आस चम्पां तु कर्णः परबलार्दनः\nदुर्यॊधनस्यानुमते तवापि विदितं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 8,
        "text": "एवं शस्त्रप्रतापेन परथितः सॊ ऽभवत कषितौ\nतवद्धितार्थं सुरेन्द्रेण भिक्षितॊ वर्म कुण्डले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 9,
        "text": "स दिव्ये सहजे परादात कुण्डले परमार्चिते\nसहजं कवचं चैव मॊहितॊ देव मायया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 10,
        "text": "विमुक्तः कुण्डलाभ्यां च सहजेन च वर्मणा\nनिहतॊ विजयेनाजौ वासुदेवस्य पश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 11,
        "text": "बराह्मणस्याभिशापेन रामस्य च महात्मनः\nकुन्त्याश च वरदानेन मायया च शतक्रतॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 12,
        "text": "भीष्मावमानात संख्यायां रथानाम अर्धकीर्तनात\nशल्यात तेजॊवधाच चापि वासुदेव नयेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 13,
        "text": "रुद्रस्य देवराजस्य यमस्य वरुणस्य च\nकुबेर दरॊणयॊश चैव कृपस्य च महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 14,
        "text": "अस्त्राणि दिव्यान्य आदाय युधि गाण्डीवधन्वना\nहतॊ वैकर्तनः कर्णॊ दिवाकरसमद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 5,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं शप्तस तव भराता बहुभिश चापि वञ्चितः\nन शॊच्यः स नरव्याघ्रॊ युद्धे हि निधनं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nएतावद उक्त्वा देवर्षिर विरराम स नारदः\nयुधिष्ठिरस तु राजर्षिर दध्यौ शॊकपरिप्लुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 2,
        "text": "तं दीनमनसं वीरम अधॊ वदनम आतुलम\nनिःश्वसन्तं यथा नागं पर्यश्रुनयनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 3,
        "text": "कुन्ती शॊकपरीताङ्गी दुःखॊपहत चेतना\nअब्रवीन मधुराभाषा काले वचनम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 4,
        "text": "युधिष्ठिर महाबाहॊ नैनं शॊचितुम अर्हसि\nजहि शॊकं महाप्राज्ञ शृणु चेदं वचॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 5,
        "text": "यतितः स मया पूर्वं भरात्र्यं जञापयितुं तव\nभास्करेण च देवेन पित्रा धर्मभृतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 6,
        "text": "यद वाच्यं हितकामेन सुहृदा भूतिम इच्छता\nतथा दिवाकरेणॊक्तः सवप्नान्ते मम चाग्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 7,
        "text": "न चैनम अशकद भानुर अहं वा सनेहकारणैः\nपुरा परत्यनुनेतुं वा नेतुं वाप्य एकतां तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 8,
        "text": "ततः कालपरीतः स वैरस्यॊद्धुक्षणे रतः\nपरतीप कारी युष्माकम इति चॊपेक्षितॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 9,
        "text": "इत्य उक्तॊ धर्मराजस तु मात्रा बाष्पाकुलेक्षणः\nउवाच वाक्यं धर्मात्मा शॊकव्याकुल चेतनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 10,
        "text": "भवत्या गूढमन्त्रत्वात पीडितॊ ऽसमीत्य उवाच ताम\nशशाप च महातेजाः सर्वलॊकेषु च सत्रियः\nन गुह्यं धारयिष्यन्तीत्य अतिदुःख समन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 11,
        "text": "स राजा पुत्रपौत्राणां संबन्धिसुहृदां तथा\nसमरन्न उद्विग्नहृदयॊ बभूवास्वस्थ चेतनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 6,
        "shloka": 12,
        "text": "ततः शॊकपरीतात्मा स धूम इव पावकः\nनिर्वेदम अकरॊद धीमान राजा संतापपीडितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nयुधिष्ठिरस तु धर्मात्मा शॊकव्याकुल चेतनः\nशुशॊच दुःखसंतप्तः समृत्वा कर्णं महारथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 2,
        "text": "आविष्टॊ दुःखशॊकाभ्यां निःश्वसंश च पुनः पुनः\nदृष्ट्वार्जुनम उवाचेदं वचनं शॊककर्शितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 3,
        "text": "यद भैक्षम आचरिष्याम वृष्ण्यन्धकपुरे वयम\nजञातीन निष्पुरुषान कृत्वा नेमां पराप्स्याम दुर्गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 4,
        "text": "अमित्रा नः समृद्धार्था वृत्तार्थाः कुरवः किल\nआत्मानम आत्मना हत्वा किं धर्मफलम आप्नुमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 5,
        "text": "धिग अस्तु कषात्रम आचारं धिग अस्तु बलम औरसम\nधिग अस्त्व अमर्षं येनेमाम आपदं गमिता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 6,
        "text": "साधु कषमा दमः शौचम अवैरॊध्यम अमत्सरः\nअहिंसा सत्यवचनं नित्यानि वनचारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 7,
        "text": "वयं तु लॊभान मॊहाच च सतम्भं मानं च संश्रिताः\nइमाम अवस्थाम आपन्ना राज्यलेश बुभुक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 8,
        "text": "तरैलॊक्यस्यापि राज्येन नास्मान कश चित परहर्षयेत\nबान्धवान निहतान दृष्ट्वा पृथिव्याम आमिषैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 9,
        "text": "ते वयं पृथिवी हेतॊर अवध्यान पृथिवीसमान\nसंपरित्यज्य जीवामॊ हीनार्था हतबान्धवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 10,
        "text": "आमिषे गृध्यमानानाम अशुनां नः शुनाम इव\nआमिषं चैव नॊ नष्टम आमिषस्य च भॊजिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 11,
        "text": "न पृथिव्या सकलया न सुवर्णस्य राशिभिः\nन गवाश्वेन सर्वेण ते तयाज्या य इमे हताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 12,
        "text": "संयुक्ताः काममन्युभ्यां करॊधामर्षसमन्विताः\nमृत्युयानं समारुह्य गता वैवस्वतक्षयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 13,
        "text": "बहुकल्याणम इच्छन्त ईहन्ते पितरः सुतान\nतपसा बरह्मचर्येण वन्दनेन तितिक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 14,
        "text": "उपवासैस तथेज्याभिर वरतकौतुक मङ्गलैः\nलभन्ते मातरॊ गर्भांस तान मासान दश बिभ्रति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 15,
        "text": "यदि सवस्ति परजायन्ते जाता जीवन्ति वा यदि\nसंभाविता जातबलास ते दद्युर यदि नः सुखम\nइह चामुत्र चैवेति कृपणाः फलहेतुकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 16,
        "text": "तासाम अयं समारम्भॊ निवृत्तः केवलॊ ऽफलः\nयद आसां निहताः पुत्रा युवानॊ मृष्टकुण्डलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 17,
        "text": "अभुक्त्वा पार्थिवान भॊगान ऋणान्य अनवदाय च\nपितृभ्यॊ देवताभ्यश च गता वैवस्वतक्षयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 18,
        "text": "यदैषाम अङ्गपितरौ जातौ काममयाव इव\nसंजातबलरूपेषु तदैव निहता नृपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 19,
        "text": "संयुक्ताः काममन्युभ्यां करॊधहर्षासमञ्जसाः\nन ते जन्म फलं किं चिद भॊक्तारॊ जातु कर्हि चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 20,
        "text": "पाञ्चालानां कुरूणां च हता एव हि ये ऽहताः\nते वयं तव अधमाँल लॊकान परपद्येम सवकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 21,
        "text": "वयम एवास्य लॊकस्य विनाशे कारणं समृताः\nधृतराष्ट्रस्य पुत्रेण निकृत्या परत्यपत्स्महि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 22,
        "text": "सदैव निकृतिप्रज्ञॊ दवेष्टा मायॊपजीवनः\nमिथ्यवृत्तः स सततम अस्मास्व अनपकारिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 23,
        "text": "अंशकामा वयं ते च न चास्माभिर न तैर जितम\nन तैर भुक्तेयम अवनिर न नार्यॊ गीतवादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 24,
        "text": "नामात्य समितौ कथ्यं न च शरुतवतां शरुतम\nन रत्नानि परार्ध्यानि न भूर न दरविणागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 25,
        "text": "ऋद्धिम अस्मासु तां दृष्ट्वा विवर्णॊ हरिणः कृशः\nधृतराष्ट्रस्य नृपतेः सौबलेन निवेदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 26,
        "text": "तं पिता पुत्रगृद्धित्वाद अनुमेने ऽनये सथितम\nअनवेक्ष्यैष पितरं गाङ्गेयं विदुरं तथा\nअसंशयं धृतराष्ट्रॊ यथैवाहं तथागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 27,
        "text": "अनियम्याशुचिं लुब्धं पुत्रं कामवशानुगम\nपतितॊ यशसॊ दीप्ताद घातयित्वा सहॊदरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 28,
        "text": "इमौ वृद्धौ च शॊकाग्नौ परक्षिप्य स सुयॊधनः\nअस्मत परद्वेष संयुक्तः पापबुद्धिः सदैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 29,
        "text": "कॊ हि बन्धुः कुलीनः संस तथा बरूयात सुहृज्जने\nयथासाव उक्तवान कषुद्रॊ युयुत्सुर वृष्णिसंनिधौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 30,
        "text": "आत्मनॊ हि वयं दॊषाद विनष्टाः शाश्वतीः समाः\nपरदहन्तॊ दिशः सर्वास तेजसा भास्करा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 31,
        "text": "सॊ ऽसमाकं वैरपुरुषॊ दुर्मन्त्रि परग्रहं गतः\nदुर्यॊधनकृते हय एतत कुलं नॊ विनिपातितम\nअवध्यानां वधं कृत्वा लॊके पराप्ताः सम वाच्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 32,
        "text": "कुलस्यास्यान्त करणं दुर्मतिं पापकारिणम\nराजा राष्ट्रेश्वरं कृत्वा धृतराष्ट्रॊ ऽदय शॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 33,
        "text": "हताः शूराः कृतं पापं विषयः सवॊ विनाशितः\nहत्वा नॊ विगतॊ मन्युः शॊकॊ मां रुन्धयत्य अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 34,
        "text": "धनंजय कृतं पापं कल्याणेनॊपहन्यते\nतयागवांश च पुनः पापं नालं कर्तुम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 35,
        "text": "तयागवाञ जन्म मरणे नाप्नॊतीति शरुतिर यदा\nपराप्तवर्मा कृतमतिर बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 36,
        "text": "सधनंजय निर्द्वंद्वॊ मुनिर जञानसमन्वितः\nवनम आमन्त्र्य वः सर्वान गमिष्यामि परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 37,
        "text": "न हि कृत्स्नतमॊ धर्मः शक्यः पराप्तुम इति शरुतिः\nपरिग्रहवता तन मे परत्यक्षम अरिसूदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 38,
        "text": "मया निसृष्टं पापं हि परिग्रहम अभीप्सता\nजन्म कषयनिमित्तं च शक्यं पराप्तुम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 39,
        "text": "स परिग्रहम उत्सृज्य कृत्स्नं राज्यं तथैव च\nगमिष्यामि विनिर्मुक्तॊ विशॊकॊ वि जवरस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 40,
        "text": "परशाधि तवम इमाम उर्वीं कषेमां निहतकण्टकाम\nन ममार्थॊ ऽसति राज्येन न भॊगैर वा कुरूत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 7,
        "shloka": 41,
        "text": "एतावद उक्त्वा वचनं धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nवयुपारमत ततः पार्थः कनीयान परत्यभाषत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअथार्जुन उवाचेदम अधिक्षिप्त इवाक्षमी\nअभिनीततरं वाक्यं दृढवादपराक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 2,
        "text": "दर्शयन्न ऐन्द्रिर आत्मानम उग्रम उग्रपराक्रमः\nसमयमानॊ महातेजाः सृक्किणी संलिहन मुहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 3,
        "text": "अहॊ दुःखम अहॊ कृच्छ्रम अहॊ वैक्लव्यम उत्तमम\nयत्कृत्वामानुषं कर्म तयजेथाः शरियम उत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 4,
        "text": "शत्रून हत्वा महीं लब्ध्वा सवधर्मेणॊपपादिताम\nहतामित्रः कथं सर्वं तयजेथा बुद्धिलाघवात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 5,
        "text": "कलीबस्य हि कुतॊ राज्यं दीर्घसूत्रस्य वा पुनः\nकिमर्थं च महीपालान अवधीः करॊधमूर्छितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 6,
        "text": "यॊ हय आजिजीविषेद भैक्ष्यं कर्मणा नैव केन चित\nसमारम्भान बुभूषेत हतस्वस्तिर अकिंचनः\nसर्वलॊकेषु विख्यातॊ न पुत्रपशुसंहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 7,
        "text": "कापालीं नृप पापिष्ठां वृत्तिम आस्थाय जीवतः\nसंत्यज्य राज्यम ऋद्धं ते लॊकॊ ऽयं किं वदिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 8,
        "text": "सर्वारम्भान समुत्सृज्य हतस्वस्तिर अकिंचनः\nकस्माद आशंससे भैक्ष्यं चर्तुं पराकृतवत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 9,
        "text": "अस्मिन राजकुले जातॊ जित्वा कृत्स्नां वसुंधराम\nधर्मार्थाव अखिलौ हित्वा वनं मौढ्यात परतिष्ठसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 10,
        "text": "यदीमानि हवींषीह विमथिष्यन्त्य असाधवः\nभवता विप्रहीणानि पराप्तं तवाम एव किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 11,
        "text": "आकिंचन्यम अनाशास्यम इति वै नहुषॊ ऽबरवीत\nकृत्या नृशंसा हय अधने धिग अस्त्व अधनताम इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 12,
        "text": "अश्वस्तनम ऋषीणां हि विद्यते वेद तद भवान\nयं तव इमं धर्मम इत्य आहुर धनाद एष परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 13,
        "text": "धर्मं संहरते तस्य धनं हरति यस्य यः\nहरियमाणे धने राजन वयं कस्य कषमेमहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 14,
        "text": "अभिशस्तवत परपश्यन्ति दरिद्रं पार्श्वतः सथितम\nदारिद्र्यं पातकं लॊके कस तच छंसितुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 15,
        "text": "पतितः शॊच्यते राजन निर्धनश चापि शॊच्यते\nविशेषं नाधिगच्छामि पतितस्याधनस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 16,
        "text": "अर्थेभ्यॊ हि विवृद्धेभ्यः संभृतेभ्यस ततस ततः\nकरियाः सर्वाः परवर्तन्ते पर्वतेभ्य इवाप गाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 17,
        "text": "अर्धाद धर्मश च कामश च सवर्गश चैव नराधिप\nपराणयात्रा हि लॊकस्य विनार्थं न परसिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 18,
        "text": "अर्थेन हि विहीनस्य पुरुषस्याल्पमेधसः\nवयुच्छिद्यन्ते करियाः सर्वा गरीष्मे कु सरितॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 19,
        "text": "यस्यार्थास तस्य मित्राणि यस्यार्थास तस्य बान्धवाः\nयस्यार्थाः स पुमाँल लॊके यस्यार्थाः स च पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 20,
        "text": "अधनेनार्थकामेन नार्थः शक्यॊ विवित्सता\nअर्थैर अर्था निबध्यन्ते गजैर इव महागजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 21,
        "text": "धर्मः कामश च सवर्गश च हर्षः करॊधः शरुतं दमः\nअर्थाद एतानि सर्वाणि परवर्तन्ते नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 22,
        "text": "धनात कुलं परभवति धनाद धर्मः परवर्तते\nनाधनस्यास्त्य अयं लॊकॊ न परः पुरुषॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 23,
        "text": "नाधनॊ धर्मकृत्यानि यथावद अनुतिष्ठति\nधनाद धि धर्मः सरवति शैलाद गिरिनदी यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 24,
        "text": "यः कृशाश्वः कृश गवः कृश भृत्यः कृशातिथिः\nस वै राजन कृशॊ नाम न शरीरकृशः कृशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 25,
        "text": "अवेक्षस्व यथान्यायं पश्य देवासुरं यथा\nराजन किम अन्यज जञातीनां वधाद ऋध्यन्ति देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 26,
        "text": "न चेद धर्तव्यम अन्यस्य कथं तद धर्मम आरभेत\nएतावान एव वेदेषु निश्चयः कविभिः कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 27,
        "text": "अध्येतव्या तरयी विद्या भवितव्यं विपश्चिता\nसर्वथा धनम आहार्यं यष्टव्यं चापि यत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 28,
        "text": "करॊहाद देवैर अवाप्तानि दिवि सथानानि सर्वशः\nइति देवा वयवसिता वेदवादाश च शाश्वताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 29,
        "text": "अधीयन्ते तपस्यन्ति यजन्ते याजयन्ति च\nकृत्स्नं तद एव च शरेयॊ यद अप्य आददते ऽनयतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 30,
        "text": "न पश्यामॊ ऽनपहृतं धनं किं चित कव चिद वयम\nएवम एव हि राजानॊ जयन्ति पृथिवीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 31,
        "text": "जित्वा ममत्वं बरुवते पुत्रा इव पितुर धने\nराजर्षयॊ जितस्वर्गा धर्मॊ हय एषां निगद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 32,
        "text": "यथैव पूर्णाद उदधेः सयन्दन्त्य आपॊ दिशॊ दश\nएवं राजकुलाद वित्तं पृथिवीं परतितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 33,
        "text": "आसीद इयं दिलीपस्य नृगस्य नहुषस्य च\nअम्बरीषस्य मान्धातुः पृथिवी सा तवयि सथिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 34,
        "text": "स तवां दरव्यमयॊ यज्ञः संप्राप्तः सर्वदक्षिणः\nतं चेन न यजसे राजन पराप्तस तवं देवकिल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 35,
        "text": "येषां राजाश्वमेधेन यजते दक्षिणावता\nउपेत्य तस्यावभृथं पूताः सर्वे भवन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 36,
        "text": "विश्वरूपॊ महादेवः सर्वमेधे महामखे\nजुहाव सर्वभूतानि तथैवात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 8,
        "shloka": 37,
        "text": "शाश्वतॊ ऽयं भूतिपथॊ नास्यान्तम अनुशुश्रुम\nमहान दाशरथः पन्था मा राजन कापथं गमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nमुहूर्तं तावद एकाग्रॊ मनः शरॊत्रे ऽनतरात्मनि\nधारयित्वापि ते शरुत्वा रॊचतां वचनं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 2,
        "text": "सार्थगम्यम अहं मार्गं न जातु तवत्कृते पुनः\nगच्छेयं तद गमिष्यामि हित्वा गराम्यसुखान्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 3,
        "text": "कषेम्यश चैकाकिना गम्यः पन्थाः कॊ ऽसतीति पृच्छ माम\nअथ वा नेच्छसि परष्टुम अपृच्छन्न अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 4,
        "text": "हित्वा गराम्यसुखाचारं तप्यमानॊ महत तपः\nअरण्ये फलमूलाशी चरिष्यामि मृगैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 5,
        "text": "जुह्वानॊ ऽगनिं यथाकालम उभौ कालाव उपस्पृशन\nकृशः परिमिताहारश चर्म चीरजटा धरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 6,
        "text": "शीतवातातप सहः कषुत्पिपासाश्रमक्षमः\nतपसा विधिदृष्टेन शरीरम उपशॊषयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 7,
        "text": "मनःकर्णसुखा नित्यं शृण्वन्न उच्चावचा गिरः\nमुदितानाम अरण्येषु वसतां मृगपक्षिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 8,
        "text": "आजिघ्रन पेशलान गन्धान फुल्लानां वृक्षवीरुधाम\nनानारूपान वने पश्यन रमणीयान वनौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 9,
        "text": "वान परस्थजनस्यापि दर्शनं कुलवासिनः\nनाप्रियाण्य आचरिष्यामि किं पुनर गरामवासिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 10,
        "text": "एकान्तशीली विमृशन पक्वापक्वेन वर्तयन\nपितॄन देवांश च वन्येन वाग्भिर अद्भिश च तर्पयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 11,
        "text": "एवम आरण्य शास्त्राणाम उग्रम उग्रतरं विधिम\nसेवमानः परतीक्षिष्ये देहस्यास्य समापनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 12,
        "text": "अथ वैकॊ ऽहम एकाहम एकैकस्मिन वनस्पतौ\nचरन भैक्ष्यं मुनिर मुण्डः कषपयिष्ये कलेवरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 13,
        "text": "पांसुभिः समवच्छन्नः शून्यागार परतिश्रयः\nवृक्षमूलनिकेतॊ वा तयक्तसर्वप्रियाप्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 14,
        "text": "न शॊचन न परहृष्यंश च तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः\nनिराशीर निर्ममॊ भूत्वा निर्द्वंद्वॊ निष्परिग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 15,
        "text": "आत्मारामः परसन्नात्मा जडान्धबधिराकृतिः\nअकुर्वाणः परैः कां चित संविदं जातु केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 16,
        "text": "जङ्गमाजङ्गमान सर्वान न विहिंसंश चतुर्विधान\nपरजाः सर्वाः सवधर्मस्थाः समः पराणभृतः परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 17,
        "text": "न चाप्य अवहसन कं चिन न कुर्वन भरुकुटीं कव चित\nपरसन्नवदनॊ नित्यं सर्वेन्द्रियसुसंयतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 18,
        "text": "अपृच्छन कस्य चिन मार्गं वरजन येनैव केन चित\nन देशं न दिशं कां चिद गन्तुम इच्छन विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 19,
        "text": "गमने निरपेक्षश च पश्चाद अनवलॊकयन\nऋजुः परणिहितॊ गच्छंस तरस सथावरवर्जकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 20,
        "text": "सवभावस तु परयात्य अग्रे परभवन्त्य अशनान्य अपि\nदवंद्वानि च विरुद्धानि तानि सर्वाण्य अचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 21,
        "text": "अल्पं वास्वादु वा भॊज्यं पूर्वालाभेन जातुचित\nअन्येष्व अपि चरँल लाभम अलाभे सप्त पूरयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 22,
        "text": "वि धूमे नयस्तमुसले वयङ्गारे भुक्तवज जने\nअतीतपात्र संचारे काले विगतभिक्षुके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 23,
        "text": "एककालं चरन भैक्ष्यं गृहे दवे चैव पञ्च च\nसपृहा पाशान विमुच्याहं चरिष्यामि महीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 24,
        "text": "न जिजीविषुवत किं चिन न मुमूर्षुवद आचरन\nजीवितं मरणं चैव नाभिनन्दन न च दविषन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 25,
        "text": "वास्यैकं तक्षतॊ बाहुं चन्दनेनैकम उक्षतः\nनाकल्याणं न कल्याणं चिन्तयन्न उभयॊस तयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 26,
        "text": "याः काश चिज जीवता शक्याः कर्तुम अभ्युदय करियाः\nसर्वास ताः समभित्यज्य निमेषादि वयवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 27,
        "text": "तेषु नित्यम असक्तश च तयक्तसर्वेन्द्रियक्रियः\nसुपरित्यक्त संकल्पः सुनिर्णिक्तात्म कल्मषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 28,
        "text": "विमुक्तः सर्वसङ्गेभ्यॊ वयतीतः सर्ववागुराः\nन वशे कस्य चित तिष्ठन स धर्मा मातरिश्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 29,
        "text": "वीतरागश चरन्न एवं तुष्टिं पराप्स्यामि शाश्वतीम\nतृष्णया हि महत पापम अज्ञानाद अस्मि कारितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 30,
        "text": "कुशलाकुशलान्य एके कृत्वा कर्माणि मानवाः\nकार्यकारण संश्लिष्टं सवजनं नाम अबिभ्रती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 31,
        "text": "आयुषॊ ऽनते परहायेदं कषीणप्रायं कलेवरम\nपरतिगृह्णाति तत पापं कर्तुः कर्मफलं हि तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 32,
        "text": "एवं संसारचक्रे ऽसमिन वयाविद्धे रथचक्रवत\nसमेति भूतग्रामॊ ऽयं भूतग्रामेण कार्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 33,
        "text": "जन्ममृत्युजराव्याधिवेदनाभिर उपद्रुतम\nअसारम इमम अस्वन्तं संसारं तयजतः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 34,
        "text": "दिवः पतत्सु देवेषु सथानेभ्यश च महर्षिषु\nकॊ हि नाम भवेनार्थी भवेत कारणतत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 35,
        "text": "कृत्वा हि विविधं कर्म तत तद विविधलक्षणम\nपार्थिवैर नृपतिः सवल्पैः कारणैर एव बध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 36,
        "text": "तस्मात परज्ञामृतम इदं चिरान मां परत्युपस्थितम\nतत पराप्य परार्थये सथानम अव्ययं शाश्वतं धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 9,
        "shloka": 37,
        "text": "एतया सततं वृत्त्या चरन्न एवं परकारया\nदेहं संस्थापयिष्यामि निर्भयं मार्गम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीम]\nशरॊत्रियस्येव ते राजन मन्दकस्याविपश्चितः\nअनुवाक हता बुद्धिर नैषा तत्त्वार्थ दर्शिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 2,
        "text": "आलस्ये कृतचित्तस्य राजधर्मानसूयतः\nविनाशे धार्तराष्ट्राणां किं फलं भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 3,
        "text": "कषमानुकम्पा कारुण्यम आनृशंस्यं न विद्यते\nकषात्रम आचरतॊ मार्गम अपि बन्धॊस तवद अन्तरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 4,
        "text": "यदीमां भवतॊ बुद्धिं विद्याम वयम ईदृशीम\nशस्त्रं नैव गरहीष्यामॊ न वधिष्याम कं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 5,
        "text": "भैक्ष्यम एवाचरिष्याम शरीरस्या विमॊक्षणात\nन चेदं दारुणं युद्धम अभविष्यन महीक्षिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 6,
        "text": "पराणस्यान्नम इदं सर्वम इति वै कवयॊ विदुः\nसथावरं जङ्गमं चैव सर्वं पराणस्य भॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 7,
        "text": "आददानस्य चेद राज्यं ये के चित परिपन्थिनः\nहन्तव्यास त इति पराज्ञाः कषत्रधर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 8,
        "text": "ते स दॊषा हतास्माभी राज्यस्य परिपन्थिनः\nतान हत्वा भुङ्क्ष्व धर्मेण युधिष्ठिर महीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 9,
        "text": "यथा हि पुरुषः खात्वा कूपम अप्राप्य चॊदकम\nपङ्कदिग्धॊ निवर्तेत कर्मेदं नस तथॊपमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 10,
        "text": "यथारुह्य महावृक्षम अपहृत्य ततॊ मधु\nअप्राश्य निधनं गच्छेत कर्मेदं नस तथॊपमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा महान्तम अध्वानम आशया पुरुषः पतन\nस निराशॊ निवर्तेत कर्मेदं नस तथॊपमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 12,
        "text": "यथा शत्रून घातयित्वा पुरुषः कुरुसत्तम\nआत्मानं घातयेत पश्चात कर्मेदं नस तथाविधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 13,
        "text": "यथान्नं कषुधितॊ लब्ध्वा न भुञ्जीत यदृच्छया\nकामी च कामिनीं लब्ध्वा कर्मेदं नस तथाविधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 14,
        "text": "वयम एवात्र गर्ह्या हि ये वयं मन्दचेतसः\nतवां राजन्न अनुगच्छामॊ जयेष्ठॊ ऽयम इति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 15,
        "text": "वयं हि बाहुबलिनः कृतविद्या मनस्विनः\nकलीबस्य वाक्ये तिष्ठामॊ यथैवाशक्तयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 16,
        "text": "अगतीन कागतीन अस्मान नष्टार्थान अर्थसिद्धये\nकथं वै नानुपश्येयुर जनाः पश्यन्ति यादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 17,
        "text": "आपत्काले हि संन्यासः कर्तव्य इति शिष्यते\nजरयाभिपरीतेन शत्रुभिर वयंसितेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्माद इह कृतप्रज्ञास तयागं न परिचक्षते\nधर्मव्यतिक्रमं चेदं मन्यन्ते सूक्ष्मदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 19,
        "text": "कथं तस्मात समुत्पन्नस तन्निष्ठस तद उपाश्रयः\nतद एव निन्दन्न आसीत शरद्धा वान्यत्र गृह्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 20,
        "text": "शरिया विहीनैर अधनैर नास्तिकैः संप्रवर्तितम\nवेदवादस्य विज्ञानं सत्याभासम इवानृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 21,
        "text": "शक्यं तु मौण्ड्यम आस्थाय बिभ्रतात्मानम आत्मना\nधर्मच छद्म समास्थाय आसितुं न तु जीवितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 22,
        "text": "शक्यं पुनर अरण्येषु सुखम एकेन जीवितुम\nअबिभ्रता पुत्रपौत्रान देवर्षीन अतिथीन पितॄन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 23,
        "text": "नेमे मृगाः सवर्गजितॊ न वराहा न पक्षिणः\nअथैतेन परकारेण पुण्यम आहुर न ताञ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 24,
        "text": "यदि संन्यासतः सिद्धिं राजन कश चिद अवाप्नुयात\nपर्वताश च दरुमाश चैव कषिप्रं सिद्धिम अवाप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 25,
        "text": "एते हि नित्यसंन्यासा दृश्यन्ते निरुपद्रवाः\nअपरिग्रहवन्तश च सततं चात्मचारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 26,
        "text": "अथ चेद आत्मभाग्येषु नान्येषां सिद्धिम अश्नुते\nतस्मात कर्मैव कर्तव्यं नास्ति सिद्धिर अकर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 27,
        "text": "औदकाः सृष्टयश चैव जन्तवः सिद्धिम आप्नुयुः\nयेषाम आत्मैव भर्तव्यॊ नान्यः कश चन विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 10,
        "shloka": 28,
        "text": "अवेक्षस्व यथा सवैः सवैः कर्मभिर वयापृतं जगत\nतस्मात कर्मैव कर्तव्यं नास्ति सिद्धिर अकर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 1,
        "text": "[अर्जुन]\nअत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nतापसैः सह संवादं शक्रस्य भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 2,
        "text": "के चिद गृहान परित्यज्य वनम अभ्यगमन दविजाः\nअजातश्मश्रवॊ मन्दाः कुले जाताः परवव्रजुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्मॊ ऽयम इति मन्वाना बरह्मचर्ये वयवस्थिताः\nतयक्त्वा गृहान पितॄंश चैव तान इन्द्रॊ ऽनवकृपायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 4,
        "text": "तान आबभाषे भगवान पक्षी भूत्वा हिरन मयः\nसुदुष्करं मनुष्यैश च यत्कृतं विघसाशिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 5,
        "text": "पुण्यं च बत कर्मैषां परशस्तं चैव जीवितम\nसंसिद्धास ते गतिं मुख्यां पराप्ता धर्मपरायणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 6,
        "text": "[रसरह]\nअहॊ बतायं शकुनिर विघसाशान परशंसति\nअस्मान नूनम अयं शास्ति वयं च विघसाशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 7,
        "text": "[षकुनि]\nनाहं युष्मान परशंसामि पङ्कदिग्धान रजस्वलान\nउच्छिष्ट भॊजिनॊ मन्दान अन्ये वै विघसाशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 8,
        "text": "[रसयह]\nइदं शरेयॊ परम इति वयम एवाभ्युपास्महे\nशकुने बरूहि यच छरेयॊ भृशं वै शरद्दधाम ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 9,
        "text": "[षकुनि]\nयदि मां नाभिशङ्कध्वं विभाज्यात्मानम आत्मना\nततॊ ऽहं वः परवक्ष्यामि याथा तथ्यं हितं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 10,
        "text": "[रसयह]\nशृणुमस ते वचस तात पन्थानॊ विदितास तव\nनियॊगे चैव धर्मात्मन सथातुम इच्छामि शाधि नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 11,
        "text": "[षकुनि]\nचतुष पदां गौः परवरा लॊहानां काञ्चनं वरम\nशब्दानां परवरॊ मन्त्रॊ बराह्मणॊ दविपदां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 12,
        "text": "मन्त्रायं जातकर्मादि बराह्मणस्य विधीयते\nजीवतॊ यॊ यथाकालं शमशाननिधनाद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 13,
        "text": "कर्माणि वैदिकान्य अस्य सवर्ग्यः पन्थास तव अनुत्तमः\nअथ सर्वाणि कर्माणि मन्त्रसिद्धानि चक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 14,
        "text": "आम्नायदृढवादीनि तथा सिद्धिर इहेष्यते\nमासार्ध मासा ऋतव आदित्य शशितारकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 15,
        "text": "ईहन्ते सर्वभूतानि तद ऋतं कर्मसङ्गिनाम\nसिद्धिक्षेत्रम इदं पुण्यम अयम एवाश्रमॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 16,
        "text": "अथ ये कर्म निन्दन्तॊ मनुष्याः कापथं गताः\nमूढानाम अर्थहीनानां तेषाम एनस तु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 17,
        "text": "देव वंशान पितृवंशान बरह्म वंशांश च शाश्वतान\nसंत्यज्य मूढा वर्तन्ते ततॊ यान्त्य अश्रुती पथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 18,
        "text": "एतद वॊ ऽसतु तपॊ युक्तं ददानीत्य ऋषिचॊदितम\nतस्मात तद अध्यवसतस तपस्वितप उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 19,
        "text": "देव वंशान पितृवंशान बरह्म वंशांश च शाश्वतान\nसंविभज्य गुरॊश चर्यां तद वै दुष्करम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 20,
        "text": "देवा वै दुष्करं कृत्वा विभूतिं परमां गताः\nतस्माद गार्हस्थ्यम उद्वॊढुं दुष्करं परब्रवीमि वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 21,
        "text": "तपॊ शरेष्ठं परजानां हि मूलम एतन न संशयः\nकुटुम्ब विधिनानेन यस्मिन सर्वं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 22,
        "text": "एतद विदुस तपॊ विप्रा दवंद्वातीता विमत्सराः\nतस्माद वनं मध्यमं च लॊकेषु तप उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 23,
        "text": "दुराधर्षं पदं चैव गच्छन्ति विघसाशिनः\nसायंप्रातर विभज्यान्नं सवकुटुम्बे यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 24,
        "text": "दत्त्वातिथिभ्यॊ देवैभ्यः पितृभ्यः सवजनस्य च\nअवशिष्टानि ये ऽशनाति तान आहुर विघसाशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्मात सवधर्मम आस्थाय सुव्रताः सत्यवादिनः\nलॊकस्य गुरवॊ भूत्वा ते भवन्त्य अनुपस्कृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 26,
        "text": "तरिदिवं पराप्य शक्रस्य सवर्गलॊके विमत्सराः\nवसन्ति शाश्वतीर वर्षा जना दुष्करकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 27,
        "text": "ततस ते तद वचॊ शरुत्वा तस्य धर्मार्थसंहितम\nउत्सृज्य नास्तिक गतिं गार्हस्थ्यं धर्मम आश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 11,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्मात तवम अपि दुर्धर्ष धैर्यम आलम्ब्य शाश्वतम\nपरशाधि पृथिवीं कृत्स्नां हतामित्रां नरॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअर्जुनस्य वचॊ शरुत्वा नकुलॊ वाक्यम अब्रवीत\nराजानम अभिसंप्रेक्ष्य सर्वधर्मभृतां वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 2,
        "text": "अनुरुध्य महाप्राज्ञॊ भरातुश चित्तम अरिंदमः\nवयूढॊरः कॊ महाबाहुस ताम्रास्यॊ मित भाषिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 3,
        "text": "विशाख यूपे देवानां सर्वेषाम अग्नयश चिताः\nतस्माद विद्धि महाराज देवान कर्म पथि सथितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 4,
        "text": "अनास्तिकान आस्तिकानां पराणदाः पितरश च ये\nते ऽपि कर्मैव कुर्वन्ति विधिं पश्यस्व पार्थिव\nवेदवादापविद्धांस तु तान विद्धि भृशनास्तिकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 5,
        "text": "न हि वेदॊक्तम उत्सृज्य विप्रः सर्वेषु कर्मसु\nदेव यानेन नाकस्य पृष्ठम आप्नॊति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्य आश्रमान अयं सर्वान इत्य आहुर वेद निश्चयाः\nबराह्मणाः शरुतिसंपन्नास तान निबॊध जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 7,
        "text": "वित्तानि धर्मलब्धानि करतुमुख्येष्व अवासृजन\nकृतात्मसु महाराज स वै तयागी समृतॊ नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 8,
        "text": "अनवेक्ष्य सुखादानं तथेवॊर्ध्वं परतिष्ठितः\nआत्मत्यागी महाराज स तयागी तामसः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 9,
        "text": "अनिकेतः परिपतन वृक्षमूलाश्रयॊ मुनिः\nअपाचकः सदा यॊगी स तयागी पार्थ भिक्षुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 10,
        "text": "करॊधहर्षाव अनादृत्य पैशुन्यं च विशां पते\nविप्रॊ वेदान अधीते यः स तयागी गुरु पूजकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 11,
        "text": "आश्रमांस तुलया सर्वान धृतान आहुर मनीषिणः\nएकतस ते तरयॊ राजन गृहस्थाश्रम एकतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 12,
        "text": "समीक्षते तु यॊ ऽरथं वै कामस्वर्गं च भारत\nअयं पन्था महर्षीणाम इयं लॊकविदां गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 13,
        "text": "इति यः कुरुते भावं स तयागी भरतर्षभ\nन यः परित्यज्य गृहान वनम एति विमूढवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 14,
        "text": "यदा कामान समीक्षेत धर्मवैतंसिकॊ ऽनृजुः\nअथैनं मृत्युपाशेन कण्ठे बध्नाति मृत्युराज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 15,
        "text": "अभिमान कृतं कर्म नैतत फलवद उच्यते\nतयागयुक्तं महाराज सर्वम एव महाफलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 16,
        "text": "शमॊ दमस तपॊ दानं सत्यं शौचम अथार्जवम\nयज्ञॊ धृतिश च धर्मश च नित्यम आर्षॊ विधिः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 17,
        "text": "पितृदेवातिथि कृते समारम्भॊ ऽतर शस्यते\nअत्रैव हि महाराज तरिवर्गः केवलं फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 18,
        "text": "एतस्मिन वर्तमानस्य विधौ विप्रनिषेविते\nतयागिनः परकृतस्येह नॊच्छित्तिर विद्यते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 19,
        "text": "असृजद धि परजा राजन परजापतिर अकल्मषः\nमां यक्ष्यन्तीति शान्तात्मा यज्ञैर विविधदक्षिणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 20,
        "text": "वीरुधश चैव वृक्षांश च यज्ञार्थं च तथौषधीः\nपशूंश चैव तथा मेध्यान यज्ञार्थानि हवींषि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 21,
        "text": "गृहस्थाश्रमिणस तच च यज्ञकर्म विरॊधकम\nतस्माद गार्हस्थ्यम एवेह दुष्करं दुर्लभं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 22,
        "text": "तत संप्राप्य गृहस्था ये पशुधान्य समन्विताः\nन यजन्ते महाराज शाश्वतं तेषु किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 23,
        "text": "सवाध्याययज्ञा ऋषयॊ जञानयज्ञास तथापरे\nअथापरे महायज्ञान मनसैव वितन्वते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 24,
        "text": "एवं दानसमाधानं मार्गम आतिष्ठतॊ नृप\nदविजातेर बरह्मभूतस्य सपृहयन्ति दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 25,
        "text": "स रत्नानि विचित्राणि संभृतानि ततस ततः\nमखेष्व अनभिसंत्यज्य नास्तिक्यम अभिजल्पसि\nकुटुम्बम आस्थिते तयागं न पश्यामि नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 26,
        "text": "राजसूयाश्वमेधेषु सर्वमेधेषु वा पुनः\nय चान्ये करतवस तात बराह्मणैर अभिपूजिताः\nतैर यजस्व महाराज शक्रॊ देवपतिर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 27,
        "text": "राज्ञः परमाददॊषेण दस्युभिः परिमुष्यताम\nअशरण्यः परजानां यः स राजा कलिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 28,
        "text": "अश्वान गाश चैव दासीश च करेणूश च सवलं कृताः\nगरामाञ जनपदांश चैव कषेत्राणि च गृहाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 29,
        "text": "अप्रदाय दविजातिभ्यॊ मात्सर्याविष्ट चेतसः\nवयं ते राजकलयॊ भविष्यामॊ विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 30,
        "text": "अदातारॊ ऽशरण्याश च राजकिल्बिष भागिनः\nदुःखानाम एव भॊक्तारॊ न सुखानां कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 31,
        "text": "अनिष्ट्वा च महायज्ञैर अकृत्वाच पितृस्वधाम\nतीर्थेष्व अनभिसंत्यज्य परव्रजिष्यसि चेद अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 32,
        "text": "छिन्नाभ्रम इव गन्तासि विलयं मारुतेरितम\nलॊकयॊर उभयॊर भरष्टॊ हय अन्तराले वयवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 33,
        "text": "अन्तर बहिश च यत किं चिन मनॊ वयासङ्ग कारकम\nपरित्यज्य भवेत तयागी न यॊ हित्वा परतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 34,
        "text": "एतस्मिन वर्तमानस्य विधौ विप्रनिषेविते\nबराह्मणस्य महाराज नॊच्छित्तिर विद्यते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 35,
        "text": "निहत्य शत्रूंस तरसा समृद्धान; शक्रॊ यथा दैत्य बलानि संख्ये\nकः पार्थ शॊचेन निरतः सवधर्मे; पूर्वैः समृते पार्थिव शिष्टजुष्टे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 12,
        "shloka": 36,
        "text": "कषात्रेण धर्मेण पराक्रमेण; जित्वा महीं मन्त्रविद्भ्यः परदाय\nनाकस्य पृष्ठे ऽसि नरेन्द्र गन्ता; न शॊचितव्यं भवताद्य पार्थ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 1,
        "text": "[सहदेव]\nन बाह्यं दरव्यम उत्सृज्य सिद्धिर भवति भारत\nशारीरं दरव्यम उत्सृज्य सिद्धिर भवति वा न वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 2,
        "text": "बाह्यद्रव्यविमुक्तस्य शरीरेषु च गृध्यतः\nयॊ धर्मॊ यत सुखं वा सयाद दविषतां तत तथास्तु नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 3,
        "text": "शारीरं दरव्यम उत्सृज्य पृथिवीम अनुशासतः\nयॊ धर्मॊ यत सुखं वा सयात सुहृदां तत तथास्तु नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 4,
        "text": "दव्यक्षरस तु भवेन मृत्युस तर्यक्षरं बरह्म शाश्वतम\nममेति च भवेन मृत्युर न ममेति च शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 5,
        "text": "बरह्म मृत्यू च तौ राजन्न आत्मन्य एव समाश्रितौ\nअदृश्यमानौ भूतानि यॊधयेताम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 6,
        "text": "अविनाशॊ ऽसय सत्त्वस्य नियतॊ यदि भारत\nभित्त्वा शरीरं भूतानां न हिंसा परतिपत्स्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 7,
        "text": "अथापि च सहॊत्पत्तिः सत्त्वस्य परलयस तथा\nनष्टे शरीरे नष्टं सयाद वृथा च सयात करिया पथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्माद एकान्तम उत्सृज्य पूर्वैः पूर्वतरैश च यः\nपन्था निषेवितः सद्भिः स निषेव्यॊ विजानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 9,
        "text": "लब्ध्वापि पृथिवीं कृत्स्नां सहस्थावरजङ्गमाम\nन भुङ्क्ते यॊ नृपः सम्यङ निष्फलं तस्य जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 10,
        "text": "अथ वा वसतॊ राजन वने वन्येन जीवतः\nदरव्येषु यस्य ममता मृत्यॊर आस्ये स वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 11,
        "text": "बाह्याभ्यन्तर भूतानां सवभावं पश्य भारत\nये तु पश्यन्ति तद्भावं मुच्यन्ते महतॊ भयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 12,
        "text": "भवान पिता भवान माता भवान भराता भवान गुरुः\nदुःखप्रलापान आर्तस्य तस्मान मे कषन्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 13,
        "shloka": 13,
        "text": "तथ्यं वा यदि वातथ्यं यन मयैतत परभाषितम\nतद विद्धि पृथिवीपाल भक्त्या भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअव्याहरति कौन्तेये धर्मराजे युधिष्ठिरे\nभरातॄणां बरुवतां तांस तान विविधान वेद निश्चयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 2,
        "text": "महाभिजन संपन्ना शरीमत्य आयतलॊचना\nअभ्यभाषत राजेन्द्रं दरौपदीं यॊषितां वरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 3,
        "text": "आसीनम ऋषभं राज्ञां भरातृभिः परिवारितम\nसिंहशार्दूलसदृशैर वारणैर इव यूथपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 4,
        "text": "अभिमानवती नित्यं विशेषेण युधिष्ठिरे\nलालिता सततं राज्ञा धर्मज्ञा धर्मदर्शिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 5,
        "text": "आमन्त्र्य विपुलश्रॊणी साम्ना परमवल्गुना\nभर्तारम अभिसंप्रेक्ष्य ततॊ वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 6,
        "text": "इमे ते भरातरः पार्थ शुष्यन्त सतॊकका इव\nवावाश्यमानास तिष्ठन्ति न चैनान अभिनन्दसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 7,
        "text": "नन्दयैतान महाराज मत्तान इव महाद्विपान\nउपपन्नेन वाक्येन सततं दुःखभागिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 8,
        "text": "कथं दवैतवने राजन पूर्वम उक्त्वा तथा वचः\nभरातॄन एतान सम सहिताञ शीतवातातपार्दितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 9,
        "text": "वयं दुर्यॊधनं हत्वा मृधे भॊक्ष्याम मेदिनीम\nसंपूर्णां सर्वकामानाम आहवे विजयैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 10,
        "text": "विरथाश च रथान कृत्वा निहत्य च महागजान\nसंस्तीर्य च रथैर भूमिं स सादिभिर अरिंदमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 11,
        "text": "यजतां विविधैर यज्ञैः समृद्धैर आप्तदक्षिणैः\nवनवास कृतं दुःखं भविष्यति सुखाय नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 12,
        "text": "इत्य एतान एवम उक्त्वा तवं सवयं धर्मभृतां वर\nकथम अद्य पुनर वीर विनिहंसि मनांस्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 13,
        "text": "न कलीबॊ वसुधां भुङ्क्ते न कलीबॊ धनम अश्नुते\nन कलीबस्य गृहे पुत्रा मत्स्याः पङ्क इवासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 14,
        "text": "नादण्डः कषत्रियॊ भाति नादण्डॊ भूतिम अश्नुते\nनादण्डस्य परजा राज्णः सुखम एधन्ति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 15,
        "text": "मित्रता सर्वभूतेषु दानम अध्ययनं तपः\nबराह्मणस्यैष धर्मः सयान न राज्ञॊ राजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 16,
        "text": "असतां परतिषेधश च सतां च परिपालयन\nएष राज्ञां परॊ धर्मः समरे चापलायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 17,
        "text": "यस्मिन कषमा च करॊधश च दानादाने भयाभये\nनिग्रहानुग्रहौ चॊभौ स वै धर्मविद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 18,
        "text": "न शरुतेन न दानेन न सान्त्वेन न चेज्यया\nतवयेयं पृथिवी लब्धा नॊत्कॊचेन तथाप्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 19,
        "text": "यत तद बलम अमित्राणां तथा वीर समुद्यतम\nहस्त्यश्वरथसंपन्नं तरिभिर अङ्गैर महत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 20,
        "text": "रक्षितं दरॊणकर्णाभ्याम अश्वत्थाम्ना कृपेण च\nतत तवया निहतं वीर तस्माद भुङ्क्ष्व वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 21,
        "text": "जम्बूद्वीपॊ महाराज नानाजनपदायुतः\nतवया पुरुषशार्दूल दण्डेन मृदितः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 22,
        "text": "जम्बूद्वीपेन सदृशः करौञ्चद्वीपॊ नराधिप\nअपरेण महामेरॊर दण्डेन मृदितस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 23,
        "text": "करौञ्चद्वीपेन सदृशः शाकद्वीपॊ नराधिप\nपूर्वेण तु महामेरॊर दण्डेन मृदितस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 24,
        "text": "उत्तरेण महामेरॊः शाकद्वीपेन संमितः\nभद्राश्वः पुरुषव्याघ्र दण्डेन मृदितस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 25,
        "text": "दवीपाश च सान्तरद्वीपा नानाजनपदालयाः\nविगाह्य सागरं वीर दण्डेन मृदितास तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 26,
        "text": "एतान्य अप्रतिमानि तवं कृत्वा कर्माणि भारत\nन परीयसे महाराज पूज्यमानॊ दविजातिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 27,
        "text": "स तवं भरातॄन इमान दृष्ट्वा परतिनन्दस्व भारत\nऋषभान इव संमत्तान गजेन्द्रान ऊर्जितान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 28,
        "text": "अमर परतिमाः सर्वे शत्रुसाहाः परंतपाः\nएकॊ ऽपि हि सुखायैषां कषमः सयाद इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 29,
        "text": "किं पुनः पुरुषव्याघ्राः पतयॊ मे नरर्षभाः\nसमस्तानीन्द्रियाणीव शरीरस्य विचेष्टने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 30,
        "text": "अनृतं माब्रवीच छवश्रूः सर्वज्ञा सर्वदर्शिनी\nयुधिष्ठिरस तवां पाञ्चालि सुखे धास्यत्य अनुत्तमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 31,
        "text": "हत्वा राजसहस्राणि बहून्य आशु पराक्रमः\nतद वयर्थं संप्रपश्यामि मॊहात तव जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 32,
        "text": "येषाम उन्मत्तकॊ जयेष्ठः सर्वे तस्यॊपचारिणः\nतवॊन्मादेन राजेन्द्र सॊन्मादाः सर्वपाण्डवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 33,
        "text": "यदि हि सयुर अनुन्मत्ता भरातरस ते जनाधिप\nबद्ध्वा तवां नास्तिकैः सार्धं परशासेयुर वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 34,
        "text": "कुरुते मूढम एवं हि यः शरेयॊ नाधिगच्छति\nधूपैर अञ्जन यॊगैश च नस्य कर्मभिर एव च\nभेषजैः स चिकित्स्यः सयाद य उन्मार्गेण गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 35,
        "text": "साहं सर्वाधमा लॊके सत्रीणां भरतसत्तम\nतथा विनिकृतामित्रैर याहम इच्छामि जीवितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 36,
        "text": "एतेषां यतमानानाम उत्पद्यन्ते तु संपदः\nतवं तु सर्वां महीं लब्ध्वा कुरुषे सवयम आपदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 37,
        "text": "यथास्तां संमतौ राज्ञां पृथिव्यां राजसत्तमौ\nमान्धाता चाम्बरीषश च तथा राजन विराजसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 38,
        "text": "परशाधि पृथिवीं देवीं परजा धर्मेण पालयन\nस पर्वत वनद्वीपां मा राजन विमना भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 14,
        "shloka": 39,
        "text": "यजस्व विविधैर यज्ञैर जुह्वन्न अग्नीन परयच्छ च\nपुराणि भॊगान वासांसि दविजातिभ्यॊ नृपॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nयाज्ञसेन्या वचॊ शरुत्वा पुनर एवार्जुनॊ ऽबरवीत\nअनुमान्य महाबाहुं जयेष्ठं भरातरम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 2,
        "text": "दण्डः शास्ति परजाः सर्वा दण्ड एवाभिरक्षति\nदण्डः सुप्तेषु जागर्ति दण्डं धर्मं विदुर बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्मं संरक्षते दण्डस तथेवार्थं नराधिप\nकामं संरक्षते दण्डस तरिवर्गॊ दण्ड उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 4,
        "text": "दण्डेन रक्ष्यते धान्यं धनं दण्डेन रक्ष्यते\nएतद विद्वन्न उपादत्स्व सवभावं पश्य लौकिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 5,
        "text": "राजदण्डभयाद एके पापाः पापं न कुर्वते\nयमदण्डभयाद एके परलॊकभयाद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 6,
        "text": "परस्परभयाद एके पापाः पापं न कुर्वते\nएवं सांसिद्धिके लॊके सर्वं दण्डे परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 7,
        "text": "दण्डस्यैव भयाद एके न खादन्ति परस्परम\nअन्धे तमसि मज्जेयुर यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 8,
        "text": "यस्माद अदान्तान दमयत्य अशिष्टान दण्डयत्य अपि\nदमनाद दण्डनाच चैव तस्माद दण्डं विदुर बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 9,
        "text": "वाचि दण्डॊ बराह्मणानां कषत्रियाणां भुजार्पणम\nदानदण्डः समृतॊ वैश्यॊ निर्दण्डः शूद्र उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 10,
        "text": "असंमॊहाय मर्त्यानाम अर्थसंरक्षणाय च\nमर्यादा सथापिता लॊके दण्डसंज्ञा विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 11,
        "text": "यत्र शयामॊ लॊहिताक्षॊ दण्डश चरति सूनृतः\nपरजास तत्र न मुह्यन्ति नेता चेत साधु पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 12,
        "text": "बरह्म चारी गृहस्थश च वानप्रस्थॊ ऽथ भिक्षुकः\nदण्डस्यैव भयाद एते मनुष्या वर्त्मनि सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 13,
        "text": "नाभीतॊ यजते राजन नाभीतॊ दातुम इच्छति\nनाभीतः पुरुषः कश चित समये सथातुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 14,
        "text": "नाच्छित्त्वा परमर्माणि नाकृत्वा कर्म दारुणम\nनाहत्वा मत्स्यघातीव पराप्नॊति महतीं शरियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 15,
        "text": "नाघ्नतः कीर्तिर अस्तीह न वित्तं न पुनः परजाः\nइन्द्रॊ वृत्रवधेनैव महेन्द्रः समपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 16,
        "text": "य एव देवा हन्तारस ताँल लॊकॊ ऽरचयते भृशम\nहन्ता रुद्रस तथा सकन्दः शक्रॊ ऽगनिर वरुणॊ यमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 17,
        "text": "हन्ता कालस तथा वायुर मृत्युर वैश्रवणॊ रविः\nवसवॊ मरुतः साध्या विश्वे देवाश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 18,
        "text": "एतान देवान नमस्यन्ति परताप परणता जनाः\nन बरह्माणं न धातारं न पूषाणं कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 19,
        "text": "मध्यस्थान सर्वभूतेषु दान्ताञ शम परायणान\nयजन्ते मानवाः के चित परशान्ताः सर्वकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 20,
        "text": "न हि पश्यामि जीवन्तं लॊके कं चिद अहिंसया\nसत्त्वैः सत्त्वानि जीवन्ति दुर्बलैर बलवत्तराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 21,
        "text": "नकुलॊ मूषकान अत्ति बिडालॊ नकुलं तथा\nबिडालम अत्ति शवा राजञ शवानं वयालमृगस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 22,
        "text": "तान अत्ति पुरुषः सर्वान पश्य धर्मॊ यथागतः\nपराणस्यान्नम इदं सर्वं जङ्गमं सथावरं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 23,
        "text": "विधानं देव विहितं तत्र विद्वान न मुह्यते\nयथा सृष्टॊ ऽसि राजेन्द्र तथा भवितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 24,
        "text": "विनीतक्रॊधहर्षा हि मन्दा वनम उपाश्रिताः\nविना वधं न कुर्वन्ति तापसाः पराणयापनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 25,
        "text": "उदके बहवः पराणाः पृथिव्यां च फलेषु च\nन च कश चिन न तान हन्ति किम अन्यत पराणयापनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 26,
        "text": "सूक्ष्मयॊनीनि भूतानि तर्क गम्यानि कानि चित\nपक्ष्मणॊ ऽपि निपातेन येषां सयात सकन्धपर्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 27,
        "text": "गरामान निष्क्रम्य मुनयॊ विगतक्रॊधमत्सराः\nवने कुटुम्ब धर्माणॊ दृश्यन्ते परिमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 28,
        "text": "भूमिं भित्त्वौषधीश छित्त्वा वृक्षादीन अण्डजान पशून\nमनुष्यास तन्वते यज्ञांस ते सवर्गं पराप्नुवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 29,
        "text": "दण्डनीत्यां परणीतायां सर्वे सिध्यन्त्य उपक्रमाः\nकौन्तेय सर्वभूतानां तत्र मे नास्ति संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 30,
        "text": "दण्डश चेन न भवेल लॊके वयनशिष्यन्न इमाः परजाः\nशूले मत्स्यान इवापक्ष्यन दुर्बलान बलवत्तराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 31,
        "text": "सत्यं चेदं बरह्मणा पूर्वम उक्तं; दण्डः परजा रक्षति साधु नीतः\nपश्याग्नयश च परतिशाम्यन्त्य अभीताः; संतर्जिता दण्डभयाज जवलन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 32,
        "text": "अन्धं तम इवेदं सयान न परज्ञायेत किं चन\nदण्डश चेन न भवेल लॊके विभजन साध्वसाधुनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 33,
        "text": "ये ऽपि संभिन्नमर्यादा नास्तिका वेद निन्दकाः\nते ऽपि भॊगाय कल्पन्ते दण्डेनॊपनिपीडिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 34,
        "text": "सर्वॊ दण्डजितॊ लॊकॊ दुर्लभॊ हि शुचिर नरः\nदण्डस्य हि भयाद भीतॊ भॊगायेह परकल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 35,
        "text": "चातुर्वर्ण्याप्रमॊहाय सुनीत नयनाय च\nदण्डॊ विधात्रा विहितॊ धर्मार्थाव्व अभिरक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 36,
        "text": "यदि दण्डान न बिभ्येयुर वयांसि शवापदानि च\nअद्युः पशून मनुष्यांश च यज्ञार्थानि हवींषि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 37,
        "text": "न बरह्मचर्य अधीयीत कल्याणी गौर न दुह्यते\nन कन्यॊद्वहनं गच्छेद यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 38,
        "text": "विश्वलॊपः परवर्तेत भिद्येरन सर्वसेतवः\nममत्वं न परजानीयुर यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 39,
        "text": "न संवत्सरसत्राणि तिष्ठेयुर अकुतॊभयाः\nविधिवद दक्षिणावन्ति यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 40,
        "text": "चरेयुर नाश्रमे धर्मं यथॊक्तं विधिम आश्रिताः\nन विद्यां पराप्नुयात कश चिद यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 41,
        "text": "न चॊष्ट्रा न बलीवर्दा नाश्वाश्वतर गर्दभाः\nयुक्ता वहेयुर यानानि यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 42,
        "text": "न परेष्या वचनं कुर्युर न बालॊ जातु कर्हि चित\nतिष्ठेत पितृमते धर्मे यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 43,
        "text": "दण्डे सथिताः परजाः सर्वा भयं दण्डं विदुर बुधाः\nदण्डे सवर्गॊ मनुष्याणां लॊकॊ ऽयं च परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 44,
        "text": "न तत्र कूटं पापं वा वञ्चना वापि दृष्यते\nयत्र दण्डः सुविहितश चरत्य अरिविनाशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 45,
        "text": "हविः शवा परपिबेद धृष्टॊ दण्डश चेन नॊद्यतॊ भवेत\nहरेत काकः पुरॊडाशं यदि दण्डॊ न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 46,
        "text": "यद इदं धर्मतॊ राज्यं विहितं यद्य अधर्मतः\nकार्यस तत्र न शॊकॊ वै भुङ्क्ष्व भॊगान यजस्व च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 47,
        "text": "सुखेन धर्मं शरीमन्तश चरन्ति शुचि वाससः\nसंवसन्तः परियैर दारैर भुञ्जानाश चान्नम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 48,
        "text": "अर्थे सर्वे समारम्भाः समायत्ता न संशयः\nस च दण्डे समायत्तः पश्य दण्डस्य गौरवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 49,
        "text": "लॊकयात्रार्थम एवेह धर्मप्रवचनं कृतम\nअहिंसा साधु हिंसेति शरेयान धर्मपरिग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 50,
        "text": "नात्यन्त गुणवान कश चिन न चाप्य अत्यन्तनिर्गुणः\nउभयं सर्वकार्येषु दृश्यते साध्व असाधु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 51,
        "text": "पशूनां वृषणं छित्त्वा ततॊ भिन्दन्ति नस्तकान\nकृषन्ति बहवॊ भारान बध्नन्ति दमयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 52,
        "text": "एवं पर्याकुले लॊके विपथे जर्जरीकृते\nतैस तैर नयायैर महाराज पुराणं धर्मम आचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 53,
        "text": "जय देहि परजा रक्ष धर्मं समनुपालय\nअमित्राञ जहि कौन्तेय मित्राणि परिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 54,
        "text": "मा च ते निघ्नतः शत्रून मन्युर भवतु भारत\nन तत्र किल्बिषं किं चित कर्तुं भवति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 55,
        "text": "आततायी हि यॊ हन्याद आततायिनम आगतम\nन तेन भरूणहा स सयान मन्युस तं मन्युम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 56,
        "text": "अवध्यः सर्वभूतानाम अन्तरात्मा न संशयः\nअवध्ये चात्मनि कथं वध्यॊ भवति केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 57,
        "text": "यथा हि पुरुषः शालां पुनः संप्रविशेन नवाम\nएवं जीवः शरीराणि तानि तानि परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 15,
        "shloka": 58,
        "text": "देहान पुराणान उत्सृज्य नवान संप्रतिपद्यते\nएवं मृत्युमुखं पराहुर ये जनास तत्त्वदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअर्जुनस्य वचॊ शरुत्वा भीमसेनॊ ऽतय अमर्षणः\nधैर्यम आस्थाय तेजस्वी जयेष्ठं भरातरम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 2,
        "text": "राजन विदितधर्मॊ ऽसि न ते ऽसत्य अविदितं भुवि\nउपशिक्षाम ते वृत्तं सदैव न च शक्नुमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 3,
        "text": "न वक्ष्यामि न वक्ष्यामीत्य एवं मे मनसि सथितम\nअति दुःखात तु वक्ष्यामि तन निबॊध जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 4,
        "text": "भवतस तु परमॊहेन सर्वं संशयितं कृतम\nविक्लवत्वं च नः पराप्तम अबलत्वं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 5,
        "text": "कथं हि राजा लॊकस्य सर्वशास्त्रविशारदः\nमॊहम आपद्यते दैन्याद यथा कु पुरुषस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 6,
        "text": "आगतिश च गतिश चैव लॊकस्य विदिता तव\nआयत्यां च तदात्वे च न ते ऽसत्य अविदितं परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 7,
        "text": "एवंगते महाराज राज्यं परति जनाधिप\nहेतुम अत्र परवक्ष्यामि तद इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 8,
        "text": "दविदिधॊ जायते वयाधिः शारीरॊ मानसस तथा\nपरस्परं तयॊर जन्म निर्द्वंद्वं नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 9,
        "text": "शारीराज जायते वयाधिर मानसॊ नात्र संशयः\nमानसाज जायते वयाधिः शारीर इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 10,
        "text": "शारीर मानसे दुःखे यॊ ऽतीते अनुशॊचति\nदुःखेन लभते दुःखं दवाव अनर्थौ परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 11,
        "text": "शीतॊष्णे चैव वायुश च तरयः शारीर जा गुणाः\nतेषां गुणानां साम्यं च तद आहुः सवस्थलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 12,
        "text": "तेषाम अन्यतमॊत्सेके विधानम उपदिष्यते\nउष्णेन बाध्यते शीतं शीतेनॊष्णं परबाध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 13,
        "text": "सत्त्वं रजॊ तमॊ चैव मानसाः सयुस तरयॊ गुणाः\nहर्षेण बाध्यते शॊकॊ हर्षः शॊकेन बाध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 14,
        "text": "कश चित सुखे वर्तमानॊ दुःखस्य समर्तुम इच्छति\nकश चिद दुःखे वर्तमानः सुखस्य समर्तुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 15,
        "text": "स तवं न दुःखी दुःखस्य न सुखी च सुखस्य च\nन दुःखी सुखजातस्य न सुखी दुःखजस्य वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 16,
        "text": "समर्तुम अर्हसि कौरव्य दिष्टं तु बलवत्तरम\nअथ वा ते सवभावॊ ऽयं येन पार्थिव कृष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 17,
        "text": "दृष्ट्वा सभा गतां कृष्णाम एकवस्त्रां रजस्वलाम\nमिषतां पाण्डुपुत्राणां न तस्य समर्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 18,
        "text": "परव्राजनं च नगराद अजिनैश च निवासनम\nमहारण्यनिवासश च न तस्य समर्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 19,
        "text": "जटासुरात परिक्लेशं चित्रसेनेन चाहवम\nसैन्धवाच च परिक्लेशं कथं विस्मृतवान असि\nपुनर अज्ञातचर्यायां कीचकेन पदा वधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 20,
        "text": "यच च ते दरॊण भीष्माभ्यां युद्धम आसीद अरिंदम\nमनसैकेन ते युद्धम इदं घॊरम उपस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 21,
        "text": "यत्र नास्ति शरैः कार्यं न मित्रैर न च बन्धुभिः\nआत्मनैकेन यॊद्धव्यं तत ते युद्धम उपस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 22,
        "text": "तस्मिन्न अनिर्जिते युद्धे परणान यदि ह मॊक्ष्यसे\nअन्यं देहं समास्थाय पुनस तेनैव यॊत्स्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्माद अद्यैव गन्तव्यं युद्धस्य भरतर्षभ\nएतज जित्वा महाराज कृतकृत्यॊ भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 24,
        "text": "एतां बुद्धिं विनिश्चित्य भूतानाम आगतिं गतिम\nपितृपैतामहे वृत्ते शाधि राज्यं यथॊचितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 25,
        "text": "दिष्ट्या दुर्यॊधनः पापॊ निहतः सानुगॊ युधि\nदरौपद्याः केशपक्षस्य दिष्ट्या तवं पदवीं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 16,
        "shloka": 26,
        "text": "यजस्व वाजिमेधेन विधिवद दक्षिणावता\nवयं ते किंकराः पार्थ वासुदेवश च वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nअसंतॊषः परमादश च मदॊ रागॊ ऽपरशान्तता\nबलं मॊहॊ ऽभिमानश च उद्वेगश चापि सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 2,
        "text": "एभिः पाप्मभिर आविष्टॊ राज्यं तवम अभिकाङ्क्षसि\nनिरामिषॊ विनिर्मुक्तः परशान्तः सुसुखी भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 3,
        "text": "य इमाम अखिलां भूमिं शिष्याद एकॊ महीपतिः\nतस्याप्य उदरम एवैकं किम इदं तवं परशंससि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 4,
        "text": "नाह्ना पूरयितुं शक्या न मासेन नरर्षभ\nअपूर्यां पूरयन्न इच्छाम आयुषापि न शक्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 5,
        "text": "यथेद्धः परज्वलत्य अग्निर असमिद्धः परशाम्यति\nअल्पाहारतया तव अग्निं शमयौदर्यम उत्थितम\nजयॊदरं पृथिव्या ते शरेयॊ निर्जितया जितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 6,
        "text": "मानुषान कामभॊगांस तवम ऐश्वर्यं च परशंससि\nअभॊगिनॊ ऽबलाश चैव यान्ति सथानम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 7,
        "text": "यॊगक्षेमौ च राष्ट्रस्य धर्माधर्मौ तवयि सथितौ\nमुच्यस्व महतॊ भारात तयागम एवाभिसंश्रय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 8,
        "text": "एकॊदर कृते वयाघ्रः करॊति विघसं बहु\nतम अन्ये ऽपय उपजीवन्ति मन्दवेगं चरा मृगाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 9,
        "text": "विषयान परतिसंहृत्य संन्यासं कुरुते यतिः\nन च तुष्यन्ति राजानः पश्य बुद्ध्यन्तरं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 10,
        "text": "पत्राहारैर अश्मकुट्टैर दन्तॊलूखलिकैस तथा\nअब्भक्षैर वायुभक्षैश च तैर अयं नरकॊ जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 11,
        "text": "यश चेमां वसुधां कृत्स्नां परशासेद अखिलां नृपः\nतुल्याश्म काञ्चनॊ यश च स कृतार्थॊ न पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 12,
        "text": "संकल्पेषु निरारम्भॊ निराशॊ निर्ममॊ भव\nविशॊकं सथानम आतिष्ठ इह चामुत्र चाव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 13,
        "text": "निरामिषा न शॊचन्ति शॊचसि तवं किम आमिषम\nपरित्यज्यामिषं सर्वं मृषावादात परमॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 14,
        "text": "पन्थानौ पितृयानश च देव यानश च विश्रुतौ\nईजानाः पितृयानेन देव यानेन मॊक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 15,
        "text": "तपसा बरह्मचर्येण सवाध्यायेन च पाविताः\nविमुच्य देहान वै भान्ति मृत्यॊर अविषयं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 16,
        "text": "आमिषं बन्धनं लॊके कर्मेहॊक्तं तथामिषम\nताभ्यां विमुक्तः पाशाभ्यां पदम आप्नॊति तत्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 17,
        "text": "अपि गाथाम इमां गीतां जनकेन वदन्त्य उत\nनिर्द्वन्द्वेन विमुक्तेन मॊक्षं समनुपश्यता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 18,
        "text": "अनन्तं बत मे वित्तं यस्य मे नास्ति किं चन\nमिथिलायां परदीप्तायां न मे दह्यति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 19,
        "text": "परज्ञा परसादम आरुह्य न शॊच्याञ शॊचतॊ जनान\nजगतीस्थान इवाद्रिस्थॊ मन्दबुद्धीन अवेक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 20,
        "text": "दृश्यं पश्यति यः पश्यन स चक्षुष्मान स बुद्धिमान\nअज्ञातानां च विज्ञानात संबॊधाद बुद्धिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 21,
        "text": "यस तु वाचं विजानाति बहुमानम इयात स वै\nबरह्म भावप्रसूतानां वैद्यानां भावितात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 22,
        "text": "यदा भूतपृथग्भावम एकस्थम अनुपश्यति\nतत एव च विस्तारं बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 17,
        "shloka": 23,
        "text": "ते जनानां गतिं यान्ति नाविद्वांसॊ ऽलपचेतसः\nनाबुद्धयॊ नातपसः सर्वं बुद्धौ परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतूष्णींभूतं तु राजानं पुनर एवार्जुनॊ ऽबरवीत\nसंतप्तः शॊकदुःखाभ्यां राज्ञॊ वाक्शल्य पीडितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 2,
        "text": "कथयन्ति पुरावृत्तम इतिहासम इमं जनाः\nविदेहराज्ञः संवादं भार्यया सह भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 3,
        "text": "उत्सृज्य राज्यं भैक्षार्थं कृतबुद्धिं जनेश्वरम\nविदेहराजं महिषी दुःखिता परत्यभाषत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 4,
        "text": "धनाय अपत्यं मित्राणि रत्नानि विविधानि च\nपन्थानं पावनं हित्वा जनकॊ मौण्ड्यम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 5,
        "text": "तं ददर्श परिया भार्या भैक्ष्य वृत्तिम अकिंचनम\nधाना मुष्टिम उपासीनं निरीहं गतमत्सरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 6,
        "text": "तम उवाच समागम्य भर्तारम अकुतॊभयम\nकरुद्धा मनस्विनी भार्या विविक्ते हेतुमद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 7,
        "text": "कथम उत्सृज्य राज्यं सवं धनधान्य समाचितम\nकापालीं वृत्तिम आस्थाय धाना मुष्टिर वने ऽचरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 8,
        "text": "परतिज्ञा ते ऽनयथा राजन विचेष्टा चान्यथा तव\nयद राज्यं महद उत्सृज्य सवल्पे तुष्यसि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 9,
        "text": "नैतेनातिथयॊ राजन देवर्षिपितरस तथा\nशक्यम अद्य तवया भर्तुं मॊघस ते ऽयं परिश्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 10,
        "text": "देवतातिथिभिश चैव पितृभिश चैव पार्थिव\nसर्वैर एतैः परित्यक्तः परिव्रजसि निष्क्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 11,
        "text": "यस तवं तरैविद्य वृद्धानां बराह्मणानां सहस्रशः\nभर्ता भूत्वा च लॊकस्य सॊ ऽदयान्यैर भृतिम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 12,
        "text": "शरियं हित्वा परदीप्तां तवं शववत संप्रति वीक्ष्यसे\nअपुत्रा जननी ते ऽदय कौसल्या चापतिस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 13,
        "text": "अशीतिर धर्मकामास तवां कषत्रियाः पर्युपासते\nतवद आशाम अभिकाङ्क्षन्त्यः कृपणाः फलहेतुकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 14,
        "text": "ताश च तवं विफलाः कुर्वन कालं लॊकान नु गमिष्यसि\nराजन संशयिते मॊक्षे परतन्त्रेषु देहिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 15,
        "text": "नैव ते ऽसति परॊ लॊकॊ नापरः पापकर्मणः\nधर्म्यान दारान परित्यज्य यस तवम इच्छसि जीवितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 16,
        "text": "सरजॊ गन्धान अलं कारान वासांसि विविधानि च\nकिमर्थम अभिसंत्यज्य परिव्रजसि निष्क्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 17,
        "text": "निपानं सर्वभूतानां भूत्वा तवं पावनं महत\nआढ्यॊ वनस्पतिर भूत्वा सॊ ऽदयान्यान पर्युपाससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 18,
        "text": "खादन्ति हस्तिनं नयासे करव्यादा बहवॊ ऽपय उत\nबहवः कृमयश चैव किं पुनस तवाम अनर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 19,
        "text": "य इमां कुण्डिकां भिन्द्यान तरिविष्टब्धं च ते हरेत\nवासॊ चापहरेत तस्मिन कथं ते मानसं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 20,
        "text": "यस तव अयं सर्वम उत्सृज्य धाना मुष्टिपरिग्रहः\nयदानेन समं सर्वं किम इदं मम दीयते\nधाना मुष्टिर इहार्थश चेत परतिज्ञा ते विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 21,
        "text": "का वाहं तव कॊ मे तवं कॊ ऽदय ते मय्य अनुग्रहः\nपरशाधि पृथिवीं राजन यत्र ते ऽनुग्रहॊ भवेत\nपरासादं शयनं यानं वासांस्य आभरणानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 22,
        "text": "शरिया निराशैर अधनैस तयक्तमित्रैर अकिंचनैः\nसौखिकैः संभृतान अर्थान यः संत्यजसि किं नु तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 23,
        "text": "यॊ ऽतयन्तं परतिगृह्णीयाद यश च दद्यात सदैव हि\nतयॊस तवम अन्तरं विद्धि शरेयांस ताभ्यां क उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 24,
        "text": "सदैव याचमानेषु सत्सु दम्भविवर्जिषु\nएतेषु दक्षिणा दत्ता दावाग्नाव इव दुर्हुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 25,
        "text": "जातवेदा यथा राजन्न आदग्ध्वैवॊपशाम्यति\nसदैव याचमानॊ वै तथा शाम्यति न दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 26,
        "text": "सतां च वेदा अन्नं च लॊके ऽसमिन परकृतिर धरुवा\nन चेद दाता भवेद दाता कुतः सयुर मॊक्षकाङ्क्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 27,
        "text": "अन्नाद गृहस्था लॊके ऽसमिन भिक्षवस तत एव च\nअन्नात पराणः परभवति अन्नदः पराणदॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 28,
        "text": "गृहस्थैभ्यॊ ऽभिनिर्वृत्ता गृहस्थान एव संश्रिताः\nपरभवं च परतिष्ठां च दान्ता निन्दन्त आसते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 29,
        "text": "तयागान न भिक्षुकं विद्यान न मौण्ड्यान न च याचनात\nऋजुस तु यॊ ऽरथं तयजति तं सुखं विद्धि भिक्षुकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 30,
        "text": "असक्तः सक्तवद गच्छन निःसङ्गॊ मुक्तबन्धनः\nसमः शत्रौ च मित्रे च स वै मुक्तॊ महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 31,
        "text": "परिव्रजन्ति दानार्थं मुण्डाः काषायवाससः\nसिता बहुविधैः पाशैः संचिन्वन्तॊ वृथामिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 32,
        "text": "तरयीं च नाम वार्तां च तयक्त्वा पुत्रांस तयजन्ति ये\nतरिविष्टब्धं च वासॊ च परतिगृह्णन्त्य अबुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 33,
        "text": "अनिष्कषाये काषायम ईहार्थम इति विद्धि तत\nधर्मध्वजानां मुण्डानां वृत्त्यर्थम इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 34,
        "text": "काषायैर अजिनैश चीरैर नग्नान मुण्डाञ जटाधरान\nबिभ्रत साधून महाराज जय लॊकाञ जितेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 35,
        "text": "अग्न्याधेयानि गुर्वर्थान करतून स पशुदक्षिणान\nददात्य अहर अहः पूर्वं कॊ नु धर्मतरस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 36,
        "text": "तत्त्वज्ञॊ जनकॊ राजा लॊके ऽसमिन्न इति गीयते\nसॊ ऽपय आसीन मॊहसंपन्नॊ मा मॊहवशम अन्वगाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 37,
        "text": "एवं धर्मम अनुक्रान्तं सदा दानपरैर नरैः\nआनृशंस्य गुणॊपेतैः कामक्रॊधविवर्जिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 18,
        "shloka": 38,
        "text": "पालयन्तः परजाश चैव दानम उत्तमम आस्थिताः\nइष्टाँल लॊकान अवाप्स्यामॊ बरह्मण्याः सत्यवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nवेदाहं तात शास्त्राणि अपराणि पराणि च\nउभयं वेद वचनं कुरु कर्म तयजेति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 2,
        "text": "आकुलानि च शास्त्राणि हेतुभिश चित्रितानि च\nनिश्चयश चैव यन मात्रॊ वेदाहं तं यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 3,
        "text": "तवं तु केवलम अस्त्रज्ञॊ वीरव्रतम अनुष्ठितः\nशास्त्रार्थं तत्त्वतॊ गन्तुं न समर्थः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 4,
        "text": "शास्त्रार्थसूक्ष्म दर्शी यॊ धर्मनिश्चय कॊविदः\nतेनाप्य एवं न वाच्यॊ ऽहं यदि धर्मं परपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 5,
        "text": "भरातृसौहृदम आस्थाय यद उक्तं वचनं तवया\nनयाय्यं युक्तं च कौन्तेय परीतॊ ऽहं तेन ते ऽरजुन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 6,
        "text": "युद्धधर्मेषु सर्वेषु करियाणां नैपुणेषु च\nन तवया सदृशः कश चित तरिषु लॊकेषु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 7,
        "text": "धर्मसूक्ष्मं तु यद वाक्यं तत्र दुष्प्रतरं तवया\nधनंजय न मे बुद्धिम अभिशङ्कितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 8,
        "text": "युद्धशास्त्रविद एव तवं न वृद्धाः सेवितास तवया\nसमास विस्तर विदां न तेषां वेत्षि निश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 9,
        "text": "तपस तयागॊ विधिर इति निश्चयस तापधीमताम\nपरं परं जयाय एषां सैषा नैःश्रेयसी गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 10,
        "text": "न तव एतन मन्यसे पार्थ न जयायॊ ऽसति धनाद इति\nअत्र ते वर्तयिष्यामि यथा नैतत परधानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 11,
        "text": "तपःस्वाध्यायशीला हि दृश्यन्ते धार्मिका जनाः\nऋषयस तपसा युक्ता येषां लॊकाः सनातनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 12,
        "text": "अजातश्मश्रवॊ धीरास तथान्ये वनवासिनः\nअनन्ता अधना एव सवाध्यायेन दिवं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 13,
        "text": "उत्तरेण तु पन्थानम आर्या विषयनिग्रहात\nअबुद्धि जं तमस तयक्त्वा लॊकांस तयागवतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 14,
        "text": "दक्षिणेन तु पन्थानं यं भास्वन्तं परपश्यसि\nएते करियावतां लॊका ये शमशानानि भेजिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 15,
        "text": "अनिर्देश्या गतिः सा तु यां परपश्यन्ति मॊक्षिणः\nतस्मात तयागः परधानेष्टः स तु दुःखः परवेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 16,
        "text": "अनुसृत्य तु शास्त्राणि कवयः समवस्थिताः\nअपीह सयाद अपीह सयात सारासार दिदृष्कया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 17,
        "text": "वेदवादान अतिक्रम्य शास्त्राण्य आरण्यकानि च\nविपाट्य कदली सकन्धं सारं ददृशिरे न ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 18,
        "text": "अथैकान्त वयुदासेन शरीरे पञ्च भौतिके\nइच्छा दवेषसमायुक्तम आत्मानं पराहुर इङ्गितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 19,
        "text": "अग्राह्यश चक्षुषा सॊ ऽपि अनिर्देश्यं च तद गिरा\nकर्महेतुपुरस्कारं भूतेषु परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 20,
        "text": "कल्याण गॊचरं कृत्वा मनस तृष्णां निगृह्य च\nकर्म संततिम उत्सृज्य सयान निरालम्बनः सुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 21,
        "text": "अस्मिन्न एवं सूक्ष्मगम्ये मार्गे सद्भिर निषेविते\nकथम अर्थम अनर्थाढ्यम अर्जुन तवं परशंससि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 22,
        "text": "पूर्वशास्त्रविदॊ हय एवं जनाः पश्यन्ति भारत\nकरियासु निरता नित्यं दाने यज्ञे च कर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 23,
        "text": "भवन्ति सुदुरावर्ता हेतुमन्तॊ ऽपि पण्डिताः\nदृढपूर्वश्रुता मूढा नैतद अस्तीति वादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 24,
        "text": "अमृतस्यावमन्तारॊ वक्तारॊ जनसंसदि\nचरन्ति वसुधां कृत्स्नां वावदूका बहुश्रुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 25,
        "text": "यान वयं नाभिजानीमः कस ताञ जञातुम इहार्हति\nएवं पराज्ञान सतश चापि महतः शास्त्रवित्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 19,
        "shloka": 26,
        "text": "तपसा महद आप्नॊति बुद्ध्या वै विन्दते महत\nतयागेन सुखम आप्नॊति सदा कौन्तेय धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतस्मिन वाक्यान्तरे वक्ता देवस्थानॊ महातपाः\nअभिनीततरं वाक्यम इत्य उवाच युधिष्ठिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 2,
        "text": "यद वचॊ फल्गुनेनॊक्तं न जयायॊ ऽसति धनाद इति\nअत्र ते वर्तयिष्यामि तद एकाग्रमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 3,
        "text": "अजातशत्रॊ धर्मेण कृत्स्ना ते वसुधा जिता\nतां जित्वा न वृथा राजंस तवं परित्यक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 4,
        "text": "चतुष्पदी हि निःश्रेणी कर्मण्य एषा परतिष्ठिता\nतां करमेण महाबाहॊ यथावज जय पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्मात पार्थ महायज्ञैर यजस्व बहु दक्षिणैः\nसवाध्याययज्ञा ऋषयॊ जञानयज्ञास तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 6,
        "text": "कर्म निष्ठांस तु बुध्येथास तपॊ निष्ठांश च भारत\nवैखानसानां राजेन्द्र वचनं शरूयते यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 7,
        "text": "ईहते धनहेतॊर यस तस्यानीहा गरीयसी\nभूयान दॊषः परवर्धेत यस तं धनम अपाश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 8,
        "text": "कृच्छ्राच च दरव्यसंहारं कुर्वन्ति धनकारणात\nधनेन तृषितॊ ऽबुद्ध्या भरूण हत्यां न बुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 9,
        "text": "अनर्हते यद ददाति न ददाति यद अर्हते\nअनर्हार्हापरिज्ञानाद दानधर्मॊ ऽपि दुष्करः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 10,
        "text": "यज्ञाय सृष्टानि धनानि धात्रा; यष्टादिष्टः पुरुषॊ रक्षिता च\nतस्मात सर्वं यज्ञ एवॊपयॊज्यं; धनं ततॊ ऽनन्तर एव कामः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 11,
        "text": "यज्ञैर इन्द्रॊ विविधैर अन्नवद्भिर; देवान सर्वान अभ्ययान महौजाः\nतेनेन्द्रत्वं पराप्य विभ्राजते ऽसौ; तस्माद यज्ञे सर्वम एवॊपयॊज्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 12,
        "text": "महादेवः सर्वमेधे महात्मा; हुत्वात्मानं देवदेवॊ विभूतः\nविश्वाँल लॊकान वयाप्य विष्टभ्य कीर्त्या; विरॊचते दयुतिमान कृत्ति वासाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 13,
        "text": "आविक्षितः पार्थिवॊ वै मरुत्तः; सवृद्ध्या मर्त्यॊ यॊ ऽयजद देवराजम\nयज्ञे यस्य शरीः सवयं संनिविष्टा; यस्मिन भाण्डं काञ्चनं सर्वम आसीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 20,
        "shloka": 14,
        "text": "हरिश्चन्द्रः पार्थिवेन्द्रः शरुतस ते; यज्ञैर इष्ट्वा पुण्यकृद वीतशॊकः\nऋद्ध्या शक्रं यॊ ऽजयन मानुषः संस; तस्माद यज्ञे सर्वम एवॊपयॊज्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 1,
        "text": "[देवस्थान]\nअत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nइन्द्रेण समये पृष्टॊ यद उवाच बृहस्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 2,
        "text": "संतॊषॊ वै सवर्गतमः संतॊषः परमं सुखम\nतुष्टेर न किं चित परतः सुसम्यक परितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 3,
        "text": "यदा संहरते कामान कूर्मॊ ऽङगानीव सर्वशः\nतदात्म जयॊतिर आत्मैव सवात्मनैव परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 4,
        "text": "न बिभेति यदा चायं यदा चास्मान न बिभ्यति\nकामद्वेषौ च जयति तदात्मानं परपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 5,
        "text": "यदासौ सर्वभूतानां न करुध्यति न दुष्यति\nकर्मणा मनसा वाचा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 6,
        "text": "एवं कौन्तेय भूतानि तं तं धर्मं तथा तथा\nतदा तदा परपश्यन्ति तस्माद बुध्यस्व भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 7,
        "text": "अन्ये शमं परशंसन्ति वयायामम अपरे तथा\nनैकं न चापरं के चिद उभयं च तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 8,
        "text": "यज्ञम एके परशंसन्ति संन्यासम अपरे जनाः\nदानम एके परशंसन्ति के चिद एव परतिग्रहम\nके चित सर्वं परित्यज्य तूष्णीं धयायन्त आसते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 9,
        "text": "राज्यम एके परशंसन्ति सर्वेषां परिपालनम\nहत्वा भित्त्वा च छित्त्वा च के चिद एकान्तशीलिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 10,
        "text": "एतत सर्वं समालॊक्य बुधानाम एष निश्चयः\nअद्रॊहेणैव भूतानां यॊ धर्मः स सतां मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 11,
        "text": "अद्रॊहः सत्यवचनं संविभागॊ धृतिः कषमा\nपरजनः सवेषु दारेषु मार्दवं हरीर अचापलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 12,
        "text": "धनं धर्मप्रधानेष्टं मनुः सवायम्भुवॊ ऽबरवीत\nतस्माद एवं परयत्नेन कौन्तेय परिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 13,
        "text": "यॊ हि राज्ये सथितः शश्वद वशीतुल्यप्रियाप्रियः\nकषत्रियॊ यज्ञशिष्टाशी राजशास्त्रार्थ तत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 14,
        "text": "असाधु निग्रहरतः साधूनां परग्रहे रतः\nधर्मे वर्त्मनि संस्थाप्य परजा वर्तेत धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 15,
        "text": "पुत्र संक्रामित शरीस तु वने वन्येन वर्तयन\nविधिना शरामणेनैव कुर्यात कालम अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 16,
        "text": "य एवं वर्तते राजा राजधर्मविनिश्चितः\nतस्यायं च परश चैव लॊकः सयात सफलॊ नृप\nनिर्वाणं तु सुदुष्पारं बहुविघ्नं च मे मतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं धर्मम अनुक्रान्ताः सत्यदानतपः पराः\nआनृशंस्य गुणैर युक्ताः कामक्रॊधविवर्जिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 18,
        "text": "परजानां पालने युक्ता दमम उत्तमम आस्थिताः\nगॊब्राह्मणार्थं युद्धेन संप्राप्ता गतिम उत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 21,
        "shloka": 19,
        "text": "एवं रुद्राः स वसवस तथादित्याः परंतप\nसाध्या राजर्षिसंघाश च धर्मम एतं समाश्रिताः\nअप्रमत्तास ततः सवर्गं पराप्ताः पुण्यैः सवकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतस्मिन वाक्यान्तरे वाक्यं पुनर एवार्जुनॊ ऽबरवीत\nविषण्णमनसं जयेष्ठम इदं भरातरम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 2,
        "text": "कषत्रधर्मेण धर्मज्ञ पराप्य राज्यम अनुत्तमम\nजित्वा चारीन नरश्रेष्ठ तप्यते किं भवान भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 3,
        "text": "कषत्रियाणां महाराज संग्रामे निधनं समृतम\nविशिष्टं बहुभिर यज्ञैः कषत्रधर्मम अनुस्मर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 4,
        "text": "बराह्मणानां तपस तयागः परेत्य धर्मविधिः समृतः\nकषत्रियाणां च विहितं संग्रामे निधनं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 5,
        "text": "कषत्रधर्मॊ महारौद्रः शस्त्रनित्य इति समृतः\nवधश च भरतश्रेष्ठ काले शस्त्रेण संयुगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 6,
        "text": "बराह्मणस्यापि चेद राजन कषत्रधर्मेण तिष्ठतः\nपरशस्तं जीवितं लॊके कषत्रं हि बरह्म संस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 7,
        "text": "न तयागॊ न पुनर याच्ञा न तपॊ मनुजेश्वर\nकषत्रियस्य विधीयन्ते न परस्वॊपजीवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 8,
        "text": "स भवान सर्वधर्मज्ञः सर्वात्मा भरतर्षभ\nराजा मनीषी निपुणॊ लॊके दृष्टपरावरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 9,
        "text": "तयक्त्वा संतापजं शॊकं दंशितॊ भव कर्मणि\nकषत्रियस्य विशेषेण हृदयं वज्रसंहतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 10,
        "text": "जित्वारीन कषत्रधर्मेण पराप्य राज्यम अकण्टकम\nविजितात्मा मनुष्येन्द्र यज्ञदानपरॊ भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 11,
        "text": "इन्द्रॊ वै बरह्मणः पुत्रः कर्मणा कषत्रियॊ ऽभवत\nजञातीनां पापवृत्तीनां जघान नवतीर नव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 12,
        "text": "तच चास्य कर्म पूज्यं हि परशस्यं च विशां पते\nतेन चेन्द्रत्वम आपेदे देवानाम इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 13,
        "text": "स तवं यज्ञैर महाराज यजस्व बहु दक्षिणैः\nयथैवेन्द्रॊ मनुष्येन्द्र चिराय विगतज्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 14,
        "text": "मा तवम एवंगते किं चित कषत्रियर्षभ शॊचिथाः\nगतास ते कषत्रधर्मेण शस्त्रपूताः परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 22,
        "shloka": 15,
        "text": "भवितव्यं तथा तच च यद्वृत्तं भरतर्षभ\nदिष्टं हि राजशार्दूल न शक्यम अतिवर्तितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nएवम उक्तस तु कौन्तेय गुडाकेशेन भारत\nनॊवाच किं चित कौरव्यस ततॊ दवैपायनॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 2,
        "text": "बीभत्सॊर वचनं सम्यक सत्यम एतद युधिष्ठिर\nशास्त्रदृष्टः परॊ धर्मः समृतॊ गार्हस्थ्य आश्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 3,
        "text": "सवधर्मं चर धर्मज्ञ यथाशास्त्रं यथाविधि\nन हि गार्हस्थ्यम उत्सृज्य तवारण्यं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 4,
        "text": "गृहस्थं हि सदा देवाः पितर ऋषयस तथा\nभृत्याश चैवॊपजीवन्ति तान भजस्व महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 5,
        "text": "वयांसि पशवश चैव भूतानि च महीपते\nगृहस्थैर एव धार्यन्ते तस्माज जयेष्ठाश्रमॊ गृही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 6,
        "text": "सॊ ऽयं चतुर्णाम एतेषाम आश्रमाणां दुराचरः\nतं चराविमनाः पार्थ दुश्चरं दुर्बलेन्द्रियैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 7,
        "text": "वेद जञानं च ते कृत्स्नं तपॊ च चरितं महत\nपितृपैतामहे राज्ये धुरम उद्वॊढुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 8,
        "text": "तपॊयज्ञस तथा विद्या भैक्षम इन्द्रियनिग्रहः\nधयानम एकान्तशीलत्वं तुष्टिर दानं च शक्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 9,
        "text": "बराह्मणानां महाराज चेष्टाः संसिद्धि कारिकाः\nकषत्रियाणां च वक्ष्यामि तवापि विदितं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 10,
        "text": "यज्ञॊ विद्या समुत्थानम असंतॊषः शरियं परति\nदण्डधारणम अत्युग्रं परजानां परिपालनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 11,
        "text": "वेद जञानं तथा कृत्स्नं तपॊ सुचरितं तथा\nदरविणॊपार्जनं भूरि पात्रेषु परतिपादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 12,
        "text": "एतानि राज्ञां कर्माणि सुकृतानि विशां पते\nइमं लॊकम अमुं लॊकं साधयन्तीति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 13,
        "text": "तेषां जयायस तु कौन्तेय दण्डधारणम उच्यते\nबलं हि कषत्रिये नित्यं बले दण्डः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 14,
        "text": "एताश चेष्टाः कषत्रियाणां राजन संसिद्धि कारिकाः\nअपि गाथाम इमां चापि बृहस्पतिर अभाषत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 15,
        "text": "भूमिर एतौ निगिरति सर्पॊ बिलशयान इव\nराजानं चाविरॊद्धारं बराह्मणं चाप्रवासिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 23,
        "shloka": 16,
        "text": "सुद्युम्नश चापि राजर्षिः शरूयते दण्डधारणात\nपराप्तवान परमां सिद्धिं दक्षः पराचेतसॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nभगवन कर्मणा केन सुद्युम्नॊ वसुधाधिपः\nसंसिद्धिं परमां पराप्तः शरॊतुम इच्छामि तं नृपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nशङ्खश च लिखितश चास्तां भरातरौ संयत वरतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 3,
        "text": "तयॊर आवसथाव आस्तां रमणीयौ पृथक पृथक\nनित्यपुष्पफलैर वृक्षैर उपेतौ बाहुदाम अनु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 4,
        "text": "ततस तदाचिल लिखितः शङ्खस्याश्रमम आगमत\nयदृच्छयापि शङ्खॊ ऽथ निष्क्रान्तॊ ऽभवद आश्रमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 5,
        "text": "सॊ ऽभिगम्याश्रमं भरातुः शङ्खस्य लिखितस तदा\nफलानि शातयाम आस सम्यक परिणतान्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 6,
        "text": "तान्य उपादाय विस्रब्धॊ भक्षयाम आस स दविजः\nतस्मिंश च भक्षयत्य एव शङ्खॊ ऽपय आश्रमम आगमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 7,
        "text": "भक्षयन्तं तु तं दृष्ट्वा शङ्खॊ भरातरम अब्रवीत\nकुतः फलान्य अवाप्तानि हेतुना केन खादसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 8,
        "text": "सॊ ऽबरवीद भरातरं जयेष्ठम उपस्पृश्याभिवाद्य च\nइत एव गृहीतानि मयेति परहसन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 9,
        "text": "तम अब्रवीत तदा शङ्खस तीव्रकॊपसमन्वितः\nसतेयं तवया कृतम इदं फलान्य आददता सवयम\nगच्छ राजानम आसाद्य सवकर्म परथयस्व वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 10,
        "text": "अदत्तादानम एवेदं कृतं पार्थिव सत्तम\nसतेनं मां तवं विदित्वा च सवधर्मम अनुपालय\nशीघ्रं धारय चौरस्य मम दण्डं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 11,
        "text": "इत्य उक्तस तस्य वचनात सुद्युम्नं वसुधाधिपम\nअभ्यगच्छन महाबाहॊ लिखितः संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 12,
        "text": "सुद्युम्नस तवान्त पालैभ्यः शरुत्वा लिखितम आगतम\nअभ्यगच्छत सहामात्यः पद्भ्याम एव नरेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 13,
        "text": "तम अब्रवीत समागत्य स राजा बरह्म वित्तमम\nकिम आगमनम आचक्ष्व भगवन कृतम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 14,
        "text": "एवम उक्तः स विप्रर्षिः सुद्युम्नम इदम अब्रवीत\nपरतिश्रौषि करिष्येति शरुत्वा तत कर्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 15,
        "text": "अनिसृष्टानि गुरुणा फलानि पुरुषर्षभ\nभक्षितानि मया राजंस तत्र मां शाधि माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 16,
        "text": "[सुद्युम्न]\nपरमाणं चेन मतॊ राजा भवतॊ दण्डधारणे\nअनुज्ञायाम अपि तथा हेतुः सयाद बराह्मणर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 17,
        "text": "स भवान अभ्यनुज्ञातः शुचि कर्मा महाव्रतः\nबरूहि कामान अतॊ ऽनयांस तवं करिष्यामि हि ते वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 18,
        "text": "[वयास]\nछन्द्यमानॊ ऽपि बरह्मर्षिः पार्थिवेन महात्मना\nनान्यं वै वरयाम आस तस्माद दण्डाद ऋते वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 19,
        "text": "ततः स पृथिवीपालॊ लिखितस्य महात्मनः\nकरौ परच्छेदयाम आस धृतदण्डॊ जगाम सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 20,
        "text": "स गत्वा भरातरं शङ्खम आर्तरूपॊ ऽबरवीद इदम\nधृतदण्डस्य दुर्भुद्धेर भगवन कषन्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 21,
        "text": "[षन्ख]\nन कुप्ये तव धर्मज्ञ न च दूषयसे मम\nधर्मॊ तु ते वयतिक्रान्तस ततस ते निष्कृतिः कृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 22,
        "text": "स गत्वा बाहुदां शीघ्रं तर्पयस्व यथाविधि\nदेवान पितॄन ऋषींश चैव मा चाधर्मे मनॊ कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 23,
        "text": "[वयास]\nतस्य तद वचनं शरुत्वा शङ्खस्य लिखितस तदा\nअवगाह्यापगां पुण्याम उदकार्धं परचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 24,
        "text": "परादुरास्तां ततस तस्य करौ जलज संनिभौ\nततः स विस्मितॊ भरातुर दर्शयाम आस तौ करौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 25,
        "text": "ततस तम अब्रवीच छङ्खस तपसेदं कृतं मया\nमा च ते ऽतर वि शङ्का भूद दैवम एव विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 26,
        "text": "[लिहित]\nकिं नु नाहं तवया पूतः पूर्वम एव महाद्युते\nयस्य ते तपसॊ वीर्यम ईदृशं दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 27,
        "text": "[षन्ख]\nएवम एतन मया कार्यं नाहं दण्डधरस तव\nस च पूतॊ नरपतिस तवं चापि पितृभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 28,
        "text": "[वयास]\nस राजा पाण्डवश्रेष्ठ शरेष्ठॊ वै तेन कर्मणा\nपराप्तवान परमां सिद्धिं दक्षः पराचेतसॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 29,
        "text": "एष धर्मः कषत्रियाणां परजानां परिपालनम\nउत्पथे ऽसमिन महाराज मा च शॊके मनॊ कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 24,
        "shloka": 30,
        "text": "भरातुर अस्य हितं वाक्यं शृणु धर्मज्ञ सत्तम\nदण्ड एव हि राजेन्द्र कषत्रधर्मॊ न मुण्डनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nपुनर एव महर्षिस तं कृष्णद्वैपायनॊ ऽबरवीत\nअजातशत्रुं कौन्तेयम इदं वचनम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 2,
        "text": "अरण्ये वसतां तात भरातॄणां ते तपस्विनाम\nमनॊरथा महाराज ये तत्रासन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 3,
        "text": "तान इमे भरतश्रेष्ठ पराप्नुवन्तु महारथाः\nपरशाधि पृथिवीं पार्थ ययातिर इव नाहुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 4,
        "text": "अरण्ये दुःखवसतिर अनुभूता तपस्विभिः\nदुःखस्यान्ते नरव्याघ्राः सुखं तव अनुभवन्त्व इमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 5,
        "text": "धर्मम अर्थं च कामं च भरातृभिः सह भारत\nअनुभूय ततः पश्चात परस्थातासि विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 6,
        "text": "अतिथीनां च पितॄणां देवतानां च भारत\nआनृण्यं गच्छ कौन्तेय ततः सवर्गं गमिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वमेधाश्वमेधाभ्यां यजस्व कुरुनन्दन\nततः पश्चान महाराज गमिष्यसि परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 8,
        "text": "भरातॄंश च सर्वान करतुभिः संयॊज्य बहु दक्षिणैः\nसंप्राप्तः कीर्तिम अतुलां पाण्डवेय भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 9,
        "text": "विद्म ते पुरुषव्याघ्र वचनं कुरुनन्दन\nशृणु मच च यथा कुर्वन धर्मान न चयवते नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 10,
        "text": "आददानस्य च धनं निग्रहं च युधिष्ठिर\nसमानं धर्मकुशलाः सथापयन्ति नरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 11,
        "text": "देशकालप्रतीक्षे यॊ दस्यॊर दर्शयते नृपः\nशास्त्रजां बुद्धिम आस्थाय नैनसा स हि युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 12,
        "text": "आदाय बलिषड भागं यॊ राष्ट्रं नाभिरक्षति\nपरतिगृह्णाति तत पापं चतुर्थांशेन पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 13,
        "text": "निबॊध च यथातिष्ठन धर्मान न चयवते नृपः\nनिग्रहाद धर्मशास्त्राणाम अनुरुध्यन्न अपेतभीः\nकामक्रॊधाव अनादृत्य पितेव समदर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 14,
        "text": "दैवेनॊपहते राजा कर्मकाले महाद्युते\nपरमादयति तत कर्म न तत्राहुर अति करमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 15,
        "text": "तरसा बुद्धिपूर्वं वा निग्राह्या एव शत्रवः\nपापैः सह न संदध्याद राष्ट्रं पण्यं न कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 16,
        "text": "शूराश चार्याश च सत्कार्या विद्वांसश च युधिष्ठिर\nगॊमतॊ धनिनश चैव परिपाल्या विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 17,
        "text": "वयवहारेषु धर्म्येषु नियॊज्याश च बहुश्रुताः\nगुणयुक्ते ऽपि नैकस्मिन विश्वस्याच च विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 18,
        "text": "अरक्षिता दुर्विनीतॊ मानी सतब्धॊ ऽभयसूयकः\nएनसा युज्यते राजा दुर्दान्त इति चॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 19,
        "text": "ये ऽरक्ष्यमाणा हीयन्ते दैवेनॊपहते नृपे\nतस्करैश चापि हन्यन्ते सर्वं तद राजकिल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 20,
        "text": "सुमन्त्रिते सुनीते च विधिवच चॊपपादिते\nपौरुषे कर्मणि कृते नास्त्य अधर्मॊ युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 21,
        "text": "विपद्यन्ते समारम्भाः सिध्यन्त्य अपि च दैवतः\nकृते पुरुषकारे तु नैनॊ सपृशति पार्थिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 22,
        "text": "अत्र ते राजशार्दूल वर्तयिष्ये कथाम इमाम\nयद्वृत्तं पूर्वराजर्षेर हयग्रीवस्य पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 23,
        "text": "शत्रून हत्वा हतस्याजौ शूरस्याक्लिष्ट कर्मणः\nअसहायस्य धीरस्य निर्जितस्य युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 24,
        "text": "यत कर्म वै निग्रहे शात्रवाणां; यॊगश चाग्र्यः पालने मानवानाम\nकृत्वा कर्म पराप्य कीर्तिं सुयुद्धे; वाजिग्रीवॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 25,
        "text": "संत्यक्तात्मा समरेष्व आततायी; शस्त्रैश छिन्नॊ दस्युभिर अर्द्यमानः\nअश्वग्रीवः कर्म शीलॊ महात्मा; संसिद्धात्मा मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 26,
        "text": "धनुर यूपॊ रशना जया शरः सरुक; सरुवः खङ्गॊ रुधिरं यत्र चाज्यम\nरथॊ वेदी कामगॊ युद्धम अग्निश; चातुर्हॊत्रं चतुरॊ वाजिमुख्याः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 27,
        "text": "हुत्वा तस्मिन यज्ञवह्नाव अथारीन; पापान मुक्तॊ राजसिंहस तरस्वी\nपराणान हुत्वा चावभृथे रणे स; वाजिग्रीवॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 28,
        "text": "राष्ट्रं रक्षन बुद्धिपूर्वं नयेन; संत्यक्तात्मा यज्ञशीलॊ महात्मा\nसर्वाँल लॊकान वयाप्य कीर्त्या मनस्वी; वाजिग्रीवॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 29,
        "text": "दैवीं सिद्धिं मानुषीं दण्डनीतिं; यॊगन्यायैः पालयित्वा महीं च\nतस्माद राजा धर्मशीलॊ महात्मा; हयग्रीवॊ मॊदते सवर्गलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 30,
        "text": "विद्वांस तयागी शरद्दधानः कृतज्ञस; तयक्त्वा लॊकं मानुषं कर्मकृत्वा\nमेधाविनां विदुषां संमतानां; तनुत्यजां लॊकम आक्रम्य राजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 31,
        "text": "सम्यग वेदान पराप्य शास्त्राण्य अधीत्य; सम्यग राष्ट्रं पालयित्वा महात्मा\nचातुर्वर्ण्यं सथापयित्वा सवधर्मे; वाजिग्रीवॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 32,
        "text": "जित्वा संग्रामान पालयित्वा परजाश च; सॊमं पीत्वा तर्पयित्वा दविजाग्र्यान\nयुक्त्या दण्डं धारयित्वा परजानां; युद्धे कषीणॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 25,
        "shloka": 33,
        "text": "वृत्तं यस्य शलाघनीयं मनुष्याः; सन्तॊ विद्वांसश चार्हयन्त्य अर्हणीयाः\nसवर्गं जित्वा वीरलॊकांश च गत्वा; सिद्धिं पराप्तः पुण्यकीर्तिर महात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nदवैपायन वचॊ शरुत्वा कुपिते च धनंजये\nवयासम आमन्त्र्य कौन्तेयः परत्युवाच युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 2,
        "text": "न पार्थिवम इदं राज्यं न च भॊगाः पृथग्विधाः\nपरीणयन्ति मनॊ मे ऽदय शॊकॊ मां नर्दयत्य अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 3,
        "text": "शरुत्वा च वीर हीनानाम अपुत्राणां च यॊषिताम\nपरिदेवयमानानां शान्तिं नॊपलभे मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 4,
        "text": "इत्य उक्तः परत्युवाचेदं वयासॊ यॊगविदां वरः\nयुधिष्ठिरं महाप्राज्ञं धर्मज्ञॊ वेद पारगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 5,
        "text": "न कर्मणा लभ्यते चिन्तया वा; नाप्य अस्य दाता पुरुषस्य कश चित\nपर्याय यॊगाद विहितं विधात्रा; कालेन सर्वं लभते मनुष्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 6,
        "text": "न बुद्धिशास्त्राध्ययनेन शक्यं; पराप्तुं विशेषैर मनुजैर अकाले\nमूर्खॊ ऽपि पराप्नॊति कदा चिद अर्थान; कालॊ हि कार्यं परति निर्विशेषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 7,
        "text": "नाभूति काले च फलं ददाति; शिल्पं न मन्त्राश च तथौषधानि\nतान्य एव कालेन समाहितानि; सिध्यन्ति चेध्यन्ति च भूतकाले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 8,
        "text": "कालेन शीघ्राः परविवान्ति वाताः; कालेन वृष्टिर जलदान उपैति\nकालेन पद्मॊत्पलवज जलं च; कालेन पुष्यन्ति नगा वनेषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 9,
        "text": "कालेन कृष्णाश च सिताश च रात्र्यः; कालेन चन्द्रः परिपूर्णबिम्बः\nनाकालतः पुष्पफलं नगानां; नाकालवेगाः सरितॊ वहन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 10,
        "text": "नाकालमत्ताः खग पन्नगाश च; मृगद्विपाः शैलमहाग्रहाश च\nनाकालतः सत्रीषु भवन्ति गर्भा; नायान्त्य अकाले शिशिरॊष्ण वर्षाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 11,
        "text": "नाकालतॊ मरियते जायते वा; नाकालतॊ वयाहरते च बालः\nनाकालतॊ यौवनम अभ्युपैति; नाकालतॊ रॊहति बीजम उप्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 12,
        "text": "नाकालतॊ भानुर उपैति यॊगं; नाकालतॊ ऽसतं गिरिम अभ्युपैति\nनाकालतॊ वर्धते हीयते च; चन्द्रः समुद्रश च महॊर्मिमाली"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 13,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगीतं राज्ञा सेनजिता दुःखार्तेन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 14,
        "text": "सर्वान एवैष पर्यायॊ मर्त्यान सपृशति दुस्तरः\nकालेन परिपक्वा हि मरियन्ते सर्वमानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 15,
        "text": "घनन्ति चान्यान नरा राजंस तान अप्य अन्ये नरास तथा\nसंज्ञैषा लौकिकी राजन न हिनस्ति न हन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 16,
        "text": "हन्तीति मन्यते कश चिन न हन्तीत्य अपि चापरे\nसवभावतस तु नियतौ भूतानां परभवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 17,
        "text": "नष्टे धने वा दारे वा पुत्रे पितरि वा मृते\nअहॊ कष्टम इति धयायञ शॊकस्यापचितिं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 18,
        "text": "स किं शॊचसि मूढः सञ शॊच्यः किम अनुशॊचसि\nपश्य दुःखेषु दुःखानि भयेषु च भयान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 19,
        "text": "आत्मापि चायं न मम सर्वापि पृथिवी मम\nयथा मम तथान्येषाम इति पश्यन न मुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 20,
        "text": "शॊकस्थान सहस्राणि हर्षस्थान शतानि च\nदिवसे दिवसे मूढम आविशन्ति न पण्डितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 21,
        "text": "एवम एतानि कालेन परिय दवेष्याणि भागशः\nजीवेषु परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 22,
        "text": "दुःखम एवास्ति न सुखं तस्मात तद उपलभ्यते\nतृष्णार्ति परभवं दुःखं दुःखार्ति परभवं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 23,
        "text": "सुखस्यानन्तरं दुःखं दुःखस्यानन्तरं सुखम\nन नित्यं लभते दुःखं न नित्यं लभते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 24,
        "text": "सुखम अन्ते हि दुःखानां दुःखम अन्ते सुखस्य च\nतस्माद एतद दवयं जह्याद य इच्छेच छाश्वतं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 25,
        "text": "यन्निमित्तं भवेच छॊकस तापॊ वा दुःखमूर्छितः\nआयसॊ वापि यन मूलस तद एकाङ्गम अपि तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 26,
        "text": "सुखं वा यदि वा दुःखं परियं वा यदि वाप्रियम\nपराप्तं पराप्तम उपासीत हृदयेनापराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 27,
        "text": "ईषद अप्य अङ्गदाराणां पुत्राणां वा चराप्रियम\nततॊ जञास्यसि कः कस्य केन वा कथम एव वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 28,
        "text": "ये च मूढतमा लॊके ये च बुद्धेः परं गताः\nत एव सुखम एधन्ते मध्यः कलेशेन युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 29,
        "text": "इत्य अब्रवीन महाप्राज्ञॊ युधिष्ठिर स सेनजित\nपरावरज्ञॊ लॊकस्य धर्मवित सुखदुःखवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 30,
        "text": "सुखी परस्य यॊ दुःखे न जातु स सुखी भवेत\nदुःखानां हि कषयॊ नास्ति जायते हय अपरात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 31,
        "text": "सुखं च दुःखं च भवाभवौ च; लाभालाभौ मरणं जीवितं च\nपर्यायशः सर्वम इह सपृशन्ति; तस्माद धीरॊ नैव हृष्येन न कुप्येत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 32,
        "text": "दीक्षां यज्ञे पालनं युद्धम आहुर; यॊगं राष्ट्रे दण्डनीत्या च सम्यक\nवित्तत्यागं दक्षिणानां च यज्ञे; सम्यग जञानं पावनानीति विद्यात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 33,
        "text": "रक्षन राष्ट्रं बुद्धिपूर्वं नयेन; संत्यक्तात्मा यज्ञशीलॊ महात्मा\nसर्वाँल लॊकान धर्ममूर्त्या चरंश चाप्य; ऊर्ध्वं देहान मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 34,
        "text": "जित्वा संग्रामान पालयित्वा च राष्ट्रं; सॊमं पीत्वा वर्धयित्वा परजाश च\nयुक्त्या दण्डं धारयित्वा परजानां; युद्धे कषीणॊ मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 35,
        "text": "सम्यग वेदान पराप्य शास्त्राण्य अधीत्य; सम्यग राष्ट्रं पालयित्वा च राजा\nचातुर्वर्ण्यं सथापयित्वा सवधर्मे; पूतात्मा वै मॊदते देवलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 26,
        "shloka": 36,
        "text": "यस्य वृत्तं नमस्यन्ति सवर्गस्थस्यापि मानवाः\nपौरजानपदामात्याः स राजा राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nअभिमन्यौ हते बाले दरौपद्यास तनयेषु च\nधृष्टद्युम्ने विराते च दरुपदे च महीपतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 2,
        "text": "वसुषेणे च धर्मज्ञे धृष्टकेतौ च पार्थिवे\nतथान्येषु नरेन्द्रेषु नानादेश्येषु संगमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 3,
        "text": "न विमुञ्चति मां शॊकॊ जञातिघातिनम आतुरम\nराज्यकामुकम अत्य उग्रं सववंशॊच्छेद कारकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 4,
        "text": "यस्याङ्के करीडमानेन मया वै परिवर्तितम\nस मया राज्यलुब्धेन गाङ्गेयॊ विनिपातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 5,
        "text": "यदा हय एनं विघूर्णन्तम अपश्यं पार्थ सायकैः\nकम्पमानं यथा वज्रैः परेक्षमाणं शिखण्डिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 6,
        "text": "जीर्णं सिंहम इव परांशुं नरसिंहं पितामहम\nकीर्यमाणं शरैस तीक्ष्णैर दृष्ट्वा मे वयथितं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 7,
        "text": "पराङ्मुखं सीदमानं च रथाद अपच्युतं शरैः\nघूर्णमानं यथा शैलं तदा मे कश्मलॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 8,
        "text": "यः स बाणधनुष पाणिर यॊधयाम आस भार्गवम\nबहून्य अहानि कौरव्यः कुरुक्षेत्रे महामृधे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 9,
        "text": "समेतं पार्थिवं कषत्रं वारणस्यां नदी सुतः\nकन्यार्थम आह्वयद वीरॊ रथेनैकेन संयुगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 10,
        "text": "येन चॊग्रायुधॊ राजा चक्रवर्ती दुरासदः\nदग्धः शस्त्रप्रतापेन स मया युधि घातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 11,
        "text": "सवयं मृत्युं रक्षमाणः पाञ्चाल्यं यः शिखण्डिनम\nन बाणैः पातयाम आस सॊ ऽरजुनेन निपातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 12,
        "text": "यदैनं पतितं भूमाव अपश्यं रुधिरॊक्षितम\nतदैवाविशद अत्य उग्रॊ जवरॊ मे मुनिसत्तम\nयेन संवर्धिता बाला येन सम परिरक्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 13,
        "text": "स मया राज्यलुब्धेन पापेन गुरु घातिना\nअल्पकालस्य राज्यस्य कृते मूढेन घातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 14,
        "text": "आचार्यश च महेष्वासः सर्वपार्थिवपूजितः\nअभिगम्य रणे मिथ्या पापेनॊक्तः सुतं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 15,
        "text": "तन मे दहति गात्राणि यन मां गुरुर अभाषत\nसत्यवाक्यॊ हि राजंस तवं यदि जीवति मे सुतः\nसत्यं मा मर्शयन विप्रॊ मयि तत्परिपृष्टवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 16,
        "text": "कुञ्जरं चान्तरं कृत्वा मिथ्यॊपचरितं मया\nसुभृशं राज्यलुब्धेन पापेन गुरु घातिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्यकञ्चुकम आस्थाय मयॊक्तॊ गुरुर आहवे\nअश्वत्थामा हत इति कुञ्जरे विनिपातिते\nकान नु लॊकान गमिष्यामि कृत्वा तत कर्म दारुणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 18,
        "text": "अघातयं च यत कर्णं समरेष्व अपलायिनम\nजयेष्ठं भरातरम अत्य उग्रं कॊ मत्तः पापकृत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 19,
        "text": "अभिमन्युं च यद बालं जातं सिंहम इवाद्रिषु\nपरावेशयम अहं लुब्धॊ वाहिनीं दरॊण पालिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 20,
        "text": "तदा परभृति बीभत्सुं न शक्नॊमि निरीक्षितुम\nकृष्णं च पुण्डरीकाक्षं किल्बिषी भरूण हा यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 21,
        "text": "दरौपदीं चाप्य अदुःखार्हां पञ्च पुत्र विनाकृताम\nशॊचामि पृथिवीं हीनां पञ्चभिः पर्वतैर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 22,
        "text": "सॊ ऽहम आगः करः पापः पृथिवी नाश कारकः\nआसीन एवम एवेदं शॊषयिष्ये कलेवरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 23,
        "text": "परायॊपविष्टं जानीध्वम अद्य मां गुरु घातिनम\nजातिष्व अन्यास्व अपि यथा न भवेयं कुलान्त कृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 24,
        "text": "न भॊक्ष्ये न च पानीयम उपयॊक्ष्ये कथं चन\nशॊषयिष्ये परियान पराणान इह सथॊ ऽहं तपॊधन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 25,
        "text": "यथेष्टं गम्यतां कामम अनुजाने परसाद्य वः\nसर्वे माम अनुजानीत तयक्ष्यामीदं कलेवरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 26,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतम एवं वादिनं पार्थं बन्धुशॊकेन विह्वलम\nमैवम इत्य अब्रवीद वयासॊ निगृह्य मुनिसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 27,
        "text": "अति वेलं महाराज न शॊकं कर्तुम अर्हसि\nपुनर उक्तं परवक्ष्यामि दिष्टम एतद इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 28,
        "text": "संयॊगा विप्रयॊगाश च जातानां पराणिनां धरुवम\nबुद्बुदा इव तॊयेषु भवन्ति न भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वे कषयान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः\nसंयॊगा विप्रयॊगान्ता मरणान्तं हि जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 30,
        "text": "सुखं दुःखान्तम आलस्यं दाक्ष्यं दुःखं सुखॊदयम\nभूतिः शरीर हरीर धृतिः सिद्धिर नादक्षे निवसन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 31,
        "text": "नालं सुखाय सुहृदॊ नालं दुःखाय दुर्हृदः\nन च परज्ञालम अर्थैभ्यॊ न सुखैभ्यॊ ऽपय अलं धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 27,
        "shloka": 32,
        "text": "यथा सृष्टॊ ऽसि कौन्तेय धात्रा कर्मसु तत कुरु\nअत एव हि सिद्धिस ते नेशस तवम आत्मना नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nजञातिशॊकाभितप्तस्य पराणान अभ्युत्सिकृक्षतः\nजयेष्ठस्य पाण्डुपुत्रस्य वयासः शॊकम अपानुदत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nअश्मगीतं नरव्याघ्र तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 3,
        "text": "अश्मानं बराह्मणं पराज्ञं वैदेहॊ जनकॊ नृपः\nसंशयं परिपप्रच्छ दुःखशॊक परिप्लुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 4,
        "text": "[जनक]\nआगमे यदि वापाये जञातीनां दरविणस्य च\nनरेण परतिपत्तव्यं कल्याणं कथम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 5,
        "text": "[अष्मन]\nउत्पन्नम इमम आत्मानं नरस्यानन्तरं ततः\nतानि तान्य अभिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 6,
        "text": "तेषाम अन्यतरापत्तौ यद यद एवॊपसेवते\nतत तद धि चेतनाम अस्य हरत्य अभ्रम इवानिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 7,
        "text": "अभिजातॊ ऽसमि सिद्धॊ ऽसमि नास्मि केवलमानुषः\nइत्य एवं हेतुभिस तस्य तरिभिश चित्तं परसिच्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 8,
        "text": "स परसिक्त मना भॊगान विसृज्य पितृसंचितान\nपरिक्षीणः परस्वानाम आदानं साधु मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 9,
        "text": "तम अतिक्रान्त मर्यादम आददानम असांप्रतम\nपरतिषेधन्ति राजानॊ लुब्धा मृगम इवेषुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 10,
        "text": "ये च विंशतिवर्षा वा तरिंशद्वर्षाश च मानवाः\nपरेण ते वर्षशतान न भविष्यन्ति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 11,
        "text": "तेषां परमदुःखानां बुद्ध्या भेषजम आदिशेत\nसर्वप्राणभृतां वृत्तं परेक्षमाणस ततस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 12,
        "text": "मानसानां पुनर यॊनिर दुःखानां चित्तविभ्रमः\nअनिष्टॊपनिपातॊ वा तृतीयं नॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 13,
        "text": "एवम एतानि दुःखानि तानि तानीह मानवम\nविविधान्य उपवर्तन्ते तथा सांस्पर्शकानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 14,
        "text": "जरामृत्यू ह भूतानि खादितारौ वृकाव इव\nबलिनां दुर्बलानां च हरस्वानां महताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 15,
        "text": "न कश चिज जात्व अतिक्रामेज जरामृत्यू ह मानवः\nअपि सागरपर्यन्तां विजित्येमां वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 16,
        "text": "सुखं वा यदि वा दुःखं भूतानां पर्युपस्थितम\nपराप्तव्यम अवशैः सर्वं परिहारॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 17,
        "text": "पूर्वे वयसि मध्ये वाप्य उत्तमे वा नराधिप\nअवर्जनीयास ते ऽरथा वै काङ्क्षिताश च ततॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 18,
        "text": "सुप्रियैर विप्रयॊगश च संप्रयॊगस तथाप्रियैः\nअर्थानर्थौ सुखं दुःखं विधानम अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 19,
        "text": "परादुर्भावश च भूतानां देहन्यासस तथैव च\nपराप्ति वयायामयॊगश च सर्वम एतत परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 20,
        "text": "गन्धवर्णरसस्पर्शा निवर्तन्ते सवभावतः\nतथैव सुखदुःखानि विधानम अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 21,
        "text": "आसनं शयनं यानम उत्थानं पानभॊजनम\nनियतं सर्वभूतानां कालेनैव भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 22,
        "text": "वैद्याश चाप्य आतुराः सन्ति बलवन्तः सुदुर्बलाः\nसत्रीमन्तश च तथा षण्ढा विचित्रः कालपर्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 23,
        "text": "कुले जन्म तथा वीर्यम आरॊग्यं धैर्यम एव च\nसौभग्यम उपभॊगश च भवितव्येन लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 24,
        "text": "सन्ति पुत्राः सुबहवॊ दरिद्राणाम अनिच्छताम\nबहूनाम इच्छतां नास्ति समृद्धानां विचेष्टताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 25,
        "text": "वयाधिर अग्निर जलं शस्त्रं बुभुक्षा शवापदं विषम\nरज्ज्वा च मरणं जन्तॊर उच्चाच्च पतनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 26,
        "text": "निर्याणं यस्य यद दिष्टं तेन गच्छति हेतुना\nदृश्यते नाभ्यतिक्रामन्न अतिक्रान्तॊ न वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 27,
        "text": "दृश्यते हि युवैवेह विनश्यन वसुमान नरः\nदरिद्रश च परिक्लिष्टः शतवर्षॊ जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 28,
        "text": "अकिंचनाश च दृश्यन्ते पुरुषाश चिरजीविनः\nसमृद्धे च कुले जाता विनश्यन्ति पतङ्गवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 29,
        "text": "परायेण शरीमतां लॊके भॊक्तुं शक्तिर न विद्यते\nकाष्ठान्य अपि हि जीर्वन्ते दरिद्राणां नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 30,
        "text": "अहम एतत करॊमीति मन्यते कालचॊदितः\nयद यद इष्टम असंतॊषाद दुरात्मा पापम आचरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 31,
        "text": "सत्रियॊ ऽकषा मृगया पानं परसङ्गान निन्दिता बुधैः\nदृश्यन्ते चापि बहवः संप्रसक्ता बहुश्रुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 32,
        "text": "इति कालेन सर्वार्थानीप्सितानीप्सितानि च\nसपृशन्ति सर्वभूतानि निमित्तं नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 33,
        "text": "वायुम आकाशम अग्निं च चन्द्रादित्याव अहः कषपे\nजयॊतींषि सरितः शैलान कः करॊति बिभर्ति वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 34,
        "text": "शीतम उष्णं तथा वर्षं कालेन परिवर्तते\nएवम एव मनुष्याणां सुखदुःखे नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 35,
        "text": "नौषधानि न शास्त्राणि न हॊमा न पुनर जपाः\nतरायन्ते मृत्युनॊपेतं जरया वापि मानवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 36,
        "text": "यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महॊदधौ\nसमेत्य च वयतीयातां तद्वद भूतसमागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 37,
        "text": "ये चापि पुरुषैः सत्रीभिर गीतवाद्यैर उपस्थिताः\nये चानाथाः परान्नादाः कालस तेषु समक्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 38,
        "text": "मातृपितृसहस्राणि पुत्रदारशतानि च\nसंसारेष्व अनुभूतानि कस्य ते कस्य वा वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 39,
        "text": "नैवास्य कश चिद भविता नायं भवति कस्य चित\nपथि संगतम एवेदं दारबन्धुसुहृद गणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 40,
        "text": "कवासं कवास्मि गमिष्यामि कॊ नव अहं किम इहास्थितः\nकस्मात कम अनुशॊचेयम इत्य एवं सथापयेन मनः\nअनित्ये परिय संवासे संसारे चक्रवद गतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 41,
        "text": "न दृष्टपूर्वं परत्यक्षं परलॊकं विदुर बुधाः\nआगमांस तव अनतिक्रम्य शरद्धातव्यं बुभूषता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 42,
        "text": "कुर्वीत पितृदैवत्यं धर्माणि च समाचरेत\nयजेच च विद्वान विधिवत तरिवर्गं चाप्य अनुव्रजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 43,
        "text": "संनिमज्जज जगद इदं गम्भीरे कालसागरे\nजरामृत्युमहाग्राहे न कश चिद अवबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 44,
        "text": "आयुर वेदम अधीयानाः केवलं स परिग्रहम\nदृश्यन्ते बहवॊ वैद्या वयाधिभिः समभिप्लुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 45,
        "text": "ते पिबन्तः कषायांश च सर्पींषि विविधानि च\nन मृत्युम अतिवर्तन्ते वेलाम इव महॊदधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 46,
        "text": "रसायन विदश चैव सुप्रयुक्त रसायनाः\nदृश्यन्ते जरया भग्ना नगा नागैर इवॊत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 47,
        "text": "तथैव तपसॊपेताः सवाध्यायाभ्यसने रताः\nदातारॊ यज्ञशीलाश च न तरन्ति जरान्तकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 48,
        "text": "न हय अहानि निवर्तन्ते न मासा न पुनः समाः\nजातानां सर्वभूतानां न पक्षा न पुनः कषपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 49,
        "text": "सॊ ऽयं विपुलम अध्वानं कालेन धरुवम अध्रुवः\nनरॊ ऽवशः समभ्येति सर्वभूतनिषेवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 50,
        "text": "देहॊ वा जीवतॊ ऽभयेति जीवॊ वाभ्येति देहतः\nपथि संगतम एवेदं दारैर अन्यैश च बन्धुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 51,
        "text": "नायम अत्यन्तसंवासॊ लभ्यते जातु केन चित\nअपि सवेन शरीरेण किम उतान्येन केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 52,
        "text": "कव नु ते ऽदय पिता राजन कव नु ते ऽदय पितामहः\nन तवं पश्यसि तान अद्य न तवां पश्यन्ति ते ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 53,
        "text": "न हय एव पुरुषॊ दरष्टा सवर्गस्य नरकस्य वा\nआगमस तु सतां चक्षुर नृपते तम इहाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 54,
        "text": "चरितब्रह्म चर्यॊ हि परजायेत यजेत च\nपितृदेव महर्षीणाम आनृण्यायानसूयकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 55,
        "text": "स यज्ञशीलः परजने निविष्टः; पराग बरह्म चारी परविभक्त पक्षः\nआराधयन सवर्गम इमं च लॊकं; परं च मुक्त्वा हृदयव्यलीकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 56,
        "text": "सम्यग घि धर्मं चरतॊ नृपस्य; दरव्याणि चाप्य आहरतॊ यथावत\nपरवृत्त चक्रस्य यशॊ ऽभिवर्धते; सर्वेषु लॊकेषु चराचरेषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 57,
        "text": "[वयास]\nइत्य एवम आज्ञाय विदेहराजॊ; वाक्यं समग्रं परिपूर्णहेतुः\nअश्मानम आमन्त्र्य विशुद्धबुद्धिर; ययौ गृहं सवं परति शान्तशॊकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 28,
        "shloka": 58,
        "text": "तथा तवम अप्य अच्युत मुञ्च शॊकम; उत्तिष्ठ शक्रॊपम हर्षम एहि\nकषात्रेण धर्मेण मही जिता ते; तां भुङ्क्ष्व कुन्तीसुत मा विषादीः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअव्याहरति कौन्तेये धर्मपुत्रे युधिष्ठिरे\nगुडाकेशॊ हृषीकेशम अभ्यभाषत पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 2,
        "text": "जञातिशॊकाभिसंतप्तॊ धर्मराजः परंतपः\nएष शॊकार्णवे मग्नस तम आश्वासय माधव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 3,
        "text": "सर्वे सम ते संशयिताः पुनर एव जनार्दन\nअस्य शॊकं महाबाहॊ परणाशयितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 4,
        "text": "एवम उक्तस तु गॊविन्दॊ विजयेन महात्मना\nपर्यवर्तत राजानं पुण्डरीकेक्षणॊ ऽचयुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 5,
        "text": "अनतिक्रमणीयॊ हि धर्मराजस्य केशवः\nबाल्यात परभृति गॊविन्दः परीत्या चाभ्यधिकॊ ऽरजुनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 6,
        "text": "संप्रगृह्य महाबाहुर भुजं चन्दनभूषितम\nशैलस्तम्भॊपमं शौरिर उवाचाभिविनॊदयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 7,
        "text": "शुशुभे वदनं तस्य सुदंष्ट्रं चारुलॊचनम\nवयाकॊशम इव विस्पष्टं पद्मं सूर्यविबॊधितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 8,
        "text": "मा कृथाः पुरुषव्याघ्र शॊकं तवं गात्रशॊषणम\nन हि ते सुलभा भूयॊ ये हतास्मिन रणाजिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 9,
        "text": "सवप्नलब्धा यथा लाभा वि तथाः परतिबॊधने\nएवं ते कषत्रिया राजन ये वयतीता महारणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वे हय अभिमुखाः शूरा विगता रणशॊभिनः\nनैषां कश चित पृष्ठतॊ वा पलायन वापि पातितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 11,
        "text": "सर्वे तयक्त्वात्मनः पराणान युद्ध्वा वीरा महाहवे\nशस्त्रपूता दिवं पराप्ता न ताञ शॊचितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 12,
        "text": "अत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nसृञ्जयं पुत्रशॊकार्तं यथायं पराह नारदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 13,
        "text": "सुखदुःखैर अहं तवं च परजाः सर्वाश च सृञ्जय\nअविमुक्तं चरिष्यामस तत्र का परिदेवना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 14,
        "text": "महाभाग्यं परं राज्ञां कीर्त्यमानं मया शृणु\nगच्छावधानं नृपते ततॊ दुःखं परहास्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 15,
        "text": "मृतान महानुभावांस तवं शरुत्वैव तु महीपतीन\nशरुत्वापनय संतापं शृणु विस्तरशश च मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 16,
        "text": "आविक्षितं मरुत्तं मे मृतं सृञ्जय शुश्रुहि\nयस्य सेन्द्राः स वरुणा बृहस्पतिपुरॊगमाः\nदेवा विश्वसृजॊ राज्ञॊ यज्ञम ईयुर महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 17,
        "text": "यः सपर्धाम अनयच छक्रं देवराजं शतक्रतुम\nशक्र परियैषी यं विद्वान परत्याचष्ट बृहस्पतिः\nसंवर्तॊ याजयाम आस यं पीडार्थं बृहस्पतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 18,
        "text": "यस्मिन परशासति सतां नृपतौ नृपसत्तम\nअकृष्टपच्या पृथिवी विबभौ चैत्यमालिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 19,
        "text": "आविक्षितस्य वै सत्रे विश्वे देवाः सभा सदः\nमरुतः परिवेष्टारः साध्याश चासन महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 20,
        "text": "मरुद्गणा मरुत्तस्य यत सॊमम अपिबन्त ते\nदेवान मनुष्यान गन्धर्वान अत्यरिच्यन्त दक्षिणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 21,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 22,
        "text": "सुहॊत्रं चेद वैतिथिनं मृतं सृञ्जय शुश्रुम\nयस्मै हिरण्यं ववृषे मगह्वान परिवत्सरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 23,
        "text": "सत्यनामा वसुमती यं पराप्यासीज जनाधिप\nहिरण्यम अवहन नद्यस तस्मिञ जनपदेश्वरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 24,
        "text": "कूर्मान कर्कटकान नक्रान मकराञ शिंशुकान अपि\nनदीष्व अपातयद राजन मघवा लॊकपूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 25,
        "text": "हैरण्यान पतितान दृष्ट्वा मत्स्यान मकरकच्छपान\nसहस्रशॊ ऽथ शतशस ततॊ ऽसमयत वैतिथिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 26,
        "text": "तद धिरण्यम अपर्यन्तम आवृत्तं कुरुजाङ्गले\nईजानॊ वितते यज्ञे बराह्मणेभ्यः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 27,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः\nअदक्षिणम अयज्वानं शवैत्य संशाम्य मा शुचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 28,
        "text": "अङ्गं बृहद्रथं चैव मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयः सहस्रं सहस्राणां शवेतान अश्वान अवासृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 29,
        "text": "सहस्रं च सहस्राणां कन्या हेमविभूषिताः\nईजानॊ वितते यज्ञे दक्षिणाम अत्यकालयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 30,
        "text": "शतं शतसहस्राणां वृषाणां हेममालिनाम\nगवां सहस्रानुचरं दक्षिणाम अत्यकालयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 31,
        "text": "अङ्गस्य यजमानस्य तदा विष्णुपदे गिरौ\nअमाद्यद इन्द्रः सॊमेन दक्षिणाभिर दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 32,
        "text": "यस्य यज्ञेषु राजेन्द्र शतसंख्येषु वै पुनः\nदेवान मनुष्यान गन्धर्वान अत्यरिच्यन्त दक्षिणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 33,
        "text": "न जातॊ जनिता चान्यः पुमान यस तत परदास्यति\nयद अङ्गः परददौ वित्तं सॊमसंस्थासु सप्तसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 34,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 35,
        "text": "शिबिम औशीनरं चैव मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nय इमां पृथिवीं कृत्स्नां चर्मवत समवेष्टयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 36,
        "text": "महता रथघॊषेण पृथिवीम अनुनादयन\nएकछत्रां महीं चक्रे जैत्रेणैक रथेन यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 37,
        "text": "यावद अद्य गवाश्वं सयाद आरण्यैः पशुभिः सह\nतावतीः परददौ गाः स शिबिर औशीनरॊ ऽधवरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 38,
        "text": "नॊद्यन्तारं धुरं तस्य कं चिन मेने परजापतिः\nन भूतं न भविष्यन्तं सर्वराजसु भारत\nअन्यत्रौशीनराच छैब्याद राजर्षेर इन्द्र विक्रमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 39,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः\nअदक्षिणम अयज्वानं तं वै संशाम्य मा शुचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 40,
        "text": "भरतं चैव दौःषन्तिं मृतं सृञ्जय शुश्रुम\nशाकुन्तलिं महेष्वासं भूरि दरविण तेजसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 41,
        "text": "यॊ बद्ध्वा तरिंशतॊ हय अश्वान देवैभ्यॊ यमुनाम अनु\nसरस्वतीं विंशतिं च गङ्गाम अनु चतुर्दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 42,
        "text": "अश्वमेध सहस्रेण राजसूय शतेन च\nइष्टवान स महातेजा दौःषन्तिर भरतः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 43,
        "text": "भरतस्य महत कर्म सर्वराजसु पार्थिवाः\nखं मर्त्या इव बाहुभ्यां नानुगन्तुम अशक्नुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 44,
        "text": "परं सहस्राद यॊ बद्ध्वा हयान वेदीं विचित्य च\nसहस्रं यत्र पद्मानां कण्वाय भरतॊ ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 45,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 46,
        "text": "रामं दाशरथिं चैव मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयॊ ऽनवकम्पत वै नित्यं परजाः पुत्रान इवौरसान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 47,
        "text": "विधवा यस्य विषये नानाथाः काश चनाभवन\nसर्वस्यासीत पितृसमॊ रामॊ राज्यं यदान्वशात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 48,
        "text": "कालवर्षाश च पर्जन्याः सस्यानि रसवन्ति च\nनित्यं सुभिक्षम एवासीद रामे राज्यं परशासति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 49,
        "text": "पराणिनॊ नाप्सु मज्जन्ति नानर्थे पावकॊ ऽदहत\nन वयालजं भयं चासीद रामे राज्यं परशासति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 50,
        "text": "आसन वर्षसहस्राणि तथा पुत्रसहस्रिकाः\nअरॊगाः सर्वसिद्धार्थाः परजा रामे परशासति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 51,
        "text": "नान्यॊन्येन विवादॊ ऽभूत सत्रीणाम अपि कुतॊ नृणाम\nधर्मनित्याः परजाश चासन रामे राज्यं परशासति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 52,
        "text": "नित्यपुष्पफलाश चैव पादपा निरुपद्रवाः\nसर्वा दरॊण दुघा गावॊ रामे राज्यं परशासति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 53,
        "text": "स चतुर्दश वर्षाणि वने परॊष्य महातपाः\nदशाश्वमेधाञ जारूथ्यान आजहार निरर्गलान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 54,
        "text": "शयामॊ युवा लॊहिताक्षॊ मत्तवारणविक्रमः\nदशवर्षसहस्राणि रामॊ राज्यम अकारयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 55,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 56,
        "text": "भगीरथं च राजानं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयस्येद्न्रॊ वितते यज्ञे सॊमं पीत्वा मदॊत्कटः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 57,
        "text": "असुराणां सहस्राणि बहूनि सुरसत्तमः\nअजयद बाहुवीर्येण भगवान पाकशासनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 58,
        "text": "यः सहस्रं सहस्राणां कन्या हेमविभूषिताः\nईजानॊ वितते यज्ञे दक्षिणाम अत्यकालयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 59,
        "text": "सर्वा रथगताः कन्या रथाः सर्वे चतुर्युजः\nरथे रथे शतं नागाः पद्मिनॊ हेममालिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 60,
        "text": "सहस्रम अश्वा एकैकं हस्तिनं पृष्ठतॊ ऽनवयुः\nगवां सहस्रम अश्वे ऽशवे सहस्रं गव्य अजाविकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 61,
        "text": "उपह्वरे निवसतॊ यस्याङ्के निषसाद ह\nगङ्गा भागीरथी तस्माद उर्वशी हय अभवत पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 62,
        "text": "भूरिदक्षिणम इक्ष्वाकुं यजमानं भगीरथम\nतरिलॊकपथ गा गङ्गा दुहितृत्वम उपेयिषी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 63,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 64,
        "text": "दिलीपं चैवैलविलं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयस्य कर्माणि भूरीणि कथयन्ति दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 65,
        "text": "इमां वै वसु संपन्नां वसुधां वसुधाधिपः\nददौ तस्मिन महायज्ञे बराह्मणैभ्यः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 66,
        "text": "तस्येह यजमानस्य यज्ञे यज्ञे पुरॊहितः\nसहस्रं वारणान हैमान दक्षिणाम अत्यकालयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 67,
        "text": "यस्य यज्ञे महान आसीद यूपः शरीमान हिरण्मयः\nतं देवाः कर्म कुर्वाणाः शक्र जयेष्ठा उपाश्रयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 68,
        "text": "चषालॊ यस्य सौवर्णस तस्मिन यूपे हिरण्मये\nननृतुर देवगन्धर्वाः षट सहस्राणि सप्तधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 69,
        "text": "अवादयत तत्र वीणां मध्ये विश्वावसुः सवयम\nसर्वभूतान्य अमन्यन्त मम वादयतीत्य अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 70,
        "text": "एतद राज्ञॊ दिलीपस्य राजानॊ नानुचक्रिरे\nयत सत्रियॊ हेमसंपन्नाः पथि मत्ताः सम शेरते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 71,
        "text": "राजानम उग्रधन्वानं दिलीपं सत्यवादिनम\nये ऽपश्यन सुमहात्मानं ते ऽपि सवर्गजितॊ नराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 72,
        "text": "तरयः शब्दा न जीर्यन्ते दिलीपस्य निवेशने\nसवाध्यायघॊषॊ जयाघॊषॊ दीयताम इति चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 73,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 74,
        "text": "मांधातारं यौवनाश्वं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयं देवा मरुतॊ गर्भं पितुः पार्श्वाद अपाहरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 75,
        "text": "संवृद्धॊ युवनाश्वस्य जठरे यॊ महात्मनः\nपृषद आज्यॊद्भवः शरीमांस तरिलॊकविजयी नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 76,
        "text": "यं दृष्ट्वा पितुर उत्सङ्गे शयानं देवरूपिणम\nअन्यॊन्यम अब्रुवन देवाः कम अयं धास्यतीति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 77,
        "text": "माम एव धास्यतीत्य एवम इन्द्रॊ अभ्यवपद्यत\nमांधातेति ततस तस्य नाम चक्रे शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 78,
        "text": "ततस तु पयसॊ धारां पुष्टि हेतॊर महात्मनः\nतस्यास्ये यौवनाश्वस्य पाणिर इन्द्रस्य चास्रवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 79,
        "text": "तं पिबन पाणिम इन्द्रस्य समाम अह्ना वयवर्धत\nस आसीद दवादश समॊ दवादशाहेन पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 80,
        "text": "तम इयं पृथिवी सर्वा एकाह्ना समपद्यत\nधर्मात्मानं महात्मानं शूरम इन्द्रसमं युधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 81,
        "text": "य आङ्गारं हि नृपतिं मरुत्तम असितं गयम\nअङ्गं बृहद्रथं चैव मांधाता समरे ऽजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 82,
        "text": "यौवनाश्वॊ यदाङ्गारं समरे समयॊधयत\nविस्फारैर धनुषॊ देवा दयौर अभेदीति मेनिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 83,
        "text": "यतः सूर्य उदेति सम यत्र च परतितिष्ठति\nसर्वं तद यौवनाश्वस्य मांधातुः कषेत्रम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 84,
        "text": "अश्वमेध शतेनेष्ट्वा राजसूय शतेन च\nअददाद रॊहितान मत्स्यान बराह्मणैभ्यॊ महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 85,
        "text": "हैरण्यान यॊजनॊत्सेधान आयतान दशयॊजनम\nअतिरिक्तान दविजातिभ्यॊ वयभजन्न इतरे जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 86,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 87,
        "text": "ययातिं नाहुषं चैव मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nय इमां पृथिवीं सर्वां विजित्य सह सागराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 88,
        "text": "शम्या पातेनाभ्यतीयाद वेदीभिश चित्रयन नृप\nईजानः करतुभिः पुण्यैः पर्यगच्छद वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 89,
        "text": "इष्ट्वा करतुसहस्रेण वाजिमेधशतेन च\nतर्पयाम आस देवेन्द्रं तरिभिः काञ्चनपर्वतैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 90,
        "text": "वयूढे देवासुरे युद्धे हत्वा दैतेय दानवान\nवयभजत पृथिवीं कृत्स्नां ययातिर नहुषात्मजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 91,
        "text": "अन्तेषु पुत्रान निक्षिप्य यदुद्रुह्यु पुरॊगमान\nपूरुं राज्ये ऽभिषिच्य सवे सदारः परस्थितॊ वनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 92,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 93,
        "text": "अम्बरीषं च नाभागं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयं परजा वव्रिरे पुण्यं गॊप्तारं नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 94,
        "text": "यः सहस्रं सहस्राणां राज्ञाम अयुत याजिनाम\nईजानॊ वितते यज्ञे बराह्मणैभ्यः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 95,
        "text": "नैतत पूर्वे जनाश चक्रुर न करिष्यन्ति चापरे\nइत्य अम्बरीषं नाभागम अन्वमॊदन्त दक्षिणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 96,
        "text": "शतं राजसहस्राणि शतं राजशतानि च\nसर्वे ऽशवमेधैर ईजानास ते ऽभययुर दक्षिणायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 97,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्र तरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 98,
        "text": "शशबिन्दुं चैत्ररथं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयस्य भार्या सहस्राणां शतम आसीन महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 99,
        "text": "सहस्रं तु सहस्राणां यस्यासञ शाश बिन्दवः\nहिरण्यकवचाः सर्वे सर्वे चॊत्तमधन्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 100,
        "text": "शतं कन्या राजपुत्रम एकैकं पृष्ठतॊ ऽनवयुः\nकन्यां कन्यां शतं नागा नागं नागं शतं रथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 101,
        "text": "रथं रथं शतं चाश्वा देशजा हेममालिनः\nअश्वम अश्वं शतं गावॊ गां गां तद्वद अजाविकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 102,
        "text": "एतद धनम अपर्यन्तम अश्वमेधे महामखे\nशशबिन्दुर महाराज बराह्मणैभ्यः समादिशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 103,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 104,
        "text": "गयम आमूर्तरयसं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयः स वर्षशतं राजा हुतशिष्टाशनॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 105,
        "text": "यस्मै वह्निर वरान परादात ततॊ वव्रे वरान गयः\nददतॊ मे ऽकषया चास्तु धर्मे शरद्धा च वर्धताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 106,
        "text": "मनॊ मे रमतां सत्ये तवत्प्रसादाद धुताशन\nलेभे च कामांस तान सर्वान पावकाद इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 107,
        "text": "दर्शेन पौर्णमासेन चातुर्मास्यैः पुनः पुनः\nअयजत स महातेजाः सहस्रं परिवत्सरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 108,
        "text": "शतं गवां सहस्राणि शतम अश्वशतानि च\nउत्थायॊत्थाय वै परादात सहस्रं परिवत्सरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 109,
        "text": "तर्पयाम आस सॊमेन देवान वित्तैर दविजान अपि\nपितॄन सवधाभिः कामैश च सत्रियः सवाः पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 110,
        "text": "सौवर्णां पृथिवीं कृत्वा दशव्यामां दविर आयताम\nदक्षिमाम अददद राजा वाजिमेधमहामखे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 111,
        "text": "यावत्यः सिकता राजन गङ्गायाः पुरुषर्षभ\nतावतीर एव गाः परादाद आमूर्तरयसॊ गयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 112,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 113,
        "text": "रन्ति देवं च साङ्कृत्यं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nसम्यग आराध्य यः शक्रं वरं लेभे महायशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 114,
        "text": "अन्नं च नॊ बहु भवेद अतिथींश च लभेमहि\nशरद्धा च नॊ मा वयगमन मा च याचिष्म कं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 115,
        "text": "उपातिष्ठन्त पशवः सवयं तं संशितव्रतम\nगराम्यारण्या महात्मानं रन्ति देवं यशस्विनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 116,
        "text": "महानदी चर्म राशेर उत्क्लेदात सुस्रुवे यतः\nततश चर्मण्वतीत्य एवं विख्याता सा महानदी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 117,
        "text": "बराह्मणैभ्यॊ ददौ निष्कान सदसि परतते नृपः\nतुभ्यं तुभ्यं निष्कम इति यत्राक्रॊशन्ति वै दविजाः\nसहस्रं तुभ्यम इत्य उक्त्वा बराह्मणान सम परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 118,
        "text": "अन्वाहार्यॊपकरणं दरव्यॊपकरणं च यत\nघटाः सथाल्यः कटाहाश च पात्र्यश च पिठरा अपि\nन तत किं चिद असौवर्णं रन्ति देवस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 119,
        "text": "साङ्कृते रन्ति देवस्य यां रात्रिम अवसद गृहे\nआलभ्यन्त शतं गावः सहस्राणि च विंशतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 120,
        "text": "तत्र सम सूदाः करॊशन्ति सुमृष्टमणिकुण्डलाः\nसूपभूयिष्ठम अश्नीध्वं नाद्य मांसं यथा पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 121,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 122,
        "text": "सगरं च महात्मानं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nऐक्ष्वाकं पुरुषव्याघ्रम अति मानुषविक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 123,
        "text": "षष्टिः पुत्रसहस्राणि यं यान्तं पृष्ठतॊ ऽनवयुः\nनक्षत्रराजं वर्षान्ते वयभ्रे जयॊतिर गणा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 124,
        "text": "एकछत्रा मही यस्य परणता हय अभवत पुरा\nयॊ ऽशवमेध सहस्रेण तर्पयाम आस देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 125,
        "text": "यः परादात काञ्चनस्तम्भं परासादं सर्वकाञ्चनम\nपूर्णं पद्मदलाक्षीणां सत्रीणां शयनसंकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 126,
        "text": "दविजातिभ्यॊ ऽनुरूपैभ्यः कामान उच्चावचांस तथा\nयस्यादेशेन तद वित्तं वयभजन्त दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 127,
        "text": "खानयाम आस यः कॊपात पृथिवीं सागराङ्किताम\nयस्य नाम्ना समुद्रश च सागरत्वम उपागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 128,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 129,
        "text": "राजानं च पृथुं वैन्यं मृतं शुश्रुम सृञ्जय\nयम अभ्यषिञ्चन संभूय महारण्ये महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 130,
        "text": "परथयिष्यति वै लॊकान पृथुर इत्य एव शब्दितः\nकषताच च नस तरायतीति स तस्मात कषत्रियः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 131,
        "text": "पृथुं वैन्यं परजा दृष्ट्वा रक्ताः समेति यद अब्रुवन\nततॊ राजेति नामास्य अनुरागाद अजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 132,
        "text": "अकृष्टपच्या पृथिवी पुटके पुटके मधु\nसर्वा दरॊण दुघा गावॊ वैन्यस्यासन परशासतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 133,
        "text": "अरॊगाः सर्वसिद्धार्था मनुष्या अकुतॊभयाः\nयथाभिकामम अवसन कषेत्रेषु च गृहेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 134,
        "text": "आपः संस्तम्भिरे यस्य समुद्रस्य यियासतः\nसरितश चानुदीर्यन्त धवजसङ्गश च नाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 135,
        "text": "हैरण्यांस तरिनलॊत्सेधान पर्वतान एकविंशतिम\nबराह्मणैभ्यॊ ददौ राजा यॊ ऽशवमेधे महामखे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 136,
        "text": "स चेन ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस तवया\nपुत्रात पुण्यतरश चैव मा पुत्रम अनुतप्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 137,
        "text": "किं वै तूष्णीं धयायसि सृञ्जय तवं; न मे राजन वाचम इमां शृणॊषि\nन चेन मॊघं विप्रलप्तं मयेदं; पथ्यं मुमूर्षॊर इव सम्यग उक्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 138,
        "text": "[सृन्जय]\nशृणॊमि ते नारद वाचम एतां; विचित्रार्थां सरजम इव पुण्यगन्धाम\nराजर्षीणां पुण्यकृतां महात्मनां; कीर्त्या युक्तां शॊकनिर्णाशनार्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 139,
        "text": "न ते मॊघं विप्रलप्तं महर्षे; दृष्ट्वैव तवां नारदाहं वि शॊकः\nशुश्रूषे ते वचनं बरह्मवादिन; न ते तृप्याम्य अमृतस्येव पानात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 140,
        "text": "अमॊघदर्शिन मम चेत परसादं; सुताघ दग्धस्य विभॊ परकुर्याः\nमृतस्य संजीवनम अद्य मे सयात; तव परसादात सुत संगमश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 29,
        "shloka": 141,
        "text": "[नारद]\nयस ते पुत्रॊ दयितॊ ऽयं वियातः; सवर्णष्ठीवी यम अदात पर्वतस ते\nपुनस ते तं पुत्रम अहं ददामि; हिरण्यनाभं वर्षसहस्रिणं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nस कथं काञ्चनष्ठीवी सृञ्जयस्य सुतॊ ऽभवत\nपर्वतेन किमर्थं च दत्तः केन ममार च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 2,
        "text": "यदा वर्षसहस्रायुस तदा भवति मानवः\nकथम अप्राप्तकौमारः सृञ्जयस्य सुतॊ मृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 3,
        "text": "उताहॊ नाममात्रं वै सुवर्णष्ठीविनॊ ऽभवत\nतथ्यं वा काञ्चनष्ठीवीत्य एतद इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 4,
        "text": "[वासुदेव]\nअत्र ते कथयिष्यामि यथावृत्तं जनेश्वर\nनारदः पर्वतश चैव पराग ऋषी लॊकपूजितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 5,
        "text": "मातुलॊ भागिनेयश च देवलॊकाद इहागतौ\nविहर्तु कामौ संप्रीत्या मानुष्येषु पुरा परभू"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 6,
        "text": "हविः पवित्रभॊज्येन देव भॊज्येन चैव ह\nनारदॊ मातुलश चैव भागिनेयश च पर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 7,
        "text": "ताव उभौ तपसॊपेताव अवनी तलचारिणौ\nभुञ्जानौ मानुषान भॊगान यथावत पर्यधावताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 8,
        "text": "परीतिमन्तौ मुदा युक्तौ समयं तत्र चक्रतुः\nयॊ भवेद धृदि संकल्पः शुभॊ वा यदि वाशुभः\nअन्यॊन्यस्य स आख्येयॊ मृषा शापॊ ऽनयथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 9,
        "text": "तौ तथेति परतिज्ञाय महर्षी लॊकपूजितौ\nसृञ्जयं शवैत्यम अभ्येत्य राजानम इदम ऊचतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 10,
        "text": "आवां भवति वत्स्यावः कं चित कालं हिताय ते\nयथावत पृथिवीपालावयॊः परगुणी भव\nतथेति कृत्वा तौ राजा सत्कृत्यॊपचचार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः कदा चित तौ राजा महात्मानौ तथागतौ\nअब्रवीत परमप्रीतः सुतेयं वरवर्णिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 12,
        "text": "एकैव मम कन्यैषा युवां परिचरिष्यति\nदर्शनीयानवद्याङ्गी शीलवृत्तसमन्विता\nसुकुमारी कुमारी च पद्मकिञ्जल्क संनिभा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 13,
        "text": "परमं सौम्य इत्य उक्तस ताभ्यां राजा शशास ताम\nकन्ये विप्राव उपचर देववत पितृवच च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 14,
        "text": "सा तु कन्या तथेत्य उक्त्वा पितरं धर्मचारिणी\nयथानिदेशं राज्ञस तौ सत्कृत्यॊपचचार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्यास तथॊपचारेण रूपेणाप्रतिमेन च\nनारदं हृच्छयस तूर्णं सहसैवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 16,
        "text": "ववृधे च ततस तस्य हृदि कामॊ महात्मनः\nयथा शुक्लस्य पक्षस्य परवृत्ताव उडुराट शनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 17,
        "text": "न च तं भागिनेयाय पर्वताय महात्मने\nशशंस मन्मथं तीव्रं वरीडमानः स धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 18,
        "text": "तपसा चेङ्गितेनाथ पर्वतॊ ऽथ बुबॊध तत\nकामार्तं नारदं करुद्धः शशापैनं ततॊ भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 19,
        "text": "कृत्वा समयम अव्यग्रॊ भवान वै सहितॊ मया\nयॊ भवेद धृदि संकल्पः शुभॊ वा यदि वाशुभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 20,
        "text": "अन्यॊन्यस्य स आख्येय इति तद वै मृषा कृतम\nभवता वचनं बरह्मंस तस्माद एतद वदाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 21,
        "text": "न हि कामं परवर्तन्तं भवान आचष्ट मे पुरा\nसुकुमार्यां कुमार्यां ते तस्माद एष शपाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 22,
        "text": "बरह्मवादी गुरुर यस्मात तपस्वी बरह्मणश च सन\nअकार्षीः समयभ्रंशम आवाभ्यां यः कृतॊ मिथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 23,
        "text": "शप्स्ये तस्मात सुसंक्रुद्धॊ भवन्तं तं निबॊध मे\nसुकुमारी च ते भार्या भविष्यति न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 24,
        "text": "वानरं चैव कन्या तवां विवाहात परभृति परभॊ\nसंद्रक्ष्यन्ति नराश चान्ये सवरूपेण विनाकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 25,
        "text": "स तद वाक्यं तु विज्ञाय नारदः पर्वतात तदा\nअशपत तम अपि करॊधाद भागिनेयं स मातुलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 26,
        "text": "तपसा बरह्मचर्येण सत्येन च दमेन च\nयुक्तॊ ऽपि धर्मनित्यश च न सवर्गवासम आप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 27,
        "text": "तौ तु शप्त्वा भृशं करुद्धौ परस्परम अमर्षणौ\nपरतिजग्मतुर अन्यॊन्यं करुद्धा इव गजॊत्तमौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 28,
        "text": "पर्वतः पृथिवीं कृत्स्नां विचचार महामुनिः\nपूज्यमानॊ यथान्यायं तेजसा सवेन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 29,
        "text": "अथ ताम अलभत कन्यां नारदः सृञ्जयात्म जाम\nधर्मेण धर्मप्रवरः सुकुमारीम अनिन्दिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 30,
        "text": "सा तु कन्या यथा शापं नारदं तं ददर्श ह\nपाणिग्रहण मन्त्राणां परयॊगाद एव वानरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 31,
        "text": "सुकुमारी च देवर्षिं वानरप्रतिमाननम\nनैवावमन्यत तदा परीतिमत्य एव चाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 32,
        "text": "उपतस्थे च भर्तारं न चान्यं मनसाप्य अगात\nदेवं मुनिं वा यक्षं वा पतित्वे पतिवत्सला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 33,
        "text": "ततः कदा चिद भगवान पर्वतॊ ऽनुससार ह\nवनं विरहितं किं चित तत्रापश्यत स नारदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 34,
        "text": "ततॊ ऽभिवाद्य परॊवाच नारदं पर्वतस तदा\nभवान परसादं कुरुतां सवर्गा देशाय मे परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 35,
        "text": "तम उवाच ततॊ दृष्ट्वा पर्वतं नारदस तदा\nकृताञ्जलिम उपासीनं दीनं दीनतरः सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 36,
        "text": "तवयाहं परथमं शप्तॊ वानरॊ तवं भविष्यसि\nइत्य उक्तेन मया पश्चाच छप्तस तवम अपि मत्सरात\nअद्य परभृति वै वासं सवर्गे नावाप्स्यसीति ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 37,
        "text": "तव नैतद धि सदृशं पुत्र सथाने हि मे भवान\nनिवर्तयेतां तौ शापम अन्यॊ ऽनयेन तदा मुनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 38,
        "text": "शरीसमृद्धं तदा दृष्ट्वा नारदं देवरूपिणम\nसुकुमारी परदुद्राव परपत्य अभिशङ्कया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 39,
        "text": "तां पर्वतस ततॊ दृष्ट्वा परद्रवन्तीम अनिन्दिताम\nअब्रवीत तव भर्तैष नात्र कार्या विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 40,
        "text": "ऋषिः परमधर्मात्मा नारदॊ भगवान परभुः\nतवैवाभेद्य हृदयॊ मा ते भूद अत्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 41,
        "text": "सानुनीता बहुविधं पर्वतेन महात्मना\nशापदॊषं च तं भर्तुः शरुत्वा सवां परकृतिं गता\nपर्वतॊ ऽथ ययौ सवर्गं नारदॊ ऽथ ययौ गृहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 30,
        "shloka": 42,
        "text": "परत्यक्षकर्मा सर्वस्य नारदॊ ऽयं महान ऋषिः\nएष वक्ष्यति वै पृष्टॊ यथावृत्तं नरॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ राजा पाण्डुसुतॊ नारदं परत्यभाषत\nभगवञ शरॊतुम इच्छामि सुवर्णष्ठीवि संभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 2,
        "text": "एवम उक्तः स च मुनिर धर्मराजेन नारदः\nआचचक्षे यथावृत्तं सुवर्णष्ठीविनं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 3,
        "text": "एवम एतन महाराज यथायं केशवॊ ऽबरवीत\nकार्यस्यास्य तु यच छेषं तत ते वक्ष्यामि पृच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 4,
        "text": "अहं च पर्वतश चैव सवस्रीयॊ मे महामुनिः\nवस्तु कामाव अभिगतौ सृञ्जयं जयतां वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 5,
        "text": "तत्र संपूजितौ तेन विधिदृष्टेन कर्मणा\nसर्वकामैः सुविहितौ निवसावॊ ऽसय वेश्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 6,
        "text": "वयतिक्रान्तासु वर्षासु समये गमनस्य च\nपर्वतॊ माम उवाचेदं काले वचनम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 7,
        "text": "आवाम अस्य नरेन्द्रस्य गृहे परमपूजितौ\nउषितौ समये बरह्मंश चिन्त्यताम अत्र सांप्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ ऽहम अब्रुवं राजन पर्वतं शुभदर्शनम\nसर्वम एतत तवयि विभॊ भागिनेयॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 9,
        "text": "वरेण छन्द्यतां राजा लभतां यद यद इच्छति\nआवयॊस तपसा सिद्धिं पराप्नॊतु यदि मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 10,
        "text": "तत आहूय राजानं सृञ्जयं शुभदर्शनम\nपर्वतॊ ऽनुमतं वाक्यम उवाच मुनिपुंगवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 11,
        "text": "परीतौ सवॊ नृप सत्कारैस तव हय आर्जवसंभृतैः\nआवाभ्याम अभ्यनुज्ञातॊ वरं नृवर चिन्तय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 12,
        "text": "देवानाम अविहिंसायां यद भवेन मानुषक्षमम\nतद्गृहाण महाराज पूजार्हॊ नौ मतॊ भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 13,
        "text": "[सृन्जय]\nपरीतौ भवन्तौ यदि मे कृतम एतावता मम\nएष एव परॊ लाभॊ निर्वृत्तॊ मे महाफलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 14,
        "text": "[नारद]\nतम एवं वादिनं भूयः पर्वतः परत्यभाषत\nवृणीष्व राजन संकल्पॊ यस ते हृदि चिरं सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 15,
        "text": "[सृन्जय]\nअभीप्सामि सुतं वीरं वीर्यवन्तं दृढव्रतम\nआयुष्मन्तं महाभागं देवराजसमद्युतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 16,
        "text": "[पर्वत]\nभविष्यत्य एष ते कामॊ न तव आयुष्मान भविष्यति\nदेवराजाभिभूत्य अर्थं संकल्पॊ हय एष ते हृदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 17,
        "text": "सुवर्णष्ठीवनाच चैव सवर्णष्ठीवी भविष्यति\nरक्ष्यश च देवराजात स देवराजसमद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 18,
        "text": "[नारद]\nतच छरुत्वा सृञ्जयॊ वाक्यं पर्वतस्य महात्मनः\nपरसादयाम आस तदा नैतद एवं भवेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 19,
        "text": "आयुष्मान मे भवेत पुत्रॊ भवतस तपसा मुने\nन च तं पर्वतः किं चिद उवाचेन्द्र वयपेक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 20,
        "text": "तम अहं नृपतिं दीनम अब्रुवं पुनर एव तु\nसमर्तव्यॊ ऽहं महाराज दर्शयिष्यामि ते समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 21,
        "text": "अहं ते दयितं पुत्रं परेतराजवशं गतम\nपुनर दास्यामि तद रूपं मा शुचः पृथिवीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 22,
        "text": "एवम उक्त्वा तु नृपतिं परयातौ सवॊ यथेप्सितम\nसृञ्जयश च यथाकामं परविवेश सवमन्दिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 23,
        "text": "सृञ्जयस्याथ राजर्षेः कस्मिंश चित कालपर्यये\nजज्ञे पुत्रॊ महावीर्यस तेजसा परज्वलन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 24,
        "text": "ववृधे स यथाकालं सरसीव महॊत्पलम\nबभूव काञ्चनष्ठीवी यथार्थं नाम तस्य तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 25,
        "text": "तद अद्भुततमं लॊके पप्रथे कुरुसत्तम\nबुबुधे तच च देवेन्द्रॊ वरदानं महात्मनॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 26,
        "text": "ततस तव अभिभवाद भीतॊ बृहस्पतिमते सथितः\nकुमारस्यान्तर परेक्षी बभूव बलवृत्र हा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 27,
        "text": "चॊदयाम आस वज्रं स दिव्यास्त्रं मूर्ति संस्थितम\nवयाघ्रॊ भूत्वा जहीमं तवं राजपुत्रम इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 28,
        "text": "विवृद्धः किल वीर्येण माम एषॊ ऽभिभविष्यति\nसृञ्जयस्य सुतॊ वज्रयथैनं पर्वतॊ ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 29,
        "text": "एवम उक्तस तु शक्रेण वर्जॊ बर पुरंजयः\nकुमारस्यान्तर परेक्षी नित्यम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 30,
        "text": "सृञ्जयॊ ऽपि सुतं पराप्य देवराजसमद्युतिम\nहृष्टः सान्तःपुरॊ राजा वननित्यॊ ऽभवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 31,
        "text": "ततॊ भागीरथी तीरे कदा चिद वननिर्झरे\nधात्री दवितीयॊ बालः स करीडार्थं पर्यधावत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 32,
        "text": "पञ्चवर्षक देशीयॊ बालॊ नागेन्द्र विक्रमः\nसहसॊत्पतितं वयाघ्रम आससाद महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 33,
        "text": "तेन चैव विनिष्पिष्टॊ वेपमानॊ नृपात्म जः\nवयसुः पपात मेदिन्यां ततॊ धात्री विचुक्रुशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 34,
        "text": "हत्वा तु राजपुत्रं स तत्रैवान्तरधीयत\nशार्दूलॊ देवराजस्य माययान्तर हितस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 35,
        "text": "धात्र्यास तु निनदं शरुत्वा रुदत्याः परमार्तवत\nअभ्यधावत तं देशं सवयम एव महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 36,
        "text": "स ददर्श गतासुं तं शयानं पीतशॊणितम\nकुमारं विगतानन्दं निशाकरम इव चयुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 37,
        "text": "स तम उत्सङ्गम आरॊप्य परिपीडित वक्षसम\nपुत्रं रुधिरसंसिक्तं पर्यदेवयद आतुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 38,
        "text": "ततस ता मातरस तस्य रुदन्त्यः शॊककर्शिताः\nअभ्यधावन्त तं देशं यत्र राजा स सृञ्जयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 39,
        "text": "ततः स राजा सस्मार माम अन्तर्गतमानसः\nतच चाहं चिन्तितं जञात्वा गतवांस तस्य दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 40,
        "text": "स मयैतानि वाक्यानि शरावितः शॊकलालसः\nयानि ते यदुवीरेण कथितानि महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 41,
        "text": "संजीवितश चापि मया वासवानुमते तदा\nभवितव्यं तथा तच च न तच छक्यम अतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 42,
        "text": "अत ऊर्ध्वं कुमारः सस्वर्ण षठीवी महायशाः\nचित्तं परसादयाम आस पितुर मातुश च वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 43,
        "text": "कारयाम आस राज्यं स पितरि सवर्गते विभुः\nवर्षाणाम एकशतवत सहस्रं भीमविक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 44,
        "text": "तत इष्ट्वा महायज्ञैर बहुभिर भूरिदक्षिणैः\nतर्पयाम आस देवांश च पितॄंश चैव महाद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 45,
        "text": "उत्पाद्य च बहून पुत्रान कुलसंतान कारिणः\nकालेन महता राजन कालधर्मम उपेयिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 46,
        "text": "स तवं राजेन्द्र संजातं शॊकम एतन निवर्तय\nयथा तवां केशवः पराह वयासश च सुमहातपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 31,
        "shloka": 47,
        "text": "पितृपैतामहं राज्यम आस्थाय दुरम उद्वह\nइष्ट्वा पुण्यैर महायज्ञैर इष्टाँल लॊकान अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतूष्णींभूतं तु राजानं शॊचमानं युधिष्ठिरम\nतपस्वी धर्मतत्त्वज्ञः कृष्णद्वैपायनॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 2,
        "text": "परजानां पालनं धर्मॊ राज्ञां राजीवलॊचन\nधर्मः परमाणं लॊकस्य नित्यं धर्मानुवर्तनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 3,
        "text": "अनुतिष्ठस्व वै राजन पितृपैतामहं पदम\nबराह्मणेषु च यॊ धर्मः स नित्यॊ वेद निश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 4,
        "text": "तत परमाणं परमाणानां शाश्वतं भरतर्षभ\nतस्य धर्मस्य कृत्स्नस्य कषत्रियः परिरक्षिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 5,
        "text": "तथा यः परतिहन्त्य अस्य शासनं विषये नरः\nस बाहुभ्यां विनिग्राह्यॊ लॊकयात्रा विघातकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 6,
        "text": "परमाणम अप्रमाणं यः कुर्यान मॊहवशं गतः\nभृत्यॊ व यदि वा पुत्रस तपस्वी वापि कश चन\nपापान सर्वैर उपायैस तान नियच्छेद घातयेत वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 7,
        "text": "अतॊ ऽनयथा वर्तमानॊ राजा पराप्नॊति किल्बिषम\nधर्मं विनश्यमानं हि यॊ न रक्षेत स धर्महा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 8,
        "text": "ते तवया धर्महन्तारॊ निहताः सपदानुगाः\nसवधर्मे वर्तमानस तवं किं नु शॊचसि पाण्डव\nराजा हि हन्याद दद्याच च परजा रक्षेच च धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 9,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nन ते ऽभिशङ्के वचनं यद बरवीषि तपॊधन\nअपरॊक्षॊ हि तेधर्मः सर्वधर्मभृतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 10,
        "text": "मया हय अवध्या बहवॊ घातिता राज्यकारणात\nतान्य अकार्याणि मे बरह्मन दनन्ति च तपन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 11,
        "text": "[वयास]\nईश्वरॊ वा भवेत कर्ता पुरुषॊ वापि भारत\nहठॊ वा वर्तते लॊके कर्म जं वा फलं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 12,
        "text": "ईश्वरेण नियुक्ता हि साध्व असाधु च पार्थिव\nकुर्वन्ति पुरुषाः कर्मफलम ईश्वर गामि तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 13,
        "text": "यथा हि पुरुषश छिन्द्याद वृक्षं परशुना वने\nछेत्तुर एव भवेत पापं परशॊर न कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 14,
        "text": "अथ वा तद उपादानात पराप्नुयुः कर्मणः फलम\nदण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 15,
        "text": "न चैतद इष्टं कौन्तेय यद अन्येन फलं कृतम\nपराप्नुयाद इति तस्माच च ईश्वरे तन निवेशय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 16,
        "text": "अथ वा पुरुषः कर्ता कर्मणॊः शुभपापयॊः\nन परं विद्यते तस्माद एवम अन्यच छुभं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 17,
        "text": "न हि कश चित कव चिद राजन दिष्टात परतिनिवर्तते\nदण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 18,
        "text": "यदि वा मन्यसे राजन हठे लॊकं परतिष्ठितम\nएवम अप्य अशुभं कर्म न भूतं न भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 19,
        "text": "अथाभिपत्तिर लॊकस्य कर्तव्या शुभपापयॊः\nअभिपन्नतमं लॊके राज्ञाम उद्यतदण्डनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 20,
        "text": "अथापि लॊके कर्माणि समावर्तन्त भारत\nशुभाशुभफलं चेमे पराप्नुवन्तीति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 21,
        "text": "एवं सत्यं शुभादेशं कर्मणस तत फलं धरुवम\nतयज तद राजशार्दूल मैवं शॊके मनॊ कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 22,
        "text": "सवधर्मे वर्तमानस्य सापवादे ऽपि भारत\nएवम आत्मपरित्यागस तव राजन न शॊभनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 23,
        "text": "विहितानीह कौन्तेय परायश्चित्तानि कर्मिणाम\nशरीरवांस तानि कुर्याद अशरीरः पराभवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 32,
        "shloka": 24,
        "text": "तद राजञ जीवमानस तवं परायश्चित्तं चरिष्यसि\nपरायश्चित्तम अकृत्वा तु परेत्य तप्तासि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nहताः पुत्राश च पौत्राश च भरातरः पितरस तथा\nशवशुरा गुरवश चैव मातुलाः सपितामहाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 2,
        "text": "कषत्रियाश च महात्मानः संबन्धिसुहृदस तथा\nवयस्या जञातयश चैव भरातरश च पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 3,
        "text": "बहवश च मनुष्येन्द्रा नानादेशसमागताः\nघातिता राज्यलुब्धेन मयैकेन पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 4,
        "text": "तांस तादृशान अहं हत्वा धर्मनित्यान महीक्षितः\nअसकृत सॊमपान वीरान किं पराप्स्यामि तपॊधन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 5,
        "text": "दह्याम्य अनिशम अद्याहं चिन्तयानः पुनः पुनः\nहीनां पार्थिव सिंहैस तैः शरीमद्भिः पृथिवीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 6,
        "text": "दृष्ट्वा जञातिवधं घॊरं हतांश च शतशः परान\nकॊटिशश च नरान अन्यान परितप्ये पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 7,
        "text": "का नु तासां वरस्त्रीणाम अवस्थाद्य भविष्यति\nविहीनानां सवतनयैः पतिभिर भरातृभिस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 8,
        "text": "अस्मान अन्तकरान घॊरान पाण्डवान वृष्णिसंहितान\nआक्रॊशन्त्यः कृशा दीना निपतन्त्यश च भूतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 9,
        "text": "अपश्यन्त्यः पितॄन भरातॄन पतीन पुत्रांश च यॊषितः\nतयक्त्वा पराणान परियान सर्वा गमिष्यन्ति यमक्षयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 10,
        "text": "वत्सलत्वाद दविजश्रेष्ठ तत्र मे नास्ति संशयः\nवयक्तं सौक्ष्म्याच च धर्मस्य पराप्स्यामः सत्रीवधं वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 11,
        "text": "ते वयं सुहृदॊ हत्वा कृत्वा पापम अनन्तकम\nनरके निपतिष्यामॊ हय अधःशिरस एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 33,
        "shloka": 12,
        "text": "शरीराणि विमॊक्ष्यामस तपसॊग्रेण सत्तम\nआश्रमांश च विशेषांस तवं ममाचक्ष्व पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nयुधिष्ठिरस्य तद वाक्यं शरुत्वा दवैपायनस तदा\nसमीक्ष्य निपुणं बुद्ध्या ऋषिः परॊवाच पाण्डवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 2,
        "text": "मा विषादं कृथा राजन कषत्रधर्मम अनुस्मर\nसवधर्मेण हता हय एते कषत्रियाः कषत्रियर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 3,
        "text": "काङ्क्षमाणाः शरियं कृत्स्नां पृथिव्यां च महद यशः\nकृतान्तविधिसंयुक्ताः कालेन निधनं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 4,
        "text": "न तवं हन्ता न भीमॊ ऽपि नार्जुनॊ न यमाव अपि\nकालः पर्याय धर्मेण पराणान आदत्त देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 5,
        "text": "न यस्य माता पितरौ नानुग्राह्यॊ ऽसति कश चन\nकर्म साक्षी परजानां यस तेन कालेन संहृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 6,
        "text": "हेतुमात्रम इदं तस्य कालस्य पुरुषर्षभ\nयद धन्ति भूतैर भूतानि तद अस्मै रूपम ऐश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 7,
        "text": "कर्म मूर्त्य आत्मकं विद्धि साक्षिणं शुभपापयॊः\nसुखदुःखगुणॊदर्कं कालं कालफलप्रदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 8,
        "text": "तेषाम अपि महाबाहॊ कर्माणि परिचिन्तय\nविनाशहेतुकारित्वे यैस ते कालवशं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 9,
        "text": "आत्मनश च विजानीहि नियमव्रतशीलताम\nयदा तवम ईदृशं कर्म विधिनाक्रम्य कारितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 10,
        "text": "तवष्टेव विहितं यन्त्रं यथा सथापयितुर वशे\nकर्मणा कालयुक्तेन तथेदं भराम्यते जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 11,
        "text": "पुरुषस्य हि दृष्ट्वेमाम उत्पत्तिम अनिमित्ततः\nयदृच्छया विनाशं च शॊकहर्षाव अनर्थकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 12,
        "text": "वयलीकं चापि यत तव अत्र चित्तवैतंसिकं तव\nतदर्थम इष्यते राजन परायश्चित्तं तद आचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 13,
        "text": "इदं च शरूयते पार्थ युद्धे देवासुरे पुरा\nअसुरा भरातरॊ जयेष्ठा देवाश चापि यवीयसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 14,
        "text": "तेषाम अपि शरीनिमित्तं महान आसीत समुच्छ्रयः\nयुद्धं वर्षसहस्राणि दवात्रिंशद अभवत किल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 15,
        "text": "एकार्णवां महीं कृत्वा रुधिरेण परिप्लुताम\nजघ्नुर दैत्यांस तदा देवास तरिदिवं चैव लेभिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 16,
        "text": "तथैव पृथिवीं लब्ध्वा बराह्मणा वेद पारगाः\nसंश्रिता दानवानां वै साह्यार्थे दर्पमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 17,
        "text": "शाला वृका इति खयातास तरिषु लॊकेषु भारत\nअष्टाशीति सहस्राणि ते चापि विबुधैर हताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 18,
        "text": "धर्मव्युच्छित्तिम इच्छन्तॊ ये ऽधर्मस्य परवर्तकाः\nहन्तव्यास ते दुरात्मानॊ देवैर दैत्या इवॊल्वणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 19,
        "text": "एकं हत्वा यदि कुले शिष्टानां सयाद अनामयम\nकुलं हत्वाथ राष्ट्रं वा न तद्वृत्तॊपघातकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 20,
        "text": "अधर्मरूपॊ धर्मॊ हि कश चिद अस्ति नराधिप\nधर्मश चाधर्मरूपॊ ऽसति तच च जञेयं विपश्चिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्मात संस्तम्भयात्मानं शरुतवान असि पाण्डव\nदेवैः पूर्वगतं मार्गम अनुयातॊ ऽसि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 22,
        "text": "न हीदृशा गमिष्यन्ति नरकं पाण्डवर्षभ\nभरातॄन आश्वासयैतांस तवं सुहृदश च परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 23,
        "text": "यॊ हि पापसमारम्भे कार्ये तद्भावभावितः\nकुर्वन्न अपि तथैव सयात कृत्वा च निरपत्रपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 24,
        "text": "तस्मिंस तत कलुषं सर्वं समाप्तम इति शब्दितम\nपरायश्चित्तं न तस्यास्ति हरासॊ वा पापकर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 25,
        "text": "तवं तु शुक्लाभिजातीयः परदॊषेण कारितः\nअनिच्छमानः कर्मेदं कृत्वा च परितप्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 26,
        "text": "अश्वमेधॊ महायज्ञः परायश्चित्तम उदाहृतम\nतम आहर महाराज वि पाप्मैवं भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 27,
        "text": "मरुद्भिः सह जित्वारीन मघवान पाकशासनः\nएकैकं करतुम आहृत्य शतकृत्वः शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 28,
        "text": "पूतपाप्मा जितस्वर्गॊ लॊकान पराप्य सुखॊदयान\nमरुद्गणवृतः शक्रः शुशुभे भासयन दिशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 29,
        "text": "सवर्गलॊके महीयन्तम अप्सरॊभिः शचीपतिम\nऋषयः पर्युपासन्ते देवाश च विबुधेश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 30,
        "text": "सॊ ऽयं तवम इह संक्रान्तॊ विक्रमेण वसुंधराम\nनिर्जिताश च महीपाला विक्रमेण तवयानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 31,
        "text": "तेषां पुराणि राष्ट्राणि गत्वा राजन सुहृद्वृतः\nभरातॄन पुत्रांश च पौत्रांश च सवे सवे राज्ये ऽभिषेचय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 32,
        "text": "बालान अपि च गर्भस्थान सान्त्वानि समुदाचरन\nरञ्जयन परकृतीः सर्वाः परिपाहि वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 33,
        "text": "कुमारॊ नास्ति येषां च कन्यास तत्राभिषेचय\nकामाशयॊ हि सत्री वर्गः शॊकम एवं परहास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 34,
        "text": "एवम आश्वासनं कृत्वा सर्वराष्ट्रेषु भारत\nयजस्व वाजिमेधेन यथेन्द्रॊ विजयी पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 35,
        "text": "अशॊच्यास ते महात्मानः कषत्रियाः कषत्रियर्षभ\nसवकर्मभिर गता नाशं कृतान्तबलमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 34,
        "shloka": 36,
        "text": "अवाप्तः कषत्रधर्मस ते राज्यं पराप्तम अकल्मषम\nचरस्व धर्मं कौन्तेय शरेयान यः परेत्य भाविकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nकानि कृत्वेह कर्माणि परायश्चित्तीयते नरः\nकिं कृत्वा चैव मुच्येत तन मे बरूहि पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nअकुर्वन विहितं कर्म परतिषिद्धानि चाचरन\nपरायश्चित्तीयते हय एवं नरॊ मिथ्या च वर्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 3,
        "text": "सूर्येणाभ्युदितॊ यश च बरह्म चारी भवत्य उत\nतथा सूर्याभिनिर्मुक्तः कुनखी शयावदन्न अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 4,
        "text": "परिवित्तिः परिवेत्ता बरह्मॊज्झॊ यश च कुत्सकः\nदिधिषू पतिस तथा यः सयाद अग्रे दिधिषुर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 5,
        "text": "अवकीर्णी भवेद यश च दविजातिवधकस तथा\nअतीर्थे बरह्मणस तयागी तीर्थे चाप्रतिपादकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 6,
        "text": "गरामयाजी च कौन्तेय राज्ञश च परिविक्रयी\nशूद्र सत्रीवधकॊ यश च पूर्वः पूर्वस तु गर्हितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 7,
        "text": "वृथा पशुसमालम्भी वनदाहस्य कारकः\nअनृतेनॊपचर्ता च परतिरॊद्धा गुरॊस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 8,
        "text": "यश चाग्नीन अपविध्येत तथैव बरह्म विक्रयी\nएतान्य एनांसि सर्वाणि वयुत्क्रान्त समयश च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 9,
        "text": "अकार्याण्य अपि वक्ष्यामि यानि तानि निबॊध मे\nलॊकवेद विरुद्धानि तान्य एकाग्रमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 10,
        "text": "सवधर्मस्य परित्यागः परधर्मस्य च करिया\nअयाज्य याजनं चैव तथाभक्ष्यस्य भक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 11,
        "text": "शरणागत संत्यागॊ भृत्यस्याभरणं तथा\nरसानां विक्रयश चापि तिर्यग्यॊनिवधस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 12,
        "text": "आधानादीनि कर्माणि शक्तिमान न करॊति यः\nअप्रयच्छंश च सर्वाणि नित्यं देयानि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 13,
        "text": "दक्षिणानाम अदानं च बराह्मण सवाभिमर्शनम\nसर्वाण्य एतान्य अकार्याणि पराहुर धर्मविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 14,
        "text": "पित्रा विभजते पुत्रॊ यश च सयाद गुरु तल्प गः\nअप्रजायन्न अधर्मेण भवत्य आधर्मिकॊ जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 15,
        "text": "उक्तान्य एतानि कर्माणि विस्तरेणेतरेण च\nयानि कुर्वन्न अकुर्वंश च परायश्चित्तीयते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 16,
        "text": "एतान्य एव तु कर्माणि करियमाणानि मानवान\nयेषु येषु निमित्तेषु न लिम्पन्त्य अथ तच छृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 17,
        "text": "परगृह्य शस्त्रम आयान्तम अपि वेदान्तगं रणे\nजिघांसन्तं निहत्याजौ न तेन बरह्म हा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 18,
        "text": "अपि चाप्य अत्र कौन्तेय मन्त्रॊ वेदेषु पठ्यते\nवेद परमाण विहितं तं धर्मं परब्रवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 19,
        "text": "अपेतं बराह्मणं वृत्ताद यॊ हन्याद आततायिनम\nन तेन बरह्म हा स सयान मन्युस तं मन्युम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 20,
        "text": "पराणात्यये तथाज्ञानाद आचरन मदिराम अपि\nअचॊदितॊ धर्मपरः पुनः संस्कारम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 21,
        "text": "एतत ते सर्वम आख्यातं कौन्तेयाभक्ष्य भक्षणम\nपरायश्चीत विधानेन सर्वम एतेन शुध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 22,
        "text": "गुरु तल्पं हि गुर्वर्थे न दूषयति मानवम\nउद्दालकः शवेतकेतुं जनयाम आस शिष्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 23,
        "text": "सतेयं कुर्वंस तु गुर्वर्थम आपत्सु न निबध्यते\nबहुशः कामकारेण न चेद यः संप्रवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 24,
        "text": "अन्यत्र बराह्मण सवेभ्य आददानॊ न दुष्यति\nसवयम अप्राशिता यश च न स पापेन लिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 25,
        "text": "पराणत्राणे ऽनृतं वाच्यम आत्मनॊ वा परस्य वा\nगुर्वर्थे सत्रीषु चैव सयाद विवाह करणेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 26,
        "text": "नावर्तते वरतं सवप्ने शुक्रमॊक्षे कथं चन\nआज्यहॊमः समिद्धे ऽगनौ परायश्चित्तं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 27,
        "text": "पारिवित्त्यं च पतिते नास्ति परव्रजिते तथा\nभिक्षिते पारदार्यं च न तद धर्मस्य दूषकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 28,
        "text": "वृथा पशुसमालम्भं नैव कुर्यान न कारयेत\nअनुग्रहः पशूणां हि संस्कारॊ विधिचॊदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 29,
        "text": "अनर्हे बराह्मणे दत्तम अज्ञानात तन न दूषकम\nस कारणं तथा तीर्थे ऽतीर्थे वा परतिपादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 30,
        "text": "सत्रियस तथापचारिण्यॊ निष्कृतिः सयाद अदूषिका\nअपि सा पूयते तेन न तु भर्ता परदुष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 31,
        "text": "तत्त्वं जञात्वा तु सॊमस्य विक्रयः सयाद अदूषकः\nअसमर्थस्य भृत्यस्य विसर्गः सयाद अदॊषवान\nवनदाहॊ गवाम अर्थे करियमाणॊ न दूषकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 35,
        "shloka": 32,
        "text": "उक्तान्य एतानि कर्माणि यानि कुर्वन न दुष्यति\nपरायश्चित्तानि वक्ष्यामि विस्तरेणैव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nतपसा कर्मभिश चैव परदानेन च भारत\nपुनाति पापं पुरुषः पूतश चेन न परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 2,
        "text": "एककालं तु भुञ्जानश चरन भैक्षं सवकर्मकृत\nकपालपाणिः खट्वाङ्गी बरह्म चारी सदॊत्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 3,
        "text": "अनसूयुर अधः शायी कर्म लॊके परकाशयन\nपूर्णैर दवादशभिर वर्षैर बरह्म हा विप्रमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 4,
        "text": "षड्भिर वर्षैः कृच्छ्रभॊजी बरह्म हा पूयते नरः\nमासे मासे समश्नंस तु तरिभिर वर्षैः परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 5,
        "text": "संवत्सरेण मासाशी पूयते नात्र संशयः\nतथैवॊपरमन राजन सवल्पेनापि परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 6,
        "text": "करतुना चाश्वमेधेन पूयते नात्र संशयः\nय चास्यावभृथे सनान्ति के चिद एवंविधा नराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 7,
        "text": "ते सर्वे पूतपाप्मानॊ भवन्तीति परा शरुतिः\nबराह्मणार्थे हतॊ युद्धे मुच्यते बरह्महत्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 8,
        "text": "गवां शतसहस्रं तु पात्रेभ्यः परतिपादयन\nबरह्म हा विप्रमुच्येत सर्वपापेभ्य एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 9,
        "text": "कपिलानां सहस्राणि यॊ दद्यात पञ्चविंशतिम\nदॊग्ध्रीणां स च पापेभ्यः सर्वेभ्यॊ विप्रमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 10,
        "text": "गॊसहस्रं स वत्सानां दॊग्ध्रीणां पराणसंशये\nसाधुभ्यॊ वै दरिद्रेभ्यॊ दत्त्वा मुच्येत किल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 11,
        "text": "शतं तै यस तु काम्बॊजान बराह्मणेभ्यः परयच्छति\nनियतेभ्यॊ महीपाल स च पापात परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 12,
        "text": "मनॊरथं तु यॊ दद्याद एकस्मा अपि भारत\nन कीर्तयेत दत्त्वा यः स च पापात परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 13,
        "text": "सुरा पानं सकृत पीत्वा यॊ ऽगनिवर्णां पिबेद दविजः\nस पावयत्य अथात्मानम इह लॊके परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 14,
        "text": "मेरुप्रपातं परपतञ जवलनं वा समाविशन\nमहाप्रस्थानम आतिष्ठन मुच्यते सर्वकिल्बिषैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 15,
        "text": "बृहस्पतिसवेनेष्ट्वा सुरा पॊ बराह्मणः पुनः\nसमितिं बराह्मणैर गच्छेद इति वै बराह्मणी शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 16,
        "text": "भूमिप्रदानं कुर्याद यः सुरां पीत्वा विमत्सरः\nपुनर न च पिबेद राजन संस्कृतः शुध्यते नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 17,
        "text": "गुरु तल्पी शिलां तप्ताम आयसीम अधिसंविशेत\nपाणाव आधाय वा शेफं परव्रजेद ऊर्ध्वदर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 18,
        "text": "शरीरस्य विमॊक्षेण मुच्यते कर्मणॊ ऽशुभात\nकर्मभ्यॊ विप्रमुच्यन्ते यत्ताः संवत्सरं सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 19,
        "text": "महाव्रतं चरेद यस तु दद्यात सर्वस्वम एव तु\nगुर्वर्थे वा हतॊ युद्धे स मुच्येत कर्मणॊ ऽशुभात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 20,
        "text": "अनृतेनॊपचर्ता च परतिरॊद्धा गुरॊस तथा\nउपहृत्य परियं तस्मै तस्मात पापात परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 21,
        "text": "अवकीर्णि निमित्तं तु बरह्महत्या वरतं चरेत\nखरचर्म वासाः षण मासं तथा मुच्येत किल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 22,
        "text": "परदारापहारी च परस्यापहरन वसु\nसंवत्सरं वरती भूत्वा तथा मुच्येत किल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 23,
        "text": "सतेयं तु यस्यापहरेत तस्मै दद्यात समं वसु\nविविधेनाभ्युपायेन तेन मुच्येत किल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 24,
        "text": "कृच्छ्राद दवादश रात्रेण सवभ्यस्तेन दशावरम\nपरिवेत्ता भवेत पूतः परिवित्तिश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 25,
        "text": "निवेश्यं तु भवेत तेन सदा तारयिता पितॄन\nन तु सत्रिया भवेद दॊषॊ न तु सा तेन लिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 26,
        "text": "भजने हय ऋतुना शुद्धं चातुर्मास्यं विधीयते\nसत्रियस तेन विशुध्यन्ति इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 27,
        "text": "सत्रियस तव आशङ्किताः पापैर नॊपगम्या हि जानता\nरजसा ता विशुध्यन्ते भस्मना भाजनं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 28,
        "text": "चतुष्पात सकलॊ धर्मॊ बराह्मणानां विधीयते\nपादावकृष्टॊ राजन्ये तथा धर्मॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 29,
        "text": "तथा वैश्ये च शूद्रे च पादः पादॊ विधीयते\nविद्याद एवंविधेनैषां गुरुलाघव निश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 30,
        "text": "तिर्यग्यॊनिवधं कृत्वा दरुमांश छित्त्वेतरान बहून\nतरिरात्रं वायुभक्षः सयात कर्म च परथयेन नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 31,
        "text": "अगम्या गमने राजन परायश्चित्तं विधीयते\nआर्द्र वस्त्रेण षण मासं विहार्यं भस्मशायिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 32,
        "text": "एष एव तु सर्वेषाम अकार्याणां विधिर भवेत\nबराह्मणॊक्तेन विधिना दृष्टान्तागमहेतुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 33,
        "text": "सावित्रीम अप्य अधीयानः शुचौ देशे मिताशनः\nअहिंस्रॊ ऽमन्दकॊ ऽजल्पन मुच्यते सर्वकिल्बिषैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 34,
        "text": "अहःसु सततं तिष्ठेद अभ्याकाशं निशि सवपेत\nतरिर अह्नस तरिर निशायाश च स वासा जलम आविशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 35,
        "text": "सत्री शूद्र पतितांश चापि नाभिभाषेद वरतान्वितः\nपापान्य अज्ञानतः कृत्वा मुच्येद एवं वरतॊ दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 36,
        "text": "शुभाशुभफलं परेत्य लभते भूतसाक्षिकः\nअतिरिच्येत तयॊर यत तु तत कर्ता लभते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्माद दानेन तपसा कर्मणा च शुभं फलम\nवर्धयेद अशुभं कृत्वा यथा सयाद अतिरेकवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 38,
        "text": "कुर्याच छुभानि कर्माणि निमित्ते पापकर्मणाम\nदद्यान नित्यं च वित्तानि तथा मुच्येत किल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 39,
        "text": "अनुरूपं हि पापस्य परायश्चित्तम उदाहृतम\nमहापातक वर्जं तु परायश्चित्तं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 40,
        "text": "भक्ष्याभक्ष्येषु सर्वेषु वाच्यावाच्ये तथैव च\nअज्ञानज्ञानयॊ राजन विहितान्य अनुजानते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 41,
        "text": "जानता तु कृतं पापं गुरु सर्वं भवत्य उत\nअज्ञानात सखलिते दॊषे परायश्चित्तं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 42,
        "text": "शक्यते विधिना पापं यथॊक्तेन वयपॊहितुम\nआस्तिके शरद्दधाने तु विधिर एष विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 43,
        "text": "नास्तिकाश्रद्दधानेषु पुरुषेषु कदा चन\nदम्भदॊषप्रधानेषु विधिर एष न दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 44,
        "text": "शिष्टाचारश च शिष्टश च धर्मॊ धर्मभृतां वर\nसेवितव्यॊ नरव्याघ्र परेत्य चेह सुखार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 45,
        "text": "स राजन मॊक्ष्यसे पापात तेन पूर्वेण हेतुना\nतराणार्थं वा वधेनैषाम अथ वा नृप कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 36,
        "shloka": 46,
        "text": "अथ वा ते घृणा का चित परायश्चित्तं चरिष्यसि\nमा तव एवानार्य जुष्टेन कर्मणा निधनं गमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nएवम उक्तॊ भगवता धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nचिन्तयित्वा मुहूर्तं तु परत्युवाच तपॊधनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 2,
        "text": "किं भक्ष्यं किम अभक्ष्यं च किं च देयं परशस्यते\nकिं च पात्रम अपात्रं वा तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 3,
        "text": "[वयास]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nसिद्धानां चैव संवादं मनॊश चैव परजापतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 4,
        "text": "सिद्धास तपॊव्रतपराः समागम्य पुरा विभुम\nधर्मं पप्रच्छुर आसीनम आदि काले परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 5,
        "text": "कथम अन्नं कथं दानं कथम अध्ययनं तपः\nकार्याकार्यं च नः सर्वं शंस वै तवं परजापते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 6,
        "text": "तैर एवम उक्तॊ भगवान मनुः सवायम्भुवॊ ऽबरवीत\nशुश्रूषध्वं यथावृत्तं धर्मं वयास समासतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 7,
        "text": "अदत्तस्यानुपादानं दानम अध्ययनं तपः\nअहिंसा सत्यम अक्रॊधः कषमेज्या धर्मलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 8,
        "text": "य एव धर्मः सॊ ऽधर्मॊ ऽदेशे ऽकाले परतिष्ठितः\nआदानम अनृतं हिंसा धर्मॊ वयावस्थिकः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 9,
        "text": "दविविधौ चाप्य उभाव एतौ धर्माधर्मौ विजानताम\nअप्रवृत्तिः परवृत्तिश च दवैविध्यं लॊकवेदयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 10,
        "text": "अप्रवृत्तेर अमर्त्यत्वं मर्त्यत्वं कर्मणः फलम\nअशुभस्याशुभं विद्याच छुभस्य शुभम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 11,
        "text": "एतयॊश चॊभयॊः सयातां शुभाशुभतया तथा\nदैवं च दैवयुक्तं च पराणश च परलयश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 12,
        "text": "अप्रेक्षा पूर्वकरणाद अशुभानां शुभं फलम\nऊर्ध्वं भवति संदेहाद इह दृष्टार्थम एव वा\nअप्रेक्षा पूर्वकरणात परायश्चित्तं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 13,
        "text": "करॊधमॊहकृते चैव दृष्टान्तागमहेतुभिः\nशरीराणाम उपक्लेशॊ मनसश च परियाप्रिये\nतद औषधैश च मन्त्रैश च परायश्चित्तैश च शाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 14,
        "text": "जातिश्रेण्य अधिवासानां कुलधर्मांश च सर्वतः\nवर्जयेन न हि तं धर्मं येषां धर्मॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 15,
        "text": "दशवा वेद शास्त्रज्ञास तरयॊ वा धर्मपाठकाः\nयद बरूयुः कार्य उत्पन्ने स धर्मॊ धर्मसंशये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 16,
        "text": "अरुणा मृत्तिका चैव तथा चैव पिपीलकाः\nशरेष्मातकस तथा विप्रैर अभक्ष्यं विषम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 17,
        "text": "अभक्ष्या बराह्मणैर मत्स्याः शकलैर ये विवर्जिताः\nचतुष्पात कच्छपाद अन्यॊ मण्डूका जलजाश च ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 18,
        "text": "भासा हंसाः सुपर्णाश च चक्रवाका बकाः पलवाः\nकङ्कॊ मद्गुश च गृध्राश च कालॊलूकं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 19,
        "text": "करव्यादाः पक्षिणः सर्वे चतुष्पादाश च दंष्ट्रिणः\nयेषां चॊभयतॊ दन्ताश चतुर्दंष्ट्राश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 20,
        "text": "एडकाश्वखरॊष्ट्रीणां सूतिकानां गवाम अपि\nमानुषीणां मृगीणां च न पिबेद बराह्मणः पयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 21,
        "text": "परेतान्नं सूतिकान्नं च यच च किं चिद अनिर्दशम\nअभॊज्यं चाप्य अपेयं च धेन्वा दुग्धम अनिर्दशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 22,
        "text": "तक्ष्णश चर्मावकर्तुश च पुंश चल्या रजकस्य च\nचिकित्सकस्य यच चान्नम अभॊज्यं रक्षिणस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 23,
        "text": "गणग्रामाभिशस्तानां रङ्ग सत्री जीविनश च ये\nपरिवित्ति नपुंषां च बन्दि दयूतविदां तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 24,
        "text": "वार्यमाणाहृतं चान्नं शुक्तं पर्युषितं च यत\nसुरानुगतम उच्छिष्टम अभॊज्यं शेषितं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 25,
        "text": "पिष्ट मांसेक्षु शाकानां विकाराः पयसस तथा\nसक्तु धाना करम्भाश च नॊपभॊज्याश चिरस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 26,
        "text": "पायसं कृसरं मांसम अपूपाश च वृथा कृताः\nअभॊज्याश चाप्य अभक्ष्याश च बराह्मणैर गृहमेधिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 27,
        "text": "देवान पितॄन मनुष्यांश च मुनीन गृह्याश च देवताः\nपूजयित्वा ततः पश्चाद गृहस्थॊ भॊक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 28,
        "text": "यथा परव्रजितॊ भिक्षुर गृहस्थः सवगृहे वसेत\nएवंवृत्तः परियैर दारैः संवसन धर्मम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 29,
        "text": "न दद्याद यशसे दानं न भयान नॊपकारिणे\nन नृत्तगीतशीलेषु हासकेषु च धार्मिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 30,
        "text": "न मत्ते नैव चॊन्मत्ते न सतेने न चिकित्सके\nन वाग घीने विवर्णे वा नाङ्गहीने न वामने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 31,
        "text": "न दुर्जने दौष्कुले वा वरतैर वा यॊ न संस्कृतः\nअश्रॊत्रिये मृतं दानं बराह्मणे ऽबरह्म वादिनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 32,
        "text": "असम्यक चैव यद दत्तम असम्यक च परतिग्रहः\nउभयॊः सयाद अनर्थाय दातुर आदातुर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 33,
        "text": "यथा खदिरम आलम्ब्य शिलां वाप्य अर्णवं तरन\nमज्जते मज्जते तद्वद दाता यश च परतीच्छकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 34,
        "text": "काष्ठैर आर्द्रैर यथा वह्निर उपस्तीर्णॊ न दीप्यते\nतपःस्वाध्यायचारित्रैर एवं हीनः परतिग्रही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 35,
        "text": "कपाले यद्वद आपः सयुः शवदृतौ वा यथा पयः\nआश्रयस्थानदॊषेण वृत्तहीने तथा शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 36,
        "text": "निर्मन्त्रॊ निर्व्रतॊ यः सयाद अशास्त्रज्ञॊ ऽनसूयकः\nअनुक्रॊशात परदातव्यं दीनेष्व एव नरेष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 37,
        "text": "न वै देयम अनुक्रॊशाद दीनायाप्य अपकारिणे\nआप्ताचरितम इत्य एव धर्म इत्य एव वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 38,
        "text": "निष्कारणं सम तद दत्तं बराह्मणे धर्मवर्जिते\nभवेद अपात्र दॊषेण न मे ऽतरास्ति विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 39,
        "text": "यथा दारु मयॊ हस्ती यथा चर्ममयॊ मृगः\nबराह्मणश चानधीयानस तरयस ते नाम धारकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 40,
        "text": "यथा षण्ढॊ ऽफलः सत्रीषु यथा गौर गवि चाफला\nशकुनिर वाप्य अपक्षः सयान निर्मन्त्रॊ बराह्मणस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 41,
        "text": "गरामधान्यं यथा शून्यं यथा कूपश च निर्जलः\nयथा हुतम अनग्नौ च तथैव सयान निराकृतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 42,
        "text": "देवतानां पितॄणां च हव्यकव्य विनाशनः\nशत्रुर अर्थहरॊ मूर्खॊ न लॊकान पराप्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 37,
        "shloka": 43,
        "text": "एतत ते कथितं सर्वं यथावृत्तं युधिष्ठिर\nसमासेन महद धयेतच छरॊतव्यं भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nशरॊतुम इच्छामि भगवन विस्तरेण महामुने\nराजधर्मान दविजश्रेष्ठ चातुर्वर्ण्यस्य चाखिलान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 2,
        "text": "आपत्सु च यथा नीतिर विधातव्या महीक्षिता\nधर्म्यम आलम्ब्य पन्थानं विजयेयं कथं महीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 3,
        "text": "परायश्चित्त कथा हय एषा भक्ष्याभक्ष्य विवर्धिता\nकौतूहलानुप्रवणा हर्षं जनयतीव मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्मचर्या च राज्यं च नित्यम एव विरुध्यते\nयेन मुह्यति मे चेतश चिन्तयानस्य नित्यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 5,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतम उवाच महातेजा वयासॊ वेद विदां वरः\nनारदं समभिप्रेक्ष्य सर्वं जानन पुरातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 6,
        "text": "शरॊतुम इच्छसि चेद धर्मान अखिलेन युधिष्ठिर\nपरैहि भीष्मं महाबाहॊ वृद्धं कुरुपितामहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 7,
        "text": "स ते सर्वरहस्येषु संशयान मनसि सथितान\nछेत्त्रा भागीरथी पुत्रः सर्वज्ञः सर्वधर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 8,
        "text": "जनयाम आस यं देवी दिव्या तरिपथ गा नदी\nसाक्षाद ददर्श यॊ देवान सर्वाञ शक्रपुरॊगमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 9,
        "text": "बृहस्पतिपुरॊ गांश च देवर्षीन असकृत परभुः\nतॊषयित्वॊपचारेण राजनीतिम अधीतवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 10,
        "text": "उशना वेद यच छास्त्रं देवासुरगुरुर दविजः\nतच च सर्वं स वैयाख्यं पराप्तवान कुरुसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 11,
        "text": "भार्गवाच चयवनाच चापि वेदान अङ्गॊपबृंहितान\nपरतिपेदे महाबुद्धिर वसिष्ठाच च यतव्रतात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 12,
        "text": "पितामहसुतं जयेष्ठं कुमारं दीप्ततेजसम\nअध्यात्मगतितत्त्वज्ञम उपाशिक्षत यः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 13,
        "text": "मार्कण्डेय मुखात कृत्स्नं यति धर्मम अवाप्तवान\nरामाद अस्त्राणि शक्राच च पराप्तवान भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 14,
        "text": "मृत्युर आत्मेच्छया यस्य जातस्य मनुजेष्व अपि\nतथानपत्यस्य सतः पुण्यलॊका दिवि शरुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 15,
        "text": "यस्य बरह्मर्षयः पुण्या नित्यम आसन सभा सदः\nयस्य नाविदितं किं चिज जञानज्ञेयेषु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 16,
        "text": "स ते वक्ष्यति धर्मज्ञः सूक्ष्मधर्मार्थतत्त्ववित\nतम अभ्येहि पुरा पराणान स विमुञ्चति धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 17,
        "text": "एवम उक्तस तु कौन्तेयॊ दीर्घप्रज्ञॊ महाद्युतिः\nउवाच वदतां शरेष्ठं वयासं सत्यवती सुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 18,
        "text": "वैशसं सुमहत कृत्वा जञातीनां लॊमहर्षणम\nआगः कृत सर्वलॊकस्य पृथिवी नाश कारकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 19,
        "text": "घातयित्वा तम एवाजौ छलेनाजिह्म यॊधिनम\nउपसंप्रष्टुम अर्हामि तम अहं केन हेतुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 20,
        "text": "ततस तं नृपतिश्रेष्ठं चातुर्वर्ण्यहितेप्सया\nपुनर आह महाबाहुर यदुश्रेष्ठॊ महाद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 21,
        "text": "नेदानीम अतिनिर्बन्धं शॊके कर्तुम इहार्हसि\nयद आह भगवान वयासस तत कुरुष्व नृपॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 22,
        "text": "बराह्मणास तवां महाबाहॊ भरातरश च महौजसः\nपर्जन्यम इव घर्मार्ता आशंसाना उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 23,
        "text": "हतशिष्टाश च राजानः कृत्स्नं चैव समागतम\nचातुर्वर्ण्यं महाराज राष्ट्रं ते कुरुजाङ्गलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 24,
        "text": "परियार्थम अपि चैतेषां बराह्मणानां महात्मनाम\nनियॊगाद अस्य च गुरॊर वयासस्यामित तेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 25,
        "text": "सुहृदां चास्मद आदीनां दरौपद्याश च परंतप\nकुरु परियम अमित्रघ्न लॊकस्य च हितं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 26,
        "text": "एवम उक्तस तु कृष्णेन राजा राजीवलॊचनः\nहितार्थं सर्वलॊकस्य समुत्तस्थौ महातपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 27,
        "text": "सॊ ऽनुनीतॊ नरव्याघ्रॊ विष्टर शरवसा सवयम\nदवैपायनेन च तथा देवस्थानेन जिष्णुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 28,
        "text": "एतैश चान्यैश च बहुभिर अनुनीतॊ युधिष्ठिरः\nवयजहान मानसं दुःखं संतापं च महामनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 29,
        "text": "शरुतवाक्यः शरुतनिधिः शरुतश्रव्य विशारदः\nवयवस्य मनसः शान्तिम अगच्छत पाण्डुनन्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 30,
        "text": "स तैः परिवृतॊ राजा नक्षत्रैर इव चन्द्रमाः\nधृतराष्ट्रं पुरस्कृत्य सवपुरं परविवेश ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 31,
        "text": "परविविक्षुः स धर्मज्ञः कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः\nअर्चयाम आस देवांश च बराह्मणांश च सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 32,
        "text": "ततॊ रथं नवं शुभ्रं कम्बलाजिन संवृतम\nयुक्तं षॊडशभिर गॊभिः पाण्डुरैः शुभलक्षणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 33,
        "text": "मन्त्रैर अभ्यर्चितः पुण्यैः सतूयमानॊ महर्षिभिः\nआरुरॊह यथा देवः सॊमॊ ऽमृतमयं रथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 34,
        "text": "जग्राह रश्मीन कौन्तेयॊ भीमॊ भीमपराक्रमः\nअर्जुनः पाण्डुरं छत्रं धारयाम आस भानुमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 35,
        "text": "धरियमाणं तु तच छत्रं पाण्डुरं तस्य मूर्धनि\nशुशुभे तारका राजसितम अभ्रम इवाम्बरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 36,
        "text": "चामरव्यजने चास्य वीरौ जगृहतुस तदा\nचन्द्ररश्मिप्रभे शुभ्रे माद्रीपुत्राव अलं कृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 37,
        "text": "ते पञ्च रथम आस्थाय भरातरः समलं कृताः\nभूतानीव समस्तानि राजन ददृशिरे तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 38,
        "text": "आस्थाय तु रथं शुभ्रं युक्तम अश्वैर महाजवैः\nअन्वयात पृष्ठतॊ राजन युयुत्सुः पाण्डवाग्र जम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 39,
        "text": "रथं हेममयं शुभ्रं सैन्यसुग्रीव यॊजितम\nसह सात्यकिना कृष्णः समास्थायान्वयात कुरून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 40,
        "text": "नरयानेन तु जयेष्ठः पित्रा पार्थस्य भारत\nअग्रतॊ धर्मराजस्य गान्धारी सहितॊ ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 41,
        "text": "कुरु सत्रियश च ताः सर्वाः कुन्ती कृष्णा च दरौपदी\nयानैर उच्चावचैर जग्मुर विदुरेण पुरस्कृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 42,
        "text": "ततॊ रथाश च बहुला नागाश च समलं कृताः\nपादाताश च हयाश चैव पृष्ठतः समनुव्रजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 43,
        "text": "ततॊ वैतालिकैः सूतैर मागधैश च सुभाषितैः\nसतूयमानॊ ययौ राजा नगरं नागसाह्वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 44,
        "text": "तत परयाणं महाबाहॊर बभूवाप्रतिमं भुवि\nआकुलाकुलम उत्सृष्टं हृष्टपुष्ट जनान्वितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 45,
        "text": "अभियाने तु पार्थस्य नरैर नगरवासिभिः\nनगरं राजमार्गश च यथावत समलं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 46,
        "text": "पाण्डुरेण च माल्येन पताकाभिश च वेदिभिः\nसंवृतॊ राजमार्गश च धूपनैश च सुधूपितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 47,
        "text": "अथ चूर्णैश च गन्धानां नानापुष्पैः परियङ्गुभिः\nमाल्यदामभिर आसक्तै राजवेश्माभिसंवृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 48,
        "text": "कुम्भाश च नगरद्वारि वारिपूर्णा दृढा नवाः\nकन्याः सुमनसश छागाः सथापितास तत्र तत्र ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 38,
        "shloka": 49,
        "text": "तथा सवलं कृतद्वारं नगरं पाण्डुनन्दनः\nसतूयमानः शुभैर वाक्यैः परविवेश सुहृद्वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nपरवेशने तु पार्थानां जनस्य पुरवासिनः\nदिदृक्षूणां सहस्राणि समाजग्मुर बहून्य अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 2,
        "text": "स राजमार्गः शुशुभे समलं कृतचत्वरः\nयथा चन्द्रॊदये राजन वर्धमानॊ महॊदधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 3,
        "text": "गृहाणि राजमार्गे तु रत्नवन्ति बृहन्ति च\nपराकम्पन्तेव भारेण सत्रीणां पूर्णानि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 4,
        "text": "ताः शनैर इव सव्रीडं परशशंसुर युधिष्ठिरम\nभीमसेनार्जुनौ चैव माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 5,
        "text": "धन्या तवम असि पाञ्चालि या तवं पुरुषसत्तमान\nउपतिष्ठसि कल्याणि महर्षीन इव गौतमी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 6,
        "text": "तव कर्माण्य अमॊघानि वरतचर्या च भामिनि\nइति कृष्णां महाराज परशशंसुस तदा सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 7,
        "text": "परशंसा वचनैस तासां मिथः शब्दैश च भारत\nपरीतिजैश च तदा शब्दैः पुरम आसीत समाकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 8,
        "text": "तम अतीत्य यथा युक्तं राजमार्गं युधिष्ठिर\nअलं कृतं शॊभमानम उपायाद राजवेश्म ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 9,
        "text": "ततः परकृतयः सर्वाः पौरजानपदास तथा\nऊचुः कथाः कर्णसुखाः समुपेत्य ततस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 10,
        "text": "दिष्ट्या जयसि राजेन्द्र शत्रूञ शत्रुनिसूदन\nदिष्ट्या राज्यं पुनः पराप्तं धर्मेण च बलेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 11,
        "text": "भव नस तवं महाराज राजेह शरदां शतम\nपरजाः पालय धर्मेण यथेन्द्रस तरिदिवं नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं राजकुलद्वारि मङ्गलैर अभिपूजितः\nआशीर्वादान दविजैर उक्तान परतिगृह्य समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 13,
        "text": "परविश्य भवनं राजा देवराजगृहॊपमम\nशरुत्वा विजयसंयुक्तं रथात पश्चाद अवातरत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 14,
        "text": "परविश्याभ्यन्तरं शरीमान दैवतान्य अभिगम्य च\nपूजयाम आस रत्नैश च गन्धैर माल्यैश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 15,
        "text": "निश्चक्राम ततः शरीमान पुनर एव महायशाः\nददर्श बराह्मणांश चैव सॊ ऽभिरूपान उपस्थितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 16,
        "text": "स संवृतस तदा विप्रैर आशीर्वादविवक्षुभिः\nशुशुभे विमलश चन्द्रस तारागणवृतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 17,
        "text": "तान स संपूजयाम आस कौन्तेयॊ विधिवद दविजान\nधौम्यं गुरुं पुरस्कृत्य जयेष्ठं पितरम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 18,
        "text": "सुमनॊमॊदकै रत्नैर हिरण्येन च भूरिणा\nगॊभिर वस्त्रैश च राजेन्द्र विविधैश च किम इच्छकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 19,
        "text": "ततः पुण्याहघॊषॊ ऽभूद दिवं सतब्ध्वेव भारत\nसुहृदां हर्षजननः पुण्यः शरुतिसुखावहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 20,
        "text": "हंसवन नेदुषां राजन दविजानां तत्र भारती\nशुश्रुवे वेदविदुषां पुष्कलार्थ पदाक्षरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 21,
        "text": "ततॊ दुन्दुभिनिर्घॊषः शङ्खानां च मनॊरमः\nजयं परवदतां तत्र सवनः परादुरभून नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 22,
        "text": "निःशब्दे च सथिते तत्र ततॊ विप्रजने पुनः\nराजानं बराह्मण छद्मा चार्वाकॊ राक्षसॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 23,
        "text": "तत्र दुर्यॊधन सखा भिक्षुरूपेण संवृतः\nसांख्यः शिखी तरिदण्डी च धृष्टॊ विगतसाध्वसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 24,
        "text": "वृतः सर्वैस तदा विप्रैर आशीर्वादविवक्षुभिः\nपरं सहस्रै राजेन्द्र तपॊ नियमसंस्थितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 25,
        "text": "स दुष्टः पापम आशंसन पाण्डवानां महात्मनाम\nअनामन्त्र्यैव तान विप्रांस तम उवाच महीपतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 26,
        "text": "इमे पराहुर दविजाः सर्वे समारॊप्य वचॊ मयि\nधिग भवन्तं कु नृपतिं जञातिघातिनम अस्तु वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 27,
        "text": "किं ते राज्येन कौन्तेय कृत्वेमं जञातिसंक्षयम\nघातयित्वा गुरूंश चैव मृतं शरेयॊ न जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 28,
        "text": "इति ते वै दविजाः शरुत्वा तस्य घॊरस्य रक्षसः\nविव्यथुश चुक्रुशुश चैव तस्य वाक्यप्रधर्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 29,
        "text": "ततस ते बराह्मणाः सर्वे स च राजा युधिष्ठिरः\nवरीडिताः परमॊद्विग्नास तूष्णीम आसन विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 30,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nपरसीदन्तु भवन्तॊ मे परणतस्याभियाचतः\nपरत्यापन्नं वयसनिनं न मां धिक कर्तुम अर्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 31,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ राजन बराह्मणास ते सर्व एव विशां पते\nऊचुर नैतद वचॊ ऽसमाकं शरीर अस्तु तव पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 32,
        "text": "जज्ञुश चैव महात्मानस ततस तं जञानचक्षुषा\nबराह्मणा वेद विद्वांसस तपॊभिर विमली कृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 33,
        "text": "[बराह्मणाह]\nएष दुर्यॊधन सखा चार्वाकॊ नाम राक्षसः\nपरिव्राजकरूपेण हितं तस्य चिकीर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 34,
        "text": "न वयं बरूम धर्मात्मन वयेतु ते भयम ईदृशम\nउपतिष्ठतु कल्याणं भवन्तं भरातृभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 35,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततस ते बराह्मणाः सर्वे हुंकारैः करॊधमूर्छिताः\nनिर्भर्त्सयन्तः शुचयॊ निजघ्नुः पापराक्षसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 36,
        "text": "स पपात विनिर्दग्धस तेजसा बरह्मवादिनाम\nमहेन्द्राशनिनिर्दग्धः पादपॊ ऽङकुरवान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 37,
        "text": "पूजिताश च ययुर विप्रा राजानम अभिनन्द्य तम\nराजा च हर्षम आपेदे पाण्डवः स सुहृज्जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 38,
        "text": "[वासुदेव]\nबराह्मणास तात लॊके ऽसमिन्न अर्चनीयाः सदा मम\nएते भूमिचरा देवा वाग विषाः सुप्रसादकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 39,
        "text": "पुरा कृतयुगे तात चार्वाकॊ नाम राक्षसः\nतपस तेपे महाबाहॊ बदर्यां बहु वत्सरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 40,
        "text": "छन्द्यमानॊ वरेणाथ बराह्मणा स पुनः पुनः\nअभयं सर्वभूतेभ्यॊ वरयाम आस भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 41,
        "text": "दविजावमानाद अन्यत्र परादाद वरमम उत्तमम\nअभयं सर्वभूतेभ्यस ततस तस्मै जगत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 42,
        "text": "स तु लब्धवरः पापॊ देवान अमितविक्रमः\nराक्षसस तापयाम आस तीव्रकर्मा महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 43,
        "text": "ततॊ देवाः समेत्याथ बराह्मणम इदम अब्रुवन\nवधाय रक्षसस तस्य बलविप्रकृतास तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 44,
        "text": "तान उवाचाव्ययॊ देवॊ विहितं तत्र वै मया\nयथास्य भविता मृत्युर अचिरेणैव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 45,
        "text": "राजा दुर्यॊधनॊ नाम सखास्य भविता नृप\nतस्य सनेहावबद्धॊ ऽसौ बराह्मणान अवमस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 46,
        "text": "तत्रैनं रुषिता विप्रा विप्रकारप्रधर्षिताः\nधक्ष्यन्ति वाग्बलाः पापं ततॊ नाशं गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 47,
        "text": "स एष निहतः शेते बरह्मदण्डेन राक्षसः\nचार्वाकॊ नृपतिश्रेष्ठ मा शुचॊ भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 48,
        "text": "हतास ते कषत्रधर्मेण जञातयस तव पार्थिव\nसवर्गताश च महात्मानॊ वीराः कषत्रिय पुंगवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 39,
        "shloka": 49,
        "text": "स तवम आतिष्ठ कल्याणं मा ते भूद गलानिर अच्युत\nशत्रूञ जहि परजा रक्ष दविजांश च परतिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः कुन्तीसुतॊ राजा गतमन्युर गतज्वरः\nकाञ्चने पराङ्मुखॊ हृष्टॊ नयषीदत परमासने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 2,
        "text": "तम एवाभिमुखौ पीठे सेव्यास्तरण संवृते\nसात्यकिर वासुदेवश च निषीदतुर अरिंदमौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 3,
        "text": "मध्ये कृत्वा तु राजानं भीमसेनार्जुनाव उभौ\nनिषीदतुर महात्मानौ शलक्ष्णयॊर मणिपीठयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 4,
        "text": "दान्ते शय्यासने शुभ्रे जाम्बूनदविभूषिते\nपृथापि सहदेवेन सहास्ते नकुलेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 5,
        "text": "सुधर्मा विदुरॊ धौम्यॊ धृतराष्ट्रश च कौरवः\nनिषेदुर जवलनाकारेष्व आसनेषु पृथक पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 6,
        "text": "युयुत्सुः संजयश चैव गान्धारी च यशस्विनी\nधृतराष्ट्रॊ यतॊ राजा ततः सर्व उपाविशन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 7,
        "text": "तत्रॊपविष्टॊ धर्मात्मा शवेताः सुमनसॊ ऽसपृशत\nसवस्तिकान अक्षतान भूमिं सुवर्णं रजतं मणीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 8,
        "text": "ततः परकृतयः सर्वाः पुरस्कृत्य पुरॊहितम\nददृशुर धर्मराजानम आदाय बहु मङ्गलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 9,
        "text": "पृथिवीं च सुवर्णं च रत्नानि विविधानि च\nआभिषेचनिकं भाण्डं सर्वसंभार संभृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 10,
        "text": "काञ्चनौदुम्बरास तत्र राजताः पृथिवी मयाः\nपूर्णकुम्भाः सुमनसॊ लाजा बर्हींषि गॊरसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 11,
        "text": "शमी पलाशपुंनागाः समिधॊ मधुसर्पिषी\nसरुव औदुम्बरः शङ्खास तथा हेमविभूषिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 12,
        "text": "दाशार्हेणाभ्यनुज्ञातस तत्र धौम्यः पुरॊहितः\nपरागुदक परवणां वेदीं लक्षणेनॊपलिप्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 13,
        "text": "वयाघ्रचर्मॊत्तरे शलक्ष्णे सर्वतॊभद्र आसने\nदृढपादप्रतिष्ठाने हुताशनसमत्विषि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 14,
        "text": "उपवेश्य महात्मानं कृष्णां च दरुपदात्म जाम\nजुहाव पावकं धीमान विधिमन्त्रपुरस्कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 15,
        "text": "अभ्यषिञ्चत पतिं पृथ्व्याः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम\nधृतराष्ट्रश च राजर्षिः सर्वाः परकृतयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 16,
        "text": "ततॊ ऽनुवादयाम आसुः पणवानकदुन्दुभीः\nधर्मराजॊ ऽपि तत सर्वं परतिजग्राह धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 17,
        "text": "पूजयाम आस तांश चापि विधिवद भूरिदक्षिणः\nततॊ निष्कसहस्रेण बराह्मणान सवस्ति वाचयत\nवेदाध्ययनसंपन्नाञ शीलवृत्तसमन्वितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 18,
        "text": "ते परीता बराह्मणा राजन सवस्त्य ऊचुर जयम एव च\nहंसा इव च नर्दन्तः परशशंसुर युधिष्ठिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 19,
        "text": "युधिष्ठिर महाबाहॊ दिष्ट्या जयसि पाण्डव\nदिष्ट्या सवधर्मं पराप्तॊ ऽसि विक्रमेण महाद्युते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 20,
        "text": "दिष्ट्या गाण्डीवधन्वा च भीमसेनश च पाण्डवः\nतवं चापि कुशली राजन माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 21,
        "text": "मुक्ता वीर कषयाद अस्मात संग्रामान निहतद्विषः\nकषिप्रम उत्तरकालानि कुरु कार्याणि पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 40,
        "shloka": 22,
        "text": "ततः परत्यर्चितः सद्भिर धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nपरतिपेदे महद राज्यं सुहृद्भिः सह भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nपरकृतीनां तु तद वाक्यं देशकालॊपसंहितम\nशरुत्वा युधिष्ठिरॊ राजाथॊत्तरं परत्यभाषत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 2,
        "text": "धन्याः पाण्डुसुता लॊके येषां बराह्मणपुंगवाः\nतथ्यान वाप्य अथ वातथ्यान गुणान आहुः समागताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 3,
        "text": "अनुग्राह्या वयं नूनं भवताम इति मे मतिः\nयत्रैवं गुणसंपन्नान अस्मान बरूथ विमत्सराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 4,
        "text": "धृतराष्ट्रॊ महाराजः पिता नॊ दैवतं परम\nसाशने ऽसय परिये चैव सथेयं मत्प्रिय काङ्क्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 5,
        "text": "एतदर्थं हि जीवामि कृत्वा जञातिवधं महत\nअस्य शुश्रूषणं कार्यं मया नित्यम अतन्द्रिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 6,
        "text": "यदि चाहम अनुग्राह्यॊ भवतां सुहृदां ततः\nधृतराष्ट्रे यथापूर्वं वृत्तिं वर्तितुम अर्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 7,
        "text": "एष नाथॊ हि जगतॊ भवतां च मया सह\nअस्यैव पृथिवी कृत्स्ना पाण्डवाः सर्व एव च\nएतन मनसि कर्तव्यं भवद्भिर वचनं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 8,
        "text": "अनुगम्य च राजानं यथेष्टं गम्यताम इति\nपौरजानपदान सर्वान विसृज्य कुरुनन्दनः\nयौवराज्येन कौरव्यॊ भीमसेनम अयॊजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 9,
        "text": "मन्त्रे च निश्चये चैव षाङ्गुण्यस्य च चिन्तने\nविदुरं बुद्धिसंपन्नं परीतिमान वै समादिशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 10,
        "text": "कृताकृत परिज्ञाने तथाय वययचिन्तने\nसंजयं यॊजयाम आस ऋद्धम ऋद्धैर गुणैर युतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 11,
        "text": "बलस्य परिमाणे च भक्त वेतनयॊस तथा\nनकुलं वयादिशद राजा कर्मिणाम अन्ववेक्षणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 12,
        "text": "परचक्रॊपरॊधे च दृप्तानां चावमर्दने\nयुधिष्ठिरॊ महाराजः फल्गुनं वयादिदेश ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 13,
        "text": "दविजानां वेद कार्येषु कार्येष्व अन्येषु चैव हि\nधौम्यं पुरॊधसां शरेष्ठं वयादिदेश परंतपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 14,
        "text": "सहदेवं समीपस्थं नित्यम एव समादिशत\nतेन गॊप्यॊ हि नृपतिः सर्वावस्थॊ विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 15,
        "text": "यान यान अमन्यद यॊग्यांश च येषु येष्व इह कर्मसु\nतांस तांस तेष्व एव युयुजे परीयमाणॊ महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 16,
        "text": "विदुरं संजयं चैव युयुत्सुं च महामतिम\nअब्रवीत परवीर घनॊ धर्मात्मा धर्मवत्सलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 17,
        "text": "उत्थायॊत्थाय यत कार्यम अस्य राज्ञः पितुर मम\nसर्वं भवद्भिः कर्तव्यम अप्रमत्तैर यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 41,
        "shloka": 18,
        "text": "पौरजानपदानां च यानि कार्याणि नित्यशः\nराजानं समनुज्ञाप्य तानि कार्याणि धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ युधिष्ठिरॊ राजा जञातीनां ये हता मृधे\nशराद्धानि कारयाम आस तेषां पृथग उदारधीः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 2,
        "text": "धृतराष्ट्रॊ ददौ राजा पुत्राणाम और्ध्वदेहिकम\nसर्वकामगुणॊपेतम अन्नं गाश च धनानि च\nरत्नानि च विचित्राणि महार्हाणि महायशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 3,
        "text": "युधिष्ठिरस तु कर्णस्य दरॊणस्य च महात्मनः\nधृष्टद्युम्नाभिमन्युभ्यां हैडिम्बस्य च रक्षसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 4,
        "text": "विराटप्रभृतीनां च सुहृदाम उपकारिणाम\nदरुपद दरौपदेयानां दरौपद्या सहितॊ ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 5,
        "text": "बराह्मणानां सहस्राणि पृथग एकैकम उद्दिशन\nधनैश च वस्त्रै रत्नैश च गॊभिश च समतर्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 6,
        "text": "ये चान्ये पृथिवीपाला येषां नास्ति सुहृज्जनः\nउद्दिश्यॊद्दिश्य तेषां च चक्रे राजौर्ध्वदैहिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 7,
        "text": "सभाः परपाश च विविधास तडागानि च पाण्डवः\nसुहृदां कारयाम आस सर्वेषाम और्ध्वदैहिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 8,
        "text": "स तेषाम अनृणॊ भूत्वा गत्वा लॊकेष्व अवाच्यताम\nकृतकृत्यॊ ऽभवद राजा परजा धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 9,
        "text": "धृतराष्ट्रं यथापूर्वं गान्धारीं विदुरं तथा\nसर्वांश च कौरवामात्यान भृत्यांश च समपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 10,
        "text": "याश च तत्र सत्रियः काश चिद धतवीरा हतात्म जाः\nसर्वास ताः कौरवॊ राजा संपूज्यापालयद घृणी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 11,
        "text": "दीनान्ध कृपणानां च गृहाच्छादन भॊजनैः\nआनृशंस्य परॊ राजा चकारानुग्रहं परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 42,
        "shloka": 12,
        "text": "स विजित्य महीं कृत्स्नाम आनृण्यं पराप्य वैरिषु\nनिःसपत्नः सुखी राजा विजहार युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअभिषिक्तॊ महाप्राज्ञॊ राज्यं पराप्य युधिष्ठिरः\nदाशार्हं पुण्डरीकाक्षम उवाच पराञ्जलिः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 2,
        "text": "तव कृष्ण परसादेन नयेन च बलेन च\nबुद्ध्या च यदुशार्दूल तथा विक्रमणेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 3,
        "text": "पुनः पराप्तम इदं राज्यं पितृपैतामहं मया\nनमस ते पुण्डरीकाक्ष पुनः पुनर अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 4,
        "text": "तवाम एकम आहुः पुरुषं तवाम आहुः सात्वतां पतिम\nनामभिस तवां बहुविधैः सतुवन्ति परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 5,
        "text": "विश्वकर्मन नमस ते ऽसतु विश्वात्मन विश्वसंभव\nविष्णॊ जिष्णॊ हरे कृष्ण वैकुण्ठ पुरुषॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 6,
        "text": "अदित्याः सप्तरात्रं तु पुराणे गर्भतां गतः\nपृश्नि गर्भस तवम एवैकस तरियुगं तवां वदन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 7,
        "text": "शुचि शरवा हृषीकेशॊ घृतार्चिर हंस उच्यसे\nतरिचक्षुः शम्भुर एकस तवं विभुर दामॊदरॊ ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 8,
        "text": "वराहॊ ऽगनिर बृहद भानुर वृषणस तार्क्ष्य लक्षणः\nअनीक साहः पुरुषः शिपि विष्ट उरु करमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 9,
        "text": "वाचिष्ठ उग्रः सेनानीः सत्यॊ वाजसनिर गुहः\nअच्युतश चयावनॊ ऽरीणां संकृतिर विकृतिर वृषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 10,
        "text": "कृतवर्त्मा तवम एवाद्रिर वृषगर्भॊ वृषा कपिः\nसिन्धुक्षिद ऊर्मिस तरिककुत तरिधामा तरिवृद अच्युत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 11,
        "text": "संराद विराट सवराट चैव सुरराड धर्मदॊ भवः\nविभुर भूर अभिभूः कृष्णः कृष्णवर्त्मा तवम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 12,
        "text": "सविष्टकृद भिषग आवर्तः कपिलस तवं च वामनः\nयज्ञॊ धरुवः पतंगश च जयत्सेनस तवम उच्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 13,
        "text": "शिखण्डी नहुषॊ बभ्रुर दिवस्पृक तवं पुनर वसुः\nसुबभ्रुर उक्षॊ रुक्मस तवं सुषेणॊ दुन्दुभिस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 14,
        "text": "गभस्तिनेमिः शरीपद्मं पुष्करं पुष्पधारणः\nऋभुर विभुः सर्वसूक्ष्मस तवं सावित्रं च पठ्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 15,
        "text": "अम्भॊनिधिस तवं बरह्मा तवं पवित्रं धाम धन्व च\nहिरण्यगर्भं तवाम आहुः सवधा सवाहा च केशव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 16,
        "text": "यॊनिस तवम अस्य परलयश च कृष्ण; तवम एवेदं सृजसि विश्वम अग्रे\nविश्वं चेदं तवद्वशे विश्वयॊने; नमॊ ऽसतु ते शार्ङ्गचक्रासि पाणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 43,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं सतुतॊ धर्मराजेन कृष्णः; सभामध्ये परीतिमान पुष्कराक्षः\nतम अभ्यनन्दद भारतं पुष्कलाभिर; वाग्भिर जयेष्ठं पाण्डवं यादवाग्र्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ विसर्जयाम आस सर्वाः परकृतयॊ नृपः\nविविशुश चाभ्यनुज्ञाता यथा सवानि गृहाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 2,
        "text": "ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा भीमं भीमपराक्रमम\nसान्त्वयन्न अब्रवीद धीमान अर्जुनं यमजौ तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 3,
        "text": "शत्रुभिर विविधैः शस्त्रैः कृत्तदेहा महारणे\nशरान्ता भवन्तः सुभृशं तापिताः शॊकमन्युभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 4,
        "text": "अरण्ये दुःखवसतीर मत्कृते पुरुषॊत्तमाः\nभवद्भिर अनुभूताश च यथा कु पुरुषैस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 5,
        "text": "यथासुखं यथाजॊषं जयॊ ऽयम अनुभूयताम\nविश्रान्ताँल लब्धविज्ञानाञ शवः समेतासि वः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 6,
        "text": "ततॊ दुर्यॊधन गृहं परासादैर उपशॊभितम\nबहुरत्नसमाकीर्णं दासीदास समाकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 7,
        "text": "धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातं भरात्रा दत्तं वृकॊदरः\nपरतिपेदे महाबाहुर मन्दरं मघवान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा दुर्यॊधन गृहं तथा दुःशासनस्य च\nपरासादमाला संयुक्तं हेमतॊरण भीषितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 9,
        "text": "दासीदास सुसंपूर्णं परभूतधनधान्यवत\nपरतिपेदे महाबाहुर अर्जुनॊ राजशासनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 10,
        "text": "दुर्मर्षणस्य भवनं दुःशासन गृहाद वरम\nकुबेरभवनप्रख्यं मणिहेमविभूषितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 11,
        "text": "नकुलाय वरार्हाय कर्शिताय महावने\nददौ परीतॊ महाराज धर्मराजॊ युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 12,
        "text": "दुर्मुखस्य च वेश्माग्र्यं शरीमत कनकभूषितम\nपूर्णं पद्मदलाक्षीणां सत्रीणां शयनसंकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 13,
        "text": "परददौ सहदेवाय सततं परियकारिणे\nमुमुदे तच च लब्ध्वा स कैलासं धनदॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 14,
        "text": "युयुत्सुर विदुरश चैव संजयश च महाद्युतिः\nसुधर्मा चैव धौम्यश च यथा सवं जग्मुर आलयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 15,
        "text": "सह सात्यकिना शौरिर अर्जुनस्य निवेशनम\nविवेश पुरुषव्याघ्रॊ वयाघ्रॊ गिरिगुहाम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 44,
        "shloka": 16,
        "text": "तत्र भक्षान्न पानैस ते समुपेताः सुखॊषिताः\nसुखप्रबुद्धा राजानम उपतस्थुर युधिष्ठिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nपराप्य राज्यं महातेजा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nयद अन्यद अकरॊद विप्र तन मे वक्तुम इहार्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 2,
        "text": "भगवान वा हृषीकेशस तरैलॊक्यस्य परॊ गुरुः\nऋषे यद अकरॊद वीरस तच च वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 3,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशृणु राजेन्द्र तत्त्वेन कीर्त्यमानं मयानघ\nवासुदेवं पुरस्कृत्य यद अकुर्वत पाण्डवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 4,
        "text": "पराप्य राज्यं महातेजा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nचातुर्वर्ण्यं यथायॊगं सवे सवे धर्मे नयवेशयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 5,
        "text": "बराह्मणानां सहस्रं च सनातकानां महात्मनाम\nसहस्रनिष्कम एकैकं वाचयाम आस पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 6,
        "text": "तथानुजीविनॊ भृत्यान संश्रितान अतिथीन अपि\nकामैः संतर्पयाम आस कृपणांस तर्ककान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 7,
        "text": "पुरॊहिताय धौम्याय परादाद अयुतशः स गाः\nधनं सुवर्णं रजतं वासांसि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 8,
        "text": "कृपाय च महाराज गुरुवृत्तम अवर्तत\nविदुराय च धर्मात्मा पूजां चक्रे यतव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 9,
        "text": "भक्षान्न पानैर विविधैर वासॊभिः शयनासनैः\nसर्वान संतॊषयाम आस संश्रितान ददतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 10,
        "text": "लब्धप्रशमनं कृत्वा स राजा राजसत्तम\nयुयुत्सॊर धातराष्ट्रस्य पूजां चक्रे महायशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 11,
        "text": "धृतराष्ट्राय तद राज्यगान्धार्यै विदुराय च\nनिवेद्य सवस्थवद राजन्न आस्ते राजा युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 12,
        "text": "तथा सर्वं स नगरं परसाद्य जनमेजय\nवासुदेवं महात्मानम अभ्यगच्छत कृताञ्जलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 13,
        "text": "ततॊ महति पर्यङ्के मणिकाञ्चनभूषिते\nददर्श कृष्णम आसीनं नीलं मेराव इवाम्बुदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 14,
        "text": "जाज्वल्यमानं वपुषा दिव्याभरणभूषितम\nपीतकौशेयसंवीतं हेम्नीवॊपहितं मणिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 15,
        "text": "कौस्तुभेन उरःस्थेन मणिनाभि विराजितम\nउद्यतेवॊदयं शैलं सूर्येणाप्त किरीटिनम\nनौपम्यं विद्यते यस्य तरिषु लॊकेषु किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 16,
        "text": "सॊ ऽभिगम्य महात्मानं विष्णुं पुरुषविग्रहम\nउवाच मधुराभाषः समितपूर्वम इदं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 17,
        "text": "सुखेन ते निशा कच चिद वयुष्टा बुद्धिमतां वर\nकच चिज जञानानि सर्वाणि परसन्नानि तवाच्युत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 18,
        "text": "तव हय आश्रित्य तां देवीं बुद्धिं बुद्धिमतां वर\nवयं राज्यम अनुप्राप्ताः पृथिवी च वशे सथिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 19,
        "text": "भवत्प्रसादाद भगवंस तरिलॊकगतिविक्रम\nजयः पराप्तॊ यशश चाग्र्यं न च धर्माच चयुता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 45,
        "shloka": 20,
        "text": "तं तथा भाषमाणं तु धर्मराजं युधिष्ठिरम\nनॊवाच भगवान किं चिद धयानम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nकिम इदं परमाश्चर्यं धयायस्य अमितविक्रम\nकच चिल लॊकत्रयस्यास्य सवस्ति लॊकपरायण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 2,
        "text": "चतुर्थं धयानमार्गं तवम आलम्ब्य पुरुषॊत्तम\nअपक्रान्तॊ यतॊ देव तेन मे विस्मितं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 3,
        "text": "निगृहीतॊ हि वायुस ते पञ्च कर्मा शरीरगः\nइन्द्रियाणि च सर्वाणि मनसि सथापितानि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 4,
        "text": "इन्द्रियाणि मनश चैव बुद्धौ संवेशितानि ते\nसर्वश चैव गणॊ देवक्षेत्रज्ञे ते निवेशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 5,
        "text": "नेङ्गन्ति तव रॊमाणि सथिरा बुद्धिस तथा मनः\nसथाणुकुड्य शिला भूतॊ निरीहश चासि माधव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 6,
        "text": "यथा दीपॊ निवातस्थॊ निरिङ्गॊ जवलते ऽचयुत\nतथासि भगवन देव निश्चलॊ दृढनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 7,
        "text": "यदि शरॊतुम इहार्हामि न रहस्यच ते यदि\nछिन्धि मे संशयं देव परपन्नायाभियाचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 8,
        "text": "तवं हि कर्ता विकर्ता च तवं कषरं चाक्षरं च हि\nअनादि निधनश चाद्यस तवम एव पुरुषॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 9,
        "text": "तवत परपन्नाय भक्ताय शिरसा परणताय च\nधयानस्यास्य यथातत्त्वं बरूहि धर्मभृतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 10,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः सवगॊचरे नयस्य मनॊ बुद्धीन्द्रियाणि च\nसमितपूर्वम उवाचेदं भगवान वासवानुजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 11,
        "text": "शरतल्पगतॊ भीष्मः शाम्यन्न इव हुताशनः\nमां धयाति पुरुषव्याघ्रस ततॊ मे तद्गतं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 12,
        "text": "यस्य जयातलनिर्घॊषं विस्फूर्जितम इवाशनेः\nन सहेद देवराजॊ ऽपि तम अस्मि मनसा गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 13,
        "text": "येनाभिद्रुत्य तरसा समस्तं राजमण्डलम\nऊढास तिस्रः पुरा कन्यास तम अस्मि मनसा गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 14,
        "text": "तरयॊ विंशतिरात्रं यॊ यॊधयाम आस भार्गवम\nन च रामेण निस्तीर्णस तम अस्मि मनसा गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 15,
        "text": "यं गङ्गा गर्भविधिना धारयाम आस पार्थिवम\nवसिष्ठ शिष्यं तं तात मनसास्मि गतॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 16,
        "text": "दिव्यास्त्राणि महातेजा यॊ धारयति बुद्धिमान\nसाङ्गांश च चतुरॊ वेदांस तम अस्मि मनसा गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 17,
        "text": "रामस्य दयितं शिष्यं जामदग्न्यस्य पाण्डव\nआधारं सर्वविद्यानां तम अस्मि मनसा गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 18,
        "text": "एकीकृत्येन्द्रिय गरामं मनः संयम्य मेधया\nशरणं माम उपागच्छत ततॊ मे तद्गतं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 19,
        "text": "स हि भूतं च भव्यं च भवच च पुरुषर्षभ\nवेत्ति धर्मभृतां शरेष्ठस ततॊ मे तद्गतं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 20,
        "text": "तस्मिन हि पुरुषव्याघ्रे कर्मभिः सवैर दिवं गते\nभविष्यति मही पार्थ नष्टचन्द्रेव शर्वरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 21,
        "text": "तद युधिष्ठिर गाङ्गेयं भीष्मं भीमपराक्रमम\nअभिगम्यॊपसंगृह्य पृच्छ यत ते मनॊगतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 22,
        "text": "चातुर्वेद्यं चातुर्हॊत्रं चातुर आश्रम्यम एव च\nचातुर वर्ण्यस्य धर्मं च पृच्छैनं पृथिवीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्मिन्न अस्तमिते भीष्मे कौरवाणां धुरंधरे\nजञानान्य अल्पी भविष्यन्ति तस्मात तवां चॊदयाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 24,
        "text": "तच छरुत्वा वासुदेवस्य तथ्यं वचनम उत्तमम\nसाश्रुकण्ठः स धर्मज्ञॊ जनार्दनम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 25,
        "text": "यद भवान आह भीष्मस्य परभावं परति माधव\nतथा तन नात्र संदेहॊ विद्यते मम मानद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 26,
        "text": "महाभाग्यं हि भीष्मस्य परभावश च महात्मनः\nशरुतं मया कथयतां बराह्मणानां महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 27,
        "text": "भवांश च कर्ता लॊकानां यद वरवीत्य अरु सूदन\nतथा तद अनभिध्येयं वाक्यं यादवनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 28,
        "text": "यतस तव अनुग्रह कृता बुद्धिस ते मयि माधव\nतवाम अग्रतः पुरस्कृत्य भीष्मं पश्यामहे वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 29,
        "text": "आवृत्ते भगवत्य अर्के स हि लॊकान गमिष्यति\nतवद्दर्शनं महाबाहॊ तस्माद अर्हति कौरवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 30,
        "text": "तव हय आद्यस्य देवस्य कषरस्यैवाक्षरस्य च\nदर्शनं तस्य लाभः सयात तवं हि बरह्म मयॊ निधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 31,
        "text": "शरुत्वैतद धर्मराजस्य वचनं मधुसूदनः\nपार्श्वस्थं सात्यकिं पराह रथॊ मे युज्यताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 32,
        "text": "सात्यकिस तूपनिष्क्रम्य केशवस्य समीपतः\nदारुकं पराह कृष्णस्य युज्यतां रथ इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 33,
        "text": "स सात्यकेर आशु वचॊ निशम्य; रथॊत्तमं काञ्चनभीषिताङ्गम\nमसारगल्व अर्कमयैर विभङ्गैर; विभूषितं हेमपिनद्ध चक्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 34,
        "text": "दिवाकरांशु परभम आशु गामिनं; विचित्रनाना मणिरत्नभूषितम\nनवॊदितं सूर्यम इव परतापिनं; विचित्रतार्क्ष्य धवजिनं पताकिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 46,
        "shloka": 35,
        "text": "सुग्रीव सैन्यप्रमुखैर वराश्वैर; मनॊजवैः काञ्चनभूषिताङ्गैः\nसुयुक्तम आवेदयद अच्युताय; कृताञ्जलिर दारुकॊ राजसिंह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nशरतल्पे शयानस तु भरतानां पितामहः\nकथम उत्सृष्टवान देहं कं च यॊगम अधारयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 2,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशृणुष्वावहितॊ राजञ शुचिर भूत्वा समाहितः\nभीष्मस्य कुरुशार्दूल देहॊत्सर्गं महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 3,
        "text": "निवृत्तमात्रे तव अयन उत्तरे वै दिवाकरे\nसमावेशयद आत्मानम आत्मन्य एव समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 4,
        "text": "विकीर्णांशुर इवादित्यॊ भीष्मः शरशतैश चितः\nशिश्ये परमया लक्ष्म्या वृतॊ बराह्मणसत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 5,
        "text": "वयासेन वेद शरवसा नारदेन सुरर्षिणा\nदेवस्थानेन वात्स्येन तथाश्मक सुमन्तुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 6,
        "text": "एतैश चान्यैर मुनिगणैर महाभागैर महात्मभिः\nशरद्धा दमपुरस्कारैर वृतश चन्द्र इव गरहैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 7,
        "text": "भीष्मस तु पुरुषव्याघ्रः कर्मणा मनसा गिरा\nशरतल्पगतः कृष्णं परदध्यौ पराञ्जलिः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 8,
        "text": "सवरेण पुष्टनादेन तुष्टाव मधुसूदनम\nयॊगेश्वरं पद्मनाभं विष्णुं जिष्णुं जगत्पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 9,
        "text": "कृताञ्जलिः शुचिर भूत्वा वाग विदां परवरः परभुम\nभीष्मः परमधर्मात्मा वासुदेवम अथास्तुवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 10,
        "text": "आरिराधयिषुः कृष्णं वाचं जिगमिषामि याम\nतया वयास समासिन्या परीयतां पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 11,
        "text": "शुचिः शुचि षदं हंसं तत्परः परमेष्ठिनम\nयुक्त्वा सर्वात्मनात्मानं तं परपद्ये परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 12,
        "text": "यस्मिन विश्वानि भूतानि तिष्ठन्ति च विशन्ति च\nगुणभूतानि भूतेशे सूत्रे मणिगणा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 13,
        "text": "यस्मिन नित्ये तते तन्तौ दृढे सरग इव तिष्ठति\nसदसद गरथितं विश्वं विश्वाङ्गे विश्वकर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 14,
        "text": "हरिं सहस्रशिरसं सहस्रचरणेक्षणम\nपराहुर नारायणं देवं यं विश्वस्य परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 15,
        "text": "अणीयसाम अणीयांसं सथविष्ठं च सथवीयसाम\nगरीयसां गरिष्ठं च शरेष्ठं च शरेयसाम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 16,
        "text": "यं वाकेष्व अनुवाकेषु निषत्सूपनिषत्सु च\nगृणन्ति सत्यकर्माणं सत्यं सत्येषु सामसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 17,
        "text": "चतुर्भिश चतुरात्मानं सत्त्वस्थं सात्वतां पतिम\nयं दिव्यैर देवम अर्चन्ति गुह्यैः परमनामभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 18,
        "text": "यं देवं देवकी देवी वसुदेवाद अजीजनत\nभौमस्य बरह्मणॊ गुप्त्यै दीप्तम अग्निम इवारणिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 19,
        "text": "यम अनन्यॊ वयपेताशीर आत्मानं वीतकल्मषम\nइष्ट्वानन्त्याय गॊविन्दं पश्यत्य आत्मन्य अवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 20,
        "text": "पुराणे पुरुषः परॊक्तॊ बरह्मा परॊक्तॊ युगादिषु\nकषये संकर्षणः परॊक्तस तम उपास्यम उपास्महे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 21,
        "text": "अति वाय्विन्द्र कर्माणम अति सूर्याग्नितेजसम\nअति बुद्धीन्द्रियात्मानं तं परपद्ये परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 22,
        "text": "यं वै विश्वस्य कर्तारं जगतस तस्थुषां पतिम\nवदन्ति जगतॊ ऽधयक्षम अक्षरं परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 23,
        "text": "हिरण्यवर्णं यं गर्भम अदितिर दैत्य नाशनम\nएकं दवादशधा जज्ञे तस्मै सूर्यात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 24,
        "text": "शुक्ले देवान पितॄन कृष्णे तर्पयत्य अमृतेन यः\nयश च राजा दविजातीनां तस्मै सॊमात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 25,
        "text": "महतस तमसः पारे पुरुषं जवलनद्युतिम\nयं जञात्वा मृत्युम अत्येति तस्मै जञेयात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 26,
        "text": "यं बृहन्तं बृहत्य उक्थे यम अग्नौ यं महाध्वरे\nयं विप्रसंघा गायन्ति तस्मै वेदात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 27,
        "text": "ऋग यजुः साम धामानं दशार्ध हविर आकृतिम\nयं सप्त तन्तुं तन्वन्ति तस्मै यज्ञात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 28,
        "text": "यः सुपर्णॊ यजुर नाम छन्दॊ गात्रस तरिवृच छिराः\nरथंतर बृहत्य अक्षस तस्मै सतॊत्रात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 29,
        "text": "यः सहस्रसवे सत्रे जज्ञे विश्वसृजाम ऋषिः\nहिरण्यवर्णः शकुनिस तस्मै हंसात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 30,
        "text": "पदाङ्गं संधिपर्वाणं सवरव्यञ्जन लक्षणम\nयम आहुर अक्षरं नित्यं तस्मै वाग आत्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 31,
        "text": "यश चिनॊति सतां सेतुम ऋतेनामृत यॊनिना\nधर्मार्थव्यवहाराङ्गैस तस्मै सत्यात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 32,
        "text": "यं पृथग धर्मचरणाः पृथग धर्मफलैषिणः\nपृथग धर्मैः समर्चन्ति तस्मै धर्मात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 33,
        "text": "यं तं वयक्तस्थम अव्यक्तं विचिन्वन्ति महर्षयः\nकषेत्रे कषेत्रज्ञम आसीनं तस्मै कषेत्रात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 34,
        "text": "यं दृग आत्मानम आत्मस्थं वृतं षॊडशभिर गुणैः\nपराहुः सप्त दशं सांख्यास तस्मै सांख्यात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 35,
        "text": "यं विनिद्रा जितश्वासाः सत्त्वस्थाः संयतेन्द्रियाः\nजयॊतिः पश्यन्ति युञ्जानास तस्मै यॊगात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 36,
        "text": "अपुण्य पुण्यॊपरमे यं पुनर भव निर्भयाः\nशान्ताः संन्यासिनॊ यान्ति तस्मै मॊक्षात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 37,
        "text": "यॊ ऽसौ युगसहस्रान्ते परदीप्तार्चिर विभावसु\nसंभक्षयति भूतानि तस्मै घॊरात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 38,
        "text": "संभक्ष्य सर्वभूतानि कृत्वा चैकार्णवं जगत\nबालः सवपिति यश चैकस तस्मै मायात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 39,
        "text": "सहस्रशिरसे तस्मै पुरुषायामितात्मने\nचतुःसमुद्रपर्याय यॊगनिद्रात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 40,
        "text": "अजस्य नाभाव अध्येकं यस्मिन विश्वं परतिष्ठितम\nपुष्करं पुष्कराक्षस्य तस्मै पद्मात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 41,
        "text": "यस्य केशेषु जीमूता नद्यः सर्वाङ्गसंधिषु\nकुक्षौ समुद्राश चत्वारस तस्मै तॊयात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 42,
        "text": "युगेष्व आवर्तते यॊ ऽंशैर दिनर्त्व अनय हायनैः\nसर्ग परलययॊः कर्ता तस्मै कालात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 43,
        "text": "बरह्म वक्त्रं भुजौ कषत्रं कृत्स्नम ऊरूदरं विशः\nपादौ यस्याश्रिताः शूद्रास तस्मै वर्णात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 44,
        "text": "यस्याग्निर आस्यं दयौर मूर्धा खं नाभिश चरणौ कषितिः\nसूर्यश चक्षुर दिशः शरॊत्रे तस्मै लॊकात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 45,
        "text": "विषये वर्तमानानां यं तं वैशेषिकैर गुणैः\nपराहुर विषयगॊप्तारं तस्मै गॊप्त्र आत्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 46,
        "text": "अन्नपानेन्धन मयॊ रसप्राणविवर्धनः\nयॊ धारयति भूतानि तस्मै पराणात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 47,
        "text": "परः कालात परॊ यज्ञात परः सद असतॊश च यः\nअनादिर आदिर विश्वस्य तस्मै विश्वात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 48,
        "text": "यॊ मॊहयति भूतानि सनेहरागानुबन्धनैः\nसर्गस्य रक्षणार्थाय तस्मै मॊहात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 49,
        "text": "आत्मज्ञानम इदं जञानं जञात्वा पञ्चस्व अवस्थितम\nयं जञानिनॊ ऽधिगच्छन्ति तस्मै जञानात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 50,
        "text": "अप्रमेयशरीराय सर्वतॊ ऽनन्त चक्षुषे\nअपारपरिमेयाय तस्मै चिन्त्यात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 51,
        "text": "जटिने दडिने नित्यं लम्बॊदर शरीरिणे\nकमण्डलुनिषङ्गाय तस्मै बरह्मात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 52,
        "text": "शूलिने तरिदशेशाय तर्यम्बकाय महात्मने\nभस्म दिग्धॊर्ध्व लिङ्गाय तस्मै रुद्रात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 53,
        "text": "पञ्च भूतात्मभूताय भूतादि निधनात्मने\nअक्रॊध दरॊह मॊहाय तस्मै शान्तात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 54,
        "text": "यस्मिन सर्वं यतः सर्वं यः सर्वं सर्वतश च यः\nयश च सर्वमयॊ नित्यं तस्मै सर्वात्मने नमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 55,
        "text": "विश्वकर्मन नमस ते ऽसतु विश्वात्मन विश्वसंभव\nअपवर्गॊ ऽसि भूतानां पञ्चानां परतः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 56,
        "text": "नमस ते तरिषु लॊकेषु नमस ते परतस्त्रिषु\nनमस ते दिक्षु सर्वासु तवं हि सर्वपरायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 57,
        "text": "नमस ते भगवन विष्णॊ लॊकानां परभवाप्यय\nतवं हि कर्ता हृषीकेश संहर्ता चापराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 58,
        "text": "तेन पश्यामि ते दिव्यान भावान हि तरिषु वर्त्मसु\nतच च पश्यामि तत्त्वेन यत ते रूपं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 59,
        "text": "दिवं ते शिरसा वयाप्तं पद्भ्यां देवी वसुंधरा\nविक्रमेण तरयॊ लॊकाः पुरुषॊ ऽसि सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 60,
        "text": "अतसी पुष्पसंकाशं पीतवाससम अच्युतम\nये नमस्यन्ति गॊविन्दं न तेषां विद्यते भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 61,
        "text": "यथा विष्णुमयं सत्यं यथा विष्णुमयं हविः\nयथा विष्णुमयं सर्वं पाप्मा मे नश्यतां तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 62,
        "text": "तवां परपन्नाय भक्ताय गतिम इष्टां जिगीषवे\nयच छरेयः पुण्डरीकाक्ष तद धयायस्व सुरॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 63,
        "text": "इति विद्या तपॊ यॊनिर अयॊनिर विष्णुर ईडितः\nवाग यज्ञेनार्चितॊ देवः परीयतां मेजनार्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 64,
        "text": "एतावद उक्त्वा वचनं भीष्मस्तद गतमानसः\nनम इत्य एव कृष्णाय परणामम अकरॊत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 65,
        "text": "अभिगम्य तु यॊगेन भक्तिं भीष्मस्य माधवः\nतरैकाल्य दर्शनं जञानं दिव्यं दातुं ययौ हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 66,
        "text": "तस्मिन्न उपरते शब्दे ततस ते बरह्मवादिनः\nभीष्मं वाग्भिर बाष्पकण्ठास तम आनर्चुर महामतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 67,
        "text": "ते सतुवन्तश च विप्राग्र्याः केशवं पुरुषॊत्तमम\nभीष्मं च शनकैः सर्वे परशशंसुः पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 68,
        "text": "विदित्वा भक्तियॊगं तु भीष्मस्य पुरुषॊत्तमः\nसहसॊत्थाय संहृष्टॊ यानम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 69,
        "text": "केशवः सात्यकिश चैव रथेनैकेन जग्मतुः\nअपरेण महात्मानौ युधिष्ठिर धनंजयौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 70,
        "text": "भीमसेनॊ यमौ चॊभौ रथम एकं समास्थितौ\nकृपॊ युयुत्सुः सूतश च संजयश चापरं रथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 71,
        "text": "ते रथैर नगराकारैः परयाताः पुरुषर्षभाः\nनेमिघॊषेण महता कम्पयन्तॊ वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 47,
        "shloka": 72,
        "text": "ततॊ गिरः पुरुषवरस तवान्विता; दविजेरिताः पथि सुमनाः स शुश्रुवे\nकृताञ्जलिं परणतम अथापरं जनं; स केशि हा मुदितमनाभ्यनन्दत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः स च हृषीकेशः स च राजा युधिष्ठिरः\nकृपादयश च ते सर्वे चत्वारः पाण्डवाश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 2,
        "text": "रथैस ते नगराकारैः पताकाध्वजशॊभितैः\nययुर आशु कुरुक्षेत्रं वाजिभिः शीघ्रगामिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 3,
        "text": "ते ऽवतीर्य कुरुक्षेत्रं केशमज्जास्थि संकुलम\nदेहन्यासः कृतॊ यत्र कषत्रियैस तैर महात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 4,
        "text": "गजाश्वदेहास्थि चयैः पर्वतैर इव संचितम\nनरशीर्ष कपालैश च शङ्खैर इव समाचितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 5,
        "text": "चिता सहस्रैर निचितं वर्म शस्त्रसमाकुलम\nआपानभूमिं कालस्य तदा भुक्तॊज्झिताम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 6,
        "text": "भूतसंघानुचरितं रक्षॊगणनिषेवितम\nपश्यन्तस ते कुरुक्षेत्रं ययुर आशु महारथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 7,
        "text": "गच्छन्न एव महाबाहुः सर्वयादवनन्दनः\nयुधिष्ठिराय परॊवाच जामदग्न्यस्य विक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 8,
        "text": "अमी रामह्रदाः पञ्च दृश्यन्ते पार्थ दूरतः\nयेषु संतर्पयाम आस पूर्वान कषत्रिय शॊणितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 9,
        "text": "तरिसप्त कृत्वॊ वसुधां कृत्वा निःक्षत्रियां परभुः\nइहेदानीं ततॊ रामः कर्मणॊ विरराम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 10,
        "text": "[युधिस्थिर]\nतरिः सप्तकृत्वः पृथिवी कृता निःक्षत्रिया तदा\nरामेणेति यद आत्थ तवम अत्र मे संशयॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 11,
        "text": "कषत्रबीजं यदा दग्धं रामेण यदुपुंगव\nकथं भूयः समुत्पत्तिः कषत्रस्यामित विक्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 12,
        "text": "महात्मना भगवता रामेण यदुपुंगव\nकथम उत्सादितं कषत्रं कथं वृत्थिं पुनर गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 13,
        "text": "महाभारत युद्धे हि कॊटिशः कषत्रिया हताः\nतथाभूच च मही कीर्णा कषत्रियैर वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 14,
        "text": "एवं मे छिन्धि वार्ष्णेय संशयं तार्क्ष्य केतन\nआगमॊ हि परः कृष्ण तवत्तॊ नॊ वासवानुज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 48,
        "shloka": 15,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ वरजन्न एव गदाग्र जः परभुः; शशंस तस्मै निखिलेन तत्त्वतः\nयुधिष्ठिरायाप्रतिमौजसे तदा; यथाभवत कषत्रिय संकुला मही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 1,
        "text": "[वासुदेव]\nशृणु कौन्तेय रामस्य मया यावत परिश्रुतम\nमहर्षीणां कथयतां कारणं तस्य जन्म च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 2,
        "text": "यथा च जामदग्न्येन कॊटिशः कषत्रिया हताः\nउद्भूता राजवंशेषु ये भूयॊ भारते हताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 3,
        "text": "जह्नॊर अजह्नुस तनयॊ बल्लवस तस्य चात्मजः\nकुशिकॊ नाम धर्मज्ञस तस्य पुत्रॊ महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 4,
        "text": "उग्रं तपः समातिष्ठत सहस्राक्षसमॊ भुवि\nपुत्रं लभेयम अजितं तरिलॊकेश्वरम इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 5,
        "text": "तम उग्रतपसं दृष्ट्वा सहस्राक्षः पुरंदरः\nसमर्थः पुत्र जनने सवयम एवैत्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 6,
        "text": "पुत्रत्वम अगमद राजंस तस्य लॊकेश्वरेश्वरः\nगाधिर नामाभवत पुत्रः कौशिकः पाकशासनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्य कन्याभवद राजन नाम्ना सत्यवती परभॊ\nतां गाधिः कवि पुत्राय स ऋचीकाय ददौ परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 8,
        "text": "ततः परीतस तु कौन्तेय भार्गवः कुरुनन्दन\nपुत्रार्थे शरपयाम आस चरुं गाधेस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 9,
        "text": "आहूय चाह तां भार्याम ऋचीकॊ भार्गवस तदा\nउपयॊज्यश चरुर अयं तवया मात्राप्य अयं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्या जनिष्यते पुत्रॊ दीप्तिमान कषत्रियर्षभः\nअजय्यः कषत्रियैर लॊके कषत्रियर्षभ सूदनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 11,
        "text": "तवापि पुत्रं कल्याणि धृतिमन्तं तपॊऽनवितम\nशमात्मकं दविजश्रेष्ठं चरुर एष विधास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 12,
        "text": "इत्य एवम उक्त्वा तां भार्याम ऋचीकॊ भृगुनन्दनः\nतपस्य अभिरतॊ धीमाञ जगामारण्यम एव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 13,
        "text": "एतस्मिन्न एव काले तु तीर्थयात्रा परॊ नृपः\nगाधिः सदारः संप्राप्त ऋचीकस्याश्रमं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 14,
        "text": "चरुद्वयं गृहीत्वा तु राजन सत्यवती तदा\nभर्तुर वाक्याद अथाव्यग्रा मात्रे हृष्टा नयवेदयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 15,
        "text": "माता तु तस्याः कौन्तेय दुहित्रे सवं चरुं ददौ\nतस्याश चरुम अथाज्ञातम आत्मसंस्थं चकार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 16,
        "text": "अथ सत्यवती गर्भं कषत्रियान्तकरं तदा\nधारयाम आस दीप्तेन वपुषा घॊरदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 17,
        "text": "ताम ऋचीकस तदा दृष्ट्वा धयानयॊगेन वै ततः\nअब्रवीद राजशार्दूल सवां भार्यां वरवर्णिनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 18,
        "text": "मात्रासि वयंसिता भद्रे चरुव्यत्यास हेतुना\nजनिष्यते हि ते पुत्रः करूरकर्मा महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 19,
        "text": "जनिष्यते हि ते भराता बरह्मभूतस तपॊधनः\nविश्वं हि बरह्म तपसा मया तत्र समर्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 20,
        "text": "सैवम उक्ता महाभागा भर्त्रा सत्यवती तदा\nपपात शिरसा तस्मै वेपन्ती चाब्रवीद इदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 21,
        "text": "नार्हॊ ऽसि भगवन्न अद्य वक्तुम एवंविधं वचः\nबराह्मणापसदं पुत्रं पराप्स्यसीति महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 22,
        "text": "[रचीक]\nनैष संकल्पितः कामॊ मया भद्रे तथा तवयि\nउग्रकर्मा भवेत पुत्रश चरुर माता च कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 23,
        "text": "[सव्यवती]\nइच्छँल लॊकान अपि मुने सृजेथाः किं पुनर मम\nशमात्मकम ऋजुं पुत्रं लभेयं जपतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 24,
        "text": "[रचीक]\nनॊक्तपूर्वं मया भद्रे सवैरेष्व अप्य अनृतं वचः\nकिम उताग्निं समाधाय मन्त्रवच चरुसाधने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 25,
        "text": "[सत्यवती]\nकामम एवं भवेत पौत्रॊ ममेह तव चैव ह\nशमात्मकम ऋजुं पुत्रं लभेयं जपतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 26,
        "text": "[रचीक]\nपुत्रे नास्ति विशेषॊ मे पौत्रे वा वरवर्णिनि\nयथा तवयॊक्तं तु वचस तथा भद्रे भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 27,
        "text": "[वासुदेव]\nततः सत्यवती पुत्रं जनयाम आस भार्गवम\nतपस्य अभिरतं शान्तं जमदग्निं शमात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 28,
        "text": "विश्वामित्रं च दायादं गाधिः कुशिकनन्दनः\nपराप बरह्मर्षिसमितं विश्वेन बरह्मणा युतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 29,
        "text": "आर्चीकॊ जनयाम आस जमदग्निं सुदारुणम\nसव्र विद्यान्त गं शरेष्ठं धनुर्वेदे च पारगम\nरामं कषत्रिय हन्तारं परदीप्तम इव पावकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 30,
        "text": "एतस्मिन्न एव काले तु कृतवीर्यात्म जॊ बली\nअर्जुनॊ नाम तेजस्वी कषत्रियॊ हैहयान्वयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 31,
        "text": "ददाह पृथिवीं सर्वां सप्त दवीपां स पत्तनाम\nसवबाह्वस्त्रबलैनाजौ धर्मेण परमेण च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 32,
        "text": "तृषितेन स कौरव्य भिक्षितश चित्रभानुना\nसहस्रबाहुर विक्रान्तः परादाद भिक्षाम अथाग्नये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 33,
        "text": "गरामान पुराणि घॊषांश च पत्तनानि च वीर्यवान\nजज्वाल तस्य बाणैस तु चित्रभानुर दिधक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 34,
        "text": "स तस्य पुरुषेन्द्रस्य परभावेन महातपाः\nददाह कार्तवीर्यस्य शैलान अथ वनानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 35,
        "text": "स शून्यम आश्रमारण्यं वरुणस्यात्म जस्य तत\nददाह पवनेनेद्धश चित्रभानुः स हैहयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 36,
        "text": "आपवस तं ततॊ रॊषाच छशापार्जुनम अच्युत\nदग्धे ऽऽशरमे महाराज कार्तवीर्येण वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 37,
        "text": "तवया न वर्जितं मॊहाद यस्माद वनम इदं मम\nदग्धं तस्माद रणे रामॊ बाहूंस ते छेत्स्यते ऽरजुन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 38,
        "text": "अर्जुनस तु महाराज बली नित्यं शमात्मकः\nबरह्मण्यश च शरण्यश च दाता शूरश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 39,
        "text": "तस्य पुत्राः सुबलिनः शापेनासन पितुर वधे\nनिमित्तम अवलिप्ता वै नृशंसाश चैव नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 40,
        "text": "जमदग्निधेन्वास ते वत्सम आनिन्युर भरतर्षभ\nअज्ञातं कार्तवीर्यस्य हैहयेन्द्रस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 41,
        "text": "ततॊ ऽरजुनस्य बाहूंस तु छित्त्वा वै पौरुषान्वितः\nतं रुवन्तं ततॊ वत्सं जामदग्न्यः सवम आश्रमम\nपरत्यानयत राजेन्द्र तेषाम अन्तःपुरात परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 42,
        "text": "अर्जुनस्य सुतास ते तु संभूयाबुद्धयस तदा\nगत्वाश्रमम असंबुद्धं जमदग्नेर महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 43,
        "text": "अपातयन्त भल्लाग्रैः शिरः कायान नराधिप\nसमित कुशार्थं रामस्य निर्गतस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 44,
        "text": "ततः पितृवधामर्षाद रामः परममन्युमान\nनिःक्षत्रियां परतिश्रुत्य महीं शस्त्रम अगृह्णत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 45,
        "text": "ततः स भृगुशार्दूलः कार्तवीर्यस्य वीर्यवान\nविक्रम्य निजघानाशु पुत्रान पौत्रांश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 46,
        "text": "स हैहय सहस्राणि हत्वा परममन्युमान\nचकार भार्गवॊ राजन महीं शॊणितकर्दमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 47,
        "text": "स तथा सुमहातेजाः कृत्वा निःक्षत्रियां महीम\nकृपया परयाविष्टॊ वनम एव जगाम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 48,
        "text": "ततॊ वर्षसहस्रेषु समतीतेषु केषु चित\nकषॊभं संप्राप्तवांस तीव्रं परकृत्या कॊपनः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 49,
        "text": "विश्वामितस्य पौत्रस तु रैभ्य पुत्रॊ महातपाः\nपरावसुर महाराज कषिप्त्वाह जनसंसदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 50,
        "text": "ये ते ययाति पतने यज्ञे सन्तः समागताः\nपरतर्दनप्रभृतयॊ राम किं कषत्रिया न ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 51,
        "text": "मिथ्याप्रतिज्ञॊ राम तवं कत्थसे जनसंसदि\nभयात कषत्रिय वीराणां पर्वतं समुपाश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 52,
        "text": "स पुनः कषत्रिय शतैः पृथिवीम अनुसंतताम\nपरावसॊस तदा शरुत्वा शस्त्रं जग्राह भार्गवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 53,
        "text": "ततॊ ये कषत्रिया राजञ शतशस तेन जीविताः\nते विवृद्धा महावीर्याः पृथिवीपतयॊ ऽभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 54,
        "text": "स पुनस ताञ जघानाशु बालान अपि नराधिप\nगर्भस्थैस तु मही वयाप्ता पुनर एवाभवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 55,
        "text": "जातं जातं स गर्भं तु पुनर एव जघान ह\nअरक्षंश च सुतान कांश चित तदा कषत्रिय यॊषितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 56,
        "text": "तरिः सप्तकृत्वः पृथिवीं कृत्वा निःक्षत्रियां परभुः\nदक्षिणाम अश्वमेधान्ते कश्यपायाददत ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 57,
        "text": "कषत्रियाणां तु शेषार्थं करेणॊद्दिश्य कश्यपः\nसरुक परग्रह वता राजञ शरीमान वाक्यम अथाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 58,
        "text": "गच्छ पारं समुद्रस्य दक्षिणस्य महामुने\nन ते मद्विषये राम वस्तव्यम इह कर्हि चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 59,
        "text": "ततः शूर्पारकं देशं सागरस तस्य निर्ममे\nसंत्रासाज जामदग्न्यस्य सॊ ऽपरान्तं महीतलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 60,
        "text": "कश्यपस तु महाराज परतिगृह्य महीम इमाम\nकृत्वा बराह्मण संस्थां वै परविवेश महावनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 61,
        "text": "ततः शूद्राश च वैश्याश च यथा सवैर अप्रचारिणः\nअवर्तन्त दविजाग्र्याणां दारेषु भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 62,
        "text": "अराजके जीवलॊके दुर्बला बलवत्तरैः\nबाध्यन्ते न च वित्तेषु परभुत्वम इह कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 63,
        "text": "ततः कालेन पृथिवी परविवेश रसातलम\nअरक्ष्यमाणा विधिवत कषत्रियैर धर्मरक्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 64,
        "text": "ऊरुणा धारयाम आस कश्यपः पृथिवीं ततः\nनिमज्जन्तीं तदा राजंस तेनॊर्वीति मही समृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 65,
        "text": "रक्षिणश च समुद्दिश्य परायाचत पृथिवी तदा\nपरसाद्य कश्यपं देवी कषत्रियान बाहुशालिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 66,
        "text": "सन्ति बरह्मन मया गुप्ता नृषु कषत्रिय पुंगवाः\nहैहयानां कुले जातास ते संरक्षन्तु मां मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 67,
        "text": "अस्ति पौरव दायादॊ विडूरथ सुतः परभॊ\nऋक्षैः संवर्धितॊ विप्र ऋक्षवत्य एव पर्वते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 68,
        "text": "तथानुकम्पमानेन यज्वनाथामितौजसा\nपराशरेण दायादः सौदासस्याभिरक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 69,
        "text": "सर्वकर्माणि कुरुते तस्यर्षेः शूद्रवद धि सः\nसर्वकर्मेत्य अभिख्यातः स मां रक्षतु पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 70,
        "text": "शिबेः पुत्रॊ महातेजा गॊपतिर नाम नामतः\nवने संरक्षितॊ गॊभिः सॊ ऽभिरक्षतु मां मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 71,
        "text": "परतर्दनस्य पुत्रस तु वत्सॊ नाम महायशाः\nवत्सैः संवर्धितॊ गॊष्ठे स मां रक्षतु पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 72,
        "text": "दधि वाहन पौत्रस तु पुत्रॊ दिवि रथस्य ह\nअङ्गः स गौतमेनापि गङ्गाकूले ऽभिरक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 73,
        "text": "बृहद्रथॊ महाबाहुर भुवि भूतिपुरस्कृतः\nगॊलाङ्गूलैर महाभागॊ गृध्रकूटे ऽभिरक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 74,
        "text": "मरुत्तस्यान्ववाये तु कषत्रियास तुर्वसॊस तरयः\nमरुत्पतिसमा वीर्ये समुद्रेणाभिरक्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 75,
        "text": "एते कषत्रिय दायादास तत्र तत्र परिश्रुताः\nसम्यङ माम अभिरक्षन्तु ततः सथास्यामि निश्चला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 76,
        "text": "एतेषां पितरश चैव तथैव च पितामहाः\nमदर्थं निहता युद्धे रामेणाक्लिष्टकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 77,
        "text": "तेषाम अपचितिश चैव मया कार्या न संशयः\nन हय अहं कामये नित्यम अविक्रान्तेन रक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 78,
        "text": "ततः पृथिव्या निर्दिष्टांस तान समानीय कश्यपः\nअभ्यषिञ्चन महीपालान कषत्रियान वीर्यसंमतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 79,
        "text": "तेषां पुत्राश च पौत्राश च येषां वंशाः परतिष्ठिताः\nएवम एतत पुरावृत्तं यन मां पृच्छसि पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 49,
        "shloka": 80,
        "text": "[व]\nएवं बरुवन्न एव यदुप्रविरॊ; युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठम\nरथेन तेनाशु ययौ यथार्कॊ; विशन परभाभिर भगवांस तरिलॊकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततॊ रामस्य तत कर्म शरुत्वा राजा युधिष्ठिरः\nविस्मयं परमं गत्वा परत्युवाच जनार्दनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 2,
        "text": "अहॊ रामस्य वार्ष्णेय शक्रस्येव महात्मनः\nविक्रमॊ येन वसुधा करॊधान निःक्षत्रिया कृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 3,
        "text": "गॊभिः समुद्रेण तथा गॊलाङ्गूलर्क्ष वानरैः\nगुप्ता राम भयॊद्विग्नाः कषत्रियाणां कुलॊद्वहाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 4,
        "text": "अहॊ धन्यॊ हि लॊकॊ ऽयं स भाग्याश च नरा भुवि\nयत्र कर्मेदृशं धर्म्यं दविजेन कृतम अच्युत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 5,
        "text": "तथा यान्तौ तदा तात ताव अच्युतयुधिष्ठिरौ\nजग्मतुर यत्र गाङ्गेयः शरतल्पगतः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 6,
        "text": "ततस ते ददृशुर भीष्मं शरप्रस्तर शायिनम\nसवरश्मि जालसंवीतं सायं सूर्यम इवानलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 7,
        "text": "उपास्यमानं मुनिभिर देवैर इव शतक्रतुम\nदेशे परमधर्मिष्ठे नदी मॊघवतीम अनु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 8,
        "text": "दूराद एव तम आलॊक्य कृष्णॊ राजा च धर्मराट\nचत्वारः पाण्डवाश चैव ते च शारद्वतादयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 9,
        "text": "अवस्कन्द्याथ वाहेभ्यः संयम्य परचलं मनः\nएकीकृत्येन्द्रिय गरामम उपतस्थुर महामुनीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 10,
        "text": "अभिवाद्य च गॊविन्दः सात्यकिस ते च कौरवाः\nवयासादींस तान ऋषीन पश्चाद गाङ्गेयम उपतस्थिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 11,
        "text": "तपॊवृद्धिं ततः पृष्ट्वा गाङ्गेयं यदुकौरवाः\nपरिवार्य ततः सर्वे निषेदुः पुरुषर्षभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 12,
        "text": "ततॊ निशम्य गाङ्गेयं शाम्यमानम इवानलम\nकिं चिद दीनमना भीष्मम इति हॊवाच केशवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 13,
        "text": "कच चिज जञानानि ते राजन परसन्नानि यथा पुरा\nकच चिद अव्या कुला चैव बुद्धिस ते वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 14,
        "text": "शराभिघातदुः खात ते कच चिद गात्रं न दूयते\nमानसाद अपि दुःखाद धि शारीरं बलवत तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 15,
        "text": "वरदानात पितुः कामं छन्द मृत्युर असि परभॊ\nशंतनॊर धर्मशीलस्य न तव एतच छम कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 16,
        "text": "सुसूक्ष्मॊ ऽपीह देहे वै शल्यॊ जनयते रुजम\nकिं पुनः शरसंघातैश चितस्य तव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 17,
        "text": "कामं नैतत तवाख्येयं पराणिनां परभवाप्ययौ\nभवान हय उपदिशेच छरेयॊ देवानाम अपि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 18,
        "text": "यद धि भूतं भविष्यच च भवच च पुरुषर्षभ\nसर्वं तज जञानवृद्धस्य तव पाणाव इवाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 19,
        "text": "संसारश चैव भूतानां धर्मस्य च फलॊदयः\nविदितस ते महाप्राज्ञ तवं हि बरह्म मयॊ निधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 20,
        "text": "तवां हि राज्ये सथितं सफीते समग्राङ्गम अरॊगिणम\nसत्रीसहस्रैः परिवृतं पश्यामीहॊर्ध्व रेतसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 21,
        "text": "ऋते शांतनवाद भीष्मात तरिषु लॊकेषु पार्थिव\nसत्यसंधान महावीर्याच छूराद धर्मैक तत्परात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 22,
        "text": "मृत्युम आवार्य तरसा शरप्रस्तर शायिनः\nनिसर्ग परभवं किं चिन न च तातानुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 23,
        "text": "सत्ये तपसि दाने च यज्ञाधिकरणे तथा\nधनुर्वेदे च वेदे च नित्यं चैवान्ववेक्षणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 24,
        "text": "अनृशंसं शुचिं दान्तं सर्वभूतहिते रतम\nमहारथं तवत सदृशं न कं चिद अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 25,
        "text": "तवं हि देवान स गन्धर्वान स सुरासुरराक्षसान\nशक्त एकरथेनैव विजेतुं नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 26,
        "text": "तवं हि भीष्म महाबाहॊ वसूनां वासवॊपमः\nनित्यं विप्रैः समाख्यातॊ नवमॊ ऽनवमॊ गुणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 27,
        "text": "अहं हि तवाभिजानामि यस तवं पुरुषसत्तम\nतरिदशेष्व अपि विख्यातः सवशक्त्या सुमहाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 28,
        "text": "मनुष्येषु मनुष्येन्द्र न दृष्टॊ न च मे शरुतः\nभवतॊ यॊ गुणैस तुल्यः पृथिव्यां पुरुषः कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 29,
        "text": "तवं हि सर्वैर गुणै राजन देवान अप्य अतिरिच्यसे\nतपसा हि भवाञ शक्तः सरष्टुं लॊकांश चराचरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 30,
        "text": "तद अस्य तप्यमानस्य जञातीनां संक्षयेण वै\nजयेष्ठस्य पाण्डुपुत्रस्य शॊकं भीष्म वयपानुद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 31,
        "text": "ये हि धर्माः समाख्याताश चातुर्वर्ण्यस्य भारत\nचातुर आश्रम्य संसृष्टास ते सर्वे विदितास तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 32,
        "text": "चातुर वेद्ये च ये परॊक्ताश चातुर हॊत्रे च भारत\nसांख्ये यॊगे च नियता ये च धर्माः सनातनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 33,
        "text": "चातुर्वर्ण्येन यश चैकॊ धर्मॊ न सम विरुध्यते\nसेव्यमानः स चैवाद्यॊ गाङ्गेय विदितस तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 34,
        "text": "इतिहास पुराणं च कार्त्स्न्येन विदितं तव\nधर्मशास्त्रं च सकलं नित्यं मनसि ते सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 35,
        "text": "ये च के चन लॊके ऽसमिन्न अर्थाः संशय कारकाः\nतेषां छेत्ता नास्ति लॊके तवदन्यः पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 50,
        "shloka": 36,
        "text": "स पाण्डवेयस्य मनः समुत्थितं; नरेन्द्र शॊकं वयपकर्ष मेधया\nभवद्विधा हय उत्तमबुद्धिविस्तरा; विमुह्यमानस्य जनस्य शान्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशरुत्वा तु वचनं भीष्मॊ वासुदेवस्य धीमतः\nकिं चिद उन्नाम्य वदनं पराञ्जलिर वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 2,
        "text": "नमस ते भगवन विष्णॊ लॊकानां निधनॊद्भव\nतवं हि कर्ता हृषीकेश संहर्ता चापराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 3,
        "text": "विश्वकर्मन नमस ते ऽसतु विश्वात्मन विश्वसंभव\nअपवर्गॊ ऽसि भूतानां पञ्चानां परतः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 4,
        "text": "नमस ते तरिषु लॊकेषु नमस ते परतन्त्रिषु\nयॊगेश्वर नमस ते ऽसतु तवं हि सर्वपरायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 5,
        "text": "मत संश्रितं यद आत्थ तवं वचः पुरुषसत्तम\nतेन पश्यामि ते दिव्यान भावान हि तरिषु वर्त्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 6,
        "text": "तच च पश्यामि तत्त्वेन यत ते रूपं सनातनम\nसप्त मार्गा निरुद्धास ते वायॊर अमिततेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 7,
        "text": "दिवं ते शिरसा वयाप्तं पद्भ्यां देवी वसुंधरा\nदिशॊ भुजौ रविश चक्षुर वीर्ये शक्रः परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 8,
        "text": "अतसी पुष्पसंकाशं पीतवाससम अच्युतम\nवपुर हय अनुमिमीमस ते मेघस्येव स विद्युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 9,
        "text": "तवत परपन्नाय भक्ताय गतिम इष्टां जिगीषवे\nयच छरेयः पुण्डरीकाक्ष तद धयायस्व सुरॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 10,
        "text": "[वासुदेव]\nयतः खलु परा भक्तिर मयि ते पुरुषर्षभ\nततॊ वपुर मया दिव्यं तव राजन परदर्शितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 11,
        "text": "न हय अभक्ताय राजेन्द्र भक्तायानृजवे न च\nदर्शयाम्य अहम आत्मानं न चादान्ताय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 12,
        "text": "भवांस तु मम भक्तश च नित्यं चार्जवम आस्थितः\nदमे तपसि सत्ये च दाने च निरतः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 13,
        "text": "अर्हस तवं भीष्म मां दरष्टुं तपसा सवेन पार्थिव\nतव हय उपस्थिता लॊका येभ्यॊ नावर्तते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 14,
        "text": "पञ्चा शतं षट च कुरुप्रवीर; शेषं दिनानां तव जीवितस्य\nततः शुभैः कर्मफलॊदयैस तवं; समेष्यसे भीष्म विमुच्य देहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 15,
        "text": "एते हि देवा वसवॊ विमानान्य; आस्थाय सर्वे जवलिताग्निकल्पाः\nअन्तर्हितास तवां परतिपालयन्ति; काष्ठां परपद्यन्तम उदक पतंगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 16,
        "text": "वयावृत्तमात्रे भगवत्य उदीचीं; सूर्ये दिशं कालवशात परपन्ने\nगन्तासि लॊकान पुरुषप्रवीर; नावर्तते यान उपलभ्य विद्वान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 17,
        "text": "अमुं च लॊकं तवयि भीष्म याते; जञानानि नङ्क्ष्यन्त्य अखिलेन वीर\nअतः सम सर्वे तवयि संनिकर्षं; समागता धर्मविवेचनाय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 51,
        "shloka": 18,
        "text": "तज जञातिशॊकॊपहतश्रुताय; सत्याभिसंधाय युधिष्ठिराय\nपरब्रूहि धर्मार्थसमाधि युक्तम; अर्थ्यं वचॊ ऽसयापनुदास्य शॊकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः कृष्णस्य तद वाक्यं धर्मार्थसहितं हितम\nशरुत्वा शांतनवॊ भीष्मः परत्युवाच कृताञ्जलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 2,
        "text": "लॊकनाथ महाबाहॊ शिव नारायणाच्युत\nतव वाक्यम अभिश्रुत्य हर्षेणास्मि परिप्लुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 3,
        "text": "किं चाहम अभिधास्यामि वाक पते तव संनिधौ\nयदा वाचॊ गतं सर्वं तव वाचि समाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 4,
        "text": "यद धि किं चित कृतं लॊके कर्तव्यं करियते च यत\nतवत्तस तन निःसृतं देवलॊका बुद्धिमया हि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 5,
        "text": "कथयेद देवलॊकं यॊ देवराजसमीपतः\nधर्मकामार्थ शास्त्राणां सॊ ऽरथान बरूयात तवाग्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 6,
        "text": "शराभिघाताद वयथितं मनॊ मे मधुसूदन\nगात्राणि चावसीदन्ति न च बुद्धिः परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 7,
        "text": "न च मे परतिभा का चिद अस्ति किं चित परभाषितुम\nपीड्यमानस्य गॊविन्द विषानल समैः शरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 8,
        "text": "बलं मेधाः परजरति पराणाः संत्वरयन्ति च\nमर्माणि परितप्यन्ते भरान्तं चेतस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 9,
        "text": "दौर्बाल्यात सज्जते वान मे स कथं वक्तुम उत्सहे\nसाधु मे तवं परसीदस्व दाशार्ह कुलनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 10,
        "text": "तत्क्षमस्व महाबाहॊ न बरूयां किं चिद अच्युत\nतवत्संनिधौ चसीदेत वाचः पतिर अपि बरुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 11,
        "text": "न दिशः संप्रजानामि नाकाशं न च मेदिनीम\nकेवलं तव वीर्येण तिष्ठामि मधुसूदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 12,
        "text": "सवयम एव परभॊ तस्माद धर्मराजस्य यद धितम\nतद बरवीह्य आशु सर्वेषाम आगमानां तवम आगमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 13,
        "text": "कथं तवयि सथिते लॊके शाश्वते लॊककर्तरि\nपरब्रूयान मद्विधः कश चिद गुरौ शिष्य इव सथिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 14,
        "text": "[वासुदेव]\nउपपन्नम इदं वाक्यं कौरवाणां धुरंधरे\nमहावीर्ये महासत्त्वे सथिते सर्वार्थदर्शिनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 15,
        "text": "यच च माम आत्थ गाङ्गेय बाणघात रुजं परति\nगृहाणात्र वरं भीष्म मत्प्रसाद कृतं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 16,
        "text": "न ते गलानिर न ते मूर्छा न दाहॊ न च ते रुजा\nपरभविष्यन्ति गाङ्गेय कषुत्पिपासे न चाप्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 17,
        "text": "जञानानि च समग्राणि परतिभास्यन्ति ते ऽनघ\nन च ते कव चिद आसक्तिर बुद्धेः परादुर्भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 18,
        "text": "सत्त्वस्थं च मनॊ नित्यं तव भीष्म भविष्यति\nरजस तमॊभ्यां रहितं घनैर मुक्त इवॊदु राट"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 19,
        "text": "यद यच च धर्मसंयुक्तम अर्थयुक्तम अथापि वा\nचिन्तयिष्यसि तत्राग्र्या बुद्धिस तव भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 20,
        "text": "इमं च राजशार्दूल भूतग्रामं चतुर्विधम\nचक्षुर दिव्यं समाश्रित्य दरक्ष्यस्य अमितविक्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 21,
        "text": "चतुर्विधं परजा जालं संयुक्तॊ जञानचक्षुषा\nभीष्म दरक्ष्यसि तत्त्वेन जले मीन इवामले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 22,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततस ते वयास सहिताः सर्व एव महर्षयः\nऋग यजुः साम संयुक्तैर वचॊभिः कृष्णम अर्चयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 23,
        "text": "ततः सर्वार्तवं दिव्यं पुष्पवर्षं नभस्तलात\nपपात यत्र वार्ष्णेयः स गाङ्गेयः स पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 24,
        "text": "वादित्राणि च दिव्यानि जगुश चाप्सरसां गणाः\nन चाहितम अनिष्टं वा किं चित तत्र वयदृश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 25,
        "text": "ववौ शिवः सुखॊ वायुः सर्वगन्धवहः शुचिः\nशान्तायां दिशि शान्ताश च परावदन मृगपक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 26,
        "text": "ततॊ मुहूर्ताद भगवान सहस्रांशुर दिवाकरः\nदहन वनम इवैकान्ते परतीच्यां परत्यदृश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 27,
        "text": "ततॊ महर्षयः सर्वे समुत्थाय जनार्दनम\nभीष्मम आमन्त्रयां चक्रू राजानं चयुधिष्ठिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 28,
        "text": "ततः परणामम अकरॊत केशवः पाण्डवस तथा\nसात्यकिः संजयश चैव स च शारद्वतः कृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 29,
        "text": "ततस ते धर्मनिरताः सम्यक तैर अभिपूजिताः\nशवः समेष्याम इत्य उक्त्वा यथेष्टं तवरिता ययुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 30,
        "text": "तथैवामन्त्र्य गाङ्गेयं केशवस ते च पाण्डवाः\nपरदक्षिणम उपावृत्य रथान आरुरुहुः शुभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 31,
        "text": "ततॊ रथैः काञ्चनदन्त कूबरैर; महीधराभैः स मदैश च दन्तिभिः\nहयैः सुपर्णैर इव चाशुगामिभिः; पदातिभिश चात्त शरासनादिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 32,
        "text": "ययौ रथानां पुरतॊ हि सा चमूस; तथैव पश्चाद अति मात्रसारिणी\nपुरश च पश्चाच च यथा महानदी; पुरर्क्ष वन्तं गिरिम एत्य नर्मदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 33,
        "text": "ततः पुरस्ताद भगवान निशाकरः; समुत्थितस ताम अभिहर्षयंश चमूम\nदिवाकरापीत रसास तथौषधीः; पुनः सवकेनैव गुणेन यॊजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 52,
        "shloka": 34,
        "text": "ततः पुरं सुरपुरसंनिभ दयुति; परविश्य ते यदुवृषपाण्डवास तदा\nयथॊचितान भवनवरान समाविशञ; शरमान्विता मृगपतयॊ गुहा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः परविश्य भवनं परसुप्तॊ मधुसूदनः\nयाममात्रावशेषायां यामिन्यां परत्यबुध्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 2,
        "text": "स धयानपथम आश्रित्य सर्वज्ञानानि माधवः\nअवलॊक्य ततः पश्चाद दध्यौ बरह्म सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 3,
        "text": "ततः शरुतिपुराण जञाः शिक्षिता रक्तकण्ठिनः\nअस्तुवन विश्वकर्माणं वासुदेवं परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 4,
        "text": "पठन्ति पाणिस्वनिकास तथा गायन्ति गायनाः\nशङ्खानक मृदङ्गांश च परवाद्यन्त सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 5,
        "text": "वीणा पणववेणूनां सवनश चाति मनॊरमः\nपरहास इव विस्तीर्णः शुश्रुवे तस्य वेश्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 6,
        "text": "तथा युधिष्ठिरस्यापि राज्ञॊ मङ्गलसंहिताः\nउच्चेरुर मधुरा वाचॊ गीतवादित्रसंहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 7,
        "text": "तत उत्थाय दाशार्हः सनातः पराञ्जलिर अच्युतः\nजप्त्वा गुह्यं महाबाहुर अग्नीन आश्रित्य तस्थिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 8,
        "text": "ततः सहस्रविप्राणां चतुर्वेद विदां तथा\nगवां सहस्रेणैकैकं वाचयाम आस माधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 9,
        "text": "मङ्गलालम्भनं कृत्वा आत्मानम अवलॊक्य च\nआदर्शे विमले कृष्णस ततः सात्यकिम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 10,
        "text": "गच्छ शैनेय जानीहि गत्वा राजनिवेशनम\nअपि सज्जॊ महातेजा भीष्मं दरष्टुं युथिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः कृष्णस्य वचनात सात्यकिस तवरितॊ ययौ\nउपगम्य च राजानं युधिष्ठिरम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 12,
        "text": "युक्तॊ रथवरॊ राजन वासुदेवस्य धीमतः\nसमीपम आपगेयस्य परयास्यति जनार्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 13,
        "text": "भवत परतीक्षः कृष्णॊ ऽसौ धर्मराज महाद्युते\nयद अत्रानन्तरं कृत्यं तद भवान कर्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 14,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nयुज्यतां मे रथवरः फल्गुनाप्रतिम दयुते\nन सैनिकैश च यातव्यं यास्यामॊ वयम एव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 15,
        "text": "न च पीडयितव्यॊ मे भीष्मॊ धर्मभृतां वरः\nअतः पुरःसराश चापि निवर्तन्तु धनंजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 16,
        "text": "अद्य परभृति गाङ्गेयः परं गुह्यं परवक्ष्यति\nततॊ नेच्छामि कौन्तेय पृथग्जनसमागमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 17,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतद वाक्यम आकर्ण्य तथा कुन्तीपुत्रॊ धनंजयः\nयुक्तं रथवरं तस्मा आचचक्षे नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा यमौ भीमार्जुनाव अपि\nभूतानीव समस्तानि ययुः कृष्ण निवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 19,
        "text": "आगच्छत्स्व अथ कृष्णॊ ऽपि पाण्डवेषु महात्मसु\nशैनेय सहितॊ धीमान रथम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 20,
        "text": "रथस्थाः संविदं कृत्वा सुखां पृष्ट्वा च शर्वरीम\nमेघघॊषै रथवरैः परययुस ते महारथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 21,
        "text": "मेघपुष्पं बलाहं च सैन्यं सुग्रीवम एव च\nदारुकश चॊदयाम आस वासुदेवस्य वाजिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 22,
        "text": "ते हया वासुदेवस्य दारुकेण परचॊदिताः\nगां खुराग्रैस तथा राजँल लिखन्तः परययुस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 23,
        "text": "ते गरसन्त इवाकाशं वेगवन्तॊ महाबलाः\nकषेत्रं धर्मस्य कृत्स्नस्य कुरुक्षेत्रम अवातरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 24,
        "text": "ततॊ ययुर यत्र भीष्मः शरतल्पगतः परभुः\nआस्ते बरह्मर्षिभिः सार्धं बरह्मा देवगणैर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ ऽवतीर्य गॊविन्दॊ रथात स च युधिष्ठिरः\nभीमॊ गाण्डीवधन्वा च यमौ सात्यकिर एव च\nऋषीन अभ्यर्चयाम आसुः करान उद्यम्य दक्षिणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 26,
        "text": "स तैः परिवृतॊ राजा नक्षत्रैर इव चन्द्रमाः\nअभ्याजगाम गाङ्गेयं बरह्माणम इव वासवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 53,
        "shloka": 27,
        "text": "शरतल्पे शयानं तम आदित्यं पतितं यथा\nददर्श स महाबाहुर भयाद आगतसाध्वसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nधर्मात्मनि महासत्त्वे सत्यसंधे जितात्मनि\nदेवव्रते महाभागे शरतल्पगते ऽचयुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 2,
        "text": "शयाने वीरशयने भीष्मे शंतनुनन्दने\nगाङ्गेये पुरुषव्याघ्रे पाण्डवैः पर्युपस्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 3,
        "text": "काः कथाः समवर्तन्त तस्मिन वीर समागमे\nहतेषु सर्वसैन्येषु तन मे शंस महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 4,
        "text": "[वैष]\nशरतल्पगते भीष्मे कौरवाणां धुरंधरे\nआजग्मुर ऋषयः सिद्धा नारदप्रमुखा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 5,
        "text": "हतशिष्टाश च राजानॊ युधिष्ठिरपुरॊगमाः\nधृतराष्ट्रश च कृष्णश च भीमार्जुनयमास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 6,
        "text": "ते ऽभिगम्य महात्मानॊ भरतानां पिता महम\nअन्वशॊचन्त गाङ्गेयम आदित्यं पतितं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 7,
        "text": "मुहूर्तम इव च धयात्वा नारदॊ देव दर्शनः\nउवाच पाण्डवान सर्वान हतशिष्टांश च पार्थिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 8,
        "text": "पराप्तकालं च आचक्षे भीष्मॊ ऽयम अनुयुज्यताम\nअस्तम एति हि गाङ्गेयॊ भानुमान इव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 9,
        "text": "अयं पराणान उत्सिसृक्षुस तं सर्वे ऽभयेत्य पृच्छत\nकृत्स्नान हि विविधान धर्मांश चातुर्वर्ण्यस्य वेत्त्य अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 10,
        "text": "एष वृद्धः पुरा लॊकान संप्राप्नॊति तनुत्यजाम\nतं शीघ्रम अनुयुञ्जध्वं संशयान मनसि सथितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 11,
        "text": "एवम उक्ता नारदेन भीष्मम ईयुर नराधिपाः\nपरष्टुं चाशक्नुवन्तस ते वीक्षां चक्रुः परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 12,
        "text": "अथॊवाच हृषीकेशं पाण्डुपुत्रॊ युधिष्ठिरः\nनान्यस तवद देवकीपुत्र शक्तः परष्टुं पिता महम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 13,
        "text": "परव्याहरय दुर्धर्ष तवम अग्रे मधुसूदन\nतवं हि नस तात सर्वेषां सर्वधर्मविद उत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 14,
        "text": "एवम उक्तः पाण्डवेन भगवान केशवस तदा\nअभिगम्य दुराधर्षं परव्याहरयद अच्युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 15,
        "text": "कच चित सुखेन रजनी वयुष्टा ते राजसत्तम\nविस्पष्ट लक्षणा बुद्धिः कच चिच चॊपस्थिता तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 16,
        "text": "कच चिज जञाननि सर्वाणि परतिभान्ति च ते ऽनघ\nन गलायते च हृदयं न च ते वयाकुलं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 17,
        "text": "दाहॊ मॊहः शरमश चैव कलमॊ गलानिस तथा रुजा\nतव परसादाद गॊविन्द सद्यॊ वयपगतानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 18,
        "text": "यच च भूतं भविष्यच च भवच च परमद्युते\nतत सर्वम अनुपश्यामि पाणौ फलम इवाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 19,
        "text": "वेदॊक्ताश चैव ये धर्मा वेदान्तनिहिताश च ये\nतान सर्वान संप्रपश्यामि वरदानात तवाच्युत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 20,
        "text": "शिष्टैश च धर्मॊ यः परॊक्तः स च मे हृदि वर्तते\nदेशजातिकुलानां च धर्मज्ञॊ ऽसमि जनार्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 21,
        "text": "चतुर्ष्व आश्रमधर्मेषु यॊ ऽरथः स च हृदि सथितः\nराजधर्मांश च सकलान अवगच्छामि केशव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 22,
        "text": "यत्र यत्र च वक्तव्यं तद वक्ष्यामि जनार्दन\nतव परसादाद धि शुभा मनॊ मे बुद्धिर आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 23,
        "text": "युवेव चास्मि संवृत्तस तवद अनुध्यान बृंहितः\nवक्तुं शरेयः समर्थॊ ऽसमि तवत्प्रसादाज जनार्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 24,
        "text": "सवयं किमर्थं तुभवाञ शरेयॊ न पराह पाण्डवम\nकिं ते विवक्षितं चात्र तद आशु वद माधव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 25,
        "text": "यशसः शरेयसश चैव मूलं मां विद्धि कौरव\nमत्तः सर्वे ऽभिनिर्वृत्ता भावाः सदसद आत्मकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 26,
        "text": "शीतांशुश चन्द्र इत्य उक्ते कॊ लॊके विस्मयिष्यति\nतथैव यशसा पूर्णे मयि कॊ विस्मयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 27,
        "text": "आधेयं तु मया भूयॊ यशस तव महाद्युते\nततॊ मे विपुला बुद्धिस तवयि भीष्म समाहिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 28,
        "text": "यावद धि पृतिवी पाल पृथिवी सथास्यते धरुवा\nतावत तवाक्षया कीर्तिर लॊकान अनु चरिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 29,
        "text": "यच च तवं वक्ष्यसे भीष्म पाण्डवायानुपृच्छते\nवेद परवादा इव ते सथास्यन्ति वसुधातले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 30,
        "text": "यश चैतेन परमाणेन यॊक्ष्यत्य आत्मानम आत्मना\nसफलं सर्वपुण्यानां परेत्य चानुभविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 31,
        "text": "एतस्मात कारणाद भीष्म मतिर दिव्या महाहिते\nदत्ता यशॊ विप्रथेत कथं भूयस तवेति ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 32,
        "text": "यावद धि परथते लॊके पुरुषस्य यशॊ भुवि\nतावत तस्याक्षयं सथानं भवतीति विनिश्चितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 33,
        "text": "राजानॊ हतशिष्टास तवां राजन्न अभित आसते\nधर्मान अनुयुयुक्षन्तस तेभ्यः परब्रूहि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 34,
        "text": "भवान हि वयसा वृद्धः शरुताचार समन्वितः\nकुशलॊ राजधर्माणां पूर्वेषाम अपराश च ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 35,
        "text": "जन्मप्रभृति ते कश चिद वृजिनं न ददर्श ह\nजञातारम अनुधर्माणां तवां विदुः सर्वपार्थिवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 36,
        "text": "तेभ्यः पितेव पुत्रेभ्यॊ राजन बरूहि परं नयम\nऋषयश च हि देवाश च तवया नित्यम उपासिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्माद वक्तव्यम एवेह तवया पश्याम्य अशेषतः\nधर्माञ शुश्रूषमाणेभ्यः पृष्टेन च सता पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 38,
        "text": "वक्तव्यं विदुषा चेति धर्मम आहुर मनीषिणः\nअप्रतिब्रुवतः कष्टॊ दॊषॊ हि भवति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 54,
        "shloka": 39,
        "text": "तस्मात पुत्रैश च पौत्रैश च धर्मान पृष्टः सनातनान\nविद्वाञ जिज्ञासमानैस तवं परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअथाब्रवीन महातेजा वाक्यं कौरवनन्दनः\nहन्त धर्मान परवक्ष्यामि दृढे वान मनसी मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 2,
        "text": "तव परसादाद गॊविन्द भूतात्मा हय असि शाश्वतः\nयुधिष्ठिरस तु मां राजा धर्मान समनुपृच्छतु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 3,
        "text": "एवं परीतॊ भविष्यामि धर्मान वक्ष्यामि चानघ\nयस्मिन राजर्षयः सर्वे स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वेषां दीप्तयशसां कुरूणां धर्मचारिणाम\nयस्य नास्ति समः कश चित स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 5,
        "text": "धृतिर दमॊ बरह्मचर्यं कषमा धर्मश च नित्यदा\nयस्मिन्न ओजश च तेजश च स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 6,
        "text": "सत्यं दानं तपः शौचं शान्तिर दाक्ष्यम असंभ्रमः\nयस्मिन्न एतानि सर्वाणि स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 7,
        "text": "यॊ न कामान न संरम्भान न भयान नार्थकारणात\nकुर्याद अधर्मं धर्मात्मा स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 8,
        "text": "संबन्धिनॊ ऽतिथीन भृत्यान संश्रितॊपाश्रितांश च यः\nसंमानयति सत्कृत्य स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 9,
        "text": "सत्यनित्यं कषमा नित्यॊ जञाननित्यॊ ऽतिथिप्रियः\nयॊ ददाति सतां नित्यं स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 10,
        "text": "इज्याध्ययन नित्यश च धर्मे च निरतः सदा\nशान्तः शरुतरहस्यश च स मां पृच्छतु पाण्डवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 11,
        "text": "लज्जया परयॊपेतॊ धर्मात्मा स युधिष्ठिरः\nअभिशापभयाद भीतॊ भवन्तं नॊपसर्पति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 12,
        "text": "लॊकस्य कदनं कृत्वा लॊकनाथॊ विशां पते\nअभिशापभयाद भीतॊ भवन्तं नॊपसर्पति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 13,
        "text": "पूज्यान मान्यांश च भक्तांश च गुरून संबन्धिबान्धवान\nअर्घ्यार्हान इषुभिर हत्वा भवन्तं नॊपसर्पति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 14,
        "text": "बराह्मणानां यथा धर्मॊ दानम अध्ययनं तपः\nकषत्रियाणां तथा कृष्ण समरे देहपातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 15,
        "text": "पितॄन पिता महान पुत्रान गुरून संबन्धिबान्धवान\nमिथ्या परवृत्तान यः संख्ये निहन्याद धर्म एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 16,
        "text": "समयत्यागिनॊ लुब्धान गुरून अपि च केशव\nनिहन्ति समरे पापान कषत्रियॊ यः स धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 17,
        "text": "आहूतेन रणे नित्यं यॊद्धव्यं कषत्रबन्धुना\nधर्म्यं सवर्ग्यं च लॊक्यं च युद्धं हि मनुर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 18,
        "text": "एवम उक्तस तु भीष्मेण धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nविनीतवद उपागम्य तस्थौ संदर्शने ऽगरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 19,
        "text": "अथास्य पादौ जग्राह भीष्मश चाभिननन्द तम\nमूर्ध्नि चैनम उपाघ्राय निषीदेत्य अब्रवीत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 55,
        "shloka": 20,
        "text": "तम उवाचाथ गाङ्गेय ऋषभः सर्वधन्विनाम\nपृच्छ मां तात विस्रब्धं मा भैस तवं कुरुसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 1,
        "text": "परणिपत्य हृषीकेशम अभिवाद्य पिता महम\nअनुमान्य गुरून सर्वान पर्यपृच्छद युधिष्ठिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 2,
        "text": "राज्यं वै परमॊ धर्म इति धर्मविदॊ विदुः\nमहान्तम एतं भारं च मन्ये तद बरूहि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 3,
        "text": "राजधर्मान विशेषेण कथयस्व पिता मह\nसर्वस्य जीवलॊकस्य राजधर्माः परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 4,
        "text": "तरिवर्गॊ ऽतर समासक्तॊ राजधर्मेषु कौरव\nमॊक्षधर्मश च विस्पष्टः सकलॊ ऽतर समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 5,
        "text": "यथा हि रश्मयॊ ऽशवस्य दविरदस्याङ्कुशॊ यथा\nनरेन्द्र धर्मॊ लॊकस्य तथा परग्रहणं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्र वै संप्रमूढे तु धर्मे राजर्षिसेविते\nलॊकस्य संस्था न भवेत सर्वं च वयाकुलं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 7,
        "text": "उदयन हि यथा सूर्यॊ नाशयत्य आसुरं तपः\nराजधर्मास तथालॊक्याम आक्षिपन्त्य अशुभां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 8,
        "text": "तदग्रे राजधर्माणाम अर्थतत्त्वं पिता मह\nपरब्रूहि भरतश्रेष्ठ तवं हि बुद्धिमतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 9,
        "text": "आगमश च परस तवत्तः सर्वेषां नः परंतप\nभवन्तं हि परं बुद्धौ वासुदेवॊ ऽभिमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 10,
        "text": "नमॊ धर्माय महते नमः कृष्णाय वेधसे\nबराह्मणेभ्यॊ नमस्कृत्य धर्मान वक्ष्यामि शाश्वतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 11,
        "text": "शृणु कार्त्स्न्येन मत्तस तवं राजधर्मान युधिष्ठिर\nनिरुच्यमानान नियतॊ यच चान्यद अभिवाञ्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 12,
        "text": "आदाव एव कुरुश्रेष्ठ राज्ञा रञ्जन काम्यया\nदेवतानां दविजानां च वर्तितव्यं यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 13,
        "text": "दैवतान्य अर्चयित्वा हि बराह्मणांश च कुरूद्वह\nआनृण्यं याति धर्मस्य लॊकेन च स मान्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 14,
        "text": "उत्थाने च सदा पुत्र परयतेथा युधिष्ठिर\nन हय उत्थानम ऋते दैवं राज्ञाम अर्थप्रसिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 15,
        "text": "साधारणं दवयं हय एतद दैवम उत्थानम एव च\nपौरुषं हि परं मन्ये दैवं निश्चित्यम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 16,
        "text": "विपन्ने च समारम्भे संतापं मा सम वै कृथाः\nघटते विनयस तात राज्ञाम एष नयः परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 17,
        "text": "न हि सत्याद ऋते किं चिद राज्ञां वै सिद्धिकारणम\nसत्ये हि राजा निरतः परेत्य चेह हि नन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 18,
        "text": "ऋषीणाम अपि राजेन्द्र सत्यम एव परं धनम\nतथा राज्ञः परं सत्यान नान्यद विश्वासकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 19,
        "text": "गुणवाञ शीलवान दान्तॊ मृदुर धर्म्यॊ जितेन्द्रियः\nसुदर्शः सथूललक्ष्यश च न भरश्येत सदा शरियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 20,
        "text": "आर्जवं सर्वकार्येषु शरयेथाः कुरुनन्दन\nपुनर नयविचारेण तरयी संवरणेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 21,
        "text": "मृदुर हि राजा सततं लङ्घ्यॊ भवति सर्वशः\nतीक्ष्णाच चॊद्विजते लॊकस तस्माद उभयम आचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 22,
        "text": "अदण्ड्याश चैव ते नित्यं विप्राः सयुर ददतां वर\nभूतम एतत परं लॊके बराह्मणा नाम भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 23,
        "text": "मनुना चापि राजेन्द्र गीतौ शलॊकौ महात्मना\nधर्मेषु सवेषु कौरव्य हृदि तौ कर्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 24,
        "text": "अद्भ्यॊ ऽगनिर बरह्मतः कषत्रम अश्मनॊ लॊहम उत्थितम\nतेषां सर्वत्र गं तेजः सवासु यॊनिषु शाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 25,
        "text": "अयॊ हन्ति यदाश्मानम अग्निश चापॊ ऽभिपद्यते\nबरह्म च कषत्रियॊ दवेष्टि तदा सीदन्ति ते तरयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 26,
        "text": "एतज जञात्वा महाराज नमस्या एव ते दविजाः\nभौमं बरह्म दविजश्रेष्ठा धारयन्ति शमान्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 27,
        "text": "एवं चैव नरव्याघ्र लॊकतन्त्र विघातकाः\nनिग्राह्या एव सततं बाहुभ्यां ये सयुर ईदृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 28,
        "text": "शलॊकौ चॊशनसा गीतौ पुरा तात महर्षिणा\nतौ निबॊध महाप्राज्ञ तवम एकाग्रमना नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 29,
        "text": "उद्यम्य शस्त्रमायान्तम अपि वेदान्तगं रणे\nनिगृह्णीयात सवधर्मेण धर्मापेक्षी नरेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 30,
        "text": "विनश्यमानं धर्मं हि यॊ रक्षति स धर्मवित\nन तेन भरूण हा स सयान मन्युस तं मनुम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 31,
        "text": "एवं चैव नरश्रेष्ठ रक्ष्या एव दविजातयः\nसवपराधान अपि हि तान विषयान्ते समुत्सृजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 32,
        "text": "अभिशस्तम अपि हय एषां कृपायीत विशां पते\nबरह्मघ्ने गुरु तल्पे च भरूणहत्ये तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 33,
        "text": "राजद्वेष्टे च विप्रस्य विषयान्ते विसर्जनम\nविधीयते न शारीरं भयम एषां कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 34,
        "text": "दयिताश च नरास ते सयुर नित्यं पुरुषसत्तम\nन कॊशः परमॊ हय अन्यॊ राज्ञां पुरुषसंचयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 35,
        "text": "दुर्गेषु च महाराज षट्सु ये शास्त्रनिश्चिताः\nसर्वेषु तेषु मन्यन्ते नरदुर्गं सुदुस्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 36,
        "text": "तस्मान नित्यं दया कार्या चातुर्वर्ण्ये विपश्चिता\nधर्मात्मा सत्यवाक चैव राजा रञ्जयति परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 37,
        "text": "न च कषान्तेन ते भाव्यं नित्यं पुरुषसत्तम\nअधर्म्यॊ हि मृदू राजा कषमा वान इव कुञ्जरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 38,
        "text": "बार्हस्पत्ये च शास्त्रे वै शलॊका विनियताः पुरा\nअस्मिन्न अर्थे महाराज तन मे निगदतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 39,
        "text": "कषममाणं नृपं नित्यं नीचः परिभवेज जनः\nहस्तियन्ता गजस्येव शिर एवारुरुक्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 40,
        "text": "तस्मान नैव मृदुर नित्यं तीक्ष्णॊ वापि भवेन नृपः\nवसन्ते ऽरक इव शरीमान न शीतॊ न च घर्मदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 41,
        "text": "परत्यक्षेणानुमानेन तथौपम्यॊपदेशतः\nपरीक्ष्यास ते महाराज सवे परे चैव सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 42,
        "text": "वयसनानि च सर्वाणि तयजेथा भूरिदक्षिण\nन चैव न परयुञ्जीत सङ्गं तु परिवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 43,
        "text": "नित्यं हि वयसनी लॊके परिभूतॊ भवत्य उत\nउद्वेजयति लॊकं चाप्य अति दवेषी महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 44,
        "text": "भवितव्यं सदा राज्ञा गर्भिणी सहधर्मिणा\nकारणं च महाराज शृणु येनेदम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 45,
        "text": "यथा हि गर्भिणी हित्वा सवं परियं मनसॊ ऽनुगम\nगर्भस्य हितम आधत्ते तथा राज्ञाप्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 46,
        "text": "वर्तितव्यं कुरुश्रेष्ठ नित्यं धर्मानुवर्तिना\nसवं परियं समभित्यज्य यद यल लॊकहितं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 47,
        "text": "न संत्याज्यं च ते धैर्यं कदा चिद अपि पाण्डव\nधीरस्य सपष्ट दण्डस्य न हय आज्ञा परतिहन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 48,
        "text": "परिहासश च भृत्यैस ते न नित्यं वदतां वर\nकर्तव्यॊ राजशार्दूल दॊषम अत्र हि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 49,
        "text": "अवमन्यन्ति भर्तारं संहर्षाद उपजीविनः\nसवे सथाने न च तिष्ठन्ति लङ्घयन्ति हि तद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 50,
        "text": "परेष्यमाणा विकल्पन्ते गुह्यं चाप्य अनुयुञ्जते\nअयाच्यं चैव याचन्ते ऽभॊज्यान्य आहारयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 51,
        "text": "करुध्यन्ति परिदीप्यन्ति भीमम अध्यासते ऽसय च\nउत्कॊचैर वञ्चनाभिश च कार्याण्य अनुविहन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 52,
        "text": "जर्जरं चास्य विषयं कुर्वन्ति परतिरूपकैः\nसत्रीर अक्षिभिश च सज्जन्ते तुल्यवेषा भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 53,
        "text": "वातं षष्ठीवनं चैव कुर्वते चास्य संनिधौ\nनिर्लज्जा नरशार्दूल वयाहरन्ति च तद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 54,
        "text": "हयं वा दन्तिनं वापि रथं नृपतिसंमतम\nअधिरॊहन्त्य अनादृत्य हर्षुले पार्थिवे मृदौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 55,
        "text": "इदं ते दुष्करं राजन्न इदं ते दुर्विचेष्टितम\nइत्य एवं सुहृदॊ नाम बरुवन्ति परिषद्गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 56,
        "text": "करुद्धे चास्मिन हसन्त्य एव न च हृष्यन्ति पूजिताः\nसंघर्षशीलाश च सदा भवन्त्य अन्यॊन्यकारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 57,
        "text": "विस्रंसयन्ति मन्त्रं च विवृण्वन्ति च दुष्कृतम\nलीलया चैव कुर्वन्ति सावज्ञास तस्य शासनम\nअलं करण भॊज्यं च तथा सनानानुलेपनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 58,
        "text": "हेलमाना नरव्याघ्र सवस्थास तस्यॊपषृण्वते\nनिन्दन्ति सवान अधीकारान संत्यजन्ति च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 59,
        "text": "न वृत्त्या परितुष्यन्ति राजदेयं हरन्ति च\nकरीडितुं तेन चेच्छन्ति ससूत्रेणेव पक्षिणा\nअस्मत परणेयॊ राजेति लॊके चैव वदन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 56,
        "shloka": 60,
        "text": "एते चैवापरे चैव दॊषाः परादुर्भवन्त्य उत\nनृपतौ मार्दवॊपेते हर्षुले च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nनित्यॊद्युक्तेन वै राज्ञा भवितव्यं युधिष्ठिर\nपरशाम्यते च राजा हि नारीवॊद्यम वर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 2,
        "text": "भगवान उशना चाह शलॊकम अत्र विशां पते\nतम इहैकमना राजन गदतस तवं निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 3,
        "text": "दवाव एतौ गरसते भूमिः सर्पॊ बिलशयान इव\nराजानं चाविरॊद्धारं बराह्मणं चाप्रवासिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 4,
        "text": "तद एतन नरशार्दूल हृदि तवं कर्तुम अर्हसि\nसंधेयान अपि संधत्स्व विरॊध्यांश च विरॊधय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 5,
        "text": "सप्ताङ्गे यश च ते राज्ये वैपरीत्यं समाचरेत\nगुरुर वा यदि वा मित्रं परतिहन्तव्य एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 6,
        "text": "मरुत्तेन हि राज्ञायं गीतः शलॊकः पुरातनः\nराज्याधिकारे राजेन्द्र बृहस्पतिमतः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 7,
        "text": "गुरॊर अप्य अवलिप्तस्य कार्याकार्यम अजानतः\nउत्पथप्रतिपन्नस्य परित्यागॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 8,
        "text": "बाहॊः पुत्रेण राज्ञा च सगरेणेह धीमता\nअसमञ्जाः सुतॊ जयेष्ठस तयक्तः पौरहितैषिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 9,
        "text": "असमञ्जाः सरय्वां पराक पौराणां बालकान नृप\nनयमज्जयद अतः पित्रा निर्भर्त्स्य स विवासितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 10,
        "text": "ऋषिणॊद्दालकेनापि शवेतकेतुर महातपाः\nमिथ्या विप्रान उपचरन संत्यक्तॊ दयितः सुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 11,
        "text": "लॊकरञ्जनम एवात्र राज्ञां धर्मः सनातनः\nसत्यस्य रक्षणं चैव वयवहारस्य चार्जवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 12,
        "text": "न हिंस्यात परवित्तानि देयं काले च दापयेत\nविक्रान्तः सत्यवाक कषान्तॊ नृपॊ न चलते पथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 13,
        "text": "गुप्तमन्त्रॊ जितक्रॊधॊ शास्त्रार्थगतनिश्चयः\nधर्मे चार्थे च कामे च मॊक्षे च सततं रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 14,
        "text": "तरय्या संवृतरन्ध्रश च राजा भवितुम अर्हति\nवृजिनस्य नरेन्द्राणां नान्यत संवरणात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 15,
        "text": "चातुर्वर्ण्यस्य धर्माश च रक्षितव्या महीक्षिता\nधर्मसंकररक्षा हि राज्ञां धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 16,
        "text": "न विश्वसेच च नृपतिर न चात्यर्थं न विश्वसेत\nषाड्गुण्य गुणदॊषांश च नित्यं बुद्ध्यावलॊकयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 17,
        "text": "दविट छिद्रदर्शि नृपतिर नित्यम एव परशस्यते\nतरिवर्गविदितार्थश च युक्तचारॊपधिश च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 18,
        "text": "कॊशस्यॊपार्जन रतिर यम वैश्रवणॊपमः\nवेत्ता च दशवर्गस्य सथानवृद्धि कषयात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 19,
        "text": "अभृतानां भवेद भर्ता भृतानां चान्ववेक्षकः\nनृपतिः सुमुखश च सयात समितपूर्वाभिभाषिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 20,
        "text": "उपासिता च वृद्धानां जिततन्द्रीर अलॊलुपः\nसतां वृत्ते सथितमतिः सन्तॊ हय आचार दर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 21,
        "text": "न चाददीत वित्तानि सतां हस्तात कदा चन\nअसद्भ्यस तु समादद्यात सद्भ्यः संप्रतिपादयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 22,
        "text": "सवयं परहर्तादाता च वश्यात्मा वश्य साधनः\nकाले दाता च भॊक्ता च शुद्धाचारस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 23,
        "text": "शूरान भक्तान असंहार्यान कुले जातान अरॊगिणः\nशिष्टाञ शिष्टाभिसंबन्धान मानिनॊ नावमानिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 24,
        "text": "विद्या विदॊ लॊकविदः परलॊकान्ववेक्षकान\nधर्मेषु निरतान साधून अचलान अचलान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 25,
        "text": "सहायान सततं कुर्याद राजा भूतिपुरस्कृतः\nतैस तुल्यश च भवेद भॊगैश छत्रमात्रा जञयाधिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 26,
        "text": "परत्यक्षा च परॊक्षा च वृत्तिश चास्य भवेत सदा\nएवं कृत्वा नरेन्द्रॊ हि न खेदम इह विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 27,
        "text": "सर्वाति शङ्की नृपतिर यश च सर्वहरॊ भवेत\nस कषिप्रम अनृजुर लुब्धः सवजनेनैव बाध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 28,
        "text": "शुचिस तु पृथिवीपालॊ लॊकचित्तग्रहे रतः\nन पतत्य अरिभिर गरस्तः पतितश चावतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 29,
        "text": "अक्रॊधनॊ ऽथाव्यसनी मृदु दण्डॊ जितेन्द्रियः\nराजा भवति भूतानां विश्वास्यॊ हिमवान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 30,
        "text": "पराज्ञॊ नयायगुणॊपेतः पररन्ध्रेषु तत्परः\nसुदर्शः सर्ववर्णानां नयापनयवित तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 31,
        "text": "कषिप्रकारी जितक्रॊधः सुप्रसादॊ महामनाः\nअरॊग परकृतिर युक्तः करिया वान अविकत्थनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 32,
        "text": "आरब्धान्य एव कार्याणि न पर्यवसितानि च\nयस्य राज्ञः परदृश्यन्ते स राजा राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 33,
        "text": "पुत्रा इव पितुर गेहे विषये यस्य मानवाः\nनिर्भया विचरिष्यन्ति स राजा राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 34,
        "text": "अगूढ विभवा यस्य पौरा राष्ट्रनिवासिनः\nनयापनयवेत्तारः स राजा राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 35,
        "text": "सवकर्मनिरता यस्य जना विषयवासिनः\nअसंघात रता दान्ताः पाल्यमाना यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 36,
        "text": "वश्या नेया विनीताश च न च संघर्षशीलिनः\nविषये दानरुचयॊ नरा यस्य स पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 37,
        "text": "न यस्य कूटकपटं न माया न च मत्सरः\nविषये भूमिपालस्य तस्य धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 38,
        "text": "यः सत करॊति जञानानि नेयः पौरहिते रतः\nसतां धर्मानुगस तयागी स राजा राज्यम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 39,
        "text": "यस्य चारश च मन्त्रश च नित्यचैव कृताकृते\nन जञायते हि रिपुभिः स राजा राज्यम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 40,
        "text": "शलॊकश चायं पुरा गीतॊ भार्गवेण महात्मना\nआख्याते रामचरिते नृपतिं परति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 41,
        "text": "राजानं परथमं विन्देत ततॊ भार्यां ततॊ धनम\nराजन्य असति लॊकस्य कुतॊ भार्या कुतॊ धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 42,
        "text": "तद राजन राजसिंहानां नान्यॊ धर्मः सनातनः\nऋते रक्षां सुविस्पष्टां रक्षा लॊकस्य धारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 43,
        "text": "पराचेतसेन मनुना शलॊकौ चेमाव उदाहृतौ\nराजधर्मेषु राजेन्द्र ताव इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 44,
        "text": "षड एतान पुरुषॊ जह्याद भिन्नां नावम इवार्णवे\nअप्रवक्तारम आचार्यम अनधीयानम ऋत्विजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 57,
        "shloka": 45,
        "text": "अरक्षितारं राजानं भार्यां चाप्रिय वादिनाम\nगरामकामं च गॊपालं वनकामं च नापितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nएतत ते राजधर्माणां नव नीतं युधिष्ठिर\nबृहस्पतिर हि भगवान नान्यं धर्मं परशंसति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 2,
        "text": "विशालाक्षश च भगवान काव्यश चैव महातपाः\nसहस्राक्षॊ महेन्द्रश च तथा पराचेतसॊ मनुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 3,
        "text": "भरद्वाजश च भगवांस तथा गौर शिरा मुनिः\nराजशास्त्रप्रणेतारॊ बरह्मण्या बरह्मवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 4,
        "text": "रक्षाम एव परशंसन्ति धर्मं धर्मभृतां वर\nराज्ञां राजीवताम्राक्ष साधनं चात्र वै शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 5,
        "text": "चारश च परणिधिश चैव काले दानम अमत्सरः\nयुक्त्यादानं न चादानम अयॊगेन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 6,
        "text": "सतां संग्रहणं शौर्यं दाक्ष्यं सत्यं परजाहितम\nअनार्जवैर आर्जवैश च शत्रुपक्षस्य भेदनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 7,
        "text": "साधूनाम अपरित्यागः कुलीनानां च धारणम\nनिचयश च निचेयानां सेवा बुद्धिमताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 8,
        "text": "बलानां हर्षणं नित्यं परजानाम अन्ववेक्षणम\nकार्येष्व अखेदः कॊशस्य तथैव च विवर्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 9,
        "text": "पुरगुप्तिर अविश्वासः पौरसंघात भेदनम\nकेतनानां च जीर्णानाम अवेक्षा चैव सीदताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 10,
        "text": "दविविधस्य च दण्डस्य परयॊगः कालचॊदितः\nअरिमध्य सथ मित्राणां यथावच चान्ववेक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 11,
        "text": "उपजापश च भृत्यानाम आत्मनः परदर्शनात\nअविश्वासः सवयं चैव परस्याश्वासनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 12,
        "text": "नीतिधर्मानुसरणं नित्यम उत्थानम एव च\nरिपूणाम अनवज्ञानं नित्यं चानार्य वर्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 13,
        "text": "उत्थानं हि नरेन्द्राणां बृहस्पतिर अभाषत\nराजधर्मस्य यन मूलं शलॊकांश चात्र निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 14,
        "text": "उत्थानेनामृतं लब्धम उत्थानेनासुरा हताः\nउत्थानेन महेन्द्रेण शरैष्ठ्यं पराप्तं दिवीह च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 15,
        "text": "उत्थान धीरः पुरुषॊ वाग धीरान अधितिष्ठति\nउत्थान धीरं वाग धीरा रमयन्त उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 16,
        "text": "उत्थान हीनॊ राजा हि बुद्धिमान अपि नित्यशः\nधर्षणीयॊ रिपूणां सत्याद भुजंग इव निर्विषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 17,
        "text": "न च शत्रुर अवज्ञेयॊ दुर्बलॊ ऽपि बलीयसा\nअल्पॊ ऽपि हि दहत्य अग्निर विषम अल्पं हिनस्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 18,
        "text": "एकाश्वेनापि संभूतः शत्रुर दुर्ग समाश्रितः\nतं तं तापयते देशम अपि राज्ञः समृद्धिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 19,
        "text": "राज्ञॊ रहस्यं यद वाक्यं जयार्थं लॊकसंग्रहः\nहृदि यच चास्य जिह्मं सयात कारणार्थं च यद भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 20,
        "text": "यच चास्य कार्यं वृजिनम आर्जवेनैव धार्यते\nदम्भनार्थाय लॊकस्य धर्मिष्ठाम आचरेत करियाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 21,
        "text": "राज्यं हि सुमहत तन्त्रं दुर्धार्यम अकृतात्मभिः\nन शक्यं मृदुना वॊढुम आघात सथानम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 22,
        "text": "राज्यं सर्वामिषं नित्यम आर्जवेनेह धार्यते\nतस्मान मिश्रेण सततं वर्तितव्यं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 23,
        "text": "यद्य अप्य अस्य विपत्तिः सयाद रक्षमाणस्य वै परजाः\nसॊ ऽपय अस्य विपुलॊ धर्म एवंवृत्ता हि भूमिपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 24,
        "text": "एष ते राजधर्माणां लेशः समनुवर्णितः\nभूयस ते यत्र संदेहस तद बरूहि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ वयासश च भगवान देवस्थानॊ ऽशमना सह\nवासुदेवः कृपश चैव सात्यकिः संजयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 26,
        "text": "साधु साध्व इति संहृष्टाः पुष्यमाणैर इवाननैः\nअस्तुवंस ते नरव्याघ्रं भीष्मं धर्मभृतां वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 27,
        "text": "ततॊ दीनमना भीष्मम उवाच कुरुसत्तमः\nनेत्राभ्याम अश्रुपूर्णाभ्यां पादौ तस्य शनैः सपृशन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 28,
        "text": "शव इदानीं सवसंदेहं परक्ष्यामि तवं पिता मह\nउपैति सविताप्य अस्तं रसम आपीय पार्थिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 29,
        "text": "ततॊ दविजातीनाम इवाद्य केशवः; कृपश च ते चैव युधिष्ठिरादयः\nपरदक्षिणीकृत्य महानदी सुतं; ततॊ रथान आरुरुहुर मुदा युताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 58,
        "shloka": 30,
        "text": "दृषद वतीं चाप्य अवगाह्य सुव्रताः; कृतॊद कार्याः कृतजप्य मङ्गलाः\nउपास्य संध्यां विधिवत परंतपास; ततः पुरं ते विविशुर गजाह्वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 1,
        "text": "ततः काल्यं समुत्थाय कृतपौर्वाह्णिक करियाः\nययुस ते नगराकारै रथैः पाण्डव यादवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 2,
        "text": "परपद्य च कुरुक्षेत्रं भीष्मम आसाद्य चानघम\nसुखां च रजनीं पृष्ट्वा गाङ्गेयं रथिनां वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 3,
        "text": "वयासादीन अभिवाद्यर्षीन सर्वैस तैश चाभिनन्दिताः\nनिषेदुर अभितॊ भीष्मं परिवार्य समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 4,
        "text": "ततॊ राजा महातेजा धर्मराजॊ युधिष्ठिरः\nअब्रवीत पराञ्जलिर भीष्मं परतिपूज्याभिवाद्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 5,
        "text": "य एष राजा राजेति शब्दश चरति भारत\nकथम एष समुत्पन्नस तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 6,
        "text": "तुल्यपाणिशिरॊग्रीवस तुल्यबुद्धीन्द्रियात्मकः\nतुल्यदुःखसुखात्मा च तुल्यपृष्ठ भुजॊदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 7,
        "text": "तुल्यशुक्रास्थि मज्जश च तुल्यमांसासृग एव च\nनिःश्वासॊच्छाव तुल्यश च तुल्यप्राणशरीरवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 8,
        "text": "समानजन्म मरणः समः सर्वगुणैर नृणाम\nविशिष्ट बुद्धीञ शूरांश च कथम एकॊ ऽधितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 9,
        "text": "कथम एकॊ महीं कृत्स्नां वीर शूरार्य संकुलाम\nरक्षत्य अपि च लॊकॊ ऽसय परसादम अभिवाञ्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 10,
        "text": "एकस्य च परसादेन कृत्स्नॊ लॊकः परसीदति\nवयाकुलेनाकुलः सर्वॊ भवतीति विनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 11,
        "text": "एतद इच्छाम्य अहं सर्वं तत्त्वेन भरतर्षभ\nशरॊतुं तन मे यथा वत तवं परब्रूहि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 12,
        "text": "नैतत कारणम अल्पं हि भविष्यति विषां पते\nयद एकस्मिञ जगत सर्वं देव वद याति संनतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 13,
        "text": "[भीस्म]\nनियतस तवं नरश्रेष्ठ शृणु सर्वम अशेषतः\nयथा राज्यसमुत्पन्नम आदौ कृतयुगे ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 14,
        "text": "नैव राज्यं न राजासीन न दण्डॊ न च दाण्डिकः\nधर्मेणैव परजाः सर्वा रक्षन्ति च परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 15,
        "text": "पालयानास तथान्यॊन्यं नरा धर्मेण भारत\nखेदं परमम आजग्मुस ततस तान मॊह आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 16,
        "text": "ते मॊहवशम आपन्ना मानवा मनुजर्षभ\nपरतिपत्तिविमॊहाच च धर्मस तेषाम अनीनशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 17,
        "text": "नष्टायां परतिपत्तौ तु मॊहवश्या नरास तदा\nलॊभस्य वशम आपन्नाः सर्वे भारतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 18,
        "text": "अप्राप्तस्याभिमर्शं तु कुर्वन्तॊ मनुजास ततः\nकामॊ नामापरस तत्र समपद्यत वै परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 19,
        "text": "तांस तु कामवशं पराप्तान रागॊ नाम समस्पृशत\nरक्ताश च नाभ्यजानन्त कार्याकार्यं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 20,
        "text": "अगम्यागमनं चैव वाच्यावाच्यं तथैव च\nभक्ष्याभक्ष्यं च राजेन्द्र दॊषादॊषं च नात्यजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 21,
        "text": "विप्लुते नरलॊके ऽसमिंस ततॊ बरह्म ननाश ह\nनाशाच च बरह्मणॊ राजन धर्मॊ नाशम अथागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 22,
        "text": "नष्टे बरह्मणि धर्मे च देवास तरासम अथागमन\nते तरस्ता नरशार्दूल बरह्माणं शरणं ययुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 23,
        "text": "परपद्य भगवन्तं ते देवा लॊकपिता महम\nऊचुः पराञ्जलयः सर्वे दुःखशॊकभयार्दिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 24,
        "text": "भगवन नरलॊकस्थं नष्टं बरह्म सनातनम\nलॊभमॊहादिभिर भावैस ततॊ नॊ भयम आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 25,
        "text": "बरह्मणश च परणाशेन धर्मॊ ऽपय अनशद ईश्वर\nततः सम समतां याता मर्त्यैस तरिभुवनेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 26,
        "text": "अधॊ हि वर्षम अस्माकं मर्त्यास तूर्ध्व परवर्षिणः\nकरिया वयुपरमात तेषां ततॊ ऽगच्छाम संशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 27,
        "text": "अत्र निःश्रेयसं यन नस तद धयायस्व पिता मह\nतवत परभावसमुत्थॊ ऽसौ परभावॊ नॊ विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 28,
        "text": "तान उवाच सुरान सर्वान सवयं भूर भगवांस ततः\nशरेयॊ ऽहं चिन्तयिष्यामि वयेतु वॊ भीः सुरर्षभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 29,
        "text": "ततॊ ऽधयायसहस्राणां शतं चक्रे सवबुद्धिजम\nयत्र धर्मस तथैवार्थः कामश चैवानुवर्णितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 30,
        "text": "तरिवर्ग इति विख्यातॊ गण एष सवयं भुवा\nचतुर्थॊ मॊक्ष इत्य एव पृथग अर्थः पृथग गणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 31,
        "text": "मॊक्षस्यापि तरिवर्गॊ ऽनयः परॊक्तः सत्त्वं रजस्तमः\nसथानं वृद्धिः कषयश चैव तरिवर्गश चैव दण्डजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 32,
        "text": "आत्मा देशश च कालश चाप्य उपायाः कृत्यम एव च\nसहायाः कारणं चैव षड वर्गॊ नीतिजः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 33,
        "text": "तरयी चान्वीक्षिकी चैव वार्ता च भरतर्षभ\nदण्डनीतिश च विपुला विद्यास तत्र निदर्शिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 34,
        "text": "अमात्यरक्षा परणिधी राजपुत्रस्य रक्षणम\nचारश च विविधॊपायः परणिधिश च पृथग्विधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 35,
        "text": "साम चॊपप्रदानं च भेदॊ दण्डश च पाण्डव\nउपेक्षा पञ्चमी चात्र कार्त्स्न्येन समुदाहृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 36,
        "text": "मन्त्रश च वर्णितः कृत्स्नस तथा भेदार्थ एव च\nविभ्रंशश चैव मन्त्रस्य सिद्ध्यसिद्ध्यॊश च यत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 37,
        "text": "संधिश च विविधाभिख्यॊ हीनॊ मध्यस तथॊत्तमः\nभयसत्कार वित्ताख्यः कार्त्स्न्येन परिवर्णितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 38,
        "text": "यात्रा कालाश च चत्वारस तरिवर्गस्य च विस्तरः\nविजयॊ धर्मयुक्तश च तथार्थ विजयश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 39,
        "text": "आसुरश चैव विजयस तथा कार्त्स्न्येन वर्णितः\nलक्षणं पञ्चवर्गस्य तरिविधं चात्र वर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 40,
        "text": "परकाशश चाप्रकाशश च दण्डॊ ऽथ परिशब्दितः\nपरकाशॊ ऽषट विधस तत्र गुह्यस तु बहुविस्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 41,
        "text": "रथा नागा हयाश चैव पादाताश चैव पाण्डव\nविष्टिर नावश चराश चैव देशिकाः पथि चाष्टकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 42,
        "text": "अङ्गान्य एतानि कौरव्य परकाशानि बलस्य तु\nजङ्गमाजङ्गमाश चॊक्ताश चूर्णयॊगा विषादयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 43,
        "text": "सपर्शे चाभ्यवहार्ये चाप्य उपांशुर विविधः समृतः\nअरिमित्रम उदासीन इत्य एते ऽपय अनुवर्णिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 44,
        "text": "कृत्स्ना मार्गगुणाश चैव तथा भूमिगुणाश च ह\nआत्मरक्षणम आश्वासः सपशानां चान्ववेक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 45,
        "text": "कल्पना विविधाश चापि नृनागरथवाजिनाम\nवयूहाश च विविधाभिख्या विचित्रं युद्धकौशलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 46,
        "text": "उत्पाताश च निपाताश च सुयुद्धं सुपलायनम\nशस्त्राणां पायन जञानं तथैव भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 47,
        "text": "बलव्यसनम उक्तं च तथैव बलहर्षणम\nपीडनास्कन्द कालश च भयकालश च पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 48,
        "text": "तथा खात विधानं च यॊगसंचार एव च\nचौराटव्य अबलैश चॊग्रैः परराष्ट्रस्य पीडनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 49,
        "text": "अग्निदैर गरदैश चैव परतिरूपक चारकैः\nशरेणि मुख्यॊपजापेन वीरुधश छेदनेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 50,
        "text": "दूषणेन च नागानाम आशङ्का जननेन च\nआरॊधनेन भक्तस्य पथश चॊपार्जनेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 51,
        "text": "सप्ताङ्गस्य च राज्यस्य हरास वृद्धिसमञ्जसम\nदूत सामर्थ्य यॊगश च राष्ट्रस्य च विवर्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 52,
        "text": "अरिमध्य सथ मित्राणां सम्यक चॊक्तं परपञ्चनम\nअवमर्दः परतीघातस तथैव च बलीयसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 53,
        "text": "वयवहारः सुसूक्ष्मश च तथा कण्टक शॊधनम\nशमॊ वयायामयॊगश च यॊगॊ दरव्यस्य संचयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 54,
        "text": "अभृतानां च भरणं भृतानां चान्ववेक्षणम\nअर्थकाले परदानं च वयसनेष्व अप्रसङ्गिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 55,
        "text": "तथा राजगुणाश चैव सेनापतिगुणाश च ये\nकारणस्य च कर्तुश च गुणदॊषास तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 56,
        "text": "दुष्टेङ्गितं च विविधं वृत्तिश चैवानुजीविनाम\nशङ्कितत्वं च सर्वस्य परमादस्य च वर्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 57,
        "text": "अलब्धलिप्सा लब्धस्य तथैव च विवर्धनम\nपरदानं च विवृद्धस्य पात्रेभ्यॊ विधिवत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 58,
        "text": "विसर्गॊ ऽरथस्य धर्मार्थम अर्थार्थं कामहेतुना\nचतुर्थॊ वयसनाघाते तथैवात्रानुवर्णितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 59,
        "text": "करॊधजानि तथॊग्राणि कामजानि तथैव च\nदशॊक्तानि कुरुश्रेष्ठ वयसनान्य अत्र चैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 60,
        "text": "मृगयाक्षास तथा पानं सत्रियश च भरतर्षभ\nकामजान्य आहुर आचार्याः परॊक्तानीह सवयं भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 61,
        "text": "वाक पारुष्यं तथॊग्रत्वं दण्डपारुष्यम एव च\nआत्मनॊ निग्रहस तयागॊ ऽथार्थ दूषणम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 62,
        "text": "यन्त्राणि विविधान्य एव करियास तेषां च वर्णिताः\nअवमर्दः परतीघातः केतनानां च भञ्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 63,
        "text": "चैत्यद्रुमाणाम आमर्दॊ रॊधः कर्मान्त नाशनम\nअपस्करॊ ऽथ गमनं तथॊपास्या च वर्णिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 64,
        "text": "पणवानकशङ्खानां भेरीणां च युधां वर\nउपार्जनं च दरव्याणां परमर्म च तानि षट"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 65,
        "text": "लब्धस्य च परशमनं सतां चैव हि पूजनम\nविद्वद्भिर एकीभावश च परातर हॊमविधिज्ञता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 66,
        "text": "मङ्गलालम्भनं चैव शरीरस्य परतिक्रिया\nआहारयॊजनं चैव नित्यम आस्तिक्यम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 67,
        "text": "एकेन च यथॊत्थेयं सत्यत्वं मधुरा गिरः\nउत्सवानां समाजानां करियाः केतन जास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 68,
        "text": "परत्यक्षा च परॊक्षा च सर्वाधिकरणेषु च\nवृत्तिर भरतशार्दूल नित्यं चैवान्ववेक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 69,
        "text": "अदण्ड्यत्वं च विप्राणां युक्त्या दण्डनिपातनम\nअनुजीवि सवजातिभ्यॊ गुणेषु परिरक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 70,
        "text": "रक्षणं चैव पौराणां सवराष्ट्रस्य विवर्धनम\nमण्डलस्था च या चिन्ता राजन दवादश राजिका"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 71,
        "text": "दवा सप्तति मतिश चैव परॊक्ता या च सवयं भुवा\nदेशजातिकुलानां च धर्माः समनुवर्णिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 72,
        "text": "धर्मश चार्थश च कामश च मॊक्षश चात्रानुवर्णितः\nउपायश चार्थलिप्सा च विविधा भूरिदक्षिणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 73,
        "text": "मूलकर्म करिया चात्र मायायॊगश च वर्णितः\nदूषणं सरॊतसाम अत्र वर्णितं च सथिराम्भसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 74,
        "text": "यैर यैर उपायैर लॊकश च न चलेद आर्य वर्त्मनः\nतत सर्वं राजशार्दूल नीतिशास्त्रे ऽनुवर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 75,
        "text": "एतत कृत्वा शुभं शास्त्रं ततः स भगवान परभुः\nदेवान उवाच संहृष्टः सर्वाञ शक्रपुरॊगमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 76,
        "text": "उपकाराय लॊकस्य तरिवर्गस्थापनाय च\nनव नीतं सरस्वत्या बुद्धिर एषा परभाविता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 77,
        "text": "दण्डेन सहिता हय एषा लॊकरक्षण कारिका\nनिग्रहानुग्रह रता लॊकान अनु चरिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 78,
        "text": "दण्डेन नीयते चेयं दण्डं नयति चाप्य उत\nदण्डनीतिर इति परॊक्ता तरीँल लॊकान अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 79,
        "text": "षाड्गुण्य गुणसारैषा सथास्यत्य अग्रे महात्मसु\nमहत्त्वात तस्य दण्डस्य नीतिर विस्पष्ट लक्षणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 80,
        "text": "नयचारश च विपुलॊ येन सर्वम इदं ततम\nआगमश च पुराणानां महर्षीणां च संभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 81,
        "text": "तीर्थवंशश च वंशश च नक्षत्राणां युधिष्ठिर\nसकलं चातुराश्रम्यं चातुर्हॊत्रं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 82,
        "text": "चातुर्वर्ण्यं तथैवात्र चातुर्वेद्यं च वर्णितम\nइतिहासॊपवेदाश च नयायः कृत्स्नश च वर्णितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 83,
        "text": "तपॊ जञानम अहिंसा च सत्यासत्ये नयः परः\nवृद्धॊपसेवा दानं च शौचम उत्थानम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 84,
        "text": "सर्वभूतानुकम्पा च सर्वम अत्रॊपवर्णितम\nभुवि वाचॊ गतं यच च तच च सर्वं समर्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 85,
        "text": "तस्मिन पैतामहे शास्त्रे पाण्डवैतद असंशयम\nधर्मार्थकाममॊक्षश च सकला हय अत्र शब्दिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 86,
        "text": "ततस तां भगवान नीतिं पूर्वं जग्राह शंकरः\nबहुरूपॊ विशालाक्षः शिवः सथाणुर उमापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 87,
        "text": "युगानाम आयुषॊ हरासं विज्ञाय भगवाञ शिवः\nसंचिक्षेप ततः शास्त्रं महार्थं बरह्मणा कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 88,
        "text": "वैशालाक्षम इति परॊक्तं तद इन्द्रः परत्यपद्यत\nदश धयाय सहस्राणि सुब्रह्मण्यॊ महातपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 89,
        "text": "भगवान अपि तच छास्त्रं संचिक्षेप पुरंदरः\nसहस्रैः पञ्चभिस तात यद उक्तं बाहुदन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 90,
        "text": "अध्यायानां सहस्रैस तु तरिभिर एव बृहस्पतिः\nसंचिक्षेपेश्वरॊ बुद्ध्या बार्हस्पत्यं तद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 91,
        "text": "अध्यायानां सहस्रेण काव्यः संक्षेपम अब्रवीत\nतच छास्त्रम अमितप्रज्ञॊ यॊगाचार्यॊ महातपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 92,
        "text": "एवं लॊकानुरॊधेन शास्त्रम एतन महर्षिभिः\nसंक्षिप्तम आयुर विज्ञाय मर्त्यानां हरासि पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 93,
        "text": "अथ देवाः समागम्य विष्णुम ऊचुः परजापतिम\nएकॊ यॊ ऽरहति मर्त्येभ्यः शरैष्ठ्यं तं वै समादिश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 94,
        "text": "ततः संचिन्त्य भगवान देवॊ नारायणः परभुः\nतैजसं वै विरजसं सॊ ऽसृजन मानसं सुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 95,
        "text": "विराजास तु महाभाग विभुत्वं भुवि नैच्छत\nनयासायैवाभवद बुद्धिः परणीता तस्य पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 96,
        "text": "कीर्तिमांस तस्य पुत्रॊ ऽभूत सॊ ऽपि पञ्चातिगॊ ऽभवत\nकर्दमस तस्य च सुतः सॊ ऽपय अतप्यन महत तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 97,
        "text": "परजापतेः कर्दमस्य अनङ्गॊ नाम वै सुतः\nपरजानां रक्षिता साधुर दण्डनीति विशारदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 98,
        "text": "अनङ्ग पुत्रॊ ऽति बलॊ नीतिमान अधिगम्य वै\nअभिपेदे मही राज्यम अथेन्द्रिय वशॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 99,
        "text": "मृत्यॊस तु दुहिता राजन सुनीथा नाम मानसी\nपरख्याता तरिषु लॊकेषु या सा वेनम अजीजनत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 100,
        "text": "तं परजासु विधर्माणं रागद्वेषवशानुगम\nमन्त्रपूतैः कुशैर जघ्नुर ऋषयॊ बरह्मवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 101,
        "text": "ममन्थुर दक्षिणं चॊरुम ऋषयस तस्य मन्त्रतः\nततॊ ऽसय विकृतॊ जज्ञे हरस्वाङ्गः पुरुषॊ भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 102,
        "text": "दग्धस्थाणुप्रतीकाशॊ रक्ताक्षः कृष्ण मूर्ध जः\nनिषीदेत्य एवम ऊचुस तम ऋषयॊ बरह्मवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 103,
        "text": "तस्मान निषादाः संभूताः करूराः शैलवनाश्रयाः\nये चान्ये विन्ध्यनिलया मलेच्छाः शतसहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 104,
        "text": "भूयॊ ऽसय दक्षिणं पाणिं ममन्थुस ते महर्षयः\nततः पुरुष उत्पन्नॊ रूपेणेन्द्र इवापरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 105,
        "text": "कवची बद्धनिस्त्रिंशः स शरः स शरासनः\nवेदवेदाङ्गविच चैव धनुर्वेदे च पारगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 106,
        "text": "तं दण्डनीतिः सकला शरिता राजन नरॊत्तमम\nततः स पराञ्जलिर वैन्यॊ महर्षींस तान उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 107,
        "text": "सुसूक्ष्मा मे समुत्पन्ना बुद्धिर धर्मार्थदर्शिनी\nअनया किं मया कार्यं तन मे तत्त्वेन शंसत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 108,
        "text": "यन मां भवन्तॊ वक्ष्यन्ति कार्यम अर्थसमन्वितम\nतद अहं वै करिष्यामि नात्र कार्या विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 109,
        "text": "तम ऊचुर अथ देवास ते ते चैव परमर्षयः\nनियतॊ यत्र धर्मॊ वै तम अशङ्कः समाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 110,
        "text": "परियाप्रिये परित्यज्य समः सर्वेषु जन्तुषु\nकामक्रॊधौ च लॊभं च मानं चॊत्सृज्य दूरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 111,
        "text": "यश च धर्मात परविचलेल लॊके कश चन मानवः\nनिग्राह्यस ते स बाहुभ्यां शश्वद धर्मम अवेक्षतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 112,
        "text": "परतिज्ञां चाधिरॊहस्व मनसा कर्मणा गिरा\nपालयिष्याम्य अहं भौमं बरह्म इत्य एव चासकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 113,
        "text": "यश चात्र धर्मनीत्य उक्तॊ दण्डनीति वयपाश्रयः\nतम अशङ्कः करिष्यामि सववशॊ न कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 114,
        "text": "अदण्ड्या मे दविजाश चेति परतिजानीष्व चाभिभॊ\nलॊकं च संकरात कृत्स्नात तरातास्मीति परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 115,
        "text": "वैन्यस ततस तान उवाच देवान ऋषिपुरॊगमान\nबराह्मणा मे सहायाश चेद एवम अस्तु सुरर्षभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 116,
        "text": "एवम अस्त्व इति वैन्यस तु तैर उक्तॊ बरह्मवादिभिः\nपुरॊधाश चाभवत तस्य शुक्रॊ बरह्म मयॊ निधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 117,
        "text": "मन्त्रिणॊ वालखिल्यास तु सारस्वत्यॊ गणॊ हय अभूत\nमहर्षिर भगवान गर्गस तस्य सांवत्सरॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 118,
        "text": "आत्मनाष्टम इत्य एव शरुतिर एषा परा नृषु\nउत्पन्नौ बन्दिनौ चास्य तत्पूर्वौ सूतमागधौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 119,
        "text": "समतां वसुधायाश च स सम्यग उपपादयत\nवैषम्यं हि परं भूमेर आसीद इति ह नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 120,
        "text": "स विष्णुना च देवेन शक्रेण विबुधैः सह\nऋषिभिश च परजापाल्ये बरह्मणा चाभिषेचितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 121,
        "text": "तं साक्षात पृथिवी भेजे रत्नान्य आदाय पाण्डव\nसागरः सरितां भर्ता हिमवांश चाचलॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 122,
        "text": "शक्रश च धनम अक्षय्यं परादात तस्य युधिष्ठिर\nरुक्मं चापि महामेरुः सवयं कनकपर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 123,
        "text": "यक्षराक्षस भर्ता च भगवान नरवाहनः\nधर्मे चार्थे च कामे च समर्थं परददौ धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 124,
        "text": "हया रथाश च नागाश च कॊटिशः पुरुषास तथा\nपरादुर्बभूवुर वैन्यस्य चिन्तनाद एव पाण्डव\nन जरा न च दुर्भिक्षं नाधनॊ वयाधयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 125,
        "text": "सरीसृपेभ्यः सतेनेभ्यॊ न चान्यॊन्यात कदा चन\nभयम उत्पद्यते तत्र तस्य राज्ञॊ ऽभिरक्षणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 126,
        "text": "तेनेयं पृथिवी दुग्धा सस्यानि दश सप्त च\nयक्षराक्षस नागैश चापीप्षितं यस्य यस्य यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 127,
        "text": "तेन धर्मॊत्तरश चायं कृतॊ लॊकॊ महात्मना\nरञ्जिताश च परजाः सर्वास तेन राजेति शब्द्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 128,
        "text": "बराह्मणानां कषतत्राणात ततः कषत्रिय उच्यते\nपरथिता धनतश चेयं पृथिवी साधुभिः समृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 129,
        "text": "सथापनं चाकरॊद विष्णुः सवयम एव सतातनः\nनातिवर्तिष्यते कश चिद राजंस तवाम इति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 130,
        "text": "तपसा भगवान विष्णुर आविवेश च भूमिपम\nदेव वन नरदेवानां नमते यज जगन नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 131,
        "text": "दण्डनीत्या च सततं रक्षितं तं नरेश्वर\nनाधर्षयत ततः कश चिच चारनित्याच च दर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 132,
        "text": "आत्मना करणैश चैव समस्येह महीक्षितः\nकॊ हेतुर यद वशे तिष्ठेल लॊकॊ दैवाद ऋते गुणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 133,
        "text": "विष्णॊर ललाटात कमलं सौवर्णम अभवत तदा\nशरीः संभूता यतॊ देवी पत्नी धर्मस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 134,
        "text": "शरियः सकाशाद अर्थश च जातॊ धर्मेण पाण्डव\nअथ धर्मस तथैवार्थः शरीश च राज्ये परतिष्ठिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 135,
        "text": "सुकृतस्य कषयाच चैव सवर्लॊकाद एत्य मेदिनीम\nपार्थिवॊ जायते तात दण्डनीति वशानुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 136,
        "text": "महत्त्वेन च संयुक्तॊ वैष्णवेन नरॊ भुवि\nबुद्ध्या भवति संयुक्तॊ माहात्म्यं चाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 137,
        "text": "सथापनाम अथ देवानां न कश चिद अतिवर्तते\nतिष्ठत्य एकस्य च वशे तं चेद अनुविधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 138,
        "text": "शुभं हि कर्म राजेन्द्र शुभत्वायॊपकल्पते\nतुल्यस्यैकस्य यस्यायं लॊकॊ वचसि तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 139,
        "text": "यॊ हय अस्य मुखम अद्राक्षीत सॊम्य सॊ ऽसय वशानुगः\nसुभगं चार्थवन्तं च रूपवन्तं च पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 140,
        "text": "ततॊ जगति राजेन्द्र सततं शब्दितं बुधैः\nदेवाश च नरदेवाश च तुल्या इति विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 59,
        "shloka": 141,
        "text": "एतत ते सर्वम आख्यातं महत्त्वं परति राजसु\nकार्त्स्न्येन भरतश्रेष्ठ किम अन्यद इह वर्तताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nततः पुनः स गाङ्गेयम अभिवाद्य पिता महम\nपराञ्जलिर नियतॊ भूत्वा पर्यपृच्छद युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 2,
        "text": "के धर्माः सर्ववर्णानां चातुर्वर्ण्यस्य के पृथक\nचतुर्णाम आश्रमाणां च राज धर्माश च के मताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 3,
        "text": "केन सविद वर्धते राष्ट्रं राजा केन विवर्धते\nकेन पौराश च भृत्याश च वर्धने भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 4,
        "text": "कॊशं दण्डं च दुर्गं च सहायान मन्त्रिणस तथा\nऋत्विक पुरॊहिताचार्यान कीदृशान वर्जयेन नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 5,
        "text": "केषु विश्वसितव्यं सयाद राज्ञां कस्यां चिद आपदि\nकुतॊ वात्मा दृढॊ रक्ष्यस तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 6,
        "text": "नमॊ धर्माय महते नमः कृष्णाय वेधसे\nबराह्मणेभ्यॊ नमस्कृत्वा धर्मान वक्ष्यामि शाश्वतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 7,
        "text": "अक्रॊधः सत्यवचनं संविभागः कषमा तथा\nपरजनः सवेषु दारेषु शौचम अद्रॊह एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 8,
        "text": "आर्जवं भृत्यभरणं नवैते सार्ववर्णिकाः\nबराह्मणस्य तु यॊ धर्मस तं ते वक्ष्यामि केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 9,
        "text": "दमम एव महाराज धर्मम आहुः पुरातनम\nसवाध्यायॊ ऽधयापनं चैव तत्र कर्म समाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 10,
        "text": "तं चेद वित्तम उपागच्छेद वर्तमानं सवकर्मणि\nअकुर्वाणं विकर्माणि शान्तं परज्ञान तर्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 11,
        "text": "कुर्वीतापत्य संतानम अथॊ दद्याद यजेत च\nसंविभज्य हि भॊक्तव्यं धनं सद्भिर इतीष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 12,
        "text": "परिनिष्ठित कार्यस तु सवाध्यायेनैव बराह्मणः\nकुर्याद अन्यन न वा कुर्यान मैत्रॊ बराह्मण उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 13,
        "text": "कषत्रियस्यापि यॊ धर्मस तं ते वक्ष्यामि भारत\nदद्याद राजा न याचेत यजेत न तु याजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 14,
        "text": "नाध्यापयेद अधीयीत परजाश च परिपालयेत\nनित्यॊद्युक्तॊ दस्यु वधे रणे कुर्यात पराक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 15,
        "text": "ये च करतुभिर ईजानाः शरुतवन्तश च भूमिपाः\nय एवाहव जेतारस त एषां लॊकजित तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 16,
        "text": "अविक्षतेन देहेन समराद यॊ निवर्तते\nकषत्रियॊ नास्य तत कर्म परशंसन्ति पुरा विदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 17,
        "text": "वधं हि कषत्रबन्धूनां धर्मम आहुः परधानतः\nनास्य कृत्यतमं किं चिद अन्यद दस्यु निबर्हणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 18,
        "text": "दानम अध्ययनं यज्ञॊ यॊगः कषेमॊ विधीयते\nतस्माद राज्ञा विशेषेण यॊद्धव्यं धर्मम ईप्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 19,
        "text": "सवेषु धर्मेष्व अवस्थाप्य परजाः सर्वा महीपतिः\nधर्मेण सर्वकृत्यानि समनिष्ठानि कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 20,
        "text": "परिनिष्ठित कार्यः सयान नृपतिः परिपालनात\nकुर्याद अन्यन न वा कुर्याद ऐन्द्रॊ राजन्य उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 21,
        "text": "वैश्यस्यापीह यॊ धर्मस तं ते वक्ष्यामि भारत\nदानम अध्ययनं यज्ञः शौचेन धनसंचयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 22,
        "text": "पितृवत पालयेद वैश्यॊ युक्तः सर्वपशून इह\nविकर्म तद भवेद अन्यत कर्म यद यत समाचरेत\nरक्षया स हि तेषां वै महत सुखम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 23,
        "text": "परजापतिर हि वैश्याय सृष्ट्वा परिददे पशून\nबराह्मणाय च राज्ञे च सर्वाः परिददे परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 24,
        "text": "तस्य वृत्तिं परवक्ष्यामि यच च तस्यॊपजीवनम\nषण्णाम एकां पिबेद धेनुं शताच च मिथुनं हरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 25,
        "text": "लये च सप्तमॊ भागस तथा शृङ्गे कला खुरे\nसस्यस्य सर्वबीजानाम एषा सांवत्सरी भृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 26,
        "text": "न च वैश्यस्य कामः सयान न रक्षेयं पशून इति\nवैश्ये चेच्छति नान्येन रक्षितव्याः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 27,
        "text": "शूद्रस्यापि हि यॊ धर्मस तं ते वक्ष्यामि भारत\nपरजापतिर हि वर्णानां दासं शूद्रम अकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्माच छूद्रस्य वर्णानां परिचर्या विधीयते\nतेषां शुश्रूषणाच चैव महत सुखम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 29,
        "text": "शूद्र एतान परिचरेत तरीन वर्णान अनसूयकः\nसंचयांश च न कुर्वीत जातु शूद्रः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 30,
        "text": "पापीयान हि धनं लब्ध्वा वशे कुर्याद गरीयसः\nराज्ञा वा समनुज्ञातः कामं कुर्वीत धार्मिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 31,
        "text": "तस्य वृत्तिं परवक्ष्यामि यच च तस्यॊपजीवनम\nअवश्य भरणीयॊ हि वर्णानां शूद्र उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 32,
        "text": "छत्रं वेष्टनम औशीरम उपानद वयजनानि च\nयातयामानि देयानि शूद्राय परिचारिणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 33,
        "text": "अधार्याणि विशीर्णानि वसनानि दविजातिभिः\nशूद्रायैव विधेयानि तस्य धर्मधनं हि तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 34,
        "text": "यश च कश चिद दविजातीनां शूद्रः शुश्रूषुर आव्रजेत\nकल्प्यां तस्य तु तेनाहुर वृत्तिं धर्मविदॊ जनाः\nदेयः पिण्डॊ ऽनपेताय भर्तव्यौ वृद्धदुर्बलौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 35,
        "text": "शूद्रेण च न हातव्यॊ भर्ता कस्यां चिद आपदि\nअतिरेकेण भर्तव्यॊ भर्ता दरव्यपरिक्षये\nन हि सवम अस्ति शूद्रस्य भर्तृहार्य धनॊ हय असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 36,
        "text": "उक्तस तरयाणां वर्णानां यज्ञस तरय्य एव भारत\nसवाहाकारनमः कारौ मन्त्रः शूद्रे विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 37,
        "text": "ताभ्यां शूद्रः पाकयज्ञैर यजेत वरतवान सवयम\nपूर्णपात्र मयीम आहुः पाकयज्ञस्य दक्षिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 38,
        "text": "शूद्रः पैजवनॊ नाम सहस्राणां शतं ददौ\nऐन्द्राग्नेन विधानेन दक्षिणाम इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 39,
        "text": "अतॊ हि सर्ववर्णानां शरद्धा यज्ञॊ विधीयते\nदैवतं हि महच छरद्धा पवित्रं यजतां च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 40,
        "text": "दैवतं परमं विप्राः सवेन सवेन परस्परम\nअयजन्न इह सत्रैस ते तैस तैः कामैः सनातनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 41,
        "text": "संसृष्टा बराह्मणैर एव तरिषु वर्णेषु सृष्टयः\nदेवानाम अपि ये देवा यद बरूयुस ते परं हि तत\nतस्माद वर्णैः सर्वयज्ञाः संसृज्यन्ते न काम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 42,
        "text": "ऋग यजुः साम वित पूज्यॊ नित्यं सयाद देव वद दविजः\nअनृग यजुर असामा तु पराजापत्य उपद्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 43,
        "text": "यज्ञॊ मनीषया तात सर्ववर्णेषु भारत\nनास्य यज्ञहनॊ देवा ईहन्ते नेतरे जनाः\nतस्मात सर्वेषु वर्णेषु शरद्धा यज्ञॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 44,
        "text": "सवं दैवतं बराह्मणाः सवेन नित्यं; परान वर्णान अयजन्न एवम आसीत\nआरॊचिता नः सुमहान स धर्मः; सृष्टॊ बरह्मणा तरिषु वर्णेषु दृष्टः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 45,
        "text": "तस्माद वर्णा ऋजवॊ जातिधर्माः; संसृज्यन्ते तस्य विपाक एषः\nएकं साम यजुर एकम ऋग एका; विप्रश चैकॊ ऽनिश्चयस तेषु दृष्टः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 46,
        "text": "अत्र गाथा यज्ञगीताः कीर्तयन्ति पुरा विदः\nवैखानसानां राजेन्द्र मुनीनां यष्टुम इच्छताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 47,
        "text": "उदिते ऽनुदिते वापि शरद्दधानॊ जितेन्द्रियः\nवह्निं जुहॊति धर्मेण शरद्धा वै कारणं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 48,
        "text": "यत सकन्नम अस्य तत पूर्वं यद अस्कन्न्नं तद उत्तरम\nबहूनि यज्ञरूपाणि नाना कर्मफलानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 49,
        "text": "तानि यः संविजानाति जञाननिश्चय निश्चितः\nदविजातिः शरद्धयॊपेतः स यष्टुं पुरुषॊ ऽरहति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 50,
        "text": "सतेनॊ वा यदि वा पापॊ यदि वा पापकृत तमः\nयष्टुम इच्छति यज्ञं यः साधुम एव वदन्ति तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 51,
        "text": "ऋषयस तं परशंसन्ति साधु चैतद असंशयम\nसर्वथा सर्ववर्णैर हि यष्टव्यम इति निश्चयः\nन हि यज्ञसमं किं चित तरिषु लॊकेषु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 60,
        "shloka": 52,
        "text": "तस्माद यष्टव्यम इत्य आहुः पुरुषेणानसूयता\nशरद्धा पवित्रम आश्रित्य यथाशक्ति परयच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nआश्रमाणां महाबाहॊ शृणु सत्यपराक्रम\nचतुर्णाम इह वर्णानां कर्माणि च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 2,
        "text": "वानप्रस्थं भैक्ष चर्यां गार्हस्थ्यं च महाश्रमम\nबरह्मचर्याश्रमं पराहुश चतुर्थं बराह्मणैर वृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 3,
        "text": "जटा करण संस्कारं दविजातित्वम अवाप्य च\nआधानादीनि कर्माणि पराप्य वेदम अधीत्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 4,
        "text": "सदारॊ वाप्य अदारॊ वा आत्मवान संयतेन्द्रियः\nवानप्रस्थाश्रमं गच्छेत कृतकृत्यॊ गृहाश्रमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 5,
        "text": "तत्रारण्यक शास्त्राणि समधीत्य स धर्मवित\nऊर्ध्वरेताः परजायित्वा गच्छत्य अक्षरसात्मताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 6,
        "text": "एतान्य एव निमित्तानि मुनीनाम ऊर्ध्वरेतसाम\nकर्तव्यानीह विप्रेण राजन्न आदौ विपश्चिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 7,
        "text": "चरितब्रह्म चर्यस्य बराह्मणस्य विशां पते\nभैक्ष चर्यास्व अधीकारः परशस्त इह मॊक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 8,
        "text": "यत्रास्तमित शायी सयान निरग्निर अनिकेतनः\nयथॊपलब्ध जीवी सयान मुनिर दान्तॊ जितेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 9,
        "text": "निराशीः सयात सर्वसमॊ निर्भॊगॊ निर्विकार वान\nविप्रः कषेमाश्रमप्राप्तॊ गच्छत्य अक्षरसात्मताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 10,
        "text": "अधीत्य वेदान कृतसर्वकृत्यः; संतानम उत्पाद्य सुखानि भुक्त्वा\nसमाहितः परचरेद दुश्चरं तं; गार्हस्थ्य धर्मं मुनिधर्मदृष्टम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 11,
        "text": "सवदारतुष्ट ऋतुकालगामी; नियॊग सेवी न शठॊ न जिह्मः\nमिताशनॊ देव परः कृतज्ञः; सत्यॊ मृदुश चानृशंसः कषमा वान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 12,
        "text": "दान्तॊ विधेयॊ हव्यकव्ये ऽपरमत्तॊ; अन्नस्य दाता सततं दविजेभ्यः\nअमत्सरी सर्वलिङ्गि परदाता; वैतान नित्यश च गृहाश्रमी सयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 13,
        "text": "अथात्र नारायण गीतम आहुर; महर्षयस तात महानुभावाः\nमहार्थम अत्य अर्थतपः परयुक्तं; तद उच्यमानं हि मया निबॊध"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 14,
        "text": "सत्यार्जवं चातिथि पूजनं च; धर्मस तथार्थश चरतिश च दारे\nनिषेवितव्यानि सुखानि लॊके; हय अस्मिन परे चैव मतं ममैतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 15,
        "text": "भरणं पुत्रदाराणां वेदानां पारणं तथा\nसतां तम आश्रमश्रेष्ठं वदन्ति परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं हि यॊ बराह्मणॊ यज्ञशीलॊ; गार्हस्थ्यम अध्यावसते यथा वत\nगृहस्थ वृत्तिं परविशॊध्य सम्यक; सवर्गे विषुद्धं फलम आप्नुते सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्य देहपरित्यागाद इष्टाः कामाक्षया मताः\nआनन्त्यायॊपतिष्ठन्ति सर्वतॊ ऽकषिशिरॊमुखाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 18,
        "text": "खादन्न एकॊ जपन्न एकः सर्पन्न एकॊ युधिष्ठिर\nएकस्मिन्न एव आचार्ये शुश्रूषुर मलपङ्कवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 19,
        "text": "बरह्म चारी वरती नित्यं नित्यं दीक्षा परॊ वशी\nअविचार्य तथा वेदं कृत्यं कुर्वन वसेत सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 20,
        "text": "शुश्रूषां सततं कुर्वन गुरॊः संप्रणमेत च\nषट कर्मस्व अनिवृत्तश च न परवृत्तश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 61,
        "shloka": 21,
        "text": "न चरत्य अधिकारेण सेवितं दविषतॊ न च\nएषॊ ऽऽशरमपदस तात बरह्मचारिण इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nशिवान सुखान महॊदर्कान अहिंस्राँल लॊकसंमतान\nबरूहि धर्मान सुखॊपायान मद्विधानां सुखावहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 2,
        "text": "बराह्मणस्येह चत्वार आश्रमा विहिताः परभॊ\nवर्णास तान अनुवर्तन्ते तरयॊ भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 3,
        "text": "उक्तानि कर्माणि बहूनि राजन; सवर्ग्याणि राजन्य परायणानि\nनेमानि दृष्टान्त विधौ समृतानि; कषात्रे हि सर्वं विहितं यथा वत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 4,
        "text": "कषात्राणि वैश्यानि च सेवमानः; शौद्राणि कर्माणि च बराह्मणः सन\nअस्मिँल लॊके निन्दितॊ मन्दचेताः; परे च लॊके निरयं परयाति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 5,
        "text": "या संज्ञा विहिता लॊके दासे शुनि वृके पशौ\nविकर्मणि सथिते विप्रे तां संज्ञां कुरु पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 6,
        "text": "षट कर्म संप्रवृत्तस्य आश्रमेषु चतुर्ष्व अपि\nसर्वधर्मॊपपन्नस्य संभूतस्य कृतात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 7,
        "text": "बराह्मणस्य विशुद्धस्य तपस्य अभिरतस्य च\nनिराशिषॊ वदान्यस्य लॊका हय अक्षरसंज्ञिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 8,
        "text": "यॊ यस्मिन कुरुते कर्म यादृशं येन यत्र च\nतादृशं तादृशेनैव स गुणं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 9,
        "text": "वृद्ध्या कृषिवणिक्त्वेन जीव संजीवनेन च\nवेत्तुम अर्हसि राजेन्द्र सवाध्यायगणितं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 10,
        "text": "कालसंचॊदितः कालः कालपर्याय निश्चितः\nउत्तमाधममध्यानि कर्माणि कुरुते ऽवशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 62,
        "shloka": 11,
        "text": "अन्तवन्ति परदानानि पुरा शरेयः कराणि च\nसवकर्मनिरतॊ लॊकॊ हय अक्षरः सर्वतॊ मुखः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 1,
        "text": "जया कर्षणं शत्रुनिबर्हणं च; कृषिर वणिज्या पशुपालनं च\nशुश्रूषणं चापि तथार्थ हेतॊर; अकार्यम एतत परमं दविजस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 2,
        "text": "सेव्यं तु बरह्म षट कर्म गृहस्थेन मनीषिणा\nकृतकृत्यस्य चारण्ये वासॊ विप्रस्य शस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 3,
        "text": "राजप्रैष्यं कृषिधनं जीवनं च वणिज्यया\nकौटिल्यं कौटलेयं च कुसीदं च विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 4,
        "text": "शूद्रॊ राजन भवति बरह्म बन्धुर; दुश्चारित्र्यॊ यश च धर्माद अपेतः\nवृषली पतिः पिशुनॊ नर्तकश च; गरामप्रैष्यॊ यश च भवेद विकर्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 5,
        "text": "जपन वेदान अजपंश चापि राजन; समः शूद्रैर दासवच चापि भॊज्यः\nएते सर्वे शूद्र समा भवन्ति; राजन्न एतान वर्जयेद देवकृत्ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 6,
        "text": "निर्मर्यादे चाशने करूर वृत्तौ; हिंसात्मके तयक्तधर्मस्ववृत्ते\nहव्यं कव्यं यानि चान्यानि राजन; देयान्य अदेयानि भवन्ति तस्मिन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्माद धर्मॊ विहितॊ बराह्मणस्य; दमः शौचं चार्जवं चापि राजन\nतथा विप्रस्याश्रमाः सर्व एव; पुरा राजन बरह्मणा वै निसृष्टाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 8,
        "text": "यः सयाद दान्तः सॊमप आर्य शीलः; सानुक्रॊशः सर्वसहॊ निराशीः\nऋजुर मृदुर अनृशंसः कषमावान; स वै विप्रॊ नेतरः पापकर्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 9,
        "text": "शूद्रं वैश्यं राजपुत्रं च राजँल; लॊकाः सर्वे संश्रिता धर्मकामाः\nतस्माद वर्णाञ जातिधर्मेषु सक्तान; मत्वा विष्णुर नेच्छति पाण्डुपुत्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 10,
        "text": "लॊके चेदं सर्वलॊकस्य न सयाच; चातुर्वर्ण्यं वेदवादाश च न सयुः\nसर्वाश चेज्याः सर्वलॊकक्रियाश च; सद्यः सर्वे चाश्रमस्था न वै सयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 11,
        "text": "यश च तरयाणां वर्णानाम इच्छेद आश्रमसेवनम\nकर्तुम आश्रमदृष्टांश च धर्मांस ताञ शृणु पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 12,
        "text": "शुश्रूषा कृतकृत्यस्य कृतसंतान कर्मणः\nअभ्यनुज्ञाप्य राजानं शूद्रस्य जगतीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 13,
        "text": "अल्पान्तरगतस्यापि दश धर्मगतस्य वा\nआश्रमा विहिताः सर्वे वर्जयित्वा निराशिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 14,
        "text": "भैक्ष चर्यां न तुप्राहुस तस्य तद धर्मचारिणः\nतथा वैश्यस्य राजेन्द्र राजपुत्रस्य चैष हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 15,
        "text": "कृतकृत्यॊ वयॊ ऽतीतॊ राज्ञॊ कृतपरिश्रमः\nवैश्यॊ गच्छेद अनुज्ञाती नृपेणाश्रममण्डलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 16,
        "text": "वेदान अधीत्य धर्मेण राजशास्त्राणि चानघ\nसंतानादीनि कर्माणि कृत्वा सॊमं निषेव्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 17,
        "text": "पालयित्वा परजाः सर्वा धर्मेण वदतां वर\nराजसूयाश्वमेधादीन मखान अन्यांस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 18,
        "text": "समानीय यथा पाठं विप्रेभ्यॊ दत्तदक्षिणः\nसंग्रामे विजयं पराप्य तथाल्पं यदि वा बहु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 19,
        "text": "सथापयित्वा परजा पालं पुत्रं राज्ये च पाण्डव\nअन्यगॊत्रं परशस्तं वा कषत्रियं कषत्रियर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 20,
        "text": "अर्चयित्वा पितॄन सम्यक पितृयज्ञैर यथाविधि\nदेवान यज्ञैर ऋषीन वेदैर अर्चित्वा चैव यत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 21,
        "text": "अन्तकाले च संप्राप्ते य इच्छेद आश्रमान्तरम\nआनुपूर्व्याश्रमान राजन गत्वा सिद्धिम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 22,
        "text": "राजर्षित्वेन राजेन्द्र भैक्ष चर्याध्व सेवया\nअपेतगृहधर्मॊ ऽपि चरेज जीवितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 23,
        "text": "न चैतन नैष्ठिकं कर्म तरयाणां भरतर्षभ\nचतुर्णां राजशार्दूल पराहुर आश्रमवासिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 24,
        "text": "बह्व आयत्तं कषत्रियैर मानवानां; लॊकश्रेष्ठं धर्मम आसेवमानैः\nसर्वे धर्माः सॊपधर्मास तरयाणां; राज्ञॊ धर्माद इति वेदाच छृणॊमि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 25,
        "text": "यथा राजन हस्तिपदे पदानि; संलीयन्ते सर्वसत्त्वॊद्भवानि\nएवं धर्मान राजधर्मेषु सर्वान; सर्वावस्थं संप्रलीनान निबॊध"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 26,
        "text": "अल्पाश्रयान अल्पफलान वदन्ति; धर्मान अन्यान धर्मविदॊ मनुष्याः\nमहाश्रयं बहुकल्याण रूपं; कषात्रं धर्मं नेतरं पराहुर आर्याः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 27,
        "text": "सर्वे धर्मा राजधर्मप्रधानाः; सर्वे धर्माः पाल्यमाना भवन्ति\nसर्वत्यागॊ राजधर्मेषु राजंस; तयागे चाहुर धर्मम अग्र्यं पुराणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 28,
        "text": "मज्जेत तरयी दण्डनीतौ हतायां; सर्वे धर्मा न भवेयुर विरुद्धाः\nसर्वे धर्माश चाश्रमाणां गताः सयुः; कषात्रे तयक्ते राजधर्मे पुराणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वे तयागा राजधर्मेषु दृष्टाः; सर्वा दीक्षा राजधर्मेषु चॊक्ताः\nसर्वे यॊगा राजधर्मेषु चॊक्ताः; सर्वे लॊका राजधर्मान परविष्टाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 63,
        "shloka": 30,
        "text": "यथा जीवाः परकृतौ वध्यमाना; धर्माश्रितानाम उपपीडनाय\nएवं धर्मा राजधर्मैर वियुक्ताः; सर्वावस्थं नाद्रियन्ते सवधर्मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 1,
        "text": "चातुराश्रम्य धर्माश च जातिधर्माश च पाण्डव\nलॊकपालॊत्तराश चैव कषात्रे धर्मे वयवस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 2,
        "text": "सर्वाण्य एतानि धर्माणि कषात्रे भरतसत्तम\nनिराशिषॊ जीवलॊके कषात्रे धर्मे वयवस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 3,
        "text": "अप्रत्यक्षं बहु दवारं धर्मम आश्रमवासिनाम\nपररूपयन्ति तद्भावम आगमैर एव शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 4,
        "text": "अपरे वचनैः पुण्यैर वादिनॊ लॊकनिश्चयम\nअनिश्चय जञा धर्माणाम अदृष्टान्ते परे रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 5,
        "text": "परत्यक्षसुखभूयिष्ठम आत्मसाक्षिकम अच्छलम\nसर्वलॊकहितं धर्मं कषत्रियेषु परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्माश्रमव्यवसिनां बराह्मणानां युधिष्ठिर\nयथा तरयाणां वर्णानां संख्यातॊपश्रुतिः पुरा\nराजधर्मेष्व अनुपमा लॊक्या सुचरितैर इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 7,
        "text": "उदाहृतं ते राजेन्द्र यथा विष्णुं महौजसम\nसर्वभूतेश्वरं देवं परभुं नारायणं पुरा\nजग्मुः सुबहवः शूरा राजानॊ दण्डनीतये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 8,
        "text": "एकैकम आत्मनः कर्म तुलयित्वाश्रमे पुरा\nराजानः पर्युपातिष्ठन दृष्टान्त वचने सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 9,
        "text": "साध्या देवा वसवश चाश्विनौ च; रुद्राश च विश्वे मरुतां गणाश च\nसृष्टाः पुरा आदिदेवेन देवा; कषात्रे धर्मे वर्तयन्ते च सिद्धाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 10,
        "text": "अत्र ते वर्तयिष्यामि धर्मम अर्थविनिश्चयम\nनिर्मर्यादे वर्तमाने दानवैकायने कृते\nबभूव राजा राजेन्द्र मान्धाता नाम वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 11,
        "text": "पुरा वसु मती पालॊ यज्ञं चक्रे दिदृक्षया\nअनादिमध्यनिधनं देवं नारायणं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 12,
        "text": "स राजा राजशार्दूल मान्धाता परमेष्ठिनः\nजग्राह शिरसा पादौ यज्ञे विष्णॊर महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 13,
        "text": "दर्शयाम आस तं विष्णू रूपम आस्थाय वासवम\nस पार्थिवैर वृतः सद्भिर अर्चयाम आस तं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्य पार्थिव संघस्य तस्य चैव महात्मनः\nसंवादॊ ऽयं महान आसीद विष्णुं परति महाद्युते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 15,
        "text": "किम इष्यते धर्मभृतां वरिष्ठ; यद दरष्टुकामॊ ऽसि तम अप्रमेयम\nअनन्त मायामित सत्त्ववीर्यं; नारायणं हय आदिदेवं पुराणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 16,
        "text": "नासौ देवॊ विश्वरूपॊ मयापि; शक्यॊ दरष्टुं बरह्मणा वापि साक्षात\nये ऽनये कामास तव राजन हृदि सथा; दास्यामि तांस तवं हि मर्त्येषु राजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्ये सथितॊ धर्मपरॊ जितेन्द्रियः; शूरॊ दृढं परीतिरतः सुराणाम\nबुद्ध्या भक्त्या चॊत्तमश्रद्धया च; ततस ते ऽहं दद्मि वरं यथेष्टम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 18,
        "text": "असंशयं भगवन्न आदिदेवं; दरक्ष्याम्य अहं शिरसाहं परसाद्य\nतयक्त्वा भॊगान धर्मकामॊ हय अरण्यम; इच्छे गन्तुं सत्पथं लॊकजुष्टम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 19,
        "text": "कषात्राद धर्माद विपुलाद अप्रमेयाल; लॊकाः पराप्ताः सथापितं सवं यशश च\nधर्मॊ यॊ ऽसाव आदिदेवात परवृत्तॊ; लॊकज्येष्ठस तं न जानामि कर्तुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 20,
        "text": "असैनिकॊ ऽधर्मपरश चरेथाः; परां गतिं लप्स्यसे चाप्रमत्तः\nकषात्रॊ धर्मॊ हय आदिदेवात परवृत्तः; पश्चाद अन्ये शेषभूताश च धर्माः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 21,
        "text": "शेषाः सृष्टा हय अन्तवन्तॊ हय अनन्ताः; सुप्रस्थानाः कषत्रधर्माविशिष्टाः\nअस्मिन धर्मे सर्वधर्माः परविष्टास; तस्माद धर्मं शरेष्ठम इमं वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 22,
        "text": "कर्मणा वै पुरा देवा ऋषयश चामितौजसः\nतराताः सर्वे परमथ्यारीन कषत्रधर्मेण विष्णुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 23,
        "text": "यदि हय असौ भगवान नानहिष्यद; रिपून सर्वान वसु मान अप्रमेयः\nन बराह्मणा न च लॊकादि कर्ता; न सद धर्मा नादि धर्मा भवेयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 24,
        "text": "इमाम उर्वीं न जयेद विक्रमेण; देव शरेष्ठॊ ऽसौ पुरा चेद अमेयः\nचातुर्वर्ण्यं चातुराश्रम्य धर्माः; सर्वे न सयुर बरह्मणॊ वै विनाशात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 25,
        "text": "दृष्टा धर्माः शतधा शाश्वतेन; कषात्रेण धर्मेण पुनः परवृत्ताः\nयुगे युगे हय आदि धर्माः परवृत्ता; लॊकज्येष्ठं कषत्रधर्मं वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 26,
        "text": "आत्मत्यागः सर्वभूतानुकम्पा; लॊकज्ञानं मॊक्षणं पालनं च\nविषण्णानां मॊक्षणं पीडितानां; कषात्रे धर्मे विद्यते पार्थिवानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 27,
        "text": "निर्मर्यादाः काममन्युप्रवृत्ता; भीता राज्ञॊ नाधिगच्छन्ति पापम\nशिष्टाश चान्ये सर्वधर्मॊपपन्नाः; साध्व आचाराः साधु धर्मं चरन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 28,
        "text": "पुत्र वत परिपाल्यानि लिङ्गधर्मेण पार्थिवैः\nलॊके भूतानि सर्वाणि विचरन्ति न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 64,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वधर्मपरं कषत्रं लॊकज्येष्ठं सनातनम\nशश्वद अक्षरपर्यन्तम अक्षरं सर्वतॊ मुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 1,
        "text": "एवं वीर्यः सर्वधर्मॊपपन्नः; कषात्रः शरेष्ठः सर्वधर्मेषु धर्मः\nपाल्यॊ युष्माभिर लॊकसिंहैर उदारैर; विपर्यये सयाद अभावः परजानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 2,
        "text": "भुवः संस्कारं राजसंस्कारयॊगम; अभैक्ष चर्यां पालनं च परजानाम\nविद्याद राजा सर्वभूतानुकम्पां; देहत्यागं चाहवे धर्मम अग्र्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 3,
        "text": "तयागं शरेष्ठं मुनयॊ वै वदन्ति; सर्वश्रेष्ठॊ यः शरीरं तयजेत\nनित्यं तयक्तं राजधर्मेषु सर्वं; परत्यक्षं ते भूमिपालाः सदैते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 4,
        "text": "बहुश्रुत्या गुरुशुश्रूषया वा; परस्य वा संहननाद वदन्ति\nनित्यं धर्मं कषत्रियॊ बरह्मचारी; चरेद एकॊ हय आश्रमं धर्मकामः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 5,
        "text": "सामान्यार्थे वयवहारे परवृत्ते; परियाप्रिये वर्जयन्न एव यत्नात\nचातुर्वर्ण्यस्थापनात पालनाच च; तैस तैर यॊगैर नियमैर औरसैश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वॊद्यॊगैर आश्रमं धर्मम आहुः; कषात्रं जयेष्ठं सर्वधर्मॊपपन्नम\nसवं सवं धर्मं ये न चरन्ति वर्णास; तांस तान धर्मान अयथा वद वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 7,
        "text": "निर्मर्यादे नित्यम अर्थे विनष्टान; आहुस तान वै पशुभूतान मनुष्यान\nयथा नीतिं गमयत्य अर्थलॊभाच; छरेयांस तस्माद आश्रमः कषत्रधर्मः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 8,
        "text": "तरैविद्यानां या गतिर बराह्मणानां; यश चैवॊक्तॊ ऽथाश्रमॊ बराह्मणानाम\nएतत कर्म बराह्मणस्याहुर अग्र्यम; अन्यत कुर्वञ शूद्र वच छस्त्र वध्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 9,
        "text": "चातुराश्रम्य धर्माश च वेद धर्माश च पार्थिव\nबराह्मणेनानुगन्तव्या नान्यॊ विद्यात कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 10,
        "text": "अन्यथा वर्तमानस्य न सा वृत्तिः परकल्प्यते\nकर्मणा वयज्यते धर्मॊ यथैव शवा तथैव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 11,
        "text": "यॊ विकर्म सथितॊ विप्रॊ न स सन मानम अर्हति\nकर्मस्व अनुपयुञ्जानम अविश्वास्यं हि तं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 12,
        "text": "एते धर्माः सर्ववर्णाश च वीरैर; उत्क्रष्टव्याः कषत्रियैर एष धर्मः\nतस्माज जयेष्ठा राजधर्मा न चान्ये; वीर्यज्येष्ठा वीरधर्मा मता ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 13,
        "text": "यवनाः किराता गान्धाराश चीनाः शबर बर्बराः\nशकास तुषाराः कह्वाश च पह्लवाश चान्ध्र मद्रकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 14,
        "text": "ओड्राः पुलिन्दा रमठाः काचा मलेच्छाश च सर्वशः\nबरह्मक्षत्रप्रसूताश च वैश्याः शूद्राश च मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 15,
        "text": "कथं धर्मं चरेयुस ते सर्वे विषयवासिनः\nमद्विधैश च कथं सथाप्याः सर्वे ते दस्यु जीविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 16,
        "text": "एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं भगवंस तद बरवीहि मे\nतवं बन्धुभूतॊ हय अस्माकं कषत्रियाणां सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 17,
        "text": "मातापित्र्यॊर हि कर्तव्या शुश्रूषा सर्वदस्युभिः\nआचार्य गुरुशुश्रूषा तथैवाश्रमवासिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 18,
        "text": "भूमिपालानां च शुश्रूषा कर्तव्या सर्वदस्युभिः\nवेद धर्मक्रियाश चैव तेषां धर्मॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 19,
        "text": "पितृयज्ञास तथा कूपाः परपाश च शयनानि च\nदानानि च यथाकालं दविजेषु दद्युर एव ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 20,
        "text": "अहिंसा सत्यम अक्रॊधॊ वृत्ति दायानुपालनम\nभरणं पुत्रदाराणां शौचम अद्रॊह एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 21,
        "text": "दक्षिणा सर्वयज्ञानां दातव्या भूतिम इच्छता\nपाकयज्ञा महार्हाश च कर्तव्याः सर्वदस्युभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 22,
        "text": "एतान्य एवं परकाराणि विहितानि पुरानघ\nसर्वलॊकस्य कर्माणि कर्तव्यानीह पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 23,
        "text": "दृश्यन्ते मानवा लॊके सर्ववर्णेषु दस्यवः\nलिङ्गान्तरे वर्तमाना आश्रमेषु चतुर्ष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 24,
        "text": "विनष्टायां दण्डनीतौ राजधर्मे निराकृते\nसंप्रमुह्यन्ति भूतानि राजदौरात्म्यतॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 25,
        "text": "असंख्याता भविष्यन्ति भिक्षवॊ लिङ्गिनस तथा\nआश्रमाणां विकल्पाश च निवृत्ते ऽसमिन कृते युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 26,
        "text": "अशृण्वानाः पुराणानां धर्माणां परवरा गतीः\nउत्पथं परतिपत्स्यन्ते काममन्युसमीरिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 27,
        "text": "यदा निवर्त्यते पापॊ दण्डनीत्या महात्मभिः\nतदा धर्मॊ न चलते सद भूतः शाश्वतः परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 28,
        "text": "परलॊकगुरुं चैव राजानं यॊ ऽवमन्यते\nन तस्य दत्तं न हुतं न शराद्धं फलति कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 29,
        "text": "मानुषाणाम अधिपतिं देवभूतं सनातनम\nदेवाश च बहु मन्यन्ते धर्मकामं नरेश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 30,
        "text": "परजापतिर हि भगवान यः सर्वम असृजज जगत\nस परवृत्ति निवृत्त्यर्थं धर्माणां कषत्रम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 31,
        "text": "परवृत्तस्य हि धर्मस्य बुद्ध्या यः समरते गतिम\nस मे मान्यश च पूज्यश च तत्र कषत्रं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 32,
        "text": "एवम उक्त्वा स भगवान मरुद्गणवृतः परभुः\nजगाम भवनं विष्णुर अक्षरं परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 33,
        "text": "एवं परवर्तिते धर्मे पुरा सुचरिते ऽनघ\nकः कषत्रम अवमन्येत चेतना वान बहुश्रुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 34,
        "text": "अन्यायेन परवृत्तानि निवृत्तानि तथैव च\nअन्तरा विलयं यान्ति यथा पथि विचक्षुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 65,
        "shloka": 35,
        "text": "आदौ परवर्तिते चक्रे तथैवादि परायणे\nवर्तस्व पुरुषव्याघ्र संविजानामि ते ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 1,
        "text": "शरुता मे कथिताः पूर्वैश चत्वारॊ मानवाश्रमाः\nवयाख्यानम एषाम आचक्ष्व पृच्छतॊ मे पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 2,
        "text": "विदिताः सर्व एवेह धर्मास तव युधिष्ठिर\nयथा मम महाबाहॊ विदिताः साधु संमताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 3,
        "text": "यत तु लिङ्गान्तर गतं पृच्छसे मां युधिष्ठिर\nधर्मं धर्मभृतां शरेष्ठ तन निबॊध नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वाण्य एतानि कौन्तेय विद्यन्ते मनुजर्षभ\nसाध्व आचार परवृत्तानां चातुराश्रम्य कर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 5,
        "text": "अकाम दवेषयुक्तस्य दण्डनीत्या युधिष्ठिर\nसमेक्षिणश च भूतेषु भैक्षाश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 6,
        "text": "वेत्त्य आदान विसर्गं यॊ निग्रहानुग्रहौ तथा\nयथॊक्तवृत्तेर वीरस्य कषेमाश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 7,
        "text": "जञातिसंबन्धिमित्राणि वयापन्नानि युधिष्ठिर\nसमभ्युद्धरमाणस्य दीक्षाश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 8,
        "text": "आह्निकं भूतयज्ञांश च पितृयज्ञांश च मानुषान\nकुर्वतः पार्थ विपुलान वन्याश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 9,
        "text": "पालनात सर्वभूतानां सवराष्ट्र परिपालनात\nदीक्षा बहुविधा राज्ञॊ वन्याश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 10,
        "text": "वेदाध्ययननित्यत्वं कषमाथाचार्य पूजनम\nतथॊपाध्याय शुश्रूषा बरह्माश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 11,
        "text": "अजिह्मम अशठं मार्गं सेवमानस्य भारत\nसर्वदा सर्वभूतेषु बरह्माश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 12,
        "text": "वान परस्थेषु विप्रेषु तरैविद्येषु च भारत\nपरयच्छतॊ ऽरथान विपुलान वन्याश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 13,
        "text": "सर्वभूतेष्व अनुक्रॊशं कुर्वतस तस्य भारत\nआनृशंस्य परवृत्तस्य सर्वावस्थं पदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 14,
        "text": "बालवृद्धेषु कौरव्य सर्वावस्थं युधिष्ठिर\nअनुक्रॊशं विदधतः सर्वावस्थं पदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 15,
        "text": "बलात्कृतेषु भूतेषु परित्राणं कुरूद्वह\nशरणागतेषु कौरव्य कुर्वन गार्हस्थ्यम आवसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 16,
        "text": "चराचराणां भूतानां रक्षाम अपि च सर्वशः\nयथार्ह पूजां च सदा कुर्वन गार्हस्थ्यम आवसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 17,
        "text": "जयेष्ठानुज्येष्ठ पत्नीनां भरातॄणां पुत्र नप्तृणाम\nनिग्रहानुग्रहौ पार्थ गार्हस्थ्यम इति तत तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 18,
        "text": "साधूनाम अर्चनीयानां परजासु विदितात्मनाम\nपालनं पुरुषव्याघ्र गृहाश्रमपदं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 19,
        "text": "आश्रमस्थानि सर्वाणि यस तु वेश्मनि भारत\nआददीतेह भॊज्येन तद गार्हस्थ्यं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 20,
        "text": "यः सथितः पुरुषॊ धर्मे धात्रा सृष्टे यथार्थवत\nआश्रमाणां स सर्वेषां फलं पराप्नॊत्य अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 21,
        "text": "यस्मिन न नश्यन्ति गुणाः कौन्तेय पुरुषे सदा\nआश्रमस्थं तम अप्य आहुर नरश्रेष्ठं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 22,
        "text": "सथानमानं वयॊ मानं कुलमानं तथैव च\nकुर्वन वसति सर्वेषु हय आश्रमेषु युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 23,
        "text": "देशधर्मांश च कौन्तेय कुलधर्मांस तथैव च\nपालयन पुरुषव्याघ्र राजा सर्वाश्रमी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 24,
        "text": "काले विभूतिं भूतानाम उपहारांस तथैव च\nअर्हयन पुरुषव्याघ्र साधूनाम आश्रमे वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 25,
        "text": "दश धर्मगतश चापि यॊ धर्मं परत्यवेक्षते\nसर्वलॊकस्य कौन्तेय राजा भवति सॊ ऽऽशरमी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 26,
        "text": "ये धर्मकुशला लॊके धर्मं कुर्वन्ति साधवः\nपालिता यस्य विषये पादॊ ऽंशस तस्य भूपतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 27,
        "text": "धर्मारामान धर्मपरान ये न रक्षन्ति मानवान\nपार्थिवाः पुरुषव्याघ्र तेषां पापं हरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 28,
        "text": "ये च रक्षा सहायाः सयुः पार्थिवानां युधिष्ठिर\nते चैवांश हराः सर्वे धर्मे परकृते ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वाश्रमपदे हय आहुर गार्हस्थ्यं दीप्तनिर्णयम\nपावनं पुरुषव्याघ्र यं वयं पर्युपास्महे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 30,
        "text": "आत्मॊपमस तु भूतेषु यॊ वै भवति मानवः\nनयस्तदण्डॊ जितक्रॊधः स परेत्य लभते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 31,
        "text": "धर्मॊत्थिता सत्त्ववीर्या धर्मसेतु वटाकरा\nतयागवाताध्व गा शीघ्रा नौस तवा संतारयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 32,
        "text": "यदा निवृत्तः सर्वस्मात कामॊ यॊ ऽसय हृदि सथितः\nतदा भवति सत्त्वस्थस ततॊ बरह्म समश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 33,
        "text": "सुप्रसन्नस तु भावेन यॊगेन च नराधिप\nधर्मं पुरुषशार्दूल पराप्स्यसे पालने रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 34,
        "text": "वेदाध्ययनशीलानां विप्राणां साधु कर्मणाम\nपालने यत्नम आतिष्ठ सर्वलॊकस्य चानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 35,
        "text": "वनेचरति यॊ धर्मम आश्रमेषु च भारत\nरक्षया तच छतगुणं धर्मं पराप्नॊति पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 36,
        "text": "एष ते विविधॊ धर्मः पाण्डवश्रेष्ठ कीर्तितः\nअनुतिष्ठ तवम एनं वै पूर्वैर दृष्टं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 66,
        "shloka": 37,
        "text": "चातुराश्रम्यम एकाग्रः चातुर्वर्ण्यं च पाण्डव\nधर्मं पुरुषशार्दूल पराप्स्यसे पालने रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 1,
        "text": "चातुराश्रम्य उक्तॊ ऽतर चातुर्वर्ण्यस तथैव च\nराष्ट्रस्य यत्कृत्य तमं तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 2,
        "text": "राष्ट्रस्यैतत कृत्यतमं राज्ञ एवाभिषेचनम\nअनिन्द्रम अबलं राष्ट्रं दस्यवॊ ऽभिभवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 3,
        "text": "अराजकेषु राष्ट्रेषु धर्मॊ न वयवतिष्ठते\nपरस्परं च खादन्ति सर्वथा धिग अराजकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 4,
        "text": "इन्द्रम एनं परवृणुते यद राजानम इतिः शरुतिः\nयथैवेन्द्रस तथा राजा संपूज्यॊ भूतिम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 5,
        "text": "नाराजकेषु राष्ट्रेषु वस्तव्यम इति वैदिकम\nनाराजकेषु राष्ट्रेषु हव्यम अग्निर वहत्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 6,
        "text": "अथ चेद अभिवर्तेत राज्यार्थी बलवत तरः\nअराजकानि राष्ट्राणि हतराजानि वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 7,
        "text": "परत्युद्गम्याभिपूज्यः सयाद एतद अत्र सुमन्त्रितम\nन हि पापात पापतरम अस्ति किं चिद अराजकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 8,
        "text": "स चेत समनुपश्येत समग्रं कुशलं भवेत\nबलवान हि परकुपितः कुर्यान निःशेषताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 9,
        "text": "भूयांसं लभते कलेशं या गौर भवति दुर दुहा\nसुदुहा या तु भवति नैव तां कलेशयन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 10,
        "text": "यद अतप्तं परणमति न तत संतापयन्त्य उत\nयच च सवयं नतं दारु न तत संनामयन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 11,
        "text": "एतयॊपमया धीरः संनमेत बलीयसे\nइन्द्राय स परणमते नमते यॊ बलीयसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्माद राजैव कर्तव्यः सततं भूतिम इच्छता\nन धनार्थॊ न दारार्थस तेषां येषाम अराजकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 13,
        "text": "परीयते हि हरन पापः परवित्तम अराजके\nयदास्य उद्धरन्त्य अन्ये तदा राजानम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 14,
        "text": "पापा अपि तदा कषेमं न लभन्ते कदा चन\nएकस्य हि दवौ हरतॊ दवयॊश च बहवॊ ऽपरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 15,
        "text": "अदासः करियते दासॊ हरियन्ते च बलात सत्रियः\nएतस्मात कारणाद देवाः परजा पालान परचक्रिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 16,
        "text": "राजा चेन न भवे लॊके पृथिव्यां दण्डधारकः\nशूले मत्स्यान इवापक्ष्यन दुर बलान बलवत तराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 17,
        "text": "अराजकाः परजाः पूर्वं विनेशुर इति नः शरुतम\nपरस्परं भक्षयन्तॊ मत्स्या इव जले कृशान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 18,
        "text": "ताः समेत्य ततश चक्रुः समयान इति नः शरुतम\nवाक करूरॊ दण्डपुरुषॊ यश च सयात पारदारिकः\nयश च न सवम अथादद्यात तयाज्या नस तादृशा इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 19,
        "text": "विश्वासनार्थं वर्णानां सर्वेषाम अविशेषतः\nतास तथा समयं कृत्वा समये नावतस्थिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 20,
        "text": "सहितास तास तदा जग्मुर असुखार्ताः पिता महम\nअनीश्वरा विनश्यामॊ भगवन्न ईश्वरं दिश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 21,
        "text": "यं पूजयेम संभूय यश च नः परिपालयेत\nताभ्यॊ मनुं वयादिदेश मनुर नाभिननन्द ताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 22,
        "text": "बिभेमि कर्मणः करूराद राज्यं हि भृशदुष्करम\nविशेषतॊ मनुष्येषु मिथ्यावृत्तिषु नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 23,
        "text": "तम अब्रुवन परजा मा भैः कर्मणैनॊ गमिष्यति\nपशूनाम अधिपञ्चा शद धिरण्यस्य तथैव च\nधान्यस्य दशमं भागं दास्यामः कॊशवर्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 24,
        "text": "मुख्येन शस्त्रपत्रेण ये मनुष्याः परधानतः\nभवन्तं ते ऽनुयास्यन्ति महेन्द्रम इव देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 25,
        "text": "स तवं जातबलॊ राजन दुष्प्रधर्षः परताप वान\nसुखे धास्यसि नः सर्वान कुबेर इव नैरृतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 26,
        "text": "यं च धर्मं चरिष्यन्ति परजा राज्ञा सुरक्षिताः\nचतुर्थं तस्य धर्मस्य तवत संस्थं नॊ भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 27,
        "text": "तेन धर्मेण महता सुखलब्धेन भावितः\nपाह्य अस्मान सर्वतॊ राजन देवान इव शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 28,
        "text": "विजयायाशु निर्याहि परतपन रश्मिमान इव\nमानं विधम शत्रूणां धर्मॊ जयतु नः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 29,
        "text": "स निर्ययौ महातेजा बलेन महता वृतः\nमहाभिजन संपन्नस तेजसा परज्वलन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 30,
        "text": "तस्य तां महिमां दृष्ट्वा महेन्द्रस्येव देवताः\nअपतत्रसिरे सर्वे सवधर्मे च दधुर मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 31,
        "text": "ततॊ महीं परिययौ पर्जन्य इव वृष्टिमान\nशमयन सर्वतः पापान सवकर्मसु च यॊजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 32,
        "text": "एवं ये भूतिम इच्छेयुः पृथिव्यां मानवाः कव चित\nकुर्यू राजानम एवाग्रे परजानुग्रह कारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 33,
        "text": "नमस्येयुश च तं भक्त्या शिष्या इव गुरुं सदा\nदेवा इव सहस्राक्षं परजा राजानम अन्तिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 34,
        "text": "सत्कृतं सवजनेनेह परॊ ऽपि बहु मन्यते\nसवजनेन तव अवज्ञातं परे परिभवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 35,
        "text": "राज्ञः परैः परिभवः सर्वेषाम असुखावहः\nतस्माच छत्रं च पत्रं च वासांस्य आभरणानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 36,
        "text": "भॊजनान्य अथ पानानि राज्ञे दद्युर गृहाणि च\nआसनानि च शय्याश च सर्वॊपकरणानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 37,
        "text": "गुप्तात्मा सयाद दुर आधर्षः समितपूर्वाभिभाषिता\nआभाषितश च मधुरं परतिभाषेत मानवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 67,
        "shloka": 38,
        "text": "कृतज्ञॊ दृढभक्तिः सयात संविभागी जितेन्द्रियः\nईक्षितः परतिवीक्षेत मृदु चर्जु च वल्गु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 1,
        "text": "किम आहुर दैवतं विप्रा राजानं भरतर्षभ\nमनुष्याणाम अधिपतिं तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nबृहस्पतिं वसु मना यथा पप्रच्छ भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 3,
        "text": "राजा वसु मना नाम कौसल्यॊ धीमतां वरः\nमहर्षिं परिपप्रच्छ कृतप्रज्ञॊ बृहस्पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वं वैनयिकं कृत्वा विनयज्ञॊ बृहस्पतेः\nदक्षिणानन्तरॊ भूत्वा परणम्य विधिपूर्वकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 5,
        "text": "विधिं पप्रच्छ राज्यस्य सर्वभूतहिते रतः\nपरजानां हितम अन्विच्छन धर्ममूलं विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 6,
        "text": "केन भूतानि वर्धन्ते कषयं गच्छन्ति केन च\nकम अर्चन्तॊ महाप्राज्ञ सुखम अत्यन्तम आप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 7,
        "text": "इति पृष्टॊ महाराज्ञा कौसल्येनामितौजसा\nराजसत्कारम अव्यग्रः शशंसास्मै बृहस्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 8,
        "text": "राजमूलॊ महाराज धर्मॊ लॊकस्य लक्ष्यते\nपरजा राजभयाद एव न खादन्ति परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 9,
        "text": "राजा हय एवाखिलं लॊकं समुदीर्णं समुत्सुकम\nपरसादयति धर्मेण परसाद्य च विराजते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 10,
        "text": "यथा हय अनुदये राजन भूतानि शशिसूर्ययॊः\nअन्धे तमसि मज्जेयुर अपश्यन्तः परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा हय अनुदके मत्स्या निराक्रन्दे विहंगमाः\nविहरेयुर यथाकामम अभिसृत्य पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 12,
        "text": "विमथ्यातिक्रमेरंश च विषह्यापि परस्परम\nअभावम अचिरेणैव गच्छेयुर नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 13,
        "text": "एवम एव विना राज्ञा विनश्येयुर इमाः परजाः\nअन्धे तमसि मज्जेयुर अगॊपाः पशवॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 14,
        "text": "हरेयुर बलवन्तॊ हि दुर बलानां परिग्रहान\nहन्युर वयायच्छमानांश च यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 15,
        "text": "यानं वस्त्रम अलं कारान रत्नानि विविधानि च\nहरेयुः सहसा पापा यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 16,
        "text": "ममेदम इति लॊके ऽसमिन न भवेत संपरिग्रहः\nविश्वलॊपः परवर्तेत यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 17,
        "text": "मातरं पितरं वृद्धम आचार्यम अतिथिं गुरुम\nकलिश्नीयुर अपि हिंस्युर वा यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 18,
        "text": "पतेद बहुविधं शस्त्रं बहुधा धर्मचारिषु\nअधर्मः परगृहीतः सयाद यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 19,
        "text": "वधबन्धपरिक्लेशॊ नित्यम अर्थवतां भवेत\nममत्वं च न विन्देयुर यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 20,
        "text": "अन्तश चाकाशम एव सयाल लॊकॊ ऽयं दस्यु साद भवेत\nपतेच च नरकं घॊरं यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 21,
        "text": "न यॊनिपॊषॊ वर्तेत न कृषिर न वणिक पथः\nमज्जेद धर्मस तरयी न सयाद यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 22,
        "text": "न यज्ञाः संप्रवर्तेरन विधिवत सवाप्तदक्षिणाः\nन विवाहाः समाजा वा यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 23,
        "text": "न वृषाः संप्रवर्तेरन न मथ्येरंश च गर्गराः\nघॊषाः परणाशं गच्छेयुर यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 24,
        "text": "तरस्तम उद्विग्नहृदयं हाहाभूतम अचेतनम\nकषणेन विनशेत सर्वं यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 25,
        "text": "न संवत्सरसत्राणि तिष्ठेयुर अकुतॊभयाः\nविधिवद दक्षिणा वन्ति यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 26,
        "text": "बराह्मणाश चतुरॊ वेदान नाधीयेरंस तपस्विनः\nविद्या सनातास तपः सनाता यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 27,
        "text": "हस्तॊ हस्तं स मुष्णीयाद भिद्येरन सर्वसेतवः\nभयार्तं विद्रवेत सर्वं यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 28,
        "text": "न लभेद धर्मसंश्लेषं हतविप्रहतॊ जनः\nकर्ता सवेच्छेन्द्रियॊ गच्छेद यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 29,
        "text": "अनयाः संप्रवर्तेरन भवेद वै वर्णसंकरः\nदुर भिक्षम आविशेद राष्ट्रं यदि राजा न पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 30,
        "text": "विवृत्य हि यथाकामं गृहद्वाराणि शेरते\nमनुष्या रक्षिता राज्ञा समन्ताद अकुतॊभयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 31,
        "text": "नाक्रुष्टं सहते कश चित कुतॊ हस्तस्य लङ्घनम\nयदि राजा मनुष्येषु तराता भवति धार्मिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 32,
        "text": "सत्रियश चापुरुषा मार्गं सर्वालं कारभूषिताः\nनिर्भयाः परतिपद्यन्ते यदा रक्षति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 33,
        "text": "धर्मम एव परपद्यन्ते न हिंसन्ति परस्परम\nअनुगृह्णन्ति चान्यॊन्यं यदा रक्षति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 34,
        "text": "यजन्ते च तरयॊ वर्णा महायज्ञैः पृथग्विधैः\nयुक्ताश चाधीयते शास्त्रं यदा रक्षति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 35,
        "text": "वार्ता मूलॊ हय अयं लॊकस तरय्या वै धार्यते सदा\nतत सर्वं वर्तते सम्यग यदा रक्षति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 36,
        "text": "यदा राजा धुरं शरेष्ठाम आदाय वहति परजाः\nमहता बलयॊगेन तदा लॊकः परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 37,
        "text": "यस्याभावे च भूतानाम अभावः सयात समन्ततः\nभावे च भावॊ नित्यः सयात कस तं न परतिपूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 38,
        "text": "तस्य यॊ वहते भारं सर्वलॊकसुखावहम\nतिष्ठेत परियहिते राज्ञ उभौ लॊकौ हि यॊ जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 39,
        "text": "यस तस्य पुरुषः पापं मनसाप्य अनुचिन्तयेत\nअसंशयम इह कलिष्टः परेत्यापि नरकं पतेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 40,
        "text": "न हि जात्व अवमन्तव्यॊ मनुष्य इति भूमिपः\nमहती देवता हय एषा नररूपेण तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 41,
        "text": "कुरुते पञ्चरूपाणि कालयुक्तानि यः सदा\nभवत्य अग्निस तथादित्यॊ मृत्युर वैश्रवणॊ यमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 42,
        "text": "यदा हय आसीद अतः पापान दहत्य उग्रेण तेजसा\nमिथ्यॊपचरितॊ राजा तदा भवति पावकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 43,
        "text": "यदा पश्यति चारेण सर्वभूतानि भूमिपः\nकषेमं च कृत्वा वरजति तदा भवति भास्करः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 44,
        "text": "अशुचींश च यदा करुद्धः कषिणॊति शतशॊ नरान\nसपुत्रपौत्रान सामात्यांस तदा भवति सॊ ऽनतकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 45,
        "text": "यदा तव अधार्मिकान सर्वांस तीक्ष्णैर दण्डैर नियच्छति\nधार्मिकांश चानुगृह्णाति भवत्य अथ यमस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 46,
        "text": "यदा तु धनधाराभिस तर्पयत्य उपकारिणः\nआच्छिनत्ति च रत्नानि विविधान्य अपकारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 47,
        "text": "शरियं ददाति कस्मै चित कस्माच चिद अपकर्षति\nतदा वैश्रवणॊ राजँल लॊके भवति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 48,
        "text": "नास्यापवादे सथातव्यं दक्षेणाक्लिष्ट कर्मणा\nधर्म्यम आकाङ्क्षता लाभम ईश्वरस्यानसूयता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 49,
        "text": "न हि राज्ञः परतीपानि कुर्वन सुखम अवाप्नुयात\nपुत्रॊ भराता वयस्यॊ वा यद्य अप्य आत्मसमॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 50,
        "text": "कुर्यात कृष्ण गतिः शेषं जवलितॊ ऽनिलसारथिः\nन तु राज्ञाभिपन्नस्य शेषं कव चन विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 51,
        "text": "तस्य सर्वाणि रक्ष्याणि दूरतः परिवर्जयेत\nमृत्यॊर इव जुगुप्सेत राजस्वहरणान नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 52,
        "text": "नश्येद अभिमृशन सद्यॊ मृगः कूटम इव सपृशन\nआत्मस्वम इव संरक्षेद राजस्वम इह बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 53,
        "text": "महान्तं नरकं घॊरम अप्रतिष्ठम अचेतसः\nपतन्ति चिररत्राय राजवित्तापहारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 54,
        "text": "राजा भॊजॊ विराट सम्राट कषत्रियॊ भूपतिर नृपः\nय एवं सतूयते शब्दैः कस तं नार्चितुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 55,
        "text": "तस्माद बुभूषुर नियतॊ जितात्मा संयतेन्द्रियः\nमेधा वि समृतिमान दक्षः संश्रयेत महीपतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 56,
        "text": "कृतज्ञं पराज्ञम अक्षुद्रं दृढभक्तिं जितेन्द्रियम\nधर्मनित्यं सथितं सथित्यां मन्त्रिणं पूजयेन नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 57,
        "text": "दृठ भक्तिं कृतप्रज्ञं धर्मज्ञं संयतेन्द्रियम\nशूरम अक्षुद्र कर्माणं निषिद्ध जनम आश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 58,
        "text": "राजा परगल्भं पुरुषं करॊति; राजा कृशं बृंहयते मनुष्यम\nराजाभिपन्नस्य कुतः सुखानि; राजाभ्युपेतं सुखिनं करॊति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 59,
        "text": "राजा परजानां हृदयं गरीयॊ; गतिः परतिष्ठा सुखम उत्तमं च\nयम आश्रिता लॊकम इमं परं च; जयन्ति सम्यक पुरुषा नरेन्द्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 60,
        "text": "नराधिपश चाप्य अनुशिष्य मेदिनीं; दमेन सत्येन च सौहृदेन\nमहद्भिर इष्ट्वा करतुभिर महायशास; तरिविष्टपे सथानम उपैति सत्कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 68,
        "shloka": 61,
        "text": "स एवम उक्तॊ गुरुणा कौसल्यॊ राजसत्तमः\nपरयत्नात कृतवान वीरः परजानां परिपालनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 1,
        "text": "पार्थिवेन विशेषेण किं कार्यम अवशिष्यते\nकथं रक्ष्यॊ जनपदः कथं रक्ष्याश च शत्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 2,
        "text": "कथं चारं परयुञ्जीत वर्णान विश्वासयेत कथम\nकथं भृत्यान कथं दारान कथं पुत्रांश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 3,
        "text": "राजवृत्तं महाराज शृणुष्वावहितॊ ऽखिलम\nयत कार्यं पार्थिवेनादौ पार्थिव परकृतेन वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 4,
        "text": "आत्मा जेयः सदा राज्ञा ततॊ जेयाश च शत्रवः\nअजितात्मा नरपतिर विजयेत कथं रिपून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 5,
        "text": "एतावान आत्मविजयः पञ्चवर्ग विनिग्रहः\nजितेन्द्रियॊ नरपतिर बाधितुं शक्नुयाद अरीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 6,
        "text": "नयसेत गुल्मान दुर्गेषु संधौ च कुरुनन्दन\nनगरॊपवने चैव पुरॊद्यानेषु चैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 7,
        "text": "संस्थानेषु च सर्वेषु पुरेषु नगरस्य च\nमध्ये च नरशार्दूल तथा राजनिवेशने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 8,
        "text": "परणिधींश च ततः कुर्याज जडान्धबधिराकृतीन\nपुंसः परीक्षितान पराज्ञान कषुत्पिपासातप कषमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 9,
        "text": "अमात्येषु च सर्वेषु मित्रेषु तरिविधेषु च\nपुत्रेषु च महाराज परणिदध्यात समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 10,
        "text": "पुरे जनपदे चैव तथा सामन्तराजसु\nयथा न विद्युर अन्यॊन्यं परणिधेयास तथा हि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 11,
        "text": "चारांश च विद्यात परहितान परेण भरतर्षभ\nआपणेषु विहारेषु समवायेषु भिक्षुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 12,
        "text": "आरामेषु तथॊद्याने पण्डितानां समागमे\nवेशेषु चत्वरे चैव सभास्व आवसथेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 13,
        "text": "एवं विहन्याच चारेण परचारं विचक्षणः\nचारेण विहतं सर्वं हतं भवति पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 14,
        "text": "यदा तु हीनं नृपतिर विद्याद आत्मानम आत्मना\nअमात्यैः सह संमन्त्र्य कुर्यात संधिं बलीयसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 15,
        "text": "अज्ञायमानॊ हीनत्वे कुर्यात संधिं परेण वै\nलिप्सुर वा कं चिद एवार्थं तवरमाणॊ विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 16,
        "text": "गुणवन्तॊ महॊत्साहा धर्मज्ञाः साधवश च ये\nसंदधीत नृपस तैश च राष्ट्रं धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 17,
        "text": "उच्छिद्यमानम आत्मानं जञात्वा राजा महामतिः\nपूर्वापकारिणॊ हन्याल लॊकद्विष्टांश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 18,
        "text": "यॊ नॊपकर्तुं शक्नॊति नापकर्तुं महीपतिः\nअशक्यरूपश चॊद्धर्तुम उपेक्ष्यस तादृशॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 19,
        "text": "यात्रां यायाद अविज्ञातम अनाक्रन्दम अनन्तरम\nवयासक्तं च परमत्तं च दुर बलं च विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 20,
        "text": "यात्राम आज्ञापयेद वीरः कल्य पुष्टबली सुखी\nपूर्वं कृत्वा विधानं च यात्रायां नगरे तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 21,
        "text": "न च वश्यॊ भवेद अस्य नृपॊ यद्य अपि वीर्यवान\nहीनश च बलवीर्याभ्यां कर्शयंस तं परावसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 22,
        "text": "राष्ट्रं च पीडयेत तस्य शस्त्राग्निविषमूर्छनैः\nअमात्यवल्लभानां च विवादांस तस्य कारयेत\nवर्जनीयं सदा युद्धं राज्यकामेन धीमता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 23,
        "text": "उपायैस तरिभिर आदानम अर्थस्याह बृहस्पतिः\nसान्त्वेनानुप्रदानेन भेदेन च नराधिप\nयम अर्थं शक्नुयात पराप्तुं तेन तुष्येद धि पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 24,
        "text": "आददीत बलिं चैव परजाभ्यः कुरुनन्दन\nषड भागम अमितप्रज्ञस तासाम एवाभिगुप्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 25,
        "text": "दश धर्मगतेभ्यॊ यद वसु बह्व अल्पम एव च\nतन नाददीत सहसा पौराणां रक्षणाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 26,
        "text": "यथा पुत्रास तथा पौरा दरष्टव्यास ते न संशयः\nभक्तिश चैषां परकर्तव्या वयवहारे परदर्शिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 27,
        "text": "सुतं च सथापयेद राजा राज्ञं सर्वार्थदर्शिनम\nवयवहारेषु सततं तत्र राज्यं वयवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 28,
        "text": "आकरे लवणे शुल्के तरे नागवने तथा\nनयसेद अमात्यान नृपतिः सवाप्तान वा पुरुषान हितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 29,
        "text": "सम्यग दण्डधरॊ नित्यं राजा धर्मम अवाप्नुयात\nनृपस्य सततं दण्डः सम्यग धर्मे परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 30,
        "text": "वेदवेदाङ्गवित पराज्ञः सुतपस्वी नृपॊ भवेत\nदानशीलश च सततं यज्ञशीलश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 31,
        "text": "एते गुणाः समस्ताः सयुर नृपस्य सततं सथिराः\nकरिया लॊपे तु नृपतेः कुतः सवर्गः कुतॊ यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 32,
        "text": "यदा तु पीडितॊ राजा भवेद राज्ञा बलीयसा\nतरिधा तव आक्रन्द्य मित्राणि विधानम उपकल्पयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 33,
        "text": "घॊषान नयसेत मार्गेषु गरामान उत्थापयेद अपि\nपरवेशयेच च तान सर्वाञ शाखा नगरकेष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 34,
        "text": "ये गुप्ताश चैव दुर्गाश च देशास तेषु परवेशयेत\nधनिनॊ बलमुख्यांश च सान्त्वयित्वा पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 35,
        "text": "सस्याभिहारं कुर्याच च सवयम एव नराधिपः\nअसंभवे परवेशस्य दाहयेद अग्निना भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 36,
        "text": "कषेत्रस्थेषु च सस्येषु शत्रॊर उपजपेन नरान\nविनाशयेद वा सर्वस्वं बलेनाथ सवकेन वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 37,
        "text": "नदीषु मार्गेषु सदा संक्रमान अवसादयेत\nजलं निस्रावयेत सर्वम अनिस्राव्यं च दूषयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 38,
        "text": "तदात्वेनायतीभिश च विवदन भूम्यनन्तरम\nपरतीघातः परस्याजौ मित्र काले ऽपय उपस्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 39,
        "text": "दुर्गाणां चाभितॊ राजा मूलछेदं परकारयेत\nसर्वेषां कषुद्रवृक्षाणां चैत्यवृक्षान विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 40,
        "text": "परवृद्धानां च वृक्षाणां शाखाः परच्छेदयेत तथा\nचैत्यानां सर्वथा वर्ज्यम अपि पत्रस्य पातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 41,
        "text": "परकण्ठीः कारयेत सम्यग आकाशजननीस तथा\nआपूरयेच च परिखाः सथाणुनक्र झषाकुलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 42,
        "text": "कडङ्ग दवारकाणि सयुर उच्छ्वासार्थे पुरस्य ह\nतेषां च दवारवद गुप्तिः कार्या सर्वात्मना भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 43,
        "text": "दवारेषु च गुरूण्य एव यन्त्राणि सथापयेत सदा\nआरॊपयेच छतघ्नीश च सवाधीनानि च कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 44,
        "text": "काष्ठानि चाभिहार्याणि तथा कूपांश च खानयेत\nसंशॊधयेत तथा कूपान कृतान पूर्वं पयॊ ऽरथिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 45,
        "text": "तृणछन्नानि वेश्मानि पङ्केनापि परलेपयेत\nनिर्हरेच च तृणं मासे चैत्रे वह्नि भयात पुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 46,
        "text": "नक्तम एव च भक्तानि पाचयेत नराधिपः\nन दिवाग्निर जवलेद गेहे वर्जयित्वाग्निहॊत्रिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 47,
        "text": "कर्मारारिष्ट शालासु जवलेद अग्निः समाहितः\nगृहाणि च परविश्याथ विधेयः सयाद धुताशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 48,
        "text": "महादण्डश च तस्य सयाद यस्याग्निर वै दिवा भवेत\nपरघॊषयेद अथैवं च रक्षणार्थं पुरस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 49,
        "text": "भिक्षुकांश चाक्रिकांश चैव कषीबॊन्मत्तान कुशीलवान\nबाह्यान कुर्यान नरश्रेष्ठ दॊषाय सयुर हि ते ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 50,
        "text": "चत्वरेषु च तीर्थेषु सभास्व आवसथेषु च\nयथार्ह वर्णं परणिधिं कुर्यात सर्वत्र पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 51,
        "text": "विशालान राजमार्गांश च कारयेत नराधिपः\nपरपाश च विपणीश चैव यथॊद्देशं समादिशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 52,
        "text": "भाण्डागारायुधागारान धान्यागारांश च सर्वशः\nअश्वागारान गजागारान बलाधिकरणानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 53,
        "text": "परिखाश चैव कौरव्य परतॊलीः संकटानि च\nन जातु कश चित पश्येत तु गुह्यम एतद युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 54,
        "text": "अथ संनिचयं कुर्याद राजा परबलार्दितः\nतैलं मधु घृतं सस्यम औषधानि च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 55,
        "text": "अङ्गारकुश मुञ्जानां पलाशशरपर्णिनाम\nयवसेन्धन दिग्धानां कारयेत च संचयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 56,
        "text": "आयुधानां च सर्वेषां शक्त्यृष्टि परासवर्मणाम\nसंचयान एवमादीनां कारयेत नराधिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 57,
        "text": "औषधानि च सर्वाणि मूलानि च फलानि च\nचतुर्विधांश च वैद्यान वै संगृह्णीयाद विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 58,
        "text": "नटाश च नर्तकाश चैव मल्ला माया विनस तथा\nशॊभयेयुः पुरवरं मॊदयेयुश च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 59,
        "text": "यतः शङ्का भवेच चापि भृत्यतॊ वापि मन्त्रितः\nपौरेभ्यॊ नृपतेर वापि सवाधीनान कारयेत तान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 60,
        "text": "कृते कर्मणि राजेन्द्र पूजयेद धनसंचयैः\nमानेन च यथार्हेण सान्त्वेन विविधेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 61,
        "text": "निर्वेदयित्वा तु परं हत्वा वा कुरुनन्दन\nगतानृण्यॊ भवेद राजा यथाशास्त्रेषु दर्शितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 62,
        "text": "राज्ञा सप्तैव रक्ष्याणि तानि चापि निबॊध मे\nआत्मामात्यश च कॊशश च दण्डॊ मित्राणि चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 63,
        "text": "तथा जनपदश चैव पुरं च कुरुनन्दन\nएतत सप्तात्मकं राज्यं परिपाल्यं परयत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 64,
        "text": "षाड्गुण्यं च तरिवर्गं च तरिवर्गम अपरं तथा\nयॊ वेत्ति पुरुषव्याघ्र स भुनक्ति महीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 65,
        "text": "षाड्गुण्यम इति यत परॊक्तं तन निबॊध युधिष्ठिर\nसंधायासनम इत्य एव यात्रा संधानम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 66,
        "text": "विगृह्यासनम इत्य एव यात्रां संपरिगृह्य च\nदवैधी भावस तथान्येषां संश्रयॊ ऽथ परस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 67,
        "text": "तरिवर्गश चापि यः परॊक्तस तम इहैकमनाः शृणु\nकषयः सथानं च वृद्धिश च तरिवर्गम अपरं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 68,
        "text": "धर्मश चार्थश च कामश च सेवितव्यॊ ऽथ कालतः\nधर्मेण हि महीपालश चिरं पालयते महीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 69,
        "text": "अस्मिन्न अर्थे च यौ शलॊकौ गीताव अङ्गिरसा सवयम\nयादवी पुत्र भद्रं ते शरॊतुम अर्हसि ताव अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 70,
        "text": "कृत्वा सर्वाणि कार्याणि सम्यक संपाल्य मेदिनीम\nपालयित्वा तथा पौरान परत्र सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 69,
        "shloka": 71,
        "text": "किं तस्य तपसा राज्ञः किं च तस्याध्वरैर अपि\nअपालिताः परजा यस्य सर्वा धर्मविनाकृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 1,
        "text": "दण्डनीतिश च राजा च समस्तौ ताव उभाव अपि\nतस्य किं कुर्वतः सिद्ध्यै तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 2,
        "text": "महाभाग्यं दण्डनीत्याः सिद्धैः शब्दैः स हेतुकैः\nशृणु मे शंसतॊ राजन यथा वद इह भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 3,
        "text": "दण्डनीतिः सवधर्मेभ्यश चातुर्वर्ण्यं नियच्छति\nपरयुक्ता सवामिना सम्यग अधर्मेभ्यश च यच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 4,
        "text": "चातुर्वर्ण्ये सवधर्मस्थे मर्यादानाम असंकरे\nदण्डनीति कृते कषेमे परजानाम अकुतॊभये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 5,
        "text": "सॊमे परयत्नं कुर्वन्ति तरयॊ वर्णा यथाविधि\nतस्माद देवमनुष्याणां सुखं विद्धि समाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 6,
        "text": "कालॊ वा कारणं राज्ञॊ राजा वा कालकारणम\nइति ते संशयॊ मा भूद राजा कालस्य कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 7,
        "text": "दण्डनीत्या यदा राजा सम्यक कार्त्स्न्येन वर्तते\nतदा कृतयुगं नाम कालः शरेष्ठः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 8,
        "text": "भवेत कृतयुगे धर्मॊ नाधर्मॊ विद्यते कव चित\nसर्वेषाम एव वर्णानां नाधर्मे रमते मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊगक्षेमाः परवर्तन्ते परजानां नात्र संशयः\nवैदिकानि च कर्माणि भवन्त्य अविगुणान्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 10,
        "text": "ऋतवश च सुखाः सर्वे भवन्त्य उत निरामयाः\nपरसीदन्ति नराणां च सवरवर्णमनांसि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 11,
        "text": "वयाधयॊ न भवन्त्य अत्र नाल्पायुर दृश्यते नरः\nविधवा न भवन्त्य अत्र नृशंसॊ नाभिजायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 12,
        "text": "अकृष्टपच्यॊ पृथिवी भवन्त्य ओषधयस तथा\nतवक पत्रफलमूलानि वीर्यवन्ति भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 13,
        "text": "नाधर्मॊ विद्यते तत्र धर्म एव तु केवलः\nइति कार्तयुगान एतान गुणान विद्धि युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 14,
        "text": "दण्डनीत्या यदा राजा तरीन अंशान अनुवर्तते\nचतुर्थम अंशम उत्सृज्य तदा तरेता परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 15,
        "text": "अशुभस्य चतुर्थां शस्त्रीन अंशान अनुवर्तते\nकृष्टपच्यैव पृथिवी भवन्त्य ओषधयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 16,
        "text": "अर्धं तयक्त्वा यदा राजा नीत्यर्धम अनुवर्तते\nततस तु दवापरं नाम स कालः संप्रवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 17,
        "text": "अशुभस्य तदा अर्धं दवाव अंशाव अनुवर्तते\nकृष्टपच्यैव पृथिवी भवत्य अल्पफला तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 18,
        "text": "दण्डनीतिं परित्यज्य यदा कार्त्स्न्येन भूमिपः\nपरजाः कलिश्नात्य अयॊगेन परविश्यति तदा कलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 19,
        "text": "कलाव अधर्मॊ भूयिष्ठं धर्मॊ भवति तु कव चित\nसर्वेषाम एव वर्णानां सवधर्माच चयवते मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 20,
        "text": "शूद्रा भैक्षेण जीवन्ति बराह्मणाः परिचर्यया\nयॊगक्षेमस्य नाशश च वर्तते वर्णसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 21,
        "text": "वैदिकानि च कर्माणि भवन्ति वि गुणान्य उत\nऋतवॊ न सुखाः सर्वे भवन्त्य आमयिनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 22,
        "text": "हरसन्ति च मनुष्याणां सवरवर्णमनांस्य उत\nवयाधयश च भवन्त्य अत्र मरियन्ते चागतायुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 23,
        "text": "विधवाश च भवन्त्य अत्र नृशंसा जायते परजा\nकव चिद वर्षति पर्जन्यः कव चित सस्यं पररॊहति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 24,
        "text": "रसाः सर्वे कषयं यान्ति यदा नेच्छति भूमिपः\nपरजाः संरक्षितुं सम्यग दण्डनीति समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 25,
        "text": "राजा कृतयुगस्रष्टा तरेताया दवापरस्य च\nयुगस्य च चतुर्थस्य राजा भवति कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 26,
        "text": "कृतस्य करणाद राजा सवर्गम अत्यन्तम अश्नुते\nतरेतायाः करणाद राजा सवर्गं नात्यन्तम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 27,
        "text": "परवर्तनाद दवापरस्य यथाभागम उपाश्नुते\nकलेः परवर्तनाद राजा पापम अत्यन्तम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 28,
        "text": "ततॊ वसति दुष्कर्मा नरके शाश्वतीः समाः\nपरजानां कल्मषे मग्नॊ ऽकीर्थिं पापं च विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 29,
        "text": "दण्डनीतिं पुरस्कृत्य विजान कषत्रियः सदा\nअनवाप्तं च लिप्सेत लब्धं च परिपालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 30,
        "text": "लॊकस्य सीमन्त करी मर्यादा लॊकभावनी\nसम्यङ नीता दण्डनीतिर यथा माता यथा पिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 31,
        "text": "यस्यां भवन्ति भूतानि तद विद्धि भरतर्षभ\nएष एव परॊ धर्मॊ यद राजा दण्डनीति मान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 70,
        "shloka": 32,
        "text": "तस्मात कौरव्य धर्मेण परजाः पालय नीतिमान\nएवंवृत्तः परजा रक्षन सवर्गं जेतासि दुर जयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 1,
        "text": "केन वृत्तेन वृत्तज्ञ वर्तमानॊ महीपतिः\nसुखेनार्थान सुखॊदर्कान इह च परेत्य चाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 2,
        "text": "इयं गुणानां षट्त्रिंशत षट तरिंशद गुणसंयुता\nयान गुणांस तु गुणॊपेतः कुर्वन गुणम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 3,
        "text": "चरेद धर्मान अकटुकॊ मुञ्चेत सनेहं न नास्तिकः\nअनृशंसश चरेद अर्थं चरेत कामम अनुद्धतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 4,
        "text": "परियं बरूयाद अकृपणः शूरः सयाद अविकत्थनः\nदाता नापात्र वर्षी सयात परगल्भः सयाद अनिष्ठुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 5,
        "text": "संदधीत न चानार्यैर विगृणीयान न बन्धुभिः\nनानाप्तैः कारयेच चारं कुर्यात कार्यम अपीडया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 6,
        "text": "अर्थान बरूयान न चासत्सु गुणान बरूयान न चात्मनः\nआदद्यान न च साधुभ्यॊ नासत पुरुषम आश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 7,
        "text": "नापरीक्ष्य नयेद दण्डं न च मत्रं परकाशयेत\nविसृजेन न च लुब्ध्येभ्यॊ विश्वसेन नापकारिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 8,
        "text": "अनीर्षुर गुप्तदारः सयाच चॊक्षः सयाद अघृणी नृपः\nसत्रियं सेवेत नात्यर्थं मृष्टं भुञ्जीत नाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 9,
        "text": "अस्तब्धः पूजयेन मान्यान गुरून सेवेद अमायया\nअर्चेद देवान न दम्भेन शरियम इच्छेद अकुत्सिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 10,
        "text": "सेवेत परणयं हित्वा दक्षः सयान न तव अकालवित\nसान्त्वयेन न च भॊगार्थम अनुगृह्णन न चाक्षिपेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 11,
        "text": "परहरेन न तव अविज्ञाय हत्वा शत्रून न शेषयेत\nकरॊधं कुर्यान न चाकस्मान मृदुः सयान नापकारिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं चरस्व राज्यस्थॊ यदि शरेय इहेच्छसि\nअतॊ ऽनयथा नरपतिर भयम ऋच्छत्य अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 13,
        "text": "इति सर्वान गुणान एतान यथॊक्तान यॊ ऽनुवर्तते\nअनुभूयेह भद्राणि परेत्य सवर्गं महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 71,
        "shloka": 14,
        "text": "इदं वचः शांतनवस्य शुश्रुवान; युधिष्ठिरः पाण्डवमुख्यसंवृतः\nतदा ववन्दे च पिता महं नृपॊ; यथॊक्तम एतच च चकार बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 1,
        "text": "कथं राजा परजा रक्षन नाधिबन्धेन युज्यते\nधर्मे च नापराध्नॊति तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 2,
        "text": "समासेनैव ते तात धर्मान वक्ष्यामि निश्चितान\nविस्तरेण हि धर्माणां न जात्व अन्तम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्मनिष्ठाञ शरुतवतॊ वेद वरतसमाहितान\nअर्चितान वासयेथास तवं गृहे गुणवतॊ दविजान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 4,
        "text": "परत्युत्थायॊपसंगृह्य चरणाव अभिवाद्य च\nअथ सर्वाणि कुर्वीथाः कार्याणि स पुरॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 5,
        "text": "धर्मकार्याणि निर्वर्त्य मङ्गलानि परयुज्य च\nबराह्मणान वाचयेथास तवम अर्थसिद्धि जयाशिषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 6,
        "text": "आर्जवेन च संपन्नॊ धृत्या बुद्ध्या च भारत\nअर्थार्थं परिगृह्णीयात कामक्रॊधौ च वर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 7,
        "text": "कामक्रॊधौ पुरस्कृत्य यॊ ऽरथं राजानुतिष्ठति\nन स धर्मं न चाप्य अर्थं परिगृह्णाति बालिशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 8,
        "text": "मा सम लुब्धांश च मूर्खांश च कामे चार्थेषु यूयुजः\nअलुब्धान बुद्धिसंपन्नान सर्वकर्मसु यॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 9,
        "text": "मूर्खॊ हय अधिकृतॊ ऽरथेषु कार्याणाम अविशारदः\nपरजाः कलिश्नात्य अयॊगेन कामद्वेषसमन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 10,
        "text": "बलिषष्ठेन शुल्केन दण्डेनाथापराधिनाम\nशास्त्रनीतेन लिप्सेथा वेतनेन धनागमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 11,
        "text": "दापयित्वा करं धर्म्यं राष्ट्रं नित्यं यथाविधि\nअशेषान कल्पयेद राजा यॊगक्षेमान अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 12,
        "text": "गॊपायितारं दातारं धर्मनित्यम अतन्द्रितम\nअकाम दवेषसंयुक्तम अनुरज्यन्ति मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 13,
        "text": "मा समाधर्मेण लाभेन लिप्सेथास तवं धनागमम\nधर्मार्थाव अध्रुवौ तस्य यॊ ऽपशास्त्रपरॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 14,
        "text": "अप शास्त्रपरॊ राजा संचयान नाधिगच्छति\nअस्थाने चास्य तद वित्तं सर्वम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 15,
        "text": "अर्थमूलॊ ऽप हिंसां च कुरुते सवयम आत्मनः\nकरैर अशास्त्रदृष्टैर हि मॊहात संपीडयन परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 16,
        "text": "ऊधश छिन्द्याद धि यॊ धेन्वाः कषीरार्थी न लभेत पयः\nएवं राष्ट्रम अयॊगेन पीडितं न विवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 17,
        "text": "यॊ हि दॊग्ध्रीम उपास्ते तु स नित्यं लभते पयः\nएवं राष्ट्रम उपायेन भुञ्जानॊ लभते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 18,
        "text": "अथ राष्ट्रम उपायेन भुज्यमानं सुरक्षितम\nजनयत्य अतुलां नित्यं कॊशवृद्धिं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 19,
        "text": "दॊग्धि धान्यं हिरण्यं च परजा राज्ञि सुरक्षिता\nनित्यं सवेभ्यः परेभ्यश च तृप्ता माता यथा पयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 20,
        "text": "माला कारॊपमॊ राजन भव माङ्गारिकॊपमः\nतथायुक्तश चिरं राष्ट्रं भॊक्तुं शक्यसि पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 21,
        "text": "परचक्राभियानेन यदि ते सयाद धनक्षयः\nअथ साम्नैव लिप्सेथा धनम अब्राह्मणेषु यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 22,
        "text": "मा सम ते बराह्मणं दृष्ट्वा धनस्थं परचलेन मनः\nअन्त्यायाम अप्य अवस्थायां किम उ सफीतस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 23,
        "text": "धनानि तेभ्यॊ दद्यास तवं यथाशक्ति यथार्हतः\nसान्त्वयन परिरक्षंश च सवर्गम आप्स्यसि दुर जयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 24,
        "text": "एवं धर्मेण वृत्तेन परजास तवं परिपालयन\nसवन्तं पुण्यं यशॊ वन्तं पराप्स्यसे कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 25,
        "text": "धर्मेण वयवहारेण परजाः पालय पाण्डव\nयुधिष्ठिर तथायुक्तॊ नाधिबन्धेन यॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 26,
        "text": "एष एव परॊ धर्मॊ यद राजा रक्षते परजाः\nभूतानां हि यथा धर्मे रक्षणं च परा दया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्माद एवं परं धर्मं मन्यन्ते धर्मकॊविदाः\nयद राजा रक्षणे युक्तॊ भूतेषु कुरुते दयाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 28,
        "text": "यद अह्ना कुरुते पापम अरक्षन भयतः परजाः\nराजा वर्षसहस्रेण तस्यान्तम अधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 29,
        "text": "यद अह्ना कुरुते पुण्यं परजा धर्मेण पालयन\nदशवर्षसहस्राणि तस्य भुङ्क्ते फलं दिवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 30,
        "text": "सविष्टिः सवधीतिः सुतपा लॊकाञ जयति यावतः\nकषणेन तान अवाप्नॊति परजा धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 31,
        "text": "एवं धर्मं परयत्नेन कौन्तेय परिपालयन\nइह पुण्यफलं लब्ध्वा नाधिबन्धेन यॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 32,
        "text": "सवर्गलॊके च महतीं शरियं पराप्स्यसि पाण्डव\nअसंभवश च धर्माणाम ईदृशानाम अराजसु\nतस्माद राजैव नान्यॊ ऽसति यॊ महत फलम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 72,
        "shloka": 33,
        "text": "स राज्यम ऋद्धिमत पराप्य धर्मेण परिपालयन\nइन्द्रं तर्पय सॊमेन कामैश च सुहृदॊ जनान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 1,
        "text": "य एव तु सतॊ रक्षेद असतश च निबर्हयेत\nस एव राज्ञा कर्तव्यॊ राजन राजपुरॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपुरूरवस ऐलस्य संवादं मातरिश्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 3,
        "text": "कुतः सविद बराह्मणॊ जातॊ वर्णाश चापि कुतस तरयः\nकस्माच च भवति शरेयान एतद वायॊ विचक्ष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 4,
        "text": "बरह्मणॊ मुखतः सृष्टॊ बराह्मणॊ राजसत्तम\nबाहुभ्यां कषत्रियः सृष्ट ऊरुभ्यां वैश्य उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 5,
        "text": "वर्णानां परिचर्यार्थं तरयाणां पुरुषर्षभ\nवर्णश चतुर्थः पश्चात तु पद्भ्यां शूद्रॊ विनिर्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 6,
        "text": "बराह्मणॊ जातमात्रस तु पृथिवीम अन्वजायत\nईश्वरः सर्वभूतानां धर्मकॊशस्य गुप्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 7,
        "text": "ततः पृथिव्या गॊप्तारं कषत्रियं दण्डधारिणम\nदवितीयं वर्णम अकरॊत परजानाम अनुगुप्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 8,
        "text": "वैश्यस तु धनधान्येन तरीन वर्णान बिभृयाद इमान\nशूद्रॊ हय एनान परिचरेद इति बरह्मानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 9,
        "text": "दविजस्य कषत्रबन्धॊर वा कस्येयं पृथिवी भवेत\nधर्मतः सह वित्तेन सम्यग वायॊ परचक्ष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 10,
        "text": "विप्रस्य सर्वम एवैतद यत किं चिज जगती गतम\nजयेष्ठेनाभिजनेनेह तद धर्मकुशला विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 11,
        "text": "सवम एव बराह्मणॊ भुङ्क्ते सवं वस्ते सवं ददाति च\nगुरुर हि सर्ववर्णानां जयेष्ठः शरेष्ठश च वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 12,
        "text": "पत्यभावे यथा सत्री हि देवरं कुरुते पतिम\nआनन्तर्यात तथा कषत्रं पृथिवी कुरुते पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 13,
        "text": "एष ते परथमः कल्प आपद्य अन्यॊ भवेद अतः\nयदि सवर्गे परं सथानं धर्मतः परिमार्गसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 14,
        "text": "यः कश चिद विजयेद भूमिं बराह्मणाय निवेदयेत\nशरुतवृत्तॊपपन्नाय धर्मज्ञाय तपस्विने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 15,
        "text": "सवधर्मपरितृप्ताय यॊ न वित्तपरॊ भवेत\nयॊ राजानं नयेद बुद्ध्या सर्वतः परिपूर्णया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 16,
        "text": "बराह्मणॊ हि कुले जातः कृतप्रज्ञॊ विनीतवाक\nशरेयॊ नयति राजानं बरुवंश चित्रां सरस्वतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 17,
        "text": "राजा चरति यं धर्मं बराह्मणेन निदर्शितम\nशुश्रूषुर अनहंवादी कषत्रधर्मव्रते सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 18,
        "text": "तावता स कृतप्रज्ञश चिरं यशसि तिष्ठति\nतस्य धर्मस्य सर्वस्य भागी राजपुरॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 19,
        "text": "एवम एव परजा सर्वा राजानम अभिसंश्रिताः\nसम्यग्वृत्ताः सवधर्मस्था न कुतश चिद भयान्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 20,
        "text": "राष्ट्रे चरन्ति यं धर्मं राज्ञा साध्व अभिरक्षिताः\nचतुर्थं तस्य धर्मस्य राजा भागं स विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 21,
        "text": "देवा मनुष्याः पितरॊ गन्धर्वॊरगराक्षसाः\nयज्ञम एवॊपजीवन्ति नास्ति चेष्टम अराजके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 22,
        "text": "इतॊ दत्तेन जीवन्ति देवताः पितरस तथा\nराजन्य एवास्य धर्मस्य यॊगक्षेमः परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 23,
        "text": "छायायाम अप्सु वायौ च सुखम उष्णे ऽधिगच्छति\nअग्नौ वाससि सूर्ये च सुखं शीते ऽधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 24,
        "text": "शब्दे सपर्शे रसे रूपे गन्धे च रमते मनः\nतेषु भॊगेषु सर्वेषु न भीतॊ लभते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 25,
        "text": "अभयस्यैव यॊ दाता तस्यैव सुमहत फलम\nन हि पराणसमं दानं तरिषु लॊकेषु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 73,
        "shloka": 26,
        "text": "इन्द्रॊ राजा यमॊ राजा धर्मॊ राजा तथैव च\nराजा बिभर्ति रूपाणि राज्ञा सर्वम इदं धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 1,
        "text": "राज्ञा पुरॊहितः कार्यॊ भवेद विद्वान बहुश्रुतः\nउभौ समीक्ष्य धर्मार्थाव अप्रमेयाव अनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 2,
        "text": "धर्मात्मा धर्मविद येषां राज्ञां राजन पुरॊहितः\nराजा चैवं गुणॊ येषां कुशलं तेषु सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 3,
        "text": "उभौ परजा वर्धयतॊ देवान पूर्वान परान पितॄन\nयौ समेयास्थितौ धर्मे शरद्धेयौ सुतपस्विनौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 4,
        "text": "परस्परस्य सुहृदौ संमतौ समचेतनौ\nबरह्मक्षत्रस्य संमानात परजाः सुखम अवाप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 5,
        "text": "विमाननात तयॊर एव परजा नश्येयुर एव ह\nबरह्मक्षत्रं हि सर्वेषां धर्माणां मूलम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nऐल कश्यप संवादं तं निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 7,
        "text": "यदा हि बरह्म परजहाति कषत्रं; कषत्रं यदा वा परजहाति बरह्म\nअन्वग बलं कतमे ऽसमिन भजन्ते; तथाबल्यं कतमे ऽसमिन वियन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 8,
        "text": "वयृद्धं राष्ट्रं भवति कषत्रियस्य; बरह्मक्षत्रं यत्र विरुध्यते ह\nअन्वग बलं दस्यवस तद भजन्ते; ऽबल्यं तथा तत्र वियन्ति सन्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 9,
        "text": "नैषाम उक्षा वर्धते नॊत उस्रा; न गर्गरॊ मथ्यते नॊ यजन्ते\nनैषां पुत्रा वेदम अधीयते च; यदा बरह्मक्षत्रियाः संत्यजन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 10,
        "text": "नैषाम उक्षावर्धते जातु गेहे; नाधीयते स परजा नॊ यजन्ते\nअपध्वस्ता दस्यु भूता भवन्ति; ये बराह्मणाः कषत्रियान संत्यजन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 11,
        "text": "एतौ हि नित्यसंयुक्ताव इतरेतर धारणे\nकषत्रं हि बरह्मणॊ यॊनिर यॊनिः कषत्रस्य च दविजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 12,
        "text": "उभाव एतौ नित्यम अभिप्रपन्नौ; संप्रापतुर महतीं शरीप्रतिष्ठाम\nतयॊः संधिर भिद्यते चेत पुराणस; ततः सर्वं भवति हि संप्रमूढम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 13,
        "text": "नात्र पलवं लभते पारगामी; महागाधे नौर इव संप्रणुन्ना\nचातुर्वर्ण्यं भवति च संप्रमूढं; ततः परजाः कषयसंस्था भवन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 14,
        "text": "बरह्म वृक्षॊ रक्ष्यमाणॊ मधु हेमच वर्षति\nअरक्ष्यमाणः सततम अश्रुपापं च वर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 15,
        "text": "अब्रह्म चारी चरणाद अपेतॊ; यदा बरह्मा बरह्मणि तराणम इच्छेत\nआश्चर्यशॊ वर्षति तत्र देवस; तत्राभीक्ष्णं दुः सहाश चाविशन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 16,
        "text": "सत्रियं हत्वा बराह्मणं वापि पापः; सभायां यत्र लभते ऽनुवादम\nराज्ञः सकाशे न बिभेति चापि; ततॊ भयं जायते कषत्रियस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 17,
        "text": "पापैः पापे करियमाणे ऽतिवेलं; ततॊ रुद्रॊ जायते देव एषः\nपापैः पापाः संजनयन्ति रुद्रं; ततः सर्वान साध्व असाधून हिनस्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 18,
        "text": "कुतॊ रुद्रः कीदृशॊ वापि रुद्रः; सत्त्वैः सत्त्वं दृश्यते वध्यमानम\nएतद विद्वन कश्यप मे परचक्ष्व; यतॊ रुद्रॊ जायते देव एषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 19,
        "text": "आत्मा रुद्रॊ हृदये मानवानां; सवं सवं देहं परदेहं च हन्ति\nवातॊत्पातैः सदृशं रुद्रम आहुर; दावैर जीमूतैः सदृशं रूपम अस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 20,
        "text": "न वै वातं परिवृनॊति कश चिन; न जीमूतॊ वर्षति नैव दावः\nतथायुक्तॊ दृश्यते मानवेषु; कामद्वेषाद बध्यते मुच्यते च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 21,
        "text": "यथैक गेहे जातवेदाः परदीप्तः; कृत्स्नं गरामं परदहेत स तवरा वान\nविमॊहनं कुरुते देव एष; ततः सर्वं सपृश्यते पुण्यपापैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 22,
        "text": "यदि दण्डः सपृशते पुण्यभाजं; पापैः पापे करियमाणे ऽविशेषात\nकस्य हेतॊः सुकृतं नाम कुर्याद; दुष्कृतं वा कस्य हेतॊर न कुर्यात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 23,
        "text": "असंत्यागात पापकृताम अपापंस; तुल्यॊ दण्डः सपृश्यते मिश्रभावात\nशुष्केणार्द्रं दह्यते मिश्रभावान; न मिश्रः सयात पापकृद्भिः कथं चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 24,
        "text": "साध्व असाधून धारयतीह भूमिः; साध्व असाधूंस तापयतीह सूर्यः\nसाध्व असाधून वातयतीह वायुर; आपस तथा साध्व असाधून वहन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 25,
        "text": "एवम अस्मिन वर्तते लॊक एव; नामुत्रैवं वर्तते राजपुत्र\nपरेत्यैतयॊर अन्तरवान विशेषॊ; यॊ वै पुण्यं चरते यश च पापम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 26,
        "text": "पुण्यस्य लॊकॊ मधुमान धृतार्चिर; हिरण्यज्यॊतिर अमृतस्य नाभिः\nतत्र परेत्य मॊदते बरह्मचारी; न तत्र मृत्युर न जरा नॊत दुःखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 27,
        "text": "पापस्य लॊकॊ निरयॊ ऽपरकाशॊ; नित्यं दुःखः शॊकभूयिष्ठ एव\nतत्रात्मानं शॊचते पापकर्मा; बह्वीः समाः परपतन्न अप्रतिष्ठः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 28,
        "text": "मिथॊ भेदाद बराह्मणक्षत्रियाणां; परजा दुःखं दुः सहं चाविशन्ति\nएवं जञात्वा कार्य एवेह विद्वान; पुरॊहितॊ नैकविद्यॊ नृपेण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 29,
        "text": "तं चैवान्वभिषिच्येत तथा धर्मॊ विधीयते\nअग्र्यॊ हि बराह्मणः परॊक्तः सर्वस्यैवेह धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 30,
        "text": "पूर्वं हि बराह्मणाः सृष्टा इति धर्मविदॊ विदुः\nजयेष्ठेनाभिजनेनास्य पराप्तं सर्वं यद उत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 31,
        "text": "तस्मान मान्यश च पूज्यश च बराह्मणः परसृताग्र भुक\nसर्वं शरेष्ठं वरिष्ठं च निवेद्यं तस्य धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 74,
        "shloka": 32,
        "text": "अवश्यम एतत कर्तव्यं राज्ञा बलवतापि हि\nबरह्म वर्धयति कषत्रं कषत्रतॊ बरह्म वर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 1,
        "text": "यॊगक्षेमॊ हि राष्ट्रस्य राजन्यायत्त उच्यते\nयॊगक्षेमश च राज्ञॊ ऽपि समायत्त पुरॊहिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 2,
        "text": "यतादृष्टं भयं बरह्म परजानां शमयत्य उत\nदृष्टं च राजा बाहुभ्यां तद राष्ट्रं सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nमुचुकुन्दस्य संवादं राज्ञॊ वैश्रवणस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 4,
        "text": "मुचुकुन्दॊ विजित्येमां पृथिवीं पृथिवीपतिः\nजिज्ञासमानः सवबलम अभ्ययाद अलकाधिपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 5,
        "text": "ततॊ वैश्रवणॊ राजा रक्षांसि समवासृजत\nते बलान्य अवमृद्नन्तः पराचरंस तस्य नैरृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 6,
        "text": "स हन्यमाने सैन्त्ये सवे मुचुकुन्दॊ नराधिपः\nगर्हयाम आस विद्वांसं पुरॊहितम अरिंदमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 7,
        "text": "तत उग्रं तपस तप्त्वा वसिष्ठॊ बरह्म वित तमः\nरक्षांस्य अपावधीत तत्र पन्थानं चाप्य अविन्दत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ वैश्रवणॊ राजा मुचुकुन्दम अदर्शयत\nवध्यमानेषु सैन्येषु वचनं चेदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 9,
        "text": "तवत्तॊ हि बलिनः पूर्वे राजानः स पुरॊहिताः\nन चैवं समवर्तंस ते यथा तवम इह वर्तसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 10,
        "text": "ते खल्व अपि कृतास्त्राश च बलवन्तश च भूमिपाः\nआगम्य पर्युपासन्ते माम ईशं सुखदुःखयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 11,
        "text": "यद्य अस्ति बाहुवीर्यं ते तद दर्शयितुम अर्हसि\nकिं बराह्मण बलेन तवम अति मात्रं परवर्तसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 12,
        "text": "मुचुकुन्दस ततः करुद्धः परत्युवाच धनेश्वरम\nनयायपूर्वम असंरब्धम असंभ्रान्तम इदं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 13,
        "text": "बरह्मक्षत्रम इदं सृष्टम एकयॊनिस्वयं भुवा\nपृथग बलविधानं च तल लॊकं परिरक्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 14,
        "text": "तपॊ मन्त्रबलं नित्यं बराह्मणेषु परतिष्ठितम\nअस्त्रबाहुबलं नित्यं कषत्रियेषु परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 15,
        "text": "ताभ्यां संभूय कर्तव्यं परजानां परिपालनम\nतथा च मां परवर्तन्तं गर्हयस्य अलकाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 16,
        "text": "ततॊ ऽबरवीद वैश्रवणॊ राजानं स पुरॊहितम\nनाहं राज्यम अनिर्दिष्टं कस्मै चिद विदधाम्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 17,
        "text": "नाछिन्दे चापि निर्दिष्टम इति जानीहि पार्थिव\nपरशाधि पृथिवीं वीर मद्दत्ताम अखिलाम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 18,
        "text": "नाहं राज्यं भवद दत्तं भॊक्तुम इच्छामि पार्थिव\nबाहुवीर्यार्जितं राज्यम अश्नीयाम इति कामये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ वैश्रवणॊ राजा विस्मयं परमं ययौ\nकषत्रधर्मे सथितं दृष्ट्वा मुचुकुन्दम असंभ्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 20,
        "text": "ततॊ राजा मुचुकुन्दः सॊ ऽनवशासद वसुंधराम\nबाहुवीर्यार्जितां सम्यक कषत्रधर्मम अनुव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 21,
        "text": "एवं यॊ बरह्म विद राजा बरह्मपूर्वं परवर्तते\nजयत्य अविजिताम उर्वीं यशश च महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 75,
        "shloka": 22,
        "text": "नित्यॊदकॊ बराह्मणः सयान नित्यशस्त्रश च कषत्रियः\nतयॊर हि सर्वम आयत्तं यत किं चिज जगती गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 1,
        "text": "यया वृत्त्या महीपालॊ विवर्धयति मानवान\nपुण्यांश च लॊकाञ जयति तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 2,
        "text": "दानशीलॊ भवेद राजा यज्ञशीलश च भारत\nउपवासतपः शीलः परजानां पालने रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 3,
        "text": "सराश चैव परजा नित्यं राजा धर्मेण पालयेत\nउत्थानेनाप्रमादेन पूजयेच चैव धार्मिकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 4,
        "text": "राज्ञा हि पूजितॊ धर्मस ततः सर्वत्र पूज्यते\nयद यद आचरते राजा तत परजानां हि रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 5,
        "text": "नित्यम उद्यतदण्डश च भवेन मृत्युर इवारिषु\nनिहन्यात सर्वतॊ दस्यून न कामात कस्य चित कषमेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 6,
        "text": "यं हि धर्मं चरन्तीह परजा राज्ञा सुरक्षिताः\nचतुर्थं तस्य धर्मस्य राजा भारत विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 7,
        "text": "यद अधीते यद यजते यद ददाति यद अर्चति\nराजा चतुर्थ भाक तस्य परजा धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 8,
        "text": "यद राष्ट्रे ऽकुशलं किं चिद राज्ञॊ ऽरक्षयतः परजाः\nचतुर्थं तस्य पापस्य राजा भारत विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 9,
        "text": "अप्य आहुः सर्वम एवेति भूयॊ ऽरधम इति निश्चयः\nकर्मणः पृथिवीपाल नृशंसॊ ऽनृतवाग अपि\nतादृशात किल्बिषाद राजा शृणु येन परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 10,
        "text": "परत्याहर्तुम अशक्यं सयाद धनं चॊरैर हृतं यदि\nसवकॊशात तत परदेयं सयाद अशक्तेनॊपजीवता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 11,
        "text": "सर्ववर्णैः सदा रक्ष्यं बरह्म सवं बराह्मणास तथा\nन सथेयं विषये तेषु यॊ ऽपकुर्याद दविजातिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 12,
        "text": "बरह्म सवे रक्ष्यमाणे हि सर्वं भवति रक्षितम\nतेषां परसादे निर्वृत्ते कृतकृत्यॊ भवेन नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 13,
        "text": "पर्जन्यम इव भूतानि महाद्रुमम इव दविजाः\nनरास तम उपजीवन्ति नृपं सर्वार्थसाधकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 14,
        "text": "न हि कामात्मना राज्ञा सततं शठबुद्धिना\nनृशंसेनाति लुब्धेन शक्याः पालयितुं परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 15,
        "text": "नाहं राज्यसुखान्वेषी राज्यम इच्छाम्य अपि कषणम\nधर्मार्थं रॊचये राज्यं धर्मश चात्र न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 16,
        "text": "तद अलं मम राज्येन यत्र धर्मॊ न विद्यते\nवनम एव गमिष्यामि तस्माद धर्मचिकीर्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 17,
        "text": "तत्र मेध्येष्व अरण्येषु नयस्तदण्डॊ जितेन्द्रियः\nधर्मम आराधयिष्यामि मुनिर मूलफलाशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 18,
        "text": "वेदाहं तव या बुद्धिर आनृशंस्य गुणैव सा\nन च शुद्धानृशंस्येन शक्यं महद उपासितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 19,
        "text": "अपि तु तवा मृदुं दान्तम अत्य आर्यम अति धार्मिकम\nकलीबं धर्मघृणायुक्तं न लॊकॊ बहु मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 20,
        "text": "राजधर्मान अवेक्षस्व पितृपैतामहॊचितान\nनैतद राज्ञाम अथॊ वृत्तं यथा तवं सथातुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 21,
        "text": "न हि वैक्लव्य संसृष्टम आनृशंस्यम इहास्थितः\nपरजापालनसंभूतं पराप्ता धर्मफलं हय असि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 22,
        "text": "न हय एताम आशिषं पाण्डुर न च कुन्त्य अन्वयाचत\nन चैतां परज्ञतां तात यया चरसि मेधया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 23,
        "text": "शौर्यं बलं च सत्त्वं च पिता तव सदाब्रवीत\nमाहात्म्यं बलम औदार्यं तव कुन्त्य अन्वयाचत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 24,
        "text": "नित्यं सवाहा सवधा नित्यम उभे मानुषदैवते\nपुत्रेष्व आशासते नित्यं पितरॊ दैवतानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 25,
        "text": "दानम अध्ययनं यज्ञः परजानां परिपालनम\nधर्मम एतम अधर्मं वा जन्मनैवाभ्यजायिथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 26,
        "text": "काले धुरि नियुक्तानां वहतां भार आहिते\nसीदताम अपि कौन्तेय न कीर्तिर अवसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 27,
        "text": "समन्ततॊ विनियतॊ वहत्य अस्खलितॊ हि यः\nनिर्दॊषकर्मवचनात सिद्धिः कर्मण एव सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 28,
        "text": "नैकान्त विनिपातेन विचचारेह कश चन\nधर्मी गृही वा राजा वा बरह्म चार्य अथ वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 29,
        "text": "अल्पं तु साधु भूयिष्ठं यत कर्मॊदारम एव तत\nकृतम एवाकृताच छरेयॊ न पापीयॊ ऽसत्य अकर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 30,
        "text": "यदा कुलीनॊ धर्मज्ञः पराप्नॊत्य ऐश्वर्यम उत्तमम\nयॊगक्षेमस तदा राजन कुशलायैव कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 31,
        "text": "दानेनान्यं बलेनान्यम अन्यं सूनृतया गिरा\nसर्वतः परिगृह्णीयाद राज्यं पराप्येह धार्मिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 32,
        "text": "यं हि वैद्याः कुले जाता अवृत्ति भयपीडिताः\nपराप्य तृप्ताः परतिष्ठन्ति धर्मः कॊ ऽभयधिकस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 33,
        "text": "किं नव अतः परमं सवर्ग्यं का नव अतः परीतिर उत्तमा\nकिं नव अतः परमैश्वर्यं बरूहि मे यदि मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 34,
        "text": "यस्मिन परतिष्ठिताः सम्यक कषेमं विन्दन्ति तत्क्षणम\nसस्वर्गजित तमॊ ऽसमाकं सत्यम एतद बरवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 35,
        "text": "तवम एव परीतिमांस तस्मात कुरूणां कुरुसत्तम\nभव राजा जय सवर्गं सतॊ रक्षासतॊ जहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 36,
        "text": "अनु तवा तात जीवन्तु सुहृदः साधुभिः सह\nपर्जन्यम इव भूतानि सवादु दरुमम इवाण्ड जाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 76,
        "shloka": 37,
        "text": "धृष्टं शूरं परहर्तारम अनृशंसं जितेन्द्रियम\nवत्सलं संविभक्तारम अनु जीवन्तु तवां जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 1,
        "text": "सवकर्मण्य अपरे युक्तास तथैवान्ये वि कर्मणि\nतेषां विशेषम आचक्ष्व बराह्मणानां पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 2,
        "text": "विद्या लक्षणसंपन्नाः सर्वत्राम्नाय दर्शिनः\nएते बरह्म समा राजन बराह्मणाः परिकीर्तिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 3,
        "text": "ऋत्विग आचार्य संपन्नाः सवेषु कर्मस्व अवस्थिताः\nएते देवसमा राजन बराह्मणानां भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 4,
        "text": "ऋत्विक पुरॊहितॊ मन्त्री दूतॊ ऽथार्थानुशासकः\nएते कषत्रसमा राजन बराह्मणानां भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 5,
        "text": "अश्वारॊहा गजारॊहा रथिनॊ ऽथ पदातयः\nएते वैश्य समा राजन बराह्मणानां भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 6,
        "text": "जन्म कर्म विहीना ये कदर्या बरह्म बन्धवः\nएते शूद्र समा राजन बराह्मणानां भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 7,
        "text": "अश्रॊत्रियाः सर्व एव सर्वे चानाहिताग्नयः\nतान सर्वान धार्मिकॊ राजा बलिं विष्टिं च कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 8,
        "text": "आह्वायका देवलका नक्षत्रग्राम याजकाः\nएते बराह्मण चण्डाला महापथिक पञ्चमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 9,
        "text": "एतेभ्यॊ बलिम आदद्याद धीनकॊशॊ महीपतिः\nऋते बरह्म समेभ्यश च देवकल्पेभ्य एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 10,
        "text": "अब्राह्मणानां वित्तस्य सवामी राजेति वैदिकम\nबराह्मणानां च ये के चिद वि कर्म सथा भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 11,
        "text": "वि कर्म सथास तु नॊपेक्ष्या जातु राज्ञा कथं चन\nनियम्याः संविभज्याश च धर्मानुग्रह काम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 12,
        "text": "यस्य सम विषये राज्ञः सतेनॊ भवति वै दविहः\nराज्ञ एवापराधं तं मन्यन्ते तद्विदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 13,
        "text": "अवृत्त्या यॊ भवेत सतेनॊ वेद वित सनातकस तथा\nराजन स राज्ञा भर्तव्य इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 77,
        "shloka": 14,
        "text": "स चेन नॊ परिवर्तेत कृतवृत्तिः परंतप\nततॊ निवासनीयः सयात तस्माद देशात स बान्धवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 1,
        "text": "केषां राजा परभवति वित्तस्य भरतर्षभ\nकया च वृत्त्या वर्तेत तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 2,
        "text": "अब्राह्मणानां वित्तस्य सवामी राजेति वैदिकम\nबराह्मणानां च ये के चिद वि कर्म सथा भवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 3,
        "text": "वि कर्म सथाश च नॊपेक्ष्या विप्रा राज्ञा कथं चन\nइति राज्ञां पुरावृत्तम अभिजल्पन्ति साधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 4,
        "text": "यस्य सम विषये राज्ञः सतेनॊ भवति वै दविजः\nराज्ञ एवापराधं तं मन्यन्ते किल्बिषं नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 5,
        "text": "अभि शस्तम इवात्मानं मन्यन्ते तेन कर्मणा\nतस्माद राजर्षयः सर्वे बराह्मणान अन्वपालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगीतं केकयराजेन हरियमाणेन रक्षसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 7,
        "text": "केकयानाम अधिपतिं रक्षॊ जग्राह दारुणम\nसवाध्यायेनान्वितं राजन्न अरण्ये संशितव्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 8,
        "text": "न मे सतेनॊ जनपदे न कदर्यॊ न मद्य पः\nनानाहिताग्निर नायज्वा मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 9,
        "text": "न च मे बराह्मणॊ ऽविद्वान नाव्रती नाप्य असॊम पः\nनानाहिताग्निर विषये मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 10,
        "text": "नानाप्त दक्षिणैर यज्ञैर यजन्ते विषये मम\nअधीते नाव्रती कश चिन मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 11,
        "text": "अधीयते ऽधयापयन्ति यजन्ते याजयन्ति च\nददति परतिगृह्णन्ति षट्सु कर्मस्व अवस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 12,
        "text": "पूजिताः संविभक्ताश च मृदवः सत्यवादिनः\nबराह्मणा मे सवकर्म सथा मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 13,
        "text": "न याचन्ते परयछन्ति सत्यधर्मविशारदाः\nनाध्यापयन्त्य अधीयन्ते यजन्ते न च याजकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 14,
        "text": "बराह्मणान परिरक्षन्ति संग्रामेष्व अपलायिनः\nकषत्रिया मे सवकर्म सथा मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 15,
        "text": "कृषिगॊरक्ष वाणिज्यम उपजीवन्त्य अमायया\nअप्रमत्ताः करिया वन्तः सुव्रताः सत्यवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 16,
        "text": "संविभागं दमं शौचं सौहृदं च वयपाश्रिताः\nमम वैश्याः सवकर्म सथा मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 17,
        "text": "तरीन वर्णान अनुतिष्ठन्ति यथा वद अनसूयकाः\nमम शूद्राः सवकर्म सथा मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 18,
        "text": "कृपणानाथ वृद्धानां दुर बलातुर यॊषिताम\nसंविभक्तास्मि सर्वेषां मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 19,
        "text": "कुलदेशादि धर्माणां परस्थितानां यथाविधि\nअव्युच्छेत्तास्मि सर्वेषां मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 20,
        "text": "तपस्विनॊ मे विषये पूजिताः परिपालिताः\nसंविभक्ताश च सत्कृत्य मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 21,
        "text": "नासंविभज्य भॊक्तास्मि न विशामि परस्त्रियम\nसवतन्त्रॊ जातु न करीडे मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 22,
        "text": "नाब्रह्म चारी भिक्षा वान भिक्षुर वाब्रह्म चारिकः\nअनृत्विजं हुतं नास्ति मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 23,
        "text": "नावजानाम्य अहं वृद्धान न वैद्यान न तपस्विनः\nराष्ट्रे सवपप्ति जागर्मि मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 24,
        "text": "वेदाध्ययनसंपन्नस तपस्वी सर्वधर्मवित\nसवामी सर्वस्य राज्यस्य शरीमान मम पुरॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 25,
        "text": "दानेन दिव्यान अभिवाञ्छामि लॊकान; सत्येनाथॊ बराह्मणानां च गुप्त्या\nशुश्रूषया चापि गुरून उपैमि; न मे भयं विद्यते राक्षसेभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 26,
        "text": "न मे राष्ट्रे विधवा बरह्म बन्धुर; न बराह्मणः कृपणॊ नॊत चॊरः\nन पारजायी न च पापकर्मा; न मे भयं विद्यते राक्षसेभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 27,
        "text": "न मे शस्त्रैर अनिर्भिन्नम अङ्गे दव्यङ्गुलम अन्तरम\nधर्मार्थं युध्यमानस्य मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 28,
        "text": "गॊब्राह्मणे च यज्ञे च नित्यं सवस्त्ययनं मम\nआशासते जना राष्ट्रे मामकान्तरम आविशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 29,
        "text": "यस्मात सर्वास्व अवस्थासु धर्मम एवान्ववेक्षसे\nतस्मात पराप्नुहि कैकेय गृहान सवस्ति वरजाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 30,
        "text": "येषां गॊब्राह्मणा रक्ष्याः परजा रक्ष्याश च केकय\nन रक्षॊभ्यॊ भयं तेषां कुत एव तु मानुषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 31,
        "text": "येषां पुरॊगमा विप्रा येषां बरह्मबलं बलम\nपरियातिथ्यास तथा दारास ते वै सवर्गजितॊ नराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 32,
        "text": "तस्माद दविजातीन रक्षेत ते हि रक्षन्ति रक्षिताः\nआशीर एषां भवेद राज्ञां राष्ट्रं सम्यक परवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 33,
        "text": "तस्माद राज्ञा विशेषेण वि कर्म सथा दविजातयः\nनियम्याः संविभज्याश च परजानुग्रह कारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 78,
        "shloka": 34,
        "text": "य एवं वर्तते राजा पौरजानपदेष्व इह\nअनुभूयेह भद्राणि पराप्नॊतीन्द्र स लॊकताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 1,
        "text": "वयाख्याता कषत्रधर्मेण वृत्तिर आपत्सु भारत\nकथं चिद वैश्य धर्मेण जीवेद वा बराह्मणॊ न वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 2,
        "text": "अशक्तः कषत्रधर्मेण वैश्य धर्मेण वर्तयेत\nकृषिगॊरक्षम आस्थाय वयसने वृत्ति संक्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 3,
        "text": "कानि पण्यानि विक्रीणन सवर्गलॊकान न हीयते\nबराह्मणॊ वैश्य धर्मेण वर्तयन भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 4,
        "text": "सुरा लवणम इत्य एव तिलान केषरिणः पशून\nऋषभान मधु मांसं च कृतान्नं च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 5,
        "text": "सर्वास्व अवस्थास्व एतानि बराह्मणः परिवर्जयेत\nएतेषां विक्रयात तात बराह्मणॊ नरकं वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 6,
        "text": "अजॊ ऽगनिर वरुणॊ मेषः सूर्यॊ ऽशवः पृथिवी विराट\nधेनुर यज्ञश च सॊमश च न विक्रेयाः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 7,
        "text": "पक्वेनामस्य निमयं न परशंसन्ति साधवः\nनिमयेत पक्वम आमेन भॊजनार्थाय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 8,
        "text": "वयं सिद्धम अशिष्यामॊ भवान साधयताम इदम\nएवं समीक्ष्य निमयन नाधर्मॊ ऽसति कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 9,
        "text": "अत्र ते वर्तयिष्यामि यथा धर्मः पुरातनः\nवयवहार परवृत्तानां तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 10,
        "text": "भवते ऽहं ददानीदं भवान एतत परयच्छतु\nरुचिते वर्तते धर्मॊ न बलात संप्रवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 11,
        "text": "इत्य एवं संप्रवर्तन्त वयवहाराः पुरातनाः\nऋषीणाम इतरेषां च साधु चेदम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 12,
        "text": "यथ तात यदा सर्वाः शस्त्रम आददते परजाः\nवयुत्क्रामन्ति सवधर्मेभ्यः कषत्रस्य कषीयते बलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 13,
        "text": "राजा तराता न लॊके सयात किं तदा सयात परायणम\nएतन मे संशयं बरूहि विस्तरेण पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 14,
        "text": "दानेन तपसा यज्ञैर अद्रॊहेण दमेन च\nबराह्मण परमुखा वर्णाः कषेमम इच्छेयुर आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 15,
        "text": "तेषां ये वेदबलिनस त उत्थाय समन्ततः\nराज्ञॊ बलं वर्धयेयुर महेन्द्रस्येव देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 16,
        "text": "राज्ञॊ हि कषीयमाणस्य बरह्मैवाहुः परायणम\nतस्माद बरह्मबलेनैव समुत्थेयं विजानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 17,
        "text": "यदा तु विजयी राजा कषेमं राष्ट्रे ऽभिसंदधेत\nतदा वर्णा यथाधर्मम आविशेयुः सवकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 18,
        "text": "उन्मर्यादे परवृत्ते तु दस्युभिः संकरे कृते\nसर्वे वर्णा न दुष्येयुः शस्त्रवन्तॊ युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 19,
        "text": "अथ चेत सर्वतः कषत्रं परदुष्येद बराह्मणान परति\nकस तस्य बराह्मणस तराता कॊ धर्मः किं परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 20,
        "text": "तपसा बरह्मचर्येण शस्त्रेण च बलेन च\nअमायया मायया च नियन्तव्यं तदा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 21,
        "text": "कषत्रस्याभिप्रवृद्धस्य बराह्मणेषु विशेषतः\nबरह्मैव संनियन्तृ सयात कषत्रं हि बरह्म संभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 22,
        "text": "अद्भ्यॊ ऽगनिर बरह्म तः कषत्रम अश्मनॊ लॊहम उत्थितम\nतेषां सर्वत तर गं तेजः सवासु यॊनिषु शाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 23,
        "text": "यदा छिनत्त्य अयॊ ऽशमानम अग्निश चापॊ ऽभिपद्यते\nकषत्रं च बराह्मणं दवेष्टि तदा शाम्यन्ति ते तरयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 24,
        "text": "तस्माद बरह्मणि शाम्यन्ति कषत्रियाणां युधिष्ठिर\nअस्मुदीर्णान्य अजेयानि तेजांसि च बलानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 25,
        "text": "बरह्म वीर्ये मृदू भूते कषत्रवीर्ये च दुर बले\nदुष्टेषु सर्ववर्णेषु बराह्मणान परति सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 26,
        "text": "ये तत्र युद्धं कुर्वन्ति तयक्त्वा जीवितम आत्मनः\nबराह्मणान परिरक्षन्तॊ धर्मम आत्मानम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 27,
        "text": "मनॊ विनॊ मन्युमन्तः पुण्यलॊका भवन्ति ते\nबराह्मणर्थं हि सर्वेषां शस्त्रग्रहणम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 28,
        "text": "अति सविष्ट सवधीतानां लॊकान अति तपस्विनाम\nअनाशकाग्न्यॊर विशतां शूरा यान्ति परां गतिम\nएवम एवात्मनस तयागान नान्यं धर्मं विदुर जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 29,
        "text": "तेभ्यॊ नमश च भद्रं च ये शरीराणि जुह्वति\nबरह्म दविषॊ नियच्छन्तस तेषां नॊ ऽसतु स लॊकता\nबरह्मलॊकजितः सवर्ग्यान वीरांस तान मनुर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 30,
        "text": "यथाश्वमेधावभृथे सनाताः पूता भवन्त्य उत\nदुष्कृतः सुकृतश चैव तथा शस्त्रहता रणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 31,
        "text": "भवत्य अधर्मॊ धर्मॊ हि धर्माधर्माव उभाव अपि\nकारणाद देशकालस्य देशकालः स तादृशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 32,
        "text": "मैत्राः करूराणि कुर्वन्ति जयन्ति सवर्गम उत्तमम\nधर्म्याः पापानि कुर्वन्तॊ गच्छन्ति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 33,
        "text": "बराह्मणस तरिषु कालेषु शस्त्रं गृह्णन न दुष्यति\nआत्मत्राणे वर्णदॊषे दुर्गस्य नियमेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 34,
        "text": "अभ्युत्थिते दस्यु बले कषत्रार्थे वर्णसंकरे\nसंप्रमूढेषु वर्णेषु यद्य अन्यॊ ऽभिभवेद बली"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 35,
        "text": "बराह्मणॊ यदि वा वैश्यः शूद्रॊ वा राजसत्तम\nदस्युभ्यॊ ऽथ परजा रक्षेद दण्डं धर्मेण धारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 36,
        "text": "कार्यं कुर्यान न वा कुर्यात संवार्यॊ वा भवेन न वा\nन सम शस्त्रं गरहीतव्यम अन्यत्र कषत्रबन्धुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 37,
        "text": "अपारे यॊ भवेत पारम अप्लवे यः पलवॊ भवेत\nशूद्रॊ वा यदि वाप्य अन्यः सर्वथा मानम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 38,
        "text": "यम आश्रित्य नरा राजन वर्तयेयुर यथासुखम\nअनाथाः पाल्यमाना वै दस्युभिः परिपीडिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 39,
        "text": "तम एव पूजयेरंस ते परीत्या सवम इव बान्धवम\nमहद धयभीक्ष्णं कौरव्य कर्ता सन मानम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 40,
        "text": "किम उक्ष्णावहता कृत्यं किं धेन्वा चाप्य अदुग्धया\nवन्ध्यया भार्यया कॊ ऽरथः कॊ ऽरथॊ राज्ञाप्य अरक्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 41,
        "text": "यथा दारु मयॊ हस्ती यथा चर्ममयॊ मृगः\nयथा हय अनेत्रः शकटः पथि कषेत्रं यथॊषरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 42,
        "text": "एवं बरह्मानधीयानं राजा यश च न रक्षिता\nन वर्षति च यॊ मेघः सर्व एते निरर्थकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 79,
        "shloka": 43,
        "text": "नित्यं यस तु सतॊ रक्षेद असतश च निबर्हयेत\nस एव राजा कर्तव्यस तेन सर्वम इदं धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 1,
        "text": "कव समुत्थाः कथं शीला ऋत्विजः सयुः पिता मह\nकथं विधाश च राजेन्द्र तद बरूहि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 2,
        "text": "परतिकर्म पुराचार ऋत्विजां सम विधीयते\nआदौ छन्दांसि विज्ञाय दविजानां शरुतम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 3,
        "text": "ये तव एकरतयॊ नित्यं धीरा नाप्रिय वादिनः\nपरस्परस्य सुहृदः संमताः समदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 4,
        "text": "येष्व आनृशंस्यं सत्यं चाप्य अहिंसा तप आर्जवम\nअद्रॊहॊ नाभिमानश च हरीस तितिक्षा दमः शमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 5,
        "text": "हरीमान सत्यधृतिर दान्तॊ भूतानाम अविहिंसकः\nअकाम दवेषसंयुक्तस तरिभिः शुक्लैः समन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 6,
        "text": "अहिंसकॊ जञानतृप्तः स बरह्मासनम अर्हति\nएते महर्त्विजस तात सर्वे मान्या यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 7,
        "text": "यद इदं वेद वचनं दक्षिणासु विधीयते\nइदं देयम इदं देयं न कव चिद वयवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 8,
        "text": "नेदं परति धनं शास्त्रम आपद धर्मम अशास्त्रतः\nआज्ञा शास्त्रस्य घॊरेयं न शक्तिं समवेक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 9,
        "text": "शरद्धाम आरभ्य यष्टव्यम इत्य एषा वैदिकी शरुतिः\nमिथ्यॊपेतस्य यज्ञस्य किम उ शरद्धा करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 10,
        "text": "न वेदानां परिभवान न शाठ्येन न मायया\nकश चिन महद अवाप्नॊति मा ते भूद बुद्धिर ईदृशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 11,
        "text": "यज्ञाङ्गं दक्षिणास तात वेदानां परिवृंहणम\nन मन्त्रा दक्षिणा हीनास तारयन्ति कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 12,
        "text": "शक्तिस तु पूर्णपात्रेण संमितानवमा भवेत\nअवश्यं तात यष्टव्यं तरिभिर वर्णैर यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 13,
        "text": "सॊमॊ राजा बराह्मणानाम इत्य एषा वैदिकी शरुतिः\nतं च विक्रेतुम इच्छन्ति न वृथा वृत्तिर इष्यते\nतेन करीतेन धर्मेण ततॊ यज्ञः परतायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 14,
        "text": "इत्य एवं धर्मतः खयातम ऋषिभिर धर्मवादिभिः\nपुमान यज्ञश च सॊमश च नयायवृत्तॊ यथा भवेत\nअन्याय वृत्तः पुरुषॊ न परस्य न चात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 15,
        "text": "शरीरं यज्ञपात्राणि इत्य एषा शरूयते शरुतिः\nतानि सम्यक परणीतानि बराह्मणानां महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 16,
        "text": "तपॊयज्ञाद अपि शरेष्ठम इत्य एषा परमा शरुतिः\nतत ते तपः परवक्ष्यामि विद्वंस तद अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 17,
        "text": "अहिंसा सत्यवचनम आनृशंस्यं दमॊ घृणा\nएतत तपॊ विदुर धीरा न शरीरस्य शॊषणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 18,
        "text": "अप्रमाण्यं च वेदानां शास्त्राणां चाति लङ्घनम\nअव्यवस्था च सर्वत्र तद वै नाशनम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 19,
        "text": "निबॊध दश हॊतॄणां विधानं पार्थ यादृशम\nचित्तिः सरुक चित्तम आज्यं च पवित्रं जञानम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 80,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वं जिह्मं मृत्युपदम आर्जवं बरह्मणः पदम\nएतावाञ जञानविषयः किं परलापः करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 1,
        "text": "यद अप्य अल्पतरं कर्म तद अप्य एकेन दुष्करम\nपुरुषेणासहायेन किम उ राज्यं पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 2,
        "text": "किं शीलः किं समाचारॊ राज्ञॊ ऽरथसचिवॊ भवेत\nकीदृशे विश्वसेद राजा कीदृशे नापि विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 3,
        "text": "चतुर्विधानि मित्राणि राज्ञां राजन भवन्त्य उत\nसहार्थॊ भजमानश च सहजः कृत्रिमस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्मात्मा पञ्चमं मित्रं स तु नैकस्य न दवयॊः\nयतॊ धर्मस ततॊ वा सयान मध्यस्थॊ वा ततॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 5,
        "text": "यस तस्यार्थॊ न रॊचेत न तं तस्य परकाशयेत\nधर्माधर्मेण राजानश चरन्ति विजिगीषवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 6,
        "text": "चतुर्णां मध्यमौ शरेष्ठौ नित्यं शङ्क्यौ तथापरौ\nसर्वे नित्यं शङ्कितव्याः परत्यक्षं कार्यम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 7,
        "text": "न हि राज्ञा परमादॊ वै कर्तव्यॊ मित्र रक्षणे\nपरमादिनं हि राजानं लॊकाः परिभवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 8,
        "text": "असाधुः साधुताम एति साधुर भवति दारुणः\nअरिश च मित्रं भवति मित्रं चापि परदुष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 9,
        "text": "अनित्य चित्तः पुरुषस तस्मिन कॊ जातु विश्वसेत\nतस्मात परधानं यत कार्यं परत्यक्षं तत समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 10,
        "text": "एकान्तेन हि विश्वासः कृत्स्नॊ धर्मार्थनाशकः\nअविश्वासश च सर्वत्र मृत्युना न विशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 11,
        "text": "अकालमृत्युर विश्वासॊ विश्वसन हि विपद्यते\nयस्मिन करॊति विश्वासम इच्छतस तस्य जीवति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्माद विश्वसितव्यं च शङ्कितव्यं च केषु चित\nएषा नीतिगतिस तात लक्ष्मीश चैव सनातनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 13,
        "text": "यं मन्येत ममाभावाद इमम अर्थागमः सपृशेत\nनित्यं तस्माच छङ्कितव्यम अमित्रं तं विदुर बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 14,
        "text": "यस्य कषेत्राद अप्य उदकं कषेत्रम अन्यस्य गच्छति\nन तत्रानिच्छतस तस्य भिद्येरन सर्वसेतवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 15,
        "text": "तथैवात्य उदकाद भीतस तस्य भेदनम इच्छति\nयम एवं लक्षणं विद्यात तम अमित्रं विनिर्दिशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 16,
        "text": "यः समृद्ध्या न तुष्येत कषये दीनतरॊ भवेत\nएतद उत्तममित्रस्य निमित्तम अभिचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 17,
        "text": "यं मन्येत ममाभावाद अस्याभावॊ भवेद इति\nतस्मिन कुर्वीत विश्वासं यथा पितरि वै तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 18,
        "text": "तं शक्त्या वर्धमानश च सर्वतः परिबृंहयेत\nनित्यं कषताद वारयति यॊ धर्मेष्व अपि कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 19,
        "text": "कषताद भीतं विजानीयाद उत्तमं मित्र लक्षणम\nये तस्य कषतम इच्छन्ति ते तस्य रिपवः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 20,
        "text": "वयसनान नित्यभीतॊ ऽसौ समृद्ध्याम एव तृप्यते\nयत सयाद एवंविधं मित्रं तद आत्मसमम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 21,
        "text": "रूपवर्णस्वरॊपेतस तितिक्षुर अनसूयकः\nकुलीनः शीलसंपन्नः स ते सयात परत्यनन्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 22,
        "text": "मेधा वी समृतिमान दक्षः परकृत्या चानृशंस वान\nयॊ मानितॊ ऽमानितॊ वा न संदूष्येत कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 23,
        "text": "ऋत्विग वा यदि वाचार्यः सखा वात्यन्त संस्तुतः\nगृहे वसेद अमात्यस ते यः सयात परम अपूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 24,
        "text": "स ते विद्यात परं मन्त्रं परकृतिं चार्थधर्मयॊः\nविश्वासस ते भवेत तत्र यथा पितरि वै तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 25,
        "text": "नैव दवौ न तरयः कार्या न मृष्येरन परस्परम\nएकार्थाद एव भूतानां भेदॊ भवति सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 26,
        "text": "कीर्तिप्रधानॊ यश च सयाद यश च सयात समये सथितः\nसमर्थान यश च न दवेष्टि समर्थान कुरुते च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 27,
        "text": "यॊ न कामाद भयाल लॊभात करॊधाद वा धर्मम उत्सृजेत\nदक्षः पर्याप्तवचनः स ते सयात परत्यनन्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 28,
        "text": "शूरश चार्यश च विद्वांश च परतिपत्तिविशारदः\nकुलीनः शीलसंपन्नस तितिक्षुर अनसूयकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 29,
        "text": "एते हय अमात्याः कर्तव्याः सर्वकर्मस्व अवस्थिताः\nपूजिताः संविभक्ताश च सुसहायाः सवनुष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 30,
        "text": "कृत्स्नम एते विनिक्षिप्ताः परतिरूपेषु कर्मसु\nयुक्ता महत्सु कार्येषु शरेयांस्य उत्पादयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 31,
        "text": "एते कर्माणि कुर्वन्ति सपर्धमाना मिथः सदा\nअनुतिष्ठन्ति चैवार्थान आचक्षाणाः परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 32,
        "text": "जञातिभ्यश चैव बिभ्येथा मृत्यॊर इव यतः सदा\nउपराजेव राजर्धिं जञातिर न सहते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 33,
        "text": "ऋजॊर मृदॊर वदान्यस्य हरीमतः सत्यवादिनः\nनान्यॊ जञातेर महाबाहॊ विनाशम अभिनन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 34,
        "text": "अज्ञातिता नातिसुखा नावज्ञेयास तव अतः परम\nअज्ञाति मन्तं पुरुषं परे परिभवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 35,
        "text": "निकृतस्य नरैर अन्यैर जञातिर एव परायणम\nनान्यैर निकारं सहते जञातेर जञातिः कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 36,
        "text": "आत्मानम एव जानाति निकृतं बान्धवैर अपि\nतेषु सन्ति गुणाश चैव नैर्गुण्यं तेषु लक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 37,
        "text": "नाज्ञातिर अनुगृह्णाति नाज्ञातिर दिग्धम अस्यति\nउभयं जञातिलॊकेषु दृश्यते साध्व असाधु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 38,
        "text": "तान मानयेत पूजयेच च नित्यं वाचा च कर्मणा\nकुर्याच च परियम एतेभ्यॊ नाप्रियं किं चिद आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 39,
        "text": "विश्वस्तवद अविश्वस्तस तेषु वर्तेत सर्वदा\nन हि दॊषॊ गुणॊ वेति निस्पृक्तस तेषु दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 40,
        "text": "तस्यैवं वर्तमानस्य पुरुषस्याप्रमादिनः\nअमित्राः संप्रसीदन्ति तथा मित्री भवन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 81,
        "shloka": 41,
        "text": "य एवं वर्तते नित्यं जञातिसंबन्धिमण्डले\nमित्रेष्व अमित्रेष्व ऐश्वर्ये चिरं यशसि तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 1,
        "text": "एवम अग्राह्यके तस्मिञ जञातिसंबन्धिमण्डले\nमित्रेष्व अमित्रेष्व अपि च कथं भावॊ विभाव्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nवासुदेवस्य संवादं सुरर्षेर नारदस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 3,
        "text": "नासुहृत परमं मन्त्रं नारदार्हति वेदितुम\nअपण्डितॊ वापि सुहृत पण्डितॊ वापि नात्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 4,
        "text": "स ते सौहृदम आस्थाय किं चिद वक्ष्यामि नारद\nकृत्स्नां च बुद्धिं संप्रेक्ष्य संपृच्छे तरिदिवं गम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 5,
        "text": "दास्यम ऐश्वर्यवादेन जञातीनां वै करॊम्य अहम\nअर्धभॊक्तास्मि भॊगानां वाग दुर उक्तानि च कषमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 6,
        "text": "अरणीम अग्निकामॊ वा मथ्नाति हृदयं मम\nवाचा दुर उक्तं देवर्षे तन मे दहति नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 7,
        "text": "बलं संकर्षणे नित्यं सौकुमार्यं पुनर गदे\nरूपेण मत्तः परद्युम्नः सॊ ऽसहायॊ ऽसमि नारव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 8,
        "text": "अन्ये हि सुमहाभागा बलवन्तॊ दुर आसदाः\nनित्यॊत्थानेन संपन्ना नारदान्धकवृष्णयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 9,
        "text": "यस्य न सयुर न वै स सयाद यस्य सयुः कृच्छ्रम एव तत\nदवाभ्यां निवारितॊ नित्यं वृणॊम्य एकतरं न च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 10,
        "text": "सयातां यस्याहुकाक्रूरौ किं नु दुःखतरं ततः\nयस्य वापि न तौ सयातां किं नु दुःखतरं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 11,
        "text": "सॊ ऽहं कितव मातेव दवयॊर अपि महामुने\nएकस्य जयम आशंसे दवितीयस्यापराजयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 12,
        "text": "ममैवं कलिश्यमानस्य नारदॊभयतः सदा\nवक्तुम अर्हसि यच छरेयॊ जञातीनाम आत्मनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 13,
        "text": "आपदॊ दविविधाः कृष्ण बाह्याश चाभ्यन्तराश च ह\nपरादुर्भवन्ति वार्ष्णेय सवकृता यदि वान्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 14,
        "text": "सेयम आभ्यन्तरा तुभ्यम आपत कृच्छ्रा सवकर्म जा\nअक्रूर भॊजप्रभवाः सर्वे हय एते तद अन्वयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 15,
        "text": "अर्थहेतॊर हि कामाद वाद्वारा बीभत्सयापि वा\nआत्मना पराप्तम ऐश्वर्यम अन्यत्र परतिपादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 16,
        "text": "कृतमूलम इदानीं तज जातशब्दं सहायवत\nन शक्यं पुनर आदातुं वान्तम अन्नम इव तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 17,
        "text": "बभ्रूग्रसेनयॊ राज्यं नाप्तुं शक्यं कथं चन\nजञातिभेद भयात कृष्ण तवया चापि विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 18,
        "text": "तच चेत सिध्येत परयत्नेन कृत्वा कर्म सुदुष करम\nमहाक्षयव्ययं वा सयाद विनाशॊ वा पुनर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 19,
        "text": "अनायसेन शस्त्रेण मृदुना हृदयछिदा\nजिह्वाम उद्धर सर्वेषां परिमृज्यानुमृज्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 20,
        "text": "अनायसं मुने शस्त्रं मृदु विद्याम अहं कथम\nयेनैषाम उद्धरे जिह्वां परिमृज्यानुमृज्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 21,
        "text": "शक्त्यान्न दानं सततं तितिक्षा दम आर्जवम\nयथार्ह परतिपूजा च शस्त्रम एतद अनायसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 22,
        "text": "जञातीनां वक्तुकामानां कटूनि च लघूनि च\nगिरा तवं हृदयं वाचं शमयस्व मनांसि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 23,
        "text": "नामहा पुरुषः कश चिन नानात्मा नासहाय वान\nमहतीं धुरम आदत्ते ताम उद्यम्यॊरसा वह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 24,
        "text": "सर्व एव गुरुं भारम अनड्वान वहते समे\nदुर्गे परतीकः सुगवॊ भारं वहति दुर वहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 25,
        "text": "भेदाद विनाशः संघानां संघमुख्यॊ ऽसि केशव\nयथा तवां पराप्य नॊत्सीदेद अयं संघस तथा कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 26,
        "text": "नान्यत्र बुद्धिक्षान्तिभ्यां नान्यत्रेन्द्रिय निग्रहात\nनान्यत्र धनसंत्यागाद गणः पराज्ञे ऽवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 27,
        "text": "धन्यं यशस्यम आयुष्यं सवपक्षॊद्भावनं शुभम\nजञातीनाम अविनाशः सयाद यथा कृष्ण तथा कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 28,
        "text": "आयत्यां च तदात्वे च न ते ऽसत्य अविदितं परभॊ\nषाड्गुण्यस्य विधानेन यात्रा यानविधौ तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 29,
        "text": "माधवाः कुकुरा भॊजाः सर्वे चान्धकवृष्णयः\nतवय्य आसक्ता महाबाहॊ लॊका लॊकेश्वराश च ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 82,
        "shloka": 30,
        "text": "उपासते हि तवद बुद्धिम ऋषयश चापि माधव\nतवं गुरुः सर्वभूतानां जानीषे तवं गतागतम\nतवाम आसाद्य यदुश्रेष्ठम एधन्ते जञातिनः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 1,
        "text": "एषा परथमतॊ वृत्तिर दवितीयां शृणु भारत\nयः कश चिज जनयेद अर्थं राज्ञा रक्ष्यः स मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 2,
        "text": "हरियमाणम अमात्येन भृतॊ वा यदि वाभृतः\nयॊ राजकॊशं नश्यन्तम आचक्षीत युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 3,
        "text": "शरॊतव्यं तस्य च रहॊ रक्ष्यश चामात्य तॊ भवेत\nअमात्या हय उपहन्तारं भूयिष्ठं घनन्ति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 4,
        "text": "राजकॊशस्य गॊप्तारं राजकॊशविलॊपकाः\nसमेत्य सर्वे बाधन्ते स विनश्यत्य अरक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 5,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nमुनिः कालक वृक्षीयः कौसल्यं यद उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 6,
        "text": "कॊसलानाम आधिपत्यं संप्राप्ते कषेमदर्शिनि\nमुनिः कालक वृक्षीय आजगामेति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 7,
        "text": "स काकं पञ्जरे बद्धा विषयं कषेमदर्शिनः\nपूर्वं पर्यचरद युक्तः परवृत्त्य अर्थी पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 8,
        "text": "अधीये वायसीं विद्यां शंसन्ति मम वायसाः\nअनागतम अतीतं च यच च संप्रति वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 9,
        "text": "इति राष्ट्रे परिपतन बहुशः पुरुषैः सह\nसर्वेषां राजयुक्तानां दुष्कृतं परिपृष्टवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 10,
        "text": "स बुद्ध्वा तस्य राष्ट्रस्य वयवसायं हि सर्वशः\nराजयुक्तापचारांश च सर्वान बुद्ध्वा ततस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 11,
        "text": "तम एव काकम आदाय राजानं दरष्टुम आगमत\nसर्वज्ञॊ ऽसमीति वचनं बरुवाणः संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 12,
        "text": "स सम कौसल्यम आगम्य राजामात्यम अलं कृतम\nपराह काकस्य वचनाद अमुत्रेदं तवया कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 13,
        "text": "असौ चासौ च जानीते राजकॊशस तवया हृतः\nएवम आख्याति काकॊ ऽयं तच छीघ्रम अनुगम्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 14,
        "text": "तथान्यान अपि स पराह राजकॊशहरान सदा\nन चास्य वचनं किं चिद अकृतं शरूयते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 15,
        "text": "तेन विप्रकृताः सर्वे राजयुक्ताः कुरूद्वह\nतम अतिक्रम्य सुप्तस्य निशि काकम अपॊथयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 16,
        "text": "वायसं तु विनिर्भिन्नं दृष्ट्वा बाणेन पञ्जरे\nपूर्वाह्ने बराह्मणॊ वाक्यं कषेमदर्शिनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 17,
        "text": "राजंस तवाम अभयं याचे परभुं पराणधनेश्वरम\nअनुज्ञातस तवया बरूयां वचनं तवत पुरॊहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 18,
        "text": "मित्रार्थम अभिसंतप्तॊ भक्त्या सर्वात्मना गतः\nअयं तवार्थं हरते यॊ बरूयाद अक्षमान्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 19,
        "text": "संबुबॊधयिषुर मित्रं सदश्वम इव सारथिः\nअति मन्युप्रसक्तॊ हि परसज्य हितकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 20,
        "text": "तथाविधस्य सुहृदः कषन्तव्यं संविजानता\nऐश्वर्यम इच्छता नित्यं पुरुषेण बुभूषता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 21,
        "text": "तं राजा परत्युवाचेदं यन मा किं चिद भवान वदेत\nकस्माद अहं न कषमेयम आकाङ्क्षन्न आत्मनॊ हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 22,
        "text": "बराह्मण परतिजानीहि परब्रूहि यदि चेच्छसि\nकरिष्यामि हि ते वाक्यं यद यन मां विप्र वक्ष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 23,
        "text": "जञात्वा नयान अपायांश च भृत्यतस ते भयानि च\nभक्त्या वृत्तिं समाख्यातुं भवतॊ ऽनतिकम आगमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 24,
        "text": "पराग एवॊक्तश च दॊषॊ ऽयम आचार्यैर नृप सेविनाम\nअगतीक गतिर हय एषा या राज्ञा सह जीविका"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 25,
        "text": "आशीविषैश च तस्याहुः संगतं यस्य राजभिः\nबहुमित्राश च राजानॊ बहुमित्रास तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 26,
        "text": "तेभ्यः सर्वेभ्य एवाहौर भयं राजॊपसेविनाम\nअथैषाम एकतॊ राजन मुहूर्ताद एव भीर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 27,
        "text": "नैकान्तेनाप्रमादॊ हि कर्तुं शक्यॊ महीपतौ\nन तु परमादः कर्तव्यः कथं चिद भूतिम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 28,
        "text": "परमादाद धि सखलेद राजा सखलिते नास्ति जीवितम\nअग्निं दीप्तम इवासीदेद राजानम उपशिक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 29,
        "text": "आशीविषम इव करुद्धं परभुं पराणधनेश्वरम\nयत्नेनॊपचरेन नित्यं नाहम अस्मीति मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 30,
        "text": "दुर्व्याहृताच छङ्कमानॊ दुष्कृताद दुर अधिष्ठितात\nदुरासिताद दुर वरजिताद इङ्गिताद अङ्गचेष्टितात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 31,
        "text": "देवतेव हि सर्वार्थान कुर्याद राजा परसादितः\nवैश्वानर इव करुद्धः स मूलम अपि निर्दहेत\nइति राजन मयः पराह वर्तते च तथैव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 32,
        "text": "अथ भूयांसम एवार्थं करिष्यामि पुनः पुनः\nददात्य अस्मद्विधॊ ऽमात्यॊ बुद्धिसाहाय्यम आपदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 33,
        "text": "वायसश चैव मे राजन्न अन्तकायाभिसंहितः\nन च मे ऽतर भवान गर्ह्यॊ नच येषां भवान परियः\nहिताहितांस तु बुध्येथा मा परॊक्षमतिर भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 34,
        "text": "ये तव आदान परा एव वसन्ति भवतॊ गृहे\nअभूति कामा भूतानां तादृशैर मे ऽभिसंहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 35,
        "text": "ये वा भवद विनाशेन राज्यम इच्छन्त्य अनन्तरम\nअन्तरैर अभिसंधाय राजन सिध्यन्ति नान्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 36,
        "text": "तेषाम अहं भयाद राजन गमिष्याम्य अन्यम आश्रमम\nतैर हि मे संधितॊ बाणः काके निपतितः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 37,
        "text": "छद्मना मम काकश च गमितॊ यमसादनम\nदृष्टं हय एतन मया राजंस तपॊ दीर्घेण चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 38,
        "text": "बहु नक्रझषग्राहां तिमिंगिलगणायुताम\nकाकेन बडिशेनेमाम अतार्षं तवाम अहं नदीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 39,
        "text": "सथान्व अश्मकण्टक वतीं वयाघ्रसिंहगजाकुलाम\nदुर आसदां दुष्प्रवेशां गुहां हैमवतीम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 40,
        "text": "अग्निना तामसं दुर्गं नौभिर आप्यं च गम्यते\nराजदुर्गावतरणे नॊपायं पण्डिता विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 41,
        "text": "गहनं भवतॊ राज्यम अन्धकारतमॊ वृतम\nनेह विश्वसितुं शक्यं भवतापि कुतॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 42,
        "text": "अतॊ नायं शुभॊ वासस तुल्ये सद असती इह\nवधॊ हय एवात्र सुकृते दुष्कृते न च संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 43,
        "text": "नयायतॊ दुष्कृते घातः सुकृते सयात कथं वधः\nनेह युक्तं चिरं सथातुं जवेनातॊ वरजेद बुधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 44,
        "text": "सीता नाम नदी राजन पलवॊ यस्यां निमज्जति\nतथॊपमाम इमां मन्ये वागुरां सर्वघातिनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 45,
        "text": "मधु परतापॊ हि भवान भॊजनं विषसंयुतम\nअसताम इव ते भावॊ वर्तते न सताम इव\nआशीविषैः परिवृतः कूपस तवम इव पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 46,
        "text": "दुर्ग तीर्था बृहत कूला करीरी वेत्रसंयुता\nनदी मधुरपानीया यथा राजंस तथा भवान\nशवगृध्रगॊमायु युतॊ राजहंस समॊ हय असि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 47,
        "text": "यथाश्रित्य महावृक्षं कक्षः संवर्धते महान\nततस तं संवृणॊत्य एव तम अतीत्य च वर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 48,
        "text": "तेनैवॊपेन्धनॊ नूनं दावॊ दहति दारुणः\nतथॊपमा हय अमात्यास ते राजंस तान परिशॊधय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 49,
        "text": "भवतैव कृता राजन भवता परिपालिताः\nभवन्तं पर्यवज्ञाय जिघांसन्ति भवत परियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 50,
        "text": "उषितं शङ्कमानेन परमादं परिरक्षता\nअन्तः सर्प इवागारे वीर पत्न्या इवालये\nशीलं जिज्ञासमानेन राज्ञश च सह जीविना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 51,
        "text": "कच चिज जितेन्द्रियॊ राजा कच चिद अभ्यन्तरा जिताः\nकच चिद एषां परियॊ राजा कच चिद राज्ञः परियाः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 52,
        "text": "जिज्ञासुर इह संप्राप्तस तवाहं राजसत्तम\nतस्य मे रॊचसे राजन कषुधितस्येव भॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 53,
        "text": "अमात्या मे न रॊचन्ते वि तृष्णस्य यथॊदकम\nभवतॊ ऽरथकृद इत्य एव मयि दॊषॊ हि तैः कृतः\nविद्यते कारणं नान्यद इति मे नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 54,
        "text": "न हि तेषाम अहं दरुग्धस तत तेषां दॊषवद गतम\nअरेर हि दुर हताद भेयं भग्नपृष्टाद इवॊरगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 55,
        "text": "भूयसा परिबर्हेण सत्कारेण च भूयसा\nपूजितॊ बराह्मणश्रेष्ठ भूयॊ वस गृहे मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 56,
        "text": "ये तवां बराह्मण नेच्छन्ति न ते वत्स्यन्ति मे गृहे\nभवतैव हि तज जञेयं यद इदानीम अनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 57,
        "text": "यथा सयाद दुष्कृतॊ दण्डॊ यथा च सुकृतं कृतम\nतथा समीक्ष्य भगवञ शरेयसे विनियुङ्क्ष्व माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 58,
        "text": "अदर्शयन्न इमं दॊषम एकैकं दुर बलं कुरु\nततः कारणम आज्ञाय पुरुषं पुरुषं जहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 59,
        "text": "एकदॊषा हि बहवॊ मृद्नीयुर अपि कण्टकान\nमन्त्रभेद भयाद राजंस तस्माद एतद बरवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 60,
        "text": "वयं तु बराह्मणा नाम मृदु दण्डाः कृपा लवः\nसवस्ति चेच्छामि भवतः परेषां च यथात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 61,
        "text": "राजन्न आत्मानम आचक्षे संबन्धी भवतॊ हय अहम\nमुनिः कालक वृक्षीय इत्य एवम अभिसंज्ञितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 62,
        "text": "पितुः सखा च भवतः संमतः सत्यसंगरः\nवयापन्ने भवतॊ राज्ये राजन पितरि संस्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 63,
        "text": "सर्वकामान परित्यज्य तपस तप्तं तदा मया\nसनेहात तवां परब्रवीम्य एतन मा भूयॊ विभ्रमेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 64,
        "text": "उभे दृष्ट्वा दुःखसुखे राज्यं पराप्य यदृच्छया\nराज्येनामात्य संस्थेन कथं राजन परमाद्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 65,
        "text": "ततॊ राजकुले नान्दी संजज्ञे भूयसी पुनः\nपुरॊहित कुले चैव संप्राप्ते बराह्मणर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 66,
        "text": "एकछत्रां महीं कृत्वा कौसल्याय यशस्विने\nमुनिः कालक वृक्षीय ईजे करतुभिर उत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 83,
        "shloka": 67,
        "text": "हितं तद वचनं शरुत्वा कौसल्यॊ ऽनवशिषन महीम\nतथा च कृतवान राजा यथॊक्तं तेन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 1,
        "text": "हरीनिषेधाः सदा सन्तः सत्यार्जव समन्विताः\nशक्ताः कथयितुं सम्यक ते तव सयुः सभा सदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्य आढ्यांश चाति शूरांश च बराह्मणांश च बहुश्रुतान\nसुसंतुष्टांश च कौन्तेय महॊत्साहांश च कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 3,
        "text": "एतान सहायाँल लिप्सेथाः सर्वास्व आपत्सु भारत\nकुलीनः पूजितॊ नित्यं न हि शक्तिं निगूहति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 4,
        "text": "परसन्नं हय अप्रसन्नं वा पीडितं हृतम एव वा\nआवर्तयति भूयिष्ठं तद एकॊ हय अनुपालितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 5,
        "text": "कुलीना देशजाः पराज्ञा रूपवन्तॊ बहुश्रुताः\nपरगल्भाश चानुरक्ताश च ते तव सयुः परिच्छदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 6,
        "text": "दौष्कुलेयाश च लुब्धाश च नृशंसा निरपत्रपाः\nते तवां तात निषेवेयुर यावद आर्धक पाणयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 7,
        "text": "अर्थमानार्घ्य सत्कारैर भॊगैर उच्चावचैः परियान\nयान अर्थभाजॊ मन्येथास ते ते सयुः सुखभागिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 8,
        "text": "अभिन्न वृत्ता विद्वांसः सद्वृत्ताश चरितव्रताः\nन तवां नित्यार्थिनॊ जह्युर अक्षुद्राः सत्यवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 9,
        "text": "अनार्या ये न जानन्ति समयं मन्दचेतसः\nतेभ्यः परतिजुगुप्सेथा जानीयाः समयच्युतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 10,
        "text": "नैकम इच्छेद गणं हित्वा सयाच चेद अन्यतर गरहः\nयस तव एकॊ बहुभिः शरेयान कामं तेन गणं तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 11,
        "text": "शरेयसॊ लक्षणं हय एतद विक्रमॊ यस्य दृश्यते\nकीर्तिप्रधानॊ यश च सयात समये यश च तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 12,
        "text": "समर्थान पूजयेद यश च नास्पर्थ्यैः सपर्धते च यः\nन च कामाद भयात करॊधाल लॊभाद वा धर्मम उत्सृजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 13,
        "text": "अमानी सत्यवाक शक्तॊ जितात्मा मान्यमानिता\nस ते मन्त्रसहायः सयात सर्वावस्थं परीक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 14,
        "text": "कुलीनः सत्यसंपन्नस तितिक्षुर दक्ष आत्मवान\nशूरः कृतज्ञः सत्यश च शरेयसः पार्थ लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्यैवं वर्तमानस्य पुरुषस्य विजानतः\nअमित्राः संप्रसीदन्ति ततॊ मित्री भवन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 16,
        "text": "अत ऊर्ध्वम अमात्यानां परीक्षेत गुणागुणान\nसंयतात्मा कृतप्रज्ञॊ भूतिकामश च भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 17,
        "text": "संबद्धाः पुरुषैर आप्तैर अभिजातैः सवदेशजैः\nअहार्यैर अव्यभीचारैः सर्वतः सुपरीक्षितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 18,
        "text": "यॊधाः सरौवास तथा मौलास तथैवान्ये ऽपय अवः कृताः\nकर्तव्या भूतिकामेन पुरुषेण बुभूषता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 19,
        "text": "येषां वैनयिकी बुद्धिः परकृता चैव शॊभना\nतेजॊ धैर्यं कषमा शौचम अनुराग सथितिर धृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 20,
        "text": "परीक्षित गुणान नित्यं परौढ भावान धुरंधरान\nपञ्चॊपधा वयतीतांश च कुर्याद राजार्थ कारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 21,
        "text": "पर्याप्तवचनान वीरान परतिपत्तिविशारदान\nकुलीनान सत्यसंपन्नान इङ्गित जञान अनिष्ठुरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 22,
        "text": "देशकालविधानज्ञान भर्तृकार्यहितैषिणः\nनित्यम अर्थेषु सर्वेषु राजा कुर्वीत मन्त्रिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 23,
        "text": "हीनतेजा हय असंहृष्टॊ नैव जातु वयवस्यति\nअवश्यं जनयत्य एव सर्वकर्मसु संशयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 24,
        "text": "एवम अल्पश्रुतॊ मन्त्री कल्याणाभिजनॊ ऽपय उत\nधर्मार्थकामयुक्तॊ ऽपि नालं मन्त्रं परीक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 25,
        "text": "तथैवानभिजातॊ ऽपि कामम अस्तु बहुश्रुतः\nअनायक इवाचक्षुर मुह्यत्य ऊह्येषु कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 26,
        "text": "यॊ वा हय अस्थिरसंकल्पॊ बुद्धिमान आगतागमः\nउपायज्ञॊ ऽपि नालं स कर्म यापयितुं चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 27,
        "text": "केवलात पुनर आचारात कर्मणॊ नॊपपद्यते\nपरिमर्शॊ विशेषाणाम अश्रुतस्येह दुर मतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 28,
        "text": "मन्त्रिण्य अननुरक्ते तु विश्वासॊ न हि विद्यते\nतस्माद अननुरक्ताय नैव मन्त्रं परकाशयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 29,
        "text": "वयथयेद धि स राजानं मन्त्रिभिः सहितॊ ऽनृजुः\nमारुतॊपहत छिद्रैः परविश्याग्निर इव दरुमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 30,
        "text": "संक्रुध्यत्य एकदा सवामी सथानाच चैवापकर्षति\nवाचा कषिपति संरब्धस ततः पश्चात परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 31,
        "text": "तानि तान्य अनुरक्तेन शक्यान्य अनुतितिक्षितुम\nमन्त्रिणां च भवेत करॊधॊ विस्फूर्जितम इवाशनेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 32,
        "text": "यस तु संहरते तानि भर्तुः परियचिकीर्षया\nसमानसुखदुःखं तं पृच्छेद अर्थेषु मानवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 33,
        "text": "अनृजुस तव अनुरक्तॊ ऽपि संपन्नश चेतरैर गुणैः\nराज्ञः परज्ञान युक्तॊ ऽपि न मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 34,
        "text": "यॊ ऽमित्रैः सह संबद्धॊ न पौरान बहु मन्यते\nस सुहृत तादृशॊ राज्ञॊ न मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 35,
        "text": "अविद्वान अशुचिः सतब्धः शत्रुसेवी विकत्थनः\nस सुहृत करॊधनॊ लुब्धॊ न मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 36,
        "text": "आगन्तुश चानुरक्तॊ ऽपि कामम अस्तु बहुश्रुतः\nसत्कृतः संविभक्तॊ वा न मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 37,
        "text": "यस तव अल्पेनापि कार्येण सकृद आक्षारितॊ भवेत\nपुनर अन्यैर गुणैर युक्तॊ न मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 38,
        "text": "कृतप्रज्ञश च मेधा वी बुधॊ जानपदः शुचिः\nसर्वकर्मसु यः शुद्धः स मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 39,
        "text": "जञानविज्ञानसंपन्नः परकृतिज्ञः परात्मनॊः\nसुहृद आत्मसमॊ राज्ञॊ स मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 40,
        "text": "सत्यवाक शीलसंपन्नॊ गम्भीरः स तरपॊ मृदुः\nपितृपैतामहॊ यः सयात स मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 41,
        "text": "संतुष्टः संमतः सत्यः शौटीरे दवेष्यपापकः\nमन्त्रवित कालविच छूरः स मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 42,
        "text": "सर्वलॊकं समं शक्तः सान्त्वेन कुरुते वशे\nतस्मै मन्त्रः परयॊक्तव्यॊ दण्डम आधित्सता नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 43,
        "text": "पौरजानपदा यस्मिन विश्वासं धर्मतॊ गताः\nयॊद्धा नयविपश्चिच च स मन्त्रं शरॊतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 44,
        "text": "तस्मात सर्वैर गुणैर एतैर उपपन्नाः सुपूजिताः\nमन्त्रिणः परकृतिज्ञाः सयुस तर्यवरा महद ईप्सवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 45,
        "text": "सवासु परकृतिषु छिद्रं लक्षयेरन परस्य च\nमन्त्रिणॊ मन्त्रमूलं हि राज्ञॊ राष्ट्रं विवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 46,
        "text": "नास्य छिद्रं परः पश्येच छिद्रेषु परम अन्वियात\nगूहेत कूर्म इवाङ्गानि रक्षेद विवरम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 47,
        "text": "मन्त्रग्राहा हि राज्यस्य मन्त्रिणॊ ये मनीषिणः\nमन्त्रसंहननॊ राजा मन्त्राङ्गानीतरॊ जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 48,
        "text": "राज्यं परणिधि मूलं हि मन्त्रसारं परचक्षते\nसवामिनं तव अनुवर्तन्ति वृत्त्यर्थम इह मन्त्रिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 49,
        "text": "स विनीय मदक्रॊधौ मानम ईर्ष्यां च निर्वृतः\nनित्यं पञ्चॊपधातीतैर मन्त्रयेत सह मन्त्रिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 50,
        "text": "तेषां तरयाणां विविधं विमर्शं; बुध्येत चित्तं विनिवेश्य तत्र\nसवनिश्चयं तं परनिश्चयं च; निवेदयेद उत्तरमन्त्रकाले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 51,
        "text": "धर्मार्थकामज्ञम उपेत्य पृच्छेद; युक्तॊ गुरुं बराह्मणम उत्तमार्थम\nनिष्ठा कृता तेन यदा सह सयात; तं तत्र मार्गं परणयेद असक्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 52,
        "text": "एवं सदा मन्त्रयितव्यम आहुर; ये मन्त्रतत्त्वार्थविनिश्चयज्ञाः\nतस्मात तवम एवं परणयेः सदैव; मन्त्रं परजा संग्रहणे समर्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 53,
        "text": "न वामनाः कुब्ज कृशा न खञ्जा; नान्धा जडाः सत्री न न पुंसकं च\nन चात्र तिर्यङ न पुरॊ न पश्चान; नॊर्ध्वं न चाधः परचरेत कश चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 84,
        "shloka": 54,
        "text": "आरुह्य वातायनम एव शून्यं; सथलं परकाशं कुशकाशहीनम\nवाग अङ्गदॊषान परिहृत्य मन्त्रं; संमन्त्रयेत कार्यम अहीन कालम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 1,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nबृहस्पतेश च संवादं शक्रस्य च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 2,
        "text": "किं सविद एकपदं बरह्मन पुरुषः सम्यग आचरन\nपरमाणं सर्वभूतानां यशश चैवाप्नुयान महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 3,
        "text": "सान्त्वम एकपदं शक्र पुरुषः सम्यग आचरन\nपरमाणं सर्वभूतानां यशश चैवाप्नुयान महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 4,
        "text": "एतद एकपदं शक्र सर्वलॊकसुखावहम\nआचरन सर्वभूतेषु परियॊ भवति सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 5,
        "text": "यॊ हि नाभाषते किं चित सततं भरुकुटी मुखः\nदवेष्यॊ भवति भूतानां स सान्त्वम इह नाचरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 6,
        "text": "यस तु पूर्वम अभिप्रेक्ष्य पूर्वम एवाभिभाषते\nसमितपूर्वाभिभाषी च तस्य लॊकः परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 7,
        "text": "दानम एव हि सर्वत्र सान्त्वेनानभिजल्पितम\nन परीणयति भूतानि निर्व्यञ्जमम इवाशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 8,
        "text": "अदाता हय अपि भूतानां मधुराम ईरयन गिरम\nसर्वलॊकम इमं शक्र सान्त्वेन कुरुते वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 9,
        "text": "तस्मात सान्त्वं परकर्तव्यं दण्डम आधित्सताम इह\nफलं च जनयत्य एवं न चास्यॊद्विजते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 10,
        "text": "सुकृतस्य हि सान्त्वस्य शलक्ष्णस्य मधुरस्य च\nसम्यग आसेव्यमानस्य तुल्यं जातु न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 85,
        "shloka": 11,
        "text": "इत्य उक्तः कृतवान सर्वं तथा शक्रः पुरॊधसा\nतथा तवम अपि कौन्तेय सम्यग एतत समाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 1,
        "text": "कथं सविद इह राजेन्द्र पालयन पार्थिव परजाः\nपरति धर्मं विशेषेण कीर्तिम आप्नॊति शाश्वतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 2,
        "text": "वयवहारेण शुद्धेन परजापालनतत्परः\nपराप्य धर्मं च कीर्तिं च लॊकाव आप्नॊत्य उभौ शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 3,
        "text": "कीदृशं वयवहारं तु कैश च वयवहरेन नृपः\nएतत पृष्टॊ महाप्राज्ञ यथा वद वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 4,
        "text": "ये चैते पूर्वकथिता गुणास ते पुरुषं परति\nनैकस्मिन पुरुषे हय एते विद्यन्त इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 5,
        "text": "एवम एतन महाप्राज्ञ यथा वदसि बुद्धिमान\nदुर लभः पुरुषः कश चिद एभिर गुणगुणैर युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 6,
        "text": "किं तु संक्षेप तः शीलं परयत्ने नेह दुर लभम\nवक्ष्यामि तु यथामात्यान यादृशांश च करिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 7,
        "text": "चतुरॊ बराह्मणान वैद्यान परगल्भान सात्त्विकाञ शुचीन\nतरींश च शूद्रान विनीतांश च शुचीन कर्मणि पूर्वके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 8,
        "text": "अष्टाभिश च गुणैर युक्तं सूतं पौराणिकं चरेत\nपञ्चाशद वर्षवयसं परगल्भम अनसूयकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 9,
        "text": "मतिस्मृतिसमायुक्तं विनीतं समदर्शनम\nकार्ये विवदमानानां शक्तम अर्थेष्व अलॊलुपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 10,
        "text": "विवर्जितानां वयसनैः सुघॊरैः सप्तभिर भृशम\nअष्टानां मन्त्रिणां मध्ये मन्त्रं राजॊपधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः संपेषयेद राष्ट्रे राष्ट्रायाथ च दर्शयेत\nअनेन वयवहारेण दरष्टव्यास ते परजाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 12,
        "text": "न चापि गूढं कार्यं ते गराह्यं कार्यॊपघातकम\nकार्ये खलु विपन्ने तवां सॊ ऽधर्मस तांश च पीडयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 13,
        "text": "विद्रवेच चैव राष्ट्रं ते शयेनात पक्षिगणा इव\nपरिस्रवेच च सततं नौर विशीर्णेव सागरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 14,
        "text": "परजाः पालयतॊ ऽसम्यग अधर्मेणेह भूपतेः\nहार्दं भयं संभवति सवर्गश चास्य विरुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 15,
        "text": "अथ यॊ ऽधर्मतः पाति राजामात्यॊ ऽथ वात्म जः\nधर्मासने नियुक्तः सन धर्ममूलं नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 16,
        "text": "कार्येष्व अधि कृताः सम्यग अकुर्वन्तॊ नृपानुगाः\nआत्मानं पुरतः कृत्वा यान्य अधः सह पार्थिवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 17,
        "text": "बलात्कृतानां बलिभिः कृपणं बहु जल्पताम\nनाथॊ वै भूमिपॊ नित्यम अनाथानां नृणां भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 18,
        "text": "ततः साक्षिबलं साधु दवैधे वादकृतं भवेत\nअसाक्षिकम अनाथं वा परीक्ष्यं तद विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 19,
        "text": "अपराधानुरूपं च दण्डं पापेषु पातयेत\nउद्वेजयेद धनैर ऋद्धान दरिद्रान वधबान्धनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 20,
        "text": "विनयैर अपि दुर वृत्तान परहारैर अपि पार्थिवः\nसान्त्वेनॊपप्रदानेन शिष्टांश च परिपालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 21,
        "text": "राज्ञॊ वधं चिकीर्षेद यस तस्य चित्रॊ वधॊ भवेत\nआजीवकस्य सतेनस्य वर्णसंकरकस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 22,
        "text": "सम्यक परणयतॊ दण्डं भूमिपस्य विशां पते\nयुक्तस्य वा नास्त्य अधर्मॊ धर्म एवेह शाश्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 23,
        "text": "कामकारेण दण्डं तु यः कुर्याद अविचक्षणः\nस इहाकीर्ति संयुक्तॊ मृतॊ नरकम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 24,
        "text": "न परस्य शरवाद एव परेषां दण्डम अर्पयेत\nआगमानुगमं कृत्वा बध्नीयान मॊक्षयेत वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 25,
        "text": "न तु हन्यान नृपॊ जातु दूतं कस्यां चिद आपदि\nदूतस्य हन्ता निरयम आविशेत सचिवैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 26,
        "text": "यथॊक्तवादिनं दूतं कषत्रधर्मरतॊ नृपः\nयॊ हन्यात पितरस तस्य भरूण हत्याम अवाप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 27,
        "text": "कुलीनः शीलसंपन्नॊ वाग्मी दक्षः परियंवदः\nयथॊक्तवादी समृतिमान दूतः सयात सप्तभिर गुणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 28,
        "text": "एतैर एव गुणैर युक्तः परतीहारॊ ऽसय रक्षिता\nशिरॊ रक्षश च भवति गुणैर एतैः समन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 29,
        "text": "धर्मार्थशास्त्रतत्त्वज्ञः संधिविग्रहकॊ भवेत\nमतिमान धृतिमान धीमान रहस्य अविनिगूहिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 30,
        "text": "कुलीनः सत्यसंपन्नः शक्तॊ ऽमात्यः परशंसितः\nएतैर एव गुणैर युक्तस तथा सेनापतिर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 31,
        "text": "वयूह यन्त्रायुधीयानां तत्त्वज्ञॊ विक्रमान्वितः\nवर्षशीतॊष्णवातानां सहिष्णुः पररन्ध्रि वित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 32,
        "text": "विश्वासयेत परांश चैव विश्वसेन न तु कस्य चित\nपुत्रेष्व अपि हि राजेन्द्र विश्वासॊ न परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 86,
        "shloka": 33,
        "text": "एतच छास्त्रार्थ तत्त्वं तु तवाख्यातं मयानघ\nअविश्वासॊ नरेन्द्राणां गुह्यं परमम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 1,
        "text": "कथं विधं पुरं राजा सवयम आवस्तुम अर्हति\nकृतं वा कारयित्वा वा तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 2,
        "text": "यत्र कौन्तेय वस्तव्यं सपुत्रभ्रातृबन्धुना\nनयाय्यं तत्र परिप्रष्टुं गुप्तिं वृत्तिं च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 3,
        "text": "तस्मात ते वर्तयिष्यामि दुर्गकर्मविशेषतः\nशरुत्वा तथाविधातव्यम अनुष्ठेयं च यत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 4,
        "text": "षड विधं दुर्गम आस्थाय पुराण्य अथ निवेशयेत\nसर्वसंपत परधानं यद बाहुल्यं वापि संभवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 5,
        "text": "धन्व दुर्गं मही दुर्गं गिरिदुर्गं तथैव च\nमनुष्यदुर्गम अब्दुर्गं वनदुर्गं च तानि षट"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 6,
        "text": "यत पुरं दुर्ग संपन्नं धान्यायुध समन्वितम\nदृढप्राकारपरिखं हस्त्यश्वरथसंकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 7,
        "text": "विद्वांसः शिल्पिनॊ यत्र निचयाश च सुसंचिताः\nधार्मिकश च जनॊ यत्र दाक्ष्यम उत्तमम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 8,
        "text": "ऊर्वॊ वि नरनागाश्वं चत्वरापणशॊभितम\nपरसिद्ध वयवहारं च परशान्तम अकुतॊभयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 9,
        "text": "सुप्रभं सानुनादं च सुप्रशस्त निवेशनम\nशूराढ्य जनसंपन्नं बरह्मघॊषानुनादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 10,
        "text": "समाजॊत्सवसंपन्नं सदा पूजित दैवतम\nवश्यामात्य बलॊ राजा तत पुरं सवयम आवसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 11,
        "text": "तत्र कॊशं बलं मित्रं वयवहारं च वर्धयेत\nपुरे जनपदे चैव सर्वदॊषान निवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 12,
        "text": "भाण्डागारायुधागारं परयत्नेनाभिवर्धयेत\nनिचयान वर्धयेत सर्वांस तथा यन्त्रगदा गदान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 13,
        "text": "काष्ठलॊहतुषाङ्गारदारुशृङ्गास्थिवैणवान\nमज्जा सनेहवसा कषौद्रम औषध गरामम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 14,
        "text": "शणं सर्जरसं धान्यम आयुधानि शरांस तथा\nचर्म सनायु तथा वेत्रं मुञ्ज बल्बज धन्वनान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 15,
        "text": "आशयाश चॊद पानाश च परभूतसलिला वराः\nनिरॊद्धव्याः सदा राज्ञा कषीरिणश च महीरुहाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 16,
        "text": "सत्कृताश च परयत्नेन आचार्यर्त्विक पुरॊहिताः\nमहेष्वासाः सथपतयः सांवत्सर चिकित्सकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 17,
        "text": "पराज्ञा मेधा विनॊ दान्ता दक्षाः शूरा बहुश्रुताः\nकुलीनाः सत्त्वसंपन्ना युक्ताः सर्वेषु कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 18,
        "text": "पूजयेद धार्मिकान राजा निगृह्णीयाद अधार्मिकान\nनियुञ्ज्याच च परयत्नेन सर्ववर्णान सवकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 19,
        "text": "बाह्यम आभ्यन्तरं चैव पौरजानपदं जनम\nचारैः सुविदितं कृत्वा ततः कर्म परयॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 20,
        "text": "चारान मन्त्रं च कॊशं च मन्त्रं चैव विशेषतः\nअनुतिष्ठेत सवयं राजा सर्वं हय अत्र परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 21,
        "text": "उदासीनारि मित्राणां सर्वम एव चिकीर्षितम\nपुरे जनपदे चैव जञातव्यं चारचक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 22,
        "text": "ततस तथाविधातव्यं सर्वम एवाप्रमाद तः\nभक्तान पुजयता नित्यं दविषतश च निगृह्णता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 23,
        "text": "यष्ट्तव्यं करतुभिर नित्यं दातव्यं चाप्य अपीडया\nपरजानां रक्षणं कार्यं न कार्यं कर्म गर्हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 24,
        "text": "कृपणानाथ वृद्धानां विधवानां च यॊषिताम\nयॊगक्षेमं च वृत्तिं च नित्यम एव परकल्पयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 25,
        "text": "आश्रमेषु यथाकालं चेल भाजनभॊजनम\nसदैवॊपहरेद राजा सत्कृत्यानवमन्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 26,
        "text": "आत्मानं सर्वकार्याणि तापसे राज्यम एव च\nनिवेदयेत परयत्नेन तिष्ठेत परह्वश च सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 27,
        "text": "सर्वार्थत्यागिनं राजा कुले जातं बहुश्रुतम\nपूजयेत तादृशं दृष्ट्वा शयनासनभॊजनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्मिन कुर्वीत विश्वासं राजा कस्यां चिद आपदि\nतापसेषु हि विश्वासम अपि कुर्वन्ति दस्यवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 29,
        "text": "तस्मिन निधीन आदधीत परज्ञां पर्याददीत च\nन चाप्य अभीक्ष्णं सेवेत भृशं वा परतिपूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 30,
        "text": "अन्यः कार्यः सवराष्ट्रेषु परराष्ट्रेषु चापरः\nअटवीष्व अपरः कार्यः सामन्तनगरेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 31,
        "text": "तेषु सत्कारसंस्कारान संविभागांश च कारयेत\nपरराष्ट्राटवी सथेषु यथा सवविषये तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 32,
        "text": "ते कस्यां चिद अवस्थायां शरणं शरणार्थिने\nराज्ञे दद्युर यथाकामं तापसाः संशितव्रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 87,
        "shloka": 33,
        "text": "एष ते लक्षणॊद्देशः संक्षेपेण परकीर्तितः\nयादृशं नगरं राजा सवयम आवस्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 1,
        "text": "राष्ट्रगुप्तिं च मे राजन राष्ट्रस्यैव च संग्रहम\nसम्यग जिज्ञासमानाय परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 2,
        "text": "राष्ट्रगुप्तिं च ते सम्यग राष्ट्रस्यैव च संग्रहम\nहन्त सर्वं परवक्ष्यामि तत्त्वम एकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 3,
        "text": "गरामस्याधिपतिः कार्यॊ दश गराम्यस तथापरः\nदविगुणायाः शतस्यैवं सहस्रस्य च कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 4,
        "text": "गरामे यान गरामदॊषांश च गरामिकः परिपालयेत\nतान बरूयाद दश पायासौ स तु विंशतिपाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 5,
        "text": "सॊ ऽपि विंशत्यधिपतिर वृत्तं जानपदे जने\nगरामाणां शतपालाय सर्वम एव निवेदयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 6,
        "text": "यानि गरमीण भॊज्यानि गरामिकस तान्य उपाश्नुयात\nदश पस तेन भर्तव्यस तेनापि दविगुणाधिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 7,
        "text": "गरामं गरामशताध्यक्षॊ भॊक्तुम अर्हति सत्कृतः\nमहान्तं भरतश्रेष्ठ सुस्फीत जनसंकुलम\nतत्र हय अनेकम आयत्तं राज्ञॊ भवति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 8,
        "text": "शाखा नगरम अर्हस तु सहस्रपतिर उत्तमम\nधान्यहैरण्यभॊगेन भॊक्तुं राष्ट्रिय उद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 9,
        "text": "तथा यद गरामकृत्यं सयाद गरामिकृत्यं च ते सवयम\nधर्मज्ञः सचिवः कश चित तत परपश्येद अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 10,
        "text": "नगरे नगरे च सयाद एकः सर्वार्थचिन्तकः\nउच्चैः सथाने घॊररूपॊ नक्षत्राणाम इव गरहः\nभवेत स तान परिक्रामेत सर्वान एव सदा सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 11,
        "text": "विक्रयं करयम अध्वानं भक्तं च स परिव्ययम\nयॊगक्षेमं च संप्रेक्ष्य वणिजः कारयेत करान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 12,
        "text": "उत्पत्तिं दानवृत्तिं च शिल्पं संप्रेक्ष्य चासकृत\nशिल्पप्रतिकरान एव शिल्पिनः परति कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 13,
        "text": "उच्चावचकरा नयाय्याः पूर्वराज्ञां युधिष्ठिर\nयथा यथा न हीयेरंस तथा कुर्यान महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 14,
        "text": "फलं कर्म च संप्रेक्ष्य ततः सर्वं परकल्पयेत\nफलं कर्म च निर्हेतु न कश चित संप्रवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 15,
        "text": "यथा राजा च कर्ता च सयातां कर्मणि भागिनौ\nसमवेक्ष्य तथा राज्ञा परणेयाः सततं कराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 16,
        "text": "नॊच्छिन्द्याद आत्मनॊ मूलं परेषां वापि तृष्णया\nईहा दवाराणि संरुध्य राजा संप्रीति दर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 17,
        "text": "परद्विषन्ति परिख्यातं राजानम अति खादनम\nपरद्विष्टस्य कुतः शरेयः संप्रियॊ लभते परियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 18,
        "text": "वत्सौपम्येन दॊग्धव्यं राष्ट्रम अक्षीण बुद्धिना\nभृतॊ वत्सॊ जातबलः पीडां सहति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 19,
        "text": "न कर्म कुरुते वत्सॊ भृशं दुग्धॊ युधिष्ठिर\nराष्ट्रम अप्य अतिदुग्धं हि न कर्म कुरुते महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 20,
        "text": "यॊ राष्ट्रम अनुगृह्णाति परिगृह्य सवयं नृपः\nसंजातम उपजीवन स लभते सुमहत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 21,
        "text": "आपद अर्थं हि निचयान राजान इह चिन्वते\nराष्ट्रं च कॊशभूतं सयात कॊशॊ वेश्म गतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 22,
        "text": "पौरजानपदान सर्वान संश्रितॊपाश्रितांस तथा\nयथाशक्त्य अनुकम्पेत सर्वान अभ्यन्तरान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 23,
        "text": "बाह्यं जनं भेदयित्वा भॊक्तव्यॊ मध्यमः सुखम\nएवं न संप्रकुप्यन्ते जनाः सुखितदुःखिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 24,
        "text": "पराग एव तु करादानम अनुभाष्य पुनः पुनः\nसंनिपत्य सवविषये भयं राष्ट्रे परदर्शयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 25,
        "text": "इयम आपत समुत्पन्ना परचक्रभयं महत\nअपि नान्ताय कल्पेत वेणॊर इव फलागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 26,
        "text": "अरयॊ मे समुत्थाय बहुभिर दस्युभिः सह\nइदम आत्मवधायैव राष्ट्रम इच्छन्ति बाधितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 27,
        "text": "अस्याम आपदि घॊरायां संप्राप्ते दारुणे भये\nपरित्राणाय भवतां परार्थयिष्ये धनानि वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 28,
        "text": "परतिदास्ये च भवतां सर्वं चाहं भयक्षये\nनारयः परतिदास्यन्ति यद धरेयुर बलाद इतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 29,
        "text": "कलत्रम आदितः कृत्वा नश्येत सवं सवयम एव हि\nअपि चेत पुत्रदारार्थम अर्थसंचय इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 30,
        "text": "नन्दामि वः परभावेन पुत्राणाम इव चॊदये\nयथाशक्त्य अनुगृह्णामि राष्ट्रस्यापीडया च वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 31,
        "text": "आपत्स्व एव च बॊढव्यं भवद्भिः सद गवैर इव\nन वः परिय तरं कार्यं धनं कस्यां चिद आपदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 32,
        "text": "इति वाचा मधुरया शलक्ष्णया सॊपचारया\nसवरश्मीन अभ्यवसृजेद युगम आदाय कालवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 33,
        "text": "परचारं भृत्यभरणं वययं गॊग्राम तॊ भयम\nयॊगक्षेमं च संप्रेक्ष्य गॊमिनः कारयेत करान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 34,
        "text": "उपेक्षिता हि नश्येयुर गॊमिनॊ ऽरण्यवासिनः\nतस्मात तेषु विशेषेण मृदुपूर्वं समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 35,
        "text": "सान्त्वनं रक्षणं दानम अवस्था चाप्य अभीक्ष्णशः\nगॊमिनां पार्थ कर्तव्यं संविभागाः परियाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 36,
        "text": "अजस्रम उपयॊक्तव्यं फलं गॊमिषु सर्वतः\nपरभावयति राष्ट्रं च वयवहारं कृषिं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्माद गॊमिषु यत्नेन परीतिं कुर्याद विचक्षणः\nदयावान अप्रमत्तश च करान संप्रणयन मृदून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 88,
        "shloka": 38,
        "text": "सर्वत्र कषेमचरणं सुलभं तात गॊमिभिः\nन हय अतः सदृशं किं चिद धनम अस्ति युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 1,
        "text": "यदा राजा समर्थॊ ऽपि कॊशार्थी सयान महामते\nकथं परवर्तेत तदा तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 2,
        "text": "यथादेशं यथाकालम अपि चैव यथाबलम\nअनुशिष्यात परजा राजा धर्मार्थी तद धिते रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 3,
        "text": "यथा तासां च मन्येत शरेय आत्मन एव च\nतथा धर्म्याणि सर्वाणि राजा राष्ट्रे परवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 4,
        "text": "मधु दॊहं दुहेद राष्ट्रं भरमरान न विपातयेत\nवत्सापेक्षी दुहेच चैव सतनांश च न विकुट्टयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 5,
        "text": "जलौका वत पिबेद राष्ट्रं मृदुनैव नराधिप\nवयाघ्रीव च हरेत पुत्रम अदष्ट्वा मा पतेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 6,
        "text": "अल्पेनाल्पेन देयेन वर्धमानं परदापयेत\nततॊ भूयस ततॊ भूयः कामं वृद्धिं समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 7,
        "text": "दमयन्न इव दम्यानां शश्वद भारं परवर्धयेत\nमृदुपूर्वं परयत्नेन पाशान अभ्यवहारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 8,
        "text": "सकृत पाशावकीर्णास ते न भविष्यन्ति दुर दमाः\nउचितेनेव भॊक्तव्यास ते भविष्यन्ति यत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 9,
        "text": "तस्मात सर्वसमारम्भॊ दुर लभः पुरुषव्रजः\nयथामुख्यान सान्त्वयित्वा भॊक्तव्य इतरॊ जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 10,
        "text": "ततस तान भेदयित्वाथ परस्परविवक्षितान\nभुञ्जीत सान्त्वयित्वैव यथासुखम अयत्न तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 11,
        "text": "न चास्थाने न चाकाले करान एभ्यॊ ऽनुपातयेत\nआनुपूर्व्येण सान्त्वेन यथाकालं यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 12,
        "text": "उपायान परब्रवीम्य एतान न मे माया विवक्षिता\nअनुपायेन दमयन परकॊपयति वाजिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 13,
        "text": "पानागाराणि वेशाश च वेश परापणिकास तथा\nकुशीलवाः स कितवा ये चान्ये के चिद ईदृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 14,
        "text": "नियम्याः सर्व एवैते ये राष्ट्रस्यॊपघातकाः\nएते राष्ट्रे हि तिष्ठन्तॊ बाधन्ते भद्रिकाः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 15,
        "text": "न केन चिद याचितव्यः कश चित किं चिद अनापदि\nइति वयवस्था भूतानां पुरस्तान मनुना कृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 16,
        "text": "सर्वे तथा न जीवेयुर न कुर्युः कर्म चेद इह\nसर्व एव तरयॊ लॊका न भवेयुर असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 17,
        "text": "परभुर नियमने राजा य एतान न नियच्छति\nभुङ्क्ते स तस्य पापस्य चतुर्भागम इति शरुतिः\nतथा कृतस्य धर्मस्य चतुर्भागम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 18,
        "text": "सथानान्य एतानि संगम्य परसङ्गे भूतिनाशनः\nकामप्रसक्तः पुरुषः किम अकार्यं विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 19,
        "text": "आपद्य एव तु याचेरन येषां नास्ति परिग्रहः\nदातव्यं धर्मतस तेभ्यस तव अनुक्रॊशाद दयार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 20,
        "text": "मा ते राष्ट्रे याचनका मा ते भूयुश च दस्यवः\nइष्टादातार एवैते नैते भूतस्य भावकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 21,
        "text": "ये भूतान्य अनुगृह्णन्ति वर्धयन्ति च ये परजाः\nते ते राष्ट्रे परवर्तन्तां मा भूतानाम अभावकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 22,
        "text": "दण्ड्यास ते च महाराज धनादान परयॊजनाः\nपरयॊगं कारयेयुस तान यथाबलि करांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 23,
        "text": "कृषिगॊरक्ष्य वाणिज्यं यच चान्यत किं चिद ईदृशम\nपुरुषैः कारयेत कर्म बहुभिः सह कर्मिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 24,
        "text": "नरश चेत कृषिगॊरक्ष्यं वाणिज्यं चाप्य अनुष्ठितः\nसंशयं लभते किं चित तेन राजा विगर्ह्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 25,
        "text": "धनिनः पूजयेन नित्यं यानाच छादनभॊजनैः\nवक्तव्याश चानुगृह्णीध्वं पूजाः सह मयेति ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 26,
        "text": "अङ्गम एतन महद राज्ञां धनिनॊ नाम भारत\nककुदं सर्वभूतानां धनस्थॊ नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 27,
        "text": "पराज्ञः शूरॊ धनस्थश च सवामी धार्मिक एव च\nतपस्वी सत्यवादी च बुद्धिमांश चाभिरक्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्माद एतेषु सर्वेषु परीतिमान भव पार्थिव\nसत्यम आर्जवम अक्रॊधम आनृशंस्यं च पालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 89,
        "shloka": 29,
        "text": "एवं दण्डं च कॊशं च मित्रं भूमिं च लप्स्यसे\nसत्यार्जव परॊ राजन मित्र कॊशसमन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 1,
        "text": "वनस्पतीन भक्ष्यफलान न छिन्द्युर विषये तव\nबराह्मणानां मूलफलं धर्म्यम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 2,
        "text": "बराह्मणेभ्यॊ ऽतिरिक्तं च भुञ्जीरन्न इतरे जनाः\nन बराह्मणॊपरॊधेन हरेद अन्यः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 3,
        "text": "विप्रश चेत तयागम आतिष्ठेद आख्यायावृत्ति कर्शितः\nपरिकल्प्यास्य वृत्तिः सयात सदारस्य नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 4,
        "text": "स चेन नॊपनिवर्तेत वाच्यॊ बराह्मण संसदि\nकस्मिन्न इदानीं मर्यादाम अयं लॊकः करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 5,
        "text": "असंशयं निवर्तेत न चेद वक्ष्यत्य अतः परम\nपूर्वं परॊक्षं कर्तव्यम एतत कौन्तेय शासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 6,
        "text": "आहुर एतज जना बरह्मन न चैतच छरद्दधाम्य अहम\nनिमन्त्र्यश च भवेद भॊगैर अवृत्त्या चेत तदाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 7,
        "text": "कृषिगॊरक्ष्य वाणिज्यं लॊकानाम इह जीवनम\nऊर्ध्वं चैव तरयी विद्या सा भूतान भावयत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्यां परयतमानायां ये सयुस तत्परिपन्थिनः\nदस्यवस तद वधायेह बरह्मा कषत्रम अथासृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 9,
        "text": "शत्रूञ जहि परजा रक्ष यजस्व करतुभिर नृप\nयुध्यस्व समरे वीरॊ भूत्वा कौरवनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 10,
        "text": "संरक्ष्यान पालयेद राजा यः स राजार्य कृत तमः\nये के चित तान न रक्षन्ति तैर अर्थॊ नास्ति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 11,
        "text": "सदैव राज्ञा बॊद्धव्यं सर्वलॊकाद युधिष्ठिर\nतस्माद धेतॊर हि भुञ्जीत मनुष्यान एव मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 12,
        "text": "अन्तरेभ्यः परान रक्षन परेभ्यः पुनर अन्तरान\nपरान परेभ्यः सवान सवेभ्यः सर्वान पालय नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 13,
        "text": "आत्मानं सर्वतॊ रक्षन राजा रक्षेत मेदिनीम\nआत्ममूलम इदं सर्वम आहुर हि विदुषॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 14,
        "text": "किं छिद्रं कॊ ऽनुषङ्गॊ मे किं वास्त्य अविनिपातितम\nकुतॊ माम आस्रवेद दॊष इति नित्यं विचिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 15,
        "text": "गुप्तैश चारैर अनुमतैः पृथिवीम अनुचारयेत\nसुनीतं यदि मे वृत्तं परशंसन्ति न वा पुनः\nकच चिद रॊचेज जनपदे कच चिद राष्ट्रे च मे यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 16,
        "text": "धर्मज्ञानां धृतिमतां संग्रामेष्व अपलायिनाम\nराष्ट्रं च ये ऽनुजीवन्ति ये च राज्ञॊ ऽनुजीविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 17,
        "text": "अमात्यानां च सर्वेषां मध्यस्थानां च सर्वशः\nये च तवाभिप्रशंसेयुर निन्देयुर अथ वा पुनः\nसर्वान सुपरिणीतांस तान कारयेत युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 18,
        "text": "एकान्तेन हि सर्वेषां न शक्यं तात रॊचितुम\nमित्रामित्रम अथॊ मध्यं सर्वभूतेषु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 19,
        "text": "तुल्यबाहुबलानां च गुणैर अपि निषेविनाम\nकथं सयाद अधिकः कश चित स तु भुञ्जीत मानवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 20,
        "text": "ये चरा हय अचरान अद्युर अदंष्ट्रान दंष्ट्रिणस तथा\nआशीविषा इव करुद्धा भुजगा भुजगान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 21,
        "text": "एतेभ्यश चाप्रमत्तः सयात सदा यत्तॊ युधिष्ठिर\nभारुण्ड सदृशा हय एते निपतन्ति परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 22,
        "text": "कच चित ते वणिजॊ राष्ट्रे नॊद्विजन्ते करार्दिताः\nकरीणन्तॊ बहु वाल्पेन कान्तारकृतनिश्रमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 23,
        "text": "कच चित कृषिकरा राष्ट्रं न जहत्य अति पीडिताः\nये वहन्ति धुरं राज्ञां संभरन्तीतरान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 24,
        "text": "इतॊ दत्तेन जीवन्ति देवा पितृगणास तथा\nमनुष्यॊरगरक्षांसि वयांसि पशवस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 90,
        "shloka": 25,
        "text": "एषा ते राष्ट्रवृत्तिश च राष्ट्रगुप्तिश च भारत\nएतम एवार्थम आश्रित्य भूयॊ वक्ष्यामि पाण्डव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 1,
        "text": "यान अङ्गिराः कषत्रधर्मान उतथ्यॊ बरह्म वित तमः\nमान्धात्रे यौवनाश्वाय परीतिमान अभ्यभाषत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 2,
        "text": "स यथानुशशासैनम उतथ्यॊ बरह्म वित्तमः\nतत ते सर्वं परवक्ष्यामि निखिलेन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्माय राजा भवति न कामकरणाय तु\nमान्धातर एवं जानीहि राजा लॊकस्य रक्षिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 4,
        "text": "राजा चरति वै धर्मं देवत्वायैव गच्छति\nन चेद धर्मं स चरति नरकायैव गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 5,
        "text": "धर्मे तिष्ठन्ति भूतानि धर्मॊ राजनि तिष्ठति\nतं राजा साधु यः शास्ति स राजा पृथिवीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 6,
        "text": "राजा परमधर्मात्मा लक्ष्मीवान पाप उच्यते\nदेवाश च गर्हां गच्छन्ति धर्मॊ नास्तीति चॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 7,
        "text": "अधर्मे वर्तमानानाम अर्थसिद्धिः परदृश्यते\nतद एव मङ्गलं सर्वं लॊकः समनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 8,
        "text": "उच्छिद्यते धर्मवृत्तम अधर्मॊ वर्तते महान\nभयम आहुर दिवारात्रं यदा पापॊ न वार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 9,
        "text": "न वेदान अनुवर्तन्ति वरतवन्तॊ दविजातयः\nन यज्ञांस तन्वते विप्रा यदा पापॊ न वार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 10,
        "text": "वध्यानाम इव सर्वेषां मनॊ भवति विह्वलम\nमनुष्याणां महाराज यदा पापॊ न वार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 11,
        "text": "उभौ लॊकाव अभिप्रेक्ष्य राजानम ऋषयः सवयम\nअसृजन सुमहद भूतम अयं धर्मॊ भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 12,
        "text": "यस्मिन धर्मॊ विराजेत तं राजानं परचक्षते\nयस्मिन विलीयते धर्मं तं देवा वेषलं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 13,
        "text": "वृषॊ हि भगवान धर्मॊ यस तस्य कुरुते हय अलम\nवृषलं तं विदुर देवास तस्माद धर्मं न लॊपयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 14,
        "text": "धर्मे वर्धति वर्धन्ति सर्वभूतानि सर्वदा\nतस्मिन हरसति हीयन्ते तस्माद धर्मं परवर्धयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 15,
        "text": "धनात सरवति धर्मॊ हि धारणाद वेति निश्चयः\nअकार्याणां मनुष्येन्द्र स सीमान्त करः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 16,
        "text": "परभवार्थं हि भूतानां धर्मः सृष्टः सवयं भुवा\nतस्मात परवर्धयेद धर्मं परजानुग्रह कारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्माद धि राजशार्दूल धर्मः शरेष्ठ इति समृतः\nस राजा यः परजाः शास्ति साधु कृत पुरुषर्षभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 18,
        "text": "कामक्रॊधाव अनादृत्य धर्मम एवानुपालयेत\nधर्मः शरेयः करतमॊ राज्ञां भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 19,
        "text": "धर्मस्य बराह्मणा यॊनिस तस्मात तान पूजयेत सदा\nबराह्मणानां च मान्धातः कामान कुर्याद अमत्सरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 20,
        "text": "तेषां हय अकाम करणाद राज्ञः संजायते भयम\nमित्राणि च न वर्धन्ते तथामित्री भवन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 21,
        "text": "बराह्मणान वै तदासूयाद यदा वैरॊचनॊ बलिः\nअथास्माच छरीर अपाक्रामद यास्मिन्न आसीत परतापिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 22,
        "text": "ततस तस्माद अपक्रम्य सागच्छत पाकशासनम\nअथ सॊ ऽनवतपत पश्चाच छरियं दृष्ट्वा पुरंदरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 23,
        "text": "एतत फलम असूयाया अभिमानस्य चाभिभॊ\nतस्माद बुध्यस्व मान्धातर मा तवा जह्यात परतापिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 24,
        "text": "दर्पॊ नाम शरियः पुत्रॊ जज्ञे ऽधर्माद इति शरुतिः\nतेन देवासुरा राजन नीताः सुबहुशॊ वशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 25,
        "text": "राजर्षयश च बहवस तस्माद बुध्यस्व पार्थिव\nराजा भवति तं जित्वा दासस तेन पराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 26,
        "text": "स यथा दर्पसहितम अधर्मं नानुसेवते\nतथा वर्तस्व मान्धातश चिरं चेत सथातुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 27,
        "text": "मत्तात परमत्तात पॊगण्डाद उन्मत्ताच च विशेषतः\nतद अभ्यासाद उपावर्ताद अहितानां च सेवनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 28,
        "text": "निगृहीताद अमात्याच च सत्रीभ्यश चैव विशेषतः\nपर्वताद विषमाद दुर्गाद धस्तिनॊ ऽशवात सरीसृपात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 29,
        "text": "एतेभ्यॊ नित्ययत्तः सयान नक्तंचर्यां च वर्जयेत\nअत्य आयं चाति मानं च दम्भं करॊधं च वर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 30,
        "text": "अविज्ञातासु च सत्रीषु कलीबासु सवैरिणीषु च\nपरभार्यासु कन्यासु नाचरेन मैथुनं नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 31,
        "text": "कुलेषु पापरक्षांसि जायन्ते वर्णसंकरात\nअपुमांसॊ ऽङगहीनाश च सथूलजिह्वा विचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 32,
        "text": "एते चान्ये च जायन्ते यदा राजा परमाद्यति\nतस्माद राज्ञा विशेषेण वर्तितव्यं परजाहिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 33,
        "text": "कषत्रियस्य परमत्तस्य दॊषः संजायते महान\nअधर्माः संप्रवर्तन्ते परजा संकरकारकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 34,
        "text": "अशीते विद्यते शीतं शीते शीतं न विद्यते\nअवृष्टिर अति वृष्टिश च वयाधिश चाविशति परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 35,
        "text": "नक्षत्राण्य उपतिष्ठन्ति गरहा घॊरास तथापरे\nउत्पाताश चात्र दृश्यन्ते बहवॊ राजनाशनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 36,
        "text": "अरक्षितात्मा यॊ राजा परजाश चापि न रक्षति\nपरजाश च तस्य कषीयन्ते ताश च सॊ ऽनु विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 37,
        "text": "दवाव आददाते हय एकस्य दवयॊश च बहवॊ ऽपरे\nकुमार्यः संप्रलुप्यन्ते तदाहुर नृप दूषणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 91,
        "shloka": 38,
        "text": "ममैतद इति नैकस्य मनुष्येष्व अवतिष्ठते\nतयक्त्वा धर्मं यदा राजा परमादम अनुतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 1,
        "text": "कालवर्षी च पर्जन्यॊ धर्मचारी च पार्थिवः\nसंपद यदैषा भवति सा बिभर्ति सुखं परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 2,
        "text": "यॊ न जानाति निर्हन्तुं वस्त्राणां रजकॊ मलम\nरक्तानि वा शॊधयितुं यथा नास्ति तथैव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 3,
        "text": "एवम एव दविजेन्द्राणां कषत्रियाणां विशाम अपि\nशूद्राश चतुर्णां वर्णानां नाना कर्मस्व अवस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 4,
        "text": "कर्म शूद्रे कृषिर वैश्ये दण्डनीतिश च राजनि\nबरह्मचर्यं तपॊ मन्त्राः सत्यं चापि दविजातिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 5,
        "text": "तेषां यः कषत्रियॊ वेद वस्त्राणाम इव शॊधनम\nशीलदॊषान विनिर्हन्तुं स पिता स परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 6,
        "text": "कृतं तरेता दवापरश च कलिश च भरतर्षभ\nराजवृत्तानि सर्वाणि राजैव युगम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 7,
        "text": "चातुर्वर्ण्यं तथा वेदाश चातुराश्रम्यम एव च\nसर्वं परमुह्यते हय एतद यदा राजा परमाद्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 8,
        "text": "राजैव कर्ता भूतानां राजैव च विनाशकः\nधर्मात्मा यः स कर्ता सयाद अधर्मात्मा विनाशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 9,
        "text": "राज्ञॊ भार्याश च पुत्राश च बान्धवाः सुहृदस तथा\nसमेत्य सर्वे शॊचन्ति यदा राजा परमाद्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 10,
        "text": "हस्तिनॊ ऽशवाश च गावश चाप्य उष्ट्राश्वतर गर्दभाः\nअधर्मवृत्ते नृपतौ सर्वे सीदन्ति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 11,
        "text": "दुर बलार्थं बलं सृष्टं धात्रा मान्धातर उच्यते\nअबलं तन महद भूतं यस्मिन सर्वं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 12,
        "text": "यच च भूतं स भजते भूता ये च तद अन्वयाः\nअधर्मस्थे हि नृपतौ सर्वे सीदन्ति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 13,
        "text": "दुर बलस्य हि यच चक्षुर मुनेर आशीविषस्य च\nअविषह्य तमं मन्ये मा सम दुर बलम आसदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 14,
        "text": "दुर बलांस तात बुध्येथा नित्यम एवाविमानितान\nमा तवां दुर बलचक्षूंषि परदहेयुः स बान्धवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 15,
        "text": "न हि दुर बलदग्धस्य कुले किं चित पररॊहति\nआमूलं निर्दहत्य एव मा सम दुर बलम आसदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 16,
        "text": "अबलं वै बलाच छरेयॊ यच चाति बलवद बलम\nबलस्याबल दग्धस्य न किं चिद अवशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 17,
        "text": "विमानितॊ हतॊत्क्रुष्टस तरातारं चेन न विन्दति\nअमानुष कृतस तत्र दण्डॊ हन्ति नराधिपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 18,
        "text": "मा सम तात बले सथेया बाधिष्ठा मापि दुर बलम\nमा तवा दुर बलचक्षूंषि धक्ष्यन्त्य अग्निर इवाश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 19,
        "text": "यानि मिथ्याभिशस्तानां पतन्त्य अश्रूणि रॊदताम\nतानि पुत्रान पशून घनन्ति तेषां मिथ्याभिशासताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 20,
        "text": "यदि नात्मनि पुत्रेषु न चेत पौत्रेषु नप्तृषु\nन हि पापं कृतं कर्म सद्यः फलति गौर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 21,
        "text": "यत्राबलॊ वध्यमानस तरातारं नाधिगच्छति\nमहान दैवकृतस तत्र दण्डः पतति दारुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 22,
        "text": "युक्ता यदा जानपदा भिक्षन्ते बराह्मणा इव\nअभीक्ष्णं भिक्षुदॊषेण राजानं घनन्ति तादृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 23,
        "text": "राज्ञॊ यदा जनपदे बहवॊ राजपूरुषाः\nअनयेनॊपवर्तन्ते तद राज्ञः किल्बिषं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 24,
        "text": "यदा युक्ता नयन्त्य अर्थान कामाद अर्थवशेन वा\nकृपणं याचमानानां तद राज्ञॊ वैशसं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 25,
        "text": "महावृक्षॊ जायते वर्धते च; तं चैव भूतानि समाश्रयन्ति\nयदा वृक्षश छिद्यते दह्यते वा; तदाश्रया अनिकेता भवन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 26,
        "text": "यदा राष्ट्रे धर्मम अग्र्यं चरन्ति; संस्कारं वा राजगुणं बरुवाणाः\nतैर एवाधर्मश चरितॊ धर्ममॊहात; तूर्णं जह्यात सुकृतं दुष्कृतं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 27,
        "text": "यत्र पापा जयायमानाश चरन्ति; सतां कलिर विन्दति तत्र राज्ञः\nयदा राजा शास्ति नरान नशिष्यान; न तद राज्ञ्य वर्धते भूमिपाल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 28,
        "text": "यश चामात्यं मानयित्वा यथार्हं; मन्त्रे च युद्धे च नृपॊ नियुज्ञ्यात\nपरवर्धते तस्य राष्ट्रं नृपस्य; भुङ्क्ते महीं चाप्य अखिलां चिराय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 29,
        "text": "अत्रापि सुकृतं कर्म वाचं चैव सुभाषिताम\nसमीक्ष्य पूजयन राजा धर्मं पराप्नॊत्य अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 30,
        "text": "संविभज्य यदा भुङ्क्ते न चान्यान अवमन्यते\nनिहन्ति बलिनं दृप्तं स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 31,
        "text": "तरायते हि यदा सर्वं वाचा कायेन कर्मणा\nपुत्रस्यापि न मृष्येच च स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 32,
        "text": "यदा शारणिकान राजा पुत्र वत परिरक्षति\nभिनत्ति न च मर्यादां स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 33,
        "text": "यदाप्त दक्षिणैर यज्ञैर यजते शरद्धयान्वितः\nकामद्वेषाव अनादृत्य स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 34,
        "text": "कृपणानाथ वृद्धानां यदाश्रु वयपमार्ष्टि वै\nहर्षं संजनयन नॄणां स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 35,
        "text": "विवर्धयति मित्राणि तथारींश चापकर्षति\nसंपूजयति साधूंश च स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 36,
        "text": "सत्यं पालयति पराप्त्या नित्यं भूमिं परयच्छति\nपूजयत्य अतिथीन भृत्यान स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 37,
        "text": "निग्रहानुग्रहौ चॊभौ यत्र सयातां परतिष्ठितौ\nअस्मिँल लॊके परे चैव राजा तत पराप्नुते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 38,
        "text": "यमॊ राजा धार्मिकाणां मान्धातः परमेश्वरः\nसंयच्छन भवति पराणान न संयच्छंस तु पापकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 39,
        "text": "ऋत्विक पुरॊहिताचार्यान सत्कृत्यानवमन्य च\nयदा सम्यक परगृह्णाति स राज्ञॊ धर्म उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 40,
        "text": "यमॊ यच्छति भूतानि सर्वाण्य एवाविशेषतः\nतस्य राज्ञानुकर्तव्यं यन्तव्या विधिवत परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 41,
        "text": "सहस्राक्षेण राजा हि सर्व एवॊपमीयते\nस पश्यति हि यं धर्मं स धर्मः पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 42,
        "text": "अप्रमादेन शिक्षेथाः कषमां बुद्धिं धृतिं मतिम\nभूतानां सत्त्वजिज्ञासां साध्व असाधु च सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 43,
        "text": "संग्रहः सर्वभूतानां दानं च मधुरा च वाक\nपौरजानपदाश चैव गॊप्तव्याः सवा यथा परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 44,
        "text": "न जात्व अदक्षॊ नृपतिः परजाः शक्नॊति रक्षितुम\nभरॊ हि सुमहांस तात राज्यं नाम सुदुष्करम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 45,
        "text": "तद दण्डविन नृपः पराज्ञः शूरः शक्नॊति रक्षितुम\nन हि शक्यम अदण्डेन कलीबेनाबुद्धिनापि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 46,
        "text": "अभिरूपैः कुले जातैर दक्षैर भक्तैर बहुश्रुतैः\nसर्वा बुद्धीः परीक्षेथास तापसाश्रमिणाम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 47,
        "text": "ततस तवं सर्वभूतानां धर्मं वेत्स्यसि वै परम\nसवदेशे परदेशे वा न ते धर्मॊ विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 48,
        "text": "धर्मश चार्थश च कामश च धर्म एवॊत्तरॊ भवेत\nअस्मिँल लॊके परे चैव धर्मवित सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 49,
        "text": "तयजन्ति दारान पराणांश च मनुष्याः परतिपूजिताः\nसंग्रहश चैव भूतानां दानं च मधुरा च वाक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 50,
        "text": "अप्रमादश च शौचं च तात भूतिकरं महत\nएतेभ्यश चैव मान्धातः सततं मा परमादिथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 51,
        "text": "अप्रमत्तॊ भवेद राजा छिद्रदर्शी परात्मनॊः\nनास्य छिद्रं परः पश्येच छिद्रेषु परम अन्वियात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 52,
        "text": "एतद वृत्तं वासवस्य यमस्य वरुणस्य च\nराजर्षीणां च सर्वेषां तत तवम अप्य अनुपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 53,
        "text": "तत कुरुष्व महाराज वृत्तं राजर्षिसेवितम\nआतिष्ठ दिव्यं पन्थानम अह्नाय भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 54,
        "text": "धर्मवृत्तं हि राजानं परेत्य चेह च भारत\nदेवर्षिपितृगन्धर्वाः कीर्तयन्त्य अमितौजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 55,
        "text": "स एवम उक्तॊ मान्धाता तेनॊतथ्येन भारत\nकृतवान अविशङ्कस तद एकः पराप च मेदिनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 92,
        "shloka": 56,
        "text": "भवान अपि तथा सम्यङ मान्धातेव महीपतिः\nधर्मं कृत्वा महीं रक्षन सवर्गे सथानम अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 1,
        "text": "कथं धर्मे सथातुम इच्छन राजा वर्तेत धार्मिकः\nपृच्छामि तवा कुरुश्रेष्ठ तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगीतं दृष्टार्थतत्त्वेन वामदेवेन धीमता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 3,
        "text": "राजा वसु मना नाम कौसल्यॊ बलवाञ शुचिः\nमहर्षिं परिपप्रच्छ वामदेवं यशॊ विनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्मार्थसहितं वाक्यं भगवन्न अनुशाधि माम\nयेन वृत्तेन वै तिष्ठन न चयवेयं सवधर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 5,
        "text": "तम अब्रवीद वामदेवस तपस्वी जपतां वरः\nहेमवर्णम उपासीनं ययातिम इव नाहुषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्मम एवानुवर्तस्व न धर्माद विद्यते परम\nधर्मे सथिता हि राजानॊ जयन्ति पृथिवीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 7,
        "text": "अर्थसिद्धेः परं धर्मं मन्यते यॊ महीपतिः\nऋतां च कुरुते बुद्धिं स धर्मेण विरॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 8,
        "text": "अधर्मदर्शी यॊ राजा बलाद एव परवर्तते\nकषिप्रम एवापयातॊ ऽसमाद उभौ परथममध्यमौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 9,
        "text": "असत पापिष्ठ सचिवॊ वध्यॊ लॊकस्य धर्महा\nसहैव परिवारेण कषिप्रम एवावसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 10,
        "text": "अर्थानाम अननुष्ठाता कामचारी विकत्थनः\nअपि सर्वां महीं लब्ध्वा कषिप्रम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 11,
        "text": "अथाददानः कल्याणम अनसूयुर जितेन्द्रियः\nवर्धते मतिमान राजा सरॊतॊभिर इव सागरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 12,
        "text": "न पूर्णॊ ऽसमीति मन्येत धर्मतः कामतॊ ऽरथतः\nबुद्धितॊ मित्र तश चापि सततं वसुधाधिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 13,
        "text": "एतेष्व एव हि सर्वेषु लॊकयात्रा परतिष्ठिता\nएतानि शृण्वँल लभते यशः कीर्तिं शरियः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 14,
        "text": "एवं यॊ धर्मसंरम्भी धर्मार्थपरिचिन्तकः\nअर्थान समीक्ष्यारभते स धरुवं महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 15,
        "text": "अदाता हय अनति सनेहॊ दण्डेनावर्तयन परजाः\nसाहस परकृतीराजा कषिप्रम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 16,
        "text": "अथ पापं कृतं बुद्ध्या न च पश्यत्य अबुद्धि मान\nअकीर्त्यापि समायुक्तॊ मृतॊ नरकम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 17,
        "text": "अथ मानयितुर दातुः शुक्लस्य रसवेदिनः\nवयसनं सवम इवॊत्पन्नं विजिघांसन्ति मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 18,
        "text": "यस्य नास्ति गुरुर धर्मे न चान्यान अनुपृच्छति\nसुखतन्त्रॊ ऽरथलाभेषु नचिरं महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 93,
        "shloka": 19,
        "text": "गुरु परधानॊ धर्मेषु सवयम अर्थान्ववेक्षिता\nधर्मप्रधानॊ लॊकेषु सुचिरं महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 1,
        "text": "यत्राधर्मं परणयते दुर बले बलवत तरः\nतां वृत्तिम उपजीवन्ति ये भवन्ति तद अन्वयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 2,
        "text": "राजानम अनुवर्तन्ते तं पापाभिप्रवर्तकम\nअविनीत मनुष्यं तत कषिप्रं राष्ट्रं विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 3,
        "text": "यद्वृत्तिम उपजीवन्ति परकृतिस्थस्य मानवाः\nतद एव विषमस्थस्य सवजनॊ ऽपि न मृष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 4,
        "text": "साहस परकृतिर यत्र कुरुते किं चिद उल्बणम\nअशास्त्रलक्षणॊ राजा कषिप्रम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 5,
        "text": "यॊ ऽतयन्ताचरितां वृत्तिं कषत्रियॊ नानुवर्तते\nजितानाम अजितानां च कषत्रधर्माद अपैति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 6,
        "text": "दविषन्तं कृतकर्माणं गृहीत्वा नृपती रणे\nयॊ न मानयते दवेषात कषत्रधर्माद अपैति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 7,
        "text": "शक्तः सयात सुमुखॊ राजा कुर्यात कारुण्यम आपदि\nपरियॊ भवति भूतानां न च विभ्रश्यते शरियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 8,
        "text": "अप्रियं यस्य कुर्वीत भूयस तस्य परियं चरेत\nनचिरेण परियः स सयाद यॊ ऽपरियः परियम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 9,
        "text": "मृषावादं परिहरेत कुर्यात परियम अयाचितः\nन च कामान न संरम्भान न दवेषाद धर्मम उत्सृजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 10,
        "text": "नापत्रपेत परश्नेषु नाभिभव्यां गिरं सृजेत\nन तवरेत न चासूयेत तथा संगृह्यते परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 11,
        "text": "परिये नातिभृशं हृष्येद अप्रिये न च संज्वरेत\nन मुह्येद अर्थकृच्छ्रेषु परजाहितम अनुस्मरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 12,
        "text": "यः परियं कुरुते नित्यं गुणतॊ वसुधाधिपः\nतस्य कर्माणि सिध्यन्ति न च संत्यज्यते शरिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 13,
        "text": "निवृत्तं परतिकूलेभ्यॊ वर्तमानम अनुप्रिये\nभक्तं भजेत नृपतिस तद वै वृत्तं सताम इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 14,
        "text": "अप्रकीर्णेन्द्रियं पराज्ञम अत्यन्तानुगतं शुचिम\nशक्तं चैवानुरक्तं च युञ्ज्यान महति कर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 15,
        "text": "एवम एव गुणैर युक्तॊ यॊ न रज्यति भूमिपम\nभर्तुर अर्थेष्व असूयन्तं न तं युञ्जीत कर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 16,
        "text": "मूढम ऐन्द्रियकं लुब्धम अनार्य चरितं शठम\nअनतीतॊपधं हिंस्रं दुर बुद्धिम अबहुश्रुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 17,
        "text": "तयक्तॊपात्तं मद्य रतं दयूतस्त्री मृगया परम\nकार्ये महति यॊ युञ्ज्याद धीयते स नृपः शरियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 18,
        "text": "रक्षितात्मा तु यॊ राजा रक्ष्यान यश चानुरक्षति\nपरजाश च तस्य वर्धन्ते धरुवं च महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 19,
        "text": "ये के चिद भूमिपतयस तान सर्वान अन्ववेक्षयेत\nसुहृद्भिर अनभिख्यातैस तेन राजा न रिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 20,
        "text": "अपकृत्य बलस्थस्य दूरस्थॊ ऽसमीति नाश्वसेत\nशयेनानुचरितैर हय एते निपतन्ति परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 21,
        "text": "दृढमूलस तव अदुष्टात्मा विदित्वा बलम आत्मनः\nअबलान अभियुञ्जीत न तु ये बलवत तराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 22,
        "text": "विक्रमेण महीं लब्ध्वा परजा धर्मेण पालयन\nआहवे निधनं कुर्याद राजा धर्मपरायणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 23,
        "text": "मरणान्तम इदं सर्वं नेह किं चिद अनामयम\nतस्माद धर्मे सथितॊ राजा परजा धर्मेण पालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 24,
        "text": "रक्षाधिकरणं युद्धं तथा धर्मानुशासनम\nमन्त्रचिन्त्यं सुखं काले पञ्चभिर वर्धते मही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 25,
        "text": "एतानि यस्य गुप्तानि स राजा राजसत्तम\nसततं वर्तमानॊ ऽतर राजा भुङ्क्ते महीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 26,
        "text": "नैतान्य एकेन शक्यानि सातत्येनान्ववेक्षितुम\nएतेष्व आप्तान परतिष्ठाप्य राजा भुङ्क्ते महीं चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 27,
        "text": "दातारं संविभक्तारं मार्दवॊपगतं शुचिम\nअसंत्यक्त मनुष्यं च तं जनाः कुर्वते परियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 28,
        "text": "यस तु निःश्रेयसं जञात्वा जञानं तत परतिपद्यते\nआत्मनॊ मतम उत्सृज्य तं लॊकॊ ऽनुविधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 29,
        "text": "यॊ ऽरथकामस्य वचनं परातिकूल्यान न मृष्यते\nशृणॊति परतिकूलानि वि मना नचिराद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 30,
        "text": "अग्राम्यचरितां बुद्धिम अत्यन्तं यॊ न बुध्यते\nजितानाम अजितानां च कषत्रधर्माद अपैति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 31,
        "text": "मुख्यान अमात्यान यॊ हित्वा निहीनान कुरुते परियान\nस वै वयसनम आसाद्य गाध मार्तॊ न विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 32,
        "text": "यः कल्याण गुणाञ जञातीन दवेषान नैवाभिमन्यते\nअदृढात्मा दृढक्रॊधॊ नास्यार्थॊ रमते ऽनतिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 33,
        "text": "अथ यॊ गुणसंपन्नान हृदयस्याप्रियान अपि\nपरियेण कुरुते वश्यांश चिरं यशसि तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 34,
        "text": "नाकाले परणयेद अर्थान नाप्रिये जातु संज्वरेत\nपरिये नातिभृशं हृष्येद युज्येतारॊग्य कर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 35,
        "text": "के मानुरक्ता राजानः के भयात समुपाश्रिताः\nमध्यस्थ दॊषाः के चैषाम इति नित्यं विचिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 36,
        "text": "न जातु बलवान भूत्वा दुर बले विश्वसेत कव चित\nभारुण्ड सदृशा हय एते निपतन्ति परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 37,
        "text": "अपि सर्वैर गुणैर युक्तं भर्तारं परियवादिनम\nअभिद्रुह्यति पापात्मा तस्माद धि विभिषेज जनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 94,
        "shloka": 38,
        "text": "एतां राजॊपनिषदं ययातिः समाह नाहुषः\nमनुष्यविजये युक्तॊ हन्ति शत्रून अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 1,
        "text": "अयुद्धेनैव विजयं वर्धयेद वसुधाधिपः\nजघन्यम आहुर विजयं यॊ युद्धेन नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 2,
        "text": "न चाप्य अलब्धं लिप्सेत मूले नातिदृढे सति\nन हि दुर बलमूलस्य राज्ञॊ लाभॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 3,
        "text": "यस्य सफीतॊ जनपदः संपन्नः परिय राजकः\nसंतुष्टपुष्टसचिवॊ दृढमूलः स पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 4,
        "text": "यस्य यॊधाः सुसंतुष्टाः सान्त्विताः सूपधास्थिताः\nअल्पेनापि स दण्डेन महीं जयति भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 5,
        "text": "पौरजानपदा यस्य सवनुरक्ताः सुपूजिताः\nसधना धान्यवन्तश च दृढमूलः स पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 6,
        "text": "परभावकालाव अधिकौ यदा मन्येत चात्मनः\nतदा लिप्सेत मेधा वी परभूमिं धनान्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 7,
        "text": "भॊगेष्व अदयमानस्य भूतेषु च दया वतः\nवर्धते तवरमाणस्य विषयॊ रक्षितात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 8,
        "text": "तक्षत्य आत्मानम एवैष वनं परशुना यथा\nयः सम्यग वर्तमानेषु सवेषु मिथ्या परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 9,
        "text": "न वै दविषन्तः कषीयन्ते राज्ञॊ नित्यम अपि घनतः\nकरॊधं नियन्तुं यॊ वेद तस्य दवेष्टा न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 10,
        "text": "यद आर्य जनविद्विष्टं कर्म तन नाचरेद बुधः\nयत कल्याणम अभिध्यायेत तत्रात्मानं नियॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 11,
        "text": "नैनम अन्ये ऽवजानन्ति नात्मना परितप्यते\nकृत्यशेषेण यॊ राजा सुखान्य अनुबुभूषति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 12,
        "text": "इदं वृत्तं मनुष्येषु वर्तते यॊ महीपतिः\nउभौ लॊकौ विनिर्जित्य विजये संप्रतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 95,
        "shloka": 13,
        "text": "इत्य उक्तॊ वामदेवेन सर्वं तत कृतवान नृपः\nतथा कुर्वंस तवम अप्य एतौ लॊकौ जेता न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 1,
        "text": "अथ यॊ विजिगीषेत कषत्रियः कषत्रियं युधि\nकस तस्य धर्म्यॊ विजय एतत पृष्टॊ बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 2,
        "text": "स सहायॊ ऽसहायॊ वा राष्ट्रम आगम्य भूमिपः\nबरूयाद अहं वॊ राजेति रक्षिष्यामि च वः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 3,
        "text": "मम धर्म्यं बलिं दत्तकिं वा मां परतिपत्स्यथ\nते चेत तम आगतं तत्र वृणुयुः कुशलं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 4,
        "text": "ते चेद अक्षत्रियाः सन्तॊ विरुध्येयुः कथं चन\nसर्वॊपायैर नियन्तव्या वि कर्म सथा नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 5,
        "text": "अशक्तं कषत्रियं मत्वा शस्त्रं गृह्णात्य अथापरः\nतराणायाप्य असमर्थं तं मन्यमानम अतीव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 6,
        "text": "अथ यः कषत्रियॊ राजा कषत्रियं परत्युपाव्रजेत\nकथं स परतियॊद्धव्यस तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 7,
        "text": "नासंनद्धॊ नाकवचॊ यॊद्धव्यः कषत्रियॊ रणे\nएक एकेन वाच्यश च विसृजस्व कषिपामि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 8,
        "text": "स चेत संनद्ध आगच्छेत संनद्धव्यं ततॊ भवेत\nस चेत स सैन्य आगच्छेत स सैन्यस तम अथाह्वयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 9,
        "text": "स चेन निकृत्या युध्येत निकृत्या तं परयॊधयेत\nअथ चेद धर्मतॊ युध्येद धर्मेणैव निवारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 10,
        "text": "नाश्वेन रथिनं यायाद उदियाद रथिनं रथी\nवयसने न परहर्तव्यं न भीताय जिताय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 11,
        "text": "नेषुर लिप्तॊ न कर्णी सयाद असताम एतद आयुधम\nजयार्थम एव यॊद्धव्यं न करुध्येद अजिघांसतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 12,
        "text": "साधूनां तु मिथॊ भेदात साधुश चेद वयसनी भवेत\nसव्रणॊ नाभिहन्तव्यॊ नानपत्यः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 13,
        "text": "भग्नशस्त्रॊ विपन्नाश्वश छिन्नज्यॊ हतवाहनः\nचिकित्स्यः सयात सवविषये पराप्यॊ वा सवगृहान भवेत\nनिर्व्रणॊ ऽपि च मॊक्तव्य एष धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्माद धर्मेण यॊद्धव्यं मनुः सवायम्भुवॊ ऽबरवीत\nसत्सु नित्यं सतां धर्मस तम आस्थाय न नाशयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 15,
        "text": "यॊ वै जयत्य अधर्मेण कषत्रियॊ वर्धमानकः\nआत्मानम आत्मना हन्ति पापॊ निकृतिजीवनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 16,
        "text": "कर्म चैतद असाधूनाम असाधुं साधुना जयेत\nधर्मेण निधनं शरेयॊ न जयः पापकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 17,
        "text": "नाधर्मश चरितॊ राजन सद्यः फलति गौर इव\nमूलान्य अस्य परशाखाश च दहन समनुगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 18,
        "text": "पापेन कर्मणॊ वित्तं लब्ध्वा पापः परहृष्यति\nस वर्धमानः सतेयेन पापः पापे परसज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 19,
        "text": "न धर्मॊ ऽसतीति मन्वानः शुचीन अवहसन्न इव\nअश्रद्दधान भावाच च विनाशम उपगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 20,
        "text": "स बद्धॊवारुणैः पाशैर अमर्त्य इव मन्यते\nमहादृतिर इवाध्मातः सवकृतेन विवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 96,
        "shloka": 21,
        "text": "ततः स मूलॊ हरियते नदीकूलाद इव दरुमः\nअथैनम अभिनिन्दन्ति भिन्नं कुम्भम इवाश्मनि\nतस्माद धर्मेण विजयं कामं लिप्सेत भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 1,
        "text": "नाधर्मेण महीं जेतुं लिप्सेत जगतीपतिः\nअधर्मविजयं लब्ध्वा कॊ ऽनुमन्येत भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 2,
        "text": "अधर्मयुक्तॊ विजयॊ हय अध्रुवॊ ऽसवर्ग्य एव च\nसादयत्य एष राजानं महीं च भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 3,
        "text": "विशीर्णकवचं चैव तवास्मीति च वादिनम\nकृताञ्जलिं नयस्तशस्त्रं गृहीत्वा न विहिंसयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 4,
        "text": "बलेनावजितॊ यश च न तं युध्येत भूमिपः\nसंवत्सरं विप्रणयेत तस्माज जातः पुनर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 5,
        "text": "नार्वाक संवत्सरात कन्या सप्रष्टव्या विक्रमाहृता\nएवम एव धनं सर्वं यच चान्यत सहसाहृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 6,
        "text": "न तु वन्ध्यं धनं तिष्ठेत पिबेयुर बराह्मणाः पयः\nयुञ्जीरन वाप्य अनडुहः कषन्तव्यं वा तदा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 7,
        "text": "राज्ञा राजैव यॊद्धव्यस तथा धर्मॊ विधीयते\nनान्यॊ राजानम अभ्यसेद अराजन्यः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 8,
        "text": "अनीकयॊः संहतयॊर यदीयाद बराह्मणॊ ऽनतरा\nशान्तिम इच्छन्न उभयतॊ न यॊद्धव्यं तदा भवेत\nमर्यादां शाश्वतीं भिन्द्याद बराह्मणं यॊ ऽभिलङ्घयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 9,
        "text": "अथ चेल लङ्घयेद एनां मर्यादां कषत्रिय बरुवः\nअप्रशस्यस तद ऊर्ध्वं सयाद अनादेयश च संसदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 10,
        "text": "या तु धर्मविपॊपेन मर्यादा भेदनेन च\nतां वृत्तिं नानुवर्तेत विजिगीषुर महीपतिः\nधर्मलब्धाद धि विजयात कॊ लाभॊ ऽभयधिकॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 11,
        "text": "सहसा नाम्य भूतानि कषिप्रम एव परसादयेत\nसान्त्वेन भॊगदानेन स राज्ञां परमॊ नयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 12,
        "text": "भुज्यमाना हय अयॊगेन सवराष्ट्राद अभितापिताः\nअमित्रान पर्युपासीरन वयसनौघप्रतीक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 13,
        "text": "अमित्रॊपग्रहं चास्य ते कुर्युः कषिप्रम आपदि\nसंदुष्टाः सर्वतॊ राजन राजव्यसनकाङ्क्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 14,
        "text": "नामित्रॊ विनिकर्तव्यॊ नातिछेद्यः कथं चन\nजीवितं हय अप्य अति छिन्नः संत्यजत्य एकदा नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 15,
        "text": "अल्पेनापि हि संयुक्तस तुष्यत्य एवापराधिकः\nशुद्धं जीवितम एवापि तादृशॊ बहु मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 16,
        "text": "यस्य सफीतॊ जनपदः संपन्नः परिय राजकः\nसंतुष्टभृत्यसचिवॊ दृढमूलः स पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 17,
        "text": "ऋत्विक पुरॊहिताचार्या ये चान्ये शरुतसंमताः\nपूजार्हाः पूजिता यस्य स वै लॊकजिद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 18,
        "text": "एतेनैव च वृत्तेन महीं पराप सुरॊत्तमः\nअन्व एव चैन्द्रं विजयं वयजिगीषन्त पार्थिवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 19,
        "text": "भूमिवर्जं पुरं राजा जित्वा राजानम आहवे\nअमृताश चौषधीः शश्वद आजहार परतर्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 20,
        "text": "अग्निहॊत्राण्य अग्निशेषं हविर भाजनम एव च\nआजहार दिवॊदासस ततॊ विप्रकृतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 21,
        "text": "सराजकानि राष्ट्राणि नाभागॊ दक्षिणां ददौ\nअन्यत्र शरॊत्रिय सवाच च तापस सवाच च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 22,
        "text": "उच्चावचानि वृत्तानि धर्मज्ञानां युधिष्ठिर\nआसन राज्ञां पुराणानां सर्वं तन मम रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 97,
        "shloka": 23,
        "text": "सर्वविद्यातिरेकाद वा जयम इच्छेन महीपतिः\nन मायया न दम्भेन य इच्छेद भूतिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 1,
        "text": "कषत्रधर्मान न पापीयान धर्मॊ ऽसति भरतर्षभ\nअभियाने च युद्धे च राजा हन्ति महाजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 2,
        "text": "अथ सम कर्मणा येन लॊकाञ जयति पार्थिवः\nविद्वञ जिज्ञासमानाय परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 3,
        "text": "निग्रहेण च पापानां साधूनां परग्रहेण च\nयज्ञैर दानैश च राजानॊ भवन्ति शुचयॊ ऽमलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 4,
        "text": "उपरुन्धन्ति राजानॊ भूतानि विजयार्थिनः\nत एव विजयं पराप्य वर्धयन्ति पुनः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 5,
        "text": "अपविध्यन्ति पापानि दानयज्ञतपॊ बलैः\nअनुग्रहेण भूतानां पुण्यम एषां परवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 6,
        "text": "यथैव कषेत्रनिर्दाता निर्दन वै कषेत्रम एकदा\nहिनस्ति कक्षं धान्यं च न च धान्यं विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 7,
        "text": "एवं शस्त्राणि मुञ्चन्तॊ घनन्ति वध्यान अथैक दा\nतस्यैषा निष्कृतिः कृत्स्ना भूतानां भावनं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 8,
        "text": "यॊ भूतानि धनज्यानाद वधात कलेशाच च रक्षति\nदस्युभ्यः पराणदानात सधनदः सुखदॊ विराट"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 9,
        "text": "स सर्वयज्ञैर ईजानॊ राजाथाभय दक्षिणैः\nअनुभूयेह भद्राणि पराप्नॊद इन्द्र स लॊकताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 10,
        "text": "बराह्मणार्थे समुत्पन्ने यॊ ऽभिनिःसृत्य युध्यते\nआत्मानं यूपम उच्छ्रित्य स यज्ञॊ ऽनन्त दक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 11,
        "text": "अभीतॊ विकिरञ शत्रून परतिगृह्णञ शरांस तथा\nन तस्मात तरिदशाः शरेयॊ भुवि पश्यन्ति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्य यावन्ति शस्त्राणि तवचं भिन्दन्ति संयुगे\nतावतः सॊ ऽशनुते लॊकान सर्वकामदुहॊ ऽकषयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 13,
        "text": "न तस्य रुधिरं गात्राद आवेधेभ्यः परवर्तते\nस ह तेनैव रक्तेन सर्वपापैः परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 14,
        "text": "यानि दुःखानि सहते वरणानाम अभितापने\nन ततॊ ऽसति तपॊ भूय इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 15,
        "text": "पृष्ठतॊ भीरवः संख्ये वर्तन्ते ऽधम पूरुषाः\nशूराच छरणम इच्छन्तः पर्जन्याद इव जीवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 16,
        "text": "यदि शूरस तथा कषेमे परतिरक्षेत तथा भये\nपरतिरूपं जनाः कुर्युर न च तद वर्तते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 17,
        "text": "यदि ते कृतम आज्ञाय नमः कुर्युः सदैव तम\nयुक्तं नयाय्यं च कुर्युस ते न च तद वर्तते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 18,
        "text": "पुरुषाणां समानानां दृश्यते महद अन्तरम\nसंग्रामे ऽनीक वेलायाम उत्क्रुष्टे ऽभिपतत्सु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 19,
        "text": "पतत्य अभिमुखः शूरः परान भीरुः पलायते\nआस्थायास्वर्ग्यम अध्वानं सहायान विषमे तयजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 20,
        "text": "मा सम तांस तादृशांस तात जनिष्ठाः पुरुषाधमान\nये सहायान रणे हित्वा सवस्ति मन्तॊ गृहान ययुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 21,
        "text": "अस्वस्ति तेभ्यः कुर्वन्ति देवा इन्द्रपुरॊगमाः\nतयागेन यः सहायानां सवान पराणांस तरातुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 22,
        "text": "तं हन्युः काष्ठलॊष्टैर वा दयेयुर वा कटाग्निना\nपशुवन मारयेयुर वा कषत्रिया ये सयुर ईदृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 23,
        "text": "अधर्मः कषत्रियस्यैष यच छय्या मरणं भवेत\nविसृजञ शरेष्म पित्तानि कृपणं परिदेवयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 24,
        "text": "अविक्षतेन देहेन परलयं यॊ ऽधिगच्छति\nकषत्रियॊ नास्य तत कर्म परशंसन्ति पुरा विदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 25,
        "text": "न गृहे मरणं तात कषत्रियाणां परशस्यते\nशौटीराणाम अशौटीरम अधर्म्यं कृपणं च तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 26,
        "text": "इदं दुःखम अहॊ कष्टं पापीय इति निष्टनन\nपरतिध्वस्त मुखः पूतिर अमात्यान बहु शॊचयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 27,
        "text": "अरॊगाणां सपृहयते मुहुर मृत्युम अपीच्छति\nवीरॊ दृप्तॊ ऽभिमानी च नेदृशं मृत्युम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 28,
        "text": "रणेषु कदनं कृत्वा जञातिभिः परिवारितः\nतीक्ष्णैः शस्त्रैः सुविक्लिष्टः कषत्रियॊ मृत्युम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 29,
        "text": "शूरॊ हि सत्यमन्युभ्याम आविष्टॊ युध्यते भृशम\nकृत्यमानानि गात्राणि परैर नैवावबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 30,
        "text": "स संख्ये निधनं पराप्य परशस्तं लॊकपूजितम\nसवधर्मं विपुलं पराप्य शक्रस्यैति स लॊकताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 98,
        "shloka": 31,
        "text": "सर्वॊ यॊधः परं तयक्तुम आविष्टस तयक्तजीवितः\nपराप्नॊतीन्द्रस्य सालॊक्यं शूरः पृष्ठम अदर्शयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 1,
        "text": "के लॊका युध्यमानानां शूराणाम अनिवर्तिनाम\nभवन्ति निधनं पराप्य तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 2,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nअम्बरीषस्य संवादम इन्द्रस्य च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 3,
        "text": "अम्बरीषॊ हि नाभागः सवर्गं गत्वा सुदुर लभम\nददर्श सुरलॊकस्थं शक्रेण सचिवं सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वतेजॊमयं दिव्यं विमानवरम आस्थितम\nउपर्य उपरि गच्छन्तं सवं वै सेनापतिं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 5,
        "text": "स दृष्ट्वॊपरि गच्छन्तं सेनापतिम उदारधीः\nऋद्धिं दृष्ट्वा सुदेवस्य विस्मितः पराह वासवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 6,
        "text": "सागरान्तां महीं कृत्स्नाम अनुशिष्य यथाविधि\nचातुर्वर्ण्ये यथाशास्त्रं परवृत्तॊ धर्मकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 7,
        "text": "बरह्मचर्येण घॊरेण आचार्य कुलसेवया\nवेदान अधीत्य धर्मेण राजशास्त्रं च केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 8,
        "text": "अतिथीन अन्नपानेन पितॄंश च सवधया तथा\nऋषीन सवाध्यायदीक्षाभिर देवान यज्ञैर अनुत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 9,
        "text": "कषत्रधर्मे सथितॊ भूत्वा यथाशास्त्रं यथाविधि\nउदीक्षमाणः पृतनां जयामि युधि वासव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 10,
        "text": "देवराजसुदेवॊ ऽयं मम सेनापतिः पुरा\nआसीद यॊधः परशान्तात्मा सॊ ऽयं कस्माद अतीव माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 11,
        "text": "नानेन करतुभिर मुख्यैर इष्टं नैव दविजातयः\nतर्पिता विधिवच छक्र सॊ ऽयं कस्माद अतीव माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 12,
        "text": "एतस्य विततस तात सुदेवस्य बभूव ह\nसंग्रामयज्ञः सुमहान यश चान्यॊ युध्यते नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 13,
        "text": "संनद्धॊ दीक्षितः सर्वॊ यॊधः पराप्य चमूमुखम\nयुद्धयज्ञाधिकार सथॊ भवतीति विनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 14,
        "text": "कानि यज्ञे हवींष्य अत्र किम आज्यं का च दक्षिणा\nऋत्विजश चात्र के परॊक्तास तन मे बरूहि शतक्रतॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 15,
        "text": "ऋत्विजः कुञ्जरास तत्र वाजिनॊ ऽधवर्यवस तथा\nहवींषि परमांसानि रुधिरं तव आज्यम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 16,
        "text": "सृगालगृध्रकाकॊलाः सदस्यास तत्र सत्रिणः\nआज्यशेषं पिबन्त्य एते हविः पराश्नन्ति चाध्वरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 17,
        "text": "परासतॊमरसंघाताः खड्गशक्तिपरश्वधाः\nजवलन्तॊ निशिताः पीताः सरुचस तस्याथ सत्रिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 18,
        "text": "चापवेगायतस तीक्ष्णः परकायावदारणः\nऋजुः सुनिशितः पीतः सायकॊ ऽसय सरुवॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 19,
        "text": "दवीपिचर्मावनद्धश च नागदन्तकृतत्सरुः\nहस्तिहस्तगतः खड्गः सफ्यॊ भवेत तस्य संयुगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 20,
        "text": "जवलितैर निशितैः पीतैः परासशक्तिपरश्वधैः\nशक्यायसमयैस तीक्ष्णैर अभिघातॊ भवेद वसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 21,
        "text": "आवेगाद यत तु रुधिरं संग्रामे सयन्दते भुवि\nसास्य पूर्णाहुतिर हॊत्रे समृद्धा सर्वकामधुक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 22,
        "text": "छिन्धि भिन्धीति यस्यैतच छरूयते वाहिनीमुखे\nसामानि साम गास तस्य गायन्ति यमसादने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 23,
        "text": "हविर्धानं तु तस्याहुः परेषां वाहिनीमुखम\nकुञ्जराणां हयानां च वर्मिणां च समुच्चयः\nअग्निः शयेनचितॊ नाम तस्य यज्ञे विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 24,
        "text": "उत्तिष्ठन्ति कबन्धॊ ऽतर सहस्रे निहते तु यः\nस यूपस तस्य शूरस्य खादिरॊ ऽषटाश्रिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 25,
        "text": "इडॊपहूतं करॊशन्ति कुञ्जरा अङ्कुशेरिताः\nवयाघुष्ट तलनादेन वषट्कारेण पार्थिव\nउद्गाता तव संग्रामे तरिसामा दुन्दुभिः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 26,
        "text": "बरह्म सवे हरियमाणे यः परियां युद्धे तनुं तयजेत\nआत्मानं यूपम उच्छ्रित्य स यज्ञॊ ऽनन्त दक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 27,
        "text": "भर्तुर अर्थे तु यः शूरॊ विक्रमेद वाहिनीमुखे\nभयान न च निवर्तेत तस्य लॊका यथा मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 28,
        "text": "नीलचन्द्राकृतैः खड्गैर बाहुभिः परिघॊपमैः\nयस्य वेदिर उपस्तीर्णा तस्य लॊका यथा मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 29,
        "text": "यस तु नावेक्षते कं चित सहायं विजये सथितः\nविगाह्य वाहिनीमध्यं तस्य लॊका यथा मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 30,
        "text": "यस्य तॊमरसंघाटा भेरी मण्डूककच्छपा\nवीरास्थि शर्करा दुर्गा मांसशॊणितकर्दमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 31,
        "text": "असि चर्म पलवा सिन्धुः केशशैवलशाद्वला\nअश्वनागरथैश चैव संभिन्नैः कृतसंक्रमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 32,
        "text": "पताकाध्वजवानीरा हतवाहन वाहिनी\nशॊणितॊदा सुसंपूर्णा दुस्तरा पारगैर नरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 33,
        "text": "हतनागमहानक्रा परलॊकवहाशिवा\nऋष्टिखड्गध्वजानूका गृध्रकङ्कवडप्लवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 34,
        "text": "पुरुषादानुचरिता भीरूणां कश्मलावहा\nनदी यॊधमहायज्ञे तद अस्यावभृथं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 35,
        "text": "वेदी यस्य तव अमित्राणां शिरॊभिर अवकीर्यते\nअश्वस्कन्धैर जग सकन्धैस तस्य लॊका यथा मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 36,
        "text": "पत्नी शाला कृता यस्य परेषां वाहिनीमुखम\nहविर्धानं सववाहिन्यस तद अस्याहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 37,
        "text": "सदश चान्तर यॊधाग्निर आग्नीध्रश चॊत्तरां दिशम\nशत्रुसेना कलत्रस्य सर्वलॊकान अदूरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 38,
        "text": "यदा तूभय तॊ वयाहॊ भवत्य आकाशम अग्रतः\nसास्य वेदी तथा यज्ञे नित्यं वेदास तरयॊ ऽगनयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 39,
        "text": "यस तु यॊधः परावृत्तः संत्रस्तॊ हन्यते परैः\nअप्रतिष्ठं स नरकं याति नास्त्य अत्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 40,
        "text": "यस्य शॊणितवेगेन नदी सयात समभिप्लुता\nकेशमांसास्थि संकीर्णा स गच्छेत परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 41,
        "text": "यस तु सेनापतिं हत्वा तद यानम अधिरॊहति\nस विष्णुविक्रम करामी बृहस्पतिसमः करतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 42,
        "text": "नायकं वा परमाणं वा यॊ वा सयात तत्र पूजितः\nजीवग्राहं निगृह्णाति तस्य लॊका यथा मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 43,
        "text": "आहवे निहतं शूरं न शॊचेत कदा चन\nअशॊच्यॊ हि हतः शूरः सवर्गलॊके महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 44,
        "text": "न हय अन्नं नॊदकं तस्य न सनानं नाप्य अशौचकम\nहतस्य कर्तुम इच्छन्ति तस्य लॊकाञ शृणुष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 45,
        "text": "वराप्सरः सहस्राणि शूरम आयॊधने हतम\nतवरमाणा हि धावन्ति मम भर्ता भवेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 46,
        "text": "एतत तपश च पुण्यं च धर्मश चैव सनातनः\nचत्वारश चाश्रमास तस्य यॊ युद्धे न पलायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 47,
        "text": "वृद्धं बलं न हन्तव्यं नैव सत्री न च वै दविजः\nतृणपूर्णमुखश चैव तवास्मीति च यॊ वदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 48,
        "text": "अहं वृत्रं बलं पाकं शतमायं विरॊचनम\nदुरावार्यं च नमुचिं नैकमायं च शम्बरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 49,
        "text": "विप्रचित्तिं च दैतेयं दनॊः पुत्राश च सर्वशः\nपरह्रादं च निहत्याजौ ततॊ देवाधिपॊ ऽभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 99,
        "shloka": 50,
        "text": "इत्य एतच छक्र वचनं निशम्य परतिगृह्य च\nयॊधानाम आत्मनः सिद्धिम अम्बरीषॊ ऽभिपन्नवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 1,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपरतर्दनॊ मैथिलश च संग्रामं यत्र चक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 2,
        "text": "यज्ञॊपवीती संग्रामे जनकॊ मैथिलॊ यथा\nयॊधान उद्धर्षयाम आस तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 3,
        "text": "जनकॊ मैथिलॊ राजा महात्मा सर्वतत्त्ववित\nयॊधान सवान दर्शयाम आस सवर्गं नरकम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 4,
        "text": "अभीतानाम इमे लॊका भास्वन्तॊ हन्त पश्यत\nपूर्णा गन्धर्वकन्याभिः सर्वकामदुहॊ ऽकषयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 5,
        "text": "इमे पलायमानानां नरकाः परत्युपस्थिताः\nअकीर्तिः शाश्वती चैव पतितव्यम अनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 6,
        "text": "तान दृष्ट्वारीन विजयतॊ भूत्वा संत्याग बुद्धयः\nनरकस्याप्रतिष्ठस्य मा भूतवशवर्तिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 7,
        "text": "तयागमूलं हि शूराणां सवर्गद्वारम अनुत्तमम\nइत्य उक्तास ते नृपतिना यॊधाः परपुरंजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 8,
        "text": "वयजयन्त रणे शत्रून हर्षयन्तॊ जनेश्वरम\nतस्माद आत्मवता नित्यं सथातव्यं रणमूर्धनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 9,
        "text": "गजानां रथिनॊ मध्ये रथानाम अनु सादिनः\nसादिनाम अन्तरा सथाप्यं पादातम इह दंशितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 10,
        "text": "य एवं वयूहते राजा स नित्यं जयते दविषः\nतस्माद एवंविधातव्यं नित्यम एव युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 11,
        "text": "सर्वे सुकृतम इच्छन्तः सुयुद्धेनाति मन्यवः\nकषॊभयेयुर अनीकानि सागरं मकरा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 12,
        "text": "हर्षयेयुर विषण्णांश च वयवस्थाप्य परस्परम\nजितां च भूमिं रक्षेत भग्नान नात्यनुसारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 13,
        "text": "पुनरावर्तमानानां निराशानां च जीविते\nन वेगः सुसहॊ राजंस तस्मान नात्यनुसारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 14,
        "text": "न हि परहर्तुम इच्छन्ति शूराः पराद्रवतां भयात\nतस्मात पलायमानानां कुर्यान नात्यनुसारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 15,
        "text": "चराणाम अचरा हय अन्नम अदंष्ट्रा दंष्ट्रिणाम अपि\nअपाणयः पाणिमताम अन्नं शूरस्य कातराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 16,
        "text": "समानपृष्ठॊदर पाणिपादाः; पश्चाच छूरं भीरवॊ ऽनुव्रजन्ति\nअतॊ भयार्ताः परणिपत्य भूयः; कृत्वाञ्जलीन उपतिष्ठन्ति शूरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 17,
        "text": "शूर बाहुषु लॊकॊ ऽयं लम्बते पुत्र वत सदा\nतस्मात सर्वास्व अवस्थासु शूरः संमानम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 100,
        "shloka": 18,
        "text": "न हि शौर्यात परं किं चित तरिषु लॊकेषु विद्यते\nशूरः सर्वं पालयति सर्वं शूरे परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 1,
        "text": "यथा जयार्थिनः सेनां नयन्ति भरतर्षभ\nईषद धर्मं परपीड्यापि तन मे बरूहि पिता मह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 2,
        "text": "सत्येन हि सथिता धर्मा उपपत्त्या तथापरे\nसाध्व आचारतया के चित तथैवौपयिका अपि\nउपायधर्मान वक्ष्यामि सिद्धार्थान अर्थधर्मयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 3,
        "text": "निर्मर्यादा दस्यवस तु भवन्ति परिपन्थिनः\nतेषां परतिविघातार्थं परवक्ष्याम्य अथ नैगमम\nकार्याणां संप्रसिद्ध्य अर्थं तान उपायान निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 4,
        "text": "उभे परज्ञे वेदितव्ये ऋज्वी वक्रा च भारत\nजानन वक्रां न सेवेत परतिबाधेत चागताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 5,
        "text": "अमित्रा एव राजानं भेदेनॊपचरन्त्य उत\nतां राजा निकृतिं जानन यथामित्रान परबाधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 6,
        "text": "गजानां पार्श्वचर्माणि गॊवृषाजगराणि च\nशल्य कङ्कट लॊहानि तनुत्राणि मतानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 7,
        "text": "शितपीतानि शस्त्राणि संनाहाः पीतलॊहिताः\nनाना रञ्जन रक्ताः सयुः पताकाः केतवश च ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 8,
        "text": "ऋष्टयस तॊमराः खड्गा निशिताश च परश्वधाः\nफलकान्य अथ चर्माणि परतिकल्प्यान्य अनेकशः\nअभीनीतानि शस्त्राणि यॊधाश च कृतनिश्रमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 9,
        "text": "चैत्र्यां वा मार्गशीर्ष्यां वा सेनायॊगः परशस्यते\nपक्वसस्या हि पृथिवी भवत्य अम्बुमती तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 10,
        "text": "नैवाति शीतॊ नात्युष्णः कालॊ भवति भारत\nतस्मात तदा यॊजयेत परेषां वयसनेषु वा\nएतेषु यॊगाः सेनायाः परशस्ताः परबाधने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 11,
        "text": "जलवांस तृणवान मार्गः समॊ गम्यः परशस्यते\nचारैर हि विहिताभ्यासः कुशलैर वनगॊचरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 12,
        "text": "नव्यारण्यैर न शक्येत गन्तुं मृगगणैर इव\nतस्मात सर्वासु सेनासु यॊजयन्ति जयार्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 13,
        "text": "आवासस तॊयवान दुर्गः परयाकाशः परशस्यते\nपरेषाम उपसर्पाणां परतिषेधस तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 14,
        "text": "आकाशं तु वनाभ्याशे मन्यन्ते गुणवत तरम\nबहुभिर गुणजातैस तु ये युद्धकुशला जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 15,
        "text": "उपन्यासॊ ऽपसर्पाणां पदातीनां च गूहनम\nअथ शत्रुप्रतीघातम आपद अर्थं परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 16,
        "text": "सप्तर्षीन पृष्ठतः कृत्वा युध्येरन्न अचला इव\nअनेन विधिना राजञ जिगीषेतापि दुर जयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 17,
        "text": "यतॊ वायुर यतः सूर्यॊ यतः शुक्रस ततॊ जयः\nपूर्वं पूर्वं जयाय एषां संनिपाते युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 18,
        "text": "अकर्दमाम अनुदकाम अमर्यादाम अलॊष्टकाम\nअश्वभूमिं परशंसन्ति ये युद्धकुशला जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 19,
        "text": "समा निरुदकाकाशा रथभूमिः परशस्यते\nनीचद्रुमा महाकक्षा सॊदका हस्तियॊधिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 20,
        "text": "बहु दुर्गा महावृक्षा वेत्रवेणुभिर आस्तृता\nपदातीनां कषमा भूमिः पर्वतॊपवनानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 21,
        "text": "पदातिबहुला सेना दृढा भवति भारत\nरथाश्वबहुला सेना सुदिनेषु परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 22,
        "text": "पदातिनागबहुला परावृट्काले परशस्यते\nगुणान एतान परसंख्याय देशकालौ परयॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 23,
        "text": "एवं संचिन्त्य यॊ याति तिथि नक्षत्रपूजितः\nविजयं लभते नित्यं सेनां सम्यक परयॊजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 24,
        "text": "परसुप्तांस तृषिताञ शरान्तान परकीर्णान नाभिघातयेत\nमॊक्षे परयाणे चलने पानभॊजन कालयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 25,
        "text": "अति कषिप्तान वयतिक्षिप्तान विहतान परतनू कृतान\nसुविस्रम्भान कृतारम्भान उपन्यास परतापिनान\nबहिश्चरान उपन्यासान कृत्वा वेश्मानुसारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 26,
        "text": "पारम्पर्यागते दवारे ये के चिद अनुवर्तिनः\nपरिचर्या वरॊद्धारॊ ये च के चन वल्गिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 27,
        "text": "अनीकं ये परभिन्दन्ति भिन्नं ये सथगयन्ति च\nसमानाशन पानास ते कार्या दविगुणवेतनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 28,
        "text": "दशाधिपतयः कार्याः शताधिपतयस तथा\nतेषां सहस्राधिपतिं कुर्याच छूरम अतन्द्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 29,
        "text": "यथामुख्यं संनिपात्य वक्तव्याः सम शपामहे\nयथा जयार्थं संग्रामे न जह्याम परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 30,
        "text": "इहैव ते निवर्तन्तां ये नः के चन भीरवः\nन घातयेयुः परदरं कुर्वाणास तुमुले सति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 31,
        "text": "आत्मानं च सवपक्षं च पलायन हन्ति संयुगे\nदरव्यनाशॊ वधॊ ऽकीर्तिर अयशश च पलायने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 32,
        "text": "अमनॊज्ञा सुखा वाचः पुरुषस्य पलायतः\nपरतिस्पन्दौष्ठ दन्तस्य नयस्तसर्वायुधस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 33,
        "text": "हित्वा पलायमानस्य सहायान पराणसंशये\nअमित्रैर अनुबद्धस्य दविषताम अस्तु नस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 34,
        "text": "मनुष्यापसदा हय एते ये भवन्ति पराङ्मुखाः\nराशिवर्धन मात्रास ते नैव ते परेत्य नॊ इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 35,
        "text": "अमित्रा हृष्टमनसः परत्युद्यान्ति पलायिनम\nजयिनं सुहृदस तात वन्दनैर मङ्गलेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 36,
        "text": "यस्य सम वयसने राजन्न अनुमॊदन्ति शत्रवः\nतद असह्य तरं दुःखम अहं मन्ये वधाद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 37,
        "text": "शरियं जानीत धर्मस्य मूलं सर्वसुखस्य च\nसा भीरूणां परान याति शूरस ताम अधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 38,
        "text": "ते वयं सवर्गम इच्छन्तः संग्रामे तयक्तजीविताः\nजयन्तॊ वध्यमाना वा पराप्तुम अर्हाम सद गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 39,
        "text": "एवं संशप्त शपथाः समभित्यक्तजीविताः\nअमित्रवाहिनीं वीराः संप्रगाहन्त्य अभीरवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 40,
        "text": "अग्रतः पुरुषानीकम असि चर्म वतां भवेत\nपृष्ठतः शकटानीकं कलत्रं मध्यतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 41,
        "text": "परेषां परतिघातार्थं पदातीनां च गूहनम\nअपि हय अस्मिन परे गृद्धा भवेयुर ये पुरॊगमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 42,
        "text": "ये पुरस्ताद अभिमताः सत्त्ववन्तॊ मनॊ विनः\nते पूर्वम अभिवर्तेरंस तान अन्वग इतरे जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 43,
        "text": "अपि चॊद्धर्षणं कार्यं भीरूणाम अपि यत्नतः\nसकन्धदर्शनमात्रं तु तिष्ठेयुर वा समीपतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 44,
        "text": "संहतान यॊधयेद अल्पान कामं विस्तारयेद बहून\nसुची मुखम अनीकं सयाद अल्पानां बहुभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 45,
        "text": "संप्रयुद्धे परहृष्टे वा सत्यं वायदि वानृतम\nपरगृह्य बाहून करॊशेत भग्ना भग्नाः परा इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 46,
        "text": "आगतं नॊ मित्रबलं परहरध्वम अभीतवत\nशब्दवन्तॊ ऽनुधावेयुः कुर्वन्तॊ भैरवं रवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 101,
        "shloka": 47,
        "text": "कष्वेडाः किल किलाः शङ्खाः करकचा गॊविषाणिकान\nभेरीमृदङ्गपणवान नादयेयुर्श च कुञ्जरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं शीलाः किं समुत्थानाः कथंरूपाश च भारत\nकिं संनाहाः कथं शस्त्रा जनाः सयुः संयुगे नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nयथाचरितम एवात्र शस्त्रपत्रं विधीयते\nआचाराद एव पुरुषस तथा कर्मसु वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 3,
        "text": "गान्धाराः सिन्धुसौवीरा नखरप्रासयॊधिनः\nआभीरवः सुबलिनस तद बलं सर्वपारगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वशस्त्रेषु कुशलाः सत्त्ववन्तॊ हय उशीनराः\nपराच्या मातङ्गयुद्धेषु कुशलाः शठयॊधिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 5,
        "text": "तथा यवनकाम्बॊजा मथुराम अभितश च ये\nएते नियुद्ध कुशला दाक्षिणात्यासि चर्मिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वत्र शूरा जायन्ते महासत्त्वा महाबलाः\nपराय एष समुद्दिष्टॊ लक्षणानि तु मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 7,
        "text": "सिंहशार्दूलवान नेत्राः सिन्ह शार्दूलगामिनः\nपारावत कुलिङ्गाक्षाः सर्वे शूराः परमाथिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 8,
        "text": "मृगस्वरा दवीपिनेत्रा ऋषभाक्षास तथापरे\nपरवादिनः सुचण्डाश च करॊधिनः किंनरी सवनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 9,
        "text": "मेघस्वनाः करुद्ध मुखाः के चित करभ निस्वनाः\nजिह्मनासानुजङ्घाश च दूरगा दूरपातिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 10,
        "text": "विडाल कुब्जास तनवस तनु केशास तनुत्वचः\nशूराश चपल चित्ताश च ते भवन्ति दुरासदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 11,
        "text": "गॊधा निमीलिताः के चिन मृदु परकृतयॊ ऽपि च\nतुरंगगतिनिर्घॊषास ते नराः पारयिष्णवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 12,
        "text": "सुसंहताः परतनवॊ वयूढॊरस्काः सुसंस्थिताः\nपरवादितेन नृत्यन्ति हृष्यन्ति कलहेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 13,
        "text": "गन्भीराक्षा निःसृताक्षाः पिङ्गला भरुकुटी मुखाः\nनकुलाक्षास तथा चैव सर्वे शूरास तनुत्यजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 14,
        "text": "जिह्माक्षाः परललाटाश च निर्मांस हनवॊ ऽपि च\nवक्रबाह्वङ्गुली सक्ताः कृशा धमनि संतताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 15,
        "text": "परविशन्त्य अतिवेगेन संपराये ऽभयुपस्थिते\nवारणा इव संमत्तास ते भवन्ति दुरासदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 16,
        "text": "दीप्तस्फुटित केशान्ताः सथूलपार्श्व हनू मुखाः\nउन्नतांसा पृथुग्रीवा विकटाः सथूलपिण्डिका"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 17,
        "text": "उद्वृत्ताश चैव सुग्रीवा विनता विहगा इव\nपिण्ड शीर्शाहि वक्त्राश च वृषदंश मुखा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 18,
        "text": "उग्रस्वना मन्युमन्तॊ युद्धेष्व आराव सारिणः\nअधर्मज्ञावलिप्ताश च घॊरा रौद्रप्रदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 19,
        "text": "तयक्तात्मानः सर्व एते अन्त्यजा हय अनिवर्तिनः\nपुरस्कार्याः सदा सैन्ये हन्यते घनन्ति चापि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 102,
        "shloka": 20,
        "text": "अधार्मिका भिन्नवृत्ताः साध्व एवैषां पराभवः\nएवम एव परकुप्यन्ति राज्ञॊ ऽपय एते हय अभीक्ष्णशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nजैत्र्या वा कानि रूपाणि भवन्ति पुरुषर्षभ\nपृतनायाः परशस्तानि तानीहेच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nजैत्र्या वा यानि रूपाणि भवन्ति पुरुषर्षभ\nपृतनायाः परशस्तानि तानि वक्ष्यामि सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 3,
        "text": "दैवं पूर्वं विकुरुते मानुषे कालचॊदिते\nतद विद्वांसॊ ऽनुपश्यन्ति जञानदीर्घेण चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 4,
        "text": "परायश्चित्त विधिं चात्र जपहॊमांश च तद विदुः\nमङ्गलानि च कुर्वन्तः शमयन्त्य अहितान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 5,
        "text": "उदीर्णमनसॊ यॊधा वाहनानि च भारत\nयस्यां भवन्ति सेनायां धरुवं तस्यां जयं वदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 6,
        "text": "अन्व एनां वायवॊ वान्ति तथैवेन्द्र धनूंषि च\nअनुप्लवन्ते मेघाश च तथादित्यस्य रश्मयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 7,
        "text": "गॊमायवश चानुलॊमा वडा गृध्राश च सर्वशः\nआचरेयुर यदा सेनां तदा सिद्धिर अनुत्तमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 8,
        "text": "परसन्नभाः पावक ऊर्ध्वरश्मिः; परदक्षिणावर्तशिखॊ विधूमः\nपुण्या गन्धाश चाहुतीनां परवान्ति; जयस्यैतद भाविनॊ रूपम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 9,
        "text": "गम्भीरशब्दाश च महास्वनाश च; शङ्खाश च भेर्यश च नदन्ति यत्र\nयुयुत्सवश चाप्रतीपा भवन्ति; जयस्यैतद भाविनॊ रूपम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 10,
        "text": "इष्टा मृगाः पृष्ठतॊ वामतश च; संप्रस्थितानां च गमिष्यतां च\nजिघांसतां दक्षिणाः सिद्धिम आहुर; ये तव अग्रतस ते परतिषेधयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 11,
        "text": "मङ्गल्य शब्दाः शकुना वदन्ति; हंसाः करौञ्चाः शतपत्राश च चाषाः\nहृष्टा यॊधाः सत्त्ववन्तॊ भवन्ति; जयस्यैतद भाविनॊ रूपम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 12,
        "text": "शस्त्रैः पतैः कवचैर केतुभिश च; सुभानुभिर मुखवर्णैश च यूनाम\nभराजिष्मती दुष्प्रतिप्रेक्षणीया; येषां चमूस ते ऽभिभवन्ति शत्रून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 13,
        "text": "शुश्रूषवश चानभिमानिनश च; परस्परं सौहृदम आस्थिताश च\nयेषां यॊधाः शौचम अनुष्ठिताश च; जयस्यैतद भाविनॊ रूपम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 14,
        "text": "शब्दाः सपर्शास तथा गन्धा विचरन्ति मनःप्रियाः\nधैर्यं चाविशते यॊधान विजयस्य मुखं तु तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 15,
        "text": "इष्टॊ वामः परविष्टस्य दक्षिणः परविविक्षतः\nपश्चात संसाधयत्य अर्थं पुरस्तात परतिषेधति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 16,
        "text": "संभृत्य महतीं सेनां चतुरङ्गां युधिष्ठिर\nसाम्नैवावर्तने पूर्वं परयतेथास तथॊ युधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 17,
        "text": "जघन्य एष विजयॊ यद युद्धं नाम भारत\nयादृच्छिकॊ युधि जयॊ दैवॊ वेति विचारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 18,
        "text": "अपाम इव महावेगस तरस्ता मृगगणा इव\nदुर्निवार्यतमा चैव परभग्ना महती चमूः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 19,
        "text": "भग्ना इत्य एव भज्यन्ते विद्वांसॊ ऽपि न कारणम\nउदारसारा महती रुरुसंघॊपमा चमूः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 20,
        "text": "परस्परज्ञाः संहृष्टास तयक्तप्राणाः सुनिश्चिताः\nअपि पञ्चाशतिः शूरा मृद्नन्ति परवाहिनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 21,
        "text": "अथ वा पञ्च षट सप्त सहिताः कृतनिश्चयाः\nकुलीनाः पूजिताः सम्यग विजयन्तीह शात्रवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 22,
        "text": "संनिपातॊ न गन्तव्यः शक्ये सति कथं चन\nसान्त्वभेद परदानानां युद्धम उत्तरम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 23,
        "text": "संसर्पणाद धि सेनाया भयं भीरून परबाधते\nवज्राद इव परज्वलिताद इयं कव नु पतिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 24,
        "text": "अभिप्रयातां समितिं जञात्वा ये परतियान्त्य अथ\nतेषां सपन्दन्ति गात्राणि यॊधानां विषयस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 25,
        "text": "विषयॊ वयथते राजन सर्वः सस्थाणु जङ्गमः\nशस्त्रप्रताप तप्तानां मज्जा सीदति देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 26,
        "text": "तेषां सान्त्वं करूर मिश्रं परणेतव्यं पुनः पुनः\nसंपीड्यमाना हि परे यॊगम आयान्ति सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 27,
        "text": "अन्तराणां च भेदार्थं चारान अभ्यवचारयेत\nयश च तस्मात परॊ राजा तेन संधिः परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 28,
        "text": "न हि तस्यान्यथा पीडा शक्या कर्तुं तथाविधा\nयथा सार्धम अमित्रेण सर्वतः परतिबाधनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 29,
        "text": "कषमा वै साधु माया हि न हि साध्व अक्षमा सदा\nकषमायाश चाक्षमायाश च विद्धि पार्थ परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 30,
        "text": "विजित्य कषममाणस्य यशॊ राज्ञॊ ऽभिवर्धते\nमहापराधा हय अप्य अस्मिन विश्वसन्ति हि शत्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 31,
        "text": "मन्यते कर्शयित्वा तु कषमा साध्व इति शम्बरः\nअसंतप्तं तु यद दारु परत्येति परकृतिं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 32,
        "text": "नैतत परशंसन्त्य आचार्या न च साधु निदर्शनम\nअक्लेशेनाविनाशेन नियन्तव्याः सवपुत्रवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 33,
        "text": "दवेष्यॊ भवति भूतानाम उग्रॊ राजा युधिष्ठिर\nमृदुम अप्य अवमन्यन्ते तस्माद उभय भाग भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 34,
        "text": "परहरिष्यन परियं बरूयात परहरन्न अपि भारत\nपरहृत्य च कृपायेत शॊचन्न इव रुदन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 35,
        "text": "न मे परियं यत स हतः संप्राहैवं पुरॊ वचः\nन चकर्थ च मे वाक्यम उच्यमानः पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 36,
        "text": "अहॊ जीवितम आकाङ्क्षे नेदृशॊ वधम अर्हति\nसुदुर्लभाः सुपुरुषाः संग्रामेष्व अपलायिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 37,
        "text": "कृतं ममाप्रियं तेन येनायं निहतॊ मृधे\nइति वाचा वदन हन्तॄन पूजयेत रहॊगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 38,
        "text": "हन्तॄणां चाहतानां च यत कुर्युर अपराधिनः\nकरॊशेद बाहुं परगृह्यापि चिकीर्षञ जनसंग्रहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 39,
        "text": "एवं सर्वास्व अवस्थासु सान्त्वपूर्वं समाचरन\nपरियॊ भवति भूतानां धर्मज्ञॊ वीतभीर नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 40,
        "text": "विश्वासं चात्र गच्छन्ति सर्वभूतानि भारत\nविश्वस्तः शक्यते भॊक्तुं यथाकामम उपस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 103,
        "shloka": 41,
        "text": "तस्माद विश्वासयेद राजा सर्वभूतान्य अमायया\nसर्वतः परिरक्षेच च यॊ महीं भॊक्तुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं मृदौ कथं तीक्ष्णे महापक्षे च पार्थिव\nअरौ वर्तेत नृपतिस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nबृहस्पतेश च संवादम इन्द्रस्य च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 3,
        "text": "बृहस्पतिं देवपतिर अभिवाद्य कृताञ्जलिः\nउपसंगम्य पप्रच्छ वासवः परवीरहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 4,
        "text": "अहितेषु कथं बरह्मन वर्तयेयम अतन्द्रितः\nअसमुच्छिद्य चैवैनान नियच्छेयम उपायतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 5,
        "text": "सेनयॊर वयतिषङ्गेण जयः साधारणॊ भवेत\nकिं कुर्वाणं न मां जह्याज जवलिता शरीः परतापिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 6,
        "text": "ततॊ धर्मार्थकामानां कुशलः परतिभानवान\nराजधर्मविधानज्ञः परत्युवाच पुरंदरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 7,
        "text": "न जातु कलहेनेच्छेन नियन्तुम अपकारिणः\nबाल संसेवितं हय एतद यद अमर्षॊ यद अक्षमा\nन शत्रुर विवृतः कार्यॊ वधम अस्याभिकाङ्क्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 8,
        "text": "करॊधं बलम अमर्षं च नियम्यात्मजम आत्मनि\nअमित्रम उपसेवेत विश्वस्तवद अविश्वसन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 9,
        "text": "परियम एव वदेन नित्यं नाप्रियं किं चिद आचरेत\nविरमेच छुष्क वैरेभ्यः कण्ठायासं च वर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 10,
        "text": "यथा वैतंसिकॊ युक्तॊ दविजानां सदृशस्वनः\nतान दविजान कुरुते वश्यांस तथायुक्तॊ महीपतिः\nवशं चॊपनयेच छत्रून निहन्याच च पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 11,
        "text": "न नित्यं परिभूयारीन सुखं सवपिति वासव\nजागर्त्य एव च दुष्टात्मा संकरे ऽगनिर इवॊत्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 12,
        "text": "न संनिपातः कर्तव्यः सामान्ये विजये सति\nविश्वास्यैवॊपसंन्यास्यॊ वशे कृत्वा रिपुः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 13,
        "text": "संप्रधार्य सहामात्यैर मन्त्रविद्भिर महात्मभिः\nउपेक्षमाणॊ ऽवज्ञाते हृदयेनापराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 14,
        "text": "अथास्य परहरेत काले किं चिद विचलिते पदे\nदण्डं च दूषयेद अस्य पुरुषैर आप्तकारिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 15,
        "text": "आदिमध्यावसानज्ञः परच्छन्नं च विचारयेत\nबलानि दूषयेद अस्य जानंश चैव परमाणतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 16,
        "text": "भेदेनॊपप्रदानेन संसृजन्न औषधैस तथा\nन तव एव चेल संसर्गं रचयेद अरिभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 17,
        "text": "दीर्घकालम अपि कषान्त्वा विहन्याद एव शातवान\nकालाकाङ्क्षी यामयेच च यथा विष्रम्भम आप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 18,
        "text": "न सद्यॊ ऽरीन विनिर्हन्याद दृष्टस्य विजयॊ ऽजवरः\nन यः शल्यं घट्टयति नवं च कुरुते वरणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 19,
        "text": "पराप्ते च परहरेत काले न स संवर्तते पुनः\nहन्तुकामस्य देवेन्द्र पुरुषस्य रिपुं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 20,
        "text": "यः कालॊ हि वयतिक्रामेत पुरुषं कालकाङ्क्षिणम\nदुर्लभः स पुनः कालः कालधर्मचिकीर्षुणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 21,
        "text": "और्जस्थ्यं विजयेद एवं संगृह्णन साधु संमतान\nकालेन साधयेन नित्यं नाप्राप्ते ऽभिनिपीडयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 22,
        "text": "विहाय कामं करॊधं च तथाहंकारम एव च\nयुक्तॊ विवरम अन्विच्छेद अहितानां पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 23,
        "text": "मार्दवं दण्ड आलस्यं परमादश च सुरॊत्तम\nमायाश च विविधाः शक्र साधयन्त्य अविचक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 24,
        "text": "निहत्यैतानि चत्वारि मायां परतिविधाय च\nततः शक्नॊति शत्रूणां परहर्तुम अविचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 25,
        "text": "यदैवैकेन शक्येत गुह्यं कर्तुं तदाचरेत\nयच्छन्ति सचिवा गुह्यं मिथॊ विद्रावयन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 26,
        "text": "अशक्यम इति कृत्वा वा ततॊ ऽनयैः संविदं चरेत\nबरह्मदण्डम अदृष्टेषु दृष्टेषु चतुरङ्गिणीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 27,
        "text": "भेदं च परथमं युञ्ज्यात तूष्णीं दण्डं तथैव च\nकाले परयॊजयेद राजा तस्मिंस तस्मिंस तदा तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 28,
        "text": "परणिपातं च गच्छेत काले शत्रॊर बलीयसः\nयुक्तॊ ऽसय वधम अन्विच्छेद अप्रमत्तः परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 29,
        "text": "परणिपातेन दानेन वाचा मधुरया बरुवन\nअमित्रम उपसेवेत न तु जातु विशङ्कयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 30,
        "text": "सथानानि शङ्कितानां च नित्यम एव विवर्जयेत\nन च तेष्व आश्वसेद दरुग्ध्वा जागर्तीह निराकृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 31,
        "text": "न हय अतॊ दुष्करं कर्म किं चिद अस्ति सुरॊत्तम\nयथा विविधवृत्तानाम ऐश्वर्यम अमराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 32,
        "text": "तथा विविधशीलानाम अपि संभव उच्यते\nयतेत यॊगम आस्थाय मित्रामित्रान अवारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 33,
        "text": "मृदुम अप्य अवमन्यन्ते तीक्ष्णाद उद्विजते जनः\nमातीक्ष्णॊ मामृदुर भूस तवं तीक्ष्णॊ भव मृदुर भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 34,
        "text": "यथा वप्रे वेगवति सर्वतः संप्लुतॊदके\nनित्यं विवरणाद बाधस तथा राज्यं परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 35,
        "text": "न बनून अभियुञ्जीत यौगपद्येन शात्रवान\nसाम्ना दानेन भेदेन दण्डेन च पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 36,
        "text": "एकैकम एषां निष्पिंषञ शिष्टेषु निपुणं चरेत\nन च शक्तॊ ऽपि मेधावी सर्वान एवारभेन नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 37,
        "text": "यदा सयान महती सेना हयनागरथाकुला\nपदातियन्त्र बहुला सवनुरक्ता षडङ्गिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 38,
        "text": "यदा बहुविधां वृद्धिं मन्यते परतिलॊमतः\nतदा वृवृत्य परहरेद दस्यूनाम अविचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 39,
        "text": "न साम दण्डॊपनिषत परशस्यते; न मार्दवं शत्रुषु यात्रिकं सदा\nन सस्यघातॊ न च संकरक्रिया; न चापि भूयः परकृतेर विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 40,
        "text": "माया विभेदानुपसर्जनानि; पापं तथैव सपश संप्रयॊगात\nआप्तैर मनुष्यैर उपचारयेत; पुरेषु राष्ट्रेषु च संप्रयुक्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 41,
        "text": "पुराणि चैषाम अनुसृत्य भूमिपाः; पुरेषु भॊगान निखिलान इहाजयन\nपुरेषु नीतिं विहितां यथाविधि; परयॊजयन्तॊ बह वृत्र सूदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 42,
        "text": "परदाय गूढानि वसूनि नाम; परच्छिद्य भॊगान अवधाय च सवान\nदुष्टाः सवदॊषैर इति कीर्तयित्वा; पुरेषु राष्ट्रेषु च यॊजयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 43,
        "text": "तथैव चान्यै रतिशास्त्रवेदिभिः; सवलंकृतैः शास्त्रविधानदृष्टिभिः\nसुशिक्षितैर भाष्य कथा विशारदैः; परेषु कृत्यान उपधारयस्व"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 44,
        "text": "[इन्द्र]\nकानि लिङ्गानि दुष्टस्य भवन्ति दविजसत्तम\nकथं दुष्टं विजानीयाद एतत पृष्टॊ बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 45,
        "text": "[बृहस्पति]\nपरॊक्षम अगुणान आह सद्गुणान अभ्यसूयति\nपरैर वा कीर्त्यमानेषु तूष्णीम आस्ते पराङ्मुखः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 46,
        "text": "तूष्णीं भावे ऽपि हि जञानं न चेद भवति कारणम\nविश्वासम ओष्ठसंदंशं शिरसश च परकम्पनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 47,
        "text": "करॊत्य अभीक्ष्णं संसृष्टम असंसृष्टश च भाषते\nअदृष्टितॊ विकुरुते दृष्ट्वा वा नाभिभाषते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 48,
        "text": "पृथग एत्य समश्नाति नेदम अद्य यथाविधि\nआसने शयने याने भावा लक्ष्या विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 49,
        "text": "आर्तिर आर्ते परिये परीतिर एतावन मित्र लक्षणम\nविपरीतं तु बॊद्धव्यम अरिलक्षणम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 50,
        "text": "एतान्य एवं यथॊक्तानि बुध्येथास तरिदशाधिप\nपुरुषाणां परदुष्टानां सवभावॊ बलवत्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 51,
        "text": "इति दुष्टस्य विज्ञानम उक्तं ते सुरसत्तम\nनिशाम्य शास्त्रतत्त्वार्थं यथावद अमरेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 104,
        "shloka": 52,
        "text": "[भ]\nस तद वचः शत्रुनिबर्हणे रतस; तथा चकारावितथं बृहस्पतेः\nचचार काले विजयाय चारिहा; वशं च शत्रून अनयत पुरंदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधार्मिकॊ ऽरथान असंप्राप्य राजामात्यैः परबाधितः\nचयुतः कॊशाच च दण्डाच च सुखम इच्छन कथं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्रायं कषेमदर्शीयम इतिहासॊ ऽनुगीयते\nतत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 3,
        "text": "कषेमदर्शं नृपसुतं यत्र कषीणबलं पुरा\nमुनिः कालक वृक्षीय आजगामेति नः शरुतम\nतं पप्रच्छॊपसंगृह्य कृच्छ्राम आपदम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 4,
        "text": "अर्थेषु भागी पुरुष ईहमानः पुनः पुनः\nअलब्ध्वा मद्विधॊ राज्यं बरह्मन किं कर्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 5,
        "text": "अन्यत्र मरणात सतेयाद अन्यत्र परसंश्रयात\nकषुद्राद अन्यत्र चाचारात तन ममाचक्ष्व सत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 6,
        "text": "वयाधिना चाभिपन्नस्य मानसेनेतरेण वा\nबहुश्रुतः कृतप्रज्ञस तवद्विधः करणं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 7,
        "text": "निर्विद्य हि नरः कामान नियम्य सुखम एधते\nतयक्त्वा परीतिं च शॊकं च लब्ध्वाप्रीति मयं वसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 8,
        "text": "सुखम अर्थाश्रयं येषाम अनुशॊचामि तान अहम\nमम हय अर्थाः सुबहवॊ नष्टाः सवप्न इवागताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 9,
        "text": "दुष्करं बत कुर्वन्ति महतॊ ऽरथांस तयजन्ति ये\nवयं तव एनान परित्यक्तुम असतॊ ऽपि न शक्नुमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 10,
        "text": "इमाम अवस्थां संप्राप्तं दीनम आर्तं शरियश चयुतम\nयद अन्यत सुखम अस्तीह तद बरह्मन्न अनुशाधि माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 11,
        "text": "कौसल्येनैवम उक्तस तु राजपुत्रेण धीमता\nमुनिः कालक वृक्षीयः परत्युवाच महाद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 12,
        "text": "पुरस्ताद एव ते बुद्धिर इयं कार्या विजानतः\nअनित्यं सर्वम एवेदम अहं च मम चास्ति यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 13,
        "text": "यत किं चिन मन्यसे ऽसतीति सर्वं नास्तीति विद्धि तत\nएवं न वयथते पराज्ञः कृच्छ्राम अप्य आपदं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 14,
        "text": "यद धि भूतं भविष्यच च धरुवं तन न भविष्यति\nएवं विदितवेद्यस तवम अधर्मेभ्यः परमॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 15,
        "text": "यच च पूर्वे समाहारे यच च पूर्वतरे परे\nसर्वं तन नास्ति तच चैव तज्ज्ञात्वा कॊ ऽनुसंज्वरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 16,
        "text": "भूत्वा च न भवत्य एतद अभूत्वा च भवत्य अपि\nशॊके न हय अस्ति सामर्थ्यं शॊकं कुर्यात कथं नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 17,
        "text": "कव नु ते ऽदय पिता राजन कव नु ते ऽदय पितामह\nन तवं पश्यसि तान अद्य न तवा पश्यन्ति ते ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 18,
        "text": "आत्मनॊ ऽधरुवतां पश्यंस तांस तवं किम अनुशॊचसि\nबुद्ध्या चैवानुबुध्यस्व धरुवं हि न भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 19,
        "text": "अहं च तवं च नृपते शत्रवः सुहृदश च ते\nअवश्यं न भविष्यामः सर्वं च न भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 20,
        "text": "ये तु विंशतिवर्षा वै तरिंशद्वर्षाश च मानवाः\nअर्वाग एव हि ते सर्वे मरिष्यन्ति शरच्छतात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 21,
        "text": "अपि चेन महतॊ वित्ताद विप्रमुच्येत पूरुषः\nनैतन ममेति तन मत्वा कुर्वीत परियम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 22,
        "text": "अनागतं य न ममेति विद्याद; अतिक्रान्तं यन न ममेति विद्यात\nदिष्टं बलीय इति मन्यमानास; ते पण्डितास तत सतां सथानम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 23,
        "text": "अनाढ्याश चापि जीवन्ति राज्यं चाप्य अनुशासते\nबुद्धिपौरुष संपन्नास तवया तुल्याधिका जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 24,
        "text": "न च तवम इव शॊचन्ति तस्मात तवम अपि मा शुचः\nकिं नु तवं तैर न वै शरेयांस तुल्यॊ वा बुद्धिपौरुषैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 25,
        "text": "[राजपुत्र]\nयादृच्छिकं ममासीत तद राज्यम इत्य एव चिन्तये\nहरियते सर्वम एवेदं कालेन महता दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 26,
        "text": "तस्यैवं हरियमाणस्य सरॊतसेव तपॊधन\nफलम एतत परपश्यामि यथा लब्धेन वर्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 27,
        "text": "[मुनि]\nअनागतम अतीतं च यथातथ्य विनिश्चयात\nनानुशॊचसि कौसल्य सर्वार्थेषु तथा भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 28,
        "text": "अवाप्यान कामयस्वार्थान नानवाप्यान कदा चन\nपरत्युत्पन्नान अनुभवन मा शुचस तवम अनागतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 29,
        "text": "यथा लब्धॊपपन्नार्थस तथा कौसल्य रंस्यसे\nकच चिच छुद्ध सवभावेन शरिया हीनॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 30,
        "text": "पुरस्ताद भूतपूर्वत्वाद धीन भाग्यॊ हि दुर्मतिः\nधातारं गर्हते नित्यं लब्धार्थांश च न मृष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 31,
        "text": "अनर्हान अपि चैवान्यान मन्यते शरीमतॊ जनान\nएतस्मात कारणाद एतद दुःखं भूयॊ ऽनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 32,
        "text": "ईर्ष्यातिच्छेद संपन्ना राजन पुरुषमानिनः\nकच चित तवं न तथा पराज्ञ मत्सरी कॊसलाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 33,
        "text": "सहस्व शरियम अन्येषां यद्य अपि तवयि नास्ति सा\nअन्यत्रापि सतीं लक्ष्मीं कुशला भुञ्जते जनाः\nअभिविष्यन्दते शरीर हि सत्य अपि दविषतॊ जनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 34,
        "text": "शरियं च पुत्रपौत्रं च मनुष्या धर्मचारिणः\nतयागधर्मविदॊ वीराः सवयम एव तयजन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 35,
        "text": "बहु संकसुकं दृष्ट्वा विवित्सा साधनेन च\nतथान्ये संत्यजन्त्य एनं मत्वा परमदुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 36,
        "text": "तवं पुनः पराज्ञ रूपः सन कृपणं परितप्यसे\nअकाम्यान कामयानॊ ऽरथान पराचीनान उपद्रुतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 37,
        "text": "तां बुद्धिम उपजिज्ञासुस तवम एवैनान परित्यज\nअनर्थांश चार्थरूपेण अर्थांश चानर्थ रूपतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 38,
        "text": "अर्थायैव हि केषां चिद धननाशॊ भवत्य उत\nअनन्त्यं तं सुखं मत्वा शरियम अन्यः परीक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 39,
        "text": "रममाणः शरिया कश चिन नान्यच छरेयॊ ऽभिमन्यते\nतथा तस्येहमानस्य समारम्भॊ विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 40,
        "text": "कृच्छ्राल लब्धम अभिप्रेतं यदा कौसल्य नश्यति\nतदा निर्विद्यते सॊ ऽरथात परिभग्न करमॊ नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 41,
        "text": "धर्मम एके ऽभिपद्यन्ते कल्याणाभिजना नराः\nपरत्र सुखम इछन्तॊ निर्विद्येयुश च लौकिकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 42,
        "text": "जीवितं संत्यजन्त्य एके धनलॊभ परा नराः\nन जीवितार्थं मन्यन्ते पुरुषा हि धनाद ऋते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 43,
        "text": "पश्य तेषां कृपणतां पश्य तेषाम अबुद्धिताम\nअध्रुवे जीविते मॊहाद अर्थतृष्णाम उपाश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 44,
        "text": "संचये च विनाशान्ते मरणान्ते च जीविते\nसंयॊगे विप्रयॊगान्ते कॊ नु विप्रणयेन मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 45,
        "text": "धनं वा पुरुषं राजन पुरुषॊ वा पुनर धनम\nअवश्यं परजहात्य एतत तद विद्वान कॊ ऽनुसंज्वरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 46,
        "text": "अन्येषाम अपि नश्यन्ति सुहृदश च धनानि च\nपश्य बुद्ध्या मनुष्याणां राजन्न आपदम आत्मनः\nनियच्छ यच्छ संयच्छ इन्द्रियाणि मनॊ गिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 47,
        "text": "परतिषिद्धान अवाप्येषु दुर्लभेष्व अहितेषु च\nपरतिकृष्टेषु भावेषु वयतिकृष्टेष्व असंभवे\nपरज्ञान तृप्तॊ विक्रान्तस तवद्विधॊ नानुशॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 48,
        "text": "अल्पम इच्छन्न अचपलॊ मृदुर दान्तः सुसंशितः\nबरह्मचर्यॊपपन्नश च तवद्विधॊ नैव मुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 49,
        "text": "न तव एव जाल्मीं कापालीं वृत्तिम एषितुम अर्हसि\nनृशंसवृत्तिं पापिष्ठां दुःखां कापुरुषॊचिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 50,
        "text": "अपि मूलफलाजीवॊ रमस्वैकॊ महावने\nवाग्यतः संगृहीतात्मा सर्वभूतदयान्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 51,
        "text": "सदृशं पण्डितस्यैतद ईषा दन्तेन दन्तिना\nयद एकॊ रमते ऽरण्ये यच चाप्य अल्पेन तुष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 52,
        "text": "महाह्रदः संक्षुभित आत्मनैव परसीदति\nएतद एवंगतस्याहं सुखं पश्यामि केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 105,
        "shloka": 53,
        "text": "असंभवे शरियॊ राजन हीनस्य सचिवादिभिः\nदैवे परतिनिविष्टे च किं शरेयॊ मन्यते भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 1,
        "text": "[मुनि]\nअथ चेत पौरुषं किं चित कषत्रियात्मनि पश्यसि\nबरवीमि हन्त ते नीतिं राज्यस्य परतिपत्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 2,
        "text": "तां चेच छक्ष्यस्य अनुष्ठातुं कर्म चैव करिष्यसि\nशृणु सर्वम अशेषेण यत तवां वक्ष्यामि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 3,
        "text": "आचरिष्यसि चेत कर्म महतॊ ऽरथान अवाप्स्यसि\nराज्यं राज्यस्य मन्त्रं वा महती वा पुनः शरियम\nयद्य एतद रॊचते राजन पुनर बरूहि बरवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 4,
        "text": "[राजपुत्र]\nबरवीतु भगवान नीतिम उपपन्नॊ ऽसम्य अहं परभॊ\nअमॊघम इदम अद्यास्तु तवया सह समागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 5,
        "text": "[मुनि]\nहित्वा सतम्भं च मानं च करॊधहर्षौ भयं तथा\nपरत्य अमित्रं निषेवस्व परणिपत्य कृताञ्जलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 6,
        "text": "तम उत्तमेन शौचेन कर्मणा चाभिराधय\nदातुम अर्हति ते वृत्तिं वैदेहः सत्यसंगरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 7,
        "text": "परमाणं सर्वभूतेषु परग्रहं च गमिष्यसि\nततः सहायान सॊत्साहाँल लप्स्यसे ऽवयसनाञ शुचीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 8,
        "text": "वर्तमानः सवशास्त्रे वै संयतात्मा जितेन्द्रियः\nअभ्युद्धरति चात्मानं परसादयति च परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 9,
        "text": "तेनैव तवं धृतिमता शरीमता चाभिसत्कृतः\nपरमाणं सर्वभूतेषु गत्वा परग्रहणं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः सुहृद बलं लब्ध्वा मन्त्रयित्वा सुमन्त्रितम\nअन्तरैर भेदयित्वारीन बिल्वं बिल्वेन शातय\nपरैर वा संविदं कृत्वा बलम अप्य अस्य घातय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 11,
        "text": "अलभ्या ये शुभा भावाः सत्रियश चाच्छादनानि च\nशय्यासनानि यानानि महार्हाणि गृहाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 12,
        "text": "पक्षिणॊ मृगजातानि रसा गन्धाः फलानि च\nतेष्व एव सज्जयेथास तवं यथा नश्येत सवयं परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 13,
        "text": "यद्य एव परतिषेद्धव्यॊ यद्य उपेक्षणम अर्हति\nन जातु विवृतः कार्यः शत्रुर विनयम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 14,
        "text": "वसस्व परमामित्र विषये पराज्ञसंमते\nभजस्व शवेतकाकीयैर मित्राधमम अनर्थकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 15,
        "text": "आरम्भांश चास्य महतॊ दुष्करांस तवं परयॊजय\nनदी बन्धविरॊधांश च बलवद्भिर विरुध्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 16,
        "text": "उद्यानानि महार्हाणि शयनान्य आसनानि च\nपरतिभॊग सुखेनैव कॊशम अस्य विरेचय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 17,
        "text": "यज्ञदानप्रशंसास्मै बराह्मणेष्व अनुवर्ण्यताम\nते तवत परियं करिष्यन्ति तं चेष्यन्ति वृका इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 18,
        "text": "असंशयं पुण्यशीलः पराप्नॊति परमां गतिम\nतरिविष्टपे पुण्यतमं सथानं पराप्नॊति पार्थिवः\nकॊशक्षये तव अमित्राणां वशं कौसल्य गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 19,
        "text": "उभयत्र परसक्तस्य धर्मे चाधर्म एव च\nबलार्थ मूलं वयुच्छिद्येत तेन नन्दन्ति शत्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 20,
        "text": "निन्द्यास्य मानुषं कर्म दैवम अस्यॊपवर्णय\nअसंशयं दैवपरः कषिप्रम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 21,
        "text": "याजयैनं विश्वजिता सर्वस्वेन वियुज्यताम\nततॊ गच्छत्व असिद्धार्थः पीड्यमानॊ महाजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 22,
        "text": "तयागधर्मविदं मुण्डं कं चिद अस्यॊपवर्णय\nअपि तयागं बुभूषेत कच चिद गच्छेद अनामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 23,
        "text": "सिद्धेनौषध यॊगेन सर्वशत्रुविनाशिना\nनागान अश्वान मनुष्यांश च कृतकैर उपघातय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 106,
        "shloka": 24,
        "text": "एते चान्ये च बहवॊ दम्भयॊगाः सुनिश्चिताः\nशक्या विषहता कर्तुं न कलीबेन नृपात्मज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 1,
        "text": "[र]\nन निकृत्या न दम्भेन बरह्मन्न इच्छामि जीवितुम\nनाधर्मयुक्तानीच्छेयम अर्थान सुमहतॊ ऽपय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 2,
        "text": "पुरस्ताद एव भगवन मयैतद अपवर्जितम\nयेन मां नाभिशङ्केत यद वा कृत्स्नं हितं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 3,
        "text": "आनृशंस्येन धर्मेण लॊके हय अस्मिञ जिजीविषुः\nनाहम एतद अलं कर्तुं नैतन मय्य उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 4,
        "text": "[मनु]\nउपपन्नस तवम एतेन यथा कषत्रिय भाषसे\nपरकृत्या हय उपपन्नॊ ऽसि बुद्ध्या चाद्भुतदर्शन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 5,
        "text": "उभयॊर एव वाम अर्थे यतिष्ये तव तस्य च\nसंश्लेषं वा करिष्यामि शाश्वतं हय अनपायिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 6,
        "text": "तवादृशं हि कुले जातम अनृशंसं बहुश्रुतम\nअमात्यं कॊ न कुर्वीत राज्यप्रणय कॊविदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 7,
        "text": "यस तवं परव्रजितॊ राज्याद वयसनं चॊत्तमं गतः\nआनृशंस्येन वृत्तेन कषत्रियेच्छसि जीवितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 8,
        "text": "आगन्ता मद्गृहं तात वैदेहः सत्यसंगरः\nयताहं तं नियॊष्क्यामि तत करिष्यत्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 9,
        "text": "[भ]\nतत आहूय वैदेहं मुनिर वचनम अब्रवीत\nअयं राजकुले जातॊ विदिताभ्यन्तरॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 10,
        "text": "आदर्श इव शुद्धात्मा शारदश चन्द्रमा इव\nनास्मिन पश्यामि वृजिनं सर्वतॊ मे परीक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 11,
        "text": "तेन ते संधिर एवास्तु विश्वसास्मिन यथा मयि\nन राज्यम अनमात्येन शक्यं शास्तुम अमित्रहन\nअमात्यः शूर एव सयाद बुद्धिसंपन्न एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 12,
        "text": "अमात्यः शूर एव सयाद बुद्धिसंपन्न एव च\nताभ्यां चैव भयं राज्ञः पश्य राज्यस्य यॊजनम\nधर्मात्मनां कव चिल लॊके नान्यास्ति गतिर ईदृशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 13,
        "text": "कृतात्मा राजपुत्रॊ ऽयं सतां मार्गम अनुष्ठितः\nसंसेव्यमानः शत्रूंस ते गृह्णीयान महतॊ गणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 14,
        "text": "यद्य अयं परतियुध्येत तवां सवकर्म कषत्रियस्य तत\nजिगीषमाणस तवां युद्धे पितृपैतामहे पदे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 15,
        "text": "तवं चापि परति युध्येथा विजिगीषु वरते सथितः\nअयुद्ध्वैव नियॊगान मे वशे वैदेह ते सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 16,
        "text": "स तवं धर्मम अवेक्षस्व तयक्त्वाधर्मम असांप्रतम\nन हि कामान न च दरॊहात सवधर्मं हातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 17,
        "text": "नैव नित्यं जयस तात नैव नित्यं पराजयः\nतस्माद भॊजयितव्यश च भॊक्तव्यश च परॊ जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 18,
        "text": "आत्मन्य एव हि संदृश्याव उभौ जयपराजयौ\nनिःशेष कारिणां तात निःशेष करणाद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 19,
        "text": "इत्य उक्तः परत्युवाचेदं वचनं बराह्मणर्षभम\nअभिपूज्याभिसत्कृत्य पूजार्हम अनुमान्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 20,
        "text": "यथा बरूयान महाप्राज्ञॊ यथा बरूयाद बहुश्रुतः\nशरेयः कामॊ यथा बरूयाद उभयॊर यत कषमं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 21,
        "text": "तथा वचनम उक्तॊ ऽसमि करिष्यामि च तत तथा\nएतद धि परमं शरेयॊ न मे ऽतरास्ति विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 22,
        "text": "ततः कौशल्यम आहूय वैदेहॊ वाक्यम अब्रवीत\nधर्मतॊ नीतितश चैव बलेन च जितॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 23,
        "text": "सॊ ऽहं तवया तव आत्मगुणैर जितः पार्थिव सत्तम\nआत्मानम अनवज्ञाय जितवद वर्ततां भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 24,
        "text": "नावमन्ये च ते बुद्धिं नावमन्ये च पौरुषम\nनावमन्ये जयामीति जितवद वर्ततां भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 25,
        "text": "यथावत पूजितॊ राजन गृहं गन्तासि मे गृहात\nततः संपूज्य तौ विप्रं विश्वस्तौ जग्मतुर गृहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 26,
        "text": "वैदेहस तव अथ कौसल्यं परवेश्य गृहम अञ्जसा\nपाद्यार्घ्य मधुपर्कैस तं पूजार्हं परत्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 107,
        "shloka": 27,
        "text": "ददौ दुहितरं चास्मै रत्नानि विविधानि च\nएष राज्ञां परॊ धर्मः सह्यौ जयपराजयौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nबराह्मणक्षत्रियविशां शूद्राणां च परंतप\nधर्मॊ वृत्तं च वृत्तिश च वृत्त्युपायफलानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 2,
        "text": "राज्ञां वृत्तं च कॊशश च कॊशसंजननं महत\nअमात्यगुणवृद्धिश च परकृतीनां च वर्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 3,
        "text": "षाड्गुण्य गुणकल्पश च सेना नीतिस तथैव च\nदुष्टस्य च परिज्ञानम अदुष्टस्य च लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 4,
        "text": "समहीनाधिकानां च यथावल लक्षणॊच्चयः\nमध्यमस्य च तुष्ट्यर्थं यथा सथेयं विवर्धता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 5,
        "text": "कषीणसंग्रह वृत्तिश च यथावत संप्रकीर्तिता\nलभुनादेश रूपेण गरन्थ यॊगेन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 6,
        "text": "विजिगीषॊस तथा वृत्तम उक्तं चैव तथैव ते\nगणानां वृत्तिम इच्छामि शरॊतुं मतिमतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 7,
        "text": "यथा गणाः परवर्धन्ते न भिद्यन्ते च भारत\nअरीन हि विजिगीषन्ते सुहृदः पराप्नुवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 8,
        "text": "भेदमूलॊ विनाशॊ हि गणानाम उपलभ्यते\nमन्त्रसंवरणं दुःखं बहूनाम इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 9,
        "text": "एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं निखिलेन परंतप\nयथा च ते न भिद्येरंस तच च मे बरूहि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 10,
        "text": "[भ]\nगणानां च कुलानां च राज्ञां च भरतर्षभ\nवैरसंदीपनाव एतौ लॊभामर्षौ जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 11,
        "text": "लॊभम एकॊ हि वृणुते ततॊ ऽमर्षम अनन्तरम\nतौ कषयव्यय संयुक्ताव अन्यॊन्यजनिताश्रयौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 12,
        "text": "चारमन्त्रबलादानैः सामदानविभेदनैः\nकषयव्यय भयॊपायैः कर्शयन्तीतरेतरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 13,
        "text": "तत्र दानेन भिद्यन्ते गणाः संघातवृत्तयः\nभिन्ना विमनसः सर्वे गच्छन्त्य अरिवशं भयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 14,
        "text": "भेदाद गणा विनश्यन्ति भिन्नाः सूपजपाः परैः\nतस्मात संघातयॊगेषु परयतेरन गणाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 15,
        "text": "अर्था हय एवाधिगम्यन्ते संघातबलपौरुषात\nबाह्याश च मैत्रीं कुर्वन्ति तेषु संघातवृत्तिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 16,
        "text": "जञानवृद्धान परशंसन्तः शुश्रूषन्तः परस्परम\nविनिवृत्ताभिसंधानाः सुखम एधन्ति सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 17,
        "text": "धर्मिष्ठान वयवहारांश च सथापयन्तश च शास्त्रतः\nयथावत संप्रवर्तन्तॊ विवर्धन्ते गणॊत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 18,
        "text": "पुत्रान भरातॄन निगृह्णन्तॊ विनये च सदा रताः\nविनीतांश च परगृह्णन्तॊ विवर्धन्ते गणॊत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 19,
        "text": "चारमन्त्रविधानेषु कॊशसंनिचयेषु च\nनित्ययुक्ता महाबाहॊ वर्धन्ते सर्वतॊ गणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 20,
        "text": "पराज्ञाञ शूरान महेष्वासान कर्मसु सथिरपौरुषान\nमानयन्तः सदा युक्ता विवर्धन्ते गणा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 21,
        "text": "दरव्यवन्तश च शूराश च शस्त्रज्ञाः शास्त्रपारगाः\nकृच्छ्रास्व आपत्सु संमूढान गणान उत्तारयन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 22,
        "text": "करॊधॊ भेदॊ भयॊ दण्डः कर्शनं निग्रहॊ वधः\nनयन्त्य अरिवशं सद्यॊ गणान भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्मान मानयितव्यास ते गणमुख्याः परधानतः\nलॊकयात्रा समायत्ता भूयसी तेषु पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 24,
        "text": "मन्त्रगुप्तिः परधानेषु चारश चामित्रकर्शन\nन गणाः कृत्स्नशॊ मन्त्रं शरॊतुम अर्हन्ति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 25,
        "text": "गणमुख्यैस तु संभूय कार्यं गणहितं मिथः\nपृथग गणस्य भिन्नस्य विमतस्य ततॊ ऽनयथा\nअर्थाः परत्यवसीदन्ति तथानर्था भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 26,
        "text": "तेषाम अन्यॊन्यभिन्नानां सवशक्तिम अनुतिष्ठताम\nनिग्रहः पण्डितैः कार्यः कषिप्रम एव परधानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 27,
        "text": "कुलेषु कलहा जाताः कुलवृद्धैर उपेक्षिताः\nगॊत्रस्य राजन कुर्वन्ति गणसंभेद कारिकाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 28,
        "text": "आभ्यन्तरं भयं रक्ष्यं सुरक्ष्यं बाह्यतॊ भयम\nअभ्यन्तराद भयं जातं सद्यॊ मूलं निकृन्तति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 29,
        "text": "अकस्मात करॊधलॊभाद वा मॊहाद वापि सवभावजात\nअन्यॊन्यं नाभिभाषन्ते तत्पराभव लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 30,
        "text": "जात्या च सदृशाः सर्वे कुलेन सदृशास तथा\nन तु शौर्येण बुद्ध्या वा रूपद्रव्येण वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 108,
        "shloka": 31,
        "text": "भेदाच चैव परमादाच च नाम्यन्ते रिपुभिर गणाः\nतस्मात संघातम एवाहुर गणानां शरणं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nमहान अयं धर्मपथॊ बहुशाखश च भारत\nकिं सविद एवेह धर्माणाम अनुष्ठेयतमं मतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 2,
        "text": "किं कार्यं सर्वधर्माणां गरीयॊ भवतॊ मतम\nयथायं पुरुषॊ धर्मम इह च परेत्य चाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nमातापित्रॊर गुरूणां च पूजा बहुमता मम\nअत्र युक्तॊ नरॊ लॊकान यशश च महद अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 4,
        "text": "यद एते हय अभिजानीयुः कर्म तात सुपूजिताः\nधर्म्यं धर्मविरुद्धं वा तत कर्तव्यं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 5,
        "text": "न तैर अनभ्यनुज्ञातॊ धर्मम अन्यं परकल्पयेत\nयम एते ऽभयनुजानीयुः स धर्म इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 6,
        "text": "एत एव तरयॊ लॊका एत एवाश्रमास तरयः\nएत एव तरयॊ वेदा एत एव तरयॊ ऽगनयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 7,
        "text": "पिता हय अग्निर गार्हपत्यॊ माताग्निर दक्षिणः समृतः\nगुरुर आहवनीयस तु साग्नित्रेता गरीयसी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 8,
        "text": "तरिष्व अप्रमाद्यन्न एतेषु तरीँल लॊकान अवजेष्यसि\nपितृवृत्त्या तव इमं लॊकं मातृवृत्त्या तथापरम\nबरह्मलॊकं पुरॊर वृत्त्या नित्यम एव चरिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 9,
        "text": "सम्यग एतेषु वर्तस्व तरिषु लॊकेषु भारत\nयशः पराप्स्यसि भद्रं ते धर्मं च सुमहाफलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 10,
        "text": "नैतान अतिशयेज जातु नात्यश्नीयान न दूषयेत\nनित्यं परिचरेच चैव तद वै सुकृतम उत्तमम\nकीर्तिं पुण्यं यशॊ लॊकान पराप्स्यसे च जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 11,
        "text": "सर्वे तस्यादृता लॊका यस्यैते तरय आदृताः\nअनादृतास तु यस्यैते सर्वास तस्याफलाः करियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 12,
        "text": "नैवायं न परॊ लॊकस तस्य चैव परंतप\nअमानिता नित्यम एव यस्यैते गुरवस तरयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 13,
        "text": "न चास्मिन न परे लॊके यशस तस्य परकाशते\nन चान्यद अपि कल्याणं पारत्रं समुदाहृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 14,
        "text": "तेभ्य एव तु तत सर्वं कृत्यया विसृजाम्य अहम\nतद आसीन मे शतगुणं सहस्रगुणम एव च\nतस्मान मे संप्रकाशन्ते तरयॊ लॊका युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 15,
        "text": "दशैव तु सदाचार्यः शरॊत्रियान अतिरिच्यते\nदशाचार्यान उपाध्याय उपाध्यायान पिता दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 16,
        "text": "पितॄन दश तु मातैका सर्वां वा पृथिवीम अपि\nगुरुत्वेनाभिभवति नास्ति मातृसमॊ गुरुः\nगुरुर गरीयान पितृतॊ मातृतश चेति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 17,
        "text": "उभौ हि माता पितरौ जन्मनि वयुपयुज्यतः\nशरीरम एतौ सृजतः पिता माता च भारत\nआचार्य शिष्टा या जातिः सा दिव्या साजरा मरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 18,
        "text": "अवध्या हि सदा माता पिता चाप्य अपकारिणौ\nन संदुष्यति तत कृत्वा न च ते दूषयन्ति तम\nधर्माय यतमानानां विदुर देवाः सहर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 19,
        "text": "य आवृणॊत्य अवितथेन कर्णाव; ऋतं बरुवन्न अमृतं संप्रयच्छन\nतं वै मन्ये पितरं मातरं च; तस्मै न दरुह्येत कृतम अस्य जानन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 20,
        "text": "विद्यां शरुत्वा ये गुरुं नाद्रियन्ते; परत्यासन्नं मनसा कर्मणा वा\nयथैव ते गुरुभिर भावनीयास; तथा तेषां गुरवॊ ऽपय अर्चनीयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्मात पूजयितव्याश च संविभज्याश च यत्नतः\nगुरवॊ ऽरचयितव्याश च पुराणं धर्मम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 22,
        "text": "येन परीताश च पितरस तेन परीतः पितामहः\nपरिणाति मातरं येन पृथिवी तेन पूजिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 23,
        "text": "येन परीणात्य उपाध्यायं तेन सयाद बरह्म पूजितम\nमातृतः पितृतश चैव तस्मात पूज्यतमॊ गुरुः\nऋषयश च हि देवाय परीयन्ते पितृभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 24,
        "text": "न केन चन वृत्तेन हय अवज्ञेयॊ गुरुर भवेत\nन च माता न च पिता तादृशॊ यादृशॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 25,
        "text": "न ते ऽवमानम अर्हन्ति न च ते दूषयन्ति तम\nगुरूणाम एव सत्कारं विदुर देवाः सहर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 26,
        "text": "उपाध्यायं पितरं मातरं च; ये ऽभिद्रुह्यन्ति मनसा कर्मणा वा\nतेषां पापं भरूणहत्याविशिष्टं; तस्मान नान्यः पापकृद अस्ति लॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 27,
        "text": "मित्र दरुहः कृतघ्नस्य सत्रीघ्नस्य पिशुनस्य च\nचतुर्णां वयम एतेषां निष्कृतिं नानुशुश्रुमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 109,
        "shloka": 28,
        "text": "एतत सर्वम अतिदेशेन सृष्टं; यत कर्तव्यं पुरुषेणेह लॊके\nएतच छरेयॊ नान्यद अस्माद विशिष्टं; सर्वान धर्मान अनुसृत्यैतद उक्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं धर्मे सथातुम इच्छन नरॊ वर्तेत भारत\nविद्वञ जिज्ञासमानाय परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 2,
        "text": "सत्यं चैवानृतं चॊभे लॊकान आवृत्य तिष्ठतः\nतयॊः किम आचरेद राजन पुरुषॊ धर्मनिश्चिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 3,
        "text": "किं सवित सत्यं कृम अनृतं किं सविद धर्म्यं सनातनम\nकस्मिन काले वदेत सत्यं कस्मिन काले ऽनृतं वदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 4,
        "text": "[भ]\nसत्यस्य वचनं साधु न सत्याद विद्यते परम\nयद भूलॊके सुदुर्ज्ञातं तत ते वक्ष्यामि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 5,
        "text": "भवेत सत्यं न वक्तव्यं वक्तव्यम अनृतं भवेत\nयत्रानृतं भवेत सत्यं सत्यं वाप्य अनृतं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 6,
        "text": "तादृशे मुह्यते बालॊ यत्र सत्यम अनिष्ठितम\nसत्यानृते विनिश्चित्य ततॊ भवति धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 7,
        "text": "अप्य अनार्यॊ ऽकृतप्रज्ञः पुरुषॊ ऽपि सुदारुणः\nसुमहत पराप्नुयात पुण्यं बलाकॊ ऽनधवधाद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 8,
        "text": "किम आश्चर्यं च यन मूढॊ धर्मकामॊ ऽपय अधर्मवित\nसुमहत पराप्नुयात पापं गङ्गायाम इव कौशिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 9,
        "text": "तादृशॊ ऽयम अनुप्रश्नॊ यत्र धर्मः सुदुर्वचः\nदुष्करः परतिसंख्यातुं तर्केणात्र वयवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 10,
        "text": "परभावार्थाय भूतानां धर्मप्रवचनं कृतम\nयत सयाद अहिंसा संयुक्तं स धर्म इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 11,
        "text": "धारणाद धर्म इत्य आहुर धर्मेण विधृताः परजाः\nयत सयाद धारण संयुक्तं स धर्म इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 12,
        "text": "शरुतिधर्म इति हय एके नेत्य आहुर अपरे जनाः\nन तु तत परत्यसूयामॊ न हि सर्वं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 13,
        "text": "ये ऽनयायेन जिहीर्षन्तॊ धनम इच्छन्ति कर्हि चित\nतेभ्यस तन न तद आख्येयं स धर्म इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 14,
        "text": "अकूजनेन चेन मॊक्षॊ नात्र कूजेत कथं चन\nअवश्यं कूजितव्यं वा शङ्केरन वाप्य अकूजनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 15,
        "text": "शरेयस तत्रानृतं वक्तुं सत्याद इति विचारितम\nयः पापैः सह संबन्धान मुच्यते शपथाद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 16,
        "text": "न च तेभ्यॊ धनं देयं शक्ये सति कथं चन\nपापेभ्यॊ हि धनं दत्तं दातारम अपि पीडयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 17,
        "text": "सवशरीरॊपरॊधेन वरम आदातुम इच्छतः\nसत्यसंप्रतिपत्त्यर्थं ये बरूयुः साक्षिणः कव चित\nअनुक्त्वा तत्र तद वाच्यं सर्वे ते ऽनृतवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 18,
        "text": "पराणात्यये विवाहे च वक्तव्यम अनृतं भवेत\nअर्थस्य रक्षणार्थाय परेषां धर्मकारणात\nपरेषां धर्मम आकाङ्क्षन नीचः सयाद धर्मभिक्षुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 19,
        "text": "परतिश्रुत्य तु दातव्यं शवः कार्यस तु बलात्कृतः\nयः कश चिद धर्मसमयात परच्युतॊ ऽधर्मम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 20,
        "text": "शठः सवधर्मम उत्सृज्य तम इच्छेद उपजीवितुम\nसर्वॊपायैर निहन्तव्यः पापॊ निकृतिजीवनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 21,
        "text": "धनम इत्य एव पापानां सर्वेषाम इह निश्चयः\nये ऽविषह्या हय असंभॊज्या निकृत्या पतनं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 22,
        "text": "चयुता देवमनुष्येभ्यॊ यथा परेतास तथैव ते\nधनादानाद दुःखतरं जीविताद विप्रयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 23,
        "text": "अयं वॊ रॊचतां धर्म इति वाच्यः परयत्नतः\nन कश चिद अस्ति पापानां धर्म इत्य एष निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 24,
        "text": "तथागतं च यॊ हन्यान नासौ पापेन लिप्यते\nसवकर्मणा हतं हन्ति हत एव स हन्यते\nतेषु यः समयं कश चित कुर्वीत हतबुद्धिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 25,
        "text": "यथा काकश च गृध्रश च तथैवॊपधि जीविनः\nऊर्ध्वं देहविमॊक्षान्ते भवन्त्य एतासु यॊनिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 110,
        "shloka": 26,
        "text": "यस्मिन यथा वर्तते यॊ मनुष्यस; तस्मिंस तथा वर्तितव्यं स धर्मः\nमायाचारॊ मायया वर्तितव्यः; साध्व आचारः साधुना परत्युदेयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकलिश्यमानेषु भूतेषु तैस तैर भावैस ततस ततः\nदुर्गाण्य अतितरेद येन तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nआश्रमेषु यथॊक्तेषु यथॊक्तं ये दविजातयः\nवर्तन्ते संयतात्मानॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 3,
        "text": "ये दम्भान न जपन्ति सम येषां वृत्तिश च संवृता\nविषयांश च निगृह्णन्ति दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 4,
        "text": "वासयन्त्य अतिथीन नित्यं नित्यं ये चानसूयकाः\nनित्यं सवाध्यायशीलाश च दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 5,
        "text": "मातापित्रॊश च ये वृत्तिं वर्तन्ते धर्मकॊविदाः\nवर्जयन्ति दिवा सवप्नं दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 6,
        "text": "सवेषु दारेषु वर्तन्ते नयायवृत्तेष्व ऋताव ऋतौ\nअग्निहॊत्रपराः सन्तॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 7,
        "text": "ये न लॊभान नयन्त्य अर्थान राजानॊ रजसावृताः\nविषयान परिरक्षन्तॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 8,
        "text": "आहवेषु च ये शूरास तयक्त्वा मरणजं भयम\nधर्मेण जयम इच्छन्तॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 9,
        "text": "ये पापानि न कुर्वन्ति कर्मणा मनसा गिरा\nनिक्षिप्तदण्डा भूतेषु दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 10,
        "text": "ये वदन्तीह सत्यानि पराणत्यागे ऽपय उपस्थिते\nपरमाण भूता भूतानां दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 11,
        "text": "अनध्यायेषु ये विप्राः सवाध्यायं नैव कुर्वते\nतपॊनित्याः सुतपसॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 12,
        "text": "कर्माण्य अकुहकार्थानि येषां वाचश च सूनृताः\nयेषाम अर्थाश च साध्व अर्था दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 13,
        "text": "ये तपश च तपस्यन्ति कौमार बरह्मचारिणः\nविद्या वेद वरतः सनाता दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 14,
        "text": "ये च संशान्त रजसः संशान्त तमसश च ये\nसत्ये सथिता महात्मानॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 15,
        "text": "येषां न कश चित तरसति तरसन्ति न च कस्य चित\nयेषाम आत्मसमॊ लॊकॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 16,
        "text": "परश्रिया न तप्यन्ते ये सन्तः पुरुषर्षभाः\nगराम्याद अन्नान निवृत्ताश च दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 17,
        "text": "सर्वान देवान नमस्यन्ति सर्वान धर्मांश च शृण्वते\nये शरद्दधाना दान्ताश च दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 18,
        "text": "ये न मानितम इच्छन्ति मानयन्ति च ये परम\nमान्यमाना न मन्यन्ते दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 19,
        "text": "ये शराद्धानि च कुर्वन्ति तिथ्यां तिथ्यां परजार्थिनः\nसुविशुद्धेन मनसा दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 20,
        "text": "ये करॊधं नैव कुर्वन्ति करुद्धान संशमयन्ति च\nन च कुप्यन्ति भृत्येभ्यॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 21,
        "text": "मधु मांसं च ये नित्यं वर्जयन्तीह मानवाः\nजन्मप्रभृति मद्यं च दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 22,
        "text": "यात्रार्थं भॊजनं येषां संतानार्थं च मैथुनम\nवाक सत्यवचनार्थाय दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 23,
        "text": "ईश्वरं सर्वभूतानां जगतः परभवाप्ययम\nभक्ता नारायणं ये च दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 24,
        "text": "य एष रक्तपद्माक्षः पीतवासा महाभुजः\nसुहृद भराता च मित्रं च संबन्धी च तवाच्युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 25,
        "text": "य इमान सकलाँल लॊकांश चर्मवत परिवेष्टयेत\nइच्छन परभुर अचिन्त्यात्मा गॊविन्दः पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 26,
        "text": "सथितः परियहिते जिष्णॊः स एव पुरुषर्षभ\nराजंस तव च दुर्धर्षॊ वैकुण्ठः पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 27,
        "text": "य एनं संश्रयन्तीह भक्त्या नारायणं हरिम\nते तरन्तीह दुर्गाणि न मे ऽतरास्ति विचारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 28,
        "text": "दुर्गातितरणं ये च पठन्ति शरावयन्ति च\nपाठयन्ति च विप्रेभ्यॊ दुर्गाण्य अतितरन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 111,
        "shloka": 29,
        "text": "इति कृत्यसमुद्देशः कीर्तितस ते मयानघ\nसंतरेद येन दुर्गाणि परत्रेह च मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअसौम्याः सौम्य रूपेण सौम्याश चासौम्य दर्शिनः\nईदृशान पुरुषांस तात कथं विद्यामहे वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nवयाघ्रगॊमायु संवादं तं निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 3,
        "text": "पुरिकायां पुरि पुरा शरीमत्यां पौरिकॊ नृपः\nपरहिंसा रुचिः करूरॊ बभूव पुरुषाधमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 4,
        "text": "स तव आयुषि परिक्षीणे जगामानीप्सितां गतिम\nगॊमायुत्वं च संप्राप्तॊ दूषितः पूर्वकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 5,
        "text": "संस्मृत्य पूर्वजातिं स निवेदं परमं गतः\nन भक्षयति मांसानि परैर उपहृतान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 6,
        "text": "अहिंस्रः सर्वभूतेषु सत्यवाक सुदृढ वरतः\nचकार च यथाकामम आहारं पतितैः फलैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 7,
        "text": "शमशाने तस्य चावासॊ गॊमायॊः संमतॊ ऽभवत\nजन्म भूम्यनुरॊधाच च नान्यद वासम अरॊचयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्य शौचम अमृष्यन्तः सर्वे ते सह जातयः\nचालयन्ति सम तां बुद्धिं वचनैः परश्रयॊत्तरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 9,
        "text": "वसन पितृवने रौद्रे शौचं लप्सितुम इच्छसि\nइयं विप्रतिपत्तिस ते यदा तवं पिशिताशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 10,
        "text": "तत समॊ वा भवास्माभिर भक्ष्यान दास्यामहे वयम\nभुङ्क्ष्व शौचं परित्यज्य यद धि भुक्तं तद अस्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 11,
        "text": "इति तेषां वचः शरुत्वा परत्युवाच समाहितः\nमधुरैः परश्रितैर वाक्यैर हेतुमद्भिर अनिष्ठुरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 12,
        "text": "अप्रमाणं परसूतिर मे शीलतः करियते कुलम\nपरार्थयिष्ये तु तत कर्म येन विस्तीर्यते यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 13,
        "text": "शमशाने यदि वासॊ मे समाधिर मे निशाम्यताम\nआत्मा फलति कर्माणि नाश्रमॊ धर्मलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 14,
        "text": "आश्रम्ये यॊ दविजं हन्याद गां वा दद्याद अनाश्रमे\nकिं नु तत पातकं न सयात तद वा दत्तं वृथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 15,
        "text": "भवन्तः सर्वलॊभेन केवलं भक्षणे रताः\nअनुबन्धे तु ये दॊषास तान न पश्यन्ति मॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 16,
        "text": "अप्रत्यय कृतां गर्ह्याम अर्थापनय दूषिताम\nइह चामुत्र चानिष्टां तस्माद वृत्तिं न रॊचये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 17,
        "text": "तं शुचिं पण्डितं मत्वा शार्दूलः खयातविक्रमः\nकृत्वात्म सदृशां पूजां साचिव्ये ऽवर्धयत सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 18,
        "text": "सौम्य विज्ञात रूपस तवं गच्छ यात्रां मया सह\nवरियन्ताम ईप्सिता भॊगाः परिहार्याश च पुष्कलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 19,
        "text": "तीक्ष्णा वयम इति खयाता भवतॊ जञापयामहे\nमृदुपूर्वं घातिनस ते शरेयश चाधिगमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 20,
        "text": "अथ संपूज्य तद वाक्यं मृगेन्द्रस्य महात्मनः\nगॊमायुः परश्रितं वाक्यं बभाषे किं चिद आनतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 21,
        "text": "सदृशं मृगराजैतत तव वाक्यं मदन्तरे\nयत सहायान मृगयसे धर्मार्थकुशलाञ शुचीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 22,
        "text": "न शक्यम अनमात्येन महत्त्वम अनुशासितुम\nदुष्टामात्येन वा वीर शरीरपरिपन्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 23,
        "text": "सहायान अनुरक्तांस तु यतेतानुपसंहितान\nपरस्परम असंघुष्टान विजिगीषून अलॊलुपान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 24,
        "text": "तान अतीतॊपधान पराज्ञान हिते युक्तान मनस्विनः\nपूजयेथा महाभागान यथाचार्यान यथा पितॄन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 25,
        "text": "न तव एवं मम संतॊषाद रॊचते ऽनयन मृगाधिप\nन कामये सुखान भॊगान ऐश्वर्यं वा तवदाश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 26,
        "text": "न यॊक्ष्यति हि मे शीलं तव भृत्यैः पुरातनैः\nते तवां विभेदयिष्यन्ति दुःखशीला मदन्तरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 27,
        "text": "संश्रयः शलाघनीयस तवम अन्येषाम अपि भास्वताम\nकृतात्मा सुमहाभागः पापकेष्व अप्य अदारुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 28,
        "text": "दीर्घदर्शी महॊत्साहः सथूललक्ष्यॊ महाबलः\nकृती चामॊघ कर्तासि भाव्यैश च समलंकृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 29,
        "text": "किं तु सवेनास्मि संतुष्टॊ दुःखा वृत्तिर अनुष्ठिता\nसेवायाश चापि नाभिज्ञः सवच्छन्देन वनेचरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 30,
        "text": "राजॊपक्रॊश दॊषाश च सर्वे संश्रयवासिनाम\nवनचर्या च निःसङ्गा निर्भया निरवग्रहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 31,
        "text": "नृपेणाहूयमानस्य यत तिष्ठति भयं हृदि\nन तत तिष्ठति तुष्टानां वने मूलफलाशिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 32,
        "text": "पानीयं वा निरायासं सवाद्व अन्नं वा भयॊत्तरम\nविचार्य खलु पश्यामि तत सुखं यत्र निर्वृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 33,
        "text": "अपराधैर न तावन्तॊ भृत्याः शिष्टा नराधिपैः\nउपघातैर यथा भृत्या दूषिता निधनं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 34,
        "text": "यदि तव एतन मया कार्यं मृगेन्द्रॊ यदि मन्यते\nसमयं कृतम इच्छामि वर्तितव्यं यथा मयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 35,
        "text": "मदीया माननीयास ते शरॊतव्यं च हितं वचः\nकल्पिता या च ते वृत्तिः सा भवेत तव सुस्थिरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 36,
        "text": "न मन्त्रयेयम अन्यैस ते सचिवैः सह कर्हि चित\nनीतिमन्तः परीप्सन्तॊ वृथा बरूयुः परे मयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 37,
        "text": "एक एकेन संगम्य रहॊ बरूयां हितं तव\nन च ते जञातिकार्येषु परष्टव्यॊ ऽहं हिताहिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 38,
        "text": "मया संमन्त्र्य पश्चाच च न हिंस्याः सचिवास तवया\nमदीयानां च कुपितॊ मा तवं दण्डं निपातयेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 39,
        "text": "एवम अस्त्व इति तेनासौ मृगेन्द्रेणाभिपूजितः\nपराप्तवान मतिसाचिव्यं गॊमायुर वयाघ्रयॊनितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 40,
        "text": "तं तथा सत्कृतं दृष्ट्वा युज्यमानं च कर्मणि\nपराद्विषन कृतसंघाताः पूर्वभृत्या मुहुर मुहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 41,
        "text": "मित्र बुद्ध्या च गॊमायुं सान्त्वयित्वा परवेश्य च\nदॊषेषु समतां नेतुम ऐच्छन्न अशुभ बुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 42,
        "text": "अन्यथा हय उचिताः पूर्वं परद्रव्यापहारिणः\nअशक्ताः किं चिद आदातुं दरव्यं गॊमायुयन्त्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 43,
        "text": "वयुत्थानं चात्र काङ्क्षद्भिः कथाभिः परविलॊभ्यते\nधनेन महता चैव बुद्धिर अस्य विलॊभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 44,
        "text": "न चापि स महाप्राज्ञस तस्माद धैर्याच चचाल ह\nअथास्य समयं कृत्वा विनाशाय सथिताः परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 45,
        "text": "ईप्सितं च मृगेन्द्रस्य मांसं यत तत्र संस्कृतम\nअपनीय सवयं तद धि तैर नयस्तं तस्य वेश्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 46,
        "text": "यदर्थं चाप्य अपहृतं येन यच चैव मन्त्रितम\nतस्य तद विदितं सर्वं कारणार्थं च मर्षितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 47,
        "text": "समयॊ ऽयं कृतस तेन साचिव्यम उपगच्छता\nनॊपघातस तवया गराह्यॊ राजन मैत्रीम इहेच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 48,
        "text": "भॊजने चॊपहर्तव्ये तन मांसं न सम दृश्यते\nमृगराजेन चाज्ञप्तं मृग्यतां चॊर इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 49,
        "text": "कृतकैश चापि तन मांसं मृगेन्द्रायॊपवर्णितम\nसचिवेनॊपनीतं ते विदुषा पराज्ञमानिन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 50,
        "text": "सरॊषस तव अथ शार्दूलः शरुत्वा गॊमायुचापलम\nबभूवामर्षितॊ राजा वधं चास्याभ्यरॊचयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 51,
        "text": "छिद्रं तु तस्य तद दृष्ट्वा परॊचुस ते पूर्वमन्त्रिणः\nसर्वेषाम एव सॊ ऽसमाकं वृत्ति भङ्गेषु वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 52,
        "text": "इदं चास्येदृशं कर्म वाल्लभ्येन तु रक्ष्यते\nशरुतश च सवामिना पूर्वं यादृशॊ नैव तादृशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 53,
        "text": "वान मात्रेणैव धर्मिष्ठः सवभावेन तु दारुणः\nधर्मच छद्मा हय अयं पापॊ वृथाचार परिग्रहः\nकार्यार्थं भॊजनार्थेषु वरतेषु कृतवाञ शरमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 54,
        "text": "मांसापनयनं जञात्वा वयाघ्रस तेषां तु तद वचः\nआज्ञापयाम आस तदा गॊमायुर वध्यताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 55,
        "text": "शार्दूलवचनं शरुत्वा शार्दूलजननी ततः\nमृगराजं हितैर वाक्यैः संबॊधयितुम आगमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 56,
        "text": "पुत्र नैतत तवया गराह्यं कपटारम्भ संवृतम\nकर्मसंघर्षजैर दॊषैर दुष्यत्य अशुचिभिः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 57,
        "text": "नॊच्छ्रितं सहते कश चित परक्रिया वैरकारिका\nशुचेर अपि हि युक्तस्य दॊष एव निपात्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 58,
        "text": "लुब्धानां शुचयॊ दवेष्याः कातराणां तरस्विनः\nमूर्खाणां पण्डिता दवेष्या दरिद्राणां महाधनाः\nअधार्मिकाणां धर्मिष्ठा विरूपाणां सुरूपकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 59,
        "text": "बहवः पण्डिता लुब्धाः सर्वे मायॊपजीविनः\nकुर्युर दॊषम अदॊषस्य बृहस्पतिमतेर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 60,
        "text": "शून्यात तच च गृहान मांसं यद अद्यापहृतं तव\nनेच्छते दीयमानं च साधु तावद विमृश्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 61,
        "text": "असत्याः सत्यसंकाशाः सत्याश चासत्य दर्शिनः\nदृश्यन्ते विधिना भावास तेषु युक्तं परीक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 62,
        "text": "तलवद दृश्यते वयॊम खद्यॊतॊ हव्यवाड इव\nन चैवास्ति तलं वयॊम्नि न खद्यॊते हुताशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 63,
        "text": "तस्मात परत्यक्षदृष्टॊ ऽपि युक्तम अर्थः परीक्षितुम\nपरीक्ष्य जञापयन हय अर्थान न पश्चात परितप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 64,
        "text": "न दुष्करम इदं पुत्र यत परभुर घातयेत परम\nशलाघनीया च वर्या च लॊके परभवतां कषमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 65,
        "text": "सथापितॊ ऽयं पुत्र तवया सामन्तेष्व अधि विश्रुतः\nदुःखेनासाद्यते पात्रं धार्यताम एष ते सुहृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 66,
        "text": "दूषितं परदॊषैर हि गृह्णीते यॊ ऽनयथा शुचिम\nसवयं संदूषितामात्यः कषिप्रम एव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 67,
        "text": "तस्माद अथारि संघाताद गॊमायॊः कश चिद आगतः\nधर्मात्मा तेन चाख्यातं यथैतत कपटं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 68,
        "text": "ततॊ विज्ञात चारित्रः सत्कृत्य स विमॊक्षितः\nपरिष्वक्तश च स सनेहं मृगेन्द्रेण पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 69,
        "text": "अनुज्ञाप्य मृगेन्द्रं तु गॊमायुर नीतिशास्त्रवित\nतेनामर्षेण संतप्तः परायम आसितुम ऐच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 70,
        "text": "शार्दूलस तत्र गॊमायुं सनेहात परस्रुत लॊचनः\nअवारयत स धर्मिष्ठं पूजया परतिपूजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 71,
        "text": "तं स गॊमायुर आलॊक्य सनेहाद आगतसंभ्रमम\nबभाषे परणतॊ वाक्यं बाष्पगद्गदया गिरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 72,
        "text": "पूजितॊ ऽहं तवया पूर्वं पश्चाच चैव विमानितः\nपरेषाम आस्पदं नीतॊ वस्तुं नार्हाम्य अहं तवयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 73,
        "text": "सवसंतुष्टाश चयुताः सथानान मानात पत्यवरॊपिताः\nसवयं चॊपहृता भृत्या ये चाप्य उपहृताः परैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 74,
        "text": "परिक्षीणाश च लुब्धाश च करूराः काराभितापिताः\nहृतस्वा मानिनॊ ये च तयक्तॊपात्ता महेप्सवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 75,
        "text": "संतापिताश च ये के चिद वयसनौग परतीक्षिणः\nअन्तर्हिताः सॊपहिताः सर्वे ते परसाधनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 76,
        "text": "अवमानेन युक्तस्य सथापितस्य च मे पुनः\nकथं यास्यसि विश्वासम अहम एष्यामि वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 77,
        "text": "समर्थ इति संगृह्य सथापयित्वा परीक्ष्य च\nकृतं च समयं भित्त्वा तवयाहम अवमानितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 78,
        "text": "परथमं यः समाख्यातः शीलवान इति संसदि\nन वाच्यं तस्य वैगुण्यं परतिज्ञां परिरक्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 79,
        "text": "एवं चावमतस्येह विश्वासं किं परयास्यसि\nतवयि चैव हय अविश्वासे ममॊद्वेगॊ भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 80,
        "text": "शङ्कितस तवम अहं भीतः परे छिन्द्रानुदर्शिनः\nअस्निग्धाश चैव दुस्तॊषाः कर्म चैतद बहुच छलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 81,
        "text": "दुःखेन शलेष्यते भिन्नं शलिष्टं दुःखेन भिद्यते\nभिन्नश्लिष्टा तु या परीतिर न सा सनेहेन वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 82,
        "text": "कश चिद एव हि भीतस तु दृश्यते न परात्मनॊः\nकार्यापेक्षा हि वर्तन्ते भावाः सनिग्धास तु दुर्लभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 83,
        "text": "सुदुःखं पुरुषज्ञानं चित्तं हय एषां चलाचलम\nसमर्थॊ वाप्य अशक्तॊ वा शतेष्व एकॊ ऽधिगम्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 84,
        "text": "अकस्मात परक्रिया नॄणाम अकस्माच चापकर्षणम\nशुभाशुभे महत्त्वं च परकर्तुं बुद्धिलाघवात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 85,
        "text": "एवं बहुविधं सान्त्वम उक्त्वा धर्मार्थहेतुमत\nपरसादयित्वा राजानं गॊमायुर वनम अभ्यगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 112,
        "shloka": 86,
        "text": "अगृह्यानुनयं तस्य मृगेन्द्रस्य स बुद्धिमान\nगॊमायुः परायम आसीनस तयक्त्व देहं दिवं ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं पार्थिवेन कर्तव्यं किं च कृत्वा सुखी भवेत\nतन ममाचक्ष्व तत्त्वेन सर्वं धर्मभृतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nहन्त ते ऽहं परवक्ष्यामि शृणु कार्यैक निश्चयम\nयथा राज्ञेह कर्तव्यं यच च कृत्वा सुखी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 3,
        "text": "न तव एवं वर्तितव्यं सम यथेदम अनुशुश्रुमः\nउष्ट्रस्य सुमहद वृत्तं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 4,
        "text": "जातिस्मरॊ महान उष्ट्रः पराजापत्य युगॊद्भवः\nतपः सुमहद आतिष्ठद अरण्ये संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 5,
        "text": "तपसस तस्य चान्ते वै परीतिमान अभवत परभुः\nवरेण छन्दयाम आस ततश चैनं पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 6,
        "text": "[उ]\nभगवंस तवत्प्रसादान मे दीर्घा परीवा भवेद इयम\nयॊजनानां शतं साग्रं या गच्छेच चरितुं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 7,
        "text": "[भ]\nएवम अस्त्व इति चॊक्तः स वरदेन महात्मना\nपरतिलभ्य वरं शरेष्ठं ययाव उष्ट्रः सवकं वनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 8,
        "text": "स चकार तद आलस्यं वरदानात स दुर्मतिः\nन चैच्छच चरितुं गन्तुं दुरात्मा कालमॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 9,
        "text": "स कदा चित परसार्यैवं तां गरीवां शतयॊजनाम\nचचाराश्रान्त हृदयॊ वातश चागात ततॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 10,
        "text": "स गुहायां शिरॊग्रीवं निधाय पशुर आत्मनः\nआस्ताथ वर्षम अभ्यागात सुमहत पलावयज जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 11,
        "text": "अथ शीतपरीताङ्गॊ जम्बुकः कषुच्छ्रमान्वितः\nसदारस तां गुहाम आशु परविवेश जलार्दितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 12,
        "text": "स दृष्ट्वा मांसजीवी तु सुभृशं कषुच्छ्रमान्वितः\nअभक्षयत ततॊ गरीवाम उष्ट्रस्य भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 13,
        "text": "यद्या तव अबुध्यतात्मानं भक्ष्यमाणं स वै पशुः\nतदा संकॊचने यत्नम अकरॊद भृशदुःखितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 14,
        "text": "यावद ऊर्ध्वम अधश चैव परीवां संक्षिपते पशुः\nतावत तेन सदारेण जम्बुकेन स भक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 15,
        "text": "स हत्वा भक्षयित्वा च जम्बुकॊष्ट्रं ततस तदा\nविगते वातवर्षे च निश्चक्राम गुहा मुखात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं दुर्बुद्धिना पराप्तम उष्ट्रेण निधनं तदा\nआलस्यस्य करमात पश्य महद दॊषम उपागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 17,
        "text": "तवम अप्य एतं विधिं तयक्त्वा यॊगेन नियतेन्द्रियः\nवर्तस्व बुद्धिमूलं हि विजयं मनुर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 18,
        "text": "बुद्धिश्रेष्ठानि कर्माणि बाहुमध्यानि भारत\nतानि जङ्घा जघन्यानि भारप्रत्यवराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 19,
        "text": "राज्यं तिष्ठति दक्षस्य संगृहीतेन्द्रियस्य च\nगुप्तमन्त्रश्रुतवतः सुसहायस्य चानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 20,
        "text": "परीक्ष्य कारिणॊ ऽरथाश च तिष्ठन्तीह युधिष्ठिर\nसहाययुक्तेन महीकृत्स्ना शक्या परशासितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 113,
        "shloka": 21,
        "text": "इदं हि सद्भिः कथितं विधिज्ञैः; पुरा महेन्द्रप्रतिमप्रभाव\nमयापि चॊक्तं तव शास्त्रदृष्ट्या; तवम अत्र युक्तः परचरस्व राजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nराजा राज्यम अनुप्राप्य दुर्बलॊ भरतर्षभ\nअमित्रस्यातिवृद्धस्य कथं तिष्ठेद असाधनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nसरितां चैव संवादं सागरस्य च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 3,
        "text": "सुरारिनिलयः शश्वत सागरः सरितां पतिः\nपप्रच्छ सरितः सर्वाः संशयं जातम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 4,
        "text": "स मूलशाखान पश्यामि निहतांश छायिनॊ दरुमान\nयुष्पाभिर इह पूर्णाभिर अन्यांस तत्र न वेतसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 5,
        "text": "अकायश चाल्पसारश च वेतसः कूलजश च वः\nअवज्ञाय न शक्यॊ वा किं चिद वा तेन वः कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 6,
        "text": "तद अहं शरॊतुम इच्छामि सर्वासाम एव वॊ मतम\nयथा कूलानि चेमानि भित्त्वा नानीयते वशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 7,
        "text": "ततः पराह नदी गङ्गा वाक्यम उत्तरम अर्थवत\nहेतुमद गराहकं चैव सागरं सरितां पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 8,
        "text": "तिष्ठन्त्य एते यथास्थानं नगा हय एकनिकेतनाः\nततस तयजन्ति तत सथानं परातिलॊम्याद अचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 9,
        "text": "वेतसॊ वेगम आयान्तं दृष्ट्वा नमति नेतरः\nस च वेगे ऽभयतिक्रान्ते सथानम आसाद्य तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 10,
        "text": "कालज्ञः समयज्ञश च सदा वश्यश च नॊ दरुमः\nअनुलॊमस तथास्तब्धस तेन नाभ्येति वेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 11,
        "text": "मारुतॊदक वेगेन ये नमन्त्य उन्नमन्ति च\nओषध्यः पादपा गुल्मा न ते यान्ति पराभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 12,
        "text": "यॊ हि शत्रॊर विवृद्धस्य परभॊर वधविनाशने\nपूर्वं न सहते वेगं कषिप्रम एव स नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 13,
        "text": "सारासारं बलं वीर्यम आत्मनॊ दविषतश च यः\nजानन विचरति पराज्ञॊ न स याति पराभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 114,
        "shloka": 14,
        "text": "एवम एव यदा विद्वान मन्येतातिबलं रिपुम\nसंश्रयेद वैतसीं वृत्तिम एवं परज्ञान लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nविद्वान मूर्ख परगल्भेन मृदुस तीक्ष्णेन भारत\nआक्रुश्यमानः सदसि कथं कुर्याद अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nशरूयतां पृथिवीपाल यथैषॊ ऽरथॊ ऽनुगीयते\nसदा सुचेताः सहते नरस्येहाल्प चेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 3,
        "text": "अरुष्यन करुश्यमानस्य सुकृतं नाम विन्दति\nदुष्कृतं चात्मनॊ मर्षी रुष्यत्य एवापमार्ष्टि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 4,
        "text": "टिट्टिभं तम उपेक्षेत वाशमानम इवातुरम\nलॊकविद्वेषम आपन्नॊ निष्फलं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 5,
        "text": "इति स शलाघते नित्यं तेन पापेन कर्मणा\nइदम उक्तॊ मया कश चित संमतॊ जनसंसदि\nस तत्र वरीडितः शुष्कॊ मृतकल्पॊ ऽवतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 6,
        "text": "शलाघन्न अश्लाघनीयेन कर्मणा निरपत्रपः\nउपेक्षितव्यॊ दान्तेन तादृशः पुरुषाधमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 7,
        "text": "यद यद बरूयाद अल्पमतिस तत तद अस्य सहेत सदा\nपराकृतॊ हि परशंसन वा निन्दन वा किं करिष्यति\nवने काक इवाबुद्धिर वाशमानॊ निरर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 8,
        "text": "यदि वाग्भिः परयॊगः सयात परयॊगे पापकर्मणः\nवाग एवार्थॊ भवेत तस्य न हय एवार्थॊ जिघांसतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 9,
        "text": "निषेकं विपरीतं स आचष्टे वृत्तचेष्टया\nमयूर इव कौपीनं नृत्यन संदर्शयन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 10,
        "text": "यस्यावाच्यं न लॊके ऽसति नाकार्यं वापि किं चन\nवाचनं तेन न संदध्याच छुचिः संक्लिष्टकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 11,
        "text": "परत्यक्षं गुणवादी यः परॊक्षं तु विनिन्दकः\nस मानवः शववल लॊके नष्टलॊकपरायणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 12,
        "text": "तादृग जनशतस्यापि यद ददाति जुहॊति च\nपरॊक्षेणापवादेन तन नाशयति स कषणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 13,
        "text": "तस्मात पराज्ञॊ नरः सद्यस तादृशं पापचेतसम\nवर्जयेत साधुभिर वर्ज्यं सारमेयामिषं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 14,
        "text": "परिवादं बरुवाणॊ हि दुरात्मा वै महात्मने\nपरकाशयति दॊषान सवान सर्पः फणम इवॊच्छ्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 15,
        "text": "तं सवकर्माणि कुर्वाणं परति कर्तुं य इच्छति\nभस्म कूट इवाबुद्धिः खरॊ रजसि मज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 16,
        "text": "मनुष्यशाला वृकम अप्रशान्तं; जनापवादे सततं निविष्टम\nमातङ्गम उन्मत्तम इवॊन्नदन्तं; तयजेत तं शवानम इवातिरौद्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 17,
        "text": "अधीर जुष्टे पथि वर्तमानं; दमाद अपेतं विनयाच च पापम\nअरिव्रतं नित्यम अभूति कामं; धिग अस्तु तं पापमतिं मनुष्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 18,
        "text": "परत्युच्यमानस तु हि भूय एभिर; निशाम्य मा भूस तवम अथार्तरूपः\nउच्चस्य नीचेन हि संप्रयॊगं; विगर्हयन्ति सथिरबुद्धयॊ ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 19,
        "text": "ऋद्धॊ दशार्धेन हि ताडयेद वा; स पांसुभिर वापकिरेत तुषैर वा\nविवृत्य दन्ताश च विभीषयेद वा; सिद्धं हि मूर्खे कुपिते नृशंसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 115,
        "shloka": 20,
        "text": "विगर्हणां परमदुरात्मना कृतां; सहेत यः संसदि दुर्जनान नरः\nपठेद इदं चापि निदर्शनं सदा; न वान्मयं स लभति किं चिद अप्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ संशयॊ मे महान अयन\nसच छेत्तव्यस तवया राजन भवान कुलकरॊ हि नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 2,
        "text": "पुरुषाणाम अयं तात दुर्वृत्तानां दुरात्मनाम\nकथितॊ वाक्यसंचारस ततॊ विज्ञापयामि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 3,
        "text": "यद धितं राज्यतन्त्रस्य कुलस्य च सुखॊदयम\nआयत्यां च तदात्वे च कषेमवृद्धि करं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 4,
        "text": "पुत्रपौत्राभिरामं च राष्ट्रवृद्धि करं च यत\nअन्नपाने शरीरे च हितं यत तद बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 5,
        "text": "अभिषिक्तॊ हि यॊ राजा राज्यस्थॊ मित्र संवृतः\nअसुहृत समुपेतॊ वा स कथं रञ्जयेत परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 6,
        "text": "यॊ हय असत परग्रह रतिः सनेहरागबलात कृतः\nइन्द्रियाणाम अनीशत्वाद असज जनबुभूषकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्य भृत्या विगुणतां यान्ति सर्वे कुलॊद्गताः\nन च भृत्यफलैर अर्थैः स राजा संप्रयुज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 8,
        "text": "एतान मे संशयस्थस्य राजधर्मान सुदुर्लभान\nबृहस्पतिसमॊ बुध्या भवाञ शंसितुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 9,
        "text": "शंसिता पुरुषव्याघ्र तवं नः कुलहिते रतः\nकषत्ता चैव पटु परज्ञॊ यॊ नः शंसति सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 10,
        "text": "तवत्तः कुलहितं वाक्यं शरुत्वा राज्यहितॊदयम\nअमृतस्याव्ययस्येव तृप्तः सवप्स्याम्य अहं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 11,
        "text": "कीदृषाः संनिकर्षस्था भृत्याः सयुर वा गुणान्विताः\nकीदृशैः किं कुलीनैर वा सह यात्रा विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 12,
        "text": "न हय एकॊ भृत्यरहितॊ राजा भवति रक्षिता\nराज्यं चेदं जनः सर्वस तत कुलीनॊ ऽभिशंसति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 13,
        "text": "न हि परशास्तुं राज्यं हि शक्यम एकेन भारत\nअसहायवता तात नैवार्थाः के चिद अप्य उत\nलब्धुं लब्ध्वा चापि सदा रक्षितुं भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 14,
        "text": "[भ]\nयस्य भृत्यजनः सर्वॊ जञानविज्ञानकॊविदः\nहितैषी कुलजः सनिग्धः स राज्यफलम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 15,
        "text": "मन्त्रिणॊ यस्य कुलजा असंहार्याः सहॊषिताः\nनृपतेर मतिदाः सन्ति संबन्ध जञानकॊविदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 16,
        "text": "अनागतविधातारः कालज्ञानविशारदाः\nअतिक्रान्तम अशॊचन्तः स राज्यफलम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 17,
        "text": "समदुःखसुखा यस्य सहायाः सत्यकारिणः\nअर्थचिन्तापरा यस्य स राज्यफलम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 18,
        "text": "यस्य नार्तॊ जनपदः संनिकर्ष गतः सदा\nअक्षुद्रः सत्पथालम्बी स राज्यफलभाग भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 19,
        "text": "कॊशाक्ष पटलं यस्य कॊशवृद्धि करैर जनैः\nआप्तैस तुष्टैश च सततं धार्यते स नृपॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 20,
        "text": "कॊष्ठागारम असंहार्यैर आप्तैः संचयतत्परैः\nपात्रभूतैर अलुब्धैश च पाल्यमानं गुणी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 21,
        "text": "वयवहारश च नगरे यस्य कर्मफलॊदयः\nदृश्यते शङ्खलिखितः स धर्मफलभाग भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 116,
        "shloka": 22,
        "text": "संगृहीतमनुष्यश च यॊ राजा राजधर्मवित\nषड वर्गं परतिगृह्णन स धर्मात फलम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनिदर्शन करं लॊके सज्जनाचरितं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 2,
        "text": "अस्यैवार्थस्य सदृशं यच छरुतं मे तपॊवने\nजामदग्न्यस्य रामस्य यद उक्तम ऋषिसत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 3,
        "text": "वने महति कस्मिंश चिद अमनुष्यनिषेविते\nऋषिर मूलफलाहारॊ नियतॊ नियतेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 4,
        "text": "दीक्षा दमपरः शान्तः सवाध्यायपरमः शुचिः\nउपवासविशुद्धात्मा सततं सत्पथे सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्य संदृश्य सद्भावम उपविष्टस्य धीमतः\nसर्वसत्त्वाः समीपस्था भवन्ति वनचारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 6,
        "text": "सिंहव्याघ्राः स शरभा मत्ताश चैव महागजाः\nदवीपिनः खङ्ग भल्लूका ये चान्ये भीमदर्शनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 7,
        "text": "ते सुखप्रश्नदाः सर्वे भवन्ति कषतजाशनाः\nतस्यर्षेर शिष्यवच चैव नयग भूताः परियकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 8,
        "text": "दत्त्वा च ते सुखप्रश्नं सर्वे यान्ति यथागतम\nगराम्यस तव एकः पशुस तत्र नाजहाच छवा महामुनिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 9,
        "text": "भक्तॊ ऽनुरक्तः सततम उपवासकृशॊ ऽबलः\nफलमूलॊत्कराहारः शान्तः शिष्टाकृतिर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्यर्षेर उपविष्टस्य पादमूले महामुनेः\nमनुष्यवद गतॊ भावः सनेहबद्धॊऽभवद भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 11,
        "text": "ततॊ ऽभययान महावीर्यॊ दवीपी कषतजभॊजनः\nशवार्थम अत्यन्तसंदुष्टः करूरः काल इवान्तकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 12,
        "text": "लेलिह्यमानस तृषितः पुच्छास्फॊटन तत्परः\nवयादितास्यः कषुधा भग्नः परार्थयानस तदामिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 13,
        "text": "तं दृष्ट्वा करूरम आयान्तं जीवितार्थी नराधिपः\nपरॊवाच शवा मुनिं तत्र यत तच छृणु महामते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 14,
        "text": "शवशत्रुर भगवन्न अत्र दवीपी मां हन्तुम इच्छति\nतवत्प्रसादाद भयं न सयात तस्मान मम महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 15,
        "text": "[मुनि]\nन भयं दवीपिनः कार्यं मृत्युतस ते कथं चन\nएष शवरूपरहितॊ दवीपी भवसि पुत्रक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 16,
        "text": "[भ]\nततः शवा दवीपितां नीतॊ जाम्बूनदनिभाकृतिः\nचित्राङ्गॊ विस्फुरन हृष्टॊ वने वसति निर्भयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 17,
        "text": "ततॊ ऽभययान महारौद्रॊ वयादितास्यः कषुधान्वितः\nदवीपिनं लेलिहद वक्त्रॊ वयाघ्रॊ रुधिरलालसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 18,
        "text": "वयाघ्रं दृष्ट्वा कषुधा भग्नं दंष्ट्रिणं वनगॊचरम\nदवीपी जीवितरक्षार्थम ऋषिं शरणम एयिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 19,
        "text": "ततः संवासजं सनेहम ऋषिणा कुर्वता सदा\nस दवीपी वयाघ्रतां नीतॊ रिपुभिर बलवत्तरः\nततॊ दृष्ट्वा स शार्दूलॊ नाभ्यहंस तं विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 20,
        "text": "स तु शवा वयाघ्रतां पराप्य बलवान पिशिताशनः\nन मूलफलभॊगेषु सपृहाम अप्य अकरॊत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 21,
        "text": "यथा मृगपतिर नित्यं परकाङ्क्षति वनौकसः\nतथैव स महाराज वयाघ्रः समभवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 22,
        "text": "वयाघ्रस तूटज मूलस्थस तृप्तः सुप्तॊ हतैर मृगैः\nनागश चागात तम उद्देशं मत्तॊ मेघ इवॊत्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 23,
        "text": "परभिन्नकरटः परांशुः पद्मी विततमस्तकः\nसुविषाणॊ महाकायॊ मेघगम्भीर निस्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 24,
        "text": "तं दृष्ट्वा कुञ्जरं मत्तम आयान्तं मदगर्वितम\nवयाघ्रॊ हस्तिभयात तरस्तस तम ऋषिं शरणं ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ ऽनयत कुञ्जरतां तं वयाघ्रम ऋषिसत्तमः\nमहामेघॊपमं दृष्ट्वा तं स भीतॊ ऽभवद गजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 26,
        "text": "ततः कमलषण्डानि शल्लकी गहनानि च\nवयचरत स मुदा युक्तः पद्मरेणु विभूषितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 27,
        "text": "कदा चिद रममाणस्य हस्तिनः सुमुखं तदा\nऋषेस तस्यॊटजस्थस्य कालॊ ऽगच्छन्न निशा निशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 28,
        "text": "अथाजगाम तं देशं केषरी केषरारुणः\nगिरिकन्दरजॊ भीमः सिंहॊ नागकुलान्तकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 29,
        "text": "तं दृष्ट्वा सिंहम आयान्तं नागः सिंहभयाकुलः\nऋषिं शरणम आपेदे वेपमानॊ भयातुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 30,
        "text": "ततः स सिंहतां नीतॊ नागेन्द्रॊ मुनिना तदा\nवन्यं नागणयत सिंहं तुल्यजातिसमन्वयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 31,
        "text": "दृष्ट्वा च सॊ ऽनशत सिंहॊ वन्यॊ भी सन्नवाग्बलः\nस चाश्रमे ऽवसत सिंहस तस्मिन्न एव वने सुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 32,
        "text": "न तव अन्ये कषुद्रपशवस तपॊवननिवासिनः\nवयदृश्यन्त भयत्रस्ता जीविताकाङ्क्षिणः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 33,
        "text": "कदा चित कालयॊगेन सर्वप्राणि विहिंसकः\nबलवान कषतजाहारॊ नाना सत्त्वभयंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 34,
        "text": "अष्ट पाद ऊर्ध्वचरणः शरभॊ वनगॊचरः\nतं सिंहं हन्तुम आगच्छन मुनेस तस्य निवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 35,
        "text": "तं मुनिः शरभं चक्रे बलॊत्कटम अरिंदम\nततः स शरभॊ वन्यॊ मुनेः शरभम अग्रतः\nदृष्ट्वा बलिनम अत्युग्रं दरुतं संप्राद्रवद भयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 36,
        "text": "स एवं शरभस्थाने नयस्तॊ वै मुनिना तदा\nमुनेः पार्श्वगतॊ नित्यं शारभ्यं सुखम आप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 37,
        "text": "ततः शरभसंत्रस्ताः सर्वे मृगगणा वनात\nदिशः संप्राद्रवन राजन भयाज जीवितकाङ्क्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 38,
        "text": "शरभॊ ऽपय अतिसंदुष्टॊ नित्यं पराणिवधे रतः\nफलमूलाशनं शान्तं नैच्छत स पिशिताशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 39,
        "text": "ततॊ रुधिरतर्षेण बलिना शरभॊ ऽनवितः\nइयेष तं मुनिं हन्तुम अकृतज्ञः शवयॊनिजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 40,
        "text": "ततस तेन तपः शक्त्या विदितॊ जञानचक्षुषा\nविज्ञाय च महाप्राज्ञॊ मुनिः शवानं तम उक्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 41,
        "text": "शवा तवं दवीपित्वम आपन्नॊ दवीपी वयाघ्रत्वम आगतः\nवयाघ्रॊ नागॊ मदपटुर नागः सिंहत्वम आप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 42,
        "text": "सिंहॊ ऽतिबलसंयुक्तॊ भूयः शरभतां गतः\nमया सनेहपरीतेन न विमृष्टः कुलान्वयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 43,
        "text": "यस्माद एवम अपापं मां पापहिंसितुम इछसि\nतस्मात सवयॊनिम आपन्नः शवैव तवं हि भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 117,
        "shloka": 44,
        "text": "ततॊ मुनिजनद्वेषाद दुष्टात्मा शवा कृतॊ ऽबुधः\nऋषिणा शरभः शप्तः सवं रूपं पुनर आप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nस शवा परकृतिम आपन्नः परं दैन्यम उपागमत\nऋषिणा हुंकृतः पापस तपॊवनबहिष्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 2,
        "text": "एवं राज्ञा मतिमता विदित्वा शीलशौचताम\nआर्जवं परकृतिं सत्त्वं कुलं वृत्तं शरुतं दमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 3,
        "text": "अनुक्रॊशं बलं वीर्यं भावं संप्रशमं कषमाम\nभृत्या ये यत्र यॊग्याः सयुस तत्र सथाप्याः सुशिक्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 4,
        "text": "नापरीक्ष्य महीपालः परकर्तुं भृत्यम अर्हति\nअकुलीन नराकीर्णॊ न राजा सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 5,
        "text": "कुलजः परकृतॊ राज्ञा तत कुलीनतया सदा\nन पापे कुरुते बुद्धिं निन्द्यमानॊ ऽपय अनागसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 6,
        "text": "अकुलीनस तु पुरुषः परकृतः साधु संक्षयात\nदुर्लभैश्वर्यतां पराप्तॊ निन्दितः शत्रुतां वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 7,
        "text": "कुलीनं शिक्षितं पराज्ञं जञानविज्ञानकॊविदम\nसर्वशास्त्रार्थ तत्त्वज्ञं सहिष्णुं देशजं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 8,
        "text": "कृतज्ञं बलवन्तं च कषान्तं दान्तं जितेन्द्रियम\nअलुब्धं लब्धसंतुष्टं सवामिमित्र बुभूषकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 9,
        "text": "सचिवं देशकालज्ञं सर्वसंग्रहणे रतम\nसत्कृतं युक्तमनसं हितैषिणम अतन्द्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 10,
        "text": "युक्ताचारं सवविषये संधिविग्रहकॊविदम\nराज्ञस तरिवर्गवेत्तारं पौरजानपद परियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 11,
        "text": "खातक वयूह तत्त्वज्ञं बलहर्षण कॊविदम\nइङ्गिताकार तत्त्वज्ञं यात्रा यानविशारदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 12,
        "text": "हस्तिशिक्षासु तत्त्वज्ञम अहं कारविवर्जितम\nपरगल्भं दक्षिणं दान्तं बलिनं युक्तकारिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 13,
        "text": "चॊक्षं चॊक्ष जनाकीर्णं सुवेषं सुखदर्शनम\nनायकं नीतिकुशलं गुणषष्ट्या समन्वितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 14,
        "text": "अस्तब्धं परश्रितं शक्तं मृदु वादिनम एव च\nधीरं शलक्ष्णं महर्द्धिं च देशकालॊपपादकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 15,
        "text": "सचिवं यः परकुरुते न चैनम अवमन्यते\nतस्य विस्तीर्यते राज्यं जयॊत्स्ना गरहपतेर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 16,
        "text": "एतैर एव गुणैर युक्तॊ राजा शास्त्रविशारदः\nएष्टव्यॊ धर्मपरमः परजापालनतत्परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 17,
        "text": "धीरॊ मर्षी शुचिः शीघ्रः काले पुरुषकारवित\nशुश्रूषुः शरुतवाञ शरॊता ऊहापॊह विशारदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 18,
        "text": "मेधावी धारणा युक्तॊ यथान्यायॊपपादकः\nदान्तः सदा परियाभाषी कषमावांश च विपर्यये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 19,
        "text": "दानाच्छेदे सवयं कारी सुद्वारः सुखदर्शनः\nआर्तहस्तप्रदॊ नित्यम आप्तं मन्यॊ नये रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 20,
        "text": "नाहं वादी न निर्द्वंद्वॊ न यत किं चन कारकः\nकृते कर्मण्य अमॊघानां कर्ता भृत्यजनप्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 21,
        "text": "संगृहीतजनॊ ऽसतब्धः परसन्नवदनः सदा\nदाता भृत्यजनावेक्षी न करॊधी सुमहामनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 22,
        "text": "युक्तदण्डॊ न निर्दण्डॊ धर्मकार्यानुशासकः\nचारनेत्रः परावेक्षी धर्मार्थकुशलः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 23,
        "text": "राजा गुणशताकीर्ण एष्टव्यस तादृशॊ भवेत\nयॊधाश चैव मनुष्येन्द्र सर्वैर गुणगुणैर वृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 24,
        "text": "अन्वेष्टव्याः सुपुरुषाः सहाया राज्यधारणाः\nन विमानयितव्याश च राज्ञा वृद्धिम अभीप्सता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 25,
        "text": "यॊधाः समरशौटीराः कृतज्ञा अस्त्रकॊविदाः\nधर्मशास्त्रसमायुक्ताः पदातिजनसंयुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 26,
        "text": "अर्थमानविवृद्धाश च रथचर्या विशारदाः\nइष्वस्त्रकुशला यस्य तस्येयं नृपतेर मही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 27,
        "text": "सर्वसंग्रहणे युक्तॊ नृपॊ भवति यः सदा\nउत्थान शीलॊ मित्राढ्यः स राजा राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 118,
        "shloka": 28,
        "text": "शक्या अश्वसहस्रेण वीरारॊहेण भारत\nसंगृहीतमनुष्येण कृत्स्ना जेतुं वसुंधरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nएवं शुना समान भृत्यान सवस्थाने यॊ नराधिपः\nनियॊजयति कृत्येषु स राज्यफलम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 2,
        "text": "न शवा सवस्थानम उत्क्रम्य परमाणम अभि सत्कृतः\nआरॊप्यः शवा सवकात सथानाद उत्क्रम्यान्यत परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 3,
        "text": "सवजातिकुलसंपन्नाः सवेषु कर्मस्व अव सथिताः\nपरकर्तव्या बुधा भृत्या नास्थाने परक्रिया कषमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 4,
        "text": "अनुरूपाणि कर्माणि भृत्येभ्यॊ यः परयच्छति\nस भृत्यगुणसंपन्नं राजा फलम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 5,
        "text": "शरभः शरभस्थाने सिंहः सिंह इवॊर्जितः\nवयाघ्रॊ वयाघ्र इव सथाप्यॊ दवीपी दवीपी यथातथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 6,
        "text": "कर्मस्व इहानुरूपेषु नयस्या भृत्या यथाविधि\nपरतिलॊमं न भृत्यास ते सथाप्याः कर्मफलैषिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 7,
        "text": "यः परमाणम अतिक्रम्य परतिलॊमं नराधिपः\nभृत्यान सथापयते ऽबुद्धिर न स रञ्जयते परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 8,
        "text": "न बालिशा न च कषुद्रा न चाप्रतिमितेन्द्रियाः\nनाकुलीना नराः पार्श्वे सथाप्या राज्ञा हितैषिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 9,
        "text": "साधवः कुशलाः शूरा जञानवन्तॊ ऽनसूयकाः\nअक्षुद्राः शुचयॊ दक्षा नराः सयुः पारिपार्श्वकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 10,
        "text": "नयग भूतास तत्पराः कषान्ताश चौक्षाः परकृतिजाः शुभाः\nसवे सवे सथाने ऽपरिक्रुष्टास ते सयू राज्ञॊ बहिश्चराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 11,
        "text": "सिंहस्य सततं पार्श्वे सिंह एव जनॊ भवेत\nअसिंहः सिंहसहितः सिंहवल लभते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 12,
        "text": "यस तु सिंहः शवभिः कीर्णः सिंहकर्मफले रतः\nन स सिंहफलं भॊक्तुं शक्तः शवभिर उपासितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 13,
        "text": "एवम एतैर मनुष्येन्द्र शूरैः पराज्ञैर बहुश्रुतैः\nकुलीनैः सह शक्येत कृत्स्नां जेतुं वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 14,
        "text": "नावैद्यॊ नानृजुः पार्श्वे नाविद्यॊ नामहा धनः\nसंग्राह्यॊ वसुधा पालैर भृत्यॊ भृत्यवतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 15,
        "text": "बाणवद विसृता यान्ति सवामिकार्यपरा जनाः\nये भृत्याः पार्थिव हितास तेषां सान्त्वं परयॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 16,
        "text": "कॊशश च सततं रक्ष्यॊ यत्नम आस्थाय राजभिः\nकॊशमूला हि राजानः कॊशमूलकरॊ भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 17,
        "text": "कॊष्ठागारं च ते नित्यं सफीतं धान्यैः सुसंचितम\nसदास्तु सत्सु संन्यस्तं धनधान्य परॊ भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 18,
        "text": "नित्ययुक्ताश च ते भृत्या भवन्तु रणकॊविदाः\nवाजिनां च परयॊगेषु वैशारद्यम इहेष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 19,
        "text": "जञातिबन्धुजनावेक्षी मित्र संबन्धिसंवृतः\nपौरकार्यहितान्वेषी भव कौरवनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 119,
        "shloka": 20,
        "text": "एषा ते नैष्ठिकी बुद्धिः परज्ञा चाभिहिता मया\nशवा ते निदर्शनं तात किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nराजवृत्तान्य अनेकानि तवया परॊक्तानि भारत\nपूर्वैः पूर्वनियुक्तानि राजधर्मार्थवेदिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 2,
        "text": "तद एव विस्तरेणॊक्तं पूर्वैर दृष्टं सतां मतम\nपरणयं राजधर्माणां परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nरक्षणं सर्वभूतानाम इति कषत्रे परं मतम\nतद यथा रक्षणं कुर्यात तथा शृणु महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 4,
        "text": "यथा बर्हाणि चित्राणि बिभर्ति भुजगाशनः\nतथा बहुविधं राजा रूपं कुर्वीत धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 5,
        "text": "तैक्ष्ण्यं जिह्मत्वम आदान्त्यं सत्यम आर्जवम एव च\nमध्यस्थः सत्त्वम आतिष्ठंस तथा वै सुखम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 6,
        "text": "यस्मिन्न अर्थे हितं यत सयात तद्वर्णं रूपम आविशेत\nबहुरूपस्य राज्ञॊ हि सूक्ष्मॊ ऽपय अर्थॊ न सीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 7,
        "text": "नित्यं रक्षित मन्त्रः सयाद यथा मूकः शरच छिखी\nशलक्ष्णाक्षर तनुः शरीमान भवेच छास्त्र विशारदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 8,
        "text": "आपद दवारेषु यत्तः सयाज जलप्रस्रवणेष्व इव\nशैलवर्षॊदकानीव दविजान सिद्धान समाश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 9,
        "text": "अर्थकामः शिखां राजा कुर्याद धर्मध्वजॊपमाम\nनित्यम उद्यतदण्डः सयाद आचरेच चाप्रमादतः\nलॊके चाय वययौ दृष्ट्वा वृक्षाद वृक्षम इवाप्लवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 10,
        "text": "मृजावान सयात सवयूथ्येषु भावानि चरणैः कषिपेत\nजातपक्षः परिस्पन्देद रक्षेद वैकल्यम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 11,
        "text": "दॊषान विवृणुयाच छत्रॊः परपक्षान विधूनयेत\nकाननेष्व इव पुष्पाणि बर्हीवार्थान समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 12,
        "text": "उच्छ्रितान आश्रयेत सफीतान नरेन्द्रान अचलॊपमान\nशरयेच छायाम अविज्ञातां गुप्तं शरणम आश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 13,
        "text": "परावृषीवासित गरीवॊ मज्जेत निशि निर्जने\nमायूरेण गुणेनैव सत्रीभिश चालक्षितश चरेत\nन जह्याच च तनुत्राणं रक्षेद आत्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 14,
        "text": "चारभूमिष्व अभिगमान पाशांश च परिवर्जयेत\nपीडयेच चापि तां भूमिं परणश्येद गहने पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 15,
        "text": "हन्यात करुद्धान अतिविषान ये जिह्मगतयॊ ऽहितान\nनाश्रयेद बाल बर्हाणि सन निवासानि वासयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 16,
        "text": "सदा बर्हि निभः कामं परसक्ति कृतम आचरेत\nसर्वतश चाददेत परज्ञां पतंगान गहनेष्व इव\nएवं मयूरवद राजा सवराष्ट्रं परिपालयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 17,
        "text": "आत्मवृद्धि करीं नीतिं विदधीत विचक्षणः\nआत्मसंयमनं बुद्ध्या परबुद्ध्यावतारणम\nबुद्ध्या चात्मगुणप्राप्तिर एतच छास्त्र निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 18,
        "text": "परं चाश्वासयेत साम्ना सवशक्तिं चॊपलक्षयेत\nआत्मनः परिमर्शेन बुद्धिं बुद्ध्या विचारयेत\nसान्त्वयॊगमतिः पराज्ञः कार्याकार्यविचारकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 19,
        "text": "निगूढ बुद्धिर धीरः सयाद वक्तव्ये वक्ष्यते तथा\nसंनिकृष्टां कथां पराज्ञॊ यदि बुद्ध्या बृहस्पतिः\nसवभावम एष्यते तप्तं कृष्णायसम इवॊदके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 20,
        "text": "अनुयुञ्जीत कृत्यानि सर्वाण्य एव महीपतिः\nआगमैर उपदिष्टानि सवस्य चैव परस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 21,
        "text": "कषुद्रं करूरं तथा पराज्ञं शूरं चार्थविशारदम\nसवकर्मणि नियुञ्जीत ये चान्ये वचनाधिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 22,
        "text": "अप्य अदृष्ट्वा नियुक्तानि अनुरूपेषु कर्मसु\nसर्वांस तान अनुवर्तेत सवरांस तन्त्रीर इवायता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 23,
        "text": "धर्माणाम अविरॊधेन सर्वेषां परियम आचरेत\nममायम इति राजा यः स पर्वत इवाचलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 24,
        "text": "वयवसायं समाधाय सूर्यॊ रश्मिम इवायताम\nधर्मम एवाभिरक्षेत कृत्वा तुल्ये परियाप्रिये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 25,
        "text": "कुलप्रकृतिदेशानां धर्मज्ञान मृदुभाषिणः\nमध्ये वयसि निर्दॊषान हिते युक्ताञ जितेन्द्रियान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 26,
        "text": "अलुभाञ शिक्षितान दान्तान धर्मेषु परिनिष्ठितान\nसथापयेत सर्वकार्येषु राजा धर्मार्थरक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 27,
        "text": "एतेनैवप्रकारेण कृत्यानाम आगतिं गतिम\nयुक्तः समनुतिष्ठेत तुष्टश चारैर उपस्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 28,
        "text": "अमॊघक्रॊधहर्षस्य सवयं कृत्यान्ववेक्षिणः\nआत्मप्रत्यय कॊशस्य वसुधैव वसुंधरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 29,
        "text": "वयक्तश चानुग्रहॊ यस्य यथार्थश चापि निग्रहः\nगुप्तात्मा गुप्तराष्ट्रश च स राजा राजधर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 30,
        "text": "नित्यं राष्ट्रम अवेक्षेत गॊभिः सूर्य इवॊत्पतन\nचारांश च न चरान विद्यात तथा बुद्ध्या न संज्वरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 31,
        "text": "कालप्राप्तम उपादद्यान नार्थं राजा परसूचयेत\nअहन्य अहनि संदुह्यान महीं गाम इव बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 32,
        "text": "यथाक्रमेण पुष्पेभ्यश चिनॊति मधु षट्पदः\nतथा दरव्यम उपादाय राजा कुर्वीत संचयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 33,
        "text": "यद धि गुप्तावशिष्टं सयात तद धितं धर्मकामयॊः\nसंचयानुविसर्गी सयाद राजा शास्त्रविद आत्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 34,
        "text": "नाल्पम अर्थं परिभवेन नावमन्येत शात्रवान\nबुद्ध्यावबुध्येद आत्मानं न चाबुद्धिषु विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 35,
        "text": "धृतिर दाक्ष्यं संयमॊ बुद्धिर अग्र्या; धैर्यं शौर्यं देशकालॊ ऽपरमादः\nसवल्पस्य वा महतॊ वापि वृद्धौ; धनस्यैतान्य अष्ट समिन्धनानि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 36,
        "text": "अग्निस्तॊकॊ वर्धते हय आज्यसिक्तॊ; बीजं चैकं बहुसाहस्रम एति\nकषयॊदयौ विपुलौ संनिशाम्य; तस्माद अल्पं नावमन्येत विद्वान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 37,
        "text": "बालॊ ऽबालः सथविरॊ वा रिपुर; यः सदा परमत्तं पुरुषं निहन्यात\nकालेनान्यस तस्य मूलं हरेत; कालज्ञाता पार्थिवानां वरिष्ठः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 38,
        "text": "हरेत कीर्तिं धर्मम अस्यॊपरुन्ध्याद; अर्थे दीर्घं वीर्यम अस्यॊपहन्यात\nरिपुर दवेष्टा दुर्बलॊ वा बली; वा तस्माच छत्रौ नैव हेडेद यतात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 39,
        "text": "कषयं शत्रॊः संचयं पालनं चाप्य; उभौ चार्थौ सहितौ धर्मकामौ\nअतश चान्यन मतिमान संदधीत; तस्माद राजा बुद्धिमन्तं शरयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 40,
        "text": "बुद्धिर दीप्ता बलवन्तं हिनस्ति; बलं बुद्ध्या वर्धते पाल्यमानम\nशत्रुर बुद्ध्या सीदते वर्धमानॊ; बुद्धेः पश्चात कर्म यत तत परशस्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 41,
        "text": "सर्वान कामान कामयानॊ हि धीरः; सत्त्वेनाल्पेनाप्लुते हीनदेहः\nयथात्मानं परार्थयते ऽरथमानैः; शरेयः पात्रं पूरयते हय अनल्पम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 42,
        "text": "तस्माद राजा परगृहीतः परेषु; मूलं लक्ष्म्याः सर्वतॊ ऽभयाददीत\nदीर्घं कालम अपि संपीड्यमानॊ; विद्युत संपातम इव मानॊर्जितः सयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 43,
        "text": "विद्या तपॊ वा विपुलं धनं वा; सर्वम एतद वयवसायेन शक्यम\nबरह्म यत तं निवसति देहवत्सु; तस्माद विद्याद वयवसायं परभूतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 44,
        "text": "यत्रासते मतिमन्तॊ मनस्विनः; शक्रॊ विष्णुर यत्र सरस्वती च\nवसन्ति भूतानि च यत्र नित्यं; तस्माद विद्वान नावमन्येत देहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 45,
        "text": "लुब्धं हन्यात संप्रदानेन नित्यं; लुब्धस तृप्तिं परवित्तस्य नैति\nसर्वॊ लुब्धः कर्म गुणॊपभॊगे; यॊ ऽरथैर हीनॊ धर्मकामौ जहाति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 46,
        "text": "धनं भॊज्यं पुत्रदारं समृद्धिं; सर्वॊ लुब्धः परार्थयते परेषाम\nलुब्धे दॊषाः संभवन्तीह सर्वे; तस्माद राजा न परगृह्णीत लुब्धान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 47,
        "text": "संदर्शने सत्पुरुषं जघन्यम अपि चॊदयेत\nआरम्भान दविषतां पराज्ञः सर्वान अर्थांस तु सूदयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 48,
        "text": "धर्मान्वितेषु विज्ञातॊ मन्त्री गुप्तश च पाण्डव\nआप्तॊ राजन कुलीनश च पर्याप्तॊ राज्यसंग्रहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 49,
        "text": "विधिप्रवृत्तान नरदेव धर्मान; उक्तान समासेन निबॊध बुद्ध्या\nइमान विदध्याद वयनुसृत्य यॊ वै; राजा महीं पालयितुं स शक्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 50,
        "text": "अनीतिजं यद्य अविधानजं सुखं; हठ परणीतं विविधं परदृश्यते\nन विद्यते तस्य गतिर महीपतेर; न विद्यते राष्ट्रजम उत्तमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 51,
        "text": "धनैर विशिष्टान मतिशीलपूजितान; गुणॊपपन्नान युधि दृष्टविक्रमान\nगुणेषु दृष्टान अचिराद इहात्मवान; सतॊ ऽभिसंधाय निहन्ति शात्रवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 52,
        "text": "पश्येद उपायान विविधैः करियापथैर; न चानुपायेन मतिं निवेशयेत\nशरियं विशिष्टां विपुलं यशॊ धनं; न दॊषदर्शी पुरुषः समश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 53,
        "text": "परीतिप्रवृत्तौ विनिवर्तने तथा; सुहृत्सु विज्ञाय निवृत्य चॊभयॊः\nयद एव मित्रं गुरु भरम आवहेत; तद एव सुस्निग्धम उदाहरेद बुधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 120,
        "shloka": 54,
        "text": "एतान मयॊक्तांस तव राजधर्मान; नृणां च गुप्तौ मतिम आदधत्स्व\nअवाप्स्यसे पुण्यफलं सुखेन; सर्वॊ हि लॊकॊत्तम धर्ममूलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअयं पितामहेनॊक्तॊ राजधर्मः सनातनः\nईश्वरश च महादण्डॊ दण्डे सर्वं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 2,
        "text": "देवतानाम ऋषीणां च पितॄणां च महात्मनाम\nयक्षरक्षःपिशाचानां मर्त्यानां च विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 3,
        "text": "सर्वेषां पराणिनां लॊके तिर्यक्ष्व अपि निवासिनाम\nसर्वव्यापी महातेजा दण्डः शरेयान इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 4,
        "text": "इत्य एतद उक्तं भवता सर्वं दण्ड्यं चराचरम\nदृश्यते लॊकम आसक्तं स सुरासुरमानुषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 5,
        "text": "एतद इच्छाम्य अहं जञातुं तत्त्वेन भरतर्षभ\nकॊ दण्डः कीदृशॊ दण्डः किं रूपः किं परायणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 6,
        "text": "किम आत्मकः कथं भूतः कति मूर्तिः कथं परभुः\nजागर्ति स कथं दण्डः परजास्व अवहितात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 7,
        "text": "कश च पूर्वापरम इदं जागर्ति परिपालयन\nकश च विज्ञायते पूर्वं कॊ ऽपरॊ दण्डसंज्ञितः\nकिं संस्थश च भवेद दण्डः का चास्य गतिर इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 8,
        "text": "[भ]\nशृणु कौरव्य यॊ दण्डॊ वयवहार्यॊ यथा च सः\nयस्मिन हि सर्वम आयत्तं स दण्ड इह केवलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 9,
        "text": "धर्मस्याख्या महाराज वयवहार इतीष्यते\nतस्य लॊपः कथं न सयाल लॊकेष्व अवहितात्मनः\nइत्य अर्थं वयवहारस्य वयवहारत्वम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 10,
        "text": "अपि चैतत पुरा राजन मनुना परॊक्तम आदितः\nसुप्रणीतेन दण्डेन परियाप्रिय समात्मना\nपरजा रक्षति यः सम्यग धर्म एव स केवलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 11,
        "text": "अथॊक्तम एतद वचनं पराग एव मनुना पुरा\nजन्म चॊक्तं वसिष्ठेन बरह्मणॊ वचनं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 12,
        "text": "पराग इदं वचनं परॊक्तम अतः पराग वचनं विदुः\nवयवहारस्य चाख्यानाद वयवहार इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 13,
        "text": "दण्डात तरिवर्गः सततं सुप्रणीतात परवर्तते\nदैवं हि परमॊ दण्ड्दॊ रूपतॊ ऽगनिर इवॊच्छिखः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 14,
        "text": "नीलॊत्पलदल शयामश चतुर्दंष्ट्रश चतुर्भुजः\nअष्ट पान नैकनयनः शङ्कुकर्णॊर्ध्व रॊमवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 15,
        "text": "जटी दविजिह्वस ताम्रास्यॊ मृगराजतनुच छदः\nएतद रूपं बिभर्त्य उग्रं दण्डॊ नित्यं दुरावरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 16,
        "text": "असिर गदा धनुः शक्तिस तरिशूलं मुद्गरः शरः\nमुसलं परशुश चक्रं परासॊ दण्डर्ष्टि तॊमराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 17,
        "text": "सर्वप्रहरणीयानि सन्ति यानीह कानि चित\nदण्ड एव हि सर्वात्मा लॊके चरति मूर्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 18,
        "text": "भिन्दंश छिन्दन रुजन कृन्तन दारयन पाटयंस तथा\nघातयन्न अभिधावंश च दण्ड एव चरत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 19,
        "text": "असिर विशसनॊ धर्मस तीक्ष्णवर्त्मा दुरासदः\nशरीगर्भॊ विजयः शास्ता वयवहारः परजागरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 20,
        "text": "शास्त्रं बराह्मणमन्त्रश च शास्ता पराग वचनं गतः\nधर्मपालॊ ऽकषरॊ देवः सत्यगॊ नित्यगॊ गरहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 21,
        "text": "असङ्गॊ रुद्र तनयॊ मनुज्येष्ठः शिवं करः\nनामान्य एतानि दण्डस्य कीर्तितानि युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 22,
        "text": "दण्डॊ हि भगवान विष्णुर यज्ञॊ नारायणः परभुः\nशश्वद रूपं महद बिभ्रन महापुरुष उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 23,
        "text": "यथॊक्ता बरह्म कन्येति लक्ष्मीर नीतिः सरस्वती\nदण्डनीतिर जगद धात्री दण्डॊ हि बहु विग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 24,
        "text": "अर्थानर्थौ सुखं दुःखं धर्माधर्मौ बलाबले\nदौर्भाग्यं भागधेयं च पुण्यापुण्ये गुणागुणौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 25,
        "text": "कामाकामाव ऋतुर मासः शर्वरी दिवसः कषणः\nअप्रसादः परसादश च हर्षः करॊधः शमॊ दमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 26,
        "text": "दैवं पुरुषकारश च मॊक्षामॊक्षौ भयाभये\nहिंसाहिंसे तपॊयज्ञः संयमॊ ऽथ विषाविषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 27,
        "text": "अन्तश चादिश च मध्यं च कृत्यानां च परपञ्चनम\nमदः परमादॊ दर्पश च दम्भॊ धैर्यं नयानयौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 28,
        "text": "अशक्तिः शक्तिर इत्य एव मानस्तम्भौ वययाव्ययौ\nविनयश च विसर्गश च कालाकालौ च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 29,
        "text": "अनृतं जञाज्ञता सत्यं शरद्धाश्रद्धे तथैव च\nकलीबता वयवसायश च लाभालाभौ जयाजयौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 30,
        "text": "तीक्ष्णता मृदुता मृत्युर आगमानागमौ तथा\nविराद्धिश चैव राधिश च कार्याकार्ये बलाबले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 31,
        "text": "असूया चानसूया च धर्माधर्मौ तथैव च\nअपत्रपानपत्रपे हरीश च संपद विपच च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 32,
        "text": "तेजः कर्मणि पाण्डित्यं वाक शक्तिस तत्त्वबुद्धिता\nएवं दण्डस्य कौरव्य लॊके ऽसमिन बहुरूपता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 33,
        "text": "न सयाद यदीह दण्डॊ वै परमथेयुः परस्परम\nभयाद दण्डस्य चान्यॊन्यं घनन्ति नैव युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 34,
        "text": "दण्डेन रक्ष्यमाणा हि राजन्न अहर अहः परजाः\nराजानं वर्धयन्तीह तस्माद दण्डः परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 35,
        "text": "वयवस्थापयति कषिप्रम इमं लॊकं नरेश्वर\nसत्ये वयवस्थितॊ धर्मॊ बराह्मणेष्व अवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 36,
        "text": "धर्मयुक्ता दविजाः शरेष्ठा वेद युक्ता भवन्ति च\nबभूव यज्ञॊ वेदेभ्यॊ यज्ञः परीणाति देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 37,
        "text": "परीताश च देवता नित्यम इन्द्रे परिददत्य उत\nअन्नं ददाति शक्रश चाप्य अनुगृह्णन्न इमाः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 38,
        "text": "पराणाश च सर्वभूतानां नित्यम अन्ने परतिष्ठिताः\nतस्मात परजाः परतिष्ठन्ते दण्डॊ जागर्ति तासु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 39,
        "text": "एवं परयॊजनश चैव दण्डः कषत्रियतां गतः\nरक्षन परजाः परजागर्ति नित्यं सुविहितॊ ऽकषरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 40,
        "text": "ईश्वरः पुरुषः पराणः सत्त्वं वित्तं परजापतिः\nभूतात्मा जीव इत्य एव नामभिः परॊच्यते ऽषटभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 41,
        "text": "अददद दण्ड एवास्मै धरुवम ऐश्वर्यम एव च\nबले नयश च संयुक्तः सदा पञ्च विधात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 42,
        "text": "कुलबाहुधनामात्याः परज्ञा चॊक्ता बलानि च\nआहार्यं चाष्टकैर दरव्यैर बलम अन्यद युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 43,
        "text": "हस्तिनॊ ऽशवा रथाः पत्तिर नावॊ विष्टिस तथैव च\nदैशिकाश चारकाश चैव तद अष्टाङ्गं बलं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 44,
        "text": "अष्टाङ्गस्य तु युक्तस्य हस्तिनॊ हस्तियायिनः\nअश्वारॊहाः पदाताश च मन्त्रिणॊ रसदाश च ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 45,
        "text": "भिक्षुकाः पराड विवाकाश च मौहूर्ता दैवचिन्तकाः\nकॊशॊ मित्राणि धान्यं च सर्वॊपकरणानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 46,
        "text": "सप्त परकृतिचाष्टाङ्गं शरीरम इह यद विदुः\nराज्यस्य दण्ड एवाङ्गं दण्डः परभव एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 47,
        "text": "ईश्वरेण परयत्नेन धारणे कषत्रियस्य हि\nदण्डॊ दत्तः समानात्मा दण्डॊ हीदं सनातनम\nराज्ञां पूज्यतमॊ नान्यॊ यथा धर्मप्रदर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 48,
        "text": "बरह्मणा लॊकरक्षार्थं सवधर्मस्थापनाय च\nभर्तृप्रत्यय उत्पन्नॊ वयवहारस तथापरः\nतस्माद यः सहितॊ दृष्टॊ भर्तृप्रत्यय लक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 49,
        "text": "वयवहारस तु वेदात्मा वेद परत्यय उच्यते\nमौलश च नरशार्दूल शास्त्रॊक्तश च तथापरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 50,
        "text": "उक्तॊ यश चापि दण्डॊ ऽसौ भर्तृप्रत्यय लक्षणः\nजञेयॊ न स नरेन्द्रस्थॊ दण्डप्रत्यय एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 51,
        "text": "दण्डप्रत्यय दृष्टॊ ऽपि वयवहारात्मकः समृतः\nवयवहारः समृतॊ यश च स वेद विषयात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 52,
        "text": "यश च वेद परसूतात्मा स धर्मॊ गुणदर्शकः\nधर्मप्रत्यय उत्पन्नॊ यथाधर्मः कृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 53,
        "text": "वयवहारः परजा गॊप्ता बरह्म दिष्टॊ युधिष्ठिर\nतरीन धारयति लॊकान वै सत्यात्मा भूतिवर्धनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 54,
        "text": "यश च दण्डः स दृष्टॊ नॊ वयवहारः सनातनः\nवयवहारश च यॊ दृष्टः स धर्म इति नः शरुतः\nयश च वेदः स वै धर्मॊ यश च धर्मः स सत्पथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 55,
        "text": "बरह्मा परजापतिः पूर्वं बभूवाथ पितामहः\nलॊकानां स हि सर्वेषां स सुरासुररक्षसाम\nस मनुष्यॊरगवतां कर्ता चैव स भूतकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 56,
        "text": "ततॊ नॊ वयवहारॊ ऽयं भर्तृप्रत्यय लक्षणः\nतस्माद इदम अवॊचाम वयवहार निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 121,
        "shloka": 57,
        "text": "माता पिता च भराता च भार्या चाथ पुरॊहितः\nनादण्ड्यॊ विद्यते राज्ञां यः सवधर्मे न तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nअङ्गेषु राजा दयुतिमान वसु हॊम इति शरुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 2,
        "text": "स राजा धर्मनित्यः सन सह पत्न्या महातपाः\nमुञ्ज पृष्ठं जगामाथ देवर्षिगणपूजितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 3,
        "text": "तत्र शृङ्गे हिमवतॊ मेरौ कनकपर्वते\nयत्र मुञ्जवटे रामॊ जटा हरणम आदिशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 4,
        "text": "तदा परभृति राजेन्द्र ऋषिभिः संशितव्रतैः\nमुञ्ज पृष्ठ इति परॊक्तः स देशॊ रुद्र सेवितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 5,
        "text": "स तत्र बहुभिर युक्तः सदा शरुतिमयैर गुणैः\nबराह्मणानाम अनुमतॊ देवर्षिसदृशॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 6,
        "text": "तं कदा चिद अदीनात्मा सखा शक्रस्य मानितः\nअभ्यागच्छन महीपालॊ मान्धाता शत्रुकर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 7,
        "text": "सॊ ऽभिसृत्य तु मान्धाता वसु हॊमं नराधिपम\nदृष्ट्वा परकृष्टं तपसा विनयेनाभ्यतिष्ठत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 8,
        "text": "वसु हॊमॊ ऽपि राज्ञॊ वै गाम अर्घ्यं च नयवेदयत\nअष्टाङ्गस्य च राज्यस्य पप्रच्छ कुशलं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 9,
        "text": "सद्भिर आचरितं पूर्वं यथावद अनुयायिनम\nअपृच्छद वसु हॊमस तं राजन किं करवाणि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 10,
        "text": "सॊ ऽबरवीत परमप्रीतॊ मान्धाता राजसत्तमम\nवसु हॊमं महाप्राज्ञम आसीनं कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 11,
        "text": "बृहस्पतेर मतं राजन्न अधीतं सकलं तवया\nतथैवौशनसं शास्त्रं विज्ञातं ते नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 12,
        "text": "तद अहं शरॊतुम इच्छामि दण्ड उत्पद्यते कथम\nकिं वापि पूर्वं जागर्ति किं वा परमम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 13,
        "text": "कथं कषत्रिय संस्थश च दण्डः संप्रत्य अवस्थितः\nबरूहि मे सुमहाप्राज्ञ ददाम्य आचार्य वेतनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 14,
        "text": "[वसुहॊम]\nशृणु राजन यथा दण्डः संभूतॊ लॊकसंग्रहः\nपरजा विनयरक्षार्थं धर्मस्यात्मा सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 15,
        "text": "बरह्मा यियक्षुर भगवान सर्वलॊकपितामहः\nऋत्विजं नात्मना तुल्यं ददर्शेति हि नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 16,
        "text": "स गर्भं शिरसा देवॊ वर्षपूगान अधारयत\nपूर्णे वर्षसहस्रे तु स गर्भः कषुवतॊ ऽपतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 17,
        "text": "स कषुपॊ नाम संभूतः परजापतिर अरिंदम\nऋत्विग आसीत तदा राजन यज्ञे तस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्मिन परवृत्ते सत्रे तु बरह्मणः पार्थिवर्षभ\nहृष्टरूपप्रचारत्वाद दण्डः सॊ ऽनतर्हितॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्मिन्न अन्तर्हिते चाथ परजानां संकरॊ ऽभवत\nनैव कार्यं न चाकार्यं भॊज्याभॊज्यं न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 20,
        "text": "पेयापेयं कुतः सिद्धिर हिसन्ति च परस्परम\nगम्यागम्यं तदा नासीत परस्वं सवं च वै समम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 21,
        "text": "परस्परं विलुम्पन्ते सारमेया इवामिषम\nअबलं बलिनॊ जघ्नुर निर्मर्यादम अवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 22,
        "text": "ततः पितामहॊ विष्णुं भगवन्तं सनातनम\nसंपूज्य वरदं देवं महादेवम अथाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 23,
        "text": "अत्र साध्व अनुकम्पां वै कर्तुम अर्हसि केवलम\nसंकरॊ न भवेद अत्र यथा वै तद विधीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 24,
        "text": "ततः स भगवान धयात्वा चिरं शूलजटा धरः\nआत्मानम आत्मना दण्डम असृजद देवसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्माच च धर्मचरणां नीतिं देवीं सरस्वतीम\nअसृजद दण्डनीतिः सा तरिषु लॊकेषु विश्रुता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 26,
        "text": "भूयः स भगवान धयात्वा चिरं शूलवरायुधः\nतस्य तस्य निकायस्य चकारैकैकम ईशरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 27,
        "text": "देवानाम ईश्वरं चक्रे देवं दशशतेक्षणम\nयमं वैवस्वतं चापि पितॄणाम अकरॊत पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 28,
        "text": "धनानां रक्षसां चापि कुबेरम अपि चेश्वरम\nपर्वतानां पतिं मेरुं सरितां च महॊदधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 29,
        "text": "अपां राज्ये सुराणां च विदधे वरुणं परभुम\nमृत्युं पराणेश्वरम अथॊ तेजसां च हुताशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 30,
        "text": "रुद्राणाम अपि चेशानं गॊप्तारं विदधे परभुः\nमहात्मानं महादेवं विशालाक्षं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 31,
        "text": "वसिष्ठम ईशं विप्राणां वसूनां जातवेदसम\nतेजसां भास्करं चक्रे नक्षत्राणां निशाकरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 32,
        "text": "वीरुधाम अंशुमन्तं च भूतानां च परभुं वरम\nकुमारं दवादश भुजं सकन्दं राजानम आदिशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 33,
        "text": "कालं सर्वेशम अकरॊत संहार विनयात्मकम\nमृत्यॊश चतुर्विभागस्य दुःखस्य च सुखस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 34,
        "text": "ईश्वरः सर्वदेहस तु राजराजॊ धनाधिपः\nसर्वेषाम एव रुद्राणां शूलपाणिर इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 35,
        "text": "तम एकं बरह्मणः पुत्रम अनुजातं कषुपं ददौ\nपरजानाम अधिपं शरेष्ठं सर्वधर्मभृताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 36,
        "text": "महादेवस ततस तस्मिन वृत्ते यज्ञे यथाविधि\nदण्डं धर्मस्य गॊप्तारं विष्णवे सत्कृतं ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 37,
        "text": "विष्णुर अङ्गिरसे परादाद अङ्गिरा मुनिसत्तमः\nपरादाद इन्द्र मरीचिभ्यां मरीचिर भृगवे ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 38,
        "text": "भृगुर ददाव ऋषिभ्यस तु तं दण्डं धर्मसंहितम\nऋषयॊ लॊकपालेभ्यॊ लॊकपालाः कषुपाय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 39,
        "text": "कषुपस तु मनवे परादाद आदित्यतनयाय च\nपुत्रेभ्यः शराद्धदेवस तु सूक्ष्मधर्मार्थकारणात\nतं ददौ सूर्यपुत्रस तु मनुर वै रक्षणात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 40,
        "text": "विभज्य दण्डः कर्तव्यॊ धर्मेण न यदृच्छया\nदुर्वाचा निग्रहॊ बन्धॊ हिरण्यं बाह्यतः करिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 41,
        "text": "वयङ्गत्वं च शरीरस्य वधॊ वा नाल्पकारणात\nशरीरपीडास तास तास तु देहत्यागॊ विवासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 42,
        "text": "आनुपूर्व्या च दण्डॊ ऽसौ परजा जागर्ति पालयन\nइन्द्रॊ जागर्ति भगवान इन्द्राद अग्निर विभावसुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 43,
        "text": "अग्नेर जागर्ति वरुणॊ वरुणाच च परजापतिः\nपरजापतेस ततॊ धर्मॊ जागर्ति विनयात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 44,
        "text": "धर्माच च बरह्मणः पुत्रॊ वयवसायः सनातनः\nवयवसायात ततस तेजॊ जागर्ति परिपालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 45,
        "text": "ओषध्यस तेजसस तस्माद ओषधिभ्यश च पर्वताः\nपर्वतेभ्यश च जागर्ति रसॊ रसगुणात तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 46,
        "text": "जागर्ति निरृतिर देवी जयॊतींषि निरृतेर अपि\nवेदाः परतिष्ठा जयॊतिर्भ्यस ततॊ हयशिराः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 47,
        "text": "बरह्मा पितामहस तस्माज जागर्ति परभुर अव्ययः\nपितामहान महादेवॊ जागर्ति भगवाञ शिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 48,
        "text": "विश्वे देवाः शिवाच चापि विश्वेभ्यश च तथर्षयः\nऋषिभ्यॊ भगवान सॊमः सॊमाद देवाः सनातनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 49,
        "text": "देवेभ्यॊ बराह्मणा लॊके जाग्रतीत्य उपधारय\nबराह्मणेभ्यश च राजन्या लॊकान रक्षन्ति धर्मतः\nसथावरं जङ्गमं चैव कषत्रियेभ्यः सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 50,
        "text": "परजा जाग्रति लॊके ऽसमिन दण्डॊ जागर्ति तासु च\nसर्वसंक्षेपकॊ दण्डः पितामहसमः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 51,
        "text": "जागर्ति कालः पूर्वं च मध्ये चान्ते च भारत\nईश्वरः सर्वलॊकस्य महादेवः परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 52,
        "text": "देवदेवः शिवः शर्वॊ जागर्ति सततं परभुः\nकपर्दी शंकरॊ रुद्रॊ भवः सथाणुर उमापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 53,
        "text": "इत्य एष दण्डॊ विख्यात आदौ मध्ये तथावरे\nभूमिपालॊ यथान्यायं वर्तेतानेन धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 54,
        "text": "[भ]\nइतीदं वसु हॊमस्य शृणुयाद यॊ मतं नरः\nशरुत्वा च सम्यग वर्तेत स कामान आप्नुयान नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 122,
        "shloka": 55,
        "text": "इति ते सर्वम आख्यातं यॊ दण्डॊ मनुजर्षभ\nनियन्ता सर्वलॊकस्य धर्माक्रान्तस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nतात धर्मार्थकामानां शरॊतुम इच्छामि निश्चयम\nलॊकयात्रा हि कार्त्स्न्येन तरिष्व एतेषु परतिष्ठिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 2,
        "text": "धर्मार्थकामाः किं मूलास तरयाणां परभवश च कः\nअन्यॊन्यं चानुषज्जन्ते वर्तन्ते च पृथक पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nयदा ते सयुः सुमनसॊ लॊकसंस्थार्थ निश्चये\nकालप्रभव संस्थासु सज्जन्ते च तरयस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्ममूलस तु देहॊ ऽरथः कामॊ ऽरथफलम उच्यते\nसंकल्पमूलास ते सर्वे संकल्पॊ विषयात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 5,
        "text": "विषयाश चैव कार्त्स्न्येन सर्व आहारसिद्धये\nमूलम एतत तरिवर्गस्य निवृत्तिर मॊक्ष उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्मः शरीरसंगुप्तिर धर्मार्थं चार्थ इष्यते\nकामॊ रतिफलश चात्र सर्वे चैते रजस्वलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 7,
        "text": "संनिकृष्टांश चरेद एनान न चैनान मनसा तयजेत\nविमुक्तस तमसा सर्वान धर्मादीन कामनैष्ठिकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 8,
        "text": "शरेष्ठ बुद्धिस तरिवर्गस्य यद अयं पराप्नुयात कषणात\nबुद्ध्या बुध्येद इहार्थे न तद अह्ना तु निकृष्टया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 9,
        "text": "अपध्यान मलॊ धर्मॊ मलॊ ऽरथस्य निगूहनम\nसंप्रमॊद मलः कामॊ भूयः सवगुणवर्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 10,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nकामन्दस्य च संवादम अङ्गारिष्ठस्य चॊभयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 11,
        "text": "कामन्दम ऋषिम आसीनम अभिवाद्य नराधिपः\nअङ्गारिष्ठॊ ऽथ पप्रच्छ कृत्वा समयपर्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 12,
        "text": "यः पापं कुरुते राजा काममॊहबलात कृतः\nपरत्यासन्नस्य तस्यर्षे किं सयात पापप्रणाशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 13,
        "text": "अधर्मॊ धर्म इति हि यॊ ऽजञानाद आचरेद इह\nतं चापि परथितं लॊके कथं राजा निवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 14,
        "text": "[क]\nयॊ धर्मार्थौ समुत्सृज्य कामम एवानुवर्तते\nस धर्मार्थपरित्यागात परज्ञा नाशम इहार्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 15,
        "text": "परज्ञा परणाशकॊ मॊहस तथा धर्मार्थनाशकः\nतस्मान नास्तिकता चैव दुराचारश च जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 16,
        "text": "दुराचारान यदा राजा परदुष्टान न नियच्छति\nतस्माद उद्विजते लॊकः सर्पाद वेश्म गताद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 17,
        "text": "तं परजा नानुवर्तन्ते बराह्मणा न च साधवः\nततः संक्षयम आप्नॊति तथा वध्यत्वम एति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 18,
        "text": "अपध्वस्तस तव अवमतॊ दुःखं जीवति जीवितम\nजीवेच च यद अपध्वस्तस तच छुद्धं मरणं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 19,
        "text": "अत्रैतद आहुर आचार्याः पापस्य च निबर्हणम\nसेवितव्या तरयी विद्या सत्कारॊ बराह्मणेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 20,
        "text": "महामना भवेद धर्मे विवहेच च महाकुले\nबराह्मणांश चापि सेवेत कषमा युक्तान मनस्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 21,
        "text": "जपेद उदकशीलः सयात सुमुखॊ नान्यद आस्थितः\nधर्मान्वितान संप्रविशेद बहिः कृत्वैव दुष्कृतीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 22,
        "text": "परसादयेन मधुरय वाचाप्य अथ च कर्मणा\nइत्य अस्मीति वदेन नित्यं परेषां कीर्तयन गुणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 23,
        "text": "अपापॊ हय एवम आचारः कषिप्रं बहुमतॊ भवेत\nपापान्य अपि च कृच्छ्राणि शमयेन नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 123,
        "shloka": 24,
        "text": "गुरवॊ ऽपि परं धर्मं यद बरूयुस तत तथा कुरु\nगुरूणां हि परसादाद धि शरेयः परम अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nइमे जना नरश्रेष्ठ परशंसन्ति सदा भुवि\nधर्मस्य शीलम एवादौ ततॊ मे संशयॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 2,
        "text": "यदि तच छक्यम अस्माभिर जञातुं धर्मभृतां वर\nशरॊतुम इच्छामि तत सर्वं यथैतद उपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 3,
        "text": "कथं नु पराप्यते शीलं शरॊतुम इच्छामि भारत\nकिं लक्षणं च तत परॊक्तं बरूहि मे वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 4,
        "text": "[भ]\nपुरा दुर्यॊधनेनेह धृतराष्ट्राय मानद\nआख्यातं तप्यमानेन शरियं दृष्ट्वा तथागताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 5,
        "text": "इन्द्रप्रस्थे महाराज तव स भरातृकस्य ह\nसभायां चावहसनं तत सर्वं शृणु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 6,
        "text": "भवतस तां सभां दृष्ट्वा समृद्धिं चाप्य अनुत्तमाम\nदुर्यॊधनस तदासीनः सर्वं पित्रे नयवेदयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 7,
        "text": "शरुत्वा च धृतराष्ट्रॊ ऽपि दुर्यॊधन वचस तदा\nअब्रवीत कर्ण सहितं दुर्यॊधनम इदं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 8,
        "text": "किमर्थं तप्यसे पुत्र शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः\nशरुत्वा तवाम अनुनेष्यामि यदि सम्यग भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 9,
        "text": "यथा तवं महद ऐश्वर्यं पराप्तः परपुरंजय\nकिंकरा भरातरः सर्वे मित्राः संबन्धिनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 10,
        "text": "आच्छादयसि परावारान अश्नासि पिशितौदनम\nआजानेया वहन्ति तवां कस्माच छॊचसि पुत्रक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 11,
        "text": "[द]\nदश तानि सहस्राणि सनातकानां महात्मनाम\nभुञ्जते रुक्मपात्रीषु युधिष्ठिर निवेशने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 12,
        "text": "दृष्ट्वा च तां सभां दिव्यां दिव्यपुष्पफलान्विताम\nअश्वांस तित्तिर कल्माषान रत्नानि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 13,
        "text": "दृष्ट्वा तां पाण्डवेयानाम ऋद्धिम इन्द्रॊपमां शुभाम\nअमित्राणां सुमहतीम अनुशॊचामि मानद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 14,
        "text": "[ध]\nयदीच्छसि शरियं तात यादृशीं तां युधिष्ठिरे\nविशिष्टां वा नरव्याघ्र शीलवान भव पुत्रक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 15,
        "text": "शीलेन हि तरयॊ लॊकाः शक्या जेतुं न संशयः\nन हि किं चिद असाध्यं वै लॊके शीलवतां भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 16,
        "text": "एकरात्रेण मान्धाता तर्यहेण जनमेजयः\nसप्तरात्रेण नाभागः पृथिवीं परतिपेदिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 17,
        "text": "एते हि पार्थिवाः सर्वे शीलवन्तॊ दमान्विताः\nअतस तेषां गुणक्रीता वसुधा सवयम आगमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 18,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनारदेन पुरा परॊक्तं शीलम आश्रित्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 19,
        "text": "परह्रादेन हृतं राज्यं महेन्द्रस्य महात्मनः\nशीलम आश्रित्य दैत्येन तरैलॊक्यं च वशीकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 20,
        "text": "ततॊ बृहस्पतिं शक्रः पराञ्जलिः समुपस्थितः\nउवाच च महाप्राज्ञः शरेय इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 21,
        "text": "ततॊ बृहस्पतिस तस्मै जञानं नैःश्रेयसं परम\nकथयाम आस भगवान देवेन्द्राय कुरूद्वह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 22,
        "text": "एतावच छरेय इत्य एव बृहस्पतिर अभाषत\nइन्द्रस तु भूयः पप्रच्छ कव विशेषॊ भवेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 23,
        "text": "[ब]\nविशेषॊ ऽसति महांस तात भार्गवस्य महात्मनः\nतत्रागमय भद्रं ते भूय एव पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 24,
        "text": "[ध]\nआत्मनस तु ततः शरेयॊ भार्गवात सुमहायशाः\nजञानम आगमयत परीत्या पुनः स परमद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 25,
        "text": "तेनापि समनुज्ञातॊ भागवेण महात्मना\nशरेयॊ ऽसतीति पुनर भूयः शुक्रम आह शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 26,
        "text": "भार्गवस तव आह धर्मज्ञः परह्रादस्य महात्मनः\nजञानम अस्ति विशेषेण ततॊ हृष्टश च सॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 27,
        "text": "स ततॊ बराह्मणॊ भूत्वा परह्रादं पाकशासनः\nसृत्वा परॊवाच मेधावी शरेय इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 28,
        "text": "परह्रादस तव अब्रवीद विप्रं कषणॊ नास्ति दविजर्षभ\nतरैलॊक्यराज्ये सक्तस्य ततॊ नॊपदिशामि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 29,
        "text": "बराह्मणस तव अब्रवीद वाक्यं कस्मिन काले कषणॊ भवेत\nततॊपदिष्टम इच्छामि यद यत कार्यान्तरं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 30,
        "text": "ततः परीतॊ ऽभवद राजा परह्रादॊ बरह्मवादिने\nतथेत्य उक्त्वा शुभे काले जञानतत्त्वं ददौ तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 31,
        "text": "बराह्मणॊ ऽपि यथान्यायं गुरुवृत्तिम अनुत्तमाम\nचकार सर्वभावेन यद्वत स मनसेच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 32,
        "text": "पृष्ठश च तेन बहुशः पराप्तं कथम अरिंदम\nतरैलॊक्यराज्यं धर्मज्ञ कारणं तद बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 33,
        "text": "[प]\nनासूयामि दविजश्रेष्ठ राजास्मीति कदा चन\nकव्यानि वदतां तात संयच्छामि वहामि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 34,
        "text": "ते विस्रब्धाः परभाषन्ते संयच्छन्ति च मां सदा\nते मा कव्य पदे सक्तं शुश्रूषुम अनसूयकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 35,
        "text": "धर्मात्मानं जितक्रॊधं संयतं संयतेन्द्रियम\nसमाचिन्वन्ति शास्तारः कषौद्रं मध्व इव मक्षिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 36,
        "text": "सॊ ऽहं वाग अग्रपिष्टानां रसानाम अवलेहिता\nसवजात्यान अधितिष्ठामि नक्षत्राणीव चन्द्रमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 37,
        "text": "एतत पृथिव्याम अमृतम एतच चक्षुर अनुत्तमम\nयद बराह्मण मुखे कव्यम एतच छरुत्वा परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 38,
        "text": "[ध]\nएतावच छरेय इत्य आह परह्रादॊ बरह्मवादिनम\nशुश्रूषितस तेन तदा दैत्येन्द्रॊ वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 39,
        "text": "यथावद गुरुवृत्त्या ते परीतॊ ऽसमि दविजसत्तम\nवरं वृणीष्व भद्रं ते परदातास्मि न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 40,
        "text": "कृतम इत्य एव दैत्येन्द्रम उवाच स च वै दविजः\nपरह्रादस तव अब्रवीत परीतॊ गृह्यतां वर इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 41,
        "text": "[बर]\nयदि राजन परसन्नस तवं मम चेच्छसि चेद धितम\nभवतः शीलम इच्छामि पराप्तुम एष वरॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 42,
        "text": "[ध]\nततः परीतश च दैत्येन्द्रॊ भयं चास्याभवन महत\nवरे परदिष्टे विप्रेण नाल्पतेजायम इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 43,
        "text": "एवम अस्त्व इति तं पराह परह्रादॊ विस्मितस तदा\nउपाकृत्य तु विप्राय वरं दुःखान्वितॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 44,
        "text": "दत्ते वरे गते विप्रे चिन्तासीन महती ततः\nपरह्रादस्य महाराज निश्चयं न च जग्मिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 45,
        "text": "तस्य चिन्तयतस तात छाया भूतं महाद्युते\nतेजॊ विग्रहवत तात शरीरम अजहात तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 46,
        "text": "तम अपृच्छन महाकायं परह्रादः कॊ भवान इति\nपरत्याह ननु शीलॊ ऽसमि तयक्तॊ गच्छाम्य अहं तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 47,
        "text": "तस्मिन दविज वरे राजन वत्स्याम्य अहम अनिन्दितम\nयॊ ऽसौ शिष्यत्वम आगम्य तवयि नित्यं समाहितः\nइत्य उक्त्वान्तर्हितं तद वै शक्रं चान्वविशत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 48,
        "text": "तस्मिंस तेजसि याते तु तादृग्रूपस ततॊ ऽपरः\nशरीरान निःसृतस तस्य कॊ भवान इति चाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 49,
        "text": "धर्मं परह्राद मां विद्धि यत्रासौ दविजसत्तमः\nतत्र यास्यामि दैत्येन्द्र यतः शीलं ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 50,
        "text": "ततॊ ऽपरॊ महाराज परज्वजन्न इव तेजसा\nशरीरान निःसृतस तस्य परह्रादस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 51,
        "text": "कॊ भवान इति पृष्टश च तम आह स महाद्युतिः\nसत्यम अस्म्य असुरेन्द्राग्र्य यास्ये ऽहं धर्मम अन्व इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 52,
        "text": "तस्मिन्न अनुगते धर्मं पुरुषे पुरुषॊ ऽपरः\nनिश्चक्राम ततस तस्मात पृष्ठश चाह महात्मना\nवृत्तं परह्राद मां विद्धि यतः सत्यं ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 53,
        "text": "तस्मिन गते महाश्वेतः शरीरात तस्य निर्ययौ\nपृष्टश चाह बलं विद्धि यतॊ वृत्तम अहं ततः\nइत्य उक्त्वा च ययौ तत्र यतॊ वृत्तं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 54,
        "text": "ततः परभामयी देवी शरीरात तस्य निर्ययौ\nताम अपृच्छत स दैत्येन्द्रः सा शरीर इत्य एवम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 55,
        "text": "उषितास्मि सुखं वीर तवयि सत्यपराक्रमे\nतवया तयक्ता गमिष्यामि बलं यत्र ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 56,
        "text": "ततॊ भयं परादुरासीत परह्रादस्य महात्मनः\nअपृच्छत च तां भूयः कव यासि कमलालये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 57,
        "text": "तवं हि सत्यव्रता देवी लॊकस्य परमेश्वरी\nकश चासौ बराह्मणश्रेष्ठस तत्त्वम इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 58,
        "text": "[षरी]\nस शक्रॊ बरह्म चारी च यस तवया चॊपशिक्षितः\nतरैलॊक्ये ते यद ऐश्वर्यं तत तेनापहृतं परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 59,
        "text": "शीलेन हि तवया लॊकाः सर्वे धर्मज्ञ निर्जिताः\nतद विज्ञाय महेन्द्रेण तव शीलं हृतं परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 60,
        "text": "धर्मः सत्यं तथा वृत्तं बलं चैव तथा हय अहम\nशीलमूला महाप्राज्ञ सदा नास्त्य अत्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 61,
        "text": "[भ]\nएवम उक्त्वा गता तु शरीस ते च सर्वे युधिष्ठिर\nदुर्यॊधनस तु पितरं भूय एवाब्रवीद इदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 62,
        "text": "शीलस्य तत्त्वम इच्छामि वेत्तुं कौरवनन्दन\nपराप्यते च यथा शीलं तम उपायं वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 63,
        "text": "[ध]\nसॊपायं पूर्वम उद्दिष्टं परह्रादेन महात्मना\nसंक्षेपतस तु शीलस्य शृणु पराप्तिं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 64,
        "text": "अद्रॊहः सर्वभूतेषु कर्मणा मनसा गिरा\nअनुग्रहश च दानं च शीलम एतत परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 65,
        "text": "यद अन्येषां हितं न सयाद आत्मनः कर्म पौरुषम\nअपत्रपेत वा येन न तत कुर्यात कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 66,
        "text": "तत तु कर्म तथा कुर्याद येन शलाघेत संसदि\nएतच छीलं समासेन कथितं कुरुसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 67,
        "text": "यद्य अप्य अशीला नृपते पराप्नुवन्ति कव चिच छरियम\nन भुञ्जते चिरं तात स मूलाश च पतन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 68,
        "text": "एतद विदित्वा तत्त्वेन शीलवान भव पुत्रक\nयदीच्छसि शरियं तात सुविशिष्टां युधिष्ठिरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 124,
        "shloka": 69,
        "text": "[भ]\nएतत कथितवान पुत्रे धृतराष्ट्रॊ नराधिप\nएतत कुरुष्व कौन्तेय ततः पराप्स्यसि तत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nशीलं परधानं पुरुषे कथितं ते पितामह\nकथम आशा समुत्पन्ना या च सा तद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 2,
        "text": "संशयॊ मे महान एष समुत्पन्नः पितामह\nछेत्ता च तस्य नान्यॊ ऽसति तवत्तः परपुरंजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 3,
        "text": "पितामहाशा महती ममासीद धि सुयॊधने\nपराप्ते युद्धे तु यद युक्तं तत कर्तायम इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वस्याशा सुमहती पुरुषस्यॊपजायते\nतस्यां विहन्यमानायां दुःखॊ मृत्युर असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 5,
        "text": "सॊ ऽहं हताशॊ दुर्बुद्धिः कृतस तेन दुरात्मना\nधार्तराष्ट्रेण राजेन्द्र पश्य मन्दात्मतां मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 6,
        "text": "आशां महत्तरां मन्ये पर्वताद अपि स दरुमात\nआकाशाद अपि वा राजन्न अप्रमेयैव वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 7,
        "text": "एषा चैव कुरुश्रेष्ठ दुर्विचिन्त्या सुदुर्लभा\nदुर्लभत्वाच च पश्यामि किम अन्यद दुर्लभं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 8,
        "text": "[भ]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि युधिष्ठिर निबॊध तत\nइतिहासं सुमित्रस्य निर्वृत्तम ऋषभस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 9,
        "text": "सुमित्रॊ नाम राजर्षिर हैहयॊ मृगयां गतः\nससार स मृगं विद्ध्वा बाणेन नतपर्वणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 10,
        "text": "स मृगॊ बाणम आदाय ययाव अमितविक्रमः\nस च राजा बली तूर्णं ससार मृगम अन्तिकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 11,
        "text": "ततॊ निम्नं सथलं चैव स मृगॊ ऽदरवद आशुगः\nमुहूर्तम एव राजेन्द्र समेन स पथागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 12,
        "text": "ततः स राजा तारुण्याद औरसेन बलेन च\nससार बाणासनभृत सखड्गॊ हंसवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 13,
        "text": "तीर्त्वा नदान नदींश चैव पल्वलानि वनानि च\nअतिक्रम्याभ्यतिक्रम्य ससारैव वनेचरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 14,
        "text": "स तु कामान मृगॊ राजन्न आसाद्यासाद्य तं नृपम\nपुनर अभ्येति जवनॊ जवेन महता ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 15,
        "text": "स तस्य बाणैर बहुभिः समभ्यस्तॊ वनेचरः\nपरक्रीडन्न इव राजेन्द्र पुनर अभ्येति चान्तिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 16,
        "text": "पुनश च जवम आस्थाय जवनॊ मृगयूथपः\nअतीत्यातीत्य राजेन्द्र पुनर अभ्येति चान्तिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्य मर्मच छिदं घॊरं सुमित्रॊ ऽमित्रकर्शनः\nसमादाय शरश्रेष्ठं कार्मुकान निरवासृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ गव्यूति मात्रेण मृगयूथप यूथपः\nतस्य बान पथं तयक्त्वा तस्थिवान परहसन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्मिन निपतिते बाणे भूमौ परजलिते ततः\nपरविवेश महारण्यं मृगॊ राजाप्य अथाद्रवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 20,
        "text": "परविश्य तु महारण्यं तापसानाम अथाश्रमम\nआससाद ततॊ राजा शरान्तश चॊपाविशत पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 21,
        "text": "तं कार्मुकधरं दृष्ट्वा शरमार्तं कषुधितं तदा\nसमेत्य ऋषयस तस्मिन पूजां चक्रुर यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 22,
        "text": "ऋषयॊ राजशार्दूलम अपृच्छन सवं परयॊजनम\nकेन भद्र मुखार्थेन संप्राप्तॊ ऽसि तपॊवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 23,
        "text": "पदातिर बद्धनिस्त्रिंशॊ धन्वी बाणी नरेश्वर\nएतद इच्छाम विज्ञातुं कुतः पराप्तॊ ऽसि मानद\nकस्मिन कुले हि जातस तवं किंनामासि बरवीहि नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 24,
        "text": "ततः स राजा सर्वेभ्यॊ दविजेभ्यः पुरुषर्षभ\nआचख्यौ तद यथान्यायं परिचर्यां च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 25,
        "text": "हैहयानां कुले जातः सुमित्रॊ मित्रनन्दनः\nचरामि मृगयूथानि निघ्नन बाणैः सहस्रशः\nबलेन महता गुप्तः सामात्यः सावरॊधनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 26,
        "text": "मृगस तु विद्धॊ बाणेन मया सरति शल्यवान\nतं दरवन्तम अनु पराप्तॊ वनम एतद यदृच्छया\nभवत सकाशे नष्टश्रीर हताशः शरमकर्शितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 27,
        "text": "किं नु दुःखम अतॊ ऽनयद वै यद अहं शरमकर्शितः\nभवताम आश्रमं पराप्तॊ हताशॊ नष्टलक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 28,
        "text": "न राज्यलक्षणत्यागॊ न पुरस्य तपॊधनाः\nदुःखं करॊति तत तीव्रं यथाशा विहता मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 29,
        "text": "हिमवान वा महाशैलः समुद्रॊ वा महॊदधिः\nमहत्त्वान नान्वपद्येतां रॊदस्यॊर अन्तरं यथा\nआशायास तपसि शरेष्ठास तथा नान्तम अहं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 30,
        "text": "भवतां विदितं सर्वं सर्वज्ञा हि तपॊधनाः\nभवन्तः सुमहाभागास तस्मात परक्ष्यामि संशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 31,
        "text": "आशावान पुरुषॊ यः सयाद अन्तरिक्षम अथापि वा\nकिं नु जयायस्तरं लॊके महत्त्वात परतिभाति वः\nएतद इच्छामि तत्त्वेन शरॊतुं किम इह दुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 32,
        "text": "यदि गुह्यं तपॊनित्या न वॊ बरूतेह माचिरम\nन हि गुह्यम अतः शरॊतुम इच्छामि दविजपुंगवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 33,
        "text": "भवत तपॊ विघातॊ वा येन सयाद विरमे ततः\nयदि वास्ति कथा यॊगॊ यॊ ऽयं परश्नॊ मयेरितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 125,
        "shloka": 34,
        "text": "एतत कारणसामग्र्यं शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः\nभवन्तॊ हि तपॊनित्या बरूयुर एतत समाहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nततस तेषां समस्तानाम ऋषीणाम ऋषिसत्तमः\nऋषभॊ नाम विप्रर्षिः समयन्न इव ततॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 2,
        "text": "पुराहं राजशार्दूल तीर्थान्य अनुचरन परभॊ\nसमासादितवान दिव्यं नरनारायणाश्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 3,
        "text": "यत्र सा बदरी रम्या हरदॊ वैहायसस तथा\nयत्र चाश्वशिरा राजन वेदान पठति शाश्वतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 4,
        "text": "तस्मिन सरसि कृत्वाहं विधिवत तर्पणं पुरा\nपितॄणां देवतानां च ततॊ ऽऽशरमम इयां तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 5,
        "text": "रेमाते यत्र तौ नित्यं नरनारायणाव ऋषी\nअदूराद आश्रमं कं चिद वासार्थम अगमं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 6,
        "text": "ततश चीराजिनधरं कृशम उच्चम अतीव च\nअद्राक्षम ऋषिम आयान्तं तनुं नाम तपॊ निधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 7,
        "text": "अन्यैर नरैर महाबाहॊ वपुषाष्ट गुणान्वितम\nकृशता चापि राजर्षे न दृष्टा तादृशी कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 8,
        "text": "शरीरम अपि राजेन्द्र तस्य कानिष्ठिका समम\nगरीवा बाहू तथा पादौ केशाश चाद्भुतदर्शनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 9,
        "text": "शिरः कायानुरूपं च कर्णौ नेते तथैव च\nतस्य वाक चैव चेष्टा च सामान्ये राजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 10,
        "text": "दृष्ट्वाहं तं कृशं विप्रं भीतः परमदुर्मनाः\nपादौ तस्याभिवाद्याथ सथितः पराञ्जलिर अग्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 11,
        "text": "निवेद्य नामगॊत्रं च पितरं च नरर्षभ\nपरदिष्टे चासने तेन शनैर अहम उपाविशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 12,
        "text": "ततः स कथयाम आस कथा धर्मार्थसंहिताः\nऋषिमध्ये महाराज तत्र धर्मभृतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 13,
        "text": "तस्मिंस तु कथयत्य एव राजा राजीवलॊचनः\nउपायाज जवनैर अश्वैः सबलः सावरॊधनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 14,
        "text": "समरन पुत्रम अरण्ये वै नष्टं परमदुर्मनाः\nभूरिद्युम्न पिता धीमान रघुश्रेष्ठॊ महायशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 15,
        "text": "इह दरक्ष्यामि तं पुत्रं दरक्ष्यामीहेति पार्थिवः\nएवम आशाकृतॊ राजंश चरन वनम इदं पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 16,
        "text": "दुर्लभः स मया दरष्टुं नूनं परमधार्मिकः\nएकः पुत्रॊ महारण्ये नष्ट इत्य असकृत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 17,
        "text": "दुर्लभः स मया दरष्टुम आशा च महती मम\nतया परीतगात्रॊ ऽहं मुमूर्षुर नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 18,
        "text": "एतच छरुत्वा स भगवांस तनुर मुनिवरॊत्तमः\nअवाक्शिरा धयानपरॊ मुहूर्तम इव तस्थिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 19,
        "text": "तम अनुध्यान्तम आलक्ष्य राजा परमदुर्मनाः\nउवाच वाक्यं दीनात्मा मन्दं मन्दम इवासकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 20,
        "text": "दुर्लभं किं नु विप्रर्षे आशायाश चैव किं भवेत\nबरवीतु भगवान एतद यदि गुह्यं न तन मयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 21,
        "text": "महर्षिर भगवांस तेन पूर्वम आसीद विमानितः\nबालिशां बुद्धिम आस्थाय मन्दभाग्यतयात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 22,
        "text": "अर्थयन कलशं राजन काञ्चनं वल्कलानि च\nनिर्विण्णः स तु विप्रर्षिर निराशः समपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 23,
        "text": "एवम उक्त्वाभिवाद्याथ तम ऋषिं लॊकपूजितम\nशरान्तॊ नयषीदद धर्मात्मा यथा तवं नरसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 24,
        "text": "अर्घ्यं ततः समानीय पाद्यं चैव महान ऋषिः\nआरण्यकेन विधिना राज्ञे सर्वं नयवेदयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 25,
        "text": "ततस ते मुनयः सर्वे परिवार्य नरर्षभम\nउपाविशन पुरस्कृत्य सप्तर्षय इव धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 26,
        "text": "अपृच्छंश चैव ते तत्र राजानम अपराजितम\nपरयॊजनम इदं सर्वम आश्रमस्य परवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 27,
        "text": "[राजा]\nवीर दयुम्न इति खयातॊ राजाहं दिक्षु विश्रुतः\nभूरि दयुम्नं सुतं नष्टम अन्वेष्टुं वनम आगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 28,
        "text": "एकपुत्रः स विप्राग्र्य बाल एव च सॊ ऽनघ\nन दृश्यते वने चास्मिंस तम अन्वेष्टुं चराम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 29,
        "text": "[रसभ]\nएवम उक्ते तु वचने राज्ञा मुनिर अधॊमुखः\nतूष्णीम एवाभवत तत्र न च परत्युक्तवान नृपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 30,
        "text": "स हि तेन पुरा विप्रॊ राज्ञा नात्यर्थ मानितः\nआशा कृशं च राजेन्द्र तपॊ दीर्घं समास्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 31,
        "text": "परतिग्रहम अहं राज्ञां न करिष्ये कथं चन\nअन्येषां चैव वर्णानाम इति कृत्वा धियं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 32,
        "text": "आशा हि पुरुषं बालं लालापयति तस्थुषी\nताम अहं वयपनेष्यामि इति कृत्वा वयवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 33,
        "text": "[र]\nआशायाः किं कृशत्वं च किं चेह भुवि दुर्लभम\nबरवीतु भगवान एतत तवं हि धर्मार्थदर्शिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 34,
        "text": "[रसभ]\nततः संस्मृत्य तत सर्वं समारयिष्यन्न इवाब्रवीत\nराजानं भगवान विप्रस ततः कृश तनुस तनुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 35,
        "text": "कृशत्वे न समं राजन्न आशाया विद्यते नृप\nतस्या वै दुर्लभत्वात तु परार्थिताः पार्थिवा मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 36,
        "text": "[र]\nकृशाकृशे मया बरह्मन गृहीते वचनात तव\nदुर्लभत्वं च तस्यैव वेद वाक्यम इव दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 37,
        "text": "संशयस तु महाप्राज्ञ संजातॊ हृदये मम\nतन मे सत्तम तत्त्वेन वक्तुम अर्हसि पृच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 38,
        "text": "तवत्तः कृशतरं किं नु बरवीतु भगवान इदम\nयदि गुह्यं न ते विप्र लॊके ऽसमिन किं नु दुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 39,
        "text": "[कृषातनु]\nदुर्लभॊ ऽपय अथ वा नास्ति यॊ ऽरथी धृतिम इवाप्नुयात\nसुदुर्लभतरस तात यॊ ऽरथिनं नावमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 40,
        "text": "संश्रुत्य नॊपक्रियते परं शक्त्या यथार्हतः\nसक्ता या सर्वभूतेषु साशा कृशतरी मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 41,
        "text": "एकपुत्रः पिता पुत्रे नष्टे वा परॊषिते तथा\nपरवृत्तिं यॊ न जानाति साशा कृशतरी मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 42,
        "text": "परसवे चैव नारीणां वृद्धानां पुत्र कारिता\nतथा नरेन्द्र धनिनाम आशा कृशतरी मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 43,
        "text": "[रसभ]\nएतच छरुत्वा ततॊ राजन स राजा सावरॊधनः\nसंस्पृश्य पादौ शिरसा निपपात दविजर्षभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 44,
        "text": "[राजा]\nपरसादये तवा भगवन पुत्रेणेच्छामि संगतिम\nवृणीष्व च वरं विप्र यम इच्छसि यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 45,
        "text": "[रसभ]\nअब्रवीच च हि तं वाक्यं राजा राजीवलॊचनः\nसत्यम एतद यथा विप्र तवयॊक्तं नास्त्य अतॊ मृषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 46,
        "text": "ततः परहस्य भगवांस तनुर धर्मभृतां वरः\nपुत्रम अस्यानयत कषिप्रं तपसा च शरुतेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 47,
        "text": "तं समानाय्य पुत्रं तु तदॊपालभ्य पार्थिवम\nआत्मानं दर्शयाम आस धर्मं धर्मभृतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 48,
        "text": "संदर्शयित्वा चात्मानं दिव्यम अद्भुतदर्शनम\nविपाप्मा विगतक्रॊधश चचार वनम अन्तिकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 49,
        "text": "एतद दृष्टं मया राजंस ततश च वचनं शरुतम\nआशाम अपनयस्वाशु ततः कृशतरीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 50,
        "text": "[भ]\nस तत्रॊक्तॊ महाराज ऋषभेण महात्मना\nसुमित्रॊ ऽपनयत कषिप्रम आशां कृशतरीं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 51,
        "text": "एवं तवम अपि कौन्तेय शरुत्वा वाणीम इमां मम\nसथिरॊ भव यथा राजन हिमवान अचलॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 126,
        "shloka": 52,
        "text": "तवं हि दरष्टा च शरॊता च कृच्छ्रेष्व अर्थकृतेष्व इह\nशरुत्वा मम महाराज न संतप्तुम इहार्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nनामृतस्येव पर्याप्तिर ममास्ति बरुवति तवयि\nतस्मात कथय भूयस तवं धर्मम एव पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगौतमस्य च संवादं यमस्य च महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 3,
        "text": "पारियात्र गिरिं पराप्य गौतमस्याश्रमॊ महान\nउवास गौतमॊ यत्र कालं तद अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 4,
        "text": "षष्टिं वर्षसहस्राणि सॊ ऽतप्यद गौतमस तपः\nतम उग्रतपसं युक्तं तपसा भावितं मुनिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 5,
        "text": "उपयातॊ नरव्याघ्र लॊकपालॊ यमस तदा\nतम अपश्यत सुतपसम ऋषिं वै गौतमं मुनिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 6,
        "text": "स तं विदित्वा बरह्मर्षिर यमम आगतम ओजसा\nपराञ्जलिः परयतॊ भूत्वा उपसृप्तस तपॊधनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 7,
        "text": "तं धर्मराजॊ दृष्ट्वैव नमस्कृत्य नरर्षभम\nनयमन्त्रयत धर्मेण करियतां किम इति बरुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 8,
        "text": "[ग]\nमाता पितृभ्याम आनृण्यं किं कृत्वा समवाप्नुयात\nकथं च लॊकान अश्नाति पुरुषॊ दुर्लभाञ शुभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 9,
        "text": "[य]\nतपः शौचवता नित्यं सत्यधर्मरतेन च\nमातापित्रॊर अहर अहः पूजनं कार्यम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 127,
        "shloka": 10,
        "text": "अश्वमेधैश च यष्टव्यं बहुभिः सवाप्तदक्षिणैः\nतेन लॊकान उपाश्नाति पुरुषॊ ऽदभुतदर्शनान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nमित्रैः परहीयमाणस्य बह्व अमित्रस्य का गतिः\nराज्ञः संक्षीण कॊशस्य बलहीनस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 2,
        "text": "दुष्टामत्य सहायस्य सरुत मन्त्रस्य सर्वतः\nराज्यात परच्यवमानस्य गतिम अन्याम अपश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 3,
        "text": "परचक्राभियातस्य दुर्लभस्य बलीयसा\nअसंविहित राष्ट्रस्य देशकालावजानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 4,
        "text": "अप्राप्यं च भवेत सान्त्वं भेदॊ वाप्य अतिपीडनात\nजीवितं चार्थहेतॊर वा तत्र किं सुकृतं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nगुह्यं मा धर्मम अप्राक्षीर अतीव भरतर्षभ\nअपृष्टॊ नॊत्सहे वक्तुं धर्मम एनं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्मॊ हय अणीयान वचनाद बुद्धेश च भरतर्षभ\nशरुत्वॊपास्य सद आचारैः साधुर भवति स कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 7,
        "text": "कर्मणा बुद्धिपूर्वेण भवत्य आढ्यॊ न वा पुनः\nतादृशॊ ऽयम अनुप्रश्नः स वयवस्यस तवया धिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 8,
        "text": "उपायं धर्मबहुलं यात्रार्थं शृणु भारत\nनाहम एतादृशं धर्मं बुभूषे धर्मकारणात\nदुःखादान इहाढ्येषु सयात तु पश्चात कषमॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 9,
        "text": "अनुगम्य गतीनां च सर्वासाम एव निश्चयम\nयथा यथा हि पुरुषॊ नित्यं शास्त्रम अवेक्षते\nतथा तथा विजानाति विज्ञानं चास्य रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 10,
        "text": "अविज्ञानाद अयॊगश च पुरुषस्यॊपजायते\nअविज्ञानाद अयॊगॊ हि यॊगॊ भूतिकरः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 11,
        "text": "अशङ्कमानॊ वचनम अनसूयुर इदं शृणु\nराज्ञः कॊशक्षयाद एव जायते बलसंक्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 12,
        "text": "कॊशं संजनयेद राजा निर्जलेभ्यॊ यथा जलम\nकालं पराप्यानुगृह्णीयाद एष धर्मॊ ऽतर सांप्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 13,
        "text": "उपायधर्मं पराप्यैनं पूर्वैर आचरितं जनैः\nअन्यॊ धर्मः समर्थानाम आपत्स्व अन्यश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 14,
        "text": "पराक कॊशः परॊच्यते धर्मॊ बुद्धिर धर्माद गरीयसी\nधर्मं पराप्य नयायवृत्तिम अबलीयान न विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 15,
        "text": "यस्माद धनस्यॊपपत्तिर एकान्तेन न विद्यते\nतस्माद आपद्य अधर्मॊ ऽपि शरूयते धर्मलक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 16,
        "text": "अधर्मॊ जायते यस्मिन्न इति वै कवयॊ विदुः\nअनन्तरः कषत्रियस्य इति वै विचिकित्ससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 17,
        "text": "यथास्य धर्मॊ न गलायेन नेयाच छत्रुवशं यथा\nतत कर्तव्यम इहेत्य आहुर नात्मानम अवसादयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 18,
        "text": "सन्न आत्मा नैव धर्मस्य न परस्य न चात्मनः\nसर्वॊपायैर उज्जिहीर्षेद आत्मानम इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 19,
        "text": "तत्र धर्मविदां तात निश्चयॊ धर्मनौपुणे\nउद्यमॊ जीवनं कषत्रे बाहुवीर्याद इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 20,
        "text": "कषत्रियॊ वृत्ति संरॊधे कस्य नादातुम अर्हति\nअन्यत्र तापस सवाच च बराह्मण सवाच च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 21,
        "text": "यथा वै बराह्मणः सीदन्न अयाज्यम अपि याजयेत\nअभॊज्यान्नानि चाश्नीयात तथेदं नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 22,
        "text": "पीडितस्य किम अद्वारम उत्पथॊ निधृतस्य वा\nअद्वारतः परद्रवति यदा भवति पीडितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्य कॊशबलज्यान्या सर्वलॊकपराभवः\nभैक्ष चर्या न विहिता न च विट शूद्र जीविका"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 24,
        "text": "सवधर्मानन्तरा वृत्तिर यान्यान अनुपजीवतः\nवहतः परथमं कल्पम अनुकल्पेन जीवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 25,
        "text": "आपद गतेन धर्माणाम अन्यायेनॊपजीवनम\nअपि हय एतद बराह्मणेषु दृष्टं वृत्ति परिक्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 26,
        "text": "कषत्रिये संशयः कः सयाद इत्य एतन निश्चितं सदा\nआददीत विशिष्टेभ्यॊ नावसीदेत कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 27,
        "text": "हन्तारं रक्षितारं च परजानां कषत्रियं विदुः\nतस्मात संरक्षता कार्यम आदानं कषत्रबन्धुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 28,
        "text": "अन्यत्र राजन हिंसाया वृत्तिर नेहास्ति कस्य चित\nअप्य अरण्यसमुत्थस्य एकस्य चरतॊ मुनेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 29,
        "text": "न शङ्खलिखितां वृत्तिं शक्यम आस्थाय जीवितुम\nविशेषतः कुरुश्रेष्ठ परजापालनम ईप्सता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 30,
        "text": "परस्पराभिसंरक्षा राज्ञा राष्ट्रेण चापदि\nनित्यम एवेह कर्तव्या एष धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 31,
        "text": "राजा राष्ट्रं यथापत्सु दरव्यौघैः परिरक्षति\nराष्ट्रेण राजा वयसने परिरक्ष्यस तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 32,
        "text": "कॊशं दण्डं बलं मित्रं यद अन्यद अपि संचितम\nन कुर्वीतान्तरं राष्ट्रे राजा परिगते कषुधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 33,
        "text": "बीजं भक्तेन संपाद्यम इति धर्मविदॊ विदुः\nअत्रैतच छम्बरस्याहुर महामायस्य दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 34,
        "text": "धिक तस्य जीवितं राज्ञॊ राष्ट्रे यस्यावसीदति\nअवृत्त्यान्त्य मनुष्यॊ ऽपि यॊ वै वेद शिबेर वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 35,
        "text": "राज्ञः कॊशबलं मूलं कॊशमूलं पुनर बलम\nतन मूलं सर्वधर्माणां धर्ममूलाः पुनः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 36,
        "text": "नान्यान अपीडयित्वेह कॊशः शक्यः कुतॊ बलम\nतदर्थं पीडयित्वा च दॊषं न पराप्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 37,
        "text": "अकार्यम अपि यज्ञार्थं करियते यज्ञकर्मसु\nएतस्मात कारणाद राजा न दॊषं पराप्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 38,
        "text": "अर्थार्थम अन्यद भवति विपरीतम अथापरम\nअनर्थार्थम अथाप्य अन्यत तत सर्वं हय अर्थलक्षणम\nएवं बुद्ध्या संप्रपश्येन मेधावी कार्यनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 39,
        "text": "यज्ञार्थम अन्यद भवति यज्ञे नार्थस तथापरः\nयज्ञस्यार्थार्थम एवान्यत तत सर्वं यज्ञसाधनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 40,
        "text": "उपमाम अत्र वक्ष्यामि धर्मतत्त्वप्रकाशिनीम\nयूपं छिन्दन्ति यज्ञार्थं तत्र ये परिपन्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 41,
        "text": "दरुमाः के चन सामन्ता धरुवं छिन्दन्ति तान अपि\nते चापि निपतन्तॊ ऽनयान निघ्नन्ति च वनस्पतीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 42,
        "text": "एवं कॊशस्य महतॊ ये नराः परिपन्थिनः\nतान अहत्वा न पश्यामि सिद्धिम अत्र परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 43,
        "text": "धनेन जयते लॊकाव उभौ परम इमं तथा\nसत्यं च धर्मवचनं यथा नास्त्य अधनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 44,
        "text": "सर्वॊपायैर आददीत धनं यज्ञप्रयॊजनम\nन तुल्यदॊषः सयाद एवं कार्याकार्येषु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 45,
        "text": "नैतौ संभवतॊ राजन कथं चिद अपि भारत\nन हय अरण्येषु पश्यामि धनवृद्धान अहं कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 46,
        "text": "यद इदं दृश्यते वित्तं पृथिव्याम इह किं चन\nममेदं सयान ममेदं सयाद इत्य अयं काङ्क्षते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 47,
        "text": "न च राज्यसमॊ धर्मः कश चिद अस्ति परंतप\nधर्मं शंसन्ति ते राज्ञाम आपद अर्थम इतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 48,
        "text": "दानेन कर्मणा चान्ये तपसान्ये तपस्विनः\nबुद्ध्या दाक्ष्येण चाप्य अन्ये चिन्वन्ति धनसंचयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 128,
        "shloka": 49,
        "text": "अधनं दुर्बलं पराहुर धनेन बलवान भवेत\nसर्वं धनवतः पराप्यं सर्वं तरति कॊशवान\nकॊशाद धर्मश च कामश च परॊ लॊकस तथाप्य अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकषीणस्य दीर्घसूत्रस्य सानुक्रॊशस्य बन्धुषु\nविरक्त पौरराष्ट्रस्य निर्द्रव्य निचयस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 2,
        "text": "परिशङ्कित मुख्यस्य सरुत मन्त्रस्य भारत\nअसंभावित मित्रस्य भिन्नामात्यस्य सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 3,
        "text": "परचक्राभियातस्य दुर्बलस्य बलीयसा\nआपन्न चेतसॊ बरूहि किं कार्यम अवशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 4,
        "text": "[भ]\nबाह्यश चेद विजिगीषुः सयाद धर्मार्थकुशलः शुचिः\nजवेन संधिं कुर्वीत पूर्वान पूर्वा विमॊक्षयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 5,
        "text": "अधर्मविजिगीषुश चेद बलवान पापनिश्चयः\nआत्मनः संनिरॊधेन संधिं तेनाभियॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 6,
        "text": "अपास्य राजधानीं वा तरेद अन्येन वापदम\nतद्भावभावे दरव्याणि जीवन पुनर उपार्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 7,
        "text": "यास तु सयुः केवलत्यागाच छक्त्यास तरितुम आपदः\nकस तत्राधिकम आत्मानं संत्यजेद अर्थधर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 8,
        "text": "अवरॊधाज जुगुप्सेत का सपत्नधने दया\nन तव एवात्मा परदातव्यः शक्ये सति कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 9,
        "text": "[य]\nआभ्यन्तरे परकुपिते बाह्ये चॊपनिपीडिते\nकषीणे कॊशे सरुते मन्त्रे किं कार्यम अवशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 10,
        "text": "[बः]\nकषिप्रं वा संधिकामः सयात कषिप्रं वा तीक्ष्णविक्रमः\nपदापनयनं कषिप्रम एतावत साम्परायिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 11,
        "text": "अनुरक्तेन पुष्टेन हृष्टेन जगतीपते\nअल्पेनापि हि सैन्येन महीं जयति पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 12,
        "text": "हतॊ वा दिवम आरॊहेद विजयी कषितिम आवसेत\nयुद्धे तु संत्यजन पराणाञ शक्रस्यैति सलॊकताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 13,
        "text": "सर्वलॊकागमं कृत्वा मृदुत्वं गन्तुम एव च\nविश्वासाद विनयं कुर्याद वयवस्येद वाप्य उपानहौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 129,
        "shloka": 14,
        "text": "अपक्रमितुम इच्छेद वा यथाकामं तु सान्त्वयेत\nविलिङ्गमित्वा मित्रेण ततः सवयम उपक्रमेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nहीने परमके धर्मे सर्वलॊकातिलङ्घिनि\nसर्वस्मिन दस्यु साद्भूते पृथिव्याम उपजीवने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 2,
        "text": "केनास्मिन बराह्मणॊ जीवेज जघन्ये काल आगते\nअसंत्यजन पुत्रपौत्रान अनुक्रॊशात पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nविज्ञानबलम आस्थाय जीवितव्यं तथागते\nसर्वं साध्व अर्थम एवेदम असाध्व अर्थं न किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 4,
        "text": "असाधुभ्यॊ निरादाय साधुभ्यॊ यः परयच्छति\nआत्मानं संक्रमं कृत्वा कृत्स्नधर्मविद एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 5,
        "text": "सुरॊषेणात्मनॊ राजन राज्ये सथितिम अकॊपयन\nअदत्तम अप्य आददीत दातुर वित्तं ममेति वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 6,
        "text": "विज्ञानबलपूतॊ यॊ वर्तते निन्दितेष्व अपि\nवृत्तविज्ञानवान धीरः कस तं किं वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 7,
        "text": "येषां बलकृता वृत्तिर नैषाम अन्याभिरॊचते\nतेजसाभिप्रवर्धन्ते बलवन्तॊ युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 8,
        "text": "यद एव परकृतं शास्त्रम अविशेषेण विन्दति\nतद एव मध्याः सेवन्ते मेधावी चाप्य अथॊत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 9,
        "text": "ऋत्विक पुरॊहिताचार्यान सत्कृतैर अभिपूजितान\nन बराह्मणान यातयेत दॊषान पराप्नॊति यातयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 10,
        "text": "एतत परमाणं लॊकस्य चक्षुर एत सनातनम\nतत परमाणॊ ऽवगाहेत तेन तत साध्व असाधु वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 11,
        "text": "बहूनि गरामवास्तव्या रॊषाद बरूयुः परस्परम\nन तेषां वचनाद राजा सत्कुर्याद यातयेत वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 12,
        "text": "न वाच्यः परिवादॊ वै न शरॊतव्यः कथं चन\nकर्णाव एव पिधातव्यौ परस्थेयं वा ततॊ ऽनयतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 13,
        "text": "न वै सतां वृत्तम एतत परिवादॊ न पैशुनम\nगुणानाम एव वक्तारः सन्तः सत्सु युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा समधुरौ दम्यौ सुदान्तौ साधु वाहिनौ\nधुरम उद्यम्य वहतस तथा वर्तेत वै नृपः\nयथा यथास्य वहतः सहायाः सयुस तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 15,
        "text": "आचारम एव मन्यन्ते गरीयॊ धर्मलक्षणम\nअपरे नैवम इच्छन्ति ये शङ्खलिखित परियाः\nमार्दवाद अथ लॊभाद वा ते बरूयुर वाक्यम ईदृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 16,
        "text": "आर्षम अप्य अत्र पश्यन्ति विकर्मस्थस्य यापनम\nन चार्षात सदृशं किं चित परमाणं विद्यते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 17,
        "text": "देवा अपि विकर्मस्थं यातयन्ति नराधमम\nवयाजेन विन्दन वित्तं हि धर्मात तु परिहीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 18,
        "text": "सर्वतः सत्कृतः सद्भिर भूतिप्रभव कारणैः\nहृदयेनाभ्यनुज्ञातॊ यॊ धर्मस तं वयवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 19,
        "text": "यश चतुर्गुणसंपन्नं धर्मं वेद स धर्मवित\nअहेर इव हि धर्मस्य पदं दुःखं गवेषितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 20,
        "text": "यथा मृगस्य विद्धस्य मृगव्याधः पदं नयेत\nकक्षे रुधिरपातेन तथा धर्मपदं नयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 130,
        "shloka": 21,
        "text": "एवं सद्भिर विनीतेन पथा गन्तव्यम अच्युत\nराजर्षीणां वृत्तम एतद अवगच्छ युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nसवराष्ट्रात परराष्ट्राच च कॊशं संजनयेन नृपः\nकॊशाद धि धर्मः कौन्तेय राज्यमूलः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 2,
        "text": "तस्मात संजनयेत कॊशं संहृत्य परिपालयेत\nपरिपाल्यानुगृह्णीयाद एष धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 3,
        "text": "न कॊशः शुद्धशौचेन न नृशंसेन जायते\nपदं मध्यमम आस्थाय कॊशसंग्रहणं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 4,
        "text": "अबलस्य कुतः कॊशॊ हय अकॊशस्य कुतॊ बलम\nअबलस्य कुतॊ राज्यम अराज्ञः शरीः कुतॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 5,
        "text": "उच्चैर वृत्तेः शरियॊ हानिर यथैव मरणं तथा\nतस्मात कॊशं बलं मित्राण्य अथ राजा विवर्धयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 6,
        "text": "हीनकॊशं हि राजानम अवजानन्ति मानवाः\nन चास्याल्पेन तुष्यन्ति कार्यम अभ्युत्सहन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 7,
        "text": "शरियॊ हि कारणाद राजा सत्क्रियां लभते पराम\nसास्य गूहति पापानि वासॊ गुह्यम इव सत्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 8,
        "text": "ऋद्धिम अस्यानुवर्तन्ते पुरा विप्रकृता जनाः\nशाला वृका इवाजस्रं जिघांसून इव विन्दति\nईदृशस्य कुतॊ राज्ञः सुखं भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 9,
        "text": "उद्यच्छेद एव न गलायेद उद्यमॊ हय एव पौरुषम\nअप्य अपर्वणि भज्येत न नमेतेह कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 10,
        "text": "अप्य अरण्यं समाश्रित्य चरेर दस्यु गणैः सह\nन तव एवॊद्धृत मर्यादैर दस्युभिः सहितश चरेत\nदस्यूनां सुलभा सेना रौद्रकर्मसु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 11,
        "text": "एकान्तेन हय अमर्यादात सर्वॊ ऽपय उद्विजते जनः\nदस्यवॊ ऽपय उपशङ्कन्ते निरनुक्रॊश कारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 12,
        "text": "सथापयेद एव मर्यादां जनचित्तप्रसादिनीम\nअल्पाप्य अथेह मर्यादा लॊके भवति पूजिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 13,
        "text": "नायं लॊकॊ ऽसति न पर इति वयवसितॊ जनः\nनालं गन्तुं च विश्वासं नास्तिके भयशङ्किनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा सद्भिः परादानम अहिंसा दस्युभिस तथा\nअनुरज्यन्ति भूतानि समर्यादेषु दस्युषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 15,
        "text": "अयुध्यमानस्य वधॊ दारामर्शः कृतघ्नता\nबरह्मवित तस्य चादानं निःशेष करणं तथा\nसत्रिया मॊषः परिस्थानं दस्युष्व एतद विगर्हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 16,
        "text": "स एष एव भवति दस्युर एतानि वर्जयन\nअभिसंदधते ये न विनाशायास्य भारत\nनशेषम एवॊपालभ्य न कुर्वन्तीति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्मात सशेषं कर्तव्यं सवाधीनम अपि दस्युभिः\nन बलस्थॊ ऽहम अस्मीति नृशंसानि समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 131,
        "shloka": 18,
        "text": "सशेषकारिणस तात शेषं पश्यन्ति सर्वतः\nनिःशेष कारिणॊ नित्यम अशेष करणाद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्र कर्मान्त वचनं कीर्तयन्ति पुराविदः\nपरत्यक्षाव एव धर्मार्थौ कषत्रियस्य विजानतः\nतत्र न वयवधातव्यं परॊक्षा धर्मयापना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 2,
        "text": "अधर्मॊ धर्म इत्य एतद यथा वृकपदं तथा\nधर्माधर्मफले जातु न ददर्शेह कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 3,
        "text": "बुभूषेद बलवान एव सर्वं बलवतॊ वशे\nशरियं बलम अमात्यांश च बलवान इह विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 4,
        "text": "यॊ हय अनाढ्यः स पतितस तद उच्छिष्टं यद अल्पकम\nबह्व अपथ्यं बलवति न किं चित तरायते भयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 5,
        "text": "उभौ सत्याधिकारौ तौ तरायेते महतॊ भयात\nअति धर्माद बलं मन्ये बलाद धर्मः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 6,
        "text": "बले परतिष्ठितॊ धर्मॊ धरण्याम इव जङ्गमः\nधूमॊ वायॊर इव वशं बलं धर्मॊ ऽनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 7,
        "text": "अनीश्वरे बलं धर्मॊ दरुमं वल्लीव संश्रिता\nवश्यॊ बलवतां धर्मः सुखं भॊगवताम इव\nनास्त्य असाध्यं बलवतां सर्वं बलवतां शुचि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 8,
        "text": "दुराचारः कषीणबलः परिमाणं नियच्छति\nअथ तस्माद उद्विजते सर्वॊ लॊकॊ वृकाद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 9,
        "text": "अपध्वस्तॊ हय अवमतॊ दुःखं जीवति जीवितम\nजीवितं यद अवक्षिप्तं यथैव मरणं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 10,
        "text": "यद एनम आहुः पापेन चारित्रेण विनिक्षतम\nस भृशं तप्यते ऽनेन वाक्शल्येन परिक्षतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 11,
        "text": "अत्रैतद आहुर आचार्याः पापस्य परिमॊक्षणे\nतरयीं विद्यां निषेवेत तथॊपासीत स दविजान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 12,
        "text": "परसादयेन मधुरया वाचाप्य अथ च कर्मणा\nमहामनाश चैव भवेद विवहेच च महाकुले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 13,
        "text": "इत्य अस्मीति वदेद एवं परेषां कीर्तयन गुणान\nजपेद उदकशीलः सयात पेशलॊ नातिजल्पनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 14,
        "text": "बरह्मक्षत्रं संप्रविशेद बहु कृत्वा सुदुष्करम\nउच्यमानॊ ऽपि लॊकेन बहु तत तद अचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 132,
        "shloka": 15,
        "text": "अपापॊ हय एवम आचारः कषिप्रं बहुमतॊ भवेत\nसुखं वित्तं च भुञ्जीत वृत्तेनानेन गॊपयेत\nलॊके च लभते पूजां परत्र च महत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nयथा दस्युः समर्यादः परेत्य भावे न नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 2,
        "text": "परहर्ता मतिमाञ शूरः शरुतवान अनृशंसवान\nरक्षन्न अक्षयिणं धर्मं बरह्मण्यॊ गुरु पूजकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 3,
        "text": "निषाद्यां कषत्रियाज जातः कषत्रधर्मानुपालकः\nकापव्यॊ नाम नैषादिर दस्युत्वात सिद्धिम आप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 4,
        "text": "अरण्ये साय पूर्वाह्णे मृगयूथप्रकॊपिता\nविधिज्ञॊ मृगजातीनां निपानानां च कॊविदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 5,
        "text": "सर्वकानन देशज्ञः पारियात्र चरः सदा\nधर्मज्ञः सर्वभूतानाम अमॊघेषुर दृढायुधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 6,
        "text": "अप्य अनेकशताः सेना एक एव जिगाय सः\nस वृद्धाव अन्धपितरौ महारण्ये ऽभयपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 7,
        "text": "मधु मांसैर मूलफलैर अन्नैर उच्चावचैर अपि\nसत्कृत्य भॊजयाम आस सम्यक परिचचार च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 8,
        "text": "आरण्यकान परव्रजितान बराह्मणान परिपालयन\nअपि तेभ्यॊ मृगान हत्वा निनाय च महावने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 9,
        "text": "ये सम न परतिगृह्णन्ति दस्यु भॊजनशङ्कया\nतेषाम आसज्य गेहेषु काल्य एव स गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 10,
        "text": "तं बहूनि सहस्राणि गरामणित्वे ऽभिवव्रिरे\nनिर्मर्यादानि दस्यूनां निरनुक्रॊश कारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 11,
        "text": "[दस्यवह]\nमुहूर्तदेशकालज्ञ पराज्ञ शीलदृढायुध\nगरामणीर भव नॊ मुख्यः सर्वेषाम एव संमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 12,
        "text": "यथा यथा वक्ष्यसि नः करिष्यामस तथा तथा\nपालयास्मान यथान्यायं यथा माता यथा पिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 13,
        "text": "[क]\nमा वधीस तवं सत्रियं भीरुं मा शिशुं मा तपस्विनम\nनायुध्यमानॊ हन्तव्यॊ न च गराह्या बलात सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 14,
        "text": "सर्वथा सत्री न हन्तव्या सर्वसत्त्वेषु युध्यता\nनित्यं गॊब्राह्मणे सवस्ति यॊद्धव्यं च तदर्थतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 15,
        "text": "सस्यं च नापहन्तव्यं सीरविघ्नं च मा कृथाः\nपूज्यन्ते यत्र देवाश च पितरॊ ऽतिथयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 16,
        "text": "सर्वभूतेष्व अपि च वै बराह्मणॊ मॊक्षम अर्हति\nकार्या चापचितिस तेषां सर्वस्वेनापि या भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 17,
        "text": "यस्य हय एते संप्ररुष्टा मन्त्रयन्ति पराभवम\nन तस्य तरिषु लॊकेषु तराता भवति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 18,
        "text": "यॊ बराह्मणान परिभवेद विनाशं वापि रॊचयेत\nसूर्यॊदय इवावश्यं धरुवं तस्य पराभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 19,
        "text": "इहैव फलम आसीनः परत्याकाङ्क्षति शक्तितः\nये ये नॊ न परदास्यन्ति तांस तान सेनाभियास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 20,
        "text": "शिष्ट्य अर्थं विहितॊ दण्डॊ न वधार्थं विनिश्चयः\nये च शिष्टान परबाधन्ते धर्मस तेषां वधः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 21,
        "text": "ये हि राष्ट्रॊपरॊधेन वृत्तिं कुर्वन्ति के चन\nतद एव ते ऽनु मीयन्ते कुणपं कृमयॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 22,
        "text": "ये पुनर धर्मशास्त्रेण वर्तेरन्न इह दस्यवः\nअपि ते दस्यवॊ भूत्वा कषिप्रं सिद्धिम अवाप्नुयुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 23,
        "text": "[भ]\nतत सर्वम उपचक्रुस ते कापव्यस्यानुशासनम\nवृत्तिं च लेभिरे सर्वे पापेभ्यश चाप्य उपारमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 24,
        "text": "कापव्यः कर्मणा तेन महतीं सिद्धिम आप्तवान\nसाधूनाम आचरन कषेमं दस्यून पापान निवर्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 25,
        "text": "इदं कापव्य चरितं यॊ नित्यम अनुकीर्तयेत\nनारण्येभ्यः स भूतेभ्यॊ भयम आर्छेत कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 133,
        "shloka": 26,
        "text": "भयं तस्य न मर्त्येभ्यॊ नामर्त्येभ्यः कथं चन\nन सतॊ नासतॊ राजन स हय अरण्येषु गॊपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्र गाथा बरह्म गीताः कीर्तयन्ति पुराविदः\nयेन मार्गेण राजानः कॊशं संजनयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 2,
        "text": "न धनं यज्ञशीलानां हार्यं देव सवम एव तत\nदस्यूनां निष्क्रियाणां च कषत्रियॊ हर्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 3,
        "text": "इमाः परजाः कषत्रियाणां रक्ष्याश चाद्याश च भारत\nधनं हि कषत्रियस्येह दवितीयस्य न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 4,
        "text": "तद अस्य सयाद बलार्थं वा धनं यज्ञार्थम एव वा\nअभॊग्या हय ओषधीश छित्त्वा भॊग्या एव पचन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 5,
        "text": "यॊ वै न देवान न पितॄन न मर्त्यान हविषार्चति\nआनन्तिकां तां धनिताम आहुर वेद विदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 6,
        "text": "हरेत तद दरविणं राजन धार्मिकः पृथिवीपतिः\nन हि तत परीणयेल लॊकान न कॊशं तद विधं नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 7,
        "text": "असाधुभ्यॊ निरादाय साधुभ्यॊ यः परयच्छति\nआत्मानं संक्रमं कृत्वा मन्ये धर्मविद एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 8,
        "text": "औद्भिज्जा जन्तवः के चिद युक्तवाचॊ यथातथा\nअनिष्टतः संभवन्ति तथा यज्ञः परतायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 9,
        "text": "यथैव दंश मशकं यथा चाण्ड पिपीलिकम\nसैव वृत्तिर अयज्ञेषु तथा धर्मॊ विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 134,
        "shloka": 10,
        "text": "यथा हय अकस्माद भवति भूमौ पांसुतृणॊलपम\nतथैवेह भवेद धर्मः सूक्ष्मः सूक्ष्मतरॊ ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्रैव चेदम अव्यग्रः शृण्वाख्यानम अनुत्तमम\nदीर्घसूत्रं समाश्रित्य कार्याकार्यविनिश्चये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 2,
        "text": "नातिगाधे जलस्थाये सुहृदः शकुलास तरयः\nपरभूतमत्स्ये कौन्तेय बभूवुः सहचारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्रैकः पराप्तकालज्ञॊ दीर्घदर्शी तथापरः\nदीर्घसूत्रश च तत्रैकस तरयाणां जलचारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 4,
        "text": "कदा चित तज जलस्थायं मत्स्यबन्धाः समन्ततः\nनिःस्रावयाम आसुर अथॊ निम्नेषु विविधैर मुखैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 5,
        "text": "परक्षीयमाणं तं बुद्ध्वा जलस्थायं भयागमे\nअव्रवीद दीर्घदर्शी तु ताव उभौ सुहृदौ तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 6,
        "text": "इयम आपत समुत्पन्ना सर्वेषां सलिलौकसाम\nशीघ्रम अन्यत्र गच्छामः पन्था यावन न दुष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 7,
        "text": "अनागतम अनर्थं हि सुनयैर यः परबाधते\nन स संशयम आप्नॊति रॊचतां वां वरजामहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 8,
        "text": "दीर्घसूत्रस तु यस तत्र सॊ ऽबरवीत सम्यग उच्यते\nन तु कार्या तवरा यावद इति मे निश्चिता मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 9,
        "text": "अथ संप्रतिपत्तिज्ञः पराब्रवीद दीर्घदर्शिनम\nपराप्ते काले न मे किं चिन नयायतः परिहास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 10,
        "text": "एवम उक्तॊ निराक्रामद दीर्घदर्शी महामतिः\nजगाम सरॊतसैकेन गम्भीरसलिलाशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः परस्रुत तॊयं तं समीक्ष्य सलिलाशयम\nबबन्धुर विविधैर यॊगैर मत्स्यान मत्स्यॊपजीविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 12,
        "text": "विलॊड्यमाने तस्मिंस तु सरॊत तॊये जलाशये\nअगच्छद गरहणं तत्र दीर्घसूत्रः सहापरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 13,
        "text": "उद्दानं करियमाणं च मत्स्यानां वीक्ष्य रज्जुभिः\nपरविश्यान्तरम अन्येषाम अग्रसत परतिपत्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 14,
        "text": "गरस्तम एव तद उद्दानं गृहीत्वास्त तथैव सः\nसर्वान एव तु तांस तत्र ते विदुर गरथिता इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 15,
        "text": "ततः परक्षाल्यमानेषु मत्स्येषु विमले जले\nतक्त्वा रज्जुं विमुक्तॊ ऽभूच छीघ्रं संप्रतिपत्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 16,
        "text": "दीर्घसूत्रस तु मन्दात्मा हीनबुद्धिर अचेतनः\nमरणं पराप्तवान मूढॊ यथैवॊपहतेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं पराप्ततमं कालं यॊ मॊहान नावबुध्यते\nस विनश्यति वै कषिप्रं दीर्घसूत्रॊ यथा झषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 18,
        "text": "आदौ न कुरुते शरेयः कुशलॊ ऽसमीति यः पुमान\nस संशयम अवाप्नॊति यथा संप्रतिपत्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 19,
        "text": "अनागतविधानं तु यॊ नरः कुरुते कषमम\nशरेयः पराप्नॊति सॊ ऽतयर्थं दीर्घदर्शी यथा हय असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 20,
        "text": "कलाः काष्ठा मुहूर्ताश च दिना नाड्यः कषणा लवाः\nपक्षा मासाश च ऋतवस तुल्याः संवत्सराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 21,
        "text": "पृथिवीदेश इत्य उक्तः कालः स च न दृश्यते\nअभिप्रेतार्थ सिद्ध्यर्थं नयायतॊ यच च तत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 22,
        "text": "एतौ धर्मार्थशास्त्रेषु मॊक्षशास्त्रेषु चर्षिभिः\nपरधानाव इति निर्दिष्टौ कामेशाभिमतौ नृणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 135,
        "shloka": 23,
        "text": "परीक्ष्य कारी युक्तस तु सम्यक समुपपादयेत\nदेशकालाव अभिप्रेतौ ताभ्यां फलम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसर्वत्र बुद्धिः कथिता शरेष्ठा ते भरतर्षभ\nअनागता तथॊत्पन्ना दीर्घसूत्रा विनाशिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 2,
        "text": "तद इच्छामि परां बुद्धिं शरॊतुं भरतसत्तम\nयथा राजन न मुह्येत शत्रुभिः परिवारितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्मार्थकुशलप्राज्ञ सर्वशास्त्रविशारद\nपृच्छामि तवा कुरु कश्रेष्ठ तन मे वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 4,
        "text": "शत्रुभिर बहुभिर गरस्तॊ यथा वर्तेत पार्थिवः\nएतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं सर्वम एव यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 5,
        "text": "विषमस्थं हि राजानं शत्रवः परिपन्थिनः\nबहवॊ ऽपय एकम उद्धर्तुं यतन्ते पूर्वतापिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वतः परार्थ्यमानेन दुर्बलेन महाबलैः\nएकेनैवासहायेन शक्यं सथातुं कथं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 7,
        "text": "कथं मित्रम अरिं चैव विन्देत भरतर्षभ\nचेष्टितव्यं कथं चाथ शत्रॊर मित्रस्य चान्तरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 8,
        "text": "परज्ञात लक्षणे राजन्न अमित्रे मित्रतां गते\nकथं नु पुरुषः कुर्यात किं वा कृत्वा सुखी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 9,
        "text": "विग्रहं केन वा कुर्यात संधिं वा केन यॊजयेत\nकथं वा शत्रुमध्यस्थॊ वर्तेताबलवान इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 10,
        "text": "एतद वै सर्वकृत्यानां परं कृत्यं परंतप\nनैतस्य कश चिद वक्तास्ति शरॊता चापि सुदुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 11,
        "text": "ऋते शांतनवाद भीष्मात सत्यसंधाज जितेन्द्रियात\nतद अन्विष्य महाबाहॊ सर्वम एतद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 12,
        "text": "[भ]\nतवद युक्तॊ ऽयम अनुप्रश्नॊ युधिष्ठिर गुणॊदयः\nशृणु मे पुत्र कार्त्स्न्येन गुह्यम आपत्सु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 13,
        "text": "अमित्रॊ मित्रतां याति मित्रं चापि परदुष्यति\nसामर्थ्य यॊगात कार्याणां तद्गत्या हि सदागतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्माद विश्वसितव्यं च विग्रहं च समाचरेत\nदेशं कालं च विज्ञाय कार्याकार्यविनिश्चये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 15,
        "text": "संधातव्यं बुधैर नित्यं वयवस्यं च हितार्थिभिः\nअमित्रैर अपि संधेयं पराणा रक्ष्याश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 16,
        "text": "यॊ हय अमित्रैर नरॊ नित्यं न संदध्याद अपण्डितः\nन सॊ ऽरथम आप्नुयात किं चित फलान्य अपि च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 17,
        "text": "यस तव अमित्रेण संधत्ते मित्रेण च विरुध्यते\nअर्थयुक्तिं समालॊक्य सुमहद विन्दते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 18,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nमार्जारस्य च संवादं नयग्रॊधे मूषकस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 19,
        "text": "वने महति कस्मिंश चिन नयग्रॊधः सुमहान अभूत\nलता जालपरिच्छन्नॊ नानाद्विज गणायुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 20,
        "text": "सकन्धवान मेघसंकाशः शीतच छायॊ मनॊरमः\nवैरन्त्यम अभितॊ जातस तरुर वयालमृगाकुलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्य मूलं समाश्रित्य कृत्वा शतमुखं बिलम\nवसति सम महाप्राज्ञः पलितॊ नाम मूषकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 22,
        "text": "शाखाश च तस्य संश्रित्य वसति सम सुखं पुरः\nलॊमशॊ नाम मार्जारः पक्षिसत्त्वावसादकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 23,
        "text": "तत्र चागत्य चाण्डालॊ वैरन्त्य कृतकेतनः\nअयॊजयत तम उन्माथं नित्यम अस्तं गते रवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 24,
        "text": "तत्र सनायुमयान पाशान यथावत संनिधाय सः\nगृहं गत्वा सुखं शेते परभाताम एति शर्वरीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 25,
        "text": "तत्र सम नित्यं बध्यन्ते नक्तं बहुविधा मृगाः\nकदा चित तत्र मार्जारस तव अप्रमत्तॊ ऽपय अबध्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 26,
        "text": "तस्मिन बद्धे महाप्राज्ञः शत्रौ नित्याततायिनि\nतं कालं पलितॊ जञात्वा विचचार सुनिर्भयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 27,
        "text": "तेनानुचरता तस्मिन वने विश्वस्तचारिणा\nभक्षं विचरमाणेन नचिराद दृष्टम आमिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 28,
        "text": "स तम उन्माथम आरुह्य तद आमिषम अभक्षयत\nतस्यॊपरि सपत्नस्य बद्धस्य मनसा हसन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 29,
        "text": "आमिषे तु परसक्तः स कदा चिद अवलॊकयन\nअपश्यद अपरं घॊरम आत्मनः शत्रुम आगतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 30,
        "text": "शरप्रसून संकाशं मही विवर शायिनम\nनकुलं हरिकं नाम चपलं ताम्रलॊचनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 31,
        "text": "तेन मूषक गन्धेन तवरमाणम उपागतम\nभक्षार्थं लेलिहद वक्त्रं भूमाव ऊर्ध्वमुखं सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 32,
        "text": "शखा गतम अरिं चान्यद अपश्यत कॊटरालयम\nउलूकं चन्द्रकं नाम तीक्ष्णतुण्डं कषपाचरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 33,
        "text": "गतस्य विषयं तस्य नकुलॊलूकयॊस तदा\nअथास्यासीद इयं चिन्ता तत पराप्य सुमहद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 34,
        "text": "आपद्य अस्यां सुकष्टायां मरणे समुपस्थिते\nसमन्ताद भय उत्पन्ने कथं कार्यं हितैषिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 35,
        "text": "स तथा सर्वतॊ रुद्धः सर्वत्र समदर्शनः\nअभवद भयसंतप्तश चक्रे चेमां परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 36,
        "text": "आपद विनाशभूयिष्ठा शतैकीयं च जीवितम\nसमन्त संशया चेयम अस्मान आपद उपस्थिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 37,
        "text": "गतं हि सहसा भूमिं नकुलॊ मां समाप्नुयात\nउलूकश चेह तिष्ठन्तं मार्जारः पाशसंक्षयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 38,
        "text": "न तव एवास्मद विधः पराज्ञः संमॊहं गन्तुम अर्हति\nकरिष्ये जीविते यत्नं यावद उच्छ्वासनिग्रहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 39,
        "text": "न हि बुद्ध्यान्विताः पराज्ञा नीतिशास्त्रविशारदाः\nसंभ्रमन्त्य आपदं पराप्य महतॊ ऽरथान अवाप्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 40,
        "text": "न तव अन्याम इह मार्जाराद गतिं पश्यामि सांप्रतम\nविषमस्थॊ हय अयं जन्तुः कृत्यं चास्य महन मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 41,
        "text": "जीवितार्थी कथं तव अद्य परार्थितः शत्रुभिस तरिभिः\nतस्माद इमम अहं शत्रुं मार्जारं संश्रयामि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 42,
        "text": "कषत्रविद्यां समाश्रित्य हितम अस्यॊपधारये\nयेनेमं शत्रुसंघातं मतिपूर्वेण वञ्चये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 43,
        "text": "अयम अत्यन्तशत्रुर मे वैषम्यं परमं गतः\nमूढॊ गराहयितुं सवार्थं संगत्या यदि शक्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 44,
        "text": "कदा चिद वयसनं पराप्य संधिं कुर्यान मया सह\nबलिना संनिविष्टस्य शत्रॊर अपि परिग्रहः\nकार्य इत्य आहुर आचार्या विषमे जीवितार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 45,
        "text": "शरेयान हि पण्डितः शत्रुर न च मित्रम अपण्डितम\nमम हय अमित्रे मार्जारे जीवितं संप्रतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 46,
        "text": "हन्तैनं संप्रवक्ष्यामि हेतुम आत्माभिरक्षणे\nअपीदानीम अयं शत्रुः संगत्या पण्डितॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 47,
        "text": "ततॊ ऽरथगतितत्त्वज्ञः संधिविग्रहकालवित\nसान्त्वपूर्वम इदं वाक्यं मार्जारं मूषकॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 48,
        "text": "सौहृदेन भिभाषे तवा कच चिन मार्जारजीवसि\nजीवितं हि तवेच्छामि शरेयः साधारणं हि नौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 49,
        "text": "न ते सौम्य विषत्तव्यं जीविष्यसि यथा पुरा\nअहं तवाम उद्धरिष्यामि पराणाञ जह्यां हि ते कृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 50,
        "text": "अस्ति कश चिद उपायॊ ऽतर पुष्कलः परतिभाति माम\nयेन शक्यस तवया मॊक्षः पराप्तुं शरेयॊ यथा मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 51,
        "text": "मया हय उपायॊ दृष्टॊ ऽयं विचार्य मतिम आत्मनः\nआत्मार्थं च तवदर्थं च शरेयः साधारणं हि नौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 52,
        "text": "इदं हि नकुलॊलूकं पापबुद्ध्य अभितः सथितम\nन धर्षयति मार्जारतेन मे सवस्ति सांप्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 53,
        "text": "कूजंश चपल नेत्रॊ ऽयं कौशिकॊ मां निरीक्षते\nनगशाखा गरहस तिष्ठंस तस्याहं भृशम उद्विजे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 54,
        "text": "सतां साप्तपदं सख्यं स वासॊ मे ऽसि पण्डितः\nसांवास्यकं करिष्यामि नास्ति ते मृत्युतॊ भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 55,
        "text": "न हि शक्नॊषि मार्जारपाशं छेत्तुं विना मया\nअहं छेत्स्यामि ते पाशं यदि मां तवं न हिंससि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 56,
        "text": "तवम आश्रितॊ नगस्याग्रं मूलं तव अहम उपाश्रितः\nचिरॊषिताव इहावां वै वृक्षे ऽसमिन विदितं हि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 57,
        "text": "यस्मिन्न आश्वसते कश चिद यश च नाश्वसते कव चित\nन तौ धीराः परशंसन्ति नित्यम उद्विग्नचेतसौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 58,
        "text": "तस्माद विवर्धतां परीतिः सत्या संगतिर अस्तु नौ\nकालातीतम अपार्थं हि न परशंसन्ति पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 59,
        "text": "अर्थयुक्तिम इमां तावद यथा भूतां निशामय\nतव जीवितम इच्छामि तवं ममेच्छसि जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 60,
        "text": "कश चित तरति काष्ठेन सुगम्भीरां महानदीम\nस तारयति तत काष्ठं स च काष्ठेन तार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 61,
        "text": "ईदृशॊ नौ समायॊगॊ भविष्यति सुनिस्तरम\nअहं तवां तारयिष्यामि तवं च मां तारयिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 62,
        "text": "एवम उक्त्वा तु पलितस तदर्थम उभयॊर हितम\nहेतुमद गरहणीयं च कालाकाङ्क्षी वयपैक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 63,
        "text": "अथ सुव्याहृतं तस्य शरुत्वा शत्रुर विचक्षणः\nहेतुमद गरहणीयार्थं मार्जारॊ वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 64,
        "text": "बुद्धिमान वाक्यसंपन्नस तद वाक्यम अनुवर्णयन\nताम अवस्थाम अवेक्ष्यान्त्यां साम्नैव परत्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 65,
        "text": "ततस तीक्ष्णाग्रदशनॊ वैडूर्यमणिलॊचनः\nमूषकं मन्दम उद्वीक्ष्य मार्जारॊ लॊमशॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 66,
        "text": "नन्दामि सौम्य भद्रं ते यॊ मां जीवन्तम इच्छसि\nशरेयश च यदि जानीषे करियतां मा विचारय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 67,
        "text": "अहं हि दृढम आपन्नस तवम आपन्नतरॊ मया\nदवयॊर आपन्नयॊः संधिः करियतां मा विचारय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 68,
        "text": "विधत्स्व पराप्तकालं यत कार्यं सिध्यतु चावयॊः\nमयि कृच्छ्राद विनिर्मुक्ते न विनङ्क्ष्यति ते कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 69,
        "text": "नयस्तमानॊ ऽसमि भक्तॊ ऽसमि शिष्यस तवद्धितकृत तथा\nनिदेशवशवर्ती च भवन्तं शरणं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 70,
        "text": "इत्य एवम उक्तः पलितॊ मार्जारं वशम आगतम\nवाक्यं हितम उवाचेदम अभिनीतार्थम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 71,
        "text": "उदारं यद भवान आह नैतच चित्रं भवद्विधे\nविदितॊ यस तु मार्गॊ मे हितार्थं शृणु तं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 72,
        "text": "अहं तवानुप्रवेक्ष्यामि नकुलान मे महद भयम\nतरायस्व मां मा वधीश च शक्तॊ ऽसमि तव मॊक्षणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 73,
        "text": "उलूकाच चैव मां रक्ष कषुद्रः परार्थयते हि माम\nअहं छेत्स्यामि ते पाशान सखे सत्येन ते शपे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 74,
        "text": "तद वचः संगतं शरुत्वा लॊमशॊ युक्तम अर्थवत\nहर्षाद उद्वीक्ष्य पलितं सवागतेनाभ्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 75,
        "text": "स तं संपूज्य पलितं मार्जारः सौहृदे सथितः\nसुविचिन्त्याब्रवीद धीरः परीतस तवरित एव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 76,
        "text": "कषिप्रम आगच्छ भद्रं ते तवं मे पराणसमः सखा\nतव पराज्ञ परसादाद धि कषिप्रं पराप्स्यामि जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 77,
        "text": "यद यद एवंगतेनाद्य शक्यं कर्तुं मया तव\nतद आज्ञापय कर्ताहं संधिर एवास्तु नौ सखे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 78,
        "text": "अस्मात ते संशयान मुक्तः स मित्र गणबान्धवः\nसर्वकार्याणि कर्ताहं परियाणि च हितानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 79,
        "text": "मुक्तश च वयसनाद अस्मात सौम्याहम अपि नाम ते\nपरीतिम उत्पादयेयं च परतिकर्तुं च शक्नुयाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 80,
        "text": "गराहयित्वा तु तं सवार्थं मार्जारं मूषकस तदा\nपरविवेश सुविस्रब्धः सम्यग अर्थांश चचार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 81,
        "text": "एवम आश्वसितॊ विद्वान मार्जारेण स मूषकः\nमार्जारॊरसि विस्रब्धः सुष्वाप पितृमातृवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 82,
        "text": "लीनं तु तस्य गात्रेषु मार्जारस्याथ मूषकम\nतौ दृष्ट्वा नकुलॊलूकौ निराशौ जग्मतुर गृहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 83,
        "text": "लीनस तु तस्य गात्रेषु पलितॊ देशकालवित\nचिच्छेद पाशान नृपते कालाकाङ्क्षी शनैः शनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 84,
        "text": "अथ बन्धपरिक्लिष्टॊ मार्जारॊ वीक्ष्य मूषकम\nछिन्दन्तं वै तदा पाशान अत्वरन्तं तवरान्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 85,
        "text": "तम अत्वरन्तं पलितं पाशानां छेदने तदा\nसंचॊदयितुम आरेभे मार्जारॊ मूषकं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 86,
        "text": "किं सौम्य नाभित्वरसे किं कृतार्थॊ ऽवमन्यसे\nछिन्धि पाशान अमित्रघ्न पुरा शवपच एति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 87,
        "text": "इत्य उक्तस तवरता तेन मतिमान पलितॊ ऽबरवीत\nमार्जारम अकृतप्रज्ञं वश्यम आत्महितं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 88,
        "text": "तूष्णीं भव न ते सौम्य तवरा कार्या न संभ्रमः\nवयम एवात्र कालज्ञा न कालः परिहास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 89,
        "text": "अकाले कृत्यम आरब्धं कर्तुं नार्थाय कल्पते\nतद एव काल आरब्धं महते ऽरथाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 90,
        "text": "अकालविप्रमुक्तान मे तवत्त एव भयं भवेत\nतस्मात कालं परतीक्षस्व किम इति तवरसे सखे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 91,
        "text": "यावत पश्यामि चण्डालम आयान्तं शस्त्रपाणिनम\nततश छेत्स्यामि ते पाशं पराप्ते साधारणे भये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 92,
        "text": "तस्मिन काले परमुक्तस तवं तरुम एवाधिरॊहसि\nन हि ते जीविताद अन्यत किं चित कृत्यं भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 93,
        "text": "ततॊ भवत्य अतिक्रान्ते तरस्ते भीते च लॊमश\nअहं बिलं परवेक्ष्यामि भवाट शाखां गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 94,
        "text": "एवम उक्तस तु मार्जारॊ मूषकेणात्मनॊ हितम\nवचनं वाक्यतत्त्वज्ञॊ जीवितार्थी महामतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 95,
        "text": "अथात्मकृत्य तवरितः सम्यक परश्रयम आचरन\nउवाच लॊमशॊ वाक्यं मूषकं चिरकारिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 96,
        "text": "न हय एवं मित्रकार्याणि परीत्या कुर्वन्ति साधवः\nयथा तवं मॊक्षितः कृच्छ्रात तवरमाणेन वै मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 97,
        "text": "ताथैव तवरमाणेन तवया कार्यं हितं मम\nयत्नं कुरु महाप्राज्ञ यथा सवस्त्य आवयॊर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 98,
        "text": "अथ वा पूर्ववैरं तवं समरन कालं विकर्षसि\nपश्य दुष्कृतकर्मत्वं वयक्तम आयुः कषयॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 99,
        "text": "यच च किं चिन मयाज्ञानात पुरस्ताद विप्रियं कृतम\nन तन मनसि कर्तव्यं कषमये तवां परसीद मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 100,
        "text": "तम एवं वादिनं पराज्ञः शास्त्रविद बुद्धिसंमतः\nउवाचेदं वचः शरेष्ठं मार्जारं मूषकस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 101,
        "text": "शरुतं मे तव मार्जारस्वम अर्थं परिगृह्णतः\nममापि तवं विजानीहि सवम अर्थं परिगृह्णतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 102,
        "text": "यन मित्रं भीतवत साध्यं यन मित्र भयसंहितम\nसुरक्षितं ततः कार्यं पाणिः सर्पमुखाद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 103,
        "text": "कृत्वा बलवता संधिम आत्मानं यॊ न रक्षति\nअपथ्यम इव तद भुक्तं तस्यानर्थाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 104,
        "text": "न कश चित कस्य चिन मित्रं न कश चित कस्य चित सुहृत\nअर्थैर अर्था निबध्यन्ते गजैर वनगजा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 105,
        "text": "न हि कश चित कृते कार्ये कर्तारं समवेक्षते\nतस्मात सर्वाणि कार्याणि सावशेषाणि कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 106,
        "text": "तस्मिन काले ऽपि च भवान दिवा कीर्तिभयान्वितः\nमम न गरहणे शक्तः पलायनपरायणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 107,
        "text": "छिन्नं तु तन्तु बाहुल्यं तन्तुर एकॊ ऽवशेषितः\nछेत्स्याम्य अहं तद अप्य आशु निर्वृतॊ भव लॊमश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 108,
        "text": "तयॊः संवदतॊर एवं तथैवापन्नयॊर दवयॊः\nकषयं जगाम सा रात्रिर लॊमशं चाविशद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 109,
        "text": "ततः परभातसमये विकृतः कृष्णपिङ्गलः\nसथूलस्फिग विकचॊ रूक्षः शवचक्रपरिवारितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 110,
        "text": "शङ्कुकर्णॊ महावक्त्रः पलितॊ घॊरदर्शनः\nपरिघॊ नाम चण्डालः शस्त्रपाणिर अदृश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 111,
        "text": "तं दृष्ट्वा यमदूताभं मार्जारस तरस्तचेतनः\nउवाच पलितं भीतः किम इदानीं करिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 112,
        "text": "अथ चापि सुसंत्रस्तौ तं दृष्ट्वा घॊरदर्शनम\nकषणेन नकुलॊलूकौ नैराश्यं जग्मतुस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 113,
        "text": "बलिनौ मतिमन्तौ च संघातं चाप्य उपागतौ\nअशक्यौ सुनयात तस्मात संप्रधर्षयितुं बलात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 114,
        "text": "कार्यार्थं कृतसंधी तौ दृष्ट्वा मार्जारमूषकौ\nउलूक नकुलौ तूर्णं जग्मतुः सवं सवम आलयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 115,
        "text": "ततश चिच्छेद तं तन्तुं मार्जारस्य स मूषकः\nविप्रमुक्तॊ ऽथ मार्जारस तम एवाभ्यपतद दरुमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 116,
        "text": "स च तस्माद भयान मुक्तॊ मुक्तॊ घॊरेण शत्रुणा\nबिलं विवेश पलितः शाखां भेजे च लॊमशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 117,
        "text": "उन्माथम अप्य अथादाय चण्डालॊ वीक्ष्य सर्वशः\nविहताशः कषणेनाथ तस्माद देशाद अपाक्रमत\nजगाम च सवभवनं चण्डालॊ भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 118,
        "text": "ततस तस्माद भयान मुक्तॊ दुर्लभं पराप्य जीवितम\nबिलस्थं पादपाग्रस्थः पलितं लॊमशॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 119,
        "text": "अकृत्वा संविदं कां चित सहसाहम उपप्लुतः\nकृतज्ञं कृतकल्याणं कच चिन मां नाभिशङ्कसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 120,
        "text": "गत्वा च मम विश्वासं दत्त्वा च मम जीवितम\nमित्रॊपभॊग समये किं तवं नैवॊपसर्पसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 121,
        "text": "कृत्वा हि पूर्वं मित्राणि यः पश्चान नानुतिष्ठति\nन स मित्राणि लभते कृच्छ्रास्व आपत्सु दुर्मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 122,
        "text": "तत कृतॊ ऽहं तवया मित्रं सामर्थ्याद आत्मनः सखे\nस मां मित्रत्वम आपन्नम उपभॊक्तुं तवम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 123,
        "text": "यानि मे सन्ति मित्राणि ये च मे सन्ति बान्धवाः\nसर्वे तवां पूजयिष्यन्ति शिष्या गुरुम इव परियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 124,
        "text": "अहं च पूजयिष्ये तवां समित्रगणबान्धवम\nजीवितस्य परदातारं कृतज्ञः कॊ न पूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 125,
        "text": "ईश्रवॊ मे भवान अस्तु शरीरस्य गृहस्य च\nअर्थानां चैव सर्वेषाम अनुशास्ता च मे भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 126,
        "text": "अमात्यॊ मे भव पराज्ञ पितेव हि परशाधि माम\nन ते ऽसति भयम अस्मत्तॊ जीवितेनात्मनः शपे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 127,
        "text": "बुद्ध्या तवम उशनाः साक्षाद बले तव अधिकृता वयम\nतवन्मन्त्रबलयुक्तॊ हि विन्देत जयम एव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 128,
        "text": "एवम उक्तः परं सान्त्वं मार्जारेण स मूषकः\nउवाच परमार्थज्ञः शलक्ष्णम आत्महितं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 129,
        "text": "यद भवान आह तत सर्वं मया ते लॊमश शरुतम\nममापि तावद बरुवतः शृणु यत परतिभाति माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 130,
        "text": "वेदितव्यानि मित्राणि बॊद्धव्याश चापि शत्रवः\nएतत सुसूक्ष्मं लॊके ऽसमिन दृश्यते पराज्ञसंमतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 131,
        "text": "शत्रुरूपाश च सुहृदॊ मित्ररूपाश च शत्रवः\nसान्त्वितास ते न बुध्यन्ते रागलॊभ वशंगताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 132,
        "text": "नास्ति जात्या रिपुर नाम मित्रं नाम न विद्यते\nसामर्थ्य यॊगाज जायन्ते मित्राणि रिपवस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 133,
        "text": "यॊ यस्मिञ जीवति सवार्थं पश्येत तावत स जीवति\nस तस्य तावन मित्रं सयाद यावन न सयाद विपर्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 134,
        "text": "नास्ति मैत्री सथिरा नाम न च धरुवम असौहृदम\nअर्थयुक्त्या हि जायन्ते मित्राणि रिपवस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 135,
        "text": "मित्रं च शत्रुताम एति कस्मिंश चित कालपर्यये\nशत्रुश च मित्रताम एति सवार्थॊ हि बलवत्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 136,
        "text": "यॊ विश्वसति मित्रेषु न चाश्वसति शत्रुषु\nअर्थयुक्तिम अविज्ञाय चलितं तस्य जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 137,
        "text": "अर्थयुक्तिम अविज्ञाय यः शुभे कुरुते मतिम\nमित्रे वा यदि वा शत्रौ तस्यापि चलिता मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 138,
        "text": "न विश्वसेद अविश्वस्ते विश्वस्ते ऽपि न विश्वसेत\nविश्वासाद भयम उत्पन्नं मूलान्य अपि निकृन्तति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 139,
        "text": "अर्थयुक्त्या हि देश्यन्ते पिता माता सुतास तथा\nमातुला भागिनेयाश च तथा संबन्धिबान्धवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 140,
        "text": "पुत्रं हि माता पितरु तयजतः पतितं परियम\nलॊकॊ रक्षति चात्मानं पश्य सवार्थस्य सारताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 141,
        "text": "तं मन्ये निकृतिप्रज्ञं यॊ मॊक्षं परत्यनन्तरम\nकृत्यं मृगयसे कर्तुं सुखॊपायम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 142,
        "text": "अस्मिन निलय एव तवं नयग्रॊधाद अवतारितः\nपूर्वं निविष्टम उन्माथं चपलत्वान न बुद्धिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 143,
        "text": "आत्मनश चपलॊ नास्ति कुतॊ ऽनयेषां भविष्यति\nतस्मात सर्वाणि कार्याणि चपलॊ हन्त्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 144,
        "text": "बरवीति मधुरं कं चित परियॊ मे ह भवान इति\nतन मिथ्या करणं सर्वं विस्तरेणापि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 145,
        "text": "कारणात परियताम एति दवेष्यॊ भवति कारणात\nअर्थार्थी जीवलॊकॊ ऽयं न कश चित कस्य चित परियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 146,
        "text": "सख्यं सॊदरयॊर भरात्रॊर दम्पत्यॊर वा परस्परम\nकस्य चिन नाभिजानामि परीतिं निष्कारणाम इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 147,
        "text": "यद्य अपि भरातरः करुद्धा मार्या वा कारणान्तरे\nसवभावतस ते परीयन्ते नेतरः परीयते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 148,
        "text": "परियॊ भवति दानेन परियवादेन चापरः\nमन्त्रहॊम जपैर अन्यः कार्यार्थं परीयते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 149,
        "text": "उत्पन्ने कारणे परीतिर नास्ति नौ कारणान्तरे\nपरध्वस्ते कारणस्थाने सा परीतिर विनिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 150,
        "text": "किं नु तत कारणं मन्ये यनाहं भवतः परियः\nअन्यत्राभ्यवहारार्थात तत्रापि च बुधा वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 151,
        "text": "कालॊ हेतुं विकुरुते सवार्थस तम अनुवर्तते\nसवार्थं पराज्ञॊ ऽभिजानाति पराज्ञं लॊकॊ ऽनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 152,
        "text": "न तव ईदृशं तवया वाच्यं विदुषि सवार्थपण्डिते\nअकाले ऽविषमस्थस्य सवार्थहेतुर अयं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 153,
        "text": "तस्मान नाहं चले सवार्थात सुस्थितः संधिविग्रहे\nअभ्राणाम इव रूपाणि विकुर्वन्ति कषणे कषणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 154,
        "text": "अद्यैव हि रिपुर भूत्वा पुनर अद्यैव सौहृदम\nपुनश च रिपुर अद्यैव युक्तीनां पश्य चापलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 155,
        "text": "आसीत तावत तु मैत्री नौ यावद धेतुर अभूत पुरा\nसा गता सह तेनैव कालयुक्तेन हेतुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 156,
        "text": "तवं हि मे ऽतयन्ततः शत्रुः सामर्थ्यान मित्रतां गतः\nतत कृत्यम अभिनिर्वृत्तं परकृतिः शत्रुतां गता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 157,
        "text": "सॊ ऽहम एवं परणीतानि जञात्वा शास्त्राणि तत्त्वतः\nपरविशेयं कथं पाशं तवत्कृतं तद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 158,
        "text": "तवद्वीर्येण विमुक्तॊ ऽहं मद्वीर्येण तथा भवान\nअन्यॊन्यानुग्रहे वृत्ते नास्ति भूयः समागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 159,
        "text": "तवं हि सौम्य कृतार्थॊ ऽदय निर्वृत्तार्थास तथा वयम\nन ते ऽसत्य अन्यन मया कृत्यं किं चिद अन्यत्र भक्षणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 160,
        "text": "अहम अन्नं भवान भॊक्ता दुर्बलॊ ऽहं भवान बली\nनावयॊर विद्यते संधिर नियुक्ते विषमे बले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 161,
        "text": "संमन्ये ऽहं तव परज्ञां यन मॊक्षात परत्यनन्तरम\nभक्ष्यं मृगयसे नूनं सुखॊपायम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 162,
        "text": "भक्ष्यार्थम एव बद्धस तवं स मुक्तः परसृतः कषुधा\nशास्त्रज्ञम अभिसंधाय नूनं भक्षयिताद्य माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 163,
        "text": "जानामि कषुधितं हि तवाम आहारसमयश च ते\nस तवं माम अभिसंधाय भक्ष्यं मृगयसे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 164,
        "text": "यच चापि पुत्रदारं सवं तत संनिसृजसे मयि\nशुश्रूषां नाम मे कर्तुं सखे मम न तत्क्षमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 165,
        "text": "तवया मां सहितं दृष्ट्वा परिया भार्या सुताश च ये\nकस्मान मां ते न खादेयुर हृष्टाः परणयिनस तवयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 166,
        "text": "नाहं तवया समेष्यामि वृत्तॊ हेतुः समागमे\nशिवं धयायस्व मे ऽतरस्थः सुकृतं समर्यते यदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 167,
        "text": "शत्रॊर अन्नाद्य भूतः सन कलिष्टस्य कषुधितस्य च\nभक्ष्यं मृगयमाणस्य कः पराज्ञॊ विषयं वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 168,
        "text": "सवस्ति ते ऽसतु गमिष्यामि दूराद अपि तवॊद्विजे\nनाहं तवया समेष्यामि निर्वृतॊ भव लॊमश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 169,
        "text": "बलवत संनिकर्षॊ हि न कदा चित परशस्यते\nपरशान्ताद अपि मे पराज्ञ भेतव्यं बलिनः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 170,
        "text": "यदि तव अर्थेन मे कार्यं बरूहि किं करवाणि ते\nकामं सर्वं परदास्यामि न तव आत्मानं कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 171,
        "text": "आत्मार्थे संततिस तयाज्या राज्यं रत्नं धनं तथा\nअपि सर्वस्वम उत्सृज्य रक्षेद आत्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 172,
        "text": "ऐश्वर्यधनरत्नानां परत्यमित्रे ऽपि तिष्ठताम\nदृष्टा हि पुनर आवृत्तिर जीविताम इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 173,
        "text": "न तव आत्मनः संप्रदानं धनरत्नवद इष्यते\nआत्मा तु सर्वतॊ रक्ष्यॊ दारैर अपि धनैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 174,
        "text": "आत्मरक्षित तन्त्राणां सुपरीक्षित कारिणाम\nआपदॊ नॊपपद्यन्ते पुरुषाणां सवदॊषजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 175,
        "text": "शत्रून सम्यग विजानन्ति दुर्बला ये बलीयसः\nतेषां न चाल्यते बुद्धिर आत्मार्थं कृतनिश्चया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 176,
        "text": "इत्य अभिव्यक्तम एवासौ पलितेनावभर्त्सितः\nमार्जारॊ वरीडितॊ भूत्वा मूषकं वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 177,
        "text": "संमन्ये ऽहं तव परज्ञां यस तवं मम हिते रतः\nउक्तवान अर्थतत्त्वेन मया संभिन्नदर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 178,
        "text": "न तु माम अन्यथा साधॊ तवं विज्ञातुम इहार्हसि\nपराणप्रदानजं तवत्तॊ मम सौहृदम आगतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 179,
        "text": "धर्मज्ञॊ ऽसमि गुणज्ञॊ ऽसमि कृतज्ञॊ ऽसमि विशेषतः\nमित्रेषु वत्सलश चास्मि तवद्विधेषु विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 180,
        "text": "तन माम एवंगते साधॊ न यावयितुम अर्हसि\nतवया हि याव्यमानॊ ऽहं पराणाञ जह्यां सबान्धवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 181,
        "text": "धिक शब्दॊ हि बुधैर दृष्टॊ मद्विधेषु मनस्विषु\nमरणं धर्मतत्त्वज्ञ न मां शङ्कितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 182,
        "text": "इति संस्तूयमानॊ हि मार्जारेण स मूषकः\nमनसा भावगम्भीरं मार्जारं वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 183,
        "text": "साधुर भवाञ शरुतार्थॊ ऽसमि परीयते न च विश्वसे\nसंस्तवैर वा धनौघैर वा नाहं शक्यः पुनस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 184,
        "text": "न हय अमित्रवशं यान्ति पराज्ञा निष्करणं सखे\nअस्मिन्न अर्थे च गाथे दवे निबॊधॊशनसा कृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 185,
        "text": "शत्रुसाधारणे कृत्ये कृत्वा संधिं बलीयसा\nसमाहितश चरेद युक्त्या कृतार्थश च न विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 186,
        "text": "तस्मात सर्वास्व अवस्थासु रक्षेञ जीवितम आत्मनः\nदरव्याणि संततिश चैव सर्वं भवति जीवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 187,
        "text": "संक्षेपॊ नीतिशास्त्राणाम अविश्वासः परॊ मतः\nनृषु तस्माद अविश्वासः पुष्कलं हितम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 188,
        "text": "वध्यन्ते न हय अविश्वस्ताः शत्रुभिर दुर्बला अपि\nविश्वस्तास तव आशु वध्यन्ते बलवन्तॊ ऽपि दुर्बलैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 189,
        "text": "तवद्विधेभ्यॊ मया हय आत्मा रक्ष्यॊ मार्जारसर्वदा\nरक्ष तवम अपि चात्मानं चण्डालाञ जातिकिल्बिषात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 190,
        "text": "स तस्य बरुवतस तव एवं संत्रासाञ जातसाध्वसः\nसवबलिं हि जवेनाशु मार्जारः परययौ ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 191,
        "text": "ततः शास्त्रार्थतत्त्वज्ञॊ बुद्धिसामर्थ्यम आत्मनः\nविश्राव्य पलितः पराज्ञॊ बिलम अन्यञ जगाम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 192,
        "text": "एवं परज्ञावता बुद्ध्या दुर्बलेन महाबलाः\nएकेन बहवॊ ऽमित्राः संधिं कुर्वीत पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 193,
        "text": "अरिणापि समर्थेन संधिं कुर्वीत पण्डितः\nमूषकश च विडालश च मुक्ताव अन्यॊन्यसंश्रयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 194,
        "text": "इत्य एष कषत्रधर्मस्य मया मार्गॊ ऽनुदर्शितः\nविस्तरेण महीपाल संक्षेपेण पुनः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 195,
        "text": "अन्यॊन्यकृतवैरौ तु चक्रतुः परीतिम उत्तमाम\nअन्यॊन्यम अभिसंधातुम अभूच चैव तयॊर मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 196,
        "text": "तत्र पराज्ञॊ ऽभिसंधत्ते सम्यग बुद्धिबलाश्रयात\nअभिसंधीयते पराज्ञः परमादाद अपि चाबुधैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 197,
        "text": "तस्माद अभीतवद भीतॊ विश्वस्तवद अविश्वसन\nन हय अप्रमत्तश चलति चलितॊ वा विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 198,
        "text": "कालेन रिपुणा संधिः काले मित्रेण विग्रहः\nकार्य इत्य एव तत्त्वज्ञाः पराजुर नित्यं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 199,
        "text": "एवं मत्वा महाराज शास्त्रार्थम अभिगम्य च\nअभियुक्तॊ ऽपरमत्तश च पराग भयाद भीतवच चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 200,
        "text": "भीतवत संविधिः कार्यः परतिसंधिस तथैव च\nभयाद उत्पद्यते बुद्धिर अप्रमत्ताभियॊगजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 201,
        "text": "न भयं विद्यते राजन भीतस्यानागते भये\nअभीतस्य तु विस्रम्भात सुमहाञ जायते भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 202,
        "text": "न भीरुर इति चात्यन्तं मन्त्रॊ ऽदेयः कथं चन\nअविज्ञानाद धि विज्ञाते गच्छेद आस्पद दर्शिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 203,
        "text": "तस्माद अभीतवद भीतॊ विश्वस्तवद अविश्वसन\nकार्याणां गुरुतां बुद्ध्वा नानृतं किं चिद आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 204,
        "text": "एवम एतन मया परॊक्तम इतिहासं युधिष्ठिर\nशरुत्वा तवं सुहृदां मध्ये यथावत समुपाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 205,
        "text": "उपलभ्य मतिं चाग्र्याम अरिमित्रान्तरं तथा\nसंधिविग्रहकालं च मॊक्षॊपायं तथापदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 206,
        "text": "शत्रुसाधारणे कृत्ये कृत्वा संधिं बलीयसा\nसमागमं चरेद युक्त्या कृतार्थॊ न च विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 207,
        "text": "अविरुद्धां तरिवर्गेण नीतिम एतां युधिष्ठिर\nअभ्युत्तिष्ठ शरुताद अस्माद भूयस तवं रञ्जयन परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 208,
        "text": "बराह्मणैश चापि ते सार्धं यात्रा भवतु पाण्डव\nबराह्मणा हि परं शरेयॊ दिवि चेह च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 209,
        "text": "एते धर्मस्य वेत्तारः कृतज्ञाः सततं परभॊ\nपूजिताः शुभकर्माणः पूर्वजित्या नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 210,
        "text": "राज्यं शरेयः परं राजन यशः कीर्तिं च लप्स्यसे\nकुलस्य संततिं चैव यथान्यायं यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 136,
        "shloka": 211,
        "text": "दवयॊर इमं भारत संधिविग्रहं; सुभाषितं बुद्धिविशेषकारितम\nतथान्ववेक्ष्य कषितिपेन सर्वदा; निषेवितव्यं नृप शत्रुमण्डले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nउक्तॊ मन्त्रॊ महाबाहॊ न विश्वासॊ ऽसति शत्रुषु\nकथं हि राजा वर्तेत यदि सर्वत्र नाश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 2,
        "text": "विश्वासाद धि परं राज्ञॊ राजन्न उत्पद्यते भयम\nकथं वै नाश्वसन राजा शत्रूञ जयति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 3,
        "text": "एतन मे संशयं छिन्धि मनॊ मे संप्रमुह्यति\nअविश्वास कथाम एताम उपश्रुत्य पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 4,
        "text": "[भ]\nशृणु कौन्तेय यॊ वृत्तॊ बरह्मदत्तनिवेशने\nपूजन या सह संवादॊ बरह्मदत्तस्य पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 5,
        "text": "काम्पिल्ये बरह्मदत्तस्य अन्तःपुरनिवासिनी\nपूजनी नाम शकुनी दीर्घकालं सहॊषिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 6,
        "text": "रुतज्ञा सर्वभूतानां यथा वै जीव जीवकः\nसर्वज्ञा सर्वधर्मज्ञा तिर्यग्यॊनिगतापि सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 7,
        "text": "अभिप्रजाता सा तत्र पुत्रम एकं सुवर्चसम\nसमकालं च राज्ञॊ ऽपि देव्याः पुत्रॊ वयजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 8,
        "text": "समुद्रतीरं गत्वा सा तव आजहार फलद्वयम\nपुष्ट्य अर्थं च सवपुत्रस्य राजपुत्रस्य चैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 9,
        "text": "फलम एकं सुतायादाद राजपुत्राय चापरम\nअमृतास्वाद सदृशं बलतेजॊ विवर्धनम\nतत्रागच्छत परां वृद्धिं राजपुत्रः फलाशनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 10,
        "text": "धात्र्या हस्तगतश चापि तेनाक्रीडत पक्षिणा\nशून्ये तु तम उपादाय पक्षिणं समजातकम\nहत्वा ततः स राजेन्द्र धात्र्या हस्तम उपागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 11,
        "text": "अथ सा शकुनी राजन्न आगमत फलहारिका\nअपश्यन निहतं पुत्रं तेन बालेन भूतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 12,
        "text": "बाष्पपूर्णमुखी दीना दृष्ट्वा सा तु हतं सुतम\nपूजनी दुःखसंतप्ता रुदती वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 13,
        "text": "कषत्रिये संगतं नास्ति न परीतिर न च सौहृदम\nकारणे संभजन्तीह कृतार्थाः संत्यजन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 14,
        "text": "कषत्रियेषु न विश्वासः कार्यः सर्वॊपघातिषु\nअपकृत्यापि सततं सान्त्वयन्ति निरर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 15,
        "text": "अहम अस्य करॊम्य अद्य सदृशीं वैरयातनाम\nकृतघ्नस्य नृशंसस्य भृशं विश्वासघातिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 16,
        "text": "सह संजातवृद्धस्य तथैव सह भॊजिनः\nशरणा गतस्य च वधस तरिविधं हय अस्य किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 17,
        "text": "इत्य उक्त्वा चरणाभ्यां तु नेत्रे नृपसुतस्य सा\nभित्त्वा सवस्था तत इदं पूजनी वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 18,
        "text": "इच्छयैव कृतं पापं सद्य एवॊपसर्पति\nकृतप्रतिक्रियं तेषां न नश्यति शुभाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 19,
        "text": "पापं कर्मकृतं किं चिन न तस्मिन यदि विद्यते\nनिपात्यते ऽसय पुत्रेषु न चेत पौत्रेषु नप्तृषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 20,
        "text": "[ब]\nअस्ति वै कृतम अस्माभिर अस्ति परतिकृतं तवया\nउभयं तत समीभूतं वस पूजनि मा गमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 21,
        "text": "[प]\nसकृत कृतापराधस्य तत्रैव परिलम्बतः\nन तद बुधाः परशंसन्ति शरेयस तत्रापसर्पणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 22,
        "text": "सान्त्वे परयुक्ते नृपते कृतवैरे न विश्वसेत\nकषिप्रं परबध्यते मूढॊ न हि वैरं परशाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 23,
        "text": "अन्यॊन्यं कृतवैराणां पुत्रपौत्रं निगच्छति\nपुत्रपौत्रे विनष्टे तु परलॊकं निगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 24,
        "text": "सर्वेषां कृतवैराणाम अविश्वासः सुखावहः\nएकान्ततॊ न विश्वासः कार्यॊ विश्वासघातकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 25,
        "text": "न विश्वसेद अविश्वस्ते विश्वस्ते ऽपि न विश्वसेत\nकामं विश्वासयेद अन्यान परेषां तु न विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 26,
        "text": "माता पिता बान्धवानां परिष्ठौ; भार्या जरा बीजमात्रं तु पुत्रः\nभराता शत्रुः कलिन्नपाणिर वयस्य; आत्मा हय एकः सुखदुःखस्य वेत्ता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 27,
        "text": "अन्यॊन्यकृतवैराणां न संधिर उपपद्यते\nस च हेतुर अतिक्रान्तॊ यदर्थम अहम आवसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 28,
        "text": "पूजितस्यार्थ मानाभ्यां जन्तॊः पूर्वापकारिणः\nचेतॊ भवत्य अविश्वस्तं पूर्वं तरासयते बलात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 29,
        "text": "पूर्वं संमानना यत्र पश्चाच चैव विमानना\nजह्यात तं सत्त्ववान वासं संमानित विमानितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 30,
        "text": "उषितास्मि तवागारे दीर्घकालम अहिंसिता\nतद इदं वैरम उत्पन्नं सुखम आस्स्व वरजाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 31,
        "text": "[ब]\nयत्कृते परतिकुर्याद वै न स तत्रापराध्नुयात\nअनृणस तेन भवति वस पूजानि मा गमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 32,
        "text": "[प]\nन कृतस्य न कर्तुश च सख्यं संधीयते पुनः\nहृदयं तत्र जानाति कर्तुश चैव कृतस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 33,
        "text": "[ब]\nकृतस्य चैव कर्तुश च सख्यं संधीयते पुनः\nवैरस्यॊपशमॊ दृष्टः पापं नॊपाश्नुते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 34,
        "text": "[प]\nनास्ति वैरम उपक्रान्तं सान्त्वितॊ ऽसमीति नाश्वसेत\nविश्वासाद बध्यते बालस तस्माच छरेयॊ हय अदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 35,
        "text": "तरसा ये न शक्यन्ते शस्त्रैः सुनिशितैर अपि\nसाम्ना ते विनिगृह्यन्ते गजा इव करेणुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 36,
        "text": "[ब]\nसंवासाज जायते सनेहॊ जीवितान्तकरेष्व अपि\nअन्यॊन्यस्य च विश्वासः शवपचेन शुनॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 37,
        "text": "अन्यॊन्यकृतवैराणां संवासान मृदुतां गतम\nनैव तिष्ठति तद वैरं पुष्करस्थम इवॊदकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 38,
        "text": "[प]\nवैरं पञ्च समुत्थानं तच च बुध्यन्ति पण्डिताः\nसत्रीकृतं वास्तुजं वाग्जं ससपत्नापराधजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 39,
        "text": "तत्र दाता निहन्तव्यः कषत्रियेण विशेषतः\nपरकाशं वाप्रकाशं वा बुद्ध्वा देशबलादिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 40,
        "text": "कृतवैरे न विश्वासः कार्यस तव इह सुहृद्य अपि\nछन्नं संतिष्ठते वैरं गूढॊ ऽगनिर इव दारुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 41,
        "text": "न वित्तेन न पारुष्यैर न सान्त्वेन न च शरुतैः\nवैराग्निः शाम्यते राजन्न और्वाग्निर इव सागरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 42,
        "text": "न हि वैराग्निर उद्भूतः कर्म वाप्य अपराधजम\nशाम्यत्य अदग्ध्वा नृपते विना हय एकतर कषयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 43,
        "text": "सत्कृतस्यार्थ मानाभ्यां सयात तु पूर्वापकारिणः\nनैव शान्तिर न विश्वासः कर्म तरासयते बलात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 44,
        "text": "नैवापकारे कस्मिंश चिद अहं तवयि तथा भवान\nविश्वासाद उषिता पूर्वं नेदानीं विश्वसाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 45,
        "text": "[ब]\nकालेन करियते कार्यं तथैव विविधाः करियाः\nकालेनैव परवर्तन्ते कः कस्येहापराध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 46,
        "text": "तुल्यं चॊभे परवर्तेते मरणं जन्म चैव ह\nकार्यते चैव कालेन तन्निमित्तं हि जीवति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 47,
        "text": "बध्यन्ते युगपत के चिद एकैकस्य न चापरे\nकालॊ दहति पूतानि संप्राप्याग्निर इवेन्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 48,
        "text": "नाहं परमाणं नैव तवम अन्यॊन्यकरणे शुभे\nकालॊ नित्यम उपाधत्ते सुखं दुःखं च देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 49,
        "text": "एवं वसेह स सनेहा यथाकालम अहिंसिता\nयत्कृतं तच च मे कषान्तं तवं चैव कषम पूजनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 50,
        "text": "[प]\nयदि कालः परमाणं ते न वैरं कस्य चिद भवेत\nकस्मात तव अपचितिं यान्ति बान्धवा बान्धवे हते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 51,
        "text": "कस्माद देवासुराः पूर्वम अन्यॊन्यम अभिजघ्निरे\nयदि कालेन निर्याणं सुखदुःखे भवाभवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 52,
        "text": "भिषजॊ भेषजं कर्तुं कस्माद इच्छन्ति रॊगिणे\nयदि कालेन पच्यन्ते भेषजैः किं परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 53,
        "text": "परलापः करियते कस्मात सुमहाञ शॊकमूर्छितैः\nयदि कालः परमाणं ते कस्माद धर्मॊ ऽसति कर्तृषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 54,
        "text": "तव पुत्रॊ ममापत्यं हतवान हिंसितॊ मया\nअनन्तरं तवया चाहं बन्धनीया महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 55,
        "text": "अहं हि पुत्रशॊकेन कृतपापा तवात्मजे\nतथा तवया परहर्तव्यं मयि तत्त्वं च मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 56,
        "text": "भक्षार्थं करीडनार्थं वा नरा वाञ्छन्ति पक्षिणः\nतृतीयॊ नास्ति संयॊगॊ वधबन्धाद ऋते कषमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 57,
        "text": "वधबन्धभयाद एके मॊक्षतन्त्रम उपागताः\nमरणॊत्पातजं दुःखम आहुर धर्मविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 58,
        "text": "सर्वस्य दयिताः पराणाः सर्वस्य दयिताः सुताः\nदुःखाद उद्विजते सर्वः सर्वस्य सुखम ईप्सितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 59,
        "text": "दुःखं जरा बरह्मदत्तदुःखम अर्थविपर्ययः\nदुःखं चानिष्ट संवासॊ दुःखम इष्टवियॊगजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 60,
        "text": "वैरबन्धकृतं दुःखं हिंसाजं सत्रीकृतं तथा\nदुःखं सुखेन सततं जनाद विपरिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 61,
        "text": "न दुःखं परदुःखे वै के चिद आहुर अबुद्धयः\nयॊ दुःखं नाभिजानाति स जल्पति महाजने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 62,
        "text": "यस तु शॊचति दुःखार्तः स कथं वक्तुम उत्सहेत\nरसज्ञः सर्वदुःखस्य यथात्मनि तथा परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 63,
        "text": "यत्कृतं ते मया राजंस तवया च मम यत्कृतम\nन तद वर्षशतैः शक्यं वयपॊहितुम अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 64,
        "text": "आवयॊः कृतम अन्यॊन्यं तत्र संधिर न विद्यते\nसमृत्वा समृत्वा हि ते पुत्रं नवं वैरं भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 65,
        "text": "वैरम अन्तिकम आसज्य यः परीतिं कर्तुम इच्छति\nमृन्मयस्येव भग्नस्य तस्य संधिर न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 66,
        "text": "निश्चितश चार्थशास्त्रज्ञैर अविश्वासः सुखॊदयः\nउशनाश चाथ गाथे दवे परह्रादायाब्रवीत पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 67,
        "text": "ये वैरिणः शरद्दधते सत्ये सत्येतरे ऽपि वा\nते शरद्दधाना वध्यन्ते मधु शुष्ककृणैर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 68,
        "text": "न हि वैराणि शाम्यन्ति कुलेष्व आ दशमाद युगात\nआख्यातारश च विद्यन्ते कुले चेद विद्यते पुमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 69,
        "text": "उपगुह्य हि वैराणि सान्त्वयन्ति नराधिपाः\nअथैनं परतिपिंषन्ति पूर्णं घटम इवाश्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 70,
        "text": "सदा न विश्वसेद राजन पापं कृत्वेह कस्य चित\nअपकृत्य परेषां हि विश्वासाद दुःखम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 71,
        "text": "[ब]\nनाविश्वासाच चिन्वते ऽरहान नेहन्ते चापि किं चन\nभयाद एकतरान नित्यं मृतकल्पा भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 72,
        "text": "[प]\nयस्येह वरणिनौ पादौ पद्भ्यां च परिसर्पति\nकषण्येते तस्य तौ पादौ सुगुप्तम अभिधावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 73,
        "text": "नेत्राभ्यां स रुजाभ्यां यः परतिवातम उदीक्षते\nतस्य वायुरुजात्यर्थं नेत्रयॊर भवति धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 74,
        "text": "दुष्टं पन्थानम आश्रित्य यॊ मॊहाद अभिपद्यते\nआत्मनॊ बलम अज्ञत्वा तद अन्तं तस्य जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 75,
        "text": "यस तु वर्षम अविज्ञाय कषेत्रं कृषति मानवः\nहीनं पुरुषकारेण सस्यं नैवाप्नुते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 76,
        "text": "यश च तिक्तं कषायं वाप्य आस्वाद विधुरं हितम\nआहारं कुरुते नित्यं सॊ ऽमृतत्वाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 77,
        "text": "पथ्यं भुक्त्वा नरॊ लॊभाद यॊ ऽनयद अश्नाति भॊजनम\nपरिणामम अविज्ञाय तद अन्तं तस्य जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 78,
        "text": "दैवं पुरुषकारश च सथिताव अन्यॊन्यसंश्रयात\nउदात्तानां कर्म तन्त्रं दैवं कलीबा उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 79,
        "text": "कर्म चात्महितं कार्यं तीक्ष्णं वा यदि वा मृदु\nगरस्यते ऽकर्म शीलस तु सदानर्थैर अकिंचनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 80,
        "text": "तस्मात संशयिते ऽपय अर्थे कार्य एव पराक्रमः\nसर्वस्वम अपि संत्यज्य कार्यम आत्महितं नरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 81,
        "text": "विद्या शौर्यं च दाक्ष्यं च बलं धैर्यं च पञ्चकम\nमित्राणि सहजान्य आहुर वर्तयन्तीह यैर बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 82,
        "text": "निवेशनं च कुप्यं च कषेत्रं भार्या सुहृज्जनः\nएतान्य उपचितान्य आहुः सर्वत्र लभते पुमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 83,
        "text": "सर्वत्र रमते पराज्ञः सर्वत्र च विरॊचते\nन विभीषयते कं चिद भीषितॊ न बिभेति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 84,
        "text": "नित्यं बुद्धिमतॊ हय अर्थः सवल्पकॊ ऽपि विवर्धते\nदाक्ष्येण कुरुते कर्म संयमात परतितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 85,
        "text": "गृहस्नेहावबद्धानां नराणाम अल्पमेधसाम\nकुस्त्री खादति मांसानि माघमा सेगवाम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 86,
        "text": "गृहं कषेत्राणि मित्राणि सवदेश इति चापरे\nइत्य एवम अवसीदन्ति नरा बुद्धिविपर्यये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 87,
        "text": "उत्पतेत सरुजाद देशाद वयाधिदुर्भिक्ष पीडितात\nअन्यत्र वस्तुं गच्छेद वा वसेद वा नित्यमानितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 88,
        "text": "तस्माद अन्यत्र यास्यामि वस्तुं नाहम इहॊत्सहे\nकृतम एतद अनाहार्यं तव पुत्रेण पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 89,
        "text": "कुभार्यां च कुपुत्रं च कुराजानं कुसौहृदम\nकुसंबन्धं कुदेशं च दूरतः परिवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 90,
        "text": "कुमित्रे नास्ति विश्वासः कुभार्यायां कुतॊ रतिः\nकुराज्ये निर्वृतिर नास्ति कुदेशे न परजीव्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 91,
        "text": "कुमित्रे संगतं नास्ति नित्यम अस्थिरसौहृदे\nअवमानः कुसंबन्धे भवत्य अर्थविपर्यये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 92,
        "text": "सा भार्या या परियं बरूते सपुत्रॊ यत्र निर्वृतिः\nतन मित्रं यत्र विश्वासः स देशॊ यत्र जीव्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 93,
        "text": "यत्र नास्ति बलात कारः स राजा तीव्रशासनः\nन चैव हय अभिसंबन्धॊ दरिद्रं यॊ बुभूषति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 94,
        "text": "भार्या देशॊ ऽथ मित्राणि पुत्र संबन्धिबान्धवाः\nएतत सर्वं गुणवति धर्मनेत्रे महीपतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 95,
        "text": "अधर्मज्ञस्य विलयं परजा गच्छन्त्य अनिग्रहात\nराजा मूलं तरिवर्गस्य अप्रमत्तॊ ऽनुपालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 96,
        "text": "बलिषड भागम उद्धृत्य बलिं तम उपयॊजयेत\nन रक्षति परजाः सम्यग यः स पार्थिव तस्करः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 97,
        "text": "दत्त्वाभयं यः सवयम एव राजा; न तत परमाणं कुरुते यथावत\nस सर्वलॊकाद उपलभ्य पापम; अधर्मबुद्धिर निरयं परयाति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 98,
        "text": "दत्त्वाभयं यः सम राजा परमाणं कुरुते सदा\nस सर्वसुखकृज जञेयः परजा धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 99,
        "text": "पिता माता गुरुर गॊप्ता वह्निर वैश्रवणॊ यमः\nसप्त राज्ञॊ गुणान एतान मनुर आह परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 100,
        "text": "पिता हि राजा राष्ट्रस्य परजानां यॊ ऽनुकम्पकः\nतस्मिन मिथ्या परणीते हि तिर्यग गच्छति मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 101,
        "text": "संभावयति मातेव दीनम अभ्यवपद्यते\nदहत्य अग्निर इवानिष्टान यमयन भवते यमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 102,
        "text": "इष्टेषु विसृजत्य अर्थान कुबेर इव कामदः\nगुरुर धर्मॊपदेशेन गॊप्ता च परिपालनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 103,
        "text": "यस तु रञ्जयते राजा पौरजानपदान गुणैः\nन तस्य भरश्यते राज्यं गुणधर्मानुपालनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 104,
        "text": "सवयं समुपजानन हि पौरजानपद करियाः\nस सुखं मॊदते भूप इह लॊके परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 105,
        "text": "नित्यॊद्विग्नाः परजा यस्य करभार परपीडिताः\nअनर्थैर विप्रलुप्यन्ते स गच्छति पराभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 106,
        "text": "परजा यस्य विवर्धन्ते सरसीव महॊत्पलम\nस सर्वयज्ञफलभाग राजा लॊके महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 107,
        "text": "बलिना विग्रहॊ राजन न कथं चित परशस्यते\nबलिना विगृहीतस्य कुतॊ राज्यं कुतः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 108,
        "text": "[भ]\nसैवम उक्त्वा शकुनिका बरह्मदत्तं नराधिपम\nराजानं समनुज्ञाप्य जगामाथेप्सितां दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 137,
        "shloka": 109,
        "text": "एतत ते बरह्मदत्तस्य पूजन्या सह भाषितम\nमयॊक्तं भरतश्रेष्ठ किम अन्यच छरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयुगक्षयात परिक्षीणे धर्मे लॊके च भारत\nदस्युभिः पीड्यमाने च कथं सथेयं पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nहन्त ते कथ्ययिष्यामि नीतिम आपत्सु भारत\nउत्सृज्यापि घृणां काले यथा वर्तेत भूमिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nभरद्वाजस्य संवादं राज्ञः शत्रुं तपस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 4,
        "text": "राजा शत्रुं तपॊ नाम सौवीराणां महारथः\nकणिङ्कम उपसंगम्य पप्रच्छार्थ विनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 5,
        "text": "अलब्धस्य कथं लिप्सा लब्धं केन विवर्धते\nवर्धितं पालयेत केन पालितं परणयेत कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्मै विनिश्चयार्थं स परिपृष्टार्थ निश्चयः\nउवाच बराह्मणॊ वाक्यम इदं हेतुमद उत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 7,
        "text": "नित्यम उद्यतदण्डः सयान नित्यं विवृतपौरुषः\nअच्छिद्रश छिद्रदर्शी च परेषां विवरानुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 8,
        "text": "नित्यम उद्यतदण्डस्य भृशम उद्विजते जनः\nतस्मात सर्वाणि भूतानि दण्डेनैव पररॊधयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 9,
        "text": "एवम एव परशंसन्ति पण्डितास तत्त्वदर्शिनः\nतस्माच चतुष्टये तस्मिन परधानॊ दण्ड उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 10,
        "text": "छिन्नमूले हय अधिष्ठाने सर्वे तज जीविनॊ हताः\nकथं हि शाखास तिष्ठेयुश छिन्नमूले वनस्पतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 11,
        "text": "मूलम एवादितश छिन्द्यात परपक्षस्य पण्डितः\nततः सहायान पक्षं च सर्वम एवानुसारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 12,
        "text": "सुमन्त्रितं सुविक्रान्तं सुयुद्धं सुपलायितम\nआपदां पदकालेषु कुर्वीत न विचारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 13,
        "text": "वान मात्रेण विनीतः सयाद धृदयेन यथा कषुरः\nशलक्ष्णपूर्वाभिभाषी च कामक्रॊधौ विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 14,
        "text": "सपत्नसहिते कार्ये कृत्वा संधिं न विश्वसेत\nअपक्रामेत ततः कषिप्रं कृतकार्यॊ विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 15,
        "text": "शत्रुं च मित्ररूपेण सान्त्वेनैवाभिसान्त्वयेत\nनित्यशश चॊद्विजेत तस्मात सर्पाद वेश्म गताद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 16,
        "text": "यस्य बुद्धिं परिभवेत तम अतीतेन सान्त्वयेत\nअनागतेन दुष्प्रज्ञं परत्युत्पन्नेन पण्डितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 17,
        "text": "अञ्जलिं शपथं सान्त्वं परणम्य शिरसा वदेत\nअश्रुप्रपातनं चैव कर्तव्यं भूतिम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 18,
        "text": "वहेद अमित्रं सकन्धेन यावत कालविपर्ययः\nअथैनम आगते काले भिन्द्याद घटम इवाश्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 19,
        "text": "मुहूर्तम अपि राजेन्द्र तिन्दुकालातवज जवलेत\nन तुषाग्निर इवानर्चिर धूमायेत नरश चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 20,
        "text": "नानर्थकेनार्थवत्त्वं कृतघ्नेन समाचरेत\nअर्थे तु शक्यते भॊक्तुं कृतकार्यॊ ऽवमन्यते\nतस्मात सर्वाणि कार्याणि सावशेषाणि कारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 21,
        "text": "कॊकिलस्य वराहस्य मेरॊः शून्यस्य वेश्मनः\nवयाडस्य भक्तिचित्रस्य यच छरेष्ठं तत समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 22,
        "text": "उत्थायॊत्थाय गच्छेच च नित्ययुक्तॊ रिपॊर गृहान\nकुशलं चापि पृच्छेत यद्य अप्य अकुशलं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 23,
        "text": "नालसाः पराप्नुवन्त्य अर्थान न कलीबा न च मानिनः\nन च लॊकरवाद भीता न च शश्वत परतीक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 24,
        "text": "नास्य छिद्रं परॊ विद्याद विद्याच छिद्रं परस्य तु\nगूहेत कूर्म इवाङ्गानि रक्षेद विवरम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 25,
        "text": "बकवच चिन्तयेद अर्थान सिंहवच च पराक्रमेत\nवृकवच चावलुम्पेत शशवच च निविष्पतेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 26,
        "text": "पानम अक्षास तथा नार्यॊ मृगया गीतवादितम\nएतानि युक्त्या सेवेत परसङ्गॊ हय अत्र दॊषवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 27,
        "text": "कुर्यात कृणमयं चापं शयीत मृगशायिकाम\nअन्धः सयाद अन्धवेलायां बाधिर्यम अपि संश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 28,
        "text": "देशं कालं समासाद्य विक्रमेत विचक्षणः\nदेशकालाभ्यतीतॊ हि विक्रमॊ निष्फलॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 29,
        "text": "कालाकालौ संप्रधार्य बलाबलम अथात्मनः\nपरस्परबलं जञात्वा तथात्मानं नियॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 30,
        "text": "दण्डेनॊपनतं शत्रुं यॊ राजा न नियच्छति\nस मृत्युम उपगूह्यास ते गर्भम अश्वतरी यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 31,
        "text": "सुपुष्पितः सयाद अफलः फलवान सयाद दुरारुहः\nआमः सयात पक्वसंकाशॊ न च शीर्येत कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 32,
        "text": "आशां कालवतीं कुर्यात तां च विघ्नेन यॊजयेत\nविघ्नं निमित्ततॊ बरूयान निमित्तं चापि हेतुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 33,
        "text": "भीतवत संविधातव्यं यावद भयम अनागतम\nआगतं तु भयं दृष्ट्वा परहर्तव्यम अभीतवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 34,
        "text": "न संशयम अनारुह्य नरॊ भद्राणि पश्यति\nसंशयं पुनर आरुह्य यदि जीवति पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 35,
        "text": "अनागतं विजानीयाद यच्छेद भयम उपस्थितम\nपुनर वृद्धिक्षयात किं चिद अभिवृत्तं निशामयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 36,
        "text": "परत्युपस्थित कालस्य सुखस्य परिवर्जनम\nअनागतसुखाशा च नैष बुद्धिमतां नयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 37,
        "text": "यॊ ऽरिणा सह संधाय सुखं सवपिति विश्वसन\nस वृक्षाग्र परसुप्तॊ वा पतितः परतिबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 38,
        "text": "कर्मणा येन तेनेह मृदुना दारुणेन वा\nउद्धरेद दीनम आत्मानं समर्थॊ धर्मम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 39,
        "text": "ये सपत्नाः सपत्नानां सर्वांस तान अपवत्सयेत\nआत्मनश चापि बॊद्धव्याश चाराः परणिहितः परैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 40,
        "text": "चारः सुविहितः कार्य आत्मनॊ ऽथ परस्य च\nपाषण्डांस तापसादींश च परराष्ट्रं परवेशयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 41,
        "text": "उद्यानेषु विहारेषु परपास्व आवसथेषु च\nपानागारेषु वेशेषु तीर्थेषु च सभासु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 42,
        "text": "धर्माभिचारिणः पापाश चारा लॊकस्य कण्टकाः\nसमागच्छन्ति तान बुद्ध्वा नियच्छेच छमयेद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 43,
        "text": "न विश्वसेद अविश्वस्ते विश्वस्ते नापि विश्वसेत\nविश्वस्तं भयम अन्वेति नापरीक्ष्य च विश्वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 44,
        "text": "विश्वासयित्वा तु परं तत्त्वभूतेन हेतुना\nअथास्य परहरेत काले किं चिद विचलिते पदे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 45,
        "text": "अशङ्क्यम अपि शङ्केत नित्यं शङ्केत शङ्कितात\nभयं हि शङ्किताज जातं स मूलम अपि कृन्तति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 46,
        "text": "अवधानेन मौनेन काषायेण जटाजिनैः\nविश्वासयित्वा दवेष्टारम अवलुम्पेद यथा वृकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 47,
        "text": "पुत्रॊ वा यदि वा भराता पिता वा यदि वा सुहृत\nअर्थस्य विघ्नं कुर्वाणा हन्तव्या भूतिवर्धनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 48,
        "text": "गुरॊर अप्य अवलिप्तस्य कार्याकार्यम अजानतः\nउत्पथप्रतिपन्नस्य दण्डॊ भवति शासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 49,
        "text": "परत्युत्थानाभिवादाभ्यां संप्रदानेन कस्य चित\nपरतिपुष्कल घाती सयात तीक्ष्णतुण्ड इव दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 50,
        "text": "नाछित्त्वा परमर्माणि नाकृत्वा कर्म दारुणम\nनाहत्वा मत्स्यघातीव पराप्नॊति परमां शरियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 51,
        "text": "नास्ति जात्या रिपुर नाम मित्रं नाम न विद्यते\nसामर्थ्य यॊगाज जायन्ते मित्राणि रिपवस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 52,
        "text": "अमित्रं नैव मुञ्चेत बरुवन्तं करुणान्य अपि\nदुःखं तत्र न कुर्वीत हन्यात पूर्वापकारिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 53,
        "text": "संग्रहानुग्रहे यत्नः सदा कार्यॊ ऽनसूयता\nनिग्रहश चापि यत्नेन कर्तव्यॊ भूतिम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 54,
        "text": "परहरिष्यन परियं बरूयात परहृत्यापि परियॊत्तरम\nअपि चास्य शिरश छित्त्वा रुद्याच छॊचेद अथापि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 55,
        "text": "निमन्त्रयेत सान्त्वेन संमानेन तितिक्षया\nआशा कारणम इत्य एतत कर्तव्यं भूतिम इच्छता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 56,
        "text": "न शुष्कवैरं कुर्वीत न बाहुभ्यां नदीं तरेत\nअपार्थकम अनायुष्यं गॊविषाणस्य भक्षणम\nदन्ताश च परिघृष्यन्ते रसश चापि न लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 57,
        "text": "तरिवर्गे तरिविधा पीडानुबन्धास तरय एव च\nअनुबन्ध वधौ जञात्वा पीडां हि परिवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 58,
        "text": "ऋण शेषॊ ऽगनिशेषश च शत्रुशेषस तथैव च\nपुनः पुनर विवर्धेत सवल्पॊ ऽपय अनिवारितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 59,
        "text": "वर्धमानम ऋणं तिष्ठत परिभूताश च शत्रवः\nआवहन्त्य अनयं तीव्रं वयाधयश चाप्य उपेक्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 60,
        "text": "नासम्यक कृतकारी सयाद अप्रमत्तः सदा भवेत\nकण्टकॊ ऽपि हि दुश्छिन्नॊ विकारं कुरुते चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 61,
        "text": "वधेन च मनुष्याणां मार्गाणां दूषणेन च\nआकराणां विनाशैश च परराष्ट्रं विनाशयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 62,
        "text": "गृध्रदृष्टिर बकालीनः शवचेष्टः सिंहविक्रमः\nअनुद्विग्नः काकशङ्की भुजंगचरितं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 63,
        "text": "शरेणि मुख्यॊपजापेषु वल्लभानुनयेषु च\nअमात्यान परिरक्षेत भेदसंघातयॊर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 64,
        "text": "मृदुर इत्य अवमन्यन्ते तीक्ष्ण इत्य उद्विजन्ति च\nतीक्ष्णकाले च तीक्ष्णः सयान मृदु काले मृदुर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 65,
        "text": "मृदुना सुमृदं हन्ति मृदुना हन्ति दारुणम\nनासाध्यं मृदुना किं चित तस्मात तीक्ष्णतरं मृदु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 66,
        "text": "काले मृदुर यॊ भवति काले भवति दारुणः\nस साधयति कृत्यानि शत्रूंश चैवाधितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 67,
        "text": "पण्डितेन विरुद्धः सन दूरे ऽसमीति न विश्वसेत\nदीर्घौ बुद्धिमतॊ बाहू याभ्यां हिंसति हिंसितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 68,
        "text": "न तत तरेद यस्य न पारम उत्तरेन; न तद धरेद यत पुनर आहरेत परः\nन तत खनेद यस्य न मूलम उत्खनेन; न तं हन्याद यस्य शिरॊ न पातयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 69,
        "text": "इतीदम उक्तं वृजिनाभिसंहितं; न चैतद एवं पुरुषः समाचरेत\nपरप्रयुक्तं तु कथं निशामयेद; अतॊ मयॊक्तं भवतॊ हितार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 138,
        "shloka": 70,
        "text": "यथावद उक्तं वचनं हितं तदा; निशम्य विप्रेण सुवीर राष्ट्रियः\nतथाकरॊद वाक्यम अदीनचेतनः; शरियं च दीप्तां बुभुजे स बान्धवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nहीने परमके धर्मे सर्वलॊकातिलङ्घिनि\nअधर्मे धर्मतां नीते धर्मे चाधर्मतां गते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 2,
        "text": "मर्यादासु परभिन्नासु कषुभिते धर्मनिश्चये\nराजभिः पीडिते लॊके चॊरैर वापि विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 3,
        "text": "सर्वाश्रमेषु मूढेषु कर्मसूपहतेषु च\nकामान मॊहाच च लॊभाच च भयं पश्यत्सु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 4,
        "text": "अविश्वस्तेषु सर्वेषु नित्यभीतेषु पार्थिव\nनिकृत्या हन्यमानेषु वञ्चयत्सु परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 5,
        "text": "संप्रदीप्तेषु देशेषु बराह्मण्ये चाभिपीडिते\nअवर्षति च पर्जन्ये मिथॊ भेदे समुत्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वस्मिन दस्यु साद्भूते पृथिव्याम उपजीवने\nकेन सविद बराह्मणॊ जीवेज जघन्ये काल आगते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 7,
        "text": "अतित्यक्षुः पुत्रपौत्रान अनुक्रॊशान नराधिप\nकथम आपत्सु वर्तेत तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 8,
        "text": "कथं च राजा वर्तेत लॊके कलुषतां गते\nकथम अर्थाच च धर्माच च न हीयेत परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 9,
        "text": "[भ]\nराजमूला महाराज यॊगक्षेम सुवृष्टयः\nपरजासु वयाधयश चैव मरणं च भयानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 10,
        "text": "कृतं तरेता दवापरश च कलिश च भरतर्षभ\nराजमूलानि सर्वाणि मम नास्त्य अत्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्मिंस तव अभ्यागते काले परजानां दॊषकारके\nविज्ञानबलम आस्थाय जीवितव्यं तदा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 12,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nविश्वामित्रस्य संवादं चण्डालस्य च पक्कणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 13,
        "text": "तरेता दवापरयॊः संधौ पुरा दैवविधिक्रमात\nअनावृष्टिर अभूद घॊरा राजन दवादश वार्षिकी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 14,
        "text": "परजानाम अभिवृद्धानां युगान्ते पर्युपस्थिते\nतरेता निर्मॊक्ष समये दवापरप्रतिपादने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 15,
        "text": "न ववर्ष सहस्राक्षः परतिलॊमॊ ऽभवद गुरुः\nजगाम दक्षिणं मार्गं सॊमॊ वयावृत्तलक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 16,
        "text": "नावश्यायॊ ऽपि रात्र्यन्ते कुत एवाभ्र राजयः\nनद्यः संक्षिप्ततॊयौघाः कव चिद अन्तर्गताभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 17,
        "text": "सरांसि सरितश चैव कूपाः परस्रवणानि च\nहतत्विट्कान्य अलक्ष्यन्त निसर्गाद दैवकारितात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 18,
        "text": "उपशुष्क जलस्थाया विनिवृत्तसभा परपा\nनिवृत्तयज्ञस्वाध्याया निर्वषट्कारमङ्गला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 19,
        "text": "उत्सन्नकृषि गॊरक्ष्या निवृत्तविपणापणा\nनिवृत्तपूगसमया संप्रनष्ट महॊत्सवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 20,
        "text": "अस्थि कङ्काल संकीर्णा हाहाभूतजनाकुला\nशून्यभूयिष्ठ नगरा दग्धग्राम निवेशना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 21,
        "text": "कव चिच चॊरैः कव चिच छस्त्रैः कव चिद राजभिर आतुरैः\nपरस्परभयाच चैव शून्यभूयिष्ठ निर्जना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 22,
        "text": "गतदैवतसंकल्पा वृद्धबाल विनाकृता\nगॊजावि महिषैर हीना परस्परहरा हरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 23,
        "text": "हतविप्रा हता रक्षा परनष्टौषधि संचया\nशयाव भूतनरप्राया बभूव वसुधा तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 24,
        "text": "तस्मिन परतिभये काले कषीणे धर्मे युधिष्ठिर\nबभ्रमुः कषुधिता मर्त्याः खादन्तः सम परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 25,
        "text": "ऋषयॊ नियमांस तयक्त्वा परित्यक्ताग्निदैवताः\nआश्रमान संपरित्यज्य पर्यधावन्न इतस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 26,
        "text": "विश्वामित्रॊ ऽथ भगवान महर्षिर अनिकेतनः\nकषुधा परिगतॊ धीमान समन्तात पर्यधावत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 27,
        "text": "स कदा चित परिपतञ शवपचानां निवेशनम\nहिंस्राणां पराणिहन्तॄणाम आससाद वने कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 28,
        "text": "विभिन्नकलशाकीर्णं शवचर्माच्छादनायुतम\nवराहखरभग्नास्थि कपालघट संकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 29,
        "text": "मृतचेल परिस्तीर्णं निर्माल्य कृतभूषणम\nसर्पनिर्मॊक मालाभिः कृतचिह्नकुटी मठम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 30,
        "text": "उलूक पक्षध्वजिभिर देवतायतनैर वृतम\nलॊहघण्टा परिष्कारं शवयूथपरिवारितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 31,
        "text": "तत परविश्य कषुधाविष्टॊ गाधेः पुत्रॊ महान ऋषिः\nआहारान्वेषणे युक्तः परं यत्नं समास्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 32,
        "text": "न च कव चिद अविन्दत स भिक्षमाणॊ ऽपि कौशिकः\nमांसम अन्नं मूलफलम अन्यद वा तत्र किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 33,
        "text": "अहॊ कृच्छ्रं मया पराप्तम इति निश्चित्य कौशिकः\nपपात भूमौ दौर्बाल्यात तस्मिंश चण्डाल पक्कणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 34,
        "text": "चिन्तयाम आस स मुनिः किं नु मे सुकृतं भवेत\nकथं वृथा न मृत्युः सयाद इति पार्थिव सत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 35,
        "text": "स ददर्श शवमांसस्य कुतन्तीं विततां मुनिः\nचण्डालस्य गृहे राजन सद्यः शस्त्रहतस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 36,
        "text": "स चिन्तयाम आस तदा सतेयं कार्यम इतॊ मया\nन हीदानीम उपायॊ ऽनयॊ विद्यते पराणधारणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 37,
        "text": "आपत्सु विहितं सतेयं विशिष्ट समहीनतः\nपरं परं भवेत पूर्वम अस्तेयम इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 38,
        "text": "हीनाद आदेयम आदौ सयात समानात तदनन्तरम\nअसंभवाद आददीत विशिष्टाद अपि धार्मिकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 39,
        "text": "सॊ ऽहम अन्तावसानानां हरमाणः परिग्रहात\nन सतेय दॊषं पश्यामि हरिष्याम एतद आमिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 40,
        "text": "एतां बुद्धिं समास्थाय विश्वामित्रॊ महामुनिः\nतस्मिन देशे परसुष्वाप पतितॊ यत्र भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 41,
        "text": "स विगाढां निशां दृष्ट्वा सुप्ते चण्डाल पक्कणे\nशनैर उत्थाय भगवान परविवेश कुटी मठम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 42,
        "text": "स सुप्त एव चण्डालः शरेष्मापिहित लॊचनः\nपरिभिन्न सवरॊ रूक्ष उवाचाप्रिय दर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 43,
        "text": "कः कुतन्तीं घट्टयति सुप्ते चण्डाल पक्कणे\nजागर्मि नावसुप्तॊ ऽसमि हतॊ ऽसीति च दारुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 44,
        "text": "विश्वामित्रॊ ऽहम इत्य एव सहसा तम उवाच सः\nसहसाभ्यागत भयः सॊद्वेगस तेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 45,
        "text": "चण्डालस तद वचः शरुत्वा महर्षेर भावितात्मनः\nशयनाद उपसंभ्रान्त इयेषॊत्पतितुं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 46,
        "text": "स विसृज्याश्रु नेत्राभ्यां बहुमानात कृताञ्जलिः\nउवाच कौशिकं रात्रौ बरह्मन किं ते चिकीर्षितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 47,
        "text": "विश्वामित्रस तु मातङ्गम उवाच परिसान्त्वयन\nकषुधितॊ ऽहं गतप्राणॊ हरिष्यामि शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 48,
        "text": "अवसीदन्ति मे पराणाः समृतिर मे नश्यति कषुधा\nसवधर्मं बुध्यमानॊ ऽपि हरिष्यामि शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 49,
        "text": "अटन भैक्षं न विन्दामि यदा युष्माकम आलये\nतदा बुद्धिः कृता पापे हरिष्यामि शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 50,
        "text": "तृषितः कलुषं पाता नास्ति हरीर अशनार्थिनः\nकषुद धर्मं दूषयत्य अत्र हरिष्यामि शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 51,
        "text": "अग्निर मुखं पुरॊधाश च देवानां शुचि पाद विभुः\nयथा स सर्वभुग बरह्मा तथा मां विद्धि धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 52,
        "text": "तम उवाच स चण्डालॊ महर्षे शृणु मे वचः\nशरुत्वा तथा समातिष्ठ यथा धर्मान न हीयसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 53,
        "text": "मृगाणाम अधमं शवानं परवदन्ति मनीषिणः\nतस्याप्य अधम उद्देशः शरीरस्यॊरु जाघनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 54,
        "text": "नेदं सम्यग वयवसितं महर्षे कर्म वैकृतम\nचण्डाल सवस्य हरणम अभक्ष्यस्य विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 55,
        "text": "साध्व अन्यम अनुपश्य तवम उपायं पराणधारणे\nन मांसलॊभात तपसॊ नाशस ते सयान महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 56,
        "text": "जानतॊ ऽविहितॊ मार्गॊ न कार्यॊ धर्मसंकरः\nमा सम धर्मं परित्याक्षीस तवं हि धर्मविद उत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 57,
        "text": "विश्वामित्रस ततॊ राजन्न इत्य उक्तॊ भरतर्षभ\nकषुधार्तः परत्युवाचेदं पुनर एव महामुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 58,
        "text": "निराहारस्य सुमहान मम कालॊ ऽभिधावतः\nन विद्यते ऽभयुपायश च कश चिन मे पराणधारणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 59,
        "text": "येन तेन विशेषेण कर्मणा येन केन चित\nअभ्युज्जीवेत सीदमानः समर्थॊ धर्मम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 60,
        "text": "ऐन्द्रॊ धर्मः कषत्रियाणां बराह्मणानाम अथाग्निकः\nबरह्म वह्निर मम बलं भक्ष्यामि समयं कषुधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 61,
        "text": "यथा यथा वै जीवेद धि तत कर्तव्यम अपीडया\nजीवितं मरणाच छरेयॊ जीवन धर्मम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 62,
        "text": "सॊ ऽहं जीवितम आकाङ्क्षन्न अभक्षस्यापि भक्षणम\nवयवस्ये बुद्धिपूर्वं वै तद भवान अनुमन्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 63,
        "text": "जीवन धर्मं चरिष्यामि परणॊत्स्याम्य अशुभानि च\nतपॊभिर विद्यया चैव जयॊतींषीव महत तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 64,
        "text": "[षवपच]\nनैतत खादन पराप्स्यसे पराणम अन्यं; नायुर दीर्घं नामृतस्येव तृप्तिम\nभिक्षाम अन्यां भिक्ष माते मनॊ ऽसतु; शवभक्षणे शवा हय अभक्षॊ दविजानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 65,
        "text": "[वि]\nन दुर्भिक्षे सुलभं मांसम अन्यच; छवपाक नान्नं न च मे ऽसति वित्तम\nकषुधार्तश चाहम अगतिर निराशः; शवमांसे चास्मिन षड्रसान साधु मन्ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 66,
        "text": "[ष]\nपञ्च पञ्चनखा भक्ष्या बरह्मक्षत्रस्य वै दविज\nयदि शास्त्रं परमाणं ते माभक्ष्ये मानसं कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 67,
        "text": "[व]\nअगस्त्येनासुरॊ जग्धॊ वातापिः कषुधितेन वै\nअहम आपद गतः कषुब्धॊ भक्षयिष्ये शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 68,
        "text": "[ष]\nभिक्षाम अन्याम आहरेति न चैतत कर्तुम अर्हसि\nन नूनं कार्यम एतद वै हर कामं शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 69,
        "text": "[वि]\nशिष्टा वै कारणं धर्मे तद्वृत्तम अनुवर्तये\nपरां मेध्याशनाद एतां भक्ष्यां मन्ये शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 70,
        "text": "[ष]\nअसता यत समाचीर्णं न स धर्मः सनातनः\nनावृत्तम अनुकार्यं वै मा छलेनानृतं कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 71,
        "text": "[वि]\nन पातकं नावमतम ऋषिः सन कर्तुम अर्हसि\nसमौ च शवमृगौ मन्ये तस्माद भक्ष्या शवजाघनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 72,
        "text": "[ष]\nयद बराह्मणार्थे कृतम अर्थितेन; तेनर्षिणा तच च भक्ष्याधिकारम\nस वै धर्मॊ यत्र न पापम अस्ति; सर्वैर उपायैर हि स रक्षितव्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 73,
        "text": "[वि]\nमित्रं च मे बराह्मणश चायम आत्मा; परियश च मे पूज्यतमश च लॊके\nतं भर्तु कामॊ ऽहम इमां हरिष्ये; नृशंसानाम ईदृशानां न बिभ्ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 74,
        "text": "[ष]\nकामं नरा जीवितं संत्यजन्ति; न चाभक्ष्यैः परतिकुर्वन्ति तत्र\nसर्वान कामान पराप्नुवन्तीह विद्वन; परियस्व कामं सहितः कषुधा वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 75,
        "text": "[वि]\nसथाने तावत संशयः परेत्य भावे; निःसंशयं कर्मणां वा विनाशः\nअहं पुनर वर्त इत्य आशयात्मा; मूलं रक्षन भक्षयिष्याम्य अभक्ष्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 76,
        "text": "बुद्ध्यात्मके वयस्तम अस्तीति तुष्टॊ; मॊहाद एकत्वं यथा चर्म चक्षुः\nयद्य अप्य एनः संशयाद आचरामि; नाहं भविष्यामि यथा तवम एव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 77,
        "text": "[ष]\nपतनीयम इदं दुःखम इति मे वर्तते मतिः\nदुष्कृती बराह्मणं सन्तं यस तवाम अहम उपालभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 78,
        "text": "[वि]\nपिबन्त्य एवॊदकं गावॊ मण्डूकेषु रुवत्स्व अपि\nन ते ऽधिकारॊ धर्मे ऽसति मा भूर आत्मप्रशंसकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 79,
        "text": "[ष]\nसुहृद भूत्वानुशास्मि तवा कृपा हि तवयि मे दविज\nतद एवं शरेय आधत्स्व मा लॊभाच छवानम आदिथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 80,
        "text": "[वि]\nसुहृन मे तवं सुखेप्सुश चेद आपदॊ मां समुद्धर\nजाने ऽहं धर्मतॊ ऽऽतमानं शवानीम उत्सृज जाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 81,
        "text": "[ष]\nनैवॊत्सहे भवते दातुम एतां; नॊपेक्षितुं हरियमाणं सवम अन्नम\nउभौ सयावः सवमलेनावलिप्तौ; दाताहं च तवं च विप्र परतीच्छन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 82,
        "text": "[वि]\nअद्याहम एतद वृजिनं कर्मकृत्वा; जीवंश चरिष्यामि महापवित्रम\nपरपूतात्मा धर्मम एवाभिपत्स्ये; यद एतयॊर गुरु तद वै बरवीहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 83,
        "text": "[ष]\nआत्मैव साक्षी किल लॊककृत्ये; तवम एव जानासि यद अत्र दुष्टम\nयॊ हय आद्रियेद भक्ष्यम इति शवमांसं; मन्ये न तस्यास्ति विवर्जनीयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 84,
        "text": "[वि]\nउपादाने खादने वास्य दॊषः; कार्यॊ नयायैर नित्यम अत्रापवादः\nयस्मिन न हिंसा नानृते वाक्यलेशॊ; भक्ष्यक्रिया तत्र न तद गरीयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 85,
        "text": "[ष]\nयद्य एष हेतुस तव खादनस्य; न ते वेदः कारणं नान्यधर्मः\nतस्माद अभक्ष्ये भक्षणाद वा दविजेन्द्र; दॊषं न पश्यामि यथेदम आत्थ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 86,
        "text": "[वि]\nन पातकं भक्षणम अस्य दृष्टं; सुरां पीत्वा पततीतीह शब्दः\nअन्यॊन्यकर्माणि तथा तथैव; न लेश मात्रेण कृत्यं हिनस्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 87,
        "text": "[ष]\nअस्थानतॊ हीनतः कुत्सिताद वा; तं विद्वांसं बाधते साधुवृत्तम\nसथानं पुनर यॊ लभते निषङ्गात; तेनापि दण्डः सहितव्य एव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 88,
        "text": "[भ]\nएवम उक्त्वा निववृते मातङ्गः कौशिकं तदा\nविश्वामित्रॊ जहारैव कृतबुद्धिः शवजाघनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 89,
        "text": "ततॊ जग्राह पञ्चाङ्गीं जीवितार्थी महामुनिः\nसदारस ताम उपाकृत्य वने यातॊ महामुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 90,
        "text": "एतस्मिन्न एव काले तु परववर्षाथ वासवः\nसंजीवयन परजाः सर्वा जनयाम आस चौषधीः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 91,
        "text": "विश्वामित्रॊ ऽपि भगवांस तपसा दग्धकिल्बिषः\nकालेन महता सिद्धिम अवाप परमाद्भुताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 92,
        "text": "एवं विद्वान अदीनात्मा वयसनस्थॊ जिजीविषुः\nसर्वॊपायैर उपायज्ञॊ दीनम आत्मानम उद्धरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 93,
        "text": "एतां बुद्धिं समास्थाय जीवितव्यं सदा भवेत\nजीवन पुण्यम अवाप्नॊति नरॊ भद्राणि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 139,
        "shloka": 94,
        "text": "तस्मात कौन्तेय विदुषा धर्माधर्मविनिश्चये\nबुद्धिम आस्थाय लॊके ऽसमिन वर्तितव्यं यतात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयद इदं घॊरम उद्दिष्टम अश्रद्धेयम इवानृतम\nअस्ति सविद दस्यु मर्यादा याम अहं परिवर्जये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 2,
        "text": "संमुह्यामि विषीदामि धर्मॊ मे शिथिली कृतः\nउद्यमं नाधिगच्छामि कुतश चित परिचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nनैतच छुद्धागमाद एव तव धर्मानुशासनम\nपरज्ञा समवतारॊ ऽयं कविभिः संभृतं मधु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 4,
        "text": "बह्व्यः परतिविधातव्याः परज्ञा राज्ञा ततस ततः\nनैकशाखेन धर्मेण यात्रैषा संप्रवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 5,
        "text": "बुद्धिसंजननं राज्ञां धर्मम आचरतां सदा\nजयॊ भवति कौरव्य तदा तद विद्धि मे वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 6,
        "text": "बुद्धिश्रेष्ठा हि राजानॊ जयन्ति विजयैषिणः\nधर्मः परतिविधातव्यॊ बुद्ध्या राज्ञा ततस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 7,
        "text": "नैकशाकेन धर्मेण राज्ञां धर्मॊ विधीयते\nदुर्बलस्य कुतः परज्ञा पुरस्ताद अनुदाहृता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 8,
        "text": "अद्वैधज्ञः पथि दवैधे संशयं पराप्तुम अर्हति\nबुद्धिद्वैधं वेदितव्यं पुरस्ताद एव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 9,
        "text": "पार्श्वतः करणं परज्ञा विषूची तव आपगा इव\nजनस तूच्चारितं धर्मं विजानात्य अन्यथान्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 10,
        "text": "सम्यग विज्ञानिनः के चिन मिथ्या विज्ञानिनॊ ऽपरे\nतद वै यथातथं बुद्ध्वा जञानम आददते सताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 11,
        "text": "परिमुष्णन्ति शास्त्राणि धर्मस्य परिपन्थिनः\nवैषम्यम अर्थविद्यानां नैरर्थ्यात खयापयन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 12,
        "text": "आजिजीविषवॊ विद्यां यशः कामाः समन्ततः\nते सर्वे नरपापिष्ठा धर्मस्य परिपन्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 13,
        "text": "अपक्व मतयॊ मन्दा न जानन्ति यथातथम\nसदा हय अशास्त्रकुशलाः सर्वत्रापरिनिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 14,
        "text": "परिमुष्णन्ति शास्त्राणि शास्त्रदॊषानुदर्शिनः\nविज्ञानम अथ विद्यानां न सम्यग इति वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 15,
        "text": "निन्दया परविद्यानां सवां विद्यां खयापयन्ति ये\nवाग अस्त्रा वाक्छुरीमत्त्वा दुग्ध विद्या फला इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 16,
        "text": "तान विद्या वणिजॊ विद्धि रक्षसान इव भारत\nवयाजेन कृत्स्नॊ विदितॊ धर्मस ते परिहास्यते\nन धर्मवचनं वाचा न बुद्ध्या चेति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 17,
        "text": "इति बार्हस्पतं जञानं परॊवाच मघवा सवयम\nन तव एव वचनं किं चिद अनिमित्ताद इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 18,
        "text": "सवविनीतेन शास्त्रेण वयवस्यन्ति तथापरे\nलॊकयात्राम इहैके तु धर्मम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 19,
        "text": "समुद्दिष्टं सतां धर्मं सवयम ऊहेन न पण्डितः\nअमर्षाच छास्त्र संमॊहाद अविज्ञानाच च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 20,
        "text": "शास्त्रं पराज्ञस्य वदतः समूहे यात्य अदर्शनम\nआगतागमया बुद्ध्या वचनेन परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 21,
        "text": "अज्ञानाज जञानहेतुत्वाद वचनं साधु मन्यते\nअनपाहतम एवेदं नेदं शास्त्रम अपार्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 22,
        "text": "दैतेयान उशनाः पराह संशयच छेदने पुरा\nजञानम अव्यपदेश्यं हि यथा नास्ति तथैव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 23,
        "text": "तेन तवं छिन्नमूलेन कं तॊषयितुम अर्हसि\nअतथ्य विहितं यॊ वा नेदं वाक्यम उपाश्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 24,
        "text": "उग्रायैव हि सृष्टॊ ऽसि कर्मणे न तव अवेक्षसे\nअङ्गेमाम अन्ववेक्षस्व राजनीतिं बुभूषितम\nयया परमुच्यते तव अन्यॊ यदर्थं च परमॊदते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 25,
        "text": "अजॊ ऽशवः कषत्रम इत्य एतत सदृशं बरह्मणा कृतम\nतस्माद अभीष्ण भूतानां यात्रा का चित परसिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 26,
        "text": "यस तव अवध्यवधे दॊषः स वध्यस्यावधे समृतः\nएषैव खलु मर्यादा याम अयं परिवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्मात तीक्ष्णः परजा राजा सवधर्मे सथापयेद उत\nअन्यॊन्यं भक्षयन्तॊ हि परचरेयुर वृका इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 28,
        "text": "यस्य दस्यु गणा राष्ट्रे धवाङ्क्षा मत्स्याञ जलाद इव\nविहरन्ति परस्वानि स वै कषत्रियपांसनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 29,
        "text": "कुलीनान सचिवान कृत्वा वेद विद्या समन्वितान\nपरशाधि पृथिवीं राजन परजा धर्मेण पालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 30,
        "text": "विहीनजम अकर्माणं यः परगृह्णाति भूमिपः\nउभयस्याविशेषज्ञस तद वै कषत्रं नपुंसकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 31,
        "text": "नैवॊग्रं नैव चानुग्रं धर्मेणेह परशस्यते\nउभयं न वयतिक्रामेद उग्रॊ भूत्वा मृदुर भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 32,
        "text": "कष्टः कषत्रिय धर्मॊ ऽयं सौहृदं तवयि यत सथितम\nउग्रे कर्मणि सृष्टॊ ऽसि तस्माद राज्यं परशाधि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 33,
        "text": "अशिष्ट निग्रहॊ नित्यं शिष्टस्य परिपालनम\nइति शक्रॊ ऽबरवीद धीमान आपत्सु भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 34,
        "text": "[य]\nअस्ति सविद दस्यु मर्यादा याम अन्यॊ नातिलङ्घयेत\nपृच्छामि तवां सतां शरेष्ठ तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 35,
        "text": "[भ]\nबराह्मणान एव सेवेत विद्या वृद्धांस तपस्विनः\nशरुतचारित्रवृत्ताढ्यान पवित्रं हय एतद उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 36,
        "text": "या देवतासु वृत्तिस ते सास्तु विप्रेषु सर्वदा\nकरुद्धैर हि विप्रैः कर्माणि कृतानि बहुधा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 140,
        "shloka": 37,
        "text": "तेषां परीत्या यशॊ मुख्यम अप्रीत्या तु विपर्ययः\nपरीत्या हय अमृतवद विप्राः करुद्धाश चैव यथा विषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ सर्वशास्त्रविशारद\nशरणं पालयानस्य यॊ धर्मस तं वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nमहान धर्मॊ महाराज शरणागत पालने\nअर्हः परष्टुं भवांश चैव परश्नं भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 3,
        "text": "नृगप्रभृतयॊ राजन राजानः शरणागतान\nपरिपाल्य महाराज संसिद्धिं परमां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 4,
        "text": "शरूयते हि कपॊतेन शत्रुः शरणम आगतः\nपूजितश च यथान्यायं सवैश च मांसैर निमन्त्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 5,
        "text": "[य]\nकथं कपॊतेन पुरा शत्रुः शरणम आगतः\nसवमांसैर भॊजितः कां च गतिं लेभे स भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nशृणु राजन कथां दिव्यां सर्वपापप्रणाशिनीम\nनृपतेर मुचुकुन्दस्य कथितां भार्गवेण ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 7,
        "text": "इमम अर्थं पुरा पार्थ मुचुकुन्दॊ नराधिपः\nभार्गवं परिपप्रच्छ परणतॊ भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्मै शुश्रूषमाणाय भार्गवॊ ऽकथयत कथाम\nइयं यथा कपॊतेन सिद्धिः पराप्ता नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 9,
        "text": "धर्मनिश्चय संयुक्तां कामार्थसहितां कथाम\nशृणुष्वावहितॊ राजन गदतॊ मे महाभुज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 10,
        "text": "कश चित कषुद्रसमाचारः पृथिव्यां कालसंमतः\nचचार पृथिवीं पापॊ घॊरः शकुनिलुब्धकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 11,
        "text": "काकॊल इव कृष्णाङ्गॊ रूक्षः पापसमाहितः\nयवमध्यः कृश गरीवॊ हरस्वपादॊ महाहनुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 12,
        "text": "नैव तस्य सुहृत कश चिन न संबन्धी न बान्धवः\nस हि तैः संपरित्यक्तस तेन घॊरेण कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 13,
        "text": "स वै कषारकम आदाय दविजान हत्वा वने सदा\nचकार विक्रयं तेषां पतंगानां नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 14,
        "text": "एवं तु वर्तमानस्य तस्य वृत्तिं दुरात्मनः\nअगमत सुमहान कालॊ न चाधर्मम अबुध्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्य भार्या सहायस्य रममाणस्य शाश्वतम\nदैवयॊगविमूढस्य नान्या वृत्तिर अरॊचत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 16,
        "text": "ततः कदा चित तस्याथ वनस्थस्य समुद्गतः\nपातयन्न इव वृक्षांस तान सुमहान वातसंभ्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 17,
        "text": "मेघसंकुलम आकाशं विद्युन्मण्डलमण्डितम\nसंछन्नं सुमुहूर्तेन नौ सथानेनेव सागरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 18,
        "text": "वारिधारा समूहैश च संप्रहृष्टः शतक्रतुः\nकषणेन पूरयाम आस सलिलेन वसुंधराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ धाराकुले लॊके संभ्रमन नष्टचेतनः\nशीतार्तस तद वनं सर्वम आकुलेनान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 20,
        "text": "नैव निम्नं सथलं वापि सॊ ऽविन्दत विहंगहा\nपूरितॊ हि जलौघेन मार्गस तस्य वनस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 21,
        "text": "पक्षिणॊ वातवेगेन हता लीनास तदाभवन\nमृगाः सिंहा वराहाश च सथलान्य आश्रित्य तस्थिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 22,
        "text": "महता वातवर्षेण तरासितास ते वनौकसः\nभयार्ताश च कषुधार्ताश च बभ्रमुः सहिता वने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 23,
        "text": "स तु शीतहतैर गात्रैर जगामैव न तस्थिवान\nसॊ ऽपश्यद वनषण्डेषु मेघनीलं वनस्पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 24,
        "text": "ताराढ्यं कुमुदाकारम आकाशं निर्मलं च ह\nमेघैर मुक्तं नभॊ दृष्ट्वा लुब्धकः शीतविह्वलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 25,
        "text": "दिशॊ ऽवलॊकयाम आस वेलां चैव दुरात्मवान\nदूरे गरामनिवेशश च तस्माद देशाद इति परभॊ\nकृतबुद्धिर वने तस्मिन वस्तुं तां रजनीं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 26,
        "text": "सॊ ऽञजलिं परयतः कृत्वा वाक्यम आह वनस्पतिम\nशरणं यामि यान्य अस्मिन दैवतानीह भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 141,
        "shloka": 27,
        "text": "स शिलायां शिरः कृत्वा पर्णान्य आस्तीर्य भूतले\nदुःखेन महताविष्टस ततः सुष्वाप पक्षिहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअथ वृक्षस्य शाखायां विहंगः स सुहृज्जनः\nदीर्घकालॊषितॊ राजंस तत्र चित्रतनू रुहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 2,
        "text": "तस्य काल्यं गता भार्या चरितुं नाभ्यवर्तत\nपराप्तां च रजनीं दृष्ट्वा स पक्षी पर्यतप्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 3,
        "text": "वातवर्षं महच चासीन न चागच्छति मे परिया\nकिं नु तत कारणं येन साद्यापि न निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 4,
        "text": "अपि सवस्ति भवेत तस्याः परियाया मम कानने\nतया विरहितं हीदं शून्यम अद्य गृहं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 5,
        "text": "यदि सा रक्तनेत्रान्ता चित्राङ्गी मधुरस्वरा\nअद्य नाभ्येति मे कान्ता न कार्यं जीवितेन मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 6,
        "text": "पतिधर्मरता साध्वी पराणेभ्यॊ ऽपि गरीयसी\nसा हि शरान्तं कषुधार्तं च जानीते मां तपस्विनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 7,
        "text": "अनुरक्ता हिता चैव सनिग्धा चैव पतिव्रता\nयस्य वै तादृशी भार्या धन्यः स मनुजॊ भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 8,
        "text": "भार्या हि परमॊ नाथः पुरुषस्येह पठ्यते\nअसहायस्य लॊके ऽसमिँल लॊकयात्रा सहायिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 9,
        "text": "तथा रॊगाभिभूतस्य नित्यं कृच्छ्रगतस्य च\nनास्ति भार्यासमं किं चिन नरस्यार्तस्य भेषजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 10,
        "text": "नास्ति भार्यासमॊ बन्धुर नास्ति भार्यासमा गतिः\nनास्ति भार्यासमॊ लॊके सहायॊ धर्मसाधनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 11,
        "text": "एवं विपलतस तस्य दविजस्यार्तस्य तत्र वै\nगृहीता शकुनघ्नेन भार्या शुश्राव भारतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 12,
        "text": "न सा सत्रीत्य अभिभाषा सयाद यस्या भर्ता न तुष्यति\nअग्निसाक्षिकम अप्य एतद भर्ता हि शरणं सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 13,
        "text": "इति संचिन्त्य दुःखार्ता भर्तारं दुःखितं तदा\nकपॊती लुब्धकेनाथ यत्ता वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 14,
        "text": "हन्त वक्ष्यामि ते शरेयः शरुत्वा च कुरु तत तथा\nशरणागत संत्राता भव कान्त विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 15,
        "text": "एष शाकुनिकः शेते तव वासं समाश्रितः\nशीतार्तश च कषुधार्तश च पूजाम अस्मै परयॊजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 16,
        "text": "यॊ हि कश चिद दविजं हन्याद गां वा लॊकस्य मातरम\nशरणागतं च यॊ हन्यात तुल्यं तेषां च पातकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 17,
        "text": "यास्माकं विहिता वृत्तिः कापॊती जातिधर्मतः\nसा नयाय्यात्मवता नित्यं तवद्विधेनाभिवर्तितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 18,
        "text": "यस तु धर्मं यथाशक्ति गृहस्थॊ हय अनुवर्तते\nस परेत्य लभते लॊकान अक्षयान इति शुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 19,
        "text": "स तवं संतानवान अद्य पुत्रवान अपि च दविज\nतत सवदेहे दयां तयक्त्वा धर्मार्थौ परिगृह्य वै\nपूजाम अस्मै परयुङ्क्ष्व तवं परीयेतास्य मनॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 20,
        "text": "इति सा शकुनी वाक्यं कषारकस्था तपस्विनी\nअतिदुःखान्विता परॊच्य भर्तारं समुदैक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 21,
        "text": "स पत्न्या वचनं शरुत्वा धर्मयुक्ति समन्वितम\nहर्षेण महता युक्तॊ बाष्पव्याकुललॊचनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 22,
        "text": "तं वै शाकुनिकं दृष्ट्वा विधिदृष्टेन कर्मणा\nपूजयाम आस यत्नेन स पक्षी पक्षिजीविनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 23,
        "text": "उवाच च सवागतं ते बरूहि किं करवाण्य अहम\nसंतापश च न कर्तव्यः सवगृहे वर्तते भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 24,
        "text": "तद बरवीतु भवान कषिप्रं किं करॊमि किम इच्छसि\nपरणयेन बरवीमि तवां तवं हि नः शरणागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 25,
        "text": "शरणागतस्य कर्तव्यम आतिथ्यम इह यत्नतः\nपञ्च यज्ञप्रवृत्तेन गृहस्थेन विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 26,
        "text": "पञ्च यज्ञांस तु यॊ मॊहान न करॊति गृहाश्रमी\nतस्य नायं नच परॊ लॊकॊ भवति धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 27,
        "text": "तद बरूहि तवं सुविस्रब्धॊ यत तवं वाचा वदिष्यसि\nतत करिष्याम्य अहं सर्वं मा तवं लॊके मनः कृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्य तद वचनं शरुत्वा शकुनेर लुब्धकॊ ऽबरवीत\nबाधते खलु मा शीतं हिमत्राणं विधीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 29,
        "text": "एवम उक्तस ततः पक्षी पर्णान्य आस्तीर्य भूतले\nयथा शुष्काणि यत्नेन जवलनार्थं दरुतं ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 30,
        "text": "स गत्वाङ्गार कर्मान्तं गृहीत्वाग्निम अथागमत\nततः शुष्केषु पर्णेषु पावकं सॊ ऽभयदीदिपत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 31,
        "text": "सुसंदीप्तं महत कृत्वा तम आह शरणागतम\nपरतापय सुविस्रब्धं सवगात्राण्य अकुतॊभयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 32,
        "text": "स तथॊक्तस तथेत्य उक्त्वा लुब्धॊ गात्राण्य अतापयत\nअग्निप्रत्यागत पराणस ततः पराह विहंगमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 33,
        "text": "दत्तम आहारम इच्छामि तवया कषुद बाधते हि माम\nतद वचः स परतिश्रुत्य वाक्यम आह विहंगमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 34,
        "text": "न मे ऽसति विभवॊ येन नाशयामि तव कषुधाम\nउत्पन्नेन हि जीवामॊ वयं नित्यं वनौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 35,
        "text": "संचयॊ नास्ति चास्माकं मुनीनाम इव कानने\nइत्य उक्त्वा स तदा तत्र विवर्णवदनॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 36,
        "text": "कथं नु खलु कर्तव्यम इति चिन्तापरः सदा\nबभूव भरतश्रेष्ठ गर्हयन वृत्तिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 37,
        "text": "मुहूर्ताल लब्धसंज्ञस तु स पक्षी पक्षिघातकम\nउवाच तर्पयिष्ये तवां मुहूर्तं परतिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 38,
        "text": "इत्य उक्त्वा शुष्कपर्णैः स संप्रज्वाल्य हुताशनम\nहर्षेण महता युक्तः कपॊतः पुनर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 39,
        "text": "देवानां च मुनीनां च पितॄणां च महात्मनाम\nशरुतपूर्वॊ मया धर्मॊ महान अतिथिपूजने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 40,
        "text": "कुरुष्वानुग्रहं मे ऽदय सत्यम एतद बरवीमि ते\nनिश्चिता खलु मे बुद्धिर अतिथिप्रतिपूजने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 41,
        "text": "ततः सत्यप्रतिज्ञॊ वै स पक्षी परहसन्न इव\nतम अग्निं तरिः परिक्रम्य परविवेश महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 42,
        "text": "अग्निमध्यं परविष्टं त लुब्धॊ दृष्ट्वाथ पक्षिणम\nचिन्तयाम आस मनसा किम इदं नु कृतं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 43,
        "text": "अहॊ मम नृशंसस्य गर्हितस्य सवकर्मणा\nअधर्मः सुमहान घॊरॊ भविष्यति न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 142,
        "shloka": 44,
        "text": "एवं बहुविधं भूरि विललाप स लुब्धकः\nगर्हयन सवानि कर्माणि दविजं दृष्ट्वा तथागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nततस तं लुब्धकः पश्यन कृपयाभिपरिप्लुतः\nकपॊतम अग्नौ पतितं वाक्यं पुनर उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 2,
        "text": "किम ईदृशं नृशंसेन मया कृतम अबुद्धिना\nभविष्यति हि मे नित्यं पातकं हृदि जीवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 3,
        "text": "स विनिन्दन्न अथात्मानं पुनः पुनर उवाच ह\nधिन माम अस्तु सुदुर्बुद्धिं सदा निकृतिनिश्चयम\nशुभं कर्म परित्यज्य यॊ ऽहं शकुनिलुब्धकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 4,
        "text": "नृशंसस्य ममाद्यायं परत्यादेशॊ न संशयः\nदत्तः सवमांसं ददता कपॊतेन महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 5,
        "text": "सॊ ऽहं तयक्ष्ये परियान पराणान पुत्रदारं विसृज्य च\nउपदिष्टॊ हि मे धर्मः कपॊतेनातिधर्मिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 6,
        "text": "अद्य परभृति देहं सवं सर्वभॊगैर विवर्जितम\nयथा सवल्पं जलं गरीष्मे शॊषयिष्याम्य अहं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 7,
        "text": "कषुत्पिपासातप सहः कृशॊ धमनि संततः\nउपवासैर बहुविधैश चरिष्ये पारलौकिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 8,
        "text": "अहॊ देहप्रदानेन दर्शितातिथि पूजना\nतस्माद धर्मं चरिष्यामि धर्मॊ हि परमा गतिः\nदृष्टॊ हि धर्मॊ धर्मिष्ठैर यादृशॊ विहगॊत्तमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 9,
        "text": "एवम उक्त्वा विनिश्चित्य रौद्रकर्मा स लुब्धकः\nमहाप्रस्थानम आश्रित्य परययौ संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 143,
        "shloka": 10,
        "text": "ततॊ यष्टिं शलाकाश च कषारकं पञ्जरं तथा\nतांश च बद्धा कपॊतान स संप्रमुच्यॊत्ससर्ज ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nततॊ गते शाकुनिके कपॊती पराह दुःखिता\nसंस्मृत्य भर्तारम अथॊ रुदती शॊकमूर्छिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 2,
        "text": "नाहं ते विप्रियं कान्त कदा चिद अपि संस्मरे\nसर्वा वै विधवा नारी बहुपुत्रापि खेचर\nशॊच्या भवति बन्धूनां पतिहीना मनस्विनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 3,
        "text": "लालिताहं तवया नित्यं बहुमानाच च सान्त्विता\nवचनैर मधुरैः सनिग्धैर असकृत सुमनॊहरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 4,
        "text": "कन्दरेषु च शैलानां नदीनां निर्झरेषु च\nदरुमाग्रेषु च रम्येषु रमिताहं तवया परिय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 5,
        "text": "आकाशगमने चैव सुखिताहं तवया सुखम\nविहृतास्मि तवया कान्त तन मे नाद्यास्ति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 6,
        "text": "मितं ददाति हि पिता मितं माता मितं सुतः\nअमितस्य तु दातारं भर्तारं का न पूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 7,
        "text": "नास्ति भर्तृसमॊ नाथॊ न च भर्तृसमं सुखम\nविसृज्य धनसर्वस्वं भर्ता वै शरणं सत्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 8,
        "text": "न कार्यम इह मे नाथ जीवितेन तवया विना\nपतिहीनापि का नारी सती जीवितुम उत्सहेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 9,
        "text": "एवं विलप्य बहुधा करुणं सा सुदुःखिता\nपतिव्रता संप्रदीप्तं परविवेश हुताशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 10,
        "text": "ततश चित्राम्बर धरं भर्तारं सान्वपश्यत\nविमानस्थं सुकृतिभिः पूज्यमानं महात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 11,
        "text": "चित्रमाल्याम्बरधरं सर्वाभरणभूषितम\nविमानशक्त कॊटीभिर आवृतं पुण्यकीर्तिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 144,
        "shloka": 12,
        "text": "ततः सवर्गगतः पक्षी भार्यया सह संगतः\nकर्मणा पूजितस तेन रेमे तत्र सभार्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nविमानस्थौ तु तौ राजँल लुब्धकॊ वै ददर्श ह\nदृष्ट्वा तौ दम्पती दुःखाद अचिन्तयत सद गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 2,
        "text": "कीदृशेनेह तपसा गच्छेयं परमां गतिम\nइति बुद्ध्या विनिश्चित्य गमनायॊपचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 3,
        "text": "महाप्रस्थानम आश्रित्य लुब्धकः पक्षिजीवनः\nनिश्चेष्टॊ मारुताहारॊ निर्ममः सवर्गकाङ्क्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 4,
        "text": "ततॊ ऽपश्यत सुविस्तीर्णं हृद्यं पद्मविभूषितम\nनानाद्विज गणाकीर्णं सरः शीतजलं शुभम\nपिपासार्थॊ ऽपि तद दृष्ट्वा तृप्तः सयान नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 5,
        "text": "उपवासकृशॊ ऽतयर्थं स तु पार्थिव लुब्धकः\nउपसर्पत संहृष्टः शवापदाध्युषितं वनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 6,
        "text": "महान्तं निश्चयं कृत्वा लुब्धकः परविवेश ह\nपरविशन्न एव च वनं निगृहीतः स कण्टकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 7,
        "text": "स कण्टक विभुग्नाङ्गॊ लॊहितार्द्रीकृतच्छविः\nबभ्राम तस्मिन विजने नानामृगसमाकुले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ दरुमाणां महतां पवनेन वने तदा\nउदतिष्ठत संघर्षात सुमहान हव्यवाहनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 9,
        "text": "तद वनं वृष्क संकीर्णं लता विटप संकुलम\nददाह पावकः करुद्धॊ युगान्ताग्निसमप्रभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 10,
        "text": "स जवालैः पवनॊद्धूतैर विस्फुलिङ्गैः समन्वितः\nददाह तद वनं घॊरं मृगपक्षिसमाकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः स देहमॊक्षार्थं संप्रहृष्टेन चेतसा\nअभ्यधावत संवृद्धं पावकं लुब्धकस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 12,
        "text": "ततस तेनाग्निना दग्धॊ लुब्धकॊ नष्टकिल्बिषः\nजगाम परमां सिद्धिं तदा भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 13,
        "text": "ततः सवर्गस्थम आत्मानं सॊ ऽपश्यद विगतज्वरः\nयक्षगन्धर्वसिद्धानां मध्ये भराजन्तम इन्द्रवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 14,
        "text": "एवं खलु कपॊतश च कपॊती च पतिव्रता\nलुब्धकेन सह सवर्गं गताः पुण्येन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 15,
        "text": "यापि चैवं विधा नारी भर्तारम अनुवर्तते\nविराजते हि सा कषिप्रं कपॊतीव दिवि सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 16,
        "text": "एवम एतत पुरावृत्तं लुब्धकस्य महात्मनः\nकपॊतस्य च धर्मिष्ठा गतिः पुण्येन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 17,
        "text": "यश चेदं शृणुयान नित्यं यश चेदं परिकीर्तयेत\nनाशुभं विद्यते तस्य मनसापि परमाद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 145,
        "shloka": 18,
        "text": "युधिष्ठिर महान एष धर्मॊ धर्मभृतां वर\nगॊघ्नेष्व अपि भवेद अस्मिन निष्कृतिः पापकर्मणः\nनिष्कृतिर न भवेत तस्मिन यॊ हन्याच छरणागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअबुद्धि पूर्वं यः पापं कुर्याद भरतसत्तम\nमुच्यते स कथं तस्माद एनसस तद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nअत्र ते वर्णयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nइन्द्रॊतः शौनकॊ विप्रॊ यद आह जनमेजयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 3,
        "text": "आसीद राजा महावीर्यः पारिक्षिज जनमेजयः\nअबुद्धि पूर्वं बरह्महत्या तम आगच्छन महीपतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 4,
        "text": "तं बराह्मणाः सर्व एव तत्यजुः स पुरॊहिताः\nजगाम स वनं राजा दह्यमानॊ दिवानिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 5,
        "text": "स परजाभिः परित्यक्तश चकार कुशलं महत\nअतिवेलं तपस तेपे दह्यमानः स मन्युना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 6,
        "text": "तत्रेतिहासं वक्ष्यामि धर्मस्यास्यॊपबृंहणम\nदह्यमानः पापकृत्या जगाम जनमेजयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 7,
        "text": "वरिष्यमाण इन्द्रॊतं शौनकं संशितव्रतम\nसमासाद्यॊपजग्राह पादयॊः परिपीडयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ भीतॊ महाप्रज्ञॊ जगर्हे सुभृशं तदा\nकर्ता पापस्य महतॊ भरूणहा किम इहागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 9,
        "text": "किं तवास्मासु कर्तव्यं मामा सप्राक्षीः कथं चन\nगच्छ गच्छ न ते सथानं परीणात्य अस्मान इह धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 10,
        "text": "रुधिरस्येव ते गन्धः शवस्येव च दर्शनम\nअशिवः शिव संकाशॊ मृतॊ जीवन्न इवाटसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 11,
        "text": "अन्तर मृत्युर अशुद्धात्मा पापम एवानुचिन्तयन\nपरबुध्यसे परस्वपिषि वर्तसे चरसे सुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 12,
        "text": "मॊघं ते जीवितं राजन परिक्लिष्टं च जीवसि\nपापायेव च सृष्टॊ ऽसि कर्मणे ह यवीयसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 13,
        "text": "बहुकल्याणम इच्छन्त ईहन्ते पितरः सुतान\nतपसा देवतेज्याभिर वन्दनेन तितिक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 14,
        "text": "पितृवंशम इमं पश्य तवत्कृते नरकं गतम\nनिरर्थाः सर्व एवैषाम आशा बन्धास तवदाश्रयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 15,
        "text": "यान पूजयन्तॊ विन्दन्ति सवर्गम आयुर यशः सुखम\nतेषु ते सततं दवेषॊ बराह्मणेषु निरर्थकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 16,
        "text": "इमं लॊकं विमुच्य तवम अवाङ्मूर्धा पतिष्यसि\nअशाश्वतीः शाश्वतीश च समाः पापेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 17,
        "text": "अद्यमानॊ जन्तु गृध्रैः शितिकण्ठैर अयॊमुखैर\nततॊ ऽपि पुनर आवृत्तः पापयॊनिं गमिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 146,
        "shloka": 18,
        "text": "यद इदं मन्यसे राजन नायम अस्ति परः कुतः\nपरतिस्मारयितारस तवां यमदूता यमक्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nएवम उक्तः परत्युवाच तं मुनिं जनमेजयः\nगर्ह्यं भवान गर्हयति निन्द्यं निन्दति मा भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 2,
        "text": "धिक कार्यं मा धिक कुरुते तस्मात तवाहं परसादये\nसर्वं हीदं सवकृतं मे जवलाम्य अग्नाव इवाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 3,
        "text": "सवकर्माण्य अभिसंधाय नाभिनन्दति मे मनः\nपराप्तं नूनं मया घॊरं भयं वैवस्वताद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 4,
        "text": "तत तु शल्यम अनिर्हृत्य कथं शक्ष्यामि जीवितुम\nसर्वमन्यून विनीय तवम अभि मा वद शौनक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 5,
        "text": "महानसं बराह्मणानां भविष्याम्य अर्थवान पुनः\nअस्तु शेषं कुलस्यास्य मा पराभूद इदं कुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 6,
        "text": "न हि नॊ बरह्म शप्तानां शेषॊ भवितुम अर्हति\nशरुतीर अलभमानानां संविदं वेद निश्चयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 7,
        "text": "निर्विद्यमानः सुभृशं भूयॊ वक्ष्यामि सांप्रतम\nभूयश चैवाभिनङ्क्षन्ति निर्धर्मा निर्जपा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 8,
        "text": "अर्वाक च परतितिष्ठन्ति पुलिन्द शबरा इव\nन हय अयज्ञा अमुं लॊकं पराप्नुवन्ति कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 9,
        "text": "अविज्ञायैव मे परज्ञां बालस्येव सुपण्डितः\nबरह्मन पितेव पुत्रेभ्यः परति मां वाञ्छ शौनकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 10,
        "text": "[ष]\nकिम आश्चर्यं यतः पराज्ञॊ बहु कुर्याद धि सांप्रतम\nइति वै पण्डितॊ भूत्वा भूतानां नॊपतप्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 11,
        "text": "परज्ञा परासादम आरुह्य अशॊच्यः शॊचते जनान\nजगतीस्थान इवाद्रिस्थः परज्ञया परतिपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 12,
        "text": "न चॊपलभते तत्र न च कार्याणि पश्यति\nनिर्विण्णात्मा परॊक्षॊ वा धिक्कृतः सर्वसाधुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 13,
        "text": "विदित्वॊभयतॊ वीर्यं माहात्म्यं वेद आगमे\nकुरुष्वेह महाशान्तिं बरह्मा शरणम अस्तु ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 14,
        "text": "तद वै पारत्रिकं चारु बराह्मणानाम अकुप्यताम\nअथ चेत तप्यसे पापैर धर्मं चेद अनुपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 15,
        "text": "[ज]\nअनुतप्ये च पापेन न चाधर्मं चराम्य अहम\nबुभूषुं भजमानं च परतिवाञ्छामि शौनक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 16,
        "text": "[ष]\nछित्त्वा सतम्भं च मानं च परीतिम इच्छामि ते नृप\nसर्वभूतहिते तिष्ठ धर्मं चैव परतिस्मर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 17,
        "text": "न भयान न च कार्पण्यान न लॊभात तवाम उपाह्वये\nतां मे देवा गिरं सत्यां शृण्वन्तु बराह्मणैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 18,
        "text": "सॊ ऽहं न केन चिच चार्थी तवां च धर्मम उपाह्वये\nकरॊशतां सर्वभूतानाम अहॊ धिग इति कुर्वताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 19,
        "text": "वक्ष्यन्ति माम अधर्मज्ञा वक्ष्यन्त्य असुहृदॊ जनाः\nवाचस ताः सुहृदः शरुत्वा संज्वरिष्यन्ति मे भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 20,
        "text": "के चिद एव महाप्राज्ञाः परिज्ञास्यन्ति कार्यताम\nजानीहि मे कृतं तात बराह्मणान परति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 21,
        "text": "यथा ते मत्कृते कषेमं लभेरंस तत तथा कुरु\nपरतिजानीहि चाद्रॊहं बराह्मणानां नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 147,
        "shloka": 22,
        "text": "[ज]\nनैव वाचा न मनसा न पुनर्जातु कर्मणा\nदरॊग्धास्मि बराह्मणान विप्र चरणाव एव ते सपृशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 1,
        "text": "[ष]\nतस्मात ते ऽहं परवक्ष्यामि धर्मम आवृत्तचेतसे\nशरीमान महाबलस तुष्टॊ यस तवं धर्मम अवेक्षसे\nपुरस्ताद दारुणॊ भूत्वा सुचित्रतरम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 2,
        "text": "अनुगृह्णन्ति भूतानि सवेन वृत्तेन पार्थिव\nकृत्स्ने नूनं सद असती इति लॊकॊ वयवस्यति\nयत्र तवं तादृशॊ भूत्वा धर्मम अद्यानुपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 3,
        "text": "हित्वा सुरुचिरं भक्ष्यं भॊगांश च तप आस्थितः\nइत्य एतद अपि भूतानाम अद्भुतं जनमेजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 4,
        "text": "यॊ दुर्बलॊ भवेद दाता कृपणॊ वा तपॊधनः\nअनाश्चर्यं तद इत्य आहुर नातिदूरे हि वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 5,
        "text": "एतद एव हि कार्पण्यं समग्रम असमीक्षितम\nतस्मात समीक्षयैव सयाद भवेत तस्मिंस ततॊ गुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 6,
        "text": "यज्ञॊ दानं दया वेदाः सत्यं च पृथिवीपते\nपञ्चैतानि पवित्राणि षष्ठं सुचरितं तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 7,
        "text": "तद एव राज्ञां परमं पवित्रं जनमेजय\nतेन सम्यग गृहीतेन शरेयांसं धर्मम आप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 8,
        "text": "पुण्यदेशाभिगमनं पवित्रं परमं समृतम\nअपि हय उदाहरन्तीमा गाथा गीता ययातिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ मर्त्यः परतिपद्येत आयुर जीवेत वा पुनः\nयज्ञम एकान्ततः कृत्वा तत संन्यस्य तपश चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 10,
        "text": "पुण्यम आहुः कुरुक्षेत्रं सरस्वत्यां पृथूदकम\nयत्रावगाह्य पीत्वा वा नैवं शवॊ मरणं तपेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 11,
        "text": "महासुरः पुष्कराणि परभासॊत्तर मानसे\nकालॊदं तव एव गन्तासि लब्धायुर जीविते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 12,
        "text": "सरस्वती दृषद्वत्यौ सेवमानॊ ऽनुसंचरेः\nसवाध्यायशीलः सथानेषु सर्वेषु समुपस्पृशेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 13,
        "text": "तयागधर्मं पवित्राणां संन्यासं परम अब्रवीत\nअत्राप्य उदाहरन्तीमा गाथाः सत्यवता कृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा कुमारः सत्यॊ वै न पुण्यॊ न च पापकृत\nन हय अस्ति सर्वभूतेषु दुःखम अस्मिन कुतः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं परकृतिभूतानां सर्वसंसर्ग यायिनाम\nतयजतां जीवितं परायॊ विवृते पुण्यपातके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 16,
        "text": "यत तव एव राज्ञॊ जयायॊ वै कार्याणां तद वदामि ते\nबलेन संविभागैश च जय सवर्गं पुनीष्व च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 17,
        "text": "यस्यैवं बलम ओजश च स धर्मस्य परभुर नरः\nबराह्मणानां सुखार्थं तवं पर्येहि पृथिवीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 18,
        "text": "यथैवैनान पुराक्षैप्सीस तथैवैनान परसादय\nअपि धिक करियमाणॊ ऽपि तयज्यमानॊ ऽपय अनेकधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 19,
        "text": "आत्मनॊ दर्शनं विद्वन नाहन्तास्मीति मा करुधः\nघटमानः सवकार्येषु कुरु नैःश्रेयसं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 20,
        "text": "हिमाग्नि घॊरसदृशॊ राजा भवति कश चन\nलाङ्गलाशनि कल्पॊ वा भवत्य अन्यः परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 21,
        "text": "न निःशेषेण मन्तव्यम अचिकित्स्येन वा पुनः\nन जातु नाहम अस्मीति परसक्तव्यम असाधुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 22,
        "text": "विकर्मणा तप्यमानः पादात पापस्य मुच्यते\nनैतत कार्यं पुनर इति दवितीयात परिमुच्यते\nचरिष्ये धर्मम एवेति तृतीयात परिमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 23,
        "text": "कल्याणन अनुमन्तव्यं पुरुषेण बुभूषता\nये सुगन्धीनि सेवन्ते तथा गन्धा भवन्ति ते\nये दुर्गन्धीनि सेवन्ते तथा गन्धा भवन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 24,
        "text": "तपश्चर्या परः सद्यः पापाद धि परिमुच्यते\nसंवत्सरम उपास्याग्निम अभिशस्तः परमुच्यते\nतरीणि वर्षाण्य उपास्याग्निं भरूणहा विप्रमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 25,
        "text": "यावतः पराणिनॊ हन्यात तज जातीयान सवभावतः\nपरमीयमाणान उन्मॊच्य भरूणहा विप्रमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 26,
        "text": "अपि वाप्सु निमज्जेत तरिर जपन्न अघ मर्षणम\nयथाश्वमेधावभृथस तथा तन मनुर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 27,
        "text": "कषिप्रं परणुदते पापं सत्कारं लभते तथा\nअपि चैनं परसीदन्ति भूतानि जड मूकवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 28,
        "text": "बृहस्पतिं देव गुरुं सुरासुराः; समेत्य सर्वे नृपते ऽनवयुञ्जन\nधर्मे फलं वेत्थ कृते महर्षे; तथेतरस्मिन नरके पापलॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 29,
        "text": "उभे तु यस्य सुकृते भवेतां; किं सवित तयॊस तत्र जयॊत्तरं सयात\nआचक्ष्व नः कर्मफलं महर्षे; कथं पापं नुदते पुण्यशीलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 30,
        "text": "[ब]\nकृत्वा पापं पूर्वम अबुद्धिपूर्वं; पुण्यानि यः कुरुते बुद्धिपूर्वम\nस तत पापं नुदते पुण्यशीलॊ; वासॊ यथा मलिनं कषार युक्त्या"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 31,
        "text": "पापं कृत्वा न मन्येत नाहम अस्मीति पूरुषः\nचिकीर्षेद एव कल्याणं शरद्दधानॊ ऽनसूयकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 32,
        "text": "छिद्राणि वसनस्येव साधुना विवृणॊति यः\nयः पापं पुरुषः कृत्वा कल्याणम अभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 33,
        "text": "यथादित्यः पुनर उद्यंस तमः सर्वं वयपॊहति\nकल्याणम आचरन्न एवं सर्वं पापं वयपॊहति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 34,
        "text": "[भ]\nएवम उक्त्वा स राजानम इन्द्रॊतॊ जनमेजयम\nयाजयाम आस विधिवद वाजिमेधेन शौनकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 148,
        "shloka": 35,
        "text": "ततः स राजा वयपनीतकल्मषः; शरिया युतः परज्वलिताग्निरूपया\nविवेश राज्यं सवम अमित्रकर्शनॊ; दिवं यथा पूर्णवपुर निशाकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nशृणु पार्थ यथावृत्तम इतिहासं पुरातनम\nगृध्रजम्बुक संवादं यॊ वृत्तॊ वैदिशे पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 2,
        "text": "दुःखिताः के चिद आदाय बालम अप्राप्तयौवनम\nकुलसर्वस्व भूतं वै रुदन्तः शॊकविह्वलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 3,
        "text": "बालं मृतं गृहीत्वाथ शमशानाभिमुखाः सथिताः\nअङ्केनाङ्कं च संक्रम्य रुरुदुर भूतले तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 4,
        "text": "तेषां रुदितशब्देन गृध्रॊ ऽभयेत्य वचॊ ऽबरवीत\nएकात्मकम इमं लॊके तयक्त्वा गच्छत माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 5,
        "text": "इह पुंसां सहस्राणि सत्रीसहस्राणि चैव हि\nसमानीतानि कालेन किं ते वै जात्व अबान्धवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 6,
        "text": "संपश्यत जगत सर्वं सुखदुःखैर अधिष्ठितम\nसंयॊगॊ विप्रयॊगश च पर्यायेणॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 7,
        "text": "गृहीत्वा ये च गच्छन्ति ये ऽनुयान्ति च तान मृतान\nते ऽपय आयुषः परमाणेन सवेन गच्छन्ति जन्तवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 8,
        "text": "अलं सथित्वा शमशाने ऽसमिन गृध्रगॊमायुसंकुले\nकङ्काल बहुले घॊरे सर्वप्राणि भयंकरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 9,
        "text": "न पुनर जीवितः कश चित कालधर्मम उपागतः\nपरियॊ वा यदि वा दवेष्यः पराणिनां गतिर ईदृशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वेण खलु मर्तव्यं मर्त्यलॊके परसूयता\nकृतान्तविहिते मार्गे कॊ मृतं जीवयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 11,
        "text": "कर्मान्त विहिते लॊके चास्तं गच्छति भास्करे\nगम्यतां सवम अधिष्ठानं सुतस्नेहं विसृज्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 12,
        "text": "ततॊ गृध्रवचः शरुत्वा विक्रॊशन्तस तदा नृप\nबान्धवास ते ऽभयगच्छन्त पुत्रम उत्सृज्य भूतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 13,
        "text": "विनिश्चित्याथ च ततः संत्यजन्तः सवम आत्मजम\nनिराशा जीविते तस्य मार्गम आरुह्य धिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 14,
        "text": "धवाङ्क्षाभ्र समवर्णस तु बिलान निःसृत्य जम्बुकः\nगच्छमानान सम तान आह निर्घृणाः खलु मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 15,
        "text": "आदित्यॊ ऽयं सथितॊ मूढाः सनेहं कुरुत मा भयम\nबहुरूपॊ मुहूर्तश च जीवेतापि कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 16,
        "text": "यूयं भूमौ विनिक्षिप्य पुत्रस्नेह विनाकृताः\nशमशाने पुत्रम उत्सृज्य कस्माद गच्छथ निर्घृणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 17,
        "text": "न वॊ ऽसत्य अस्मिन सुते सनेहॊ बाले मधुरभाषिणि\nयस्य भाषित मात्रेण परसादम उपगच्छथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 18,
        "text": "न पश्यथ सुतस्नेहं यादृशः पशुपक्षिणाम\nन येषां धारयित्वा तान कश चिद अस्ति फलागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 19,
        "text": "चतुष्पात पक्षिकीटानां पराणिनां सनेहसङ्गिनाम\nपरलॊकगतिस्थानां मुनियज्ञक्रिया इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 20,
        "text": "तेषां पुत्राभिरामाणाम इह लॊके परत्र च\nन गुणॊ दृश्यते कश चित परजाः संधारयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 21,
        "text": "अपश्यतां परियान पुत्रान नैषां शॊकॊ ऽनुतिष्ठति\nन च पुष्णन्ति संवृद्धास ते माता पितरौ कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 22,
        "text": "मानुषाणां कुतः सनेहॊ येषां शॊकॊ भविष्यति\nइमं कुलकरं पुत्रं कथं तयक्त्वा गमिष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 23,
        "text": "चिरं मुञ्चत बाष्पं च चिरं सनेहेन पश्यत\nएवंविधानि हीष्टानि दुस्त्यजानि विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 24,
        "text": "कषीणस्याथाभियुक्तस्य शमशानाभिमुखस्य च\nबान्धवा यत्र तिष्ठन्ति तत्रान्यॊ नावतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 25,
        "text": "सर्वस्य दयिताः पराणाः सर्वः सनेहं च विन्दति\nतिर्यग्यॊनिष्व अपि सतां सनेहं पश्यत यादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 26,
        "text": "तयक्त्वा कथं गच्छेथेमं पद्मलॊलायताक्षकम\nयथा नवॊद्वाह कृतं सनानमाल्यविभूषितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 27,
        "text": "[भ]\nजम्बुकस्य वचः शरुत्वा कृपणं परिदेवतः\nनयवर्तन्त तदा सर्वे शवार्थं ते सम मानुषाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 28,
        "text": "[गृध्र]\nअहॊ धिक सुनृशंसेन जम्बुकेनाल्प मेधसा\nकषुद्रेणॊक्ता हीनसत्त्वा मानुषाः किं निवर्तथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 29,
        "text": "पञ्च भूतपरित्यक्तं शून्यं काष्ठत्वम आगतम\nकस्माच छॊचथ निश्चेष्टम आत्मानं किं न शॊचथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 30,
        "text": "तपः कुरुत वै तीव्रं मुच्यध्वं येन किल्बिषात\nतपसा लभ्यते सर्वं विलापः किं करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 31,
        "text": "अनिष्टानि च भाग्यानि जानीत सह मूर्तिभिः\nयेन गच्छति लॊकॊ ऽयं दत्त्वा शॊकम अनन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 32,
        "text": "धनं गाश च सुवर्णं च मणिरत्नम अथापि च\nअपत्यं च तपॊ मूलं तपॊयॊगाच च लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 33,
        "text": "यथा कृता च भूतेषु पराप्यते सुखदुःखिता\nगृहीत्वा जायते जन्तुर दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 34,
        "text": "न कर्मणा पितुः पुत्रः पिता वा पुत्रकर्मणा\nमार्गेणान्येन गच्छन्ति तयक्त्वा सुकृतदुष्कृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 35,
        "text": "धर्मं चरत यत्नेन तथाधर्मान निवर्तत\nवर्तध्वं च यथाकालं दैवतेषु दविजेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 36,
        "text": "शॊकं तयजत दैन्यं च सुतस्नेहान निवर्तत\nतयज्यताम अयम आकाशे ततः शीघ्रं निवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 37,
        "text": "यत करॊति शुभं कर्म तथाधर्मं सुदारुणम\nतत कर्तैव समश्नाति बान्धवानां किम अत्र हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 38,
        "text": "इह तयक्त्वा न तिष्ठन्ति बान्धवा बान्धवं परियम\nसनेहम उत्सृज्य गच्छन्ति बाष्पपूर्णाविलेक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 39,
        "text": "पराज्ञॊ वा यदि वा मूर्खः सधनॊ निर्धनॊ ऽपि वा\nसर्वः कालवशं याति शुभाशुभसमन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 40,
        "text": "किं करिष्यथ शॊचित्वा मृतं किम अनुशॊचथ\nसर्वस्य हि परभुः कालॊ धर्मतः समदर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 41,
        "text": "यौवनस्थांश च बालांश च वृद्धान गर्भगतान अपि\nसर्वान आविशते मृत्युर एवं भूतम इदं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 42,
        "text": "[ज]\nअहॊ मन्दी कृतः सनेहॊ गृध्रेणेहाल्प मेधसा\nपुत्रस्नेहाभिभूतानां युष्माकं शॊचतां भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 43,
        "text": "समैः सम्यक परयुक्तैश च वचनैः परश्रयॊत्तरैः\nयद गच्छथ जलस्थायं सनेहम उत्सृज्य दुस्त्यजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 44,
        "text": "अहॊ पुत्र वियॊगेन मृतशून्यॊपसेवनात\nकरॊशतां वै भृशं दुःखं विवत्सानां गवाम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 45,
        "text": "अद्य शॊकं विजानामि मानुषाणां महीतले\nसनेहं हि करुणं दृष्ट्वा ममाप्य अश्रूण्य अथागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 46,
        "text": "यत्नॊ हि सततं कार्यः कृतॊ दैवेन सिध्यति\nदैवं पुरुषकारश च कृतान्तेनॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 47,
        "text": "अनिर्वेदः सदा कार्यॊ निर्वेदाद धि कुतः सुखम\nपरयत्नात पराप्यते हय अर्थः कस्माद गच्छथ निर्दयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 48,
        "text": "आत्ममांसॊपवृत्तं च शरीरार्धमयीं तनुम\nपितॄणां वंशकर्तारं वने तयक्त्वा कव यास्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 49,
        "text": "अथ वास्तं गते सूर्ये संध्याकाल उपस्थिते\nततॊ नेष्यथ वा पुत्रम इहस्था वा भविष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 50,
        "text": "[ग]\nअद्य वर्षसहस्रं मे साग्रं जातस्य मानुषाः\nन च पश्यामि जीवन्तं मृतं सत्री पुंनपुंसकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 51,
        "text": "मृता गर्भेषु जायन्ते मरियन्ते जातमात्रकाः\nविक्रमन्तॊ मरियन्ते च यौवनस्थास तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 52,
        "text": "अनित्यानीह भाग्यानि चतुष्पात पक्षिणाम अपि\nजङ्गमाजङ्गमानां चाप्य आयुर अग्रे ऽवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 53,
        "text": "इष्टदारवियुक्ताश च पुत्रशॊकान्वितास तथा\nदह्यमानाः सम शॊकेन गृहं गच्छन्ति नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 54,
        "text": "अनिष्टानां सहस्राणि तथेष्टानां शतानि च\nउत्सृज्येह परयाता वै बान्धवा भृशदुःखिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 55,
        "text": "तयज्यताम एष निस्तेजाः शून्यः काष्ठत्वम आगतः\nअन्यदेहविषक्तॊ हि शावं काष्ठम उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 56,
        "text": "भरान्तजीवस्य वै बाष्पं कस्माद धित्वा न गच्छत\nनिरर्थकॊ हय अयं सनेहॊ निरर्थश च परिग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 57,
        "text": "न चक्षुर्भ्यां न कर्णाभ्यां संशृणॊति समीक्षते\nतस्माद एनं समुत्सृज्य सवगृहान गच्छताशु वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 58,
        "text": "मॊक्षधर्माश्रितैर वाक्यैर हेतुमद्भिर अनिष्टुरैः\nमयॊक्ता गच्छत कषिप्रं सवं सवम एव निवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 59,
        "text": "परज्ञा विज्ञानयुक्तेन बुद्धिसंज्ञा परदायिना\nवचनं शराविता रूक्षं मानुषाः संनिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 60,
        "text": "[ज]\nइमं कनकवर्णाभं भूषणैः समलंकृतम\nगृध्रवाक्यात कथं पुत्रं तयजध्वं पितृपिण्डदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 61,
        "text": "न सनेहस्य विरॊधॊ ऽसति विलापरुदितस्य वै\nमृतस्यास्य परित्यागात तापॊ वै भविता धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 62,
        "text": "शरूयते शम्बुके शूद्रे हते बराह्मण दारकः\nजीवितॊ धर्मम आसाद्य रामात सत्यपराक्रमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 63,
        "text": "तथा शवेतस्य राजर्षेर बालॊ दिष्टान्तम आगतः\nशवॊ ऽभूते धर्मनित्येन मृतः संजीवितः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 64,
        "text": "तथा कश चिद भवेत सिद्धॊ मुनिर वा देवतापि वा\nकृपणानाम अनुक्रॊशं कुर्याद वॊ रुदताम इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 65,
        "text": "[भ]\nइत्य उक्ताः संन्यवर्तन्त शॊकार्ताः पुत्रवत्सलाः\nअङ्के शिरः समाधाय रुरुदुर बहुविस्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 66,
        "text": "[ग]\nअश्रुपात परिक्लिन्नः पाणिस्पर्शन पीडितः\nधर्मराज परयॊगाच च दीर्घां निद्रां परवेशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 67,
        "text": "तपसापि हि संयुक्तॊ न काले नॊपहन्यते\nसर्वस्नेहावसानं तद इदं तत परेतपत्तनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 68,
        "text": "बालवृद्धसहस्राणि सदा संत्यज्य बान्धवाः\nदिनानि चैव रात्रीश च दुःखं तिष्ठन्ति भूतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 69,
        "text": "अलं निर्बन्धम आगम्य शॊकस्य परिवारणम\nअप्रत्ययं कुतॊ हय अस्य पुनर अद्येह जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 70,
        "text": "नैष जम्बुक वाक्येन पुनः पराप्स्यति जीवितम\nमृतस्यॊत्सृष्ट देहस्य पुनर देहॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 71,
        "text": "न वै मूर्ति परदानेन न जम्बुक शतैर अपि\nशक्यॊ जीवयितुं हय एष बालॊ वर्षशतैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 72,
        "text": "अपि रुद्रः कुमारॊ वा बरह्मा वा विष्णुर एव वा\nवरम अस्मै परयच्छेयुस ततॊ जीवेद अयं शिशुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 73,
        "text": "न च बाष्पविमॊक्षेण न चाश्वास कृतेन वै\nन दीर्घरुदितेनेह पुनर जीवॊ भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 74,
        "text": "अहं च करॊष्टुकश चैव यूयं चैवास्य बान्धवाः\nधर्माधर्मौ गृहीत्वेह सर्वे वर्तामहे ऽधवनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 75,
        "text": "अप्रियं परुषं चापि परद्रॊहं परस्त्रियम\nअधर्मम अनृतं चैव दूरात पराज्ञॊ निवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 76,
        "text": "सत्यं धर्मं शुभं नयाय्यं पराणिनां महतीं दयाम\nअजिह्मत्वम अशाठ्यं च यत्नतः परिमार्गत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 77,
        "text": "मातरं पितरं चैव बान्धवान सुहृदस तथा\nजीवतॊ ये न पश्यन्ति तेषां धर्मविपर्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 78,
        "text": "यॊ न पश्यति चक्षुर्भ्यां नेङ्गते च कथं चन\nतस्य निष्ठावसानान्ते रुदन्तः किं करिष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 79,
        "text": "[भ]\nइत्य उक्तास तं सुतं तयक्त्वा भूमौ शॊकपरिप्लुताः\nदह्यमानाः सुतस्नेहात परययुर बान्धवा गृहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 80,
        "text": "[ज]\nदारुणॊ मर्त्यलॊकॊ ऽयं सर्वप्राणि विनाशनः\nइष्टबन्धुवियॊगश च तथैवाल्पं च जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 81,
        "text": "बह्व अलीकम असत्यं च परतिवादाप्रियं वदम\nइमं परेक्ष्य पुनर भावं दुःखशॊकाभिवर्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 82,
        "text": "न मे मानुषलॊकॊ ऽयं मुहूर्तम अपि रॊचते\nअहॊ धिग गृध्रवाक्येन संनिवर्तथ मानुषाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 83,
        "text": "परदीप्ताः पुत्रशॊकेन यथैवाबुद्धयस तथा\nकथं गच्छथ स सनेहाः सुतस्नेहं विसृज्य च\nशरुत्वा गृध्रस्य वचनं पापस्येहाकृतात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 84,
        "text": "सुखस्यानन्तरं दुःखं दुःखस्यानन्तरं सुखम\nसुखदुःखान्विते लॊके नेहास्त्य एकम अनन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 85,
        "text": "इमं कषितितले नयस्य बालं रूपसमन्वितम\nकुलशॊकाकरं मूढाः पुत्रं तयक्त्वा कव यास्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 86,
        "text": "रूपयौवन संपन्नं दयॊतमानम इव शरिया\nजीवंतम एवं पश्यामि मनसा नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 87,
        "text": "विनाशश चाप्य अनर्हॊ ऽसय सुखं पराप्स्यथ मानुषाः\nपुत्रशॊकाग्निदग्धानां मृतम अप्य अद्य वः कषमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 88,
        "text": "दुःखसंभावनां कृत्वा धारयित्वा सवयं सुखम\nतयक्त्वा गमिष्यथ कवाद्य समुत्सृज्याल्प बुद्धिवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 89,
        "text": "[भ]\nतथा धर्मविरॊधेन परिय मिथ्याभिध्यायिना\nशमशानवासिना नित्यं रात्रिं मृगयता तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 90,
        "text": "ततॊ मध्यस्थतां नीता वचनैर अमृतॊपमैः\nजम्बुकेन सवकार्यार्थं बान्धवास तस्य धिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 91,
        "text": "[ग]\nअयं परेतसमाकीर्णॊ यक्षराक्षस सेवितः\nदारुणः काननॊद्देशः कौशिकैर अभिनादितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 92,
        "text": "भीमः सुघॊरश च तथा नीलमेघसमप्रभः\nअस्मिञ शवं परित्यज्य परेतकार्याण्य उपासत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 93,
        "text": "भानुर यावन न यात्य अस्तं यावच च विमला दिशः\nतावद एनं परित्यज्य परेतकार्याण्य उपासत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 94,
        "text": "नदन्ति परुषं शयेनाः शिवाः करॊशन्ति दारुणाः\nमृगेन्द्राः परतिनन्दन्ति रविर अस्तं च गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 95,
        "text": "चिताधूमेन नीलेन संरज्यन्ते च पादपाः\nशमशाने च निराहाराः परतिनन्दन्ति देहिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 96,
        "text": "सर्वे विक्रान्तवीर्याश च अस्मिन देशे सुदारुणाः\nयुष्मान परधर्षयिष्यन्ति विकृता मांसभॊजनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 97,
        "text": "दूराच चायं वनॊद्देशॊ भयम अत्र भविष्यति\nतयज्यतां काष्ठभूतॊ ऽयं मृष्यतां जाम्बुकं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 98,
        "text": "यदि जम्बुक वाक्यानि निष्फलान्य अनृतानि च\nशरॊष्यथ भरष्टविज्ञानास ततः सर्वे विनङ्क्ष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 99,
        "text": "[ज]\nसथीयतां नेह भेतव्यं यावत तपति भास्करः\nतावद अस्मिन सुतस्नेहाद अनिर्वेदेन वर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 100,
        "text": "सवैरं रुदत विस्रब्धाः सवैरं सनेहेन पश्यत\nसथीयतां यावद आदित्यः किं वः करव्यादभाषितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 101,
        "text": "यदि गृध्रस्य वाक्यानि तीव्राणि रभसानि च\nगृह्णीत मॊहितात्मानः सुतॊ वॊ न भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 102,
        "text": "[भ]\nगृध्रॊ ऽनस्तमिते तव आह गते ऽसतम इति जम्बुकः\nमृतस्य तं परिजनम ऊचतुस तौ कषुधान्वितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 103,
        "text": "सवकार्यदक्षिणौ राजन गृध्रॊ जम्बुक एव च\nकषुत्पिपासापरिश्रान्तौ शास्त्रम आलम्ब्य जल्पतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 104,
        "text": "तयॊर विज्ञानविदुषॊर दवयॊर जम्बुक पत्रिणॊः\nवाक्यैर अमृतकल्पैर हि परातिष्ठन्त वरजन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 105,
        "text": "शॊकदैन्य समाविष्टा रुदन्तस तस्थिरे तदा\nसवकार्यकुशलाभ्यां ते संभ्राम्यन्ते ह नैपुणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 106,
        "text": "तथा तयॊर विवदतॊर विज्ञानविदुषॊर दवयॊः\nबान्धवानां सथितानां च उपातिष्ठत शंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 107,
        "text": "ततस तान आह मनुजान वरदॊ ऽसमीति शूलभृत\nते परत्यूचुर इदं वाक्यं दुःखिताः परणताः सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 108,
        "text": "एकपुत्र विहीनानां सर्वेषां जीवितार्थिनाम\nपुत्रस्य नॊ जीव दानाज जिवितं दातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 109,
        "text": "एवम उक्तः स भगवान वारिपूर्णेन पाणिना\nजीवं तस्मै कुमाराय परादाद वर्षशताय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 110,
        "text": "तथा गॊमायुगृध्राभ्याम अददत कषुद विनाशनम\nवरं पिनाकी भगवान सर्वभूतहिते रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 111,
        "text": "ततः परणम्य तं देवं शरेयॊ हर्षसमन्विताः\nकृतकृत्याः सुखं हृष्टाः परातिष्ठन्त तदा विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 112,
        "text": "अनिर्वेदेन दीर्घेण निश्चयेन धरुवेण च\nदेवदेव परसादाच च कषिप्रं फलम अवाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 113,
        "text": "पश्य देवस्य संयॊगं बान्धवानां च निश्चयम\nकृपणानां हि रुदतां कृतम अश्रुप्रमार्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 114,
        "text": "पश्य चाल्पेन कालेन निश्चयान्वेषणेन च\nपरसादं शंकरात पराप्य दुःखिताः सुखम आप्नुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 115,
        "text": "ते विस्मिताः परहृष्टाश च पुत्र संजीवनात पुनः\nबभूवुर भरतश्रेष्ठ परसादाच छंकरस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 116,
        "text": "ततस ते तवरिता राजञ शरुत्वां शॊकम अघॊद्भवम\nविविशुः पुत्रम आदाय नगरं हृष्टमानसाः\nएषा बुद्धिः समस्तानां चातुर्वर्ण्ये निदर्शिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 149,
        "shloka": 117,
        "text": "धर्मार्थमॊक्षसंयुक्तम इतिहासम इमं शुभम\nशरुत्वा मनुष्यः सततम इह परेत्य च मॊदते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nसंवादं भरतश्रेष्ठ शल्मलेः पवनस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 2,
        "text": "हिमवन्तं समासाद्य महान आसीद वनस्पतिः\nवर्षपूगाभिसंवृद्धः शाखा सकन्धपलाशवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 3,
        "text": "तत्र सम मत्ता मातङ्गा धर्मार्ताः शरमकर्शिताः\nविश्रमन्ति महाबाहॊ तथान्या मृगजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 4,
        "text": "नल्व मात्रपरीणाहॊ घनच छायॊ वनस्पतिः\nशुकशारिक संघुष्टः फलवान पुष्पवान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 5,
        "text": "सार्थिका वणिजश चापि तापसाश च वनौकसः\nवसन्ति वासान मार्गस्थाः सुरम्ये तरुसत्तमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्या ता विपुलाः शाखा दृष्ट्वा सकन्धांश च सर्वतः\nअभिगम्याब्रवीद एनं नारदॊ भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 7,
        "text": "अहॊ नु रमणीयस तवम अहॊ चासि मनॊरमः\nपरीयामहे तवया नित्यं तरुप्रवर शल्मले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 8,
        "text": "सदैव शकुनास तात मृगाश चाधस तथा गजाः\nवसन्ति तव संहृष्टा मनॊहरतरास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 9,
        "text": "तव शाखा महाशाख सकन्धं च विपुलं तथा\nन वै परभग्नान पश्यामि मारुतेन कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 10,
        "text": "किं नु ते मारुतस तात परीतिमान अथ वा सुहृत\nतवां रक्षति सदा येन वने ऽसमिन पवनॊ धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 11,
        "text": "विवान हि पवनः सथानाद वृक्षान उच्चावचान अपि\nपर्वतानां च शिखराण्य आचालयति वेगवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 12,
        "text": "शॊषयत्य एव पातालं विवान गन्धवहः शुचिः\nहरदांश च सरितश चैव सागरांश च तथैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 13,
        "text": "तवां संरक्षेत पवनः सखित्वेन न संशयः\nतस्माद बहल शाखॊ ऽसि पर्णवान पुष्पवान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 14,
        "text": "इदं च रमणीयं ते परतिभाति वनस्पते\nयद इमे विहगास तात रमन्ते मुदितास तवयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 15,
        "text": "एषां पृथक समस्तानां शरूयते मधुरः सवरः\nपुष्पसंमॊदने काले वाशतां सुमनॊहरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 16,
        "text": "तथेमे मुदिता नागाः सवयूथकुलशॊभिनः\nधर्मार्तास तवां समासाद्य सुखं विन्दन्ति शल्मले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 17,
        "text": "तथैव मृगजातीभिर अन्याभिर उपशॊभसे\nतथा सार्थाधिवासैश च शॊभसे मेरुवद दरुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 18,
        "text": "बराह्मणैश च तपःसिद्धैस तापसैः शरमणैर अपि\nतरिविष्टपसमं मन्ये तवायतनम एव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 19,
        "text": "बन्धुत्वाद अथ वा सख्याच छल्मले नात्र संशयः\nपालयत्य एव सततं भीमः सर्वत्र गॊऽनिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 20,
        "text": "नयग भावं परमं वायॊः शल्मले तवम उपागतः\nतवाहम अस्मीति सदा येन रक्षति मारुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 21,
        "text": "न तं पश्याम्य अहं वृक्षं पर्वतं वापि तं दृढम\nयॊ न वायुबलाद भग्नः पृथिव्याम इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 22,
        "text": "तवं पुनः कारणैर नूनं शल्मले रक्ष्यसे सदा\nवायुना सपरीवारस तेन तिष्ठस्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 23,
        "text": "[षल्मलि]\nन मे वायुः सखा बरह्मन न बन्धुर न च मे सुहृत\nपरमेष्ठी तथा नैव येन रक्षति मानिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 24,
        "text": "मम तेजॊबलं वायॊर भीमम अपि हि नारद\nकलाम अष्टादशीं पराणैर न मे पराप्नॊति मारुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 25,
        "text": "आगच्छन परमॊ वायुर मया विष्टम्भितॊ बलात\nरुजन दरुमान पर्वतांश च यच चान्यद अपि किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 26,
        "text": "स मया बहुशॊ भग्नः परभञ्जन वै परभञ्जनः\nतस्मान न बिभ्ये देवर्षे करुद्धाद अपि समीरणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 27,
        "text": "[न]\nशल्मले विपरीतं ते दर्शनं नात्र संशयः\nन हि वायॊर बलेनास्ति भूतं तुल्यबलं कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 28,
        "text": "इन्द्रॊ यमॊ वैश्रवणॊ वरुणश च जलेश्वरः\nन ते ऽपि तुल्या मरुतः किं पुनस तवं वनस्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 29,
        "text": "यद धि किं चिद इह पराणि शल्मले चेष्टते भुवि\nसर्वत्र भगवान वायुश चेष्टा पराणकरः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 30,
        "text": "एष चेष्टयते सम्यक पराणिनः सम्यग आयतः\nअसम्यग आयतॊ भूयश चेष्टते विकृतॊ नृषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 31,
        "text": "स तवम एवंविधं वायुं सर्वसत्त्वभृतां वरम\nन पूजयसि पूज्यं तं किम अन्यद बुद्धिलाघवात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 32,
        "text": "असारश चासि दुर्बुद्धे केवलं बहु भाषसे\nकरॊधादिभिर अवच्छन्नॊ मिथ्या वदसि शल्मले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 33,
        "text": "मम रॊषः समुत्पन्नस तवय्य एवं संप्रभाषति\nबरवीम्य एष सवयं वायॊस तव दुर्भाषितं बहु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 34,
        "text": "चन्दनैः सपन्दनैः शालैः सरलैर देवदारुभिः\nवेतसैर बन्धनैश चापि ये चान्ये बलवत्तराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 35,
        "text": "तैश चापि नैवं दुर्बुद्धे कषिप्तॊ वायुः कृतात्मभिः\nते हि जानन्ति वायॊश च बलम आत्मन एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 150,
        "shloka": 36,
        "text": "तस्मात ते वै नमस्यन्ति शवसनं दरुमसत्तमाः\nतवं तु मॊहान न जानीषे वायॊर बलम अनन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nएवम उक्त्वा तु राजेन्द्र शल्मलिं बरह्मवित्तमः\nनारदः पवने सर्वं शल्मलेर वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 2,
        "text": "हिमवत्पृष्ठजः कश चिच छल्मलिः परिवारवान\nबृहन मूलॊ बृहच छाखः स तवां वायॊ ऽवमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 3,
        "text": "बहून्य आक्षेप युक्तानि तवाम आह वचनानि सः\nन युक्तानि मया वायॊ तानि वक्तुं तवयि परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 4,
        "text": "जानामि तवाम अहं वायॊ सर्वप्राणभृतां वरम\nवरिष्ठं च गरिष्ठं च करॊधे वैवस्वतं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 5,
        "text": "एवं तु वचनं शरुत्वा नारदस्य समीरणः\nशल्मलिं तम उपागम्य करुद्धॊ वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 6,
        "text": "शल्मले नारदे यत तत तवयॊक्तं मद विगर्हणम\nअहं वायुः परभावं ते दर्शयाम्य आत्मनॊ बलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 7,
        "text": "नाहं तवा नाभिजानामि विदितश चासि मे दरुम\nपितामहः परजा सर्गे तवयि विश्रान्तवान परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्य विश्रमणाद एव परसादॊ यः कृतस तव\nरक्ष्यसे तेन दुर्बुद्धे नात्म वीर्याद दरुमाधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 9,
        "text": "यन मा तवम अवजानीषे यथान्यं पराकृतं तथा\nदर्शयाम्य एष आत्मानं यथा माम अवभॊत्स्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 10,
        "text": "एवम उक्तस ततः पराह शल्मलिः परहसन्न इव\nपवनत्वं वने करुद्धॊ दर्शयात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 11,
        "text": "मयि वै तयज्यतां करॊधः किं मे करुद्धः करिष्यसि\nन ते बिभेमि पवनयद्य अपि तवं सवयंप्रभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 12,
        "text": "इत्य एवम उक्तः पवनः शव इत्य एवाब्रवीद वचः\nदर्शयिष्यामि ते तेजस ततॊ रात्रिर उपागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 13,
        "text": "अथ निश्चित्य मनसा शल्मलिर वातकारितम\nपश्यमानस तदात्मानम असमं मातरिश्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 14,
        "text": "नारदे यन मया परॊक्तं पवनं परति तन मृषा\nअसमर्थॊ हय अहं वायॊर बलेन बलवान हि सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 15,
        "text": "मारुतॊ बलवान नित्यं यथैनं नारदॊ ऽबरवीत\nअहं हि दुर्बलॊ ऽनयेभ्यॊ वृक्षेभ्यॊ नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 16,
        "text": "किं तु बुद्ध्या समॊ नास्ति मम कश चिद वनस्पतिः\nतद अहं बुद्धिम आस्थाय भयं मॊक्ष्ये समीरणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 17,
        "text": "यदि तां बुद्धिम आस्थाय चरेयुः पर्णिनॊ वने\nअरिष्टाः सयुः सदा करुद्धात पवनान नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 18,
        "text": "ते ऽतर बाला न जानन्ति यथा नैनान समीरणः\nसमीरयेत संक्रुद्धॊ यथा जानाम्य अहं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ निश्चित्य मनसा शल्मलिः कषुभितस तदा\nशाखाः सकन्धान परशाखाश च सवयम एव वयशातयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 20,
        "text": "स परित्यज्य शाखाश च पत्राणि कुसुमानि च\nपरभाते वायुम आयान्तं परत्यैक्षत वनस्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 21,
        "text": "ततः करुद्धः शवसन वायुः पातयन वै महाद्रुमान\nआजगामाथ तं देशं सथितॊ यत्र स शल्मलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 22,
        "text": "तं हीनपर्णं पतिताग्र शाखं; विशीर्णपुष्पं परसमीक्ष्य वायुः\nउवाच वाक्यं समयमान एनं; मुदा युतं शल्मलिं रुग्णशाखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 23,
        "text": "अहम अप्य एवम एव तवां कुर्वाणः शल्मले रुषा\nआत्मना यत्कृतं कृत्स्नं शाखानाम अपकर्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 24,
        "text": "हीनपुष्पाग्र शाखस तवं शीर्णाङ्कुर पलाशवान\nआत्मदुर्मन्त्रितेनेह मद्वीर्यवशगॊ ऽभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 25,
        "text": "एतच छरुत्वा वचॊ वायॊः शल्मलिर वरीडितस तदा\nअतप्यत वचः समृत्वा नारदॊ यत तद अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 26,
        "text": "एवं यॊ राजशार्दूल दुर्बलः सन बलीयसा\nवैरम आसज्जते बालस तप्यते शल्मलिर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्माद वैरं न कुर्वीत दुर्बलॊ बलवत्तरैः\nशॊचेद धि वैरं कुर्वाणॊ यथा वै शल्मलिस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 28,
        "text": "न हि वैरं महात्मानॊ विवृण्वन्त्य अपकारिषु\nशनैः शनैर महाराज दर्शयन्ति सम ते बलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 29,
        "text": "वैरं न कुर्वीत नरॊ दुर्बुद्धिर बुद्धिजीविना\nबुद्धिर बुद्धिमतॊ याति तूलेष्व इव हुताशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 30,
        "text": "न हि बुद्ध्या समं किं चिद विद्यते पुरुषे नृप\nतथा बलेन राजेन्द्र न समॊ ऽसतीति चिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 31,
        "text": "तस्मात कषमेत बालाय जडाय बधिराय च\nबलाधिकाय राजेन्द्र तद दृष्टं तवयि शत्रुहन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 32,
        "text": "अक्षौहिण्यॊ दशैका च सप्त चैव महाद्युते\nबलेन न समा राजन्न अर्जुनस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 33,
        "text": "हतास ताश चैव भग्नाश च पाण्डवेन यशस्विना\nचरता बलम आस्थाय पाकशासनिना मृधे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 151,
        "shloka": 34,
        "text": "उक्तास ते राजधर्माश च आपद धर्माश च भारत\nविस्तरेण महाराज किं भूयः परब्रवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपापस्य यद अधिष्ठानं यतः पापं परवर्तते\nएतद इच्छाम्य अहं जञातुं तत्त्वेन भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nपापस्य यद अधिष्ठानं तच छृणुष्व नराधिप\nएकॊ लॊभॊ महाग्राहॊ लॊभात पापं परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 3,
        "text": "अतः पापम अधर्मश च तथा दुःखम अनुत्तमम\nनिकृत्या मूलम एतद धि येन पापकृतॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 4,
        "text": "लॊभात करॊधः परभवति लॊभात कामः परवर्तते\nलॊभान मॊहश च माया च मानस्तम्भः परासुता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 5,
        "text": "अक्षमा हरीपरित्यागः शरीनाशॊ धर्मसंक्षयः\nअभिध्या परज्ञता चैव सर्वं लॊभात परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 6,
        "text": "अन्यायश चावितर्कश च विकर्मसु च याः करियाः\nकूटविद्यादयश चैव रूपैश्वर्यमदस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वभूतेष्व अविश्वासः सर्वभूतेष्व अनार्जवम\nसर्वभूतेष्व अभिद्रॊहः सर्वभूतेष्व अयुक्तता\nहरणं परवित्तानां परदाराभिमर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 8,
        "text": "वाग वेगॊ मानसॊ वेगॊ निन्दा वेगस तथैव च\nउपस्थॊदरयॊर वेगॊ मृत्युवेगश च दारुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 9,
        "text": "ईर्ष्या वेगश च बलवान मिथ्या वेगश च दुस्त्यजः\nरसवेगश च दुर्वारः शरॊत्रवेगश च दुःसहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 10,
        "text": "कुत्सा विकत्था मात्सर्यं पापं दुष्करकारिता\nसाहसानां च सर्वेषाम अकार्याणां करियास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 11,
        "text": "जातौ बाल्ये ऽथ कौमारे यौवने चापि मानवः\nन संत्यजत्य आत्मकर्म यन न जीर्यति जीर्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 12,
        "text": "यॊ न पूरयितुं शक्यॊ लॊभः पराप्त्या कुरूद्वह\nनित्यं गम्भीरतॊयाभिर आपगाभिर इवॊदधिः\nन परहृष्यति लाभैर यॊ यश च कामैर न तृप्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 13,
        "text": "यॊ न देवैर न गन्धर्वैर नासुरैर न महॊरगैः\nजञायते नृप तत्त्वेन सर्वैर भूतगणैस तथा\nस लॊभः सह मॊहेन विजेतव्यॊ जितात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 14,
        "text": "दम्भॊ दरॊहश च निन्दा च पैशुन्यं मत्सरस तथा\nभवन्त्य एतानि कौरव्य लुब्धानाम अकृतात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 15,
        "text": "सुमहान्त्य अपि शास्त्राणि धारयन्ति बहुश्रुताः\nछेत्तारः संशयानां च कलिश्यन्तीहाल्प बुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 16,
        "text": "दवेषक्रॊधप्रसक्ताश च शिष्टाचार बहिष्कृताः\nअन्तः कषुरा वान मधुराः कूपाश छन्नास तृणैर इव\nधर्मवैतंसिकाः कषुद्रा मुष्णन्ति धवजिनॊ जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 17,
        "text": "कुर्वते च बहून मार्गांस तांस तान हेतुबलाश्रिताः\nसर्वं मार्गं विलुम्पन्ति लॊभाज्ञानेषु निष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 18,
        "text": "धर्मस्याह्रियमाणस्य लॊभग्रस्तैर दुरात्मभिः\nयाया विक्रियते संस्था ततः साभिप्रपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 19,
        "text": "दर्पः करॊधॊ मदः सवप्नॊ हर्षः शॊकॊ ऽतिमानिता\nतत एव हि कौरव्य दृश्यन्ते लुब्ध बुद्धिषु\nएतान अशिष्टान बुध्यस्व नित्यं लॊभसमन्वितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 20,
        "text": "शिष्टांस तु परिपृच्छेथा यान वक्ष्यामि शुचिव्रतान\nयेषु वृत्ति भयं नास्ति परलॊकभयं न च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 21,
        "text": "नामिषेषु परसङ्गॊ ऽसति न परियेष्व अप्रियेषु च\nशिष्टाचारः परियॊ येषु दमॊ येषु परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 22,
        "text": "सुखं दुःखं परं येषां सत्यं येषां परायणम\nदातारॊ न गृहीतारॊ दयावन्तस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 23,
        "text": "पितृदेवातिथेयाश च नित्यॊद्युक्तास तथैव च\nसर्वॊपकारिणॊ धीराः सर्वधर्मानुपालकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 24,
        "text": "सर्वभूतहिताश चैव सर्वदेयाश च भारत\nन ते चालयितुं शक्या धर्मव्यापार पारगाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 25,
        "text": "न तेषां भिद्यते वृत्तं यत पुरा साधुभिः कृतम\nन तरासिनॊ न चपला न रौद्राः सत्पथे सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 26,
        "text": "ते सेव्याः साधुभिर नित्यं येष्व अहिंसा परतिष्ठिता\nकामक्रॊधव्यपेता ये निर्ममा निरहंकृताः\nसुव्रताः सथिरमर्यादास तान उपास्स्व च पृच्छ च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 27,
        "text": "न गवार्थं यशॊऽरथं वा धर्मस तेषां युधिष्ठिर\nअवश्य कार्य इत्य एव शरीरस्य करियास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 28,
        "text": "न भयं करॊधचापल्यं न शॊकस तेषु विद्यते\nन धर्मध्वजिनश चैव न गुह्यं किं चिद आस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 29,
        "text": "येष्व अलॊभस तथामॊहॊ ये च सत्यार्जवे रताः\nतेषु कौन्तेय रज्येथा येष्व अतन्द्री कृतं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 30,
        "text": "ये न हृष्यन्ति लाभेषु नालाभेषु वयथन्ति च\nनिर्ममा निरहंकाराः सत्त्वस्थाः समदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 31,
        "text": "लाभालाभौ सुखदुःखे च तात; परियाप्रिये मरणं जीवितं च\nसमानि येषां सथिरविक्रमाणां; बुद्धात्मनां सत्त्वम अवस्थितानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 152,
        "shloka": 32,
        "text": "सुखप्रियैस तान सुमहाप्रतापान; यत्तॊ ऽपरमत्तश च समर्थयेथाः\nदैवात सर्वे गुणवन्तॊ भवन्ति; शुभाशुभा वाक परलापा यथैव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअनर्थानाम अधिष्ठानम उक्तॊ लॊभः पितामह\nअज्ञानम अपि वै तात शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 2,
        "text": "[भ]\nकरॊति पापं यॊ ऽजञानान नात्मनॊ वेत्ति च कषमम\nपरद्वेष्टि साधुवृत्तांश च स लॊकस्यैति वाच्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 3,
        "text": "अज्ञानान निरयं याति तथाज्ञानेन दुर्गतिम\nअज्ञानात कलेशम आप्नॊति तथापत्सु निमज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 4,
        "text": "[य]\nअज्ञानस्य परवृत्तिं च सथानं वृद्धिं कषयॊदयौ\nमूलं यॊगं गतिं कालं कारणं हेतुम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 5,
        "text": "शरॊतुम इच्छामि तत्त्वेन यथावद इह पार्थिव\nअज्ञानप्रभवं हीदं यद दुःखम उपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nरागॊ दवेषस तथा मॊहॊ हर्षः शॊकॊ ऽभिमानिता\nकामः करॊधश च दर्पश च तन्द्रीर आलस्यम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 7,
        "text": "इच्छा दवेषस तथा तापः परवृद्ध्य उपतापिता\nअज्ञानम एतन निर्दिष्टं पापानां चैव याः करियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 8,
        "text": "एतया या परवृत्तिश च वृद्ध्यादीन यांश च पृच्छसि\nविस्तरेण महाबाहॊ शृणु तच च विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 9,
        "text": "उभाव एतौ समफलौ समदॊषौ च भारत\nअज्ञानं चातिलॊभश चाप्य एकं जानीहि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 10,
        "text": "लॊभप्रभवम अज्ञानं वृद्धं भूयः परवर्धते\nसथाने सथानं कषये कषैण्यम उपैति विविधां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 11,
        "text": "मूलं लॊभस्य महतः कालात्म गतिर एव च\nछिन्ने ऽचछिन्ने तथा लॊभे कारणं काल एव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्याज्ञानात तु लॊभॊ हि लॊभाद अज्ञानम एव च\nसर्वे दॊषास तथा लॊभात तस्माल लॊभं विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 13,
        "text": "जनकॊ युवनाश्वश च वृषादर्भिः परसेनजित\nलॊभक्षयाद दिवं पराप्तास तथैवान्ये जनाधिपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 153,
        "shloka": 14,
        "text": "परत्यक्षं तु कुरुश्रेष्ठ तयज लॊभम इहात्मना\nतयक्त्वा लॊभं सुखं लॊके परेत्य चानुचरिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसवाध्यायकृतयत्नस्य बराह्मणस्य पितामह\nधर्मकामस्य धर्मात्मन किं नु शरेय इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 2,
        "text": "बहुधा धर्शने लॊके शरेयॊ यद इह मन्यसे\nअस्मिँल लॊके परे चैव तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 3,
        "text": "महान अयं धर्मपथॊ बहुशाखश च भारत\nकिं सविद एवेह धर्माणाम अनुष्ठेयतमं मतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्मस्य महतॊ राजन बहुशाखस्य तत्त्वतः\nयन मूलं परमं तात तत सर्वं बरूह्य अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nहन्त ते कथयिष्यामि येन शरेयः परपत्स्यसे\nपीत्वामृतम इव पराज्ञॊ जञानतृप्तॊ भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्मस्य विधयॊ नैके ते ते परॊक्ता महर्षिभिः\nसवं सवं विज्ञानम आश्रित्य दमस तेषां परायणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 7,
        "text": "दमं निःश्रेयसं पराहुर वृद्धा निश्चयदर्शिनः\nबराह्मणस्य विशेषेण दमॊ धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 8,
        "text": "नादान्तस्य करिया सिद्धिर यथावद उपलभ्यते\nदमॊ दानं तथा यज्ञान अधीतं चातिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 9,
        "text": "दमस तेजॊ वर्धयति पवित्रं च दमः परम\nविपाप्मा तेजसा युक्तः पुरुषॊ विन्दते महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 10,
        "text": "दमेन सदृशं धर्मं नान्यं लॊकेषु शुश्रुम\nदमॊ हि परमॊ लॊके परशस्तः सर्वधर्मिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 11,
        "text": "परेत्य चापि मनुष्येन्द्र परमं विन्दते सुखम\nदमेन हि समायुक्तॊ महान्तं धर्मम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 12,
        "text": "सुखं दान्तः परस्वपिति सुखं च परतिबुध्यते\nसुखं पर्येति लॊकांश च मनश चास्य परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 13,
        "text": "अदान्तः पुरुषः कलेशम अभीक्ष्णं परतिपद्यते\nअनर्थांश च बहून अन्यान परसृजत्य आत्मदॊषजान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 14,
        "text": "आश्रमेषु चतुर्ष्व आहुर दमम एवॊत्तमं वरतम\nतस्य लिङ्गानि वक्ष्यामि येषां समुदयॊ दमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 15,
        "text": "कषमा धृतिर अहिंसा च समता सत्यम आर्जवम\nइन्द्रियावजयॊ दाक्ष्यं मार्दवं हरीर अचापलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 16,
        "text": "अकार्पण्यम असंरम्भः संतॊषः परियवादिता\nअविवित्सानसूया चाप्य एषां समुदयॊ दमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 17,
        "text": "गुरु पूजा च कौरव्य दया भूतेष्व अपैशुनम\nजनवादॊ ऽमृषा वादः सतुतिनिन्दा विवर्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 18,
        "text": "कामः करॊधश च लॊभश च दर्पः सतम्भॊ विकत्थनम\nमॊह ईर्ष्यावमानश चेत्य एतद दान्तॊ न सेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 19,
        "text": "अनिन्दितॊ हय अकामात्माथाल्पेच्छॊ ऽथानसूयकः\nसमुद्रकल्पः स नरॊ न कदा चन पूर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 20,
        "text": "अहं तवयि मम तवं च मयि ते तेषु चाप्य अहम\nपूर्वसंबन्धिसंयॊगान नैतद दान्तॊ निषेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 21,
        "text": "सर्वा गराम्यास तथारण्या याश च लॊके परवृत्तयः\nनिन्दां चैव परशंसां च यॊ नाश्रयति मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 22,
        "text": "मैत्रॊ ऽथ शीलसंपन्नः सुसहाय परश च यः\nमुक्तश च विविधैः सङ्गैस तस्य परेत्य महत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 23,
        "text": "सुवृत्तः शीलसंपन्नः परसन्नात्मात्मविद बुधः\nपराप्येह लॊके सत्कारं सुगतिं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 24,
        "text": "कर्म यच छुभम एवेह सद्भिर आचरितं च यत\nतद एव जञानयुक्तस्य मुनेर धर्मॊ न हीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 25,
        "text": "निष्क्रम्य वनम आस्थाय जञानयुक्तॊ जितेन्द्रियः\nकालाकाङ्क्षी चरन्न एवं बरह्मभूयाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 26,
        "text": "अभयं यस्य भूतेभ्यॊ भूतानाम अभयं यतः\nतस्य देहाद विमुक्तस्य भयं नास्ति कुतश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 27,
        "text": "अवाचिनॊति कर्माणि न च संप्रचिनॊति ह\nसमः सर्वेषु भूतेषु मैत्रायण गतिश चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 28,
        "text": "शकुनीनाम इवाकाशे जले वारि चरस्य वा\nयथागतिर न दृश्येत तथा तस्य न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 29,
        "text": "गृहान उत्सृज्य यॊ राजन मॊक्षम एवाभिपद्यते\nलॊकास तेजॊमयास तस्य कल्पन्ते शाश्वतीः समाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 30,
        "text": "संन्यस्य सर्वकर्माणि संन्यस्य विधिवत तपः\nसंन्यस्य विविधा विद्याः सर्वं संन्यस्य चैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 31,
        "text": "कामेषु चाप्य अनावृत्तः परसन्नात्मात्मविच छुचिः\nपराप्येह लॊके सत्कारं सवर्गं समभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 32,
        "text": "यच च पैतामहं सथानं बरह्मराशि समुद्भवम\nगुहायां पिहितं नित्यं तद दमेनाभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 33,
        "text": "जञानारामस्य बुद्धस्य सर्वभूताविरॊधिनः\nनावृत्ति भयम अस्तीह परलॊके भयं कुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 34,
        "text": "एक एव दमे दॊषॊ दवितीयॊ नॊपपद्यते\nयद एनं कषमया युक्तम अशक्तं मन्यते जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 35,
        "text": "एतस्य तु महाप्राज्ञ दॊषस्य सुमहान गुणः\nकषमायां विपुला लॊकाः सुलभा हि सहिष्णुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 36,
        "text": "दान्तस्य किम अरण्येन तथादान्तस्य भारत\nयत्रैव हि वसेद दान्तस तद अरण्यं स आश्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 37,
        "text": "[व]\nएतद भीष्मस्य वचनं शरुत्वा राजा युधिष्ठिरः\nअमृतेनेव संतृप्तः परहृष्टः समपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 154,
        "shloka": 38,
        "text": "पुनश च परिपप्रच्छ भीष्मं धर्मभृतां वरम\nतपः परति स चॊवाच तस्मै सर्वं कुरूद्वह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nसर्वम एतत तपॊ मूलं कवयः परिचक्षते\nन हय अतप्त तपा मूढः करियाफलम अवाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 2,
        "text": "परजापतिर इदं सर्वं तपसैवासृजत परभुः\nतथैव वेदान ऋषयस तपसा परतिपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 3,
        "text": "तपसॊ हय आनुपूर्व्येण फलमूलानिलाशनाः\nतरीँल लॊकांस तपसा सिद्धाः पश्यन्ति सुसमाहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 4,
        "text": "औषधान्य अगदादीनि तिस्रॊ विद्याश च संस्कृताः\nतपसैव हि सिध्यन्ति तपॊ मूलं हि साधनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 5,
        "text": "यद दुरापं दुराम्नायं दुराधर्षं दुरुत्सहम\nसर्वं तत तपसा शक्यं तपॊ हि दुरतिक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 6,
        "text": "सुरापॊ ऽसंमतादायी भरूणहा गुरुतल्पगः\nतपसैव सुतप्तेन नरः पापाद विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 7,
        "text": "तपसॊ बहुरूपस्य तैस तैर दवारैः परवर्ततः\nनिवृत्त्या वर्तमानस्य तपॊ नानशनात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 8,
        "text": "अहिंसा सत्यवचनं दानम इन्द्रियनिग्रहः\nएतेभ्यॊ हि महाराज तपॊ नानशनात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 9,
        "text": "न दुष्करतरं दानान नातिमातरम आश्रमः\nतरैविद्येभ्यः परं नास्ति संन्यासः परमं तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 10,
        "text": "इन्द्रियाणीह रक्षन्ति धनधान्याभिगुप्तये\nतस्माद अर्थे च धर्मे च तपॊ नानशनात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 11,
        "text": "ऋषयः पितरॊ देवा मनुष्या मृगसत्तमाः\nयानि चान्यानि भूतानि सथावराणि चराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 12,
        "text": "तपः परायणाः सर्वे सिध्यन्ति तपसा च ते\nइत्य एवं तपसा देवा महत्त्वं चाप्य अवाप्नुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 155,
        "shloka": 13,
        "text": "इमानीष्ट विभागानि फलानि तपसा सदा\nतपसा शक्यते पराप्तुं देवत्वम अपि निश्चयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसत्यं धर्मे परशंसन्ति विप्रर्षिपितृदेवताः\nसत्यम इच्छाम्य अहं शरॊतुं तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 2,
        "text": "सत्यं किं लक्षणं राजन कथं वा तद अवाप्यते\nसत्यं पराप्य भवेत किं च कथं चैव तद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nचातुर्वर्ण्यस्य धर्माणां संकरॊ न परशस्यते\nअविकारितमं सत्यं सर्ववर्णेषु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 4,
        "text": "सत्यं सत्सु सदा धर्मः सत्यं धर्मः सनातनः\nसत्यम एव नमस्येत सत्यं हि परमा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 5,
        "text": "सत्यं धर्मस तपॊयॊगः सत्यं बरह्म सनातनम\nसत्यं यज्ञः परः परॊक्तः सत्ये सर्वं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 6,
        "text": "आचारान इह सत्यस्य यथावद अनुपूर्वशः\nलक्षणं च परवक्ष्यामि सत्यस्येह यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 7,
        "text": "पराप्यते हि यथासत्यं तच च शरॊतुं तवम अर्हसि\nसत्यं तरयॊदश विधं सर्वलॊकेषु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 8,
        "text": "सत्यं च समता चैव दमश चैव न संशयः\nअमात्सर्यं कषमा चैव हरीस तितिक्षानसूयता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 9,
        "text": "तयागॊ धयानम अथार्यत्वं धृतिश च सततं सथिरा\nअहिंसा चैव राजेन्द्र सत्याकारास तरयॊदश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 10,
        "text": "सत्यं नामाव्ययं नित्यम अविकारि तथैव च\nसर्वधर्माविरुद्धं च यॊगेनैतद अवाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 11,
        "text": "आत्मनीष्टे तथानिष्टे रिपौ च समता तथा\nइच्छा दवेषक्षयं पराप्य कामक्रॊधक्षयं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 12,
        "text": "दमॊ नान्यस्पृहा नित्यं धैर्यं गाम्भीर्यम एव च\nअभयं करॊधशमनं जञानेनैतद अवाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 13,
        "text": "अमात्सर्यं बुधाः पराहुर दानं धर्मे च संयमम\nअवस्थितेन नित्यं च सत्येनामत्सरी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 14,
        "text": "अक्षमायाः कषमायाश च परियाणीहाप्रियाणि च\nकषमते सर्वतः साधुः साध्व आप्नॊति च सत्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 15,
        "text": "कल्याणं कुरुते गाढं हरीमान न शलाघते कव चित\nपरशान्तवान मना नित्यं हरीस तु धर्माद अवाप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 16,
        "text": "धर्मार्थहेतॊः कषमते तितिक्षा कषान्तिर उच्यते\nलॊकसंग्रहणार्थं तु सा तु धैर्येण लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 17,
        "text": "तयागः सनेहस्य यस तयागॊ विषयाणां तथैव च\nरागद्वेषप्रहीणस्य तयागॊ भवति नान्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 18,
        "text": "आर्यता नाम भूतानां यः करॊति परयत्नतः\nशुभं कर्म निराकारॊ वीतरागत्वम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 19,
        "text": "धृतिर नाम सुखे दुःखे यथा नाप्नॊति विक्रियाम\nतां भजेत सदा पराज्ञॊ य इच्छेद भूतिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वथा कषमिणा भाव्यं तथा सत्यपरेण च\nवीतहर्षभयक्रॊधॊ धृतिम आप्नॊति पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 21,
        "text": "अद्रॊहः सर्वभूतेषु कर्मणा मनसा गिरा\nअनुग्रहश च दानं च सतां धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 22,
        "text": "एते तरयॊदशाकाराः पृथक सत्यैक लक्षणाः\nभजन्ते सत्यम एवेह बृंहयन्ति च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 23,
        "text": "नान्तः शक्यॊ गुणानां हि वक्तुं सत्यस्य भारत\nअतः सत्यं परशंसन्ति विप्राः स पितृदेवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 24,
        "text": "नास्ति सत्यात परॊ धर्मॊ नानृतात पातकं परम\nसथितिर हि सत्यं धर्मस्य तस्मात सत्यं न लॊपयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 25,
        "text": "उपैति सत्याद दानं हि तथा यज्ञाः स दक्षिणाः\nवरताग्निहॊत्रं वेदाश च ये चान्ये धर्मनिश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 156,
        "shloka": 26,
        "text": "अश्वमेध सहस्रं च सत्यं च तुलया धृतम\nअश्वमेध सहस्राद धि सत्यम एवातिरिच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयतः परभवति करॊधः कामश च भरतर्षभ\nशॊकमॊहौ विवित्सा च परासुत्वं तथा मदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 2,
        "text": "लॊभॊ मात्सर्यम ईर्ष्या च कुत्सासूया कृपा तथा\nएतत सर्वं महाप्राज्ञ याथातथ्येन मे वद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nतरयॊदशैते ऽतिबलाः शत्रवः पराणिनां समृताः\nउपासते महाराज समस्ताः पुरुषान इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 4,
        "text": "एते परमत्तं पुरुषम अप्रमत्ता नुदन्ति हि\nवृका इव विलुम्पन्ति दृष्ट्वैव पुरुषेतरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 5,
        "text": "एभ्यः परवर्तते दुःखम एभ्यः पापं परवर्तते\nइति मर्त्यॊ विजानीयात सततं भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 6,
        "text": "एतेषाम उदयं सथानं कषयं च पुरुषॊत्तम\nहन्त ते वर्तयिष्यामि तन मे निगदतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 7,
        "text": "लॊभात करॊधः परभवति परदॊषैर उदीर्यते\nकषमया तिष्ठते राजञ शरीमांश च विनिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 8,
        "text": "संकल्पाज जायते कामः सेव्यमानॊ विवर्धते\nअवद्य दर्शनाद वयेति तत्त्वज्ञाना च धीमताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 9,
        "text": "विरुद्धानि हि शास्त्राणि पश्यन्तीहाल्प बुद्धयः\nविवित्सा जायते तत्र तत्त्वज्ञानान निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 10,
        "text": "परीतेः शॊकः परभवति वियॊगात तस्य देहिनः\nयदा निरर्थकं वेत्ति तदा सद्यः परणश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 11,
        "text": "परासुता करॊधलॊभाद अभ्यासाच च परवर्तते\nदयया सर्वभूतानां निर्वेदात सा निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 12,
        "text": "सत्त्वत्यागात तु मात्सर्यम अहितानि च सेवते\nएतत तु कषीयते तात साधूनाम उपसेवनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 13,
        "text": "कुलाज जञानात तथैश्वर्यान मदॊ भवति देहिनाम\nएभिर एव तु विज्ञातैर मदः सद्यः परणश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 14,
        "text": "ईर्ष्या कामात परभवति संघर्षाच चैव भारत\nइतरेषां तु मर्त्यानां परज्ञया सा परणश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 15,
        "text": "विभ्रमाल लॊकबाह्यानां दवेष्यैर वाक्यैर असंगतैः\nकुत्सा संजायते राजन्न उपेक्षाभिः परशाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 16,
        "text": "परतिकर्तुम अशक्याय बलस्थायापकारिणे\nअसूया जायते तीव्रा कारुण्याद विनिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 17,
        "text": "कृपणान सततं दृष्ट्वा ततः संजायते कृपा\nधर्मनिष्ठां यदा वेत्ति तदा शाम्यति सा कृपा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 157,
        "shloka": 18,
        "text": "एतन्य एव जितान्य आहुः परशमाच च तरयॊदश\nएते हि धार्तराष्ट्राणां सर्वे दॊषास तरयॊदश\nतवया सर्वात्मना नित्यं विजिता जेष्यसे च तान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nआनृशंस्यं विजानामि दर्शनेन सतां सदा\nनृशंसान न विजानामि तेषां कर्म च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 2,
        "text": "कण्टकान कूपम अग्निं च वर्जयन्ति यथा नराः\nतथा नृशंसकर्माणं वर्जयन्ति नरा नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 3,
        "text": "नृशंसॊ हय अधमॊ नित्यं परेत्य चेह च भारत\nतस्माद बरवीहि कौरव्य तस्य धर्मविनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 4,
        "text": "[भ]\nसपृहास्यान्तर्हिता चैव विदितार्था च कर्मणा\nआक्रॊष्टा करुश्यते चैव बन्धिता बध्यते च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 5,
        "text": "दत्तानुकीर्ति विषमः कषुद्रॊ नैकृतिकः शठः\nअसंभॊगी च मानी च तथा सङ्गी विकत्थनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वातिशङ्की परुषॊ बालिशः कृपणस तथा\nवर्ग परशंसी सततम आश्रमद्वेषसंकरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 7,
        "text": "हिंसाविहारी सततम अविशेष गुणागुणः\nबह्व अलीकॊ मनस्वी च लुब्धॊ ऽतयर्थं नृशंसकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 8,
        "text": "धर्मशीलं गुणॊपेतं पाप इत्य अवगच्छति\nआत्मशीलानुमानेन न विश्वसिति कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 9,
        "text": "परेषां यत्र दॊषः सयात तद गुह्यं संप्रकाशयेत\nसमानेष्व एव दॊषेषु वृत्त्यर्थम उपघातयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 10,
        "text": "तथॊपकारिणं चैव मन्यते वञ्चितं परम\nदत्त्वापि च धनं काले संतपत्य उपकारिणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 11,
        "text": "भक्ष्यं भॊज्यम अथॊ लेह्यं यच चान्यत साधु भॊजनम\nपरेक्षमाणेषु यॊ ऽशनीयान नृशंस इति तं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 12,
        "text": "बराह्मणेभ्यः परदायाग्रं यः सुहृद्भिः सहाश्नुते\nस परेत्य लभते सवर्गम इह चानन्त्यम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 158,
        "shloka": 13,
        "text": "एष ते भरतश्रेष्ठ नृशंसः परिकीर्तितः\nसदा विवर्जनीयॊ वै पुरुषेण बुभूषता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nकृतार्थॊ यक्ष्यमाणश च सर्ववेदान्तगश च यः\nआचार्य पितृभार्यार्थं सवाध्यायार्थम अथापि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 2,
        "text": "एते वै साधवॊ दृष्टा बराह्मणा धर्मभिक्षवः\nअस्वेभ्यॊ देयम एतेभ्यॊ दानं विद्या विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 3,
        "text": "अन्यत्र दक्षिणा यातु देया भरतसत्तम\nअन्येभ्यॊ हि बहिर वेद्यां नाकृतान्नं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 4,
        "text": "सर्वरत्नानि राजा च यथार्हं परतिपादयेत\nबराह्मणाश चैव यज्ञाश च सहान्नाः सह दक्षिणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 5,
        "text": "यस्य तरैवार्षिकं भक्तं पर्याप्तं भृत्यवृत्तये\nअधिकं वापि विद्येत स सॊमं पातुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 6,
        "text": "यज्ञश चेत परतिविद्धः सयाद अङ्गेनैकेन यज्वनः\nबराह्मणस्य विशेषेण धार्मिके सति राजनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 7,
        "text": "यॊ वैश्यः सयाद बहु पशुर हीनक्रतुर असॊमपः\nकुटुम्बात तस्य तद दरव्यं यज्ञार्थं पार्थिवॊ हरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 8,
        "text": "आहरेद वेश्मतः किं चित कामं शूद्रस्य दरव्यतः\nन हि वेश्मनि शूद्रस्य कश चिद अस्ति परिग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ ऽनाहिताग्निः शतगुर अयज्वा च सहस्रगुः\nतयॊर अपि कुटुम्बाभ्याम आहरेद अविचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 10,
        "text": "अदातृभ्यॊ हरेन नित्यं वयाख्याप्य नृपतिः परभॊ\nतथा हय आचरतॊ धर्मॊ नृपतेः सयाद अथाखिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 11,
        "text": "तथैव सप्तमे भक्ते भक्तानि षड अनश्नता\nअश्वस्तन विधानेन हर्तव्यं हीनकर्मणः\nखलात कषेत्रात तथागाराद यतॊ वाप्य उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 12,
        "text": "आख्यातव्यं नृपस्यैतत पृच्छतॊ ऽपृच्छतॊ ऽपि वा\nन तस्मै धारयेद दण्डं राजा धर्मेण धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 13,
        "text": "कषत्रियस्य हि बालिश्याद बराह्मणः कलिश्यते कषुधा\nशरुतशीले समाज्ञाय वृत्तिम अस्य परकल्पयेत\nअथैनं परिरक्षेत पिता पुत्रम इवौरसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 14,
        "text": "इष्टिं वैश्वानरीं नित्यं निर्वपेद अब्द पर्यये\nअविकल्पः पुरा धर्मॊ धर्मवादैस तु केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 15,
        "text": "विश्वैस तु देवैः साध्यैश च बराह्मणैश च महर्षिभिः\nआपत्सु मरणाद भीतैर लिङ्गप्रतिनिधिः कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 16,
        "text": "परभुः परथमकल्पस्य यॊ ऽनुकल्पेन वर्तते\nन साम्परायिकं तस्य दुर्मतेर विद्यते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 17,
        "text": "न बराह्मणान वेदयेत कश चिद राजनि मानवः\nअवीर्यॊ वेदनाद विद्यात सुवीर्यॊ वीर्यवत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्माद राज्ञा सदा तेजॊ दुःसहं बरह्मवादिनाम\nमन्ता शास्ता विधाता च बराह्मणॊ देव उच्यते\nतस्मिन नाकुशलं बरूयान न शुक्ताम ईरयेद गिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 19,
        "text": "कषत्रियॊ बाहुवीर्येण तरत्य आपदम आत्मनः\nधनेन वैश्यः शूद्रश च मन्त्रैर हॊमैश च वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 20,
        "text": "न वै कन्या न युवतिर नामन्त्रॊ न च बालिशः\nपरिवेष्टाग्निहॊत्रस्य भवेन नासंस्कृतस तथा\nनरके निपतन्त्य एते जुह्वानाः स च यस्य तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 21,
        "text": "पराजापत्यम अदत्त्वाश्वम अग्न्याधेयस्य दक्षिणाम\nअनाहिताग्निर इति स परॊच्यते धर्मदर्शिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 22,
        "text": "पुण्यान्य अन्यानि कुर्वीत शरद्दधानॊ जितेन्द्रियः\nअनाप्त दक्षिणैर यज्ञैर न यजेत कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 23,
        "text": "परजाः पशूंश च सवर्गं च हन्ति यज्ञॊ हय अदक्षिणः\nइन्द्रियाणि यशः कीर्तिम आयुश चास्यॊपकृन्तति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 24,
        "text": "उदक्या हय आसते ये च ये च के चिद अनग्नयः\nकुलं चाश्रॊत्रियं येषां सर्वे ते शूद्र धर्मिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 25,
        "text": "उदपानॊदके गरामे बराह्मणॊ वृषली पतिः\nउषित्वा दवादश समाः शूद्र कर्मेह गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 26,
        "text": "अनर्यां शयने बिभ्रद उज्झन बिभ्रच च यॊ दविजाम\nअब्राह्मणॊ मन्यमानस तृणेष्व आसीत पृष्ठतः\nतथा स शुध्यते राजञ शृणु चात्र वचॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 27,
        "text": "यद एकरात्रेण करॊति पापं; कृष्णं वर्णं बराह्मणः सेवमानः\nसथानासनाभ्यां विचरन वरती संस; तरिभिर वर्षैः शमयेद आत्मपापम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 28,
        "text": "न नर्म युक्तं वचनं हिनस्ति; न सत्रीषु राजन न विवाह काले\nन गुर्वर्थे नात्मनॊ जीवितार्थे; पञ्चानृतान्य आहुर अपातकानि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 29,
        "text": "शरद्दधानः शुभां विद्यां हीनाद अपि समाचरेत\nसुवर्णम अपि चामेध्याद आददीतेति धारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 30,
        "text": "सत्रीरत्नं दुष्कुलाच चापि विषाद अप्य अमृतं पिबेत\nअदुष्टा हि सत्रियॊ रत्नम आप इत्य एव धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 31,
        "text": "गॊब्राह्मण हितार्थं च वर्णानां संकरेषु च\nगृह्णीयात तु धनुर वैश्यः परित्राणाय चात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 32,
        "text": "सुरा पानं बरह्महत्या गुरु तल्पम अथापि वा\nअनिर्देश्यानि मन्यन्ते पराणान्तानीति धारणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 33,
        "text": "सुवर्णहरणं सतैन्यं विप्रा सङ्गश च पातकम\nविहरन मद्य पानं चाप्य अगम्या गमनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 34,
        "text": "पतितैः संप्रयॊगाच च बराह्मणैर यॊनितस तथा\nअचिरेण महाराज तादृशॊ वै भवत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 35,
        "text": "संवत्सरेण पतति पतितेन सहाचरन\nयाजन धयापनाद यौनान न तु यानासनाशनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 36,
        "text": "एतानि च ततॊ ऽनयानि निर्देश्यानीति धारणा\nनिर्देश्यकेन विधिना कालेनाव्यसनी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 37,
        "text": "अन्नं तिर्यङ न हॊतव्यं परेतकर्मण्य अपातिते\nतरिषु तव एतेषु पूर्वेषु न कुर्वीत विचारणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 38,
        "text": "अमात्यान वा गुरून वापि जह्याद धर्मेण धार्मिकः\nपरायश्चित्तम अकुर्वाणैर नैतैर अर्हति संविदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 39,
        "text": "अधर्मकारी धर्मेण तपसा हन्ति किल्बिषम\nबरुवन सतेन इति सतेनं तावत पराप्नॊति किल्बिषम\nअस्तेनं सतेन इत्य उक्त्वा दविगुणं पापम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 40,
        "text": "तरिभागं बरह्महत्यायाः कन्या पराप्नॊति दुष्यती\nयस तु दूषयिता तस्याः शेषं पराप्नॊति किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 41,
        "text": "बराह्मणायावगूर्येह सपृष्ट्वा गुरुतरं भवेत\nवर्षाणां हि शतं पापः परतिष्ठां नाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 42,
        "text": "सहस्रं तव एव वर्षाणां निपात्य नरके वसेत\nतस्मान नैवावगूर्याद धि नैव जातु निपातयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 43,
        "text": "शॊणितं यावतः पांसून संगृह्णीयाद दविज कषतात\nतावतीः स सभा राजन नरके परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 44,
        "text": "भरूणहाहवमध्ये तु शुध्यते शस्त्रपातितः\nआत्मानं जुहुयाद वह्नौ समिद्धे तेन शुध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 45,
        "text": "सुरापॊ वारुणीम उष्णां पीत्वा पापाद विमुच्यते\nतया स काये निर्दग्धे मृत्युना परेत्य शुध्यति\nलॊकांश च लभते विप्रॊ नान्यथा लभते हि सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 46,
        "text": "गुरु तल्पम अधिष्ठाय दुरात्मा पापचेतनः\nसूर्मीं जवलन्तीम आश्लिष्य मृत्युना स विशुध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 47,
        "text": "अथ वा शिश्नवृषणाव आदायाञ्जलिना सवयम\nनैरृतीं दिशम आस्थाय निपतेत स तव अजिह्मगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 48,
        "text": "बराह्मणार्थे ऽपि वा पराणान संत्यजेत तेन शुध्यति\nअश्वमेधेन वापीष्ट्वा गॊमेधेनापि वा पुनः\nअग्निष्टॊमेन वा सम्यग इह परेत्य च पूयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 49,
        "text": "तथैव दवादश समाः कपाली बरह्महा भवेत\nबरह्म चारि चरेद भैक्षं सवकर्मॊदाहरन मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 50,
        "text": "एवं वा तपसा युक्तॊ बरह्महा सवनी भवेत\nएवं वा गर्भम अज्ञाता चात्रेयीं यॊ ऽभिगच्छति\nदविगुणा बरह्महत्या वय आत्रेयी वयसने भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 51,
        "text": "सुरापॊ नियताहारॊ बरह्म चारी कषमा चरः\nऊर्ध्वं तरिभ्यॊ ऽथ वर्षेभ्यॊ जयेताग्निष्टुता परम\nऋषभैक सहस्रं गा दत्त्वा शुभम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 52,
        "text": "वैश्यं हत्वा तु वर्षे दवे ऋषभैक शताश च गाः\nशूद्रं हत्वाब्दम एवैकम ऋषभैकादशाश च गाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 53,
        "text": "शवबर्बर खरान हत्वा शौद्रम एव वरतं चरेत\nमार्जारचाष मण्डूकान काकं भासं च मूषकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 54,
        "text": "उक्तः पशुसमॊ धर्मॊ राजन पराणि निपातनात\nपरायश्चित्तान्य अथान्यानि परवक्ष्याम्य अनुपूर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 55,
        "text": "तल्पे चान्यस्य चौर्ये च पृथक संवत्सरं चरेत\nतरीणि शरॊत्रिय भार्यायां परदारे तु दवे समृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 56,
        "text": "काले चतुर्थे भुञ्जानॊ बरह्म चारी वरती भवेत\nसथानासनाभ्यां विहरेत तरिर अह्नॊ ऽभयुदिताद अपः\nएवम एव निराचान्तॊ यश चाग्नीन अपविध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 57,
        "text": "तयजत्य अकारणे यश च पितरं मातरं तथा\nपतितः सयात स कौरव्य तथा धर्मेषु निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 58,
        "text": "गरासाच्छादनम अत्यर्थं दद्याद इति निदर्शनम\nभार्यायां वयभिचारिण्यां निरुद्धायां विशेषतः\nयत पुंसां परदारेषु तच चैनां चारयेद वरतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 59,
        "text": "शरेयांसं शयने हित्वा या पापीयांसम ऋच्छति\nशवभिस तां खादयेद राजा संस्थाने बहु संवृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 60,
        "text": "पुमांसं बन्धयेत पराज्ञः शयने तप्त आयसे\nअप्य आदधीत दारूणि तत्र दह्येत पापकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 61,
        "text": "एष दण्डॊ महाराज सत्रीणां भर्तृव्यतिक्रमे\nसंवत्सराभिशस्तस्य दुष्टस्य दविगुणॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 62,
        "text": "दवे तस्य तरीणि वर्षाणि चत्वारि सह सेविनः\nकुचरः पञ्चवर्षाणि चरेद भैक्षं मुनिव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 63,
        "text": "परिवित्तिः परिवेत्ता यया च परिविद्यते\nपाणिग्राहश च धर्मेण सर्वे ते पतिताः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 64,
        "text": "चरेयुः सर्व एवैते वीरहा यद वरतं चरेत\nचान्द्रायणं चरेन मासं कृच्छ्रं वा पापशुद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 65,
        "text": "परिवेत्ता परयच्छेत परिवित्ताय तां सनुषाम\nजयेष्ठेन तव अभ्यनुज्ञातॊ यवीयान परत्यनन्तरम\nएनसॊ मॊक्षम आप्नॊति सा च तौ चैव धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 66,
        "text": "अमानुषीषु गॊवर्जम अनावृष्टिर न दुष्यति\nअधिष्ठातारम अत्तारं पशूनां पुरुषं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 67,
        "text": "परिधायॊर्ध्व वालं तु पात्रम आदाय मृन्मयम\nचरेत सप्त गृहान भैक्षं सवकर्म परिकीर्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 68,
        "text": "तत्रैव लब्धभॊजी सयाद दवादशाहात स शुध्यति\nचरेत संवत्सरं चापि तद वरतं यन निराकृति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 69,
        "text": "भवेत तु मानुषेष्व एवं परायश्चित्तम अनुत्तमम\nदानं वादान सक्तेषु सर्वम एव परकल्पयेत\nअनास्तिकेषु गॊमात्रं पराणम एकं परचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 70,
        "text": "शववराह मनुष्याणां कुक्कुटस्य खरस्य च\nमांसं मूत्र पुरीषं च पराश्य संस्कारम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 71,
        "text": "बराह्मणस्य सुरापस्य गन्धम आघ्राय सॊमपः\nअपस तर्यहं पिबेद उष्णास तर्यहम उष्णं पयः पिबेत\nतर्यहम उष्णं घृतं पीत्वा वायुभक्षॊ भवेत तर्यहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 159,
        "shloka": 72,
        "text": "एवम एतत समुद्दिष्टं परायश्चित्तं सनातनम\nबराह्मणस्य विशेषेण तत्त्वज्ञानेन जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 1,
        "text": "[व]\nकथान्तरम अथासाद्य खड्गयुद्धविशारदः\nनकुलः शरतल्पस्थम इदम आह पितामहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 2,
        "text": "धनुः परहरणं शरेष्ठम इति वादः पितामह\nमतस तु मम धर्मज्ञ खड्ग एव सुसंशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 3,
        "text": "विशीर्णे कार्मुके राजन परक्षीणेषु च वाजिषु\nखड्गेन शक्यते युद्धे साध्व आत्मा परिरक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 4,
        "text": "शरासनधरांश चैव गदा शक्तिधरांस तथा\nएकः खड्गधरॊ वीरः समर्थः परतिबाधितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 5,
        "text": "अत्र मे संशयश चैव कौतूहलम अतीव च\nकिं सवित परहरणं शरेष्ठं सर्वयुद्धेषु पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 6,
        "text": "कथं चॊत्पादितः खड्गः कस्यार्थाय च केन वा\nपूर्वाचार्यं च खड्गस्य परब्रूहि परपितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्य तद वचनं शरुत्वा माद्रीपुत्रस्य धीमतः\nसर्वकौशल संयुक्तं सूक्ष्मचित्रार्थवच छुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 8,
        "text": "ततस तस्यॊत्तरं वाक्यं सवरवर्णॊपपादितम\nशिक्षा नयायॊपसंपन्नं दरॊणशिष्याय पृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 9,
        "text": "उवाच सर्वधर्मज्ञॊ धनुर्वेदस्य पारगः\nशरतल्पगतॊ भीष्मॊ नकुलाय महात्मने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 10,
        "text": "तत्त्वं शृणुष्व माद्रेय यद एतत परिपृच्छसि\nपरबॊधितॊ ऽसमि भवता धातुमान इव पर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 11,
        "text": "सलिलैकार्णवं तात पुरा सर्वम अभूद इदम\nनिष्प्रकम्पम अनाकाशम अनिर्देश्य महीतलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 12,
        "text": "तमः संवृतम अस्पर्शम अतिगम्भीर दर्शनम\nनिःशब्दं चाप्रमेयं च तत्र जज्ञे पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 13,
        "text": "सॊ ऽसृजद वायुम अग्निं च भास्करं चापि वीर्यवान\nआकाशम असृजच चॊर्ध्वम अधॊ भूमिं च नैरृतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 14,
        "text": "नभः स चन्द्र तारं च नक्षत्राणि गरहांस तथा\nसंवत्सरान अहॊरात्रान ऋतून अथ लवान कषणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 15,
        "text": "ततः शरीरं लॊकस्थं सथापयित्वा पितामहः\nजनयाम आस भगवान पुत्रान उत्तमतेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 16,
        "text": "मरीचिम ऋषिम अत्रिं च पुलस्त्यं पुलहं करतुम\nवसिष्ठाङ्गिरसौ चॊभौ रुद्रं च परभुम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 17,
        "text": "पराचेतसस तथा दक्षः कन्या षष्ठिम अजीजनत\nता वै बरह्मर्षयः सर्वाः परजार्थं परतिपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 18,
        "text": "ताभ्यॊ विश्वानि भूतानि देवाः पितृगणास तथा\nगन्धर्वाप्सरसश चैव रक्षांसि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 19,
        "text": "पतत्रिमृगमीनाश च पलवंगाश च महॊरगाः\nनानाकृति बलाश चान्ये जलक्षितिविचारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 20,
        "text": "औद्भिदाः सवेदजाश चैव अण्डजाश च जरायुजाः\nजज्ञे तात तथा सर्वं जगत सथावरजङ्गमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 21,
        "text": "भूतसर्गम इमं कृत्वा सर्वलॊकपितामहः\nशाश्वतं वेद पठितं धर्मं च युयुजे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 22,
        "text": "तस्मिन धर्मे सथिता देवाः सहाचार्य पुरॊहिताः\nआदित्या वसवॊ रुद्राः स साध्या मरुद अश्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 23,
        "text": "भृग्वत्र्य अङ्गिरसः सिद्धाः काश्यपश च तपॊधनः\nवसिष्ठ गौतमागस्त्यास तथा नारद पर्वतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 24,
        "text": "ऋषयॊ वालखिल्याश च परभासाः सिकतास तथा\nघृताचाः सॊमवायव्या वैखानस मरीचिपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 25,
        "text": "अकृष्टाश चैव हंसाश च ऋषयॊ ऽथाग्नियॊनिजाः\nवानप्रस्थाः पृश्नयश च सथिता बरह्मानुशासने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 26,
        "text": "दानवेन्द्रास तव अतिक्रम्य तत पितामह शासनम\nधर्मस्यापचयं चक्रुः करॊधलॊभ समन्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 27,
        "text": "हिरण्यकशिपुश चैव हिरण्याक्षॊ विरॊचनः\nशम्बरॊ विप्रचित्तिश च परह्रादॊ नमुचिर बलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 28,
        "text": "एते चान्ये च बहवः सगणा दैत्यदानवाः\nधर्मसेतुम अतिक्रम्य रेमिरे ऽधर्मनिश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वे सम तुल्यजातीया यथा देवास तथा वयम\nइत्य एवं हेतुम आस्थाय सपर्धमानाः सुरर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 30,
        "text": "न परियं नाप्य अनुक्रॊशं चक्रुर भूतेषु भारत\nतरीन उपायान अतिक्रम्य दण्डेन रुरुधुः परजाः\nन जग्मुः संविदं तैश च दर्पाद असुरसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 31,
        "text": "अथ वै भगवान बरह्मा बरह्मर्षिभिर उपस्थितः\nतदा हिमवतः पृष्ठे सुरम्ये पद्मतारके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 32,
        "text": "शतयॊजनविस्तारे मणिमुक्ता चयाचिते\nतस्मिन गिरिवरे पुत्र पुष्पितद्रुमकानने\nतस्थौ स विबुधश्रेष्ठॊ बरह्मा लॊकार्थ सिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 33,
        "text": "ततॊ वर्षसहस्रान्ते वितानम अकरॊत परभुः\nविधिना कल्पदृष्टेन यथॊक्तेनॊपपादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 34,
        "text": "ऋषिभिर यज्ञपटुभिर यथावत कर्म कर्तृभिः\nमरुद्भिः परिसंस्तीर्णं दीप्यमानैश च पावकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 35,
        "text": "काञ्चनैर यज्ञभाण्डैश च भराजिष्णुभिर अलंकृतम\nवृतं देवगणैश चैव परबभौ यज्ञमण्डलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 36,
        "text": "तथा बरह्मर्षिभिश चैव सदस्यैर उपशॊभितम\nतत्र घॊरतमं वृत्तम ऋषीणां मे परिश्रुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 37,
        "text": "चन्द्रमा विमलं वयॊम यथाभ्युदित तारकम\nविदार्याग्निं तथा भूतम उत्थितं शरूयते ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 38,
        "text": "नीलॊत्पलसवर्णाभं तीक्ष्णदंष्ट्रं कृशॊदरम\nपरांशु दुर्दर्शनं चैवाप्य अतितेजस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 39,
        "text": "तस्मिन्न उत्पतमाने च परचचाल वसुंधरा\nतत्रॊर्मि कलिलावर्तश चुक्षुभे च महार्णवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 40,
        "text": "पेतुर उल्का महॊत्पाताः शाखाश च मुमुचुर दरुमाः\nअप्रसन्ना दिशः सर्वाः पवनश चाशिवॊ ववौ\nमुहुर मुहुश च भूतानि पराव्यथन्त भयात तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 41,
        "text": "ततः सुतुमुलं दृष्ट्वा तद अद्भुतम उपस्थितम\nमहर्षिसुरगन्धर्वान उवाचेदं पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 42,
        "text": "मयैतच चिन्तितं भूतम असिर नामैष वीर्यवान\nरक्षणार्थाय लॊकस्य वधाय च सुरद्विषाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 43,
        "text": "ततस तद रूपम उत्सृज्य बभौ निस्त्रिंश एव सः\nविमलस तीक्ष्णधारश च कालान्तक इवॊद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 44,
        "text": "ततस तं शितिकण्ठाय रुद्रायर्षभ केतवे\nबरह्मा ददाव असिं दीप्तम अधर्मप्रतिवारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 45,
        "text": "ततः स भगवान रुद्रॊ बरह्मर्षिगणसंस्तुतः\nपरगृह्यासिम अमेयात्मा रूपम अन्यच चकार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 46,
        "text": "चतुर्बाहुः सपृशन मूर्ध्ना भूस्थितॊ ऽपि नभस्तलम\nऊर्ध्वदृष्टिर महालिङ्गॊ मुखाज जवालाः समुत्सृजन\nविकुर्वन बहुधा वर्णान नीलपाण्डुर लॊहितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 47,
        "text": "बिभ्रत कृष्णाजिनं वासॊ हेमप्रवर तारकम\nनेत्रं चैकं ललाटेन भास्करप्रतिमं महत\nशुशुभाते च विमले दवे नेत्रे कृष्णपिङ्गले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 48,
        "text": "ततॊ देवॊ महादेवः शूलपाणिर भगाक्षि हा\nसंप्रगृह्य तु निस्त्रिंशं कालार्कानल संनिभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 49,
        "text": "तरिकूटं चर्म चॊद्यम्य स विद्युतम इवाम्बुदम\nचचार विविधान मार्गान महाबलपराक्रमः\nविधुन्वन्न असिम आकाशे दानवान्त चिकीर्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 50,
        "text": "तस्य नादं विनदतॊ महाहासं च मुञ्चतः\nबभौ परतिभयं रूपं तदा रुद्रस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 51,
        "text": "तद रूपधारिणं रुद्रं रौद्रकर्म चिकीर्षवः\nनिशम्य दानवाः सर्वे हृष्टाः समभिदुद्रुवुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 52,
        "text": "अश्मभिश चाप्य अवर्षन्त परदीप्तैश च तथॊल्मुकैः\nघॊरैः परहरणैश चान्यैः शितधारैर अयॊमुखैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 53,
        "text": "ततस तद दानवानीकं संप्रणेतारम अच्युतम\nरुद्र खड्गबलॊद्धूतं परचचाल मुमॊह च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 54,
        "text": "चित्रं शीघ्रतरत्वाच च चरन्तम असि धारिणम\nतम एकम असुराः सर्वे सहस्रम इति मेनिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 55,
        "text": "छिन्दन भिन्दन रुजन कृन्तन दारयन परमथन्न अपि\nअचरद दैत्य संघेषु रुद्रॊ ऽगनिर इव कक्षगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 56,
        "text": "असि वेगप्ररुग्णास ते छिन्नबाहूरुवक्षसः\nसंप्रकृत्तॊत्तमाङ्गाश च पेतुर उर्व्यां महासुराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 57,
        "text": "अपरे दानवा भग्ना रुद्र घातावपीडिताः\nअन्यॊन्यम अभिनर्दन्तॊ दिशः संप्रतिपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 58,
        "text": "भूमिं के चित परविविशुः पर्वतान अपरे तथा\nअपरे जग्मुर आकाशम अपरे ऽमभः समाविशन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 59,
        "text": "तस्मिन महति संवृत्ते समरे भृशदारुणे\nबभौ भूमिः परतिभया तदा रुधिरकर्दमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 60,
        "text": "दानवानां शरीरैश च महद्भिः शॊणितॊक्षितैः\nसमाकीर्णा महाबाहॊ शैलैर इव स किंशुकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 61,
        "text": "रुधिरेण परिक्लिन्ना परबभौ वसुधा तदा\nरक्तार्द्र वसना शयामा नारीव मदविह्वला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 62,
        "text": "स रुद्रॊ दानवान हत्वा कृत्वा धर्मॊत्तरं जगत\nरौद्रं रूपं विहायाशु चक्रे रूपं शिवं शिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 63,
        "text": "ततॊ महर्षयः सर्वे सर्वे देवगणास तथा\nजयेनाद्भुत कल्पेन देवदेवम अथार्चयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 64,
        "text": "ततः स भगवान रुद्रॊ दानव कषतजॊक्षितम\nअसिं धर्मस्य गॊप्तारं ददौ सत्कृत्य विष्णवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 65,
        "text": "विष्णुर मरीचये परादान मरीचिर भगवांश च तम\nमहर्षिभ्यॊ ददौ खड्गम ऋषयॊ वासवाय तु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 66,
        "text": "महेन्द्रॊ लॊकपालेभ्यॊ लॊकपालास तु पुत्रक\nमनवे सूर्यपुत्राय ददुः खड्गं सुविस्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 67,
        "text": "ऊचुश चैनं तथैवाद्यं मानुषाणां तवम ईश्वरः\nअसिना धर्मगर्भेण पालयस्व परजा इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 68,
        "text": "धर्मसेतुम अतिक्रान्ताः सूक्ष्मस्थूलार्थ कारणात\nविभज्य दण्डं रक्ष्याः सयुर धर्मतॊ न यदृच्छया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 69,
        "text": "दुर्वाचा निग्रहॊ दण्डॊ हिरण्यबहुलस तथा\nवयङ्गनं च शरीरस्य वधॊ वानल्प कारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 70,
        "text": "असेर एतानि रूपाणि दुर्वाचादीनि निर्दिशेत\nअसेर एव परमाणानि परिमाण वयतिक्रमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 71,
        "text": "अधिसृज्याथ पुत्रं सवं परजानाम अधिपं ततः\nमनुः परजानां रक्षार्थं कषुपाय परददाव असिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 72,
        "text": "कषुपाज जग्राह चेक्ष्वाकुर इष्क्वाकॊश च पुरूरवाः\nआयुश च तस्माल लेभे तं नहुषश च ततॊ भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 73,
        "text": "ययातिर नहुषाच चापि पूरुस तस्माच च लब्धवान\nआमूर्तरयसस तस्मात ततॊ भूमिशयॊ नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 74,
        "text": "भरतश चापि दौःषन्तिर लेभे भूमिशयाद असिम\nतस्माच च लेभे धर्मज्ञॊ राजन्न ऐडबिडस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 75,
        "text": "ततश चैडबिडाल लेभे धुन्धुमारॊ जनेश्वरः\nधुन्धुमाराच च काम्बॊजॊ मुचुकुन्दस ततॊ ऽलभत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 76,
        "text": "मुचुकुन्दान मरुत्तश च मरुत्ताद अपि रैवतः\nरैवताद युवनाश्वश च युवनाश्वात ततॊ रघुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 77,
        "text": "इष्क्वाकु वंशजस तस्माद धरिणाश्वः परतापवान\nहरिणाश्वाद असिं लेभे शुनकः शुनकाद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 78,
        "text": "उशीनरॊ वै धर्मात्मा तस्माद भॊजाः स यादवाः\nयदुभ्यश च शिबिर लेभे शिबेश चापि परतर्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 79,
        "text": "परतर्दनाद अष्टकश च रुशद अश्वॊ ऽषटकाद अपि\nरुशद अश्वाद भरद्वाजॊ दरॊणस तस्मात कृपस ततः\nततस तवं भरातृभिः सार्धं परमासिम अवाप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 80,
        "text": "कृत्तिकाश चास्य नक्षत्रम असेर अग्निश च दैवतम\nरॊहिण्यॊ गॊत्रम अस्याथ रुद्रश च गुरुर उत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 81,
        "text": "असेर अष्टौ च नामानि रहस्यानि निबॊध मे\nपाण्डवेय सदा यानि कीर्तयँल लभते जयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 82,
        "text": "असिर विशसनः खड्गस तीक्ष्णवर्त्मा दुरासदः\nशरीगर्भॊ विजयश चैव धर्मपालस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 83,
        "text": "अग्र्यः परहरणानां च खड्गॊ माद्रवतीसुत\nमहेश्वर परणीतश च पुराणे निश्चयं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 84,
        "text": "पृथुस तूत्पादयाम आस धनुर आद्यम अरिंदम\nतेनेयं पृथिवी पूर्वं वैन्येन परिरक्षिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 85,
        "text": "तद एतद आर्षं माद्रेय परमाणं कर्तुम अर्हसि\nअसेश च पूजा कर्तव्या सदा युद्धविशारदैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 86,
        "text": "इत्य एष परथमः कल्पॊ वयाख्यातस ते सुविस्तरः\nअसेर उत्पत्तिसंसर्गॊ यथावद भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 160,
        "shloka": 87,
        "text": "सर्वथैतद इह शरुत्वा खड्गसाधनम उत्तमम\nलभते पुरुषः कीर्तिं परेत्य चानन्त्यम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 1,
        "text": "[व]\nइत्य उक्तवति भीष्मे तु तूष्णी भूते युधिष्ठिरः\nपप्रच्छावसरं गत्वा भरातॄन विदुर पञ्चमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 2,
        "text": "धर्मे चार्थे च कामे च लॊकवृत्तिः समाहिता\nतेषां गरीयान कतमॊ मध्यमः कॊ लघुश च कः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 3,
        "text": "कस्मिंश चात्मा नियन्तव्यस तरिवर्गविजयाय वै\nसंतुष्टा नैष्ठिकं वाक्यं यथावद वक्तुम अर्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 4,
        "text": "ततॊ ऽरथगतितत्त्वज्ञः परथमं परतिभानवान\nजगाद विरुदॊ वाक्यं धर्मशास्त्रम अनुस्मरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 5,
        "text": "बाहुश्रुत्यं तपस तयागः शरद्धा यज्ञक्रिया कषमा\nभावशुद्धिर दया सत्यं संयमश चात्मसंपदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 6,
        "text": "एतद एवाभिपद्यस्व मा ते भूच चलितं मनः\nएतन मूलौ हि धर्मार्थाव एतद एकपदं हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 7,
        "text": "धर्मेणैवर्षयस तीर्णा धर्मे लॊकाः परतिष्ठिताः\nधर्मेण देवा दिविगा धर्मे चार्थः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 8,
        "text": "धर्मॊ राजन गुणश्रेष्ठॊ मध्यमॊ हय अर्थ उच्यते\nकामॊ यवीयान इति च परवदन्ति मनीषिणः\nतस्माद धर्मप्रधानेन भवितव्यं यतात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 9,
        "text": "समाप्तवचने तस्मिन्न अर्थशास्त्रविशारदः\nपार्थॊ वाक्यार्थतत्त्वज्ञॊ जगौ वाक्यम अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 10,
        "text": "कर्मभूमिर इयं राजन्न इह वार्ता परशस्यते\nकृषिवाणिज्य गॊरक्ष्यं शिल्पानि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 11,
        "text": "अर्थ इत्य एव सर्वेषां कर्मणाम अव्यतिक्रमः\nन ऋते ऽरथेन वर्तेते धर्मकामाव इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 12,
        "text": "विजयी हय अर्थवान धर्मम आराधयितुम उत्तमम\nकामं च चरितुं शक्तॊ दुष्प्रापम अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 13,
        "text": "अर्थस्यावयवाव एतौ धर्मकामाव इति शरुतिः\nअर्थसिद्ध्या हि निर्वृत्ताव उभाव एतौ भविष्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 14,
        "text": "उद्भूतार्थं हि पुरुषं विशिष्टतर यॊनयः\nबरह्माणम इव भूतानि सततं पर्युपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 15,
        "text": "जटाजिनधरा दान्ताः पङ्कदिग्धा जितेन्द्रियाः\nमुण्डा निस्तन्तवश चापि वसन्त्य अर्थार्थिनः पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 16,
        "text": "काषायवसनाश चान्ये शमश्रुला हरीसुसंवृताः\nविद्वांसश चैव शान्ताश च मुक्ताः सर्वपरिग्रहैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 17,
        "text": "अर्थार्थिनः सन्ति के चिद अपरे सवर्गकाङ्क्षिणः\nकुलप्रत्यागमाश चैके सवं सवं मार्गम अनुष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 18,
        "text": "आस्तिका नास्तिकाश चैव नियताः संयमे परे\nअप्रज्ञानं तमॊ भूतं परज्ञानं तु परकाशता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 19,
        "text": "भृत्यान भॊगैर दविषॊ दण्डैर यॊ यॊजयति सॊ ऽरथवान\nएतन मतिमतां शरेष्ठ मतं मम यथातथम\nअनयॊस तु निबॊध तवं वचनं वाक्यकण्ठयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 20,
        "text": "ततॊ धर्मार्थकुशलौ माद्रीपुत्राव अनन्तरम\nनकुलः सहदेवश च वाक्यं जगदतुः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 21,
        "text": "आसीनश च शयानश च विचरन्न अपि च सथितः\nअर्थयॊगं दृढं कुर्याद यॊगैर उच्चावचैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 22,
        "text": "अस्मिंस तु वै सुसंवृत्ते दुर्लभे परमप्रिय\nइह कामान अवाप्नॊति परत्यक्षं नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 23,
        "text": "यॊ ऽरथॊ धर्मेण संयुक्तॊ धर्मॊ यश चार्थसंयुतः\nमध्व इवामृत संयुक्तं तस्माद एतौ मताव इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 24,
        "text": "अनर्थस्य न कामॊ ऽसति तथार्थॊ ऽधर्मिणः कुतः\nतस्माद उद्विजते लॊकॊ धर्मार्थाद यॊ बहिष्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्माद धर्मप्रधानेन साध्यॊ ऽरथः संयतात्मना\nविश्वस्तेषु च भूतेषु कल्पते सर्व एव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 26,
        "text": "धर्मं समाचरेत पूर्वं तथार्थं धर्मसंयुतम\nततः कामं चरेत पश्चात सिद्धार्थस्य हि तत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 27,
        "text": "विरेमतुस तु तद वाक्यम उक्त्वा ताव अश्विनॊः सुतौ\nभीमसेनस तदा वाक्यम इदं वक्तुं परचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 28,
        "text": "नाकामः कामयत्य अर्थं नाकामॊ धर्मम इच्छति\nनाकामः कामयानॊ ऽसति तस्मात कामॊ विशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 29,
        "text": "कामेन युक्ता ऋषयस तपस्य एव समाहिताः\nपलाशफलमूलाशा वायुभक्षाः सुसंयताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 30,
        "text": "वेदॊपवादेष्व अपरे युक्ताः सवाध्यायपारगाः\nशराद्धयज्ञक्रियायां च तथा दानप्रतिग्रहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 31,
        "text": "वणिजः कर्षका गॊपाः कारवः शिल्पिनस तथा\nदैवकर्म कृतश चैव युक्ताः कामेन कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 32,
        "text": "समुद्रं चाविशन्त्य अन्ये नराः कामेन संयुताः\nकामॊ हि विविधाकारः सर्वं कामेन संततम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 33,
        "text": "नास्ति नासीन नाभविष्यद भूतं कामात्मकात परम\nएतत सारं महाराज धर्मार्थाव अत्र संश्रितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 34,
        "text": "नव नीतं यथा दध्नस तथा कामॊ ऽरथधर्मतः\nशरेयस तैलं च पिण्याकाद धृतं शरेय उदश्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 35,
        "text": "शरेयः पुष्पफलं काष्ठात कामॊ धर्मार्थयॊर वरः\nपुष्पितॊ मध्व इव रसः कामात संजायते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 36,
        "text": "सुचारु वेषाभिर अलंकृताभिर; मदॊत्कटाभिः परियवादिनीभिः\nरमस्व यॊषाभिर उपेत्य कामं; कामॊ हि राजंस तरसाभिपाती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 37,
        "text": "बुद्धिर ममैषा परिषत सथितस्य; मा भूद विचारस तव धर्मपुत्र\nसयात संहितं सद्भिर अफल्गुसारं; समेत्य वाक्यं परम आनृशंस्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 38,
        "text": "धर्मार्थकामाः समम एव सेव्या; यस तव एकसेवी स नरॊ जघन्यः\nदवयॊस तु दक्षं परवदन्ति मध्यं; स उत्तमॊ यॊ निरतिस तरिवर्गे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 39,
        "text": "पराज्ञः सुहृच चन्दनसारलिप्तॊ; विचित्रमाल्याभरणैर उपेतः\nततॊ वचः संग्रहविग्रहेण; परॊक्त्वा यवीयान विरराम भीमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 40,
        "text": "ततॊ मुहूर्ताद अथ धर्मराजॊ; वाक्यानि तेषाम अनुचिन्त्य सम्यक\nउवाच वाचावितथं समयन वै; बहुश्रुतॊ धर्मभृतां वरिष्ठः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 41,
        "text": "निःसंशयं निश्चित धर्मशास्त्राः; सर्वे भवन्तॊ विदितप्रमाणाः\nविज्ञातु कामस्य ममेह वाक्यम; उक्तं यद वै नैष्ठिकं तच छरुतं मे\nइह तव अवश्यं गदतॊ ममापि; वाक्यं निबॊधध्वम अनन्यभावाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 42,
        "text": "यॊ वै न पापे निरतॊ न पुण्ये; नार्थे न धर्मे मनुजॊ न कामे\nविमुक्तदॊषः समलॊष्ट काञ्चनः; स मुच्यते दुःखसुखार्थ सिद्धेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 43,
        "text": "भूतानि जाती मरणान्वितानि; जरा विकारैश च समन्वितानि\nभूयश च तैस तैः परतिबॊधितानि; मॊक्षं परशंसन्ति न तं च विद्मः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 44,
        "text": "सनेहे न बुद्धस्य न सन्ति तानीत्य; एवं सवयम्भूर भगवान उवाच\nबुधाश च निर्वाणपरा वदन्ति; तस्मान न कुर्यात परियम अप्रियं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 45,
        "text": "एतत परधानं न तु कामकारॊ; यथा नियुक्तॊ ऽसमि तथा चरामि\nभूतानि सर्वाणि विधिर नियुङ्क्ते; विधिर बलीयान इति वित्तसर्वे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 46,
        "text": "न कर्मणाप्नॊत्य अनवाप्यम अर्थं; यद भावि सर्वं भवतीति वित्त\nतरिवर्गहीनॊ ऽपि हि विन्दते ऽरथं; तस्माद इदं लॊकहिताय गुह्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 47,
        "text": "ततस तदग्र्यं वचनं मनॊऽनुगं; समस्तम आज्ञाय ततॊ ऽतिहेतुमत\nतदा परणेदुश च जहर्षिरे च ते; कुरुप्रवीराय च चक्रुर अञ्जलीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 161,
        "shloka": 48,
        "text": "सुचारु वर्णाक्षर शब्दभूषितां; मनॊऽनुगां निर्धुत वाक्यकण्टकाम\nनिशम्य तां पार्थिव पार्थ भाषितां; गिरं नरेन्द्राः परशशंसुर एव ते\nपुनश च पप्रच्छ सरिद्वरासुतं; ततः परं धर्मम अहीन सत्त्वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ कुरूणां कीर्तिवर्धन\nपरश्नं कं चित परवक्ष्यामि तन मे वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 2,
        "text": "कीदृशा मानवाः सौम्याः कैः परीतिः परमा भवेत\nआयत्यां च तदात्वे च के कषमास तान वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 3,
        "text": "न हि तत्र धनं सफीतं न च संबन्धिबान्धवाः\nतिष्ठन्ति यत्र सुहृदस तिष्ठन्तीति मतिर मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 4,
        "text": "दुर्लभॊ हि सुहृच छरॊता दुर्लभश च हितः सुहृत\nएतद धर्मभृतां शरेष्ठ सर्वं वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nसंधेयान पुरुषान राजन्न असंधेयांश च तत्त्वतः\nवदतॊ मे निबॊध तवं निखिलेन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 6,
        "text": "लुब्धः करूरस तयक्तधर्मा निकृतः शठ एव च\nकषुद्रः पापसमाचारः सर्वशङ्की तथालसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 7,
        "text": "दीर्घसूत्रॊ ऽनृजुः कष्टॊ गुरु दारप्रधर्षकः\nवयसने यः परित्यागी दुरात्मा निरपत्रपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 8,
        "text": "सर्वतः पापदर्शी च नास्तिकॊ वेद निन्दकः\nसंप्रकीर्णेन्द्रियॊ लॊके यः कामनिरतश चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 9,
        "text": "असत्यॊ लॊकविद्विष्टः समये चानवस्थितः\nपिशुनॊ ऽथाकृत परज्ञॊ मत्सरी पापनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 10,
        "text": "दुःशीलॊ ऽथाकृतात्मा च नृशंसः कितवस तथा\nमित्रैर अर्थकृती नित्यम इच्छत्य अर्थपरश च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 11,
        "text": "वहतश च यथाशक्ति यॊ न तुष्यति मन्दधीः\nअमित्रम इव यॊ भुङ्क्ते सदा मित्रं नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 12,
        "text": "अस्थान करॊधनॊ यश च अकस्माच च विरज्यते\nसुहृदश चैव कल्याणान आशु तयजति किल्बिषी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 13,
        "text": "अल्पे ऽपय अपकृते मूढस तथाज्ञानात कृते ऽपि च\nकार्यॊपसेवी मित्रेषु मित्र दवेषी नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 14,
        "text": "शत्रुर मित्र मुखॊ यश च जिह्मप्रेक्षी विलॊभनः\nन रज्यति च कल्याणे यस तयजेत तादृशं नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 15,
        "text": "पानपॊ दवेषणः करूरॊ निर्घृणः परुषस तथा\nपरॊपतापी मित्रध्रुक तथा पराणिवधे रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 16,
        "text": "कृतघ्नश चाधमॊ लॊके न संधेयः कथं चन\nछिद्रान्वेषी न संधेयः संधेयान अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 17,
        "text": "कुलीना वाक्यसंपन्ना जञानविज्ञानकॊविदाः\nमित्रज्ञाश च कृतज्ञाश च सर्वज्ञाः शॊकवर्जिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 18,
        "text": "माधुर्यगुणसंपन्नाः सत्यसंधा जितेन्द्रियाः\nवयायामशीलाः सततं भृतपुत्राः कुलॊद्गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 19,
        "text": "रूपवन्तॊ गुणॊपेतास तथालुब्धा जितश्रमाः\nदॊषैर वियुक्ताः परथितैस ते गराह्याः पार्थिवेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 20,
        "text": "यथाशक्ति समाचाराः सन्तस तुष्यन्ति हि परभॊ\nनास्थाने करॊधवन्तश च न चाकस्माद विरागिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 21,
        "text": "विरक्ताश च न रुष्यन्ति मनसाप्य अर्थकॊविदाः\nआत्मानं पीडयित्वापि सुहृत कार्यपरायणाः\nन विरज्यन्ति मित्रेभ्यॊ वासॊ रक्तम इवाविकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 22,
        "text": "दॊषांश च लॊभमॊहादीन अर्थेषु युवतिष्व अथ\nन दर्शयन्ति सुहृदां विश्वस्ता बन्धुवत्सलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 23,
        "text": "लॊष्ट काञ्चनतुल्यार्थाः सुहृत्स्व अशठ बुद्धयः\nये चरन्त्य अनभीमाना निसृष्टार्थ विभूषणाः\nसंगृह्णन्तः परिजनं सवाम्य अर्थपरमाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 24,
        "text": "ईदृशैः पुरुषश्रेष्ठैः संधिं यः कुरुते नृपः\nतस्य विस्तीर्यते राष्ट्रं जयॊत्स्ना गरहपतेर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 25,
        "text": "शास्त्रनित्या जितक्रॊधा बलवन्तॊ रणप्रियाः\nकषान्ताः शीलगुणॊपेताः संधेयाः पुरुषॊत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 26,
        "text": "ये च दॊषसमायुक्ता नराः परॊक्ता मयानघ\nतेषाम अप्य अधमॊ राजन कृतघ्नॊ मित्र घातकः\nतयक्तव्यः स दुराचारः सर्वेषाम इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 27,
        "text": "[य]\nविस्तरेणार्थ संबन्धं शरॊतुम इच्छामि पार्थिव\nमित्रद्रॊही कृतघ्नश च यः परॊक्तस तं च मे वद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 28,
        "text": "[भ]\nहन्त ते वर्तयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nउदीच्यां दिशि यद्वृत्तं मलेच्छेषु मनुजाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 29,
        "text": "बराह्मणॊ मध्यदेशीयः कृष्णाङ्गॊ बरह्म वर्जितः\nगरामं परेक्ष्य जनाकीर्णं पराविशद भैक्ष काङ्क्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 30,
        "text": "तत्र दस्युर धनयुतः सर्ववर्णविशेषवित\nबरह्मण्यः सत्यसंधश च दाने च निरतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 31,
        "text": "तस्य कषयम उपागम्य ततॊ भिक्षाम अयाचत\nपरतिश्रयं च वासार्थं भिक्षां चैवाथ वार्षिकीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 32,
        "text": "परादात तस्मै स विप्राय वस्त्रं च सदृशं नवम\nनारीं चापि वयॊ पेतां भर्त्रा विरहितां तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 33,
        "text": "एतत संप्राप्य हृष्टात्मा दस्यॊः सर्वं दविजस तदा\nतस्मिन गृहवरे राजंस तया रेमे स गौतमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 34,
        "text": "कुटुम्बार्थेषु दस्यॊः स साहाय्यं चाप्य अथाकरॊत\nतत्रावसत सॊ ऽथ वर्षाः समृद्धे शबरालये\nबाणवेध्ये परं यत्नम अकरॊच चैव गौतमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 35,
        "text": "वक्राङ्गांस तु स नित्यं वै सर्वतॊ बाणगॊचरे\nजघान गौतमॊ राजन यथा दस्यु गणस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 36,
        "text": "हिंसा परॊ घृणा हीनः सदा पराणिवधे रतः\nगौतमः संनिकर्षेण दस्युभिः समताम इयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 37,
        "text": "तथा तु वसतस तस्य दस्यु गरामे सुखं तदा\nअगच्छन बहवॊ मासा निघ्नतः पक्षिणॊ बहून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 38,
        "text": "ततः कदा चिद अपरॊ दविजस तं देशम आगमत\nजटी चीराजिनधरः सवाध्यायपरमः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 39,
        "text": "विनीतॊ नियताहारॊ बरह्मण्यॊ वेदपारगः\nस बरह्म चारी तद देश्यः सखा तस्यैव सुप्रियम\nतं दस्यु गरामम अगमद यत्रासौ गौतमॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 40,
        "text": "स तु विप्र गृहान्वेषी शूद्रान्न परिवर्जकः\nगरामे दस्यु जनाकीर्णे वयचरत सर्वतॊदिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 41,
        "text": "ततः स गौतम गृहं परविवेश दविजॊत्तमः\nगौतमश चापि संप्राप्तस ताव अन्यॊन्येन संगतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 42,
        "text": "वक्राङ्गभारहस्तं तं धनुष्पाणिं कृतागसम\nरुधिरेणावसिक्ताङ्गं गृहद्वारम उपागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 43,
        "text": "तं दृष्ट्वा पुरुषादाभम अपध्वस्तं कषयागतम\nअभिज्ञाय दविजॊ वरीडाम अगमद वाक्यम आह च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 44,
        "text": "किम इदं कुरुषे मौढ्याद विप्रस तवं हि कुलॊद्गतः\nमध्यदेशपरिज्ञातॊ दस्यु भावं गतः कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 45,
        "text": "पूर्वान समर दविजाग्र्यांस तान परख्यातान वेदपारगान\nयेषां वंशे ऽभिजातस तवम ईदृशः कुलपांसनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 46,
        "text": "अवबुध्यात्मनात्मानं सत्यं शीलं शरुतं दमम\nअनुक्रॊशं च संस्मृत्य तयज वासम इमं दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 47,
        "text": "एवम उक्तः ससुहृदा तदा तेन हितैषिणा\nपरत्युवाच ततॊ राजन विनिश्चित्य तदार्तवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 48,
        "text": "अधनॊ ऽसमि दविजश्रेष्ठ न च वेदविद अप्य अहम\nवृत्त्यर्थम इह संप्राप्तं विद्धि मां दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 162,
        "shloka": 49,
        "text": "तवद्दर्शनात तु विप्रर्षे कृतार्थं वेद्म्य अहं दविज\nआत्मानं सह यास्यावः शवॊ वसाद्येह शर्वरीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nतस्यां निशायां वयुष्टायां गते तस्मिन दविजॊत्तमे\nनिष्क्रम्य गौतमॊ ऽगच्छत समुद्रं परति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 2,
        "text": "सामुद्रकान स वणिजस ततॊ ऽपश्यत सथितान पथि\nस तेन सार्थेन सह परययौ सागरं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 3,
        "text": "स तु सार्थॊ महाराज कस्मिंश चिद गिरिगह्वरे\nमत्तेन दविरदेनाथ निहतः परायशॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 4,
        "text": "स कथं चित ततस तस्मात सार्थान मुक्तॊ दविजस तदा\nकांदिग भूतॊ जीवितार्थी परदुद्रावॊत्तरां दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 5,
        "text": "स सर्वतः परिभ्रष्टः सार्थाद देशात तथार्थतः\nएकाकी वयद्रवत तत्र वने किं पुरुषॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 6,
        "text": "स पन्थानम अथासाद्य समुद्राभिसरं तदा\nआससाद वनं रम्यं महत पुष्पितपादपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वर्तुकैर आम्रवनैः पुष्पितैर उपशॊभितम\nनन्दनॊद्देश सदृशं यक्षकिंनरसेवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 8,
        "text": "शालतालधवाश्वत्थत्वचागुरु वनैस तथा\nचन्दनस्य च मुख्यस्य पादपैर उपशॊभितम\nगिरिप्रस्थेषु रम्येषु शुभेषु सुसुगन्धिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 9,
        "text": "समन्ततॊ दविजश्रेष्ठा वल्गु कूजन्ति तत्र वै\nमनुष्यवदनास तव अन्ये भारुण्डा इति विश्रुताः\nभूलिङ्गशकुनाश चान्ये समुद्रं सर्वतॊ ऽभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 10,
        "text": "स तान्य अतिमनॊज्ञानि विहंगाभिरुतानि वै\nशृण्वन सुरमणीयानि विप्रॊ ऽगच्छत गौतमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 11,
        "text": "ततॊ ऽपश्यत सुरम्ये स सुवर्णसिकताचिते\nदेशभागे समे चित्रे सवर्गॊद्देश समप्रभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 12,
        "text": "शरिया जुष्टं महावृक्षं नयग्रॊधं परिमण्डलम\nशाखाभिर अनुरूपाभिर भूषितं छत्रसंनिभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 13,
        "text": "तस्य मूलं सुसंसिक्तं वरचन्दन वारिणा\nदिव्यपुष्पान्वितं शरीमत पितामह सदॊपमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 14,
        "text": "तं दृष्ट्वा गौतमः परीतॊ मुनिकान्तम अनुत्तमम\nमेध्यं सुरगृह परख्यं पुष्पितैः पादपैर वृतम\nतम आगम्य मुदा युक्तस तस्याधस्ताद उपाविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 15,
        "text": "तत्रासीनस्य कौरव्य गौतमस्य सुखः शिवः\nपुष्पाणि समुपस्पृश्य परववाव अनिलः शुचिः\nहलादयन सर्वगात्राणि गौतमस्य तदा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 16,
        "text": "स तु विप्रः परिश्रान्तः सपृष्टः पुण्येन वायुना\nसुखम आसाद्य सुष्वाप भास्करश चास्तम अभ्यगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 17,
        "text": "ततॊ ऽसतं भास्करे याते संध्याकाल उपस्थिते\nआजगाम सवभवनं बरह्मलॊकात खगॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 18,
        "text": "नाडी जङ्घ इति खयातॊ दयितॊ बरह्मणः सखा\nबकराजॊ महाप्राज्ञः कश्यपस्यात्मसंभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 19,
        "text": "राजधर्मेति विख्यातॊ बभूवाप्रतिमॊ भुवि\nदेवकन्या सुतः शरीमान विद्वान देवपतिप्रभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 20,
        "text": "मृष्टहाटक संछन्नॊ भूषणैर अर्कसंनिभैः\nभूषितः सर्वगात्रेषु देवगर्भः शरिया जवलन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 21,
        "text": "तम आगतं दविजं दृष्ट्वा विस्मितॊ गौतमॊ ऽभवत\nकषुत्पिपासापरीतात्मा हिंसार्थी चाप्य अवैक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 22,
        "text": "[राजधर्म]\nसवागतं भवते विप्र दिष्ट्या पराप्तॊ ऽसि मे गृहम\nअस्तं च सविता यातः संध्येयं समुपस्थिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 163,
        "shloka": 23,
        "text": "मम तवं निलयं पराप्तः परियातिथिर अनिन्दितः\nपूजितॊ यास्यसि परातर विधिदृष्टेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nगिरं तां मधुरां शरुत्वा गौतमॊ विस्मितस तदा\nकौतूहलान्वितॊ राजन राजधर्माणम ऐक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 2,
        "text": "[र]\nभॊः कश्यपस्य पुत्रॊ ऽहं माता दाक्षायणी च मे\nअतिथिस तवं गुणॊपेतः सवागतं ते दविजर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 3,
        "text": "[भ]\nतस्मै दत्त्वा स सत्कारं विधिदृष्टेन कर्मणा\nशालपुष्पमयीं दिव्यां बृसीं समुपकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 4,
        "text": "भगीरथ रथाक्रान्तान देशान गङ्गा निषेवितान\nये चरन्ति महामीनास तांश च तस्यान्वकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 5,
        "text": "वह्निं चापि सुसंदीप्तं मीनांश चैव सुपीवरान\nस गौतमायातिथये नयवेदयत काश्यपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 6,
        "text": "भुक्तवन्तं च तं विप्रं परीतात्मानं महामनाः\nकलमापनयनार्थं स पक्षाभ्याम अभ्यवीजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 7,
        "text": "ततॊ विश्रान्तम आसीनं गॊत्र परश्नम अपृच्छत\nसॊ ऽबरवीद गौतमॊ ऽसमीति बराह्म नान्यद उदाहरत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्मै पर्णमयं दिव्यं दिव्यपुष्पाधिवासितम\nगन्धाढ्यं शयनं परादात स शिश्ये तत्र वै सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 9,
        "text": "अथॊपविष्टं शयने गौतमं बकराट तदा\nपप्रच्छ काश्यपॊ वाग्मी किम आगमनकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 10,
        "text": "ततॊ ऽबरवीद गौतमस तं दरिद्रॊ ऽहं महामते\nसमुद्रगमनाकाङ्क्षी दरव्यार्थम इति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 11,
        "text": "तं काश्यपॊ ऽबरवीत परीतॊ नॊत्कण्ठां कर्तुम अर्हसि\nकृतकार्यॊ दविजश्रेष्ठ स दरव्यॊ यास्यसे गृहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 12,
        "text": "चतुर्विधा हय अर्थगतिर बृहस्पतिमतं यथा\nपारम्पर्यं तथा दैवं कर्म मित्रम इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 13,
        "text": "परादुर्भूतॊ ऽसमि ते मित्रं सुहृत तवं च मम तवयि\nसॊ ऽहं तथा यतिष्यामि भविष्यसि यथार्थवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 14,
        "text": "ततः परभातसमये सुखं पृष्ट्वाब्रवीद इदम\nगच्छ सौम्य पथानेन कृतकृत्यॊ भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 15,
        "text": "इतस तरियॊजनं गत्वा राक्षसाधिपतिर महान\nविरूपाक्ष इति खयातः सखा मम महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 16,
        "text": "तं गच्छ दविजमुख्य तवं मम वाक्यप्रचॊदितः\nकामान अभीप्सितांस तुभ्यं दाता नास्त्य अत्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 17,
        "text": "इत्य उक्तः परययौ राजन गौतमॊ विगतक्लमः\nफलान्य अमृतकल्पानि भक्षयन सम यथेष्टतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 18,
        "text": "चन्दनागुरुमुख्यानि तवक पत्राणां वनानि च\nतस्मिन पथि महाराज सेवमानॊ दरुतं ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ मेरुव्रजं नाम नगरं शैलतॊरणम\nशैलप्राकारवप्रं च शैलयन्त्रार्गलं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 20,
        "text": "विदितश चाभवत तस्य राक्षसेन्द्रस्य धीमतः\nपरहितः सुहृदा राजन परीयता वै परियातिथिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 21,
        "text": "ततः स राक्षसेन्द्रः सवान परेष्यान आह युधिष्ठिर\nगौतमॊ नगरद्वाराच छीघ्रम आनीयताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 22,
        "text": "ततः पुरवरात तस्मात पुरुषाः शवेतवेष्टनाः\nगौतमेत्य अभिभाषन्तः पुरद्वारम उपागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 23,
        "text": "ते तम ऊचुर महाराज परेष्या रक्षःपतेर दविजम\nतवरस्व तूर्णम आगच्छ राजा तवां दरष्टुम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 24,
        "text": "राक्षसाधिपतिर वीरॊ विरूपाक्ष इति शरुतः\nस तवां तवरति वै दरष्टुं तत कषिप्रं संविधीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 25,
        "text": "ततः स पराद्रवद विप्रॊ विस्मयाद विगतक्लमः\nगौतमॊ नगरर्द्धिं तां पश्यन परमविस्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 164,
        "shloka": 26,
        "text": "तैर एव सहितॊ राज्ञॊ वेश्म तूर्णम उपाद्रवत\nदर्शनं राक्षसेन्द्रस्य काङ्क्षमाणॊ दविजस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nततः स विदितॊ राज्ञः परविश्य गृहम उत्तमम\nपूजितॊ राक्षसेन्द्रेण निषसादासनॊत्तमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 2,
        "text": "पृष्टश च गॊत्र चरणं सवाध्यायं बरह्म चारिकम\nन तत्र वयाजहारान्यद गॊत्र मात्राद ऋते दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 3,
        "text": "बरह्म वर्चस हीनस्य सवाध्यायविरतस्य च\nगॊत्र मात्रविदॊ राजा निवासं समपृच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 4,
        "text": "कव ते निवासः कल्याण किं गॊत्रा बराह्मणी च ते\nतत्त्वं बरूहि न भीः कार्या विश्रमस्व यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 5,
        "text": "[ग]\nमध्यदेशप्रसूतॊ ऽहं वासॊ मे शबरालये\nशूद्रा पुनर्भूर भार्या मे सत्यम एतद बरवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nततॊ राजा विममृशे कथं कार्यम इदं भवेत\nकथं वा सुकृतं मे सयाद इति बुद्ध्यान्वचिन्तयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 7,
        "text": "अयं वै जननाद विप्रः सुहृत तस्य महात्मनः\nसंप्रेषितश च तेनायं काश्यपेन ममान्तिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्य परियं करिष्यामि स हि माम आश्रितः सदा\nभराता मे बान्धवश चासौ सखा च हृदयंगमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 9,
        "text": "कार्त्तिक्याम अद्य भॊक्तारः सहस्रं मे दविजॊत्तमाः\nतत्रायम अपि भॊक्ता वै देयम अस्मै च मे धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः सहस्रं विप्राणां विदुषां समलंकृतम\nसनातानाम अनुसंप्राप्तम अहत कषौमवाससाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 11,
        "text": "तान आगतान दविजश्रेष्ठान विरूपाक्षॊ विशां पते\nयथार्हं परतिजग्राह विधिदृष्टेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 12,
        "text": "बृस्यस तेषां तु संन्यस्ता राक्षसेन्द्रस्य शासनात\nभूमौ वरकुथास्तीर्णाः परेष्यैर भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 13,
        "text": "तासु ते पूजिता राज्ञा निषण्णा दविजसत्तमाः\nवयराजन्त महाराज नक्षत्रपतयॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 14,
        "text": "ततॊ जाम्बूनदाः पात्रीर वज्राङ्का विमलाः शुभाः\nवरान्न पूर्णा विप्रेभ्यः परादान मधु घृताप्लुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्य नित्यं तथाषाढ्यां माघ्यां च बहवॊ दविजाः\nईप्सितं भॊजनवरं लभन्ते सत्कृतं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 16,
        "text": "विशेषतस तु कार्त्तिक्यां दविजेभ्यः संप्रयच्छति\nशरद्व्यपाये रत्नानि पौर्णमास्याम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 17,
        "text": "सुवर्णं रजतं चैव मणीन अथ च मौक्तिकम\nवर्जान महाधनांश चैव वैडूर्याजिन राङ्कवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 18,
        "text": "रत्नराशीन विनिक्षिप्य दक्षिणार्थे स भारत\nततः पराह दविजश्रेष्ठान विरूपाक्षॊ महायशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 19,
        "text": "गृह्णीत रत्नान्य एतानि यथॊत्साहं यथेष्टतः\nयेषु येषु च भाण्डेषु भुक्तं वॊ दविजसत्तमाः\nतान्य एवादाय गच्छध्वं सववेश्मानीति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 20,
        "text": "इत्य उक्तवचने तस्मिन राक्षसेन्द्रे महात्मनि\nयथेष्टं तानि रत्नानि जगृहुर बराह्मणर्षभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 21,
        "text": "ततॊ महार्हैस ते सर्वे रत्नैर अभ्यर्चिताः शुभैः\nबराह्मणा मृष्टवसनाः सुप्रीताः सम तदाभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 22,
        "text": "ततस तान राक्षसेन्द्राश च दविजान आह पुनर वचः\nनाना दिग आगतान राजन राक्षसान परतिषिध्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 23,
        "text": "अध्यैक दिवसं विप्रा न वॊ ऽसतीह भयं कव चित\nराक्षसेभ्यः परमॊदध्वम इष्टतॊ यातमा चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 24,
        "text": "ततः परदुद्रुवुः सर्वे विप्र संघाः समन्ततः\nगौतमॊ ऽपि सुवर्णस्य भारम आदाय स तवरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 25,
        "text": "कृच्छ्रात समुद्वहन वीर नयग्रॊधं समुपागमत\nनयषीदच च परिश्रान्तः कलान्तश च कषुधितश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 26,
        "text": "ततस तमाभ्यगाद राजन राजधर्मा खगॊत्तमः\nसवागतेनाभ्यनन्दच च गौतमं मित्रवत्सलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्य पक्षाग्र विक्षेपैः कलमं वयपनयत खगः\nपूजां चाप्य अकरॊद धीमान भॊजनं चाप्य अकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 28,
        "text": "स भुक्तवान सुविश्रान्तॊ गौतमॊ ऽचिन्तयत तदा\nहाटकस्याभिरूपस्य भारॊ ऽयं सुमहान मया\nगृहीतॊ लॊभमॊहाद वै दूरं च गमनं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 29,
        "text": "न चास्ति पथि भॊक्तव्यं पराणसंधारणं मम\nकिं कृत्वा धारयेयं वै परणान इत्य अभ्यचिन्तयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 30,
        "text": "ततः स पथि भॊक्तव्यं परेक्षमाणॊ न किं चन\nकृतघ्नः पुरुषव्याघ्र मनसेदम अचिन्तयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 165,
        "shloka": 31,
        "text": "अयं बकपतिः पार्श्वे मांसराशिः सथितॊ मम\nइमं हत्वा गृहीत्वाच यास्ये ऽहं समभिद्रुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nअथ तत्र महार्चिष्मान अनलॊ वातसारथिः\nतस्याविदूरे रक्षार्थं खगेन्द्रेण कृतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 2,
        "text": "स चापि पार्श्वे सुष्वाप विश्वस्तॊ बकराट तदा\nकृतघ्नस तु स दुष्टात्मा तं जिघांसुर अजागरत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 3,
        "text": "ततॊ ऽलातेन दीप्तेन विश्वस्तं निजघान तम\nनिहत्य च मुदा युक्तः सॊ ऽनुबन्धं न दृष्टवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 4,
        "text": "स तं विपक्ष रॊमाणं कृत्वाग्नाव अपचत तदा\nतं गृहीत्वा सुवर्णं च ययौ दरुततरं दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 5,
        "text": "ततॊ ऽनयस्मिन गते चाह्नि विरूपाक्षॊ ऽबरवीत सुतम\nन परेक्षे राजधर्माणम अद्य पुत्र खगॊत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 6,
        "text": "स पूर्वसंध्यां बरह्माणं वन्दितुं याति सर्वदा\nमां चादृष्ट्वा कदा चित स न गच्छति गृहान खगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 7,
        "text": "उभे दविरात्रं संध्ये वै नाभ्यगात स ममालयम\nतस्मान न शुध्यते भावॊ मम स जञायतां सुहृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 8,
        "text": "सवाध्यायेन वियुक्तॊ हि बरह्म वर्चस वर्जितः\nतं गतस तत्र मे शङ्का हन्यात तं स दविजाधमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 9,
        "text": "दुराचारस तु दुर्बुद्धिर इङ्गितैर लक्षितॊ मया\nनिष्क्रियॊ दारुणाकारः कृष्णॊ दस्युर इवाधमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 10,
        "text": "गौतमः स गतस तत्र तेनॊद्विग्नं मनॊ मम\nपुत्र शीघ्रम इतॊ गत्वा राजधर्मनिवेशनम\nजञायतां स विशुद्धात्मा यदि जीवति माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 11,
        "text": "स एवम उक्तस तवरितॊ रक्षॊभिः सहितॊ ययौ\nनयग्रॊधं तत्र चापश्यत कङ्कालं राजधर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 12,
        "text": "स रुदन्न अगमत पुत्रॊ राक्षसेन्द्रस्य धीमतः\nतवरमाणः परं शक्त्या गौतम गरहणाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 13,
        "text": "ततॊ ऽविदूरे जगृहुर गौतमं राक्षसास तदा\nराजधर्मशरीरं च पक्षास्थि चरणॊज्झितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 14,
        "text": "तम आदायाथ रक्षांसि दरुतं मेरुव्रजं ययुः\nराज्ञश च दर्शयाम आसुः शरीरं राजधर्मणः\nकृतघ्नं पुरुषं तं च गौतमं पापचेतसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 15,
        "text": "रुरॊद राजा तं दृष्ट्वा सामात्यः स पुरॊहितः\nआर्तनादश च सुमहान अभूत तस्य निवेशने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 16,
        "text": "स सत्री कुमारं च पुरं बभूवास्वस्थ मानसम\nअथाब्रवीन नृपः पुत्रं पापॊ ऽयं वध्यताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 17,
        "text": "अस्य मांसैर इमे सर्वे विहरन्तु यथेष्टतः\nपापाचारः पापकर्मा पापात्मा पापनिश्चयः\nहन्तव्यॊ ऽयं मम मतिर भवद्भिर इति राक्षसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 18,
        "text": "इत्य उक्ता राक्षसेन्द्रेण राक्षसा घॊरविक्रमाः\nनैच्छन्त तं भक्षयितुं पापकर्मायम इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 19,
        "text": "दस्यूनां दीयताम एष साध्व अद्य पुरुषाधमः\nइत्य ऊचुस तं महाराज राक्षसेन्द्रं निशाचराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 20,
        "text": "शिरॊभिश च गता भूमिम ऊचू रक्षॊगणाधिपम\nन दातुम अर्हसि तवं नॊ भक्षणायास्य किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 21,
        "text": "एवम अस्त्व इति तान आह राक्षसेन्द्रॊ निशाचरान\nदस्यूनां दीयताम एष कृतघ्नॊ ऽदयैव राक्षसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 22,
        "text": "इत्य उक्ते तस्य ते दासाः शूलमुद्गर पाणयः\nछित्त्वा तं खण्डशः पापं दस्युभ्यः परददुस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 23,
        "text": "दस्यवश चापि नैच्छन्त तम अत्तुं पापकारिणम\nकरव्यादा अपि राजेन्द्र कृतघ्नं नॊपभुञ्जते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 24,
        "text": "बरह्मघ्ने च सुरापे च चॊरे भग्नव्रते तथा\nनिष्कृतिर विहिता राजन कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 166,
        "shloka": 25,
        "text": "मित्रद्रॊही नृशंसश च कृतघ्नश च नराधमः\nकरव्यादैः कृमिभिश चान्यैर न भुज्यन्ते हि तादृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nततश चितां बकपतेः कारयाम आस राक्षसः\nरत्नैर गन्धैश च बहुभिर वस्त्रैश च समलंकृताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 2,
        "text": "तत्र परज्वाल्य नृपते बकराजं परतावपान\nपरेतकार्याणि विधिवद राक्षसेन्द्रश चकार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 3,
        "text": "तस्मिन काले ऽथ सुरभिर देवी दाक्षायणी शुभा\nउपरिष्टात ततस तस्य सा बभूव पयस्विनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 4,
        "text": "तस्या वक्त्राच चयुतः फेनः कषीरमिश्रस तदानघ\nसॊ ऽपतद वै ततस तस्यां चितायां राजधर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः संजीवितस तेन बकराजस तदानघ\nउत्पत्य च समेयाय विरूपाक्षं बकाधिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 6,
        "text": "ततॊ ऽभययाद देवराजॊ विरूपाक्षपुरं तदा\nपराह चेदं विरूपाक्षं दिष्ट्यायं जीवतीत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 7,
        "text": "शरावयाम आस चेन्द्रस तं विरूपाक्षं पुरातनम\nयथा शापः पुरा दत्तॊ बरह्मणा राजधर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 8,
        "text": "यदा बकपती राजन बरह्माणं नॊपसर्पति\nततॊ रॊषाद इदं पराह बकेन्द्राय पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 9,
        "text": "यस्मान मूढॊ मम सदॊ नागतॊ ऽसौ बकाधमः\nतस्माद वधं स दुष्टात्मा नचिरात समवाप्स्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 10,
        "text": "तदायं तस्य वचनान निहतॊ गौतमेन वै\nतेनैवामृत सिक्तश च पुनः संजीवितॊ बकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 11,
        "text": "राजधर्मा ततः पराह परणिपत्य पुरंदरम\nयदि ते ऽनुग्रह कृता मयि बुद्धिः पुरंदर\nसखायं मे सुदयितं गौतमं जीवयेत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्य वाक्यं समाज्ञाय वासवः पुरुषर्षभ\nसंजीवयित्वा सख्ये वै परादात तं गौतमं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 13,
        "text": "स भाण्डॊपस्करं राजंस तम आसाद्य बकाधिपः\nसंपरिष्वज्य सुहृदं परीत्या परमया युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 14,
        "text": "अथ तं पापकर्माणं राजधर्मा बकाधिपः\nविसर्जयित्वा सधनं परविवेश सवम आलयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 15,
        "text": "यथॊचितं च स बकॊ ययौ बरह्म सदस तदा\nबरह्मा च तं महात्मानम आतिथ्येनाभ्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 16,
        "text": "गौतमश चापि संप्राप्य पुनस तं शबरालयम\nशूद्रायां जनयाम आस पुत्रान दुष्कृतकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 17,
        "text": "शापश च सुमहांस तस्य दत्तः सुरगणैस तदा\nकुक्षौ पुनर्भ्वां भार्यायां जनयित्वा चिरात सुतान\nनिरयं पराप्स्यति महत कृतघ्नॊ ऽयम इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 18,
        "text": "एतत पराह पुरा सर्वं नारदॊ मम भारत\nसंस्मृत्य चापि सुमहद आख्यानं पुरुषर्षभ\nमयापि भवते सर्वं यथावद उपवर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 19,
        "text": "कुतः कृतघ्नस्य यशः कुतः सथानं कुतः सुखम\nअश्रद्धेयः कृतघ्नॊ हि कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 20,
        "text": "मित्रद्रॊहॊ न कर्तव्यः पुरुषेण विशेषतः\nमित्र धरुन निरयं घॊरम अनन्तं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 21,
        "text": "कृतज्ञेन सदा भाव्यं मित्र कामेन चानघ\nमित्रात परभवते सत्यं मित्रात परभवते बलम\nसत्कारैर उत्तमैर मित्रं पूजयेत विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 22,
        "text": "परित्याज्यॊ बुधैः पापः कृतघ्नॊ निरपत्रपः\nमित्रद्रॊही कुलाङ्गारः पापकर्मा नराधमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 23,
        "text": "एष धर्मभृतां शरेष्ठ परॊक्तः पापॊ मया तव\nमित्रद्रॊही कृतघ्नॊ वै किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 167,
        "shloka": 24,
        "text": "[व]\nएतच छरुत्वा तदा वाक्यं भीष्मेणॊक्तं महात्मना\nयुधिष्ठिरः परीतमना बभूव जनमेजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधर्माः पितामहेनॊक्ता राजधर्माश्रिताः शुभाः\nधर्मम आश्रमिणां शरेष्ठं वक्तुम अर्हसि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nसर्वत्र विहितॊ धर्मः सवर्ग्यः सत्यफलं तपः\nबहु दवारस्य धर्मस्य नेहास्ति विफला करिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 3,
        "text": "यस्मिन यस्मिंस तु विनये यॊ यॊ याति विनिश्चयम\nस तम एवाभिजानाति नान्यं भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 4,
        "text": "यथा यथा च पर्येति लॊकतन्त्रम असारवत\nतथा तथा विरागॊ ऽतर जायते नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 5,
        "text": "एवं वयवसिते लॊके बहुदॊषे युधिष्ठिर\nआत्ममॊक्षनिमित्तं वै यतेत मतिमान नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 6,
        "text": "[य]\nनष्टे धने वा दारे वा पुत्रे पितरि वा मृते\nयया बुद्ध्या नुदेच छॊकं तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 7,
        "text": "[भी]\nनष्टे धने वा दारे वा पुत्रे पितरि वा मृते\nअहॊ दुःखम इति धयायञ शॊकस्यापचितिं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 8,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nयथा सेनजितं विप्रः कश चिद इत्य अब्रवीद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 9,
        "text": "पुत्रशॊकाभिसंतप्तं राजानं शॊकविह्वलम\nविषन्नवदनं दृष्ट्वा विप्रॊ वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 10,
        "text": "किं नु खल्व असि मूढस तवं शॊच्यः किम अनुशॊचसि\nयदा तवाम अपि शॊचन्तः शॊच्या यास्यन्ति तां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 11,
        "text": "तवं चैवाहं च ये चान्ये तवां राजन पर्युपासते\nसर्वे तत्र गमिष्यामॊ यत एवागता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 12,
        "text": "[सेनजित]\nका बुद्धिः किं तपॊ विप्र कः समाधिस तपॊधन\nकिं जञानं किं शरुतं वा ते यत पराप्य न विषीदसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 13,
        "text": "[बराह्मण]\nपश्य भूतानि दुःखेन वयतिषक्तानि सर्वशः\nआत्मापि चायं न मम सर्वा वा पृथिवी मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा मम तथान्येषाम इति बुद्ध्या न मे वयथा\nएतां बुद्धिम अहं पराप्य न परहृष्ये न च वयथे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 15,
        "text": "यथा काष्ठं च काष्ठं च समेयातां महॊदधौ\nसमेत्य च वयपेयातां तद्वद भूतसमागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं पुत्राश च पौत्राश च जञातयॊ बान्धवास तथा\nतेषु सनेहॊ न कर्तव्यॊ विप्रयॊगॊ हि तैर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 17,
        "text": "अदर्शनाद आपतितः पुनश चादर्शनं गतः\nन तवासौ वेद न तवं तं कः सन कम अनुशॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 18,
        "text": "तृष्णार्ति परभवं दुःखं दुःखार्ति परभवं सुखम\nसुखात संजायते दुःखम एवम एतत पुनः पुनः\nसुखस्यानन्तरं दुःखं दुःखस्यानन्तरं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 19,
        "text": "सुखात तवं दुःखम आपन्नः पुनर आपत्स्यसे सुखम\nन नित्यं लभते दुःखं न नित्यं लभते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 20,
        "text": "नालं सुखाय सुहृदॊ नालं दुःखाय शत्रवः\nन च परज्ञालम अर्थानां न सुखानाम अलं धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 21,
        "text": "न बुद्धिर धनलाभाय न जाद्यम असमृद्धये\nलॊकपर्याय वृत्तान्तं पराज्ञॊ जानाति नेतरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 22,
        "text": "बुद्धिमन्तं च मूढं च शूरं भीरुं जदं कविम\nदुर्बलं बलवन्तं च भागिनं भजते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 23,
        "text": "धेनुर वत्सस्य गॊपस्य सवामिनस तस्करस्य च\nपयः पिबति यस तस्या धेनुस तस्येति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 24,
        "text": "ये च मूढतमा लॊके ये च बुद्धेः परं गताः\nते नराः सुखम एधन्ते कलिश्यत्य अन्तरितॊ जनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 25,
        "text": "अन्त्येषु रेमिरे धीरा न ते मध्येषु रेमिरे\nअन्त्य पराप्तिं सुखाम आहुर दुःखम अन्तरम अन्तयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 26,
        "text": "ये तु बुद्धिसुखं पराप्ता दवन्द्वातीता विमत्सराः\nतान नैवार्था न चानर्था वयथयन्ति कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 27,
        "text": "अथ ये बुद्धिम अप्राप्ता वयतिक्रान्ताश च मूढताम\nते ऽतिवेलं परहृष्यन्ति संतापम उपयान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 28,
        "text": "नित्यप्रमुदिता मूढा दिवि देवगणा इव\nअवलेपेन महता परिदृब्धा विचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 29,
        "text": "सुखं दुःखान्तम आलस्यं दुःखं दाक्ष्यं सुखॊदयम\nभूतिश चैव शरिया सार्धं दक्षे वसति नालसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 30,
        "text": "सुखं वा यदि वा दुःखं दवेष्यं वा यदि वा परियम\nपराप्तं पराप्तम उपासीत हृदयेनापराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 31,
        "text": "शॊकस्थान सहस्राणि हर्षस्थान शतानि च\nदिवसे दिवसे मूढम आविशन्ति न पण्डितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 32,
        "text": "बुद्धिमन्तं कृतप्रज्ञं शुश्रूसुम अनसूयकम\nदान्तं जितेन्द्रियं चापि शॊकॊ न सपृशते नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 33,
        "text": "एतां बुद्धिं समास्थाय गुप्तचित्तश चरेद बुधः\nउदयास्तमयज्ञं हि न शॊकः सप्रस्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 34,
        "text": "यन्निमित्तं भवेच छॊकस तरासॊ वा दुःखम एव वा\nआयासॊ वा यतॊमूलस तद एकाङ्गम अपि तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 35,
        "text": "यद यत तयजति कामानां तत सुखस्याभिपूर्यते\nकामानुसारी पुरुषः कामान अनु विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 36,
        "text": "यच च कामसुखं लॊके यच च दिव्यं महत सुखम\nतृष्णा कषयसुखस्यैते नार्हतः सॊदशीं कलाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 37,
        "text": "पूर्वदेहकृतं कर्म शुभं वा यदि वाशुभम\nपराज्ञं मूढं तथा शूरं भजते यादृशं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 38,
        "text": "एवम एव किलैतानि परियाण्य एवाप्रियाणि च\nजीवेषु परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 39,
        "text": "तद एवं बुद्धिम आस्थाय सुखं जीवेद गुणान्वितः\nसर्वान कामाञ जुगुप्सेत सङ्गान कुर्वीत पृष्ठतः\nवृत्त एष हृदि परौधॊ मृत्युर एष मनॊमयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 40,
        "text": "यदा संहरते कामान कूर्मॊ ऽङगानीव सर्वशः\nतदात्मज्यॊतिर आत्मा च आत्मन्य एव परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 41,
        "text": "किं चिद एव ममत्वेन यदा भवति कल्पितम\nतद एव परितापार्थं सर्वं संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 42,
        "text": "न बिभेति यदा चायं यदा चास्मान न बिभ्यति\nयदा नेच्छति न दवेष्टि बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 43,
        "text": "उभे सत्यानृते तयक्त्वा शॊकानन्दौ भयाभये\nपरियाप्रिये परित्यज्य परशान्तात्मा भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 44,
        "text": "यदा न कुरुते धीरः सर्वभूतेषु पापकम\nकर्मणा मनसा वाचा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 45,
        "text": "या दुस्त्यजा दुर्मतिभिर या न जीर्यति जीर्यतः\nयॊ ऽसौ पराणान्तिकॊ रॊगस तां तृष्णां तयजतः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 46,
        "text": "अत्र पिङ्गलया गीता गाथाः शरूयन्ति पार्थिव\nयथा सा कृच्छ्रकाले ऽपि लेभे धर्मं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 47,
        "text": "संकेते पिङ्गला वेश्या कान्तेनासीद विनाकृता\nअथ कृच्छ्रगता शान्तां बुद्धिम आस्थापयत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 48,
        "text": "[पिन्गला]\nउन्मत्ताहम अनुन्मत्तं कान्तम अन्ववसं चिरम\nअन्तिके रमणं सन्तं नैनम अध्यगमं पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 49,
        "text": "एकस्थूनं नवद्वारम अपिधास्याम्य अगारकम\nका हि कान्तम इहायान्तम अयं कान्तेति मन्स्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 50,
        "text": "अकामाः कामरूपेण धूर्ता नरकरूपिणः\nन पुनर वञ्चयिष्यन्ति परतिबुद्धास्मि जागृमि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 51,
        "text": "अनर्थॊ ऽपि भवत्य अर्थॊ दैवात पूर्वकृतेन वा\nसंबुद्धाहं निराकारा नाहम अद्याजितेन्द्रिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 52,
        "text": "सुखं निराशः सवपिति नैराश्यं परमं सुखम\nआशाम अनाशां कृत्वा हि सुखं सवपिति पिङ्गला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 168,
        "shloka": 53,
        "text": "[भी]\nएतैश चान्यैश च विप्रस्य हेतुमद्भिः परभाषितैः\nपर्यवस्थापितॊ राजा सेनजिन मुमुदे सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअतिक्रामति काले ऽसमिन सर्वभूतक्षयावहे\nकिं शरेयः परतिपद्येत तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपितुः पुत्रेण संवादं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 3,
        "text": "दविजातेः कस्य चित पार्थ सवाध्यायनिरतस्य वै\nबभूव पुत्रॊ मेधावी मेधावी नाम नामतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 4,
        "text": "सॊ ऽबरवीत पितरं पुत्रः सवाध्यायकरणे रतम\nमॊक्षधर्मार्थकुशलॊ लॊकतत्त्वविचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 5,
        "text": "धीरः किं सवित तात कुर्यात परजानन; कषिप्रं हय आयुर भरश्यते मानवानाम\nपितस तद आचक्ष्व यथार्थयॊगं; ममानुपूर्व्या येन धर्मं चरेयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 6,
        "text": "[पिता]\nवेदान अधीत्य बरह्मचर्येण पुत्र; पुत्रान इच्छेत पावनार्थं पितॄणाम\nअग्नीन आधाय विधिवच चेष्टयज्ञॊ; वनं परविश्याथ मुनिर बुभूसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 7,
        "text": "[पुत्र]\nएवम अभ्याहते लॊके समन्तात परिवारिते\nअमॊघासु पतन्तीषु किं धीर इव भाषसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 8,
        "text": "[पिता]\nकथम अभ्याहतॊ लॊकः केन वा परिवारितः\nअमॊघाः काः पतन्तीह किं नु भीसयसीव माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 9,
        "text": "[पुत्र]\nमृत्युनाभ्याहतॊ लॊकॊ जरया परिवारितः\nअहॊरात्राः पतन्त्य एते ननु कस्मान न बुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 10,
        "text": "यदाहम एतज जानामि न मृत्युस तिष्ठतीति ह\nसॊ ऽहं कथं परतीक्षिष्ये जालेनापिहितश चरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 11,
        "text": "रात्र्यां रात्र्यां वयतीतायाम आयुर अल्पतरं यदा\nगाधॊदके मत्स्य इव सुखं विन्देत कस तदा\nतद एव वन्ध्यं दिवसम इति विद्याद विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 12,
        "text": "अनवाप्तेषु कामेषु मृत्युर अभ्येति मानवम\nशस्पानीव विचिन्वन्तम अन्यत्र गतमानसम\nवृकीवॊरणम आसाद्य मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 13,
        "text": "अद्यैव कुरु यच छरेयॊ मा तवा कालॊ ऽतयगाद अयम\nअकृतेष्व एव कार्येषु मृत्युर वै संप्रकर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 14,
        "text": "शवः कार्यम अद्य कुर्वीत पूर्वाह्ने चापराह्निकम\nन हि परतीक्षते मृत्युः कृतं वास्य न वा कृतम\nकॊ हि जानाति कस्याद्य मृत्युसेना निवेक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 15,
        "text": "युवैव धर्मशीलः सयाद अनिमित्तं हि जीवितम\nकृते धर्मे भवेत कीर्तिर इह परेत्य च वै सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 16,
        "text": "मॊहेन हि समाविष्टः पुत्रदारार्थम उद्यतः\nकृत्वा कार्यम अकार्यं वा पुष्टिम एषां परयच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 17,
        "text": "तं पुत्रपशुसंमत्तं वयासक्तमनसं नरम\nसुप्तं वयाघ्रं महौघॊ वा मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 18,
        "text": "संचिन्वानकम एवैकं कामानाम अवितृप्तकम\nवयाघ्रः पशुम इवादाय मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 19,
        "text": "इदं कृतम इदं कार्यम इदम अन्यत कृताकृतम\nएवम ईहा सुखासक्तं कृतान्तः कुरुते वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 20,
        "text": "कृतानां फलम अप्राप्तं कर्मणां फलसङ्गिनम\nकषेत्रापन गृहासक्तं मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 21,
        "text": "मृत्युर जरा च वयाधिश च दुःखं चानेक कारणम\nअनुषक्तं यदा देहे किं सवस्थ इव तिष्ठसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 22,
        "text": "जातम एवान्तकॊ ऽनताय जरा चान्वेति देहिनम\nअनुषक्ता दवयेनैते भावाः सथावरजङ्गमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 23,
        "text": "मृत्यॊर वा गृहम एवैतद या गरामे वसतॊ रतिः\nदेवामाम एष वै गॊष्ठॊ यद अरण्यम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 24,
        "text": "निबन्धनी रज्जुर एषा या गरामे वसतॊ रतिः\nछित्त्वैनां सुकृतॊ यान्ति नैनां छिन्दन्ति दुष्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 25,
        "text": "न हिंसयति यः परानान मनॊवाक्कायहेतुभिः\nजीवितार्थापनयनैः कर्मभिर न स बध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 26,
        "text": "न मृत्युसेनाम आयान्तीं जातु कश चित परबाधते\nऋते सत्यम असंत्याज्यं सत्ये हय अमृतम आश्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्मात सत्यव्रताचारः सत्ययॊगपरायनः\nसत्यारामः समॊ दान्तः सत्येनैवान्तकं जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 28,
        "text": "अमृतं चैव मृत्युश च दवयं देहे परतिष्ठितम\nमृत्युम आपद्यते मॊहात सत्येनापद्यते ऽमृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 29,
        "text": "सॊ ऽहं हय अहिंस्रः सत्यार्थी कामक्रॊधबहिष्कृतः\nसमदुःखसुखः कषेमी मृत्युं हास्याम्य अमर्त्यवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 30,
        "text": "शान्ति यज्ञरतॊ दान्तॊ बरह्म यज्ञे सथितॊ मुनिः\nवाङ्मनः कर्म यज्ञश च भविष्याम्य उदगायने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 31,
        "text": "पशुयज्ञैः कथं हिंस्रैर मादृशॊ यस्तुम अर्हति\nअन्तवद्भिर उत पराज्ञः कषत्रयज्ञैः पिशाचवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 32,
        "text": "यस्य वाङ्मनसी सयातां सम्यक परनिहिते सदा\nतपस तयागश च यॊगश च स वै सर्वम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 33,
        "text": "नास्ति विद्या समं चक्षुर नास्ति विद्या समं बलम\nनास्ति रागसमं दुःखं नास्ति तयागसमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 34,
        "text": "आत्मन्य एवात्मना जात आत्मनिष्ठॊ ऽपरजॊ ऽपि वा\nआत्मन्य एव भविष्यामि न मां तारयति परजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 35,
        "text": "नैतादृशं बराह्मणस्यास्ति वित्तं; यथैकता समता सत्यता च\nशीले सथितिर दन्द निधानम आर्जवं; ततस ततश चॊपरमः करियाभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 36,
        "text": "किं ते धनैर बान्धवैर वापि किं ते; किं ते दारैर बराह्मण यॊ मरिष्यसि\nआत्मानम अन्विच्छ गुहां परविष्टं; पितामहस ते कव गतः पिता च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 169,
        "shloka": 37,
        "text": "[भीस्म]\nपुत्रस्यैतद वचः शरुत्वा तथाकार्षीत पिता नृप\nतथा तवम अपि वर्तस्य सत्यधर्मपरायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधनिनॊ वाधना ये च वर्तयन्ति सवतन्त्रिणः\nसुखदुःखागमस तेषां कः कथं वा पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nशम्याकेन विमुक्तेन गीतं शान्ति गतेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 3,
        "text": "अब्रवीन मां पुरा कश चिद बराह्मणस तयागम आस्थितः\nकलिश्यमानः कुदारेण कुचैलेन बुभुक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 4,
        "text": "उत्पन्नम इह लॊके वै जन्मप्रभृति मानवम\nविविधान्य उपवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 5,
        "text": "तयॊर एकतरे मार्गे यद्य एनम अभिसंनयेत\nन सुखं पराप्य संहृष्येन न दुःखं पराप्य संज्वरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 6,
        "text": "न वै चरसि यच छरेय आत्मनॊ वा यद ईहसे\nअकामात्मापि हि सदा धुरम उद्यम्य चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 7,
        "text": "अकिंचनः परिपतन सुखम आस्वादयिष्यसि\nअकिंचनः सुखं शेते समुत्तिष्ठति चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 8,
        "text": "आकिंचन्यं सुखं लॊके पथ्यं शिवम अनामयम\nअनमित्रम अथॊ हय एतद दुर्लभं सुलभं सताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 9,
        "text": "अकिंचनस्य शुद्धस्य उपपन्नस्य सर्वशः\nअवेक्षमाणस तरीँल लॊकान न तुल्यम उपलक्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 10,
        "text": "आकिंचन्यं च राज्यं च तुलया समतॊलयम\nअत्यरिच्यत दारिद्र्यं राज्याद अपि गुणाधिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 11,
        "text": "आकिंचन्ये च राज्ये च विशेषः सुमहान अयम\nनित्यॊद्विग्नॊ हि धनवान मृत्यॊर आस्य गतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 12,
        "text": "नैवास्याग्निर न चादित्यॊ न मृत्युर न च दस्यवः\nपरभवन्ति धनज्यानि निर्मुक्तस्य निराशिषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 13,
        "text": "तं वै सदा कामचरम अनुपस्तीर्ण शायिनम\nबाहूपधानं शाम्यन्तं परशंसन्ति दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 14,
        "text": "धनवान करॊधलॊभाभ्याम आविष्टॊ नष्ट चेतनः\nतिर्यग ईक्षः शुष्कमुखः पापकॊ भरुकुतीमुखः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 15,
        "text": "निर्दशंश चाधरौष्ठं च करुद्धॊ दारुणभाषिता\nकस तम इच्छेत परिद्रष्टुं दातुम इच्छति चेन महीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 16,
        "text": "शरिया हय अभीस्क्नं संवासॊ मॊहयत्य अविचक्षणम\nसा तस्य चित्तं हरति शारदाभ्रम इवानिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 17,
        "text": "अथैनं रूपमानश च धनमानश च विन्दति\nअभिजातॊ ऽसमि सिद्धॊ ऽसमि नास्मि केवलमानुषः\nइत्य एभिः कारणैस तस्य तरिभिर चित्तं परसिच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 18,
        "text": "स परसिक्त मनॊ भॊगान विसृज्य पितृसंचितान\nपरिक्षीणः परस्वानाम आदानं साधु मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 19,
        "text": "तम अतिक्रान्त मर्यादम आददानं ततस ततः\nपरतिषेधन्ति राजानॊ लुब्धा मृगम इवेषुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 20,
        "text": "एवम एतानि दुःखानि तानि तानीह मानवम\nविविधान्य उपवर्तन्ते गात्रसंस्पर्शजानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 21,
        "text": "तेषां परमदुःखानां बुद्ध्या भैषज्यम आचरेत\nलॊकधर्मं समाज्ञाय धरुवाणाम अध्रुवैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 22,
        "text": "नात्यक्त्वा सुखम आप्नॊति नात्यक्त्वा विन्दते परम\nनात्यक्त्वा चाभयः शेते तयक्त्वा सर्वं सुखी भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 170,
        "shloka": 23,
        "text": "इत्य एतद धास्तिनपुरे बराह्मणेनॊपवर्णितम\nशम्याकेन पुरा मह्यं तस्मात तयागः परॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्थिर]\nईहमानः समारम्भान यदि नासादयेद धनम\nधनतृष्णाभिभूतश च किं कुर्वन सुखम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nसर्वसाम्यम अनायासः सत्यवाक्यं च भारत\nनिर्वेदश चाविवित्सा च यस्य सयात स सुखी नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 3,
        "text": "एतान्य एव पदान्य आहुः पञ्च वृद्धाः परशान्तये\nएष सवर्गश च धर्मश च सुखं चानुत्तमं सताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 4,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनिर्वेदान मङ्किना गीतं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 5,
        "text": "ईहमानॊ धनं मङ्किर भग्नेहश च पुनः पुनः\nकेन चिद धनशेषेण करीतवान दम्य गॊयुगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 6,
        "text": "सुसंबद्धौ तु तौ दम्यौ दमनायाभिनिःसृतौ\nआसीनम उष्ट्रं मध्येन सहसैवाभ्यधावताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 7,
        "text": "तयॊः संप्राप्तयॊर उष्ट्रः सकन्धदेशम अमर्षणः\nउत्थायॊत्क्षिप्य तौ दम्यौ परससार महाजवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 8,
        "text": "हरियमाणौ तु तौ दम्यौ तेनॊष्ट्रेण परमाथिना\nमरियमाणौ च संप्रेक्ष्य मङ्किस तत्राब्रवीद इदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 9,
        "text": "न चैवाविहितं शक्यं दक्षेणापीहितुं धनम\nयुक्तेन शरद्धया सम्यग ईहां समनुतिष्ठता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 10,
        "text": "कृतस्य पूर्वं चानर्थैर युक्तस्याप्य अनुतिष्ठतः\nइमं पश्यत संगत्या मम दैवम उपप्लवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 11,
        "text": "उद्यम्यॊद्यम्य मे दम्यौ विषमेनेव गच्छति\nउत्क्षिप्य काकतालीयम उन्माथेनेव जम्बुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 12,
        "text": "मनी वॊष्ट्रस्य लम्बेते परियौ वत्सतरौ मम\nशुद्धं हि दैवम एवेदम अतॊ नैवास्ति पौरुषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 13,
        "text": "यदि वाप्य उपपद्येत पौरुषं नाम कर्हि चित\nअन्विष्यमाणं तद अपि दैवम एवावतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्मान निर्वेद एवेह गन्तव्यः सुखम ईप्सता\nसुखं सवपिति निर्विण्णॊ निराशश चार्थसाधने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 15,
        "text": "अहॊ सम्यक शुकेनॊक्तं सर्वतः परिमुच्यता\nपरतिष्ठता महारण्यं जनकस्य निवेशनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 16,
        "text": "यः कामान पराप्नुयात सर्वान यश चैनान केवलांस तयजेत\nपरापनात सर्वकामानां परित्यागॊ विशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 17,
        "text": "नान्तं सर्वविवित्सानां गतपूर्वॊ ऽसति कश चन\nशरीरे जीविते चैव तृष्णा मन्दस्य वर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 18,
        "text": "निवर्तस्व विवित्साभ्यः शाम्य निर्विद्य मामक\nअसकृच चासि निकृतॊ न च निर्विद्यसे तनॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 19,
        "text": "यदि नाहं विनाश्यस ते यद्य एवं रमसे मया\nमा मां यॊजय लॊभेन वृथा तवं वित्तकामुक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 20,
        "text": "संचितं संचितं दरव्यं नष्टं तव पुनः पुनः\nकदा विमॊक्ष्यसे मूढ धनेहां धनकामुक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 21,
        "text": "अहॊ नु मम बालिश्यं यॊ ऽहं करीदनकस तव\nकिं नैव जातु पुरुषः परेषां परेष्यताम इयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 22,
        "text": "न पूर्वे नापरे जातु कामानाम अन्तम आप्नुवन\nतयक्त्वा सर्वसमारम्भान परतिबुद्धॊ ऽसमि जागृमि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 23,
        "text": "नूनं ते हृदयं कामवज्र सारमयं दृधम\nयद अनर्थशताविष्टं शतधा न विदीर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 24,
        "text": "तयजामि कामत्वां चैव यच च किं चित परियं तव\nतवाहं सुखम अन्विच्छन्न आत्मन्य उपलभे सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 25,
        "text": "कामजानामि ते मूलं संकल्पात किल जायसे\nन तवां संकल्पयिष्यामि समूलॊ न भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 26,
        "text": "ईहा धनस्य न सुखा लब्ध्वा चिन्ता च भूयसी\nलब्धानाशॊ यथा मृत्युर लब्धं भवति वा न वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 27,
        "text": "परेत्य यॊ न लभते ततॊ दुःखतरं नु किम\nन च तुष्यति लब्धेन भूय एव च मार्गति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 28,
        "text": "अनुतर्षुल एवार्थः सवादु गाङ्गम इवॊदकम\nमद विलापनम एतत तु परतिबुद्धॊ ऽसमि संत्यज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 29,
        "text": "य इमं मामकं देहं भूतग्रामः समाश्रितः\nस यात्व इतॊ यथाकामं वसतां वा यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 30,
        "text": "न युष्मास्व इह मे परीतिः कामलॊभानुसारिषु\nतस्माद उत्सृज्य सर्वान वः सत्यम एवाश्रयाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 31,
        "text": "सर्वभूतान्य अहं देहे पश्यन मनसि चात्मनः\nयॊगे बुद्धिं शरुते सत्त्वं मनॊ बरह्मणि धारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 32,
        "text": "विहरिष्याम्य अनासक्तः सुखी लॊकान निरामयः\nयथा मा तवं पुनर नैवं दुःखेषु परनिधास्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 33,
        "text": "तवया हि मे परनुन्नस्य गतिर अन्या न विद्यते\nतृष्णा शॊकश्रमाणां हि तवं कामप्रभवः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 34,
        "text": "धननाशॊ ऽधिकं दुःखं मन्ये सर्वमहत्तरम\nजञातयॊ हय अवमन्यन्ते मित्राणि च धनच्युतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 35,
        "text": "अवज्ञान सहस्रैस तु दॊषाः कस्ततराधने\nधने सुखकला या च सापि दुःखैर विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 36,
        "text": "धनम अस्येति पुरुषं पुरा निघ्नन्ति दस्यवः\nकलिश्यन्ति विविधैर दन्दैर नित्यम उद्वेजयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 37,
        "text": "मन्दलॊलुपता दुःखम इति बुद्धिं चिरान मया\nयद यद आलम्बसे कामतत तद एवानुरुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 38,
        "text": "अतत्त्वज्ञॊ ऽसि बालश च दुस्तॊषॊ ऽपूरणॊ ऽनलः\nनैव तवं वेत्थ सुलभं नैव तवं वेत्थ दुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 39,
        "text": "पातालम इव दुष्पूरॊ मां दुःखैर यॊक्तुम इच्छसि\nनाहम अद्य समावेष्टुं शक्यः कामपुनस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 40,
        "text": "निर्वेदम अहम आसाद्य दरव्यनाशाद यदृच्छया\nनिर्वृतिं परमां पराप्य नाद्य कामान विचिन्तये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 41,
        "text": "अतिक्लेशान सहामीह नाहं बुध्याम्य अबुद्धिमान\nनिकृतॊ धननाशेन शये सर्वाङ्गविज्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 42,
        "text": "परित्यजामि कामत्वां हित्वा सर्वमनॊगतीः\nन तवं मया पुनः कामनस्यॊतेनेव रंस्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 43,
        "text": "कषमिष्ये ऽकषममाणानां न हिंसिष्ये च हिंसितः\nदवेष्य मुक्तः परियं वक्ष्याम्य अनादृत्य तद अप्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 44,
        "text": "तृप्तः सवस्थेन्द्रियॊ नित्यं यथा लब्धेन वर्तयन\nन सकामं करिष्यामि तवाम अहं शत्रुम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 45,
        "text": "निर्वेदं निर्वृतिं तृप्तिं शान्तिं सत्यं दमं कषमाम\nसर्वभूतदयां चैव विद्धि मां शरणागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 46,
        "text": "तस्मात कामश च लॊभश च तृष्णा कार्पण्यम एव च\nतयजन्तु मां परतिष्ठन्तं सत्त्वस्थॊ हय अस्मि सांप्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 47,
        "text": "परहाय कामं लॊभं च करॊधं पारुष्यम एव च\nनाद्य लॊभवशं पराप्तॊ दुःखं पराप्स्याम्य अनात्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 48,
        "text": "यद यत तयजति कामानां तत सुखस्याभिपूर्यते\nकामस्य वशगॊ नित्यं दुःखम एव परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 49,
        "text": "कामान वयुदस्य धुनुते यत किं चित पुरुषॊ रजः\nकामक्रॊधॊद्भवं दुःखम अह्रीर अरतिर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 50,
        "text": "एष बरह्म परविष्टॊ ऽहं गरीस्मे शीतम इव हरदम\nशाम्यामि परिनिर्वामि सुखम आसे च केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 51,
        "text": "यच च कामसुखं लॊके यच च दिव्यं महत सुखम\nतृष्णा कषयसुखस्यैते नार्हतः सॊदशीं कलाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 52,
        "text": "आत्मना सप्तमं कामं हत्वा शत्रुम इवॊत्तमम\nपराप्यावध्यं बरह्म पुरं राजेव सयाम अहं सुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 53,
        "text": "एतां बुद्धिं समास्थाय मङ्किर निर्वेदम आगतः\nसर्वान कामान परित्यज्य पराप्य बरह्म महत सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 54,
        "text": "दम्य नाश कृते मङ्किर अमरत्वं किलागमत\nअछिनत काममूलं स तेन पराप महत सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 55,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगीतं विदेहराजेन जनकेन परशाम्यता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 56,
        "text": "अनन्तं बत मे वित्तं यस्य मे नास्ति किं चन\nमिथिलायां परदीप्तायां न मे दह्यति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 57,
        "text": "अत्रैवॊदाहरन्तीमं बॊध्यस्य पदसंचयम\nनिर्वेदं परति विन्यस्तं परतिबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 58,
        "text": "बॊध्यं दान्तम ऋषिं राजा नहुषः पर्यपृच्छत\nनिर्वेदाच छान्तिम आपन्नं शान्तं परज्ञान तर्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 59,
        "text": "उपदेशं महाप्राज्ञ शमस्यॊपदिशस्व मे\nकां बुद्धिं समनुध्याय शान्तश चरसि निर्वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 60,
        "text": "[बॊध्य]\nउपदेशेन वर्तामि नानुशास्मीह कं चन\nलक्षणं तस्य वक्ष्ये ऽहं तत सवयं परविमृश्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 171,
        "shloka": 61,
        "text": "पिङ्गला कुररः सर्पः सारङ्गान्वेषणं वने\nइषुकारः कुमारी च स एते गुरवॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nकेन वृत्तेन वृत्तज्ञ वीतशॊकश चरेन महीम\nकिं च कुर्वन नरॊ लॊके पराप्नॊति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपरह्रादस्य च संवादं मुनेर आजगरस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 3,
        "text": "चरन्तं बराह्मणं कं चित कल्य चित्तम अनामयम\nपप्रच्छ राजन परह्रादॊ बुद्धिमान पराज्ञसंमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 4,
        "text": "सवस्थः शक्तॊ मृदुर दान्तॊ निर्विवित्सॊ ऽनसूयकः\nसुवाग्बहुमतॊ लॊके पराज्ञश चरसि बालवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 5,
        "text": "नैव परार्थयसे लाभं नालाभेष्व अनुशॊचसि\nनित्यतृप्त इव बरह्मन न किं चिद अवमन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 6,
        "text": "सरॊतसा हरियमाणासु परजास्व अविमना इव\nधर्मकामार्थ कार्येषु कूतस्थ इव लक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 7,
        "text": "नानुतिष्ठसि धर्मार्धौ न कामे चापि वर्तसे\nइन्द्रियार्थान अनादृत्य मुक्तश चरसि साक्षिवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 8,
        "text": "का नु परज्ञा शरुतं वा किं वृत्तिर वा का नु ते मुने\nकषिप्रम आचक्ष्व मे बरह्मञ शरेयॊ यद इह मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 9,
        "text": "अनुयुक्तः स मेधावी लॊकधर्मविधानवित\nउवाच शलक्ष्णया वाचा परह्रादम अनपार्थया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 10,
        "text": "पश्यन परह्राद भूतानाम उत्पत्तिम अनिमित्ततः\nहरासं वृद्धिं विनाशं च न परहृष्ये न च वयथे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 11,
        "text": "सवभावाद एव संदृश्य वर्तमानाः परवृत्तयः\nसवभावनिरताः सर्वाः परितप्ये न केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 12,
        "text": "पश्यन परह्राद संयॊगान विप्रयॊग परायनान\nसंचयांश च विनाशान्तान न कव चिद विदधे मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 13,
        "text": "अन्तवन्ति च भूतानि गुणयुक्तानि पश्यतः\nउत्पत्तिनिधनज्ञस्य किं कार्यम अवशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 14,
        "text": "जलजानाम अपि हय अन्तं पर्यायेनॊपलक्षये\nमहताम अपि कायानां सूक्ष्माणां च महॊदधौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 15,
        "text": "जङ्गम सथावराणां च भूतानाम असुराधिप\nपार्थिवानाम अपि वयक्तं मृत्युं पश्यामि सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 16,
        "text": "अन्तरिक्षचराणां च दानवॊत्तम पक्षिणाम\nउत्तिष्ठति यथाकालं मृत्युर बलवताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 17,
        "text": "दिवि संशरमाणानि हरस्वानि च महान्ति च\nजयॊतींसि च यथाकालं पतमानानि लक्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 18,
        "text": "इति भूतानि संपश्यन्न अनुषक्तानि मृत्युना\nसर्वसामान्यतॊ विद्वान कृतकृत्यः सुखं सवपे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 19,
        "text": "सुमहान्तम अपि गरासं गरसे लब्धं यदृच्छया\nशये पुनर अभुञ्जानॊ दिवसानि बहून्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 20,
        "text": "आस्रवत्य अपि माम अन्नं पुनर बहुगुणं बहु\nपुनर अल्पगुणं सतॊकं पुनर नैवॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 21,
        "text": "कनान कदा चित खादामि पिन्याकम अपि च गरसे\nभक्षये शालिमांसानि भक्षांश चॊचावचान पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 22,
        "text": "शये कदा चित पर्यङ्के भूमाव अपि पुनः शये\nपरासादे ऽपि च मे शय्या कदा चिद उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 23,
        "text": "धारयामि च चीराणि शानीं कषौमाजिनानि च\nमहार्हाणि च वासांसि धारयाम्य अहम एकदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 24,
        "text": "न संनिपतितं धर्म्यम उपभॊगं यदृच्छया\nपरत्याचक्षे न चाप्य एनम अनुरुध्ये सुदुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 25,
        "text": "अचलम अनिधनं शिवं विशॊकं; शुचिम अतुलं विदुषां मते निविष्टम\nअनभिमतम असेवितं च मूढैर; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 26,
        "text": "अचलित मतिर अच्युतः सवधर्मात; परिमित संसरणः परावरज्ञः\nविगतभयकषायलॊभमॊहॊ; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 27,
        "text": "अनियतफलभक्ष्य भॊज्यपेयं; विधिपरिनाम विभक्तदेशकालम\nहृदयसुखम असेवितं कदर्यैर; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 28,
        "text": "इदम इदम इति तृष्णयाभिभूतं; जनम अनवाप्तधनं विषीद मानम\nनिपुनम अनुनिशाम्य तत्त्वबुद्ध्या; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 29,
        "text": "बहुविधम अनुदृश्य चार्थहेतॊः; कृपणम इहार्यम अनार्यम आश्रयन्तम\nउपशम रुचिर आत्मवान परशान्तॊ; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 30,
        "text": "सुखम असुखम अनर्थम अर्थलाभं; रतिम अरतिं मरणं च जीवितं च\nविधिनियतम अवेक्ष्य तत्त्वतॊ ऽहं; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 31,
        "text": "अपगतभयरागमॊहदर्पॊ; धृतिमतिबुद्धिसमन्वितः परशान्तः\nउपगतफलभॊगिनॊ निशाम्य; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 32,
        "text": "अनियतशयनासनः परकृत्या; दमनियम वरतसत्यशौचयुक्तः\nअपगतफलसंचयः परहृष्टॊ; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 33,
        "text": "अभिगतम असुखार्थम ईहनार्थैर; उपगतबुद्धिर अवेक्ष्य चात्मसंस्थः\nतृषितम अनियतं मनॊ नियन्तुं; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 34,
        "text": "न हृदयम अनुरुध्यते मनॊ वा; परिय सुखदुर्लभताम अनित्यतां च\nतद उभयम उपलक्षयन्न इवाहं; वरतम इदम आजगरं शुचिश चरामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 35,
        "text": "बहु कथितम इदं हि बुद्धिमद्भिः; कविभिर अभिप्रथयद्भिर आत्मकीर्तिम\nइदम इदम इति तत्र तत्र तत तत; सवपरमतैर गहनं परतर्कयद्भिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 36,
        "text": "तद अहम अनुनिशाम्य विप्रयातं; पृथग अभिपन्नम इहाबुधैर मनुष्यैः\nअनवसितम अनन्त दॊषपारं; नृषु विहरामि विनीतरॊषतृष्णः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 172,
        "shloka": 37,
        "text": "[भी]\nअजगर चरितं वरतं महात्मा; येह नरॊ ऽनुचरेद विनीतरागः\nअपगतभयमन्युलॊभ मॊहः; स खलु सुखी विहरेद इमं विहारम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nबान्धवाः कर्म वित्तं वा परज्ञा वेह पितामह\nनरस्य का परतिष्ठा सयाद एतत पृष्ठॊ वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nपरज्ञा परतिष्ठा भूतानां परज्ञा लाभः परॊ मतः\nपरज्ञा निःश्रेयसी लॊके परज्ञा सवर्गॊ मतः सताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 3,
        "text": "परज्ञया परापितार्थॊ हि बलिर ऐश्वर्यसंक्षये\nपरह्रादॊ नमुचिर मङ्किस तस्याः किं विद्यते परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 4,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nइन्द्र काश्यप संवादं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 5,
        "text": "वैश्यः कश चिद ऋषिं तात काश्यपं संशितव्रतम\nरथेन पातयाम आस शरीमान दृप्तस तपस्विनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 6,
        "text": "आर्तः स पतितः करुद्धस तयक्त्वात्मानम अथाब्रवीत\nमरिष्याम्य अधनस्येह जीवितार्थॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 7,
        "text": "तथा मुमूर्षम आसीनम अकूजन्तम अचेतसम\nइन्द्रः सृगालरूपेण बभासे करुद्ध मानसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 8,
        "text": "मनुष्ययॊनिम इच्छन्ति सर्वभूतानि सर्वशः\nमनुष्यत्वे च विप्रत्वं सर्व एवाभिनन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 9,
        "text": "मनुष्यॊ बराह्मणश चापि शरॊत्रियश चासि काश्यप\nसुदुर्लभम अवाप्यैतद अदॊषान मर्तुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वे लाभाः साभिमाना इति सत्या बत शरुतिः\nसंतॊषणीय रूपॊ ऽसि लॊभाद यद अभिमन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 11,
        "text": "अहॊ सिद्धार्थता तेषां येषां सन्तीह पानयः\nपानिमद्भ्यः सपृहास्माकं यथा तव धनस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 12,
        "text": "न पानि लाभाद अधिकॊ लाभः कश चन विद्यते\nअपानित्वाद वयं बरह्मन कन्तकान नॊद्धरामहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 13,
        "text": "अथ येषां पुनः पानी देवदत्तौ दशाङ्गुली\nउद्धरन्ति कृमीन अङ्गाद दशमानान कसन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 14,
        "text": "हिमवर्षातपानां च परित्राणानि कुर्वते\nचेलम अन्नं सुखं शय्यां निवातं चॊपभुज्ञते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 15,
        "text": "अधिष्ठाय च गां लॊके भुज्ञते वाहयन्ति च\nउपायैर बहुभिश चैव वश्यान आत्मनि कुर्वते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 16,
        "text": "ये खल्व अजिह्वाः कृपणा अल्पप्राना अपानयः\nसहन्ते तानि दुःखानि दिष्ट्या तवं न तथा मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 17,
        "text": "दिष्ट्या तवं न सृगालॊ वै न कृमिर न च मूषकः\nन सर्पॊ न च मन्दूकॊ न चान्यः पापयॊनिजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 18,
        "text": "एतावतापि लाभेन तॊष्टुम अर्हसि काश्यप\nकिं पुनर यॊ ऽसि सत्त्वानां सर्वेषां बराह्मणॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 19,
        "text": "इमे मां कृमयॊ ऽदन्ति तेषाम उद्धरणाय मे\nनास्ति शक्तिर अपानित्वात पश्यावस्थाम इमां मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 20,
        "text": "अकार्यम इति चैवेमं नात्मानं संत्यजाम्य अहम\nनेतः पापीयसीं यॊनिं पतेयम अपराम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 21,
        "text": "मध्ये वै पापयॊनीनां सार्गाली याम अहं गतः\nपापीयस्यॊ बहुतरा इतॊ ऽनयाः पापयॊनयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 22,
        "text": "जात्यैवैके सुखतराः सन्त्य अन्ये भृशदुःखिताः\nनैकान्त सुखम एवेह कव चित पश्यामि कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 23,
        "text": "मनुष्या हय आध्यतां पराप्य राज्यम इच्छन्त्य अनन्तरम\nराज्याद देवत्वम इच्छन्ति देवत्वाद इन्द्रताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 24,
        "text": "भवेस तवं यद्य अपि तव आध्यॊ न राजा न च दैवतम\nदेवत्वं पराप्य चेन्द्रत्वं नैव तुष्येस तथा सति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 25,
        "text": "न तृप्तिः परिय लाभे ऽसति तृष्णा नाद्भिः परशाम्यति\nसंप्रज्वलति सा भूयः समिद्भिर इव पावकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 26,
        "text": "अस्त्य एव तवयि शॊकॊ वै हर्षश चास्ति तथा तवयि\nसुखदुःखे तथा चॊभे तत्र का परिदेवना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 27,
        "text": "परिच्छिद्यैव कामानां सर्वेषां चैव कर्मणाम\nमूलं रुन्धीन्द्रिय गरामं शकुन्तान इव पञ्जरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 28,
        "text": "न खल्व अप्य अरसज्ञस्य कामः कव चन जायते\nसंस्पर्शाद दर्शनाद वापि शरवणाद वापि जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 29,
        "text": "न तवं समरसि वारुण्या लत्वाकानां च पक्षिणाम\nताभ्यां चाभ्यधिकॊ भक्ष्यॊ न कश चिद विद्यते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 30,
        "text": "यानि चान्यानि दूरेषु भक्ष्यभॊज्यानि काश्यप\nयेषाम अभुक्त पूर्वं ते तेषाम अस्मृतिर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 31,
        "text": "अप्राशनम असंस्पर्शम असंदर्शनम एव च\nपुरुषस्यैष नियमॊ मन्ये शरेयॊ न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 32,
        "text": "पानिमन्तॊ धनैर युक्ता बलवन्तॊ न संशयः\nमनुष्या मानुषैर एव दासत्वम उपपादिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 33,
        "text": "वधबन्धपरिक्लेशैः कलिश्यन्ते च पुनः पुनः\nते खल्व अपि रमन्ते च मॊदन्ते च हसन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 34,
        "text": "अपरे बाहुबलिनः कृतविद्या मनस्विनः\nजुगुप्सितां सुकृपणां पापां वृत्तिम उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 35,
        "text": "उत्सहन्ते च ते वृत्तिम अन्याम अप्य उपसेवितुम\nसवकर्मणा तु नियतं भवितव्यं तु तत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 36,
        "text": "न पुल्कसॊ न चन्दाल आत्मानं तयक्तुम इच्छति\nअसंतुष्टः सवया यॊन्या मायां पश्यस्व यादृशीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 37,
        "text": "दृष्ट्वा कुनीन पक्षहतान मनुष्यान आमयाविनः\nसुसंपूर्णः सवया यॊन्या लब्धलाभॊ ऽसि काश्यप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 38,
        "text": "यदि बराह्मण देहस ते निरातङ्कॊ निरामयः\nअङ्गानि च समग्राणि न च लॊकेषु धिक्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 39,
        "text": "न केन चित परवादेन सत्येनैवापहारिणा\nधर्मायॊत्तिष्ठ विप्रर्षे नात्मानं तयक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 40,
        "text": "यदि बरह्मञ शृणॊष्य एतच छरद्दधासि च मे वचः\nवेदॊक्तस्य च धर्मस्य फलं मुख्यम अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 41,
        "text": "सवाध्यायम अग्निसंस्कारम अप्रमत्तॊ ऽनुपालय\nसत्यं दमं च दानं च सपर्धिष्ठा मा च केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 42,
        "text": "ये के चन सवध्ययनाः पराप्ता यजन याजनम\nकथं ते जातु शॊचेयुर धयायेयुर वाप्य अशॊभनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 43,
        "text": "इच्छन्तस ते विहाराय सुखं महद अवाप्नुयुः\nउत जाताः सुनक्षत्रे सुतीर्थाः सुमुहूर्तजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 44,
        "text": "नक्षत्रेष्व आसुरेष्व अन्ये दुस्तीर्था दुर्मुहूर्तजाः\nसंपतन्त्य आसुरीं यॊनिं यज्ञप्रसव वर्जिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 45,
        "text": "अहम आसं पण्डितकॊ हैतुकॊ वेद निन्दकः\nआन्वीक्षिकीं तर्क विद्याम अनुरक्तॊ निरर्थिकाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 46,
        "text": "हेतुवादान परवदिता वक्ता संसत्सु हेतुमत\nआक्रॊष्टा चाभिवक्ता च बरह्म यज्ञेषु वै दविजान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 47,
        "text": "नास्तिकः सर्वशङ्की च मूर्खः पण्डितमानिकः\nतस्येयं फलनिर्वृत्तिः सृगालत्वं मम दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 48,
        "text": "अपि जातु तथा तत सयाद अहॊरात्र शतैर अपि\nयद अहं मानुषीं यॊनिं सृगालः पराप्नुयां पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 49,
        "text": "संतुष्टश चाप्रमत्तश च यज्ञदानतपॊ रतिः\nजञेय जञाता भवेयं वै वर्ज्य वर्जयिता तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 50,
        "text": "ततः स मुनिर उत्थाय काश्यपस तम उवाच ह\nअहॊ बहासि कुशलॊ बुद्धिमान इति विस्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 51,
        "text": "समवैक्षत तं विप्रॊ जञानदीर्घेण चक्षुषा\nददर्श चैनं देवानाम इन्द्रं देवं शचीपतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 173,
        "shloka": 52,
        "text": "ततः संपूजयाम आस काश्यपॊ हरिवाहनम\nअनुज्ञातश च तेनाथ परविवेश सवम आश्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्ठिर]\nयद्य अस्ति दत्तम इष्टं वा तपस तप्तं तथैव च\nगुरूणां चापि शुश्रूसा तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nआत्मनानर्थ युक्तेन पापे निविशते मनः\nस कर्म कलुषं कृत्वा कलेशे महति धीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 3,
        "text": "दुर्भिक्षाद एव दुर्भिक्षं कलेशात कलेशं भयाद भयम\nमृतेभ्यः परमृतं यान्ति दरिद्राः पापकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 4,
        "text": "उत्सवाद उत्सवं यान्ति सवर्गात सवर्गं सुखात सुखम\nशरद्दधानाश च दान्ताश च धनाध्याः शुभकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 5,
        "text": "वयालकुञ्जरदुर्गेषु सर्पचॊर भयेषु च\nहस्तावापेन गच्छन्ति नास्तिकाः किम अतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 6,
        "text": "परिय देवातिथेयाश च वदान्याः परिय साधवः\nकषेम्यम आत्मवतां मार्गम आस्थिता हस्तदक्षिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 7,
        "text": "पुलाका इव धान्येषु पुत्तिका इव पक्षिषु\nतद्विधास ते मनुष्येषु येषां धर्मॊ न कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 8,
        "text": "सुशीघ्रम अपि धावन्तं विधानम अनुधावति\nशेते सह शयानेन येन येन यथा कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 9,
        "text": "उपतिष्ठति तिष्ठन्तं गच्छन्तम अनुगच्छति\nकरॊति कुर्वतः कर्म छायेवानुविधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 10,
        "text": "येन येन यथा यद यत पुरा कर्म समाचितम\nतत तद एव नरॊ भुङ्क्ते नित्यं विहितम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 11,
        "text": "सवकर्मफलविक्षिप्तं विधानपरिरक्षितम\nभूतग्रामम इमं कालः समन्तात परिकर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 12,
        "text": "अचॊद्यमानानि यथा पुष्पानि च फलानि च\nसवकालं नातिवर्तन्ते तथा कर्म पुरा कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 13,
        "text": "संमानश चावमानश च लाभालाभौ कषयॊदयौ\nपरवृत्ता विनिवर्तन्ते विधानान्ते पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 14,
        "text": "आत्मना विहितं दुःखम आत्मना विहितं सुखम\nगर्भशय्याम उपादाय भुज्यते पौर्वदेहिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 15,
        "text": "बालॊ युवा च वृद्धश च यत करॊति शुभाशुभम\nतस्यां तस्याम अवस्थायां भुङ्क्ते जन्मनि जन्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 16,
        "text": "यथा धेनु सहस्रेषु वत्सॊ विन्दति मातरम\nतथा पूर्वकृतं कर्म कर्तारम अनुगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 17,
        "text": "समुन्नम अग्रतॊ वस्त्रं पश्चाच छुध्यति कर्मणा\nउपवासैः परतप्तानां दीर्घं सुखम अनन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 18,
        "text": "दीर्घकालेन तपसा सेवितेन तपॊवने\nधर्मनिर्धूतपापानां संसिध्यन्ते मनॊरथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 19,
        "text": "शकुनीनाम इवाकाशे मत्स्यानाम इव चॊदके\nपदं यथा न दृश्येत तथा जञानविदां गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 174,
        "shloka": 20,
        "text": "अलम अन्यैर उपालम्भैर कीर्तितैश च वयतिक्रमैः\nपेशलं चानुरूपं च कर्तव्यं हितम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकुतः सृष्टम इदं विश्वं जगत सथावरजङ्गमम\nपरलये च कम अभ्येति तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 2,
        "text": "ससागरः सगगनः सशैलः सबलाहकः\nसभूमिः साग्निपवनॊ लॊकॊ ऽयं केन निर्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 3,
        "text": "सथं सृष्टानि भूतानि कथं वर्णविभक्तयः\nशौचाशौचं कथं तेषां धर्माधर्माव अथॊ कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 4,
        "text": "कीदृशॊ जीवतां जीवः कव वा गच्छन्ति ये मृताः\nअस्माल लॊकाद अमुं लॊकं सर्वं शंसतु नॊ भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 5,
        "text": "[भस]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nभृगुणाभिहितं शरेष्ठं भरद्वाजाय पृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 6,
        "text": "कैलासशिखरे दृष्ट्वा दीप्यमानम इवौजसा\nभृगुं महर्षिम आसीनं भरद्वाजॊ ऽनवपृच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 7,
        "text": "ससागरः सगगनः सशैलः सबलाहकः\nसभूमिः साग्निपवनॊ लॊकॊ ऽयं केन निर्मितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 8,
        "text": "कथं सृष्टानि भूतानि कथं वर्णविभक्तयः\nशौचाशौचं कथं तेषां धर्माधर्माव अथॊ कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 9,
        "text": "कीदृशॊ जीवतां जीवः कव वा गच्छन्ति ये मृताः\nपरलॊकम इमं चापि सर्वं शंसतु नॊ भगान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 10,
        "text": "एवं स भगवान पृष्टॊ भरद्वाजेन संशयम\nमहर्षिर बरह्म संकाशः सर्वं तस्मै ततॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 11,
        "text": "मानसॊ नाम विख्यातः शरुतपूर्वॊ महर्षिभिः\nअनादि निधनॊ देवस तथाभेद्यॊ ऽजरामरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 12,
        "text": "अव्यक्त इति विख्यातः शाश्वतॊ ऽथाक्षरॊ ऽवययः\nयतः सृष्टानि भूतानि जायन्ते च मरियन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 13,
        "text": "सॊ ऽसृजत परथमं देवॊ महान्तं नाम नामतः\nआकाशम इति विख्यातं सर्वभूतधरः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 14,
        "text": "आकाशाद अभवद वारि सलिलाद अग्निमारुतौ\nअग्निमारुत संयॊगात ततः समभवन मही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 15,
        "text": "ततस तेजॊमयं दिव्यं पद्मं सृष्टं सवयम्भुवा\nतस्मात पद्मात समभवद बरह्मा वेदमयॊ निधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 16,
        "text": "अहंकार इति खयातः सर्वभूतात्मभूतकृत\nबरह्मा वै सुमहातेजा य एते पञ्च धातवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 17,
        "text": "शैलास तस्यास्थि संज्ञास तु मेदॊ मांसं व मेदिनी\nसमुद्रास तस्य रुधिरम आकाशम उदरं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 18,
        "text": "पवनश चैव निःश्वासस तेजॊ ऽगनिर निम्नगाः सिराः\nअग्नीसॊमौ तु चन्द्रार्कौ नयने तस्य विश्रुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 19,
        "text": "नभश चॊर्ध्वं शिरस तस्य कषितिः पादौ दिशॊ भुजौ\nदुर्विज्ञेयॊ हय अनन्तत्वात सिद्धैर अपि न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 20,
        "text": "स एव भगवान विष्णुर अनन्त इति विश्रुतः\nसर्वभूतात्मभूतस्थॊ दुर्विज्ञेयॊ ऽकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 21,
        "text": "अहंकारस्य यः सरष्टा सर्वभूतभवाय वै\nयतः समभवद विश्वं पृष्टॊ ऽहं यद इह तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 22,
        "text": "[भरद्वाज]\nगगनस्य दिशां चैव भूतलस्यानिलस्य च\nकान्य अत्र परिमानानि संशयं छिन्धि मे ऽरथतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 23,
        "text": "[भृगु]\nअनन्तम एतद आकाशं सिद्धचारणसेवितम\nरम्यं नानाश्रयाकीर्णं यस्यान्तॊ नाधिगम्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 24,
        "text": "ऊर्ध्वं गतेर अधस्तात तु चन्द्रादित्यौ न दृश्यतः\nतत्र देवाः सवयं दीप्ता भास्वराश चाग्निवर्चसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 25,
        "text": "ते चाप्य अन्तं न पश्यन्ति नभसः परथितौजसः\nदुर्गमत्वाद अनन्तत्वाद इति मे विद्धि मानद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 26,
        "text": "उपरिष्टॊपरिष्टात तु परज्वलद्भिः सवयंप्रभैः\nनिरुद्धम एतद आकाशम अप्रमेयं सुरैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 27,
        "text": "पृथिव्य अन्ते समुद्रास तु समुद्रान्ते तमः समृतम\nतमसॊ ऽनते जलं पराहुर जलस्यान्ते ऽगनिर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 28,
        "text": "रसातलान्ते सलिलं जलान्ते पन्नगाधिपः\nतद अन्ते पुनर आकाशम आकाशान्ते पुनर जलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 29,
        "text": "एवम अन्तं भगवतः परमानं सलिलस्य च\nअग्निमारुत तॊयेभ्यॊ दुर्ज्ञेयं दैवतैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 30,
        "text": "अग्निमारुत तॊयानां वर्णाः कषितितलस्य च\nआकाशसदृशा हय एते भिद्यन्ते तत्त्वदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 31,
        "text": "पथन्ति चैव मुनयः शास्त्रेषु विविधेषु च\nतरैलॊक्ये सागरे चैव परमानं विहितं यथा\nअदृश्याय तव अगम्याय कः परमानम उदाहरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 32,
        "text": "सिद्धानां देवतानां च यदा परिमिता गतिः\nतदा गौनम अनन्तस्य नामानन्तेति विश्रुतम\nनामधेयानुरूपस्य मानसस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 33,
        "text": "यदा तु दिव्यं तद रूपं हरसते वर्धते पुनः\nकॊ ऽनयस तद वेदितुं शक्तॊ यॊ ऽपि सयात तद्विधॊ ऽपरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 34,
        "text": "ततः पुष्करतः सृष्टः सर्वज्ञॊ मूर्तिमान परभुः\nबरह्मा धर्ममयः पूर्वः परजापतिर अनुत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 35,
        "text": "[भ]\nपुष्कराद यदि संभूतॊ जयेष्ठं भवति पुष्करम\nबरह्माणं पूर्वजं चाह भवान संदेह एव मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 36,
        "text": "[भ]\nमानसस्येह या मूर्तिर बरह्मत्वं समुपागता\nतस्यासन विधानार्थं पृथिवी पद्मम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 175,
        "shloka": 37,
        "text": "कनिका तस्य पद्यस्य मेरुर गगनम उच्छ्रितः\nतस्य मध्ये सथितॊ लॊकान सृजते जगतः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nपरजा विसर्गं विविधं कथं स सृजते परभुः\nमेरुमध्ये सथितॊ बरह्मा तद बरूहि दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 2,
        "text": "[भृगु]\nपरजा विसर्गं विविधं मानसॊ मनसासृजत\nसंधुक्षणार्थं भूतानां सृष्टं परथमतॊ जलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 3,
        "text": "यत परानाः सर्वभूतानां वर्धन्ते येन च परजाः\nपरित्यक्ताश च नश्यन्ति तेनेदं सर्वम आवृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 4,
        "text": "पृथिवी पर्वता मेघा मूर्तिमन्तश च ये परे\nसर्वं तद वारुणं जञेयम आपस तस्तम्भिरे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nकथं सलिलम उत्पन्नं कथं चैवाग्निमारुतौ\nकथं च मेदिनी सृष्टेत्य अत्र मे संशयॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nबरह्मकल्पे पुरा बरह्मन बरह्मर्षीणां समागमे\nलॊकसंभव संदेहः समुत्पन्नॊ महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 7,
        "text": "ते ऽतिष्ठन धयानम आलम्ब्य मौनम आस्थाय निश्चलाः\nतयक्ताहाराः पवनपा दिव्यं वर्षशतं दविजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 8,
        "text": "तेषां धर्ममयी वाणी सर्वेषां शरॊत्रम आगमत\nदिव्या सरस्वती तत्र संबभूव नभस्तलात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 9,
        "text": "पुरा सतिमितनिःशब्दम आकाशम अचलॊपमम\nनष्ट चन्द्रार्कपवनं परसुप्तम इव संबभौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः सलिलम उत्पन्नं तमसीवापरं तमः\nतस्माच च सलिलॊत्पीदाद उदतिष्ठत मारुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा भाजनम अच्छिद्रं निःशब्दम इव लक्ष्यते\nतच चाम्भसा पूर्यमाणं सशम्ब्दं कुरुते ऽनिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 12,
        "text": "तथा सलिलसंरुद्धे नभसॊ ऽनते निरन्तरे\nभित्त्वार्णव तलं वायुः समुत्पतति घॊषवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 13,
        "text": "स एष चरते वायुर अर्णवॊत्पीद संभवः\nआकाशस्थानम आसाद्य परशान्तिं नाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्मिन वाय्वम्बुसंघर्षे दीप्ततेजा महाबलः\nपरादुर्भवत्य ऊर्ध्वशिखः कृत्वा वितिमिरं नभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 15,
        "text": "अग्निः पवनसंयुक्तः खात समुत्पतते जलम\nसॊ ऽगनिर मारुत संयॊगाद घनत्वम उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 16,
        "text": "तस्याकाशे निपतितः सनेहस तिष्ठति यॊ ऽपरः\nस संघातत्वम आपन्नॊ भूमित्वम उपगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 176,
        "shloka": 17,
        "text": "रसानां सर्वगन्धानां सनेहानां परानिनां तथा\nभूमिर यॊनिर इह जञेया यस्यां सर्वं परसूयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nएते ते धातवः पञ्च बरह्मा यान असृजत पुरा\nआवृता यैर इमे लॊका महाभूताभिसंज्ञितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 2,
        "text": "यद आसृजत सहस्राणि भूतानां स महामतिः\nपञ्चानाम एव भूतत्वं कथं समुपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 3,
        "text": "[भृगु]\nअमितानां महाशब्दॊ यान्ति भूतानि संभवम\nततस तेषां महाभूतशब्दॊ ऽयम उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 4,
        "text": "चेष्टा वयूः खम आकासम ऊष्माग्निः सलिलं दरवः\nपृथिवी चात्र संघातः शरीरं पाञ्च भौतिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 5,
        "text": "इत्य एतैः पञ्चभिर भूतैर युक्तं सथावरजङ्गमम\nशरॊत्रं घराणं रसः सपर्शॊ दृष्टिश चेन्द्रियसंज्ञिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nपञ्चभिर यदि भूतैस तु युक्ताः सथावरजङ्गमाः\nसथावराणां न दृश्यन्ते शरीरे पञ्च धातवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 7,
        "text": "अनूस्मनाम अचेष्टानां घनानां चैव तत्त्वतः\nवृक्षाणां नॊपलभ्यन्ते शरीरे पञ्च धातवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 8,
        "text": "न शृण्वन्ति न पश्यन्ति न गन्धरसवेदिनः\nन च सपर्शं विजानन्ति ते कथं पाञ्च भौतिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 9,
        "text": "अद्रवत्वाद अनग्नित्वाद अभौमत्वाद अवायुतः\nआकाशस्याप्रमेयत्वाद वृक्षाणां नास्ति भौतिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 10,
        "text": "[भ]\nघनानाम अपि वृक्षाणाम आकाशॊ ऽसति न संशयः\nतेषां पुष्प फले वयक्तिर नित्यं समुपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 11,
        "text": "ऊष्मतॊ गलान पर्णानां तवक फलं पुष्पम एव च\nमलायते चैव शीतेन सपर्शस तेनात्र विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 12,
        "text": "वाय्वग्न्यशनि निष्पेषैः फलपुष्पं विशीर्यते\nशरॊत्रेण गृह्यते शब्दस तस्माच छृण्वन्ति पादपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 13,
        "text": "वल्ली वेष्टयते वृक्षं सर्वतश चैव गच्छति\nन हय अदृष्टेश च मार्गॊ ऽसति तस्मात पश्यन्ति पादपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 14,
        "text": "पुण्यापुण्यैस तथा गन्धैर धूपैश च विविधैर अपि\nअरॊगाः पुष्पिताः सन्ति तस्माज जिघ्रन्ति पादपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 15,
        "text": "पादैः सलिलपानं च वयाधीनाम अपि दर्शनम\nवयाधिप्रतिक्रियत्वाच च विद्यते रसनं दरुमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 16,
        "text": "वक्त्रेणॊत्पल नालेन यथॊर्ध्वं जलम आददेत\nतथा पवनसंयुक्तः पादैः पिबति पादपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 17,
        "text": "गरहणात सुखदुःखस्य छिन्नस्य च विरॊहणात\nजीवं पश्यामि वृक्षाणाम अचैतन्यं न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 18,
        "text": "तेन तज जलम आदत्तं जरयत्य अग्निमारुतौ\nआहारपरिनामाच च सनेहॊ वृद्धिश च जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 19,
        "text": "जङ्गमानां च सर्वेषां शरीरे पञ्च धातवः\nपरत्येकशः परभिद्यन्ते यैः शरीरं विचेष्टते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 20,
        "text": "तवक च मांसं तथास्थीनि मज्जा सनायु च पञ्चमम\nइत्य एतद इह संख्यातं शरीरे पृथिवी मयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 21,
        "text": "तेजॊ ऽगनिश च तथा करॊधश चक्षुर ऊष्मा तथैव च\nअग्निर जरयते चापि पञ्चाग्नेयाः शरीरिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 22,
        "text": "शरॊत्रं घराणम अथास्यं च हृदयं कॊष्ठम एव च\nआकाशात परानिनाम एते शरीरे पञ्च धातवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 23,
        "text": "शलेष्मा पित्तम अथ सवेदॊ वसा शॊनितम एव च\nइत्य आपः पञ्चधा देहे भवन्ति परानिनां सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 24,
        "text": "परानात परानीयते परानी वयानाद वयायच्छते तथा\nगच्छत्य अपानॊ ऽवाक्चैव समानॊ हृद्य अवस्थिथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 25,
        "text": "उदानाद उच्छ्वसिति च परतिभेदाच च भासते\nइत्य एते वायवः पञ्च चेष्टयन्तीह देहिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 26,
        "text": "भूमेर गन्धगुणान वेत्ति रसं चाद्भ्यः शरीरवान\nजयॊतिः पश्यति चक्षुर्भ्यां सपर्शं वेत्ति च वायुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्य गन्धस्य वक्ष्यामि विस्तराभिहितान गुणान\nइष्टश चानिष्ट गन्धश च मधुरः कतुर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 28,
        "text": "निर्हारी संहतः सनिग्धॊ रूक्षॊ विशद एव च\nएवं नवविधॊ जञेयः पार्थिवॊ गन्धविस्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 29,
        "text": "शब्दः सपर्शश च रूपं च रसश चापां गुणाः समृताः\nरसज्ञानं तु वक्ष्यामि तन मे निगदतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 30,
        "text": "रसॊ बहुविधः परॊक्तः सूरिभिः परथितात्मभिः\nमधुरॊ लवनस तिक्तः कसायॊ ऽमलः कतुस तथा\nएष षड्विध विस्तारॊ रसॊ वारि मयः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 31,
        "text": "शब्दः सपर्शश च रूपं च तरिगुणं जयॊतिर उच्यते\nजयॊतिः पश्यति रूपाणि रूपं च बहुधा समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 32,
        "text": "हरस्वॊ दीर्घस तथा सथूलश चतुरस्रॊ ऽनु वृत्तवान\nशुक्लः कृष्णस तथा रक्तॊ नीलः पीतॊ ऽरुणस तथा\nएवं दवादश विस्तारॊ जयॊती रूपगुण समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 33,
        "text": "शब्दस्पर्शौ तु विज्ञेयौ दविगुणॊ वायुर उच्यते\nवायव्यस तु गुणः सपर्शः सपर्शश च बहुधा समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 34,
        "text": "कथिनश चिक्कनः शलक्ष्णः पिच्छलॊ मृदु दारुणः\nउष्णः शीतः सुखॊ दुःखः सनिग्धॊ विशद एव च\nएवं दवादश विस्तारॊ वायव्यॊ गुण उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 35,
        "text": "तत्रैकगुणम आकाशं शब्द इत्य एव तत समृतम\nतस्य शब्दस्य वक्ष्यामि विस्तरं विविधात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 36,
        "text": "षड्ज ऋषभगान्धारौ मध्यमः पञ्चमस तथा\nधैवतश चापि विज्ञेयस तथा चापि निषादकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 37,
        "text": "एष सप्त विधः परॊक्तॊ गुण आकाशलक्षणः\nतरैस्वर्येण तु सर्वत्र सथितॊ ऽपि पतहादिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 38,
        "text": "आकाशजं शब्दम आहुर एभिर वायुगुणैः सह\nअव्याहतैश चेतयते न वेत्ति विषमागतैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 177,
        "shloka": 39,
        "text": "आप्यायन्ते च ते नित्यं धातवस तैस तु धातुभिः\nआपॊ ऽगनिर मारुतश चैव नित्यं जाग्रति देहिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nपार्थिवं धातुम आश्रित्य शारीरॊ ऽगनिः कथं भवेत\nअवकाश विशेषेण कथं वर्तयते ऽनिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 2,
        "text": "[भृगु]\nवायॊर गतिम अहं बरह्मन कीर्तयिष्यामि ते ऽनघ\nपरानिनाम अनिलॊ देहान यथा चेष्टयते बली"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 3,
        "text": "शरितॊ मूर्धानम अग्निस तु शरीरं परिपालयन\nपरानॊ मूर्धनि चाग्नौ च वर्तमानॊ विचेष्टते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 4,
        "text": "सजन्तुः सर्वभूतात्मा पुरुषः स सनातनः\nमनॊ बुद्धिर अहंकारॊ भूतानि विषयाश च सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 5,
        "text": "एवं तव इह स सर्वत्र परानेन परिपाल्यते\nपृष्ठतश च समानेन सवां सवां गतिम उपाश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 6,
        "text": "वस्ति मूलं गुदं चैव पावकं च समाश्रितः\nवहन मूत्रं पुरीसं चाप्य अपानः परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 7,
        "text": "परयत्ने कर्मणि बले य एकस तरिषु वर्तते\nउदान इति तं पराहुर अध्यात्मविदुषॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 8,
        "text": "संधिष्व अपि च सर्वेषु संनिविष्टस तथानिलः\nशरीरेषु मनुष्याणां वयान इत्य उपदिश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 9,
        "text": "धातुष्व अग्निस तु विततः समानेन समीरितः\nरसान धातूंश च दॊषांश च वर्तयन्न अवतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 10,
        "text": "अपान पराणयॊर मध्ये पराणापान समाहितः\nसमन्वितः सवधिष्ठानः सम्यक पचति पावकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 11,
        "text": "आस्यं हि पायु संयुक्तम अन्ते सयाद गुद संज्ञितम\nसरॊतस तस्मात परजायन्ते सर्वस्रॊतांसि देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 12,
        "text": "परानानां संनिपाताच च संनिपातः परजायते\nऊष्मा चाग्निर इति जञेयॊ यॊ ऽननं पचति देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 13,
        "text": "अग्निवेगवहः परानॊ गुदान्ते परतिहन्यते\nस ऊर्ध्वम आगम्य पुनः समुत्क्षिपति पावकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 14,
        "text": "पक्वाशयस तव अधॊ नाभेर ऊर्ध्वम आमाशयः सथितः\nनाभिमध्ये शरीरस्य सर्वे परानाः समाहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 15,
        "text": "परसृता हृदयात सर्वे तिर्यग ऊर्धम अधस तथा\nवहन्त्य अन्नरसान्नाद्यॊ ऽदश पराण परचॊदिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 16,
        "text": "एष मार्गॊ ऽथ यॊगानां येन गच्छन्ति तत पदम\nजितक्लमासना धीरा मूर्धन्य आत्मानम आदधुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 178,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं सर्वेषु विहितः पराणापानेषु देहिनाम\nतस्मिन सथितॊ नित्यम अग्निः सथाल्याम इव समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nयदि परानायते वायुर वायुर एव विचेष्टते\nशवसित्य आभासते चैव तस्माज जीवॊ निरर्थकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 2,
        "text": "यद्य ऊष्म भाव आग्नेयॊ वह्निना पच्यते यदि\nअग्निर जरयते चैव तस्माज जीवॊ निरर्थकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 3,
        "text": "जन्तॊः परमीयमानस्य जीवॊ नैवॊपलभ्यते\nवायुर एव जहात्य एनम ऊष्म भावश च नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 4,
        "text": "यदि वातॊपमॊ जीवः संश्लेषॊ यदि वायुना\nवायुमन्दलवद दृश्यॊ गच्छेत सह मरुद्गणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 5,
        "text": "शलेषॊ यदि च वातेन यदि तस्मात परनश्यति\nमहार्णव विमुक्तत्वाद अन्यत सलिलभाजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 6,
        "text": "कूपे वा सलिलं दद्यात परदीपं वा हुताशने\nपरक्षिप्तं नश्यति कषिप्रं यथा नश्यत्य असौ तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 7,
        "text": "पञ्च साधारणे हय अस्मिञ शरीरे जीवितं कुतः\nयेषाम अन्यतर तयागाच चतुर्णां नास्ति संग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 8,
        "text": "नश्यन्त्य आपॊ हय अनाहाराद वायुर उच्छ्वासनिग्रहात\nनश्यते कॊष्ठ भेदात खम अग्निर नश्यत्य अभॊजनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 9,
        "text": "वयाधिव्रण परिक्लेशैर मेदिनी चैव शीर्यते\nपीडिते ऽनयतरे हय एषां सघातॊ याति पञ्चधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्मिन पञ्चत्वम आपन्ने जीवः किम अनुधावति\nकिं वेदयति वा जीवः किं शृणॊति बरवीति वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 11,
        "text": "एषा गौः परलॊकस्थं तारयिष्यति माम इति\nयॊ दत्त्वा मरियते जन्तुः सा गौः कं तारयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 12,
        "text": "गौश च परतिग्रहीता च दाता चैव समं यदा\nइहैव विलयं यान्ति कुतस तेषां समागमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 13,
        "text": "विहगैर उपयुक्तस्य शैलाग्रात पतितस्य वा\nअग्निना चॊपयुक्तस्य कुतः संजीवनं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 14,
        "text": "छिन्नस्य यदि वृक्षस्य न मूलं परतिरॊहति\nबीजान्य अस्य परवर्तन्ते मृतः कव पुनर एष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 179,
        "shloka": 15,
        "text": "बीजमात्रं पुरा सृष्टं यद एतत परिवर्तते\nमृता मृताः परनश्यन्ति बीजाद बीजं परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 1,
        "text": "[भृगु]\nन परनाशॊ ऽसति जीवानां दत्तस्य च कृतस्य च\nयाति देहान्तरं परानी शरीरं तु विशीर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 2,
        "text": "न शरीराश्रितॊ जीवस तस्मिन नष्टे परनश्यति\nयथा समित्सु दग्धासु न परनश्यति पावकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 3,
        "text": "[भरद्वाज]\nअग्नेर यथातथा तस्य यदि नाशॊ न विद्यते\nइन्धनस्यॊपयॊगान्ते स चाग्निर नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 4,
        "text": "नश्यतीत्य एव जानामि शान्तम अग्निम अनिन्धनम\nगतिर यस्य परमानं वा संस्थानं वा न दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nसमिधाम उपयॊगान्ते सन्न एवाग्निर न दृश्यते\nआकाशानुगतत्वाद धि दुर्ग्रहः स निराश्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 6,
        "text": "तथा शरीरसंत्यागे जीवॊ हय आकाशवत सथितः\nन गृह्यते सुसूक्ष्मत्वाद यथा जयॊतिर न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 7,
        "text": "परानान धारयते हय अग्निः स जीव उपधार्यताम\nवायुसंधारणॊ हय अग्निर नश्यत्य उच्छ्वासनिग्रहात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्मिन नष्टे शरीराग्नौ शरीरं तद अचेतनम\nपतितं याति भूमित्वम अयनं तस्य हि कषितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 9,
        "text": "जङ्गमानां हि सर्वेषां सथावराणां तथैव च\nआकाशं पवनॊ ऽभयेति जयॊतिस तम अनुगच्छति\nतत्र तरयाणाम एकत्वं दवयं भूमौ परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 10,
        "text": "यत्र खं तत्र पवनस तत्राग्निर यत्र मारुतः\nअमूर्तयस ते विज्ञेया आपॊ मूर्तास तथा कषितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 11,
        "text": "[भ]\nयद्य अग्निमारुतौ भूमिः खम आपश च शरीरिषु\nजीवः किं लक्षणस तत्रेत्य एतद आचक्ष्व मे ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 12,
        "text": "पञ्चात्मके पञ्च रतौ पञ्च विज्ञानसंयुते\nशरीरे परानिनां जीवं जञातुम इच्छामि यादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 13,
        "text": "मांसशॊनित संघाते मेदः सनाय्व अस्थि संचये\nभिद्यमाने शरीरे तु जीवॊ नैवॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 14,
        "text": "यद्य अजीवं शरीरं तु पञ्च भूतसमन्वितम\nशारीरे मानसे दुःखे कस तां वेदयते रुजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 15,
        "text": "शृणॊति कथितं जीवः कर्णाभ्यां न शृणॊति तत\nमहर्षे मनसि वयग्रे तस्माज जीवॊ निरर्थकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 16,
        "text": "सर्वं पश्यति यद दृश्यं मनॊ युक्तेन चक्षुषा\nमनसि वयाकुले तद धि पश्यन्न अपि न पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 17,
        "text": "न पश्यति न च बरूते न शृणॊति न जिघ्रति\nन च सपर्शरसौ वेत्ति निद्रावशगतः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 18,
        "text": "हृष्यति करुध्यति च कः शॊचत्य उद्विजते च कः\nइच्छति धयायति दवेष्टि वाचम ईरयते च कः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 19,
        "text": "[भ]\nन पञ्च साधारणम अत्र किं चिच; छरीरम एकॊ वहते ऽनतरात्मा\nस वेत्ति गन्धांश च रसाञ शरुतिं च; सपर्शं च रूपं च गुणाश च ये ऽनये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 20,
        "text": "पञ्चात्मके पञ्च गुणप्रदर्शी; स सर्वगात्रानुगतॊ ऽनतरात्मा\nस वेत्ति दुःखानि सुखानि चात्र; तद विप्रयॊगात तु न वेत्ति देहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 21,
        "text": "यदा न रूपं न सपर्शॊ नॊस्म भावश च पावके\nतदा शान्ते शरीराग्नौ देहं तयक्त्वा स नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 22,
        "text": "अम मयं सर्वम एवेदम आपॊ मूर्तिः शरीरिणाम\nतत्रात्मा मानसॊ बरह्मा सर्वभूतेषु लॊककृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 23,
        "text": "आत्मानं तं विजानीहि सर्वलॊह हितात्मकम\nतस्मिन यः संश्रितॊ देहे हय अब्बिन्दुर इव पुष्करे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 24,
        "text": "कषेत्रज्ञं तं विजानीहि नित्यं लॊकहितात्मकम\nतमॊ रजश च सत्त्वं च विद्धि जीव गुणान इमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 25,
        "text": "सचेतनं जीव गुणं वदन्ति; स चेष्टते चेष्टयते च सर्वम\nततः परं कषेत्रविदं वदन्ति; परावतयद यॊ भुवनानि सप्त"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 26,
        "text": "न जीवनाशॊ ऽसति हि देहभेदे; मिथ्यैतद आहुर मृत इत्य अबुद्धाः\nजीवस तु देहान्तरितः परयाति; दशार्धतैवास्य शरीरभेदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 27,
        "text": "एवं सर्वेषु भूतेषु गूधश चरति संवृतः\nदृश्यते तव अग्र्यया बुद्ध्या सूक्ष्मया तत्त्वदर्शिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 28,
        "text": "तं पूर्वापररात्रेषु युज्ञानः सततं बुधः\nलघ्व आहारॊ विशुद्धात्मा पश्यत्य आत्मानम आत्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 29,
        "text": "चित्तस्य हि परसादेन हित्वा कर्म शुभाशुभम\nपरसन्नात्मात्मनि सथित्वा सुखम अक्षयम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 180,
        "shloka": 30,
        "text": "मानसॊ ऽगनिः शरीरेषु जीव इत्य अभिधीयते\nसृष्टिः परजापतेर एषा भूताध्यात्म विनिश्चये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 1,
        "text": "[भृगु]\nअसृजद बराह्मणान एव पूर्वं बरह्मा परजापतिः\nआत्मतेजॊ ऽभिनिर्वृत्तान भास्कराग्निसमप्रभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 2,
        "text": "ततः सत्यं च धर्मं च तपॊ बरह्म च शाश्वतम\nआचारं चैव शौचं च सवर्गाय विदधे परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 3,
        "text": "देवदानवगन्धर्वदैत्यासुरमहॊरगाः\nयक्षरास्कस नागाश च पिशाचा मनुजास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 4,
        "text": "बराह्मणाः कषत्रिया वैश्याः शूद्राश च दविजसत्तम\nये चान्ये भूतसंघानां संघास तांश चापि निर्ममे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 5,
        "text": "बराह्मणानां सितॊ वर्णः कषत्रियाणां तु लॊहितः\nवैश्यानां पीतकॊ वर्णः शूद्राणाम असितस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nचातुर्वर्ण्यस्य वर्णेन यदि वर्णॊ विभज्यते\nसर्वेषां खलु वर्णानां दृश्यते वर्णसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 7,
        "text": "कामः करॊधॊ भयं लॊभः शॊकश चिन्ता कषुधा शरमः\nसर्वेषां नः परभवति कस्माद वर्णॊ विभज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 8,
        "text": "सवेदमूत्र पुरीषाणि शलेष्मा पित्तं सशॊनितम\nतनुः कषरति सर्वेषां कस्माद वर्णॊ विभज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 9,
        "text": "जङ्गमानाम असंख्येयाः सथावराणां च जातयः\nतेषां विविधवर्णानां कुतॊ वर्णविनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 10,
        "text": "[भ]\nन विशेषॊ ऽसति वर्णानां सर्वं बराह्मम इदं जगत\nबरह्मणा पूर्वसृष्टं हि कर्मभिर वर्णतां गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 11,
        "text": "कामभॊग परियास तीक्ष्णाः करॊधनाः परिय साहसाः\nतयक्तस्वधर्मा रक्ताङ्गास ते दविजाः कषत्रतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 12,
        "text": "गॊषु वृत्तिदं समाधाय पीताः कृष्युपजीविनः\nसवधर्मं नानुतिष्ठन्ति ते दविजा वैश्यतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 13,
        "text": "हिंसानृत परिया लुब्धाः सर्वकर्मॊपजीविनः\nकृष्णाः शौचपरिभ्रष्टास ते दविजाः शूद्रतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 14,
        "text": "इत्य एतैर कर्मभिर वयस्ता दविजा वर्णान्तरं गताः\nधर्मॊ यज्ञक्रिया चैषां नित्यं न परतिषिध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 15,
        "text": "वर्णाश चत्वार एते हि येषां बराह्मी सरस्वती\nविहिता बरह्मणा पूर्वं लॊभात तव अज्ञानतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 16,
        "text": "बराह्मणा धर्मतन्त्रस्थास तपस तेषां न नश्यति\nबरह्म धारयतां नित्यं वरतानि नियमांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 17,
        "text": "बरह्म चैतत पुरा सृष्टं ये न जानन्त्य अतद्विदः\nतेषां बहुविधास तव अन्यास तत्र तत्र हि जातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 18,
        "text": "पिशाचा राक्षसाः परेता बहुधा मलेच्छ जातयः\nपरनस्त जञानविज्ञानाः सवच्छन्दाचार चेष्टिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 19,
        "text": "परजा बराह्मण संस्काराः सवधर्मकृतनिश्चयाः\nऋषिभिः सवेन तपसा सृज्यन्ते चापरे परैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 181,
        "shloka": 20,
        "text": "आदिदेव समुद्भूता बरह्म मूलाक्षयाव्यया\nसा सृष्टिर मानसी नाम धर्मतन्त्र परायना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nबराह्मणः केन भवति कषत्रियॊ वा दविजॊत्तम\nवैश्यः शूद्रश च विप्रर्षे तद बरूहि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 2,
        "text": "[भृगु]\nजातकर्मादिभिर यस तु संस्कारैः संस्कृतः शुचिः\nवेदाध्ययनसंपन्नः सः सुकर्मस्व अवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 3,
        "text": "शौचाचार सथितः सम्यग विघसासी गुरुप्रियः\nनित्यव्रती सत्यपरः स वै बराह्मण उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 4,
        "text": "सत्यं दानं दमॊ दरॊह आनृशंस्यं कषमा घृणा\nतपश च दृश्यते यत्र स बराह्मण इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 5,
        "text": "कषत्रजं सेवते कर्म वेदाध्ययनसंमतः\nदानादान रतिर यश च स वै कषत्रिय उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 6,
        "text": "कृषिगॊरक्ष्य वानिज्यं यॊ विशत्य अनिशं शुचिः\nवेदाध्ययनसंपन्नः स वैश्य इति संज्ञितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वभक्ष रतिर नित्यं सर्वकर्म करॊ ऽशुचिः\nतयक्तवेदस तव अनाचारः स वै शूद्र इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 8,
        "text": "शूद्रे चैतद भवेल लक्ष्यं दविजे चैतन न विद्यते\nन वै शूद्रॊ भवेच छूद्रॊ बराह्मणॊ न च बराह्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 9,
        "text": "सर्वॊपायैस तु लॊभस्य करॊधस्य च विनिग्रहः\nएतत पवित्रं जञातव्यं तथा चैवात्म संयमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 10,
        "text": "नित्यं करॊधात तपॊ रक्षेच छरियं रक्षेत मत्सरात\nविद्यां मानावमानाभ्याम आत्मानं तु परमादतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 11,
        "text": "यस्य सर्वे समारम्भा निराशीर बन्धनास तव इह\nतयागे यस्य हुतं सर्वं स तयागी स च बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 12,
        "text": "अहिंस्रः सर्वभूतानां मैत्रायण गतश चरेत\nअविस्रम्भे न गन्तव्यं विस्रम्भे धारयेन मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 13,
        "text": "परिग्रहान परित्यज्य भवेद बुद्ध्या जितेन्द्रियः\nअशॊकं सथानम आतिष्ठेद इह चामुत्र चाभयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 14,
        "text": "तपॊनित्येन दान्तेन मुनिना संयतात्मना\nअजितं जेतुकामेन भाव्यं सङ्गेष्व असङ्गिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 15,
        "text": "इन्द्रियैर गृह्यते यद यत तत तद वयक्तम इति सथितिः\nअव्यक्तम इति विज्ञेयं लिङ्गग्राह्यम अतीन्द्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 16,
        "text": "मनः पराणे निगृह्णीयात पराणं बरह्माणि धारयेत\nनिर्वानाद एव निर्वानॊ न च किं चिद विचिन्तयेत\nसुखं वै बराह्मणॊ बरह्म स वै तेनाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 182,
        "shloka": 17,
        "text": "शौचेन सततं युक्तस तथाचार समन्वितः\nसानुक्रॊशश च भूतेषु तद दविजातिषु लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 1,
        "text": "[भृगु]\nसत्यं बरह्म तपः सत्यं सत्यं सृजति च परजाः\nसत्येन धार्यते लॊकः सवर्गं सत्येन गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 2,
        "text": "अनृतं तमसॊ रूपं तमसा नीयते हय अधः\nतमॊ गरस्ता न पश्यन्ति परकाशं तमसावृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 3,
        "text": "सवर्गः परकाश इत्य आहुर नरकं तम एव च\nसत्यानृतात तद उभयं पराप्यते जगतीचरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 4,
        "text": "तत्र तव एवंविधा वृत्तिर लॊके सत्यानृता भवेत\nधर्माधर्मौ परकाशश च तमॊ दुःखं सुखं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 5,
        "text": "तत्र यत सत्यं स धर्मॊ यॊ धर्मः स परकाशॊ यः परकाशस तत सुखम इति\nतत्र यद अनृतं सॊ ऽधर्मॊ यॊ ऽधर्मस तत तमॊ यत तमस तद्दुःखम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्रॊच्यते\nशारीरैर मानसैर दुःखैः सुखैश चाप्य असुखॊदयैः\nलॊकसृष्टिं परपश्यन्तॊ न मुह्यन्ति विचक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 7,
        "text": "तत्र दुःखविमॊक्षार्थं परयतेत विचक्षणः\nसुखं हय अनित्यं भूतानाम इह लॊके परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 8,
        "text": "राहुग्रस्तस्य सॊमस्य यथा जयॊत्स्ना न भासते\nतथा तमॊ ऽभिभूतानां भूतानां भरश्यते सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 9,
        "text": "तत खलु दविविधं सुखम उच्यते शारीरं मानसं च\nइह खल्व अमुष्मिंश च लॊके सर्वारम्भप्रवृत्तयः सुखार्थाभिधीयन्ते\nन हय अतस तरिवर्गफलं विशिष्टतरम अस्ति\nसैष काम्यॊ गुणविशेषॊ धर्मार्थयॊर आरम्भस तद धेतुर अस्यॊत्पत्तिः सुखप्रयॊजना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 10,
        "text": "भरद्वाज उवाच\nयद एतद भवताभिहितं सुखानां परमाः सत्रिय इति तन न गृह्नीमः\nन हय एषाम ऋषीणां महति सथितानाम अप्राप्यैष गुणविशेषॊ न चैनम अभिलसन्ति\nशरूयते च भगवांस तरिलॊककृद बरह्मा परभ्व एकाकी तिष्ठति\nबरह्मचारी न कामसुखेष्व आत्मानम अवदधाति\nअपि च भगवान विश्वेश्वरॊमा पतिः कामम अभिवर्तमानम अनङ्गत्वेन शमम अनयत\nतस्माद बरूमॊ न महात्मभिर अयं परतिगृहीतॊ न तव एष तावद विशिष्टॊ गुण इति नैतद भगवतः परत्येमि\nभगवता तूक्तं सुखानां परमाः सत्रिय इति\nलॊकप्रवादॊ ऽपि च भवति दविविधः फलॊदयः सुकृतात सुखम अवाप्यते दुष्कृताद दुःखम इति\nअत्रॊच्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 11,
        "text": "भृगुर उवाच\nअनृतात खलु तमः परादुर्भूतं तमॊग्रस्ता अधर्मम एवानुवर्तन्ते न धर्मम\nकरॊधलॊभ मॊहमानानृतादिभिर अवच्छन्ना न खल्व अस्मिँल लॊके न चामुत्र सुखम आप्नुवन्ति\nविविधव्याधिगणॊपतापैर अवकीर्यन्ते\nवधबन्धरॊग परिक्लेशादिभिश च कषुत्पिपासा शरमकृतैर उपतापैर उपतप्यन्ते\nचण्ड वातात्युष्णातिशीत कृतैश च परतिभयैः शारीरैर दुःखैर उपतप्यन्ते\nबन्धुधनविनाश विप्रयॊग कृतैश च मानसैः शॊकैर अभिभूयन्ते जरामृत्युकृतैश चान्यैर इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 12,
        "text": "यस तव एतैः शारीरैर मानसैर दुःखैर न सपृश्यते स सुखं वेद\nन चैते दॊषाः सवर्गे परादुर्भवन्ति\nतत्र भवति खलु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 13,
        "text": "सुसुखः पवनः सवर्गे गन्धश च सुरभिस तथा\nकषुत्पिपासा शरमॊ नास्ति न जरा न च पापकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 14,
        "text": "नित्यम एव सुखं सवर्गे सुखं दुःखम इहॊभयम\nनरके दुःखम एवाहुः समं तु परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 15,
        "text": "पृथिवी सर्वभूतानां जनित्री तविधाः सत्रियः\nपुमान परजापतिस तत्र शुक्रं तेजॊमयं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 183,
        "shloka": 16,
        "text": "इत्य एतल लॊकनिर्मानं बरह्मणा विहितं पुरा\nपरजा विपरिवर्तन्ते सवैः सवैः कर्मभिर आवृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 1,
        "text": "[भरद्वाज]\nदानस्य किं फलं पराहुर धर्मस्य चरितस्य च\nतपसश च सुतप्तस्य सवाध्यायस्य हुतस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 2,
        "text": "[भृगु]\nहुतेन शाम्यते पापं सवाध्याये शान्तिर उत्तमा\nदानेन भॊग इत्य आहुस तपसा सर्वम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 3,
        "text": "दानं तु दविविधं पराहुः परत्रार्थम इहैव च\nसद्भ्यॊ यद दीयते किं चित तत्परत्रॊपतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 4,
        "text": "असत्सु दीयते यत तु तद दानम इह भुज्यते\nयादृशं दीयते दानं तादृशं फलम आप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 5,
        "text": "[भ]\nकिं कस्य धर्मचरणं किं वा धर्मस्य लक्षणम\nधर्मः कति विधॊ वापि तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 6,
        "text": "[भ]\nसवधर्मचरणे युक्ता ये भवन्ति मनीसिनः\nतेषां धर्मफलापाप्तिर यॊ ऽनयथा स विमुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 7,
        "text": "[भ]\nयद एतच चातुराश्रम्यं बरह्मर्षिविहितं पुरा\nतेषां सवे सवे य आचारास तान मे वक्तुम इहार्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 8,
        "text": "भृगुर उवाच\nपूर्वम एव भगवता लॊकहितम अनुतिष्ठता धर्मसंरक्षणार्थम आश्रमाश चत्वारॊ ऽभिनिर्दिस्ताः\nतत्र गुरु कुलवासम एव तावत परथमम आश्रमम उदाहरन्ति\nसम्यग अत्र शौचसंस्कार विनयनियम परनीतॊ विनीतात्मॊभे संध्ये भास्कराग्निदैवतान्य उपस्थाय विहाय तन्द्रालस्ये गुरॊर अभिवादनवेदाभ्यास शरवणपवित्री कृतान्तरात्मा तरिसवनम उपस्पृश्य बरह्मचर्याग्निपरिचरण गुरु शुश्रूसा नित्यॊ भैक्षादि सर्वनिवेदितान्तरात्मा गुरुवचननिर्देशानुष्ठानाप्रतिकूलॊ गुरु परसादलब्धस्वाध्यायतत्परः सयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 9,
        "text": "भवति चात्र शलॊकः\nगुरुं यस तु समाराध्य दविजॊ वेदम अवाप्नुयात\nतस्य सवर्गफलावाप्तिः सिध्यते चास्य मानसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 10,
        "text": "गार्हस्थ्यं खलु दवितीयम आश्रमं वदन्ति\nतस्य समुदाचार लक्षणं सर्वम अनुव्याख्यास्यामः\nसमावृत्तानां सदाराणां सहधर्मचर्या फलार्थिनां गृहाश्रमॊ विधीयते\nधर्मार्थकामावाप्तिर हय अत्र तरिवर्गसाधनम अवेस्क्यागर्हितेन कर्मणा धनान्य आदाय सवाध्यायप्रकर्षॊपलब्धेन बरह्मर्षिनिर्मितेन वादिर सारगतेन वा हव्यनियमाभ्यास दैवतप्रसादॊपलब्धेन वा धनेन गृहस्थॊ गार्हस्थ्यं परवर्तयेत\nतद धि सर्वाश्रमाणां मूलम उदाहरन्ति\nगुरु कुलवासिनः परिव्राजका ये चान्ये संकल्पित वरतनियम धर्मानुष्ठायिनस तेषाम अप्य अत एव भिक्षा बलिसंविभागाः परवर्तन्ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 11,
        "text": "वानप्रस्थानां दरव्यॊपस्कार इति परायशः खल्व एते साधवः साधु पथ्यदर्शनाः सवाध्यायप्रसङ्गिनस तीर्थाभिगमन देशदर्शनार्थं पृथिवीं पर्यतन्ति\nतेषां परत्युत्थानाभिवादनानसूयावाक्प्रदानसौमुख्यशक्त्यासन शयनाभ्यवहार सत्क्रियाश चेति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 12,
        "text": "भवति चात्र शलॊकः\nअतिथिर यस्य भग्नाशॊ गृहात परतिनिवर्तते\nस दत्त्वा दुष्कृतं तस्मै पुण्यम आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 13,
        "text": "अपि चात्र यज्ञक्रियाभिर देवताः परीयन्ते निवापेन पितरॊ वेदाभ्यास शरवणधारणेनर्षयः\nअपत्यॊत्पादनेन परजापतिर इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 14,
        "text": "शलॊकौ चात्र भवतः\nवत्सलाः सर्वभूतानां वाच्याः शरॊत्रसुखा गिरः\nपरिवादॊपघातौ च पारुष्यं चात्र गर्हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 15,
        "text": "अवज्ञानम अहंकारॊ दम्भश चैव विगर्हितः\nअहिंसा सत्यम अक्रॊधः सर्वाश्रमगतं तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 16,
        "text": "अपि चात्र माल्याभरण वस्त्राभ्यङ्ग गन्धॊपभॊग नृत्तगीतवादित्रश्रुतिसुखनयनाभिराम संदर्शनानां पराप्तिर भक्ष्यभॊज्य पेय लेह्यचॊस्यानाम अभ्यवहार्याणां विविधानाम उपभॊगः सवदारविहारसंतॊषः कामसुखावाप्तिर इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 17,
        "text": "तरिवर्गगुणनिर्वृत्तिर यस्य नित्यं गृहाश्रमे\nस सुखान्य अनुभूयेह शिष्टानां गतिम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 184,
        "shloka": 18,
        "text": "उञ्छवृत्तिर गृहस्थॊ यः सवधर्मचरणे रतः\nतयक्तकामसुखारम्भस तस्य सवर्गॊ न दुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 1,
        "text": "[भ]\nवानप्रस्थाः खल्व ऋषिधर्मम अनुसरन्तः पुण्यानि तीर्थानि नदीप्रस्रवणानि सुविविक्तेष्व अरण्येषु मृगमहिष वराहसृमर गजाकीर्णेषु तपस्यन्तॊ ऽनुसंचरन्ति\nतयक्तग्राम्य वस्त्राहारॊपभॊगा वन्यौषधि मूलफलपर्णपरिमित विचित्रनियताहाराः सथानासनिनॊ भूमिपासानसिकता शर्करा वालुका भस्मशायिनः काशकुश चर्म वल्कलसंवृताङ्गाः केशश्मश्रुनखरॊमधारिणॊ नियतकालॊपस्पर्शनास्कन्न हॊमबलिकालानुष्ठायिनः समित कुश कुसुमॊपहार हॊमार्जन लब्धविश्रामाः शीतॊस्न पवननिष्टप्त विभिन्नसर्वत्वचॊ विविधनियम यॊगचर्या विहित धर्मानुष्ठान हृतमांस शॊनितास तवग अस्थि भूता धृतिपराः सत्त्वयॊगाच छरीराण्य उद्वहन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 2,
        "text": "यस तव एतां नियतश चर्यां बरह्मर्षिविहितां चरेत\nस दहेद अग्निवद दॊषाञ जयेल लॊकांश च दुर्जयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 3,
        "text": "परिव्राजकानां पुनर आचारस तद यथा\nविमुच्याग्निधनकलत्र परिबर्ह सङ्गान आत्मनः सनेहपाशान अवधूय परिव्रजन्ति समलॊस्ताश्म काञ्चनास तरिवर्गप्रवृत्तेष्व आरम्भेष्व असक्तबुद्धयॊ ऽरिमित्रॊदासीनेषु तुल्यवृत्तयः सथावरजरायु जान्दज सवेदजॊद्भिज्जानां भूतानां वाङ्मनः कर्मभिर अनभिद्रॊहिणॊ ऽनिकेताः पर्वत पुलिनवृक्षमूलदेवतायतनान्य अनुचरन्तॊ वासार्थम उपेयुर नगरं गरामं वा नगरे पञ्चरात्रिका गरामैक रात्रिकाः\nपरविश्य च पराण धारण मात्रार्थं दविजातीनां भवनान्य असंकीर्ण कर्मणाम उपतिष्ठेयुः पात्रपतितायाचित भैक्षाः कामक्रॊधदर्प मॊहलॊभ कार्पण्यदम्भपरिवादाभिमान हिंसा निवृत्ता इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 4,
        "text": "भवति चात्र शलॊकः\nअभयं सर्वभूतेभ्यॊ दत्त्वा चरति यॊ मुनिः\nन तस्य सर्वभूतेभ्यॊ भयम उत्पद्यते कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 5,
        "text": "कृत्वाग्निहॊत्रं सवशरीरसंस्थं; शारीरम अग्निं सवमुखे जुहॊति\nयॊ भैक्ष चर्यॊपगतैर हविर्भिश; चिताग्निनां स वयतियाति लॊकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 6,
        "text": "मॊक्षाश्रमं यः कुरुते यथॊक्तं; शुचिः सुसंकल्पित बुद्धियुक्तः\nअनिन्धनं जयॊतिर इव परशान्तं; स बरह्मलॊकं शरयते दविजातिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 7,
        "text": "[भ]\nअस्माल लॊकात परॊ लॊकः शरूयते नॊपलभ्यते\nतम अहं जञातुम इच्छामि तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 8,
        "text": "[भ]\nउत्तरे हिमवत्पार्श्वे पुण्ये सर्वगुणान्विते\nपुण्यः कषेम्यश च काम्यश च स वरॊ लॊक उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 9,
        "text": "तत्र हय अपापकर्माणः शुचयॊ ऽतयन्तनिर्मलाः\nलॊभमॊहपरित्यक्ता मानवा निरुपद्रवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 10,
        "text": "सस्वर्गसदृशॊ देशस तत्र हय उक्ताः शुभा गुणाः\nकाले मृत्युः परभवति सपृशन्ति वयाधयॊ न च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 11,
        "text": "न लॊभः परदारेषु सवदारनिरतॊ जनः\nन चान्यॊन्य वधस तत्र दरव्येषु न च विस्मयः\nपरॊक्षधर्मॊ नैवास्ति संदेहॊ नापि जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 12,
        "text": "कृतस्य तु फलं तत्र परत्यक्षम उपकभ्यते\nशय्या यानासनॊपेताः परासादभवनाश्रयाः\nसर्वकामैर वृताः के चिद धेमाभरण भीसिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 13,
        "text": "पराण धारण मात्रं तु केषां चिद उपपद्यते\nशरमेण महता के चित कुर्वन्ति पराणधारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 14,
        "text": "इह धर्मपराः के चित के चिन नैकृतिका नराः\nसुखिता दुःखिताः के चिन निर्धना धनिनॊ ऽपरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 15,
        "text": "इह शरमॊ भयं मॊहः कषुधा तीव्रा च जायते\nलॊभश चार्थकृतॊ नॄणां येन मुह्यन्ति पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 16,
        "text": "इह चिन्ता बहुविधा धर्माधर्मस्य कर्मणः\nयस तद वेदॊभयं पराज्ञः पाप्नमा न स लिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 17,
        "text": "सॊपधं निकृतिः सतेयं परिवादॊ ऽभयसूयता\nपरॊपधातॊ हिंसा च पैशुन्यम अनृतं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 18,
        "text": "एतान आसेवते यस तु तपस तस्य परहीयते\nयस तव एतान नाचरेद विद्वांस तपस तस्याभिवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 19,
        "text": "कर्मभूमिर इयं लॊक इह कृत्वा शुभाशुभम\nशुभैः शुभम अवाप्नॊति कृत्वाशुभम अतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 20,
        "text": "इह परजापतिः पूर्वं देवाः सर्षिगणास तथा\nइष्ट्वेष्ट तपसः पूता बरह्मलॊकम उपाश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 21,
        "text": "उत्तरः पृथिवी भागः सर्वपुण्यतमः शुभः\nइहत्यास तत्र जायन्ते ये वै पुण्यकृतॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 22,
        "text": "असत कर्माणि कुर्वन्तस तिर्यग्यॊनिषु चापरे\nकषीणायुषस तथैवान्ये नश्यन्ति पृथिवीतले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 23,
        "text": "अन्यॊन्यभक्षणे सक्ता लॊभमॊहसमन्विताः\nइहैव परिवर्तन्ते न ते यान्त्य उत्तरां दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 24,
        "text": "ये गुरून उपसेवन्ते नियता बरह्मचारिणः\nपन्थानं सर्वलॊकानां ते जानन्ति मनीसिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 25,
        "text": "इत्य उक्तॊ ऽयं मया धर्मः संक्षेपाद बरह्मनिर्मितः\nधर्माधर्मौ हि लॊकस्य यॊ वै वेत्ति स बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 26,
        "text": "[भीस्म]\nइत्य उक्तॊ भृगुणा राजन भरद्वाजः परतापवान\nभृगुं परमधर्मात्मा विस्मितः परत्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 185,
        "shloka": 27,
        "text": "एष ते परभवॊ राजञ जगतः संप्रकीर्तितः\nनिखिलेन महाप्राज्ञ किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nआचारस्य विधिं तात परॊच्यमानं तवयानघ\nशरॊतुम इच्छामि धर्मज्ञ सर्वज्ञॊ हय असि मे मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nदुराचारा दुर्विचेष्टा दुष्प्रज्ञाः परिय साहसाः\nअसन्तॊ हय अभिविख्याताः सन्तश चाचार लक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 3,
        "text": "पुरीसं यदि वा मूत्रं ये न कुर्वन्ति मानवाः\nराजमार्गे गवां मध्ये धान्यमध्ये च ते शुभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 4,
        "text": "शौचम आवश्यकं कृत्वा देवतानां च तर्पणम\nधर्मम आहुर मनुष्याणाम उपस्पृश्य नदीं तरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 5,
        "text": "सूर्यं सदॊपतिष्ठेन न सवप्याद भास्करॊदये\nसायंप्रातर जपन संध्यां तिष्ठेत पूर्वां तथापराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 6,
        "text": "पञ्चार्ध्रॊ भॊजनं कुर्यात पराङ्मुखॊ मौनम आस्थितः\nन निदेद अन्नभक्ष्यांश च सवाद्व अस्वादु च भक्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 7,
        "text": "नार्द्र पानिः समुत्तिष्ठेन नार्द्र पादः सवपेन निशि\nदेवर्षिनारद परॊक्तम एतद आचार लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 8,
        "text": "शुचि कामम अनद्वाहं देव गॊष्ठं चतुष्पथम\nबराह्मणं धार्मिकं चैव नित्यं कुर्यात परदक्षिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 9,
        "text": "अतिथीनां च सर्वेषां परेष्यानां सवजनस्य च\nसामान्यं भॊजनं भृत्यैः पुरुषस्य परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 10,
        "text": "सायंप्रातर मनुष्याणाम अशनं देवनिर्मितम\nनान्तरा भॊजनं दृष्टम उपवासी तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 11,
        "text": "हॊमकाले तथा जुह्वन्न ऋतुकाले तथा वरजन\nअनन्यस्त्री जनः पराज्ञॊ बरह्मचारी तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 12,
        "text": "अमृतं बराह्मणॊच्छिष्टं जनन्या हृदयं कृतम\nउपासीत जनः सत्यं सत्यं सन्त उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 13,
        "text": "यजुषा संस्कृतं मांसं निवृत्तॊ माम भक्षणात\nन भक्षयेद वृथा मांसं पृष्ठमांसं च वर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 14,
        "text": "सवदेशे परदेशे वा अतिथिं नॊपवासयेत\nकाम्यं कर्मफलं लब्ध्वा गुरूणाम उपपादयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 15,
        "text": "गुरुभ्य आसनं देयं कर्तव्यं चाभिवादनम\nगुरून अभ्यर्च्य युज्यन्ते आयुषा यशसा शरिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 16,
        "text": "नेक्षेतादित्यम उद्यन्तं न च नग्नां परस्त्रियम\nमैथुनं समये धर्म्यं गुह्यं चैव समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 17,
        "text": "तीर्थानां हृदयं तीर्थं शुचीनां हृदयं शुचिः\nसर्वम आर्य कृतं शौचं वालसंस्पर्शनानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 18,
        "text": "दर्शने दर्शने नित्यं सुखप्रश्नम उदाहरेत\nसायंप्रातर च विप्राणां परदिष्टम अभिवादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 19,
        "text": "देव गॊष्ठे गवां मध्ये बराह्मणानां करिया पथे\nसवाध्याये भॊजने चैव दक्षिणं पानिम उद्धरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 20,
        "text": "पन्यानां शॊभनं पन्यं कृषीणां बाद्यते कृषिः\nबहु कारं च सस्यानां वाह्ये वाह्यं तथा गवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 21,
        "text": "संपन्नं भॊजने नित्यं पानीये तर्पणं तथा\nसुशृतं पायसे बरूयाद यवाग्वां कृसरे तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 22,
        "text": "शमश्रुकर्मणि संप्राप्ते कषुते सनाने ऽथ भॊजने\nवयाधितानां च सर्वेषाम आयुष्यम अभिनन्दनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 23,
        "text": "परत्यादित्यं न मेहेत न पश्येद आत्मनः शकृत\nसुत सत्रिया च शयनं सह भॊज्यं च वर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 24,
        "text": "तवं कारं नामधेयं च जयेष्ठानां परिवर्जयेत\nअवराणां समानानाम उभयेषां न दुष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 25,
        "text": "हृदयं पापवृत्तानां पापम आख्याति वैकृतम\nजञानपूर्वं विनश्यन्ति गूहमाना महाजने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 26,
        "text": "जञानपूर्वं कृतं पापं छादयन्त्य अबहुश्रुताः\nनैनं मनुष्याः पश्यन्ति पश्यन्ति तरिदिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 27,
        "text": "पापेन हि कृतं पापं पापम एवानुवर्तते\nधार्मिकेण कृतॊ धर्मः कर्तारम अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 28,
        "text": "पापं कृतं न समरतीह मूढॊ; विवर्तमानस्य तद एति कर्तुः\nपाहुर यथा चन्द्रम उपैति चापि; तथाबुधं पापम उपैति कर्म"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 29,
        "text": "आशया संचितं दरव्यं यत काले नेह भुज्यते\nतद बुधा न परशन्सन्ति मरणं न परतिक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 30,
        "text": "मानसं सर्वभूतानां धर्मम आहुर मनीसिनः\nतस्मात सर्वेषु भूतेषु मनसा शिवम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 31,
        "text": "एक एव चरेद धर्मं नास्ति धर्मे सहायता\nकेवलं विधिम आसाद्य सहायः किं करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 186,
        "shloka": 32,
        "text": "देवा यॊनिर मनुष्याणां देवानाम अमृतं दिवि\nपरेत्य भावे सुखं धर्माच छश्वत तैर उपभुज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअध्यात्मं नाम यद इदं पुरुषस्येह चिन्त्यते\nयद अध्यात्मं यतश चैतत तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअध्यात्मम इति मां पार्थ यद एतद अनुपृच्छसि\nतद वयाख्यास्यामि ते तात शरेयस्करतरं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 3,
        "text": "यज जञात्वा पुरुषॊ लॊके परीतिं सौख्यं च विन्दति\nफललाभश च सद्यः सयात सर्वभूतहितं च तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 4,
        "text": "पृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम\nमहाभूतानि भूतानां सर्वेषां परभवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः सृष्टानि तत्रैव तानि यान्ति पुनः पुनः\nमहाभूतानि भूतेषु सागरस्यॊर्मयॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 6,
        "text": "परसार्य च यथाङ्गानि कूर्मः संहरते पुनः\nतद्वद भूतानि भूतात्मा सृष्ट्वा संहरते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 7,
        "text": "महाभूतानि पञ्चैव सर्वभूतेषु भूतकृत\nअकरॊत तेषु वैषम्यं तत तु जीवॊ ऽनु पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 8,
        "text": "शब्दः शरॊत्रं तथा खानि तरयम आकाशयॊनिजम\nवायॊस तवक सपर्शचेष्टाश च वाग इत्य एतच चतुष्टयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 9,
        "text": "रूपं चक्षुस तथा पक्तिस तरिविधं तेज उच्यते\nरसः कलेदश च जिह्वा च तरयॊ जलगुणाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 10,
        "text": "घरेयं घराणं शरीरं च ते तु भूमिगुणास तरयः\nमहाभूतानि पञ्चैव सस्थं तु मन उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 11,
        "text": "इन्द्रियाणि मनश चैव विज्ञानान्य अस्य भारत\nसप्तमी बुद्धिर इत्य आहुः कषेत्रज्ञः पुनर अस्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 12,
        "text": "चक्षुर आलॊकनायैव संशयं कुरुते मनः\nबुद्धिर अध्यवसायाय कषेत्रज्ञः साक्षिवत सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 13,
        "text": "ऊर्ध्वं पादतलाभ्यां यद अर्वाग ऊर्ध्वं च पश्यति\nएतेन सर्वम एवेदं विद्ध्य अभिव्याप्तम अन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 14,
        "text": "पुरुषे चेन्द्रियाणीह वेदितव्यानि कृत्स्नशः\nतमॊ रजश च सत्त्वं च विद्धि भावांस तदाश्रयान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 15,
        "text": "एतां बुद्ध्वा नरॊ बुद्ध्या भूतानाम आगतिं गतिम\nसमवेक्ष्य शनैश चैव लभते शमम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 16,
        "text": "गुणान नेनीयते बुद्धिर बुद्धिर एवेन्द्रियाण्य अपि\nमनःषष्ठानि सर्वाणि बुद्ध्यभावे कुतॊ गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 17,
        "text": "इति तन्मयम एवैतत सर्वं सथावरजङ्गमम\nपरलीयते चॊद्भवति तस्मान निर्दिश्यते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 18,
        "text": "येन पश्यति तच चक्षुः शृणॊति शरॊत्रम उच्यते\nजिघ्रति घराणम इत्य आहू रसं जानाति जिह्वया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 19,
        "text": "तवचा सपृशति च सपर्शान बुद्धिर विक्रियते ऽसकृत\nयेन संकल्पयत्य अर्थं किं चिद भवति तन मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 20,
        "text": "अधिष्ठानानि बुद्धेर हि पृथग अर्थानि पञ्चधा\nपञ्चेन्द्रियाणि यान्य आहुस तान्य अदृश्यॊ ऽधितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 21,
        "text": "पुरुषाधिष्ठिता बुद्धिस तरिषु भावेषु वर्तते\nकदा चिल लभते परीतिं कदा चिद अनुशॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 22,
        "text": "न सुखेन न दुःखेन कदा चिद अपि वर्तते\nएवं नराणां मनसि तरिषु भावेष्व अवस्थिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 23,
        "text": "सेयं भावात्मिका भावांस तरीन एतान नातिवर्तते\nसरितां सारगॊ भर्ता महावेलाम इवॊर्मिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 24,
        "text": "अतिभाव गता बुद्धिर भावे मनसि वर्तते\nपरवर्तमानं हि रजस तद्भावम अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 25,
        "text": "इन्द्रियाणि हि सर्वाणि परदर्शयति सा सदा\nपरीतिः सत्त्वं रजः शॊकस तमॊ मॊहश च ते तरयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 26,
        "text": "ये ये च भावा लॊके ऽसमिन सर्वेष्व एतेषु ते तरिषु\nइति बुद्धिगतिः सर्वा वयाख्याता तव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 27,
        "text": "इन्द्रियाणि च सर्वाणि विजेतव्यानि धीमता\nसत्त्वं रजस तमश चैव पराणिनां संश्रिताः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 28,
        "text": "तरिविधा वेदना चैव सर्वसत्त्वेषु दृश्यते\nसात्त्विकी राजसी चैव तमसी चेति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 29,
        "text": "सुखस्पर्शः सत्त्वगुणॊ दुःखस्पर्शॊ रजॊगुणः\nतमॊ गुणेन संयुक्तौ भवतॊ ऽवयावहारिकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 30,
        "text": "तत्र यत परीतिसंयुक्तं काये मनसि वा भवेत\nवर्तते सात्त्विकॊ भाव इत्य अवेक्षेत तत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 31,
        "text": "अथ यद दुःखसंयुक्तम अतुष्टिकरम आत्मनः\nपरवृत्तं रज इत्य एव तन्न असंरभ्य चिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 32,
        "text": "अथ यन मॊहसंयुक्तम अव्यक्तम इव यद भवेत\nअप्रतर्क्यम अविज्ञेयं तमस तद उपधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 33,
        "text": "परहर्षः परीतिर आनन्दः सुखं संशान्त चित्तता\nकथं चिद अभिवर्तन्त इत्य एते सात्त्विका गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 34,
        "text": "अतुष्टिः परितापश च शॊकॊ लॊभस तथाक्षमा\nलिङ्गानि रजसस तानि दृश्यन्ते हेत्वहेतुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 35,
        "text": "अभिमानस तथा मॊहः परमादः सवप्नतन्द्रिता\nकथं चिद अभिवर्तन्ते विविधास तामसा गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 36,
        "text": "दूरगं बहुधा गामि परार्थना संशयात्मकम\nमनः सुनियतं यस्य स सुखी परेत्य चेह च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 37,
        "text": "सत्त्वक्षेत्रज्ञयॊर एतद अन्तरं पश्य सूक्ष्मयॊः\nसृजते तु गुणान एक एकॊ न सृजते गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 38,
        "text": "मशकॊदुम्बरौ चापि संप्रयुक्तौ यथा सदा\nअन्यॊन्यम अन्यौ च यथा संप्रयॊगस तथा तयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 39,
        "text": "पृथग भूतौ परकृत्या तौ संप्रयुक्तौ च सर्वदा\nयथामत्स्यॊ जलं चैव संप्रयुक्तौ तथैव तौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 40,
        "text": "न गुणा विदुर आत्मानं स गुणान वेत्ति सर्वशः\nपरिद्रस्ता गुणानां च संस्रस्ता मन्यते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 41,
        "text": "इन्द्रियैस तु परदीपार्थं कुरुते बुद्धिसप्तमैः\nनिर्विचेष्टैर अजानद्भिः परमात्मा परदीपवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 42,
        "text": "सृजते हि गुणान सत्त्वं कषेत्रज्ञः परिपश्यति\nसंप्रयॊगस तयॊर एष सत्त्वक्षेत्रज्ञयॊर धरुवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 43,
        "text": "आश्रयॊ नास्ति सत्त्वस्य कषेत्रज्ञस्य च कश चन\nसत्त्वं मनः संसृजति न गुणान वै कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 44,
        "text": "रश्मींस तेषां स मनसा यदा सम्यङ नियच्छति\nतदा परकाशते ऽसयात्मा घते दीपॊ जवलन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 45,
        "text": "तयक्त्वा यः पराकृतं कर्म नित्यम आत्मरतिर मुनिः\nसर्वभूतात्मभूतः सयात स गच्छेत परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 46,
        "text": "यथा वारि चरः पक्षी लिप्यमानॊ न लिप्यते\nएवम एव कृतप्रज्ञॊ भूतेषु परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 47,
        "text": "एवं सवभावम एवैतत सवबुद्ध्या विहरेन नरः\nअशॊचन्न अप्रहृष्यंश च चरेद विगतमत्सरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 48,
        "text": "सवभावसिद्ध्या संसिद्धान स नित्यं सृजते गुणान\nऊर्ण नाभिर यथा सरष्टा विज्ञेयास तन्तुवद गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 49,
        "text": "परध्वस्ता न निवर्तन्ते निवृत्तिर नॊपलभ्यते\nपरत्यक्षेण परॊक्षं तद अनुमानेन सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 50,
        "text": "एवम एके वयवस्यन्ति निवृत्तिर इति चापरे\nउभयं संप्रधार्यैतद अध्यवस्येद यथामति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 51,
        "text": "इतीमं हृदयग्रन्थिं बुद्धिभेद मयं दृधम\nविमुच्य सुखम आसीत न शॊचेच छिन्नसंशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 52,
        "text": "मलिनाः पराप्नुयुः शुद्धिं यथा पूर्णां नदीं नराः\nअवगाह्य सुविद्वंसॊ विद्धि जञानम इदं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 53,
        "text": "महानदीं हि पारज्ञस तप्यते न तरन यथा\nएवं ये विदुर अध्यात्मं कैवल्यं जञानम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 54,
        "text": "एतां बुद्ध्वा नरः सर्वां भूतानाम आगतिं गतिम\nअवेक्ष्य च शनैर बुद्ध्या लभते शं परं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 55,
        "text": "तरिवर्गॊ यस्य विदितः पराग जयॊतिः स विमुच्यते\nअन्विष्य मनसा युक्तस तत्त्वदर्शी निरुत्सुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 56,
        "text": "न चात्मा शक्यते दरष्टुम इन्द्रियेषु विभागशः\nतत्र तत्र विसृष्टेषु दुर्जयेष्व अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 57,
        "text": "एतद बुद्ध्वा भवेद बुद्धः किम अन्यद बुद्ध लक्षणम\nविज्ञाय तद धि मन्यन्ते कृतकृत्या मनीसिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 58,
        "text": "न भवति विदुषां ततॊ भयं; यद अविदुषां सुमहद भयं भवेत\nन हि गतिर अधिकास्ति कस्य चित; सति हि गुणे परवदन्त्य अतुल्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 59,
        "text": "यत करॊत्य अनभिसंधि पूर्वकं; तच च निर्नुदति यत पुरा कृतम\nनाप्रियं तद उभयं कुतः परियं; तस्य तज जनयतीह कुर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 187,
        "shloka": 60,
        "text": "लॊक आतुरजनान विराविणस; तत तद एव बहु पश्य शॊचतः\nतत्र पश्य कुशलान अशॊचतॊ; ये विदुस तद उभयं पदं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nहन्त वक्ष्यामि ते पार्थ धयानयॊगं चतुर्विधम\nयं जञात्वा शाश्वतीं सिद्धिं गच्छन्ति परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 2,
        "text": "यथा सवनुष्ठितं धयानं तथा कुर्वन्ति यॊगिनः\nमहर्षयॊ जञानतृप्ता निर्वान गतमानसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 3,
        "text": "नावर्तन्ते पुनः पार्थ मुक्ताः संसारदॊषतः\nजन्म दॊषपरिक्षीणाः सवभावे पर्यवस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 4,
        "text": "निर्द्वन्द्वा नित्यसत्त्वस्था विमुक्ता नित्यम आश्रिताः\nअसङ्गीन्य अविवादानि मनः शान्ति कराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 5,
        "text": "तत्र सवाध्यायसंश्लिष्टम एकाग्रं धारयेन मनः\nपिण्डीकृत्येन्द्रिय गरामम आसीनः कास्थवन मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 6,
        "text": "शब्दं न विन्देच छरॊत्रेण सपर्शं तवचा न वेदयेत\nरूपं न चक्षुषा विद्याज जिह्वया न रसांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 7,
        "text": "घरेयाण्य अपि च सर्वाणि जह्याद धयानेन यॊगवित\nपञ्चवर्ग परमाथीनि नेच्छेच चैतानि वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ मनसि संसज्य पञ्चवर्गं विचक्षणः\nसमादध्यान मनॊ भरान्तम इन्द्रियैः सह पञ्चभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 9,
        "text": "विसंचारि निरालम्बं पञ्च दवारं चलाचलम\nपूर्वे धयानपथे धीरः समादध्यान मनॊ ऽनतरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 10,
        "text": "इन्द्रियाणि मनश चैव यदा पिण्डीकरॊत्य अयम\nएष धयानपथः पूर्वॊ मया समनुवर्णितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्य तत पूर्वसंरुद्धं मनः सस्थम अनन्तरम\nसफुरिष्यति समुद्भ्रान्तं विद्युद अम्बुधरे यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 12,
        "text": "जलबिन्दुर यथा लॊलः पर्णस्थः सर्वतश चलः\nएवम एवास्य तच चित्तं भवति धयानवर्त्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 13,
        "text": "समाहितं कषणं किं चिद धयानवर्त्मनि तिष्ठति\nपुनर वायुपथं भरान्तं मनॊ भवति वायुवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 14,
        "text": "अनिर्वेदॊ गतक्लेशॊ गततन्द्रीर अमत्सरः\nसमादध्यात पुनश चेतॊ धयानेन धयानयॊगवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 15,
        "text": "विचारश च वितर्कश च विवेकश चॊपजायते\nमुनेः समादधानस्य परथमं धयानम आदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 16,
        "text": "मनसा कलिश्यमानस तु समाधानं च कारयेत\nन निर्वेदं मुनिर गच्छेत कुर्याद एवात्मनॊ हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 17,
        "text": "पांसुभस्म करीसानां यथा वै राशयश चिताः\nसहसा वारिणा सिक्ता न यान्ति परिभावनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 18,
        "text": "किं चित सनिग्धं यथा च सयाच छुष्क चूर्णम अभावितम\nकरमशस तु शनैर गच्छेत सर्वं तत्परिभावनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 19,
        "text": "एवम एवेन्द्रिय गरामं शनैः संपरिभावयेत\nसंहरेत करमशश चैव स सम्यक परशमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 20,
        "text": "सवयम एव मनश चैव पञ्चवर्गश च भारत\nपूर्वं धयानपथं पराप्य नित्ययॊगेन शाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 21,
        "text": "न तत पुरुषकारेण न च दैवेन केन चित\nसुखम एष्यति तत तस्य यद एवं संयतात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 188,
        "shloka": 22,
        "text": "सुखेन तेन संयुक्तॊ रंस्यते धयानकर्मणि\nगच्छन्ति यॊगिनॊ हय एवं निर्वानं तन निरामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nचातुराश्रम्यम उक्तं ते राजधर्मास तथैव च\nनानाश्रयाश च बहव इतिहासाः पृथग्विधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 2,
        "text": "शरुतास तवत्तः कथाश चैव धर्मयुक्ता महामते\nसंदेहॊ ऽसति तु कश चिन मे तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 3,
        "text": "जापकानां फलावाप्तिं शरॊतुम इच्छामि भारत\nकिं फलं जपताम उक्तं कव वा तिष्ठन्ति जापकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 4,
        "text": "जपस्य च विधिं कृत्स्नं वक्तुम अर्हसि मे ऽनघ\nजापका इति किं चैतत सांख्ययॊगक्रिया विधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 5,
        "text": "किं यज्ञविधिर एवैष किम एतज जप्यम उच्यते\nएतन मे सर्वम आचक्ष्व सर्वज्ञॊ हय असि मे मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 6,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nयमस्य यत पुरावृत्तं कालस्य बराह्मणस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 7,
        "text": "संन्यास एव वेदान्ते वर्तते जपनं परति\nवेदवादाभिनिर्वृत्ता शान्तिर बरह्मण्य अवस्थितौ\nमार्गौ ताव अप्य उभाव एतौ संश्रितौ न च संश्रितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा संश्रूयते राजन कारणं चात्र वक्ष्यते\nमनः समाधिर अत्रापि तथेन्द्रिय जयः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 9,
        "text": "सत्यम अग्निपरीचारॊ विविक्तानां च सेवनम\nधयानं तपॊ दमः कषान्तिर अनसूया मिताशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 10,
        "text": "विषयप्रतिसंहारॊ मित जल्पस तथा शमः\nएव परवृत्तकॊ धर्मॊ निवृत्तकम अथॊ शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा निवर्तते कर्म जपतॊ बरह्मचारिणः\nएतत सर्वम अशेषेण यथॊक्तं परिवर्जयेत\nतरिविधं मार्गम आसाद्य वयक्ताव्यक्तम अनाश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 12,
        "text": "कुशॊच्चय निषण्णः सन कुश हस्तः कुशैः शिखी\nचीरैः परिवृतस तस्मिन मध्ये छन्नः कुशैस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 13,
        "text": "विषयेभ्यॊ नमस्कुर्याद विषयान न च भावयेत\nसाम्यम उत्पाद्य मनसॊ मनस्य एव मनॊ दधत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 14,
        "text": "तद धिया धयायति बरह्म जपन वै संहितां हिताम\nसंन्यस्यत्य अथ वा तां वै समाधौ पर्यवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 15,
        "text": "धयानम उत्पादयत्य अत्र संहिता बलसंश्रयात\nशुद्धात्मा तपसा दान्तॊ निवृत्तद्वेषकामवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 16,
        "text": "अरागमॊहॊ निर्द्वन्द्वॊ न शॊचति न सज्जते\nन कर्ताकरणीयानां न कार्याणाम इति सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 17,
        "text": "न चाहंकार यॊगेन मनः परस्थापयेत कव चित\nन चात्मग्रहणे युक्तॊ नावमानी न चाक्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 18,
        "text": "धयानक्रिया परॊ युक्तॊ धयानवान धयाननिश्चयः\nधयाने समाधिम उत्पाद्य तद अपि तयजति करमात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 19,
        "text": "स वै तस्याम अवस्थायां सर्वत्यागकृतः सुखी\nनिरीहस तयजति परानान बराह्मीं संश्रयते तनुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 20,
        "text": "अथ वा नेच्छते तत्र बरह्म कायनिषेवणम\nउत्क्रामति च मार्गस्थॊ नैव कव चन जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 189,
        "shloka": 21,
        "text": "आत्मबुद्धिं समास्थाय शान्ती भूतॊ निरामयः\nअमृतं विरजः शुद्धम आत्मानं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nगतीनाम उत्तमा पराप्तिः कथिता जापकेष्व इह\nएकैवैषा गतिस तेषाम उत यान्त्य अपराम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nशृणुष्वावहितॊ राजञ जापकानां गतिं विभॊ\nयथा गच्छन्ति निरयम अनेकं पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 3,
        "text": "यथॊक्तम एतत पूर्वं यॊ नानुतिष्ठति जापकः\nएकदेशक्रियश चात्र निरयं स निगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 4,
        "text": "अवज्ञानेन कुरुते न तुष्यति न शॊचति\nईदृशॊ जापकॊ याति निरयं नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 5,
        "text": "अहंकारकृतश चैव सर्वे निरयगामिनः\nपरावमानी पुरुषॊ भविता निरयॊपगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 6,
        "text": "अभिध्या पूर्वकं जप्यं कुरुते यश च मॊहितः\nयत्राभिध्यां स कुरुते तं वै निरयम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 7,
        "text": "अथैश्वर्यप्रवृत्तः सञ जापकस तत्र रज्यते\nस एव निरयस तस्य नासौ तस्मात परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 8,
        "text": "रागेण जापकॊ जप्यं कुरुते तत्र मॊहितः\nयत्रास्य रागः पतति तत्र तत्रॊपजायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 9,
        "text": "दुर्बुद्धिर अकृतप्रज्ञश चले मनसि तिष्ठति\nचलाम एव गतिं याति निरयं वाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 10,
        "text": "अकृतप्रज्ञकॊ बालॊ मॊहं गच्छति जापकः\nस मॊहान निरयं याति तत्र गत्वानुशॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 11,
        "text": "दृध गराही करॊमीति जप्यं जपति जापकः\nन संपूर्णॊ न वा युक्तॊ निरयं सॊ ऽधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 12,
        "text": "[य]\nअनिमित्तं परं यत तद अव्यक्तं बरह्मणि सथितम\nसद भूतॊ जापकः कस्मात स शरीरम अथाविशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 190,
        "shloka": 13,
        "text": "[भी]\nदुष्प्रज्ञानेन निरया बहवः समुदाहृताः\nपरशस्तं जापकत्वं च दॊषाश चैते तद आत्मकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकीदृशॊ जापकॊ याति निरयं वर्णयस्व मे\nकौतूहलं हि मे जातं तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nधर्मस्यांशः परसूतॊ ऽसि धर्मिष्ठॊ ऽसि सवभावतः\nधर्ममूलाश्रयं वाक्यं शृणुष्वावहितॊ ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 3,
        "text": "अमूनि यानि सथानानि देवानां परमात्मनाम\nनाना संस्थान वर्णानि नानारूपफलानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 4,
        "text": "दिव्यानि कामचारीणि विमानानि सभास तथा\nआक्रीदा विविधा राजन पद्मिन्यश चामलॊदकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 5,
        "text": "चतुर्णां लॊकपालानां शुक्रस्याथ बृहस्पतेः\nमरुतां विश्वदेवानां साध्यानाम अश्विनॊर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 6,
        "text": "रुद्रादित्य वसूनां च तथान्येषां दिवौकसाम\nएते वै निरयास तात सथानस्य परमात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 7,
        "text": "अभयं चानिमित्तं च न च कलेशभयावृतम\nदवाभ्यां मुक्तं तरिभिर मुक्तम अस्ताभिस तरिभिर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 8,
        "text": "चतुर्लक्षणवर्जं तु चतुर्कारण वर्जितम\nअप्रहर्षम अनानन्दम अशॊकं विगतक्लमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 9,
        "text": "कालः संपच्यते तत्र न कालस तत्र वै परभुः\nस कालस्य परभू राजन सवर्गस्यापि तथेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 10,
        "text": "आत्मकेवलतां पराप्तस तत्र गत्वा न शॊचति\nईदृशं परमं सथानं निरयास ते च तादृशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 191,
        "shloka": 11,
        "text": "एते ते निरयाः परॊक्ताः सर्व एव यथातथम\nतस्य सथानवरस्येह सर्वे निरयसंज्ञिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकालमृत्युयमानां च बराह्मणस्य च सत्तम\nविवादॊ वयाहृतः पूर्वं तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nइक्ष्वाकॊः सूर्यपुत्रस्य यद्वृत्तं बराह्मणस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 3,
        "text": "कालस्य मृत्यॊश च तथा यद्वृत्तं तन निबॊध मे\nयथा स तेषां संवादॊ यस्मिन सथाने ऽपि चाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 4,
        "text": "बराह्मणॊ जापकः कश चिद धर्मवृत्तॊ महायशाः\nषडङ्गविन महाप्राज्ञः पैप्पलादिः स कौशिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्यापरॊक्षं विज्ञानं षडङ्गेषु तथैव च\nवेदेषु चैव निष्णातॊ हिमवत्पादसंश्रयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 6,
        "text": "सॊ ऽनत्यं बराह्मं तपस तेपे संहितां संयतॊ जपन\nतस्य वर्षसहस्रं तु नियमेन तथागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 7,
        "text": "स देव्या दर्शितः साक्षात परीतास्मीति तदा किल\nजप्यम आवर्तयंस तूस्नीं न च तां किं चिद अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्यानुकम्पया देवी परीता समभवत तदा\nवेद माता ततस तस्य तज जप्यं समपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 9,
        "text": "समाप्तजप्यस तूत्थाय शिरसा पादयॊस तथा\nपपात देव्या धर्मात्मा वचनं चेदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 10,
        "text": "दिष्ट्या देवि परसन्ना तवं दर्शनं चागता मम\nयदि वापि परसन्नासि जप्ये मे रमतां मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 11,
        "text": "[सावित्री]\nकिं परार्थयसि विप्रर्षे किं चेष्टं करवाणि ते\nपरब्रूहि जपतां शरेष्ठ सर्वं तत ते भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 12,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तः स तदा देव्या विप्रः परॊवाच धर्मवित\nजप्यं परति ममेच्छेयं वर्धत्व इति पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 13,
        "text": "मनसश चसमाधिर मे वर्धेताहर अहः शुभे\nतत तथेति ततॊ देवी मधुरं परत्यभासत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 14,
        "text": "इदं चैवापरं पराह देवी तत्प्रियकाम्यया\nनिरयं नैव यातासि यत्र याता दविजर्षभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 15,
        "text": "यास्यसि बरह्मणः सथानम अनिमित्तम अनिन्दितम\nसाधये भविता चैतद यत तवयाहम इहार्थिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 16,
        "text": "नियतॊ जप चैकाग्रॊ धर्मस तवां समुपैष्यति\nकालॊ मृत्युर यमश चैव समायास्यन्ति ते ऽनतिकम\nभविता च विवादॊ ऽतर तव तेषां च धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 17,
        "text": "एवम उक्त्वा घवगती जगाम भवनं सवकम\nबराह्मणॊ ऽपि जपन्न आस्ते दिव्यं वर्षशतं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 18,
        "text": "समाप्ते नियमे तस्मिन्न अथ विप्रस्य धीमतः\nसाक्षात परीतस तदा धर्मॊ दर्शयाम आस तं दविजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 19,
        "text": "[धर्म]\nदविजाते पश्य मां धर्मम अहं तवां दरष्टुम आगतः\nजप्यस्य च फलं यत ते संप्राप्तं तच च मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 20,
        "text": "जिता लॊकास तवया सर्वे ये दिव्या ये च मानुषाः\nदेवानां निरयान साधॊ सर्वान उत्क्रम्य यास्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 21,
        "text": "पराण तयागं कुरु मुने गच्छ लॊकान यथेप्सितान\nतयक्त्वात्मनः शरीरं च ततॊ लॊकान अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 22,
        "text": "[बराह्मण]\nकृतं लॊकैर हि मे धर्मगच्छ च तवं यथासुखम\nबहुदुःखसुखं देहं नॊत्सृजेयम अहं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 23,
        "text": "[धर्म]\nअवश्यं भॊः शरीरं ते तयक्तव्यं मुनिपुंगव\nसवर्ग आरॊह्यतां विप्र किं वा ते रॊचते ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 24,
        "text": "[बराह्मण]\nन रॊचये सवर्गवसं विना देहाद अहं विभॊ\nगच्छ धर्मन मे शरद्धा सवर्गं गन्तुं विनात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 25,
        "text": "[धर्म]\nअलं देहे मनः कृत्वा तयक्त्वा देहं सुखी भव\nगच्छ लॊकान अरजसॊ यत्र गत्वा न शॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 26,
        "text": "[बराह्मण]\nरमे जपन महाभाग कृतं लॊकैः सनातनैः\nसशरीरेण गन्तव्यॊ मया सवर्गॊ न वा विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 27,
        "text": "[धर्म]\nयदि तवं नेच्छसि तयक्तुं शरीरं पश्य व दविज\nएष कालस तथा मृत्युर यमश च तवाम उपागताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 28,
        "text": "[भीस्म]\nअथ वैवस्वतः कालॊ मृत्युश च तरितयं विभॊ\nबराह्मणं तं महाभागम उपागम्येदम अब्रुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 29,
        "text": "तपसॊ ऽसय सुतप्तस्य तथा सुचरितस्य च\nफलप्राप्तिस तव शरेष्ठा यमॊ ऽहं तवाम उपब्रुवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 30,
        "text": "यथावद अस्य जप्यस्य फलं पराप्तस तवम उत्तमम\nकालस ते सवर्गम आरॊधुं कालॊ ऽहं तवाम उपागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 31,
        "text": "मृत्युं मा विधिधर्मज्ञ रूपिणं सवयम आगतम\nकालेन चॊदितं विप्र तवाम इतॊ नेतुम अद्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 32,
        "text": "[बराह्मण]\nसवागतं सूर्यपुत्राय कालाय च महात्मने\nमृत्यवे चाथ धर्माय किं कार्यं करवाणि वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 33,
        "text": "[भी]\nअर्घ्यं पाद्यं च दत्त्वा स तेभ्यस तत्र समागमे\nअब्रवीत परमप्रीतः सवशक्त्या किं करॊमि वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 34,
        "text": "तस्मिन्न एवाथ काले तु तीर्थयात्राम उपागतः\nइक्ष्वाकुर अगमत तत्र समेता यत्र ते विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 35,
        "text": "सर्वान एव तु राजर्षिः संपूज्याभिप्रनम्य च\nकुशलप्रश्नम अकरॊत सर्वेषां राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 36,
        "text": "तस्मै सॊ ऽथासनं दत्त्वा पाद्यम अर्घ्यं तथैव च\nअब्रवीद बराह्मणॊ वाक्यं कृत्वा कुशलसंविदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 37,
        "text": "सवागतं ते महाराज बरूहि यद यद इहेच्छसि\nसवशक्त्या किं करॊमीह तद भवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 38,
        "text": "[राजा]\nराजाहं बराह्मणश च तवं यदि सः कर्म संस्थितः\nददामि वसु किं चित ते परार्थितं तद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 39,
        "text": "[बरा]\nदविविधा बराह्मणा राजन धर्मश च दविविधः समृतः\nपरवृत्तश च निवृत्तश च निवृत्तॊ ऽसमि परतिग्रहात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 40,
        "text": "तेभ्यः परयच्छ दानानि ये परवृत्ता नराधिप\nअहं न परतिगृह्णामि किम इष्टं किं ददानि ते\nबरूहि तवं नृपतिश्रेष्ठ तपसा साधयामि किम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 41,
        "text": "[रा]\nकषत्रियॊ ऽहं न जानामि देहीति वचनं कव चित\nपरयच्छ युद्धम इत्य एवं वादिनः समॊ दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 42,
        "text": "[बरा]\nतुष्यसि तवं सवधर्मेण तथा तुष्टा वयं नृप\nअन्यॊन्यस्यॊत्तरं नास्ति यद इष्टं तत समाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 43,
        "text": "[रा]\nसवशक्त्याहं ददानीति तवया पूर्वं परभासितम\nयाचे तवां दियतां मह्यं जप्यस्यास्य फलं दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 44,
        "text": "[बरा]\nयुद्धं मम सदा वाणी याचतीति विकत्थसे\nन च युद्धं मया सार्धं किमर्थं याचसे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 45,
        "text": "[रा]\nवाग्वज्रा बराह्मणा परॊक्ताः कषत्रिया बाहुजीविनः\nवाग युद्धं तद इदं तीव्रं मम विप्र तवया सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 46,
        "text": "[बरा]\nसैवाद्यापि परतिज्ञा मे सवशक्त्या किं परदीयताम\nबरूहि दास्यामि राजेन्द्र विभवे सति माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 47,
        "text": "[रा]\nयत तद वर्षशतं पूर्णं जप्यं वै जपता तवया\nफलं पराप्तं तत परयच्छ मम दित्सुर भवान यदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 48,
        "text": "[बरा]\nपरमं गृह्यतां तस्य फलं यज जपितं मया\nअर्धं तवम अविचारेण फलं तस्य समाप्नुहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 49,
        "text": "अथ वा सर्वम एवेह जप्यकं मामकं फलम\nराजन पराप्नुहि कामं तवं यदि सर्वम इहेच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 50,
        "text": "[रा]\nकृतं सर्वेण भद्रं ते जप्यं यद याचितं मया\nसवस्ति ते ऽसतु गमिष्यामि किं चतस्य फलं वद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 51,
        "text": "[बरा]\nफलप्राप्तिं न जानामि दत्तं यज जपितं मया\nअयं धर्मश च कालश च यमॊ मृत्युश च साक्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 52,
        "text": "[रा]\nअज्ञातम अस्य धर्मस्य फलं मे किं करिष्यति\nपराप्नॊतु तत फलं विप्रॊ नाहम इच्छे ससंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 53,
        "text": "[बरा]\nनाददे ऽपरवक्तव्यं दत्तं वाचा फलं मया\nवाक्यं परमानं राजर्षे ममापि तव चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 54,
        "text": "नाभिसंधिर मया जप्ये कृतपूर्वः कथं चन\nजप्यस्य राजशार्दूल कथं जञास्याम्य अहं फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 55,
        "text": "ददस्वेति तवया चॊक्तं ददामीति तथा मया\nन वाचं दूसयिष्यामि सत्यं रक्ष सथिरॊ भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 56,
        "text": "अथैवं वदतॊ मे ऽदय वचनं न करिष्यसि\nमहान अधर्मॊ भविता तव राजन मृषा कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 57,
        "text": "न युक्तं तु मृषा वाणी तवया वक्तुम अरिन्दम\nतथा मयाप्य अभ्यधिकं मृषा वक्तुं न शक्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 58,
        "text": "संश्रुतं च मया पूर्वं ददानीत्य अविचारितम\nतद्गृह्णीस्वाविचारेण यदि सत्ये सथितॊ भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 59,
        "text": "इहागम्य हि मां राजञ जाप्यं फलम अयाचिथाः\nतन मन निसृष्टं गृह्णीस्व भव सत्ये सथिरॊ ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 60,
        "text": "नायं लॊकॊ ऽसति न परॊ न च पूर्वान स तारयेत\nकुत एवावरान राजन मृषावादपरायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 61,
        "text": "न यज्ञाध्ययने दानं नियमास तारयन्ति हि\nतथा सत्यं परे लॊके यथा वै पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 62,
        "text": "तपांसि यानि चीर्णानि चरिष्यसि च यत तपः\nसमाः शतैः सहस्रैश च तत सत्यान न विशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 63,
        "text": "सत्यम एकाक्षरं बरह्मसत्यम एकाक्षरं तपः\nसत्यम एकाक्षरॊ यज्ञः सत्यम एकाक्षरं शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 64,
        "text": "सत्यं वेदेषु जागर्ति फलं सत्ये परं समृतम\nसत्याद धर्मॊ दमश चैव सर्वं सत्ये परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 65,
        "text": "सत्यं वेदास तथाङ्गानि सत्यं यज्ञस तथा विधिः\nवरतचर्यास तथा सत्यम ओंकारः सत्यम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 66,
        "text": "परानिनां जननं सत्यं सत्यं संततिर एव च\nसत्येन वायुर अभ्येति सत्येन तपते रविः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 67,
        "text": "सत्येन चाग्निर दहति सवर्गः सत्ये परतिष्ठितः\nसत्यं यज्ञस तपॊ वेदाः सतॊभा मन्त्राः सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 68,
        "text": "तुलाम आरॊपितॊ धर्मः सत्यं चैवेति नः शरुतम\nसमां कक्षां धारयतॊ यतः सत्यं ततॊ ऽधिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 69,
        "text": "यतॊ धर्मस ततः सत्यं सर्वं सत्येन वर्धते\nकिमर्थम अनृतं कर्म कर्तुं राजंस तवम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 70,
        "text": "सत्ये कुरु सथिरं भावं मा राजन्न अनृतं कृथाः\nकस्मात तवम अनृतं वाक्यं देहीति कुरुषे ऽशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 71,
        "text": "यदि जप्यफलं दत्तं मया नेसिष्यसे नृप\nसवधर्मेभ्यः परिभ्रष्टॊ लॊकान अनुचरिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 72,
        "text": "संश्रुत्य यॊ न दित्सेत याचित्वा यश च नेच्छति\nउभाव आनृतिकाव एतौ न मृषा कर्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 73,
        "text": "[रा]\nयॊद्धव्यं रक्षितव्यं च कषत्रधर्मः किल दविज\nदातारः कषत्रियाः परॊक्ता गृह्णीयां भवतः कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 74,
        "text": "[बरा]\nन छन्दयामि ते राजन नापि ते गृहम आव्रजम\nइहागम्य तु याचित्वा न गृह्णीसे पुनः कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 75,
        "text": "[धर्म]\nअविवादॊ ऽसतु युवयॊर वित्तं मां धर्मम आगतम\nदविजॊ दानफलैर युक्तॊ राजा सत्यफलेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 76,
        "text": "[सवर्ग]\nसवर्गं मां विद्धि राजेन्द्र रूपिणं सवयम आगतम\nअविवादॊ ऽसतु युवयॊर उभौ तुल्यफलौ युवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 77,
        "text": "[रा]\nकृतं सवर्गेण मे कार्यं गच्छ सवर्गयथासुखम\nविप्रॊ यदीच्छते दातुं परतीच्छतु च मे धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 78,
        "text": "[बरा]\nबाल्ये यदि सयाद अज्ञानान मया हस्तः परसारितः\nनिवृत्ति लक्षणं धर्मम उपासे संहितां जपन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 79,
        "text": "निवृत्तं मां चिरं राजन विप्रं लॊभयसे कथम\nसवेन कार्यं करिष्यामि तवत्तॊ नेच्छे फलं नृप\nतपःस्वाध्यय शीलॊ ऽहं निवृत्तश च परतिग्रहात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 80,
        "text": "[रा]\nयदि विप्र निसृष्टं ते जप्यस्य फलम उत्तमम\nआवयॊर यत फलं किं चित सहितं नौ तद अस्त्व इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 81,
        "text": "दविजाः परतिग्रहे युक्ता दातारॊ राजवंशजाः\nयदि धर्मः शरुतॊ विप्र सहैव फलम अस्तु नौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 82,
        "text": "मा वा भूत सह भॊज्यं नौ मदीयं फलम आप्नुहि\nपरतीच्छ मत्कृतं धर्मं यदि ते मय्य अनुग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 83,
        "text": "[भी]\nततॊ विकृतचेष्टौ दवौ पुरुषौ समुपस्थितौ\nगृहीत्वान्यॊन्यम आवेष्ट्य कुचेलाव ऊचतुर वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 84,
        "text": "न मे धारयसीत्य एकॊ धारयामीति चापरः\nइहास्ति नौ विवादॊ ऽयम अयं राजानुशासकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 85,
        "text": "सत्यं बरवीम्य अहम इदं न मे धारयते भवान\nअनृतं वदसीह तवम ऋणं ते धारयाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 86,
        "text": "ताव उभौ भृशसंतप्तौ राजानम इदम ऊचतुः\nपरीक्ष्यतां यथा सयाव नावाम इह विगर्हितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 87,
        "text": "[विकृत]\nधारयामि नरव्याघ्र विकृतस्येह गॊः फलम\nददतश च न गृह्णाति विकृतॊ मे महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 88,
        "text": "[विरूप]\nन मे धारयते किं चिद विरूपॊ ऽयं नराधिप\nमिथ्या बरवीत्य अयं हि तवा मिथ्याभासं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 89,
        "text": "[रा]\nविरूपकिं धारयते भवान अस्य वदस्व मे\nशरुत्वा तथा करिष्यामीत्य एवं मे धीयते मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 90,
        "text": "[विरूप]\nशृणुष्वावहितॊ राजन यथैतद धारयाम्य अहम\nविकृतस्यास्य राजर्षे निखिलेन नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 91,
        "text": "अनेन धर्मप्राप्त्य अर्थं शुभा दत्ता पुरानघ\nधेनुर विप्राय राजर्षे तपःस्वाध्यायशीलिने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 92,
        "text": "तस्याश चायं मया राजन फलम अभ्येत्य याचितः\nविकृतेन च मे दत्तं विशूधेनान्तरात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 93,
        "text": "ततॊ मे सुकृतं कर्मकृतम आत्मविशुद्धये\nगावौ हि कपिले करीत्वा वत्सले बहु दॊहने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 94,
        "text": "ते चॊञ्छ वृत्तये राजन मया समपवर्जिते\nयथाविधि यथाश्रद्धं तद अस्याहं पुनः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 95,
        "text": "इहाद्य वै गृहीत्वा तत परयच्छे दविगुणं फलम\nएकस्याः पुरुषव्याघ्र कः शुद्धः कॊ ऽतर दॊषवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 96,
        "text": "एवं विवदमानौ सवस तवाम इहाभ्यागतौ नृप\nकुरु धर्मम अधर्मं वा विनये नौ समाधय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 97,
        "text": "यदि नेच्छति मे दानं यथादत्तम अनेन वै\nभवान अत्र सथिरॊ भूत्वा मार्गे सथापयतु परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 98,
        "text": "[रा]\nदीयमानं न गृह्णासि ऋणं कस्मात तवम अद्य वै\nयथैव ते ऽभयनुज्ञातं तथा गृह्णीस्व माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 99,
        "text": "[विकृत]\nदीयताम इत्य अनेनॊक्तं ददानीति तथा मया\nनायं मे धारयत्य अत्र गम्यतां यत्र वाञ्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 100,
        "text": "[रा]\nददतॊ ऽसय न गृह्णासि विषमं परतिभाति मे\nदन्द्यॊ हि तवं मम मतॊ नास्त्य अत्र खलु संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 101,
        "text": "[विकृत]\nमयास्य दत्तं राजर्षे गृह्णीयां तत कथं पुनः\nकामम अत्रापराधॊ मे दन्द्यम आज्ञापय परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 102,
        "text": "[विरूप]\nदीयमानं यदि मया नेसिष्यसि कथं चन\nनियंस्यति तवा नृपतिर अयं धर्मानुशासकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 103,
        "text": "[विकृत]\nसवं मया याचितेनेह दत्तं कथम इहाद्य तत\nगृह्णीयां गच्छतु भवान अभ्यनुज्ञां ददानि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 104,
        "text": "[बरा]\nशरुतम एतत तवया राजन्न अनयॊः कथितं दवयॊः\nपरतिज्ञातं मया यत ते तद्गृहाणाविचारितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 105,
        "text": "[रा]\nपरस्तुतं सुमहत कार्यम आवयॊर गह्वरं यथा\nजापकस्य दृधी कारः कथम एतद भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 106,
        "text": "यदि तावन न गृह्णामि बराह्मणेनापवर्जितम\nकथं न लिप्येयम अहं दॊषेण महताद्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 107,
        "text": "[भी]\nतौ चॊवाच स राजर्षिः कृतकार्यौ गमिष्यथः\nनेदानीं माम इहासाद्य राजधर्मॊ भवेन मृषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 108,
        "text": "सवधर्मः परिपाल्यश च राज्ञाम एष विनिश्चयः\nविप्र धर्मश च सुगुरुर माम अनात्मानम आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 109,
        "text": "[बरा]\nगृहाण धारये ऽहं ते याचितं ते शरुतं मया\nन चेद गरहीष्यसे राजञ शपिष्ये तवां न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 110,
        "text": "[रा]\nधिग राजधर्मं यस्यायं कार्यस्येह विनिश्चयः\nइत्य अर्थं मे गरहीतव्यं कथं तुल्यं भवेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 111,
        "text": "एष पानिर अपूर्वं भॊ निक्षेपार्थं परसारितः\nयन मे धारयसे विप्र तद इदानीं परदीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 112,
        "text": "[बरा]\nसंहिता जपता यावान मया कश चिद गुणः कृतः\nतत सर्वं परतिगृह्णीस्व यदि किं चिद इहास्ति मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 113,
        "text": "[रा]\nजलम एतन निपतितं मम पानौ दविजॊत्तम\nसमम अस्तु सहैवास्तु परतिगृह्णातु वै भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 114,
        "text": "[विरूप]\nकामक्रॊधौ विद्धि नौ तवम आवाभ्यां कारितॊ भवान\nसमेति च यद उक्तं ते समा लॊकास तवास्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 115,
        "text": "नायं धारयते किं चिज जिज्ञासा तवत्कृते कृता\nकालॊ धर्मस तथा मृत्युः कामक्रॊधौ तथा युवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 116,
        "text": "सर्वम अन्यॊन्यनिकसे निघृष्टं पश्यतस तव\nगच्छ लॊकाञ जितान सवेन कर्मणा यत्र वाञ्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 117,
        "text": "[भी]\nजापकानां फलावाप्तिर मया ते संप्रकीर्तिता\nगतिः सथानं च लॊकाश च जापकेन यथा जिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 118,
        "text": "परयाति संहिताध्यायी बराह्मणं परमेष्ठिनम\nअथ वाग्निं समायाति सूर्यम आविशते ऽपि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 119,
        "text": "स तैजसेन भावेन यदि तत्राश्नुते रतिम\nगुणांस तेषां समादत्ते रागेण परतिमॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 120,
        "text": "एवं सॊमे तथा वायौ भूम्याकाश शरीरगः\nसरागस तत्र वसति गुणांस तेषां समाचरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 121,
        "text": "अथ तत्र विरागी स गच्छति तव अथ संशयम\nपरम अव्ययम इच्छन स तम एवाविशते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 122,
        "text": "अमृताच चामृतं पराप्तः शीती भूतॊ निरात्मवान\nबरह्मभूतः स निर्द्वन्द्वः सुखी शान्तॊ निरामयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 123,
        "text": "बरह्म सथानम अनावर्तम एकम अक्षरसंज्ञकम\nअदुःखम अजरं शान्तं सथानं तत परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 124,
        "text": "चतुर्भिर लक्षणैर हीनं तथा षड्भिः सषॊडशैः\nपुरुषं समतिक्रम्य आकाशं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 125,
        "text": "अथ वेच्छति रागात्मा सर्वं तद अधितिष्ठति\nयच च परार्थयते तच च मनसा परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 126,
        "text": "अथ वा वीक्षते लॊकान सर्वान निरयसंस्थितान\nनिःस्पृहः सर्वतॊ मुक्तस तत्रैव रमते सुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 192,
        "shloka": 127,
        "text": "एवम एषा महाराज जापकस्य गतिर यथा\nएतत ते सर्वम आख्यातं किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिम उत्तरं तदा तौ सम चक्रतुस तेन भासिते\nबराह्मणॊ वाथ वा राजा तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 2,
        "text": "अथ वा तौ गतौ तत्र यद एतत कीर्तितं तवया\nसंवादॊ वा तयॊः कॊ ऽभूत किं वा तौ तत्र चक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nतथेत्य एवं परतिश्रुत्य धर्मं संपूज्य चाभिभॊ\nयमं कालं च मृत्युं च सवर्गं संपूज्य चार्हतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 4,
        "text": "पूर्वं ये चापरे तत्र समेता बराह्मणर्षभाः\nसर्वान संपूज्य शिरसा राजानं सॊ ऽबरवीद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 5,
        "text": "फलेनानेन संयुक्तॊ राजर्षे गच्छ पुण्यताम\nभवता चाभ्यनुज्ञातॊ जपेयं भूय एव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 6,
        "text": "वरश च मम पूर्वं हि देव्या दत्तॊ महाबल\nशरद्धा ते जपतॊ नित्यं भवितेति विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 7,
        "text": "[रा]\nयद्य एवम अफला सिद्धिः शरद्धा च जपितुं तव\nगच्छ विप्र मया सार्धं जापकं फलम आप्नुहि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 8,
        "text": "[बरा]\nकृतः परयत्नः सुमहान सर्वेषां संनिधाव इह\nसह तुल्यफलौ चावां गच्छावॊ यत्र नौ गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 9,
        "text": "[भी]\nवयवसायं तयॊस तत्र विदित्वा तरिदशेश्वरः\nसह देवैर उपययौ लॊकपालैस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 10,
        "text": "साध्या विश्वे ऽथ मरुतॊ जयॊतींसि सुमहान्ति च\nनद्यः शैलाः समुद्राश च तीर्थानि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 11,
        "text": "तपांसि संयॊगविधिर वेदाः सतॊभाः सरस्वती\nनारदः पर्वतश चैव विश्वावसुर हहाहुहूः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 12,
        "text": "गन्धर्वश चित्रसेनश च परिवार गणैर युतः\nनागाः सिद्धाश च मुनयॊ देवदेवः परजापतिः\nविष्णुः सहस्रशीर्षश च देवॊ ऽचिन्त्यः समागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 13,
        "text": "अवाद्यन्तान्तरिक्षे च भेर्यस तूर्यानि चाभिभॊ\nपुष्प वर्षाणि दिव्यानि तत्र तेषां महात्मनाम\nननृतुश चाप्सरःसंघास तत्र तत्र समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 14,
        "text": "अथ सवर्गस तथारूपी बराह्मणं वाक्यम अब्रवीत\nसंसिद्धस तवं महाभाग तवं च सिद्धस तथा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 15,
        "text": "अथ तौ सहितौ राजन्न अन्यॊन्येन विधानतः\nविषयप्रतिसंहारम उभाव एव परचक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 16,
        "text": "पराणापानौ तथॊदानं समानं वयानम एव च\nएवं तान मनसि सथाप्य दधतुः पराणयॊर मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 17,
        "text": "उपस्थित कृतौ तत्र नासिकाग्रम अधॊ भरुवौ\nकुङ्कुन्यां चैव मनसा शनैर धारयतः सम तौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 18,
        "text": "निश्चेष्टाभ्यां शरीराभ्यां सथिरदृष्टी समाहितौ\nजितासनौ तथाधाय मूर्धन्य आत्मानम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 19,
        "text": "तालु देशम अथॊद्दाल्य बराह्मणस्य महात्मनः\nजयॊतिर जवाला सुमहती जगाम तरिदिवं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 20,
        "text": "हाहाकारस ततॊ दिक्षु सर्वासु सुमहान अभूत\nतज जयॊतिः सतूयमानं सम बरह्माणं पराविशत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 21,
        "text": "ततः सवागतम इत्य आह तत तेजः स पितामहः\nपरादेश मात्रं पुरुषं परत्युद्गम्य विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 22,
        "text": "भूयश चैवापरं पराह वचनं मधुरं सम सः\nजापकैस तुल्यफलता यॊगानां नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 23,
        "text": "यॊगस्य तावद एतेभ्यः फलं परत्यक्षदर्शनम\nजापकानां विशिष्टं तु परत्युत्थानं समाधिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 24,
        "text": "उष्यतां मयि चेद युक्त्वाचेतयत स ततः पुनः\nअथास्य परविवेशास्यं बराह्मणॊ विगतज्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 25,
        "text": "राजाप्य एतेन विधिना भगवन्तं पितामहम\nयथैव दविज शार्दूलस तथैव पराविशत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 26,
        "text": "सवयम्भुवम अथॊ देवा अभिवाद्य ततॊ ऽबरुवन\nजापकार्थम अयं यत्नस तदर्थं वयम आगताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 27,
        "text": "कृतपूजाव इमौ तुल्यं तवया तुल्यफलाव इमौ\nयॊगजापलयॊर दृष्टं फलं सुमहद अद्य वै\nसर्वाँल लॊकान अतीत्यैतौ गच्छेतां यत्र वाञ्छितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 28,
        "text": "[बरह्मा]\nमहास्मृतिं पथेद यस तु तथैवानुस्मृतिं शुभाम\nताव अप्य एतेन विधिना गच्छेतां मत सलॊकताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 29,
        "text": "यश च यॊगे भवेद भक्तः सॊ ऽपि नास्त्य अत्र संशयः\nविधिनानेन देहान्ते मम लॊकान अवाप्नुयात\nगम्यतां साधयिष्यामि यथास्थानानि सिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 30,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्त्वा स तदा देवस तत्रैवान्तरधीयत\nआमन्त्र्य तं ततॊ देवा ययुः सवं सवं निवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 31,
        "text": "ते च सर्वे महात्मानॊ धर्मं सत्कृत्य तत्र वै\nपृष्ठतॊ ऽनुययू राजन सर्वे सुप्रीतमानसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 193,
        "shloka": 32,
        "text": "एतत फलं जापकानां गतिश चैव परकीर्तिता\nयथा शरुतं महाराज किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं फलं जञानयॊगस्य वेदानां नियमस्य च\nभूतात्मा वा कथं जञेयस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nमनॊः परजापतेर वादं महर्षेश च बृहस्पतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 3,
        "text": "परजापतिं शरेष्ठतमं पृथिव्यां; देवर्षिसंघप्रवरॊ महर्षिः\nबृहस्पतिः परश्नम इमं पुराणं; पप्रच्छ शिष्यॊ ऽथ गुरुं परनम्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 4,
        "text": "यत कारणं मन्त्रविधिः परवृत्तॊ; जञाने फलं यत परवदन्ति विप्राः\nयन मन्त्रशब्दैर अकृतप्रकाशं; तद उच्यतां मे भगवन यथावत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 5,
        "text": "यदर्थशास्त्रागम मन्त्रविद्भिर; यज्ञैर अनेकैर वरगॊप्रदानैः\nफलं महद्भिर यद उपास्यते च; तत किं कथं वा भविता कव वा त"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 6,
        "text": "मही महीजाः पवनॊ ऽनतरिक्षं; जलौकसश चैव जलं दिवं च\nदिवौकसश चैव यतः परसूतास; तद उच्यतां मे भगवन पुराणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 7,
        "text": "जञानं यतः परार्थयते नरॊ वै; ततस तदर्था भवति परवृत्तिः\nन चाप्य अहं वेद परं पुराणं; मिथ्या परवृत्तिं च कथं नु कुर्याम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 8,
        "text": "ऋक साम संघांश च यजूंसि चाहं; छन्दांसि नक्षत्रगतिं निरुक्तम\nअधीत्य च वयाकरणं सकल्पं; शिक्षां च भूतप्रकृतिं न वेद्मि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 9,
        "text": "स मे भवाञ शंसतु सर्वम एतज; जञाने फलं कर्मणि वा यद अस्ति\nयथा च देहाच चयवते शरीरी; पुनः शरीरं च यथाभ्युपैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 10,
        "text": "[मनु]\nयद यत परियं यस्य सुखं तद आहुस; तद एव दुःखं परवदन्त्य अनिष्टम\nइष्टं च मे सयाद इतरच च न सयाद; एतत कृते कर्म विधिः परवृत्तः\nइष्टं तव अनिष्टं च न मां भजेतेत्य; एतत कृते जञानविधिः परवृत्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 11,
        "text": "कामात्मकाश छन्दसि कर्मयॊगा; एभिर विमुक्तः परम अश्नुवीत\nनानाविधे कर्म पथे सुखार्थी; नरः परवृत्तॊ न परं परयाति\nपरं हि तत कर्म पथाद अपेतं; निराशिषं बरह्म परं हय अवश्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 12,
        "text": "परजाः सृष्टा मनसा कर्मणा च; दवाव अप्य एतौ सत्पथौ लॊकजुष्टौ\nदृष्ट्वा कर्म शाश्वतं चान्तवच च; मनस तयागः कारणं नान्यद अस्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 13,
        "text": "सवेनात्मना चक्षुर इव परणेता; निशात्यये तमसा संवृतात्मा\nजञानं तु विज्ञानगुणेन युक्तं; कर्माशुभं पश्यति वर्जनीयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 14,
        "text": "सर्पान कुशाग्राणि तथॊदपानं; जञात्वा मनुष्याः परिवर्जयन्ति\nअज्ञानतस तत्र पतन्ति मूढा; जञाने फलं पश्य यथा विशिष्टम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 15,
        "text": "कृत्स्नस तु मन्त्रॊ विधिवत परयुक्तॊ; यज्ञा यथॊक्तास तव अथ दक्षिणाश च\nअन्नप्रदानं मनसः समाधिः; पञ्चात्मकं कर्मफलं वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 16,
        "text": "गुणात्मकं कर्म वदन्ति वेदास; तस्मान मन्त्रा मन्त्रमूलं हि कर्म\nविधिर विधेयं मनसॊपपत्तिः; फलस्य भॊक्ता तु यथा शरीरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 17,
        "text": "शब्दाश च रूपाणि रसाश च पुण्याः; सपर्शाश च गन्धाश च शुभास तथैव\nनरॊ नसंस्थान गतः परभुः सयाद; एतत फलं सिध्यति कर्म लॊके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 18,
        "text": "यद यच छरीरेण करॊति कर्म; शरीरयुक्तः समुपाश्नुते तत\nशरीरम एवायतनं सुखस्य; दुःखस्य चाप्य आयतनं शरीरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 19,
        "text": "वाचा तु यत कर्म करॊति किं चिद; वाचैव सर्वं समुपाश्नुते तत\nमनस तु यत कर्म करॊति किं चिन; मनःस्थ एवायम उपाश्नुते तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 20,
        "text": "यथा गुणं कर्म गणं फलार्थी; करॊत्य अयं कर्मफले निविष्टः\nतथा तथायं गुणसंप्रयुक्तः; शुभाशुभं कर्मफलं भुनक्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 21,
        "text": "मत्स्यॊ यथा सरॊत इवाभिपाती; तथा कृतं पूर्वम उपैति कर्म\nशुभे तव असौ तुष्यतु दुष्कृते तु; न तुष्यते वै परमशरीरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 22,
        "text": "यतॊ जगत सर्वम इदं परसूतं; जञात्वात्मवन्तॊ वयतियान्ति यत तत\nयन मन्त्रशब्दैर अकृतप्रकाशं; तद उच्यमानं शृणु मे परं यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 23,
        "text": "रसैर वियुक्तं विविधैर्श च गन्धैर; अशब्दम अस्पर्शम अरूपवच च\nअग्राह्यम अव्यक्तम अवर्णम एकं; पञ्च परकारं ससृजे परजानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 194,
        "shloka": 24,
        "text": "न सत्री पुमान वापि नपुंसकं च; न सन न चासत सद असच च तन न\nपश्यन्ति यद बरह्मविदॊ मनुष्यास; तद अक्षरं न कषरतीति विद्धि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 1,
        "text": "[मनु]\nअक्षरात खं ततॊ वायुर वायॊर जयॊतिस ततॊ जलम\nजलात परसूता जगती जगत्यां जायते जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 2,
        "text": "इमे शरीरैर जलम एव गत्वा; जलाच च तेजः पवनॊ ऽनतरिक्षम\nखाद वै निवर्तन्ति नभाविनस ते; ये भाविनस ते परम आप्नुवन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 3,
        "text": "नॊष्णं न शीतं मृदु नापि तीक्ष्णं; नाम्लं कसायं मधुरं न तिक्तम\nन शब्दवन नापि च गन्धवत तन; न रूपवत तत्परमस्वभावम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 4,
        "text": "सपर्शं तनुर वेद रसं तु जिह्वा; घराणं च गन्धाञ शरवणे च शब्दान\nरूपाणि चक्षुर न च तत्परं यद; गृह्णन्त्य अनध्यात्मविदॊ मनुष्याः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 5,
        "text": "निवर्तयित्वा रसनं रसेभ्यॊ; घराणं च गन्धाच छरवणे च शब्दात\nसपर्शात तनुं रूपगुणात तु चक्षुस; ततः परं पश्यति सवं सवभावम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 6,
        "text": "य ओद गृहीत्वा हि करॊति यच च; यस्मिंश च ताम आरभते परवृत्तिम\nयस्मिंश च यद येन च यश च कर्ता; तत कारणं तं समुपायम आहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 7,
        "text": "यच चाभिभूः साधकं वयापकं च; यन मन्त्रवच छंस्यते चैव लॊके\nयः सर्वहेतुः परमार्थकारी; तत कारणं कार्यम अतॊ यद अन्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा च कश चित सुकृतैर मनुष्यः; शुभाशुभं पराप्नुते ऽथाविरॊधात\nएवं शरीरेषु शुभाशुभेषु; सवकर्मजैर जञानम इदं निबद्धम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 9,
        "text": "यथा परदीपः पुरतः परदीप्तः; परकाशम अन्यस्य करॊति दीप्यन\nतथेह पञ्चेन्द्रिय दीपवृक्षा; जञानप्रदीप्ताः परवन्त एव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 10,
        "text": "यथा हि राज्ञॊ बहवॊ हय अमात्याः; पृथक परमानं परवदन्ति युक्ताः\nतद्वच छरीरेषु भवन्ति पञ्च; जञानैक देशः परमः स तेभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 11,
        "text": "यथार्चिषॊ ऽगनेः पवनस्य वेगा; मरीचयॊ ऽरकस्य नदीषु चापः\nगच्छन्ति चायान्ति च तन्यमानास; तद्वच छरीराणि शरीरिणां तु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 12,
        "text": "यथा च कश चित परशुं गृहीत्वा; धूमं न पश्येज जवलनं च काष्ठे\nतद्वच छरीरॊदर पानि पादं; छित्त्वा न पश्यन्ति ततॊ यद अन्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 13,
        "text": "तान्य एव काष्ठानि यथा विमथ्य; धूमं च पश्येज जवलनं च यॊगात\nतद्वत सुबुद्धिः समम इन्द्रियत्वाद; बुधः परं पश्यति सवं सवभावम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 14,
        "text": "यथात्मनॊ ऽङगं पतितं पृथिव्यां; सवप्नान्तरे पश्यति चात्मनॊ ऽनयत\nशरॊत्रादि युक्तः सुमनाः सुबुद्धिर; लिङ्गात तथा गच्छति लिङ्गम अन्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 15,
        "text": "उत्पत्तिवृद्धिक्षयसंनिपातैर; न युज्यते ऽसौ परमः शरीरी\nअनेन लिङ्गन तु लिङ्गम अन्यद; गच्छत्य अदृष्टः परतिसंधि यॊगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 16,
        "text": "न चक्षुषा पश्यति रूपम आत्मनॊ; न चापि संस्पर्शम उपैत किं चित\nन चापि तैः साधयते ऽथ कार्यं; ते तं न पश्यन्ति सपश्यते तान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 17,
        "text": "यथा परदीपे जवलतॊ ऽनलस्य; संतापजं रूपम उपैति किं चित\nन चान्तरं रूपगुणं बिभर्ति; तथैव तद दृश्यते रूपम अस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 18,
        "text": "यथा मनुष्यः परिमुच्य कायम; अदृश्यम अन्यद विशते शरीरम\nविजृज्य भूतेषु महत्सु देहं; तदाश्रयं चैव बिभर्ति रूपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 19,
        "text": "खं वायुम अग्निं सलिलं तथॊर्वीं; समन्ततॊ ऽभयाविशते शरीरी\nनानाश्रयाः कर्मसु वर्तमानाः; शरॊत्रादयः पञ्च गुणाञ शरयन्ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 20,
        "text": "शरॊत्रं खतॊ घराणम अथॊ पृथिव्यास; तेजॊमयं रूपम अथॊ विपाकः\nजलाश्रयः सवेद उक्तॊ रसश च; वाय्वात्मकः सपर्शकृतॊ गुणश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 21,
        "text": "महत्सु भूतेषु वसन्ति पञ्च; पञ्चेन्द्रियार्थाश च तथेन्द्रियेषु\nसर्वाणि चैतानि मनॊऽनुगानि; बुद्धिं मनॊ ऽनवेति मनः सवभावम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 22,
        "text": "शुभाशुभं कर्मकृतं यद अस्य; तद एव परत्याददते सवदेहे\nमनॊ ऽनुवर्तन्ति परावराणि; जलौकसः सरॊत इवानुकूलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 195,
        "shloka": 23,
        "text": "चलं यथादृष्टिपथं परैति; सूक्ष्मं महद रूपम इवाभिपाति\nसवरूपम आलॊचयते च रूपं; परं तथा बुधि पथं परैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 1,
        "text": "[मनु]\nयद इन्द्रियैस तूपकृतान पुरस्तात; पराप्तान गुणान संस्मरते चिराय\nतेष्व इन्द्रियेषूपहतेषु पश्चात; स बुद्धिरूपः परमः सवभावः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 2,
        "text": "यथेन्द्रियार्थान युगपत समस्तान; नावेक्षते कृत्स्नम अतुल्यकालम\nयथाबलं संचरते स विद्वांस; तस्मात स एकः परमः शरीरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 3,
        "text": "रजस तमः सत्त्वम अथॊ तृतीयं; गच्छत्य असौ जञानगुणान विरूपान\nतथेन्द्रियाण्य आविशते शरीरी; हुताशनं वायुर इवेन्धनस्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 4,
        "text": "न चक्षुषा पश्यति रूपम आत्मनॊ; न पश्यति सपर्शम इन्द्रियेन्द्रियम\nन शरॊत लिङ्गं शरवणे निदर्शनं; तथागतं पश्यति तद विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 5,
        "text": "शरॊत्रादीनि न पश्यन्ति सवं सवम आत्मानम आत्मना\nसर्वज्ञः सर्वदर्शी च कषेत्रज्ञस तानि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 6,
        "text": "यथा हिमवतः पार्श्वं पृष्ठं चन्द्रमसॊ यथा\nन दृष्टपूर्वं मनुजैर न च तन नास्ति तावता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 7,
        "text": "तद्वद भूतेषु भूतात्मा सूक्ष्मॊ जञानात्मवान असौ\nअदृष्टपूर्वश चक्षुर्भ्यां न चासौ नास्ति तावता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 8,
        "text": "पश्यन्न अपि यथा लक्ष्म जगत सॊमे न विन्दति\nएवम अस्ति न वेत्य एतन न च तन न परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 9,
        "text": "रूपवन्तम अरूपत्वाद उदयास्तमये बुधाः\nधिया समनुपश्यन्ति तद्गताः सवितुर गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 10,
        "text": "तथा बुद्धिप्रदीपेन दूरस्थं सुविपश्चितः\nपरत्यासन्नं निनीसन्ति जञेयं जञानाभिसंहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 11,
        "text": "न हि खल्व अनुपायेन कश चिद अर्थॊ ऽभिसिध्यति\nसूत्रजालैर यथामत्स्यान बध्नन्ति जलजीविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 12,
        "text": "मृगैर मृगाणां गरहणं पक्षिणां पक्षिभिर यथा\nगजानां च जगैर एवं जञेयं जञानेन गृह्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 13,
        "text": "अहिर एव हय अहेः पादान पश्यतीति निदर्शनम\nतद्वन मूर्तिषु मूर्तिष्ठं जञेयं जञानेन पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 14,
        "text": "नॊत्सहन्ते यथा वेत्तुम इन्द्रियैर इन्द्रियाण्य अपि\nतथैवेह परा बुद्धिः परं बुद्ध्या न पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 15,
        "text": "यथा चन्द्रॊ हय अमावास्याम अलिङ्गत्वान न दृश्यते\nन च नाशॊ ऽसय भवति तथा विद्धि शरीरिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 16,
        "text": "कषीणकॊशॊ हय अमावास्यं चन्द्रमा न परकाशते\nतद्वन मूर्ति वियुक्तः सञ शरीरी नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 17,
        "text": "यथा कॊशान्तरं पराप्य चन्द्रम भराजते पुनः\nतद्वल लिङ्गान्तरं पराप्य शरीरी भराजते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 18,
        "text": "जन्म वृद्धिक्षयश चास्य परत्यक्षेणॊपलभ्यते\nसा तु चन्द्रमसॊ वयक्तिर न तु तस्य शरीरिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 19,
        "text": "उत्पत्तिवृद्धिव्ययतॊ यथा स इति गृह्यते\nचन्द्र एव तव अमावास्यां तथा भवति मूर्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 20,
        "text": "नाभिसर्पद विमुञ्चद वा शशिनं दृश्यते तमः\nविसृजंश चॊपसर्पंश च तद्वत पश्य शरीरिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 21,
        "text": "यथा चन्द्रार्कसंयुक्तं तमस तद उपलभ्यते\nतद्वच छरीर संयुक्तः शरीरीत्य उपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 22,
        "text": "यथा चन्द्रार्कनिर्मुक्तः स राहुर नॊपलभ्यते\nतद्वच छरीर निर्मुक्तः शरीरी नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 196,
        "shloka": 23,
        "text": "यथा चन्द्रॊ हय अमावास्यां नक्षतैर युज्यते गतः\nतद्वच छरीर निर्मुक्तः फलैर युज्यति कर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 1,
        "text": "[मनु]\nयथा वयक्तम इदं शेते सवप्ने चरति चेतनम\nजञानम इन्द्रियसंयुक्तं तद्वत परेत्य भवाभवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 2,
        "text": "यथाम्भसि परसन्ने तु रूपं पश्यति चक्षुषा\nतद्वत परसन्नेन्द्रियवाञ जञेयं जञानेन पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 3,
        "text": "स एव लुलिते तस्मिन यथा रूपं न पश्यति\nतथेन्द्रियाकुली भावे जञेयं जञाने न पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 4,
        "text": "अबुद्धिर अज्ञानकृता अबुद्ध्या दुष्यते मनः\nदुष्टस्य मनसः पञ्च संप्रदुष्यन्ति मानसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 5,
        "text": "अज्ञानतृप्तॊ विषयेष्व अवगाधॊ न दृश्यते\nअदृष्ट्वैव तु पूतात्मा विषयेभ्यॊ निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 6,
        "text": "तर्ष छेदॊ न भवति पुरुषस्येह कल्मसात\nनिवर्तते तथा तर्षः पापम अन्तं गतं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 7,
        "text": "विषयेषु च संसर्गाच छाश्वतस्य नसंश्रयात\nमनसा चान्यद आकाङ्क्षन परं न परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 8,
        "text": "जञानम उत्पद्यते पुंसां कषयात पापस्य कर्मणः\nअथादर्श तलप्रख्ये पश्यत्य आत्मानम आत्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 9,
        "text": "परसृतैर इन्द्रियैर दुःखी तैर एव नियतैः सुखी\nतस्माद इन्द्रियरूपेभ्यॊ यच्छेद आत्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 10,
        "text": "इन्द्रियेभ्यॊ मनः पूर्वं बुद्धिः परतरा ततः\nबुद्धेः परतरं जञानं जञानात परतरं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 11,
        "text": "अव्यक्तात परसृतं जञानं ततॊ बुद्धिस ततॊ मनः\nमनः शरॊत्रादिभिर युक्तं शब्दादीन साधु पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 12,
        "text": "यस तांस तयजति शब्दादीन सर्वाश च वयक्तयस तथा\nविमुञ्चत्य आकृति गरामांस तान मुक्त्वामृतम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 13,
        "text": "उद्यन हि सविता यद्वज जृजते रस्मि मन्दलम\nस एवास्तम उपागच्छंस तद एवात्मनि यच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 14,
        "text": "अन्तरात्मा तथा देहम आविश्येन्द्रिय रश्मिभिः\nपराप्येन्द्रिय गुणान पञ्च सॊ ऽसतम आवृत्य गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 15,
        "text": "परनीतं कर्मणा मार्गं नीयमानः पुनः पुनः\nपराप्नॊत्य अयं कर्मफलं परवृद्धं धर्मम आत्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 16,
        "text": "विषया विनिवर्तन्ते निराहारस्य देहिनः\nरसवर्जं सरॊ ऽपय अस्य परं दृष्ट्वा निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 17,
        "text": "बुद्धिः कर्म गुणैर हीना यदा मनसि वर्तते\nतदा संपद्यते बरह्म तत्रैव परलयं गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 18,
        "text": "अस्पर्शनम अशृण्वानम अनास्वादम अदर्शनम\nअघ्राणम अवितर्कं च सत्त्वं परविशते परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 19,
        "text": "मनस्य आकृतयॊ मग्ना मनस तव अतिगतं मतिम\nमतिस तव अतिगता जञानं जञानं तव अभिगतं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 197,
        "shloka": 20,
        "text": "इन्द्रियैर मनसः सिद्धिर न बुद्धिं बुध्यते मनः\nन बुद्धिर बुध्यते ऽवयक्तं सूक्ष्मस तव एतानि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 1,
        "text": "[मनु]\nजञानं जञेयाभिनिर्वृत्तं विद्धि जञानगुणं मनः\nपरज्ञा करण संयुक्तं ततॊ बुद्धिः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 2,
        "text": "यदा कर्म गुणॊपेता बुद्धिर मनसि वर्तते\nतदा परज्ञायते बरह्म धयानयॊगसमाधिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 3,
        "text": "सेयं गुणवती बुद्धिर गुणेष्व एवाभिवर्तते\nअवताराभिनिःस्रॊतं गिरेः शृङ्गाद इवॊदकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 4,
        "text": "यदा निर्गुणम आप्नॊति धयानं मनसि पूर्वजम\nतदा परज्ञायते बरह्म निकस्यं निकसे यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 5,
        "text": "मनस तव अपहृतं बुद्धिम इन्द्रियार्थ निदर्शनम\nन समक्षं गुणावेक्षि निर्गुणस्य निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वाण्य एतानि संवार्य दवाराणि मनसि सथितः\nमनस्य एकाग्रतां कृत्वा तत्परं परदिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 7,
        "text": "यथा महान्ति भूतानि निवर्तन्ते गुणक्षये\nतथेन्द्रियाण्य उपादाय बुद्धिर मनसि वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 8,
        "text": "यदा मनसि सा बुद्धिर वर्तते ऽनतरचारिणी\nवयवसायगुणॊपेता तदा संपद्यते मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 9,
        "text": "गुणवद्भिर गुणॊपेतं यदा धयानगुणं मनः\nतदा सर्वगुणान हित्वा निर्गुणं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 10,
        "text": "अव्यक्तस्येह विज्ञाने नास्ति तुल्यं निदर्शनम\nयथ नास्ति पदन्यासः कस तं विषयम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 11,
        "text": "तपसा चानुमानेन गुणैर जात्या शरुतेन च\nनिनीसेत तत्परं बरह्म विशूधेनान्तरात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 12,
        "text": "गुणहीनॊ हि तं मार्गं बहिर समनुवर्तते\nगुणाभावात परकृत्या च निस्तर्क्यं जञेय संमितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 13,
        "text": "नैर्गुण्याद बरह्म चाप्नॊति सगुणत्वान निवर्तते\nगुणप्रसारिणी बुद्धिर हुताशन इवेन्धने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा पञ्च विमुक्तानि इन्द्रियाणि सवकर्मभिः\nतथा तत्परमं बरह्म विमुक्तं परकृतेः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं परकृतितः सर्वे परभवन्ति शरीरिणः\nनिवर्तन्ते निवृत्तौ च सर्वं नैवॊपयान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 16,
        "text": "पुरुषः परकृतिर बुद्धिर विशेषाश चेन्द्रियाणि च\nअहंकारॊ ऽभिमानश च संभूतॊ भूतसंज्ञकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 17,
        "text": "एकस्याद्या परवृत्तिस तु परधानात संप्रवर्तते\nदवितीया मिथुन वयक्तिम अविशेषान नियच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 198,
        "shloka": 18,
        "text": "धर्माद उत्कृष्यते शरेयस तथाश्रेयॊ ऽपय अधर्मतः\nरागवान परकृतिं हय एति विरक्तॊ जञानवान भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 1,
        "text": "[मनु]\nयदा ते पञ्चभिः पञ्च विमुक्ता मनसा सह\nअथ तद दरक्ष्यसे बरह्म मनौ सूत्रम इवार्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 2,
        "text": "तद एव च यथा सूत्रं सुवर्णे वर्तते पुनः\nमुक्तास्व अथ परवालेषु मृन मये राजते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 3,
        "text": "तद्वद गॊषु मनुष्येषु तद्वद धस्ति मृगादिषु\nतद्वत कीत पतङ्गेषु परसक्तात्मा सवकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 4,
        "text": "येन येन शरीरेण यद यत कर्म करॊत्य अयम\nतेन तेन शरीरेण तत तत फलम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 5,
        "text": "यथा हय एकरसा भूमिर ओषध्यात्मानुसारिणी\nतथा कर्मानुगा बुद्धिर अन्तरात्मानुदर्शिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 6,
        "text": "जञानपूर्वॊद्भवा लिप्सा लिप्सा पूर्वाभिसंधिता\nअभिसंधि पूर्वकं कर्म कर्म मूलं ततः फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 7,
        "text": "फलं कर्मात्मकं विद्यात कर्म जञेयात्मकं तथा\nजञेयं जञानात्मकं विद्याज जञानं सदसद आत्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 8,
        "text": "जञानानां च फलानां च जञेयानां कर्मणां तथा\nकषयान्ते तत फलं दिव्यं जञानं जञेय परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 9,
        "text": "महद धि परमं भूतं युक्ताः पश्यन्ति यॊगिनः\nअबुद्धास तं न पश्यन्ति हय आत्मस्था गुणबुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 10,
        "text": "पृथिवी रूपतॊ रूपम अपाम इह महत्तरम\nअद्भ्यॊ महत्तरं तेजस तेजसः पवनॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 11,
        "text": "पवनाच च महद वयॊम तस्मात परतरं मनः\nमनसॊ महती बुद्धिर बुद्धेः कालॊ महान समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 12,
        "text": "कालात स भगवान विष्णुर यस्य सर्वम इदं जगत\nनादिर न मध्यं नैवान्तस तस्य देवस्य विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 13,
        "text": "अनादित्वाद अमध्यत्वाद अनन्तत्वच च सॊ ऽवययः\nअत्येति सर्वदुःखानि दुःखं हय अन्तवद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 14,
        "text": "तद बरह्म परमं परॊक्तं तद धाम परमं समृतम\nतद गत्वा कालविषयाद विभुक्ता भॊक्षम आश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 15,
        "text": "गुणैस तव एतैः परकाशन्ते निर्गुणत्वात ततः परम\nनिवृत्ति लक्षणॊ धर्मस तथानन्त्याय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 16,
        "text": "ऋचॊ यजूंसि सामानि शरीराणि वयपाश्रिताः\nजिह्वाग्रेषु परवर्तन्ते यत्नसाध्या विनाशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 17,
        "text": "न चैवम इष्यते बरह्म शरीराश्रय संभवम\nन यत्नसाध्यं तद बरह्म नादि मध्यं न चान्तवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 18,
        "text": "ऋचाम आदिस तथा साम्नां यजुषाम आदिर उच्यते\nअन्तश चादिमतां दृष्टॊ न चादिर बरह्मणः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 19,
        "text": "अनादित्वाद अनन्तत्वात तद अनन्तम अथाव्ययम\nअव्ययत्वाच च निर्द्वन्धं दवन्धाभावात ततः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 20,
        "text": "अदृष्टतॊ ऽनुपायाच च अप्य असंधेश च कर्मणः\nन तेन मर्त्याः पश्यन्ति येन गच्छन्ति तत्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 21,
        "text": "विषयेषु च संसर्गाच छाश्वतस्य च दर्शनात\nमनसा चान्यद आकाङ्क्षन परं न परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 22,
        "text": "गुणान यद इह पश्यन्ति तद इच्छन्त्य अपरे जनाः\nपरं नैवाभिकाङ्क्षन्ति निर्गुणत्वाद गुणार्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 23,
        "text": "गुणैर यस तव अवरैर युक्तः कथं विद्याद गुणान इमान\nअनुमानाद धि गन्तव्यं गुणैर अवयवैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 24,
        "text": "सूक्ष्मेण मनसा विद्मॊ वाचा वक्तुं न शक्नुमः\nमनॊ हि मनसा गराह्यं दर्शनेन च दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 25,
        "text": "जञानेन निर्मलीकृत्य बुद्धिं बुद्ध्या तथा मनः\nमनसा चेन्द्रियग्रामम अनन्तं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 26,
        "text": "बुद्धिप्रहीनॊ मनसासमृद्धस; तथा निराशीर गुणताम उपैति\nपरं तयजन्तीह विलॊभ्यमाना; हुताशनं वायुर इवेन्धनस्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 27,
        "text": "गुणादाने विप्रयॊगे च तेषां; मनः सदा बुद्धिपरावराभ्याम\nअनेनैव विधिना संप्रवृत्तॊ; गुणादाने बरह्म शरीरम एति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 28,
        "text": "अव्यक्तात्मा पुरुषॊ ऽवयक्तकर्मा; सॊ ऽवयक्तत्वं गच्छति हय अन्तकाले\nतैर एवायं चेन्द्रियैर वर्धमानैर; गलायद्भिर वा वर्तते कर्म रूपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वैर अयं चेन्द्रियैः संप्रयुक्तॊ; देहः पराप्तः पञ्च भूताश्रयः सयात\nनासामर्थ्याद गच्छति कर्मणेह; हीनस तेन परमेणाव्ययेन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 30,
        "text": "पृथिव्या नरः पश्यति नान्तम अस्या; हय अन्तश चास्या भविता चेति विद्धि\nपरं नयन्तीह विलॊभ्यमानं; यथा पलवं वायुर इवार्णवस्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 31,
        "text": "दिवाकरॊ गुणम उपलभ्य निर्गुणॊ; यथा भवेद वयपगतरश्मिमन्दलः\nतथा हय असौ मुनिर इह निर्विशेषवान; स निर्गुणं परविशति बरह्म चाव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 199,
        "shloka": 32,
        "text": "अनागतिं सुकृतिमतां परां गतिं; सवयम्भुवं परभव निधानम अव्ययम\nसनातनं यद अमृतम अव्ययं पदं; विचार्य तं शमम अमृतत्वम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ पुन्दरीकाक्षम अच्युतम\nकर्तारम अकृतं विष्णुं भूतानां परभवाप्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 2,
        "text": "नारायणं हृषीकेशं गॊविन्दम अपराजितम\nतत्त्वेन भरतश्रेष्ठ शरॊतुम इच्छामि केशवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nशरुतॊ ऽयम अर्थॊ रामस्य जामदग्न्यस्य जल्पतः\nनारदस्य च देवर्षेः कृष्णद्वैपायनस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 4,
        "text": "असितॊ देवलस तात वाल्मीकिश च महातपाः\nमार्कन्देयश च गॊविन्दे कथयत्य अद्भुतं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 5,
        "text": "केशवॊ भरतश्रेष्ठ भगवान ईश्वरः परभुः\nपुरुषः सर्वम इत्य एव शरूयते बहुधा विभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 6,
        "text": "किं तु यानि विदुर लॊके बराह्मणाः शार्ङ्गधन्वनः\nमाहात्म्यानि महाबाहॊ शृणु तानि युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 7,
        "text": "यानि चाहुर मनुष्येन्द्र ये पुराणविदॊ जनाः\nअशेषेण हि गॊविन्दे कीर्तयिष्यामि तान्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 8,
        "text": "महाभूतानि भूतात्मा महात्मा पुरुषॊत्तमः\nवायुर जयॊतिस तथा चापः खं गां चैवान्वकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 9,
        "text": "स दृष्ट्वा पृथिवीं चैव सर्वभूतेश्वरः परभुः\nअप्स्व एव शयनं चक्रे महात्मा पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वतेजॊमयस तस्मिञ शयानः शयने शुभे\nसॊ ऽगरजं सर्वभूतानां संकर्षणम अचिन्तयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 11,
        "text": "आश्रयं सर्वभूतानां मनसेति विशुश्रुम\nस धारयति भूतात्मा उभे भूतभविष्यती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 12,
        "text": "ततस तस्मिन महाबाहॊ परादुर्भूते महात्मनि\nभास्करप्रतिमं दिव्यं नाभ्यां पद्मम अजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 13,
        "text": "स तत्र भगवान देवः पुष्करे भासयन दिशः\nबरह्मा समभवत तात सर्ब्व भूतपितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्मिन्न अपि महाबाहॊ परादुर्भूते महात्मनि\nतमसः पूर्वजॊ जज्ञे मधुर नाम महासुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 15,
        "text": "तम उग्रम उग्रकर्माणम उग्रां बुद्धिं समास्थितम\nबरह्मणॊपचितिं कुर्वञ जघान पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 16,
        "text": "तस्य तात वधात सर्वे देवदानव मानवाः\nमधुसूदनम इत्य आहुर वृषभं सर्वसात्वताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 17,
        "text": "बरह्मा तु ससृजे पुत्रान मानसान दक्ष सप्तमान\nमरीचिम अत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यं पुलहं करतुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 18,
        "text": "मरीचिः कश्यपं तात पुत्रं चासृजद अग्रजम\nमानसं जनयाम आस तैजसं बरह्मसत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 19,
        "text": "अङ्गुष्ठाद असृजद बरह्मा मरीचेर अपि पूर्वजम\nसॊ ऽभवद भरतश्रेष्ठ दक्षॊ नाम परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 20,
        "text": "तस्य पूर्वम अजायन्त दश तिस्रश च भारत\nपरजापतेर दुहितरस तासां जयेष्ठाभवद दितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 21,
        "text": "सर्वधर्मविशेषज्ञः पुण्यकीर्तिर महायशाः\nमारीचः कश्यपस तात सर्वासाम अभवत पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 22,
        "text": "उत्पाद्य तु महाभागस तासाम अवरजा दश\nददौ धर्माय धर्मज्ञॊ दक्ष एव परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 23,
        "text": "धर्मस्य वसवः पुत्रा रुद्राश चामिततेजसः\nविश्वेदेवाश च साध्याश च मरुत्वन्तश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 24,
        "text": "अपरास तु यवीयस्यस ताभ्यॊ ऽनयाः सप्त विंशतिः\nसॊमस तासां महाभागः सर्वासाम अभवत पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 25,
        "text": "इतरास तु वयजायन्त गन्धर्वांस तुरगान दविजान\nगाश च किंपुरुषान मत्स्यान औद्भिदांश च वनस्पतीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 26,
        "text": "आदित्यान अदितिर जज्ञे देव शरेष्ठान महाबलान\nतेषां विष्णुर वामनॊ ऽभूद गॊविन्दश चाभवत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्य विक्रमणाद एव देवानां शरीर वयवर्धत\nदानवाश च पराभूता दैतेयी चासुरी परजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 28,
        "text": "विप्रचित्ति परधानांश्च च दानवान असृजद दनुः\nदितिस तु सर्वान असुरान महासत्त्वान वयजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 29,
        "text": "अहॊरात्रं च कालं च यथर्तु मधुसूदनः\nपूर्वाह्नं चापराह्नं च सर्वम एवान्वकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 30,
        "text": "बुद्द्यापः सॊ ऽसृजन मेघांस तथा सथावरजङ्गमान\nपृथिवीं सॊ ऽसृजद विश्वां सहितां भूरि तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 31,
        "text": "ततः कृष्णॊ महाबाहुः पुनर एव युधिष्ठिर\nबराह्मणानां शतं शरेष्ठं मुखाद असृजत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 32,
        "text": "बाहुभ्यां कषत्रिय शतं वैश्यानाम ऊरुतः शतम\nपद्भ्यां शूद्र शतं चैव केशवॊ भरतर्शभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 33,
        "text": "स एवं चतुरॊ वर्णान समुत्पाद्य महायशाः\nअध्यक्षं सर्वभूतानां धातारम अकरॊत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 34,
        "text": "यावद यावद अभूच छरद्धा देहं धारयितुं नृणाम\nतावत तावद अजीवंस ते नासीद यम कृतं भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 35,
        "text": "न चैषां मैथुनॊ धर्मॊ बभूव भरतर्षभ\nसंकल्पाद एव चैतेषाम अपत्यम उदपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 36,
        "text": "तत्र तरेतायुगे काले संकल्पाज जायते परजा\nन हय अभून मैथुनॊ धर्मस तेषाम अपि जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 37,
        "text": "दवापरे मैथुनॊ धर्मः परजानाम अभवन नृप\nतथा कलियुगे राजन दवंद्वम आपेदिरे जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 38,
        "text": "एष भूतपतिस तात सवध्यक्षश च परकीर्तितः\nनिरध्यक्षांस तु कौतेय कीर्तयिष्यामि तान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 39,
        "text": "दक्षिणापथ जन्मानः सर्वे तलवरान्ध्रिकाः\nउत्साः पुलिन्दाः शबराश चूचुपा मन्दपैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 40,
        "text": "उत्तरा पथजन्मानः कीर्तयिष्यामि तान अपि\nयौन काम्बॊजगान्धाराः किराता बर्बरैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 41,
        "text": "एते पापकृतस तात चरन्ति पृथिवीम इमाम\nशवकाकबलगृध्राणां सधर्माणॊ नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 42,
        "text": "नैते कृतयुगे तात चरन्ति पृथिवीम इमाम\nतरेता परभृति वर्तन्ते ते जना भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 43,
        "text": "ततस तस्मिन महाघॊरे संध्याकाले युगान्तके\nराजानः समसज्जन्त समासाद्येतरेतरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 44,
        "text": "एवम एष कुरुश्रेष्ठ परादुर्भावॊ महात्मनः\nदेवदेवर्षिर आचस्त नारदः सर्वलॊकदृश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 45,
        "text": "नारदॊ ऽपय अथ कृष्णस्य परं मेने नराधिप\nशाश्वतत्वं महाबाहॊ यथाव भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 200,
        "shloka": 46,
        "text": "एवम एष महाबाहुः केशवः सत्यविक्रमः\nअचिन्त्यः पुन्दरीकाक्षॊ नैष केवलमानुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nके पूर्वम आसन पतयः परजानां भरतर्षभ\nके चर्षयॊ महाभागा दिक्षु परत्येकशः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nशरूयतां भरतश्रेष्ठ यन मा तवं परिपृच्छसि\nपरजानां पतयॊ ये सम दिक्षु परत्येकशः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 3,
        "text": "एकः सवयम्भूर भगवान आद्यॊ बरह्मा सनातनः\nबरह्मणः सप्त पुत्रा वै महात्मानः सवयम्भुवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 4,
        "text": "मरीचिर अत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यः पुलहः करतुः\nवसिष्ठश च महाभागः सदृशा वै सवयम्भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 5,
        "text": "सप्त बरह्माण इत्य एष पुराणे निश्चयॊ गतः\nअत ऊर्ध्वं परवक्ष्यामि सर्वान एव परजापतीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्रिवंशसमुत्पन्नॊ बरह्मयॊनिः सनातनः\nपराचीनबर्हिर भवगांस तस्मात पराचेतसॊ दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 7,
        "text": "दशानां तनयस तव एकॊ दक्षॊ नाम परजापतिः\nतस्य दवे नामनी लॊके दक्षः क इति चॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 8,
        "text": "मरीचेः कश्यपः पुत्रस तस्य दवे नामनी शरुते\nअरिष्टनेमिर इत्य एकं कश्यपेत्य अपरं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 9,
        "text": "अङ्गश चैवौरसः शरीमान राजा भौमश च वीर्यवान\nसहस्रं यश च दिव्यानां युगानां पर्युपासिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 10,
        "text": "अर्यमा चैव भगवान ये चान्ये तनया विभॊ\nएते परदेशाः कथिता भुवनानां परभावनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 11,
        "text": "शशबिन्दॊश च भार्याणां सहस्राणि दशाच्युत\nएकैकस्यां सहस्रं तु तनयानाम अभूत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं शतसहस्राणां शतं तस्य महात्मनः\nपुत्राणां न च ते कं चिद इच्छन्त्य अन्यं परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 13,
        "text": "परजाम आचक्षते विप्राः पौराणीं शाशबिन्दवीम\nस वृष्णिवंशप्रभवॊ महान वंशः परजापतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 14,
        "text": "एते परजानां पतयः समुद्दिष्टा यशस्विनः\nअतः परं परवक्ष्यामि देवांस तरिभुवनेश्वरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 15,
        "text": "भगॊ ऽंशश चार्यमा चैव मित्रॊ ऽथ वरुणस तथा\nसविता चैव धाता च विवस्वांश च महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 16,
        "text": "पूसा तवस्ता तथैवेन्द्रॊ दवादशॊ विष्णुर उच्यते\nत एते दवादशादित्याः कश्यपस्यात्मसंभवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 17,
        "text": "नासत्यश चैव दस्रश च समृतौ दवाव अश्विनाव अपि\nमार्तन्दस्यात्मजाव एताव अस्तमस्य परजापतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 18,
        "text": "तवस्तुश चैवात्मजः शरीमान विश्वरूपॊ महायशः\nअजैकपाद अहिर्बुध्न्यॊ विरूपाक्षॊ ऽथ रैवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 19,
        "text": "हरश च बहुरूपश च तर्यम्बकश च सुरेश्वरः\nसावित्रश च जयन्तश च पिनाकी चापराजितः\nपूर्वम एव महाभागा वसवॊ ऽसतौ परकीर्तिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 20,
        "text": "एत एवंविधा देवा मनॊर एव परजापतेः\nते च पूर्वे सुराश चेति दविविधा पितरः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 21,
        "text": "शीलरूपरतास तव अन्ये तथान्ये सिद्धसाध्ययॊः\nऋभवॊ मरुतश चैव देवानां चॊदिता गणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 22,
        "text": "एवम एते समाम्नाता विश्वेदेवास तथाश्विनौ\nआदित्याः कषत्रियास तेषां विशस तु मरुतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 23,
        "text": "अश्विनौ तु मतौ शूद्रौ तपस्य उग्रे समाहितौ\nसमृतास तव अङ्गिरसॊ देवा बराह्मणा इति निश्चयः\nइत्य एतत सर्वदेवानां चातुर्वर्ण्यं परकीर्तितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 24,
        "text": "एतान वै परातर उत्थाय देवान यस तु परकीर्तयेत\nसवजाद अन्यकृताच चैव सर्वपापात परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 25,
        "text": "यवक्रीतॊ ऽथ रैभ्यश च अर्वावसु परावसू\nऔशिजश चैव कक्षीवान नलश चाङ्गिरसः सुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 26,
        "text": "ऋषेर मेधातिथेः पुत्रः कण्वॊ बर्हिषदस तथा\nतरैलॊक्यभावनास तात पराच्यां सप्तर्षयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 27,
        "text": "उन्मुचॊ विमुचश चैव सवस्त्य आत्रेयश च वीर्यवान\nपरमुचश चेध्मवाहश च भगवां च दृध वरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 28,
        "text": "मित्रा वरुणयॊः पुत्रस तथागस्थ्यः परतापवान\nएते बरह्मर्षयॊ नित्यम आश्रिता दक्षिणां दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 29,
        "text": "रुषद्गुः कवसॊ धौम्यः परिव्याधश च वीर्यवान\nएकतश च दवितश चैव तरितश चैव महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 30,
        "text": "अत्रेः पुत्रश च भगवांस तथा सारस्वतः परभुः\nएते नव महात्मानः पश्चिमाम आश्रिता दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 31,
        "text": "आत्रेयश च वसिष्ठश च कश्यपश च महान ऋषिः\nगौतमः सभरद्वाजॊ विश्वामित्रॊ ऽथ कौशिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 32,
        "text": "तथैव पुत्रॊ भगवान ऋचीकस्य महात्मनः\nजमदग्निश च सप्तैते उदीचीं दिशम आश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 33,
        "text": "एते परतिदिशं सर्वे कीर्तितास तिग्मतेजसः\nसाक्षिभूता महात्मानॊ भुवनानां परभावनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 34,
        "text": "एवम एते महात्मानः सथिताः परत्येकशॊ दिशः\nएतेषां कीर्तनं कृत्वा सर्वपापैः परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 201,
        "shloka": 35,
        "text": "यस्यां यस्यां दिशि हय एते तां दिशं शरणं गतः\nमुच्यते सर्वपापेभ्यः सवस्तिमांश च गृहान वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ युधि सत्यपराक्रम\nशरॊतुम इच्छामि कार्त्स्न्येन कृष्णम अव्ययम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 2,
        "text": "यच चास्य तेजः सुमहद यच च कर्म पुरातनम\nतन मे सर्वं यथातत्त्वं परब्रूहि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 3,
        "text": "तिर्यग्यॊनिगतं रूपं कथं धारितवान हरिः\nकेन कार्यविसर्गेण तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 4,
        "text": "[भी]\nपुराहं मृगयां यातॊ मार्कन्देयाश्रमे सथितः\nतत्रापश्यं मुनिगणान समासीनान सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 5,
        "text": "ततस ते मधुपर्केण पूजां चक्रुर अथॊ मयि\nपरतिगृह्य च तां पूजां परत्यनन्दम ऋषीन अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 6,
        "text": "कथैषा कथिता तत्र कश्यपेन महर्षिणा\nमनः परह्लादिनीं दिव्यां ताम इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 7,
        "text": "पुरा दानवमुख्याहि करॊधलॊभ समन्विताः\nबलेन मत्ताः शतशॊ नरकाद्या महासुराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 8,
        "text": "तथैव चान्ये बहवॊ दानवा युद्धदुर्मदाः\nन सहन्ते सम देवानां समृद्धिं ताम अनुत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 9,
        "text": "दानवैर अर्द्यमानास तु देवा देवर्षयस तथा\nन शर्म लेभिरे राजन विशमानास ततस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 10,
        "text": "पृथिवीं चार्तरूपां ते समपश्यन दिवौकसः\nदानवैर अभिसंकीर्णां घॊररूपैर महाबलैः\nभारार्ताम अपकृष्टां च दुःखितां संनिमज्जतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 11,
        "text": "अथादितेयाः संस्त्रस्ता बरह्माणम इदम अब्रुवन\nकथं शक्यामहे बरह्मन दानवैर उपमर्दनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 12,
        "text": "सवयम्भूस तान उवाचेदं निसृष्टॊ ऽतर विधिर मया\nते वरेणाभिसंमत्ता बलेन च मदेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 13,
        "text": "नावभॊत्स्यन्ति संमूढा विष्णुम अव्यक्तदर्शनम\nवराहरूपिणं देवम अधृष्यम अमरैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 14,
        "text": "एष वेगेन गत्वा हि यत्र ते दानवाधमाः\nअन्तर भूमिगता घॊरा निवसन्ति सहस्रशः\nशमयिष्यति शरुत्वा ते जहृषुः सुरसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 15,
        "text": "ततॊ विष्णुर महातेजा वाराहं रूपम आश्रितः\nअन्तर भूमिं संप्रविश्य जगाम अदितिजान परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 16,
        "text": "दृष्ट्वा च सहिताः सर्वे दैत्याः सत्त्वम अमानुषम\nपरसह्य सहसा सर्वे संतस्थुः कालमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 17,
        "text": "सर्वे च समभिद्रुत्य वराहं जगृहुः समम\nसंक्रुद्धाश च वराहं तं वयकर्षन्त समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 18,
        "text": "दानवेन्द्रा महाकाया महावीर्या बलॊच्छ्रिताः\nनाशक्नुवंश च किं चित ते तस्य कर्तुं तदा विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ ऽगमन विस्मयं ते दानवेन्द्रा भयात तदा\nसंशयं गतम आत्मानं मेनिरे च सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 20,
        "text": "ततॊ देवादि देवः स यॊगात्मा यॊगसारथिः\nयॊगम आस्थाय भगवांस तदा भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 21,
        "text": "विननाद महानादं कषॊभयन दैत्यदानवान\nसंनादिता येन लॊकाः सर्वाश चैव दिशॊ दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 22,
        "text": "तेन संनादशब्देन लॊकाः संक्षॊभम आगमन\nसंभ्रन्ताश च दिशः सर्वा देवाः शक्रपुरॊगमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 23,
        "text": "निर्विचेष्टं जगच चापि बभूवातिभृशं तदा\nसथावरं जङ्गमं चैव तेन नादेन मॊहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 24,
        "text": "ततस ते दानवाः सर्वे तेन शब्देन भीसिताः\nपेतुर गतासवश चैव विष्णुतेजॊ विमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 25,
        "text": "रसातल गतांश चैव वराहस तरिदशद्विषः\nखुरैः संदारयाम आस मांसमेदॊ ऽसथि संचयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 26,
        "text": "नादेन तेन महता सनातन इति समृतः\nपद्मनाभॊ महायॊगी भूताचार्यः स भूतराज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 27,
        "text": "ततॊ देवगणाः सर्वे पितामहम उपाब्रुवन\nनादॊ ऽयं कीदृशॊ देव नैनं विद्म वयं विभॊ\nकॊ ऽसौ हि कस्य वा नादॊ येन विह्वलितं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 28,
        "text": "एतस्मिन्न अन्तरे विष्णुर वाराहं रूपम आस्थितः\nउदतिष्ठन महादेवः सतूयमानॊ महर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 29,
        "text": "[पितामह]\nनिहत्य दानव पतीन माहा वर्ष्मा महाबलः\nएष देवॊ महायॊगी भूतात्मा भूतभावनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 30,
        "text": "सर्वभूतेश्वरॊ यॊगी यॊनिर आत्मा तथात्मनः\nसथिरी भवत कृष्णॊ ऽयं सर्वपापप्रनाशनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 31,
        "text": "कृत्वा कर्मातिसाध्व एतद अशक्यम अमितप्रभुः\nसमायातः सवम आत्मानं महाभागॊ महाद्युतिः\nपद्मनाभॊ महायॊगी भूतात्मा भूतभावनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 32,
        "text": "न संतापॊ न भीः कार्या शॊकॊ वा सुरसत्तमाः\nविधिर एष परभावश च कालः संक्षय कारकः\nलॊकान धारयतानेन नादॊ मुक्तॊ महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 202,
        "shloka": 33,
        "text": "स एव हि महाभागः सर्वलॊकनमस्कृतः\nअच्युतः पुन्दरीकाक्षः सर्वभूतसमुद्भवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयॊगं मे परमं तात मॊक्षस्य वद भारत\nतम अहं तत्त्वतॊ जञातुम इच्छामि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nसंवदं मॊक्षसंयुक्तं शिष्यस्य गुरुणा सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 3,
        "text": "कश चिद बराह्मणम आसीनम आचार्यम ऋषिसत्तमम\nशिष्यः परममेधावी शरेयॊ ऽरथी सुसमाहितः\nचरणाव उपसंगृह्य सथितः पराञ्जलिर अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 4,
        "text": "उपासनात परसन्नॊ ऽसि यदि वै भगवन मम\nसंशयॊ मे महान कश चित तन मे वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 5,
        "text": "कुतश चाहं कुतश च तवं तत सम्यग बरूहि यत परम\nकथं च सर्वभूतेषु समेषु दविजसत्तम\nसम्यग्वृत्ता निवर्तन्ते विपरीताः कषयॊदयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 6,
        "text": "वेदेषु चापि यद वाक्यं लौकिमं वयापकं च यत\nएतद विद्वन यथातत्त्वं सर्वं वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 7,
        "text": "[गुरु]\nशृणु शिष्यमहाप्राज्ञ बरह्म गुह्यम इदं परम\nअध्यात्मं सर्वभूतानाम आगमानां च यद वसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 8,
        "text": "वासुदेवः सर्वम इदं विश्वस्य बरह्मणॊ मुखम\nसत्यं दानम अथॊ यज्ञस तितिक्षा दम आर्जवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 9,
        "text": "पुरुषं सनातनं विष्णुं यत तद वेदविदॊ विदुः\nसर्ग परलय कर्तारम अव्यक्तं बरह्म शाश्वतम\nतद इदं बरह्म वार्ष्णेयम इतिहासं शृणुष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 10,
        "text": "बराह्मणॊ बराह्मणैः शराव्यॊ राजन्यः कषत्रियैस तथा\nमाहात्म्यं देवदेवस्य विष्णॊर अमिततेजसः\nअर्हस तवम असि कल्यान वार्ष्णेयं शृणु यत परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 11,
        "text": "कालचक्रम अनाद्य अन्तं भावाभाव सवलक्षणम\nतरैलॊक्यं सर्वभूतेषु चक्रवत परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 12,
        "text": "यत तद अक्षरम अव्यक्तम अमृतं बरह्म शाश्वतम\nवदन्ति पुरुषव्याघ्रं केशवं पुरुषर्षभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 13,
        "text": "पितॄन देवान ऋषींश चैव तथा वै यक्षदानवान\nनागासुरमनुष्यांश च सृजते परमॊ ऽवययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 14,
        "text": "तथैव वेद शास्त्राणि लॊकधर्मांश च शाश्वतान\nपरलये परकृतिं पराप्य युगादौ सृजते परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 15,
        "text": "यथर्तुष्व ऋतुलिङ्गानि नानारूपाणि पर्यये\nदृश्यन्ते तानि तान्य एव तथा बरह्माह रात्रिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 16,
        "text": "अथ यद यद यदा भावि कालयॊगाद युगादिषु\nतत तद उत्पद्यते जञानं लॊकयात्रा विधानजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 17,
        "text": "युगान्ते ऽनतर्हितान वेदान सेतिहासान महर्षयः\nलेभिरे तपसा पूर्वम अनुज्ञाताः सवयम्भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 18,
        "text": "वेदविद वेद भगवान वेदाङ्गानि बृहस्पतिः\nभार्गवॊ नीतिशास्त्रं च जगाद जगतॊ हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 19,
        "text": "गान्धर्वं नारदॊ वेदं भरद्वाजॊ धनुर गरहम\nदेवर्षिचरितं गार्ग्यः कृष्णात्रेयश चिकित्सितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 20,
        "text": "नयायतन्त्राण्य अनेकानि तैस तैर उक्तानि वादिभिः\nहेत्वागम सदाचारैर यद उक्तं तद उपास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 21,
        "text": "अनाद्यं यत परं बरह्म न देवा नर्षयॊ विदुः\nएकस तद वेद भगवान धाता नारायणः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 22,
        "text": "नारायणाद ऋषिगणास तथा मुख्याः सुरासुराः\nराजर्षयः पुराणाश च परमं दुःखभेषजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 23,
        "text": "पुरुषाधिष्ठितं भावं परकृतिः सूयते तदा\nहेतुयुक्तम अतः सर्वं जगत संपरिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 24,
        "text": "दीपाद अन्ये यथा दीपाः परवर्तन्ते सहस्रशः\nपरकृतिः सृजते तद्वद आनन्त्यान नापचीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 25,
        "text": "अव्यक्तकर्मजा बुद्धिर अहंकारं परसूयते\nआकाशं चाप्य अहंकाराद वायुर आकाशसंभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 26,
        "text": "वायॊस तेजस ततश चापस तव अद्भ्यॊ हि वसुधॊद्गता\nमूलप्रकृतयॊ ऽसतौ ता जगद एतास्व अवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 27,
        "text": "जञानेन्द्रियाण्य अतः पञ्च पञ्च कर्मेन्द्रियाण्य अपि\nविषयाः पञ्च चैकं च विकारे सॊदशं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 28,
        "text": "शरॊत्रं तवक चक्षुषी जिह्वा घराणं पञ्चेन्द्रियाण्य अपि\nपदौ पायुर उपस्थश च हस्तौ वाक कर्मणाम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 29,
        "text": "शब्दः सपर्शॊ ऽथ रूपं च रसॊ गन्धस तथैव च\nविज्ञेयं वयापकं चित्तं तेषु सर्वगतं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 30,
        "text": "रसज्ञाने तु जिह्वेयं वयाहृते वाक तथैव च\nइन्द्रियैर विविधैर युक्तं सर्वं वयस्तं मनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 31,
        "text": "विद्यात तु सॊदशैतानि दैवतानि विभागशः\nदेहेषु जञानकर्तारम उपासीनम उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 32,
        "text": "तद्वत सॊमगुणा जिह्वा गन्धस तु पृथिवी गुणः\nशरॊत्रं शब्दगुणं चैव चक्षुर अग्नेर गुणस तथा\nसपर्शं वायुगुणं विद्यात सर्वभूतेषु सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 33,
        "text": "मनः सत्त्वगुणं पराहुः सत्त्वम अव्यक्तजं तथा\nसर्वभूतात्मभूतस्थं तस्माद बुध्येत बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 34,
        "text": "एते भावा जगत सर्वं वहन्ति सचराचरम\nशरिता विरजसं देवं यम आहुः परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 35,
        "text": "नवद्वारं पुरं पुण्यम एतैर भावैः समन्वितम\nवयाप्य शेते महान आत्मा तस्मात पुरुष उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 36,
        "text": "अजरः सॊ ऽमरश चैव वयक्ताव्यक्तॊपदेशवान\nवयापकः सगुणः सूक्ष्मः सर्वभूतगुणाश्रयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 37,
        "text": "यथा दीपः परकाशात्मा हरस्वॊ वा यदि वा महान\nजञानात्मानं तथा विद्यात पुरुषं सर्वजन्तुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 38,
        "text": "सॊ ऽतर वेदयते वेद्यं स शृणॊति स पश्यति\nकारणं तस्य देहॊ ऽयं स कर्ता सर्वकर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 39,
        "text": "अग्निर दारु गतॊ यद्वद भिन्ने दारौ न दृश्यते\nतथैवात्मा शरीरस्थॊ यॊगेनैवात्र दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 40,
        "text": "नदीष्व आपॊ यथा युक्ता यथा सूर्ये मरीचयः\nसंतन्वाना यथा यान्ति तथा देहाः शरीरिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 41,
        "text": "सवप्नयॊगे यथैवात्मा पञ्चेन्द्रिय समागतः\nदेहम उत्सृज्य वै याति तथैवात्रॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 42,
        "text": "कर्मणा वयाप्यते पूर्वं कर्मणा चॊपपद्यते\nकर्मणा नीयते ऽनयत्र सवकृतेन बलीयसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 203,
        "shloka": 43,
        "text": "स तु देहाद यथा देहं तयक्त्वान्यं परतिपद्यते\nतथा तं संप्रवक्ष्यामि भूतग्रामं सवकर्मजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nचतुर्विधानि भूतानि सथावराणि चराणि च\nअव्यक्तप्रभवान्य आहुर अव्यक्तनिधनानि च\nअव्यक्तनिधनं विद्याद अव्यक्तात्मात्मकं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 2,
        "text": "यथाश्वत्थ कनीकायाम अन्तर्भूतॊ महाद्रुमः\nनिष्पन्नॊ दृश्यते वयक्तम अव्यक्तात संभवस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 3,
        "text": "अभिद्रवत्य अयः कान्त मयॊ निश्चेतनाव उभौ\nसवभावहेतुजा भावा यद्वद अन्यद अपीदृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 4,
        "text": "तद्वद अव्यक्तजा भावाः कर्तुः कारणलक्षणाः\nअचेतनाश चेतयितुः कारणाद अभिसंहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 5,
        "text": "न भूः खं दयौर न भूतानि नर्षयॊ न सुरासुराः\nनान्यद आसीद ऋते जीवम आसेदुर न तु संहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वनीत्या सर्वगतं महॊ हेतुसलक्षणम\nअज्ञानकर्म निर्दिष्टम एतत कारणलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 7,
        "text": "तत कारणैर हि संयुक्तं कार्यसंग्रह कारकम\nयेनैतद वर्तते चक्रम अनादि निधनं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 8,
        "text": "अव्यक्तनाभं वयक्तारं विकार परिमन्दलम\nकषेत्रज्ञाधिष्ठितं चक्रं सनिग्धाक्षं वर्तते धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 9,
        "text": "सनिग्धत्वात तिलवत सर्वं चक्रे ऽसमिन पीड्यते जगत\nतिलपीडैर इवाक्रम्य भॊगैर अज्ञानसंभवैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 10,
        "text": "कर्म तत कुरुते तर्षाद अहंकारपरिग्रहम\nकार्यकारण संयॊगे स हेतुर उपपादितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 11,
        "text": "नात्येति कारणं कार्यं न कार्यं कारणं तथा\nकार्याणां तूपकरणे कालॊ भवति हेतुमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 12,
        "text": "हेतुयुक्ताः परकृतयॊ विकाराश च परस्परम\nअन्यॊन्यम अभिवर्तन्ते पुरुषाधिष्ठिताः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 13,
        "text": "सरजस तामसैर भावैश चयुतॊ हेतुबलान्वितः\nकषेत्रज्ञम एवानुयाति पांसुर वातेरितॊ यथा\nन च तैः सपृश्यते भावॊ न ते तेन महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 14,
        "text": "सरजस्कॊ ऽरजस्कश च स वै वायुर यथा भवेत\nतथैतद अन्तरं विद्यात कषेत्रक्षेत्रज्ञयॊर बुधः\nअभ्यासात स तथायुक्तॊ न गच्छेत परकृतिं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 15,
        "text": "संदेहम एतम उत्पन्नम अछिनद भगवान ऋषिः\nतथा वार्तां समीक्षेत कृतलक्षणसंमिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 204,
        "shloka": 16,
        "text": "बीजान्य अग्न्युपदग्धानि न रॊहन्ति यथा पुनः\nजञानदग्धैस तथा कलेशैर नात्मा संबध्यते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nपरवृत्ति लक्षणॊ धर्मॊ यथायम उपपद्यते\nतेषां विज्ञाननिष्ठानाम अन्यत तत्त्वं न रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 2,
        "text": "दुर्लभा वेद विद्वांसॊ वेदॊक्तेषु वयवस्थिताः\nपरयॊजनम अतस तव अत्र मार्गम इच्छन्ति संस्तुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 3,
        "text": "सद्भिर आचरितत्वात तु वृत्तम एतद अगर्हितम\nइयं सा बुद्धिर अन्येयं यया याति परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 4,
        "text": "शरीरवान उपादत्ते मॊहात सर्वपरिग्रहान\nकामक्रॊधादिभिर भावैर युक्तॊ राजस तामसैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 5,
        "text": "नाशुद्धम आचरेत तस्माद अभीप्सन देहयापनम\nकर्मणॊ विवरं कुर्वन न कॊकान आप्नुयाच छुभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 6,
        "text": "लॊहयुक्तं यथा हेमविपक्वं न विराजते\nतथापक्व कसायाख्यं विज्ञानं न परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 7,
        "text": "यश चाधर्मं चरेन मॊहात कामलॊभाव अनु पलवन\nधर्म्यं पन्थानम आक्रम्य सानुबन्धॊ विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 8,
        "text": "शन्दादीन विषयांस तस्माद असंरागाद अनुप्लवेत\nकरॊधहर्षौ विषादश च जायन्ते हि परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 9,
        "text": "पञ्च भूतात्मके देहे सत्त्वराजस तामसे\nकम अभिष्टुवते चायं कं वा करॊशति किं वदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 10,
        "text": "सपर्शरूपरसाद्येषु सङ्गं गच्छन्ति बालिशाः\nनावगच्छन्त्य अविज्ञानाद आत्मजं पार्थिवं गुणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 11,
        "text": "मृन मयं शरणं यद्वन मृदैव परिलिप्यते\nपार्थिवॊ ऽयं तथा देहॊ मृद विकारैर विलिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 12,
        "text": "मधु तैलं पयः सर्पिर मांसानि लवनं गुदः\nधान्यानि फलमूलानि मृद विकाराः सहाम्भसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 13,
        "text": "यद्वत कान्तारम आतिष्ठन नौत्सुक्यं समनुव्रजेत\nशरमाद आहारम आदद्याद अस्वाद्व अपि हि यापनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 14,
        "text": "तद्वत संसारकान्तारम आतिष्ठञ शरमतत्परः\nयात्रार्थम अद्याद आहारं वयाधितॊ भेषजं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 15,
        "text": "सत्यशौचार्जव तयागैर यशसा विक्रमेण च\nकषान्त्या धृत्या च बुद्ध्या च मनसा तपसैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 16,
        "text": "भावान सर्वान यथावृत्तान संवसेत यथाक्रमम\nशान्तिम इच्छन्न अदीनात्मा संयच्छेद इन्द्रियाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्त्वेन रजसा चैव तमसा चैव मॊहिताः\nचक्रवत परिवर्तन्ते हय अज्ञानाज जन्तवॊ भृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्मात सम्यक परीक्षेत दॊषान अज्ञानसंभवान\nअज्ञानप्रभवं नित्यम अहंकारं परित्यजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 19,
        "text": "महाभूतानीन्द्रियाणि गुणाः सत्त्वं रजस तमः\nतैलॊक्यं सेश्वरं सर्वम अहंकारे परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 20,
        "text": "यथेह नियतं कालॊ दर्शयत्य आर्तवान गुणान\nतद्वद भूतेष्व अहंकारं विद्याद भूतप्रवर्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 21,
        "text": "संमॊहकं तमॊ विद्यात कृष्णम अज्ञानसंभवम\nपरीतिदुःखनिबद्धांश च समस्तांस तरीन अथॊ गुणान\nसत्त्वस्य रजसश चैव तमसश च निबॊध तान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 22,
        "text": "परमॊहॊ हर्षजः परीतिर असंदेहॊ धृतिः समृतिः\nएतान सत्त्वगुणान विद्याद इमान रजस तामसान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 23,
        "text": "कामक्रॊधौ परमादश च लॊभमॊहौ भयं कलमः\nविषाद शॊकाव अरतिर मानदर्पाव अनार्यता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 24,
        "text": "दॊषाणाम एवमादीनां परीक्ष्य गुरुलाघवम\nविमृशेद आत्मसंस्थानाम एकैकम अनुसंततम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 25,
        "text": "[षिस्य]\nके दॊषा मनसा तयक्ताः के बुद्ध्या शिथिली कृताः\nके पुनः पुनर आयान्ति के मॊहाद अफला इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 26,
        "text": "केषां बलाबलं बुद्ध्या हेतुभिर विमृशेद बुधः\nएतत सर्वं समाचक्ष्व यथा विद्याम अहं परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 27,
        "text": "[गुरु]\nदॊषैर मूलाद अवच्छिन्नैर विशुद्धात्मा विमुच्यते\nविनाशयति संभूतम अयस्मयमयॊ यथा\nतथा कृतात्मा सहजैर दॊषैर नश्यति राजसैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 28,
        "text": "राजसं तामसं चैव शुद्धात्माकर्म संभवम\nतत सर्वं देहिनां बीजं सर्वम आत्मवतः समम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 29,
        "text": "तस्माद आत्मवता वर्ज्यं रजश च तम एव च\nरजस तमॊ भयां निर्मुक्तं सत्त्वं निर्मलताम इयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 30,
        "text": "अथ वा मन्त्रवद बरूयुर मांसादानां यजुष कृतम\nहेतुः स एवानादाने शुद्धधर्मानुपालने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 31,
        "text": "रजसा धर्मयुक्तानि कार्याण्य अपि समाप्नुयात\nअर्थयुक्तानि चात्यर्थं कामान सर्वांश च सेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 32,
        "text": "तमसा लॊभयुक्तानि करॊधजानि च सेवते\nहिंसाविहाराभिरतस तन्द्री निद्रा समन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 205,
        "shloka": 33,
        "text": "सत्त्वस्थः सात्त्विकान भावाञ शुद्धान पश्यति संश्रितः\nस देही विमलः शरीमाञ शुद्धॊ विद्या समन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nरजसा साध्यते मॊहस तमसा च नरर्षभ\nकरॊधलॊभौ भयं दर्प एतेषां साधनाच छुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 2,
        "text": "परमं परमात्मानं देवम अक्षयम अव्ययम\nविष्णुम अव्यक्तसंस्थानं विशन्ते देव सत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 3,
        "text": "तस्य माया विदग्धाङ्गा जञानभ्रष्टा निराशिषः\nमानवा जञानसंमॊहात ततः कामं परयान्ति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 4,
        "text": "कामात करॊधम अवाप्याथ लॊभमॊहौ च मानवाः\nमानदर्पाद अहंकारम अहंकारात ततः करियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 5,
        "text": "करियाभिः सनेहसंबन्धः सनेहाच छॊकम अनन्तरम\nसुखदुःखसमारम्भाज जन्माजन्म कृतक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 6,
        "text": "जन्मतॊ गर्भवासं तु शुक्रशॊनित संभवम\nपुरीस मूत्र विक्लेद शॊनित परभवाविलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 7,
        "text": "तृष्णाभिभूतस तैर बद्धस तान एवाभिपरिप्लवन\nसंसारतन्त्र वाहिन्यस तत्र बुध्येत यॊषितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 8,
        "text": "परकृत्या कषेत्रभूतास ता नराः कषेत्रज्ञलक्षणाः\nतस्माद एता विशेषेण नरॊ ऽतीयुर विपश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 9,
        "text": "कृत्या हय एता घॊररूपा मॊहयन्त्य अविचक्षणान\nरजस्य अन्तर्हिता मूर्तिर इन्द्रियाणां सनातनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्मात तर्षात्मकाद राजाद बीजाज जायन्ति जन्तवः\nसवदेहजान अस्व संज्ञान यद्वद अङ्गात कृमींस तयजेत\nसवसंज्ञान अस्वजांस तद्वत सुत संज्ञान कृमींस तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 11,
        "text": "शुक्रतॊ रजतश चैव सनेहाज जायन्ति जन्तवः\nसवभावात कर्मयॊगाद वा तान उपेक्षेत बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 12,
        "text": "रजस तमसि पर्यस्तं सत्त्वं तमसि संस्थितम\nजञानाधिष्ठानम अज्ञानं बुद्ध्यहंकारलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 13,
        "text": "तद बीजं देहिनाम आहुस तद बीजं जीव संज्ञितम\nकर्मणा कालयुक्तेन संसारपरिवर्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 14,
        "text": "रमत्य अयं यथा सवप्ने मनसा देहवान इव\nकर्म गर्भैर गुणैर देही गर्भे तद उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 15,
        "text": "कर्मणा बीजभूतेन चॊद्यते यद यद इन्द्रियम\nजायते तद अहंकाराद रागयुक्तेन चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 16,
        "text": "शब्दरागाच छरॊत्रम अस्य जायते भावितात्मनः\nरूपरागात तथा चक्षुर घराणं गन्धचिकीर्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 17,
        "text": "सपर्शनेभ्यस तथा वायुः पराणापान वयपाश्रयः\nवयानॊदानौ समानश च पञ्चधा देहयापना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 18,
        "text": "संजातैर जायते गातैः कर्मजैर बरह्मणा वृतः\nदुःखाद्य अन्तैर दुःखमध्यैर नरः शारीर मानसैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 19,
        "text": "दुःखं विद्याद उपादानाद अभिमानाच च वर्धते\nतयागात तेभ्यॊ निरॊधः सयान निरॊधज्ञॊ विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 20,
        "text": "इन्द्रियाणां रजस्य एव परभव परलयाव उभौ\nपरीक्ष्य संचरेद विद्वान यथावच छास्त्र चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 206,
        "shloka": 21,
        "text": "जञानेन्द्रियाणीन्द्रियार्थान नॊपसर्पन्त्य अतर्षुलम\nजञातैश च कारणैर देही न देहं पुनर अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nअत्रॊपायं परवक्ष्यामि यथावच छास्त्र चक्षुषा\nतद विज्ञानाच चरन पराज्ञः पराप्नुयात परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 2,
        "text": "सर्वेषाम एव भूतानां पुरुषः शरेष्ठ उच्यते\nपुरुषेभ्यॊ दविजान आहुर दविजेभ्यॊ मन्त्रवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 3,
        "text": "सर्वभूतविशिष्टास ते सर्वज्ञाः सर्वदर्शिनः\nबराह्मणा वेद तत्त्वज्ञास तत्त्वार्थम अतिनिश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 4,
        "text": "नेत्रहीनॊ यथा हय एकः कृच्छ्राणि लभते ऽधवनि\nजञानहीनस तथा लॊके तस्माज जञानविदॊ ऽधिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 5,
        "text": "तांस तान उपासते धर्मान धर्मकामा यथागमम\nन तव एषाम अर्थसामान्यम अन्तरेण गुणान इमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 6,
        "text": "वाग देहमनसां शौचं कषमा सत्यं धृतिः समृतिः\nसर्वधर्मेषु धर्मज्ञा जञाल्पयन्ति गुणान इमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 7,
        "text": "यद इदं बरह्मणॊ रूपं बरह्मचर्यम इति समृतम\nपरं तत सर्वभूतेभ्यस तेन यान्ति परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 8,
        "text": "लिङ्गसंयॊगहीनं यच छरीर सपर्शवर्जितम\nशरॊत्रेण शरवणं चैव चक्षुषा चैव दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 9,
        "text": "जिह्वया रसनं यच च तद एव परिवर्जितम\nबुद्ध्या च वयवसायेन बरह्मचर्यम अकल्मसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 10,
        "text": "सम्यग्वृत्तिर बरह्मलॊकं पराप्नुयान मध्यमः सुरान\nदविजाग्र्यॊ जायते विद्वान कन्यसीं वृत्तिम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 11,
        "text": "सुदुष्करं बरह्मचर्यम उपायं तत्र मे शृणु\nसंप्रवृत्तम उदीर्णं च निगृह्णीयाद दविजॊ मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 12,
        "text": "यॊषितां न कथाः शराव्या न निरीक्ष्या निरम्बराः\nकदा चिद दर्शनाद आसां दुर्बलान आविशेद रजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 13,
        "text": "रागॊत्पत्तौ चरेत कृच्छ्रम अह्नस तरिर परविशेद अपः\nमग्नः सवप्ने च मनसा तरिर जपेद अघ मर्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 14,
        "text": "पाप्मानं निर्दहेद एवम अन्तर्भूतं रजॊ मयम\nजञानयुक्तेन मनसा संततेन विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 15,
        "text": "कुनपामेध्य संयुक्तं यद्वद अछिद्र बन्धनम\nतद्वद देहगतं विद्याद आत्मानं देहबन्धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 16,
        "text": "वातपित्त कफान रक्तं तवङ मांसं सनायुम अस्थि च\nमज्जां चैव सिरा जालैस तर्पयन्ति रसा नृणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 17,
        "text": "दशविद्याद धमन्यॊ ऽतर पञ्चेन्द्रिय गुणावहाः\nयाभिः सूक्ष्माः परतायन्ते धमन्यॊ ऽनयाः सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 18,
        "text": "एवम एताः सिरा नद्यॊ रसॊदा देहसागरम\nतर्पयन्ति यथाकालम आपगा इव सागरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 19,
        "text": "मध्ये च हृदयस्यैका सिरा तव अत्र मनॊवहा\nशुक्रं संकल्पजं नॄणां सर्वगात्रैर विमुञ्चति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वगात्रप्रतायिन्यस तस्या हय अनुगताः सिराः\nनेत्रयॊः परतिपद्यन्ते वहन्त्यस तैजसं गुणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 21,
        "text": "पयस्य अन्तर्हितं सर्पिर यद्वन निर्मथ्यते खजैः\nशुक्रं निर्मथ्यते तद्वद देहसंकल्पजैः खजैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 22,
        "text": "सवप्ने ऽपय एवं यथाभ्येति मनःसंकल्पजं रजः\nशुक्रम अस्पर्शजं देहात सृजन्त्य अस्य मनॊवहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 23,
        "text": "महर्षिर भगवान अत्रिर वेद तच छुक्र संभवम\nतरिबीजम इन्द्र दैवत्यं तस्माद इन्द्रियम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 24,
        "text": "ये वै शुक्रगतिं विद्युर भूतसंकरकारिकाम\nविरागा दग्धदॊषास ते नाप्नुयुर देहसंभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 25,
        "text": "गुणानां साम्यम आगम्य मनसैव मनॊवहम\nदेहकर्म नुदन परानान अन्तकाले विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 26,
        "text": "भविता मनसॊ जञानं मन एव परतायते\nजयॊतिष्मद विरजॊ दिव्यम अत्र सिद्धं महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्मात तद अविघाताय कर्म कुर्याद अकल्मसम\nरजस तमश च हित्वेह न तिर्यग्गतिम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 28,
        "text": "तरुणाधिगतं जञानं जारा दुर्बलतां गतम\nपरिपक्व बुद्धिः कालेन आदत्ते मानसं बलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 207,
        "shloka": 29,
        "text": "सुदुर्गम इव पन्थानम अतीत्य गुणबन्धनम\nयदा पश्येत तदा दॊषान अतीत्यामृतम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nदुरन्तेष्व इन्द्रियार्थेषु सक्ताः सीदन्ति जन्तवः\nये तव असक्ता महात्मानस ते यान्ति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 2,
        "text": "जन्ममृत्युजरादुःखैर वयाधिभिर मनसः कलमैः\nदृष्ट्वेमं संततं लॊकं घतेन मॊक्षाय बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 3,
        "text": "वाङ्मनॊ भयां शरीरेण शुचिः सयाद अनहंकृतः\nपरशान्तॊ जञानवान भिक्षुर निरपेक्षश चरेत सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 4,
        "text": "अथ वा मनसः सङ्गं पश्येद भूतानुकम्पया\nअत्राप्य उपेक्षां कुर्वीत जञात्वा कर्मफलं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 5,
        "text": "यत्कृतं पराक शुभं कर्म पापं वा तद उपाश्नुते\nतस्माच छुभानि कर्माणि कुर्याद वाग बुद्धिकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 6,
        "text": "अहिंसा सत्यवचनं सर्वभूतेषु चार्जवम\nकषमा चैवाप्रमादश च यस्यैते स सुखी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 7,
        "text": "यश चैनं परमं धर्मं सर्वभूतसुखावहम\nदुःखान निःसरणं वेद स तत्त्वज्ञः सुखी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्मात समाहितं बुद्ध्या मनॊ भूतेषु धारयेत\nनापध्यायेन न सपृहयेन नाबद्धं चिन्तयेद असत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 9,
        "text": "अवाग यॊगप्रयॊगेण मनॊ जञं संप्रवर्तते\nविवक्षिता वा सद वाक्यं धर्मं सूक्ष्मम अवेक्षता\nसत्यां वाचम अहिंस्रां च वदेद अनपवादिनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 10,
        "text": "कल्कापेताम अपरुषाम अनृशंसाम अपैशुनाम\nईदृश अल्पं च वक्तव्यम अविक्षिप्तेन चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 11,
        "text": "वाक परबुद्धॊ हि संरागद विरागाद वयाहरेद यति\nबुद्ध्या हय अनिगृहीतेन मनसा कर्म तामसम\nरजॊ भूतैर हि करणैः कर्मणा परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 12,
        "text": "स दुःखं पराप्य लॊके ऽसमिन नरकायॊपपद्यते\nतस्मान मनॊवाक्शरीरैर आचरेद धैर्यम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 13,
        "text": "परकीर्ण मेषभारॊ हि यद्वद धार्येत दस्युभिः\nपरतिलॊमां दिशं बुद्ध्वा संसारम अबुधास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 14,
        "text": "तान एव च यथा दस्यून कषिप्त्वा गच्छेच छिवां दिशम\nतथा रजस तमः कर्माण्य उत्सृज्य पराप्नुयात सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 15,
        "text": "निःसंदिग्धम अनीहॊ वै मुक्तः सर्वपरिग्रहैः\nविविक्तचारी लघ्वाशी तपस्वी नियतेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 16,
        "text": "जञानदग्धपरिक्लेशः परयॊग रतिर आत्मवान\nनिष्प्रचारेण मनसा परं तद अधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 17,
        "text": "धृतिमान आत्मवान बुद्धिं निगृह्णीयाद असंशयम\nमनॊ बुद्ध्या निगृह्णीयाद विषयान मनसात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 18,
        "text": "निगृहीतेन्द्रियस्यास्य कुर्वाणस्य मनॊ वशे\nदेवतास ताः परकाशन्ते हृष्टा यान्ति तम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 19,
        "text": "ताभिः संसक्तमनसॊ बरह्मवत संप्रकाशते\nएतैश चापगतैः सर्वैर बरह्मभूयाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 20,
        "text": "अथ वा न परवर्तेत यॊगतन्त्रैर उपक्रमेत\nयेन तन्त्रमयं तन्त्रं वृत्तिः सयात तत तद आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 21,
        "text": "कन पिन्याक कुल्मास शाकयावक सक्तयः\nतथा मूलफलं भैक्षं पर्यायेनॊपयॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 22,
        "text": "आहारं नियतं चैव देशे काले च सात्त्विकम\nतत्परीक्ष्यानुवर्तेत यत परवृत्त्य अनुवर्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 23,
        "text": "परवृत्तं नॊपरुन्धेत शनैर अग्निम इवेन्धयेत\nजञानेन्धितं ततॊ जञानम अर्कवत संप्रकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 24,
        "text": "जञानाधिष्ठानम अज्ञानं तरीँल लॊकान अधितिष्ठति\nविज्ञानानुगतं जञानम अज्ञानाद अपकृष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 25,
        "text": "पृथक्त्वात संप्रयॊगाच च नासूयुर वेद शाश्वतम\nस तयॊर अपवर्गज्ञॊ वीतरागॊ विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 208,
        "shloka": 26,
        "text": "वयॊ ऽतीतॊ जरामृत्यू जित्वा बरह्म सनातनम\nअमृतं तद अवाप्नॊति यत तद अक्षरम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nनिष्कल्मषं बरह्मचर्यम इच्छता चरितुं सदा\nनिद्रा सर्वात्मना तयाज्या सवप्नदॊषान अवेक्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 2,
        "text": "सवप्ने हि रजसा देही तमसा चाभिभूयते\nदेहान्तरम इवापन्नश चरत्य अपगतस्मृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 3,
        "text": "जञानाभ्यासाज जागरतॊ जिज्ञासार्थम अनन्तरम\nविज्ञानाभिनिवेशात तु जागरत्य अनिशं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 4,
        "text": "अहाह कॊ नव अयं भावः सवप्ने विषयवान इव\nपरलीनैर इन्द्रियैर देही वर्तते देहवान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 5,
        "text": "अत्रॊच्यते यथा हय एतद वेद यॊगेश्वरॊ हरिः\nतथैतद उपपन्नार्थं वर्णयन्ति महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 6,
        "text": "इन्द्रियाणां शरमात सवप्नम आहुः सर्वगतं बुधाः\nमनसस तु परलीनत्वात तत तद आहुर निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 7,
        "text": "कार्यव्यासक्तमनसः संकल्पॊ जाग्रतॊ हय अपि\nयद्वन मनॊरथैश्वर्यं सवप्ने तद्वन मनॊगतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 8,
        "text": "संसाराणाम असंख्यानां कामात्मा तद अवाप्नुयात\nमनस्य अन्तर्हितं सर्वं वेद सॊत्तम पूरुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 9,
        "text": "गुणानाम अपि यद यत तत कर्म जानात्य उपस्थितम\nतत तच छंसन्ति भूतानि मनॊ यद भावितं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 10,
        "text": "ततस तम उपवर्तन्ते गुणा राजस तामसाः\nसात्त्विकॊ वा यथायॊगम आनन्तर्य फलॊदयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः पश्यत्य असंबद्धान वातपित्त कफॊत्तरान\nरजस तमॊ भावैर भावैस तद अप्य आहुर दुरन्वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 12,
        "text": "परसन्नैर इन्द्रियैर यद यत संकल्पयति मानसम\nतत तत सवप्ने ऽपय उपरते मनॊ दृष्टिर निरीक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 13,
        "text": "वयापकं सर्वभूतेषु वर्तते ऽपरतिघं मनः\nमनस्य अन्तर्हितं दवारं देहम आस्थाय मानसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 14,
        "text": "यत तत सदसद अव्यक्तं सवपित्य अस्मिन निदर्शनम\nसर्वभूतात्मभूतस्थं तद अध्यात्मगुणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 15,
        "text": "लिप्सेत मनसा यश च संकल्पाद ऐश्वरं गुणम\nआत्मप्रभावात तं विद्यात सर्वा हय आत्मनि देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं हि तपसा युक्तम अर्कवत तमसः परम\nतरैलॊक्यप्रकृतिर देही तपसा तं महेश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 17,
        "text": "तपॊ हय अधिष्ठितं देवैस तपॊ घनम असुरैस तमः\nएतद देवासुरैर गुप्तं तद आहुर जञानलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 18,
        "text": "सत्त्वं रजस तमश चेति देवासुरगुणान विदुः\nसत्त्वं देव गुणं विद्याद इतराव आसुरौ गुणौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 19,
        "text": "बरह्म तत्परमं वेद्यम अमृतं जयॊतिर अक्षरम\nये विदुर भावितात्मानस ते यान्ति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 209,
        "shloka": 20,
        "text": "हेतुमच छक्यम आख्यातुम एतावज जञानचक्षुषा\nपरत्याहारेण वा शक्यम अव्यक्तं बरह्म वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 1,
        "text": "[गुरु]\nन स वेद परं धर्मं यॊ न वेद चतुष्टयम\nवयक्ताव्यक्ते च यत तत्त्वं संप्राप्तं परमर्षिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 2,
        "text": "वयक्तं मृत्युमुखं विद्याद अव्यक्तम अमृतं पदम\nपरवृत्ति लक्षणं धर्मम ऋषिर नारायणॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्रैवावस्थितं सर्वं तरैलॊक्यं सचराचरम\nनिवृत्ति लक्षणं धर्मम अव्यक्तं बरह्म शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 4,
        "text": "परवृत्ति लक्षणं धर्मं परजापतिर अथाब्रवीत\nपरवृत्तिः पुनर आवृत्तिर निवृत्तिः परमा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 5,
        "text": "तां गतिं परमाम एति निवृत्ति परमॊ मुनिः\nजञानतत्त्वपरॊ नित्यं शुभाशुभनिदर्शकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 6,
        "text": "तद एवम एतौ विज्ञेयाव अव्यक्तपुरुषाव उभौ\nअव्यक्तपुरुषाभ्यां तु यत सयाद अन्यन महत्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 7,
        "text": "तं विशेषम अवेक्षेत विशेषेण विचक्षणः\nअनाद्य अन्ताव उभाव एताव अलिङ्गौ चाप्य उभाव अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 8,
        "text": "उभौ नित्यौ सूक्ष्मतरौ महद भयश च महत्तरौ\nसामान्यम एतद उभयॊर एवं हय अन्यद विशेषणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 9,
        "text": "परकृत्या सर्ग धर्मिण्या तथा तरिविध सत्त्वया\nविपरीतम अतॊ विद्यात कषेत्रज्ञस्य च लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 10,
        "text": "परकृतेश च विकाराणां दरष्टारम अगुणान्वितम\nअग्राह्यौ पुरुषाव एताव अलिङ्गत्वद असंहितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 11,
        "text": "संयॊगलक्षणॊत्पत्तिः कर्मजा गृह्यते यया\nकरणैः कर्म निर्वृत्तैः कर्ता यद यद विचेष्टते\nकीर्त्यते शब्दसंज्ञाभिः कॊ ऽहम एषॊ ऽपय असाव इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 12,
        "text": "उष्णीसवान यथा वस्त्रैस तरिभिर भवति संवृतः\nसंवृतॊ ऽयं तथा देही सत्त्वराजस तामसैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 13,
        "text": "तस्माच चतुष्टयं वेद्यम एतैर हेतुभिर आचितम\nयथा संज्ञॊ हय अयं सम्यग अन्तकाले न मुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 14,
        "text": "शरियं दिव्याम अभिप्रेप्सुर बरह्म वाङ्मनसा शुचिः\nशारीरैर नियमैर उग्रैश चरेन निष्कल्मषं तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 15,
        "text": "तरैलॊक्यं तपसा वयाप्तम अन्तर्भूतेन भास्वता\nसूर्यश च चन्द्रमाश चैव भासतस तपसा दिवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 16,
        "text": "परतापस तपसॊ जञानं लॊके संशब्दितं तपः\nरजस तमॊ घनं यत कर्म तपसस तत सवलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 17,
        "text": "बरह्मचर्यम अहिंसा च शारीरं तप उच्यते\nवाङ्मनॊ नियमः साम्यं मानसं तप उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 18,
        "text": "विधिज्ञेभ्यॊ दविजातिभ्यॊ गराह्यम अन्नं विशिष्यते\nआहारनियमेनास्य पाप्मा नश्यति राजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 19,
        "text": "वैमनस्यं च विषये यान्त्य अस्य कवरणानि च\nतस्मात तन्मात्रम आदद्याद यावद अत्र परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 20,
        "text": "अन्तकाले वयॊत्कर्षाच छनैः कुर्याद अनातुरः\nएवं युक्तेन मनसा जञानं तद उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 21,
        "text": "रजसा चाप्य अयं देही देहवाञ शब्दवच चरेत\nकार्यैर अव्याहत मतिर वैराग्यात परकृतौ सथितः\nआ देहाद अप्रमादाच च देहान्ताद विप्रमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 22,
        "text": "हेतुयुक्तः सदॊत्सर्गॊ भूतानां परलयस तथा\nपरप्रत्यय सर्गे तु नियतं नातिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 23,
        "text": "भवान्त परभव परज्ञा आसते ये विपर्ययम\nधृत्या देहान धारयन्तॊ बुद्धिसंक्षिप्त मानसाः\nसथानेभ्यॊ धवंसमानाश च सूक्ष्मत्वात तान उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 24,
        "text": "यथागमं च तत सर्वं बुद्ध्या तन नैव बुध्यते\nदेहान्तं कश चिद अन्स्वास्ते भावितात्मा निराश्रयः\nयुक्तॊ धारणया कश चित सत्तां के चिद उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 25,
        "text": "अभ्यस्यन्ति परं देवं विद्युत संशब्दिताक्षरम\nअन्तकाले हय उपासन्नास तपसा दग्धकिल्बिषाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 26,
        "text": "सर्व एते महात्मानॊ गच्छन्ति परमां गतिम\nसूक्ष्मं विशेषणं तेषाम अवेक्षेच छास्त्र चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 27,
        "text": "देहं तु परमं विद्याद विमुक्तम अपरिग्रहम\nअन्तरिक्षाद अन्यतरं धारणासक्तमानसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 28,
        "text": "मर्त्यलॊकाद विमुच्यन्ते विद्या संयुक्त मानसाः\nबरह्मभूता विरजसस ततॊ यान्ति परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 29,
        "text": "कसाय वर्जितं जञानं येषाम उत्पद्यते ऽचलम\nते यान्ति परमाँल लॊकान विशुध्यन्तॊ यथाबलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 30,
        "text": "भगवन्तम अजं दिव्यं विष्णुम अव्यक्तसंज्ञितम\nभावेन यान्ति शुद्धा ये जञानतृप्ता निराशिषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 31,
        "text": "जञात्वात्मस्थं हरिं चैव निवर्तन्ते न ते ऽवययाः\nपराप्य तत्परमं सथानं मॊदन्ते ऽकषरम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 32,
        "text": "एतावद एतद विज्ञानम एतद अस्ति च नास्ति च\nतृष्णा बद्धं जगत सर्वं चक्रवत परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 33,
        "text": "बिस तन्तुर यथैवायम अन्तस्थः सर्वतॊ बिसे\nतृष्णा तन्तुर अनाद्य अन्तस तथा देहगतः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 34,
        "text": "सूच्या सूत्रं यथा वस्त्रे संसारयति वायकः\nतद्वत संसारसूत्रं हि तृष्णा सूच्या निबध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 35,
        "text": "विकारं परकृतिं चैव पुरुषं च सनातनम\nयॊ यथावद विजानाति स वितृन्सॊ विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 210,
        "shloka": 36,
        "text": "परकाशं भगवान एतद ऋषिर नारायणॊ ऽमृतम\nभूतानाम अनुकम्पार्थं जगाद जगतॊ हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकेन वृत्तेन वृत्तज्ञॊ जनकॊ मिथिलाधिपः\nजगाम मॊक्षं धर्मज्ञॊ भॊगान उत्सृज्य मानुषान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nयेन वृत्तेन वृत्तज्ञः स जगाम महत सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 3,
        "text": "जनकॊ जनदेवस तु मिथिलायां जनाधिपः\nऔर्ध्व देहिक धर्माणाम आसीद युक्तॊ विचिन्तने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 4,
        "text": "तस्य सम शतम आचार्या वसन्ति सततं गृहे\nदर्शयन्तः पृथग धर्मान नाना पासन्द वादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 5,
        "text": "स तेषां परेत्य भावे च परेत्य जातौ विनिश्चये\nआगमस्थः स भूयिष्ठम आत्मतत्त्वे न तुष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 6,
        "text": "तत्र पञ्चशिखॊ नाम कापिलेयॊ महामुनिः\nपरिधावन महीं कृत्स्नां जगाम मिथिलाम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वसंन्यासधर्माणां तत्त्वज्ञानविनिश्चये\nसुपर्यवसितार्थश च निर्द्वन्द्वॊ नष्ट संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 8,
        "text": "ऋषीणाम आहुर एकं यं कामाद अवसितं नृषु\nशाश्वतं सुखम अत्यन्तम अन्विच्छन स सुदुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 9,
        "text": "यम आहुः कपिलं सांख्याः परमर्षिं परजापतिम\nस मन्ये तेन रूपेण विस्मापयति हि सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 10,
        "text": "आसुरेः परथमं शिष्यं यम आहुश चिरजीविनम\nपञ्च सरॊतसि यः सत्त्रम आस्ते वर्षसहस्रिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 11,
        "text": "तं समासीनम आगम्य मन्दलं कापिलं महत\nपुरुषावस्थम अव्यक्तं परमार्थं निबॊधयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 12,
        "text": "इष्टि सत्त्रेण संसिद्धॊ भूयश च तपसा मुनिः\nकषेत्रक्षेत्रज्ञयॊर वयक्तिं बुबुधे देव दर्शनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 13,
        "text": "यत तद एकाक्षरं बरह्म नानारूपं परदृश्यते\nआसुरिर मन्दले तस्मिन परतिपेदे तद अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्य पञ्चशिखः शिष्यॊ मानुष्या पयसा भृतः\nबराह्मणी कपिला नाम का चिद आसीत कुतुम्बिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्याः पुत्रत्वम आगम्य सत्रियाः स पिबति सतनौ\nततः स कापिलेयत्वं लेभे बुद्धिं च नैष्ठिकीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 16,
        "text": "एतन मे भगवान आह कापिलेयाय संभवम\nतस्य तत कापिलेयत्वं सर्ववित्त्वम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 17,
        "text": "सामान्यं कपिलॊ जञात्वा धर्मज्ञानाम अनुत्तमम\nउपेत्य शतम आचार्यान मॊहयामस हेतुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 18,
        "text": "जनकस तव अभिसंरक्तः कापिलेयानुदर्शनात\nउत्सृज्य शतम आचार्यान पृष्ठतॊ ऽनुजगाम तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्मै परमकल्पाय परनताय च धर्मतः\nअब्रवीत परमं मॊक्षं यत तत सांख्यं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 20,
        "text": "जातिनिर्वेदम उक्त्वा हि कर्म निर्वेदम अब्रवीत\nकर्म निर्वेदम उक्त्वा च सर्वनिर्वेदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 21,
        "text": "यदर्थं कर्म संसर्गः कर्मणां च फलॊदयः\nतद अनाश्वासिकं मॊघं विनाशि चलम अध्रुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 22,
        "text": "दृश्यमाने विनाशे च परत्यक्षे लॊकसाक्षिके\nआगमात परम अस्तीति बरुवन्न अपि पराजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 23,
        "text": "अनात्मा हय आत्मनॊ मृत्युः कलेशॊ मृत्युर जरा मयः\nआत्मानं मन्यते मॊहात तद असम्यक परं मतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 24,
        "text": "अथ चेद एवम अप्य अस्ति यल लॊके नॊपपद्यते\nअजरॊ ऽयम अमृत्युश च राजासौ मन्यते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 25,
        "text": "अस्ति नास्तीति चाप्य एतत तस्मिन्न असति लक्षणे\nकिम अधिष्ठाय तद बरूयाल लॊकयात्रा विनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 26,
        "text": "परत्यक्षं हय एतयॊर मूलं कृतान्तैतिह्ययॊर अपि\nपरत्यक्षॊ हय आगमॊ ऽभिन्नः कृतान्तॊ वा न किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 27,
        "text": "यत्र तत्रानुमाने ऽसति कृतं भावयते ऽपि वा\nअन्यॊ जीवः शरीरस्य नास्तिकानां मते समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 28,
        "text": "रेतॊ वत कनीकायां घृतपाकाधिवासनम\nजातिस्मृतिर अयः कान्तः सूर्यकान्तॊ ऽमबुलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 29,
        "text": "परेत्य भूतात्ययश चैव देवताभ्युपयाचनम\nमृते कर्म निवृत्तिश च परमानम इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 30,
        "text": "न तव एते हेतवः सन्ति ये के चिन मूर्ति संस्थिताः\nअमर्त्यस्य हि मर्त्येन सामान्यं नॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 31,
        "text": "अविद्या कर्म चेष्टानां के चिद आहुः पुनर्भवम\nकारणं लॊभमॊहौ तु दॊषाणां च निषेवणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 32,
        "text": "अविद्यां कषेत्रम आहुर हि कर्म बीजं तथा कृतम\nतृष्णा संजननं सनेह एष तेषां पुनर्भवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 33,
        "text": "तस्मिन वयूधे च दग्धे च चित्ते मरणधर्मिणि\nअन्यॊ ऽनयाज जायते देहस तम आहुः सत्त्वसंक्षयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 34,
        "text": "यदा स रूपतश चान्यॊ जातितः शरुतितॊ ऽरथतः\nकथम अस्मिन स इत्य एव संबन्धः सयाद असंहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 35,
        "text": "एवं सति च का परीतिर दानविद्या तपॊबलैः\nयद अन्याचरितं कर्म सर्वम अन्यः परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 36,
        "text": "यदा हय अयम इहैवान्यैः पराकृतैर दुःखितॊ भवेत\nसुखितैर दुःखितैर वापि दृश्यॊ ऽपय अस्य विनिर्नयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 37,
        "text": "तथा हि मुसलैर हन्यः शरीरं तत पुनर्भवेत\nपृथग जञानं यद अन्यच च येनैतन नॊपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 38,
        "text": "ऋतुः संवत्सरस तिथ्यः शीतॊष्णे च परियाप्रिये\nयथातीतानि पश्यन्ति तादृशः सत्त्वसंक्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 39,
        "text": "जरया हि परीतस्य मृत्युना वा विनाशिना\nदुर्बलं दुर्बलं पूर्वं गृहस्येव विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 40,
        "text": "इन्द्रियाणि मनॊ वायुः शॊनितं मांसम अस्थि च\nआनुपूर्व्या विनश्यन्ति सवं धातुम उपयान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 41,
        "text": "लॊकयात्रा विधानं च दानधर्मफलागमः\nयदर्थं वेद शब्दाश च वयवहाराश च लौकिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 42,
        "text": "इति सम्यङ मनस्य एते बहवः सन्ति हेतवः\nएतद अस्तीदम अस्तीति न किं चित परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 43,
        "text": "तेषां विमृशताम एवं तत तत समभिधावताम\nकव चिन निविशते बुद्धिस तत्र जीर्यति वृक्षवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 44,
        "text": "एवम अर्थैर अनर्थैश च दुःखिताः सर्वजन्तवः\nआगमैर अपकृष्यन्ते हस्तिपैर हस्तिनॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 45,
        "text": "अर्थांस तथात्यन्तसुखावहांश च; लिप्सन्त एते बहवॊ विशुल्काः\nमहत्तरं दुःखम अभिप्रपन्ना; हित्वामिषं मृत्युवशं परयान्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 46,
        "text": "विनाशिनॊ हय अध्रुव जीवितस्य; किं बन्धुभिर मित्र परिग्रहैश च\nविहाय यॊ गच्छति सर्वम एव; कषणेन गत्वा न निवर्तते च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 47,
        "text": "भूव्यॊम तॊयानल वायवॊ हि; सदा शरीरं परिपालयन्ति\nइतीदम आलक्ष्य कुतॊ रतिभवेद; विनाशिनॊ हय अस्य न शर्म विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 211,
        "shloka": 48,
        "text": "इदम अनुपधि वाक्यम अच्छलं; परमनिरामयम आत्मसाक्षिकम\nनरपतिर अभिवीक्ष्य विस्मितः; पुनर अनुयॊक्तुम इदं परचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nजनकॊ जनदेवस तु जञापितः परमर्षिणा\nपुनर एवानुपप्रच्छ साम्प्रयाये भवाभवौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 2,
        "text": "भगवन यद इदं परेत्य संज्ञा भवति कस्य चित\nएवं सति किम अज्ञानं जञानं वा किं करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 3,
        "text": "सर्वम उच्छेद निष्ठं सयात पश्य चैतद दविजॊत्तम\nअप्रमत्तः परमत्तॊ वा किं विशेषं करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 4,
        "text": "असंसर्गॊ हि भूतेषु संसर्गॊ वा विनाशिषु\nकस्मै करियेत कल्पेन निश्चयः कॊ ऽतर तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 5,
        "text": "तमसा हि परतिच्छन्नं विभ्रान्तम इव चातुरम\nपुनः परशमयन वाक्यैः कविः पञ्चशिखॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 6,
        "text": "उच्छेद निष्ठा नेहास्ति भावनिष्ठा न विद्यते\nअयं हय अपि समाहारः शरीरेन्द्रिय चेतसाम\nवर्तते पृथग अन्यॊन्यम अप्य अपाश्रित्य कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 7,
        "text": "धातवः पञ्चशाखॊ ऽयं खं वायुर जयॊतिर अम्बुभूः\nते सवभावेन तिष्ठन्ति वियुज्यन्ते सवभावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 8,
        "text": "आकाशं वायुर ऊष्मा च सनेहॊ यच चापि पार्थिवम\nएष पञ्च समाहारः शरीरम इति नैकधा\nजञानम ऊष्मा च वायुश च तरिविधः कर्मसंग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 9,
        "text": "इन्द्रियाणीन्द्रियार्थाश च सवभावश चेतना मनः\nपराणापानौ विकारश च धातवश चात्र निःसृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 10,
        "text": "शरवणं सपर्शनं जिह्वा दृष्टिर नासा तथैव च\nइन्द्रियाणीति पञ्चैते चित्तपूर्वंगमा गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 11,
        "text": "तत्र विज्ञानसंयुक्ता तरिविधा वेदना धरुवा\nसुखदुःखेति याम आहुर अदुःखेत्य असुखेति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 12,
        "text": "शब्दः सपर्शश च रूपं च रसॊ गन्धश च मूर्त्य अथ\nएते हय आमरणात पञ्च सॊ गुणा जञानसिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 13,
        "text": "तेषु कर्म निसर्गश च सर्वतत्त्वार्थ निश्चयः\nतम आहुः परमं शुक्रं बुद्धिर इत्य अव्ययं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 14,
        "text": "इमं गुणसमाहारम आत्मभावेन पश्यतः\nअसम्यग दर्शनैर दुःखम अनन्तं नॊपशाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 15,
        "text": "अनात्मेति च यद दृष्टं तेनाहं न ममेत्य अपि\nवर्तते किम अधिष्ठाना परसक्ता दुःखसंततिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 16,
        "text": "तत्र सम्यङ मनॊ नाम तयागशास्त्रम अनुत्तमम\nशृणु यत तव मॊक्षाय भास्यमानं भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 17,
        "text": "तयाग एव हि सर्वेषाम उक्तानाम अपि कर्मणाम\nनित्यं मिथ्या विनीतानां कलेशॊ दुःखावहॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 18,
        "text": "दरव्यत्यागे तु कर्माणि भॊगत्यागे वरतान्य अपि\nसुखत्यागे तपॊयॊगः सर्वत्यागे समापना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्य मार्गॊ ऽयम अद्वैधः सर्वत्यागस्य दर्शितः\nविप्रहानाय दुःखस्य दुर्गतिर हय अन्यथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 20,
        "text": "पञ्च जञानेन्द्रियाण्य उक्त्वा मनः सस्थानि चेतसि\nमनः सस्थानि वक्ष्यामि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि तु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 21,
        "text": "हस्तौ कर्मेन्द्रियं जञेयम अथ पादौ गतीन्द्रियम\nपरजनानन्दयॊः शेफॊ विसर्गे पायुर इन्द्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 22,
        "text": "वाक तु शब्दविशेषार्थं गतिं पञ्चान्वितां विदुः\nएवम एकादशैतानि बुद्ध्या तव अवसृजेन मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 23,
        "text": "कर्णौ शब्दश च चित्तं च तरयः शरवणसंग्रहे\nतथा सपर्शे तथारूपे तथैव रसगन्धयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 24,
        "text": "एवं पञ्च तरिका हय एते गुणास तद उपलब्धये\nयेन यस तरिविधॊ भावः पर्यायात समुपस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 25,
        "text": "सात्त्विकॊ राजसश चैव तामसश चैव ते तरयः\nतरिविधा वेदना येषु परसूता सर्वसाधना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 26,
        "text": "परहर्षः परीतिर आनन्दः सुखं संशान्त चित्तता\nअकुतश चित कुतश चिद वा चित्ततः सात्त्विकॊ गुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 27,
        "text": "अतुष्टिः परितापश च शॊकॊ लॊभस तथाक्षमा\nलिङ्गानि रजसस तानि दृश्यन्ते हेत्वहेतुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 28,
        "text": "अविवेकस तथा मॊहः परमादः सवप्नतन्द्रिता\nकथं चिद अपि वर्तन्ते विविधास तामसा गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 29,
        "text": "तत्र यत परीतिसंयुक्तं काये मनसि वा भवेत\nवर्तते सात्त्विकॊ भाव इत्य अपेक्षेत तत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 30,
        "text": "यत तु संतापसंयुक्तम अप्रीतिकरम आत्मनः\nपरवृत्तं रज इत्य एव ततस तद अभिचिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 31,
        "text": "अथ यन मॊहसंयुक्तं काये मनसि वा भवेत\nअप्रतर्क्यम अविज्ञेयं तमस तद उपधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 32,
        "text": "तद धि शरॊत्राश्रयं भूतं शब्दः शरॊत्रं समाश्रितः\nनॊभयं शब्दविज्ञाने विज्ञानस्येतरस्य वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 33,
        "text": "एवं तवक चक्षुषी जिह्वा नासिका चैव पञ्चमी\nसपर्शे रूपे रसे गन्धे तानि चेतॊ मनश च तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 34,
        "text": "सवकर्म युगपद भावॊ दशस्व एतेषु तिष्ठति\nचित्तम एकादशं विद्धि बुद्धिर दवादशमी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 35,
        "text": "तेषाम अयुगपद भावे उच्छेदॊ नास्ति तामसः\nआस्थितॊ युगपद भावे वयवहारः स लौकिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 36,
        "text": "इन्द्रियाण्य अवसृज्यापि दृष्ट्वा पूर्वं शरुतागमम\nचिन्तयन नानुपर्येति तरिभिर एवान्वितॊ गुणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 37,
        "text": "यत तमॊपहतं चित्तम आशु संचारम अध्रुवम\nकरॊत्य उपरमं काले तद आहुस तामसं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 38,
        "text": "यद यद आगमसंयुक्तं न कृत्स्नम उपशाम्यति\nअथ तत्राप्य उपादत्ते तमॊ वयक्तम इवानृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 39,
        "text": "एवम एष परसंख्यातः सवकर्म परत्ययी गुणः\nकथं चिद वर्तते सम्यक केषां चिद वा न वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 40,
        "text": "एवम आहुः समाहारं कषेत्रम अध्यात्मचिन्तकाः\nसथितॊ मनसि यॊ भावः स वै कषेत्रज्ञ उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 41,
        "text": "एवं सति क उच्छेदः शाश्वतॊ वाकथं भवेत\nसवभावाद वर्तमानेषु सर्वभूतेषु हेतुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 42,
        "text": "यथार्णव गता नद्यॊ वयक्तीर जहति नाम च\nन च सवतां नियच्छन्ति तादृशः सत्त्वसंक्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 43,
        "text": "एवं सति कुतः संज्ञा परेत्य भावे पुनर भवेत\nपरति संमिश्रिते जीवे गृह्यमाणे च मध्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 44,
        "text": "इमां तु यॊ वेद विमॊक्षबुद्धिम; आत्मानम अन्विच्छति चाप्रमत्तः\nन लिप्यते कर्मफलैर अनिष्टैः; पत्त्रं बिसस्येव जलेन सिक्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 45,
        "text": "दृधैर्श च पाशैर बहुभिर विमुक्तः; परजा निमित्तैर अपि दैवतैश च\nयदा हय असौ सुखदुःखे जहाति; मुक्तस तदाग्र्यां गतिम एत्य अलिङ्गः\nशरुतिप्रमानागम मङ्गलैश च; शेते जरामृत्युभयाद अतीतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 46,
        "text": "कषीणे च पुण्ये विगते च पापे; ततॊ निमित्ते च फले विनस्ते\nअलेपम आकाशम अलिङ्गम एवम; आस्थाय पश्यन्ति महद धयसक्ताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 47,
        "text": "यथॊर्ण नाभिः परिवर्तमानस; तन्तु कषये तिष्ठति पात्यमानः\nतथा विमुक्तः परजहाति दुःखं; विध्वंसते लॊष्ट इवाद्रिम अर्च्छन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 48,
        "text": "यथा रुरुः शृङ्गम अथॊ पुराणं; हित्वा तवचं वाप्य उरगॊ यथावत\nविहाय गच्छत्य अनवेक्षमाणस; तथा विमुक्तॊ विजहाति दुःखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 49,
        "text": "दरुमं यथा वाप्य उदके पतन्तम; उत्सृज्य पक्षी परपतत्य असक्तः\nतथा हय असौ सुखदुःखे विहाय; मुक्तः परार्ध्यां गतिम एत्य अलिङ्गः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 50,
        "text": "अपि च भवति मैथिलेन गीतं; नरगम उपाहितम अग्निनाभिवीक्ष्य\nन खलु मम तुषॊ ऽपि दह्यते ऽतर; सवयम इदम आह किल सम भूमिपालः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 51,
        "text": "इदम अमृतपदं विदेहराजः; सवयम इह पञ्चशिखेन भास्यमानः\nनिखिलम अभिसमीक्ष्य निश्चितार्थं; परमसुखी विजहार वीतशॊकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 212,
        "shloka": 52,
        "text": "इमं हि यः पथति विमॊक्षनिश्चयं; न हीयते सततम अवेक्षते तथा\nउपद्रवान नानुभवत्य अदुःखितः; परमुच्यते कपिलम इवैत्य मैथिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं कुर्वन सुखम आप्नॊति किं कुर्वन दुःखम आप्नुते\nकिं कुर्वन निर्भयॊ लॊके सिद्धश चरति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nदमम एव परशंसन्ति वृद्धाः शरुतिसमाधयः\nसर्वेषाम एव वर्णानां बराह्मणस्य विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 3,
        "text": "नादान्तस्य करिया सिद्धिर यथावद उपलभ्यते\nकरिया तपश च वेदाश च दमे सर्वं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 4,
        "text": "दमस तेजॊ वर्धयति पवित्रं दम उच्यते\nविपाप्मा निर्भयॊ दान्तः पुरुषॊ विन्दते महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 5,
        "text": "सुखं दान्तः परस्वपिति सुखं च परतिबुध्यते\nसुखं लॊके विपर्येति मनश चास्य परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 6,
        "text": "तेजॊ दमेन धरियते न तत तीक्ष्णॊ ऽधिगच्छति\nअमित्रांश च बहून नित्यं पृथग आत्मनि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 7,
        "text": "करव्याद्भ्य इव भूतानाम अदान्तेभ्यः सदा भयम\nतेषां विप्रतिषेधार्थं राजा सृष्टः सवयम्भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 8,
        "text": "आश्रमेषु च सर्वेषु दम एव विशिष्यते\nयच च तेषु फलं धर्मे भूयॊ दान्ते तद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 9,
        "text": "तेषां लिङ्गानि वक्ष्यामि येषां समुदयॊ दमः\nअकार्पण्यम असंरम्भः संतॊषः शरद्दधानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 10,
        "text": "अक्रॊध आर्जवं नित्यं नातिवादॊ न मानिता\nगुरु पूजानसूया च दया भूतेष्व अपैशुनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 11,
        "text": "जनवादमृषा वादस्तुति निन्दा विवर्जनम\nसाधु कामश चास्पृहयन्न आयाति परत्ययं नृषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 12,
        "text": "अवैरकृत सूपचारः समॊ निन्दा परशंसयॊः\nसुवृत्तः शीलसंपन्नः परसन्नात्मात्मवान बुधः\nपराप्य लॊके च सत्कारं सवर्गं वै परेत्य गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 13,
        "text": "सर्वभूतहिते युक्तॊ न समयाद दवेष्टि वै जनम\nमहाह्रद इवाक्षॊभ्य परज्ञा तृप्तः परसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 14,
        "text": "अभयं सर्वभूतेभ्यः सर्वेषाम अभयं यतः\nनमस्यः सर्वभूतानां दान्तॊ भवति जञानवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 15,
        "text": "न हृष्यति महत्य अर्थे वयसने च न शॊचति\nस वै परिमित परज्ञः स दान्तॊ दविज उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 16,
        "text": "कर्मभिः शरुतसंपन्नः सद्भिर आचरितैः शुभैः\nसदैव दमसंयुक्तस तस्य भुङ्क्ते महत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 17,
        "text": "अनसूया कषमा शान्तिः संतॊषः परियवादिता\nसत्यं दानम अनायासॊ नैष मार्गॊ दुरात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 213,
        "shloka": 18,
        "text": "कामक्रॊधौ वशे कृत्वा बरह्मचारी जितेन्द्रियः\nविक्रम्य घॊरे तपसि बराह्मणः संशितव्रतः\nकालाकाङ्क्षी चरेल लॊकान निरपाय इवात्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nदविजातयॊ वरतॊपेता यद इदं भुञ्जते हविः\nअन्नं बराह्मण कामाय कथम एतत पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअवेदॊक्त वरतॊपेता भुञ्जानाः कार्यकारिणः\nवेदॊक्तेषु च भुञ्जाना वरतलुप्ता युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 3,
        "text": "[य]\nयद इदं तप इत्य आहुर उपवासं पृथग्जनाः\nएतत तपॊ महाराज उताहॊ किं तपॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 4,
        "text": "[भी]\nमासपक्षॊपवासेन मन्यन्ते यत तपॊ जनाः\nआत्मतन्त्रॊपघातः स न तपस तत सतां मतम\nतयागश च सन्नतिश चैव शिष्यते तप उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 5,
        "text": "सदॊपवासी च भवेद बरह्मचारी सदैव च\nमुनिश च सयात सदा विप्रॊ दैवतं च सदा भजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 6,
        "text": "कुतुम्बिकॊ धर्मकामः सदा सवप्नश च भारत\nअमांसाशी सदा च सयात पवित्रं च सदा जपेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 7,
        "text": "अमृताशी सदा च सयान न च सयाद विषभॊजनः\nविघसाशी सदा च सयात सदा चैवातिथि परियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 8,
        "text": "[य]\nकथं सदॊपवासी सयाद बरह्मचारी कथं भवेत\nविघसाशी कथं च सयात सदा चैवातिथि परियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 9,
        "text": "[भी]\nअन्तरा परातर आशं च सायम आशं तथैव च\nसदॊपवासी च भवेद यॊ न भुङ्क्ते कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 10,
        "text": "भार्यां गच्छन बरह्मचारी ऋतौ भवति बराह्मणः\nऋतवादी सदा च सयाज जञाननित्यश च यॊ नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 11,
        "text": "अभक्षयन वृथा मांसम अमांसाशी भवत्य उत\nदाननित्यः पवित्रश च अस्वप्नश च दिवा सवपन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 12,
        "text": "भृत्यातिथिषु यॊ भुङ्क्ते भुक्तवत्सु सदा स ह\nअमृतं सकलं भुङ्क्त इति विद्धि युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 13,
        "text": "अभुक्तवत्सु नाश्नानः सततं यस तु वै दविजः\nअभॊजनेन तेनास्य जितः सवर्गॊ भवत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 14,
        "text": "देवताभ्यः पितृभ्यश च भृत्येभ्यॊ ऽतिथिभिः सह\nअवशिष्टं तु यॊ ऽशनाति तम आहुर विघसासिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 15,
        "text": "तेषां लॊका हय अपर्यन्ताः सदने बरह्मणा सह\nउपस्थिताश चाप्सरॊभिः परियान्ति दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 214,
        "shloka": 16,
        "text": "देवताभिश च ये सार्धं पितृभिश चॊपभुञ्जते\nरमन्ते पुत्रपौत्रैश च तेषां गतिर अनुत्तमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयद इदं कर्म लॊके ऽसमिञ शुभं वा यदि वाशुभम\nपुरुषं यॊजयत्य एव फलयॊगेन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 2,
        "text": "कर्ता सवित तस्य पुरुष उताहॊ नेति संशयः\nएतद इच्छामि तत्त्वेन तवत्तः शरॊतुं पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपरह्रादस्य च संवादम इन्द्रस्य च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 4,
        "text": "असक्तं धूतपाप्मानं कुले जातं बहुश्रुतम\nअस्तम्भम अनहंकारं सत्त्वस्थं समये रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 5,
        "text": "तुल्यनिन्दास्तुतिं दान्तं शून्यागार निवेशनम\nचराचराणां भूतानां विदितप्रभवाप्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 6,
        "text": "अक्रुध्यन्तम अहृष्यन्तम अप्रियेषु परियेषु च\nकाञ्चने वाथ लॊष्टे वा उभयॊः समदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 7,
        "text": "आत्मनिःश्रेयसज्ञाने धीरं निश्चित निश्चयम\nपरावरज्ञं भूतानां सर्वज्ञं समदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 8,
        "text": "शक्रः परह्रादम आसीनम एकान्ते संयतेन्द्रियम\nबुभुत्समानस तत परज्ञाम अभिगम्येदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 9,
        "text": "यैः कैश्चीत संमतॊ लॊके गुणैः सयात पुरुषॊ नृषु\nभवत्य अनपगान सर्वांस तान गुणाँल लक्षयामहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 10,
        "text": "अथ ते लक्ष्यते बुद्धिः समा बाल जनैर इह\nआत्मानं मन्यमानः सञ शरेयः किम इह मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 11,
        "text": "बद्धः पाशैश चयुतः सथानाद दविषतां वशम आगतः\nशरिया विहीनः परह्राद शॊचितव्ये न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 12,
        "text": "परज्ञा लाभात तु दैतेय उताहॊ धृतिमत्तया\nपरह्राद सवस्थरूपॊ ऽसि पश्यन वयसनम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 13,
        "text": "इति संचॊदितस तेन धीरॊ निश्चित निश्चयः\nउवाच शलक्ष्णया वाचा सवां परज्ञाम अनुवर्णयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 14,
        "text": "परवृत्तिं च निवृत्तिं च भूतानां यॊ न बुध्यते\nतस्य सतम्भॊ भवेद बाल्यान नास्ति सतम्भॊ ऽनुपश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 15,
        "text": "सवभावात संप्रवर्तन्ते निवर्तन्ते तथैव च\nसर्वे भावास तथा भावाः पुरुषार्थॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 16,
        "text": "पुरुषार्थस्य चाभावे नास्ति कश चित सवकारकः\nसवयं तु कुर्वतस तस्य जातु मानॊ भवेद इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 17,
        "text": "यस तु कर्तारम आत्मानं मन्यते साध्वसाधुनॊः\nतस्य दॊषवती परज्ञा सवमूर्त्य अज्ञेति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 18,
        "text": "यदि सयात पुरुषः कर्ता शक्रात्म शरेयसे धरुवम\nआरम्भास तस्य सिध्येरन न च जातु पराहवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 19,
        "text": "अनिष्टस्य हि निर्वृत्तिर अनिवृत्तिः परियस्य च\nलक्ष्यते यतमानानां पुरुषार्थस ततः कुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 20,
        "text": "अनिष्टस्याभिनिर्वृत्तिम इष्टसंवृत्तिम एव च\nअप्रयत्नेन पश्यामः केषां चित तत सवभावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 21,
        "text": "परतिरूप धराः के चिद दृश्यन्ते बुद्धिसत्तमाः\nविरूपेभ्यॊ ऽलपबुद्धिभ्यॊ लिप्समाना धनागमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 22,
        "text": "सवभावप्रेरिताः सर्वे निविशन्ते गुणा यदा\nशुभाशुभास तदा तत्र तस्य किं मानकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 23,
        "text": "सवभावाद एव तत सर्वम इति मे निश्चिता मतिः\nआत्मप्रतिष्ठिता परज्ञा मम नास्ति ततॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 24,
        "text": "कर्मजं तव इह मन्ये ऽहं फलयॊगं शुभाशुभम\nकर्मणां विषयं कृत्स्नम अहं वक्ष्यामि तच छृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 25,
        "text": "यथा वेदयते कश चिद ओदनं वायसॊ वदन\nएवं सर्वाणि कर्माणि सवभावस्यैव लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 26,
        "text": "विकारान एव यॊ वेद न वेद परकृतिं पराम\nतस्य सतम्भॊ भवेद बाल्यान नास्ति सतम्भॊ ऽनुपश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 27,
        "text": "सवभावभाविनॊ भावान सर्वान एवेह निश्चये\nबुध्यमानस्य दर्पॊ वा मानॊ वा किं करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 28,
        "text": "वेद धर्मविधिं कृत्स्नं भूतानां चाप्य अनित्यताम\nतस्माच छक्र न शॊचामि सर्वं हय एवेदम अन्तवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 29,
        "text": "निर्ममॊ निरहंकारॊ निरीहॊ मुक्तबन्धनः\nसवस्थॊ ऽवयपेतः पश्यामि भूतानां परभवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 30,
        "text": "कृतप्रज्ञस्य दान्तस्य वितृष्णस्य निराशिषः\nनायास विद्यते शक्र पश्यतॊ लॊकविद्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 31,
        "text": "परकृतौ च विकारे च न मे परीतिर न च दविषे\nदवेष्टारं न च पश्यामि यॊ ममाद्य ममायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 32,
        "text": "नॊर्ध्वं नावान न तिर्यक च न कव चिच छक्र कामये\nन विज्ञाने न विज्ञेये नाज्ञाने शर्म विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 33,
        "text": "[षक्र]\nयेनैषा लभ्यते परज्ञा येन शान्तिर अवाप्यते\nपरब्रूहि तम उपायं मे सम्यक परह्राद पृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 34,
        "text": "[परह्लाद]\nआर्जवेनाप्रमादेन परसानेनात्मवत्तया\nवृद्धशुश्रूसया शक्र पुरुषॊ लभते महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 35,
        "text": "सवभावाल लभते परज्ञां शान्तिम एति सवभावतः\nसवभावाद एव तत सर्वं यत किं चिद अनुपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 36,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तॊ दैत्य पतिना शक्रॊ विस्मयम आगमत\nपरीतिमांश च तदा राजंस तद वाक्यं परत्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 215,
        "shloka": 37,
        "text": "स तदाभ्यर्च्य दैत्येन्द्रं तरैलॊक्यपतिर ईश्वरः\nअसुरेन्द्रम उपामन्त्य जगाम सवं निवेशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nयया बुद्ध्या महीपालॊ भरष्ट शरीर विचरेन महीम\nकालदण्ड विनिष्पिष्टस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nवासवस्य च संवादं बलेर वैरॊचनस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 3,
        "text": "पितामहम उपागत्य परनिपत्य कृताञ्जलिः\nसर्वान एवासुराञ जित्वा बलिं पप्रच्छ वासवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 4,
        "text": "यस्य सम ददतॊ वित्तं न कदा चन हीयते\nतं बलिं नाधिगच्छामि बरह्मन्न आचक्ष्व मे बलिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 5,
        "text": "स एव हय अस्तम अयते स सम विद्यॊतते दिशः\nस वर्षति सम वर्षाणि यथाकालम अतन्द्रितः\nतं बलिं नाधिगच्छामि बरह्मन्न आचक्ष्व मे बलिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 6,
        "text": "स वायुर वरुणश चैव स रविः स च चन्द्रमाः\nसॊ ऽगनिस तपति भूतानि पृथिवी च भवत्य उत\nतं बलिं नाधिगच्छामि बरह्मन्न आचक्ष्व मे बलिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 7,
        "text": "[बरह्मा]\nनैतत ते साधु मघवन यद एतद अनुपृच्छसि\nपृष्टस तु नानृतं बरूयात तस्माद वक्ष्यामि ते बलिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 8,
        "text": "उष्ट्रेषु यदि वा गॊषु खरेष्व अश्वेषु वा पुनः\nवरिष्ठॊ भविता जन्तुः शून्यागारे शचीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 9,
        "text": "[षक्र]\nयदि सम बलिना बरह्मञ शून्यागारे समेयिवान\nहन्याम एनं न वा हन्यां तद बरह्मन्न अनुशाधि माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 10,
        "text": "[बरह्मा]\nमा सम शक्र बलिं हिंसीर न बलिर वधम अर्हति\nनयायांस तु शक्र परस्तव्यस तवया वासव काम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 11,
        "text": "[भी]\nएवम उक्तॊ भगवता महेन्द्रः पृथिवीं तदा\nचचारैरावत सकन्धम अधिरुह्य शरिया वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 12,
        "text": "ततॊ ददर्श सबलिं खरवेषेण संवृतम\nयथा खयातं भगवता शून्यागार कृतालयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 13,
        "text": "[षक्र]\nखरयॊनिम अनुप्राप्तस तुषभक्षॊ ऽसि दानव\nइयं ते यॊनिर अधमा शॊषस्य आहॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 14,
        "text": "अदृष्टं बत पश्यामि दविषतां वशम आगतम\nशरिया विहीनं मित्रैश च भरष्ट वीर्यपराक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 15,
        "text": "यद यद यानसहस्रेण जञातिभिः परिवारितः\nलॊकान परतापयन सर्वान यास्य अस्मान अवितर्कयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 16,
        "text": "तवन मुखाश चैव दैतेया वयतिष्ठंस तव शासने\nअकृष्टपच्या पृथिवी तवैश्वर्ये बभूव ह\nइदं च ते ऽदय वयसनं शॊचस्य आहॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 17,
        "text": "यदातिष्ठः समुद्रस्य पूर्वकूले विलेलिहन\nजञातिभ्यॊ विभजन वित्तं तदासीत ते मनः कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 18,
        "text": "यत ते सहस्रसमिता ननृतुर देव यॊषितः\nबहूनि वर्षपूगानि विहारे दीप्यतः शरिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 19,
        "text": "सर्वाः पुष्कर मालिन्यः सर्वाः काञ्चनसप्रभाः\nकथम अद्य तदा चैव मनस ते दानवेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 20,
        "text": "छत्त्रं तवासीत सुमहत सौवर्णं मनि भूषितम\nननृतुर यत्र गन्धर्वाः सः सहस्राणि सप्तधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 21,
        "text": "यूपस तवासीत सुमहाञ जयतः सर्वकाञ्चनः\nयत्राददः सहस्राणाम अयुतानि गवां दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 22,
        "text": "यदा तु पृथिवीं सर्वां यजमानॊ ऽनुपर्ययाः\nशम्याक्षेपेण विधिना तदासीत किं नु ते हृदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 23,
        "text": "न ते पश्यामि भृङ्गारं न छत्त्रं वयजनं न च\nबरह्मदत्तां च ते मालां न पश्याम्य असुराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 24,
        "text": "[बलि]\nन तवं पश्यसि भृङ्गारं न छत्त्रं वयजनं न च\nबरह्मदत्तां च मे मालां न तवं दरक्ष्यसि वासव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 25,
        "text": "गुहायां निहितानि तवं मम रत्नानि पृच्छसि\nयदा मे भविता कालस तदा तवं तानि दरक्ष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 26,
        "text": "न तव एतद अनुरूपं ते यशसॊ वा कुलस्य वा\nसमृद्धार्थॊ ऽसमृद्धार्थं यन मां कत्थितुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 27,
        "text": "न हि दुःखेषु शॊचन्ति न परहृष्यन्ति चर्द्धिषु\nकृतप्रज्ञा जञानतृप्ताः कषान्ताः सन्तॊ मनीसिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 216,
        "shloka": 28,
        "text": "तवं तुप्राकृतया बुद्ध्या पुरन्दर विकत्थसे\nयदाहम इव भावी तवं तदा नैवं वदिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nपुनर एव तु तं शक्रः परहसन्न इदम अब्रवीत\nनिःश्वसन्तं यथा नागं परव्याहाराय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 2,
        "text": "यत तद यानसहस्रेण जञातिभिः परिवारितः\nलॊकान परतापयन सर्वान यास्य अस्मान अवितर्कयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 3,
        "text": "दृष्ट्वा सुकृपणां चेमाम अवस्थाम आत्मनॊ बले\nजञातिमित्र परित्यक्तः शॊचस्य आहॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 4,
        "text": "परीतिं परात्यातुलां पूर्वं लॊकांश चात्मवशे सथिताम\nविनिपातम इमं चाद्य शॊचस्य आहॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 5,
        "text": "[बलि]\nअनित्यम उपलक्ष्येदं कालपर्यायम आत्मनः\nतस्माच छक्र न शॊचामि सर्वं हय एवेदम अन्तवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 6,
        "text": "अन्तवन्त इमे देहा भूतानाम अमराधिप\nतेन शक्र न शॊचामि नापराधाद इदं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 7,
        "text": "जीवितं च शरीरं च परेत्य वै सह जायते\nउभे सह विवर्धेते उभे सह विनश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 8,
        "text": "तद ईदृशम इदं भावम अवशः पराप्य केवलम\nयद्य एवम अभिजानामि का वयथा मे विजानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 9,
        "text": "भूतानां निधनं निष्ठा सरॊतसाम इव सागरः\nनैतत सम्यग विजानन्तॊ नरा मुह्यन्ति वज्रभृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 10,
        "text": "ये तव एवं नाभिजानन्ति रजॊ मॊहपरायनाः\nते कृच्छ्रं पराप्य सीदन्ति बुद्धिर येषां परनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 11,
        "text": "बुद्धिलाभे हि पुरुषः सर्वं नुदति किल्बिषम\nविपाप्मा लभते सत्त्वं सत्त्वस्थः संप्रसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 12,
        "text": "ततस तु ये निवर्तन्ते जायन्ते वा पुनः पुनः\nकृपणाः परितप्यन्ते ते ऽनर्थैर परिचॊदिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 13,
        "text": "अर्थसिद्धिम अनर्थं च जीवितं मरणं तथा\nसुखदुःखफलं चैव न दवेष्मि न च कामये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 14,
        "text": "हतं हन्ति हतॊ हय एव यॊ नरॊ हन्ति कं चन\nउभौ तौ न विजानीतॊ यश च हन्ति हतश च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 15,
        "text": "हत्वा जित्वा च मघवन यः कश चित पुरुषायते\nअकर्ता हय एव भवति कर्ता तव एव करॊति तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 16,
        "text": "हॊ हि लॊकस्य कुरुते विनाशप्रभवाव उभौ\nकृतं हि तत कृतेनैव कर्ता तस्यापि चापरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 17,
        "text": "पृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम\nएतद्यॊनीनि भूतानि तत्र का परिदेवना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 18,
        "text": "महाविद्यॊ ऽलपविद्यश च बलवान दुर्बलश च यः\nदर्शनीयश विरूपश च सुभगॊ दुर्भगश च यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 19,
        "text": "सर्वं कालः समादत्ते गम्भीरः सवेन तेजसा\nतस्मिन कालवशं पराप्ते का वयथा मे विजानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 20,
        "text": "दग्धम एवानुदहति हतम एवानुहन्ति च\nनश्यते नष्टम एवाग्रे लब्धव्यं लभते नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 21,
        "text": "नास्य दवीपः कुतः पारं नावारः संप्रदृश्यते\nनान्तम अस्य परपश्यामि विधेर दिव्यस्य चिन्तयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 22,
        "text": "यदि मे पश्यतः कालॊ भूतानि न विनाशयेत\nसयान मे हर्शश च दर्पश च करॊधश चैव शचीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 23,
        "text": "तुषभक्षं तु मां जञात्वा परविविक्त जने गृहे\nबिभ्रतं गार्दभं रूपम आदिश्य परिगर्हसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 24,
        "text": "इच्छन्न अहं विकुर्यां हि रूपाणि बहुधात्मनः\nविभीसनानि यानीक्ष्य पलायेथास तवम एव मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 25,
        "text": "कालः सर्वं समादत्ते कालः सर्वं परयच्छति\nकालेन विधृतं सर्वं मा कृथाः शक्र पौरुषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 26,
        "text": "पुरा सर्वं परव्यथते मयि करुद्धे पुरंदर\nअवैमि तव अस्य लॊकस्य धर्मं शक्र सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 27,
        "text": "तवम अप्य एवम अपेक्षस्व मात्मना विस्मयं गमः\nपरभवश च परभावश च नात्म संस्थः कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 28,
        "text": "कौमारम एव ते चित्तं तथैवाद्य यथा पुरा\nसमवेक्षस्व मघवन बुद्धिं विन्दस्व नैष्ठिकीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 29,
        "text": "देवा मनुष्याः पितरॊ गन्धर्वॊरगराक्षसाः\nआसन सर्वे मम वशे तत सर्वं वेत्थ वासव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 30,
        "text": "नमस तस्यै दिशे ऽपय अस्तु यस्यां वैरॊचनॊ बलिः\nइति माम अभ्यपद्यन्त बुद्धिमात्सय मॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 31,
        "text": "नाहं तद अनुशॊचामि नात्म भरंशं शचीपते\nएवं मे निश्चिता बुद्धिः शास्तुस तिष्ठाम्य अहं वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 32,
        "text": "दृश्यते हि कुले जातॊ दर्शनीयः परतापवान\nदुःखं जीवन सहामात्यॊ भवितव्यं हि तत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 33,
        "text": "दौष्कुलेल्यस तथा मूढॊ दुर्जातः शक्र दृश्यते\nसुखं जीवन सहामात्य भवितव्यं हि तत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 34,
        "text": "कल्यानी रूपसंपन्ना दुर्भगा शक्र दृश्यते\nअलक्षणा विरूपा च सुभगा शक्र दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 35,
        "text": "नैतद अस्मत कृतं शक्र नैतच छक्र तवया कृतम\nयत तवम एवंगतॊ वज्रिन यद वाप्य एवंगता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 36,
        "text": "न कर्म तव नान्येषां कुतॊ मम शतक्रतॊ\nऋद्धिर वाप्य अथ वा नर्द्धिः पर्याय कृतम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 37,
        "text": "पश्यामि तवा विराजन्तं देवराजम अवस्थितम\nशरीमन्तं दयुतिमन्तं च गर्जन्तं च ममॊपरि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 38,
        "text": "एतच चैवं न चेत कालॊ माम आक्रम्य सथितॊ भवेत\nपातयेयम अहं तवाद्य सवर्जम अपि मुष्टिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 39,
        "text": "न तु विक्रमकालॊ ऽयं कषमा कालॊ ऽयम आगतः\nकालः सथापयते सर्वं कालः पचति वै तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 40,
        "text": "मां चेद अभ्यागतः कालॊ दानवेश्वरम ऊर्जितम\nगर्जन्तं परतपन्तं च कम अन्यं नागमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 41,
        "text": "दवादशानां हि भवताम आदित्यानां महात्मनाम\nतेजांस्य एकेन सर्वेषां देवराजहृतानि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 42,
        "text": "अहम एवॊद्वहाम्य आपॊ विसृजामि च वासव\nतपामि चैव तरैलॊक्यं विद्यॊताम्य अहम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 43,
        "text": "संरक्षामि विलुम्पामि ददाम्य अहम अथाददे\nसंयच्छामि नियच्छामि लॊकेषु परभुर ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 44,
        "text": "तद अद्य विनिवृत्तं मे परभुत्वम अमराधिप\nकालसैन्यावगाधस्य सर्वं न परतिभाति मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 45,
        "text": "नाहं कर्ता न चैव तवं नान्यक कर्ता शचीपते\nपर्यायेन हि भुज्यन्ते लॊकाः शक्र यदृच्छया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 46,
        "text": "मासार्ध मासवेश्मानम अहॊरात्राभिसंवृतम\nऋतुद्वारं वर्षमुखम आहुर वेदविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 47,
        "text": "आहुः सर्वम इदं चिन्त्यं जनाः के चिन मनीसया\nअस्याः पञ्चैव चिन्तायाः पर्येष्यामि च पञ्चधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 48,
        "text": "गन्भीरं गहनं बरह्म महत तॊयार्णवं यथा\nअनादि निधनं चाहुर अक्षरं परम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 49,
        "text": "सत्त्वेषु लिङ्गम आवेश्य नलिङ्गम अपि तत सवयम\nमन्यन्ते धरुवम एवैनं ये नरास तत्त्वदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 50,
        "text": "भूतानां तु विपर्यासं मन्यते गतवान इति\nन हय एतावद भवेद गम्यं नयस्मात परकृतेः परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 51,
        "text": "गतिं हि सर्वभूतानाम अगत्वा कव गमिष्यसि\nयॊ धावता न हातव्यस तिष्ठन्न अपि न हीयते\nतम इन्द्रियाणि सर्वाणि नानुपश्यन्ति पञ्चधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 52,
        "text": "आहुश चैनं के चिद अग्निं के चिद आहुः परजापतिम\nऋतुमासार्ध मामांश च दिवसांस तु कषणांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 53,
        "text": "पूर्वाह्नम अपराह्नं च मध्याह्नम अपि चापरे\nमुहूर्तम अपि चैवाहुर एकं सन्तम अनेकधा\nतं कालम अवजानीहि यस्य सर्वम इदं वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 54,
        "text": "बहुनीन्द्र सहस्राणि समतीतानि वासव\nबलवीर्यॊपपन्नानि यथैव तवं शचीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 55,
        "text": "तवाम अप्य अतिबलं शक्रं देवराजं बलॊत्कतम\nपराप्ते काले महावीर्यः कालः संशमयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 56,
        "text": "य इदं सर्वम आदत्ते तस्माच छक्र सथिरॊ भव\nमया तवया च पूर्वैश च न स शक्यॊ ऽतिवर्तितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 57,
        "text": "याम एतां पराप्य जानीसे राजश्रियम अनुत्तमाम\nसथिता मयीति तन मिथ्या नैषा हय एकत्र तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 58,
        "text": "सथिता हीन्द्र सहस्रेषु तवद विशिष्टतमेष्व इयम\nमां च लॊला परित्यज्य तवाम अगाद विबुधाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 217,
        "shloka": 59,
        "text": "मैवं शक्र पुनः कार्षीः शान्तॊ भवितुम अर्हसि\nतवाम अप्य एवंगतं तयक्त्वा कषिप्रम अन्यं गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nशतक्रतुर अथापश्यद बलेर दीप्तां महात्मनः\nसवरूपिणीं शरीराद धि तदा निष्क्रामतीं शरियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 2,
        "text": "तां दीप्तां परभया दृष्ट्वा भगवान पाकशासनः\nविस्मयॊत्फुल्लनयनॊ बलिं पप्रच्छ वासवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 3,
        "text": "बले केयम अपक्रान्ता रॊचमाना शिखन्दिनी\nतवत्तः सथिता सकेयूरा दीप्यमाना सवतेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 4,
        "text": "[बलि]\nन हीमाम आसुरीं वेद्मि न दैवीं न च मानुषीम\nतवम एवैनां पृच्छ मा वा यथेष्टं कुरु वासव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 5,
        "text": "[षक्र]\nका तवं बलेर अपक्रान्ता रॊचमाना शिखन्दिनी\nअजानतॊ ममाचक्ष्व नामधेयं शुचिस्मिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 6,
        "text": "का तवं तिष्ठसि मायेव दीप्यमाना सवतेजसा\nहित्वा दैत्येश्वरं सुभ्रु तन ममाचक्ष्व तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 7,
        "text": "[षरी]\nन मा विरॊचनॊ वेद न मा वैरॊचनॊ बलिः\nआहुर मां दुःसहेत्य एवं विधित्सेति च मां विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 8,
        "text": "भूतिर लक्ष्मीति माम आहुः शरीर इत्य एवं च वासव\nतवं मां शक्र न जानीसे सर्वे देवा न मां विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 9,
        "text": "[षक्र]\nकिम इदं तवं मम कृते उताहॊ बलिनः कृते\nदुःसहे विजहास्य एनं चिरसंवासिनी सती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 10,
        "text": "[षरी]\nन धाता न विधाता मां विदधाति कथं चन\nकालस तु शक्र पर्यायान मैनं शक्रावमन्यथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 11,
        "text": "[षक्र]\nकथं तवया बलिस तयक्तः किमर्थं वा शिखन्दिनि\nकथं च मां न जह्यास तवं तन मे बरूहि शुचिस्मिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 12,
        "text": "[षरी]\nसत्ये सथितास्मि दाने च वरते तपसि चैव हि\nपराक्रमे च धर्मे च पराचीनस ततॊ बलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 13,
        "text": "बरह्मण्यॊ ऽयं सदा भूत्वा सत्यवादी जितेन्द्रियः\nअभ्यसूयद बराह्मणान वै उच्छिष्टश चास्पृशद घृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 14,
        "text": "यज्ञशीलः पुरा भूत्वा माम एव यजतेत्य अयम\nपरॊवाच लॊकान मूढात्मा कालेनॊपनिपीदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 15,
        "text": "अपाकृता ततः शक्र तवयि वत्स्यामि वासव\nअप्रमत्तेन धार्यास्मि तपसा विक्रमेण च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 16,
        "text": "[षक्र]\nअस्ति देवमनुष्येषु सर्वभूतेषु वा पुमान\nयस तवाम एकॊ विषहितुं शक्नुयात कमलालये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 17,
        "text": "[षरी]\nनैव देवॊ न गन्धर्वॊ नासुरॊ न च राक्षसः\nयॊ माम एकॊ विषहितुं शक्तः कश चित पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 18,
        "text": "[षक्र]\nतिष्ठेथा मयि नित्यं तवं यथा तद बरूहि मे शुभे\nतत करिष्यामि ते वाक्यम ऋतं तवं वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 19,
        "text": "[षरी]\nसथास्यामि नित्यं देवेन्द्र यथा तवयि निबॊध तत\nविधिना वेद दृष्टेन चतुर्धा विभजस्व माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 20,
        "text": "[षक्र]\nअहं वै तवा निधास्यामि यथाशक्ति यथाबलम\nन तु मे ऽतिक्रमः सयाद वै सदा लक्ष्मितवान्तिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 21,
        "text": "भूमिर एव मनुष्येषु धारणी भूतभाविनी\nसा ते पादं तितिक्षेत समहा हीति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 22,
        "text": "[षरी]\nएष मे निहितः पादॊ यॊ ऽयं भूमौ परतिष्ठितः\nदवितीयं शक्र पादं मे तस्मात सुनिहितं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 23,
        "text": "[षक्र]\nआप एव मनुष्येषु दरवन्त्यः परिचारिकाः\nतास ते पादं तितिक्षन्ताम अलम आपस तितिक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 24,
        "text": "[षरी]\nएष मे निहितः पादॊ यॊ ऽयम अप्सु परतिष्ठितः\nतृतीयं शक्र पादं मे तस्मात सुनिहितं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 25,
        "text": "[षक्र]\nयस्मिन देवाश च यज्ञाश च यस्मिन वेदाः परतिष्ठिताः\nतृतीयं पादम अग्निस ते सुधृतं धारयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 26,
        "text": "[षरी]\nएष मे निहितं पादॊ यॊ ऽयम अग्नौ परतिष्ठितः\nचतुर्थं शक्र पादं मे तस्मात सुनिहितं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 27,
        "text": "[षक्र]\nये वै सन्तॊ मनुष्येषु बरह्मण्याः सत्यवादिनः\nते ते पादं तितिक्षन्ताम अलं सन्तस तितिक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 28,
        "text": "[षरी]\nएष मे निहितः पादॊ यॊ ऽयं सत्सु परतिष्ठितम\nएवं विनिहितां शक्र भूतेषु परिधत्स्व माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 29,
        "text": "[षक्र]\nभूतानाम इह वै यस तवा मया विनिहितां सतीम\nउपहन्यात स मे दविष्यात तथा शृण्वन्तु मे वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 30,
        "text": "[भी]\nततस तयक्तः शरिया राजा दैत्यानां बलिर अब्रवीत\nयावत पुरस्तात परतपेत तावद वै दक्षिणां दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 31,
        "text": "पश्चिमां तावद एवापि तथॊदीचीं दिवाकरः\nतथा मध्यंदिने सूर्यॊ अस्तम एति यदा तदा\nपुनर देवासुरं युद्धं भावि जेतास्मि वस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 32,
        "text": "सर्वाँल लॊकान यदादित्य एकस्थस तापयिष्यति\nतदा देवासुरे युद्धे जेताहं तवां शतक्रतॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 33,
        "text": "[षक्र]\nबरह्मणास्मि समादिष्टॊ न हन्तव्यॊ भवान इति\nतेन ते ऽहं बले वज्रं न विमुञ्चामि मूर्धनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 34,
        "text": "यथेष्टं गच्छ दैत्येन्द्र सवस्ति ते ऽसतु महासुर\nआदित्यॊ नावतपिता कदा चिन मध्यतः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 35,
        "text": "सथापितॊ हय अस्य समयः पूर्वम एव सवयम्भुवा\nअजस्रं परियात्य एष सत्येनावतपन परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 36,
        "text": "अयनं तस्य षण मासा उत्तरं दक्षिणं तथा\nयेन संयाति लॊकेषु शीतॊष्णे विसृजन रविः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 37,
        "text": "[भी]\nएवम उक्तस तु दैत्येन्द्रॊ बलिर इन्द्रेण भारत\nजगाम अदक्षिणाम आशाम उदीचीं तु पुरंदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 218,
        "shloka": 38,
        "text": "इत्य एतद बलिना गीतम अनहंकार संज्ञितम\nवाक्यं शरुत्वा सहस्राक्षः खम एवारुरुहे तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nअत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nशतक्रतॊश च संवादं नमुचेश च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 2,
        "text": "शरिया विहीनम आसीनम अक्षॊभ्यम इव सागरम\nभवाभवज्ञं भूतानाम इत्य उवाच पुरन्दरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 3,
        "text": "बद्धः पाशैश चयुतः सथानाद दविषतां वशम आगतः\nशरिया विहीनॊ नमुचे शॊचस्य आहॊ न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 4,
        "text": "[नमुचि]\nअनवाप्यं च शॊकेन शरीरं चॊपतप्यते\nअमित्राश च परहृष्यन्ति नास्ति शॊके सहायता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्माच छक्र न शॊचामि सर्वं हय एवेदम अन्तवत\nसंतापाद भरश्यते रूपं धर्मश चैव सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 6,
        "text": "विनीय खलु तद्दुःखम आगतां वैमनस्यजम\nधयातव्यं मनसा हृद्यं कल्यानं संविजानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 7,
        "text": "यथा यथा हि पुरुषः कल्याने कुरुते मनः\nतदैवास्य परसीदन्ति सर्वार्था नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 8,
        "text": "एकः शास्ता न दवितीयॊ ऽसति शास्ता; गर्भे शयानं पुरुषं शास्ति शास्ता\nतेनानुशिष्टः परवनाद इवॊदकं; यथा नियुक्तॊ ऽसमि तथा वहामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 9,
        "text": "भावाभावाव अभिजानन गरीयॊ; जानामि शरेयॊ न तु तत करॊमि\nआशासु धर्म्याः सुहृदां सुकुर्वन; यथा नियुक्तॊ ऽसमि तथा वहामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 10,
        "text": "यथा यथास्य पराप्तव्यं पराप्नॊत्य एव तथा तथा\nभवितव्यं यथा यच च भवत्य एव तथा तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 11,
        "text": "यत्र यत्रैव संयुक्ते धाता गर्भं पुनः पुनः\nतत्र तत्रैव वसति न यत्र सवयम इच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 12,
        "text": "भावॊ यॊ ऽयम अनुप्राप्तॊ भवितव्यम इदं मम\nइति यस्य सदा भावॊ न स मुह्येत कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 13,
        "text": "पर्यायैर हन्यमानानाम अभियॊक्ता न विद्यते\nदुःखम एतत तु यद दवेष्टा कर्ताहम इति मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 14,
        "text": "ऋषींश च देवांश च महासुरांश च; तरैविद्य वृद्धांश च वने मुनींश च\nकान नापदॊ नॊपनमन्ति लॊके; परावरज्ञास तु न संभ्रमन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 15,
        "text": "न पण्डितः करुध्यति नापि सज्जते; न चापि संसीदति न हृष्यति\nन चार्थकृच्छ्रव्यसनेषु शॊचति; सथितः परकृत्या हिमवान इवाचलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 16,
        "text": "यम अर्थसिद्धिः परमा न हर्षयेत; तथैव काले वयसनं न मॊहयेत\nसुखं च दुःखं च तथैव मध्यमं; निषेवते यः स धुरंधरॊ नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 17,
        "text": "यां याम अवस्थां पुरुषॊ ऽधिगच्छेत; तस्यां रमेतापरितप्यमानः\nएवं परवृद्धं परनुदेन मनॊजं; संतापम आयास करं शरीरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 18,
        "text": "तत सदः स परिषत सभासदः; पराप्य यॊ न कुरुते सभा भयम\nधर्मतत्त्वम अवगह्य बुद्धिमान; यॊ ऽभयुपैति स पुमान धुरंधरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 19,
        "text": "पराज्ञस्य कर्माणि दुरन्वयानि; न वै पराज्ञॊ मुह्यति मॊहकाले\nसथनाच चयुतश चेन न मुमॊह गौतमस; तावत कृच्छ्राम आपदं पराप्य वृद्धः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 20,
        "text": "न मन्त्रबलवीर्येण परज्ञया पौरुषेण वा\nअलभ्यं लभते मर्त्यस तत्र का परिदेवना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 21,
        "text": "यद एवम अनुजातस्य धातारॊ विदधुः पुरा\nतद एवानुभविष्यामि किं मे मृत्युः करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 22,
        "text": "लब्धव्यान्य एव लभते गन्तव्यान्य एव गच्छति\nपराप्तव्यान्य एव पराप्नॊति दुःखानि च सुखानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 219,
        "shloka": 23,
        "text": "एतद विदित्वा कार्त्स्न्येन यॊ न मुह्यति मानवः\nकुशलः सुखदुःखेषु स वै सर्वधनेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nमग्नस्य वयसने कृच्छ्रे किं शरेयः पुरुषस्य हि\nबन्धुनाशे महीपाल राज्यनाने ऽपि वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 2,
        "text": "तवं हि नः परमॊ वक्ता लॊके ऽसमिन भरतर्षभ\nएतद भवन्तं पृच्छामि तन मे वक्तुम इहार्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nपुत्रदारैः सुखैश चैव वियुक्तस्य धनेन च\nमग्नस्य वयसने कृच्छ्रे धृतिः शरेयः करी नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 4,
        "text": "धैर्येण युक्तस्य सतः शरीरं न विशीर्यते\nआरॊग्याच च शरीरस्य स पुनर विन्दते शरियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 5,
        "text": "यस्य राज्ञॊ नरास तात सात्त्विकीं वृत्तिम आस्थिताः\nतस्य सथैर्यं च धर्यं च वयवसायश च कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 6,
        "text": "अत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nबलिवासव संवादं पुनर एव युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 7,
        "text": "वृत्ते देवासुरे युद्धे दैत्यदानव संक्षये\nविष्णुक्रान्तेषु लॊकेषु देवराजे शतक्रतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 8,
        "text": "इज्यमानेषु देवेषु चातुर्वर्ण्ये वयवस्थिते\nसमृध्यमाने तरैलॊक्ये परीतियुक्ते सवयम्भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 9,
        "text": "रुद्रैर वसुभिर आदित्यैर अश्विभ्याम अपि चर्षिभिः\nगन्धर्वैर भुजगेन्द्रैश च सिद्धैर्श चान्यैर वृतः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 10,
        "text": "चतुर्दन्तं सुदान्तं च वारणेन्द्रं शरिया वृतम\nआरुह्यैरावतं शक्रस तरैलॊक्यम अनुसंययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 11,
        "text": "स कदा चित समुद्रान्ते कस्मिंश चिद गिरिगह्वरे\nबलिं वैरॊचनिं वज्ञी ददर्शॊपससर्प च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 12,
        "text": "तम ऐरावत मूर्धस्थं परेक्ष्य देवगणैर वृतम\nसुरेन्द्रम इन्द्रं दैत्येन्द्रॊ न शुशॊच न विव्यथे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 13,
        "text": "दृष्ट्वा तम अविकारस्थं तिष्ठन्तं निर्भयं बलिम\nअधिरूढॊ दविपश्रेष्ठम इत्य उवाच शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 14,
        "text": "दैत्य न वयथसे शैर्याद अथ वा वृद्धसेवया\nतपसा भावितत्वाद वा सर्वथैतत सुदुष्करम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 15,
        "text": "शत्रुभिर वशम आनीतॊ हीनः सथानाद अनुत्तमात\nवैरॊचने किम आश्रित्य शॊचितव्ये न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 16,
        "text": "शरैष्ठ्यं पराप्य सवजातीनां भुक्त्वा भॊगान अनुत्तमान\nहृतस्वबलराज्यस तवं बरूहि तस्मान न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 17,
        "text": "ईश्वरॊ हि पुरा भूत्वा पितृपैतमहे पदे\nतत्त्वम अद्य हृतं दृष्ट्वा सपत्नैः किं न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 18,
        "text": "बद्धश च वारुणैः पाशैर वज्रेण च समाहतः\nहृतदारॊ हृतधनॊ बरूहि कस्मान न शॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 19,
        "text": "भरष्ट शरीर विभव भरष्टॊ यन न शॊचसि दुष्करम\nतरैलॊक्यराज्यनाशे हि कॊ ऽनयॊ जीवितुम उत्सहेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 20,
        "text": "एतच चान्यच च परुषं बरुवन्तं परिभूय तम\nशरुत्वा सुखम असंभ्रान्तॊ बलिर वैरॊचनॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 21,
        "text": "निगृहीते मयि भृशं शक्र किं कत्थितेन ते\nवज्रम उद्यम्य तिष्ठन्तं पश्यामि तवां पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 22,
        "text": "अशक्तः पूर्वम आसीस तवं कथं चिच छक्ततां गतः\nकस तवदन्य इमा वाचः सुक्रूरा वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 23,
        "text": "यस तु शत्रॊर वशस्थस्य शक्तॊ ऽपि कुरुते दयाम\nहस्तप्राप्तस्य वीरस्य तं चैव पुरुषं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 24,
        "text": "अनिश्चयॊ हि युद्धेषु दवयॊर विवदमानयॊः\nएकः पराप्नॊति विजयम एकश चैव पराभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 25,
        "text": "मा च ते भूत सवभावॊ ऽयं मया दैवतपुंगव\nईश्वरः सर्वभूतानां विक्रमेण जितॊ बलात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 26,
        "text": "नैतद अस्मत कृतं शक्र नैतच छक्र तवया कृतम\nयत तवम एवंगतॊ वज्रिन यद वाप्य एवंगता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 27,
        "text": "अहम आसं यथाद्य तवं भविता तवं यथा वयम\nमावमन्स्था मया कर्म दुष्कृतं कृतम इत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 28,
        "text": "सुखदुःखे हि पुरुषः पर्यायेनाधिगच्छति\nपर्यायेनासि शक्रत्वं पराप्तः शक्र न कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 29,
        "text": "कालः काले नयति मां तवां च कालॊ नयत्य अयम\nतेनाहं तवं यथा नाद्य तवं चापि न यथा वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 30,
        "text": "न मातृपितृशुश्रूसा न च दैवतपूजनम\nनान्यॊ गुणसमाचारः पुरुषस्य सुखावहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 31,
        "text": "न विद्या न तपॊ दानं न मित्राणि न बन्धवाः\nशक्नुवन्ति परित्रातुं नरं कालेन पीडितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 32,
        "text": "नागामिनम अनर्थं हि परतिघात शतैर अपि\nशक्नुवन्ति परतिव्यॊधुम ऋते बुद्धिबलान नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 33,
        "text": "पर्यायैर हन्यमानानां परित्राता न विद्यते\nइदं तु दुःखं यच्च छक्र कर्ताहम इति मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 34,
        "text": "यदि कर्ता भवेत कर्ता न करियेत कदा चन\nयस्मात तु करियते कर्ता तस्मात कर्ताप्य अनीश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 35,
        "text": "कालेन तवाहम अजयं कालेनाहं जितस तवया\nगन्ता गतिमतां कालः कालः कलयति परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 36,
        "text": "इन्द्र पराकृतया बुद्ध्या परलपन नावबुध्यसे\nके चित तवां बहु मन्यन्ते शरैष्ठ्यं पराप्तं सवकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 37,
        "text": "कथम अस्मद्विधॊ नाम जानँल लॊकप्रवृत्तयः\nकालेनाभ्याहतः शॊचेन मुह्येद वाप्य अर्थसंभ्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 38,
        "text": "नित्यं कालपरीतस्य मम वा मद्विधस्य वा\nबुद्धिर वयसनम आसाद्य भिन्ना नौर इव सीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 39,
        "text": "अहं च तवं च ये चान्ये भविष्यन्ति सुराधिपाः\nते सर्वे शक्र यास्यन्ति मार्गम इन्द्र शतैर गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 40,
        "text": "तवाम अप्य एवं सुदुर्धर्षं जवलन्तं परया शरिया\nकाले परिनते कालः कालयिष्यति माम इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 41,
        "text": "बहूनीन्द्र सहस्राणि दैतेयानां युगे युगे\nअभ्यतीतानि कालेन कालॊ हि दुरतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 42,
        "text": "इदं तु लब्ध्वा तवं सथानम आत्मानं बहु मन्यसे\nसर्वभूतभवं देवं बरह्माणम इव शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 43,
        "text": "न चेदम अचलं सथानम अनन्तं वापि कस्य चित\nतवं तु बालिशया बुद्ध्या ममेदम इति मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 44,
        "text": "अविश्वास्ये विश्वसिषि मन्यसे चाध्रुवं धरुवम\nममेयम इति मॊहात तवं राजश्रियम अभीप्ससि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 45,
        "text": "नेयं तव न चास्माकं न चान्येषां सथिरा मता\nअतिक्रम्य बहून अन्यांस तवयि तावद इयं सथिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 46,
        "text": "कं चित कालम इयं सथित्वा तवयि वासव चञ्चला\nगौर निपानम इवॊत्सृज्य पुनर अन्यं गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 47,
        "text": "राजलॊका हय अतिक्रान्ता यान न संख्यातुम उत्सहे\nतवत्तॊ बहुतराश चान्ये भविष्यन्ति पुरंदर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 48,
        "text": "सवृक्षौषधि रत्रेयं ससरित पर्वताकरा\nतान इदानीं न पश्यामि यैर भुक्तेयं पुरा मही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 49,
        "text": "पृथुर ऐलॊ मयॊ भौमॊ नरकः शम्बरस तथा\nअश्वग्रीवः पुलॊमा च सवर्भानुर अमितध्वजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 50,
        "text": "परह्रादॊ नमुचिर दक्षॊ विप्रचित्तिर विरॊचनः\nहरीनिषेधः सुहॊत्रश च भूरिहा पुष्पवान वृषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 51,
        "text": "सत्येषुर ऋषभॊ राहुः कपिलाश्वॊ विरूपकः\nबानः कार्तस्वरॊ वह्निर विश्वदंस्त्रॊ ऽथ नैरृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 52,
        "text": "रित्थाहुत्थौ वीर ताम्रौ वराहाश्वॊ रुचिः परभुः\nविश्वजित परतिशौरिश च वृषाण्डॊ विष्करॊ मधुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 53,
        "text": "हिरण्यकशिपुश चैव कैतभश चैव दानवः\nदैत्याश च कालखञ्जाश च सर्वे ते नैरृतैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 54,
        "text": "एते चान्ये च बहवः पूर्वे पूर्वतराश च ये\nदैत्येन्द्रा दानवेन्द्राश च यांश चान्यान अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 55,
        "text": "बहवः पूर्वदैत्येन्द्राः संत्यज्य पृथिवीं गताः\nकालेनाभ्याहताः सर्वे कालॊ हि बलवत्तरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 56,
        "text": "सर्वैः करतुशतैर इष्टं न तवम एकः शतक्रतुः\nसर्वे धर्मपराश चासन सर्वे सततसत्त्रिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 57,
        "text": "अन्तरिक्षचराः सर्वे सर्वे ऽभिमुखयॊधिनः\nसर्वे संहननॊपेताः सर्वे परिघबाहवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 58,
        "text": "सर्वे माया शतधराः सर्वे ते कामचारिणः\nसर्वे समरम आसाद्य न शरूयन्ते पराजिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 59,
        "text": "सर्वे सत्यव्रतपराः सर्वे कामविहारिणः\nसर्वे वेद वरतपराः सर्वे चासन बहुश्रुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 60,
        "text": "सर्वे संहतम ऐश्वर्यम ईश्वराः परतिपेदिरे\nन चैश्वर्यं मदस तेषां भूतपूर्वॊ महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 61,
        "text": "सर्वे यथार्थदातारः सर्वे विगतमत्सराः\nसर्वे सर्वेषु भूतेषु यथावत परतिपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 62,
        "text": "सर्वे दाक्षायणी पुत्राः पराजापत्या महाबलाः\nजवलन्तः परतपन्तश च कालेन परतिसंहृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 63,
        "text": "तवं चैवेमा यदा भुक्त्वा पृथिवीं तयक्ष्यसे पुनः\nन शक्ष्यसि तदा शक्र नियन्तुं शॊकम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 64,
        "text": "मुञ्चेच्छां कामभॊगेषु मुञ्चेमं शरीभवं मदम\nएवं सवराज्यनाशे तवं शॊकं संप्रसहिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 65,
        "text": "शॊककाले शुचॊ मा तवं हर्षकाले च मा हृषः\nअतीतानागते हित्वा परत्युत्पन्नेन वर्तय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 66,
        "text": "मां चेद अभ्यागतः कालः सदा युक्तम अतन्द्रितम\nकषमस्व नचिराद इन्द्र तवाम अप्य उपगमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 67,
        "text": "तरासयन्न इव देवेन्द्र वाग्भिर तक्षसि माम इह\nसंयते मयि नूनं तवम आत्मानं बहु मन्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 68,
        "text": "कालः परथमम आयान मां पश्चात तवम अनुधावति\nतेन गर्जसि देवेन्द्र पूर्वं कालहते मयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 69,
        "text": "कॊ हि सथातुम अलं लॊके करुद्धस्य मम संयुगे\nकालस तु बलवान पराप्तस तेन तिष्ठसि वासव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 70,
        "text": "यत तद वर्षसहस्रान्तं पूर्णं भवितुम अर्हति\nयथा मे सर्वगात्राणि न सवस्थानि हतौजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 71,
        "text": "अहम ऐन्द्रच चयुतः सथानात तवम इन्द्रः परकृतॊ दिवि\nसुचित्रे जीवलॊके ऽसमिन्न उपास्यः कालपर्ययात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 72,
        "text": "किं हि कृत्वा तवम इन्द्राद्य किं हि कृत्वा चयुता वयम\nकालः कर्ता विकर्ता च सर्वम अन्यद अकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 73,
        "text": "नाशं विनाशम ऐश्वर्यं सुखदुःखे भवाभवौ\nविप्रान पराप्यैवम अत्यर्थं न परहृष्येन न च वयथेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 74,
        "text": "तवम एव हीन्द्र वेत्थास्मान वेदाहं तवां च वासव\nविकत्थसे मां किं बद्धं कालेन निरपत्रप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 75,
        "text": "तवम एव हि पुरा वेत्थ यत तदा पौरुषं मम\nसमरेषु च विक्रान्तं पर्याप्तं तन्निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 76,
        "text": "आदित्याश चैव रुद्राश च साध्याश च वसुभिः सह\nमया विनिर्जिताः सर्वे मरुतश च शचीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 77,
        "text": "तवम एव शक्र जानासि देवासुरसमागमे\nसमेता विबुधा भग्नास तरसा समरे मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 78,
        "text": "पर्वताश चासकृत कषिप्ताः सवनाः सवनौकसः\nसतङ्क शिखरा घॊराः समरे मूर्ध्नि ते मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 79,
        "text": "किं नु शक्यं मया कर्तुं यत कालॊ दुरतिक्रमः\nन हि तवां नॊत्सहे हन्तुं सवज्रम अपि मुष्टिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 80,
        "text": "न तु विक्रमकालॊ ऽयं कषमा कालॊ ऽयम आगतः\nतेन तवा मर्षये शक्र दुर्मर्षणतरस तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 81,
        "text": "तवं मा परिनते काले परीतं कालवह्निना\nनियतं कालपाशेन बद्धं शक्र विकत्थसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 82,
        "text": "अयं स पुरुषः शयामॊ लॊकस्य दुरतिक्रमः\nबद्ध्वा तिष्ठति मां रौद्रः पशुं रशनया यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 83,
        "text": "लाभालाभौ सुखं दुःखं कामक्रॊधौ भवाभवौ\nवधॊ बन्धः परमॊक्षश च सर्वं कालेन लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 84,
        "text": "नाहं कर्ता न कर्ता तवं कर्ता यस तु सदा परभुः\nसॊ ऽयं पचति कालॊ मां वृक्षे फलम इवागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 85,
        "text": "यान्य एव पुरुषः कुर्वन सुखैः कालेन युज्यते\nपुनस तान्य एव कुर्वाणॊ दुःखैः कालेन युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 86,
        "text": "न च कालेन कालज्ञः सपृष्टः शॊचितुम अर्हति\nतेन शक्र न शॊचामि नास्ति शॊके सहायता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 87,
        "text": "यदा हि शॊचतां शॊकॊ वयसनं नापकर्षति\nसामर्थ्यं शॊचतॊ नास्ति नाद्य शॊचाम्य अहं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 88,
        "text": "एवम उक्तः सहस्राक्षॊ भगवान पाकशासनः\nपरतिसंहृत्य संरम्भम इत्य उवाच शतक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 89,
        "text": "सवज्रम उद्यतं बाहुं दृष्ट्वा पाशांश च वारुणान\nकस्येह न वयथेद बुद्धिर मृत्यॊर अपि जिघांसतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 90,
        "text": "सा ते न वयथते बुद्धिर अचला तत्त्वदर्शिनी\nबरुवन न वयथसे स तवं वाक्यं सत्यपराक्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 91,
        "text": "हॊ हि विश्वासम अर्थेषु शरीरे वा शरीरभृत\nकर्तुम उत्सहते लॊके दृष्ट्वा संप्रस्थितं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 92,
        "text": "अहम अप्य एवम एवैनं लॊकं जानामि शाश्वतम\nकालाग्नाव आहितं घॊरे गुह्ये सततगे ऽकषरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 93,
        "text": "न चात्र परिहारॊ ऽसति कालस्पृष्टस्य कस्य चित\nसूक्ष्माणां महतां चैव भूतानां परिपच्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 94,
        "text": "अनीशस्याप्रमत्तस्य भूतानि पचतः सदा\nअनिवृत्तस्य कालस्य कषयं पराप्तॊ न मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 95,
        "text": "अप्रमत्तः परमत्तेषु कालॊ जागर्ति देहिषु\nपरयत्नेनाप्य अतिक्रान्तॊ दृष्टपूर्वॊ न केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 96,
        "text": "पुराणः शाश्वतॊ धर्मः सर्वप्राणभृतां समः\nकालॊ न परिहार्यश च न चास्यास्ति वयतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 97,
        "text": "अहॊरात्रांश च मासांश च कषणान काष्ठाः कला लवान\nसंपिन्दयति नः कालॊ बुद्धिं वार्धुषिकॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 98,
        "text": "इदम अद्य करिष्यामि शवः कर्तास्मीति वादिनम\nकालॊ हरति संप्राप्तॊ नदीवेग इवॊदुपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 99,
        "text": "इदानीं तावद एवासौ मया दृष्टः कथं मृतः\nइति कालेन हरियतां परलापः शरूयते नृणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 100,
        "text": "नश्यन्त्य अर्थास तथा भॊगाः सथानम ऐश्वर्यम एव च\nअनित्यम अध्रुवं सर्वं वयवसायॊ हि दुष्करः\nउच्छ्राया विनिपातान्ता भावाभावस्थ एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 101,
        "text": "सा ते न वयथते बुद्धिर अचला तत्त्वदर्शिनी\nअहम आसं पुरा चेति मनसापि न बुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 102,
        "text": "कालेनाक्रम्य लॊके ऽसमिन पच्यमाने बलीयसा\nअज्येष्ठम अकनिष्ठं च कषिप्यमाणॊ न बुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 103,
        "text": "ईर्ष्याभिमान लॊभेषु कामक्रॊधभयेषु च\nसपृहा मॊहाभिमानेषु लॊकः सक्तॊ विमुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 104,
        "text": "भवांस तु भावतत्त्वज्ञॊ विद्वाञ जञानतपॊ ऽनवितः\nकालं पश्यति सुव्यक्तं पानाव आमलकं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 105,
        "text": "कालचारित्रतत्त्वज्ञः सर्वशास्त्रविशारदः\nवैरॊचने कृतात्मासि सपृहणीयॊ विजानताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 106,
        "text": "सर्वलॊकॊ हय अयं मन्ये बुद्ध्या परिगतस तवया\nविहरन सर्वतॊ मुक्तॊ न कव चित परिषज्जसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 107,
        "text": "रजश च हि तमश च तवा सपृशतॊ न जितेन्द्रियम\nनिष्प्रीतिं नष्ट संतापं तवम आत्मानम उपाससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 108,
        "text": "सुहृदं सर्वभूतानां निर्वैरं शान्तमानसम\nदृष्ट्वा तवां मम संजाता तवय्य अनुक्रॊशनी मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 109,
        "text": "नाहम एतादृशं बुद्धिं हन्तुम इच्छामि बन्धने\nआनृशंस्यं परॊ धर्मॊ अनुक्रॊशस तथा तवयि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 110,
        "text": "मॊक्ष्यन्ते वारुणाः पाशास तवेमे कालपर्ययात\nपरजानाम अपचारेण सवस्ति ते ऽसतु महासुर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 111,
        "text": "यदा शवश्रूं सनुषा वृद्धां परिचारेण यॊक्ष्यते\nपुत्रश च पितरं मॊहात परेषयिष्यति कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 112,
        "text": "बराह्मणैः कारयिष्यन्ति वृषलाः पादधावनम\nशूद्राश च बराह्मणीं भर्याम उपयास्यन्ति निर्भयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 113,
        "text": "वियॊनिषु च बीजानि मॊक्ष्यन्ते पुरुषा यदा\nसंकरं कांस्यभान्दैश च बलिं चापि कुपात्रकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 114,
        "text": "चातुर्वर्ण्यं यदा कृत्स्नम उन्मर्यादं भविष्यति\nएकैकस ते तदा पाशः करमशः परतिमॊक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 115,
        "text": "अस्मत्तस ते भयं नास्ति समयं परतिपालय\nसुखी भव निराबाधः सवस्थचेता निरामयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 116,
        "text": "तम एवम उक्त्वा भगवाञ शतक्रतुः; परतिप्रयातॊ गजराजवाहनः\nविजित्य सर्वान असुरान सुराधिपॊ; ननन्द हर्षेण बभूव चैकराट"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 117,
        "text": "महर्षयस तुष्टुवुर अञ्जसा च तं; वृषाकपिं सर्वचराचरेश्वरम\nहिमापहॊ हव्यम उदावहंस तवरंस; तथामृतं चार्पितम ईश्वराय ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 220,
        "shloka": 118,
        "text": "दविजॊत्तमैः सर्वगतैर अभिष्टुतॊ; विदीप्त तेजा गतमन्युर ईश्वरः\nपरशान्तचेता मुदितः सवम आलयं; तरिविष्टपं पराप्य मुमॊद वासवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपूर्वरूपाणि मे राजन पुरुषस्य भविष्यतः\nपराभविष्यतश चैव तवं मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nमन एव मनुष्यस्य पूर्वरूपाणि शंसति\nभविष्यतश च भद्रं ते तथैव न भविष्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nशरिया शक्रस्य संवादं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 4,
        "text": "महतस तपसॊ वयुष्ट्या पश्यँल लॊकौ परावरौ\nसामान्यम ऋषिभिर गत्वा बरह्मलॊकनिवासिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 5,
        "text": "बरह्मैवामित दीप्तौजाः शान्तपाप्मा महातपाः\nविचचार यथाकामं तरिषु लॊकेषु नारदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 6,
        "text": "कदा चित परातर उत्थाय पिस्पृक्षुः सलिलं शुचि\nधरुवद्वार भवां गङ्गां जगामावततार च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 7,
        "text": "सहस्रनयनश चापि वज्री शम्बर पाकहा\nतस्या देवर्षिजुष्टायास तीरम अभ्याजगाम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 8,
        "text": "ताव आप्लुत्य यतात्मानौ कृतजप्यौ समासतुः\nनद्याः पुलिनम आसाद्य सूक्ष्मकाञ्चनवालिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 9,
        "text": "पुण्यकर्मभिर आख्याता देवर्षिकथिताः कथाः\nचक्रतुस तौ कथाशीलौ शुचि संहृष्टमानसौ\nपूर्ववृत्तव्यपेतानि कथयन्तौ समाहितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 10,
        "text": "अथ भास्करम उद्यन्तं रश्मिजालपुरस्कृतम\nपूर्णमन्दलम आलॊक्य ताव उत्थायॊपतस्थतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 11,
        "text": "अभितस तूदयन्तं तम अर्कम अर्कम इवापरम\nआकाशे ददृशे जयॊतिर उद्यतार्चिः समप्रभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 12,
        "text": "तयॊः समीपं संप्राप्तं परत्यदृश्यत भारत\nतत सुपर्णार्क चरितम आस्थितं वैष्नवं पदम\nभाभिर अप्रतिमं भाति तरैलॊक्यम अवभासयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 13,
        "text": "दिव्याभिरूप शॊभाभिर अप्सरॊभिः पुरस्कृताम\nबृहतीम अंशुमत परख्यां बृहद भानॊर इवार्चिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 14,
        "text": "नक्षत्रकल्पाभरणां तारा भक्तिसमस्रजम\nशरियं ददृशतुः पद्मां साक्षात पद्मतलस्थिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 15,
        "text": "सावरुह्य विमानाग्राद अङ्गनानाम अनुत्तमा\nअभ्यगच्छत तरिलॊकेशं शक्रं चर्षिं च नारदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 16,
        "text": "नारदानुगतः साक्षान मघवांस ताम उपागमत\nकृताञ्जलिपुतॊ देवीं निवेद्यात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 17,
        "text": "चक्रे चानुपमां पूजां तस्याश चापि स सर्ववित\nदेवराजः शरियं राजन वाक्यं चेदम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 18,
        "text": "का तवं केन च कार्येण संप्राप्ता चारुहासिनि\nकुतश चागम्यते सुभ्रु गन्तव्यं कव च ते शुभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 19,
        "text": "[षरी]\nपुण्येषु तरिषु लॊकेषु सर्वे सथावरजङ्गमः\nममात्मभावम इच्छन्तॊ यतन्ते परमात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 20,
        "text": "साहं वै पङ्कजे जाता सूर्यरश्मि विबॊधिते\nभूत्यर्थं सर्वभूतानां पद्मा शरीः पद्ममालिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 21,
        "text": "अहं लक्ष्मीर अहं भूतिः शरीश चाहं बलसूदन\nअहं शरद्धा च मेधा च सन्नतिर विजितिः सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 22,
        "text": "अहं धृतिर अहं सिद्धिर अहं तविड भूतिर एव च\nअहं सवाहा सवधा चैव संस्तुतिर नियतिः कृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 23,
        "text": "राज्ञां विजयमानानां सेनाग्रेषु धवजेषु च\nनिवासे धर्मशीलानां विषयेषु पुरेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 24,
        "text": "जितकाशिनि शूरे च संग्रामेष्व अनिवर्तिनि\nनिवसामि मनुष्येन्द्रे सदैव बलसूदलन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 25,
        "text": "धर्मनित्ये महाबुद्धौ बरह्मण्ये सत्यवादिनि\nपरश्रिते दानशीले च सदैव निवसाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 26,
        "text": "असुरेष्व अवसंस पूर्वं सत्यधर्मनिबन्धना\nविपारीतांस तु तान बुद्ध्वा तवयि वासम अरॊचयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 27,
        "text": "[षक्र]\nकथं वृत्तेषु दैत्येषु तवम अवात्सीर वरानने\nदृष्ट्वा च किम इहागास तवं हित्वा दैतेय दानवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 28,
        "text": "[षरी]\nसवधर्मम अनुतिष्ठत्सु धैर्याद अचलितेषु च\nसवर्गमार्गाभिरामेषु सत्त्वेषु निरता हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 29,
        "text": "दानाध्ययनयज्ञेज्या गुरु दैवतपूजनम\nविप्राणाम अतिथीनां च तेषां नित्यम अवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 30,
        "text": "सुसंमृष्ट गृहाश चासञ जितस्त्रीका हुताग्नयः\nगुरु शुश्रूसवॊ दान्ता बरह्मण्याः सत्यवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 31,
        "text": "शरद्दधाना जितक्रॊधा दानशीलानसूयकाः\nभृतपुत्रा भृतामात्या भृतदारा हय अनीर्षवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 32,
        "text": "अमर्षणा न चान्यॊन्यं सपृहयन्ति कदा चन\nन च जातूपतप्यन्ते धीराः परसमृद्धिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 33,
        "text": "दातारः संगृहीतार आर्याः करुणवेदिनः\nमहाप्रसादा ऋजवॊ दृध भक्ता जितेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 34,
        "text": "संतुष्टभृत्यसचिवाः कृतज्ञाः परियवादिनः\nयथार्थमानार्थ करा हरीनिषेधा यतव्रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 35,
        "text": "नित्यं पर्वसु सुस्नाताः सवनुलिप्ताः सवलंकृताः\nउपवासतपः शीलाः परतीता बरह्मवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 36,
        "text": "नैनान अभ्युदियात सूर्यॊ न चाप्य आसन परगेनिशाः\nरात्रौ दधि च सक्तूंश च नित्यम एव वयवर्जयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 37,
        "text": "काल्यं घृतं चान्ववेक्षन परयता बरह्मचारिणः\nमङ्गलान अपि चापश्यन बराह्मणांश चाप्य अपूजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 38,
        "text": "सदा हि ददतां धर्मः सदा चाप्रतिगृह्णताम\nअर्धं च रात्र्याः सवपतां दिवा चास्वपतां तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 39,
        "text": "कृपणानाथ वृद्धानां दुर्बलातुर यॊषिताम\nदायं च संविभागं च नित्यम एवानुमॊदताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 40,
        "text": "विषण्णं तरस्तम उद्विग्नं भयार्तं वयाधिपीडितम\nहृतस्वं वयसनार्तं च नित्यम आश्वासयन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 41,
        "text": "धर्मम एवान्ववर्तन्त न हिंसन्ति परस्परम\nअनुकूलांश च कार्येषु गुरु वृद्धॊपसेविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 42,
        "text": "पितृदेवातिथींश चैव यथावत ते ऽभयपूजयन\nअवशेषाणि चाश्नन्ति नित्यं सत्यतपॊ रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 43,
        "text": "नैके ऽशनन्ति सुसंपन्नं न गच्छन्ति परस्त्रियम\nसर्वभूतेष्व अवर्तन्त यथात्मनि दयां परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 44,
        "text": "नैवाकाशे न पशुषु नायॊनौ न च पर्वसु\nइन्द्रियस्य विसर्गं ते ऽरॊचयन्त कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 45,
        "text": "नित्यं दानं तथा दाक्ष्यम आर्जवं चैव नित्यदा\nउत्साहश चानहंकारः परमं सौहृदं कषमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 46,
        "text": "सत्यं दानं तपः शौचं कारुण्यं वाग अनिष्ठुरा\nमित्रेषु चानभिद्रॊहः सर्वं तेष्व अभवत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 47,
        "text": "निद्रा तन्द्री रसं परीतिर असूया चानवेक्षिता\nअरतिश च विषादश च न सपृहा चाविशन्त ता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 48,
        "text": "साहम एवंगुणेष्व एव दानवेष्व अवसं पुरा\nपरजा सर्गम उपादाय नैकं युगविपर्यमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 49,
        "text": "ततः कालविपर्यासे तेषां गुणविपर्ययात\nअपश्यं विगतं धर्मं कामक्रॊधवशात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 50,
        "text": "सभा सदां ते वृद्धानां सत्याः कथयतां कथाः\nपराहसन्न अभ्यसूयंश च सर्ववृद्धान गुणावराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 51,
        "text": "यूनः सह समासीनान वृद्धान अभिगतान सतः\nनाभ्युत्थानाभिवादाभ्यां यथापूर्वम अपूजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 52,
        "text": "वर्तयन्त्य एव पितरि पुत्राः परभवतात्मनः\nअमित्रभृत्यतां पराप्य खयापयन्तॊ ऽनपत्रपाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 53,
        "text": "तथा धर्माद अपेतेन कर्मणा गर्हितेन ये\nमहतः पराप्नुवन्त्य अर्थांस तेष्व एषाम अभवत सपृहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 54,
        "text": "उच्छैश चाप्य अवदन रात्रौ नीचैस तत्राग्निर अज्वलत\nपुत्राः पितॄन अभ्यवदन भार्याश चाभ्यवदन पतीन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 55,
        "text": "मातरं पितरं वृद्धम आचार्यम अतिथिं गुरुम\nगुरुवन नाभ्यनन्दन्त कुमारान नान्वपालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 56,
        "text": "भिक्षां बलिम अदत्त्वा च सवयम अन्नानि भुञ्जते\nअनिष्ट्वा संविभज्याथ पितृदेवातिथीन गुरून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 57,
        "text": "न शौचम अनुरुध्यन्त तेषां सूदजनास तथा\nमनसा कर्मणा वाचा भकम आसीद अनावृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 58,
        "text": "विप्रकीर्णानि धान्यानि काकमूषक भॊजनम\nअपावृतं पयॊ ऽतिष्ठद उच्छिष्टाश चास्पृशन घृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 59,
        "text": "कुद्दाल पाती पतकं परकीर्णं कांस्यभाजनम\nदरव्यॊपकरणं सर्वं नान्ववैक्षत कुतुम्बिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 60,
        "text": "पराकारागार विध्वंसान न सम ते परतिकुर्वते\nनाद्रियन्ते पशून बद्ध्वा यवसेनॊदकेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 61,
        "text": "बालानां परेक्षमाणानां सवयं भक्षान अभक्षयन\nतथा भृत्यजनं सर्वं पर्यश्नन्ति च दानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 62,
        "text": "पायसं कृसरं मांसम अपूपान अथ शस्कुलीः\nअपाचयन्न आत्मनॊ ऽरथे वृथा मांसान्य अभक्षयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 63,
        "text": "उत्सूर्य शायिनश चासन सर्वे चासन परगेनिशाः\nअवर्तन कलहाश चात्र दिवारात्रं गृहे गृहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 64,
        "text": "अनार्याश चार्यम आसीनं पर्युपासन न तत्र ह\nआश्रमस्थान विकर्मस्थाः परद्विषन्ति परस्परम\nसंकराश चाप्य अवर्तन्त न च शौचम अवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 65,
        "text": "ये च वेद विदॊ विप्रा विस्पष्टम अनृचश च ये\nनिरन्तरविशेषास ते बहुमानावमानयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 66,
        "text": "हावम आभरणं वेषं गतिं सथितिम अवेक्षितुम\nअसेवन्त भुजिष्या वै दुर्जनाचरितं विधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 67,
        "text": "सत्रियः पुरुषवेषेण पुंसः सत्री वेषधारिणः\nकरीदा रतिविहारेषु परां मुदम अवाप्नुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 68,
        "text": "परभवद्भिः पुरा दायान अर्हेभ्यः परतिपादितान\nनाभ्यवर्तन्त नास्तिक्याद वर्तन्तः संभवेष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 69,
        "text": "मित्रेणाभ्यर्थितं मित्रम अर्थे संशयिते कव चित\nबाल कॊत्य अग्रमात्रेण सवार्थेनाघ्नत तद वसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 70,
        "text": "परस्वादान रुचयॊ विपन्य वयवहारिणः\nअदृश्यन्तार्य वर्णेषु शूद्राश चापि तपॊधनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 71,
        "text": "अधीयन्ते ऽवरताः के चिद वृथा वरतम अथापरे\nअशुश्रूसुर गुरॊः शिष्यः कश चिच छिष्य सखॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 72,
        "text": "पिता चैव जनित्री च शरान्तौ वृत्तॊत्सवाव इव\nअप्रभुत्वे सथितौ वृत्थाव अन्नं परार्थयतः सुतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 73,
        "text": "तत्र वेद विदः पराज्ञा गाम्भीर्ये सगरॊपमाः\nकृष्यादिष्व अभवन सक्ता मूर्खाः शराद्धान्य अभुञ्जत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 74,
        "text": "परातः परातर च सुप्रश्नं कल्पनं परेषण करियाः\nशिष्यानुप्रहितास तस्मिन्न अकुर्वन गुरवश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 75,
        "text": "शवश्रू शवशुरयॊर अग्रे वधूः परेष्यान अशासत\nअन्वशासच च भर्तारं समाहूयाभिजल्पती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 76,
        "text": "परयत्नेनापि चारक्षच चित्तं पुत्रस्य वै पिता\nवयभजंश चापि संरम्भाद दुःखवासं तथावसन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 77,
        "text": "अग्निदाहेन चॊरैर वा राजभिर वा हृतं धनम\nदृष्ट्वा दवेषात पराहसन्त सुहृत संभाविता हय अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 78,
        "text": "कृतघ्ना नास्तिकाः पापा गुरु दाराभिमर्शिनः\nअभक्ष्य भक्षण रता निर्मर्यादा हतत्विषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 79,
        "text": "तेष्व एवमादीन आचारान आचरत्सु विपर्यये\nनाहं देवेन्द्र वत्स्यामि दानवेष्व इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 80,
        "text": "तां मां सवयम अनुप्राप्ताम अभिनन्द शचीपते\nतवयार्चितां मां देवेश पुरॊधास्यन्ति देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 81,
        "text": "यत्राहं तत्र मत कान्ता मद्विशिष्टा मदर्पणाः\nसप्त देव्यॊ मयास्तम्यॊ वसं चेष्यन्ति मे ऽसतधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 82,
        "text": "आशा शरद्धा धृतिः कान्तिर विजितिः सन्नतिः कषमा\nअस्तमी वृत्तिर एतासां पुरॊगा पाकशासन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 83,
        "text": "ताश चाहं चासुरांस तयक्त्वा युष्मद विषयम आगता\nतरिदशेषु निवत्स्यामॊ धर्मनिष्ठान्तर आत्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 84,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तवचनां देवीम अत्यर्थं तौ ननन्दतुः\nनारदश च तरिलॊकर्षिर वृत्र हन्ता च वासवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 85,
        "text": "ततॊ ऽनल सखॊ वायुः परववौ देव वेश्मसु\nइष्टगन्धः सुखस्पर्शः सर्वेन्द्रियसुखावहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 86,
        "text": "शुचौ चाभ्यर्चिते देशे तरिदशाः परायशः सथिताः\nलक्ष्म्या सहितम आसीनं मघवन्तं दिदृक्षवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 87,
        "text": "ततॊ दिवं पराप्य सहस्रलॊचनः; शरियॊपपन्नः सुहृदा सुरर्षिणा\nरथेन हर्यश्वयुजा सुरर्षभः; सदः सुराणाम अभिसत्कृतॊ ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 88,
        "text": "अथेङ्गितं वज्रधरस्य नारदः; शरियाश च देव्या मनसा विचारयन\nशरियै शशंसामर दृष्टपौरुषः; शिवेन तत्रागमनं महर्द्धिमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 89,
        "text": "ततॊ ऽमृतं दयौः परववर्ष भास्वती; पितामहस्यायतने सवयम्भुवः\nअनाहत दुन्दुभयश च नेदिरे; तथा परसन्नाश च दिशश चकाशिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 90,
        "text": "यथर्तु सस्येषु ववर्ष वासवॊ; न धर्ममार्गाद विचचाल कश चन\nअनेकरत्राकर भूसना च भूः; सुघॊषघॊषा भुवनौकसां जये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 91,
        "text": "करियाभिरामा मनुजा यशस्विनॊ; बभुः शुभे पुण्यकृतां पथि सथिताः\nनरामराः किंनरयक्षराक्षसाः; समृद्धिमन्तः सुखिनॊ यशस्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 92,
        "text": "न जात्व अकाले कुसुमं कुतः फलं; पपात वृक्षात पवनेरिताद अपि\nरसप्रदाः कामदुघाश च धेनवॊ; न दारुणा वाग विचचार कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 93,
        "text": "इमां सपर्यां सह सर्वकामदैः; शरियां च शक्र परमुखैश च दैवतैः\nपथन्ति ये विप्रसदः समागमे; समृद्धकामाः शरियम आप्नुवन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 221,
        "shloka": 94,
        "text": "तवया कुरूणां वरयत परचॊदितं; भवाभवस्येह परं निदर्शनम\nतद अद्य सर्वं परिकीर्तितं मया; परीक्ष्य तत्त्वं परिगन्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं शीलः किं समाचारः किं विद्यः किं परायनः\nपराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nमॊक्षधर्मेषु नियतॊ लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nपराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nजैगीसव्यस्य संवादम असितस्य च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 4,
        "text": "जैगीसव्यं महाप्राज्ञं धर्माणाम आगतागमम\nअक्रुध्यन्तम अहृष्यन्तम असितॊ देवलॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 5,
        "text": "न परीयसे वन्द्यमानॊ निन्द्यमानॊ न कुप्यसि\nका ते परज्ञा कुतश चैषा किं चैतस्याः परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 6,
        "text": "इति तेनानुयुक्तः स तम उवाच महातपाः\nमहद वाक्यम असंदिग्धं पुष्करार्थ पदं शुचि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 7,
        "text": "या गतिर या परा निष्ठा या शान्तिः पुण्यकर्मणाम\nतां ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि यन मां पृच्छसि वै दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 8,
        "text": "निन्दत्सु च समॊ नित्यं परशंसत्सु च देवल\nनिह्नुवन्ति च ये तेषां समयं सुकृतं च ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 9,
        "text": "उक्ताश च न विवक्षन्ति वक्तारम अहिते रतम\nपरतिहन्तुं न चेच्छन्ति हन्तारं वै मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 10,
        "text": "नाप्राप्तम अनुशॊचन्ति पराप्तकालानि कुर्वते\nन चातीतानि शॊचन्ति न चैनान परतिजानते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 11,
        "text": "संप्राप्तानां च पूज्यानां कामाद अर्थेषु देवल\nयथॊपपत्तिं कुर्वन्ति शक्तिमन्तः कृतव्रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 12,
        "text": "पक्वविद्या महाप्राज्ञा जितक्रॊधा जितेन्द्रियाः\nमनसा कर्मणा वाचा नापराध्यन्ति कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 13,
        "text": "अनीर्षवॊ न चान्यॊन्यं विहिंसन्ति कदा चन\nन च जातूपतप्यन्ते धीराः परसमृद्धिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 14,
        "text": "निन्दा परशंसे चार्त्यर्थं न वदन्ति परस्य ये\nन च निन्दा परशंसाभ्यां विक्रियन्ते कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 15,
        "text": "सर्वतश च परशान्ता ये सर्वभूतहिते रताः\nन करुध्यन्ति न हृष्यन्ति नापराध्यन्ति कस्य चित\nविमुच्य हृदयग्रन्थींश चङ्कम्यन्ते यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 16,
        "text": "न येषां बान्धवाः सन्ति ये चान्येषां न बान्धवाः\nअमित्राश च न सन्त्य एषां ये चामित्रा न कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 17,
        "text": "य एवं कुर्वते मर्त्याः सुखं जीवन्ति सर्वदा\nधर्मम एवानुवर्तन्ते धर्मज्ञा दविजसत्तम\nये हय अतॊ विच्युता मार्गात ते हृष्यन्त्य उद्विजन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 18,
        "text": "आस्थितस तम अहं मार्गम असूयिष्यामि कं कथम\nनिन्द्यमानः परशन्स्तॊ वा हृष्येयं केन हेतुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 19,
        "text": "यद यद इच्छन्ति तन मार्गम अभिगच्छन्ति मानवाः\nन मे निन्दा परशंसाभ्यां हरास वृद्धी भविष्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 20,
        "text": "अमृतस्येव संतृप्येद अवमानस्य तत्त्ववित\nविषस्येवॊद्विजेन नित्यं संमानस्य विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 21,
        "text": "अवज्ञातः सुखं शेते इह चामुत्र चॊभयॊः\nविमुक्तः सर्वपापेभ्यॊ यॊ ऽवमन्ता स बध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 22,
        "text": "परां गतिं च ये के चित परार्थयन्ति मनीषिणः\nएतद वरतं समाश्रित्य सुखम एधन्ति ते जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 23,
        "text": "सर्वतश च समाहृत्य करतून सर्वाञ जितेन्द्रियः\nपराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 222,
        "shloka": 24,
        "text": "नास्य देवा न गन्धर्वा न पिशाचा न राक्षसाः\nपदम अन्ववरॊहन्ति पराप्तस्य परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपरियः सर्वस्य लॊकस्य सर्वसत्त्वाभिनन्दिता\nगुणैः सर्वैर उपेतश च कॊ नव अस्ति भुवि मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि पृच्छतॊ भरतर्षभ\nउग्रसेनस्य संवादं नारदे केशवस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 3,
        "text": "[उग्रसेन]\nपश्य संकल्पते लॊकॊ नारदस्य परकीर्तने\nमन्ये स गुणसंपन्नॊ बरूहि तन मम पृच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 4,
        "text": "[वासुदेव]\nकुकुराधिप यान मन्ये शृणु तान मे विवक्षतः\nनारदस्य गुणान साधून संक्षेपेण नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 5,
        "text": "न चारित्रनिमित्तॊ ऽसयाहंकारॊ देहपातनः\nअभिन्न शरुतचारित्रस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 6,
        "text": "तपस्वी नारदॊ बाधं वाचि नास्य वयतिक्रमः\nकामद वा यदि वा लॊभात तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 7,
        "text": "अध्यात्मविधितत्त्वज्ञः कषान्तः शक्तॊ जितेन्द्रियः\nऋजुश च सत्यवादी च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 8,
        "text": "तेजसा यशसा बुद्ध्या नयेन विनयेन च\nजन्मना तपसा वृद्धस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 9,
        "text": "सुखशीलः सुसंभॊगः सुभॊज्यः सवादरः शुचिः\nसुवाक्यश चाप्य अनीर्ष्यश च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 10,
        "text": "कल्यानं कुरुते बाधं पापम अस्मिन न विद्यते\nन परीयते परान अर्थैस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 11,
        "text": "वेदश्रुतिभिर आख्यानैर अर्थान अभिजिगीसते\nतितिक्षुर अनवज्ञश च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 12,
        "text": "समत्वाद धि परियॊ नास्ति नाप्रियश च कथं चन\nमनॊ ऽनुकूल वादी च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 13,
        "text": "बहुश्रुतश चैत्रकथः पण्डितॊ ऽनलसॊ ऽशथः\nअदीनॊ ऽकरॊधनॊ ऽलुब्धस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 14,
        "text": "नार्थे न धर्मे कामे वा भूतपूर्वॊ ऽसय विग्रहः\nदॊषाश चास्य समुच्छिन्नास तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 15,
        "text": "दृध भक्तिर अनिन्द्यात्मा शरुतवान अनृशंसवान\nवीतसंमॊह दॊषश च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 16,
        "text": "असक्तः सर्वसङ्गेषु सक्तात्मेव च लक्ष्यते\nअदीर्घसंशयॊ वाग्मी तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 17,
        "text": "समाधिर नास्य मानार्थे नात्मानं सतौति कर्हि चित\nअनीर्ष्युर दृध संभासस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 18,
        "text": "लॊकस्य विविधं वृत्तं परकृतेश चाप्य अकुत्सयन\nसंसर्गविद्या कुशलस तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 19,
        "text": "नासूयत्य आगमं कं चित सवं तपॊ नॊपजीवति\nअवन्ध्य कालॊ वश्यात्मा तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 20,
        "text": "कृतश्रमः कृतप्रज्ञॊ न च तृप्तः समाधितः\nनियमस्थॊ ऽपरमत्तश च तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 21,
        "text": "सापत्रपश च युक्तश च सुनेयः शरेयसे परैः\nअभेत्ता परगुह्यानां तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 22,
        "text": "न हृष्यत्य अर्थलाभेषु नालाभेषु वयथत्य अपि\nसथिरबुद्धिर असक्तात्मा तस्मात सर्वत्र पूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 223,
        "shloka": 23,
        "text": "तं सर्वगुण संपन्नं दक्षं शुचिम अकातरम\nकालज्ञं च नयज्ञं च कः परियं न करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nआद्यन्तं सर्वभूतानां शरॊतुम इच्छामि कौरव\nधयानं कर्म च कालं च तथैवायुर युगे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 2,
        "text": "लॊकतत्त्वं च कार्त्स्न्येन भूतानाम आगतिं गतिम\nसर्गश च निधनं चैव कुत एतत परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 3,
        "text": "यदि ते ऽनुग्रहे बुद्धिर अस्मास्व इह सतां वर\nएतद भवन्तं पृच्छामि तद भवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 4,
        "text": "पूर्वं हि कथितं शरुत्वा भृगुभासितम उत्तमम\nभरद्वाजस्य विप्रर्षेस ततॊ मे बुद्धिर उत्तमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 5,
        "text": "जाता परमधर्मिष्ठा दिव्यसंस्थान संस्थिता\nततॊ भूयस तु पृच्छामि तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 6,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nजगौ यद भगवान वयासः पुत्राय परिपृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 7,
        "text": "अधीत्य वेदान अखिलान साङ्गॊपनिषदस तथा\nअन्विच्छन नैष्ठिकं कर्म धर्मनैपुन दर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 8,
        "text": "कृष्णद्वैपायनं वयासं पुत्रॊ वैयासकिः शुकः\nपप्रच्छ संदेहम इमं छिन्नधर्मार्थसंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 9,
        "text": "भूतग्रामस्य कर्तारं कालज्ञाने च निश्चयम\nबराह्मणस्य च यत्कृत्यं तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्मै परॊवाच तत सर्वं पिता पुत्राय पृच्छते\nअतीतानागते विद्वान सर्वज्ञः सर्वधर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 11,
        "text": "अनाद्य अन्तम अजं दिव्यम अजरं धरुवम अव्ययम\nअप्रतर्क्यम अविज्ञेयं बरह्माग्रे समवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 12,
        "text": "कास्था निमेषा दश पञ्च चैव; तरिशत तु कास्था गणयेत कलां ताम\nतरिंशत कलाश चापि भवेन मुहूर्तॊ; भागः कलाया दशमश च यः सयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 13,
        "text": "तरिंशन मुहूर्तश च भवेद अहश च; रात्रिश च संख्या मुनिभिः परनीता\nमासः समृतॊ रात्र्यहनी च तरिंशत; संवत्सरॊ दवादशमास उक्तः\nसंवत्सरं दवे अयने वदन्ति; संख्याविदॊ दक्षिणम उत्तरं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 14,
        "text": "अहॊरात्रे विभजते सूर्यॊ मानुषलौकिके\nरात्रिः सवप्नाय भूतानां चेष्टायै कर्मणाम अहर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 15,
        "text": "पित्र्ये रात्र्यहनी मासः परविभागस तयॊः पुनः\nकृष्णॊ ऽहः कर्म चेष्टायां शुक्लः सवप्नाय शर्वरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 16,
        "text": "दैवे रात्र्यहनी वर्षं परविभागस तयॊः पुनः\nअहस तत्रॊदग अयनं रात्रिः सयाद दक्षिणायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 17,
        "text": "ये ते रात्र्यहनी पूर्वे कीर्तिते दैवलौकिके\nतयॊः संख्याय वर्षाग्रं बराह्मे वक्ष्याम्य अहः कषपे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 18,
        "text": "तेषां संवत्सराग्राणि परवक्ष्याम्य अनुपूर्वशः\nकृते तरेतायुगे चैव दवापरे च कलौ तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 19,
        "text": "चत्वार्य आहुः सहस्राणि वर्षाणां तत कृतं युगम\nतस्य तावच छती संध्या संध्यांशश च तथाविधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 20,
        "text": "इतरेषु ससंध्येषु ससंध्यांशेषु च तरिषु\nएकापायेन संयान्ति सहस्राणि शतानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 21,
        "text": "एतानि शाश्वताँल लॊकान धारयन्ति सनातनान\nएतद बरह्मविदां तात विदितं बरह्म शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 22,
        "text": "चतुर्पात सकलॊ धर्मः सत्यं चैव कृते युगे\nनाधर्मेणागमः कश चित परस तस्य परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 23,
        "text": "इतरेष्व आगमाद धर्मः पदशस तव अवरॊप्यते\nचौरिकानृत मायाभिर अधर्मश चॊपचीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 24,
        "text": "अरॊगाः सर्वसिद्धार्थाश चतुर्वर्ष शतायुषः\nकृते तरेतादिष्व एतेषां पादशॊ हरसते वयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 25,
        "text": "वेदवादाश चानुयुगं हरसन्तीति च नः शरुतम\nआयूंसि चाशिषश चैव वेदस्यैव च यत फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 26,
        "text": "अन्ये कृतयुगे धर्मास तरेतायां दवापरे ऽपरे\nअन्ये कलियुगे धर्मा यथाशक्ति कृता इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 27,
        "text": "तपः परं कृतयुगे तरेतायां जञानम उत्तमम\nदवापरे यज्ञम एवाहुर दानम एव कलौ युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 28,
        "text": "एतां दवादश साहस्रीं युगाख्यां कवयॊ विदुः\nसहस्रं परिवृत्तं तद बराह्मं दिवसम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 29,
        "text": "रात्रिस तावत तिथी बराह्मी तद आदौ विश्वम ईश्वरः\nपरलये ऽधयात्मम आविश्य सुप्त्वा सॊ ऽनते विबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 30,
        "text": "सहस्रयुगपर्यन्तम अहर यद बरह्मणॊ विदुः\nरात्रिं युगसहस्रान्तां ते ऽहॊरात्रविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 31,
        "text": "परतिबुद्धॊ विकुरुते बरह्माक्षय्यं कषपाक्षये\nसृजते च महद भूतं तस्माद वयक्तात्मकं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 32,
        "text": "बरह्मतेजॊमयं शुक्रं यस्य सर्वम इदं जगत\nएकस्य भूतं भूतस्य दवयं सथावरजङ्गमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 33,
        "text": "अहर मुखे विबुद्धः सन सृजते विद्यया जगत\nअग्र एव महाभूतम आशु वयक्तात्मकं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 34,
        "text": "अभिभूयेह चार्चिष्मद वयसृजत सप्त मानसान\nदूरगं बहुधागामि परार्थना संशयात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 35,
        "text": "मनः सृष्टिं विकुरुते चॊद्यमानं सिसृक्षया\nआकाशं जायते तस्मात तस्य शब्दॊ गुणॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 36,
        "text": "आकाशात तु विकुर्वाणात सर्वगन्धवहः शुचिः\nबलवाञ जायते वायुस तस्य सपर्शॊ गुणॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 37,
        "text": "वायॊर अपि विकुर्वाणाज जयॊतिर भूतं तमॊनुदम\nरॊचिष्णु जायते तत्र तद रूपगुणम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 38,
        "text": "जयॊतिषॊ ऽपि विकुर्वाणाद भवन्त्य आपॊ रसात्मिकाः\nअद्भ्यॊ गन्धगुणा भूमिः पूर्वैषा सृष्टिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 39,
        "text": "गुणाः पूर्वस्य पूर्वस्य पराप्नुवन्त्य उत्तरॊत्तरम\nतेषां यावत तिथं यद यत तत तत तावद गुणं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 40,
        "text": "उपलभ्याप्सु चेद गन्धं के चिद बरूयुर अनैपुणात\nपृथिव्याम एव तं विद्याद आपॊ वायुं च संश्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 41,
        "text": "एते तु सप्त पुरुषा नाना विर्याः पृथक पृथक\nनाशक्नुवन परजाः सरष्टुम असमागम्य सर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 42,
        "text": "ते समेत्य महात्मानम अन्यॊन्यम अभिसंश्रिताः\nशरीराश्रयणं पराप्तास ततः पुरुष उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 43,
        "text": "शरयणाच छरीरं भवति मूर्तिमत सॊदशात्मकम\nतद आविशन्ति भूतानि महान्ति सह कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 44,
        "text": "सर्वभूतानि चादाय तपसश चरणाय च\nआदिकर्ता महाभूतं तम एवाहुः परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 45,
        "text": "स वै सृजति भूतानि स एव पुरुषः परः\nअजॊ जनयते बरह्मा देवर्षिपितृमानवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 46,
        "text": "लॊकान नदीः समुद्रांश च दिशः शैलान वनस्पतीन\nनरकिंनर रक्षांसि वयः पशुमृगॊरगान\nअव्ययं च वययं चैव दवयं सथावरजङ्गमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 47,
        "text": "तेषां ये यानि कर्माणि पराक सृष्ट्यां परतिपेदिरे\nतान्य एव परतिपद्यन्ते सृज्यमानाः पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 48,
        "text": "हिंस्राहिंस्रे मृदु करूरे धर्माधर्मे ऋतानृते\nअतॊ यन मन्यते धाता तस्मात तत तस्य रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 49,
        "text": "महाभूतेषु नानात्वम इन्द्रियार्थेषु मूर्तिषु\nविनियॊगं च भूतानां धातैव विदधात्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 50,
        "text": "के चित पुरुषकारं तु पराहुः कर्मविदॊ जनाः\nदैवम इत्य अपरे विप्राः सवभावं भूतचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 51,
        "text": "पौरुषं कर्म दैवं च फलवृत्ति सवभावतः\nतरय एते ऽपृथग बूता नविवेकं तु के चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 52,
        "text": "एवम एतच च नैवं च यद भूतं सृजते जगत\nकर्मस्था विषमं बरूयुः सत्त्वस्थाः समदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 53,
        "text": "तपॊ निःश्रेयसं जन्तॊस तस्य मूलं दमः शमः\nतेन सर्वान अवाप्नॊति यान कामान मनसेच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 54,
        "text": "तपसा तद अवाप्नॊति यद भूतं सृजते जगत\nस तद भूतश च सर्वेषां भूतानां भवति परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 55,
        "text": "ऋषयस तपसा वेदान अध्यैषन्त दिवानिशम\nअनादि निधना नित्या वाग उत्सृष्टा सवयम्भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 56,
        "text": "ऋषीणां नामधेयानि याश च वेदेषु सृष्टयः\nशर्वर्य अन्तेषु जातानां तान्य एवैभ्यॊ ददाति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 57,
        "text": "नाम भेदस तपः कर्म यज्ञाख्या लॊकसिद्धयः\nआत्मसिद्धिस तु वेदेषु परॊच्यते दशभिः करमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 58,
        "text": "यद उक्तं वेदवादेषु गहनं वेद दृष्टिभिः\nतद अन्तेषु यथा युक्तं करमयॊगेन लक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 59,
        "text": "कर्मजॊ ऽयं पृथग्भावॊ दवन्द्वयुक्तॊ वियॊगिनः\nआत्मसिद्धिस तु विज्ञाता जहाति परायशॊ बलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 60,
        "text": "दवे बरह्मणी वेदितव्ये शब्दब्रह्म परं च यत\nशब्दब्रह्मणि निष्णातः परं बरह्माधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 61,
        "text": "आरम्भ यज्ञाः कषत्रस्य हविर यज्ञा विशस तथा\nपरिचारयज्ञाः शूद्रास तु तपॊयज्ञा दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 62,
        "text": "तरेतायुगे विधिस तव एषां यज्ञानां न कृते युगे\nदवापरे विप्लवं यान्ति यज्ञाः कलियुगे तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 63,
        "text": "अपृथग धर्मिणॊ मर्त्या ऋक सामानि यजूंसि च\nकाम्यां पुष्टिं पृथग दृष्ट्वा तपॊभिस तप एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 64,
        "text": "तरेतायां तु समस्तास ते परादुरासन महाबलाः\nसंयन्तारः सथावराणां जङ्गमानां च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 65,
        "text": "तरेतायां संहता हय एते यज्ञा वर्णास तथैव च\nसंरॊधाद आयुषस तव एते वयस्यन्ते दवापरे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 66,
        "text": "दृश्यन्ते नापि दृश्यन्ते वेदाः कलियुगे ऽखिलाः\nउत्सीदन्ते सयज्ञाश च केवला धर्मसेतवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 67,
        "text": "कृते युगे यस तु धर्मॊ बराह्मणेषु परदृश्यते\nआत्मवत्सु तपॊवत्सु शरुतवत्सु परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 68,
        "text": "अधर्मव्रतसंयॊगं यथा धर्मं युगे युगे\nविक्रियन्ते सवधर्मस्था वेदवादा यथा युगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 69,
        "text": "यथा विश्वानि भूतानि वृष्ट्या भूयांसि परावृषि\nसृज्यन्ते जङ्गमस्थानि तथा धर्मा युगे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 70,
        "text": "यथर्तुष्व ऋतुलिङ्गानि नानारूपाणि पर्यये\nदृश्यन्ते तानि तान्य एव तथा बरह्माह रात्रिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 71,
        "text": "विहितं कालनानात्वम अनादि निधनं तथा\nकीर्तितं यत पुरस्तात ते तत सूते चात्ति च परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 72,
        "text": "दधाति परभवे सथानं भूतानां संयमॊ यमः\nसवभावेनैव वर्तन्ते दवन्द्वयुक्तानि भूरिशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 73,
        "text": "सर्गः कालः करिया वेदाः कर्ता कार्यं करियाफलम\nपरॊक्तं ते पुत्र सर्वं वै यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 74,
        "text": "परत्याहारं तु वक्ष्यामि शर्वर्य आदौ गते ऽहनि\nयथेदं कुरुते ऽधयात्मं सुसूक्ष्मं विश्वम ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 224,
        "shloka": 75,
        "text": "दिवि सूर्यास तथा सप्त दहन्ति शिखिनॊ ऽरचिषा\nसर्वम एतत तदार्चिर्भिः पूर्णं जाज्वल्यते जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nपृथिव्यां यानि भूतानि जङ्गमानि धरुवाणि च\nतान्य एवाग्रे परलीयन्ते भूमित्वम उपयान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 2,
        "text": "ततः परलीने सर्वस्मिन सथावरे जङ्गमे तथा\nअकाष्ठा निस्तृणा भूमिर दृश्यते कूर्मपृष्ठवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 3,
        "text": "भूमेर अपि गुणं गन्धम आप आददते यदा\nआत्तगन्धा तदा भूमिः परलयत्वाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 4,
        "text": "आपस ततः परतिष्ठन्ति ऊर्मिमत्यॊ महास्वनाः\nसर्वम एवेदम आपूर्य तिष्ठन्ति च चरन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 5,
        "text": "अपाम अपि गुणांस तात जयॊतिर आददते यदा\nआपस तदा आत्तगुणा जयॊतिष्य उपरमन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 6,
        "text": "यदादित्यं सथितं मध्ये गूहन्ति शिखिनॊ ऽरचिषः\nसर्वम एवेदम अर्चिर्भिः पूर्णं जाज्वल्यते नभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 7,
        "text": "जयॊतिषॊ ऽपि गुणं रूपं वायुर आददते यदा\nपरशाम्यति तदा जयॊतिर वायुर दॊधूयते महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 8,
        "text": "ततस तु मूलम आसाद्य वायुः संभवम आत्मनः\nअधश चॊर्ध्वं च तिर्यक च दॊधवीति दिशॊ दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 9,
        "text": "वाय्यॊर अपि गुणं सपर्शम आकाशं गरसते यदा\nपरशाम्यति तदा वायुः खं तु तिष्ठति नानदत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 10,
        "text": "आकाशस्य गुणं शब्दम अभिव्यक्तात्मकं मनः\nमनसॊ वयक्तम अव्यक्तं बराह्मः स परतिसंचरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 11,
        "text": "तद आत्मगुणम आविश्य मनॊ गरसति चन्द्रमः\nमनस्य उपरते ऽधयात्मा चन्द्रमस्य अवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 12,
        "text": "तं तु कालेन महता संकल्पः कुरुते वशे\nचित्तं गरसति संकल्पस तच च जञानम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 13,
        "text": "कालॊ गिरति विज्ञानं कालॊ बलम इति शरुतिः\nबलं कालॊ गरसति तु तं विद्वान कुरुते वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 14,
        "text": "आकाशस्य तदा घॊषं तं विद्वान कुरुत आत्मनि\nतद अव्यक्तं परं बरह्म तच छाश्वतम अनुत्तमम\nएवं सर्वाणि भूतानि बरह्मैव परतिसंचरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 15,
        "text": "यथावत कीर्तितं सम्यग एवम एतद असंशयम\nबॊध्यं विद्यामयं दृष्ट्वा यॊगिभिः परमात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 225,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं विस्तार संक्षेपौ बरह्माव्यक्ते पुनः पुनः\nयुगसाहस्रयॊर आदाव अह्नॊ रात्र्यास तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nभूतग्रामे नियुक्तं यत तद एतत कीर्तितं मया\nबराह्मणस्य तु यत्कृत्यं तत ते वक्ष्यामि पृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 2,
        "text": "जातकर्मप्रभृत्य अस्य कर्मणां दक्षिणावताम\nकरिया सयाद आ समावृत्तेर आचार्ये वेदपारगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 3,
        "text": "अधीत्य वेदान अखिलान गुरु शुश्रूसने रतः\nगुरूणाम अनृणॊ भूत्वा समावर्तेत यज्ञवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 4,
        "text": "आचार्येणाभ्यनुज्ञातश चतुर्णाम एकम आश्रमम\nआ विमॊक्षाच छरीरस्य सॊ ऽनुतिष्ठेद यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 5,
        "text": "परजा सर्गेण दारैश च बरह्मचर्येण वा पुनः\nवने गुरु सकाशे वा यति धर्मेण वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 6,
        "text": "गृहस्थस तव एव सर्वेषां चतुर्णां मूलम उच्यते\nतत्र पक्वकसायॊ हि दन्तः सर्वत्र सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 7,
        "text": "परजावाञ शरॊत्रियॊ यज्वा मुक्तॊ दिव्यैस तरिभिर ऋणैः\nअथान्यान आश्रमान पश्चात पूतॊ गच्छति कर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 8,
        "text": "यत पृथिव्यां पुण्यतमं विद्या सथानं तदावसेत\nयतेत तस्मिन परामान्यं गन्तुं यशसि चॊत्तमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 9,
        "text": "तपसा वा सुमहता विद्यानां पारणेन वा\nइज्यया वा परदानैर वा विप्राणां वर्धते यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 10,
        "text": "यावद अस्य भवत्य अस्मिँल लॊके कीर्तिर यशस्करी\nतावत पुण्यकृताँल लॊकान अनन्तान पुरुषाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 11,
        "text": "अध्यापयेद अधीयीत याजयेत यजेत च\nन वृथा परतिगृह्णीयान न च दद्यात कथंचनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 12,
        "text": "याज्यतः शिष्यतॊ वापि कन्यया वा धनं महत\nयद्य आगच्छेद यजेद दद्यान नैकॊ ऽशनीयात कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 13,
        "text": "गृहम आवसतॊ हय अस्य नान्यत तीर्थं परतिग्रहात\nदेवर्षिपितृगुर्व अर्थं वृद्धातुल बुभुक्षताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 14,
        "text": "अन्तर्हिताभिप्तप्तानां यथाशक्ति बुभूसताम\nदरव्याणाम अतिशक्त्यापि देयम एषां कृताद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 15,
        "text": "अर्हताम अनुरूपाणां नादेयं हय अस्ति किं चन\nउच्चैःश्रवसम अप्य अश्वं परापनीयं सतां विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 16,
        "text": "अनुनीय तथा काव्यः सत्यसंधॊ महाव्रतः\nसवैः पराणैर बराह्मण परानान परित्राय दिवं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 17,
        "text": "रन्ति देवश च सांकृत्यॊ वसिष्ठाय महात्मने\nअपः परदाय शीतॊष्णा नाकपृष्ठे महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 18,
        "text": "आत्रेयश चन्द्र दमयॊर अर्हतॊर विविधं धनम\nदत्त्वा लॊकान ययौ धीमान अनन्तान स महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 19,
        "text": "शिबिरौशीनरॊ ऽङगानि सुतं च परियम औरसम\nबराह्मणार्थम उपाकृत्य नाकपृष्ठम इतॊ गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 20,
        "text": "परतर्दनः काशिपतिः परदाय नयने सवके\nबराह्मणायातुलां कीर्तिम इह चामुत्र चाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 21,
        "text": "दिव्यं मृष्टशलाकं तु सौवर्णं परमर्द्धिमत\nछत्रं देवावृधॊ दत्त्वा सरास्त्रॊ ऽभयपतद दिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 22,
        "text": "सांकृतिश च तथात्रेयः शिष्येभ्यॊ बरह्म निर्गुणम\nउपदिश्य महातेजा गतॊ लॊकान अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 23,
        "text": "अम्बरीसॊ गवां दत्त्वा बराह्मणेभ्यः परतापवान\nअर्बुदानि दशैकं च सरास्त्रॊ ऽभयपतद दिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 24,
        "text": "सावित्री कुन्दले दिव्ये शरीरं जनमेजयः\nबराह्मणार्थे परित्यज्य जग्मतुर लॊकम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 25,
        "text": "सर्वरत्नं वृषादर्भॊ युवनाश्वः परियाः सत्रियः\nरम्यम आवसथं चैव दत्त्वामुं लॊकम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 26,
        "text": "निमी रास्थं च वैदेहॊ जामदग्न्यॊ वसुंधराम\nबराह्मणेभ्यॊ ददौ चापि गयश चॊर्वीं सपत्तनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 27,
        "text": "अवर्षति च पर्जन्ये सर्वभूतानि चासकृत\nवसिष्ठॊ जीवयाम आस परजापतिर इव परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 28,
        "text": "करंधमस्य पुत्रस तु मरुत्तॊ नृपतिस तथा\nकन्याम अङ्गिरसे दत्त्वा दिवम आशु जगाम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 29,
        "text": "बरह्मदत्तश च पाञ्चाल्यॊ राजा बुद्धिमतां वरः\nनिधिं शङ्खं दविजाग्र्येभ्यॊ दत्त्वा लॊकान अवाप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 30,
        "text": "राजा मित्रसहश चापि वसिष्ठाय महात्मने\nमदयन्तीं परियां दत्त्वा तया सह दिवं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 31,
        "text": "सहस्रजिच च राजर्षिः परानान इष्टान महायशः\nबराह्मणार्थे परित्यज्य गतॊ लॊकान अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 32,
        "text": "सर्वकामैश च संपूर्णं दत्त्वा वेश्म हिरन मयम\nमुद्गलाय गतः सवर्गं शतद्युम्नॊ महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 33,
        "text": "नाम्ना च दयुतिमान नाम शाल्वराजः परतापवान\nदत्त्वा राज्यम ऋचीकाय गतॊ लॊकान अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 34,
        "text": "मदिराश्वश च राजर्षिर दत्त्वा कन्यां सुमध्यमाम\nहिरण्यहस्ताय गतॊ लॊकान देवैर अभिष्टुतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 35,
        "text": "लॊमपादश च राजर्षिः शान्तां दत्त्वा सुतां परभुः\nऋश्यशृङ्गाय विपुलैः सर्वकामैर अयुज्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 36,
        "text": "दत्त्वा शतसहस्रं तु गवां राजा परसेनजित\nसवत्सानां महातेजा गतॊ लॊकान अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 37,
        "text": "एते चान्ये च बहवॊ दानेन तपसा च ह\nमहात्मानॊ गताः सवर्गं शिष्टात्मानॊ जितेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 226,
        "shloka": 38,
        "text": "तेषां परतिष्ठिता कीर्तिर यावत सथास्यति मेदिनी\nदानयज्ञप्रजा सर्गैर एते हि दिवम आप्नुवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nतरयी विद्याम अवेक्षेत वेदेषूक्ताम अथाङ्गतः\nऋक साम वर्णाक्षरतॊ यजुषॊ ऽथर्वणस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 2,
        "text": "वेदवादेषु कुशला हय अध्यात्मकुशलाश च ये\nसत्त्ववन्तॊ महाभागाः पश्यन्ति परभवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 3,
        "text": "एवं धर्मेण वर्तेत करियाः शिष्टवद आचरेत\nअसंरॊधेन भूतानां वृत्तिं लिप्सेत वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 4,
        "text": "सद्भ्य आगतविज्ञानः शिष्टः शास्त्रविचक्षणः\nसवधर्मेण करिया लॊके कुर्वाणः सत्यसंगरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 5,
        "text": "तिष्ठत्य एतेषु गृहवान सः सुकर्मसु स दविजः\nपञ्चभिः सततं यज्ञैः शरद्दधानॊ यजेत च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 6,
        "text": "धृतिमान अप्रमत्तश च दान्तॊ धर्मविद आत्मवान\nवीतहर्षभयक्रॊधॊ बराह्मणॊ नावसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 7,
        "text": "दानम अध्ययनं यज्ञस तपॊ हरीर आर्जवं दमः\nएतैर वर्धयते तेजः पाप्मानं चापकर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 8,
        "text": "धूतपाप्मा तु मेधावी लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nकामक्रॊधौ वशे कृत्वा निनीसेद बरह्मणः पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 9,
        "text": "अग्नींश च बराह्मणांश चार्चेद देवताः परनमेत च\nवर्जयेद रुषतीं वाचं हिंसां चाधर्मसंहिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 10,
        "text": "एषा पूर्वतरा वृत्तिर बराह्मणस्य विधीयते\nजञानागमेन कर्माणि कुर्वन कर्मसु सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 11,
        "text": "पञ्चेन्द्रिय जलां घॊरां लॊभकूलां सुदुस्तराम\nमन्युपङ्काम अनाधृष्यां नदीं तरति बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 12,
        "text": "माक मन्यूद्धतं यत सयान नित्यम अत्यन्तमॊहितम\nमहता विधिदृष्टेन बलेनाप्रतिघातिना\nसवभावस्रॊतसा वृत्तम उह्यते सततं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 13,
        "text": "कालॊदकेन महता वर्षावर्तेन संततम\nमासॊर्मिणर्तु वेगेन पक्षॊलप तृणेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 14,
        "text": "निमेषॊन्मेष फेनेन अहॊरात्र जवेन च\nकामग्राहेण घॊरेण वेद यज्ञप्लवेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 15,
        "text": "धर्मद्वीपेन भूतानां चार्थकामरवेण च\nऋतसॊपानतीरेण विहिंसा तरुवाहिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 16,
        "text": "युगह्रदौघमध्येन बरह्म परायभवेन च\nधात्रा सृष्टानि भूतानि कृष्यन्ते यमसादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 17,
        "text": "एतत परज्ञामयैर धीरा निस्तरन्ति मनीषिणः\nपलवैर अप्लववन्तॊ हि किं करिष्यन्त्य अचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 18,
        "text": "उपपन्नं हि यत पराज्ञॊ निस्तरेन नेतरॊ जनः\nदूरतॊ गुणदॊषौ हि पराज्ञः सर्वत्र पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 19,
        "text": "संशयात्मा स कामात्मा चलचित्तॊ ऽलपचेतनः\nअप्राज्ञॊ न तरत्य एव यॊ हय आस्ते न स गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 20,
        "text": "अप्लवॊ हि महादॊषम उह्यमानॊ ऽधिगच्छति\nकामग्राहगृहीतस्य जञानम अप्य अस्य न पलवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्माद उन्मज्जनस्यार्थे परयतेत विचक्षणः\nएतद उन्मज्जनं तस्य यद अयं बराह्मणॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 22,
        "text": "तर्यवदाते कुले जातस तरिसंदेहस तरिकर्मकृत\nतस्माद उन्मज्जनस तिष्ठेन निस्तरेत परज्ञया यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 23,
        "text": "संस्कृतस्य हि दान्तस्य नियतस्य कृतात्मनः\nपराज्यस्यानन्तरा सिद्धिर इह लॊके परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 24,
        "text": "वर्तते तेषु गृहवान अक्रुध्यन्न अनसूयकः\nपञ्चभिः सततं यज्ञैर विघसाशी यजेत च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 25,
        "text": "सतां वृत्तेन वर्तेत करियाः शिष्टवद आचरेत\nअसंरॊधेन धर्मस्य वृत्तिं लिप्सेद अगर्हिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 26,
        "text": "शरुतिविज्ञानतत्त्वज्ञः शिष्टाचारॊ विचक्षणः\nसवधर्मेण करियावांश च कर्मणा सॊ ऽपय असंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 27,
        "text": "करियावाञ शरद्दधानश च दाता पराज्ञॊ ऽनसूयकः\nधर्माधर्मविशेषज्ञः सर्वं तरति दुस्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 28,
        "text": "धृतिमान अप्रमत्तश च दान्तॊ धर्मविद आत्मवान\nवीतहर्षभयक्रॊधॊ बराह्मणॊ नावसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 29,
        "text": "एषा पूर्वतरा वृत्तिर बराह्मणस्य विधीयते\nजञानवित्त्वेन कर्माणि कुर्वन सर्वत्र सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 30,
        "text": "अधर्मं धर्मकामॊ हि करॊतीहाविचक्षणः\nधर्मं चाधर्मसंकाशं शॊचन्न इव करॊति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 227,
        "shloka": 31,
        "text": "धर्मं करॊमीति करॊत्य अधर्मम; अधर्मकामश च करॊति धर्मम\nउभे बालः कर्मणी न परजानन; स जायते मरियते चापि देही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nअथ चेद रॊचयेद एतद दरुह्येत मनसा तथा\nउन्मज्जंश च निमज्जंश च जञानवान पलववान भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 2,
        "text": "परज्ञया निर्मितैर धीरास तारयन्त्य अबुधान पलवैः\nनाबुधास तारयन्त्य अन्यान आत्मानं वा कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 3,
        "text": "छिन्नदॊषॊ मुनिर यॊगान युक्तॊ युञ्जीत दवादश\nदश कर्म सुखान अर्थान उपायापाय निर्भयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 4,
        "text": "चक्रुर आचारवित पराज्ञॊ मनसा दर्शनेन च\nयच्छेद वान मनसी बुद्ध्या य इच्छेज जञानम उत्तमम\nजञानेन यच्छेद आत्मानं य इच्छेच छान्तिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 5,
        "text": "एतेषां चेद अनुद्रस्ता पुरुषापि सुदारुणः\nयदि वा सर्ववेदज्ञॊ यदि वाप्य अनृचॊ ऽजपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 6,
        "text": "यदि वा धार्मिकॊ यज्वा यदि वा पापकृत्तमः\nयदि वा पुरुषव्याघ्रॊ यदि वा कलैव्य धारिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 7,
        "text": "तरत्य एव महादुर्गं जरामरणसागरम\nएवं हय एतेन यॊगेन युञ्जानॊ ऽपय एकम अन्ततः\nअपि जिज्ञासमानॊ हि शब्दब्रह्मातिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 8,
        "text": "धर्मॊपस्थॊ हरीवरूथ उपायापाय कूवरः\nअपानाक्षः पराण युगः परज्ञायुर जीव बन्धनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 9,
        "text": "चेतना बन्धुरश चारुर आचार गरहनेमिवान\nदर्शनस्पर्शन वहॊ घराणश्रवण वाहनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 10,
        "text": "परज्ञा नाभिः सर्वतन्त्र परतॊदॊ जञानसारथिः\nकषेत्रज्ञाधिष्ठितॊ धीरः शरद्धा दमपुरःसरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 11,
        "text": "तयागवर्त्मानुगः कषेम्यः शौचगॊ धयानगॊचरः\nजीव युक्तॊ रथॊ दिव्यॊ बरह्मलॊके विराजते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 12,
        "text": "अथ संत्वरमाणस्य रथम एतं युयुक्षतः\nअक्षरं गन्तुमनसॊ विधिं वक्ष्यामि शीघ्रगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 13,
        "text": "सप्त यॊ धारणाः कृत्स्ना वाग्यतः परतिपद्यते\nपृष्ठतः पार्श्वतश चान्या यावत्यस ताः परधारणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 14,
        "text": "करमशः पार्थिवं यच च वायव्यं खं तथा पयः\nजयॊतिषॊ यत तद ऐश्वर्यम अहंकारस्य बुद्धितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 15,
        "text": "अव्यक्तस्य तथैश्वर्यं करमशः परतिपद्यते\nविक्रमाश चापि यस्यैत तथा युङ्क्ते स यॊगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 16,
        "text": "अथास्य यॊगयुक्तस्य सिद्धिम आत्मनि पश्यतः\nनिर्मथ्यमानः सूक्ष्मत्वाद रूपाणीमानि दर्शयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 17,
        "text": "शैशिरस तु यथा धूमः सूक्ष्मः संश्रयते नभः\nतथा देहाद विमुक्तस्य पूर्वरूपं भवत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 18,
        "text": "अथ धूमस्य विरमे दवितीयं रूपदर्शनम\nजलरूपम इवाकाशे तत्रैवात्मनि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 19,
        "text": "अपां वयतिक्रमे चापि वह्नि रूपं परकाशते\nतस्मिन्न उपरते चास्य पीतवस्त्रवद इष्यते\nऊर्णा रूपसवर्णं च तस्य रूपं परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 20,
        "text": "अथ शवेतां गतिं गत्वा वायव्यं सूक्ष्मम अप्य अजः\nअशुक्लं चेतसः सौक्ष्म्यम अव्यक्तं बरह्मणॊ ऽसय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 21,
        "text": "एतेष्व अपि हि जातेषु फलजातानि मे शृणु\nजातस्य पार्थिवैश्वर्ये सृष्टिर इष्टा विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 22,
        "text": "परजापतिर इवाक्षॊभ्यः शरीरात सृजति परजाः\nअङ्गुल्य अङ्गुष्ठ मात्रेण हस्तपादेन वा तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 23,
        "text": "पृथिवीं कम्पयत्य एकॊ गुणॊ वायॊर इति समृतः\nआकाशभूतश चाकाशे सवर्णत्वात परनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 24,
        "text": "वर्णतॊ गृह्यते चापि कामात पिबति चाशयान\nन चास्य तेजसा रूपं दृश्यते शाम्यते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 25,
        "text": "अहंकारस्य विजितेर पञ्चैते सयुर वशानुगाः\nसन्नाम आत्मनि बुद्धौ च जितायां परभवत्य अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 26,
        "text": "निर्दॊषा परतिभा हय एनं कृत्स्ना समभिवर्तते\nतथैव वयक्तम आत्मानम अव्यक्तं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 27,
        "text": "यतॊ निःसरते लॊकॊ भवति वयक्तसंज्ञकः\nतत्राव्यक्तमयीं वयाख्यां शृणु तवं विस्तरेण मे\nतथा वयक्तमयीं चैव संख्यां पूर्वं निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 28,
        "text": "पञ्चविंशति तत्त्वानि तुल्यान्य उभयतः समम\nयॊगे सांख्ये ऽपि च तथा विशेषांस तत्र मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 29,
        "text": "परॊक्तं तद वयक्तम इत्य एव जायते वर्धते च यत\nजीर्यते मरियते चैव चतुर्भिर लक्षणैर युतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 30,
        "text": "विपरीतम अतॊ यत तु तद अब्व्यक्तम उदाहृतम\nदवाव आत्मानौ च वेदेषु सिधान्तेष्व अप्य उदाहृतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 31,
        "text": "चतुर्लक्षणजं तव अन्यं चतु वर्गं परचक्षते\nवयक्तम अव्यक्तजं चैव तथा बुद्धम अथेतरत\nसत्त्वं कषेत्रज्ञ इत्य एतद दवयम अप्य अनुदर्शितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 32,
        "text": "दवाव आत्मनौ च वेदेषु विषयेषु च रज्यतः\nविषयात परतिसंहारः सांख्यानां सिद्धिलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 33,
        "text": "निर्ममश चानहंकारॊ निर्द्वन्द्वश छिन्नसंशयः\nनैव करुध्यति न दवेष्टि नानृता भासते गिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 34,
        "text": "आक्रुष्टस तादितश चैव मित्रेण धयाति नाशुभम\nवाग दन्द कर्म मनसां तरयाणां च निवर्तकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 35,
        "text": "समः सर्वेषु भूतेषु बरह्माणम अभिवर्तते\nनैवेच्छति न चानिच्छॊ यात्रा मात्रव्यवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 36,
        "text": "अलॊलुपॊ ऽवयथॊ दान्तॊ न कृती न निराकृतिः\nनास्येन्द्रियम अनेकाग्रं नातिक्षिप्त मनॊरथः\nअहिंस्रः सर्वभूतानाम ईदृक सांख्यॊ विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 37,
        "text": "अथ यॊगाद विमुच्यन्ते कारणैर यैर निबॊध मे\nयॊगैश्वर्यम अतिक्रान्तॊ यॊ ऽतिक्रामति मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 228,
        "shloka": 38,
        "text": "इत्य एषा भावजा बुद्धिः कथिता ते न संशयः\nएवं भवति निर्द्वन्द्वॊ बरह्माणं चाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nअथ जञानप्लवं धीरॊ गृहीत्वा शान्तिम आस्थितः\nउन्मज्जंश च निमज्जंश च जञानम एवाभिसंश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 2,
        "text": "[षुक्र]\nकिं तज जञानम अथॊ विद्या यया निस्तरति दवयम\nपरवृत्ति लक्षणॊ धर्मॊ निवृत्तिर इति चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 3,
        "text": "[वयास]\nयस तु पश्येत सवभावेन विनाभवम अचेतनः\nपुष्यते च पुनः सर्वान परज्ञया मुक्तहेतुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 4,
        "text": "येषां चैकान्त भावेन सवभवः कारणं मतम\nपूत्वा तृणबुसीकां वै ते लभन्ते न किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 5,
        "text": "ये चैनं पक्षम आश्रित्य वर्तयन्त्य अल्पचेतसः\nसवभावं कारणं जञात्वा न शरेयः पराप्नुवन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 6,
        "text": "सवभावॊ हि विनाशाय मॊहकर्म मनॊ भवः\nनिरुक्तम एतयॊर एतत सवभावपरभावयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 7,
        "text": "कृष्यादीनि हि कर्माणि सस्यसंहरणानि च\nपरज्ञावद्भिः परकॢप्तानि यानासनगृहाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 8,
        "text": "आक्रीदानां गृहाणां च गदानाम अगदस्य च\nपरज्ञावन्तः परवक्तारॊ जञानवद्भिर अनुष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 9,
        "text": "परज्ञा संयॊजयत्य अर्थैः परज्ञा शरेयॊ ऽधिगच्छति\nराजानॊ भुञ्जते राज्यं परज्ञया तुल्यलक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 10,
        "text": "पारावर्यं तु भूतानां जञानेनैवॊपलभ्यते\nविद्यया तात सृष्टानां विद्यैव परमा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 11,
        "text": "भूतानां जन्म सर्वेषां विविधानां चतुर्विधम\nजरय्व अन्दम अथॊद्भेदं सवेदं चाप्य उपलक्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 12,
        "text": "सथावरेभ्यॊ विशिष्टानि जङ्गमान्य उपलक्षयेत\nउपपन्नं हि यच चेष्टा विशिष्येत विशेष्ययॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 13,
        "text": "आहुर दविबहु पादानि जङ्गमानि दवयानि च\nबहु पाद्भ्यॊ विशिष्टानि दविपादानि बहून्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 14,
        "text": "दविपदानि दवयान्य आहुः पार्थिवानीतराणि च\nपार्थिवानि विशिष्टानि तानि हय अन्नानि भुञ्जते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 15,
        "text": "पार्थिवानि दवयान्य आहुर मध्यमान्य उत्तमानि च\nमध्यमानि विशिष्टानि जातिधर्मॊपधारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 16,
        "text": "मध्यमानि दवयान्य आहुर धर्मज्ञानीतराणि च\nधर्मज्ञानि विशिष्टानि कार्याकार्यॊपधारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 17,
        "text": "धर्मज्ञानि दवयान्य आहुर वेदज्ञानीतराणि च\nवेदज्ञानि विशिष्टानि वेदॊ हय एषु परतिष्ठितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 18,
        "text": "वेदज्ञानि दवयान्य आहुः परवक्तॄणीतराणि च\nपरवक्तॄणि विशिष्टानि सर्वधर्मॊपधारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 19,
        "text": "विज्ञायन्ते हि यैर वेदाः सर्वधर्मक्रिया फलाः\nसयज्ञाः सखिला वेदाः परवक्तृभ्यॊ विनिःसृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 20,
        "text": "परवक्तॄणि दवयान्य आहुर आत्मज्ञानीतराणि च\nआत्मज्ञानि विशिष्टानि जन्माजन्मॊपधारणात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 21,
        "text": "धर्मद्वयं हि यॊ वेद स सर्वः सर्वधर्मविद\nस तयागी सत्यसंकल्पः स तु कषान्तः स ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 22,
        "text": "धर्मज्ञानप्रतिष्ठं हि तं देवा बराह्मणं विदुः\nशब्दब्रह्मणि निष्णातं परे च कृतनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 23,
        "text": "अन्तःस्थं च बहिष्ठं च ये ऽधियज्ञाधिवैवतम\nजानन्ति तान नमस्यामस ते देवास तात ते दविजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 24,
        "text": "तेषु विश्वम इदं भूतं साग्रं च जगद आहितम\nतेषां माहात्म्यभावस्य सदृशं नास्ति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 229,
        "shloka": 25,
        "text": "आदिं ते निधनं चैव कर्म चातीत्य सर्वशः\nचतुर्विधस्य भूतस्य सर्वस्येशाः सवयम्भुवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nएषा पूर्वतरा वृत्तिर बराह्मणस्य विधीयते\nजञानवान एव कर्माणि कुर्वन सर्वत्र सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 2,
        "text": "तत्र चेन न भवेद एवं संशयः कर्म निश्चये\nकिं नु कर्म सवभावॊ ऽयं जञानं कर्मेति वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 3,
        "text": "तत्र चेह विवित्सा सयाज जञानं चेत पुरुषं परति\nउपपत्त्युपलब्धिभ्यां वर्णयिष्यामि तच छृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 4,
        "text": "पौरुषं कारणं के चिद आहुः कर्मसु मानवाः\nदैवम एके परशंसन्ति सवभावं चापरे जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 5,
        "text": "पौरुषं कर्म दैवं च फलवृत्ति सवभावतः\nतरयम एतत पृथग भूतम अविवेकं तु के चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 6,
        "text": "एवम एतन न चाप्य एवम उभे चापि न चाप्य उभे\nकर्मस्थां विषमं बरूयुः सत्त्वस्थाः समदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 7,
        "text": "तरेतायां दवापरे चैव कलिजाश च ससंशयाः\nतपस्विनः परशान्ताश च सत्त्वस्थाश च कृते युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 8,
        "text": "अपृथग दर्शिनः सर्वे ऋक सामसु यजुःसुच\nकामद्वेषौ पृथग दृष्ट्वा तपः कृत उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 9,
        "text": "तपॊ धर्मेण संयुक्तस तपॊनित्यः सुसंशितः\nतेन सर्वान अवाप्नॊति कामान यान मनसेच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 10,
        "text": "तपसा तद अवाप्नॊति यद भूत्वा सृजते जगत\nतद भूतश च ततः सर्वॊ भूतानां भवति परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 11,
        "text": "तद उक्तं वेदवादेषु गहनं वेद दर्शिभिः\nवेदान्तेषु पुनर वयक्तं करमयॊगेन लक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 12,
        "text": "आरम्भ यज्ञाः कषत्रस्य हविर यज्ञा विशः समृताः\nपरिचारयज्ञाः शूद्राश च जपयज्ञा दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 13,
        "text": "परिनिष्ठित कार्यॊ हि सवाध्यायेन दविजॊ भवेत\nकुर्याद अन्यन न वा कुर्यान मैत्रॊ बराह्मण उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 14,
        "text": "तरेतादौ सकला वेदा यज्ञा वर्णाश्रमास तथा\nसंरॊधाद आयुषस तव एते वयस्यन्ते दवापरे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 15,
        "text": "दवापरे विप्लवं यान्ति वेदाः कलियुगे तथा\nदृश्यन्ते नापि दृश्यन्ते कलेर अन्ते पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 16,
        "text": "उत्सीदन्ति सवधर्माश च तत्राधर्मेण पीडिताः\nगवां भूमेश च ये चापाम ओषधीनां च ये रसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 17,
        "text": "अधर्मान्तर्हिता वेदा वेद धर्मास तथाश्रमाः\nविक्रियन्ते सवधर्मस्था सथावराणि चराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 18,
        "text": "यथा सर्वाणि भूतानि वृष्टिर भौमानि वर्षति\nसृजते सर्वतॊ ऽङगानि तथा वेदा युगे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 19,
        "text": "विसृतं कालनानात्वम अनादि निधनं च यत\nकीर्तितं तत पुरस्तान मे यतः संयान्ति यान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 20,
        "text": "धातेदं परभव सथानं भूतानां संयमॊ यमः\nसवभावेन परवर्तन्ते दवन्द्वसृष्टानि भूरिशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 230,
        "shloka": 21,
        "text": "सर्गः कालॊ धृतिर वेदाः कर्ता कार्यं करियाफलम\nएतत ते कथितं तात यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तॊ ऽभिप्रशस्यैतत परमर्षेस तु शासनम\nमॊक्षधर्मार्थसंयुक्तम इदं परस्तुं परचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 2,
        "text": "[षुक]\nपरजावाञ शरॊत्रियॊ यज्वा वृद्धः परज्ञॊ ऽनसूयकः\nअनागतम अनैतिह्यं कथं बरह्माधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 3,
        "text": "तपसा बरह्मचर्येण सर्वत्यागेन मेधया\nसांख्ये वा यदि वा यॊगे एतत पृष्टॊ ऽभिधत्स्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 4,
        "text": "मनसश चेन्द्रियाणां चाप्य ऐकाग्र्यं समवाप्यते\nयेनॊपायेन पुरुषैस तच च वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 5,
        "text": "[वयास]\nनान्यत्र विद्या तपसॊर नान्यत्रेन्द्रिय निग्रहात\nनान्यत्र सर्वसंत्यागात सिद्धिं विन्दति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 6,
        "text": "महाभूतानि सर्वाणि पूर्वसृष्टिः सवयम्भुवः\nभूयिष्ठं पराण भृद गरामे निविष्टानि शरीरिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 7,
        "text": "भूमेर देहॊ जलात सारॊ जयॊतिषश चक्षुषी समृते\nपराणापानाश्रयॊ वायुः खेष्व आकाशं शरीरिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 8,
        "text": "करान्ते विष्णुर बले शक्रः कॊष्ठे ऽगनिर भुक्तम अर्छति\nकर्णयॊः परदिशः शरॊत्रे जिह्वायां वाक सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 9,
        "text": "कर्णौ तवक चक्षुषी जिह्वा नासिका चैव पञ्चमी\nदर्शनानीन्द्रियॊक्तानि दवाराण्य आहारसिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 10,
        "text": "शब्दं सपर्शं तथारूपं रसं गन्धं च पञ्चमम\nइन्द्रियाणि पृथक तव अर्थान मनसॊ दर्शयन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 11,
        "text": "इन्द्रियाणि मनॊ युङ्क्ते वश्यान यन्तेव वाजिनः\nमनश चापि सदा युङ्क्ते भूतात्मा हृदयाश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 12,
        "text": "इन्द्रियाणां तथैवैषां सर्वेषाम ईश्वरं मनः\nनियमे च विसर्गे च भूतात्मा मनसस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 13,
        "text": "इन्द्रियाणीन्द्रियार्थाश च सवभावश चेतना मनः\nपराणापानौ च जीवश च नित्यं देहेषु देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 14,
        "text": "आश्रयॊ नास्ति सत्त्वस्य गुणशब्दॊ न चेतना\nसत्त्वं हि तेजः सृजति न गुणान वै कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं सप्त दशं देहे वृतं सॊदशभिर गुणैः\nमनीसी मनसा विप्रः पश्यत्य आत्मानम आत्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 16,
        "text": "न हय अयं चक्षुषा दृश्यॊ न च सर्वैर अपीन्द्रियैः\nमनसा संप्रदीप्तेन महान आत्मा परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 17,
        "text": "अशब्द सपर्शरूपं तद अरसागन्धम अव्ययम\nअशरीरं शरीरे सवे निरीक्षेत निरिन्द्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 18,
        "text": "अव्यक्तं वयक्तदेहेषु मर्त्येष्व अमरम आश्रितम\nयॊ ऽनुपश्यति स परेत्य कल्पते बरह्मभूयसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 19,
        "text": "विद्याभिजन संपन्ने बराह्मणे गवि हस्तिनि\nशुनि चैव शवपाके च पण्डिताः समदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 20,
        "text": "स हि सर्वेषु भूतेषु जङ्गमेषु धरुवेषु च\nवसत्य एकॊ महान आत्मा येन सर्वम इदं ततम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 21,
        "text": "सर्वभूतेषु चात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि\nयदा पश्यति भूतात्मा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 22,
        "text": "यावान आत्मनि वेदात्मा तावान आत्मा परात्मनि\nय एवं सततं वेद सॊ ऽमृतत्वाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 23,
        "text": "सर्वभूतात्म भूतस्य सर्वभूतहितस्य च\nदेवापि मार्गे मुह्यन्ति अपदस्य पदैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 24,
        "text": "शकुनीनाम इवाकाशे जले वारि चरस्य वा\nयथागतिर न दृश्येत तथैव सुमहात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 25,
        "text": "कालः पचति भूतानि सर्वाण्य एवात्मनात्मनि\nयस्मिंस तु पच्यते कालस तं न वेदेह कश्चनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 26,
        "text": "न तद ऊर्ध्वं न तिर्यक च नाधॊ न च तिरः पुनः\nन मध्ये परतिगृह्णीते नैव कश चित कुतश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 27,
        "text": "सर्वे ऽनतःस्था इमे लॊका बाह्यम एषां न किं चन\nयः सहस्रं समागच्छेद यथा बानॊ गुणच्युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 28,
        "text": "नैवान्तं कारणस्येयाद यद्य अपि सत्या मनॊजवः\nतस्मात सूक्ष्मात सूक्ष्मतरं नास्ति सथूलतरं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वतः पनि पादान्तं सर्वतॊ ऽकषिशिरॊमुखम\nसर्वतः शरुतिमल लॊके सर्वम आवृत्य तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 30,
        "text": "तद एवानॊर अनुतरं तन महद भयॊ महत्तरम\nतद अन्तः सर्वभूतानां धरुवं तिष्ठन न दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 31,
        "text": "अक्षरं च कषरं चैव दवैधी भावॊ ऽयम आत्मनः\nकषरः सर्वेषु भूतेषु दिव्यं हय अमृतम अक्षरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 32,
        "text": "नवद्वारं पुरं गत्व हंसॊ हि नियतॊ वशी\nईशः सर्वस्य भूतस्य सथावरस्य चरस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 33,
        "text": "हानि भङ्गविकल्पानां नवानां संश्रयेण च\nशरीराणाम अजस्याहुर हंसत्वं पारदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 231,
        "shloka": 34,
        "text": "हंसॊक्तं चाक्षरं चैव कूतस्थं यत तद अक्षरम\nतद विद्वान अक्षरं पराप्य जहाति पराण जन्मनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nपृच्छतस तव सत पुत्र यथावद इह तत्त्वतः\nसांख्यन्यायेन संयुक्तं यद एतत कीर्तितं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 2,
        "text": "यॊगकृत्यं तु ते कृत्स्नं वर्तयिष्यामि तच छृणु\nएकत्वं बुद्धिमनसॊर इन्द्रियाणां च सर्वशः\nआत्मनॊ धयायिनस तात जञानम एतद अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 3,
        "text": "तद एतद उपशान्तेन दान्तेनाध्यात्म शीलिना\nआत्मारामेण बुद्धेन बॊद्धव्यं शुचि कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 4,
        "text": "यॊगदॊषान समुच्छिद्य पञ्च यान कवयॊ विदुः\nकामं करॊधं च लॊभं च भयं सवप्नं च पञ्चमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 5,
        "text": "करॊधं शमेन जयति कामं संकल्पवर्जनात\nसत्त्वसंसेवनाद धीरॊ निद्राम उच्छेत्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 6,
        "text": "धृत्या शिश्नॊदरं रक्षेत पाणि पादं च चक्षुषा\nचक्षुः शरॊत्रे च मनसा मनॊ वाचं च कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 7,
        "text": "अप्रमादाद भयं जह्याल लॊभं पराज्ञॊपसेवनात\nएवम एतान यॊगदॊषाञ जयेन नित्यम अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 8,
        "text": "अग्नींश च बराह्मणांश चार्चेद देवताः परनमेत च\nवर्जयेद रुषितां वाचं हिंसा युक्तां मनॊऽनुगाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 9,
        "text": "बरह्मतेजॊमयं शुक्रं यस्य सर्वम इदं रसः\nएकस्य भूतं भूतस्य दवयं सथावरजङ्गमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 10,
        "text": "धयानम अध्ययनं दानं सत्यं हरीर आर्जवं कषमा\nशौचम आहारसंशुद्धिर इन्द्रियाणां च निग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 11,
        "text": "एतैर विवर्धते तेजः पाप्मानं चापकर्षति\nसिध्यन्ति चास्य सर्वार्था विज्ञानं च परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 12,
        "text": "समः सर्वेषु भूतेषु लब्धालब्धेन वर्तयन\nधूतपाप्मा तु तेजस्वी लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nकामक्रॊधौ वशे कृत्वा निनीसेद बरह्मणः पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 13,
        "text": "मनसश चेन्द्रियाणां च कृत्वैकाग्र्यं समाहितः\nपराग रात्रापररात्रेषु धारयेन मन आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 14,
        "text": "जन्तॊः पञ्चेन्द्रियस्यास्य यद एकं छिद्रम इन्द्रियम\nततॊ ऽसय सरवति परज्ञा दृतेः पादाद इवॊदकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 15,
        "text": "मनस तु पूर्वम आदद्यात कुमीनान इव मत्स्यहा\nततः शरॊत्रं ततश चक्षुर जिह्वां घराणं च यॊगवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 16,
        "text": "तत एतानि संयम्य मनसि सथापयेद यतिः\nतथैवापॊह्य संकल्पान मनॊ हय आत्मनि धारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 17,
        "text": "पञ्च जञानेन संधाय मनसि सथापयेद यतिः\nयदैतान्य अवतिष्ठन्ते मनः सस्थानि चात्मनि\nपरसीदन्ति च संस्थाय तदा बरह्म परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 18,
        "text": "विधूम इव दीप्तार्चिर आदित्य इव दीप्तिमान\nवैद्युतॊ ऽगनिर इवाकाशे पश्यत्य आत्मानम आत्मना\nसर्वं च तत्र सर्वत्र वयापकत्वाच च दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 19,
        "text": "तं पश्यन्ति महात्मानॊ बराह्मणा ये मनीषिणः\nधृतिमन्तॊ महाप्राज्ञाः सर्वभूतहिते रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 20,
        "text": "एवं परिमितं कालम आचरन संशितव्रतः\nआसीनॊ हि रहस्य एकॊ गच्छेद अक्षरसात्म्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 21,
        "text": "परमॊहॊ भरम आवर्तॊ घराणश्रवण दर्शने\nअद्भुतानि रसस्पर्शे शीतॊष्णे मारुताकृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 22,
        "text": "परतिभाम उपसर्गांश चाप्य उपसंगृह्य यॊगतः\nतांस तत्त्वविद अनादृत्य सवात्मनैव निवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 23,
        "text": "कुर्यात परिचयं यॊगे तैकाल्यं नियतॊ मुनिः\nगिरिशृङ्गे तथा चैत्ये वृक्षाग्रेषु च यॊजजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 24,
        "text": "संनियम्येन्द्रियग्राहं गॊष्ठे भान्द मना इव\nएकाग्रश चिन्तयेन नित्यं यॊगान नॊद्वेजयेन मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 25,
        "text": "येनॊपायेन शक्येत संनियन्तुं चलं मनः\nतं तं युक्तॊ निषेवेत न चैव विचलेत ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 26,
        "text": "शून्या गिरिगुहाश चैव देवतायतनानि च\nशून्यागाराणि चैकाग्रॊ निवासार्थम उपक्रमेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 27,
        "text": "नाभिष्वजेत परं वाचा कर्मणा मनसापि वा\nउपेक्षकॊ यताहारॊ लब्धालब्धे समॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 28,
        "text": "यश चैनम अभिनन्देत यश चैनम अपवादयेत\nसमस तयॊश चाप्य उभयॊर नाभिध्यायेच छुभाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 29,
        "text": "न परहृष्येत लाभेषु नालाभेषु च चिन्तयेत\nसमः सर्वेषु भूतेषु सधर्मा मातरिश्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 30,
        "text": "एवं सर्वात्मनः साधॊः सर्वत्र समदर्शिनः\nसॊ मासान नित्ययुक्तस्य शब्दव्रह्मातिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 31,
        "text": "वेदनार्ताः परजा दृष्ट्वा समलॊक्षाश्म काञ्चनः\nएतस्मिन निरतॊ मार्गे विरमेन न विमॊहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 32,
        "text": "अपि वर्णाव अकृष्टस तु नारी वा धर्मकाङ्क्षिणी\nताव अप्य एतेन मार्गेण गच्छेतां परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 33,
        "text": "अजं पुराणम अजरं सनातनं; यद इन्द्रियैर उपलभते नरॊ ऽचलः\nअनॊर अनीयॊ महतॊ महत्तरं; तदात्मना पश्यति युक्तात्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 232,
        "shloka": 34,
        "text": "इदं महर्षेर वचनं महात्मनॊ; यथावद उक्तं मनसानुदृश्य च\nअवेक्ष्य चेयात परमेष्ठि सात्म्यतां; परयान्ति यां भूतगतिं मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 1,
        "text": "[षुक्र]\nयद इदं वेद वचनं कुरु कर्म तयजेति च\nकां दिशं विद्यया यान्ति कां च गच्छन्ति कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 2,
        "text": "एतद वै शरॊतुम इच्छामि तद भवान परब्रवीतु मे\nएतत तव अन्यॊन्यवैरूप्ये वर्तते परतिकूलतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तः परत्युवाचेदं पराशर सुतः सुतम\nकर्म विद्यामयाव एतौ वयाख्यास्यामि कषराक्षरौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 4,
        "text": "यां दिशं विद्यया यान्ति यां च गच्छन्ति कर्मणा\nशृणुष्वैक मनाः पुत्र गह्वरं हय एतद अन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 5,
        "text": "अस्ति धर्म इति परॊक्तं नास्तीत्य अत्रैव यॊ वदेत\nतस्य पक्षस्य सदृशम इदं मम भवेद अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 6,
        "text": "दवाव इमाव अथ पन्थानौ यत्र वेदाः परतिष्ठिताः\nपरवृत्ति लक्षणॊ धर्मॊ निवृत्तौ च सुभासितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 7,
        "text": "कर्मणा बध्यते तन्तुर विद्यया तु परमुच्यते\nतस्मात कर्म न कुर्वन्ति यतयः पारदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 8,
        "text": "कर्मणा जायते परेत्य मूर्तिमान सॊदशात्मकः\nविद्यया जायते नित्यम अव्ययॊ हय अव्ययात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 9,
        "text": "कर्म तव एके परशंसन्ति सवल्प बुद्धितरा नराः\nतेन ते देहजालानि रमयन्त उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 10,
        "text": "ये तु बुद्धिं परां पराप्ता धर्मनैपुण्य दर्शिनः\nन ते कर्म परशंसन्ति कूपं नद्यां पिबन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 11,
        "text": "कर्मणः फलम आप्नॊति सुखदुःखे भवाभवौ\nविद्यया तद अवाप्नॊति यत्र गत्वा न शॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 12,
        "text": "यत्र गत्वा न मरियते यत्र गत्वा न जायते\nन जीर्यते यत्र गत्वा यत्र गत्वा न वर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 13,
        "text": "यत्र तद बरह्म परमम अव्यक्तम अजरं धरुवम\nअव्याहतम अनायासम अमृतं चावियॊगि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 14,
        "text": "दवन्द्वैर यत्र न बाध्यन्ते मानसेन च कर्मणा\nसमाः सर्वत्र मैत्राश च सर्वभूतहिते रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 15,
        "text": "विद्यामयॊ ऽनयः पुरुषस तात कर्ममयॊ ऽपरः\nविद्धि चन्द्रमसं दर्शे सूक्ष्मया कलया सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 16,
        "text": "तद एतद ऋषिणा परॊक्तं विस्तरेणानुमीयते\nनवजं शशिनं दृष्ट्वा वक्रं तन्तुम इवाम्बरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 17,
        "text": "एकादश विकारात्मा कला संभारसंभृतः\nमूर्तिमान इति तं विद्धि तात कर्म गुणात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 18,
        "text": "देवॊ यः संश्रितस तस्मिन्न अब्बिन्दुर इव पुष्करे\nकषेत्रज्ञं तं विजानीयान नित्यं तयागजितात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 19,
        "text": "तमॊ रजश च सत्त्वं च विद्धि जीव गुणान इमान\nजीवम आत्मगुणं विद्याद आत्मानं परमात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 233,
        "shloka": 20,
        "text": "सचेतनं जीव गुणं वदन्ति; स चेष्टते चेष्टयते च सर्वम\nततः परं कषेत्रविदॊ वदन्ति; परावर्तयद यॊ भुवनानि सप्त"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 1,
        "text": "[षुक्र]\nकषरात परभृति यः सर्गः सगुणानीन्द्रियाणि च\nबुद्ध्यैश्वर्याभिसर्गार्थं यद धयानं चात्मनः शुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 2,
        "text": "भूय एव तु लॊके ऽसमिन सद्वृत्तिं वृत्ति हैतुकीम\nयया सन्तः परवर्तन्ते तद इच्छाम्य अनुवर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 3,
        "text": "वेदे वचनम उक्तं तु कुरु कर्म तयजेति च\nकथम एतद विजानीयां तच च वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 4,
        "text": "लॊकवृत्तान्ततत्त्वज्ञः पूतॊ ऽहं गुरु शासनात\nकृत्वा बुद्धिं वियुक्तात्मा तयक्ष्याम्य आत्मानम अव्यथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 5,
        "text": "[वयास]\nयैषा वै विहिता वृत्तिः पुरस्ताद बरह्मणा सवयम\nएषा पूर्वतरैः सद्भिर आचीर्णा परमर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 6,
        "text": "बरह्मचर्येण वै लॊकाञ जयन्ति परमर्षयः\nआत्मनश च हृदि शरेयस तव अन्विच्छ मनसात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 7,
        "text": "वने मूलफलाशी च तप्यन सुविपुलं तपः\nपुण्यायतन चारी च भूतानाम अविहिंसकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 8,
        "text": "विधूमे सन्नमुसले वानप्रस्थप्रतिश्रये\nकाले पराप्ते चरन भैक्षं कल्पते बरह्मभूयसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 9,
        "text": "निःस्तुतिर निर्नमस्कारः परित्यज्य शुभाशुभे\nअरण्ये विचरैकाकी येन केन चिद आशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 10,
        "text": "[षुक]\nयद इदं वेद वचनं लॊकवादे विरुध्यते\nपरमाने चाप्रमाने च विरुद्धे शास्त्रता कुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 11,
        "text": "इत्य एतच छरॊतुम इच्छामि भगवान परब्रवीतु मे\nकर्मणाम अविरॊधेन कथम एतत परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 12,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तः परत्युवाचेदं गन्धवत्याः सुतः सुतम\nऋषिस तत पूजयन वाक्यं पुत्रस्यामित तेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 13,
        "text": "गृहस्थॊ बरह्मचारी च वानप्रस्थॊ ऽथ भिक्षुकः\nयथॊक्तकारिणः सर्वे गच्छन्ति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 14,
        "text": "एकॊ य आश्रमान एतान अनुतिष्ठेद यथाविधि\nअकाम दवेषसंयुक्तः स परत्र महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 15,
        "text": "चतुर्पदॊ हि निःश्रेणी बरह्मण्य एषा परतिष्ठिता\nएताम आश्रित्य निःश्रेणीं बरह्मलॊके महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 16,
        "text": "आयुषस तु चतुर्भागं बरह्मचार्यनसूयकः\nगुरौ वा गुरुपुत्रे वा वसेद धर्मार्थकॊविदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 17,
        "text": "कर्मातिरेकेण गुरॊर अध्येतव्यं बुभूसता\nदक्षिणॊ नापवादी सयाद आहूतॊ गुरुम आश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 18,
        "text": "जघन्यशायी पूर्वं सयाद उत्थायी गुरु वेश्मनि\nयच च शिष्येण कर्तव्यं कार्यं दासेन वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 19,
        "text": "कृतम इत्य एव तत सर्वं कृत्वा तिष्ठेत पार्श्वतः\nकिंकरः सर्वकारी च सर्वकर्मसु कॊविदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 20,
        "text": "शुचिर दक्षॊ गुणॊपेतॊ बरूयाद इषुर इवात्वरः\nचक्षुषा गुरुम अव्यग्रॊ निरीक्षेत जितेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 21,
        "text": "नाभुक्तवति चाश्नीयाद अपीतवति नॊ पिबेत\nन तिष्ठति तथासीत नासुप्ते परस्वपेत च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 22,
        "text": "उत्तानाभ्यां च पानिभ्यां पादाव अस्य मृदु सपृचेत\nदक्षिणं दक्षिणेनैव सव्यं सव्येन पीडयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 23,
        "text": "अभिवाद्य गुरुं बरूयाद अधीस्व भगवन्न इति\nइदं करिष्ये भगवन्न इदं चापि कृतं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 24,
        "text": "इति सर्वम अनुज्ञाप्य निवेद्य गुरवे धनम\nकुर्यात कृत्वा च तत सर्वम आख्येयं गुरवे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 25,
        "text": "यांस तु गन्धान रसान वापि बरह्मचारी न सेवते\nसेवेत तान समावृत्त इति धर्मेषु निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 26,
        "text": "ये के चिद विस्तरेणॊक्ता नियमा बरह्मचारिणः\nतान सर्वान अनुगृह्णीयाद भवेच चानपगॊ गुरॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 27,
        "text": "स एवं गुरवे परीतिम उपहृत्य यथाबलम\nआश्रमेष्व आश्रमेष्व एवं शिष्यॊ वर्तेत कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 28,
        "text": "वेद वरतॊपवासेन चतुर्थे चायुषॊ गते\nगुरवे दक्षिणां दत्त्वा समावर्तेद यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 234,
        "shloka": 29,
        "text": "धर्मलब्धैर युतॊ दारैर अग्नीन उत्पाद्य धर्मतः\nदवितीयम आयुषॊ भागं गृहमेधि वरती भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nदवितीयम आयुषॊ भागं गृहमेधी गृहे वसेत\nधर्मलब्धैर युतॊ दारैर अग्नीन उत्पाद्य सुव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 2,
        "text": "गृहस्थ वृत्तयश चैव चतस्रः कविभिः समृताः\nकुसूल धान्यः परथमः कुम्भी धान्यस तव अनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 3,
        "text": "अश्वस्तनॊ ऽथ कापॊतीम आश्रितॊ वृत्तिम आहरेत\nतेषां परः परॊ जयायान धर्मतॊ लॊकजित्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 4,
        "text": "सः कमा वर्तयत्य एकस तरिभिर अन्यः परवर्तते\nदवाभ्याम एकश चतुर्थस तु बरह्म सत्त्रे वयवस्थितः\nगृहमेधि वरतान्य अत्र महान्तीह परचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 5,
        "text": "नात्मार्थं पाचयेद अन्नं न वृथा घातयेत पशून\nपरानी वा यदि वाप्रानी संस्कारं यजुषार्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 6,
        "text": "न दिवा परस्वपेज जातु न पूर्वापररात्रयॊः\nन भुञ्जीतान्तराकाले नानृताव आह्वयेत सत्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 7,
        "text": "नास्यानश्नन वसेद विप्रॊ गृहे कश चिद अपूजितः\nतथास्यातिथयः पूज्या हव्यकव्य वहाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 8,
        "text": "वेद विद्याव्रतस्नाताः शरॊत्रिया वेदपारगाः\nसवधर्मजीविनॊ दान्ताः करियावन्तस तपस्विनः\nतेषां हव्यं च कव्यं चाप्य अर्हणार्थं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 9,
        "text": "न खरैः संप्रयातस्य सवधर्माज्ञानकस्य च\nअपविद्धाग्निहॊत्रस्य गुरॊर वालीक कारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 10,
        "text": "संविहागॊ ऽतर भूतानां सर्वेषाम एव शिष्यते\nतथैवापचमानेभ्यः परदेयं गृहमेधिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 11,
        "text": "विघसाशी भवेन नित्यं नित्यं चामृतभॊजनः\nअमृतं यज्ञशेषं सयाद भॊजनं हविषा समम\nभृत्यशेषं तु यॊ ऽशनाति तम आहुर विघसाशिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 12,
        "text": "सवदारनिरतॊ दान्तॊ हय अनसूयुर जितेन्द्रियः\nऋत्विक पुरॊहिताचार्यैर मातुलातिथि संश्रितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 13,
        "text": "वृद्धबालातुरैर वैद्यैर जञातिसंबन्धिबान्धवैः\nमाता पितृभ्यां जामीभिर भरात्रा पुत्रेण भार्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 14,
        "text": "दुहित्रा दासवर्गेण विवादं न समाचरेत\nएतान विमुच्य संवादान सर्वपापैः परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 15,
        "text": "एतैर जितैस तु जयति सर्वाँल लॊकान न संशयः\nआचार्यॊ बरह्मलॊकेशः पराजापत्ये पिता परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 16,
        "text": "अतिथिस तव इन्द्रलॊकेशॊ देवलॊकस्य चर्त्विजः\nजामयॊ ऽपसरसां लॊके वैश्वदेवे तु जञातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 17,
        "text": "संबन्धिबान्धवा दिक्षु पृथिव्यां मातृमातुलौ\nवृद्धबालातुर कृशास तवाकाशे परभविष्णयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 18,
        "text": "भराता जयेष्ठः समः पित्रा भार्या पुत्रः सवका तनुः\nछाया सवा दाशवर्गस तु दुहिता कृपणं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्माद एतैर अधिक्षिप्तः सहेन नित्यम असंज्वरः\nगृहधर्मरतॊ विद्वान धर्मनित्यॊ जितक्लमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 20,
        "text": "न चार्थबद्धः कर्माणि धर्मं वा कं चिद आचरेत\nगृहस्थ वृत्तयस तिस्रस तासां निःश्रेयसं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 21,
        "text": "परस्परं तथैवाहुश चातुराश्रम्यम एव तत\nये चॊक्ता नियमास तेषां सर्वं कार्यं बुभूसता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 22,
        "text": "कुम्भी धान्यैर उञ्छशिलैः कापॊतीं चास्थितैस तथा\nयस्मिंश चैते वसन्त्य अर्हास तद रास्त्रम अभिवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 23,
        "text": "दश पूर्वान दश परान पुनाति च पितामहान\nगृहस्थ वृत्तयस तव एता वर्तयेद यॊ गतव्यथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 24,
        "text": "सचक्रचर लॊकानां सदृशीं पराप्नुयाद गतिम\nयतेन्द्रियाणाम अथ वा गतिर एषा विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 25,
        "text": "सवर्गलॊकॊ गृहस्थानाम उदारमनसां हितः\nसवर्गॊ विमानसंयुक्तॊ वेद दृष्टः सुपुष्पितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 26,
        "text": "सवर्गलॊके गृहस्थानां परतिष्ठा नियतात्मनाम\nबरह्मणा विहिता शरेणिर एषा यस्मात परमुच्यते\nदवितीयं करमशः पराप्य सवर्गलॊके महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 235,
        "shloka": 27,
        "text": "अतः परं परमम उदारम आश्रमं; तृतीयम आहुस तयजतां कलेवरम\nवनौकसां गृहपतिनाम अनुत्तमं; शृणुष्वैतत कलिष्टशरीरकारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nपरॊक्ता गृहस्थ वृत्तिस ते विहिता या मनीसिनाम\nतदनन्तरम उक्तं यत तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 2,
        "text": "करमशस तव अवधूयैनां तृतीयां वृत्तिम उत्तमाम\nसंयॊगव्रतखिन्नानां वानप्रस्थाश्रमौकसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 3,
        "text": "शरूयतां पार्थ भद्रं ते सर्वलॊकाश्रयात्मनाम\nपरेक्षापूर्वं परवृत्तानां पुण्यदेशनिवासिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 4,
        "text": "[व]\nगृहस्थस तु यदा पश्येद वली पलितम आत्मनः\nअपत्यस्यैव चापत्यं वनम एव तदाश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 5,
        "text": "तृतीयम आयुषॊ भागं वानप्रस्थाश्रमे वसेत\nतान एवाग्नीन परिचरेद यजमानॊ दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 6,
        "text": "नियतॊ नियताहारः सस्थ भक्तॊ ऽपरमादवान\nतद अग्निहॊत्रं ता गावॊ यज्ञाङ्गानि च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 7,
        "text": "अकृष्टं वै वरीहि यवं नीवारं विघसानि च\nहवींसि संप्रयच्छेत मखेष्व अत्रापि पञ्चसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 8,
        "text": "वानप्रस्थाश्रमे ऽपय एताश चतस्रॊ वृत्तयः समृताः\nसद्यः परक्षालकाः के चित के चिन मासिक संचयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 9,
        "text": "वार्षिकं संचयं के चित के चिद दवादश वार्षिकम\nकुर्वन्त्य अतिथिपूजार्थं यज्ञतन्त्रार्थ सिद्धये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 10,
        "text": "अभ्रावकाशा वर्षासु हेमन्ते जलसंश्रयाः\nगरीस्मे च पञ्चतपसः शश्वच च मित भॊजनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 11,
        "text": "भूमौ विपरिवर्तन्ते तिष्ठेद वा परपदैर अपि\nसथानासनैर वर्तयन्ति सवनेष्व अभिषिञ्चते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 12,
        "text": "दन्तॊलूखलिनः के चिद अश्मकुत्तास तथापरे\nशुक्लपक्षे पिबन्त्य एके यवागूं कवथितां सकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 13,
        "text": "कृष्णपक्षे पिबन्त्य एके भुञ्जते च यथाक्रमम\nमूलैर एके फलैर एके पुष्पैर एके दृध वरताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 14,
        "text": "वर्तयन्ति यथान्यायं वैखानस मतं शरिताः\nएताश चान्याश च विविधा दिक्षास तेषां मनीसिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 15,
        "text": "चतुर्थश चौपनिषदॊ धर्मः साधारणः समृतः\nवानप्रस्थॊ गृहस्थश च ततॊ ऽनयः संप्रवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 16,
        "text": "अस्मिन्न एव युगे तात विप्रैः सर्वार्थदर्शिभिः\nअगस्त्यः सप्त ऋषयॊ मधुच्छन्दॊ ऽघमर्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 17,
        "text": "सांकृतिः सुदिवा तन्दिर यवान्नॊ ऽथ कृतश्रमः\nअहॊवीर्यस तथा कव्यास तान्द्यॊ मेधातिथिर बुधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 18,
        "text": "शलॊ वाकश च निर्वाकः शून्यपालः कृतश्रमः\nएवं धर्मसु विद्वांसस ततः सवर्गम उपागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 19,
        "text": "तात परत्यक्षधर्माणस तथा यायावरा गणाः\nऋषीणाम उग्रतपसां धर्मनैपुन दर्शिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 20,
        "text": "अव्याच्यापरिमेयाश च बराह्मणा वनम आश्रिताः\nवैखानसा वालखिल्याः सिकताश च तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 21,
        "text": "कर्मभिस ते निरानन्दा धर्मनित्या जितेन्द्रियाः\nगताः परत्यक्षधर्माणस ते सर्वे वनम आश्रिताः\nअनक्षत्रा अनाधृष्या दृश्यन्ते जयॊतिषां गणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 22,
        "text": "जरया च परिद्यूनॊ वयाधिना च परपीदितः\nचतुर्थे चायुषः शेषे वानप्रस्थाश्रमं तयजेत\nसद्यस्कारां निरूप्येष्टिं सर्ववेद सदक्षिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 23,
        "text": "आत्मयाजी सॊ ऽऽतमरतिर आत्मक्रीतात्म संश्रयः\nआत्मन्य अग्नीन समारॊप्य तयक्त्वा सर्वपरिग्रहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 24,
        "text": "सद्यस्क्रांश च यजेद यज्ञान इष्टीश चैवेह सर्वदा\nसदैव याजिनां यज्ञाद आत्मनीझ्या निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 25,
        "text": "तरींश चैवाग्नीन यजेत सम्यग आत्मन्य एवात्म मॊक्षणात\nपराणेभ्यॊ यजुषा पञ्च सः पराश्नीयाद अकुत्सयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 26,
        "text": "केशलॊम नखान वाप्य वानप्रस्थॊ मुनिस ततः\nआश्रमाद आश्रमं सद्यः पूतॊ गच्छति कर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 27,
        "text": "अभयं सर्वभूतेभ्यॊ यॊ दत्त्वा परव्रजेद दविजः\nलॊकास तेजॊमयास तस्य परेत्य चानन्त्यम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 28,
        "text": "सुशील वृत्तॊ वयपनीतकल्मषॊ; न चेह नामुत्र च कर्तुम ईहते\nअरॊष मॊहॊ गतसंधि विग्रहॊ; भवेद उदासीनवद आत्मविन नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 29,
        "text": "यमेषु चैवात्म गतेषु न वयथेत; सवशास्त्रसूत्राहुति मन्त्रविक्रमः\nभवेद यथेष्टा गतिर आत्मयाजिनॊ; न संशयॊ धर्मपरे जीतेन्द्रिये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 236,
        "shloka": 30,
        "text": "ततः परं शरेष्ठम अतीव सद्गुणैर; अधिष्ठितं तरीन अधिवृत्तम उत्तमम\nचतुर्थम उक्तं परमाश्रमं शृणु; परकीर्त्यमानं परमं परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 1,
        "text": "[षुक्र]\nवर्तमानस तथैवात्र वानप्रस्थाश्रमे यथा\nयॊक्तव्यॊ ऽऽतमा यथाशक्त्या परं वै काङ्क्षता पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nपराप्य संस्कारम एताभ्याम आश्रमाभ्यां ततः परम\nयत कार्यं परमार्थार्थं तद इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 3,
        "text": "कसायं पाचयित्वा तु शरेणि सथानेषु च तरिषु\nपरव्रजेच च परं सथानं परिव्रज्याम अनुत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 4,
        "text": "तद भवान एवम अभ्यस्य वर्ततां शरूयतां तथा\nएक एव चरेन नित्यं सिद्ध्यर्थम असहायवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 5,
        "text": "एकश चरति यः पश्यन न जहाति न हीयते\nअनग्निर अनिकेतः सयाद गरामम अन्नार्थम आश्रयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 6,
        "text": "अश्वस्तन विधानः सयान मुनिर भावसमन्वितः\nलघ्वाशी नियताहारः सकृद अन्ननिषेविता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 7,
        "text": "कपालं वृक्षमूलानि कुचेलम असहायता\nउपेक्षा सर्वभूतानाम एतावद भिक्ष लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 8,
        "text": "यस्मिन वाचः परविशन्ति कूपे पराप्ताः शिला इव\nन वक्तारं पुनर यान्ति स कैवल्याश्रमे वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 9,
        "text": "नैव पश्येन न शृणुयाद अवाच्यं जातु कस्य चित\nबराह्मणानां विशेषेण नैव बरूयात कथंचनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 10,
        "text": "यद बराह्मणस्य कुशलं तद एव सततं वदेत\nतूस्नीम आसीत निन्दायां कुर्वन भेषजम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 11,
        "text": "येन पूर्णम इवाकाशं भवत्य एकेन सर्वदा\nशून्यं येन जनाकीर्णं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 12,
        "text": "येन केन चिद आछन्नॊ येन केन चिद आशितः\nयत्रक्व चन शायी च तं देवा पराभमं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 13,
        "text": "अहेर इव गणाद भीतः सौहित्यान नरकाद इव\nकुनपाद इव स सत्रीभ्यस तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 14,
        "text": "न करुध्येन न परहृष्येच च मानितॊ ऽमानितश च यः\nसर्वभूतेष्व अभयदस तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 15,
        "text": "नाभिनन्देत मरणं नाभिनन्देत जीवितम\nकालम एव परतीक्षेत निदेशं भृतकॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 16,
        "text": "अनभ्याहत चित्तः सयाद अनभ्याहत वाक तथा\nनिर्मुक्तः सर्वपापेभ्यॊ निरमित्रस्य किं भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 17,
        "text": "अभयं सर्वभूतेभ्यॊ भूतानाम अभयं यतः\nतस्य देहाद विमुक्तस्य भयं नास्ति कुतश्चनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 18,
        "text": "यथा नागपदे ऽनयानि पदानि पदगामिनाम\nसर्वाण्य एवापिधीयन्ते पदजातानि कौञ्चरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 19,
        "text": "एवं सर्वम अहिंसायां धर्मार्थम अपिधीयते\nअमृतः सनित्यं वसति यॊ ऽहिंसां परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 20,
        "text": "अहिंसकः समः सत्यॊ धृतिमान नियतेन्द्रियः\nशरण्यः सर्वभूतानां गतिम आप्नॊत्य अनुत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 21,
        "text": "एवं परज्ञान तृप्तस्य निर्भयस्य मनीषिणः\nन मृत्युर अतिगॊ भावः स मृत्युम अधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 22,
        "text": "विमुक्तं सर्वसङ्गेभ्यॊ मुनिम आकाशवत सथितम\nअस्वम एकचरं शान्तं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 23,
        "text": "जीवितं यस्य धर्मार्थं धर्मॊ ऽरत्य अर्थम एव च\nअहॊरात्राश च पुण्यार्थं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 24,
        "text": "निराशिषम अनारम्भं निर्नमस्कारम अस्तुतिम\nअक्षीण कषीणकर्माणं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 25,
        "text": "सर्वाणि भूतानि सुखे रमन्ते; सर्वाणि दुःखस्य भृशं तरसन्ति\nतेषां भयॊत्पादन जातखेदः; कुर्यान न कर्माणि हि शरद्दधानः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 26,
        "text": "दानं हि भूताभय दक्षिणायाः; सर्वाणि दानान्य अधितिष्ठतीह\nतीक्ष्णां तनुं यः परथमं जहाति; सॊ ऽनन्तम आप्नॊत्य अभयं परजाभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 27,
        "text": "उत्तान आस्येन हविर जुहॊति; लॊकस्य नाभिर जगतः परतिष्ठा\nतस्याङ्गम अङ्गानि कृताकृतं च; वैश्वानरः सर्वम एव परपेदे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 28,
        "text": "परादेश मात्रे हृदि निश्रितं यत; तस्मिन परानान आत्मयाजी जुहॊति\nतस्याग्निहॊत्रं हुतम आत्मसंस्थं; सर्वेषु लॊकेषु सदैव तेषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 29,
        "text": "दैवं तरिधातुं तरिवृतं सुपर्णं; ये विद्युर अग्र्यं परमार्थतां च\nते सर्वलॊकेषु महीयमाना; देवाः समर्थाः सुकृतं वरजन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 30,
        "text": "वेदांश च वेद्यं च विधिं च कृत्स्नम; अथॊ निरुक्तं परमार्थतां च\nसर्वं शरीरात्मनि यः परवेद; तस्मै सम देवाः सपृहयन्ति नित्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 31,
        "text": "भूमाव असक्तं दिवि चाप्रमेयं; हिरन मयं यॊ ऽनदजम अन्दमध्ये\nपतत्रिणं पक्षिणम अन्तरिक्षे; यॊ वेद भॊग्यात्मनि दीप्तरश्मिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 32,
        "text": "आवर्तमाम अजरं विवर्तनं; सॊ नेमिकं दवादशारं सुपर्व\nयस्येदम आस्ये परियाति विश्वं; तत कालचक्रं निहितं गुहायाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 33,
        "text": "यः संप्रसादं जगतः शरीरं; सर्वान स लॊकान अधिगच्छतीह\nतस्मिन हुतं तर्पयतीह देवांस; ते वै तृप्तास तर्पयन्त्य आस्यम अस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 34,
        "text": "तेजॊमयॊ नित्यतनुः पुराणॊ; लॊकान अनन्तान अभयान उपैति\nभूतानि यस्मान न तरसन्ते कदा चित; स भूतेभ्यॊ न तरसते कदा चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 35,
        "text": "अगर्हणीयॊ न च गर्हते ऽनयान; स वै विप्रः परमात्मानम ईक्षेत\nविनीतमॊहॊ वयपनीतकल्मषॊ; न चेह नामुत्र च ये ऽरथम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 237,
        "shloka": 36,
        "text": "अरॊष मॊहः सम लॊष्ट काञ्चनः; परहीन शॊकॊ गतसंधि विग्रहः\nअपेतनिन्दास्तुतिर अप्रियाप्रियश; चरन्न उदासीनवद एष भिक्षुकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nपरकृतेस तु विकारा ये कषेत्रज्ञस तैः परिश्रितः\nते चैनं न परजानन्ति स तु जानाति तान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 2,
        "text": "तैश चैष कुरुते कार्यं मनः सस्थैर इहेन्द्रियैः\nसुदान्तैर इव संयन्ता दृधैः परमवाजिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 3,
        "text": "इन्द्रियेभ्यॊ परा हय अर्था अर्थेभ्यः परमं मनः\nमनसस तु परा बुद्धिर बुद्धेर आत्मा महान परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 4,
        "text": "महतः परम अव्यक्तम अव्यक्तात परतॊ ऽमृतम\nअमृतान न परं किं चित सा काष्ठा सा परा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 5,
        "text": "एवं सर्वेषु भूतेषु गूढॊ ऽऽतमा न परकाशते\nदृश्यते तवाग्र्यया बुद्ध्या सूक्ष्मया तत्त्वदर्शिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 6,
        "text": "अन्तरात्मनि संलीयमनः सस्थानि मेधया\nइन्द्रियाणीन्द्रियार्थांश च बहु चिन्त्यमचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 7,
        "text": "धयानॊपरमणं कृत्वा विद्या संपादितं मनः\nअनीश्वरः परशान्तात्म ततॊ ऽरछत्य अमृतं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 8,
        "text": "इन्द्रियाणां तु सर्वेषां वश्यात्मा चलितस्मृतिः\nआत्मनः संप्रदानेन मर्त्यॊ मृत्युम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 9,
        "text": "हित्वा तु सर्वसंकल्पान सत्त्वे चित्तं निवेशयेत\nसत्त्वे चित्तं समावेश्य ततः कालंजरॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 10,
        "text": "चित्तप्रसादेन यतिर जहाति हि शुभाशुभम\nपरसन्नात्मात्मनि सथित्वा सुखम आनन्त्यम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 11,
        "text": "लक्षणं तु परसादस्य यथा तृप्तः सुखं सवपेत\nनिवाते वा यथा दीपॊ दीप्यमानॊ न कम्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं पूर्वापरे रात्रे युञ्जन्न आत्मानम आत्मना\nसत्त्वाहार विशुद्धात्मा पश्यत्य आत्मानम आत्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 13,
        "text": "रहस्यं सर्ववेदानाम अनैतिह्यम अनागमम\nआत्मप्रत्ययिकं शास्त्रम इदं पुत्रानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 14,
        "text": "धर्माख्यानेषु सर्वेषु सत्याख्यानेषु यद वसु\nदशेदम ऋक सहस्राणि निर्मथ्यामृतम उद्धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 15,
        "text": "नव नीतं यथा दध्नः काष्ठाद अग्निर यथैव च\nतथैव विदुषां जञानं पुत्र हेतॊः समुद्धृतम\nसनातकानाम इदं शास्त्रं वाच्यं पुत्रानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 16,
        "text": "तद इदं नाप्रशान्ताय नादान्तायातपस्विने\nनावेद विदुषे वाच्यं तथा नानुगताय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 17,
        "text": "नासूयकायानृजवे न चानिर्दिष्ट कारिणे\nन तर्क शास्त्रदग्धाय तथैव पिशुनाय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 18,
        "text": "शलाघते शलाघनीयाय परशान्ताय तपस्विने\nइदं परियाय पुत्राय शिष्यायानुगताय च\nरहस्यधर्मं वक्तव्यं नान्यस्मै तु कथंचनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 19,
        "text": "यद्य अप्य अस्य महीं दद्याद रत्नपूर्णाम इमां नरः\nइदम एव ततः शरेय इति मन्येत तत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 238,
        "shloka": 20,
        "text": "अतॊ गुह्यतरार्थं तद अध्यात्मम अतिमानुषम\nयत तन महर्षिभिर दृष्टं वेदान्तेषु च गीयते\nतत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 1,
        "text": "[षुक्र]\nअध्यात्मं विस्तरेणेह पुनर एव वदस्व मे\nयद अध्यात्मं यथा चेदं भगवन्न ऋषिसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nअध्यात्मं यद इदं तात पुरुषस्येह विद्यते\nतत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि तस्य वयाख्याम इमां शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 3,
        "text": "भूमिर आपस तथा जयॊतिर वायुर आकाशम एव च\nमहाभूतानि भूतानां सागरस्यॊर्मयॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 4,
        "text": "परसार्येह यथाङ्गानि कूर्मः संहरते पुनः\nतद्वन महान्ति भूतानि यवीयःसु विकुर्वते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 5,
        "text": "इति तन्मयम एवेदं सर्वं सथावरजङ्गमम\nसर्गे च परलये चैव तस्मान निर्दिश्यते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 6,
        "text": "महाभूतानि पञ्चैव सर्वभूतेषु भूतकृत\nअकरॊत तात वैषम्यं यस्मिन यद अनुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 7,
        "text": "[षुक]\nअकरॊद यच छरीरेषु कथं तद उपलक्षयेत\nइन्द्रियाणि गुणाः के चित कथं तान उपलक्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 8,
        "text": "[वयास]\nएतत ते वर्तयिष्यामि यथावद इह दर्शनम\nशृणु तत्त्वम इहैकाग्रॊ यथातत्त्वं यथा च तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 9,
        "text": "शब्दः शरॊत्रं तथा खानि तरयम आकाशसंभवम\nपराणश चेष्टा तथा सपर्श एते वायुगुणास तरयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 10,
        "text": "रूपं चक्षुर विपाकश च तरिधा जयॊतिर विधीयते\nरसॊ ऽथ रसनं सनेहॊ गुणास तव एते तरयॊ ऽमभसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 11,
        "text": "घरेयं घराणं शरीरं च भूमेर एते गुणास तरयः\nएतावान इन्द्रियग्रामॊ वयाख्यातः पाञ्चभौतिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 12,
        "text": "वायॊः सपर्शॊ रसॊ ऽदभ्यश च जयॊतिषॊ रूपम उच्यते\nआकाशप्रभवः शब्दॊ गन्धॊ भूमिगुणः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 13,
        "text": "मनॊ बुद्धिश च भावश च तरय एते ऽऽतमयॊनिजाः\nन गुणान अतिवर्तन्ते गुणेभ्यः परमा मताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 14,
        "text": "इन्द्रियाणि नरे पञ्च सस्थं तु मन उच्यते\nसप्तमीं बुद्धिम एवाहुः कषेत्रज्ञं पुनर अस्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 15,
        "text": "चक्षुर आलॊचनायैव संशयं कुरुते मनः\nबुद्धिर अध्यवसानाय साक्षी कषेत्रज्ञ उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 16,
        "text": "रजस तमश च सत्त्वं च तरय एते सवयॊनिजाः\nसमाः सर्वेषु भूतेषु तद गुणेषूपलक्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 17,
        "text": "यथा कूर्म इहाङ्गानि परसार्य विनियच्छति\nएवम एवेन्द्रिय गरामं बुद्धिः सृष्ट्वा नियच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 18,
        "text": "यद ऊर्ध्वं पादतलयॊर अवाङ्मूर्ध्नश च पश्यति\nएतस्मिन्न एव कृत्ये वै वर्तते बुद्धिर उत्तमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 19,
        "text": "गुणान नेनीयते बुद्धिर बुद्धिर एवेन्द्रियाण्य अपि\nमनः सस्थानि सर्वाणि बुद्ध्यभावे कुतॊ गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 20,
        "text": "तत्र यत परीतिसंयुक्तं किं चिद आत्मनि लक्षयेत\nपरशान्तम इव संशुद्धं सत्त्वं तद उपधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 21,
        "text": "यत तु संतापसंयुक्तं काये मनसि वा भवेत\nरजः परवर्तकं तत सयात सततं हारि देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 22,
        "text": "यत तु संमॊह संयुक्तम अव्यक्तविषयं भवेत\nअप्रतर्क्यम अविज्ञेयं तमस तद उपधार्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 23,
        "text": "परहर्षः परीतिर आनन्दः साम्यं सवस्थात्म चित्तता\nअकस्माद यदि वा कस्माद वर्तते सात्त्विकॊ गुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 24,
        "text": "अभिमानॊ मृषावादॊ लॊभॊ मॊहस तथाक्षमा\nलिङ्गानि रजसस तानि वर्तन्ते हेत्वहेतुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 239,
        "shloka": 25,
        "text": "तथा मॊहः परमादश च तन्द्री निद्रा परबॊधिता\nकथं चिद अभिवर्तन्ते विज्ञेयास तामसा गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nमनः परसृजते भावं बुद्धिर अध्यवसायिनी\nहृदयं परियाप्रिये वेद तरिविधा कर्मचॊदना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 2,
        "text": "इन्द्रियेभ्यः परा हय अर्था अर्थेभ्यः परमं मनः\nमनसस तु परा बुद्धिर बुद्धेर आत्मा परॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 3,
        "text": "बुद्धिर आत्मा मनुष्यस्य बुद्धिर एवात्मनॊ ऽऽतमिका\nयदा विकुरुते भावं तदा भवति सा मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 4,
        "text": "इन्द्रियाणां पृथग्भावाद बुद्धिर विक्रियते हय अनु\nशृण्वती भवति शरॊतं सपृशती सपर्श उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 5,
        "text": "पश्यन्ती भवते दृष्टी रसती रसनं भवेत\nजिघ्रती भवति घराणं बुद्धिविक्रियते पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 6,
        "text": "इन्द्रियाणीति तान्य आहुस तेष्व अदृश्याधितिष्ठति\nतिष्ठती पुरुषे बुद्धिस तरिषु भावेषु वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 7,
        "text": "कदा चिल लभते परीतिं कदा चिद अपि शॊचते\nन सुखेन न दुःखेन कदा चिद इह युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 8,
        "text": "सेयं भावात्मिका भावांस तरीन एतान अतिवर्तते\nसरितां सागरॊ भर्ता महावेलाम इवॊर्मिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 9,
        "text": "यदा परार्थयते किं चित तदा भवति सा मनः\nअधिष्ठानानि वै बुद्ध्या पृथग एतानि संस्मरेत\nइन्द्रियाण्य एव मेध्यानि विजेतव्यानि कृत्स्नशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वाण्य एवानुपूर्व्येण यद यन नानुविधीयते\nअविभाग गता बुद्धिर भावे मनसि वर्तते\nपरवर्तमानं तु रजः सत्त्वम अप्य अनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 11,
        "text": "ये चैव भावा वर्तन्ते सर्व एष्व एव ते तरिषु\nअन्वर्थाः संप्रवर्तन्ते रथनेमिम अरा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 12,
        "text": "परदीपार्थं नरः कुर्याद इन्द्रियैर बुद्धिसत्तमैः\nनिश्चरद्भिर यथायॊगम उदासीनैर यदृच्छया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 13,
        "text": "एवं सवभावम एवेदम इति विद्वान न मुह्यति\nअशॊचन्न अप्रहृष्यंश च नित्यं विगतमत्सरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 14,
        "text": "न हय आत्मा शक्यते दरष्टुम इन्द्रियैः कामगॊचरैः\nपरवर्तमानैर अनये दुर्धरैर अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 15,
        "text": "तेषां तु मनसा रश्मीन यदा सम्यङ नियच्छति\nतदा परकाशते हय आत्मा घते दीप इव जवजन\nसर्वेषाम एव भूतानां तमस्य अपगते यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 16,
        "text": "यथा वारि चरः पक्षी न लिप्यति जले चरन\nएवम एव कृतप्रज्ञॊ न दॊषैर विषयांश चरन\nअसज्जमानः सर्वेषु न कथं चन लिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 17,
        "text": "तयक्त्वा पूर्वकृतं कर्म रतिर यस्य सदात्मनि\nसर्वभूतात्मभूतस्य गुणमार्गेष्व असज्जतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 18,
        "text": "सत्त्वम आत्मा परसवति गुणान वापि कदा चन\nन गुणा विदुर आत्मानं गुणान वेद स सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 19,
        "text": "परिद्रस्ता गुणानां स सरष्टा चैव यथातथम\nसत्त्वक्षेत्रज्ञयॊर एतद अन्तरं विद्धि सूक्ष्मयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 20,
        "text": "सृजते तु गुणान एक एकॊ न सृजते गुणान\nपृथग भूतौ परकृत्या तौ संप्रयुक्तौ च सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 21,
        "text": "यथामत्स्यॊ ऽदभिर अन्यः सन संप्रयुक्तौ तथैव तौ\nमशकॊदुम्बरौ चापि संप्रयुक्तौ यथा सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 240,
        "shloka": 22,
        "text": "इषीका वा यथा मुञ्जे पृथक च सह चैव च\nतथैव सहिताव एताव अन्यॊन्यस्मिन परतिष्ठितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nसृजते तु गुणान सत्त्वं कषेत्रज्ञस तव अनुतिष्ठति\nगुणान विक्रियतः सर्वान उदासीनवद ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 2,
        "text": "सवभावयुक्तं तत सर्वं यद इमां सृजते गुणान\nऊर्ण नाभिर यथा सूत्रं सृजते तन्तुवद गुणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 3,
        "text": "परध्वस्ता न निवर्तन्ते परवृत्तिर नॊपलभ्यते\nएवम एके वयवस्यन्ति निवृत्तिर इति चापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 4,
        "text": "उभयं संप्रधार्यैतद अध्यवस्येद यथामति\nअनेनैव विधानेन भवेद गर्भशयॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 5,
        "text": "अनादि निधनं नित्यम आसाद्य विचरेन नरः\nअक्रुध्यन्न अप्रहृष्यंश च नित्यं विगतमत्सरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 6,
        "text": "इत्य एवं हृदयग्रन्थिं बुद्धिचिन्तामयं दृधम\nअतीत्य सुखम आसीत अशॊचंश छिन्नसंशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 7,
        "text": "तप्येयुः परच्युताः पृथ्व्या यथा पूर्णां नदीं नराः\nअवगाधा हय अविद्वांसॊ विद्धि लॊकम इमं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 8,
        "text": "न तु ताम्यति वै विद्वान सथले चरति तत्त्ववित\nएवं यॊ विन्दते ऽऽतमानं केवलं जञानम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 9,
        "text": "एवं बुद्ध्वा नरः सर्वां भूतानाम आगतिं गतिम\nसमवेक्ष्य शनैः सम्यग लभते शमम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 10,
        "text": "एतद वै जन्म सामर्थ्यं बराह्मणस्य विशेषतः\nआत्मज्ञानं शमश चैव पर्याप्तं तत्परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 11,
        "text": "एतद बुद्ध्वा भवेद बुद्धः किम अन्यद बुद्ध लक्षणम\nविज्ञायैतद विमुच्यन्ते कृतकृत्या मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 12,
        "text": "न भवति विदुषां महद भयं; यद अविदुषां सुमहद भयं भवेत\nन हि गतिर अधिकास्ति कस्य चिद; भवति हि या विदुषः सनातनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 13,
        "text": "लॊकमातुरम असूयते जनस; तत तद एव च निरीक्ष्य शॊचते\nतत्र पश्य कुशलान अशॊचतॊ; ये विदुस तद उभयं कृताकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 241,
        "shloka": 14,
        "text": "यत करॊत्य अनभिसंधि पूर्वकं; तच च निर्नुदति यत पुरा कृतम\nन परियं तद उभयं न चाप्रियं; तस्य तज जनयतीह कुर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 1,
        "text": "[षुक्र]\nयस्माद धर्मात परॊ धर्मॊ विद्यते नेह कश चन\nयॊ विशिष्टश च धर्मेभ्यस तं भवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 2,
        "text": "[वयास]\nधर्मं ते संप्रवक्ष्यामि पुराणम ऋषिसंस्तुतम\nविशिष्टं सर्वधर्मेभ्यस तम इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 3,
        "text": "इन्द्रियाणि परमाथीनि बुद्ध्या संयम्य यत्नतः\nसर्वतॊ निष्पतिष्णूनि पिता बालान इवात्मजान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 4,
        "text": "मनसश चेन्द्रियाणां च हय ऐकाग्र्यं परमं तपः\nतज जयायः सर्वधर्मेभ्यः स धर्मः पर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 5,
        "text": "तानि सर्वाणि संधाय मनः सस्थानि मेधया\nआत्मतृप्त इवासीत बहु चिन्त्यम अचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 6,
        "text": "गॊचरेभ्यॊ निवृत्तानि यदा सथास्यन्ति वेश्मनि\nतदा तवम आत्मनात्मानं परं दरक्ष्यसि शाश्वतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वात्मानं महात्मानं विधूमम इव पावकम\nतं पश्यन्ति महात्मानॊ बराह्मणा ये मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा पुष्प फलॊपेतॊ बहुशाखॊ महाद्रुमः\nआत्मनॊ नाभिजानीते कव मे पुष्पं कव मे फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 9,
        "text": "एवम आत्मा न जानीते कव गमिष्ये कुतॊ नव अहम\nअन्यॊ हय अत्रान्तर आत्मास्ति यः सर्वम अनुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 10,
        "text": "जञानदीपेन दीप्तेन पश्यत्य आत्मानम आत्मना\nदृष्ट्वा तवम आत्मनात्मानं निरात्मा भव सर्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 11,
        "text": "विमुक्तः सर्वपापेभ्यॊ मुक्तत्वच इवॊरगः\nपरां बुद्धिम अवाप्येह विपाप्मा विगतज्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 12,
        "text": "सर्वतः सरॊतसं घॊरां नदीं लॊकप्रवाहिनीम\nपञ्चेन्द्रिय गराहवतीं मनःसंकल्परॊधसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 13,
        "text": "लॊभमॊहतृणछन्नां कामक्रॊधसरीसृपाम\nसत्यतीर्थानृत कषॊभां करॊधपङ्कां सरिद वराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 14,
        "text": "अव्यक्तप्रभवां शीघ्रां दुस्तराम अकृतात्मभिः\nपरतरस्व नदीं बुद्ध्या कामग्राहसमाकुलाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 15,
        "text": "संसारसागर गमां यॊनिपाताल दुस्तराम\nआत्मजन्मॊद्भवां तात जिह्वावर्तां दुरासदाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 16,
        "text": "यां तरन्ति कृतप्रज्ञा धृतिमन्तॊ मनीषिणः\nतां तीर्णः सर्वतॊ मुक्तॊ विपूतात्मात्मविच छुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 17,
        "text": "उत्तमां बुद्धिम आस्थाय बरह्मभूयं गमिष्यसि\nसंतीर्णः सर्वसंक्लेशान परसन्नात्मा विकल्मसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 18,
        "text": "भूमिष्ठानीव भूतानि पर्वतस्थॊ निशामय\nअक्रुध्यन्न अप्रहृष्यंश च ननृशंस मतिस तथा\nततॊ दरक्ष्यसि भूतानां सर्वेषां परभवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 19,
        "text": "एवं वै सर्वधर्मेभ्यॊ विशिष्टं मेनिरे बुधाः\nधर्मं धर्मभृतां शरेष्ठ मुनयस तत्त्वदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 20,
        "text": "आत्मनॊ ऽवययिनॊ जञात्वा इदं पुत्रानुशासनम\nपरयताय परवक्तव्यं हितायानुगताय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 21,
        "text": "आत्मज्ञानम इदं गुह्यं सर्वगुह्यतमं महत\nअब्रुवं यद अहं तात आत्मसाक्षिकम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 22,
        "text": "नैव सत्री न पुमान एतन नैव चेदं नपुंसकम\nअदुःखम असुखं बरह्मभूतभव्य भवात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 23,
        "text": "नैतज जञात्वा पुमान सत्री वा पुनर्भवम अवाप्नुयात\nअभव परतिपत्त्यर्थम एतद वर्त्म विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 24,
        "text": "अथा मतानि सर्वाणि न चैतानि यथा यथा\nकथितानि मया पुत्र भवन्ति न भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 242,
        "shloka": 25,
        "text": "तत परीतियुक्तेन गुणान्वितेन; पुत्रेण सत पुत्रगुणान्वितेन\nपृष्टॊ हीदं परीतिमता हितार्थं; बरूयात सुतस्येह यद उक्तम एतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nगन्धान रसान नानुरुन्ध्यात सुखं वा; नालंकारांश चाप्नुयात तस्य तस्य\nमानं च कीर्तिं च यशश च नेच्छेत; स वै परचारः पश्यतॊ बराह्मणस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 2,
        "text": "सर्वान वेदान अधीयीत शुश्रूसुर बरह्मचर्यवान\nऋचॊ यजूंसि सामानि न तेन न स बराह्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 3,
        "text": "जञातिवत सर्वभूतानां सर्ववित सर्ववेदवित\nनाकामॊ मरियते जातु न तेन न च बराह्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 4,
        "text": "इष्टीश च विविधाः पराप्य करतूंश चैवाप्तदक्षिणान\nनैव पराप्नॊति बराह्मण्यम अभिध्यानात कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 5,
        "text": "यदा चायं न बिभेति यदा चास्मान न बिभ्यति\nयदा नेच्छति न दवेष्टि बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 6,
        "text": "यदा न कुरुते भावं सर्वभूतेषु पापकम\nकर्मणा मनसा वाचा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 7,
        "text": "कामबन्धनम एवैकं नान्यद अस्तीह बन्धनम\nकामबन्धन मुक्तॊ हि बरह्मभूयाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 8,
        "text": "कामतॊ मुच्यमानस तु धूम्राभ्राद इव चन्द्रमः\nविरजाः कामम आकाङ्क्षन धीरॊ धैर्येण वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 9,
        "text": "आपूर्यमाणम अचलप्रतिष्ठं; समुद्रम आपः परविशन्ति यद्वत\nस कामकान्तॊ न तु कामकामः; स वै लॊकात सवर्गम उपैति देही"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 10,
        "text": "वेदस्यॊपनिषत सत्यं सत्यस्यॊपनिषद दमः\nदमस्यॊपनिषद दानं दानस्यॊपनिषत तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 11,
        "text": "तपसॊपनिषत तयागस तयागस्यॊपनिषत सुखम\nसुखस्यॊपनिषत सवर्गः सवर्गस्यॊपनिषच छमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 12,
        "text": "कलेदनं शॊकमनसॊः संतापं तृष्णया सह\nसत्त्वम इच्छसि संतॊषाच छान्ति लक्षणम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 13,
        "text": "विशॊकॊ निर्ममः शान्तः परसन्नात्मात्मवित्तमः\nसॊ भिर लक्षणवान एतैः समग्रः पुनर एष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 14,
        "text": "सॊ भिः सत्त्वगुणॊपेतैः पराज्ञैर अधिकमन्त्रिभिः\nये विदुः परेत्य चात्मानम इहस्थांस तांस तथा विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 15,
        "text": "अकृत्रिमम असंहार्यं पराकृतं निरुपस्कृतम\nअध्यात्मं सुकृतप्रज्ञः सुखम अव्ययम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 16,
        "text": "निष्प्रचारं मनः कृत्वा परतिष्ठाप्य च सर्वतः\nयाम अयं लभते तुष्टिं सा न शक्यम अतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 17,
        "text": "येन तृप्यत्य अभुञ्जानॊ येन तुष्यत्य अवित्तवान\nयेनास्नेहॊ बलं धत्ते यस तं वेद स वेदवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 18,
        "text": "संगॊप्य हय आत्मनॊ दवाराण्य अपिधाय विचिन्तयन\nयॊ हय आस्ते बराह्मणः शिष्टः स आत्मरतिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 19,
        "text": "समाहितं परे तत्त्वे कषीणकामम अवस्थितम\nसर्वतः सुखम अन्वेति वपुश चान्द्रमसं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 20,
        "text": "सविशेषाणि भूतानि गुणांश चाभजतॊ मुनेः\nसुखेनापॊह्यते दुःखं भास्करेण तमॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 21,
        "text": "तम अतिक्रान्त कर्माणम अतिक्रान्त गुणक्षयम\nबराह्मणं विषयाश्लिष्टं जरामृत्यू न विन्दतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 22,
        "text": "स यदा सर्वतॊ मुक्तः समः पर्यवतिष्ठते\nइन्द्रियाणीन्द्रियार्थांश च शरीरस्थॊ ऽतिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 243,
        "shloka": 23,
        "text": "कारणं परमं पराप्य अतिक्रान्तस्य कार्यताम\nपुनरावर्तनं नास्ति संप्राप्तस्य परात परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nदवन्द्वानि मॊक्षजिज्ञासुर अर्थधर्माव अनुष्ठितः\nवक्त्रा गुणवता शिष्यः शराव्यः पूर्वम इदं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 2,
        "text": "आकाशं मारुतॊ जयॊतिर आपः पृथ्वी च पञ्चमी\nभावाभावौ च कालश च सर्वभूतेषु पञ्चसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 3,
        "text": "अन्तरात्मकम आकाशं तन्मयं शरॊत्रम इन्द्रियम\nतस्य शब्दं गुणं विद्यान मूर्ति शास्त्रविधानवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 4,
        "text": "चरणं मारुतात्मेति पराणापानौ च तन्मयौ\nसपर्शनं चेन्द्रियं विद्यात तथा सपर्शं च तन्मयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः पाकः परकाशश च जयॊतिश चक्षुश च तन्मयम\nतस्य रूपं गुणं विद्यात तमॊ ऽनववसितात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 6,
        "text": "परक्लेदः कषुद्रता सनेह इत्य आपॊ हय उपदिश्यते\nरसनं चेन्द्रियं जिह्वा रसश चापां गुणॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 7,
        "text": "संघातः पार्थिवॊ धातुर अस्थि दन्तनखानि च\nशमश्रुलॊम च केशाश च सिराः सनायु च चर्म च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 8,
        "text": "इन्द्रियं घराणसंज्ञानं नासिकेत्य अभिधीयते\nगन्धश चैवेन्द्रियारॊ ऽयं विज्ञेयः पृथिवीमयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 9,
        "text": "उत्तरेषु गुणाः सन्ति सर्वे सर्वेषु चॊत्तराः\nपञ्चानां भूतसंघानां संततिं मुनयॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 10,
        "text": "मनॊ नवमम एषां तु बुद्धिस तु दशमी समृता\nएकादशॊ ऽनतरात्मा च सर्वतः पर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 11,
        "text": "वयवसायात्मिका बुद्धिर मनॊ वयाकरणात्मकम\nकर्मानुमानाद विज्ञेयः स जीवः कषेत्रसंज्ञकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 244,
        "shloka": 12,
        "text": "एभिः कालास्तमैर भावैर यः सर्वैः सर्वम अन्वितम\nपश्यत्य अकलुषं पराज्ञः स मॊहं नानुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nशरीराद विप्रमुक्तं हि सूक्ष्मभूतं शरीरिणम\nकर्मभिः परिपश्यन्ति शास्त्रॊक्तैः शास्त्रचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 2,
        "text": "यथा मरीच्यः सहिताश चरन्ति; गच्छन्ति तिष्ठन्ति च दृश्यमानाः\nदेहैर विमुक्ता विचरन्ति लॊकांस; तथैव सत्त्वान्य अतिमानुषाणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 3,
        "text": "परतिरूपं यथैवाप्सु तापः सूर्यस्य लक्ष्यते\nसत्त्ववांस तु तथा सत्त्वं परतिरूपं परपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 4,
        "text": "तानि सूक्ष्माणि सत्त्वस्था विमुक्तानि शरीरतः\nसवेन तत्त्वेन तत्त्वज्ञाः पश्यन्ति नियतेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 5,
        "text": "सवपतां जाग्रतां चैव सर्वेषाम आत्मचिन्तितम\nपरधानद्वैध युक्तानां जहतां कर्मजं रजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 6,
        "text": "यथाहनि तथा रात्रौ यथा रात्रौ तथाहनि\nवशे तिष्ठति सत्त्वात्मा सततं यॊगयॊगिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 7,
        "text": "तेषां नित्यं सदा नित्यॊ भूतात्मा सततं गुणैः\nसप्तभिस तव अन्वितः सूक्ष्मैश चरिष्णुर अजरामरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 8,
        "text": "मनॊ बुद्धिपराभूतः सवदेहपरदेहवित\nसवप्नेष्व अपि भवत्य एष विज्ञाता सुखदुःखयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 9,
        "text": "तत्रापि लभते दुःखं तत्रापि लभते सुखम\nकरॊधलॊभौ तु तत्रापि कृत्वा वयसनम अर्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 10,
        "text": "परीणितश चापि भवति महतॊ ऽरथान अवाप्य च\nकरॊति पुण्यं तत्रापि जाग्रन्न इव च पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 11,
        "text": "तम एवम अतितेजॊ ऽंशं भूतात्मानं हृदि सथितम\nतमॊ रजॊ भयाम आविष्टा नानुपश्यन्ति मूर्तिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 12,
        "text": "शास्त्रयॊगपरा भूत्वा सवम आत्मानं परीप्सवः\nअनुच्छ्वासान्य अमूर्तीनि यानि वज्रॊपमान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 13,
        "text": "पृथग भूतेषु सृष्टेषु चतुर्ष्व आश्रमकर्मसु\nसमाधौ यॊगम एवैतच छान्दिल्यः शमम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 245,
        "shloka": 14,
        "text": "विदित्वा सप्त सूक्ष्माणि षडङ्गं च महेश्वरम\nपरधानविनियॊगस्थः परं बरह्माधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 1,
        "text": "[वयास]\nहृदि कामद्रुमश चित्रॊ मॊहसंचय संभवः\nकरॊधमानमहास्कन्धॊ विवित्सा परिमॊचनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 2,
        "text": "तस्य चाज्ञानम आधारः परमादः परिषेचनम\nसॊ ऽभयसूया पलाशॊ हि पुरादुष्कृत सारवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 3,
        "text": "संमॊह चिन्ता वितपः शॊकशाखॊ भयंकरः\nमॊहनीभिः पिपासाभिर लताभिः परिवेष्टितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 4,
        "text": "उपासते महावृक्षं सुलुब्धास तं फलेप्सवः\nआयासैः संयतः पाशैः फलानि परिवेष्टयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 5,
        "text": "यस तान पाशान वशे कृत्वा तं वृक्षम अपकर्षति\nगतः स दुःखयॊर अन्तं यतमानस तयॊर दवयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 6,
        "text": "संरॊहत्य अकृतप्रज्ञः संतापेन हि पादपम\nस तम एव ततॊ हन्ति विषं गरसम इवातुरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्यानुशय मूलस्य मूलम उद्ध्रियते बलात\nतयागाप्रमादाकृतिना साम्येन परमासिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 8,
        "text": "एवं यॊ वेद कामस्य केवलं परिकर्षणम\nवधं वै कामशास्त्रस्य स दुःखान्य अतिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 9,
        "text": "शरीरं पुरम इत्य आहुः सवामिनी बुद्धिर इष्यते\nतत्र बुद्धेः शरीरस्थं मनॊ नामार्थ चिन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 10,
        "text": "इन्द्रियाणि जनाः पौरास तदर्थं तु परा कृतिः\nतत्र दवौ दारुणौ दॊषौ तमॊ नाम रजस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 11,
        "text": "यदर्थम उपजीवन्ति पौराः सह पुरेश्वराः\nअद्वारेण तम एवार्थं दवौ दॊषाव उपजीवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 12,
        "text": "तत्र बुद्धिर हि दुर्धर्षा मनः साधर्म्यम उच्यते\nपौराश चापि मनस तरस्तास तेषाम अपि चला सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 13,
        "text": "यदर्थं बुद्धिर अध्यास्ते न सॊ ऽरथः परिषीदति\nयदर्थं पृथग अध्यास्ते मनस तत्परिषीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 14,
        "text": "पृथग भूतं यदा बुद्ध्या मनॊ भवति केवलम\nतत्रैवं विवृतं शून्यं रजः पर्यवतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 246,
        "shloka": 15,
        "text": "तन्मनः कुरुते सख्यं रजसा सह संगतम\nतं चादाय जनं पौरं रजसे संप्रयच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nभूतानां गुणसंख्यानं भूयः पुत्र निशामय\nदवैपायन मुखाद भरष्टं शलाघया परयानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 2,
        "text": "दीप्तानलनिभः पराह भगवान धूम्रवर्चसे\nततॊ ऽहम अपि वक्ष्यामि भूयः पुत्र निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 3,
        "text": "भूमेः सथैर्यं पृथुत्वं च काथिन्यं परसवात्मता\nगन्धॊ गुरुत्वं शक्तिश च संघातः सथापना धृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 4,
        "text": "अपां शैत्यं रसः कलेदॊ दरवत्वं सनेहसौम्यता\nजिह्वा विष्यन्दिनी चैव भौमाप्यास्रवणं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 5,
        "text": "अग्नेर दुर्धर्षता तेजस तापः पाकः परकाशनम\nशौचं रागॊ लघुस तैक्ष्ण्यं दशमं चॊर्ध्वभागिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 6,
        "text": "वायॊर अनियमः सपर्शॊ वादस्थानं सवतन्त्रता\nबलं शैघ्र्यं च मॊहश च चेष्टा कर्मकृता भवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 7,
        "text": "आकाशस्य गुणः शब्दॊ वयापित्वं छिद्रतापि च\nअनाश्रयम अनालम्बम अव्यक्तम अविकारिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 8,
        "text": "अप्रतीघातता चैव भूतत्वं विकृतानि च\nगुणाः पञ्चा शतं परॊक्ताः पञ्च भूतात्मभाविताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 9,
        "text": "चलॊपपत्तिर वयक्तिश च विसर्गः कल्पना कषमा\nसद असच चाशुता चैव मनसॊ नव वै गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 10,
        "text": "इष्टानिष्ट विकल्पश च वयवसायः समाधिता\nसंशयः परतिपत्तिश च बुद्धौ पञ्चेह ये गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 11,
        "text": "[य]\nकथं पञ्च गुणा बुद्धिः कथं पञ्चेन्द्रिया गुणाः\nएतन मे सर्वम आचक्ष्व सूक्ष्मज्ञानं पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 12,
        "text": "[भी]\nआहुः षष्टिं भूतगुणान वै; भूतविशिष्टा नित्यविषक्ताः\nभूतविषक्ताश चाक्षरसृष्टाः; पुत्र न नित्यं तद इह वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 247,
        "shloka": 13,
        "text": "तत पुत्र चिन्ता कलितं यद उक्तम; अनागतं वै तव संप्रतीह\nभूतार्थ तत्त्वं तद अवाप्य सर्वं; भूतप्रभावाद भव शान्तबुद्धिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nय इमे पृथिवीपालाः शेरते पृथिवीतले\nपृतना मध्य एते हि गतसत्त्वा महाबलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 2,
        "text": "एकैकशॊ भीमबला नागायुत बलास तथा\nएते हि निहताः संख्ये तुल्यतेजॊबलैर नरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 3,
        "text": "नैषां पश्यामि हन्तारं परानिनां संयुगे पुरा\nविक्रमेणॊपसंपन्नास तेजॊबलसमन्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 4,
        "text": "अथ चेमे महाप्राज्ञ शेरते हि गतासवः\nमृता इति च शब्दॊ ऽयं वर्तत्य एषु गतासुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 5,
        "text": "इमे मृता नृपतयः परायशॊ भीमविक्रमाः\nतत्र मे संशयॊ जातः कुतः संज्ञा मृता इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 6,
        "text": "कस्य मृत्युः कुतॊ मृत्युः केन मृत्युर इह परजाः\nहरत्य अमरसंकाश तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 7,
        "text": "[भी]\nपुरा कृतयुगे तात राजासीद अविकम्पकः\nस शत्रुवशम आपन्नः संग्रामे कषीणवाहनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 8,
        "text": "तत्र पुत्रॊ हरिर नाम नारायण समॊ बले\nस शत्रुभिर हतः संख्ये सबलः सपदानुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 9,
        "text": "स राजा शत्रुवशगः पुत्रशॊकसमन्वितः\nयदृच्छयाशान्ति परॊ ददर्श भुवि नारदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 10,
        "text": "स तस्मै सर्वम आचस्त यथावृत्तं जनेश्वरः\nशत्रुभिर गरहणं संख्ये पुत्रस्य मरणं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्य तद वचनं शरुत्वा नारदाथ तपॊधनः\nआख्यानम इदम आचस्त पुत्रशॊकापहं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 12,
        "text": "राजञ शृणु समाख्यानम अद्येदं बहुविस्तरम\nयथावृत्तं शरुतं चैव मयापि वसुधाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 13,
        "text": "परजाः सृष्ट्वा महातेजाः परजा सर्गे पितामहः\nअतीव वृद्धा बहुला नामृष्यत पुनः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 14,
        "text": "न हय अन्तरम अभूत किं चित कव चिज जन्तुभिर अच्युत\nनिरुच्छ्वासम इवॊन्नद्धं तरैलॊक्यम अभवन नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्य चिन्ता समुत्पन्न संहारं परति भूपते\nचिन्तयन नाध्यगच्छच च संहारे हेतुकारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 16,
        "text": "तस्य रॊषान महाराज खेभ्यॊ ऽगनिर उदतिष्ठत\nतेन सर्वदिशॊ राजन ददाह स पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 17,
        "text": "ततॊ दिवं भुवं खं च जगच च सचराचरम\nददाह पावकॊ राजन भगवत कॊपसंभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 18,
        "text": "तत्रादह्यन्त भूतानि जङ्गमानि धरुवाणि च\nमहता कॊपवेगेन कुपिते परपितामहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ हरि जतः सथानुर वेदाध्वर पतिः शिवः\nजगाद शरणं देवॊ बराह्मणं परवीरहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 20,
        "text": "तस्मिन्न अभिगते सथानौ परजानां हितकाम्यया\nअब्रवीद वरदॊ देवॊ जवलन्न इव तदा शिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 248,
        "shloka": 21,
        "text": "करवाण्य अद्य कं कामं वरार्हॊ ऽसि मतॊ मम\nकर्ता हय अस्मि परियं शम्भॊ तव यद धृदि वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 1,
        "text": "[सथाणु]\nपरजा सर्ग निमित्तं मे कार्यवत्ताम इमां परभॊ\nविद्धि सृष्टास तवया हीमा मा कुप्यासां पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 2,
        "text": "तव तेजॊ ऽगनिना देव परजा दह्यन्ति सर्वशः\nता दृष्ट्वा मम कारुण्यं मा कुप्यासां जगत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 3,
        "text": "[परजापति]\nन कुप्ये न च मे कामॊ न भवेरन परजा इति\nलाघवार्थं धरण्यास तु ततः संहार इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 4,
        "text": "इयं हि मां सदा देवी भारार्ता समचॊदयत\nसंहारार्थं महादेव भारेणाप्सु निमज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 5,
        "text": "यदाहं नाधिगच्छामि बुद्ध्या बहु विचारयन\nसंहारम आसां वृद्धानां ततॊ मां करॊध आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 6,
        "text": "[सथाणु]\nसंहारान्तं परसीदस्व मा करुधस तरिदशेश्वर\nमा परजाः सथावरं वैच जङ्गमं च विनीनशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 7,
        "text": "पल्वलानि च सर्वाणि सर्वं चैव तृणॊलपम\nसथावरं जङ्गमं चैव भूतग्रामं चतुर्विधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 8,
        "text": "तद एतद भस्मसाद भूतं जगत सर्वम उपप्लुतम\nपरसीद भगवन साधॊ वर एष वृतॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 9,
        "text": "नष्टा न पुनर एष्यन्ति परजा हय एताः कथं चन\nतस्मान निवर्त्यताम एतत तेजः सवेनैव तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 10,
        "text": "उपायम अन्यं संपश्य परजानां हितकाम्यया\nयथेमे जन्तवः सर्वे निवर्तेरन परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 11,
        "text": "अभावम अभिगच्छेयुर उत्सन्नप्रजना परजाः\nअधिदैव नियुक्तॊ ऽसमि तवया लॊकेष्व इहेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 12,
        "text": "तवद भवं हि जगन नाथ जगत सथावरजङ्गमम\nपरसाद्य तवां महादेव याचाम्य आवृत्तिजाः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 13,
        "text": "[नारद]\nशरुत्वा तु वचनं देवः सथानॊर नियतवाङ्मनः\nतेजस तत सवं निजग्राह पुनर एवान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 14,
        "text": "ततॊ ऽगनिम उपसंगृह्य भगवाँल लॊकपूजितः\nपरवृत्तिं च निवृत्तिं च कल्पयाम आस वै परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 15,
        "text": "उपसंहरतस तस्य तम अग्निं रॊषजं तदा\nपरादुर्बभूव विश्वेभ्यः खेभ्यॊ नारी महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 16,
        "text": "कृष्णा रक्ताम्बरधरा रक्तनेत्र तलान्तरा\nदिव्यकुन्दल संपन्ना दिव्याभरणभीसिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 17,
        "text": "सा विनिःसृत्य वै खेभ्यॊ दक्षिणाम आश्रिता दिशम\nददृशाते ऽथ तौ कन्यादेवौ विश्वेश्वराव उभौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 18,
        "text": "ताम आहूय तदा देवॊ लॊकानाम आदिर ईश्वरः\nमृत्यॊ इति महीपाल जहि चेमाः परजा इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 19,
        "text": "तवं हि संहार बुद्ध्या मे चिन्तिता रुषितेन च\nतस्मात संहर सर्वास तवं परजाः सजद पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 20,
        "text": "अविशेषेण चैव तवं परजाः संहर भामिनि\nमम तवं हि नियॊगेन शरेयः परम अवाप्स्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 21,
        "text": "एवम उक्ता तु सा देवी मृत्युः कमलमालिनी\nपरदध्यौ दुःखिता बाला साश्रुपातम अतीव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 249,
        "shloka": 22,
        "text": "पानिभ्यां चैव जग्राह तान्य अश्रूणि जनेश्वरः\nमानवानां हितार्थाय ययाचे पुनर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nविनीय दुःखम अबला सा तव अतीवायतेक्षणा\nउवाच पराञ्जलिर भूत्वा लतेवावर्जिता तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 2,
        "text": "तवया सृष्टा कथं नारी मादृशी वदतां वर\nरौद्रकर्माभिजायेत सर्वप्रानि भयंकरी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 3,
        "text": "बिभेम्य अहम अधर्मस्य धर्म्यम आदिश कर्म मे\nतवं मां भीताम अवेक्षस्व शिवेनेश्वर चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 4,
        "text": "बालान वृद्धान वयः सथांश च न हरेयम अनागसः\nपरानिनः परानिनाम ईश नमस ते ऽभिप्रसीद मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 5,
        "text": "परियान पुत्रान वयस्यांश च भरातॄन मातॄः पितॄन अपि\nअपध्यास्यन्ति यद देव मृतांस तेषां बिभेम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 6,
        "text": "कृपणाश्रु परिक्लेदॊ दहेन मां शाश्वतीः समाः\nतेभ्यॊ ऽहं बलवद भीता शरमं तवाम उपागता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 7,
        "text": "यमस्य भवने देव यात्य अन्ते पापकर्मिणः\nपरसादये तवा वरद परसादं कुरु मे परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 8,
        "text": "एतम इच्छाम्य अहं कामं तवत्तॊ लॊकपितामह\nइच्छेयं तवत्प्रसादाच च तपस तप्तुं सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 9,
        "text": "[पितामह]\nमृत्यॊ संकल्पिता मे तवं परजा संहार हेतुना\nगच्छ संहर सर्वास तवं परजा मा च विचारय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 10,
        "text": "एतद एवम अवश्यं हि भविता नैतद अन्यथा\nकरियताम अनवद्याङ्गि यथॊक्तं मद्वचॊ ऽनघे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 11,
        "text": "[नारद]\nएवम उक्ता महाबाहॊ मृत्युः परपुरंजय\nन वयाजहार तस्थौ च परह्वा भगवद उन्मुखी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 12,
        "text": "पुनः पुनर अथॊक्ता सा गतसत्त्वेव भामिनी\nतूस्नीम आसीत ततॊ देवॊ देवानाम ईश्वरेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 13,
        "text": "परससाद किल बरह्मा सवयम एवात्मनात्मवान\nसमयमानश च लॊकेशॊ लॊकान सर्वान अवैक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 14,
        "text": "निवृत्तरॊषे तस्मिंस तु भगवत्य अपराजिते\nसा कन्यापजगामास्य समीपाद इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 15,
        "text": "अपसृत्याप्रतिश्रुत्य परजासंहरणं तदा\nतवरमाणेव राजेन्द्र मृत्युर धेनुकम अभ्ययात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 16,
        "text": "सा तत्र परमं देवी तपॊ ऽचरत दुश्चरम\nसमा हय एकपदे तस्थौ दशपद्मानि पञ्च च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 17,
        "text": "तां तथा कुर्वतीं तत्र तपः परमदुश्चरम\nपुनर एव महातेजा बरह्मा वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 18,
        "text": "कुरुष्व मे वचॊ मृत्यॊ तद अनादृत्य सत्वरा\nतथैवैक पदे तात पुनर अन्यानि सप्त सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्थौ पद्मानि सश चैव पञ्च दवे चैव मानद\nभूयः पद्मायुतं तात मृगैः सह चचार सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 20,
        "text": "पुनर गत्वा ततॊ राजन मौनम आतिष्ठद उत्तमम\nअप्सु वर्षसहस्राणि सप्त चैवं च पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 21,
        "text": "ततॊ जगाम सा कन्या कौशिकीं भरतर्षभ\nतत्र वायुजलाहारा चचार नियमं पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 22,
        "text": "ततॊ ययौ महाभागा गङ्गां मेरुं च केवलम\nतस्थौ दार्व इव निश्चेष्टा भूतानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 23,
        "text": "ततॊ हिमवतॊ मूर्ध्नि यत्र देवाः समीजिरे\nतत्राङ्गुष्ठेन राजेन्द्र निखर्वम अपरं ततः\nतस्थौ पितामहं चैव तॊषयामाय यत्नतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 24,
        "text": "ततस ताम अब्रवीत तत्र लॊकानां परभवाप्ययः\nकिम इदं वर्तते पुत्रि करियतां तद वचॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ ऽबरवीत पुनर मृत्युर भगवन्तं पितामहम\nन हरेयं परजा देव पुनस तवाहं परसादये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 26,
        "text": "ताम अधर्मभयत्रस्तां पुनर एव च याचतीम\nतदाब्रवीद देवदेवॊ निगृह्येदं वचस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 27,
        "text": "अधर्मॊ नास्ति ते मृत्यॊ संयच्छेमाः परजाः शुभे\nमया हय उक्तं मृषा भद्रे भविता नेह किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 28,
        "text": "धर्मः सनातनश च तवाम इहैवानुप्रवेक्ष्यते\nअहं च विबुधाश चैव तवद्धिते निरताः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 29,
        "text": "इमम अन्यं च ते कामं ददामि मनसेप्सितम\nन तवा दॊषेण यास्यन्ति वयाधिसंपीडिताः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 30,
        "text": "पुरुषेषु च रूपेण पुरुषस तवं भविष्यसि\nसत्रीषु सत्रीरूपिणी चैव तृतीयेषु नपुंसकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 31,
        "text": "सैवम उक्ता महाराज कृताञ्जलिर उवाच ह\nपुनर एव महात्मानं नेति देवेशम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 32,
        "text": "ताम अब्रवीत तदा देवॊ मृत्यॊ संहर मानवान\nअधर्मस ते न भविता तथा धयास्याम्य अहं शुभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 33,
        "text": "यान अश्रुबिन्दून पतितान अपश्यं; ये पानिभ्यां धारितास ते पुरस्तात\nते वयाधयॊ मानवान घॊररूपाः; पराप्ते काले पीडयिष्यन्ति मृत्यॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 34,
        "text": "सर्वेषां तवं परानिनाम अन्तकाले; कामक्रॊधौ सहितौ यॊजयेथाः\nएवं धर्मस तवाम उपैष्यत्य अमेयॊ; न चाधर्मं लप्स्यसे तुल्यवृत्तिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 35,
        "text": "एवं धर्मं पालयिष्यस्य अथॊक्तं; न चात्मानं मज्जयिष्यस्य अधर्मे\nतस्मात कामं रॊचयाभ्यागतं तवं; संयॊग्याथॊ संहरस्वेह जन्तून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 36,
        "text": "सा वै तदा मृत्युसंज्ञापदेशाच; छापाद भीता बाधम इत्य अब्रवीत तम\nअथॊ परानान परानिनाम अन्तकाले; कामक्रॊधौ पराप्य निर्मॊह्य हन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 37,
        "text": "मृत्यॊ ये ते वयाधयश चाश्रुपाता; मनुष्याणां रुज्यते यैः शरीरम\nसर्वेषां वै परानिनां पराणनान्ते; तस्माच छॊकं मा कृथा बुध्य बुद्ध्या"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 38,
        "text": "सर्वे देवाः परानिनां पराणनान्ते; गत्वा वृत्ताः संनिवृत्तास तथैव\nएवं सर्वे मानवाः पराणनान्ते; गत्वावृत्ता देववद राजसिंह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 39,
        "text": "वायुर भीमॊ भीमनादॊ महौजाः; सर्वेषां च परानिनां पराण भूतः\nनाना वृत्तिर देहिनां देहभेदे; तस्माद वायुर देवदेवॊ विशिष्टः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 40,
        "text": "सर्वे देवा मर्त्यसंज्ञा विशिष्टाः; सर्वे मर्त्या देव संज्ञा विशिष्टाः\nतस्मात पुत्रं मा शुचॊ राजसिंह; पुत्रः सवर्गं पराप्य ते मॊदते ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 250,
        "shloka": 41,
        "text": "एवं मृत्युर देव सृष्टा परजानां; पराप्ते काले संहरन्ती यथावति\nतस्याश चैव वयाधयस ते ऽशरुपाताः; पराप्ते काले संहरन्तीह जन्तून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nइमे वै मानवाः सर्वे धर्मं परति विशङ्किताः\nकॊ ऽयं धर्मः कुतॊ धर्मस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 2,
        "text": "धर्मॊ नव अयम इहार्थः किम अमुत्रार्थॊ ऽपि वा भवेत\nउभयार्थॊ ऽपि वा धर्मस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 3,
        "text": "[भीस्म]\nसद आचारः समृतिर वेदास तरिविधं धर्मलक्षणम\nचतुर्थम अर्थम इत्य आहुः कवयॊ धर्मलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 4,
        "text": "अपि हय उक्तानि कर्माणि वयवस्यन्त्य उत्तरावरे\nलॊकयात्रार्थम एवेह धर्मस्य नियमः कृतः\nउभयत्र सुखॊदर्क इह चैव परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 5,
        "text": "अलब्ध्वा निपुनं धर्मं पापः पापे परसज्जति\nन च पापकृतः पापान मुच्यन्ते के चिद आपदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 6,
        "text": "अपापवादी भवति यदा भवति धर्मवित\nधर्मस्य निष्ठा सवाचारस तम एवाश्रित्य भॊत्स्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 7,
        "text": "यदाधर्मसमाविष्टॊ धनं गृह्णाति तस्करः\nरमते निर्हरन सतेनः परवित्तम अराजके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 8,
        "text": "यदास्य तद धरन्त्य अन्ये तदा राजानम इच्छति\nतदा तेषां सपृहयते ये वै तुष्टाः सवकैर धनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 9,
        "text": "अभीतः शुचिर अभ्येति राजद्वारम अशङ्कितः\nन हि दुश्चरितं किं चिद अन्तरात्मनि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 10,
        "text": "सत्यस्य वचनं साधु न सत्याद विद्यते परम\nसत्येन विधृतं सर्वं सर्वं सत्ये परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 11,
        "text": "अपि पापकृतॊ रौद्राः सत्यं कृत्वा पृथक पृथक\nअद्रॊहम अविसंवादं परवर्तन्ते तदाश्रयाः\nते चेन मिथॊ ऽधृतिं कुर्युर विनश्येयुर असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 12,
        "text": "न हर्तव्यं परधनम इति धर्मः सनातनः\nमन्यन्ते बलवन्तस तं दुर्बलैः संप्रवर्तितम\nयदा नियति दौर्बल्यम अथैषाम एव रॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 13,
        "text": "न हय अत्यन्तं बलयुता भवन्ति सुखिनॊ ऽपि वा\nतस्माद अनार्जवे बुद्धिर न कार्या ते कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 14,
        "text": "असाधुभ्यॊ ऽसय न भयं न चॊरेभ्यॊ न राजतः\nन किं चित कस्य चित कुर्वन निर्भयः शुचिर आवसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 15,
        "text": "सर्वतः शङ्कते सतेनॊ मृगॊ गरामम इवेयिवान\nबहुधाचरितं पापम अन्यत्रैवानुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 16,
        "text": "मुदितः शुचिर अभ्येति सर्वतॊ निर्भयः सदा\nन हि दुश्चरितं किं चिद आत्मनॊ ऽनयेषु पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 17,
        "text": "दातव्यम इत्य अयं धर्म उक्तॊ भूतहिते रतैः\nतं मन्यन्ते धनयुताः कृपणैः संप्रवर्तितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 18,
        "text": "यदा नियति कार्पण्यम अथैषाम एव रॊचते\nन हय अत्यन्तं धनवन्तॊ भवन्ति सुखिनॊ ऽपि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 19,
        "text": "यद अन्यैर विहितं नेच्छेद आत्मनः कर्म पूरुषः\nन तत्परेषु कुर्वीत जानन्न अप्रियम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 20,
        "text": "यॊ ऽनयस्य सयाद उपपतिः स कं किं वक्तुम अर्हति\nयद अन्यस तस्य तत कुर्यान न मृष्येद इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 21,
        "text": "जीवितुं यः सवयं चेच्छेत कथं सॊ ऽनयं परघातयेत\nयद यद आत्मन इच्छेत तत्परस्यापि चिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 22,
        "text": "अतिरिक्तैः संविभजेद भॊगैर अन्यान अकिंचनान\nएतस्मात कारणाद धात्रा कुसीदं संप्रवर्तितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 23,
        "text": "यस्मिंस तु देवाः समये संतिष्ठेरंस तथा भवेत\nअथ चेल लाभसमये सथितिर धर्मे ऽपि शॊभना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 24,
        "text": "सर्वं परियाभ्युपगतं धर्मम आहुर मनीषिणः\nपश्यैतं लक्षणॊद्देशं धर्माधर्मे युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 25,
        "text": "लॊकसंग्रह संयुक्तं विधात्रा विहितं पुरा\nसूक्ष्मधर्मार्थनियतं सतां चरितम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 251,
        "shloka": 26,
        "text": "धर्मलक्षणम आख्यातम एतत ते कुरुसत्तम\nतस्माद अनार्जवे बुद्धिर न कार्या ते कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसूक्ष्मं साधु समादिष्टं भवता धर्मलक्षणम\nपरतिभा तव अस्ति मे का चित तां बरूयाम अनुमानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 2,
        "text": "भूयांसॊ हृदये ये मे परश्नास ते वयाहृतास तवया\nइमम अन्यं परवक्ष्यामि न राजन विग्रहाद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 3,
        "text": "इमानि हि परापयन्ति सृजन्त्य उत्तारयन्ति च\nन धर्मः परिपाथेन शक्यॊ भारत वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 4,
        "text": "अन्यॊ धर्मः समस्थस्य विषमस्थस्य चापरः\nआपदस तु कथं शक्याः परिपाठेन वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 5,
        "text": "सद आचारॊ मतॊ धर्मः सन्तस तव आचार लक्षणाः\nसाध्यासाध्यं कथं शक्यं सद आचारॊ हय अलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 6,
        "text": "दृश्यते धर्मरूपेण अधर्मं पराकृतश चरन\nधर्मं चाधर्मरूपेण कश चिद अप्राकृतश चरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 7,
        "text": "पुनर अस्य परमानं हि निर्दिष्टं शास्त्रकॊविदैः\nवेदवादाश चानुयुगं हरसन्तीति ह नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 8,
        "text": "अन्ये कृतयुगे धर्मास तरेतायां दवापरे ऽपरे\nअन्ये कलियुगे धर्मा यथाशक्ति कृता इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 9,
        "text": "आम्नायवचनं सत्यम इत्य अयं लॊकसंग्रहः\nआम्नायेभ्यः परं वेदाः परसृता विश्वतॊमुखाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 10,
        "text": "ते चेत सर्वे परमानं वै परमानं तन न विद्यते\nपरमाने चाप्रमाने च विरुद्धे शास्त्रता कुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 11,
        "text": "धर्मस्य हरियमाणस्य बलवद्भिर दुरात्मभिः\nया या विक्रियते संस्था ततः सापि परनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 12,
        "text": "विद्म चैवं न वा विद्म शक्यं वा वेदितुं न वा\nअनीयान कषुर धाराया गरीयान पर्वताद अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 13,
        "text": "गन्धर्वनगराकारः परथमं संप्रदृश्यते\nअन्वीक्ष्यमाणः कविभिः पुनर गच्छत्य अदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 14,
        "text": "निपानानीव गॊऽभयाशे कषेत्रे कुल्येव भारत\nसमृतॊ ऽपि शाश्वतॊ धर्मॊ विप्रहीनॊ न दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 15,
        "text": "कामाद अन्ये कषयाद अन्ये कारणैर अपरैस तथा\nअसन्तॊ हि वृथाचारं भजन्ते बहवॊ ऽपरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 16,
        "text": "धर्मॊ भवति स कषिप्रं विलीनस तव एव साधुषु\nअन्ये तान आहुर उन्मत्तान अपि चावहसन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 17,
        "text": "महाजना हय उपावृत्ता राजधर्मं समाश्रिताः\nन हि सर्वहितः कश चिद आचारः संप्रदृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 18,
        "text": "तेनैवान्यः परभवति सॊ ऽपरं बाधते पुनः\nदृश्यते चैव स पुनस तुल्यरूपॊ यदृच्छया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 19,
        "text": "येनैवान्यः परभवति सॊ ऽपरान अपि बाधते\nआचाराणाम अनैकाग्र्यं सर्वेषाम एव लक्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 252,
        "shloka": 20,
        "text": "चिराभिपन्नः कविभिः पूर्वं धर्म उदाहृतः\nतेनाचारेण पूर्वेण संस्था भवति शाश्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nतुलाधारस्य वाक्यानि धर्मे जाजलिना सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 2,
        "text": "वने वनचरः कश चिज जाजलिर नाम वै दविजः\nसागरॊद्देशम आगम्य तपस तेपे महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 3,
        "text": "नियतॊ नियताहारश चीराजिनजता धरः\nमलपङ्क धरॊ धीमान बहून वर्षगणान मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 4,
        "text": "स कदा चिन महातेजा जलवासॊ महीपते\nचचार लॊकान विप्रर्षिः परेक्षमाणॊ मनॊजवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 5,
        "text": "स चिन्तयाम आस मुनिर जलमध्ये कदा चन\nविप्रेक्ष्य सागरान्तां वै महीं सवनकाननाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 6,
        "text": "न मया सदृशॊ ऽसतीह लॊके सथावरजङ्गमे\nअप्सु वैहायसं गच्छेन मया यॊ ऽनयः सहेति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 7,
        "text": "स दृश्यमानॊ रक्षॊभिर जलमध्ये ऽवदत ततः\nअब्रुवंश च पिशाचास तं नैवं तवं वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 8,
        "text": "तुला धारॊ वणिग्धर्मा वाराणस्यां महायशः\nसॊ ऽपय एवं नार्हते वक्तुं यथा तवं दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 9,
        "text": "इत्य उक्तॊ जाजलिर भूतैः परत्युवाच महातपः\nपश्येयं तम अहं पराज्ञं तुलाधारं यशस्विनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 10,
        "text": "इति बरुवाणं तम ऋषिं रक्षांस्य उद्धृत्य सागरात\nअब्रुवन गच्छ पन्थानम आस्थायेमं दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 11,
        "text": "इत्य उक्तॊ जाजलिर भूतैर जगाम विमनास तदा\nवाराणस्यां तुलाधारं समासाद्याब्रवीद वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 12,
        "text": "[य]\nकिं कृतं सुकृतं कर्म तात जाजलिना पुरा\nयेन सिद्धिं परां पराप्तस तन नॊ वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 13,
        "text": "[भी]\nअतीव तपसा युक्तॊ घॊरेण स बभूव ह\nनद्य उपस्पर्शन रतः सायंप्रातर महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 14,
        "text": "अग्नीन परिचरन सम्यक सवाध्यायपरमॊ दविजः\nवानप्रस्थविधानज्ञॊ जाजलिर जवलितः शरिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 15,
        "text": "सत्ये तपसि तिष्ठन स न च धर्मम अवैक्षत\nवर्षास्व आकाशशायी स हेमन्ते जलसंश्रयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 16,
        "text": "वतातप सहॊ गरीस्मे न च धर्मम अविन्दत\nदुःखशय्याश च विविधा भूमौ च परिवर्तनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 17,
        "text": "ततः कदा चित स मुनिर वर्षास्व आकाशम आस्थितः\nअन्तरिक्षाज जलं मूर्ध्ना परत्यगृह्णान मुहुर मुहुर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 18,
        "text": "अथ तस्य जताः कलिन्ना बभूवुर गरथिताः परभॊ\nअरण्यगमनान नित्यं मलिनॊ मलसंयुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 19,
        "text": "स कदा चिन निराहारॊ वायुभक्षॊ महातपः\nतस्थौ काष्ठवद अव्यग्रॊ न चचाल च कर्हि चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 20,
        "text": "तस्य सम सथानु भूतस्य निर्विचेष्टस्य भारत\nकुलिङ्ग शकुनौ राजन नीदं शिरसि चक्रतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 21,
        "text": "स तौ दयावान विप्रर्षिर उपप्रैक्षत दम्पती\nकुर्वाणं नीदकं तत्र जतासु तृणतन्तुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 22,
        "text": "यदा स न चलत्य एव सथानु भूतॊ महातपः\nततस तौ परिविश्वस्तौ सुखं तत्रॊसतुस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 23,
        "text": "अतीतास्व अथ वर्षासु शरत्काल उपस्थिते\nपराजापत्येन विधिना विश्वानात काममॊहितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 24,
        "text": "तत्रापातयतां राजञ शिरस्य अन्दानि खेचरौ\nतान्य अबुध्यत तेजस्वी स विप्रः संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 25,
        "text": "बुद्ध्वा च स महातेजा न चचालैव जाजलिः\nधर्मे धृतमना नित्यं नाधर्मं स तव अरॊचयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 26,
        "text": "अहन्य अहनि चागम्य ततस तौ तस्य मूर्धनि\nआश्वासितौ वै वसतः संप्रहृष्टौ तदा विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 27,
        "text": "अन्देभ्यस तव अथ पुष्टेभ्यः परजायन्त शकुन्तकाः\nवयवर्थन्त च तत्रैव न चाकम्पत जाजलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 28,
        "text": "स रक्षमाणस तव अन्दानि कुलिङ्गानां यतव्रतः\nतथैव तस्थौ धर्मात्मा निर्वेचेष्टः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 29,
        "text": "ततस तु कालसमये बभूवुस ते ऽथ पक्षिणः\nबुबुधे तांश च स मुनिर जातपक्षाञ शकुन्तकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 30,
        "text": "ततः कदा चित तांस तत्र पश्यन पक्षीन यतव्रतः\nबभूव परमप्रीतस तदा मतिमतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 31,
        "text": "तथा तान अभिसंवृद्धान दृष्ट्वा चाप्नुवतां मुदम\nशकुनौ निर्भयौ तत्र ऊसतुश चात्मजैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 32,
        "text": "जातपक्षांश च सॊ ऽपश्यद उद्दीनान पुनरागतान\nसायं सायं दविजान विप्रॊ न चाकम्पत जाजलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 33,
        "text": "कदा चित पुनर अभ्येत्य पुनर गच्छन्ति संततम\nतयक्ता मातृपितृभ्यां ते न चाकम्पत जाजलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 34,
        "text": "अथ ते दिवसं चारीं गत्वा सायं पुनर नृप\nउपावर्तन्त तत्रैव निवासार्थं शकुन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 35,
        "text": "कदा चिद दिवसान पञ्च समुत्पत्य विहंगमाः\nसस्थे ऽहनि समाजग्मुर न चाकम्पत जाजलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 36,
        "text": "करमेण च पुनः सर्वे दिवसानि बहून्य अपि\nनॊपावर्तन्त शकुना जातप्रानाः सम ते यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 37,
        "text": "कदा चिन मासमात्रेण समुत्पत्य विहङ्गमाः\nनैवागच्छंस ततॊ राजन परातिष्ठत स जाजलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 38,
        "text": "ततस तेषु परलीनेषु जाजलिर जातविस्मयः\nसिद्धॊ ऽसमीति मतिं चक्रे ततस तं मान आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 39,
        "text": "स तथा निर्गतान दृष्ट्वा शकुन्तान नियतव्रतः\nसंभावितात्मा संभाव्य भृशं परीतस तदाभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 40,
        "text": "स नद्यां समुपस्पृश्य तर्पयित्वा हुताशनम\nउदयन्तम अथादित्यम अभ्यगच्छन महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 41,
        "text": "संभाव्य चतकान मूर्ध्नि जाजलिर जपतां वरः\nआस्फॊतयत तद आकाशे धर्मः पराप्तॊ मयेति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 42,
        "text": "अथान्तरिक्षे वाग आसीत तां स शुश्राव जाजलिः\nधर्मेण न समस तवं वै तुलाधारस्य जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 43,
        "text": "वाराणस्यां महाप्राज्ञस तुलाधारः परतिष्ठितः\nसॊ ऽपय एवं नार्हते वक्तुं यथा तवं भाससे दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 44,
        "text": "सॊ ऽमर्षवशम आपन्नस तुलाधर दिदृक्षया\nपृथिवीम अचरद राजन यत्रसायं गृहॊ मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 45,
        "text": "कालेन महतागच्छत स तु वाराणसीं पुरीम\nविक्रीणन्तं च पन्यानि तुला धारं ददर्श सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 46,
        "text": "सॊ ऽपि दृष्ट्वैव तं विप्रम आयान्तं भान्द जीविनः\nसमुत्थाय सुसंहृष्टः सवागतेनाभ्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 47,
        "text": "[तुला]\nआयान एवासि विदितॊ मम बरह्मन न संशयः\nबरवीमि यत तु वचनं तच छृणुष्व दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 48,
        "text": "सागरानूपम आश्रित्य तपस तप्तं तवया महत\nन च धर्मस्य संज्ञां तवं पुरा वेत्थ कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 49,
        "text": "ततः सिद्धस्य तपसा तव विप्र शकुन्तकाः\nकषिप्रं शिरस्य अजायन्त ते च संभावितास तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 50,
        "text": "जातपक्षा यदा ते च गताश चारीम इतस ततः\nमन्यमानस ततॊ धर्मं चटक परभवं दविज\nखे वाचं तवम अथाश्रौषीर मां परति दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 253,
        "shloka": 51,
        "text": "अमर्षवशम आपन्नस ततः पराप्तॊ भवान इह\nकरवाणि परियं किं ते तद बरूहि दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तः स तदा तेन तुलाधारेण धीमता\nपरॊवाच वचनं धीमाञ जाजलिर जपतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 2,
        "text": "विक्रीणानः सर्वरसान सर्वगन्धांश च वानिज\nवनस्पतीन ओषधीश च तेषां मूलफलानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 3,
        "text": "अध्यगा नैष्ठिकीं बुद्धिं कुतस तवाम इदम आगतम\nएतद आचक्ष्व मे सर्वं निखिलेन महामते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 4,
        "text": "एवम उक्तस तुलाधारॊ बराह्मणेन यशस्विना\nउवाच धर्मसूक्ष्माणि वैश्यॊ धर्मार्थतत्त्ववित\nजाजलिं कस्त तपसं जञानतृप्तस तदा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 5,
        "text": "वेदाहं जाजले धर्मं सरहस्यं सनातनम\nसर्वभूतहितं मैत्रं पुराणं यं जना विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 6,
        "text": "अद्रॊहेणैव भूतानाम अल्पद्रॊहेण वा पुनः\nया वृत्तिः स परॊ धर्मस तेन जीवामि जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 7,
        "text": "परिच्छिन्नैः काष्ठ तृणैर मयेदं शरणं कृतम\nअलक्तं पद्मकं तुङ्गं गन्धांश चॊच्चावचांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 8,
        "text": "रसांश च तांस तान विप्रर्षे मद्य्य वर्जान अहं बहून\nकरीत्वा वै परतिविक्रीणे परहस्ताद अमायया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 9,
        "text": "सर्वेषां यः सुहृन नित्यं सर्वेषां च हिते रतः\nकर्मणा मनसा वाचा स धर्मं वेद जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 10,
        "text": "नाहं परेषां कर्माणि परशंसामि शपामि वा\nआकाशस्येव विप्रर्षे पश्यँल लॊकस्य चित्रताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 11,
        "text": "नानुरुध्ये विरुध्ये वा न दवेष्मि न च कामये\nसमॊ ऽसमि सर्वभूतेषु पश्य मे जाजले वरतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 12,
        "text": "इष्टानिष्ट विमुक्तस्य परीतिरागबहिष्कृतः\nतुला मे सर्वभूतेषु समा तिष्ठति जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 13,
        "text": "इति मां तवं विजानीहि सर्वलॊकस्य जाजले\nसमं मतिमतां शरेष्ठ समलॊष्टाश्म काञ्चनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 14,
        "text": "यथान्ध बधिरॊन्मत्ता उच्छ्वासपरमाः सदा\nदेवैर अपिहित दवाराः सॊपमा पश्यतॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 15,
        "text": "यथा वृद्धातुर कृशा निःस्पृहा विषयान परति\nतथार्थ कामभॊगेषु ममापि विगता सपृहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 16,
        "text": "यदा चायं न बिभेति यदा चास्मान न बिभ्यति\nयदा नेच्छति न दवेष्टि तदा सिध्यति वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 17,
        "text": "यदा न कुरुते भावं सर्वभूतेषु पापकम\nकर्मणा मनसा वाचा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 18,
        "text": "न भूतॊ न भविष्यश च न च धर्मॊ ऽसति कश चन\nयॊ ऽभयः सर्वभूतानां स पराप्नॊत्य अभयं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 19,
        "text": "यस्माद उद्विजते लॊकः सर्वॊ मृत्युमुखाद इव\nवाक करूराद दण्ड पारुष्यात स पराप्नॊति महद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 20,
        "text": "यथावद वर्तमानानां वृद्धानां पुत्रपौत्रिणाम\nअनुवर्तामहे वृत्तम अहिंस्राणां महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 21,
        "text": "परनस्तः शाश्वतॊ धर्मः सद आचारेण मॊहितः\nतेन वैद्यस तपस्वी वा बलवान वा विमॊह्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 22,
        "text": "आचाराञ जाजले पराज्ञः कषिप्रं धर्मम अवाप्नुयात\nएवं यः साधुभिर दान्तश चरेद अद्रॊह चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 23,
        "text": "नद्यां यथा चेह काष्ठम उह्यमानं यदृच्छया\nयदृच्छयैव काष्ठेन संधिं गच्छेत केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 24,
        "text": "तत्राप्ररानि दारूणि संसृज्यन्ते ततस ततः\nतृणकाष्ठ करीसानि कदाचिन्न असमीक्षया\nएवम एवायम आचारः परादुर्भूतॊ यतस ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 25,
        "text": "यस्मान नॊद्विजते भूतं जातु किं चित कथं चन\nअभयं सर्वभूतेभ्यः स पराप्नॊति सदा मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 26,
        "text": "यस्माद उद्जिवते विद्वन सर्वलॊकॊ वृकाद इव\nकरॊशतस तीरम आसाद्य यथा सर्वे जले चराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 27,
        "text": "सहायवान दरव्यवान यः सुभगॊ ऽनयॊ ऽपरस तथा\nततस तान एव कवयः शास्त्रेषु परवदन्त्य उत\nकीर्त्यर्थम अल्पहृल्लेखाः पततः कृत्स्ननिर्नयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 28,
        "text": "तपॊ भॊर यज्ञदानैश च वाक्यैः परज्ञाश्रितैस तथा\nपराप्नॊत्य अभयदानस्य यद यत फलम इहाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 29,
        "text": "लॊके यः सर्वभूतेभ्यॊ ददात्य अभयदक्षिणाम\nस सर्वयज्ञैर ईजानः पराप्नॊत्य अभयदक्षिणाम\nन भूतानाम अहिंसाया जयायान धर्मॊ ऽसति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 30,
        "text": "यस्मान नॊद्विजते भूतं जातु किं चित कथं चन\nते ऽभयं सर्वभूतेभ्यः संप्राप्नॊति महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 31,
        "text": "यस्माद उद्विजते लॊकः सर्पाद वेश्म गताद इव\nन स धर्मम अवाप्नॊति इह लॊके परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 32,
        "text": "सर्वभूतात्मभूतस्य सम्यग भूतानि पश्यतः\nदेवापि मार्गे मुह्यन्ति अपदस्य पदैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 33,
        "text": "दानं भूताभयस्याहुः सर्वदानेभ्य उत्तमम\nबरवीमि ते सत्यम इदं शरद्दधस्व च जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 34,
        "text": "स एव सुभगॊ भूत्वा पुनर भवति दुर्भगः\nवयापत्तिं कर्मणा दृष्ट्वा जुगुप्सन्ति जनाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 35,
        "text": "अकारणॊ हि नेहास्ति धर्मः सूक्ष्मॊ ऽपि जाजले\nभूतभव्यार्थम एवेह धर्मप्रवचनं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 36,
        "text": "सूक्ष्मत्वान न स विज्ञातुं शक्यते बहु निह्नवः\nउपलभ्यान्तरा चान्यान आचारान अवबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 37,
        "text": "ये च छिन्दन्ति वृषणान ये च भिन्दन्ति नस्तकान\nवहन्ति महतॊ भारान बध्नन्ति दमयन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 38,
        "text": "हत्वा सत्त्वानि खादन्ति तान कथं न विगर्हसे\nमानुषा मानुषान एव दासभॊगेन बुञ्जते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 39,
        "text": "वधबन्धविरॊधेन कारयन्ति दिवानिशम\nआत्मना चापि जानासि यद दुःखं वधतादने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 40,
        "text": "पञ्चेन्द्रियेषु भूतेषु सर्वं वसति दैवतम\nआदित्यश चन्द्रमा वायुर बरह्मा पराणः करतुर यमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 41,
        "text": "तानि जीवानि विक्रीय का मृतेषु विचारणा\nका तैले का घृते बरह्मन मधुन्य अप्स्व औषधेषु वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 42,
        "text": "अदंश मशके देशे सुखं संवर्थितान पशून\nतांश च मातुः परियाञ जानन्न आक्रम्य बहुधा नराः\nबहु दंश कुशान देशान नयन्ति बहु कर्दमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 43,
        "text": "वाहसंपीडिता धुर्याः सीदन्त्य अविधिनापरे\nन मन्ये भरूण हत्यापि विशिष्टा तेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 44,
        "text": "कृषिं साध्व इति मन्यन्ते सा च वृत्तिः सुदारुणा\nभूमिं भूमिशयांश चैव हन्ति काष्ठम अयॊमुखम\nतथैवानदुहॊ युक्तान समवेक्षस्व जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 45,
        "text": "अघ्न्या इति गवां नाम क एनान हन्तुम अर्हति\nमहच चकाराकुशलं पृषध्रॊ गालभन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 46,
        "text": "ऋषयॊ यतयॊ हय एतन नहुषे परत्यवेदयन\nगां मातरं चाप्य अवधीर वृषभं च परजापतिम\nअकार्यं नहुषाकार्षीर लप्स्यामस तवत्कृते भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 47,
        "text": "शतं चैकं च रॊगाणां सर्वभूतेष्व अपातयन\nऋषयस तु महाभागाः परजास्व एव हि जाजले\nभरूणहं नहुषं तव आहुर न ते हॊष्यामहे हविः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 48,
        "text": "इत्य उक्त्वा ते महात्मानः सर्वे तत्त्वार्थ दर्शिनः\nऋषयॊ यतयः शान्तास तरसा परत्यवेदयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 49,
        "text": "ईदृशान अशिवान घॊरान आचारान इह जाजले\nकेवलाचरितत्वात तु निपुनान नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 50,
        "text": "कारणाद धर्मम अन्विच्छेन न लॊकचरितं चरेत\nयॊ हन्याद यश च मां सतौति तत्रापि शृणु जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 51,
        "text": "समौ ताव अपि मे सयातां न हि मे सतः परियाप्रिये\nएतद ईदृशकं धर्मं परशंसन्ति मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 254,
        "shloka": 52,
        "text": "उपपत्त्या हि संपन्नॊ यतिभिश चैव सेव्यते\nसततं धर्मशीलैश च नैपुण्येनॊपलक्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 1,
        "text": "[जाजलि]\nयथा परवर्तितॊ धर्मस तुलां धारयता तवया\nसवर्गद्वारं च वृत्तिं च भूतानाम अवरॊत्स्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 2,
        "text": "कृष्या हय अन्नं परभवति ततस तवम अपि जीवसि\nपशुभिश चौषधीभिश च मर्त्या जीवन्ति वानिज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 3,
        "text": "यतॊ यज्ञः परभवति नास्तिक्यम अपि जल्पसि\nन हि वर्तेद अयं लॊकॊ वार्ताम उत्सृज्य केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 4,
        "text": "[तुला]\nवक्ष्यामि जाजले वृत्तिं नास्मि बराह्मण नास्तिकः\nन च यज्ञं विनिन्दामि यज्ञवित तु सुदुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 5,
        "text": "नमॊ बराह्मण यज्ञाय ये च यज्ञविदॊ जनाः\nसवयज्ञं बराह्मणा हित्वा कषात्रं यज्ञम इहास्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 6,
        "text": "लुब्धैर वित्तपरैर बरह्मन नास्तिकैः संप्रवर्तितम\nवेदवादान अविज्ञाय सत्याभासम इवानृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 7,
        "text": "इदं देयम इदं देयम इति नान्तं चिकीर्षति\nअतः सतैन्यं परभवति विकर्माणि च जाजले\nतद एव सुकृतं हव्यं येन तुष्यन्ति देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 8,
        "text": "नमः कारेण हविषा सवाध्यायैर औषधैस तथा\nपूजा सयाद देवतानां हि यथाशास्त्रनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 9,
        "text": "इष्टापूर्ताद असाधूनां विषमा जायते परजा\nलुब्धेभ्यॊ जायते लुब्धः समेभ्यॊ जायते समः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 10,
        "text": "यजमानॊ यथात्मानम ऋत्विजश च तथा परजाः\nयज्ञात परजा परभवति नभसॊ ऽमभ इवामलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 11,
        "text": "अग्नौ परास्ताहुतिर बरह्मन्न आदित्यम उपतिष्ठति\nआदित्याज जायते वृष्टिर वृष्टेर अन्नं ततः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्मात सवनुष्ठितात पूर्वे सर्वान कामांश च लेभिरे\nअकृष्टपच्या पृथिविय आशिर्भिर वीरुधॊ भवन\nन ते यज्ञेष्व आत्मसु वा फलं पश्यन्ति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 13,
        "text": "शङ्कमानाः फलं यज्ञे ये यजेरन कथं चन\nजायन्ते ऽसाधवॊ धूर्ता लुब्धा वित्तप्रयॊजनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 14,
        "text": "स सम पापकृतां लॊकान गच्छेद अशुभ कर्मणा\nपरमानम अप्रमानेन यः कुर्याद अशुभं नरः\nपापात्मा सॊ ऽकृतप्रज्ञः सदैवेह दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 15,
        "text": "कर्तव्यम इति कर्तव्यं वेत्ति यॊ बराह्मणॊभयम\nबरह्मैव वर्तते लॊके नैति कर्तव्यतां पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 16,
        "text": "विगुणं च पुनः कर्म जयाय इत्य अनुशुश्रुम\nसर्वभूतॊपघातश च फलभावे च संयमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्ययज्ञा दमयज्ञा अलुब्धाश चात्मतृप्तयः\nउत्पन्न तयागिनः सर्वे जना आसन्न मत्सराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 18,
        "text": "कषेत्रक्षेत्रज्ञतत्त्वज्ञाः सवयज्ञपरिनिष्ठिताः\nबराह्मं वेदम अधीयन्तस तॊषयन्त्य अमरान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 19,
        "text": "अखिलं दैवतं सर्वं बरह्म बराह्मण संश्रितम\nतृप्यन्ति तृप्यतॊ देवास तृप्तास तृप्तस्य जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 20,
        "text": "यथा सर्वरसैस तृप्तॊ नाभिनन्दन्ति किं चन\nतथा परज्ञान तृप्तस्त्य नित्यं तृप्तिः सुखॊदया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 21,
        "text": "धर्मारामा धर्मसुखाः कृत्स्नव्यवसितास तथा\nअस्ति नस तत्त्वतॊ भूय इति परज्ञा गवेषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 22,
        "text": "जञानविज्ञानिनः के चित परं पारं तितीर्षवः\nअतीव तत सदा पुण्यं पुण्याभिजन संहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 23,
        "text": "यत्र गत्वा न शॊचन्ति न चयवन्ति वयथन्ति च\nते तु तद बरह्मणः सथानं पराप्नुवन्तीह सात्त्विकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 24,
        "text": "नैव ते सवर्गम इच्छन्ति न यजन्ति यशॊ धनैः\nसतां वर्त्मानुवर्तन्ते यथाबलम अहिंसया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 25,
        "text": "वनस्पतीन ओषधीश च फलमूलं च ते विदुः\nन चैतान ऋत्विजॊ लुब्धा याजयन्ति धनार्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 26,
        "text": "सवम एव चार्थं कुर्वाणा यज्ञं चक्रुः पुनर दविजाः\nपरिनिष्ठित कर्माणः परजानुग्रह काम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 27,
        "text": "परापयेयुः परजाः सवर्गं सवधर्मचरणेन वै\nइति मे वर्तते बुद्धिः समा सर्वत्र जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 28,
        "text": "परयुञ्जते यानि यज्ञे सदा पराज्ञा दविजर्षभ\nतेन ते देव यानेन पथा यान्ति महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 29,
        "text": "आवृत्तिस तत्र चैकस्य नास्त्य आवृत्तिर मनीसिनाम\nउभौ तौ देव यानेन गच्छतॊ जाजले पथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 30,
        "text": "सवयं चैषाम अनदुहॊ युज्यन्ति च वहन्ति च\nसवयम उस्राश च दुह्यन्ते मनःसंकल्पसिद्धिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 31,
        "text": "सवयं यूपान उपादाय यजन्ते सवाप्तदक्षिणैः\nयस तथा भावितात्मा सयात स गाम आलब्धुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 32,
        "text": "ओषधीभिस तथा बरह्मन यजेरंस ते न तादृशः\nबुद्धित्यागं पुरस्कृत्य तादृशं परब्रवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 33,
        "text": "निराशिषम अनारम्भं निर्नमस्कारम अस्तुतिम\nअक्षीणं कषीणकर्माणं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 34,
        "text": "नाश्रावयन न च यजन न ददद बराह्मणेषु च\nगराम्यां वृत्तिं लिप्समानः कां गतिं याति जाजले\nइदं तु दैवतं कृत्वा यथा यज्ञम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 35,
        "text": "[जा]\nन वै मुनीनां शृणुमः सम तत्त्वं; पृच्छामि तवा वानिज कस्तम एतत\nपूर्वे पूर्वे चास्य नावेक्षमाणा; नातः परं तम ऋषयः सथापयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 36,
        "text": "अस्मिन्न एवात्म तीर्थे न पशवः पराप्नुयुः सुखम\nअथ सवकर्मणा केन वाजिन पराप्नुयात सुखम\nशंस मे तन महाप्राज्ञ भृशं वै शरद्दधामि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 37,
        "text": "[तुला]\nउत यज्ञा उतायज्ञा मखं नार्हन्ति ते कव चित\nआज्येन पयसा दध्ना पूर्णाहुत्या विशेषतः\nवालैः शृङ्गेन पादेन संभवत्य एव गौर्मखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 38,
        "text": "पत्नीं चानेन विधिना परकरॊति नियॊजयन\nपुरॊदाशॊ हि सर्वेषां पशूनां मेध्य उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 39,
        "text": "सर्वा नद्यः सरस्वत्यः सर्वे पुण्याः शिलॊच्चयाः\nजाजले तीर्थम आत्मैव मा सम देशातिथिर भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 40,
        "text": "एतान ईदृशकान धर्मान आचरन्न इह जाजले\nकारणैर धर्मम अन्विच्छन्न न लॊकान आप्नुते शुभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 255,
        "shloka": 41,
        "text": "[भी]\nएतान ईदृशकान धर्मांस तुलाधारः परशंसति\nउपपत्त्या हि संपन्नान नित्यं सद भिर निषेवितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 1,
        "text": "[तुलाधार]\nसद्भिर वा यदि वासद्भिर अयं पन्थाः समाश्रितः\nपरत्यक्षं करियतां साधु ततॊ जञास्यसि तद यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 2,
        "text": "एते शकुन्ता बहवः समन्ताद विचरन्ति हि\nतवॊत्तमाङ्गे संभूताः शयेनाश चान्याश च जातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 3,
        "text": "आह्वयैनान महाब्रह्मन विशमानांस ततस ततः\nपश्येमान हस्तपादेषु शलिष्टान देहे च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 4,
        "text": "संभावयन्ति पितरं तवया संभाविताः खगाः\nअसंशयं पिता च तवं पुत्रान आह्वय जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 5,
        "text": "[भी]\nततॊ जाजलिना तेन समाहूता पतत्रिणः\nवाचम उच्चारयन दिव्यां धर्मस्य वचनात किल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 6,
        "text": "अहिंसादि कृतं कर्म इह चैव परत्र च\nसपर्धा निहन्ति वै बरह्मन सा हता हन्ति तं नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 7,
        "text": "शरद्धा वृद्धं वाङ्मनसी न यज्ञस तरातुम अर्हति\nअत्र गाथा बरह्म गीताः कीर्तयन्ति पुरा विदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 8,
        "text": "शुचेर अश्रद्दधानस्य शरद्दधानस्य चाशुचेः\nदेवाश चित्तम अमन्यन्त सशृशं यज्ञकर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 9,
        "text": "शरॊत्रियस्य कदर्यस्य वदान्यस्य च वार्धुषेः\nमीमांसित्वॊभयं देवाः समम अन्नम अकल्पयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 10,
        "text": "परजापतिस तान उवाच विषमं कृतम इत्य उत\nशरद्धा पूतं वदान्यस्य हतम अश्रद्धयेतरत\nभॊज्यम अन्नं वदान्यस्य कदर्यस्य न वार्धुषेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 11,
        "text": "अश्रद्दधान एवैकॊ देवानां नार्हते हविः\nतस्यैवान्नं न भॊक्तव्यम इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 12,
        "text": "अश्रद्धा परमं पापं शरद्धा पापप्रमॊचिनी\nजहाति पापं शरद्धावान सर्पॊ जीर्णाम इव तवचम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 13,
        "text": "जयायसी यापवित्राणां निवृत्तिः शरद्धया सह\nनिवृत्तशीलदॊषॊ यः शरद्धावान पूत एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 14,
        "text": "किं तस्य तपसा कार्यं किं वृत्तेन किम आत्मना\nशरद्धामयॊ ऽयं पुरुषॊ यॊ यच्छ्रद्धः स एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 15,
        "text": "इति धर्मः समाख्यातः सद्भिर धर्मार्थदर्शिभिः\nवयं जिज्ञासमानास तवा संप्राप्ता धर्मदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 16,
        "text": "सपर्धां जहि महाप्राज्ञ ततः पराप्स्यसि यत परम\nशरद्धावाञ शरद्दधानश च धर्मांश चैवेह वानिजः\nसववर्त्मनि सथितश चैव गरीयान एष जाजले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं बहुमतार्थं च तुलाधारेण भासितम\nसम्यक चैवम उपालब्धॊ धर्मश चॊक्तः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्य विख्यातवीर्यस्य शरुत्वा वाक्यानि स दविजः\nतुलाधारस्य कौन्तेय शान्तिम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ ऽचिरेण कालेन तुलाधारः स एव च\nदिवं गत्वा महाप्राज्ञौ विहरेतां यथासुखम\nसवं सवं सथानम उपागम्य सवकर्मफलनिर्जितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 20,
        "text": "समानां शरद्दधानानां संयतानां सुचेतसाम\nकुर्वतां यज्ञ इत्य एव न यज्ञॊ जातु नेष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 21,
        "text": "शरद्धा वै सात्त्विकी देवी सूर्यस्य दुहिता नृप\nसावित्री परसवित्री च जीव विश्वासिनी तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 256,
        "shloka": 22,
        "text": "वाग वृद्धं तरायते शरद्धा मनॊ वृद्धं च भारत\nयथौपम्यॊपदेशेन किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nपरजानाम अनुकम्पार्थं गीतं राज्ञा विचख्नुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 2,
        "text": "छिन्नस्थूनं वृषं दृष्ट्वा विरावं च गवां भृशम\nगॊग्रहे यज्ञवातस्य परेक्षमाणः स पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 3,
        "text": "सवस्ति गॊभ्यॊ ऽसतु लॊकेषु ततॊ निर्वचनं कृतम\nहिंसायां हि परवृत्तायाम आशीर एषानुकल्पिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 4,
        "text": "अव्यवस्थित मर्यादैर विमूढैर नास्तिकैर नरैः\nसंशयात्मभिर अव्यक्तैर हिंसा समनुकीर्तिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 5,
        "text": "सर्वकर्म सवहिंसा हि धर्मात्मा मनुर अब्रवीत\nकामरागाद विहिंसन्ति बहिर वेद्यां पशून नराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्मात परमानतः कार्यॊ धर्मः सूक्ष्मॊ विजानता\nअहिंसैव हि सर्वेभ्यॊ धर्मेभ्यॊ जयायसी मता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 7,
        "text": "उपॊष्य संशितॊ भूत्वा हित्वा वेद कृताः शरुतीः\nआचार इत्य अनाचाराः कृपणाः फलहेतवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 8,
        "text": "यदि यज्ञांश च वृक्षांश च यूपांश चॊद्धिश्य मानवाः\nवृथा मांसानि खादन्ति नैष धर्मः परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 9,
        "text": "मांसं मधु सुरा मत्स्या आसवं कृसरौदनम\nधूर्तैः परवर्तितं हय एतन नैतद वेदेषु कल्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 10,
        "text": "कामान मॊहाच च लॊभाच च लौल्यम एतत परवर्तितम\nविष्णुम एवाभिजानन्ति सर्वयज्ञेषु बराह्मणाः\nपायसैः सुमनॊभिश च तस्यापि यजनं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 11,
        "text": "यज्ञियाश चैव ये वृक्षा वेदेषु परिकल्पिताः\nयच चापि किं चित कर्तव्यम अन्यच चॊक्षैः सुसंस्कृतम\nमहासत्त्वैः शुद्धभावैः सर्वं देवार्हम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 12,
        "text": "[य]\nशरीरम आपदश चापि विवदन्त्य अविहिंसतः\nकथं यात्रा शरीरस्य निरारम्भस्य सेत्स्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 257,
        "shloka": 13,
        "text": "[भी]\nयथा शरीरं न गलायेन नेयान मृत्युवशं यथा\nतथा कर्मसु वर्तेत समर्थॊ धर्मम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं कार्यं परीक्षेत शीघ्रं वाथ चिरेण वा\nसर्वथा कार्यदुर्गे ऽसमिन भवान नः परमॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nचिरकारेस तु यत पूर्वं वृत्तम आङ्गिरसे कुले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 3,
        "text": "चिरकारिक भद्रं ते भद्रं ते चिरकारिक\nचिरकारी हि मेधावी नापराध्यति कर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 4,
        "text": "चिरकारी महाप्राज्ञॊ गौतमस्याभवत सुतः\nचिरं हि सर्वकार्याणि समेक्षावान परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 5,
        "text": "चिरं संचिन्तयन्न अर्थांश चिरं जाग्रच चिरं सवपन\nचिरकार्याभिसंपत्तेश चिरकारी तथॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 6,
        "text": "अलस गरहणं पराप्तॊ दुर्मेधावी तथॊच्यते\nबुद्धिलाघव युक्तेन जनेनादीर्घ दर्शिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 7,
        "text": "वयभिचारे तु कस्मिंश चिद वयतिक्रम्यापरान सुतान\nपित्रॊक्तः कुपितेनाथ जहीमां जननीम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 8,
        "text": "स तथेति चिरेणॊक्त्वा सवभावाच चिरकारिकः\nविमृश्य चिरकारित्वाच चिन्तयाम आस वै चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 9,
        "text": "पितुर आज्ञां कथं कुर्यां न हन्यां मातरं कथम\nकथं धर्मछले नास्मिन्न इमं जेयम असाधुवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 10,
        "text": "पितुर आज्ञा परॊ धर्मः सवधर्मॊ मातृरक्षणम\nअस्वतन्त्रं च पुत्रत्वं किं नु मां नात्र पीडयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 11,
        "text": "सत्रियं हत्वा मातरं च कॊ हि जातु सुखी भवेत\nपितारं चाप्य अवज्ञाय कः परतिष्ठाम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 12,
        "text": "अनवज्ञा पितुर युक्ता धारणं मातृरक्षणम\nयुक्तक्षमाव उभाव एतौ नातिवर्तेतमां कथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 13,
        "text": "पिता हय आत्मानम आधत्ते जायायां जज्ञियाम इति\nशीलचारित्रगॊत्रस्य धारणार्थं कुलस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 14,
        "text": "सॊ ऽहम आत्मा सवयं पित्रा पुत्रत्वे परकृतः पुनः\nविज्ञानं मे कथं न सयाद बुबुधे चात्मसंभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 15,
        "text": "जातकर्मणि यत पराह पिता यच चॊपकर्मणि\nपरत्याप्तः स दृधी कारः पितुर गौरवनिश्चये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 16,
        "text": "गुरुर अग्र्यः परॊ धर्मः पॊषणाध्ययनाद धितः\nपिता यद आह धर्मः स वेदेष्व अपि सुनिश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 17,
        "text": "परीतिमात्रं पितुः पुत्रः सर्वं पुत्रस्य वै पिता\nशरीरादीनि देयानि पिता तव एकः परयच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्मात पितुर वचः कार्यं न विचार्यं कथं चन\nपातकान्य अपि पूयन्ते पितुर वचनकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 19,
        "text": "भॊगे भाग्ये परसवने सर्वलॊकनिदर्शने\nभर्त्रा चैव समायॊगे सीमन्तॊन्नयने तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 20,
        "text": "पिता सवर्गः पिता धर्मः पिता परमकं तपः\nपितरि परीतिम आपन्ने सर्वाः परीयन्ति देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 21,
        "text": "आशिषस ता भजन्त्य एनं पुरुषं पराह याः पिता\nनिष्कृतिः सर्वपापानां पिता यद अभिनन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 22,
        "text": "मुच्यते बन्धनात पुष्पं फलं वृन्तात परमुच्यते\nकलिश्यन्न अपि सुतस्नेहैः पिता सनेहं न मुञ्चति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 23,
        "text": "एतद विचिन्तितं तावत पुत्रस्य पितृगौरवम\nपिता हय अल्पतरं सथानं चिन्तयिष्यामि मातरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 24,
        "text": "यॊ हय अयं मयि संघातॊ मर्त्यत्वे पाञ्चभौतिकः\nअस्य मे जननी हेतुः पावकस्य यथारणिः\nमाता देहारणिः पुंसां सर्वस्यार्तस्य निर्वृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 25,
        "text": "न च शॊचति नाप्य एनं सथाविर यम अपकर्षति\nसत्रिया हीनॊ ऽपि यॊ गेहे अम्बेति परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 26,
        "text": "पुत्रपौत्र समाकीर्णॊ जननीं यः समाश्रितः\nअपि वर्षशतस्यान्ते स दविहायनवच चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 27,
        "text": "समर्थं वासमर्थं वा कृशं वाप्य अकृशं तथा\nरक्षत्य एव सुतं माता नान्यः पॊष्टा विधानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 28,
        "text": "तदा स वृद्धॊ भवति यदा भवति दुःखितः\nतदा शून्यं जगत तस्य तदा मात्रा वियुज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 29,
        "text": "नास्ति मातृसमा छाया नास्ति मातृसमा गतिः\nनास्ति मातृसमं तराणं नास्ति मातृसमा परपा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 30,
        "text": "कुक्षि संधारणाद धात्री जननाज जननी समृता\nअङ्गानां वर्धनाद अम्बा वीर सूत्वेन वीरसूः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 31,
        "text": "शिशॊः शुश्रूसनाच छुश्रूर माता देहम अनन्तरम\nचेतनावान नरॊ हन्याद यस्य नासुषिरं शिरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 32,
        "text": "दम्पत्यॊः पराण संश्लेषे यॊ ऽभिसंधिः कृतः किल\nतं माता वा पिता वेद भूतार्थॊ मातरि सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 33,
        "text": "माता जानाति यद गॊत्रं माता जानाति यस्य सः\nमातुर भरण मात्रेण परीतिः सनेहः पितुः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 34,
        "text": "पानि बन्धं सवयं कृत्वा सहधर्मम उपेत्य च\nयदि याप्यन्ति पुरुषाः सत्रियॊ नार्हन्ति याप्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 35,
        "text": "भरणाद धि सत्रियॊ भर्ता पात्याच चैव सत्रियाः पतिः\nगुणस्यास्य निवृत्तौ तु न भर्ता न पतिः पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 36,
        "text": "एवं सत्री नापराध्नॊति नर एवापराध्यति\nवयुच्चरंश च महादॊषं नर एवापराध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 37,
        "text": "सत्रिया हि परमॊ भर्ता दैवतं परमं समृतम\nतस्यात्मना तु सदृशम आत्मानं परमं ददौ\nसर्वकार्यापराध्यत्वान नापराध्यन्ति चाङ्गनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 38,
        "text": "यश्चनॊक्तॊ हि निर्देशः सत्रिया मैथुन तृप्तये\nतस्य समारयतॊ वयक्तम अधर्मॊ नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 39,
        "text": "यावन नारीं मातरं च गौरवे चाधिके सथिताम\nअवध्यां तु विजानीयुः पशवॊ ऽपय अविचक्षणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 40,
        "text": "देवतानां समावायम एकस्थं पितरं विदुः\nमर्त्यानां देवतानां च सनेहाद अभ्येति मातरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 41,
        "text": "एवं विमृशतस तस्य चिरकारितया बहु\nदीर्घः कालॊ वयतिक्रान्तस ततस तस्यागमत पिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 42,
        "text": "मेधातिथिर महाप्राज्ञॊ गौतमस तपसि सथितः\nविमृश्य तेन कालेन पत्न्याः संस्था वयतिक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 43,
        "text": "सॊ ऽबरवीद दुःखसंतप्तॊ भृशम अश्रूणि वर्तयन\nशरुतधैर्य परसादेन पश्चात तापम उपागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 44,
        "text": "आश्रमं मम संप्राप्तस तरिलॊकेशः पुरंदरः\nअतिथिव्रतम आस्थाय बराह्मणं रूपम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 45,
        "text": "समया सान्त्वितॊ वाग्भिः सवागतेनाभिपूजितः\nअर्घ्यं पाद्यं च नयायेन तयाभिप्रतिपादितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 46,
        "text": "परवत्य अस्मि चाप्य उक्तः परनयिष्ये नयेन च\nअत्र चाकुशले जाते सत्रियॊ नास्ति वयतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 47,
        "text": "एवं न सत्री न चैवाहं नाध्वगस तरिदशेश्वरः\nअपराध्यति धर्मस्य परमादस तव अपराध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 48,
        "text": "ईर्ष्याजं वयसनं पराहुस तेन चैवॊर्ध्व रेतसः\nईर्ष्यया तव अहम आक्षिप्तॊ मग्नॊ दुष्कृत सागरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 49,
        "text": "हत्वा साध्वीं च नारीं च वयसनित्वाच च शासिताम\nभर्तव्यत्वेन भार्यां च कॊ नु मां तारयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 50,
        "text": "अन्तरेण मयाज्ञप्तश चिरकारी हय उदारधीः\nयद्य अद्य चिरकारी सयात स मां तरायेत पातकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 51,
        "text": "चिरकारिक भद्रं ते भद्रं ते चिरकारिक\nयद्य अद्य चिरकारी तवं ततॊ ऽसि चिरकारिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 52,
        "text": "तराहि मां मातरं चैव तपॊ यच चार्जितं मया\nआत्मानं पातकेभ्यश च भवाद्य चिरकारिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 53,
        "text": "सहजं चिरकारित्वं चिरप्राज्ञतया तव\nसखलं तत तवाद्यास्तु भवाद्य चिरकारिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 54,
        "text": "चिरम आशंसितॊ मात्रा चिरं गर्भेण धारितम\nसफलं चिरकारित्वं कुरु तवं चिरकारिक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 55,
        "text": "चिरायते च संतापाच चिरं सवपिति वारितः\nआवयॊश चिरसंतापाद अवेक्ष्य चिरकारिक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 56,
        "text": "एवं स दुःखितॊ राजन महर्षिर गौतमस तदा\nचिरकारिं ददर्शाथ पुत्रं सथितम अथान्तिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 57,
        "text": "चिरकारी तु पितरं दृष्ट्वा परमदुःखितः\nशस्त्रं तयक्त्वा ततॊ मूर्ध्ना परसादायॊपचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 58,
        "text": "गौतमस तु सुतं दृष्ट्वा शिरसा पतितं भुवि\nपत्नीं चैव निराकारां पराम अभ्यगमन मुदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 59,
        "text": "न हि सा तेन संभेदं पत्नी नीता महात्मना\nविजने चाश्रमस्थेन पुत्रश चापि समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 60,
        "text": "हन्यात तव अनपवादेन शस्त्रपानौ सुते सथिते\nविनीतं परश्नयित्वा च वयवस्येद आत्मकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 61,
        "text": "बुद्धिश चासीत सुतं दृष्ट्वा पितुश चरणयॊर नतम\nशस्त्रग्रहणचापल्यं संवृणॊति भयाद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 62,
        "text": "ततः पित्रा चिरं सतुत्वा चिरं चाघ्राय मूर्धनि\nचिरं दॊर्भ्यां परिष्वज्य चिरं जीवेत्य उदाहृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 63,
        "text": "एवं स गौतमः पुत्रं परीतिहर्षसमन्वितः\nअभिनन्द्य महाप्राज्ञ इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 64,
        "text": "चिरकारिक भद्रं ते चिरकारी चिरं भव\nचिरायमाणे तवयि च चिरम अस्मि सुदुःखितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 65,
        "text": "गाथाश चाप्य अब्रवीद विद्वान गौतमॊ मुनिसत्तमः\nचिरकारिषु घॊरेषु गुणॊद्देश समाश्रयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 66,
        "text": "चिरेण मित्रं बध्नीयाच चिरेण च कृतं तयजेत\nचिरेण हि कृतं मित्रं चिरं धारणम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 67,
        "text": "रागे दर्पे च माने च दरॊहे पापे च कर्मणि\nअप्रिये चैव कर्तव्ये चिरकारी परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 68,
        "text": "बन्धूनां सुहृदां चैव भृत्यानां सत्रीजनस्य च\nअव्यक्तेष्व अपराधेषु चिरकारी परशस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 69,
        "text": "एवं स गौतमस तस्य परीतः पुत्रस्य भारत\nकर्मणा तेन कौरव्य चिरकारितया तया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 70,
        "text": "एवं सर्वेषु कार्येषु विमृश्य पुरुषस ततः\nचिरेण निश्चयं कृत्वा चिरं न परितप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 71,
        "text": "चिरं धारयते रॊषं चिरं कर्म नियच्छति\nपश्चात तापकरं कर्म न किं चिद उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 72,
        "text": "चिरं वृद्धान उपासीत चिरम अन्वास्य पूजयेत\nचिरं धर्मान निषेवेत कुर्याच चान्वेषणं चिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 73,
        "text": "चिरम अन्वास्य विदुषश चिरं शिष्टान निषेव्य च\nचिरं विनीय चात्मानं चिरं यात्य अनवज्ञताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 74,
        "text": "बरुवतश च परस्यापि वाक्यं धर्मॊपसंहितम\nचिरं पृच्छेच चिरं बरूयाच चिरं न परिभूयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 258,
        "shloka": 75,
        "text": "उपास्य बहुलास तस्मिन्न आश्रमे सुमहातपः\nसमाः सवर्गं गतॊ विप्रः पुत्रेण सहितस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं राजा परजा रक्षेन न च किं चित परतापयेत\nपृच्छामि तवां सतां शरेष्ठ तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nदयुमत्सेनस्य संवादं राज्ञा सत्यवता सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 3,
        "text": "अव्याहृतं वयाजहार सत्यवान इति नः शरुतम\nवधाय नीयमानेषु पितुर एवानुशासनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 4,
        "text": "अधर्मतां याति धर्मॊ यात्य अधर्मश च धर्मताम\nवधॊ नाम भवेद धर्मॊ नैतद भवितुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 5,
        "text": "[दयुमत्सेन]\nअथ चेद अवधॊ धर्मॊ धर्मः कॊ जातुचिद भवेत\nदस्ययश चेन न हन्येरन सत्यवन संकरॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 6,
        "text": "ममेदम इति नास्यैतत परवर्तेत कलौ युगे\nलॊकयात्रा न चैव सयाद अथ चेद वेत्थ शंस नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 7,
        "text": "[सत्यवत]\nसर्व एव तरयॊ वर्णाः कार्या बराह्मण बन्धनाः\nधर्मपाशनिबद्धानाम अल्पॊ वयपचरिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 8,
        "text": "यॊ यस तेषाम अपचरेत तम आचक्षीत वै दविजः\nअयं मे न शृणॊतीति तस्मिन राजा परधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 9,
        "text": "तत्वाभेदेन यच छास्त्रं तत कार्यं नान्यथा वधः\nअसमीक्ष्यैव कर्माणि नीतिशास्त्रं यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 10,
        "text": "दस्यून हिनस्ति वै राजा भूयसॊ वाप्य अनागसः\nभार्या माता पिता पुत्रॊ हन्यते पुरुषे हते\nपरेणापकृते राजा तस्मात सम्यक परधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 11,
        "text": "असाधॊश चैव पुरुषॊ लभते शीलम एकदा\nसाधॊश चापि हय असाधुभ्यॊ जायते ऽशॊभना परजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 12,
        "text": "न मूलघातः कर्तव्यॊ नैष धर्मः सनातनः\nअपि खल्व अवधेनैव परायश्चित्तं विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 13,
        "text": "उद्वेजनेन बन्धेन विरूपकरणेन च\nवधदन्देन ते कलेश्या न पुरॊ ऽहितसंपदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 14,
        "text": "यदा पुरॊहितं वा ते पर्येयुः शरणैषिणः\nकरिष्यामः पुनर बरह्मन न पापम इति वादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 15,
        "text": "तदा विसर्गम अर्हाः सयुर इतीदं नृपशासनम\nविभ्रद दण्डाजिनं मुन्दॊ बराह्मणॊ ऽरहति वाससम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 16,
        "text": "गरीयांसॊ गरीयांसम अपराधे पुनः पुनः\nतथा विसर्गम अर्हन्ति न यथा परथमे तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 17,
        "text": "[दयुमत्सेन]\nयत्र यत्रैव शक्येरन संयन्तुं समये परजाः\nस तावत परॊच्यते धर्मॊ यावन न परतिलङ्घ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 18,
        "text": "अहन्यमानेषु पुनः सर्वम एव पराभवेत\nपूर्वे पूर्वतरे चैव सुशास्या अभवञ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 19,
        "text": "मृदवः सत्यभूयिष्ठा अल्पद्रॊहाल्प मन्यवः\nपुरा धिग दन्द एवासीद वाग दन्दस तदनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 20,
        "text": "आसीद आदान दण्डॊ ऽपि वधदण्डॊ ऽदय वर्तते\nवधेनापि न शक्यन्ते नियन्तुम अपरे जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 21,
        "text": "नैव दस्युर मनुष्याणां न देवानाम इति शरुतिः\nन गन्धर्वपितॄणां च कः कस्येह न कश्चनन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 22,
        "text": "पद्मं शमशानाद आदत्ते पिशाचाच चापि दैवतम\nतेषु यः समयं कुर्याद अज्ञेषु हतबुद्धिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 23,
        "text": "[सत्यवत]\nतान न शक्नॊषि चेत साधून परित्रातुम अहिंसया\nकस्य चिद भूतभव्यस्य लाभेनान्तं तथा कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 24,
        "text": "[दयुमत्सेन]\nराजानॊ लॊकयात्रार्थं तप्यन्ते परमं तपः\nअपत्रपन्ति तादृग्भ्यस तथा वृत्ता भवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 25,
        "text": "वित्रास्यमानाः सुकृतॊ न कामाद घनन्ति दुष्कृतीन\nसुकृतेनैव राजानॊ भूयिष्ठं शासते परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 26,
        "text": "शरेयसः शरेयसीम एवंवृत्तिं लॊकॊ ऽनुवर्तते\nसदैव हि गुरॊर वृत्तम अनुवर्तन्ति मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 27,
        "text": "आत्मानम असमाधाय समाधित्सति यः परान\nविषयेष्व इन्द्रियवशं मानवाः परहसन्ति तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 28,
        "text": "यॊ राज्ञॊ दम्भमॊहेन किं चित कुर्याद असांप्रतम\nसर्वॊपायैर नियम्यः स तथा पापान निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 29,
        "text": "आत्मैवादौ नियन्तव्यॊ दुष्कृतं समियच्छता\nदन्दयेच च महादन्तैर अपि बन्धून अनन्तरान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 30,
        "text": "यत्र वै पापकृत कलेश्यॊ न महद दुःखम अर्छति\nवर्धन्ते तत्र पापानि धर्मॊ हरसति च धरुवम\nइति कारुण्यशीलस तु विद्वान वै बराह्मणॊ ऽनवशात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 31,
        "text": "इति चैवानुशिष्टॊ ऽसमि पूर्वैस तात पितामहैः\nआश्वासयद्भिः सुभृशम अनुक्रॊशात तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 32,
        "text": "एतत परथमकल्पेन राजा कृतयुगे ऽभजत\nपादॊ ऽनेनापि धर्मेण गच्छेत तरेतायुगे तथा\nदवापरे तु दविपादेन पादेन तव अपरे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 33,
        "text": "तथा कलियुगे पराप्ते राज्ञां दुश्चरितेन ह\nभवेत कालविशेषेण कला धर्मस्य सॊदशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 34,
        "text": "अथ परथमकल्पेन सत्यवन संकरॊ भवेत\nआयुः शक्तिं च कालं च निर्दिश्य तप आदिशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 259,
        "shloka": 35,
        "text": "सत्याय हि यथा नेह जह्याद धर्मफलं महत\nभूतानाम अनुकम्पार्थं मनुः सवायम्भुवॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअविरॊधेन भूतानां तयागः षाद्गुण्यकारकः\nयः सयाद उभय भाग्धर्मस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 2,
        "text": "गार्हस्थ्यस्य च धर्मस्य तयागधर्मस्य चॊभयॊः\nअदूरसंप्रस्थितयॊः किं सविच छरेयः पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nउभौ धर्मौ महाभागाव उभौ परमदुश्चरौ\nउभौ महाफलौ तात सद्भिर आचरिताव उभौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 4,
        "text": "अत्र ते वर्तयिष्यामि परामान्यम उभयॊस तयॊः\nशृणुष्वैक मनाः पार्थ छिन्नधर्मार्थसंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 5,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nकपिलस्य गॊश च संवादं तन निबॊध युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 6,
        "text": "आम्नायम अनुपश्यन हि पुराणं शाश्वतं धरुवम\nनहुषः पूर्वम आलेभे तवस्तुर गाम इतिनः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 7,
        "text": "तां नियुक्ताम अदीनात्मा सत्त्वस्थः समये रतः\nजञानवान नियताहारॊ ददर्श पलिलस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 8,
        "text": "स बुद्धिम उत्तमां पराप्तॊ नैष्ठिकीम अकुतॊभयाम\nसमरामि शिथिलं सत्यं वेदा इत्य अब्रवीत सकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 9,
        "text": "तां गाम ऋषिः सयूम रश्मिः परविश्य यतिम अब्रवीत\nहंहॊ वेदा यदि मता धर्माः केनापरे मताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 10,
        "text": "तपस्विनॊ धृतिमतः शरुतिविज्ञानचक्षुषः\nसर्वम आर्षं हि मन्यन्ते वयाहृतं विदितात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्यैवं गततृष्णस्य विज्वरस्य निराशिषः\nका विवक्षास्ति वेदेषु निरारम्भस्य सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 12,
        "text": "[कपिल]\nनाहं वेदान विनिन्दामि न विवक्षामि कर्हि चित\nपृथग आश्रमिणां कर्माण्य एकार्थानीति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 13,
        "text": "गच्छत्य एव परित्यागी वानप्रस्थश च गच्छति\nगृहस्थॊ बरह्मचारी च उभौ ताव अपि गच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 14,
        "text": "देव याना हि पन्थानश चत्वारः शाश्वता मताः\nतेषां जयायः कनीयस्त्वं फलेषूक्तं बलाबलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं विदित्वा सर्वार्थान आरभेद इति वैदिकम\nनारभेद इति चान्यत्र नैष्ठिकी शरूयते शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 16,
        "text": "अनारम्भे हय अदॊषः सयाद आरम्भे ऽदॊष उत्तमः\nएवं सथितस्य शास्त्रस्य दुर्विज्ञेयं बलाबलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 17,
        "text": "यद्य अत्र किं चित परत्यक्षम अहिंसायाः परं मतम\nऋते तव आगमशास्त्रेभ्यॊ बरूहि तद यदि पश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 18,
        "text": "[सयूमरष्मि]\nसवर्गकामॊ यजेतेति सततं शरूयते शरुतिः\nफलं परकल्प्य पूर्वं हि ततॊ यज्ञः परतायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 19,
        "text": "अजश चाश्वश च मेषश च गौश च पक्षिगणाश च ये\nगराम्यारण्या ओषधयः पराणस्यान्नम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 20,
        "text": "तथैवान्नं हय अहर अहः सायं परातर्निरुप्यते\nपशवश चाथ धान्यं च यज्ञस्याङ्गम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 21,
        "text": "एतानि सहयज्ञेन परजापतिर अकल्पयत\nतेन परजापतिर देवान यज्ञेनायजत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 22,
        "text": "ते समान्यॊन्यं चराः सर्वे परानिनः सप्त सप्त च\nयज्ञेषूपाकृतं विश्वं पराहुर उत्तमसंज्ञितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 23,
        "text": "एतच चैवाभ्यनुज्ञातं पूर्वैः पूर्वतरैस तथा\nकॊ जातु न विचिन्वीत विद्वान सवां शक्तिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 24,
        "text": "पशवश च मनुष्याश च दरुमाश चौषधिभिः सह\nसवर्गम एवाभिकाङ्क्षन्ते न च सवर्गस तव ऋते मखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 25,
        "text": "ओषध्यः पशवॊ वृक्षा वीरुदाज्यं पयॊ दधि\nहविर भूमिर दिशः शरद्धा कालश चैतानि दवादश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 26,
        "text": "ऋचॊ यजूंसि सामानि यजमानश च सॊदशः\nअग्निर जञेयॊ गृहपतिः स सप्तदश उच्यते\nअङ्गान्य एतानि यज्ञस्य यज्ञॊ मूलम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 27,
        "text": "आज्येन पयसा दध्ना शकृद आमिक्षया तवचा\nवालैः शृङ्गेन पादेन संभवत्य एव गौर्मखम\nएवं परत्येकशः सर्वं यद यद अस्य विधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 28,
        "text": "यज्ञं वहन्ति संभूय सहर्त्विग्भिः सदक्षिणैः\nसंहत्यैतानि सर्वाणि यज्ञं निर्वर्तयन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 29,
        "text": "यज्ञार्थानि हि सृष्टानि यथा वै शरूयते शरुतिः\nएवं पूर्वे पूर्वतराः परवृत्ताश चैव मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 30,
        "text": "न हिनस्ति हय आरभते नाभिद्रुह्यति किं चन\nयज्ञॊ यस्तव्य इत्य एव यॊ यजत्य अफलेप्सया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 31,
        "text": "यज्ञाङ्गान्य अपि चैतानि यथॊक्तानि न संशयः\nविधिना विधियुक्तानि तारयन्ति परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 32,
        "text": "आम्नायम आर्षं पश्यामि यस्मिन वेदाः परतिष्ठिताः\nतं विद्वांसॊ ऽनुपश्यन्ति बराह्मणस्यानुदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 33,
        "text": "बराह्मण परभवॊ यज्ञॊ बराह्मणार्पण एव च\nअनु यज्ञं जगत सर्वं यज्ञश चानु जगत सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 34,
        "text": "ओम इति बरह्मणॊ यॊनिर नमः सवाहा सवधा वसत\nयस्यैतानि परयुज्यन्ते यथाशक्ति कृतान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 35,
        "text": "न तस्य तरिषु लॊकेषु परलॊकभयं विदुः\nइति वेदा वदन्तीह सिद्धाश च परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 36,
        "text": "रिचॊ यजूंसि सामानि सतॊभाश च विधिचॊदिताः\nयस्मिन्न एतानि सर्वाणि बहिर एव स वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 37,
        "text": "अग्न्याधेये यद भवति यच च सॊमे सुते दविज\nयच चेतरैर महायज्ञैर्वेद तद भगवान सवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 38,
        "text": "तस्माद बरह्मन यजेतैव याजयेच चाविचारयन\nयजतः सवर्गविधिना परेत्य सवर्गफलं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 260,
        "shloka": 39,
        "text": "नायं लॊकॊ ऽसत्य अयज्ञानां परश चेति विनिश्चयः\nवेदवादविदश चैव परमानम उभयं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 1,
        "text": "[कपिल]\nएतावद अनुपश्यन्तॊ यतयॊ यान्ति मार्गगाः\nनैषां सर्वेषु लॊकेषु कश चिद अस्ति वयतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 2,
        "text": "निर्द्वन्द्वा निर्नमस्कारा निराशिर बन्धना बुधाः\nविमुक्ताः सर्वपापेभ्यश चरन्ति शुचयॊ ऽमलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 3,
        "text": "अपवर्गे ऽथ संत्यागे बुद्धौ च कृतनिश्चयाः\nबरह्मिष्ठा बरह्मभूताश च बरह्मण्य एव कृतालयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 4,
        "text": "विशॊका नष्ट रजसस तेषां लॊकाः सनातनाः\nतेषां गतिं परां पराप्य गार्हस्थ्ये किं परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 5,
        "text": "[षयू]\nयद्य एषा परमा निष्ठा यद्य एषा परमा गतिः\nगृहस्थान अव्यपाश्रित्य नाश्रमॊ ऽनयः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 6,
        "text": "यथा मातरम आश्रित्य सर्वे जीवन्ति जन्तवः\nएवं गृहस्थम आश्रित्य वर्तन्त इतरे ऽऽशरमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 7,
        "text": "गृहस्थ एव यजते गृहस्थस तप्यते तपः\nगार्हस्त्यम अस्य धर्मस्य मूलं यत किं चिद एजते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 8,
        "text": "परजनाद धयभिनिर्वृत्ताः सर्वे पराण भृतॊ मुने\nपरजनं चाप्य उतान्यत्र न कथं चन विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 9,
        "text": "यास ताः सयुर बहिर ओषध्यॊ बह्व अरण्यास तथा दविज\nओषधिभ्यॊ बहिर यस्मात परानी कश चिन न विद्यते\nकस्यैषा वाग भवेत सत्या मॊक्षॊ नास्ति गृहाद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 10,
        "text": "अश्रद्दधानैर अप्राज्ञैः सूक्ष्मदर्शनवर्जितैः\nनिराशैर अलसैः शरान्तैस तप्यमानैः सवकर्मभिः\nशरमस्यॊपरमॊ दृष्टः परव्रज्या नाम पण्डितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 11,
        "text": "तरैलॊक्यस्यैव हेतुर हि मर्यादा शाश्वती धरुवा\nबराह्मणॊ नाम भगवाञ जन्मप्रभृति पूज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 12,
        "text": "पराग गर्भाधानान मन्त्रा हि परवर्तन्ते दविजातिषु\nअविश्रम्भेषु वर्तन्ते विश्रम्भेष्व अप्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 13,
        "text": "दाहः पुनः संश्रयणे संस्थिते पात्रभॊजनम\nदानं गवां पशूनां वा पिन्दानां चाप्सु मज्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 14,
        "text": "अर्चिष्मन्तॊ बर्हिषदः करव्यादाः पितरः समृताः\nमृतस्याप्य अनुमन्यन्ते मन्त्रा मन्त्राश च कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 15,
        "text": "एवं करॊशत्सु वेदेषु कुतॊ मॊक्षॊ ऽसति कस्य चित\nऋणवन्तॊ यदा मर्त्याः पितृदेवद्विजातिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 16,
        "text": "शरिया विहीनैर अलसैः पण्डितैर अपलापितम\nवेदवादापरिज्ञानं सत्याभासम इवानृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 17,
        "text": "न वै पापैर हरियते कृष्यते वा; यॊ बराह्मणॊ यजते वेद शास्त्रैः\nऊर्ध्वं यज्ञः पशुभिः सार्धम एति; संतर्पितस तर्पयते च कामैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 18,
        "text": "न वेदानां परिभवान न शाथ्येन न मायया\nमहत पराप्नॊति पुरुषॊ बरह्म बरह्मणि विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 19,
        "text": "[कपिल]\nदर्शं च पौर्णमासं च अग्निहॊत्रं च धीमताम\nचातुर्मस्यानि चैवासंस तेषु यज्ञः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 20,
        "text": "अनारम्भाः सुधृतयः शुचयॊ बरह्म संश्रिताः\nबरह्मणैव सम ते देवांस तर्पयन्त्य अमृतैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 21,
        "text": "सर्वभूतात्मभूतस्य सर्वभूतानि पश्यतः\nदेवापि मार्गे मुह्यन्ति अपदस्य पदैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 22,
        "text": "चतुर्द्वारं पुरुषं चतुर्मुखं; चतुर्धा चैनम उपयान्ति निन्दा\nबाहुभ्यां वाच उदराद उपस्थात; तेषां दवारं दवारपालॊ बुभूसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 23,
        "text": "नाक्षैर दीव्येन नाददीतान्य वित्तं; न वायॊनीयस्य शृतं परगृह्णेत\nकरुद्धॊ न चैव परहरेत धीमांस; तथास्य तत पानि पादं सुगुप्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 24,
        "text": "नाक्रॊशम अर्छेन न मृषा वदेच च; न पैशुनं जनवादं च कुर्यात\nसत्यव्रतॊ मित भासॊ ऽपरमत्तस; तथास्य वाग दवारम अथॊ सुगुप्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 25,
        "text": "नानाशनः सयान न महाशनः सयाद; अलॊलुपः साधुभिर आगतः सयात\nयात्रार्थम आहारम इहाददीत; तथास्य सयाज जाथरी दवारगुप्तिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 26,
        "text": "न वीर पत्नीं विहरेत नारीं; न चापि नारीम अनृताव आह्वयीत\nभार्या वरतं हय आत्मनि धारयीत; तथास्य पस्थ दवारगुप्तिर भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 27,
        "text": "दवाराणि यस्य सर्वाणि सुगुप्तानि मनीषिणः\nउपस्थम उदरं बाहू वाक चतुर्थी स वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 28,
        "text": "मॊघान्य अगुप्त दवारस्य सर्वाण्य एव भवन्त्य उत\nकिं तस्य तपसा कार्यं किं यज्ञेन किम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 29,
        "text": "अनुत्तरीय वसनम अनुपस्तीर्ण शायिनम\nबाहूपधानं शाम्यन्तं तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 30,
        "text": "दवन्द्वारामेषु सर्वेषु य एकॊ रमते मुनिः\nपरेषाम अननुध्यायंस तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 31,
        "text": "येन सर्वम इदं बुद्धं परकृतिर विकृतिश च या\nगतिज्ञः सर्वभूतानां तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 32,
        "text": "अभयं सर्वभूतेभ्यः सर्वेषाम अभयं यतः\nसर्वभूतात्मभूतॊ यस तं देवा बराह्मणं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 33,
        "text": "नान्तरेनानुजानन्ति वेदानां यत करियाफलम\nअनुज्ञाय च तत सर्वम अन्यद रॊचयते ऽफलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 34,
        "text": "फलवन्ति च कर्माणि वयुष्टिमन्ति धरुवाणि च\nविगुणानि च पश्यन्ति तथानैकान्तिकानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 35,
        "text": "गुणाश चात्र सुदुर्ज्ञेया जञाताश चापि सुदुष्कराः\nअनुष्ठिताश चान्तवन्त इति तवम अनुपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 36,
        "text": "[सयू]\nयथा च वेद परामान्यं तयागश च सफलॊ यथा\nतौ पन्थानाव उभौ वयक्तौ भगवंस तद बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 37,
        "text": "[कपिल]\nपरत्यक्षम इह पश्यन्ति भवन्तः सत्पथे सथिताः\nपरत्यक्षं तु किम अत्रास्ति यद भवन्त उपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 38,
        "text": "[सयू]\nसयूमरश्मिर अहं बरह्मञ जिज्ञासार्थम इहागतः\nशरेयः कामः परत्यवॊचम आर्जवान न विवक्षया\nइमं च संशयं घॊरं भगवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 39,
        "text": "परत्यक्षम इह पश्यन्तॊ भवन्तः सत्पथे सथिताः\nकिम अत्र परत्यक्षतमं भवन्तॊ यद उपासते\nअन्यत्र तर्क शास्त्रेभ्य आगमाच च यथागमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 40,
        "text": "आगमॊ वेदवादस तु तर्क शास्त्राणि चागमः\nयथागमम उपासीत आगमस तत्र सिध्यति\nसिद्धिः परत्यक्षरूपा च दृश्यत्य आगमनिश्चयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 41,
        "text": "नौर वावीव निबद्धा हि सरॊतसा सनिबन्धना\nहरियमाणा कथं विप्र कुबुद्धींस तारयिष्यति\nएतद बरवीतु भगवान उपपन्नॊ ऽसम्य अधीहि भॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 42,
        "text": "नैव तयागी न संतुष्टॊ नाशॊकॊ न निरामयः\nन निर्विवित्सॊ नावृत्तस्नापवृत्तॊ ऽसति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 43,
        "text": "भवन्तॊ ऽपि च हृष्यन्ति शॊचन्ति च यथा वयम\nइन्द्रियार्थाश च भवतां समानाः सर्वजन्तुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 44,
        "text": "एवं चतुर्णां वर्णानाम आश्रमाणां परवृत्तिषु\nएकम आलम्बमानानां निर्नये किं निरामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 45,
        "text": "[कपिल]\nयद यद आचरते शास्त्रम अथ सर्वप्रवृत्तिषु\nयस्य यत्र हय अनुष्ठानं तत्र तत्र निरामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 46,
        "text": "सर्वं पावयते जञानं यॊ जञानं हय अनुवर्तते\nजञानाद अपेत्य या वृत्तिः सा विनाशयति परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 47,
        "text": "भवन्तॊ जञानिनॊ नित्यं सर्वतश च निरागमाः\nऐकात्म्यं नाम कश चिद धि कदा चिद अभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 48,
        "text": "शास्त्रं हय अबुद्ध्वा तत्त्वेन के चिद वादबला जनाः\nकामद्वेषाभिभूतत्वाद अहंकारवशं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 49,
        "text": "याथातथ्यम अविज्ञाय शास्त्राणां शास्त्रदस्यवः\nबरह्म सतेना निरारम्भा अपक्व मतयॊ ऽशिवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 50,
        "text": "वैगुण्यम एव पश्यन्ति न गुणान अनुयुञ्जते\nतेषां तमः शरीराणां तम एव परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 51,
        "text": "यॊ यथा परकृतिर जन्तुः परकृतेः सयाद वशानुगः\nतस्य दवेषश च कामश च करॊधॊ दम्भॊ ऽनृतं मदः\nनित्यम एवाभिवर्तन्ते गुणाः परकृतिसंभवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 52,
        "text": "एतद बुद्ध्यानुपश्यन्तः संत्यजेयुः शुभाशुभम\nपरां गतिम अभीप्सन्तॊ यतयः संयमे रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 53,
        "text": "[षयू]\nसर्वम एतन मया बरह्मञ शास्त्रतः परिकीर्तितम\nन हय अविज्ञाय शात्रार्थं परवर्तन्ते परवृत्तयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 54,
        "text": "यः कश चिन नयाय्य आचारः सर्वं शास्त्रम इति शरुतिः\nयद अन्याय्यम अशास्त्रं तद इत्य एषा शरूयते शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 55,
        "text": "न परवृत्तिर ऋते शास्त्रात का चिद अस्तीति निश्चयः\nयद अन्यद वेदवादेभ्यस तद अशास्त्रम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 56,
        "text": "शास्त्राद अपेतं पश्यन्ति बहवॊ वयक्तमानिनः\nशास्त्रदॊषान न पश्यन्ति इह चामुत्र चापरे\nअविज्ञान हतप्रज्ञा हीनप्रज्ञास तमॊवृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 57,
        "text": "शक्यं तव एकेन मुक्तेन कृतकृत्येन सर्वशः\nपिण्ड मात्रं वयपाश्रित्य चरितुं सर्वतॊदिशम\nवेदवादं वयपाश्रित्य मॊक्षॊ ऽसतीति परभासितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 58,
        "text": "इदं तु दुष्करं कर्म कुटुम्बम अभिसंश्रितम\nदानम अध्ययनं यज्ञः परजा संतानम आर्जवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 59,
        "text": "यद्य एतद एवं कृत्वापि न विमॊक्षॊ ऽसति कस्य चित\nधिक कर्तारं च कार्यं च शरमश चायं निरर्थकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 60,
        "text": "नास्तिक्यम अन्यथा च सयाद वेदानां पृष्ठतः करिया\nएतस्यानन्त्यम इच्छामि भगवञ शरॊतुम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 261,
        "shloka": 61,
        "text": "तथ्यं वदस्व मे बरह्मन्न उपसन्नॊ ऽसम्य अधीहि भॊः\nयथा ते विदितॊ मॊक्षस तथेच्छाम्य उपशिक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 1,
        "text": "[कपिल]\nवेदाः परमानं लॊकानां न वेदाः पृष्ठतः कृताः\nदवे बरह्मणी वेदितव्ये शब्दब्रह्म परं च यत\nशब्दब्रह्मणि निष्णातः परं बरह्माधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 2,
        "text": "शरीरम एतत कुरुते यद वेदे कुरुते तनुम\nकृतशुद्ध शरीरॊ हि पात्रं भवति बराह्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 3,
        "text": "आनन्त्यम अनुयुक्न्ते यः कर्मणा तद बरवीमि ते\nनिरागमम अनैतिह्यं परत्यक्षं लॊकसाक्षिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 4,
        "text": "धर्म इत्य एव ये यज्ञान वितन्वन्ति निराशिषः\nउत्पन्न तयागिनॊ ऽलुब्धाः कृपासूयाव इवार्जिताः\nधनानाम एष वै पन्थास तीर्थेषु परतिपादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 5,
        "text": "अनाश्रिताः पापकृत्याः कदा चित कर्म यॊनितः\nमनःसंकल्पसंसिद्धा विशुद्धज्ञाननिश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 6,
        "text": "अक्रुध्यन्तॊ ऽनसूयन्तॊ निरहंकार मत्सराः\nजञाननिष्ठास तरिशुक्लाश च सर्वभूतहिते रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 7,
        "text": "आसन गृहस्था भूयिष्ठम अव्युत्क्रान्ताः सवकर्मसु\nराजानश च तथायुक्ता बराह्मणाश च यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 8,
        "text": "समा हय आर्जवसंपन्नाः संतुष्टा जञाननिश्चयाः\nपरत्यक्षधर्माः शुचयः शरद्दधानाः परावरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 9,
        "text": "पुरस्ताद भावितात्मानॊ यथावच चरितव्रताः\nचरन्ति धर्मं कृच्छ्रे ऽपि दुर्गे चैवाधिसंहताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 10,
        "text": "संहत्य धर्मं चरतां पुरासीत सुखम एव तत\nतेषां नासीद विधातव्यं परायश्चित्तं कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 11,
        "text": "सत्यं हि धर्मम आस्थाय दुराधर्षतमा मताः\nन मात्राम अनुरुध्यन्ते न धर्मछलम अन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 12,
        "text": "य एव परथमः कल्पस तम एवाभ्याचरन सह\nअस्यां सथितौ सथितानां हि परायश्चित्तं न विद्यते\nदुर्बलात्मन उत्पन्नं परायश्चित्तम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 13,
        "text": "यत एवंविधा विप्राः पुराणा यज्ञवाहनाः\nतरैविद्य वृद्धाः शुचयॊ वृत्तवन्तॊ यशस्विनः\nयजन्तॊ ऽहर अहर यज्ञैर निराशीर बन्धना बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 14,
        "text": "तेषां यज्ञाश च वेदाश च कर्माणि च यथागमम\nआगमाश च यथाकालं संकल्पाश च यथा वरतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 15,
        "text": "अपेतकामक्रॊधानां परकृत्या संशितात्मनाम\nऋजूनां शम नित्यानां सथितानां सवेषु कर्मसु\nसर्वम आनन्त्यम एवासीद इति नः शाश्वती शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 16,
        "text": "तेषाम अदीनसत्त्वानां दुश्चराचार कर्मणाम\nसवकर्मभिः संवृतानां तपॊ घॊरत्वम आगतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 17,
        "text": "तं सद आचारम आश्वर्यं पुराणं शाश्वतं धरुवम\nअशक्नुवद्भिश चरितुं किं चिद धर्मेषु सूचितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 18,
        "text": "निरापद धर्म आचारस तव अप्रमादॊ ऽपराभवः\nसर्ववर्णेषु यत तेषु नासीत कश चिद वयतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 19,
        "text": "धर्मम एकं चतुष्पादम आश्रितास ते नरर्षभाः\nतं सन्तॊ विधिवत पराप्य गच्छन्ति परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 20,
        "text": "गृहेभ्य एव निष्क्रम्य वनम अन्ये समाश्रिताः\nगृहम एवाभिसंश्रित्य ततॊ ऽनये बरह्मचारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 21,
        "text": "धर्मम एतं चतुष्पादम आश्रमं बराह्मणा विदुः\nआनन्त्यं बरह्मणः सथानं बराह्मणा नाम निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 22,
        "text": "अत एवंविधा विप्राः पुराणा धर्मचारिणः\nत एते दिवि दृश्यन्ते जयॊतिर भूता दविजातयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 23,
        "text": "नक्षत्राणीव धिष्न्येषु बहवस तारका गणाः\nआनन्त्यम उपसंप्राप्ताः संतॊषाद इति वैदिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 24,
        "text": "यद्य आगच्छन्ति संसारं पुनर यिनिषु तादृशाः\nन लिप्यन्ते पापकृत्यैः कदा चित कर्म यॊनितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 25,
        "text": "एवं युक्तॊ बराह्मणः सयाद अन्यॊ बराह्मणकॊ भवेत\nकर्मैव पुरुषस्याह शुभं वा यदि वाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 26,
        "text": "एवं पक्वकसायानाम आनन्त्येन शरुतेन च\nसर्वम आनन्त्यम एवासीद एवं नः शाश्वती शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 27,
        "text": "तेषाम अपेततृष्णानां निर्निक्तानां शुभात्मनाम\nचतुर्थ औपनिषदॊ धर्मः साधारणः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 28,
        "text": "स सिद्धैः साध्यते नित्यं बराह्मणैर नियतात्मभिः\nसंतॊष मूलस तयागात्मा जञानाधिष्ठानम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 29,
        "text": "अपवर्ग गतिर नित्यॊ यति धर्मः सनातनः\nसाधारणः केवलॊ वा यथाबलम उपास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 30,
        "text": "गच्छतॊ गच्छतः कषेमं दुर्बलॊ ऽतरावसीदति\nबरह्मणः पदम अन्विच्छन संसारान मुच्यते शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 31,
        "text": "[सयू]\nये भुञ्जते ये ददते यजन्ते ऽधीयते च ये\nमात्राभिर धर्मलब्धाभिर ये वा तयागं समाश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 32,
        "text": "एतेषां परेत्य भावे तु कतमः सवर्गजित्तमः\nएतद आचक्ष्व मे बरह्मन यथातथ्येन पृच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 33,
        "text": "[कप]\nपरिग्रहाः शुभाः सर्वे गुणतॊ ऽभयुदयाश च ये\nन तु तयागसुखं पराप्ता एतत तवम अपि पश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 34,
        "text": "[सयू]\nभवन्तॊ जञाननिष्ठा वै गृहस्थाः कर्म निश्चयाः\nआश्रमाणां च सर्वेषां निष्ठायाम ऐक्यम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 35,
        "text": "एकत्वे च पृथक्त्वे च विशेषॊ नान्य उच्यते\nतद यथावद यथान्यायं भगवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 36,
        "text": "[कप]\nशरीरपक्तिः कर्माणि जञानं तु परमा गतिः\nपक्वे कसाये वमनै रसज्ञाने न तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 37,
        "text": "आनृशंस्यं कषमा शान्तिर अहिंसा सत्यम आर्जवम\nअद्रॊहॊ नाभिमानश च हरीस तितिक्षा शमस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 38,
        "text": "पन्थानॊ बरह्मणस तव एते एतैः पराप्नॊति यत परम\nतद विद्वान अनुबुध्येत मनसा कर्म निश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 39,
        "text": "यां विप्राः सर्वतः शान्ता विशुद्धा जञाननिश्चयाः\nगतिं गच्छन्ति संतुष्टास ताम आहुः परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 40,
        "text": "वेदांश च वेदितव्यं च विदित्वा चयथा सथिति\nएवं वेदविद इत्य आहुर अतॊ ऽनयॊ वातरेतकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 41,
        "text": "सर्वं विदुर वेदविदॊ वेदे सर्वं परतिष्ठितम\nवेदे हि निष्ठा सर्वस्य यद यद अस्ति च नास्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 42,
        "text": "एषैव निष्ठा सर्वस्य यद यद अस्ति चनास्ति च\nएतद अन्तं च मध्यं च सच चासच च विजानतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 43,
        "text": "समस्त तयाग इत्य एवं शम इत्य एव निष्ठितः\nसंतॊष इत्य अत्र शुभम अपवर्गे परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 44,
        "text": "ऋतं सत्यं विदितं वेदितव्यं; सर्वस्यात्मा जङ्गमं सथावरं च\nसर्वं सुखं यच छिवम उत्तमं च; बरह्माव्यक्तं परभवश चाव्ययश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 262,
        "shloka": 45,
        "text": "तेजः कषमा शान्तिर अनामयं शुभं; तथाविधं वयॊम सनातनं धरुवम\nएतैः शब्दैर गम्यते बुद्धिनेत्रैस; तस्मै नमॊ बरह्मणे बराह्मणाय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधर्मम अर्थं च कामं च वेदाः शंसन्ति भारत\nकस्य लाभॊ विशिष्टॊ ऽतर तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि इतिहासं पुरातनम\nकुण्ड धारेण यत परीत्या भक्तायॊपकृतं पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 3,
        "text": "अधनॊ बराह्मणः कश चित कामाद धर्मम अवैक्षत\nयज्ञार्थं स ततॊ ऽरथार्थी तपॊ ऽतप्यत दारुणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 4,
        "text": "स निश्चयम अथॊ कृत्वा पूजयाम आस देवताः\nभक्त्या न चैवाध्यगच्छद धनं संपूज्य देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 5,
        "text": "ततश चिन्तां पुनः पराप्तः कतमद दैवतं नु तत\nयन मे दरुतं परसीदेत मानुषैर अजदी कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 6,
        "text": "अथ सौम्येन वपुषा देवानुचरम अन्तिके\nपरत्यपश्यज जलधरं कुन्दधारम अवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 7,
        "text": "दृष्ट्वैव तं महात्मानं तस्य भक्तिर अजायत\nअयं मे धास्यति शरेयॊ वपुर एतद धि तादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 8,
        "text": "संनिकृष्टश च देवस्य न चान्यैर मानुषैर वृतः\nएष मे दास्यति धनं परभूतं शीघ्रम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 9,
        "text": "ततॊ धूपैश च गन्धैश च माल्यैर उच्चावचैर अपि\nबलिभिर विविधैश चापि पूजयाम आस तं दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः सवल्पेन कालेन तुष्टॊ जलधरस तदा\nतस्यॊपकारे नियताम इमां वाचम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 11,
        "text": "बरह्मघ्ने च सुरापे च चॊरे भग्नव्रते तथा\nनिष्कृतिर विहिता सद भिः कृतघ्ने नास्ति निष्कृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 12,
        "text": "आशायास तनयॊ ऽधर्मः करॊधॊ ऽसूया सुतः समृतः\nपुत्रॊ लॊभॊ निकृत्यास तु कृतघ्नॊ नार्हति परजाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 13,
        "text": "ततः स बराह्मणः सवप्ने कुन्दधारस्य तेजसा\nअपश्यत सर्वभूतानि कुशेषु शयितस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 14,
        "text": "शमेन तपसा चैव भक्त्या च निरुपस्कृतः\nशुद्धात्मा बराह्मणॊ रात्रौ निदर्शनम अपश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 15,
        "text": "मनिभद्रं स तत्रस्थं देवतानां महाद्युतिम\nअपश्यत महात्मानं वयादिशन्तं युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 16,
        "text": "तत्र देवाः परयच्छन्ति राज्यानि च धनानि च\nशुभैः कर्मभिर आरब्धाः परच्छिदन्त्य अशुभेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 17,
        "text": "पश्यताम अथ यक्षाणां कुन्दधारॊ महाद्युतिः\nनिष्पत्य पतितॊ भूमौ देवानां भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 18,
        "text": "ततस तु देववचनान मनिभद्रॊ महायशः\nउवाच पतितं भूमौ कुन्दधार किम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 19,
        "text": "[कुन्दधर]\nयदि परसन्ना देवा मे भक्तॊ ऽयं बराह्मणॊ मम\nअस्यानुग्रहम इच्छामि कृतं किं चित सुखॊदयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 20,
        "text": "[भी]\nततस तं मनिभद्रस तु पुनर वचनम अब्रवीत\nदेवानाम एव वचनात कुन्दधारं महाद्युतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 21,
        "text": "उत्तिष्ठॊत्तिष्ठ भद्रं ते कृतकार्यः सुखी भव\nयावद धनं परार्थयते बराह्मणॊ ऽयं सखा तव\nदेवानां शासनात तावद असंख्येयं ददाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 22,
        "text": "विचार्य कुन्दधारस तु मानुष्यं चलम अध्रुवम\nतपसे मतिम आधत्त बराह्मणस्य यशस्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 23,
        "text": "[कु]\nनाहं धनानि याचामि बराह्मणाय धनप्रद\nअन्यम एवाहम इच्छामि भक्तायानुग्रहं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 24,
        "text": "पृथिवीं रत्र पूर्णां वा महद वा धनसंचयम\nभक्ताय नाहम इच्छामि भवेद एष तु धार्मिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 25,
        "text": "धर्मे ऽसय रमतां बुद्धिर धर्मं चैवॊपजीवतु\nधर्मप्रधानॊ भवतु ममैषॊ ऽनुग्रहॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 26,
        "text": "[मणिभद्र]\nयदा धर्मफलं राज्यं सुखानि विविधानि च\nफलान्य एवायम अश्नातु कायक्लेशविवर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 27,
        "text": "[भी]\nततस तद एव बहुशः कुन्दधारॊ महायशः\nअभ्यासम अकरॊद धर्मे ततस तुष्टास्य देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 28,
        "text": "[मणि]\nपरीतास ते देवताः सर्वा दविजस्यास्य तथैव च\nभविष्यत्य एष धर्मात्मा धर्मे चाधास्यते मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 29,
        "text": "[भी]\nततः परीतॊ जलधरः कृतकार्यॊ युधिष्ठिर\nईप्सितं मनसॊ लब्ध्वा वरम अन्यैः सुदुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 30,
        "text": "ततॊ ऽपश्यत चीराणि सूक्ष्माणि दविजसत्तमः\nपार्श्वतॊ ऽभयागतॊ नयस्तान्य अथ निर्वेदम आगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 31,
        "text": "[बरा]\nअयं न सुकृतं वेत्ति कॊ नव अन्यॊ वेत्स्यते कृतम\nगच्छामि वनम एवाहं वरं धर्मेण जीवितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 32,
        "text": "[भी]\nनिर्वेदाद देवतानां च परसादात स दविजॊत्तमः\nवनं परविश्य सुमहत तप आरब्धवांस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 33,
        "text": "देवतातिथिशेषेण फलमूलाशनॊ दविजः\nधर्मे चापि महाराज रतिर अस्याभ्यजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 34,
        "text": "तयक्त्वा मूलफलं सर्वं पर्णाहारॊ ऽभवद दविजः\nपर्णं तयक्त्वा जलाहारस तदासीद दविजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 35,
        "text": "वायुभक्षस ततः पश्चाद बहून वर्षगणान अभूत\nन चास्य कषीयते पराणस तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 36,
        "text": "धर्मे च शरद्दधानस्य तपस्य उग्रे च वर्ततः\nकालेन महता तस्य दिव्या दृष्टिर अजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्य बुद्धिः परादुरासीद यदि दद्यां महद धनम\nतुष्टः कस्मै चिद एवाहं न मिथ्या वाग भवेन मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 38,
        "text": "ततः परहृष्टवदनॊ भूय आरब्धवांस तपः\nभूयश चाचिन्तयत सिद्धॊ यत परं सॊ ऽभयपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 39,
        "text": "यदि दद्याम अहं राज्यं तुष्टॊ वै यस्य कस्य चित\nस भवेद अचिराद राजा न मित्या वाग भवेन मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 40,
        "text": "तस्य साक्षात कुन्दधारॊ दर्शयाम आस भारत\nबराह्मणस्य तपॊयॊगात सौहृदेनाभिचॊदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 41,
        "text": "समागम्य स तेनाथ पूजां चक्रे यथाविधि\nबराह्मणः कुन्दधारस्य विस्मितश चाभवन नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 42,
        "text": "ततॊ ऽबरवीत कुन्दधारॊ दिव्यं ते चक्षुर उत्तमम\nपश्य राज्ञां गतिं विप्र लॊकांश चावेक्ष चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 43,
        "text": "ततॊ राज्ञां सहस्राणि मग्नानि निरये तदा\nदूराद अपश्यद विप्रः स दिव्ययुक्तेन चक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 44,
        "text": "[कु]\nमां पूजयित्वा भावेन यदि तवं दुःखम आप्नुयाः\nकृतं मया भवेत किं ते कश च ते ऽनुग्रहॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 45,
        "text": "पश्य पश्य च भूयस तवं कामान इच्छेत कथं नरः\nसवर्गद्वारं हि संरुद्धं मानुषेषु विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 46,
        "text": "[भी]\nततॊ ऽपश्यत स कामं च करॊधं लॊभं भयं मदम\nनिद्रां तन्द्रीं तथालस्यम आवृत्य पुरुषान सथितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 47,
        "text": "[कु]\nएतैर लॊकाः सुसंरुद्धा देवानां मानुषाद भयम\nतथैव देववचनाद विघ्नं कुर्वन्ति सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 48,
        "text": "न देवैर अननुज्ञातः कश चिद भवति धार्मिकः\nएष शक्तॊ ऽसि तपसा राज्यं दातुं धनानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 49,
        "text": "[भी]\nततः पपात शिरसा बराह्मणस तॊयधारिणे\nउवाच चैनं धर्मात्मा माहान मे ऽनुग्रहः कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 50,
        "text": "कामलॊभानुबन्धेन पुरा ते यद असूयितम\nमया सनेहम अविज्ञाय तत्र मे कषन्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 51,
        "text": "कषान्तम एव मयेत्य उक्त्वा कुन्दधारॊ दविजर्षभम\nसंपरिष्वज्य बाहुभ्यां तत्रैवान्तरधीयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 52,
        "text": "ततः सर्वान इमाँल लॊकान बराह्मणॊ ऽनुचचार ह\nकुन्दधार परसादेन तपसा यॊजितः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 53,
        "text": "विहायसा च गमनं तथा संकल्पितार्थता\nधर्माच छक्त्या तथा यॊगाद या चैव परमा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 54,
        "text": "देवता बराह्मणाः सन्तॊ यक्षा मानुषचारणाः\nधार्मिकान पूजयन्तीह न धनाध्यान न कामिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 263,
        "shloka": 55,
        "text": "सुप्रसन्ना हि ते देवा यत ते धर्मे रता मतिः\nधने सुखकला का चिद धर्मे तु परमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nबहूनां यज्ञतपसाम एकार्थानां पितामह\nधर्मार्थं न सुखार्थार्थं कथं यज्ञः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि नारदेनानुकीर्तितम\nउञ्छवृत्तेः पुरावृत्तं यज्ञार्थे बराह्मणस्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 3,
        "text": "रास्त्रे धर्मॊत्तरे शरेष्ठे विदर्भेष्व अभवद दविजः\nउञ्छवृत्तिर ऋषिः कश चिद यज्ञे यज्ञं समादधे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 4,
        "text": "शयामाकम अशनं तत्र सूर्यपत्नी सुवर्चला\nतिक्तं च विरसं शाकं तपसा सवादुतां गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 5,
        "text": "उपगम्य वने पृथ्वीं सर्वभूतविहिंसया\nअपि मूलफलैर इज्यॊ यज्ञः सवर्ग्यः परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्य भार्या वरतकृशा शुचिः पुष्कर चारिणी\nयज्ञपत्नीत्वम आनीता सत्येनानुविधीयते\nसा तु शापपरित्रस्ता न सवभावानुवर्तिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 7,
        "text": "मयूरजीर्ण पर्णानां वस्त्रं तस्याश च पर्णिनाम\nअकामायाः कृतं तत्र यज्ञे हॊत्रानुमार्गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 8,
        "text": "शुक्रस्य पुनर आजातिर अपध्यानाद अधर्मवित\nतस्मिन वने समीपस्थॊ मृगॊ ऽभूत सहचारिकः\nवचॊ भिर अब्रवीत सत्यं तवया दुष्कृतकं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 9,
        "text": "यदि मन्त्राङ्गहीनॊ ऽयं यज्ञॊ भवति वैकृतः\nमां भॊः परक्षिप हॊत्रे तवं गच्छ सवर्गम अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 10,
        "text": "ततस तु यज्ञे सावित्री साक्षात तं संन्यमन्त्रयत\nनिमन्त्रयन्ती परत्युक्ता न हन्यां सहवासिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 11,
        "text": "एवम उक्ता निवृत्ता सा परविष्टा यज्ञपावकम\nकिं नु दुश्चरितं यज्ञे दिदृक्षुः सा रसातलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 12,
        "text": "सा तु बद्धाञ्जलिं सत्यम अयाचद धरिणं पुनः\nसत्येन संपरिष्वज्य संदिष्टॊ गम्यताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 13,
        "text": "ततः स हरिणॊ गत्वा पदान्य अस्तौ नयवर्तत\nसाधु हिंसय मां सत्यहतॊ यास्यामि सद गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 14,
        "text": "पश्य हय अप्सरसॊ दिव्या मया दत्तेन चक्षुषा\nविमानानि विचित्राणि गन्धर्वाणां महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 15,
        "text": "ततः सुरुचिरं दृष्ट्वा सपृहा लग्नेन चक्षुषा\nमृगम आलॊक्य हिंसायां सवर्गवासं समर्थयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 16,
        "text": "स तु धर्मॊ मृगॊ भूत्वा बहुवर्षॊषितॊ वने\nतस्य निष्कृतिम आधत्त न हय असौ यज्ञसंविधिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्य तेन तु भावेन मृगहिंसात्मनस तदा\nतपॊ महत समुच्छिन्नं तस्माद धिंसा न यज्ञिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 18,
        "text": "ततस तं भगवान धर्मॊ यज्ञं याजयत सवयम\nसमाधानं च भार्याया लेभे स तपसा परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 264,
        "shloka": 19,
        "text": "अहिंसा सकलॊ धर्मॊ हिंसा यज्ञे ऽसमाहिता\nसत्यं ते ऽहं परवक्ष्यामि यॊ धर्मः सत्यवादिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं भवति पापात्मा कथं धर्मं करॊति वा\nकेन निर्वेदम आदत्ते मॊक्षं वा केन गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nविदिताः सर्वधर्मास ते सथित्य अर्थम अनुपृच्छसि\nशृणु मॊक्षं सनिर्वेदं पापं धर्मं च मूलतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 3,
        "text": "विज्ञानार्थं हि पञ्चानाम इच्छा पूर्वं परवर्तते\nपराप्य ताञ जायते कामॊ दवेषॊ वा भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 4,
        "text": "ततस तदर्थं यतते कर्म चारभते पुनः\nइष्टानां रूपगन्धानाम अभ्यासं च चिकीर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 5,
        "text": "ततॊ रागः परभवति दवेषश च तदनन्तरम\nततॊ लॊभः परभवति मॊहश च तदनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 6,
        "text": "लॊभमॊहाभिभूतस्य रागद्वेषान्वितस्य च\nन धर्मे जायते बुद्धिर वयाजाद धर्मं करॊति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 7,
        "text": "वयाजेन चरतॊ धर्मम अर्थव्याजॊ ऽपि रॊचते\nवयाजेन सिध्यमानेषु धनेषु कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 8,
        "text": "तत्रैव कुरुते बुद्धिं ततः पापं चिकीर्षति\nसुहृद्भिर वार्यमाणॊ ऽपि पण्डितैश चापि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 9,
        "text": "उत्तरं नयायसंबद्धं बरवीति विधियॊजितम\nअधर्मस तरिविधस तस्य वर्धते रागमॊहजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 10,
        "text": "पापं चिन्तयते चैव परब्रवीति करॊति च\nतस्याधर्मप्रवृत्तस्य दॊषान पश्यन्ति साधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 11,
        "text": "एकशीलाश च मित्रत्वं भजन्ते पापकर्मिणः\nस नेह सुखम आप्नॊति कुत एव परत्र वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं भवति पापात्मा धर्मात्मानं तु मे शृणु\nयथा कुशलधर्मा स कुशलं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 13,
        "text": "य एतान परज्ञया दॊषान पूर्वम एवानुपश्यति\nकुशलः सुखदुःखानां साधूंश चाप्य उपसेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्य साधु समाचाराद अभ्यासाच चैव वर्धते\nपरज्ञा धर्मे च रमते धर्मं चैवॊपजीवति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 15,
        "text": "सॊ ऽथ धर्माद अवाप्तेषु धनेषु कुरुते मनः\nतस्यैव सिञ्चते मूलं गुणान पश्यति यत्र वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 16,
        "text": "धर्मात्मा भवति हय एवं मित्रं च लभते शुभम\nस मित्र धनलाभात तु परेत्य चेह च नन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 17,
        "text": "शब्दे सपर्शे तथारूपे रसे गन्धे च भारत\nपरभुत्वं लभते जन्तुर धर्मस्यैतत फलं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 18,
        "text": "स धर्मस्य फलं लब्ध्वा न तृप्यति युधिष्ठिर\nअतृप्यमाणॊ निर्वेदम आदत्ते जञानचक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 19,
        "text": "परज्ञा चक्षुर यदा कामे दॊषम एवानुपश्यति\nविरज्यते तदा कामान न च धर्मं विमुञ्चति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वत्यागे च यतते दृष्ट्वा लॊकं कषयात्मकम\nततॊ मॊक्षाय यतते नानुपायाद उपायतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 21,
        "text": "शनैर निर्वेदम आदत्ते पापं कर्म जहाति च\nधर्मात्मा चैव भवति मॊक्षं च लभते परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 22,
        "text": "एतत ते कथितं तात यन मां तवं परिपृच्छसि\nपापं धर्मं तथा मॊक्षं निर्वेदं चैव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 265,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्माद धर्मे परवर्तेथाः सर्वावस्थं युधिष्ठिर\nधर्मे सथितानां कौन्तेय सिद्धिर भवति शाश्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nमॊक्षः पितामहेनॊक्त उपायान नानुपायतः\nतम उपायं यथान्यायं शरॊतुम इच्छामि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nतवय्य एवैतन महाप्राज्ञ युक्तं निपुन दर्शनम\nयद उपायेन सर्वार्थान नित्यं मृगयसे ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 3,
        "text": "करणे घतस्य या बुद्धिर घतॊत्पत्तौ न सानघ\nएवं धर्माभ्युपायेषु नान्यद धर्मेषु कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 4,
        "text": "पूर्वे समुद्रे यः पन्था न स गच्छति पश्चिमम\nएकः पन्था हि मॊक्षस्य तन मे विस्तरतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 5,
        "text": "कषमया करॊधम उच्छिन्द्यात कामं संकल्पवर्जनात\nसत्त्वसंसेवनाद धीरॊ निद्राम उच्छेतुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 6,
        "text": "अप्रमादाद भयं रक्षेच छवासं कषेत्रज्ञशीलनात\nइच्छां दवेषं च कामं च धैर्येण विनिवर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 7,
        "text": "भरमं परमॊहम आवर्तम अभ्यासाद विनिवर्तयेत\nनिद्रां च परतिभां चैव जञानाभ्यास न तत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 8,
        "text": "उपद्रवांस तथा रॊगान हितजीर्ण मिताशनात\nलॊभं मॊहं च संतॊषाद विषयांस तत्त्वदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 9,
        "text": "अनुक्रॊषाद अधर्मं च जयेद धर्मम उपेक्षया\nआयत्या च जयेद आशाम अर्थं सङ्गविवर्जनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 10,
        "text": "अनित्यत्वेन च सनेहं कषुधं यॊगेन पण्डितः\nकारुण्येनात्मनॊ मानं तृष्णां च परितॊषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 11,
        "text": "उत्थानेन जयेत तन्द्रीं वितर्कं निश्चयाज जयेत\nमौनेन बहु भास्यं च शौर्येण च भयं जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 12,
        "text": "यच्छेद वाङ्मनसी बुद्ध्या तां यच्छेज जञानचक्षुषा\nजञानम आत्मा महान यच्छेत तं यच्छेच छान्तिर आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 13,
        "text": "तद एतद उपशान्तेन बॊद्धव्यं शुचि कर्मणा\nयॊगदॊषान समुच्छिद्य पञ्च यान कवयॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 14,
        "text": "कामं करॊधं च लॊभं च भयं सवप्नं च पञ्चमम\nपरित्यज्य निषेवेत तथेमान यॊगसाधनान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 15,
        "text": "धयानम अध्ययनं दानं सत्यं हरीर आर्जवं कषमा\nशौचम आहारतः शुद्धिर इन्द्रियाणां च संयमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 16,
        "text": "एतैर विवर्धते तेजः पाप्मानम अपहन्ति च\nसिध्यन्ति चास्य संकल्पा विज्ञानं च परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 17,
        "text": "धूतपापः स तेजस्वी लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nकामक्रॊधौ वशे कृत्वा निनीसेद बरह्मणः पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 18,
        "text": "अमूढत्वम असङ्गित्वं कामक्रॊधविवर्जनम\nअदैन्यम अनुदीर्णत्वम अनुद्वेगॊ वयवस्थितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 266,
        "shloka": 19,
        "text": "एष मार्गॊ हि मॊक्षस्य परसन्नॊ विमलः शुचिः\nतथा वाक्कायमनसां नियमः कामतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nअत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनारदस्य च संवादं देवलस्यासितस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 2,
        "text": "आसीनं देवलं वृद्धं बुद्ध्वा बुद्धिमतां वरः\nनारदः परिपप्रच्छ भूतानां परभवाभ्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 3,
        "text": "कुतः सृष्टम इदं विश्वं बरह्मन सथावरजङ्गमम\nपरलये च कम अभ्येति तद भवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 4,
        "text": "[असित]\nयेभ्यः सृजति भूतानि कालॊ भावप्रचॊदितः\nमहाभूतानि पञ्चेति तान्य आहुर भूतचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 5,
        "text": "तेभ्यः सृजति भूतानि काल आत्मप्रचॊदितः\nएतेभ्यॊ यः परं बरूयाद असद बरूयाद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 6,
        "text": "विद्धि नारद पञ्चैताञ शाश्वतान अचलान धरुवान\nमहतस तेजसॊ राशीन कालषष्ठान सवभावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 7,
        "text": "आपश चैवान्तरिक्षं च पृथिवी वायुपावकौ\nअसिद्धिः परम एतेभ्यॊ भूतेभ्यॊ मुक्तसंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 8,
        "text": "नॊपपत्त्या न वा युक्त्या तव असद बरूयाद असंशयम\nवेत्थ तान अभिनिर्वृत्तान स एते यस्य राशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 9,
        "text": "पञ्चैव तानि कालश च भावाभावौ च केवलौ\nअस्तौ भूतानि भूतानां शाश्वतानि भवाप्ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 10,
        "text": "अभावाद भावितेष्व एव तेभ्यश च परभवन्त्य अपि\nविनस्तॊ ऽपि च तान्य एव जन्तुर भवति पञ्चधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्य भूमिमयॊ देहः शरॊत्रम आकाशसंभवम\nसूर्यश चक्षुर असुर वायुर अद्भ्यस तु खलु शॊनितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 12,
        "text": "चक्षुषी नासिका कर्णौ तवग जिह्वेति च पञ्चमी\nइन्द्रियाणीन्द्रियार्थानां जञानानि कवयॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 13,
        "text": "दर्शनं शरवणं घराणं सपर्शनं रसनं तथा\nउपपत्त्या गुणान विद्धि पञ्च पञ्चसु पञ्चधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 14,
        "text": "रूपं गन्धॊ रसः सपर्शः शब्दश चैवाथ तद गुणाः\nइन्द्रियैर उपलभ्यन्ते पञ्चधा पञ्च पञ्चभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 15,
        "text": "रूपं गन्धं रसं सपर्शं शब्दं चैतांस तु तद गुणान\nइन्द्रियाणि न बुध्यन्ते कषेत्रज्ञस तैस तु बुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 16,
        "text": "चित्तम इन्द्रियसंघातात परं तस्मात परं मनः\nमनसस तु परा बुद्धिः कषेत्रज्ञॊ बुद्धितः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 17,
        "text": "पूर्वं चेतयते जन्तुर इन्द्रियैर विषयान पृथक\nविचार्य मनसा पश्चाद अथ बुद्ध्या वयवस्यति\nइन्द्रियौर उपलब्धार्थान सर्वान यस तव अध्यवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 18,
        "text": "चित्तम इन्द्रियसंघातं मनॊ बुद्धिं तथास्तमीम\nअस्तौ जञानेन्द्रियाण्य आहुर एतान्य अध्यात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 19,
        "text": "पानि पादं च पायुश च मेहनं पञ्चमं मुखम\nइति संशब्द्यमानानि शृणु कर्मेन्द्रियाण्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 20,
        "text": "जल्पनाभ्यवहारार्थं मुखम इन्द्रियम उच्यते\nगमनेन्द्रियं तथा पादौ कर्मणः करणे करौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 21,
        "text": "पायूपस्थौ विसर्गार्थम इन्द्रिये तुल्यकर्मणी\nविसर्गे च पुरीसस्य विसर्गे चाभिकामिके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 22,
        "text": "बलं सस्थं स एतानि वाचा सम्यग यथागमम\nजञानचेष्टेन्द्रिय गुणाः सर्वे संशब्दिता मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 23,
        "text": "इन्द्रियाणां सवकर्मभ्यः शरमाद उपरमॊ यदा\nभवतीन्द्रिय संन्यासाद अथ सवपिति वै नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 24,
        "text": "इन्द्रियाणां वयुपरमे मनॊ ऽनुपरतं यदि\nसेवते विषयान एव तद्विद्यात सवप्नदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 25,
        "text": "सात्त्विकाश चैव ये भावास तथा राजस तामसाः\nकर्म युक्तान परशंसन्ति सात्त्विकान इतरांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 26,
        "text": "आनन्दः कर्मणां सिद्धिः परतिपत्तिः परा गतिः\nसात्त्विकस्य निमित्तानि भावान संश्रयते समृतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 27,
        "text": "जन्तुष्व एकतमेष्व एवं भावा ये विधिम आस्थिताः\nभावयॊर ईप्सितं नित्यं परत्यक्षगमनं दवयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 28,
        "text": "इन्द्रियाणि च भावाश च गुणाः सप्तदश समृताः\nतेषाम अस्तादशॊ देही यः शरीरे स शाश्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 29,
        "text": "अथ वा सशरीरास ते गुणाः सर्वे शरीरिणाम\nसंश्रितास तद वियॊगे हि सशरीरा न सन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 30,
        "text": "अथ वा संनिपातॊ ऽयं शरीरं पाञ्चभौतिकम\nएतश च दश चास्तौ च गुणाः सह शरीरिणाम\nऊष्मना सह विंशॊ वा संघातः पाञ्चभौतिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 31,
        "text": "महान संधारयत्य एतच छरीरं वायुना सह\nतस्यास्य भावयुक्तस्य निमित्तं देहभेदने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 32,
        "text": "यथैवॊत्पद्यते किं चित पञ्चत्वं गच्छते तथा\nपुण्यपापविनाशान्ते पुण्यपापसमीरितम\nदेहं विशति कालेन ततॊ ऽयं कर्म संभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 33,
        "text": "हित्वा हित्वा हय अयं परैति देहाद देहं कृताश्रयः\nकालसंचॊदितः कषेत्री विशीर्णाद वा गृहाद गृहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 34,
        "text": "तत्र नैवानुतप्यन्ते पराज्ञा निश्चित निश्चयाः\nकृपणास तव अनुतप्यन्ते जनाः संबन्धिमानिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 35,
        "text": "न हय अयं कस्य चित कश चिन नास्य कश चन विद्यते\nभवत्य एकॊ हय अयं नित्यं शरीरे सुखदुःखभाज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 36,
        "text": "नैव संजायते जन्तुर न च जातु विपद्यते\nयाति देहम अयं भुक्त्वा कदा चित परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 37,
        "text": "पुण्यपापमयं देहं कषपयन कर्म संचयात\nकषीणदेहः पुनर देही बरह्मत्वम उपगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 267,
        "shloka": 38,
        "text": "पुण्यपापक्षयार्थं च सांख्यं जञानं विधीयते\nतत कषये हय अस्य पश्यन्ति बरह्म भावे परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nभरातरः पितरा पुत्रा जञातयः सुहृदस तथा\nअर्थहेतॊर हताः करूरैर अस्माभिः पापबुद्धिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 2,
        "text": "येयम अर्थॊद्भवा तृष्णा कथम एतां पितामह\nनिवर्तयेम पापं हि तृष्णया कारिता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगीतं विदेहराजेन मान्दव्यायानुपृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 4,
        "text": "सुसुखं बत जीवामि यस्य मे नास्ति किं चन\nमिथिलायां परदीप्तायां न मे दह्यति किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 5,
        "text": "अर्थाः खलु समृद्धा हि बाधं दुःखं विजानताम\nअसमृद्धास तव अपि सदा मॊहयन्त्य अविचक्षणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 6,
        "text": "यच च कामसुखं लॊके यच च दिव्यं महत सुखम\nतृष्णा कषयसुखस्यैते नार्हतः सॊदशीं कलाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 7,
        "text": "यथैव शृङ्गं गॊः काले वर्धमानस्य वर्धते\nतथैव तृष्णा वित्तेन वर्धमानेन वर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 8,
        "text": "किं चिद एव ममत्वेन यदा भवति कल्पितम\nतद एव परितापाय नाशे संपद्यते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 9,
        "text": "न कामान अनुरुध्येत दुःखं कामेषु वै रतिः\nपराप्यार्थम उपयुञ्जीत धर्मे कामं विवर्जयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 10,
        "text": "विद्वान सर्वेषु भूतेषु वयाघ्रमांसॊपमॊ भवेत\nकृतकृत्यॊ विशुद्धात्मा सर्वं तयजति वै सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 11,
        "text": "उभे सत्यानृते तयक्त्वा शॊकानन्दौ परियाप्रियौ\nभयाभये च संत्यज्य संप्रशान्तॊ निरामयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 12,
        "text": "या दुस्त्यजा दुर्मतिभिर या न जीर्यति जीर्यतः\nयॊ ऽसौ पराणान्तिकॊ रॊगस तां तृष्णां तयजतः सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 13,
        "text": "चारित्रम आत्मनः पश्यंश चन्द्र शुद्धम अनामयम\nधर्मात्मा लभते कीर्तिं परेत्य चेह यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 268,
        "shloka": 14,
        "text": "राज्ञस तद वचनं शरुत्वा परीतिमान अभवद दविजः\nपूजयित्वा च तद वाक्यं मान्दव्यॊ मॊक्षम आश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं शीलः किं समाचारः किं विद्यः किं परायनः\nपराप्नॊति बरह्मणः सथानं यत परं परकृतेर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nमॊक्षधर्मेषु निरतॊ लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nपराप्नॊति परमं सथानं यत परं परकृतेर धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 3,
        "text": "सवगृहाद अभिनिःसृत्य लाभालाभे समॊ मुनिः\nसमुपॊधेषु कामेषु निरपेक्षः परिव्रजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 4,
        "text": "न चक्षुषा न मनसा न वाचा दूसयेद अपि\nन परत्यक्षं परॊक्षं वा दूसनं वयाहरेत कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 5,
        "text": "न हिंस्यात सर्वभूतानि मैत्रायण गतिश चरेत\nनेदं जीवितम आसाद्य वैरं कुर्वीत केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 6,
        "text": "अतिवादांस तितिक्षेत नाभिमन्येत कथं चन\nकरॊध्यमानः परियं बरूयाद आक्रुष्टः कुशलं वदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 7,
        "text": "परदक्षिणं परसव्यं च गराममध्ये न चाचरेत\nभैक्ष चर्याम अनापन्नॊ न गच्छेत पूर्वकेतितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 8,
        "text": "अविकीर्णः सुगुप्तश च न वाचा हय अप्रियं वदेत\nमृदुः सयाद अप्रतिक्रूरॊ विस्रब्धः सयाद अरॊषणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 9,
        "text": "विधूमे नयस्तमुसले वयङ्गारे भुक्तवज जने\nअतीते पात्रसंचारे भिक्षां लिप्सेत वै मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 10,
        "text": "अनुयात्रिकम अर्थस्य मात्रा लाभेष्व अनादृतः\nअलाभे न विहन्येत लाभश चैनं न हर्षयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 11,
        "text": "लाभं साधारणं नेच्छेन न भुञ्जीताभिपूजितः\nअभिपूजित लाभं हि जुगुप्सेतैव तादृशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 12,
        "text": "न चान्न दॊषान निन्देत न गुणान अभिपूजयेत\nशयासने विविक्ते च नित्यम एवाभिपूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 13,
        "text": "शून्यागरं वृक्षमूलम अरण्यम अथ वा गुहाम\nअज्ञातचर्यां गत्वान्यां ततॊ ऽनयत्रैव संविशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 14,
        "text": "अनुरॊध विरॊधाभ्यां समः सयाद अचलॊ धरुवः\nसुकृतं दुष्कृतं चॊभे नानुरुध्येत कर्मणि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 15,
        "text": "वाचॊ वेगं मनसः करॊधवेगं; विवित्सा वेगम उदरॊपस्थ वेगम\nएतान वेगान विनयेद वै तपस्वी; निन्दा चास्य हृदयं नॊपहन्यात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 16,
        "text": "मध्यस्थ एव तिष्ठेत परशंसा निन्दयॊः समः\nएतत पवित्रं परमं परिव्राजक आश्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 17,
        "text": "महात्मा सुव्रतॊ दान्तः सर्वत्रैवानपाश्रितः\nअपूर्व चारकः सौम्यॊ अनिकेतः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 18,
        "text": "वान परस्थगृहस्थाभ्यां न संसृज्येत कर्हि चित\nअज्ञातलिप्सां लिप्सेत न चैनं हर्ष आविशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 19,
        "text": "विजानतां मॊक्ष एष शरमः सयाद अविजानताम\nमॊक्षयानम इदं कृत्स्नं विदुषां हारितॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 269,
        "shloka": 20,
        "text": "अभयं सर्वभूतेभ्यॊ दत्त्वा यः परव्रजेद गृहात\nलॊकास तेजॊमयास तस्य तथानन्त्याय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधन्या धन्या इति जनाः सर्वे ऽसमान परवदन्त्य उत\nन दुःखिततरः कश चित पुमान अस्माभिर अस्ति ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 2,
        "text": "लॊकसंभावितैर दुःखं यत पराप्तं कुरुसत्तम\nपराप्य जातिं मनुष्येषु देवैर अपि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 3,
        "text": "कदा वयं करिष्यामः संन्यासं दुःखसंज्ञकम\nदुःखम एतच छरीराणां धारणं कुरुसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 4,
        "text": "विमुक्ताः सप्तदशभिर हेतुभूतैश च पञ्चभिः\nइन्द्रियार्थैर गुणैश चैव अस्ताभिः परपितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 5,
        "text": "न गच्छन्ति पुनर्भावं मुनयः संशितव्रताः\nकदा वयं भविष्यामॊ राज्यं हित्वा परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 6,
        "text": "[भी]\nनास्त्य अनन्तं महाराज सर्वं संख्यान गॊचरम\nपुनर्भावॊ ऽपि संख्यातॊ नास्ति किं चिद इहाचलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 7,
        "text": "न चापि गम्यते राजन नैष दॊषः परसङ्गतः\nउद्यॊगाद एव धर्मज्ञ कालेनैव गमिष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 8,
        "text": "ईशॊ ऽयं सततं देही नृपते पुण्यपापयॊः\nतत एव समुत्थेन तमसा रुध्यते ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 9,
        "text": "यथाञ्जन मयॊ वायुः पुनर मानः शिलं रजः\nअनुप्रविश्य तद्वर्णॊ दृश्यते रञ्जयन दिशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 10,
        "text": "तथा कर्मफलैर देही रञ्जितस तमसावृतः\nविवर्णॊ वर्मम आश्रित्य देहेषु परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 11,
        "text": "जञानेन हि यदा जन्तुर अज्ञानप्रभवं तमः\nवयपॊहति तदा बरह्म परकाशेत सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 12,
        "text": "अयत्न साध्यं मुनयॊ वदन्ति; ये चापि मुक्तास त उपासितव्याः\nतवया च लॊकेन च सामरेण; तस्मान न शाम्यन्ति महर्षिसंघाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 13,
        "text": "अस्मिन्न अर्थे पुरा गीतं शृणुष्वैक मना नृप\nयथा दैत्येन वृत्रेण भरष्टैश्वर्येण चेष्टितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 14,
        "text": "निर्जितेनासहायेन हृतराज्येन भारत\nअशॊचता शत्रुमध्ये बुद्धिम आस्थाय केवलाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 15,
        "text": "भरष्टैश्वर्यं पुरा वृत्रम उशना वाक्यम अब्रवीत\nकच चित पराजितस्याद्य न वयथा ते ऽसति दानव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 16,
        "text": "[वृत्र]\nसत्येन तपसा चैव विदित्वा संक्षयं हय अहम\nन शॊचामि न हृष्यामि भूतानाम आगतिं गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 17,
        "text": "कालसंचॊदिता जीवा मज्जन्ति नरके ऽवशाः\nपरिदृष्टानि सर्वाणि दिव्यान्य आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 18,
        "text": "कषपयित्वा तु तं कालं गणितं कालचॊदिताः\nसावशेषेण कालेन संभवन्ति पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 19,
        "text": "तिर्यग्यॊनिसहस्राणि गत्वा नरकम एव च\nनिर्गच्छन्त्य अवशा जीवाः कालबन्धन बन्धनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 20,
        "text": "एवं संसरमाणानि जीवान्य अहम अदृष्टवान\nयथा कर्म तथा लाभ इति शास्त्रनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 21,
        "text": "तिर्यग गच्छन्ति नरकं मानुष्यं दैवम एव च\nसुखदुःखे परियद्वेष्ये चरित्वा पूर्वम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 22,
        "text": "कृतान्तविधिसंयुक्तं सर्वलॊकः परपद्यते\nगतं गच्छन्ति चाध्वानं सर्वभूतानि सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 23,
        "text": "[भी]\nकालसंख्यान संख्यातं सृष्टि सथिति परायनम\nतं भासमानं भगवान उशनाः परत्यभासत\nभीमान दुष्टप्रलापांस तवं तात कस्मात परभाससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 24,
        "text": "[वृत्र]\nपरत्यक्षम एतद भवतस तथान्येषां मनीसिनाम\nमया यज जय लुब्धेन पुरा तप्तं महत तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 25,
        "text": "गन्धान आदाय भूतानां रसांश च विविधान अपि\nअवर्धं तरीन समाक्रम्य लॊकान वै सवेन तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 26,
        "text": "जवालामाला परिक्षिप्तॊ वैहायसचरस तथा\nअजेयः सर्वभूतानाम आसं नित्यम अपेतभीः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 27,
        "text": "ऐश्वर्यं तपसा पराप्तं भरष्टं तच च सवकर्मभिः\nधृतिम आस्थाय भगवन न शॊचामि ततस तव अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 28,
        "text": "युयुत्सता महेन्द्रेण पुरा सार्धं महात्मना\nततॊ मे भगवान दृष्टॊ हरिर नारायणः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 29,
        "text": "वैकुण्ठः पुरुषॊ विष्णुः शुक्लॊ ऽनन्तः सनातनः\nमुञ्जकेशॊ हरिश्मश्रुः सर्वभूतपितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 30,
        "text": "नूनं तु तस्य तपसः सावशेषं ममास्ति वै\nयद अहं परस्तुम इच्छामि भवन्तं कर्मणः फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 31,
        "text": "ऐश्वर्यं वै महद बरह्मन कस्मिन वर्णे परतिष्ठितम\nनिवर्तते चापि पुनः कथम ऐश्वर्यम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 32,
        "text": "कस्माद भूतानि जीवन्ति परवर्तन्ते ऽथ वा पुनः\nकिं वा फलं परं पराप्य जीवस तिष्ठति शाश्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 33,
        "text": "केन वा कर्मणा शक्यम अथ जञानेन केन वा\nबरह्मर्षे तत फलं पराप्तुं तन मे वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 270,
        "shloka": 34,
        "text": "इतीदम उक्तः स मुनिस तदानीं; परत्याह यत तच छृणु राजसिंह\nमयॊच्यमानं पुरुषर्षभ तवम; अनन्यचित्तः सह सॊदरीयैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 1,
        "text": "[उषनस]\nनमस तस्मै भगवते देवाय परभविष्णवे\nयस्य पृथ्वी तलं तात साकाशं बाहुगॊचरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 2,
        "text": "मूर्धा यस्य तव अनन्तं च सथानं दानव सत्तम\nतस्याहं ते परवक्ष्यामि विष्णॊर माहात्म्यम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nतयॊः संवदतॊर एवम आजगाम महामुनिः\nसनत्कुमारॊ धर्मात्मा संशय छेदनाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 4,
        "text": "स पूजितॊ ऽसुरेन्द्रेण मुनिनॊशनसा तथा\nनिषसादासने राजन महार्हे मुनिपुंगवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 5,
        "text": "तम आसीनं महाप्राज्ञम उशना वाक्यम अब्रवीत\nबरूह्य अस्मै दानवेन्द्राय विन्सॊर माहात्म्यम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 6,
        "text": "सनत्कुमारस तु ततः शरुत्वा पराह वचॊ ऽरथवत\nविष्णॊर माहात्म्य संयुक्तं दानवेन्द्राय धीमते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 7,
        "text": "शृणु सर्वम इदं दैत्य विन्सॊर माहात्म्यम उत्तमम\nविष्णौ जगत सथितं सर्वम इति विद्धि परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 8,
        "text": "सृजत्य एष महाबाहॊ भूतग्रामं चराचरम\nएष चाक्षिपते काले काले विसृजते पुनः\nअस्मिन गच्छन्ति विलयम अस्माच च परभवन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 9,
        "text": "नैष दानवता शक्यस तपसा नैव चेज्यया\nसंप्राप्तुम इन्द्रियाणां तु संयमेनैव शक्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 10,
        "text": "बाह्ये चाभ्यन्तरे चैव कर्मणा मनसि सथितः\nनिर्मली कुरुते बुद्ध्या सॊ ऽमुत्रानन्त्यम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा हिरण्यकर्ता वै रूप्यम अग्नौ विशॊधयेत\nबहुशॊ ऽतिप्रयत्नेन महतात्म कृतेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 12,
        "text": "तद्वज जातिशतैर जीवः शुध्यते ऽलपेन कर्मणा\nयत्नेन महता चैवाप्य एकजातौ विशुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 13,
        "text": "लीलयाल्पं यथा गात्रात परमृज्याद आत्मनॊ रजः\nबहु यत्नेन महता दॊषनिर्हरनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 14,
        "text": "यथा चाल्पेन माल्येन वासितं तिलसर्षपम\nन मुञ्चति सवकं गन्धं तद्वत सूक्ष्मस्य दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 15,
        "text": "तद एव बहुभिर माल्यैर वास्यमानं पुनः पुनः\nविमुञ्चति सवकं गन्धं माल्यगन्धे ऽवतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं जातिशतैर युक्तॊ गुणैर एव परसङ्गिषु\nबुद्ध्या निवर्तते दॊषॊ यत्नेनाभ्यासजेन वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 17,
        "text": "कर्मणा सवेन रक्तानि विरक्तानि च दानव\nयथा कर्मविशेषांश च पराप्नुवन्ति तथा शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 18,
        "text": "यथा च संप्रवर्तन्ते यस्मिंस तिष्ठन्ति वा विभॊ\nतत ते ऽनुपूर्व्या वयाख्यास्ये तद इहैकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 19,
        "text": "अनादि निधनं शरीमान हरिर नारायणः परभुः\nस वै सृजति भूतानि सथावराणि चराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 20,
        "text": "एष सर्वेषु भूतेषु कषरश चाक्षर एव च\nएकादश विकारात्मा जगत पिबति रश्मिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 21,
        "text": "पादौ तस्य महीं विद्धि मूर्धानं दिवम एव च\nबाहवस तु दिशॊ दैत्य शरॊत्रम आकाशम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 22,
        "text": "तस्य तेजॊमयः सूर्यॊ मनश चन्द्रमसि सथितम\nबुद्धिर जञानगता नित्यं रसस तवाप्सु परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 23,
        "text": "भरुवॊर अनन्तरास तस्य गरहा दानव सत्तम\nनक्षत्रचक्रं नेत्राभ्यां पादयॊर भूश च दानव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 24,
        "text": "रजस तमश च सत्त्वं च विद्धि नारायणात्मकम\nसॊ ऽऽशरमाणां मुखं तात कर्मणस तत फलं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 25,
        "text": "अकर्मणः फलं चैव स एव परम अव्ययः\nछन्दांसि तस्य रॊमाणि अक्षरं च सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 26,
        "text": "बह्व आश्रयॊ बहु मुखॊ धर्मॊ हृदि समाश्रितः\nस बरह्म परमॊ धर्मस तपश च सद असच च सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 27,
        "text": "शरुतिशास्त्रग्रहॊपेतः षॊडशर्त्विक्क्रतुश च सः\nपितामहश च विष्णुश च सॊ ऽशविनौ स पुरंदरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 28,
        "text": "मित्रश च वरुणश चैव यमॊ ऽथ धनदस तथा\nते पृथग दर्शनास तस्य संविदन्ति तथैकताम\nएकस्य विद्धि देवस्य सर्वं जगद इदं वशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 29,
        "text": "नाना भूतस्य दैत्येन्द्र तस्यैकत्वं वदत्य अयम\nजन्तुः पश्यति जञानेन ततः सत्त्वं परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 30,
        "text": "संहार विक्षेपसहस्रकॊतीस; तिष्ठन्ति जीवाः परचरन्ति चान्ये\nपरजा विसर्गस्य च पारिमाण्यं; वापी सहस्राणि बहूनि दैत्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 31,
        "text": "वाप्यः पुनर यॊजनविस्तृतास ताः; करॊशं च गम्भीरतयावगाधाः\nआयामतः पञ्चशताश च सर्वाः; परत्येकशॊ यॊजनतः परवृत्थाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 32,
        "text": "वाप्या जलं कषिप्यति वालकॊत्या; तव अह्ना सकृच चाप्य अथ न दवितीयम\nतासां कषये विद्धि कृतं विसर्गं; संहारम एकं च तथा परजानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 33,
        "text": "सॊ जीव वर्गाः परमं परमाणं; कृष्णॊ धूम्रॊ नीलम अथास्य मध्यम\nरक्तं पुनः सह्यतरं सुखं तु; हारिद्र वर्णं सुसुखं च शुक्लम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 34,
        "text": "परं तु शुक्लं विमलं विशॊकं; गतक्लमं सिध्यति दानवेन्द्र\nगत्वा तु यॊनिप्रभवानि दैत्य; सहस्रशः सिद्धिम उपैति जीवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 35,
        "text": "गतिं च यां दर्शनम आह देवॊ; गत्वा शुभं दर्शनम एव चाह\nगतिः पुनर वर्णकृता परजानां; वर्णस तथा कालकृतॊ ऽसुरेन्द्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 36,
        "text": "शतं सहस्राणि चतुर्दशेह; परा गतिर जीव गुणस्य दैत्य\nआरॊहणं तत कृतम एव विद्धि; सथानं तथा निःसरणं च तेषाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 37,
        "text": "कृष्णस्य वर्णस्य गतिर निकृष्टा; स मज्जते नरके पच्यमानः\nसथानं तथा दुर्गतिभिस तु तस्य; परजा विसर्गान सुबहून वदन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 38,
        "text": "शतं सहस्राणि ततश चरित्वा; पराप्नॊति वर्णं हरितं तु पश्चात\nस चैव तस्मिन निवसत्य अनीशॊ; युगक्षये तमसा संवृतात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 39,
        "text": "स वै यदा सत्त्वगुणेन युक्तस; तमॊ वयपॊहन घतते सवबुद्ध्या\nस लॊहितं वर्णम उपैति नीलॊ; मनुष्यलॊके परिवर्तते च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 40,
        "text": "स तत्र संहार विसर्गम एव; सवकर्मजैर बन्धनैः कलिश्यमानः\nततः स हारिद्रम उपैति वर्णं; संहार विक्षेपशते वयतीते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 41,
        "text": "हारिद्र वर्णस तु परजा विसर्गान; सहस्रशस तिष्ठति संचरन वै\nअविप्रमुक्तॊ निरये च दैत्य; ततः सहस्राणि दशापरानि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 42,
        "text": "गतीः सहस्राणि च पञ्च तस्य; चत्वारि संवर्तकृतानि चैव\nविमुक्तम एनं निरयाच च विद्धि; सर्वेषु चान्येषु च संभवेषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 43,
        "text": "स देवलॊके विहरत्य अभीक्ष्णं; ततश चयुतॊ मानुषताम उपैति\nसंहार विक्षेपशतानि चाष्टौ; मर्त्येषु तिष्ठन्न अमृतत्वम एति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 44,
        "text": "सॊ ऽसमाद अथ भरश्यति कालयॊगात; कृष्णे तले तिष्ठति सर्वकस्ते\nयथा तव अयं सिध्यति जीवलॊकस; तत ते ऽभिधास्याम्य असुरप्रवीर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 45,
        "text": "दैवानि स वयूह शतानि सप्त; रक्तॊ हरिद्रॊ ऽथ तथैव शुक्लः\nसंश्रित्य संधावति शुक्लम एतम; अस्तापरान अर्च्यतमान स लॊकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 46,
        "text": "अष्टौ च षष्टिं च शतानि यानि; मनॊ विरुद्धानि महाद्युतीनाम\nशुक्लस्य वर्णस्य परा गतिर या; तरीण्य एव रुद्धानि महानुभाव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 47,
        "text": "संहार विक्षेपम अनिष्टम एकं; चत्वारि चान्यानि वसत्य अनीशः\nसस्थस्य वर्णस्य परा गतिर या; सिद्धा विशिष्टस्य गतक्लमस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 48,
        "text": "सप्तॊत्तरं तेषु वसत्य अनीशः; संहार विक्षेपशतं सशेषम\nतस्माद उपावृत्य मनुष्यलॊके; ततॊ महान मानुषताम उपैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 49,
        "text": "तस्माद उपावृत्य ततः करमेण; सॊ ऽगरे सम संतिष्ठति भूतसर्गम\nस सप्तकृत्वश च परैति लॊकान; संहार विक्षेपकृतप्रवासः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 50,
        "text": "सप्तैव संहारम उपप्लवानि; संभाव्य संतिष्ठति सिद्धलॊके\nततॊ ऽवययं सथानम अनन्तम एति; देवस्य विष्णॊर अथ बरह्मणश च\nशेषस्य चैवाथ नरस्य चैव; देवस्य विष्णॊः परमस्य चैव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 51,
        "text": "संहार काले परिदग्ध काया; बरह्माणम आयान्ति सदा परजा हि\nचेष्टात्मनॊ देवगणाश च सर्वे; ये बरह्मलॊकाद अमराः सम ते ऽपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 52,
        "text": "परजा विसर्गं तु सशेषकालं; सथानानि सवान्य एव सरन्ति जीवाः\nनिःशेषाणां तत पदं यान्ति चान्ते; सर्वापदा ये सदृशा मनुष्याः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 53,
        "text": "ये तु चयुताः सिद्धलॊकात करमेण; तेषां गतिं यान्ति तथानुपूर्व्या\nजीवाः परे तद बलवेषरूपा; विधिं सवकं यान्ति विपर्ययेन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 54,
        "text": "स यावद एवास्ति सशेषभुक्ते; परजाश च देवौ च तथैव शुक्ले\nतावत तदा तेषु विशुद्धभावः; संयम्य पञ्चेन्द्रिय रूपम एतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 55,
        "text": "शुद्धां गतिं तां परमां परैति; शुद्धेन नित्यं मनसा विचिन्वन\nततॊ ऽवययं सथानुम उपैति बरह्म; दुष्प्रापम अभ्येति स शाश्वतं वै\nइत्य एतद आख्यातम अहीनसत्त्व; नारायणस्येह बलं मया ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 56,
        "text": "[वृत्र]\nएवंगते मे न विषादॊ ऽसति कश चित; सम्यक च पश्यामि वचस तवैतत\nशरुत्वा च ते वाचम अदीनसत्त्व; विकल्मषॊ ऽसम्य अद्य तथा विपाप्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 57,
        "text": "परवृत्तम एतद भगवन महर्षे; महाद्युतेश चक्रम अनन्व वीर्यम\nविष्णॊर अनन्तस्य सनातनं तत; सथानं सर्गा यत्र सर्वे परवृत्ताः\nस वै महात्मा पुरुषॊत्तमॊ वै; तस्मिञ जगत सर्वम इदं परतिष्ठितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 58,
        "text": "[भी]\nएवम उक्त्वा स कौन्तेय वृत्रः परानान अवासृजत\nयॊजयित्वा तथात्मानं परं सथानम अवाप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 59,
        "text": "[य]\nअयं स भगवान देवः पितामह जनार्दनः\nसनत्कुमारॊ वृत्राय यत तद आख्यातवान पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 60,
        "text": "[भी]\nमूलस्थायी स भगवान सवेनानन्तेन तेजसा\nतत्स्थः सृजति तान भावान नानारूपान महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 61,
        "text": "तुरीयार्धेन तस्येमं विद्धि केशवम अच्युतम\nतुरीयार्धेन लॊकांस तरीन भावयत्य एष बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 62,
        "text": "अर्वाक सथितस तु यः सथायी कल्पान्ते परिवर्तते\nस शेते भगवान अप्सु यॊ ऽसाव अतिबलः परभुः\nतान विधाता परसन्नात्मा लॊकांश चरति शाश्वतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 63,
        "text": "सर्वाण्य अशून्यानि करॊत्य अनन्तः; सनत्कुमारः संचरते च लॊकान\nस चानिरुद्धः सृजते महात्मा; तत्स्थं जगत सर्वम इदं विचित्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 64,
        "text": "[य]\nवृत्रेण परमार्थज्ञ दृष्टा मन्ये ऽऽतमनॊ गतिः\nशुभा तस्मात स सुखितॊ न शॊचति पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 65,
        "text": "शुक्लः शुक्लाभिजातीयः साध्यॊ नावर्तते ऽनघ\nतिर्यग्गतेश च निर्मुक्तॊ निरयाच च पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 66,
        "text": "हारिद्र वर्णे रक्ते वा वर्तमानस तु पार्थिव\nतिर्यग एवानुपश्येत कर्मभिस तामसैर वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 67,
        "text": "वयं तु भृशम आपन्ना रक्ताः कस्त मुखे ऽसुखे\nकां गतिं परतिपत्स्यामॊ नीलां कृष्णाधमाम अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 68,
        "text": "[भी]\nशुद्धाभिजनसंपन्नाः पाण्डवाः संशितव्रताः\nविहृत्य देवलॊकेषु पुनर मानुष्यम एष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 271,
        "shloka": 69,
        "text": "परजा विसर्गं च सुखेन काले; परत्येत्य देवेषु सुखानि भुक्त्वा\nसुखेन संयास्यथ सिद्धसंख्यां; मा वॊ भयं भूद विमलाः सथ सर्वे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअहॊ धर्मिष्ठता तात वृत्रस्यामिततेजसः\nयस्य विज्ञानम अतुलं विष्णॊर भक्तिश च तादृशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 2,
        "text": "दुर्विज्ञेयम इदं तात विष्णॊर अमिततेजसः\nकथं वा राजशार्दूल पदं तज्ज्ञातवान असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 3,
        "text": "भवता कथितं हय एतच छरद्दधे चाहम अच्युत\nभूयस तु मे समुत्पन्ना बुद्धिर अव्यक्तदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 4,
        "text": "कथं विनिहतॊ वृत्रः शक्रेण भरतर्षभ\nधर्मिष्ठॊ विष्णुभक्तश च तत्त्वज्ञश च पदान्वये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 5,
        "text": "एतन मे संशयं बरूहि पृच्छतॊ भरतर्षभ\nवृत्रस तु राजशार्दूल यथा शक्रेण निर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 6,
        "text": "यथा चैवाभवद युद्धं तच चाचक्ष्व पितामह\nविस्तरेण महाबाहॊ परं कौतूहलं हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 7,
        "text": "[भी]\nरथेनेन्द्रः परयातॊ वै सार्धं सुरगणैः पुरा\nददर्शाथाग्रतॊ वृत्रं विष्ठितं पर्वतॊपमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 8,
        "text": "यॊजनानां शतान्य ऊर्ध्वं पञ्चॊच्छ्रितम अरिंदम\nशतानि विस्तरेणाथ तरीण्य एवाभ्यधिकानि तु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 9,
        "text": "तत परेक्ष्य तादृशं रूपं तरैलॊक्येनापि दुर्जयम\nवृत्रस्य देवाः संत्रस्ता न शान्तिम उपलेभिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 10,
        "text": "शक्रस्य तु तदा राजन्न ऊरुस्तम्भॊ वयजायत\nभयाद वृत्रस्य सहसा दृष्ट्वा तद रूपम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 11,
        "text": "ततॊ नादः समभवद वादित्राणां च निस्वनः\nदेवासुराणां सर्वेषां तस्मिन युद्ध उपस्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 12,
        "text": "अथ वृत्रस्य कौरव्य दृष्ट्वा शक्रम उपस्थितम\nन संभ्रमॊ न भीः का चिद आस्था वा समजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 13,
        "text": "ततः समभवद युद्धं तरैलॊक्यस्य भयंकरम\nशक्रस्य च सुरेन्द्रस्य वृत्रस्य च महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 14,
        "text": "असिभिः पत्तिशैः शूलैः शक्तितॊमरम उद्गरैः\nशिलाभिर विविधाभिश च कार्मुकैश च महास्वनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 15,
        "text": "अस्त्रैश च विविधैर दिव्यैः पावकॊल्काभिर एव च\nदेवासुरैस ततः सैन्यैः सर्वम आसीत समाकुलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 16,
        "text": "पितामहपुरॊगाश च सर्वे देवगणास तथा\nऋषयश च महाभागास तद युद्धं दरष्टुम आगमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 17,
        "text": "विमानाग्र्यैर महाराज सिद्धाश च भरतर्षभ\nगन्धर्वाश च विमानाग्र्यैर अप्सरॊभिः समागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ ऽतरिक्षम आवृत्य वृत्रॊ धर्मभृतां वरः\nअश्मवर्षेण देवेन्द्रं पर्वतात समवाकिरत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 19,
        "text": "ततॊ देवगणाः करुद्धाः सर्वतः शस्त्रवृष्टिभिः\nअश्मवर्षम अपॊहन्त वृत्रप्रेरितम आहवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 20,
        "text": "वृत्रश च कुरुशार्दूल महामायॊ महाबलः\nमॊहयाम आस देवेन्द्रं मायायुद्धेन सर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्य वृत्रार्दितस्याथ मॊह आसीच छतक्रतॊः\nरथंतरेण तं तत्र वसिष्ठः समबॊधयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 22,
        "text": "[वसिस्ठ]\nदेवश्रेष्ठॊ ऽसि देवेन्द्र सुरारिविनिबर्हण\nतरैलॊक्यबलसंयुक्तः कस्माच छक्र विषीदसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 23,
        "text": "एष बरह्मा च विष्णुश च शिवश चैव जगत्प्रभुः\nसॊमश च भगवान देवः सर्वे च परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 24,
        "text": "मा कार्षीः कश्मलं शक्र कश चिद एवेतरॊ यथा\nआर्यां युद्धे मतिं कृत्वा जहि शत्रुं सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 25,
        "text": "एष लॊकगुरुस तर्यक्षः सर्वलॊकनमस्कृतः\nनिरीक्षते तवां भगवांस तयज मॊहं सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 26,
        "text": "एते बरह्मर्षयश चैव बृहस्पतिपुरॊगमाः\nसतवेन शक्र दिव्येन सतुवन्ति तवां जयाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 27,
        "text": "[भी]\nएवं संबॊध्यमानस्य वसिष्ठेन महात्मना\nअतीव वासवस्यासीद बलम उत्तमतेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 28,
        "text": "ततॊ बुद्धिम उपागम्य भगवान पाकशासनः\nयॊगेन महता युक्तस तां मायां वयपकर्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 29,
        "text": "ततॊ ऽङगिरः सुतः शरीमांस ते चैव परमर्षयः\nदृष्ट्वा वृत्रस्य विक्रान्तम उपगम्य महेश्वरम\nऊचुर वृत्र विनाशार्थं लॊकानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 30,
        "text": "ततॊ भगवतस तेजॊ जवरॊ भूत्वा जगत्पतेः\nसमाविशन महारौद्रं वृत्रं दैत्यवरं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 31,
        "text": "विष्णुश च भगवान देवः सर्वलॊकाभिपूजितः\nऐन्द्रं समाविशद वज्रं लॊकसंरक्षणे रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 32,
        "text": "ततॊ बृहस्पतिर धीमान उपागम्य शतक्रतुम\nवसिष्ठश च महातेजाः सर्वे च परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 33,
        "text": "ते समासाद्य वरदं वासवं लॊकपूजितम\nऊचुर एकाग्रमनसॊ जहि वृत्रम इति परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 34,
        "text": "[महेष्वर]\nएष वृत्रॊ महाञ शक्र बलेन महता वृतः\nविश्वात्मा सर्वगश चैव बहुमायश च विश्रुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 35,
        "text": "तद एनम असुरश्रेष्ठं तरैलॊक्येनापि दुर्जयम\nजहि तवं यॊगम आस्थाय मावमंस्थाः सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 36,
        "text": "अनेन हि तपस्तप्तं बलार्थम अमराधिप\nषष्टिं वर्षसहस्राणि बरह्मा चास्मै वरं ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 37,
        "text": "महत्त्वं यॊगिनां चैव महामायत्वम एव च\nमहाबलत्वं च तथा तेजश चाग्र्यं सुरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 38,
        "text": "एतद वै मामकं तेजः समाविशति वासव\nवृत्रम एनं तवम अप्य एवं जहि वज्रेण दानवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 39,
        "text": "[षक्र]\nभगवंस तवत्प्रसादेन दितिजं सुदुरासदम\nवज्रेण निहनिष्यामि पश्यतस ते सुरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 40,
        "text": "[भी]\nआविश्यमाने दैत्ये तु जवरेणाथ महासुरे\nदेवतानाम ऋषीणां च हर्षान नादॊ महान अभूत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 41,
        "text": "ततॊ दुन्दुभयश चैव शङ्खाश च सुमहास्वनाः\nमुरजा डिण्डिमाश चैव परावाद्यन्त सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 42,
        "text": "असुराणां तु सर्वेषां समृतिलॊपॊ ऽभवन महान\nपरज्ञानाशश च बलवान कषणेन समपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 43,
        "text": "तम आविष्टम अथॊ जञात्वा ऋषयॊ देवतास तथा\nसतुवन्तः शक्रम ईशानं तथा पराचॊदयन्न अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 272,
        "shloka": 44,
        "text": "रथस्थस्य हि शक्रस्य युद्धकाले महात्मनः\nऋषिभिः सतूयमानस्य रूपम आसीत सुदुर्दृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nवृत्रस्य तु महाराज जवराविष्टस्य सर्वशः\nअभवन यानि लिङ्गानि शरीरे तानि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 2,
        "text": "जवलितास्यॊ ऽभवद घॊरॊ वैवर्ण्यं चागमत परम\nगात्रकम्पश च सुमहाञ शवासश चाप्य अभवन महान\nरॊमहर्शश च तीव्रॊ ऽभून निःश्वासश च महान नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 3,
        "text": "शिवा चाशिव संकाशा तस्य वक्त्रात सुदारुणा\nनिष्पपात महाघॊरा समृतिः सा तस्य भारत\nउल्काश च जवलितास तस्य दीप्ताः पार्श्वे परपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 4,
        "text": "गृध्रकङ्कवडाश चैव वाचॊ ऽमुञ्चन सुदारुणाः\nवृत्रस्यॊपरि संहृष्टाश चक्रवत परिबभ्रमुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 5,
        "text": "ततस तं रथम आस्थाय देवाप्यायितम आहवे\nवज्रॊद्यत करः शक्रस तं दैत्यं परत्यवैक्षत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 6,
        "text": "अमानुषम अथॊ नादं स मुमॊच महासुरः\nवयजृम्भत च राजेन्द्र तीव्रज्वरसमन्वितः\nअथास्य जृम्भतः शक्रस ततॊ वज्रम अवासृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 7,
        "text": "सवज्रः सुमहातेजाः कालाग्निसदृशॊपमः\nकषिप्रम एव महाकायं वृत्रं दैत्यम अपातयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ नादः समभवत पुनर एव समन्ततः\nवृत्रं विनिहतं दृष्ट्वा देवानां भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 9,
        "text": "वृत्रं तु हत्वा भगवान दानवारिर महायशः\nवज्रेण विष्णुयुक्तेन दिवम एव समाविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 10,
        "text": "अथ वृत्रस्य कौरव्य शरीराद अभिनिःसृता\nबरह्महत्या महाघॊरा रौद्रा लॊकभयावहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 11,
        "text": "करालवदना भीमा विकृता कृष्णपिङ्गला\nपरकीर्णमूर्धजा चैव घॊरनेत्रा च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 12,
        "text": "कपालमालिनी चैव कृशा च भरतर्षभ\nरुधिरार्द्रा च धर्मज्ञ चीरवस्त्रनिवासिनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 13,
        "text": "साभिनिष्क्रम्य राजेन्द्र तादृग्रूपा भयावहा\nवज्रिणं मृगयाम आस तदा भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 14,
        "text": "कस्य चित तव अथ कालस्य वृत्रहा कुरुनन्दन\nसवर्गायाभिमुखः परायाल लॊकानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 15,
        "text": "बिसान निःसरमाणं तु दृष्ट्वा शक्रं महौजसम\nकण्ठे जग्राह देवेन्द्रं सुलग्ना चाभवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 16,
        "text": "स हि तस्मिन समुत्पन्ने बरह्महत्या कृते भये\nनलिन्यां बिसमध्यस्थॊ बभूवाब्द गणान बहून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 17,
        "text": "अनुसृत्य तु यत्नात स तया वै बरह्महत्यया\nतदा गृहीतः कौरव्य निश्चेष्टः समपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्या वयपॊहने शक्रः परं यत्नं चकार ह\nन चाशकत तां देवेन्द्रॊ बरह्महत्यां वयपॊहितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 19,
        "text": "गृहीत एव तु तया देवेन्द्रॊ भरतर्षभ\nपितामहम उपागम्य शिरसा परत्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 20,
        "text": "जञात्वा गृहीतं शक्रं तु दविजप्रवहहत्यया\nबरह्मा संचिन्तयाम आस तदा भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 21,
        "text": "ताम उवाच महाबाहॊ बरह्महत्यां पितामहः\nसवरेण मधुरेणाथ सान्त्वयन्न इव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 22,
        "text": "मुच्यतां तरिदशेन्द्रॊ ऽयं मत्प्रियं कुरु भामिनि\nबरूहि किं ते करॊम्य अद्य कामं कं तवम इहेच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 23,
        "text": "[बरह्महत्या]\nतरिलॊकपूजिते देवे परीते तरैलॊक्यकर्तरि\nकृतम एवेह मन्ये ऽहं निवासं तु विधत्स्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 24,
        "text": "तवया कृतेयं मर्यादा लॊकसंरक्षणार्थिना\nसथापना वै सुमहती तवया देवप्रवर्तिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 25,
        "text": "परीते तु तवयि धर्मज्ञ सर्वलॊकेश्वरे परभॊ\nशक्राद अपगमिष्यामि निवासं तु विधत्स्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 26,
        "text": "[भी]\nतथेति तां पराह तदा बरह्महत्यां पितामहः\nउपायतः स शक्रस्य बरह्महत्यां वयपॊहत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 27,
        "text": "ततः सवयम्भुवा धयातस तत्र वह्निर महात्मना\nबरह्माणम उपसंगम्य ततॊ वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 28,
        "text": "पराप्तॊ ऽसमि भगवन देव तवत्सकाशम अरिंदम\nयत कर्तव्यं मया देव तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 29,
        "text": "[बरह्मा]\nबहुधा विभजिष्यामि बरह्महत्याम इमाम अहम\nशक्रस्याद्य विमॊक्षार्थं चतुर्भागं परतीच्छ मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 30,
        "text": "[अग्नि]\nमम मॊक्षस्य कॊ ऽनतॊ वै बरह्मन धयायस्स्व वै परभॊ\nएतद इच्छामि विज्ञातुं तत्त्वतॊ लॊकपूजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 31,
        "text": "[बरह्मा]\nयस तवां जवलन्तम आसाद्य सवयं वै मानवः कव चित\nबीजौषधि रसैर बह्ने न यक्ष्यति तमॊवृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 32,
        "text": "तम एषा यास्यति कषिप्रं तत्रैव च निवत्स्यति\nबरह्महत्या हव्यवाहव्येतु ते मानसज्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 33,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तः परतिजग्राह तद वचॊ हव्यकव्य भुक\nपितामहस्य भगवांस तथाच तद अभूत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 34,
        "text": "ततॊ वृक्षौषधि तृणं समाहूय पितामहः\nइमम अर्थं महाराज वक्तुं समुपचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 35,
        "text": "ततॊ वृक्षौषधि तृणं तथैवॊक्तं यथातथम\nवयथितं वह्निवद राजन बरह्माणम इदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 36,
        "text": "अस्माकं बरह्महत्यातॊ कॊ ऽनयॊ लॊकपितामह\nसवभावनिहतान अस्मान न पुनर हन्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 37,
        "text": "वयम अग्निं तथा शीतं वर्षं च पवनेरितम\nसहामः सततं देव तथा छेदन भेदनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 38,
        "text": "बरह्महत्याम इमाम अद्य भवतः शासनाद वयम\nगरहीष्यामस तरिलॊकेश मॊक्षं चिन्तयतां भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 39,
        "text": "[बरह्मा]\nपर्वकाले तु संप्राप्ते यॊ वै छेदन भेदनम\nकरिष्यति नरॊ मॊहात तम एषानुगमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 40,
        "text": "[भी]\nततॊ वृक्षौषधि तृणम एवम उक्तं महात्मना\nबरह्माणम अभिसंपूज्य जगामाशु यथागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 41,
        "text": "आहूयाप्रसरॊ देवस ततॊ लॊकपितामहः\nवाचा मधुरया पराह सान्त्वयन्न इव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 42,
        "text": "इयम इन्द्राद अनुप्राप्ता बरह्महत्या वराङ्गनाः\nचतुर्थम अस्या भागं हि मयॊक्ताः संप्रतीच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 43,
        "text": "[अप्सरस]\nगरहणे कृतबुद्धीनां देवेश तव शासनात\nमॊक्षं समयतॊ ऽसमाकं चिन्तयस्व पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 44,
        "text": "[बरह्मा]\nरजस्वलासु नारीषु यॊ वै मैथुनम आचरेत\nतम एषा यास्यति कषिप्रं वयेतु वॊ मानसॊ जवरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 45,
        "text": "[भी]\nतथेति हृष्टमनस उक्त्वाथाप्सरसां गणाः\nसवानि सथानानि संप्राप्य रेमिरे भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 46,
        "text": "ततस तरिलॊककृद देवः पुनर एव महातपः\nअपः संचिन्तयाम आस धयातास ताश चाप्य अथागमन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 47,
        "text": "तास तु सर्वाः समागम्य बरह्माणम अमितौजसम\nइदम ऊचुर वचॊ राजन परनिपत्य पितामहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 48,
        "text": "इमा सम देव संप्राप्तास तवत्सकाशम अरिंदम\nशासनात तव देवेश समाज्ञापय नॊ विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 49,
        "text": "[बरह्मा]\nइयं वृत्राद अनुप्राप्ता पुरुहूतं महाभया\nबरह्महत्या चतुर्थांशम अस्या यूयं परतिच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 50,
        "text": "[आपह]\nएवं भवतु लॊकेश यथा वदसि नः परभॊ\nमॊक्षं समयतॊ ऽसमाकं संचिन्तयितुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 51,
        "text": "तवं हि देवेश सर्वस्य जगतः परमॊ गुरुः\nकॊ ऽनयः परसादॊ हि भवेद यः कृच्छ्रान्नः समुद्धरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 52,
        "text": "[बरह्मा]\nअल्पा इति मतिं कृत्वा यॊ नरॊ बुद्धिमॊहितः\nशलेष्म मूत्र पुरीषाणि युष्मासु परतिमॊक्ष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 53,
        "text": "तम एषा यास्यति कषिप्रं तत्रैव च निवत्स्यति\nतथा वॊ भविता मॊक्ष इति सत्यं बरवीमि वः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 54,
        "text": "[भी]\nततॊ विमुच्य देवेन्द्रं बरह्महत्या युधिष्ठिर\nयथा निसृष्टं तं देशम अगच्छद देवशासनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 55,
        "text": "एवं शक्रेण संप्राप्ता बरह्महत्या जनाधिप\nपितामहम अनुज्ञाप्य सॊ ऽशवमेधम अकल्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 56,
        "text": "शरूयते हि महाराज संप्राप्ता वासवेन वै\nबरह्महत्या ततः शुद्धिं हयमेधेन लब्धवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 57,
        "text": "समवाप्य शरियं देवॊ हत्वारींश च सहस्रशः\nपरहर्षम अतुलं लेभे वासवः पृथिवीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 58,
        "text": "वृत्रस्य रुधिराच चैव खुखुन्दाः पार्थ जज्ञिरे\nदविजातिभिर अभक्ष्यास ते दीक्षितैश च तपॊधनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 59,
        "text": "सर्वावस्थं तवम अप्य एषां दविजातीनां परियं कुरु\nइमे हि भूतले देवाः परथिताः कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 60,
        "text": "एवं शक्रेण कौरव्य बुद्धिसौक्ष्म्यान महासुरः\nउपायपूर्वं निहतॊ वृत्रॊ ऽथामित तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 61,
        "text": "एवं तवम अपि कौरव्य पृथिव्याम अपराजितः\nभविष्यसि यथा देवः शतक्रतुर अमित्रहा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 62,
        "text": "ये तु शक्र कथां दिव्याम इमां पर्वसु पर्वसु\nविप्रमध्ये पथिष्यन्ति न ते पराप्स्यन्ति किल्बिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 273,
        "shloka": 63,
        "text": "इत्य एतद वृत्रम आश्रित्य शक्रस्यात्यद्भुतं महत\nकथितं कर्म ते तात किं भूयः शरॊतुम इच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nपितामह महाप्राज्ञ सर्वशास्त्रविशारद\nअस्ति वृत्रवधाद एव विवक्षा मम जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 2,
        "text": "जवरेण मॊहितॊ वृत्रः कथितस ते जनाधिप\nनिहतॊ वासवेनेह वज्रेणेति ममानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 3,
        "text": "कथम एष महाप्राज्ञ जवरः परादुरभूत कुतः\nजवरॊत्पत्तिं निपुनतः शरॊतुम इच्छाम्य अहं परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 4,
        "text": "[भी]\nशृणु राजञ जवरस्येह संभवं लॊकविश्रुतम\nविस्तरं चास्य वक्ष्यामि यादृशं चैव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 5,
        "text": "पुरा मेरॊर महाराज शृङ्गं तरैलॊक्यविश्रुतम\nजयॊतिष्कं नाम सावित्रं सर्वरत्नविभूसितम\nअप्रमेयम अनाधृष्यं सर्वलॊकेषु भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 6,
        "text": "तत्र देवॊ गिरितते हेमधातुविभूसिते\nपर्यङ्क इव विभ्राजन्न उपविष्टॊ बभूव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 7,
        "text": "शैलराजसुता चास्य नित्यं पार्श्वे सथिता बभौ\nतथा देवा महात्मानॊ वसवश च महौजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 8,
        "text": "तथैव च महात्मानाव अश्विनौ भिषजां वरौ\nतथा वैश्वरणॊ राजा गुह्यकैर अभिसंवृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 9,
        "text": "यक्षाणाम अधिपः शरीमान कैलासनिलयः परभुः\nअङ्गिरः परमुखाश चैव तथा देवर्षयॊ ऽपरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 10,
        "text": "विश्वावसुश च गन्धर्वस तथा नारद पर्वतौ\nअप्सरॊगणसंघाश च समाजग्मुर अनेकशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 11,
        "text": "ववौ शिवः सुखॊ वायुर नाना गन्धवहः शुचिः\nसर्वर्तुकुसुमॊपेताः पुष्पवन्तॊ महाद्रुमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 12,
        "text": "तथा विद्याधराश चैव सिद्धाश चैव तपॊधनाः\nमहादेवं पशुपतिं पर्युपासन्त भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 13,
        "text": "भूतानि च महाराज नानारूपधराण्य अथ\nराक्षसाश च महारौद्राः पिशाचाश च महाबलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 14,
        "text": "बहुरूपधरा हृष्टा नाना परहरनॊद्यताः\nदेवस्यानुचरास तत्र तस्थिरे चानलॊपमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 15,
        "text": "नन्दी च भगवांस तत्र देवस्यानुमते सथितः\nपरगृह्य जवलितं शूलं दीप्यमानं सवतेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 16,
        "text": "गङ्गा च सरितां शरेष्ठा सर्वतीर्थजलॊद्भवा\nपर्युपासत तं देवं रूपिणी कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 17,
        "text": "एवं स भगवांस तत्र पूज्यमानः सुरर्षिभिः\nदेवैश च सुमहाभागैर महादेवॊ वयतिष्ठत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 18,
        "text": "कस्य चित तव अथ कालस्य दक्षॊ नाम परजापतिः\nपूर्वॊक्तेन विधानेन यक्ष्यमाणॊ ऽनवपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 19,
        "text": "ततस तस्य मखं देवाः सर्वे शक्रपुरॊगमाः\nगमनाय समागम्य बुद्धिम आपेदिरे तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 20,
        "text": "ते विमानैर महात्मानॊ जवलितैर जवलनप्रभाः\nदेवस्यानुमते ऽगच्छन गङ्गा दवारम इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 21,
        "text": "परस्थिता देवता दृष्ट्वा शैलराजसुता तदा\nउवाच वचनं साध्वी देवं पशुपतिं पतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 22,
        "text": "भगवन कव नु यान्त्य एते देवाः शक्रपुरॊगमाः\nबरूहि तत्त्वेन तत्त्वज्ञ संशयॊ मे महान अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 23,
        "text": "[महेष्वर]\nदक्षॊ नाम महाभागे परजानां पतिर उत्तमः\nहयमेधेन यजते तत्र यान्ति दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 24,
        "text": "[उमा]\nयज्ञम एतं महाभाग किमर्थं नाभिगच्छसि\nकेन व परतिषेधेन गमनं ते न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 25,
        "text": "[महेष्वर]\nसुरैर एव महाभागे सर्वम एतद अनुष्ठितम\nयज्ञेषु सर्वेषु मम न भाग उपकल्पितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 26,
        "text": "पूर्वॊपायॊपपन्नेन मार्गेण वरवर्णिनि\nन मे सुराः परयच्छन्ति भागं यज्ञस्य धर्मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 27,
        "text": "[उमा]\nभगवन सर्वभूतेषु परभवाभ्यधिकॊ गुणैः\nअजेयश चाप्रधृष्यश च तेजसा यशसा शरिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 28,
        "text": "अनेन ते महाभाग परतिषेधेन भागतः\nअतीव दुःखम उत्पन्नं वेपथुश च ममानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 29,
        "text": "[भी]\nएवम उक्त्वा तु सा देवी देवं पशुपतिं पतिम\nतूस्नीं भूताभवद राजन दह्यमानेन चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 30,
        "text": "अथ देव्या मतं जञात्वा हृद्गतं यच चिकीर्षितम\nस समाज्ञापयाम आस तिष्ठ तवम इति नन्दिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 31,
        "text": "ततॊ यॊगबलं कृत्वा सर्वयॊगेश्वरेश्वरः\nतं यज्ञं सुमहातेजा भीमैर अनुचरैस तदा\nसहसा घातयाम आस देवदेवः पिनाक धृक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 32,
        "text": "के चिन नादान अमुञ्चन्त के चिद धासांश च चक्रिरे\nरुधिरेणापरे राजंस तत्राग्निं समवाकिरन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 33,
        "text": "के चिद यूपान समुत्पात्य बभ्रमुर विकृताननाः\nआस्यैर अन्ये चाग्रसन्त तथैव परिचारकान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 34,
        "text": "ततः स यज्ञॊ नृपते वध्यमानः समन्ततः\nआस्थाय मृगरूपं वै खम एवाभ्यपतत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 35,
        "text": "तं तु यज्ञं तथारूपं गच्छन्तम उपलभ्य सः\nधनुर आदाय बानं च तदान्वसरत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 36,
        "text": "ततस तस्य सुरेशस्य करॊधाद अमिततेजसः\nललाताल परसृतॊ घॊरः सवेदबिन्दुर बभूव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्मिन पतितमात्रे तु सवेदबिन्दौ तथा भुवि\nपरादुर्बभूव सुमहान अग्निः कालानलॊपमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 38,
        "text": "तत्र चाजायत तदा पुरुषः पुरुषर्षभ\nहरस्वॊ ऽतिमात्ररक्ताक्षॊ हरि शमश्रुर विभीसनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 39,
        "text": "ऊर्ध्वकेशॊ ऽतिलॊमाङ्गः शयेनॊलूकस तथैव च\nकरालः कृष्ण वर्णश च रक्तवासास तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 40,
        "text": "तं यज्ञं स महासत्त्वॊ ऽदहत कक्षम इवानलः\nदेवाश चाप्य अद्रवन सर्वे ततॊ भीता दिशॊ दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 41,
        "text": "तेन तस्मिन विचरता पुरुषेण विशां पते\nपृथिवी वयचलद राजन्न अतीव भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 42,
        "text": "हाहाभूते परवृत्ते तु नादे लॊकभयंकरे\nपितामहॊ महादेवं दर्शयन परत्यभासत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 43,
        "text": "भवतॊ ऽपि सुराः सर्वे भागं दास्यन्ति वै परभॊ\nकरियतां परतिसंहारः सर्वदेवेश्वर तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 44,
        "text": "इमा हि देवताः सर्वा ऋषयश च परंतप\nतव करॊधान महादेव न शान्तिम उपलेभिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 45,
        "text": "यश चैष पुरुषॊ जातः सवेदात ते विबुधॊत्तम\nजवरॊ नामैष धर्मज्ञ लॊकेषु परचरिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 46,
        "text": "एकीभूतस्य न हय अस्य धारणे तेजसः परभॊ\nसमर्था सकला पृथ्वी बहुधा सृज्यताम अयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 47,
        "text": "इत्य उक्तॊ बरह्मणा देवॊ भागे चापि परकल्पिते\nभगवन्तं तथेत्य आह बरह्माणम अमितौजसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 48,
        "text": "परां च परीतिम अगमद उत्स्मयंश च पिनाक धृक\nअवाप च तदा भागं यथॊक्तं बरह्मणा भवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 49,
        "text": "जवरं च सर्वधर्मज्ञॊ बहुधा वयसृजत तदा\nशान्त्य अर्थं सर्वभूतानां शृणु तच चापि पुत्रक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 50,
        "text": "शीर्षाभितापॊ नागानां पर्वतानां शिला जतुः\nअपां तु नीलिकां विद्यान निर्मॊकं भुजगेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 51,
        "text": "खॊरकः सौरभेयाणाम ऊसरं पृथिवीतले\nपशूनाम अपि धर्मज्ञ दृष्टिप्रत्यवरॊधनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 52,
        "text": "रन्ध्रागतम अथाश्वानां शिखॊद्भेदश च बर्हिणम\nनेत्ररॊगः कॊकिलानां जवरः परॊक्तॊ महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 53,
        "text": "अब्जानां पित्त भेदश च सर्वेषाम इति नः शरुतम\nशुकानाम अपि सर्वेषां हिक्किका परॊच्यते जवरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 54,
        "text": "शार्दूलेष्व अथ धर्मज्ञ शरमॊ जवर इहॊच्यते\nमानुषेषु तु धर्मज्ञ जवरॊ नामैष विश्रुतः\nमरणे जन्मनि तथा मध्ये चाविशते नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 55,
        "text": "एतन माहेश्वरं तेजॊ जवरॊ नाम सुदारुणः\nनमस्यश चैव मान्यश च सर्वप्रानिभिर ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 56,
        "text": "अनेन हि समाविष्टॊ वृत्रॊ धर्मभृतां वरः\nवयजृम्भत ततः शक्रस तस्मै वज्रम अवासृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 57,
        "text": "परविश्य वज्रॊ वृत्रं तु दारयाम आस भारत\nदारितश च सवज्रेण महायॊगी महासुरः\nजगाम परमस्थानं विष्णॊर अमिततेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 58,
        "text": "विष्णुभक्त्या हि तेनेदं जगद वयाप्तम अभूत पुरा\nतस्माच च निहतॊ युद्धे विष्णॊ सथानम अवाप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 59,
        "text": "इत्य एष वृत्रम आश्रित्य जवरस्य महतॊ मया\nविस्तरः कथितः पुत्र किम अन्यत परब्रवीमि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 274,
        "shloka": 60,
        "text": "इमां जवरॊत्पत्तिम अदीनमानसः; पथेत सदा यः सुसमाहितॊ नरः\nविमुक्तरॊगः स सुखी मुदा युतॊ; लभेत कामान स यथा मनीसितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nशॊकाद दुःखाच च मृत्यॊश च तरस्यन्ति परानिनः सदा\nउभयं मे यथा न सयात तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्रैवॊदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनारदस्य च संवादं समङ्गस्य च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 3,
        "text": "[नारद]\nउरसेव परनमसे बाहुभ्यां तरसीव च\nसंप्रहृष्टमना नित्यं विशॊक इव लक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 4,
        "text": "उद्वेगं नेह ते किं चित सुसूक्ष्मम अपि लक्षये\nनित्यतृप्त इव सवस्थॊ बालवच च विचेष्टसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 5,
        "text": "[समन्ग]\nभूतं भव्यं भविष्यच च सर्वं सत्त्वेषु मानद\nतेषां तत्त्वानि जानामि ततॊ न विमना हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 6,
        "text": "उपक्रमान अहं वेद पुनर एव फलॊदयान\nलॊके फलानि चित्राणि ततॊ न विमना हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 7,
        "text": "अगाधाश चाप्रतिष्ठाश च गतिमन्तश च नारद\nअन्धा जदाश च जीवन्ति पश्यास्मान अपि जीवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 8,
        "text": "विहितेनैव जीवन्ति अरॊगाङ्गा दिवौकसः\nबलवन्तॊ ऽबलाश चैव तद्वद अस्मान सभाजय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 9,
        "text": "सहस्रिणश च जीवन्ति जीवन्ति शतिनस तथा\nशाकेन चान्ये जीवन्ति पश्यास्मान अपि जीवतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 10,
        "text": "यदा न शॊचेमहि किं नु न सयाद; धर्मेण वा नारद कर्मणा वा\nकृतान्तवश्यानि यदा सुखानि; दुःखानि वा यन न विधर्षयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 11,
        "text": "यस्मै परज्ञां कथयन्ते मनुष्याः; परज्ञा मूलॊ हीन्द्रियाणां परसादः\nमुह्यन्ति शॊचन्ति यदेन्द्रियाणि; परज्ञा लाभॊ नास्ति मूढेन्द्रियस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 12,
        "text": "मूढस्य दर्पः स पुनर मॊह एव; मूढस्य नायं न परॊ ऽसति लॊकः\nन हय एव दुःखानि सदा भवन्ति; सुखस्य वा नित्यशॊ लाभ एव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 13,
        "text": "भावात्मकं संपरिवर्तमानं; न मादृशः संज्वरं जातु कुर्यात\nइष्टान भॊगान नानुरुध्येत सुखं वा; न चिन्तयेद दुःखम अभ्यागतं वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 14,
        "text": "समाहितॊ न सपृहयेत परेषां; नाना गतं नाभिनन्देत लाभम\nन चापि हृष्येद विपुले ऽरथलाभे; तथार्थ नाशे च न वै विषीदेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 15,
        "text": "न बान्धवा न च वित्तं न कौली; न च शरुतं न च मन्त्रा न वीर्यम\nदुःखात तरातुं सर्व एवॊत्सहन्ते; परत्र शीले न तु यान्ति शान्तिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 16,
        "text": "नास्ति बुद्धिर अयुक्तस्य नायॊगाद विद्यते सुखम\nधृतिश च दुःखत्यागश चाप्य उभयं नः सुखॊदयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 17,
        "text": "परियं हि हर्षजननं हर्ष उत्सेकवर्धनः\nउत्सेकॊ नरकायैव तस्मात तं संत्यजाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 18,
        "text": "एताञ शॊकभयॊत्सेकान मॊहनान सुखदुःखयॊः\nपश्यामि साक्षिवल लॊके देहस्यास्य विचेष्टनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 19,
        "text": "अर्थकामौ परित्यज्य विशॊकॊ विगतज्वरः\nतृष्णा मॊहौ तु संत्यज्य चरामि पृथिवीम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 20,
        "text": "न मृत्युतॊ न चाधर्मान न लॊभान न कुतश चन\nपीतामृतस्येवात्यन्तम इह चामुत्र वाभयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 275,
        "shloka": 21,
        "text": "एतद बरह्मन विजानामि महत कृत्वा तपॊ ऽवययम\nतेन नारद संप्राप्तॊ न मां शॊकः परबाधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअतत्त्वज्ञस्य शास्त्राणां सततं संशयात्मनः\nअकृतव्यवसायस्य शरेयॊ बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nगुरु पूजा च सततं वृद्धानां पर्युपासनम\nशरवणं चैव विद्यानां कूतस्थं शरेय उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 3,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nगालवस्य च संवादं देवर्षेर नारदस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 4,
        "text": "वीतमॊहक्लमं विप्रं जञानतृप्तं जितेन्द्रियम\nशरेयः कामं जितात्मानं नारदं गालवॊ ऽबरवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 5,
        "text": "यैः कैश्चैत संमतॊ लॊके गुणैस तु पुरुषॊ नृषु\nभवत्य अनपगान सर्वांस तान गुणाँल लक्षयाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 6,
        "text": "भवान एवंविधॊ ऽसमाकं संशयं छेत्तुम अर्हति\nअमूढश चिरमूढानां लॊकतत्त्वम अजानताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 7,
        "text": "जञाने हय एवं परवृत्तिः सयात कार्याकार्ये विजानतः\nयत कार्यं न वयवस्यामस तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 8,
        "text": "भगवन नाश्रमाः सर्वे पृथग आचार दर्शिनः\nइदं शरेय इदं शरेय इति नाना परधाविनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 9,
        "text": "तांस तु विप्रस्थितान दृष्ट्वा शास्त्रैः शास्त्राभिनन्दिनः\nसवशास्त्रैः परितुष्टांश च शरेयॊ नॊपलभामहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 10,
        "text": "शास्त्रं यदि भवेद एकं वयक्तं शरेयॊ भवेत तदा\nशास्त्रैश च बहुभिर भूयः शरेयॊ गुह्यं परवेशितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 11,
        "text": "एतस्मात कारणाच छरेयः कलिलं परतिभाति माम\nबरवीतु भगवांस तन मे उपसन्नॊ ऽसम्य अधीहि भॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 12,
        "text": "[नारद]\nआश्रमास तात चत्वारॊ यथा संकल्पिताः पृथक\nतान सर्वान अनुपश्य तवं समाश्रित्यैव गालव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 13,
        "text": "तेषां तेषां तथाहि तवम आश्रमाणां ततस ततः\nनानारूपगुणॊद्देशं पश्य विप्रस्थितं पृथक\nनयन्ति चैव ते सम्यग अभिप्रेतम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 14,
        "text": "ऋजु पश्यंस तथा सम्यग आश्रमाणां परां गतिम\nयत तु निःश्रेयसं सम्यक तच चैवासंशयात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 15,
        "text": "अनुग्रहं च मित्राणाम अमित्राणां च निग्रहम\nसंग्रहं च तरिवर्गस्य शरेय आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 16,
        "text": "निवृत्तिः कर्मणः पापात सततं पुण्यशीलता\nसद्भिश च समुदाचारः शरेय एतद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 17,
        "text": "मार्दवं सर्वभूतेषु वयवहारेषु चार्जवम\nवाक चैव मधुरा परॊक्ता शरेय एतद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 18,
        "text": "देवताभ्यः पितृभ्यश च संविभागॊ ऽतिथिष्व अपि\nअसंत्यागश च भृत्यानां शरेय एतद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 19,
        "text": "सत्यस्य वचनं शरेयः सत्यज्ञानं तु दुष्करम\nयद भूतहितम अत्यन्तम एतत सत्यं बरवीम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 20,
        "text": "अहंकारस्य च तयागः परनयस्य च निग्रहः\nसंतॊषश चैकचर्या च कूतस्थं शरेय उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 21,
        "text": "धर्मेण वेदाध्ययनं वेदाङ्गानां तथैव च\nविद्यार्थानां च जिज्ञासा शरेय एतद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 22,
        "text": "शब्दरूपरसस्पर्शान सह गन्धेन केवलान\nनात्यर्थम उपसेवेत शरेयसॊ ऽरथी परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 23,
        "text": "नक्तंचर्या दिवा सवप्नम आलस्यं पैशुनं मदम\nअतियॊगम अयॊगं च शरेयसॊ ऽरथी परित्यजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 24,
        "text": "कर्मॊत्कर्षं न मार्गेत मरेषां परिनिन्दया\nसवगुणैर एव मार्गेत विप्रकर्षं पृथग्जनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 25,
        "text": "निर्गुणास तव एव भूयिष्ठम आत्मसंभाविनॊ नराः\nदॊषैर अन्यान गुणवतः कषिपन्त्य आत्मगुण कषयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 26,
        "text": "अनुच्यमानाश च पुनस ते मन्यन्ते महाजनात\nगुणवत्तरम आत्मानं सवेन मानेन दर्पिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 27,
        "text": "अब्रुवन कस्य चिन निन्दाम आत्मपूजाम अवर्णयन\nविपश्चिद गुणसंपन्नः पराप्नॊत्य एव महद यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 28,
        "text": "अब्रुवन वाति सुरभिर गन्धः सुमनसां शुचिः\nतथैवाव्याहरन भाति विमलॊ भानुर अम्बरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 29,
        "text": "एवमादीनि चान्यानि परित्यक्तानि मेधया\nजवलन्ति यशसा लॊके यानि न वयाहरन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 30,
        "text": "न लॊके दीप्यते मूर्खः केवतात्म परशंसया\nअपि चापिहितः शवभ्रे कृतविद्यः परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 31,
        "text": "असन्न उच्चैर अपि परॊक्तः शब्दः समुपशाम्यति\nदीप्यते तव एव लॊकेषु शनैर अपि सुभासितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 32,
        "text": "मूढानाम अवलिप्तानाम असारं भासितं बहु\nदर्शयत्य अन्तरात्मानं दिवा रूपम इवांशुमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 33,
        "text": "एतस्मात कारणात परज्ञां मृगयन्ते पृथग्विधाम\nपरज्ञा लाभॊ हि भूतानाम उत्तमः परतिभाति माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 34,
        "text": "नापृष्टः कस्य चिद बरूयान न चान्यायेन पृच्छतः\nजञानवान अपि मेधावी जदवल लॊकम आचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 35,
        "text": "ततॊ वासं परीक्षेत धर्मनित्येषु साधुषु\nमनुष्येषु वदान्येषु सवधर्मनिरतेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 36,
        "text": "चतुर्णां यत्र वर्णानां धर्मव्यतिकरॊ भवेत\nन तत्र वासं कुर्वीत शरेयॊ ऽरथी वै कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 37,
        "text": "निरारम्भॊ ऽपय अयम इह यथा लब्धॊपजीविनः\nपुण्यं पुण्येषु विमलं पापं पापेषु चाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 38,
        "text": "अपाम अग्नेस तथेन्दॊश च सपर्शं वेदयते यथा\nतथा पश्यामहे सपर्शम उभयॊः पापपुण्ययॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 39,
        "text": "अपश्यन्तॊ ऽननविषयं भुञ्जते विघसाशिनः\nभुज्ञानं चान्न विषयान विषयं विद्धि कर्मणां"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 40,
        "text": "यत्रागमयमानानाम असत्कारेण पृच्छताम\nपरब्रूयाद बरह्मणॊ धर्मं तयजेत तं देशम आत्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 41,
        "text": "शिष्यॊपाध्यायिका वृत्तिर यत्र सयात सुसमाहिता\nयथावच छास्त्र संपन्ना कस तं देशं परित्यजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 42,
        "text": "आकाशस्था धरुवं यत्र दॊषं बरूयुर विपश्चितम\nआत्मपूजाभिकामा वै कॊ वसेत तत्र पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 43,
        "text": "यत्र संलॊदिता लुब्धैः परायशॊ धर्मसेतवः\nपरदीप्तम इव शैलान्तं कस तं देशं न संत्यजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 44,
        "text": "यत्र धर्मम अनाशङ्काश चरेयुर वीतमत्सराः\nचरेत तत्र वसेच चैव पुण्यशीलेषु साधुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 45,
        "text": "धर्मम अर्थनिमित्तं तु चरेयुर यत्र मानवाः\nन तान अनुवसेज जातु ते हि पापकृतॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 46,
        "text": "कर्मणा यत्र पापेन वर्तन्ते जीवितेस्पवः\nवयवधावेत ततस तूर्णं ससर्पाच छरणाद इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 47,
        "text": "येन खत्वां समारूढः कर्मणानुशयी भवेत\nआदितस तन न कर्तव्यम इच्छता भवम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 48,
        "text": "यत्र राजा च राज्ञश च पुरुषाः परत्यनन्तराः\nकुतुम्बिनाम अग्रभुजस तयजेत तद रास्त्रम आत्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 49,
        "text": "शरॊत्रियास तव अग्रभॊक्तारॊ धर्मनित्याः सनातनाः\nयाजनाध्यापने युक्ता यत्र तद रास्त्रम आवसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 50,
        "text": "सवाहा सवधा वसत्कारा यत्र सम्यग अनुष्ठिताः\nअजस्रं चैव वर्तन्ते वसेत तत्राविचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 51,
        "text": "अशुचीन्य अत्र पश्येत बराह्मणान वृत्ति कर्शितान\nतयजेत तद रास्त्रम आसन्नम उपसृष्टम इवामिषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 52,
        "text": "परीयमाणा नरा यत्र परयच्छेयुर अयाचिताः\nसवस्थचित्तॊ वसेत तत्र कृतकृत्य इवात्मवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 53,
        "text": "दण्डॊ यत्राविनीतेषु सत्कारश च कृतात्मसु\nचरेत तत्र वसेच चैव पुण्यशीलेषु साधुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 54,
        "text": "उपसृष्टेष्व अदान्तेषु दुराचारेष्व असाधुषु\nअविनीतेषु लुब्धेषु सुमहद दन्द धारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 55,
        "text": "यत्र राजा धर्मनित्यॊ राज्यं वै पर्युपासिता\nअपास्य कामान कामेशॊ वसेत तत्राविचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 56,
        "text": "तथा शीला हि राजानः सर्वान विषयवासिनः\nशरेयसा यॊजयन्त्य आशु शरेयसि परत्युपस्थिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 57,
        "text": "पृच्छतस ते मया तात शरेय एतद उदाहृतम\nन हि शक्यं परधानेन शरेयः संख्यातुम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 276,
        "shloka": 58,
        "text": "एवं परवर्तमानस्य वृत्तिं परनिहितात्मनः\nतपसैवेह बहुलं शरेयॊ वयक्तं भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं नु मुक्तः पृथिवीं चरेद अस्मद्विधॊ नृपः\nनित्यं कैश च गुणैर युक्तः सङ्गपाशाद विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि इतिहासं पुरातनम\nअरिष्टनेमिना परॊक्तं सगरायानुपृच्छते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 3,
        "text": "[सगर]\nकिं शरेयः परमं बरह्मन कृत्वेह सुखम अश्नुते\nकथं न शॊचेन न कषुभ्येद एतद इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 4,
        "text": "[भी]\nएवम उक्तस तदा तार्क्ष्यः सर्वशास्त्रविशारदः\nविबुध्य संपदं चाग्र्यां सद वाक्यम इदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 5,
        "text": "सुखं मॊक्षसुखं लॊके न च लॊकॊ ऽवगच्छति\nपरसक्तः पुत्रपशुषु धनधान्य समाकुलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 6,
        "text": "सक्तबुद्धिर अशान्तात्मा न स शक्यश चिकित्सितुम\nसनेहपाशसितॊ मूढॊ न स मॊक्षाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 7,
        "text": "सनेहजान इह ते पाशान वक्ष्यामि शृणु तान मम\nसकर्णकेन शिरसा शक्याश छेत्तुं विजानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 8,
        "text": "संभाव्य पुत्रान कालेन यौवनस्थान निवेश्य च\nसमर्थाञ जीवने जञात्वा मुक्तश चर यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 9,
        "text": "भार्यां पुत्रवतीं वृद्धां लालितां पुत्रवत्सलाम\nजञात्वा परजहि काले तवं परार्थम अनुदृश्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 10,
        "text": "सापत्यॊ निरपत्यॊ वा मुक्तश चर यथासुखम\nइन्द्रियैर इन्द्रियार्थांस तवम अनुभूय यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 11,
        "text": "कृतकौतूहलस तेषु मुक्तश चर यथासुखम\nउपपत्त्यॊपलब्धेषु लाभेषु च समॊ भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 12,
        "text": "एष तावत समासेन तव संकीर्तितॊ मया\nमॊक्षार्थॊ विस्तरेणापि भूयॊ वक्ष्यामि तच छृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 13,
        "text": "मुक्ता वीतभया लॊके चरन्ति सुखिनॊ नराः\nसक्तभावा विनश्यन्ति नरास तत्र न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 14,
        "text": "आहारसंचयाश चैव तथा कीत पिपीलिकाः\nअसक्ताः सुखिनॊ लॊके सक्ताश चैव विनाशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 15,
        "text": "सवजने न च ते चिन्ता कर्तव्या मॊक्षबुद्धिना\nइमे मया विना भूता भविष्यन्ति कथं तव इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 16,
        "text": "सवयम उत्पद्यते जन्तुः सवयम एव विवर्धते\nसुखदुःखे तथा मृत्युं सवयम एवाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 17,
        "text": "भॊजनाच छादने चैव मात्रा पित्रा च संग्रहम\nसवकृतेनाधिगच्छन्ति लॊके नास्त्य अकृतं पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 18,
        "text": "धात्रा विहित भक्ष्याणि सर्वभूतानि मेदिनीम\nलॊके विपरिधावन्ति रक्षितानि सवकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 19,
        "text": "सवयं मृत पिण्ड भूतस्य परतन्त्रस्य सर्वदा\nकॊ हेतुः सवजनं पॊष्टुं रक्षितुं वादृधात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 20,
        "text": "सवजनं हि यदा मृत्युर हन्त्य एव तव पश्यतः\nकृते ऽपि यत्ने महति तत्र बॊद्धव्यम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 21,
        "text": "जीवन्तम अपि चैवैनं भरणे रक्षणे तथा\nअसमाप्ते परित्यज्य पश्चाद अपि मरिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 22,
        "text": "यदा मृतश च सवजनं न जञास्यसि कथं चन\nसुखितं दुःखितं वापि ननु बॊद्धव्यम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 23,
        "text": "मृते वा तवयि जीवे वा यदि भॊक्ष्यति वै जनः\nसवकृतं ननु बुद्ध्वैवं कर्तव्यं हितम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 24,
        "text": "एवं विजानँल लॊके ऽसमिन कः कस्येत्य अभिनिश्चितः\nमॊक्षे निवेशय मनॊ भूयश चाप्य उपधारय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 25,
        "text": "कषुत्पिपासादयॊ भावा जिता यस्येह देहिनः\nकरॊधॊ लॊभस तथा मॊहः सत्त्ववान मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 26,
        "text": "दयूते पाने तथा सत्रीषु मृगयायां च यॊ नरः\nन परमाद्यति संमॊहात सततं मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 27,
        "text": "दिवसे दिवसे नाम रात्रौ रात्रौ सदा सदा\nभॊक्तव्यम इति यः खिन्नॊ दॊषबुद्धिः स उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 28,
        "text": "आत्मभावं तथा सत्रीषु मुक्तम एव पुनः पुनः\nयः पश्यति सदा युक्तॊ यथावन मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 29,
        "text": "संभवं च विनाशं च भूतानां चेष्टितं तथा\nयस तत्त्वतॊ विजानाति लॊके ऽसमिन मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 30,
        "text": "परस्थं वाहसहस्रेषु यात्रार्थं चैव कॊतिषु\nपरासादे मञ्चक सथानं यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 31,
        "text": "मृत्युनाभ्याहतं लॊकं वयाधिभिश चॊपपीदितम\nअवृत्ति कर्शितं चैव यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 32,
        "text": "यः पश्यति सुखीतुष्टॊ नपश्यंश च विहन्यते\nयश चाप्य अल्पेन संतुष्टॊ लॊके ऽसमिन मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 33,
        "text": "अग्नीसॊमाव इदं सर्वम इतियश चानुपश्यति\nन च संस्पृश्यते भावैर अद्भुतैर मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 34,
        "text": "पर्यङ्क शय्या भूमिश च समाने यस्य देहिनः\nशालयश च कदन्नं च यस्य सयान मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 35,
        "text": "कषौमं च कुशचीरं च कौशेयं वल्कलानि च\nआविकं चर्म च समं यस्य सयान मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 36,
        "text": "पञ्च भूतसमुद्भूतं लॊकं यश चानुपश्यति\nतथा च वर्तते दृष्ट्वा लॊके ऽसमिन मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 37,
        "text": "सुखदुःखे समे यस्य लाभालाभौ यजाजयौ\nइच्छा दवेषौ भयॊद्वेगौ सर्वथा मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 38,
        "text": "रक्तमूत्र पुरीसानां दॊषाणां संचयं तथा\nशरीरं दॊषबहुलं दृष्ट्वा चेदं विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 39,
        "text": "वली पलित संयॊगं कार्श्यं वैवर्ण्यम एव च\nकुब्ज भावं च जरया यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 40,
        "text": "पुंस्त्वॊपघातं कालेन दर्शनॊपरमं तथा\nबाधिर्यं पराण मन्तत्वं यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 41,
        "text": "गतान ऋषींस तथा देवान असुरांश च तथागतान\nलॊकाद अस्मात परं लॊकं यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 42,
        "text": "परभावैर अन्वितास तैस तैः पार्थिवेन्द्राः सहस्रशः\nये गताः पृथिवीं तयक्त्वा इति जञात्वा विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 43,
        "text": "अर्थांश च दुर्लभाँल लॊके कलेशांश च सुलभांस तथा\nदुःखं चैव कुतुम्बार्थे यः पश्यति स मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 44,
        "text": "अपत्यानां च वैगुण्यं जनं विगुणम एव च\nपश्यन भूयिष्ठशॊ लॊके कॊ मॊक्षं नाभिपूजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 45,
        "text": "शास्त्राल लॊकाच च यॊ बुद्धः सर्वं पश्यति मानवः\nअसारम इव मानुष्यं सर्वथा मुक्त एव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 46,
        "text": "एतच छरुत्वा मम वचॊ भवांश चरतु मुक्तवत\nगार्हस्थ्ये यदि ते मॊक्षे कृता बुद्धिर अविक्लवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 277,
        "shloka": 47,
        "text": "तत तस्य वचनं शरुत्वा सम्यक स पृथिवीपतिः\nमॊक्षजैश च गुणैर युक्तः पालयाम आस च परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nतिष्ठते मे सदा तात कौतूहलम इदं हृदि\nतद अहं शरॊतुम इच्छामि तवत्तः कुरुपितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 2,
        "text": "कथं देवर्षिर उशना सदा काव्यॊ महामतिः\nअसुराणां परियकरः सुराणाम अप्रिये रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 3,
        "text": "वर्धयाम आस तेजश च किमर्थम अमितौजसाम\nनित्यं वैरनिबद्धाश च दानवाः सुरसत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 4,
        "text": "कथं चाप्य उशना पराप शुक्रत्वम अमर दयुतिः\nऋद्धिं च स कथं पराप्तः सर्वम एतद बरवीहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 5,
        "text": "न यानि च स तेजस्वी मध्येन नभसः कथम\nएतद इच्छामि विज्ञातुं निखिलेन पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 6,
        "text": "[भी]\nशृणु राजन्न अवहितः सर्वम एतद यथातथम\nयथामतियथा चैतच छरुत पूर्वं मयानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 7,
        "text": "एष भार्गव दायादॊ मुनिः सत्यॊ दृध वरतः\nअसुराणां परियकरॊ निमित्ते करुणात्मके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 8,
        "text": "इन्द्रॊ ऽथ धनदॊ राजा यक्षरक्षॊऽधिपः स च\nपरभविष्णुश च कॊशस्य जगतश च तथा परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 9,
        "text": "तस्यात्मानम अथाविश्य यॊगसिद्धॊ महामुनिः\nरुद्ध्वा धनपतिं देवं यॊगेन हृतवान वसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 10,
        "text": "हृते धने ततः शर्म न लेभे धनदस तथा\nआपन्न मन्युः संविग्नः सॊ ऽभयगात सुरसत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 11,
        "text": "निवेदयाम आस तदा शिवायामित तेजसे\nदेव शरेष्ठाय रुद्राय सौम्याय बहुरूपिणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 12,
        "text": "[कुबेर]\nयॊगात्मकेनॊशनसा रुद्ध्वा मम हृतं वसु\nयॊगेनात्म गतिं कृत्वा निःसृतश च महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 13,
        "text": "[भी]\nएतच छरुत्वा ततः करुद्धॊ महायॊगी महेश्वरः\nसंरक्तनयनॊ राजञ शूलम आदाय तस्थिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 14,
        "text": "कवास्वौ कवासाव इति पराह गृहीत्वा परमायुधम\nउशना दूरतस तस्य बभौ जञात्वा चिकीर्षितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 15,
        "text": "स महायॊगिनॊ बुद्ध्वा तं रॊषं वै महात्मनः\nगतिम आगमनं वेत्ति सथानं वेत्ति ततः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 16,
        "text": "संचिन्त्यॊग्रेण तपसा महात्मानं महेश्वरम\nउशना यॊगसिद्धात्मा शूलाग्रे परत्यदृश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 17,
        "text": "विज्ञात रूपः स तदा तपःसिद्धेन धन्विना\nजञात्वा शूलं च देवेशः पानिना समनामयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 18,
        "text": "आनतेनाथ शूलेन पानिनामित तेजसा\nपिनाकम इति चॊवाच शूलम उग्रायुधः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 19,
        "text": "पानिमध्यगतं दृष्ट्वा भार्गवं तम उमापतिः\nआस्यं विवृत्य ककुदी पानिं संप्राक्षिपच छनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 20,
        "text": "स तु परविष्ट उशना कॊष्ठं माहेश्वरं परभुः\nवयचरच चापि तत्रासौ महात्मा भृगुनन्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 21,
        "text": "[य]\nकिमर्थं वयचरद राजन्न उशना तस्य धीमतः\nजथरे देवदेवस्य किं चाकार्षीन महाद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 22,
        "text": "[भी]\nपुरा सॊ ऽनतर्जलगतः सथानु भूतॊ महाव्रतः\nवर्षाणाम अभवद राजन परयुतान्य अर्बुदानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 23,
        "text": "उदतिष्ठत तपस तप्त्वा दुश्चरं स महाह्रदात\nततॊ देवातिदेवस तं बरह्मा समुपसर्पत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 24,
        "text": "तपॊवृद्धिम अपृच्छच च कुशलं चैनम अव्ययम\nतपः सुचीर्णम इति च परॊवाच वृषभध्वजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 25,
        "text": "तत संयॊगेन वृद्धिं चाप्य अपश्यत स तु शंकरः\nमहामतिर अचिन्त्यात्मा सत्यधर्मरतः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 26,
        "text": "स तेनाध्यॊ महायॊगी तपसा च धनेन च\nवयराजत महाराज तरिषु लॊकेषु वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 27,
        "text": "ततः पिनाकी यॊगात्मा धयानयॊगं समाविशत\nउशना तु समुद्विग्नॊ निलिल्ये जथरे ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 28,
        "text": "तुष्टाव च महायॊगी देवं तत्रस्थ एव च\nनिःसारं काङ्क्षमाणस तु तेजसा परत्यहन्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 29,
        "text": "उशना तु तदॊवाच जथरस्थॊ महामुनिः\nपरसादं मे कुरुष्वेति पुनः पुनर अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 30,
        "text": "तम उवाच महादेवॊ गच्छ शिश्नेन मॊक्षणम\nइति सरॊतांसि सर्वाणि रुद्ध्वा तरिदशपुंगवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 31,
        "text": "अपश्यमानः स दवारं सर्वतः पिहितॊ मुनिः\nपर्यक्रामद दह्यमान इतश चेतश च तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 32,
        "text": "स विनिष्क्रम्य शिश्नेन शुक्रत्वम अभिपेदिवान\nकार्येण तेन नभसॊ नागच्छत च मध्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 33,
        "text": "निष्क्रान्तम अथ तं दृष्ट्वा जवलन्तम इव तेजसा\nभवॊ रॊषसमाविष्टः शूलॊद्यतकरः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 34,
        "text": "नयवारयत तं देवी करुद्धं पशुपतिं पतिम\nपुत्रत्वम अगमद देव्या वारिते शङ्करे च सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 35,
        "text": "[देवी]\nहिंसनीयस तवया नैष मम पुत्रत्वम आगतः\nन हि देवॊदरात कश चिन निःसृतॊ नाशम अर्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 36,
        "text": "[भी]\nततः परीतॊ ऽभवद देव्याः परहसंश चेदम अब्रवीत\nगच्छत्य एष यथाकामम इति राजन पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 37,
        "text": "ततः परनम्य वरदं देवं देवीम उमां तथा\nउशना पराप तद धीमान गतिम इष्टां महामुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 278,
        "shloka": 38,
        "text": "एतत ते कथितं तात भार्गवस्य महात्मनः\nचरितं भरतश्रेष्ठ यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअतः परं महाबाहॊ यच छरेयस तद वदस्व मे\nन तृप्याम्य अमृतस्येव वससस ते पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 2,
        "text": "किं कर्म पुरुषः कृत्वा शुभं पुरुषसत्तम\nशरेयः परम अवाप्नॊति परेत्य चेह च तद वद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्यामि यथापूर्वं महायशः\nपराशरं महात्मानं पप्रच्छ जनकॊ नृपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 4,
        "text": "किं शरेयः सर्वभूतानाम अस्मिँल लॊके परत्र च\nयद भवेत परतिपत्तव्यं तद भवान परब्रवीतु मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः स तपसा युक्तः सर्वधर्माविधानवित\nनृपायानुग्रह मना मुनिर वाक्यम अथाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्म एव कृतः शरेयान इह लॊके परत्र च\nतस्माद धि परमं नास्ति यथा पराहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 7,
        "text": "परतिपद्य नरॊ धर्मं सवर्गलॊके महीयते\nधर्मात्मकः कर्म विधिर देहिनां नृपसत्तम\nतस्मिन्न आश्रमिणः सन्तः सवकर्माणीह कुर्वते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 8,
        "text": "चतुर्विधा हि लॊकस्य यात्रा तात विधीयते\nमर्त्या यत्रावतिष्ठन्ते सा च कामात परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 9,
        "text": "सुकृतासुकृतं कर्म निषेव्य विविधैः करमैः\nदशार्ध परविभक्तानां भूतानां बहुधा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 10,
        "text": "सौवर्णं राजतं वापि यथा भान्दं निषिच्यते\nतथा निषिच्यते जन्तुः पूर्वकर्म वशानुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 11,
        "text": "नाबीजाज जायते किं चिन नाकृत्वा सुखम एधते\nसुकृती विन्दति सुखं पराप्य देहक्षयं नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 12,
        "text": "दैवं तात न पश्यामि नास्ति दैवस्य साधनम\nसवभावतॊ हि संसिद्धा देवगन्धर्वदानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 13,
        "text": "परेत्य जातिकृतं कर्म न समरन्ति सदा जनाः\nते वै तस्य फलप्राप्तौ कर्म चापि चतुर्विधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 14,
        "text": "लॊकयात्राश्रयश चैव शब्दॊ वेदाश्रयः कृतः\nशान्त्य अर्थं मनसस तात नैतद वृद्धानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 15,
        "text": "चक्षुषा मनसा वाचा कर्मणा च चतुर्विधम\nकुरुते यादृशं कर्म तादृशं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 16,
        "text": "निरन्तरं च मिश्रं च फलते कर्म पार्थिव\nकल्यानं यदि वा पापं न तु नाशॊ ऽसय विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 17,
        "text": "कदा चित सुकृतं तात कूतस्थम इव तिष्ठति\nमज्जमानस्य संसारे यावद दुःखाद विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ दुःखक्षयं कृत्वा सुकृतं कर्म सेवते\nसुकृतक्षयाद दुष्कृतं च तद विद्धि मनुजाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 19,
        "text": "दमः कषमा धृतिस तेजः संतॊषः सत्यवादिता\nहरीर अहिंसाव्यसनिता दाक्ष्यं चेति सुखावहाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 20,
        "text": "दुष्कृते सुकृते वापि न जन्तुर अयतॊ भवेत\nनित्यं मनः समाधाने परयतेत विचक्षणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 21,
        "text": "नायं परस्य सुकृतं दुष्कृतं वापि सेवते\nकरॊति यादृशं कर्म तादृशं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 22,
        "text": "सुखदुःखे समाधाय पुमान अन्येन गच्छति\nअन्येनैव जनः सर्वः संगतॊ यश च पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 23,
        "text": "परेषां यद असूयेत न तत कुर्यात सवयं नरः\nयॊ हय असूयुस तथायुक्तः सॊ ऽवहासं नियच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 24,
        "text": "भीरू राजन्यॊ बराह्मणः सर्वभक्षॊ; वैश्यॊ ऽनीहावान हीनवर्णॊ ऽलसश च\nविद्वांश चाशीलॊ वृत्तहीनः कुलीनः; सत्याद भरष्टॊ बराह्मणः सत्री च दुष्टा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 279,
        "shloka": 25,
        "text": "रागी मुक्तः पचमानॊ ऽऽतमहेतॊर; मूर्खॊ वक्ता नृप हीनं च रास्त्रम\nएते सर्वे शॊच्यतां यान्ति राजन; यश चायुक्तः सनेहहीनः परजासु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nमनॊरथरथं पराप्य इन्द्रियार्थ हयं नरः\nरश्मिभिर जञानसंभूतैर यॊ गच्छति स बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 2,
        "text": "सेवाश्रितेन मनसा वृत्ति हीनस्य शस्यते\nदविजातिहस्तान निर्वृत्ता न तु तुल्यात परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 3,
        "text": "आयुर नसुलभं लब्ध्वा नावकर्षेद विशां पते\nउत्कर्षार्थं परयतते नरः पुण्येन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 4,
        "text": "वर्णेभ्यॊ ऽपि परिभ्रष्टः स वै संमानम अर्हति\nन तु यः सत्क्रियां पराप्य राजसं कर्म सेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 5,
        "text": "वर्णॊत्कर्षम अवाप्नॊति नरः पुण्येन कर्मणा\nदुर्लभं तम अलब्धा हि हन्यात पापेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 6,
        "text": "अज्ञानाद धि कृतं पापं तपसैवाभिनिर्नुदेत\nपापं हि कर्मफलति पापम एव सवयं कृतम\nतस्मात पापं न सेवेत कर्म दुःखफलॊदयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 7,
        "text": "पापानुबन्धं यत कर्म यद्य अपि सयान महाफलम\nन तत सेवेत मेधावी शुचिः कुसलिलं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 8,
        "text": "किं कस्तम अनुपश्यामि फलं पापस्य कर्मणः\nपरत्यापन्नस्य हि सतॊ नात्मा तावद विरॊचते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 9,
        "text": "परत्यापत्तिश च यस्येह बालिशस्य न जायते\nतस्यापि सुमहांस तापः परस्थितस्यॊपजायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 10,
        "text": "विरक्तं शॊध्यते वस्त्रं न तु कृष्णॊपसंहितम\nपरयत्नेन मनुष्येन्द्र पापम एवं निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 11,
        "text": "सवयं कृत्वा तु यः पापं शुभम एवानुतिष्ठति\nपरायश्चित्तं नरः कर्तुम उभयं सॊ ऽशनुते पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 12,
        "text": "अजानात तु कृतां हिंसाम अहिंसा वयपकर्षति\nबराह्मणाः शास्त्रनिर्देशाद इत्य आहुर बरह्मवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 13,
        "text": "कथा कामकृतं चास्य विहिंसैवापकर्षति\nइत्य आहुर धर्मशास्त्रज्ञा बराह्मणा वेदपारगाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 14,
        "text": "अहं तु तावत पश्यामि कर्म यद वर्तते कृतम\nगुणयुक्तं परकाशं च पापेनानुपसंहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 15,
        "text": "यथा सूक्ष्माणि कर्माणि फलन्तीह यथातथम\nबुद्धियुक्तानि तानीह कृतानि मनसा सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 16,
        "text": "भवत्य अल्पफलं कर्म सेवितं नित्यम उल्बनम\nअबुद्धिपूर्वं धर्मज्ञ कृतम उग्रेण कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 17,
        "text": "कृतानि यानि कर्माणि दैवतैर मुनिभिस तथा\nनाचरेत तानि धर्मात्मा शरुत्वा चापि न कुत्सयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 18,
        "text": "संचिन्त्य मनसा राजन विदित्वा शक्तिम आत्मनः\nकरॊति यः शुभं कर्म स वै भद्राणि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 19,
        "text": "नवे कपाले सलिलं संन्यस्तं हीयते यथा\nनवेतरे तथा भावं पराप्नॊति सुखभावितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 20,
        "text": "सतॊये ऽनयत तु यत तॊयं तस्मिन्न एव परसिच्यते\nवृद्धे वृद्धिम अवाप्नॊति सलिले सलिलं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 21,
        "text": "एवं कर्माणि यानीह बुद्धियुक्तानि भूपते\nनसमानीह हीनानि तानि पुण्यतमान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 22,
        "text": "राज्ञा जेतव्याः सायुधाश चॊन्नताश च; सम्यक कर्तव्यं पालनं च परजानाम\nअग्निश चेयॊ बहुभिश चापि यज्ञैर; अन्ते मध्ये वा वनम आश्रित्य सथेयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 280,
        "shloka": 23,
        "text": "दमान्वितः पुरुषॊ धर्मशीलॊ; भूतानि चात्मानम इवानुपश्येत\nगरीयसः पूजयेद आत्मशक्त्या; सत्येन शीलेन सुखं नरेन्द्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nकः कस्य चॊपकुरुते कश च कस्मै परयच्छति\nपरानी करॊत्य अयं कर्म सर्वम आत्मार्थम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 2,
        "text": "गौरवेण परित्यक्तं निःस्नेहं परिवर्जयेत\nसॊदर्यं भरातरम अपि किम उतान्यं पृथग्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 3,
        "text": "विशिष्टस्य विशिष्टाच च तुल्यौ दानप्रतिग्रहौ\nतयॊः पुण्यतरं दानं तद दविजस्य परयच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 4,
        "text": "नयायागतं धनं वर्णैर नयायेनैव विवर्धितम\nसंरक्ष्यं यत्नम आस्थाय धर्मार्थम इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 5,
        "text": "न धर्मार्थी नृशंसेन कर्मणा धनम अर्जयेत\nशक्तितः सर्वकार्याणि कुर्यान नर्द्धिम अनुस्मरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 6,
        "text": "अपॊ हि परयतः शीतास तापिता जवलनेन वा\nशक्तितॊ ऽतिथये दत्त्वा कषुधार्तायाश्नुते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 7,
        "text": "रन्तिदेवेन लॊकेष्टा सिद्धिः पराप्ता महात्मना\nफलपत्रैर अथॊ मूलैर मुनीन अर्चितवान असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 8,
        "text": "तैर एव फलपत्रैश च स माथरम अतॊषयत\nतस्माल लेभे परं सथानं शैब्यॊ ऽपि पृथिवीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 9,
        "text": "देवतातिथिभृत्येभ्यः पितृभ्यॊ ऽथात्मनस तथा\nऋणवाञ जायते मर्त्यस तस्माद अनृणतां वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 10,
        "text": "सवाध्यायेन महर्षिभ्यॊ देवेभ्यॊ यज्ञकर्मणा\nपितृभ्यः शराद्धदानेन नृणाम अभ्यर्चनेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 11,
        "text": "वाचः शेषावहार्येण पालनेनात्मनॊ ऽपि च\nयथावद धृत्य वर्गस्य चिकीर्षेद धर्मम आदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 12,
        "text": "परयत्नेन च संसिद्धा धनैर अपि विवर्जिताः\nसम्यग घुत्वा हुतवहं मुनयः सिद्धिम आगताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 13,
        "text": "विश्वामित्रस्य पुत्रत्वम ऋचीक तनयॊ ऽगमत\nऋग्भिः सतुत्वा महाभागॊ देवान वै यज्ञभागिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 14,
        "text": "गतः शुक्रत्वम उशना देवदेव परसादनात\nदेवीं सतुत्वा तु गगने मॊदते तेजसा वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 15,
        "text": "असितॊ देवलश चैव तथा नारद पर्तवौ\nकक्षीवाञ जामदग्न्यश च रामस तान्द्यस तथांशुमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 16,
        "text": "वसिष्ठॊ जमदग्निश च विश्वामित्रॊ ऽतरिर एव च\nभरद्वाजॊ हरिश्मश्रुः कुन्दधारः शरुतश्रवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 17,
        "text": "एते महर्षयः सतुत्वा विष्णुम ऋग्भिः समाहिताः\nलेभिरे तपसा सिद्धिं परसादात तस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 18,
        "text": "अनर्हाश चार्हतां पराप्ताः सन्तः सतुत्वा तम एव ह\nन तु वृद्धिम इहान्विच्छेत कर्मकृत्वा जुगुप्सितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 19,
        "text": "ये ऽरथा धर्मेण ते सत्या ये ऽधर्मेण धिग अस्तु तान\nधर्मं वै शाश्वतं लॊके न जह्याद धनकाङ्क्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 20,
        "text": "आहिताग्निर हि धर्मात्मा यः स पुण्यकृद उत्तमः\nवेदा हि सर्वे राजेन्द्र सथितास तरिष्व अग्निषु परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 21,
        "text": "स चाप्य अग्न्याहितॊ विप्रः करिया यस्य न हीयते\nशरेयॊ हय अनाहिताग्नित्वम अग्निहॊत्रं न निष्क्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 22,
        "text": "अग्निर आत्मा च माता च पिता जनयिता तथा\nगुरुश च नरशार्दूल परिचर्या यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 281,
        "shloka": 23,
        "text": "मानं तयक्त्वा यॊ नरॊ वृद्धसेवी; विद्वान कलीबः पश्यति परीतियॊगात\nदाक्ष्येणाहीनॊ धर्मयुक्तॊ नदान्तॊ; लॊके ऽसमिन वै पूज्यते सद्भिर आर्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nवृत्तिः सकाशाद वर्णेभ्यस तरिभ्यॊ हीनस्य शॊभना\nपरीत्यॊपनीता निर्दिष्टा धर्मिष्ठान कुरुते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 2,
        "text": "वृत्तिश चेन नास्ति शूद्रस्य पितृपैतामही धरुवा\nन वृत्तिं परतॊ मार्गेच छुश्रूसां तु परयॊजयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 3,
        "text": "सद्भिस तु सह संसर्गः शॊभते धर्मदर्शिभिः\nनित्यं सर्वास्व अवस्थासु नासद्भिर इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 4,
        "text": "यथॊदय गिरौ दरव्यं संनिकर्षेण दीप्यते\nतथा सत संनिकर्षेण हीनवर्णॊ ऽपि दीप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 5,
        "text": "यादृशेन हि वर्णेन भाव्यते शुक्लम अम्बरम\nतादृशं कुरुते रूपम एतद एवम अवैहि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्माद गुणेषु रज्येथा मा दॊषेषु कदा चन\nअनित्यम इह मर्त्यानां जीवितं हि चलाचलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 7,
        "text": "सुखे वा यदि वा दुःखे वर्तमानॊ विचक्षणः\nयश चिनॊति शुभान्य एव स भद्राणीह पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 8,
        "text": "धर्माद अपेतं यत कर्म यद्य अपि सयान महाफलम\nन तत सेवेत मेधावी न तद धितम इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ हृत्वा गॊसहस्राणि नृपॊ दद्याद अरक्षिता\nस शब्दमात्रफलभाग राजा भवति तस्करः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 10,
        "text": "सवयम्भूर असृजच चाग्रे धातारं लॊकपूजितम\nधातासृजत पुत्रम एकं परजानां धारणे रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 11,
        "text": "तम अर्चयित्वा वैश्यस तु कुर्याद अत्यर्थम ऋद्धिमत\nरक्षितव्यं तु राजन्यैर उपयॊज्यं दविजातिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 12,
        "text": "अजिह्मैर अशथ करॊधैर हव्यकव्य परयॊक्तृभिः\nशूद्रैर निर्मार्जनं कार्यम एवं धर्मॊ न नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 13,
        "text": "अप्रनस्ते ततॊ धर्मे भवन्ति सुखिताः परजाः\nसुखेन तासां राजेन्द्र मॊदन्ते दिवि देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्माद यॊ रक्षति नृपः स धर्मेणाभिपूज्यते\nअधीते चापि यॊ विप्रॊ वैश्यॊ यश चार्जने रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 15,
        "text": "यश च शुश्रूसते शूद्रः सततं नियतेन्द्रियः\nअतॊ ऽनयथा मनुष्येन्द्र सवधर्मात परिहीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 16,
        "text": "पराण संतापनिर्दिष्टाः काकिन्यॊ ऽपि महाफलाः\nनयायेनॊपार्जिता दत्ताः किम उतान्याः सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्कृत्य तु दविजातिभ्यॊ यॊ ददाति नराधिप\nयादृशं तादृशं नित्यम अश्नाति फलम ऊर्जितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 18,
        "text": "अभिगम्य दत्तं तुष्ट्या यद धन्यम आहुर अभिष्टुतम\nयाचितेन तु यद दत्तं तद आहुर्मध्यमं बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 19,
        "text": "अवज्ञया दीयते यत तथैवाश्रद्धयापि च\nतद आहुर अधमं दानं मुनयः सत्यवादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 20,
        "text": "अतिक्रमे मज्जमानॊ विविधेन नरः सदा\nतथा परयत्नं कुर्वीत यथा मुच्येत संशयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 282,
        "shloka": 21,
        "text": "दमेन शॊभते विप्रः कषत्रियॊ विजयेन तु\nधनेन वैश्यः शूद्रस तु नित्यं दाक्ष्येण शॊभते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nपरतिग्रहागता विप्रे कषत्रिये शस्त्रनिर्जिताः\nवैश्ये नयायार्जिताश चैव शूद्रे शुश्रूसयार्जिताः\nसवलाप्य अर्थाः परशस्यन्ते धर्मस्यार्थे महाफलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 2,
        "text": "नित्यं तरयाणां वर्णानां शूद्रः शुश्रूसुर उच्यते\nकषत्रधर्मा वैश्य धर्मा नावृत्तिः पतति दविजः\nशूद्र कर्मा यदा तु सयात तदा पतति वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 3,
        "text": "वानिज्यं पाशुपाल्यं च तथा शिल्पॊपजीवनम\nशूद्रस्यापि विधीयन्ते यदा वृत्तिर न जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 4,
        "text": "रङ्गावतरणं चैव तथारूपॊपजीवनम\nमद्य मांसॊपजीव्यं च विक्रयॊ लॊहचर्मणॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 5,
        "text": "अपूर्विणा न कर्तव्यं कर्म लॊके विगर्हितम\nकृतपूर्विणस तु तयजतॊ महान धर्म इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 6,
        "text": "संसिद्धिः पुरुषॊ लॊके यद आचरति पापकम\nमदेनाभिप्लुत मनास तच च न गराह्यम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 7,
        "text": "शरूयन्ते हि पुराणे वै परजा धिग दन्द शासनाः\nदान्ता धर्मप्रधानाश च नयायधर्मानुवर्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 8,
        "text": "धर्म एव सदा नॄणाम इह राजन परशस्यते\nधर्मवृद्धा गुणान एव सेवन्ते हि नरा भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 9,
        "text": "तं धर्मम असुरास तात नामृष्यन्त जनाधिप\nविवर्धमानाः करमशस तत्र ते ऽनवाविशन परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 10,
        "text": "तेषां दर्पः समभवत परजानां धर्मनाशनः\nदर्पात्मनां ततः करॊधः पुनस तेषाम अजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः करॊधाभिभूतानां वृत्तं लज्जा समन्वितम\nहरीश चैवाप्य अनशद राजंस ततॊ मॊहॊ वयजायत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 12,
        "text": "ततॊ मॊहपरीतास ते नापश्यन्त यथा पुरा\nपरस्पराव अमर्देन वर्तयन्ति यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 13,
        "text": "तान पराप्य तु स धिग दण्डॊ न कारणम अतॊ ऽभवत\nततॊ ऽभयगच्छन देवांश च बराह्मणांश चावमन्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 14,
        "text": "एतस्मिन्न एव काले तु देवा देववरं शिवम\nअगच्छञ शरणं वीरं बहुरूपं गणाधिपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 15,
        "text": "तेन सम ते गगनगाः सपुराः पातिताः कषितौ\nतिस्रॊ ऽपय एकेन बानेन देवाप्यायित तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 16,
        "text": "तेषाम अधिपतिस तव आसीद भीमॊ भीमपराक्रमः\nदेवतानां भयकरः स हतः शूलपाणिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्मिन हते ऽथ सवं भावं परत्यपद्यन्त मानवाः\nपरावर्तन्त च वेदा वै शास्त्राणि च यथा पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 18,
        "text": "ततॊ ऽभयसिञ्चन राज्येन देवानां दिवि वासवम\nसप्तर्षयश चान्वयुञ्जन नराणां दन्द धारणे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 19,
        "text": "सप्तर्षीणाम अथॊर्ध्वं च विपृथुर नाम पार्थिवः\nराजानः कषत्रियाश चैव मन्दलेषु पृथक पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 20,
        "text": "महाकुलेषु ये जाता वृत्ताः पूर्वतराश च ये\nतेषाम अथासुरॊ भावॊ हृदयान नापसर्पति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्मात तेनैव भावेन सानुषङ्गेन पार्थिवाः\nआसुराण्य एव कर्माणि नयसेवन भीमविक्रमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 22,
        "text": "परत्यतिष्ठंश च तेष्व एव तान्य एव सथापयन्ति च\nभजन्ते तानि चाद्यापि ये बालिशतमा नराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 23,
        "text": "तस्माद अहं बरवीमि तवां राजन संचिन्त्य शास्त्रतः\nसंसिद्धाधिगमं कुर्यात कर्म हिंसात्मकं तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 24,
        "text": "न संकरेण दरविणं विचिन्वीत विचक्षणः\nधर्मार्थं नयायम उत्सृज्य न तत कल्यानम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 25,
        "text": "स तवम एवंविधॊ दान्तः कषत्रियः परियबान्धवः\nपरजा भृत्यांश च पुत्रांश च सवधर्मेणानुपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 26,
        "text": "इष्टानिष्ट समायॊगॊ वैरं सौहार्दम एव च\nअथ जातिसहस्राणि बहूनि परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्माद गुणेषु रज्येथा मा दॊषेषु कदा चन\nनिर्गुणॊ यॊ हि दुर्बुद्धिर आत्मनः सॊ ऽरिर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 28,
        "text": "मानुषेषु महाराज धर्माधर्मौ परवर्ततः\nन तथान्येषु भूतेषु मनुष्यरहितेष्व इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 29,
        "text": "धर्मशीलॊ नरॊ विद्वान ईहकॊ ऽनीहकॊ ऽपि वा\nआत्मभूतः सदा लॊके चरेद भूतान्य अहिंसयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 283,
        "shloka": 30,
        "text": "यदा वयपेतद धृल लेखं मनॊ भवति तस्य वै\nनानृतं चैव भवति तदा कल्यानम ऋच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nएष धर्मविधिस तात गृहस्थस्य परकीर्तितः\nतपस्विधिं तु वक्ष्यामि तन मे निगदतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 2,
        "text": "परायेन हि गृहस्थस्य ममत्वं नाम जायते\nसङ्गागतं नरश्रेष्ठ भावैस तामसराजसैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 3,
        "text": "गृहाण्य आश्रित्य गावश च कषेत्राणि च धनानि च\nदाराः पुत्राश च भृत्याश च भवन्तीह नरस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 4,
        "text": "एवं तस्य परवृत्तस्य नित्यम एवानुपश्यतः\nरागद्वेषौ विवर्धेते हय अनित्यत्वम अपश्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 5,
        "text": "रागद्वेषाभिभूतं च नरं दरव्यवशानुगम\nमॊहजाता रतिर नाम समुपैति नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 6,
        "text": "कृतार्थॊ भॊगतॊ भूत्वा स वै रतिपरायनः\nलाभं गराम्यसुखाद अन्यं रतितॊ नानुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 7,
        "text": "ततॊ लॊभाभिभूतात्मा सङ्गाद वर्धयते जनम\nपुष्ट्य अर्थं चैव तस्येह जनस्यार्थं चिकीर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 8,
        "text": "स जानन्न अपि चाकार्यम अर्थार्थं सेवते नरः\nबाल सनेहपरीतात्मा तत कषयाच चानुतप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 9,
        "text": "ततॊ मानेन संपन्नॊ रक्षन्न आत्मपराजयम\nकरॊति येन भॊगी सयाम इति तस्माद विनश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 10,
        "text": "तपॊ हि बुद्धियुक्तानां शाश्वतं बरह्म दर्शनम\nअन्विच्छतां शुभं कर्म नराणां तयजतां सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 11,
        "text": "सनेहायतन नाशाच च धननाशाच च पार्थिव\nआधिव्याधि परतापाच च निर्वेदम उपगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 12,
        "text": "निर्वेदाद आत्मसंबॊधः संबॊधाच छास्त्र दर्शनम\nशास्त्रार्थदर्शनाद राजंस तप एवानुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 13,
        "text": "दुर्लभॊ हि मनुष्येन्द्र नरः परत्यवमर्शवान\nयॊ वै परिय सुखे कषीणे तपः कर्तुं वयवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 14,
        "text": "तपः सर्वगतं तात हीनस्यापि विधीयते\nजितेन्द्रियस्य दान्तस्य सवर्गमार्गप्रदेशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 15,
        "text": "परजापतिः परजाः पूर्वम असृजत तपसा विभुः\nकव चित कव चिद वरतपरॊ वरतान्य आस्थाय पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 16,
        "text": "आदित्या वसवॊ रुद्रास तथैवाग्न्य अश्विमारुताः\nविश्वेदेवास तथा साध्याः पितरॊ ऽथ मरुद्गणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 17,
        "text": "यक्षराक्षस गन्धर्वाः सिद्धाश चान्ये दिवौकसः\nसंसिद्धास तपसा तात ये चान्ये सवर्गवासिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 18,
        "text": "ये चादौ बरह्मणा सृष्टा बराह्मणास तपसा पुरा\nते भावयन्तः पृथिवीं विचरन्ति दिवं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 19,
        "text": "मर्त्यलॊके च राजानॊ ये चान्ये गृहमेधिनः\nमहाकुलेषु दृश्यन्ते तत सर्वं तपसः फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 20,
        "text": "कौशिकानि च वस्त्राणि शुभान्य आभरणानि च\nवाहनासन यानानि सर्वं तत तपसः फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 21,
        "text": "मनॊ ऽनुकूलाः परमदा रूपवत्यः सहस्रशः\nवासः परासादपृष्ठे च तत सर्वं तपसः फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 22,
        "text": "शयनानि च मुख्यानि भॊज्यानि विविधानि च\nअभिप्रेतानि सर्वाणि भवन्ति कृतकर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 23,
        "text": "नाप्राप्यं तपसा किं चित तरैलॊक्ये ऽसमिन परंतप\nउपभॊग परित्यागः फलान्य अकृतकर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 24,
        "text": "सुखितॊ दुःखितॊ वापि नरॊ लॊभं परित्यजेत\nअवेक्ष्य मनसा शास्त्रं बुद्ध्या च नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 25,
        "text": "असंतॊषॊ ऽसुखायैव लॊभाद इन्द्रियविभ्रमः\nततॊ ऽसय नश्यति परज्ञा विद्येवाभ्यास वर्जिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 26,
        "text": "नष्ट परज्ञॊ यदा भवति तदा नयायं न पश्यति\nतस्मात सुखक्षये पराप्ते पुमान उग्रं तपश चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 27,
        "text": "यद इष्टं तत सुखं पराहुर दवेष्यं दुःखम इहॊच्यते\nकृताकृतस्य तपसः फलं पश्यस्व यादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 28,
        "text": "नित्यं भद्राणि पश्यन्ति विषयांश चॊपभुञ्जते\nपराकाश्यं चैव गच्छन्ति कृत्वा निष्कल्मषं तपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 29,
        "text": "अप्रियाण्य अवमानांश च दुःखं बहुविधात्मकम\nफलार्थी तत पथत्यक्तः पराप्नॊति विषयात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 30,
        "text": "धर्मे तपसि दाने च विचिकित्सास्य जायते\nस कृत्वा पापकान्य एव निरयं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 31,
        "text": "सुखे तु वर्तमानॊ वै दुःखे वापि नरॊत्तम\nसववृत्ताद यॊ न चलति शास्त्रचक्षुः स मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 32,
        "text": "इषुप्रपात मात्रं हि सपर्शयॊगे रतिः समृता\nरसने दर्शने घराणे शरवणे च विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 33,
        "text": "ततॊ ऽसय जायते तीव्रा वेदना तत कषयात पुनः\nबुधा येन परशंसन्ति मॊक्षं सुखम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 34,
        "text": "ततः फलार्थं चरति भवन्ति जयायसॊ गुणाः\nधर्मवृत्त्या च सततं कामार्थाभ्यां न हीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 35,
        "text": "अप्रयत्नागताः सेव्या गृहस्थैर विषयाः सदा\nपरयत्नेनॊपगम्यश च सवधर्म इति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 36,
        "text": "मानिनां कुलजातानां नित्यं शास्त्रार्थचक्षुषाम\nधर्मक्रिया वियुक्तानाम अशक्त्या संवृतात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 37,
        "text": "करियमाणं यदा कर्म नाशं गच्छति मानुषम\nतेषां नान्यद ऋते लॊके तपसः कर्म विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 38,
        "text": "सर्वात्मना तु कुर्वीत गृहस्थः कर्म निश्चयम\nदाक्ष्येण हव्यकव्यार्थं सवधर्मं विचरेन नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 284,
        "shloka": 39,
        "text": "यथा नदीनदाः सर्वे सागरे यान्ति संस्थितम\nएवम आश्रमिणः सर्वे गृहस्थे यान्ति संस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनक]\nवर्णॊ विशेषवर्णानां महर्षे केन जायते\nएतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं तद बरूहि वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 2,
        "text": "यद एतज जायते ऽपत्यं स एवायम इति शरुतिः\nकथं बराह्मणतॊ जातॊ विशेषग्रहणं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 3,
        "text": "[पराषर]\nएवम एतन महाराज येन जातः स एव सः\nतपसस तव अपकर्षेण जातिग्रहणतां गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 4,
        "text": "सुक्षेत्राच च सुबीजाच च पुण्यॊ भवति संभवः\nअतॊ ऽनयतरतॊ हीनाद अवरॊ नाम जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 5,
        "text": "वक्राद भुजाभ्याम ऊरुभ्यां पद्भ्यां चैवाथ जज्ञिरे\nसृजतः परजापतेर लॊकान इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 6,
        "text": "मुखजा बराह्मणास तात बाहुजाः कषत्रबन्धवः\nऊरुजा धनिनॊ राजन पादजाः परिचारकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 7,
        "text": "चतुर्णाम एव वर्णानाम आगमः पुरुषर्षभ\nअतॊ ऽनये तव अतिरिक्ता ये ते वै संकरजाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 8,
        "text": "कषत्रजातिर अथाम्बस्था उग्रा वैदेहकास तथा\nशवपाकाः पुल्कसाः सतेना निषादाः सूतमागधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 9,
        "text": "आयॊगाः करणा वरात्याश चन्दालाश च नराधिप\nएते चतुर्भ्यॊ वर्णेभ्यॊ जायन्ते वै परस्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 10,
        "text": "[जनक]\nबरह्मणैकेन जातानां नानात्वं गॊत्रतः कथम\nबहूनीह हि लॊके वै गॊत्राणि मुनिसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 11,
        "text": "यत्र तत्र कथं जाताः सवयॊनिं मुनयॊ गताः\nशूद्रयॊनौ समुत्पन्ना वियॊनौ च तथापरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 12,
        "text": "[पराषर]\nराजन्न एतद भवेद गराह्यम अपकृष्टेन जन्मना\nमहात्मानं समुत्पत्तिस तपसा भावितात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 13,
        "text": "उत्पाद्य पुत्रान मुनयॊ नृपतौ यत्र तत्र ह\nसवेनैव तपसा तेषाम ऋषित्वं विदधुः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 14,
        "text": "पितामहश च मे पूर्वम ऋश्यशृङ्गश च काश्यपः\nवतस तान्द्यः कृपश चैव कक्षीवान कमथादयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 15,
        "text": "यवक्रीतश च नृपते दरॊणश च वदतां वरः\nआयुर मतङ्गॊ दत्तश च दरुपदॊ मत्स्य एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 16,
        "text": "एते सवां परकृतिं पराप्ता वैदेह तपसॊ ऽऽशरयात\nपरतिष्ठिता वेदविदॊ दमे तपसि चैव हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 17,
        "text": "मूलगॊत्राणि चत्वारि समुत्पन्नानि पार्थिव\nअङ्गिराः कश्यपश चैव वसिष्ठॊ भृगुर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 18,
        "text": "कर्मतॊ ऽनयानि गॊत्राणि समुत्पन्नानि पार्थिव\nनामधेयानि तपसा तानि च गरहणं सताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 19,
        "text": "[जनक]\nविशेषधर्मान वर्णानां परब्रूहि भगवन मम\nतथा सामान्य धर्मांश च सर्वत्र कुशलॊ हय असि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 20,
        "text": "[परा]\nपरतिग्रहॊ याजनं च तथैवाध्यापनं नृप\nविशेषधर्मॊ विप्राणां रक्षा कषत्रस्य शॊभना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 21,
        "text": "कृषिश च पाशुपाल्यं च वानिज्यं च विशाम अपि\nदविजानां परिचर्या च शूत्र कर्म नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 22,
        "text": "विशेषधर्मा नृपते वर्णानां परिकीर्तिताः\nधर्मान साधारणांस तात विस्तरेण शृणुष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 23,
        "text": "आनृशंस्यम अहिंसा चाप्रमादः संविभागिता\nशराद्धकर्मातिथेयं च सत्यम अक्रॊध एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 24,
        "text": "सवेषु दारेषु संतॊषः शौचं नित्यानसूयता\nआत्मज्ञानं तितिक्षा च धर्माः साधारणा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 25,
        "text": "बराह्मणाः कषत्रिया वैश्यास तरयॊ वर्णा दविजातयः\nअत्र तेषाम अधीकारॊ धर्मेषु दविपदां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 26,
        "text": "विकर्मावस्थिता वर्णाः पतन्ति नृपते तरयः\nउन्नमन्ति यथा सन्तम आश्रित्येह सवकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 27,
        "text": "न चापि शूद्रः पततीति निश्चयॊ; न चापि संस्कारम इहार्हतीति वा\nशरुतिप्रवृत्तं न च धर्मम आप्नुते; न चास्य धर्मे परतिषेधनं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 28,
        "text": "वैदेहकं शूद्रम उदाहरन्ति; दविजा महाराज शरुतॊपपन्नाः\nअहं हि पश्यामि नरेन्द्र देवं; विश्वस्य विष्णुं जगतः परधानम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 29,
        "text": "सतां वृत्तम अनुष्ठाय निहीना उज्जिहीर्षवः\nमन्त्रवर्जं न दुष्यन्ति कुर्वाणाः पौष्टिकीः करियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 30,
        "text": "यथा यथा हि सद्वृत्तम आलम्बन्तीतरे जनाः\nतथा तथा सुखं पराप्य परेत्य चेह च शेरते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 31,
        "text": "[ज]\nकिं कर्म दूसयत्य एनम अथ जातिर महामुने\nसंदेहॊ मे समुत्पन्नस तन मे वयाख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 32,
        "text": "[परा]\nअसंशयं महाराज उभयं दॊषकारकम\nकर्म चैव हि जातिश च विशेषं तु निशामय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 33,
        "text": "जात्या च कर्मणा चैव दुष्टं कर्म निषेवते\nजात्या दुष्टश च यः पापं न करॊति स पूरुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 34,
        "text": "जात्या परधानं पुरुषं कुर्वाणं कर्म धिक्कृतम\nकर्म तद दूसयत्य एनं तस्मात कर्म न शॊभनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 35,
        "text": "[ज]\nकानि कर्माणि धर्म्याणि लॊके ऽसमिन दविजसत्तम\nन हिंसन्तीह भूतानि करियमाणानि सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 36,
        "text": "[परा]\nशृणु मे ऽतर महाराज यन मां तवं परिपृच्छसि\nयानि कर्माण्य अहिंस्राणि नरं तरायन्ति सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 37,
        "text": "संन्यस्याग्नीन उपासीनाः पश्यन्ति विगतज्वराः\nनैःश्रेयसं धर्मपथं समारुह्य यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 38,
        "text": "परश्रिता विनयॊपेता दमनित्याः सुसंशिताः\nपरयान्ति सथानम अजरं सर्वकर्म विवर्जिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 285,
        "shloka": 39,
        "text": "सर्वे वर्णा धर्मकार्याणि सम्यक; कृत्वा राजन सत्यवाक्यानि चॊक्त्वा\nतयक्त्वाधर्मं दारुणं जीवलॊके; यान्ति सवर्गं नात्र कार्यॊ विचारः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 1,
        "text": "[पराषर]\nपिता सुखायॊ गुरवः सत्रियश च; न निर्गुणा नाम भवन्ति लॊके\nअनन्यभक्ताः परियवादिनश च; हिताश च वश्याश च तथैव राजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 2,
        "text": "पिता परं दैवतं मानवानां; मातुर विशिष्टं पितरं वदन्ति\nजञानस्य लाभं परमं वदन्ति; जितेन्द्रियार्थाः परम आप्नुवन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 3,
        "text": "रणाजिरे यत्र शराग्निसंस्तरे; नृपात्मजॊ घातम अवाप्य दह्यते\nपरयाति लॊकान अमरैः सुदुर्लभान; निषेवते सवर्गफलं यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 4,
        "text": "शरान्तं भीतं भरष्ट शस्त्रं रुदन्तं; पराङ्मुखं परिबर्हैश च हीनम\nअनुद्यतं रॊगिणं याचमानं; न वै हिंस्याद बालवृद्धौ च राजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 5,
        "text": "परिबर्हैः सुसंपन्नम उद्यतं तुल्यतां गतम\nअतिक्रमेत नृपतिः संग्रामे कषत्रियात्मजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 6,
        "text": "तुल्याद इह वधः शरेयान विशिष्टाच चेति निश्चयः\nनिहीनात कातराच चैव नृपाणां गर्हितॊ वधः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 7,
        "text": "पापात पापसमाचारान निहीनाच च नराधिप\nपाप एव वधः परॊक्तॊ नरकायेति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 8,
        "text": "न कश चित तराति वै राजन दिष्टान्त वशम आगतम\nसावशेषायुषं चापि कश चिद एवापकर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 9,
        "text": "सनिग्धैश च करियमाणानि कर्माणीह निवर्तयेत\nहिंसात्मकानि कर्माणि नायुर इच्छेत परायुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 10,
        "text": "गृहस्थानां तु सर्वेषां विनाशम अभिकाङ्क्षिताम\nनिधनं शॊभनं तात पुलिनेषु करियावताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 11,
        "text": "आयुषि कषयम आपन्ने पञ्चत्वम उपगच्छति\nनाकारणात तद भवति कारणैर उपपादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 12,
        "text": "तथा शरीरं भवति देहाद येनॊपपादितम\nअध्वानं गतकश चायं पराप्तश चायं गृहाद गृहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 13,
        "text": "दवितीयं कारणं तत्र नान्यत किं चन विद्यते\nतद देहं देहिनां युक्तं मॊक्षभूतेषु वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 14,
        "text": "सिरा सनाय्व अस्थि संघातं बीभत्सा मेध्य संकुलम\nभूतानाम इन्द्रियाणां च गुणानां च समागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 15,
        "text": "तवग अन्तं देहम इत्य आहुर विद्वांसॊ ऽधयात्मचिन्तकाः\nपुनैर अपि परिक्षीणं शरीरं मर्त्यतां गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 16,
        "text": "शरीरिणा परित्यक्तं निश्चेष्टं गतचेतनम\nभूतैः परकृतम आपन्नैस ततॊ भूमौ निमज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 17,
        "text": "भावितं कर्मयॊगेन जायते तत्र तत्र ह\nइदं शरीरं वैदेह मरियते यत्र तत्र ह\nतत सवभावॊ ऽपरॊ दृष्टॊ विसर्गः कर्मणस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 18,
        "text": "न जायते तु नृपते कं चित कालमयं पुनः\nपरिभ्रमति भूतात्मा दयाम इवाम्बुधरॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 19,
        "text": "स पुनर जायते राजन पराप्येहायतनं नृप\nमनसः परमॊ हय आत्मा इन्द्रियेभ्यः परं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 20,
        "text": "दविविधानां च भूतानां जङ्गमाः परमा नृप\nजङ्गमानाम अपि तथा दविपदाः परमा मताः\nदविपदानाम अपि तथा दविजा वै परमाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 21,
        "text": "दविजानाम अपि राजेन्द्र परज्ञावन्तः परा मताः\nपराज्ञानाम आत्मसंबुद्धाः संबुद्धानाम अमानिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 22,
        "text": "जातम अन्वेति मरणं नृणाम इति विनिश्चयः\nअन्तवन्ति हि कर्माणि सेवन्ते गुणतः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 23,
        "text": "आपन्ने तूत्तरां काष्ठां सूर्ये यॊ निधनं वरजेत\nनक्षत्रे च मुहूर्ते च पुण्ये राजन स पुण्यकृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 24,
        "text": "अयॊजयित्वा कलेशेन जनं पलाव्य च दुष्कृतम\nमृत्युनाप्राकृतेनेह कर्मकृत्वात्मशक्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 25,
        "text": "विषम उद्बन्धनं दाहॊ दस्यु हस्तात तथा वधः\nदंस्त्रिभ्यश च पशुभ्यश च पराकृतॊ वध उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 26,
        "text": "न चैभिः पुण्यकर्माणॊ युज्यन्ते नाभिसंधिजैः\nएवंविधैश च बहुभिर अपरैः पराकृतैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 27,
        "text": "ऊर्ध्वं हित्वा परतिष्ठन्ते परानाः पुण्यकृतां नृप\nमध्यतॊ मध्यपुण्यानाम अधॊ दुष्कृत कर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 28,
        "text": "एकः शत्रुर न दवितीयॊ ऽसति शत्रुर; अज्ञानतुल्यः पुरुषस्य राजन\nयेनावृतः कुरुते संप्रयुक्तॊ; घॊराणि कर्माणि सुदारुणानि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 29,
        "text": "परबॊधनार्थं शरुतिधर्मयुक्तं; वृद्द्धान उपास्यं च भवेत यस्य\nपरयत्नसाध्यॊ हि स राजपुत्र; परज्ञाशरेणॊन्मथितः परैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 30,
        "text": "अधीत्य वेदांस तपसा बरह्मचारी; यज्ञाञ शक्त्या संनिसृज्येह पञ्च\nवनं गच्छेत पुरुषॊ धर्मकामः; शरेयश चित्वा सथापयित्वा सववंशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 31,
        "text": "उपभॊगैर अपि तयक्तं नात्मानम अवसादयेत\nचन्दालत्वे ऽपि मानुष्यं सर्वथा तात दुर्लभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 32,
        "text": "इयं हि यॊनिः परथमा यां पराप्य जगतीपते\nआत्मा वै शक्यते तरातुं कर्मभिः शुभलक्षणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 33,
        "text": "कथं न विप्रनश्येम यॊनीतॊ ऽसया इति परभॊ\nकुर्वन्ति धर्मं मनुजाः शरुतिप्रामान्य दर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 34,
        "text": "यॊ दुर्लभतरं पराप्य मानुष्यम इह वै नरः\nधर्मावमन्ता कामात्मा भवेत स खलु वञ्च्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 35,
        "text": "यस तु परीतिपुरॊगेण चक्षुषा तात पश्यति\nदीपॊपमानि भूतानि यावद अर्चिर न नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 36,
        "text": "सान्त्वेनानुप्रदानेन परियवादेन चाप्य उत\nसमदुःखसुखॊ भूत्वा स परत्र महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 37,
        "text": "दानं तयागः शॊभना मूर्तिर अद्भ्यॊ; भूयः पलाव्यं तपसा वै शरीरम\nसरस्वती नैमिषपुष्करेषु; ये चाप्य अन्ये पुण्यदेशाः पृथिव्याम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 38,
        "text": "गृहेषु येषाम असवः पतन्ति; तेषाम अथॊ निर्हरनं परशस्तम\nयानेन वै परापनं च शमशाने; शौचेन नूनं विधिना चैव दाहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 39,
        "text": "इष्टिः पुष्टिर यजनं याजनं च; दानं पुण्यानां कर्मणां च परयॊगः\nशक्त्या पित्र्यं यच च किं चित परशस्तं; सर्वाण्य आत्मार्थे मानवॊ यः करॊति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 40,
        "text": "धर्मशास्त्राणि वेदाश च षडङ्गानि नराधिप\nशरेयसॊ ऽरथे विधीयन्ते नरस्याक्लिष्ट कर्मणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 286,
        "shloka": 41,
        "text": "[भी]\nएवद वै सर्वम आख्यातं मुनिना सुमहात्मना\nविदेहराजाय पुरा शरेयसॊ ऽरथे नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nपुनर एव तु पप्रच्छ जनकॊ मिथिलाधिपः\nपराशरं महात्मानं धर्मे परमनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 2,
        "text": "किं शरेयः का गतिर बरह्मन किं कृतं न विनश्यति\nकव गतॊ न निवर्तेत तन मे बरूहि महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 3,
        "text": "[परा]\nअसङ्गः शरेयसॊ मूलं जञानं जञानगतिः परा\nचीर्णं तपॊ न परनश्येद वापः कषेत्रे न नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 4,
        "text": "छित्त्वाधर्ममयं पाशं यदा धर्मे ऽभिरज्यते\nदत्त्वाभय कृतं दानं तदा सिद्धिम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 5,
        "text": "यॊ ददाति सहस्राणि गवाम अश्वशतानि च\nअभयं सर्वभूतेभ्यस तद दानम अतिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 6,
        "text": "वसन विषयमध्ये ऽपि न वसत्य एव बुद्धिमान\nसंवसत्य एव दुर्बुद्धिर असत्सु विषयेष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 7,
        "text": "नाधर्मः शलिष्यते पराज्ञम आपः पुष्कर पर्णवत\nअप्राज्ञम अधिकं पापं शलिष्यते जतु काष्ठवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 8,
        "text": "नाधर्मः कारणापेक्षी कर्तारम अभिमुञ्चति\nकर्ता खलु यथाकालं तत सर्वम अभिपद्यते\nन भिद्यन्ते कृतात्मान आत्मप्रत्यय दर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 9,
        "text": "बुद्धिकर्मेन्द्रियाणां हि परमत्तॊ यॊ न बुध्यते\nशुभाशुभेषु सक्तात्मा पराप्नॊति सुमहद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 10,
        "text": "वीतरागॊ जितक्रॊधः सम्यग भवति यः सदा\nविषये वर्तमानॊ ऽपि न स पापेन युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 11,
        "text": "मर्यादायां धर्मसेतुर निबद्धॊ नैव सीदति\nपुष्टस्रॊत इवायत्तः सफीतॊ भवति संचयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 12,
        "text": "यथा भानुगतं तेजॊ मनिः शुद्धः समाधिना\nआदत्ते राजशार्दूल तथा यॊगः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 13,
        "text": "यथा तिलानाम इह पुष्पसंश्रयात; पृथक्पृथग यानि गुणॊ ऽतिसौम्यताम\nतथा नराणां भुवि भावितात्मनां; यथाश्रयं सत्त्वगुणः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 14,
        "text": "जहाति दारान इहते न संपदः; सदश्वयानं विविधाश च याः करियाः\nतरिविष्टपे जातमतिर यदा नरस; तदास्य बुद्धिर विषयेषु भिद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 15,
        "text": "परसक्तबुद्धिर विषयेषु यॊ नरॊ; यॊ बुध्यते हय आत्महितं कदा चन\nस सर्वभावानुगतेन चेतसा; नृपामिषेणेव झषॊ विकृष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 16,
        "text": "संघातवान मर्त्यलॊकः परस्परम अपाश्रितः\nकदली गर्भनिःसारॊ नौर इवाप्सु निमज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 17,
        "text": "न धर्मकालः पुरुषस्य निश्चितॊ; नापि मृत्युः पुरुषं परतीक्षते\nकरिया हि धर्मस्य सदैव शॊभना; यदा नरॊ मृत्युमुखे ऽभिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 18,
        "text": "यथान्धः सवगृहे युक्तॊ हय अभ्यासाद एव गच्छति\nतथायुक्तेन मनसा पराज्ञॊ गच्छति तां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 19,
        "text": "मरणं जन्मनि परॊक्तं जन्म वै मरणाश्रितम\nअविद्वान मॊक्षधर्मेषु बद्धॊभ्रमति चक्रवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 20,
        "text": "यथा मृणालॊ ऽनुगतम आशु मुञ्चति कर्दमम\nतथात्मा पुरुषस्येह मनसा परिमुच्यते\nमनः परनयते ऽऽतमानं स एनम अभियुञ्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 21,
        "text": "परार्थे वर्तमानस तु सवकार्यं यॊ ऽभिमन्यते\nइन्द्रियार्थेषु सक्तः सन सवकार्यात परिहीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 22,
        "text": "अधस तिर्यग्गतिं चैव सवर्गे चैव परां गतिम\nपराप्नॊति सवकृतैर आत्मा पराज्ञस्येहेतरस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 23,
        "text": "मृन मये भाजने पक्वे यथा वै नयस्यते दरवः\nतथा शरीरं तपसा तप्तं विषयम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 24,
        "text": "विषयान अश्नुते यस तु न स भॊक्ष्यत्य असंशयम\nयस तु भॊगांस तयजेद आत्मा स वै भॊक्तुं वयवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 25,
        "text": "नीहारेण हि संवीतः शिश्नॊदर परायनः\nजात्यन्ध इव पन्थानम आवृतात्मा न बुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 26,
        "text": "वणिग यथा समुद्राद वै यथार्थं लभते धनम\nतथा मर्त्यार्णवे जन्तॊः कर्म विज्ञानतॊ गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 27,
        "text": "अहॊरात्र मये लॊके जरा रूपेण संचरन\nमृत्युर गरसति भूतानि पवनं पन्नगॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 28,
        "text": "सवयं कृतानि कर्माणि जातॊ जन्तुः परपद्यते\nनाकृतं लभते कश चित किं चिद अत्र परियाप्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 29,
        "text": "शयानं यान्तम आसीनं परवृत्तं विषयेषु च\nशुभाशुभानि कर्माणि परपद्यन्ते नरं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 30,
        "text": "न हय अन्यत तीरम आसाद्य पुनस तर्तुं वयवस्यति\nदुर्लभॊ दृश्यते हय अस्य विनिपातॊ महार्णवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 31,
        "text": "यथा भारावसक्ता हि नौर महाम्भसि तन्तुना\nतथा मनॊ ऽभियॊगाद वै शरीरं परतिकर्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 32,
        "text": "यथा समुद्रम अभितः संस्यूताः सरितॊ ऽपराः\nतथाद्या परकृतिर यॊगाद अभिसंस्यूयते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 33,
        "text": "सनेहपाशैर बहुविभैर आसक्तमनसॊ नराः\nपरकृतिष्ठा विषीदन्ति जले सैकत वेश्मवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 34,
        "text": "शरीरगृह संस्थस्य शौचतीर्थस्य देहिनः\nबुद्धिमार्ग परयातस्य सुखं तव इह परत्र च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 35,
        "text": "विस्तराः कलेशसंयुक्ताः संक्षेपास तु सुखावहाः\nपरार्थं विस्तराः सर्वे तयागम आत्महितं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 36,
        "text": "संकल्पजॊ मित्रवर्गॊ जञातयः कारणात्मकाः\nभार्या दासाश च पुत्राश च सवम अर्थम अनुयुञ्जते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 37,
        "text": "न माता न पिता किं चित कस्य चित परतिपद्यते\nदानपथ्यॊदनॊ जन्तुः सवकर्मफलम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 38,
        "text": "मातापुत्रः पिता भराता भार्या मित्र जनस तथा\nअष्टापद पदस्थाने तव अक्षमुद्रेव नयस्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 39,
        "text": "सर्वाणि कर्माणि पुरा कृतानि; शुभाशुभान्य आत्मनॊ यान्ति जन्तॊर\nउपस्थितं कर्मफलं विदित्वा; बुद्धिं तथा चॊदयते ऽनतरात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 40,
        "text": "वयवसायं समाश्रित्य सहायान यॊ ऽधिगच्छति\nन तस्य कश चिद आरम्भः कदा चिद अवसीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 41,
        "text": "अद्वैध मनसं युक्तं शूरं धीरं विपश्चितम\nन शरीः संत्यजते नित्यम आदित्यम इव रश्मयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 42,
        "text": "आस्तिक्य वयवसायाभ्याम उपायाद विस्मयाद धिया\nयम आरभत्य अनिन्द्यात्मा न सॊ ऽरथः परिषीदति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 43,
        "text": "सर्वैः सवानि शुभाशुभानि नियतं कर्माणि जन्तुः सवयं; गर्भात संप्प्रतिपद्यते तद उभयं यत तेन पूर्वं कृतम\nमृत्युश चापरिहारवान समगतिः कालेन विच्छेदिता; दारॊश चूर्णम इवाश्मसारविहितं कर्मान्तिकं परापयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 44,
        "text": "सवरूपताम आत्मकृतं च विस्तरं; कुलान्वयं दरव्यसमृद्धि संचयम\nनरॊ हि सर्वॊ लभते यथाकृतं; शुभशुभेनात्म कृतेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 287,
        "shloka": 45,
        "text": "[भी]\nइत्य उक्तॊ जनकॊ राजन यथातथ्यं मनीसिना\nशरुत्वा धर्मविदां शरेष्ठः परां मुदम अवाप ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसत्यं कषमां दमं परज्ञां परशंसन्ति पितामह\nविद्वांसॊ मनुजा लॊके कथम एतन मतं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nसाध्यानाम इह संवादं हंसस्य च युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 3,
        "text": "हंसॊ भूत्वाथ सौवर्णस तव अजॊ नित्यः परजापतिः\nस वै पर्येति लॊकांस तरीन अथ साध्यान उपागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 4,
        "text": "[साध्या]\nशकुने वयं सम देवा वै साध्यास तवाम अनुयुज्महे\nपृच्छामस तवां मॊक्षधर्मं भवंश च किल मॊक्षवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 5,
        "text": "शरुतॊ ऽसि नः पण्डितॊ धीरवादी; साधु शब्दः पतते ते पतत्रिन\nकिं मन्यसे शरेष्ठतमं दविज तवं; कस्मिन मनस ते रमते महात्मन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 6,
        "text": "तन नः कार्यं पक्षिवरप्रशाधि; यत कार्याणां मन्यसे शरेष्ठम एकम\nयत्कृत्वा वै पुरुषः सर्वबन्धैर; विमुच्यते विहगेन्द्रेह शीघ्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 7,
        "text": "[हम्स]\nइदं कार्यम अमृताशाः शृणॊमि; तपॊ दमः सत्यम आत्माभिगुप्तिः\nगरन्थीन विमुच्य हृदयस्य सर्वान; परियाप्रिये सवं वशम आनयीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 8,
        "text": "नारुन्तुदः सयान न नृशंसवादी; न हीनतः परम अभ्याददीत\nययास्य वाचा पर उद्विजेत; न तां वदेद रुशतीं पापलॊक्याम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 9,
        "text": "वाक सायका वदनान निष्पतन्ति; यैर आहतः शॊचति रात्र्यहानि\nपरस्य नामर्मसु ते पतन्ति; तान पण्डितॊ नावसृजेत परेषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 10,
        "text": "परश चेद एनम अतिवाद बानैर; भृशं विध्येच छम एवेह कार्यः\nसंरॊष्यमाणः परतिमृष्यते यः; स आदत्ते सुकृतं वै परस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 11,
        "text": "कषेपाभिमानाद अभिषङ्ग वयलीकं; निगृह्णाति जवलितं यश च मन्युम\nअदुष्टचेतॊ मुदितॊ ऽनसूयुः; स आदत्ते सुकृतं वै परेषाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 12,
        "text": "आक्रुश्यमानॊ न वदामि किं चित; कषमाम्य अहं ताद्यमानश च नित्यम\nशरेष्ठं हय एतत कषमम अप्य आहुर आर्याः; सत्यं तथैवार्जवम आनृशंस्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 13,
        "text": "वेदस्यॊपनिषत सत्यं सत्यस्यॊपनिषद दमः\nदमस्यॊपनिषन मॊक्ष एतत सर्वानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 14,
        "text": "वाचॊ वेगं मनसः करॊधवेगं; विवित्सा वेगम उदरॊपस्थ वेगम\nएतान वेगान यॊ विषहत्य उदीर्णांस; तं मन्ये ऽहं बराह्मणं वै मुनिं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 15,
        "text": "अक्रॊधनः करुध्यतां वै विशिष्टस; तथा तितिक्षुर अतितिक्षॊर विशिष्टः\nअमानुषान मानुषॊ वै विशिष्टस; तथाज्ञानाज जञानवान वै परधानः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 16,
        "text": "आक्रुश्यमानॊ नाक्रॊशेन मन्युर एव तितिक्षतः\nआक्रॊष्टारं निर्दहति सुकृतं चास्य विन्दते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 17,
        "text": "यॊ नात्युक्तः पराह रूक्षं परियं वा; यॊ वा हतॊ न परतिहन्ति धैर्यात\nपापं च यॊ नेच्छति तस्य हन्तुस; तस्मै देवाः सपृहयन्ते सदैव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 18,
        "text": "पापीयसः कषमेतैव शरेयसः सदृशस्य च\nविमानितॊ हतॊ ऽऽकरुष्ट एवं सिद्धिं गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 19,
        "text": "सदाहम आर्यान निभृतॊ ऽपय उपासे; न मे विवित्सा न चमे ऽसति रॊषः\nन चाप्य अहं लिप्समानः परैमि; न चैव किं चिद विषमेण यामि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 20,
        "text": "नाहं शप्तः परतिशपामि किं चिद; दमं दवारं हय अमृतस्येह वेद्मि\nगुह्यं बरह्म तद इदं वॊ बरवीमि; न मानुषाच छरेष्ठतरं हि किं चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 21,
        "text": "विमुच्यमानः पापेभ्यॊ धनेभ्य इव चन्द्रमः\nविरजः कालम आकाङ्क्षन धीरॊ धैर्येण सिध्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 22,
        "text": "यः सर्वेषां भवति हय अर्चनीय; उत्सेचने सतम्भ इवाभिजातः\nयस्मै वाचं सुप्रशस्तां वदन्ति; स वै देवान गच्छति संयतात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 23,
        "text": "न तथा वक्तुम इच्छन्ति कल्यानान पुरुषे गुणान\nयथैषां वक्तुम इच्छन्ति नैर्गुण्यम अनुयुज्ञकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 24,
        "text": "यस्य वाङ्मनसी गुप्ते सम्यक परनिहिते सदा\nवेदास तपश च तयागश च स इदं सर्वम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 25,
        "text": "आक्रॊशनावमानाभ्याम अबुधाद वर्धते बुधः\nतस्मान न वर्धयेद अन्यं न चात्मानं विमिंसयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 26,
        "text": "अमृतस्येव संतृप्येद अवमानस्य वै दविजः\nसुखं हय अवमतः शेते यॊ ऽवमन्ता स नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 27,
        "text": "यत करॊधनॊ यजते यद ददाति; यद वा तपस तप्यति यज जुहॊति\nवैवस्वतस तद धरते ऽसय सर्वं; मॊघः शरमॊ भवति करॊधनस्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 28,
        "text": "चत्वारि यस्य दवाराणि सुगुप्तान्य अमरॊत्तमाः\nउपस्थम उदरं हस्तौ वाक चतुर्थी स धर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 29,
        "text": "सत्यं दमं हय आर्जवम आनृशंस्यं; धृतिं तितिक्षाम अभिसेवमानः\nसवाध्यायनित्यॊ ऽसपृहयन परेषाम; एकान्तशील्य ऊर्ध्वगतिर भवेत सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 30,
        "text": "सर्वान एतान अनुचरन वत्सवच चतुरः सतनान\nन पावनतमं किं चित सत्याद अध्यगमं कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 31,
        "text": "आचक्षाहं मनुष्येभ्यॊ देवेभ्यः परतिसंचरन\nसत्यं सवर्गस्य सॊपानं पारावारस्य नौर इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 32,
        "text": "यादृशैः संनिवसति यादृशांश चॊपसेवते\nयादृग इच्छेच च भवितुं तादृग भवति पूरुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 33,
        "text": "यदि सन्तं सेवते यद्य असन्तं; तपस्विनं यदि वा सतेनम एव\nवासॊ यथा रङ्ग वशं परयाति; तथा स तेषां वशम अभ्युपैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 34,
        "text": "सदा देवाः साधुभिः संवदन्ते; न मानुषं विषयं यान्ति दरष्टुम\nनेन्दुः समः सयाद असमॊ हि वायुर; उच्चावचं विषयं यः स वेद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 35,
        "text": "अदुष्टं वर्तमाने तु हृदयान्तर पूरुषे\nतेनैव देवाः परीयन्ते सतां मार्गस्थितेन वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 36,
        "text": "शिश्नॊदरे ये ऽभिरताः सदैव; सतेना नरा वाक परुषाश च नित्यम\nअपेद दॊषान इति तान विदित्वा; दूराद देवाः संपरिवर्जयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 37,
        "text": "न वै देवा हीनसत्त्वेन तॊष्याः; सर्वाशिना दुष्कृत कर्मणा वा\nसत्यव्रता ये तु नराः कृतज्ञा; धर्मे रतास तैः सह संभजन्ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 38,
        "text": "अव्याहृतं वयाकृताच छरेय आहुः; सत्यं वदेद वयाहृतं तद दवितीयम\nधर्मं वदेद वयाहृतं तत तृतीयं; परियंवदेद वयाहृतं तच चतुर्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 39,
        "text": "[साध्या]\nकेनायम आवृतॊ लॊकः केन वा न परकाशते\nकेन तयजति मित्राणि केन सवर्गं न गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 40,
        "text": "[हम्स]\nअनानेनावृतॊ लॊकॊ मात्सर्यान न परकाशते\nलॊभात तयजति मित्राणि सङ्गात सवर्गं न गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 41,
        "text": "[साध्याह]\nकः सविद एकॊ रमते बराह्मणानां; कः सविद एकॊ बहुभिर जॊषम आस्ते\nकः सविद एकॊ बलवान दुर्बलॊ ऽपि; कः सविद एषां कलहं नान्ववैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 42,
        "text": "[हम्स]\nपराज्ञ एकॊ रमते बराह्मणानां; पराज्ञ एकॊ बहुभिर जॊषम आस्ते\nपराज्ञ एकॊ बलवान दुर्बलॊ ऽपि; पराज्ञ एषां कलहं नान्ववैति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 43,
        "text": "[साध्याह]\nकिं बराह्मणानां देवत्वं किं च साधुत्वम उच्यते\nअसाधुत्वं च किं तेषां किम एषां मानुषं मतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 44,
        "text": "[हम्स]\nसवाध्याय एषां देवत्वं वरतं साधुत्वम उच्यते\nअसाधुत्वं परीवादॊ मृत्युर मानुषम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 288,
        "shloka": 45,
        "text": "[भी]\nसंवाद इत्य अयं शरेष्ठः साध्यानां परिकीर्तितः\nकषेत्रं वै कर्मणां यॊनिः सद्भावः सत्यम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसांख्ये यॊगे च मे तात विशेषं वक्तुम अर्हसि\nतव सर्वज्ञ सर्वं हि विदितं कुरुसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nसांख्याः सांख्यं परशंसन्ति यॊगा यॊगं दविजातयः\nवदन्ति कारणैः शरैष्ठ्यं सवपक्षॊद्भावनाय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 3,
        "text": "अनीश्वरः कथं मुच्येद इत्य एवं शत्रुकर्शन\nवदन्ति करणैः शरैष्ठ्यं यॊगाः सम्यङ मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 4,
        "text": "वदन्ति कारणं चेदं सांख्याः सम्यग दविजातयः\nविज्ञायेह गतीः सर्वा विरक्तॊ विषयेषु यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 5,
        "text": "ऊर्ध्वं स देहात सुव्यक्तं विमुच्येद इति नान्यथा\nएतद आहुर महाप्राज्ञाः सांख्यं वै मॊक्षदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 6,
        "text": "सवपक्षे कारणं गराह्यं समर्थं वचनं हितम\nशिष्टानां हि मतं गराह्यं तवद्विधैः शिष्टसंमतैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 7,
        "text": "परत्यक्षहेतवॊ यॊगाः सांख्याः शास्त्रविनिश्चयाः\nउभे चैते मते तत्त्वे मम तात युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 8,
        "text": "उभे चैते मते जञाने नृपते शिष्टसंमते\nअनुष्ठिते यथाशास्त्रं नयेतां परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 9,
        "text": "तुल्यं शौचं तयॊर युक्तं दया भूतेषु चानघ\nवरतानां धारणं तुल्यं दर्शनं न समं तयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 10,
        "text": "[य]\nयदि तुल्यं वरतं शौचं दया चात्र पितामह\nतुल्यं न दर्शनं कस्मात तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 11,
        "text": "[भी]\nरागं मॊहं तथा सनेहं कामक्रॊधं च केवलम\nयॊगाच छित्त्वादितॊ दॊषान पञ्चैतान पराप्नुवन्ति तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 12,
        "text": "यथा चानिमिषाः सथूला जालं छित्त्वा पुनर जलम\nपराप्नुवन्ति तथा यॊगास तत पदं वीतकल्मसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 13,
        "text": "तथैव वागुरां छित्त्वा बलवन्तॊ यथा मृगाः\nपराप्नुयुर विमलं मार्गं विमुक्ताः सर्वबन्धनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 14,
        "text": "लॊभजानि तथा राजन बन्धनानि बलान्विताः\nछित्त्वा यॊगाः परं मार्गं गच्छन्ति विमलाः शिवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 15,
        "text": "अबलाश च मृगा राजन वागुरासु तथापरे\nविनश्यति न संदेहस तद्वद यॊगबलाद ऋते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 16,
        "text": "बलहीनाश च कौन्तेय यथा जालगता झषाः\nअन्तं गच्छन्ति राजेन्द्र तथा यॊगाः सुदुर्बलाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 17,
        "text": "यथा च शकुनाः सूक्ष्मं पराप्य जालम अरिंदम\nतत्र सक्ता विपद्यन्ते मुच्यन्ते च बलान्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 18,
        "text": "कर्मजैर बन्धनैर बद्धास तद्वद यॊगाः परंतप\nअबला वै विनश्यन्ति मुच्यन्ते च बलान्विताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 19,
        "text": "अल्पकश च यथा राजन वह्निः शाम्यति दुर्बलः\nआक्रान्त इन्धनैः सथूलैस तद्वद यॊगॊ ऽबलः परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 20,
        "text": "स एव च यदा राजन वह्निर जातबलः पुनः\nसमीरण युतः कृत्स्नां दहेत कषिप्रं महीम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 21,
        "text": "तद्वज जातबलॊ यॊनी दीप्ततेजा महाबलः\nअन्तकाल इवादित्यः कृत्स्नं संशॊषयेज जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 22,
        "text": "दुर्बलश च यथा राजन सरॊतसा हरियते नरः\nबलहीनस तथा यॊगॊ विषयैर हरियते ऽवशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 23,
        "text": "तद एव च यथा सरॊतॊ विष्टम्भयति वारुणः\nतद्वद यॊगबलं लब्ध्वा वयूहते विषयान बहून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 24,
        "text": "विशन्ति चावशाः पार्थ यॊगा यॊगबलान्विताः\nपरजापतीन ऋषीन देवान महाभूतानि चेश्वराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 25,
        "text": "न यमॊ नान्तकः करुद्धॊ न मृत्युर भीमविक्रमः\nईशते नृपते सर्वे यॊगस्यामित तेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 26,
        "text": "आत्मनां च सहस्राणि बहूनि भरतर्षभ\nयॊगः कुर्याद बलं पराप्य तैश च सर्वैर महीं चरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 27,
        "text": "पराप्नुयाद विषयांश चैव पुनश चॊग्रं तपश चरेत\nसंक्षिपेच च पुनः पार्थ सूर्यस तेजॊ गुणान इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 28,
        "text": "बलस्थस्य हि यॊगस्य बन्धनेशस्य पार्थिव\nविमॊक्षप्रभविष्णुत्वम उपपन्नम असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 29,
        "text": "बलानि यॊगे परॊक्तानि मयैतानि विशां पते\nनिदर्शनार्थं सूक्ष्माणि वक्ष्यामि च पुनस तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 30,
        "text": "आत्मनश च समाधाने धारणां परति चाभिभॊ\nनिदर्शनानि सूक्ष्माणि शृणु मे भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 31,
        "text": "अप्रमत्तॊ यथा धन्वी लक्ष्यं हन्ति समाहितः\nयुक्तः सम्यक तथा यॊगी मॊक्षं पराप्नॊत्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 32,
        "text": "सनेहपूर्णे यथा पात्रे मन आधाय निश्चलम\nपुरुषॊ यत्त आरॊहेत सॊपानं युक्तमानसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 33,
        "text": "युक्त्वा तथायम आत्मानं यॊगः पार्थिव निश्चलम\nकरॊत्य अमलम आत्मानं भास्करॊपम दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 34,
        "text": "यथा च नावं कौन्तेय कर्णधारः समाहितः\nमहार्णव गतां शीघ्रं नयेत पार्थिव पत्तनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 35,
        "text": "तद्वद आत्मसमाधानं युक्त्वा यॊगेन तत्त्ववित\nदुर्गमं सथानम आप्नॊति हित्वा देहम इमं नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 36,
        "text": "सारथिश च यथा युक्त्वा सदश्वान सुसमाहितः\nदेशम इष्टं नयत्य आशु धन्विनं पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 37,
        "text": "तथैव नृपते यॊगी धारणासु समाहितः\nपराप्नॊत्य आशु परं सथानं लक्षं मुक्त इवाशुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 38,
        "text": "आवेश्यात्मनि चात्मानं यॊगी तिष्ठति यॊ ऽचलः\nपापं हन्तेव मीनानां पदम आप्नॊति सॊ ऽजरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 39,
        "text": "नाभ्यां कन्थे च शीर्षे च हृदि वक्षसि पार्श्वयॊः\nदर्शने सपर्शने चापि घराणे चामितविक्रम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 40,
        "text": "सथानेष्व एतेषु यॊ यॊगी महाव्रतसमाहितः\nआत्मना सूक्ष्मम आत्मानं युङ्क्ते सम्यग विशां पतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 41,
        "text": "स शीघ्रम अमलप्रज्ञः कर्म दग्ध्वा शुभाशुभम\nउत्तमं यॊगम आस्थाय यदीच्छति विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 42,
        "text": "[य]\nआहारान कीदृशान कृत्वा कानि जित्वा च भारत\nयॊगी बलम अवाप्नॊति तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 43,
        "text": "[भी]\nकनानां भक्षणे युक्तः पिन्याकस्य च भक्षणे\nसनेहानां वर्जने युक्तॊ यॊगी बलम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 44,
        "text": "भुज्ञानॊ यावकं रूक्षं दीर्घकालम अरिंदम\nएकारामॊ विशुद्धात्मा यॊगी बलम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 45,
        "text": "पक्षान मासान ऋतूंश चित्रान संचरंश च गुहास तथा\nअपः पीत्वा पयॊ मिश्रा यॊगी बलम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 46,
        "text": "अखन्दम अपि वा मासं सततं मनुजेश्वर\nउपॊष्य सम्यक शुद्धात्मा यॊगी बलम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 47,
        "text": "कामं जित्वा तथा करॊधं शीतॊष्णे वर्षम एव च\nभयं निद्रां तथा शवासं पौरुषं विषयांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 48,
        "text": "अरतिं दुर्जयां चैव घॊरां तृष्णां च पार्थिव\nसपर्शान सर्वांस तथा तन्द्रीं दुर्जयां नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 49,
        "text": "दीपयन्ति महात्मानः सूक्ष्मम आत्मानम आत्मना\nवीतरागा महाप्राज्ञा धयानाध्ययन संपदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 50,
        "text": "दुर्गस तव एष मतः पन्था बराह्मणानां विपश्चिताम\nन कश चिद वरजति हय अस्मिन कषेमेण भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 51,
        "text": "यथा कश चिद वनं घॊरं बहु सर्पसरीसृपम\nशवभ्रवत तॊयहीनं च दुर्गमं बहु कन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 52,
        "text": "अभक्तम अतवी परायं दावदग्धमहीरुहम\nपन्थानं तस्कराकीर्णं कषेमेणाभिपतेद युवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 53,
        "text": "यॊगमार्गं तथासाद्य यः कश चिद भजते दविजः\nकषेमेणॊपरमेन मार्गाद बहुदॊषॊ हि स समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 54,
        "text": "सुष्ठेयं कषुर धारासु निशितासु महीपते\nधारणासु तु यॊगस्य दुःस्थेयम अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 55,
        "text": "विपन्ना धारणास तात नयन्ति न शुभां गतिम\nनेतृहीना यथा नावः पुरुषान अर्णवे नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 56,
        "text": "यस तु तिष्ठति कौन्तेय धारणासु यथाविधि\nमरणं जन्म दुःखं च सुखं च स विमुञ्चति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 57,
        "text": "नाना शास्त्रेषु निष्पन्नं यॊगेष्व इदम उदाहृतम\nपरं यॊगं तु यत्कृत्स्नं निश्चितं तद दविजातिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 58,
        "text": "परं हि तद बरह्म महन महात्मन; बरह्माणम ईशं वरदं च विष्णुम\nभवं च धर्मं च षडाननं च; सॊ बरह्मपुत्रांश च महानुभावान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 59,
        "text": "तमश च कस्तं सुमहद रजश च; सत्त्वं च शुद्धं परकृतिं परां च\nसिद्धिं च देवीं वरुणस्य पत्नीं; तेजश च कृत्स्नं सुमहच च धैर्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 60,
        "text": "नराधिपं वै विमलं सतारं; विश्वांश च देवान उरगान पितॄंश च\nशैलांश च कृत्स्नान उदधींश च घॊरान; नदीश च सर्वाः सवनन घनांश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 61,
        "text": "नागान नगान यक्षगणान दिशश; च गन्धर्वसंघान पुरुषान सत्रियश च\nपरस्परं पराप्य महान महात्मा; विशेत यॊगी नचिराद विमुक्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 289,
        "shloka": 62,
        "text": "कथा च येयं नृपते परसक्ता; देवे महावीर्यमतौ सुभा यम\nयॊगान स सर्वान अभिभूय मर्त्यान; नारायणात्मा कुरुते महात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nसम्यक तवयायं नृपते वर्णितः शिष्टसंमतः\nयॊगमार्गॊ यथान्यायं शिष्यायेह हितैषिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 2,
        "text": "सांख्ये तवेदानीं कार्त्स्न्येन विधिं परब्रूहि पृच्छते\nतरिषु लॊकेषु यज जञानं सर्वं तद वितिदं हि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nशृणु मे तवम इदं शुद्धं सांख्यानां विदितात्मनाम\nविहितं यतिभिर बुद्धैः कपिलादिभिर ईश्वरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 4,
        "text": "यस्मिन न विभ्रमाः के चिद दृश्यन्ते मनुजर्षभ\nगुणाश च यस्मिन बहवॊ दॊषहानिश च केवला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 5,
        "text": "जञानेन परिसंख्याय सदॊषान विषयान नृप\nमानुषान दुर्जयान कृत्स्नान पैशाचान विषयांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 6,
        "text": "राक्षसान विषयाञ जञात्वा यक्षाणां विषयांस तथा\nविषयान औरगाञ जञात्वा गान्धर्वविषयांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 7,
        "text": "पितॄणां विषयाञ जञात्वा तिर्यक्षु चरतां नृप\nसुपर्णविषयाञ जञात्वा मरुतां विषयांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 8,
        "text": "राजर्षिविषयाञ जञात्वा बरह्मर्षिविषयांस तथा\nआसुरान विषयाञ जञात्वा वैश्वदेवांस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 9,
        "text": "देवर्षिविषयाञ जञात्वा यॊगानान अपि चेश्वरान\nविषयांश च परजेशानां बरह्मणॊ विषयांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 10,
        "text": "आयुषश च परं कालं लॊके विज्ञाय तत्त्वतः\nसुखस्य च परं तत्त्वं विज्ञाय वदतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 11,
        "text": "पराप्ते काले च यद दुःखं पततां विषयैषिणाम\nतिर्यक च पततां दुःख्म पततां नरके च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 12,
        "text": "सवर्गस्य च गुणान कृत्स्नान दॊषान सर्वांश च भारत\nवेदवादे च ये दॊषा गुणा ये चापि वैदिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 13,
        "text": "जञानयॊगे च ये दॊषा गुणा यॊगे च ये नृप\nसांख्यज्ञाने च ये दॊषास तथैव च गुणा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 14,
        "text": "सत्त्वं दशगुणं जञात्वा रजॊ नव गुणं तथा\nतमश चास्त गुणं जञात्वा बुद्धिं सप्त गुणां तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 15,
        "text": "सॊ गुणं च नभॊ जञात्वा मनः पञ्च गुणं तथा\nबुद्धिं चतुर्गुणां जञात्वा तमश च तरिगुणं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 16,
        "text": "दविगुणं च रजॊ जञात्वा सत्त्वम एकगुणं पुनः\nमार्गं विज्ञाय तत्त्वेन परलये परेक्षणं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 17,
        "text": "जञानविज्ञानसंपन्नाः कारणैर भाविताः शुभैः\nपराप्नुवन्ति शुभं मॊक्षं सूक्ष्मा इह नभः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 18,
        "text": "रूपेण दृष्टिं संयुक्तां घराणं गन्धगुणेन च\nशब्दे सक्तं तथा शरॊत्रं जिह्वां रसगुणेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 19,
        "text": "तनुं सपर्शे तथा सक्तां वायुं नभसि चाश्रितम\nमॊहं तमसि संसक्तं लॊभम अर्थेषु संश्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 20,
        "text": "विष्णुं करान्ते बले शक्रं कॊष्ठे सक्तं तथानलम\nअप्सु देवीं तथा सक्ताम अपस तेजसि चाश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 21,
        "text": "तेजॊ वायौ तु संसक्तं वायुं नभसि चाश्रितम\nनभॊ महति संयुक्तं महद बुद्धौ च संश्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 22,
        "text": "बुद्धिं तमसि संसक्तां तमॊ रजसि चाश्रितम\nरजः सत्त्वे तथा सक्तं सत्त्वं सक्तं तथात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 23,
        "text": "सक्तम आत्मानम ईशे च देवे नारायणे तथा\nदेवं मॊक्षे च संसक्तं मॊक्षं सक्तं तु न कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 24,
        "text": "जञात्वा सत्त्वयुतं देहं वृतं सॊदशभिर गुणैः\nसवभावं चेतनां चैव जञात्वा वै देहम आश्रिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 25,
        "text": "मध्यस्थम एकम आत्मानं पापं यस्मिन न विद्यते\nदवितीयं कर्म विज्ञाय नृपतौ विषयैषिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 26,
        "text": "इन्द्रियाणीन्द्रियार्थाश च सर्वान आत्मनि संशृतान\nपराणापानौ समानं च वयानॊदानौ च तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 27,
        "text": "अवाक्चैवानिलं जञात्वा परवहं चानिलं पुनः\nसप्त वातांस तथा शेषान सप्तधा विधिवत पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 28,
        "text": "परजापतीन ऋषींश चैव मार्गांश च सुबहून वरान\nसप्तर्षींश च बहूञ जञात्वा राजर्षींश च परंतप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 29,
        "text": "सुरर्षीन महतश चान्यान महर्षीन सूर्यसंनिभान\nऐश्वर्याच चयाविताञ जञात्वा कालेन महता नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 30,
        "text": "महतां भूतसंघानां शरुत्वा नाशं च पार्थिव\nगतिं चाप्य अशुभां जञात्वा नृपते पापकर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 31,
        "text": "वैतरण्यां च यद दुःखं पतितानां यमक्षये\nयॊनीषु च विचित्रासु संसारान अशुभांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 32,
        "text": "जथरे चाशुभे वासं शॊनितॊदक भाजने\nशलेष्म मूत्र पुरीषे च तीव्रगन्धसमन्विते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 33,
        "text": "शुक्रशॊनित संघाते मज्जास्नायुपरिग्रहे\nसिरा शतसमाकीर्णे नवद्वारे पुरे ऽशुचौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 34,
        "text": "विज्ञायाहितम आत्मानं यॊगांश च विविधान नृप\nतामसानां च जन्तूनां रमणीयावृतात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 35,
        "text": "सात्त्विकानां च जन्तूनां कुत्सितं भरतर्षभ\nगर्हितं महताम अर्थे सांख्यानां विदितात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 36,
        "text": "उपप्लवांस तथा घॊराञ शशिनस तेजसस तथा\nताराणां पतनं दृष्ट्वा नक्षत्राणां च पर्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 37,
        "text": "दवन्द्वानां विप्रयॊगं च विज्ञाय कृपणं नृप\nअन्यॊन्यभक्षणं दृष्ट्वा भूतानाम अपि चाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 38,
        "text": "बाल्ये मॊहं च विज्ञाय कषयं देहस्य चाशुभम\nरागे मॊहे च संप्राप्ते कव चित सत्त्वं समाश्रितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 39,
        "text": "सहस्रेषु नरः कश चिन मॊक्षबुद्धिं समाश्रितः\nदुर्लभत्वं च मॊक्षस्य विज्ञाय शरुतिपूर्वकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 40,
        "text": "बहुमानम अलब्धेषु लब्धे मध्यस्थतां पुनः\nविषयाणां च दौरात्म्यं विज्ञाय नृपते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 41,
        "text": "गतासूनां च कौन्तेय देहान दृष्ट्वा तथाशुभान\nवासं कुलेषु जन्तूनां दुःखं विज्ञाय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 42,
        "text": "बरह्मघ्नानां गतिं जञात्वा पतितानां सुदारुणाम\nसुरा पाने च सक्तानां बराह्मणानां दुरात्मनाम\nगुरु दारप्रसक्तानां गतिं विज्ञाय चाशुभाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 43,
        "text": "जननीषु च वर्तन्ते ये न सम्यग युधिष्ठिर\nसदेवकेषु लॊकेषु ये न वर्तन्ति मानवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 44,
        "text": "तेन जञानेन विज्ञाय गतिं चाशुभ कर्मणाम\nतिर्यग्यॊनिगतानां च विज्ञाय गतयः पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 45,
        "text": "वेदवादांस तथा चित्रान ऋतूनां पर्ययांस तथा\nकषयं संवत्सराणां च मासानां परक्षयं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 46,
        "text": "पक्षक्षयं तथा दृष्ट्वा दिवसानां च संक्षयम\nकषयं वृद्धिं च चन्द्रस्य दृष्ट्वा परत्यक्षतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 47,
        "text": "वृद्धिं दृष्ट्वा समुद्राणां कषयं तेषां तथा पुनः\nकषयं धनानां च तथा पुनर वृद्धिं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 48,
        "text": "समॊगानां कषयं दृष्ट्वा युगानां च विशेषतः\nकषयं च दृष्ट्वा शैलानां कषयं च सरितां तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 49,
        "text": "वर्णानां च कषयं दृष्ट्वा कषयान्तं च पुनः पुनः\nजरामृत्युं तथा जन्म दृष्ट्वा दुःखानि चैव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 50,
        "text": "देहदॊषांस तथा जञात्वा तेषां दुःखं च तत्त्वतः\nदेव विक्लवतां चैव सम्यग विज्ञाय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 51,
        "text": "आत्मदॊषांश च विज्ञाय सर्वान आत्मनि संश्रितान\nसवदेहाद उत्थितान गन्धांस तथा विज्ञाय चाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 52,
        "text": "[य]\nकान सवगात्रॊद्भवान दॊषान पश्यस्य अमितविक्रम\nएतन मे संशयं कृत्स्नं वक्तुम अर्हसि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 53,
        "text": "[भी]\nपञ्च दॊषान परभॊ देहे परवदन्ति मनीषिणः\nमार्गज्ञाः कापिलाः सांख्याः शृणु तान अरिसूदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 54,
        "text": "कामक्रॊधौ भयं निद्रा पञ्चमः शवास उच्यते\nएते दॊषाः शरीरेषु दृश्यन्ते सर्वदेहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 55,
        "text": "छिन्दन्ति कषमया करॊधं कामं संकल्पवर्जनात\nसत्त्वसंशीलनान निद्राम अप्रमादाद भयं तथा\nछिन्दन्ति पञ्चमं शवासं लघ्व आहारतया नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 56,
        "text": "गुणान गुणशतैर जञात्वा दॊषान दॊषशतैर अपि\nहेतून हेतुशतैश चित्रैश चित्रान विज्ञाय तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 57,
        "text": "अपां फेनॊपमं लॊकं विष्णॊर माया शतैर वृतम\nचित्तभित्ति परतीकाशं नल सारम अनर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 58,
        "text": "तमः शवभ्र निभं दृष्ट्वा वर्षबुद्बुद संनिभम\nनाश परायं सुखाद धीनं नाशॊत्तरम अभावगम\nरजस तमसि संमग्नं पङ्के दविपम इवावशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 59,
        "text": "सांख्या राजन महाप्राज्ञास तयक्त्वा देहं परजा कृतम\nजञानज्ञेयेन सांख्येन वयापिना महता नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 60,
        "text": "राजसान अशुभान गन्धांस तामसांश च तथाविधान\nपुण्यांश च सात्त्विकान गन्धान सपर्शजान देहसंश्रितान\nछित्त्वाशु जञानशस्त्रेण तपॊ दन्देन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 61,
        "text": "ततॊ दुःखॊदकं घॊरं चिन्ताशॊकमहाह्रदम\nवयाधिमृत्युमहाग्राहं महाभयमहॊरगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 62,
        "text": "तमः कूर्मं रजॊ मीनं परज्ञया संतरन्त्य उत\nसनेहपङ्कं जरा दुर्गं सपर्शद्वीपम अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 63,
        "text": "कर्मागाधं सत्यतीरं सथितव्रतम इदं नृप\nहिंसा शीघ्रमहावेगं नाना रसमहाकरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 64,
        "text": "नाना परीतिमहारत्नं दुःखज्वर समीरणम\nशॊकतृष्णा महावर्तं तीस्क्न वयाधिमहागजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 65,
        "text": "अस्थि संघातसंघातं शलेष्म फेनम अरिंदम\nदानम उक्ताकरं भीमं शॊनित हरद विद्रुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 66,
        "text": "हसितॊत्क्रुष्ट निर्घॊषं नाना जञानसुदुस्तरम\nरॊदनाश्रु मलक्षारं सङ्गत्यागपरायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 67,
        "text": "पुनर आ जन्म लॊकौघं पुत्र बान्धवपत्तनम\nअहिंसा सत्यमर्यादं पराण तयागमहॊर्मिणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 68,
        "text": "वेदान्तगमन दवीपं सर्वभूतदयॊदधिम\nमॊक्षदुष्प्राप विषयं वदवा मुखसागरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 69,
        "text": "तरन्ति मुनयः सिद्धा जञानयॊगेन भारत\nतीर्त्वा च दुस्तरं जन्म विशन्ति विमलं नभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 70,
        "text": "ततस तान सुकृतीन सांख्यान सूर्यॊ वहति रश्मिभिः\nपद्मतन्तुवद आविश्य परवहन विषयान नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 71,
        "text": "तत्र तान परवहॊ वायुः परतिगृह्णाति भारत\nवीतरागान यतीन सिद्धान वीर्ययुक्तांस तपॊधनान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 72,
        "text": "सूक्ष्मः शीतः सुगन्धी च सुखस्पर्शश च भारत\nसप्तानां मरुतां शरेष्ठॊ लॊकान गच्छति यः शुभान\nस तान वहति कौन्तेय नभसः परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 73,
        "text": "नभॊ वहति लॊकेश रजसः परमां गतिम\nरजॊ वहति राजेन्द्र सत्त्वस्य परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 74,
        "text": "सत्त्वं वहति शुद्धात्मन परं नारायणं परभुम\nपरभुर वहति शुद्धात्मा परमात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 75,
        "text": "परमात्मानम आसाद्य तद भूतायतनामलाः\nअमृतत्वाय कल्पन्ते न निवर्तन्ति चाभिभॊ\nपरमा सा गतिः पार्थ निर्द्वन्द्वानां महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 76,
        "text": "[य]\nसथानम उत्तमम आसाद्य भगवन्तं सथिरव्रताः\nआजन्म मरणं वा ते समरन्त्य उप न वानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 77,
        "text": "यद अत्र तथ्यं तन मे तवं यथावद वक्तुम अर्हसि\nतवदृते मानवं नान्यं परस्तुम अर्हामि कौरव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 78,
        "text": "मॊक्षदॊषॊ महान एष पराप्य सिद्धिं गतान ऋषीन\nयदि तत्रैव विज्ञाने वर्तन्ते यतयः परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 79,
        "text": "परवृत्ति लक्षणं धर्मं पश्यामि परमं नृप\nमग्नस्य हि परे जञाने किं नु दुःखतरं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 80,
        "text": "[भी]\nयथान्यायं तवया तात परश्नः पृष्टः सुसंकटः\nबुद्धानाम अपि संमॊहः परश्ने ऽसमिन भरतर्षभ\nअत्रापि तत्त्वं परमं शृणु सम्यग भयेरितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 81,
        "text": "बुद्धिश च परमा यत्र कापिलानां महात्मनाम\nइन्द्रियाण्य अपि बुध्यन्ते सवदेहं देहिनॊ नृप\nकारणाय आत्मनस तानि सूक्ष्मः पश्यति तैस तु सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 82,
        "text": "आत्मना विप्रहीनानि काष्ठ कुन्द्य समानि तु\nविनश्यन्ति न संदेहः फेना इव महार्णवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 83,
        "text": "इन्द्रियैः सह सुप्तस्य देहिनः शत्रुतापन\nसूक्ष्मश चरति सर्वत्र नभसीव समीरणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 84,
        "text": "स पश्यति यथान्यायं सपर्शान सपृशति चाभिभॊ\nबुध्यमानॊ यथापूर्वम अखिलेनेह भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 85,
        "text": "इन्द्रियाणीह सर्वाणि सवे सवे सथाने यथाविधि\nअनीशत्वात परलीयन्ते सर्पा हतविषा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 86,
        "text": "इन्द्रियाणां तु सर्वेषां सवस्थानेष्व एव सर्वशः\nआक्रम्य गतयः सूक्ष्माश चरत्य आत्मा न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 87,
        "text": "सत्त्वस्य च गुणान कृत्स्नान रजसश च गुणान पुनः\nगुणांश च तमसः सर्वान गुणान बुद्धेश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 88,
        "text": "गुणांश च मनसस तद्वन नभसश च गुणांस तथा\nगुणान वायॊश च धर्मात्मंस तेजसश च गुणान पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 89,
        "text": "अपां गुणांस तथा पार्थ पार्थिवांश च गुणान अपि\nसर्वात्मना गुणैर वयाप्य कषेत्रज्ञः स युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 90,
        "text": "आत्मा च याति कषेत्रज्ञं कर्मणी च शुभाशुभे\nशिष्या इव महात्मानम इन्द्रियाणि च तं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 91,
        "text": "परकृतिं चाप्य अतिक्रम्य गच्छत्य आत्मानम अव्ययम\nपरं नारायणात्मानं निर्द्वन्द्वं परकृतेः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 92,
        "text": "विमुक्तः पुण्यपापेभ्यः परविष्टस तम अनामयम\nपरमात्मानम अगुणं न निवर्तति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 93,
        "text": "शिष्टं तव अत्र मनस तात इन्द्रियाणि च भारत\nआगच्छन्ति यथाकालं गुरॊः संदेशकारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 94,
        "text": "शक्यं चाल्पेन कालेन शान्तिं पराप्तुं गुणार्थिना\nएवं युक्तेन कौन्तेय युक्तज्ञानेन मॊक्षिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 95,
        "text": "सांख्या राजन महाप्राज्ञा गच्छन्ति परमां गतिम\nजञानेनानेन कौन्तेय तुल्यं जञानं न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 96,
        "text": "अत्र ते संशयॊ मा भूज जञानं सांख्यं परं मतम\nअक्षरं धरुवम अव्यक्तं पूर्वं बरह्म सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 97,
        "text": "अनादिमध्यनिधनं निर्द्वन्द्वं कर्तृ शाश्वतम\nकूतस्थं चैव नित्यं च यद वदन्ति शमात्मकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 98,
        "text": "यतः सर्वाः परवर्तन्ते सर्ग परलय विक्रियाः\nयच च शंसन्ति शास्त्रेषु वदन्ति परमर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 99,
        "text": "सर्वे विप्राश च देवाश च तथागमविदॊ जनाः\nबरह्मण्यं परमं देवम अनन्तं परतॊ ऽचयुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 100,
        "text": "परार्थयन्तश च तं विप्रा वदन्ति गुणबुद्दयः\nसम्यग युक्तास तथा यॊगाः सांख्याश चामितदर्शनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 101,
        "text": "अमूर्तेस तस्य कौन्तेय सांख्यं मूर्तिर इति शरुतिः\nअभिज्ञानानि तस्याहुर मतं हि भरतर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 102,
        "text": "दविविधानीह भूतानि पृथिव्यां पृथिवीपते\nजङ्गमागम संज्ञानि जङ्गमं तु विशिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 103,
        "text": "जञानं महद यद धि महत्सु राजन; वेदेषु सांख्येषु तथैव यॊगे\nयच चापि दृष्टं विविधं पुराणं; सांख्यागतं तन निखिलं नरेन्द्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 104,
        "text": "यच चेतिहासेषु महत्सु दृष्टं; यच चार्थशास्त्रे नृप शिष्टजुष्टे\nजञानं च लॊके यद इहास्ति किं चित; सांख्यागतं तच च महन महात्मन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 105,
        "text": "शमश च दृष्टः परमं बलं च; जञानं च सूक्ष्मं च यथावद उक्तम\nतपांसि सूक्ष्माणि सुखानि चैव; सांख्ये यथावद विहितानि राजन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 106,
        "text": "विपर्यये तस्य हि पार्थ देवान; गच्छन्ति सांख्याः सततं सुखेन\nतांश चानुसंचार्य ततः कृतार्थाः; पतन्ति विप्रेषु यतेषु भूयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 107,
        "text": "हित्वा च देहं परविशन्ति मॊक्षं; दिवौकसॊ दयाम इव पार्थ सांख्याः\nततॊ ऽधिकं ते ऽभिरता महार्हे; सांख्ये दविजाः पार्थिव शिष्टजुष्टे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 108,
        "text": "तेषां न तिर्यग गमनं हि दृष्टं; नावाग गतिः पापकृतां निवासः\nन चाबुधानाम अपि ते दविजातयॊ; ये जञानम एतन नृपते ऽनुरक्ताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 109,
        "text": "सांक्यं विशालं परमं पुराणं; महार्णवं विमलम उदारकान्तम\nकृत्स्नं च सांख्यं नृपते महात्मा; नारायणॊ धारयते ऽपरमेयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 290,
        "shloka": 110,
        "text": "एतन मयॊक्तं नरदेव तत्त्वं; नारायणॊ विश्वम इदं पुराणम\nस सर्ग काले च करॊति सर्गं; संहार काले च तद अत्ति भूयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकिं तद अक्षरम इत्य उक्तं यस्मान नावार्तते पुनः\nकिं च तत कषरम इत्य उक्तं यस्माद आवर्तते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 2,
        "text": "अक्षरक्षरयॊर वयक्तिम इच्छाम्य अरिनिषूदन\nउपलब्धुं महाबाहॊ तत्त्वेन कुरुनन्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 3,
        "text": "तवं हि जञाननिधिर विप्रैर उच्यसे वेदपारगैः\nऋषिभिश च महाभागैर यतिभिश च महात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 4,
        "text": "शेषम अल्पं दिनानां ते दक्षिणायन भास्करे\nआवृत्ते भगवत्य अर्के गन्तासि परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 5,
        "text": "तवयि परतिगते शरेयः कुतः शरॊष्यामहे वयम\nकुरुवंशप्रदीपस तवं जञानद्रव्येण दीप्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 6,
        "text": "तद एतच छरॊतुम इच्छामि तवत्तः कुरुकुलॊद्वह\nन तृप्यामीह राजेन्द्र शृण्वन्न अमृतम ईदृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 7,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nवसिष्ठस्य च संवादं कराल जनकस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 8,
        "text": "वसिष्ठं शरेष्ठम आसीनम ऋषीणां भास्करद्युतिम\nपप्रच्छ जनकॊ राजा जञानं नैःश्रेयसं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 9,
        "text": "परम अध्यात्मकुशलम अध्यात्मगतिनिश्चयम\nमैत्रावरुणिम आसीनम अभिवाद्य कृताञ्जलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 10,
        "text": "सवक्षरं परश्रितं वाक्यं मधुरं चाप्य अनुल्बनम\nपप्रच्छर्षिवरं राजान कराल जनकः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 11,
        "text": "भगवञ शरॊतुम इच्छामि परं बरह्म सनातनम\nयस्मान न पुनर आवृत्तिम आप्नुवन्ति मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 12,
        "text": "यच च तत कषरम इत्य उक्तं यत्रेदं कषरते जगत\nयच चाक्षरम इति परॊक्तं शिवं कषेम्यम अनामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 13,
        "text": "[वसिस्ठ]\nशरूयतां पृथिवीपाल कषरतीदं यथा जगत\nयन न कषरति पूर्वेण यावत कालेन चाप्य अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 14,
        "text": "युगं दवादश साहस्रं कल्पं विद्धि चतुर्गुणम\nदश कल्पशतावृत्तं तद आहर बराह्मम उच्यते\nरात्रिश चैतावती राजन यस्यान्ते परतिबुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 15,
        "text": "सृजत्य अनन्त कर्माणं महान्तं भूतम अग्रजम\nमूर्तिमन्तम अमूर्तात्मा विश्वं शम्भुः सवयम्भुवः\nअनिमा लघिमा पराप्तिर ईशानं जयॊतिर अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 16,
        "text": "सर्वतः पानि पादान्तं सर्वतॊ ऽकषिशिरॊमुखम\nसर्वतः शरुतिमल लॊके सर्वम आवृत्य तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 17,
        "text": "हिरण्यगर्भॊ भगवान एष बुद्धिर इति समृतः\nमहान इति च यॊगेषु विरिञ्च इति चाप्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 18,
        "text": "सांख्ये च पथ्यते शास्त्रे नामभिर बहुधात्मकः\nविचित्ररूपॊ विश्वात्मा एकाक्षर इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 19,
        "text": "वृतं नैकात्मकं येन कृत्स्नं तरैलॊक्यम आत्मना\nतथैव बहुरूपत्वाद विश्वरूप इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 20,
        "text": "एष वै विक्रियापन्नः सृजत्य आत्मानम आत्मना\nअहंकारं महातेजाः परजापतिम अहंकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 21,
        "text": "अव्यक्ताद वयक्तम उत्पन्नं विद्या सर्गं वदन्ति तम\nमहान्तं चाप्य अहंकारम अविद्या सर्गम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 22,
        "text": "अविधिश च विधिश चैव समुत्पन्नौ तथैकतः\nविद्याविद्येति विख्याते शरुतिशास्त्रार्थ चिन्तकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 23,
        "text": "भूतसर्गम अहंकारात तृतीयं विद्धि पार्थिव\nअहंकारेषु भूतेषु चतुर्थं विद्धि वैकृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 24,
        "text": "वायुर जयॊतिर अथाकाशम आपॊ ऽथ पृथिवी तथा\nशब्दः सपर्शश च रूपं च रसॊ गन्धस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 25,
        "text": "एवं युगपद उत्पन्नं दशवर्गम असंशयम\nपञ्चमं विद्धि राजेन्द्र भौतिकं सर्गम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 26,
        "text": "शरॊत्रं तवक चक्षुषी जिह्वा घराणम एव च पञ्चमम\nवाक च हस्तौ च पादौ च पायुर मेध्रं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 27,
        "text": "बुद्धीन्द्रियाणि चैतानि तथा कर्मेन्द्रियाणि च\nसंभूतानीह युगपन मनसा सह पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 28,
        "text": "एषा तत्त्वचतुर्विंशा सर्वाकृतिषु वर्तते\nयां जञात्वा नाभिशॊचन्ति बराह्मणास तत्त्वदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 29,
        "text": "एतद देहं समाख्यातं तरैलॊक्ये सर्वदेहिषु\nवेदितव्यं नरश्रेष्ठ सदेवनरदानवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 30,
        "text": "सयक्षभूतगन्धर्वे सकिंनरमहॊरगे\nसचारण पिशाचे व सदेवर्षिनिशाचरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 31,
        "text": "सदंश कीत मशके सपूति कृमिमूषके\nशुनि शवपाके वैनेये सचन्दाले सपुल्कसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 32,
        "text": "हस्त्यश्वखरशार्दूले सवृक्षे गवि चैव ह\nयच च मूर्तिमयं किं चित सर्वत्रैतन निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 33,
        "text": "जले भुवि तथाकाशे नान्यत्रेति विनिश्चयः\nसथानं देहवताम अस्ति इत्य एवम अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 34,
        "text": "कृत्स्नम एतावतस तात कषरते वयक्तसंज्ञकम\nअहन्य अहनि भूतात्मा ततः कषर इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 35,
        "text": "एतद अक्षरम इत्य उक्तं कषरतीदं यथा जगत\nजगन मॊहात्मकं पराहुर अव्यक्तं वयक्तसंज्ञकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 36,
        "text": "महांश चैवाग्रजॊ नित्यम एतत कषर निदर्शनम\nकथितं ते महाराज यस्मान नावर्तते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 37,
        "text": "पञ्चविंशतिमॊ विष्णुर निस्तत्त्वस तत्त्वसंज्ञकः\nतत्त्वसंश्रयणाद एतत तत्त्वम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 38,
        "text": "यद अमूर्त्य असृजद वयक्तं तत तन मूर्त्य अधितिष्ठति\nचतुर्विंशतिमॊ वयक्तॊ हय अमूर्तः पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 39,
        "text": "स एव हृदि सर्वासु मूर्तिष्व आतिष्ठते ऽऽतमवान\nचेतयंश चेतनॊ नित्यः सर्वमूर्तिर अमूर्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 40,
        "text": "सर्ग परलय धर्मिण्या असर्ग परलयात्मकः\nगॊचरे वर्तते नित्यं निर्गुणॊ गुणसंज्ञकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 41,
        "text": "एवम एष महान आत्मा सर्ग परलय कॊविदः\nविकुर्वाणः परकृतिमान अभिमन्यत्य अबुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 42,
        "text": "तमः सत्त्वरजॊ युक्तस तासु तास्व इह यॊनिषु\nलीयते ऽपरतिबुद्धत्वाद अबुद्ध जनसेवनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 43,
        "text": "सह वासॊ निवासात्मा नान्यॊ ऽहम इति मन्यते\nयॊ ऽहं सॊ ऽहम इति हय उक्त्वा गुणान अनु निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 44,
        "text": "तमसा तामसान भावान विविधान परतिपद्यते\nरजसा राजसांश चैव सात्त्विकान सत्त्वसंश्रयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 45,
        "text": "शुक्ललॊहित कृष्णानि रूपाण्य एतानि तरीणि तु\nसर्वाण्य एतानि रूपाणि जानीहि पराकृतानि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 46,
        "text": "तामसा निरयं यान्ति राजसा मानुषांस तथा\nसात्त्विका देवलॊकाय गच्छन्ति सुखभागिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 47,
        "text": "निष्कैवल्येन पापेन तिर्यग्यॊनिम अवाप्नुयात\nपुण्यपापेन मानुष्यं पुण्येनैकेन देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 291,
        "shloka": 48,
        "text": "एवम अव्यक्तविषयं कषरम आहुर मनीषिणः\nपञ्चविंशतिमॊ यॊ ऽयं जञानाद एव परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 1,
        "text": "[वसिस्ठ]\nएवम अप्रतिबुद्धत्वाद अबुद्धम अनुवर्तते\nदेहाद देहसहस्राणि तथा समभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 2,
        "text": "तिर्यग्यॊनिसहस्रेषु कदा चिद देवतास्व अपि\nउपपद्यति संयॊगाद गुणैः सह गुणक्षयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 3,
        "text": "मानुषत्वाद दिवं याति दिवॊ मानुष्यम एव च\nमानुष्यान निरयस्थानम आनन्त्यं परतिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 4,
        "text": "कॊशकारॊ यथात्मानं कीतः समनुरुन्धति\nसूत्रतन्तु गुणैर नित्यं तथायम अगुणॊ गुणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 5,
        "text": "दवन्द्वम एति च निर्द्वन्द्वस तासु तास्व इह यॊनिषु\nशीर्ष रॊगे ऽकषिरॊगे च दन्तशूले गल गरहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 6,
        "text": "जलॊदरे ऽरशसां रॊगे जवर गन्द विषूचिके\nशवित्रे कुष्ठे ऽगनिदाहे च सिध्माप समारयॊर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 7,
        "text": "यानि चान्यानि दवन्द्वानि पराकृतानि शरीरिषु\nउत्पद्यन्ते विचित्राणि तान्य एषाप्य अभिमन्यते\nअभिमन्यत्य अभीमानात तथैव सुकृतान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 8,
        "text": "एकवासाश च दुर्वासाः शायी नित्यम अधस तथा\nमन्दूक शायी च तथा वीरासन गतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 9,
        "text": "चीरधारणम आकाशे शयनं सथानम एव च\nइष्टका परस्तरे चैव कन्तक परस्तरे तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 10,
        "text": "भस्म परस्तरशायी च भूमिशय्यानुलेपनः\nवीर सथानाम्बुपङ्के च शयनं फलकेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 11,
        "text": "विविधासु च शय्यासु फलगृद्ध्यान्वितॊ ऽफलः\nमुञ्ज मेखल नग्नत्वं कषौमकृष्णाजिनानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 12,
        "text": "शानी वालपरीधानॊ वयाघ्रचर्म परिच्छदः\nसिंहचर्म परीधानः पत्त वासास तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 13,
        "text": "कीतका वसनश चैव चीरवासास तथैव च\nवस्त्राणि चान्यानि बहून्य अभिमन्यत्य अबुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 14,
        "text": "भॊजनानि विचित्राणि रत्नानि विविधानि च\nएकवस्त्रान्तर आशित्वम एककालिक भॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 15,
        "text": "चतुर्थास्तम कालश च सस्थ कालिक एव च\nसॊ रात्रभॊजनश चैव तथैवास्ताह भॊजनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 16,
        "text": "सप्तरात्रदशाहारॊ दवादशाहार एव च\nमासॊपवासी मूलाशी फलाहारस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 17,
        "text": "वायुभक्षॊ ऽमबुपिन्याक गॊमयादन एव च\nगॊमूत्र भॊजनश चैव शाकपुष्पाद एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 18,
        "text": "शैवाल भॊजनश चैव तथाचामेन वर्तयन\nवर्तयञ शीर्णपर्णैश च परकीर्ण फलभॊजनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 19,
        "text": "विविधानि च कृच्छ्राणि सेवते सुखकाङ्क्षया\nचान्द्रायणानि विधिवल लिङ्गानि विविधानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 20,
        "text": "चातुराश्रम्य पन्थानम आश्रयत्य आश्रमान अपि\nउपासीनश च पासन्दान गुहाः शैलांस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 21,
        "text": "विविक्ताश च शिला छायास तथा परस्रवणानि च\nविविधानि च जप्यानि विविधानि वरतानि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 22,
        "text": "नियमान सुविचित्रांश च विविधानि तपांसि च\nयज्ञांश च विविधाकारान विधींश च विविधांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 23,
        "text": "वनिक पथं दविज कषत्रं वैश्यशूद्रं तथैव च\nदानं च विविधाकारं दीनान्ध कृपणेष्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 24,
        "text": "अभिमन्यत्य असंबॊधात तथैव तरिविधान गुणान\nसत्त्वं रजस तमश चैव धर्मार्थौ काम एव च\nपरकृत्यात्मानम एवात्मा एवं परविभजत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 25,
        "text": "सवधाकार वसत कारौ सवाहाकारनमस्क्रियाः\nयाजन धयापनं दानं तथैवाहुः परतिग्रहम\nयजनाध्ययने चैव यच चान्यद अपि किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 26,
        "text": "जन्ममृत्युविवादे च तथा विशसने ऽपि च\nशुभाशुभमयं सर्वम एतद आहुः करिया पथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 27,
        "text": "परकृतिः कुरुते देवी महाप्रलयम एव च\nदिवसान्ते गुणान एतान अभ्येत्यैकॊ ऽवतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 28,
        "text": "रश्मिजालम इवादित्यस तत कालेन नियच्छति\nएवम एषॊ ऽसकृत सर्वं करीदार्थम अहिमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 29,
        "text": "आत्मरूप गुणान एतान विविधान हृदयप्रियान\nएवम एव विकुर्वाणः सर्ग परलय कर्मणी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 30,
        "text": "करियाक्रिया पथे रक्तस तरिगुणस तरिगुणातिगः\nकरियाक्रिया पथॊपेतस तथा तद इति मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 31,
        "text": "एवं दवन्द्वान्य अथैतानि वर्तन्ते मम नित्यशः\nममैवैतानि जायन्ते बाधन्ते तानि माम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 32,
        "text": "निस्तर्तव्यान्य अथैतानि सर्वाणीति नराधिप\nमन्यते ऽयं हय अबुद्धित्वात तथैव सुकृतान्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 33,
        "text": "भॊक्तव्यानि मयैतानि देवलॊकगतेन वै\nइहैव चैनं भॊक्ष्यामि शुभाशुभफलॊदयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 34,
        "text": "सुखम एव च कर्तव्यं सकृत कृत्वा सुखं मम\nयावदन्तं च मे सौख्यं जात्यां जात्यां भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 35,
        "text": "भविष्यति च मे दुःखं कृतेनेहाप्य अनन्तकम\nमहद दुःखं हि मानुष्यं निरये चापि मज्जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 36,
        "text": "निरयाच चापि मानुष्यं कालेनैष्याम्य अहं पुनः\nमनुष्यत्वाच च देवत्वं देवत्वात पौरुषं पुनः\nमनुष्यत्वाच च निरयं पर्यायेनॊपगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 37,
        "text": "य एवं वेत्ति वै नित्यं निरात्मात्म गुणैर वृतः\nतेन देवमनुष्येषु निरये चॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 38,
        "text": "ममत्वेनावृतॊ नित्यं तत्रैव परिवर्तते\nसर्ग कॊति सहस्राणि मरणान्तासु मूर्तिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 39,
        "text": "य एवं कुरुते कर्म शुभाशुभफलात्मकम\nस एव फलम अश्नाति तरिषु लॊकेषु मूर्तिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 40,
        "text": "परकृतिः कुरुते कर्म शुभाशुभफलात्मकम\nपरकृतिश च तद अश्नाति तरिषु लॊकेषु कामगा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 41,
        "text": "तिर्यग्यॊनौ मनुष्यत्वे देवलॊके तथैव च\nतरीणि सथानानि चैतानि जानीयात पराकृतानि ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 42,
        "text": "अलिङ्गां परकृतिं तव आहुर लिङ्गैर अनुमिमीमहे\nतथैव पौरुषं लिङ्गम अनुमानाद धि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 43,
        "text": "स लिङ्गान्तरम आसाद्य पराकृतं लिङ्गम अव्रणम\nवरणद्वाराण्य अधिष्ठाय कर्माण्य आत्मनि मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 44,
        "text": "शरॊत्रादीनि तु सर्वाणि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि च\nवाग आदीनि परवर्तन्ते गुणेष्व एव गुणैः सह\nअहम एतानि वै कुर्वन ममैतानीन्द्रियाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 45,
        "text": "निरिन्द्रियॊ ऽभिमन्येत वरणवान अस्मि निर्व्रनः\nअलिङ्गॊ लिङ्गम आत्मानम अकालः कालम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 46,
        "text": "असत्त्वं सत्त्वम आत्मानम अतत्त्वं तत्त्वम आत्मनः\nअमृत्युर मृत्युम आत्मानम अचरश चरम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 47,
        "text": "अक्षेत्रः कषेत्रम आत्मानम असर्गः सर्गम आत्मनः\nअतपास तप आत्मानम अगतिर गतिम आत्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 292,
        "shloka": 48,
        "text": "अभवॊ भवम आत्मानम अभयॊ भयम आत्मनः\nअक्षरः कषरम आत्मानम अबुद्धिस तव अभिमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 1,
        "text": "[वसिस्ठ]\nएवम अप्रतिबुद्धत्वाद अबुद्ध जनसेवनात\nसर्ग कॊति सहस्राणि पतनान्तानि गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 2,
        "text": "धाम्ना धाम सहस्राणि मरणान्तानि गच्छति\nतिर्यग्यॊनौ मनुष्यत्वे देवलॊके तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 3,
        "text": "चन्द्रमा इव कॊशानां पुनस तत्र सहस्रशः\nलीयते ऽपरतिबुद्धत्वाद एवम एष हय अबुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 4,
        "text": "कलाः पञ्चदशा यॊनिस तद धाम इति पथ्यते\nनित्यम एतद विजानीहि सॊमः सॊदशमी कला"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 5,
        "text": "कलायां जायते ऽजस्रं पुनः पुनर अबुद्धिमान\nधाम तस्य पयुञ्जन्ति भूय एव तु जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 6,
        "text": "सॊदशी तु कला सूक्ष्मा स सॊम उपधार्यताम\nन तूपयुज्यते देवैर देवान उपयुनक्ति सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 7,
        "text": "एवं तां कषपयित्वा हि जायते नृपसत्तम\nसा हय अस्य परकृतिर दृष्टा तत कषयान मॊक्ष उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 8,
        "text": "तद एवं सॊदश कलं देहम अव्यक्तसंज्ञकम\nममायम इति मन्वानस तत्रैव परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 9,
        "text": "पञ्चविंशस तथैवात्मा तस्यैवा परतिबॊधनात\nविमलस्य वुशुद्धस्य शुद्धानिल निषेवनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 10,
        "text": "अशुद्ध एव शुद्धात्मा तादृग भवति पार्थिव\nअबुद्ध सेवनाच चापि बुद्धॊ ऽपय अबुधतां वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 11,
        "text": "तथैवाप्रतिबुद्धॊ ऽपि जञेयॊ नृपतिसत्तम\nपरकृतेस तरिगुणायास तु सेवनात पराकृतॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 12,
        "text": "[करालजनक]\nअक्षरक्षरयॊर एष दवयॊः संबन्ध इष्यते\nसत्रीपुंसॊर वापि भगवन संबन्धस तद्वद उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 13,
        "text": "ऋते न पुरुषेणेह सत्री गर्भं धारयत्य उत\nऋते सत्रियं न पुरुषॊ रूपं निर्वर्तयेत तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 14,
        "text": "अन्यॊन्यस्याभिसंबन्धाद अन्यॊन्यगुणसंश्रयात\nरूपं निर्वर्तयत्य एतद एवं सर्वासु यॊनिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 15,
        "text": "रत्यर्थम अभिसंरॊधाद अन्यॊन्यगुणसंश्रयात\nऋतौ निर्वर्तते रूपं तद वक्ष्यामि निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 16,
        "text": "ये गुणाः पुरुषस्येह ये च मातृगुणास तथा\nअस्थि सनायु च मज्जा च जानीमः पितृजॊ दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 17,
        "text": "तवङ मांसं शॊनितं चैव मातृजान्य अपि शुश्रुम\nएवम एतद दविजश्रेष्ठ वेद शास्त्रेषु पथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 18,
        "text": "परमाणं यच च वेदॊक्तं शास्त्रॊक्तं यच च पथ्यते\nवेद शास्त्रप्रमाणं च परमाणं त सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 19,
        "text": "एवम एवाभिसंबद्धौ नित्यं परकृतिपूरुषौ\nपश्यामि भगवंस तस्मान मॊक्षधर्मन न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 20,
        "text": "अथ नानन्तर कृतं किं चिद एव निदर्शनम\nतन ममाचक्ष्व तत्त्वेन परत्यक्षॊ हय असि सर्वथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 21,
        "text": "मॊक्षकामां वयं चापि काङ्क्षामॊ यद अनामयम\nअदेहम अजरं दिव्यम अतीन्द्रियम अनीश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 22,
        "text": "[वस]\nयद एतद उक्तं भवता वेद शास्त्रनिदर्शनम\nएवम एतद यथा चैतन न गृह्णाति तथा भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 23,
        "text": "धार्यते हि तवया गरन्थ उभयॊर वेद शास्त्रयॊः\nन तु गरन्थस्य तत्त्वज्ञॊ यथावत तवं नरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 24,
        "text": "यॊ हि वेदे च शास्त्रे च गरन्थ धारण तत्परः\nन च गरन्थार्थ तत्त्वज्ञस तस्य तद धारणं वृथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 25,
        "text": "भारं स वहते तस्य गरन्थस्यार्थं न वेत्ति यः\nयस तु गरन्थार्थ तत्त्वज्ञॊ नास्य गरन्थागमॊ वृथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 26,
        "text": "गरन्थस्यार्थं च पृष्टः संस तादृशॊ वक्तुम अर्हति\nयथातत्त्वाभिगमनाद अर्थं तस्य स विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 27,
        "text": "यस तु संसत्सु कथयेद गरन्थार्थं सथूलबुद्धिमान\nस कथं मन्दविज्ञानॊ गरन्थं वक्ष्यति निर्नयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 28,
        "text": "निर्नयं चापि छिद्रात्मा न तं वक्ष्यति तत्त्वतः\nसॊपहासात्मताम एति यस्माच चैवात्मवान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 29,
        "text": "तस्मात तवं शृणु राजेन्द्र यथैतद अनुदृश्यते\nयाथातथ्येन सांख्येषु यॊगेषु च महात्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 30,
        "text": "यद एव यॊगाः पश्यन्ति सांख्यैस तद अनुगम्यते\nएकं सांख्यं च यॊगं च यः पश्यति स बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 31,
        "text": "तवन मांसं रुधिरं मेदः पित्तं मज्जास्थि सनायु च\nएतद ऐन्द्रियकं तात यद भवान इदम आह वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 32,
        "text": "दरव्याद दरव्यस्य निष्पत्तिर इन्द्रियाद इन्द्रियं तथा\nदेहाद देहम अवाप्नॊति बीजाद बीजं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 33,
        "text": "निरिन्द्रियस्याबीलस्य निर्द्रव्यस्यास्य देहिनः\nकथं गुणा भविष्यन्ति निर्गुणत्वान महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 34,
        "text": "गुणा गुणेषु जायन्ते तत्रैव निविशन्ति च\nएवंगुणाः परकृतितॊ जायन्ते च न सन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 35,
        "text": "तवन मांसं रुधिरं मेदः पित्तं मज्जास्थि सनायु च\nअस्तौ तान्य अथ शुक्रेण जानीहि पराकृतानि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 36,
        "text": "पुमांश चैवापुमांश चैव तरैलिङ्ग्यं पराकृतं समृतम\nनैव पुमान पुमांश चैव स लिङ्गीत्य अभिधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 37,
        "text": "अलिङ्गा परकृतिर लिङ्गैर उपलभ्यति सात्मजैः\nयथा पुष्प फलैर नित्यम ऋतवॊ मूर्तयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 38,
        "text": "एवम अप्य अनुमानेन हय अलिङ्गम उपलभ्यते\nपञ्चविंशतिमस तात लिङ्गेष्व अनियतात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 39,
        "text": "अनादि निधनॊ ऽनन्तः सर्वदर्शी निरामयः\nकेवलं तव अभिमानित्वाद गुणेष्व अगुण उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 40,
        "text": "गुणा गुणवतः सन्ति निर्गुणस्य कुतॊ गुणाः\nतस्माद एवं विजानन्ति ये जना गुणदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 41,
        "text": "यदा तवैष गुणान सर्वान पराकृतान अभिमन्यते\nतदा स गुणवान एव परमेणानुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 42,
        "text": "यत तद बुद्धेः परं पराहुः सांख्या यॊगाश च सर्वशः\nबुध्यमानं महाप्राज्ञम अबुद्ध परिवर्जनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 43,
        "text": "अप्रबुद्धम अथाव्यक्तं सगुणं पराहुर ईश्वरम\nनिर्गुणं चेश्वरं नित्यम अधिष्ठातारम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 44,
        "text": "परकृतेश च गुणानां च पञ्चविंशतिकं बुधाः\nसांख्ययॊगे च कुशला बुध्यन्ते परमैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 45,
        "text": "यदा परबुद्धास तव अव्यक्तम अवस्था जन्म भीरवः\nबुध्यमानं परबुध्यन्ति गमयन्ति समं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 46,
        "text": "एतन निदर्शनं सम्यग असम्यग अनुदर्शनम\nबुध्यमानाप्रबुद्धाभ्यां पृथक्पृथग अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 47,
        "text": "परस्परेणैतद उक्तं कषराक्षर निदर्शनम\nएकत्वम अक्षरं पराहुर नानात्वं कषरम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 48,
        "text": "पञ्चविंशति निष्ठॊ ऽयं यदासम्यक परवर्तते\nएकत्वं दर्शनं चास्य नानात्वं चाप्य अदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 49,
        "text": "तत्त्वनिस्तत्त्वयॊर एतत पृथग एव निदर्शनम\nपञ्चविंशति सर्गं तु तत्त्वम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 293,
        "shloka": 50,
        "text": "निस्तत्त्वं पञ्चविंशस्य परम आहुर निदर्शनम\nवर्गस्य वर्गम आचारं तत्त्वं तत्त्वात सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 1,
        "text": "[करालजनक]\nनानात्वैकत्वम इत्य उक्तं तवयैतद ऋषिसत्तम\nपश्यामि चाभिसंदिग्धम एतयॊर वै निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 2,
        "text": "तथाप्रबुद्ध बुद्धाभ्यां बुध्यमानस्य चानघ\nसथूलबुद्ध्या न पश्यामि तत्त्वम एतन न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 3,
        "text": "अक्षरक्षरयॊर उक्तं तवया यद अपि कारणम\nतद अप्य अस्थिरबुद्धित्वात परनस्तम इव मे ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 4,
        "text": "तद एतच छरॊतुम इच्छामि नानात्वैकत्व दर्शनम\nबुद्धम अप्रतिबुद्धं च बुध्यमानं च तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 5,
        "text": "विद्याविद्ये च भगवन्न अक्षरं कषरम एव च\nसांख्यं यॊगं च कार्त्स्न्येन पृथक चैवापृथक च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 6,
        "text": "[वस]\nहन्त ते संप्रवक्ष्यामि यद एतद अनुपृच्छसि\nयॊगकृत्यं महाराज पृथग एव शृणुष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 7,
        "text": "यॊगकृत्यं तु यॊगानां धयानम एव परं बलम\nतच चापि दविविधं धयानम आहुर वेदविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 8,
        "text": "एकाग्रता च मनसः पराणायामस तथैव च\nपराणायामस तु सगुणॊ निर्गुणॊ मनसस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 9,
        "text": "मूत्रॊत्सर्गे पुरीसे च हॊजने च नराधिप\nतरिकालं नाभियुज्ञीत शेषं युञ्जीत तत्परः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 10,
        "text": "इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यॊ निवर्त्य मनसा मुनिः\nदश दवादशभिर वापि चतुर्विंशात परं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 11,
        "text": "तं चॊदनाभिर मतिमान आत्मानं चॊदयेद अथ\nतिष्ठन्तम अजरं तं तु यत तद उक्तं मनीसिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 12,
        "text": "तैश चात्मा सततं जञेय इत्य एवम अनुशुश्रुम\nदरव्यं हय अहीन मनसॊ नान्यथेति विनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 13,
        "text": "विमुक्तः सर्वसङ्गेभ्यॊ लघ्व आहारॊ जितेन्द्रियः\nपूर्वरात्रे परे चैव धारयेत मनॊ ऽऽतमनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 14,
        "text": "सथिरी कृत्येन्द्रिय गरामं मनसा मिथिलेश्वर\nमनॊ बुद्ध्या सथिरं कृत्वा पासान इव निश्चलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 15,
        "text": "सथानुवच चाप्य अकम्पः सयाद गिरिवच चापि निश्चलः\nबुधा विधिविधानज्ञास तदा युक्तं परचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 16,
        "text": "न शृणॊति न चाघ्राति न रस्यति न पश्यति\nन च सपर्शं विजानाति न संकल्पयते मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 17,
        "text": "न चाभिमन्यते किं चिन न च बुध्यति काष्ठवत\nतदा परकृतिम आपन्नं युक्तम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 18,
        "text": "निवाते च यथा दीप्यन दीपस तद्वत स दृश्यते\nनिरिङ्गश चाचलश चॊर्ध्वं न तिर्यग्गतिम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 19,
        "text": "तदा तम अनुपश्येत यस्मिन दृष्टे तु कथ्यते\nहृदयस्थॊ ऽनतरात्मेति जञेयॊ जञस तात मद्विधैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 20,
        "text": "विधूम इव सप्तार्चिर आदित्य इव रश्मिमान\nवैद्युतॊ ऽगनिर इवाकाशे दृश्यते ऽऽतमा तथात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 21,
        "text": "यं पश्यन्ति महात्मानॊ धृतिमन्तॊ मनीषिणः\nबराह्मणा बरह्मयॊनिष्ठा हय अयॊनिम अमृतात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 22,
        "text": "तद एवाहुर अनुभ्यॊ ऽनु तन महद भयॊ महत्तरम\nतद अन्तः सर्वभूतेषु धरुवं तिष्ठन न दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 23,
        "text": "बुद्धिद्रव्येण दृश्येत मनॊ दीपेन लॊककृत\nमहतस तमसस तात पारे तिष्ठन्न अतामसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 24,
        "text": "स तमॊनुद इत्य उक्तस तत्त्वज्ञैर वेदपारगैः\nविमलॊ वितमस्कश च निर्लिङ्गॊ ऽलिङ्ग संज्ञितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 25,
        "text": "यॊगम एतद धि यॊगानां मन्ये यॊगस्य लक्षणम\nएवं पश्यं परपश्यन्ति आत्मानम अजरं परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 26,
        "text": "यॊगदर्शनम एतावद उक्तं ते तत्त्वतॊ मया\nसांख्यज्ञानं परवक्ष्यामि परिसंख्या निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 27,
        "text": "अव्यक्तम आहुः परकृतिं परां परकृतिवादिनः\nतस्मान महत समुत्पन्नं दवितीयं राजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 28,
        "text": "अहंकारस तु महतस तृतीयम इति नः शरुतम\nपञ्च भूतान्य अहंकाराद आहुः सांख्या निदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 29,
        "text": "एताः परकृतयस तवास्तौ विकाराश चापि सॊदश\nपञ्च चैव विशेषा वै तथा पञ्चेन्द्रियाणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 30,
        "text": "एतावद एव तत्त्वानां सांख्यम आहुर मनीषिणः\nसांख्ये विधिविधानज्ञा नित्यं सांख्यपथे रताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 31,
        "text": "यस्माद यद अभिजायेत तत तत्रैव परलीयते\nलीयन्ते परतिलॊमानि सृज्यन्ते चान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 32,
        "text": "अनुलॊमेन जायन्ते लीयन्ते परतिलॊमतः\nगुणा गुणेषु सततं सागरस्यॊर्मयॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 33,
        "text": "सर्वप्रलय एतावान परकृतेर नृपसत्तम\nएकत्वं परलये चास्य बहुत्वं च यदासृजत\nएवम एव च राजेन्द्र विज्ञेयं जञेय चिन्तकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 34,
        "text": "अधिष्ठातारम अव्यक्तम अस्याप्य एतन निदर्शनम\nएकत्वं च बहुत्वं च परकृतेर अनु तत्त्ववान\nएकत्वं परलये चास्य बहुत्वं च परवर्तनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 35,
        "text": "बहुधात्मा परकुर्वीत परकृतिं परसवात्मिकाम\nतच च कषेत्रं महान आत्मा पञ्चविंशॊ ऽधितिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 36,
        "text": "अधिष्ठातेति राजेन्द्र परॊच्यते यति सत्तमैः\nअधिष्ठानाद अधिष्ठाता कषेत्राणाम इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 37,
        "text": "कषेत्रं जानाति चाव्यक्तं कषेत्रज्ञ इति चॊच्यते\nअव्यक्तिके पुरे शेते पुरुषश चेति कथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 38,
        "text": "अन्यद एव च कषेत्रं सयाद अन्यः कषेत्रज्ञ उच्यते\nकषेत्रम अव्यक्तम इत्य उक्तं जञाता वै पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 39,
        "text": "अन्यद एव च जञानं सयाद अन्यज जञेयं तद उच्यते\nजञानम अव्यक्तम इत्य उक्तं जञेयॊ वै पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 40,
        "text": "अव्यक्तं कषेत्रम इत्य उक्तं तथा सत्त्वं तथेश्वरम\nअनीश्वरम अतत्त्वं च तत्त्वं तत पञ्चविंशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 41,
        "text": "सांख्यदर्शनम एतावत परिसंख्यान दर्शनम\nसांख्यं परकुरुते चैव परकृतिं च परचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 42,
        "text": "तत्त्वानि च चतुर्विंशत परिसंख्याय तत्त्वतः\nसांख्याः सह परकृत्या तु निस्तत्त्वः पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 43,
        "text": "पञ्चविंशॊ ऽपरबुद्धात्मा बुध्यमान इति समृतः\nयदा तु बुध्यते ऽऽतमानं तदा भवति केवलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 44,
        "text": "सम्यग दर्शनम एतावद भासितं तव तत्त्वतः\nएवम एतद विजानन्तः साम्यतां परतियान्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 45,
        "text": "सम्यङ निदर्शनं नाम परत्यक्षं परकृतेस तथा\nगुणतत्त्वान्य अथैतानि निर्गुणॊ ऽनयस तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 46,
        "text": "न तवैवं वर्तमानानाम आवृत्तिर विद्यते पुनः\nविद्यते ऽकषरभावत्वाद अपरः परम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 47,
        "text": "पश्येरन्न एकमतयॊ न सम्यक तेषु दर्शनम\nते ऽवयक्तं परतिपद्यन्ते पुनः पुनर अरिंदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 48,
        "text": "सर्वम एतद विजानन्तॊ न सर्वस्य परबॊधनात\nवयक्ती भूता भविष्यन्ति वयक्तस्य वशवर्तिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 294,
        "shloka": 49,
        "text": "सर्वम अव्यक्तम इत्य उक्तम असर्वः पञ्चविंशकः\nय एनम अभिजानन्ति न भयं तेषु विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 1,
        "text": "[वसिस्ठ]\nसांख्यदर्शनम एतावद उक्तं ते नृपसत्तम\nविद्याविद्ये तव इदानीं मे तवं निबॊधानुपूर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 2,
        "text": "अव्यद्याम आहुर अव्यक्तं सर्ग परलय धर्मि वै\nसर्ग परलय निर्मुक्तं विद्यां वै पञ्चविंशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 3,
        "text": "परस्परम अविद्यां वै तन निबॊधानुपूर्वशः\nयथॊक्तम ऋषिभिस तात सांख्यस्यास्य निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 4,
        "text": "कर्मेन्द्रियाणां सर्वेषां विद्या बुद्धीन्द्रियं समृतम\nबुद्धीन्द्रियाणां च तथा विशेषा इति नः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 5,
        "text": "विशेषाणां मनस तेषां विद्याम आहुर मनीषिणः\nमनसः पञ्च भूतानि विद्या इत्य अभिचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 6,
        "text": "अहंकारस तु भूतानां पञ्चानां नात्र संशयः\nअहंकारस्य च तथा बुद्धिर विद्या नरेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 7,
        "text": "बुद्धेः परकृतिर अव्यक्तं तत्त्वानां परमेश्वरम\nविद्या जञेया नरश्रेष्ठ विधिश च परमः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 8,
        "text": "अव्यक्तस्य परं पराहुर विद्यां वै पञ्चविंशकम\nसर्वस्य सर्वम इत्य उक्तं जञेयं जञानस्य पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 9,
        "text": "जञानम अव्यक्तम इत्य उक्तं जञेयं वै पञ्चविंशकम\nतथैव जञानम अव्यक्तं विज्ञाता पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 10,
        "text": "विद्याविद्यार्थ तत्त्वेन मयॊक्तं ते विशेषतः\nअक्षरं च कषरं चैव यद उक्तं तन निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 11,
        "text": "उभाव एतौ कषराव उक्ताव उभाव एतौ च नश्वरौ\nकारणं तु परवक्ष्यामि यथा खयातौ तु तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 12,
        "text": "अनादि निधनाव एताव उभाव एवेश्वरौ मतौ\nतत्त्वसंज्ञाव उभाव एतौ परॊच्येते जञानचिन्तकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 13,
        "text": "सर्ग परलय धर्मित्वाद अव्यक्तं पराहुर अक्षरम\nतद एतद गुणसर्गाय विकुर्वाणं पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 14,
        "text": "गुणानां महद आदीनाम उत्पद्यति परस्परम\nअधिष्ठानात कषेत्रम आहुर एतत तत पञ्चविंशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 15,
        "text": "यदा तु गुणजालं तद अव्यक्तात्मनि संक्षिपेत\nतदा सह गुणैस तैस तु पञ्चविंशॊ विलीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 16,
        "text": "गुणा गुणेषु लीयन्ते तदैका परकृतिर भवेत\nकषेत्रज्ञॊ ऽपि यदा तात तत कषेत्रे संप्रलीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 17,
        "text": "तदाक्षरत्वं परकृतिर गच्छते गुणसंज्ञिता\nनिर्गुणत्वं च वैदेह गुणेषु परतिवर्तनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 18,
        "text": "एवम एव च कषेत्रज्ञः कषेत्रज्ञानपरिक्षये\nपरकृत्या निर्गुणस तव एष इत्य एवम अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 19,
        "text": "कषरॊ भवत्य एष यदा तदा गुणवतीम अथ\nपरकृतिं तव अभिजानाति निर्गुणत्वं तथात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 20,
        "text": "तदा विशुद्धॊ भवति परकृतेः परिवर्जनात\nअन्यॊ ऽहम अन्येयम इति यदा बुध्यति बुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 21,
        "text": "तदैषॊ ऽनयत्वताम एति न च मिश्रत्वम आव्रजेत\nपरकृत्या चैव राजेन्द्र न मिश्रॊ ऽनयश च दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 22,
        "text": "यदा तु गुणजालं तत पराकृतं विजुगुप्सते\nपश्यते चापरं पश्यं तदा पश्यन न संज्वरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 23,
        "text": "किं मया कृतम एतावद यॊ ऽहं कालम इमं जनम\nमत्स्यॊ जालं हय अविज्ञानाद अनुवर्तितवांस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 24,
        "text": "अहम एव हि संमॊहाद अन्यम अन्यं जनाञ जनम\nमत्स्यॊ यथॊदक जञानाद अनुवर्तितवान इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 25,
        "text": "मत्स्यॊ ऽनयत्वं यथाज्ञानाद उदकान नाभिमन्यते\nआत्मानं तद्वद अज्ञानाद अन्यत्वं चैव वेद्म्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 26,
        "text": "ममास्तु धिग अबुद्धस्य यॊ ऽहं मग्नम इमं पुनः\nअनुवर्तितवान मॊहाद अन्यम अन्यं जनाज जनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 27,
        "text": "अयम अत्र भवेद बन्धुर अनेन सह मॊक्षणम\nसाम्यम एकत्वम आयातॊ यादृशस तादृशस तव अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 28,
        "text": "तुल्यताम इह पश्यामि सदृशॊ ऽहम अनेन वै\nअयं हि विमलॊ वयक्तम अहम ईदृशकस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 29,
        "text": "यॊ ऽहम अज्ञानसंमॊहाद अज्ञया संप्रवृत्तवान\nससङ्गयाहं निःसङ्गः सथितः कालम इमं तव अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 30,
        "text": "अनयाहं वशीभूतः कालम एतं न बुद्धवान\nउच्चमध्यमनीचानां ताम अहं कथम आवसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 31,
        "text": "समानयानया चेह सह वासम अहं कथम\nगच्छाम्य अबुद्ध भावत्वाद एषेदानीं सथिरॊ भवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 32,
        "text": "सह वासं न यास्यामि कालम एतद धि वञ्चनात\nवञ्चितॊ ऽसम्य अनया यद धि निर्विकारॊ विकारया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 33,
        "text": "न चायम अपराधॊ ऽसया अपराधॊ हय अयं मम\nयॊ ऽहम अत्राभवं सक्तः पराङ्मुखम उपस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 34,
        "text": "ततॊ ऽसमि बहुरूपासु सथितॊ मूर्तिष्व अमूर्तिमान\nअमूर्तश चापि मूर्तात्मा ममत्वेन परधर्षितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 35,
        "text": "परकृतेर अनयत्वेन तासु तास्व इह यॊनिषु\nनिर्ममस्य ममत्वेन किं कृतं तासु तासु च\nयॊनीषु वर्तमानेन नष्ट संज्ञेन चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 36,
        "text": "न ममात्रानया कार्यम अहंकारकृतात्मया\nआत्मानं बहुधा कृत्वा येयं भूयॊ युनक्ति माम\nइदानीम एष बुद्धॊ ऽसमि निर्ममॊ निरहंकृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 37,
        "text": "ममत्वम अनया नित्यम अहंकारकृतात्मकम\nअपेत्याहम इमां हित्वा संश्रयिष्ये निरामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 38,
        "text": "अनेन साम्यं यास्यामि नानयाहम अचेतसा\nकषमं मम सहानेन नैकत्वम अनया सह\nएवं परमसंबॊधात पञ्चविंशॊ ऽनुबुद्धवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 39,
        "text": "अक्षरत्वं नियच्छेत तयक्त्वा कषरम अनामयम\nअव्यक्तं वयक्तधर्माणं सगुणं निर्गुणं तथा\nनिर्गुणं परथमं दृष्ट्वा तादृग भवति मैथिल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 40,
        "text": "अक्षरक्षरयॊर एतद उक्तं तव निदर्शनम\nमहेह जञानसंपन्नं यथा शरुतिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 41,
        "text": "निःसंदिग्धं च सूक्ष्मं च विबुद्धं विमलं तथा\nपरवक्ष्यामि तु ते भूयस तन निबॊध यथा शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 42,
        "text": "सांख्ययॊगौ मया परॊक्तौ शास्त्रद्वयनिदर्शनात\nयद एव शास्त्रं सांख्यॊक्तं यॊगदर्शनम एव तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 43,
        "text": "परबॊधनकरं जञानं सांख्यानाम अवनी पते\nविस्पष्टं परॊच्यते तत्र शिष्याणां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 44,
        "text": "बृहच चैव हि तच छास्त्रम इत्य आहुः कुशला जनाः\nअस्मिंश च शास्त्रे यॊगानां पुनर दधि पुनः शरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 45,
        "text": "पञ्चविंशत परं तत्त्वं न पश्यति नराधिप\nसांख्यानां तु परं तत्र यथावद अनुवर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 295,
        "shloka": 46,
        "text": "बुद्धम अप्रतिबुद्धं च बुध्यमानं च तत्त्वतः\nबुध्यमानं च बुद्धं च पराहुर यॊगनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 1,
        "text": "[वसिस्ठ]\nअप्रबुद्धम अथाव्यक्तम इमं गुणविधिं शृणु\nगुणान धारयते हय एषा सृजत्य आक्षिपते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 2,
        "text": "अजस्रं तव इह करीदार्थं विकुर्वन्ती नराधिप\nआत्मानं बहुधा कृत्वा तान्य एव च विचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 3,
        "text": "एतद एवं विकुर्वाणां बुध्यमानॊ न बुध्यते\nअव्यक्तबॊधनाच चैव बुध्यमानं वदन्त्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 4,
        "text": "न तव एव बुध्यते ऽवयक्तं सगुणं वाथ निर्गुणम\nकदा चित तव एव खल्व एतद आहुर अप्रति बुद्धकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 5,
        "text": "बुध्यते यदि वाव्यक्तम एतद वै पञ्चविंशकम\nबुध्यमानॊ भवत्य एष सङ्गात्मक इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 6,
        "text": "अनेनाप्रतिबुद्धेति वदन्त्य अव्यक्तम अच्युतम\nअव्यक्तबॊधनाच चैव बुध्यमानं वदन्त्य उप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 7,
        "text": "पञ्चविंशं महात्मानं न चासाव अपि बुध्यते\nसद्विंशं विमलं बुद्धम अप्रमेयं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 8,
        "text": "सततं पञ्चविंसं च चतुर्विंशं च बुध्यते\nदृश्यादृश्ये हय अनुगतम उभाव एव महाद्युती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 9,
        "text": "अव्यक्तं न तु तद बरह्म बुध्यते तात केवलम\nकेवलं पञ्चविंशं च चतुर्विंशं न पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 10,
        "text": "बुध्यमानॊ यदात्मानम अन्यॊ ऽहम इति मन्यते\nतदा परकृतिमान एष भवत्य अव्यक्तलॊचनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 11,
        "text": "बुध्यते च परां बुद्धिं विशुद्धाम अमलां यदा\nसद्विंशॊ राजशार्दूल तदा बुद्धत्वम आव्रजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 12,
        "text": "ततस तयजति सॊ ऽवयक्तं सर्ग परलय धर्मिणम\nनिर्गुणः परकृतिं वेद गुणयुक्ताम अचेतनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 13,
        "text": "ततः केवलधर्मासौ भवत्य अव्यक्तदर्शनात\nकेवलेन समागम्य विमुक्तॊ ऽऽतमानम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 14,
        "text": "एतत तत तत्त्वम इत्य आहुर निस्तत्त्वम अजरामरम\nतत्त्वसंश्रयणाद एतत तत्त्ववन न च मानद\nपञ्चविंशति तत्त्वानि परवदन्ति मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 15,
        "text": "न चैष तत्त्ववांस तात निस्तत्त्वस तव एष बुद्धिमान\nएष मुञ्चति तत्त्वं हि कषिप्रं बुद्धस्य लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 16,
        "text": "सद्विंशॊ ऽहम इति पराज्ञॊ गृह्यमाणॊ ऽजरामरः\nकेवलेन बलेनैव समतां यात्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 17,
        "text": "सद्विंशेन परबुद्धेन बुध्यमानॊ ऽपय अबुद्धिमान\nएतन नानात्वम इत्य उक्तं सांख्यश्रुतिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 18,
        "text": "चेतनेन समेतस्य पञ्चविंशतिकस्य च\nएकत्वं वै भवत्य अस्य यदा बुद्ध्या न बुध्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 19,
        "text": "बुध्यमानॊ ऽपरबुद्धेन समतां याति मैथिल\nसङ्गधर्मा भवत्य एष निःसङ्गात्मा नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 20,
        "text": "निःसङ्गात्मानम आसाद्य सद्विंशकम अजं विदुः\nविभुस तयजति चाव्यक्तं यदा तव एतद विबुध्यते\nचतुर्विंशम अगाधं च सद्विंशस्य परबॊधनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 21,
        "text": "एष हय अप्रतिबुद्धश च बुध्यमानश च ते ऽनघ\nपरॊक्तॊ बुद्धश च तत्त्वेन यथा शरुतिनिदर्शनात\nनानात्वैकत्वम एतावद दरष्टव्यं शास्त्रदृष्टिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 22,
        "text": "मशकॊदुम्बरे यद्वद अन्यत्वं तद्वद एतयॊः\nमत्स्यॊ ऽमभसि यथा तद्वद अन्यत्वम उपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 23,
        "text": "एवम एवावगन्तव्यं नानात्वैकत्वम एतयॊः\nएतद विमॊक्ष इत्य उक्तम अव्यक्तज्ञानसंहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 24,
        "text": "पञ्चविंशतिकस्यास्य यॊ ऽयं देहेषु वर्तते\nएष मॊक्षयितव्येति पराहुर अव्यक्तगॊचरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 25,
        "text": "सॊ ऽयम एवं विमुच्येत नान्यथेति विनिश्चयः\nपरेण परधर्मा च भवत्य एष समेत्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 26,
        "text": "विशुद्धधर्मा शुद्धेन बुद्धेन च स बुद्धिमान\nविमुक्तधर्मा मुक्तेन समेत्य पुरुषर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 27,
        "text": "नियॊग धर्मिणा चैव नियॊगात्मा भवत्य अपि\nविमॊक्षिणा विमॊक्षश च समेत्येह तथा भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 28,
        "text": "शुचि कर्मा शुचिश चैव भवत्य अमितदीप्तिमान\nविमलात्मा च भवति समेत्य विमलात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 29,
        "text": "केवलात्मा तथा चैव केवलेन समेत्य वै\nसवतन्त्रश च सवतन्त्रेण सवतन्त्रत्वम अवाप्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 30,
        "text": "एतावद एतत कथितं मया ते; तथ्यं महाराज यथार्थतत्त्वम\nअमत्सरत्वं परतिगृह्य चार्थं; सनातनं बरह्म विशुद्धम आद्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 31,
        "text": "न वेद निष्ठस्य जनस्य राजन; परदेयम एतत परमं तवया भवेत\nविवित्समानाय विबॊध कारकं; परबॊध हेतॊः परनतस्य शासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 32,
        "text": "न देयम एतच च तथानृतात्मने; शठाय कलीबाय न जिह्मबुद्धये\nन पण्डित जञानपर उपतापिने; देयं तवयेदं विनिबॊध यादृशे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 33,
        "text": "शरद्धान्वितायाथ गुणान्विताय; परापवादाद विरताय नित्यम\nविशुद्धयॊगाय बुध्याय चैव; करियावते ऽथ कषमिणे हिताय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 34,
        "text": "विविक्तशीलाय विधिप्रियाय; विवादहीनाय बहुश्रुताय\nविजानते चैव न चाहितक्षमे; दमे च शक्ताय शमे च देहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 35,
        "text": "एतैर गुणैर हीनतमे न देयम; एत परं बरह्म विशुद्धम आहुः\nन शरेयसा यॊक्ष्यते तादृशे कृतं; धर्मप्रवक्तारम अपात्र दानात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 36,
        "text": "पृथिवीम इमां यद्य अपि रत्र पूर्णां; दद्यान न देयं तव इदम अव्रताय\nजितेन्द्रियायैतद असंशयं ते; भवेत परदेयं परमं नरेन्द्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 37,
        "text": "कराल मा ते भयम अस्तु किं चिद; एतच छरुतं बरह्म परं तवयाद्य\nयथावद उक्तं परमं पवित्रं; निःशॊकम अत्यन्तम अनादिमध्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 38,
        "text": "अगाध जन्मामरणं च राजन; निरामयं वीतभयं शिवं च\nसमीक्ष्य मॊहं तयज चाद्य सर्वं; जञानस्य तत्त्वार्थम इदं विदित्वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 39,
        "text": "अवाप्तम एतद धि पुरा सनातनाद; धिरण्यगर्भाद गदतॊ नराधिप\nपरसाद्य यत्नेन तमूग्रतेजसं; सनातनं बरह्म यथा दय वै तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 40,
        "text": "पृष्ठस तवया चास्मि यथा नरेन्द्र; तथा मयेदं तवयि चॊक्तम अद्य\nतथावाप्तं बरह्मणॊ मे नरेन्द्र; महज जञानं मॊक्षविदां पुराणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 41,
        "text": "[भी]\nएतद उक्तं परं बरह्म यस्मान नावर्तते पुनः\nपञ्चविंशॊ महाराज परमर्षिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 42,
        "text": "पुनर आवृत्तिम आप्नॊति परं जञानम अवाप्य च\nनावबुध्यति तत्त्वेन बुध्यमानॊ ऽजरामरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 43,
        "text": "एतन निःश्रेयसकरं जञानानां ते परं मया\nकथितं तत्त्वतस तात शरुत्वा देवर्षितॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 44,
        "text": "हिरण्यगर्भाद ऋषिणा वसिष्ठेन महात्मना\nवसिष्ठाद ऋषिशार्दूलान नारदॊ ऽवाप्तवान इदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 45,
        "text": "नारदाद विदितं मह्यम एतद बरह्म सनातनम\nमा शुचः कौरवेन्द्र तवं शरुत्वैतत परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 46,
        "text": "येन कषराक्षरे वित्ते न भयं तस्य विद्यते\nविद्यते तु भयं तस्य यॊ नैतद वेत्ति पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 47,
        "text": "अविज्ञानाच च मूढात्मा पुनः पुनर उपद्रवन\nपरेत्य जातिसहस्राणि मरणान्तान्य उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 48,
        "text": "देवलॊकं तथा तिर्यङ मानुष्यम अपि चाश्नुते\nयदि शुध्यति कालेन तस्माद अज्ञानसागरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 49,
        "text": "अज्ञानसागरॊ घॊरॊ हय अव्यक्तॊ ऽगाध उच्यते\nअहन्य अहनि मज्जन्ति यत्र भूतानि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 296,
        "shloka": 50,
        "text": "यस्माद अगाधाद अव्यक्ताद उत्तीर्णस तवं सनातनात\nतस्मात तवं विरजाश चैव वितमस्कश च पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nमृगयां विचरन कश चिद विजने जनकात्मजः\nवने ददर्श विप्रेन्द्रम ऋषिं वंशधरं भृगॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 2,
        "text": "तम आसीनम उपासीनः परनम्य शिरसा मुनिम\nपश्चाद अनुमतस तेन पप्रच्छ वसुमान इदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 3,
        "text": "भगवन किम इदं शरेयः परेत्य वापीह वा भवेत\nपुरुषस्याध्रुवे देहे कामस्य वशवर्तिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 4,
        "text": "सत्कृत्य परिपृष्टः सन सुमहात्मा महातपः\nनिजगाद ततस तस्मै शरेयस्करम इदं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 5,
        "text": "मनसॊ ऽपरतिकूलानि परेत्य चेह च वाञ्छसि\nभूतानां परतिकूलेभ्यॊ निर्वर्तस्व यतेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 6,
        "text": "धर्मः सतां हितः पुंसां धर्मश चैवाश्रयः सताम\nधर्माल लॊकास तरयस तात परवृत्ताः सचराचराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 7,
        "text": "सवादु कामुक कामानां वैतृष्ण्यं किं न गच्छसि\nमधु पश्यसि दुर्बुद्धे परपातं नानुपश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा जञाने परिचयः कर्तव्यस तत फलार्थिना\nतथा धर्मे परिचयः कर्तव्यस तत फलार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 9,
        "text": "असता धर्मकामेन विशुद्धं कर्म दुष्करम\nसता तु धर्मकामेन सुकरं कर्म दुष्करम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 10,
        "text": "वने गराम्यसुखाचारॊ यथा गराम्यस तथैव सः\nगरामे वनसुखाचारॊ यथा वनचरस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 11,
        "text": "मनॊ वाक कर्मके धर्मे कुरु शरद्धां समाहितः\nनिवृत्तौ वा परवृत्तौ वा संप्रधार्य गुणागुणान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 12,
        "text": "नित्यं च बहु दातव्यं साधुभ्यश चानसूयता\nपरार्थितं वरतशौचाभ्यां सत्कृतं देशकालयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 13,
        "text": "शुभेन विधिना लब्धम अर्हाय परतिपादयेत\nकरॊधम उत्सृज्य दत्त्वा च नानुतप्येन न कीर्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 14,
        "text": "अनृशंसः शुचिर दान्तः सत्यवाग आर्जवे सथितः\nयॊनिकर्म विशुद्धश च पात्रं सयाद वेदविद दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 15,
        "text": "सत्कृता चैकपत्नी च जात्या यॊनिर इहेश्यते\nऋद यजुः सामगॊ विद्वान सः कर्मा पात्रम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 16,
        "text": "स एव धर्मः सॊ ऽधर्मस तं तं परतिनरं भवेत\nपात्रकर्म विशेषेण देशकालाव अवेक्ष्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 17,
        "text": "लीलयालं यथा गात्रात परमृज्याद रजसः पुमान\nबहु यत्नेन महता पापनिर्हरनं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 18,
        "text": "विरक्तस्य यथा सम्यग घृतं भवति भेषजम\nतथा निर्हृत दॊषस्य परेत्य धर्मः सुखावहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 19,
        "text": "मानसं सर्वभूतेषु वर्तते वै शुभाशुभे\nअशुभेभ्यः समाक्षिप्य शुभेष्व एवावतारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वं सर्वेण सर्वत्र करियमाणं च पूजय\nसवधर्मे यत्र रागस ते कामं धर्मॊ विधीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 21,
        "text": "अधृतात्मन धृतौ तिष्ठ दुर्बुद्धे बुद्धिमान भव\nअप्रशान्त परशाम्य तवम अप्राज्ञ पराज्ञवच चर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 22,
        "text": "तेजसा शक्यते पराप्तुम उपायसह चारिणा\nइह च परेत्य च शरेयस तस्य मूलं धृतिः परा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 23,
        "text": "राजर्षिर अधृतिः सवर्गात पतितॊ हि महाभिषः\nययाति कषीणपुण्यश च धृत्या लॊकान अवाप्तवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 24,
        "text": "तपस्विनां धर्मवतां विदुषां चॊपसेवनात\nपराप्स्यसे विपुलां बुद्धिं तथा शरेयॊ ऽभिपत्स्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 297,
        "shloka": 25,
        "text": "स तु सवभावसंपन्नस तच छरुत्वा मुनिभासितम\nविनिवर्त्य मनः कामाद धर्मे बुद्धिं चकार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधर्माधर्मविमुक्तं यद विमुक्तं सर्वसंश्रयात\nजन्ममृत्युविमुक्तं च विमुक्तं पुण्यपापयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 2,
        "text": "यच छिवं नित्यम अभयं नित्यं चाक्षरम अव्ययम\nशुचि नित्यम अनायासं तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्र ते वर्तयिष्ये ऽहम इतिहासं पुरातनम\nयाज्ञवल्क्यस्य संवादं जनकस्य च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 4,
        "text": "याज्ञवल्क्यम ऋषिश्रेष्ठं दैवरातिर मया यशः\nपप्रच्छ जनकॊ राजा परश्नं परश्नविदां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 5,
        "text": "कतीन्द्रियाणि विप्रर्षे कति परकृतयः समृताः\nकिम अव्यक्तं परं बरह्म तस्माच च परतस तु किम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 6,
        "text": "परभवं चाप्ययं चैव कालसंख्यां तथैव च\nवक्तुम अर्हसि विप्रेन्द्र तवद अनुग्रह काङ्क्षिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 7,
        "text": "अज्ञानात परिपृच्छामि तवं हि जञानमयॊ निधिः\nतद अहं शरॊतुम इच्छामि सर्वम एतद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 8,
        "text": "[या]\nशरूयताम अवनी पाल यद एतद अनुपृच्छसि\nयॊगानां परमं जञानं सांख्यानां च विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 9,
        "text": "न तवाविदितं किं चिन मां तु जिज्ञासते भवान\nपृष्टेन चापि वक्तव्यम एष धर्मः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 10,
        "text": "अस्तौ परकृतयः परॊक्ता विकाराश चापि सॊदश\nअथ सप्त तु वयक्तानि पराहुर अध्यात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 11,
        "text": "अव्यक्तं च महांश चैव तथाहंकार एव च\nपृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 12,
        "text": "एताः परकृतयस तव अस्तौ विकारान अपि मे शृणु\nशरॊत्रं तवक चैव चक्षुश च जिह्वा घराणं च पञ्चमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 13,
        "text": "शब्दस्पर्शौ च रूपं च रसॊ गन्धस तथैव च\nवाक च हस्तौ च पादौ च पायुर मेध्रं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 14,
        "text": "एते विशेषा राजेन्द्र महाभूतेषु पञ्चसु\nबुद्धीन्द्रियाण्य अथैतानि सविशेषाणि मैथिल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 15,
        "text": "मनः सॊदशकं पराहुर अध्यात्मगतिचिन्तकाः\nतवं चैवान्ये च विद्वांसस तत्त्वबुद्धिविशारदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 16,
        "text": "अव्यक्ताच च महान आत्मा समुत्पद्यति पार्तिव\nपरथमं सर्गम इत्य एतद आहुः पराधानिकं बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 17,
        "text": "महतश चाप्य अहंकार उत्पद्यति नराधिप\nदवितीयं सर्गम इत्य आहुर एतद बुद्ध्यात्मकं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 18,
        "text": "अहंकाराच च संभूतं मनॊ भूतगुणात्मकम\nतृतीयः सर्ग इत्य एष आहंकारिक उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 19,
        "text": "मनसस तु समुद्भूता महाभूता नराधिप\nचतुर्थं सर्गम इत्य एतन मानसं परिचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 20,
        "text": "शब्दः सपर्शश च रूपं च रसॊ गन्धस तथैव च\nपञ्चमं सर्गम इत्य आहुर भौतिकं भूतचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 21,
        "text": "शरॊत्रं तवक चैव चक्षुश च जिह्वा घराणं च पञ्चमम\nसर्गं तु सस्थम इत्य आहुर बहु चिन्तात्मकं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 22,
        "text": "अधः शरॊत्रेन्द्रिय गराम उत्पद्यति नराधिप\nसप्तमं सर्गम इत्य आहुर एतद ऐन्द्रियकं समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 23,
        "text": "ऊर्ध्वस्रॊतस तथा तिर्यग उत्पद्यति नराधिप\nअस्तमं सर्गम इत्य आहुर एतद आर्जवकं बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 24,
        "text": "तिर्यक सरॊतस तव अधः सरॊत उत्पद्यति नराधिप\nनवमं सर्गम इत्य आहुर एतद आर्जवकं बुधाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 25,
        "text": "एतानि नव सर्गाणि तत्त्वानि च नराधिप\nचतुर्विंशतिर उक्तानि यथा शरुतिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 298,
        "shloka": 26,
        "text": "अत ऊर्ध्वं महाराज गुणस्यैतस्य तत्त्वतः\nमहात्मभिर अनुप्रॊक्तां कालसंख्यां निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 1,
        "text": "[याज्नवल्क्य]\nअव्यक्तस्य नरश्रेष्ठ कालसंख्यां निबॊध मे\nपञ्च कल्पसहस्राणि दविगुणान्य अहर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 2,
        "text": "रात्रिर एतावती चास्य परतिबुद्धॊ नराधिप\nसृजत्य ओषधिम एवाग्रे जीवनं सर्वदेहिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 3,
        "text": "ततॊ बरह्माणम असृजद धैरण्यान्द समुद्भवम\nसा मूर्तिः सर्वभूतानाम इत्य एवम अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 4,
        "text": "संवत्सरम उषित्वान्दे निष्क्रम्य च महामुनिः\nसंदधे ऽरधं महीं कृत्स्नां दिवम अर्धं परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 5,
        "text": "दयावापृथिव्यॊर इत्य एष राजन वेदेषु पथ्यते\nतयॊः शकलयॊर मध्यमाकाशम अकरॊत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 6,
        "text": "एतस्यापि च संख्यानं वेदवेदाङ्गपारगैः\nदश कल्पसहस्राणि पादॊनान्य अहर उच्यते\nरात्रिम एतावतीं चास्य पराहुर अध्यात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 7,
        "text": "सृजत्य अहंकारम ऋषिर भूतं दिव्यात्मकं तथा\nचतुरश चापरान पुत्रान देहात पूर्वं महान ऋषिः\nते वै पितृभ्यः पितरः शरूयन्ते राजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 8,
        "text": "देवाः पितॄणां च सुता देवैर लॊकाः समावृताः\nचराचरा नरश्रेष्ठ इत्य एवम अनुशुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 9,
        "text": "परमेष्ठी तव अहंकारॊ ऽसृजद भूतानि पञ्चधा\nपृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 10,
        "text": "एतस्यापि निशाम आहुस तृतीयम इह कुर्वतः\nपञ्च कल्पसहस्राणि तावद एवाहर उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 11,
        "text": "शब्दः सपर्शश च रूपं च रसॊ गन्धश च पञ्चमः\nएते विशेषा राजेन्द्र महाभूतेषु पञ्चसु\nयैर आविष्टानि भूतानि अहन्य अहनि पार्थिव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 12,
        "text": "अन्यॊन्यं सपृहयन्त्य एते अन्यॊन्यस्य हिते रताः\nअन्यॊन्यम अभिमन्यन्ते अन्यॊन्यस्पर्धिनस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 13,
        "text": "ते वध्यमाना अन्यॊन्यं गुणैर हारिभिर अव्ययाः\nइहैव परिवर्तन्ते तिर्यग्यॊनिप्रवेशिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 14,
        "text": "तरीणि कल्पसहस्राणि एतेषाम अहर उच्यते\nरत्रिर एतावती चैव मनसश च नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 15,
        "text": "मनश चरति राजेन्द्र चरितं सर्वम इन्द्रियैः\nन चेन्द्रियाणि पश्यन्ति मन एवात्र पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 16,
        "text": "चक्षुः पश्यति रूपाणि मनसा तु न चक्षुषा\nमनसि वयाकुले चक्षुः पश्यन्न अपि न पश्यति\nतथेन्द्रियाणि सर्वाणि पश्यन्तीत्य अभिचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 17,
        "text": "मनस्य उपरते राजन्न इन्द्रियॊपरमॊ भवेत\nन चेन्द्रियव्युपरमे मनस्य उपरमॊ भवेत\nएवं मनः परधानानि इन्द्रियाणि विभावयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 299,
        "shloka": 18,
        "text": "इन्द्रियाणां हि सर्वेषाम ईश्वरं मन उच्यते\nएतद विशन्ति भूतानि सर्वाणीह महायशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nतत्त्वानां सर्ग संख्या च कालसंख्या तथैव च\nमया परॊक्तानुपूर्व्येण संहारम अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 2,
        "text": "यथा संहरते जन्तून ससर्ज च पुनः पुनः\nअनादिनिधनॊ बरह्मा नित्यश चाक्षर एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 3,
        "text": "अहः कषयम अथॊ बुद्ध्वा निशि सवप्नमनास तथा\nचॊदयाम आस भवगान अव्यक्तॊ ऽहं कृतं नरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 4,
        "text": "ततः शतसहस्रांशुर अव्यक्तेनाभिचॊदितः\nकृत्वा दवादशधात्मानम आदित्यॊ जवलद अग्निवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 5,
        "text": "चतुर्विधं परजा जालं निर्दहत्य आशु तेजसा\nजराय्व अन्द सवेदजातम उद्भिज्जं च नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 6,
        "text": "एतद उन्मेष मात्रेण विनिष्टं सथानु जङ्गमम\nकूर्मपृष्ठसमा भूमिर भवत्य अथ समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 7,
        "text": "जगद दग्ध्वामित बलः केवलं जगतीं ततः\nअम्भसा बलिना कषिप्रम आपूर्यत समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 8,
        "text": "ततः कालाग्निम आसाद्य तद अम्भॊ याति संक्षयम\nविनस्ते ऽमभसि राजेन्द्र जाज्वलीत्य अनलॊ महा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 9,
        "text": "तम अप्रमेयॊ ऽतिबलं जवलमानं विभावसुम\nऊष्मानं सर्वभूतानां सप्तार्चिषम अथाञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 10,
        "text": "भक्षयाम आस बलवान वायुर अस्तात्मकॊ बली\nविचरन्न अमितप्राणस तिर्यग ऊर्ध्वम अधस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 11,
        "text": "तम अप्रतिबलं भीमम आकाशं गरसते ऽऽतमना\nआकाशम अप्य अतिनदन मनॊ गरसति चारिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 12,
        "text": "मनॊ गरसति सर्वात्मा सॊ ऽहंकारः परजापतिः\nअहंकारं महान आत्मा भूतभव्य भविष्यवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 13,
        "text": "तम अप्य अनुपमात्मानं विश्वं शम्भः परजापतिः\nअनिमा लघिमा पराप्तिर ईशानॊ जयॊतिर अव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 14,
        "text": "सर्वतः पानि पादान्तः सर्वतॊ ऽकषिशिरॊमुखः\nसर्वतः शरुतिमाँल लॊके सर्वम आवृत्य तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 15,
        "text": "हृदयं सर्वभूतानां पर्वणॊ ऽङगुष्ठ मात्रकः\nअनुग्रसत्य अनन्तं हि महात्मा विश्वम ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 16,
        "text": "ततः समभवत सर्वम अक्षयाव्ययम अव्रणम\nभूतभव्य मनुष्याणां सरष्टारम अनघं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 300,
        "shloka": 17,
        "text": "एषॊ ऽपययस ते राजेन्द्र यथावत परिभासितः\nअध्यात्मम अधिभूतं च अधिदैवं च शरूयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nपादाव अध्यात्मम इत्य आहुर बराह्मणास तत्त्वदर्शिनः\nगन्तव्यम अधिभूतं च विष्णुस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 2,
        "text": "पायुर अध्यात्मम इत्य आहुर यथातत्त्वार्थ दर्शिनः\nविसर्गम अधिभूतं च मित्रस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 3,
        "text": "उपस्थॊ ऽधयात्मम इत्य आहुर यथायॊगनिदर्शनम\nअधिभूतं तथानन्दॊ दैवतं च परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 4,
        "text": "हस्ताव अध्यात्मम इत्य आहुर यथा सांख्यनिदर्शनम\nकर्तव्यम अधिभूतं तु इन्द्रस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 5,
        "text": "वाग अध्यात्मम इति पराहुर यथा शरुतिनिदर्शनम\nवक्तव्यम अधिभूतं तु वह्निस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 6,
        "text": "चक्षुर अध्यात्मम इत्य आहुर यथा शरुतिनिदर्शनम\nरूपम अत्राधिभूतं तु सूर्यस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 7,
        "text": "शरॊत्रम अध्यात्मम इत्य आहुर यथा शरुतिनिदर्शनम\nशब्दस तत्राधिभूतं तु दिशस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 8,
        "text": "जिह्वाम अध्यात्मम इत्य आहुर यथातत्त्वनिदर्शनम\nरस एवाधिभूतं तु आपस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 9,
        "text": "घराणम अध्यात्मम इत्य आहुर यथा शरुतिनिदर्शनम\nगन्ध एवाधिभूतं तु पृथिवी चाधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 10,
        "text": "तवग अध्यात्मम इति पराहुस तत्त्वबुद्धिविशारदाः\nसपर्श एवाधिभूतं तु पवनश चाधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 11,
        "text": "मनॊ ऽधयात्मम इति पराहुर यथा शरुतिनिदर्शनम\nमन्तव्यम अधिभूतं तु चन्द्रमाश चाधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 12,
        "text": "अहंकारिकम अध्यात्मम आहुस तत्त्वनिदर्शनम\nअभिमानॊ ऽधिबूतं तु भवस तत्राधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 13,
        "text": "बुद्धिर अध्यात्मम इत्य आहुर यथा वेद निदर्शनम\nबॊद्धव्यम अधिभूतं तु कषेत्रज्ञॊ ऽतराधिदैवतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 14,
        "text": "एषा ते वयक्ततॊ राजन विभूतिर अनुवर्णिता\nआदौ मध्ये तथा चान्ते यथातत्त्वेन तत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 15,
        "text": "परकृतिर गुणान विकुरुते सवच्छन्देनात्म काम्यया\nकरीदार्थं तु महाराज शतशॊ ऽथ सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 16,
        "text": "यथा दीपसहस्राणि दीपान मर्थाय परकुर्वते\nपरकृतिस तथा विकुरुते पुरुषस्य गुणान बहून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 17,
        "text": "सत्त्वम आनन्द उद्रेकः परीतिः पराकाश्यम एव च\nसुखं शुद्धित्वम आरॊग्यं संतॊषः शरद्दधानता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 18,
        "text": "अकार्पण्यम असंरम्भः कषमा धृतिर अहिंसता\nसमता सत्यम आनृण्यं मार्दवं हरीर अचापलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 19,
        "text": "शौचम आर्जवम आचारम अलौल्यं हृद्य संभ्रमः\nइष्टानिष्ट वियॊगानां कृतानाम अविकत्थनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 20,
        "text": "दानेन चानुग्रहणम अस्पृहार्थे परार्थता\nसर्वभूतदया चैव सत्त्वस्यैते गुणाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 21,
        "text": "रजॊगुणानां संघातॊ रूपम ऐश्वर्यविग्रहे\nअत्याशित्वम अकारुण्यं सुखदुःखॊपसेवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 22,
        "text": "परापवादेषु रतिर विवादानां च सेवनम\nअहंकारस तव असत्कारश चैन्ता वैरॊपसेवनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 23,
        "text": "परितापॊ ऽपहरणं हरीनाशॊ ऽनार्जवं तथा\nभेदः परुषता चैव कामक्रॊधौ मदस तथा\nदर्पॊ दवेषॊ ऽतिवादश च एते परॊक्ता रजॊगुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 24,
        "text": "तामसानां तु संघातं परवक्ष्याम्य उपधार्यताम\nमॊहॊ ऽपरकाशस तामिस्रम अन्धतामिस्र संज्ञितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 25,
        "text": "मरणं चान्धतामिस्रं तामिस्रं करॊध उच्यते\nतमसॊ लक्षणानीह भक्षाणाम अभिरॊचनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 26,
        "text": "भॊजनानान अपर्याप्तिस तथा पेयेष्व अतृप्तता\nगन्धवासॊ विहारेषु शयनेष्व आसनेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 301,
        "shloka": 27,
        "text": "दिवा सवप्ने विवादे च परमादेषु च वै रतिः\nनृत्यवादित्रगीतानाम अज्ञानाच छरद्दधानता\nदवेषॊ धर्मविशेषाणाम एते वै तामसा गुणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nएते परधानस्य गुणास तरयः पुरुषसत्तम\nकृत्स्नस्य चैव जगतस तिष्ठन्त्य अनपगाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 2,
        "text": "शतधा सहस्रधा चैव तथा शतसहस्रधा\nकॊतिशश च करॊत्य एष परत्यगात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 3,
        "text": "सात्त्विकस्यॊत्तमं सथानं राजसस्येह मध्यमम\nतामसस्याधमं सथानं पराहुर अध्यात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 4,
        "text": "केलवेनेह पुण्येन गतिम ऊर्ध्वाम अवाप्नुयात\nपुण्यपापेन अमानुष्यम अधर्मेणाप्य अधॊ गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 5,
        "text": "दवन्द्वम एषां तरयाणां तु संनिपातं च तत्त्वतः\nसत्त्वस्य रजसश चैव तमसश च शृणुष्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 6,
        "text": "सत्त्वस्य तु रजॊ दृष्टं रजसश च तमस तथा\nतमसश च तथा सत्त्वं सत्त्वस्याव्यक्तम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 7,
        "text": "अव्यक्तसत्त्वसंयुक्तॊ देवलॊकम अवाप्नुयात\nरजः सत्त्वसमायुक्तॊ मनुष्येषूपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 8,
        "text": "रजस तमॊ भयां संयुक्तस तिर्यग्यॊनिषु जायते\nरजस तामससत्त्वैश च युक्तॊ मानुष्यम आप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 9,
        "text": "पुण्यपापवियुक्तानां सथानम आहुर मनीसिनाम\nशास्वतं चाव्ययं चैव अक्षरं चाभयं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 10,
        "text": "जञानिनां संभवं शरेष्ठं सथानम अव्रणम अच्युतम\nअतीन्द्रियम अबीलं च जन्ममृत्युतमॊ नुदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 11,
        "text": "अव्यक्तस्थं परं यत तत पृष्ठस ते ऽहं नराधिप\nस एष परकृतिष्ठॊ हि तस्थुर इत्य अभिधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 12,
        "text": "अचेतनश चैष मतः परकृतिष्ठश च पार्थिव\nएतेनाधिष्ठितश चैव सृजते संहरत्य अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 13,
        "text": "[जनक]\nअनादिनिधनाव एताव उभाव एव महामुने\nअमूर्तिमन्ताव अचलाव अप्रकम्प्यौ च निर्व्रनौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 14,
        "text": "अग्राह्याव ऋषिशार्दूल कथम एकॊ हय अचेतनः\nचेतनावांस तथा चैकः कषेत्रज्ञ इति भासितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 15,
        "text": "तवं हि विप्रेन्द्र कार्त्स्न्येन मॊक्षधर्मम उपाससे\nसाकल्यं मॊक्षधर्मस्य शरॊतुम इच्छामि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 16,
        "text": "अस्तित्वं केवलत्वं च विना भावं तथैव च\nतथैवॊत्क्रमण सथानं देहिनॊ ऽपि वियुज्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 17,
        "text": "कालेन यद्धि पराप्नॊति सथानं तद बरूहि मे दविज\nसांख्यज्ञानं च तत्त्वेन पृथ यॊगं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 302,
        "shloka": 18,
        "text": "अरिष्टानि च तत्त्वेन वक्तुम अर्हसि सत्तम\nविदितं सर्वम एतत ते पानाव आमलकं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nन शक्यॊ निर्गुणस तात गुणी कर्तुं विशां पते\nगुणवांश चाप्य अगुणवान यथातत्त्वं निबॊध मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 2,
        "text": "गुणैर हि गुणवान एव निर्गुणश चागुणस तथा\nपराहुर एवं महात्मानॊ मुनयस तत्त्वदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 3,
        "text": "गुणस्वभावस तव अव्यक्तॊ गुणान एवाभिवर्तते\nउपयुङ्क्ते च तान एव स चैवाज्ञः सवभावतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 4,
        "text": "अव्यक्तस तु न जानीते पुरुषॊ जञः सवभावतः\nन मत्तः परम अस्तीति नित्यम एवाभिमन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 5,
        "text": "अनेन कारणेनैतद अव्यक्तं सयाद अचेतनम\nनित्यत्वाद अक्षरत्वाच च कषराणां तत्त्वतॊ ऽनयथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 6,
        "text": "यदाज्ञानेन कुर्वीत गुणसर्गं पुनः पुनः\nयदात्मानं न जानीते तदाव्यक्तम इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 7,
        "text": "कर्तृत्वाच चापि तत्त्वानां तत्त्वधर्मी तथॊच्यते\nकर्तृत्वाच चैव यॊनीनां यॊनिधर्मा तथॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 8,
        "text": "कर्तृत्वात परकृतीनां तु तथा परकृतिधर्मिता\nकर्तृत्वाच चापि बीजानां बीजधर्मी तथॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 9,
        "text": "गुणानां परसवत्वाच च तथा परसव धर्मवान\nकर्तृत्वात परलयानां च तथा परलय धर्मिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 10,
        "text": "बीलत्वात परकृतित्वाच च परलयत्वात तथैव च\nउपेक्षकत्वाद अन्यत्वाद अभिमानाच च केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 11,
        "text": "मन्यन्ते यतयः शुद्धा अध्यात्मविगतज्वराः\nअनित्यं नित्यम अव्यक्तम एवम एतद धि शुश्रुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 12,
        "text": "अव्यक्तैकत्वम इत्य आहुर नानात्वं पुरुषस तथा\nसर्वभूतदयावन्तः केवलं जञानम आस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 13,
        "text": "अन्यः स पुरुषॊ ऽवयक्तस तव अध्रुवॊ धरुवसंज्ञिकः\nयथा मुञ्ज इषीकायास तथैवैतद धि जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 14,
        "text": "अन्यं च मशकं विद्याद अन्यच चॊदुम्बरं तथा\nन चॊदुम्बर संयॊगैर मशकस तत्र लिप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 15,
        "text": "अन्य एव तथा मत्स्यस तथान्यद उदकं समृतम\nन चॊदकस्य सपर्शेन मत्स्यॊ लिप्यति सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 16,
        "text": "अन्यॊ हय अग्निर उखाप्य अन्या नित्यम एवम अवैहि भॊः\nन चॊपलिप्यते सॊ ऽगनिर उखा संस्पर्शनेन वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 17,
        "text": "पुष्करं तव अन्यद एवात्र तथान्यद उदकं समृतम\nन चॊदकस्य सपर्शेन लिप्यते तत्र पुष्करम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 18,
        "text": "एतेषां सह संवासं विवासं चैव नित्यशः\nयथातथैनं पश्यन्ति न नित्यं पराकृता जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 19,
        "text": "ये तव अन्यथैव पश्यन्ति न सम्यक तेषु दर्शनम\nते वयक्तं निरयं घॊरं परविशन्ति पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 20,
        "text": "सांख्यदर्शनम एतत ते परिसंख्यातम उत्तमम\nएवं हि परिसंख्याय सांख्याः केवलतां गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 303,
        "shloka": 21,
        "text": "ये तव अन्ये तत्त्वकुशलास तेषाम एतन निदर्शनम\nअतः परं परवक्ष्यामि यॊगानाम अपि दर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nसांख्यज्ञानं मया परॊक्तं यॊगज्ञानं निबॊध मे\nयथा शरुतं यथादृष्टं तत्त्वेन नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 2,
        "text": "नास्ति सांक्य समं जञानं नास्ति यॊगसमं बलम\nताव उभाव एकचर्यौ तु उभाव अनिधनौ समृतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 3,
        "text": "पृथक पृथक तु पश्यन्ति ये ऽलपबुद्धिरता नराः\nवयं तु राजन पश्याम एकम एव तु निश्चयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 4,
        "text": "यद एव यॊगाः पश्यन्ति तत सांख्यैर अपि दृश्यते\nएकं सांक्यं च यॊगं च यः पश्यति स तत्त्ववित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 5,
        "text": "रुद्र परधानान अपरान विद्धि यॊगान परंतप\nतेनैव चाथ देहेन विचरन्ति दिशॊ दश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 6,
        "text": "यावद धि परलयस तात सूक्ष्मेणास्त गुणेन वै\nयॊगेन लॊकान विचरन सुखं संन्यस्य चानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 7,
        "text": "वेदेषु चास्त गुणितं यॊगम आहुर मनीषिणः\nसूक्ष्मम अस्तगुणं पराहुर नेतरं नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 8,
        "text": "दविगुणं यॊगकृत्यं तु यॊगानां पराहुर उत्तमम\nसगुणं निर्गुणं चैव यथाशास्त्रनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 9,
        "text": "धारणा चैव मनसः पराणायामश च पार्थिव\nपराणायामॊ हि सगुणॊ निर्गुणं धारणं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 10,
        "text": "यत्र दृश्येत मुञ्चन वै पराणान मैथिल सत्तम\nवाताधिक्यं भवत्य एव तस्माद धि न समाचरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 11,
        "text": "निशायाः परथमे यामे चॊदना दवादश समृताः\nमध्ये सुप्त्वा परे यामे दवादशैव तु चॊदनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 12,
        "text": "तद एवम उपशान्तेन दान्तेनैकान्त शीलना\nआत्मारामेण बुद्धेन यॊक्तव्यॊ ऽऽतमा न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 13,
        "text": "पञ्चानाम इन्द्रियाणां तु दॊषान आक्षिप्य पञ्चधा\nशब्दं सपर्शं तथारूपं रसं गन्धं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 14,
        "text": "परतिभाम अपवर्गं च परतिसंहृत्य मैथिल\nइन्द्रियग्रामम अखिलं मनस्य अभिनिवेश्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 15,
        "text": "मनस तथैवाहंकारे परतिष्ठाप्य नराधिप\nअहंकारं तथा बुद्धौ बुद्धिं च परकृताव अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं हि परिसंख्याय ततॊ धयायेत केवलम\nविरजस्क मलं नित्यम अनन्तं शुद्धम अव्रणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्थुषं पुरुषं सत्त्वम अभेद्यम अजरामरम\nशाश्वतं चाव्ययं चैव ईशानं बरह्म चाव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 18,
        "text": "युक्तस्य तु महाराज लक्षणान्य उपधारयेत\nलक्षणं तु परसादस्य यथा तृप्तः सुखं सवपेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 19,
        "text": "निवाते तु यथा दीपॊ जवलेत सनेहसमन्वितः\nनिश्चलॊर्ध्व शिखस तद्वद युक्तम आहुर मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 20,
        "text": "पाषाण इव मेघॊत्थैर यथा बिन्दुभिर आहतः\nनालं चालयितुं शक्यस तथायुक्तस्य लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 21,
        "text": "शङ्खदुन्दुभिनिर्घॊषैर विविधैर गीतवादितैः\nकरियमाणैर न कम्पेत युक्तस्यैतन निदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 22,
        "text": "तैलपात्रं यथा पूर्णं कराभ्यां गृह्य पूरुषः\nसॊपानम आरुहेद भीतस तर्ज्यमानॊ ऽसि पानिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 23,
        "text": "संयतात्मा भयात तेषां न पात्राद बिन्दुम उत्सृजेत\nतथैवॊत्तरमाणस्य एकाग्रमनसस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 24,
        "text": "सथिरत्वाद इन्द्रियाणां तु निश्चलत्वात तथैव च\nएवं युक्तस्य तु मुनेर लक्षणान्य उपधारयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 25,
        "text": "स युक्तः पश्यति बरह्म यत तत्परमम अव्ययम\nमहतस तमसॊ मध्ये सथितं जवलनसंनिभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 26,
        "text": "एतेन केवलं याति तयक्त्वा देहम असाक्षिकम\nकालेन महता राजञ शरुतिर एषा सनातनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 304,
        "shloka": 27,
        "text": "एतद धि यॊगं यॊगानां किम अन्यद यॊगलक्षणम\nविज्ञाय तद धि मन्यन्ते कृतकृत्या मनीषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nतथैवॊत्क्रममाणं तु शृणुष्वावहितॊ नृप\nपद्भ्याम उत्क्रममाणस्य वैष्नवं सथानम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 2,
        "text": "जङ्घाभ्यां तु वसून देवान आप्नुयाद इति नः शरुतम\nजानुभ्यां च महाभागान देवान साध्यान अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 3,
        "text": "पायुनॊत्क्रममाणस तु मैत्रं सथानम अवाप्नुयात\nपृथिवीं जघनेनाथ ऊरुभ्यां तु परजापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 4,
        "text": "पार्श्वाभ्यां मरुतॊ देवान नासाभ्याम इन्दुम एव च\nबाहुभ्याम इन्द्रम इत्य आहुर उरसा रुद्रम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 5,
        "text": "गरीवायास तम ऋषिश्रेष्ठं नरम आप्नॊत्य अनुत्तमम\nविश्वे देवान मुखेनाथ दिशः शरॊत्रेण चाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 6,
        "text": "घराणेन गन्धवहनं नेत्राभ्यां सूर्यम एव च\nभरूभ्यां चैवाश्विनौ देवौ ललातेन पितॄन अथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 7,
        "text": "बरह्माणम आप्नॊति विभुं मूर्ध्ना देवाग्रजं तथा\nएतान्य उत्क्रमण सथानान्य उक्तानि मिथिलेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 8,
        "text": "अरिष्टानि तु वक्ष्यामि विहितानि मनीसिभिः\nसंवत्सरवियॊगस्य संभवेयुः शरीरिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ ऽरुन्धतीं न पश्येत दृष्टपूर्वां कदा चन\nतथैव धरुवम इत्य आहुः पूर्णेन्दुं दीपम एव च\nखण्डाभासं दक्षिणतस ते ऽपि संवत्सरायुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 10,
        "text": "परचक्षुषि चात्मानं ये न पश्यन्ति पार्थिव\nआत्मछाया कृती भूतं ते ऽपि संवत्सरायुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 11,
        "text": "अतिद्युतिर अतिप्रज्ञा अप्रज्ञा चाद्युतिस तथा\nपरकृतेर विक्रियापत्तिः सॊ मासान मृत्युलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 12,
        "text": "दैवतान्य अवजानाति बराह्मणैश च विरुध्यते\nकृष्ण शयाव छवि छायः सॊ मासान मृत्युलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 13,
        "text": "शीर्णनाभि यथा चक्रं छिद्रं सॊमं परपश्यति\nतथैव च सहस्रांशुं सप्तरात्रेण मृत्युभाज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 14,
        "text": "शवगन्धम उपाघ्राति सुरभिं पराप्य यॊ नरः\nदेवतायतनस्थस तु सॊ रात्रेण स मृत्युभाज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 15,
        "text": "कर्णनासावनमनं दन्तदृष्टिविरागिता\nसंज्ञा लॊपॊ निरूस्मत्वं सद्यॊ मृत्युनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 16,
        "text": "अकस्माच च सरवेद्यस्य वामम अक्षिनराधिप\nमूर्धतश चॊत्पतेद धूमः सद्यॊ मृत्युनिदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 17,
        "text": "एतावन्ति तव अरिष्टानि विदित्वा मानवॊ ऽऽतमवान\nनिशि चाहनि चात्मानं यॊजयेत परमात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 18,
        "text": "परतीक्षमाणस तत कालं यत कालं परति तद भवेत\nअथास्य नेष्टं मरणं सथातुम इच्छेद इमां करियाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 19,
        "text": "सर्वगन्धान रसांश चैव धारयेत समाहितः\nतथा हि मृत्युं जयति तत्परेणान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 20,
        "text": "ससांख्य धारणं चैव विदित्वा मनुजर्षभ\nजयेच च मृत्युं यॊगेन तत्परेणान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 305,
        "shloka": 21,
        "text": "गच्छेत पराप्याक्षयं कृत्स्नम अजन्म शिवम अव्ययम\nशाश्वतं सथानम अचलं दुष्प्रापम अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 1,
        "text": "[या]\nअव्यक्तस्थं परं यत तत पृष्टस ते ऽहं नराधिप\nपरं गुह्यम इमं परश्नं शृणुष्वावहितॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 2,
        "text": "यथार्षेणेह विधिना चरतावमतेन ह\nमयादित्याद अवाप्तानि यजूंसि मिथिलाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 3,
        "text": "महता तपसा देवस तपिष्ठः सेवितॊ मया\nपरीतेन चाहं विभुना सूर्येणॊक्तस तदानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 4,
        "text": "वरं वृणीष्व विप्रर्षे यद इष्टं ते सुदुर्लभम\nतत ते दास्यामि परीतात्मा मत्प्रसादॊ हि दुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 5,
        "text": "ततः परनम्य शिरसा मयॊक्तस तपतां वरः\nयजूंसि नॊपयुक्तानि कषिप्रम इच्छामि वेदितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 6,
        "text": "ततॊ मां भगवान आह वितरिष्यामि ते दविज\nसरस्वतीह वाग भूता शरीरं ते परवेक्ष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 7,
        "text": "ततॊ माम आह भगवान आस्यं सवं विवृतं कुरु\nविवृतं च ततॊ मे ऽऽसयं परविष्टा च सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 8,
        "text": "ततॊ विदह्यमानॊ ऽहं परविष्टॊ ऽमभस तदानघ\nअविज्ञानाद अमर्षाच च भास्करस्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 9,
        "text": "ततॊ विदह्यमानं माम उवाच भगवान रविः\nमुहूर्तं सह्यतां दाहस ततः शीती भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 10,
        "text": "शीती भूतं च मां दृष्ट्वा भगवान आह भास्करः\nपरतिष्ठास्यति ते वेदः सॊत्तरः सखिलॊ दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 11,
        "text": "कृत्स्नं शतपथं चैव परणेष्यसि दविजर्षभ\nतस्यान्ते चापुनर्भावे बुद्धिस तव भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 12,
        "text": "पराप्स्यसे च यद इष्टं तत सांक्य यॊगेप्सितं पदम\nएतावद उक्त्वा भगवान अस्तम एवाभ्यवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 13,
        "text": "ततॊ ऽनुव्याहृतं शरुत्वा गते देवे विभावसौ\nगृहम आगत्य संहृष्टॊ ऽचिन्तयं वै सरस्वतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 14,
        "text": "ततः परवृत्तातिशुभा सवरव्यञ्जन भूषिता\nओंकारम आदितः कृत्वा मम देवी सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 15,
        "text": "ततॊ ऽहम अर्घ्यं विधिवत सरस्वत्यै नयवेदयम\nतपतां च वरिष्ठाय निषण्णस तत्परायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 16,
        "text": "ततः शतपथं कृत्स्नं सहरस्य ससंग्रहम\nचक्रे सपरिशेषं च हर्षेण परमेण ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 17,
        "text": "कृत्वा चाध्ययनं तेषां शिष्याणां शतम उत्तमम\nविप्रियार्थं सशिष्यस्य मातुलल्स्य महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 18,
        "text": "ततः सशिष्येण मया सूर्येणेव गभस्तिभिः\nवयाप्तॊ यज्ञॊ महाराज पितुस तव महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 19,
        "text": "मिषतॊ देवलस्यापि ततॊ ऽरधं हृतवान अहम\nसववेद दक्षिणायाथ विमर्दे मातुलेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 20,
        "text": "सुमन्तु नाथ पैलेन तथ जैमिनिना च वै\nपित्रा ते मुनिभिश चैव ततॊ ऽहम अनुमानितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 21,
        "text": "दश पञ्च च पराप्तानि यजूंस्य अर्कान मयानघ\nतथैव लॊमहर्षाच च पुराणम अवधारितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 22,
        "text": "बीजम एतत पुरस्कृत्य देवीं चैव सरस्वतीम\nसूर्यस्य चानुभावेन परवृत्तॊ ऽहं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 23,
        "text": "कर्तुं शतपथं वेदम अपूर्वं कारितं च मे\nयथाभिलसितं मार्थं तथा तच चॊपपादितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 24,
        "text": "शिष्याणाम अखिलं कृत्स्नम अनुज्ञातं ससंग्रहम\nसर्वे च शिष्याः शुचयॊ गताः परमहर्षिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 25,
        "text": "शाखाः पञ्चदशेमास तु विद्या भास्करदर्शिताः\nपरतिष्ठाप्य यथाकामं वेद्यं तद अनुचिन्तयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 26,
        "text": "किम अत्र बरह्मण्यम ऋतं किं च वेद्यम अनुत्तमम\nचिन्तये तत्र चागत्य गन्धर्वॊ माम अपृच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 27,
        "text": "विश्वावसुस ततॊ राजन वेदान्तज्ञानकॊविदः\nचतुर्विंशतिकान परश्नान पृष्ट्वा वेदस्य पार्थिव\nपञ्चविंशतिमं परश्नं पप्रच्छान्विक्षिकीं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 28,
        "text": "विश्वा विश्वं तथाश्वाश्वं मित्रं वरुणम एव च\nजञानं जञेयं तथाज्ञॊ ऽजञः कस तपा अपता तथा\nसूर्यादः सूर्य इति च विद्याविद्ये तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 29,
        "text": "वेद्यावेद्यं तथा राजन्न अचलं चलम एव च\nअपूर्वम अक्षयं कषय्यम एतत परश्नम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 30,
        "text": "अथॊक्तश च मया राजन राजा गन्धर्वसत्तमः\nपृष्टवान अनुपूर्वेण परश्नम उत्तमम अर्थवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 31,
        "text": "मुहूर्तं मृष्यतां तावद यावद एनं विचिन्तये\nबाधम इत्य एव कृत्वा स तूस्नीं गन्धर्व आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 32,
        "text": "ततॊ ऽनवचिन्तयम अहं भूयॊ देवीं सरस्वतीम\nमनसा स च मे परश्नॊ दध्नॊ घृतम इवॊद्धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 33,
        "text": "तत्रॊपनिषदं चैव परिशेषं च पार्थिव\nमघ्नामि मनसा तात दृष्ट्वा चान्वीक्षिकीं पराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 34,
        "text": "चतुर्थी राजशार्दूल विद्यैषा साम्परायिकी\nउदीरिता मया तुभ्यं पञ्चविंशे ऽधि धिष्ठिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 35,
        "text": "अथॊतस तु मया राजन राजा विश्वावसुस तदा\nशरूयतां यद भवान अस्मान परश्नं संपृष्टवान इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 36,
        "text": "विश्वा विश्वेति यद इदं गन्धर्वेन्द्रानुपृच्छसि\nविश्वाव्यक्तं परं विद्याद भूतभव्य भयंकरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 37,
        "text": "तरिगुणं गुणकर्तृत्वाद अशिश्वॊ निष्कलस तथा\nअश्वस तथैव मिथुनम एवम एवानुदृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 38,
        "text": "अव्यक्तं परकृतिं पराहुः पुरुषेति च निर्गुणम\nतथैव मित्रं पुरुषं वरुणं परकृतिं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 39,
        "text": "जञानं तु परकृतिं पराहुर जञेयं निष्कलम एव च\nअज्ञश च जञश च पुरुषस तस्मान निष्कल उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 40,
        "text": "कस तपा अतपाः परॊक्ताः कॊ ऽसौ पुरुष उच्यते\nतपाः परकृतिर इत्य आहुर अतपा निष्कलः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 41,
        "text": "तथैवावेद्यम अव्यक्तं वेधः पुरुष उच्यते\nचलाचलम इति परॊक्तं तवया तद अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 42,
        "text": "चलां तु परकृतिं पराहुः कारणं कषेप सर्गयॊः\nअक्षेप सर्गयॊः कर्ता निश्चलः पुरुषः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 43,
        "text": "अजाव उभाव अप्रजनुचाक्षयौ चाप्य उभाव अपि\nअजौनित्याव उभौ पराहुर अध्यात्मगतिनिश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 44,
        "text": "अक्षयत्वात परजनने अजम अत्राहुर अव्ययम\nअक्षयं पुरुषं पराहुः कषयॊ हय अस्य न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 45,
        "text": "गुणक्षयत्वात परकृतिः कर्तृत्वाद अक्षयं बुधाः\nएषा ते ऽऽनवीक्षिकी विद्या चतुर्थी साम्परायिकी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 46,
        "text": "विद्यॊपेतं धनं कृत्वा कर्मणा नित्यकर्मणि\nएकान्तदर्शना वेदाः सर्वे विश्वावसॊ समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 47,
        "text": "जायन्ते च मरियन्ते च यस्मिन्न एते यतश चयुताः\nवेदार्थं ये न जानन्ति वेद्यं गन्धर्वसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 48,
        "text": "साङ्गॊपाङ्गान अपि यदि पञ्च वेदान अधीयते\nवेद वेद्यं न जानीते वेद भारवहॊ हि सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 49,
        "text": "यॊ घृतार्थी खरी कषीरं मथेद गन्धर्वसत्तम\nविष्ठां तत्रानुपश्येत न मन्दं नापि वा घृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 50,
        "text": "तथा वेद्यम अवेद्यं च वेद विद्यॊ न विन्दति\nस केवलं मूढ मतिर जञानभार वहः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 51,
        "text": "दरष्टव्यौ नित्यम एवैतौ तत्परेणान्तर आत्मना\nयथास्य जन्म निधने न भवेतां पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 52,
        "text": "अजस्रं जन्म निधनं चिन्तयित्वा तरयीम इमाम\nपरित्यज्य कषयम इह अक्षयं धर्मम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 53,
        "text": "यदा तु पश्यते ऽतयन्तम अहन्य अहनि काश्यप\nतदा स केवली भूतः सद्विंसम अनुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 54,
        "text": "अन्यश च शश्वद अव्यक्तस तथान्यः पञ्चविंशकः\nतस्य दवाव अनुपश्येत तम एकम इति साधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 55,
        "text": "तेनैतन नाभिजानन्ति पञ्चविंशकम अच्युतम\nजन्ममृत्युभयाद यॊगाः सांख्याश च परमैषिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 56,
        "text": "[विष्वावसु]\nपञ्चविंशं यद एतत ते परॊक्तं बराह्मणसत्तम\nतथा तन न तथा वेति तद भवान वक्तुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 57,
        "text": "जैगीसव्यस्यासितस्य देवलस्य च मे शरुतम\nपराशरस्य विप्रर्षेर वार्षगण्यस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 58,
        "text": "भिक्षॊः पञ्चशिखस्याथ कपिलस्य शुकस्य च\nगौतमस्यार्ष्टिषेणस्य गर्गस्य च महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 59,
        "text": "नारदस्यासुरेश चैव पुलस्त्यस्य च धीमतः\nसनत्कुमारस्य ततः शुक्रस्य च महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 60,
        "text": "कश्यपस्य पितुश चैव पूर्वम एव मया शरुतम\nतदनन्तरं च रुद्रस्य विश्वरूपस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 61,
        "text": "दैवतेभ्यः पितृभ्यश च दैत्येभ्यश च ततस ततः\nपराप्तम एतन मया कृत्स्नं वेद्यं नित्यं वदन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 62,
        "text": "तस्मात तद वै भवद बुद्ध्या शरॊतुम इच्छामि बराह्मण\nभवान परवर्हः शास्त्राणां परगल्भश चातिबुद्धिमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 63,
        "text": "न तवाविदितं किं चिद भवाञ शरुतिनिधिः समृतः\nकथ्यते देवलॊके च पितृलॊके च बराह्मण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 64,
        "text": "बरह्मलॊकगताश चैव कथयन्ति महर्षयः\nपतिश च तपतां शश्वद आदित्यस तव भासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 65,
        "text": "सांख्यज्ञानं तवया बरह्मन्न अवाप्तं कृत्स्नम एव च\nतथैव यॊगज्ञानं च याज्ञवल्क्य विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 66,
        "text": "निःसंदिग्धं परबुद्धस तवं बुध्यमानश चराचरम\nशरॊतुम इच्छामि तज जञानं घृतं मन्दमयं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 67,
        "text": "[या]\nकृत्स्नधारिणम एव तवां मन्ये गन्धर्वसत्तम\nजिज्ञाससि च मां राजंस तन निबॊध यथा शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 68,
        "text": "अबुध्यमानां परकृतिं बुध्यते पञ्चविंशकः\nन तु बुध्यति गन्धर्व परकृतिः पञ्चविंशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 69,
        "text": "अनेनाप्रतिबॊधेन परधानं परवदन्ति तम\nसांख्ययॊगाश च तत्त्वज्ञा यथा शरुतिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 70,
        "text": "पश्यंस तथैवापश्यंश च पश्यत्य अन्यस तथानघ\nसद्विंशः पञ्चविंशं च चतुर्विंशं च पश्यति\nन तु पश्यति पश्यंस तु यश चैनम अनुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 71,
        "text": "पञ्चविंशॊ ऽभिमन्येत नान्यॊ ऽसति परमॊ मम\nन चतुर्विंशकॊ ऽगराह्यॊ मनुजैर जञानदर्शिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 72,
        "text": "मत्स्येवॊदकम अन्वेति परवर्तति परवर्तनात\nयथैव बुध्यते मत्स्यस तथैषॊ ऽपय अनुबुध्यते\nसस्नेहः सह वासाच च साभिमानश चनित्यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 73,
        "text": "स निमज्जति कालस्य यदैकत्वं न बुध्यते\nउन्मज्जति हि कालस्य ममत्वेनाभिसंवृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 74,
        "text": "यदा तु मन्यते ऽनयॊ ऽहम अन्य एष इति दविजः\nतदा स केवली भूतः सद्विंशम अनुपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 75,
        "text": "अन्यश च राजन्न अवरस तथान्यः पञ्चविंशकः\nतत्स्थत्वाद अनुपश्यन्ति एक एवेति साधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 76,
        "text": "तेनैतन नाभिनन्दन्ति पञ्चविंशकम अच्युतम\nजन्ममृत्युभयाद भीता यॊगाः सांख्याश च काश्यप\nसद्विंसम अनुपश्यन्ति शुचयस तत्परायनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 77,
        "text": "यदा स केवली भूतः सद्विंशम अनुपश्यति\nतदा स सर्वविद विद्वान न पुनर्जन्म विन्दति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 78,
        "text": "एवम अप्रतिबुद्धश च बुध्यमानश च ते ऽनघ\nबुद्धश चॊक्तॊ यथातत्त्वं मया शरुतिनिदर्शनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 79,
        "text": "पश्यापश्यं यॊ ऽनुपश्येत कषेमं तत्त्वं च काश्यप\nकेवलाकेवलं चाद्यं पञ्चविंशात परं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 80,
        "text": "[विष्वावसु]\nतथ्यं शुभं चैतद उक्तं तवया भॊः; सम्यक कषेम्यं देवताद्यं यथावत\nसवस्त्य कषयं भवतश चास्तु नित्यं; बुद्ध्या सदा बुधि युक्तं नमस ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 81,
        "text": "[या]\nएवम उक्त्वा संप्रयातॊ दिवं स; विभ्राजन वै शरीमत दर्शनेन\nतुष्टश च तुष्ट्या परयाभिनन्द्य; परदक्षिणं मम कृत्वा महात्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 82,
        "text": "बरह्मादीनां खेचराणां कषितौ च; ये चाधस्तात संवसन्ते नरेन्द्र\nतत्रैव तद दर्शनं दर्शयन वै; सम्यक कषेम्यं ये पथं संश्रिता वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 83,
        "text": "सांख्याः सर्वे सांख्यधर्मे रताश च; तद्वद यॊगा यॊगधर्मे रताश च\nये चाप्य अन्ये मॊक्षकामा मनुष्यास; तेषाम एतद दर्शनंज्ञान दृष्टम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 84,
        "text": "जञानान मॊक्षॊ जायते पूरुषानां; नास्त्य अज्ञानाद एवम आहुर नरेन्द्र\nतस्माज जञानं तत्त्वतॊ ऽनवेषितव्यं; येनात्मानं मॊक्षयेज जन्ममृत्यॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 85,
        "text": "पराप्य जञानं बराह्मणात कषत्रियाद वा; वैश्याच छूद्राद अपि नीचाद अभीक्ष्णम\nशरद्धातव्यं शरद्दधानेन नित्यं; न शरद्धिनं जन्ममृत्यू विशेताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 86,
        "text": "सर्वे वर्णा बराह्मणा बरह्मजाश च; सर्वे नित्यं वयाहरन्ते च बरह्म\nतत्त्वं शास्त्रं बरह्म बुद्ध्या बरवीमि; सर्वं विश्वं बरह्म चैतत समस्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 87,
        "text": "बरह्मास्यतॊ बराह्मणाः संप्रसूता; बाहुभ्यां वै कषत्रियाः संप्रसूताः\nनाभ्यां वैश्याः पादतश चापि शूद्राः; सर्वे वर्णा नान्यथा वेदितव्याः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 88,
        "text": "अज्ञानतः कर्म यॊनिं भजन्ते; तां तां राजंस ते यथा यान्त्य अभावम\nतथा वर्णा जञानहीनाः पतन्ते; घॊराद अज्ञानात पराकृतं यॊनिजालम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 89,
        "text": "तस्माज जञानं सर्वतॊ मार्गितव्यं; सर्वत्रस्थ चैतद उक्तं मया ते\nतस्थौ बरह्मा तस्थिवांश चापरॊ यस; तस्मै नित्यं मॊक्षम आहुर दविजेन्द्राः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 90,
        "text": "यत ते पृष्ठं तन मया चॊपदिष्टं; याथातथ्यं तद विशॊकॊ भवस्व\nराजन गच्छस्वैतद अर्थस्य पारं; सम्यक परॊक्तं सवस्ति ते ऽसत्व अत्र नित्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 91,
        "text": "[भी]\nस एवम अनुशास्तस तु याज्ञवल्क्येन धीमता\nपरीतिमान अभवद राजा मिथिलाधिपतिस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 92,
        "text": "गते मुनिवरे तस्मिन कृते चापि परदक्षिणे\nदैवरातिर नरपतिर आसीनस तत्र मॊक्षवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 93,
        "text": "गॊकॊतिं सपर्शयाम आस हिरण्यस्य तथैव च\nरत्नाञ्जलिम अथैकं च बराह्मणेभ्यॊ ददौ तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 94,
        "text": "विदेहराज्यं च तथा परतिष्ठाप्य सुतस्य वै\nयति धर्मम उपासंश चाप्य अवसन मिथिलाधिपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 95,
        "text": "सांख्यज्ञानम अधीयानॊ यॊगशास्त्रं च कृत्स्नशः\nधर्माधर्मौ च राजेन्द्र पराकृतं परिगर्हयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 96,
        "text": "अनन्तम इति कृत्वा स नित्यं केवलम एव च\nधर्माधर्मौ पुण्यपापे सत्यासत्ये तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 97,
        "text": "जन्ममृत्यू च राजेन्द्र पराकृतं तद अचिन्तयत\nबरह्माव्यक्तस्य कर्मेदम इति नित्यं नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 98,
        "text": "पश्यन्ति यॊगाः सांख्याश च सवशास्त्रकृतलक्षणाः\nइष्टानिष्ट वियुक्तं हि तस्थौ बरह्म परात परम\nनित्यं तम आहुर विद्वांसः शुचिस तस्माच छुचिर भव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 99,
        "text": "दीयते यच च लभते दत्तं यच चानुमन्यते\nददाति च नरश्रेष्ठ परतिगृह्णाति यच च ह\nददात्य अव्यक्तम एवैतत परतिगृह्णाति तच च वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 100,
        "text": "आत्मा हय एवात्मनॊ हय एकः कॊ ऽनयस तवत्तॊ ऽधिकॊ भवेत\nएवं मन्यस्व सततम अन्यथा मा विचिन्तय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 101,
        "text": "यस्याव्यक्तं न विदितं सगुणं निर्गुणं पुनः\nतेन तीर्थानि यज्ञाश च सेवितव्याविपश्चिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 102,
        "text": "न सवाध्यायैस तपॊभिर वा यज्ञैर वा कुरुनन्दन\nलभते ऽवयक्तसंस्थानं जञात्वाव्यक्तं महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 103,
        "text": "तथैव महतः सथानम आहंकारिकम एव च\nअहंकारात परं चापि सथानानि समवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 104,
        "text": "ये तव अव्यक्तात परं नित्यं जानते शास्त्रतत्पराः\nजन्ममृत्युवियुक्तं च वियुक्तं सद असच च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 105,
        "text": "एतन मयाप्तं जनकात पुरस्तात; तेनापि चाप्तं नृप याज्ञवल्क्यात\nजञानं विशिष्टं न तथा हि यज्ञा; जञानेन दुर्गं तरते न यज्ञैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 106,
        "text": "दुर्गं जन्म निधनं चापि राजन; न भूतिकं जञानविदॊ वदन्ति\nयज्ञैस तपॊभिर नियमैर वरतैश च; दिवं समासाद्य पतन्ति भूमौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 107,
        "text": "तस्माद उपासस्व परं महच छुचि; शिवं विमॊक्षं विमलं पवित्रम\nकषेत्रज्ञवित पार्थिव जञानयज्ञम; उपास्य वै तत्त्वम ऋषिर भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 306,
        "shloka": 108,
        "text": "उपनिषदम उपाकरॊत तदा वै जनक नृपस्य पुरा हि याज्ञवल्क्यः\nयद उपगणितशाश्वताव्ययं तच; छुभम अमृतत्वम अशॊकम ऋच्छतीति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nऐश्वर्यं वा महत पराप्य धनं वा भरतर्षभ\nदीर्घम आयुर अवाप्याथ कथं मृत्युम अतिक्रमेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 2,
        "text": "तपसा वा सुमहता कर्मणा वा शरुतेन वा\nरसायन परयॊगैर वा कैर नॊपैति जरान्तकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nभिक्षॊः पञ्चशिखस्येह संवादं जनकस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 4,
        "text": "वैदेहॊ जनकॊ राजा महर्षिं वेद वित्तमम\nपर्यपृच्छत पञ्चशिखं छिन्नधर्मार्थसंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 5,
        "text": "केन वृत्तेन भगवन्न अतिक्रामेज जरान्तकौ\nतपसा वाथ बुद्ध्या वा कर्मणा वा शरुतेन वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 6,
        "text": "एवम उक्तः स वैदेहं परत्युवाच परॊक्षवित\nनिवृत्तिर नैतयॊर अस्ति नानिवृत्तिः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 7,
        "text": "न हय अहानि निवर्तन्ते न मासा न पुनः कषपाः\nसॊ ऽयं परपद्यते ऽधवानं चिराय धरुवम अध्रुवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 8,
        "text": "सर्वभूतसमुच्छेदः सरॊतसेवॊह्यते सदा\nउह्यमानं निमज्जन्तम अप्लवे कालसागरे\nजरामृत्युमहाग्राहे न कश चिद अभिपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 9,
        "text": "नैवास्य भविता कश चिन नासौ भवति कस्य चित\nपथि संगतम एवेदं दारैर अन्यैश च बन्धुभिः\nनायम अत्यन्तसंवासॊ लब्धपूर्वॊ हि केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 10,
        "text": "कषिप्यन्ते तेन तेनैव निष्टनन्तः पुनः पुनः\nकालेन जाता जाता हि वायुनेवाभ्र संचयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 11,
        "text": "जरा मृयू हि भूतानां खादितारौ वृकाव इव\nबलिनां दुर्बलानां च हरस्वानां महताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 12,
        "text": "एवं भूतेषु भूतेषु नित्यभूताध्रुवेषु च\nकथं हृष्येत जातेषु मृतेषु च कथं जवरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 13,
        "text": "कुतॊ ऽहम आगतः कॊ ऽसमि कव गमिष्यामि कस्य वा\nकस्मिन सथितः कव भविता कस्मात किम अनुशॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 307,
        "shloka": 14,
        "text": "दरष्टा सवर्गस्य न हय अस्ति तथैव नरकस्य च\nआगमांस तव अनतिक्रम्य दद्याच चैव यजेत च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nअपरित्यज्य गार्हस्थ्यं कुरुराजर्षिसत्तम\nकः पराप्तॊ विनयं बुद्ध्या मॊक्षतत्त्वं वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 2,
        "text": "संन्यस्यते यथात्मायं संन्यस्तात्मा यथा च यः\nपरं मॊक्षस्य यच चापि तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 3,
        "text": "[भी]\nअत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nजनकस्य च संवादं सुलभायाश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 4,
        "text": "संन्यासफलिकः कश चिद बभूव नृपतिः पुरा\nमैथिलॊ जनकॊ नाम धर्मध्वज इति शरुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 5,
        "text": "स वेदे मॊक्षशास्त्रे च सवे च शास्त्रे कृतागमः\nइन्द्रियाणि समाधाय शशास वसुधाम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्य वेदविदः पराज्ञाः शरुत्वा तां सादु वृत्तताम\nलॊकेषु सपृहयन्त्य अन्ये पुरुषाः पुरुषेश्वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 7,
        "text": "अथ धर्मयुगे तस्मिन यॊगधर्मम अनुष्ठिता\nमहीम अनुचचारैका सुलभा नाम भिक्षुकी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 8,
        "text": "तया जगद इदं संवम अतन्त्या मिथिलेश्वरः\nतत्र तत्र शरुतॊ मॊक्षे कथ्यमानस तरिदन्दिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 9,
        "text": "सा सुसूक्ष्मां कथां शरुत्वा तथ्यं नेति ससंशया\nदर्शने जातसंकल्पा जनकस्य बभूव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः सा विप्रहायाथ पूर्वरूपं हि यॊगतः\nअबिभ्रद अनवद्याङ्गी रूपम अन्यद अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 11,
        "text": "चक्षुर निमेष मात्रेण लघ्व अस्त्रगतिगामिनी\nविदेहानां पुरीं सुभ्रूर जगाम कमलेक्षणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 12,
        "text": "सा पराप्य मिथिलां रम्यां समृद्धजनसंकुलाम\nभैक्षचर्यापदेशेन ददर्श मिथिलेश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 13,
        "text": "राजा तस्याः परं दृष्ट्वा सौकुमार्यं वपुस तथा\nकेयं कस्य कुतॊ वेति बभूवागत विस्मयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 14,
        "text": "ततॊ ऽसयाः सवागतं कृत्वा वयादिश्य च वरासनम\nपूजितां पादशौचेन वरान्नेनाप्य अतर्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 15,
        "text": "अथ भुक्तवती परीता राजानं मन्त्रिभिर वृतम\nसर्वभाष्यविदां मध्ये चॊदयाम आस भिक्षुकी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 16,
        "text": "सुलभा तव अस्य धर्मेषु मुक्तॊ नेति ससंशया\nसत्त्वं सत्त्वेन यॊगज्ञा परविवेश महीपते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 17,
        "text": "नेत्राभ्यां नेत्रयॊर अस्य रश्मीन संयॊज्य रश्मिभिः\nसा सम संचॊदयिष्यन्तम्यॊग बन्धैर बबन्ध ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 18,
        "text": "जनकॊ ऽपय उत्स्मयन राजा भावम अस्या विशेषयन\nपरतिजग्राह भावेन भावम अस्या नृपॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 19,
        "text": "तद एकस्मिन्न अधिष्ठाने संवादः शरूयताम अयम\nछत्त्रादिषु विमुक्तस्य मुक्तायाश च तरिदण्डके"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 20,
        "text": "भगवत्याः कव चर्येयं कृता कव च गमिष्यसि\nकस्य च तवं कुतॊ वेति पप्रच्छैनां महीपतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 21,
        "text": "शरुते वयसि जातौ च सद्भावॊ नाधिगम्यते\nएष्व अर्थेषूत्तरं तस्मात परवेद्यं तः समागमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 22,
        "text": "छत्त्रादिषु विशेषेषु मुक्तं मां विद्धि सर्वशः\nस तवां संमन्तुम इच्छामि माहार्हासि मता हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 23,
        "text": "यस्माच चैतन मया पराप्तं जञानं वैशेषिकं पुरा\nयस्य नान्यः परवक्तास्ति मॊक्षे तम अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 24,
        "text": "पाराशर्यस गॊत्रस्य वृद्धस्य सुमहात्मनः\nभिक्षॊः पञ्चशिखस्याहं शिष्यः परमसंमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 25,
        "text": "सांख्यज्ञाने तथा यॊगे महीपाल विधौ तथा\nतरिविधे मॊक्षधर्मे ऽसमिन गताध्वा छिन्नसंशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 26,
        "text": "स यथाशास्त्रदृष्टेन मार्गेणेह परिव्रजन\nवार्षिकांश चतुरॊ मासान पुरा मयि सुखॊषितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 27,
        "text": "तेनाहं सांक्य मुख्येन सुदृष्टार्थेन तत्त्वतः\nशरावितस तरिविधं मॊक्षं न च राज्याद विचालिथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 28,
        "text": "सॊ ऽहं ताम अखिलां वृत्तिं तरिविधां मॊक्षसंहिताम\nमुक्तरागश चराम्य एकः पदे परमके सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 29,
        "text": "वैराग्यं पुनर एतस्य मॊक्षस्य परमॊ विधिः\nजञानाद एव च वैराग्यं जायते येन मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 30,
        "text": "जञानेन कुरुते यत्नं यत्नेन पराप्यते महत\nमहद दवन्द्वप्रमॊक्षाय सा सिद्धिर या वयॊ ऽतिगा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 31,
        "text": "सेयं परमिका बुद्धिः पराप्ता निर्द्वन्द्वता मया\nइहैव गतमॊहेन चरता मुक्तसङ्गिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 32,
        "text": "यथा कषेत्रं मृदू भूतम अद्भिर आप्लावितं तथा\nजनयत्य अङ्कुरं कर्म नृणां तद्वत पुनर्भवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 33,
        "text": "यथा चॊत्तापितं बीजं कपाले यत्र यत्र वा\nपराप्याप्य अङ्कुर हेतुत्वम अबीजत्वान न जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 34,
        "text": "तद्वद भगवता तेन शिखा परॊक्तेन भिक्षुणा\nजञानं कृतम अबीजं मे विषयेषु न जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 35,
        "text": "नाभिषज्जति कस्मिंश चिन नानर्थे न परिग्रहे\nनाभिरज्यति चैतेषु वयर्थत्वाद रागदॊषयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 36,
        "text": "यश च मे दक्षिणं बाहुं चन्दनेन समुक्षयेत\nसव्यं वास्या च यस तक्षेत समाव एताव उभौ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 37,
        "text": "सुखी सॊ ऽहम अवाप्तार्थः समलॊक्षाश्म काञ्चनः\nमुक्तसङ्गः सथितॊ राज्ये विशिष्टॊ ऽनयैस तरिदन्दिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 38,
        "text": "मॊक्षे हि तरिविधा निष्ठा दृष्टा पूर्वैर महर्षिभिः\nजञानं लॊकॊत्तरं यच च सर्वत्यागश च कर्मणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 39,
        "text": "जञाननिष्ठां वदन्त्य एके मॊक्षशास्त्रविदॊ जनाः\nकर्म निष्ठां तथैवान्ये यतयः सूक्ष्मदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 40,
        "text": "परहायॊभयम अप्य एतज जञानं कर्म च केवलम\nतृतीयेयं समाख्याता निष्ठा तेन महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 41,
        "text": "यमे च नियमे चैव दवेषे कामे परिग्रहे\nमाने दम्भे तथा सनेहे सदृशास ते कुटुम्बिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 42,
        "text": "तरिदण्डादिषु यद्य अस्ति मॊक्षॊ जञानेन केन चित\nछत्त्रादिषु कथं न सयात तुल्यहेतौ परिग्रहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 43,
        "text": "येन येन हि यस्यार्थः कारणेनेह कस्य चित\nतत तद आलम्बते दरव्यं सर्वः सवे सवे परिग्रहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 44,
        "text": "दॊषदर्शी तु गार्हस्थ्ये यॊ वरजत्य आश्रमान्तरम\nउत्सृजन परिगृह्नंश च सॊ ऽपि सङ्गान न मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 45,
        "text": "आधिपत्ये तथा तुल्ये निग्रहानुग्रहात्मनि\nराजर्षिभिक्षुकाचार्या मुच्यन्ते केन केतुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 46,
        "text": "अथ सत्याधिपत्ये ऽपि जञानेनैवेह केवलम\nमुच्यन्ते किं न मुच्यन्ते पदे परमके सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 47,
        "text": "कासाय धारणं मौन्द्यं तरिविष्टब्धः कमन्दलुः\nलिङ्गान्य अत्यर्थम एतानि न मॊक्षायेति मे मतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 48,
        "text": "यदि सत्य अपि लिङ्गे ऽसमिञ जञानम एवात्र कारणम\nनिर्मॊक्षायेह दुःखस्य लिङ्गमात्रं निरर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 49,
        "text": "अथ वा दुःखशैथिल्यं वीक्ष्य लिङ्गे कृता मतिः\nकिं तद एवार्थसामान्य छत्त्रादिषु न लक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 50,
        "text": "आकिंचन्ये च मॊक्षॊ ऽसति कैंचन्ये नास्ति बन्धनम\nकैंचन्ये चेतरे चैव जन्तुर जञानेन मुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 51,
        "text": "तस्माद धर्मार्थकामेषु तथा राज्यपरिग्रहे\nबन्धनायतनेष्व एषु विद्ध्य अबन्धे पदे सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 52,
        "text": "राज्यैश्वर्यमयः पाशः सनेहायतन बन्धनः\nमॊक्षाश्म निशितेनेह छिन्नस तयागासिना मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 53,
        "text": "सॊ ऽहम एवंगतॊ मुक्तॊ जातास्थस तवयि भिक्षुकि\nअयथार्थॊ हि ते वर्णॊ वक्ष्यामि शृणु तन मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 54,
        "text": "सौकुमार्यं तथारूपं वपुर अग्र्यं तथा वयः\nतवैतानि समस्तानि नियमश चेति संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 55,
        "text": "यच चाप्य अननुरूपं ते लिङ्गस्यास्य विचेष्टितम\nमुक्तॊ ऽयं सयान न वेत्य अस्माद धर्षितॊ मत्परिग्रहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 56,
        "text": "न च कामसमायुक्ते मुक्ते ऽपय अस्ति तरिदण्डकम\nन रक्ष्यते तवया चेदं न मुक्तस्यास्ति गॊपना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 57,
        "text": "मत पक्षसंश्रयाच चायं शृणु यस ते वयतिक्रमः\nआश्रयन्त्याः सवभावेन मम पूर्वपरिग्रहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 58,
        "text": "परवेशस ते कृतः केन मम रास्त्रे पुरे तथा\nकस्य वा संनिसर्गात तवं परविष्टा हृदयं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 59,
        "text": "वर्णप्रवर मुख्यासि बराह्मणी कषत्रियॊ हय अहम\nनावयॊर एकयॊगॊ ऽसति मा कृथा वर्णसंकरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 60,
        "text": "वर्तसे मॊक्षधर्मेषु गार्हस्थ्ये तव अहम आश्रमे\nअयं चापि सुकस्तस ते दवितीयॊ ऽऽशरमसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 61,
        "text": "सगॊत्रां वासगॊत्रां वा न वेद तवां न वेत्थ माम\nसगॊत्रम आविशन्त्यास ते तृतीयॊ गॊत्र संकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 62,
        "text": "अथ जीवति ते भर्ता परॊषितॊ ऽपय अथ वा कव चित\nअगम्या परभार्येति चतुर्थॊ धर्मसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 63,
        "text": "सा तवम एतान्य अकार्याणि कार्यापेक्षा वयवस्यसि\nअविज्ञानेन वा युक्ता मिथ्या जञानेन वा पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 64,
        "text": "अथ वापि सवतन्त्रास्ति सवदॊषेणेह केन चित\nयदि किं चिच छरुतं ते ऽसि सर्वं कृतम अनर्थकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 65,
        "text": "इदम अन्यत तृतीयं ते भावस्पर्श विघातकम\nदुष्टाया लक्ष्यते लिङ्गं परवक्तव्यं परकाशितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 66,
        "text": "न मय्य एवाभिसंधिस ते जयैषिण्या जये कृतः\nयेयं मत्परिषत कृत्स्ना जेतुम इच्छसि ताम अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 67,
        "text": "तथा हय एवं पुनश च तवं दृष्टिं सवां परतिमुञ्चसि\nमत पक्षप्रतिघाताय सवपक्षॊद्भावनाय च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 68,
        "text": "सा सवेनामर्षजेन तवम ऋद्धिमॊहेन मॊहिता\nभूयः सृजसि यॊगास्त्रं विषामृतम इवैकधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 69,
        "text": "इच्छतॊर हि दवयॊर लाभः सत्रीपुंसॊर अमृतॊपमः\nअलाभश चाप्य अरक्तस्य सॊ ऽतर दॊषॊ विषॊपमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 70,
        "text": "मा सप्रक्षीः सधु जानीस्व सवशास्त्रम अनुपालय\nकृतेयं हि विजिज्ञासा मुक्तॊ नेति तवया मम\nएतत सर्वं परतिच्छन्नं मयि नार्हसि गूहितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 71,
        "text": "सा यदि तवं सवकार्येण यद्य अन्यस्य महीपतेः\nतत्त्वं सत्त्र परतिच्छन्ना मयि नार्हसि गूहितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 72,
        "text": "न राजानं मृषा गच्छेन न दविजातिं कथंचनन\nन सत्रियं सत्री गुणॊपेतां हन्युर हय एते मृषा गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 73,
        "text": "राज्ञां हि बलम ऐश्वर्यं बरह्म बरह्मविदां बलम\nरूपयौवन सौभाग्यं सत्रीणां बलम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 74,
        "text": "अत एतैर बलैर एत बलिनः सवार्थम इच्छता\nआर्जवेनाभिगन्तव्या विनाशाय हय अनार्जवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 75,
        "text": "सा तवं जातिं शरुतं वृत्तं भावं परकृतिम आत्मनः\nकृत्यम आगमने चैव वक्तुम अर्हसि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 76,
        "text": "इत्य एतैर असुखैर वाक्यैर अयुक्तैर असमञ्जसैः\nपरत्यादिष्टा नरेन्द्रेण सुलभा न वयकम्पत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 77,
        "text": "उक्तवाक्ये तु नृपतौ सुलभा चारुदर्शना\nततश चारुतरं वाक्यं परचक्रामाथ भासितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 78,
        "text": "नवभिर नवभिश चैव दॊषैर वाग्बुद्धिदूसनैः\nअपेतम उपपन्नार्थम अस्ता दशगुणान्वितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 79,
        "text": "सौक्ष्म्यं संख्या करमौ चॊभौ निर्नयः सप्रयॊजनः\nपञ्चैतान्य अर्थजातानि वाक्यम इत्य उच्यते नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 80,
        "text": "एषाम एकैकशॊ ऽरथानां सौक्ष्म्यादीनां सुलक्षणम\nशृणु संसार्यमाणानां पदार्थैः पदवाक्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 81,
        "text": "जञानं जञेयेषु भिन्नेषु यथा भेदेन वर्तते\nतत्रातिशयिनी बुद्धिस तत सौक्ष्म्यम इति वर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 82,
        "text": "दॊषाणां च गुणानां च परमाणं परैविभागशः\nकं चिद अर्थम अभिप्रेत्य सा संख्येत्य उपधार्यताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 83,
        "text": "इदं पूर्वम इदं पश्चाद वक्तव्यं यद विवक्षितम\nकरमयॊगं तम अप्य आहुर वाक्यं वाक्यविदॊ जनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 84,
        "text": "धर्मार्थकाममॊक्षेषु परतिज्ञाय विशेषतः\nइदं तद इति वाक्यान्ते परॊच्यते स विनिर्नयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 85,
        "text": "इच्छा दवेषभवैर दुःखैः परकर्षॊ यत्र जायते\nतत्र या नृपते वृत्तिस तत परयॊजनम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 86,
        "text": "तान्य एतानि यथॊक्तानि सैक्ष्म्यादीनि जनाधिप\nएकार्थसमवेतानि वाक्यं मम निशामय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 87,
        "text": "उपेतार्थम अभिन्नार्थं नापवृत्तं न चाधिकम\nनाश्लक्ष्णं न च संदिग्धं वक्ष्यामि परमं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 88,
        "text": "न गुर्व अक्षरसंबद्धं पराङ्मुख मुखं न च\nनानृतं न तरिवर्गेण विरुद्धं नाप्य असंक्षृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 89,
        "text": "न नयूनं कस्त शब्दं वा वयुत्क्रमाभिहितं न च\nन शेषं नानुकल्पेन निष्कारणम अहेतुकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 90,
        "text": "कामात करॊधाद भयाल लॊभाद दैन्याद आनार्यकात तथा\nहरीतॊ ऽनुक्रॊशतॊ मानान न वक्ष्यामि कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 91,
        "text": "वक्ता शरॊता च वाक्यं च यदा तवाविकलं नृप\nसमम एति विवक्षायां तदा सॊ ऽरथः परकाशते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 92,
        "text": "वक्तव्ये तु यदा वक्ता शरॊतारम अवमन्यते\nसवार्थम आह परार्थं वा तदा वाक्यं न रॊहति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 93,
        "text": "अथ यः सवार्थम उत्सृज्य परार्थं पराह मानवः\nविशङ्का जायते तस्मिन वाक्यं तद अपि दॊषवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 94,
        "text": "यस तु वक्ता दवयॊर अर्थम अविरुद्धं परभासते\nशरॊतुश चैवात्मनश चैव स वक्ता नेतरॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 95,
        "text": "तदर्थवद इदं वाक्यम उपेतं वाक्यसंपदा\nअविक्षिप्त मना राजन्न एकाग्रः शरॊतुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 96,
        "text": "कासि कस्य कुतॊ वेति तवयाहम अभिचॊदिता\nतत्रॊत्तरम इदं वाक्यं राजन्न एकमनाः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 97,
        "text": "यथा जतु च काष्ठं च पांसवश चॊद बिन्दुभिः\nसुश्लिष्टानि तथा राजन परानिनाम इह संभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 98,
        "text": "शब्दः सपर्शॊ रसॊ रूपं गन्धः पञ्चेन्द्रियाणि च\nपृथग आत्मा दशात्मानः संश्लिष्टा जतु काष्ठवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 99,
        "text": "न चैषां चॊदना का चिद अस्तीत्य एष विनिश्चयः\nएकैकस्येह विज्ञानं नास्त्य आत्मनि तथा परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 100,
        "text": "न वेद चक्षुश चक्षुस तवं शरॊत्रं नात्मनि वर्तते\nतथैव वयभिचारेण न वर्तन्ते परस्परम\nसंश्लिष्टा नाभिजायन्ते यथाप इह पांसवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 101,
        "text": "बाह्यान अन्यान अपेक्षन्ते गुणांस तान अपि मे शृणु\nरूपं चक्षुः परकाशश च दर्शने हेतवस तरयः\nयथैवात्र तथान्येषु जञानज्ञेयेषु हेतवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 102,
        "text": "जञानज्ञेयान्तरे तस्मिन मनॊ नामापरॊ गुणः\nविचारयति येनायं निश्चये साध्वसाधुनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 103,
        "text": "दवादशस तव अपरस तत्र बुद्धिर नाम गुणः समृतः\nयेन संशय पूर्वेषु बॊद्धव्येषु वयवस्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 104,
        "text": "अथ दवादशके तस्मिन सत्त्वं नामापरॊ गुणः\nमहासत्त्वॊ ऽलपसत्त्वॊ वा जन्तुर येनानुमीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 105,
        "text": "कषेत्रज्ञ इति चाप्य अन्यॊ गुणस तत्र चतुर्दशः\nममायम इति येनायं मन्यते न च मन्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 106,
        "text": "अथ पञ्चदशॊ राजन गुणस तत्रापरः समृतः\nपृथक कला समूहस्य सामग्र्यं तद इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 107,
        "text": "गुणस तव एवापरस तत्र संघात इति सॊदशः\nआकृतिर वयक्तिर इत्य एतौ गुणौ यस्मिन समाश्रितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 108,
        "text": "सुखदुःखे जरामृत्यू लाभालाभौ परियाप्रिये\nइति चैकॊनविंशॊ ऽयं दवन्द्वयॊग इति समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 109,
        "text": "ऊर्ध्वम एकॊनविंशत्याः कालॊ नामापरॊ गुणः\nइतीमं विद्धि विंशत्या भूतानां परभवाप्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 110,
        "text": "विश्मकश चैष संघातॊ महाभूतानि पञ्च च\nसदसद भावयॊगौ च गुणाव अन्यौ परकाशकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 111,
        "text": "इत्य एवं विंशतिश चैव गुणाः सप्त च ये समृताः\nविधिः शुक्रं बलं चेति तरय एते गुणाः परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 112,
        "text": "एकविंशश च दश च कलाः संख्यानतः समृताः\nसमग्रा यत्र वर्तन्ते तच छरीरम इति समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 113,
        "text": "अव्यक्तं परकृतिं तव आसां कलानां कश चिद इच्छति\nवयक्तं चासां तथैवान्यः सथूलदर्शी परपश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 114,
        "text": "अव्यक्तं यदि वा वयक्तं दवयीम अथ चतुष्टयीम\nपरकृतिं सर्वभूतानां पश्यन्त्य अध्यात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 115,
        "text": "सेयं परकृतिर अव्यक्ता कलाभिर वयक्ततां गता\nअहं च तवं च राजेन्द्र ये चाप्य अन्ये शरीरिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 116,
        "text": "बिन्दुन्यासादयॊ ऽवस्थाः शुक्रशॊनित संभवाः\nयासाम एव निपातेन कललं नाम जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 117,
        "text": "कललाद अर्बुदॊत्पत्तिः पेशी चाप्य अर्बुदॊद्भवा\nपेश्यास तव अङ्गाभिनिर्वृत्तिर नखरॊमाणि चाङ्गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 118,
        "text": "संपूर्णे नवमे मासे जन्तॊर जातस्य मैथिल\nजायते नाम रूपत्वं सत्री पुमान वेति लिङ्गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 119,
        "text": "जातमात्रं तु तद रूपं दृष्ट्वा ताम्रनखाङ्गुलि\nकौमार रूपम आपन्नं रूपतॊ न पलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 120,
        "text": "कौमाराद यौवनं चापि सथाविर्यं चापि यौवनात\nअनेन करमयॊगेन पूर्वं पूर्वं न लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 121,
        "text": "कलानां पृथग अर्थानां परतिभेदः कषणे कषणे\nवर्तते सर्वभूतेषु सौक्ष्म्यात तु न विभाव्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 122,
        "text": "न चैषाम अप्ययॊ राजँल लक्ष्यते परभवॊ न च\nअवस्थायाम अवस्थायां दीपस्येवार्चिषॊ गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 123,
        "text": "तस्याप्य एवं परभावस्य सदश्वस्येव धावतः\nअजस्रं सर्वलॊकस्य कः कुतॊ वा न वा कुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 124,
        "text": "कस्येदं कस्य वा नेदं कुतॊ वेदं न वा कुतः\nसंबन्धः कॊ ऽसति भूतानां सवैर अप्य अवयवैर इह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 125,
        "text": "यथादित्यान मणेश चैव वीरुद्भ्यश चैव पावकः\nभवेत्य एवं समुदयात कलानाम अपि जन्तवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 126,
        "text": "आत्मन्य एवात्मनात्मानं यथा तवम अनुपश्यसि\nएवम एवात्मनात्मानम अन्यस्मिन किं न पश्यसि\nयद्य आत्मनि परस्मिंश च समताम अध्यवस्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 127,
        "text": "अथ मां कासि कस्येति किमर्थम अनुपृच्छसि\nइदं मे सयाद इदं नेति दवन्द्वैर मुक्तस्य मैथिल\nकासि कस्य कुतॊ वेति वचने किं परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 128,
        "text": "रिपौ मित्रे ऽथ मध्यस्थे विजये संधिविग्रहे\nकृतवान यॊ महीपाल किं तस्मिन मुक्तलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 129,
        "text": "तरिवर्गे सप्तधा वयक्तं यॊ न वेदेह कर्मसु\nसङ्गवान यस तरिवर्गे च किं तस्मिन मुक्तलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 130,
        "text": "परिये चैवाप्रिये चैव दुर्बले बलवत्य अपि\nयस्य नास्ति समं चक्षुः किं तस्मिन मुक्तलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 131,
        "text": "तद अमुक्तस्य ते मॊक्षे यॊ ऽभिमानॊ भवेन नृप\nसुहृद्भिः स निवार्यस ते विचित्तस्येव भेषजैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 132,
        "text": "तानि तान्य अनुसंदृश्य सङ्गस्थानान्य अरिंदम\nआत्मनात्मनि संपश्येत किं तस्मिन मुक्तलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 133,
        "text": "इमान्य अन्यानि सूक्ष्माणि मॊक्षम आश्रित्य कानि चित\nचतुरङ्ग परवृत्तानि सङ्गस्थानानि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 134,
        "text": "य इमां पृथिवीं कृत्स्नाम एकछत्त्रां परशास्ति ह\nएकम एव स वै राजा पुरम अध्यावसत्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 135,
        "text": "तत पुरे चैकम एवास्य गृहं यद अधितिष्ठति\nगृहे शयनम अप्य एकं निशायां यत्र लीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 136,
        "text": "शय्यार्धं तस्य चाप्य अत्र सत्रीपूर्वम अधितिष्ठति\nतद अनेन परसङ्गेन फलेनैवेह युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 137,
        "text": "एवम एवॊपभॊगेषु भॊजनाच छादनेषु च\nगुणेषु परिमेयेषु निग्रहानुग्रहौ परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 138,
        "text": "परतन्त्रः सदा राजा सवल्पे सॊ ऽपि परसज्यते\nसंधिविग्रहयॊगे च कुतॊ राज्ञः सवतन्त्रता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 139,
        "text": "सत्रीषु करीदा विहारेषु नित्यम अस्यास्वतन्त्रता\nमन्त्रे चामात्य समितौ कुत एव सवतन्त्रता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 140,
        "text": "यदा तव आज्ञापयत्य अन्यांस तदास्यॊक्ता सवतन्त्रता\nअवशः कार्यते तत्र तस्मिंस तस्मिन गुणे सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 141,
        "text": "सवप्तु कामॊ न लभते सवप्तुं कार्यार्थिभिर जनैः\nशयने चाप्य अनुज्ञातः सुप्त उत्थाप्यते ऽवशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 142,
        "text": "सनाह्य आलभ पिब पराश जुहुध्य अग्नीन यजेति च\nवदस्य शृणु चापीति विवशः कार्यते परैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 143,
        "text": "अभिगम्याभिगम्यैनं याचन्ते सततं नराः\nन चाप्य उत्सहते दातुं वित्तरक्षी महाजनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 144,
        "text": "दाने कॊशक्षयॊ हय अस्य वैरं चाप्य अरयच्छतः\nकषणेनास्यॊपवर्तन्ते दॊषा वैराग्य कारकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 145,
        "text": "पराज्ञाञ शूरांस तथैवाध्यान एकस्थाने ऽपि शङ्कते\nभयम अप्य अभये राज्ञॊ यैश च नित्यम उपास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 146,
        "text": "यदा चैते परदुष्यन्ति राजन ये कीर्तिता मया\nतदैवास्य भयं तेभ्यॊ जायते पश्य यादृशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 147,
        "text": "सर्वः सवे सवे गृहे राजा सर्वः सवे सवे गृहे गृही\nनिग्रहानुग्रहौ कुर्वंस तुल्यॊ जनकराजभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 148,
        "text": "पुत्रा दारास तथैवात्मा कॊशॊ मित्राणि संचयः\nपरैः साधारणा हय एते तैस तैर एवास्य हेतुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 149,
        "text": "हतॊ देशः पुरं दग्धं परधानः कुञ्जरॊ मृतः\nलॊकसाधारणेष्व एषु मिथ्या जञानेन तप्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 150,
        "text": "अमुक्तॊ मानसैर दुःखैर इछा दवेषप्रियॊद्भवैः\nशिरॊ रॊगादिभी रॊगैस तथैव विनिपातिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 151,
        "text": "दवन्द्वैस तैस तैर उपहतः सर्वतः परिशङ्कितः\nबहु परत्यर्थिकं राज्यम उपास्ते गणयन निशाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 152,
        "text": "तद अल्पसुखम अत्यर्थं बहुदुःखम असारवत\nकॊ राज्यम अभिपद्येत पराप्य चॊपशमं लभेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 153,
        "text": "ममेदम इति यच चेदं पुरं रास्त्रं च मन्यसे\nबलं कॊशम अमात्यांश च कस्यैतानि न वा नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 154,
        "text": "मित्रामात्यं पुरं रास्त्रं दन्दः कॊशॊ महीपतिः\nसप्ताङ्गश चक्रसंघातॊ राज्यम इत्य उच्यते नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 155,
        "text": "सप्ताङ्गस्यास्य राज्यस्य तरिदण्डस्येव तिष्ठतः\nअन्यॊन्यगुणयुक्तस्य कः केन गुणतॊ ऽधिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 156,
        "text": "तेषु तेषु हि कालेषु तत तद अङ्गं विशिष्यते\nयेन यत सिध्यते कार्यं तत पराधान्याय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 157,
        "text": "सप्ताङ्गश चापि संघातस तरयश चान्ये नृपॊत्तम\nसंभूय दशवर्गॊ ऽयं भुङ्क्ते राज्यं हि राजवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 158,
        "text": "यश च राजा महॊत्साहः कषत्रधर्मरतॊ भवेत\nस तुष्येद दश भागेन ततस तव अन्यॊ दशावरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 159,
        "text": "नास्त्य असाधारणॊ राजा नास्ति राज्यम अराजकम\nराज्ये ऽसति कुतॊ धर्मॊ धर्मे ऽसति कुतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 160,
        "text": "यॊ ऽपय अत्र परमॊ धर्मः पवित्रं राजराज्ययॊः\nपृथिवी दक्षिणा यस्य सॊ ऽशवमेधॊ न विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 161,
        "text": "साहम एतानि कर्माणि राज्यदुःखानि मैथिल\nसमर्था शतशॊ वक्तुम अथ वापि सहस्रशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 162,
        "text": "सवदेहे नाभिषङ्गॊ मे कुतः परपरिग्रहे\nन माम एवंविधां मुक्ताम ईदृशं वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 163,
        "text": "ननु नाम तवया मॊक्षः कृत्स्नः पञ्च शिखाच छरुतः\nसॊपायः सॊपनिषदः सॊपासङ्गः सनिश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 164,
        "text": "तस्य ते मुक्तसङ्गस्य पाशान आक्रम्य तिष्ठतः\nछत्त्रादिषु विशेषेषु कथं सङ्गः पुनर नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 165,
        "text": "शरुतं ते न शरुतं मन्ये मिथ्या वापि शरुतं शरुतम\nअथ वा शरुतसंकाशं शरुतम अन्यच छरुतं तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 166,
        "text": "अथापीमासु संज्ञासु लौकिकीषु परतिष्ठसि\nअभिषङ्गावरॊधाभ्यां बद्धस तवं पराकृतॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 167,
        "text": "सत्त्वेनानुप्रवेशॊ हि यॊ ऽयं तवयि कृतॊ मया\nकिं तवापकृतं तत्र यदि मुक्तॊ ऽसि सर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 168,
        "text": "नियमॊ हय एष धर्मेषु यतीनां शून्यवासिता\nशून्यम आवासयन्त्या च मया किं कस्य दूसितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 169,
        "text": "न पानिभ्यां न बाहुभ्यां पादॊरुभ्यां न चानघ\nन गात्रावयवैर अन्यैः सपृशामि तवा नराधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 170,
        "text": "कुले महति जातेन हरीमता दीर्घदर्शिना\nनैतत सदसि वक्तव्यं सद वासद वा मिथः कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 171,
        "text": "बराह्मणा गुरवश चेमे तथामात्या गुरूत्तमाः\nतवं चाथ गुरुर अप्य एषाम एवम अन्यॊन्यगौरवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 172,
        "text": "तद एवम अनुसंदृश्य वाच्यावाच्यं परीक्षता\nसत्रीपुंसॊ समवायॊ ऽयं तवया वाच्यॊ न संसदि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 173,
        "text": "यथा पुष्कर पर्णस्थं जलं तत्पर्णसंस्थितम\nतिष्ठत्य अस्पृशती तद्वत्त्वयि वत्स्यामि मैथिल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 174,
        "text": "यदि वाप्य अस्पृशन्त्या मे सपर्शं जानासि कं चन\nजञानं कृतम अबीजं ते कथं तेनेह भिक्षुणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 175,
        "text": "स गार्हस्थ्याच चयुतश च तवं मॊक्षं नावाप्य दुर्विदम\nउभयॊर अन्तराले च वर्तसे मॊक्षवातिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 176,
        "text": "न हि मुक्तस्य मुक्तेन जञस्यैकत्व पृथक्त्वयॊः\nभावाभाव समायॊगे जायते वर्णसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 177,
        "text": "वर्णाश्रमपृथक्त्वे च दृष्टार्थस्यापृथक्त्विनः\nनान्यद अन्यद इति जञात्वा नान्यद अन्यत परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 178,
        "text": "पानौ कुन्दं तथा कुन्दे पयः पयसि मक्षिकाः\nआश्रिताश्रय यॊगेन पृथक्त्वेनाश्रया वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 179,
        "text": "न तु कुन्दे पयॊ भावः पयश चापि न मक्षिकाः\nसवयम एवाश्रयन्त्य एते भावा न तु पराश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 180,
        "text": "पृथक्त्वाद आश्रमाणां च वर्णान्यत्वे तथैव च\nपरस्परपृथक्त्वाच च कथं ते वर्णसंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 181,
        "text": "नास्मि वर्णॊत्तमा जात्या न वैश्या नावरा तथा\nतव राजन सवर्णास्मि शुद्धयॊनिर अविप्लुता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 182,
        "text": "परधानॊ नाम राजर्षिर वयक्तं ते शरॊत्रम आगतः\nकुले तस्य समुत्पन्नां सुलभां नाम विद्धि माम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 183,
        "text": "दरॊणश च शतशृङ्गश च वक्रद्वारश च पर्वतः\nमम सत्त्रेषु पूर्वेषां चिता मघवता सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 184,
        "text": "साहं तस्मिन कुले जाता भर्तर्य असति मद्विधे\nविनीता मॊक्षधर्मेषु चराम्य एका मुनिव्रतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 185,
        "text": "नास्मि सत्त्र परतिच्छन्ना न परस्वाभिमानिनी\nन धर्मसंकरकरी सवधर्मे ऽसमि धृतव्रता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 186,
        "text": "नास्थिरा सवप्रतिज्ञायां नासमीक्ष्य परवादिनी\nनासमीक्ष्यागता चाहं तवत्सकाशं जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 187,
        "text": "मॊक्षे ते भवितां बुद्धिं शरुत्वाहं कुशलैषिणी\nतव मॊक्षस्य चाप्य अस्य जिज्ञासार्थम इहागता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 188,
        "text": "न वर्गस्था बरवीम्य एतत सवपक्ष परपक्षयॊः\nमुक्तॊ न मुच्यते यश च शान्तॊ यश च न शाम्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 189,
        "text": "यथा शून्ये पुरागारे भिक्षुर एकां निशां वसेत\nतथा हि तवच छरीरे ऽसमिन्न इमां वत्स्यामि शर्वतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 190,
        "text": "साहम आसनदानेन वाग आतिथ्येन चार्चिता\nसुप्ता सुशरणा परीता शवॊ गमिष्यामिमैथिल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 308,
        "shloka": 191,
        "text": "इत्य एतानि स वाक्यानि हेतुमन्त्य अर्थवन्ति च\nशरुत्वा नाधिजगौ राजा किं चिद अन्यद अतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं निर्वेदम आपन्नः शुकॊ वैयासकिः पुरा\nएतद इच्छामि कौरव्य शरॊतुं कौतूहलं हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 2,
        "text": "[भी]\nपराकृतेन सुवृत्तेन चरन्तम अकुतॊभयम\nअध्याप्य कृत्स्नं सवाध्यायम अन्वशाद वै पिता सुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 3,
        "text": "धर्मं पुत्र निषेवस्व सुतीक्ष्णौ हि हिमातपौ\nकषुत्पिपासे च वायुं च जय नित्यं जितेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 4,
        "text": "सत्यम आर्जवम अक्रॊधम अनसूयां दमं तपः\nअहिंसां चानृशंस्यं च विधिवत परिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 5,
        "text": "सत्ये तिष्ठ रतॊ धर्मे हित्वा सर्वम अनार्जवम\nदेवतातिथिशेषेण यात्रां पराणस्य संश्रय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 6,
        "text": "फेनपात्रॊपमे देहे जीवे शकुनिवत सथिते\nअनित्ये परिय संवासे कथं सवपिषि पुत्रक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 7,
        "text": "अप्रमत्तेषु जाग्रत्सु नित्ययुक्तेषु शत्रुषु\nअन्तरं लिप्समानेषु बालस तवं नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 8,
        "text": "गण्यमानेषु वर्षेषु कषीयमाणे तथायुषि\nजीविते शिष्यमाणे च किम उत्थाय न धावसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 9,
        "text": "ऐहालौकिकम ईहन्ते मांसशॊनितवर्धनम\nपारलौकिककार्येषु परसुप्ता भृशनास्तिकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 10,
        "text": "धर्माय ये ऽभयसूयन्ति बुद्धिमॊहान्विता नराः\nअपथा गच्छतां तेषाम अनुयातापि पीड्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 11,
        "text": "ये तु तुष्टाः सुनियताः सत्यागम परायनाः\nधर्म्यं पन्थानम आरूढास तान उपास्स्व च पृच्छ च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 12,
        "text": "उपधार्य मतं तेषां वृद्धानां धर्मदर्शिनाम\nनियच्छ परया बुद्ध्या चित्तम उत्पथगामि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 13,
        "text": "अद्य कालिकया बुद्ध्या दूरे शव इति निर्भयाः\nसर्वभक्षा न पश्यन्ति कर्मभूमिं विचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 14,
        "text": "धर्मनिःश्रेणिम आस्थाय किं चित किं चित समारुह\nकॊशकारवद आत्मानं वेष्टयन नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 15,
        "text": "नास्तिकं भिन्नमर्यादं कूलपातम इवास्थिरम\nवामतः कुरु विस्रब्धॊ नरं वेनुम इवॊद्धतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 16,
        "text": "कामं करॊधं च मृत्युं च पञ्चेन्द्रिय जलां नदीम\nनावं धृतिमयीं कृत्वा जन्म दुर्गानि संतर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 17,
        "text": "मृत्युनाभ्याहते लॊके जरया परिपीदिते\nअमॊघासु पतन्तीषु धर्मयानेन संतर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 18,
        "text": "तिष्ठन्तं च शयानं च मृत्युर अन्वेषते यदा\nनिर्वृतिं लभसे कस्माद अकस्मान मृत्युनाशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 19,
        "text": "संचिन्वानकम एवैनं कामानाम अवितृप्तकम\nवृकीवॊरणम आसाद्य मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 20,
        "text": "करमशः संचितशिखॊ धर्मबुद्धिमयॊ महान\nअन्धकारे परवेष्टव्ये दिपॊ यत्नेन धार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 21,
        "text": "संपतन देहजालानि कदा चिद इह मानुषे\nबराह्मण्यं लभते जन्तुस तत पुत्र परिपालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 22,
        "text": "बराह्मणस्य हि देहॊ ऽयं न कामार्थाय जायते\nइह कलेशाय तपसे परेत्य तव अनुपमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 23,
        "text": "बराह्मण्यं बहुभिर अवाप्यते तपॊभिस; तल लब्ध्वा न परिपनेन हेदितव्यम\nसवाध्याये तपसि दमे च नित्ययुक्तः; कषेमार्थी कुशलपरः सदा यतस्व"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 24,
        "text": "अव्यक्तप्रकृतिर अयं कला शरीरः; सूक्ष्मात्मा कषणत्रुतिशॊ निमेष रॊमा\nऋत्वास्यः समबलशुक्लकृष्णनेत्रॊ; मानाङ्गॊ दरवति वयॊ हयॊ नराणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 25,
        "text": "तं दृष्ट्वा परसृतम अजस्रम उग्रवेगं; गच्छन्तं सततम इहाव्यपेक्षमाणम\nचक्षुस ते यदिन परप्रणेतृनेयं; धर्मे ते भवतु मनः परं निशम्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 26,
        "text": "ये ऽमी तु परचलित धर्मकामवृत्ताः; करॊशन्तः सततम अनिष्ट संप्रयॊगाः\nकलिश्यन्ते परिगत वेदनाशरीरा; बह्वीभिः सुभृशम अधर्मवासनाभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 27,
        "text": "राजा धर्मपरः सदा शुभगॊप्ता; समीक्ष्य सुकृतिनां दधाति लॊकान\nबहुविधम अपि चरतः परदिशति; सुखम अनुपगतं निरवद्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 28,
        "text": "शवानॊ भीसनायॊ मुखानि वयांसि; वद गृध्रकुलपक्षिणां च संघाः\nनरां कदने रुधिरपा गुरुवचन;नुदम उपरतं विशसन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 29,
        "text": "मर्यादा नियताः सवयम्भुवा य इहेमाः; परभिनत्ति दशगुणा मनॊऽनुगत्वात\nनिवसति भृशम असुखं पितृविषय;विपिनम अवगाह्य स पापः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 30,
        "text": "यॊ लुब्धः सुभृशं परियानृतश च मनुष्यः; सततनिकृतिवञ्चनारतिः सयात\nउपनिधिभिर असुखकृत स परमनिरयगॊ; भृशम असुखम अनुभवति दुष्कृत कर्मा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 31,
        "text": "उष्मां वैतरणीं महानदीम; अवगाधॊ ऽसि पत्रवनभिन्न गात्रः\nपरशु वनशयॊ निपतितॊ; वसति च महानिरये भृशार्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 32,
        "text": "महापदानि कत्थसे न चाप्य अवेक्षसे परम\nचिरस्य मृत्युकारिकाम अनागतां न बुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 33,
        "text": "परयास्यतां किम आस्यते समुत्थितं महद भयम\nअतिप्रमाथि दारुणं सुखस्य संविधीयताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 34,
        "text": "पुरा मृतः परनीयसे यमस्य मृत्युशासनात\nतद अन्तिकाय दारुणैः परयत्नम आर्जवे कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 35,
        "text": "पुरा समूल बान्धवं परभुर हरत्य अदुःखवित\nतवेह जीवितं यमॊ न चास्ति तस्य वारकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 36,
        "text": "पुरा विवाति मारुतॊ यमस्य यः पुरःसरः\nपुरैक एव नीयसे कुरुष्व साम्परायिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 37,
        "text": "पुरा सहिक्क एव ते परवाति मारुतॊ ऽनतकः\nपुरा च विभ्रमन्ति ते दिशॊ महाभयागमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 38,
        "text": "समृतिश च संनिरुध्यते पुरा तवेह पुत्रक\nसमाकुलस्य गच्छतः समाधिम उत्तमं कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 39,
        "text": "कृताकृते शुभाशुभे परमादकर्म विप्लुते\nसमरन पुरा न तप्यसे निधत्स्व केवलं निधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 40,
        "text": "पुरा जरा कलेवरं विजर्जरी करॊति ते\nबलाङ्गरूपहारिणी निधत्स्व केवलं निधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 41,
        "text": "पुरा शरीरम अन्तकॊ भिनत्ति रॊगसायकैः\nपरसह्य जीवितक्षये तपॊ महत समाचर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 42,
        "text": "पुरा वृका भयंकरा मनुष्यदेहगॊचराः\nअभिद्रवन्ति सर्वतॊ यतस्व पुण्यशीलने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 43,
        "text": "पुरान्धकारम एककॊ ऽनुपश्यसि तवरस्व वै\nपुरा हिरन मयान नगान निरीक्षसे ऽदरिमूर्धनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 44,
        "text": "पुरा कुसंगतानि ते सुहृन मुखाश च शत्रवः\nविचालयन्ति दर्शनाद घतस्व पुत्र यत परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 45,
        "text": "धनस्य यस्य राजतॊ भयं न चास्ति चौरतः\nमृतं च यन न मुञ्चति समर्जयस्व तद धनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 46,
        "text": "न तत्र संविभज्यते सवकर्मभिः परस्परम\nयद एव यस्य यौतकं तद एव तत्र सॊ ऽशनुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 47,
        "text": "परत्र येन जीव्यते तद एव पुत्र दीयताम\nधनं यद अक्षयं धरुवं समर्जयस्व तत सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 48,
        "text": "न यावद एव पच्यते महाजनस्य यावकम\nअपक्व एव यावके पुरा परनीयसे तवर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 49,
        "text": "न मातृपितृबान्धवा न संस्तुतः परियॊ जनः\nअनुव्रजन्ति संकते वरजन्तम एकपातिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 50,
        "text": "यद एव कर्म केवलं सवयं कृतं शुभाशुभम\nतद एव तस्य यौतकं भवत्य अमुत्र गच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 51,
        "text": "हिरण्यरत्नसंचयाः शुभाशुभेन संचिताः\nन तस्य देहसंक्षये भवन्ति कार्यसाधकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 52,
        "text": "परत्र गामिकस्य ते कृताकृतस्य कर्मणः\nन साक्षिर आत्मना समॊ नृणाम इहास्ति कश चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 53,
        "text": "मनुष्यदेहशून्यकं भवत्य अमुत्र गच्छतः\nपरपश्य बुद्धिचक्षुषा परदृश्यते हि सर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 54,
        "text": "इहाग्निसूर्यवायवः शरीरम आश्रितास तरयः\nत एव तस्य साक्षिणॊ भवन्ति धर्मदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 55,
        "text": "यथानिशेषु सर्वतः सपृशत्सु सर्वदारिषु\nपरकाशगूढ वृत्तिषु सवधर्मम एव पालय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 56,
        "text": "अनेकपारिपन्थिके विरूपरौद्ररक्षिते\nसवम एव कर्म रक्ष्यतां सवकर्म तत्र गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 57,
        "text": "न तत्र संविभज्यते सवकर्मणा परस्परम\nयथा कृतं सवकर्मजं तद एव भुज्यते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 58,
        "text": "यथाप्सरॊ गणाः फलं सुखं महर्षिभिः सह\nतथाप्नुवन्ति कर्मतॊ विमानकामगानिमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 59,
        "text": "यथेह यत्कृतं शुभं विपाप्मभिः कृतात्मभिः\nतद आप्नुवन्ति मानवास तथा विशुद्धयॊनयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 60,
        "text": "परजापतेः सलॊकतां बृहस्पतेः शतक्रतॊः\nवरजन्ति ते परां गतिं गृहस्थ धर्मसेतुभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 61,
        "text": "सहस्रशॊ ऽपय अनेकशः परवक्तुम उत्सहामहे\nअबुद्धि मॊहनं पुनः परभुर विना न यावकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 62,
        "text": "गता दविर अस्तवर्षता धरुवॊ ऽसि पञ्चविंशकः\nकुरुष्व धर्मसंचयं वयॊ हि ते ऽतिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 63,
        "text": "पुरा करॊति सॊ ऽनतकः परमादगॊमुखं दमम\nयथागृहीतम उत्थितं तवरस्व धर्मपालने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 64,
        "text": "यदा तवम एव पृष्ठतस तवम अग्रतॊ गमिष्यसि\nतथागतिं गमिष्यतः किम आत्मना परेण वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 65,
        "text": "यद एकपातिनां सतां भवत्य अमुत्र गच्छताम\nभयेषु साम्परायिकं निधत्स्व तं महानिधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 66,
        "text": "सकूल मूलबान्धवं परभुर हरत्य असङ्गवान\nन सन्ति यस्य वारकाः कुरुष्व धर्मसंनिधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 67,
        "text": "इदं निदर्शनं मया तवेह पुत्र संमतम\nसवधर्शनानुमानतः परवर्नितं कुरुष्व तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 68,
        "text": "दधाति यः सवकर्मणा धनानि यस्य कस्य चित\nअबुद्धि मॊहजैर गुणैः शतैक एव युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 69,
        "text": "शरुतं समर्थम अस्तु ते परकुर्वतः शुभाः करियाः\nतद एव तत्र दर्शनं कृतज्ञम अर्थसंहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 70,
        "text": "निबन्धनी रज्जुर एषा या गरामे वसतॊ रतिः\nछित्त्वैनां सुकृतॊ यान्ति नैनां छिन्दन्ति दुष्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 71,
        "text": "किं ते धनेन किं बन्धुभिस ते; किं ते पुत्रैः पुत्रक यॊ मरिष्यसि\nआत्मानम अन्विच्छ गुहां परविष्टं; पितामहास ते कव गताश च सर्वे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 72,
        "text": "शवः कार्यम अद्य कुर्वीत पूर्वाह्ने चापराह्निकम\nकॊ हि तद वेद कस्याद्य मृत्युसेना निवेक्ष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 73,
        "text": "अनुगम्य शमशानान्तं निवर्तन्तीह बान्धवाः\nअग्नौ परक्षिप्य पुरुषं जञातयः सुहृदस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 74,
        "text": "नास्तिकान निरनुक्रॊशान नरान पापमतौ सथितान\nवामतः कुरु विश्रब्धं परं परेप्सुर अतन्द्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 75,
        "text": "एवम अभ्याहते लॊके कालेनॊपनिपीदिते\nसुमहद धैर्यम आलम्ब्य धर्मं सर्वात्मना कुरु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 76,
        "text": "अथेमं दर्शनॊपायं सम्यग यॊ वेत्ति मानवः\nसम्यक स धर्मं कृत्वेह परत्र सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 77,
        "text": "न देहभेदे मरणं विजानतां; न च परनाशः सवनुपालिते पथि\nधर्मं हि यॊ वर्धयते स पण्डितॊ; य एव धर्माच चयवते स मुह्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 78,
        "text": "परयुक्तयॊः कर्म पथि सवकर्मणॊः; फलं परयॊक्ता लभते यथाविधि\nनिहीन कर्मा निरयं परपद्यते; तरिविष्टपं गच्छति धर्मपारगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 79,
        "text": "सॊपानभूतं सवर्गस्य मानुष्यं पराप्य दुर्लभम\nतथात्मानं समादध्याद भरश्येत न पुनर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 80,
        "text": "यस्य नॊत्क्रामति मतिः सवर्गमार्गानुसारिणी\nतम आहुः पुण्यकर्माणम अशॊच्यं मित्र बान्धवैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 81,
        "text": "यस्य नॊपहता बुद्धिर निश्चयेष्व अवलम्बते\nसवर्गे कृतावकाशस्य तस्य नास्ति महद भयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 82,
        "text": "तपॊवनेषु ये जातास तत्रैव निधनं गताः\nतेषाम अल्पतरॊ धर्मः कामभॊगम अजानताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 83,
        "text": "यस तु भॊगान परित्यज्य शरीरेण तपश चरेत\nन तेन किं चिन न पराप्तं तन मे बहुमतं फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 84,
        "text": "माता पितृसहस्राणि पुत्रदारशतानि च\nअनागतान्य अतीतानि कस्य ते कस्य वा वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 85,
        "text": "न तेषां भवता कार्यं न कार्यं तव तैर अपि\nसवकृतैस तानि यातानि भवांश चैव गमिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 86,
        "text": "इह लॊके हि धनिनः परॊ ऽपि सवजनायते\nसवजनस तु दरिद्राणां जीवताम एव नश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 87,
        "text": "संचिनॊत्य अशुभं कर्म कलत्रापेक्षया नरः\nततः कलेशम अवाप्नॊति परत्रेह तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 88,
        "text": "पश्य तवं छिद्रभूतं हि जीवलॊकं सवकर्मणा\nतत कुरुष्व तथा पुत्रकृत्स्नं यत समुदाहृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 89,
        "text": "तद एतत संप्रदृश्यैव कर्मभूमिं परविश्य ताम\nशुभान्य आचरितव्यानि परलॊकम अभीप्सता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 90,
        "text": "मासर्तु संज्ञा परिवर्तकेन; सूर्याङ्गिना रात्रिदिवेन्धनेन\nसवकर्म निष्ठा फलसाक्षिकेण; भूतानि कालः पचति परसह्य"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 91,
        "text": "धनेन किं यन न ददाति नाश्नुते; बलेन किं येन रिपून न बाधते\nशरुतेन किं येन न धर्मम आचरेत; किम आत्मना यॊ न जितेन्द्रियॊ वशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 309,
        "shloka": 92,
        "text": "इदं दवैपायन वचॊ हितम उक्तं निशम्य तु\nशुकॊ गतः परित्यज्य पितरं मॊक्षदेशिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nकथं वयासस्य धर्मात्मा शुकॊ जज्ञे महातपः\nसिधिं च परमां पराप्तस तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 2,
        "text": "कस्यां चॊत्पादयाम आस शुकं वयासस तपॊधनः\nन हय अस्य जननीं विद्म जन्म चाग्र्यं महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 3,
        "text": "कथं च बालस्य सतः सूक्ष्मज्ञाने गता मतिः\nयथा नान्यस्य लॊकास्मिन दवितीयस्येह कस्य चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 4,
        "text": "एतद इच्छाम्य अहं शरॊतुं विस्तरेण महाद्युते\nन हि मे तृप्तिर अस्तीह शृण्वतॊ ऽमृतम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 5,
        "text": "माहात्म्यम आत्मयॊगं च विज्ञानं च शुकस्य ह\nयथावद आनुपूर्व्येण तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 6,
        "text": "[भी]\nन हायनैर न पलितैर न वित्तेन न बन्धुभिः\nऋषयश चक्रिरे धर्मं यॊ ऽनूचानः स नॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 7,
        "text": "तपॊ मूलम इदं सर्वं यन मां पृच्छसि पाण्डव\nतद इन्द्रियाणि संयम्य तपॊ भवति नान्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 8,
        "text": "इन्द्रियाणां परसङ्गेन दॊषम ऋच्छत्य असंशयम\nसंनियम्य तु तान्य एव सिद्धिं पराप्नॊति मानवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 9,
        "text": "अश्वमेध सहस्रस्य वाजपेयशतस्य च\nयॊगस्य कलया तात न तुल्यं विद्यते फलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 10,
        "text": "अत्र ते वर्तयिष्यामि जन्म यॊगफलं यथा\nशुकस्याग्र्यां गतिं चैव दुर्विदाम अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 11,
        "text": "मेरुशृङ्गे किल पुरा कर्णिकारवनायुते\nविजहार महादेवॊ भिमैर भूतगणैर वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 12,
        "text": "शैलराजसुता चैव देवी तत्राभवत पुरा\nतत्र दिव्यं तपस तेपे कृष्णद्वैपायनः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 13,
        "text": "यॊगेनात्मानम आविश्य यॊगधर्मपरायनः\nधारयन स तपस तेपे पुत्रार्थं कुरुसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 14,
        "text": "अग्नेर भूमेर अपां वायॊर अन्तरिक्षस्य चाभिभॊ\nवीर्येण संमितः पुत्रॊ मम भूयाद इति सम ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 15,
        "text": "संकल्पेनाथ सॊ ऽनेन दुष्प्रापेनाकृतात्मभिः\nवरयाम आस देवेशम आस्थितस तप उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 16,
        "text": "अतिष्ठन मारुताहारः शतं किल सभाः परभुः\nआराधयन महादेवं बहुरूपम उमापतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 17,
        "text": "तत्र बरह्मर्षयश चैव सर्वे देवर्षयस तथा\nलॊकपालाश च लॊकेशं साध्याश च वसुभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 18,
        "text": "आदित्याश चैव रुद्राश च दिवाकरनिशाकरौ\nमरुतॊ मारुतश चैव सागराः सरितस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 19,
        "text": "अश्विनौ देवगन्धर्वास तथा नारद पर्वतौ\nविश्वावसुश च गन्धर्वः सिद्धाश चाप्सरसां गणाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 20,
        "text": "तत्र रुद्रॊ महादेवः कर्णिकारमयीं शुभाम\nधारयाणः सरजं भाति जयॊत्स्नाम इव निशाकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्मिन दिव्ये वने रम्ये देवदेवर्षिसंकुले\nआस्थितः परमं यॊगम ऋषिः पुत्रार्थम उद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 22,
        "text": "न चास्य हीयते वर्णॊ न गलानिर उपजायते\nतरयाणाम अपि लॊकानां तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 23,
        "text": "जताश च तेजसा तस्य वैश्वानर शिखॊपमाः\nपरज्वलन्त्यः सम दृश्यन्ते युक्तस्यामित तेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 24,
        "text": "मार्कन्देयॊ हि भगवान एतद आख्यातवान मम\nस देव चरितानीह कथयाम आस मे सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 25,
        "text": "ता एताद्यापि कृष्णस्य तपसा तेन दीपिताः\nअग्निवर्णा जतास तात परकाशन्ते महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 26,
        "text": "एवंविधेन तपसा तस्य भक्त्या च भारत\nमहेश्वरः परसन्नात्मा चकार मनसा मतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 27,
        "text": "उवाच चैनं भगवांस तर्यम्बकः परहसन्न इव\nएवंविधस ते तनयॊ दवैपायन भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 28,
        "text": "यथा हय अग्निर यथा वायुर यथा भूमिर यथा जलम\nयथा च खं तथा शुद्धॊ भविष्यति सुतॊ महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 310,
        "shloka": 29,
        "text": "तद्भावभावी तद बुद्धिस तद आत्मा तद अपाश्रयः\nतेजसावृत्य लॊकांस तरीन यशः पराप्स्यति केवलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nस लब्ध्वा परमं देवाद वरं सत्यवती सुतः\nअरणीं तव अथ संगृह्य ममन्थाग्निचिकीर्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 2,
        "text": "अथ रूपं परं राजन बिभ्रतीं सवेन तेजसा\nघृताचीं नामाप्सरसम अपश्यद भगवान ऋषिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 3,
        "text": "ऋषिर अप्सरसं दृष्ट्वा सहसा काममॊहितः\nअभवद भगवान वयासॊ वने तस्मिन युधिष्ठिर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 4,
        "text": "सा च कृत्वा तदा वयासं कामसंविग्नमानसम\nशुकी भूत्वा महाराज घृताची समुपागमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 5,
        "text": "स ताम अप्सरसं दृष्ट्वा रूपेणान्येन संवृताम\nशरीरजेनानुगतः सर्वगात्रातिगेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 6,
        "text": "स तु धैर्येण महता निगृह्णन हृच्छयं मुनिः\nन शशाक नियन्तुं तद वयासः परविसृतं मनः\nभावित्वाच चैव भावस्य घृताच्या वपुषा हृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 7,
        "text": "यत्नान नियच्छतॊ यस्य मुनेर अगि चिकीर्षया\nअरण्याम एव सहसा तस्य शुक्रम अवापतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 8,
        "text": "सॊ ऽविशङ्केन मनसा तथैव दविजसत्तमः\nअरणीं ममन्थ बरह्मर्षिस तस्यां जज्ञे शुकॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 9,
        "text": "शुक्रे निर्मथ्यमाने तु शुकॊ जज्ञे महातपः\nपरमर्षिर महायॊगिय अरणी गर्भसंभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 10,
        "text": "यथाध्वरे समिद्धॊ ऽगनिर बाति हव्यम उपात्तवान\nतथारूपः शुकॊ जज्ञे परज्वलन्न इव तेजसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 11,
        "text": "बिभ्रत पितुश च कौरव्य रूपवर्णम अनुत्तमम\nबभौ तदा भावितात्मा विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 12,
        "text": "तं गङ्गा सरितां शरेष्ठा मेरुपृष्ठे जनेश्वर\nसवरूपिणी तदाभ्येत्य सनापयाम आस वारिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 13,
        "text": "अन्तरिक्षाच च कौरव्य दन्दः कृष्णाजिनं च ह\nपपात भुवि राजेन्द्र शुकस्यार्थे महात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 14,
        "text": "जेहीयन्ते सम गन्धर्वा ननृतुश चाप्सरॊगणाः\nदेवदुन्दुभयश चैव परावाद्यन्त महास्वनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 15,
        "text": "विश्वावसुश च गन्धर्वस तथा तुम्बुरु नारदौ\nहाहा हूहू च गन्धर्वौ तुष्टुवुः शुकसंभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 16,
        "text": "तत्र शक्र पुरॊगाश च लॊकपालाः समागताः\nदेवा देवर्षयश चैव तथा बरह्मर्षयॊ ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 17,
        "text": "दिव्यानि सर्वपुष्पानि परववर्षात्र मारुतः\nजङ्गमं सथावरं चैव परहृष्टम अभवज जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 18,
        "text": "तं महात्मा सवयं परीत्या देव्या सह महाद्युतिः\nजातमात्रं मुनेः पुत्रं विधिनॊपानयत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 19,
        "text": "तस्य देवेश्वरः शक्रॊ दिव्यम अद्भुतदर्शनम\nददौ कमन्दलुं परीत्या देव वासांसि चाभिभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 20,
        "text": "हंसाश च शतपत्राश च सारसाश च सहस्रशः\nपरदक्षिणम अवर्तन्त शुकाश चासश च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 21,
        "text": "आरणेयस तथा दिव्यं पराप्य जन्म महाद्युतिः\nतत्रैवॊवास मेधावी वरतचारी समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 22,
        "text": "उत्पन्न मात्रं तं वेदाः सरहस्याः ससंग्रहाः\nउपतस्थुर महाराज यथास्य पितरं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 23,
        "text": "बृहस्पतिं तु वव्रे स वेदवेदाङ्गभाष्यवित\nउपाध्यायं महाराज धर्मम एवानुचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 24,
        "text": "सॊ ऽधीत्य वेदान अखिलान सरहस्यान ससंग्रहान\nइतिहासं च कार्त्स्न्येन राजशास्त्राणि चाभिभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 25,
        "text": "गुरवे दक्षिणां दत्त्वा समावृत्तॊ महामुनिः\nउग्रं तपः समारेभे बरह्मचारी समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 26,
        "text": "देवतानाम ऋषीणां च बाल्ये ऽपि स महातपः\nसंमन्त्रणीयॊ मान्यश च जञानेन तपसा तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 311,
        "shloka": 27,
        "text": "न तव अस्य रमते बुद्धिर आश्रमेषु नराधिप\nतरिषु गार्हस्त्य मूलेषु मॊक्षधर्मानुदर्शिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nस मॊक्षम अनुचिन्त्यैव शुकः पितरम अभ्यगात\nपराहाभिवाद्य च गुरुं शरेयॊ ऽरथी विनयान्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 2,
        "text": "मॊक्षधर्मेषु कुशलॊ भगवान परब्रवीतु मे\nयथा मे मनसः शान्तिः परमा संभवेत परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 3,
        "text": "शरुत्वा पुत्रस्य वचनं परमर्षिर उवाच तम\nअधीस्व पुत्र मॊक्षं वै धर्मांश च विविधान अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 4,
        "text": "पितुर नियॊगाज जग्राह शुकॊ बरह्मविदां वरः\nयॊगशास्त्रं च निखिलं पापिलं चैव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 5,
        "text": "स तं बराह्म्या शरिया युक्तं बरह्म तुल्यपराक्रमम\nमेने पुत्रं यदा वयास मॊक्षविद्या विशारदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 6,
        "text": "उवाच गच्छेति तदा जनकं मिथिलेश्वरम\nस ते वक्ष्यति मॊक्षार्थं निखिलेन विशेषतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 7,
        "text": "पितुर नियॊगाद अगमन मैथिलं जनकं नृपम\nपरस्तुं धर्मस्य निष्ठां वै मॊक्षस्य च परायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 8,
        "text": "उक्तश च मानुषेण तवं पथा गच्छेत्य अविस्मितः\nन परभावेन गन्तव्यम अन्तरिक्षचरेण वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 9,
        "text": "आर्जवेनैव गन्तव्यं न सुखान्वेषिणा पथा\nनान्वेष्टव्या विशेषास तु विशेषा हि परसङ्गिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 10,
        "text": "अहंकारॊ न कर्तव्यॊ याज्ये तस्मिन नराधिपे\nसथातव्यं च वशे तस्य स ते छेत्स्यति संशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 11,
        "text": "स धर्मकुशलॊ राजा मॊक्षशास्त्रविशारदः\nयाज्यॊ मम स यद बरूयात तत कार्यम अविशङ्कया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 12,
        "text": "एवम उक्तः स धर्मात्मा जगाम मिथिलां मुनिः\nपद्भ्यां शकॊ ऽनतरिक्षेण करान्तुं भूमिं ससागराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 13,
        "text": "स गिरींश चाप्य अतिक्रम्य नदीस तीर्त्वा सरांसि च\nबहु वयालमृगाकीर्णा विविधाश चातवीस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 14,
        "text": "मेरॊर हरेश च दवे वर्षे वर्षं हैमवतं तथा\nकरमेणैव वयतिक्रम्य भारतं वर्षम आसदत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 15,
        "text": "स देशान विविधान पश्यंश चीन हून निषेवितान\nआर्यावर्तम इमं देशम आजगाम विचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 16,
        "text": "पितुर वचनम आज्ञाय तम एवार्थं विचिन्तयन\nअध्वानं सॊ ऽतिचक्राम खे ऽचरः खेचरन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 17,
        "text": "पत्तनानि च रम्याणि सफीतानि नगराणि च\nरत्नानि च विचित्राणि शुकः पश्यन न पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 18,
        "text": "उद्यानानि च रम्याणि तथैवायतनानि च\nपुण्यानि चैव तीर्थानि सॊ ऽतिक्रम्य तथाध्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 19,
        "text": "सॊ ऽचिरेणैव कालेन विदेहान आससाद ह\nरक्षितान धर्मराजेन जनकेन महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 20,
        "text": "तत्र गरामान बहून पश्यन बह्वन्नरसभॊजनान\nपल्ली घॊषान समृद्धांश च बहुगॊकुलसंकुलान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 21,
        "text": "सफीतांश च शालियवसैर हंससारससेवितान\nपद्मिनीभिश च शतशः शरीमतीभिर अलंकृतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 22,
        "text": "स विदेहान अतिक्रम्य समृद्धजनसेवितान\nमिथिलॊपवनं रम्याससाद महद ऋद्धिमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 23,
        "text": "हस्त्यश्वरथसंकीर्णं नरनारी समाकुलम\nपश्यन्नपश्यन्न इव तत समतिक्रामद अव्युतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 24,
        "text": "मनसा तं वहन भारं तम एवार्थं विचिन्तयन\nआत्मारामः परसन्नात्मा मिथिलाम आससाद ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्या दवारं समासाद्य दवारपालैर निवारितः\nसथितॊ धयानपरॊ मुक्तॊ विदितः परविवेश ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 26,
        "text": "स राजमार्गम आसाद्य समृद्धजनसंकुलम\nपार्थिव कषयम आसाद्य निःशङ्कः परविवेश ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 27,
        "text": "तत्रापि दवारपालास तम उग्रवाचॊ नयसेधयन\nतथैव च शुकस तत्र निर्मन्युः समतिष्ठत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 28,
        "text": "न चातपाध्व संतप्तः कषुत्पिपासा शरमान्वितः\nपरताम्यति गलायति वा नापैति च तथातपात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 29,
        "text": "तेषां तु दवारपालानाम एकः शॊकसमन्वितः\nमध्यं गतम इवादित्यं दृष्ट्वा शुकम अवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 30,
        "text": "पूजयित्वा यथान्यायम अभिवाद्य कृताञ्जलिः\nपरवेशयत ततः कक्ष्यां दवितीयं राजवेश्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 31,
        "text": "तत्रासीनः शुकस तात मॊक्षम एवानुचिन्तयन\nछायायाम आतपे चैव समदर्शी महाद्युतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 32,
        "text": "तं मुहूर्ताद इवागम्य राज्ञॊ मन्त्री कृताञ्जलिः\nपरावेशयत ततः कक्ष्यां तृतीयां राजवेश्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 33,
        "text": "तत्रान्तःपुर संबद्धं महच चैत्ररथॊपमम\nसुविभक्तजला करीडं रम्यं पुष्पितपादपम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 34,
        "text": "तद दर्शयित्वा स शुकं मन्त्री काननम उत्तमम\nअर्हम आसनम आदिश्य निश्चक्राम ततः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 35,
        "text": "तं चारुवेषाः सुश्रॊण्यस तरुण्यः परियदर्शनाः\nसूक्ष्मरक्ताम्बरधरास तप्तकाञ्चनभूसनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 36,
        "text": "संलापॊल्लाप कुशला नृत्तगीतविशारदाः\nसमितपूर्वाभिभासिन्यॊ रूपेणाप्सरसां समाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 37,
        "text": "कामॊपचार कुशला भावज्ञाः सर्वकॊविदाः\nपरं पञ्चाशतॊ नार्यॊ वारु मुख्याः समाद्रवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 38,
        "text": "पाद्यादीनि परतिग्राह्य पूजया परयार्च्य च\nदेशकालॊपपन्नेन साध्व अन्नेनाप्य अतर्पयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 39,
        "text": "तस्य भुक्तवतस तात तद अन्तःपुर काननम\nसुरम्यं दर्शयाम आसुर ऐकैकश्येन भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 40,
        "text": "करीदन्त्यश च हसन्त्यश च गायन्त्यश चैव ताः शुकम\nउदारसत्त्वं सत्त्वज्ञाः सर्वाः पर्यचरंस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 41,
        "text": "आरणेयस तु शुद्धात्मा तरिसंदेहस तरिकर्मकृत\nवश्येन्द्रियॊ जितक्रॊधॊ न हृष्यति न कुप्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 42,
        "text": "तस्मै शय्यासनं दिव्यं वरार्हं रत्नभूषितम\nसपर्ध्यास्तरण संस्तीर्णं ददुस ताः परमस्त्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 43,
        "text": "पादशौचं तु कृत्वैव शुकः संध्याम उपास्य च\nनिषसादासने पुण्ये तम एवार्थं विचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 44,
        "text": "पूर्वरात्रे तु तत्रासौ भूत्वा धयानपरायनः\nमध्यरात्रे यथान्यायं निद्राम आहारयत परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 45,
        "text": "ततॊ मुहूर्ताद उत्थाय कृत्वा शौचम अनन्तरम\nसत्रीभिः परिवृतॊ धीमान धयानम एवान्वपद्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 312,
        "shloka": 46,
        "text": "अनेन विधिना कार्ष्णिस तद अहः शेषम अच्युतः\nतां च रात्रिं नृप कुले वर्तयाम आस भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nततः स राजा जनकॊ मन्त्रिभिः सह भारत\nपुरः पुरॊहितं कृत्वा सर्वाण्य अन्तःपुराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 2,
        "text": "आसनं च पुरस्कृत्य रत्नानि विविधानि च\nशिरसा चार्घ्यम आदाय पुरु पुत्रं समभ्यगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 3,
        "text": "स तदासनम आदाय बहुरत्नविभूषितम\nसपर्ध्यास्तरण संस्तीर्णं सर्वतॊभद्रम ऋच्छिमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 4,
        "text": "पुरॊधसा संगृहीतं हस्तेनालभ्य पार्थिवः\nपरददौ गुरुपुत्राय शुकाय परमार्चितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 5,
        "text": "तत्रॊपविष्टं तं कार्ष्णिं शास्त्रतः परत्यपूजयत\nपाद्यं निवेद्य परथमम अर्घ्यं गां च नयवेदयत\nस च तां मन्त्रवत पूजां परत्यगृह्णाद यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 6,
        "text": "परतिगृह्य च तां पूजां जनकाद दविजसत्तमः\nगां चैव समनुज्ञाय राजानम अनुमान्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 7,
        "text": "पर्यपृच्छन महातेजा राज्ञः कुशलम अव्ययम\nअनामयं च राजेन्द्र शुकः सानुचरस्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 8,
        "text": "अनुज्ञातः स तेनाथ निषसाद सहानुगः\nउदारसत्त्वाभिजनॊ भूमौ राजा कृताञ्जलिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 9,
        "text": "कुशलं चाव्ययं चैव पृष्ट्वा वैयासकिं नृपः\nकिम आगमनम इत्य एव पर्यपृच्छत पार्थिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 10,
        "text": "[षुक]\nपित्राहम उक्तॊ भद्रं ते मॊक्षधर्मार्थकॊविदः\nविदेहराजॊ याज्यॊ मे जनकॊ नाम विश्रुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 11,
        "text": "तत्र गच्छस्व वै तूर्णं यदि ते हृदि संशयः\nपरवृत्तौ वा निवृत्तौ वा स ते छेत्स्यति संशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 12,
        "text": "सॊ ऽहं पितुर नियॊगात तवाम उपप्रस्तुम इहागतः\nतन मे धर्मभृतां शरेष्ठ यथावद वक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 13,
        "text": "किं कार्यं बराह्मणेनेह मॊक्षार्थश च किम आत्मकः\nकथं च मॊक्षः कर्तव्यॊ जञानेन तपसापि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 14,
        "text": "[जनक]\nयत कार्यं बराह्मणेनेह जन्मप्रभृति तच छृणु\nकृतॊपनयनस तात भवेद वेद परायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 15,
        "text": "तपसा गुरुवृत्त्या च बरह्मचर्येण चाभिभॊ\nदेवतानां पितॄणां चाप्य अनृणश चानसूयकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 16,
        "text": "वेदान अधीत्य नियतॊ दक्षिणाम अपवर्ज्य च\nअभ्यनुज्ञाम अथ पराप्य समावर्तेत वै दविजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 17,
        "text": "समावृत्तस तु गार्हस्थ्ये सदारॊ नियतॊ वसेत\nअनसूयुर यथान्यायम आहिताग्निस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 18,
        "text": "उत्पाद्य पुत्रपौत्रं तु वन्याश्रमपदे वसेत\nतान्य एवाग्नीन यथाशास्त्रम अर्चयन्न अतिथिप्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 19,
        "text": "स वने ऽगनीन यथान्यायम आत्मन्य आरॊप्य धर्मवित\nनिर्द्वन्द्वॊ वीतरागात्मा बरह्माश्रमपदे वसेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 20,
        "text": "[षुक]\nउत्पन्ने जञानविज्ञाने परत्यक्षे हृदि शाश्वते\nकिम अवश्यं निवस्तव्यम आश्रमेषु वनेषु च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 21,
        "text": "एतद भवन्तं पृच्छामि तद भवान वक्तुम अर्हति\nयथा वेदार्थ तत्त्वेन बरूहि मे तवं जनाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 22,
        "text": "[जनक]\nन विना जञानविज्ञानं मॊक्षस्याधिगमॊ भवेत\nन विना गुरु संबन्धं जञानस्याधिगमः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 23,
        "text": "आचार्यः पलाविता तस्य जञानं पलव इहॊच्यते\nविज्ञाय कृतकृत्यस तु तीर्णस तद उभयं तयजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 24,
        "text": "अनुच्छेदाय लॊकानाम अनुच्छेदाय कर्मणाम\nपूर्वैर आचरितॊ धर्मश चातुराश्रम्य संकथः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 25,
        "text": "अनेन करमयॊगेन बहु जातिषु कर्मणा\nकृत्वा शुभाशुभं कर्म मॊक्षॊ नामेह लभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 26,
        "text": "भवितैः कारणैश चायं बहु संसारयॊनिषु\nआसादयति शुद्धात्मा मॊक्षं वै परथमाश्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 27,
        "text": "तम आसाद्य तु मुक्तस्य दृष्टार्थस्य विपश्चितः\nतरिष्व आश्रमेषु कॊ नव अर्थॊ भवेत परमम ईप्सतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 28,
        "text": "राजसांस तामसांश चैव नित्यं दॊषान विवर्जयेत\nसात्त्विकं मार्गम आस्थाय पश्येद आत्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 29,
        "text": "सर्वभूतेषु चात्मानं सर्वहूतानि चात्मनि\nसंपश्यन नॊपलिप्येत जले वारि चरॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 30,
        "text": "पक्षीव पलवनाद ऊर्ध्वम अमुत्रानन्त्यम अश्नुते\nविहाय देहं निर्मुक्तॊ निर्द्वन्द्वः परशमं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 31,
        "text": "अत्र गाथाः पुरा गीताः शृणु राज्ञा ययातिना\nधार्यन्ते या दविजैस तात मॊक्षशास्त्रविशारदैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 32,
        "text": "जयॊतिर आत्मनि नान्यत्र रतं तत्रैव चैव तत\nसवयं च शक्यं तद दरष्टुं सुसमाहित चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 33,
        "text": "न बिभेति परॊ यस्मान न बिभेति पराच च यः\nयश च नेच्छति न दवेष्टि बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 34,
        "text": "यदा भावं न कुरुते सर्वभूतेषु पापकम\nकर्मणा मनसा वाचा बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 35,
        "text": "संयॊज्य तपसात्मानम ईर्ष्याम उत्सृज्य मॊहिनीम\nतयक्त्वा कामं च लॊभं च ततॊ बरह्मत्वम अश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 36,
        "text": "यदा शरव्ये च दृश्ये च सर्वभूतेषु चाप्ययम\nसमॊ भवति निर्द्वन्द्वॊ बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 37,
        "text": "यदा सतुतिं च निन्दां च समत्वेनैव पश्यति\nकाञ्चनं चायसं चैव सुखदुःखे तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 38,
        "text": "शीतम उष्णं तथैवार्थम अनर्थं परियम अप्रियम\nजीवितं मरणं चैव बरह्म संपद्यते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 39,
        "text": "परसार्येह यथाङ्गानि कूर्मः संहरते पुनः\nतथेन्द्रियाणि मनसा संयन्तव्यानि भिक्षुणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 40,
        "text": "तमः परिगतं वेश्म यथा दीपेन दृश्यते\nतथा बुद्धिप्रदीपेन शक्य आत्मा निरीक्षितुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 41,
        "text": "एतत सर्वं परपश्यामि तवयि बुद्धिमतां वर\nयच चान्यद अपि वेत्तव्यं तत्त्वतॊ वेद तद भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 42,
        "text": "बरह्मर्षे विदितश चासि विषयान्तम उपागतः\nगुरॊस तव परसादेन तव चैवॊपशिक्षया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 43,
        "text": "तस्यैव च परसादेन परादुर्भूतं महामुने\nजञानं दिव्यं ममापीदं तेनासि विदितॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 44,
        "text": "अधिकं तव विज्ञानम अधिका च गतिस तव\nअधिकं च तवैश्वर्यं तच च तवं नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 45,
        "text": "बाल्याद वा संशयाद वापि भयाद वाप्य अविमॊक्षजात\nउत्पन्ने चापि विज्ञाने नाधिगच्छन्ति तां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 46,
        "text": "वयवसायेन शुद्धेन मद्विधैश छिन्नसंशयः\nविमुच्य हृदयग्रन्थीन आसादयति तां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 47,
        "text": "भवांश चॊत्पन्न विज्ञानः सथिरबुद्धिर अलॊलुपः\nवयवसायाद ऋते बरह्मन्न आसादयति तत्परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 48,
        "text": "नास्ति ते सुखदुःखेषु विशेषॊ नास्ति लॊलुपा\nनौत्सुक्यं नृत्तगीतेषु न राग उपजायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 49,
        "text": "न बन्धुषु निबन्धस ते न भयेष्व अस्ति ते भयम\nपश्यामि तवां महाभाग तुल्यलॊष्टाश्म काञ्चनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 50,
        "text": "अहं च तवानुपश्यामि ये चाप्य अन्ये मनीषिणः\nआस्थितं परमं मार्गम अक्षयं तम अनामयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 313,
        "shloka": 51,
        "text": "यत फलं बराह्मणस्येह मॊक्षार्थश च यद आत्मकः\nतस्मिन वै वर्तसे विप्र किम अन्यत परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nएतच छरुत्वा तु वचनं कृतात्मा कृतनिश्चयः\nआत्मनात्मानम आस्थाय दृष्ट्वा चात्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 2,
        "text": "कृतकार्यः सुखी शान्तस तूस्नीं परायाद उदङ मुखः\nशैशिरं गिरिम उद्दिश्य सधर्मा मातरिश्वनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 3,
        "text": "एतस्मिन्न एव काले तु देवर्षिर नारदस तदा\nहिमवन्तम इयाद दरष्टुं सिद्धचारणसेवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 4,
        "text": "तम अप्सरॊगणाकीर्णं गीतस्वननिनादितम\nकिंनराणां समूहैश च भृङ्गराजैस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 5,
        "text": "मद्गुभिः खञ्जरीतैश च विचित्रैर जीव जीवकैः\nचित्रवर्णैर मयूरैश च केका शतविराजितैः\nराजहंस समूहैश च हृष्टैः परभृतैस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 6,
        "text": "पक्षिराजॊ गरुत्मांश च यं नित्यम अधिगच्छति\nचत्वारॊ लॊकपालश च देवाः सर्षिगणास तथा\nयत्र नित्यं समायान्ति लॊकस्य हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 7,
        "text": "विष्णुना यत्र पुत्रार्थे तपस तप्तं महात्मना\nयत्रैव च कुमारेण बाल्ये कषिप्ता दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 8,
        "text": "शक्तिर नयस्ता कषितितले तरैलॊक्यम अवमन्य वै\nयत्रॊवाच जगत सकन्दः कषिपन वाक्यम इदं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ ऽनयॊ ऽसति मत्तॊ ऽभयधिकॊ विप्रा यस्याधिकं परियाः\nयॊ बरह्मण्यॊ दवितीयॊ ऽसति तरिषु लॊकेषु वीर्यवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 10,
        "text": "सॊ ऽभयुद्धरत्व इमां शक्तिम अथ वा कम्पयत्व इति\nतच छरुत्वा वयथिता लॊकाः क इमाम उद्धरेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 11,
        "text": "अथ देवगणं सर्वं संभ्रान्तेन्द्रिय मानसम\nअपश्यद भगवान विष्णुः कषिप्रं सासुरराक्षसम\nकिं नव अत्र सुकृतं कार्यं भवेद इति विचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 12,
        "text": "स नामृष्यत तं कषेपम अवैक्षत च पावकिम\nस परहस्य विशुद्धात्मा शक्तिं परज्वलितां तदा\nकम्पयाम आस सव्येन पानिना पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 13,
        "text": "शक्त्यां तु कम्पयानायां विष्णुना बलिना तदा\nमेदिनी कम्पिता सर्वा सशैलवनकानना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 14,
        "text": "शक्तेनापि समुद्धर्तुं कम्पिता सा न तूद्धृता\nरक्षता सकन्द राजस्य धर्षणां परभविष्णुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 15,
        "text": "तां कम्पयित्वा भगवान परह्रादम इदम अब्रवीत\nपश्य वीर्यं कुमारस्य नैतद अन्यः करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 16,
        "text": "सॊ ऽमृष्यमाणस तद वाक्यं समुद्धरण निश्चितः\nजग्राह तां तस्य शक्तिं न चैनाम अप्य अकम्पयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 17,
        "text": "नादं महान्तं मुक्त्वा स मूर्च्छितॊ गिरिमूर्धनि\nविह्वलः परापतद भूमौ हिरण्यकशिपॊः सुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 18,
        "text": "यत्रॊत्तरां दिशिं गत्वा शैलराजस्य पार्श्वतः\nतपॊ ऽतप्यत दुर्धर्षस तात नित्यं वृषध्वजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 19,
        "text": "पावकेन परिक्षिप्तॊ दीप्यता तस्य चाश्रमः\nआदित्यबन्धनं नाम दुर्धर्षम अकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 20,
        "text": "न तत्र शक्यते गन्तुं यक्षराक्षस दानवैः\nदशयॊजनविस्तारम अग्निज्वाला समावृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 21,
        "text": "भगवान पवकस तत्र सवयं तिष्ठति वीर्यवा\nसर्वविघ्नान परशमयन महादेवस्य धीमतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 22,
        "text": "दिव्यं वर्षसहस्रं हि पादेनैकेन तिष्ठतः\nदेवान संतापयंस तत्र महादेवॊ धृतव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 23,
        "text": "ऐन्द्रीं तु दिशम आस्थाय शैलराजस्य धीमतः\nविविक्ते पर्वत तते पाराशर्यॊ महातपः\nवेदान अध्यापयाम आस वयासः शिष्यान महातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 24,
        "text": "सुमन्तुं च महाभागं वैशम्पायनम एव च\nजैमिनिं च महाप्राज्ञं पैलं चापि तपस्विनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 25,
        "text": "एभिः शिष्यैः परिवृतॊ वयास आस्ते महातपः\nतत्राश्रमपदं पुण्यं ददर्श पितुर उत्तमम\nआरणेयॊ विशुद्धात्मा नभसीव दिवाकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 26,
        "text": "अथ वयासः परिक्षिप्तं जवजन्तम इव पावकम\nददर्श सुतम आयान्तं दिवाकरसमप्रभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 27,
        "text": "असज्जमानं वृक्षेषु शैलेषु विषमेषु च\nयॊगयुक्तं महात्मानं यथा बानं गुणच्युतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 28,
        "text": "सॊ ऽभिगम्य पितुः पादाव अगृह्णाद अरणीसुतः\nयथॊपजॊषं तैश चापि समागच्छन महामुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 29,
        "text": "ततॊ निवेदयाम आस पित्रे सर्वम अशेषतः\nशुकॊ जनकराजेन संवादं परीतमानसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 30,
        "text": "एवम अध्यापयञ शिष्यान वयासः पुत्रं च वीर्यवान\nउवास हिमवत्पृष्ठे पाराशर्यॊ महामुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 31,
        "text": "ततः कदा चिच छिष्यास तं परिवार्यावतस्थिरे\nवेदाध्ययनसंपन्नाः शान्तात्मानॊ जितेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 32,
        "text": "वेदेषु निष्ठां संप्राप्य साङ्गेष्व अतितपस्विनः\nअथॊचुस ते तदा वयासं शिष्याः पराञ्जलयॊ गुरुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 33,
        "text": "महता शरेयसा युक्ता यशसा च सम वर्धिताः\nएकं तव इदानीम इच्छामॊ गुरुणानुग्रहं कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 34,
        "text": "इति तेषां वचः शरुत्वा बरह्मर्षिस तान उवाच ह\nउच्यताम इति तद वत्सा यद वः कार्यं परियं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 35,
        "text": "एतद वाक्यं गुरॊः शरुत्वा शिष्यास ते हृष्टमानसाः\nपुनः पराञ्जलयॊ भूत्वा परनम्य शिरसा गुरुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 36,
        "text": "ऊचुस ते सहिता राजन्न इदं वचनम उत्तमम\nयदि परीत उपाध्यायॊ धन्याः समॊ मुनिसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 37,
        "text": "काङ्क्षाम अस्तु वयं सर्वे वरं दत्तं महर्षिणा\nसस्थः शिष्यॊ न ते खयातिं गच्छेद अत्र परसीद नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 38,
        "text": "चत्वारस ते वयं शिष्या गुरुपुत्रश च पञ्चमः\nइह वेदाः परतिष्ठेरन्न एष नः काङ्क्षितॊ वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 39,
        "text": "शिष्याणां वचनं शरुत्वा वयासॊ वेदार्थ तत्त्ववित\nपराशरात्मजॊ धीमान परलॊकार्थ चिन्तकः\nउवाच शिष्यान धर्मात्मा धर्म्यं नैःश्रेयसं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 40,
        "text": "बराह्मणाय सदा देयं बरह्म शुश्रूसवे भवेत\nबरह्मलॊके निवासं यॊ धरुवं समभिकाङ्क्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 41,
        "text": "भवन्तॊ बहुलाः सन्तु वेदॊ विस्तार्यताम अयम\nनाशिष्ये संप्रदातव्यॊ नाव्रते नाकृतात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 42,
        "text": "एते शिष्यगुणाः सर्वे विज्ञातव्या यथार्थतः\nनापरीक्षित चारित्रे विद्या देया कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 43,
        "text": "यथा हि कनकं शुद्धं तापछेदनिघर्षणैः\nपरीक्षेत तथा शिष्यान ईक्षेत कुलगुणादिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 44,
        "text": "न नियॊज्याश च वः शिष्या अनियॊगे महाभये\nयथामतियथा पाथं तथा विद्या फलिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 45,
        "text": "सर्वस तरतु दुर्गानि सर्वॊ भद्राणि पश्यतु\nशरावयेच चतुरॊ वर्णान कृत्वा बराह्मणम अग्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 46,
        "text": "वेदस्याध्ययनं हीदं तच च कार्यं महत समृतम\nसतुत्यर्थम इह देवानां वेदाः सृष्टाः सवयम्भुवा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 47,
        "text": "यॊ निर्वदेत संमॊहाद बराह्मणं वेदपारगम\nसॊ ऽपध्यानाद बराह्मणस्य पराभूयाद असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 48,
        "text": "यश चाधर्मेण विब्रूयाद यश चाधर्मेण पृच्छति\nतयॊर अन्यतरः परैति विद्वेषं वाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 314,
        "shloka": 49,
        "text": "एतद वः सर्वम आख्यातं सवाध्यायस्य विधिं परति\nउपकुर्याच च शिष्याणाम एतच च हृदि वॊ भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nएतच छरुत्वा गुरॊर वाक्यं वयास शिष्या महौजसः\nअन्यॊन्यं हृष्टमनसः परिषस्वजिरे तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 2,
        "text": "उक्ताः समॊ यद भगवता तदात्वायति संहितम\nतन नॊ मनसि संरूढं करिष्यामस तथा च तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 3,
        "text": "अन्यॊन्यं च सभाज्यैवं सुप्रीतमनसः पुनः\nविज्ञापयन्ति सम गुरुं पुनर वाक्यविशारदाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 4,
        "text": "शैलाद अस्मान महीं गन्तुं काङ्क्षितं नॊ महामुनौ\nवेदान अनेकधा कर्तुं यदि ते रुचितं विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 5,
        "text": "शिष्याणां वचनं शरुत्वा पराशर सुतः परभुः\nपरत्युवाच ततॊ वाक्यं धर्मार्थसहितं हितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 6,
        "text": "कषितिं वा देवलॊकं वा गम्यतां यदि रॊचते\nअप्रमादश च वः कार्यॊ बरह्म हि परचुरछलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 7,
        "text": "ते ऽनुज्ञातास ततः सर्वे गुरुणा सत्यवादिना\nजग्मुः परदक्षिणं कृत्वा वयासं मूर्ध्नाभिवाद्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 8,
        "text": "अवतीर्य महीं ते ऽथ चातुर्हॊत्रम अकल्पयन\nसंयाजयन्तॊ विप्रांश च राजन्यांश च विशस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 9,
        "text": "पूज्यमाना दविजैर नित्यं मॊदमाना गृहे रताः\nयाजनाध्यापन रताः शरीमन्तॊ लॊकविश्रुताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 10,
        "text": "अवतीर्णेषु शिष्येषु वयासः पुत्रसहायवान\nतूस्नीं धयानपरॊ धीमान एकान्ते समुपाविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 11,
        "text": "तं ददर्शाश्रमपदे नारदः सुमहातपः\nअथैनम अब्रवीत काले मधुराक्षरया गिरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 12,
        "text": "भॊ भॊ महर्षे वासिष्ठ बरह्मघॊषॊ न वर्तते\nएकॊ धयानपरस तूस्नीं किम आस्से चिन्तयन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 13,
        "text": "बरह्मघॊषैर विरहितः पर्वतॊ ऽयं न शॊभते\nरजसा तमसा चैव सॊमः सॊपप्लवॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 14,
        "text": "न भराजते यथा पूर्वं निषादानाम इवालयः\nदेवर्षिगणजुष्टॊ ऽपि वेदध्वनिनिराकृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 15,
        "text": "ऋषयश च हि देवाश च गन्धर्वाश च महौजसः\nविमुक्ता बरह्मघॊषेण न भराजन्ते यथा पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 16,
        "text": "नारदस्य वचः शरुत्वा कृष्णद्वैपायनॊ ऽबरवीत\nमहर्षे यत तवया परॊक्तं वेदवादविचक्षण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 17,
        "text": "एतन मनॊ ऽनुकूलं मे भवान अर्हति भासितुम\nसर्वज्ञः सर्वदर्शी च सर्वत्र च कुतूहली"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 18,
        "text": "तरिषु लॊकेषु यद्वृत्तं सर्वं तव मते सथितम\nतद आज्ञापय विप्रर्षे बरूहि किं करवाणि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 19,
        "text": "यन मया समनुष्ठेयं बरह्मर्षे तद उदाहर\nवियुक्तस्येह शिष्यैर मे नातिहृष्टम इदं मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 20,
        "text": "[नारद]\nअनाम्नाय मला वेदा बराह्मणस्याव्रतं मलम\nमलं पृथिव्या वाहीकाः सत्रीणां कौतूहलं मलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 21,
        "text": "अधीयतां भवान वेदान सार्धं पुत्रेण धीमता\nविधुन्वन बरह्मघॊषेण रक्षॊभयकृतं तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 22,
        "text": "[भी]\nनारदस्य वचः शरुत्वा वयासः परमधर्मवित\nतथेत्य उवाच संहृष्टॊ वेदाभ्यासे दृध वरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 23,
        "text": "शुकेन सह पुत्रेण वेदाभ्यासम अथाकरॊत\nसवरेणॊच्चैः स शैक्षेण लॊकान आपूरयन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 24,
        "text": "तयॊर अभ्यसतॊर एवं नानाधर्मप्रवादिनॊः\nवातॊ ऽतिमात्रं परववौ समुद्रानिल वेजितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ ऽनध्याय इति तं वयासः पुत्रम अवारयत\nशुकॊ वारित मात्रस तु कौतूहलसमन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 26,
        "text": "अपृच्छत पितरं बरह्मन कुतॊ वायुर अभूद अयम\nआख्यातुम अर्हति भवान वायॊः सर्वं विचेष्टितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 27,
        "text": "शुकस्यैतद वचः शरुत्वा वयासः परमविस्मितः\nअनध्याय निमित्ते ऽसमिन्न इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 28,
        "text": "दिव्यं ते चक्षुर उत्पन्नं सवस्थं ते निर्मलं मनः\nतमसा रजसा चापि तयक्तः सत्त्वे वयवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 29,
        "text": "आदर्शे सवाम इव छायां पश्यस्य आत्मानम आत्मना\nनयस्यात्मनि सवयं वेदान बुद्ध्या समनुचिन्तय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 30,
        "text": "देव यानचरॊ विष्णॊः पितृयानश च तामसः\nदवाव एतौ परेत्य पन्थानौ दिवं चाधश च गच्छतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 31,
        "text": "पृथिव्याम अन्तरिक्षे च यत्र संवान्ति वायवः\nसप्तैते वायुमार्गा वै तान निबॊधानुपूर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 32,
        "text": "तत्र देवगणाः साध्याः समभूवन महाबलाः\nतेषाम अप्य अभवत पुत्रः समानॊ नाम दुर्जयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 33,
        "text": "उदानस तस्य पुत्रॊ ऽभूद वयानस तस्याभवत सुतः\nअपानश च ततॊ जञेयः पराणश चापि ततः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 34,
        "text": "अनपत्यॊ ऽभवत परानॊ दुर्धर्षः शत्रुतापनः\nपृथक कर्माणि तेषां तु परवक्ष्यामि यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 35,
        "text": "परानिनां सर्वतॊ वायुश चेष्टा वर्तयते पृथक\nपराणनाच चैव भूतानां पराण इत्य अभिधीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 36,
        "text": "परेरयत्य अभ्रसंघातान धूमजांश चॊस्मजांश च यः\nपरथमः परथमे मार्गे परवहॊ नाम सॊ ऽनिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 37,
        "text": "अम्बरे सनेहम अभ्रेभ्यस तदिद भयश चॊत्तमद्युतिः\nआवहॊ नाम संवाति दवितीयः शवसनॊ नदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 38,
        "text": "उदयं जयॊतिषां शश्वत सॊमादीनां करॊति यः\nअन्तर्देहेषु चॊदानं यं वदन्ति महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 39,
        "text": "यश चतुर्भ्यः समुद्रेभ्यॊ वायुर धारयते जलम\nउद्धृत्याददते चापॊ जीमूतेभ्यॊ ऽमबरे ऽनिलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 40,
        "text": "यॊ ऽदभिः संयॊज्य जीमूतान पर्जन्याय परयच्छति\nउद्वहॊ नाम वर्षिष्ठस तरितीयः स सदागतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 41,
        "text": "समुह्यमाना बहुधा येन नीलाः पृथग घनाः\nवर्षमॊक्षकृतारम्भास ते भवन्ति घनाघनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 42,
        "text": "संहता येन चाविद्धा भवन्ति नदतां नदाः\nरक्षणार्थाय संभूता मेघत्वम उपयान्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 43,
        "text": "यॊ ऽसौ वहति देवानां विमानानि विहायसा\nचतुर्थः संवहॊ नाम वायुः स गिरिमर्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 44,
        "text": "येन वेगवता रुग्णा रूक्षेणारुजता रसान\nवायुना विहिता मेघा न भवन्ति बलाहकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 45,
        "text": "दारुणॊत्पात संचारॊ नभसः सतनयित्नुमान\nपञ्चमः स महावेगॊ विवहॊ नाम मारुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 46,
        "text": "यस्मिन पारिप्लवे दिव्या वहन्त्य आपॊ विहायसा\nपुण्यं चाकाशगङ्गायास तॊयं विष्टभ्य तिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 47,
        "text": "दूरात परतिहतॊ यस्मिन्न एकरश्मिर दिवाकरम\nयॊनिर अंशुसहस्रस्य येन भाति वसुंधरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 48,
        "text": "यस्माद आप्यायते सॊमॊ निधिर दिव्यॊ ऽमृतस्य च\nसस्थः परिवहॊ नाम स वायुर जवतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 49,
        "text": "सर्वप्राण भृतां पराणान यॊ ऽनतकाले निरस्यति\nयस्य वर्त्मानुवर्तेते मृत्युवैवस्वताव उभौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 50,
        "text": "सम्यग अन्वीक्षतां बुद्ध्या शान्तयाध्यात्म नित्यया\nधयानाभ्यासाभिरामाणां यॊ ऽमृतत्वाय कल्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 51,
        "text": "यं समासाद्य वेगेन दिशाम अन्तं परपेदिरे\nदक्षस्य दश पुत्राणां सहस्राणि परजापतेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 52,
        "text": "येन सृष्टः पराभूतॊ यात्य एव न निवर्तते\nपरावहॊ नाम परॊ वायुः स दुरतिक्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 53,
        "text": "एवम एते ऽदितेः पुत्रा मारुताः परमाद्भुताः\nअनारमन्तः संवान्ति सर्वगाः सर्वधारिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 54,
        "text": "एतत तु महद आश्वर्यं यद अयं पर्वतॊत्तमः\nकम्पितः सहसा तेन वायुनाभिप्रवायता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 55,
        "text": "विष्णॊर निःश्वासवातॊ ऽयं यदा वेगसमीरितः\nसहसॊदीर्यते तात जगत परव्यथते तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 56,
        "text": "तस्माद बरह्मविदॊ बरह्म नाधीयन्ते ऽतिवायति\nवायॊर वायुभयं हय उक्तं बरह्म तत पीडितं भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 315,
        "shloka": 57,
        "text": "एतावद उक्त्वा वचनं पराशर सुतः परभुः\nउक्त्वा पुत्रम अधीस्वेति वयॊम गङ्गाम अयात तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nएतस्मिन्न अन्तरे शून्ये नारदः समुपागमत\nशुकं सवाध्यायनिरतं वेदार्थान वक्तुम ईप्सितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 2,
        "text": "देवर्षिं तु शुकॊ दृष्ट्वा नारदं समुपस्थितम\nअर्घ्य पूर्वेण विधिना वेदॊक्तेनाभ्यपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 3,
        "text": "नारदॊ ऽथाब्रवीत परीतॊ बरूहि बरह्मविदां वरन\nकेन तवां शरेयसा तात यॊजयामीति हृष्टवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 4,
        "text": "नारदस्य वचः शरुत्वा शुकः परॊवाच भारत\nअस्मिँल लॊके हितं यत सयात तेन मां यॊक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 5,
        "text": "[नारद]\nतत्त्वं जिज्ञासतां पूर्वम ऋषीणां भावितात्मनाम\nसनत्कुमारॊ भगवान इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 6,
        "text": "नास्ति विद्या समं चक्षुर नास्ति विद्या समं तपः\nनास्ति रागसमं दुःखं नास्ति तयागसमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 7,
        "text": "निवृत्तिः कर्मणः पापात सततं पुण्यशीलता\nसद्वृत्तिः समुदाचारः शरेय एतद अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 8,
        "text": "मानुष्यम असुखं पराप्य यः सज्जति स मुह्यति\nनालं स दुःखमॊक्षाय सङ्गॊ वै दुःखलक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 9,
        "text": "सक्तस्य बुद्धिश चलति मॊहजालविवर्धिनी\nमॊहजालावृतॊ दुःखम इह चामुत्र चाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 10,
        "text": "सर्वॊपायेन कामस्य करॊधस्य च विनिग्रहः\nकार्यः शरेयॊ ऽरतिना तौ हि शरेयॊ घातार्थम उद्यतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 11,
        "text": "नित्यं करॊधात तपॊ रक्षेच छरियं रक्षेत मत्सरात\nविद्यां मानावमानाभ्याम आत्मानं तु परमादतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 12,
        "text": "आनृशंस्यं परॊ धर्मः कषमा च परमं बलम\nआत्मज्ञानं परं जञानं न सत्याद विद्यते परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 13,
        "text": "सत्यस्य वचनं शरेयः सत्याद अपि हितं भवेत\nयद भूतहितम अत्यन्तम एतत सत्यं मतं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 14,
        "text": "सर्वारम्भफलत्यागी निराशीर निष्परिग्रहः\nयेन सर्वं परित्यक्तं स विद्वान स च पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 15,
        "text": "इन्द्रियैर इन्द्रियार्थेभ्यश चरत्य आत्मवशैर इह\nअसज्जमानः शान्तात्मा निर्विकारः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 16,
        "text": "आत्मभूतैर अतद्भूतः सह चैव विनैव च\nस विमुक्तः परं शरेयॊ नचिरेणाधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 17,
        "text": "अदर्शनम असंस्पर्शस तथासंभासनं सदा\nयस्य भूतैः सह मुने स शरेयॊ विन्दते परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 18,
        "text": "न हिंस्यात सर्वभूतानि मैत्रायण गतश चरेत\nनेदं जन्म समासाद्य वैरं कुर्वीत केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 19,
        "text": "आकिंचन्यं सुसंतॊषॊ निराशीस्त्वम अचापलम\nएतद आहुः परं शरेय आत्मज्ञस्य जितात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 20,
        "text": "परिग्रहं परित्यज्य भव तात जितेन्द्रियः\nअशॊकं सथानम आतिष्ठ इह चामुत्र चाभयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 21,
        "text": "निरामिषा न शॊचन्ति तयजेहामिषम आत्मनः\nपरित्यज्यामिषं सौम्य दुःखतापाद विमॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 22,
        "text": "तपॊनित्येन दान्तेन मुनिना संयतात्मना\nअजितं जेतुकामेन भाव्यं सङ्गेष्व असङ्गिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 23,
        "text": "गुणसङ्गेष्व अनासक्त एकचर्या रतः सदा\nबराह्मणे नचिराद एव सुखम आयात्य अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 24,
        "text": "दवन्द्वारामेषु भूतेषु य एकॊ रमते मुनिः\nविद्धि परज्ञान तृप्तं तं जञानतृप्तॊ न शॊचति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 25,
        "text": "शुभैर लभतिदेवत्वं वयामिश्रैर जन्म मानुषम\nअशुभैश चाप्य अधॊ जन्म कर्मभिर लभते ऽवशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 26,
        "text": "तत्र मृत्युजरादुःखैः सततं समभिद्रुतः\nसंसारे पच्यते जन्तुस तत कथं नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 27,
        "text": "अहिते हितसंज्ञस तवम अध्रुवे धरुवसंज्ञकः\nअनर्थे चार्थसंज्ञस तवं किमर्थं नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 28,
        "text": "संवेष्ट्यमानं बहुभिर मॊहतन्तुभिर आत्मजैः\nकॊशकारवद आत्मानं वेष्टयन नावबुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 29,
        "text": "अलं परिग्रहेनेह दॊषवान हि परिग्रहः\nकृमिर हि कॊशकारस तु बध्यते सवपरिग्रहात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 30,
        "text": "पुत्रदारकुटुम्बेषु सक्ताः सीदन्ति जन्तवः\nसरः पङ्कार्णवे मग्ना जीर्णा वनगजा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 31,
        "text": "महाजालसमाकृष्टान सथले मत्स्यान इवॊद्धृतान\nसनेहजालसमाकृष्टान पश्य जन्तून सुदुःखितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 32,
        "text": "कुतुम्बं पुत्रदारं च शरीरं दरव्यसंचयाः\nपारख्यम अध्रुवं सर्वं किं सवं सुकृतदुष्कृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 33,
        "text": "यदा सर्वं परित्यज्य गन्तव्यम अवशेन ते\nअनर्थे किं परसक्तस तवं सवम अर्थं नानुतिष्ठसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 34,
        "text": "अविश्रान्तम अनालम्बम अपाथेयम अदैशिकम\nतमः कान्तारम अध्वानं कथम एकॊ गमिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 35,
        "text": "न हि तवा परस्थितं कश चित पृष्ठतॊ ऽनुगमिष्यति\nसुकृतं दुष्कृतं च तवा यास्यन्तम अनुयास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 36,
        "text": "विद्या कर्म च शौर्यं च जञानं च बहुविस्तरम\nअर्थार्थम अनुसार्यन्ते सिद्धार्थस तु विमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 37,
        "text": "निबन्धनी रज्जुर एषा या गरामे वसतॊ रतिः\nछित्त्वैनां सुकृतॊ यान्ति नैनां छिन्दन्ति दुष्कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 38,
        "text": "रूपकूलां मनः सरॊतां सपर्शद्वीपां रसावहाम\nगन्धपङ्कां शब्दजलां सवर्गमार्गदुरावहाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 39,
        "text": "कषमारित्रां सत्यमयीं धर्मस्थैर यवताकराम\nतयागवाताध्वगां शीघ्रां बुद्धिनावा नदीं तरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 40,
        "text": "तयज धर्मम अधर्मं च जुभे सत्यानृते तयज\nउभे सत्यानृते तयक्त्वा येन तयजसि तं तयज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 41,
        "text": "तयज धर्मम असंकल्पाद अधर्मं चाप्य अहिंसया\nउभे सत्यानृते बुद्ध्या बुद्धिं परमनिश्चयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 42,
        "text": "अस्थि सथूनं सनायु युतं मांसशॊनित लेपनम\nचर्मावनद्धं दुर्गन्धि पूर्णं मूत्र पुरीसयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 43,
        "text": "जरा शॊकसमाविष्टं रॊगायतनम आतुरम\nरजस्वलम अनित्यं च भूतावासं समुत्सृज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 44,
        "text": "इदं विश्वं जगत सर्वम अजगच चापि यद भवेत\nमहाभूतात्मकं सर्वं महद यत परमानु यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 45,
        "text": "इन्द्रियाणि च पञ्चैव तमः सत्त्वं रजस तथा\nइत्य एष सप्त दशकॊ राशिर अव्यक्तसंज्ञकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 46,
        "text": "सर्वैर इहेन्द्रियार्थैश च वयक्ताव्यक्तैर हि संहितः\nपञ्चविंशक इत्य एष वयक्ताव्यक्तमयॊ गुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 47,
        "text": "एतैः सर्वैः समायुक्तः पुमान इत्य अभिधीयते\nतरिवर्गॊ ऽतर सुखं दुःखं जीवितं मरणं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 48,
        "text": "य इदं वेद तत्त्वेन स वेद परभवाप्ययौ\nपाराशर्येह बॊद्धव्यं जञानानां यच च किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 49,
        "text": "इन्द्रियैर गृह्यते यद यत तत तद वयक्तम इति सथितिः\nअव्यक्तम इति विज्ञेयं लिङ्गग्राह्यम अतीन्द्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 50,
        "text": "इन्द्रियैर नियतैर देही धाराभिर इव तर्प्यते\nलॊके विततम आत्मानं लॊकं चात्मनि पश्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 51,
        "text": "परावरदृशः शक्तिर जञानवेलां न पश्यति\nपश्यतः सर्वभूतानि सर्वावस्थासु सर्वदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 52,
        "text": "बरह्मभूतस्य संयॊगॊ नाशुभेनॊपपद्यते\nजञानेन विविधान कलेशान अतिवृत्तस्य मॊहजान\nलॊके बुद्धिप्रकाशेन लॊकमार्गॊ न रिष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 53,
        "text": "अनादि निधनं जन्तुम आत्मनि सथितम अव्ययम\nअकर्तारम अमूर्तं च भगवान आह तीर्थवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 54,
        "text": "यॊ जन्तुः सवकृतैस तैस तैः कर्मभिर नित्यदुःखितः\nस दुःखप्रतिघातार्थं हन्ति जन्तून अनेकधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 55,
        "text": "ततः कर्म समादत्ते पुनर अन्यन नवं बहु\nतप्यते ऽथ पुनस तेन भुक्त्वापथ्यम इवातुरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 56,
        "text": "अजस्रम एव मॊहार्तॊ दुःखेषु सुखसंज्ञितः\nबध्यते मथ्यते चैव कर्मभिर मन्थवत सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 57,
        "text": "ततॊ निवृत्तॊ बन्धात सवात कर्मणाम उदयाद इह\nपरिभ्रमति संसारं चक्रवद बहु वेदनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 58,
        "text": "स तवं निवृत्तबन्धुस तु निवृत्तश चापि कर्मतः\nसर्ववित सर्वजित सिद्धॊ भव भावविवर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 316,
        "shloka": 59,
        "text": "संयमेन नवं बन्धं निवर्त्य तपसॊ बलात\nसंप्राप्ता बहवः सिद्धिम अप्य अबाधां सुखॊदयाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nअशॊकं शॊकनाशार्थं शास्त्रं शान्ति करं शिवम\nनिशम्य्य लभते बुद्धिं तां लब्ध्वा सुखम एधते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 2,
        "text": "शॊकस्थान सहस्राणि भयस्थान शतानि च\nदिवसे दिवसे मूढम आविशन्ति न पण्डितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 3,
        "text": "तस्माद अनिष्ट नाशार्थम इतिहासं निबॊध मे\nतिष्ठते चेद वशे बुद्धिर लभते शॊकनाशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 4,
        "text": "अनिष्ट संप्रयॊगाच च विप्रयॊगात परियस्य च\nमनुष्या मानसैर दुःखैर युज्यन्ते अल्पबुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 5,
        "text": "दरव्येषु समतीतेषु ये गुणास तान न चिन्तयेत\nतान अनाद्रियमाणस्य सनेहबन्धः परमुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 6,
        "text": "दॊषदर्शी भवेत तत्र यत्र रागः परवर्तते\nअनिष्टवद धितं पश्येत तथा कषिप्रं विरज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 7,
        "text": "नार्थॊ न धर्मॊ न यशॊ यॊ ऽतीतम अनुशॊचति\nअप्य अभावेन युज्येत तच चास्य न निवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 8,
        "text": "गुणैर भूतानि युज्यन्ते वियुज्यन्ते तथैव च\nसर्वाणि नैतद एकस्य शॊकस्थानं हि विद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 9,
        "text": "मृतं वा यदि वा नष्टं यॊ ऽतीतम अनुशॊचति\nदुःखेन लभते दुःखं दवाव अनर्थौ परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 10,
        "text": "नाश्रु कुर्वन्ति ये बुद्ध्या दृष्ट्वा लॊकेषु संततिम\nसम्यक परपश्यतः सर्वं नाश्रु कर्मॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 11,
        "text": "दुःखॊपघाते शारीरे मानसे वाप्य उपस्थिते\nयस्मिन न शक्यते कर्तुं यत्नस तन नानुचिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 12,
        "text": "भैषज्यम एतद दुःखस्य यद एतन नानुचिन्तयेत\nचिन्त्यमानं हि न वयेति भूयश चापि परवर्धते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 13,
        "text": "परज्ञया मानसं दुःखं हन्याच छारीरम औषधैः\nएतद विजान सामर्थ्यं न बालैः समताम इयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 14,
        "text": "अनित्यं यौवनं रूपं जीवितं दरव्यसंचयः\nआरॊग्यं परिय संवासगृध्येत तत्र न पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 15,
        "text": "न जानपदिकं दुःखम एकः शॊचितुम अर्हति\nअशॊचन परतिकुर्वीत यदि पश्येद उपक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 16,
        "text": "सुखाद बहुतरं दुःखं जीविते नात्र संशयः\nसनिग्धत्वं चेन्द्रियार्थेषु मॊहान मरणम अप्रियम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 17,
        "text": "परित्यजति यॊ दुःखं सुखं वाप्य उभयं नरः\nअभ्येति बरह्म सॊ ऽतयन्तं न तं शॊचन्ति पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 18,
        "text": "दुःखम अर्था हि तयज्यन्ते पालने न च ते सुखाः\nदुःखेन चाधिगम्यन्ते नाशम एषां न चिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 19,
        "text": "अन्याम अन्यां धनावस्थां पराप्य वैशेषिकीं नराः\nअतृप्ता यान्ति विध्वंसं संतॊषं यान्ति पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 20,
        "text": "सर्वे कषरान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः\nसंयॊगा विप्रयॊगान्ता मरणान्तं हि जीवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 21,
        "text": "अन्तॊ नास्ति पिपासायास तुष्टिस तु परमं सुखम\nतस्मात संतॊषम एवेह धनं पश्यन्ति पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 22,
        "text": "निमेष मात्रम अपि हि वयॊ गच्छन्न न तिष्ठति\nसवशरीरेष्व अनित्येषु नित्यं किम अनुचिन्तयेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 23,
        "text": "भूतेष्व अभावं संचिन्त्य ये बुद्ध्वा तमसः परम\nन शॊचन्ति गताध्वानः पश्यन्तः परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 24,
        "text": "संचिन्वानकम एवैनं कामानाम अवितृप्तकम\nवयाघ्रः पशुम इवासाद्य मृत्युर आदाय गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 25,
        "text": "अथाप्य उपायं संपश्येद दुःखस्य परिमॊक्षणे\nअशॊचन्न आरभेतैव युक्तश चाव्यसनी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 26,
        "text": "शब्दे सपर्शे च रूपे च गन्धेषु च रसेषु च\nनॊपभॊगात परं किं चिद धनिनॊ वाधनस्य वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 27,
        "text": "पराक संप्रयॊगाद भूतानां नास्ति दुःखम अनामयम\nविप्रयॊगात तु सर्वस्य न शॊचेत परकृतिस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 28,
        "text": "धृत्या शिश्नॊदरं रक्षेत पाणि पादं च चक्षुषा\nचक्षुः शरॊत्रे च मनसा मनॊ वाचं च विद्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 29,
        "text": "परनयं परतिसंहृत्य संस्तुतेष्व इतरेषु च\nविचरेद असमुन्नद्धः स सुखी स च पण्डितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 317,
        "shloka": 30,
        "text": "अध्यात्मरतिर आसीनॊ निरपेक्षॊ निरामिषः\nआत्मनैव सहायेन यश चरेत स सुखी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 1,
        "text": "[नारद]\nसुखदुःखविपर्यासॊ यदा समुपपद्यते\nनैनं परज्ञा सुनीतं वा तरायते नापि पौरुषम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 2,
        "text": "सवभावाद यत्नम आतिष्ठेद यत्नवान नावसीदति\nजरामरणरॊगेभ्यः परियम आत्मानम उद्धरेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 3,
        "text": "रुजन्ति हि शरीराणि रॊगाः शारीर मानसाः\nसायका इव तीक्ष्णाग्राः परयुक्ता दृध धन्विभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 4,
        "text": "वयाधितस्य विवित्साभिस तरस्यतॊ जीवितैषिणः\nअवशस्य विनाशाय शरीरम अपकृष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 5,
        "text": "सरवन्ति न निवर्तन्ते सरॊतांसि सरिताम इव\nआयुर आदाय मर्त्यानां रात्र्यहानि पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 6,
        "text": "वयत्ययॊ हय अयम अत्यन्तं पक्षयॊः शुक्लकृष्णयॊः\nजातं मर्त्यं जरयति निमेषं नावतिष्ठते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 7,
        "text": "सुखदुःखानि भूतानाम अजरॊ जरयन्न असौ\nआदित्यॊ हय अस्तम अभ्येति पुनः पुनर उदेति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 8,
        "text": "अदृष्टपूर्वान आदाय भावान अपरिशङ्कितान\nइष्टानिष्टान मनुष्याणाम अस्तं गच्छन्ति रात्रयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 9,
        "text": "यॊ यम इच्छेद यथाकामं कामानां तत तद आप्नुयात\nयदि सयान न पराधीनं पुरुषस्य करियाफलम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 10,
        "text": "संयताश च हि दक्षाश च मतिमन्तश च मानवाः\nदृश्यते निष्फलाः सन्तः परहीनाश च सवकर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 11,
        "text": "अपरे बालिशाः सन्तॊ निर्गुणाः पुरुषाधमाः\nआशीर्भिर अप्य असंयुक्ता दृश्यन्ते सर्वकामिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 12,
        "text": "भूतानाम अपरः कश चिद धिंसायां सततॊत्थितः\nवञ्चनायां च लॊकस्य स सुखेष्व एव जीर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 13,
        "text": "अचेष्टमानम आसीनं शरीः कं चिद उपतिष्ठति\nकश चित कर्मानुसृत्यान्यॊ न पराप्यम अधिगच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 14,
        "text": "अपराधं समाचक्ष्व पुरुषस्य सवभावतः\nशुक्रम अन्यत्र संभूतं पुनर अन्यत्र गच्छति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्य यॊनौ परसक्तस्य गर्भॊ भवति वा न वा\nआम्रपुष्पॊपमा यस्य निवृत्तिर उपलभ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 16,
        "text": "केषां चित पुत्र कामानाम अनुसंतानम इच्छताम\nसिद्धौ परयतमानानां नैवान्दम उपजायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 17,
        "text": "गर्भाच चॊद्विजमानानां करुद्धाद आशीविषाद इव\nआयुष्माञ जायते पुत्रः कथं परेतः पितैव सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 18,
        "text": "देवान इष्ट्वा तपस तप्त्वा कृपणैः पुत्रगृद्धिभिः\nदश मासान परिधृता जायन्ते कुलपांसनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 19,
        "text": "अपरे धनधान्यानि भॊगांश च पितृसंचितान\nविपुलान अभिजायन्ते लब्धास तैर एव मङ्गलैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 20,
        "text": "अन्यॊन्यं समभिप्रेत्य मैथुनस्य समागमे\nउपद्रव इवाविष्टॊ यॊनिं गर्भः परपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 21,
        "text": "शीर्णं परशरीरेण निच्छवीकं शरीरिणम\nपरानिनां पराण संरॊधे मांसश्लेष्म विचेष्टितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 22,
        "text": "निर्दग्धं परदेहेन परदेहं चलाचलम\nविनश्यन्तं विनाशान्ते नावि नावम इवाहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 23,
        "text": "संगत्या जथरे नयस्तं रेतॊ बिन्दुम अचेतनम\nकेन यत्नेन जीवन्तं गर्भं तवम इह पश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 24,
        "text": "अन्नपानानि जीर्यन्ते यत्र भक्षाश च भक्षिताः\nतस्मिन्न एवॊदरे गर्भः किं नान्नम इव जीर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 25,
        "text": "गर्भमूत्र पुरीसानां सवभावनियता गतिः\nधारणे वा विसर्गे वा न कर्तुर विद्यते वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 26,
        "text": "सरवन्ति हय उदराद गर्भा जायमानास तथापरे\nआगमेन सहान्येषां विनाश उपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 27,
        "text": "एतस्माद यॊनिसंबन्धाद यॊ जीवन परिमुच्यते\nपरजां च लभते कां चित पुनर दवन्द्वेषु मज्जति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 28,
        "text": "शतस्य सह जातस्य सप्तमीं दशमीं दशाम\nपराप्नुवन्ति ततः पञ्च न भवन्ति शतायुषः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 29,
        "text": "नाभ्युत्थाने मनुष्याणां यॊगाः सयुर नात्र संशयः\nवयाधिभिश च विमथ्यन्ते वयालैः कषुद्रमृगा इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 30,
        "text": "वयाधिभिर भक्ष्यमाणानां तयजतां विपुलं धनम\nवेदनां नापकर्षन्ति यतमानाश चिकित्सकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 31,
        "text": "ते चापि निपुना वैद्याः कुशलाः संभृतौषधाः\nवयाधिभिः परिकृष्यन्ते मृगा वयाधैर इवार्दिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 32,
        "text": "ते पिबन्तः कसायांश च सर्पींसि विविधानि च\nदृश्यन्ते जरया भग्ना नागा नागैर इवॊत्तमैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 33,
        "text": "के वा भुवि चिकित्सन्ते रॊगार्तान मृगपक्षिणः\nशवापदानि दरिद्रांश च परायॊ नार्ता भवन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 34,
        "text": "घॊरान अपि दुराधर्षान नृपतीन उग्रतेजसः\nआक्रम्य रॊग आदत्ते पशून पशुपचॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 35,
        "text": "इति लॊकम अनाक्रन्दं मॊहशॊकपरिप्लुतम\nसरॊतसा सहसा कषिप्तं करियमाणं बलीयसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 36,
        "text": "न धनेन न राज्येन नॊग्रेण तपसा तथा\nसवभावा वयतिवर्तन्ते ये नियुक्ताः शरीरिषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 37,
        "text": "न मरियेरन न जीर्येरन सर्वे सयुः सर्वकामिकाः\nनाप्रियं परतिपश्येयुर उत्थानस्य फलं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 38,
        "text": "उपर्य उपरि लॊकस्य सर्वॊ भवितुम इच्छति\nयतते च यथाशक्ति न च तद वर्तते तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 39,
        "text": "ऐश्वर्यमदमत्तांश च मत्तान मद्य मदेन च\nअप्रमत्ताः शठाः करूरा विक्रान्ताः पर्युपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 40,
        "text": "कलेशाः परतिनिवर्तन्ते केषां चिद असमीक्षिताः\nसवं सवं च पुनर अन्येषां न किं चिद अभिगम्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 41,
        "text": "महच च फलवैषम्यं दृश्यते कर्म संधिषु\nवहन्ति शिबिकाम अन्ये यान्त्य अन्ये शिबिका गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 42,
        "text": "सर्वेषाम ऋद्धिकामानाम अन्ये रथपुरःसराः\nमनुजाश च शतस्त्रीकाः शतशॊ विधवाः सत्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 43,
        "text": "दवन्द्वारामेषु भूतेषु गच्छन्त्य एकैकशॊ नराः\nइदम अन्यत परं पश्य मात्रमॊहं करिष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 44,
        "text": "तयज धर्मम अधर्मं च उभे सत्यानृते तयज\nउभे सत्यानृते तयक्त्वा येन तयजसि तं तयज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 45,
        "text": "एतत ते परमं गुह्यम आख्यातम ऋषिसत्तम\nयेन देवाः परित्यज्य मर्त्यलॊकं दिवं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 46,
        "text": "[भी]\nनारदस्य वचः शरुत्वा शुकः परमबुद्धिमान\nसंचिन्त्य मनसा धीरॊ निश्चयं नाध्यगच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 47,
        "text": "पुत्रदारैर महान कलेशॊ विद्याम्नाये महाञ शरमः\nकिं नु सयाच छाश्वतं सथानम अल्पक्लेशं महॊदरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 48,
        "text": "ततॊ मुहूर्तं संचिन्त्य निश्चितां गतिम आत्मनः\nपरावपज्ञॊ धर्मस्य परां नैःश्रेयसीं गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 49,
        "text": "कथं तव अहम असंक्लिष्टॊ गच्छेयं परमां गतिम\nनावर्तेयं यथा भूयॊ यॊनिसंसारसागरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 50,
        "text": "परं भावं हि काङ्क्षामि यत्र नावर्तते पुनः\nसर्वसङ्गान परित्यज्य निश्चितां मनसॊ गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 51,
        "text": "तत्र यास्यामि यत्रात्मा शमं मे ऽधिगमिष्यति\nअक्षयश चाव्ययश चैव यत्र सथास्यामि शाश्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 52,
        "text": "न तु यॊगम ऋते शक्या पराप्तुं सा परमा गतिः\nअवबन्धॊ हि मुक्तस्य कर्मभिर नॊपपद्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 53,
        "text": "तस्माद यॊगं समास्थाय तयक्त्वा गृहकलेवरम\nवायुभूतः परवेक्ष्यामि तेजॊराशिं दिवाकरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 54,
        "text": "न हय एष कषयम आप्नॊति सॊमः सुरगणैर यथा\nकम्पितः पतते भूमिं पुनश चैवाधिरॊहति\nकषीयते हि सदा सॊमः पुनश चैवाभिपूर्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 55,
        "text": "रविस तु संतापयति लॊकान रश्मिभिर उल्बनैः\nसर्वतस तेज आदत्ते नित्यम अक्षय मन्दलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 56,
        "text": "अतॊ मे रॊचते गन्तुम आदित्यं दीप्ततेजसम\nअत्र वत्स्यामि दुर्धर्षॊ निःसङ्गेनान्तरात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 57,
        "text": "सूर्यस्य सदने चाहं निक्षिप्येदं कलेवरम\nऋषिभिः सह यास्यामि सौरं तेजॊ ऽतिदुःसहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 58,
        "text": "आपृच्छामि नगान नागान गिरीन उर्वीं दिशॊ दिवम\nदेवदानवगन्धर्वान पिशाचॊरगराक्षसान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 59,
        "text": "लॊकेषु सर्वभूतानि परवेक्ष्यामि न संशयः\nपश्यन्तु यॊगवीर्यं मे सर्वे देवाः सहर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 60,
        "text": "अथानुज्ञाप्य तम ऋषिं नारदं लॊकविश्रुतम\nतस्माद अनुज्ञां संप्राप्य जगाम पितरं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 61,
        "text": "सॊ ऽभिवाद्य महात्मानम ऋषिं दवैपायनं मुनिम\nशुकः परदक्षिणीकृत्य कृष्णम आपृष्टवान मुनिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 62,
        "text": "शरुत्वा ऋषिस तद वचनं शुकस्य; परीतॊ महात्मा पुनर आह चैनम\nभॊ भॊः पुत्र सथीयतां तावद अद्य; यावच चक्षुः परीणयामि तवदर्थम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 318,
        "shloka": 63,
        "text": "निरपेक्षः शुकॊ भूत्वा निःस्नेहॊ मुक्तबन्धनः\nमॊक्षम एवानुसंचिन्त्य गमनाय मनॊ दधे\nपितरं संपरित्यज्य जगाम दविजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nगिरिपृष्ठं समारुह्य सुतॊ वयासस्य भारत\nसमे देशे विविक्ते च निःशलाक उपाविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 2,
        "text": "धारयाम आस चात्मानं यथाशास्त्रं महामुनिः\nपादात परभृति गात्रेषु करमेण करमयॊगवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 3,
        "text": "ततः स पराङ्मुखॊ विद्वान आदित्ये नचिरॊदिते\nपानि पादं समाधाय विनीतवद उपाविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 4,
        "text": "न तत्र पक्षिसंघातॊ न शब्दॊ नापि दर्शनम\nयत्र वैयासकिर धीमान यॊक्तुं समुपचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 5,
        "text": "स ददर्श तदात्मानं सव सङ्गविनिःसृतम\nपरजहास ततॊ हासं शुकः संप्रेक्ष्य भास्करम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 6,
        "text": "स पुनर यॊगम आस्थाय मॊक्षमार्गॊपलब्धये\nमहायॊगीश्वरॊ भूत्वा सॊ ऽतयक्रामद विहायसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 7,
        "text": "ततः परदक्षिणं कृत्वा देवर्षिं नारदं तदा\nनिवेदयाम आस तदा सवं यॊगं परमर्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 8,
        "text": "दृष्टॊ मार्गः परवृत्तॊ ऽसमि सवस्ति ते ऽसतु तपॊधन\nतवत्प्रसादाद गमिष्यामि गतिम इष्टां महाद्युते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 9,
        "text": "नारदेनाभ्यनुज्ञातस ततॊ दवैपायनात्मजः\nअभिवाद्य पुनर यॊगम आस्थायाकाशम आविशत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 10,
        "text": "कैलासपृष्ठाद उत्पत्य स पपात दिवं तदा\nअन्तरिक्षचरः शरीमान वयास पुत्रः सुनिश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 11,
        "text": "तम उद्यन्तं दविजश्रेष्ठं वैनतेय समद्युतिम\nददृशुः सव भूतानि मनॊमारुत रन्हसम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 12,
        "text": "वयवसायेन लॊकांस तरीन सर्वान सॊ ऽथ विचिन्तयन\nआस्थितॊ दिव्यम अध्वानं पावकार्क समप्रभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 13,
        "text": "तम एकमनसं यान्तम अव्यग्रम अकुतॊभयम\nददृशुः सर्वभूतानि जङ्गमानीतराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 14,
        "text": "यथाशक्ति यथान्यायं पूजयामं चक्रिरे तदा\nपुष्पवर्षैश च दिव्यैस तम अवचक्रुर दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 15,
        "text": "तं दृष्ट्वा विस्मिताः सर्वे गन्धर्वाप्सरसां गणाः\nऋषयश चैव संसिद्धाः परं विस्मयम आगताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 16,
        "text": "अन्तरिक्षचरः कॊ ऽयं तपसा सिद्धिम आगतः\nअधः कायॊर्ध्व वक्त्रश च नेत्रैः समभिवाह्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 17,
        "text": "ततः परमधीरात्मा तरिषु लॊकेषु विश्रुतः\nभास्करं समुद ईक्षन स पराङ्मुखॊ वाग्यतॊ ऽगमत\nशब्देनाकाशम अखिलं पूरयन्न इव सर्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 18,
        "text": "तम आपतन्तं सहसा दृष्ट्वा सर्वाप्सरॊ गणाः\nसंभ्रान्तमनसॊ राजन्न आसन परमविस्मिताः\nपञ्च चूदाप्रभृतयॊ भृशम उत्फुल्ललॊचनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 19,
        "text": "दैवतं कतमं हय एतद उत्तमां गतिम आस्थितम\nसुनिश्चितम इहायाति विमुक्तम इव निःस्पृहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 20,
        "text": "ततः समतिचक्राम मलयं नाम पर्वतम\nउर्वशी पूर्वचित्तिश च यं नित्यम उपसेवते\nते सम बरह्मर्षिपुत्रस्य विस्मयं ययतुः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 21,
        "text": "अहॊ बुद्धिसमाधानं वेदाभ्यास रते दविजे\nअचिरेणैव कालेन नभश्चरति चन्द्रवत\nपितृशुश्रूसया सिद्धिं संप्राप्तॊ ऽयम अनुत्तमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 22,
        "text": "पितृभक्तॊ दृध तपाः पितुः सुदयितः सुतः\nअनन्यमनसा तेन कथं पित्रा विवर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 23,
        "text": "उर्वस्या वचनं शरुत्वा शुकः परमधर्मवित\nउदैक्षत दिशः सर्वा वचने गतमानसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 24,
        "text": "सॊ ऽनतरिक्षं महीं चैव सशैलवनकाननाम\nआलॊकयाम आस तदा सरांसि सरितस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 25,
        "text": "ततॊ दवैपायन सुतं बहुमान पुरःसरम\nकृताञ्जलिपुताः सर्वा निरीक्षन्ते सम देवताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 26,
        "text": "अब्रवीत तास तदा वाक्यं शुकः परमधर्मवित\nपिता यद्य अनुगच्छेन मां करॊशमानः शुकेति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 27,
        "text": "ततः परति वचॊ देयं सर्वैर एव समाहितैः\nएतन मे सनेहतः सर्वे वचनं कर्तुम अर्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 28,
        "text": "शुकस्य वचनं शरुत्वा दिशः सवनकाननाः\nसमुद्राः सरितः शैलाः परत्यूचुस तं समन्ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 319,
        "shloka": 29,
        "text": "यथाज्ञापयसे विप्र बाधम एवं भविष्यति\nऋषेर वयाहरतॊ वाक्यं परतिवक्ष्यामहे वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 1,
        "text": "[भी]\nइत्य एवम उक्त्वा वचनं बरह्मर्षिः सुमहातपः\nपरातिष्ठत शुकः सिद्धिं हित्वा लॊकांश चतुर्विधान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 2,
        "text": "तमॊ हय अस्तविधं हित्वा जहौ पञ्च विधं रजः\nततः सत्त्वं जहौ धीमांस तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 3,
        "text": "ततस तस्मिन पदे नित्ये निर्गुणे लिङ्गवर्जिते\nबरह्मणि परत्यतिष्ठत स विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 4,
        "text": "उल्का पाता दिशां दाहा भूमिकम्पास तथैव च\nपरादुर्भूताः कषणे तस्मिंस तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 5,
        "text": "दरुमाः शाखाश च मुमुचुः शिखराणि च पर्वताः\nनिर्घातशब्दैश च गिरिर हिमवान दीर्यतीव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 6,
        "text": "न बभासे सहस्रांशुर न जज्वाल च पावकः\nहरदाश च सरितश चैव चुक्षुभुः सागरास तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 7,
        "text": "ववर्ष वासवस तॊयं रसवच च सुगन्धि च\nववौ समीरणश चापि दिव्यगन्धवहः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 8,
        "text": "स शृङ्गे ऽपरतिमे दिव्ये हिमवन मेरुसंभवे\nसंश्लिष्टे शवेतपीते दवे रुक्त रूप्यमये शुभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 9,
        "text": "शतयॊजनविस्तारे तिर्यग ऊर्ध्वं च भारत\nउदीचीं दिशम आश्रित्य रुचिरे संददर्श ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 10,
        "text": "सॊ ऽविशङ्केन मनसा तथैवाभ्यपतच छुकः\nततः पर्वतशृङ्गे दवे सहसैव दविधाकृते\nअदृश्येतां महाराज तद अद्भुतम इवाभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 11,
        "text": "ततः पर्वतशृङ्गाभ्यां सहसैव विनिःसृतः\nन च परतिजघानास्य स गतिं पर्वतॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 12,
        "text": "ततॊ महान अभूच छब्दॊ दिवि सर्वदिवौकसाम\nगन्धर्वाणाम ऋषीणां च ये च शैलनिवासिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 13,
        "text": "दृष्ट्वा शुकम अतिक्रान्तं पर्वतं च दविधाकृतम\nसाधु साध्व इति तत्रासीन नादः सर्वत्र भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 14,
        "text": "स पूज्यमानॊ देवैश च गन्धर्वैर ऋषिभिस तथा\nयक्षराक्षस संघैश च विद्याधरगणैस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 15,
        "text": "दिव्यैः पुष्पैः समाकीर्णम अन्तरिक्षं समन्ततः\nआसीत किल महाराज शुकाभिपतने तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 16,
        "text": "ततॊ मन्दाकिनीं रम्याम उपरिष्टाद अभिव्रजन\nशुकॊ ददर्श धर्मात्मा पुष्पित दरुमकाननाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्यां करीदन्त्य अभिरताः सनान्ति चैवाप्सरॊ गणाः\nशून्याकारं निराकाराः शुकं दृष्ट्वा विवाससः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 18,
        "text": "तं परक्रमन्तम आज्ञाय पिता सनेहसमन्वितः\nउत्तमां गतिम आस्थाय पृष्ठतॊ ऽनुससार ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 19,
        "text": "शुकस तु मारुताद ऊर्ध्वं गतिं कृत्वान्तरिक्षगाम\nदर्शयित्वा परभावं सवं सर्वभूतॊ ऽभवत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 20,
        "text": "महायॊगगतिं तव अग्र्यां वयासॊत्थाय महातपः\nनिमेषान्तरमात्रेण शुकाभिपतनं ययौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 21,
        "text": "स ददर्श दविधाकृत्वा पर्वताग्रं शुकं गतम\nशशंसुर ऋषयस तस्मै कर्म पुत्रस्य तत तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 22,
        "text": "ततः शुकेति दीर्घेण शैक्षेणाक्रन्दितस तदा\nसवयं पित्रा सवरेणॊच्चैस तरीँल लॊकान अनुनाद्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 23,
        "text": "शुकः सर्वगतॊ भूत्वा सर्वात्मा सर्वतॊ मुखः\nपरत्यभासत धर्मात्मा भॊः शब्देनानुनादयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 24,
        "text": "तत एकाक्षरं नादं भॊ इत्य एव समीरयन\nपरत्याहरञ जगत सर्वम उच्चैः सथावरजङ्गमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 25,
        "text": "ततः परभृति चाद्यापि शब्दान उच्चारितान पृथक\nगिरिगह्वर पृष्ठेषु वयाजहार शुकं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 26,
        "text": "अन्तर्हितः परभावं तु दर्शयित्वा शुकस तदा\nगुणान संत्यज्य शब्दादीन पदम अध्यगमत परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 27,
        "text": "महिमानं तु तं दृष्ट्वा पुत्रस्यामित तेजसः\nनिषसाद गिरिप्रस्थे पुत्रम एवानुचिन्तयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 28,
        "text": "ततॊ मन्दाकिनी तीरे करीदन्तॊ ऽपसरसां गणाः\nआसाद्य तम ऋषिं सर्वाः संभ्रान्ता गतचेतसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 29,
        "text": "जले निलिल्यिरे काश चित काश चिद गुल्मान परपेदिरे\nवसनान्य आददुः काश चिद दृष्ट्वा तं मुनिसत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 30,
        "text": "तां मुक्ततां तु विज्ञाय मुनिः पुत्रस्य वै तदा\nसक्तताम आत्मनश चैव परीतॊ ऽभूद वरीदितश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 31,
        "text": "तं देवगन्धर्ववृतॊ महर्षिगणपूजितः\nपिनाक हस्तॊ भवगान अभ्यागच्छत शंकरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 32,
        "text": "तम उवाच महादेवः सान्त्वपूर्वम इदं वचः\nपुत्रशॊकाभिसंतप्तं कृष्णद्वैपायनं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 33,
        "text": "अग्नेर भूमेर अपां वायॊर अन्तरिक्षस्य चैव ह\nवीर्येण सदृशः पुत्रस तवया मत्तः पुरा वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 34,
        "text": "स तथा लक्षणॊ जातस तपसा तव संभृतः\nमम चैव परभावेन बरह्मतेजॊमयः शुचिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 35,
        "text": "स गतिं परमां पराप्तॊ दुष्प्रापाम अजितेन्द्रियैः\nदैवतैर अपि विप्रर्षे तं तवं किम अनुशॊचसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 36,
        "text": "यावत सथास्यन्ति गिरयॊ यावत सथास्यन्ति सागराः\nतावत तवाक्षया कीर्तिः सपुत्रस्य भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 37,
        "text": "छायां सवपुत्र सदृशीं सर्वतॊ ऽनपगां सदा\nदरक्ष्यसे तवं च लॊके ऽसमिन मत्प्रसादान महामुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 38,
        "text": "सॊ ऽनुनीतॊ भगवता सवयं रुद्रेण भारत\nछाया पश्यन समावृत्तः स मुनिः परया मुदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 39,
        "text": "इति जन्म गतिश चैव शुकस्य भरतर्षभ\nविस्तरेण मयाख्यातं यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 40,
        "text": "एतद आचस्त मे राजन देवर्षिर नारदः पुरा\nवयासश चैव महायॊगी संजल्पेषु पदे पदे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 320,
        "shloka": 41,
        "text": "इतिहासम इमं पुण्यं मॊक्षधर्मार्थसंहितम\nधारयेद यः शम परः स गच्छेत परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nगृहस्थॊ बरह्मचारी वा वानप्रस्थॊ ऽथ भिक्षुकः\nय इच्छेत सिद्धिम आस्थातुं देवतां कां यजेत सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 2,
        "text": "कुतॊ हय अस्य धरुवः सवर्गः कुतॊ निःश्रेयसं परम\nविधिना केन जुहुयाद दैवं पित्र्यं तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 3,
        "text": "मुक्तश च कां गतिं गच्छेन मॊक्षश चैव किम आत्मकः\nसवर्गतश चैव किं कुर्याद येन न चयवते दिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 4,
        "text": "देवतानां च कॊ देवः पितॄणां च तथा पिता\nतस्मात परतरं यच च तन मे बरूहि पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 5,
        "text": "[भीस्म]\nगूढं मां परश्नवित परश्नं पृच्छसे तवम इहानघ\nन हय एष तर्कया शक्यॊ वक्तुं वर्षशतैर अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 6,
        "text": "ऋते देवप्रसादाद वा राजञ जञानागमेन वा\nगहनं हय एतद आख्यानं वयाख्यातव्यं तवारि हन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 7,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nनारदस्य च संवादम ऋषेर नारायणस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 8,
        "text": "नारायणॊ हि विश्वात्मा चतुर्मूर्तिः सनातनः\nधर्मात्मजः संबभूव पितैवं मे ऽभयभासत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 9,
        "text": "कृते युगे महाराज पुरा सवायम्भुवे ऽनतरे\nनरॊ नारायणश चैव हरिः कृष्णस तथैव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 10,
        "text": "तेभ्यॊ नारायण नरौ तपस तेपतुर अव्ययौ\nबदर्य आश्रमम आसाद्य शकते कनका मये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 11,
        "text": "अस्तचक्रं हि तद यानं भूतयुक्तं मनॊरमम\nतत्राद्यौ लॊकनाथौ तौ कृशौ धमनि संततौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 12,
        "text": "तपसा तेजसा चैव दुर्निरीक्षौ सुरैर अपि\nयस्य परसादं कुर्वाते स देवौ दरष्टुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 13,
        "text": "नूनं तयॊर अनुमते हृदि हृच्छय चॊदितः\nमहामेरॊर गिरेः शृङ्गात परच्युतॊ गन्धमादनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 14,
        "text": "नारदः सुमहद भूतं लॊकान सर्वान अचीचरत\nतं देशम अगमद राजन बदर्य आश्रमम आशुगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 15,
        "text": "तयॊर आह्निक वेलायां तस्य कौतूहलं तव अभूत\nइदं तद आस्पदं कृत्स्नं यस्मिँल लॊकाः परतिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 16,
        "text": "सद एवासुरगन्धर्वाः सर्षिकिंनर लेलिहाः\nएका मूर्तिर इयं पूर्वं जाता भूयश चतुर्विधा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 17,
        "text": "धर्मस्य कुलसंतानॊ महान एभिर विवर्धितः\nअहॊ हय अनुग्रहीतॊ ऽदय धर्म एभिः सुरैर इह\nनरनारायणाभ्यां च कृष्णेन हरिणा तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 18,
        "text": "तत्र कृष्णॊ हरिश चैव कस्मिंश चित कारणान्तरे\nसथितौ धर्मॊत्तरौ हय एतौ तथा तपसि धिष्ठितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 19,
        "text": "एतौ हि परमं धाम कानयॊर आह्निक करिया\nपितरौ सर्वभूतानां दैवतं च यशस्विनौ\nकां देवतां तु यजतः पितॄन वा कान महामती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 20,
        "text": "इति संचिन्त्य मनसा भक्त्या नारायणस्य ह\nसहसा परादुरभवत समीपे देवयॊस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 21,
        "text": "कृते दैवे च पित्र्ये च ततस ताभ्यां निरीक्षितः\nपूजितश चैव विधिना यथा परॊक्तेन शास्त्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 22,
        "text": "तं दृष्ट्वा महद आश्चर्यम अपूर्वं विधिविस्तरम\nउपॊपविष्टः सुप्रीतॊ नारदॊ भवगान ऋषिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 23,
        "text": "नारायणं संनिरीक्ष्य परसन्नेनान्तर आत्मना\nनमस्कृत्वा महादेवम इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 24,
        "text": "वेदेषु सपुराणेषु साङ्गॊपाङ्गेषु गीयसे\nतवम अजः शाश्वतॊ धाता मतॊ ऽमृतम अनुत्तमम\nपरतिष्ठितं भूतभव्यं तवयि सर्वम इदं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 25,
        "text": "चत्वारॊ हय आश्रमा देव सर्वे गार्हस्थ्य मूलकाः\nयजन्ते तवाम अहर अहर नाना मूर्ति समास्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 26,
        "text": "पिता माता च सर्वस्य जगतः शाश्वतॊ गुरुः\nकं तव अद्य यजसे देवं पितरं कं न विद्महे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 27,
        "text": "[भगवान]\nअवाच्यम एतद वक्तव्यम आत्मगुह्यं सनातनम\nतव भक्तिमतॊ बरह्मन वक्ष्यामि तु यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 28,
        "text": "यत तत सूक्ष्मम अविज्ञेयम अव्यक्तम अचलं धरुवम\nइन्द्रियैर इन्द्रियार्थैश च सर्वभूतैश च वर्जितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 29,
        "text": "स हय अन्तरात्मा भूतानां कषेत्रज्ञश चेति कथ्यते\nतरिगुण वयतिरिक्तॊ ऽसौ पुरुषश चेति कल्पितः\nतस्माद अव्यक्तम उत्पन्नं तरिगुणं दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 30,
        "text": "अव्यक्ता वयक्तभावस्था या सा परकृतिर अव्यया\nतां यॊनिम आवयॊर विद्धि यॊ ऽसौ सदसद आत्मकः\nआवाभ्यां पूज्यते ऽसौ हि दैवे पित्र्ये च कल्पिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 31,
        "text": "नास्ति तस्मात परॊ ऽनयॊ हि पिता देवॊ ऽथ वा दविजः\nआत्मा हि नौ स विज्ञेयस ततस तं पूजयावहे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 32,
        "text": "तेनैषा परथिता बरह्मन मर्यादा लॊकभाविनी\nदैवं पित्र्यं च कर्तव्यम इति तस्यानुशासनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 33,
        "text": "बरह्मा सथानुर मनुर दक्षॊ भृगुर धर्मस तपॊ दमः\nमरीचिर अङ्गिरात्रिश च पुलस्त्यः पुलहः करतुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 34,
        "text": "वसिष्ठः परमेष्ठी च विवस्वान सॊम एव च\nकर्दमश चापि यः परॊक्तः करॊधॊ विक्रीत एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 35,
        "text": "एकविंशतिर उत्पन्नास ते परजापतयः समृताः\nतस्य देवस्य मर्यादां पूजयन्ति सनातनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 36,
        "text": "दैवं पित्र्यं च सततं तस्य विज्ञाय तत्त्वतः\nआत्मप्राप्तानि च ततॊ जानन्ति दविजसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 37,
        "text": "सवर्गस्था अपि ये के चित तं नमस्यन्ति देहिनः\nते तत्प्रसादाद गच्छन्ति तेनादिष्ट फलां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 38,
        "text": "ये हीनाः सप्त दशभिर गुणैः कर्मभिर एव च\nकलाः पञ्चदश तयक्त्वा ते मुक्ता इति निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 39,
        "text": "मुक्तानां तु गतिर बरह्मन कषेत्रज्ञ इति कल्पितः\nस हि सर्वगतश चैव निर्गुणश चैव कथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 40,
        "text": "दृश्यते जञानयॊगेन आवां च परसृतौ ततः\nएवं जञात्वा तम आत्मानं पूजयावः सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 41,
        "text": "तं वेदाश चाश्रमाश चैव नाना तनु समास्थिताः\nभक्त्या संपूजयन्त्य आद्यं गतिं चैषां ददाति सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 42,
        "text": "ये तु तद्भाविता लॊके एकान्तित्वं समास्थिताः\nएतद अभ्यधिकं तेषां यत ते तं परविशन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 321,
        "shloka": 43,
        "text": "इति गुह्य समुद्देशस तव नारद कीर्तितः\nभक्त्या परेम्ना च विप्रर्षे अस्मद भक्त्या च ते शरुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nस एवम उक्तॊ दविपदां वरिष्ठॊ; नारायणेनॊत्तम पूरुषेन\nजगाद वाक्यं दविपदां वरिष्ठं; नारायणं लॊकहिताधिवासम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 2,
        "text": "यदर्थम आत्मप्रभवेह जन्म; तवॊत्तमं धर्मगृहे चतुर्धा\nतत साध्यतां लॊकहितार्थम अद्य; गच्छामि दरष्टुं परकृतिं तवाद्याम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 3,
        "text": "वेदाः सवधीता मम लॊकनाथ; तप्तं तपॊ नानृतम उक्तपूर्वम\nपूजां गुरूणां सततं करॊमि; परस्य गुह्यं न च भिन्नपूर्वम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 4,
        "text": "गुप्तानि चत्वारि यथागमं मे; शत्रौ च मित्रे च समॊ ऽसमि नित्यम\nतं चादि देवं सततं परपन्न; एकान्तभावेन वृणॊम्य अजस्रम\nएभिर विशेषैः परिशुद्धसत्त्वः; कस्मान न पश्येयम अनन्तम ईशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 5,
        "text": "तत पारमेष्ठ्यस्य वचॊ निशम्य; नारायणः सात्वत धर्मगॊप्ता\nगच्छेति तं नारदम उक्तवान स; संपूजयित्वात्म विधिक्रियाभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 6,
        "text": "ततॊ विसृष्टः परमेष्ठिपुत्रः; सॊ ऽभयर्चयित्वा तम ऋषिं पुराणम\nखम उत्पपातॊत्तम वेगयुक्तस; ततॊ ऽधि मेरौ सहसा निलिल्ये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 7,
        "text": "तत्रावतस्थे च मुनिर मुहूर्तम; एकान्तम आसाद्य गिरेः स शृङ्गे\nआलॊकयन उत्तरपश्चिमेन; ददर्श चात्य अद्भुतरूपयुक्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 8,
        "text": "कषीरॊदधेर उत्तरतॊ हि दवीपः; शवेतः स नाम्ना परथितॊ विशालः\nमेरॊः सहस्रैः स हि यॊजनानां; दवात्रिंशतॊर्ध्वं कविभिर निरुक्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 9,
        "text": "अतीन्द्रियाश चानशनाश च तत्र; निष्पन्द हीनाः सुसुगन्धिनश च\nशवेताः पुमांसॊ गतसर्वपापाश; चक्षुर मुषः पापकृतां नराणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 10,
        "text": "वज्रास्थि कायाः सममानॊन्माना; दिव्यान्वय रूपाः शुभसारॊपेताः\nछत्त्राकृति शीर्षा मेघौघनिनादाः; सत पुष्कर चतुष्का राजीवशतपादाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 11,
        "text": "सस्त्या दन्तैर युक्ताः शुक्लैर अस्ताभिर दंस्त्राभिर ये\nजिह्वाभिर ये विष्वग वक्त्रं लेलिह्यन्ते सूर्यप्रख्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 12,
        "text": "भक्त्या देवं विश्वॊत्पन्नं; यस्मात सर्वे लॊकाः सूताः\nवेदा धर्मा मुनयः शान्ता; देवाः सर्वे तस्य विसर्गाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 13,
        "text": "[य]\nअतीन्द्रिया निराहारा अनिष्पन्दाः सुगन्धिनः\nकथं ते पुरुषा जाताः का तेषां गतिर उत्तमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 14,
        "text": "ये विमुक्ता भवन्तीह नरा भरतसत्तम\nतेषां लक्षणम एतद धि यच छवेतद्वीपवासिनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्मान मे संशयं छिन्धि परं कौतूहलं हि मे\nतवं हि सर्वकथारामस तवां चैवॊपश्रिता वयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 16,
        "text": "[भीस्म]\nविस्तीर्णैषा कथा राजञ शरुता मे पितृसंनिधौ\nसैषा तव हि वक्तव्या कथा सारॊ हि स समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 17,
        "text": "राजॊपरिचरॊ नाम बभूवाधिपतिर भुवः\nआखन्दल सखः खयातॊ भक्तॊ नारायणं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 18,
        "text": "धार्मिकॊ नित्यभक्तश च पितॄन नित्यम अतन्द्रितः\nसाम्राज्यं तेन संप्राप्तं नारायण वरात पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 19,
        "text": "सात्वतं विधिम आस्थाय पराक सूर्यमुख निःसृतम\nपूजयाम आस देवेशं तच छेषेण पितामहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 20,
        "text": "पितृशेषेण विप्रांश च संविभज्याश्रितांश च सः\nशेषान्न भुक सत्यपरः सर्वभूतेष्व अहिंसकः\nसर्वभावेन भक्तः स देवदेवं जनार्दनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 21,
        "text": "तस्य नारायणे भक्तिं वहतॊ ऽमित्रकर्शन\nएकशय्यासनं शक्रॊ दत्तवान देवरात सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 22,
        "text": "आत्मा राज्यं धनं चैव कलत्रं वाहनानि च\nएतद भगवते सर्वम इति तत परेक्षितं सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 23,
        "text": "काम्यनैमित्तिकाजस्रं यज्ञियाः परमक्रियाः\nसर्वाः सात्वतम आस्थाय विधिं चक्रे समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 24,
        "text": "पञ्चरात्र विदॊ मुख्यास तस्य गेहे महात्मनः\nपरायनं भगवत परॊक्तं भुञ्जते चाग्र भॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्य परशासतॊ राज्यं धर्मेणामित्र घातिनः\nनानृता वाक समभवन मनॊ दुष्टं न चाभवत\nन च कायेन कृतवान स पापं परम अन्व अपि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 26,
        "text": "ये हि ते मुनयॊ खयाताः सप्त चित्रशिखन्दिनः\nतैर एकमतिभिर भूत्वा यत परॊक्तं शास्त्रम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 27,
        "text": "मरीचिर अत्र्यङ्गिरसौ पुलस्त्यः पुलहः करतुः\nवसिष्ठश च महातेजा एते चित्रशिखन्दिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 28,
        "text": "सप्त परकृतयॊ हय एतास तथा सवायम्भुवॊ ऽसतमः\nएताभिर धार्यते लॊकस ताभ्यः शास्त्रं विनिःसृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 29,
        "text": "एकाग्रमनसॊ दान्ता मुनयः संयमे रताः\nइदं शरेय इदं बरह्म इदं हितम अनुत्तमम\nलॊकान संचिन्त्य मनसा ततः शास्त्रं परचक्रिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 30,
        "text": "तत्र धर्मार्थकामा हि मॊक्षः पश्चाच च कीर्तितः\nमर्यादा विविधाश चैव दिवि भूमौ च संस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 31,
        "text": "आराध्य तपसा देवं हरिं नारायणं परभुम\nदिव्यं वर्षसहस्रं वै सर्वे ते ऋषिभिः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 32,
        "text": "नारायणानुशास्ता हि तदा देवी सरस्वती\nविवेश तान ऋषीन सर्वाँल लॊकानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 33,
        "text": "ततः परवर्तिता सम्यक तपस्विद्भिर दविजातिभिः\nशब्दे चार्थे च हेतौ च एषा परथमसर्गजा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 34,
        "text": "आदाव एव हि तच छास्त्रम ओंकार सवरभूषितम\nऋषिभिर भावितं तत्र यत्र कारुणिकॊ हय असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 35,
        "text": "ततः परसन्नॊ भगवान अनिर्दिष्ट शरीरगः\nऋषीन उवाच तान सर्वान अदृश्यः पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 36,
        "text": "कृतं शतसहस्रं हि शलॊकानाम इदम उत्तमम\nलॊकतन्त्रस्य कृत्स्नस्य यस्माद धर्मः परवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 37,
        "text": "परवृत्तौ च निवृत्तौ च यॊनिर एतद भविष्यति\nऋग यजुः सामभिर जुष्टम अथर्वाङ्गिरसैस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 38,
        "text": "तथा परमाणं हि मया कृतॊ बरह्मा परसादजः\nरुद्रश च करॊधजॊ विप्रा यूयं परकृतयस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 39,
        "text": "सूर्या चन्द्रमसौ वायुर भूमिर आपॊ ऽगनिर एव च\nसर्वे च नक्षत्रगणा यच च भूताभिशब्दितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 40,
        "text": "अधिकारेषु वर्तन्ते यथा सवं बरह्मवादिनः\nसर्वे परमाणं हि यथातथैतच छास्त्रम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 41,
        "text": "भविष्यति परमाणं वय एतन मद अनुशासनम\nअस्मात परवक्ष्यते धर्मान मनुः सवायम्भुवः सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 42,
        "text": "उशना बृहस्पतिश चैव यदॊत्पन्नौ भविष्यतः\nतदा परवक्ष्यतः शास्त्रं युष्मन मतिभिर उद्धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 43,
        "text": "सवायम्भुवेषु धर्मेषु शास्त्रे चॊशनसा कृते\nबृहस्पतिमते चैव लॊकेषु परविचारिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 44,
        "text": "युष्मत कृतम इदं शास्त्रं परजा पालॊ वसुस ततः\nबृहस्पतिसकाशाद वै पराप्स्यते दविजसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 45,
        "text": "स हि मद्भावितॊ राजा मद्भक्तश च भविष्यति\nतेन शास्त्रेण लॊकेषु करिया सर्वा करिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 46,
        "text": "एतद धि सर्वशास्त्राणां शास्त्रम उत्तमसंज्ञितम\nएतदर्थ्यं च धर्म्यं च यशस्यं चैतद उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 47,
        "text": "अस्य परवर्तनाच चैव परजावन्तॊ भविष्यथ\nस च राजा शरिया युक्तॊ भविष्यति महान वसुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 48,
        "text": "संस्थिते च नृपे तस्मिञ शास्त्रम एतत सनातनम\nअन्तर धास्यति तत सत्यम एतद वः कथितं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 49,
        "text": "एतावद उक्त्वा वचनम अदृश्यः पुरुषॊत्तमः\nविसृज्य तान ऋषीन सर्वान काम अपि परस्थितॊ दिशम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 50,
        "text": "ततस ते लॊकपितरः सर्वलॊकार्थ चिन्तकाः\nपरावर्तयन्त तच छास्त्रं धर्मयॊनिं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 51,
        "text": "उत्पन्ने ऽङगिरसे चैव युगे परथमकल्पिते\nसाङ्गॊपनिषदं शास्त्रं सथापयित्वा बृहस्पतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 322,
        "shloka": 52,
        "text": "जग्मुर यथेप्सितं देशं तपसे कृतनिश्चयाः\nधारणात सर्वलॊकानां सर्वधर्मप्रवर्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nततॊ ऽतीते महाकल्पे उत्पन्ने ऽङगिरसः सुते\nबभूवुर निर्वृता देवा जाते देवपुरॊहिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 2,
        "text": "बृहद बरह्म महच चेति शब्दाः पर्याय वाचकाः\nएभिः समन्वितॊ राजन गुणैर विद्वान बृहस्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 3,
        "text": "तस्य शिष्यॊ बभूवाग्र्यॊ राजॊपरिचरॊ वसुः\nअधीतवांस तदा शास्त्रं सम्यक चित्रशिखन्दिजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 4,
        "text": "स राजा भावितः पूर्वं दैवेन विधिना वसुः\nपालयाम आस पृथिवीं दिवम आखन्दलॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्य यज्ञॊ महान आसीद अश्वमेधॊ महात्मनः\nबृहस्पतिर उपाध्यायस तत्र हॊता बहूव ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 6,
        "text": "परजापतिसुताश चात्र सदस्यास तव अभवंस तरयः\nएकतश च दवितश चैव तरितश चैव महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 7,
        "text": "धनुषाक्षॊ ऽथ रैभ्यश च अर्वावसु परावसू\nऋषिर मेधातिथिश चैव तान्द्यश चैव महान ऋषिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 8,
        "text": "ऋषिः शक्तिर महाभागस तथा वेद शिराश च यः\nकपिलश च ऋषिश्रेष्ठः शालिहॊत्र पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 9,
        "text": "आद्यः कठस तैत्तिरिश च वैशम्पायन पूर्वजः\nकण्वॊ ऽथ देवहॊत्रश च एते षॊडश कीर्तिताः\nसंभृताः सर्वसंभारास तस्मिन राजन महाक्रतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 10,
        "text": "न तत्र पशुघातॊ ऽभूत स राजैवं सथितॊ ऽभवत\nअहिंस्रः शुचिर अक्षुद्रॊ निराशीः कर्म संस्तुतः\nआरण्यक पदॊद्गीता भागास तत्रॊपकल्पिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 11,
        "text": "परीतस ततॊ ऽसय भगवान देवदेवः पुरातनः\nसाक्षात तं दर्शयाम आस सॊ ऽदृश्यॊ ऽनयेन केन चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 12,
        "text": "सवयं भागम उपाघ्राय पुरॊदाशं गृहीतवान\nअदृश्येन हृतॊ भागॊ देवेन हरि मेधसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 13,
        "text": "बृहस्पतिस ततः करुद्धः सरुवम उद्यम्य वेगितः\nआकाशं घनन सरुवः पातै रॊषाद अश्रूण्य अवर्तयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 14,
        "text": "उवाच चॊपरिचरं मया भागॊ ऽयम उद्यतः\nगराह्यः सवयं हि देवेन मत परत्यक्षं न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 15,
        "text": "उद्यता यज्ञभागा हि साक्षात पराप्ताः सुरैर इह\nकिमर्थम इह न पराप्तॊ दर्शनं स हरिर विभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 16,
        "text": "ततः स तं समुद्धूतं भूमिपालॊ महान विभुः\nपरसादयाम आस मुनिं सदस्यास ते च सर्वशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 17,
        "text": "ऊचुश चैनम असंभ्रान्ता न रॊषं कर्तुम अर्हसि\nनैष धर्मः कृतयुगे यस तवं रॊषम अचीकृथाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 18,
        "text": "अरॊषणॊ हय असौ देवॊ यस्य भागॊ ऽयम उद्यतः\nन स शक्यस तवया दरष्टुम अस्माभिर वा बृहस्पते\nयस्य परसादं कुरुते स वै तं दरष्टुम अर्हति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 19,
        "text": "[एद्त]\nवयं हि बरह्मणः पुत्रा मानसाः परिकीर्तिताः\nगता निःश्रेयसार्थं हि कदा चिद दिशम उत्तराम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 20,
        "text": "तप्त्वा वर्षसहस्राणि चत्वारि तप उत्तमम\nएकपादस्थिताः सम्यक काष्ठ भूताः समाहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 21,
        "text": "मेरॊर उत्तरभागे तु कषीरॊदस्यानुकूलतः\nस देशॊ यत्र नस तप्तं तपः परमदारुणम\nकथं पश्येमहि वयं देवं नारायणं तव इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 22,
        "text": "ततॊ वरतस्यावभृथे वाग उवाचाशरीरिणी\nसुतप्तं वस तपस्विप्राः परसन्नेनान्तर आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 23,
        "text": "यूयं जिज्ञासवॊ भक्ताः कथं दरक्ष्यथ तं परभुम\nकषीरॊदधेर उत्तरतः शवेतद्वीपॊ महाप्रभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 24,
        "text": "तत्र नारायण परा मानवाश चन्द्र वर्चसः\nएकान्तभावॊपगतास ते भक्ताः पुरुषॊत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 25,
        "text": "ते सहस्रार्चिषं देवं परविशन्ति सनातनम\nअतीन्द्रिया निराहारा अनिष्पन्दाः सुगन्धिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 26,
        "text": "एकान्तिनस ते पुरुषाः शवेतद्वीपनिवासिनः\nगच्छध्वं तत्र मुनयस तत्रात्मा मे परकाशितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 27,
        "text": "अथ शरुत्वा वयं सर्वे वाचं ताम अशरीरिणीम\nयथाख्यातेन मार्गेण तं देशं परतिपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 28,
        "text": "पराप्य शवेतं महाद्वीपं तच चित्तास तद दिदृक्षवः\nततॊ नॊ दृष्टिविषयस तदा परतिहतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 29,
        "text": "न च पश्याम पुरुषं तत तेजॊ हृतदर्शनाः\nततॊ नः परादुरभवद विज्ञानं देव यॊगजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 30,
        "text": "न किलातप्त तपसा शक्यते दरष्टुम अञ्जसा\nततः पुनर वर्षशतं तप्त्वा तात्कालिकं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 31,
        "text": "वरतावसाने सुशुभान नरान ददृशिरे वयम\nशवेतांश चन्द्रप्रतीकाशान सर्वलक्षणलक्षितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 32,
        "text": "नित्याञ्जलि कृतान बरह्म जपतः पराग उदङ मुखान\nमानसॊ नाम स जपॊ जप्यते तैर महात्मभिः\nतेनैकाग्र मनस्त्वेन परीतॊ भवति वै हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 33,
        "text": "या भवेन मुनिशार्दूलभाः सूर्यस्य युगक्षये\nएकैकस्य परभा तादृक साभवन मानवस्य ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 34,
        "text": "तेजॊ निवासः स दवीप इति वै मेनिरे वयम\nन तत्राभ्यधिकः कश चित सर्वे ते समतेजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 35,
        "text": "अथ सूर्यसहस्रस्य परभां युगपद उत्थिताम\nसहसा दृष्टवन्तः सम पुनर एव बृहस्पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 36,
        "text": "सहिताश चाभ्यधावन्त ततस ते मानवा दरुतम\nकृताञ्जलिपुता हृष्टा नम इत्य एव वादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 37,
        "text": "ततॊ ऽभिवदतां तेषाम अश्रौष्म विपुलं धवनिम\nबलिः किलॊपह्रियते तस्य देवस्य तैर नरैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 38,
        "text": "वयं तु तेजसा तस्य सहसाहृत चेतसः\nन किं चिद अपि पश्यामॊ हृतदृष्टि बलेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 39,
        "text": "एकस तु शब्दॊ ऽविरतः शरुतॊ ऽसमाभिर उदीरितः\nजितं ते पुन्दरीकाक्ष नमस ते विश्वभावन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 40,
        "text": "नमस ते ऽसतु हृषीकेश महापुरुष पूर्वज\nइति शब्दः शरुतॊ ऽसमाभिः शिक्षाक्षर समीरितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 41,
        "text": "एतस्मिन्न अन्तरे वायुः सर्वगन्धवहः शुचिः\nदिव्यान्य उवाह पुष्पानि कर्मण्याश चौषधीस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 42,
        "text": "तैर इष्टः पञ्च कालज्ञैर हरिर एकान्तिभिर नरैः\nनूनं तत्रागतॊ देवॊ यथा तैर वाग उदीरिता\nवयं तव एनं न पश्यामॊ मॊहितास तस्य मायया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 43,
        "text": "मारुते संनिवृत्ते च बलौ च परतिपादिते\nचिन्ता वयाकुलितात्मानॊ जाताः समॊ ऽङगिरसां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 44,
        "text": "मानवानां सहस्रेषु तेषु वै शुद्धयॊनिषु\nअस्मान न कश चिन मनसा चक्षुषा वाप्य अपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 45,
        "text": "ते ऽपि सवस्था मुनिगणा एकभावम अनुव्रताः\nनास्मासु दधिरे भावं बरह्म भावम अनुष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 46,
        "text": "ततॊ ऽसमान सुपरिश्रान्तांस तपसा चापि कर्शितान\nउवाच सवस्थं किम अपि भूतं तत्राशरीरकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 47,
        "text": "दृष्टा वः पुरुषाः शवेताः सर्वेन्द्रियविवर्जिताः\nदृष्टॊ भवति देवेश एभिर दृष्टैर दविजॊत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 48,
        "text": "गच्छध्वं मुनयः सर्वे यथागतम इतॊ ऽचिरात\nन स शक्यॊ अभक्तेन दरष्टुं देवः कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 49,
        "text": "कामं कालेन महता एकान्तित्वं समागतैः\nशक्यॊ दरष्टुं स भगवान परभा मन्दल दुर्दृशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 50,
        "text": "महत कार्यं तु कर्तव्यं युष्माभिर दविजसत्तमाः\nइतः कृतयुगे ऽतीते विपर्यासं गते ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 51,
        "text": "वैवस्वते ऽनतरे विप्राः पराप्ते तरेतायुगे ततः\nसुराणां कार्यसिद्ध्यर्थं सहाया वै भविष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 52,
        "text": "ततस तद अद्भुतं वाक्यं निशम्यैवं सम सॊमप\nतस्य परसादात पराप्ताः समॊ देशम ईप्सितम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 53,
        "text": "एवं सुतपसा चैव हव्यकव्यैस तथैव च\nदेवॊ ऽसमाभिर न दृष्टः स कथं तवं दरष्टुम अर्हसि\nनारायणॊ महद भूतं विश्वसृग घव्यकव्य भुक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 54,
        "text": "[भीस्म]\nएवम एकत वाक्येन दवित तरित मतेन च\nअनुनीतः सदस्यैश च बृहस्पतिर उदारधीः\nसमानीय ततॊ यज्ञं दैवतं समपूजयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 55,
        "text": "समाप्तयज्ञॊ राजापि परजाः पालितवान वसुः\nबरह्मशापाद दिवॊ भरष्टः परविवेश महीं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 56,
        "text": "अन्तर भूमिगतश चैव सततं धर्मवत्सलः\nनारायण परॊ भूत्वा नारायण पदं जगौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 323,
        "shloka": 57,
        "text": "तस्यैव च परसादेन पुनर एवॊत्थितस तु सः\nमहीतलाद गतः सथानं बरह्मणः समनन्तरम\nपरां गतिम अनुप्राप्त इति नैष्ठिकम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 1,
        "text": "[युधिस्थिर]\nयदा भक्तॊ भगवत आसीद राजा महावसुः\nकिमर्थं स परिभ्रष्टॊ विवेश विवरं भुवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nअत्राप्य उदहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nऋषीणां चैव संवादं तरिदशानां च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 3,
        "text": "अजेन यस्तव्यम इति देवाः पराहुर दविजॊत्तमान\nस चच छागॊ हय अजॊ जञेयॊ नान्यः पशुर इति सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 4,
        "text": "[रसयह]\nबीजैर यज्ञेषु यस्तव्यम इति वै वैदिकी शरुतिः\nअज संज्ञानि बीजानि छागं न घनन्तुम अर्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 5,
        "text": "नैव धर्मः सतां देवा यत्र वध्येत वै पशुः\nइदं कृतयुगं शरेष्ठं कथं वध्येत वै पशुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 6,
        "text": "[भीस्म]\nतेषां संवदताम एवम ऋषीणां विबुधैः सह\nमार्गागतॊ नृपश्रेष्ठस तं देशं पराप्तवान वसुः\nअन्तरिक्षचरः शरीमान समग्रबलवाहनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 7,
        "text": "तं दृष्ट्वा सहसायान्तं वसुं ते तव अन्तरिक्षगम\nऊचुर दविजातयॊ देवान एष छेत्स्यति संशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 8,
        "text": "यज्वा दानपतिः शरेष्ठः सर्वभूतहितप्रियः\nकथं सविद अन्यथा बरूयाद वाक्यम एष महान वसुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 9,
        "text": "एवं ते संविदं कृत्वा विबुधा ऋषयस तथा\nअपृच्छन सहसाभ्येत्य वसुं राजानम अन्तिकात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 10,
        "text": "भॊ राजन केन यस्तव्यम अजेनाहॊ सविदौषधैः\nएतन नः संशयं छिन्धि परमाणं नॊ भवान मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 11,
        "text": "स तान कृताञ्जलिर भूत्वा परिपप्रच्छ वै वसुः\nकस्य वः कॊ मतः पक्षॊ बरूत सत्यं समागताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 12,
        "text": "[रसयह]\nधान्यैर यस्तव्यम इत्य एष पक्षॊ ऽसमाकं नराधिप\nदेवानां तु पशुः पक्षॊ मतॊ राजन वदस्व नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 13,
        "text": "[भीस्म]\nदेवानां तु मतं जञात्वा वसुना पक्षसंश्रयात\nछागेनाजेन यस्तव्यम एवम उक्तं वचस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 14,
        "text": "कुपितास ते ततः सर्वे मुनयः सूर्यवर्चसः\nऊचुर वसुं विमानस्थं देव पक्षार्थ वादिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 15,
        "text": "सुरपक्षॊ गृहीतस ते यस्मात तस्माद दिवः पत\nअद्य परभृति ते राजन आकाशे विहता गतिः\nअस्मच छापाभिघातेन महीं भित्त्वा परविक्ष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 16,
        "text": "ततस तस्मिन मुहूर्ते ऽथ राजॊपरिचरस तदा\nअधॊ वै संबभूवाशु भूमेर विवर गॊनृपः\nसमृतिस तव एनं न परजहौ तदा नारायणाज्ञया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 17,
        "text": "देवास तु सहिताः सर्वे वसॊः शापविमॊक्षणम\nचिन्तयाम आसुर अव्यग्राः सुकृतं हि नृपस्य तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 18,
        "text": "अनेनास्मत कृते राज्ञा शापः पराप्तॊ महात्मना\nअस्य परति परियं कार्यं सहितैर नॊ दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 19,
        "text": "इति बुद्ध्य्या वयवस्याशु गत्वा निश्चयम ईश्वराः\nऊचुस तं हृष्टमनसॊ राजॊपरिचरं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 20,
        "text": "बरह्मण्य देवं तवं भक्तः सुरासुरगुरुं हरिम\nकामं स तव तुष्टात्मा कुर्याच छापविमॊक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 21,
        "text": "मानना तु दविजातीनां कर्तव्या वै महात्मनाम\nअवश्यं तपसा तेषां फलितव्यं नृपॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 22,
        "text": "यतस तवं सहसा भरष्ट आकाशान मेदिनी तलम\nएकं तव अनुग्रहं तुभ्यं दद्मॊ वै नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 23,
        "text": "यावत तवं शापदॊषेण कालम आसिष्यसे ऽनघ\nभूमेर विवर गॊभूत्वा तावन्तं कालम आप्स्यसि\nयज्ञेषु सुहुतां विप्रैर वसॊर धारां महात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 24,
        "text": "पराप्स्यसे ऽसमद अनुध्यानान मा च तवां गलानिर आस्पृशेत\nन कषुत्पिपासे राजेन्द्र भूमेश छिद्रे भविष्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 25,
        "text": "वसॊर धारानुपीतत्वात तेजसाप्यायितेन च\nस देवॊ ऽसमद वरात परीतॊ बरह्मलॊकं हि नेष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 26,
        "text": "एवं दत्त्वा वरं राज्ञे सर्वे तत्र दिवौकसः\nगताः सवभवनं देवा ऋषयश च तपॊधनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 27,
        "text": "चक्रे च सततं पूजां विष्वक्सेनाय भारत\nजप्यं जगौ च सततं नारायण मुखॊद्गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 28,
        "text": "तत्रापि पञ्चभिर यज्ञैः पञ्च कालान अरिंदम\nअयजद धरिं सुरपतिं भूमेर विवरगॊ ऽपि सन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 29,
        "text": "ततॊ ऽसय तुष्टॊ भगवान भक्त्या नारायणॊ हरिः\nअनन्यभक्तस्य सतस तत्परस्य जितात्मनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 30,
        "text": "वरदॊ भगवान विष्णुः समीपस्थं दविजॊत्तमम\nगरुत्मन्तं महावेगम आबभासे समयन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 31,
        "text": "दविजॊत्तम महाभाग गम्यतां वचनान मम\nसंराद राजा वसुर नाम धर्मात्मा मां समाश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 32,
        "text": "बराह्मणानां परकॊपेन परविष्टॊ वसुधातलम\nमानितास ते तु विप्रेन्द्रास तवं तु गच्छ दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 33,
        "text": "भूमेर विवर संगुप्तं गरुदेह ममाज्ञया\nअधश चरं नृपश्रेष्ठं खेचरं कुरु माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 34,
        "text": "गरुत्मान अथ विक्षिप्य पक्षौ मारुतवेगवान\nविवेश विवरं भूमेर यत्रास्ते वाग्यतॊ वसुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 35,
        "text": "तत एनं समुत्क्षिप्य सहसा विनतासुतः\nउत्पपात नभस तूर्णं तत्र चैनम अमुञ्चत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 36,
        "text": "तस्मिन मुहूर्ते संजज्ञे राजॊपरिचरः पुनः\nसशरीरॊ गतश चैव बरह्मलॊकं नृपॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 37,
        "text": "एवं तेनापि कौन्तेय वाग दॊषाद देवताज्ञया\nपराप्ता गतिर अयज्वार्हा दविज शापान महात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 38,
        "text": "केवलं पुरुषस तेन सेवितॊ हरिर ईश्वरः\nततः शीघ्रं जहौ शापं बरह्मलॊकम अवाप च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 324,
        "shloka": 39,
        "text": "एतत ते सर्वम आख्यातं ते भूता मानवा यथा\nनारदॊ ऽपि यथा शवेतं दवीपं स गतवान ऋषिः\nतत ते सर्वं परवक्ष्यामि शृणुष्वैक मना नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 325,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nपराप्य शवेतं महाद्वीपं नारदॊ भगवान ऋषिः\nददर्श तान एव नराञ शवेतांश चन्द्रप्रभाञ शुभान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 325,
        "shloka": 2,
        "text": "पूजयाम आस शिरसा मनसा तैश च पूजितः\nदिदृक्षुर जप्यपरमः सर्वकृच्छ्र धरः सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 325,
        "shloka": 3,
        "text": "भूत्वैकाग्र मना विप्र ऊर्ध्वबाहुर महामुनिः\nसतॊत्रं जगौ स विश्वाय निर्गुणाय महात्मने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 325,
        "shloka": 4,
        "text": "नारदॊवाच\nनमस ते देवदेव [1] निष्क्रिय [2] निर्गुण [3] लॊकसाक्षिन [4] कषेत्रज्ञ [5] अनन्त [6116] पुरुष [7] महापुरुष [8] तरिगुण [9] परधान [10]\nअमृत [11] वयॊम [12] सनातन [13] सदसद्व्यक्ताव्यक्त [14] ऋतधामन [15] पूर्वादिदेव [16] वसुप्रद [17] परजापते [18] सुप्रजापते [19] वनस्पते [20]\nमहाप्रजापते [21] ऊर्जस्पते [22] वाचस्पते [23] मनस्पते [24] जगत्पते [25] दिवस्पते [26] मरुत्पते [27] सलिलपते [28] पृथिवीपते [29] दिक पते [30]\nपूर्वनिवास [31] बरह्मपुरॊहित [32] बरह्मकायिक [33] महाकायिक [34] महाराजिक [35] चतुर्महाराजिक [36] आभासुर [37] महाभासुर [38] सप्तमहाभासुर [39] याम्य [40]\nमहायाम्य [41] संज्ञासंज्ञ [42] तुषित [43] महातुषित [44] परतर्दन [45] परिनिर्मित [46] वशवर्तिन [47] अपरिनिर्मित [48] यज्ञ [49] महायज्ञ [50]\nयज्ञसंभव [51] यज्ञयॊने [52] यज्ञगर्भ [53] यज्ञहृदय [54] यज्ञस्तुत [55] यज्ञभागहर [56] पञ्चयज्ञधर [57] पञ्चकालकर्तृगते [58] पञ्चरात्रिक [59] वैकुण्ठ [60]\nअपराजित [61] मानसिक [62] परमस्वामिन [63] सुस्नात [64] हंस [65] परमहंस [66] परमयाज्ञिक [67] सांख्ययॊग [68] अमृतेशय [69] हिरण्येशय [70]\nवेदेशय [71] कुशेशय [72] बरह्मेशय [73] पद्मेशय [74] विश्वेश्वर [75] तवं जगदन्वयः [76] तवं जगत्प्रकृतिः [77] तवाग्निर आस्यं [78] वडवामुखॊ ऽगनिः [79] तवम आहुतिः [80]\nतवं सारथिः [81] तवं वषट्कारः [82] तवम ओंकारः [83] तवं मनः [84] तवं चन्द्रमाः [85] तवं चक्षुराद्यम [86] तवं सूर्यः [87] तवं दिशां गजः [88] दिग्भानॊ [89] हयशिरः [90]\nपरथमत्रिसौपर्ण [91] पञ्चाग्ने [92] तरिणाचिकेत [93] षडङ्गविधान [94] पराग्ज्यॊतिष [95] जयेष्ठसामग [96] सामिकव्रतधर [97] अथर्वशिरः [98] पञ्चमहाकल्प [99] फेनपाचार्य [100]\nवालखिल्य [101] वैखानस [102] अभग्नयॊग [103] अभग्नपरिसंख्यान [194] युगादे [105] युगमध्य [106] युगनिधन [107] आखण्डल [108] पराचीनगर्भ [109] कौशिक [110]\nपुरुष्टुत [111] पुरुहूत [112] विश्वरूप [113] अनन्तगते [114] अनन्तभॊग [115] अनन्त [1166] अनादे [117] अमध्य [118] अव्यक्तमध्य [119] अव्यक्तनिधन [120]\nवरतावास [121] समुद्राधिवास [122] यशॊवास [123] तपॊवास [124] लक्ष्म्यावास [125] विद्यावास [126] कीर्त्यावास [127] शरीवास [128] सर्वावास [129] वासुदेव [130]\nसर्वच्छन्दक [131] हरिहय [132] हरिमेध [133] महायज्ञभागहर [134] वरप्रद [135157] यमनियममहानियमकृच्छ्रातिकृच्छ्रमहाकृच्छ्रसर्वकृच्छ्रनियमधर [136] निवृत्तधर्मप्रवचनगते [137] परवृत्तवेदक्रिय [138] अज [139] सर्वगते [140]\nसर्वदर्शिन [141] अग्राह्य [142] अचल [143] महाविभूते [144] माहात्म्यशरीर [145] पवित्र [146] महापवित्र [147] हिरण्मय [148] बृहत [149] अप्रतर्क्य [150]\nअविज्ञेय [151] बरह्माग्र्य [152] परजासर्गकर [153] परजानिधनकर [154] महामायाधर [155] चित्रशिखण्डिन [156] वरप्रद [157135] पुरॊडाशभागहर [158] गताध्वन [159] छिन्नतृष्ण [160]\nछिन्नसंशय [161] सर्वतॊनिवृत्त [162] बराह्मणरूप [163] बराह्मणप्रिय [164] विश्वमूर्ते [165] महामूर्ते [166] बान्धव [167] भक्तवत्सल [168] बरह्मण्यदेव [169] भक्तॊ ऽहं तवां दिदृष्कुः [170] एकान्तदर्शनाय नमॊ नमः [171]"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nएवं सतुतः स भगवान गुह्यैस तथ्यैश च नामभिः\nतं मुनिं दर्शयाम आस नारदं विश्वरूपधृक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 2,
        "text": "किं चिच चन्द्र विशुद्धात्मा किं चिच चन्द्राद विशेषवान\nकृशानु वर्णः किं चिच च किं चिद धिष्न्याकृतिः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 3,
        "text": "शुकपत्रवर्णः किं चिच च किं चित सफतिक सप्रभः\nनीलाञ्जनचय परख्यॊ जातरूपप्रभः कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 4,
        "text": "परवालाङ्कुर वर्णश च शवेतवर्णः कव चिद बभौ\nकव चित सुवर्णवर्णाभॊ वैदूर्यसदृशः कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 5,
        "text": "नीलवैदूर्य सदृश इन्द्रनीलनिभः कव चित\nमयूरग्रीव वर्णाभॊ मुक्ताहार निभः कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 6,
        "text": "एतान वर्णान बहुविधान रूपे बिभ्रत सनातनः\nसहस्रनयनः शरीमाञ शतशीर्षः सहस्रपात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 7,
        "text": "सहस्रॊदर बाहुश च अव्यक्त इति च कव चित\nओंकारम उद्गिरन वक्त्रात सावित्रीं च तद अन्वयाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 8,
        "text": "शेषेभ्यश चैव वक्त्रेभ्यश चतुर्वेदॊद्गतं वसु\nआरण्यकं जगौ देवॊ हरिर नारायणॊ वशी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 9,
        "text": "वेदीं कमन्दलुं दर्भान मनि रूपान अथॊपलान\nअजिनं दन्द काष्ठं च जवलितं च हुताशनम\nधारयाम आस देवेशॊ हस्तैर यज्ञपतिस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 10,
        "text": "तं परसन्नं परसन्नात्मा नारदॊ दविजसत्तमः\nवाग्यतः परयतॊ भूत्वा ववन्दे परमेश्वरम\nतम उवाच नतं मूर्ध्ना देवानाम आदिर अव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 11,
        "text": "एकतश च दवितश चैव तरितश चैव महर्षयः\nइमं देशम अनुप्राप्ता मम दर्शनलालसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 12,
        "text": "न च मां ते ददृशिरे न च दरक्ष्यति कश चन\nऋते हय एकान्तिक शरेष्ठात तवं चैवैकान्तिकॊ मतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 13,
        "text": "ममैतास तनवः शरेष्ठा जाता धर्मगृहे दविज\nतास तवं भजस्व सततं साधयस्व यथागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 14,
        "text": "वृणीष्व च वरं विप्र मत्तस तवं यम इहेच्छसि\nपरसन्नॊ ऽहं तवाद्येह विश्वमूर्तिर इहाव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 15,
        "text": "[नारद]\nअद्य मे तपसॊ देव यमस्य नियमस्य च\nसद्यः फलम अवाप्तं वै दृष्टॊ यद भगवान मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 16,
        "text": "वर एष ममात्यन्तं दृष्टस तवं यत सनातनः\nभगवान विश्वदृक सिंहः सर्वमूर्तिर महाप्रभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 17,
        "text": "[भीस्म]\nएवं संदर्शयित्वा तु नारदं परमेष्ठिजम\nउवाच वचनं भूयॊ गच्छ नारद माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 18,
        "text": "इमे हय अनिन्द्रियाहारा मद्भक्ताश चन्द्र वर्चसः\nएकाग्राश चिन्तयेयुर मां नैषां विघ्नॊ भवेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 19,
        "text": "सिद्धाश चैते महाभागाः पुरा हय एकान्तिनॊ ऽभवन\nतमॊ रजॊ विनिर्मुक्ता मां परवेक्ष्यन्त्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 20,
        "text": "न दृश्यश चक्षुषा यॊ ऽसौ न सपृश्यः सपर्शनेन च\nन घरेयश चैव गन्धेन रसेन च विवर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 21,
        "text": "सत्त्वं रजस तमश चैव न गुणास तं भजन्ति वै\nयश च सर्वगतः साक्षी लॊकस्यात्मेति कथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 22,
        "text": "भूतग्राम शरीरेषु नश्यत्सु न विनश्यति\nअजॊ नित्यः शाश्वतश च निर्गुणॊ निष्कलस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 23,
        "text": "दविर दवादशेभ्यस तत्त्वेभ्यः खयातॊ यः पञ्चविंशकः\nपुरुषॊ निष्क्रियश चैव जञानदृश्यश च कथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 24,
        "text": "यं परविश्य भवन्तीह मुक्ता वै दविजसत्तम\nस वासुदेवॊ विज्ञेयः परमात्मा सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 25,
        "text": "पश्य देवस्य माहात्म्यं महिमानं च नारद\nशुभाशुभैः कर्मभिर यॊ न लिप्यति कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 26,
        "text": "सत्त्वं रजस तमश चैव गुणान एतान परचक्षते\nएते सर्वशरीरेषु तिष्ठन्ति विचरन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 27,
        "text": "एतान गुणांस तु कषेत्रज्ञॊ भुङ्क्ते नैभिः स भुज्यते\nनिर्गुणॊ गुणभुक चैव गुणस्रष्टा गुणाधिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 28,
        "text": "जगत परतिष्ठा देवर्षे पृथिव्य अप्सु परलीयते\nजयॊतिष्य आपः परलीयन्ते जयॊतिर वायौ परलीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 29,
        "text": "खे वायुः परलयं याति मनस्य आकाशम एव च\nमनॊ हि परमं भूतं तद अव्यक्ते परलीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 30,
        "text": "अव्यक्तं पुरुषे बरह्मन निष्क्रिये संप्रलीयते\nनास्ति तस्मात परतरं पुरुषाद वै सनातनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 31,
        "text": "नित्यं हि नास्ति जगति भूतं सथावरजङ्गमम\nऋते तम एकं पुरुषं वासुदेवं सनातनम\nसर्वभूतात्मभूतॊ हि वासुदेवॊ महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 32,
        "text": "पृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम\nते समेता महात्मानः शरीरम इति संज्ञितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 33,
        "text": "तद आविशति यॊ बरह्मन्न अदृश्यॊ लघुविक्रमः\nउत्पन्न एव भवति शरीरं चेष्टयन परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 34,
        "text": "न विना धातुसंघातं शरीरं भवति कव चित\nन च जीवं विना बरह्मन धातवश चेष्टयन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 35,
        "text": "स जीवः परिसंख्यातः शेषः संकर्षणः परभुः\nतस्मात सनत्कुमारत्वं यॊ लभेत सवकर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 36,
        "text": "यस्मिंश च सर्वभूतानि परलयं यान्ति संक्षये\nस मनः सर्वभूतानां परद्युम्नः परिपथ्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 37,
        "text": "तस्मात परसूतॊ यः कर्ता कार्यं कारणम एव च\nयस्मात सर्वं परभवति जगत सथावरजङ्गमम\nसॊ ऽनिरुद्धः स ईशानॊ वयक्तिः सा सर्वकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 38,
        "text": "यॊ वासुदेवॊ भगवान कषेत्रज्ञॊ निर्गुणात्मकः\nजञेयः स एव भगवाञ जीवः संकर्षणः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 39,
        "text": "संकर्षणाच च परद्युम्नॊ मनॊ भूतः स उच्यते\nपरद्युम्नाद यॊ ऽनिरुद्धस तु सॊ ऽहंकारॊ महेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 40,
        "text": "मत्तः सर्वं संभवति जगत सथावरजङ्गमम\nअक्षरं च कषरं चैव सच चासच चैव नारद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 41,
        "text": "मां परविश्य भवन्तीह मुक्ता भक्तास तु ये मम\nअहं हि पुरुषॊ जञेयॊ निष्क्रियः पञ्चविंशकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 42,
        "text": "निर्गुणॊ निष्कलश चैव निर्द्वन्द्वॊ निष्परिग्रहः\nएतत तवया न विज्ञेयं रूपवान इति दृश्यते\nइच्छन मुहूर्तान नश्येयम ईशॊ ऽहं जगतॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 43,
        "text": "माया हय एषा मया सृष्टा यन मां पश्यसि नारद\nसर्वभूतगुणैर युक्तं नैवं तवं जञातुम अर्हसि\nमयैतत कथितं सम्यक तव मूर्ति चतुष्टयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 44,
        "text": "सिद्धा हय एते महाभागा नरा हय एकान्तिनॊ ऽभवन\nतमॊ रजॊ भयां निर्मुक्ताः परवेक्ष्यन्ति च मां मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 45,
        "text": "अहं कर्ता च कार्यं च कारणं चापि नारद\nअहं हि जीव संज्ञॊ वै मयि जीवः समाहितः\nमैवं ते बुद्धिर अत्राभूद दृष्टॊ जीवॊ मयेति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 46,
        "text": "अहं सर्वत्रगॊ बरह्मन भूतग्रामान्तर आत्मकः\nभूतग्राम शरीरेषु नश्यत्सु न नशाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 47,
        "text": "हिरण्यगर्भॊ लॊकादिश चतुर्वक्त्रॊ निरुक्तगः\nबरह्मा सनातनॊ देवॊ मम बह्व अर्थचिन्तकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 48,
        "text": "पश्यैकादश मे रुद्रान दक्षिणं पार्श्वम आस्थितान\nदवादशैव तथादित्यान वामं पार्श्वं समास्थितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 49,
        "text": "अग्रतश चैव मे पश्य वसून अस्तौ सुरॊत्तमान\nनासत्यं चैव दस्रं च भिषजौ पश्य पृष्ठतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 50,
        "text": "सर्वान परजापतीन पश्य पश्य सप्त ऋषीन अपि\nवेदान यज्ञांश च शतशः पश्यामृतम अथौषधीः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 51,
        "text": "तपांसि नियमांश चैव यमान अपि पृथग्विधान\nतथास्त गुणम ऐश्वर्यम एकस्थं पश्य मूर्तिमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 52,
        "text": "शरियं लक्ष्मीं च कीर्तिं च पृथिवीं च ककुद्मिनीम\nवेदानां मातरं पश्य मत सथां देवीं सरस्वतीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 53,
        "text": "धरुवं च जयॊतिषां शरेष्ठं पश्य नारद खेचरम\nअम्भॊ धरान समुद्रांश च सरांसि सरितस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 54,
        "text": "मूर्तिमन्तः पितृगणांश चतुरः पश्य सत्तम\nतरींश चैवेमान गुणान पश्य मत्स्थान मूर्ति विवर्जितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 55,
        "text": "देवकार्याद अपि मुने पितृकार्यं विशिष्यते\nदेवानां च पितॄणां च पिता हय एकॊ ऽहम आदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 56,
        "text": "अहं हयशिरॊ भूत्वा समुद्रे पश्चिमॊत्तरे\nपिबामि सुहुतं हव्यं कव्यं च शरद्धयान्वितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 57,
        "text": "मया सृष्टः पुरा बरह्मा मद यज्ञम अयजत सवयम\nततस तस्मै वरान परीतॊ ददाव अहम अनुत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 58,
        "text": "मत पुत्रत्वं च कल्पादौ लॊकाध्यक्षत्वम एव च\nअहंकारकृतं चैव नाम पर्याय वाचकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 59,
        "text": "तवया कृतां च मर्यादां नातिक्राम्यति कश चन\nतवं चैव वरदॊ बरह्मन वरेप्सूनां भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 60,
        "text": "सुरासुरगणानां च ऋषीणां च तपॊधन\nपितॄणां च महाभाग सततं संशितव्रत\nविविधानां च भूतानां तवम उपास्यॊ भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 61,
        "text": "परादुर्भावगतश चाहं सुरकार्येषु नित्यदा\nअनुशास्यस तवया बरह्मण्णियॊज्यश च सुतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 62,
        "text": "एतांश चान्यांश च रुचिरान बरह्मणे ऽमिततेजसे\nअहं दत्त्वा वरान परीतॊ निवृत्ति परमॊ ऽभवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 63,
        "text": "निर्वानं सर्वधर्माणां निवृत्तिः परमा समृता\nतस्मान निवृत्तिम आपन्नश चरेत सर्वाङ्गनिर्वृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 64,
        "text": "विद्या सहायवन्तं माम आदित्यस्थं सनातनम\nकपिलं पराहुर आचार्याः सांख्यनिश्चित निश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 65,
        "text": "हिरण्यगर्भॊ भगवान एष छन्दसि सुष्टुतः\nसॊ ऽहं यॊगगतिर बरह्मन यॊगशास्त्रेषु शब्दितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 66,
        "text": "एषॊ ऽहं वयक्तिम आगम्य तिष्ठामि दिवि शाश्वतः\nततॊ युगसहस्रान्ते संहरिष्ये जगत पुनः\nकृत्वात्म सथानि भूतानि सथावराणि चराणि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 67,
        "text": "एकाकी विद्यया सार्धं विहरिष्ये दविजॊत्तम\nततॊ भूयॊ जगत सर्वं करिष्यामीह विद्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 68,
        "text": "अस्मन मूर्तिश चतुर्थी या सासृजच छेषम अव्ययम\nस हि संकर्षणः परॊक्तः परद्युम्नं सॊ ऽपय अजीजनत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 69,
        "text": "परद्युम्नाद अनिरुद्धॊ ऽहं सर्गॊ मम पुनः पुनः\nअनिरुद्धात तथा बरह्मा तत्रादि कमलॊद्भवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 70,
        "text": "बरह्मणः सर्वभूतानि चराणि सथावराणि च\nएतां सृष्टिं विजानीहि कल्पादिषु पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 71,
        "text": "यथा सूर्यस्य गगनाद उदयास्त मयाव इह\nनस्तौ पुनर बलात काल आनयत्य अमितद्युतिः\nतथा बलाद अहं पृथ्वीं सर्वभूतहिताय वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 72,
        "text": "सत्त्वैर आक्रान्त सर्वाङ्गां नस्तां सागरमेखलाम\nआनयिष्यामि सवं सथानं वाराहं रूपम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 73,
        "text": "हिरण्याक्षं हनिष्यामि दैतेयं बलगर्वितम\nनारसिंहं वपुः कृत्वा हिरण्यकशिपुं पुनः\nसुरकार्ये हनिष्यामि यज्ञघ्नं दितिनन्दनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 74,
        "text": "विरॊचनस्य बलवान बलिः पुत्रॊ महासुरः\nभविष्यति स शक्रं च सवराज्याच चयावयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 75,
        "text": "तरैलॊक्ये ऽपहृते तेन विमुखे च शचीपतौ\nअदित्यां दवादशः पुत्रः संभविष्यामि कश्यपात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 76,
        "text": "ततॊ राज्यं परदास्यामि शक्रायामित तेजसे\nदेवताः सथापयिष्यामि सवेषु सथानेषु नारद\nबलिं चैव करिष्यामि पातालतलवासिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 77,
        "text": "तरेतायुगे भविष्यामि रामॊ भृगुकुलॊद्वहः\nकषत्रं चॊत्सादयिष्यामि समृद्धबलवाहनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 78,
        "text": "संधौ तु समनुप्राप्ते तरेतायां दवापरस्य च\nरामॊ दाशरथिर भूत्वा भविष्यामि जगत्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 79,
        "text": "तरितॊपघाताद वैरूप्यम एकतॊ ऽथ दवितस तथा\nपराप्स्यतॊ वारणत्वं हि परजापतिसुताव ऋषी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 80,
        "text": "तयॊर ये तव अन्वये जाता भविष्यन्ति वनौकसः\nते सहाया भविष्यन्ति सुरकार्ये मम दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 81,
        "text": "ततॊ रक्षःपतिं घॊरं पुलस्त्य कुलपांसनम\nहनिष्ये रावणं संख्ये सगणं लॊककन्तकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 82,
        "text": "दवापरस्य कलेश चैव संधौ पर्यवसानिके\nपरादुर्भावः कंस हेतॊर मथुरायां भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 83,
        "text": "तत्राहं दानवान हत्वा सुबहून देवकन्तकान\nकुशस्थलीं करिष्यामि निवासं दवारकां पुरीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 84,
        "text": "वसानस तत्र वै पुर्याम अदितेर विप्रियं करम\nहनिष्ये नरकं भौमं मुरं पीथं च दानवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 85,
        "text": "पराग्ज्यॊतिष पुरं रम्यं नाना धनसमन्वितम\nकुशस्थलीं नयिष्यामि हत्वा वै दानवॊत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 86,
        "text": "शंकरं च महासेनं बान परियहितैषिणम\nपराजेष्याम्य अथॊद्युक्तौ देवलॊकनमस्कृतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 87,
        "text": "ततः सुतं बलेर जित्वा बानं बाहुसहस्रिणम\nविनाशयिष्यामि ततः सर्वान सौभनिवासिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 88,
        "text": "यः कालयवनः खयातॊ गर्ग तेजॊ ऽभिसंवृतः\nभविष्यति वधस तस्य मत्त एव दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 89,
        "text": "जरासंधश च बलवान सर्वराजविरॊधकः\nभविष्यत्य असुरः सफीतॊ भूमिपालॊ गिरिव्रजे\nमम बुद्धिपरिस्पन्दाद वधस तस्य भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 90,
        "text": "समागतेषु बलिषु पृथिव्यां सर्वराजसु\nवासविः सुसहायॊ वै मम हय एकॊ भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 91,
        "text": "एवं लॊका वदिष्यन्ति नरनारायणाव ऋषी\nउद्युक्तौ दहतः कषत्रं लॊककार्यार्थम ईश्वरौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 92,
        "text": "कृत्वा भावावतरणं वसुधाया यथेप्सितम\nसर्वसात्वत मुख्यानां दवारकायाश च सत्तम\nकरिष्ये परलयं घॊरम आत्मज्ञाति विनाशनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 93,
        "text": "कर्माण्य अपरिमेयानि चतुर्मूर्ति धरॊ हय अहम\nकृत्वा लॊकान गमिष्यामि सवान अहं बरह्म सत्कृतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 94,
        "text": "हंसॊ हयशिराश चैव परादुर्भावा दविजॊत्तम\nयदा वेदश्रुतिर नस्ता मया परत्याहृता तदा\nसवेदाः सश्रुतीकाश च कृताः पूर्वं कृते युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 95,
        "text": "अतिक्रान्ताः पुराणेषु शरुतास ते यदि वा कव चित\nअतिक्रान्ताश च बहवः परादुर्भावा ममॊत्तमाः\nलॊककार्याणि कृत्वा च पुनः सवां परकृतिं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 96,
        "text": "न हय एतद बरह्मणा पराप्तम ईदृशं मम दर्शनम\nयत तवया पराप्तम अद्येह एकान्तगतबुद्धिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 97,
        "text": "एतत ते सर्वम आख्यातं बरह्मन भक्तिमतॊ मया\nपुराणं च भविष्यं च सरहस्यं च सत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 98,
        "text": "एवं स भगवान देवॊ विश्वमूर्ति धरॊ ऽवययः\nएतावद उक्त्वा वचनं तत्रैवान्तरधीयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 99,
        "text": "नारदॊ ऽपि महातेजाः पराप्यानुग्रहम ईप्सितम\nनरनारायणौ दरष्टुं पराद्रवद बदराश्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 100,
        "text": "इदं महॊपनिषदं चतुर्वेद समन्वितम\nसांख्ययॊगकृतं तेन पञ्चरात्रानुशब्दितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 101,
        "text": "नारायण मुखॊद्गीतं नारदॊ ऽशरावयत पुनः\nबरह्मणः सदने तात यथादृष्टं यथा शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 102,
        "text": "[युधिस्थिर]\nएतद आश्चर्यभूतं हि माहात्म्यं तस्य धीमतः\nकिं बरह्मा न विजानीते यतः शुश्राव नारदात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 103,
        "text": "पितामहॊ हि भगवांस तस्माद देवाद अनन्तरः\nकथं स न विजानीयात परभावम अमितौजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 104,
        "text": "[भीस्म]\nमहाकल्पसहस्राणि महाकल्पशतानि च\nसमतीतानि राजेन्द्र सर्गाश च परलयाश च ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 105,
        "text": "सर्गस्यादौ समृतॊ बरह्मा परजा सर्ग करः परभुः\nजानाति देवप्रवरं भूयश चातॊ ऽधिकं नृप\nपरमात्मानम ईशानम आत्मनः परभवं तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 106,
        "text": "ये तव अन्ये बरह्म सदने सिद्धसंघाः समागताः\nतेभ्यस तच छरावयाम आस पुराणं वेद संमितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 107,
        "text": "तेषां सकाशात सूर्यश च शरुत्वा वै भावितात्मनाम\nआत्मानुगामिनां बरह्म शरावयाम आस भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 108,
        "text": "षट षष्टिर हि सहस्राणि ऋषीणां भावितात्मनाम\nसूर्यस्य तपतॊ लॊकान निर्मिता ये पुरःसराः\nतेषाम अकथयत सूर्यः सर्वेषां भावितात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 109,
        "text": "सूर्यानुगामिभिस तात ऋषिभिस तैर महात्मभिः\nमेरौ समागता देवाः शराविताश चेदम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 110,
        "text": "देवानां तु सकाशाद वै ततः शरुत्वासितॊ दविजः\nशरावयाम आस राजेन्द्र पितॄणां मुनिसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 111,
        "text": "मम चापि पिता तात कथयाम आस शंतनुः\nततॊ मयैतच छरुत्वा च कीर्तितं तव भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 112,
        "text": "सुरैर वा मुनिभिर वापि पुराणं यैर इदं शरुतम\nसर्वे ते परमात्मानं पूजयन्ति पुनः पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 113,
        "text": "इदम आख्यानम आर्षेयं पारम्पर्यागतं नृप\nनावासुदेव भक्ताय तवया देयं कथं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 114,
        "text": "मत्तॊ ऽनयानि च ते राजन्न उपाख्यान शतानि वै\nयानि शरुतानि धर्म्याणि तेषां सारॊ ऽयम उद्धृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 115,
        "text": "सुरासुरैर यथा राजन निर्मथ्यामृतम उद्धृतम\nएवम एतत पुरा विप्रैः कथामृतम इहॊद्धृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 116,
        "text": "यश चेदं पथते नित्यं यश चेदं शृणुयान नरः\nएकान्तभावॊपगत एकान्ते सुसमाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 117,
        "text": "पराप्य शवेतं महाद्वीपं भूत्वा चन्द्रप्रभॊ नरः\nस सहस्रार्चिषं देवं परविशेन नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 118,
        "text": "मुच्येतार्तस तथा रॊगाच छरुत्वेमाम आदितः कथाम\nजिज्ञासुर लभते कामान भक्तॊ भक्त गतिं वरजेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 119,
        "text": "तवयापि सततं राजन्न अभ्यर्च्यः पुरुषॊत्तमः\nस हि माता पिता चैव कृत्स्नस्य जगतॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 120,
        "text": "बरह्मण्य देवॊ भगवान परीयतां ते सनातनः\nयुधिष्ठिर महाबाहॊ महाबाहुर जनार्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 121,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशरुत्वैतद आख्यान वरं धर्मराज जनमेजय\nभरातरश चास्य ते सर्वे नारायण पराभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 122,
        "text": "जितं भगवता तेन पुरुषेणेति भारत\nनित्यं जप्यपरा भूत्वा सरस्वतीम उदीरयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 123,
        "text": "यॊ हय अस्माकं गुरुः शरेष्ठः कृष्ण दवैपयनॊ मुनिः\nस जगौ परमं जप्यं नारायणम उदीरयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 326,
        "shloka": 124,
        "text": "गत्वान्तरिक्षात सततं कषीरॊदम अमृताशयम\nपूजयित्वा च देवेशं पुनर आयात सवम आश्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nकथं स भगवान देवॊ यज्ञेष्व अग्रहरः परभुः\nयज्ञधारी च सततं वेदवेदाङ्गवित तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 2,
        "text": "निवृत्तं चास्थितॊ धर्मं कषेमी भागवत परियः\nपरवृत्ति धर्मान विदधे स एव भगवान परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 3,
        "text": "कथं परवृत्ति धर्मेषु भागार्हा देवताः कृताः\nकथं निवृत्ति धर्माश च कृता वयावृत्तबुद्धयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 4,
        "text": "एतं नः संशयं विप्र छिन्धि गुह्यं सनातनम\nतवया नारायण कथा शरुता वै धर्मसंहिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 5,
        "text": "इमे सब्रह्मका लॊकाः ससुरासुरमानवाः\nकरियास्व अभ्युदयॊक्तासु सक्ता दृश्यन्ति सर्वशः\nमॊक्षश चॊक्तस तवया बरह्मन निर्वानं परमं सुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 6,
        "text": "ये च मुक्ता भवन्तीह पुण्यपापविवर्जिताः\nते सहस्रार्चिषं देवं परविशन्तीति शुश्रुमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 7,
        "text": "अहॊ हि दुरनुष्ठेयॊ मॊक्षधर्मः सनातनः\nयं हित्वा देवताः सर्वा हव्यकव्य भुजॊ ऽभवन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 8,
        "text": "किं नु बरह्मा च रुद्रश च शक्रश च बलभित परभुः\nसूर्यस ताराधिपॊ वायुर अग्निर वरुण एव च\nआकाशं जगती चैव ये च शेषा दिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 9,
        "text": "परलयं न विजानन्ति आत्मनः परिनिर्मितम\nततस तेनास्थिता मार्गं धरुवम अक्षयम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 10,
        "text": "समृत्वा कालपरीमाणं परवृत्तिं ये समास्थिताः\nदॊषः कालपरीमाणे महान एष करियावताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 11,
        "text": "एतन मे संशयं विप्र हृदि शल्यम इवार्पितम\nछिन्धीतिहास कथनात परं कौतूहलं हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 12,
        "text": "कथं भागहराः परॊक्ता देवताः करतुषु दविज\nकिमर्थं चाध्वरे बरह्मन्न इज्यन्ते तरिदिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 13,
        "text": "ये च भागं परगृह्णन्ति यज्ञेषु दविजसत्तम\nते यजन्तॊ महायज्ञैः कस्य भागं ददन्ति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 14,
        "text": "[वैषम्पायन]\nअहॊ गूढतमः परश्नस तवया पृष्टॊ जनेश्वर\nनातप्त तपसा हय एष नावेद विदुषा तथा\nनापुराणविदा चापि शक्यॊ वयाहर्तुम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 15,
        "text": "हन्त ते कथयिष्यामि यन मे पृष्ठः पुरा गुरुः\nकृष्णद्वैपायनॊ वयासॊ वेद वयासॊ महान ऋषिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 16,
        "text": "सुमन्तुर जैमिनिश चैव पैलश च सुदृध वरतः\nअहं चतुर्थः शिष्यॊ वै पञ्चमश च शुकः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 17,
        "text": "एतान समागतान सर्वान पञ्च शिष्यान दमान्वितान\nशौचाचार समायुक्ताञ जितक्रॊधाञ जितेन्द्रियान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 18,
        "text": "वेदान अध्यापयाम आस महाभारत पञ्चमान\nमेरौ गिरिवरे रम्ये सिद्धचारणसेविते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 19,
        "text": "तेषाम अभ्यस्यतां वेदान कदा चित संशयॊ ऽभवत\nएष वै यस तवया पृष्टस तेन तेषां परकीर्तितः\nततः शरुतॊ मया चापि तवाख्येयॊ ऽदय भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 20,
        "text": "शिष्याणां वचनं शरुत्वा सर्वाज्ञान तमॊनुदः\nपराशर सुतः शरीमान वयासॊ वाक्यम उवाच ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 21,
        "text": "मया हि सुमहत तप्तं तपः परमदारुणम\nभूतं भव्यं भविष्यच च जानीयाम इति सत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 22,
        "text": "तस्य मे तप्ततपसॊ निगृहीतेन्द्रियस्य च\nनारायण परसादेन कषीरॊदस्यानुकूलतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 23,
        "text": "तरैकालिकम इदं जञानं परादुर्भूतं यथेप्सितम\nतच छृणुध्वं यथा जञानं वक्ष्ये संशयम उत्तमम\nयथावृत्तं हि कल्पादौ दृष्ठं मे जञानचक्षुषा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 24,
        "text": "परमात्मेति यं पराहुः सांख्ययॊगविदॊ जनाः\nमहापुरुष संज्ञां स लभते सवेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 25,
        "text": "तस्मात परसूतम अव्यक्तं परधानं तद विदुर बुधाः\nअव्यक्ताद वयक्तम उत्पन्नं लॊकसृष्ट्य अर्थम ईश्वरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 26,
        "text": "अनिरुद्धॊ हि लॊकेषु महान आत्मेति कथ्यते\nयॊ ऽसौ वयक्तत्वम आपन्नॊ निर्ममे च पितामहम\nसॊ ऽहंकार इति परॊक्तः सर्वतेजॊमयॊ हि सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 27,
        "text": "पृथिवी वायुर आकाशम आपॊ जयॊतिश च पञ्चमम\nअहंकारप्रसूतानि महाभूतानि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 28,
        "text": "महाभूतानि सृष्ट्वाथ तद गुणान निर्ममे पुनः\nभूतेभ्यश चैव निष्पन्ना मूर्तिमन्तॊ ऽसतताञ शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 29,
        "text": "मरीचिर अङ्गिराश चात्रिः पुलस्त्यः पुलहः करतुः\nवसिष्ठश च महात्मा वै मनुः सवायम्भुवस तथा\nजञेयाः परकृतयॊ ऽसतौ ता यासु लॊकाः परतिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 30,
        "text": "वेदान वेदाङ्गसंयुक्तान यज्ञान यज्ञाङ्गसंयुतान\nनिर्ममे लॊकसिद्ध्यर्थं बरह्मा लॊकपितामहः\nअस्ताभ्यः परकृतिभ्यश च जातं विश्वम इदं जगत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 31,
        "text": "रुद्रॊ रॊषात्मकॊ जातॊ दशान्यान सॊ ऽसृजत सवयम\nएकादशैते रुद्रास तु विकाराः पुरुषाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 32,
        "text": "ते रुद्राः परकृतिश चैव सर्वे चैव सुरर्षयः\nउत्पन्ना लॊकसिद्ध्यर्थं बरह्माणं समुपस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 33,
        "text": "वयं हि सृष्टा भगवंस तवया वै परभविष्णुना\nयेन यस्मिन्न अधीकारे वर्तितव्यं पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 34,
        "text": "यॊ ऽसौ तवया विनिर्दिष्टॊ अधिकारॊ ऽरथचिन्तकः\nपरिपाल्यः कथं तेन सॊ ऽधिकारॊ ऽधिकारिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 35,
        "text": "परदिशस्व बलं तस्य यॊ ऽधिकारार्थ चिन्तकः\nएवम उक्तॊ महादेवॊ देवांस तान इदम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 36,
        "text": "साध्व अहं जञापितॊ देवा युष्माभिर भद्रम अस्तु वः\nममाप्य एषा समुत्पन्ना चिन्ता या भवतां मता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 37,
        "text": "लॊकतन्त्रस्य कृत्स्नस्य कथं कार्यः परिग्रहः\nकथं बलक्षयॊ न सयाद युष्माकं हय आत्मनश च मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 38,
        "text": "इतः सर्वे ऽपि गच्छामः शरणं लॊकसाक्षिणम\nमहापुरुषम अव्यक्तं स नॊ वक्ष्यति यद धितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 39,
        "text": "ततस ते बरह्मणा सार्धम ऋषयॊ विबुधास तथा\nकषीरॊदस्यॊत्तरं कूलं जग्मुर लॊकहितार्थिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 40,
        "text": "ते तपः समुपातिष्ठन बरह्मॊक्तं वेद कल्पितम\nस महानियमॊ नाम तपश्चर्या सुदारुणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 41,
        "text": "ऊर्ध्वं दृष्टिर बाहवश च एकाग्रं च मनॊ ऽभवत\nएकपादस्थिताः सम्यक काष्ठ भूताः समाहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 42,
        "text": "दिव्यं वर्षसहस्रं ते तपस तप्त्वा तद उत्तमम\nशुश्रुवुर मधुरां वानीं वेदवेदाङ्गभूषिताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 43,
        "text": "भॊ भॊः सब्रह्मका देवा ऋषयश च तपॊधनाः\nसवागतेनार्च्य वः सर्वाञ शरावये वाक्यम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 44,
        "text": "विज्ञातं वॊ मया कार्यं तच च लॊकहितं महत\nपरवृत्ति युक्तं कर्तव्यं युष्मत पराणॊपबृंहणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 45,
        "text": "सुतप्तं वस तपॊ देवा ममाराधन काम्यया\nभॊक्ष्यथास्य महासत्त्वास तपसः फलम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 46,
        "text": "एष बरह्मा लॊकगुरुः सर्वलॊकपितामहः\nयूयं च विबुधश्रेष्ठा मां यजध्वं समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 47,
        "text": "सर्वे भागान कल्पयध्वं यज्ञेषु मम नित्यशः\nतथा शरेयॊ विधास्यामि यथाधीकारम ईश्वराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 48,
        "text": "शरुत्वैतद देवदेवस्य वाक्यं हृष्टतनू रुहाः\nततस ते विबुधाः सर्वे बरह्मा ते च महर्षयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 49,
        "text": "वेद दृष्टेन विधिना वैष्नवं करतुम आहरन\nतस्मिन सत्त्रे तदा बरह्मा सवयं भागम अकल्पयत\nदेवा देवर्षयश चैव सर्वे भागान अकल्पयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 50,
        "text": "ते कार्ययुगधर्माणॊ भागाः परमसत्कृताः\nपरापुर आदित्यवर्णं तं पुरुषं तमसः परम\nबृहन्तं सर्वगं देवम ईशानं वरदं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 51,
        "text": "ततॊ ऽथ वरदॊ देवस तान सर्वान अमरान सथितान\nअशरीरॊ बभासेदं वाक्यं खस्थॊ महेश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 52,
        "text": "येन यः कल्पितॊ भागः स तथा समुपागतः\nपरीतॊ ऽहं परदिशाम्य अद्य फलम आवृत्ति लक्षणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 53,
        "text": "एतद वॊ लक्षणं देवा मत्प्रसाद समुद्भवम\nयूयं यज्ञैर इज्यमानाः समाप्तवरदक्षिणैः\nयुगे युगे भविष्यध्वं परवृत्ति फलभॊगिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 54,
        "text": "यज्ञैर ये चापि यक्ष्यन्ति सर्वलॊकेषु वै सुराः\nकल्पयिष्यन्ति वॊ भागांस ते नरा वेद कल्पितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 55,
        "text": "यॊ मे यथाकल्पितवान भागम अस्मिन महाक्रतौ\nस तथा यज्ञभागार्हॊ वेद सूत्रे मया कृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 56,
        "text": "यूयं लॊकान धारयध्वं यज्ञभागफलॊदिताः\nसर्वार्थचिन्तका लॊके यथाधीकार निर्मिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 57,
        "text": "याः करियाः परचरिष्यन्ति परवृत्ति फलसत्कृताः\nताभिर आप्यायित बला लॊकान वै धारयिष्यथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 58,
        "text": "यूयं हि भाविता लॊके सर्वयज्ञेषु मानवैः\nमां ततॊ भावयिष्यध्वम एषा वॊ भावना मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 59,
        "text": "इत्य अर्थं निर्मिता वेदा यज्ञाश चौषधिभिः सह\nएभिः सम्यक परयुक्तैर हि परीयन्ते देवताः कषितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 60,
        "text": "निर्मानम एतद युष्माकं परवृत्ति गुणकल्पितम\nमया कृतं सुरश्रेष्ठा यावत कल्पक्षयाद इति\nचिन्तयध्वं लॊकहितं यथाधीकारम ईश्वराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 61,
        "text": "मरीचिर अङ्गिराच चात्रिः पुलस्त्यः पुलहः करतुः\nवसिष्ठ इति सप्तैते मानसा निर्मिता हि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 62,
        "text": "एते वेदविदॊ मुख्या वेदाचार्याश च कल्पिताः\nपरवृत्ति धर्मिणश चैव पराजापत्येन कल्पिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 63,
        "text": "अयं करियावतां पन्था वयक्ती भूतः सनातनः\nअनिरुद्ध इति परॊक्तॊ लॊकसर्ग करः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 64,
        "text": "सनः सनत्सुजातश च सनकः ससनन्दनः\nसनत्कुमारः कपिलः सप्तमश च सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 65,
        "text": "सप्तैते मानसाः परॊक्ता ऋषयॊ बरह्मणः सुताः\nसवयम आगतविज्ञाना निवृत्तं धर्मम आस्थिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 66,
        "text": "एते यॊगविदॊ मुख्याः सांख्यधर्मविदस तथा\nआचार्या मॊक्षशास्त्रे च मॊक्षधर्मप्रवर्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 67,
        "text": "यतॊ ऽहं परसृतः पूर्वम अव्यक्तात तरिगुणॊ महान\nतस्मात परतरॊ यॊ ऽसौ कषेत्रज्ञ इति कल्पितः\nसॊ ऽहं करियावतां पन्थाः पुनर आवृत्ति दुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 68,
        "text": "यॊ यथा निर्मितॊ जन्तुर यस्मिन यस्मिंश च कर्मणि\nपरवृत्तौ वा निवृत्तौ वा तत फलं सॊ ऽशनुते ऽवशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 69,
        "text": "एष लॊकगुरुर बरह्मा जगद आदि करः परभुः\nएष माता पिता चैव युष्माकं च पितामहः\nमयानुशिष्टॊ भविता सर्वभूतवरप्रदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 70,
        "text": "अस्य चैवानुजॊ रुद्रॊ ललाताद यः समुत्थितः\nबरह्मानुशिष्टॊ भविता सर्वत्र सवर परदः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 71,
        "text": "गच्छध्वं सवान अधीकारांश चिन्तयध्वं यथाविधि\nपरवर्तन्तां करियाः सर्वाः सर्वलॊकेषु माचिरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 72,
        "text": "परदृश्यन्तां च कर्माणि परानिनां गतयस तथा\nपरिनिर्मित कालानि आयूंसि च सुरॊत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 73,
        "text": "इदं कृतयुगं नाम कालः शरेष्ठः परवर्तते\nअहिंस्या यज्ञपशवॊ युगे ऽसमिन नैतद अन्यथा\nचतुर्पात सकलॊ धर्मॊ भविष्यत्य अत्र वै सुराः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 74,
        "text": "ततस तरेतायुगं नाम तरयी यत्र भविष्यति\nपरॊक्षिता यत्र पशवॊ वधं पराप्स्यन्ति वै मखे\nतत्र पादचतुर्थॊ वै धर्मस्य न भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 75,
        "text": "ततॊ वै दवापरं नाम मिश्रः कालॊ भविष्यति\nदविपादहीनॊ धर्मश च युगे तस्मिन भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 76,
        "text": "ततस तिष्ये ऽथ संप्राप्ते युगे कलिपुरस्कृते\nएकपादस्थितॊ धर्मॊ यत्र तत्र भविष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 77,
        "text": "[देवाह]\nएकपादस्थिते धर्मे यत्र कव चन गामिनि\nकथं कर्तव्यम अस्माभिर भवगंस तद वदस्व नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 78,
        "text": "[षरीभगवान]\nयत्र वेदाश च यज्ञाश च तपः सत्यं दमस तथा\nअहिंसा धर्मसंयुक्ताः परचरेयुः सुरॊत्तमाः\nस वै देशः सेवितव्यॊ मा वॊ ऽधर्मः पदा सपृशेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 79,
        "text": "[वयास]\nते ऽनुशिष्टा भगवता देवाः सर्षिगणास तथा\nनमस्कृत्वा भगवते जग्मुर देशान यथेप्सितान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 80,
        "text": "गतेषु तरिदिवौकः सुब्रह्मैकः पर्यवस्थितः\nदिदृक्षुर भगवन्तं तम अनिरुद्ध तनौ सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 81,
        "text": "तं देवॊ दर्शयाम आस कृत्वा हयशिरॊ महत\nसाङ्गान आवर्तयन वेदान कमन्दलु गणित्र धृक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 82,
        "text": "ततॊ ऽशवशिरसं दृष्ट्वा तं देवम अमितौजसम\nलॊककर्ता परभुर बरह्मा लॊकानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 83,
        "text": "मूर्ध्ना परनम्य वरदं तस्तौ पराञ्जलिर अग्रतः\nस परिष्वज्य देवेन वचनं शरावितस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 84,
        "text": "लॊककार्यगतीः सर्वास तवं चिन्तय यथाविधि\nधाता तवं सर्वभूतानां तवं परभुर जगतॊ गुरुः\nतवय्य आवेशितभारॊ ऽहं धृतिं पराप्स्याम्य अथाञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 85,
        "text": "यदा च सुरकार्यं ते अविषह्यं भविष्यति\nपरादुर्भावं गमिष्यामि तदात्म जञानदेशिकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 86,
        "text": "एवम उक्त्वा हयशिरास तत्रैवान्तरधीयत\nतेनानुशिष्टॊ बरह्मापि सवं लॊकम अचिराद गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 87,
        "text": "एवम एष महाभागः पद्मनाभः सनातनः\nयज्ञेष्व अग्रहरः परॊक्तॊ यज्ञधारी च नित्यदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 88,
        "text": "निवृत्तिं चास्थितॊ धर्मं गतिम अक्षय धर्मिणाम\nपरवृत्ति धर्मान विदधे कृत्वा लॊकस्य चित्रताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 89,
        "text": "सादिः स मध्यः स चान्तः परजानां; स धाता स धेयः स कर्ता स कार्यम\nयुगान्ते स सुप्तः सुसंक्षिप्य लॊकान; युगादौ परबुद्धॊ जगद धयुत्ससर्ज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 90,
        "text": "तस्मै नमध्वं देवाय निर्गुणाय गुणात्मने\nअजाय विश्वरूपाय धाम्ने सर्वदिवौकसाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 91,
        "text": "महाभूताधिपतये रुद्राणां पतये तथा\nआदित्यपतये चैव वसूनां पतये तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 92,
        "text": "अश्विभ्यां पतये चैव मरुतां पतये तथा\nवेद यज्ञाधिपतये वेदाङ्गपतये ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 93,
        "text": "समुद्रवासिने नित्यं हरये मुञ्ज केशिने\nशान्तये सर्वभूतानां मॊक्षधर्मानुभासिने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 94,
        "text": "तपसां तेजसां चैव पतये यशसॊ ऽपि च\nवाचश च पतये नित्यं सरितां पतये तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 95,
        "text": "कपर्दिने वराहाय एकशृङ्गाय धीमते\nविवस्वते ऽशवशिरसे चतुर्मूर्ति धृते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 96,
        "text": "गुह्याय जञानदृश्याय अक्षराय कषराय च\nएष देवः संचरति सर्वत्रगतिर अव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 97,
        "text": "एवम एतत पुरा दृष्टं मया वै जञानचक्षुषा\nकथितं तच च वः सर्वं मया पृष्टेन तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 98,
        "text": "करियतां मद्वचः शिष्याः सेव्यतां हरिर ईश्वरः\nगीयतां वेद शब्दैश च पूज्यतां च यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 99,
        "text": "[वैषम्पायन]\nइत्य उक्तास तु वयं तेन वेद वयासेन धीमता\nसर्वे शिष्याः सुतश चास्य शुकः परमधर्मवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 100,
        "text": "स चास्माकम उपाध्यायः सहास्माभिर विशां पते\nचतुर्वेदॊद्गताभिश च ऋग्भिस तम अभितुष्टुवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 101,
        "text": "एतत ते सर्वम आख्यातं यन मां तवं परिपृच्छसि\nएवं मे ऽकथयद राजन पुरा दवैपायनॊ गुरुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 102,
        "text": "यश चेदं शृणुयान नित्यं यश चेदं परिकीर्तयेत\nनमॊ भगवते कृत्वा समाहित मना नरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 103,
        "text": "भवत्य अरॊगॊ दयुतिमान बलरूपसमन्वितः\nआतुरॊ मुच्यते रॊगाद बद्धॊमुच्येत बन्धनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 104,
        "text": "कामकामी लभेत कामं दीर्घम आयुर अवाप्नुयात\nबराह्मणः सर्ववेदी सयात कषत्रियॊ विजयी भवेत\nवैश्यॊ विपुललाभः सयाच छूद्रः सुखम अवाप्नुयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 105,
        "text": "अपुत्रॊ लभते पुत्रं कन्या चैवेप्सितं पतिम\nलग्न गर्भा विमुच्येत गर्भिणी जनयेत सुतम\nवन्ध्या परसवम आप्नॊति पुत्रपौत्र समृद्धिमत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 106,
        "text": "कषेमेण गच्छेद अध्वानम इदं यः पथते पथि\nयॊ यं कामं कामयते स तम आप्नॊति च धरुवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 327,
        "shloka": 107,
        "text": "इदं महर्षेर वचनं विनिश्चितं; महात्मनः पुरुषवरस्य कीर्तनम\nसमागमं चर्षिदिवौकसाम इमं; निशम्य भक्ताः सुसुखं लभन्ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nअस्तौषीद यैर इमं वयासः सशिष्यॊ मधुसूदनम\nनामभिर विविधैर एषां निरुक्तं भगवन मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 2,
        "text": "वक्तुम अर्हसि शुश्रूसॊः परजापतिपतेर हरेः\nशरुत्वा भवेयं यत पूतः शरच चन्द्र इवामलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 3,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशृणु राजन यथाचस्त फल्गुनस्य हरिर विभुः\nपरसन्नात्मात्मनॊ नाम्नां निरुक्तं गुणकर्मजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 4,
        "text": "नामभिः कीर्तितैस तस्य केशवस्य महात्मनः\nपृष्टवान केशवं राजन फल्गुनः परवीर हा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 5,
        "text": "[अर्जुन]\nभगवन भूतभव्येश सर्वभूतसृग अव्यय\nलॊकधाम जगन नाथ लॊकानाम अभयप्रद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 6,
        "text": "यानि नामानि ते देवकीर्तितानि महर्षिभिः\nवेदेषु सपुराणेषु यानि गुह्यानि कर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 7,
        "text": "तेषां निरुक्तं तवत्तॊ ऽहं शरॊतुम इच्छामि केशव\nन हय अन्यॊ वर्तयेन नाम्नां निरुक्तं तवाम ऋते परभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 8,
        "text": "[षरीभगवान]\nऋग्वेदे सयजुर्वेदे तथैवाथर्व सामसु\nपुराणे सॊपनिषदे तथैव जयॊतिषे ऽरजुन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 9,
        "text": "सांख्ये च यॊगशास्त्रे च आयुर्वेदे तथैव च\nबहूनि मम नामानि कीर्तितानि महर्षिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 10,
        "text": "गौनानि तत्र नामानि कर्मजानि च कानि चित\nनिरुक्तं कर्मजानां च शृणुष्व परयतॊ ऽनघ\nकथ्यमानं मया तात तवं हि मे ऽरधं समृतः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 11,
        "text": "नमॊ ऽति यशसे तस्मै देहिनां परमात्मने\nनारायणाय विश्वाय निर्गुणाय गुणात्मने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 12,
        "text": "यस्य परसादजॊ बरह्मा रुद्रश च करॊधसंभवः\nयॊ ऽसौ यॊनिर हि सर्वस्य सथावरस्य चरस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 13,
        "text": "अस्तादश गुणं यत तत सत्त्वं सत्त्ववतां वर\nपरकृतिः सा परा मह्यं रॊदसी यॊगधारिणी\nऋता सत्यामराजय्या लॊकानाम आत्मसंज्ञिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 14,
        "text": "तस्मात सर्वाः परवर्तन्ते सर्ग परलय विक्रियाः\nततॊ यज्ञश च यस्ता च पुराणः पुरुषॊ विरात\nअनिरुद्ध इति परॊक्तॊ लॊकानां परभवाप्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 15,
        "text": "बराह्मे रात्रिक्षये पराप्ते तस्य हय अमिततेजसः\nपरसादात परादुरभवत पद्मं पद्मनिभेक्षण\nतत्र बरह्मा समभवत स तस्यैव परसादजः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 16,
        "text": "अह्नः कषये ललाताच च सुतॊ देवस्य वै तथा\nकरॊधाविष्टस्य संजज्ञे रुद्रः संहार कारकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 17,
        "text": "एतौ दवौ विबुधश्रेष्ठौ परसादक्रॊधजौ समृतौ\nतद आदेशित पन्थानौ सृष्टि संहार कारकौ\nनिमित्तमात्रं ताव अत्र सर्वप्रानि वरप्रदौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 18,
        "text": "कपर्दी जतिलॊ मुन्दः शमशानगृहसेवकः\nउग्रव्रतधरॊ रुद्रॊ यॊगी तरिपुरदारुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 19,
        "text": "दक्षक्रतुहरश चैव भग नेत्रहरस तथा\nनारायणात्मकॊ जञेयः पाण्डवेय युगे युगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 20,
        "text": "तस्मिन हि पूज्यमाने वै देवदेवे महेश्वरे\nसंपूजितॊ भवेत पार्थ देवॊ नारायणः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 21,
        "text": "अहम आत्मा हि लॊकानां विश्वानां पाण्डुनन्दन\nतस्माद आत्मानम एवाग्रे रुद्रं संपूजयाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 22,
        "text": "यद्य अहं नार्चयेयं वै ईशानं वरदं शिवम\nआत्मानं नार्चयेत कश चिद इति मे भावितं मनः\nमया परमाणं हि कृतं लॊकः समनुवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 23,
        "text": "परमानानि हि पूज्यानि ततस तं पूजयाम्य अहम\nयस तं वेत्ति स मां वेत्ति यॊ ऽनु तं स हि माम अनु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 24,
        "text": "रुद्रॊ नारायणश चैव सत्त्वम एकं दविधाकृतम\nलॊके चरति कौन्तेय वयक्ति सथं सर्वकर्मसु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 25,
        "text": "न हि मे केन चिद देयॊ वरः पाण्डवनन्दन\nइति संचिन्त्य मनसा पुराणं विश्वम ईश्वरम\nपुत्रार्थम आराधितवान आत्मानम अहम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 26,
        "text": "न हि विष्णुः परनमति कस्मै चिद विबुधाय तु\nऋत आत्मानम एवेति ततॊ रुद्रं भजाम्य अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 27,
        "text": "सब्रह्मकाः सरुद्राश च सेन्द्रा देवाः सहर्षिभिः\nअर्चयन्ति सुरश्रेष्ठं देवं नारायणं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 28,
        "text": "भविष्यतां वर्ततां च भूतानां चैव भारत\nसर्वेषाम अग्रणीर विष्णुः सेव्यः पूज्यश च नित्यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 29,
        "text": "नमस्व हव्यदं विष्णुं तथा शरणदं नम\nवरदं नमस्व कौन्तेय हव्यकव्य भुजं नम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 30,
        "text": "चतुर्विधा मम जना भक्ता एवं हि ते शरुतम\nतेषाम एकान्तिनः शरेष्ठास ते चैवानन्य देवताः\nअहम एव गतिस तेषां निराशीः कर्म कारिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 31,
        "text": "ये च शिष्टास तरयॊ भक्ताः फलकामा हि ते मताः\nसर्वे चयवन धर्माणः परतिबुद्धस तु शरेष्ठ भाक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 32,
        "text": "बरह्माणं शिति कन्थं च याश चान्या देवताः समृताः\nपरबुद्धवर्याः सेवन्ते एष पार्थानुकीत्रितः\nभक्तं परति विशेषस ते एष पार्थानुकीर्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 33,
        "text": "तवं चैवाहं च कौन्तेय नरनारायणौ समृतौ\nभारावतरणार्थं हि परविष्टौ मानुषीं तनुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 34,
        "text": "जानाम्य अध्यात्मयॊगांश च यॊ ऽहं यस्माच च भारत\nनिवृत्ति लक्षणॊ धर्मस तथाभ्युदयिकॊ ऽपि च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 35,
        "text": "नराणाम अयनं खयातम अहम एकः सनातनः\nआपॊ नारा इति परॊक्ता आपॊ वै नरसूनवः\nअयनं मम तत पूर्वम अतॊ नारायणॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 36,
        "text": "छादयामि जगद विश्वं भूत्वा सूर्य इवांशुभिः\nसर्वभूताधिवासश च वासुदेवस ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 37,
        "text": "गतिश च सर्वभूतानां परजानां चापि भारत\nवयाप्ता मे रॊदसी पार्थ कान्तिश चाभ्यधिका मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 38,
        "text": "अधिभूतानि चान्ते ऽहं तद इच्छंश चास्मि भारत\nकरमणाच चाप्य अहं पार्थ विष्णुर इत्य अभिसंज्ञितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 39,
        "text": "दमात सिद्धिं परीप्सन्तॊ मां जनाः कामयन्ति हि\nदिवं चॊर्वीं च मध्यं च तस्माद दामॊदरॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 40,
        "text": "पृश्निर इत्य उच्यते चान्नं वेदा आपॊ ऽमृतं तथा\nममैतानि सदा गर्भे पृश्निगर्भस ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 41,
        "text": "ऋषयः पराहुर एवं मां तरित कूपाभिपातितम\nपृश्निगर्भ तरितं पातीत्य एकत दवित पातितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 42,
        "text": "ततः स बरह्मणः पुत्र आद्यॊ ऋषि वरस तरितः\nउत्ततारॊद पानाद वै पृश्निगर्भानुकीर्तनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 43,
        "text": "सूर्यस्य तपतॊ लॊकान अग्नेः सॊमस्य चाप्य उत\nअंशवॊ ये परकाशन्ते मम ते केशसंज्ञिताः\nसर्वज्ञाः केशवं तस्मान माम आहुर दविजसत्तमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 44,
        "text": "सवपत्न्याम आहितॊ गर्भ उतथ्येन महात्मना\nउतथ्ये ऽनतर्हिते चैव कदा चिद देव मायया\nबृहस्पतिर अथाविन्दत तां पत्नीं तस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 45,
        "text": "ततॊ वै तम ऋषिश्रेष्ठं मैथुनॊपगतं तथा\nउवाच गर्भः कौन्तेय पञ्च भूतसमन्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 46,
        "text": "पूर्वागतॊ ऽहं वरद नार्हस्य अम्बां परबाधितुम\nएतद बृहस्पतिः शरुत्वा चुक्रॊध च शशाप च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 47,
        "text": "मैथुनॊपगतॊ यस्मात तवयाहं विनिवारितः\nतस्माद अन्धॊ जास्यसि तवं मच छापान नात्र संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 48,
        "text": "स शापाद ऋषिमुख्यस्य दीर्घं तम उपेयिवान\nस हि दीर्घतमा नाम नाम्ना हय आसीद ऋषिः पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 49,
        "text": "वेदान अवाप्य चतुरः साङ्गॊपाङ्गान सनातनान\nपरयॊजयाम आस तदा नाम गुह्यम इदं मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 50,
        "text": "आनुपूर्व्येण विधिना केशवेति पुनः पुनः\nस चक्षुष्मान समभवद गौतमश चाभवत पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 51,
        "text": "एवं हि वरदं नाम केशवेति ममार्जुन\nदेवानाम अथ सर्वेषाम ऋषीणां च महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 52,
        "text": "अग्निः सॊमेन संयुक्त एकयॊनिमुखं कृतम\nअग्नीषॊमात्मकं तस्माज जगत कृत्स्नं चराचरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 328,
        "shloka": 53,
        "text": "अपि हि पुराणे भवत्य\nएकयॊन्य आत्मकाव अग्नीषॊमौ\nदेवाश चाग्निमुखा इति\nएकयॊनित्वाच च परस्परं महयन्तॊ लॊकान धारयत इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 1,
        "text": "[अर्जुन]\nअग्नीषॊमौ कथं पूर्वम एकयॊनी परवर्तितौ\nएष मे संशयॊ जातस तं छिन्धि मधुसूदन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 2,
        "text": "[षरीभगवान]\nहन्त ते वर्तयिष्यामि पुराणं पाण्डुनन्दन\nआत्मतेजॊद्भवं पार्थ शृणुष्वैक मना मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 3,
        "text": "संप्रक्षालन काले ऽतिक्रान्ते चतुर्थे युगसहस्रान्ते\nअव्यक्ते सर्वभूतप्रलये सथावरजङ्गमे\nजयॊतिर धरणिवायुरहिते ऽनधे तमसि जलैकार्णवे लॊके\nतम इत्य एवाभिबूते ऽदवितीये परतिष्ठिते\nनैव रात्र्यां न दिवसे न सति नासति न वयक्ते नाव्यक्ते वयवस्थिते\nएतस्याम अवस्थायां नारायण गुणाश्रयाद अक्षयाद अजराद अनिन्द्रियाद अग्राह्याद असंभवात सत्याद अहिंस्राल ललामाद विविधप्रवृत्ति विशेषात\nअक्षयाद अजरामराद अमूर्तितः सर्वव्यापिनः सर्वकर्तुः शाश्वतात तमसः पुरुषः परादुर्भूतॊ हरिर अव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 4,
        "text": "निदर्शनम अपि हय अत्र भवति\nनासीद अहॊ न रात्रिर आसीत\nन सद आसीन नासद आसीत\nतम एव पुरस्ताद अभवद विश्वरूपम\nसा विश्वस्य जननीत्य एवम अस्यार्थॊ ऽनुभास्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 5,
        "text": "तस्येदानीं तमः संभवस्य पुरुषस्य पद्मयॊनेर बरह्मणः परादुर भावे स पुरुषः परजाः सिसृक्षमाणॊ नेत्राभ्याम अग्नीषॊमौ ससर्ज\nततॊ भूतसर्गे परवृत्तेप्रजा करमवशाद बरह्मक्षत्रम उपातिष्ठत\nयः सॊमस तद बरह्म यद बरह्म ते बराह्मणाः\nयॊ ऽगनिस तत कषत्रं कषत्राद बरह्मबलवत्तरम\nकस्माद इति लॊकप्रत्यक्षगुणम एतत तद यथा\nबराह्मणेभ्यः परं भूतं नॊत्पन्न पूर्वम\nदीप्यमाने ऽगनौ जुहॊतीति कृत्वा बरवीमि\nभूतसर्गः कृतॊ बरह्मणा भूतानि च परस्थाप्य तरौलॊक्यं धार्यतेति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 6,
        "text": "मन्त्रवादॊ ऽपी हि भवति\nतवम अग्ने यज्ञानां हॊता विश्वेषाम\nहितॊ देवेनभिर मानुषे जन इति\nनिदर्शनं चात्र भवति\nविश्वेषाम अग्ने यज्ञानां हॊतेति\nहितॊ देवैर मानुषैर जगत इति\nअग्निर हि यज्ञानां हॊतृकर्ता\nस चाग्निर बरह्म"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 7,
        "text": "न हय ऋते मन्त्राद धवनम अस्ति\nन विना पुरुषं तपः संभवति\nहविर मन्त्राणां संपूजा विद्यते देवमनुष्याणाम अनेन तवं हॊतेति नियुक्तः\nये च मानुषा हॊत्राधिकारास ते च\nबराह्मणस्यहि याजनं विधीयते न कषत्रवैश्ययॊर दविजात्यॊः\nतस्माद बराह्मणा हय अग्निभूता यज्ञान उद्वहन्ति\nयज्ञा देवांस तर्पयन्ति देवाः पृथिवीं भावयन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 8,
        "text": "शतपथे हि बराह्मणं भवति\nअग्नौ समिद्धे स जुहॊति यॊ विद्वान बराह्मण मुखे दानाहुतिं जुहॊति\nएवम अप्य अग्निभूता बराह्मणा विद्वांसॊ ऽगनिं भावयन्ति\nअग्निर विष्णुः सर्वभूतान्य अनुप्रविश्य पराणान धारयति\nअपि चात्र सनत्कुमार गीताः शलॊका भवन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 9,
        "text": "विश्वं बरह्मासृजत पूर्वं सर्वादिर निरवस्करम\nबरह्मघॊषैर दिवं तिष्ठन्त्य अमरा बरह्मयॊनयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 10,
        "text": "बराह्मणानां मतिर वाक्यं कर्म शरद्धा तपांसि च\nधारयन्ति महीं दयां च शैत्याद वार्य अमृतं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 11,
        "text": "नास्ति सत्यात परॊ धर्मॊ नास्ति मातृसमॊ गुरुः\nबराह्मणेभ्यः परं नास्ति परेत्य चेहच भूतये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 12,
        "text": "नैषाम उक्षा वर्धते नॊत वाहा; न गर्गरॊ मथ्यते संप्रदाने\nअपध्वस्ता दस्युभूता भवन्ति; येषां राष्ट्रे बराह्मणा वृत्तिहीनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 13,
        "text": "वेद पुराणेतिहास परामान्यान नारायण मुखॊद्गताः सर्वात्मनः सर्वकर्तारः सर्वभावनाश च बराह्मणाः\nवाक समकालं हि तस्य देवस्य वरप्रदस्य बराह्मणाः परथमं परादुर्भूता बराह्मणेभ्यश च शेषा वर्णाः परादुर्भूताः\nइत्थं च सुरासुरविशिष्टा बराह्मणा यदा मया बरह्मभूतेन पुरा सवयम एवॊत्पादिताः सुरासुरमहर्षयॊ भूतविशेषाः सथापिता निगृहीताश च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 14,
        "text": "अहल्या धर्षणनिमित्तं हि गौतमाद धरि शमश्रुताम इन्द्रः पराप्तः\nकौशिक निमित्तं चेन्द्रॊ मुष्क वियॊगं मेषवृषणत्वं चावाप\nअश्विनॊर गरहप्रतिषेधॊद्यत वज्रस्य पुरंदरस्य चयवनेन सतम्भितॊ बाहुः\nकरतुवध पराप्तमन्युना च दक्षेण भूयस तपसा चात्मानं संयॊज्य नेत्राकृतिर अन्या ललते रुद्रस्यॊत्पादिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 15,
        "text": "तरिपुरवधार्थं दिक्षाम अभ्युपगतस्य रुद्रस्यॊशनसा शिरसॊ जतॊत्कृत्य परयुक्ताः\nततः परादुर्भूता भुजगाः\nतैर अस्य भुजगैः पीड्यमानः कन्थॊ नीलताम उपनीतः\nपूर्वे च मन्वन्तरे सवायम्भुवे नारायण हस्तबन्धग्रहणान नीलकन्थत्वम एव वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 16,
        "text": "अमृतॊत्पादने पुरश्चरणताम उपगतस्याङ्गिरसॊ बृहस्पतेर उपस्पृशतॊ न परसादं गतवत्यः किलापः\nअथ बृहस्प्तिर अपां चुक्रॊध\nयस्मान ममॊपस्पृशतः कलुषी भूता न परसादम उपगतास तस्माद अद्य परभृति झषमकरमत्स्यकच्छप जन्तु संकीर्णाः कलुषी भवतेति\nतदाप्रभृत्य आपॊ यादॊभिः संकीर्णाः संवृत्ताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 17,
        "text": "विश्वरूपॊ वैत्वास्त्रः पुरॊहितॊ देवानाम आसीत सवस्रीयॊ ऽसुराणाम\nस परत्यक्षंदेवेभ्यॊ भागम अददत परॊक्षम असुरेभ्यः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 18,
        "text": "अथ हिरण्यकशिपुं पुरस्कृत्य विश्वरूप मातरं सवसारम असुरा वरम अयाचन्त\nहे सवसर अयं ते पुत्रस तवास्त्रॊ विश्वरूपस तरिशिरा देवानां पुरॊहितः परत्यक्षं देवेभ्यॊ भागम अददत परॊक्षम अस्माकम\nततॊ देवा वर्धन्ते वयं कषीयामः\nतद एनं तवं वारयितुम अर्हसि तथा यथास्मान भजेद इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 19,
        "text": "अथ विश्वरूपं नन्दनवनम उपगतं मातॊवाच\nपुत्र किं परपक्षवर्धनस तवं मातुलपक्षं नाशयति\nनार्हस्य एवं कर्तुम इति\nस विश्वरूपॊ मातुर वाक्यम अनतिक्रमणीयम इति मत्वा संपूज्य हिरण्यकशिपुम अगात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 20,
        "text": "हैरण्यगर्भाच च वसिष्ठाद धिरण्यकशिपुः शापं पराप्तवान\nयस्मात तवयान्यॊ वृतॊ हॊता तस्माद असमाप्त यज्ञस तवम अपूर्वात सत्त्वजाताद वधं पराप्स्यसीति\nतच छापदानाद धिरण्यकशिपुः पराप्तवान वधम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 21,
        "text": "विश्वरूपॊ मातृपक्षवर्धनॊ ऽतयर्थं तपस्य अभवत\nतस्य वरतभङ्गार्थम इन्द्रॊ बह्वीः शरीमत्यॊ ऽपसरसॊ नियुयॊज\nताश च दृष्ट्वा मनः कषुभितं तस्याभवत तासु चाप्सरःसुनचिराद एव सक्तॊ ऽभवत\nसक्तं चैनं जञात्वाप्सरसॊचुर गच्छामहे वयं यथागतम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 22,
        "text": "तास तवास्त्रॊवाच\nकव गमिष्यथ आस्यतां तावन मया सह शरेयॊ भविष्यतीति\nतास तम अब्रुवन\nवयं देव सत्रियॊ ऽपसरसेन्द्रं वरदं पुरा परभ्विष्णुं वृणीमह इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 23,
        "text": "अथ ता विश्वरूपॊ ऽबरवीद अद्यैव सेन्द्रा देवा न भविष्यन्तीति\nततॊ मन्त्राञ जजाप\nतैर मन्त्रैः परावर्धत तरिशिराः\nएकेनास्येन सर्वलॊकेषु दविजैः करियावद्भिर यज्ञेषु सुहुतं सॊमं पपाव एकेनापैकेन सेन्द्रान देवान\nअथेन्द्रस तं विवर्धमानं सॊमपानाप्यायित सर्वगात्रं दृष्ट्वा चिन्ताम आपेदे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 24,
        "text": "देवाश च ते सहेन्द्रेण बरह्माणम अभिजग्मुर ऊचुश च\nविश्वरूपेण सर्वयज्ञेषु सुहुतः सॊमः पीयते\nवयम अभागाः संवृत्ताः\nअसुरपक्षॊ वर्धते वयं कषीयामः\nतद अर्हसि नॊ विधातुं शरेयॊ यद अनन्तरम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 25,
        "text": "तान बरह्मॊवाचर्षिर भार्गवस तपस तप्यते दधीचः\nस याच्यतां वरं यथा कलेवरं जह्यात\nतस्यास्थिभिर वज्रं करियताम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 26,
        "text": "देवास तत्रागच्छन यत्र दधीचॊ भगवान ऋषिस तपस तेपे\nसेन्द्रा देवास तम अभिगम्यॊचुर भगवंस तपसः कुशलम अविघ्नं चेति\nतान दधीचॊवाच सवागतं भवद्भ्यः किं करियताम\nयद वक्ष्यथ तत करिष्यामीति\nते तम अब्रुवञ शरीरपरित्यागं लॊकहितार्थं भगवान कर्तुम अर्हतीति\nअथ दधीचस तथैवाविमनाः सुखदुःखसमॊ महायॊगिय आत्मानं समाधाय शरीरपरित्यागं चकार"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 27,
        "text": "तस्य परमात्मन्य अवसृते तान्य अस्थीनि धाता संगृह्य वज्रम अकरॊत\nतेन वज्रेणाभेद्येनाप्रधृष्येण बरह्मास्थि संभूतेन विष्णुप्रविष्टेनेन्द्रॊ विश्वरूपंजघान\nशिरसां चास्य छेदनम अकरॊत\nतस्मादनन्तरं विश्वरूप गात्रमथन संभवं तवस्त्रॊत्पादितम एवारिं वृत्रम इन्द्रॊ जघान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 28,
        "text": "तस्यां दवैधी भूतायां बरह्म वध्यायां भयाद इन्द्रॊ देवराज्यं परित्यज्याप्सु संभवां शीतलां मानससरॊ गतां नलिनीं परपेदे\nतत्र चैश्वर्ययॊगाद अनु मात्रॊ भूत्वा बिस गरन्थिं परविवेश"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 29,
        "text": "अथ बरह्म वध्या भयप्रनस्ते तरैलॊक्यनाथे शचीपतौ जगद अनीश्वरं बभूव\nदेवान रजस तमश चाविवेश\nमन्त्रा न परावर्तन्त\nमहर्षीणां रक्षांसि परादुर्भवन\nबरह्म चॊत्सादनं जगाम\nअनिन्द्राश चाबला लॊकाः सुप्रधृष्या बभूवुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 30,
        "text": "अथ देवर्षयश चायुषः पुत्रं नहुषं नाम देवराजत्वे ऽभिषिषिचुः\nनहुषः पञ्चभिः शतैर जयॊतिषां ललाते जवलद्भिः सर्वतेजॊ हरैस तरिविष्टपं पालयां बभूव\nअथ लॊकाः परकृतिम आपेदिरे सवस्थाश च बभूवुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 31,
        "text": "अथॊवाच नहुषः\nसर्वं मां शक्रॊपभुक्तम उपस्थितम ऋते शचीम इति\nस एवम उक्त्वा शची समीपम अगमद उवाच चैनाम\nसुभगे ऽहम इन्द्रॊ देवानां भजस्व माम इति\nतं शची परत्युवाच\nपरकृत्या तवं धर्मवत्सलः सॊमवंशॊद्भवश च\nनार्हति परपत्नी धर्षणं कर्तुम इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 32,
        "text": "ताम अथॊवाच नहुषः\nऐन्द्रं पदम अध्यास्यते मया\nअहम इन्द्रस्य राज्यरत्नहरॊ नात्राधर्मः कश चित तवम इन्द्र भुक्तेति\nसा तम उवाच\nअस्ति मम किं चिद वरतम अपर्यवसितम\nतस्यावभृथे तवाम उपगमिष्यामि कैश चिद एवाहॊभिर इति\nस शच्यैवम अभिहितॊ नहुषॊ जगाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 33,
        "text": "अथ शची दुःखशॊकार्ता भर्तृदर्शनलालसा नहुष भयगृहीता बृहस्पतिम उपागच्छत\nस च ताम अभिगतां दृष्ट्वैव धयानं परविश्य भर्त्र कार्यतत्परां जञात्वा बृहस्पतिर उवाच\nअनेनैव वरतेन तसपा चान्विता देवीं वरदाम उपश्रुतिम आह्वय\nसा तवेन्द्रं दर्शयिष्यतीति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 34,
        "text": "साथ महानियमम आस्थिता देवीं वरदाम उपश्रुतिं मन्त्रैर आह्वयत\nसॊपश्रुतिः शची समीपम अगात\nउवाच चैनाम इयम अस्मि तवयॊपहूतॊपस्थिता\nकिं ते परियं करवाणीति\nतां मूर्ध्ना परनम्यॊवाच शची भगवत्य अर्हसि मे भर्तारं दर्शयितुं तवं सत्या मता चेति\nसैनां मानसं सरॊ ऽनयत\nतत्रेन्द्रं बिस गरन्थि गतम अदर्शयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 35,
        "text": "ताम इन्द्रः पत्नीं कृशां गलानां च दृष्ट्वा चिन्तयां बभूव\nअहॊ मम महद दुःखम इदम अद्यॊपगतम\nनस्तं हि माम इयम अन्विष्यॊपागमद दुःखार्तेति\nताम इन्द्रॊवाच कथं वर्तयसीति\nसा तम उवाच\nनहुषॊ माम आह्वयति\nकालश चास्य मया कृत इति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 36,
        "text": "ताम इन्द्रॊवाच\nगच्छ\nनहुषस तवया वाच्यॊ ऽपूर्वेण माम ऋषियुक्तेन यानेन तवम अधिरूढॊद्वहस्व\nइन्द्रस्य हि महान्ति वाहनानि मनसः परियाण्य अधिरूढानि मया\nतवम अन्येनॊपयातुम अर्हसीति\nसैवम उक्ता हृष्टा जगाम\nइन्द्रॊ ऽपि बिस गरन्थिम एवाविवेश भूयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 37,
        "text": "अथेन्द्राणीम अभ्यागतां दृष्ट्वॊवाच नहुषः पूर्णः स काल इति\nतं शच्य अब्रवीच छक्रेण यथॊक्तम\nस महर्षियुक्तं वाहनम अधिरूढः शची समीपम उपागच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 38,
        "text": "अथ मैत्रावरुणिः कुम्भयॊनिर अगस्त्यॊ महर्षीन विक्रियमाणांस तान नहुषेनापश्यत\nपद्भ्यां च तेनास्पृश्यत\nततः स नहुषम अब्रवीद अकार्य परवृत्त पापपतस्व महीम\nसर्पॊ भव यावद भूमिर गिरयश च तिष्ठेयुस तावद इति\nस महर्षिवाक्यसमकालम एव तस्माद यानाद अवापतत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 39,
        "text": "अथानिन्द्रं पुनस तरैलॊक्यम अभवत\nततॊ देवर्षयश च भगवन्तं विष्णुं शरणम इन्द्रार्थे ऽभिगमुः\nऊचुश चैनं भगवन्न इन्द्रं बरह्म वध्याभिभूतं तरातुम अर्हसीति\nततः स वरदस तान अब्रवीद अश्वमेधं यज्ञं वैष्नवं शक्रॊ ऽभियजतु\nततः सवं सथानं पराप्स्यतीति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 40,
        "text": "ततॊ देवर्षयश चेन्द्रं नापश्यन यदा तदा शचीम ऊचुर गच्छ सुभगे इन्द्रम आनयस्वेति\nसा पुनस तत्सरः समभ्यगच्छत\nइन्द्रश च तस्मात सरसः समुत्थाय बृहस्पतिम अभिजगाम\nबृहस्पतिश चाश्वमेधं महाक्रतुं शक्रायाहरत\nततः कृष्णसारङ्गं मेध्यम अश्वम उत्सृज्य वाहनं तम एव कृत्वेन्द्रं मरुत्पतिं बृहस्पतिः सवस्थानं परापयाम आस"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 41,
        "text": "ततः स देव राद देवैर ऋषिभिर सतूयमानस तरिविष्टपस्थॊ निष्कल्मषॊ बभूव\nबरह्म वध्यां चतुर्षु सथानेषु वनिताग्निवनस्पतिगॊषु वयभजत\nएवम इन्द्रॊ बरह्मतेजःप्रभावॊपबृंहितः शत्रुवधं कृत्वा सवस्थानं परापितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 42,
        "text": "आकाशगङ्गा गतश च पुरा भरद्वाजॊ महर्षिर उपास्पृशंस तरीन करमान करमता विष्णुनाभ्यासादितः\nस भरद्वाजेन ससलिलेन पानिनॊरसि तादितः सलक्षणॊरस्कः संवृत्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 43,
        "text": "भृगुणा महर्षिणा शप्तॊ ऽगनिः सर्वभक्षत्वम उपनीतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 44,
        "text": "अदितिर वै देवानाम अन्नम अपचद एतद भुक्त्वासुरान हनिष्यन्तीति\nतत्र बुधॊ वरच चर्या समाप्ताव आगच्छत\nअदितिं चावॊचद भिक्षां नादात\nअथ भिक्षा परत्याख्यान रुषितेन बुधेन बरह्मभूतेन विवस्वतॊ दवितीये जन्मन्य अन्द संज्ञितस्यान्दं मारितम अदित्याः\nस मार्तन्दॊ विवस्वान अभवच छराद्ध देवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 45,
        "text": "दक्षस्य वै दुहितरः षष्टिर आसन\nताभ्यः कश्यपाय तरयॊदश परादाद दश धर्माय दश मनवे साप्तविंशतिम इन्दवे\nतासु तुल्यासु नक्षत्राख्यां गतासु सॊमॊ रॊहिण्याम अभ्यधिकां परीतिम अकरॊत\nततस ताः शेषाः पत्न्य अ ईर्ष्यावयः पितुः समीपं गत्वेमम अर्थं शशंसुः\nभगवन्न अस्मासु तुल्यप्रभावासु सॊमॊ रॊहिणीम अधिकं भजतीति\nसॊ ऽबरवीद यक्ष्मैनम आवेक्ष्यतीति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 46,
        "text": "दक्ष शापात सॊमं राजानं यक्ष्माविवेश\nस यक्ष्मनाविष्टॊ दक्षम अगमत\nदक्षश चैनम अब्रवीन न समं वर्तसेति\nतत्रर्षयः सॊमम अब्रुवन कषीयसे यस्क्मना\nपश्चिमस्यां दिशि समुद्रे हिरण्यसरस तीर्थम\nतत्र गत्वात्मानम अभिषेचयस्वेति\nअथागच्छत सॊमस तत्र हिरण्यसरस तीर्थम\nगत्वा चात्मनः सनपनम अकरॊत\nसनात्वा चात्मानं पाप्मनॊ मॊक्षयाम आस\nतत्र चावभासितस तीर्थे यदा सॊमस तदा परभृति तीर्थं तत परभासम इति नाम्ना खयातं बभूव\nतच छापाद अद्यापि कषीयते सॊमॊ ऽमावास्यान्तर सथः\nपौर्णमासी मात्रेऽ धिष्ठितॊ मेघलेखा परतिच्छन्नं वपुर दर्शयति\nमेघसदृशं वर्णम अगमत तद अस्य शशलक्ष्म विमलम अभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 47,
        "text": "सथूलशिरा महर्षिर मेरॊः परागुत्तरे दिग भागे तपस तेपे\nतस्य तपस तप्यमानस्य सर्वगन्धवहः शुचिर वायुर विवायमानः शरीरम अस्पृशत\nस तपसा तापित शरीरः कृशॊ वायुनॊपवीज्यमानॊ हृदयपरितॊषम अगमत\nतत्र तस्यानिल वयजनकृतपरितॊषस्य सद्यॊ वनस्पतयः पुष्प शॊभां न दर्शितवन्त इति सैताञ शशाप न सर्वकालं पुष्पवन्तॊ भविष्यथेति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 48,
        "text": "नारायणॊ लॊकहितार्थं वदवा मुखॊ नाम महर्षिः पुराभवत\nतस्य मेरौ तपस तप्यतः समुद्राहूतॊ नागतः\nतेनामर्षितेनात्म गात्रॊष्मणा समुद्रः सतिमितजलः कृतः\nसवेदप्रस्यन्दन सदृशश चास्य लवन भावॊ जनितः\nउक्तश चापेयॊ भविष्यसि\nएतच च ते तॊयं वदवा मुखसंज्ञितेन पीयमानं मधुरं भविष्यति\nतद एतद अद्यापि वदवा मुखसंज्ञितेनानुवर्तिना तॊयं सामुद्रं पीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 49,
        "text": "हिमवतॊ गिरेर दुहितरम उमां रुद्रश चकमे\nभृगुर अपि च महर्षिर हिमवन्तम आगम्याब्रवीत कन्याम उमां मे देहीति\nतम अब्रवीद धिमवान अभिलसितॊ वरॊ रुद्र इति\nतम अब्रवीद भृगुर यस्मात तवयाहं कन्या वरण कृतभावः परत्याख्यातस तस्मान न रत्नानां भवान भाजनं भविष्यतीति\nअद्य परभृत्य एतद अवस्थितम ऋषिवचनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 329,
        "shloka": 50,
        "text": "तद एवंविधं माहात्म्यं बराह्मणानाम\nकषत्रम अपि शाश्वतीम अव्ययां पृथिवीं पत्नीम अभिगम्य बुभुजे\nतद एतद बरह्माग्नीषॊमीयम\nतेन जगद धार्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 1,
        "text": "[भगवान]\nसूर्या चन्द्रमसौ शश्वत केशैर मे अंशुसंज्ञितैः\nबॊधयंस तापयंश चैव जगद उत्तिष्ठतः पृथक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 2,
        "text": "बॊधनात तापनाच चैव जगतॊ हर्षणं भवेत\nअग्नीषॊम कृतैर एभिः कर्मभिः पाण्डुनन्दन\nहृषीकेशॊ ऽहम ईशानॊ वरदॊ लॊकभावनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 3,
        "text": "इदॊपहूत यॊगेन हरे भागं करतुष्व अहम\nवर्णश च मे हरिश्रेष्ठस तस्माद धरिर अहं समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 4,
        "text": "धाम सारॊ हि लॊकानाम ऋतं चैव विचारितम\nऋतधामा ततॊ विप्रैः सत्यश चाहं परकीर्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 5,
        "text": "नस्तां च धरणीं पूर्वम अविन्दं वै गुहा गताम\nगॊविन्द इति मां देवा वाग भिः समभितुष्टुवुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 6,
        "text": "शिपिविष्टेति चाख्यायां हीनरॊमा च यॊ भवेत\nतेनाविष्टं हि यत किं चिच छिपिविष्टं हि तत समृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 7,
        "text": "यास्कॊ माम ऋषिर अव्यग्रॊ नैकयज्ञेषु गीतवान\nशिपिविष्ट इति हय अस्माद गुह्य नाम धरॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 8,
        "text": "सतुत्वा मां शिपिविष्टेति यास्कॊ ऋषिर उदारधीः\nमत्प्रसादाद अधॊ नस्तं निरुक्तम अभिजग्मिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 9,
        "text": "न हि जातॊ न जाये ऽहं न जनिष्ये कदा चन\nकषेत्रज्ञः सर्वभूतानां तस्माद अहम अजः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 10,
        "text": "नॊक्तपूर्वं मया कषुद्रम अश्लीलं वा कदा चन\nऋता बरह्मसुता सा मे सत्या देवी सरस्वती"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 11,
        "text": "सच चासच चैव कौन्तेय मयावेशितम आत्मनि\nपौष्करे बरह्म सदने सत्यं माम ऋषयॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 12,
        "text": "सत्त्वान न चयुत पूर्वॊ ऽहं सत्त्वं वै विद्धि मत्कृतम\nजन्मनीहाभवत सत्त्वं पौर्विकं मे धनञ्जय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 13,
        "text": "निराशीः कर्म संयुक्तं सात्वतं मां परकल्पय\nसात्वत जञानदृष्टॊ ऽहं सात्वतः सात्वतां पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 14,
        "text": "कृषामि मेदिनीं पार्थ भूत्वा कार्ष्णायसॊ महान\nकृष्णॊ वर्णश च मे यस्मात तस्मात कृष्णॊ ऽहम अर्जुन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 15,
        "text": "मया संश्लेषिता भूमिर अद्भिर वयॊम च वायुना\nवायुश च तेजसा सार्धं वैकुन्थत्वं ततॊ मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 16,
        "text": "निर्वानं परमं सौख्यं धर्मॊ ऽसौ पर उच्यते\nतस्मान न चयुत पूर्वॊ ऽहम अच्युतस तेन कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 17,
        "text": "पृथिवी नभसी चॊभे विश्रुते विश्वलौकिके\nतयॊः संधारणार्थं हि माम अधॊक्षजम अञ्जसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 18,
        "text": "निरुक्तं वेद विदुषॊ ये च शब्दार्थ चिन्तकाः\nते मां गायन्ति पराग्वंशे अधॊक्षज इति सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 19,
        "text": "शब्द एकमतैर एष वयाहृतः परमर्षिभिः\nनान्यॊ हय अधॊक्षजॊ लॊके ऋते नारायणं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 20,
        "text": "घृतं ममार्चिषॊ लॊके जन्तूनां पराण धारणम\nघृतार्चिर अहम अव्यग्रैर वेदज्ञैः परिकीर्तितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 21,
        "text": "तरयॊ हि धातवः खयाताः कर्मजा इति च समृताः\nपित्तं शलेष्मा च वायुश च एष संघात उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 22,
        "text": "एतैश च धार्यते जन्तुर एतैः कषीणैश च कषीयते\nआयुर्वेदविदस तस्मात तरिधातुं मां परचक्षते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 23,
        "text": "वृषॊ हि भगवान धर्मः खयातॊ लॊकेषु भारत\nनैघन्तुक पदाख्यातं विद्धि मां वृषम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 24,
        "text": "कपिर वराहः शरेष्ठश च धर्मश च वृष उच्यते\nतस्माद वृषाकपिं पराह कश्यपॊ मां परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 25,
        "text": "न चादिं न मध्यं तथा नैव चान्तं; कदा चिद विदन्ते सुराश चासुराश च\nअनाद्यॊ हय अमध्यस तथा चाप्य अनन्तः; परगीतॊ ऽहम ईशॊ विभुर लॊकसाक्षी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 26,
        "text": "शुचीनि शरवणीयानि शृणॊमीह धनंजय\nन च पापानि गृह्णामि ततॊ ऽहं वै शुचिश्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 27,
        "text": "एकशृङ्गः पुरा भूत्वा वराहॊ दिव्यदर्शनः\nइमाम उद्धृतवान भूमिम एकशृङ्गस ततॊ हय अहम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 28,
        "text": "तथैवासं तरिककुदॊ वाराहं रूपम आस्थितः\nतरिककुत तेन विख्यातः शरीरस्य तु मापनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 29,
        "text": "विरिञ्च इति यः परॊक्तः कपिल जञानचिन्तकैः\nस परजापतिर एवाहं चेतनात सर्वलॊककृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 30,
        "text": "विद्या सहायवन्तं माम आदित्यस्थं सनातनम\nकपिलं पराहुर आचार्याः सांख्या निश्चित निश्चयाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 31,
        "text": "हिरण्यगर्भॊ दयुतिमान एष यश छन्दसि सतुतः\nयॊगैः संपूज्यते नित्यं स एवाहं विभुः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 32,
        "text": "एकविंशतिशाखं च ऋग्वेदं मां परचक्षते\nसहस्रसाखं यत साम ये वै वेद विदॊ जनाः\nगायन्त्य आरण्यके विप्रा मद्भक्तास ते ऽपि दुर्लभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 33,
        "text": "सः पञ्चाशतम अस्तौ च सप्तत्रिंशतम इत्य उत\nयस्मिञ शाखा यजुर्वेदे सॊ ऽहम आध्वर्यवे समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 34,
        "text": "पञ्च कल्पम अथर्वाणं कृत्याभिः परिबृंहितम\nकल्पयन्ति हि मां विप्रा अथर्वाणविदस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 35,
        "text": "शाखा भेदाश च ये के चिद याश च शाखासु गीतयः\nसवरवर्णसमुच्चाराः सर्वांस तान विद्धि मत्कृतान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 36,
        "text": "यत तद धयशिरः पार्थ समुदेति वरप्रदम\nसॊ ऽहम एवॊत्तरे भागे करमाक्षर विभागवित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 37,
        "text": "रामादेशित मार्गेण मत्प्रसादान महात्मना\nपाञ्चालेन करमः पराप्तस तस्माद भूतात सनातनात\nबाभ्रव्य गॊत्रः स बभौ परथमः करमपारगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 38,
        "text": "नारायणाद वरं लब्ध्वा पराप्य यॊगम अनुत्तमम\nकरमं परनीय शिक्षां च परनयित्वा स गालवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 39,
        "text": "कन्दलीकॊ ऽथ राजा च बरह्मदत्तः परतापवान\nजाती मरणजं दुःखं समृत्वा समृत्वा पुनः पुनः\nसप्तजातिषु मुख्यत्वाद यॊगानां संपदं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 40,
        "text": "पुराहम आत्मजः पार्थ परथितः कारणान्तरे\nधर्मस्य कुरुशार्दूल ततॊ ऽहं धर्मजः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 41,
        "text": "नरनारायणौ पूर्वं तपस तेपतुर अव्ययम\nधर्मयानं समारूढौ पर्वते गन्धमादने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 42,
        "text": "तत कालसमयं चैव दक्षयज्ञॊ बभूव ह\nन चैवाकल्पयद भागं दक्षॊ रुद्रस्य भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 43,
        "text": "ततॊ दधीचि वचनाद दक्षयज्ञम अपाहरत\nससर्ज शूलं करॊधेन परज्वलन्तं मुहुर मुहुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 44,
        "text": "तच छूलं भस्मसात कृत्वा दक्षयज्ञं सविस्तरम\nआवयॊः सहसागच्छद बदर्य आश्रमम अन्तिकात\nवेगेन महता पार्थ पतन नारायणॊरसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 45,
        "text": "ततः सवतेजसाविष्टाः केशा नारायणस्य ह\nबभूवुर मुञ्ज वर्णास तु ततॊ ऽहं मुञ्ज केशवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 46,
        "text": "तच च शूलं विनिर्धूतं हुंकारेण महात्मना\nजगाम शंकर करं नारायण समाहतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 47,
        "text": "अथ रुद्र उपाधावत ताव ऋषी तपसान्वितौ\nतत एनं समुद्धूतं कन्थे जग्राह पानिना\nनारायणः स विश्वात्मा तेनास्य शिति कन्थता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 48,
        "text": "अथ रुद्र विघातार्थम इषीकां जगृहे नरः\nमन्त्रैश च संयुयॊजाशु सॊ ऽभवत परशुर महान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 49,
        "text": "कषिप्तश च सहसा रुद्रे खन्दनं पराप्तवांस तदा\nततॊ ऽहं खन्द परशुः समृतः परशु खन्दनात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 50,
        "text": "[अर्जुन]\nअस्मिन उद्धे तु वार्ष्णेय तरैलॊक्यमथने तदा\nजयं कः पराप्तवांस तत्र शंसैतन मे जनार्दन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 51,
        "text": "[षरीभगवान]\nतयॊः संलग्नयॊर युद्धे रुद्र नारायणात्मनॊः\nउद्विग्नाः सहसा कृत्स्ना लॊकाः सर्वे ऽभवंस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 52,
        "text": "नागृह्णात पावकः शुभ्रं मखेषु सुहुतं हविः\nवेदा न परतिभान्ति सम ऋषीणां भावितात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 53,
        "text": "देवान रजस तमश चैव समाविविशतुस तदा\nवसुधा संचकम्पे ऽथ नभश च विपफाल ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 54,
        "text": "निष्प्रभानि च तेजांसि बरह्मा चैवासनाच चयुतः\nअगाच छॊषं समुद्रश च हिमवांश च वयशीर्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 55,
        "text": "तस्मिन्न एवं समुत्पन्ने निमित्ते पाण्डुनन्दन\nबरह्मा वृतॊ देवगणैर ऋषिभिश च महात्मभिः\nआजगामाशु तं देशं यत्र युद्धम अवर्तत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 56,
        "text": "साञ्जलि परग्रहॊ भूत्वा चतुर्वक्त्रॊ निरुक्तगः\nउवाच वचनं रुद्रं लॊकानाम अस्तु वै शिवम\nनयस्यायुधानि विश्वेश जगतॊ हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 57,
        "text": "यद अक्षरम अथाव्यक्तम ईशं लॊकस्य भावनम\nकूतस्थं कर्तृ निर्द्वन्द्वम अकर्तेति च यं विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 58,
        "text": "वयक्तभावगतस्यास्य एका मूर्तिर इयं शिवा\nनरॊ नारायणश चैव जातौ धर्मकुलॊद्वहौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 59,
        "text": "तपसा महता युक्तौ देव शरेष्ठौ महाव्रतौ\nअहं परसादजस तस्य कस्मिंश चित कारणान्तरे\nतवं चैव करॊधजस तात पूर्वसर्गे सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 60,
        "text": "मया च सार्धं वरदं विबुधैश च महर्षिभिः\nपरसादयाम आस ततॊ देवं नारायणं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 61,
        "text": "बरह्मणा तव एवम उक्तस तु रुद्रः करॊधाग्निम उत्सृजन\nपरसादयाम आस ततॊ देवं नारयणं परभुम\nशरणं च जगामाद्यं वरेण्यं वरदं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 62,
        "text": "ततॊ ऽथ वरदॊ देवॊ जितक्रॊधॊ जितेन्द्रियः\nपरीतिमान अभवत तत्र रुद्रेण सह संगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 63,
        "text": "ऋषिभिर बरह्मणा चैव विबुधैश च सुपूजितः\nउवाच देवम ईशानम ईशः स जगतॊ हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 64,
        "text": "यस तवां वेत्ति स मां वेत्ति यस तवाम अनु स माम अनु\nनावयॊर अन्तरं किं चिन मा ते भूद बुद्धिर अन्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 65,
        "text": "अद्य परभृति शरीवत्सः शूलाङ्कॊ ऽयं भवत्व अयम\nमम पान्य अङ्कितश चापि शरीकन्थस तवं भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 66,
        "text": "एवं लक्षणम उत्पाद्य परस्परकृतं तदा\nसख्यं चैवातुलं कृत्वा रुद्रेण सहिताव ऋषी\nतपस तेपतुर अव्यग्रौ विसृज्य तरिदिवौकसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 67,
        "text": "एष ते कथितः पार्थ नारायण जयॊ मृधे\nनामानि चैव गुह्यानि निरुक्तानि च भारत\nऋषिभिः कथितानीह यानि संकीर्तितानि ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 68,
        "text": "एवं बहुविधै रूपैश चरामीह वसुंधरम\nबरह्मलॊकं च कौन्तेय गॊलॊकं च सनातनम\nमया तवं रक्षितॊ युद्धे महान्तं पराप्तवाञ जयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 69,
        "text": "यस तु ते सॊ ऽगरतॊ याति युद्धे संप्रत्युपस्थिते\nतं विद्धि रुद्रं कौन्तेय देवदेवं कपर्दिनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 70,
        "text": "कालः स एव कथितः करॊधजेति मया तव\nनिहतांस तेन वै पूर्वं हतवान असि वै रिपून"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 330,
        "shloka": 71,
        "text": "अप्रमेयप्रभावं तं देवदेवम उमापतिम\nनमस्व देवं परयतॊ विश्वेशं हरम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nबरह्मन सुमहद आख्यानं भवता परिकीर्तितम\nयच छरुत्वा मुनयः सर्वे विस्मयं परमं गताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 2,
        "text": "इदं शतसहस्राद धि भारताख्यान विस्तरात\nआमथ्य मतिमन्थेन जञानॊदधिम अनुत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 3,
        "text": "नव नीतं यथा दध्नॊ मलयाच चन्दनं यथा\nआरण्यकं च वेदेभ्य ओषधिभ्यॊ ऽमृतं यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 4,
        "text": "समुद्धृतम इदं बरह्मन कथामृतम अनुत्तमम\nतपॊ निधे तवयॊक्तं हि नारायण कथाश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 5,
        "text": "स हीशॊ भगवान देवः सर्वभूतात्मभावनः\nअहॊ नारायणं तेजॊ दुर्दर्शं दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 6,
        "text": "यत्राविशन्ति कल्पान्ते सर्वे बरह्मादयः सुराः\nऋषयश च सगन्धर्वा यच च किं चिच चराचरम\nन ततॊ ऽसति परं मन्ये पावनं दिवि चेह च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 7,
        "text": "सर्वाश्रमाभिगमनं सर्वतीर्थावगाहनम\nन तथा फलदं चापि नारायण कथा यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 8,
        "text": "सर्वथा पाविताः समेह शरुत्वेमाम आदितः कथाम\nहरेर विश्वेश्वरस्येह सर्वपापप्रनाशनीम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 9,
        "text": "न चित्रं कृतवांस तत्र यद आर्यॊ मे धनंजयः\nवासुदेवसहायॊ यः पराप्तवाञ जयम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 10,
        "text": "न चास्य किं चिद अप्राप्यं मन्ये लॊकेष्व अपि तरिषु\nतरिलॊक्य नाथॊ विष्णुः स यस्यासीत साह्यकृत सखा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 11,
        "text": "धन्याश च सर्व एवासन बरह्मंस ते मम पूर्वकाः\nहिताय शरेयसे चैव येषाम आसीज जनार्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 12,
        "text": "तपसापि न दृश्यॊ हि भगवाँल लॊकपूजितः\nयं दृष्टवन्तं ते साक्षाच छरीवत्साङ्क विभूसनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 13,
        "text": "तेभ्यॊ धन्यतरश चैव नारदः परमेष्ठिजः\nन चाल्पतेजसम ऋषिं वेद्मि नारदम अव्ययम\nशवेतद्वीपं समासाद्य येन दृष्टः सवयं हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 14,
        "text": "देवप्रसादानुगतं वयक्तं तत तस्य दर्शनम\nयद दृष्टवांस तदा देवम अनिरुद्ध तनौ सथितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 15,
        "text": "बदरीम आश्रमं यत तु नारदः पराद्रवत पुनः\nनरनारायणौ दरष्टुं किं नु तत कारणं मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 16,
        "text": "शवेतद्वीपान निवृत्तश च नारदः परमेष्ठिजः\nबदरीम आश्रमं पराप्य समागम्य च ताव ऋषी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 17,
        "text": "कियन्तं कालम अवसत काः कथाः पृष्टवांश च सः\nशवेतद्वीपाद उपावृत्ते तस्मिन वा सुमहात्मनि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 18,
        "text": "किम अब्रूतां महात्मानौ नरनारायणाव ऋषी\nतद एतन मे यथातत्त्वं सर्वम आख्यातुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 19,
        "text": "[वैषम्पायन]\nनमॊ भगवते तस्मै वयासायामित तेजसे\nयस्य परसादाद वक्ष्यामि नारायण कथाम इमाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 20,
        "text": "पराप्य शवेतं महाद्वीपं दृष्टवान हरिम अव्ययम\nनिवृत्तॊ नारदॊ राजंस तरसा मेरुम आगमत\nहृदयेनॊद्वहन भारं यद उक्तं परमात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 21,
        "text": "पश्चाद अस्याभवद राजन्न आत्मनः साध्वसं महत\nयद गत्वा दूरम अध्वानं कषेमी पुनर इहागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 22,
        "text": "ततॊ मेरॊः परचक्राम पर्वतं गन्धमादनम\nनिपपात च खात तूर्णं विशालां बदरीम अनु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 23,
        "text": "ततः स ददृशे देवौ पुराणाव ऋषिसत्तमौ\nतपश चरन्तौ सुमहद आत्मनिष्ठौ महाव्रतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 24,
        "text": "तेजसाभ्यधिकौ सूर्यात सर्वलॊकविरॊचनात\nशरीवत्स लक्षणौ पूज्यौ जता मन्दल धारिणौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 25,
        "text": "जालपादभुजौ तौ तु पादयॊश चक्रलक्षणौ\nवयूधॊरस्कौ दीर्घभुजौ तथा मुष्क चतुष्किनौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 26,
        "text": "षष्टिदन्ताव अष्ट दंष्ट्रौ मेघौघसदृशस्वनौ\nसवास्यौ पृथु ललातौ च सुहनू सुभ्रु नासिकौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 27,
        "text": "आतपत्रेण सदृशे शिरसी देवयॊस तयॊः\nएवं लक्षणसंपन्नौ महापुरुष संज्ञितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 28,
        "text": "तौ दृष्ट्वा नारदॊ हृष्टस ताभ्यां च परतिपूजितः\nसवागतेनाभिभास्याथ पृष्टश चानामयं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 29,
        "text": "बभूवान्तर्गतम अतिनिरीक्ष्य पुरुषॊत्तमौ\nसदॊ गतास तत्र ये वै सर्वभूतनमस्कृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 30,
        "text": "शवेतदीपे मया दृष्टास तादृशाव ऋषिसत्तमौ\nइति संचिन्त्य मनसा कृत्वा चाभिप्रदक्षिणम\nउपॊपविविशे तत्र पीथे कुश मये शुभे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 31,
        "text": "ततस तौ तपसां वासौ यशसां तेजसाम अपि\nऋषी शम दमॊपेतौ कृत्वा पूर्वाह्निकं विधिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 32,
        "text": "पश्चान नारदम अव्यग्रौ पाद्यार्घ्याभ्यां परपूज्य च\nपीथयॊश चॊपविष्टौ तौ कृतातिथ्याह्निकौ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 33,
        "text": "तेषु तत्रॊपविष्टेषु स देशॊ ऽभिव्यराजत\nआज्याहुति महाज्वालैर यज्ञवातॊ ऽगनिभिर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 34,
        "text": "अथ नारायणस तत्र नारदं वाक्यम अब्रवीत\nसुखॊपविष्टं विश्रान्तं कृतातिथ्यं सुखस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 35,
        "text": "अपीदानीं स भगवान परमात्मा सनातनः\nशवेतदीपे तवया दृष्ट आवयॊः परकृतिः परा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 36,
        "text": "[नारद]\nदृष्टॊ मे पुरुषः शरीमान विश्वरूपधरॊ ऽवययः\nसर्वे हि लॊकास तत्र सथास तथा देवाः सहर्षिभिः\nअद्यापि चैनं पश्यामि युवां पश्यन सनातनौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 37,
        "text": "यैर लक्षणैर उपेतः स हरिर अव्यक्तरूपधृक\nतैर लक्षणैर उपेतौ हि वयक्तरूपधरौ युवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 38,
        "text": "दृष्टौ मया युवां तत्र तस्य देवस्य पार्श्वतः\nइह चैवागतॊ ऽसम्य अद्य विसृष्टः परमात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 39,
        "text": "कॊ हि नाम भवेत तस्य तेजसा यशसा शरिया\nसदृशस तरिषु लॊकेषु ऋते धर्मात्मजौ युवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 40,
        "text": "तेन मे कथितं पूर्वं नाम कषेत्रज्ञसंज्ञितम\nपरादुर्भावाश च कथिता भविष्यन्ति हि ये यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 41,
        "text": "तत्र ये पुरुषाः शवेताः पञ्चेन्द्रिय विवर्जिताः\nरतिबुद्धाश च ते सर्वे भक्ताश च पुरुषॊत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 42,
        "text": "ते ऽरचयन्ति सदा देवं तैः सार्धं रमते च सः\nपरिय भक्तॊ हि भगवान परमात्मा दविज परियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 43,
        "text": "रमते सॊ ऽरच्यमानॊ हि सदा भागवत परियः\nविश्वभुक सर्वगॊ देवॊ बान्धवॊ भक्त वत्सलः\nस कर्ता कारणं चैव कार्यं चातिबल दयुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 44,
        "text": "तपसा यॊज्य सॊ ऽऽतमानं शवेतद्वीपात परं हि यत\nतेज इत्य अभिविख्यातं सवयं भासावभासितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 45,
        "text": "शान्तिः सा तरिषु लॊकेषु सिद्धानां भावितात्मनाम\nएतया शुभया बुद्ध्या नैष्ठिकं वरतम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 46,
        "text": "न तत्र सूर्यस तपति न सॊमॊ ऽभिविराजते\nन वायुर वाति देवेशे तपश चरति दुश्चरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 47,
        "text": "वेदीम अस्ततलॊत्सेधां भूमाव आस्थाय विश्वभुक\nएकपादस्थितॊ देव ऊर्ध्वबाहुर उदङ मुखः\nसाङ्गान आवर्तयन वेदांस तपस तेपे सुदुश्चरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 48,
        "text": "यद बरह्मा ऋषयश चैव सवयं पशुपतिश च यत\nशेषाश च विबुधश्रेष्ठा दैत्यदानवराक्षसाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 49,
        "text": "नागाः सुपर्णा गन्धर्वाः सिद्धा राजर्षयश च ये\nहव्यं कव्यं च सततं विधिपूर्वं परयुञ्जते\nकृत्स्नं तत तस्य देवस्य चरणाव उपतिष्ठति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 50,
        "text": "याः करियाः संप्रयुक्तास तु एकान्तगतबुद्धिभिः\nताः सर्वाः शिरसा देवः परतिगृह्णाति वै सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 51,
        "text": "न तस्यान्यः परियतरः परतिबुद्धैर महात्मभिः\nविद्यते तरिषु लॊकेषु ततॊ ऽसम्य ऐकान्तिकं गतः\nइह चैवागतस तेन विसृष्टः परमात्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 331,
        "shloka": 52,
        "text": "एवं मे भगवान देवः सवयम आख्यातवान हरिः\nआसिष्ये तत्परॊ भूत्वा युवाभ्यां सह नित्यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 1,
        "text": "[नरनारायणौ]\nधन्यॊ ऽसय अनुगृहीतॊ ऽसि यत ते दृष्टः सवयंप्रभुः\nन हि तं दृष्टवान कश चित पद्मयॊनिर अपि सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 2,
        "text": "अव्यक्तयॊनिर भगवान दुर्दर्शः पुरुषॊत्तमः\nनारदैतद धि ते सत्यं वचनं समुदाहृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 3,
        "text": "नास्य भक्तैः परियतरॊ लॊके कश चन विद्यते\nततः सवयं दर्शितवान सवम आत्मानं दविजॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 4,
        "text": "तपॊ हि तप्यतस तस्य यत सथानं परमात्मनः\nन तत संप्राप्नुते कश चिद ऋते हय आवां दविजॊत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 5,
        "text": "या हि सूर्यसहस्रस्य समस्तस्य भवेद दयुतिः\nसथानस्य सा भवेत तस्य सवयं तेन विराजता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्माद उत्तिष्ठते विप्र देवाद विश्वभुवः पतेः\nकषमा कषमावतां शरेष्ठ यया भूमिस तु युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्माच चॊत्तिष्ठते देवात सर्वभूति हितॊ रसः\nआपॊ येन हि युज्यन्ते दरवत्वं पराप्नुवन्ति च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्माद एव समुद्भूतं तेजॊ रूपगुणात्मकम\nयेन सम युज्यते सूर्यस ततॊ लॊकान विराजते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 9,
        "text": "तस्माद देवात समुद्भूतः सपर्शस तु पुरुषॊत्तमात\nयेन सम युज्यते वायुस ततॊ लॊकान विवात्य असौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्माच चॊत्तिष्ठते शब्दः सर्वलॊकेश्वरात परभॊः\nआकाशं युज्यते येन ततस तिष्ठत्य असंवृतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 11,
        "text": "तस्माच चॊत्तिष्ठते देवात सर्वभूतगतं मनः\nचन्द्रमा येन संयुक्तः परकाशगुण धारणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 12,
        "text": "सॊ भूतॊत्पादकं नाम तत सथानं वेद संज्ञितम\nविद्या सहायॊ यत्रास्ते भगवान हव्यकव्य भुक"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 13,
        "text": "ये हि निष्कल्मसा लॊके पुण्यपापविवर्जिताः\nतेषां वै कषेमम अध्वानं गच्छतां दविजसत्तम\nसर्वलॊकतमॊ हन्ता आदित्यॊ दवारम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 14,
        "text": "आदित्यदग्धसर्वाङ्गा अदृश्याः केन चित कव चित\nपरमानु भूता भूत्वा तु तं देवं परविशन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 15,
        "text": "तस्माद अपि विनिर्मुक्ता अनिरुद्ध तनौ सथिताः\nमनॊ भूतास ततॊ भूयः परद्युम्नं परविशन्त्य उत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 16,
        "text": "परद्युम्नाच चापि निर्मुक्ता जीवं संकर्षणं तथा\nविशन्ति विप्र परवराः सांख्या भागवतैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 17,
        "text": "ततस तरैगुण्यहीनास ते परमात्मानम अञ्जसा\nपरविशन्ति दविजश्रेष्ठ कषेत्रज्ञं निर्गुणात्मकम\nसर्वावासं वासुदेवं कषेत्रज्ञं विद्धि तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 18,
        "text": "समाहित मनस्काश च नियताः संयतेन्द्रियाः\nएकान्तभावॊपगता वासुदेवं विशन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 19,
        "text": "आवाम अपि च धर्मस्य गृहे जातौ दविजॊत्तम\nरम्यां विशालाम आश्रित्य तप उग्रं समास्थितौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 20,
        "text": "ये तु तस्यैव देवस्य परादुर्भावाः सुरप्रियाः\nभविष्यन्ति तरिलॊकस्थास तेषां सवस्तीत्य अतॊ दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 21,
        "text": "विधिना सवेन युक्ताभ्यां यथापूर्वं दविजॊत्तम\nआस्थिताभ्यां सर्वकृच्छ्रं वरतं सम्यक तद उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 22,
        "text": "आवाभ्याम अपि दृष्टस तवं शवेतद्वीपे तपॊधन\nसमागतॊ भगवता संजल्पं कृतवान यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 23,
        "text": "सर्वं हि नौ संविदितं तरैलॊक्ये सचराचरे\nयद भविष्यति वृत्तं वा वर्तते वा शुभाशुभम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 24,
        "text": "[वैषम्पायन]\nएतच छरुत्वा तयॊर वाक्यं तपस्य उग्रे ऽभयवर्तत\nनारदः पराञ्जलिर भूत्वा नारायण परायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 25,
        "text": "जजाप विधिवन मन्त्रान नारायण गतान बहून\nदिव्यं वर्षसहस्रं हि नरनारायणाश्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 332,
        "shloka": 26,
        "text": "अवसत स महातेजा नारदॊ भगवान ऋषिः\nतम एवाभ्यर्चयन देवं नरनारायणौ च तौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nकस्य चित तव अथ कालस्य नारदः परमेष्ठिजः\nदैवं कृत्वा यथान्यायं पित्र्यं चक्रे ततः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 2,
        "text": "ततस तं वचनं पराह जयेष्ठॊ धर्मात्मजः परभुः\nक इज्यते दविजश्रेष्ठ दैवे पित्र्ये च कल्पिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 3,
        "text": "तवया मतिमतां शरेष्ठ तन मे शंस यथागमम\nकिम एतत करियते कर्मफलं चास्य किम इष्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 4,
        "text": "[नारद]\nतवयैतत कथितं पूर्वं दैवं कर्तव्यम इत्य अपि\nदैवतं च परॊ यज्ञः परमात्मा सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 5,
        "text": "ततस तद्भावितॊ नित्यं यजे वैकुन्थम अव्ययम\nतस्माच च परसृतः पूर्वं बरह्मा लॊकपितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 6,
        "text": "मम वै पितरं परीतः परमेष्ठ्य अप्य अजीजनत\nअहं संकल्पजस तस्य पुत्रः परथमकल्पितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 7,
        "text": "यजाम्य अहं पितॄन साधॊ नारायण विधौ कृते\nएवं स एव भगवान पिता माता पितामहः\nइज्यते पितृयज्ञेषु मया नित्यं जगत्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 8,
        "text": "शरुतिश चाप्य अपरा देवपुत्रान हि पितरॊ ऽयजन\nवेदश्रुतिः परनस्ता च पुनर अध्यापिता सुतैः\nततस ते मन्त्रदाः पुत्राः पितृत्वम उपपेदिरे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 9,
        "text": "नूनं पुरैतद विदितं युवयॊर भावितात्मनॊः\nपुत्राश च पितरश चैव परस्परम अपूजयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 10,
        "text": "तरीन पिण्डान नयस्य वै पृथ्व्यां पूर्वं दत्त्वा कुशान इति\nकथं तु पिण्ड संज्ञां ते पितरॊ लेभिरे पुरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 11,
        "text": "[नरनारायनौ]\nइमां हि धरणीं पूर्वं नस्तां सागरमेखलाम\nगॊविन्द उज्जहाराशु वाराहं रूपम आश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 12,
        "text": "सथापयित्वा तु धरणीं सवे सथाने पुरुषॊत्तमः\nजलकर्दम लिप्ताङ्गॊ लॊककार्यार्थम उद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 13,
        "text": "पराप्ते चाह्निक काले स मध्यंदिन गते रवौ\nदंस्त्रा विलग्नान मृत पिण्डान विधूय सहसा परभुः\nसथापयाम आस वै पृथ्व्यां कुशान आस्तीर्य नारद"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 14,
        "text": "स तेष्व आत्मानम उद्दिश्य पित्र्यं चक्रे यथाविधि\nसंकल्पयित्वा तरीन पिण्डान सवेनैव विधिना परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 15,
        "text": "आत्मगात्रॊष्म संभूतैः सनेहगर्भैस तिलैर अपि\nपरॊक्ष्यापवर्गं देवेशः पराङ्मुखः कृतवान सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 16,
        "text": "मर्यादा सथापनार्थं च ततॊ वचनम उक्तवान\nअहं हि पितरः सरष्टुम उद्यतॊ लॊककृत सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 17,
        "text": "तस्य चिन्तयतः सद्यः पितृकार्यविधिं परम\nदंस्त्राभ्यां परविनिर्धूता ममैते दक्षिणां दिशम\nआश्रिता धरणीं पिण्डास तस्मात पितर एव ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 18,
        "text": "तरयॊ मूर्ति विहीना वै पिण्ड मूर्ति धरास तव इमे\nभवन्तु पितरॊ लॊके मया सृष्टाः सनातनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 19,
        "text": "पिता पितामहश चैव तथैव परपितामहः\nअहम एवात्र विज्ञेयस तरिषु पिण्डेषु संस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 20,
        "text": "नास्ति मत्तॊ ऽधिकः कश चित कॊ वाभ्यर्च्यॊ मया सवयम\nकॊ वा मम पिता लॊके अहम एव पितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 21,
        "text": "पितामह पिता चैव अहम एवात्र कारणम\nइत्य एवम उक्त्वा वचनं देवदेवॊ वृषाकपिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 22,
        "text": "वराहपर्वते विप्र दत्त्वा पिण्डान सविस्तरान\nआत्मानं पूजयित्वैव तत्रैवादर्शनं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 23,
        "text": "एतदर्थं शुभमते पितरः पिण्ड संज्ञिताः\nलभन्ते सततं पूजां वृषाकपि वचॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 24,
        "text": "ये यजन्ति पितॄन देवान गुरूंश चैवातिथींस तथा\nगाश चैव दविजमुख्यांश च पृथिवीं मातरं तथा\nकर्मणा मनसा वाचा विष्णुम एव यजन्ति ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 333,
        "shloka": 25,
        "text": "अन्तर्गतः स भगवान सर्वसत्त्वशरीरगः\nसमः सर्वेषु भूतेषु ईश्वरः सुखदुःखयॊः\nमहान महात्मा सर्वात्मा नारायण इति शरुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 1,
        "text": "[वैषम्पायन]\nशरुत्वैतन नारदॊ वाक्यं नरनारायणेरितम\nअत्यन्तभक्तिमान देवे एकान्तित्वम उपेयिवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 2,
        "text": "परॊष्य वर्षसहस्रं तु नरनारायणाश्रमे\nशरुत्वा भगवद आख्यानं दृष्ट्वा च हरिम अव्ययम\nहिमवन्तं जगामाशु यत्रास्य सवक आश्रमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 3,
        "text": "ताव अपि खयाततपसौ नरनारायणाव ऋषी\nतस्मिन्न एवाश्रमे रम्ये तेपतुस तप उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 4,
        "text": "तम अप्य अमितविक्रान्तः पाण्डवानां कुलॊद्वहः\nपावितात्माद्य संवृत्तः शरुत्वेमाम आदितः कथाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 5,
        "text": "नैव तस्य परॊ लॊकॊ नायं पार्थिव सत्तम\nकर्मणा मनसा वाचा यॊ दविष्याद विष्णुम अव्ययम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 6,
        "text": "मज्जन्ति पितरस तस्य नरके शाश्वतीः समाः\nयॊ दविष्याद विबुधश्रेष्ठं देवं नारायणं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 7,
        "text": "कथं नाम भवेद दवेष्य आत्मा लॊकस्य कस्य चित\nआत्मा हि पुरुषव्याघ्र जञेयॊ विष्णुर इति सथितिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 8,
        "text": "य एष गुरुर अस्माकम ऋषिर गन्धवती सुतः\nतेनैतत कथितं तात माहात्म्यं परमात्मनः\nतस्माच छरुतं मया चेदं कथितं च तवानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 9,
        "text": "कृष्णद्वैपायनं वयासं विद्धि नारायणं परभुम\nकॊ हय अन्यः पुरुषव्याघ्र महाभारत कृद भवेत\nधर्मान नानाविधांश चैव कॊ बरूयात तम ऋते परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 10,
        "text": "वर्ततां ते महायज्ञॊ यथा संकल्पितस तवया\nसंकल्पिताश्वमेधस तवं शरुतधर्मश च तत्त्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 11,
        "text": "एतत तु महद आख्यानं शरुत्वा पारिक्षितॊ नृपः\nततॊ यज्ञसमाप्त्य अर्थं करियाः सर्वाः समारभत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 12,
        "text": "नारायणीयम आख्यानम एतत ते कथितं मया\nनारदेन पुरा राजन गुरवे मे निवेदितम\nऋषीणां पाण्डवानां च शृण्वतॊः कृष्ण भीस्मयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 13,
        "text": "स हि परमगुरुर भुवनपतिर; धरणिधरः शम नियमनिधिः\nशरुतिविनयनिधिर दविज परमहितस; तव भवतु गतिर हरिर अमर हितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 14,
        "text": "तपसां निधिः सुमहतां महतॊ; यशसश च भाजनम अरिष्टकहा\nएकान्तिनां शरणदॊ ऽभयदॊ गतिदॊ ऽसतु वः; स मखभागहरस तरिगुणातिगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 15,
        "text": "तरिगुणातिगश चतुर्पञ्चधरः; पूर्तेष्टयॊश च फलभागहरः\nविदधाति नित्यम अजितॊ ऽतिबलॊ; गतिम आत्मगा सुकृतिनाम ऋषिणाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 16,
        "text": "तं लॊकसाक्षिणम अजं पुरुषं; रविवर्णम ईश्वर गतिं बहुशः\nपरनमध्वम एकमतयॊ यतयः; सलिलॊद्भवॊ ऽपि तम ऋषिं परनतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 334,
        "shloka": 17,
        "text": "स हि लॊकयॊनिर अमृतस्य पदं; सूक्ष्मं पुराणम अचलं परमम\nतत सांख्ययॊगिभिर उदारधृतं; बुद्ध्या यतात्मभिर विदितं सततम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nशरुतं भगवतस तस्य माहात्म्यं परमात्मनः\nजन्म धर्मगृहे चैव नरनारायणात्मकम\nमहावराह सृष्टा च पिण्डॊत्पत्तिः पुरातनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 2,
        "text": "परवृत्तौ च निवृत्तौ च यॊ यथा परिकल्पितः\nस तथा नः शरुतॊ बरह्मन कथ्यमानस तवयानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 3,
        "text": "यच च तत कथितं पूर्वं तवया हयशिरॊ महत\nहव्यकव्य भुजॊ विष्णॊर उदक पूर्वे महॊदधौ\nतच च दृष्टं भगवता बरह्मणा परमेष्ठिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 4,
        "text": "किं तद उत्पादितं पूर्वं हरिणा लॊकधारिणा\nरूपं परभावमहताम अपूर्वं धीमतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 5,
        "text": "दृष्ट्वा हि विबुधश्रेष्ठम अपूर्वम अमितौजसम\nतद अश्वशिरसं पुण्यं बरह्मा किम अकरॊन मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 6,
        "text": "एतन नः संशयं बरह्मन पुराणज्ञानसंभवम\nकथयस्वॊत्तम मते महापुरुष निर्मितम\nपाविताः सम तवया बरह्मन पुण्यां कथयतां कथाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 7,
        "text": "[वैषम्पायन]\nकथयिष्यामि ते सर्वं पुराणं वेद संमितम\nजगौ तद भगवान वयासॊ राज्ञॊ धर्मसुतस्य वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 8,
        "text": "शरुत्वाश्वशिरसॊ मूर्तिं देवस्य हरि मेधसः\nउत्पन्न संशयॊ राजा तम एव समचॊदयत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 9,
        "text": "[युधिस्थिर]\nयत तद दर्शितवान बरह्मा देवं हयशिरॊ धरम\nकिमर्थं तत समभवद वपुर देवॊपकल्पितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 10,
        "text": "[वयास]\nयत किं चिद इह लॊके वै देहबद्धं विशां पते\nसर्वं पञ्चभिर आविष्टं भूतैर ईश्वर बुद्धिजैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 11,
        "text": "ईश्वरॊ हि जगत सरष्टा परभुर नारायणॊ विरात\nभूतान्तर आत्मा वरदः सगुणॊ निर्गुणॊ ऽपि च\nभूतप्रलयम अव्यक्तं शृणुष्व नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 12,
        "text": "धरण्याम अथ लीनायाम अप्सु चैकार्णवे पुरा\nजयॊतिर भूते जले चापि लीने जयॊतिषि चानिले"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 13,
        "text": "वायौ चाकाशसंलीने आकाशे च मनॊऽनुगे\nवयक्ते मनसि संलीने वयक्ते चाव्यक्ततां गते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 14,
        "text": "अव्यक्ते पुरुषं याते पुंसि सर्वगते ऽपि च\nतम एवाभवत सर्वं न पराज्ञायत किं चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 15,
        "text": "तमसॊ बरह्म संभूतं तमॊ मूलम ऋतात्मकम\nतद विश्वभावसंज्ञान्तं पौरुषीं तनुम आस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 16,
        "text": "सॊ ऽनिरुद्ध इति परॊक्तस तत परधानं परचक्षते\nतद अव्यक्तम इति जञेयं तरिगुणं नृपसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 17,
        "text": "विद्या सहायवान देवॊ विष्वक्सेनॊ हरिः परभुः\nअप्स्व एव शयनं चक्रे निद्रा यॊगम उपागतः\nजगतश चिन्तयन सृष्टिं चित्रा बहुगुणॊद्भवाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 18,
        "text": "तस्य चिन्तयतः सृष्टिं महान आत्मगुणः समृतः\nअहंकारस ततॊ जातॊ बरह्मा शुभचतुर्मुखः\nहिरण्यगर्भॊ भगवान सर्वलॊकपितामहः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 19,
        "text": "पद्मे ऽनिरुद्धात संभूतस तदा पद्मनिभेक्षणः\nसहस्रपत्रे दयुतिमान उपविष्टः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 20,
        "text": "ददृशे ऽदभुतसंकाशे लॊकान आपॊ मयान परभुः\nसत्त्वस्थः परमेष्ठी स ततॊ भूतगणान सृजत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 21,
        "text": "पूर्वम एव च पद्मस्य पत्रे सूर्यांसु सप्रभे\nनारायण कृतौ बिन्दुव अपाम आस्तां गुणॊत्तरौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 22,
        "text": "ताव अपश्यत स भगवान अनादि निधनॊ ऽचयुतः\nएकस तत्राभवद बिन्दुर मध्व आभॊ रुचिरप्रभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 23,
        "text": "स तामसॊ मधुर जातस तदा नारायणाज्ञया\nकथिनस तव अपरॊ बिन्दुः कैतभॊ राजसस तु सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 24,
        "text": "ताव अभ्यधावतां शरेष्ठौ तमॊ रज गुणान्वितौ\nबलबन्तौ गदाहस्तौ पद्मनालानुसारिणौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 25,
        "text": "ददृशाते ऽरविन्दस्थं बरह्माणम अमितप्रभम\nसृजन्तं परथमं वेदांश चतुरश चारु विग्रहान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 26,
        "text": "ततॊ विग्रहवन्तौ तौ वेदान दृष्ट्वासुरॊत्तमौ\nसहसा जगृहतुर वेदान बरह्मणः पश्यतस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 27,
        "text": "अथ तौ दानव शरेष्ठौ वेदान गृह्य सनातनान\nरसां विविशतुस तूर्णम उदक पूर्वे महॊदधौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 28,
        "text": "ततॊ हृतेषु वेदेषु बरह्मा कश्मलम आविशत\nततॊ वचनम ईशानं पराह वेदैर विनाकृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 29,
        "text": "वेदा मे परमं चक्षुर वेदा मे परमं बलम\nवेदा मे परमं धाम वेदा मे बरह्म चॊत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 30,
        "text": "मम वेदा हृताः सर्वे दानवाभ्यां बलाद इतः\nअन्धकारा हि मे लॊका जाता वेदैर विनाकृताः\nवेदान ऋते हि किं कुर्यां लॊकान वै सरष्टुम उद्यतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 31,
        "text": "अहॊ बत महद दुःखं वेद नाशनजं मम\nपराप्तं दुनॊति हृदयं तीव्रशॊकाय रन्धयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 32,
        "text": "कॊ हि शॊकार्णवे मग्नं माम इतॊ ऽदय समुद्धरेत\nवेदांस तान आनयेन नस्तान कस्य चाहं परियॊ भवे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 33,
        "text": "इत्य एवं भासमानस्य बरह्मणॊ नृपसत्तम\nहरेः सतॊत्रार्थम उद्भूता बुद्धिर बुद्धिमतां वर\nततॊ जगौ परं जप्यं साञ्जलि परग्रहः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 34,
        "text": "नमस ते बरह्म हृदयनमस ते मम पूर्वज\nलॊकाद य भुवन शरेष्ठ सांख्ययॊगनिधे विभॊ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 35,
        "text": "वयक्ताव्यक्त कराचिन्त्य कषेमं पन्थानम आस्थित\nविश्वभुक सर्वभूतानाम अन्तरात्मन्न अयॊनिज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 36,
        "text": "अहं परसादजस तुभ्यं लॊकधाम्ने सवयम्भुवे\nतवत्तॊ मे मानसं जन्म परथमं दविज पूजितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 37,
        "text": "चाक्षुषं वै दवितीयं मे जन्म चासीत पुरातनम\nतवत्प्रसादाच च मे जन्म तृतीयं वाचिकं महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 38,
        "text": "तवत्तः शरवणजं चापि चतुर्थं जन्म मे विभॊ\nनासिक्यं चापि मे जन्म तवत्तः पञ्चमम उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 39,
        "text": "अन्दजं चापि मे जन्म तवत्तः सस्थं विनिर्मितम\nइदं च सप्तमं जन्म पद्मजं मे ऽमितप्रभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 40,
        "text": "सर्गे सर्गे हय अहं पुत्रस तव तरिगुण वर्जितः\nपरथितः पुन्दरीकाक्ष परधानगुणकल्पितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 41,
        "text": "तवम ईश्वर सवभावश च सवयम्भूः पुरुषॊत्तमः\nतवया विनिर्मितॊ ऽहं वै वेद चक्षुर वयॊतिगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 42,
        "text": "ते मे वेदा हृताश चक्षुर अन्धॊ जातॊ ऽसमि जागृहि\nददस्व चक्षुषी मह्यं परियॊ ऽहं ते परियॊ ऽसि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 43,
        "text": "एवं सतुतः स भगवान पुरुषः सर्वतॊ मुखः\nजहौ निद्राम अथ तदा वेद कार्यार्थम उद्यतः\nऐश्वरेण परयॊगेण दवितीयां तनुम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 44,
        "text": "सुनासिकेन कायेन भूत्वा चन्द्रप्रभस तदा\nकृत्वा हयशिरः शुभ्रं वेदानाम आलयं परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 45,
        "text": "तस्य मूर्धा समभवद दयैः सनक्षत्र तारका\nकेशाश चास्याभवन दीर्घा रवेर अंशुसमप्रभाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 46,
        "text": "कर्णावकाश पाताले ललातं भूतधारिणी\nगङ्गा सरस्वती पुण्या भरुवाव आस्तां महानदी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 47,
        "text": "चक्षुषी सॊमसूर्यौ ते नासा संध्या पुनः समृता\nओंकारस तव अथ संस्कारॊ विद्युज्जिह्वा च निर्मिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 48,
        "text": "दन्ताश च पितरॊ राजन सॊमपा इति विश्रुताः\nगॊलॊकॊ बरह्मलॊकश च ओष्ठाव आस्तां महात्मनः\nगरीवा चास्याभवद राजन कालरात्रिर गुणॊत्तरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 49,
        "text": "एतद धयशिरः कृत्वा नाना मूर्तिभिर आवृतम\nअन्तर्दधे स विश्वेशॊ विवेश च रसां परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 50,
        "text": "रसां पुनः परविष्टश च यॊगं परमम आस्थितः\nशैक्षं सवरं समास्थाय ओम इति परसृजत सवरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 51,
        "text": "सस्वरः सानुनादी च सर्वगः सनिग्ध एव च\nबभूवान्तर्मही भूतः सर्वभूतगुणॊदितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 52,
        "text": "ततस ताव असुरौ कृत्वा वेदान समयबन्धनान\nरसातले विनिक्षिप्य यतः शब्दस ततॊ दरुतौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 53,
        "text": "एतस्मिन्न अन्तरे राजन देवॊ हयशिरॊधरः\nजग्राह वेदान अखिलान रसातल गतान हरिः\nपरादाच च बरह्मणे भूयस ततः सवां परकृतिं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 54,
        "text": "सथापयित्वा हयशिरश उदक पूर्वे महॊदधौ\nवेदानाम आलयश चापि बभूवाश्वशिरास ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 55,
        "text": "अथ किं चिद अपश्यन्तौ दानवौ मधु कैतभौ\nपुनर आजग्मतुस तत्र वेगितौ पस्यतां च तौ\nयत्र वेदा विनिक्षिप्तास तत सथानं शून्यम एव च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 56,
        "text": "तत उत्तमम आस्थाय वेगं बलवतां वरौ\nपुनर उत्तस्थतुः शीघ्रं रसानाम आलयात तदा\nददृशाते च पुरुषं तम एवादि करं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 57,
        "text": "शवेतं चन्द्र विशुद्धाभम अनिरुद्ध तनौ सथितम\nभूयॊ ऽपय अमितविक्रान्तं निद्रा यॊगम उपागतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 58,
        "text": "आत्मप्रमाण रचिते अपाम उपरि कल्पिते\nशयने नागभॊगाद्ये जवालामालासमावृते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 59,
        "text": "निष्कल्मसेन सत्त्वेन संपन्नं रुचिरप्रभम\nतं दृष्ट्वा दानवेन्द्रौ तौ महाहासम अमुञ्चताम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 60,
        "text": "ऊचतुश च समाविष्टौ रजसा तमसा च तौ\nअयं स पुरुषः शवेतः शेते निद्राम उपागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 61,
        "text": "अनेन नूनं वेदानां कृतम आहरणं रसात\nकस्यैष कॊ नु खल्व एष किं च सवपिति भॊगवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 62,
        "text": "इत्य उच्चारित वाक्यौ तौ बॊधयाम आसतुर हरिम\nयुद्धार्थिनौ तु विज्ञाय विबुद्धः पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 63,
        "text": "निरीक्ष्य चासुरेन्द्रौ तौ ततॊ युद्धे मनॊ दधे\nअथ युद्धं समभवत तयॊर नारायणस्य च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 64,
        "text": "रजस तमॊ विष्ट तनू ताव उभौ मधु कैतभौ\nबरह्मणॊपचितिं कुर्वञ जघान मधुसूदनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 65,
        "text": "ततस तयॊर वधेनाशु वेदापहरणेन च\nशॊकापनयनं चक्रे बरह्मणः पुरुषॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 66,
        "text": "ततः परिवृतॊ बरह्मा हतारिर वेद सत्कृतः\nनिर्ममे स तदा लॊकान कृत्स्नान सथावरजङ्गमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 67,
        "text": "दत्त्वा पितामहायाग्र्यां बुद्धिं लॊकविसर्गिकीम\nतत्रैवान्तर्दधे देवॊ यत एवागतॊ हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 68,
        "text": "तौ दानवौ हरिर हत्वा कृत्वा हयशिरस तनुम\nपुनः परवृत्ति धर्मार्थं ताम एव विदधे तनुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 69,
        "text": "एवम एष महाभागॊ बभूवाश्वशिरा हरिः\nपौराणम एतद आख्यातं रूपं वरदम ऐश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 70,
        "text": "यॊ हय एतद बराह्मणॊ नित्यं शृणुयाद धारयेत वा\nन तस्याध्ययनं नाशम उपगच्छेत कदा चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 71,
        "text": "आराध्य तपसॊग्रेण देवं हर शिरॊधरम\nपञ्चालेन करमः पराप्तॊ रामेण पथि देशिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 72,
        "text": "एतद धयशिरॊ राजन्न आख्यानं तव कीर्तितम\nपुराणं वेद समितं यन मां तवं परिपृच्छसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 73,
        "text": "यां याम इच्छेत तनुं देवः कर्तुं कार्यविधौ कव चित\nतां तां कुर्याद विकुर्वाणः सवयम आत्मानम आत्मना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 74,
        "text": "एष वेद निधिः शरीमान एष वै तपसॊ निधिः\nएष यॊगश च सांख्यं च बरह्म चाग्र्यं हरिर विभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 75,
        "text": "नारायण परा वेदा यज्ञा नारायणात्मकाः\nतपॊ नारायण परं नारायण परा गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 76,
        "text": "नारायण परं सत्यम ऋतं नारायणात्मकम\nनारायण परॊ धर्मः पुनर आवृत्ति दुर्लभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 77,
        "text": "परवृत्ति लक्षणश चैव धर्मॊ नारायणात्मकः\nनारायणात्मकॊ गन्धॊ भूमौ शरेष्ठतमः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 78,
        "text": "अपां चैव गुणॊ राजन रसॊ नारायणात्मकः\nजयॊतिषां च गुणॊ रूपं समृतं नारायणात्मकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 79,
        "text": "नारायणात्मकश चापि सपर्शॊ वायुगुणः समृतः\nनारायणात्मकश चापि शब्द आकाशसंभवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 80,
        "text": "मनश चापि ततॊ भूतम अव्यक्तगुण लक्षणम\nनारायण परः कालॊ जयॊतिषाम अयनं च यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 81,
        "text": "नारायण परा कीर्तिः शरीश च लक्ष्मीश च देवताः\nनारायण परं सांख्यं यॊगॊ नारायणात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 82,
        "text": "कारणं पुरुषॊ येषां परधानं चापि कारणम\nसवभावश चैव कर्माणि दैवं येषां च कारणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 83,
        "text": "पञ्च कारणसंख्यातॊ निष्ठा सर्वत्र वै हरिः\nतत्त्वं जिज्ञासमानानां हेतुभिः सर्वतॊ मुखैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 84,
        "text": "तत्त्वम एकॊ मया यॊगी हरिर नारायणः परभुः\nसब्रह्मकानां लॊकानाम ऋषीणां च महात्मनाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 85,
        "text": "सांख्यानां यॊगिनां चापि यतीनाम आत्मवेदिनाम\nमनीसितं विजानाति केशवॊ न तु तस्य ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 86,
        "text": "ये के चित सर्वलॊकेषु दैवं पित्र्यं च कुर्वते\nदानानि च परयच्छन्ति तप्यन्ति च तपॊ महत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 87,
        "text": "सर्वेषाम आश्रयॊ विष्णुर ऐश्वरं विधिम आस्थितः\nसर्वभूतकृतावासॊ वासुदेवेति चॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 88,
        "text": "अयं हि नित्यः परमॊ महर्षिर; महाविभूतिर गुणवान निर्गुणाख्यः\nगुणैश च संयॊगम उपैति शीघ्रं; कालॊ यथर्ताव ऋतुसंप्रयुक्तः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 335,
        "shloka": 89,
        "text": "नैवास्य विन्दन्ति गतिं महात्मनॊ; न चागतिं कश चिद इहानुपस्यति\nजञानात्मकाः संयमिनॊ महर्षयः; पश्यन्ति नित्यं पुरुषं गुणाधिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 1,
        "text": "अहॊ हय एकान्तिनः सर्वान परीणाति भगवान हरिः\nविधिप्रयुक्तां पूजां च गृह्णाति भगवान सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 2,
        "text": "ये तु दग्धेन्धना लॊके पुण्यपापविवर्जिताः\nतेषां तवयाभिनिर्दिष्टा पारम्पर्यागता गतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 3,
        "text": "चतुर्थ्यां चैव ते गत्यां गच्छन्ति पुरुषॊत्तमम\nएकान्तिनस तु पुरुषा गच्छन्ति परमं पदम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 4,
        "text": "नूनम एकान्तधर्मॊ ऽयं शरेष्ठॊ नारायण परियः\nअगत्वा गतयस तिस्रॊ यद गच्छन्त्य अव्ययं हरिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 5,
        "text": "सहॊपनिषदान वेदान ये विप्राः सम्यग आस्थिताः\nपथन्ति विधिम आस्थाय ये चापि यति धर्मिणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 6,
        "text": "तेभ्यॊ विशिष्टां जानामि गतिम एकान्तिनां नृणाम\nकेनैष धर्मः कथितॊ देवेन ऋषिणापि वा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 7,
        "text": "एकान्तिनां च का चर्या कदा चॊत्पादिता विभॊ\nएतन मे संशयं छिन्धि परं कौतूहलं हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 8,
        "text": "[वैषम्पायन]\nसमुपॊधेष्व अनीकेषु कुरु पाण्डवयॊर मृधे\nअर्जुने विमनस्के च गीता भगवता सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 9,
        "text": "आगतिश च गतिश चैव पूर्वं ते कथिता मया\nगहनॊ हय एष धर्मॊ वै दुर्विज्ञेयॊ ऽकृतात्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 10,
        "text": "संमितः सामवेदेन पुरैवादि युगे कृतः\nधार्यते सवयम ईशेन राजन नारायणेन ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 11,
        "text": "एतम अर्थं महाराज पृष्ठः पार्थेन नारदः\nऋषिमध्ये महाभागः शृण्वतॊः कृष्ण भीस्मयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 12,
        "text": "गुरुणा च ममाप्य एष कथितॊ नृपसत्तम\nयथा तु कथितस तत्र नारदेन तथा शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 13,
        "text": "यदासीन मानसं जन्म नारायण मुखॊद्गतम\nबरह्मणः पृथिवीपाल तदा नारायणः सवयम\nतेन धर्मेण कृतवान दैवं पित्र्यं च भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 14,
        "text": "फेनपा ऋषयश चैव तं धर्मं परतिपेदिरे\nवैखानसाः फेनपेभ्यॊ धर्मम एतं परपेदिरे\nवैखानसेभ्यः सॊमस तु ततः सॊ ऽनतर्दधे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 15,
        "text": "यदासीच चाक्षुषं जन्म दवितीयं बरह्मणॊ नृप\nतदा पितामहात सॊमाद एतं धर्मम अजानत\nनारायणात्मकं राजन रुद्राय परददौ च सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 16,
        "text": "ततॊ यॊगस्थितॊ रुद्रः पुरा कृतयुगे नृप\nवालखिल्यान ऋषीन सर्वान धर्मम एतम अपाथयत\nअन्तर्दधे ततॊ भूयस तस्य देवस्य मायया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 17,
        "text": "तृतीयं बरह्मणॊ जन्म यदासीद वाचिकं महत\nतत्रैष धर्मः संभूतः सवयं नारायणान नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 18,
        "text": "सुपर्णॊ नाम तम ऋषिः पराप्तवान पुरुषॊत्तमात\nतपसा वै सुतप्तेन दमेन नियमेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 19,
        "text": "तरिः परिक्रान्तवान एतत सुपर्णॊ धर्मम उत्तमम\nयस्मात तस्माद वरतं हय एतत तरिसौपर्णम इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 20,
        "text": "ऋग्वेदपाठपठितं वरतम एतद धि दुश्चरम\nसुपर्णाच चाप्य अधिगतॊ धर्म एष सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 21,
        "text": "वायुना दविपदां शरेष्ठ परथितॊ जगद आयुषा\nवायॊः सकाशात पराप्तश च ऋषिभिर विघसाशिभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 22,
        "text": "तेभ्यॊ महॊदधिश चैनं पराप्तवान धर्मम उत्तमम\nततः सॊ ऽनतर्दधे भूयॊ नारायण समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 23,
        "text": "यदा भूयः शरवणजा सृष्टिर आसीन महात्मनः\nबरह्मणः पुरुषव्याघ्र तत्र कीर्तयतः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 24,
        "text": "जगत सरष्टुमना देवॊ हरिर नारायणः सवयम\nचिन्तयाम आस पुरुषं जगत सर्ग करं परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 25,
        "text": "अथ चिन्तयतस तस्य कर्णाभ्यां पुरुषः सृतः\nपरजा सर्ग करॊ बरह्मा तम उवाच जगत्पतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 26,
        "text": "सृज परजाः पुत्र सर्वा मुखतः पादतस तथा\nशरेयस तव विधास्यामि बलं तेजश च सुव्रत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 27,
        "text": "धर्मं च मत्तगृह्णीश्व सात्वतं नाम नामतः\nतेन सर्वं कृतयुगं सथापयस्व यथाविधि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 28,
        "text": "ततॊ बरह्मा नमश चक्रे देवाय हरि मेधसे\nधर्मं चाग्र्यं स जग्राह सरहस्यं ससंग्रहम\nआरण्यकेन सहितं नारायण मुखॊद्गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 29,
        "text": "उपदिश्य ततॊ धर्मं बरह्मणे ऽमिततेजसे\nतं कार्तयुगधर्माणं निराशीः कर्मसंज्ञितम\nजगाम तमसः पारं यत्राव्यक्तं वयवस्थितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 30,
        "text": "ततॊ ऽथ वरदॊ देवॊ बरह्मलॊकपितामहः\nअसृजत स तदा लॊकान कृष्ट्नान सथावरजङ्गमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 31,
        "text": "ततः परावर्तत तदा आदौ कृतयुगं शुभम\nततॊ हि सात्वतॊ धर्मव्याप्य लॊकान अवस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 32,
        "text": "तेनैवाद्येन धर्मेण बरह्मा लॊकविसर्ग कृत\nपूजयाम आस देवेशं हरिं नारायणं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 33,
        "text": "धर्मप्रतिष्ठा हेतॊश च मनुं सवारॊचिषं ततः\nअध्यापयाम आस तदा लॊकानां हितकाम्यया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 34,
        "text": "ततः सवारॊचिषः पुत्रं सवयं शङ्खपदं नृप\nअध्यापयत पुराव्यग्रः सर्वलॊकपतिर विभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 35,
        "text": "ततः शङ्खपदश चापि पुत्रम आत्मजम औरसम\nदिशापालं सुधर्माणम अध्यापयत भारत\nततः सॊ ऽनतर्दधे भूयः पराप्ते तरेतायुगे पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 36,
        "text": "नासिक्य जन्मनि पुरा बरह्मणः पार्थिवॊत्तमम\nधर्मम एतं सवयं देवॊ हरिर नारायणः परभुः\nउज्जगारारविन्दाक्षॊ बरह्मणः पश्यतस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 37,
        "text": "सनत्कुमारॊ भगवांस ततः पराधीतवान नृप\nसनत्कुमाराद अपि च वीरणॊ वै परजापतिः\nकृतादौ कुरुशार्दूल धर्मम एतम अधीतवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 38,
        "text": "वीरणश चाप्य अधीत्यैनं रौच्याय मनवे ददौ\nरौच्यः पुत्राय शुद्धाय सुव्रताय सुमेधसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 39,
        "text": "कुक्षि नाम्ने ऽथ परददौ दिशां पालाय धर्मिणे\nततः सॊ ऽनतर्दधे भूयॊ नारायण मुखॊद्गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 40,
        "text": "अन्दजे जन्मनि पुनर बरह्मणे हरि यॊनये\nएष धर्मः समुद्भूतॊ नारायण मुखात पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 41,
        "text": "गृहीतॊ बरह्मणा राजन परयुक्तश च यथाविधि\nअध्यापिताश च मुनयॊ नाम्ना बर्हिषदॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 42,
        "text": "बर्हिषद्भ्यश च संक्रान्तः सामवेदान्तगं दविजम\nजयेष्ठं नाम्नाभिविख्यातं जयेष्ठ साम वरतॊ हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 43,
        "text": "जयेष्ठाच चाप्य अनुसंक्रान्तॊ राजानम अविकम्पनम\nअन्तर्दधे ततॊ राजन एष धर्मः परभॊर हरेः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 44,
        "text": "यद इदं सप्तमं जन्म पद्मजं बरह्मणॊ नृप\nतत्रैष धर्मः कथितः सवयं नारायणेन हि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 45,
        "text": "पितामहाय शुद्धाय युगादौ लॊकधारिणे\nपितामहश च दक्षाय धर्मम एतं पुरा ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 46,
        "text": "ततॊ जयेष्ठे तु दौहित्रे परादाद दक्षॊ नृपॊत्तम\nआदित्ये सवितुर जयेष्ठे विवस्वाञ जगृहे ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 47,
        "text": "तरेतायुगादौ च पुनर विवस्वान मनवे ददौ\nमनुश च लॊकभूत्य अर्थं सुतायेक्ष्वाकवे ददौ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 48,
        "text": "इक्ष्वाकुणा च कथितॊ वयाप्य लॊकान अवस्थितः\nगमिष्यति कषयान्ते च पुनर नारायणं नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 49,
        "text": "वरतिनां चापि यॊ धर्मः स ते पूर्वं नृपॊत्तम\nकथितॊ हरि गीतासु समासविधि कल्पितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 50,
        "text": "नारदेन तु संप्राप्तः सरहस्यः ससंग्रहः\nएष धर्मॊ जगन्नाथात साक्षान नारायणान नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 51,
        "text": "एवम एष महान धर्म आद्यॊ राजन सनातनः\nदुर्विज्ञेयॊ दुष्करश च सात्वतैर धार्यते सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 52,
        "text": "धर्मज्ञानेन चैतेन सुप्रयुक्तेन कर्मणा\nअहिंसा धर्मयुक्तेन परीयते हरिर ईश्वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 53,
        "text": "एकव्यूह विभागॊ वा कव चिद दविव्यूह संज्ञितः\nतरिव्यूहश चापि संख्यातश चतुर्व्यूहश च दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 54,
        "text": "हरिर एव हि कषेत्रज्ञॊ निर्ममॊ निष्कलस तथा\nजीवश च सर्वभूतेषु पञ्च भूतगुणातिगः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 55,
        "text": "मनश च परथितं राजन पञ्चेन्द्रिय समीरणम\nएष लॊकनिधिर धीमान एष लॊकविसर्ग कृत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 56,
        "text": "अकर्ता चैव कर्ता च कार्यं कारणम एव च\nयथेच्छति तथा राजन करीदते पुरुषॊ ऽवययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 57,
        "text": "एष एकान्ति धर्मस ते कीर्तितॊ नृपसत्तम\nमया गुरु परसादेन दुर्विज्ञेयॊ ऽकृतात्मभिः\nएकान्तिनॊ हि पुरुषा दुर्लभा बहवॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 58,
        "text": "यद्य एकान्तिभिर आकीर्णं जगत सयात कुरुनन्दन\nअहिंसकैर आत्मविद्भिः सर्वभूतहिते रतैः\nभवेत कृतयुगप्राप्तिर आशीः कर्म विवर्जितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 59,
        "text": "एवं स भगवान वयासॊ गुरुर मम विशां पते\nकथयाम आस धर्मज्ञॊ धर्मराज्ञे दविजॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 60,
        "text": "ऋषीणां संनिधौ राजञ शृण्वतॊः कृष्ण भीस्मयॊः\nतस्याप्य अकथयत पूर्वं नारदः सुमहातपः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 61,
        "text": "देवं परमकं बरह्म शवेतं चन्द्राभम अच्युतम\nयत्र चैकान्तिनॊ यान्ति नारायण परायनाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 62,
        "text": "[जनमेजय]\nएवं बहुविधं धर्मं परतिबुद्धैर निषेवितम\nन कुर्वन्ति कथं विप्रा अन्ये नाना वरते सथिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 63,
        "text": "[वैषम्पायन]\nतिस्रः परकृतयॊ राजन देहबन्धेषु निर्मिताः\nसात्त्विकी राजसी चैव तामसी चेति भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 64,
        "text": "देहबन्धेषु पुरुषः शरेष्ठः कुरुकुलॊद्वह\nसात्त्विकः पुरुषव्याघ्र भवेन मॊक्षार्थ निश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 65,
        "text": "अत्रापि स विजानाति पुरुषं बरह्म वर्तिनम\nनारायण परॊ मॊक्षस ततॊ वै सात्त्विकः समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 66,
        "text": "मनीसितं च पराप्नॊति चिन्तयन पुरुषॊत्तमम\nएकान्तभक्तिः सततं नारायण परायनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 67,
        "text": "मनीसिनॊ हि ये के चिद यतयॊ मॊक्षकाङ्क्षिणः\nतेषां वै छिन्नतृष्णानां यॊगक्षेम वहॊ हरिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 68,
        "text": "जायमानं हि पुरुषं यं पश्येन मधुसूदनः\nसात्त्विकस तु स विज्ञेयॊ भवेन मॊक्षे च निश्चितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 69,
        "text": "सांख्ययॊगेन तुल्यॊ हि धर्म एकान्तसेवितः\nनारायणात्मके मॊक्षे ततॊ यान्ति परां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 70,
        "text": "नारायणेन दृष्टश च परतिबुद्धॊ भवेत पुमान\nएवम आत्मेच्छया राजन परतिबुद्धॊ न जायते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 71,
        "text": "राजसी तामसी चैव वयामिश्रे परकृतीस्मृते\nतद आत्मकं हि पुरुषं जायमानं विशां पते\nपरवृत्ति लक्षणैर युक्तं नावेक्षति हरिः सवयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 72,
        "text": "पश्यत्य एनं जायमानं बरह्मा लॊकपितामहः\nरजसा तमसा चैव मानुषं समभिप्लुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 73,
        "text": "कामं देवाश च ऋषयः सत्त्वस्था नृपसत्तम\nहीनाः सत्त्वेन सूक्ष्मेण ततॊ वैकारिकाः समृताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 74,
        "text": "[जनमेजय]\nकथं वैकारिकॊ गच्छेत पुरुषः पुरुषॊत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 75,
        "text": "[वैषम्पायन]\nसुसूक्ष्म सत्त्वसंयुक्तं संयुक्क्तं तरिभिर अक्षरैः\nपुरुषः पुरुषं गच्छेन निष्क्रियः पञ्चविंशकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 76,
        "text": "एवम एकं सांक्य यॊगं वेदारण्यकम एव च\nपरस्पराङ्गान्य एतानि पञ्चरात्रं च कथ्यते\nएष एकान्तिनां धर्मॊ नारायण परात्मकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 77,
        "text": "यथा समुद्रात परसृता जलौघास; तम एव राजन पुनर आविशन्ति\nइमे तथा जञानमहाजलौघा; नारायणं वै पुनर आविशन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 78,
        "text": "एष ते कथितॊ धर्मः सात्वतॊ यदुबान्धव\nकुरुष्वैनं यथान्यायं यदि शक्नॊषि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 79,
        "text": "एवं हि सुमहाभागॊ नारदॊ गुरवे मम\nशवेतानां यतिनाम आह एकान्तगतिम अव्ययाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 80,
        "text": "वयासश चाकथयत परीत्या धर्मपुत्राय धीमते\nस एवायं मया तुभ्यम आख्यातः परसृतॊ गुरॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 81,
        "text": "इत्थं हि दुश्चरॊ धर्म एष पार्थिव सत्तम\nयथैव तवं तथैवान्ये न भजन्ति विमॊहिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 336,
        "shloka": 82,
        "text": "कृष्ण एव हि लॊकानां भावनॊ मॊहनस तथा\nसंहार कारकश चैव कारणं च विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nसांख्यं यॊगं पञ्चरात्रं वेदारण्यकम एव च\nजञानान्य एतानि बरह्मर्षे लॊकेषु परचरन्ति ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 2,
        "text": "किम एतान्य एकनिष्ठानि पृथङ निष्ठानि वा मुने\nपरब्रूहि वै मया पृष्टः परवृत्तिं च यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 3,
        "text": "[वैषम्पायन]\nजज्ञे बहुज्ञं परम अत्य उदारं; यं दवीपमध्ये सुतम आत्मवन्तम\nपराशराद गन्धवती महर्षिं; तस्मै नमॊ ऽजञानतमॊ नुदाय"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 4,
        "text": "पितामहाद यं परवदन्ति षष्ठं; महर्षिम आर्षेय विभूति युक्तम\nनारायणस्यांशजम एकपुत्रं; दवैपायनं वेद महानिधानम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 5,
        "text": "तम आदि कालेषु महाविभूतिर; नारायणॊ बरह्म महानिधानम\nससर्ज पुत्रार्थम उदारतेजा; वयासं महात्मानम अजः पुराणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 6,
        "text": "[जनमेजय]\nतवयैव कथितः पूर्वं संभवॊ दविजसत्तम\nवसिथस्य सुतः शक्तिः शक्तेः पुत्रः पराशरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 7,
        "text": "पराशरस्य दायादः कृष्णद्वैपायनॊ मुनिः\nभूयॊ नारायण सुतं तवम एवैनं परभाससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 8,
        "text": "किम अतः पूर्वजं जन्म वयासस्यामित तेजसः\nकथयस्वॊत्तम मते जन्म नारायणॊद्भवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 9,
        "text": "[वैषम्पायन]\nवेदार्थान वेत्तुकामस्य धर्मिष्ठस्य तपॊ निधेः\nगुरॊर मे जञाननिष्ठस्य हिमवत्पाद आसतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 10,
        "text": "कृत्वा भारतम आख्यानं तपः शरान्तस्य धीमतः\nशुश्रूसां तत्परा राजन कृतवन्तॊ वयं तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 11,
        "text": "सुमन्तुर जैमिनिश चैव पैलश च सुदृध वरतः\nअहं चतुर्थः शिष्यॊ वै शुकॊ वयासात्मजस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 12,
        "text": "एभिः परिवृतॊ वयासः शिष्यैः पञ्चभिर उत्तमैः\nशुशुभे हिमवत्पादे भूतैर भूतपतिर यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 13,
        "text": "वेदान आवर्तयन साङ्गान भारतार्थांश च सर्वशः\nतम एकमनसं दान्तं युक्ता वयम उपास्महे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 14,
        "text": "कथान्तरे ऽथ कस्मिंश चित पृष्टॊ ऽसमाभिर दविजॊत्तमः\nवेदार्थान भारतार्थांश च जन्म नारायणात तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 15,
        "text": "स पूर्वम उक्त्वा वेदार्थान भारतार्थांश च तत्त्ववित\nनारायणाद इदं जन्म वयाहर्तुम उपचक्रमे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 16,
        "text": "शृणुध्वम आख्यान वरम एतद आर्षेयम उत्तमम\nआदि कालॊद्भवं विप्रास तपसाधिगतं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 17,
        "text": "पराप्ते परजा विसर्गे वै सप्तमे पद्मसंभवे\nनारायणॊ महायॊगी शुभाशुभविवर्जितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 18,
        "text": "ससृजे नाभितः पुत्रं बरह्माणम अमितप्रभम\nततः स परादुरभवद अथैनं वाक्यम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 19,
        "text": "मम तवं नाभितॊ जातः परजा सर्ग करः परभुः\nसृज परजास तवं विविधा बरह्मन सजद पण्डिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 20,
        "text": "स एव म उक्तॊ विमुखश चिन्ता वयाकुलमानसः\nपरनम्य वरदं देवम उवाच हरिम ईश्वरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 21,
        "text": "का शक्तिर मम देवेश परजाः सरष्टुं नमॊ ऽसतु ते\nअप्रज्ञावान अहं देव विधत्स्व यद अनन्तरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 22,
        "text": "स एव म उक्तॊ भगवान भूत्वाथान्तर हितस ततः\nचिन्तयाम आस देवेशॊ बुद्धिं बुद्धिमतां वरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 23,
        "text": "सवरूपिणी ततॊ बुद्धिर उपतस्थे हरिं परभुम\nयॊगेन चैनां निर्यॊगः सवयं नियुयुजे तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 24,
        "text": "स ताम ऐश्वर्ययॊगस्थां बुद्धिं शक्तिमतीं सतीम\nउवाच वचनं देवॊ बुद्धिं वै परभुर अव्ययः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 25,
        "text": "बरह्माणं परविशस्वेति लॊकसृष्ट्य अर्थसिद्धये\nततस तम ईश्वरादिष्टा बुद्धिः कषिप्रं विवेश सा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 26,
        "text": "अथैनं बुद्धिसंयुक्तं पुनः स ददृशे हरिः\nभूयश चैनं वचः पराह सृजेमा विविधाः परजाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 27,
        "text": "एवम उक्त्वा स भगवांस तत्रैवान्तरधीयत\nपराप चैव मुहुर तेन सवस्थानं देव संज्ञितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 28,
        "text": "तां चैव परकृतिं पराप्य एकीभावगतॊ ऽभवत\nअथास्य बुद्धिर अभवत पुनर अन्या तदा किल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 29,
        "text": "सृष्टा इमाः परजाः सर्वा बरह्मणा परमेष्ठिना\nदैत्यदानवगन्धर्वरक्षॊगणसमाकुलाः\nजाता हीयं वसुमती भाराक्रान्ता तपस्विनी"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 30,
        "text": "बहवॊ बलिनः पृथ्व्यां दैत्यदानवराक्षसाः\nभविष्यन्ति तपॊ युक्ता वरान पराप्स्यन्ति चॊत्तमान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 31,
        "text": "अवश्यम एव तैः सर्वैर वरदानेन दर्पितैः\nबाधितव्याः सुरगणा ऋषयश च तपॊधनाः\nतत्र नयाय्यम इदं कर्तुं भारावतरणं मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 32,
        "text": "अथ नाना समुद्भूतैर वसुधायां यथाक्रमम\nनिग्रहेण च पापानां साधूनां परग्रहेण च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 33,
        "text": "इमां तपस्विनीं सत्यां धारयिष्यामि मेदिनीम\nमया हय एषा हि धरियते पातालस्थेन भॊगिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 34,
        "text": "मया धृता धारयति जगद धि सचराचरम\nतस्मात पृथ्व्याः परित्राणं करिष्ये संभवं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 35,
        "text": "एवं स चिन्तयित्वा तु भगवान मधुसूदनः\nरूपाण्य अनेकान्य असृजत परादुर्भावभवाय सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 36,
        "text": "वाराहं नारसिंहं च वामनं मानुषं तथा\nएभिर मया निहन्तव्या दुर्विनीताः सुरारयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 37,
        "text": "अथ भूयॊ जगत सरष्टा भॊः शब्देनानुनादयन\nसरस्वतीम उच्चचार तत्र सारस्वतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 38,
        "text": "अपान्तरतमा नाम सुतॊ वाक संभवॊ विभॊः\nभूतभव्य भविष्यज्ञः सत्यवादी दृध वरतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 39,
        "text": "तम उवाच नतं मूर्ध्ना देवानाम आदिर अव्ययः\nवेदाख्याने शरुतिः कार्या तवया मतिमतां वर\nतस्मात कुरु यथाज्ञप्तं मयैतद वचनं मुने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 40,
        "text": "तेन भिन्नास तदा वेदा मनॊः सवायम्भुवे ऽनतरे\nततस तुतॊष भगवान हरिस तेनास्य कर्मणा\nतपसा च सुतप्तेन यमेन नियमेन च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 41,
        "text": "[षरीभगवान]\nमन्वन्तरेषु पुत्र तवम एवं लॊकप्रवर्तकः\nभविष्यस्य अचलॊ बरह्मन्न अप्रधृष्यश च नित्यशः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 42,
        "text": "पुनस तिष्ये च संप्राप्ते कुरवॊ नाम भारताः\nभविष्यन्ति महात्मानॊ राजानः परथिता भुवि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 43,
        "text": "तेषां तवत्तः परसूतानां कुलभेदॊ भविष्यति\nपरस्परविनाशार्थं तवाम ऋते दविजसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 44,
        "text": "तत्राप्य अनेकधा वेदान भेत्स्यसे तपसान्वितः\nकृष्णे युगे च संप्राप्ते कृष्ण वर्णॊ भविष्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 45,
        "text": "धर्माणां विविधानां च कर्ता जञानकरस तथा\nभविष्यसि तपॊ युक्तॊ न च रागाद विमॊक्ष्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 46,
        "text": "वीतरागश च पुत्रस ते परमात्मा भविष्यति\nमहेश्वर परसादेन नैतद वचनम अन्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 47,
        "text": "यं मानसं वै परवदन्ति पुत्रं; पितामहस्यॊत्तम बुद्धियुक्तम\nवसिथम अग्र्यं तपसॊ निधानं; यश चापि सूर्यं वयतिरिच्य भाति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 48,
        "text": "तस्यान्वये चापि ततॊ महर्षिः; पराशरॊ नाम महाप्रभावः\nपिता स ते वेद निधिर वरिष्ठॊ; महातपा वै तपसॊ निवासः\nकानीन गर्भः पितृकन्यकायां; तस्माद ऋषेस तवं भविता च पुत्रः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 49,
        "text": "भूतभव्य भविष्याणां छिन्नसर्वार्थ संशयः\nये हय अतिक्रान्तकाः पूर्वं सहस्रयुगपर्ययाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 50,
        "text": "तांश च सर्वान मयॊद्दिष्टान दरक्ष्यसे तपसान्वितः\nपुनर दरक्ष्यसि चानेक सहस्रयुगपर्ययान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 51,
        "text": "अनादि निधनं लॊके चक्रहस्तं च मां मुने\nअनुध्यानान मम मुने नैतद वचनम अन्यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 52,
        "text": "शनैश्चरः सूर्यपुत्रॊ भविष्यति मनुर महान\nतस्मिन मन्वन्तरे चैव सप्तर्षिगणपूर्वकः\nतवम एव भविता वत्स मत्प्रसादान न संशयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 53,
        "text": "[वयास]\nएवं सारस्वतम ऋषिम अपान्तरतमं तदा\nउक्त्वा वचनम ईशानः साधयस्वेत्य अथाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 54,
        "text": "सॊ ऽहं तस्य परसादेन देवस्य हरि मेधसः\nअपान्तरतमा नाम ततॊ जातॊ ऽऽजञया हरेः\nपुनश च जातॊ विख्यातॊ वसिष्ठ कुलनन्दनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 55,
        "text": "तद एतत कथितं जन्म मया पूर्वकम आत्मनः\nनारायण परसादेन तथा नारायणांशजम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 56,
        "text": "मया हि सुमहत तप्तं तपः परमदारुणम\nपुरा मतिमतां शरेष्ठाः परमेण समाधिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 57,
        "text": "एतद वः कथितं सर्वं यन मां पृच्छथ पुत्रकाः\nपूर्वजन्म भविष्यं च भक्तानां सनेहतॊ मया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 58,
        "text": "[वैषम्पायन]\nएष ते कथितः पूर्वं संभवॊ ऽसमद गुरॊर नृप\nवयासस्याक्लिष्ट मनसॊ यथा पृष्टः पुनः शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 59,
        "text": "सांख्यं यॊगं पञ्चरात्रं वेदाः पाशुपतं तथा\nजञानान्य एतानि राजर्षे विद्धि नाना मतानि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 60,
        "text": "सांख्यस्य वक्ता कपिलः परमर्षिः स उच्यते\nहिरण्यगर्भॊ यॊगस्य वेत्ता नान्यः पुरातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 61,
        "text": "अपान्तरतमाश चैव वेदाचार्यः स उच्यते\nपराचीन गर्भं तम ऋषिं परवदन्तीह के चन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 62,
        "text": "उमापतिर भूतपतिः शरीकन्थॊ बरह्मणः सुतः\nउक्तवान इदम अव्यग्रॊ जञानं पाशुपतं शिवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 63,
        "text": "पञ्चरात्रस्य कृत्स्नस्य वेत्ता तु भगवान सवयम\nसर्वेषु च नृपश्रेष्ठ जञानेष्व एतेषु दृश्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 64,
        "text": "यथागमं यथा जञानं निष्ठा नारायणः परभुः\nन चैनम एवं जानन्ति तमॊ भूता विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 65,
        "text": "तम एव शास्त्रकर्तारं परवदन्ति मनीषिणः\nनिष्ठां नारायणम ऋषिं नान्यॊ ऽसतीति च वादिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 66,
        "text": "निःसंशयेषु सर्वेषु नित्यं वसति वै हरिः\nससंशयान हेतुबलान नाध्यावसति माधवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 67,
        "text": "पञ्चरात्रविदॊ ये तु यथाक्रमपरा नृप\nएकान्तभावॊपगतास ते हरिं परविशन्ति वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 68,
        "text": "सांख्यं च यॊगं च सनातने दवे; वेदाश च सर्वे निखिलेन राजन\nसर्वैः समस्तैर ऋषिभिर निरुक्तॊ; नारायणॊ विश्वम इदं पुराणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 337,
        "shloka": 69,
        "text": "शुभाशुभं कर्म समीरितं यत; परवर्तते सर्वलॊकेषु किं चित\nतस्माद ऋषेस तद भवतीति विद्याद; दिव्य अन्तरिक्षे भुवि चाप्सु चापि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 1,
        "text": "[जनमेजय]\nबहवः पुरुषा बरह्मन्न उताहॊ एक एव तु\nकॊ हय अत्र पुरुषः शरेष्ठः कॊ वा यॊनिर इहॊच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 2,
        "text": "[वैषम्पायन]\nबहवः पुरुषा लॊके सांख्ययॊगविचारिणाम\nनैतद इच्छन्ति पुरुषम एकं कुरुकुलॊद्वह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 3,
        "text": "बहूनां पुरुषाणां च यथैका यॊनिर उच्यते\nतथा तं पुरुषं विश्वं वयाख्यास्यामि गुणाधिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 4,
        "text": "नमस्कृत्वा तु गुरवे वयासायामित तेजसे\nतपॊ युक्ताय दान्ताय वन्द्याय परमर्षये"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 5,
        "text": "इदं पुरुषसूक्तं हि सर्ववेदेषु पार्थिव\nऋतं सत्यं च विख्यातम ऋषिसिंहेन चिन्तितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 6,
        "text": "उत्सर्गेणापवादेन ऋषिभिः कपिलादिभिः\nअध्यात्मचिन्ताम आश्रित्य शास्त्राण्य उक्तानि भारत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 7,
        "text": "समासतस तु यद वयासः पुरुषैकत्वम उक्तवान\nतत ते ऽहं संप्रवक्ष्यामि परसादाद अमितौजसः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 8,
        "text": "अत्राप्य उदाहरन्तीमम इतिहासं पुरातनम\nबरह्मणा सह संवादं तर्यम्बकस्य विशां पते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 9,
        "text": "कषीरॊदस्य समुद्रस्य मध्ये हातक सप्रभः\nवैजयन्त इति खयातः पर्वत परवरॊ नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 10,
        "text": "तत्राध्यात्म गतिं देव एकाकी परविचिन्तयन\nवैराज सदने नित्यं वैजयन्तं निषेवते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 11,
        "text": "अथ तत्रासतस तस्य चतुर्वक्त्रस्य धीमतः\nललात परभवः पुत्रः शिव आगाद यदृच्छया\nआकाशेनैव यॊगीशः पुरा तरिनयनः परभुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 12,
        "text": "ततः खान निपपाताशु धरणीधरमूर्धनि\nअग्रतश चाभवत परीतॊ ववन्दे चापि पादयॊः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 13,
        "text": "तं पादयॊर निपतितं दृष्ट्वा सव्येन पानिना\nउत्थापयाम आस तदा परभुर एकः परजापतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 14,
        "text": "उवाच चैनं भगवांश चिरस्यागतम आत्मजम\nसवागतं ते महाबाहॊ दिष्ट्या पराप्तॊ ऽसि मे ऽनतिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 15,
        "text": "कच चित ते कुशलं पुत्र सवाध्यायतपसॊः सदा\nनित्यम उग्रतपास तवं हि ततः पृच्छामि ते पुनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 16,
        "text": "[रुद्र]\nतवत्प्रसादेन भगवन सवाध्यायतपसॊर मम\nकुशलं चाव्ययं चैव सर्वस्य जगतस तथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 17,
        "text": "चिरदृष्टॊ हि भगवान वैराज सदने मया\nततॊ ऽहं पर्वतं पराप्तस तव इमं तवत पादसेवितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 18,
        "text": "कौतूहलं चापि हि मे एकान्तगमनेन ते\nनैतत कारणम अल्पं हि भविष्यति पितामह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 19,
        "text": "किं नु तत सदनं शरेष्ठं कषुत्पिपासा विवर्जितम\nसुरासुरैर अध्युषितम ऋषिभिश चामितप्रभैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 20,
        "text": "गन्धर्वैर अप्सरॊभिश च सततं संनिषेवितम\nउत्सृज्येमं गिरिवरम एकाकी पराप्तवान असि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 21,
        "text": "[बरह्म]\nवैजयन्तॊ गिरिवरः सततं सेव्यते मया\nअत्रैकाग्रेण मनसा पुरुषश चिन्त्यते विरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 22,
        "text": "[रुद्र]\nबहवः पुरुषा बरह्मंस तवया सृष्टाः सवयम्भुवा\nसृज्यन्ते चापरे बरह्मन स चैकः पुरुषॊ विरात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 23,
        "text": "कॊ हय असौ चिन्त्यते बरह्मंस तवया वै पुरुषॊत्तमः\nएतन मे संशयं बरूहि महत कौतूहलं हि मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 24,
        "text": "[बरह्मा]\nबहवः पुरुषाः पुत्र ये तवया समुदाहृताः\nएवम एतद अतिक्रान्तं दरष्टव्यं नैतम इत्य अपि\nआधारं तु परवक्ष्यामि एकस्य पुरुषस्य ते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 338,
        "shloka": 25,
        "text": "बहूनां पुरुषाणां स यथैका यॊनिर उच्यते\nतथा तं पुरुषं विश्वं परमं सुमहत्तमम\nनिर्गुणं निर्गुणा भूत्वा परविशन्ति सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 1,
        "text": "[बरह्मा]\nशृणु पुत्र यथा हय एष पुरुषः शाश्वतॊ ऽवययः\nअक्षयश चाप्रमेयश च सर्वगश च निरुच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 2,
        "text": "न स शक्यस तवया दरष्टुं मयान्यैर वापि सत्तम\nसगुणॊ निर्गुणॊ विश्वॊ जञानदृश्यॊ हय असौ समृतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 3,
        "text": "अशरीरः शरीरेषु सर्वेषु निवसत्य असौ\nवसन्न अपि शरीरेषु न स लिप्यति कर्मभिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 4,
        "text": "ममान्तर आत्मा तव च ये चान्ये देहसंज्ञिताः\nसर्वेषां साक्षिभूतॊ ऽसौ न गराह्यः केन चित कव चित"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 5,
        "text": "विश्वमूर्धा विश्वभुजॊ विश्वपादाक्षि नासिकः\nएकश चरति कषेत्रेषु सवैरचारी यथासुखम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 6,
        "text": "कषेत्राणि हि शरीराणि बीजानि च शुभाशुभे\nतानि वेत्ति स यॊगात्मा ततः कषेत्रज्ञ उच्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 7,
        "text": "नागतिर न गतिस तस्य जञेया भूतेन केन चित\nसांख्येन विधिना चैव यॊगेन च यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 8,
        "text": "चिन्तयामि गतिं चास्य न गतिं वेद्मि चॊत्तमाम\nयथा जञानं तु वक्ष्यामि पुरुषं तं सनातनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 9,
        "text": "तस्यैकत्वं महत्त्वं हि स चैकः पुरुषः समृतः\nमहापुरुष शब्दं स बिभर्त्य एकः सनातनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 10,
        "text": "एकॊ हुताशॊ बहुधा समिध्यते; एकः सूर्यस तपसां यॊनिर एका\nएकॊ वायुर बहुधा वाति लॊके; महॊदधिश चाम्भसां यॊनिर एकः\nपुरुषश चैकॊ निर्गुणॊ विश्वरूपस; तं निर्गुणं पुरुषं चाविशन्ति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 11,
        "text": "हित्वा गुणमयं सर्वं कर्म हित्वा शुभाशुभम\nउभे सत्यानृते तयक्त्वा एवं भवति निर्गुणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 12,
        "text": "अचिन्त्यं चापि तं जञात्वा भावसूक्ष्मं चतुष्टयम\nविचरेद यॊ यतिर यत्तः स गच्छेत पुरुषं परभुम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 13,
        "text": "एवं हि परमात्मानं के चिद इच्छन्ति पण्डिताः\nएकात्मानं तथात्मानम अपरे ऽधयात्मचिन्तकाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 14,
        "text": "तत्र यः परमात्मा हि स नित्यं निर्गुणः समृतः\nस हि नारायणॊ जञेयः सर्वात्मा पुरुषॊ हि सः\nन लिप्यते फलैश चापि पद्मपत्रम इवाम्भसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 15,
        "text": "कर्मात्मा तव अपरॊ यॊ ऽसौ मॊक्षबन्धैः स युज्यते\nससप्तदशकेनापि राशिना युज्यते हि सः\nएवं बहुविधः परॊक्तः पुरुषस ते यथाक्रमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 16,
        "text": "यत तत कृत्स्नं लॊकतन्त्रस्य धाम; वेद्यं परं बॊधनीयं सबॊधृ\nमन्ता मन्तव्यं पराशिता पराशितव्यं; घराता घरेयं सपर्शिता सपर्शनीयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 17,
        "text": "दरष्टा दरष्टव्यं शराविता शरावणीयं; जञाता जञेयं सगुणं निर्गुणं च\nयद वै परॊक्तं गुणसाम्यं परधानं; नित्यं चैतच छाश्वतं चाव्ययं च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 18,
        "text": "यद वै सूते धातुर आद्यं निधानं; तद वै विप्राः परवदन्ते ऽनिरुद्धम\nयद वै लॊके वैदिकं कर्म साधु; आशीर युक्तं तद धि तस्यॊपभॊज्यम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 19,
        "text": "देवाः सर्वे मुनयः साधु दान्तास; तं पराग यज्ञैर यज्ञभागं यजन्ते\nअहं बरह्मा आद्य ईशः परजानां; तस्माज जातस तवं च मत्तः परसूतः\nमत्तॊ जगज जङ्गमं सथावरं च; सर्वे वेदाः सरहस्या हि पुत्र"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 20,
        "text": "चतुर्विभक्तः पुरुषः स करीदति यथेच्छति\nएवं स एव भगवाञ जञानेन परतिबॊधितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 339,
        "shloka": 21,
        "text": "एतत ते कथितं पुत्र यथावद अनुपृच्छतः\nसांख्यज्ञाने तथा यॊगे यथावद अनुवर्णितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 1,
        "text": "[य]\nधर्माः पितामहेनॊक्ता मॊक्षधर्माश्रिताः शुभाः\nधर्मम आश्रमिणां शरेष्ठं वक्तुम अर्हति मे भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 2,
        "text": "[भीस्म]\nसर्वत्र विहितॊ धर्मः सवर्ग्यः सत्यफलॊदयः\nबहु दवारस्य धर्मस्य नेहास्ति विफला करिया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 3,
        "text": "यस्मिन यस्मिंस तु विषये यॊ यॊ याति विनिश्चयम\nस तम एवाभिजानाति नान्यं भरतसत्तम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 4,
        "text": "अपि च तवं नरव्याघ्र शरॊतुम अर्हसि मे कथाम\nपुरा शक्रस्य कथितां नारदेन सुरर्षिणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 5,
        "text": "सुरर्षिर नारदॊ राजन सिद्धस तरैलॊक्यसंमतः\nपर्येति करमशॊ लॊकान वायुर अव्याहतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 6,
        "text": "स कदा चिन महेष्वास देवराजालयं गतः\nसत्कृतश च महेन्द्रेण परत्यासन्न गतॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 7,
        "text": "तं कृतक्षणम आसीनं पर्यपृच्छच छची पतिः\nबरह्मर्षे किं चिद आश्चर्यम अस्ति दृष्टं तवयानघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 8,
        "text": "यथा तवम अपि विप्रर्षे तरैलॊक्यं सचराचरम\nजातकौतूहलॊ नित्यं सिद्धश चरसि साक्षिवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 9,
        "text": "न हय अस्त्य अविदितं लॊके देवर्षे तव किं चन\nशरुतं वाप्य अनुभूतं वा दृष्टं वा कथयस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 10,
        "text": "तस्मै राजन सुरेन्द्राय नारदॊ वदतां वरः\nआसीनायॊपपन्नाय परॊक्तवान विपुलां कथाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 340,
        "shloka": 11,
        "text": "यथा येन च कल्पेन स तस्मै दविजसत्तमः\nकथां कथितवान पृष्ठस तथा तवम अपि मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nआसीत किल कुरुश्रेष्ठ महापद्मे पुरॊत्तमे\nगङ्गाया दक्षिणे तीरे कश चिद विप्रः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 2,
        "text": "सौम्यः सॊमान्वये वेदे गताध्वा छिन्नसंशयः\nधर्मनित्यॊ जितक्रॊधॊ नित्यतृप्तॊ जितेन्द्रियः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 3,
        "text": "अहिंसा निरतॊ नित्यं सत्यः सज जनसंमतः\nनयायप्राप्तेन वित्तेन सवेन शीलेन चान्वितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 4,
        "text": "जञातिसंबन्धिवपुले मित्रापाश्रय संमते\nकुले महति विख्याते विशिष्टां वृत्तिम आस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 5,
        "text": "सपुत्रान बहुलान दृष्ट्वा विपुले कर्मणि सथितः\nकुलधर्माश्रितॊ राजन धर्मचर्या परॊ ऽभवत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 6,
        "text": "ततः स धर्मं वेदॊक्तं यथाशास्त्रॊक्तम एव च\nशिष्टाचीर्णं च धर्मं च तरिविधं चिन्त्य चेतसा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 7,
        "text": "किं नु मे सयाच छुभं कृत्वा किं कषमं किं परायनम\nइत्य एवं खिद्यते नित्यं न च याति विनिश्चयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 8,
        "text": "तस्यैवं खिद्यमानस्य धर्मं परमम आस्थितः\nकदा चिद अतिथिः पराप्तॊ बराह्मणः सुसमाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 341,
        "shloka": 9,
        "text": "स तस्मै सत्क्रियां चक्रे करिया युक्तेन हेतुना\nविश्रान्तं चैनम आसीनम इदं वचनम अब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 1,
        "text": "[बराह्मण]\nसमुत्पन्नाभिधानॊ ऽसमि वाङ माधुर्येण ते ऽनघ\nमित्रताम अभिपन्नस तवां किं चिद वक्ष्यामि तच छृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 2,
        "text": "गृहस्थ धर्मं विप्रेन्द्र कृत्वा पुत्रगतं तव अहम\nधर्मं परमकं कुर्यां कॊ हि मार्गॊ भवेद दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 3,
        "text": "अहम आत्मानम आत्मस्थम एक एवात्मनि सथितः\nकर्तुं काङ्क्षामि नेच्छामि बद्धः साधारणैर गुणैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 4,
        "text": "यावद एवानतीतं मे वयः पुत्रफलाश्रितम\nतावद इच्छामि पाथेयम आदातुं पारलौकिकम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 5,
        "text": "अस्मिन हि लॊकसंताने परं पारम अभीप्सतः\nउत्पन्ना मे मतिर अयं कुतॊ धर्ममयः पलवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 6,
        "text": "समुह्यमानानि निशम्य लॊके; निर्यात्यमानानि च सात्त्विकानि\nदृष्ट्वा च धर्मध्वजकेतुमालां; परकीर्यमानाम उपरि परजानाम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 7,
        "text": "न मे मनॊ रज्यते भॊगकाले; दृष्ट्वा यतीन परार्थयतः परत्र\nतेनातिथे बुद्धिबलाश्रयेण; धर्मार्थतत्त्वे विनियुङ्क्ष्व मां तवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 8,
        "text": "[भीस्म]\nसॊ ऽतिथिर वचनं तस्य शरुत्वा धर्माभिलासिनः\nपरॊवाच वचनं शलक्ष्णं पराज्ञॊ मधुरया गिरा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 9,
        "text": "अहम अप्य अत्र मुह्यामि ममाप्य एष मनॊरथः\nन च संनिश्चयं यामि बहु दवारे तरिविष्टपे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 10,
        "text": "के चिन मॊक्षं परशंसन्ति के चिद यज्ञफलं दविजाः\nवान परस्थाश्रमं के चिद गार्हस्थ्यं के चिद आश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 11,
        "text": "राजधर्माश्रयं के चित के चिद आत्मफलाश्रयम\nगुरु चर्याश्रयं के चित के चिद वाक्यं यम आश्रयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 12,
        "text": "मातरं पितरं के चिच छुश्रूसन्तॊ दिवं गताः\nअहिंसया परे सवर्गं सत्येन च तथा परे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 13,
        "text": "आहवे ऽभिमुखाः के चिन निहताः सविद दिवं गताः\nके चिद उञ्छव्रतैः सिद्धाः सवर्गमार्गसमाश्रिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 14,
        "text": "के चिद अध्ययने युक्ता वेद वरतपराः शुभाः\nबुद्धिमन्तॊ गताः सवर्गं तुष्टात्मानॊ जितेन्द्रियाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 15,
        "text": "आर्जवेनापरे युक्ता निहतानार्जवैर जनैः\nऋजवॊ नाकपृष्ठे वै शुद्धात्मानः परतिष्ठिताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 342,
        "shloka": 16,
        "text": "एवं बहुविधैर लॊके धर्मद्वारैर अनावृतैः\nममापि मतिर आविग्ना मेघलेखेव वायुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 1,
        "text": "[अतिथि]\nउपदेशं तु ते विप्र करिष्ये ऽहं यथागमम\nपुरुणा मे यथाख्यातम अर्थतस तच च मे शृणु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 2,
        "text": "यत्र पूर्वाभिसर्गेण धर्मचक्रं परवर्तितम\nनैमिषे गॊमतीतीरे तत्र नागाह्वयं पुरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 3,
        "text": "समग्रैस तरिदशैस तत्र इष्टम आसीद दविजर्षभ\nयत्रेन्द्रातिक्रमं चक्रे मान्धाता राजसत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 4,
        "text": "कृताधिवासॊ धर्मात्मा तत्र चक्षुः शरवा महा\nपद्मनाभॊ महाभागः पद्म इत्य एव विश्रुतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 5,
        "text": "स वाचा कर्मणा चैव मनसा च दविजर्षभ\nपरसादयति भूतानि तरिविधे वर्त्मनि सथितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 6,
        "text": "साम्ना दानेन भेदेन दन्देनेति चतुर्विधम\nविषमस्थं जनं सवं च चक्षुर धयानेन रक्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 7,
        "text": "तम अभिक्रम्य विधिना परस्तुम अर्हसि कान्स्कितम\nस ते परमकं धर्मन मिथ्या दर्शयिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 8,
        "text": "स हि सर्वातिथिर नागॊ बुद्धिशास्त्रविशारदः\nगुणैर अनवमैर युक्तः समस्तैर आभिकामिकैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 9,
        "text": "परकृत्या नित्यसलिलॊ नित्यम अध्ययने रतः\nतपॊ दमाभ्यां संयुक्तॊ वृत्तेनानवरेण च"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 10,
        "text": "यज्वा दानरुचिः कषान्तॊ वृत्ते च परमे सथितः\nसत्यवाग अनसूयुश च शीलवान अभिसंश्रितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 343,
        "shloka": 11,
        "text": "शेषान्न भॊक्ता वचनानुकूलॊ; हितार्जवॊत्कृष्ट कृताकृतज्ञः\nअवैरकृद भूतहिते नियुक्तॊ; गङ्गाह्रदाम्भॊ ऽभिजनॊपपन्नः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 1,
        "text": "[बराह्मण]\nअतिभारॊद्यतस्यैव भारापनयनं महत\nपराश्वास करं वाक्यम इदं मे भवतः शरुतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 2,
        "text": "अध्वक्लान्तस्य शयनं सथानक्लान्तस्य चासनम\nतृषितस्य च पानीयं कषुधार्तस्य च भॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 3,
        "text": "ईप्सितस्येव संप्राप्तिर अन्नस्य समये ऽतिथेः\nएषितस्यात्मनः काले वृद्धस्येव सुतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 4,
        "text": "मनसा चिन्तितस्येव परीतिस्निग्धस्य दर्शनम\nपरह्लादयति मां वाक्यं भवता यद उदीरितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 5,
        "text": "दत्तचक्षुर इवाकाशे पश्यामि विमृशामि च\nपरज्ञान वचनाद यॊ ऽयम उपदेशॊ हि मे कृतः\nबाधम एवं करिष्यामि यथा मां भासते भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 6,
        "text": "इहेमां रजनीं साधॊ निवसस्व मया सह\nपरभाते यास्यति भवान पर्याश्वस्तः सुखॊषितः\nअसौ हि भगवान सूर्यॊ मन्दरश्मिर अवाङ मुखः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 7,
        "text": "[भीस्म]\nततस तेन कृतातिथ्यः सॊ ऽतिथिः शत्रुसूदन\nउवास किल तां रात्रिं सह तेन दविजेन वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 8,
        "text": "तत तच च धर्मसंयुक्तं तयॊः कथयतॊस तदा\nवयतीता सा निशा कृत्स्नासुखेन दिवसॊपमा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 9,
        "text": "ततः परभातसमये सॊ ऽतिथिस तेन पूजितः\nबराह्मणेन यथाशक्त्या सवकार्यम अभिकाङ्क्षता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 344,
        "shloka": 10,
        "text": "ततः स विप्रः कृतधर्मनिश्चयः; कृताभ्यनुज्ञः सवजनेन धर्मवित\nयथॊपदिष्टं भुजगेन्द्रसंश्रयं; जगाम काले सुकृतैक निश्चयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nस वनानि विचित्राणि तीर्थानि च सरांसि च\nअभिगच्छन करमेण सम कं चिन मुनिम उपस्थितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 2,
        "text": "तं स तेन यथॊद्दिष्टं नागं विप्रेण बराह्मणः\nपर्यपृच्छद यथान्यायं शरुत्वैव च जगाम सः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 3,
        "text": "सॊ ऽभिगम्य यथाख्यातं नागायतनम अर्थवित\nपरॊक्तवान अहम अस्मीति भॊः शब्दालंकृतं वचः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 4,
        "text": "ततस तस्य वचः शरुत्वा रूपिणी धर्मवत्सला\nदर्शयाम आस तं विप्रं नागपत्नी पतिव्रता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 5,
        "text": "सा तस्मै विधिवत पूजां चक्रे धर्मपरायना\nसवागतेनागतं कृत्वा किं करॊमीति चाब्रवीत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 6,
        "text": "[बराह्मन]\nविश्रान्तॊ ऽभयर्चितश चास्मि भवत्या शलक्ष्णया गिरा\nदरष्टुम इच्छामि भवति तं देवं नागम उत्तमम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 7,
        "text": "एतद धि परमं कार्यम एतन मे फलम ईप्सितम\nअनेनार्थेन चास्म्य अद्य संप्राप्तः पन्नगालयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 8,
        "text": "[नागभार्या]\nआर्य सूर्यरथं वॊढुं गतॊ ऽसौ मासचारिकः\nसप्तास्तभिर दिनैर विप्र दर्शयिष्यत्य असंशयम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 9,
        "text": "एतद विदितम आर्यस्य विवास करणं मम\nभर्तुर भवतु किं चान्यत करियतां तद वदस्व मे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 10,
        "text": "[बराह्मन]\nअनेन निश्चयेनाहं साध्वि संप्राप्तवान इह\nपरतीक्षन्न आगमं देवि वत्स्याम्य अस्मिन महावने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 11,
        "text": "संप्राप्तस्यैव चाव्यग्रम आवेद्यॊ ऽहम इहागतः\nममाभिगमनं पराप्तॊ वाच्यश च वचनं तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 12,
        "text": "अहम अप्य अत्र वत्स्यामि गॊमत्याः पुलिने शुभे\nकालं परिमिताहारॊ यथॊक्तं परिपालयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 345,
        "shloka": 13,
        "text": "[भीस्म]\nततः स विप्रस तां नागीं समाधाय पुनः पुनः\nतद एव पुलिनं नद्याः परययौ बराह्मणर्षभः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nअथ तेन नरश्रेष्ठ बराह्मणेन तपस्विना\nनिराहारेण वसता दुःखितास ते भुजंगमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 2,
        "text": "सर्वे संभूय सहितास तस्य नागस्य बान्धवाः\nभरातरस तनया भार्या ययुस तं बराह्मणं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 3,
        "text": "ते ऽपश्यन पुलिने तं वै विविक्ते नियतव्रतम\nसमासीनं निराहारं दविजं जप्यपरायनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 4,
        "text": "ते सर्वे समभिक्रम्य विप्रम अभ्यर्च्य चासकृत\nऊचुर वाक्यम असंदिग्धम आतिथेयस्य बान्धवाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 5,
        "text": "षष्ठॊ हि दिवसस ते ऽदय पराप्तस्येह तपॊधन\nन चाभिलससे किं चिद आहारं धर्मवत्सल"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 6,
        "text": "अस्मान अभिगतश चासि वयं च तवाम उपस्थिताः\nकार्यं चातिथ्यम अस्माभिर वयं सर्वे कुतुम्बिनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 7,
        "text": "मूलं फलं वा पर्णं वा पयॊ वा दविजसत्तम\nआहारहेतॊर अन्नं वा भॊक्तुम अर्हसि बराह्मण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 8,
        "text": "तयक्ताहारेण भवता वने निवसता सता\nबालवृद्धम इदं सर्वं पीड्यते धर्मसंकटात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 9,
        "text": "न हि नॊ भरूणहा कश चिद राजापथ्यॊ ऽनृतॊ ऽपि वा\nपूर्वाशी वा कुले हय अस्मिन देवतातिथिबान्धुषु"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 10,
        "text": "[बराह्मन]\nउपदेशेन युष्माकम आहारॊ ऽयं मया वृतः\nदविर ऊनं दशरात्रं वै नागस्यागमनं परति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 11,
        "text": "यद्य अस्तरात्रे निर्याते नागमिष्यति पन्नगः\nतदाहारं करिष्यामि तन्निमित्तम इदं वरतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 12,
        "text": "कर्तव्यॊ न च संतापॊ गम्यतां च यथागतम\nतन्निमित्तं वरतं मह्यं नैतद भेत्तुम इहार्हथ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 346,
        "shloka": 13,
        "text": "[भीस्म]\nतेन ते समनुज्ञाता बराह्मणेन भुजंगमाः\nसवम एव भवनं जग्मुर अकृतार्था नरर्षभ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nअथ काले बहुतिथे पूर्णे पराप्तॊ भुजंगमः\nदत्ताभ्यनुज्ञः सवं वेश्म कृतकर्मा विवस्वतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 2,
        "text": "तं भार्यासमभिक्रामत पादशौचादिभिर गुणैः\nउपपन्नां च तां साध्वीं पन्नगः पर्यपृच्छत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 3,
        "text": "अपि तवम असि कल्यानि देवतातिथिपूजने\nपूर्वम उक्तेन विधिना युक्ता युक्तेन मत्समम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 4,
        "text": "न खल्व अस्याकृतार्थेन सत्री बुद्ध्या मार्दवी कृता\nमद्वियॊगेन सुश्रॊणि वियुक्ता धर्मसेतुना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 5,
        "text": "[नागभार्या]\nशिष्याणां गुरु शुश्रूसा विप्राणां वेद पारणम\nभृत्यानां सवामिवचनं राज्ञां लॊकानुपालनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 6,
        "text": "सर्वभूतपरित्राणं कषत्रधर्म इहॊच्यते\nवैश्यानां यज्ञसंवृत्तिर आतिथेय समन्विता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 7,
        "text": "विप्र कषत्रिय वैश्यानां शुश्रूसा शूद्र कर्म तत\nगृहस्थ धर्मॊ नागेन्द्र सर्वभूतहितैषिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 8,
        "text": "नियताहारता नित्यं वरतचर्या यथाक्रमम\nधर्मॊ हि धर्मसंबन्धाद इन्द्रियाणां विशेषणम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 9,
        "text": "अहं कस्य कुतॊ वाहं कः कॊ मे ह भवेद इति\nपरयॊजन मतिर नित्यम एवं मॊक्षाश्रमी भवेत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 10,
        "text": "पतिव्रतात्वं भार्यायाः परमॊ धर्म उच्यते\nतपॊपदेशान नागेन्द्र तच च तत्त्वेन वेद्मि वै"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 11,
        "text": "साहं धर्मं विजानन्ती धर्मनित्ये तवयि सथिते\nसत्पथं कथम उत्सृज्य यास्यामि विषमे पथि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 12,
        "text": "देवतानां महाभाग धर्मचर्या न हीयते\nअतिथीनां च सत्कारे नित्ययुक्तास्म्य अतन्द्रिता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 13,
        "text": "सप्तास्त दिवसास तव अद्य विप्रस्येहागतस्य वै\nस च कार्यं न मे खयातिदर्शनं तव काङ्क्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 14,
        "text": "गॊमत्यास तव एष पुलिने तवद्दर्शनसमुत्सुकः\nआसीनॊ ऽऽवर्तयन बरह्म बराह्मणः संशितव्रतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 15,
        "text": "अहं तव अनेन नागेन्द्र सामपूर्वं समाहिता\nपरस्थाप्यॊ मत्सकाशं स संप्राप्तॊ भुजगॊत्तमः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 347,
        "shloka": 16,
        "text": "एतच छरुत्वा महाप्राज्ञ तत्र गन्तुं तवम अर्हसि\nदातुम अर्हसि वा तस्य दर्शनं दर्शनश्रवः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 1,
        "text": "[नाग]\nअथ बराह्मणरूपेण कं तं समनुपश्यसि\nमानुषं केवलं विप्रं देवं वाथ शुचिस्मिते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 2,
        "text": "कॊ हि मां मानुषः शक्तॊ दरष्टुकामॊ यशस्विनि\nसंदर्शन रुचिर वाक्यम आज्ञा पूर्वं वदिष्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 3,
        "text": "सुरासुरगणानां च देवर्षीणां च भामिनि\nननु नागा महावीर्याः सौरसेयास तरस्विनः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 4,
        "text": "वन्दनीयाश च वरदा वयम अप्य अनुयायिनः\nमनुष्याणां विशेषेण धनाध्यक्षा इति शरुतिः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 5,
        "text": "[नागभार्या]\nआर्जवेनाभिजानामि नासौ देवॊ ऽनिलाशन\nएकं तव अस्य विजानामि भक्तिमान अतिरॊषणः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 6,
        "text": "स हि कार्यान्तराकाङ्क्षी जलेप्सुः सतॊककॊ यथा\nवर्षं वर्षप्रियः पक्षी दर्शनं तव काङ्क्षति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 7,
        "text": "न हि तवा दैवतं किं चिद विविग्नं परतिपालयेत\nतुल्ये हय अभिजने जातॊ न कश चित पर्युपासते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 8,
        "text": "तद रॊषं सहजं तयक्त्वा तवम एनं दरष्टुम अर्हसि\nआशा छेदेन तस्याद्य नात्मानं दग्धुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 9,
        "text": "आशया तव अभिपन्नानाम अकृत्वाश्रु परमार्जनम\nराजा वा राजपुत्रॊ वा भरूण हत्यैव युज्यते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 10,
        "text": "मौनाज जञानफलावाप्तिर दानेन च यशॊ महत\nवाग्मित्वं सत्यवाच्क्येन परत्र च महीयते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 11,
        "text": "भूमिप्रदानेन गतिं लभत्य आश्रमसंमिताम\nनस्तस्यार्थस्य संप्राप्तिं कृत्वा फलम उपाश्नुते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 12,
        "text": "अभिप्रेताम असंक्लिष्टां कृत्वाकामवतीं करियाम\nन याति निरयं कश चिद इति धर्मविदॊ विदुः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 13,
        "text": "[नाग]\nअभिमानेन मानॊ मे जातिदॊषेण वै महान\nरॊषः संकल्पजः साध्वि दग्धॊ वाचाग्निना तवया"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 14,
        "text": "न च रॊषाद अहं साध्वि पश्येयम अधिकं तमः\nयस्य वक्तव्यतां यान्ति विशेषेण भुजंगमाः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 15,
        "text": "दॊषस्य हि वशंगत्वा दशग्रीवः परतापवान\nतथा शक्र परतिस्पर्धी हतॊ रामेण संयुगे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 16,
        "text": "अन्तःपुर गतं वत्सं शरुत्वा रामेण निर्हृतम\nधर्षणाद रॊषसंविग्नाः कार्तवीर्य सुता हताः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 17,
        "text": "जामदग्न्येन रामेण सहस्रनयनॊपमः\nसंयुगे निहतॊ रॊषात कार्तवीर्यॊ महाबलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 18,
        "text": "तद एष तपसां शत्रुः शरेयसश च निपातनः\nनिगृहीतॊ मया रॊषः शरुत्वैव वचनं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 19,
        "text": "आत्मानं च विशेषेण परशंसाम्य अनपायिनि\nयस्य मे तवं विशालाक्षि भार्या सर्वगुणान्विता"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 348,
        "shloka": 20,
        "text": "एष तत्रैव गच्छामि यत्र तिष्ठत्य असौ दविजः\nसर्वथा चॊक्तवान वाक्यं नाकृतार्थः परयास्यति"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nस पन्नगपतिस तत्र परययौ बराह्मणं परति\nतम एव मनसा धयायन कार्यवत्तां विचारयन"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 2,
        "text": "तम अभिक्रम्य नागेन्द्रॊ मतिमान स नरेश्वरः\nपरॊवाच मधुरं वाक्यं परकृत्या धर्मवत्सलः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 3,
        "text": "भॊ भॊ कषाम्याभिभासे तवां न रॊषं कर्तुम अर्हसि\nइह तवम अभिसंप्राप्तः कस्यार्थे किं परयॊजनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 4,
        "text": "आभिमुख्याद अभिक्रम्य सनेहात पृच्छामि ते दविज\nविविक्ते गॊमतीतीरे किं वा तवं पर्युपाससे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 5,
        "text": "[बराह्मन]\nधर्मारण्यं हि मां विद्धि नागं दरष्टुम इहागतम\nपद्मनाभं दविजश्रेष्ठं तत्र मे कार्यम आहितम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 6,
        "text": "तस्य चाहम असांनिध्यं शरुतवान अस्मि तं गतम\nसवजनं तं परतीक्षामि पर्जन्यम इव कर्षकः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 7,
        "text": "तस्य चाक्लेश करणं सवस्ति कारसमाहितम\nवर्तयाम्य अयुतं बरह्मयॊगयुक्तॊ निरामयः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 8,
        "text": "[नाग]\nअहॊ कल्यान वृत्तस तवं साधु सज जनवत्सलः\nशरवाध्यस तवं महाभाग परं सनेहेन पश्यसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 9,
        "text": "अहं स नागविप्रर्षे यथा मां विन्दते भवान\nआज्ञापय यथा सवैरं किं करॊमि परियं तव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 10,
        "text": "भवन्तं सवजनाद अस्मि संप्राप्तं शरुतवान इह\nअतस तवां सवयम एवाहं दरष्टुम अभ्यागतॊ दविज"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 11,
        "text": "संप्राप्तश च भवान अद्य कृतार्थः परतियास्यति\nविस्रब्धॊ मां दविजश्रेष्ठ विषये यॊक्तुम अर्हसि"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 12,
        "text": "वयं हि भवता सर्वे गुणक्रीता विशेषतः\nयस तवम आत्महितं तयक्त्वा माम एवेहानुरुध्यसे"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 13,
        "text": "[बराह्मन]\nआगतॊ ऽहं महाभाग तव दर्शनलालसः\nकं चिद अर्थम अनर्थज्ञः परस्तु कामॊ भुजंगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 14,
        "text": "अहम आत्मानम आत्मस्थॊ मार्गमाणॊ ऽऽतमनॊ हितम\nवासार्थिनं महाप्राज्ञ बलवन्तम उपास्मि ह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 15,
        "text": "परकाशितस तवं सवगुणैर यशॊ गर्भगभस्तिभिः\nशशाङ्ककरसंस्पर्शैर हृद्यैर आत्मप्रकाशितैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 349,
        "shloka": 16,
        "text": "तस्य मे परश्नम उत्पन्नं छिन्धि तवम अनिलाशन\nपश्चात कार्यं वदिष्यामि शरॊतुम अर्हति मे भवान"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 1,
        "text": "[बराह्मण]\nविवस्वतॊ गच्छति पर्ययेण; वॊढुं भवांस तं रथम एकचक्रम\nआश्चर्यभूतं यदि तत्र किं चिद; दृष्टं तवया शंसितुम अर्हसि तवम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 2,
        "text": "[नाग]\nयस्य रश्मिसहस्रेषु शाखास्व इव विहंगमाः\nवसन्त्य आश्रित्य मुनयः संसिद्धा दैवतैः सह"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 3,
        "text": "यतॊ वायुर विनिःसृत्य सूर्यरश्म्य आश्रितॊ महान\nविजृम्भत्य अम्बरे विप्र किम आश्चर्यतरं ततः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 4,
        "text": "शुक्रॊ नामासितः पारॊ यस्य वारिधरॊ ऽमबरे\nतॊयं सृजति वर्षासु किम आश्चर्यम अतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 5,
        "text": "यॊ ऽसतमासांस तु शुचिना किरणेनॊज्झितं पयः\nपर्यादत्ते पुनः काले किम आश्चर्यम अतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 6,
        "text": "यस्य तेजॊ विशेषेषु नित्यम आत्मा परतिष्ठितः\nयतॊ बीजं मही चेयं धार्यते सचराचरम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 7,
        "text": "यत्र देवॊ महाबाहुः शाश्वतः परमॊ ऽकषरः\nअनादि निधनॊ विप्र किम आश्चर्यम अतः परम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 8,
        "text": "आश्चर्याणाम इवाश्चर्यम इदम एकं तु मे शृणु\nविमले यन मया दृष्टम अम्बरे सूर्यसंश्रयात"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 9,
        "text": "पुरा मध्याह्न समये लॊकांस तपति भास्करे\nपरत्य आदित्यप्रतीकाशः सर्वतः परत्यदृश्यत"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 10,
        "text": "स लॊकांस तेजसा सर्वान सवभासा निर्विभासयन\nआदित्याभीमुखॊ ऽभयेति गगनं पातयन्न इव"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 11,
        "text": "हुताहुतिर इव जयॊतिर वयाप्य तेजॊ मरीचिभिः\nअनिर्देश्येन रूपेण दवितीय इव भास्करः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 12,
        "text": "तस्याभिगमन पराप्तौ हस्तॊ दत्तॊ विवस्वता\nतेनापि दक्षिणॊ हस्तॊ दत्तः परत्यर्चनार्थिना"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 13,
        "text": "ततॊ भित्त्वैव गगनं परविष्टॊ रविमन्दलम\nएकीभूतं च तत तेजः कषणेनादित्यतां गतम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 14,
        "text": "तत्र नः शंसयॊ जातस तयॊस तेजः समागमे\nअनयॊः कॊ भवेत सूर्यॊ रथस्थॊ यॊ ऽयम आगतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 350,
        "shloka": 15,
        "text": "ते वयं जातसंदेहाः पर्यपृच्छामहे रविम\nक एष दिवम आक्रम्य गतः सूर्य इवापरः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 1,
        "text": "[सूर्य]\nनैष देवॊ ऽनिलसखॊ नासुरॊ न च पन्नगः\nउञ्छवृत्ति वरते सिद्धॊ मुनिर एष दिवं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 2,
        "text": "एष मूलफलाहारः शीर्णपर्णाशनस तथा\nअब्भक्षॊ वायुभक्षश च आसीद विप्रः समाहितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 3,
        "text": "ऋचश चानेन विप्रेण संहितान्तर अभिष्टुताः\nसवर्गद्वार कृतॊद्यॊगॊ येनासौ तरिदिवं गतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 4,
        "text": "असन्न धीरनाकाङ्क्षी नित्यम उञ्छशिलाशनः\nसर्वभूतहिते युक्त एष विप्रॊ भुजंगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 5,
        "text": "न हि देवा न गन्धर्वा नासुरा न च पन्नगाः\nपरभवन्तीह भूतानां पराप्तानां परमां गतिम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 351,
        "shloka": 6,
        "text": "[नाग]\nएतद एवंविधं दृष्टम आश्चर्यं तत्र मे दविज\nसंसिद्धॊ मानुषः कायॊ यॊ ऽसौ सिद्धगतिं गतः\nसूर्येण सहितॊ बरह्मन पृथिवीं परिवर्तते"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 1,
        "text": "[बराह्मण]\nआश्चर्यं नात्र संदेहः सुप्रीतॊ ऽसमि भुजंगम\nअन्वर्थॊपगतैर वाक्यैः पन्थानं चास्मि दर्शितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 2,
        "text": "सवस्ति ते ऽसतु गमिष्यामि साधॊ भुजग सत्तम\nसमरणीयॊ ऽसमि भवता संप्रेषण नियॊजनैः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 3,
        "text": "[नाग]\nअनुक्त्वा मद्गतं कार्यं कवेदानीं परस्थितॊ भवान\nउच्यतां दविज यत कार्यं यदर्थं तवम इहागतः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 4,
        "text": "उक्तानुक्ते कृते कार्ये माम आमन्त्र्य दविजर्षभ\nमया परत्यभ्यनुज्ञातस ततॊ यास्यसि बराह्मण"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 5,
        "text": "न हि मां केवलं दृष्ट्वा तयक्त्वा परनयवान इह\nगन्तुम अर्हसि विप्रर्षे वृक्षमूलगतॊ यथा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 6,
        "text": "तवयि चाहं दविजश्रेष्ठ भवान मयि न संशयः\nलॊकॊ ऽयं भवतः सर्वः का चिन्ता मयि ते ऽनघ"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 7,
        "text": "[बराह्मन]\nएवम एतन महाप्राज्ञ विज्ञातार्थभुजंगम\nनातिरिक्तास तवया देवाः सर्वथैव यथातथम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 8,
        "text": "य एवाहं स एव तवम एवम एतद भुजंगम\nअहं भवांश च भूतानि सर्वे सर्वत्र गाः सदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 9,
        "text": "आसीत तु मे भॊगपते संशयः पुण्यसंचये\nसॊ ऽहम उञ्छव्रतं साधॊ चरिष्याम्य अर्थदर्शनम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 352,
        "shloka": 10,
        "text": "एष मे निश्चयः साधॊ कृतः कारणवत्तरः\nआमन्त्रयामि भद्रं ते कृतार्थॊ ऽसमि भुजंगम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 1,
        "text": "[भीस्म]\nस चामन्त्र्यॊरग शरेष्ठं बराह्मणः कृतनिश्चयः\nदीक्षाकान्स्की तदा राजंश चयवनं भार्गवं शरितः"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 2,
        "text": "स तेन कृतसंस्कारॊ धर्मम एवॊपतस्थिवान\nतथैव च कथाम एतां राजन कथितवांस तदा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 3,
        "text": "भार्गवेणापि राजेन्द्र जनकस्य निवेशने\nकथैषा कथिता पुण्या नारदाय महात्मने"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 4,
        "text": "नारदेनापि राजेन्द्र देवेन्द्रस्य निवेशने\nकथिता भरतश्रेष्ठ पृष्टेनाक्लिष्ट कर्मणा"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 5,
        "text": "देवराजेन च पुरा कथैषा कथिता शुभा\nसमस्तेभ्यः परशस्तेभ्यॊ वसुभ्यॊ वसुधाधिप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 6,
        "text": "यदा च मम रामेण युद्धम आसीत सुदारुणम\nवसुभिश च तदा राजन कथेयं कथिता मम"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 7,
        "text": "पृच्छमानाय तत्त्वेन मया तुभ्यं विशां पते\nकथेयं कथिता पुण्या धर्म्या धर्मभृतां वर"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 8,
        "text": "तद एष परमॊ धर्मॊ यन मां पृच्छसि भारत\nअसन्न धीरनाकान्स्की धर्मार्थकरणे नृप"
    },
    {
        "book": 12,
        "chapter": 353,
        "shloka": 9,
        "text": "स च किल कृतनिश्चयॊ दविजाग्र्यॊ; भुजग पतिप्रतिदेशितार्थ कृत्यः\nयम नियमसमाहितॊ वनान्तं; परिगणितॊञ्छ शिलाशनः परविष्टः"
    }
]