texts/tripitaka/33-s0507m.mul.json

{
    "title": "४. महावग्गो",
    "book_name": "४. महावग्गो",
    "chapter": "३. चूळवग्गो",
    "gathas": [
        "‘‘खेत्तूपमा",
        "बीजूपमं देय्यधम्मं, एत्तो निब्बत्तते फलं॥",
        "‘‘एतं बीजं कसि खेत्तं, पेतानं दायकस्स च।",
        "तं पेता परिभुञ्‍जन्ति, दाता पुञ्‍ञेन वड्ढति॥",
        "‘‘इधेव",
        "सग्गञ्‍च कमति",
        "‘‘कायो",
        "मुखं ते सूकरस्सेव, किं कम्ममकरी पुरे’’",
        "‘‘कायेन सञ्‍ञतो आसिं, वाचायासिमसञ्‍ञतो।",
        "तेन मेतादिसो वण्णो, यथा पस्ससि नारद॥",
        "‘‘तं",
        "माकासि",
        "‘‘दिब्बं सुभं धारेसि वण्णधातुं, वेहायसं तिट्ठसि अन्तलिक्खे।",
        "मुखञ्‍च ते किमयो पूतिगन्धं, खादन्ति किं कम्ममकासि पुब्बे’’॥",
        "‘‘समणो अहं पापोतिदुट्ठवाचो",
        "लद्धा च मे तपसा वण्णधातु, मुखञ्‍च मे पेसुणियेन पूति॥",
        "‘‘तयिदं तया नारद सामं दिट्ठं,",
        "अनुकम्पका ये कुसला वदेय्युं।",
        "‘मा पेसुणं मा च मुसा अभाणि,",
        "यक्खो तुवं होहिसि कामकामी’’’ति॥",
        "‘‘यं",
        "पुब्बपेते च आरब्भ, अथ वा वत्थुदेवता॥",
        "‘‘चत्तारो च महाराजे, लोकपाले यसस्सिने",
        "",
        "कुवेरं धतरट्ठञ्‍च, विरूपक्खं विरूळ्हकं।",
        "ते",
        "‘‘न",
        "न तं पेतस्स अत्थाय, एवं तिट्ठन्ति ञातयो॥",
        "‘‘अयञ्‍च खो दक्खिणा दिन्‍ना, सङ्घम्हि सुप्पतिट्ठिता।",
        "दीघरत्तं हितायस्स, ठानसो उपकप्पती’’ति॥",
        "",
        "द्वारबाहासु तिट्ठन्ति, आगन्त्वान सकं घरं॥",
        "‘‘पहूते अन्‍नपानम्हि, खज्‍जभोज्‍जे उपट्ठिते।",
        "न तेसं कोचि सरति, सत्तानं कम्मपच्‍चया॥",
        "‘‘एवं",
        "सुचिं पणीतं कालेन, कप्पियं पानभोजनं।",
        "‘इदं वो ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’॥",
        "‘‘ते च तत्थ समागन्त्वा, ञातिपेता समागता।",
        "पहूते अन्‍नपानम्हि, सक्‍कच्‍चं अनुमोदरे॥",
        "‘‘‘चिरं जीवन्तु नो ञाती, येसं हेतु लभामसे।",
        "अम्हाकञ्‍च कता पूजा, दायका च अनिप्फला’॥",
        "‘‘‘न हि तत्थ कसि अत्थि, गोरक्खेत्थ न विज्‍जति।",
        "वणिज्‍जा तादिसी नत्थि, हिरञ्‍ञेन कयाकयं",
        "इतो",
        "‘‘‘उन्‍नमे",
        "एवमेव इतो दिन्‍नं, पेतानं उपकप्पति’॥",
        "‘‘‘यथा वारिवहा पूरा, परिपूरेन्ति सागरं।",
        "एवमेव इतो दिन्‍नं, पेतानं उपकप्पति’॥",
        "‘‘‘अदासि",
        "पेतानं दक्खिणं दज्‍जा, पुब्बे कतमनुस्सरं’॥",
        "‘‘‘न हि रुण्णं वा सोको वा, या चञ्‍ञा परिदेवना।",
        "न तं पेतानमत्थाय, एवं तिट्ठन्ति ञातयो’॥",
        "‘‘‘अयञ्‍च खो दक्खिणा दिन्‍ना, सङ्घम्हि सुप्पतिट्ठिता।",
        "दीघरत्तं हितायस्स, ठानसो उपकप्पति’॥",
        "‘‘सो ञातिधम्मो च अयं निदस्सितो, पेतान पूजा च कता उळारा।",
        "बलञ्‍च भिक्खूनमनुप्पदिन्‍नं, तुम्हेहि पुञ्‍ञं पसुतं अनप्पक’’न्ति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "मक्खिकाहि परिकिण्णा",
        "‘‘अहं भदन्ते",
        "पापकम्मं",
        "‘‘कालेन पञ्‍च पुत्तानि, सायं पञ्‍च पुनापरे।",
        "विजायित्वान खादामि, तेपि ना होन्ति मे अलं॥",
        "‘‘परिडय्हति धूमायति, खुदाय",
        "पानीयं न लभे पातुं, पस्स मं ब्यसनं गत’’न्ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पुत्तमंसानि खादसी’’ति॥",
        "‘‘सपती",
        "साहं पदुट्ठमनसा, अकरिं गब्भपातनं॥",
        "‘‘तस्सा",
        "तदस्सा माता कुपिता, मय्हं ञाती समानयि।",
        "सपथञ्‍च मं कारेसि, परिभासापयी च मं॥",
        "‘‘साहं घोरञ्‍च सपथं, मुसावादं अभासिसं।",
        "पुत्तमंसानि खादामि, सचे तं पकतं मया॥",
        "‘‘तस्स कम्मस्स विपाकेन",
        "पुत्तमंसानि खादामि, पुब्बलोहितमक्खिता’’ति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "मक्खिकाहि",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतीम्हि, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥",
        "‘‘कालेन सत्त पुत्तानि, सायं सत्त पुनापरे।",
        "विजायित्वान खादामि, तेपि ना होन्ति मे अलं॥",
        "‘‘परिडय्हति धूमायति, खुदाय हदयं मम।",
        "निब्बुतिं नाधिगच्छामि, अग्गिदड्ढाव आतपे’’ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पुत्तमंसानि खादसी’’ति॥",
        "‘‘अहू मय्हं दुवे पुत्ता, उभो सम्पत्तयोब्बना।",
        "साहं पुत्तबलूपेता, सामिकं अतिमञ्‍ञिसं॥",
        "‘‘ततो मे सामिको कुद्धो, सपत्तिं मय्हमानयि।",
        "सा च गब्भं अलभित्थ, तस्सा पापं अचेतयिं॥",
        "‘‘साहं",
        "तस्सा तेमासिको गब्भो, पुब्बलोहितको",
        "‘‘तदस्सा माता कुपिता, मय्हं ञाती समानयि।",
        "सपथञ्‍च मं कारेसि, परिभासापयी च मं॥",
        "‘‘साहं",
        "‘पुत्तमंसानि खादामि, सचे तं पकतं मया’॥",
        "‘‘तस्स",
        "पुत्तमंसानि खादामि, पुब्बलोहितमक्खिता’’ति॥",
        "‘‘किं",
        "खाद खादाति लपसि, गतसत्तं जरग्गवं॥",
        "‘‘न हि अन्‍नेन पानेन, मतो गोणो समुट्ठहे।",
        "त्वंसि बालो च",
        "‘‘इमे पादा इदं सीसं, अयं कायो सवालधि।",
        "नेत्ता तथेव तिट्ठन्ति, अयं गोणो समुट्ठहे॥",
        "‘‘नाय्यकस्स हत्थपादा, कायो सीसञ्‍च दिस्सति।",
        "रुदं मत्तिकथूपस्मिं, ननु त्वञ्‍ञेव दुम्मती’’ति॥",
        "‘‘आदित्तं वत मं सन्तं, घतसित्तंव पावकं।",
        "वारिना विय ओसिञ्‍चं, सब्बं निब्बापये दरं॥",
        "‘‘अब्बही",
        "यो मे सोकपरेतस्स, पितुसोकं अपानुदि॥",
        "‘‘स्वाहं अब्बूळ्हसल्‍लोस्मि, सीतिभूतोस्मि निब्बुतो।",
        "न सोचामि न रोदामि, तव सुत्वान माणव’॥",
        "एवं",
        "विनिवत्तयन्ति सोकम्हा, सुजातो पितरं यथाति॥",
        "‘‘गूथञ्‍च",
        "अयं नु किं कम्ममकासि नारी, या सब्बदा लोहितपुब्बभक्खा॥",
        "‘‘नवानि वत्थानि सुभानि चेव, मुदूनि सुद्धानि च लोमसानि।",
        "दिन्‍नानि मिस्सा कितका",
        "‘‘भरिया ममेसा अहू भदन्ते, अदायिका मच्छरिनी कदरिया।",
        "सा मं ददन्तं समणब्राह्मणानं, अक्‍कोसति च परिभासति च॥",
        "‘‘‘गूथञ्‍च मुत्तं रुहिरञ्‍च पुब्बं, परिभुञ्‍ज त्वं असुचिं सब्बकालं।",
        "एतं ते परलोकस्मिं होतु, वत्था च ते किटकसमा भवन्तु’।",
        "एतादिसं दुच्‍चरितं चरित्वा, इधागता चिररत्ताय खादती’’ति॥",
        "‘‘का",
        "उपनिक्खमस्सु भद्दे, पस्साम तं बहिट्ठित’’न्ति॥",
        "‘‘अट्टीयामि",
        "केसेहम्हि पटिच्छन्‍ना, पुञ्‍ञं मे अप्पकं कत’’न्ति॥",
        "‘‘हन्दुत्तरीयं ददामि ते, इदं दुस्सं निवासय।",
        "इदं दुस्सं निवासेत्वा, एहि निक्खम सोभने।",
        "उपनिक्खमस्सु भद्दे, पस्साम तं बहिट्ठित’’न्ति॥",
        "‘‘हत्थेन हत्थे ते दिन्‍नं, न मय्हं उपकप्पति।",
        "एसेत्थुपासको सद्धो, सम्मासम्बुद्धसावको॥",
        "‘‘एतं अच्छादयित्वान, मम दक्खिणमादिस।",
        "तथाहं",
        "तञ्‍च ते न्हापयित्वान, विलिम्पेत्वान वाणिजा।",
        "वत्थेहच्छादयित्वान, तस्सा दक्खिणमादिसुं॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे",
        "भोजनच्छादनपानीयं",
        "ततो सुद्धा सुचिवसना, कासिकुत्तमधारिनी।",
        "हसन्ती विमाना निक्खमि, ‘दक्खिणाय इदं फल’’’न्ति॥",
        "‘‘सुचित्तरूपं रुचिरं, विमानं ते पभासति।",
        "देवते पुच्छिताचिक्ख, किस्स कम्मस्सिदं फल’’न्ति॥",
        "‘‘भिक्खुनो",
        "अदासिं उजुभूतस्स, विप्पसन्‍नेन चेतसा॥",
        "‘‘तस्स कम्मस्स कुसलस्स, विपाकं दीघमन्तरं।",
        "अनुभोमि विमानस्मिं, तञ्‍च दानि परित्तकं॥",
        "‘‘उद्धं",
        "एकन्तकटुकं घोरं, निरयं पपतिस्सहं॥",
        "",
        "अयोपाकारपरियन्तं, अयसा पटिकुज्‍जितं॥",
        "‘‘तस्स",
        "समन्ता योजनसतं, फरित्वा तिट्ठति सब्बदा॥",
        "‘‘तत्थाहं दीघमद्धानं, दुक्खं वेदिस्स वेदनं।",
        "फलञ्‍च पापकम्मस्स, तस्मा सोचामहं भुस’’न्ति॥",
        "‘‘पुरतोव",
        "पच्छा च कञ्‍ञा सिविकाय नीयति, ओभासयन्ती दस सब्बतो",
        "‘‘तुम्हे पन मुग्गरहत्थपाणिनो, रुदंमुखा छिन्‍नपभिन्‍नगत्ता।",
        "मनुस्सभूता",
        "‘‘पुरतोव यो गच्छति कुञ्‍जरेन, सेतेन नागेन चतुक्‍कमेन।",
        "अम्हाक पुत्तो अहु जेट्ठको सो",
        "‘‘यो",
        "अम्हाक पुत्तो अहु मज्झिमो सो, अमच्छरी दानवती विरोचति॥",
        "‘‘या सा च पच्छा सिविकाय नीयति, नारी सपञ्‍ञा मिगमन्दलोचना।",
        "अम्हाक धीता अहु सा कनिट्ठिका, भागड्ढभागेन सुखी पमोदति॥",
        "‘‘एते",
        "मयं पन मच्छरिनो अहुम्ह, परिभासका समणब्राह्मणानं।",
        "एते च दत्वा परिचारयन्ति, मयञ्‍च",
        "‘‘किं तुम्हाकं भोजनं किं सयानं, कथञ्‍च यापेथ सुपापधम्मिनो।",
        "पहूतभोगेसु अनप्पकेसु, सुखं विराधाय",
        "‘‘अञ्‍ञमञ्‍ञं वधित्वान, पिवाम पुब्बलोहितं।",
        "बहुं पित्वा न धाता होम, नच्छादिम्हसे",
        "‘‘इच्‍चेव मच्‍चा परिदेवयन्ति, अदायका पेच्‍च",
        "ये ते विदिच्‍च",
        "‘‘ते",
        "कम्मानि कत्वान दुखुद्रानि, अनुभोन्ति दुक्खं कटुकप्फलानि॥",
        "‘‘इत्तरं हि धनं धञ्‍ञं, इत्तरं इध जीवितं।",
        "इत्तरं इत्तरतो ञत्वा, दीपं कयिराथ पण्डितो॥",
        "‘‘ये ते एवं पजानन्ति, नरा धम्मस्स कोविदा।",
        "ते दाने नप्पमज्‍जन्ति, सुत्वा अरहतं वचो’’ति॥",
        "‘‘उरगोव",
        "एवं सरीरे निब्भोगे, पेते कालङ्कते सति॥",
        "‘‘डय्हमानो न जानाति, ञातीनं परिदेवितं।",
        "तस्मा एतं न रोदामि, गतो सो तस्स या गति’’॥",
        "‘‘अनब्भितो",
        "यथागतो तथा गतो, तत्थ का",
        "‘‘डय्हमानो",
        "तस्मा एतं न रोदामि, गतो सो तस्स या गति’’॥",
        "‘‘सचे रोदे किसा अस्सं, तत्थ मे किं फलं सिया।",
        "ञातिमित्तसुहज्‍जानं, भिय्यो नो अरती सिया॥",
        "‘‘डय्हमानो न जानाति, ञातीनं परिदेवितं।",
        "तस्मा एतं न रोदामि, गतो सो तस्स या गति’’॥",
        "‘‘यथापि दारको चन्दं, गच्छन्तमनुरोदति।",
        "एवं सम्पदमेवेतं, यो पेतमनुसोचति॥",
        "‘‘डय्हमानो न जानाति, ञातीनं परिदेवितं।",
        "तस्मा एतं न रोदामि, गतो सो तस्स या गति’’॥",
        "‘‘यथापि ब्रह्मे उदकुम्भो, भिन्‍नो अप्पटिसन्धियो।",
        "एवं सम्पदमेवेतं, यो पेतमनुसोचति॥",
        "‘‘डय्हमानो न जानाति, ञातीनं परिदेवितं।",
        "तस्मा",
        "खेत्तञ्‍च सूकरं पूति, पिट्ठं चापि तिरोकुट्टं।",
        "पञ्‍चापि",
        "तथा खल्‍लाटियं नागं, द्वादसं उरगञ्‍चेवाति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "उप्फासुलिके",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतीम्हि, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘अनुकम्पका मय्हं नाहेसुं भन्ते, पिता च माता अथवापि ञातका।",
        "ये मं नियोजेय्युं ददाहि दानं, पसन्‍नचित्ता समणब्राह्मणानं॥",
        "‘‘इतो अहं वस्ससतानि पञ्‍च, यं एवरूपा विचरामि नग्गा।",
        "खुदाय",
        "‘‘वन्दामि तं अय्य पसन्‍नचित्ता, अनुकम्प मं वीर महानुभाव।",
        "दत्वा च मे आदिस यं हि किञ्‍चि, मोचेहि मं दुग्गतिया भदन्ते’’ति॥",
        "साधूति सो पटिस्सुत्वा, सारिपुत्तोनुकम्पको।",
        "भिक्खूनं आलोपं दत्वा, पाणिमत्तञ्‍च चोळकं।",
        "थालकस्स च पानीयं, तस्सा दक्खिणमादिसि॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे, विपाको उदपज्‍जथ।",
        "भोजनच्छादनपानीयं, दक्खिणाय इदं फलं॥",
        "ततो",
        "विचित्तवत्थाभरणा, सारिपुत्तं उपसङ्कमि॥",
        "‘‘अभिक्‍कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।",
        "ओभासेन्ती दिसा सब्बा, ओसधी विय तारका॥",
        "‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।",
        "उप्पज्‍जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो",
        "‘‘उप्पण्डुकिं किसं छातं, नग्गं सम्पतितच्छविं",
        "मुनि कारुणिको लोके, तं मं अद्दक्खि दुग्गतं॥",
        "‘‘भिक्खूनं आलोपं दत्वा, पाणिमत्तञ्‍च चोळकं।",
        "थालकस्स च पानीयं, मम दक्खिणमादिसि॥",
        "‘‘आलोपस्स फलं पस्स, भत्तं वस्ससतं दस।",
        "भुञ्‍जामि कामकामिनी, अनेकरसब्यञ्‍जनं॥",
        "‘‘पाणिमत्तस्स चोळस्स, विपाकं पस्स यादिसं।",
        "यावता नन्दराजस्स, विजितस्मिं पटिच्छदा॥",
        "‘‘ततो बहुतरा भन्ते, वत्थानच्छादनानि मे।",
        "कोसेय्यकम्बलीयानि, खोमकप्पासिकानि च॥",
        "‘‘विपुला च महग्घा च, तेपाकासेवलम्बरे।",
        "साहं तं परिदहामि, यं यं हि मनसो पियं॥",
        "‘‘थालकस्स च पानीयं, विपाकं पस्स यादिसं।",
        "गम्भीरा चतुरस्सा च, पोक्खरञ्‍ञो सुनिम्मिता॥",
        "‘‘सेतोदका सुप्पतित्था, सीता अप्पटिगन्धिया।",
        "पदुमुप्पलसञ्छन्‍ना, वारिकिञ्‍जक्खपूरिता॥",
        "‘‘साहं",
        "मुनिं कारुणिकं लोके, भन्ते वन्दितुमागता’’ति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "उप्फासुलिके किसिके, का नु त्वं इध तिट्ठसि’’॥",
        "‘‘अहं",
        "उपपन्‍ना पेत्तिविसयं, खुप्पिपाससमप्पिता॥",
        "‘‘छड्डितं",
        "वसञ्‍च डय्हमानानं, विजातानञ्‍च लोहितं॥",
        "‘‘वणिकानञ्‍च यं घान-सीसच्छिन्‍नान लोहितं।",
        "खुदापरेता भुञ्‍जामि, इत्थिपुरिसनिस्सितं॥",
        "‘‘पुब्बलोहितं भक्खामि",
        "अलेणा अनगारा च, नीलमञ्‍चपरायणा॥",
        "‘‘देहि पुत्तक मे दानं, दत्वा अन्वादिसाहि मे।",
        "अप्पेव नाम मुच्‍चेय्यं, पुब्बलोहितभोजना’’ति॥",
        "मातुया वचनं सुत्वा, उपतिस्सोनुकम्पको।",
        "आमन्तयि मोग्गल्‍लानं, अनुरुद्धञ्‍च कप्पिनं॥",
        "चतस्सो कुटियो कत्वा, सङ्घे चातुद्दिसे अदा।",
        "कुटियो अन्‍नपानञ्‍च, मातु दक्खिणमादिसी॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे, विपाको उदपज्‍जथ।",
        "भोजनं पानीयं वत्थं, दक्खिणाय इदं फलं॥",
        "ततो सुद्धा सुचिवसना, कासिकुत्तमधारिनी।",
        "विचित्तवत्थाभरणा, कोलितं उपसङ्कमि॥",
        "‘‘अभिक्‍कन्तेन",
        "ओभासेन्ती दिसा सब्बा, ओसधी विय तारका॥",
        "‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।",
        "उप्पज्‍जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥",
        "‘‘पुच्छामि तं देवि महानुभावे, मनुस्सभूता किमकासि पुञ्‍ञं।",
        "केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥",
        "‘‘सारिपुत्तस्साहं माता, पुब्बे अञ्‍ञासु जातीसु।",
        "उपपन्‍ना पेत्तिविसयं, खुप्पिपाससमप्पिता॥",
        "‘‘छड्डितं खिपितं खेळं, सिङ्घाणिकं सिलेसुमं।",
        "वसञ्‍च डय्हमानानं, विजातानञ्‍च लोहितं॥",
        "‘‘वणिकानञ्‍च यं घान-सीसच्छिन्‍नान लोहितं।",
        "खुदापरेता भुञ्‍जामि, इत्थिपुरिसनिस्सितं॥",
        "‘‘पुब्बलोहितं भक्खिस्सं, पसूनं मानुसान च।",
        "अलेणा अनगारा च, नीलमञ्‍चपरायणा॥",
        "‘‘सारिपुत्तस्स",
        "मुनिं कारुणिकं लोके, भन्ते वन्दितुमागता’’ति॥",
        "‘‘नग्गा दुब्बण्णरूपासि, किसा धमनिसन्थता।",
        "उप्फासुलिके",
        "‘‘अहं मत्ता तुवं तिस्सा, सपत्ती ते पुरे अहुं।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘चण्डी",
        "ताहं दुरुत्तं वत्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "सब्बं",
        "अञ्‍ञञ्‍च खो तं पुच्छामि, केनासि पंसुकुन्थिता’’ति॥",
        "‘‘सीसंन्हाता तुवं आसि, सुचिवत्था अलङ्कता।",
        "अहञ्‍च खो",
        "‘‘तस्सा मे पेक्खमानाय, सामिकेन समन्तयि।",
        "ततो मे इस्सा विपुला, कोधो मे समजायथ॥",
        "‘‘ततो पंसुं गहेत्वान, पंसुना तं हि ओकिरिं",
        "तस्स",
        "‘‘सच्‍चं अहम्पि जानामि, पंसुना मं त्वमोकिरि।",
        "अञ्‍ञञ्‍च खो तं पुच्छामि, केन खज्‍जसि कच्छुया’’ति॥",
        "‘‘भेसज्‍जहारी उभयो, वनन्तं अगमिम्हसे।",
        "त्वञ्‍च भेसज्‍जमाहरि, अहञ्‍च कपिकच्छुनो॥",
        "‘‘तस्सा त्याजानमानाय, सेय्यं त्याहं समोकिरिं।",
        "तस्स कम्मविपाकेन, तेन खज्‍जामि कच्छुया’’ति॥",
        "‘‘सच्‍चं",
        "अञ्‍ञञ्‍च खो तं पुच्छामि, केनासि नग्गिया तुव’’न्ति॥",
        "‘‘सहायानं समयो आसि, ञातीनं समिती अहु।",
        "त्वञ्‍च आमन्तिता आसि, ससामिनी नो च खो अहं॥",
        "‘‘तस्सा त्याजानमानाय, दुस्सं त्याहं अपानुदिं।",
        "तस्स कम्मविपाकेन, तेनम्हि नग्गिया अह’’न्ति॥",
        "‘‘सच्‍चं अहम्पि जानामि, दुस्सं मे त्वं अपानुदि।",
        "अञ्‍ञञ्‍च खो तं पुच्छामि, केनासि गूथगन्धिनी’’ति॥",
        "‘‘तव",
        "गूथकूपे अधारेसिं",
        "तस्स कम्मविपाकेन, तेनम्हि गूथगन्धिनी’’ति॥",
        "‘‘सच्‍चं अहम्पि जानामि, तं पापं पकतं तया।",
        "अञ्‍ञञ्‍च खो तं पुच्छामि, केनासि दुग्गता तुव’’न्ति॥",
        "‘‘उभिन्‍नं समकं आसि, यं गेहे विज्‍जते धनं।",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो।",
        "तस्स कम्मविपाकेन, तेनम्हि दुग्गता अहं॥",
        "‘‘तदेव",
        "न हि पापेहि कम्मेहि, सुलभा होति सुग्गती’’’ति॥",
        "‘‘वामतो मं त्वं पच्‍चेसि, अथोपि मं उसूयसि।",
        "पस्स",
        "‘‘ते घरा ता च दासियो",
        "ते अञ्‍ञे परिचारेन्ति, न भोगा होन्ति सस्सता॥",
        "‘‘इदानि भूतस्स पिता, आपणा गेहमेहिति।",
        "अप्पेव ते ददे किञ्‍चि, मा सु ताव इतो अगा’’ति॥",
        "‘‘नग्गा दुब्बण्णरूपाम्हि, किसा धमनिसन्थता।",
        "कोपीनमेतं इत्थीनं, मा मं भूतपिताद्दसा’’ति॥",
        "‘‘हन्द किं वा त्याहं",
        "येन त्वं सुखिता अस्स, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥",
        "‘‘चत्तारो",
        "अट्ठ भिक्खू भोजयित्वा, मम दक्खिणमादिस।",
        "तदाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥",
        "साधूति सा पटिस्सुत्वा, भोजयित्वाट्ठ भिक्खवो।",
        "वत्थेहच्छादयित्वान, तस्सा दक्खिणमादिसी॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे",
        "भोजनच्छादनपानीयं, दक्खिणाय इदं फलं॥",
        "ततो सुद्धा सुचिवसना, कासिकुत्तमधारिनी।",
        "विचित्तवत्थाभरणा, सपत्तिं उपसङ्कमि॥",
        "‘‘अभिक्‍कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।",
        "ओभासेन्ती",
        "‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।",
        "उप्पज्‍जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥",
        "‘‘पुच्छामि तं देवि महानुभावे, मनुस्सभूता किमकासि पुञ्‍ञं।",
        "केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥",
        "‘‘अहं मत्ता तुवं तिस्सा, सपत्ती ते पुरे अहुं।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥",
        "‘‘तव दिन्‍नेन दानेन, मोदामि अकुतोभया।",
        "चीरं जीवाहि भगिनि, सह सब्बेहि ञातिभि।",
        "असोकं विरजं ठानं, आवासं वसवत्तिनं॥",
        "‘‘इध",
        "विनेय्य मच्छेरमलं समूलं, अनिन्दिता सग्गमुपेहि ठान’’न्ति॥",
        "‘‘काळी",
        "पिङ्गलासि कळारासि, न तं मञ्‍ञामि मानुसि’’न्ति॥",
        "‘‘अहं",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘चण्डी च फरुसा चासिं",
        "ताहं दुरुत्तं वत्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘हन्दुत्तरीयं ददामि ते, इमं",
        "इमं दुस्सं निवासेत्वा, एहि नेस्सामि तं घरं॥",
        "‘‘वत्थञ्‍च अन्‍नपानञ्‍च, लच्छसि त्वं घरं गता।",
        "पुत्ते च ते पस्सिस्ससि, सुणिसायो च दक्खसी’’ति॥",
        "‘‘हत्थेन हत्थे ते दिन्‍नं, न मय्हं उपकप्पति।",
        "भिक्खू च सीलसम्पन्‍ने, वीतरागे बहुस्सुते॥",
        "‘‘तप्पेहि अन्‍नपानेन, मम दक्खिणमादिस।",
        "तदाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥",
        "साधूति सो पटिस्सुत्वा, दानं विपुलमाकिरि।",
        "अन्‍नं पानं खादनीयं, वत्थसेनासनानि च।",
        "छत्तं गन्धञ्‍च मालञ्‍च, विविधा च उपाहना॥",
        "भिक्खू च सीलसम्पन्‍ने, वीतरागे बहुस्सुते।",
        "तप्पेत्वा अन्‍नपानेन, तस्सा दक्खिणमादिसी॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे",
        "भोजनच्छादनपानीयं, दक्खिणाय इदं फलं॥",
        "ततो",
        "विचित्तवत्थाभरणा, सामिकं उपसङ्कमि॥",
        "‘‘अभिक्‍कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।",
        "ओभासेन्ती दिसा सब्बा, ओसधी विय तारका॥",
        "‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।",
        "उप्पज्‍जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥",
        "‘‘अहं",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥",
        "‘‘तव दिन्‍नेन दानेन, मोदामि अकुतोभया।",
        "चिरं जीव गहपति, सह सब्बेहि ञातिभि।",
        "असोकं विरजं खेमं, आवासं वसवत्तिनं॥",
        "‘‘इध धम्मं चरित्वान, दानं दत्वा गहपति।",
        "विनेय्य मच्छेरमलं समूलं, अनिन्दितो सग्गमुपेहि ठान’’न्ति॥",
        "",
        "बाहा पग्गय्ह कन्दसि, वनमज्झे किं दुक्खितो तुव’’न्ति॥",
        "‘‘सोवण्णमयो पभस्सरो, उप्पन्‍नो रथपञ्‍जरो मम।",
        "तस्स चक्‍कयुगं न विन्दामि, तेन दुक्खेन जहामि जीवित’’न्ति॥",
        "‘‘सोवण्णमयं मणिमयं, लोहितकमयं",
        "आचिक्ख मे भद्दमाणव, चक्‍कयुगं पटिपादयामि ते’’ति॥",
        "सो",
        "सोवण्णमयो रथो मम, तेन चक्‍कयुगेन सोभती’’ति॥",
        "‘‘बालो खो त्वं असि माणव, यो त्वं पत्थयसे अपत्थियं।",
        "मञ्‍ञामि तुवं मरिस्ससि, न हि त्वं लच्छसि चन्दसूरिये’’ति॥",
        "‘‘गमनागमनम्पि दिस्सति, वण्णधातु उभयत्थ वीथिया।",
        "पेतो कालकतो न दिस्सति, को निध कन्दतं बाल्यतरो’’ति॥",
        "‘‘सच्‍चं खो वदेसि माणव, अहमेव कन्दतं बाल्यतरो।",
        "चन्दं विय दारको रुदं, पेतं कालकताभिपत्थयि’’न्ति॥",
        "‘‘आदित्तं वत मं सन्तं, घतसित्तंव पावकं।",
        "वारिना विय ओसिञ्‍चं, सब्बं निब्बापये दरं॥",
        "‘‘अब्बही",
        "यो मे सोकपरेतस्स, पुत्तसोकं अपानुदि॥",
        "‘‘स्वाहं अब्बूळ्हसल्‍लोस्मि, सीतिभूतोस्मि निब्बुतो।",
        "न सोचामि न रोदामि, तव सुत्वान माणवा’’ति॥",
        "‘‘देवता",
        "को वा त्वं कस्स वा पुत्तो, कथं जानेमु तं मय’’न्ति॥",
        "‘‘यञ्‍च कन्दसि यञ्‍च रोदसि, पुत्तं आळाहने सयं दहित्वा।",
        "स्वाहं कुसलं करित्वा कम्मं, तिदसानं सहब्यतं गतो’’ति॥",
        "‘‘अप्पं",
        "उपोसथकम्मं वा तादिसं, केन कम्मेन गतोसि देवलोक’’न्ति॥",
        "‘‘आबाधिकोहं दुक्खितो गिलानो, आतुररूपोम्हि सके निवेसने।",
        "बुद्धं विगतरजं वितिण्णकङ्खं, अद्दक्खिं सुगतं अनोमपञ्‍ञं॥",
        "‘‘स्वाहं मुदितमनो पसन्‍नचित्तो, अञ्‍जलिं अकरिं तथागतस्स।",
        "ताहं कुसलं करित्वान कम्मं, तिदसानं सहब्यतं गतो’’ति॥",
        "‘‘अच्छरियं वत अब्भुतं वत, अञ्‍जलिकम्मस्स अयमीदिसो विपाको।",
        "अहम्पि मुदितमनो पसन्‍नचित्तो, अज्‍जेव बुद्धं सरणं वजामी’’ति॥",
        "‘‘अज्‍जेव बुद्धं सरणं वजाहि, धम्मञ्‍च सङ्घञ्‍च पसन्‍नचित्तो।",
        "तथेव सिक्खाय पदानि पञ्‍च, अखण्डफुल्‍लानि समादियस्सु॥",
        "‘‘पाणातिपाता विरमस्सु खिप्पं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयस्सु।",
        "अमज्‍जपो मा च मुसा भणाहि, सकेन दारेन च होहि तुट्ठो’’ति॥",
        "‘‘अत्थकामोसि मे यक्ख, हितकामोसि देवते।",
        "करोमि तुय्हं वचनं, त्वंसि आचरियो ममाति॥",
        "‘‘उपेमि सरणं बुद्धं, धम्मञ्‍चापि अनुत्तरं।",
        "सङ्घञ्‍च नरदेवस्स, गच्छामि सरणं अहं॥",
        "‘‘पाणातिपाता",
        "अमज्‍जपो नो च मुसा भणामि। सकेन दारेन च होमि तुट्ठो’’ति॥",
        "‘‘उट्ठेहि",
        "यो च तुय्हं सको भाता, हदयं चक्खु च",
        "तस्स वाता बलीयन्ति, ससं जप्पति",
        "‘‘तस्स",
        "तरमानरूपो वुट्ठासि, भातुसोकेन अट्टितो॥",
        "‘‘किं नु उम्मत्तरूपोव, केवलं द्वारकं इमं।",
        "ससो ससोति लपसि, कीदिसं ससमिच्छसि॥",
        "‘‘सोवण्णमयं मणिमयं, लोहमयं अथ रूपियमयं।",
        "सङ्खसिलापवाळमयं, कारयिस्सामि ते ससं॥",
        "‘‘सन्ति अञ्‍ञेपि ससका, अरञ्‍ञवनगोचरा।",
        "तेपि ते आनयिस्सामि, कीदिसं ससमिच्छसी’’ति॥",
        "‘‘नाहमेते ससे इच्छे, ये ससा पथविस्सिता।",
        "चन्दतो ससमिच्छामि, तं मे ओहर केसवा’’ति॥",
        "‘‘सो नून मधुरं ञाति, जीवितं विजहिस्ससि।",
        "अपत्थियं पत्थयसि, चन्दतो ससमिच्छसी’’ति॥",
        "‘‘एवं चे कण्ह जानासि, यथञ्‍ञमनुसाससि।",
        "कस्मा",
        "‘‘न यं लब्भा मनुस्सेन, अमनुस्सेन वा पन।",
        "जातो मे मा मरि पुत्तो, कुतो लब्भा अलब्भियं॥",
        "‘‘न",
        "सक्‍का आनयितुं कण्ह, यं पेतमनुसोचसि॥",
        "‘‘महद्धना",
        "पहूतधनधञ्‍ञासे, तेपि नो",
        "‘‘खत्तिया ब्राह्मणा वेस्सा, सुद्दा चण्डालपुक्‍कुसा।",
        "एते चञ्‍ञे च जातिया, तेपि नो अजरामरा॥",
        "‘‘ये मन्तं परिवत्तेन्ति, छळङ्गं ब्रह्मचिन्तितं।",
        "एते चञ्‍ञे च विज्‍जाय, तेपि नो अजरामरा॥",
        "‘‘इसयो वापि",
        "सरीरं तेपि कालेन, विजहन्ति तपस्सिनो॥",
        "‘‘भावितत्ता अरहन्तो, कतकिच्‍चा अनासवा।",
        "निक्खिपन्ति इमं देहं, पुञ्‍ञपापपरिक्खया’’ति॥",
        "‘‘आदित्तं वत मं सन्तं, घतसित्तंव पावकं।",
        "वारिना विय ओसिञ्‍चं, सब्बं निब्बापये दरं॥",
        "‘‘अब्बही",
        "यो मे सोकपरेतस्स, पुत्तसोकं अपानुदि॥",
        "‘‘स्वाहं",
        "न सोचामि न रोदामि, तव सुत्वान भातिक’’",
        "एवं करोन्ति सप्पञ्‍ञा, ये होन्ति अनुकम्पका।",
        "निवत्तयन्ति सोकम्हा, घटो जेट्ठंव भातरं॥",
        "यस्स एतादिसा होन्ति, अमच्‍चा परिचारका।",
        "सुभासितेन अन्वेन्ति, घटो जेट्ठंव भातरन्ति॥",
        "‘‘नग्गो",
        "उप्फासुलिको किसिको, को नु त्वमसि मारिस’’॥",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतोम्हि, दुग्गतो यमलोकिको।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गतो’’॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गतो’’॥",
        "‘‘नगरं अत्थि पण्णानं",
        "तत्थ सेट्ठि पुरे आसिं, धनपालोति मं विदू॥",
        "‘‘असीति सकटवाहानं, हिरञ्‍ञस्स अहोसि मे।",
        "पहूतं मे जातरूपं, मुत्ता वेळुरिया बहू॥",
        "‘‘ताव महद्धनस्सापि, न मे दातुं पियं अहु।",
        "पिदहित्वा",
        "‘‘अस्सद्धो मच्छरी चासिं, कदरियो परिभासको।",
        "ददन्तानं करोन्तानं, वारयिस्सं बहु जने",
        "‘‘विपाको",
        "पोक्खरञ्‍ञोदपानानि, आरामानि च रोपिते।",
        "पपायो च विनासेसिं, दुग्गे सङ्कमनानि च॥",
        "‘‘स्वाहं",
        "उपपन्‍नो पेत्तिविसयं, खुप्पिपाससमप्पितो॥",
        "‘‘पञ्‍चपण्णासवस्सानि, यतो कालङ्कतो अहं।",
        "नाभिजानामि भुत्तं वा, पीतं वा पन पानियं॥",
        "‘‘यो संयमो सो विनासो,यो विनासो सो संयमो।",
        "पेता हि किर जानन्ति, यो संयमो सो विनासो॥",
        "‘‘अहं",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो।",
        "स्वाहं पच्छानुतप्पामि, अत्तकम्मफलूपगो॥",
        "",
        "एकन्तकटुकं घोरं, निरयं पपतिस्सहं॥",
        "",
        "अयोपाकारपरियन्तं, अयसा पटिकुज्‍जितं॥",
        "",
        "समन्ता योजनसतं, फरित्वा तिट्ठति सब्बदा॥",
        "",
        "फलं पापस्स कम्मस्स, तस्मा सोचामहं भुसं॥",
        "‘‘तं वो वदामि भद्दं वो, यावन्तेत्थ समागता।",
        "माकत्थ पापकं कम्मं, आवि वा यदि वा रहो॥",
        "‘‘सचे तं पापकं कम्मं, करिस्सथ करोथ वा।",
        "न वो दुक्खा पमुत्यत्थि",
        "‘‘मत्तेय्या होथ पेत्तेय्या, कुले जेट्ठापचायिका।",
        "सामञ्‍ञा होथ ब्रह्मञ्‍ञा, एवं सग्गं गमिस्सथा’’ति॥",
        "‘‘नग्गो",
        "आचिक्ख मे तं अपि सक्‍कुणेमु, सब्बेन वित्तं पटिपादये तुव’’न्ति॥",
        "‘‘बाराणसी",
        "अदाता गेधितमनो आमिसस्मिं, दुस्सील्येन यमविसयम्हि पत्तो॥",
        "‘‘सो सूचिकाय किलमितो तेहि,",
        "तेनेव ञातीसु यामि आमिसकिञ्‍चिक्खहेतु।",
        "अदानसीला न च सद्दहन्ति,",
        "दानफलं होति परम्हि लोके॥",
        "‘‘धीता",
        "तमुपक्खटं परिविसयन्ति ब्राह्मणा",
        "तमवोच राजा ‘‘अनुभवियान तम्पि,",
        "एय्यासि खिप्पं अहमपि कस्सं पूजं।",
        "आचिक्ख मे तं यदि अत्थि हेतु,",
        "सद्धायितं हेतुवचो सुणोमा’’ति॥",
        "‘तथा’ति वत्वा अगमासि तत्थ, भुञ्‍जिंसु भत्तं न च दक्खिणारहा।",
        "पच्‍चागमि",
        "दिस्वान पेतं पुनदेव आगतं, राजा अवोच ‘‘अहमपि किं ददामि।",
        "आचिक्ख मे तं यदि अत्थि हेतु, येन तुवं चिरतरं पीणितो सिया’’ति॥",
        "‘‘बुद्धञ्‍च सङ्घं परिविसियान राज, अन्‍नेन पानेन च चीवरेन।",
        "तं दक्खिणं आदिस मे हिताय, एवं अहं चिरतरं पीणितो सिया’’ति॥",
        "ततो",
        "आरोचेसि पकतं",
        "सो पूजितो अतिविय सोभमानो, पातुरहोसि पुरतो जनाधिपस्स।",
        "‘‘यक्खोहमस्मि परमिद्धिपत्तो, न मय्हमत्थि समा सदिसा",
        "‘‘पस्सानुभावं अपरिमितं ममयिदं, तयानुदिट्ठं",
        "सन्तप्पितो सततं सदा बहूहि, यामि अहं सुखितो मनुस्सदेवा’’ति॥",
        "‘‘यस्स",
        "अयं कामददो यक्खो, इमं यक्खं नयामसे॥",
        "‘‘इमं यक्खं गहेत्वान, साधुकेन पसय्ह वा।",
        "यानं आरोपयित्वान, खिप्पं गच्छाम द्वारक’’न्ति॥",
        "",
        "न तस्स साखं भञ्‍जेय्य, मित्तदुब्भो हि पापको’’ति॥",
        "‘‘यस्स रुक्खस्स छायाय, निसीदेय्य सयेय्य वा।",
        "खन्धम्पि तस्स छिन्देय्य, अत्थो चे तादिसो सिया’’ति॥",
        "‘‘यस्स",
        "न तस्स पत्तं भिन्देय्य",
        "‘‘यस्स रुक्खस्स छायाय, निसीदेय्य सयेय्य वा।",
        "समूलम्पि तं अब्बुहे",
        "‘‘यस्सेकरत्तिम्पि घरे वसेय्य, यत्थन्‍नपानं पुरिसो लभेथ।",
        "न तस्स पापं मनसापि चिन्तये, कतञ्‍ञुता",
        "‘‘यस्सेकरत्तिम्पि घरे वसेय्य, अन्‍नेन पानेन उपट्ठितो सिया।",
        "न तस्स पापं मनसापि चिन्तये, अदुब्भपाणी दहते मित्तदुब्भिं॥",
        "‘‘यो पुब्बे कतकल्याणो, पच्छा पापेन हिंसति।",
        "अल्‍लपाणिहतो",
        "‘‘नाहं देवेन वा मनुस्सेन वा, इस्सरियेन वाहं सुप्पसय्हो।",
        "यक्खोहमस्मि परमिद्धिपत्तो, दूरङ्गमो वण्णबलूपपन्‍नो’’ति॥",
        "‘‘पाणि ते सब्बसो वण्णो, पञ्‍चधारो मधुस्सवो।",
        "नानारसा पग्घरन्ति, मञ्‍ञेहं तं पुरिन्दद’’न्ति॥",
        "‘‘नाम्हि देवो न गन्धब्बो, नापि सक्‍को पुरिन्ददो।",
        "पेतं मं अङ्कुर जानाहि, रोरुवम्हा",
        "‘‘किंसीलो",
        "केन ते ब्रह्मचरियेन, पुञ्‍ञं पाणिम्हि इज्झती’’ति॥",
        "‘‘तुन्‍नवायो पुरे आसिं, रोरुवस्मिं तदा अहं।",
        "सुकिच्छवुत्ति कपणो, न मे विज्‍जति दातवे॥",
        "‘‘निवेसनञ्‍च",
        "सद्धस्स दानपतिनो, कतपुञ्‍ञस्स लज्‍जिनो॥",
        "‘‘तत्थ याचनका यन्ति, नानागोत्ता वनिब्बका।",
        "ते च मं तत्थ पुच्छन्ति, असय्हस्स निवेसनं॥",
        "‘‘कत्थ गच्छाम भद्दं वो, कत्थ दानं पदीयति।",
        "तेसाहं पुट्ठो अक्खामि, असय्हस्स निवेसनं॥",
        "‘‘पग्गय्ह दक्खिणं बाहुं, एत्थ गच्छथ भद्दं वो।",
        "एत्थ दानं पदीयति, असय्हस्स निवेसने॥",
        "‘‘तेन पाणि कामददो, तेन पाणि मधुस्सवो।",
        "तेन मे ब्रह्मचरियेन, पुञ्‍ञं पाणिम्हि इज्झती’’ति॥",
        "‘‘न किर त्वं अदा दानं, सकपाणीहि कस्सचि।",
        "परस्स दानं अनुमोदमानो, पाणिं पग्गय्ह पावदि॥",
        "‘‘तेन पाणि कामददो, तेन पाणि मधुस्सवो।",
        "तेन ते ब्रह्मचरियेन, पुञ्‍ञं पाणिम्हि इज्झति॥",
        "‘‘यो",
        "सो हित्वा मानुसं देहं, किं नु सो दिसतं गतो’’ति॥",
        "‘‘नाहं पजानामि असय्हसाहिनो, अङ्गीरसस्स गतिं आगतिं वा।",
        "सुतञ्‍च मे वेस्सवणस्स सन्तिके, सक्‍कस्स सहब्यतं गतो असय्हो’’ति॥",
        "‘‘अलमेव कातुं कल्याणं, दानं दातुं यथारहं।",
        "पाणिं कामददं दिस्वा, को पुञ्‍ञं न करिस्सति॥",
        "‘‘सो हि नून इतो गन्त्वा, अनुप्पत्वान द्वारकं।",
        "दानं पट्ठपयिस्सामि, यं ममस्स सुखावहं॥",
        "‘‘दस्सामन्‍नञ्‍च पानञ्‍च, वत्थसेनासनानि च।",
        "पपञ्‍च उदपानञ्‍च, दुग्गे सङ्कमनानि चा’’ति॥",
        "‘‘केन",
        "अक्खीनि च पग्घरन्ति, किं पापं पकतं तया’’ति॥",
        "‘‘अङ्गीरसस्स",
        "तस्साहं दानविस्सग्गे, दाने अधिकतो अहुं॥",
        "‘‘तत्थ याचनके दिस्वा, आगते भोजनत्थिके।",
        "एकमन्तं अपक्‍कम्म, अकासिं कुणलिं मुखं॥",
        "‘‘तेन",
        "अक्खीनि मे पग्घरन्ति, तं पापं पकतं मया’’ति॥",
        "‘‘धम्मेन",
        "अक्खीनि च पग्घरन्ति, यं तं परस्स दानस्स।",
        "अकासि कुणलिं मुखं॥",
        "‘‘कथं हि दानं ददमानो, करेय्य परपत्तियं।",
        "अन्‍नं पानं खादनीयं, वत्थसेनासनानि च॥",
        "‘‘सो हि नून इतो गन्त्वा, अनुप्पत्वान द्वारकं।",
        "दानं पट्ठपयिस्सामि, यं ममस्स सुखावहं॥",
        "‘‘दस्सामन्‍नञ्‍च पानञ्‍च, वत्थसेनासनानि च।",
        "पपञ्‍च उदपानञ्‍च, दुग्गे सङ्कमनानि चा’’ति॥",
        "ततो हि सो निवत्तित्वा, अनुप्पत्वान द्वारकं।",
        "दानं पट्ठपयि अङ्कुरो, यंतुमस्स",
        "अदा अन्‍नञ्‍च पानञ्‍च, वत्थसेनासनानि च।",
        "पपञ्‍च उदपानञ्‍च, विप्पसन्‍नेन चेतसा॥",
        "‘‘को छातो को च तसितो, को वत्थं परिदहिस्सति।",
        "कस्स सन्तानि योग्गानि, इतो योजेन्तु वाहनं॥",
        "‘‘को छत्तिच्छति गन्धञ्‍च, को मालं को उपाहनं।",
        "इतिस्सु तत्थ घोसेन्ति, कप्पका सूदमागधा",
        "सदा सायञ्‍च पातो च, अङ्कुरस्स निवेसने॥",
        "‘‘‘सुखं",
        "दुक्खं",
        "‘‘‘सुखं सुपति अङ्कुरो’, इति जानाति मं जनो।",
        "दुक्खं सिन्धक सुपामि, अप्पके सु वनिब्बके’’ति॥",
        "‘‘सक्‍को चे ते वरं दज्‍जा, तावतिंसानमिस्सरो।",
        "किस्स सब्बस्स लोकस्स, वरमानो वरं वरे’’ति॥",
        "‘‘सक्‍को चे मे वरं दज्‍जा, तावतिंसानमिस्सरो।",
        "कालुट्ठितस्स मे सतो, सुरियुग्गमनं पति।",
        "दिब्बा भक्खा पातुभवेय्युं, सीलवन्तो च याचका॥",
        "‘‘ददतो",
        "ददं चित्तं पसादेय्यं, एतं सक्‍कं वरं वरे’’ति॥",
        "‘‘न सब्बवित्तानि परे पवेच्छे, ददेय्य दानञ्‍च धनञ्‍च रक्खे।",
        "तस्मा हि दाना धनमेव सेय्यो, अतिप्पदानेन कुला न होन्ति॥",
        "‘‘अदानमतिदानञ्‍च, नप्पसंसन्ति पण्डिता।",
        "तस्मा हि दाना धनमेव सेय्यो, समेन वत्तेय्य स धीरधम्मो’’ति॥",
        "‘‘अहो वत रे अहमेव दज्‍जं, सन्तो च मं सप्पुरिसा भजेय्युं।",
        "मेघोव",
        "‘‘यस्स याचनके दिस्वा, मुखवण्णो पसीदति।",
        "दत्वा अत्तमनो होति, तं घरं वसतो सुखं॥",
        "‘‘यस्स याचनके दिस्वा, मुखवण्णो पसीदति।",
        "दत्वा अत्तमनो होति, एसा यञ्‍ञस्स",
        "",
        "दत्वा अत्तमनो होति, एसा यञ्‍ञस्स",
        "सट्ठि वाहसहस्सानि, अङ्कुरस्स निवेसने।",
        "भोजनं दीयते निच्‍चं, पुञ्‍ञपेक्खस्स जन्तुनो॥",
        "तिसहस्सानि सूदानि हि",
        "अङ्कुरं उपजीवन्ति, दाने यञ्‍ञस्स वावटा",
        "सट्ठि पुरिससहस्सानि, आमुत्तमणिकुण्डला।",
        "अङ्कुरस्स महादाने, कट्ठं फालेन्ति माणवा॥",
        "सोळसित्थिसहस्सानि, सब्बालङ्कारभूसिता।",
        "अङ्कुरस्स महादाने, विधा पिण्डेन्ति नारियो॥",
        "सोळसित्थिसहस्सानि, सब्बालङ्कारभूसिता।",
        "अङ्कुरस्स महादाने, दब्बिगाहा उपट्ठिता॥",
        "बहुं",
        "सक्‍कच्‍चञ्‍च सहत्था च, चित्तीकत्वा पुनप्पुनं॥",
        "बहू मासे च पक्खे च, उतुसंवच्छरानि च।",
        "महादानं पवत्तेसि, अङ्कुरो दीघमन्तरं॥",
        "एवं",
        "सो हित्वा मानुसं देहं, तावतिंसूपगो अहु॥",
        "कटच्छुभिक्खं दत्वान, अनुरुद्धस्स इन्दको।",
        "सो हित्वा मानुसं देहं, तावतिंसूपगो अहु॥",
        "दसहि ठानेहि अङ्कुरं, इन्दको अतिरोचति।",
        "रूपे सद्दे रसे गन्धे, फोट्ठब्बे च मनोरमे॥",
        "आयुना यससा चेव, वण्णेन च सुखेन च।",
        "आधिपच्‍चेन अङ्कुरं, इन्दको अतिरोचति॥",
        "तावतिंसे यदा बुद्धो, सिलायं पण्डुकम्बले।",
        "पारिच्छत्तकमूलम्हि, विहासि पुरिसुत्तमो॥",
        "दससु",
        "पयिरुपासन्ति सम्बुद्धं, वसन्तं नगमुद्धनि॥",
        "न कोचि देवो वण्णेन, सम्बुद्धं अतिरोचति।",
        "सब्बे देवे अतिक्‍कम्म",
        "योजनानि",
        "अविदूरेव बुद्धस्स",
        "ओलोकेत्वान सम्बुद्धो, अङ्कुरञ्‍चापि इन्दकं।",
        "दक्खिणेय्यं सम्भावेन्तो",
        "‘‘महादानं तया दिन्‍नं, अङ्कुर दीघमन्तरं।",
        "अतिदूरे",
        "चोदितो भावितत्तेन, अङ्कुरो इदमब्रवि।",
        "‘‘किं मय्हं तेन दानेन, दक्खिणेय्येन सुञ्‍ञतं॥",
        "‘‘अयं सो इन्दको यक्खो, दज्‍जा दानं परित्तकं।",
        "अतिरोचति अम्हेहि, चन्दो तारगणे यथा’’ति॥",
        "‘‘उज्‍जङ्गले यथा खेत्ते, बीजं बहुम्पि रोपितं।",
        "न विपुलफलं होति, नपि तोसेति कस्सकं॥",
        "‘‘तथेव दानं बहुकं, दुस्सीलेसु पतिट्ठितं।",
        "न विपुलफलं होति, नपि तोसेति दायकं॥",
        "‘‘यथापि",
        "सम्मा धारं पवेच्छन्ते, फलं तोसेति कस्सकं॥",
        "‘‘तथेव सीलवन्तेसु, गुणवन्तेसु तादिसु।",
        "अप्पकम्पि कतं कारं, पुञ्‍ञं होति महप्फल’’न्ति॥",
        "विचेय्य",
        "विचेय्य दानं दत्वान, सग्गं गच्छन्ति दायका॥",
        "विचेय्य",
        "एतेसु दिन्‍नानि महप्फलानि, बीजानि वुत्तानि यथा सुखेत्तेति॥",
        "दिवाविहारगतं",
        "तं पेती उपसङ्कम्म, दुब्बण्णा भीरुदस्सना॥",
        "केसा चस्सा अतिदीघा",
        "केसेहि सा पटिच्छन्‍ना, समणं एतदब्रवि॥",
        "‘‘पञ्‍चपण्णासवस्सानि, यतो कालङ्कता अहं।",
        "नाभिजानामि भुत्तं वा, पीतं वा पन पानियं।",
        "देहि त्वं पानियं भन्ते, तसिता पानियाय मे’’ति॥",
        "‘‘अयं सीतोदिका गङ्गा, हिमवन्ततो",
        "पिव एत्तो गहेत्वान, किं मं याचसि पानिय’’न्ति॥",
        "‘‘सचाहं भन्ते गङ्गाय, सयं गण्हामि पानियं।",
        "लोहितं मे परिवत्तति, तस्मा याचामि पानिय’’न्ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, गङ्गा ते होति लोहित’’न्ति॥",
        "‘‘पुत्तो मे उत्तरो नाम",
        "सो",
        "‘‘चीवरं",
        "तमहं परिभासामि, मच्छेरेन उपद्दुता॥",
        "‘‘यं त्वं मय्हं अकामाय, समणानं पवेच्छसि।",
        "चीवरं पिण्डपातञ्‍च, पच्‍चयं सयनासनं॥",
        "‘‘एतं",
        "तस्स कम्मस्स विपाकेन, गङ्गा मे होति लोहित’’न्ति॥",
        "‘‘अहं",
        "तस्स विपाको विपुलफलूपलब्भति, बहुका च मे उप्पज्‍जरे",
        "‘‘पुप्फाभिकिण्णं रमितं",
        "साहं भुञ्‍जामि च पारुपामि च, पहूतवित्ता न च ताव खीयति॥",
        "‘‘तस्सेव कम्मस्स विपाकमन्वया, सुखञ्‍च सातञ्‍च इधूपलब्भति।",
        "साहं गन्त्वा पुनदेव मानुसं, काहामि",
        "‘‘सत्त तुवं वस्ससता इधागता,",
        "जिण्णा च वुड्ढा च तहिं भविस्ससि।",
        "सब्बेव ते कालकता च ञातका,",
        "किं तत्थ गन्त्वान इतो करिस्ससी’’ति॥",
        "‘‘सत्तेव वस्सानि इधागताय मे, दिब्बञ्‍च सुखञ्‍च समप्पिताय।",
        "साहं गन्त्वान पुनदेव मानुसं, काहामि पुञ्‍ञानि नयय्यपुत्त म’’न्ति॥",
        "सो",
        "‘‘वज्‍जेसि अञ्‍ञम्पि जनं इधागतं, ‘करोथ पुञ्‍ञानि सुखूपलब्भति’’॥",
        "‘‘दिट्ठा",
        "कम्मञ्‍च कत्वा सुखवेदनीयं, देवा मनुस्सा च सुखे ठिता पजा’’ति॥",
        "‘‘सोण्णसोपानफलका",
        "तत्थ सोगन्धिया वग्गू, सुचिगन्धा मनोरमा॥",
        "‘‘नानारुक्खेहि सञ्छन्‍ना, नानागन्धसमेरिता।",
        "नानापदुमसञ्छन्‍ना, पुण्डरीकसमोतता",
        "‘‘सुरभिं सम्पवायन्ति, मनुञ्‍ञा मालुतेरिता।",
        "हंसकोञ्‍चाभिरुदा च, चक्‍कवक्‍काभिकूजिता॥",
        "‘‘नानादिजगणाकिण्णा",
        "नानाफलधरा रुक्खा, नानापुप्फधरा वना॥",
        "‘‘न मनुस्सेसु ईदिसं, नगरं यादिसं इदं।",
        "पासादा बहुका तुय्हं, सोवण्णरूपियामया।",
        "दद्दल्‍लमाना आभेन्ति",
        "‘‘पञ्‍च दासिसता तुय्हं, या तेमा परिचारिका।",
        "ता",
        "‘‘पल्‍लङ्का बहुका तुय्हं, सोवण्णरूपियामया।",
        "कदलिमिगसञ्छन्‍ना",
        "‘‘यत्थ त्वं वासूपगता, सब्बकामसमिद्धिनी।",
        "सम्पत्तायड्ढरत्ताय",
        "‘‘उय्यानभूमिं",
        "तस्सा",
        "‘‘ततो ते कण्णमुण्डो सुनखो, अङ्गमङ्गानि खादति।",
        "यदा च खायिता आसि, अट्ठिसङ्खलिका कता।",
        "ओगाहसि पोक्खरणिं, होति कायो यथा पुरे॥",
        "‘‘ततो त्वं अङ्गपच्‍चङ्गी",
        "वत्थेन पारुपित्वान, आयासि मम सन्तिकं॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, कण्णमुण्डो सुनखो तवअङ्गमङ्गानि खादती’’ति॥",
        "‘‘किमिलायं",
        "तस्साहं भरिया आसिं, दुस्सीला अतिचारिनी॥",
        "‘‘सो",
        "‘नेतं छन्‍नं",
        "‘‘साहं घोरञ्‍च सपथं, मुसावादञ्‍च भासिसं।",
        "‘नाहं तं अतिचरामि, कायेन उद चेतसा॥",
        "‘‘‘सचाहं तं अतिचरामि, कायेन उद चेतसा।",
        "कण्णमुण्डो यं सुनखो, अङ्गमङ्गानि खादतु’॥",
        "‘‘तस्स कम्मस्स विपाकं, मुसावादस्स चूभयं।",
        "सत्तेव वस्ससतानि, अनुभूतं यतो हि मे।",
        "कण्णमुण्डो",
        "‘‘त्वञ्‍च देव बहुकारो, अत्थाय मे इधागतो।",
        "सुमुत्ताहं कण्णमुण्डस्स, असोका अकुतोभया॥",
        "‘‘ताहं",
        "भुञ्‍ज अमानुसे कामे, रम देव मया सहा’’ति॥",
        "‘‘भुत्ता",
        "ताहं सुभगे याचामि, खिप्पं पटिनयाहि म’’न्ति॥",
        "अहु",
        "अहोरत्तानमच्‍चया, राजा कालमक्रुब्बथ",
        "तस्स आळाहनं गन्त्वा, भरिया कन्दति उब्बरी",
        "ब्रह्मदत्तं अपस्सन्ती, ब्रह्मदत्ताति कन्दति॥",
        "इसि च तत्थ आगच्छि, सम्पन्‍नचरणो मुनि।",
        "सो च तत्थ अपुच्छित्थ, ये तत्थ सुसमागता॥",
        "‘‘कस्स इदं आळाहनं, नानागन्धसमेरितं।",
        "कस्सायं कन्दति भरिया, इतो दूरगतं पतिं।",
        "ब्रह्मदत्तं अपस्सन्ती, ‘ब्रह्मदत्ता’ति कन्दति’’॥",
        "ते",
        "‘‘ब्रह्मदत्तस्स भदन्ते",
        "‘‘तस्स",
        "तस्सायं कन्दति भरिया, इतो दूरगतं पतिं।",
        "ब्रह्मदत्तं अपस्सन्ती, ‘ब्रह्मदत्ता’ति कन्दति’’॥",
        "‘‘छळासीतिसहस्सानि, ब्रह्मदत्तस्सनामका।",
        "इमस्मिं आळाहने दड्ढा, तेसं कमनुसोचसी’’ति॥",
        "‘‘यो राजा चूळनीपुत्तो, पञ्‍चालानं रथेसभो।",
        "तं भन्ते अनुसोचामि, भत्तारं सब्बकामद’’न्ति॥",
        "‘‘सब्बे वाहेसुं राजानो, ब्रह्मदत्तस्सनामका।",
        "सब्बेवचूळनीपुत्ता, पञ्‍चालानं रथेसभा॥",
        "‘‘सब्बेसं",
        "कस्मा पुरिमके हित्वा, पच्छिमं अनुसोचसी’’ति॥",
        "‘‘आतुमे",
        "यस्सा मे इत्थिभूताय, संसारे बहुभाससी’’ति॥",
        "‘‘अहु इत्थी अहु पुरिसो, पसुयोनिम्पि आगमा।",
        "एवमेतं अतीतानं, परियन्तो न दिस्सती’’ति॥",
        "‘‘आदित्तं वत मं सन्तं, घतसित्तंव पावकं।",
        "वारिना विय ओसिञ्‍चं, सब्बं निब्बापये दरं॥",
        "‘‘अब्बही वत मे सल्‍लं, सोकं हदयनिस्सितं।",
        "यो मे सोकपरेताय, पतिसोकं अपानुदि॥",
        "‘‘साहं",
        "न सोचामि न रोदामि, तव सुत्वा महामुनी’’ति॥",
        "तस्स तं वचनं सुत्वा, समणस्स सुभासितं।",
        "पत्तचीवरमादाय, पब्बजि अनगारियं॥",
        "सा च पब्बजिता सन्ता, अगारस्मा अनगारियं।",
        "मेत्ताचित्तं अभावेसि, ब्रह्मलोकूपपत्तिया॥",
        "गामा गामं विचरन्ती, निगमे राजधानियो।",
        "उरुवेला नाम सो गामो, यत्थ कालमक्रुब्बथ॥",
        "मेत्ताचित्तं",
        "इत्थिचित्तं विराजेत्वा, ब्रह्मलोकूपगा अहूति॥",
        "मोचकं",
        "द्वे सेट्ठी तुन्‍नवायो च, उत्तर",
        "‘‘अभिज्‍जमाने",
        "नग्गो पुब्बद्धपेतोव मालधारी अलङ्कतो।",
        "कुहिं गमिस्ससि पेत, कत्थ वासो भविस्सती’’ति॥",
        "‘‘चुन्दट्ठिलं",
        "अन्तरे वासभगामं, बाराणसिं च",
        "तञ्‍च दिस्वा महामत्तो, कोलियो इति विस्सुतो।",
        "सत्तुं भत्तञ्‍च पेतस्स, पीतकञ्‍च युगं अदा॥",
        "नावाय तिट्ठमानाय, कप्पकस्स अदापयि।",
        "कप्पकस्स पदिन्‍नम्हि, ठाने पेतस्स दिस्सथ",
        "ततो सुवत्थवसनो, मालधारी अलङ्कतो।",
        "ठाने ठितस्स पेतस्स, दक्खिणा उपकप्पथ।",
        "तस्मा दज्‍जेथ पेतानं, अनुकम्पाय पुनप्पुनं॥",
        "सातुन्‍नवसना",
        "पेता भत्ताय गच्छन्ति, पक्‍कमन्ति दिसोदिसं॥",
        "दूरे एके",
        "छाता पमुच्छिता भन्ता, भूमियं पटिसुम्भिता॥",
        "ते च",
        "पुब्बे अकतकल्याणा, अग्गिदड्ढाव आतपे॥",
        "‘‘मयं पुब्बे पापधम्मा, घरणी कुलमातरो।",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकम्ह अत्तनो॥",
        "‘‘पहूतं",
        "सम्मग्गते पब्बजिते, न च किञ्‍चि अदम्हसे॥",
        "‘‘अकम्मकामा",
        "आलोपपिण्डदातारो, पटिग्गहे परिभासिम्हसे",
        "‘‘ते",
        "ते अञ्‍ञे परिचारेन्ति, मयं दुक्खस्स भागिनो॥",
        "‘‘वेणी वा अवञ्‍ञा होन्ति, रथकारी च दुब्भिका।",
        "चण्डाली कपणा होन्ति, कप्पका",
        "‘‘यानि यानि निहीनानि, कुलानि कपणानि च।",
        "तेसु तेस्वेव जायन्ति, एसा मच्छरिनो गति॥",
        "‘‘पुब्बे च कतकल्याणा, दायका वीतमच्छरा।",
        "सग्गं ते परिपूरेन्ति, ओभासेन्ति च नन्दनं॥",
        "‘‘वेजयन्ते च पासादे, रमित्वा कामकामिनो।",
        "उच्‍चाकुलेसु जायन्ति, सभोगेसु ततो चुता॥",
        "‘‘कूटागारे च पासादे, पल्‍लङ्के गोनकत्थते।",
        "बीजितङ्गा",
        "‘‘अङ्कतो अङ्कं गच्छन्ति, मालधारी अलङ्कता।",
        "धातियो उपतिट्ठन्ति, सायं पातं सुखेसिनो॥",
        "‘‘नयिदं",
        "असोकं नन्दनं रम्मं, तिदसानं महावनं॥",
        "‘‘सुखं अकतपुञ्‍ञानं, इध नत्थि परत्थ च।",
        "सुखञ्‍च कतपुञ्‍ञानं, इध चेव परत्थ च॥",
        "‘‘तेसं सहब्यकामानं, कत्तब्बं कुसलं बहुं।",
        "कतपुञ्‍ञा हि मोदन्ति, सग्गे भोगसमङ्गिनो’’ति॥",
        "कुण्डिनागरियो",
        "पोट्ठपादोति नामेन, समणो भावितिन्द्रियो॥",
        "तस्स",
        "पापकम्मं",
        "ते",
        "उत्तसन्ता",
        "तस्स भाता वितरित्वा, नग्गो एकपथेकको।",
        "चतुकुण्डिको भवित्वान, थेरस्स दस्सयीतुमं॥",
        "थेरो चामनसिकत्वा, तुण्हीभूतो अतिक्‍कमि।",
        "सो च विञ्‍ञापयी थेरं, ‘भाता पेतगतो अहं’॥",
        "‘‘माता",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥",
        "‘‘ते दुग्गता सूचिकट्टा, किलन्ता नग्गिनो किसा।",
        "उत्तसन्ता महत्तासा, न दस्सेन्ति कुरूरिनो॥",
        "‘‘अनुकम्पस्सु कारुणिको, दत्वा अन्वादिसाहि नो।",
        "तव दिन्‍नेन दानेन, यापेस्सन्ति कुरूरिनो’’ति॥",
        "थेरो चरित्वा पिण्डाय, भिक्खू अञ्‍ञे च द्वादस।",
        "एकज्झं सन्‍निपतिंसु, भत्तविस्सग्गकारणा॥",
        "थेरो सब्बेव ते आह, ‘‘यथालद्धं ददाथ मे।",
        "सङ्घभत्तं करिस्सामि, अनुकम्पाय ञातिनं’’॥",
        "निय्यादयिंसु थेरस्स, थेरो सङ्घं निमन्तयि।",
        "दत्वा अन्वादिसि थेरो, मातु पितु च भातुनो।",
        "‘‘इदं मे ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’’॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे, भोजनं उदपज्‍जथ।",
        "सुचिं पणीतं सम्पन्‍नं, अनेकरसब्यञ्‍जनं॥",
        "ततो उद्दस्सयी",
        "‘‘पहूतं भोजनं भन्ते, पस्स नग्गाम्हसे मयं।",
        "तथा भन्ते परक्‍कम, यथा वत्थं लभामसे’’ति॥",
        "थेरो",
        "पिलोतिकं",
        "दत्वा अन्वादिसी थेरो, मातु पितु च भातुनो।",
        "‘‘इदं मे ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’’॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे, वत्थानि उदपज्‍जिसुं।",
        "ततो सुवत्थवसनो, थेरस्स दस्सयीतुमं॥",
        "‘‘यावता",
        "ततो बहुतरा भन्ते, वत्थानच्छादनानि नो॥",
        "‘‘कोसेय्यकम्बलीयानि, खोम कप्पासिकानि च।",
        "विपुला च महग्घा च, तेपाकासेवलम्बरे॥",
        "‘‘ते मयं परिदहाम, यं यं हि मनसो पियं।",
        "तथा भन्ते परक्‍कम, यथा गेहं लभामसे’’ति॥",
        "थेरो पण्णकुटिं कत्वा, सङ्घे चातुद्दिसे अदा।",
        "दत्वा अन्वादिसी थेरो, मातु पितु च भातुनो।",
        "‘‘इदं मे ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’’॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे",
        "कूटागारनिवेसना, विभत्ता भागसो मिता॥",
        "‘‘न मनुस्सेसु ईदिसा, यादिसा नो घरा इध।",
        "अपि दिब्बेसु यादिसा, तादिसा नो घरा इध॥",
        "‘‘दद्दल्‍लमाना",
        "‘तथा भन्ते परक्‍कम, यथा पानीयं लभामसे’’ति॥",
        "थेरो करणं",
        "दत्वा अन्वादिसी थेरो, मातु पितु च भातुनो।",
        "‘‘इदं मे ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे, पानीयं उदपज्‍जथ।",
        "गम्भीरा चतुरस्सा च, पोक्खरञ्‍ञो सुनिम्मिता॥",
        "सीतोदिका",
        "पदुमुप्पलसञ्छन्‍ना, वारिकिञ्‍जक्खपूरिता॥",
        "तत्थ न्हत्वा पिवित्वा च, थेरस्स पटिदस्सयुं।",
        "‘‘पहूतं पानीयं भन्ते, पादा दुक्खा फलन्ति नो’’॥",
        "‘‘आहिण्डमाना खञ्‍जाम, सक्खरे कुसकण्टके।",
        "‘तथा भन्ते परक्‍कम, यथा यानं लभामसे’’’ति॥",
        "थेरो सिपाटिकं लद्धा, सङ्घे चातुद्दिसे अदा।",
        "दत्वा अन्वादिसी थेरो, मातु पितु च भातुनो।",
        "‘‘इदं मे ञातीनं होतु, सुखिता होन्तु ञातयो’’॥",
        "समनन्तरानुद्दिट्ठे",
        "‘‘अनुकम्पितम्ह भदन्ते, भत्तेनच्छादनेन च॥",
        "‘‘घरेन पानीयदानेन, यानदानेन चूभयं।",
        "मुनिं कारुणिकं लोके, भन्ते वन्दितुमागता’’ति॥",
        "‘‘वेळुरियथम्भं",
        "तत्थच्छसि देवि महानुभावे, पथद्धनि",
        "‘‘वण्णो च ते कनकस्स सन्‍निभो, उत्तत्तरूपो भुस दस्सनेय्यो।",
        "पल्‍लङ्कसेट्ठे अतुले निसिन्‍ना, एका तुवं नत्थि च तुय्ह सामिको॥",
        "‘‘इमा च ते पोक्खरणी समन्ता, पहूतमल्या",
        "सुवण्णचुण्णेहि समन्तमोत्थता, न तत्थ पङ्को पणको च विज्‍जति॥",
        "‘‘हंसा",
        "समय्य वग्गूपनदन्ति सब्बे, बिन्दुस्सरा दुन्दुभीनंव घोसो॥",
        "‘‘दद्दल्‍लमाना यससा यसस्सिनी, नावाय च त्वं अवलम्ब तिट्ठसि।",
        "आळारपम्हे",
        "‘‘इदं",
        "इच्छामहं नारि अनोमदस्सने, तया सह नन्दने इध मोदितु’’न्ति॥",
        "‘‘करोहि कम्मं इध वेदनीयं, चित्तञ्‍च ते इध निहितं भवतु",
        "कत्वान कम्मं इध वेदनीयं, एवं ममं लच्छसि कामकामिनि’’न्ति॥",
        "‘‘साधू’’ति सो तस्सा पटिस्सुणित्वा, अकासि कम्मं तहिं वेदनीयं।",
        "कत्वान कम्मं तहिं वेदनीयं, उपपज्‍जि सो माणवो तस्सा सहब्यतन्ति॥",
        "‘‘भुसानि",
        "तुवञ्‍च",
        "‘‘अयं",
        "अयं मंसानि खादित्वा, मुसावादेन वञ्‍चेति॥",
        "‘‘अहं मनुस्सेसु मनुस्सभूता, अगारिनी सब्बकुलस्स इस्सरा।",
        "सन्तेसु परिगुहामि, मा च किञ्‍चि इतो अदं॥",
        "‘‘मुसावादेन छादेमि, ‘नत्थि एतं मम गेहे।",
        "सचे सन्तं निगुहामि, गूथो मे होतु भोजनं’॥",
        "‘‘तस्स कम्मस्स विपाकेन, मुसावादस्स चूभयं।",
        "सुगन्धं सालिनो भत्तं, गूथं मे परिवत्तति॥",
        "‘‘अवञ्झानि च कम्मानि, न हि कम्मं विनस्सति।",
        "दुग्गन्धं किमिनं",
        "अच्छेररूपं सुगतस्स ञाणं, सत्था यथा पुग्गलं ब्याकासि।",
        "उस्सन्‍नपुञ्‍ञापि भवन्ति हेके, परित्तपुञ्‍ञापि भवन्ति हेके॥",
        "अयं",
        "न यक्खभूता न सरीसपा",
        "सुनखापिमस्स पलिहिंसु पादे, धङ्का सिङ्गाला",
        "गब्भासयं पक्खिगणा हरन्ति, काका पन अक्खिमलं हरन्ति॥",
        "नयिमस्स",
        "नक्खत्तयोगम्पि न अग्गहेसुं",
        "एतादिसं उत्तमकिच्छपत्तं, रत्ताभतं सीवथिकाय छड्डितं।",
        "नोनीतपिण्डंव पवेधमानं, ससंसयं जीवितसावसेसं॥",
        "तमद्दसा",
        "‘‘अयं कुमारो नगरस्सिमस्स, अग्गकुलिको भविस्सति भोगतो च’’",
        "‘‘किस्स",
        "एतादिसं ब्यसनं पापुणित्वा, तं तादिसं पच्‍चनुभोस्सतिद्धि’’न्ति॥",
        "बुद्धपमुखस्स भिक्खुसङ्घस्स, पूजं अकासि जनता उळारं।",
        "तत्रस्स चित्तस्सहु अञ्‍ञथत्तं, वाचं अभासि फरुसं असब्भं॥",
        "सो तं वितक्‍कं पविनोदयित्वा, पीतिं पसादं पटिलद्धा पच्छा।",
        "तथागतं जेतवने वसन्तं, यागुया उपट्ठासि सत्तरत्तं॥",
        "तस्स",
        "एतादिसं ब्यसनं पापुणित्वा, तं तादिसं पच्‍चनुभोस्सतिद्धिं॥",
        "ठत्वान",
        "कायस्स भेदा अभिसम्परायं, सहब्यतं गच्छति वासवस्साति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "उप्फासुलिके किसिके, का नु त्वं इध तिट्ठसी’’ति॥",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतीम्हि, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा कुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘अनावटेसु तित्थेसु, विचिनिं अड्ढमासकं।",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो॥",
        "‘‘नदिं उपेमि तसिता, रित्तका परिवत्तति।",
        "छायं उपेमि उण्हेसु, आतपो परिवत्तति॥",
        "‘‘अग्गिवण्णो च मे वातो, डहन्तो उपवायति।",
        "एतञ्‍च भन्ते अरहामि, अञ्‍ञञ्‍च पापकं ततो॥",
        "‘‘गन्त्वान",
        "‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’॥",
        "‘‘अत्थि मे एत्थ निक्खित्तं, अनक्खातञ्‍च तं मया।",
        "चत्तारिसतसहस्सानि, पल्‍लङ्कस्स च हेट्ठतो॥",
        "‘‘ततो मे दानं ददतु, तस्सा च होतु जीविका।",
        "दानं दत्वा च मे माता, दक्खिणं अनुदिच्छतु",
        "तदाहं",
        "‘‘साधू’’ति",
        "‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’॥",
        "‘‘सा मं तत्थ समादपेसि, ( )",
        "‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’॥",
        "‘‘अत्थि च मे एत्थ निक्खित्तं, अनक्खातञ्‍च तं मया।",
        "चत्तारिसतसहस्सानि, पल्‍लङ्कस्स च हेट्ठतो॥",
        "‘‘ततो मे दानं ददतु, तस्सा च होतु जीविका।",
        "दानं दत्वा च मे माता, दक्खिणं अनुदिच्छतु ( )",
        "‘तदा सा सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’’ति॥",
        "ततो हि सा दानमदा, तस्सा दक्खिणमादिसी।",
        "पेती च सुखिता आसि, तस्सा चासि सुजीविकाति॥",
        "‘‘नरनारिपुरक्खतो",
        "दिवसं अनुभोसि कारणं, किमकासि पुरिमाय जातिया’’ति॥",
        "‘‘अहं",
        "मिगलुद्दो",
        "‘‘अविरोधकरेसु पाणिसु, पुथुसत्तेसु पदुट्ठमानसो।",
        "विचरिं अतिदारुणो सदा",
        "‘‘तस्स",
        "सोपि",
        "‘‘‘माकासि पापकं कम्मं, मा तात दुग्गतिं अगा।",
        "सचे इच्छसि पेच्‍च सुखं, विरम पाणवधा असंयमा’॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, सुखकामस्स हितानुकम्पिनो।",
        "नाकासिं सकलानुसासनिं, चिरपापाभिरतो अबुद्धिमा॥",
        "‘‘सो मं पुन भूरिसुमेधसो, अनुकम्पाय संयमे निवेसयि।",
        "‘सचे दिवा हनसि पाणिनो, अथ ते रत्तिं भवतु संयमो’॥",
        "‘‘स्वाहं",
        "रत्ताहं परिचारेमि, दिवा खज्‍जामि दुग्गतो॥",
        "‘‘तस्स कम्मस्स कुसलस्स, अनुभोमि रत्तिं अमानुसिं।",
        "दिवा पटिहताव",
        "‘‘ये च ते सततानुयोगिनो, धुवं पयुत्ता सुगतस्स सासने।",
        "मञ्‍ञामि ते अमतमेव केवलं, अधिगच्छन्ति पदं असङ्खत’’न्ति॥",
        "‘‘कूटागारे",
        "पञ्‍चङ्गिकेन तुरियेन, रमसि सुप्पवादिते॥",
        "‘‘ततो",
        "अपविद्धो सुसानस्मिं, बहुदुक्खं निगच्छसि॥",
        "‘‘किं",
        "किस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसि’’॥",
        "‘‘अहं",
        "मिगलुद्दो पुरे आसिं, लुद्दो चासिमसञ्‍ञतो॥",
        "‘‘तस्स मे सहायो सुहदयो, सद्धो आसि उपासको।",
        "तस्स कुलुपको भिक्खु, आसि गोतमसावको।",
        "सोपि मं अनुकम्पन्तो, निवारेसि पुनप्पुनं॥",
        "‘‘‘माकासि पापकं कम्मं, मा तात दुग्गतिं अगा।",
        "सचे इच्छसि पेच्‍च सुखं, विरम पाणवधा असंयमा’॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, सुखकामस्स हितानुकम्पिनो।",
        "नाकासिं सकलानुसासनिं, चिरपापाभिरतो अबुद्धिमा॥",
        "‘‘सो मं पुन भूरिसुमेधसो, अनुकम्पाय संयमे निवेसयि।",
        "‘सचे दिवा हनसि पाणिनो, अथ ते रत्तिं भवतु संयमो’॥",
        "‘‘स्वाहं दिवा हनित्वा पाणिनो, विरतो रत्तिमहोसि सञ्‍ञतो।",
        "रत्ताहं परिचारेमि, दिवा खज्‍जामि दुग्गतो॥",
        "‘‘तस्स",
        "दिवा पटिहताव कुक्‍कुरा, उपधावन्ति समन्ता खादितुं॥",
        "‘‘ये च ते सततानुयोगिनो, धुवं पयुत्ता",
        "मञ्‍ञामि ते अमतमेव केवलं, अधिगच्छन्ति पदं असङ्खत’’न्ति॥",
        "‘‘माली",
        "पसन्‍नमुखवण्णोसि, सूरियवण्णोव सोभसि॥",
        "‘‘अमानुसा पारिसज्‍जा, ये तेमे परिचारका।",
        "दस कञ्‍ञासहस्सानि, या तेमा परिचारिका।",
        "ता",
        "‘‘महानुभावोसि तुवं, लोमहंसनरूपवा।",
        "पिट्ठिमंसानि अत्तनो, सामं उक्‍कच्‍च",
        "‘‘किं",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पिट्ठिमंसानि अत्तनो।",
        "सामं उक्‍कच्‍च खादसी’’ति॥",
        "‘‘अत्तनोहं अनत्थाय, जीवलोके अचारिसं।",
        "पेसुञ्‍ञमुसावादेन, निकतिवञ्‍चनाय च॥",
        "‘‘तत्थाहं परिसं गन्त्वा, सच्‍चकाले उपट्ठिते।",
        "अत्थं",
        "‘‘एवं सो खादतत्तानं, यो होति पिट्ठिमंसिको।",
        "यथाहं अज्‍ज खादामि, पिट्ठिमंसानि अत्तनो॥",
        "‘‘तयिदं तया नारद सामं दिट्ठं, अनुकम्पका ये कुसला वदेय्युं।",
        "मा पेसुणं मा च मुसा अभाणि, मा खोसि पिट्ठिमंसिको तुव’’न्ति॥",
        "‘‘अन्तलिक्खस्मिं",
        "मुखञ्‍च ते किमयो पूतिगन्धं, खादन्ति किं कम्ममकासि पुब्बे॥",
        "‘‘ततो",
        "खारेन परिप्फोसित्वा, ओक्‍कन्तन्ति पुनप्पुनं॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसी’’ति॥",
        "‘‘अहं राजगहे रम्मे, रमणीये गिरिब्बजे।",
        "इस्सरो धनधञ्‍ञस्स, सुपहूतस्स मारिस॥",
        "‘‘तस्सायं मे भरिया च, धीता च सुणिसा च मे।",
        "ता मालं उप्पलञ्‍चापि, पच्‍चग्घञ्‍च विलेपनं।",
        "थूपं हरन्तियो वारेसिं, तं पापं पकतं मया॥",
        "‘‘छळासीतिसहस्सानि",
        "थूपपूजं विवण्णेत्वा, पच्‍चाम निरये भुसं॥",
        "‘‘ये",
        "आदीनवं पकासेन्ति, विवेचयेथ",
        "‘‘इमा च पस्स आयन्तियो, मालधारी अलङ्कता।",
        "मालाविपाकंनुभोन्तियो",
        "‘‘तञ्‍च दिस्वान अच्छेरं, अब्भुतं लोमहंसनं।",
        "नमो करोन्ति सप्पञ्‍ञा, वन्दन्ति तं महामुनिं॥",
        "‘‘सोहं",
        "थूपपूजं करिस्सामि, अप्पमत्तो पुनप्पुन’’न्ति॥",
        "अभिज्‍जमानो कुण्डियो",
        "कुमारो गणिका चेव, द्वे लुद्दा पिट्ठिपूजना।",
        "वग्गो तेन पवुच्‍चतीति॥",
        "वेसाली",
        "दिस्वान पेतं नगरस्स बाहिरं, तत्थेव पुच्छित्थ तं कारणत्थिको॥",
        "‘‘सेय्या निसज्‍जा नयिमस्स अत्थि, अभिक्‍कमो नत्थि पटिक्‍कमो च।",
        "असितपीतखायितवत्थभोगा, परिचारिका",
        "‘‘ये ञातका दिट्ठसुता सुहज्‍जा, अनुकम्पका यस्स अहेसुं पुब्बे।",
        "दट्ठुम्पि ते दानि न तं लभन्ति, विराजितत्तो",
        "‘‘न ओग्गतत्तस्स भवन्ति मित्ता, जहन्ति मित्ता विकलं विदित्वा।",
        "अत्थञ्‍च दिस्वा परिवारयन्ति, बहू मित्ता उग्गतत्तस्स होन्ति॥",
        "‘‘निहीनत्तो सब्बभोगेहि किच्छो, सम्मक्खितो",
        "उस्सावबिन्दूव पलिम्पमानो, अज्‍ज सुवे जीवितस्सूपरोधो॥",
        "‘‘एतादिसं उत्तमकिच्छप्पत्तं, उत्तासितं पुचिमन्दस्स सूले।",
        "‘अथ त्वं केन वण्णेन वदेसि यक्ख, जीव भो जीवितमेव सेय्यो’’’ति॥",
        "‘‘सालोहितो",
        "दिस्वा च मे कारुञ्‍ञमहोसि राज, मा पापधम्मो निरयं पतायं",
        "‘‘इतो चुतो लिच्छवि एस पोसो, सत्तुस्सदं निरयं घोररूपं।",
        "उपपज्‍जति दुक्‍कटकम्मकारी, महाभितापं कटुकं भयानकं॥",
        "‘‘अनेकभागेन गुणेन सेय्यो, अयमेव सूलो निरयेन तेन।",
        "एकन्तदुक्खं कटुकं भयानकं, एकन्ततिब्बं निरयं पतायं",
        "‘‘इदञ्‍च",
        "तस्मा अहं सन्तिके न भणामि, मा मे कतो जीवितस्सूपरोधो’’॥",
        "‘‘अञ्‍ञातो एसो",
        "ओकासकम्मं सचे नो करोसि, पुच्छाम तं नो न च कुज्झितब्ब’’न्ति॥",
        "‘‘अद्धा पटिञ्‍ञा मे तदा अहु",
        "अकामा सद्धेय्यवचोति कत्वा, पुच्छस्सु मं कामं यथा विसय्ह’’न्ति",
        "‘‘यं",
        "दिस्वाव तं नोपि चे सद्दहेय्यं, करेय्यासि",
        "‘‘सच्‍चप्पटिञ्‍ञा",
        "अञ्‍ञत्थिको",
        "सब्बम्पि अक्खिस्सं",
        "‘‘सेतेन अस्सेन अलङ्कतेन, उपयासि सूलावुतकस्स सन्तिके।",
        "यानं इदं अब्भुतं दस्सनेय्यं, किस्सेतं कम्मस्स अयं विपाको’’ति॥",
        "‘‘वेसालिया",
        "गोसीसमेकाहं पसन्‍नचित्तो, सेतं",
        "‘‘एतस्मिं पादानि पतिट्ठपेत्वा, मयञ्‍च अञ्‍ञे च अतिक्‍कमिम्हा।",
        "यानं इदं अब्भुतं दस्सनेय्यं, तस्सेव कम्मस्स अयं विपाको’’ति॥",
        "‘‘वण्णो च ते सब्बदिसा पभासति, गन्धो च ते सब्बदिसा पवायति।",
        "यक्खिद्धिपत्तोसि महानुभावो, नग्गो चासि किस्स अयं विपाको’’ति॥",
        "‘‘अक्‍कोधनो",
        "तस्सेव कम्मस्स अयं विपाको, दिब्बो मे वण्णो सततं पभासति॥",
        "‘‘यसञ्‍च कित्तिञ्‍च धम्मे ठितानं, दिस्वान मन्तेमि",
        "तस्सेव कम्मस्स अयं विपाको, दिब्बो मे गन्धो सततं पवायति॥",
        "‘‘सहायानं",
        "खिड्डत्थिको नो च पदुट्ठचित्तो, तेनम्हि नग्गो कसिरा च वुत्ती’’ति॥",
        "‘‘यो कीळमानो पकरोति पापं, तस्सेदिसं कम्मविपाकमाहु।",
        "अकीळमानो पन यो करोति, किं तस्स कम्मस्स विपाकमाहू’’ति॥",
        "‘‘ये दुट्ठसङ्कप्पमना मनुस्सा, कायेन वाचाय च सङ्किलिट्ठा।",
        "कायस्स भेदा अभिसम्परायं, असंसयं ते निरयं उपेन्ति॥",
        "‘‘अपरे",
        "कायस्स भेदा अभिसम्परायं, असंसयं ते सुगतिं उपेन्ती’’ति॥",
        "‘‘तं किन्ति जानेय्यमहं अवेच्‍च, कल्याणपापस्स अयं विपाको।",
        "किं वाहं दिस्वा अभिसद्दहेय्यं, को वापि मं सद्दहापेय्य एत’’न्ति॥",
        "‘‘दिस्वा",
        "कल्याणपापे उभये असन्ते, सिया नु सत्ता सुगता दुग्गता वा॥",
        "‘‘नो",
        "नाहेसुं सत्ता सुगता दुग्गता वा, हीना पणीता च मनुस्सलोके॥",
        "‘‘यस्मा",
        "तस्मा हि सत्ता सुगता दुग्गता वा, हीना",
        "‘‘द्वयज्‍ज कम्मानं विपाकमाहु, सुखस्स दुक्खस्स च वेदनीयं।",
        "ता देवतायो परिचारयन्ति, पच्‍चन्ति बाला द्वयतं अपस्सिनो॥",
        "‘‘न मत्थि कम्मानि सयंकतानि, दत्वापि मे नत्थि यो",
        "अच्छादनं सयनमथन्‍नपानं, तेनम्हि नग्गो कसिरा च वुत्ती’’ति॥",
        "‘‘सिया नु खो कारणं किञ्‍चि यक्ख, अच्छादनं येन तुवं लभेथ।",
        "आचिक्ख मे त्वं यदत्थि हेतु, सद्धायिकं",
        "‘‘कप्पितको",
        "गुत्तिन्द्रियो संवुतपातिमोक्खो, सीतिभूतो उत्तमदिट्ठिपत्तो॥",
        "‘‘सखिलो वदञ्‍ञू सुवचो सुमुखो, स्वागमो सुप्पटिमुत्तको च।",
        "पुञ्‍ञस्स खेत्तं अरणविहारी, देवमनुस्सानञ्‍च",
        "‘‘सन्तो विधूमो अनीघो निरासो, मुत्तो विसल्‍लो अममो अवङ्को।",
        "निरूपधी सब्बपपञ्‍चखीणो, तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्तो जुतिमा॥",
        "‘‘अप्पञ्‍ञातो",
        "जानन्ति तं यक्खभूता अनेजं, कल्याणधम्मं विचरन्तं लोके॥",
        "‘‘तस्स",
        "पटिग्गहीतानि च तानि अस्सु, ममञ्‍च पस्सेथ सन्‍नद्धदुस्स’’न्ति॥",
        "‘‘कस्मिं पदेसे समणं वसन्तं, गन्त्वान पस्सेमु मयं इदानि।",
        "यो मज्‍ज",
        "‘‘एसो निसिन्‍नो कपिनच्‍चनायं, परिवारितो देवताहि बहूहि।",
        "धम्मिं",
        "‘‘तथाहं",
        "पटिग्गहितानि च तानि अस्सु, तुवञ्‍च पस्सेमु सन्‍नद्धदुस्स’’न्ति॥",
        "‘‘मा अक्खणे पब्बजितं उपागमि, साधु वो लिच्छवि नेस धम्मो।",
        "ततो च काले उपसङ्कमित्वा, तत्थेव पस्साहि रहो निसिन्‍न’’न्ति॥",
        "तथाति वत्वा अगमासि तत्थ, परिवारितो दासगणेन लिच्छवि।",
        "सो तं नगरं उपसङ्कमित्वा, वासूपगच्छित्थ सके निवेसने॥",
        "ततो",
        "विचेय्य पेळातो च युगानि अट्ठ, गाहापयी दासगणेन लिच्छवि॥",
        "सो तं पदेसं उपसङ्कमित्वा, तं अद्दस समणं सन्तचित्तं।",
        "पटिक्‍कन्तं",
        "तमेनमवोच उपसङ्कमित्वा, अप्पाबाधं फासुविहारञ्‍च पुच्छि।",
        "‘‘वेसालियं लिच्छविहं भदन्ते, जानन्ति मं लिच्छवि अम्बसक्‍करो॥",
        "‘‘इमानि मे अट्ठ युगा सुभानि",
        "तेनेव अत्थेन इधागतोस्मि, यथा अहं अत्तमनो भवेय्य’’न्ति॥",
        "‘‘दूरतोव",
        "पत्तानि भिज्‍जन्ति च ते",
        "‘‘अथापरे पादकुठारिकाहि, अवंसिरा समणा पातयन्ति।",
        "एतादिसं पब्बजिता विहेसं, तया कतं समणा पापुणन्ति॥",
        "‘‘तिणेन तेलम्पि न त्वं अदासि, मूळ्हस्स",
        "अन्धस्स दण्डं सयमादियासि, एतादिसो कदरियो असंवुतो तुवं।",
        "अथ त्वं केन वण्णेन किमेव दिस्वा,",
        "अम्हेहि सह संविभागं करोसी’’ति॥",
        "‘‘पच्‍चेमि",
        "खिड्डत्थिको नो च पदुट्ठचित्तो, एतम्पि मे दुक्‍कटमेव भन्ते॥",
        "‘‘खिड्डाय यक्खो पसवित्वा पापं, वेदेति दुक्खं असमत्तभोगी।",
        "दहरो युवा नग्गनियस्स भागी, किं सु ततो दुक्खतरस्स होति॥",
        "‘‘तं दिस्वा संवेगमलत्थं भन्ते, तप्पच्‍चया वापि",
        "पटिगण्ह भन्ते वत्थयुगानि अट्ठ, यक्खस्सिमा गच्छन्तु दक्खिणायो’’ति॥",
        "‘‘अद्धा हि दानं बहुधा पसत्थं, ददतो च ते अक्खयधम्ममत्थु।",
        "पटिगण्हामि",
        "ततो हि सो आचमयित्वा लिच्छवि, थेरस्स दत्वान युगानि अट्ठ।",
        "‘पटिग्गहितानि च तानि अस्सु, यक्खञ्‍च पस्सेथ सन्‍नद्धदुस्सं’॥",
        "तमद्दसा चन्दनसारलित्तं, आजञ्‍ञमारूळ्हमुळारवण्णं।",
        "अलङ्कतं साधुनिवत्थदुस्सं, परिवारितं यक्खमहिद्धिपत्तं॥",
        "सो",
        "कम्मञ्‍च दिस्वान महाविपाकं, सन्दिट्ठिकं चक्खुना सच्छिकत्वा॥",
        "तमेनमवोच",
        "न चापि मे किञ्‍चि अदेय्यमत्थि, तुवञ्‍च मे यक्ख बहूपकारो’’ति॥",
        "‘‘तुवञ्‍च मे लिच्छवि एकदेसं, अदासि दानानि अमोघमेतं।",
        "स्वाहं",
        "‘‘गती च बन्धू च परायणञ्‍च",
        "याचामि तं",
        "‘‘सचे तुवं अस्सद्धो भविस्ससि, कदरियरूपो विप्पटिपन्‍नचित्तो।",
        "त्वं नेव मं लच्छसि",
        "‘‘सचे पन त्वं भविस्ससि धम्मगारवो, दाने रतो सङ्गहितत्तभावो।",
        "ओपानभूतो समणब्राह्मणानं, एवं ममं लच्छसि दस्सनाय॥",
        "‘‘दिस्वा च तं आलपिस्सं भदन्ते, इमञ्‍च सूलतो लहुं पमुञ्‍च।",
        "यतो निदानं अकरिम्ह सक्खिं, मञ्‍ञामि सूलावुतकस्स कारणा॥",
        "‘‘ते",
        "सक्‍कच्‍च धम्मानि समाचरन्तो, मुच्‍चेय्य सो निरया च तम्हा।",
        "कम्मं सिया अञ्‍ञत्र वेदनीयं॥",
        "‘‘कप्पितकञ्‍च उपसङ्कमित्वा, तेनेव",
        "सयं मुखेनूपनिसज्‍ज पुच्छ, सो ते अक्खिस्सति एतमत्थं॥",
        "‘‘तमेव भिक्खुं उपसङ्कमित्वा, पुच्छस्सु अञ्‍ञत्थिको नो च पदुट्ठचित्तो।",
        "सो ते सुतं असुतञ्‍चापि धम्मं,",
        "सब्बम्पि",
        "सो तत्थ रहस्सं समुल्‍लपित्वा, सक्खिं करित्वान अमानुसेन।",
        "पक्‍कामि सो लिच्छवीनं सकासं, अथ ब्रवि परिसं सन्‍निसिन्‍नं॥",
        "‘‘सुणन्तु भोन्तो मम एकवाक्यं, वरं वरिस्सं लभिस्सामि अत्थं।",
        "सूलावुतो",
        "‘‘एत्तावता वीसतिरत्तिमत्ता, यतो आवुतो नेव जीवति न मतो।",
        "ताहं मोचयिस्सामि दानि, यथामतिं अनुजानातु सङ्घो’’ति॥",
        "‘‘एतञ्‍च अञ्‍ञञ्‍च लहुं पमुञ्‍च, को तं वदेथ",
        "यथा पजानासि तथा करोहि, यथामतिं अनुजानाति सङ्घो’’ति॥",
        "सो",
        "‘मा भायि सम्मा’ति च तं अवोच, तिकिच्छकानञ्‍च उपट्ठपेसि॥",
        "‘‘कप्पितकञ्‍च",
        "सयं मुखेनूपनिसज्‍ज लिच्छवि, तथेव पुच्छित्थ नं कारणत्थिको॥",
        "‘‘सूलावुतो पुरिसो लुद्दकम्मो, पणीतदण्डो",
        "एत्तावता वीसतिरत्तिमत्ता, यतो आवुतो नेव जीवति न मतो॥",
        "‘‘सो मोचितो गन्त्वा मया इदानि, एतस्स यक्खस्स वचो हि भन्ते।",
        "सिया नु खो कारणं किञ्‍चिदेव, येन सो निरयं नो वजेय्य॥",
        "‘‘आचिक्ख भन्ते यदि अत्थि हेतु, सद्धायिकं हेतुवचो सुणोम।",
        "न तेसं कम्मानं विनासमत्थि, अवेदयित्वा इध ब्यन्तिभावो’’ति॥",
        "‘‘सचे",
        "मुच्‍चेय्य सो निरया च तम्हा, कम्मं सिया अञ्‍ञत्र वेदनीय’’न्ति॥",
        "‘‘अञ्‍ञातो",
        "अनुसास मं ओवद भूरिपञ्‍ञ, यथा अहं नो निरयं वजेय्य’’न्ति॥",
        "‘‘अज्‍जेव",
        "तथेव सिक्खाय पदानि पञ्‍च, अखण्डफुल्‍लानि समादियस्सु॥",
        "‘‘पाणातिपाता विरमस्सु खिप्पं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयस्सु।",
        "अमज्‍जपो मा च मुसा अभाणी, सकेन दारेन च होहि तुट्ठो।",
        "इमञ्‍च अरियं",
        "‘‘चीवरं पिण्डपातञ्‍च, पच्‍चयं सयनासनं।",
        "अन्‍नं पानं खादनीयं, वत्थसेनासनानि च।",
        "ददाहि उजुभूतेसु, विप्पसन्‍नेन चेतसा",
        "‘‘भिक्खूपि सीलसम्पन्‍ने, वीतरागे बहुस्सुते।",
        "तप्पेहि अन्‍नपानेन, सदा पुञ्‍ञं पवड्ढति॥",
        "‘‘एवञ्‍च धम्मानि",
        "मुञ्‍च तुवं",
        "‘‘अज्‍जेव बुद्धं सरणं उपेमि, धम्मञ्‍च सङ्घञ्‍च पसन्‍नचित्तो।",
        "तथेव सिक्खाय पदानि पञ्‍च, अखण्डफुल्‍लानि समादियामि॥",
        "‘‘पाणातिपाता विरमामि खिप्पं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयामि।",
        "अमज्‍जपो नो च मुसा भणामि, सकेन दारेन च होमि तुट्ठो।",
        "इमञ्‍च अरियं अट्ठङ्गवरेनुपेतं, समादियामि कुसलं सुखुद्रयं॥",
        "‘‘चीवरं",
        "अन्‍नं पानं खादनीयं, वत्थसेनासनानि च॥",
        "‘‘भिक्खू",
        "ददामि न विकम्पामि",
        "एतादिसा लिच्छवि अम्बसक्‍करो, वेसालियं अञ्‍ञतरो उपासको।",
        "सद्धो मुदू कारकरो च भिक्खु, सङ्घञ्‍च सक्‍कच्‍च तदा उपट्ठहि॥",
        "सूलावुतो च अरोगो हुत्वा, सेरी",
        "भिक्खुञ्‍च आगम्म कप्पितकुत्तमं, उभोपि सामञ्‍ञफलानि अज्झगुं॥",
        "एतादिसा सप्पुरिसान सेवना, महप्फला होति सतं विजानतं।",
        "सूलावुतो अग्गफलं अफस्सयि",
        "",
        "यथा कथं इतरितरेन चापि, सुभासितं तञ्‍च सुणाथ सब्बे॥",
        "यो सो अहु राजा पायासि नाम",
        "सो मोदमानोव सके विमाने, अमानुसो मानुसे अज्झभासीति॥",
        "‘‘वङ्के",
        "सुदुग्गमे वण्णुपथस्स मज्झे, वङ्कंभया नट्ठमना मनुस्सा॥",
        "‘‘नयिध फला मूलमया च सन्ति, उपादानं नत्थि कुतोध भक्खो",
        "अञ्‍ञत्र पंसूहि च वालुकाहि च, तताहि उण्हाहि च दारुणाहि च॥",
        "‘‘उज्‍जङ्गलं तत्तमिवं कपालं, अनायसं परलोकेन तुल्यं।",
        "लुद्दानमावासमिदं पुराणं, भूमिप्पदेसो अभिसत्तरूपो॥",
        "‘‘‘अथ तुम्हे केन वण्णेन, किमासमाना इमं पदेसं हि।",
        "अनुपविट्ठा सहसा समच्‍च, लोभा भया अथ वा सम्पमूळ्हा’’’ति॥",
        "‘‘मगधेसु अङ्गेसु च सत्थवाहा, आरोपयित्वा पणियं पुथुत्तं।",
        "ते यामसे सिन्धुसोवीरभूमिं, धनत्थिका उद्दयं पत्थयाना॥",
        "‘‘दिवा पिपासं नधिवासयन्ता, योग्गानुकम्पञ्‍च समेक्खमाना।",
        "एतेन वेगेन आयाम सब्बे, रत्तिं मग्गं पटिपन्‍ना विकाले॥",
        "‘‘ते",
        "सुदुग्गमे वण्णुपथस्स मज्झे, दिसं न जानाम पमूळ्हचित्ता॥",
        "‘‘इदञ्‍च",
        "ततुत्तरिं जीवितमासमाना, दिस्वा पतीता सुमना उदग्गा’’ति॥",
        "‘‘पारं समुद्दस्स इमञ्‍च वण्णुं, वेत्ताचरं",
        "नदियो पन पब्बतानञ्‍च दुग्गा, पुथुद्दिसा गच्छथ भोगहेतु॥",
        "‘‘पक्खन्दियान विजितं परेसं, वेरज्‍जके मानुसे पेक्खमाना।",
        "यं वो सुतं वा अथ वापि दिट्ठं, अच्छेरकं तं वो सुणोम ताता’’ति॥",
        "‘‘इतोपि अच्छेरतरं कुमार, न नो सुतं वा अथ वापि दिट्ठं।",
        "अतीतमानुस्सकमेव सब्बं, दिस्वा न तप्पाम अनोमवण्णं॥",
        "‘‘वेहायसं पोक्खरञ्‍ञो सवन्ति, पहूतमल्या",
        "दुमा चिमे निच्‍चफलूपपन्‍ना, अतीव गन्धा सुरभिं पवायन्ति॥",
        "‘‘वेळूरियथम्भा सतमुस्सितासे, सिलापवाळस्स च आयतंसा।",
        "मसारगल्‍ला सहलोहितङ्गा, थम्भा इमे जोतिरसामयासे॥",
        "‘‘सहस्सथम्भं अतुलानुभावं, तेसूपरि साधुमिदं विमानं।",
        "रतनन्तरं कञ्‍चनवेदिमिस्सं, तपनीयपट्टेहि च साधुछन्‍नं॥",
        "‘‘जम्बोनदुत्तत्तमिदं",
        "दळ्हो च वग्गु च सुसङ्गतो च",
        "‘‘रतनन्तरस्मिं बहुअन्‍नपानं, परिवारितो अच्छरासङ्गणेन।",
        "मुरजआलम्बरतूरियघुट्ठो, अभिवन्दितोसि थुतिवन्दनाय॥",
        "‘‘सो मोदसि नारिगणप्पबोधनो, विमानपासादवरे मनोरमे।",
        "अचिन्तियो सब्बगुणूपपन्‍नो, राजा यथा वेस्सवणो नळिन्या",
        "‘‘देवो नु आसि उदवासि यक्खो, उदाहु देविन्दो मनुस्सभूतो।",
        "पुच्छन्ति तं वाणिजा सत्थवाहा, आचिक्ख को नाम तुवंसि यक्खो’’ति॥",
        "‘‘सेरीसको नाम अहम्हि यक्खो, कन्तारियो वण्णुपथम्हि गुत्तो।",
        "इमं पदेसं अभिपालयामि, वचनकरो वेस्सवणस्स रञ्‍ञो’’ति॥",
        "‘‘अधिच्‍चलद्धं परिणामजं ते, सयं कतं उदाहु देवेहि दिन्‍नं।",
        "पुच्छन्ति तं वाणिजा सत्थवाहा, कथं तया लद्धमिदं मनुञ्‍ञ’’न्ति॥",
        "‘‘नाधिच्‍चलद्धं न परिणामजं मे, न सयं कतं न हि देवेहि दिन्‍नं।",
        "सकेहि कम्मेहि अपापकेहि, पुञ्‍ञेहि मे लद्धमिदं मनुञ्‍ञ’’न्ति॥",
        "‘‘किं",
        "पुच्छन्ति तं वाणिजा सत्थवाहा, कथं तया लद्धमिदं विमान’’न्ति॥",
        "‘‘ममं",
        "नत्थिकदिट्ठि कदरियो पापधम्मो, उच्छेदवादी च तदा अहोसिं॥",
        "‘‘समणो च खो आसि कुमारकस्सपो, बहुस्सुतो चित्तकथी उळारो।",
        "सो मे तदा धम्मकथं अभासि, दिट्ठिविसूकानि विनोदयी मे॥",
        "‘‘ताहं तस्स धम्मकथं सुणित्वा, उपासकत्तं पटिदेवयिस्सं।",
        "पाणातिपाता विरतो अहोसिं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयिस्सं।",
        "अमज्‍जपो नो च मुसा अभाणिं, सकेन दारेन च अहोसि तुट्ठो॥",
        "‘‘तं मे वतं तं पन ब्रह्मचरियं, तस्स सुचिण्णस्स अयं विपाको।",
        "तेहेव कम्मेहि अपापकेहि, पुञ्‍ञेहि मे लद्धमिदं विमान’’न्ति॥",
        "‘‘सच्‍चं किराहंसु नरा सपञ्‍ञा, अनञ्‍ञथा वचनं पण्डितानं।",
        "यहिं यहिं गच्छति पुञ्‍ञकम्मो, तहिं तहिं मोदति कामकामी॥",
        "‘‘यहिं यहिं सोकपरिद्दवो च, वधो च बन्धो च परिक्‍किलेसो।",
        "तहिं तहिं गच्छति पापकम्मो, न मुच्‍चति दुग्गतिया कदाची’’ति॥",
        "‘‘सम्मूळ्हरूपोव",
        "जनस्सिमस्स तुय्हञ्‍च कुमार, अप्पच्‍चयो केन नु खो अहोसी’’ति॥",
        "‘‘इमे च सिरीसवना",
        "ते सम्पवायन्ति इमं विमानं, दिवा च रत्तो च तमं निहन्त्वा॥",
        "‘‘इमेसञ्‍च खो वस्ससतच्‍चयेन, सिपाटिका फलति एकमेका।",
        "मानुस्सकं वस्ससतं अतीतं, यदग्गे कायम्हि इधूपपन्‍नो॥",
        "‘‘दिस्वानहं वस्ससतानि पञ्‍च, अस्मिं विमाने ठत्वान ताता।",
        "आयुक्खया पुञ्‍ञक्खया चविस्सं, तेनेव सोकेन पमुच्छितोस्मी’’ति॥",
        "‘‘कथं नु सोचेय्य तथाविधो सो, लद्धा विमानं अतुलं चिराय।",
        "ये चापि खो इत्तरमुपपन्‍ना, ते नून सोचेय्युं परित्तपुञ्‍ञा’’ति॥",
        "‘‘अनुच्छविं ओवदियञ्‍च मे तं, यं मं तुम्हे पेय्यवाचं वदेथ।",
        "तुम्हे च खो ताता मयानुगुत्ता, येनिच्छकं तेन पलेथ सोत्थि’’न्ति॥",
        "‘‘गन्त्वा मयं सिन्धुसोवीरभूमिं, धन्‍नत्थिका उद्दयं पत्थयाना।",
        "यथापयोगा परिपुण्णचागा, काहाम सेरीसमहं उळार’’न्ति॥",
        "‘‘मा",
        "पापानि कम्मानि विवज्‍जयाथ, धम्मानुयोगञ्‍च अधिट्ठहाथ॥",
        "‘‘उपासको अत्थि इमम्हि सङ्घे, बहुस्सुतो सीलवतूपपन्‍नो।",
        "सद्धो च चागी च सुपेसलो च, विचक्खणो सन्तुसितो मुतीमा॥",
        "‘‘सञ्‍जानमानो",
        "वेभूतिकं पेसुणं नो करेय्य, सण्हञ्‍च वाचं सखिलं भणेय्य॥",
        "‘‘सगारवो सप्पटिस्सो विनीतो, अपापको अधिसीले विसुद्धो।",
        "सो मातरं पितरञ्‍चापि जन्तु, धम्मेन पोसेति अरियवुत्ति॥",
        "‘‘मञ्‍ञे सो मातापितूनं कारणा, भोगानि परियेसति न अत्तहेतु।",
        "मातापितूनञ्‍च यो अच्‍चयेन, नेक्खम्मपोणो चरिस्सति ब्रह्मचरियं॥",
        "‘‘उजू अवङ्को असठो अमायो, न लेसकप्पेन च वोहरेय्य।",
        "सो तादिसो सुकतकम्मकारी, धम्मे ठितो किन्ति लभेथ दुक्खं॥",
        "‘‘तं कारणा पातुकतोम्हि अत्तना, तस्मा धम्मं पस्सथ वाणिजासे।",
        "अञ्‍ञत्र तेनिह भस्मी",
        "तं खिप्पमानेन लहुं परेन, सुखो हवे सप्पुरिसेन सङ्गमो’’ति॥",
        "‘‘किं",
        "मयम्पि नं दट्ठुकामम्ह यक्ख, यस्सानुकम्पाय इधागतोसि।",
        "लाभा हि तस्स यस्स तुवं पिहेसी’’ति॥",
        "‘‘यो कप्पको सम्भवनामधेय्यो, उपासको कोच्छफलूपजीवी।",
        "जानाथ नं तुम्हाकं पेसियो सो, मा खो नं हीळित्थ सुपेसलो सो’’ति॥",
        "‘‘जानामसे यं त्वं पवदेसि यक्ख, न खो नं जानाम स एदिसोति।",
        "मयम्पि नं पूजयिस्साम यक्ख, सुत्वान तुय्हं वचनं उळार’’न्ति॥",
        "‘‘ये केचि इमस्मिं सत्थे मनुस्सा, दहरा महन्ता अथवापि मज्झिमा।",
        "सब्बेव ते आलम्बन्तु विमानं, पस्सन्तु पुञ्‍ञानं फलं कदरिया’’ति॥",
        "ते तत्थ सब्बेव ‘अहं पुरे’ति, तं कप्पकं तत्थ पुरक्खत्वा",
        "सब्बेव ते आलम्बिंसु विमानं, मसक्‍कसारं विय वासवस्स॥",
        "ते तत्थ सब्बेव ‘अहं पुरे’ति, उपासकत्तं पटिवेदयिंसु।",
        "पाणातिपाता पटिविरता अहेसुं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयिंसु।",
        "अमज्‍जपा नो च मुसा भणिंसु, सकेन दारेन च अहेसुं तुट्ठा॥",
        "ते",
        "पक्‍कामि सत्थो अनुमोदमानो, यक्खिद्धिया अनुमतो पुनप्पुनं॥",
        "गन्त्वान ते सिन्धुसोवीरभूमिं, धनत्थिका उद्दयं",
        "यथापयोगा परिपुण्णलाभा, पच्‍चागमुं पाटलिपुत्तमक्खतं॥",
        "गन्त्वान ते सङ्घरं सोत्थिवन्तो, पुत्तेहि दारेहि समङ्गिभूता।",
        "आनन्दी वित्ता सुमना पतीता, अकंसु सेरीसमहं उळारं।",
        "सेरीसकं ते परिवेणं मापयिंसु॥",
        "एतादिसा",
        "एकस्स अत्थाय उपासकस्स, सब्बेव सत्ता सुखिता",
        "राजा",
        "मोरियानं उपट्ठानं गन्त्वा, सुरट्ठं पुनरागमा॥",
        "उण्हे मज्झन्हिके",
        "अद्दस मग्गं रमणीयं, पेतानं तं वण्णुपथं",
        "सारथिं",
        "‘‘अयं मग्गो रमणीयो, खेमो सोवत्थिको सिवो।",
        "इमिना सारथि याम, सुरट्ठानं सन्तिके इतो’’॥",
        "तेन",
        "उब्बिग्गरूपो पुरिसो, सोरट्ठं एतदब्रवि॥",
        "‘‘कुम्मग्गं पटिपन्‍नम्हा, भिंसनं लोमहंसनं।",
        "पुरतो दिस्सति मग्गो, पच्छतो च न दिस्सति॥",
        "‘‘कुम्मग्गं पटिपन्‍नम्हा, यमपुरिसान सन्तिके।",
        "अमानुसो वायति गन्धो, घोसो सुय्यति",
        "संविग्गो राजा सोरट्ठो, सारथिं एतदब्रवि।",
        "‘‘कुम्मग्गं पटिपन्‍नम्हा, भिंसनं लोमहंसनं।",
        "पुरतो दिस्सति मग्गो, पच्छतो च न दिस्सति॥",
        "‘‘कुम्मग्गं पटिपन्‍नम्हा, यमपुरिसान सन्तिके।",
        "अमानुसो वायति गन्धो, घोसो सुय्यति दारुणो’’॥",
        "हत्थिक्खन्धं समारुय्ह, ओलोकेन्तो चतुद्दिसं",
        "अद्दस निग्रोधं रमणीयं",
        "नीलब्भवण्णसदिसं, मेघवण्णसिरीनिभं॥",
        "सारथिं",
        "नीलब्भवण्णसदिसो, मेघवण्णसिरीनिभो’’॥",
        "‘‘निग्रोधो सो महाराज, पादपो छायासम्पन्‍नो।",
        "नीलब्भवण्णसदिसो",
        "तेन पायासि सोरट्ठो, येन सो दिस्सते ब्रहा।",
        "नीलब्भवण्णसदिसो, मेघवण्णसिरीनिभो॥",
        "हत्थिक्खन्धतो ओरुय्ह, राजा रुक्खं उपागमि।",
        "निसीदि रुक्खमूलस्मिं, सामच्‍चो सपरिज्‍जनो।",
        "पूरं पानीयसरकं, पूवे वित्ते च अद्दस॥",
        "पुरिसो",
        "उपसङ्कमित्वा राजानं, सोरट्ठं एतदब्रवि॥",
        "‘‘स्वागतं ते महाराज, अथो ते अदुरागतं।",
        "पिवतु देवो पानीयं, पूवे खाद अरिन्दम’’॥",
        "पिवित्वा राजा पानीयं, सामच्‍चो सपरिज्‍जनो।",
        "पूवे खादित्वा पित्वा च, सोरट्ठो एतदब्रवि॥",
        "‘‘देवता नुसि गन्धब्बो, अदु सक्‍को पुरिन्ददो।",
        "अजानन्ता तं पुच्छाम, कथं जानेमु तं मय’’न्ति॥",
        "‘‘नाम्हि देवो न गन्धब्बो, नापि",
        "पेतो अहं महाराज, सुरट्ठा इध मागतो’’ति॥",
        "‘‘किंसीलो किंसमाचारो, सुरट्ठस्मिं पुरे तुवं।",
        "केन ते ब्रह्मचरियेन, आनुभावो अयं तवा’’ति॥",
        "‘‘तं सुणोहि महाराज, अरिन्दम रट्ठवड्ढन।",
        "अमच्‍चा पारिसज्‍जा च, ब्राह्मणो च पुरोहितो॥",
        "‘‘सुरट्ठस्मिं अहं देव, पुरिसो पापचेतसो।",
        "मिच्छादिट्ठि च दुस्सीलो, कदरियो परिभासको॥",
        "‘‘‘ददन्तानं",
        "अञ्‍ञेसं ददमानानं, अन्तरायकरो अहं॥",
        "‘‘‘विपाको नत्थि दानस्स, संयमस्स कुतो फलं।",
        "नत्थि आचरियो नाम, अदन्तं को दमेस्सति॥",
        "‘‘‘समतुल्यानि",
        "नत्थि बलं वीरियं वा, कुतो उट्ठानपोरिसं॥",
        "‘‘‘नत्थि दानफलं नाम, न विसोधेति वेरिनं।",
        "लद्धेय्यं लभते मच्‍चो, नियतिपरिणामजं",
        "‘‘‘नत्थि",
        "नत्थि दिन्‍नं नत्थि हुतं, सुनिहितं न विज्‍जति॥",
        "‘‘‘योपि",
        "न कोचि कञ्‍चि हनति, सत्तन्‍नं विवरमन्तरे॥",
        "‘‘‘अच्छेज्‍जाभेज्‍जो हि",
        "योजनानं सतं पञ्‍च, को जीवं छेत्तुमरहति॥",
        "‘‘‘यथा सुत्तगुळे खित्ते, निब्बेठेन्तं पलायति।",
        "एवमेव च सो जीवो, निब्बेठेन्तो पलायति॥",
        "‘‘‘यथा गामतो निक्खम्म, अञ्‍ञं गामं पविसति।",
        "एवमेव च सो जीवो, अञ्‍ञं बोन्दिं पविसति॥",
        "‘‘‘यथा",
        "एवमेव च सो जीवो, अञ्‍ञं बोन्दिं पविसति॥",
        "‘‘‘चुल्‍लासीति",
        "ये बाला ये च पण्डिता, संसारं खेपयित्वान।",
        "दुक्खस्सन्तं करिस्सरे॥",
        "‘‘‘मितानि सुखदुक्खानि, दोणेहि पिटकेहि च।",
        "जिनो सब्बं पजानाति’, सम्मूळ्हा इतरा पजा॥",
        "‘‘एवंदिट्ठि पुरे आसिं, सम्मूळ्हो मोहपारुतो।",
        "मिच्छादिट्ठि च दुस्सीलो, कदरियो परिभासको॥",
        "‘‘ओरं मे छहि मासेहि, कालङ्किरिया भविस्सति।",
        "एकन्तकटुकं घोरं, निरयं पपतिस्सहं॥",
        "",
        "अयोपाकारपरियन्तं, अयसा पटिकुज्‍जितं॥",
        "",
        "समन्ता योजनसतं, फरित्वा तिट्ठति सब्बदा॥",
        "‘‘वस्सानि",
        "लक्खो एसो महाराज, सतभागवस्सकोटियो॥",
        "‘‘कोटिसतसहस्सानि",
        "मिच्छादिट्ठी च दुस्सीला, ये च अरियूपवादिनो॥",
        "‘‘तत्थाहं दीघमद्धानं, दुक्खं वेदिस्स वेदनं।",
        "फलं पापस्स कम्मस्स, तस्मा सोचामहं भुसं॥",
        "‘‘तं",
        "धीता मय्हं महाराज, उत्तरा भद्दमत्थु ते॥",
        "‘‘करोति भद्दकं कम्मं, सीलेसुपोसथे रता।",
        "सञ्‍ञता संविभागी च, वदञ्‍ञू वीतमच्छरा॥",
        "‘‘अखण्डकारी सिक्खाय, सुण्हा परकुलेसु च।",
        "उपासिका सक्यमुनिनो, सम्बुद्धस्स सिरीमतो॥",
        "‘‘भिक्खु च सीलसम्पन्‍नो, गामं पिण्डाय पाविसि।",
        "ओक्खित्तचक्खु सतिमा, गुत्तद्वारो सुसंवुतो॥",
        "‘‘सपदानं चरमानो, अगमा तं निवेसनं।",
        "‘तमद्दस महाराज, उत्तरा भद्दमत्थु ते’॥",
        "‘‘पूरं पानीयसरकं, पूवे वित्ते च सा अदा।",
        "‘पिता मे कालङ्कतो, भन्ते तस्सेतं उपकप्पतु’॥",
        "‘‘समनन्तरानुद्दिट्ठे, विपाको उदपज्‍जथ।",
        "भुञ्‍जामि कामकामीहं, राजा वेस्सवणो यथा॥",
        "‘‘तं सुणोहि महाराज, अरिन्दम रट्ठवड्ढन।",
        "सदेवकस्स लोकस्स, बुद्धो अग्गो पवुच्‍चति।",
        "तं बुद्धं सरणं गच्छ, सपुत्तदारो अरिन्दम॥",
        "‘‘अट्ठङ्गिकेन मग्गेन, फुसन्ति अमतं पदं।",
        "तं धम्मं सरणं गच्छ, सपुत्तदारो अरिन्दम॥",
        "‘‘चत्तारो",
        "एस सङ्घो उजुभूतो, पञ्‍ञासीलसमाहितो।",
        "तं सङ्घं सरणं गच्छ, सपुत्तदारो अरिन्दम॥",
        "‘‘पाणातिपाता",
        "अमज्‍जपो मा च मुसा अभाणी, सकेन दारेन च होहि तुट्ठो’’ति॥",
        "‘‘अत्थकामोसि मे यक्ख, हितकामोसि देवते।",
        "करोमि तुय्हं वचनं, त्वंसि आचरियो मम॥",
        "‘‘उपेमि सरणं बुद्धं, धम्मञ्‍चापि अनुत्तरं।",
        "सङ्घञ्‍च नरदेवस्स, गच्छामि सरणं अहं॥",
        "‘‘पाणातिपाता विरमामि खिप्पं, लोके अदिन्‍नं परिवज्‍जयामि।",
        "अमज्‍जपो नो च मुसा भणामि, सकेन दारेन च होमि तुट्ठो॥",
        "‘‘ओफुणामि",
        "वमामि पापिकं दिट्ठिं, बुद्धानं सासने रतो’’॥",
        "इदं वत्वान सोरट्ठो, विरमित्वा पापदस्सना",
        "नमो",
        "",
        "नेस्साम तं यत्थ थुनन्ति दुग्गता, समप्पिता",
        "इच्‍चेव",
        "पच्‍चेकबाहासु गहेत्वा रेवतं, पक्‍कामयुं देवगणस्स सन्तिके॥",
        "‘‘आदिच्‍चवण्णं",
        "कस्सेतमाकिण्णजनं विमानं, सुरियस्स रंसीरिव जोतमानं॥",
        "‘‘नारीगणा चन्दनसारलित्ता",
        "तं दिस्सति सुरियसमानवण्णं, को मोदति सग्गपत्तो विमाने’’ति॥",
        "‘‘बाराणसियं नन्दियो नामासि, उपासको अमच्छरी दानपति वदञ्‍ञू।",
        "तस्सेतमाकिण्णजनं विमानं, सुरियस्स रंसीरिव जोतमानं॥",
        "‘‘नारीगणा चन्दनसारलित्ता, उभतो विमानं उपसोभयन्ति।",
        "तं दिस्सति सुरियसमानवण्णं, सो मोदति सग्गपत्तो विमाने’’ति॥",
        "‘‘नन्दियस्साहं",
        "भत्तु विमाने रमिस्सामि दानहं, न पत्थये निरयदस्सनाया’’ति॥",
        "‘‘एसो ते निरयो सुपापधम्मे, पुञ्‍ञं तया अकतं जीवलोके।",
        "न हि मच्छरी रोसको पापधम्मो, सग्गूपगानं लभति सहब्यत’’न्ति॥",
        "‘‘किं नु गूथञ्‍च मुत्तञ्‍च, असुची पटिदिस्सति।",
        "दुग्गन्धं किमिदं मीळ्हं, किमेतं उपवायती’’ति॥",
        "‘‘एस संसवको नाम, गम्भीरो सतपोरिसो।",
        "यत्थ वस्ससहस्सानि, तुवं पच्‍चसि रेवते’’ति॥",
        "‘‘किं",
        "केन संसवको लद्धो, गम्भीरो सतपोरिसो’’ति॥",
        "‘‘समणे ब्राह्मणे चापि, अञ्‍ञे वापि वनिब्बके।",
        "मुसावादेन वञ्‍चेसि, तं पापं पकतं तया॥",
        "‘‘तेन संसवको लद्धो, गम्भीरो सतपोरिसो।",
        "तत्थ वस्ससहस्सानि, तुवं पच्‍चसि रेवते॥",
        "‘‘हत्थेपि छिन्दन्ति अथोपि पादे, कण्णेपि छिन्दन्ति अथोपि नासं।",
        "अथोपि काकोळगणा समेच्‍च, सङ्गम्म खादन्ति विफन्दमान’’न्ति॥",
        "‘‘साधु खो मं पटिनेथ, काहामि कुसलं बहुं।",
        "दानेन समचरियाय, संयमेन दमेन च।",
        "यं कत्वा सुखिता होन्ति, न च पच्छानुतप्परे’’ति॥",
        "‘‘पुरे तुवं पमज्‍जित्वा, इदानि परिदेवसि।",
        "सयं कतानं कम्मानं, विपाकं अनुभोस्ससी’’ति॥",
        "‘‘को देवलोकतो मनुस्सलोकं, गन्त्वान पुट्ठो मे एवं वदेय्य।",
        "‘निक्खित्तदण्डेसु ददाथ दानं, अच्छादनं सेय्य",
        "न हि मच्छरी रोसको पापधम्मो, सग्गूपगानं लभति सहब्यतं’॥",
        "‘‘साहं नून इतो गन्त्वा, योनिं लद्धान मानुसिं।",
        "वदञ्‍ञू सीलसम्पन्‍ना, काहामि कुसलं बहुं।",
        "दानेन समचरियाय, संयमेन दमेन च॥",
        "‘‘आरामानि च रोपिस्सं, दुग्गे सङ्कमनानि च।",
        "पपञ्‍च उदपानञ्‍च, विप्पसन्‍नेन चेतसा॥",
        "‘‘चातुद्दसिं",
        "पाटिहारियपक्खञ्‍च, अट्ठङ्गसुसमागतं॥",
        "‘‘उपोसथं उपवसिस्सं, सदा सीलेसु संवुता।",
        "न च दाने पमज्‍जिस्सं, सामं दिट्ठमिदं मया’’ति॥",
        "इच्‍चेवं",
        "खिपिंसु निरये घोरे, उद्धंपादं अवंसिरं॥",
        "‘‘अहं पुरे मच्छरिनी अहोसिं, परिभासिका समणब्राह्मणानं।",
        "वितथेन च सामिकं वञ्‍चयित्वा, पच्‍चामहं निरये घोररूपे’’ति॥",
        "‘‘इदं",
        "तं दानि मे न",
        "‘‘हञ्‍ञामि",
        "स्वाहं छिन्‍नथामो कपणो लालपामि, किस्स",
        "‘‘विघातो चाहं परिपतामि छमायं, परिवत्तामि वारिचरोव घम्मे।",
        "रुदतो च मे",
        "‘‘छातो",
        "पुच्छामि तं एतमत्थं भदन्ते, कथं नु उच्छुपरिभोगं लभेय्य’’न्ति॥",
        "‘‘पुरे तुवं कम्ममकासि अत्तना, मनुस्सभूतो पुरिमाय जातिया।",
        "अहञ्‍च तं एतमत्थं वदामि, सुत्वान त्वं एतमत्थं विजान॥",
        "‘‘उच्छुं",
        "सो च तं पच्‍चासन्तो कथेसि, तस्स तुवं न किञ्‍चि आलपित्थ॥",
        "‘‘सो च तं अभणन्तं अयाचि, ‘देहय्य उच्छु’न्ति च तं अवोच।",
        "तस्स तुवं पिट्ठितो उच्छुं अदासि, तस्सेतं कम्मस्स अयं विपाको॥",
        "‘‘इङ्घ त्वं गन्त्वान पिट्ठितो गण्हेय्यासि",
        "तेनेव त्वं अत्तमनो भविस्ससि, हट्ठो चुदग्गो च पमोदितो चा’’ति॥",
        "गन्त्वान",
        "तेनेव सो अत्तमनो अहोसि, हट्ठो चुदग्गो च पमोदितो चाति॥",
        "‘‘सावत्थि",
        "तत्थ आसुं द्वे कुमारा, राजपुत्ताति मे सुतं॥",
        "‘‘सम्मत्ता",
        "पच्‍चुप्पन्‍नसुखे गिद्धा, न ते पस्सिंसुनागतं॥",
        "‘‘ते चुता च मनुस्सत्ता, परलोकं इतो गता।",
        "तेध घोसेन्त्यदिस्सन्ता, पुब्बे दुक्‍कटमत्तनो॥",
        "‘‘‘बहूसु वत",
        "नासक्खिम्हा च अत्तानं, परित्तं कातुं सुखावहं॥",
        "‘‘‘किं ततो पापकं अस्स, यं नो राजकुला चुता।",
        "उपपन्‍ना पेत्तिविसयं, खुप्पिपाससमप्पिता",
        "‘‘सामिनो इध हुत्वान, होन्ति असामिनो तहिं।",
        "भमन्ति",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, इस्सरमदसम्भवं।",
        "पहाय",
        "कायस्स भेदा सप्पञ्‍ञो, सग्गं सो उपपज्‍जती’’ति॥",
        "पुब्बे",
        "रूपे सद्दे रसे गन्धे, फोट्ठब्बे च मनोरमे॥",
        "नच्‍चं गीतं रतिं खिड्डं, अनुभुत्वा अनप्पकं।",
        "उय्याने परिचरित्वा, पविसन्तो गिरिब्बजं॥",
        "इसिं सुनेत्त",
        "अप्पिच्छं हिरिसम्पन्‍नं, उञ्छे पत्तगते रतं॥",
        "हत्थिक्खन्धतो ओरुय्ह, लद्धा भन्तेति चाब्रवि।",
        "तस्स पत्तं गहेत्वान, उच्‍चं पग्गय्ह खत्तियो॥",
        "थण्डिले",
        "‘‘रञ्‍ञो कितवस्साहं पुत्तो, किं मं भिक्खु करिस्ससि’’॥",
        "तस्स",
        "यं राजपुत्तो वेदेसि, निरयम्हि समप्पितो॥",
        "छळेव चतुरासीति, वस्सानि नवुतानि च।",
        "भुसं दुक्खं निगच्छित्थो, निरये कतकिब्बिसो॥",
        "उत्तानोपि च पच्‍चित्थ, निकुज्‍जो वामदक्खिणो।",
        "उद्धंपादो ठितो चेव, चिरं बालो अपच्‍चथ॥",
        "बहूनि",
        "भुसं दुक्खं निगच्छित्थो, निरये कतकिब्बिसो॥",
        "एतादिसं खो कटुकं, अप्पदुट्ठप्पदोसिनं।",
        "पच्‍चन्ति पापकम्मन्ता, इसिमासज्‍ज सुब्बतं॥",
        "सो तत्थ बहुवस्सानि, वेदयित्वा बहुं दुखं।",
        "खुप्पिपासहतो नाम",
        "एतमादीनवं ञत्वा",
        "पहाय इस्सरमदं, निवातमनुवत्तये॥",
        "दिट्ठेव धम्मे पासंसो, यो बुद्धेसु सगारवो।",
        "कायस्स भेदा सप्पञ्‍ञो, सग्गं सो उपपज्‍जतीति॥",
        "‘‘गूथकूपतो",
        "निस्संसयं पापकम्मन्तो, किं नु सद्दहसे तुव’’न्ति॥",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतोम्हि, दुग्गतो यमलोकिको।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गतो’’॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसी’’ति॥",
        "‘‘अहु",
        "अज्झोसितो मय्हं घरे, कदरियो परिभासको॥",
        "‘‘तस्साहं",
        "तस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गतो’’ति॥",
        "‘‘अमित्तो मित्तवण्णेन, यो ते आसि कुलूपको।",
        "कायस्स भेदा दुप्पञ्‍ञो, किं नु पेच्‍च गतिं गतो’’ति॥",
        "‘‘तस्सेवाहं पापकम्मस्स, सीसे तिट्ठामि मत्थके।",
        "सो च परविसयं पत्तो, ममेव परिचारको॥",
        "‘‘यं भदन्ते हदन्तञ्‍ञे, एतं मे होति भोजनं।",
        "अहञ्‍च खो यं हदामि, एतं सो उपजीवती’’ति॥",
        "‘‘गूथकूपतो",
        "निस्संसयं पापकम्मन्ता, किं नु सद्दहसे तुव’’न्ति॥",
        "‘‘अहं भदन्ते पेतीम्हि, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसी’’ति॥",
        "‘‘अहु आवासिको मय्हं, इस्सुकी कुलमच्छरी।",
        "अज्झोसितो मय्हं घरे, कदरियो परिभासको॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, भिक्खवो परिभासिसं।",
        "तस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘अमित्तो",
        "कायस्स भेदा दुप्पञ्‍ञो, किं नु पेच्‍च गतिं गतो’’ति॥",
        "‘‘तस्सेवाहं पापकम्मस्स, सीसे तिट्ठामि मत्थके।",
        "सो च परविसयं पत्तो, ममेव परिचारको॥",
        "‘‘यं",
        "अहञ्‍च खो यं हदामि, एतं सो उपजीवती’’ति॥",
        "‘‘नग्गा",
        "उप्फासुलिका",
        "‘‘मयं भदन्ते पेताम्हा, दुग्गता यमलोकिका।",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘किं",
        "किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥",
        "‘‘अनावटेसु तित्थेसु, विचिनिम्हद्धमासकं।",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकम्ह अत्तनो॥",
        "‘‘नदिं उपेम तसिता, रित्तका परिवत्तति।",
        "छायं उपेम उण्हेसु, आतपो परिवत्तति॥",
        "‘‘अग्गिवण्णो च नो वातो, डहन्तो उपवायति।",
        "एतञ्‍च भन्ते अरहाम, अञ्‍ञञ्‍च पापकं ततो॥",
        "‘‘अपि योजनानि",
        "अलद्धाव",
        "‘‘छाता पमुच्छिता भन्ता, भूमियं पटिसुम्भिता।",
        "उत्ताना पटिकिराम, अवकुज्‍जा पतामसे॥",
        "‘‘ते च तत्थेव पतिता",
        "उरं सीसञ्‍च घट्टेम, अहो नो अप्पपुञ्‍ञता॥",
        "‘‘एतञ्‍च भन्ते अरहाम, अञ्‍ञञ्‍च पापकं ततो।",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकम्ह अत्तनो॥",
        "‘‘ते हि नून इतो गन्त्वा, योनिं लद्धान मानुसिं।",
        "वदञ्‍ञू सीलसम्पन्‍ना, काहाम कुसलं बहु’’न्ति॥",
        "‘‘दिट्ठा",
        "पेता असुरा अथवापि मानुसा देवा। सयमद्दस कम्मविपाकमत्तनो,",
        "नेस्सामि तं पाटलिपुत्तमक्खतं। तत्थ गन्त्वा कुसलं करोहि कम्मं’’॥",
        "‘‘अत्थकामोसि मे यक्ख, हितकामोसि देवते।",
        "करोमि तुय्हं वचनं, त्वंसि आचरियो मम॥",
        "‘‘दिट्ठा मया निरया तिरच्छानयोनि, पेता असुरा अथवापि मानुसा देवा।",
        "सयमद्दसं",
        "‘‘अयञ्‍च ते पोक्खरणी सुरम्मा, समा सुतित्था च महोदका च।",
        "सुपुप्फिता भमरगणानुकिण्णा, कथं तया लद्धा अयं मनुञ्‍ञा॥",
        "‘‘इदञ्‍च ते अम्बवनं सुरम्मं, सब्बोतुकं धारयते",
        "सुपुप्फितं भमरगणानुकिण्णं, कथं तया लद्धमिदं विमानं’’॥",
        "‘‘अम्बपक्‍कं दकं",
        "धीताय दिन्‍नदानेन, तेन मे इध लब्भति’’॥",
        "‘‘सन्दिट्ठिकं",
        "दासी अहं अय्यकुलेसु हुत्वा, सुणिसा होमि अगारस्स इस्सरा’’ति॥",
        "‘‘यं",
        "उभयं तेन दानेन",
        "‘‘मयं",
        "ते अञ्‍ञे परिभुञ्‍जन्ति, मयं दुक्खस्स भागिनी’’ति॥",
        "",
        "निरये पच्‍चमानानं, कदा अन्तो भविस्सति’’॥",
        "",
        "तथा हि पकतं पापं, तुय्हं मय्हञ्‍च मारिसा",
        "",
        "सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकम्ह अत्तनो॥",
        "",
        "वदञ्‍ञू सीलसम्पन्‍नो, काहामि कुसलं बहु’’न्ति॥",
        "‘‘किं",
        "निस्संसयं पापकम्मन्तो",
        "‘‘अहं",
        "पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गतो॥",
        "‘‘सट्ठि कूटसहस्सानि, परिपुण्णानि सब्बसो।",
        "सीसे मय्हं निपतन्ति, ते भिन्दन्ति च मत्थक’’न्ति॥",
        "‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्‍कटं कतं।",
        "किस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छसि॥",
        "‘‘सट्ठि",
        "सीसे तुय्हं निपतन्ति, ते भिन्दन्ति च मत्थक’’न्ति॥",
        "‘‘अथद्दसासिं सम्बुद्धं, सुनेत्तं भावितिन्द्रियं।",
        "निसिन्‍नं रुक्खमूलस्मिं, झायन्तं अकुतोभयं॥",
        "‘‘सालित्तकप्पहारेन, भिन्दिस्सं तस्स मत्थकं।",
        "तस्स कम्मविपाकेन, इदं दुक्खं निगच्छिसं॥",
        "‘‘सट्ठि कूटसहस्सानि, परिपुण्णानि सब्बसो।",
        "सीसे मय्हं निपतन्ति, ते भिन्दन्ति च",
        "‘‘धम्मेन ते कापुरिस, सट्ठिकूटसहस्सानि, परिपुण्णानि सब्बसो।",
        "सीसे तुय्हं निपतन्ति, ते भिन्दन्ति च मत्थक’’न्ति॥",
        "अम्बसक्‍करो",
        "द्वे कुमारा दुवे गूथा, गणपाटलिअम्बवनं॥",
        "अक्खरुक्खभोगसंहरा, सेट्ठिपुत्तसट्ठिकूटा।",
        "इति सोळसवत्थूनि, वग्गो तेन पवुच्‍चति॥",
        "उरगो उपरिवग्गो, चूळमहाति चतुधा।",
        "वत्थूनि एकपञ्‍ञासं, चतुधा भाणवारतो॥"
    ]
}