{
    "title": "१६. महानिपातो",
    "book_name": "१६. महानिपातो",
    "chapter": "१५. चत्तालीसनिपातो",
    "gathas": [
        "‘‘सुखं",
        "उपसन्तो हि ते रागो, सुक्खडाकं व कुम्भिय’’न्ति॥",
        "‘‘मुत्ते",
        "विप्पमुत्तेन चित्तेन, अनणा भुञ्‍ज पिण्डक’’न्ति॥",
        "‘‘पुण्णे पूरस्सु धम्मेहि, चन्दो पन्‍नरसेरिव।",
        "परिपुण्णाय पञ्‍ञाय, तमोखन्धं",
        "‘‘तिस्से सिक्खस्सु सिक्खाय, मा तं योगा उपच्‍चगुं।",
        "सब्बयोगविसंयुत्ता, चर लोके अनासवा’’ति॥",
        "‘‘तिस्से",
        "खणातीता हि सोचन्ति, निरयम्हि समप्पिता’’ति॥",
        "",
        "आराधयाहि निब्बानं, योगक्खेममनुत्तर’’न्ति",
        "‘‘वीरा",
        "धारेहि अन्तिमं देहं, जेत्वा मारं सवाहिनि’’न्ति",
        "‘‘सद्धाय पब्बजित्वान, मित्ते मित्तरता भव।",
        "भावेहि कुसले धम्मे, योगक्खेमस्स पत्तिया’’ति॥",
        "‘‘सद्धाय पब्बजित्वान, भद्रे भद्ररता भव।",
        "भावेहि कुसले धम्मे, योगक्खेममनुत्तर’’न्ति॥",
        "‘‘उपसमे तरे ओघं, मच्‍चुधेय्यं सुदुत्तरं।",
        "धारेहि अन्तिमं देहं, जेत्वा मारं सवाहन’’न्ति॥",
        "‘‘सुमुत्ता",
        "उदुक्खलेन मुसलेन, पतिना खुज्‍जकेन च।",
        "मुत्ताम्हि",
        "‘‘छन्दजाता अवसायी, मनसा च फुटा",
        "कामेसु अप्पटिबद्धचित्ता",
        "‘‘करोथ",
        "खिप्पं पादानि धोवित्वा, एकमन्ते निसीदथा’’ति॥",
        "‘‘धातुयो दुक्खतो दिस्वा, मा जातिं पुनरागमि।",
        "भवे छन्दं विराजेत्वा, उपसन्ता चरिस्ससी’’ति॥",
        "‘‘कायेन",
        "समूलं तण्हमब्बुय्ह, सीतिभूताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘सुखं त्वं वुड्ढिके सेहि, कत्वा चोळेन पारूता।",
        "उपसन्तो हि ते रागो, सीतिभूतासि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘पिण्डपातं",
        "वेधमानेहि गत्तेहि, तत्थेव निपतिं छमा।",
        "दिस्वा",
        "‘‘हित्वा",
        "हित्वा रागञ्‍च दोसञ्‍च, अविज्‍जञ्‍च विराजिय।",
        "समूलं तण्हमब्बुय्ह, उपसन्ताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "",
        "असुभाय चित्तं भावेहि, एकग्गं सुसमाहितं॥",
        "‘‘अनिमित्तञ्‍च भावेहि, मानानुसयमुज्‍जह।",
        "ततो मानाभिसमया, उपसन्ता चरिस्ससी’’ति॥",
        "‘‘ये इमे सत्त बोज्झङ्गा, मग्गा निब्बानपत्तिया।",
        "भाविता ते मया सब्बे, यथा बुद्धेन देसिता॥",
        "‘‘दिट्ठो हि मे सो भगवा, अन्तिमोयं समुस्सयो।",
        "विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि दानि पुनब्भवो’’ति॥",
        "‘‘सुमुत्तिका",
        "अहिरिको मे छत्तकं वापि, उक्खलिका मे देड्डुभं वाति॥",
        "‘‘रागञ्‍च अहं दोसञ्‍च, चिच्‍चिटि चिच्‍चिटीति विहनामि।",
        "सा रुक्खमूलमुपगम्म, अहो सुखन्ति सुखतो झायामी’’ति॥",
        "‘‘याव कासिजनपदो, सुङ्को मे तत्थको अहु।",
        "तं कत्वा नेगमो अग्घं, अड्ढेनग्घं ठपेसि मं॥",
        "‘‘अथ",
        "मा पुन जातिसंसारं, सन्धावेय्यं पुनप्पुनं।",
        "तिस्सो विज्‍जा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥",
        "‘‘किञ्‍चापि खोम्हि किसिका, गिलाना बाळ्हदुब्बला।",
        "दण्डमोलुब्भ गच्छामि, पब्बतं अभिरूहिय॥",
        "‘‘सङ्घाटिं निक्खिपित्वान, पत्तकञ्‍च निकुज्‍जिय।",
        "सेले खम्भेसिमत्तानं, तमोखन्धं पदालिया’’ति॥",
        "‘‘किञ्‍चापि खोम्हि दुक्खिता, दुब्बला गतयोब्बना।",
        "दण्डमोलुब्भ गच्छामि, पब्बतं अभिरूहिय॥",
        "‘‘निक्खिपित्वान",
        "निसिन्‍ना चम्हि सेलम्हि, अथ चित्तं विमुच्‍चि मे।",
        "तिस्सो",
        "‘‘चातुद्दसिं पञ्‍चदसिं, या च पक्खस्स अट्ठमी।",
        "पाटिहारियपक्खञ्‍च, अट्ठङ्गसुसमागतं॥",
        "‘‘उपोसथं",
        "साज्‍ज एकेन भत्तेन, मुण्डा सङ्घाटिपारुता।",
        "देवकायं न पत्थेहं, विनेय्य हदये दर’’न्ति॥",
        "‘‘उद्धं पादतला अम्म, अधो वे केसमत्थका।",
        "पच्‍चवेक्खस्सुमं कायं, असुचिं पूतिगन्धिकं॥",
        "‘‘एवं",
        "परिळाहो समुच्छिन्‍नो, सीतिभूताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘अभये भिदुरो कायो, यत्थ सता पुथुज्‍जना।",
        "निक्खिपिस्सामिमं देहं, सम्पजाना सतीमती॥",
        "‘‘बहूहि दुक्खधम्मेहि, अप्पमादरताय मे।",
        "तण्हक्खयो अनुप्पत्तो, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥",
        "‘‘चतुक्खत्तुं",
        "अलद्धा चेतसो सन्तिं, चित्ते अवसवत्तिनी।",
        "तस्सा मे अट्ठमी रत्ति, यतो तण्हा समूहता॥",
        "‘‘बहूहि दुक्खधम्मेहि, अप्पमादरताय मे।",
        "तण्हक्खयो अनुप्पत्तो, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥",
        "‘‘पण्णवीसतिवस्सानि",
        "नाभिजानामि चित्तस्स, समं लद्धं कुदाचनं॥",
        "‘‘अलद्धा चेतसो सन्तिं, चित्ते अवसवत्तिनी।",
        "ततो संवेगमापादिं, सरित्वा जिनसासनं॥",
        "‘‘बहूहि दुक्खधम्मेहि, अप्पमादरताय मे।",
        "तण्हक्खयो अनुप्पत्तो, कतं बुद्धस्स सासनं।",
        "अज्‍ज",
        "‘‘चतुक्खत्तुं",
        "अलद्धा चेतसो सन्तिं, चित्ते अवसवत्तिनी॥",
        "‘‘सा",
        "सा मे धम्ममदेसेसि, खन्धायतनधातुयो॥",
        "‘‘तस्सा धम्मं सुणित्वान, यथा मं अनुसासि सा।",
        "सत्ताहं एकपल्‍लङ्केन, निसीदिं पीतिसुखसमप्पिता",
        "अट्ठमिया पादे पसारेसिं, तमोखन्धं पदालिया’’ति॥",
        "‘‘ये इमे सत्त बोज्झङ्गा, मग्गा निब्बानपत्तिया।",
        "भाविता ते मया सब्बे, यथा बुद्धेन देसिता॥",
        "‘‘सुञ्‍ञतस्सानिमित्तस्स, लाभिनीहं यदिच्छकं।",
        "ओरसा धीता बुद्धस्स, निब्बानाभिरता सदा॥",
        "‘‘सब्बे",
        "विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि दानि पुनब्भवो’’ति॥",
        "‘‘दिवाविहारा निक्खम्म, गिज्झकूटम्हि पब्बते।",
        "नागं ओगाहमुत्तिण्णं, नदीतीरम्हि अद्दसं॥",
        "‘‘पुरिसो अङ्कुसमादाय, ‘देहि पाद’न्ति याचति।",
        "नागो पसारयी पादं, पुरिसो नागमारुहि॥",
        "‘‘दिस्वा",
        "ततो चित्तं समाधेसिं, खलु ताय वनं गता’’ति॥",
        "‘‘अम्म जीवाति वनम्हि कन्दसि, अत्तानं अधिगच्छ उब्बिरि।",
        "चुल्‍लासीतिसहस्सानि",
        "एतम्हाळाहने दड्ढा, तासं कमनुसोचसि॥",
        "‘‘अब्बही",
        "यं मे सोकपरेताय, धीतुसोकं ब्यपानुदि॥",
        "‘‘साज्‍ज अब्बूळ्हसल्‍लाहं, निच्छाता परिनिब्बुता।",
        "बुद्धं धम्मञ्‍च सङ्घञ्‍च, उपेमि सरणं मुनि’’न्ति॥",
        "‘‘किंमे कता राजगहे मनुस्सा, मधुं पीताव",
        "ये सुक्‍कं न उपासन्ति, देसेन्तिं बुद्धसासनं॥",
        "‘‘तञ्‍च अप्पटिवानीयं, असेचनकमोजवं।",
        "पिवन्ति मञ्‍ञे सप्पञ्‍ञा, वलाहकमिवद्धगू॥",
        "‘‘सुक्‍का",
        "धारेति अन्तिमं देहं, जेत्वा मारं सवाहन’’न्ति॥",
        "‘‘नत्थि निस्सरणं लोके, किं विवेकेन काहसि।",
        "भुञ्‍जाहि",
        "‘‘सत्तिसूलूपमा कामा, खन्धासं अधिकुट्टना।",
        "यं त्वं ‘कामरतिं’ ब्रूसि, ‘अरती’ दानि सा मम॥",
        "‘‘सब्बत्थ विहता नन्दी",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तका’’ति॥",
        "‘‘यं तं इसीहि पत्तब्बं, ठानं दुरभिसम्भवं।",
        "न तं द्वङ्गुलपञ्‍ञाय, सक्‍का पप्पोतुमित्थिया’’॥",
        "‘‘इत्थिभावो नो किं कयिरा, चित्तम्हि सुसमाहिते।",
        "ञाणम्हि वत्तमानम्हि, सम्मा धम्मं विपस्सतो॥",
        "‘‘सब्बत्थ",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तका’’ति॥",
        "‘‘पुत्तो",
        "पुब्बेनिवासं योवेदि, सग्गापायञ्‍च पस्सति॥",
        "‘‘अथो",
        "एताहि तीहि विज्‍जाहि, तेविज्‍जो होति ब्राह्मणो॥",
        "‘‘तथेव भद्दा कापिलानी, तेविज्‍जा मच्‍चुहायिनी।",
        "धारेति अन्तिमं देहं, जेत्वा मारं सवाहनं॥",
        "‘‘दिस्वा आदीनवं लोके, उभो पब्बजिता मयं।",
        "त्यम्ह खीणासवा दन्ता, सीतिभूतम्ह निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘पण्णवीसतिवस्सानि",
        "नाच्छरासङ्घातमत्तम्पि, चित्तस्सूपसमज्झगं॥",
        "‘‘अलद्धा चेतसो सन्तिं, कामरागेनवस्सुता।",
        "बाहा पग्गय्ह कन्दन्ती, विहारं पाविसिं अहं॥",
        "‘‘सा भिक्खुनिं उपागच्छिं, या मे सद्धायिका अहु।",
        "सा मे धम्ममदेसेसि, खन्धायतनधातुयो॥",
        "‘‘तस्सा धम्मं सुणित्वान, एकमन्ते उपाविसिं।",
        "पुब्बेनिवासं जानामि, दिब्बचक्खु विसोधितं॥",
        "‘‘चेतोपरिच्‍चञाणञ्‍च",
        "इद्धीपि मे सच्छिकता, पत्तो मे आसवक्खयो।",
        "छळभिञ्‍ञा",
        "‘‘मत्ता वण्णेन रूपेन, सोभग्गेन यसेन च।",
        "योब्बनेन चुपत्थद्धा, अञ्‍ञासमतिमञ्‍ञिहं॥",
        "‘‘विभूसेत्वा इमं कायं, सुचित्तं बाललापनं।",
        "अट्ठासिं वेसिद्वारम्हि, लुद्दो पासमिवोड्डिय॥",
        "‘‘पिलन्धनं विदंसेन्ती, गुय्हं पकासिकं बहुं।",
        "अकासिं विविधं मायं, उज्‍जग्घन्ती बहुं जनं॥",
        "‘‘साज्‍ज पिण्डं चरित्वान, मुण्डा सङ्घाटिपारुता।",
        "निसिन्‍ना रुक्खमूलम्हि, अवितक्‍कस्स लाभिनी॥",
        "‘‘सब्बे योगा समुच्छिन्‍ना, ये दिब्बा ये च मानुसा।",
        "खेपेत्वा आसवे सब्बे, सीतिभूताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘अयोनिसो",
        "अहोसिं उद्धता पुब्बे, चित्ते अवसवत्तिनी॥",
        "‘‘परियुट्ठिता क्‍लेसेहि, सुभसञ्‍ञानुवत्तिनी।",
        "समं चित्तस्स न लभिं, रागचित्तवसानुगा॥",
        "‘‘किसा",
        "नाहं दिवा वा रत्तिं वा, सुखं विन्दिं सुदुक्खिता॥",
        "‘‘ततो रज्‍जुं गहेत्वान, पाविसिं वनमन्तरं।",
        "वरं मे इध उब्बन्धं, यञ्‍च हीनं पुनाचरे॥",
        "‘‘दळ्हपासं",
        "पक्खिपिं",
        "‘‘आतुरं असुचिं पूतिं, पस्स नन्दे समुस्सयं।",
        "असुभाय चित्तं भावेहि, एकग्गं सुसमाहितं॥",
        "‘‘यथा इदं तथा एतं, यथा एतं तथा इदं।",
        "दुग्गन्धं पूतिकं वाति, बालानं अभिनन्दितं॥",
        "‘‘एवमेतं अवेक्खन्ती, रत्तिन्दिवमतन्दिता।",
        "ततो सकाय पञ्‍ञाय, अभिनिब्बिज्झ",
        "‘‘तस्सा मे अप्पमत्ताय, विचिनन्तिया योनिसो।",
        "यथाभूतं अयं कायो, दिट्ठो सन्तरबाहिरो॥",
        "‘‘अथ निब्बिन्दहं काये, अज्झत्तञ्‍च विरज्‍जहं।",
        "अप्पमत्ता विसंयुत्ता, उपसन्ताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘अग्गिं",
        "नदीतित्थानि गन्त्वान, उदकं ओरुहामिहं॥",
        "‘‘बहूवतसमादाना",
        "छमाय सेय्यं कप्पेमि, रत्तिं भत्तं न भुञ्‍जहं॥",
        "‘‘विभूसामण्डनरता, न्हापनुच्छादनेहि च।",
        "उपकासिं इमं कायं, कामरागेन अट्टिता॥",
        "‘‘ततो सद्धं लभित्वान, पब्बजिं अनगारियं।",
        "दिस्वा कायं यथाभूतं, कामरागो समूहतो॥",
        "‘‘सब्बे भवा समुच्छिन्‍ना, इच्छा च पत्थनापि च।",
        "सब्बयोगविसंयुत्ता, सन्तिं पापुणि चेतसो’’ति॥",
        "‘‘सद्धाय पब्बजित्वान, अगारस्मानगारियं।",
        "विचरिंहं तेन तेन, लाभसक्‍कारउस्सुका॥",
        "‘‘रिञ्‍चित्वा",
        "किलेसानं वसं गन्त्वा, सामञ्‍ञत्थं न बुज्झिहं॥",
        "‘‘तस्सा मे अहु संवेगो, निसिन्‍नाय विहारके।",
        "उम्मग्गपटिपन्‍नाम्हि, तण्हाय वसमागता॥",
        "‘‘अप्पकं जीवितं मय्हं, जरा ब्याधि च मद्दति।",
        "पुरायं भिज्‍जति",
        "‘‘यथाभूतमवेक्खन्ती, खन्धानं उदयब्बयं।",
        "विमुत्तचित्ता उट्ठासिं, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥",
        "‘‘अगारस्मिं",
        "अद्दसं विरजं धम्मं, निब्बानं पदमच्‍चुतं॥",
        "‘‘साहं पुत्तं धीतरञ्‍च, धनधञ्‍ञञ्‍च छड्डिय।",
        "केसे छेदापयित्वान, पब्बजिं अनगारियं॥",
        "‘‘सिक्खमाना",
        "पहासिं रागदोसञ्‍च, तदेकट्ठे च आसवे॥",
        "‘‘भिक्खुनी उपसम्पज्‍ज, पुब्बजातिमनुस्सरिं।",
        "दिब्बचक्खु विसोधितं",
        "‘‘सङ्खारे परतो दिस्वा, हेतुजाते पलोकिते",
        "पहासिं आसवे सब्बे, सीतिभूताम्हि निब्बुता’’ति॥",
        "‘‘दस पुत्ते विजायित्वा, अस्मिं रूपसमुस्सये।",
        "ततोहं दुब्बला जिण्णा, भिक्खुनिं उपसङ्कमिं॥",
        "‘‘सा मे धम्ममदेसेसि, खन्धायतनधातुयो।",
        "तस्सा धम्मं सुणित्वान, केसे छेत्वान पब्बजिं॥",
        "‘‘तस्सा मे सिक्खमानाय, दिब्बचक्खु विसोधितं।",
        "पुब्बेनिवासं जानामि, यत्थ मे वुसितं पुरे॥",
        "‘‘अनिमित्तञ्‍च",
        "अनन्तराविमोक्खासिं, अनुपादाय निब्बुता॥",
        "‘‘पञ्‍चक्खन्धा परिञ्‍ञाता, तिट्ठन्ति छिन्‍नमूलका।",
        "धि",
        "‘‘लूनकेसी",
        "अवज्‍जे वज्‍जमतिनी, वज्‍जे चावज्‍जदस्सिनी॥",
        "‘‘दिवाविहारा निक्खम्म, गिज्झकूटम्हि पब्बते।",
        "अद्दसं विरजं बुद्धं, भिक्खुसङ्घपुरक्खतं॥",
        "‘‘निहच्‍च जाणुं वन्दित्वा, सम्मुखा अञ्‍जलिं अकं।",
        "‘एहि भद्दे’ति मं अवच, सा मे आसूपसम्पदा॥",
        "‘‘चिण्णा",
        "अनणा पण्णासवस्सानि, रट्ठपिण्डं अभुञ्‍जहं॥",
        "‘‘पुञ्‍ञं वत पसवि बहुं, सप्पञ्‍ञो वतायं उपासको।",
        "यो भद्दाय चीवरं अदासि, विप्पमुत्ताय सब्बगन्थेही’’ति॥",
        "‘‘नङ्गलेहि कसं खेत्तं, बीजानि पवपं छमा।",
        "पुत्तदारानि पोसेन्ता, धनं विन्दन्ति माणवा॥",
        "‘‘किमहं सीलसम्पन्‍ना, सत्थुसासनकारिका।",
        "निब्बानं नाधिगच्छामि, अकुसीता अनुद्धता॥",
        "‘‘पादे पक्खालयित्वान, उदकेसु करोमहं।",
        "पादोदकञ्‍च",
        "‘‘ततो चित्तं समाधेसिं, अस्सं भद्रंवजानियं।",
        "ततो",
        "सेय्यं ओलोकयित्वान, मञ्‍चकम्हि उपाविसिं॥",
        "‘‘ततो सूचिं गहेत्वान, वट्टिं ओकस्सयामहं।",
        "पदीपस्सेव निब्बानं, विमोक्खो अहु चेतसो’’ति॥",
        "‘‘‘मुसलानि",
        "पुत्तदारानि पोसेन्ता, धनं विन्दन्ति माणवा॥",
        "‘‘‘करोथ बुद्धसासनं, यं कत्वा नानुतप्पति।",
        "खिप्पं पादानि धोवित्वा, एकमन्ते निसीदथ।",
        "चेतोसमथमनुयुत्ता, करोथ बुद्धसासनं’॥",
        "‘‘तस्सा ता",
        "पादे पक्खालयित्वान, एकमन्तं उपाविसुं।",
        "चेतोसमथमनुयुत्ता, अकंसु बुद्धसासनं॥",
        "‘‘रत्तिया",
        "रत्तिया मज्झिमे यामे, दिब्बचक्खुं विसोधयुं।",
        "रत्तिया पच्छिमे यामे, तमोखन्धं पदालयुं॥",
        "‘‘उट्ठाय पादे वन्दिंसु, ‘कता ते अनुसासनी।",
        "इन्दंव",
        "पुरक्खत्वा विहस्साम",
        "‘‘दुग्गताहं पुरे आसिं, विधवा च अपुत्तिका।",
        "विना मित्तेहि ञातीहि, भत्तचोळस्स नाधिगं॥",
        "‘‘पत्तं दण्डञ्‍च गण्हित्वा, भिक्खमाना कुला कुलं।",
        "सीतुण्हेन च डय्हन्ती, सत्त वस्सानि चारिहं॥",
        "‘‘भिक्खुनिं पुन दिस्वान, अन्‍नपानस्स लाभिनिं।",
        "उपसङ्कम्म अवोचं",
        "‘‘सा",
        "ततो मं ओवदित्वान, परमत्थे नियोजयि॥",
        "‘‘तस्साहं",
        "अमोघो अय्यायोवादो, तेविज्‍जाम्हि अनासवा’’ति॥",
        "‘‘यस्स",
        "तं",
        "‘‘मग्गञ्‍च खोस्स",
        "न नं समनुसोचेसि, एवंधम्मा हि पाणिनो॥",
        "‘‘अयाचितो ततागच्छि, नानुञ्‍ञातो",
        "कुतोचि नून आगन्त्वा, वसित्वा कतिपाहकं।",
        "इतोपि अञ्‍ञेन गतो, ततोपञ्‍ञेन गच्छति॥",
        "‘‘पेतो मनुस्सरूपेन, संसरन्तो गमिस्सति।",
        "यथागतो तथा गतो, का तत्थ परिदेवना’’॥",
        "‘‘अब्बही",
        "या मे सोकपरेताय, पुत्तसोकं ब्यपानुदि॥",
        "‘‘साज्‍ज अब्बूळ्हसल्‍लाहं, निच्छाता परिनिब्बुता।",
        "बुद्धं धम्मञ्‍च सङ्घञ्‍च, उपेमि सरणं मुनिं’’॥",
        "‘‘पुत्तसोकेनहं अट्टा, खित्तचित्ता विसञ्‍ञिनी।",
        "नग्गा पकिण्णकेसी च, तेन तेन विचारिहं॥",
        "‘‘वीथि",
        "अचरिं तीणि वस्सानि, खुप्पिपासासमप्पिता॥",
        "‘‘अथद्दसासिं",
        "अदन्तानं दमेतारं, सम्बुद्धमकुतोभयं॥",
        "‘‘सचित्तं",
        "सो मे धम्ममदेसेसि, अनुकम्पाय गोतमो॥",
        "‘‘तस्स",
        "युञ्‍जन्ती सत्थुवचने, सच्छाकासिं पदं सिवं॥",
        "‘‘सब्बे सोका समुच्छिन्‍ना, पहीना एतदन्तिका।",
        "परिञ्‍ञाता हि मे वत्थू, यतो सोकान सम्भवो’’ति॥",
        "‘‘दहरा त्वं रूपवती, अहम्पि दहरो युवा।",
        "पञ्‍चङ्गिकेन तुरियेन",
        "‘‘इमिना पूतिकायेन, आतुरेन पभङ्गुना।",
        "अट्टियामि हरायामि, कामतण्हा समूहता॥",
        "‘‘सत्तिसूलूपमा कामा, खन्धासं अधिकुट्टना।",
        "यं ‘त्वं कामरतिं’ ब्रूसि, ‘अरती’ दानि सा मम॥",
        "‘‘सब्बत्थ विहता नन्दी, तमोखन्धो पदालितो।",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तक॥",
        "‘‘नक्खत्तानि नमस्सन्ता, अग्गिं परिचरं वने।",
        "यथाभुच्‍चमजानन्ता, बाला सुद्धिममञ्‍ञथ॥",
        "‘‘अहञ्‍च खो नमस्सन्ती, सम्बुद्धं पुरिसुत्तमं।",
        "पमुत्ता",
        "‘‘अलङ्कता",
        "सब्बाभरणसञ्छन्‍ना, दासीगणपुरक्खता॥",
        "‘‘अन्‍नं",
        "गेहतो निक्खमित्वान, उय्यानमभिहारयिं॥",
        "‘‘तत्थ",
        "विहारं दट्ठुं पाविसिं, साकेते अञ्‍जनं वनं॥",
        "‘‘दिस्वान",
        "सो मे धम्ममदेसेसि, अनुकम्पाय चक्खुमा॥",
        "‘‘सुत्वा च खो महेसिस्स, सच्‍चं सम्पटिविज्झहं।",
        "तत्थेव विरजं धम्मं, फुसयिं अमतं पदं॥",
        "‘‘ततो विञ्‍ञातसद्धम्मा, पब्बजिं अनगारियं।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, अमोघं बुद्धसासन’’न्ति॥",
        "‘‘उच्‍चे कुले अहं जाता, बहुवित्ते महद्धने।",
        "वण्णरूपेन सम्पन्‍ना, धीता मज्झस्स",
        "‘‘पत्थिता राजपुत्तेहि, सेट्ठिपुत्तेहि गिज्झिता",
        "पितु मे पेसयी दूतं, देथ मय्हं अनोपमं॥",
        "‘‘यत्तकं तुलिता एसा, तुय्हं धीता अनोपमा।",
        "ततो अट्ठगुणं दस्सं, हिरञ्‍ञं रतनानि च॥",
        "‘‘साहं",
        "तस्स पादानि वन्दित्वा, एकमन्तं उपाविसिं॥",
        "‘‘सो मे धम्ममदेसेसि, अनुकम्पाय गोतमो।",
        "निसिन्‍ना आसने तस्मिं, फुसयिं ततियं फलं॥",
        "‘‘ततो केसानि छेत्वान, पब्बजिं अनगारियं।",
        "अज्‍ज मे सत्तमी रत्ति, यतो तण्हा विसोसिता’’ति॥",
        "‘‘बुद्ध",
        "यो मं दुक्खा पमोचेसि, अञ्‍ञञ्‍च बहुकं जनं॥",
        "‘‘सब्बदुक्खं परिञ्‍ञातं, हेतुतण्हा विसोसिता।",
        "भावितो अट्ठङ्गिको",
        "‘‘माता",
        "यथाभुच्‍चमजानन्ती, संसरिंहं अनिब्बिसं॥",
        "‘‘दिट्ठो हि मे सो भगवा, अन्तिमोयं समुस्सयो।",
        "विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि दानि पुनब्भवो॥",
        "‘‘आरद्धवीरिये पहितत्ते, निच्‍चं दळ्हपरक्‍कमे।",
        "समग्गे सावके पस्से, एसा बुद्धान वन्दना॥",
        "‘‘बहूनं",
        "ब्याधिमरणतुन्‍नानं, दुक्खक्खन्धं ब्यपानुदी’’ति॥",
        "‘‘गुत्ते",
        "तमेव अनुब्रूहेहि, मा चित्तस्स वसं गमि॥",
        "‘‘चित्तेन वञ्‍चिता सत्ता, मारस्स विसये रता।",
        "अनेकजातिसंसारं, सन्धावन्ति अविद्दसू॥",
        "‘‘कामच्छन्दञ्‍च ब्यापादं, सक्‍कायदिट्ठिमेव च।",
        "सीलब्बतपरामासं, विचिकिच्छञ्‍च पञ्‍चमं॥",
        "‘‘संयोजनानि एतानि, पजहित्वान भिक्खुनी।",
        "ओरम्भागमनीयानि, नयिदं पुनरेहिसि॥",
        "‘‘रागं मानं अविज्‍जञ्‍च, उद्धच्‍चञ्‍च विवज्‍जिय।",
        "संयोजनानि छेत्वान, दुक्खस्सन्तं करिस्ससि॥",
        "‘‘खेपेत्वा",
        "दिट्ठेव धम्मे निच्छाता, उपसन्ता चरिस्सती’’ति॥",
        "‘‘चतुक्खत्तुं पञ्‍चक्खत्तुं, विहारा उपनिक्खमिं।",
        "अलद्धा चेतसो सन्तिं, चित्ते अवसवत्तिनी॥",
        "‘‘भिक्खुनिं",
        "सा मे धम्ममदेसेसि, धातुआयतनानि च॥",
        "‘‘चत्तारि",
        "बोज्झङ्गट्ठङ्गिकं मग्गं, उत्तमत्थस्स पत्तिया॥",
        "‘‘तस्साहं",
        "रत्तिया पुरिमे यामे, पुब्बजातिमनुस्सरिं॥",
        "‘‘रत्तिया मज्झिमे यामे, दिब्बचक्खुं विसोधयिं।",
        "रत्तिया पच्छिमे यामे, तमोखन्धं पदालयिं॥",
        "‘‘पीतिसुखेन च कायं, फरित्वा विहरिं तदा।",
        "सत्तमिया पादे पसारेसिं, तमोखन्धं पदालिया’’ति॥",
        "‘‘‘मुसलानि",
        "पुत्तदारानि पोसेन्ता, धनं विन्दन्ति माणवा॥",
        "‘‘‘घटेथ",
        "खिप्पं पादानि धोवित्वा, एकमन्तं निसीदथ॥",
        "‘‘‘चित्तं उपट्ठपेत्वान, एकग्गं सुसमाहितं।",
        "पच्‍चवेक्खथ सङ्खारे, परतो नो च अत्ततो’॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, पटाचारानुसासनिं।",
        "पादे पक्खालयित्वान, एकमन्ते उपाविसिं॥",
        "‘‘रत्तिया",
        "रत्तिया मज्झिमे यामे, दिब्बचक्खुं विसोधयिं॥",
        "‘‘रत्तिया पच्छिमे यामे, तमोक्खन्धं पदालयिं।",
        "तेविज्‍जा अथ वुट्ठासिं, कता ते अनुसासनी॥",
        "‘‘सक्‍कंव देवा तिदसा, सङ्गामे अपराजितं।",
        "पुरक्खत्वा विहस्सामि, तेविज्‍जाम्हि अनासवा’’॥",
        "‘‘सतिं",
        "पटिविज्झि पदं सन्तं, सङ्खारूपसमं सुखं’’॥",
        "‘‘कं नु उद्दिस्स मुण्डासि, समणी विय दिस्ससि।",
        "न च रोचेसि पासण्डे, किमिदं चरसि मोमुहा’’॥",
        "‘‘इतो बहिद्धा पासण्डा, दिट्ठियो उपनिस्सिता।",
        "न ते धम्मं विजानन्ति, न ते धम्मस्स कोविदा॥",
        "‘‘अत्थि सक्यकुले जातो, बुद्धो अप्पटिपुग्गलो।",
        "सो मे धम्ममदेसेसि, दिट्ठीनं समतिक्‍कमं॥",
        "‘‘दुक्खं",
        "अरियं चट्ठङ्गिकं मग्गं, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, विहरिं सासने रता।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘सब्बत्थ",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तक’’॥",
        "‘‘सतिमती चक्खुमती, भिक्खुनी भावितिन्द्रिया।",
        "पटिविज्झिं पदं सन्तं, अकापुरिससेवितं’’॥",
        "‘‘किं नु जातिं न रोचेसि, जातो कामानि भुञ्‍जति।",
        "भुञ्‍जाहि कामरतियो, माहु पच्छानुतापिनी’’॥",
        "‘‘जातस्स मरणं होति, हत्थपादान छेदनं।",
        "वधबन्धपरिक्‍लेसं, जातो दुक्खं निगच्छति॥",
        "‘‘अत्थि सक्यकुले जातो, सम्बुद्धो अपराजितो।",
        "सो मे धम्ममदेसेसि, जातिया समतिक्‍कमं॥",
        "‘‘दुक्खं दुक्खसमुप्पादं, दुक्खस्स च अतिक्‍कमं।",
        "अरियं चट्ठङ्गिकं मग्गं, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, विहरिं सासने रता।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘सब्बत्थ",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तक’’॥",
        "‘‘भिक्खुनी",
        "अधिगच्छे पदं सन्तं, असेचनकमोजवं’’॥",
        "‘‘तावतिंसा च यामा च, तुसिता चापि देवता।",
        "निम्मानरतिनो देवा, ये देवा वसवत्तिनो।",
        "तत्थ चित्तं पणीधेहि, यत्थ ते वुसितं पुरे’’॥",
        "‘‘तावतिंसा च यामा च, तुसिता चापि देवता।",
        "निम्मानरतिनो देवा, ये देवा वसवत्तिनो॥",
        "‘‘कालं कालं भवाभवं, सक्‍कायस्मिं पुरक्खता।",
        "अवीतिवत्ता सक्‍कायं, जातिमरणसारिनो॥",
        "‘‘सब्बो आदीपितो लोको, सब्बो लोको पदीपितो।",
        "सब्बो पज्‍जलितो लोको, सब्बो लोको पकम्पितो॥",
        "‘‘अकम्पियं अतुलियं, अपुथुज्‍जनसेवितं।",
        "बुद्धो धम्ममदेसेसि, तत्थ मे निरतो मनो॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, विहरिं सासने रता।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘सब्बत्थ विहता नन्दी, तमोखन्धो पदालितो।",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तक’’॥",
        "‘‘मा",
        "मा पुत्तक पुनप्पुनं, अहु दुक्खस्स भागिमा॥",
        "‘‘सुखञ्हि",
        "सीतिभूता दमप्पत्ता, विहरन्ति अनासवा॥",
        "‘‘तेहानुचिण्णं इसीभि, मग्गं दस्सनपत्तिया।",
        "दुक्खस्सन्तकिरियाय, त्वं वड्ढ अनुब्रूहय’’॥",
        "‘‘विसारदाव भणसि, एतमत्थं जनेत्ति मे।",
        "मञ्‍ञामि नून मामिके, वनथो ते न विज्‍जति’’॥",
        "‘‘ये केचि वड्ढ सङ्खारा, हीना उक्‍कट्ठमज्झिमा।",
        "अणूपि अणुमत्तोपि, वनथो मे न विज्‍जति॥",
        "‘‘सब्बे मे आसवा खीणा, अप्पमत्तस्स झायतो।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं’’॥",
        "‘‘उळारं वत मे माता, पतोदं समवस्सरि।",
        "परमत्थसञ्हिता गाथा, यथापि अनुकम्पिका॥",
        "‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, अनुसिट्ठिं जनेत्तिया।",
        "धम्मसंवेगमापादिं, योगक्खेमस्स पत्तिया॥",
        "‘‘सोहं पधानपहितत्तो, रत्तिन्दिवमतन्दितो।",
        "मातरा चोदितो सन्तो, अफुसिं सन्तिमुत्तमं’’॥",
        "‘‘कल्याणमित्तता",
        "कल्याणमित्ते भजमानो, अपि बालो पण्डितो अस्स॥",
        "‘‘भजितब्बा सप्पुरिसा, पञ्‍ञा तथा वड्ढति भजन्तानं।",
        "भजमानो सप्पुरिसे, सब्बेहिपि दुक्खेहि पमुच्‍चेय्य॥",
        "‘‘दुक्खञ्‍च विजानेय्य, दुक्खस्स च समुदयं निरोधं।",
        "अट्ठङ्गिकञ्‍च मग्गं, चत्तारिपि अरियसच्‍चानि॥",
        "‘‘दुक्खो",
        "सपत्तिकम्पि हि दुक्खं, अप्पेकच्‍चा सकिं विजातायो॥",
        "‘‘गलके अपि कन्तन्ति, सुखुमालिनियो विसानि खादन्ति।",
        "जनमारकमज्झगता, उभोपि ब्यसनानि अनुभोन्ति॥",
        "‘‘उपविजञ्‍ञा गच्छन्ती, अद्दसाहं पतिं मतं।",
        "पन्थम्हि विजायित्वान, अप्पत्ताव सकं घरं॥",
        "‘‘द्वे पुत्ता कालकता, पती च पन्थे मतो कपणिकाय।",
        "माता पिता च भाता, डय्हन्ति च एकचितकायं॥",
        "‘‘खीणकुलीने कपणे, अनुभूतं ते दुखं अपरिमाणं।",
        "अस्सू च ते पवत्तं, बहूनि च जातिसहस्सानि॥",
        "‘‘वसिता सुसानमज्झे, अथोपि खादितानि पुत्तमंसानि।",
        "हतकुलिका",
        "‘‘भावितो मे मग्गो, अरियो अट्ठङ्गिको अमतगामी।",
        "निब्बानं सच्छिकतं, धम्मादासं अवेक्खिंहं",
        "‘‘अहमम्हि कन्तसल्‍ला, ओहितभारा कतञ्हि करणीयं।",
        "किसा गोतमी थेरी, विमुत्तचित्ता इमं भणी’’ति॥",
        "‘‘उभो",
        "तस्सा मे अहु संवेगो, अब्भुतो लोमहंसनो॥",
        "‘‘धिरत्थु कामा असुची, दुग्गन्धा बहुकण्टका।",
        "यत्थ माता च धीता च, सभरिया मयं अहुं॥",
        "‘‘कामेस्वादीनवं",
        "सा पब्बज्‍जिं राजगहे, अगारस्मानगारियं॥",
        "‘‘पुब्बेनिवासं जानामि, दिब्बचक्खुं विसोधितं।",
        "चेतोपरिच्‍चञाणञ्‍च, सोतधातु विसोधिता॥",
        "‘‘इद्धीपि मे सच्छिकता, पत्तो मे आसवक्खयो।",
        "छळभिञ्‍ञा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘इद्धिया",
        "बुद्धस्स पादे वन्दित्वा, लोकनाथस्स तादिनो’’",
        "‘‘सुपुप्फितग्गं उपगम्म पादपं, एका तुवं तिट्ठसि सालमूले",
        "न चापि ते दुतियो अत्थि कोचि, न त्वं बाले भायसि धुत्तकानं’’॥",
        "‘‘सतं सहस्सानिपि धुत्तकानं, समागता एदिसका भवेय्युं।",
        "लोमं न इञ्‍जे नपि सम्पवेधे, किं मे तुवं मार करिस्ससेको॥",
        "‘‘एसा अन्तरधायामि, कुच्छिं वा पविसामि ते।",
        "भमुकन्तरे तिट्ठामि, तिट्ठन्तिं मं न दक्खसि॥",
        "‘‘चित्तम्हि",
        "छळभिञ्‍ञा सच्छिकता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘सत्तिसूलूपमा कामा, खन्धासं अधिकुट्टना।",
        "यं त्वं ‘कामरतिं’ ब्रूसि, ‘अरती’ दानि सा मम॥",
        "‘‘सब्बत्थ",
        "एवं जानाहि पापिम, निहतो त्वमसि अन्तका’’ति॥",
        "‘‘उदहारी",
        "अय्यानं दण्डभयभीता, वाचादोसभयट्टिता॥",
        "‘‘कस्स ब्राह्मण त्वं भीतो, सदा उदकमोतरि।",
        "वेधमानेहि गत्तेहि, सीतं वेदयसे भुसं’’॥",
        "जानन्ती वत मं",
        "करोन्तं कुसलं कम्मं, रुन्धन्तं कतपापकं॥",
        "‘‘यो च वुड्ढो दहरो वा, पापकम्मं पकुब्बति।",
        "दकाभिसेचना सोपि, पापकम्मा पमुच्‍चति’’॥",
        "‘‘को नु ते इदमक्खासि, अजानन्तस्स अजानको।",
        "दकाभिसेचना नाम, पापकम्मा पमुच्‍चति॥",
        "‘‘सग्गं नून गमिस्सन्ति, सब्बे मण्डूककच्छपा।",
        "नागा",
        "‘‘ओरब्भिका सूकरिका, मच्छिका मिगबन्धका।",
        "चोरा च वज्झघाता च, ये चञ्‍ञे पापकम्मिनो।",
        "दकाभिसेचना तेपि, पापकम्मा पमुच्‍चरे॥",
        "‘‘सचे इमा नदियो ते, पापं पुब्बे कतं वहुं।",
        "पुञ्‍ञम्पिमा",
        "‘‘यस्स",
        "तमेव ब्रह्मे मा कासि, मा ते सीतं छविं हने’’॥",
        "‘‘कुम्मग्गपटिपन्‍नं मं, अरियमग्गं समानयि।",
        "दकाभिसेचना भोति, इमं साटं ददामि ते’’॥",
        "‘‘तुय्हेव साटको होतु, नाहमिच्छामि साटकं।",
        "सचे भायसि दुक्खस्स, सचे ते दुक्खमप्पियं॥",
        "‘‘माकासि",
        "सचे च पापकं कम्मं, करिस्ससि करोसि वा॥",
        "‘‘न ते दुक्खा पमुत्यत्थि, उपेच्‍चापि",
        "सचे भायसि दुक्खस्स, सचे ते दुक्खमप्पियं॥",
        "‘‘उपेहि सरणं बुद्धं, धम्मं सङ्घञ्‍च तादिनं।",
        "समादियाहि सीलानि, तं ते अत्थाय हेहिति’’॥",
        "‘‘उपेमि सरणं बुद्धं, धम्मं सङ्घञ्‍च तादिनं।",
        "समादियामि सीलानि, तं मे अत्थाय हेहिति॥",
        "‘‘ब्रह्मबन्धु पुरे आसिं, अज्‍जम्हि सच्‍चब्राह्मणो।",
        "तेविज्‍जो वेदसम्पन्‍नो, सोत्तियो चम्हि न्हातको’’ति॥",
        "‘‘काळका",
        "ते जराय साणवाकसादिसा, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "तं जरायथ सलोमगन्धिकं, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘काननंव",
        "तं जराय विरलं तहिं तहिं, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘कण्हखन्धकसुवण्णमण्डितं, सोभते सुवेणीहिलङ्कतं।",
        "तं",
        "‘‘चित्तकारसुकताव लेखिका, सोभरे सु भमुका पुरे मम।",
        "ता",
        "‘‘भस्सरा सुरुचिरा यथा मणी, नेत्तहेसुमभिनीलमायता।",
        "ते जरायभिहता न सोभरे, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘सण्हतुङ्गसदिसी",
        "सा जराय उपकूलिता विय, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘कङ्कणं व सुकतं सुनिट्ठितं, सोभरे सु मम कण्णपाळियो।",
        "ता जराय वलिभिप्पलम्बिता, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘पत्तलीमकुलवण्णसादिसा, सोभरे सु दन्ता पुरे मम।",
        "ते जराय खण्डिता चासिता",
        "‘‘काननम्हि वनसण्डचारिनी, कोकिलाव",
        "तं जराय खलितं तहिं तहिं, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘सण्हकम्बुरिव सुप्पमज्‍जिता, सोभते सु गीवा पुरे मम।",
        "सा जराय भग्गा",
        "‘‘वट्टपलिघसदिसोपमा",
        "ता जराय यथ पाटलिब्बलिता",
        "‘‘सण्हमुद्दिकसुवण्णमण्डिता, सोभरे सु हत्था पुरे मम।",
        "ते जराय यथा मूलमूलिका, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘पीनवट्टसहितुग्गता",
        "थेविकीव लम्बन्ति नोदका, सच्‍चवादिवचनं",
        "‘‘कञ्‍चनस्सफलकंव सम्मट्ठं, सोभते सु कायो पुरे मम।",
        "सो वलीहि सुखुमाहि ओततो, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘नागभोगसदिसोपमा उभो, सोभरे सु ऊरू पुरे मम।",
        "ते जराय यथा वेळुनाळियो, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘सण्हनूपुरसुवण्णमण्डिता",
        "ता जराय तिलदण्डकारिव, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘तूलपुण्णसदिसोपमा उभो, सोभरे सु पादा पुरे मम।",
        "ते जराय फुटिता वलीमता, सच्‍चवादिवचनं अनञ्‍ञथा॥",
        "‘‘एदिसो अहु अयं समुस्सयो, जज्‍जरो बहुदुक्खानमालयो।",
        "सोपलेपपतितो",
        "‘‘‘समणा’ति",
        "समणानेव",
        "‘‘विपुलं",
        "रोहिनी दानि पुच्छामि, केन ते समणा पिया॥",
        "‘‘अकम्मकामा अलसा, परदत्तूपजीविनो।",
        "आसंसुका सादुकामा, केन ते समणा पिया’’॥",
        "‘‘चिरस्सं वत मं तात, समणानं परिपुच्छसि।",
        "तेसं ते कित्तयिस्सामि, पञ्‍ञासीलपरक्‍कमं॥",
        "‘‘कम्मकामा अनलसा, कम्मसेट्ठस्स कारका।",
        "रागं दोसं पजहन्ति, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘तीणि पापस्स मूलानि, धुनन्ति सुचिकारिनो।",
        "सब्बं पापं पहीनेसं, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘कायकम्मं सुचि नेसं, वचीकम्मञ्‍च तादिसं।",
        "मनोकम्मं सुचि नेसं, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘विमला सङ्खमुत्ताव, सुद्धा सन्तरबाहिरा।",
        "पुण्णा सुक्‍कान धम्मानं",
        "‘‘बहुस्सुता धम्मधरा, अरिया धम्मजीविनो।",
        "अत्थं धम्मञ्‍च देसेन्ति, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘बहुस्सुता",
        "एकग्गचित्ता सतिमन्तो, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘दूरङ्गमा",
        "दुक्खस्सन्तं पजानन्ति, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘यस्मा गामा पक्‍कमन्ति, न विलोकेन्ति किञ्‍चनं।",
        "अनपेक्खाव गच्छन्ति, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘न",
        "परिनिट्ठितमेसाना, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘न ते हिरञ्‍ञं गण्हन्ति, न सुवण्णं न रूपियं।",
        "पच्‍चुप्पन्‍नेन यापेन्ति, तेन मे समणा पिया॥",
        "‘‘नानाकुला",
        "अञ्‍ञमञ्‍ञं पियायन्ति",
        "‘‘अत्थाय वत नो भोति, कुले जातासि रोहिनी।",
        "सद्धा बुद्धे च धम्मे च, सङ्घे च तिब्बगारवा॥",
        "‘‘तुवं हेतं पजानासि, पुञ्‍ञक्खेत्तं अनुत्तरं।",
        "अम्हम्पि एते समणा, पटिगण्हन्ति दक्खिणं’’॥",
        "‘‘पतिट्ठितो हेत्थ यञ्‍ञो, विपुलो नो भविस्सति।",
        "सचे भायसि दुक्खस्स, सचे ते दुक्खमप्पियं॥",
        "‘‘उपेहि सरणं बुद्धं, धम्मं सङ्घञ्‍च तादिनं।",
        "समादियाहि सीलानि, तं ते अत्थाय हेहिति’’॥",
        "‘‘उपेमि",
        "समादियामि सीलानि, तं मे अत्थाय हेहिति॥",
        "‘‘ब्रह्मबन्धु पुरे आसिं, सो इदानिम्हि ब्राह्मणो।",
        "तेविज्‍जो सोत्तियो चम्हि, वेदगू चम्हि न्हातको’’॥",
        "‘‘लट्ठिहत्थो पुरे आसि, सो दानि मिगलुद्दको।",
        "आसाय पलिपा घोरा, नासक्खि पारमेतवे॥",
        "‘‘सुमत्तं मं मञ्‍ञमाना, चापा पुत्तमतोसयि।",
        "चापाय बन्धनं छेत्वा, पब्बजिस्सं पुनोपहं॥",
        "‘‘मा",
        "न हि कोधपरेतस्स, सुद्धि अत्थि कुतो तपो॥",
        "‘‘पक्‍कमिस्सञ्‍च",
        "बन्धन्ती इत्थिरूपेन, समणे धम्मजीविनो’’",
        "‘‘एहि काळ निवत्तस्सु, भुञ्‍ज कामे यथा पुरे।",
        "अहञ्‍च ते वसीकता, ये च मे सन्ति ञातका’’॥",
        "‘‘एत्तो",
        "तयि रत्तस्स पोसस्स, उळारं वत तं सिया’’॥",
        "‘‘काळङ्गिनिंव तक्‍कारिं, पुप्फितं गिरिमुद्धनि।",
        "फुल्‍लं दालिमलट्ठिंव, अन्तोदीपेव पाटलिं॥",
        "‘‘हरिचन्दनलित्तङ्गिं, कासिकुत्तमधारिनिं।",
        "तं",
        "‘‘साकुन्तिकोव सकुणिं",
        "आहरिमेन रूपेन, न मं त्वं बाधयिस्ससि’’॥",
        "‘‘इमञ्‍च मे पुत्तफलं, काळ उप्पादितं तया।",
        "तं मं पुत्तवतिं सन्तिं, कस्स ओहाय गच्छसि’’॥",
        "‘‘जहन्ति पुत्ते सप्पञ्‍ञा, ततो ञाती ततो धनं।",
        "पब्बजन्ति महावीरा, नागो छेत्वाव बन्धनं’’॥",
        "‘‘इदानि ते इमं पुत्तं, दण्डेन छुरिकाय वा।",
        "भूमियं वा निसुम्भिस्सं",
        "‘‘सचे पुत्तं सिङ्गालानं, कुक्‍कुरानं पदाहिसि।",
        "न मं पुत्तकत्ते जम्मि, पुनरावत्तयिस्ससि’’॥",
        "‘‘हन्द खो दानि भद्दन्ते, कुहिं काळ गमिस्ससि।",
        "कतमं",
        "‘‘अहुम्ह पुब्बे गणिनो, अस्समणा समणमानिनो।",
        "गामेन गामं विचरिम्ह, नगरे राजधानियो॥",
        "‘‘एसो हि भगवा बुद्धो, नदिं नेरञ्‍जरं पति।",
        "सब्बदुक्खप्पहानाय, धम्मं देसेति पाणिनं।",
        "तस्साहं सन्तिकं गच्छं, सो मे सत्था भविस्सति’’॥",
        "‘‘वन्दनं",
        "पदक्खिणञ्‍च कत्वान, आदिसेय्यासि दक्खिणं’’॥",
        "‘‘एतं खो लब्भमम्हेहि, यथा भाससि त्वञ्‍च मे।",
        "वन्दनं दानि ते वज्‍जं, लोकनाथं अनुत्तरं।",
        "पदक्खिणञ्‍च",
        "ततो",
        "सो अद्दसासि सम्बुद्धं, देसेन्तं अमतं पदं॥",
        "दुक्खं दुक्खसमुप्पादं, दुक्खस्स च अतिक्‍कमं।",
        "अरियं चट्ठङ्गिकं मग्गं, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "तस्स पादानि वन्दित्वा, कत्वान नं",
        "चापाय आदिसित्वान, पब्बजिं अनगारियं।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘पेतानि भोति पुत्तानि, खादमाना तुवं पुरे।",
        "तुवं दिवा च रत्तो च, अतीव परितप्पसि॥",
        "‘‘साज्‍ज सब्बानि खादित्वा, सतपुत्तानि",
        "वासेट्ठि केन वण्णेन, न बाळ्हं परितप्पसि’’॥",
        "‘‘बहूनि पुत्तसतानि, ञातिसङ्घसतानि च।",
        "खादितानि अतीतंसे, मम तुय्हञ्‍च ब्राह्मण॥",
        "‘‘साहं निस्सरणं ञत्वा, जातिया मरणस्स च।",
        "न",
        "‘‘अब्भुतं",
        "कस्स त्वं धम्ममञ्‍ञाय, गिरं",
        "‘‘एस ब्राह्मण सम्बुद्धो, नगरं मिथिलं पति।",
        "सब्बदुक्खप्पहानाय, धम्मं देसेसि पाणिनं॥",
        "‘‘तस्स ब्रह्मे",
        "तत्थ विञ्‍ञातसद्धम्मा, पुत्तसोकं ब्यपानुदिं’’॥",
        "‘‘सो",
        "अप्पेव मं सो भगवा, सब्बदुक्खा पमोचये’’॥",
        "अद्दस",
        "स्वस्स धम्ममदेसेसि, मुनि दुक्खस्स पारगू॥",
        "दुक्खं दुक्खसमुप्पादं, दुक्खस्स च अतिक्‍कमं।",
        "अरियं चट्ठङ्गिकं मग्गं, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "तत्थ विञ्‍ञातसद्धम्मो, पब्बज्‍जं समरोचयि।",
        "सुजातो तीहि रत्तीहि, तिस्सो विज्‍जा अफस्सयि॥",
        "‘‘एहि सारथि गच्छाहि, रथं निय्यादयाहिमं।",
        "आरोग्यं ब्राह्मणिं वज्‍ज",
        "सुजातो तीहि रत्तीहि, तिस्सो विज्‍जा अफस्सयि’’’॥",
        "ततो च रथमादाय, सहस्सञ्‍चापि सारथि।",
        "आरोग्यं",
        "सुजातो तीहि रत्तीहि, तिस्सो विज्‍जा अफस्सयि’’॥",
        "‘‘एतञ्‍चाहं अस्सरथं, सहस्सञ्‍चापि सारथि।",
        "तेविज्‍जं ब्राह्मणं सुत्वा",
        "‘‘तुय्हेव होत्वस्सरथो, सहस्सञ्‍चापि ब्राह्मणि।",
        "अहम्पि पब्बजिस्सामि, वरपञ्‍ञस्स सन्तिके’’॥",
        "‘‘हत्थी",
        "पिता पब्बजितो तुय्हं, भुञ्‍ज भोगानि सुन्दरि। तुवं दायादिका कुले’’॥",
        "‘‘हत्थी गवस्सं मणिकुण्डलञ्‍च, रम्मं चिमं गहविभवं पहाय।",
        "पिता पब्बजितो मय्हं, पुत्तसोकेन अट्टितो।",
        "अहम्पि पब्बजिस्सामि, भातुसोकेन अट्टिता’’॥",
        "‘‘सो ते इज्झतु सङ्कप्पो, यं त्वं पत्थेसि सुन्दरी।",
        "उत्तिट्ठपिण्डो उञ्छो च, पंसुकूलञ्‍च चीवरं।",
        "एतानि अभिसम्भोन्ती, परलोके अनासवा’’॥",
        "‘‘सिक्खमानाय",
        "पुब्बेनिवासं जानामि, यत्थ मे वुसितं पुरे॥",
        "‘‘तुवं",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥",
        "‘‘अनुजानाहि मे अय्ये, इच्छे सावत्थि गन्तवे।",
        "सीहनादं नदिस्सामि, बुद्धसेट्ठस्स सन्तिके’’॥",
        "‘‘पस्स सुन्दरि सत्थारं, हेमवण्णं हरित्तचं।",
        "अदन्तानं दमेतारं, सम्बुद्धमकुतोभयं’’॥",
        "‘‘पस्स सुन्दरिमायन्तिं, विप्पमुत्तं निरूपधिं।",
        "वीतरागं विसंयुत्तं, कतकिच्‍चमनासवं॥",
        "‘‘बाराणसीतो निक्खम्म, तव सन्तिकमागता।",
        "साविका ते महावीर, पादे वन्दति सुन्दरी’’॥",
        "‘‘तुवं बुद्धो तुवं सत्था, तुय्हं धीताम्हि ब्राह्मण।",
        "ओरसा मुखतो जाता, कतकिच्‍चा अनासवा’’॥",
        "‘‘तस्सा",
        "एवञ्हि दन्ता आयन्ति, सत्थु पादानि वन्दिका।",
        "वीतरागा विसंयुत्ता, कतकिच्‍चा अनासवा’’॥",
        "‘‘दहराहं सुद्धवसना, यं पुरे धम्ममस्सुणिं।",
        "तस्सा मे अप्पमत्ताय, सच्‍चाभिसमयो अहु॥",
        "‘‘ततोहं सब्बकामेसु, भुसं अरतिमज्झगं।",
        "सक्‍कायस्मिं भयं दिस्वा, नेक्खम्ममेव",
        "‘‘हित्वानहं",
        "गामखेत्तानि फीतानि, रमणीये पमोदिते॥",
        "‘‘पहायहं",
        "एवं सद्धाय निक्खम्म, सद्धम्मे सुप्पवेदिते॥",
        "‘‘नेतं",
        "यो",
        "‘‘रजतं",
        "नेतं समणसारुप्पं, न एतं अरियद्धनं॥",
        "‘‘लोभनं मदनञ्‍चेतं, मोहनं रजवड्ढनं।",
        "सासङ्कं बहुआयासं, नत्थि चेत्थ धुवं ठिति॥",
        "‘‘एत्थ रत्ता पमत्ता च, सङ्किलिट्ठमना नरा।",
        "अञ्‍ञमञ्‍ञेन ब्यारुद्धा, पुथु कुब्बन्ति मेधगं॥",
        "‘‘वधो बन्धो परिक्‍लेसो, जानि सोकपरिद्दवो।",
        "कामेसु अधिपन्‍नानं, दिस्सते ब्यसनं बहुं॥",
        "‘‘तं मं ञाती अमित्ताव, किं वो कामेसु युञ्‍जथ।",
        "जानाथ मं पब्बजितं, कामेसु भयदस्सिनिं॥",
        "‘‘न",
        "अमित्ता वधका कामा, सपत्ता सल्‍लबन्धना॥",
        "‘‘तं",
        "जानाथ मं पब्बजितं, मुण्डं सङ्घाटिपारुतं॥",
        "‘‘उत्तिट्ठपिण्डो उञ्छो च, पंसुकूलञ्‍च चीवरं।",
        "एतं खो मम सारुप्पं, अनगारूपनिस्सयो॥",
        "‘‘वन्ता महेसीहि कामा, ये दिब्बा ये च मानुसा।",
        "खेमट्ठाने विमुत्ता ते, पत्ता ते अचलं सुखं॥",
        "‘‘माहं कामेहि सङ्गच्छिं, येसु ताणं न विज्‍जति।",
        "अमित्ता वधका कामा, अग्गिक्खन्धूपमा दुखा॥",
        "‘‘परिपन्थो",
        "गेधो सुविसमो चेसो",
        "‘‘उपसग्गो भीमरूपो, कामा सप्पसिरूपमा।",
        "ये बाला अभिनन्दन्ति, अन्धभूता पुथुज्‍जना॥",
        "‘‘कामपङ्केन सत्ता हि, बहू लोके अविद्दसू।",
        "परियन्तं न जानन्ति, जातिया मरणस्स च॥",
        "‘‘दुग्गतिगमनं मग्गं, मनुस्सा कामहेतुकं।",
        "बहुं वे पटिपज्‍जन्ति, अत्तनो रोगमावहं॥",
        "‘‘एवं",
        "लोकामिसा बन्धनीया, कामा मरणबन्धना",
        "‘‘उम्मादना",
        "सत्तानं सङ्किलेसाय, खिप्पं",
        "‘‘अनन्तादीनवा कामा, बहुदुक्खा महाविसा।",
        "अप्पस्सादा",
        "‘‘साहं एतादिसं कत्वा, ब्यसनं कामहेतुकं।",
        "न तं पच्‍चागमिस्सामि, निब्बानाभिरता सदा॥",
        "‘‘रणं करित्वा",
        "अप्पमत्ता विहस्सामि, सब्बसंयोजनक्खये॥",
        "‘‘असोकं विरजं खेमं, अरियट्ठङ्गिकं उजुं।",
        "तं मग्गं अनुगच्छामि, येन तिण्णा महेसिनो’’॥",
        "इमं पस्सथ धम्मट्ठं, सुभं कम्मारधीतरं।",
        "अनेजं उपसम्पज्‍ज, रुक्खमूलम्हि झायति॥",
        "अज्‍जट्ठमी पब्बजिता, सद्धा सद्धम्मसोभना।",
        "विनीतुप्पलवण्णाय, तेविज्‍जा मच्‍चुहायिनी॥",
        "सायं",
        "सब्बयोगविसंयुत्ता, कतकिच्‍चा अनासवा॥",
        "तं सक्‍को देवसङ्घेन, उपसङ्कम्म इद्धिया।",
        "नमस्सति भूतपति, सुभं कम्मारधीतरन्ति॥",
        "जीवकम्बवनं",
        "धुत्तको सन्‍निवारेसि",
        "‘‘किं ते अपराधितं मया, यं मं ओवरियान तिट्ठसि।",
        "न हि पब्बजिताय आवुसो, पुरिसो सम्फुसनाय कप्पति॥",
        "‘‘गरुके मम सत्थुसासने, या सिक्खा सुगतेन देसिता।",
        "परिसुद्धपदं",
        "‘‘आविलचित्तो अनाविलं, सरजो वीतरजं अनङ्गणं।",
        "सब्बत्थ विमुत्तमानसं, किं मं ओवरियान तिट्ठसि’’॥",
        "‘‘दहरा च अपापिका चसि, किं ते पब्बज्‍जा करिस्सति।",
        "निक्खिप कासायचीवरं, एहि रमाम सुपुप्फिते",
        "‘‘मधुरञ्‍च पवन्ति सब्बसो, कुसुमरजेन समुट्ठिता दुमा।",
        "पठमवसन्तो सुखो उतु, एहि रमाम सुपुप्फिते वने॥",
        "‘‘कुसुमितसिखरा च पादपा, अभिगज्‍जन्तिव मालुतेरिता।",
        "का तुय्हं रति भविस्सति, यदि एका वनमोगहिस्ससि",
        "‘‘वाळमिगसङ्घसेवितं",
        "असहायिका गन्तुमिच्छसि, रहितं भिंसनकं महावनं॥",
        "‘‘तपनीयकताव धीतिका, विचरसि चित्तलतेव अच्छरा।",
        "कासिकसुखुमेहि",
        "‘‘अहं तव वसानुगो सियं, यदि विहरेमसे",
        "न हि मत्थि तया पियत्तरो, पाणो किन्‍नरिमन्दलोचने॥",
        "‘‘यदि मे वचनं करिस्ससि, सुखिता एहि अगारमावस।",
        "पासादनिवातवासिनी, परिकम्मं ते करोन्तु नारियो॥",
        "‘‘कासिकसुखुमानि धारय, अभिरोपेहि",
        "कञ्‍चनमणिमुत्तकं",
        "‘‘सुधोतरजपच्छदं",
        "अभिरुह सयनं महारहं, चन्दनमण्डितसारगन्धिकं।",
        "‘‘उप्पलं चुदका समुग्गतं, यथा तं अमनुस्ससेवितं।",
        "एवं त्वं ब्रह्मचारिनी, सकेसङ्गेसु जरं गमिस्ससि’’॥",
        "‘‘किं",
        "भेदनधम्मे कळेवरे",
        "‘‘अक्खीनि च तुरियारिव, किन्‍नरियारिव पब्बतन्तरे।",
        "तव मे नयनानि दक्खिय, भिय्यो कामरती पवड्ढति॥",
        "‘‘उप्पलसिखरोपमानि ते, विमले हाटकसन्‍निभे मुखे।",
        "तव मे नयनानि दक्खिय",
        "‘‘अपि दूरगता सरम्हसे, आयतपम्हे विसुद्धदस्सने।",
        "न",
        "‘‘अपथेन पयातुमिच्छसि, चन्दं कीळनकं गवेससि।",
        "मेरुं लङ्घेतुमिच्छसि, यो त्वं बुद्धसुतं मग्गयसि॥",
        "‘‘नत्थि",
        "नपि नं जानामि कीरिसो, अथ मग्गेन हतो समूलको॥",
        "‘‘इङ्गालकुयाव",
        "नपि नं पस्सामि कीरिसो, अथ मग्गेन हतो समूलको॥",
        "‘‘यस्सा",
        "त्वं तादिसिकं पलोभय, जानन्तिं सो इमं विहञ्‍ञसि॥",
        "‘‘मय्हञ्हि अक्‍कुट्ठवन्दिते, सुखदुक्खे च सती उपट्ठिता।",
        "सङ्खतमसुभन्ति जानिय, सब्बत्थेव मनो न लिम्पति॥",
        "‘‘साहं सुगतस्स साविका, मग्गट्ठङ्गिकयानयायिनी।",
        "उद्धटसल्‍ला अनासवा, सुञ्‍ञागारगता रमामहं॥",
        "‘‘दिट्ठा हि मया सुचित्तिता, सोम्भा दारुकपिल्‍लकानि वा।",
        "तन्तीहि च खीलकेहि च, विनिबद्धा विविधं पनच्‍चका॥",
        "‘‘तम्हुद्धटे तन्तिखीलके, विस्सट्ठे विकले परिक्रिते",
        "न विन्देय्य खण्डसो कते, किम्हि तत्थ मनं निवेसये॥",
        "‘‘तथूपमा",
        "धम्मेहि",
        "‘‘यथा हरितालेन मक्खितं, अद्दस चित्तिकं भित्तिया कतं।",
        "तम्हि",
        "‘‘मायं",
        "उपगच्छसि अन्ध रित्तकं, जनमज्झेरिव रुप्परूपकं",
        "‘‘वट्टनिरिव कोटरोहिता, मज्झे पुब्बुळका सअस्सुका।",
        "पीळकोळिका चेत्थ जायति, विविधा चक्खुविधा च पिण्डिता’’॥",
        "उप्पाटिय चारुदस्सना, न च पज्‍जित्थ असङ्गमानसा।",
        "‘‘हन्द ते चक्खुं हरस्सु तं’’, तस्स नरस्स अदासि तावदे॥",
        "तस्स च विरमासि तावदे, रागो तत्थ खमापयी च नं।",
        "‘‘सोत्थि सिया ब्रह्मचारिनी, न पुनो एदिसकं भविस्सति’’॥",
        "‘‘आसादिय",
        "गण्हिय आसीविसं विय, अपि नु सोत्थि सिया खमेहि नो’’॥",
        "मुत्ता च ततो सा भिक्खुनी, अगमी बुद्धवरस्स सन्तिकं।",
        "पस्सिय वरपुञ्‍ञलक्खणं, चक्खु आसि यथा पुराणकन्ति॥",
        "नगरम्हि",
        "सक्यकुलकुलीनायो, द्वे भिक्खुनियो हि गुणवतियो॥",
        "इसिदासी",
        "झानज्झायनरतायो, बहुस्सुतायो धुतकिलेसायो॥",
        "ता",
        "रहितम्हि सुखनिसिन्‍ना, इमा गिरा अब्भुदीरेसुं॥",
        "‘‘पासादिकासि अय्ये, इसिदासि वयोपि ते अपरिहीनो।",
        "किं दिस्वान ब्यालिकं, अथासि नेक्खम्ममनुयुत्ता’’॥",
        "एवमनुयुञ्‍जियमाना सा, रहिते धम्मदेसनाकुसला।",
        "इसिदासी वचनमब्रवि, ‘‘सुण बोधि यथाम्हि पब्बजिता॥",
        "‘‘उज्‍जेनिया पुरवरे, मय्हं पिता सीलसंवुतो सेट्ठि।",
        "तस्सम्हि एकधीता, पिया मनापा च दयिता च॥",
        "‘‘अथ मे साकेततो वरका, आगच्छुमुत्तमकुलीना।",
        "सेट्ठी पहूतरतनो, तस्स ममं सुण्हमदासि तातो॥",
        "‘‘सस्सुया सस्सुरस्स च, सायं पातं पणाममुपगम्म।",
        "सिरसा करोमि पादे, वन्दामि यथाम्हि अनुसिट्ठा॥",
        "‘‘या",
        "तमेकवरकम्पि दिस्वा, उब्बिग्गा आसनं देमि॥",
        "‘‘अन्‍नेन च पानेन च, खज्‍जेन च यञ्‍च तत्थ सन्‍निहितं।",
        "छादेमि उपनयामि च, देमि च यं यस्स पतिरूपं॥",
        "‘‘कालेन उपट्ठहित्वा",
        "धोवन्ती हत्थपादे, पञ्‍जलिका सामिकमुपेमि॥",
        "‘‘कोच्छं पसादं अञ्‍जनिञ्‍च, आदासकञ्‍च गण्हित्वा।",
        "परिकम्मकारिका",
        "‘‘सयमेव",
        "माताव एकपुत्तकं, तथा",
        "‘‘एवं मं भत्तिकतं, अनुरत्तं कारिकं निहतमानं।",
        "उट्ठायिकं",
        "‘‘सो मातरञ्‍च पितरञ्‍च, भणति ‘आपुच्छहं गमिस्सामि।",
        "इसिदासिया न सह वच्छं, एकागारेहं",
        "‘‘‘मा एवं पुत्त अवच, इसिदासी पण्डिता परिब्यत्ता।",
        "उट्ठायिका अनलसा, किं तुय्हं न रोचते पुत्त’॥",
        "‘‘‘न",
        "देस्साव मे अलं मे, अपुच्छाहं",
        "‘‘तस्स वचनं सुणित्वा, सस्सु ससुरो च मं अपुच्छिंसु।",
        "‘किस्स",
        "‘‘‘नपिहं",
        "किं सक्‍का कातुय्ये, यं मं विद्देस्सते भत्ता’॥",
        "‘‘ते मं पितुघरं पटिनयिंसु, विमना दुखेन अधिभूता।",
        "‘पुत्तमनुरक्खमाना, जिताम्हसे रूपिनिं लक्खिं’॥",
        "‘‘अथ मं अदासि तातो, अड्ढस्स घरम्हि दुतियकुलिकस्स।",
        "ततो उपड्ढसुङ्केन, येन मं विन्दथ सेट्ठि॥",
        "‘‘तस्सपि घरम्हि मासं, अवसिं अथ सोपि मं पटिच्छरयि",
        "दासीव",
        "‘‘भिक्खाय च विचरन्तं, दमकं दन्तं मे पिता भणति।",
        "‘होहिसि",
        "‘‘सोपि वसित्वा पक्खं",
        "घटिकञ्‍च मल्‍लकञ्‍च, पुनपि भिक्खं चरिस्सामि’॥",
        "‘‘अथ",
        "‘किं ते न कीरति इध, भण खिप्पं तं ते करिहि’ति॥",
        "‘‘एवं भणितो भणति, ‘यदि मे अत्ता सक्‍कोति अलं मय्हं।",
        "इसिदासिया न सह वच्छं, एकघरेहं सह वत्थुं’॥",
        "‘‘विस्सज्‍जितो गतो सो, अहम्पि एकाकिनी विचिन्तेमि।",
        "‘आपुच्छितून गच्छं, मरितुये",
        "‘‘अथ अय्या जिनदत्ता, आगच्छी गोचराय चरमाना।",
        "तातकुलं",
        "‘‘तं दिस्वान अम्हाकं, उट्ठायासनं तस्सा पञ्‍ञापयिं।",
        "निसिन्‍नाय च पादे, वन्दित्वा भोजनमदासिं॥",
        "‘‘अन्‍नेन",
        "सन्तप्पयित्वा अवचं, ‘अय्ये इच्छामि पब्बजितुं’॥",
        "‘‘अथ मं भणती तातो, ‘इधेव पुत्तक",
        "अन्‍नेन च पानेन च, तप्पय समणे द्विजाती च’॥",
        "‘‘अथहं भणामि तातं, रोदन्ती अञ्‍जलिं पणामेत्वा।",
        "‘पापञ्हि मया पकतं, कम्मं तं निज्‍जरेस्सामि’॥",
        "‘‘अथ",
        "निब्बानञ्‍च लभस्सु, यं सच्छिकरी द्विपदसेट्ठो’॥",
        "‘‘मातापितू अभिवादयित्वा, सब्बञ्‍च ञातिगणवग्गं।",
        "सत्ताहं पब्बजिता, तिस्सो विज्‍जा अफस्सयिं॥",
        "‘‘जानामि अत्तनो सत्त, जातियो यस्सयं फलविपाको।",
        "तं तव आचिक्खिस्सं, तं एकमना निसामेहि॥",
        "‘‘नगरम्हि एरकच्छे",
        "योब्बनमदेन मत्तो सो, परदारं असेविहं॥",
        "‘‘सोहं ततो चवित्वा, निरयम्हि अपच्‍चिसं चिरं।",
        "पक्‍को ततो च उट्ठहित्वा, मक्‍कटिया कुच्छिमोक्‍कमिं॥",
        "‘‘सत्ताहजातकं",
        "तस्सेतं कम्मफलं, यथापि गन्त्वान परदारं॥",
        "‘‘सोहं ततो चवित्वा, कालं करित्वा सिन्धवारञ्‍ञे।",
        "काणाय च खञ्‍जाय च, एळकिया कुच्छिमोक्‍कमिं॥",
        "‘‘द्वादस वस्सानि अहं, निल्‍लच्छितो दारके परिवहित्वा।",
        "किमिनावट्टो अकल्‍लो, यथापि गन्त्वान परदारं॥",
        "‘‘सोहं ततो चवित्वा, गोवाणिजकस्स गाविया जातो।",
        "वच्छो लाखातम्बो, निल्‍लच्छितो द्वादसे मासे॥",
        "‘‘वोढून",
        "अन्धोवट्टो अकल्‍लो, यथापि गन्त्वान परदारं॥",
        "‘‘सोहं ततो चवित्वा, वीथिया दासिया घरे जातो।",
        "नेव महिला न पुरिसो, यथापि गन्त्वान परदारं॥",
        "‘‘तिंसतिवस्सम्हि",
        "कपणम्हि अप्पभोगे, धनिक",
        "‘‘तं मं ततो सत्थवाहो, उस्सन्‍नाय विपुलाय वड्ढिया।",
        "ओकड्ढति विलपन्तिं, अच्छिन्दित्वा कुलघरस्मा॥",
        "‘‘अथ सोळसमे वस्से, दिस्वा मं पत्तयोब्बनं कञ्‍ञं।",
        "ओरुन्धतस्स पुत्तो, गिरिदासो नाम नामेन॥",
        "‘‘तस्सपि अञ्‍ञा भरिया, सीलवती गुणवती यसवती च।",
        "अनुरत्ता",
        "‘‘तस्सेतं कम्मफलं, यं मं अपकीरितून गच्छन्ति।",
        "दासीव उपट्ठहन्तिं, तस्सपि अन्तो कतो मया’’ति॥",
        "मन्तावतिया",
        "धीता आसिं सुमेधा, पसादिता सासनकरेहि॥",
        "सीलवती चित्तकथा, बहुस्सुता बुद्धसासने विनीता।",
        "मातापितरो उपगम्म, भणति ‘‘उभयो निसामेथ॥",
        "‘‘निब्बानाभिरताहं, असस्सतं भवगतं यदिपि दिब्बं।",
        "किमङ्गं पन",
        "‘‘कामा कटुका आसीविसूपमा, येसु मुच्छिता बाला।",
        "ते दीघरत्तं निरये, समप्पिता हञ्‍ञन्ते दुक्खिता",
        "‘‘सोचन्ति पापकम्मा, विनिपाते पापवद्धिनो सदा।",
        "कायेन च वाचाय च, मनसा च असंवुता बाला॥",
        "‘‘बाला",
        "देसन्ते",
        "‘‘सच्‍चानि",
        "अभिनन्दन्ति भवगतं, पिहेन्ति देवेसु उपपत्तिं॥",
        "‘‘देवेसुपि उपपत्ति, असस्सता भवगते अनिच्‍चम्हि।",
        "न च सन्तसन्ति बाला, पुनप्पुनं जायितब्बस्स॥",
        "‘‘चत्तारो विनिपाता, दुवे",
        "न च विनिपातगतानं, पब्बज्‍जा अत्थि निरयेसु॥",
        "‘‘अनुजानाथ मं उभयो, पब्बजितुं दसबलस्स पावचने।",
        "अप्पोस्सुक्‍का घटिस्सं, जातिमरणप्पहानाय॥",
        "‘‘किं भवगते",
        "भवतण्हाय निरोधा, अनुजानाथ पब्बजिस्सामि॥",
        "‘‘बुद्धानं",
        "सीलानि ब्रह्मचरियं, यावजीवं न दूसेय्यं’’॥",
        "एवं भणति सुमेधा, मातापितरो ‘‘न ताव आहारं।",
        "आहरिस्सं",
        "माता दुक्खिता रोदति पिता च, अस्सा सब्बसो समभिहतो।",
        "घटेन्ति सञ्‍ञापेतुं, पासादतले छमापतितं॥",
        "‘‘उट्ठेहि पुत्तक किं सोचितेन, दिन्‍नासि वारणवतिम्हि।",
        "राजा",
        "‘‘अग्गमहेसी भविस्ससि, अनिकरत्तस्स राजिनो भरिया।",
        "सीलानि ब्रह्मचरियं, पब्बज्‍जा दुक्‍करा पुत्तक॥",
        "‘‘रज्‍जे आणाधनमिस्सरियं, भोगा सुखा दहरिकासि।",
        "भुञ्‍जाहि कामभोगे, वारेय्यं होतु ते पुत्त’’॥",
        "अथ ने भणति सुमेधा, ‘‘मा एदिसिकानि भवगतमसारं।",
        "पब्बज्‍जा वा होहिति, मरणं वा मे न चेव वारेय्यं॥",
        "‘‘किमिव",
        "अभिसंविसेय्यं भस्तं, असकिं पग्घरितं असुचिपुण्णं॥",
        "‘‘किमिव",
        "किमिकुलालयं सकुणभत्तं, कळेवरं किस्स दिय्यति॥",
        "‘‘निब्बुय्हति सुसानं, अचिरं कायो अपेतविञ्‍ञाणो।",
        "छुद्धो",
        "‘‘छुद्धून",
        "नियका मातापितरो, किं पन साधारणा जनता॥",
        "‘‘अज्झोसिता असारे, कळेवरे अट्ठिन्हारुसङ्घाते।",
        "खेळस्सुच्‍चारस्सव, परिपुण्णे",
        "‘‘यो",
        "गन्धस्स असहमाना, सकापि माता जिगुच्छेय्य॥",
        "‘‘खन्धधातुआयतनं, सङ्खतं जातिमूलकं दुक्खं।",
        "योनिसो अनुविचिनन्ती, वारेय्यं किस्स इच्छेय्यं॥",
        "‘‘दिवसे दिवसे तिसत्ति, सतानि नवनवा पतेय्युं कायम्हि।",
        "वस्ससतम्पि च घातो, सेय्यो दुक्खस्स चेवं खयो॥",
        "‘‘अज्झुपगच्छे घातं, यो विञ्‍ञायेवं सत्थुनो वचनं।",
        "‘दीघो तेसं",
        "‘‘देवेसु मनुस्सेसु च, तिरच्छानयोनिया असुरकाये।",
        "पेतेसु",
        "‘‘घाता निरयेसु बहू, विनिपातगतस्स पीळियमानस्स",
        "देवेसुपि अत्ताणं, निब्बानसुखा परं नत्थि॥",
        "‘‘पत्ता ते निब्बानं, ये युत्ता दसबलस्स पावचने।",
        "अप्पोस्सुक्‍का घटेन्ति, जातिमरणप्पहानाय॥",
        "‘‘अज्‍जेव तातभिनिक्खमिस्सं, भोगेहि किं असारेहि।",
        "निब्बिन्‍ना मे कामा, वन्तसमा तालवत्थुकता’’॥",
        "सा चेवं भणति पितरमनीकरत्तो च यस्स सा दिन्‍ना।",
        "उपयासि वारणवते, वारेय्यमुपट्ठिते काले॥",
        "अथ असितनिचितमुदुके, केसे खग्गेन छिन्दिय सुमेधा।",
        "पासादं पिदहित्वा",
        "सा",
        "पासादे च",
        "सा च मनसि करोति, अनीकरत्तो च आरुही तुरितं।",
        "मणिकनकभूसितङ्गो, कतञ्‍जली याचति सुमेधं॥",
        "‘‘रज्‍जे आणाधनमिस्सरियं, भोगा सुखा दहरिकासि।",
        "भुञ्‍जाहि कामभोगे, कामसुखा दुल्‍लभा लोके॥",
        "‘‘निस्सट्ठं",
        "मा दुम्मना अहोसि, मातापितरो ते दुक्खिता’’",
        "तं तं भणति सुमेधा, कामेहि अनत्थिका विगतमोहा।",
        "‘‘मा कामे अभिनन्दि, कामेस्वादीनवं पस्स॥",
        "‘‘चातुद्दीपो राजा मन्धाता, आसि कामभोगिन मग्गो।",
        "अतित्तो",
        "‘‘सत्त रतनानि वस्सेय्य, वुट्ठिमा दसदिसा समन्तेन।",
        "न चत्थि तित्ति कामानं, अतित्ताव मरन्ति नरा॥",
        "‘‘असिसूनूपमा कामा, कामा सप्पसिरोपमा।",
        "उक्‍कोपमा अनुदहन्ति, अट्ठिकङ्कल",
        "‘‘अनिच्‍चा अद्धुवा कामा, बहुदुक्खा महाविसा।",
        "अयोगुळोव सन्तत्तो, अघमूला दुखप्फला॥",
        "‘‘रुक्खप्फलूपमा कामा, मंसपेसूपमा दुखा।",
        "सुपिनोपमा",
        "‘‘सत्तिसूलूपमा कामा, रोगो गण्डो अघं निघं।",
        "अङ्गारकासुसदिसा, अघमूलं भयं वधो॥",
        "‘‘एवं बहुदुक्खा कामा, अक्खाता अन्तरायिका।",
        "गच्छथ न मे भगवते, विस्सासो अत्थि अत्तनो॥",
        "‘‘किं मम परो करिस्सति, अत्तनो सीसम्हि डय्हमानम्हि।",
        "अनुबन्धे जरामरणे, तस्स घाताय घटितब्बं’’॥",
        "द्वारं",
        "दिस्वान छमं निसिन्‍ने, रोदन्ते इदमवोचं॥",
        "‘‘दीघो बालानं संसारो, पुनप्पुनञ्‍च रोदतं।",
        "अनमतग्गे पितु मरणे, भातु वधे अत्तनो च वधे॥",
        "‘‘अस्सु थञ्‍ञं रुधिरं, संसारं अनमतग्गतो सरथ।",
        "सत्तानं संसरतं, सराहि अट्ठीनञ्‍च सन्‍निचयं॥",
        "‘‘सर",
        "सर एककप्पमट्ठीनं, सञ्‍चयं विपुलेन समं॥",
        "‘‘अनमतग्गे",
        "कोलट्ठिमत्तगुळिका, माता मातुस्वेव नप्पहोन्ति॥",
        "‘‘तिणकट्ठसाखापलासं",
        "चतुरङ्गुलिका घटिका, पितुपितुस्वेव नप्पहोन्ति॥",
        "‘‘सर काणकच्छपं पुब्बसमुद्दे, अपरतो च युगछिद्दं।",
        "सिरं",
        "‘‘सर रूपं फेणपिण्डोपमस्स, कायकलिनो असारस्स।",
        "खन्धे पस्स अनिच्‍चे, सराहि निरये बहुविघाते॥",
        "‘‘सर कटसिं वड्ढेन्ते, पुनप्पुनं तासु तासु जातीसु।",
        "सर कुम्भीलभयानि च, सराहि चत्तारि सच्‍चानि॥",
        "‘‘अमतम्हि विज्‍जमाने, किं तव पञ्‍चकटुकेन पीतेन।",
        "सब्बा हि कामरतियो, कटुकतरा पञ्‍चकटुकेन॥",
        "‘‘अमतम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि ये परिळाहा",
        "सब्बा हि कामरतियो, जलिता कुथिता कम्पिता सन्तापिता॥",
        "‘‘असपत्तम्हि समाने, किं तव कामेहि ये बहुसपत्ता।",
        "राजग्गिचोरउदकप्पियेहि, साधारणा कामा बहुसपत्ता॥",
        "‘‘मोक्खम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि येसु वधबन्धो।",
        "कामेसु हि असकामा, वधबन्धदुखानि अनुभोन्ति॥",
        "‘‘आदीपिता",
        "उक्‍कोपमा हि कामा, दहन्ति ये ते न मुञ्‍चन्ति॥",
        "‘‘मा अप्पकस्स हेतु, कामसुखस्स विपुलं जही सुखं।",
        "मा पुथुलोमोव बळिसं, गिलित्वा पच्छा विहञ्‍ञसि॥",
        "‘‘कामं",
        "काहिन्ति खु तं कामा, छाता सुनखंव चण्डाला॥",
        "‘‘अपरिमितञ्‍च",
        "अनुभोहिसि कामयुत्तो, पटिनिस्सज",
        "‘‘अजरम्हि विज्‍जमाने, किं तव कामेहि",
        "मरणब्याधिगहिता",
        "‘‘इदमजरमिदममरं",
        "असपत्तमसम्बाधं, अखलितमभयं निरुपतापं॥",
        "‘‘अधिगतमिदं बहूहि, अमतं अज्‍जापि च लभनीयमिदं।",
        "यो योनिसो पयुञ्‍जति, न च सक्‍का अघटमानेन’’॥",
        "एवं भणति सुमेधा, सङ्खारगते रतिं अलभमाना।",
        "अनुनेन्ती अनिकरत्तं, केसे च छमं खिपि सुमेधा॥",
        "उट्ठाय अनिकरत्तो, पञ्‍जलिको याचितस्सा पितरं सो।",
        "‘‘विस्सज्‍जेथ सुमेधं, पब्बजितुं विमोक्खसच्‍चदस्सा’’॥",
        "विस्सज्‍जिता मातापितूहि, पब्बजि सोकभयभीता।",
        "छ अभिञ्‍ञा सच्छिकता, अग्गफलं सिक्खमानाय॥",
        "अच्छरियमब्भुतं",
        "पुब्बेनिवासचरितं, यथा ब्याकरि पच्छिमे काले॥",
        "‘‘भगवति कोणागमने, सङ्घारामम्हि नवनिवेसम्हि।",
        "सखियो तिस्सो जनियो, विहारदानं अदासिम्ह॥",
        "‘‘दसक्खत्तुं सतक्खत्तुं, दससतक्खत्तुं सतानि च सतक्खत्तुं।",
        "देवेसु",
        "‘‘देवेसु महिद्धिका अहुम्ह, मानुसकम्हि को पन वादो।",
        "सत्तरतनस्स महेसी, इत्थिरतनं अहं आसिं॥",
        "‘‘सो",
        "तं पठमसमोधानं, तं धम्मरताय निब्बानं’’॥",
        "एवं करोन्ति ये सद्दहन्ति, वचनं अनोमपञ्‍ञस्स।",
        "निब्बिन्दन्ति भवगते, निब्बिन्दित्वा विरज्‍जन्तीति॥",
        "गाथासतानि चत्तारि, असीति पुन चुद्दस",
        "थेरियेकुत्तरसता"
    ]
}