{
    "title": "१०. कोसम्बकक्खन्धको",
    "book_name": "१०. कोसम्बकक्खन्धको",
    "chapter": "९. चम्पेय्यक्खन्धको",
    "gathas": [
        "‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।",
        "आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।",
        "अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा।",
        "यतो पजानाति सहेतुधम्म’’न्ति॥",
        "‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।",
        "आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।",
        "अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा।",
        "यतो खयं पच्‍चयानं अवेदी’’ति॥",
        "‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।",
        "आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।",
        "विधूपयं तिट्ठति मारसेनं।",
        "सूरियोव",
        "निहुंहुङ्को निक्‍कसावो यतत्तो।",
        "वेदन्तगू वुसितब्रह्मचरियो।",
        "धम्मेन सो ब्रह्मवादं वदेय्य।",
        "यस्सुस्सदा नत्थि कुहिञ्‍चि लोके’’ति॥",
        "अब्यापज्‍जं सुखं लोके, पाणभूतेसु संयमो॥",
        "अस्मिमानस्स यो विनयो, एतं वे परमं सुख’’न्ति॥",
        "‘‘किच्छेन",
        "रागदोसपरेतेहि, नायं धम्मो सुसम्बुधो॥",
        "‘‘पटिसोतगामिं",
        "रागरत्ता न दक्खन्ति, तमोखन्धेन आवुटा",
        "‘‘पातुरहोसि मगधेसु पुब्बे।",
        "धम्मो असुद्धो समलेहि चिन्तितो।",
        "अपापुरेतं",
        "सुणन्तु धम्मं विमलेनानुबुद्धं॥",
        "‘‘सेले यथा पब्बतमुद्धनिट्ठितो।",
        "यथापि पस्से जनतं समन्ततो।",
        "तथूपमं धम्ममयं सुमेध।",
        "पासादमारुय्ह समन्तचक्खु।",
        "सोकावतिण्णं",
        "अवेक्खस्सु जातिजराभिभूतं॥",
        "‘‘उट्ठेहि",
        "सत्थवाह अणण",
        "देसस्सु",
        "अञ्‍ञातारो भविस्सन्ती’’ति॥",
        "‘किच्छेन मे अधिगतं, हलं दानि पकासितुं।",
        "रागदोसपरेतेहि, नायं धम्मो सुसम्बुधो॥",
        "‘पटिसोतगामिं निपुणं, गम्भीरं दुद्दसं अणुं।",
        "रागरत्ता न दक्खन्ति, तमोखन्धेन आवुटा’ति॥",
        "‘‘पातुरहोसि",
        "धम्मो असुद्धो समलेहि चिन्तितो।",
        "अपापुरेतं अमतस्स द्वारं।",
        "सुणन्तु धम्मं विमलेनानुबुद्धं॥",
        "‘‘सेले यथा पब्बतमुद्धनिट्ठितो।",
        "यथापि पस्से जनतं समन्ततो।",
        "तथूपमं",
        "पासादमारुय्ह समन्तचक्खु।",
        "सोकावतिण्णं जनतमपेतसोको।",
        "अवेक्खस्सु जातिजराभिभूतं॥",
        "‘‘उट्ठेहि वीर विजितसङ्गाम।",
        "सत्थवाह अणण विचर लोके।",
        "देसस्सु भगवा धम्मं।",
        "अञ्‍ञातारो भविस्सन्ती’’ति॥",
        "‘किच्छेन मे अधिगतं, हलं दानि पकासितुं।",
        "रागदोसपरेतेहि, नायं धम्मो सुसम्बुधो॥",
        "‘पटिसोतगामिं निपुणं, गम्भीरं दुद्दसं अणुं।",
        "रागरत्ता न दक्खन्ति, तमोखन्धेन आवुटा’ति॥",
        "‘‘पातुरहोसि मगधेसु पुब्बे।",
        "धम्मो असुद्धो समलेहि चिन्तितो।",
        "अपापुरेतं अमतस्स द्वारं।",
        "सुणन्तु धम्मं विमलेनानुबुद्धं॥",
        "‘‘सेले यथा पब्बतमुद्धनिट्ठितो।",
        "यथापि पस्से जनतं समन्ततो।",
        "तथूपमं धम्ममयं सुमेध।",
        "पासादमारुय्ह समन्तचक्खु।",
        "सोकावतिण्णं जनतमपेतसोको।",
        "अवेक्खस्सु जातिजराभिभूतं॥",
        "‘‘उट्ठेहि वीर विजितसङ्गाम।",
        "सत्थवाह अणण विचर लोके।",
        "देसस्सु भगवा धम्मं।",
        "अञ्‍ञातारो भविस्सन्ती’’ति॥",
        "‘‘अपारुता तेसं अमतस्स द्वारा।",
        "ये सोतवन्तो पमुञ्‍चन्तु सद्धं।",
        "विहिंससञ्‍ञी पगुणं न भासिं।",
        "धम्मं पणीतं मनुजेसु ब्रह्मे’’ति॥",
        "सब्बेसु धम्मेसु अनूपलित्तो।",
        "सब्बञ्‍जहो तण्हाक्खये विमुत्तो,",
        "सयं अभिञ्‍ञाय कमुद्दिसेय्यं॥",
        "सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि मे पटिपुग्गलो॥",
        "एकोम्हि सम्मासम्बुद्धो, सीतिभूतोस्मि निब्बुतो॥",
        "अन्धीभूतस्मिं लोकस्मिं, आहञ्छं",
        "जिता",
        "‘‘बद्धोसि सब्बपासेहि, ये दिब्बा ये च मानुसा।",
        "महाबन्धनबद्धोसि, न मे समण मोक्खसी’’ति॥",
        "‘‘मुत्ताहं",
        "महाबन्धनमुत्तोम्हि, निहतो त्वमसि अन्तकाति॥",
        "तेन तं बाधयिस्सामि, न मे समण मोक्खसीति॥",
        "एत्थ मे विगतो छन्दो, निहतो त्वमसि अन्तका’’ति॥",
        "‘‘बद्धोसि मारपासेहि, ये दिब्बा ये च मानुसा।",
        "महाबन्धनबद्धोसि",
        "‘‘मुत्ताहं मारपासेहि, ये दिब्बा ये च मानुसा।",
        "महाबन्धनमुत्तोम्हि",
        "नेरञ्‍जरायं भगवा, उरुवेलकस्सपं जटिलं अवोच।",
        "‘‘सचे ते कस्सप अगरु, विहरेमु अज्‍जण्हो अग्गिसालम्ही’’ति",
        "‘‘न खो मे महासमण गरु।",
        "फासुकामोव तं निवारेमि।",
        "चण्डेत्थ नागराजा।",
        "इद्धिमा आसिविसो घोरविसो।",
        "सो",
        "‘‘अप्पेव मं न विहेठेय्य।",
        "इङ्घ त्वं कस्सप अनुजानाहि अग्यागार’’न्ति।",
        "दिन्‍नन्ति नं विदित्वा।",
        "अभीतो",
        "दिस्वा इसिं पविट्ठं, अहिनागो दुम्मनो पधूपायि।",
        "सुमनमनसो अधिमनो",
        "मक्खञ्‍च",
        "तेजोधातुसु कुसलो, मनुस्सनागोपि तत्थ पज्‍जलि॥",
        "उभिन्‍नं सजोतिभूतानं।",
        "अग्यागारं आदित्तं होति सम्पज्‍जलितं सजोतिभूतं।",
        "उदिच्छरे जटिला।",
        "‘‘अभिरूपो वत भो महासमणो।",
        "नागेन विहेठियती’’ति भणन्ति॥",
        "अथ",
        "हता नागस्स अच्‍चियो होन्ति",
        "इद्धिमतो पन ठिता",
        "अनेकवण्णा अच्‍चियो होन्ति॥",
        "नीला अथ लोहितिका।",
        "मञ्‍जिट्ठा पीतका फलिकवण्णायो।",
        "अङ्गीरसस्स काये।",
        "अनेकवण्णा अच्‍चियो होन्ति॥",
        "पत्तम्हि",
        "अहिनागं ब्राह्मणस्स दस्सेसि।",
        "‘‘अयं ते कस्सप नागो।",
        "परियादिन्‍नो अस्स तेजसा तेजो’’ति॥",
        "‘‘किमेव दिस्वा उरुवेलवासि, पहासि अग्गिं किसकोवदानो।",
        "पुच्छामि तं कस्सप, एतमत्थं कथं पहीनं तव अग्गिहुत्तन्ति॥",
        "‘‘रूपे च सद्दे च अथो रसे च।",
        "कामित्थियो चाभिवदन्ति यञ्‍ञा।",
        "एतं मलन्ति उपधीसु ञत्वा।",
        "तस्मा न यिट्ठे न हुते अरञ्‍जिन्ति॥",
        "‘‘एत्थेव ते मनो न रमित्थ (कस्सपाति भगवा)।",
        "रूपेसु सद्देसु अथो रसेसु।",
        "अथ को चरहि देवमनुस्सलोके।",
        "रतो मनो कस्सप, ब्रूहि मेतन्ति॥",
        "‘‘दिस्वा",
        "अकिञ्‍चनं कामभवे असत्तं।",
        "अनञ्‍ञथाभाविमनञ्‍ञनेय्यं।",
        "तस्मा न यिट्ठे न हुते अरञ्‍जि’’न्ति॥",
        "‘‘दन्तो दन्तेहि सह पुराणजटिलेहि, विप्पमुत्तो विप्पमुत्तेहि।",
        "सिङ्गीनिक्खसवण्णो, राजगहं पाविसि भगवा॥",
        "‘‘मुत्तो",
        "सिङ्गीनिक्खसवण्णो, राजगहं पाविसि भगवा॥",
        "‘‘तिण्णो",
        "विप्पमुत्तो विप्पमुत्तेहि।",
        "सिङ्गीनिक्खसुवण्णो।",
        "राजगहं पाविसि भगवा॥",
        "‘‘सन्तो सन्तेहि सह पुराणजटिलेहि।",
        "विप्पमुत्तो विप्पमुत्तेहि।",
        "सिङ्गीनिक्खसवण्णो।",
        "राजगहं पाविसि भगवा॥",
        "‘‘दसवासो दसबलो, दसधम्मविदू दसभि चुपेतो।",
        "सो दससतपरिवारो",
        "‘‘यो धीरो सब्बधि दन्तो, सुद्धो अप्पटिपुग्गलो।",
        "अरहं सुगतो लोके, तस्साहं परिचारको’’ति॥",
        "‘‘अप्पं",
        "अत्थेनेव मे अत्थो, किं काहसि ब्यञ्‍जनं बहु’’न्ति॥",
        "तेसञ्‍च यो निरोधो, एवंवादी महासमणो’’ति॥",
        "अदिट्ठं अब्भतीतं, बहुकेहि कप्पनहुतेहीति॥",
        "अप्पं वा बहुं वा भासस्सु, अत्थंयेव मे ब्रूहि।",
        "अत्थेनेव मे अत्थो, किं काहसि ब्यञ्‍जनं बहु’’न्ति॥",
        "‘‘ये धम्मा हेतुप्पभवा, तेसं हेतुं तथागतो आह।",
        "तेसञ्‍च यो निरोधो, एवंवादी महासमणो’’ति॥",
        "एसेव धम्मो यदि तावदेव, पच्‍चब्यत्थ पदमसोकं।",
        "अदिट्ठं अब्भतीतं, बहुकेहि कप्पनहुतेहीति॥",
        "गम्भीरे",
        "विमुत्ते अप्पत्ते वेळुवनं, अथ ने सत्था ब्याकासि॥",
        "एते द्वे सहायका, आगच्छन्ति कोलितो उपतिस्सो च।",
        "एतं मे सावकयुगं, भविस्सति अग्गं भद्दयुगन्ति॥",
        "‘‘आगतो",
        "सब्बे सञ्‍चये नेत्वान",
        "‘‘आगतो खो महासमणो, मागधानं गिरिब्बजं।",
        "सब्बे सञ्‍चये नेत्वान, कंसु दानि नयिस्सती’’ति॥",
        "‘‘नयन्ति वे महावीरा, सद्धम्मेन तथागता।",
        "धम्मेन नयमानानं",
        "‘‘आगतो खो महासमणो, मागधानं गिरिब्बजं।",
        "सब्बे सञ्‍चये नेत्वान, कंसु दानि नयिस्सती’’ति॥",
        "‘‘नयन्ति वे महावीरा, सद्धम्मेन तथागता।",
        "धम्मेन नयमानानं, का उसूया विजानत’’न्ति॥",
        "विनयम्हि महत्थेसु, पेसलानं सुखावहे।",
        "निग्गहानञ्‍च पापिच्छे, लज्‍जीनं पग्गहेसु च॥",
        "सासनाधारणे चेव, सब्बञ्‍ञुजिनगोचरे।",
        "अनञ्‍ञविसये खेमे, सुपञ्‍ञत्ते असंसये॥",
        "खन्धके विनये चेव, परिवारे च मातिके।",
        "यथात्थकारी कुसलो, पटिपज्‍जति योनिसो॥",
        "यो",
        "एवं",
        "पमुट्ठम्हि च सुत्तन्ते, अभिधम्मे च तावदे।",
        "विनये",
        "तस्मा सङ्गाहणाहेतुं",
        "पवक्खामि यथाञायं, सुणाथ मम भासतो॥",
        "वत्थु",
        "दुक्‍करं तं असेसेतुं, नयतो तं विजानथाति॥",
        "बोधि राजायतनञ्‍च, अजपालो सहम्पति।",
        "ब्रह्मा आळारो उदको, भिक्खु च उपको इसि॥",
        "कोण्डञ्‍ञो वप्पो भद्दियो, महानामो च अस्सजि।",
        "यसो चत्तारो पञ्‍ञास, सब्बे पेसेसि सो दिसा॥",
        "वत्थु मारेहि तिंसा च, उरुवेलं तयो जटी।",
        "अग्यागारं महाराजा, सक्‍को ब्रह्मा च केवला॥",
        "पंसुकूलं पोक्खरणी, सिला च ककुधो सिला।",
        "जम्बु",
        "फालियन्तु उज्‍जलन्तु, विज्झायन्तु च कस्सप।",
        "निमुज्‍जन्ति मुखी मेघो, गया लट्ठि च मागधो॥",
        "उपतिस्सो कोलितो च, अभिञ्‍ञाता च पब्बजुं।",
        "दुन्‍निवत्था पणामना, किसो लूखो च ब्राह्मणो॥",
        "अनाचारं आचरति, उदरं माणवो गणो।",
        "वस्सं बालेहि पक्‍कन्तो, दस वस्सानि निस्सयो॥",
        "न वत्तन्ति पणामेतुं, बाला पस्सद्धि पञ्‍च छ।",
        "यो सो अञ्‍ञो च नग्गो च, अच्छिन्‍नजटिलसाकियो॥",
        "मगधेसु पञ्‍चाबाधा, एको राजा",
        "मागधो च अनुञ्‍ञासि, कारा लिखि कसाहतो॥",
        "लक्खणा",
        "सद्धं कुलं कण्टको च, आहुन्दरिकमेव च॥",
        "वत्थुम्हि दारको सिक्खा, विहरन्ति च किं नु खो।",
        "सब्बं मुखं उपज्झाये, अपलाळन कण्टको॥",
        "पण्डको थेय्यपक्‍कन्तो, अहि च मातरी पिता।",
        "अरहन्तभिक्खुनीभेदा, रुहिरेन च ब्यञ्‍जनं॥",
        "अनुपज्झायसङ्घेन, गणपण्डकपत्तको।",
        "अचीवरं",
        "हत्था पादा हत्थपादा, कण्णा नासा तदूभयं।",
        "अङ्गुलिअळकण्डरं, फणं खुज्‍जञ्‍च वामनं॥",
        "गलगण्डी लक्खणा चेव, कसा लिखितसीपदी।",
        "पापपरिसदूसी च, काणं कुणि तथेव च॥",
        "खञ्‍जं",
        "जरान्धमूगबधिरं, अन्धमूगञ्‍च यं तहिं॥",
        "अन्धबधिरं यं वुत्तं, मूगबधिरमेव च।",
        "अन्धमूगबधिरञ्‍च, अलज्‍जीनञ्‍च निस्सयं॥",
        "वत्थब्बञ्‍च तथाद्धानं, याचमानेन लक्खणा",
        "आगच्छतु विवदन्ति, एकुपज्झायेन कस्सपो॥",
        "दिस्सन्ति उपसम्पन्‍ना, आबाधेहि च पीळिता।",
        "अननुसिट्ठा वित्थेन्ति, तत्थेव अनुसासना॥",
        "सङ्घेपि",
        "उल्‍लुम्पतुपसम्पदा, निस्सयो एकको तयोति॥",
        "तित्थिया बिम्बिसारो च, सन्‍निपतितुं तुण्हिका।",
        "धम्मं रहो पातिमोक्खं, देवसिकं तदा सकिं॥",
        "यथापरिसा समग्गं, सामग्गी मद्दकुच्छि च।",
        "सीमा महती नदिया, अनु द्वे खुद्दकानि च॥",
        "नवा",
        "सम्मन्‍ने",
        "असम्मता",
        "उदकुक्खेपो भिन्दन्ति, तथेवज्झोत्थरन्ति च॥",
        "कति",
        "धम्मं विनयं तज्‍जेन्ति, पुन विनयतज्‍जना॥",
        "चोदना कते ओकासे, अधम्मप्पटिक्‍कोसना।",
        "चतुपञ्‍चपरा आवि, सञ्‍चिच्‍च चेपि वायमे॥",
        "सगहट्ठा अनज्झिट्ठा, चोदनम्हि न जानति।",
        "सम्बहुला न जानन्ति, सज्‍जुकं न च गच्छरे॥",
        "कतिमी कीवतिका दूरे, आरोचेतुञ्‍च नस्सरि।",
        "उक्‍लापं आसनं दीपो, दिसा अञ्‍ञो बहुस्सुतो॥",
        "सज्‍जुकं",
        "गग्गो चतुतयो द्वेको, आपत्तिसभागा सरि॥",
        "सब्बो सङ्घो वेमतिको, न जानन्ति बहुस्सुतो।",
        "बहू समसमा थोका, परिसा अवुट्ठिताय च॥",
        "एकच्‍चा वुट्ठिता सब्बा, जानन्ति च वेमतिका।",
        "कप्पतेवाति कुक्‍कुच्‍चा, जानं पस्सं सुणन्ति च॥",
        "आवासिकेन आगन्तु, चातुपन्‍नरसो पुन।",
        "पाटिपदो पन्‍नरसो, लिङ्गसंवासका उभो॥",
        "पारिवासानुपोसथो",
        "एते विभत्ता उद्दाना, वत्थुविभूतकारणाति॥",
        "उपगन्तुं",
        "न इच्छन्ति च सञ्‍चिच्‍च, उक्‍कड्ढितुं उपासको॥",
        "गिलानो",
        "भिक्खुगतिको विहारो, वाळा चापि सरीसपा॥",
        "चोरो चेव पिसाचा च, दड्ढा तदुभयेन च।",
        "वूळ्होदकेन वुट्ठासि, बहुतरा च दायका॥",
        "लूखप्पणीतसप्पाय, भेसज्‍जुपट्ठकेन",
        "इत्थी वेसी कुमारी च, पण्डको ञातकेन च॥",
        "राजा चोरा धुत्ता निधि, भेदअट्ठविधेन",
        "वजसत्था च नावा च, सुसिरे विटभिया च॥",
        "अज्झोकासे",
        "छवकुटिका छत्ते च, चाटिया च उपेन्ति ते॥",
        "कतिका पटिस्सुणित्वा, बहिद्धा च उपोसथा।",
        "पुरिमिका पच्छिमिका, यथाञायेन योजये॥",
        "अकरणी पक्‍कमति, सकरणी तथेव च।",
        "द्वीहतीहा च पुन च",
        "सत्ताहनागता चेव, आगच्छेय्य न एय्य वा।",
        "वत्थुद्दाने अन्तरिका, तन्तिमग्गं निसामयेति॥",
        "वस्संवुट्ठा कोसलेसु, अगमुं सत्थु दस्सनं।",
        "अफासुं पसुसंवासं, अञ्‍ञमञ्‍ञानुलोमता॥",
        "पवारेन्ता पणामञ्‍च",
        "राजा चोरा च धुत्ता च, भिक्खुपच्‍चत्थिका तथा॥",
        "पञ्‍च चतुतयो द्वेको, आपन्‍नो वेमती सरि।",
        "सब्बो सङ्घो वेमतिको, बहू समा च थोकिका॥",
        "आवासिका",
        "गन्तब्बं",
        "सवरेहि खेपिता मेघो, अन्तरा च पवारणा।",
        "न इच्छन्ति पुरम्हाकं, अट्ठपिता च भिक्खुनो॥",
        "किम्हि वाति कतमञ्‍च, दिट्ठेन सुतसङ्काय।",
        "चोदको चुदितको च, थुल्‍लच्‍चयं वत्थु भण्डनं।",
        "पवारणासङ्गहो च, अनिस्सरो पवारयेति॥",
        "नेक्खम्मं",
        "अब्यापज्‍जाधिमुत्तस्स, उपादानक्खयस्स च॥",
        "तण्हक्खयाधिमुत्तस्स",
        "दिस्वा आयतनुप्पादं, सम्मा चित्तं विमुच्‍चति॥",
        "तस्स",
        "कतस्स पटिचयो नत्थि, करणीयं न विज्‍जति॥",
        "सेलो यथा एकग्घनो, वातेन न समीरति।",
        "एवं रूपा रसा सद्दा, गन्धा फस्सा च केवला॥",
        "इट्ठा धम्मा अनिट्ठा च, न पवेधेन्ति तादिनो।",
        "ठितं",
        "अरियो न रमती पापे, पापे न रमती सुची’’ति॥",
        "राजा च मागधो सोणो, असीतिसहस्सिस्सरो।",
        "सागतो गिज्झकूटस्मिं, बहुं दस्सेति उत्तरिं॥",
        "पब्बज्‍जारद्धभिज्‍जिंसु",
        "नीला पीता लोहितिका, मञ्‍जिट्ठा कण्हमेव च॥",
        "महारङ्गमहानामा, वद्धिका च पटिक्खिपि।",
        "खल्‍लका पुटपालि च, तूलतित्तिरमेण्डजा॥",
        "विच्छिका मोरचित्रा च, सीहब्यग्घा च दीपिका।",
        "अजिनुद्दा मज्‍जारी च, काळलुवकपरिक्खटा॥",
        "फलितुपाहना",
        "तालवेळुतिणं चेव, मुञ्‍जपब्बजहिन्ताला॥",
        "कमलकम्बलसोवण्णा",
        "फलिका कंसकाचा च, तिपुसीसञ्‍च तम्बका॥",
        "गावी यानं गिलानो च, पुरिसायुत्तसिविका।",
        "सयनानि महाचम्मा, गोचम्मेहि च पापको॥",
        "गिहीनं चम्मवद्धेहि, पविसन्ति गिलायनो।",
        "महाकच्‍चायनो सोणो, सरेन अट्ठकवग्गिकं॥",
        "उपसम्पदं पञ्‍चहि, गुणङ्गुणा धुवसिना।",
        "चम्मत्थरणानुञ्‍ञासि, न ताव गणनूपगं।",
        "अदासि मे वरे पञ्‍च, सोणत्थेरस्स नायकोति॥",
        "कालेन सक्‍कच्‍च ददाति यागुं।",
        "दसस्स ठानानि अनुप्पवेच्छति।",
        "आयुञ्‍च वण्णञ्‍च सुखं बलञ्‍च॥",
        "पटिभानमस्स",
        "खुद्दं पिपासञ्‍च ब्यपनेति वातं।",
        "सोधेति वत्थिं परिणामेति भुत्तं।",
        "भेसज्‍जमेतं सुगतेन वण्णितं॥",
        "तस्मा हि यागुं अलमेव दातुं।",
        "निच्‍चं मनुस्सेन सुखत्थिकेन।",
        "दिब्बानि",
        "मनुस्ससोभग्यतमिच्छता वाति॥",
        "‘‘यस्मिं पदेसे कप्पेति, वासं पण्डितजातियो।",
        "सीलवन्तेत्थ भोजेत्वा, सञ्‍ञते ब्रह्मचारयो",
        "‘‘या तत्थ देवता आसुं, तासं दक्खिणमादिसे।",
        "ता पूजिता पूजयन्ति, मानिता मानयन्ति नं॥",
        "‘‘ततो",
        "देवतानुकम्पितो पोसो, सदा भद्रानि पस्सती’’ति॥",
        "‘‘ये तरन्ति अण्णवं सरं।",
        "सेतुं कत्वान विसज्‍ज पल्‍ललानि।",
        "कुल्‍लञ्हि जनो बन्धति।",
        "तिण्णा मेधाविनो जना’’ति॥",
        "चतुन्‍नं",
        "संसितं दीघमद्धानं, तासु तास्वेव जातिसु॥",
        "तानि",
        "उच्छिन्‍नं मूलं दुक्खस्स, नत्थिदानि पुनब्भवोति॥",
        "‘‘अग्गिहुत्तमुखा यञ्‍ञा, सावित्ती छन्दसो मुखं।",
        "राजा मुखं मनुस्सानं, नदीनं सागरो मुखं॥",
        "‘‘नक्खत्तानं मुखं चन्दो, आदिच्‍चो तपतं मुखं।",
        "पुञ्‍ञं आकङ्खमानानं सङ्घो, वे यजतं मुख’’न्ति॥",
        "सारदिके",
        "कसावेहि पण्णं फलं, जतु लोणं छकणञ्‍च॥",
        "चुण्णं चालिनि मंसञ्‍च, अञ्‍जनं उपपिसनी",
        "अञ्‍जनी उच्‍चापारुता, सलाका सलाकठानिं",
        "थविकंसबद्धकं",
        "नत्थुकरणी धूमञ्‍च, नेत्तञ्‍चापिधनत्थवि॥",
        "तेलपाकेसु मज्‍जञ्‍च, अतिक्खित्तं अब्भञ्‍जनं।",
        "तुम्बं सेदं सम्भारञ्‍च, महा भङ्गोदकं तथा॥",
        "दककोट्ठं लोहितञ्‍च, विसाणं पादब्भञ्‍जनं।",
        "पज्‍जं सत्थं कसावञ्‍च, तिलकक्‍कं कबळिकं॥",
        "चोळं",
        "वणतेलं विकासिकं, विकटञ्‍च पटिग्गहं॥",
        "गूथं करोन्तो लोळिञ्‍च, खारं मुत्तहरीतकं।",
        "गन्धा विरेचनञ्‍चेव, अच्छाकटं कटाकटं॥",
        "पटिच्छादनि",
        "गुळं मुग्गं सोवीरञ्‍च, सामंपाका पुनापचे॥",
        "पुनानुञ्‍ञासि दुब्भिक्खे, फलञ्‍च तिलखादनी।",
        "पुरेभत्तं कायडाहो, निब्बत्तञ्‍च भगन्दलं॥",
        "वत्थिकम्मञ्‍च सुप्पिञ्‍च, मनुस्समंसमेव च।",
        "हत्थिअस्सा सुनखो च, अहि सीहञ्‍च दीपिकं",
        "अच्छतरच्छमंसञ्‍च, पटिपाटि च यागु च।",
        "तरुणं अञ्‍ञत्र गुळं, सुनिधावसथागारं॥",
        "गङ्गा कोटिसच्‍चकथा, अम्बपाली च लिच्छवी।",
        "उद्दिस्स कतं सुभिक्खं, पुनदेव पटिक्खिपि॥",
        "मेघो यसो मेण्डको, च गोरसं पाथेय्यकेन च।",
        "केणि अम्बो जम्बु चोच, मोचमधुमुद्दिकसालुकं॥",
        "फारुसका डाकपिट्ठं, आतुमायं नहापितो।",
        "सावत्थियं फलं बीजं, किस्मिं ठाने च कालिकेति॥",
        "तिंस",
        "वस्संवुट्ठोकपुण्णेहि, अगमुं जिनदस्सनं॥",
        "इदं वत्थु कथिनस्स, कप्पिस्सन्ति च पञ्‍चका।",
        "अनामन्ता असमाचारा, तथेव गणभोजनं॥",
        "यावदत्थञ्‍च उप्पादो, अत्थतानं भविस्सति।",
        "ञत्ति एवत्थतञ्‍चेव, एवञ्‍चेव अनत्थतं॥",
        "उल्‍लिखि धोवना चेव, विचारणञ्‍च छेदनं।",
        "बन्धनो वट्टि कण्डुस, दळ्हीकम्मानुवातिका॥",
        "परिभण्डं",
        "कुक्‍कु सन्‍निधि निस्सग्गि, न कप्पञ्‍ञत्र ते तयो॥",
        "अञ्‍ञत्र पञ्‍चातिरेके, सञ्छिन्‍नेन समण्डली।",
        "नाञ्‍ञत्र पुग्गला सम्मा, निस्सीमट्ठोनुमोदति॥",
        "कथिनानत्थतं होति, एवं बुद्धेन देसितं।",
        "अहताकप्पपिलोति, पंसु पापणिकाय च॥",
        "अनिमित्तापरिकथा, अकुक्‍कु च असन्‍निधि।",
        "अनिस्सग्गि कप्पकते, तथा तिचीवरेन च॥",
        "पञ्‍चके वातिरेके वा, छिन्‍ने समण्डलीकते।",
        "पुग्गलस्सत्थारा",
        "एवं",
        "पक्‍कमनन्ति निट्ठानं, सन्‍निट्ठानञ्‍च नासनं॥",
        "सवनं",
        "कतचीवरमादाय, ‘‘न पच्‍चेस्स’’न्ति गच्छति॥",
        "तस्स तं कथिनुद्धारा,ए होति पक्‍कमनन्तिको।",
        "आदाय चीवरं याति, निस्सीमे इदं चिन्तयि॥",
        "‘‘कारेस्सं न पच्‍चेस्स’’न्ति, निट्ठाने कथिनुद्धारो।",
        "आदाय निस्सीमं नेव, ‘‘न पच्‍चेस्स’’न्ति मानसो॥",
        "तस्स तं कथिनुद्धारो, सन्‍निट्ठानन्तिको भवे।",
        "आदाय चीवरं याति, निस्सीमे इदं चिन्तयि॥",
        "‘‘कारेस्सं न पच्‍चेस्स’’न्ति, कयिरं तस्स नस्सति।",
        "तस्स तं कथिनुद्धारो, भवति नासनन्तिको॥",
        "आदाय याति ‘‘पच्‍चेस्सं’’, बहि कारेति चीवरं।",
        "कतचीवरो सुणाति, उब्भतं कथिनं तहिं॥",
        "तस्स तं कथिनुद्धारो, भवति सवनन्तिको।",
        "आदाय याति ‘‘पच्‍चेस्सं’’, बहि कारेति चीवरं॥",
        "कतचीवरो बहिद्धा, नामेति कथिनुद्धारं।",
        "तस्स तं कथिनुद्धारो, सीमातिक्‍कन्तिको भवे॥",
        "आदाय याति ‘‘पच्‍चेस्सं’’, बहि कारेति चीवरं।",
        "कतचीवरो",
        "तस्स",
        "आदाय च समादाय, सत्त-सत्तविधा गति॥",
        "पक्‍कमनन्तिका नत्थि, छक्‍के विप्पकते",
        "आदाय निस्सीमगतं, कारेस्सं इति जायति॥",
        "निट्ठानं सन्‍निट्ठानञ्‍च, नासनञ्‍च इमे तयो।",
        "आदाय ‘‘न पच्‍चेस्स’’न्ति, बहिसीमे करोमिति॥",
        "निट्ठानं सन्‍निट्ठानम्पि, नासनम्पि इदं तयो।",
        "अनधिट्ठितेन नेवस्स, हेट्ठा तीणि नयाविधि॥",
        "आदाय",
        "‘‘न पच्‍चेस्स’’न्ति कारेति, निट्ठाने कथिनुद्धारो॥",
        "सन्‍निट्ठानं नासनञ्‍च, सवनसीमातिक्‍कमा।",
        "सह भिक्खूहि जायेथ, एवं पन्‍नरसं गति॥",
        "समादाय विप्पकता, समादाय पुना तथा।",
        "इमे ते चतुरो वारा, सब्बे पन्‍नरसविधि॥",
        "अनासाय च आसाय, करणीयो च ते तयो।",
        "नयतो तं विजानेय्य, तयो द्वादस द्वादस॥",
        "अपविलाना नवेत्थ",
        "पलिबोधापलिबोधा, उद्दानं नयतो कतन्ति॥",
        "‘‘या अन्‍नपानं ददतिप्पमोदिता।",
        "सीलूपपन्‍ना सुगतस्स साविका।",
        "ददाति दानं अभिभुय्य मच्छरं।",
        "सोवग्गिकं सोकनुदं सुखावहं॥",
        "‘‘दिब्बं सा लभते आयुं",
        "आगम्म मग्गं विरजं अनङ्गणं।",
        "सा पुञ्‍ञकामा सुखिनी अनामया।",
        "सग्गम्हि कायम्हि चिरं पमोदती’’ति॥",
        "राजगहको",
        "पुन राजगहं गन्त्वा, रञ्‍ञो तं पटिवेदयि॥",
        "पुत्तो",
        "जीवतीति कुमारेन, सङ्खातो जीवको इति॥",
        "सो हि तक्‍कसीलं गन्त्वा, उग्गहेत्वा महाभिसो।",
        "सत्तवस्सिकआबाधं, नत्थुकम्मेन नासयि॥",
        "रञ्‍ञो",
        "ममञ्‍च इत्थागारञ्‍च, बुद्धसङ्घं चुपट्ठहि॥",
        "राजगहको च सेट्ठि, अन्तगण्ठि तिकिच्छितं।",
        "पज्‍जोतस्स महारोगं, घतपानेन नासयि॥",
        "अधिकारञ्‍च सिवेय्यं, अभिसन्‍नं सिनेहति।",
        "तीहि उप्पलहत्थेहि, समत्तिंसविरेचनं॥",
        "पकतत्तं वरं याचि, सिवेय्यञ्‍च पटिग्गहि।",
        "चीवरञ्‍च गिहिदानं, अनुञ्‍ञासि तथागतो॥",
        "राजगहे जनपदे बहुं, उप्पज्‍जि चीवरं।",
        "पावारो कोसियञ्‍चेव, कोजवो अड्ढकासिकं॥",
        "उच्‍चावचा च सन्तुट्ठि, नागमेसागमेसुं च।",
        "पठमं पच्छा सदिसा, कतिका च पटिहरुं॥",
        "भण्डागारं अगुत्तञ्‍च, वुट्ठापेन्ति तथेव च।",
        "उस्सन्‍नं कोलाहलञ्‍च, कथं भाजे कथं ददे॥",
        "सकातिरेकभागेन, पटिवीसो कथं ददे।",
        "छकणेन",
        "आरोपेन्ता भाजनञ्‍च, पातिया च छमाय च।",
        "उपचिकामज्झे जीरन्ति, एकतो पत्थिन्‍नेन च॥",
        "फरुसाच्छिन्‍नच्छिबन्धा",
        "वीमंसित्वा सक्यमुनि, अनुञ्‍ञासि तिचीवरं॥",
        "अञ्‍ञेन",
        "चातुद्दीपो वरं याचि, दातुं वस्सिकसाटिकं॥",
        "आगन्तुगमिगिलानं, उपट्ठाकञ्‍च भेसज्‍जं।",
        "धुवं उदकसाटिञ्‍च, पणीतं अतिखुद्दकं॥",
        "थुल्‍लकच्छुमुखं खोमं, परिपुण्णं अधिट्ठानं।",
        "पच्छिमं कतो गरुको, विकण्णो सुत्तमोकिरि॥",
        "लुज्‍जन्ति",
        "अन्धवने अस्सतिया, एको वस्सं उतुम्हि च॥",
        "द्वे भातुका राजगहे, उपनन्दो पुन द्विसु।",
        "कुच्छिविकारो गिलानो, उभो चेव गिलानका",
        "नग्गा कुसा वाकचीरं, फलको केसकम्बलं।",
        "वाळउलूकपक्खञ्‍च, अजिनं अक्‍कनाळकं॥",
        "पोत्थकं नीलपीतञ्‍च, लोहितं मञ्‍जिट्ठेन च।",
        "कण्हा महारङ्गनाम, अच्छिन्‍नदसिका तथा॥",
        "दीघपुप्फफणदसा",
        "अनुप्पन्‍ने पक्‍कमति, सङ्घो भिज्‍जति तावदे॥",
        "पक्खे ददन्ति सङ्घस्स, आयस्मा रेवतो पहि।",
        "विस्सासगाहाधिट्ठाति, अट्ठ चीवरमातिकाति॥",
        "चम्पायं",
        "आगन्तुकानमुस्सुक्‍कं, अकासि इच्छितब्बके",
        "पकतञ्‍ञुनोति ञत्वा, उस्सुक्‍कं न करी तदा।",
        "उक्खित्तो",
        "अधम्मेन",
        "धम्मेन वग्गकम्मञ्‍च, पतिरूपकेन वग्गिकं॥",
        "पतिरूपकेन समग्गं, एको उक्खिपतेककं।",
        "एको च द्वे सम्बहुले, सङ्घं उक्खिपतेकको॥",
        "दुवेपि सम्बहुलापि, सङ्घो सङ्घञ्‍च उक्खिपि।",
        "सब्बञ्‍ञुपवरो सुत्वा, अधम्मन्ति पटिक्खिपि॥",
        "ञत्तिविपन्‍नं यं कम्मं, सम्पन्‍नं अनुसावनं।",
        "अनुस्सावनविपन्‍नं, सम्पन्‍नं ञत्तिया च यं॥",
        "उभयेन विपन्‍नञ्‍च, अञ्‍ञत्र धम्ममेव च।",
        "विनया सत्थु पटिकुट्ठं, कुप्पं अट्ठानारहिकं॥",
        "अधम्मवग्गं",
        "धम्मेनेव च सामग्गिं, अनुञ्‍ञासि तथागतो॥",
        "चतुवग्गो पञ्‍चवग्गो, दसवग्गो च वीसति।",
        "परोवीसतिवग्गो च",
        "ठपेत्वा उपसम्पदं, यञ्‍च कम्मं पवारणं।",
        "अब्भानकम्मेन सह, चतुवग्गेहि कम्मिको॥",
        "दुवे कम्मे ठपेत्वान, मज्झदेसूपसम्पदं।",
        "अब्भानं पञ्‍चवग्गिको, सब्बकम्मेसु कम्मिको॥",
        "अब्भानेकं ठपेत्वान, ये भिक्खू दसवग्गिका।",
        "सब्बकम्मकरो",
        "भिक्खुनी",
        "पच्‍चक्खातन्तिमवत्थू, उक्खित्तापत्तिदस्सने॥",
        "अप्पटिकम्मे दिट्ठिया, पण्डको थेय्यसंवासकं।",
        "तित्थिया तिरच्छानगतं, मातु पितु च घातकं॥",
        "अरहं भिक्खुनीदूसि, भेदकं लोहितुप्पादं।",
        "ब्यञ्‍जनं नानासंवासं, नानासीमाय इद्धिया॥",
        "यस्स सङ्घो करे कम्मं, होन्तेते चतुवीसति।",
        "सम्बुद्धेन पटिक्खित्ता, न हेते गणपूरका॥",
        "पारिवासिकचतुत्थो, परिवासं ददेय्य वा।",
        "मूला मानत्तमब्भेय्य, अकम्मं न च करणं॥",
        "मूला",
        "न कम्मकारका पञ्‍च, सम्बुद्धेन पकासिता॥",
        "भिक्खुनी सिक्खमाना च, सामणेरो सामणेरिका।",
        "पच्‍चक्खन्तिमउम्मत्ता, खित्तावेदनदस्सने॥",
        "अप्पटिकम्मे दिट्ठिया, पण्डकापि च ब्यञ्‍जना",
        "नानासंवासका सीमा, वेहासं यस्स कम्म च॥",
        "अट्ठारसन्‍नमेतेसं,",
        "भिक्खुस्स पकतत्तस्स, रुहति पटिक्‍कोसना॥",
        "सुद्धस्स दुन्‍निसारितो, बालो हि सुनिस्सारितो।",
        "पण्डको थेय्यसंवासो, पक्‍कन्तो तिरच्छानगतो॥",
        "मातु पितु अरहन्त, दूसको सङ्घभेदको।",
        "लोहितुप्पादको चेव, उभतोब्यञ्‍जनो च यो॥",
        "एकादसन्‍नं एतेसं, ओसारणं न युज्‍जति।",
        "हत्थपादं तदुभयं, कण्णनासं तदूभयं॥",
        "अङ्गुलि अळकण्डरं, फणं खुज्‍जो च वामनो।",
        "गण्डी लक्खणकसा, च लिखितको च सीपदी॥",
        "पापा",
        "इरियापथदुब्बलो, अन्धो मूगो च बधिरो॥",
        "अन्धमूगन्धबधिरो मूगबधिरमेव च।",
        "अन्धमूगबधिरो च, द्वत्तिंसेते अनूनका॥",
        "तेसं",
        "दट्ठब्बा पटिकातब्बा, निस्सज्‍जेता न विज्‍जति॥",
        "तस्स उक्खेपना कम्मा, सत्त होन्ति अधम्मिका।",
        "आपन्‍नं अनुवत्तन्तं, सत्त तेपि अधम्मिका॥",
        "आपन्‍नं नानुवत्तन्तं, सत्त कम्मा सुधम्मिका।",
        "सम्मुखा पटिपुच्छा च, पटिञ्‍ञाय च कारणा॥",
        "सति",
        "पब्बाजनीय पटिसारो, उक्खेपपरिवास च॥",
        "मूला मानत्तअब्भाना, तथेव उपसम्पदा।",
        "अञ्‍ञं करेय्य अञ्‍ञस्स, सोळसेते अधम्मिका॥",
        "तं तं करेय्य तं तस्स, सोळसेते सुधम्मिका।",
        "पच्‍चारोपेय्य अञ्‍ञञ्‍ञं, सोळसेते अधम्मिका॥",
        "द्वे द्वे तम्मूलकं तस्स",
        "एकेकमूलकं चक्‍कं, ‘‘अधम्म’’न्ति जिनोब्रवि॥",
        "अकासि तज्‍जनीयं कम्मं, सङ्घो भण्डनकारको।",
        "अधम्मेन वग्गकम्मं, अञ्‍ञं आवासं गच्छि सो॥",
        "तत्थाधम्मेन समग्गा, तस्स तज्‍जनीयं करुं।",
        "अञ्‍ञत्थ वग्गाधम्मेन, तस्स तज्‍जनीयं करुं॥",
        "पतिरूपेन वग्गापि, समग्गापि तथा करुं।",
        "अधम्मेन समग्गा च, धम्मेन वग्गमेव च॥",
        "पतिरूपकेन वग्गा च, समग्गा च इमे पदा।",
        "एकेकमूलकं कत्वा, चक्‍कं बन्धे विचक्खणो॥",
        "बाला",
        "पटिसारणीयं कम्मं, करे अक्‍कोसकस्स च॥",
        "अदस्सनाप्पटिकम्मे",
        "तेसं उक्खेपनीयकम्मं, सत्थवाहेन भासितं॥",
        "उपरि",
        "तेसंयेव अनुलोमं, सम्मा वत्तति याचिते",
        "पस्सद्धि तेसं कम्मानं, हेट्ठा कम्मनयेन च।",
        "तस्मिं तस्मिं तु कम्मेसु, तत्रट्ठो च विवदति॥",
        "अकतं दुक्‍कटञ्‍चेव, पुनकातब्बकन्ति च।",
        "कम्मे पस्सद्धिया चापि, ते भिक्खू धम्मवादिनो॥",
        "विपत्तिब्याधिते दिस्वा, कम्मप्पत्ते महामुनि।",
        "पटिप्पस्सद्धिमक्खासि, सल्‍लकत्तोव ओसधन्ति॥",
        "सङ्घस्मिं भिज्‍जमानस्मिं, नाञ्‍ञं भिय्यो अमञ्‍ञरुं॥",
        "याविच्छन्ति मुखायामं, येन नीता न तं विदू॥",
        "ये",
        "ये च तं नुपनय्हन्ति, वेरं तेसूपसम्मति॥",
        "अवेरेन च सम्मन्ति, एसधम्मो सनन्तनो॥",
        "ये च तत्थ विजानन्ति, ततो सम्मन्ति मेधगा॥",
        "रट्ठं विलुम्पमानानं, तेसम्पि होति सङ्गति॥",
        "‘‘कस्मा तुम्हाक नो सिया।",
        "सद्धिंचरं साधुविहारि धीरं।",
        "अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानि।",
        "चरेय्य तेनत्तमनो सतीमा॥",
        "सद्धिं चरं साधुविहारि धीरं।",
        "राजाव रट्ठं विजितं पहाय।",
        "एको चरे मातङ्गरञ्‍ञेव नागो॥",
        "नत्थि बाले सहायता।",
        "एको",
        "अप्पोस्सुक्‍को मातङ्गरञ्‍ञेव नागो’’ति॥",
        "समेति चित्तं चित्तेन, यदेको रमती वने’’ति॥",
        "‘‘सङ्घस्स",
        "अत्थेसु जातेसु विनिच्छयेसु च।",
        "कथंपकारोध नरो महत्थिको।",
        "भिक्खु कथं होतिध पग्गहारहोति॥",
        "‘‘अनानुवज्‍जो",
        "अवेक्खिताचारो सुसंवुतिन्द्रियो।",
        "पच्‍चत्थिका नूपवदन्ति धम्मतो।",
        "न हिस्स तं होति वदेय्यु येन नं॥",
        "‘‘सो तादिसो सीलविसुद्धिया ठितो।",
        "विसारदो होति विसय्ह भासति।",
        "नच्छम्भति परिसगतो न वेधति।",
        "अत्थं न हापेति अनुय्युतं भणं॥",
        "‘‘तथेव पञ्हं परिसासु पुच्छितो।",
        "न चेव पज्झायति न मङ्कु होति।",
        "सो कालागतं ब्याकरणारहं वचो।",
        "रञ्‍जेति विञ्‍ञूपरिसं विचक्खणो॥",
        "‘‘सगारवो वुड्ढतरेसु भिक्खुसु।",
        "आचेरकम्हि च सके विसारदो।",
        "अलं पमेतुं पगुणो कथेतवे।",
        "पच्‍चत्थिकानञ्‍च विरद्धिकोविदो॥",
        "‘‘पच्‍चत्थिका",
        "महाजनो सञ्‍ञपनञ्‍च गच्छति।",
        "सकञ्‍च",
        "वियाकरं",
        "‘‘दूतेय्यकम्मेसु",
        "सङ्घस्स किच्‍चेसु च आहु नं यथा।",
        "करं वचो भिक्खुगणेन पेसितो।",
        "अहं करोमीति न तेन मञ्‍ञति॥",
        "‘‘आपज्‍जति यावतकेसु वत्थुसु।",
        "आपत्तिया होति यथा च वुट्ठिति।",
        "एते विभङ्गा उभयस्स स्वागता।",
        "आपत्ति वुट्ठानपदस्स कोविदो॥",
        "‘‘निस्सारणं गच्छति यानि चाचरं।",
        "निस्सारितो होति यथा च वत्तना",
        "ओसारणं तंवुसितस्स जन्तुनो।",
        "एतम्पि जानाति विभङ्गकोविदो॥",
        "‘‘सगारवो वुड्ढतरेसु भिक्खुसु।",
        "नवेसु थेरेसु च मज्झिमेसु च।",
        "महाजनस्सत्थचरोध पण्डितो।",
        "सो तादिसो भिक्खु इध पग्गहारहो’’ति॥",
        "कोसम्बियं",
        "नुक्खिपेय्य यस्मिं तस्मिं, सद्धायापत्ति देसये॥",
        "अन्तोसीमायं",
        "पालिलेय्या च सावत्थि, सारिपुत्तो च कोलितो॥",
        "महाकस्सपकच्‍चाना, कोट्ठिको कप्पिनेन च।",
        "महाचुन्दो च अनुरुद्धो, रेवतो उपालि चुभो॥",
        "आनन्दो",
        "सेनासनं विवित्तञ्‍च, आमिसं समकम्पि च॥",
        "न केहि छन्दो दातब्बो, उपालिपरिपुच्छितो।",
        "अनानुवज्‍जो सीलेन, सामग्गी जिनसासनेति॥"
    ]
}