{
    "title": "१. पठमपण्णासकं",
    "book_name": "(११). रागपेय्यालं",
    "chapter": "१. मेत्तासुत्तं",
    "gathas": [
        "‘‘यो",
        "तनू संयोजना होन्ति, पस्सतो उपधिक्खयं॥",
        "‘‘एकम्पि",
        "मेत्तायति कुसली तेन होति।",
        "सब्बे च पाणे मनसानुकम्पी,",
        "पहूतमरियो पकरोति पुञ्‍ञं॥",
        "‘‘ये सत्तसण्डं पथविं विजेत्वा,",
        "राजिसयो यजमाना अनुपरियगा।",
        "अस्समेधं पुरिसमेधं,",
        "सम्मापासं वाजपेय्यं निरग्गळं॥",
        "‘‘मेत्तस्स चित्तस्स सुभावितस्स,",
        "कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।",
        "चन्दप्पभा तारगणाव सब्बे,",
        "यथा न अग्घन्ति कलम्पि सोळसिं",
        "‘‘यो न हन्ति न घातेति, न जिनाति न जापये।",
        "मेत्तंसो सब्बभूतानं, वेरं तस्स न केनची’’ति॥ पठमं।",
        "‘‘लाभो अलाभो च यसायसो च,",
        "निन्दा पसंसा च सुखं दुखञ्‍च।",
        "एते",
        "असस्सता विपरिणामधम्मा॥",
        "‘‘एते च ञत्वा सतिमा सुमेधो,",
        "अवेक्खति विपरिणामधम्मे।",
        "इट्ठस्स धम्मा न मथेन्ति चित्तं,",
        "अनिट्ठतो नो पटिघातमेति॥",
        "‘‘तस्सानुरोधा",
        "विधूपिता अत्थङ्गता न सन्ति।",
        "पदञ्‍च ञत्वा विरजं असोकं,",
        "सम्मप्पजानाति भवस्स पारगू’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘लाभो अलाभो च यसायसो च,",
        "निन्दा पसंसा च सुखं दुखञ्‍च।",
        "एते अनिच्‍चा मनुजेसु धम्मा,",
        "असस्सता विपरिणामधम्मा॥",
        "‘‘एते च ञत्वा सतिमा सुमेधो,",
        "अवेक्खति विपरिणामधम्मे।",
        "इट्ठस्स",
        "अनिट्ठतो नो पटिघातमेति॥",
        "‘‘तस्सानुरोधा",
        "विधूपिता अत्थङ्गता न सन्ति।",
        "पदञ्‍च ञत्वा विरजं असोकं,",
        "सम्मप्पजानाति भवस्स पारगू’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘संवासायं",
        "मक्खी थम्भी पळासी च, इस्सुकी मच्छरी सठो॥",
        "‘‘सन्तवाचो जनवति, समणो विय भासति।",
        "रहो करोति करणं, पापदिट्ठि अनादरो॥",
        "‘‘संसप्पी च मुसावादी, तं विदित्वा यथातथं।",
        "सब्बे समग्गा हुत्वान, अभिनिब्बज्‍जयाथ",
        "‘‘कारण्डवं",
        "ततो पलापे वाहेथ, अस्समणे समणमानिने॥",
        "‘‘निद्धमित्वान पापिच्छे, पापआचारगोचरे।",
        "सुद्धासुद्धेहि संवासं, कप्पयव्हो पतिस्सता।",
        "ततो समग्गा निपका, दुक्खस्सन्तं करिस्सथा’’ति॥ दसमं।",
        "मेत्तं",
        "देवदत्तो च उत्तरो, नन्दो कारण्डवेन चाति॥",
        "‘‘असज्झायमला मन्ता, अनुट्ठानमला घरा।",
        "मलं वण्णस्स कोसज्‍जं, पमादो रक्खतो मलं॥",
        "‘‘मलित्थिया दुच्‍चरितं, मच्छेरं ददतो मलं।",
        "मला वे पापका धम्मा, अस्मिं लोके परम्हि च।",
        "ततो मला मलतरं, अविज्‍जा परमं मल’’न्ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘यो वे न ब्यथति",
        "न च हापेति वचनं, न च छादेति सासनं॥",
        "‘‘असन्दिद्धञ्‍च",
        "स वे तादिसको भिक्खु, दूतेय्यं गन्तुमरहती’’ति॥ छट्ठं।",
        "वेरञ्‍जो",
        "दूतेय्यं द्वे च बन्धना, पहारादो उपोसथोति॥",
        "‘‘मनुस्सलाभं",
        "ये खणं नाधिगच्छन्ति, अतिनामेन्ति ते खणं॥",
        "‘‘बहू हि अक्खणा वुत्ता, मग्गस्स अन्तरायिका।",
        "कदाचि करहचि लोके, उप्पज्‍जन्ति तथागता॥",
        "‘‘तयिदं",
        "मनुस्सपटिलाभो च, सद्धम्मस्स च देसना।",
        "अलं वायमितुं तत्थ, अत्तकामेन",
        "‘‘कथं",
        "खणातीता हि सोचन्ति, निरयम्हि समप्पिता॥",
        "‘‘इध चे नं विराधेति, सद्धम्मस्स नियामतं",
        "वाणिजोव अतीतत्थो, चिरत्तं",
        "‘‘अविज्‍जानिवुतो पोसो, सद्धम्मं अपराधिको।",
        "जातिमरणसंसारं, चिरं पच्‍चनुभोस्सति॥",
        "‘‘ये च लद्धा मनुस्सत्तं, सद्धम्मे सुप्पवेदिते।",
        "अकंसु सत्थु वचनं, करिस्सन्ति करोन्ति वा॥",
        "‘‘खणं पच्‍चविदुं लोके, ब्रह्मचरियं अनुत्तरं।",
        "ये मग्गं पटिपज्‍जिंसु, तथागतप्पवेदितं॥",
        "‘‘ये",
        "तेसु",
        "‘‘सब्बे अनुसये छेत्वा, मारधेय्यपरानुगे।",
        "ते वे पारङ्गता",
        "मनोमयेन कायेन, इद्धिया उपसङ्कमि॥",
        "‘‘यथा मे अहु सङ्कप्पो, ततो उत्तरि देसयि।",
        "निप्पपञ्‍चरतो बुद्धो, निप्पपञ्‍चं अदेसयि॥",
        "‘‘तस्साहं धम्ममञ्‍ञाय, विहासिं सासने रतो।",
        "तिस्सो विज्‍जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥ दसमं।",
        "द्वे",
        "द्वे बला अक्खणा वुत्ता, अनुरुद्धेन ते दसाति॥",
        "",
        "धम्मा एते सप्पुरिसानुयाता।",
        "एतञ्हि मग्गं दिवियं वदन्ति,",
        "एतेन हि गच्छति देवलोक’’न्ति॥ दुतियं।",
        "‘‘यथापि",
        "देवे सम्पादयन्तम्हि",
        "‘‘अनीतिसम्पदा होति, विरूळ्ही भवति सम्पदा।",
        "वेपुल्‍लसम्पदा होति, फलं वे होति सम्पदा॥",
        "‘‘एवं सम्पन्‍नसीलेसु, दिन्‍ना भोजनसम्पदा।",
        "सम्पदानं उपनेति, सम्पन्‍नं हिस्स तं कतं॥",
        "‘‘तस्मा सम्पदमाकङ्खी, सम्पन्‍नत्थूध पुग्गलो।",
        "सम्पन्‍नपञ्‍ञे",
        "‘‘विज्‍जाचरणसम्पन्‍ने, लद्धा चित्तस्स सम्पदं।",
        "करोति कम्मसम्पदं, लभति चत्थसम्पदं॥",
        "‘‘लोकं ञत्वा यथाभूतं, पप्पुय्य दिट्ठिसम्पदं।",
        "मग्गसम्पदमागम्म, याति सम्पन्‍नमानसो॥",
        "‘‘ओधुनित्वा",
        "मुच्‍चति सब्बदुक्खेहि, सा होति सब्बसम्पदा’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘सुचिं पणीतं कालेन, कप्पियं पानभोजनं।",
        "अभिण्हं ददाति दानं, सुखेत्तेसु",
        "‘‘नेव",
        "एवं दिन्‍नानि दानानि, वण्णयन्ति विपस्सिनो॥",
        "‘‘एवं यजित्वा मेधावी, सद्धो मुत्तेन चेतसा।",
        "अब्याबज्झं",
        "‘‘बहूनं",
        "मातरं पितरं पुब्बे, रत्तिन्दिवमतन्दितो॥",
        "‘‘पूजेति सहधम्मेन, पुब्बेकतमनुस्सरं।",
        "अनागारे पब्बजिते, अपचे ब्रह्मचारयो",
        "‘‘निविट्ठसद्धो पूजेति, ञत्वा धम्मे च पेसलो",
        "रञ्‍ञो हितो देवहितो, ञातीनं सखिनं हितो॥",
        "‘‘सब्बेसं",
        "विनेय्य मच्छेरमलं, स लोकं भजते सिव’’न्ति॥ अट्ठमं।",
        "द्वे दानानि वत्थुञ्‍च, खेत्तं दानूपपत्तियो।",
        "किरियं द्वे सप्पुरिसा, अभिसन्दो विपाको चाति॥",
        "‘‘पाणं न हञ्‍ञे",
        "मुसा न भासे न च मज्‍जपो सिया।",
        "अब्रह्मचरिया विरमेय्य मेथुना,",
        "रत्तिं न भुञ्‍जेय्य विकालभोजनं॥",
        "‘‘मालं न धारे न च गन्धमाचरे",
        "मञ्‍चे छमायं व सयेथ सन्थते।",
        "एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,",
        "बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥",
        "‘‘चन्दो",
        "ओभासयं",
        "तमोनुदा ते पन अन्तलिक्खगा,",
        "नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥",
        "‘‘एतस्मिं",
        "मुत्ता मणि वेळुरियञ्‍च भद्दकं।",
        "सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्‍चनं,",
        "यं जातरूपं हटकन्ति वुच्‍चति॥",
        "‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स उपोसथस्स,",
        "कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।",
        "चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥",
        "‘‘तस्मा हि नारी च नरो च सीलवा,",
        "अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।",
        "पुञ्‍ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,",
        "अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ दुतियं।",
        "‘‘पाणं न हञ्‍ञे न चदिन्‍नमादिये,",
        "मुसा न भासे न च मज्‍जपो सिया।",
        "अब्रह्मचरिया विरमेय्य मेथुना,",
        "रत्तिं न भुञ्‍जेय्य विकालभोजनं॥",
        "‘‘मालं न धारे न च गन्धमाचरे,",
        "मञ्‍चे",
        "एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,",
        "बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥",
        "‘‘चन्दो च सुरियो च उभो सुदस्सना,",
        "ओभासयं अनुपरियन्ति यावता।",
        "तमोनुदा",
        "नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥",
        "‘‘एतस्मिं यं विज्‍जति अन्तरे धनं,",
        "मुत्ता",
        "सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्‍चनं,",
        "यं जातरूपं हटकन्ति वुच्‍चति॥",
        "‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स",
        "कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।",
        "चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥",
        "‘‘तस्मा हि नारी च नरो च सीलवा,",
        "अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।",
        "पुञ्‍ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,",
        "अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ ततियं।",
        "‘‘पाणं",
        "मुसा न भासे न च मज्‍जपो सिया।",
        "अब्रह्मचरिया",
        "रत्तिं न भुञ्‍जेय्य विकालभोजनं॥",
        "‘‘मालं",
        "मञ्‍चे छमायं व सयेथ सन्थते।",
        "एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,",
        "बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥",
        "‘‘चन्दो च सुरियो च उभो सुदस्सना,",
        "ओभासयं अनुपरियन्ति यावता।",
        "तमोनुदा ते पन अन्तलिक्खगा,",
        "नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥",
        "‘‘एतस्मिं यं विज्‍जति अन्तरे धनं,",
        "मुत्ता मणि वेळुरियञ्‍च भद्दकं।",
        "सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्‍चनं,",
        "यं जातरूपं हटकन्ति वुच्‍चति॥",
        "‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स उपोसथस्स,",
        "कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।",
        "चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥",
        "‘‘तस्मा",
        "अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।",
        "पुञ्‍ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,",
        "अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘यो",
        "तं सब्बकामदं",
        "‘‘न चापि सोत्थि भत्तारं, इस्सावादेन रोसये।",
        "भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥",
        "‘‘उट्ठाहिका",
        "भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।",
        "मनापा नाम ते",
        "‘‘यो नं भरति सब्बदा, निच्‍चं आतापि उस्सुको।",
        "तं सब्बकामदं पोसं, भत्तारं नातिमञ्‍ञति॥",
        "‘‘न",
        "भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥",
        "‘‘उट्ठाहिका अनलसा, सङ्गहितपरिज्‍जना।",
        "भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।",
        "मनापा नाम ते",
        "‘‘यो",
        "तं सब्बकामदं पोसं, भत्तारं नातिमञ्‍ञति॥",
        "‘‘न चापि सोत्थि भत्तारं, इस्सावादेन रोसये।",
        "भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥",
        "‘‘उट्ठाहिका अनलसा, सङ्गहितपरिज्‍जना।",
        "भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।",
        "मनापा नाम ते",
        "‘‘सुसंविहितकम्मन्ता, सङ्गहितपरिज्‍जना।",
        "भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘सद्धा सीलेन सम्पन्‍ना, वदञ्‍ञू वीतमच्छरा।",
        "निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥",
        "‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, यस्सा विज्‍जन्ति नारिया।",
        "तम्पि सीलवतिं आहु, धम्मट्ठं सच्‍चवादिनिं॥",
        "‘‘सोळसाकारसम्पन्‍ना, अट्ठङ्गसुसमागता।",
        "तादिसी सीलवती उपासिका।",
        "उपपज्‍जति देवलोकं मनाप’’न्ति॥ नवमं।",
        "‘‘सुसंविहितकम्मन्ता, सङ्गहितपरिज्‍जना।",
        "भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘सद्धा सीलेन सम्पन्‍ना, वदञ्‍ञू वीतमच्छरा।",
        "निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥",
        "‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, यस्सा विज्‍जन्ति नारिया।",
        "तम्पि सीलवतिं आहु, धम्मट्ठं सच्‍चवादिनिं॥",
        "‘‘सोळसाकारसम्पन्‍ना, अट्ठङ्गसुसमागता।",
        "तादिसी सीलवती उपासिका, उपपज्‍जति देवलोकं मनाप’’न्ति॥ दसमं।",
        "संखित्ते वित्थते विसाखे, वासेट्ठो बोज्झाय पञ्‍चमं।",
        "अनुरुद्धं पुन विसाखे, नकुला इधलोकिका द्वेति॥",
        "‘‘उट्ठाता कम्मधेय्येसु, अप्पमत्तो विधानवा।",
        "समं कप्पेति जीविकं",
        "‘‘सद्धो सीलेन सम्पन्‍नो, वदञ्‍ञू वीतमच्छरो।",
        "निच्‍चं",
        "‘‘इच्‍चेते",
        "अक्खाता सच्‍चनामेन, उभयत्थ सुखावहा॥",
        "‘‘दिट्ठधम्महितत्थाय, सम्परायसुखाय च।",
        "एवमेतं गहट्ठानं, चागो पुञ्‍ञं पवड्ढती’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘उट्ठाता कम्मधेय्येसु, अप्पमत्तो विधानवा।",
        "समं कप्पेति जीविकं, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘सद्धो सीलेन सम्पन्‍नो, वदञ्‍ञू वीतमच्छरो।",
        "निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥",
        "‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, सद्धस्स घरमेसिनो।",
        "अक्खाता सच्‍चनामेन, उभयत्थ सुखावहा॥",
        "‘‘दिट्ठधम्महितत्थाय, सम्परायसुखाय च।",
        "एवमेतं गहट्ठानं, चागो पुञ्‍ञं पवड्ढती’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘भयं",
        "पङ्को गब्भो च उभयं, एते कामा पवुच्‍चन्ति।",
        "यत्थ सत्तो पुथुज्‍जनो॥",
        "‘‘ओतिण्णो सातरूपेन, पुन गब्भाय गच्छति।",
        "यतो च भिक्खु आतापी, सम्पजञ्‍ञं",
        "‘‘सो इमं पलिपथं दुग्गं, अतिक्‍कम्म तथाविधो।",
        "पजं जातिजरूपेतं, फन्दमानं अवेक्खती’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘चत्तारो",
        "एस सङ्घो उजुभूतो, पञ्‍ञासीलसमाहितो॥",
        "‘‘यजमानानं मनुस्सानं, पुञ्‍ञपेक्खान पाणिनं।",
        "करोतं ओपधिकं पुञ्‍ञं, सङ्घे दिन्‍नं महप्फल’’न्ति॥ नवमं।",
        "‘‘चत्तारो च पटिपन्‍ना, चत्तारो च फले ठिता।",
        "एस",
        "‘‘यजमानानं मनुस्सानं, पुञ्‍ञपेक्खान पाणिनं।",
        "करोतं ओपधिकं पुञ्‍ञं, एत्थ दिन्‍नं महप्फल’’न्ति॥ दसमं।",
        "गोतमी ओवादं संखित्तं, दीघजाणु च उज्‍जयो।",
        "भया द्वे आहुनेय्या च, द्वे च अट्ठ पुग्गलाति॥",
        "‘‘तुलमतुलञ्‍च",
        "अज्झत्तरतो समाहितो, अभिन्दि कवचमिवत्तसम्भव’’न्ति॥",
        "इच्छा",
        "विमोक्खो द्वे च वोहारा, परिसा भूमिचालेनाति॥",
        "‘‘उट्ठाता कम्मधेय्येसु, अप्पमत्तो विधानवा।",
        "समं कप्पेति जीविकं, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘सद्धो",
        "निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥",
        "‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, सद्धस्स घरमेसिनो।",
        "अक्खाता सच्‍चनामेन, उभयत्थ सुखावहा॥",
        "‘‘दिट्ठधम्महितत्थाय, सम्परायसुखाय च।",
        "एवमेतं गहट्ठानं, चागो पुञ्‍ञं पवड्ढती’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘उट्ठाता कम्मधेय्येसु, अप्पमत्तो विधानवा।",
        "समं कप्पेति जीविकं, सम्भतं अनुरक्खति॥",
        "‘‘सद्धो",
        "निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥",
        "‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, सद्धस्स घरमेसिनो।",
        "अक्खाता सच्‍चनामेन, उभयत्थ सुखावहा॥",
        "‘‘दिट्ठधम्महितत्थाय, सम्परायसुखाय च।",
        "एवमेतं गहट्ठानं, चागो पुञ्‍ञं पवड्ढती’’ति॥ छट्ठं।",
        "द्वे",
        "इच्छा अलं परिहानं, कुसीतारम्भवत्थूनीति॥",
        "‘‘यं समणेन पत्तब्बं, ब्राह्मणेन वुसीमता।",
        "यं वेदगुना पत्तब्बं, भिसक्‍केन अनुत्तरं॥",
        "‘‘यं निम्मलेन पत्तब्बं, विमलेन सुचीमता।",
        "यं ञाणिना च पत्तब्बं, विमुत्तेन अनुत्तरं॥",
        "‘‘सोहं विजितसङ्गामो, मुत्तो मोचेमि बन्धना।",
        "नागोम्हि परमदन्तो, असेखो परिनिब्बुतो’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "सतिपुण्णियमूलेन",
        "यसो पत्तप्पसादेन, पटिसारणीयञ्‍च वत्तनन्ति॥"
    ]
}