{
    "title": "२६. ब्राह्मणवग्गो",
    "book_name": "२६. ब्राह्मणवग्गो",
    "chapter": "२५. भिक्खुवग्गो",
    "gathas": [
        "मनोपुब्बङ्गमा",
        "मनसा चे पदुट्ठेन, भासति वा करोति वा।",
        "ततो नं दुक्खमन्वेति, चक्‍कंव वहतो पदं॥",
        "मनोपुब्बङ्गमा धम्मा, मनोसेट्ठा मनोमया।",
        "मनसा चे पसन्‍नेन, भासति वा करोति वा।",
        "ततो नं सुखमन्वेति, छायाव अनपायिनी",
        "अक्‍कोच्छि",
        "ये च तं उपनय्हन्ति, वेरं तेसं न सम्मति॥",
        "अक्‍कोच्छि मं अवधि मं, अजिनि मं अहासि मे।",
        "ये च तं नुपनय्हन्ति, वेरं तेसूपसम्मति॥",
        "न",
        "अवेरेन च सम्मन्ति, एस धम्मो सनन्तनो॥",
        "परे",
        "ये च तत्थ विजानन्ति, ततो सम्मन्ति मेधगा॥",
        "सुभानुपस्सिं विहरन्तं, इन्द्रियेसु असंवुतं।",
        "भोजनम्हि चामत्तञ्‍ञुं, कुसीतं हीनवीरियं।",
        "तं वे पसहति मारो, वातो रुक्खंव दुब्बलं॥",
        "असुभानुपस्सिं विहरन्तं, इन्द्रियेसु सुसंवुतं।",
        "भोजनम्हि च मत्तञ्‍ञुं, सद्धं आरद्धवीरियं।",
        "तं वे नप्पसहति मारो, वातो सेलंव पब्बतं॥",
        "अनिक्‍कसावो कासावं, यो वत्थं परिदहिस्सति।",
        "अपेतो दमसच्‍चेन, न सो कासावमरहति॥",
        "यो च वन्तकसावस्स, सीलेसु सुसमाहितो।",
        "उपेतो दमसच्‍चेन, स वे कासावमरहति॥",
        "असारे सारमतिनो, सारे चासारदस्सिनो।",
        "ते सारं नाधिगच्छन्ति, मिच्छासङ्कप्पगोचरा॥",
        "सारञ्‍च",
        "ते सारं अधिगच्छन्ति, सम्मासङ्कप्पगोचरा॥",
        "यथा अगारं दुच्छन्‍नं, वुट्ठी समतिविज्झति।",
        "एवं अभावितं चित्तं, रागो समतिविज्झति॥",
        "यथा",
        "एवं सुभावितं चित्तं, रागो न समतिविज्झति॥",
        "इध",
        "सो सोचति सो विहञ्‍ञति, दिस्वा कम्मकिलिट्ठमत्तनो॥",
        "इध मोदति पेच्‍च मोदति, कतपुञ्‍ञो उभयत्थ मोदति।",
        "सो मोदति सो पमोदति, दिस्वा कम्मविसुद्धिमत्तनो॥",
        "इध तप्पति पेच्‍च तप्पति, पापकारी",
        "‘‘पापं मे कत’’न्ति तप्पति, भिय्यो",
        "इध नन्दति पेच्‍च नन्दति, कतपुञ्‍ञो उभयत्थ नन्दति।",
        "‘‘पुञ्‍ञं मे कत’’न्ति नन्दति, भिय्यो नन्दति सुग्गतिं गतो॥",
        "बहुम्पि चे संहित",
        "गोपोव",
        "अप्पम्पि चे संहित भासमानो, धम्मस्स होति",
        "रागञ्‍च दोसञ्‍च पहाय मोहं, सम्मप्पजानो सुविमुत्तचित्तो।",
        "अनुपादियानो इध वा हुरं वा, स भागवा सामञ्‍ञस्स होति॥",
        "अप्पमादो",
        "अप्पमत्ता न मीयन्ति, ये पमत्ता यथा मता॥",
        "एवं",
        "अप्पमादे पमोदन्ति, अरियानं गोचरे रता॥",
        "ते झायिनो साततिका, निच्‍चं दळ्हपरक्‍कमा।",
        "फुसन्ति धीरा निब्बानं, योगक्खेमं अनुत्तरं॥",
        "उट्ठानवतो सतीमतो",
        "सञ्‍ञतस्स धम्मजीविनो, अप्पमत्तस्स",
        "उट्ठानेनप्पमादेन",
        "दीपं कयिराथ मेधावी, यं ओघो नाभिकीरति॥",
        "पमादमनुयुञ्‍जन्ति, बाला दुम्मेधिनो जना।",
        "अप्पमादञ्‍च मेधावी, धनं सेट्ठंव रक्खति॥",
        "मा पमादमनुयुञ्‍जेथ, मा कामरतिसन्थवं",
        "अप्पमत्तो हि झायन्तो, पप्पोति विपुलं सुखं॥",
        "पमादं अप्पमादेन, यदा नुदति पण्डितो।",
        "पञ्‍ञापासादमारुय्ह, असोको सोकिनिं पजं।",
        "पब्बतट्ठोव भूमट्ठे",
        "अप्पमत्तो",
        "अबलस्संव",
        "अप्पमादेन मघवा, देवानं सेट्ठतं गतो।",
        "अप्पमादं पसंसन्ति, पमादो गरहितो सदा॥",
        "अप्पमादरतो भिक्खु, पमादे भयदस्सि वा।",
        "संयोजनं अणुं थूलं, डहं अग्गीव गच्छति॥",
        "अप्पमादरतो भिक्खु, पमादे भयदस्सि वा।",
        "अभब्बो परिहानाय, निब्बानस्सेव सन्तिके॥",
        "फन्दनं",
        "उजुं करोति मेधावी, उसुकारोव तेजनं॥",
        "वारिजोव थले खित्तो, ओकमोकतउब्भतो।",
        "परिफन्दतिदं चित्तं, मारधेय्यं पहातवे॥",
        "दुन्‍निग्गहस्स लहुनो, यत्थकामनिपातिनो।",
        "चित्तस्स दमथो साधु, चित्तं दन्तं सुखावहं॥",
        "सुदुद्दसं",
        "चित्तं रक्खेथ मेधावी, चित्तं गुत्तं सुखावहं॥",
        "दूरङ्गमं एकचरं",
        "ये",
        "अनवट्ठितचित्तस्स, सद्धम्मं अविजानतो।",
        "परिप्‍लवपसादस्स, पञ्‍ञा न परिपूरति॥",
        "अनवस्सुतचित्तस्स, अनन्वाहतचेतसो।",
        "पुञ्‍ञपापपहीनस्स, नत्थि जागरतो भयं॥",
        "कुम्भूपमं कायमिमं विदित्वा, नगरूपमं चित्तमिदं ठपेत्वा।",
        "योधेथ मारं पञ्‍ञावुधेन, जितञ्‍च रक्खे अनिवेसनो सिया॥",
        "अचिरं",
        "छुद्धो अपेतविञ्‍ञाणो, निरत्थंव कलिङ्गरं॥",
        "दिसो दिसं यं तं कयिरा, वेरी वा पन वेरिनं।",
        "मिच्छापणिहितं चित्तं, पापियो",
        "न तं माता पिता कयिरा, अञ्‍ञे वापि च ञातका।",
        "सम्मापणिहितं चित्तं, सेय्यसो नं ततो करे॥",
        "को",
        "को धम्मपदं सुदेसितं, कुसलो पुप्फमिव पचेस्सति",
        "सेखो पथविं विचेस्सति, यमलोकञ्‍च इमं सदेवकं।",
        "सेखो धम्मपदं सुदेसितं, कुसलो पुप्फमिव पचेस्सति॥",
        "फेणूपमं",
        "छेत्वान मारस्स पपुप्फकानि",
        "पुप्फानि हेव पचिनन्तं, ब्यासत्तमनसं",
        "सुत्तं गामं महोघोव, मच्‍चु आदाय गच्छति॥",
        "पुप्फानि हेव पचिनन्तं, ब्यासत्तमनसं नरं।",
        "अतित्तञ्‍ञेव कामेसु, अन्तको कुरुते वसं॥",
        "यथापि भमरो पुप्फं, वण्णगन्धमहेठयं",
        "पलेति रसमादाय, एवं गामे मुनी चरे॥",
        "न परेसं विलोमानि, न परेसं कताकतं।",
        "अत्तनोव अवेक्खेय्य, कतानि अकतानि च॥",
        "यथापि",
        "एवं सुभासिता वाचा, अफला होति अकुब्बतो॥",
        "यथापि",
        "एवं सुभासिता वाचा, सफला होति कुब्बतो",
        "यथापि",
        "एवं जातेन मच्‍चेन, कत्तब्बं कुसलं बहुं॥",
        "न पुप्फगन्धो पटिवातमेति, न चन्दनं तगरमल्‍लिका",
        "सतञ्‍च गन्धो पटिवातमेति, सब्बा दिसा सप्पुरिसो पवायति॥",
        "चन्दनं तगरं वापि, उप्पलं अथ वस्सिकी।",
        "एतेसं गन्धजातानं, सीलगन्धो अनुत्तरो॥",
        "अप्पमत्तो अयं गन्धो, य्वायं तगरचन्दनं",
        "यो च सीलवतं गन्धो, वाति देवेसु उत्तमो॥",
        "तेसं सम्पन्‍नसीलानं, अप्पमादविहारिनं।",
        "सम्मदञ्‍ञा विमुत्तानं, मारो मग्गं न विन्दति॥",
        "यथा सङ्कारठानस्मिं",
        "पदुमं तत्थ जायेथ, सुचिगन्धं मनोरमं॥",
        "एवं",
        "अतिरोचति पञ्‍ञाय, सम्मासम्बुद्धसावको॥",
        "दीघा",
        "दीघो बालानं संसारो, सद्धम्मं अविजानतं॥",
        "चरञ्‍चे नाधिगच्छेय्य, सेय्यं सदिसमत्तनो।",
        "एकचरियं",
        "पुत्ता मत्थि धनम्मत्थि",
        "अत्ता हि",
        "यो बालो मञ्‍ञति बाल्यं, पण्डितो वापि तेन सो।",
        "बालो च पण्डितमानी, स वे ‘‘बालो’’ति वुच्‍चति॥",
        "यावजीवम्पि चे बालो, पण्डितं पयिरुपासति।",
        "न सो धम्मं विजानाति, दब्बी सूपरसं यथा॥",
        "मुहुत्तमपि",
        "खिप्पं धम्मं विजानाति, जिव्हा सूपरसं यथा॥",
        "चरन्ति बाला दुम्मेधा, अमित्तेनेव अत्तना।",
        "करोन्ता पापकं कम्मं, यं होति कटुकप्फलं॥",
        "न",
        "यस्स अस्सुमुखो रोदं, विपाकं पटिसेवति॥",
        "तञ्‍च",
        "यस्स पतीतो सुमनो, विपाकं पटिसेवति॥",
        "मधुवा",
        "यदा च पच्‍चति पापं, बालो",
        "मासे मासे कुसग्गेन, बालो भुञ्‍जेय्य भोजनं।",
        "न सो सङ्खातधम्मानं",
        "न हि पापं कतं कम्मं, सज्‍जु खीरंव मुच्‍चति।",
        "डहन्तं बालमन्वेति, भस्मच्छन्‍नोव",
        "यावदेव अनत्थाय, ञत्तं",
        "हन्ति बालस्स सुक्‍कंसं, मुद्धमस्स विपातयं॥",
        "असन्तं",
        "आवासेसु च इस्सरियं, पूजा परकुलेसु च॥",
        "ममेव",
        "ममेवातिवसा अस्सु, किच्‍चाकिच्‍चेसु किस्मिचि।",
        "इति बालस्स सङ्कप्पो, इच्छा मानो च वड्ढति॥",
        "अञ्‍ञा हि लाभूपनिसा, अञ्‍ञा निब्बानगामिनी।",
        "एवमेतं अभिञ्‍ञाय, भिक्खु बुद्धस्स सावको।",
        "सक्‍कारं नाभिनन्देय्य, विवेकमनुब्रूहये॥",
        "निधीनंव",
        "निग्गय्हवादिं मेधाविं, तादिसं पण्डितं भजे।",
        "तादिसं भजमानस्स, सेय्यो होति न पापियो॥",
        "ओवदेय्यानुसासेय्य, असब्भा च निवारये।",
        "सतञ्हि सो पियो होति, असतं होति अप्पियो॥",
        "न भजे पापके मित्ते, न भजे पुरिसाधमे।",
        "भजेथ मित्ते कल्याणे, भजेथ पुरिसुत्तमे॥",
        "धम्मपीति",
        "अरियप्पवेदिते धम्मे, सदा रमति पण्डितो॥",
        "उदकञ्हि",
        "दारुं नमयन्ति तच्छका, अत्तानं दमयन्ति पण्डिता॥",
        "सेलो यथा एकघनो",
        "एवं निन्दापसंसासु, न समिञ्‍जन्ति पण्डिता॥",
        "यथापि रहदो गम्भीरो, विप्पसन्‍नो अनाविलो।",
        "एवं धम्मानि सुत्वान, विप्पसीदन्ति पण्डिता॥",
        "सब्बत्थ वे सप्पुरिसा चजन्ति, न",
        "सुखेन फुट्ठा अथ वा दुखेन, न उच्‍चावचं",
        "न",
        "न इच्छेय्य",
        "अप्पका ते मनुस्सेसु, ये जना पारगामिनो।",
        "अथायं इतरा पजा, तीरमेवानुधावति॥",
        "ये",
        "ते जना पारमेस्सन्ति, मच्‍चुधेय्यं सुदुत्तरं॥",
        "कण्हं",
        "ओका अनोकमागम्म, विवेके यत्थ दूरमं॥",
        "तत्राभिरतिमिच्छेय्य, हित्वा कामे अकिञ्‍चनो।",
        "परियोदपेय्य",
        "येसं सम्बोधियङ्गेसु, सम्मा चित्तं सुभावितं।",
        "आदानपटिनिस्सग्गे, अनुपादाय ये रता।",
        "खीणासवा जुतिमन्तो, ते लोके परिनिब्बुता॥",
        "गतद्धिनो",
        "सब्बगन्थप्पहीनस्स, परिळाहो न विज्‍जति॥",
        "उय्युञ्‍जन्ति",
        "हंसाव पल्‍ललं हित्वा, ओकमोकं जहन्ति ते॥",
        "येसं",
        "सुञ्‍ञतो अनिमित्तो च, विमोक्खो येसं गोचरो।",
        "आकासे व सकुन्तानं",
        "यस्सासवा",
        "सुञ्‍ञतो अनिमित्तो च, विमोक्खो यस्स गोचरो।",
        "आकासे व सकुन्तानं, पदं तस्स दुरन्‍नयं॥",
        "यस्सिन्द्रियानि समथङ्गतानि",
        "पहीनमानस्स अनासवस्स, देवापि तस्स पिहयन्ति तादिनो॥",
        "पथविसमो नो विरुज्झति, इन्दखिलुपमो",
        "रहदोव अपेतकद्दमो, संसारा न भवन्ति तादिनो॥",
        "सन्तं",
        "सम्मदञ्‍ञा विमुत्तस्स, उपसन्तस्स तादिनो॥",
        "अस्सद्धो अकतञ्‍ञू च, सन्धिच्छेदो च यो नरो।",
        "हतावकासो वन्तासो, स वे उत्तमपोरिसो॥",
        "गामे वा यदि वारञ्‍ञे, निन्‍ने वा यदि वा थले।",
        "यत्थ अरहन्तो विहरन्ति, तं भूमिरामणेय्यकं॥",
        "रमणीयानि",
        "वीतरागा रमिस्सन्ति, न ते कामगवेसिनो॥",
        "सहस्समपि",
        "एकं अत्थपदं सेय्यो, यं सुत्वा उपसम्मति॥",
        "सहस्समपि चे गाथा, अनत्थपदसंहिता।",
        "एकं गाथापदं सेय्यो, यं सुत्वा उपसम्मति॥",
        "यो च गाथा सतं भासे, अनत्थपदसंहिता",
        "एकं धम्मपदं सेय्यो, यं सुत्वा उपसम्मति॥",
        "यो सहस्सं सहस्सेन, सङ्गामे मानुसे जिने।",
        "एकञ्‍च जेय्यमत्तानं",
        "अत्ता",
        "अत्तदन्तस्स पोसस्स, निच्‍चं सञ्‍ञतचारिनो॥",
        "नेव देवो न गन्धब्बो, न मारो सह ब्रह्मुना।",
        "जितं अपजितं कयिरा, तथारूपस्स जन्तुनो॥",
        "मासे",
        "एकञ्‍च भावितत्तानं, मुहुत्तमपि पूजये।",
        "सायेव पूजना सेय्यो, यञ्‍चे वस्ससतं हुतं॥",
        "यो च वस्ससतं जन्तु, अग्गिं परिचरे वने।",
        "एकञ्‍च भावितत्तानं, मुहुत्तमपि पूजये।",
        "सायेव पूजना सेय्यो, यञ्‍चे वस्ससतं हुतं॥",
        "यं",
        "सब्बम्पि तं न चतुभागमेति, अभिवादना उज्‍जुगतेसु सेय्यो॥",
        "अभिवादनसीलिस्स, निच्‍चं वुड्ढापचायिनो",
        "चत्तारो धम्मा वड्ढन्ति, आयु वण्णो सुखं बलं॥",
        "यो च वस्ससतं जीवे, दुस्सीलो असमाहितो।",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, सीलवन्तस्स झायिनो॥",
        "यो च वस्ससतं जीवे, दुप्पञ्‍ञो असमाहितो।",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, पञ्‍ञवन्तस्स झायिनो॥",
        "यो",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, वीरियमारभतो दळ्हं॥",
        "यो",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, पस्सतो उदयब्बयं॥",
        "यो",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, पस्सतो अमतं पदं॥",
        "यो च वस्ससतं जीवे, अपस्सं धम्ममुत्तमं।",
        "एकाहं जीवितं सेय्यो, पस्सतो धम्ममुत्तमं॥",
        "अभित्थरेथ",
        "दन्धञ्हि करोतो पुञ्‍ञं, पापस्मिं रमती मनो॥",
        "पापञ्‍चे पुरिसो कयिरा, न नं",
        "न तम्हि छन्दं कयिराथ, दुक्खो पापस्स उच्‍चयो॥",
        "पुञ्‍ञञ्‍चे पुरिसो कयिरा, कयिरा नं",
        "तम्हि छन्दं कयिराथ, सुखो पुञ्‍ञस्स उच्‍चयो॥",
        "पापोपि",
        "यदा च पच्‍चति पापं, अथ पापो पापानि",
        "भद्रोपि",
        "यदा च पच्‍चति भद्रं, अथ भद्रो भद्रानि",
        "मावमञ्‍ञेथ",
        "उदबिन्दुनिपातेन, उदकुम्भोपि पूरति।",
        "बालो पूरति",
        "मावमञ्‍ञेथ पुञ्‍ञस्स, न मन्तं आगमिस्सति।",
        "उदबिन्दुनिपातेन, उदकुम्भोपि पूरति।",
        "धीरो पूरति पुञ्‍ञस्स, थोकं थोकम्पि आचिनं॥",
        "वाणिजोव भयं मग्गं, अप्पसत्थो महद्धनो।",
        "विसं जीवितुकामोव, पापानि परिवज्‍जये॥",
        "पाणिम्हि",
        "नाब्बणं विसमन्वेति, नत्थि पापं अकुब्बतो॥",
        "यो",
        "तमेव बालं पच्‍चेति पापं, सुखुमो रजो पटिवातंव खित्तो॥",
        "गब्भमेके उप्पज्‍जन्ति, निरयं पापकम्मिनो।",
        "सग्गं सुगतिनो यन्ति, परिनिब्बन्ति अनासवा॥",
        "न",
        "न",
        "न अन्तलिक्खे न समुद्दमज्झे, न पब्बतानं विवरं पविस्स।",
        "न विज्‍जती सो जगतिप्पदेसो, यत्थट्ठितं",
        "सब्बे तसन्ति दण्डस्स, सब्बे भायन्ति मच्‍चुनो।",
        "अत्तानं उपमं कत्वा, न हनेय्य न घातये॥",
        "सब्बे",
        "अत्तानं उपमं कत्वा, न हनेय्य न घातये॥",
        "सुखकामानि",
        "अत्तनो सुखमेसानो, पेच्‍च सो न लभते सुखं॥",
        "सुखकामानि",
        "अत्तनो सुखमेसानो, पेच्‍च सो लभते सुखं॥",
        "मावोच फरुसं कञ्‍चि, वुत्ता पटिवदेय्यु तं",
        "दुक्खा हि सारम्भकथा, पटिदण्डा फुसेय्यु तं",
        "सचे",
        "एस पत्तोसि निब्बानं, सारम्भो ते न विज्‍जति॥",
        "यथा दण्डेन गोपालो, गावो पाजेति गोचरं।",
        "एवं जरा च मच्‍चु च, आयुं पाजेन्ति पाणिनं॥",
        "अथ पापानि कम्मानि, करं बालो न बुज्झति।",
        "सेहि कम्मेहि दुम्मेधो, अग्गिदड्ढोव तप्पति॥",
        "यो दण्डेन अदण्डेसु, अप्पदुट्ठेसु दुस्सति।",
        "दसन्‍नमञ्‍ञतरं ठानं, खिप्पमेव निगच्छति॥",
        "वेदनं",
        "गरुकं वापि आबाधं, चित्तक्खेपञ्‍च",
        "राजतो वा उपसग्गं",
        "परिक्खयञ्‍च",
        "अथ वास्स अगारानि, अग्गि डहति",
        "कायस्स भेदा दुप्पञ्‍ञो, निरयं सोपपज्‍जति",
        "न",
        "रजोजल्‍लं उक्‍कुटिकप्पधानं, सोधेन्ति मच्‍चं अवितिण्णकङ्खं॥",
        "अलङ्कतो चेपि समं चरेय्य, सन्तो दन्तो नियतो ब्रह्मचारी।",
        "सब्बेसु",
        "हिरीनिसेधो पुरिसो, कोचि लोकस्मि विज्‍जति।",
        "यो निद्दं",
        "अस्सो",
        "सद्धाय सीलेन च वीरियेन च, समाधिना धम्मविनिच्छयेन च।",
        "सम्पन्‍नविज्‍जाचरणा पतिस्सता, जहिस्सथ",
        "उदकञ्हि नयन्ति नेत्तिका, उसुकारा नमयन्ति तेजनं।",
        "दारुं नमयन्ति तच्छका, अत्तानं दमयन्ति सुब्बता॥",
        "को",
        "अन्धकारेन ओनद्धा, पदीपं न गवेसथ॥",
        "पस्स चित्तकतं बिम्बं, अरुकायं समुस्सितं।",
        "आतुरं बहुसङ्कप्पं, यस्स नत्थि धुवं ठिति॥",
        "परिजिण्णमिदं",
        "भिज्‍जति पूतिसन्देहो, मरणन्तञ्हि जीवितं॥",
        "यानिमानि",
        "कापोतकानि अट्ठीनि, तानि दिस्वान का रति॥",
        "अट्ठीनं नगरं कतं, मंसलोहितलेपनं।",
        "यत्थ जरा च मच्‍चु च, मानो मक्खो च ओहितो॥",
        "जीरन्ति वे राजरथा सुचित्ता, अथो सरीरम्पि जरं उपेति।",
        "सतञ्‍च धम्मो न जरं उपेति, सन्तो हवे सब्भि पवेदयन्ति॥",
        "अप्पस्सुतायं पुरिसो, बलिबद्धोव",
        "मंसानि तस्स वड्ढन्ति, पञ्‍ञा तस्स न वड्ढति॥",
        "अनेकजातिसंसारं",
        "गहकारं",
        "गहकारक दिट्ठोसि, पुन गेहं न काहसि।",
        "सब्बा",
        "विसङ्खारगतं चित्तं, तण्हानं खयमज्झगा॥",
        "अचरित्वा ब्रह्मचरियं, अलद्धा योब्बने धनं।",
        "जिण्णकोञ्‍चाव झायन्ति, खीणमच्छेव पल्‍लले॥",
        "अचरित्वा",
        "सेन्ति चापातिखीणाव, पुराणानि अनुत्थुनं॥",
        "अत्तानञ्‍चे",
        "तिण्णं अञ्‍ञतरं यामं, पटिजग्गेय्य पण्डितो॥",
        "अत्तानमेव पठमं, पतिरूपे निवेसये।",
        "अथञ्‍ञमनुसासेय्य, न किलिस्सेय्य पण्डितो॥",
        "अत्तानं",
        "सुदन्तो वत दमेथ, अत्ता हि किर दुद्दमो॥",
        "अत्ता हि अत्तनो नाथो, को हि नाथो परो सिया।",
        "अत्तना हि सुदन्तेन, नाथं लभति दुल्‍लभं॥",
        "अत्तना हि कतं पापं, अत्तजं अत्तसम्भवं।",
        "अभिमत्थति",
        "यस्स",
        "करोति सो तथत्तानं, यथा नं इच्छती दिसो॥",
        "सुकरानि",
        "यं वे हितञ्‍च साधुञ्‍च, तं वे परमदुक्‍करं॥",
        "यो सासनं अरहतं, अरियानं धम्मजीविनं।",
        "पटिक्‍कोसति दुम्मेधो, दिट्ठिं निस्साय पापिकं।",
        "फलानि कट्ठकस्सेव, अत्तघाताय",
        "अत्तना",
        "अत्तना अकतं पापं, अत्तनाव विसुज्झति।",
        "सुद्धी असुद्धि पच्‍चत्तं, नाञ्‍ञो अञ्‍ञं",
        "अत्तदत्थं",
        "अत्तदत्थमभिञ्‍ञाय, सदत्थपसुतो सिया॥",
        "हीनं धम्मं न सेवेय्य, पमादेन न संवसे।",
        "मिच्छादिट्ठिं न सेवेय्य, न सिया लोकवड्ढनो॥",
        "उत्तिट्ठे नप्पमज्‍जेय्य, धम्मं सुचरितं चरे।",
        "धम्मचारी सुखं सेति, अस्मिं लोके परम्हि च॥",
        "धम्मं",
        "धम्मचारी सुखं सेति, अस्मिं लोके परम्हि च॥",
        "यथा पुब्बुळकं",
        "एवं लोकं अवेक्खन्तं, मच्‍चुराजा न पस्सति॥",
        "एथ पस्सथिमं लोकं, चित्तं राजरथूपमं।",
        "यत्थ बाला विसीदन्ति, नत्थि सङ्गो विजानतं॥",
        "यो",
        "सोमं लोकं पभासेति, अब्भा मुत्तोव चन्दिमा॥",
        "यस्स पापं कतं कम्मं, कुसलेन पिधीयति",
        "सोमं लोकं पभासेति, अब्भा मुत्तोव चन्दिमा॥",
        "अन्धभूतो",
        "सकुणो जालमुत्तोव, अप्पो सग्गाय गच्छति॥",
        "हंसादिच्‍चपथे यन्ति, आकासे यन्ति इद्धिया।",
        "नीयन्ति धीरा लोकम्हा, जेत्वा मारं सवाहिनिं",
        "एकं धम्मं अतीतस्स, मुसावादिस्स जन्तुनो।",
        "वितिण्णपरलोकस्स, नत्थि पापं अकारियं॥",
        "न",
        "धीरो च दानं अनुमोदमानो, तेनेव",
        "पथब्या एकरज्‍जेन, सग्गस्स गमनेन वा।",
        "सब्बलोकाधिपच्‍चेन, सोतापत्तिफलं वरं॥",
        "यस्स",
        "तं बुद्धमनन्तगोचरं, अपदं केन पदेन नेस्सथ॥",
        "यस्स जालिनी विसत्तिका, तण्हा नत्थि कुहिञ्‍चि नेतवे।",
        "तं बुद्धमनन्तगोचरं, अपदं केन पदेन नेस्सथ॥",
        "ये झानपसुता धीरा, नेक्खम्मूपसमे रता।",
        "देवापि तेसं पिहयन्ति, सम्बुद्धानं सतीमतं॥",
        "किच्छो",
        "किच्छं सद्धम्मस्सवनं, किच्छो बुद्धानमुप्पादो॥",
        "सब्बपापस्स अकरणं, कुसलस्स उपसम्पदा",
        "सचित्तपरियोदपनं",
        "खन्ती परमं तपो तितिक्खा, निब्बानं",
        "न हि पब्बजितो परूपघाती, न",
        "अनूपवादो अनूपघातो",
        "मत्तञ्‍ञुता च भत्तस्मिं, पन्तञ्‍च सयनासनं।",
        "अधिचित्ते च आयोगो, एतं बुद्धान सासनं॥",
        "न",
        "अप्पस्सादा दुखा कामा, इति विञ्‍ञाय पण्डितो॥",
        "अपि",
        "तण्हक्खयरतो होति, सम्मासम्बुद्धसावको॥",
        "बहुं वे सरणं यन्ति, पब्बतानि वनानि च।",
        "आरामरुक्खचेत्यानि, मनुस्सा भयतज्‍जिता॥",
        "नेतं खो सरणं खेमं, नेतं सरणमुत्तमं।",
        "नेतं सरणमागम्म, सब्बदुक्खा पमुच्‍चति॥",
        "यो",
        "चत्तारि अरियसच्‍चानि, सम्मप्पञ्‍ञाय पस्सति॥",
        "दुक्खं दुक्खसमुप्पादं, दुक्खस्स च अतिक्‍कमं।",
        "अरियं चट्ठङ्गिकं मग्गं, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "एतं",
        "एतं सरणमागम्म, सब्बदुक्खा पमुच्‍चति॥",
        "दुल्‍लभो पुरिसाजञ्‍ञो, न सो सब्बत्थ जायति।",
        "यत्थ सो जायति धीरो, तं कुलं सुखमेधति॥",
        "सुखो बुद्धानमुप्पादो, सुखा सद्धम्मदेसना।",
        "सुखा सङ्घस्स सामग्गी, समग्गानं तपो सुखो॥",
        "पूजारहे पूजयतो, बुद्धे यदि व सावके।",
        "पपञ्‍चसमतिक्‍कन्ते, तिण्णसोकपरिद्दवे॥",
        "ते",
        "न सक्‍का पुञ्‍ञं सङ्खातुं, इमेत्तमपि केनचि॥",
        "सुसुखं",
        "वेरिनेसु मनुस्सेसु, विहराम अवेरिनो॥",
        "सुसुखं",
        "आतुरेसु मनुस्सेसु, विहराम अनातुरा॥",
        "सुसुखं वत जीवाम, उस्सुकेसु अनुस्सुका।",
        "उस्सुकेसु",
        "सुसुखं वत जीवाम, येसं नो नत्थि किञ्‍चनं।",
        "पीतिभक्खा भविस्साम, देवा आभस्सरा यथा॥",
        "जयं वेरं पसवति, दुक्खं सेति पराजितो।",
        "उपसन्तो सुखं सेति, हित्वा जयपराजयं॥",
        "नत्थि रागसमो अग्गि, नत्थि दोससमो कलि।",
        "नत्थि खन्धसमा",
        "जिघच्छापरमा",
        "एतं ञत्वा यथाभूतं, निब्बानं परमं सुखं॥",
        "आरोग्यपरमा लाभा, सन्तुट्ठिपरमं धनं।",
        "विस्सासपरमा ञाति",
        "पविवेकरसं",
        "निद्दरो होति निप्पापो, धम्मपीतिरसं पिवं॥",
        "साहु",
        "अदस्सनेन बालानं, निच्‍चमेव सुखी सिया॥",
        "बालसङ्गतचारी",
        "दुक्खो बालेहि संवासो, अमित्तेनेव सब्बदा।",
        "धीरो च सुखसंवासो, ञातीनंव समागमो॥",
        "तस्मा हि –",
        "धीरञ्‍च पञ्‍ञञ्‍च बहुस्सुतञ्‍च, धोरय्हसीलं",
        "तं तादिसं सप्पुरिसं सुमेधं, भजेथ नक्खत्तपथंव चन्दिमा",
        "अयोगे",
        "अत्थं हित्वा पियग्गाही, पिहेतत्तानुयोगिनं॥",
        "मा",
        "पियानं अदस्सनं दुक्खं, अप्पियानञ्‍च दस्सनं॥",
        "तस्मा पियं न कयिराथ, पियापायो हि पापको।",
        "गन्था तेसं न विज्‍जन्ति, येसं नत्थि पियाप्पियं॥",
        "पियतो जायती सोको, पियतो जायती",
        "पियतो विप्पमुत्तस्स, नत्थि सोको कुतो भयं॥",
        "पेमतो",
        "पेमतो विप्पमुत्तस्स, नत्थि सोको कुतो भयं॥",
        "रतिया जायती सोको, रतिया जायती भयं।",
        "रतिया विप्पमुत्तस्स, नत्थि सोको कुतो भयं॥",
        "कामतो जायती सोको, कामतो जायती भयं।",
        "कामतो",
        "तण्हाय जायती",
        "तण्हाय विप्पमुत्तस्स, नत्थि सोको कुतो भयं॥",
        "सीलदस्सनसम्पन्‍नं",
        "अत्तनो कम्म कुब्बानं, तं जनो कुरुते पियं॥",
        "छन्दजातो अनक्खाते, मनसा च फुटो सिया।",
        "कामेसु च अप्पटिबद्धचित्तो",
        "चिरप्पवासिं पुरिसं, दूरतो सोत्थिमागतं।",
        "ञातिमित्ता सुहज्‍जा च, अभिनन्दन्ति आगतं॥",
        "तथेव",
        "पुञ्‍ञानि पटिगण्हन्ति, पियं ञातीव आगतं॥",
        "कोधं",
        "तं नामरूपस्मिमसज्‍जमानं, अकिञ्‍चनं नानुपतन्ति दुक्खा॥",
        "यो वे उप्पतितं कोधं, रथं भन्तंव वारये",
        "तमहं",
        "अक्‍कोधेन जिने कोधं, असाधुं साधुना जिने।",
        "जिने कदरियं दानेन, सच्‍चेनालिकवादिनं॥",
        "सच्‍चं भणे न कुज्झेय्य, दज्‍जा अप्पम्पि",
        "एतेहि तीहि ठानेहि, गच्छे देवान सन्तिके॥",
        "अहिंसका",
        "ते यन्ति अच्‍चुतं ठानं, यत्थ गन्त्वा न सोचरे॥",
        "सदा जागरमानानं, अहोरत्तानुसिक्खिनं।",
        "निब्बानं अधिमुत्तानं, अत्थं गच्छन्ति आसवा॥",
        "पोराणमेतं",
        "निन्दन्ति तुण्हिमासीनं, निन्दन्ति बहुभाणिनं।",
        "मितभाणिम्पि निन्दन्ति, नत्थि लोके अनिन्दितो॥",
        "न चाहु न च भविस्सति, न चेतरहि विज्‍जति।",
        "एकन्तं निन्दितो पोसो, एकन्तं वा पसंसितो॥",
        "यं चे विञ्‍ञू पसंसन्ति, अनुविच्‍च सुवे सुवे।",
        "अच्छिद्दवुत्तिं",
        "निक्खं",
        "देवापि नं पसंसन्ति, ब्रह्मुनापि पसंसितो॥",
        "कायप्पकोपं रक्खेय्य, कायेन संवुतो सिया।",
        "कायदुच्‍चरितं हित्वा, कायेन सुचरितं चरे॥",
        "वचीपकोपं",
        "वचीदुच्‍चरितं हित्वा, वाचाय सुचरितं चरे॥",
        "मनोपकोपं रक्खेय्य, मनसा संवुतो सिया।",
        "मनोदुच्‍चरितं हित्वा, मनसा सुचरितं चरे॥",
        "कायेन",
        "मनसा संवुता धीरा, ते वे सुपरिसंवुता॥",
        "पण्डुपलासोव",
        "उय्योगमुखे च तिट्ठसि, पाथेय्यम्पि च ते न विज्‍जति॥",
        "सो",
        "निद्धन्तमलो अनङ्गणो, दिब्बं अरियभूमिं उपेहिसि",
        "उपनीतवयो च दानिसि, सम्पयातोसि",
        "वासो",
        "सो करोहि दीपमत्तनो, खिप्पं वायम पण्डितो भव।",
        "निद्धन्तमलो अनङ्गणो, न पुनं जातिजरं",
        "अनुपुब्बेन मेधावी, थोकं थोकं खणे खणे।",
        "कम्मारो रजतस्सेव, निद्धमे मलमत्तनो॥",
        "अयसाव मलं समुट्ठितं",
        "एवं अतिधोनचारिनं, सानि कम्मानि",
        "असज्झायमला",
        "मलं वण्णस्स कोसज्‍जं, पमादो रक्खतो मलं॥",
        "मलित्थिया दुच्‍चरितं, मच्छेरं ददतो मलं।",
        "मला वे पापका धम्मा, अस्मिं लोके परम्हि च॥",
        "ततो मला मलतरं, अविज्‍जा परमं मलं।",
        "एतं मलं पहन्त्वान, निम्मला होथ भिक्खवो॥",
        "सुजीवं",
        "पक्खन्दिना पगब्भेन, संकिलिट्ठेन जीवितं॥",
        "हिरीमता",
        "अलीनेनाप्पगब्भेन, सुद्धाजीवेन पस्सता॥",
        "यो पाणमतिपातेति, मुसावादञ्‍च भासति।",
        "लोके अदिन्‍नमादियति, परदारञ्‍च गच्छति॥",
        "सुरामेरयपानञ्‍च, यो नरो अनुयुञ्‍जति।",
        "इधेवमेसो लोकस्मिं, मूलं खणति अत्तनो॥",
        "एवं भो पुरिस जानाहि, पापधम्मा असञ्‍ञता।",
        "मा तं लोभो अधम्मो च, चिरं दुक्खाय रन्धयुं॥",
        "ददाति वे यथासद्धं, यथापसादनं",
        "तत्थ यो मङ्कु भवति",
        "न सो दिवा वा रत्तिं वा, समाधिमधिगच्छति॥",
        "यस्स",
        "स वे दिवा वा रत्तिं वा, समाधिमधिगच्छति॥",
        "नत्थि रागसमो अग्गि, नत्थि दोससमो गहो।",
        "नत्थि मोहसमं जालं, नत्थि तण्हासमा नदी॥",
        "सुदस्सं वज्‍जमञ्‍ञेसं, अत्तनो पन दुद्दसं।",
        "परेसं हि सो वज्‍जानि, ओपुनाति",
        "अत्तनो पन छादेति, कलिंव कितवा सठो॥",
        "परवज्‍जानुपस्सिस्स",
        "आसवा तस्स वड्ढन्ति, आरा सो आसवक्खया॥",
        "आकासेव पदं नत्थि, समणो नत्थि बाहिरे।",
        "पपञ्‍चाभिरता पजा, निप्पपञ्‍चा तथागता॥",
        "आकासेव पदं नत्थि, समणो नत्थि बाहिरे।",
        "सङ्खारा सस्सता नत्थि, नत्थि बुद्धानमिञ्‍जितं॥",
        "न",
        "यो च अत्थं अनत्थञ्‍च, उभो निच्छेय्य पण्डितो॥",
        "असाहसेन",
        "धम्मस्स गुत्तो मेधावी, ‘‘धम्मट्ठो’’ति पवुच्‍चति॥",
        "न तेन पण्डितो होति, यावता बहु भासति।",
        "खेमी अवेरी अभयो, ‘‘पण्डितो’’ति पवुच्‍चति॥",
        "न तावता धम्मधरो, यावता बहु भासति।",
        "यो च अप्पम्पि सुत्वान, धम्मं कायेन पस्सति।",
        "स वे धम्मधरो होति, यो धम्मं नप्पमज्‍जति॥",
        "न",
        "परिपक्‍को",
        "यम्हि सच्‍चञ्‍च धम्मो च, अहिंसा संयमो दमो।",
        "स वे वन्तमलो धीरो, ‘‘थेरो’’ इति",
        "न वाक्‍करणमत्तेन, वण्णपोक्खरताय वा।",
        "साधुरूपो नरो होति, इस्सुकी मच्छरी सठो॥",
        "यस्स चेतं समुच्छिन्‍नं, मूलघच्‍चं समूहतं।",
        "स वन्तदोसो मेधावी, ‘‘साधुरूपो’’ति वुच्‍चति॥",
        "न मुण्डकेन समणो, अब्बतो अलिकं भणं।",
        "इच्छालोभसमापन्‍नो, समणो किं भविस्सति॥",
        "यो",
        "समितत्ता हि पापानं, ‘‘समणो’’ति पवुच्‍चति॥",
        "न",
        "विस्सं धम्मं समादाय, भिक्खु होति न तावता॥",
        "योध पुञ्‍ञञ्‍च पापञ्‍च, बाहेत्वा ब्रह्मचरियवा",
        "सङ्खाय लोके चरति, स वे ‘‘भिक्खू’’ति वुच्‍चति॥",
        "न मोनेन मुनी होति, मूळ्हरूपो अविद्दसु।",
        "यो च तुलंव पग्गय्ह, वरमादाय पण्डितो॥",
        "पापानि",
        "यो मुनाति उभो लोके, ‘‘मुनि’’ तेन पवुच्‍चति॥",
        "न तेन अरियो होति, येन पाणानि हिंसति।",
        "अहिंसा",
        "न सीलब्बतमत्तेन, बाहुसच्‍चेन वा पन।",
        "अथ वा समाधिलाभेन, विवित्तसयनेन वा॥",
        "फुसामि नेक्खम्मसुखं, अपुथुज्‍जनसेवितं।",
        "भिक्खु विस्सासमापादि, अप्पत्तो आसवक्खयं॥",
        "मग्गानट्ठङ्गिको",
        "विरागो सेट्ठो धम्मानं, द्विपदानञ्‍च चक्खुमा॥",
        "एसेव",
        "एतञ्हि तुम्हे पटिपज्‍जथ, मारस्सेतं पमोहनं॥",
        "एतञ्हि तुम्हे पटिपन्‍ना, दुक्खस्सन्तं करिस्सथ।",
        "अक्खातो वो",
        "तुम्हेहि किच्‍चमातप्पं, अक्खातारो तथागता।",
        "पटिपन्‍ना पमोक्खन्ति, झायिनो मारबन्धना॥",
        "‘‘सब्बे",
        "अथ",
        "‘‘सब्बे सङ्खारा दुक्खा’’ति, यदा पञ्‍ञाय पस्सति।",
        "अथ निब्बिन्दति दुक्खे, एस मग्गो विसुद्धिया॥",
        "‘‘सब्बे धम्मा अनत्ता’’ति, यदा पञ्‍ञाय पस्सति।",
        "अथ निब्बिन्दति दुक्खे, एस मग्गो विसुद्धिया॥",
        "उट्ठानकालम्हि अनुट्ठहानो, युवा बली आलसियं उपेतो।",
        "संसन्‍नसङ्कप्पमनो",
        "वाचानुरक्खी",
        "एते तयो कम्मपथे विसोधये, आराधये मग्गमिसिप्पवेदितं॥",
        "योगा वे जायती",
        "एतं द्वेधापथं ञत्वा, भवाय विभवाय च।",
        "तथात्तानं निवेसेय्य, यथा भूरि पवड्ढति॥",
        "वनं",
        "छेत्वा वनञ्‍च वनथञ्‍च, निब्बना होथ भिक्खवो॥",
        "याव हि वनथो न छिज्‍जति, अणुमत्तोपि नरस्स नारिसु।",
        "पटिबद्धमनोव",
        "उच्छिन्द",
        "सन्तिमग्गमेव ब्रूहय, निब्बानं सुगतेन देसितं॥",
        "इध वस्सं वसिस्सामि, इध हेमन्तगिम्हिसु।",
        "इति बालो विचिन्तेति, अन्तरायं न बुज्झति॥",
        "तं पुत्तपसुसम्मत्तं, ब्यासत्तमनसं नरं।",
        "सुत्तं गामं महोघोव, मच्‍चु आदाय गच्छति॥",
        "न",
        "अन्तकेनाधिपन्‍नस्स, नत्थि ञातीसु ताणता॥",
        "एतमत्थवसं ञत्वा, पण्डितो सीलसंवुतो।",
        "निब्बानगमनं मग्गं, खिप्पमेव विसोधये॥",
        "मत्तासुखपरिच्‍चागा",
        "चजे मत्तासुखं धीरो, सम्पस्सं विपुलं सुखं॥",
        "परदुक्खूपधानेन, अत्तनो",
        "वेरसंसग्गसंसट्ठो, वेरा सो न परिमुच्‍चति॥",
        "यञ्हि",
        "उन्‍नळानं पमत्तानं, तेसं वड्ढन्ति आसवा॥",
        "येसञ्‍च सुसमारद्धा, निच्‍चं कायगता सति।",
        "अकिच्‍चं ते न सेवन्ति, किच्‍चे सातच्‍चकारिनो।",
        "सतानं सम्पजानानं, अत्थं गच्छन्ति आसवा॥",
        "मातरं",
        "रट्ठं सानुचरं हन्त्वा, अनीघो याति ब्राह्मणो॥",
        "मातरं पितरं हन्त्वा, राजानो द्वे च सोत्थिये।",
        "वेयग्घपञ्‍चमं हन्त्वा, अनीघो याति ब्राह्मणो॥",
        "सुप्पबुद्धं पबुज्झन्ति, सदा गोतमसावका।",
        "येसं दिवा च रत्तो च, निच्‍चं बुद्धगता सति॥",
        "सुप्पबुद्धं पबुज्झन्ति, सदा गोतमसावका।",
        "येसं दिवा च रत्तो च, निच्‍चं धम्मगता सति॥",
        "सुप्पबुद्धं",
        "येसं दिवा च रत्तो च, निच्‍चं सङ्घगता सति॥",
        "सुप्पबुद्धं पबुज्झन्ति, सदा गोतमसावका।",
        "येसं दिवा च रत्तो च, निच्‍चं कायगता सति॥",
        "सुप्पबुद्धं पबुज्झन्ति, सदा गोतमसावका।",
        "येसं दिवा च रत्तो च, अहिंसाय रतो मनो॥",
        "सुप्पबुद्धं पबुज्झन्ति, सदा गोतमसावका।",
        "येसं",
        "दुप्पब्बज्‍जं दुरभिरमं, दुरावासा घरा दुखा।",
        "दुक्खोसमानसंवासो, दुक्खानुपतितद्धगू।",
        "तस्मा न चद्धगू सिया, न च",
        "सद्धो सीलेन सम्पन्‍नो, यसोभोगसमप्पितो।",
        "यं यं पदेसं भजति, तत्थ तत्थेव पूजितो॥",
        "दूरे सन्तो पकासेन्ति, हिमवन्तोव पब्बतो।",
        "असन्तेत्थ न दिस्सन्ति, रत्तिं खित्ता यथा सरा॥",
        "एकासनं",
        "एको दमयमत्तानं, वनन्ते रमितो सिया॥",
        "अभूतवादी",
        "उभोपि ते पेच्‍च समा भवन्ति, निहीनकम्मा मनुजा परत्थ॥",
        "कासावकण्ठा बहवो, पापधम्मा असञ्‍ञता।",
        "पापा पापेहि कम्मेहि, निरयं ते उपपज्‍जरे॥",
        "सेय्यो",
        "यञ्‍चे भुञ्‍जेय्य दुस्सीलो, रट्ठपिण्डमसञ्‍ञतो॥",
        "चत्तारि ठानानि नरो पमत्तो, आपज्‍जति परदारूपसेवी।",
        "अपुञ्‍ञलाभं न निकामसेय्यं, निन्दं ततीयं निरयं चतुत्थं॥",
        "अपुञ्‍ञलाभो",
        "राजा च दण्डं गरुकं पणेति, तस्मा नरो परदारं न सेवे॥",
        "कुसो यथा दुग्गहितो, हत्थमेवानुकन्तति।",
        "सामञ्‍ञं दुप्परामट्ठं, निरयायुपकड्ढति॥",
        "यं",
        "सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फलं॥",
        "कयिरा चे कयिराथेनं",
        "सिथिलो हि परिब्बाजो, भिय्यो आकिरते रजं॥",
        "अकतं",
        "कतञ्‍च सुकतं सेय्यो, यं कत्वा नानुतप्पति॥",
        "नगरं यथा पच्‍चन्तं, गुत्तं सन्तरबाहिरं।",
        "एवं",
        "खणातीता हि सोचन्ति, निरयम्हि समप्पिता॥",
        "अलज्‍जिताये लज्‍जन्ति, लज्‍जिताये न लज्‍जरे।",
        "मिच्छादिट्ठिसमादाना, सत्ता गच्छन्ति दुग्गतिं॥",
        "अभये भयदस्सिनो, भये चाभयदस्सिनो।",
        "मिच्छादिट्ठिसमादाना, सत्ता गच्छन्ति दुग्गतिं॥",
        "अवज्‍जे",
        "मिच्छादिट्ठिसमादाना, सत्ता गच्छन्ति दुग्गतिं॥",
        "वज्‍जञ्‍च वज्‍जतो ञत्वा, अवज्‍जञ्‍च अवज्‍जतो।",
        "सम्मादिट्ठिसमादाना, सत्ता गच्छन्ति सुग्गतिं॥",
        "अहं",
        "अतिवाक्यं तितिक्खिस्सं, दुस्सीलो हि बहुज्‍जनो॥",
        "दन्तं",
        "दन्तो सेट्ठो मनुस्सेसु, योतिवाक्यं तितिक्खति॥",
        "वरमस्सतरा दन्ता, आजानीया च",
        "कुञ्‍जरा च",
        "न",
        "यथात्तना सुदन्तेन, दन्तो दन्तेन गच्छति॥",
        "धनपालो",
        "बद्धो कबळं न भुञ्‍जति, सुमरति",
        "मिद्धी",
        "महावराहोव निवापपुट्ठो, पुनप्पुनं गब्भमुपेति मन्दो॥",
        "इदं",
        "तदज्‍जहं निग्गहेस्सामि योनिसो, हत्थिप्पभिन्‍नं विय अङ्कुसग्गहो॥",
        "अप्पमादरता होथ, सचित्तमनुरक्खथ।",
        "दुग्गा उद्धरथत्तानं, पङ्के सन्‍नोव",
        "सचे लभेथ निपकं सहायं, सद्धिं चरं साधुविहारिधीरं।",
        "अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानि, चरेय्य तेनत्तमनो सतीमा॥",
        "नो",
        "राजाव रट्ठं विजितं पहाय, एको चरे मातङ्गरञ्‍ञेव नागो॥",
        "एकस्स चरितं सेय्यो, नत्थि बाले सहायता।",
        "एको चरे न च पापानि कयिरा, अप्पोस्सुक्‍को मातङ्गरञ्‍ञेव नागो॥",
        "अत्थम्हि",
        "पुञ्‍ञं सुखं जीवितसङ्खयम्हि, सब्बस्स दुक्खस्स सुखं पहानं॥",
        "सुखा",
        "सुखा सामञ्‍ञता लोके, अथो ब्रह्मञ्‍ञता सुखा॥",
        "सुखं याव जरा सीलं, सुखा सद्धा पतिट्ठिता।",
        "सुखो पञ्‍ञाय पटिलाभो, पापानं अकरणं सुखं॥",
        "मनुजस्स",
        "सो प्‍लवती",
        "यं एसा सहते जम्मी, तण्हा लोके विसत्तिका।",
        "सोका तस्स पवड्ढन्ति, अभिवट्ठंव",
        "यो चेतं सहते जम्मिं, तण्हं लोके दुरच्‍चयं।",
        "सोका तम्हा पपतन्ति, उदबिन्दुव पोक्खरा॥",
        "तं वो वदामि भद्दं वो, यावन्तेत्थ समागता।",
        "तण्हाय मूलं खणथ, उसीरत्थोव बीरणं।",
        "मा वो नळंव सोतोव, मारो भञ्‍जि पुनप्पुनं॥",
        "यथापि",
        "एवम्पि तण्हानुसये अनूहते, निब्बत्तती दुक्खमिदं पुनप्पुनं॥",
        "यस्स छत्तिंसति सोता, मनापसवना भुसा।",
        "माहा",
        "सवन्ति",
        "तञ्‍च दिस्वा लतं जातं, मूलं पञ्‍ञाय छिन्दथ॥",
        "सरितानि सिनेहितानि च, सोमनस्सानि भवन्ति जन्तुनो।",
        "ते सातसिता सुखेसिनो, ते वे जातिजरूपगा नरा॥",
        "तसिणाय पुरक्खता पजा, परिसप्पन्ति ससोव बन्धितो",
        "संयोजनसङ्गसत्तका, दुक्खमुपेन्ति पुनप्पुनं चिराय॥",
        "तसिणाय पुरक्खता पजा, परिसप्पन्ति ससोव बन्धितो।",
        "तस्मा तसिणं विनोदये, आकङ्खन्त",
        "यो निब्बनथो वनाधिमुत्तो, वनमुत्तो वनमेव धावति।",
        "तं पुग्गलमेथ पस्सथ, मुत्तो बन्धनमेव धावति॥",
        "न",
        "सारत्तरत्ता",
        "एतं दळ्हं बन्धनमाहु धीरा, ओहारिनं सिथिलं दुप्पमुञ्‍चं।",
        "एतम्पि छेत्वान परिब्बजन्ति, अनपेक्खिनो कामसुखं पहाय॥",
        "ये रागरत्तानुपतन्ति सोतं, सयंकतं मक्‍कटकोव जालं।",
        "एतम्पि छेत्वान वजन्ति धीरा, अनपेक्खिनो सब्बदुक्खं पहाय॥",
        "मुञ्‍च",
        "सब्बत्थ विमुत्तमानसो, न पुनं जातिजरं उपेहिसि॥",
        "वितक्‍कमथितस्स जन्तुनो, तिब्बरागस्स सुभानुपस्सिनो।",
        "भिय्यो तण्हा पवड्ढति, एस खो दळ्हं",
        "वितक्‍कूपसमे",
        "एस",
        "निट्ठङ्गतो",
        "अच्छिन्दि भवसल्‍लानि, अन्तिमोयं समुस्सयो॥",
        "वीततण्हो अनादानो, निरुत्तिपदकोविदो।",
        "अक्खरानं सन्‍निपातं, जञ्‍ञा पुब्बापरानि च।",
        "स वे ‘‘अन्तिमसारीरो, महापञ्‍ञो महापुरिसो’’ति वुच्‍चति॥",
        "सब्बाभिभू सब्बविदूहमस्मि, सब्बेसु धम्मेसु अनूपलित्तो।",
        "सब्बञ्‍जहो तण्हक्खये विमुत्तो, सयं अभिञ्‍ञाय कमुद्दिसेय्यं॥",
        "सब्बदानं धम्मदानं जिनाति, सब्बरसं धम्मरसो जिनाति।",
        "सब्बरतिं धम्मरति जिनाति, तण्हक्खयो सब्बदुक्खं जिनाति॥",
        "हनन्ति भोगा दुम्मेधं, नो च पारगवेसिनो।",
        "भोगतण्हाय दुम्मेधो, हन्ति अञ्‍ञेव अत्तनं॥",
        "तिणदोसानि खेत्तानि, रागदोसा अयं पजा।",
        "तस्मा हि वीतरागेसु, दिन्‍नं होति महप्फलं॥",
        "तिणदोसानि",
        "तस्मा हि वीतदोसेसु, दिन्‍नं होति महप्फलं॥",
        "तिणदोसानि खेत्तानि, मोहदोसा अयं पजा।",
        "तस्मा हि वीतमोहेसु, दिन्‍नं होति महप्फलं॥",
        "(तिणदोसानि",
        "तस्मा हि विगतिच्छेसु, दिन्‍नं होति महप्फलं॥)",
        "तिणदोसानि खेत्तानि, तण्हादोसा अयं पजा।",
        "तस्मा हि वीततण्हेसु, दिन्‍नं होति महप्फलं॥",
        "चक्खुना संवरो साधु, साधु सोतेन संवरो।",
        "घानेन संवरो साधु, साधु जिव्हाय संवरो॥",
        "कायेन संवरो साधु, साधु वाचाय संवरो।",
        "मनसा संवरो साधु, साधु सब्बत्थ संवरो।",
        "सब्बत्थ संवुतो भिक्खु, सब्बदुक्खा पमुच्‍चति॥",
        "हत्थसंयतो पादसंयतो, वाचासंयतो संयतुत्तमो।",
        "अज्झत्तरतो समाहितो, एको सन्तुसितो तमाहु भिक्खुं॥",
        "यो",
        "अत्थं धम्मञ्‍च दीपेति, मधुरं तस्स भासितं॥",
        "धम्मारामो",
        "धम्मं अनुस्सरं भिक्खु, सद्धम्मा न परिहायति॥",
        "सलाभं नातिमञ्‍ञेय्य, नाञ्‍ञेसं पिहयं चरे।",
        "अञ्‍ञेसं पिहयं भिक्खु, समाधिं नाधिगच्छति॥",
        "अप्पलाभोपि चे भिक्खु, सलाभं नातिमञ्‍ञति।",
        "तं वे देवा पसंसन्ति, सुद्धाजीविं अतन्दितं॥",
        "सब्बसो नामरूपस्मिं, यस्स नत्थि ममायितं।",
        "असता च न सोचति, स वे ‘‘भिक्खू’’ति वुच्‍चति॥",
        "मेत्ताविहारी यो भिक्खु, पसन्‍नो बुद्धसासने।",
        "अधिगच्छे पदं सन्तं, सङ्खारूपसमं सुखं॥",
        "सिञ्‍च भिक्खु इमं नावं, सित्ता ते लहुमेस्सति।",
        "छेत्वा रागञ्‍च दोसञ्‍च, ततो निब्बानमेहिसि॥",
        "पञ्‍च छिन्दे पञ्‍च जहे, पञ्‍च चुत्तरि भावये।",
        "पञ्‍च सङ्गातिगो भिक्खु, ‘‘ओघतिण्णो’’ति वुच्‍चति॥",
        "झाय भिक्खु",
        "मा लोहगुळं गिली पमत्तो, मा कन्दि ‘‘दुक्खमिद’’न्ति डय्हमानो॥",
        "नत्थि झानं अपञ्‍ञस्स, पञ्‍ञा नत्थि अझायतो",
        "यम्हि झानञ्‍च पञ्‍ञा च, स वे निब्बानसन्तिके॥",
        "सुञ्‍ञागारं",
        "अमानुसी रति होति, सम्मा धम्मं विपस्सतो॥",
        "यतो यतो सम्मसति, खन्धानं उदयब्बयं।",
        "लभती",
        "तत्रायमादि भवति, इध पञ्‍ञस्स भिक्खुनो।",
        "इन्द्रियगुत्ति सन्तुट्ठि, पातिमोक्खे च संवरो॥",
        "मित्ते भजस्सु कल्याणे, सुद्धाजीवे अतन्दिते।",
        "पटिसन्थारवुत्यस्स",
        "ततो पामोज्‍जबहुलो, दुक्खस्सन्तं करिस्सति॥",
        "वस्सिका विय पुप्फानि, मद्दवानि",
        "एवं रागञ्‍च दोसञ्‍च, विप्पमुञ्‍चेथ भिक्खवो॥",
        "सन्तकायो सन्तवाचो, सन्तवा सुसमाहितो",
        "वन्तलोकामिसो भिक्खु, ‘‘उपसन्तो’’ति वुच्‍चति॥",
        "अत्तना चोदयत्तानं, पटिमंसेथ अत्तना",
        "सो अत्तगुत्तो सतिमा, सुखं भिक्खु विहाहिसि॥",
        "अत्ता हि अत्तनो नाथो, (को हि नाथो परो सिया)",
        "अत्ता हि अत्तनो गति।",
        "तस्मा संयममत्तानं",
        "पामोज्‍जबहुलो",
        "अधिगच्छे पदं सन्तं, सङ्खारूपसमं सुखं॥",
        "यो",
        "सोमं",
        "छिन्द सोतं परक्‍कम्म, कामे पनुद ब्राह्मण।",
        "सङ्खारानं खयं ञत्वा, अकतञ्‍ञूसि ब्राह्मण॥",
        "यदा द्वयेसु धम्मेसु, पारगू होति ब्राह्मणो।",
        "अथस्स सब्बे संयोगा, अत्थं गच्छन्ति जानतो॥",
        "यस्स पारं अपारं वा, पारापारं न विज्‍जति।",
        "वीतद्दरं विसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "झायिं विरजमासीनं, कतकिच्‍चमनासवं।",
        "उत्तमत्थमनुप्पत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "दिवा",
        "सन्‍नद्धो खत्तियो तपति, झायी तपति ब्राह्मणो।",
        "अथ सब्बमहोरत्तिं",
        "बाहितपापोति",
        "पब्बाजयमत्तनो मलं, तस्मा ‘‘पब्बजितो’’ति वुच्‍चति॥",
        "न",
        "धी",
        "न ब्राह्मणस्सेतदकिञ्‍चि सेय्यो, यदा निसेधो मनसो पियेहि।",
        "यतो यतो हिंसमनो निवत्तति, ततो ततो सम्मतिमेव दुक्खं॥",
        "यस्स कायेन वाचाय, मनसा नत्थि दुक्‍कटं।",
        "संवुतं तीहि ठानेहि, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "यम्हा धम्मं विजानेय्य, सम्मासम्बुद्धदेसितं।",
        "सक्‍कच्‍चं तं नमस्सेय्य, अग्गिहुत्तंव ब्राह्मणो॥",
        "न जटाहि न गोत्तेन, न जच्‍चा होति ब्राह्मणो।",
        "यम्हि सच्‍चञ्‍च धम्मो च, सो सुची सो च ब्राह्मणो॥",
        "किं",
        "अब्भन्तरं ते गहनं, बाहिरं परिमज्‍जसि॥",
        "पंसुकूलधरं जन्तुं, किसं धमनिसन्थतं।",
        "एकं वनस्मिं झायन्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "न",
        "भोवादि नाम सो होति, सचे होति सकिञ्‍चनो।",
        "अकिञ्‍चनं अनादानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "सब्बसंयोजनं छेत्वा, यो वे न परितस्सति।",
        "सङ्गातिगं",
        "छेत्वा",
        "उक्खित्तपलिघं बुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "अक्‍कोसं वधबन्धञ्‍च, अदुट्ठो यो तितिक्खति।",
        "खन्तीबलं बलानीकं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "अक्‍कोधनं वतवन्तं, सीलवन्तं अनुस्सदं।",
        "दन्तं अन्तिमसारीरं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "वारि",
        "यो न लिम्पति",
        "यो दुक्खस्स पजानाति, इधेव खयमत्तनो।",
        "पन्‍नभारं विसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "गम्भीरपञ्‍ञं मेधाविं, मग्गामग्गस्स कोविदं।",
        "उत्तमत्थमनुप्पत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "असंसट्ठं",
        "अनोकसारिमप्पिच्छं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "निधाय दण्डं भूतेसु, तसेसु थावरेसु च।",
        "यो न हन्ति न घातेति, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "अविरुद्धं विरुद्धेसु, अत्तदण्डेसु निब्बुतं।",
        "सादानेसु अनादानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "यस्स रागो च दोसो च, मानो मक्खो च पातितो।",
        "सासपोरिव",
        "अकक्‍कसं",
        "याय नाभिसजे कञ्‍चि",
        "योध दीघं व रस्सं वा, अणुं थूलं सुभासुभं।",
        "लोके अदिन्‍नं नादियति",
        "आसा यस्स न विज्‍जन्ति, अस्मिं लोके परम्हि च।",
        "निरासासं",
        "यस्सालया न विज्‍जन्ति, अञ्‍ञाय अकथंकथी।",
        "अमतोगधमनुप्पत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "योध पुञ्‍ञञ्‍च पापञ्‍च, उभो सङ्गमुपच्‍चगा।",
        "असोकं विरजं सुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "चन्दंव विमलं सुद्धं, विप्पसन्‍नमनाविलं।",
        "नन्दीभवपरिक्खीणं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "योमं",
        "तिण्णो पारगतो",
        "अनुपादाय निब्बुतो, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "योध",
        "कामभवपरिक्खीणं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं",
        "योध तण्हं पहन्त्वान, अनागारो परिब्बजे।",
        "तण्हाभवपरिक्खीणं",
        "हित्वा",
        "सब्बयोगविसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "हित्वा रतिञ्‍च अरतिञ्‍च, सीतिभूतं निरूपधिं।",
        "सब्बलोकाभिभुं वीरं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "चुतिं यो वेदि सत्तानं, उपपत्तिञ्‍च सब्बसो।",
        "असत्तं सुगतं बुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "यस्स गतिं न जानन्ति, देवा गन्धब्बमानुसा।",
        "खीणासवं अरहन्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "यस्स",
        "अकिञ्‍चनं अनादानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "उसभं",
        "अनेजं न्हातकं",
        "पुब्बेनिवासं यो वेदि, सग्गापायञ्‍च पस्सति,",
        "अथो जातिक्खयं पत्तो, अभिञ्‍ञावोसितो मुनि।",
        "सब्बवोसितवोसानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "सतेवीसचतुस्सता, चतुसच्‍चविभाविना।",
        "सतत्तयञ्‍च वत्थूनं, पञ्‍चाधिकं समुट्ठिताति)",
        "यमकप्पमादो",
        "अरहन्तो सहस्सञ्‍च, पापं दण्डेन ते दस॥",
        "जरा",
        "कोधो मलञ्‍च धम्मट्ठो, मग्गवग्गेन वीसति॥",
        "पकिण्णं निरयो नागो, तण्हा भिक्खु च ब्राह्मणो।",
        "एते छब्बीसति वग्गा, देसितादिच्‍चबन्धुना॥",
        "यमके वीसति गाथा, अप्पमादम्हि द्वादस।",
        "एकादस चित्तवग्गे, पुप्फवग्गम्हि सोळस॥",
        "बाले च सोळस गाथा, पण्डितम्हि चतुद्दस।",
        "अरहन्ते दस गाथा, सहस्से होन्ति सोळस॥",
        "तेरस पापवग्गम्हि, दण्डम्हि दस सत्त च।",
        "एकादस जरा वग्गे, अत्तवग्गम्हि ता दस॥",
        "द्वादस",
        "सुखे च पियवग्गे च, गाथायो होन्ति द्वादस॥",
        "चुद्दस कोधवग्गम्हि, मलवग्गेकवीसति।",
        "सत्तरस च धम्मट्ठे, मग्गवग्गे सत्तरस॥",
        "पकिण्णे सोळस गाथा, निरये नागे च चुद्दस।",
        "छब्बीस तण्हावग्गम्हि, तेवीस भिक्खुवग्गिका॥",
        "एकतालीसगाथायो, ब्राह्मणे वग्गमुत्तमे।",
        "गाथासतानि चत्तारि, तेवीस च पुनापरे।",
        "धम्मपदे निपातम्हि, देसितादिच्‍चबन्धुनाति॥"
    ]
}