{
    "title": "८. पाटलिगामियवग्गो",
    "book_name": "८. पाटलिगामियवग्गो",
    "chapter": "७. चूळवग्गो",
    "gathas": [
        "‘‘यदा",
        "आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।",
        "अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा,",
        "यतो पजानाति सहेतुधम्म’’न्ति॥ पठमं।",
        "‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा,",
        "आतापिनो",
        "अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा,",
        "यतो खयं पच्‍चयानं अवेदी’’ति॥ दुतियं।",
        "‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा,",
        "आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।",
        "विधूपयं तिट्ठति मारसेनं,",
        "सूरियोव",
        "‘‘यो ब्राह्मणो बाहितपापधम्मो,",
        "निहुंहुङ्को",
        "वेदन्तगू वूसितब्रह्मचरियो,",
        "धम्मेन सो ब्रह्मवादं वदेय्य।",
        "यस्सुस्सदा नत्थि कुहिञ्‍चि लोके’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘बाहित्वा पापके धम्मे, ये चरन्ति सदा सता।",
        "खीणसंयोजना",
        "‘‘अनञ्‍ञपोसिमञ्‍ञातं, दन्तं सारे पतिट्ठितं।",
        "खीणासवं वन्तदोसं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मण’’न्ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘यदा सकेसु धम्मेसु, पारगू होति ब्राह्मणो।",
        "अथ एतं पिसाचञ्‍च, पक्‍कुलञ्‍चातिवत्तती’’ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘आयन्तिं नाभिनन्दति, पक्‍कमन्तिं न सोचति।",
        "सङ्गा सङ्गामजिं मुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मण’’न्ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘न उदकेन सुची होती, बह्वेत्थ न्हायती",
        "यम्हि सच्‍चञ्‍च धम्मो च, सो सुची सो च ब्राह्मणो’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘यत्थ आपो च पथवी, तेजो वायो न गाधति।",
        "न तत्थ सुक्‍का जोतन्ति, आदिच्‍चो नप्पकासति।",
        "न तत्थ चन्दिमा भाति, तमो तत्थ न विज्‍जति॥",
        "‘‘यदा",
        "अथ रूपा अरूपा च, सुखदुक्खा पमुच्‍चती’’ति॥ दसमं।",
        "तयो बोधि च हुंहुङ्को",
        "अज",
        "‘‘सुखो विवेको तुट्ठस्स, सुतधम्मस्स पस्सतो।",
        "अब्यापज्‍जं सुखं लोके, पाणभूतेसु संयमो॥",
        "‘‘सुखा",
        "अस्मिमानस्स यो विनयो, एतं वे परमं सुख’’न्ति॥ पठमं।",
        "‘‘यञ्‍च",
        "तण्हक्खयसुखस्सेते",
        "‘‘सुखकामानि भूतानि, यो दण्डेन विहिंसति।",
        "अत्तनो सुखमेसानो, पेच्‍च सो न लभते सुखं॥",
        "‘‘सुखकामानि भूतानि, यो दण्डेन न हिंसति।",
        "अत्तनो सुखमेसानो, पेच्‍च सो लभते सुख’’न्ति॥ ततियं।",
        "‘‘गामे अरञ्‍ञे सुखदुक्खफुट्ठो,",
        "नेवत्ततो नो परतो दहेथ।",
        "फुसन्ति",
        "निरूपधिं केन फुसेय्यु फस्सा’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘सुखं वत तस्स न होति किञ्‍चि,",
        "सङ्खातधम्मस्स बहुस्सुतस्स।",
        "सकिञ्‍चनं पस्स विहञ्‍ञमानं,",
        "जनो जनस्मिं पटिबन्धरूपो’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘सुखिनो वत ये अकिञ्‍चना,",
        "वेदगुनो हि जना अकिञ्‍चना।",
        "सकिञ्‍चनं पस्स विहञ्‍ञमानं,",
        "जनो जनस्मिं पटिबन्धचित्तो’’",
        "‘‘पियरूपस्सादगधितासे",
        "देवकाया पुथु मनुस्सा च।",
        "अघाविनो परिजुन्‍ना,",
        "मच्‍चुराजस्स वसं गच्छन्ति॥",
        "‘‘ये वे दिवा च रत्तो च,",
        "अप्पमत्ता जहन्ति पियरूपं।",
        "ते वे खणन्ति अघमूलं,",
        "मच्‍चुनो आमिसं दुरतिवत्त’’न्ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘असातं सातरूपेन, पियरूपेन अप्पियं।",
        "दुक्खं सुखस्स रूपेन, पमत्तमतिवत्तती’’ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘सब्बं परवसं दुक्खं, सब्बं इस्सरियं सुखं।",
        "साधारणे विहञ्‍ञन्ति, योगा हि दुरतिक्‍कमा’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘यस्सन्तरतो",
        "इतिभवाभवतञ्‍च वीतिवत्तो।",
        "तं",
        "देवा नानुभवन्ति दस्सनाया’’ति॥ दसमं।",
        "मुचलिन्दो",
        "गब्भिनी एकपुत्तो च, सुप्पवासा विसाखा च।",
        "काळीगोधाय भद्दियोति॥",
        "‘‘सब्बकम्मजहस्स भिक्खुनो,",
        "धुनमानस्स पुरे कतं रजं।",
        "अममस्स",
        "अत्थो नत्थि जनं लपेतवे’’ति॥ पठमं।",
        "‘‘यस्स नित्तिण्णो पङ्को,",
        "मद्दितो कामकण्टको।",
        "मोहक्खयं अनुप्पत्तो,",
        "सुखदुक्खेसु न वेधती स भिक्खू’’ति॥ दुतियं।",
        "‘‘यस्स जितो कामकण्टको,",
        "अक्‍कोसो च वधो च बन्धनञ्‍च।",
        "पब्बतोव",
        "सुखदुक्खेसु न वेधती स भिक्खू’’ति॥ ततियं।",
        "‘‘यथापि",
        "एवं मोहक्खया भिक्खु, पब्बतोव न वेधती’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘सति कायगता उपट्ठिता,",
        "छसु फस्सायतनेसु संवुतो।",
        "सततं भिक्खु समाहितो,",
        "जञ्‍ञा निब्बानमत्तनो’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘यम्ही",
        "यो वीतलोभो अममो निरासो।",
        "पनुण्णकोधो",
        "सो ब्राह्मणो सो समणो स भिक्खू’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘पिण्डपातिकस्स भिक्खुनो,",
        "अत्तभरस्स अनञ्‍ञपोसिनो।",
        "देवा",
        "उपसन्तस्स सदा सतीमतो’’ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘पिण्डपातिकस्स भिक्खुनो,",
        "अत्तभरस्स अनञ्‍ञपोसिनो।",
        "देवा पिहयन्ति तादिनो,",
        "नो चे सद्दसिलोकनिस्सितो’’ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘असिप्पजीवी",
        "यतिन्द्रियो सब्बधि विप्पमुत्तो।",
        "अनोकसारी अममो निरासो,",
        "हित्वा मानं एकचरो स भिक्खू’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘अयं लोको सन्तापजातो,",
        "फस्सपरेतो रोगं वदति अत्ततो।",
        "येन येन हि मञ्‍ञति",
        "ततो तं होति अञ्‍ञथा॥",
        "‘‘अञ्‍ञथाभावी भवसत्तो लोको,",
        "भवपरेतो भवमेवाभिनन्दति।",
        "यदभिनन्दति",
        "यस्स भायति तं दुक्खं।",
        "भवविप्पहानाय खो पनिदं ब्रह्मचरियं वुस्सति’’॥",
        "‘‘एवमेतं",
        "भवतण्हा पहीयति, विभवं नाभिनन्दति॥",
        "‘‘सब्बसो तण्हानं खया,",
        "असेसविरागनिरोधो निब्बानं।",
        "तस्स निब्बुतस्स भिक्खुनो,",
        "अनुपादा",
        "अभिभूतो मारो विजितसङ्गामो,",
        "उपच्‍चगा सब्बभवानि तादी’’ति॥ दसमं।",
        "कम्मं",
        "पिलिन्दो",
        "‘‘खुद्दा",
        "अनुगता",
        "एते अविद्वा मनसो वितक्‍के,",
        "हुरा हुरं धावति भन्तचित्तो॥",
        "‘‘एते च विद्वा मनसो वितक्‍के,",
        "आतापियो संवरती सतीमा।",
        "अनुगते",
        "असेसमेते पजहासि बुद्धो’’ति॥ पठमं।",
        "‘‘अरक्खितेन कायेन",
        "थिनमिद्धा",
        "‘‘तस्मा रक्खितचित्तस्स, सम्मासङ्कप्पगोचरो।",
        "सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो, ञत्वान उदयब्बयं।",
        "थीनमिद्धाभिभू भिक्खु, सब्बा दुग्गतियो जहे’’ति॥ दुतियं।",
        "‘‘दिसो दिसं यं तं कयिरा, वेरी वा पन वेरिनं।",
        "मिच्छापणिहितं चित्तं, पापियो नं ततो करे’’ति॥ ततियं।",
        "‘‘यस्स",
        "विरत्तं रजनीयेसु, कोपनेय्ये न कुप्पति।",
        "यस्सेवं भावितं चित्तं, कुतो तं दुक्खमेस्सती’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘एतं",
        "समेति चित्तं चित्तेन, यदेको रमती मनो’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘अनूपवादो",
        "मत्तञ्‍ञुता च भत्तस्मिं, पन्तञ्‍च सयनासनं।",
        "अधिचित्ते च आयोगो, एतं बुद्धान सासन’’न्ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘अधिचेतसो अप्पमज्‍जतो,",
        "मुनिनो मोनपथेसु सिक्खतो।",
        "सोका न भवन्ति तादिनो,",
        "उपसन्तस्स सदा सतीमतो’’ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘‘अभूतवादी",
        "यो वापि",
        "उभोपि ते पेच्‍च समा भवन्ति,",
        "निहीनकम्मा मनुजा परत्था’’’ति॥",
        "‘‘अभूतवादी निरयं उपेति,",
        "यो वापि कत्वा न करोमिचाह।",
        "उभोपि ते पेच्‍च समा भवन्ति,",
        "निहीनकम्मा मनुजा परत्था’’ति॥",
        "‘‘तुदन्ति वाचाय जना असञ्‍ञता,",
        "सरेहि सङ्गामगतंव कुञ्‍जरं।",
        "सुत्वान वाक्यं फरुसं उदीरितं,",
        "अधिवासये भिक्खु अदुट्ठचित्तो’’ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘यं",
        "स वे दिट्ठपदो धीरो, सोकमज्झे न सोचति॥",
        "‘‘उच्छिन्‍नभवतण्हस्स",
        "विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि तस्स पुनब्भवो’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘उपसन्तसन्तचित्तस्स, नेत्तिच्छिन्‍नस्स भिक्खुनो।",
        "विक्खीणो जातिसंसारो, मुत्तो सो मारबन्धना’’ति॥ दसमं।",
        "मेघियो उद्धता गोपालो, यक्खो",
        "पिण्डोलो सारिपुत्तो च, सुन्दरी भवति अट्ठमं।",
        "उपसेनो वङ्गन्तपुत्तो, सारिपुत्तो च ते दसाति॥",
        "‘‘सब्बा",
        "नेवज्झगा पियतरमत्तना क्‍वचि।",
        "एवं पियो पुथु अत्ता परेसं,",
        "तस्मा न हिंसे परमत्तकामो’’ति॥ पठमं।",
        "‘‘ये केचि भूता भविस्सन्ति ये वापि,",
        "सब्बे गमिस्सन्ति पहाय देहं।",
        "तं सब्बजानिं कुसलो विदित्वा,",
        "आतापियो ब्रह्मचरियं चरेय्या’’ति॥ दुतियं।",
        "‘‘चक्खुमा विसमानीव, विज्‍जमाने परक्‍कमे।",
        "पण्डितो जीवलोकस्मिं, पापानि परिवज्‍जये’’ति॥ ततियं।",
        "‘‘सचे भायथ दुक्खस्स, सचे वो दुक्खमप्पियं।",
        "माकत्थ पापकं कम्मं, आवि वा यदि वा रहो॥",
        "‘‘सचे च पापकं कम्मं, करिस्सथ करोथ वा।",
        "न वो दुक्खा पमुत्यत्थि, उपेच्‍चपि",
        "‘‘छन्‍नमतिवस्सति, विवटं नातिवस्सति।",
        "तस्मा छन्‍नं विवरेथ, एवं तं नातिवस्सती’’ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘दिस्वा आदीनवं लोके, ञत्वा धम्मं निरूपधिं।",
        "अरियो न रमती पापे, पापे न रमती सुची’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘या",
        "सकवेदिया वा परवेदिया वा।",
        "ये झायिनो ता पजहन्ति सब्बा,",
        "आतापिनो ब्रह्मचरियं चरन्ता’’ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘सुकरं",
        "पापं",
        "‘‘परिमुट्ठा पण्डिताभासा, वाचागोचरभाणिनो।",
        "याविच्छन्ति मुखायामं, येन नीता न तं विदू’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘ठितेन",
        "तिट्ठं निसिन्‍नो उद वा सयानो।",
        "एतं",
        "लभेथ",
        "लद्धान पुब्बापरियं विसेसं,",
        "अदस्सनं मच्‍चुराजस्स गच्छे’’ति॥ दसमं।",
        "पियो अप्पायुका कुट्ठी, कुमारका उपोसथो।",
        "सोणो च रेवतो भेदो, सधाय पन्थकेन चाति॥",
        "‘‘तुलमतुलञ्‍च सम्भवं,",
        "भवसङ्खारमवस्सजि मुनि।",
        "अज्झत्तरतो समाहितो,",
        "अभिन्दि कवचमिवत्तसम्भव’’न्ति॥ पठमं।",
        "‘‘न",
        "नाञ्‍ञं निस्साय जीवेय्य, धम्मेन न वणिं",
        "‘‘अहु पुब्बे तदा नाहु, नाहु पुब्बे तदा अहु।",
        "न चाहु न च भविस्सति, न चेतरहि विज्‍जती’’ति॥ ततियं।",
        "‘‘इमेसु किर सज्‍जन्ति, एके समणब्राह्मणा।",
        "विग्गय्ह नं विवदन्ति, जना एकङ्गदस्सिनो’’ति॥ चतुत्थं।",
        "‘‘इमेसु किर सज्‍जन्ति, एके समणब्राह्मणा।",
        "अन्तराव विसीदन्ति, अप्पत्वाव तमोगध’’न्ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘अहङ्कारपसुतायं",
        "एतदेके नाब्भञ्‍ञंसु, न नं सल्‍लन्ति अद्दसुं॥",
        "‘‘एतञ्‍च सल्‍लं पटिकच्‍च",
        "अहं करोमीति न तस्स होति।",
        "परो",
        "‘‘मानुपेता",
        "दिट्ठीसु सारम्भकथा, संसारं नातिवत्तती’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘यस्स वितक्‍का विधूपिता,",
        "अज्झत्तं सुविकप्पिता असेसा।",
        "तं सङ्गमतिच्‍च अरूपसञ्‍ञी,",
        "चतुयोगातिगतो न जातु मेती’’ति",
        "‘‘उपातिधावन्ति",
        "नवं नवं बन्धनं ब्रूहयन्ति।",
        "पतन्ति पज्‍जोतमिवाधिपातका",
        "दिट्ठे सुते इतिहेके निविट्ठा’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘ओभासति",
        "याव न उन्‍नमते",
        "(स)",
        "हतप्पभो होति न चापि भासति॥",
        "‘‘एवं ओभासितमेव तक्‍किकानं",
        "याव सम्मासम्बुद्धा लोके नुप्पज्‍जन्ति।",
        "न तक्‍किका सुज्झन्ति न चापि सावका,",
        "दुद्दिट्ठी न दुक्खा पमुच्‍चरे’’ति॥ दसमं।",
        "आयुजटिलवेक्खणा, तयो तित्थिया सुभूति।",
        "गणिका उपाति नवमो, उप्पज्‍जन्ति च ते दसाति॥",
        "‘‘उद्धं अधो सब्बधि विप्पमुत्तो, अयंहमस्मीति",
        "एवं विमुत्तो उदतारि ओघं, अतिण्णपुब्बं अपुनब्भवाया’’ति॥ पठमं।",
        "‘‘अच्छेच्छि",
        "छिन्‍नं वट्टं न वत्तति, एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति॥ दुतियं।",
        "‘‘कामेसु सत्ता कामसङ्गसत्ता,",
        "संयोजने वज्‍जमपस्समाना।",
        "न",
        "ओघं तरेय्युं विपुलं महन्त’’न्ति॥ ततियं।",
        "‘‘कामन्धा जालसञ्छन्‍ना, तण्हाछदनछादिता।",
        "पमत्तबन्धुना बद्धा, मच्छाव कुमिनामुखे।",
        "जरामरणमन्वेन्ति",
        "‘‘नेलङ्गो सेतपच्छादो, एकारो वत्तती रथो।",
        "अनीघं पस्स आयन्तं, छिन्‍नसोतं अबन्धन’’न्ति॥ पञ्‍चमं।",
        "‘‘यस्स मूलं छमा नत्थि, पण्णा नत्थि कुतो लता।",
        "तं",
        "देवापि नं पसंसन्ति, ब्रह्मुनापि पसंसितो’’ति॥ छट्ठं।",
        "‘‘यस्स पपञ्‍चा ठिति च नत्थि,",
        "सन्दानं पलिघञ्‍च वीतिवत्तो।",
        "तं नित्तण्हं मुनिं चरन्तं,",
        "नावजानाति सदेवकोपि लोको’’ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘यस्स",
        "सततं कायगता उपट्ठिता।",
        "नो",
        "न भविस्सति न च मे भविस्सति।",
        "अनुपुब्बविहारि तत्थ सो,",
        "कालेनेव तरे विसत्तिक’’न्ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘किं",
        "आपा चे सब्बदा सियुं।",
        "तण्हाय मूलतो छेत्वा,",
        "किस्स परियेसनं चरे’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘मोहसम्बन्धनो लोको, भब्बरूपोव दिस्सति।",
        "उपधिबन्धनो",
        "सस्सतोरिव",
        "द्वे",
        "पपञ्‍चखयो च कच्‍चानो, उदपानञ्‍च उतेनोति॥",
        "‘‘दुद्दसं अनतं नाम, न हि सच्‍चं सुदस्सनं।",
        "पटिविद्धा तण्हा जानतो, पस्सतो नत्थि किञ्‍चन’’न्ति॥ दुतियं।",
        "‘‘चुन्दस्स भत्तं भुञ्‍जित्वा, कम्मारस्साति मे सुतं।",
        "आबाधं सम्फुसी धीरो, पबाळ्हं मारणन्तिकं॥",
        "‘‘भुत्तस्स च सूकरमद्दवेन, ब्याधिप्पबाळ्हो उदपादि सत्थुनो।",
        "विरिच्‍चमानो",
        "‘‘गन्त्वान बुद्धो नदिकं कुकुट्ठं,",
        "अच्छोदकं सातुदकं",
        "ओगाहि सत्था सुकिलन्तरूपो,",
        "तथागतो अप्पटिमोध लोके॥",
        "‘‘न्हत्वा च पिवित्वा चुदतारि",
        "पुरक्खतो भिक्खुगणस्स मज्झे।",
        "सत्था",
        "उपागमि अम्बवनं महेसि।",
        "आमन्तयि चुन्दकं नाम भिक्खुं,",
        "चतुग्गुणं सन्थर",
        "‘‘सो चोदितो भावितत्तेन चुन्दो,",
        "चतुग्गुणं सन्थरि",
        "निपज्‍जि सत्था सुकिलन्तरूपो,",
        "चुन्दोपि तत्थ पमुखे निसीदी’’ति॥",
        "‘‘ददतो पुञ्‍ञं पवड्ढति,",
        "संयमतो वेरं न चीयति।",
        "कुसलो च जहाति पापकं,",
        "रागदोसमोहक्खया सनिब्बुतो’’ति",
        "‘‘यस्मिं",
        "सीलवन्तेत्थ भोजेत्वा, सञ्‍ञते ब्रह्मचारयो",
        "‘‘या",
        "ता पूजिता पूजयन्ति, मानिता मानयन्ति नं॥",
        "‘‘ततो नं अनुकम्पन्ति, माता पुत्तंव ओरसं।",
        "देवतानुकम्पितो पोसो, सदा भद्रानि पस्सती’’ति॥",
        "‘‘ये तरन्ति अण्णवं सरं,",
        "सेतुं कत्वान विसज्‍ज पल्‍ललानि।",
        "कुल्‍लञ्हि जनो पबन्धति",
        "तिण्णा",
        "‘‘सद्धिं",
        "मिस्सो अञ्‍ञजनेन वेदगू।",
        "विद्वा पजहाति पापकं,",
        "कोञ्‍चो खीरपकोव निन्‍नग’’न्ति॥ सत्तमं।",
        "‘‘ये केचि सोका परिदेविता वा,",
        "दुक्खा च",
        "पियं पटिच्‍चप्पभवन्ति एते,",
        "पिये असन्ते न भवन्ति एते॥",
        "‘‘तस्मा हि ते सुखिनो वीतसोका,",
        "येसं",
        "तस्मा असोकं विरजं पत्थयानो,",
        "पियं न कयिराथ कुहिञ्‍चि लोके’’ति॥ अट्ठमं।",
        "‘‘अभेदि कायो निरोधि सञ्‍ञा,",
        "वेदना सीतिभविंसु",
        "वूपसमिंसु सङ्खारा,",
        "विञ्‍ञाणं अत्थमागमा’’ति॥ नवमं।",
        "‘‘अयोघनहतस्सेव, जलतो जातवेदसो",
        "अनुपुब्बूपसन्तस्स, यथा न ञायते गति॥",
        "एवं",
        "पञ्‍ञापेतुं गति नत्थि, पत्तानं अचलं सुख’’न्ति॥ दसमं।",
        "निब्बाना चतुरो वुत्ता, चुन्दो पाटलिगामिया।",
        "द्विधापथो विसाखा च, दब्बेन सह ते दसाति॥",
        "वग्गमिदं पठमं वरबोधि, वग्गमिदं दुतियं मुचलिन्दो।",
        "नन्दकवग्गवरो ततियो तु, मेघियवग्गवरो च चतुत्थो॥",
        "पञ्‍चमवग्गवरन्तिध सोणो, छट्ठमवग्गवरन्ति जच्‍चन्धो",
        "सत्तमवग्गवरन्ति च चूळो, पाटलिगामियमट्ठमवग्गो",
        "असीतिमनूनकसुत्तवरं, वग्गमिदट्ठकं सुविभत्तं।",
        "दस्सितं चक्खुमता विमलेन, अद्धा हि तं उदानमितीदमाहु"
    ]
}