{
    "title": "५. पारायनवग्गो",
    "book_name": "५. पारायनवग्गो",
    "chapter": "४. अट्ठकवग्गो",
    "gathas": [
        "यो",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं",
        "यो रागमुदच्छिदा असेसं, भिसपुप्फंव सरोरुहं",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं, पुराणं॥",
        "यो",
        "सो",
        "यो",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो नाज्झगमा भवेसु सारं, विचिनं पुप्फमिव",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यस्सन्तरतो न सन्ति कोपा, इतिभवाभवतञ्‍च",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यस्स",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो नाच्‍चसारी न पच्‍चसारी, सब्बं अच्‍चगमा इमं पपञ्‍चं।",
        "सो",
        "यो नाच्‍चसारी न पच्‍चसारी, सब्बं वितथमिदन्ति ञत्वा",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो नाच्‍चसारी न पच्‍चसारी, सब्बं वितथमिदन्ति वीतलोभो।",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो नाच्‍चसारी न पच्‍चसारी, सब्बं वितथमिदन्ति वीतदोसो।",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो",
        "सो",
        "यस्सानुसया न सन्ति केचि, मूला च अकुसला समूहतासे।",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यस्स दरथजा न सन्ति केचि, ओरं आगमनाय पच्‍चयासे।",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यस्स वनथजा न सन्ति केचि, विनिबन्धाय भवाय हेतुकप्पा।",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "यो",
        "सो भिक्खु जहाति ओरपारं, उरगो जिण्णमिवत्तचं पुराणं॥",
        "‘‘पक्‍कोदनो",
        "अनुतीरे महिया समानवासो।",
        "छन्‍ना कुटि आहितो गिनि, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘अक्‍कोधनो विगतखिलोहमस्मि",
        "अनुतीरे महियेकरत्तिवासो।",
        "विवटा कुटि निब्बुतो गिनि, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘अन्धकमकसा",
        "कच्छे रूळ्हतिणे चरन्ति गावो।",
        "वुट्ठिम्पि सहेय्युमागतं, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘बद्धासि भिसी सुसङ्खता, (इति भगवा)",
        "तिण्णो पारगतो विनेय्य ओघं।",
        "अत्थो भिसिया न विज्‍जति, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘गोपी",
        "दीघरत्तं",
        "तस्सा",
        "‘‘चित्तं मम अस्सवं विमुत्तं, (इति भगवा)",
        "दीघरत्तं परिभावितं सुदन्तं।",
        "पापं पन मे न विज्‍जति, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘अत्तवेतनभतोहमस्मि",
        "पुत्ता च मे समानिया अरोगा।",
        "तेसं न सुणामि किञ्‍चि पापं, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘नाहं भतकोस्मि कस्सचि, (इति भगवा)",
        "निब्बिट्ठेन चरामि सब्बलोके।",
        "अत्थो भतिया न विज्‍जति, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘अत्थि वसा अत्थि धेनुपा, (इति धनियो गोपो)",
        "गोधरणियो पवेणियोपि अत्थि।",
        "उसभोपि गवम्पतीध अत्थि, अथ चे पत्थयसी पवस्स देव’’॥",
        "‘‘नत्थि",
        "गोधरणियो पवेणियोपि नत्थि।",
        "उसभोपि",
        "‘‘खिला निखाता असम्पवेधी, (इति धनियो गोपो)",
        "दामा मुञ्‍जमया नवा सुसण्ठाना।",
        "न हि सक्खिन्ति धेनुपापि छेत्तुं",
        "‘‘उसभोरिव छेत्व",
        "नागो पूतिलतंव दालयित्वा",
        "नाहं पुनुपेस्सं",
        "‘‘निन्‍नञ्‍च थलञ्‍च पूरयन्तो, महामेघो पवस्सि तावदेव।",
        "सुत्वा देवस्स वस्सतो, इममत्थं धनियो अभासथ॥",
        "‘‘लाभा",
        "सरणं तं उपेम चक्खुम, सत्था नो होहि तुवं महामुनि॥",
        "‘‘गोपी च अहञ्‍च अस्सवा, ब्रह्मचरियं",
        "जातिमरणस्स",
        "‘‘नन्दति",
        "गोमा",
        "उपधी हि नरस्स नन्दना, न हि सो नन्दति यो निरूपधि’’॥",
        "‘‘सोचति पुत्तेहि पुत्तिमा, (इति भगवा)",
        "गोपियो गोहि तथेव सोचति।",
        "उपधी हि नरस्स सोचना, न हि सो सोचति यो निरूपधी’’ति॥",
        "सब्बेसु",
        "न पुत्तमिच्छेय्य कुतो सहायं, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "संसग्गजातस्स",
        "आदीनवं स्नेहजं पेक्खमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "मित्ते सुहज्‍जे अनुकम्पमानो, हापेति अत्थं पटिबद्धचित्तो।",
        "एतं भयं सन्थवे",
        "वंसो विसालोव यथा विसत्तो, पुत्तेसु दारेसु च या अपेक्खा।",
        "वंसक्‍कळीरोव",
        "मिगो अरञ्‍ञम्हि यथा अबद्धो",
        "विञ्‍ञू नरो सेरितं पेक्खमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "आमन्तना होति सहायमज्झे, वासे ठाने गमने चारिकाय।",
        "अनभिज्झितं सेरितं पेक्खमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "खिड्डा",
        "पियविप्पयोगं विजिगुच्छमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "चातुद्दिसो",
        "परिस्सयानं सहिता अछम्भी, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "दुस्सङ्गहा पब्बजितापि एके, अथो गहट्ठा घरमावसन्ता।",
        "अप्पोस्सुक्‍को परपुत्तेसु हुत्वा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "ओरोपयित्वा",
        "छेत्वान",
        "सचे लभेथ निपकं सहायं, सद्धिं चरं साधुविहारिधीरं।",
        "अभिभुय्य सब्बानि परिस्सयानि, चरेय्य तेनत्तमनो सतीमा॥",
        "नो",
        "राजाव रट्ठं विजितं पहाय, एको चरे मातङ्गरञ्‍ञेव नागो॥",
        "अद्धा पसंसाम सहायसम्पदं, सेट्ठा समा सेवितब्बा सहाया।",
        "एते अलद्धा अनवज्‍जभोजी, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "दिस्वा सुवण्णस्स पभस्सरानि, कम्मारपुत्तेन सुनिट्ठितानि।",
        "सङ्घट्टमानानि दुवे भुजस्मिं, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "एवं",
        "एतं भयं आयतिं पेक्खमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "कामा हि चित्रा मधुरा मनोरमा, विरूपरूपेन मथेन्ति चित्तं।",
        "आदीनवं कामगुणेसु दिस्वा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "ईती",
        "एतं भयं कामगुणेसु दिस्वा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "सीतञ्‍च",
        "सब्बानिपेतानि अभिसम्भवित्वा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "नागोव यूथानि विवज्‍जयित्वा, सञ्‍जातखन्धो पदुमी उळारो।",
        "यथाभिरन्तं विहरं",
        "अट्ठानतं",
        "आदिच्‍चबन्धुस्स वचो निसम्म, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "दिट्ठीविसूकानि उपातिवत्तो, पत्तो नियामं पटिलद्धमग्गो।",
        "उप्पन्‍नञाणोम्हि अनञ्‍ञनेय्यो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "निल्‍लोलुपो",
        "निरासयो",
        "पापं सहायं परिवज्‍जयेथ, अनत्थदस्सिं विसमे निविट्ठं।",
        "सयं न सेवे पसुतं पमत्तं, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "बहुस्सुतं",
        "अञ्‍ञाय अत्थानि विनेय्य कङ्खं, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "खिड्डं रतिं कामसुखञ्‍च लोके, अनलङ्करित्वा अनपेक्खमानो।",
        "विभूसनट्ठाना विरतो सच्‍चवादी, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "पुत्तञ्‍च दारं पितरञ्‍च मातरं, धनानि धञ्‍ञानि च बन्धवानि",
        "हित्वान कामानि यथोधिकानि, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "सङ्गो",
        "गळो एसो इति ञत्वा मुतीमा",
        "सन्दालयित्वान",
        "अग्गीव दड्ढं अनिवत्तमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "ओक्खित्तचक्खू",
        "अनवस्सुतो अपरिडय्हमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "ओहारयित्वा",
        "कासायवत्थो",
        "रसेसु गेधं अकरं अलोलो, अनञ्‍ञपोसी सपदानचारी।",
        "कुले कुले अप्पटिबद्धचित्तो",
        "पहाय",
        "अनिस्सितो छेत्व",
        "विपिट्ठिकत्वान सुखं दुखञ्‍च, पुब्बेव च सोमनस्सदोमनस्सं।",
        "लद्धानुपेक्खं समथं विसुद्धं, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "आरद्धवीरियो परमत्थपत्तिया, अलीनचित्तो अकुसीतवुत्ति।",
        "दळ्हनिक्‍कमो थामबलूपपन्‍नो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "पटिसल्‍लानं झानमरिञ्‍चमानो, धम्मेसु निच्‍चं अनुधम्मचारी।",
        "आदीनवं सम्मसिता भवेसु, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "तण्हक्खयं",
        "सङ्खातधम्मो नियतो पधानवा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "सीहोव",
        "पदुमंव तोयेन अलिप्पमानो",
        "सीहो यथा दाठबली पसय्ह, राजा मिगानं अभिभुय्य चारी।",
        "सेवेथ पन्तानि सेनासनानि, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "मेत्तं उपेक्खं करुणं विमुत्तिं, आसेवमानो मुदितञ्‍च काले।",
        "सब्बेन लोकेन अविरुज्झमानो, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "रागञ्‍च",
        "असन्तसं जीवितसङ्खयम्हि, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "भजन्ति सेवन्ति च कारणत्था, निक्‍कारणा दुल्‍लभा अज्‍ज मित्ता।",
        "अत्तट्ठपञ्‍ञा असुची मनुस्सा, एको चरे खग्गविसाणकप्पो॥",
        "‘‘कस्सको",
        "कसिं नो पुच्छितो ब्रूहि, यथा जानेमु ते कसिं’’॥",
        "‘‘सद्धा बीजं तपो वुट्ठि, पञ्‍ञा मे युगनङ्गलं।",
        "हिरी ईसा मनो योत्तं, सति मे फालपाचनं॥",
        "‘‘कायगुत्तो",
        "सच्‍चं करोमि निद्दानं, सोरच्‍चं मे पमोचनं॥",
        "‘‘वीरियं मे धुरधोरय्हं, योगक्खेमाधिवाहनं।",
        "गच्छति अनिवत्तन्तं, यत्थ गन्त्वा न सोचति॥",
        "‘‘एवमेसा",
        "एतं कसिं कसित्वान, सब्बदुक्खा पमुच्‍चती’’ति॥",
        "‘‘गाथाभिगीतं मे अभोजनेय्यं, सम्पस्सतं ब्राह्मण नेस धम्मो।",
        "गाथाभिगीतं पनुदन्ति बुद्धा, धम्मे सती ब्राह्मण वुत्तिरेसा॥",
        "‘‘अञ्‍ञेन",
        "अन्‍नेन पानेन उपट्ठहस्सु, खेत्तं हि तं पुञ्‍ञपेक्खस्स होती’’ति॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "बुद्धं धम्मस्सामिं वीततण्हं।",
        "द्विपदुत्तमं",
        "‘‘चतुरो",
        "ते",
        "मग्गजिनो मग्गदेसको च, मग्गे जीवति यो च मग्गदूसी’’॥",
        "‘‘कं",
        "मग्गक्खायी कथं अतुल्यो होति।",
        "मग्गे जीवति मे ब्रूहि पुट्ठो, अथ मे आविकरोहि मग्गदूसिं’’",
        "‘‘यो तिण्णकथंकथो विसल्‍लो, निब्बानाभिरतो अनानुगिद्धो।",
        "लोकस्स सदेवकस्स नेता, तादिं मग्गजिनं वदन्ति बुद्धा॥",
        "‘‘परमं परमन्ति योध ञत्वा, अक्खाति",
        "तं कङ्खछिदं मुनिं अनेजं, दुतियं भिक्खुनमाहु मग्गदेसिं॥",
        "‘‘यो धम्मपदे सुदेसिते, मग्गे जीवति सञ्‍ञतो सतीमा।",
        "अनवज्‍जपदानि सेवमानो, ततियं भिक्खुनमाहु मग्गजीविं॥",
        "‘‘छदनं कत्वान सुब्बतानं, पक्खन्दी कुलदूसको पगब्भो।",
        "मायावी असञ्‍ञतो पलापो, पतिरूपेन चरं स मग्गदूसी॥",
        "‘‘एते च पटिविज्झि यो गहट्ठो, सुतवा अरियसावको सपञ्‍ञो।",
        "सब्बे",
        "कथं हि दुट्ठेन असम्पदुट्ठं, सुद्धं असुद्धेन समं करेय्या’’ति॥",
        "‘‘पराभवन्तं पुरिसं, मयं पुच्छाम गोतम",
        "भगवन्तं",
        "‘‘सुविजानो भवं होति, सुविजानो",
        "धम्मकामो भवं होति, धम्मदेस्सी पराभवो’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, पठमो सो पराभवो।",
        "दुतियं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘असन्तस्स पिया होन्ति, सन्ते न कुरुते पियं।",
        "असतं धम्मं रोचेति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, दुतियो सो पराभवो।",
        "ततियं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘निद्दासीली",
        "अलसो कोधपञ्‍ञाणो, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति",
        "चतुत्थं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘यो",
        "पहु सन्तो न भरति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, चतुत्थो सो पराभवो।",
        "पञ्‍चमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘यो ब्राह्मणं",
        "मुसावादेन वञ्‍चेति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति",
        "छट्ठमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘पहूतवित्तो पुरिसो, सहिरञ्‍ञो सभोजनो।",
        "एको भुञ्‍जति सादूनि, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, छट्ठमो सो पराभवो।",
        "सत्तमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘जातित्थद्धो धनत्थद्धो, गोत्तत्थद्धो च यो नरो।",
        "सञ्‍ञातिं अतिमञ्‍ञेति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, सत्तमो सो पराभवो।",
        "अट्ठमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इत्थिधुत्तो सुराधुत्तो, अक्खधुत्तो च यो नरो।",
        "लद्धं लद्धं विनासेति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति",
        "नवमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘सेहि",
        "दुस्सति",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, नवमो सो पराभवो।",
        "दसमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘अतीतयोब्बनो पोसो, आनेति तिम्बरुत्थनिं।",
        "तस्सा इस्सा न सुपति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इति हेतं विजानाम, दसमो सो पराभवो।",
        "एकादसमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘इत्थिं सोण्डिं विकिरणिं, पुरिसं वापि तादिसं।",
        "इस्सरियस्मिं ठपेति",
        "‘‘इति",
        "द्वादसमं भगवा ब्रूहि, किं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘अप्पभोगो महातण्हो, खत्तिये जायते कुले।",
        "सो च रज्‍जं पत्थयति, तं पराभवतो मुखं’’॥",
        "‘‘एते पराभवे लोके, पण्डितो समवेक्खिय।",
        "अरियो दस्सनसम्पन्‍नो, स लोकं भजते सिव’’न्ति॥",
        "‘‘कोधनो",
        "विपन्‍नदिट्ठि",
        "‘‘एकजं वा द्विजं",
        "यस्स पाणे दया नत्थि, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो",
        "निग्गाहको",
        "‘‘गामे वा यदि वा रञ्‍ञे, यं परेसं ममायितं।",
        "थेय्या अदिन्‍नमादेति",
        "‘‘यो",
        "न हि ते इणमत्थीति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो वे किञ्‍चिक्खकम्यता, पन्थस्मिं वजन्तं जनं।",
        "हन्त्वा किञ्‍चिक्खमादेति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘अत्तहेतु परहेतु, धनहेतु च",
        "सक्खिपुट्ठो मुसा ब्रूति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो ञातीनं सखीनं वा, दारेसु पटिदिस्सति।",
        "साहसा",
        "‘‘यो मातरं पितरं वा, जिण्णकं गतयोब्बनं।",
        "पहु सन्तो न भरति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो मातरं पितरं वा, भातरं भगिनिं ससुं।",
        "हन्ति रोसेति वाचाय, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो अत्थं पुच्छितो सन्तो, अनत्थमनुसासति।",
        "पटिच्छन्‍नेन",
        "‘‘यो कत्वा पापकं कम्मं, मा मं जञ्‍ञाति इच्छति",
        "यो पटिच्छन्‍नकम्मन्तो, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो",
        "आगतं नप्पटिपूजेति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो ब्राह्मणं समणं वा, अञ्‍ञं वापि वनिब्बकं।",
        "मुसावादेन वञ्‍चेति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो",
        "रोसेति वाचा न च देति, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘असतं योध पब्रूति, मोहेन पलिगुण्ठितो।",
        "किञ्‍चिक्खं निजिगीसानो",
        "‘‘यो चत्तानं समुक्‍कंसे, परे च मवजानाति",
        "निहीनो सेन मानेन, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘रोसको कदरियो च, पापिच्छो मच्छरी सठो।",
        "अहिरिको अनोत्तप्पी, तं जञ्‍ञा वसलो इति॥",
        "‘‘यो बुद्धं परिभासति, अथ वा तस्स सावकं।",
        "परिब्बाजं",
        "‘‘यो वे अनरहं",
        "चोरो सब्रह्मके लोके, एसो खो वसलाधमो॥",
        "‘‘एते खो वसला वुत्ता, मया येते पकासिता।",
        "न",
        "कम्मुना",
        "‘‘तदमिनापि जानाथ, यथामेदं",
        "चण्डालपुत्तो सोपाको",
        "‘‘सो",
        "आगच्छुं तस्सुपट्ठानं, खत्तिया ब्राह्मणा बहू॥",
        "‘‘देवयानं",
        "कामरागं विराजेत्वा, ब्रह्मलोकूपगो अहु।",
        "न नं जाति निवारेसि, ब्रह्मलोकूपपत्तिया॥",
        "‘‘अज्झायककुले जाता, ब्राह्मणा मन्तबन्धवा।",
        "ते च पापेसु कम्मेसु, अभिण्हमुपदिस्सरे॥",
        "‘‘दिट्ठेव धम्मे गारय्हा, सम्पराये च दुग्गति।",
        "न ने जाति निवारेति, दुग्गत्या",
        "‘‘न जच्‍चा वसलो होति, न जच्‍चा होति ब्राह्मणो।",
        "कम्मुना वसलो होति, कम्मुना होति ब्राह्मणो’’ति॥",
        "करणीयमत्थकुसलेन, यन्त सन्तं पदं अभिसमेच्‍च।",
        "सक्‍को उजू च सुहुजू",
        "सन्तुस्सको च सुभरो च, अप्पकिच्‍चो च सल्‍लहुकवुत्ति।",
        "सन्तिन्द्रियो च निपको च, अप्पगब्भो कुलेस्वननुगिद्धो॥",
        "न",
        "सुखिनो व खेमिनो होन्तु, सब्बसत्ता",
        "ये",
        "दीघा वा ये व महन्ता",
        "दिट्ठा",
        "भूता व सम्भवेसी व",
        "न परो परं निकुब्बेथ, नातिमञ्‍ञेथ कत्थचि न कञ्‍चि",
        "ब्यारोसना पटिघसञ्‍ञा, नाञ्‍ञमञ्‍ञस्स दुक्खमिच्छेय्य॥",
        "माता यथा नियं पुत्तमायुसा एकपुत्तमनुरक्खे।",
        "एवम्पि सब्बभूतेसु, मानसं भावये अपरिमाणं॥",
        "मेत्तञ्‍च सब्बलोकस्मि, मानसं भावये अपरिमाणं।",
        "उद्धं अधो च तिरियञ्‍च, असम्बाधं अवेरमसपत्तं॥",
        "तिट्ठं",
        "एतं सतिं अधिट्ठेय्य, ब्रह्ममेतं विहारमिधमाहु॥",
        "दिट्ठिञ्‍च अनुपग्गम्म, सीलवा दस्सनेन सम्पन्‍नो।",
        "कामेसु विनय",
        "‘‘अज्‍ज",
        "दिब्बा",
        "अनोमनामं सत्थारं, हन्द पस्साम गोतमं’’॥",
        "‘‘कच्‍चि",
        "सब्बभूतेसु तादिनो।",
        "कच्‍चि इट्ठे अनिट्ठे च, सङ्कप्पस्स वसीकता’’॥",
        "‘‘मनो चस्स सुपणिहितो, (इति सातागिरो यक्खो)",
        "सब्बभूतेसु तादिनो।",
        "अथो इट्ठे अनिट्ठे च, सङ्कप्पस्स वसीकता’’॥",
        "‘‘कच्‍चि",
        "कच्‍चि पाणेसु सञ्‍ञतो।",
        "कच्‍चि आरा पमादम्हा, कच्‍चि झानं न रिञ्‍चति’’॥",
        "‘‘न",
        "अथो पाणेसु सञ्‍ञतो।",
        "अथो आरा पमादम्हा, बुद्धो झानं न रिञ्‍चति’’॥",
        "‘‘कच्‍चि मुसा न भणति, (इति हेमवतो यक्खो)",
        "कच्‍चि न खीणब्यप्पथो।",
        "कच्‍चि",
        "‘‘मुसा च सो न भणति, (इति सातागिरो यक्खो)",
        "अथो न खीणब्यप्पथो।",
        "अथो वेभूतियं नाह, मन्ता अत्थं च",
        "‘‘कच्‍चि न रज्‍जति कामेसु, (इति हेमवतो यक्खो)",
        "कच्‍चि चित्तं अनाविलं।",
        "कच्‍चि मोहं अतिक्‍कन्तो, कच्‍चि धम्मेसु चक्खुमा’’॥",
        "‘‘न",
        "अथो चित्तं अनाविलं।",
        "सब्बमोहं अतिक्‍कन्तो, बुद्धो धम्मेसु चक्खुमा’’॥",
        "‘‘कच्‍चि विज्‍जाय सम्पन्‍नो, (इति हेमवतो यक्खो )",
        "कच्‍चि संसुद्धचारणो।",
        "कच्‍चिस्स",
        "‘‘विज्‍जाय",
        "अथो संसुद्धचारणो।",
        "सब्बस्स आसवा खीणा, नत्थि तस्स पुनब्भवो’’॥",
        "‘‘सम्पन्‍नं",
        "विज्‍जाचरणसम्पन्‍नं, धम्मतो नं पसंसति’’॥",
        "‘‘सम्पन्‍नं मुनिनो चित्तं, कम्मुना ब्यप्पथेन च।",
        "विज्‍जाचरणसम्पन्‍नं, धम्मतो अनुमोदसि’’॥",
        "‘‘सम्पन्‍नं मुनिनो चित्तं, कम्मुना ब्यप्पथेन च।",
        "विज्‍जाचरणसम्पन्‍नं, हन्द पस्साम गोतमं॥",
        "‘‘एणिजङ्घं किसं वीरं",
        "मुनिं वनस्मिं झायन्तं, एहि पस्साम गोतमं॥",
        "‘‘सीहंवेकचरं नागं, कामेसु अनपेक्खिनं।",
        "उपसङ्कम्म पुच्छाम, मच्‍चुपासप्पमोचनं॥",
        "‘‘अक्खातारं पवत्तारं, सब्बधम्मान पारगुं।",
        "बुद्धं वेरभयातीतं, मयं पुच्छाम गोतमं’’॥",
        "‘‘किस्मिं",
        "किस्मिं कुब्बति सन्थवं",
        "किस्स लोको उपादाय, किस्मिं लोको विहञ्‍ञति’’॥",
        "‘‘छसु",
        "छसु कुब्बति सन्थवं।",
        "छन्‍नमेव उपादाय, छसु लोको विहञ्‍ञति’’॥",
        "‘‘कतमं तं उपादानं, यत्थ लोको विहञ्‍ञति।",
        "निय्यानं पुच्छितो ब्रूहि, कथं दुक्खा पमुच्‍चति’’",
        "‘‘पञ्‍च कामगुणा लोके, मनोछट्ठा पवेदिता।",
        "एत्थ छन्दं विराजेत्वा, एवं दुक्खा पमुच्‍चति॥",
        "‘‘एतं लोकस्स निय्यानं, अक्खातं वो यथातथं।",
        "एतं वो अहमक्खामि, एवं दुक्खा पमुच्‍चति’’॥",
        "‘‘को",
        "अप्पतिट्ठे अनालम्बे, को गम्भीरे न सीदति’’॥",
        "‘‘सब्बदा सीलसम्पन्‍नो, पञ्‍ञवा सुसमाहितो।",
        "अज्झत्तचिन्ती",
        "‘‘विरतो कामसञ्‍ञाय, सब्बसंयोजनातिगो।",
        "नन्दीभवपरिक्खीणो, सो गम्भीरे न सीदति’’॥",
        "‘‘गब्भीरपञ्‍ञं निपुणत्थदस्सिं, अकिञ्‍चनं कामभवे असत्तं।",
        "तं पस्सथ सब्बधि विप्पमुत्तं, दिब्बे पथे कममानं महेसिं॥",
        "‘‘अनोमनामं",
        "तं",
        "‘‘सुदिट्ठं वत नो अज्‍ज, सुप्पभातं सुहुट्ठितं।",
        "यं अद्दसाम सम्बुद्धं, ओघतिण्णमनासवं॥",
        "‘‘इमे दससता यक्खा, इद्धिमन्तो यसस्सिनो।",
        "सब्बे तं सरणं यन्ति, त्वं नो सत्था अनुत्तरो॥",
        "‘‘ते मयं विचरिस्साम, गामा गामं नगा नगं।",
        "नमस्समाना सम्बुद्धं, धम्मस्स च सुधम्मत’’न्ति॥",
        "‘‘किं सूध वित्तं पुरिसस्स सेट्ठं, किं सु सुचिण्णं सुखमावहाति।",
        "किं सु",
        "‘‘सद्धीध वित्तं पुरिसस्स सेट्ठं, धम्मो सुचिण्णो सुखमावहाति।",
        "सच्‍चं हवे सादुतरं रसानं, पञ्‍ञाजीविं जीवितमाहु सेट्ठं’’॥",
        "‘‘कथं सु तरति ओघं, कथं सु तरति अण्णवं।",
        "कथं",
        "‘‘सद्धा",
        "वीरियेन",
        "‘‘कथं",
        "कथं सु कित्तिं पप्पोति, कथं मित्तानि गन्थति।",
        "अस्मा लोका परं लोकं, कथं पेच्‍च न सोचति’’॥",
        "‘‘सद्दहानो अरहतं, धम्मं निब्बानपत्तिया।",
        "सुस्सूसं",
        "‘‘पतिरूपकारी धुरवा, उट्ठाता विन्दते धनं।",
        "सच्‍चेन कित्तिं पप्पोति, ददं मित्तानि गन्थति॥",
        "‘‘यस्सेते",
        "सच्‍चं धम्मो",
        "‘‘इङ्घ अञ्‍ञेपि पुच्छस्सु, पुथू समणब्राह्मणे।",
        "यदि सच्‍चा दमा चागा, खन्त्या भिय्योध विज्‍जति’’॥",
        "‘‘कथं नु दानि पुच्छेय्यं, पुथू समणब्राह्मणे।",
        "योहं",
        "‘‘अत्थाय वत मे बुद्धो, वासायाळविमागमा।",
        "योहं",
        "‘‘सो अहं विचरिस्सामि, गामा गामं पुरा पुरं।",
        "नमस्समानो सम्बुद्धं, धम्मस्स च सुधम्मत’’न्ति॥",
        "चरं",
        "समिञ्‍जेति पसारेति, एसा कायस्स इञ्‍जना॥",
        "अट्ठिनहारुसंयुत्तो, तचमंसावलेपनो।",
        "छविया कायो पटिच्छन्‍नो, यथाभूतं न दिस्सति॥",
        "अन्तपूरो",
        "हदयस्स पप्फासस्स, वक्‍कस्स पिहकस्स च॥",
        "सिङ्घाणिकाय",
        "लोहितस्स लसिकाय, पित्तस्स च वसाय च॥",
        "अथस्स नवहि सोतेहि, असुची सवति सब्बदा।",
        "अक्खिम्हा अक्खिगूथको, कण्णम्हा कण्णगूथको॥",
        "सिङ्घाणिका च नासतो, मुखेन वमतेकदा।",
        "पित्तं सेम्हञ्‍च वमति, कायम्हा सेदजल्‍लिका॥",
        "अथस्स सुसिरं सीसं, मत्थलुङ्गस्स पूरितं।",
        "सुभतो नं मञ्‍ञति, बालो अविज्‍जाय पुरक्खतो॥",
        "यदा च सो मतो सेति, उद्धुमातो विनीलको।",
        "अपविद्धो सुसानस्मिं, अनपेक्खा होन्ति ञातयो॥",
        "खादन्ति नं सुवाना",
        "काका",
        "सुत्वान",
        "सो खो नं परिजानाति, यथाभूतञ्हि पस्सति॥",
        "यथा इदं तथा एतं, यथा एतं तथा इदं।",
        "अज्झत्तञ्‍च बहिद्धा च, काये छन्दं विराजये॥",
        "छन्दरागविरत्तो सो, भिक्खु पञ्‍ञाणवा इध।",
        "अज्झगा अमतं सन्तिं, निब्बानं पदमच्‍चुतं॥",
        "द्विपादकोयं",
        "नानाकुणपपरिपूरो, विस्सवन्तो ततो ततो॥",
        "एतादिसेन",
        "परं वा अवजानेय्य, किमञ्‍ञत्र अदस्सनाति॥",
        "सन्थवातो",
        "अनिकेतमसन्थवं, एतं वे मुनिदस्सनं॥",
        "यो जातमुच्छिज्‍ज न रोपयेय्य, जायन्तमस्स नानुप्पवेच्छे।",
        "तमाहु एकं मुनिनं चरन्तं, अद्दक्खि",
        "सङ्खाय",
        "स वे मुनी जातिखयन्तदस्सी, तक्‍कं पहाय न उपेति सङ्खं॥",
        "अञ्‍ञाय सब्बानि निवेसनानि, अनिकामयं अञ्‍ञतरम्पि तेसं।",
        "स वे मुनी वीतगेधो अगिद्धो, नायूहती पारगतो हि होति॥",
        "सब्बाभिभुं सब्बविदुं सुमेधं, सब्बेसु धम्मेसु अनूपलित्तं।",
        "सब्बञ्‍जहं तण्हक्खये विमुत्तं, तं वापि धीरा मुनि",
        "पञ्‍ञाबलं सीलवतूपपन्‍नं, समाहितं झानरतं सतीमं।",
        "सङ्गा पमुत्तं अखिलं अनासवं, तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "एकं",
        "सीहंव सद्देसु असन्तसन्तं, वातंव",
        "पद्मंव",
        "तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "यो",
        "तं वीतरागं सुसमाहितिन्द्रियं, तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "यो वे ठितत्तो तसरंव उज्‍जु, जिगुच्छति कम्मेहि पापकेहि।",
        "वीमंसमानो विसमं समञ्‍च, तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "यो सञ्‍ञतत्तो न करोति पापं, दहरो मज्झिमो च मुनि",
        "अरोसनेय्यो न सो रोसेति कञ्‍चि",
        "यदग्गतो मज्झतो सेसतो वा, पिण्डं लभेथ परदत्तूपजीवी।",
        "नालं थुतुं नोपि निपच्‍चवादी, तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "मुनिं",
        "मदप्पमादा विरतं विप्पमुत्तं, तं वापि धीरा मुनि वेदयन्ति॥",
        "अञ्‍ञाय",
        "तं",
        "असमा उभो दूरविहारवुत्तिनो, गिही",
        "परपाणरोधाय गिही असञ्‍ञतो, निच्‍चं मुनी रक्खति पाणिने",
        "सिखी यथा नीलगीवो",
        "एवं गिही नानुकरोति भिक्खुनो, मुनिनो विवित्तस्स वनम्हि झायतोति॥",
        "उरगो धनियो चेव, विसाणञ्‍च तथा कसि।",
        "चुन्दो पराभवो",
        "सातागिरो आळवको, विजयो च तथा मुनि।",
        "द्वादसेतानि सुत्तानि, उरगवग्गोति वुच्‍चतीति॥",
        "यानीध",
        "सब्बेव भूता सुमना भवन्तु, अथोपि सक्‍कच्‍च सुणन्तु भासितं॥",
        "तस्मा हि भूता निसामेथ सब्बे, मेत्तं करोथ मानुसिया पजाय।",
        "दिवा च रत्तो च हरन्ति ये बलिं, तस्मा हि ने रक्खथ अप्पमत्ता॥",
        "यं किञ्‍चि वित्तं इध वा हुरं वा, सग्गेसु वा यं रतनं पणीतं।",
        "न नो समं अत्थि तथागतेन, इदम्पि बुद्धे रतनं पणीतं।",
        "एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "खयं विरागं अमतं पणीतं, यदज्झगा",
        "न तेन धम्मेन समत्थि किञ्‍चि, इदम्पि धम्मे रतनं पणीतं।",
        "एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "यं बुद्धसेट्ठो परिवण्णयी सुचिं, समाधिमानन्तरिकञ्‍ञमाहु।",
        "समाधिना",
        "एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "ये",
        "ते दक्खिणेय्या सुगतस्स सावका, एतेसु दिन्‍नानि महप्फलानि।",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन",
        "ये",
        "ते पत्तिपत्ता अमतं विगय्ह, लद्धा मुधा निब्बुतिं",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "यथिन्दखीलो पथविस्सितो",
        "तथूपमं सप्पुरिसं वदामि, यो अरियसच्‍चानि अवेच्‍च पस्सति।",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "ये अरियसच्‍चानि विभावयन्ति, गम्भीरपञ्‍ञेन सुदेसितानि।",
        "किञ्‍चापि ते होन्ति भुसं पमत्ता, न ते भवं अट्ठममादियन्ति।",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन",
        "सहावस्स दस्सनसम्पदाय",
        "सक्‍कायदिट्ठि",
        "चतूहपायेहि",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "किञ्‍चापि सो कम्म",
        "अभब्ब",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "वनप्पगुम्बे यथ",
        "तथूपमं धम्मवरं अदेसयि",
        "इदम्पि बुद्धे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "वरो वरञ्‍ञू वरदो वराहरो, अनुत्तरो धम्मवरं अदेसयि।",
        "इदम्पि बुद्धे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "खीणं",
        "ते खीणबीजा अविरूळ्हिछन्दा, निब्बन्ति",
        "इदम्पि सङ्घे रतनं पणीतं, एतेन सच्‍चेन सुवत्थि होतु॥",
        "यानीध",
        "तथागतं देवमनुस्सपूजितं, बुद्धं नमस्साम सुवत्थि होतु॥",
        "यानीध भूतानि समागतानि, भुम्मानि वा यानि व अन्तलिक्खे।",
        "तथागतं देवमनुस्सपूजितं, धम्मं नमस्साम सुवत्थि होतु॥",
        "यानीध भूतानि समागतानि, भुम्मानि वा यानि व अन्तलिक्खे।",
        "तथागतं देवमनुस्सपूजितं, सङ्घं नमस्साम सुवत्थि होतूति॥",
        "‘‘सामाकचिङ्गूलकचीनकानि",
        "धम्मेन लद्धं सतमस्नमाना",
        "‘‘यदस्नमानो सुकतं सुनिट्ठितं, परेहि दिन्‍नं पयतं पणीतं।",
        "सालीनमन्‍नं",
        "‘‘न",
        "सालीनमन्‍नं परिभुञ्‍जमानो, सकुन्तमंसेहि सुसङ्खतेहि।",
        "पुच्छामि तं कस्सप एतमत्थं, कथं पकारो तव आमगन्धो’’॥",
        "‘‘पाणातिपातो",
        "अज्झेनकुत्तं",
        "‘‘ये",
        "नत्थिकदिट्ठी विसमा दुरन्‍नया, एसामगन्धो न हि मंसभोजनं॥",
        "‘‘ये लूखसा दारुणा पिट्ठिमंसिका",
        "अदानसीला न च देन्ति कस्सचि, एसामगन्धो न हि मंसभोजनं॥",
        "‘‘कोधो",
        "मानातिमानो च असब्भि सन्थवो, एसामगन्धो न हि मंसभोजनं॥",
        "‘‘ये पापसीला इणघातसूचका, वोहारकूटा इध पाटिरूपिका",
        "नराधमा येध करोन्ति किब्बिसं, एसामगन्धो न हि मंसभोजनं॥",
        "‘‘ये",
        "दुस्सीललुद्दा फरुसा अनादरा, एसामगन्धो",
        "‘‘एतेसु गिद्धा विरुद्धातिपातिनो, निच्‍चुय्युता पेच्‍च तमं वजन्ति ये।",
        "पतन्ति सत्ता निरयं अवंसिरा, एसामगन्धो न हि मंसभोजनं॥",
        "‘‘न मच्छमंसानमनासकत्तं",
        "खराजिनानि नाग्गिहुत्तस्सुपसेवना, ये वापि लोके अमरा बहू तपा।",
        "मन्ताहुती यञ्‍ञमुतूपसेवना, सोधेन्ति मच्‍चं अवितिण्णकङ्खं॥",
        "‘‘यो तेसु",
        "सङ्गातिगो सब्बदुक्खप्पहीनो, न लिप्पति",
        "इच्‍चेतमत्थं भगवा पुनप्पुनं, अक्खासि नं",
        "चित्राहि गाथाहि मुनी पकासयि, निरामगन्धो असितो दुरन्‍नयो॥",
        "सुत्वान",
        "नीचमनो वन्दि तथागतस्स, तत्थेव पब्बज्‍जमरोचयित्थाति॥",
        "हिरिं",
        "सय्हानि कम्मानि अनादियन्तं, नेसो ममन्ति इति नं विजञ्‍ञा॥",
        "अनन्वयं",
        "अकरोन्तं भासमानं, परिजानन्ति पण्डिता॥",
        "न",
        "यस्मिञ्‍च सेति उरसीव पुत्तो, स वे मित्तो यो परेहि अभेज्‍जो॥",
        "पामुज्‍जकरणं ठानं, पसंसावहनं सुखं।",
        "फलानिसंसो भावेति, वहन्तो पोरिसं धुरं॥",
        "पविवेकरसं पित्वा, रसं उपसमस्स च।",
        "निद्दरो",
        "‘‘बहू देवा मनुस्सा च, मङ्गलानि अचिन्तयुं।",
        "आकङ्खमाना सोत्थानं, ब्रूहि मङ्गलमुत्तमं’’॥",
        "‘‘असेवना",
        "पूजा च पूजनेय्यानं",
        "‘‘पतिरूपदेसवासो च, पुब्बे च कतपुञ्‍ञता।",
        "अत्तसम्मापणिधि",
        "‘‘बाहुसच्‍चञ्‍च",
        "सुभासिता च या वाचा, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘मातापितु उपट्ठानं, पुत्तदारस्स सङ्गहो।",
        "अनाकुला",
        "‘‘दानञ्‍च धम्मचरिया च, ञातकानञ्‍च सङ्गहो।",
        "अनवज्‍जानि कम्मानि, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘आरती विरती पापा, मज्‍जपाना च संयमो।",
        "अप्पमादो च धम्मेसु, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘गारवो",
        "कालेन धम्मस्सवनं",
        "‘‘खन्ती च सोवचस्सता, समणानञ्‍च दस्सनं।",
        "कालेन धम्मसाकच्छा, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘तपो च ब्रह्मचरियञ्‍च, अरियसच्‍चान दस्सनं।",
        "निब्बानसच्छिकिरिया च, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘फुट्ठस्स लोकधम्मेहि, चित्तं यस्स न कम्पति।",
        "असोकं विरजं खेमं, एतं मङ्गलमुत्तमं॥",
        "‘‘एतादिसानि कत्वान, सब्बत्थमपराजिता।",
        "सब्बत्थ सोत्थिं गच्छन्ति, तं तेसं मङ्गलमुत्तम’’न्ति॥",
        "‘‘रागो च दोसो च कुतोनिदाना, अरती",
        "कुतो समुट्ठाय मनोवितक्‍का, कुमारका धङ्कमिवोस्सजन्ति’’॥",
        "‘‘रागो च दोसो च इतोनिदाना, अरती रती लोमहंसो इतोजा।",
        "इतो समुट्ठाय मनोवितक्‍का, कुमारका धङ्कमिवोस्सजन्ति॥",
        "‘‘स्नेहजा",
        "पुथू विसत्ता कामेसु, मालुवाव विततावने॥",
        "‘‘ये नं पजानन्ति यतोनिदानं, ते नं विनोदेन्ति सुणोहि यक्ख।",
        "ते दुत्तरं ओघमिमं तरन्ति, अतिण्णपुब्बं अपुनब्भवाया’’ति॥",
        "धम्मचरियं",
        "पब्बजितोपि चे होति, अगारा अनगारियं॥",
        "सो चे मुखरजातिको, विहेसाभिरतो मगो।",
        "जीवितं",
        "कलहाभिरतो भिक्खु, मोहधम्मेन आवुतो।",
        "अक्खातम्पि न जानाति, धम्मं बुद्धेन देसितं॥",
        "विहेसं भावितत्तानं, अविज्‍जाय पुरक्खतो।",
        "संकिलेसं न जानाति, मग्गं निरयगामिनं॥",
        "विनिपातं समापन्‍नो, गब्भा गब्भं तमा तमं।",
        "स वे तादिसको भिक्खु, पेच्‍च दुक्खं निगच्छति॥",
        "गूथकूपो यथा अस्स, सम्पुण्णो गणवस्सिको।",
        "यो च एवरूपो अस्स, दुब्बिसोधो हि साङ्गणो॥",
        "यं एवरूपं जानाथ, भिक्खवो गेहनिस्सितं।",
        "पापिच्छं पापसङ्कप्पं, पापआचारगोचरं॥",
        "सब्बे",
        "कारण्डवं",
        "ततो पलापे",
        "निद्धमित्वान पापिच्छे, पापआचारगोचरे॥",
        "सुद्धा",
        "ततो समग्गा निपका, दुक्खस्सन्तं करिस्सथाति॥",
        "‘‘इसयो पुब्बका आसुं, सञ्‍ञतत्ता तपस्सिनो।",
        "पञ्‍च कामगुणे हित्वा, अत्तदत्थमचारिसुं॥",
        "‘‘न",
        "सज्झायधनधञ्‍ञासुं, ब्रह्मं निधिमपालयुं॥",
        "‘‘यं",
        "सद्धापकतमेसानं, दातवे तदमञ्‍ञिसुं॥",
        "‘‘नानारत्तेहि",
        "फीता जनपदा रट्ठा, ते नमस्सिंसु ब्राह्मणे॥",
        "‘‘अवज्झा ब्राह्मणा आसुं, अजेय्या धम्मरक्खिता।",
        "न ने कोचि निवारेसि, कुलद्वारेसु सब्बसो॥",
        "‘‘अट्ठचत्तालीसं वस्सानि, (कोमार) ब्रह्मचरियं चरिंसु ते।",
        "विज्‍जाचरणपरियेट्ठिं, अचरुं ब्राह्मणा पुरे॥",
        "‘‘न ब्राह्मणा अञ्‍ञमगमुं, नपि भरियं किणिंसु ते।",
        "सम्पियेनेव संवासं, सङ्गन्त्वा समरोचयुं॥",
        "‘‘अञ्‍ञत्र तम्हा समया, उतुवेरमणिं पति।",
        "अन्तरा मेथुनं धम्मं, नास्सु गच्छन्ति ब्राह्मणा॥",
        "‘‘ब्रह्मचरियञ्‍च सीलञ्‍च, अज्‍जवं मद्दवं तपं।",
        "सोरच्‍चं अविहिंसञ्‍च, खन्तिञ्‍चापि अवण्णयुं॥",
        "‘‘यो",
        "स वापि मेथुनं धम्मं, सुपिनन्तेपि नागमा॥",
        "‘‘तस्स वत्तमनुसिक्खन्ता, इधेके विञ्‍ञुजातिका।",
        "ब्रह्मचरियञ्‍च सीलञ्‍च, खन्तिञ्‍चापि अवण्णयुं॥",
        "‘‘तण्डुलं सयनं वत्थं, सप्पितेलञ्‍च याचिय।",
        "धम्मेन समोधानेत्वा, ततो यञ्‍ञमकप्पयुं॥",
        "‘‘उपट्ठितस्मिं",
        "यथा माता पिता भाता, अञ्‍ञे वापि च ञातका।",
        "गावो नो परमा मित्ता, यासु जायन्ति ओसधा॥",
        "‘‘अन्‍नदा",
        "एतमत्थवसं ञत्वा, नास्सु गावो हनिंसु ते॥",
        "‘‘सुखुमाला",
        "ब्राह्मणा सेहि धम्मेहि, किच्‍चाकिच्‍चेसु उस्सुका।",
        "याव लोके अवत्तिंसु, सुखमेधित्थयं पजा॥",
        "‘‘तेसं आसि विपल्‍लासो, दिस्वान अणुतो अणुं।",
        "राजिनो च वियाकारं, नारियो समलङ्कता॥",
        "‘‘रथे चाजञ्‍ञसंयुत्ते, सुकते चित्तसिब्बने।",
        "निवेसने निवेसे च, विभत्ते भागसो मिते॥",
        "‘‘गोमण्डलपरिब्यूळ्हं, नारीवरगणायुतं।",
        "उळारं मानुसं भोगं, अभिज्झायिंसु ब्राह्मणा॥",
        "‘‘ते तत्थ मन्ते गन्थेत्वा, ओक्‍काकं तदुपागमुं।",
        "पहूतधनधञ्‍ञोसि",
        "यजस्सु बहु ते धनं॥",
        "‘‘ततो च राजा सञ्‍ञत्तो, ब्राह्मणेहि रथेसभो।",
        "अस्समेधं पुरिसमेधं, सम्मापासं वाजपेय्यं निरग्गळं।",
        "एते",
        "‘‘गावो सयनञ्‍च वत्थञ्‍च, नारियो समलङ्कता।",
        "रथे चाजञ्‍ञसंयुत्ते, सुकते चित्तसिब्बने॥",
        "‘‘निवेसनानि रम्मानि, सुविभत्तानि भागसो।",
        "नानाधञ्‍ञस्स पूरेत्वा, ब्राह्मणानमदा धनं॥",
        "‘‘ते",
        "तेसं इच्छावतिण्णानं, भिय्यो तण्हा पवड्ढथ।",
        "ते तत्थ मन्ते गन्थेत्वा, ओक्‍काकं पुनमुपागमुं॥",
        "‘‘यथा आपो च पथवी च, हिरञ्‍ञं धनधानियं।",
        "एवं गावो मनुस्सानं, परिक्खारो सो हि पाणिनं।",
        "यजस्सु बहु ते वित्तं, यजस्सु बहु ते धनं॥",
        "‘‘ततो च राजा सञ्‍ञत्तो, ब्राह्मणेहि रथेसभो।",
        "नेका सतसहस्सियो, गावो यञ्‍ञे अघातयि॥",
        "‘‘न",
        "गावो एळकसमाना, सोरता कुम्भदूहना।",
        "ता विसाणे गहेत्वान, राजा सत्थेन घातयि॥",
        "‘‘ततो",
        "अधम्मो इति पक्‍कन्दुं, यं सत्थं निपती गवे॥",
        "‘‘तयो रोगा पुरे आसुं, इच्छा अनसनं जरा।",
        "पसूनञ्‍च समारम्भा, अट्ठानवुतिमागमुं॥",
        "‘‘एसो",
        "अदूसिकायो हञ्‍ञन्ति, धम्मा धंसन्ति",
        "‘‘एवमेसो अणुधम्मो, पोराणो विञ्‍ञुगरहितो।",
        "यत्थ एदिसकं पस्सति, याजकं गरहती",
        "‘‘एवं धम्मे वियापन्‍ने, विभिन्‍ना सुद्दवेस्सिका।",
        "पुथू विभिन्‍ना खत्तिया, पतिं भरियावमञ्‍ञथ॥",
        "‘‘खत्तिया",
        "जातिवादं निरंकत्वा",
        "यस्मा",
        "सो पूजितो तस्मि पसन्‍नचित्तो, बहुस्सुतो पातुकरोति धम्मं॥",
        "तदट्ठिकत्वान",
        "विञ्‍ञू विभावी निपुणो च होति, यो तादिसं भजति अप्पमत्तो॥",
        "खुद्दञ्‍च बालं उपसेवमानो, अनागतत्थञ्‍च उसूयकञ्‍च।",
        "इधेव धम्मं अविभावयित्वा, अवितिण्णकङ्खो मरणं उपेति॥",
        "यथा नरो आपगमोतरित्वा, महोदकं सलिलं सीघसोतं।",
        "सो वुय्हमानो अनुसोतगामी, किं सो परे सक्खति तारयेतुं॥",
        "तथेव धम्मं अविभावयित्वा, बहुस्सुतानं अनिसामयत्थं।",
        "सयं अजानं अवितिण्णकङ्खो, किं",
        "यथापि",
        "सो तारये तत्थ बहूपि अञ्‍ञे, तत्रूपयञ्‍ञू कुसलो मुतीमा",
        "एवम्पि",
        "सो खो परे निज्झपये पजानं, सोतावधानूपनिसूपपन्‍ने॥",
        "तस्मा हवे सप्पुरिसं भजेथ, मेधाविनञ्‍चेव बहुस्सुतञ्‍च।",
        "अञ्‍ञाय अत्थं पटिपज्‍जमानो, विञ्‍ञातधम्मो स सुखं",
        "‘‘किंसीलो",
        "नरो सम्मा निविट्ठस्स, उत्तमत्थञ्‍च पापुणे’’॥",
        "‘‘वुड्ढापचायी अनुसूयको सिया, कालञ्‍ञू",
        "धम्मिं कथं एरयितं खणञ्‍ञू, सुणेय्य सक्‍कच्‍च सुभासितानि॥",
        "‘‘कालेन गच्छे गरूनं सकासं, थम्भं निरंकत्वा",
        "अत्थं",
        "‘‘धम्मारामो धम्मरतो, धम्मे ठितो धम्मविनिच्छयञ्‍ञू।",
        "नेवाचरे धम्मसन्दोसवादं, तच्छेहि नीयेथ सुभासितेहि॥",
        "‘‘हस्सं जप्पं परिदेवं पदोसं, मायाकतं कुहनं गिद्धि मानं।",
        "सारम्भं कक्‍कसं कसावञ्‍च मुच्छं",
        "‘‘विञ्‍ञातसारानि सुभासितानि, सुतञ्‍च विञ्‍ञातसमाधिसारं।",
        "न तस्स पञ्‍ञा च सुतञ्‍च वड्ढति, यो साहसो होति नरो पमत्तो॥",
        "‘‘धम्मे",
        "अनुत्तरा",
        "ते सन्तिसोरच्‍चसमाधिसण्ठिता,",
        "सुतस्स पञ्‍ञाय च सारमज्झगू’’ति॥",
        "उट्ठहथ निसीदथ, को अत्थो सुपितेन वो।",
        "आतुरानञ्हि का निद्दा, सल्‍लविद्धान रुप्पतं॥",
        "उट्ठहथ",
        "मा वो पमत्ते विञ्‍ञाय, मच्‍चुराजा अमोहयित्थ वसानुगे॥",
        "याय देवा मनुस्सा च, सिता तिट्ठन्ति अत्थिका।",
        "तरथेतं विसत्तिकं, खणो वो",
        "खणातीता हि सोचन्ति, निरयम्हि समप्पिता॥",
        "पमादो रजो पमादो, पमादानुपतितो रजो।",
        "अप्पमादेन विज्‍जाय, अब्बहे",
        "‘‘कच्‍चि",
        "उक्‍काधारो",
        "‘‘नाहं अभिण्हसंवासा, अवजानामि पण्डितं।",
        "उक्‍काधारो मनुस्सानं, निच्‍चं अपचितो मया’’॥",
        "‘‘पञ्‍च",
        "सद्धाय घरा निक्खम्म, दुक्खस्सन्तकरो भव॥",
        "‘‘मित्ते भजस्सु कल्याणे, पन्तञ्‍च सयनासनं।",
        "विवित्तं अप्पनिग्घोसं, मत्तञ्‍ञू होहि भोजने॥",
        "‘‘चीवरे",
        "एतेसु तण्हं माकासि, मा लोकं पुनरागमि॥",
        "‘‘संवुतो पातिमोक्खस्मिं, इन्द्रियेसु च पञ्‍चसु।",
        "सति कायगतात्यत्थु, निब्बिदाबहुलो भव॥",
        "‘‘निमित्तं परिवज्‍जेहि, सुभं रागूपसञ्हितं।",
        "असुभाय चित्तं भावेहि, एकग्गं सुसमाहितं॥",
        "‘‘अनिमित्तञ्‍च भावेहि, मानानुसयमुज्‍जह।",
        "ततो मानाभिसमया, उपसन्तो चरिस्सती’’ति॥",
        "‘‘पुच्छाम",
        "अग्गाळवे कालमकासि भिक्खु, ञातो यसस्सी अभिनिब्बुतत्तो॥",
        "‘‘निग्रोधकप्पो",
        "सो तं नमस्सं अचरि मुत्यपेक्खो, आरद्धवीरियो दळ्हधम्मदस्सी॥",
        "‘‘तं सावकं सक्य",
        "समवट्ठिता नो सवनाय सोता, तुवं नो सत्था त्वमनुत्तरोसि॥",
        "‘‘छिन्देव नो विचिकिच्छं ब्रूहि मेतं, परिनिब्बुतं वेदय भूरिपञ्‍ञ।",
        "मज्झेव",
        "‘‘ये केचि गन्था इध मोहमग्गा, अञ्‍ञाणपक्खा विचिकिच्छठाना।",
        "तथागतं",
        "‘‘नो",
        "तमोवस्स निवुतो सब्बलोको, न",
        "‘‘धीरा",
        "विपस्सिनं जानमुपागमुम्हा",
        "‘‘खिप्पं गिरं एरय वग्गु वग्गुं, हंसोव पग्गय्ह सणिकं",
        "बिन्दुस्सरेन सुविकप्पितेन, सब्बेव ते उज्‍जुगता सुणोम॥",
        "‘‘पहीनजातिमरणं असेसं, निग्गय्ह धोनं",
        "न कामकारो हि पुथुज्‍जनानं, सङ्खेय्यकारो च",
        "‘‘सम्पन्‍नवेय्याकरणं तवेदं, समुज्‍जुपञ्‍ञस्स",
        "अयमञ्‍जली पच्छिमो सुप्पणामितो, मा मोहयी जानमनोमपञ्‍ञ॥",
        "‘‘परोवरं",
        "वारिं यथा",
        "‘‘यदत्थिकं",
        "निब्बायि सो आदु सउपादिसेसो, यथा विमुत्तो अहु तं सुणोम’’॥",
        "‘‘अच्छेच्छि",
        "कण्हस्स",
        "अतारि जातिं मरणं असेसं,’’",
        "इच्‍चब्रवी भगवा पञ्‍चसेट्ठो॥",
        "‘‘एस सुत्वा पसीदामि, वचो ते इसिसत्तम।",
        "अमोघं किर मे पुट्ठं, न मं वञ्‍चेसि ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यथावादी",
        "अच्छिदा मच्‍चुनो जालं, ततं मायाविनो दळ्हं॥",
        "‘‘अद्दसा भगवा आदिं, उपादानस्स कप्पियो।",
        "अच्‍चगा वत कप्पायनो, मच्‍चुधेय्यं सुदुत्तर’’न्ति॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "तिण्णं पारङ्गतं परिनिब्बुतं ठितत्तं।",
        "निक्खम्म घरा पनुज्‍ज कामे, कथं भिक्खु",
        "सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य’’॥",
        "‘‘यस्स मङ्गला समूहता, (इति भगवा)",
        "उप्पाता सुपिना च लक्खणा च।",
        "सो मङ्गलदोसविप्पहीनो,",
        "सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘रागं विनयेथ मानुसेसु, दिब्बेसु कामेसु चापि भिक्खु।",
        "अतिक्‍कम्म भवं समेच्‍च धम्मं, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘विपिट्ठिकत्वान",
        "अनुरोधविरोधविप्पहीनो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘हित्वान",
        "संयोजनियेहि विप्पमुत्तो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘न",
        "सो अनिस्सितो अनञ्‍ञनेय्यो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘वचसा",
        "निब्बानपदाभिपत्थयानो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘यो वन्दति मन्ति नुण्णमेय्य",
        "लद्धा परभोजनं न मज्‍जे, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘लोभञ्‍च भवञ्‍च विप्पहाय, विरतो छेदनबन्धना च",
        "सो तिण्णकथंकथो विसल्‍लो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘सारुप्पं",
        "यथा तथियं विदित्वा धम्मं, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘यस्सानुसया",
        "सो निरासो",
        "‘‘आसवखीणो",
        "दन्तो परिनिब्बुतो ठितत्तो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘सद्धो सुतवा नियामदस्सी, वग्गगतेसु न वग्गसारि धीरो।",
        "लोभं दोसं विनेय्य पटिघं, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘संसुद्धजिनो विवट्टच्छदो, धम्मेसु वसी पारगू अनेजो।",
        "सङ्खारनिरोधञाणकुसलो",
        "‘‘अतीतेसु अनागतेसु चापि, कप्पातीतो अतिच्‍चसुद्धिपञ्‍ञो।",
        "सब्बायतनेहि विप्पमुत्तो, सम्मा सो लोके परिब्बजेय्य॥",
        "‘‘अञ्‍ञाय",
        "सब्बुपधीनं परिक्खयानो",
        "‘‘अद्धा",
        "सब्बसंयोजनयोगवीतिवत्तो",
        "‘‘पुच्छामि तं गोतम भूरिपञ्‍ञ, कथंकरो सावको साधु होति।",
        "यो वा अगारा अनगारमेति, अगारिनो वा पनुपासकासे॥",
        "‘‘तुवञ्हि लोकस्स सदेवकस्स, गतिं पजानासि परायणञ्‍च।",
        "न चत्थि तुल्यो निपुणत्थदस्सी, तुवञ्हि बुद्धं पवरं वदन्ति॥",
        "‘‘सब्बं तुवं ञाणमवेच्‍च धम्मं, पकासेसि सत्ते अनुकम्पमानो।",
        "विवट्टच्छदोसि समन्तचक्खु, विरोचसि विमलो सब्बलोके॥",
        "‘‘आगञ्छि",
        "सोपि तया मन्तयित्वाज्झगमा, साधूति सुत्वान पतीतरूपो॥",
        "‘‘राजापि",
        "तस्सापि त्वं पुच्छितो ब्रूसि धीर, सो चापि सुत्वान पतीतरूपो॥",
        "‘‘ये केचिमे तित्थिया वादसीला, आजीवका वा यदि वा निगण्ठा।",
        "पञ्‍ञाय तं नातितरन्ति सब्बे, ठितो वजन्तं विय सीघगामिं॥",
        "‘‘ये केचिमे ब्राह्मणा वादसीला, वुद्धा चापि ब्राह्मणा सन्ति केचि।",
        "सब्बे तयि अत्थबद्धा भवन्ति, ये चापि अञ्‍ञे वादिनो मञ्‍ञमाना॥",
        "‘‘अयञ्हि धम्मो निपुणो सुखो च, योयं तया भगवा सुप्पवुत्तो।",
        "तमेव सब्बेपि",
        "‘‘सब्बेपि मे भिक्खवो सन्‍निसिन्‍ना, उपासका चापि तथेव सोतुं।",
        "सुणन्तु धम्मं विमलेनानुबुद्धं, सुभासितं",
        "‘‘सुणाथ मे भिक्खवो सावयामि वो, धम्मं धुतं तञ्‍च चराथ सब्बे।",
        "इरियापथं",
        "‘‘नो वे विकाले विचरेय्य भिक्खु, गामे च पिण्डाय चरेय्य काले।",
        "अकालचारिञ्हि सजन्ति सङ्गा, तस्मा विकाले न चरन्ति बुद्धा॥",
        "‘‘रूपा",
        "एतेसु धम्मेसु विनेय्य छन्दं, कालेन सो पविसे पातरासं॥",
        "‘‘पिण्डञ्‍च भिक्खु समयेन लद्धा, एको पटिक्‍कम्म रहो निसीदे।",
        "अज्झत्तचिन्ती न मनो बहिद्धा, निच्छारये सङ्गहितत्तभावो॥",
        "‘‘सचेपि सो सल्‍लपे सावकेन, अञ्‍ञेन वा केनचि भिक्खुना वा।",
        "धम्मं",
        "‘‘वादञ्हि",
        "ततो ततो ने पसजन्ति सङ्गा, चित्तञ्हि ते तत्थ गमेन्ति दूरे॥",
        "‘‘पिण्डं विहारं सयनासनञ्‍च, आपञ्‍च सङ्घाटिरजूपवाहनं।",
        "सुत्वान धम्मं सुगतेन देसितं, सङ्खाय सेवे वरपञ्‍ञसावको॥",
        "‘‘तस्मा हि पिण्डे सयनासने च, आपे च सङ्घाटिरजूपवाहने।",
        "एतेसु",
        "‘‘गहट्ठवत्तं पन वो वदामि, यथाकरो सावको साधु होति।",
        "न हेस",
        "‘‘पाणं",
        "सब्बेसु",
        "‘‘ततो अदिन्‍नं परिवज्‍जयेय्य, किञ्‍चि क्‍वचि सावको बुज्झमानो।",
        "न हारये हरतं नानुजञ्‍ञा, सब्बं अदिन्‍नं परिवज्‍जयेय्य॥",
        "‘‘अब्रह्मचरियं परिवज्‍जयेय्य, अङ्गारकासुं जलितंव विञ्‍ञू।",
        "असम्भुणन्तो पन ब्रह्मचरियं, परस्स दारं न अतिक्‍कमेय्य॥",
        "‘‘सभग्गतो वा परिसग्गतो वा, एकस्स वेको",
        "न भाणये भणतं नानुजञ्‍ञा, सब्बं अभूतं परिवज्‍जयेय्य॥",
        "‘‘मज्‍जञ्‍च पानं न समाचरेय्य, धम्मं इमं रोचये यो गहट्ठो।",
        "न पायये पिवतं नानुजञ्‍ञा, उम्मादनन्तं इति नं विदित्वा॥",
        "‘‘मदा हि पापानि करोन्ति बाला, कारेन्ति चञ्‍ञेपि जने पमत्ते।",
        "एतं",
        "‘‘पाणं",
        "अब्रह्मचरिया विरमेय्य मेथुना, रत्तिं न भुञ्‍जेय्य विकालभोजनं॥",
        "‘‘मालं",
        "एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं, बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥",
        "‘‘ततो च पक्खस्सुपवस्सुपोसथं, चातुद्दसिं पञ्‍चदसिञ्‍च अट्ठमिं।",
        "पाटिहारियपक्खञ्‍च पसन्‍नमानसो, अट्ठङ्गुपेतं सुसमत्तरूपं॥",
        "‘‘ततो च पातो उपवुत्थुपोसथो, अन्‍नेन पानेन च भिक्खुसङ्घं।",
        "पसन्‍नचित्तो अनुमोदमानो, यथारहं संविभजेथ विञ्‍ञू॥",
        "‘‘धम्मेन मातापितरो भरेय्य, पयोजये धम्मिकं सो वणिज्‍जं।",
        "एतं",
        "रतनामगन्धो हिरि च, मङ्गलं सूचिलोमेन।",
        "धम्मचरियञ्‍च ब्राह्मणो",
        "राहुलो पुन कप्पो च, परिब्बाजनियं तथा।",
        "धम्मिकञ्‍च विदुनो आहु, चूळवग्गन्ति चुद्दसाति॥",
        "पब्बज्‍जं",
        "यथा वीमंसमानो सो, पब्बज्‍जं समरोचयि॥",
        "सम्बाधोयं घरावासो, रजस्सायतनं इति।",
        "अब्भोकासोव पब्बज्‍जा, इति दिस्वान पब्बजि॥",
        "पब्बजित्वान कायेन, पापकम्मं विवज्‍जयि।",
        "वचीदुच्‍चरितं",
        "अगमा राजगहं बुद्धो, मगधानं गिरिब्बजं।",
        "पिण्डाय अभिहारेसि, आकिण्णवरलक्खणो॥",
        "तमद्दसा बिम्बिसारो, पासादस्मिं पतिट्ठितो।",
        "दिस्वा लक्खणसम्पन्‍नं, इममत्थं अभासथ॥",
        "‘‘इमं भोन्तो निसामेथ, अभिरूपो ब्रहा सुचि।",
        "चरणेन च सम्पन्‍नो, युगमत्तञ्‍च पेक्खति॥",
        "‘‘ओक्खित्तचक्खु सतिमा, नायं नीचकुलामिव।",
        "राजदूताभिधावन्तु, कुहिं भिक्खु गमिस्सति’’॥",
        "ते पेसिता राजदूता, पिट्ठितो अनुबन्धिसुं।",
        "कुहिं गमिस्सति भिक्खु, कत्थ वासो भविस्सति॥",
        "सपदानं",
        "खिप्पं पत्तं अपूरेसि, सम्पजानो पटिस्सतो॥",
        "पिण्डचारं",
        "पण्डवं अभिहारेसि, एत्थ वासो भविस्सति॥",
        "दिस्वान वासूपगतं, तयो",
        "तेसु एकोव",
        "‘‘एस",
        "निसिन्‍नो ब्यग्घुसभोव, सीहोव गिरिगब्भरे’’॥",
        "सुत्वान",
        "तरमानरूपो निय्यासि, येन पण्डवपब्बतो॥",
        "स यानभूमिं यायित्वा, याना ओरुय्ह खत्तियो।",
        "पत्तिको उपसङ्कम्म, आसज्‍ज नं उपाविसि॥",
        "निसज्‍ज राजा सम्मोदि, कथं सारणीयं ततो।",
        "कथं सो वीतिसारेत्वा, इममत्थं अभासथ॥",
        "‘‘युवा च दहरो चासि, पठमुप्पत्तिको",
        "वण्णारोहेन सम्पन्‍नो, जातिमा विय खत्तियो॥",
        "‘‘सोभयन्तो अनीकग्गं, नागसङ्घपुरक्खतो।",
        "ददामि भोगे भुञ्‍जस्सु, जातिं अक्खाहि पुच्छितो’’॥",
        "‘‘उजुं जनपदो राज, हिमवन्तस्स पस्सतो।",
        "धनवीरियेन सम्पन्‍नो, कोसलेसु",
        "‘‘आदिच्‍चा",
        "तम्हा कुला पब्बजितोम्हि, न कामे अभिपत्थयं॥",
        "‘‘कामेस्वादीनवं दिस्वा, नेक्खम्मं दट्ठु खेमतो।",
        "पधानाय गमिस्सामि, एत्थ मे रञ्‍जती मनो’’ति॥",
        "‘‘तं",
        "विपरक्‍कम्म झायन्तं, योगक्खेमस्स पत्तिया॥",
        "‘‘नमुची करुणं वाचं, भासमानो उपागमि।",
        "‘किसो त्वमसि दुब्बण्णो, सन्तिके मरणं तव॥",
        "‘‘‘सहस्सभागो",
        "जीव भो जीवितं सेय्यो, जीवं पुञ्‍ञानि काहसि॥",
        "‘‘‘चरतो",
        "पहूतं चीयते पुञ्‍ञं, किं पधानेन काहसि॥",
        "‘‘‘दुग्गो मग्गो पधानाय, दुक्‍करो दुरभिसम्भवो’’’।",
        "इमा गाथा भणं मारो, अट्ठा बुद्धस्स सन्तिके॥",
        "तं तथावादिनं मारं, भगवा एतदब्रवि।",
        "‘‘पमत्तबन्धु पापिम, येनत्थेन",
        "‘‘अणुमत्तोपि",
        "येसञ्‍च अत्थो पुञ्‍ञेन, ते मारो वत्तुमरहति॥",
        "‘‘अत्थि सद्धा तथा",
        "एवं मं पहितत्तम्पि, किं जीवमनुपुच्छसि॥",
        "‘‘नदीनमपि सोतानि, अयं वातो विसोसये।",
        "किञ्‍च",
        "‘‘लोहिते सुस्समानम्हि, पित्तं सेम्हञ्‍च सुस्सति।",
        "मंसेसु खीयमानेसु, भिय्यो चित्तं पसीदति।",
        "भिय्यो सति च पञ्‍ञा च, समाधि मम तिट्ठति॥",
        "‘‘तस्स मेवं विहरतो, पत्तस्सुत्तमवेदनं।",
        "कामेसु",
        "‘‘कामा",
        "ततिया खुप्पिपासा ते, चतुत्थी तण्हा पवुच्‍चति॥",
        "‘‘पञ्‍चमं",
        "सत्तमी विचिकिच्छा ते, मक्खो थम्भो ते अट्ठमो॥",
        "‘‘लाभो सिलोको सक्‍कारो, मिच्छालद्धो च यो यसो।",
        "यो चत्तानं समुक्‍कंसे, परे च अवजानति॥",
        "‘‘एसा",
        "न नं असूरो जिनाति, जेत्वा च लभते सुखं॥",
        "‘‘एस मुञ्‍जं परिहरे, धिरत्थु मम",
        "सङ्गामे मे मतं सेय्यो, यं चे जीवे पराजितो॥",
        "‘‘पगाळ्हेत्थ",
        "तञ्‍च मग्गं न जानन्ति, येन गच्छन्ति सुब्बता॥",
        "‘‘समन्ता धजिनिं दिस्वा, युत्तं मारं सवाहनं।",
        "युद्धाय पच्‍चुग्गच्छामि, मा मं ठाना अचावयि॥",
        "‘‘यं",
        "तं",
        "‘‘वसीकरित्वा",
        "रट्ठा रट्ठं विचरिस्सं, सावके विनयं पुथू॥",
        "‘‘ते अप्पमत्ता पहितत्ता, मम सासनकारका।",
        "अकामस्स",
        "‘‘सत्त वस्सानि भगवन्तं, अनुबन्धिं पदापदं।",
        "ओतारं नाधिगच्छिस्सं, सम्बुद्धस्स सतीमतो॥",
        "‘‘मेदवण्णंव पासाणं, वायसो अनुपरियगा।",
        "अपेत्थ मुदुं",
        "‘‘अलद्धा तत्थ अस्सादं, वायसेत्तो अपक्‍कमि।",
        "काकोव सेलमासज्‍ज, निब्बिज्‍जापेम गोतमं’’॥",
        "तस्स",
        "ततो सो दुम्मनो यक्खो, तत्थेवन्तरधायथाति॥",
        "‘‘सुभासितं उत्तममाहु सन्तो, धम्मं भणे नाधम्मं तं दुतियं।",
        "पियं भणे नाप्पियं तं ततियं, सच्‍चं भणे नालिकं तं चतुत्थ’’न्ति॥",
        "‘‘तमेव वाचं भासेय्य, यायत्तानं न तापये।",
        "परे",
        "‘‘पियवाचमेव भासेय्य, या वाचा पटिनन्दिता।",
        "यं अनादाय पापानि, परेसं भासते पियं॥",
        "‘‘सच्‍चं वे अमता वाचा, एस धम्मो सनन्तनो।",
        "सच्‍चे अत्थे च धम्मे च, आहु सन्तो पतिट्ठिता॥",
        "‘‘यं",
        "दुक्खस्सन्तकिरियाय, सा वे वाचानमुत्तमा’’ति॥",
        "‘‘न ब्राह्मणो नोम्हि न राजपुत्तो, न वेस्सायनो उद कोचि नोम्हि।",
        "गोत्तं परिञ्‍ञाय पुथुज्‍जनानं, अकिञ्‍चनो मन्त चरामि लोके॥",
        "‘‘सङ्घाटिवासी",
        "अलिप्पमानो इध माणवेहि, अकल्‍लं मं ब्राह्मण पुच्छसि गोत्तपञ्हं’’॥",
        "‘‘पुच्छन्ति",
        "‘‘ब्राह्मणो हि चे त्वं ब्रूसि, मञ्‍च ब्रूसि अब्राह्मणं।",
        "तं तं सावित्तिं पुच्छामि, तिपदं चतुवीसतक्खरं॥",
        "‘‘किं",
        "यञ्‍ञमकप्पयिंसु पुथू इध लोके",
        "‘‘यदन्तगू वेदगू यञ्‍ञकाले, यस्साहुतिं लभे तस्सिज्झेति ब्रूमि’’॥",
        "‘‘अद्धा हि तस्स हुतमिज्झे, (इति ब्राह्मणो)",
        "यं तादिसं वेदगुमद्दसाम।",
        "तुम्हादिसानञ्हि अदस्सनेन, अञ्‍ञो जनो भुञ्‍जति पूरळासं’’॥",
        "‘‘तस्मातिह त्वं ब्राह्मण अत्थेन, अत्थिको उपसङ्कम्म पुच्छ।",
        "सन्तं विधूमं अनीघं निरासं, अप्पेविध अभिविन्दे सुमेधं’’॥",
        "‘‘यञ्‍ञे रतोहं भो गोतम, यञ्‍ञं यिट्ठुकामो नाहं पजानामि।",
        "अनुसासतु मं भवं, यत्थ",
        "‘‘मा",
        "नीचाकुलीनोपि",
        "‘‘सच्‍चेन दन्तो दमसा उपेतो, वेदन्तगू वूसितब्रह्मचरियो।",
        "कालेन तम्हि हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो",
        "‘‘ये",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये वीतरागा सुसमाहितिन्द्रिया, चन्दोव राहुग्गहणा पमुत्ता।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘असज्‍जमाना विचरन्ति लोके, सदा सता हित्वा ममायितानि।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘यो कामे हित्वा अभिभुय्यचारी, यो वेदि जातीमरणस्स अन्तं।",
        "परिनिब्बुतो",
        "‘‘समो",
        "अनूपलित्तो इध वा हुरं वा, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘यम्हि",
        "पनुण्णकोधो अभिनिब्बुतत्तो, यो ब्राह्मणो सोकमलं अहासि।",
        "तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘निवेसनं यो मनसो अहासि, परिग्गहा यस्स न सन्ति केचि।",
        "अनुपादियानो इध वा हुरं वा, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘समाहितो यो उदतारि ओघं, धम्मं चञ्‍ञासि परमाय दिट्ठिया।",
        "खीणासवो अन्तिमदेहधारी, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘भवासवा यस्स वची खरा च, विधूपिता अत्थगता न सन्ति।",
        "स वेदगू सब्बधि विप्पमुत्तो, तथागतो",
        "‘‘सङ्गातिगो यस्स न सन्ति सङ्गा, यो मानसत्तेसु अमानसत्तो।",
        "दुक्खं",
        "‘‘आसं",
        "आरम्मणा यस्स न सन्ति केचि, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘परोपरा",
        "सन्तो उपादानखये विमुत्तो, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘संयोजनं",
        "सुद्धो निदोसो विमलो अकाचो",
        "‘‘यो अत्तनो अत्तानं",
        "स वे अनेजो अखिलो अकङ्खो, तथागतो अरहति पूरळासं॥",
        "‘‘मोहन्तरा यस्स न सन्ति केचि, सब्बेसु धम्मेसु च ञाणदस्सी।",
        "सरीरञ्‍च अन्तिमं धारेति, पत्तो च सम्बोधिमनुत्तरं सिवं।",
        "एत्तावता यक्खस्स सुद्धि, तथागतो अरहति पूरळासं’’॥",
        "‘‘हुतञ्‍च",
        "ब्रह्मा हि सक्खि पटिगण्हातु मे भगवा, भुञ्‍जतु मे भगवा पूरळासं’’॥",
        "‘‘गाथाभिगीतं मे अभोजनेय्यं, सम्पस्सतं ब्राह्मण नेस धम्मो।",
        "गाथाभिगीतं पनुदन्ति बुद्धा, धम्मे सती ब्राह्मण वुत्तिरेसा॥",
        "‘‘अञ्‍ञेन च केवलिनं महेसिं, खीणासवं कुक्‍कुच्‍चवूपसन्तं।",
        "अन्‍नेन पानेन उपट्ठहस्सु, खेत्तञ्हि तं पुञ्‍ञपेक्खस्स होति’’॥",
        "‘‘साधाहं",
        "यं यञ्‍ञकाले परियेसमानो, पप्पुय्य तव सासनं’’॥",
        "‘‘सारम्भा यस्स विगता, चित्तं यस्स अनाविलं।",
        "विप्पमुत्तो च कामेहि, थिनं यस्स पनूदितं॥",
        "‘‘सीमन्तानं",
        "मुनिं मोनेय्यसम्पन्‍नं, तादिसं यञ्‍ञमागतं॥",
        "‘‘भकुटिं",
        "पूजेथ अन्‍नपानेन, एवं इज्झन्ति दक्खिणा॥",
        "‘‘बुद्धो",
        "आयागो सब्बलोकस्स, भोतो दिन्‍नं महप्फल’’न्ति॥",
        "‘‘पुच्छामहं गोतमं वदञ्‍ञुं, (इति माघो माणवो)",
        "कासायवासिं अगहं",
        "यो याचयोगो दानपति",
        "ददं",
        "‘‘यो याचयोगो दानपति गहट्ठो, (माघाति भगवा)",
        "पुञ्‍ञत्थिको यजति पुञ्‍ञपेक्खो।",
        "ददं परेसं इध अन्‍नपानं, आराधये दक्खिणेय्येभि तादि’’॥",
        "‘‘यो",
        "पुञ्‍ञत्थिको यजति पुञ्‍ञपेक्खो।",
        "ददं परेसं इध अन्‍नपानं, अक्खाहि मे भगवा दक्खिणेय्ये’’॥",
        "‘‘ये",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये सब्बसंयोजनबन्धनच्छिदा, दन्ता विमुत्ता अनीघा निरासा।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘रागञ्‍च दोसञ्‍च पहाय मोहं, खीणासवा वूसितब्रह्मचरिया।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘येसु न माया वसति न मानो, खीणासवा वूसितब्रह्मचरिया।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘येसं तण्हा नत्थि कुहिञ्‍चि लोके, भवाभवाय इध वा हुरं वा।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये कामे हित्वा अगहा चरन्ति, सुसञ्‍ञतत्ता तसरंव उज्‍जुं।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये वीतरागा सुसमाहितिन्द्रिया, चन्दोव राहुग्गहणा पमुत्ता।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘समिताविनो वीतरागा अकोपा, येसं गती नत्थिध विप्पहाय।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘जहित्वा जातिमरणं असेसं, कथंकथिं सब्बमुपातिवत्ता।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘ये",
        "कालेन",
        "‘‘ये हेत्थ जानन्ति यथा तथा इदं, अयमन्तिमा नत्थि पुनब्भवोति।",
        "कालेन तेसु हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ॥",
        "‘‘यो",
        "कालेन तम्हि हब्यं पवेच्छे, यो ब्राह्मणो पुञ्‍ञपेक्खो यजेथ’’॥",
        "‘‘अद्धा अमोघा मम पुच्छना अहु, अक्खासि मे भगवा दक्खिणेय्ये।",
        "त्वञ्हेत्थ जानासि यथा तथा इदं, तथा हि ते विदितो एस धम्मो॥",
        "‘‘यो याचयोगो दानपति गहट्ठो, (इति माघो माणवो)",
        "पुञ्‍ञत्थिको यजति पुञ्‍ञपेक्खो।",
        "ददं परेसं इध अन्‍नपानं,",
        "अक्खाहि मे भगवा यञ्‍ञसम्पदं’’॥",
        "‘‘यजस्सु यजमानो माघाति भगवा, सब्बत्थ च विप्पसादेहि चित्तं।",
        "आरम्मणं यजमानस्स यञ्‍ञो, एत्थप्पतिट्ठाय जहाति दोसं॥",
        "‘‘सो",
        "रत्तिन्दिवं सततमप्पमत्तो, सब्बा दिसा फरति अप्पमञ्‍ञं’’॥",
        "‘‘को",
        "अजानतो मे मुनि ब्रूहि पुट्ठो, भगवा हि मे सक्खि ब्रह्मज्‍जदिट्ठो।",
        "तुवञ्हि",
        "‘‘यो यजति तिविधं यञ्‍ञसम्पदं, (माघाति भगवा)",
        "आराधये दक्खिणेय्येभि तादि।",
        "एवं",
        "उपपज्‍जति ब्रह्मलोकन्ति ब्रूमी’’ति॥",
        "‘‘कङ्खी वेचिकिच्छी आगमं, (इति सभियो)",
        "पञ्हे पुच्छितुं अभिकङ्खमानो।",
        "तेसन्तकरो भवाहि",
        "अनुपुब्बं अनुधम्मं ब्याकरोहि मे’’॥",
        "‘‘दूरतो",
        "पञ्हे पुच्छितुं अभिकङ्खमानो।",
        "तेसन्तकरो भवामि",
        "अनुपुब्बं अनुधम्मं ब्याकरोमि ते॥",
        "‘‘पुच्छ",
        "तस्स तस्सेव पञ्हस्स, अहं अन्तं करोमि ते’’ति॥",
        "‘‘किं पत्तिनमाहु भिक्खुनं, (इति सभियो)",
        "सोरतं केन कथञ्‍च दन्तमाहु।",
        "बुद्धोति कथं पवुच्‍चति,",
        "पुट्ठो मे भगवा ब्याकरोहि’’॥",
        "‘‘पज्‍जेन",
        "परिनिब्बानगतो वितिण्णकङ्खो।",
        "विभवञ्‍च भवञ्‍च विप्पहाय,",
        "वुसितवा खीणपुनब्भवो स भिक्खु॥",
        "‘‘सब्बत्थ",
        "तिण्णो समणो अनाविलो, उस्सदा यस्स न सन्ति सोरतो सो॥",
        "‘‘यस्सिन्द्रियानि भावितानि, अज्झत्तं बहिद्धा च सब्बलोके।",
        "निब्बिज्झ इमं परञ्‍च लोकं, कालं कङ्खति भावितो स दन्तो॥",
        "‘‘कप्पानि विचेय्य केवलानि, संसारं दुभयं चुतूपपातं।",
        "विगतरजमनङ्गणं",
        "‘‘किं",
        "समणं केन कथञ्‍च न्हातकोति।",
        "नागोति",
        "पुट्ठो मे भगवा ब्याकरोहि’’॥",
        "‘‘बाहित्वा सब्बपापकानि, (सभियाति भगवा)",
        "विमलो साधुसमाहितो ठितत्तो।",
        "संसारमतिच्‍च केवली सो,",
        "असितो तादि पवुच्‍चते स ब्रह्मा॥",
        "‘‘समितावि पहाय पुञ्‍ञपापं, विरजो ञत्वा इमं परञ्‍च लोकं।",
        "जातिमरणं उपातिवत्तो, समणो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘निन्हाय",
        "देवमनुस्सेसु",
        "‘‘आगुं न करोति किञ्‍चि लोके, सब्बसंयोगे",
        "सब्बत्थ न सज्‍जती विमुत्तो, नागो तादि पवुच्‍चते तथत्ता’’ति॥",
        "‘‘कं खेत्तजिनं वदन्ति बुद्धा, (इति सभियो)",
        "कुसलं केन कथञ्‍च पण्डितोति।",
        "मुनि",
        "पुट्ठो मे भगवा ब्याकरोहि’’॥",
        "‘‘खेत्तानि विचेय्य केवलानि, (सभियाति भगवा)",
        "दिब्बं मानुसकञ्‍च ब्रह्मखेत्तं।",
        "सब्बखेत्तमूलबन्धना पमुत्तो,",
        "खेत्तजिनो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘कोसानि",
        "सब्बकोसमूलबन्धना पमुत्तो, कुसलो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘दुभयानि",
        "कण्हं सुक्‍कं उपातिवत्तो, पण्डितो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘असतञ्‍च",
        "देवमनुस्सेहि पूजनीयो, सङ्गं जालमतिच्‍च सो मुनी’’ति॥",
        "‘‘किं पत्तिनमाहु",
        "अनुविदितं केन कथञ्‍च वीरियवाति।",
        "आजानियो किन्ति नाम होति,",
        "पुट्ठो मे भगवा ब्याकरोहि’’॥",
        "‘‘वेदानि विचेय्य केवलानि, (सभियाति भगवा)",
        "समणानं यानिधत्थि",
        "सब्बवेदनासु वीतरागो,",
        "सब्बं वेदमतिच्‍च वेदगू सो॥",
        "‘‘अनुविच्‍च पपञ्‍चनामरूपं, अज्झत्तं",
        "सब्बरोगमूलबन्धना पमुत्तो, अनुविदितो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘विरतो इध सब्बपापकेहि, निरयदुक्खं अतिच्‍च वीरियवा सो।",
        "सो वीरियवा पधानवा, धीरो तादि पवुच्‍चते तथत्ता॥",
        "‘‘यस्सस्सु लुनानि बन्धनानि, अज्झत्तं बहिद्धा च सङ्गमूलं।",
        "सब्बसङ्गमूलबन्धना पमुत्तो, आजानियो तादि पवुच्‍चते तथत्ता’’ति॥",
        "‘‘किं पत्तिनमाहु सोत्तियं, (इति सभियो)",
        "अरियं",
        "परिब्बाजको किन्ति नाम होति,",
        "पुट्ठो मे भगवा ब्याकरोहि’’॥",
        "‘‘सुत्वा सब्बधम्मं अभिञ्‍ञाय लोके, (सभियाति भगवा)",
        "सावज्‍जानवज्‍जं यदत्थि किञ्‍चि।",
        "अभिभुं अकथंकथिं विमुत्तं,",
        "अनिघं",
        "‘‘छेत्वा आसवानि आलयानि, विद्वा सो न उपेति गब्भसेय्यं।",
        "सञ्‍ञं तिविधं पनुज्‍ज पङ्कं, कप्पं नेति तमाहु अरियोति॥",
        "‘‘यो इध चरणेसु पत्तिपत्तो, कुसलो सब्बदा आजानाति",
        "सब्बत्थ न सज्‍जति विमुत्तचित्तो",
        "‘‘दुक्खवेपक्‍कं यदत्थि कम्मं, उद्धमधो तिरियं वापि",
        "परिब्बाजयित्वा परिञ्‍ञचारी, मायं मानमथोपि लोभकोधं।",
        "परियन्तमकासि नामरूपं, तं परिब्बाजकमाहु पत्तिपत्त’’न्ति॥",
        "‘‘यानि",
        "सञ्‍ञक्खरसञ्‍ञनिस्सितानि, ओसरणानि विनेय्य ओघतमगा॥",
        "‘‘अन्तगूसि",
        "जुतिमा मुतिमा पहूतपञ्‍ञो, दुक्खस्सन्तकरं अतारेसि मं॥",
        "‘‘यं मे कङ्खितमञ्‍ञासि, विचिकिच्छा मं तारयि नमो ते।",
        "मुनि मोनपथेसु पत्तिपत्त, अखिल आदिच्‍चबन्धु सोरतोसि॥",
        "‘‘या",
        "अद्धा मुनीसि सम्बुद्धो, नत्थि नीवरणा तव॥",
        "‘‘उपायासा च ते सब्बे, विद्धस्ता विनळीकता।",
        "सीतिभूतो दमप्पत्तो, धितिमा सच्‍चनिक्‍कमो॥",
        "‘‘तस्स ते नागनागस्स, महावीरस्स भासतो।",
        "सब्बे देवानुमोदन्ति, उभो नारदपब्बता॥",
        "‘‘नमो ते पुरिसाजञ्‍ञ, नमो ते पुरिसुत्तम।",
        "सदेवकस्मिं लोकस्मिं, नत्थि ते पटिपुग्गलो॥",
        "‘‘तुवं",
        "तुवं अनुसये छेत्वा, तिण्णो तारेसि मं पजं॥",
        "‘‘उपधी ते समतिक्‍कन्ता, आसवा ते पदालिता।",
        "सीहोसि अनुपादानो, पहीनभयभेरवो॥",
        "‘‘पुण्डरीकं",
        "एवं पुञ्‍ञे च पापे च, उभये त्वं न लिम्पसि।",
        "पादे वीर पसारेहि, सभियो वन्दति सत्थुनो’’ति॥",
        "‘‘परिपुण्णकायो सुरुचि, सुजातो चारुदस्सनो।",
        "सुवण्णवण्णोसि भगवा, सुसुक्‍कदाठोसि वीरियवा॥",
        "‘‘नरस्स",
        "सब्बे ते तव कायस्मिं, महापुरिसलक्खणा॥",
        "‘‘पसन्‍ननेत्तो सुमुखो, ब्रहा उजु पतापवा।",
        "मज्झे",
        "‘‘कल्याणदस्सनो",
        "किं ते समणभावेन, एवं उत्तमवण्णिनो॥",
        "‘‘राजा अरहसि भवितुं, चक्‍कवत्ती रथेसभो।",
        "चातुरन्तो विजितावी, जम्बुसण्डस्स",
        "‘‘खत्तिया",
        "राजाभिराजा मनुजिन्दो, रज्‍जं कारेहि गोतम’’॥",
        "‘‘राजाहमस्मि सेलाति, (भगवा) धम्मराजा अनुत्तरो।",
        "धम्मेन चक्‍कं वत्तेमि, चक्‍कं अप्पटिवत्तियं’’॥",
        "‘‘सम्बुद्धो पटिजानासि, (इति सेलो ब्राह्मणो) धम्मराजा अनुत्तरो।",
        "‘धम्मेन चक्‍कं वत्तेमि’, इति भाससि गोतम॥",
        "‘‘को नु सेनापति भोतो, सावको सत्थुरन्वयो।",
        "को ते तमनुवत्तेति, धम्मचक्‍कं पवत्तितं’’॥",
        "‘‘मया पवत्तितं चक्‍कं, (सेलाति भगवा) धम्मचक्‍कं अनुत्तरं।",
        "सारिपुत्तो अनुवत्तेति, अनुजातो तथागतं॥",
        "‘‘अभिञ्‍ञेय्यं अभिञ्‍ञातं, भावेतब्बञ्‍च भावितं।",
        "पहातब्बं पहीनं मे, तस्मा बुद्धोस्मि ब्राह्मण॥",
        "‘‘विनयस्सु",
        "दुल्‍लभं दस्सनं होति, सम्बुद्धानं अभिण्हसो॥",
        "‘‘येसं",
        "सोहं ब्राह्मण सम्बुद्धो, सल्‍लकत्तो अनुत्तरो॥",
        "‘‘ब्रह्मभूतो अतितुलो, मारसेनप्पमद्दनो।",
        "सब्बामित्ते वसीकत्वा, मोदामि अकुतोभयो’’॥",
        "‘‘इमं भवन्तो निसामेथ, यथा भासति चक्खुमा।",
        "सल्‍लकत्तो महावीरो, सीहोव नदती वने॥",
        "‘‘ब्रह्मभूतं अतितुलं, मारसेनप्पमद्दनं।",
        "को दिस्वा नप्पसीदेय्य, अपि कण्हाभिजातिको॥",
        "‘‘यो मं इच्छति अन्वेतु, यो वा निच्छति गच्छतु।",
        "इधाहं पब्बजिस्सामि, वरपञ्‍ञस्स सन्तिके’’॥",
        "‘‘एवञ्‍चे",
        "मयम्पि पब्बजिस्साम, वरपञ्‍ञस्स सन्तिके’’॥",
        "‘‘ब्राह्मणा तिसता इमे, याचन्ति पञ्‍जलीकता।",
        "ब्रह्मचरियं चरिस्साम, भगवा तव सन्तिके’’॥",
        "‘‘स्वाक्खातं ब्रह्मचरियं, (सेलाति भगवा) सन्दिट्ठिकमकालिकं।",
        "यत्थ अमोघा पब्बज्‍जा, अप्पमत्तस्स सिक्खतो’’ति॥",
        "‘‘अग्गिहुत्तमुखा यञ्‍ञा, सावित्ती छन्दसो मुखं।",
        "राजा मुखं मनुस्सानं, नदीनं सागरो मुखं॥",
        "‘‘नक्खत्तानं मुखं चन्दो, आदिच्‍चो तपतं मुखं।",
        "पुञ्‍ञं आकङ्खमानानं, सङ्घो वे यजतं मुख’’न्ति॥",
        "‘‘यं तं सरणमागम्ह",
        "सत्तरत्तेन भगवा, दन्तम्ह तव सासने॥",
        "‘‘तुवं बुद्धो तुवं सत्था, तुवं माराभिभू मुनि।",
        "तुवं अनुसये छेत्वा, तिण्णो तारेसिमं पजं॥",
        "‘‘उपधी ते समतिक्‍कन्ता, आसवा ते पदालिता।",
        "सीहोसि",
        "‘‘भिक्खवो",
        "पादे वीर पसारेहि, नागा वन्दन्तु सत्थुनो’’ति॥",
        "अनिमित्तमनञ्‍ञातं",
        "कसिरञ्‍च परित्तञ्‍च, तञ्‍च दुक्खेन संयुतं॥",
        "न",
        "जरम्पि",
        "फलानमिव पक्‍कानं, पातो पतनतो",
        "एवं जातान मच्‍चानं, निच्‍चं मरणतो भयं॥",
        "यथापि कुम्भकारस्स, कता मत्तिकभाजना।",
        "सब्बे भेदनपरियन्ता",
        "दहरा च महन्ता च, ये बाला ये च पण्डिता।",
        "सब्बे मच्‍चुवसं यन्ति, सब्बे मच्‍चुपरायणा॥",
        "तेसं मच्‍चुपरेतानं, गच्छतं परलोकतो।",
        "न पिता तायते पुत्तं, ञाती वा पन ञातके॥",
        "पेक्खतं येव ञातीनं, पस्स लालपतं पुथु।",
        "एकमेकोव मच्‍चानं, गोवज्झो विय नीयति",
        "एवमब्भाहतो",
        "तस्मा धीरा न सोचन्ति, विदित्वा लोकपरियायं॥",
        "यस्स मग्गं न जानासि, आगतस्स गतस्स वा।",
        "उभो अन्ते असम्पस्सं, निरत्थं परिदेवसि॥",
        "परिदेवयमानो चे, किञ्‍चिदत्थं उदब्बहे।",
        "सम्मूळ्हो हिंसमत्तानं, कयिरा चे नं विचक्खणो॥",
        "न हि रुण्णेन सोकेन, सन्तिं पप्पोति चेतसो।",
        "भिय्यस्सुप्पज्‍जते दुक्खं, सरीरं चुपहञ्‍ञति॥",
        "किसो",
        "न",
        "सोकमप्पजहं",
        "अनुत्थुनन्तो कालङ्कतं",
        "अञ्‍ञेपि पस्स गमिने, यथाकम्मूपगे नरे।",
        "मच्‍चुनो वसमागम्म, फन्दन्तेविध पाणिनो॥",
        "येन येन हि मञ्‍ञन्ति, ततो तं होति अञ्‍ञथा।",
        "एतादिसो विनाभावो, पस्स लोकस्स परियायं॥",
        "अपि वस्ससतं जीवे, भिय्यो वा पन माणवो।",
        "ञातिसङ्घा विना होति, जहाति इध जीवितं॥",
        "तस्मा अरहतो सुत्वा, विनेय्य परिदेवितं।",
        "पेतं कालङ्कतं दिस्वा, नेसो लब्भा मया इति॥",
        "यथा",
        "एवम्पि धीरो सपञ्‍ञो, पण्डितो कुसलो नरो।",
        "खिप्पमुप्पतितं सोकं, वातो तूलंव धंसये॥",
        "परिदेवं पजप्पञ्‍च, दोमनस्सञ्‍च अत्तनो।",
        "अत्तनो सुखमेसानो, अब्बहे सल्‍लमत्तनो॥",
        "अब्बुळ्हसल्‍लो असितो, सन्तिं पप्पुय्य चेतसो।",
        "सब्बसोकं अतिक्‍कन्तो, असोको होति निब्बुतोति॥",
        "‘‘अनुञ्‍ञातपटिञ्‍ञाता, तेविज्‍जा मयमस्मुभो।",
        "अहं पोक्खरसातिस्स, तारुक्खस्सायं माणवो॥",
        "‘‘तेविज्‍जानं यदक्खातं, तत्र केवलिनोस्मसे।",
        "पदकस्म वेय्याकरणा, जप्पे आचरियसादिसा॥",
        "‘‘तेसं",
        "जातिया ब्राह्मणो होति, भारद्वाजो इति भासति।",
        "अहञ्‍च कम्मुना",
        "‘‘ते न सक्‍कोम सञ्‍ञापेतुं, अञ्‍ञमञ्‍ञं मयं उभो।",
        "भवन्तं",
        "‘‘चन्दं",
        "वन्दमाना नमस्सन्ति, एवं लोकस्मि गोतमं॥",
        "‘‘चक्खुं लोके समुप्पन्‍नं, मयं पुच्छाम गोतमं।",
        "जातिया ब्राह्मणो होति, उदाहु भवति कम्मुना।",
        "अजानतं नो पब्रूहि, यथा जानेसु ब्राह्मणं’’॥",
        "‘‘तेसं",
        "जातिविभङ्गं पाणानं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘तिणरुक्खेपि जानाथ, न चापि पटिजानरे।",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘ततो",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘चतुप्पदेपि जानाथ, खुद्दके च महल्‍लके।",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘पादूदरेपि जानाथ, उरगे दीघपिट्ठिके।",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘ततो मच्छेपि जानाथ, ओदके वारिगोचरे।",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘ततो पक्खीपि जानाथ, पत्तयाने विहङ्गमे।",
        "लिङ्गं जातिमयं तेसं, अञ्‍ञमञ्‍ञा हि जातियो॥",
        "‘‘यथा",
        "एवं नत्थि मनुस्सेसु, लिङ्गं जातिमयं पुथु॥",
        "‘‘न केसेहि न सीसेन, न कण्णेहि न अक्खिभि।",
        "न मुखेन न नासाय, न ओट्ठेहि भमूहि वा॥",
        "‘‘न गीवाय न अंसेहि, न उदरेन न पिट्ठिया।",
        "न सोणिया न उरसा, न सम्बाधे न मेथुने",
        "‘‘न",
        "न जङ्घाहि न ऊरूहि, न वण्णेन सरेन वा।",
        "लिङ्गं जातिमयं नेव, यथा अञ्‍ञासु जातिसु॥",
        "‘‘पच्‍चत्तञ्‍च",
        "वोकारञ्‍च मनुस्सेसु, समञ्‍ञाय पवुच्‍चति॥",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, गोरक्खं उपजीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, कस्सको सो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, पुथुसिप्पेन जीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, सिप्पिको सो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, वोहारं उपजीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, वाणिजो सो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, परपेस्सेन जीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, पेस्सिको",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, अदिन्‍नं उपजीवति।",
        "एवं",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, इस्सत्थं उपजीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, योधाजीवो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यो हि कोचि मनुस्सेसु, पोरोहिच्‍चेन जीवति।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, याजको एसो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘यो",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, राजा एसो न ब्राह्मणो॥",
        "‘‘न",
        "भोवादि नाम सो होति, सचे",
        "अकिञ्‍चनं अनादानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘सब्बसंयोजनं छेत्वा, सो वे न परितस्सति।",
        "सङ्गातिगं विसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘छेत्वा",
        "उक्खित्तपलिघं बुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘अक्‍कोसं वधबन्धञ्‍च, अदुट्ठो यो तितिक्खति।",
        "खन्तीबलं बलानीकं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘अक्‍कोधनं वतवन्तं, सीलवन्तं अनुस्सदं।",
        "दन्तं अन्तिमसारीरं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘वारि पोक्खरपत्तेव, आरग्गेरिव सासपो।",
        "यो न लिम्पति कामेसु, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘यो",
        "पन्‍नभारं विसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘गम्भीरपञ्‍ञं मेधाविं, मग्गामग्गस्स कोविदं।",
        "उत्तमत्थमनुप्पत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘असंसट्ठं गहट्ठेहि, अनागारेहि चूभयं।",
        "अनोकसारिमप्पिच्छं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘निधाय दण्डं भूतेसु, तसेसु थावरेसु च।",
        "यो न हन्ति न घातेति, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘अविरुद्धं",
        "सादानेसु अनादानं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘यस्स",
        "सासपोरिव आरग्गा, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘अकक्‍कसं",
        "याय नाभिसजे कञ्‍चि, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘योध दीघं व रस्सं वा, अणुं थूलं सुभासुभं।",
        "लोके अदिन्‍नं नादियति, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘आसा यस्स न विज्‍जन्ति, अस्मिं लोके परम्हि च।",
        "निरासासं",
        "‘‘यस्सालया न विज्‍जन्ति, अञ्‍ञाय अकथंकथी।",
        "अमतोगधमनुप्पत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘योध",
        "असोकं विरजं सुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘चन्दंव विमलं सुद्धं, विप्पसन्‍नमनाविलं।",
        "नन्दीभवपरिक्खीणं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘योमं पलिपथं दुग्गं, संसारं मोहमच्‍चगा।",
        "तिण्णो पारङ्गतो झायी, अनेजो अकथंकथी।",
        "अनुपादाय निब्बुतो, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘योध कामे पहन्त्वान, अनागारो परिब्बजे।",
        "कामभवपरिक्खीणं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘योध",
        "तण्हाभवपरिक्खीणं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘हित्वा मानुसकं योगं, दिब्बं योगं उपच्‍चगा।",
        "सब्बयोगविसंयुत्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘हित्वा रतिञ्‍च अरतिं, सीतिभूतं निरूपधिं।",
        "सब्बलोकाभिभुं वीरं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘चुतिं",
        "असत्तं सुगतं बुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘यस्स गतिं न जानन्ति, देवा गन्धब्बमानुसा।",
        "खीणासवं अरहन्तं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘यस्स पुरे च पच्छा च, मज्झे च नत्थि किञ्‍चनं।",
        "अकिञ्‍चनं",
        "‘‘उसभं पवरं वीरं, महेसिं विजिताविनं।",
        "अनेजं न्हातकं बुद्धं, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘पुब्बेनिवासं यो वेदि",
        "अथो जातिक्खयं पत्तो, तमहं ब्रूमि ब्राह्मणं॥",
        "‘‘समञ्‍ञा हेसा लोकस्मिं, नामगोत्तं पकप्पितं।",
        "सम्मुच्‍चा समुदागतं, तत्थ तत्थ पकप्पितं॥",
        "‘‘दीघरत्तमनुसयितं, दिट्ठिगतमजानतं।",
        "अजानन्ता नो",
        "‘‘न",
        "कम्मुना ब्राह्मणो होति, कम्मुना होति अब्राह्मणो॥",
        "‘‘कस्सको कम्मुना होति, सिप्पिको होति कम्मुना।",
        "वाणिजो कम्मुना होति, पेस्सिको होति कम्मुना॥",
        "‘‘चोरोपि कम्मुना होति, योधाजीवोपि कम्मुना।",
        "याजको कम्मुना होति, राजापि होति कम्मुना॥",
        "‘‘एवमेतं",
        "पटिच्‍चसमुप्पाददस्सा, कम्मविपाककोविदा॥",
        "‘‘कम्मुना वत्तति लोको, कम्मुना वत्तति पजा।",
        "कम्मनिबन्धना सत्ता, रथस्साणीव यायतो॥",
        "‘‘तपेन ब्रह्मचरियेन, संयमेन दमेन च।",
        "एतेन",
        "‘‘तीहि विज्‍जाहि सम्पन्‍नो, सन्तो खीणपुनब्भवो।",
        "एवं वासेट्ठ जानाहि, ब्रह्मा सक्‍को विजानत’’न्ति॥",
        "‘‘पुरिसस्स",
        "याय छिन्दति अत्तानं, बालो दुब्भासितं भणं॥",
        "‘‘यो निन्दियं पसंसति, तं वा निन्दति यो पसंसियो।",
        "विचिनाति मुखेन सो कलिं, कलिना",
        "‘‘अप्पमत्तो",
        "सब्बस्सापि सहापि अत्तना, अयमेव महत्तरो",
        "यो सुगतेसु मनं पदोसये॥",
        "‘‘सतं सहस्सानं निरब्बुदानं, छत्तिंसति पञ्‍च च अब्बुदानि",
        "यमरियगरही निरयं उपेति, वाचं मनञ्‍च पणिधाय पापकं॥",
        "‘‘अभूतवादी निरयं उपेति, यो वापि कत्वा न करोमिचाह।",
        "उभोपि ते पेच्‍च समा भवन्ति, निहीनकम्मा मनुजा परत्थ॥",
        "‘‘यो अप्पदुट्ठस्स नरस्स दुस्सति, सुद्धस्स पोसस्स अनङ्गणस्स।",
        "तमेव बालं पच्‍चेति पापं, सुखुमो रजो पटिवातंव खित्तो॥",
        "‘‘यो लोभगुणे अनुयुत्तो, सो वचसा परिभासति अञ्‍ञे।",
        "असद्धो",
        "‘‘मुखदुग्ग विभूत अनरिय, भूनहु",
        "पुरिसन्त कली अवजात, मा बहुभाणिध नेरयिकोसि॥",
        "‘‘रजमाकिरसी",
        "बहूनि दुच्‍चरितानि चरित्वा, गच्छसि खो पपतं चिररत्तं॥",
        "‘‘न हि नस्सति कस्सचि कम्मं, एति हतं लभतेव सुवामि।",
        "दुक्खं मन्दो परलोके, अत्तनि पस्सति किब्बिसकारी॥",
        "‘‘अयोसङ्कुसमाहतट्ठानं",
        "अथ",
        "‘‘न हि वग्गु वदन्ति वदन्ता, नाभिजवन्ति न ताणमुपेन्ति।",
        "अङ्गारे",
        "‘‘जालेन च ओनहियान, तत्थ हनन्ति अयोमयकुटेभि",
        "अन्धंव तिमिसमायन्ति, तं विततञ्हि यथा महिकायो॥",
        "‘‘अथ लोहमयं पन कुम्भिं, गिनिसम्पज्‍जलितं पविसन्ति।",
        "पच्‍चन्ति हि तासु चिररत्तं, अग्गिनिसमासु",
        "‘‘अथ पुब्बलोहितमिस्से, तत्थ किं पच्‍चति किब्बिसकारी।",
        "यं यं",
        "‘‘पुळवावसथे",
        "गन्तुं न हि तीरमपत्थि, सब्बसमा हि समन्तकपल्‍ला॥",
        "‘‘असिपत्तवनं पन तिण्हं, तं पविसन्ति समुच्छिदगत्ता।",
        "जिव्हं",
        "‘‘अथ वेतरणिं पन दुग्गं, तिण्हधारखुरधारमुपेन्ति।",
        "तत्थ मन्दा पपतन्ति, पापकरा पापानि करित्वा॥",
        "‘‘खादन्ति",
        "सोणा सिङ्गाला",
        "‘‘किच्छा वतयं इध वुत्ति, यं जनो फुसति",
        "तस्मा इध जीवितसेसे, किच्‍चकरो सिया नरो न चप्पमज्‍जे॥",
        "‘‘ते",
        "नहुतानि हि कोटियो पञ्‍च भवन्ति, द्वादस कोटिसतानि पुनञ्‍ञा",
        "‘‘याव",
        "तस्मा",
        "आनन्दजाते तिदसगणे पतीते, सक्‍कञ्‍च इन्दं सुचिवसने च देवे।",
        "दुस्सं गहेत्वा अतिरिव थोमयन्ते, असितो इसि अद्दस दिवाविहारे॥",
        "दिस्वान",
        "‘‘किं देवसङ्घो अतिरिव कल्यरूपो, दुस्सं गहेत्वा रमयथ",
        "‘‘यदापि आसी असुरेहि सङ्गमो, जयो सुरानं असुरा पराजिता॥",
        "तदापि नेतादिसो लोमहंसनो, किमब्भुतं दट्ठु मरू पमोदिता॥",
        "‘‘सेळेन्ति गायन्ति च वादयन्ति च, भुजानि फोटेन्ति",
        "पुच्छामि",
        "‘‘सो",
        "सक्यान गामे जनपदे लुम्बिनेय्ये, तेनम्ह तुट्ठा अतिरिव कल्यरूपा॥",
        "‘‘सो सब्बसत्तुत्तमो अग्गपुग्गलो, नरासभो सब्बपजानमुत्तमो।",
        "वत्तेस्सति",
        "तं",
        "निसज्‍ज तत्थ इदमवोचासि सक्ये, ‘‘कुहिं कुमारो अहमपि दट्ठुकामो’’॥",
        "ततो कुमारं जलितमिव सुवण्णं, उक्‍कामुखेव सुकुसलसम्पहट्ठं",
        "दद्दल्‍लमानं",
        "दिस्वा कुमारं सिखिमिव पज्‍जलन्तं, तारासभंव",
        "सूरियं तपन्तं सरदरिवब्भमुत्तं, आनन्दजातो विपुलमलत्थ पीतिं॥",
        "अनेकसाखञ्‍च सहस्समण्डलं, छत्तं मरू धारयुमन्तलिक्खे।",
        "सुवण्णदण्डा वीतिपतन्ति चामरा, न दिस्सरे चामरछत्तगाहका॥",
        "दिस्वा",
        "सेतञ्‍च छत्तं धरियन्त",
        "पटिग्गहेत्वा पन सक्यपुङ्गवं, जिगीसतो",
        "पसन्‍नचित्तो गिरमब्भुदीरयि, ‘‘अनुत्तरायं द्विपदानमुत्तमो’’",
        "अथत्तनो गमनमनुस्सरन्तो, अकल्यरूपो गळयति अस्सुकानि।",
        "दिस्वान सक्या इसिमवोचुं रुदन्तं,",
        "‘‘नो चे कुमारे भविस्सति अन्तरायो’’॥",
        "दिस्वान सक्ये इसिमवोच अकल्ये, ‘‘नाहं",
        "न चापिमस्स भविस्सति अन्तरायो, न ओरकायं अधिमानसा",
        "‘‘सम्बोधियग्गं फुसिस्सतायं कुमारो, सो धम्मचक्‍कं परमविसुद्धदस्सी।",
        "वत्तेस्सतायं बहुजनहितानुकम्पी, वित्थारिकस्स भविस्सति ब्रह्मचरियं॥",
        "‘‘ममञ्‍च",
        "सोहं न सोस्सं",
        "सो",
        "सो भागिनेय्यं सयं अनुकम्पमानो, समादपेसि असमधुरस्स धम्मे॥",
        "‘‘बुद्धोति घोसं यद",
        "गन्त्वान तत्थ समयं परिपुच्छमानो",
        "तेनानुसिट्ठो हितमनेन तादिना, अनागते",
        "सो नालको उपचितपुञ्‍ञसञ्‍चयो, जिनं पतिक्खं",
        "सुत्वान घोसं जिनवरचक्‍कवत्तने, गन्त्वान दिस्वा इसिनिसभं पसन्‍नो।",
        "मोनेय्यसेट्ठं",
        "‘‘अञ्‍ञातमेतं वचनं, असितस्स यथातथं।",
        "तं तं गोतम पुच्छामि, सब्बधम्मान पारगुं॥",
        "‘‘अनगारियुपेतस्स, भिक्खाचरियं जिगीसतो।",
        "मुनि पब्रूहि मे पुट्ठो, मोनेय्यं उत्तमं पदं’’॥",
        "‘‘मोनेय्यं ते उपञ्‍ञिस्सं, (इति भगवा) दुक्‍करं दुरभिसम्भवं।",
        "हन्द ते नं पवक्खामि, सन्थम्भस्सु दळ्हो भव॥",
        "‘‘समानभागं",
        "मनोपदोसं रक्खेय्य, सन्तो अनुण्णतो चरे॥",
        "‘‘उच्‍चावचा",
        "नारियो मुनिं पलोभेन्ति, तासु तं मा पलोभयुं॥",
        "‘‘विरतो मेथुना धम्मा, हित्वा कामे परोपरे",
        "अविरुद्धो",
        "‘‘यथा अहं तथा एते, यथा एते तथा अहं।",
        "अत्तानं उपमं कत्वा, न हनेय्य न घातये॥",
        "‘‘हित्वा इच्छञ्‍च लोभञ्‍च, यत्थ सत्तो पुथुज्‍जनो।",
        "चक्खुमा पटिपज्‍जेय्य, तरेय्य नरकं इमं॥",
        "‘‘ऊनूदरो मिताहारो, अप्पिच्छस्स अलोलुपो।",
        "सदा",
        "‘‘स पिण्डचारं चरित्वा, वनन्तमभिहारये।",
        "उपट्ठितो रुक्खमूलस्मिं, आसनूपगतो मुनि॥",
        "‘‘स झानपसुतो धीरो, वनन्ते रमितो सिया।",
        "झायेथ रुक्खमूलस्मिं, अत्तानमभितोसयं॥",
        "‘‘ततो रत्या विवसाने",
        "अव्हानं नाभिनन्देय्य, अभिहारञ्‍च गामतो॥",
        "‘‘न मुनी गाममागम्म, कुलेसु सहसा चरे।",
        "घासेसनं छिन्‍नकथो, न वाचं पयुतं भणे॥",
        "‘‘अलत्थं यदिदं साधु, नालत्थं कुसलं इति।",
        "उभयेनेव सो तादी, रुक्खंवुपनिवत्तति",
        "‘‘स",
        "अप्पं दानं न हीळेय्य, दातारं नावजानिया॥",
        "‘‘उच्‍चावचा",
        "न पारं",
        "‘‘यस्स च विसता नत्थि, छिन्‍नसोतस्स भिक्खुनो।",
        "किच्‍चाकिच्‍चप्पहीनस्स, परिळाहो न विज्‍जति॥",
        "‘‘मोनेय्यं ते उपञ्‍ञिस्सं, खुरधारूपमो भवे।",
        "जिव्हाय तालुमाहच्‍च, उदरे सञ्‍ञतो सिया॥",
        "‘‘अलीनचित्तो च सिया, न चापि बहु चिन्तये।",
        "निरामगन्धो असितो, ब्रह्मचरियपरायणो॥",
        "‘‘एकासनस्स सिक्खेथ, समणूपासनस्स च।",
        "एकत्तं मोनमक्खातं, एको चे अभिरमिस्ससि।",
        "अथ भाहिसि",
        "‘‘सुत्वा धीरानं निग्घोसं, झायीनं कामचागिनं।",
        "ततो हिरिञ्‍च सद्धञ्‍च, भिय्यो कुब्बेथ मामको॥",
        "‘‘तं",
        "सणन्ता यन्ति कुसोब्भा",
        "‘‘यदूनकं तं सणति, यं पूरं सन्तमेव तं।",
        "अड्ढकुम्भूपमो बालो, रहदो पूरोव पण्डितो॥",
        "‘‘यं समणो बहुं भासति, उपेतं अत्थसञ्हितं।",
        "जानं सो धम्मं देसेति, जानं सो बहु भासति॥",
        "‘‘यो",
        "स",
        "‘‘ये दुक्खं नप्पजानन्ति, अथो दुक्खस्स सम्भवं।",
        "यत्थ च सब्बसो दुक्खं, असेसं उपरुज्झति।",
        "तञ्‍च मग्गं न जानन्ति, दुक्खूपसमगामिनं॥",
        "‘‘चेतोविमुत्तिहीना ते, अथो पञ्‍ञाविमुत्तिया।",
        "अभब्बा ते अन्तकिरियाय, ते वे जातिजरूपगा॥",
        "‘‘ये",
        "यत्थ च सब्बसो दुक्खं, असेसं उपरुज्झति।",
        "तञ्‍च",
        "‘‘चेतोविमुत्तिसम्पन्‍ना, अथो पञ्‍ञाविमुत्तिया।",
        "भब्बा ते अन्तकिरियाय, न ते जातिजरूपगा’’ति॥",
        "‘‘उपधिनिदाना पभवन्ति दुक्खा, ये",
        "यो वे अविद्वा उपधिं करोति, पुनप्पुनं दुक्खमुपेति मन्दो।",
        "तस्मा पजानं उपधिं न कयिरा, दुक्खस्स जातिप्पभवानुपस्सी’’ति॥",
        "‘‘जातिमरणसंसारं",
        "इत्थभावञ्‍ञथाभावं, अविज्‍जायेव सा गति॥",
        "‘‘अविज्‍जा हायं महामोहो, येनिदं संसितं चिरं।",
        "विज्‍जागता च ये सत्ता, न ते गच्छन्ति",
        "‘‘यं",
        "सङ्खारानं निरोधेन, नत्थि दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, दुक्खं सङ्खारपच्‍चया।",
        "सब्बसङ्खारसमथा, सञ्‍ञानं उपरोधना।",
        "एवं दुक्खक्खयो होति, एतं ञत्वा यथातथं॥",
        "‘‘सम्मद्दसा वेदगुनो, सम्मदञ्‍ञाय पण्डिता।",
        "अभिभुय्य मारसंयोगं, न गच्छन्ति",
        "‘‘यं किञ्‍चि दुक्खं सम्भोति, सब्बं विञ्‍ञाणपच्‍चया।",
        "विञ्‍ञाणस्स निरोधेन, नत्थि दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, दुक्खं विञ्‍ञाणपच्‍चया।",
        "विञ्‍ञाणूपसमा भिक्खु, निच्छातो परिनिब्बुतो’’ति॥",
        "‘‘तेसं फस्सपरेतानं, भवसोतानुसारिनं।",
        "कुम्मग्गपटिपन्‍नानं, आरा संयोजनक्खयो॥",
        "‘‘ये च फस्सं परिञ्‍ञाय, अञ्‍ञायुपसमे",
        "ते वे फस्साभिसमया, निच्छाता परिनिब्बुता’’ति॥",
        "‘‘सुखं",
        "अज्झत्तञ्‍च बहिद्धा च, यं किञ्‍चि अत्थि वेदितं॥",
        "‘‘एतं दुक्खन्ति ञत्वान, मोसधम्मं पलोकिनं",
        "फुस्स फुस्स वयं पस्सं, एवं तत्थ विजानति",
        "वेदनानं खया भिक्खु, निच्छातो परिनिब्बुतो’’ति॥",
        "‘‘तण्हादुतियो",
        "इत्थभावञ्‍ञथाभावं, संसारं नातिवत्तति॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, तण्हं",
        "वीततण्हो अनादानो, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति॥",
        "‘‘उपादानपच्‍चया भवो, भूतो दुक्खं निगच्छति।",
        "जातस्स मरणं होति, एसो दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘तस्मा उपादानक्खया, सम्मदञ्‍ञाय पण्डिता।",
        "जातिक्खयं अभिञ्‍ञाय, न गच्छन्ति पुनब्भव’’न्ति॥",
        "‘‘यं किञ्‍चि दुक्खं सम्भोति, सब्बं आरम्भपच्‍चया।",
        "आरम्भानं निरोधेन, नत्थि दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘एतमादीनवं",
        "सब्बारम्भं पटिनिस्सज्‍ज, अनारम्भे विमुत्तिनो॥",
        "‘‘उच्छिन्‍नभवतण्हस्स, सन्तचित्तस्स भिक्खुनो।",
        "विक्खीणो",
        "‘‘यं किञ्‍चि दुक्खं सम्भोति, सब्बं आहारपच्‍चया।",
        "आहारानं निरोधेन, नत्थि दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, दुक्खं आहारपच्‍चया।",
        "सब्बाहारं परिञ्‍ञाय, सब्बाहारमनिस्सितो॥",
        "‘‘आरोग्यं",
        "सङ्खाय सेवी धम्मट्ठो, सङ्ख्यं",
        "‘‘यं",
        "इञ्‍जितानं निरोधेन, नत्थि दुक्खस्स सम्भवो॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, दुक्खं इञ्‍जितपच्‍चया।",
        "तस्मा हि एजं वोस्सज्‍ज, सङ्खारे उपरुन्धिय।",
        "अनेजो अनुपादानो, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति॥",
        "‘‘अनिस्सितो न चलति, निस्सितो च उपादियं।",
        "इत्थभावञ्‍ञथाभावं, संसारं नातिवत्तति॥",
        "‘‘एतमादीनवं ञत्वा, निस्सयेसु महब्भयं।",
        "अनिस्सितो अनुपादानो, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति॥",
        "‘‘ये च रूपूपगा सत्ता, ये च अरूपट्ठायिनो",
        "निरोधं अप्पजानन्ता, आगन्तारो पुनब्भवं॥",
        "‘‘ये च रूपे परिञ्‍ञाय, अरूपेसु असण्ठिता",
        "निरोधे",
        "‘‘अनत्तनि अत्तमानिं",
        "निविट्ठं नामरूपस्मिं, इदं सच्‍चन्ति मञ्‍ञति॥",
        "‘‘येन येन हि मञ्‍ञन्ति, ततो तं होति अञ्‍ञथा।",
        "तञ्हि तस्स मुसा होति, मोसधम्मञ्हि इत्तरं॥",
        "‘‘अमोसधम्मं",
        "ते वे सच्‍चाभिसमया, निच्छाता परिनिब्बुता’’ति॥",
        "‘‘रूपा सद्दा रसा गन्धा, फस्सा धम्मा च केवला।",
        "इट्ठा कन्ता मनापा च, यावतत्थीति वुच्‍चति॥",
        "‘‘सदेवकस्स लोकस्स, एते वो सुखसम्मता।",
        "यत्थ चेते निरुज्झन्ति, तं नेसं दुक्खसम्मतं॥",
        "‘‘सुखन्ति",
        "पच्‍चनीकमिदं होति, सब्बलोकेन पस्सतं॥",
        "‘‘यं",
        "यं परे दुक्खतो आहु, तदरिया सुखतो विदू॥",
        "‘‘पस्स धम्मं दुराजानं, सम्पमूळ्हेत्थविद्दसु",
        "निवुतानं तमो होति, अन्धकारो अपस्सतं॥",
        "‘‘सतञ्‍च विवटं होति, आलोको पस्सतामिव।",
        "सन्तिके न विजानन्ति, मग्गा धम्मस्स कोविदा॥",
        "‘‘भवरागपरेतेहि",
        "मारधेय्यानुपन्‍नेहि, नायं धम्मो सुसम्बुधो॥",
        "‘‘को नु अञ्‍ञत्रमरियेहि, पदं सम्बुद्धुमरहति।",
        "यं पदं सम्मदञ्‍ञाय, परिनिब्बन्ति अनासवा’’ति॥",
        "सच्‍चं",
        "फस्सवेदनिया तण्हा, उपादानारम्भआहारा।",
        "इञ्‍जितं चलितं रूपं, सच्‍चं दुक्खेन सोळसाति॥",
        "पब्बज्‍जा च पधानञ्‍च, सुभासितञ्‍च सुन्दरि।",
        "माघसुत्तं सभियो च, सेलो सल्‍लञ्‍च वुच्‍चति॥",
        "वासेट्ठो चापि कोकालि, नालको द्वयतानुपस्सना।",
        "द्वादसेतानि सुत्तानि, महावग्गोति वुच्‍चतीति॥",
        "कामं",
        "अद्धा पीतिमनो होति, लद्धा मच्‍चो यदिच्छति॥",
        "तस्स चे कामयानस्स",
        "ते कामा परिहायन्ति, सल्‍लविद्धोव रुप्पति॥",
        "यो कामे परिवज्‍जेति, सप्पस्सेव पदा सिरो।",
        "सोमं",
        "खेत्तं वत्थुं हिरञ्‍ञं वा, गवस्सं",
        "थियो बन्धू पुथु कामे, यो नरो अनुगिज्झति॥",
        "अबला नं बलीयन्ति, मद्दन्तेनं परिस्सया।",
        "ततो नं दुक्खमन्वेति, नावं भिन्‍नमिवोदकं॥",
        "तस्मा जन्तु सदा सतो, कामानि परिवज्‍जये।",
        "ते पहाय तरे ओघं, नावं सित्वाव",
        "सत्तो",
        "दूरे",
        "इच्छानिदाना",
        "पच्छा पुरे वापि अपेक्खमाना, इमेव कामे पुरिमेव जप्पं॥",
        "कामेसु गिद्धा पसुता पमूळ्हा, अवदानिया ते विसमे निविट्ठा।",
        "दुक्खूपनीता परिदेवयन्ति, किंसू भविस्साम इतो चुतासे॥",
        "तस्मा हि सिक्खेथ इधेव जन्तु, यं किञ्‍चि जञ्‍ञा विसमन्ति लोके।",
        "न तस्स हेतू विसमं चरेय्य, अप्पञ्हिदं जीवितमाहु धीरा॥",
        "पस्सामि लोके परिफन्दमानं, पजं इमं तण्हगतं भवेसु।",
        "हीना",
        "ममायिते पस्सथ फन्दमाने, मच्छेव अप्पोदके खीणसोते।",
        "एतम्पि दिस्वा अममो चरेय्य, भवेसु आसत्तिमकुब्बमानो॥",
        "उभोसु अन्तेसु विनेय्य छन्दं, फस्सं परिञ्‍ञाय अनानुगिद्धो।",
        "यदत्तगरही तदकुब्बमानो, न लिप्पती",
        "सञ्‍ञं",
        "अब्बूळ्हसल्‍लो चरमप्पमत्तो, नासीसती",
        "वदन्ति",
        "वादञ्‍च जातं मुनि नो उपेति, तस्मा मुनी नत्थि खिलो कुहिञ्‍चि॥",
        "सकञ्हि दिट्ठिं कथमच्‍चयेय्य, छन्दानुनीतो रुचिया निविट्ठो।",
        "सयं समत्तानि पकुब्बमानो, यथा हि जानेय्य तथा वदेय्य॥",
        "यो अत्तनो सीलवतानि जन्तु, अनानुपुट्ठोव परेस",
        "अनरियधम्मं कुसला तमाहु, यो आतुमानं सयमेव पाव॥",
        "सन्तो च भिक्खु अभिनिब्बुतत्तो, इतिहन्ति सीलेसु अकत्थमानो।",
        "तमरियधम्मं कुसला वदन्ति, यस्सुस्सदा नत्थि कुहिञ्‍चि लोके॥",
        "पकप्पिता",
        "यदत्तनि",
        "दिट्ठीनिवेसा न हि स्वातिवत्ता, धम्मेसु निच्छेय्य समुग्गहीतं।",
        "तस्मा नरो तेसु निवेसनेसु, निरस्सती आदियती च धम्मं॥",
        "धोनस्स",
        "मायञ्‍च मानञ्‍च पहाय धोनो, स केन गच्छेय्य अनूपयो सो॥",
        "उपयो हि धम्मेसु उपेति वादं, अनूपयं केन कथं वदेय्य।",
        "अत्ता निरत्ता",
        "पस्सामि",
        "एवाभिजानं",
        "दिट्ठेन",
        "अञ्‍ञेन सो सुज्झति सोपधीको, दिट्ठी हि नं पाव तथा वदानं॥",
        "न ब्राह्मणो अञ्‍ञतो सुद्धिमाह, दिट्ठे सुते सीलवते मुते वा।",
        "पुञ्‍ञे च पापे च अनूपलित्तो, अत्तञ्‍जहो नयिध पकुब्बमानो॥",
        "पुरिमं पहाय अपरं सितासे, एजानुगा ते न तरन्ति सङ्गं।",
        "ते उग्गहायन्ति निरस्सजन्ति, कपीव साखं पमुञ्‍चं गहायं",
        "सयं",
        "विद्वा च वेदेहि समेच्‍च धम्मं, न उच्‍चावचं गच्छति भूरिपञ्‍ञो॥",
        "स सब्बधम्मेसु विसेनिभूतो, यं किञ्‍चि दिट्ठं व सुतं मुतं वा।",
        "तमेव",
        "न कप्पयन्ति न पुरेक्खरोन्ति, अच्‍चन्तसुद्धीति न ते वदन्ति।",
        "आदानगन्थं",
        "सीमातिगो ब्राह्मणो तस्स नत्थि, ञत्वा व दिस्वा व",
        "न रागरागी न विरागरत्तो, तस्सीध नत्थी परमुग्गहीतन्ति॥",
        "परमन्ति",
        "हीनाति अञ्‍ञे ततो सब्बमाह, तस्मा विवादानि अवीतिवत्तो॥",
        "यदत्तनी पस्सति आनिसंसं, दिट्ठे",
        "तदेव सो तत्थ समुग्गहाय, निहीनतो पस्सति सब्बमञ्‍ञं॥",
        "तं",
        "तस्मा हि दिट्ठं व सुतं मुतं वा, सीलब्बतं भिक्खु न निस्सयेय्य॥",
        "दिट्ठिम्पि",
        "समोति अत्तानमनूपनेय्य, हीनो न मञ्‍ञेथ विसेसि वापि॥",
        "अत्तं पहाय अनुपादियानो, ञाणेपि सो निस्सयं नो करोति।",
        "स वे वियत्तेसु",
        "यस्सूभयन्ते पणिधीध नत्थि, भवाभवाय इध वा हुरं वा।",
        "निवेसना तस्स न सन्ति केचि, धम्मेसु निच्छेय्य समुग्गहीतं॥",
        "तस्सीध दिट्ठे व सुते मुते वा, पकप्पिता",
        "तं ब्राह्मणं दिट्ठिमनादियानं, केनीध लोकस्मिं विकप्पयेय्य॥",
        "न कप्पयन्ति न पुरेक्खरोन्ति, धम्मापि तेसं न पटिच्छितासे।",
        "न",
        "अप्पं",
        "यो चेपि अतिच्‍च जीवति, अथ खो सो जरसापि मिय्यति॥",
        "सोचन्ति जना ममायिते, न हि सन्ति",
        "विनाभावसन्तमेविदं, इति दिस्वा नागारमावसे॥",
        "मरणेनपि तं पहीयति",
        "एतम्पि विदित्वा",
        "सुपिनेन यथापि सङ्गतं, पटिबुद्धो पुरिसो न पस्सति।",
        "एवम्पि",
        "दिट्ठापि",
        "नामंयेवावसिस्सति, अक्खेय्यं पेतस्स जन्तुनो॥",
        "सोकप्परिदेवमच्छरं",
        "तस्मा मुनयो परिग्गहं, हित्वा अचरिंसु खेमदस्सिनो॥",
        "पतिलीनचरस्स",
        "सामग्गियमाहु तस्स तं, यो अत्तानं भवने न दस्सये॥",
        "सब्बत्थ मुनी अनिस्सितो, न पियं कुब्बति नोपि अप्पियं।",
        "तस्मिं परिदेवमच्छरं, पण्णे वारि यथा न लिम्पति",
        "उदबिन्दु यथापि पोक्खरे, पदुमे वारि यथा न लिम्पति।",
        "एवं मुनि नोपलिम्पति, यदिदं दिट्ठसुतं मुतेसु वा॥",
        "धोनो",
        "नाञ्‍ञेन विसुद्धिमिच्छति, न हि सो रज्‍जति नो विरज्‍जतीति॥",
        "‘‘मेथुनमनुयुत्तस्स, (इच्‍चायस्मा तिस्सो मेत्तेय्यो) विघातं ब्रूहि मारिस।",
        "सुत्वान तव सासनं, विवेके सिक्खिस्सामसे॥",
        "‘‘मेथुनमनुयुत्तस्स, (मेत्तेय्याति भगवा) मुस्सते वापि सासनं।",
        "मिच्छा",
        "‘‘एको",
        "यानं भन्तं व तं लोके, हीनमाहु पुथुज्‍जनं॥",
        "‘‘यसो कित्ति च या पुब्बे, हायते वापि तस्स सा।",
        "एतम्पि दिस्वा सिक्खेथ, मेथुनं विप्पहातवे॥",
        "‘‘सङ्कप्पेहि परेतो सो, कपणो विय झायति।",
        "सुत्वा परेसं निग्घोसं, मङ्कु होति तथाविधो॥",
        "‘‘अथ सत्थानि कुरुते, परवादेहि चोदितो।",
        "एस ख्वस्स महागेधो, मोसवज्‍जं पगाहति॥",
        "‘‘पण्डितोति समञ्‍ञातो, एकचरियं अधिट्ठितो।",
        "अथापि",
        "‘‘एतमादीनवं",
        "एकचरियं दळ्हं कयिरा, न निसेवेथ मेथुनं॥",
        "‘‘विवेकञ्‍ञेव सिक्खेथ, एतदरियानमुत्तमं।",
        "न तेन सेट्ठो मञ्‍ञेथ, स वे निब्बानसन्तिके॥",
        "‘‘रित्तस्स मुनिनो चरतो, कामेसु अनपेक्खिनो।",
        "ओघतिण्णस्स पिहयन्ति, कामेसु गधिता",
        "इधेव",
        "यं निस्सिता तत्थ सुभं वदाना, पच्‍चेकसच्‍चेसु पुथू निविट्ठा॥",
        "ते",
        "वदन्ति ते अञ्‍ञसिता कथोज्‍जं, पसंसकामा कुसला वदाना॥",
        "युत्तो कथायं परिसाय मज्झे, पसंसमिच्छं विनिघाति होति।",
        "अपाहतस्मिं पन मङ्कु होति, निन्दाय सो कुप्पति रन्धमेसी॥",
        "यमस्स",
        "परिदेवति सोचति हीनवादो, उपच्‍चगा मन्ति अनुत्थुनाति॥",
        "एते विवादा समणेसु जाता, एतेसु उग्घाति निघाति होति।",
        "एतम्पि",
        "पसंसितो",
        "सो हस्सती उण्णमती",
        "या उण्णती",
        "एतम्पि दिस्वा न विवादयेथ, न हि तेन सुद्धिं कुसला वदन्ति॥",
        "सूरो यथा राजखादाय पुट्ठो, अभिगज्‍जमेति पटिसूरमिच्छं।",
        "येनेव सो तेन पलेहि सूर, पुब्बेव नत्थि यदिदं युधाय॥",
        "ये",
        "ते",
        "विसेनिकत्वा पन ये चरन्ति, दिट्ठीहि दिट्ठिं अविरुज्झमाना।",
        "तेसु",
        "अथ त्वं पवितक्‍कमागमा, मनसा दिट्ठिगतानि चिन्तयन्तो।",
        "धोनेन युगं समागमा, न हि त्वं सक्खसि सम्पयातवेति॥",
        "‘‘दिस्वान तण्हं अरतिं रगञ्‍च",
        "किमेविदं मुत्तकरीसपुण्णं, पादापि नं सम्फुसितुं न इच्छे’’॥",
        "‘‘एतादिसं",
        "दिट्ठिगतं सीलवतं नु जीवितं",
        "‘‘इदं",
        "धम्मेसु निच्छेय्य समुग्गहीतं।",
        "पस्सञ्‍च",
        "अज्झत्तसन्तिं पचिनं अदस्सं’’॥",
        "‘‘विनिच्छया",
        "ते वे मुनी ब्रूसि अनुग्गहाय।",
        "अज्झत्तसन्तीति यमेतमत्थं,",
        "कथं नु धीरेहि पवेदितं तं’’॥",
        "‘‘न दिट्ठिया न सुतिया न ञाणेन, (मागण्डियाति भगवा)",
        "सीलब्बतेनापि न सुद्धिमाह।",
        "अदिट्ठिया अस्सुतिया अञाणा,",
        "असीलता अब्बता नोपि तेन।",
        "एते च निस्सज्‍ज अनुग्गहाय,",
        "सन्तो अनिस्साय भवं न जप्पे’’॥",
        "‘‘नो चे किर दिट्ठिया न सुतिया न ञाणेन, (इति मागण्डियो)",
        "सीलब्बतेनापि न सुद्धिमाह।",
        "अदिट्ठिया",
        "असीलता अब्बता नोपि तेन।",
        "मञ्‍ञामहं मोमुहमेव धम्मं,",
        "दिट्ठिया एके पच्‍चेन्ति सुद्धिं’’॥",
        "‘‘दिट्ठञ्‍च निस्साय अनुपुच्छमानो, (मागण्डियाति भगवा)",
        "समुग्गहीतेसु पमोहमागा",
        "इतो",
        "तस्मा तुवं मोमुहतो दहासि॥",
        "‘‘समो",
        "तीसु विधासु अविकम्पमानो, समो विसेसीति न तस्स होति॥",
        "‘‘सच्‍चन्ति सो ब्राह्मणो किं वदेय्य, मुसाति वा सो विवदेथ केन।",
        "यस्मिं समं विसमं वापि नत्थि, स केन वादं पटिसंयुजेय्य॥",
        "‘‘ओकं",
        "कामेहि रित्तो अपुरेक्खरानो, कथं न विग्गय्ह जनेन कयिरा॥",
        "‘‘येहि विवित्तो विचरेय्य लोके, न तानि उग्गय्ह वदेय्य नागो।",
        "जलम्बुजं",
        "एवं मुनी सन्तिवादो अगिद्धो, कामे च लोके च अनूपलित्तो॥",
        "‘‘न",
        "न कम्मुना नोपि सुतेन नेय्यो, अनूपनीतो स निवेसनेसु॥",
        "‘‘सञ्‍ञाविरत्तस्स न सन्ति गन्था, पञ्‍ञाविमुत्तस्स न सन्ति मोहा।",
        "सञ्‍ञञ्‍च दिट्ठिञ्‍च ये अग्गहेसुं, ते घट्टयन्ता",
        "‘‘कथंदस्सी कथंसीलो, उपसन्तोति वुच्‍चति।",
        "तं मे गोतम पब्रूहि, पुच्छितो उत्तमं नरं’’॥",
        "‘‘वीततण्हो पुरा भेदा, (इति भगवा) पुब्बमन्तमनिस्सितो।",
        "वेमज्झे नुपसङ्खेय्यो, तस्स नत्थि पुरक्खतं॥",
        "‘‘अक्‍कोधनो",
        "मन्तभाणी",
        "‘‘निरासत्ति अनागते, अतीतं नानुसोचति।",
        "विवेकदस्सी फस्सेसु, दिट्ठीसु च न नीयति",
        "‘‘पतिलीनो अकुहको, अपिहालु अमच्छरी।",
        "अप्पगब्भो",
        "‘‘सातियेसु अनस्सावी, अतिमाने च नो युतो।",
        "सण्हो च पटिभानवा",
        "‘‘लाभकम्या न सिक्खति, अलाभे च न कुप्पति।",
        "अविरुद्धो च तण्हाय, रसेसु नानुगिज्झति॥",
        "‘‘उपेक्खको सदा सतो, न लोके मञ्‍ञते समं।",
        "न विसेसी न नीचेय्यो, तस्स नो सन्ति उस्सदा॥",
        "‘‘यस्स निस्सयना",
        "भवाय विभवाय वा, तण्हा यस्स न विज्‍जति॥",
        "‘‘तं ब्रूमि उपसन्तोति, कामेसु अनपेक्खिनं।",
        "गन्था तस्स न विज्‍जन्ति, अतरी सो विसत्तिकं॥",
        "‘‘न तस्स पुत्ता पसवो, खेत्तं वत्थुञ्‍च विज्‍जति।",
        "अत्ता",
        "‘‘येन नं वज्‍जुं पुथुज्‍जना, अथो समणब्राह्मणा।",
        "तं तस्स अपुरक्खतं, तस्मा वादेसु नेजति॥",
        "‘‘वीतगेधो",
        "न समेसु न ओमेसु, कप्पं नेति अकप्पियो॥",
        "‘‘यस्स लोके सकं नत्थि, असता च न सोचति।",
        "धम्मेसु च न गच्छति, स वे सन्तोति वुच्‍चती’’ति॥",
        "‘‘कुतोपहूता",
        "मानातिमाना सहपेसुणा च, कुतोपहूता ते तदिङ्घ ब्रूहि’’॥",
        "‘‘पियप्पहूता कलहा विवादा,",
        "परिदेवसोका सहमच्छरा च।",
        "मानातिमाना सहपेसुणा च,",
        "मच्छेरयुत्ता कलहा विवादा।",
        "विवादजातेसु च पेसुणानि’’॥",
        "‘‘पिया",
        "आसा च निट्ठा च कुतोनिदाना, ये सम्परायाय नरस्स होन्ति’’॥",
        "‘‘छन्दानिदानानि पियानि लोके, ये चापि लोभा विचरन्ति लोके।",
        "आसा च निट्ठा च इतोनिदाना, ये सम्परायाय नरस्स होन्ति’’॥",
        "‘‘छन्दो",
        "कोधो मोसवज्‍जञ्‍च कथंकथा च, ये वापि धम्मा समणेन वुत्ता’’॥",
        "‘‘सातं",
        "रूपेसु दिस्वा विभवं भवञ्‍च, विनिच्छयं कुब्बति",
        "‘‘कोधो",
        "कथंकथी ञाणपथाय सिक्खे, ञत्वा पवुत्ता समणेन धम्मा’’॥",
        "‘‘सातं असातञ्‍च कुतोनिदाना, किस्मिं असन्ते न भवन्ति हेते।",
        "विभवं भवञ्‍चापि यमेतमत्थं, एतं मे पब्रूहि यतोनिदानं’’॥",
        "‘‘फस्सनिदानं सातं असातं, फस्से असन्ते न भवन्ति हेते।",
        "विभवं",
        "‘‘फस्सो",
        "किस्मिं असन्ते न ममत्तमत्थि, किस्मिं विभूते न फुसन्ति फस्सा’’॥",
        "‘‘नामञ्‍च रूपञ्‍च पटिच्‍च फस्सो, इच्छानिदानानि परिग्गहानि।",
        "इच्छायसन्त्या न ममत्तमत्थि, रूपे विभूते न फुसन्ति फस्सा’’॥",
        "‘‘कथंसमेतस्स विभोति रूपं, सुखं दुखञ्‍चापि",
        "एतं मे पब्रूहि यथा विभोति, तं जानियामाति",
        "‘‘न सञ्‍ञसञ्‍ञी न विसञ्‍ञसञ्‍ञी, नोपि असञ्‍ञी न विभूतसञ्‍ञी।",
        "एवंसमेतस्स विभोति रूपं, सञ्‍ञानिदाना हि पपञ्‍चसङ्खा’’॥",
        "‘‘यं",
        "अञ्‍ञं तं पुच्छाम तदिङ्घ ब्रूहि।",
        "एत्तावतग्गं",
        "यक्खस्स सुद्धिं इध पण्डितासे।",
        "उदाहु",
        "‘‘एत्तावतग्गम्पि",
        "तेसं पनेके समयं वदन्ति, अनुपादिसेसे कुसला वदाना॥",
        "‘‘एते च ञत्वा उपनिस्सिताति, ञत्वा मुनी निस्सये सो विमंसी।",
        "ञत्वा विमुत्तो न विवादमेति, भवाभवाय न समेति धीरो’’ति॥",
        "सकंसकंदिट्ठिपरिब्बसाना, विग्गय्ह नाना कुसला वदन्ति।",
        "यो एवं जानाति स वेदि धम्मं, इदं पटिक्‍कोसमकेवली सो॥",
        "एवम्पि विग्गय्ह विवादयन्ति, बालो परो अक्‍कुसलोति",
        "सच्‍चो नु वादो कतमो इमेसं, सब्बेव",
        "परस्स",
        "सब्बेव बाला सुनिहीनपञ्‍ञा, सब्बेविमे दिट्ठिपरिब्बसाना॥",
        "सन्दिट्ठिया चेव न वीवदाता, संसुद्धपञ्‍ञा कुसला मुतीमा।",
        "न तेसं कोचि परिहीनपञ्‍ञो",
        "न वाहमेतं तथियन्ति",
        "सकंसकंदिट्ठिमकंसु सच्‍चं, तस्मा हि बालोति परं दहन्ति॥",
        "यमाहु सच्‍चं तथियन्ति एके, तमाहु अञ्‍ञे",
        "एवम्पि विगय्ह विवादयन्ति, कस्मा न एकं समणा वदन्ति॥",
        "एकञ्हि",
        "नाना ते",
        "कस्मा",
        "सच्‍चानि सुतानि बहूनि नाना, उदाहु ते तक्‍कमनुस्सरन्ति॥",
        "न हेव सच्‍चानि बहूनि नाना, अञ्‍ञत्र सञ्‍ञाय निच्‍चानि लोके।",
        "तक्‍कञ्‍च दिट्ठीसु पकप्पयित्वा, सच्‍चं मुसाति द्वयधम्ममाहु॥",
        "दिट्ठे",
        "विनिच्छये ठत्वा पहस्समानो, बालो परो अक्‍कुसलोति चाह॥",
        "येनेव बालोति परं दहाति, तेनातुमानं कुसलोति चाह।",
        "सयमत्तना सो कुसलो वदानो, अञ्‍ञं विमानेति तदेव पाव॥",
        "अतिसारदिट्ठियाव सो समत्तो, मानेन मत्तो परिपुण्णमानी।",
        "सयमेव सामं मनसाभिसित्तो, दिट्ठी",
        "परस्स चे हि वचसा निहीनो, तुमो सहा होति निहीनपञ्‍ञो।",
        "अथ चे सयं वेदगू होति धीरो, न कोचि बालो समणेसु अत्थि॥",
        "अञ्‍ञं",
        "एवम्पि तित्थ्या पुथुसो वदन्ति, सन्दिट्ठिरागेन हि तेभिरत्ता",
        "इधेव सुद्धि इति वादयन्ति, नाञ्‍ञेसु धम्मेसु विसुद्धिमाहु।",
        "एवम्पि तित्थ्या पुथुसो निविट्ठा, सकायने तत्थ दळ्हं वदाना॥",
        "सकायने वापि दळ्हं वदानो, कमेत्थ बालोति परं दहेय्य।",
        "सयमेव सो मेधगमावहेय्य",
        "विनिच्छये",
        "हित्वान सब्बानि विनिच्छयानि, न",
        "ये केचिमे दिट्ठिपरिब्बसाना, इदमेव सच्‍चन्ति विवादयन्ति",
        "सब्बेव ते निन्दमन्वानयन्ति, अथो पसंसम्पि लभन्ति तत्थ॥",
        "अप्पञ्हि",
        "एतम्पि दिस्वा न विवादयेथ, खेमाभिपस्सं अविवादभूमिं॥",
        "या काचिमा सम्मुतियो पुथुज्‍जा, सब्बाव एता न उपेति विद्वा।",
        "अनूपयो सो उपयं किमेय्य, दिट्ठे सुते खन्तिमकुब्बमानो॥",
        "सीलुत्तमा सञ्‍ञमेनाहु सुद्धिं, वतं समादाय उपट्ठितासे।",
        "इधेव सिक्खेम अथस्स सुद्धिं, भवूपनीता",
        "सचे चुतो सीलवततो होति, पवेधती",
        "पजप्पती पत्थयती च सुद्धिं, सत्थाव हीनो पवसं घरम्हा॥",
        "सीलब्बतं",
        "सुद्धिं",
        "तमूपनिस्साय जिगुच्छितं वा, अथवापि दिट्ठं व सुतं मुतं वा।",
        "उद्धंसरा सुद्धिमनुत्थुनन्ति, अवीततण्हासे भवाभवेसु॥",
        "पत्थयमानस्स",
        "चुतूपपातो इध यस्स नत्थि, स केन वेधेय्य कुहिंव जप्पे",
        "यमाहु धम्मं परमन्ति एके, तमेव हीनन्ति पनाहु अञ्‍ञे।",
        "सकञ्हि धम्मं परिपुण्णमाहु, अञ्‍ञस्स धम्मं पन हीनमाहु।",
        "एवम्पि विग्गय्ह विवादयन्ति, सकं सकं सम्मुतिमाहु सच्‍चं॥",
        "परस्स चे वम्भयितेन हीनो, न कोचि धम्मेसु विसेसि अस्स।",
        "पुथू हि अञ्‍ञस्स वदन्ति धम्मं, निहीनतो सम्हि दळ्हं वदाना॥",
        "सद्धम्मपूजापि",
        "सब्बेव वादा",
        "न",
        "तस्मा विवादानि उपातिवत्तो, न हि सेट्ठतो पस्सति धम्ममञ्‍ञं॥",
        "जानामि पस्सामि तथेव एतं, दिट्ठिया एके पच्‍चेन्ति सुद्धिं।",
        "अद्दक्खि चे किञ्हि तुमस्स तेन, अतिसित्वा",
        "पस्सं नरो दक्खति",
        "कामं बहुं पस्सतु अप्पकं वा, न हि तेन सुद्धिं कुसला वदन्ति॥",
        "निविस्सवादी न हि सुब्बिनायो, पकप्पितं दिट्ठि पुरेक्खरानो।",
        "यं निस्सितो तत्थ सुभं वदानो, सुद्धिंवदो तत्थ तथद्दसा सो॥",
        "न ब्राह्मणो कप्पमुपेति सङ्खा",
        "ञत्वा",
        "विस्सज्‍ज",
        "सन्तो असन्तेसु उपेक्खको सो, अनुग्गहो उग्गहणन्ति मञ्‍ञे॥",
        "पुब्बासवे हित्वा नवे अकुब्बं, न छन्दगू नोपि निविस्सवादी।",
        "स विप्पमुत्तो दिट्ठिगतेहि धीरो, न",
        "स",
        "स पन्‍नभारो मुनि विप्पमुत्तो, न कप्पियो नूपरतो न पत्थियोति॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "कथं दिस्वा निब्बाति भिक्खु, अनुपादियानो लोकस्मिं किञ्‍चि’’॥",
        "‘‘मूलं पपञ्‍चसङ्खाय, (इति भगवा)",
        "मन्ता अस्मीति सब्बमुपरुन्धे",
        "या काचि तण्हा अज्झत्तं,",
        "तासं विनया",
        "‘‘यं किञ्‍चि धम्ममभिजञ्‍ञा, अज्झत्तं अथवापि बहिद्धा।",
        "न तेन थामं",
        "‘‘सेय्यो न तेन मञ्‍ञेय्य, नीचेय्यो अथवापि सरिक्खो।",
        "फुट्ठो",
        "‘‘अज्झत्तमेवुपसमे",
        "अज्झत्तं उपसन्तस्स, नत्थि अत्ता कुतो निरत्ता वा॥",
        "‘‘मज्झे",
        "एवं ठितो अनेजस्स, उस्सदं भिक्खु न करेय्य कुहिञ्‍चि’’॥",
        "‘‘अकित्तयी विवटचक्खु, सक्खिधम्मं परिस्सयविनयं।",
        "पटिपदं वदेहि भद्दन्ते, पातिमोक्खं अथवापि समाधिं’’॥",
        "‘‘चक्खूहि नेव लोलस्स, गामकथाय आवरये सोतं।",
        "रसे च नानुगिज्झेय्य, न",
        "‘‘फस्सेन यदा फुट्ठस्स, परिदेवं भिक्खु न करेय्य कुहिञ्‍चि।",
        "भवञ्‍च नाभिजप्पेय्य, भेरवेसु च न सम्पवेधेय्य॥",
        "‘‘अन्‍नानमथो पानानं, खादनीयानं अथोपि वत्थानं।",
        "लद्धा न सन्‍निधिं कयिरा, न च परित्तसे तानि अलभमानो॥",
        "‘‘झायी न पादलोलस्स, विरमे कुक्‍कुच्‍चा नप्पमज्‍जेय्य।",
        "अथासनेसु सयनेसु, अप्पसद्देसु भिक्खु विहरेय्य॥",
        "‘‘निद्दं",
        "तन्दिं मायं हस्सं खिड्डं, मेथुनं विप्पजहे सविभूसं॥",
        "‘‘आथब्बणं",
        "विरुतञ्‍च गब्भकरणं, तिकिच्छं",
        "‘‘निन्दाय नप्पवेधेय्य, न उण्णमेय्य पसंसितो भिक्खु।",
        "लोभं सह मच्छरियेन, कोधं पेसुणियञ्‍च पनुदेय्य॥",
        "‘‘कयविक्‍कये",
        "गामे च नाभिसज्‍जेय्य, लाभकम्या जनं न लपयेय्य॥",
        "‘‘न च कत्थिता सिया भिक्खु, न च वाचं पयुत्तं भासेय्य।",
        "पागब्भियं न सिक्खेय्य, कथं विग्गाहिकं न कथयेय्य॥",
        "‘‘मोसवज्‍जे न नीयेथ, सम्पजानो सठानि न कयिरा।",
        "अथ",
        "‘‘सुत्वा रुसितो बहुं वाचं, समणानं वा पुथुजनानं",
        "फरुसेन ने न पटिवज्‍जा, न",
        "‘‘एतञ्‍च धम्ममञ्‍ञाय, विचिनं भिक्खु सदा सतो सिक्खे।",
        "सन्तीति निब्बुतिं ञत्वा, सासने गोतमस्स न पमज्‍जेय्य॥",
        "‘‘अभिभू",
        "तस्मा हि तस्स भगवतो सासने, अप्पमत्तो सदा नमस्समनुसिक्खे’’ति॥",
        "‘‘अत्तदण्डा भयं जातं, जनं पस्सथ मेधगं।",
        "संवेगं कित्तयिस्सामि, यथा संविजितं मया॥",
        "‘‘फन्दमानं",
        "अञ्‍ञमञ्‍ञेहि ब्यारुद्धे, दिस्वा मं भयमाविसि॥",
        "‘‘समन्तमसारो",
        "इच्छं भवनमत्तनो, नाद्दसासिं अनोसितं॥",
        "‘‘ओसानेत्वेव",
        "अथेत्थ सल्‍लमद्दक्खिं, दुद्दसं हदयनिस्सितं॥",
        "‘‘येन सल्‍लेन ओतिण्णो, दिसा सब्बा विधावति।",
        "तमेव सल्‍लमब्बुय्ह, न धावति न सीदति॥",
        "‘‘तत्थ सिक्खानुगीयन्ति",
        "न तेसु पसुतो सिया, निब्बिज्झ सब्बसो कामे।",
        "सिक्खे निब्बानमत्तनो॥",
        "‘‘सच्‍चो सिया अप्पगब्भो, अमायो रित्तपेसुणो।",
        "अक्‍कोधनो लोभपापं, वेविच्छं वितरे मुनि॥",
        "‘‘निद्दं तन्दिं सहे थीनं, पमादेन न संवसे।",
        "अतिमाने न तिट्ठेय्य, निब्बानमनसो नरो॥",
        "‘‘मोसवज्‍जे",
        "मानञ्‍च परिजानेय्य, साहसा विरतो चरे॥",
        "‘‘पुराणं नाभिनन्देय्य, नवे खन्तिं न कुब्बये।",
        "हिय्यमाने न सोचेय्य, आकासं न सितो सिया॥",
        "‘‘गेधं ब्रूमि महोघोति, आजवं ब्रूमि जप्पनं।",
        "आरम्मणं पकप्पनं, कामपङ्को दुरच्‍चयो॥",
        "‘‘सच्‍चा अवोक्‍कम्म",
        "सब्बं सो",
        "‘‘स",
        "सम्मा",
        "‘‘योध कामे अच्‍चतरि, सङ्गं लोके दुरच्‍चयं।",
        "न सो सोचति नाज्झेति, छिन्‍नसोतो अबन्धनो॥",
        "‘‘यं पुब्बे तं विसोसेहि, पच्छा ते माहु किञ्‍चनं।",
        "मज्झे चे नो गहेस्ससि, उपसन्तो चरिस्ससि॥",
        "‘‘सब्बसो नामरूपस्मिं, यस्स नत्थि ममायितं।",
        "असता च न सोचति, स वे लोके न जीयति॥",
        "‘‘यस्स नत्थि इदं मेति, परेसं वापि किञ्‍चनं।",
        "ममत्तं सो असंविन्दं, नत्थि मेति न सोचति॥",
        "‘‘अनिट्ठुरी",
        "तमानिसंसं पब्रूमि, पुच्छितो अविकम्पिनं॥",
        "‘‘अनेजस्स विजानतो, नत्थि काचि निसङ्खति",
        "विरतो सो वियारब्भा, खेमं पस्सति सब्बधि॥",
        "‘‘न समेसु न ओमेसु, न उस्सेसु वदते मुनि।",
        "सन्तो सो वीतमच्छरो, नादेति न निरस्सती’’ति॥",
        "‘‘न",
        "न सुतो उद कस्सचि।",
        "एवं वग्गुवदो सत्था,",
        "तुसिता गणिमागतो॥",
        "‘‘सदेवकस्स लोकस्स, यथा दिस्सति चक्खुमा।",
        "सब्बं तमं विनोदेत्वा, एकोव रतिमज्झगा॥",
        "‘‘तं",
        "बहूनमिध बद्धानं, अत्थि पञ्हेन आगमं॥",
        "‘‘भिक्खुनो विजिगुच्छतो, भजतो रित्तमासनं।",
        "रुक्खमूलं सुसानं वा, पब्बतानं गुहासु वा॥",
        "‘‘उच्‍चावचेसु सयनेसु, कीवन्तो तत्थ भेरवा।",
        "येहि भिक्खु न वेधेय्य, निग्घोसे सयनासने॥",
        "‘‘कती परिस्सया लोके, गच्छतो अगतं दिसं।",
        "ये भिक्खु अभिसम्भवे, पन्तम्हि सयनासने॥",
        "‘‘क्यास्स ब्यप्पथयो अस्सु, क्यास्सस्सु इध गोचरा।",
        "कानि सीलब्बतानास्सु, पहितत्तस्स भिक्खुनो॥",
        "‘‘कं सो सिक्खं समादाय, एकोदि निपको सतो।",
        "कम्मारो रजतस्सेव, निद्धमे मलमत्तनो’’॥",
        "‘‘विजिगुच्छमानस्स",
        "रित्तासनं सयनं सेवतो चे।",
        "सम्बोधिकामस्स यथानुधम्मं,",
        "तं ते पवक्खामि यथा पजानं॥",
        "‘‘पञ्‍चन्‍नं धीरो भयानं न भाये, भिक्खु सतो सपरियन्तचारी।",
        "डंसाधिपातानं सरीसपानं, मनुस्सफस्सानं चतुप्पदानं॥",
        "‘‘परधम्मिकानम्पि",
        "अथापरानि अभिसम्भवेय्य, परिस्सयानि कुसलानुएसी॥",
        "‘‘आतङ्कफस्सेन खुदाय फुट्ठो, सीतं अतुण्हं",
        "सो तेहि फुट्ठो बहुधा अनोको, वीरियं परक्‍कम्मदळ्हं करेय्य॥",
        "‘‘थेय्यं न कारे",
        "यदाविलत्तं मनसो विजञ्‍ञा, कण्हस्स पक्खोति विनोदयेय्य॥",
        "‘‘कोधातिमानस्स",
        "अथप्पियं वा पन अप्पियं वा, अद्धा भवन्तो अभिसम्भवेय्य॥",
        "‘‘पञ्‍ञं पुरक्खत्वा कल्याणपीति, विक्खम्भये तानि परिस्सयानि।",
        "अरतिं सहेथ सयनम्हि पन्ते, चतुरो सहेथ परिदेवधम्मे॥",
        "‘‘किंसू असिस्सामि कुवं वा",
        "एते वितक्‍के परिदेवनेय्ये, विनयेथ सेखो अनिकेतचारी॥",
        "‘‘अन्‍नञ्‍च",
        "सो तेसु गुत्तो यतचारि गामे, रुसितोपि वाचं फरुसं न वज्‍जा॥",
        "‘‘ओक्खित्तचक्खु",
        "उपेक्खमारब्भ समाहितत्तो, तक्‍कासयं कुक्‍कुच्‍चियूपछिन्दे॥",
        "‘‘चुदितो",
        "वाचं पमुञ्‍चे कुसलं नातिवेलं, जनवादधम्माय न चेतयेय्य॥",
        "‘‘अथापरं पञ्‍च रजानि लोके, येसं सतीमा विनयाय सिक्खे।",
        "रूपेसु सद्देसु अथो रसेसु, गन्धेसु फस्सेसु सहेथ रागं॥",
        "‘‘एतेसु धम्मेसु विनेय्य छन्दं, भिक्खु सतिमा सुविमुत्तचित्तो।",
        "कालेन",
        "एकोदिभूतो विहने तमं सो’’ति॥",
        "कामं गुहञ्‍च दुट्ठा च, सुद्धञ्‍च परमा जरा।",
        "मेत्तेय्यो च पसूरो च, मागण्डि पुराभेदनं॥",
        "कलहं द्वे च ब्यूहानि",
        "अत्तदण्डवरं सुत्तं, थेरपुट्ठेन",
        "इति एतानि सुत्तानि, सब्बानट्ठकवग्गिकाति॥",
        "कोसलानं",
        "आकिञ्‍चञ्‍ञं पत्थयानो, ब्राह्मणो मन्तपारगू॥",
        "सो अस्सकस्स विसये, अळकस्स",
        "वसि गोधावरीकूले, उञ्छेन च फलेन च॥",
        "तस्सेव उपनिस्साय, गामो च विपुलो अहु।",
        "ततो जातेन आयेन, महायञ्‍ञमकप्पयि॥",
        "महायञ्‍ञं यजित्वान, पुन पाविसि अस्समं।",
        "तस्मिं पटिपविट्ठम्हि, अञ्‍ञो आगञ्छि ब्राह्मणो॥",
        "उग्घट्टपादो तसितो",
        "सो च नं उपसङ्कम्म, सतानि पञ्‍च याचति॥",
        "तमेनं बावरी दिस्वा, आसनेन निमन्तयि।",
        "सुखञ्‍च कुसलं पुच्छि, इदं वचनमब्रवि॥",
        "‘‘यं खो मम देय्यधम्मं, सब्बं विसज्‍जितं मया।",
        "अनुजानाहि मे ब्रह्मे, नत्थि पञ्‍चसतानि मे’’॥",
        "‘‘सचे",
        "सत्तमे दिवसे तुय्हं, मुद्धा फलतु सत्तधा’’॥",
        "अभिसङ्खरित्वा",
        "तस्स तं वचनं सुत्वा, बावरी दुक्खितो अहु॥",
        "उस्सुस्सति अनाहारो, सोकसल्‍लसमप्पितो।",
        "अथोपि एवं चित्तस्स, झाने न रमती मनो॥",
        "उत्रस्तं दुक्खितं दिस्वा, देवता अत्थकामिनी।",
        "बावरिं उपसङ्कम्म, इदं वचनमब्रवि॥",
        "‘‘न",
        "मुद्धनि मुद्धपाते वा, ञाणं तस्स न विज्‍जति’’॥",
        "‘‘भोती चरहि जानासि, तं मे अक्खाहि पुच्छिता।",
        "मुद्धं मुद्धाधिपातञ्‍च, तं सुणोम वचो तव’’॥",
        "‘‘अहम्पेतं न जानामि, ञाणमेत्थ न विज्‍जति।",
        "मुद्धनि मुद्धाधिपाते च, जिनानं हेत्थ",
        "‘‘अथ को चरहि जानाति, अस्मिं पथविमण्डले",
        "मुद्धं मुद्धाधिपातञ्‍च, तं मे अक्खाहि देवते’’॥",
        "‘‘पुरा",
        "अपच्‍चो ओक्‍काकराजस्स, सक्यपुत्तो पभङ्करो॥",
        "‘‘सो हि ब्राह्मण सम्बुद्धो, सब्बधम्मान पारगू।",
        "सब्बाभिञ्‍ञाबलप्पत्तो, सब्बधम्मेसु चक्खुमा।",
        "सब्बकम्मक्खयं पत्तो, विमुत्तो उपधिक्खये॥",
        "‘‘बुद्धो सो भगवा लोके, धम्मं देसेति चक्खुमा।",
        "तं",
        "सम्बुद्धोति",
        "सोकस्स तनुको आसि, पीतिञ्‍च विपुलं लभि॥",
        "सो बावरी अत्तमनो उदग्गो, तं देवतं पुच्छति वेदजातो।",
        "‘‘कतमम्हि गामे निगमम्हि वा पन, कतमम्हि वा जनपदे लोकनाथो।",
        "यत्थ गन्त्वान पस्सेमु",
        "‘‘सावत्थियं कोसलमन्दिरे जिनो, पहूतपञ्‍ञो वरभूरिमेधसो।",
        "सो सक्यपुत्तो विधुरो अनासवो, मुद्धाधिपातस्स विदू नरासभो’’॥",
        "ततो",
        "‘‘एथ माणवा अक्खिस्सं, सुणाथ वचनं मम॥",
        "‘‘यस्सेसो",
        "स्वाज्‍ज लोकम्हि उप्पन्‍नो, सम्बुद्धो इति विस्सुतो।",
        "खिप्पं गन्त्वान सावत्थिं, पस्सव्हो द्विपदुत्तमं’’॥",
        "‘‘कथं चरहि जानेमु, दिस्वा बुद्धोति ब्राह्मण।",
        "अजानतं नो पब्रूहि, यथा जानेमु तं मयं’’॥",
        "‘‘आगतानि",
        "द्वत्तिंसानि च",
        "‘‘यस्सेते होन्ति गत्तेसु, महापुरिसलक्खणा।",
        "द्वेयेव तस्स गतियो, ततिया हि न विज्‍जति॥",
        "‘‘सचे अगारं आवसति",
        "अदण्डेन असत्थेन, धम्मेनमनुसासति॥",
        "‘‘सचे",
        "विवट्टच्छदो",
        "‘‘जातिं गोत्तञ्‍च लक्खणं, मन्ते सिस्से पुनापरे।",
        "मुद्धं मुद्धाधिपातञ्‍च, मनसायेव पुच्छथ॥",
        "‘‘अनावरणदस्सावी, यदि बुद्धो भविस्सति।",
        "मनसा पुच्छिते पञ्हे, वाचाय विस्सजेस्सति’’॥",
        "बावरिस्स वचो सुत्वा, सिस्सा सोळस ब्राह्मणा।",
        "अजितो तिस्समेत्तेय्यो, पुण्णको अथ मेत्तगू॥",
        "धोतको",
        "तोदेय्यकप्पा दुभयो, जतुकण्णी च पण्डितो॥",
        "भद्रावुधो",
        "मोघराजा च मेधावी, पिङ्गियो च महाइसि॥",
        "पच्‍चेकगणिनो सब्बे, सब्बलोकस्स विस्सुता।",
        "झायी झानरता धीरा, पुब्बवासनवासिता॥",
        "बावरिं",
        "जटाजिनधरा सब्बे, पक्‍कामुं उत्तरामुखा॥",
        "अळकस्स पतिट्ठानं, पुरिमाहिस्सतिं",
        "उज्‍जेनिञ्‍चापि गोनद्धं, वेदिसं वनसव्हयं॥",
        "कोसम्बिञ्‍चापि साकेतं, सावत्थिञ्‍च पुरुत्तमं।",
        "सेतब्यं कपिलवत्थुं, कुसिनारञ्‍च मन्दिरं॥",
        "पावञ्‍च",
        "पासाणकं चेतियञ्‍च, रमणीयं मनोरमं॥",
        "तसितोवुदकं",
        "छायं घम्माभितत्तोव, तुरिता पब्बतमारुहुं॥",
        "भगवा तम्हि समये, भिक्खुसङ्घपुरक्खतो।",
        "भिक्खूनं धम्मं देसेति, सीहोव नदती वने॥",
        "अजितो अद्दस बुद्धं, सतरंसिं",
        "चन्दं यथा पन्‍नरसे, पारिपूरिं उपागतं॥",
        "अथस्स गत्ते दिस्वान, परिपूरञ्‍च ब्यञ्‍जनं।",
        "एकमन्तं ठितो हट्ठो, मनोपञ्हे अपुच्छथ॥",
        "‘‘आदिस्स जम्मनं",
        "मन्तेसु पारमिं ब्रूहि, कति वाचेति ब्राह्मणो’’॥",
        "‘‘वीसं वस्ससतं आयु, सो च गोत्तेन बावरी।",
        "तीणिस्स लक्खणा गत्ते, तिण्णं वेदान पारगू॥",
        "‘‘लक्खणे",
        "पञ्‍चसतानि वाचेति, सधम्मे पारमिं गतो’’॥",
        "‘‘लक्खणानं",
        "कङ्खच्छिद",
        "‘‘मुखं जिव्हाय छादेति, उण्णस्स भमुकन्तरे।",
        "कोसोहितं वत्थगुय्हं, एवं जानाहि माणव’’॥",
        "पुच्छञ्हि",
        "विचिन्तेति जनो सब्बो, वेदजातो कतञ्‍जली॥",
        "‘‘को नु देवो वा ब्रह्मा वा, इन्दो वापि सुजम्पति।",
        "मनसा पुच्छिते पञ्हे, कमेतं पटिभासति॥",
        "‘‘मुद्धं मुद्धाधिपातञ्‍च, बावरी परिपुच्छति।",
        "तं ब्याकरोहि भगवा, कङ्खं विनय नो इसे’’॥",
        "‘‘अविज्‍जा मुद्धाति जानाहि, विज्‍जा मुद्धाधिपातिनी।",
        "सद्धासतिसमाधीहि, छन्दवीरियेन संयुता’’॥",
        "ततो वेदेन महता, सन्थम्भित्वान माणवो।",
        "एकंसं अजिनं कत्वा, पादेसु सिरसा पति॥",
        "‘‘बावरी ब्राह्मणो भोतो, सह सिस्सेहि मारिस।",
        "उदग्गचित्तो सुमनो, पादे वन्दति चक्खुम’’॥",
        "‘‘सुखितो",
        "त्वञ्‍चापि सुखितो होहि, चिरं जीवाहि माणव॥",
        "‘‘बावरिस्स",
        "कतावकासा पुच्छव्हो, यं किञ्‍चि मनसिच्छथ’’॥",
        "सम्बुद्धेन कतोकासो, निसीदित्वान पञ्‍जली।",
        "अजितो पठमं पञ्हं, तत्थ पुच्छि तथागतं॥",
        "‘‘केनस्सु",
        "केनस्सु नप्पकासति।",
        "किस्साभिलेपनं ब्रूसि, किंसु तस्स महब्भयं’’॥",
        "‘‘अविज्‍जाय निवुतो लोको, (अजिताति भगवा)",
        "वेविच्छा पमादा नप्पकासति।",
        "जप्पाभिलेपनं ब्रूमि, दुक्खमस्स महब्भयं’’॥",
        "‘‘सवन्ति",
        "सोतानं किं निवारणं।",
        "सोतानं संवरं ब्रूहि, केन सोता पिधिय्यरे’’",
        "‘‘यानि सोतानि लोकस्मिं, (अजिताति भगवा)",
        "सति तेसं निवारणं।",
        "सोतानं संवरं ब्रूमि, पञ्‍ञायेते पिधिय्यरे’’॥",
        "‘‘पञ्‍ञा चेव सति यञ्‍च",
        "नामरूपञ्‍च मारिस।",
        "एतं",
        "‘‘यमेतं पञ्हं अपुच्छि, अजित तं वदामि ते।",
        "यत्थ नामञ्‍च रूपञ्‍च, असेसं उपरुज्झति।",
        "विञ्‍ञाणस्स निरोधेन, एत्थेतं उपरुज्झति’’॥",
        "‘‘ये च सङ्खातधम्मासे, ये च सेखा पुथू इध।",
        "तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिस’’॥",
        "‘‘कामेसु",
        "कुसलो सब्बधम्मानं, सतो भिक्खु परिब्बजे’’ति॥",
        "‘‘कोध",
        "कस्स नो सन्ति इञ्‍जिता।",
        "को उभन्तमभिञ्‍ञाय, मज्झे मन्ता न लिप्पति",
        "कं ब्रूसि महापुरिसोति, को इध सिब्बिनिमच्‍चगा’’॥",
        "‘‘कामेसु ब्रह्मचरियवा, (मेत्तेय्याति भगवा)",
        "वीततण्हो सदा सतो।",
        "सङ्खाय",
        "‘‘सो उभन्तमभिञ्‍ञाय, मज्झे मन्ता न लिप्पति।",
        "तं ब्रूमि महापुरिसोति, सो इध सिब्बिनिमच्‍चगा’’ति॥",
        "‘‘अनेजं मूलदस्साविं, (इच्‍चायस्मा पुण्णको)",
        "अत्थि",
        "किं",
        "यञ्‍ञमकप्पयिंसु पुथूध लोके, पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं’’॥",
        "‘‘ये केचिमे इसयो मनुजा, (पुण्णकाति भगवा)",
        "खत्तिया ब्राह्मणा देवतानं।",
        "यञ्‍ञमकप्पयिंसु पुथूध लोके, आसीसमाना पुण्णक इत्थत्तं",
        "जरं सिता यञ्‍ञमकप्पयिंसु’’॥",
        "‘‘ये",
        "खत्तिया ब्राह्मणा देवतानं।",
        "यञ्‍ञमकप्पयिंसु",
        "अतारुं जातिञ्‍च जरञ्‍च मारिस, पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं’’॥",
        "‘‘आसीसन्ति थोमयन्ति, अभिजप्पन्ति जुहन्ति। (पुण्णकाति भगवा)",
        "कामाभिजप्पन्ति पटिच्‍च लाभं, ते याजयोगा भवरागरत्ता।",
        "नातरिंसु जातिजरन्ति ब्रूमि’’॥",
        "‘‘ते",
        "यञ्‍ञेहि जातिञ्‍च जरञ्‍च मारिस।",
        "अथ को चरहि देवमनुस्सलोके, अतारि जातिञ्‍च जरञ्‍च मारिस।",
        "पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं’’॥",
        "‘‘सङ्खाय लोकस्मि परोपरानि",
        "यस्सिञ्‍जितं नत्थि कुहिञ्‍चि लोके।",
        "सन्तो विधूमो अनीघो निरासो, अतारि सो जातिजरन्ति ब्रूमी’’ति॥",
        "‘‘पुच्छामि",
        "मञ्‍ञामि तं वेदगुं भावितत्तं।",
        "कुतो नु दुक्खा समुदागता इमे, ये केचि लोकस्मिमनेकरूपा’’॥",
        "‘‘दुक्खस्स",
        "तं ते पवक्खामि यथा पजानं।",
        "उपधिनिदाना पभवन्ति दुक्खा, ये केचि लोकस्मिमनेकरूपा॥",
        "‘‘यो वे अविद्वा उपधिं करोति, पुनप्पुनं दुक्खमुपेति मन्दो।",
        "तस्मा पजानं उपधिं न कयिरा, दुक्खस्स जातिप्पभवानुपस्सी’’॥",
        "‘‘यं तं अपुच्छिम्ह अकित्तयी नो, अञ्‍ञं तं पुच्छाम",
        "कथं नु धीरा वितरन्ति ओघं, जातिं जरं सोकपरिद्दवञ्‍च।",
        "तं मे मुनि साधु वियाकरोहि, तथा हि ते विदितो एस धम्मो’’॥",
        "‘‘कित्तयिस्सामि",
        "दिट्ठे धम्मे अनीतिहं।",
        "यं विदित्वा सतो चरं, तरे लोके विसत्तिकं’’॥",
        "‘‘तञ्‍चाहं अभिनन्दामि, महेसि धम्ममुत्तमं।",
        "यं विदित्वा सतो चरं, तरे लोके विसत्तिकं’’॥",
        "‘‘यं किञ्‍चि सम्पजानासि, (मेत्तगूति भगवा)",
        "उद्धं अधो तिरियञ्‍चापि मज्झे।",
        "एतेसु",
        "‘‘एवंविहारी",
        "जातिं जरं सोकपरिद्दवञ्‍च, इधेव विद्वा पजहेय्य दुक्खं’’॥",
        "‘‘एताभिनन्दामि",
        "अद्धा हि भगवा पहासि दुक्खं, तथा हि ते विदितो एस धम्मो॥",
        "‘‘ते चापि नूनप्पजहेय्यु दुक्खं, ये त्वं मुनि अट्ठितं ओवदेय्य।",
        "तं तं नमस्सामि समेच्‍च नाग, अप्पेव मं भगवा अट्ठितं ओवदेय्य’’॥",
        "‘‘यं",
        "अद्धा हि सो ओघमिमं अतारि, तिण्णो च पारं अखिलो अकङ्खो॥",
        "‘‘विद्वा च यो",
        "सो",
        "‘‘पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं, (इच्‍चायस्मा धोतको)",
        "वाचाभिकङ्खामि महेसि तुय्हं।",
        "तव सुत्वान निग्घोसं, सिक्खे निब्बानमत्तनो’’॥",
        "‘‘तेनहातप्पं करोहि, (धोतकाति भगवा) इधेव निपको सतो।",
        "इतो सुत्वान निग्घोसं, सिक्खे निब्बानमत्तनो’’॥",
        "‘‘पस्सामहं",
        "तं तं नमस्सामि समन्तचक्खु, पमुञ्‍च",
        "‘‘नाहं",
        "धम्मञ्‍च सेट्ठं अभिजानमानो",
        "‘‘अनुसास ब्रह्मे करुणायमानो, विवेकधम्मं यमहं विजञ्‍ञं।",
        "यथाहं",
        "‘‘कित्तयिस्सामि ते सन्तिं, (धोतकाति भगवा) दिट्ठे धम्मे अनीतिहं।",
        "यं विदित्वा सतो चरं, तरे लोके विसत्तिकं’’॥",
        "‘‘तञ्‍चाहं अभिनन्दामि, महेसि सन्तिमुत्तमं।",
        "यं विदित्वा सतो चरं, तरे लोके विसत्तिकं’’॥",
        "‘‘यं किञ्‍चि सम्पजानासि, (धोतकाति भगवा)",
        "उद्धं अधो तिरियञ्‍चापि मज्झे।",
        "एतं विदित्वा सङ्गोति लोके, भवाभवाय माकासि तण्ह’’न्ति॥",
        "‘‘एको",
        "अनिस्सितो नो विसहामि तारितुं।",
        "आरम्मणं ब्रूहि समन्तचक्खु, यं निस्सितो ओघमिमं तरेय्यं’’॥",
        "‘‘आकिञ्‍चञ्‍ञं",
        "नत्थीति निस्साय तरस्सु ओघं।",
        "कामे",
        "‘‘सब्बेसु",
        "आकिञ्‍चञ्‍ञं निस्सितो हित्वा मञ्‍ञं।",
        "सञ्‍ञाविमोक्खे परमे विमुत्तो",
        "‘‘सब्बेसु कामेसु यो वीतरागो, (उपसीवाति भगवा)",
        "आकिञ्‍चञ्‍ञं निस्सितो हित्वा मञ्‍ञं।",
        "सञ्‍ञाविमोक्खे परमे विमुत्तो, तिट्ठेय्य सो तत्थ अनानुयायी’’॥",
        "‘‘तिट्ठे चे सो तत्थ अनानुयायी, पूगम्पि",
        "तत्थेव सो सीतिसिया विमुत्तो, चवेथ विञ्‍ञाणं तथाविधस्स’’॥",
        "‘‘अच्‍ची यथा वातवेगेन खित्ता",
        "अत्थं पलेति न उपेति सङ्खं।",
        "एवं",
        "‘‘अत्थङ्गतो सो उद वा सो नत्थि, उदाहु वे सस्सतिया अरोगो।",
        "तं मे मुनी साधु वियाकरोहि, तथा हि ते विदितो एस धम्मो’’॥",
        "‘‘अत्थङ्गतस्स",
        "येन नं वज्‍जुं तं तस्स नत्थि।",
        "सब्बेसु धम्मेसु समूहतेसु, समूहता वादपथापि सब्बे’’ति॥",
        "‘‘सन्ति",
        "जना वदन्ति तयिदं कथंसु।",
        "ञाणूपपन्‍नं",
        "‘‘न दिट्ठिया न सुतिया न ञाणेन, (न सीलब्बतेन)",
        "मुनीध नन्द कुसला वदन्ति।",
        "विसेनिकत्वा",
        "‘‘ये केचिमे समणब्राह्मणासे, (इच्‍चायस्मा नन्दो)",
        "दिट्ठस्सुतेनापि",
        "सीलब्बतेनापि वदन्ति सुद्धिं, अनेकरूपेन वदन्ति सुद्धिं।",
        "कच्‍चिस्सु ते भगवा तत्थ यता चरन्ता, अतारु जातिञ्‍च जरञ्‍च मारिस।",
        "पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं’’॥",
        "‘‘ये",
        "दिट्ठस्सुतेनापि वदन्ति सुद्धिं।",
        "सीलब्बतेनापि वदन्ति सुद्धिं, अनेकरूपेन वदन्ति सुद्धिं।",
        "किञ्‍चापि ते तत्थ यता चरन्ति, नारिंसु जातिजरन्ति ब्रूमि’’॥",
        "‘‘ये",
        "दिट्ठस्सुतेनापि वदन्ति सुद्धिं।",
        "सीलब्बतेनापि वदन्ति सुद्धिं, अनेकरूपेन वदन्ति सुद्धिं।",
        "ते चे मुनि",
        "अतारि जातिञ्‍च जरञ्‍च मारिस, पुच्छामि तं भगवा ब्रूहि मे तं’’॥",
        "‘‘नाहं सब्बे समणब्राह्मणासे, (नन्दाति भगवा)",
        "जातिजराय निवुताति ब्रूमि।",
        "ये",
        "अनेकरूपम्पि पहाय सब्बं, तण्हं परिञ्‍ञाय अनासवासे।",
        "ते वे नरा ओघतिण्णाति ब्रूमि’’॥",
        "‘‘एताभिनन्दामि वचो महेसिनो, सुकित्तितं गोतमनूपधीकं।",
        "ये सीध दिट्ठं व सुतं मुतं वा, सीलब्बतं वापि पहाय सब्बं।",
        "अनेकरूपम्पि",
        "अहम्पि ते ओघतिण्णाति ब्रूमी’’ति॥",
        "‘‘ये",
        "हुरं",
        "इच्‍चासि इति भविस्सति, सब्बं तं इतिहीतिहं।",
        "सब्बं तं तक्‍कवड्ढनं, नाहं तत्थ अभिरमिं॥",
        "‘‘त्वञ्‍च मे धम्ममक्खाहि, तण्हानिग्घातनं मुनि।",
        "यं विदित्वा सतो चरं, तरे लोके विसत्तिकं’’॥",
        "‘‘इध दिट्ठसुतमुतविञ्‍ञातेसु, पियरूपेसु हेमक।",
        "छन्दरागविनोदनं, निब्बानपदमच्‍चुतं॥",
        "‘‘एतदञ्‍ञाय ये सता, दिट्ठधम्माभिनिब्बुता।",
        "उपसन्ता च ते सदा, तिण्णा लोके विसत्तिक’’न्ति॥",
        "‘‘यस्मिं",
        "तण्हा यस्स न विज्‍जति।",
        "कथंकथा च यो तिण्णो, विमोक्खो तस्स कीदिसो’’॥",
        "‘‘यस्मिं",
        "तण्हा यस्स न विज्‍जति।",
        "कथंकथा च यो तिण्णो, विमोक्खो तस्स नापरो’’॥",
        "‘‘निराससो सो उद आससानो, पञ्‍ञाणवा सो उद पञ्‍ञकप्पी।",
        "मुनिं अहं सक्‍क यथा विजञ्‍ञं, तं मे वियाचिक्ख समन्तचक्खु’’॥",
        "‘‘निराससो",
        "एवम्पि तोदेय्य मुनिं विजान, अकिञ्‍चनं कामभवे असत्त’’न्ति॥",
        "‘‘मज्झे",
        "ओघे जाते महब्भये।",
        "जरामच्‍चुपरेतानं, दीपं पब्रूहि मारिस।",
        "त्वञ्‍च मे दीपमक्खाहि, यथायिदं नापरं सिया’’॥",
        "‘‘मज्झे",
        "ओघे जाते महब्भये।",
        "जरामच्‍चुपरेतानं, दीपं पब्रूमि कप्प ते॥",
        "‘‘अकिञ्‍चनं अनादानं, एतं दीपं अनापरं।",
        "निब्बानं इति",
        "‘‘एतदञ्‍ञाय ये सता, दिट्ठधम्माभिनिब्बुता।",
        "न ते मारवसानुगा, न ते मारस्स पद्धगू’’ति",
        "‘‘सुत्वानहं वीरमकामकामिं, (इच्‍चायस्मा जतुकण्णि)",
        "ओघातिगं पुट्ठुमकाममागमं।",
        "सन्तिपदं ब्रूहि सहजनेत्त, यथातच्छं",
        "‘‘भगवा",
        "परित्तपञ्‍ञस्स मे भूरिपञ्‍ञ, आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्‍ञं।",
        "जातिजराय इध विप्पहानं’’॥",
        "‘‘कामेसु",
        "उग्गहीतं निरत्तं वा, मा ते विज्‍जित्थ किञ्‍चनं॥",
        "‘‘यं पुब्बे तं विसोसेहि, पच्छा ते माहु किञ्‍चनं।",
        "मज्झे चे नो गहेस्ससि, उपसन्तो चरिस्ससि॥",
        "‘‘सब्बसो",
        "आसवास्स न विज्‍जन्ति, येहि मच्‍चुवसं वजे’’ति॥",
        "‘‘ओकञ्‍जहं तण्हच्छिदं अनेजं, (इच्‍चायस्मा भद्रावुधो)",
        "नन्दिञ्‍जहं ओघतिण्णं विमुत्तं।",
        "कप्पञ्‍जहं अभियाचे सुमेधं, सुत्वान",
        "‘‘नानाजना जनपदेहि सङ्गता, तव वीर वाक्यं अभिकङ्खमाना।",
        "तेसं तुवं साधु वियाकरोहि, तथा हि ते विदितो एस धम्मो’’॥",
        "‘‘आदानतण्हं विनयेथ सब्बं, (भद्रावुधाति भगवा)",
        "उद्धं अधो तिरियञ्‍चापि मज्झे।",
        "यं",
        "‘‘तस्मा",
        "आदानसत्ते इति पेक्खमानो, पजं इमं मच्‍चुधेय्ये विसत्त’’न्ति॥",
        "‘‘झायिं",
        "पारगुं सब्बधम्मानं, अत्थि पञ्हेन आगमं।",
        "अञ्‍ञाविमोक्खं पब्रूहि, अविज्‍जाय पभेदनं’’॥",
        "‘‘पहानं",
        "थिनस्स च पनूदनं, कुक्‍कुच्‍चानं निवारणं॥",
        "‘‘उपेक्खासतिसंसुद्धं, धम्मतक्‍कपुरेजवं।",
        "अञ्‍ञाविमोक्खं पब्रूमि, अविज्‍जाय पभेदनं’’॥",
        "‘‘किंसु",
        "किस्सस्स विप्पहानेन, निब्बानं इति वुच्‍चति’’॥",
        "‘‘नन्दिसंयोजनो लोको, वितक्‍कस्स विचारणं।",
        "तण्हाय विप्पहानेन, निब्बानं इति वुच्‍चति’’॥",
        "‘‘कथं सतस्स चरतो, विञ्‍ञाणं उपरुज्झति।",
        "भगवन्तं पुट्ठुमागम्म, तं सुणोम वचो तव’’॥",
        "‘‘अज्झत्तञ्‍च बहिद्धा च, वेदनं नाभिनन्दतो।",
        "एवं सतस्स चरतो, विञ्‍ञाणं उपरुज्झती’’ति॥",
        "‘‘यो",
        "पारगुं सब्बधम्मानं, अत्थि पञ्हेन आगमं॥",
        "‘‘विभूतरूपसञ्‍ञिस्स",
        "अज्झत्तञ्‍च बहिद्धा च, नत्थि किञ्‍चीति पस्सतो।",
        "ञाणं सक्‍कानुपुच्छामि, कथं नेय्यो तथाविधो’’॥",
        "‘‘विञ्‍ञाणट्ठितियो",
        "तिट्ठन्तमेनं जानाति, विमुत्तं तप्परायणं॥",
        "‘‘आकिञ्‍चञ्‍ञसम्भवं ञत्वा, नन्दी संयोजनं इति।",
        "एवमेतं अभिञ्‍ञाय, ततो तत्थ विपस्सति।",
        "एतं",
        "‘‘द्वाहं सक्‍कं अपुच्छिस्सं, (इच्‍चायस्मा मोघराजा)",
        "न मे ब्याकासि चक्खुमा।",
        "यावततियञ्‍च देवीसि, ब्याकरोतीति मे सुतं॥",
        "‘‘अयं लोको परो लोको, ब्रह्मलोको सदेवको।",
        "दिट्ठिं ते नाभिजानाति, गोतमस्स यसस्सिनो॥",
        "‘‘एवं",
        "कथं लोकं अवेक्खन्तं, मच्‍चुराजा न पस्सति’’॥",
        "‘‘सुञ्‍ञतो",
        "अत्तानुदिट्ठिं ऊहच्‍च, एवं मच्‍चुतरो सिया।",
        "एवं लोकं अवेक्खन्तं, मच्‍चुराजा न पस्सती’’ति॥",
        "‘‘जिण्णोहमस्मि अबलो वीतवण्णो, (इच्‍चायस्मा पिङ्गियो)",
        "नेत्ता न सुद्धा सवनं न फासु।",
        "माहं नस्सं मोमुहो अन्तराव",
        "आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्‍ञं।",
        "जातिजराय इध विप्पहानं’’॥",
        "‘‘दिस्वान रूपेसु विहञ्‍ञमाने, (पिङ्गियाति भगवा)",
        "रुप्पन्ति रूपेसु जना पमत्ता।",
        "तस्मा तुवं पिङ्गिय अप्पमत्तो,",
        "जहस्सु रूपं अपुनब्भवाय’’॥",
        "‘‘दिसा चतस्सो विदिसा चतस्सो, उद्धं",
        "न",
        "आचिक्ख धम्मं यमहं विजञ्‍ञं, जातिजराय इध विप्पहानं’’॥",
        "‘‘तण्हाधिपन्‍ने",
        "सन्तापजाते जरसा परेते।",
        "तस्मा तुवं पिङ्गिय अप्पमत्तो, जहस्सु तण्हं अपुनब्भवाया’’ति॥",
        "अजितो तिस्समेत्तेय्यो, पुण्णको अथ मेत्तगू।",
        "धोतको उपसीवो च, नन्दो च अथ हेमको॥",
        "तोदेय्य-कप्पा",
        "भद्रावुधो उदयो च, पोसालो चापि ब्राह्मणो।",
        "मोघराजा",
        "एते बुद्धं उपागच्छुं, सम्पन्‍नचरणं इसिं।",
        "पुच्छन्ता निपुणे पञ्हे, बुद्धसेट्ठं उपागमुं॥",
        "तेसं बुद्धो पब्याकासि, पञ्हे पुट्ठो यथातथं।",
        "पञ्हानं वेय्याकरणेन, तोसेसि ब्राह्मणे मुनि॥",
        "ते तोसिता चक्खुमता, बुद्धेनादिच्‍चबन्धुना।",
        "ब्रह्मचरियमचरिंसु, वरपञ्‍ञस्स सन्तिके॥",
        "एकमेकस्स",
        "तथा यो पटिपज्‍जेय्य, गच्छे पारं अपारतो॥",
        "अपारा पारं गच्छेय्य, भावेन्तो मग्गमुत्तमं।",
        "मग्गो सो पारं गमनाय, तस्मा पारायनं इति॥",
        "‘‘पारायनमनुगायिस्सं, (इच्‍चायस्मा पिङ्गियो)",
        "यथाद्दक्खि तथाक्खासि, विमलो भूरिमेधसो।",
        "निक्‍कामो निब्बनो",
        "‘‘पहीनमलमोहस्स",
        "हन्दाहं कित्तयिस्सामि, गिरं वण्णूपसञ्हितं॥",
        "‘‘तमोनुदो बुद्धो समन्तचक्खु, लोकन्तगू सब्बभवातिवत्तो।",
        "अनासवो सब्बदुक्खपहीनो, सच्‍चव्हयो",
        "‘‘दिजो यथा कुब्बनकं पहाय, बहुप्फलं काननमावसेय्य।",
        "एवं पहं अप्पदस्से पहाय, महोदधिं हंसोरिव अज्झपत्तो॥",
        "‘‘येमे पुब्बे वियाकंसु, हुरं गोतमसासना।",
        "इच्‍चासि इति भविस्सति।",
        "सब्बं तं इतिहितिहं, सब्बं तं तक्‍कवड्ढनं॥",
        "‘‘एको तमनुदासिनो, जुतिमा सो पभङ्करो।",
        "गोतमो भूरिपञ्‍ञाणो, गोतमो भूरिमेधसो॥",
        "‘‘यो",
        "तण्हक्खयमनीतिकं",
        "‘‘किंनु",
        "गोतमा भूरिपञ्‍ञाणा, गोतमा भूरिमेधसा॥",
        "‘‘यो ते धम्ममदेसेसि, सन्दिट्ठिकमकालिकं।",
        "तण्हक्खयमनीतिकं, यस्स नत्थि उपमा क्‍वचि’’॥",
        "‘‘नाहं तम्हा विप्पवसामि, मुहुत्तमपि ब्राह्मण।",
        "गोतमा भूरिपञ्‍ञाणा, गोतमा भूरिमेधसा॥",
        "‘‘यो मे धम्ममदेसेसि, सन्दिट्ठिकमकालिकं।",
        "तण्हक्खयमनीतिकं, यस्स नत्थि उपमा क्‍वचि॥",
        "‘‘पस्सामि",
        "नमस्समानो विवसेमि रत्तिं, तेनेव मञ्‍ञामि अविप्पवासं॥",
        "‘‘सद्धा च पीति च मनो सति च, नापेन्ति मे गोतमसासनम्हा।",
        "यं यं दिसं वजति भूरिपञ्‍ञो, स तेन तेनेव नतोहमस्मि॥",
        "‘‘जिण्णस्स",
        "संकप्पयन्ताय",
        "‘‘पङ्के सयानो परिफन्दमानो, दीपा दीपं उपप्‍लविं",
        "अथद्दसासिं सम्बुद्धं, ओघतिण्णमनासवं’’॥",
        "‘‘यथा अहू वक्‍कलि मुत्तसद्धो, भद्रावुधो आळवि गोतमो च।",
        "एवमेव त्वम्पि पमुञ्‍चस्सु सद्धं,",
        "गमिस्ससि त्वं पिङ्गिय मच्‍चुधेय्यस्स पारं’’",
        "‘‘एस भिय्यो पसीदामि, सुत्वान मुनिनो वचो।",
        "विवट्टच्छदो",
        "‘‘अधिदेवे",
        "पञ्हानन्तकरो सत्था, कङ्खीनं पटिजानतं॥",
        "‘‘असंहीरं",
        "अद्धा गमिस्सामि न मेत्थ कङ्खा, एवं मं धारेहि अधिमुत्तचित्त’’न्ति॥",
        "उरगो",
        "चुन्दो भवो पुनदेव, वसलो च करणीयञ्‍च।",
        "हेमवतो अथ यक्खो, विजयसुत्तं मुनिसुत्तवरन्ति॥",
        "पठमकट्ठवरो वरवग्गो, द्वादससुत्तधरो सुविभत्तो।",
        "देसितो चक्खुमता विमलेन, सुय्यति वग्गवरो उरगोति॥",
        "रतनामगन्धो हिरिमङ्गलनामो, सुचिलोमकपिलो च ब्राह्मणधम्मो।",
        "नावा",
        "सम्मापरिब्बाजनीयोपि चेत्थ, धम्मिकसुत्तवरो सुविभत्तो।",
        "चुद्दससुत्तधरो दुतियम्हि, चूळकवग्गवरोति तमाहु॥",
        "पब्बज्‍जपधानसुभासितनामो, पूरळासो पुनदेव माघो च।",
        "सभियं केणियमेव सल्‍लनामो, वासेट्ठवरो कालिकोपि च॥",
        "नालकसुत्तवरो सुविभत्तो, तं अनुपस्सी तथा पुनदेव।",
        "द्वादससुत्तधरो ततियम्हि, सुय्यति वग्गवरो महानामो॥",
        "कामगुहट्ठकदुट्ठकनामा",
        "जरा मेत्तियवरो सुविभत्तो, पसूरमागण्डिया पुराभेदो॥",
        "कलहविवादो",
        "सोळससुत्तधरो चतुत्थम्हि, अट्ठकवग्गवरोति",
        "मगधे जनपदे रमणीये, देसवरे कतपुञ्‍ञनिवेसे।",
        "पासाणकचेतियवरे सुविभत्ते, वसि भगवा गणसेट्ठो॥",
        "उभयवासमागतियम्हि",
        "सोळसब्राह्मणानं किर पुट्ठो, पुच्छाय सोळसपञ्हकम्मिया।",
        "निप्पकासयि धम्ममदासि॥",
        "अत्थपकासकब्यञ्‍जनपुण्णं, धम्ममदेसेसि परखेमजनियं",
        "लोकहिताय जिनो द्विपदग्गो, सुत्तवरं बहुधम्मविचित्रं।",
        "सब्बकिलेसपमोचनहेतुं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "ब्यञ्‍जनमत्थपदं समयुत्तं",
        "लोकविचारणञाणपभग्गं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "रागमले",
        "मोहमले अमलं विमलग्गं, लोकविचारणञाणपभग्गं।",
        "देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "क्‍लेसमले",
        "लोकविचारणञाणपभग्गं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "आसवबन्धनयोगाकिलेसं, नीवरणानि च तीणि मलानि।",
        "तस्स किलेसपमोचनहेतुं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "निम्मलसब्बकिलेसपनूदं, रागविरागमनेजमसोकं।",
        "सन्तपणीतसुदुद्दसधम्मं, देसयि",
        "रागञ्‍च",
        "तण्हारतच्छदनताणलतापमोक्खं",
        "गम्भीरदुद्दससण्हनिपुणं, पण्डितवेदनियं निपुणत्थं।",
        "लोकविचारणञाणपभग्गं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "नवङ्गकुसुममालगीवेय्यं, इन्द्रियझानविमोक्खविभत्तं।",
        "अट्ठङ्गमग्गधरं वरयानं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "सोमुपमं",
        "पुप्फसमं रविमूपमतेजं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गो॥",
        "खेमसिवं सुखसीतलसन्तं, मच्‍चुतताणपरं परमत्थं।",
        "तस्स सुनिब्बुतदस्सनहेतुं, देसयि सुत्तवरं द्विपदग्गोति॥"
    ]
}