diff --git a/.gitignore b/.gitignore new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..68bc17f9ff2104a9d7b6777058bb4c343ca72609 --- /dev/null +++ b/.gitignore @@ -0,0 +1,160 @@ +# Byte-compiled / optimized / DLL files +__pycache__/ +*.py[cod] +*$py.class + +# C extensions +*.so + +# Distribution / packaging +.Python +build/ +develop-eggs/ +dist/ +downloads/ +eggs/ +.eggs/ +lib/ +lib64/ +parts/ +sdist/ +var/ +wheels/ +share/python-wheels/ +*.egg-info/ +.installed.cfg +*.egg +MANIFEST + +# PyInstaller +# Usually these files are written by a python script from a template +# before PyInstaller builds the exe, so as to inject date/other infos into it. +*.manifest +*.spec + +# Installer logs +pip-log.txt +pip-delete-this-directory.txt + +# Unit test / coverage reports +htmlcov/ +.tox/ +.nox/ +.coverage +.coverage.* +.cache +nosetests.xml +coverage.xml +*.cover +*.py,cover +.hypothesis/ +.pytest_cache/ +cover/ + +# Translations +*.mo +*.pot + +# Django stuff: +*.log +local_settings.py +db.sqlite3 +db.sqlite3-journal + +# Flask stuff: +instance/ +.webassets-cache + +# Scrapy stuff: +.scrapy + +# Sphinx documentation +docs/_build/ + +# PyBuilder +.pybuilder/ +target/ + +# Jupyter Notebook +.ipynb_checkpoints + +# IPython +profile_default/ +ipython_config.py + +# pyenv +# For a library or package, you might want to ignore these files since the code is +# intended to run in multiple environments; otherwise, check them in: +# .python-version + +# pipenv +# According to pypa/pipenv#598, it is recommended to include Pipfile.lock in version control. +# However, in case of collaboration, if having platform-specific dependencies or dependencies +# having no cross-platform support, pipenv may install dependencies that don't work, or not +# install all needed dependencies. +#Pipfile.lock + +# poetry +# Similar to Pipfile.lock, it is generally recommended to include poetry.lock in version control. +# This is especially recommended for binary packages to ensure reproducibility, and is more +# commonly ignored for libraries. +# https://python-poetry.org/docs/basic-usage/#commit-your-poetrylock-file-to-version-control +#poetry.lock + +# pdm +# Similar to Pipfile.lock, it is generally recommended to include pdm.lock in version control. +#pdm.lock +# pdm stores project-wide configurations in .pdm.toml, but it is recommended to not include it +# in version control. +# https://pdm.fming.dev/#use-with-ide +.pdm.toml + +# PEP 582; used by e.g. github.com/David-OConnor/pyflow and github.com/pdm-project/pdm +__pypackages__/ + +# Celery stuff +celerybeat-schedule +celerybeat.pid + +# SageMath parsed files +*.sage.py + +# Environments +.env +.venv +env/ +venv/ +ENV/ +env.bak/ +venv.bak/ + +# Spyder project settings +.spyderproject +.spyproject + +# Rope project settings +.ropeproject + +# mkdocs documentation +/site + +# mypy +.mypy_cache/ +.dmypy.json +dmypy.json + +# Pyre type checker +.pyre/ + +# pytype static type analyzer +.pytype/ + +# Cython debug symbols +cython_debug/ + +# PyCharm +# JetBrains specific template is maintained in a separate JetBrains.gitignore that can +# be found at https://github.com/github/gitignore/blob/main/Global/JetBrains.gitignore +# and can be added to the global gitignore or merged into this file. For a more nuclear +# option (not recommended) you can uncomment the following to ignore the entire idea folder. +#.idea/ diff --git a/README.md b/README.md index 134dc800c5b5bce9159179e259031356f735283a..a2030418a6d3d0c425ce1834892051d97c78a373 100644 --- a/README.md +++ b/README.md @@ -1,6 +1,6 @@ --- -title: Konstytucja Rag -emoji: 馃彚 +title: Konstytucja RAG +emoji: 馃搫 colorFrom: yellow colorTo: yellow sdk: streamlit diff --git a/data/intermediate/0.md b/data/intermediate/0.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8470b0d643c41988d72c4b52951acce9c3043ca2 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/0.md @@ -0,0 +1,103 @@ + + + +**KONSTYTUCJA + +RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ + + +z dnia 2 kwietnia 1997 r. + + +PREAMBU艁A** +W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, + + + +odzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, + + + +my, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, + + + +zar贸wno wierz膮cy w Boga + + + +b臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, + + + +jak i nie podzielaj膮cy tej wiary, + + + +a te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, + + + +r贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, + + + +wdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮 ogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie Narodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, + + + +nawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, + + + +zobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysi膮cletniego dorobku, + + + +z艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, + + + +艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, + + + +pomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka by艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, + + + +pragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji publicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, + + + +w poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, + + + +ustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej + + + +jako prawa podstawowe dla pa艅stwa + + + +oparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz, dialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia obywateli i ich wsp贸lnot. + + + +Wszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮 stosowali, + + + +wzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, + + + +jego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, + + + +a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej Polskiej. + + diff --git a/data/intermediate/1.md b/data/intermediate/1.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b1b43bcf4cc6744f11c2f6d572eda2e837599417 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/1.md @@ -0,0 +1,145 @@ + + + +**Rozdzia艂 I** + +**RZECZPOSPOLITA** + + +**Art. 1.** +Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli. + + +**Art. 2.** +Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym, urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej. + + +**Art. 3.** +Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym. + + +**Art. 4.** +1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu. +- Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio. + + +**Art. 5.** +Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋 艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju. + + +**Art. 6.** +1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. +- Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym. + + +**Art. 7.** +Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa. + + +**Art. 8.** +1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. +- Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej. + + +**Art. 9.** +Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego. + + +**Art. 10.** +1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej. +- W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y. + + +**Art. 11.** +1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa. +- Finansowanie partii politycznych jest jawne. + + +**Art. 12.** +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji. + + +**Art. 13.** +Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie struktur lub cz艂onkostwa. + + +**Art. 14.** +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu. + + +**Art. 15.** +1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej. +- Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa. + + +**Art. 16.** +1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮. +- Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰. + + +**Art. 17.** +1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. +- W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej. + + +**Art. 18.** +Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**Art. 19.** +Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰, zw艂aszcza inwalid贸w wojennych. + + +**Art. 20.** +Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej, w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**Art. 21.** +1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia. +- Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem. + + +**Art. 22.** +Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny. + + +**Art. 23.** +Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22. + + +**Art. 24.** +Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy. + + +**Art. 25.** +1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione. +- W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym. +- Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego. +- Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy. +- Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami. + + +**Art. 26.** +1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic. +- Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli. + + +**Art. 27.** +W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w mi臋dzynarodowych. + + +**Art. 28.** +1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu. +- Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony. +- Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego. +- God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej. +- Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa. + + +**Art. 29.** +Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa. + + + + + diff --git a/data/intermediate/10.md b/data/intermediate/10.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..0d3516972f5a4b7e3f425d2ddd2b7c1c7ab09854 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/10.md @@ -0,0 +1,68 @@ + + + +**Rozdzia艂 X + +FINANSE PUBLICZNE** + + +**Art. 216.** +1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie. +- Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. +- Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy. +- Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. +- Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa. + + +**Art. 217.**Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w, przedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg i umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze ustawy. + + +**Art. 218.**Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa okre艣la ustawa. + + +**Art. 219.** +1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej. +- Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa. +- W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym. +- Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy. + + +**Art. 220.** +1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej. +- Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa. + + +**Art. 221.**Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium bud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje wy艂膮cznie Radzie Ministr贸w. + + +**Art. 222.**Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem roku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych przypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu. + + +**Art. 223.**Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. + + +**Art. 224.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5. +- W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale. + + + +**Art. 225.**Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy bud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. + + + +**Art. 226.** +1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa. +- Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium. + + +**Art. 227.** +1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza. +- Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego. +- Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. +- Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. +- W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. +- Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej. +- Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/intermediate/11.md b/data/intermediate/11.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..2eb24da482db694f36beb184d67263f5875a5513 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/11.md @@ -0,0 +1,46 @@ + + + +**Rozdzia艂 XI + +STANY NADZWYCZAJNE** + + +**Art. 228.** + + +1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej. +- Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci. +- Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa. +- Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela. +- Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa. +- W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. +- W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny. + + +**Art. 229.**W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. + + +**Art. 230.** +1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. +- Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni. + + +**Art. 231.** +Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania rozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + +**Art. 232.**W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych nosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski 偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu mo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu. + + +**Art. 233.** +1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko). +- Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku. +- Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku). + + +**Art. 234.** +1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu. +- Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa. + + diff --git a/data/intermediate/12.md b/data/intermediate/12.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..7530e894399a8e21894ac7854fb0cf9f00d84be4 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/12.md @@ -0,0 +1,19 @@ + + + +**Rozdzia艂 XII + +ZMIANA KONSTYTUCJI** + + + +**Art. 235.** +1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. +- Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat. +- Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy. +- Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. +- Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. +- Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych. +- Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. + + diff --git a/data/intermediate/13.md b/data/intermediate/13.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..4f846a3b25380627d3d8e1e6ba64409d5ee26fef --- /dev/null +++ b/data/intermediate/13.md @@ -0,0 +1,61 @@ + + + +**Rozdzia艂 XIII + +PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE** + + +**Art. 236.** +1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji. +- Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego. + + +**Art. 237.** +1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d. +- Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d. + + +**Art. 238.** +1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. +- W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. +- W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji. + + +**Art. 239.** +1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego. +- Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu. +- Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw. + + +**Art. 240.** +W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e przewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w centralnym banku pa艅stwa. + + +**Art. 241.** +1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. +- Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮. +- Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani. +- Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie. +- Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy. +- W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji. +- Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji. + + +**Art. 242.** +Trac膮 moc: +1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488), +- ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). + + +**Art. 243.**Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia jej og艂oszenia. + + + + +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ + + + + + diff --git a/data/intermediate/2.md b/data/intermediate/2.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..98b8fbaff2ee6709706528f130ec51e9150b2e87 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/2.md @@ -0,0 +1,303 @@ + + + +**Rozdzia艂 II + +WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA** + + +**ZASADY OG脫LNE** +**Art. 30.**Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. + + +**Art. 31.** +1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej. +- Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. +- Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw. + + +**Art. 32.** +1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne. +- Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. + + +**Art. 33.** +1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym. +- Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅. + + +**Art. 34.** +1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa. +- Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie. + + +**Art. 35.** +1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury. +- Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej. + + +**Art. 36.**Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**Art. 37.** +1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji. +- Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa. + + +**WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE** +**Art. 38.**Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia. + + +**Art. 39.**Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyra偶onej zgody. + + +**Art. 40.**Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poni偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych. + + +**Art. 41.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. +- Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci. +- Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. +- Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny. +- Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania. + + +**Art. 42.** +1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego. +- Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du. +- Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du. + + +**Art. 43.**Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu. + + +**Art. 44.**Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn politycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn. + + +**Art. 45.** +1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d. +- Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie. + + +**Art. 46.**Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. + + +**Art. 47.**Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym. + + +**Art. 48.** +1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. +- Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. + + +**Art. 49.**Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony. + + +**Art. 50.**Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony. + + +**Art. 51.** +1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby. +- W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym. +- Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa. +- Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮. +- Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa. + + +**Art. 52.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. +- Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. +- Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie. +- Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju. +- Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e. + + +**Art. 53.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii. +- Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮. +- Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio. +- Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b. +- Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b. +- Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. +- Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania. + + +**Art. 54.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. +- Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. + + +**Art. 55.** +1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3. +- Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋: + +1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz +2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i w chwili z艂o偶enia wniosku. + + + + + + + + + +- Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji. +- Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela. +- W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d. + + +**Art. 56.** +1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie. +- Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi. + + +**WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE** +**Art. 57.**Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa. + + +**Art. 58.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋. +- Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d. +- Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami. + + +**Art. 59.** +1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w. +- Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅. +- Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach. +- Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe. + + +**Art. 60.**Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do s艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach. + + +**Art. 61.** +1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa. +- Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu. +- Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa. +- Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. + + + +**Art. 62.** +1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat. +- Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. + + +**Art. 63.**Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, w艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa. + + +**WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE** +**Art. 64.** +1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia. +- W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej. +- W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci. + + +**Art. 65.** +1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa. +- Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋. +- Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa. +- Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa. +- W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych. + + +**Art. 66.** +1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa. +- Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa. + + +**Art. 67.** +1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa. +- Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa. + + +**Art. 68.** +1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia. +- Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa. +- W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku. +- W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska. +- W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y. + + +**Art. 69.**Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spo艂ecznej. + + +**Art. 70.** +1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa. +- Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮. +- Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa. +- W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa. +- Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + +**Art. 71.** +1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych. +- Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa. + + +**Art. 72.** +1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮. +- Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych. +- W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka. +- Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka. + + +**Art. 73.**Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz og艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br kultury. + + +**Art. 74.** +1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom. +- Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. +- Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska. +- W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska. + + +**Art. 75.** +1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania. +- Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa. + + +**Art. 76.**W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed dzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa. + + +**艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW** +**Art. 77.** +1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej. +- Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw. + + +**Art. 78.**Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa. + + +**Art. 79.** +1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji. +- Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56. + + +**Art. 80.**Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw naruszonych przez organy w艂adzy publicznej. + + +**Art. 81.**Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 mo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie. + + +**OBOWI膭ZKI** +**Art. 82.**Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsp贸lne. + + +**Art. 83.**Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**Art. 84.**Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym podatk贸w, okre艣lonych w ustawie. + + +**Art. 85.** +1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. +- Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa. +- Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + +**Art. 86.**Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰 za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/intermediate/3.md b/data/intermediate/3.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..763c68ab3328d7c3064841d7943836e27a81a34f --- /dev/null +++ b/data/intermediate/3.md @@ -0,0 +1,78 @@ + + + +**Rozdzia艂 III + +殴R脫D艁A PRAWA** + + + +**Art. 87.** +1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia. +- 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego. + + +**Art. 88.** +1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie. +- Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa. +- Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. + + +**Art. 89.** +1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy: + +1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych, +2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji, +3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej, +4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym, +5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +- O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm. +- Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. + + +**Art. 90** +1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach. +- Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. +- Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. +- Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + +**Art. 91.** +1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy. +- Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮. +- Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami. + + +**Art. 92.** +1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu. +- Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi. + + +**Art. 93.** +1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty. +- Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w. +- Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem. + + +**Art. 94.**Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej, na podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty prawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i tryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/intermediate/4.md b/data/intermediate/4.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..fbdd82177bcf8cd9f28e5298ddc8719066ce8ecf --- /dev/null +++ b/data/intermediate/4.md @@ -0,0 +1,197 @@ + + + +**Rozdzia艂 IV + +SEJM I SENAT** + + + +**Art. 95.** +1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. +- Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw. + + +**WYBORY I KADENCJA** +**Art. 96.** +1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w. +- Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. + + +**Art. 97.** +1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w. +- Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. + + +**Art. 98.** +1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji. +- Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu. +- Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio. +- Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu. +- Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w. +- W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1. + + + +**Art. 99.** +1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat. +- Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat. +- Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego. + + +**Art. 100.** +1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy. +- Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu. +- Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. + + +**Art. 101.** +1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy. +- Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + +**POS艁OWIE I SENATOROWIE** +**Art. 102.**Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem. + + +**Art. 103.** +1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej. +- S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego. +- Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa. + + + +**Art. 104.** +1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w. +- Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: + + + +"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu, strzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej." + + + + +艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + +- Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu. + + + +**Art. 105.** +1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu. +- Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej. +- Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym. +- Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3. +- Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. +- Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa. + + +**Art. 106.**Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz ochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa. + + +**Art. 107.** +1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku. +- Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. + + +**Art. 108.**Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107. + + +**ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE** +**Art. 109.** +1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach. +- Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5. + + +**Art. 110.** +1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w. +- Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz. +- Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne. + + +**Art. 111.** +1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy. +- Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa. + + +**Art. 112.**Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i dzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm. + + +**Art. 113.**Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad. + + + +**Art. 114.** +1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe. +- Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin. + + +**Art. 115.** +1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni. +- Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu. + + +**Art. 116.** +1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. +- Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej. + + + +**Art. 117.**Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to terytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy. + + + +**Art. 118.** +1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w. +- Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa. +- Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania. + + + +**Art. 119.** +1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. +- Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w. +- Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji. +- Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu. + + + +**Art. 120.**Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie stanowi inaczej. + + + +**Art. 121.** +1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi. +- Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm. +- Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + + +**Art. 122.** +1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. +- Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. +- Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮. +- Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci. +- Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3. +- Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy. + + +**Art. 123.** +1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w. +- Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. +- W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni. + + +**Art. 124.**Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120. + + +**REFERENDUM** +**Art. 125.** +1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe. +- Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. +- Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy. +- Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy. +- Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/intermediate/5.md b/data/intermediate/5.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d3fa6333fcc625a2c2853a39304938608f443541 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/5.md @@ -0,0 +1,190 @@ + + + +**Rozdzia艂 V + +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ** + + +**Art. 126.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej. +- Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium. +- Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach. + + +**Art. 127.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym. +- Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz. +- Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. +- Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie. +- W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni. +- Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w. +- Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa. + + +**Art. 128.** +1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du. +- Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w. + + +**Art. 129.** +1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy. +- Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie. +- W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. + + +**Art. 130.**Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia Narodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi: + +"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋 strzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem". + + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + + +**Art. 131.** +1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej. +- Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: + + +1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej, +2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej, +3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze, +4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego, +5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +- Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu. +- Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu. + + +**Art. 132.** +Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰 偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym urz臋dem. + + +**Art. 133.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: + + +1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat, +2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych, +3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych. + + + + + + + + + + + + +- Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮. +- Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem. + + +**Art. 134.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. +- W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej. +- Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa. +- Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa. +- Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe. +- Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa. + + +**Art. 135.**Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i zewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego. + + +**Art. 136.**W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub cz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**Art. 137.**Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego. + + +**Art. 138.**Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia. + + +**Art. 139.**Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do os贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu. + + +**Art. 140.**Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty. + + +**Art. 141.** +1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. +- Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w. + + +**Art. 142.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93. +- Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji. + + +**Art. 143.**Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. + + +**Art. 144.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe. +- Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem. +- Przepis ust. 2 nie dotyczy: + +1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu, +2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, +3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji, +4) inicjatywy ustawodawczej, +5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego, +6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, +7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, +8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego, +9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego, +10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli, +11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w, +12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego pe艂nienia obowi膮zk贸w, +13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu cz艂onka Rady Ministr贸w, +14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci, +15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej, +16) nadawania order贸w i odznacze艅, +17) powo艂ywania s臋dzi贸w, +18) stosowania prawa 艂aski, +19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego, +20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, +21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, +22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego, +23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego, +24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, +25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej, +26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego, +27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, +28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania i odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, +29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93, +30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. + + +**Art. 145.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu. +- Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego. +- Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio. + + + + + diff --git a/data/intermediate/6.md b/data/intermediate/6.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f8cd570e36c3585a7f056558b0ac542fb324334e --- /dev/null +++ b/data/intermediate/6.md @@ -0,0 +1,141 @@ + + + +**Rozdzia艂 VI + +RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA** + + +**Art. 146.** +1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej. +- Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego. +- Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮. +- W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: + + +1) zapewnia wykonanie ustaw, +2) wydaje rozporz膮dzenia, +3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej, +4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa, +5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa, +6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w pa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu, +7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny, +8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa, +9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i organizacjami mi臋dzynarodowymi, +10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe, +11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la corocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej, +12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy. + + +**Art. 147.** +1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w. +- W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w. +- Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra. +- W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w. + + +**Art. 148.** +Prezes Rady Ministr贸w: +1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w, +- kieruje pracami Rady Ministr贸w, +- wydaje rozporz膮dzenia, +- zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania, +- koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w, +- sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach, +- jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej. + + +**Art. 149.** +1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy. +- Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra. +- Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej. + + +**Art. 150.**Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego obowi膮zkami publicznymi. + + +**Art. 151.**Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec Prezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋: + +"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w, ministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem." + + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + + +**Art. 152.** +1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda. +- Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa. + + +**Art. 153.** +1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej. +- Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej. + + + +**Art. 154.** +1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w. +- Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +- W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w. + + +**Art. 155.** +1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +- W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory. + + +**Art. 156.** +1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem. +- Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w. + + +**Art. 157.** + + +1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w. +- Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. + + +**Art. 158.** +1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. +- Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w. + + +**Art. 159.** +1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio. +- Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. + + +**Art. 160.**Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + +**Art. 161.**Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian w sk艂adzie Rady Ministr贸w. + + +**Art. 162.** +1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. +- Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie: + +1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w, +2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci, +3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w. + + + + + + + + + + + +- Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w. +- Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w. + + + + + + + diff --git a/data/intermediate/7.md b/data/intermediate/7.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..bc22865e13783bddade89c49e8926a6941d6d39a --- /dev/null +++ b/data/intermediate/7.md @@ -0,0 +1,60 @@ + + + +**Rozdzia艂 VII + +SAMORZ膭D TERYTORIALNY** + + +**Art. 163.**Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez Konstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych. + + +**Art. 164.** +1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina. +- Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa. +- Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego. + + +**Art. 165.** +1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe. +- Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej. + + +**Art. 166.** +1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne. +- Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych. +- Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne. + + +**Art. 167.** +1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅. +- Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa. +- 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie. +- Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych. + + +**Art. 168.**Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i op艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie. + + +**Art. 169.** +1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych. +- Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. +- Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa. +- Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce. + + +**Art. 170.**Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w bezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okre艣la ustawa. + + +**Art. 171.** +1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci. +- Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. +- Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy. + + +**Art. 172.** +1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋. +- Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw. +- Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/intermediate/8.md b/data/intermediate/8.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b0dbbda9ff77ea99d98e37317f2946382d49451b --- /dev/null +++ b/data/intermediate/8.md @@ -0,0 +1,193 @@ + + + +**Rozdzia艂 VIII + +S膭DY I TRYBUNA艁Y** + + +**Art. 173.**S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz. + + +**Art. 174.**S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. + + +**S膭DY** +**Art. 175.** +1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. +- S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny. + + +**Art. 176.** +1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne. +- Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy. + + +**Art. 177.**S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z wyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w. + + +**Art. 178.** +1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. +- S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. +- S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. + + +**Art. 179.**S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady S膮downictwa, na czas nieoznaczony. + + +**Art. 180.** +1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni. +- Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie. +- S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa. +- Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku. +- W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia. + + +**Art. 181.**S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 prezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + +**Art. 182.**Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa. + + +**Art. 183.** +1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. +- S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach. +- Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego. + + +**Art. 184.**Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w zakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w samorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji rz膮dowej. + + +**Art. 185.**Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego. + + +**Art. 186.** +1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +- Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. + + +**Art. 187.** +1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z: + +1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, +2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w powszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych, +3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w wybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w. + + + + + + + + + + + +- Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych. +- Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata. +- Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. + + +**TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY** +**Art. 188.**Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach: +1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮, +- zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, +- zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami, +- zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych, +- skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1. + + +**Art. 189.**Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi konstytucyjnymi organami pa艅stwa. + + +**Art. 190.** +1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne. +- Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". +- Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w. +- Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania. +- Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w. + + +**Art. 191.** +1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: + + +1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, +2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2, +3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego, +4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze organizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych, +5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe, +6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +- Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania. + + +**Art. 192.**Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli. + + +**Art. 193.**Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y rozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem. + + +**Art. 194.** +1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny. +- Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego. + + +**Art. 195.** +1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji. +- S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. +- S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. + + +**Art. 196.**S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Konstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + +**Art. 197.**Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la ustawa. + + +**TRYBUNA艁 STANU** +**Art. 198.** +1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych. +- Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107. +- Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa. + + +**Art. 199.** +1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego. +- Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego. +- Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. + + +**Art. 200.**Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + +**Art. 201.**Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la ustawa. + + + + + diff --git a/data/intermediate/9.md b/data/intermediate/9.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..03fb247f88a9e60e632908063553378539ef0d19 --- /dev/null +++ b/data/intermediate/9.md @@ -0,0 +1,94 @@ + + + +**Rozdzia艂 IX + +ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ + +I OCHRONY PRAWA** + + +**NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI** +**Art. 202.** +1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej. +- Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi. +- Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci. + + +**Art. 203.** +1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci. +- Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci. +- Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa. + + +**Art. 204.** +1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: + + +1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej, +2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w, +3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie. + + + + + + + + + + + +- Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci. + + +**Art. 205.** +1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz. +- Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. +- Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. + + +**Art. 206.** +Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + +**Art. 207.** +Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa. + + +**RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH** +**Art. 208.** +1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. +- Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa. + + +**Art. 209.** +1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat. +- Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. +- Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. + + +**Art. 210.** +Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny od innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + +**Art. 211.**Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + +**Art. 212.**Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela. + + +**KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI** +**Art. 213.** +1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. +- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y. + + +**Art. 214.** +1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. +- Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji. + + +**Art. 215.**Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋 oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. + + diff --git a/data/parsed/0.md b/data/parsed/0.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d354cbcf94fa4399315d2d824d1a373958f5caed --- /dev/null +++ b/data/parsed/0.md @@ -0,0 +1,59 @@ + +**KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBU艁A** + +W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, + +odzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o +Jej losie, + +my, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, + +zar贸wno wierz膮cy w Boga + +b臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, + +jak i nie podzielaj膮cy tej wiary, + +a te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, + +r贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, + +wdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮 +ogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie +Narodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, + +nawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, + +zobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad +tysi膮cletniego dorobku, + +z艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, + +艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, + +pomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka +by艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, + +pragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji +publicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, + +w poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, + +ustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej + +jako prawa podstawowe dla pa艅stwa + +oparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz, +dialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia +obywateli i ich wsp贸lnot. + +Wszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮 +stosowali, + +wzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, + +jego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, + +a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej +Polskiej. + diff --git a/data/parsed/1.md b/data/parsed/1.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..bb101e79804348b1e5be6f82653c8ebcb42612e8 --- /dev/null +++ b/data/parsed/1.md @@ -0,0 +1,166 @@ + + +**Rozdzia艂 I** +**RZECZPOSPOLITA** + +**Art. 1.** + +Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli. + +**Art. 2.** + +Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym, +urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej. + +**Art. 3.** + +Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym. + +**Art. 4.** + + 1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu. + + 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio. +**Art. 5.** + +Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego +terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz +bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋 +艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju. + +**Art. 6.** + + 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. + + 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym. +**Art. 7.** + +Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa. + +**Art. 8.** + + 1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej. +**Art. 9.** + +Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego. + +**Art. 10.** + + 1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej. + + 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y. +**Art. 11.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa. + + 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. +**Art. 12.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w +zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w +obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji. + +**Art. 13.** + +Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych +si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu, +faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada +lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu +zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie +struktur lub cz艂onkostwa. + +**Art. 14.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego +przekazu. + +**Art. 15.** + + 1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej. + + 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa. +**Art. 16.** + + 1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮. + + 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰. +**Art. 17.** + + 1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. + + 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej. +**Art. 18.** + +Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i +rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 19.** + +Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰, +zw艂aszcza inwalid贸w wojennych. + +**Art. 20.** + +Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej, +w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w +spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 21.** + + 1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia. + + 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem. +**Art. 22.** + +Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w +drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny. + +**Art. 23.** + +Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie +narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22. + +**Art. 24.** + +Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje +nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy. + +**Art. 25.** + + 1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione. + + 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym. + + 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego. + + 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy. + + 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami. +**Art. 26.** + + 1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic. + + 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli. +**Art. 27.** + +W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten +nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w +mi臋dzynarodowych. + +**Art. 28.** + + 1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu. + + 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony. + + 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego. + + 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej. + + 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa. +**Art. 29.** + +Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa. + diff --git a/data/parsed/10.md b/data/parsed/10.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c9b1e1ea2697221b78355dc71669de281b27fcb6 --- /dev/null +++ b/data/parsed/10.md @@ -0,0 +1,92 @@ + + +**Rozdzia艂 X FINANSE PUBLICZNE** + +**Art. 216.** + + 1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie. + + 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy. + + 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa. +**Art. 217.** + +Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w, +przedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg +i umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze +ustawy. + +**Art. 218.** + +Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa +okre艣la ustawa. + +**Art. 219.** + + 1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej. + + 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa. + + 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym. + + 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy. +**Art. 220.** + + 1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej. + + 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa. +**Art. 221.** + +Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium +bud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego +oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje +wy艂膮cznie Radzie Ministr贸w. + +**Art. 222.** + +Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem +roku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych +przypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu. + +**Art. 223.** + +Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia +przekazania jej Senatowi. + +**Art. 224.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5. + + 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale. +**Art. 225.** + +Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy +bud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do +podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie +kadencji Sejmu. + +**Art. 226.** + + 1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa. + + 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium. +**Art. 227.** + + 1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza. + + 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego. + + 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. + + 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. + + 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. + + 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej. + + 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa. + diff --git a/data/parsed/11.md b/data/parsed/11.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f3b75e225c1d0f6e0f17d6fd4d60efb417eb1cac --- /dev/null +++ b/data/parsed/11.md @@ -0,0 +1,61 @@ + + +**Rozdzia艂 XI STANY NADZWYCZAJNE** + +**Art. 228.** + + 1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej. + + 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci. + + 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa. + + 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela. + + 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa. + + 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. + + 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny. +**Art. 229.** + +W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium +Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie +do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek +Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium +pa艅stwa. + +**Art. 230.** + + 1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. + + 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni. +**Art. 231.** + +Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent +Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania +rozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta +Rzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w +obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 232.** + +W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych +nosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w +mo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski +偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu +mo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu. + +**Art. 233.** + + 1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko). + + 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku. + + 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku). +**Art. 234.** + + 1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu. + + 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa. + diff --git a/data/parsed/12.md b/data/parsed/12.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..9cf707922833747aa04e44b9ec86312de2e09d96 --- /dev/null +++ b/data/parsed/12.md @@ -0,0 +1,20 @@ + + +**Rozdzia艂 XII ZMIANA KONSTYTUCJI** + +**Art. 235.** + + 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. + + 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat. + + 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy. + + 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. + + 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych. + + 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. + diff --git a/data/parsed/13.md b/data/parsed/13.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..031783b317e42f17e91ce481ce2d46abf0b4c7e2 --- /dev/null +++ b/data/parsed/13.md @@ -0,0 +1,65 @@ + + +**Rozdzia艂 XIII PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE** + +**Art. 236.** + + 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji. + + 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego. +**Art. 237.** + + 1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d. + + 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d. +**Art. 238.** + + 1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. + + 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. + + 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji. +**Art. 239.** + + 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego. + + 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu. + + 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw. +**Art. 240.** + +W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e +przewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w +centralnym banku pa艅stwa. + +**Art. 241.** + + 1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. + + 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮. + + 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani. + + 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie. + + 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy. + + 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji. + + 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji. +**Art. 242.** + +Trac膮 moc: + + 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488), + + 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). +**Art. 243.** + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od +dnia jej og艂oszenia. + + + +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ + diff --git a/data/parsed/2.md b/data/parsed/2.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..780cd76654c69a5958b192fc2a447ff47cd95b47 --- /dev/null +++ b/data/parsed/2.md @@ -0,0 +1,383 @@ + + +**Rozdzia艂 II WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA** + +**ZASADY OG脫LNE** **Art. 30.** + +Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw +cz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona +jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. + +**Art. 31.** + + 1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej. + + 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. + + 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw. +**Art. 32.** + + 1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne. + + 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. +**Art. 33.** + + 1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym. + + 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅. +**Art. 34.** + + 1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa. + + 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie. +**Art. 35.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury. + + 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej. +**Art. 36.** + +Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony +Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 37.** + + 1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji. + + 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa. +**WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE** **Art. 38.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia. + +**Art. 39.** + +Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez +dobrowolnie wyra偶onej zgody. + +**Art. 40.** + +Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub +poni偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych. + +**Art. 41.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci. + + 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. + + 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny. + + 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania. +**Art. 42.** + + 1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego. + + 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du. + + 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du. +**Art. 43.** + +Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu. + +**Art. 44.** + +Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn +politycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich +zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn. + +**Art. 45.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d. + + 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie. +**Art. 46.** + +Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i +tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. + +**Art. 47.** + +Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego +imienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym. + +**Art. 48.** + + 1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. + + 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. +**Art. 49.** + +Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie +mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej +okre艣lony. + +**Art. 50.** + +Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania, +pomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w +ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony. + +**Art. 51.** + + 1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby. + + 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym. + + 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa. + + 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮. + + 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa. +**Art. 52.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. + + 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. + + 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie. + + 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju. + + 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e. +**Art. 53.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii. + + 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮. + + 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio. + + 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b. + + 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b. + + 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. + + 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania. +**Art. 54.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. + + 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. +**Art. 55.** + + 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3. + + 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋: + +1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz + +2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by +przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na +terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i +w chwili z艂o偶enia wniosku. + + 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji. + + 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela. + + 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d. +**Art. 56.** + + 1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi. +**WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE** **Art. 57.** + +Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i +uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa. + +**Art. 58.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋. + + 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d. + + 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami. +**Art. 59.** + + 1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w. + + 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅. + + 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach. + + 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe. +**Art. 60.** + +Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do +s艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach. + +**Art. 61.** + + 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa. + + 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu. + + 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa. + + 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. +**Art. 62.** + + 1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat. + + 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. +**Art. 63.** + +Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, +w艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do +organizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie +zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania +petycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa. + +**WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE** **Art. 64.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia. + + 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej. + + 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci. +**Art. 65.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa. + + 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋. + + 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa. + + 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa. + + 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych. +**Art. 66.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa. + + 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa. +**Art. 67.** + + 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa. + + 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa. +**Art. 68.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia. + + 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa. + + 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku. + + 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska. + + 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y. +**Art. 69.** + +Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w +zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji +spo艂ecznej. + +**Art. 70.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa. + + 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮. + + 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa. + + 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa. + + 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie. +**Art. 71.** + + 1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych. + + 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa. +**Art. 72.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮. + + 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych. + + 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka. + + 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka. +**Art. 73.** + +Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz +og艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br +kultury. + +**Art. 74.** + + 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom. + + 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. + + 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska. + + 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska. +**Art. 75.** + + 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania. + + 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa. +**Art. 76.** + +W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed +dzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed +nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa. + +**艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW** **Art. 77.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej. + + 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw. +**Art. 78.** + +Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej +instancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa. + +**Art. 79.** + + 1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji. + + 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56. +**Art. 80.** + +Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika +Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw +naruszonych przez organy w艂adzy publicznej. + +**Art. 81.** + +Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 +mo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie. + +**OBOWI膭ZKI** **Art. 82.** + +Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz +troska o dobro wsp贸lne. + +**Art. 83.** + +Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 84.** + +Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym +podatk贸w, okre艣lonych w ustawie. + +**Art. 85.** + + 1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. + + 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa. + + 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie. +**Art. 86.** + +Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰 +za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci +okre艣la ustawa. + diff --git a/data/parsed/3.md b/data/parsed/3.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c100a09e288db39150dfb9e020d5efe023d8de72 --- /dev/null +++ b/data/parsed/3.md @@ -0,0 +1,68 @@ + + +**Rozdzia艂 III 殴R脫D艁A PRAWA** + +**Art. 87.** + + 1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia. + + 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego. +**Art. 88.** + + 1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie. + + 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa. + + 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. +**Art. 89.** + + 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy: + +1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych, + +2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji, + +3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej, + +4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym, + +5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy. + + 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm. + + 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. +**Art. 90** + + 1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach. + + 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. + + 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 91.** + + 1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy. + + 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮. + + 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami. +**Art. 92.** + + 1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu. + + 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi. +**Art. 93.** + + 1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty. + + 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w. + + 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem. +**Art. 94.** + +Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej, +na podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty +prawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i +tryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa. + diff --git a/data/parsed/4.md b/data/parsed/4.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3918d665fefc938f92bfce55429450070fb6bc7d --- /dev/null +++ b/data/parsed/4.md @@ -0,0 +1,221 @@ + + +**Rozdzia艂 IV SEJM I SENAT** + +**Art. 95.** + + 1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. + 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw. +**WYBORY I KADENCJA** **Art. 96.** + + 1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w. + + 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. +**Art. 97.** + + 1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w. + + 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. +**Art. 98.** + + 1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji. + + 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu. + + 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu. + + 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w. + + 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1. +**Art. 99.** + + 1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat. + + 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat. + + 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego. +**Art. 100.** + + 1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy. + + 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu. + + 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. +**Art. 101.** + + 1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie. +**POS艁OWIE I SENATOROWIE** **Art. 102.** + +Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem. + +**Art. 103.** + + 1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej. + + 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego. + + 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa. +**Art. 104.** + + 1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w. + + 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: + +"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu, +strzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci +Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw +Rzeczypospolitej Polskiej." + +艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + + 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu. +**Art. 105.** + + 1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu. + + 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej. + + 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym. + + 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3. + + 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa. +**Art. 106.** + +Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz +ochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa. + +**Art. 107.** + + 1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku. + + 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. +**Art. 108.** + +Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107. + +**ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE** **Art. 109.** + + 1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach. + + 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5. +**Art. 110.** + + 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w. + + 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz. + + 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne. +**Art. 111.** + + 1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy. + + 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa. +**Art. 112.** + +Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i +dzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i +ustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu +uchwalony przez Sejm. + +**Art. 113.** + +Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e +bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby +pos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad. + +**Art. 114.** + + 1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe. + + 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin. +**Art. 115.** + + 1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu. +**Art. 116.** + + 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. + + 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej. +**Art. 117.** + +Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la +ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na +terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to +terytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy. + +**Art. 118.** + + 1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w. + + 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa. + + 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania. +**Art. 119.** + + 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. + + 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w. + + 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji. + + 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu. +**Art. 120.** + +Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy +ustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym +samym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie +stanowi inaczej. + +**Art. 121.** + + 1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi. + + 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm. + + 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 122.** + + 1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. + + 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci. + + 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3. + + 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy. +**Art. 123.** + + 1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w. + + 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. + + 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni. +**Art. 124.** + +Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. +120. + +**REFERENDUM** **Art. 125.** + + 1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe. + + 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy. + + 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa. + diff --git a/data/parsed/5.md b/data/parsed/5.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..652298983ceb0fcd37b42b951bb210344d75bc65 --- /dev/null +++ b/data/parsed/5.md @@ -0,0 +1,239 @@ + + +**Rozdzia艂 V PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ** + +**Art. 126.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach. +**Art. 127.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz. + + 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. + + 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie. + + 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni. + + 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w. + + 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa. +**Art. 128.** + + 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du. + + 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w. +**Art. 129.** + + 1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. +**Art. 130.** + +Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia +Narodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi: + +"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, +uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋 +strzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a +dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym +nakazem". + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + +**Art. 131.** + + 1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: + +1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej, + +2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej, + +3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych +przyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze, + +4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta +Rzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮 +podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w +Zgromadzenia Narodowego, + +5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu. + + 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu. + + 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu. +**Art. 132.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰 +偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym +urz臋dem. + +**Art. 133.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: + +1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i +Senat, + +2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w +innych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych, + +3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim +przedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem. +**Art. 134.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa. + + 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa. + + 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe. + + 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa. +**Art. 135.** + +Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i +zewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego. + +**Art. 136.** + +W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent +Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub +cz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej +Polskiej. + +**Art. 137.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na +zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego. + +**Art. 138.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia. + +**Art. 139.** + +Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do +os贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu. + +**Art. 140.** + +Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub +do Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty. + +**Art. 141.** + + 1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w. +**Art. 142.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji. +**Art. 143.** + +Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta +Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz +powo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. + +**Art. 144.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe. + + 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem. + + 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy: + +1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu, + +2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, + +3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji, + +4) inicjatywy ustawodawczej, + +5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego, + +6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, + +7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw +Rzeczypospolitej Polskiej, + +8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia +Narodowego, + +9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego, + +10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli, + +11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w, + +12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego +pe艂nienia obowi膮zk贸w, + +13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em +Stanu cz艂onka Rady Ministr贸w, + +14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci, + +15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej, + +16) nadawania order贸w i odznacze艅, + +17) powo艂ywania s臋dzi贸w, + +18) stosowania prawa 艂aski, + +19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋 +obywatelstwa polskiego, + +20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, + +21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, + +22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego, + +23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du +Administracyjnego, + +24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, + +25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej, + +26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego, + +27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, + +28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania +i odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, + +29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93, + +30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. + +**Art. 145.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu. + + 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego. + + 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio. + diff --git a/data/parsed/6.md b/data/parsed/6.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..e21215c493cc0839300fd82617b6f4db867b7019 --- /dev/null +++ b/data/parsed/6.md @@ -0,0 +1,162 @@ + + +**Rozdzia艂 VI RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA** + +**Art. 146.** + + 1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego. + + 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮. + + 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: + +1) zapewnia wykonanie ustaw, + +2) wydaje rozporz膮dzenia, + +3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej, + +4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa, + +5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa, + +6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w +pa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu, + +7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny, + +8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa, + +9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i +organizacjami mi臋dzynarodowymi, + +10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i +wypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe, + +11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la +corocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej, + +12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy. + +**Art. 147.** + + 1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w. + + 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w. + + 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra. + + 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w. +**Art. 148.** + +Prezes Rady Ministr贸w: + + 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w, + + 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w, + + 3. wydaje rozporz膮dzenia, + + 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania, + + 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w, + + 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach, + + 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej. +**Art. 149.** + + 1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy. + + 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra. + + 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej. +**Art. 150.** + +Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego +obowi膮zkami publicznymi. + +**Art. 151.** + +Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec +Prezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋: + +"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w, +ministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom +Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz +pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem." + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + +**Art. 152.** + + 1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda. + + 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa. +**Art. 153.** + + 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej. +**Art. 154.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w. +**Art. 155.** + + 1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory. +**Art. 156.** + + 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem. + + 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 157.** + + 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w. + + 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. +**Art. 158.** + + 1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. + + 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w. +**Art. 159.** + + 1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 160.** + +Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w +wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje +wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 161.** + +Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian +w sk艂adzie Rady Ministr贸w. + +**Art. 162.** + + 1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie: + +1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w, + +2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci, + +3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w. + diff --git a/data/parsed/7.md b/data/parsed/7.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f3f6f497e5a747c15345e89d2fc1ca2d3bfdaf9c --- /dev/null +++ b/data/parsed/7.md @@ -0,0 +1,73 @@ + + +**Rozdzia艂 VII SAMORZ膭D TERYTORIALNY** + +**Art. 163.** + +Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez +Konstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych. + +**Art. 164.** + + 1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina. + + 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa. + + 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego. +**Art. 165.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe. + + 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej. +**Art. 166.** + + 1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne. + + 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych. + + 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne. +**Art. 167.** + + 1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅. + + 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa. + + 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie. + + 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych. +**Art. 168.** + +Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i +op艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie. + +**Art. 169.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych. + + 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. + + 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa. + + 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce. +**Art. 170.** + +Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o +sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w +bezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania +referendum lokalnego okre艣la ustawa. + +**Art. 171.** + + 1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci. + + 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. + + 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy. +**Art. 172.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋. + + 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw. + + 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa. + diff --git a/data/parsed/8.md b/data/parsed/8.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..81ac976b185680889cc6c5f68e563db5342ed856 --- /dev/null +++ b/data/parsed/8.md @@ -0,0 +1,228 @@ + + +**Rozdzia艂 VIII S膭DY I TRYBUNA艁Y** + +**Art. 173.** + +S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz. + +**Art. 174.** + +S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. + +**S膭DY** **Art. 175.** + + 1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. + 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny. +**Art. 176.** + + 1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne. + + 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy. +**Art. 177.** + +S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z +wyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w. + +**Art. 178.** + + 1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. + + 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. + + 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 179.** + +S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej +Rady S膮downictwa, na czas nieoznaczony. + +**Art. 180.** + + 1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni. + + 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie. + + 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa. + + 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku. + + 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia. +**Art. 181.** + +S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie, +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie +mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku +przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia +prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 +prezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe +zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 182.** + +Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa. + +**Art. 183.** + + 1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. + + 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach. + + 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego. +**Art. 184.** + +Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w +zakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej. +Kontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w +samorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji +rz膮dowej. + +**Art. 185.** + +Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej +na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez +Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego. + +**Art. 186.** + + 1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. + + 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 187.** + + 1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z: + +1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa +Naczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta +Rzeczypospolitej, + +2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w +powszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych, + +3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w +wybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w. + + 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych. + + 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata. + + 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. +**TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY** **Art. 188.** + +Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach: + + 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮, + + 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, + + 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami, + + 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych, + + 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1. +**Art. 189.** + +Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi +konstytucyjnymi organami pa艅stwa. + +**Art. 190.** + + 1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne. + + 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". + + 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w. + + 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania. + + 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w. +**Art. 191.** + + 1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: + +1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady +Ministr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes +Naczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej +Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, + +2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2, + +3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego, + +4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze +organizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych, + +5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe, + +6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. + + 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania. +**Art. 192.** + +Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u +Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, +Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, +Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli. + +**Art. 193.** + +Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do +zgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami +mi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y +rozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem. + +**Art. 194.** + + 1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny. + + 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego. +**Art. 195.** + + 1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji. + + 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. + + 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 196.** + +S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u +Konstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony +wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia +go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰 +natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 197.** + +Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em +okre艣la ustawa. + +**TRYBUNA艁 STANU** **Art. 198.** + + 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych. + + 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107. + + 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa. +**Art. 199.** + + 1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego. + + 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego. + + 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. +**Art. 200.** + +Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu, +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek +Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go +na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 +natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 201.** + +Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la +ustawa. + diff --git a/data/parsed/9.md b/data/parsed/9.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..85dc0ec857c9c76861caaf4d711a795e90e22ee4 --- /dev/null +++ b/data/parsed/9.md @@ -0,0 +1,99 @@ + + +**Rozdzia艂 IX ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA** + +**NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI** **Art. 202.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi. + + 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci. +**Art. 203.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci. + + 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa. +**Art. 204.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: + +1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej, + +2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w, + +3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci. +**Art. 205.** + + 1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz. + + 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. + + 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. +**Art. 206.** + +Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes +Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem +uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest +niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu +niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe +zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 207.** + +Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa. + +**RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH** **Art. 208.** + + 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. + + 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa. +**Art. 209.** + + 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat. + + 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. + + 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. +**Art. 210.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny +od innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach +okre艣lonych w ustawie. + +**Art. 211.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw +Obywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go +na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie +zatrzymanego. + +**Art. 212.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej +dzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i +obywatela. + +**KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI** **Art. 213.** + + 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. + + 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y. +**Art. 214.** + + 1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji. +**Art. 215.** + +Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋 +oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. + diff --git "a/data/processed/0/0_konstytucja__rzeczypospolitej_polskiejz_dnia_2_kwietnia_1997_r_preambu\305\202a.md" "b/data/processed/0/0_konstytucja__rzeczypospolitej_polskiejz_dnia_2_kwietnia_1997_r_preambu\305\202a.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d7db8b4f5f428b3329a2076e044f70fb52045516 --- /dev/null +++ "b/data/processed/0/0_konstytucja__rzeczypospolitej_polskiejz_dnia_2_kwietnia_1997_r_preambu\305\202a.md" @@ -0,0 +1,55 @@ +W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, + +odzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o +Jej losie, + +my, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, + +zar贸wno wierz膮cy w Boga + +b臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, + +jak i nie podzielaj膮cy tej wiary, + +a te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, + +r贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, + +wdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮 +ogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie +Narodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, + +nawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, + +zobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad +tysi膮cletniego dorobku, + +z艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, + +艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, + +pomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka +by艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, + +pragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji +publicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, + +w poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, + +ustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej + +jako prawa podstawowe dla pa艅stwa + +oparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz, +dialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia +obywateli i ich wsp贸lnot. + +Wszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮 +stosowali, + +wzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, + +jego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, + +a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej +Polskiej. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/0/meta.json b/data/processed/0/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d577fa95506f76b7585d302e5243ebde53254195 --- /dev/null +++ b/data/processed/0/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "0", + "title": "KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBU艁A", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/1/0_rzeczpospolita.md b/data/processed/1/0_rzeczpospolita.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8645cdcdec73707ed3dfcbabcfc68b901c40eecb --- /dev/null +++ b/data/processed/1/0_rzeczpospolita.md @@ -0,0 +1,160 @@ +**Art. 1.** + +Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli. + +**Art. 2.** + +Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym, +urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej. + +**Art. 3.** + +Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym. + +**Art. 4.** + + 1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu. + + 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio. +**Art. 5.** + +Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego +terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz +bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋 +艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju. + +**Art. 6.** + + 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. + + 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym. +**Art. 7.** + +Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa. + +**Art. 8.** + + 1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej. +**Art. 9.** + +Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego. + +**Art. 10.** + + 1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej. + + 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y. +**Art. 11.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa. + + 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. +**Art. 12.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w +zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w +obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji. + +**Art. 13.** + +Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych +si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu, +faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada +lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu +zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie +struktur lub cz艂onkostwa. + +**Art. 14.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego +przekazu. + +**Art. 15.** + + 1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej. + + 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa. +**Art. 16.** + + 1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮. + + 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰. +**Art. 17.** + + 1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. + + 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej. +**Art. 18.** + +Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i +rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 19.** + +Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰, +zw艂aszcza inwalid贸w wojennych. + +**Art. 20.** + +Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej, +w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w +spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 21.** + + 1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia. + + 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem. +**Art. 22.** + +Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w +drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny. + +**Art. 23.** + +Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie +narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22. + +**Art. 24.** + +Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje +nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy. + +**Art. 25.** + + 1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione. + + 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym. + + 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego. + + 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy. + + 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami. +**Art. 26.** + + 1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic. + + 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli. +**Art. 27.** + +W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten +nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w +mi臋dzynarodowych. + +**Art. 28.** + + 1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu. + + 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony. + + 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego. + + 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej. + + 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa. +**Art. 29.** + +Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/1/meta.json b/data/processed/1/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..18225eeaa0210aba7bd6ff2e6e74a1c9f65dbc12 --- /dev/null +++ b/data/processed/1/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "1", + "title": "RZECZPOSPOLITA", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/10/0_finanse_publiczne.md b/data/processed/10/0_finanse_publiczne.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d72ecce0c96d72a6c14a7374961836f62ddf522f --- /dev/null +++ b/data/processed/10/0_finanse_publiczne.md @@ -0,0 +1,87 @@ +**Art. 216.** + + 1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie. + + 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy. + + 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa. +**Art. 217.** + +Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w, +przedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg +i umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze +ustawy. + +**Art. 218.** + +Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa +okre艣la ustawa. + +**Art. 219.** + + 1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej. + + 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa. + + 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym. + + 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy. +**Art. 220.** + + 1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej. + + 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa. +**Art. 221.** + +Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium +bud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego +oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje +wy艂膮cznie Radzie Ministr贸w. + +**Art. 222.** + +Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem +roku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych +przypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu. + +**Art. 223.** + +Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia +przekazania jej Senatowi. + +**Art. 224.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5. + + 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale. +**Art. 225.** + +Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy +bud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do +podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie +kadencji Sejmu. + +**Art. 226.** + + 1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa. + + 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium. +**Art. 227.** + + 1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza. + + 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego. + + 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. + + 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. + + 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. + + 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej. + + 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/10/meta.json b/data/processed/10/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..97f430d0a1d8c2379f0d3db252ff1fa9f2624f28 --- /dev/null +++ b/data/processed/10/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "10", + "title": "FINANSE PUBLICZNE", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/11/0_stany_nadzwyczajne.md b/data/processed/11/0_stany_nadzwyczajne.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c270a969694b84ea4a9d87214ef0b67b0018d0b7 --- /dev/null +++ b/data/processed/11/0_stany_nadzwyczajne.md @@ -0,0 +1,56 @@ +**Art. 228.** + + 1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej. + + 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci. + + 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa. + + 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela. + + 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa. + + 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych. + + 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny. +**Art. 229.** + +W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium +Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie +do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek +Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium +pa艅stwa. + +**Art. 230.** + + 1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. + + 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni. +**Art. 231.** + +Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent +Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania +rozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta +Rzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w +obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 232.** + +W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych +nosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w +mo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski +偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu +mo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu. + +**Art. 233.** + + 1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko). + + 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku. + + 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku). +**Art. 234.** + + 1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu. + + 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/11/meta.json b/data/processed/11/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8ffe5718691b032f1c12da790f91650fe9f44bf5 --- /dev/null +++ b/data/processed/11/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "11", + "title": "STANY NADZWYCZAJNE", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/12/0_zmiana_konstytucji.md b/data/processed/12/0_zmiana_konstytucji.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..889e486464b1bbf7d2fbfac28e1a91bedcda7872 --- /dev/null +++ b/data/processed/12/0_zmiana_konstytucji.md @@ -0,0 +1,15 @@ +**Art. 235.** + + 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. + + 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat. + + 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy. + + 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. + + 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych. + + 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/12/meta.json b/data/processed/12/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..cbc89c5482920945d573e7b0dbc62f9ed034fe29 --- /dev/null +++ b/data/processed/12/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "12", + "title": "ZMIANA KONSTYTUCJI", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/13/0_przepisy_przej\305\233ciowe_i_ko\305\204cowe.md" "b/data/processed/13/0_przepisy_przej\305\233ciowe_i_ko\305\204cowe.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..130e12af4abee3ab5d4b3dc5341c79e04a0d6bcb --- /dev/null +++ "b/data/processed/13/0_przepisy_przej\305\233ciowe_i_ko\305\204cowe.md" @@ -0,0 +1,60 @@ +**Art. 236.** + + 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji. + + 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego. +**Art. 237.** + + 1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d. + + 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d. +**Art. 238.** + + 1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. + + 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. + + 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji. +**Art. 239.** + + 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego. + + 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu. + + 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw. +**Art. 240.** + +W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e +przewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w +centralnym banku pa艅stwa. + +**Art. 241.** + + 1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji. + + 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮. + + 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani. + + 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie. + + 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy. + + 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji. + + 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji. +**Art. 242.** + +Trac膮 moc: + + 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488), + + 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). +**Art. 243.** + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od +dnia jej og艂oszenia. + + + +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/13/meta.json b/data/processed/13/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3c1e5a2040e9b0e45df732dd85bfd0a8c1b60c8f --- /dev/null +++ b/data/processed/13/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "13", + "title": "PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/0_zasady_og\303\263lne.md" "b/data/processed/2/0_zasady_og\303\263lne.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d89014e8da9c4311d57f02fb7e012f0e89b62c2e --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/0_zasady_og\303\263lne.md" @@ -0,0 +1,43 @@ +**Art. 30.** + +Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw +cz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona +jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. + +**Art. 31.** + + 1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej. + + 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. + + 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw. +**Art. 32.** + + 1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne. + + 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. +**Art. 33.** + + 1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym. + + 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅. +**Art. 34.** + + 1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa. + + 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie. +**Art. 35.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury. + + 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej. +**Art. 36.** + +Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony +Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 37.** + + 1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji. + + 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/1_wolno\305\233ci_i_prawa_osobiste.md" "b/data/processed/2/1_wolno\305\233ci_i_prawa_osobiste.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b4467cf920ebd7511a18d2a8f40bc73cd5cf9c03 --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/1_wolno\305\233ci_i_prawa_osobiste.md" @@ -0,0 +1,139 @@ +**Art. 38.** + +Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia. + +**Art. 39.** + +Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez +dobrowolnie wyra偶onej zgody. + +**Art. 40.** + +Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub +poni偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych. + +**Art. 41.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie. + + 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci. + + 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. + + 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny. + + 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania. +**Art. 42.** + + 1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego. + + 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du. + + 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du. +**Art. 43.** + +Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu. + +**Art. 44.** + +Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn +politycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich +zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn. + +**Art. 45.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d. + + 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie. +**Art. 46.** + +Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i +tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. + +**Art. 47.** + +Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego +imienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym. + +**Art. 48.** + + 1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. + + 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du. +**Art. 49.** + +Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie +mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej +okre艣lony. + +**Art. 50.** + +Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania, +pomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w +ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony. + +**Art. 51.** + + 1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby. + + 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym. + + 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa. + + 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮. + + 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa. +**Art. 52.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. + + 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. + + 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie. + + 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju. + + 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e. +**Art. 53.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii. + + 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮. + + 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio. + + 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b. + + 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b. + + 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. + + 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania. +**Art. 54.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. + + 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. +**Art. 55.** + + 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3. + + 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋: + +1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz + +2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by +przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na +terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i +w chwili z艂o偶enia wniosku. + + 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji. + + 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela. + + 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d. +**Art. 56.** + + 1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/2_wolno\305\233ci_i_prawa_polityczne.md" "b/data/processed/2/2_wolno\305\233ci_i_prawa_polityczne.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..cdc6210849ece1e5d6ff157d2720cd72b48f7771 --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/2_wolno\305\233ci_i_prawa_polityczne.md" @@ -0,0 +1,47 @@ +**Art. 57.** + +Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i +uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa. + +**Art. 58.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋. + + 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d. + + 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami. +**Art. 59.** + + 1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w. + + 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅. + + 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach. + + 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe. +**Art. 60.** + +Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do +s艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach. + +**Art. 61.** + + 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa. + + 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu. + + 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa. + + 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. +**Art. 62.** + + 1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat. + + 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. +**Art. 63.** + +Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, +w艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do +organizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie +zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania +petycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/3_wolno\305\233ci_i_prawa_ekonomiczne__socjalne_i_kulturalne.md" "b/data/processed/2/3_wolno\305\233ci_i_prawa_ekonomiczne__socjalne_i_kulturalne.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..a7bea416620d5eadef1ef9186f2a1e577da64415 --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/3_wolno\305\233ci_i_prawa_ekonomiczne__socjalne_i_kulturalne.md" @@ -0,0 +1,95 @@ +**Art. 64.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia. + + 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej. + + 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci. +**Art. 65.** + + 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa. + + 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋. + + 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa. + + 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa. + + 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych. +**Art. 66.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa. + + 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa. +**Art. 67.** + + 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa. + + 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa. +**Art. 68.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia. + + 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa. + + 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku. + + 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska. + + 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y. +**Art. 69.** + +Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w +zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji +spo艂ecznej. + +**Art. 70.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa. + + 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮. + + 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa. + + 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa. + + 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie. +**Art. 71.** + + 1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych. + + 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa. +**Art. 72.** + + 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮. + + 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych. + + 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka. + + 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka. +**Art. 73.** + +Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz +og艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br +kultury. + +**Art. 74.** + + 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom. + + 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych. + + 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska. + + 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska. +**Art. 75.** + + 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania. + + 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa. +**Art. 76.** + +W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed +dzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed +nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/4_\305\233rodki_ochrony_wolno\305\233ci_i_praw.md" "b/data/processed/2/4_\305\233rodki_ochrony_wolno\305\233ci_i_praw.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b2e191a636a0df8e0e4239e6b45b0b6cc21974f2 --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/4_\305\233rodki_ochrony_wolno\305\233ci_i_praw.md" @@ -0,0 +1,25 @@ +**Art. 77.** + + 1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej. + + 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw. +**Art. 78.** + +Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej +instancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa. + +**Art. 79.** + + 1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji. + + 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56. +**Art. 80.** + +Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika +Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw +naruszonych przez organy w艂adzy publicznej. + +**Art. 81.** + +Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 +mo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/2/5_obowi\304\205zki.md" "b/data/processed/2/5_obowi\304\205zki.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b5ad9889e01917532967c7535077e0cbec7e4084 --- /dev/null +++ "b/data/processed/2/5_obowi\304\205zki.md" @@ -0,0 +1,26 @@ +**Art. 82.** + +Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz +troska o dobro wsp贸lne. + +**Art. 83.** + +Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. + +**Art. 84.** + +Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym +podatk贸w, okre艣lonych w ustawie. + +**Art. 85.** + + 1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. + + 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa. + + 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie. +**Art. 86.** + +Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰 +za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci +okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/2/meta.json b/data/processed/2/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3fd6f4901630043009f4476d80e8bd741a32aba4 --- /dev/null +++ b/data/processed/2/meta.json @@ -0,0 +1,12 @@ +{ + "number": "2", + "title": "WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA", + "subheadings": [ + "ZASADY OG脫LNE", + "WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE", + "WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE", + "WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE", + "艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW", + "OBOWI膭ZKI" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/3/0_\305\272r\303\263d\305\202a_prawa.md" "b/data/processed/3/0_\305\272r\303\263d\305\202a_prawa.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..1a2d59003f30136ae3276ebc1fbe69be58c8f992 --- /dev/null +++ "b/data/processed/3/0_\305\272r\303\263d\305\202a_prawa.md" @@ -0,0 +1,63 @@ +**Art. 87.** + + 1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia. + + 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego. +**Art. 88.** + + 1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie. + + 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa. + + 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. +**Art. 89.** + + 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy: + +1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych, + +2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji, + +3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej, + +4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym, + +5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy. + + 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm. + + 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa. +**Art. 90** + + 1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach. + + 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125. + + 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 91.** + + 1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy. + + 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮. + + 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami. +**Art. 92.** + + 1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu. + + 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi. +**Art. 93.** + + 1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty. + + 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w. + + 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem. +**Art. 94.** + +Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej, +na podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty +prawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i +tryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/3/meta.json b/data/processed/3/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..e469900b121f989b5d5d8f5ed20eb71173bf14ca --- /dev/null +++ b/data/processed/3/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "3", + "title": "殴R脫D艁A PRAWA", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/4/0_sejm_i_senat.md b/data/processed/4/0_sejm_i_senat.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..0ece6a78c4942ffb5f42b0820ad8a714a6054515 --- /dev/null +++ b/data/processed/4/0_sejm_i_senat.md @@ -0,0 +1,4 @@ +**Art. 95.** + + 1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. + 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/4/1_wybory_i_kadencja.md b/data/processed/4/1_wybory_i_kadencja.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..bf3177265d9682b9654e7696d100009a5531192b --- /dev/null +++ b/data/processed/4/1_wybory_i_kadencja.md @@ -0,0 +1,42 @@ +**Art. 96.** + + 1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w. + + 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. +**Art. 97.** + + 1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w. + + 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. +**Art. 98.** + + 1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji. + + 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu. + + 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu. + + 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w. + + 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1. +**Art. 99.** + + 1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat. + + 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat. + + 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego. +**Art. 100.** + + 1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy. + + 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu. + + 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. +**Art. 101.** + + 1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/4/2_pos\305\202owie_i_senatorowie.md" "b/data/processed/4/2_pos\305\202owie_i_senatorowie.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..be8058d2833563e14e078b072efaaf2b116037a1 --- /dev/null +++ "b/data/processed/4/2_pos\305\202owie_i_senatorowie.md" @@ -0,0 +1,51 @@ +**Art. 102.** + +Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem. + +**Art. 103.** + + 1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej. + + 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego. + + 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa. +**Art. 104.** + + 1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w. + + 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: + +"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu, +strzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci +Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw +Rzeczypospolitej Polskiej." + +艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + + 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu. +**Art. 105.** + + 1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu. + + 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej. + + 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym. + + 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3. + + 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + + 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa. +**Art. 106.** + +Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz +ochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa. + +**Art. 107.** + + 1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku. + + 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. +**Art. 108.** + +Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/4/3_organizacja_i_dzia\305\202anie.md" "b/data/processed/4/3_organizacja_i_dzia\305\202anie.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8ce50bdd90c54c45a713d273f36b97f0601dafe0 --- /dev/null +++ "b/data/processed/4/3_organizacja_i_dzia\305\202anie.md" @@ -0,0 +1,106 @@ +**Art. 109.** + + 1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach. + + 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5. +**Art. 110.** + + 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w. + + 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz. + + 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne. +**Art. 111.** + + 1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy. + + 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa. +**Art. 112.** + +Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i +dzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i +ustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu +uchwalony przez Sejm. + +**Art. 113.** + +Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e +bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby +pos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad. + +**Art. 114.** + + 1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe. + + 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin. +**Art. 115.** + + 1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu. +**Art. 116.** + + 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. + + 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej. +**Art. 117.** + +Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la +ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na +terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to +terytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy. + +**Art. 118.** + + 1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w. + + 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa. + + 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania. +**Art. 119.** + + 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. + + 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w. + + 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji. + + 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu. +**Art. 120.** + +Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy +ustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym +samym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie +stanowi inaczej. + +**Art. 121.** + + 1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi. + + 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm. + + 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 122.** + + 1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. + + 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci. + + 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3. + + 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy. +**Art. 123.** + + 1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w. + + 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. + + 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni. +**Art. 124.** + +Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. +120. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/4/4_referendum.md b/data/processed/4/4_referendum.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..7eca1fa038092ff2dd7dbd7c8cfff1f207a72d96 --- /dev/null +++ b/data/processed/4/4_referendum.md @@ -0,0 +1,11 @@ +**Art. 125.** + + 1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe. + + 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w. + + 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy. + + 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/4/meta.json b/data/processed/4/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..9fca060f32bbf94bfbbea8597f63f3cf58d3aaaf --- /dev/null +++ b/data/processed/4/meta.json @@ -0,0 +1,11 @@ +{ + "number": "4", + "title": "SEJM I SENAT", + "subheadings": [ + "", + "WYBORY I KADENCJA", + "POS艁OWIE I SENATOROWIE", + "ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE", + "REFERENDUM" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/5/0_prezydent_rzeczypospolitej_polskiej.md b/data/processed/5/0_prezydent_rzeczypospolitej_polskiej.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..2af836afe446f2482f7404bf2ecac52b71a34d24 --- /dev/null +++ b/data/processed/5/0_prezydent_rzeczypospolitej_polskiej.md @@ -0,0 +1,234 @@ +**Art. 126.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach. +**Art. 127.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz. + + 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. + + 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie. + + 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni. + + 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w. + + 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa. +**Art. 128.** + + 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du. + + 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w. +**Art. 129.** + + 1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy. + + 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie. + + 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. +**Art. 130.** + +Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia +Narodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi: + +"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, +uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋 +strzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a +dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym +nakazem". + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + +**Art. 131.** + + 1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: + +1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej, + +2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej, + +3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych +przyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze, + +4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta +Rzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮 +podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w +Zgromadzenia Narodowego, + +5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu. + + 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu. + + 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu. +**Art. 132.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰 +偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym +urz臋dem. + +**Art. 133.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: + +1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i +Senat, + +2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w +innych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych, + +3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim +przedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem. +**Art. 134.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa. + + 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa. + + 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe. + + 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa. +**Art. 135.** + +Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i +zewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego. + +**Art. 136.** + +W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent +Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub +cz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej +Polskiej. + +**Art. 137.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na +zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego. + +**Art. 138.** + +Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia. + +**Art. 139.** + +Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do +os贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu. + +**Art. 140.** + +Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub +do Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty. + +**Art. 141.** + + 1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w. +**Art. 142.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji. +**Art. 143.** + +Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta +Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz +powo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. + +**Art. 144.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe. + + 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem. + + 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy: + +1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu, + +2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, + +3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji, + +4) inicjatywy ustawodawczej, + +5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego, + +6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, + +7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw +Rzeczypospolitej Polskiej, + +8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia +Narodowego, + +9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego, + +10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli, + +11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w, + +12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego +pe艂nienia obowi膮zk贸w, + +13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em +Stanu cz艂onka Rady Ministr贸w, + +14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci, + +15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej, + +16) nadawania order贸w i odznacze艅, + +17) powo艂ywania s臋dzi贸w, + +18) stosowania prawa 艂aski, + +19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋 +obywatelstwa polskiego, + +20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, + +21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, + +22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego, + +23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du +Administracyjnego, + +24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, + +25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej, + +26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego, + +27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, + +28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania +i odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej, + +29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93, + +30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej. + +**Art. 145.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu. + + 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego. + + 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/5/meta.json b/data/processed/5/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..25207b2fbb5d2195b8b22d8e176626b2581033dd --- /dev/null +++ b/data/processed/5/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "5", + "title": "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/6/0_rada_ministr\303\263w_i_administracja_rz\304\205dowa.md" "b/data/processed/6/0_rada_ministr\303\263w_i_administracja_rz\304\205dowa.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..1735f97adf6823a8c0c7053e04c9224b961eb6d6 --- /dev/null +++ "b/data/processed/6/0_rada_ministr\303\263w_i_administracja_rz\304\205dowa.md" @@ -0,0 +1,157 @@ +**Art. 146.** + + 1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej. + + 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego. + + 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮. + + 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: + +1) zapewnia wykonanie ustaw, + +2) wydaje rozporz膮dzenia, + +3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej, + +4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa, + +5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa, + +6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w +pa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu, + +7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny, + +8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa, + +9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i +organizacjami mi臋dzynarodowymi, + +10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i +wypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe, + +11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la +corocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej, + +12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy. + +**Art. 147.** + + 1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w. + + 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w. + + 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra. + + 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w. +**Art. 148.** + +Prezes Rady Ministr贸w: + + 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w, + + 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w, + + 3. wydaje rozporz膮dzenia, + + 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania, + + 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w, + + 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach, + + 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej. +**Art. 149.** + + 1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy. + + 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra. + + 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej. +**Art. 150.** + +Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego +obowi膮zkami publicznymi. + +**Art. 151.** + +Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec +Prezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋: + +"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w, +ministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom +Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz +pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem." + +Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom贸偶 B贸g". + +**Art. 152.** + + 1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda. + + 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa. +**Art. 153.** + + 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej. +**Art. 154.** + + 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w. +**Art. 155.** + + 1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + + 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory. +**Art. 156.** + + 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem. + + 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 157.** + + 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w. + + 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. +**Art. 158.** + + 1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. + + 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w. +**Art. 159.** + + 1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio. + + 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. +**Art. 160.** + +Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w +wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje +wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. + +**Art. 161.** + +Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian +w sk艂adzie Rady Ministr贸w. + +**Art. 162.** + + 1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. + + 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie: + +1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w, + +2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci, + +3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w. + + 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w. + + 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/6/meta.json b/data/processed/6/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..ecc9fc40e678b36895d890084a6c1f2fe9c61e39 --- /dev/null +++ b/data/processed/6/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "6", + "title": "RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/7/0_samorz\304\205d_terytorialny.md" "b/data/processed/7/0_samorz\304\205d_terytorialny.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..80564e7ad5811811b971d17ea0df2b98cad4aeb5 --- /dev/null +++ "b/data/processed/7/0_samorz\304\205d_terytorialny.md" @@ -0,0 +1,68 @@ +**Art. 163.** + +Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez +Konstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych. + +**Art. 164.** + + 1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina. + + 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa. + + 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego. +**Art. 165.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe. + + 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej. +**Art. 166.** + + 1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne. + + 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych. + + 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne. +**Art. 167.** + + 1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅. + + 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa. + + 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie. + + 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych. +**Art. 168.** + +Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i +op艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie. + +**Art. 169.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych. + + 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa. + + 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa. + + 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce. +**Art. 170.** + +Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o +sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w +bezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania +referendum lokalnego okre艣la ustawa. + +**Art. 171.** + + 1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci. + + 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. + + 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy. +**Art. 172.** + + 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋. + + 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw. + + 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/7/meta.json b/data/processed/7/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..27977cefceca8a16b5d1a506e6ebbf0d76f370e8 --- /dev/null +++ b/data/processed/7/meta.json @@ -0,0 +1,7 @@ +{ + "number": "7", + "title": "SAMORZ膭D TERYTORIALNY", + "subheadings": [ + "" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/8/0_s\304\205dy_i_trybuna\305\202y.md" "b/data/processed/8/0_s\304\205dy_i_trybuna\305\202y.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..ed69c11bda33991b60f5ad813dfcae3facdbb30b --- /dev/null +++ "b/data/processed/8/0_s\304\205dy_i_trybuna\305\202y.md" @@ -0,0 +1,7 @@ +**Art. 173.** + +S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz. + +**Art. 174.** + +S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/8/1_s\304\205dy.md" "b/data/processed/8/1_s\304\205dy.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..16f3dfd61cd281f72813bbf20a7280188b5e5074 --- /dev/null +++ "b/data/processed/8/1_s\304\205dy.md" @@ -0,0 +1,96 @@ +**Art. 175.** + + 1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. + 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny. +**Art. 176.** + + 1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne. + + 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy. +**Art. 177.** + +S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z +wyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w. + +**Art. 178.** + + 1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. + + 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. + + 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 179.** + +S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej +Rady S膮downictwa, na czas nieoznaczony. + +**Art. 180.** + + 1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni. + + 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie. + + 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa. + + 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku. + + 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia. +**Art. 181.** + +S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie, +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie +mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku +przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia +prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 +prezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe +zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 182.** + +Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa. + +**Art. 183.** + + 1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. + + 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach. + + 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego. +**Art. 184.** + +Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w +zakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej. +Kontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w +samorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji +rz膮dowej. + +**Art. 185.** + +Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej +na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez +Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego. + +**Art. 186.** + + 1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. + + 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 187.** + + 1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z: + +1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa +Naczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta +Rzeczypospolitej, + +2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w +powszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych, + +3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w +wybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w. + + 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych. + + 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata. + + 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/8/2_trybuna\305\202_konstytucyjny.md" "b/data/processed/8/2_trybuna\305\202_konstytucyjny.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f3bcc1e63e46dedb3faf87d4e3b0640274cb0908 --- /dev/null +++ "b/data/processed/8/2_trybuna\305\202_konstytucyjny.md" @@ -0,0 +1,90 @@ +**Art. 188.** + +Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach: + + 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮, + + 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, + + 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami, + + 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych, + + 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1. +**Art. 189.** + +Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi +konstytucyjnymi organami pa艅stwa. + +**Art. 190.** + + 1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne. + + 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". + + 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w. + + 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania. + + 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w. +**Art. 191.** + + 1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: + +1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady +Ministr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes +Naczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej +Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, + +2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2, + +3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego, + +4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze +organizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych, + +5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe, + +6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym. + + 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania. +**Art. 192.** + +Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u +Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, +Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, +Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli. + +**Art. 193.** + +Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do +zgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami +mi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y +rozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem. + +**Art. 194.** + + 1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny. + + 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego. +**Art. 195.** + + 1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji. + + 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w. + + 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w. +**Art. 196.** + +S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u +Konstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony +wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia +go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰 +natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 197.** + +Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em +okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/8/3_trybuna\305\202_stanu.md" "b/data/processed/8/3_trybuna\305\202_stanu.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..9ae2c2c447d3f211ee6b0c63aca3035ae4fb8c96 --- /dev/null +++ "b/data/processed/8/3_trybuna\305\202_stanu.md" @@ -0,0 +1,28 @@ +**Art. 198.** + + 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych. + + 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107. + + 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa. +**Art. 199.** + + 1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego. + + 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego. + + 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom. +**Art. 200.** + +Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu, +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek +Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go +na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 +natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 201.** + +Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la +ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/8/meta.json b/data/processed/8/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..03dd797d6f48472361336d20dc777f2fb358787c --- /dev/null +++ b/data/processed/8/meta.json @@ -0,0 +1,10 @@ +{ + "number": "8", + "title": "S膭DY I TRYBUNA艁Y", + "subheadings": [ + "", + "S膭DY", + "TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY", + "TRYBUNA艁 STANU" + ] +} \ No newline at end of file diff --git "a/data/processed/9/0_najwy\305\274sza_izba_kontroli.md" "b/data/processed/9/0_najwy\305\274sza_izba_kontroli.md" new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..450d73a430544009653a3c88d63c9d7e82b1935d --- /dev/null +++ "b/data/processed/9/0_najwy\305\274sza_izba_kontroli.md" @@ -0,0 +1,45 @@ +**Art. 202.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi. + + 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci. +**Art. 203.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci. + + 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa. +**Art. 204.** + + 1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: + +1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej, + +2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w, + +3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie. + + 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci. +**Art. 205.** + + 1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz. + + 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. + + 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. +**Art. 206.** + +Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes +Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem +uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest +niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu +niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe +zwolnienie zatrzymanego. + +**Art. 207.** + +Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/9/1_rzecznik_praw_obywatelskich.md b/data/processed/9/1_rzecznik_praw_obywatelskich.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3448757abf2a911230f28868b0bc5b5054930527 --- /dev/null +++ b/data/processed/9/1_rzecznik_praw_obywatelskich.md @@ -0,0 +1,33 @@ +**Art. 208.** + + 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. + + 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa. +**Art. 209.** + + 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat. + + 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych. + + 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du. +**Art. 210.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny +od innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach +okre艣lonych w ustawie. + +**Art. 211.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu +poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw +Obywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go +na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do +zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie +powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie +zatrzymanego. + +**Art. 212.** + +Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej +dzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i +obywatela. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/9/2_krajowa_rada_radiofonii_i_telewizji.md b/data/processed/9/2_krajowa_rada_radiofonii_i_telewizji.md new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..4580e297fe9227cbffbf2247eb25fe971ebf026a --- /dev/null +++ b/data/processed/9/2_krajowa_rada_radiofonii_i_telewizji.md @@ -0,0 +1,14 @@ +**Art. 213.** + + 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. + + 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y. +**Art. 214.** + + 1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej. + + 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji. +**Art. 215.** + +Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋 +oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa. \ No newline at end of file diff --git a/data/processed/9/meta.json b/data/processed/9/meta.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..155229c4c6ed9ce230a1e09198799f458dc678f5 --- /dev/null +++ b/data/processed/9/meta.json @@ -0,0 +1,9 @@ +{ + "number": "9", + "title": "ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA", + "subheadings": [ + "NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI", + "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH", + "KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI" + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/0.html b/data/raw/0.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8cab380549e949f283d72b7b44dfc4dec796d3ac --- /dev/null +++ b/data/raw/0.html @@ -0,0 +1,103 @@ + + + + + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

KONSTYTUCJA
+RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

+

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

+ +

PREAMBU

 + +

W trosce o byt i przysz硂舵 naszej Ojczyzny,

+ +odzyskawszy w 1989 roku mo縧iwo舵 suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,

+ +my, Nar骴 Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,

+ +zar體no wierz眂y w Boga

+ +b阣眂ego 紃骴砮m prawdy, sprawiedliwo禼i, dobra i pi阫na,

+ +jak i nie podzielaj眂y tej wiary,

+ +a te uniwersalne warto禼i wywodz眂y z innych 紃骴e,

+ +r體ni w prawach i w powinno禼iach wobec dobra wsp髄nego - Polski,

+ +wdzi阠zni naszym przodkom za ich prac, za walk o niepodleg硂舵 okupion ogromnymi ofiarami, za kultur zakorzenion w chrze禼ija駍kim dziedzictwie Narodu i og髄noludzkich warto禼iach,

+ +nawi眤uj眂 do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,

+ +zobowi眤ani, by przekaza przysz硑m pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysi眂letniego dorobku,

+ +z潮czeni wi陑ami wsp髄noty z naszymi rodakami rozsianymi po 秝iecie,

+ +秝iadomi potrzeby wsp蟪pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej,

+ +pomni gorzkich do秝iadcze z czas體, gdy podstawowe wolno禼i i prawa cz硂wieka by硑 w naszej Ojczy糿ie 砤mane,

+ +pragn眂 na zawsze zagwarantowa prawa obywatelskie, a dzia砤niu instytucji publicznych zapewni rzetelno舵 i sprawno舵,

+ +w poczuciu odpowiedzialno禼i przed Bogiem lub przed w砤snym sumieniem,

+ +ustanawiamy Konstytucj Rzeczypospolitej Polskiej

+ +jako prawa podstawowe dla pa駍twa

+ +oparte na poszanowaniu wolno禼i i sprawiedliwo禼i, wsp蟪dzia砤niu w砤dz, dialogu spo砮cznym oraz na zasadzie pomocniczo禼i umacniaj眂ej uprawnienia obywateli i ich wsp髄not.

+ +Wszystkich, kt髍zy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t Konstytucj b阣 stosowali,

+ +wzywamy, aby czynili to, dbaj眂 o zachowanie przyrodzonej godno禼i cz硂wieka,

+ +jego prawa do wolno禼i i obowi眤ku solidarno禼i z innymi,

+ +a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon podstaw Rzeczypospolitej Polskiej.

+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/1.html b/data/raw/1.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..23f769918b219e21c9e100983604f31830bd8893 --- /dev/null +++ b/data/raw/1.html @@ -0,0 +1,173 @@ + + + + + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia I
+RZECZPOSPOLITA

+ +

Art. 1. +

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp髄nym wszystkich obywateli.

+ +

Art. 2.

 +

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa駍twem prawnym, urzeczywistniaj眂ym zasady sprawiedliwo禼i spo砮cznej.

+ +

Art. 3.

 +

Rzeczpospolita Polska jest pa駍twem jednolitym.

+ +

Art. 4.

 +
    +
  1. W砤dza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale縴 do Narodu.

    +

  2. Nar骴 sprawuje w砤dz przez swoich przedstawicieli lub bezpo秗ednio. +
+ +

Art. 5.

 +

Rzeczpospolita Polska strze縠 niepodleg硂禼i i nienaruszalno禼i swojego terytorium, zapewnia wolno禼i i prawa cz硂wieka i obywatela oraz bezpiecze駍two obywateli, strze縠 dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron 秗odowiska, kieruj眂 si zasad zr體nowa縪nego rozwoju.

+ +

Art. 6.

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r體nego dost阷u do d骲r kultury, b阣眂ej 紃骴砮m to縮amo禼i narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.

    +

  2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka硑m za granic w zachowaniu ich zwi眤k體 z narodowym dziedzictwem kulturalnym.
+ +

Art. 7.

 +

Organy w砤dzy publicznej dzia砤j na podstawie i w granicach prawa.

+ +

Art. 8.

 +
    +
  1. Konstytucja jest najwy縮zym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

    +

  2. Przepisy Konstytucji stosuje si bezpo秗ednio, chyba 縠 Konstytucja stanowi inaczej.
+ +

Art. 9.

 +

Rzeczpospolita Polska przestrzega wi笨眂ego j prawa mi阣zynarodowego.

+ +

Art. 10.

 +
    +
  1. Ustr骿 Rzeczypospolitej Polskiej opiera si na podziale i r體nowadze w砤dzy ustawodawczej, w砤dzy wykonawczej i w砤dzy s眃owniczej.

    +

  2. W砤dz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, w砤dz wykonawcz Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr體, a w砤dz s眃ownicz s眃y i trybuna硑.
+ +

Art. 11.

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno舵 tworzenia i dzia砤nia partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj na zasadach dobrowolno禼i i r體no禼i obywateli polskich w celu wp硑wania metodami demokratycznymi na kszta硉owanie polityki pa駍twa.

    +

  2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.
+ +

Art. 12.

 +

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno舵 tworzenia i dzia砤nia zwi眤k體 zawodowych, organizacji spo砮czno-zawodowych rolnik體, stowarzysze, ruch體 obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze oraz fundacji.

+ +

Art. 13.

 +

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo硊j眂ych si w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia砤nia nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a tak縠 tych, kt髍ych program lub dzia砤lno舵 zak砤da lub dopuszcza nienawi舵 rasow i narodowo禼iow, stosowanie przemocy w celu zdobycia w砤dzy lub wp硑wu na polityk pa駍twa albo przewiduje utajnienie struktur lub cz硂nkostwa.

+ +

Art. 14.

 +

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno舵 prasy i innych 秗odk體 spo砮cznego przekazu.

+ +

Art. 15.

 +
    +
  1. Ustr骿 terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj w砤dzy publicznej.

    +

  2. Zasadniczy podzia terytorialny pa駍twa uwzgl阣niaj眂y wi陑i spo砮czne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj眂y jednostkom terytorialnym zdolno舵 wykonywania zada publicznych okre秎a ustawa.
+ +

Art. 16.

 +
    +
  1. Og蟪 mieszka馽體 jednostek zasadniczego podzia硊 terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp髄not samorz眃ow.

    +

  2. Samorz眃 terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w砤dzy publicznej. Przys硊guj眂 mu w ramach ustaw istotn cz甓 zada publicznych samorz眃 wykonuje w imieniu w砤snym i na w砤sn odpowiedzialno舵.
+ +

Art. 17.

 +
    +
  1. W drodze ustawy mo縩a tworzy samorz眃y zawodowe, reprezentuj眂e osoby wykonuj眂e zawody zaufania publicznego i sprawuj眂e piecz nad nale縴tym wykonywaniem tych zawod體 w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

    +

  2. W drodze ustawy mo縩a tworzy r體nie inne rodzaje samorz眃u. Samorz眃y te nie mog narusza wolno禼i wykonywania zawodu ani ogranicza wolno禼i podejmowania dzia砤lno禼i gospodarczej.
+ +

Art. 18.

 +

Ma晨e駍two jako zwi眤ek kobiety i m昕czyzny, rodzina, macierzy駍two i rodzicielstwo znajduj si pod ochron i opiek Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

Art. 19.

 +

Rzeczpospolita Polska specjaln opiek otacza weteran體 walk o niepodleg硂舵, zw砤szcza inwalid體 wojennych.

+ +

Art. 20.

 +

Spo砮czna gospodarka rynkowa oparta na wolno禼i dzia砤lno禼i gospodarczej, w砤sno禼i prywatnej oraz solidarno禼i, dialogu i wsp蟪pracy partner體 spo砮cznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

Art. 21.

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska chroni w砤sno舵 i prawo dziedziczenia.

    +

  2. Wyw砤szczenie jest dopuszczalne jedynie w體czas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s硊sznym odszkodowaniem.
+ +

Art. 22.

 +

Ograniczenie wolno禼i dzia砤lno禼i gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgl阣u na wa縩y interes publiczny.

+ +

Art. 23.

 +

Podstaw ustroju rolnego pa駍twa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowie art. 21 i art. 22.

+ +

Art. 24.

 +

Praca znajduje si pod ochron Rzeczypospolitej Polskiej. Pa駍two sprawuje nadz髍 nad warunkami wykonywania pracy.

+ +

Art. 25.

 +
    +
  1. Ko禼io硑 i inne zwi眤ki wyznaniowe s r體nouprawnione.

    +

  2. W砤dze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj bezstronno舵 w sprawach przekona religijnych, 秝iatopogl眃owych i filozoficznych, zapewniaj眂 swobod ich wyra縜nia w 縴ciu publicznym.

    +

  3. Stosunki mi阣zy pa駍twem a ko禼io砤mi i innymi zwi眤kami wyznaniowymi s kszta硉owane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale縩o禼i ka縟ego w swoim zakresie, jak r體nie wsp蟪dzia砤nia dla dobra cz硂wieka i dobra wsp髄nego.

    +

  4. Stosunki mi阣zy Rzecz眕ospolit Polsk a Ko禼io砮m katolickim okre秎aj umowa mi阣zynarodowa zawarta ze Stolic Apostolsk i ustawy.

    +

  5. Stosunki mi阣zy Rzecz眕ospolit Polsk a innymi ko禼io砤mi oraz zwi眤kami wyznaniowymi okre秎aj ustawy uchwalone na podstawie um體 zawartych przez Rad Ministr體 z ich w砤禼iwymi przedstawicielami.
+ +

Art. 26.

 +
    +
  1. Si硑 Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s硊勘 ochronie niepodleg硂禼i pa駍twa i niepodzielno禼i jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze駍twa i nienaruszalno禼i jego granic.

    +

  2. Si硑 Zbrojne zachowuj neutralno舵 w sprawach politycznych oraz podlegaj cywilnej i demokratycznej kontroli.
+ +

Art. 27.

 +

W Rzeczypospolitej Polskiej j陑ykiem urz阣owym jest j陑yk polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszo禼i narodowych wynikaj眂ych z ratyfikowanych um體 mi阣zynarodowych.

+ +

Art. 28.

 +
    +
  1. God砮m Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or砤 bia砮go w koronie w czerwonym polu.

    +

  2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s kolory bia硑 i czerwony.

    +

  3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D眀rowskiego.

    +

  4. God硂, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj ochronie prawnej.

    +

  5. Szczeg蟪y dotycz眂e god砤, barw i hymnu okre秎a ustawa.
+ +

Art. 29.

 +

Stolic Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

+
+ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/10.html b/data/raw/10.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3d51fc190ca4ccdcf1fde9fe05cf479654491337 --- /dev/null +++ b/data/raw/10.html @@ -0,0 +1,103 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia X
+FINANSE PUBLICZNE

+ +

Art. 216.

 +
    +
  1. odki finansowe na cele publiczne s gromadzone i wydatkowane w spos骲 okre秎ony w ustawie.

    +

  2. Nabywanie, zbywanie i obci笨anie nieruchomo禼i, udzia丑w lub akcji oraz emisja papier體 warto禼iowych przez Skarb Pa駍twa, Narodowy Bank Polski lub inne pa駍twowe osoby prawne nast阷uje na zasadach i w trybie okre秎onych w ustawie.

    +

  3. Ustanowienie monopolu nast阷uje w drodze ustawy.

    +

  4. Zaci眊anie po縴czek oraz udzielanie gwarancji i por阠ze finansowych przez pa駍two nast阷uje na zasadach i w trybie okre秎onych w ustawie.

    +

  5. Nie wolno zaci眊a po縴czek lub udziela gwarancji i por阠ze finansowych, w nast阷stwie kt髍ych pa駍twowy d硊g publiczny przekroczy 3/5 warto禼i rocznego produktu krajowego brutto. Spos骲 obliczania warto禼i rocznego produktu krajowego brutto oraz pa駍twowego d硊gu publicznego okre秎a ustawa.
+ +

Art. 217.

+

Nak砤danie podatk體, innych danin publicznych, okre秎anie podmiot體, przedmiot體 opodatkowania i stawek podatkowych, a tak縠 zasad przyznawania ulg i umorze oraz kategorii podmiot體 zwolnionych od podatk體 nast阷uje w drodze ustawy.

+ +

Art. 218.

+

Organizacj Skarbu Pa駍twa oraz spos骲 zarz眃zania maj眛kiem Skarbu Pa駍twa okre秎a ustawa.

+ +

Art. 219.

 +
    +
  1. Sejm uchwala bud縠t pa駍twa na rok bud縠towy w formie ustawy bud縠towej.

    +

  2. Zasady i tryb opracowania projektu bud縠tu pa駍twa, stopie jego szczeg蟪owo禼i oraz wymagania, kt髍ym powinien odpowiada projekt ustawy bud縠towej, a tak縠 zasady i tryb wykonywania ustawy bud縠towej okre秎a ustawa.

    +

  3. W wyj眛kowych przypadkach dochody i wydatki pa駍twa w okresie kr髏szym ni rok mo縠 okre秎a ustawa o prowizorium bud縠towym. Przepisy dotycz眂e projektu ustawy bud縠towej stosuje si odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud縠towym.

    +

  4. Je縠li ustawa bud縠towa albo ustawa o prowizorium bud縠towym nie wesz硑 w 縴cie w dniu rozpocz阠ia roku bud縠towego, Rada Ministr體 prowadzi gospodark finansow na podstawie przed硂縪nego projektu ustawy.
+ +

Art. 220.

 +
    +
  1. Zwi阫szenie wydatk體 lub ograniczenie dochod體 planowanych przez Rad Ministr體 nie mo縠 powodowa ustalenia przez Sejm wi阫szego deficytu bud縠towego ni przewidziany w projekcie ustawy bud縠towej.

    +

  2. Ustawa bud縠towa nie mo縠 przewidywa pokrywania deficytu bud縠towego przez zaci眊anie zobowi眤ania w centralnym banku pa駍twa.
+ +

Art. 221.

+

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud縠towej, ustawy o prowizorium bud縠towym, zmiany ustawy bud縠towej, ustawy o zaci眊aniu d硊gu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa駍two przys硊guje wy潮cznie Radzie Ministr體.

+ +

Art. 222.

+

Rada Ministr體 przedk砤da Sejmowi najp蠹niej na 3 miesi眂e przed rozpocz阠iem roku bud縠towego projekt ustawy bud縠towej na rok nast阷ny. W wyj眛kowych przypadkach mo縧iwe jest p蠹niejsze przed硂縠nie projektu.

+ +

Art. 223.

+

Senat mo縠 uchwali poprawki do ustawy bud縠towej w ci眊u 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.

+ +

Art. 224.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci眊u 7 dni ustaw bud縠tow albo ustaw o prowizorium bud縠towym przedstawion przez Marsza砶a Sejmu. Do ustawy bud縠towej i ustawy o prowizorium bud縠towym nie stosuje si przepisu art. 122 ust. 5.

    +

  2. W przypadku zwr骳enia si Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna硊 Konstytucyjnego w sprawie zgodno禼i z Konstytucj ustawy bud縠towej albo ustawy o prowizorium bud縠towym przed jej podpisaniem, Trybuna orzeka w tej sprawie nie p蠹niej ni w ci眊u 2 miesi阠y od dnia z硂縠nia wniosku w Trybunale.
+ +

Art. 225.

+

Je縠li w ci眊u 4 miesi阠y od dnia przed硂縠nia Sejmowi projektu ustawy bud縠towej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo縠 w ci眊u 14 dni zarz眃zi skr骳enie kadencji Sejmu.

+ +

Art. 226.

 +
    +
  1. Rada Ministr體 w ci眊u 5 miesi阠y od zako馽zenia roku bud縠towego przedk砤da Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud縠towej wraz z informacj o stanie zad硊縠nia pa駍twa.

    +

  2. Sejm rozpatruje przed硂縪ne sprawozdanie i po zapoznaniu si z opini Najwy縮zej Izby Kontroli podejmuje, w ci眊u 90 dni od dnia przed硂縠nia Sejmowi sprawozdania, uchwa酬 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr體 absolutorium.
+ +

Art. 227.

 +
    +
  1. Centralnym bankiem pa駍twa jest Narodowy Bank Polski. Przys硊guje mu wy潮czne prawo emisji pieni眃za oraz ustalania i realizowania polityki pieni昕nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto舵 polskiego pieni眃za.

    +

  2. Organami Narodowego Banku Polskiego s: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni昕nej oraz Zarz眃 Narodowego Banku Polskiego.

    +

  3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo硑wany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

    +

  4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo縠 nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z godno禼i jego urz阣u.

    +

  5. W sk砤d Rady Polityki Pieni昕nej wchodz Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz眂y oraz osoby wyr罂niaj眂e si wiedz z zakresu finans體 powo硑wane na 6 lat, w r體nej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

    +

  6. Rada Polityki Pieni昕nej ustala corocznie za硂縠nia polityki pieni昕nej i przedk砤da je do wiadomo禼i Sejmowi r體nocze秐ie z przed硂縠niem przez Rad Ministr體 projektu ustawy bud縠towej. Rada Polityki Pieni昕nej, w ci眊u 5 miesi阠y od zako馽zenia roku bud縠towego, sk砤da Sejmowi sprawozdanie z wykonania za硂縠 polityki pieni昕nej.

    +

  7. Organizacj i zasady dzia砤nia Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg蟪owe zasady powo硑wania i odwo硑wania jego organ體 okre秎a ustawa.
+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/11.html b/data/raw/11.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..28b8a05971b8d093e73555db7c49994973f212e0 --- /dev/null +++ b/data/raw/11.html @@ -0,0 +1,80 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia XI
+STANY NADZWYCZAJNE

+ +

Art. 228.

+
    +
  1. W sytuacjach szczeg髄nych zagro縠, je縠li zwyk砮 秗odki konstytucyjne s niewystarczaj眂e, mo縠 zosta wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj眛kowy lub stan kl阺ki 縴wio硂wej.

    +

  2. Stan nadzwyczajny mo縠 by wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz眃zenia, kt髍e podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo禼i.

    +

  3. Zasady dzia砤nia organ體 w砤dzy publicznej oraz zakres, w jakim mog zosta ograniczone wolno禼i i prawa cz硂wieka i obywatela w czasie poszczeg髄nych stan體 nadzwyczajnych, okre秎a ustawa.

    +

  4. Ustawa mo縠 okre秎i podstawy, zakres i tryb wyr體nywania strat maj眛kowych wynikaj眂ych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela.

    +

  5. Dzia砤nia podj阾e w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz odpowiada stopniowi zagro縠nia i powinny zmierza do jak najszybszego przywr骳enia normalnego funkcjonowania pa駍twa.

    +

  6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog by zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ體 samorz眃u terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

    +

  7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci眊u 90 dni po jego zako馽zeniu nie mo縠 by skr骳ona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og髄nokrajowe, nie mog by przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ體 samorz眃u terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ體 ulegaj odpowiedniemu przed硊縠niu. Wybory do organ體 samorz眃u terytorialnego s mo縧iwe tylko tam, gdzie nie zosta wprowadzony stan nadzwyczajny.
+ +

Art. 229.

+

W razie zewn阾rznego zagro縠nia pa駍twa, zbrojnej napa禼i na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi阣zynarodowej wynika zobowi眤anie do wsp髄nej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr體 mo縠 wprowadzi stan wojenny na cz甓ci albo na ca硑m terytorium pa駍twa.

+ +

Art. 230.

 +
    +
  1. W razie zagro縠nia konstytucyjnego ustroju pa駍twa, bezpiecze駍twa obywateli lub porz眃ku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr體 mo縠 wprowadzi, na czas oznaczony, nie d硊縮zy ni 90 dni, stan wyj眛kowy na cz甓ci albo na ca硑m terytorium pa駍twa.

    +

  2. Przed硊縠nie stanu wyj眛kowego mo縠 nast眕i tylko raz, za zgod Sejmu i na czas nie d硊縮zy ni 60 dni.
+ +

Art. 231.

 +

Rozporz眃zenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj眛kowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci眊u 48 godzin od podpisania rozporz眃zenia. Sejm niezw硂cznie rozpatruje rozporz眃zenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm mo縠 je uchyli bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.

+ +

Art. 232.

+

W celu zapobie縠nia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych nosz眂ych znamiona kl阺ki 縴wio硂wej oraz w celu ich usuni阠ia Rada Ministr體 mo縠 wprowadzi na czas oznaczony, nie d硊縮zy ni 30 dni, stan kl阺ki 縴wio硂wej na cz甓ci albo na ca硑m terytorium pa駍twa. Przed硊縠nie tego stanu mo縠 nast眕i za zgod Sejmu.

+ +

Art. 233.

 +
    +
  1. Ustawa okre秎aj眂a zakres ogranicze wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj眛kowego nie mo縠 ogranicza wolno禼i i praw okre秎onych w art. 30 (godno舵 cz硂wieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 縴cia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno禼i karnej), art. 45 (dost阷 do s眃u), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

    +

  2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela wy潮cznie z powodu rasy, p砪i, j陑yka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo砮cznego, urodzenia oraz maj眛ku.

    +

  3. Ustawa okre秎aj眂a zakres ogranicze wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela w stanie kl阺ki 縴wio硂wej mo縠 ogranicza wolno禼i i prawa okre秎one w art. 22 (wolno舵 dzia砤lno禼i gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno舵 osobista), art. 50 (nienaruszalno舵 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno舵 poruszania si i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w砤sno禼i), art. 65 ust. 1 (wolno舵 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk體 pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
+ +

Art. 234.

 +
    +
  1. Je縠li w czasie stanu wojennego Sejm nie mo縠 zebra si na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr體 wydaje rozporz眃zenia z moc ustawy w zakresie i w granicach okre秎onych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz眃zenia te podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbli縮zym posiedzeniu.

    +

  2. Rozporz眃zenia, o kt髍ych mowa w ust. 1, maj charakter 紃骴e powszechnie obowi眤uj眂ego prawa.
+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/12.html b/data/raw/12.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f1e7fbeaaa656be7655ae95a876e86aab7b02207 --- /dev/null +++ b/data/raw/12.html @@ -0,0 +1,55 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia XII
+ZMIANA KONSTYTUCJI

+ +

Art. 235.

 +
    +
  1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo縠 przed硂縴 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos丑w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

    +

  2. Zmiana Konstytucji nast阷uje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast阷nie w terminie nie d硊縮zym ni 60 dni przez Senat.

    +

  3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo縠 odby si nie wcze秐iej ni trzydziestego dnia od dnia przed硂縠nia Sejmowi projektu ustawy.

    +

  4. Ustaw o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi阫szo禼i co najmniej 2/3 g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w oraz Senat bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby senator體.

    +

  5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj眂ej przepisy rozdzia丑w I, II lub XII Konstytucji mo縠 odby si nie wcze秐iej ni sze舵dziesi眛ego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

    +

  6. Je縠li ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis體 rozdzia硊 I, II lub XII, podmioty okre秎one w ust. 1 mog za勘da, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj眂ego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj si do Marsza砶a Sejmu, kt髍y zarz眃za niezw硂cznie przeprowadzenie referendum w ci眊u 60 dni od dnia z硂縠nia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj阾a, je縠li za t zmian opowiedzia砤 si wi阫szo舵 g硂suj眂ych.

    +

  7. Po zako馽zeniu post阷owania okre秎onego w ust. 4 i 6 Marsza砮k Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon ustaw do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w ci眊u 21 dni od dnia przedstawienia i zarz眃za jej og硂szenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/13.html b/data/raw/13.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3bb799e5ef49ec62136bebbbef15c09d69b151d8 --- /dev/null +++ b/data/raw/13.html @@ -0,0 +1,94 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia XIII
+PRZEPISY PRZEJIOWE I KO袰OWE

+ +

Art. 236.

 +
    +
  1. W okresie 2 lat od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji Rada Ministr體 przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb阣nych do stosowania Konstytucji.

    +

  2. Ustawy wprowadzaj眂e w 縴cie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz眂ym post阷owania przed s眃ami administracyjnymi zostan uchwalone przed up硑wem 5 lat od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji. Do czasu wej禼ia w 縴cie tych ustaw obowi眤uj przepisy dotycz眂e rewizji nadzwyczajnej od orzecze Naczelnego S眃u Administracyjnego.
+ +

Art. 237.

 +
    +
  1. W okresie 4 lat od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj kolegia do spraw wykrocze przy s眃ach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s眃.

    +

  2. Odwo砤nie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s眃.
+ +

Art. 238.

 +
    +
  1. Kadencja konstytucyjnych organ體 w砤dzy publicznej i os骲 wchodz眂ych w ich sk砤d wybranych lub powo砤nych przed wej禼iem w 縴cie Konstytucji ko馽zy si z up硑wem okresu ustalonego w przepisach obowi眤uj眂ych przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji.

    +

  2. W przypadku, gdy przepisy obowi眤uj眂e przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji nie ustala硑 tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo砤nia up硑n背 okres d硊縮zy ni ustalony przez Konstytucj, kadencja konstytucyjna organ體 w砤dzy publicznej lub os骲 wchodz眂ych w ich sk砤d up硑wa po roku od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji.

    +

  3. W przypadku, gdy przepisy obowi眤uj眂e przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji nie ustala硑 tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo砤nia up硑n背 okres kr髏szy ni ustalony przez Konstytucj dla konstytucyjnych organ體 w砤dzy publicznej lub os骲 wchodz眂ych w ich sk砤d, czas w kt髍ym organy te lub osoby pe硁i硑 funkcje wed硊g przepis體 dotychczasowych, wlicza si do kadencji ustalonej w Konstytucji.
+ +

Art. 239.

 +
    +
  1. W okresie 2 lat od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji orzeczenia Trybuna硊 Konstytucyjnego o niezgodno禼i z Konstytucj ustaw uchwalonych przed dniem jej wej禼ia w 縴cie nie s ostateczne i podlegaj rozpatrzeniu przez Sejm, kt髍y mo縠 odrzuci orzeczenie Trybuna硊 Konstytucyjnego wi阫szo禼i 2/3 g硂s體, w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w. Nie dotyczy to orzecze wydanych w nast阷stwie pyta prawnych do Trybuna硊 Konstytucyjnego.

    +

  2. Post阷owanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna Konstytucyjny powszechnie obowi眤uj眂ej wyk砤dni ustaw wszcz阾e przed wej禼iem w 縴cie Konstytucji podlega umorzeniu.

    +

  3. Z dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji uchwa硑 Trybuna硊 Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk砤dni ustaw trac moc powszechnie obowi眤uj眂. W mocy pozostaj prawomocne wyroki s眃u oraz inne prawomocne decyzje organ體 w砤dzy publicznej podj阾e z uwzgl阣nieniem znaczenia przepis體 ustalonego przez Trybuna Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi眤uj眂ej wyk砤dni ustaw.
+ +

Art. 240.

 +

W okresie roku od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji ustawa bud縠towa mo縠 przewidywa pokrywanie deficytu bud縠towego przez zaci眊anie zobowi眤a w centralnym banku pa駍twa.

+ +

Art. 241.

 +
    +
  1. Umowy mi阣zynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit Polsk na podstawie obowi眤uj眂ych w czasie ich ratyfikacji przepis體 konstytucyjnych i og硂szone w Dzienniku Ustaw, uznaje si za umowy ratyfikowane za uprzedni zgod wyra縪n w ustawie i stosuje si do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je縠li z tre禼i umowy mi阣zynarodowej wynika, 縠 dotycz one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.

    +

  2. Rada Ministr體 w ci眊u 2 lat od wej禼ia w 縴cie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um體 mi阣zynarodowych zawieraj眂ych postanowienia niezgodne z Konstytucj.

    +

  3. Senatorowie wybrani przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji, kt髍zy nie uko馽zyli 30 lat zachowuj swoje mandaty do ko馽a kadencji na kt髍 zostali wybrani.

    +

  4. Po潮czenie mandatu pos砤 lub senatora z funkcj lub zatrudnieniem, kt髍ych dotyczy zakaz okre秎ony w art. 103, powoduje wyga秐i阠ie mandatu po up硑wie miesi眂a od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji, chyba 縠 pose albo senator wcze秐iej zrzeknie si funkcji albo ustanie zatrudnienie.

    +

  5. Sprawy b阣眂e przedmiotem post阷owania ustawodawczego albo przed Trybuna砮m Konstytucyjnym b眃 Trybuna砮m Stanu, a rozpocz阾e przed wej禼iem w 縴cie Konstytucji, s prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi眤uj眂ymi w dniu rozpocz阠ia sprawy.

    +

  6. W okresie 2 lat od dnia wej禼ia w 縴cie Konstytucji Rada Ministr體 ustali, kt髍e z uchwa Rady Ministr體 oraz zarz眃ze ministr體 lub innych organ體 administracji rz眃owej podj阾e lub wydane przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji wymagaj - stosownie do warunk體 okre秎onych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast眕ienia ich przez rozporz眃zenia wydane na podstawie upowa縩ienia ustawy, kt髍ej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr體 przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr體 przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre秎aj眂ej, kt髍e akty normatywne organ體 administracji rz眃owej wydane przed dniem wej禼ia w 縴cie Konstytucji staj si uchwa砤mi albo zarz眃zeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.

    +

  7. Obowi眤uj眂e w dniu wej禼ia w 縴cie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj si aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.
+ +

Art. 242.

 +

Trac moc: +

    +
  1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa糳ziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi阣zy w砤dz ustawodawcz i wykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz眃zie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),

    +

  2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). +
+ +

Art. 243.

+

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 縴cie po up硑wie 3 miesi阠y od dnia jej og硂szenia.

+
+ +

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

+
+ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/2.html b/data/raw/2.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c5a39ace022da827dc202db4e41c4f261b0b7c63 --- /dev/null +++ b/data/raw/2.html @@ -0,0 +1,348 @@ + + + + + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia II
+WOLNOI, PRAWA I OBOWIKI CZWIEKA I OBYWATELA

+ +

ZASADY OG覮NE

+ +

Art. 30.

+

Przyrodzona i niezbywalna godno舵 cz硂wieka stanowi 紃骴硂 wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowi眤kiem w砤dz publicznych.

+ +

Art. 31.

 +
    +
  1. Wolno舵 cz硂wieka podlega ochronie prawnej.

    +

  2. Ka縟y jest obowi眤any szanowa wolno禼i i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

    +

  3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno禼i i praw mog by ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pa駍twie dla jego bezpiecze駍twa lub porz眃ku publicznego, b眃 dla ochrony 秗odowiska, zdrowia i moralno禼i publicznej, albo wolno禼i i praw innych os骲. Ograniczenia te nie mog narusza istoty wolno禼i i praw.
+ +

Art. 32.

 +
    +
  1. Wszyscy s wobec prawa r體ni. Wszyscy maj prawo do r體nego traktowania przez w砤dze publiczne.

    +

  2. Nikt nie mo縠 by dyskryminowany w 縴ciu politycznym, spo砮cznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
+ +

Art. 33.

 +
    +
  1. Kobieta i m昕czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj r體ne prawa w 縴ciu rodzinnym, politycznym, spo砮cznym i gospodarczym.

    +

  2. Kobieta i m昕czyzna maj w szczeg髄no禼i r體ne prawo do kszta砪enia, zatrudnienia i awans體, do jednakowego wynagradzania za prac jednakowej warto禼i, do zabezpieczenia spo砮cznego oraz do zajmowania stanowisk, pe硁ienia funkcji oraz uzyskiwania godno禼i publicznych i odznacze.
+ +

Art. 34.

 +
    +
  1. Obywatelstwo polskie nabywa si przez urodzenie z rodzic體 b阣眂ych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre秎a ustawa.

    +

  2. Obywatel polski nie mo縠 utraci obywatelstwa polskiego, chyba 縠 sam si go zrzeknie.
+ +

Art. 35.

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale勘cym do mniejszo禼i narodowych i etnicznych wolno舵 zachowania i rozwoju w砤snego j陑yka, zachowania obyczaj體 i tradycji oraz rozwoju w砤snej kultury.

    +

  2. Mniejszo禼i narodowe i etniczne maj prawo do tworzenia w砤snych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s硊勘cych ochronie to縮amo禼i religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz眂ych ich to縮amo禼i kulturowej.
+ +

Art. 36.

+

Podczas pobytu za granic obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

Art. 37.

 +
    +
  1. Kto znajduje si pod w砤dz Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno禼i i praw zapewnionych w Konstytucji.

    +

  2. Wyj眛ki od tej zasady, odnosz眂e si do cudzoziemc體, okre秎a ustawa.
+ +

WOLNOI I PRAWA OSOBISTE

+ +

Art. 38.

+

Rzeczpospolita Polska zapewnia ka縟emu cz硂wiekowi prawn ochron 縴cia.

+ +

Art. 39.

+

Nikt nie mo縠 by poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyra縪nej zgody.

+ +

Art. 40.

+

Nikt nie mo縠 by poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poni縜j眂emu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si stosowania kar cielesnych.

+ +

Art. 41.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si nietykalno舵 osobist i wolno舵 osobist. Pozbawienie lub ograniczenie wolno禼i mo縠 nast眕i tylko na zasadach i w trybie okre秎onych w ustawie.

    +

  2. Ka縟y pozbawiony wolno禼i nie na podstawie wyroku s眃owego ma prawo odwo砤nia si do s眃u w celu niezw硂cznego ustalenia legalno禼i tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno禼i powiadamia si niezw硂cznie rodzin lub osob wskazan przez pozbawionego wolno禼i.

    +

  3. Ka縟y zatrzymany powinien by niezw硂cznie i w spos骲 zrozumia硑 dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by w ci眊u 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s眃u. Zatrzymanego nale縴 zwolni, je縠li w ci眊u 24 godzin od przekazania do dyspozycji s眃u nie zostanie mu dor阠zone postanowienie s眃u o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.

    +

  4. Ka縟y pozbawiony wolno禼i powinien by traktowany w spos骲 humanitarny.

    +

  5. Ka縟y bezprawnie pozbawiony wolno禼i ma prawo do odszkodowania.
+ +

Art. 42.

 +
    +
  1. Odpowiedzialno禼i karnej podlega ten tylko, kto dopu禼i si czynu zabronionego pod gro糱 kary przez ustaw obowi眤uj眂 w czasie jego pope硁ienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt髍y w czasie jego pope硁ienia stanowi przest阷stwo w my秎 prawa mi阣zynarodowego.

    +

  2. Ka縟y, przeciw komu prowadzone jest post阷owanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post阷owania. Mo縠 on w szczeg髄no禼i wybra obro馽 lub na zasadach okre秎onych w ustawie korzysta z obro馽y z urz阣u.

    +

  3. Ka縟ego uwa縜 si za niewinnego, dop髃i jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s眃u.
+ +

Art. 43.

+

Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko禼i nie podlegaj przedawnieniu.

+ +

Art. 44.

+

Bieg przedawnienia w stosunku do przest阷stw, nie 禼iganych z przyczyn politycznych, pope硁ionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.

+ +

Art. 45.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw硂ki przez w砤禼iwy, niezale縩y, bezstronny i niezawis硑 s眃.

    +

  2. Wy潮czenie jawno禼i rozprawy mo縠 nast眕i ze wzgl阣u na moralno舵, bezpiecze駍two pa駍twa i porz眃ek publiczny oraz ze wzgl阣u na ochron 縴cia prywatnego stron lub inny wa縩y interes prywatny. Wyrok og砤szany jest publicznie.
+ +

Art. 46.

+

Przepadek rzeczy mo縠 nast眕i tylko w przypadkach okre秎onych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s眃u.

+ +

Art. 47.

+

Ka縟y ma prawo do ochrony prawnej 縴cia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim 縴ciu osobistym.

+ +

Art. 48.

 +
    +
  1. Rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie z w砤snymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl阣nia stopie dojrza硂禼i dziecka, a tak縠 wolno舵 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

    +

  2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo縠 nast眕i tylko w przypadkach okre秎onych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s眃u.
+ +

Art. 49.

+

Zapewnia si wolno舵 i ochron tajemnicy komunikowania si. Ich ograniczenie mo縠 nast眕i jedynie w przypadkach okre秎onych w ustawie i w spos骲 w niej okre秎ony.

+ +

Art. 50.

+

Zapewnia si nienaruszalno舵 mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu mo縠 nast眕i jedynie w przypadkach okre秎onych w ustawie i w spos骲 w niej okre秎ony.

+ +

Art. 51.

 +
    +
  1. Nikt nie mo縠 by obowi眤any inaczej ni na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz眂ych jego osoby.

    +

  2. W砤dze publiczne nie mog pozyskiwa, gromadzi i udost阷nia innych informacji o obywatelach ni niezb阣ne w demokratycznym pa駍twie prawnym.

    +

  3. Ka縟y ma prawo dost阷u do dotycz眂ych go urz阣owych dokument體 i zbior體 danych. Ograniczenie tego prawa mo縠 okre秎i ustawa.

    +

  4. Ka縟y ma prawo do 勘dania sprostowania oraz usuni阠ia informacji nieprawdziwych, niepe硁ych lub zebranych w spos骲 sprzeczny z ustaw.

    +

  5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost阷niania informacji okre秎a ustawa.
+ +

Art. 52.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si wolno舵 poruszania si po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.

    +

  2. Ka縟y mo縠 swobodnie opu禼i terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

    +

  3. Wolno禼i, o kt髍ych mowa w ust. 1 i 2, mog podlega ograniczeniom okre秎onym w ustawie.

    +

  4. Obywatela polskiego nie mo縩a wydali z kraju ani zakaza mu powrotu do kraju.

    +

  5. Osoba, kt髍ej pochodzenie polskie zosta硂 stwierdzone zgodnie z ustaw, mo縠 osiedli si na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta砮.
+ +

Art. 53.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si wolno舵 sumienia i religii.

    +

  2. Wolno舵 religii obejmuje wolno舵 wyznawania lub przyjmowania religii wed硊g w砤snego wyboru oraz uzewn阾rzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw, uczestniczenie w obrz阣ach, praktykowanie i nauczanie. Wolno舵 religii obejmuje tak縠 posiadanie 秝i眛y i innych miejsc kultu w zale縩o禼i od potrzeb ludzi wierz眂ych oraz prawo os骲 do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si znajduj.

    +

  3. Rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si odpowiednio.

    +

  4. Religia ko禼io砤 lub innego zwi眤ku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo縠 by przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo縠 by naruszona wolno舵 sumienia i religii innych os骲.

    +

  5. Wolno舵 uzewn阾rzniania religii mo縠 by ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze駍twa pa駍twa, porz眃ku publicznego, zdrowia, moralno禼i lub wolno禼i i praw innych os骲.

    +

  6. Nikt nie mo縠 by zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

    +

  7. Nikt nie mo縠 by obowi眤any przez organy w砤dzy publicznej do ujawnienia swojego 秝iatopogl眃u, przekona religijnych lub wyznania.
+ +

Art. 54.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si wolno舵 wyra縜nia swoich pogl眃體 oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

    +

  2. Cenzura prewencyjna 秗odk體 spo砮cznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s zakazane. Ustawa mo縠 wprowadzi obowi眤ek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
+ +

Art. 55.

 +
    +
  1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj眛kiem przypadk體 okre秎onych w ust. 2 i 3.

    +

  2. Ekstradycja obywatela polskiego mo縠 by dokonana na wniosek innego pa駍twa lub s眃owego organu mi阣zynarodowego, je縠li mo縧iwo舵 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy mi阣zynarodowej lub ustawy wykonuj眂ej akt prawa stanowionego przez organizacj mi阣zynarodow, kt髍ej Rzeczpospolita Polska jest cz硂nkiem, pod warunkiem 縠 czyn obj阾y wnioskiem o ekstradycj:

    +

    +

    1) zosta pope硁iony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

    +

    2) stanowi przest阷stwo wed硊g prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi砨y przest阷stwo wed硊g prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope硁ienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar體no w czasie jego pope硁ienia, jak i w chwili z硂縠nia wniosku.

    +

     +
  3. Nie wymaga spe硁ienia warunk體 okre秎onych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj眂a nast眕i na wniosek s眃owego organu mi阣zynarodowego powo砤nego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy mi阣zynarodowej, w zwi眤ku z obj阾 jurysdykcj tego organu zbrodni ludob骿stwa, zbrodni przeciwko ludzko禼i, zbrodni wojenn lub zbrodni agresji.

    +

  4. Ekstradycja jest zakazana, je縠li dotyczy osoby podejrzanej o pope硁ienie bez u縴cia przemocy przest阷stwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b阣zie narusza wolno禼i i prawa cz硂wieka i obywatela.

    +

  5. W sprawie dopuszczalno禼i ekstradycji orzeka s眃. +
+ +

Art. 56.

 +
    +
  1. Cudzoziemcy mog korzysta z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre秎onych w ustawie.

    +

  2. Cudzoziemcowi, kt髍y w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze秎adowaniem, mo縠 by przyznany status uchod糲y zgodnie z wi笨眂ymi Rzeczpospolit Polsk umowami mi阣zynarodowymi.
+ +

WOLNOI I PRAWA POLITYCZNE

+ +

Art. 57.

+

Ka縟emu zapewnia si wolno舵 organizowania pokojowych zgromadze i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno禼i mo縠 okre秎a ustawa.

+ +

Art. 58.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si wolno舵 zrzeszania si.

    +

  2. Zakazane s zrzeszenia, kt髍ych cel lub dzia砤lno舵 s sprzeczne z Konstytucj lub ustaw. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia砤nia takiego zrzeszenia orzeka s眃.

    +

  3. Ustawa okre秎a rodzaje zrzesze podlegaj眂ych s眃owej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.
+ +

Art. 59.

 +
    +
  1. Zapewnia si wolno舵 zrzeszania si w zwi眤kach zawodowych, organizacjach spo砮czno-zawodowych rolnik體 oraz w organizacjach pracodawc體.

    +

  2. Zwi眤ki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj prawo do rokowa, w szczeg髄no禼i w celu rozwi眤ywania spor體 zbiorowych, oraz do zawierania uk砤d體 zbiorowych pracy i innych porozumie.

    +

  3. Zwi眤kom zawodowym przys硊guje prawo do organizowania strajk體 pracowniczych i innych form protestu w granicach okre秎onych w ustawie. Ze wzgl阣u na dobro publiczne ustawa mo縠 ograniczy prowadzenie strajku lub zakaza go w odniesieniu do okre秎onych kategorii pracownik體 lub w okre秎onych dziedzinach.

    +

  4. Zakres wolno禼i zrzeszania si w zwi眤kach zawodowych i organizacjach pracodawc體 oraz innych wolno禼i zwi眤kowych mo縠 podlega tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s dopuszczalne przez wi笨眂e Rzeczpospolit Polsk umowy mi阣zynarodowe.
+ +

Art. 60.

+

Obywatele polscy korzystaj眂y z pe硁i praw publicznych maj prawo dost阷u do s硊縝y publicznej na jednakowych zasadach.

+ +

Art. 61.

 +
    +
  1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia砤lno禼i organ體 w砤dzy publicznej oraz os骲 pe硁i眂ych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r體nie uzyskiwanie informacji o dzia砤lno禼i organ體 samorz眃u gospodarczego i zawodowego a tak縠 innych os骲 oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj one zadania w砤dzy publicznej i gospodaruj mieniem komunalnym lub maj眛kiem Skarbu Pa駍twa.

    +

  2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost阷 do dokument體 oraz wst阷 na posiedzenia kolegialnych organ體 w砤dzy publicznej pochodz眂ych z powszechnych wybor體, z mo縧iwo禼i rejestracji d紈i阫u lub obrazu.

    +

  3. Ograniczenie prawa, o kt髍ym mowa w ust. 1 i 2, mo縠 nast眕i wy潮cznie ze wzgl阣u na okre秎one w ustawach ochron wolno禼i i praw innych os骲 i podmiot體 gospodarczych oraz ochron porz眃ku publicznego, bezpiecze駍twa lub wa縩ego interesu gospodarczego pa駍twa.

    +

  4. Tryb udzielania informacji, o kt髍ych mowa w ust. 1 i 2, okre秎aj ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.
+ +

Art. 62.

 +
    +
  1. Obywatel polski ma prawo udzia硊 w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos丑w, senator體 i przedstawicieli do organ體 samorz眃u terytorialnego, je縠li najp蠹niej w dniu g硂sowania ko馽zy 18 lat.

    +

  2. Prawo udzia硊 w referendum oraz prawo wybierania nie przys硊guje osobom, kt髍e prawomocnym orzeczeniem s眃owym s ubezw砤snowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
+ +

Art. 63.

+

Ka縟y ma prawo sk砤da petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, w砤snym lub innej osoby za jej zgod do organ體 w砤dzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spo砮cznych w zwi眤ku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosk體 i skarg okre秎a ustawa.

+ +

WOLNOI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

+ +

Art. 64.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do w砤sno禼i, innych praw maj眛kowych oraz prawo dziedziczenia.

    +

  2. W砤sno舵, inne prawa maj眛kowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj r體nej dla wszystkich ochronie prawnej.

    +

  3. W砤sno舵 mo縠 by ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w砤sno禼i.
+ +

Art. 65.

 +
    +
  1. Ka縟emu zapewnia si wolno舵 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj眛ki okre秎a ustawa.

    +

  2. Obowi眤ek pracy mo縠 by na硂縪ny tylko przez ustaw.

    +

  3. Sta砮 zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre秎a ustawa.

    +

  4. Minimaln wysoko舵 wynagrodzenia za prac lub spos骲 ustalania tej wysoko禼i okre秎a ustawa.

    +

  5. W砤dze publiczne prowadz polityk zmierzaj眂 do pe硁ego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program體 zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob髏 publicznych i prac interwencyjnych.
+ +

Art. 66.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk體 pracy. Spos骲 realizacji tego prawa oraz obowi眤ki pracodawcy okre秎a ustawa.

    +

  2. Pracownik ma prawo do okre秎onych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p砤tnych urlop體; maksymalne normy czasu pracy okre秎a ustawa.
+ +

Art. 67.

 +
    +
  1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo砮cznego w razie niezdolno禼i do pracy ze wzgl阣u na chorob lub inwalidztwo oraz po osi眊ni阠iu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo砮cznego okre秎a ustawa.

    +

  2. Obywatel pozostaj眂y bez pracy nie z w砤snej woli i nie maj眂y innych 秗odk體 utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo砮cznego, kt髍ego zakres i formy okre秎a ustawa.
+ +

Art. 68.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do ochrony zdrowia.

    +

  2. Obywatelom, niezale縩ie od ich sytuacji materialnej, w砤dze publiczne zapewniaj r體ny dost阷 do 秝iadcze opieki zdrowotnej finansowanej ze 秗odk體 publicznych. Warunki i zakres udzielania 秝iadcze okre秎a ustawa.

    +

  3. W砤dze publiczne s obowi眤ane do zapewnienia szczeg髄nej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci昕arnym, osobom niepe硁osprawnym i osobom w podesz硑m wieku.

    +

  4. W砤dze publiczne s obowi眤ane do zwalczania chor骲 epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 秗odowiska.

    +

  5. W砤dze publiczne popieraj rozw骿 kultury fizycznej, zw砤szcza w秗骴 dzieci i m硂dzie縴.
+ +

Art. 69.

+

Osobom niepe硁osprawnym w砤dze publiczne udzielaj, zgodnie z ustaw, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spo砮cznej.

+ +

Art. 70.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 縴cia jest obowi眤kowa. Spos骲 wykonywania obowi眤ku szkolnego okre秎a ustawa.

    +

  2. Nauka w szko砤ch publicznych jest bezp砤tna. Ustawa mo縠 dopu禼i 秝iadczenie niekt髍ych us硊g edukacyjnych przez publiczne szko硑 wy縮ze za odp砤tno禼i.

    +

  3. Rodzice maj wolno舵 wyboru dla swoich dzieci szk蟪 innych ni publiczne. Obywatele i instytucje maj prawo zak砤dania szk蟪 podstawowych, ponadpodstawowych i wy縮zych oraz zak砤d體 wychowawczych. Warunki zak砤dania i dzia砤lno禼i szk蟪 niepublicznych oraz udzia硊 w砤dz publicznych w ich finansowaniu, a tak縠 zasady nadzoru pedagogicznego nad szko砤mi i zak砤dami wychowawczymi, okre秎a ustawa.

    +

  4. W砤dze publiczne zapewniaj obywatelom powszechny i r體ny dost阷 do wykszta砪enia. W tym celu tworz i wspieraj systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni體 i student體. Warunki udzielania pomocy okre秎a ustawa.

    +

  5. Zapewnia si autonomi szk蟪 wy縮zych na zasadach okre秎onych w ustawie.
+ +

Art. 71.

 +
    +
  1. Pa駍two w swojej polityce spo砮cznej i gospodarczej uwzgl阣nia dobro rodziny. Rodziny znajduj眂e si w trudnej sytuacji materialnej i spo砮cznej, zw砤szcza wielodzietne i niepe硁e, maj prawo do szczeg髄nej pomocy ze strony w砤dz publicznych.

    +

  2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg髄nej pomocy w砤dz publicznych, kt髍ej zakres okre秎a ustawa.
+ +

Art. 72.

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron praw dziecka. Ka縟y ma prawo 勘da od organ體 w砤dzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc, okrucie駍twem, wyzyskiem i demoralizacj.

    +

  2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w砤dz publicznych.

    +

  3. W toku ustalania praw dziecka organy w砤dzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s obowi眤ane do wys硊chania i w miar mo縧iwo禼i uwzgl阣nienia zdania dziecka.

    +

  4. Ustawa okre秎a kompetencje i spos骲 powo硑wania Rzecznika Praw Dziecka.
+ +

Art. 73.

+

Ka縟emu zapewnia si wolno舵 tw髍czo禼i artystycznej, bada naukowych oraz og砤szania ich wynik體, wolno舵 nauczania, a tak縠 wolno舵 korzystania z d骲r kultury.

+ +

Art. 74.

 +
    +
  1. W砤dze publiczne prowadz polityk zapewniaj眂 bezpiecze駍two ekologiczne wsp蟪czesnemu i przysz硑m pokoleniom.

    +

  2. Ochrona 秗odowiska jest obowi眤kiem w砤dz publicznych.

    +

  3. Ka縟y ma prawo do informacji o stanie i ochronie 秗odowiska.

    +

  4. W砤dze publiczne wspieraj dzia砤nia obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 秗odowiska.
+ +

Art. 75.

 +
    +
  1. W砤dze publiczne prowadz polityk sprzyjaj眂 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg髄no禼i przeciwdzia砤j bezdomno禼i, wspieraj rozw骿 budownictwa socjalnego oraz popieraj dzia砤nia obywateli zmierzaj眂e do uzyskania w砤snego mieszkania.

    +

  2. Ochron praw lokator體 okre秎a ustawa.
+ +

Art. 76.

+

W砤dze publiczne chroni konsument體, u縴tkownik體 i najemc體 przed dzia砤niami zagra縜j眂ymi ich zdrowiu, prywatno禼i i bezpiecze駍twu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre秎a ustawa.

+ +

ODKI OCHRONY WOLNOI I PRAW

+ +

Art. 77.

 +
    +
  1. Ka縟y ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta砤 mu wyrz眃zona przez niezgodne z prawem dzia砤nie organu w砤dzy publicznej.

    +

  2. Ustawa nie mo縠 nikomu zamyka drogi s眃owej dochodzenia naruszonych wolno禼i lub praw.
+ +

Art. 78.

+

Ka縟a ze stron ma prawo do zaskar縠nia orzecze i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyj眛ki od tej zasady oraz tryb zaskar縜nia okre秎a ustawa.

+ +

Art. 79.

 +
    +
  1. Ka縟y, czyje konstytucyjne wolno禼i lub prawa zosta硑 naruszone, ma prawo, na zasadach okre秎onych w ustawie, wnie舵 skarg do Trybuna硊 Konstytucyjnego w sprawie zgodno禼i z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt髍ego s眃 lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o jego wolno禼iach lub prawach albo o jego obowi眤kach okre秎onych w Konstytucji.

    +

  2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre秎onych w art. 56.
+ +

Art. 80.

+

Ka縟y ma prawo wyst眕ienia, na zasadach okre秎onych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno禼i lub praw naruszonych przez organy w砤dzy publicznej.

+ +

Art. 81.

+

Praw okre秎onych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 mo縩a dochodzi w granicach okre秎onych w ustawie.

+ +

OBOWIKI

+ +

Art. 82.

+

Obowi眤kiem obywatela polskiego jest wierno舵 Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsp髄ne.

+ +

Art. 83.

+

Ka縟y ma obowi眤ek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

Art. 84.

+

Ka縟y jest obowi眤any do ponoszenia ci昕ar體 i 秝iadcze publicznych, w tym podatk體, okre秎onych w ustawie.

+ +

Art. 85.

 +
    +
  1. Obowi眤kiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.

    +

  2. Zakres obowi眤ku s硊縝y wojskowej okre秎a ustawa.

    +

  3. Obywatel, kt髍emu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj na odbywanie s硊縝y wojskowej, mo縠 by obowi眤any do s硊縝y zast阷czej na zasadach okre秎onych w ustawie.
+ +

Art. 86.

+

Ka縟y jest obowi眤any do dba硂禼i o stan 秗odowiska i ponosi odpowiedzialno舵 za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno禼i okre秎a ustawa.

+ +
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/3.html b/data/raw/3.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c8ce177f7f403ade5b7ecf887441aee798351d3e --- /dev/null +++ b/data/raw/3.html @@ -0,0 +1,103 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ + + +

Rozdzia III
+ +琑覦 PRAWA

+ + + +

Art. 87.

 +
    +
  1. 瑀骴砤mi powszechnie obowi眤uj眂ego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi阣zynarodowe oraz rozporz眃zenia.

    +

  2. 瑀骴砤mi powszechnie obowi眤uj眂ego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s na obszarze dzia砤nia organ體, kt髍e je ustanowi硑, akty prawa miejscowego.
+ +

Art. 88.

 +
    +
  1. Warunkiem wej禼ia w 縴cie ustaw, rozporz眃ze oraz akt體 prawa miejscowego jest ich og硂szenie.

    +

  2. Zasady i tryb og砤szania akt體 normatywnych okre秎a ustawa.

    +

  3. Umowy mi阣zynarodowe ratyfikowane za uprzedni zgod wyra縪n w ustawie s og砤szane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og砤szania innych um體 mi阣zynarodowych okre秎a ustawa.
+ +

Art. 89.

 +
    +
  1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit Polsk umowy mi阣zynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra縪nej w ustawie, je縠li umowa dotyczy:

    +

    +

    1) pokoju, sojuszy, uk砤d體 politycznych lub uk砤d體 wojskowych,

    +

    2) wolno禼i, praw lub obowi眤k體 obywatelskich okre秎onych w Konstytucji,

    +

    3) cz硂nkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi阣zynarodowej,

    +

    4) znacznego obci笨enia pa駍twa pod wzgl阣em finansowym,

    +

    5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt髍ych Konstytucja wymaga ustawy. +

    +

  2. O zamiarze przed硂縠nia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um體 mi阣zynarodowych, kt髍ych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra縪nej w ustawie, Prezes Rady Ministr體 zawiadamia Sejm.

    +

  3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um體 mi阣zynarodowych okre秎a ustawa.
+ +

Art. 90

 +
    +
  1. Rzeczpospolita Polska mo縠 na podstawie umowy mi阣zynarodowej przekaza organizacji mi阣zynarodowej lub organowi mi阣zynarodowemu kompetencje organ體 w砤dzy pa駍twowej w niekt髍ych sprawach.

    +

  2. Ustawa, wyra縜j眂a zgod na ratyfikacj umowy mi阣zynarodowej, o kt髍ej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi阫szo禼i 2/3 g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w oraz przez Senat wi阫szo禼i 2/3 g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby senator體.

    +

  3. Wyra縠nie zgody na ratyfikacj takiej umowy mo縠 by uchwalone w referendum og髄nokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

    +

  4. Uchwa酬 w sprawie wyboru trybu wyra縠nia zgody na ratyfikacj podejmuje Sejm bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.
+ +

Art. 91.

 +
    +
  1. Ratyfikowana umowa mi阣zynarodowa, po jej og硂szeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz甓 krajowego porz眃ku prawnego i jest bezpo秗ednio stosowana, chyba 縠 jej stosowanie jest uzale縩ione od wydania ustawy.

    +

  2. Umowa mi阣zynarodowa ratyfikowana za uprzedni zgod wyra縪n w ustawie ma pierwsze駍two przed ustaw, je縠li ustawy tej nie da si pogodzi z umow.

    +

  3. Je縠li wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy konstytuuj眂ej organizacj mi阣zynarodow, prawo przez ni stanowione jest stosowane bezpo秗ednio, maj眂 pierwsze駍two w przypadku kolizji z ustawami.
+ +

Art. 92.

 +
    +
  1. Rozporz眃zenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg蟪owego upowa縩ienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa縩ienie powinno okre秎a organ w砤禼iwy do wydania rozporz眃zenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz眂e tre禼i aktu.

    +

  2. Organ upowa縩iony do wydania rozporz眃zenia nie mo縠 przekaza swoich kompetencji, o kt髍ych mowa w ust. 1, innemu organowi.
+ +

Art. 93.

 +
    +
  1. Uchwa硑 Rady Ministr體 oraz zarz眃zenia Prezesa Rady Ministr體 i ministr體 maj charakter wewn阾rzny i obowi眤uj tylko jednostki organizacyjnie podleg砮 organowi wydaj眂emu te akty.

    +

  2. Zarz眃zenia s wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog one stanowi podstawy decyzji wobec obywateli, os骲 prawnych oraz innych podmiot體.

    +

  3. Uchwa硑 i zarz眃zenia podlegaj kontroli co do ich zgodno禼i z powszechnie obowi眤uj眂ym prawem.
+ +

Art. 94.

+

Organy samorz眃u terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz眃owej, na podstawie i w granicach upowa縩ie zawartych w ustawie, ustanawiaj akty prawa miejscowego obowi眤uj眂e na obszarze dzia砤nia tych organ體. Zasady i tryb wydawania akt體 prawa miejscowego okre秎a ustawa.

+ +
+ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/4.html b/data/raw/4.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..7e5b1b9a23070493d8f791fdec205909dabe1291 --- /dev/null +++ b/data/raw/4.html @@ -0,0 +1,241 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + + +
+
+ +

Rozdzia IV
+SEJM I SENAT

+ + + +

Art. 95.

 +
    +
  1. W砤dz ustawodawcz w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sejm i Senat. +
  2. Sejm sprawuje kontrol nad dzia砤lno禼i Rady Ministr體 w zakresie okre秎onym przepisami Konstytucji i ustaw.
+ +

WYBORY I KADENCJA

 + +

Art. 96.

 +
    +
  1. Sejm sk砤da si z 460 pos丑w.

    +

  2. Wybory do Sejmu s powszechne, r體ne, bezpo秗ednie i proporcjonalne oraz odbywaj si w g硂sowaniu tajnym.
+ +

Art. 97.

 +
    +
  1. Senat sk砤da si ze 100 senator體.

    +

  2. Wybory do Senatu s powszechne, bezpo秗ednie i odbywaj si w g硂sowaniu tajnym.
+ +

Art. 98.

 +
    +
  1. Sejm i Senat s wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj si z dniem zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj do dnia poprzedzaj眂ego dzie zebrania si Sejmu nast阷nej kadencji.

    +

  2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz眃za Prezydent Rzeczypospolitej nie p蠹niej ni na 90 dni przed up硑wem 4 lat od rozpocz阠ia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj眂 wybory na dzie wolny od pracy, przypadaj眂y w ci眊u 30 dni przed up硑wem 4 lat od rozpocz阠ia kadencji Sejmu i Senatu.

    +

  3. Sejm mo縠 skr骳i swoj kadencj uchwa潮 podj阾 wi阫szo禼i co najmniej 2/3 g硂s體 ustawowej liczby pos丑w. Skr骳enie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr骳enie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si odpowiednio.

    +

  4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi阦ni阠iu opinii Marsza砶a Sejmu i Marsza砶a Senatu, mo縠 w przypadkach okre秎onych w Konstytucji zarz眃zi skr骳enie kadencji Sejmu. Wraz ze skr骳eniem kadencji Sejmu skr骳ona zostaje r體nie kadencja Senatu.

    +

  5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz眃zaj眂 skr骳enie kadencji Sejmu, zarz眃za jednocze秐ie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat na dzie przypadaj眂y nie p蠹niej ni w ci眊u 45 dni od dnia zarz眃zenia skr骳enia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo硊je pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p蠹niej ni na 15 dzie po dniu przeprowadzenia wybor體.

    +

  6. W razie skr骳enia kadencji Sejmu stosuje si odpowiednio przepis ust. 1.
+ + +

Art. 99.

 +
    +
  1. Wybrany do Sejmu mo縠 by obywatel polski maj眂y prawo wybierania, kt髍y najp蠹niej w dniu wybor體 ko馽zy 21 lat.

    +

  2. Wybrany do Senatu mo縠 by obywatel polski maj眂y prawo wybierania, kt髍y najp蠹niej w dniu wybor體 ko馽zy 30 lat.

    +

  3. Wybran do Sejmu lub do Senatu nie mo縠 by osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar pozbawienia wolno禼i za przest阷stwo umy秎ne 禼igane z oskar縠nia publicznego. +
+ +

Art. 100.

 +
    +
  1. Kandydat體 na pos丑w i senator體 mog zg砤sza partie polityczne oraz wyborcy.

    +

  2. Nie mo縩a kandydowa r體nocze秐ie do Sejmu i Senatu.

    +

  3. Zasady i tryb zg砤szania kandydat體 i przeprowadzania wybor體 oraz warunki wa縩o禼i wybor體 okre秎a ustawa.
+ +

Art. 101.

 +
    +
  1. Wa縩o舵 wybor體 do Sejmu i Senatu stwierdza S眃 Najwy縮zy.

    +

  2. Wyborcy przys硊guje prawo zg硂szenia do S眃u Najwy縮zego protestu przeciwko wa縩o禼i wybor體 na zasadach okre秎onych w ustawie.
+ + +

POSWIE I SENATOROWIE

+ + +

Art. 102.

+

Nie mo縩a by r體nocze秐ie pos砮m i senatorem.

+ +

Art. 103.

 +
    +
  1. Mandatu pos砤 nie mo縩a 潮czy z funkcj Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy縮zej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast阷c體, cz硂nka Rady Polityki Pieni昕nej, cz硂nka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz眃owej. Zakaz ten nie dotyczy cz硂nk體 Rady Ministr體 i sekretarzy stanu w administracji rz眃owej.

    +

  2. S阣zia, prokurator, urz阣nik s硊縝y cywilnej, 縪硁ierz pozostaj眂y w czynnej s硊縝ie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s硊縝 ochrony pa駍twa nie mog sprawowa mandatu poselskiego.

    +

  3. Inne przypadki zakazu 潮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo縠 okre秎i ustawa.
+ + +

Art. 104.

 +
    +
  1. Pos硂wie s przedstawicielami Narodu. Nie wi笨 ich instrukcje wyborc體.

    +

  2. Przed rozpocz阠iem sprawowania mandatu pos硂wie sk砤daj przed Sejmem nast阷uj眂e 秎ubowanie:
    + +

    +"Uroczy禼ie 秎ubuj rzetelnie i sumiennie wykonywa obowi眤ki wobec Narodu, strzec suwerenno禼i i interes體 Pa駍twa, czyni wszystko dla pomy秎no禼i Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
    +

     +

    ubowanie mo縠 by z硂縪ne z dodaniem zdania "Tak mi dopom罂 B骻".

    +
  3. Odmowa z硂縠nia 秎ubowania oznacza zrzeczenie si mandatu.
+ + + +

Art. 105.

 +
    +
  1. Pose nie mo縠 by poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i za swoj dzia砤lno舵 wchodz眂 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga秐i阠iu. Za tak dzia砤lno舵 pose odpowiada wy潮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os骲 trzecich mo縠 by poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i s眃owej tylko za zgod Sejmu.

    +

  2. Od dnia og硂szenia wynik體 wybor體 do dnia wyga秐i阠ia mandatu pose nie mo縠 by poci眊ni阾y bez zgody Sejmu do odpowiedzialno禼i karnej.

    +

  3. Post阷owanie karne wszcz阾e wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos砤 ulega na 勘danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga秐i阠ia mandatu. W takim przypadku ulega r體nie zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post阷owaniu karnym.

    +

  4. Pose mo縠 wyrazi zgod na poci眊ni阠ie go do odpowiedzialno禼i karnej. W takim przypadku nie stosuje si przepis體 ust. 2 i 3.

    +

  5. Pose nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa i je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si Marsza砶a Sejmu, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

    +

  6. Szczeg蟪owe zasady poci眊ania pos丑w do odpowiedzialno禼i karnej oraz tryb post阷owania okre秎a ustawa.
+ +

Art. 106.

+

Warunki niezb阣ne do skutecznego wype硁iania obowi眤k體 poselskich oraz ochron praw wynikaj眂ych ze sprawowania mandatu okre秎a ustawa.

+ +

Art. 107.

 +
    +
  1. W zakresie okre秎onym ustaw pose nie mo縠 prowadzi dzia砤lno禼i gospodarczej z osi眊aniem korzy禼i z maj眛ku Skarbu Pa駍twa lub samorz眃u terytorialnego ani nabywa tego maj眛ku.

    +

  2. Za naruszenie zakaz體, o kt髍ych mowa w ust. 1, pose, uchwa潮 Sejmu podj阾 na wniosek Marsza砶a Sejmu, mo縠 by poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i przed Trybuna砮m Stanu, kt髍y orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.
+ +

Art. 108.

+

Do senator體 stosuje si odpowiednio przepisy art. 103-107.

+ +

ORGANIZACJA I DZIANIE

+ + +

Art. 109.

 +
    +
  1. Sejm i Senat obraduj na posiedzeniach.

    +

  2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo硊je na dzie przypadaj眂y w ci眊u 30 dni od dnia wybor體, z wyj眛kiem przypadk體 okre秎onych w art. 98 ust. 3 i 5.
+ +

Art. 110.

 +
    +
  1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza砶a Sejmu i wicemarsza砶體.

    +

  2. Marsza砮k Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze縠 praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn眛rz.

    +

  3. Sejm powo硊je komisje sta砮 oraz mo縠 powo硑wa komisje nadzwyczajne.
+ +

Art. 111.

 +
    +
  1. Sejm mo縠 powo砤 komisj 秎edcz do zbadania okre秎onej sprawy.

    +

  2. Tryb dzia砤nia komisji 秎edczej okre秎a ustawa.
+ +

Art. 112.

+

Organizacj wewn阾rzn i porz眃ek prac Sejmu oraz tryb powo硑wania i dzia砤lno禼i jego organ體, jak te spos骲 wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowi眤k體 organ體 pa駍twowych wobec Sejmu okre秎a regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm.

+ +

Art. 113.

+

Posiedzenia Sejmu s jawne. Je縠li wymaga tego dobro pa駍twa, Sejm mo縠 bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w, uchwali tajno舵 obrad.

+ + +

Art. 114.

 +
    +
  1. W przypadkach okre秎onych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj眂 wsp髄nie pod przewodnictwem Marsza砶a Sejmu lub w jego zast阷stwie Marsza砶a Senatu, dzia砤j jako Zgromadzenie Narodowe.

    +

  2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw骿 regulamin.
+ +

Art. 115.

 +
    +
  1. Prezes Rady Ministr體 i pozostali cz硂nkowie Rady Ministr體 maj obowi眤ek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci眊u 21 dni.

    +

  2. Prezes Rady Ministr體 i pozostali cz硂nkowie Rady Ministr體 maj obowi眤ek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie勘cych na ka縟ym posiedzeniu Sejmu.
+ +

Art. 116.

 +
    +
  1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.

    +

  2. Sejm mo縠 podj辨 uchwa酬 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa禼i na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um體 mi阣zynarodowych wynika zobowi眤anie do wsp髄nej obrony przeciwko agresji. Je縠li Sejm nie mo縠 si zebra na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.
+ + +

Art. 117.

+

Zasady u縴cia Si Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre秎a ratyfikowana umowa mi阣zynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si ich przez to terytorium okre秎aj ratyfikowane umowy mi阣zynarodowe lub ustawy.

+ + +

Art. 118.

 +
    +
  1. Inicjatywa ustawodawcza przys硊guje pos硂m, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr體.

    +

  2. Inicjatywa ustawodawcza przys硊guje r體nie grupie co najmniej 100 000 obywateli maj眂ych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post阷owania w tej sprawie okre秎a ustawa.

    +

  3. Wnioskodawcy przedk砤daj眂 Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj skutki finansowe jej wykonania.
+ + +

Art. 119.

 +
    +
  1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

    +

  2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys硊guje wnioskodawcy projektu, pos硂m i Radzie Ministr體.

    +

  3. Marsza砮k Sejmu mo縠 odm體i poddania pod g硂sowanie poprawki, kt髍a uprzednio nie by砤 przed硂縪na komisji.

    +

  4. Wnioskodawca mo縠 wycofa projekt ustawy w toku post阷owania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako馽zenia drugiego czytania projektu.
+ + +

Art. 120.

+

Sejm uchwala ustawy zwyk潮 wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w, chyba 縠 Konstytucja przewiduje inn wi阫szo舵. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwa硑, je縠li ustawa lub uchwa砤 Sejmu nie stanowi inaczej.

+ + +

Art. 121.

 +
    +
  1. Ustaw uchwalon przez Sejm Marsza砮k Sejmu przekazuje Senatowi.

    +

  2. Senat w ci眊u 30 dni od dnia przekazania ustawy mo縠 j przyj辨 bez zmian, uchwali poprawki albo uchwali odrzucenie jej w ca硂禼i. Je縠li Senat w ci眊u 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa硑, ustaw uznaje si za uchwalon w brzmieniu przyj阾ym przez Sejm.

    +

  3. Uchwa酬 Senatu odrzucaj眂 ustaw albo poprawk zaproponowan w uchwale Senatu, uwa縜 si za przyj阾, je縠li Sejm nie odrzuci jej bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.
+ + +

Art. 122.

 +
    +
  1. Po zako馽zeniu post阷owania okre秎onego w art. 121 Marsza砮k Sejmu przedstawia uchwalon ustaw do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w ci眊u 21 dni od dnia przedstawienia i zarz眃za jej og硂szenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

    +

  3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo縠 wyst眕i do Trybuna硊 Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno禼i ustawy z Konstytucj. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo縠 odm體i podpisania ustawy, kt髍 Trybuna Konstytucyjny uzna za zgodn z Konstytucj.

    +

  4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt髍 Trybuna Konstytucyjny uzna za niezgodn z Konstytucj. Je縠li jednak niezgodno舵 z Konstytucj dotyczy poszczeg髄nych przepis體 ustawy, a Trybuna Konstytucyjny nie orzeknie, 縠 s one nierozerwalnie zwi眤ane z ca潮 ustaw, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi阦ni阠iu opinii Marsza砶a Sejmu, podpisuje ustaw z pomini阠iem przepis體 uznanych za niezgodne z Konstytucj albo zwraca ustaw Sejmowi w celu usuni阠ia niezgodno禼i.

    +

  5. Je縠li Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst眕i z wnioskiem do Trybuna硊 Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo縠 z umotywowanym wnioskiem przekaza ustaw Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi阫szo禼i 3/5 g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w Prezydent Rzeczypospolitej w ci眊u 7 dni podpisuje ustaw i zarz眃za jej og硂szenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys硊guje prawo wyst眕ienia do Trybuna硊 Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

    +

  6. Wyst眕ienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna硊 Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno禼i ustawy z Konstytucj lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre秎onego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.
+ +

Art. 123.

 +
    +
  1. Rada Ministr體 mo縠 uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj眛kiem projekt體 ustaw podatkowych, ustaw dotycz眂ych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ體 samorz眃u terytorialnego, ustaw reguluj眂ych ustr骿 i w砤禼iwo舵 w砤dz publicznych, a tak縠 kodeks體.

    +

  2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre秎aj odr阞no禼i w post阷owaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.

    +

  3. W post阷owaniu w sprawie ustawy, kt髍ej projekt zosta uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.
+ +

Art. 124.

+

Do Senatu stosuje si odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120.

+ +

REFERENDUM

 + +

Art. 125.

 +
    +
  1. W sprawach o szczeg髄nym znaczeniu dla pa駍twa mo縠 by przeprowadzone referendum og髄nokrajowe.

    +

  2. Referendum og髄nokrajowe ma prawo zarz眃zi Sejm bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu wyra縪n bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby senator體.

    +

  3. Je縠li w referendum og髄nokrajowym wzi瓿o udzia wi阠ej ni po硂wa uprawnionych do g硂sowania, wynik referendum jest wi笨眂y.

    +

  4. Wa縩o舵 referendum og髄nokrajowego oraz referendum, o kt髍ym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S眃 Najwy縮zy.

    +

  5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre秎a ustawa.
+ +
+ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/5.html b/data/raw/5.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d487767766f414232cc624c5e976b9bb285bbc75 --- /dev/null +++ b/data/raw/5.html @@ -0,0 +1,197 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+
+ +

Rozdzia V
+ +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

+ +

Art. 126.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy縮zym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci眊硂禼i w砤dzy pa駍twowej.

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra縴 suwerenno禼i i bezpiecze駍twa pa駍twa oraz nienaruszalno禼i i niepodzielno禼i jego terytorium.

    +

  3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre秎onych w Konstytucji i ustawach.
+ +

Art. 127.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar骴 w wyborach powszechnych, r體nych, bezpo秗ednich i w g硂sowaniu tajnym.

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi阠ioletni kadencj i mo縠 by ponownie wybrany tylko raz.

    +

  3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo縠 by wybrany obywatel polski, kt髍y najp蠹niej w dniu wybor體 ko馽zy 35 lat i korzysta z pe硁i praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg砤sza co najmniej 100 000 obywateli maj眂ych prawo wybierania do Sejmu.

    +

  4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt髍y otrzyma wi阠ej ni po硂w wa縩ie oddanych g硂s體. Je縠li 縜den z kandydat體 nie uzyska wymaganej wi阫szo禼i, czternastego dnia po pierwszym g硂sowaniu przeprowadza si ponowne g硂sowanie.

    +

  5. W ponownym g硂sowaniu wyboru dokonuje si spo秗骴 dw骳h kandydat體, kt髍zy w pierwszym g硂sowaniu otrzymali kolejno najwi阫sz liczb g硂s體. Je縠li kt髍ykolwiek z tych dw骳h kandydat體 wycofa zgod na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor體 w ponownym g硂sowaniu dopuszcza si kandydata, kt髍y otrzyma kolejno najwi阫sz liczb g硂s體 w pierwszym g硂sowaniu. W takim przypadku dat ponownego g硂sowania odracza si o dalszych 14 dni.

    +

  6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt髍y w ponownym g硂sowaniu otrzyma wi阠ej g硂s體.

    +

  7. Zasady i tryb zg砤szania kandydat體 i przeprowadzania wybor體 oraz warunki wa縩o禼i wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre秎a ustawa.
+ +

Art. 128.

 +
    +
  1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si w dniu obj阠ia przez niego urz阣u.

    +

  2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz眃za Marsza砮k Sejmu na dzie przypadaj眂y nie wcze秐iej ni na 100 dni i nie p蠹niej ni na 75 dni przed up硑wem kadencji urz阣uj眂ego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr罂nienia urz阣u Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p蠹niej ni w czternastym dniu po opr罂nieniu urz阣u, wyznaczaj眂 dat wybor體 na dzie wolny od pracy przypadaj眂y w ci眊u 60 dni od dnia zarz眃zenia wybor體.
+ +

Art. 129.

 +
    +
  1. Wa縩o舵 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S眃 Najwy縮zy.

    +

  2. Wyborcy przys硊guje prawo zg硂szenia do S眃u Najwy縮zego protestu przeciwko wa縩o禼i wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre秎onych w ustawie.

    +

  3. W razie stwierdzenia niewa縩o禼i wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr罂nienia urz阣u Prezydenta Rzeczypospolitej.
+ +

Art. 130.

+

Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz眃 po z硂縠niu wobec Zgromadzenia Narodowego nast阷uj眂ej przysi阦i: +

+"Obejmuj眂 z woli Narodu urz眃 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczy禼ie przysi阦am, 縠 dochowam wierno禼i postanowieniom Konstytucji, b阣 strzeg niez硂mnie godno禼i Narodu, niepodleg硂禼i i bezpiecze駍twa Pa駍twa, a dobro Ojczyzny oraz pomy秎no舵 obywateli b阣 dla mnie zawsze najwy縮zym nakazem".

 + +

Przysi阦a mo縠 by z硂縪na z dodaniem zdania "Tak mi dopom罂 B骻".

+ +

Art. 131.

 +
    +
  1. Je縠li Prezydent Rzeczypospolitej nie mo縠 przej禼iowo sprawowa urz阣u, zawiadamia o tym Marsza砶a Sejmu, kt髍y tymczasowo przejmuje obowi眤ki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi Marsza砶a Sejmu o niemo縩o禼i sprawowania urz阣u, w體czas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz阣u przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna Konstytucyjny na wniosek Marsza砶a Sejmu. W razie uznania przej禼iowej niemo縩o禼i sprawowania urz阣u przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny powierza Marsza砶owi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi眤k體 Prezydenta Rzeczypospolitej.

    +

  2. Marsza砮k Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi眤ki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: +

    +

    +

    1) 秏ierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

    +

    2) zrzeczenia si urz阣u przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

    +

    3) stwierdzenia niewa縩o禼i wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobj阠ia urz阣u po wyborze,

    +

    4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa砮j niezdolno禼i Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urz阣u ze wzgl阣u na stan zdrowia, uchwa潮 podj阾 wi阫szo禼i co najmniej 2/3 g硂s體 ustawowej liczby cz硂nk體 Zgromadzenia Narodowego,

    +

    5) z硂縠nia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz阣u orzeczeniem Trybuna硊 Stanu. +

     +

    +

  3. Je縠li Marsza砮k Sejmu nie mo縠 wykonywa obowi眤k體 Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi眤ki te przejmuje Marsza砮k Senatu.

    +

  4. Osoba wykonuj眂a obowi眤ki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo縠 postanowi o skr骳eniu kadencji Sejmu.
+ +

Art. 132.

 +

Prezydent Rzeczypospolitej nie mo縠 piastowa 縜dnego innego urz阣u ani pe硁i 縜dnej funkcji publicznej, z wyj眛kiem tych, kt髍e s zwi眤ane ze sprawowanym urz阣em.

+ +

Art. 133.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa駍twa w stosunkach zewn阾rznych: +

    +

    +

    1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi阣zynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,

    +

    2) mianuje i odwo硊je pe硁omocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pa駍twach i przy organizacjach mi阣zynarodowych,

    +

    3) przyjmuje listy uwierzytelniaj眂e i odwo硊j眂e akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pa駍tw i organizacji mi阣zynarodowych. +

     +

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi阣zynarodowej mo縠 zwr骳i si do Trybuna硊 Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno禼i z Konstytucj.

    +

  3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp蟪dzia砤 z Prezesem Rady Ministr體 i w砤禼iwym ministrem.
+ +

Art. 134.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy縮zym zwierzchnikiem Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

    +

  2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si砤mi Zbrojnymi za po秗ednictwem Ministra Obrony Narodowej.

    +

  3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow骴c體 rodzaj體 Si Zbrojnych na czas okre秎ony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo砤nia przed jej up硑wem okre秎a ustawa.

    +

  4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr體, mianuje Naczelnego Dow骴c Si Zbrojnych. W tym samym trybie mo縠 on Naczelnego Dow骴c Si Zbrojnych odwo砤. Kompetencje Naczelnego Dow骴cy Si Zbrojnych i zasady jego podleg硂禼i konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre秎a ustawa.

    +

  5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre秎one w ustawach stopnie wojskowe.

    +

  6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi眤ane ze zwierzchnictwem nad Si砤mi Zbrojnymi, szczeg蟪owo okre秎a ustawa.
+ +

Art. 135.

+

Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn阾rznego i zewn阾rznego bezpiecze駍twa pa駍twa jest Rada Bezpiecze駍twa Narodowego.

+ +

Art. 136.

+

W razie bezpo秗edniego, zewn阾rznego zagro縠nia pa駍twa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr體, zarz眃za powszechn lub cz甓ciow mobilizacj i u縴cie Si Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

Art. 137.

+

Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra縜 zgod na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego.

+ +

Art. 138.

+

Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.

+ +

Art. 139.

+

Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 砤ski. Prawa 砤ski nie stosuje si do os骲 skazanych przez Trybuna Stanu.

+ +

Art. 140.

+

Prezydent Rzeczypospolitej mo縠 zwraca si z or阣ziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Or阣zia nie czyni si przedmiotem debaty.

+ +

Art. 141.

 +
    +
  1. W sprawach szczeg髄nej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo縠 zwo砤 Rad Gabinetow. Rad Gabinetow tworzy Rada Ministr體 obraduj眂a pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.

    +

  2. Radzie Gabinetowej nie przys硊guj kompetencje Rady Ministr體.
+ +

Art. 142.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz眃zenia i zarz眃zenia na zasadach okre秎onych w art. 92 i art. 93.

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta硑ch swoich kompetencji.
+ +

Art. 143.

+

Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powo硊je i odwo硊je Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.

+ +

Art. 144.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj眂 ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz阣owe.

    +

  2. Akty urz阣owe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj dla swojej wa縩o禼i podpisu Prezesa Rady Ministr體, kt髍y przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno舵 przed Sejmem.

    +

  3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:

    +

    +

    1) zarz眃zania wybor體 do Sejmu i Senatu,

    +

    2) zwo硑wania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

    +

    3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre秎onych w Konstytucji,

    +

    4) inicjatywy ustawodawczej,

    +

    5) zarz眃zania referendum og髄nokrajowego,

    +

    6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

    +

    7) zarz眃zania og硂szenia ustawy oraz umowy mi阣zynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

    +

    8) zwracania si z or阣ziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,

    +

    9) wniosku do Trybuna硊 Konstytucyjnego,

    +

    10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy縮z Izb Kontroli,

    +

    11) desygnowania i powo硑wania Prezesa Rady Ministr體,

    +

    12) przyjmowania dymisji Rady Ministr體 i powierzania jej tymczasowego pe硁ienia obowi眤k體,

    +

    13) wniosku do Sejmu o poci眊ni阠ie do odpowiedzialno禼i przed Trybuna砮m Stanu cz硂nka Rady Ministr體,

    +

    14) odwo硑wania ministra, kt髍emu Sejm wyrazi wotum nieufno禼i,

    +

    15) zwo硑wania Rady Gabinetowej,

    +

    16) nadawania order體 i odznacze,

    +

    17) powo硑wania s阣zi體,

    +

    18) stosowania prawa 砤ski,

    +

    19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra縜nia zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego,

    +

    20) powo硑wania Pierwszego Prezesa S眃u Najwy縮zego,

    +

    21) powo硑wania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna硊 Konstytucyjnego,

    +

    22) powo硑wania Prezesa Naczelnego S眃u Administracyjnego,

    +

    23) powo硑wania prezes體 S眃u Najwy縮zego oraz wiceprezes體 Naczelnego S眃u Administracyjnego,

    +

    24) wniosku do Sejmu o powo砤nie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

    +

    25) powo硑wania cz硂nk體 Rady Polityki Pieni昕nej,

    +

    26) powo硑wania i odwo硑wania cz硂nk體 Rady Bezpiecze駍twa Narodowego,

    +

    27) powo硑wania cz硂nk體 Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

    +

    28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo硑wania i odwo硑wania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

    +

    29) wydawania zarz眃ze na zasadach okre秎onych w art. 93,

    +

    30) zrzeczenia si urz阣u Prezydenta Rzeczypospolitej. +

    +

+ +

Art. 145.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope硁ienie przest阷stwa mo縠 by poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i przed Trybuna砮m Stanu.

    +

  2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar縠nia mo縠 nast眕i uchwa潮 Zgromadzenia Narodowego podj阾 wi阫szo禼i co najmniej 2/3 g硂s體 ustawowej liczby cz硂nk體 Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz硂nk體 Zgromadzenia Narodowego.

    +

  3. Z dniem podj阠ia uchwa硑 o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar縠nia przed Trybuna砮m Stanu sprawowanie urz阣u przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si odpowiednio.
+ +
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/6.html b/data/raw/6.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b43b215f874483004716bd9c22dc3bef796e960d --- /dev/null +++ b/data/raw/6.html @@ -0,0 +1,161 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ + +

Rozdzia VI
+RADA MINISTR覹 I ADMINISTRACJA RZOWA

+ +

Art. 146.

 +
    +
  1. Rada Ministr體 prowadzi polityk wewn阾rzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej.

    +

  2. Do Rady Ministr體 nale勘 sprawy polityki pa駍twa nie zastrze縪ne dla innych organ體 pa駍twowych i samorz眃u terytorialnego.

    +

  3. Rada Ministr體 kieruje administracj rz眃ow.

    +

  4. W zakresie i na zasadach okre秎onych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr體 w szczeg髄no禼i: +

    +

    +

    1) zapewnia wykonanie ustaw,

    +

    2) wydaje rozporz眃zenia,

    +

    3) koordynuje i kontroluje prace organ體 administracji rz眃owej,

    +

    4) chroni interesy Skarbu Pa駍twa,

    +

    5) uchwala projekt bud縠tu pa駍twa,

    +

    6) kieruje wykonaniem bud縠tu pa駍twa oraz uchwala zamkni阠ie rachunk體 pa駍twowych i sprawozdanie z wykonania bud縠tu,

    +

    7) zapewnia bezpiecze駍two wewn阾rzne pa駍twa oraz porz眃ek publiczny,

    +

    8) zapewnia bezpiecze駍two zewn阾rzne pa駍twa,

    +

    9) sprawuje og髄ne kierownictwo w dziedzinie stosunk體 z innymi pa駍twami i organizacjami mi阣zynarodowymi,

    +

    10) zawiera umowy mi阣zynarodowe wymagaj眂e ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy mi阣zynarodowe,

    +

    11) sprawuje og髄ne kierownictwo w dziedzinie obronno禼i kraju oraz okre秎a corocznie liczb obywateli powo硑wanych do czynnej s硊縝y wojskowej,

    +

    12) okre秎a organizacj i tryb swojej pracy. +

+ +

Art. 147.

 +
    +
  1. Rada Ministr體 sk砤da si z Prezesa Rady Ministr體 i ministr體.

    +

  2. W sk砤d Rady Ministr體 mog by powo硑wani wiceprezesi Rady Ministr體.

    +

  3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr體 mog pe硁i tak縠 funkcj ministra.

    +

  4. W sk砤d Rady Ministr體 mog by ponadto powo硑wani przewodnicz眂y okre秎onych w ustawach komitet體.
+ +

Art. 148.

 +

Prezes Rady Ministr體: +

    +
  1. reprezentuje Rad Ministr體,

    +

  2. kieruje pracami Rady Ministr體,

    +

  3. wydaje rozporz眃zenia,

    +

  4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr體 i okre秎a sposoby jej wykonywania,

    +

  5. koordynuje i kontroluje prac cz硂nk體 Rady Ministr體,

    +

  6. sprawuje nadz髍 nad samorz眃em terytorialnym w granicach i formach okre秎onych w Konstytucji i ustawach,

    +

  7. jest zwierzchnikiem s硊縝owym pracownik體 administracji rz眃owej. +
+ +

Art. 149.

 +
    +
  1. Ministrowie kieruj okre秎onymi dzia砤mi administracji rz眃owej lub wype硁iaj zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr體. Zakres dzia砤nia ministra kieruj眂ego dzia砮m administracji rz眃owej okre秎aj ustawy.

    +

  2. Minister kieruj眂y dzia砮m administracji rz眃owej wydaje rozporz眃zenia. Rada Ministr體, na wniosek Prezesa Rady Ministr體, mo縠 uchyli rozporz眃zenie lub zarz眃zenie ministra.

    +

  3. Do przewodnicz眂ego komitetu, o kt髍ym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si odpowiednio przepisy odnosz眂e si do ministra kieruj眂ego dzia砮m administracji rz眃owej.
+ +

Art. 150.

+

Cz硂nek Rady Ministr體 nie mo縠 prowadzi dzia砤lno禼i sprzecznej z jego obowi眤kami publicznymi.

+ +

Art. 151.

+

Prezes Rady Ministr體, wiceprezesi Rady Ministr體 i ministrowie sk砤daj wobec Prezydenta Rzeczypospolitej nast阷uj眂 przysi阦: +

+

"Obejmuj眂 urz眃 Prezesa Rady Ministr體 (wiceprezesa Rady Ministr體, ministra), uroczy禼ie przysi阦am, 縠 dochowam wierno禼i postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomy秎no舵 obywateli b阣 dla mnie zawsze najwy縮zym nakazem."

 +

Przysi阦a mo縠 by z硂縪na z dodaniem zdania "Tak mi dopom罂 B骻".

+ +

Art. 152.

 +
    +
  1. Przedstawicielem Rady Ministr體 w wojew骴ztwie jest wojewoda.

    +

  2. Tryb powo硑wania i odwo硑wania oraz zakres dzia砤nia wojewod體 okre秎a ustawa.
+ +

Art. 153.

 +
    +
  1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada pa駍twa, w urz阣ach administracji rz眃owej dzia砤 korpus s硊縝y cywilnej.

    +

  2. Prezes Rady Ministr體 jest zwierzchnikiem korpusu s硊縝y cywilnej.
+ +

Art. 154.

 +
    +
  1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr體, kt髍y proponuje sk砤d Rady Ministr體. Prezydent Rzeczypospolitej powo硊je Prezesa Rady Ministr體 wraz z pozosta硑mi cz硂nkami Rady Ministr體 w ci眊u 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj阠ia dymisji poprzedniej Rady Ministr體 i odbiera przysi阦 od cz硂nk體 nowo powo砤nej Rady Ministr體.

    +

  2. Prezes Rady Ministr體, w ci眊u 14 dni od dnia powo砤nia przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia砤nia Rady Ministr體 z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.

    +

  3. W razie niepowo砤nia Rady Ministr體 w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci眊u 14 dni od up硑wu termin體 okre秎onych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr體 oraz proponowanych przez niego cz硂nk體 Rady Ministr體 bezwzgl阣n wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w. Prezydent Rzeczypospolitej powo硊je tak wybran Rad Ministr體 i odbiera przysi阦 od jej cz硂nk體.
+ +

Art. 155.

 +
    +
  1. W razie niepowo砤nia Rady Ministr體 w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci眊u 14 dni powo硊je Prezesa Rady Ministr體 i na jego wniosek pozosta硑ch cz硂nk體 Rady Ministr體 oraz odbiera od nich przysi阦. Sejm w ci眊u 14 dni od dnia powo砤nia Rady Ministr體 przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.

    +

  2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr體 wotum zaufania w trybie okre秎onym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj Sejmu i zarz眃za wybory.
+ +

Art. 156.

 +
    +
  1. Cz硂nkowie Rady Ministr體 ponosz odpowiedzialno舵 przed Trybuna砮m Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak縠 za przest阷stwa pope硁ione w zwi眤ku z zajmowanym stanowiskiem.

    +

  2. Uchwa酬 o poci眊ni阠iu cz硂nka Rady Ministr體 do odpowiedzialno禼i przed Trybuna砮m Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos丑w wi阫szo禼i 3/5 ustawowej liczby pos丑w.
+ +

Art. 157.

+
    +
  1. Cz硂nkowie Rady Ministr體 ponosz przed Sejmem solidarn odpowiedzialno舵 za dzia砤lno舵 Rady Ministr體.

    +

  2. Cz硂nkowie Rady Ministr體 ponosz przed Sejmem r體nie odpowiedzialno舵 indywidualn za sprawy nale勘ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr體.
+ +

Art. 158.

 +
    +
  1. Sejm wyra縜 Radzie Ministr體 wotum nieufno禼i wi阫szo禼i ustawowej liczby pos丑w na wniosek zg硂szony przez co najmniej 46 pos丑w i wskazuj眂y imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr體. Je縠li uchwa砤 zosta砤 przyj阾a przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj Rady Ministr體 i powo硊je wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr體, a na jego wniosek pozosta硑ch cz硂nk體 Rady Ministr體 oraz odbiera od nich przysi阦.

    +

  2. Wniosek o podj阠ie uchwa硑, o kt髍ej mowa w ust. 1, mo縠 by poddany pod g硂sowanie nie wcze秐iej ni po up硑wie 7 dni od dnia jego zg硂szenia. Powt髍ny wniosek mo縠 by zg硂szony nie wcze秐iej ni po up硑wie 3 miesi阠y od dnia zg硂szenia poprzedniego wniosku. Powt髍ny wniosek mo縠 by zg硂szony przed up硑wem 3 miesi阠y, je縠li wyst眕i z nim co najmniej 115 pos丑w.
+ +

Art. 159.

 +
    +
  1. Sejm mo縠 wyrazi ministrowi wotum nieufno禼i. Wniosek o wyra縠nie wotum nieufno禼i mo縠 by zg硂szony przez co najmniej 69 pos丑w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si odpowiednio.

    +

  2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo硊je ministra, kt髍emu Sejm wyrazi wotum nieufno禼i wi阫szo禼i g硂s體 ustawowej liczby pos丑w.
+ +

Art. 160.

+

Prezes Rady Ministr體 mo縠 zwr骳i si do Sejmu o wyra縠nie Radzie Ministr體 wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr體 nast阷uje wi阫szo禼i g硂s體 w obecno禼i co najmniej po硂wy ustawowej liczby pos丑w.

+ +

Art. 161.

+

Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr體, dokonuje zmian w sk砤dzie Rady Ministr體.

+ +

Art. 162.

 +
    +
  1. Prezes Rady Ministr體 sk砤da dymisj Rady Ministr體 na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.

    +

  2. Prezes Rady Ministr體 sk砤da dymisj Rady Ministr體 r體nie w razie:

    +

    +

    1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr體,

    +

    2) wyra縠nia Radzie Ministr體 wotum nieufno禼i,

    +

    3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr體. +

    +

  3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj眂 dymisj Rady Ministr體, powierza jej dalsze sprawowanie obowi眤k體 do czasu powo砤nia nowej Rady Ministr體.

    +

  4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre秎onym w ust. 2 pkt 3, mo縠 odm體i przyj阠ia dymisji Rady Ministr體.
+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/7.html b/data/raw/7.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8b83c3af93bdcd606f09c50ea38ac5b951d2ef7f --- /dev/null +++ b/data/raw/7.html @@ -0,0 +1,97 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia VII
+SAMORZ TERYTORIALNY

+ +

Art. 163.

+

Samorz眃 terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze縪ne przez Konstytucj lub ustawy dla organ體 innych w砤dz publicznych.

+ +

Art. 164.

 +
    +
  1. Podstawow jednostk samorz眃u terytorialnego jest gmina.

    +

  2. Inne jednostki samorz眃u regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre秎a ustawa.

    +

  3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz眃u terytorialnego nie zastrze縪ne dla innych jednostek samorz眃u terytorialnego.
+ +

Art. 165.

 +
    +
  1. Jednostki samorz眃u terytorialnego maj osobowo舵 prawn. Przys硊guj im prawo w砤sno禼i i inne prawa maj眛kowe.

    +

  2. Samodzielno舵 jednostek samorz眃u terytorialnego podlega ochronie s眃owej.
+ +

Art. 166.

 +
    +
  1. Zadania publiczne s硊勘ce zaspokajaniu potrzeb wsp髄noty samorz眃owej s wykonywane przez jednostk samorz眃u terytorialnego jako zadania w砤sne.

    +

  2. Je縠li wynika to z uzasadnionych potrzeb pa駍twa, ustawa mo縠 zleci jednostkom samorz眃u terytorialnego wykonywanie innych zada publicznych. Ustawa okre秎a tryb przekazywania i spos骲 wykonywania zada zleconych.

    +

  3. Spory kompetencyjne mi阣zy organami samorz眃u terytorialnego i administracji rz眃owej rozstrzygaj s眃y administracyjne.
+ +

Art. 167.

 +
    +
  1. Jednostkom samorz眃u terytorialnego zapewnia si udzia w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj眂ych im zada.

    +

  2. Dochodami jednostek samorz眃u terytorialnego s ich dochody w砤sne oraz subwencje og髄ne i dotacje celowe z bud縠tu pa駍twa.

    +

  3. 瑀骴砤 dochod體 jednostek samorz眃u terytorialnego s okre秎one w ustawie.

    +

  4. Zmiany w zakresie zada i kompetencji jednostek samorz眃u terytorialnego nast阷uj wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod體 publicznych.
+ +

Art. 168.

+

Jednostki samorz眃u terytorialnego maj prawo ustalania wysoko禼i podatk體 i op砤t lokalnych w zakresie okre秎onym w ustawie.

+ +

Art. 169.

 +
    +
  1. Jednostki samorz眃u terytorialnego wykonuj swoje zadania za po秗ednictwem organ體 stanowi眂ych i wykonawczych.

    +

  2. Wybory do organ體 stanowi眂ych s powszechne, r體ne, bezpo秗ednie i odbywaj si w g硂sowaniu tajnym. Zasady i tryb zg砤szania kandydat體 i przeprowadzania wybor體 oraz warunki wa縩o禼i wybor體 okre秎a ustawa.

    +

  3. Zasady i tryb wybor體 oraz odwo硑wania organ體 wykonawczych jednostek samorz眃u terytorialnego okre秎a ustawa.

    +

  4. Ustr骿 wewn阾rzny jednostek samorz眃u terytorialnego okre秎aj, w granicach ustaw, ich organy stanowi眂e.
+ +

Art. 170.

+

Cz硂nkowie wsp髄noty samorz眃owej mog decydowa, w drodze referendum, o sprawach dotycz眂ych tej wsp髄noty, w tym o odwo砤niu pochodz眂ego z wybor體 bezpo秗ednich organu samorz眃u terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okre秎a ustawa.

+ +

Art. 171.

 +
    +
  1. Dzia砤lno舵 samorz眃u terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno禼i.

    +

  2. Organami nadzoru nad dzia砤lno禼i jednostek samorz眃u terytorialnego s Prezes Rady Ministr體 i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

    +

  3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr體, mo縠 rozwi眤a organ stanowi眂y samorz眃u terytorialnego, je縠li organ ten ra勘co narusza Konstytucj lub ustawy.
+ +

Art. 172.

 +
    +
  1. Jednostki samorz眃u terytorialnego maj prawo zrzeszania si.

    +

  2. Jednostka samorz眃u terytorialnego ma prawo przyst阷owania do mi阣zynarodowych zrzesze spo砮czno禼i lokalnych i regionalnych oraz wsp蟪pracy ze spo砮czno禼iami lokalnymi i regionalnymi innych pa駍tw.

    +

  3. Zasady, na jakich jednostki samorz眃u terytorialnego mog korzysta z praw, o kt髍ych mowa w ust. 1 i 2, okre秎a ustawa.
+
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/8.html b/data/raw/8.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..87cc1727416b5d8472131cab74fc6936c73673e0 --- /dev/null +++ b/data/raw/8.html @@ -0,0 +1,198 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+
+ +

Rozdzia VIII
+SY I TRYBUNA

+ +

Art. 173.

+

S眃y i Trybuna硑 s w砤dz odr阞n i niezale縩 od innych w砤dz.

+ +

Art. 174.

+

S眃y i Trybuna硑 wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

+ +

SY

+ +

Art. 175.

 +
    +
  1. Wymiar sprawiedliwo禼i w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj S眃 Najwy縮zy, s眃y powszechne, s眃y administracyjne oraz s眃y wojskowe. +
  2. S眃 wyj眛kowy lub tryb dora糿y mo縠 by ustanowiony tylko na czas wojny.
+ +

Art. 176.

 +
    +
  1. Post阷owanie s眃owe jest co najmniej dwuinstancyjne.

    +

  2. Ustr骿 i w砤禼iwo舵 s眃體 oraz post阷owanie przed s眃ami okre秎aj ustawy.
+ +

Art. 177.

+

S眃y powszechne sprawuj wymiar sprawiedliwo禼i we wszystkich sprawach z wyj眛kiem spraw ustawowo zastrze縪nych dla w砤禼iwo禼i innych s眃體.

+ +

Art. 178.

 +
    +
  1. S阣ziowie w sprawowaniu swojego urz阣u s niezawi秎i i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom.

    +

  2. S阣ziom zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj眂e godno禼i urz阣u oraz zakresowi ich obowi眤k體.

    +

  3. S阣zia nie mo縠 nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z zasadami niezale縩o禼i s眃體 i niezawis硂禼i s阣zi體.
+ +

Art. 179.

+

S阣ziowie s powo硑wani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady S眃ownictwa, na czas nieoznaczony.

+ +

Art. 180.

 +
    +
  1. S阣ziowie s nieusuwalni.

    +

  2. Z硂縠nie s阣ziego z urz阣u, zawieszenie w urz阣owaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo縠 nast眕i jedynie na mocy orzeczenia s眃u i tylko w przypadkach okre秎onych w ustawie.

    +

  3. S阣zia mo縠 by przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo縧iwiaj眂ych mu sprawowanie jego urz阣u choroby lub utraty si. Tryb post阷owania oraz spos骲 odwo砤nia si do s眃u okre秎a ustawa.

    +

  4. Ustawa okre秎a granic wieku, po osi眊ni阠iu kt髍ej s阣ziowie przechodz w stan spoczynku.

    +

  5. W razie zmiany ustroju s眃體 lub zmiany granic okr阦體 s眃owych wolno s阣ziego przenosi do innego s眃u lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe硁ego uposa縠nia.
+ +

Art. 181.

+

S阣zia nie mo縠 by, bez uprzedniej zgody s眃u okre秎onego w ustawie, poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i karnej ani pozbawiony wolno禼i. S阣zia nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa, je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si prezesa w砤禼iwego miejscowo s眃u, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

+ +

Art. 182.

+

Udzia obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo禼i okre秎a ustawa.

+ +

Art. 183.

 +
    +
  1. S眃 Najwy縮zy sprawuje nadz髍 nad dzia砤lno禼i s眃體 powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

    +

  2. S眃 Najwy縮zy wykonuje tak縠 inne czynno禼i okre秎one w Konstytucji i ustawach.

    +

  3. Pierwszego Prezesa S眃u Najwy縮zego powo硊je Prezydent Rzeczypospolitej na sze禼ioletni kadencj spo秗骴 kandydat體 przedstawionych przez Zgromadzenie Og髄ne S阣zi體 S眃u Najwy縮zego.
+ +

Art. 184.

+

Naczelny S眃 Administracyjny oraz inne s眃y administracyjne sprawuj, w zakresie okre秎onym w ustawie, kontrol dzia砤lno禼i administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje r體nie orzekanie o zgodno禼i z ustawami uchwa organ體 samorz眃u terytorialnego i akt體 normatywnych terenowych organ體 administracji rz眃owej.

+ +

Art. 185.

+

Prezesa Naczelnego S眃u Administracyjnego powo硊je Prezydent Rzeczypospolitej na sze禼ioletni kadencj spo秗骴 kandydat體 przedstawionych przez Zgromadzenie Og髄ne S阣zi體 Naczelnego S眃u Administracyjnego.

+ +

Art. 186.

 +
    +
  1. Krajowa Rada S眃ownictwa stoi na stra縴 niezale縩o禼i s眃體 i niezawis硂禼i s阣zi體.

    +

  2. Krajowa Rada S眃ownictwa mo縠 wyst眕i do Trybuna硊 Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno禼i z Konstytucj akt體 normatywnych w zakresie, w jakim dotycz one niezale縩o禼i s眃體 i niezawis硂禼i s阣zi體.
+ +

Art. 187.

 +
    +
  1. Krajowa Rada S眃ownictwa sk砤da si z:

    +

    +

    1) Pierwszego Prezesa S眃u Najwy縮zego, Ministra Sprawiedliwo禼i, Prezesa Naczelnego S眃u Administracyjnego i osoby powo砤nej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

    +

    2) pi阾nastu cz硂nk體 wybranych spo秗骴 s阣zi體 S眃u Najwy縮zego, s眃體 powszechnych, s眃體 administracyjnych i s眃體 wojskowych,

    +

    3) czterech cz硂nk體 wybranych przez Sejm spo秗骴 pos丑w oraz dw骳h cz硂nk體 wybranych przez Senat spo秗骴 senator體. +

    +

  2. Krajowa Rada S眃ownictwa wybiera spo秗骴 swoich cz硂nk體 przewodnicz眂ego i dw骳h wiceprzewodnicz眂ych.

    +

  3. Kadencja wybranych cz硂nk體 Krajowej Rady S眃ownictwa trwa cztery lata.

    +

  4. Ustr骿, zakres dzia砤nia i tryb pracy Krajowej Rady S眃ownictwa oraz spos骲 wyboru jej cz硂nk體 okre秎a ustawa.
+ +

TRYBUNA KONSTYTUCYJNY

+ +

Art. 188.

+

Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach: +

    +
  1. zgodno禼i ustaw i um體 mi阣zynarodowych z Konstytucj,

    +

  2. zgodno禼i ustaw z ratyfikowanymi umowami mi阣zynarodowymi, kt髍ych ratyfikacja wymaga砤 uprzedniej zgody wyra縪nej w ustawie,

    +

  3. zgodno禼i przepis體 prawa, wydawanych przez centralne organy pa駍twowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami mi阣zynarodowymi i ustawami,

    +

  4. zgodno禼i z Konstytucj cel體 lub dzia砤lno禼i partii politycznych,

    +

  5. skargi konstytucyjnej, o kt髍ej mowa w art. 79 ust. 1. +
+ +

Art. 189.

+

Trybuna Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi阣zy centralnymi konstytucyjnymi organami pa駍twa.

+ +

Art. 190.

 +
    +
  1. Orzeczenia Trybuna硊 Konstytucyjnego maj moc powszechnie obowi眤uj眂 i s ostateczne.

    +

  2. Orzeczenia Trybuna硊 Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj niezw硂cznemu og硂szeniu w organie urz阣owym, w kt髍ym akt normatywny by og硂szony. Je縠li akt nie by og硂szony, orzeczenie og砤sza si w Dzienniku Urz阣owym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

    +

  3. Orzeczenie Trybuna硊 Konstytucyjnego wchodzi w 縴cie z dniem og硂szenia, jednak Trybuna Konstytucyjny mo縠 okre秎i inny termin utraty mocy obowi眤uj眂ej aktu normatywnego. Termin ten nie mo縠 przekroczy osiemnastu miesi阠y, gdy chodzi o ustaw, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi阠y. W przypadku orzecze, kt髍e wi笨 si z nak砤dami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud縠towej, Trybuna Konstytucyjny okre秎a termin utraty mocy obowi眤uj眂ej aktu normatywnego po zapoznaniu si z opini Rady Ministr體.

    +

  4. Orzeczenie Trybuna硊 Konstytucyjnego o niezgodno禼i z Konstytucj, umow mi阣zynarodow lub z ustaw aktu normatywnego, na podstawie kt髍ego zosta硂 wydane prawomocne orzeczenie s眃owe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni阠ie w innych sprawach, stanowi podstaw do wznowienia post阷owania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni阠ia na zasadach i w trybie okre秎onych w przepisach w砤禼iwych dla danego post阷owania.

    +

  5. Orzeczenia Trybuna硊 Konstytucyjnego zapadaj wi阫szo禼i g硂s體.
+ +

Art. 191.

 +
    +
  1. Z wnioskiem w sprawach, o kt髍ych mowa w art. 188, do Trybuna硊 Konstytucyjnego wyst眕i mog: +

    +

    +

    1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza砮k Sejmu, Marsza砮k Senatu, Prezes Rady Ministr體, 50 pos丑w, 30 senator體, Pierwszy Prezes S眃u Najwy縮zego, Prezes Naczelnego S眃u Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

    +

    2) Krajowa Rada S眃ownictwa w zakresie, o kt髍ym mowa w art. 186 ust. 2,

    +

    3) organy stanowi眂e jednostek samorz眃u terytorialnego,

    +

    4) og髄nokrajowe organy zwi眤k體 zawodowych oraz og髄nokrajowe w砤dze organizacji pracodawc體 i organizacji zawodowych,

    +

    5) ko禼io硑 i inne zwi眤ki wyznaniowe,

    +

    6) podmioty okre秎one w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

    +

     +
  2. Podmioty, o kt髍ych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog wyst眕i z takim wnioskiem, je縠li akt normatywny dotyczy spraw obj阾ych ich zakresem dzia砤nia.
+ +

Art. 192.

+

Z wnioskiem w sprawach, o kt髍ych mowa w art. 189, do Trybuna硊 Konstytucyjnego wyst眕i mog: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza砮k Sejmu, Marsza砮k Senatu, Prezes Rady Ministr體, Pierwszy Prezes S眃u Najwy縮zego, Prezes Naczelnego S眃u Administracyjnego i Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli.

+ +

Art. 193.

+

Ka縟y s眃 mo縠 przedstawi Trybuna硂wi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodno禼i aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami mi阣zynarodowymi lub ustaw, je縠li od odpowiedzi na pytanie prawne zale縴 rozstrzygni阠ie sprawy tocz眂ej si przed s眃em.

+ +

Art. 194.

 +
    +
  1. Trybuna Konstytucyjny sk砤da si z 15 s阣zi體, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo秗骴 os骲 wyr罂niaj眂ych si wiedz prawnicz. Ponowny wyb髍 do sk砤du Trybuna硊 jest niedopuszczalny.

    +

  2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna硊 Konstytucyjnego powo硊je Prezydent Rzeczypospolitej spo秗骴 kandydat體 przedstawionych przez Zgromadzenie Og髄ne S阣zi體 Trybuna硊 Konstytucyjnego.
+ +

Art. 195.

 +
    +
  1. S阣ziowie Trybuna硊 Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz阣u s niezawi秎i i podlegaj tylko Konstytucji.

    +

  2. S阣ziom Trybuna硊 Konstytucyjnego zapewnia si warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj眂e godno禼i urz阣u oraz zakresowi ich obowi眤k體.

    +

  3. S阣ziowie Trybuna硊 Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z zasadami niezale縩o禼i s眃體 i niezawis硂禼i s阣zi體.
+ +

Art. 196.

+

S阣zia Trybuna硊 Konstytucyjnego nie mo縠 by, bez uprzedniej zgody Trybuna硊 Konstytucyjnego, poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i karnej ani pozbawiony wolno禼i. S阣zia nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa, je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si Prezesa Trybuna硊 Konstytucyjnego, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

+ +

Art. 197.

+

Organizacj Trybuna硊 Konstytucyjnego oraz tryb post阷owania przed Trybuna砮m okre秎a ustawa.

+ +

TRYBUNA STANU

+ +

Art. 198.

 +
    +
  1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi眤ku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz阣owania, odpowiedzialno舵 konstytucyjn przed Trybuna砮m Stanu ponosz: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr體 oraz cz硂nkowie Rady Ministr體, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli, cz硂nkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt髍ym Prezes Rady Ministr體 powierzy kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow骴ca Si Zbrojnych.

    +

  2. Odpowiedzialno舵 konstytucyjn przed Trybuna砮m Stanu ponosz r體nie pos硂wie i senatorowie w zakresie okre秎onym w art. 107.

    +

  3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna Stanu okre秎a ustawa.
+ +

Art. 199.

 +
    +
  1. Trybuna Stanu sk砤da si z przewodnicz眂ego, 2 zast阷c體 przewodnicz眂ego i 16 cz硂nk體 wybieranych przez Sejm spoza grona pos丑w i senator體 na czas kadencji Sejmu. Zast阷cy przewodnicz眂ego Trybuna硊 oraz co najmniej po硂wa cz硂nk體 Trybuna硊 Stanu powinni mie kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s阣ziego.

    +

  2. Przewodnicz眂ym Trybuna硊 Stanu jest Pierwszy Prezes S眃u Najwy縮zego.

    +

  3. Cz硂nkowie Trybuna硊 Stanu w sprawowaniu funkcji s阣ziego Trybuna硊 Stanu s niezawi秎i i podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom.
+ +

Art. 200.

+

Cz硂nek Trybuna硊 Stanu nie mo縠 by bez uprzedniej zgody Trybuna硊 Stanu, poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i karnej ani pozbawiony wolno禼i. Cz硂nek Trybuna硊 Stanu nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa, je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si przewodnicz眂ego Trybuna硊 Stanu, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

+ +

Art. 201.

+

Organizacj Trybuna硊 Stanu oraz tryb post阷owania przed Trybuna砮m okre秎a ustawa.

+ +
+ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/9.html b/data/raw/9.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..2f85cfc285c601c29b9493e111a6c6e7e1205cbb --- /dev/null +++ b/data/raw/9.html @@ -0,0 +1,122 @@ + + + + + + + + + + + +Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej + + + + +
+ +
+ +

Rozdzia IX
+ORGANY KONTROLI PA裇TWOWEJ
+I OCHRONY PRAWA

+ +

NAJWY疭ZA IZBA KONTROLI

+ + +

Art. 202.

 +
    +
  1. Najwy縮za Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa駍twowej.

    +

  2. Najwy縮za Izba Kontroli podlega Sejmowi.

    +

  3. Najwy縮za Izba Kontroli dzia砤 na zasadach kolegialno禼i.
+ +

Art. 203.

 +
    +
  1. Najwy縮za Izba Kontroli kontroluje dzia砤lno舵 organ體 administracji rz眃owej, Narodowego Banku Polskiego, pa駍twowych os骲 prawnych i innych pa駍twowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno禼i, gospodarno禼i, celowo禼i i rzetelno禼i.

    +

  2. Najwy縮za Izba Kontroli mo縠 kontrolowa dzia砤lno舵 organ體 samorz眃u terytorialnego, komunalnych os骲 prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno禼i, gospodarno禼i i rzetelno禼i.

    +

  3. Najwy縮za Izba Kontroli mo縠 r體nie kontrolowa z punktu widzenia legalno禼i i gospodarno禼i dzia砤lno舵 innych jednostek organizacyjnych i podmiot體 gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj one maj眛ek lub 秗odki pa駍twowe lub komunalne oraz wywi眤uj si z zobowi眤a finansowych na rzecz pa駍twa.
+ +

Art. 204.

 +
    +
  1. Najwy縮za Izba Kontroli przedk砤da Sejmowi: +

    +

    +

    1) analiz wykonania bud縠tu pa駍twa i za硂縠 polityki pieni昕nej,

    +

    2) opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr體,

    +

    3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst眕ienia, okre秎one w ustawie. +

    +

  2. Najwy縮za Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia砤lno禼i.
+ +

Art. 205.

 +
    +
  1. Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli jest powo硑wany przez Sejm za zgod Senatu, na 6 lat i mo縠 by ponownie powo砤ny tylko raz.

    +

  2. Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli nie mo縠 zajmowa innego stanowiska, z wyj眛kiem stanowiska profesora szko硑 wy縮zej ani wykonywa innych zaj赕 zawodowych.

    +

  3. Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli nie mo縠 nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z godno禼i jego urz阣u.
+ +

Art. 206.

 +

Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli nie mo縠 by bez uprzedniej zgody Sejmu poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i karnej ani pozbawiony wolno禼i. Prezes Najwy縮zej Izby Kontroli nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa i je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si Marsza砶a Sejmu, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

+ +

Art. 207.

 +

Organizacj oraz tryb dzia砤nia Najwy縮zej Izby Kontroli okre秎a ustawa.

+ +

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

 + +

Art. 208.

 +
    +
  1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra縴 wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela okre秎onych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

    +

  2. Zakres i spos骲 dzia砤nia Rzecznika Praw Obywatelskich okre秎a ustawa.
+ +

Art. 209.

 +
    +
  1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo硑wany przez Sejm za zgod Senatu, na 5 lat.

    +

  2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo縠 zajmowa innego stanowiska, z wyj眛kiem stanowiska profesora szko硑 wy縮zej ani wykonywa innych zaj赕 zawodowych.

    +

  3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo縠 nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z godno禼i jego urz阣u.
+ +

Art. 210.

 +

Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia砤lno禼i niezawis硑, niezale縩y od innych organ體 pa駍twowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okre秎onych w ustawie.

+ +

Art. 211.

+

Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo縠 by bez uprzedniej zgody Sejmu poci眊ni阾y do odpowiedzialno禼i karnej ani pozbawiony wolno禼i. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo縠 by zatrzymany lub aresztowany, z wyj眛kiem uj阠ia go na gor眂ym uczynku przest阷stwa i je縠li jego zatrzymanie jest niezb阣ne do zapewnienia prawid硂wego toku post阷owania. O zatrzymaniu niezw硂cznie powiadamia si Marsza砶a Sejmu, kt髍y mo縠 nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

+ +

Art. 212.

+

Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dzia砤lno禼i oraz o stanie przestrzegania wolno禼i i praw cz硂wieka i obywatela.

+ +

KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI

+ +

Art. 213.

 +
    +
  1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra縴 wolno禼i s硂wa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

    +

  2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz眃zenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa硑.
+ +

Art. 214.

 +
    +
  1. Cz硂nkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s powo硑wani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.

    +

  2. Cz硂nek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo縠 nale縠 do partii politycznej, zwi眤ku zawodowego ani prowadzi dzia砤lno禼i publicznej nie daj眂ej si pogodzi z godno禼i pe硁ionej funkcji.
+ +

Art. 215.

+

Zasady i tryb dzia砤nia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj oraz szczeg蟪owe zasady powo硑wania jej cz硂nk體 okre秎a ustawa.

+
+ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/test/constitution.json b/data/test/constitution.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..ece84dc731b809d3db901197771fbedea442bc26 --- /dev/null +++ b/data/test/constitution.json @@ -0,0 +1,472 @@ +{ + "chapters": [ + { + "number": 0, + "title": "PREAMBU艁A", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "-1": "W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \n \nodzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\nJej losie, \n \nmy, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n \nzar贸wno wierz膮cy w Boga \n \nb臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \n \njak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \n \na te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \n \nr贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \n \nwdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\nogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\nNarodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \n \nnawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n \nzobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\ntysi膮cletniego dorobku, \n \nz艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \n \n艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n \npomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\nby艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \n \npragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\npublicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \n \nw poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \n \nustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \n \njako prawa podstawowe dla pa艅stwa \n \noparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\ndialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\nobywateli i ich wsp贸lnot. \n \nWszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\nstosowali, \n \nwzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \n \njego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \n \na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\nPolskiej." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 1, + "title": "RZECZPOSPOLITA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "1": "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.", + "2": "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\nurzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.", + "3": "Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.", + "4": "1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\n\n 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.", + "5": "Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\nterytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\nbezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\n艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.", + "6": "1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.", + "7": "Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.", + "8": "1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.", + "9": "Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.", + "10": "1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\n\n 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.", + "11": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\n\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.", + "12": "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\nzawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.", + "13": "Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\nsi臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\nfaszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\nlub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\nzdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\nstruktur lub cz艂onkostwa.", + "14": "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\nprzekazu.", + "15": "1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\n\n 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.", + "16": "1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\n\n 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.", + "17": "1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n\n 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.", + "18": "Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\nrodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.", + "19": "Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\nzw艂aszcza inwalid贸w wojennych.", + "20": "Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\nw艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\nspo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.", + "21": "1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\n\n 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.", + "22": "Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\ndrodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.", + "23": "Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\nnarusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.", + "24": "Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.", + "25": "1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\n\n 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\n\n 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\n\n 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\n\n 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.", + "26": "1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\n\n 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.", + "27": "W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\nnie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\nmi臋dzynarodowych.", + "28": "1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\n\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\n\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\n\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\n\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.", + "29": "Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 2, + "title": "WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "30": "Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\ncz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\njest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.", + "31": "1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\n\n 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.", + "32": "1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\n\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.", + "33": "1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\n\n 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.", + "34": "1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\n\n 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.", + "35": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\n\n 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.", + "36": "Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\nRzeczypospolitej Polskiej.", + "37": "1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\n\n 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa." + }, + "heading": "ZASADY OG脫LNE" + }, + "1": { + "articles": { + "38": "Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.", + "39": "Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\ndobrowolnie wyra偶onej zgody.", + "40": "Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\nponi偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.", + "41": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n\n 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\n\n 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n\n 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\n\n 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.", + "42": "1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\n\n 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\n\n 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.", + "43": "Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.", + "44": "Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\npolitycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.", + "45": "1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\n\n 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.", + "46": "Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.", + "47": "Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\nimienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.", + "48": "1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.", + "49": "Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\nmo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\nokre艣lony.", + "50": "Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\npomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\nustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.", + "51": "1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\n\n 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\n\n 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\n\n 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\n\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.", + "52": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n\n 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\n\n 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\n\n 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.", + "53": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\n\n 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\n\n 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\n\n 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\n\n 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\n\n 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n\n 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.", + "54": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n\n 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.", + "55": "1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\n\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\n\n1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n\n2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\nprzest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\nw chwili z艂o偶enia wniosku.\n\n 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\n\n 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\n\n 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.", + "56": "1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n\n 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi." + }, + "heading": "WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE" + }, + "2": { + "articles": { + "57": "Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.", + "58": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\n\n 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\n\n 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.", + "59": "1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\n\n 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\n\n 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\n\n 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.", + "60": "Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\ns艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.", + "61": "1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\n\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\n\n 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\n\n 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.", + "62": "1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\n\n 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.", + "63": "Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\nw艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\norganizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\npetycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa." + }, + "heading": "WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE" + }, + "3": { + "articles": { + "64": "1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\n\n 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\n\n 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.", + "65": "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\n\n 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\n\n 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\n\n 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\n\n 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.", + "66": "1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\n\n 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.", + "67": "1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\n\n 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.", + "68": "1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\n\n 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\n\n 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\n\n 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\n\n 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.", + "69": "Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\nspo艂ecznej.", + "70": "1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\n\n 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\n\n 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\n\n 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\n\n 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.", + "71": "1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\n\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.", + "72": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\n\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\n\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\n\n 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.", + "73": "Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\nog艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\nkultury.", + "74": "1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\n\n 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\n\n 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\n\n 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.", + "75": "1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\n\n 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.", + "76": "W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\ndzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa." + }, + "heading": "WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE" + }, + "4": { + "articles": { + "77": "1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\n\n 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.", + "78": "Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\ninstancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.", + "79": "1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\n\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.", + "80": "Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\nnaruszonych przez organy w艂adzy publicznej.", + "81": "Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\nmo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie." + }, + "heading": "艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW" + }, + "5": { + "articles": { + "82": "Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\ntroska o dobro wsp贸lne.", + "83": "Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.", + "84": "Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.", + "85": "1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n\n 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\n\n 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.", + "86": "Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\nokre艣la ustawa." + }, + "heading": "OBOWI膭ZKI" + } + } + }, + { + "number": 3, + "title": "殴R脫D艁A PRAWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "87": "1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\n\n 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.", + "88": "1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\n\n 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\n\n 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.", + "89": "1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\n\n1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\n\n2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\n\n3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\n\n4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\n\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\n\n 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\n\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.", + "90": "1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\n\n 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n\n 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n\n 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.", + "91": "1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\n\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\n\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.", + "92": "1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\n\n 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.", + "93": "1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\n\n 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\n\n 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.", + "94": "Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\nna podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\nprawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\ntryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 4, + "title": "SEJM I SENAT", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "95": "1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \n 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw." + }, + "heading": "" + }, + "1": { + "articles": { + "96": "1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\n\n 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.", + "97": "1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\n\n 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.", + "98": "1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\n\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\n\n 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\n\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\n\n 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.", + "99": "1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\n\n 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\n\n 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.", + "100": "1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\n\n 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\n\n 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.", + "101": "1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie." + }, + "heading": "WYBORY I KADENCJA" + }, + "2": { + "articles": { + "102": "Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.", + "103": "1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\n\n 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\n\n 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.", + "104": "1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\n\n 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \n\n\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\nstrzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \n\n艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n\n 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.", + "105": "1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\n\n 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\n\n 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\n\n 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\n\n 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n\n 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.", + "106": "Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\nochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.", + "107": "1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\n\n 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.", + "108": "Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107." + }, + "heading": "POS艁OWIE I SENATOROWIE" + }, + "3": { + "articles": { + "109": "1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\n\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.", + "110": "1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\n\n 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\n\n 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.", + "111": "1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\n\n 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.", + "112": "Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\ndzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\nustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\nuchwalony przez Sejm.", + "113": "Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\nbezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\npos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.", + "114": "1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\n\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.", + "115": "1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\n\n 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.", + "116": "1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n\n 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.", + "117": "Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\nratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\nterytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.", + "118": "1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\n\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\n\n 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.", + "119": "1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\n\n 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\n\n 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.", + "120": "Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\nustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\nstanowi inaczej.", + "121": "1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\n\n 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\n\n 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.", + "122": "1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\n\n 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n\n 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.", + "123": "1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\n\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n\n 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.", + "124": "Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n120." + }, + "heading": "ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE" + }, + "4": { + "articles": { + "125": "1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\n\n 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n\n 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\n\n 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa." + }, + "heading": "REFERENDUM" + } + } + }, + { + "number": 5, + "title": "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "126": "1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.", + "127": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\n\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\n\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\n\n 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\n\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\n\n 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.", + "128": "1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\n\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.", + "129": "1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n\n 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "130": "Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\nNarodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\n\n\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\nuroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\nstrzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\ndobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\nnakazem\".\n\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".", + "131": "1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n\n1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\nprzyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\n\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\nRzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\npodj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\nZgromadzenia Narodowego,\n\n5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\n\n 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\n\n 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.", + "132": "Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\n偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\nurz臋dem.", + "133": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \n\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\nSenat,\n\n2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\ninnych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\n\n3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.", + "134": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\n\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\n\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\n\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.", + "135": "Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\nzewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.", + "136": "W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\ncz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\nPolskiej.", + "137": "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\nzrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.", + "138": "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.", + "139": "Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\nos贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.", + "140": "Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\ndo Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.", + "141": "1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.", + "142": "1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.", + "143": "Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\npowo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "144": "1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\n\n 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\n\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n\n1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\n\n2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\n\n4) inicjatywy ustawodawczej,\n\n5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\n\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n\n7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\nRzeczypospolitej Polskiej,\n\n8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\nNarodowego,\n\n9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\n\n11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\n\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\npe艂nienia obowi膮zk贸w,\n\n13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\nStanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\n\n14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\n\n15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\n\n16) nadawania order贸w i odznacze艅,\n\n17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\n\n18) stosowania prawa 艂aski,\n\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\nobywatelstwa polskiego,\n\n20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\n\n21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n\n22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\n\n23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\nAdministracyjnego,\n\n24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n\n25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\n\n26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\n\n27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\ni odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\n\n30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "145": "1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\n\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\n\n 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 6, + "title": "RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "146": "1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\n\n 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\n\n 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \n\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\n\n2) wydaje rozporz膮dzenia,\n\n3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\n\n4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\n\n5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\n\n6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\npa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\n\n7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\n\n8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\n\n9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\norganizacjami mi臋dzynarodowymi,\n\n10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\nwypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\n\n11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\ncorocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\n\n12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.", + "147": "1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\n\n 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\n\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\n\n 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.", + "148": "Prezes Rady Ministr贸w:\n\n 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\n\n 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\n\n 3. wydaje rozporz膮dzenia,\n\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\n\n 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\n\n 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\n\n 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.", + "149": "1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\n\n 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\n\n 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.", + "150": "Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\nobowi膮zkami publicznymi.", + "151": "Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\nPrezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\n\n\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\nministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\npomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\n\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".", + "152": "1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\n\n 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.", + "153": "1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\n\n 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.", + "154": "1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\n\n 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n\n 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.", + "155": "1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.", + "156": "1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\n\n 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.", + "157": "1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\n\n 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.", + "158": "1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\n\n 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.", + "159": "1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.", + "160": "Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\nwi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.", + "161": "Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\nw sk艂adzie Rady Ministr贸w.", + "162": "1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n\n 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\n\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\n\n2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\n\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 7, + "title": "SAMORZ膭D TERYTORIALNY", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "163": "Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\nKonstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.", + "164": "1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\n\n 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\n\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.", + "165": "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\n\n 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.", + "166": "1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\n\n 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\n\n 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.", + "167": "1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\n\n 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\n\n 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\n\n 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.", + "168": "Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\nop艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.", + "169": "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\n\n 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\n\n 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\n\n 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.", + "170": "Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\nsprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\nbezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\nreferendum lokalnego okre艣la ustawa.", + "171": "1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\n\n 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.", + "172": "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\n\n 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\n\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 8, + "title": "S膭DY I TRYBUNA艁Y", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "173": "S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.", + "174": "S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej." + }, + "heading": "" + }, + "1": { + "articles": { + "175": "1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \n 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.", + "176": "1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n\n 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.", + "177": "S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\nwyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.", + "178": "1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\n\n 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n\n 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.", + "179": "S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\nRady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.", + "180": "1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\n\n 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\n\n 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\n\n 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\n\n 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.", + "181": "S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\nmo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\nprzest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\nprawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\nprezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\nzwolnienie zatrzymanego.", + "182": "Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.", + "183": "1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n\n 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\n\n 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.", + "184": "Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\nzakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\nKontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\nsamorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\nrz膮dowej.", + "185": "Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\nna sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\nZgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.", + "186": "1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.", + "187": "1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\n\n1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\nNaczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\nRzeczypospolitej,\n\n2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\npowszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\n\n3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\nwybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\n\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\n\n 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\n\n 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa." + }, + "heading": "S膭DY" + }, + "2": { + "articles": { + "188": "Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n\n 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\n\n 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\n\n 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\n\n 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\n\n 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.", + "189": "Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\nkonstytucyjnymi organami pa艅stwa.", + "190": "1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\n\n 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n\n 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\n\n 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\n\n 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.", + "191": "1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \n\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\nMinistr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\nNaczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n\n2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\n\n3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\n\n4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\norganizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\n\n5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\n\n6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n\n 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.", + "192": "Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\nKonstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\nMarsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\nPrezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.", + "193": "Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\nzgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\nmi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\nrozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.", + "194": "1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\n\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.", + "195": "1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\n\n 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n\n 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.", + "196": "S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\nKonstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\nwolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\ngo na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\npowiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.", + "197": "Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\nokre艣la ustawa." + }, + "heading": "TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY" + }, + "3": { + "articles": { + "198": "1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\n\n 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\n\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.", + "199": "1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\n\n 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\n\n 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.", + "200": "Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\nTrybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\npowiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.", + "201": "Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\nustawa." + }, + "heading": "TRYBUNA艁 STANU" + } + } + }, + { + "number": 9, + "title": "ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "202": "1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\n\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.", + "203": "1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\n\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\n\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.", + "204": "1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \n\n1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\n\n2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\n\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\n\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.", + "205": "1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\n\n 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n\n 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.", + "206": "Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\nNajwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\nuj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\nniezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\nniezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\nzwolnienie zatrzymanego.", + "207": "Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa." + }, + "heading": "NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI" + }, + "1": { + "articles": { + "208": "1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n\n 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.", + "209": "1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\n\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.", + "210": "Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\nokre艣lonych w ustawie.", + "211": "Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\nObywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\npowiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\nzatrzymanego.", + "212": "Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\ndzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\nobywatela." + }, + "heading": "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH" + }, + "2": { + "articles": { + "213": "1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.", + "214": "1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.", + "215": "Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\noraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa." + }, + "heading": "KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI" + } + } + }, + { + "number": 10, + "title": "FINANSE PUBLICZNE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "216": "1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\n\n 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n\n 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\n\n 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n\n 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.", + "217": "Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\nprzedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\ni umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\nustawy.", + "218": "Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\nokre艣la ustawa.", + "219": "1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\n\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\n\n 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\n\n 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.", + "220": "1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\n\n 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.", + "221": "Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\nbud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\nwy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.", + "222": "Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\nroku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\nprzypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.", + "223": "Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\nprzekazania jej Senatowi.", + "224": "1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\n\n 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.", + "225": "Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\nbud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\nkadencji Sejmu.", + "226": "1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\n\n 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.", + "227": "1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\n\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\n\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n\n 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n\n 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\n\n 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 11, + "title": "STANY NADZWYCZAJNE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "228": "1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\n\n 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\n\n 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\n\n 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\n\n 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\n\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.", + "229": "W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\ndo wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\nRady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\npa艅stwa.", + "230": "1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\n\n 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.", + "231": "Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\nrozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\nRzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\nobecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.", + "232": "W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\nnosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\nmo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\n偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\nmo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.", + "233": "1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\n\n 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).", + "234": "1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\n\n 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 12, + "title": "ZMIANA KONSTYTUCJI", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "235": "1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n\n 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\n\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\n\n 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n\n 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\n\n 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 13, + "title": "PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "236": "1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\n\n 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.", + "237": "1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\n\n 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.", + "238": "1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.", + "239": "1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\n\n 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\n\n 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.", + "240": "W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\nprzewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\ncentralnym banku pa艅stwa.", + "241": "1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n\n 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\n\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\n\n 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n\n 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\n\n 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n\n 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.", + "242": "Trac膮 moc:\n\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).", + "243": "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\ndnia jej og艂oszenia." + }, + "heading": "" + } + } + } + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/main.py b/main.py new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..25361bd0813f27ca53012d94056df49a4cb8c447 --- /dev/null +++ b/main.py @@ -0,0 +1,117 @@ +import streamlit as st +import pandas as pd +import json +import re +from langchain_core.documents import Document +from langchain_chroma import Chroma +from langchain_community.embeddings import HuggingFaceEmbeddings +from langchain_community.retrievers import BM25Retriever +from langchain.retrievers import EnsembleRetriever +from langchain_core.runnables import ( + RunnableLambda +) +from langchain_core.documents import Document + +@st.cache_data +def load_data(): + with open("data/test/constitution.json") as f: + return json.load(f) + + +def format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content): + subchapter_name = subchapter["heading"] + if subchapter_name != "": + subchapter_name = f"\n{subchapter_name}\n" + + if article_number == "-1": + article_number = "" + else: + article_number = f"\nArtyku艂 {article_number}\n" + + if chapter['number'] == 0: + chapter_name = chapter["title"] + else: + chapter_name = f"Rozdzia艂 {chapter['number']} {chapter['title']}" + chapter_name = f"{chapter_name}\n" + return f"{article_content}\n\n\n{chapter_name}{subchapter_name}{article_number}" + +constitution = load_data() +print(constitution) +documents = [ + Document( + page_content=format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content), + metadata={"chapter_number": chapter["number"], "chapter_title": chapter["title"], + "subchapter_title": subchapter["heading"], "subchapter_number": subchapter_number, + "article_number": article_number}, + ) + for chapter in constitution["chapters"] + for subchapter_number, subchapter in chapter["subchapters"].items() + for article_number, article_content in subchapter["articles"].items() +] + +def get_full_content(constitution): + text = "# KONSTYTUCJA\n# RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n\n## z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n" + for chapter in constitution["chapters"]: + chapter_prefix = f"## **Rozdzia艂 {chapter['number']}**\n\n" if chapter['number'] != 0 else '' + chapter_title = f"**{chapter['title']}**" if chapter['title'].strip() != '' else '' + chapter_name = f"{chapter_prefix} {chapter_title}" + + text += f"\n\n{chapter_name}" + for subchapter_number, subchapter in chapter["subchapters"].items(): + subchapter_heading = f"\n\n### **{subchapter['heading']}**" if subchapter['heading'].strip() != '' else '' + text += subchapter_heading + for article_number, article_content in subchapter["articles"].items(): + if article_number == "-1": + article_prefix = "" + else: + article_prefix = f"**Art. {article_number}.**\n\n" + text += f"\n\n{article_prefix}{article_content}" + return text + + +@st.cache_resource +def load_models(): + embeddings = HuggingFaceEmbeddings(model_name="ipipan/silver-retriever-base-v1") + vector_store = Chroma.from_documents(documents=documents, embedding=embeddings) + embeddings_retriever = vector_store.as_retriever() + + bm25_retriever = BM25Retriever.from_documents(documents) + formatter = RunnableLambda(lambda x: f"Pytanie: {x}") + + formatting_retriever = formatter | embeddings_retriever + + # ensemble_retriever = EnsembleRetriever( + # retrievers=[bm25_retriever, formatting_retriever], weights=[0.5, 0.5] + # ) + + return embeddings, vector_store, formatting_retriever + +embeddings, vector_store, retriever = load_models() + +st.title('Konstytucja RP') +tab1, tab2 = st.tabs(["Wyszukiwarka", "Tre艣膰"]) + +with tab1: + question = st.text_input('Zadaj pytanie:', 'Czy zgodnie z konstytucj膮 wszyscy s膮 r贸wni wobec prawa?') + + retrieved_docs = retriever.invoke(f"{question}") + + def format_single(doc): + meta_removed = doc.page_content.split("\n\n\n")[0] + if doc.metadata['article_number'] == "-1": + prefix = "**Preambu艂a**" + else: + prefix = f"**Art. {doc.metadata['article_number']}.**" + return f"{prefix}\n\n{meta_removed}" + + def format_docs(docs): + return "\n\n".join([ + format_single(doc) + for doc in docs + ]) + result = format_docs(retrieved_docs) + + st.markdown(format_docs(retrieved_docs)) + +with tab2: + st.markdown(get_full_content(constitution)) \ No newline at end of file diff --git a/prepare_data.ipynb b/prepare_data.ipynb new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..187a87e8a6e8b37c386915671a7d812101aa48ad --- /dev/null +++ b/prepare_data.ipynb @@ -0,0 +1,4815 @@ +{ + "cells": [ + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 1, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from pathlib import Path" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 174, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "import re\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "for file in Path(\"data/raw\").iterdir():\n", + " with open(file, \"rt\", encoding=\"ISO-8859-2\") as f:\n", + " content = f.read()\n", + "\n", + " content = content.replace(\"\", \"\").replace(\"
\", \"\")\n", + " text = handler.handle(content)\n", + "\n", + " pat = re.compile(r\"\\*\\*\\s*?(.*?)\\s*?\\*\\*\", flags=re.DOTALL)\n", + "\n", + " def replace(match):\n", + " replacement = match.group(1).replace(\"\\n\", \"\")\n", + " return f'**{replacement}**'\n", + " \n", + " text = pat.sub(replace, text)\n", + "\n", + " with open(f\"data/parsed/{file.stem}.md\", \"wt\") as f:\n", + " f.write(text)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 230, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'5': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', '1': 'RZECZPOSPOLITA', '0': 'KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBU艁A', '4': 'SEJM I SENAT', '12': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', '13': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', '10': 'FINANSE PUBLICZNE', '9': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', '11': 'STANY NADZWYCZAJNE', '8': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', '3': '殴R脫D艁A PRAWA', '7': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', '6': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', '2': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA'}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "import json\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "def get_file_name(title):\n", + " return title.lower().replace(\" \", \"_\").replace(\".\", \"_\").replace(\",\", \"_\")\n", + "\n", + "\n", + "def split_articles(content):\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " return dict(zip(split[::2], split[1::2]))\n", + "\n", + "chapter_titles = {}\n", + "for file in Path(\"data/parsed\").iterdir():\n", + "\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " content = f.read().strip()\n", + "\n", + " headings = re.findall(r'\\*\\*(?!Art\\.)(.*?)\\*\\*\\s*', content)\n", + " if headings[0] == \"Rozdzia艂 I\":\n", + " headings = [headings[0] + \" \" + headings[1], *headings[2:]]\n", + " \n", + " chapter_title = re.sub(r'Rozdzia艂 .*? ', \"\", headings[0])\n", + " chapter_titles[file.stem] = chapter_title.strip()\n", + " headings = headings[1:]\n", + " \n", + " split = re.split(r'\\*\\*(?!Art\\.).*?\\*\\*\\s*', content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " \n", + " if len(headings) < len(split):\n", + " heading = chapter_titles[file.stem]\n", + " headings = [heading, *headings]\n", + " \n", + " Path(f\"data/processed/{file.stem}\").mkdir(exist_ok=True, parents=True)\n", + " for file_number, (title, file_content) in enumerate(zip(headings, split)):\n", + " file_name = get_file_name(title)\n", + "\n", + " \n", + " with open(f\"data/processed/{file.stem}/{file_number}_{file_name}.md\", \"wt\") as f:\n", + " f.write(file_content)\n", + " \n", + " subheadings = headings\n", + " if headings[0] == chapter_titles[file.stem]:\n", + " subheadings[0] = \"\"\n", + "\n", + " meta = {\n", + " \"number\": file.stem,\n", + " \"title\": chapter_titles[file.stem],\n", + " \"subheadings\": headings\n", + " }\n", + " with open(f\"data/processed/{file.stem}/meta.json\", \"wt\") as f:\n", + " json.dump(meta, f, ensure_ascii=False, indent=4)\n", + "print(chapter_titles)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 240, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.',\n", + " '10': '1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i '\n", + " 'r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy '\n", + " 's膮downiczej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 '\n", + " 'Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 '\n", + " 's膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.',\n", + " '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii '\n", + " 'politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i '\n", + " 'r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi '\n", + " 'na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.',\n", + " '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\\n'\n", + " 'zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, '\n", + " 'ruch贸w\\n'\n", + " 'obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.',\n", + " '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji '\n", + " 'odwo艂uj膮cych\\n'\n", + " 'si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania '\n", + " 'nazizmu,\\n'\n", + " 'faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 '\n", + " 'zak艂ada\\n'\n", + " 'lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w '\n", + " 'celu\\n'\n", + " 'zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje '\n", + " 'utajnienie\\n'\n", + " 'struktur lub cz艂onkostwa.',\n", + " '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w '\n", + " 'spo艂ecznego\\n'\n", + " 'przekazu.',\n", + " '15': '1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia '\n", + " 'decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi '\n", + " 'spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom '\n", + " 'terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.',\n", + " '16': '1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego '\n", + " 'stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy '\n", + " 'publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 '\n", + " 'publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 '\n", + " 'odpowiedzialno艣膰.',\n", + " '17': '1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce '\n", + " 'osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad '\n", + " 'nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i '\n", + " 'dla jego ochrony.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. '\n", + " 'Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani '\n", + " 'ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.',\n", + " '18': 'Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\\n'\n", + " 'rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej '\n", + " 'Polskiej.',\n", + " '19': 'Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o '\n", + " 'niepodleg艂o艣膰,\\n'\n", + " 'zw艂aszcza inwalid贸w wojennych.',\n", + " '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\\n'\n", + " 'urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.',\n", + " '20': 'Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci '\n", + " 'gospodarczej,\\n'\n", + " 'w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\\n'\n", + " 'spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej '\n", + " 'Polskiej.',\n", + " '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest '\n", + " 'dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.',\n", + " '22': 'Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne '\n", + " 'tylko w\\n'\n", + " 'drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.',\n", + " '23': 'Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta '\n", + " 'nie\\n'\n", + " 'narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.',\n", + " '24': 'Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo '\n", + " 'sprawuje\\n'\n", + " 'nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.',\n", + " '25': '1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 '\n", + " 'bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i '\n", + " 'filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami '\n", + " 'wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii '\n", + " 'oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 '\n", + " 'wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim '\n", + " 'okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i '\n", + " 'ustawy.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz '\n", + " 'zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w '\n", + " 'zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.',\n", + " '26': '1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie '\n", + " 'niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz '\n", + " 'zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz '\n", + " 'podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.',\n", + " '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. '\n", + " 'Przepis ten\\n'\n", + " 'nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych '\n", + " 'um贸w\\n'\n", + " 'mi臋dzynarodowych.',\n", + " '28': '1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w '\n", + " 'koronie w czerwonym polu.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie '\n", + " 'prawnej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.',\n", + " '29': 'Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.',\n", + " '3': 'Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.',\n", + " '4': '1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub '\n", + " 'bezpo艣rednio.',\n", + " '5': 'Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci '\n", + " 'swojego\\n'\n", + " 'terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\\n'\n", + " 'bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia '\n", + " 'ochron臋\\n'\n", + " '艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.',\n", + " '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego '\n", + " 'dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, '\n", + " 'jego trwania i rozwoju.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za '\n", + " 'granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.',\n", + " '7': 'Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.',\n", + " '8': '1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e '\n", + " 'Konstytucja stanowi inaczej.',\n", + " '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.'}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "with open(\"data/processed/1/0_rzeczpospolita.md\") as f:\n", + " content = f.read()\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " pprint(dict(zip(split[::2], split[1::2])))" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": null, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "for chapter in Path(\"data/processed\").iterdir():\n", + " print(chapter)\n", + " meta = json.load(open(chapter / \"meta.json\"))\n", + " chapter_number = meta[\"number\"]\n", + " chapter_title = meta[\"title\"]\n", + " subheadings = meta[\"subheadings\"]\n", + " subchapters = {}\n", + " for file in chapter.glob(\"*.md\"):\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " number = file.stem.split(\"_\")[0]\n", + " if number not in subchapters:\n", + " subchapters[number] = {}\n", + " f.read()" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 232, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "data/processed/9\n", + "{'2': {'content': '**Art. 213.**\\n\\n 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.\\n**Art. 214.**\\n\\n 1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.\\n**Art. 215.**\\n\\nZasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\\noraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.', 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}, '1': {'content': '**Art. 208.**\\n\\n 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.\\n**Art. 209.**\\n\\n 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n**Art. 210.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokre艣lonych w ustawie.\\n\\n**Art. 211.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.\\n\\n**Art. 212.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\\nobywatela.', 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'}, '0': {'content': '**Art. 202.**\\n\\n 1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.\\n**Art. 203.**\\n\\n 1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.\\n**Art. 204.**\\n\\n 1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \\n\\n1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\\n\\n2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.\\n**Art. 205.**\\n\\n 1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n**Art. 206.**\\n\\nPrezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\\nNajwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\\nuj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\\nniezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\\nniezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 207.**\\n\\nOrganizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.', 'heading': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI'}}\n", + "9 ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA\n", + "data/processed/0\n", + "{'0': {'content': 'W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzar贸wno wierz膮cy w Boga \\n \\nb臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \\n \\njak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \\n \\na te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \\n \\nr贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \\n \\nwdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\\nogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\\nNarodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \\n \\nnawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysi膮cletniego dorobku, \\n \\nz艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \\n \\n艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\\nby艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \\n \\npragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\\npublicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla pa艅stwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\\ndialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\\nobywateli i ich wsp贸lnot. \\n \\nWszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \\n \\njego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', 'heading': ''}}\n", + "0 KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBU艁A\n", + "data/processed/11\n", + "{'0': {'content': '**Art. 228.**\\n\\n 1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\\n\\n 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.\\n**Art. 229.**\\n\\nW razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\\ndo wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\\npa艅stwa.\\n\\n**Art. 230.**\\n\\n 1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\\n\\n 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.\\n**Art. 231.**\\n\\nRozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\\nrozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\\nobecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n**Art. 232.**\\n\\nW celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\\nmo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\\n偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\\nmo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.\\n\\n**Art. 233.**\\n\\n 1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\\n\\n 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\\n**Art. 234.**\\n\\n 1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.', 'heading': ''}}\n", + "11 STANY NADZWYCZAJNE\n", + "data/processed/7\n", + "{'0': {'content': '**Art. 163.**\\n\\nSamorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\\nKonstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.\\n\\n**Art. 164.**\\n\\n 1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.\\n**Art. 165.**\\n\\n 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\\n\\n 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.\\n**Art. 166.**\\n\\n 1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\\n\\n 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.\\n**Art. 167.**\\n\\n 1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\\n\\n 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.\\n**Art. 168.**\\n\\nJednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\\nop艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.\\n\\n**Art. 169.**\\n\\n 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.\\n**Art. 170.**\\n\\nCz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\\nsprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\\nbezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego okre艣la ustawa.\\n\\n**Art. 171.**\\n\\n 1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.\\n**Art. 172.**\\n\\n 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "7 SAMORZ膭D TERYTORIALNY\n", + "data/processed/6\n", + "{'0': {'content': '**Art. 146.**\\n\\n 1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\\n\\n5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\\npa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\\n\\n7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\\n\\n9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\\norganizacjami mi臋dzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\\ncorocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\\n\\n12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.\\n\\n**Art. 147.**\\n\\n 1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\\n\\n 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\\n\\n 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.\\n**Art. 148.**\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w:\\n\\n 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\\n\\n 3. wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\\n\\n 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej. \\n**Art. 149.**\\n\\n 1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\\n\\n 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.\\n**Art. 150.**\\n\\nCz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\\nobowi膮zkami publicznymi.\\n\\n**Art. 151.**\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\\n\\n\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\\nministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n**Art. 152.**\\n\\n 1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.\\n**Art. 153.**\\n\\n 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.\\n**Art. 154.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.\\n**Art. 155.**\\n\\n 1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.\\n**Art. 156.**\\n\\n 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n**Art. 157.**\\n\\n 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.\\n**Art. 158.**\\n\\n 1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\\n\\n 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.\\n**Art. 159.**\\n\\n 1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.\\n**Art. 160.**\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\\nwi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n**Art. 161.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\\nw sk艂adzie Rady Ministr贸w.\\n\\n**Art. 162.**\\n\\n 1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\\n\\n2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.', 'heading': ''}}\n", + "6 RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA\n", + "data/processed/1\n", + "{'0': {'content': '**Art. 1.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.\\n\\n**Art. 2.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\\nurzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.\\n\\n**Art. 3.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.\\n\\n**Art. 4.**\\n\\n 1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\\n\\n 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio. \\n**Art. 5.**\\n\\nRzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\\nterytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\\nbezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\\n艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.\\n\\n**Art. 6.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\\n**Art. 7.**\\n\\nOrgany w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.\\n\\n**Art. 8.**\\n\\n 1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.\\n**Art. 9.**\\n\\nRzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.\\n\\n**Art. 10.**\\n\\n 1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\\n\\n 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.\\n**Art. 11.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\\n**Art. 12.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\\nzawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.\\n\\n**Art. 13.**\\n\\nZakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\\nsi臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\\nlub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub cz艂onkostwa.\\n\\n**Art. 14.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\\nprzekazu.\\n\\n**Art. 15.**\\n\\n 1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.\\n**Art. 16.**\\n\\n 1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\\n\\n 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.\\n**Art. 17.**\\n\\n 1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.\\n**Art. 18.**\\n\\nMa艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\\nrodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 19.**\\n\\nRzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\\nzw艂aszcza inwalid贸w wojennych.\\n\\n**Art. 20.**\\n\\nSpo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\\nw艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\\nspo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 21.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.\\n**Art. 22.**\\n\\nOgraniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.\\n\\n**Art. 23.**\\n\\nPodstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.\\n\\n**Art. 24.**\\n\\nPraca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.\\n\\n**Art. 25.**\\n\\n 1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\\n\\n 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\\n\\n 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.\\n**Art. 26.**\\n\\n 1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\\n\\n 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.\\n**Art. 27.**\\n\\nW Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\\nmi臋dzynarodowych.\\n\\n**Art. 28.**\\n\\n 1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n\\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.\\n**Art. 29.**\\n\\nStolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.', 'heading': ''}}\n", + "1 RZECZPOSPOLITA\n", + "data/processed/10\n", + "{'0': {'content': '**Art. 216.**\\n\\n 1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.\\n**Art. 217.**\\n\\nNak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\\nprzedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\\ni umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\\nustawy.\\n\\n**Art. 218.**\\n\\nOrganizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\\nokre艣la ustawa.\\n\\n**Art. 219.**\\n\\n 1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\\n\\n 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.\\n**Art. 220.**\\n\\n 1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.\\n**Art. 221.**\\n\\nInicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\\nbud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\\nwy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.\\n\\n**Art. 222.**\\n\\nRada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\\nroku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\\nprzypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.\\n\\n**Art. 223.**\\n\\nSenat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.\\n\\n**Art. 224.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.\\n**Art. 225.**\\n\\nJe偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\\nbud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\\nkadencji Sejmu.\\n\\n**Art. 226.**\\n\\n 1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.\\n**Art. 227.**\\n\\n 1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n\\n 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\\n\\n 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "10 FINANSE PUBLICZNE\n", + "data/processed/8\n", + "{'2': {'content': '**Art. 188.**\\n\\nTrybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\\n\\n 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\\n\\n 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1. \\n**Art. 189.**\\n\\nTrybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami pa艅stwa.\\n\\n**Art. 190.**\\n\\n 1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.\\n**Art. 191.**\\n\\n 1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\\nMinistr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\\n\\n4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\\norganizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\\n\\n5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.\\n**Art. 192.**\\n\\nZ wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\\nMarsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\\nPrezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.\\n\\n**Art. 193.**\\n\\nKa偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\\nmi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\\nrozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.\\n\\n**Art. 194.**\\n\\n 1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.\\n**Art. 195.**\\n\\n 1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\\n\\n 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n**Art. 196.**\\n\\nS臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\\nwolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\\ngo na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 197.**\\n\\nOrganizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\\nokre艣la ustawa.', 'heading': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY'}, '1': {'content': '**Art. 175.**\\n\\n 1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \\n 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.\\n**Art. 176.**\\n\\n 1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.\\n**Art. 177.**\\n\\nS膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\\nwyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.\\n\\n**Art. 178.**\\n\\n 1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n**Art. 179.**\\n\\nS臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.\\n\\n**Art. 180.**\\n\\n 1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\\n\\n 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.\\n**Art. 181.**\\n\\nS臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\\nmo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\\nprzest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\\nprawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\\nprezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 182.**\\n\\nUdzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.\\n\\n**Art. 183.**\\n\\n 1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.\\n**Art. 184.**\\n\\nNaczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\\nzakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\\nsamorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\\nrz膮dowej.\\n\\n**Art. 185.**\\n\\nPrezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\\nZgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.\\n\\n**Art. 186.**\\n\\n 1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n**Art. 187.**\\n\\n 1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\\npowszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\\n\\n3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\\nwybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\\n\\n 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.', 'heading': 'S膭DY'}, '3': {'content': '**Art. 198.**\\n\\n 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.\\n**Art. 199.**\\n\\n 1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\\n\\n 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\\n\\n 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n**Art. 200.**\\n\\nCz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\\nTrybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 201.**\\n\\nOrganizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\\nustawa.', 'heading': 'TRYBUNA艁 STANU'}, '0': {'content': '**Art. 173.**\\n\\nS膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.\\n\\n**Art. 174.**\\n\\nS膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.', 'heading': ''}}\n", + "8 S膭DY I TRYBUNA艁Y\n", + "data/processed/4\n", + "{'3': {'content': '**Art. 109.**\\n\\n 1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.\\n**Art. 110.**\\n\\n 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\\n\\n 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.\\n**Art. 111.**\\n\\n 1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.\\n**Art. 112.**\\n\\nOrganizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\\ndzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.\\n\\n**Art. 113.**\\n\\nPosiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\\nbezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\\npos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.\\n\\n**Art. 114.**\\n\\n 1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.\\n**Art. 115.**\\n\\n 1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.\\n**Art. 116.**\\n\\n 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\\n**Art. 117.**\\n\\nZasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\\nratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\\nterytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.\\n\\n**Art. 118.**\\n\\n 1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.\\n**Art. 119.**\\n\\n 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu. \\n**Art. 120.**\\n\\nSejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\\nustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\\nstanowi inaczej.\\n\\n**Art. 121.**\\n\\n 1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n**Art. 122.**\\n\\n 1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\\n\\n 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\\n**Art. 123.**\\n\\n 1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\\n**Art. 124.**\\n\\nDo Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.', 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE'}, '1': {'content': '**Art. 96.**\\n\\n 1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\\n**Art. 97.**\\n\\n 1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\\n\\n 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\\n**Art. 98.**\\n\\n 1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\\n\\n 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.\\n**Art. 99.**\\n\\n 1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\\n\\n 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego. \\n**Art. 100.**\\n\\n 1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\\n**Art. 101.**\\n\\n 1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.', 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'}, '4': {'content': '**Art. 125.**\\n\\n 1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\\n\\n 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.', 'heading': 'REFERENDUM'}, '2': {'content': '**Art. 102.**\\n\\nNie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.\\n\\n**Art. 103.**\\n\\n 1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\\n\\n 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.\\n**Art. 104.**\\n\\n 1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\\n\\n 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \\n\\n\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\n艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.\\n**Art. 105.**\\n\\n 1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\\n\\n 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\\n\\n 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.\\n**Art. 106.**\\n\\nWarunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\\nochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.\\n\\n**Art. 107.**\\n\\n 1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\\n**Art. 108.**\\n\\nDo senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.', 'heading': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE'}, '0': {'content': '**Art. 95.**\\n\\n 1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.', 'heading': ''}}\n", + "4 SEJM I SENAT\n", + "data/processed/3\n", + "{'0': {'content': '**Art. 87.**\\n\\n 1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\\n\\n 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.\\n**Art. 88.**\\n\\n 1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\\n**Art. 89.**\\n\\n 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\\n\\n2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\\n**Art. 90**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n**Art. 91.**\\n\\n 1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\\n\\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.\\n**Art. 92.**\\n\\n 1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\\n\\n 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.\\n**Art. 93.**\\n\\n 1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\\n\\n 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\\n\\n 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.\\n**Art. 94.**\\n\\nOrgany samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\\nna podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\\nprawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\\ntryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "3 殴R脫D艁A PRAWA\n", + "data/processed/12\n", + "{'0': {'content': '**Art. 235.**\\n\\n 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\\n\\n 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.', 'heading': ''}}\n", + "12 ZMIANA KONSTYTUCJI\n", + "data/processed/2\n", + "{'3': {'content': '**Art. 64.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.\\n**Art. 65.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\\n\\n 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\\n\\n 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.\\n**Art. 66.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.\\n**Art. 67.**\\n\\n 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.\\n**Art. 68.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\\n\\n 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\\n\\n 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.\\n**Art. 69.**\\n\\nOsobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspo艂ecznej.\\n\\n**Art. 70.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n**Art. 71.**\\n\\n 1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.\\n**Art. 72.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.\\n**Art. 73.**\\n\\nKa偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\\nog艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\\nkultury.\\n\\n**Art. 74.**\\n\\n 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\\n\\n 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.\\n**Art. 75.**\\n\\n 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.\\n**Art. 76.**\\n\\nW艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\\ndzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.', 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'}, '0': {'content': '**Art. 30.**\\n\\nPrzyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\\ncz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\\n\\n**Art. 31.**\\n\\n 1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.\\n**Art. 32.**\\n\\n 1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\\n**Art. 33.**\\n\\n 1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.\\n**Art. 34.**\\n\\n 1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.\\n**Art. 35.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.\\n**Art. 36.**\\n\\nPodczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 37.**\\n\\n 1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.', 'heading': 'ZASADY OG脫LNE'}, '4': {'content': '**Art. 77.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.\\n**Art. 78.**\\n\\nKa偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.\\n\\n**Art. 79.**\\n\\n 1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.\\n**Art. 80.**\\n\\nKa偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\\nnaruszonych przez organy w艂adzy publicznej.\\n\\n**Art. 81.**\\n\\nPraw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.', 'heading': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW'}, '2': {'content': '**Art. 57.**\\n\\nKa偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.\\n\\n**Art. 58.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\\n\\n 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\\n**Art. 59.**\\n\\n 1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\\n\\n 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\\n\\n 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.\\n**Art. 60.**\\n\\nObywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\\ns艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.\\n\\n**Art. 61.**\\n\\n 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\\n**Art. 62.**\\n\\n 1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\\n**Art. 63.**\\n\\nKa偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nw艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.', 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE'}, '5': {'content': '**Art. 82.**\\n\\nObowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wsp贸lne.\\n\\n**Art. 83.**\\n\\nKa偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 84.**\\n\\nKa偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.\\n\\n**Art. 85.**\\n\\n 1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n**Art. 86.**\\n\\nKa偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\\nokre艣la ustawa.', 'heading': 'OBOWI膭ZKI'}, '1': {'content': '**Art. 38.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.\\n\\n**Art. 39.**\\n\\nNikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyra偶onej zgody.\\n\\n**Art. 40.**\\n\\nNikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponi偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.\\n\\n**Art. 41.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\\n\\n 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\\n\\n 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.\\n**Art. 42.**\\n\\n 1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\\n\\n 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\\n\\n 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.\\n**Art. 43.**\\n\\nZbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.\\n\\n**Art. 44.**\\n\\nBieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\\npolitycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\\n\\n**Art. 45.**\\n\\n 1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\\n\\n 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.\\n**Art. 46.**\\n\\nPrzepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\\n\\n**Art. 47.**\\n\\nKa偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.\\n\\n**Art. 48.**\\n\\n 1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\\n**Art. 49.**\\n\\nZapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\\nmo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\\nokre艣lony.\\n\\n**Art. 50.**\\n\\nZapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\\nustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.\\n\\n**Art. 51.**\\n\\n 1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\\n\\n 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\\n\\n 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.\\n**Art. 52.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.\\n**Art. 53.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\\n\\n 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\\n\\n 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.\\n**Art. 54.**\\n\\n 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\\n**Art. 55.**\\n\\n 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\\n\\n1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\\nprzest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\\nw chwili z艂o偶enia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d. \\n**Art. 56.**\\n\\n 1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.', 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE'}}\n", + "2 WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA\n", + "data/processed/13\n", + "{'0': {'content': '**Art. 236.**\\n\\n 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.\\n**Art. 237.**\\n\\n 1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\\n\\n 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.\\n**Art. 238.**\\n\\n 1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.\\n**Art. 239.**\\n\\n 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.\\n**Art. 240.**\\n\\nW okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\\nprzewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\\ncentralnym banku pa艅stwa.\\n\\n**Art. 241.**\\n\\n 1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\\n\\n 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\\n**Art. 242.**\\n\\nTrac膮 moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). \\n**Art. 243.**\\n\\nKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\\ndnia jej og艂oszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'heading': ''}}\n", + "13 PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE\n", + "data/processed/5\n", + "{'0': {'content': '**Art. 126.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.\\n**Art. 127.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\\n\\n 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\\n\\n 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.\\n**Art. 128.**\\n\\n 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.\\n**Art. 129.**\\n\\n 1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n**Art. 130.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\\n\\n\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\\nstrzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n**Art. 131.**\\n\\n 1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\\npodj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\\n\\n 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.\\n**Art. 132.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\\n偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\\nurz臋dem.\\n\\n**Art. 133.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.\\n**Art. 134.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.\\n**Art. 135.**\\n\\nOrganem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\\nzewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.\\n\\n**Art. 136.**\\n\\nW razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\\ncz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.\\n\\n**Art. 137.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\\nzrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.\\n\\n**Art. 138.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\\n\\n**Art. 139.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\\nos贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.\\n\\n**Art. 140.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.\\n\\n**Art. 141.**\\n\\n 1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.\\n**Art. 142.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.\\n**Art. 143.**\\n\\nOrganem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n**Art. 144.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\\n\\n 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\\npe艂nienia obowi膮zk贸w,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\\nStanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\\n\\n14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\\n\\n15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania order贸w i odznacze艅,\\n\\n17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\\n\\n18) stosowania prawa 艂aski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\\n\\n21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\\n\\n23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\\n\\n26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\\n\\n27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\\ni odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n**Art. 145.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.', 'heading': ''}}\n", + "5 PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [ + "for chapter in Path(\"data/processed\").iterdir():\n", + " print(chapter)\n", + " meta = json.load(open(chapter / \"meta.json\"))\n", + " chapter_number = meta[\"number\"]\n", + " chapter_title = meta[\"title\"]\n", + " subheadings = meta[\"subheadings\"]\n", + " subchapters = {}\n", + " for file in chapter.glob(\"*.md\"):\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " number = file.stem.split(\"_\")[0]\n", + " if number not in subchapters:\n", + " subchapters[number] = {}\n", + " subchapters[number][\"content\"] = f.read()\n", + " subchapters[number][\"heading\"] = subheadings[int(number)]\n", + "\n", + " print(subchapters)\n", + " print(chapter_number, chapter_title)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 255, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "import json\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "def get_file_name(title):\n", + " return title.lower().replace(\" \", \"_\").replace(\".\", \"_\").replace(\",\", \"_\")\n", + "\n", + "\n", + "def split_articles(content):\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " if len(split) == 1:\n", + " split = [\"-1\", split[0]]\n", + " return dict(zip(split[::2]), split[1::2])\n", + "\n", + "chapter_titles = {}\n", + "chapters = []\n", + "for file in Path(\"data/parsed\").iterdir():\n", + "\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " content = f.read().strip()\n", + "\n", + " headings = re.findall(r'\\*\\*(?!Art\\.)(.*?)\\*\\*\\s*', content)\n", + " if headings[0] == \"Rozdzia艂 I\":\n", + " headings = [headings[0] + \" \" + headings[1], *headings[2:]]\n", + " \n", + " chapter_title = re.sub(r'Rozdzia艂 .*? ', \"\", headings[0])\n", + " chapter_titles[file.stem] = chapter_title.strip()\n", + " headings = headings[1:]\n", + " \n", + " split = re.split(r'\\*\\*(?!Art\\.).*?\\*\\*\\s*', content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " \n", + " if len(headings) < len(split):\n", + " heading = chapter_titles[file.stem]\n", + " headings = [heading, *headings]\n", + " \n", + " Path(f\"data/test\").mkdir(exist_ok=True, parents=True)\n", + " subchapters = {}\n", + " if headings[0] == chapter_titles[file.stem]:\n", + " headings[0] = \"\"\n", + " for file_number, (title, file_content) in enumerate(zip(headings, split)):\n", + " file_name = get_file_name(title)\n", + " subchapters[file_number] = {}\n", + " articles = split_articles(file_content)\n", + " subchapters[file_number][\"articles\"] = articles\n", + " subchapters[file_number][\"heading\"] = title\n", + "\n", + " chapter = {\n", + " \"number\": int(file.stem),\n", + " \"title\": chapter_titles[file.stem],\n", + " \"subchapters\": subchapters\n", + " }\n", + " chapters.append(chapter)\n", + "chapters = sorted(chapters, key=lambda x: x[\"number\"])\n", + "with open(f\"data/test/constitution.json\", \"wt\") as f:\n", + " json.dump({\"chapters\": chapters}, f, ensure_ascii=False, indent=4)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 2, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "{'chapters': [{'number': 0,\n", + " 'title': 'PREAMBU艁A',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'-1': 'W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzar贸wno wierz膮cy w Boga \\n \\nb臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \\n \\njak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \\n \\na te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \\n \\nr贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \\n \\nwdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\\nogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\\nNarodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \\n \\nnawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysi膮cletniego dorobku, \\n \\nz艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \\n \\n艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\\nby艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \\n \\npragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\\npublicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla pa艅stwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\\ndialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\\nobywateli i ich wsp贸lnot. \\n \\nWszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \\n \\njego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\\nPolskiej.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 1,\n", + " 'title': 'RZECZPOSPOLITA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.',\n", + " '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\\nurzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.',\n", + " '3': 'Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.',\n", + " '4': '1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\\n\\n 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.',\n", + " '5': 'Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\\nterytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\\nbezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\\n艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.',\n", + " '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.',\n", + " '7': 'Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.',\n", + " '8': '1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.',\n", + " '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.',\n", + " '10': '1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\\n\\n 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.',\n", + " '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.',\n", + " '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\\nzawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.',\n", + " '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\\nsi臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\\nlub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub cz艂onkostwa.',\n", + " '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\\nprzekazu.',\n", + " '15': '1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.',\n", + " '16': '1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\\n\\n 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.',\n", + " '17': '1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.',\n", + " '18': 'Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\\nrodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '19': 'Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\\nzw艂aszcza inwalid贸w wojennych.',\n", + " '20': 'Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\\nw艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\\nspo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.',\n", + " '22': 'Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.',\n", + " '23': 'Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.',\n", + " '24': 'Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.',\n", + " '25': '1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\\n\\n 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\\n\\n 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.',\n", + " '26': '1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\\n\\n 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.',\n", + " '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\\nmi臋dzynarodowych.',\n", + " '28': '1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n\\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.',\n", + " '29': 'Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 2,\n", + " 'title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'30': 'Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\\ncz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.',\n", + " '31': '1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.',\n", + " '32': '1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.',\n", + " '33': '1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.',\n", + " '34': '1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.',\n", + " '35': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.',\n", + " '36': 'Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '37': '1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'ZASADY OG脫LNE'},\n", + " '1': {'articles': {'38': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.',\n", + " '39': 'Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyra偶onej zgody.',\n", + " '40': 'Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponi偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.',\n", + " '41': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\\n\\n 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\\n\\n 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.',\n", + " '42': '1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\\n\\n 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\\n\\n 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.',\n", + " '43': 'Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.',\n", + " '44': 'Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\\npolitycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.',\n", + " '45': '1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\\n\\n 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.',\n", + " '46': 'Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.',\n", + " '47': 'Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.',\n", + " '48': '1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.',\n", + " '49': 'Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\\nmo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\\nokre艣lony.',\n", + " '50': 'Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\\nustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.',\n", + " '51': '1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\\n\\n 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\\n\\n 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.',\n", + " '52': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.',\n", + " '53': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\\n\\n 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\\n\\n 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.',\n", + " '54': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.',\n", + " '55': '1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\\n\\n1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\\nprzest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\\nw chwili z艂o偶enia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.',\n", + " '56': '1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.'},\n", + " 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE'},\n", + " '2': {'articles': {'57': 'Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.',\n", + " '58': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\\n\\n 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.',\n", + " '59': '1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\\n\\n 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\\n\\n 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.',\n", + " '60': 'Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\\ns艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.',\n", + " '61': '1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.',\n", + " '62': '1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.',\n", + " '63': 'Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nw艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE'},\n", + " '3': {'articles': {'64': '1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.',\n", + " '65': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\\n\\n 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\\n\\n 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.',\n", + " '66': '1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.',\n", + " '67': '1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.',\n", + " '68': '1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\\n\\n 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\\n\\n 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.',\n", + " '69': 'Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspo艂ecznej.',\n", + " '70': '1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.',\n", + " '71': '1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.',\n", + " '72': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.',\n", + " '73': 'Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\\nog艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\\nkultury.',\n", + " '74': '1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\\n\\n 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.',\n", + " '75': '1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.',\n", + " '76': 'W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\\ndzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'},\n", + " '4': {'articles': {'77': '1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.',\n", + " '78': 'Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.',\n", + " '79': '1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.',\n", + " '80': 'Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\\nnaruszonych przez organy w艂adzy publicznej.',\n", + " '81': 'Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.'},\n", + " 'heading': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW'},\n", + " '5': {'articles': {'82': 'Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wsp贸lne.',\n", + " '83': 'Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '84': 'Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.',\n", + " '85': '1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.',\n", + " '86': 'Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\\nokre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'OBOWI膭ZKI'}}},\n", + " {'number': 3,\n", + " 'title': '殴R脫D艁A PRAWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'87': '1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\\n\\n 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.',\n", + " '88': '1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.',\n", + " '89': '1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\\n\\n2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.',\n", + " '90': '1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '91': '1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\\n\\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.',\n", + " '92': '1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\\n\\n 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.',\n", + " '93': '1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\\n\\n 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\\n\\n 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.',\n", + " '94': 'Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\\nna podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\\nprawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\\ntryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 4,\n", + " 'title': 'SEJM I SENAT',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'95': '1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.'},\n", + " 'heading': ''},\n", + " '1': {'articles': {'96': '1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.',\n", + " '97': '1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\\n\\n 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.',\n", + " '98': '1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\\n\\n 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.',\n", + " '99': '1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\\n\\n 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.',\n", + " '100': '1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.',\n", + " '101': '1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.'},\n", + " 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'},\n", + " '2': {'articles': {'102': 'Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.',\n", + " '103': '1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\\n\\n 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.',\n", + " '104': '1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\\n\\n 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \\n\\n\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\n艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.',\n", + " '105': '1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\\n\\n 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\\n\\n 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.',\n", + " '106': 'Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\\nochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.',\n", + " '107': '1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.',\n", + " '108': 'Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.'},\n", + " 'heading': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE'},\n", + " '3': {'articles': {'109': '1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.',\n", + " '110': '1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\\n\\n 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.',\n", + " '111': '1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.',\n", + " '112': 'Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\\ndzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.',\n", + " '113': 'Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\\nbezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\\npos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.',\n", + " '114': '1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.',\n", + " '115': '1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.',\n", + " '116': '1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.',\n", + " '117': 'Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\\nratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\\nterytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.',\n", + " '118': '1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.',\n", + " '119': '1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.',\n", + " '120': 'Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\\nustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\\nstanowi inaczej.',\n", + " '121': '1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '122': '1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\\n\\n 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.',\n", + " '123': '1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.',\n", + " '124': 'Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.'},\n", + " 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE'},\n", + " '4': {'articles': {'125': '1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\\n\\n 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'REFERENDUM'}}},\n", + " {'number': 5,\n", + " 'title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'126': '1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.',\n", + " '127': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\\n\\n 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\\n\\n 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.',\n", + " '128': '1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.',\n", + " '129': '1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '130': 'Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\\n\\n\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\\nstrzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".',\n", + " '131': '1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\\npodj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\\n\\n 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.',\n", + " '132': 'Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\\n偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\\nurz臋dem.',\n", + " '133': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.',\n", + " '134': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.',\n", + " '135': 'Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\\nzewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.',\n", + " '136': 'W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\\ncz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.',\n", + " '137': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\\nzrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.',\n", + " '138': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.',\n", + " '139': 'Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\\nos贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.',\n", + " '140': 'Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.',\n", + " '141': '1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.',\n", + " '142': '1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.',\n", + " '143': 'Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '144': '1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\\n\\n 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\\npe艂nienia obowi膮zk贸w,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\\nStanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\\n\\n14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\\n\\n15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania order贸w i odznacze艅,\\n\\n17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\\n\\n18) stosowania prawa 艂aski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\\n\\n21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\\n\\n23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\\n\\n26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\\n\\n27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\\ni odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '145': '1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 6,\n", + " 'title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'146': '1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\\n\\n5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\\npa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\\n\\n7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\\n\\n9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\\norganizacjami mi臋dzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\\ncorocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\\n\\n12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.',\n", + " '147': '1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\\n\\n 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\\n\\n 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.',\n", + " '148': 'Prezes Rady Ministr贸w:\\n\\n 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\\n\\n 3. wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\\n\\n 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.',\n", + " '149': '1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\\n\\n 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.',\n", + " '150': 'Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\\nobowi膮zkami publicznymi.',\n", + " '151': 'Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\\n\\n\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\\nministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".',\n", + " '152': '1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.',\n", + " '153': '1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.',\n", + " '154': '1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.',\n", + " '155': '1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.',\n", + " '156': '1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '157': '1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.',\n", + " '158': '1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\\n\\n 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.',\n", + " '159': '1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '160': 'Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\\nwi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '161': 'Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\\nw sk艂adzie Rady Ministr贸w.',\n", + " '162': '1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\\n\\n2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 7,\n", + " 'title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'163': 'Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\\nKonstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.',\n", + " '164': '1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.',\n", + " '165': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\\n\\n 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.',\n", + " '166': '1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\\n\\n 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.',\n", + " '167': '1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\\n\\n 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.',\n", + " '168': 'Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\\nop艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.',\n", + " '169': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.',\n", + " '170': 'Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\\nsprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\\nbezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego okre艣la ustawa.',\n", + " '171': '1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.',\n", + " '172': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 8,\n", + " 'title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'173': 'S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.',\n", + " '174': 'S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.'},\n", + " 'heading': ''},\n", + " '1': {'articles': {'175': '1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \\n 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.',\n", + " '176': '1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.',\n", + " '177': 'S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\\nwyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.',\n", + " '178': '1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.',\n", + " '179': 'S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.',\n", + " '180': '1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\\n\\n 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.',\n", + " '181': 'S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\\nmo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\\nprzest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\\nprawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\\nprezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '182': 'Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.',\n", + " '183': '1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.',\n", + " '184': 'Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\\nzakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\\nsamorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\\nrz膮dowej.',\n", + " '185': 'Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\\nZgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.',\n", + " '186': '1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.',\n", + " '187': '1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\\npowszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\\n\\n3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\\nwybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\\n\\n 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'S膭DY'},\n", + " '2': {'articles': {'188': 'Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\\n\\n 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\\n\\n 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.',\n", + " '189': 'Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami pa艅stwa.',\n", + " '190': '1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.',\n", + " '191': '1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\\nMinistr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\\n\\n4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\\norganizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\\n\\n5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.',\n", + " '192': 'Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\\nMarsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\\nPrezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.',\n", + " '193': 'Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\\nmi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\\nrozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.',\n", + " '194': '1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.',\n", + " '195': '1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\\n\\n 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.',\n", + " '196': 'S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\\nwolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\\ngo na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '197': 'Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\\nokre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY'},\n", + " '3': {'articles': {'198': '1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.',\n", + " '199': '1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\\n\\n 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\\n\\n 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.',\n", + " '200': 'Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\\nTrybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '201': 'Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\\nustawa.'},\n", + " 'heading': 'TRYBUNA艁 STANU'}}},\n", + " {'number': 9,\n", + " 'title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'202': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.',\n", + " '203': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.',\n", + " '204': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \\n\\n1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\\n\\n2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.',\n", + " '205': '1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.',\n", + " '206': 'Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\\nNajwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\\nuj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\\nniezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\\nniezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '207': 'Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI'},\n", + " '1': {'articles': {'208': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.',\n", + " '209': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.',\n", + " '210': 'Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokre艣lonych w ustawie.',\n", + " '211': 'Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.',\n", + " '212': 'Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\\nobywatela.'},\n", + " 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'},\n", + " '2': {'articles': {'213': '1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.',\n", + " '214': '1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.',\n", + " '215': 'Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\\noraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}}},\n", + " {'number': 10,\n", + " 'title': 'FINANSE PUBLICZNE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'216': '1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.',\n", + " '217': 'Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\\nprzedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\\ni umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\\nustawy.',\n", + " '218': 'Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\\nokre艣la ustawa.',\n", + " '219': '1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\\n\\n 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.',\n", + " '220': '1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.',\n", + " '221': 'Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\\nbud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\\nwy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.',\n", + " '222': 'Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\\nroku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\\nprzypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.',\n", + " '223': 'Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.',\n", + " '224': '1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.',\n", + " '225': 'Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\\nbud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\\nkadencji Sejmu.',\n", + " '226': '1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.',\n", + " '227': '1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n\\n 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\\n\\n 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 11,\n", + " 'title': 'STANY NADZWYCZAJNE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'228': '1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\\n\\n 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.',\n", + " '229': 'W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\\ndo wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\\npa艅stwa.',\n", + " '230': '1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\\n\\n 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.',\n", + " '231': 'Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\\nrozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\\nobecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.',\n", + " '232': 'W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\\nmo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\\n偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\\nmo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.',\n", + " '233': '1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\\n\\n 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).',\n", + " '234': '1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 12,\n", + " 'title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'235': '1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\\n\\n 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 13,\n", + " 'title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'236': '1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.',\n", + " '237': '1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\\n\\n 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.',\n", + " '238': '1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.',\n", + " '239': '1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.',\n", + " '240': 'W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\\nprzewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\\ncentralnym banku pa艅stwa.',\n", + " '241': '1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\\n\\n 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.',\n", + " '242': 'Trac膮 moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).',\n", + " '243': 'Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\\ndnia jej og艂oszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ'},\n", + " 'heading': ''}}}]}" + ] + }, + "execution_count": 2, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "import json\n", + "with open(\"konstytucja-rag/data/test/constitution.json\") as f:\n", + " constitution = json.load(f)\n", + "constitution" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 61, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'chapters': [{'number': 0, 'title': 'PREAMBU艁A', 'subchapters': {'0': {'articles': {'-1': 'W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzar贸wno wierz膮cy w Boga \\n \\nb臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \\n \\njak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \\n \\na te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \\n \\nr贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \\n \\nwdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\\nogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\\nNarodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \\n \\nnawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysi膮cletniego dorobku, \\n \\nz艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \\n \\n艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\\nby艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \\n \\npragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\\npublicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla pa艅stwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\\ndialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\\nobywateli i ich wsp贸lnot. \\n \\nWszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \\n \\njego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\\nPolskiej.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 1, 'title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.', '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\\nurzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.', '3': 'Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.', '4': '1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\\n\\n 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.', '5': 'Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\\nterytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\\nbezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\\n艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.', '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.', '7': 'Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.', '8': '1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.', '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.', '10': '1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\\n\\n 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.', '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.', '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\\nzawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.', '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\\nsi臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\\nlub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub cz艂onkostwa.', '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\\nprzekazu.', '15': '1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.', '16': '1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\\n\\n 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.', '17': '1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.', '18': 'Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\\nrodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.', '19': 'Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\\nzw艂aszcza inwalid贸w wojennych.', '20': 'Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\\nw艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\\nspo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.', '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.', '22': 'Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.', '23': 'Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.', '24': 'Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.', '25': '1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\\n\\n 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\\n\\n 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.', '26': '1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\\n\\n 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.', '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\\nmi臋dzynarodowych.', '28': '1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n\\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.', '29': 'Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 2, 'title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'30': 'Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\\ncz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.', '31': '1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.', '32': '1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', '33': '1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.', '34': '1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.', '35': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.', '36': 'Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.', '37': '1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'ZASADY OG脫LNE'}, '1': {'articles': {'38': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.', '39': 'Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyra偶onej zgody.', '40': 'Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponi偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.', '41': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\\n\\n 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\\n\\n 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.', '42': '1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\\n\\n 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\\n\\n 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.', '43': 'Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.', '44': 'Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\\npolitycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.', '45': '1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\\n\\n 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.', '46': 'Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.', '47': 'Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.', '48': '1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.', '49': 'Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\\nmo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\\nokre艣lony.', '50': 'Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\\nustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.', '51': '1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\\n\\n 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\\n\\n 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.', '52': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.', '53': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\\n\\n 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\\n\\n 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.', '54': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.', '55': '1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\\n\\n1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\\nprzest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\\nw chwili z艂o偶enia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.', '56': '1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.'}, 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE'}, '2': {'articles': {'57': 'Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.', '58': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\\n\\n 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.', '59': '1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\\n\\n 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\\n\\n 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.', '60': 'Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\\ns艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.', '61': '1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.', '62': '1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.', '63': 'Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nw艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE'}, '3': {'articles': {'64': '1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.', '65': '1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\\n\\n 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\\n\\n 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.', '66': '1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.', '67': '1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.', '68': '1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\\n\\n 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\\n\\n 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.', '69': 'Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspo艂ecznej.', '70': '1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.', '71': '1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.', '72': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.', '73': 'Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\\nog艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\\nkultury.', '74': '1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\\n\\n 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.', '75': '1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.', '76': 'W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\\ndzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'}, '4': {'articles': {'77': '1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.', '78': 'Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.', '79': '1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.', '80': 'Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\\nnaruszonych przez organy w艂adzy publicznej.', '81': 'Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.'}, 'heading': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW'}, '5': {'articles': {'82': 'Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wsp贸lne.', '83': 'Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.', '84': 'Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.', '85': '1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.', '86': 'Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\\nokre艣la ustawa.'}, 'heading': 'OBOWI膭ZKI'}}}, {'number': 3, 'title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'87': '1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\\n\\n 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.', '88': '1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.', '89': '1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\\n\\n2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.', '90': '1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', '91': '1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\\n\\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.', '92': '1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\\n\\n 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.', '93': '1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\\n\\n 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\\n\\n 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.', '94': 'Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\\nna podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\\nprawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\\ntryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 4, 'title': 'SEJM I SENAT', 'subchapters': {'0': {'articles': {'95': '1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.'}, 'heading': ''}, '1': {'articles': {'96': '1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.', '97': '1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\\n\\n 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.', '98': '1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\\n\\n 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.', '99': '1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\\n\\n 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.', '100': '1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.', '101': '1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.'}, 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'}, '2': {'articles': {'102': 'Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.', '103': '1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\\n\\n 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.', '104': '1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\\n\\n 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \\n\\n\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\n艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.', '105': '1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\\n\\n 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\\n\\n 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.', '106': 'Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\\nochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.', '107': '1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.', '108': 'Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.'}, 'heading': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE'}, '3': {'articles': {'109': '1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.', '110': '1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\\n\\n 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.', '111': '1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.', '112': 'Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\\ndzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.', '113': 'Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\\nbezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\\npos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.', '114': '1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.', '115': '1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.', '116': '1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.', '117': 'Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\\nratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\\nterytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.', '118': '1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.', '119': '1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.', '120': 'Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\\nustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\\nstanowi inaczej.', '121': '1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', '122': '1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\\n\\n 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.', '123': '1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.', '124': 'Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.'}, 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE'}, '4': {'articles': {'125': '1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\\n\\n 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'REFERENDUM'}}}, {'number': 5, 'title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapters': {'0': {'articles': {'126': '1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.', '127': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\\n\\n 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\\n\\n 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.', '128': '1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.', '129': '1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.', '130': 'Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\\n\\n\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\\nstrzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".', '131': '1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\\npodj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\\n\\n 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.', '132': 'Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\\n偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\\nurz臋dem.', '133': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.', '134': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.', '135': 'Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\\nzewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.', '136': 'W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\\ncz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', '137': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\\nzrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.', '138': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.', '139': 'Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\\nos贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.', '140': 'Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.', '141': '1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.', '142': '1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.', '143': 'Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.', '144': '1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\\n\\n 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\\npe艂nienia obowi膮zk贸w,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\\nStanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\\n\\n14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\\n\\n15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania order贸w i odznacze艅,\\n\\n17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\\n\\n18) stosowania prawa 艂aski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\\n\\n21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\\n\\n23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\\n\\n26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\\n\\n27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\\ni odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.', '145': '1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 6, 'title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'146': '1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\\n\\n5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\\npa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\\n\\n7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\\n\\n9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\\norganizacjami mi臋dzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\\ncorocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\\n\\n12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.', '147': '1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\\n\\n 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\\n\\n 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.', '148': 'Prezes Rady Ministr贸w:\\n\\n 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\\n\\n 3. wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\\n\\n 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.', '149': '1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\\n\\n 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.', '150': 'Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\\nobowi膮zkami publicznymi.', '151': 'Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\\n\\n\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\\nministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".', '152': '1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.', '153': '1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.', '154': '1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.', '155': '1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.', '156': '1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.', '157': '1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.', '158': '1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\\n\\n 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.', '159': '1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.', '160': 'Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\\nwi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', '161': 'Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\\nw sk艂adzie Rady Ministr贸w.', '162': '1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\\n\\n2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 7, 'title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapters': {'0': {'articles': {'163': 'Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\\nKonstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.', '164': '1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.', '165': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\\n\\n 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.', '166': '1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\\n\\n 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.', '167': '1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\\n\\n 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.', '168': 'Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\\nop艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.', '169': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.', '170': 'Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\\nsprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\\nbezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego okre艣la ustawa.', '171': '1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.', '172': '1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 8, 'title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapters': {'0': {'articles': {'173': 'S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.', '174': 'S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.'}, 'heading': ''}, '1': {'articles': {'175': '1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \\n 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.', '176': '1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.', '177': 'S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\\nwyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.', '178': '1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', '179': 'S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.', '180': '1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\\n\\n 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.', '181': 'S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\\nmo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\\nprzest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\\nprawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\\nprezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', '182': 'Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.', '183': '1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.', '184': 'Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\\nzakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\\nsamorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\\nrz膮dowej.', '185': 'Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\\nZgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.', '186': '1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', '187': '1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\\npowszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\\n\\n3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\\nwybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\\n\\n 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'S膭DY'}, '2': {'articles': {'188': 'Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\\n\\n 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\\n\\n 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.', '189': 'Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami pa艅stwa.', '190': '1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.', '191': '1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\\nMinistr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\\n\\n4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\\norganizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\\n\\n5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.', '192': 'Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\\nMarsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\\nPrezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.', '193': 'Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\\nmi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\\nrozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.', '194': '1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.', '195': '1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\\n\\n 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', '196': 'S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\\nwolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\\ngo na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', '197': 'Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\\nokre艣la ustawa.'}, 'heading': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY'}, '3': {'articles': {'198': '1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.', '199': '1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\\n\\n 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\\n\\n 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.', '200': 'Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\\nTrybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', '201': 'Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\\nustawa.'}, 'heading': 'TRYBUNA艁 STANU'}}}, {'number': 9, 'title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'202': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.', '203': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.', '204': '1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \\n\\n1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\\n\\n2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.', '205': '1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.', '206': 'Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\\nNajwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\\nuj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\\nniezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\\nniezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', '207': 'Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI'}, '1': {'articles': {'208': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.', '209': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.', '210': 'Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokre艣lonych w ustawie.', '211': 'Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.', '212': 'Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\\nobywatela.'}, 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'}, '2': {'articles': {'213': '1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.', '214': '1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.', '215': 'Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\\noraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.'}, 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}}}, {'number': 10, 'title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'216': '1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.', '217': 'Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\\nprzedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\\ni umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\\nustawy.', '218': 'Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\\nokre艣la ustawa.', '219': '1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\\n\\n 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.', '220': '1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.', '221': 'Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\\nbud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\\nwy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.', '222': 'Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\\nroku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\\nprzypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.', '223': 'Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.', '224': '1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.', '225': 'Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\\nbud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\\nkadencji Sejmu.', '226': '1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.', '227': '1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n\\n 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\\n\\n 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 11, 'title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'228': '1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\\n\\n 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.', '229': 'W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\\ndo wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\\npa艅stwa.', '230': '1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\\n\\n 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.', '231': 'Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\\nrozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\\nobecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', '232': 'W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\\nmo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\\n偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\\nmo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.', '233': '1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\\n\\n 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).', '234': '1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 12, 'title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', 'subchapters': {'0': {'articles': {'235': '1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\\n\\n 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 13, 'title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'236': '1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.', '237': '1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\\n\\n 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.', '238': '1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.', '239': '1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.', '240': 'W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\\nprzewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\\ncentralnym banku pa艅stwa.', '241': '1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\\n\\n 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.', '242': 'Trac膮 moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).', '243': 'Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\\ndnia jej og艂oszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ'}, 'heading': ''}}}]}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "import json\n", + "with open(\"konstytucja-rag/data/test/constitution.json\") as f:\n", + " constitution = json.load(f)\n", + "\n", + "print(constitution)\n", + "\n", + "from langchain_core.documents import Document\n", + "documents = [\n", + " Document(\n", + " page_content=f\"Artyku艂 {article_number}\\n\\n{article_content}\",\n", + " metadata={\"chapter_number\": chapter[\"number\"], \"chapter_title\": chapter[\"title\"],\n", + " \"subchapter_title\": subchapter[\"heading\"], \"subchapter_number\": subchapter_number,\n", + " \"article_number\": article_number},\n", + " )\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items()\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items()\n", + "]" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 35, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "[Document(page_content='Artyku艂 -1\\n\\nW trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzar贸wno wierz膮cy w Boga \\n \\nb臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \\n \\njak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \\n \\na te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \\n \\nr贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \\n \\nwdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\\nogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\\nNarodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \\n \\nnawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysi膮cletniego dorobku, \\n \\nz艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \\n \\n艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\\nby艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \\n \\npragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\\npublicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla pa艅stwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\\ndialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\\nobywateli i ich wsp贸lnot. \\n \\nWszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \\n \\njego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', metadata={'chapter_number': 0, 'chapter_title': 'KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBU艁A', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '-1'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 1\\n\\nRzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '1'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 2\\n\\nRzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\\nurzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '2'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 3\\n\\nRzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '3'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 4\\n\\n1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\\n\\n 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '4'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 5\\n\\nRzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\\nterytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\\nbezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\\n艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '5'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 6\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '6'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 7\\n\\nOrgany w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '7'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 8\\n\\n1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '8'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 9\\n\\nRzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '9'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 10\\n\\n1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\\n\\n 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '10'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 11\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '11'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 12\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\\nzawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '12'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 13\\n\\nZakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\\nsi臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\\nlub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub cz艂onkostwa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '13'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 14\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\\nprzekazu.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '14'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 15\\n\\n1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '15'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 16\\n\\n1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\\n\\n 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '16'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 17\\n\\n1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '17'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 18\\n\\nMa艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\\nrodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '18'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 19\\n\\nRzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\\nzw艂aszcza inwalid贸w wojennych.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '19'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 20\\n\\nSpo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\\nw艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\\nspo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '20'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 21\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '21'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 22\\n\\nOgraniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '22'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 23\\n\\nPodstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '23'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 24\\n\\nPraca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '24'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 25\\n\\n1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\\n\\n 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\\n\\n 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '25'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 26\\n\\n1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\\n\\n 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '26'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 27\\n\\nW Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\\nmi臋dzynarodowych.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '27'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 28\\n\\n1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n\\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '28'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 29\\n\\nStolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '29'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 30\\n\\nPrzyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\\ncz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '30'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 31\\n\\n1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '31'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 32\\n\\n1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '32'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 33\\n\\n1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '33'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 34\\n\\n1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '34'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 35\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '35'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 36\\n\\nPodczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '36'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 37\\n\\n1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '37'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 38\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '38'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 39\\n\\nNikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyra偶onej zgody.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '39'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 40\\n\\nNikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponi偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '40'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 41\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\\n\\n 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\\n\\n 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '41'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 42\\n\\n1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\\n\\n 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\\n\\n 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '42'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 43\\n\\nZbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '43'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 44\\n\\nBieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\\npolitycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '44'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 45\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\\n\\n 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '45'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 46\\n\\nPrzepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '46'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 47\\n\\nKa偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '47'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 48\\n\\n1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '48'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 49\\n\\nZapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\\nmo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\\nokre艣lony.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '49'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 50\\n\\nZapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\\nustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '50'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 51\\n\\n1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\\n\\n 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\\n\\n 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '51'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 52\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '52'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 53\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\\n\\n 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\\n\\n 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '53'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 54\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '54'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 55\\n\\n1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\\n\\n1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\\nprzest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\\nw chwili z艂o偶enia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '55'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 56\\n\\n1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '56'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 57\\n\\nKa偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '57'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 58\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\\n\\n 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '58'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 59\\n\\n1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\\n\\n 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\\n\\n 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '59'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 60\\n\\nObywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\\ns艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '60'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 61\\n\\n1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '61'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 62\\n\\n1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '62'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 63\\n\\nKa偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nw艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '63'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 64\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '64'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 65\\n\\n1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\\n\\n 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\\n\\n 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '65'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 66\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '66'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 67\\n\\n1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '67'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 68\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\\n\\n 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\\n\\n 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '68'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 69\\n\\nOsobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspo艂ecznej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '69'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 70\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\\n\\n 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '70'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 71\\n\\n1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '71'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 72\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '72'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 73\\n\\nKa偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\\nog艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\\nkultury.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '73'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 74\\n\\n1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\\n\\n 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\\n\\n 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '74'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 75\\n\\n1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '75'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 76\\n\\nW艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\\ndzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '76'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 77\\n\\n1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '77'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 78\\n\\nKa偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '78'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 79\\n\\n1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '79'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 80\\n\\nKa偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\\nnaruszonych przez organy w艂adzy publicznej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '80'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 81\\n\\nPraw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': '艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '81'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 82\\n\\nObowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wsp贸lne.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '82'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 83\\n\\nKa偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '83'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 84\\n\\nKa偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '84'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 85\\n\\n1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '85'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 86\\n\\nKa偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\\nokre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '86'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 87\\n\\n1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\\n\\n 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '87'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 88\\n\\n1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '88'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 89\\n\\n1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\\n\\n2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '89'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 90\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '90'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 91\\n\\n1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\\n\\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '91'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 92\\n\\n1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\\n\\n 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '92'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 93\\n\\n1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\\n\\n 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\\n\\n 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '93'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 94\\n\\nOrgany samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\\nna podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\\nprawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\\ntryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '94'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 95\\n\\n1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '95'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 96\\n\\n1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '96'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 97\\n\\n1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\\n\\n 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '97'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 98\\n\\n1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\\n\\n 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '98'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 99\\n\\n1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\\n\\n 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '99'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 100\\n\\n1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '100'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 101\\n\\n1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '101'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 102\\n\\nNie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '102'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 103\\n\\n1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\\n\\n 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '103'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 104\\n\\n1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\\n\\n 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \\n\\n\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\n艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\\n\\n 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '104'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 105\\n\\n1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\\n\\n 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\\n\\n 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '105'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 106\\n\\nWarunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\\nochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '106'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 107\\n\\n1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '107'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 108\\n\\nDo senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POS艁OWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '108'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 109\\n\\n1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '109'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 110\\n\\n1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\\n\\n 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '110'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 111\\n\\n1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '111'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 112\\n\\nOrganizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\\ndzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '112'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 113\\n\\nPosiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\\nbezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\\npos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '113'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 114\\n\\n1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '114'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 115\\n\\n1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '115'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 116\\n\\n1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '116'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 117\\n\\nZasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\\nratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\\nterytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '117'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 118\\n\\n1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '118'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 119\\n\\n1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\\n\\n 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '119'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 120\\n\\nSejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\\nustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\\nstanowi inaczej.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '120'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 121\\n\\n1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '121'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 122\\n\\n1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\\n\\n 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '122'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 123\\n\\n1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '123'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 124\\n\\nDo Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '124'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 125\\n\\n1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\\n\\n 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'REFERENDUM', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '125'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 126\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '126'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 127\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\\n\\n 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\\n\\n 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '127'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 128\\n\\n1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '128'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 129\\n\\n1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\\n\\n 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '129'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 130\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\\n\\n\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\\nstrzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '130'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 131\\n\\n1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\\npodj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\\n\\n 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '131'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 132\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\\n偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\\nurz臋dem.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '132'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 133\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '133'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 134\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '134'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 135\\n\\nOrganem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\\nzewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '135'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 136\\n\\nW razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\\ncz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '136'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 137\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\\nzrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '137'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 138\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '138'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 139\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\\nos贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '139'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 140\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '140'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 141\\n\\n1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '141'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 142\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '142'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 143\\n\\nOrganem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '143'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 144\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\\n\\n 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\\npe艂nienia obowi膮zk贸w,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\\nStanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\\n\\n14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\\n\\n15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania order贸w i odznacze艅,\\n\\n17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\\n\\n18) stosowania prawa 艂aski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\\n\\n21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\\n\\n22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\\n\\n23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\\n\\n26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\\n\\n27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\\ni odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '144'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 145\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '145'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 146\\n\\n1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\\n\\n5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\\npa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\\n\\n7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\\n\\n9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\\norganizacjami mi臋dzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\\ncorocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\\n\\n12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '146'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 147\\n\\n1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\\n\\n 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\\n\\n 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '147'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 148\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w:\\n\\n 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\\n\\n 3. wydaje rozporz膮dzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\\n\\n 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '148'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 149\\n\\n1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\\n\\n 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '149'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 150\\n\\nCz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\\nobowi膮zkami publicznymi.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '150'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 151\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\\n\\n\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\\nministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\\n\\nPrzysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '151'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 152\\n\\n1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '152'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 153\\n\\n1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '153'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 154\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '154'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 155\\n\\n1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '155'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 156\\n\\n1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '156'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 157\\n\\n1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\\n\\n 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '157'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 158\\n\\n1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\\n\\n 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '158'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 159\\n\\n1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '159'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 160\\n\\nPrezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\\nwi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '160'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 161\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\\nw sk艂adzie Rady Ministr贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '161'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 162\\n\\n1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\\n\\n2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '162'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 163\\n\\nSamorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\\nKonstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '163'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 164\\n\\n1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '164'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 165\\n\\n1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\\n\\n 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '165'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 166\\n\\n1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\\n\\n 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '166'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 167\\n\\n1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\\n\\n 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '167'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 168\\n\\nJednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\\nop艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '168'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 169\\n\\n1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '169'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 170\\n\\nCz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\\nsprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\\nbezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '170'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 171\\n\\n1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '171'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 172\\n\\n1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\\n\\n 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZ膭D TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '172'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 173\\n\\nS膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '173'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 174\\n\\nS膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '174'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 175\\n\\n1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \\n 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '175'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 176\\n\\n1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '176'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 177\\n\\nS膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\\nwyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '177'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 178\\n\\n1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '178'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 179\\n\\nS臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '179'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 180\\n\\n1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\\n\\n 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '180'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 181\\n\\nS臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\\nmo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\\nprzest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\\nprawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\\nprezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '181'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 182\\n\\nUdzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '182'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 183\\n\\n1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '183'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 184\\n\\nNaczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\\nzakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\\nsamorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\\nrz膮dowej.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '184'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 185\\n\\nPrezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\\nZgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '185'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 186\\n\\n1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '186'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 187\\n\\n1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\\npowszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\\n\\n3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\\nwybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\\n\\n 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\\n\\n 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'S膭DY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '187'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 188\\n\\nTrybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\\n\\n 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\\n\\n 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '188'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 189\\n\\nTrybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami pa艅stwa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '189'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 190\\n\\n1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '190'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 191\\n\\n1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\\nMinistr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\\nNaczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\\n\\n4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\\norganizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\\n\\n5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '191'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 192\\n\\nZ wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\\nMarsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\\nPrezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '192'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 193\\n\\nKa偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\\nmi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\\nrozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '193'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 194\\n\\n1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '194'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 195\\n\\n1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\\n\\n 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\\n\\n 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '195'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 196\\n\\nS臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\\nKonstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\\nwolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\\ngo na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '196'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 197\\n\\nOrganizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\\nokre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '197'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 198\\n\\n1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '198'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 199\\n\\n1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\\n\\n 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\\n\\n 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '199'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 200\\n\\nCz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\\nTrybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '200'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 201\\n\\nOrganizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\\nustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_title': 'TRYBUNA艁 STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '201'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 202\\n\\n1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '202'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 203\\n\\n1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\\n\\n 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '203'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 204\\n\\n1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \\n\\n1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\\n\\n2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\\n\\n 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '204'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 205\\n\\n1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '205'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 206\\n\\nPrezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\\nNajwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\\nuj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\\nniezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\\nniezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '206'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 207\\n\\nOrganizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '207'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 208\\n\\n1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '208'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 209\\n\\n1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '209'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 210\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '210'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 211\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\\npoci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\\nna gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\\nzapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\\npowiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '211'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 212\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\\nobywatela.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '212'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 213\\n\\n1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '213'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 214\\n\\n1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '214'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 215\\n\\nZasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\\noraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '215'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 216\\n\\n1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '216'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 217\\n\\nNak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\\nprzedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\\ni umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\\nustawy.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '217'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 218\\n\\nOrganizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\\nokre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '218'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 219\\n\\n1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\\n\\n 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\\n\\n 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '219'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 220\\n\\n1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\\n\\n 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '220'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 221\\n\\nInicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\\nbud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\\nwy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '221'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 222\\n\\nRada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\\nroku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\\nprzypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '222'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 223\\n\\nSenat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '223'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 224\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '224'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 225\\n\\nJe偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\\nbud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\\nkadencji Sejmu.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '225'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 226\\n\\n1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '226'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 227\\n\\n1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\\n\\n 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\\n\\n 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '227'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 228\\n\\n1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\\n\\n 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\\n\\n 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\\n\\n 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '228'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 229\\n\\nW razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\\ndo wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\\npa艅stwa.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '229'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 230\\n\\n1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\\n\\n 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '230'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 231\\n\\nRozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\\nrozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\\nobecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '231'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 232\\n\\nW celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\\nmo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\\n偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\\nmo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '232'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 233\\n\\n1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\\n\\n 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '233'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 234\\n\\n1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '234'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 235\\n\\n1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\\n\\n 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 12, 'chapter_title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '235'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 236\\n\\n1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '236'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 237\\n\\n1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\\n\\n 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '237'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 238\\n\\n1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '238'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 239\\n\\n1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '239'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 240\\n\\nW okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\\nprzewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\\ncentralnym banku pa艅stwa.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '240'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 241\\n\\n1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\\n\\n 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '241'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 242\\n\\nTrac膮 moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '242'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 243\\n\\nKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\\ndnia jej og艂oszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '243'})]" + ] + }, + "execution_count": 35, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "documents" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 36, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stderr", + "output_type": "stream", + "text": [ + "/Users/szymon/projects/konstytucja-rag/env/lib/python3.10/site-packages/huggingface_hub/file_download.py:1132: FutureWarning: `resume_download` is deprecated and will be removed in version 1.0.0. Downloads always resume when possible. If you want to force a new download, use `force_download=True`.\n", + " warnings.warn(\n" + ] + } + ], + "source": [ + "from langchain_chroma import Chroma\n", + "from langchain_community.embeddings import HuggingFaceEmbeddings\n", + "embeddings = HuggingFaceEmbeddings(model_name=\"ipipan/silver-retriever-base-v1\")\n", + "\n", + "vectorstore = Chroma.from_documents(documents=documents, embedding=embeddings)\n", + "embeddings_retriever = vectorstore.as_retriever()" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 37, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def format_docs(docs):\n", + " return \"\\n\\n\".join([\n", + " f\"Art. {doc.metadata['article_number']} {doc.page_content}\"\n", + " for doc in docs\n", + " ])\n" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 38, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "VectorStoreRetriever(tags=['Chroma', 'HuggingFaceEmbeddings'], vectorstore=)" + ] + }, + "execution_count": 38, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "embeddings_retriever" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 42, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from langchain_community.retrievers import BM25Retriever\n", + "from langchain.retrievers import EnsembleRetriever\n", + "from langchain_core.runnables import (\n", + " RunnableLambda\n", + ")\n", + "bm25_retriever = BM25Retriever.from_documents(documents)\n", + "formatter = RunnableLambda(lambda x: f\"Pytanie: {x}\")\n", + "\n", + "formatting_retriever = formatter | embeddings_retriever\n", + "\n", + "ensemble_retriever = EnsembleRetriever(\n", + " retrievers=[bm25_retriever, formatting_retriever], weights=[0.5, 0.5]\n", + ")" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 53, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "[Document(page_content='Artyku艂 84\\n\\nKa偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\\npodatk贸w, okre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWI膭ZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '84'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 3\\n\\nRzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.', metadata={'article_number': '3', 'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 210\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\\nod innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokre艣lonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '210'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 32\\n\\n1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', metadata={'article_number': '32', 'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': 'ZASADY OG脫LNE'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 91\\n\\n1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\\n\\n 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': '殴R脫D艁A PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '91'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 24\\n\\nPraca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\\nnadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.', metadata={'article_number': '24', 'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 28\\n\\n1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\\n\\n 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '28'}),\n", + " Document(page_content='Artyku艂 173\\n\\nS膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.', metadata={'article_number': '173', 'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'S膭DY I TRYBUNA艁Y', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''})]" + ] + }, + "execution_count": 53, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "ensemble_retriever.invoke(\"Co jest w artykule 3?\")" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 69, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content):\n", + " subchapter_name = subchapter[\"heading\"]\n", + " if subchapter_name != \"\":\n", + " subchapter_name = f\"\\n{subchapter_name}\\n\"\n", + "\n", + " if article_number == \"-1\":\n", + " article_number = \"\"\n", + " else:\n", + " article_number = f\"\\nArtyku艂 {article_number}\\n\"\n", + "\n", + " if chapter['number'] == 0:\n", + " chapter_name = chapter[\"title\"]\n", + " else:\n", + " chapter_name = f\"Rozdzia艂 {chapter['number']} {chapter['title']}\"\n", + " chapter_name = f\"{chapter_name}\\n\"\n", + " return f\"{article_content}\\n\\n\\n{chapter_name}{subchapter_name}{article_number}\"" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 71, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "\n", + "Rozdzia艂 1 RZECZPOSPOLITA\n", + "\n", + "Artyku艂 1\n", + "\n" + ] + } + ], + "source": [ + "print([\n", + " format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content)\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items()\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items()\n", + "][1])" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 26, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def get_full_content(constitution):\n", + " text = \"KONSTYTUCJA\\nRZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\\n\\nz dnia 2 kwietnia 1997 r.\\n\"\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]:\n", + " chapter_prefix = f\"**Rozdzia艂 {chapter['number']}**\\n\\n\" if chapter['number'] != 0 else ''\n", + " chapter_name = f\"{chapter_prefix}**{chapter['title']}**\"\n", + " text += f\"\\n\\n{chapter_name}\"\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items():\n", + " text += f\"\\n\\n**{subchapter['heading']}**\"\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items():\n", + " if article_number == \"-1\":\n", + " article_prefix = \"\"\n", + " else:\n", + " article_prefix = f\"**Art. {article_number}.**\\n\"\n", + " text += f\"\\n\\n{article_prefix}{article_content}\"\n", + " return text" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 27, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "KONSTYTUCJA\n", + "RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n", + "\n", + "\n", + "**PREAMBU艁A**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \n", + " \n", + "odzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\n", + "Jej losie, \n", + " \n", + "my, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zar贸wno wierz膮cy w Boga \n", + " \n", + "b臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \n", + " \n", + "jak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \n", + " \n", + "a te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \n", + " \n", + "r贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \n", + " \n", + "wdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\n", + "ogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\n", + "Narodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \n", + " \n", + "nawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\n", + "tysi膮cletniego dorobku, \n", + " \n", + "z艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \n", + " \n", + "艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n", + " \n", + "pomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\n", + "by艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \n", + " \n", + "pragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\n", + "publicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \n", + " \n", + "w poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \n", + " \n", + "ustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \n", + " \n", + "jako prawa podstawowe dla pa艅stwa \n", + " \n", + "oparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\n", + "dialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\n", + "obywateli i ich wsp贸lnot. \n", + " \n", + "Wszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\n", + "stosowali, \n", + " \n", + "wzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \n", + " \n", + "jego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \n", + " \n", + "a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 1**\n", + "\n", + "**RZECZPOSPOLITA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 1.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "**Art. 2.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\n", + "urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.\n", + "\n", + "**Art. 3.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.\n", + "\n", + "**Art. 4.**\n", + "1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\n", + "\n", + " 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.\n", + "\n", + "**Art. 5.**\n", + "Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\n", + "terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\n", + "bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\n", + "艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.\n", + "\n", + "**Art. 6.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n", + "\n", + " 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\n", + "\n", + "**Art. 7.**\n", + "Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.\n", + "\n", + "**Art. 8.**\n", + "1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.\n", + "\n", + "**Art. 9.**\n", + "Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.\n", + "\n", + "**Art. 10.**\n", + "1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\n", + "\n", + " 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.\n", + "\n", + "**Art. 11.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\n", + "\n", + "**Art. 12.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\n", + "zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\n", + "obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.\n", + "\n", + "**Art. 13.**\n", + "Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\n", + "si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\n", + "faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\n", + "lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\n", + "zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\n", + "struktur lub cz艂onkostwa.\n", + "\n", + "**Art. 14.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\n", + "przekazu.\n", + "\n", + "**Art. 15.**\n", + "1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 16.**\n", + "1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\n", + "\n", + " 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.\n", + "\n", + "**Art. 17.**\n", + "1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n", + "\n", + " 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.\n", + "\n", + "**Art. 18.**\n", + "Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\n", + "rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 19.**\n", + "Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\n", + "zw艂aszcza inwalid贸w wojennych.\n", + "\n", + "**Art. 20.**\n", + "Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\n", + "w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\n", + "spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 21.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.\n", + "\n", + "**Art. 22.**\n", + "Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\n", + "drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.\n", + "\n", + "**Art. 23.**\n", + "Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\n", + "narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.\n", + "\n", + "**Art. 24.**\n", + "Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\n", + "nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.\n", + "\n", + "**Art. 25.**\n", + "1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\n", + "\n", + " 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\n", + "\n", + " 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\n", + "\n", + " 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\n", + "\n", + " 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.\n", + "\n", + "**Art. 26.**\n", + "1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\n", + "\n", + " 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.\n", + "\n", + "**Art. 27.**\n", + "W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\n", + "nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\n", + "mi臋dzynarodowych.\n", + "\n", + "**Art. 28.**\n", + "1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\n", + "\n", + " 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\n", + "\n", + " 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\n", + "\n", + " 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 29.**\n", + "Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 2**\n", + "\n", + "**WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA**\n", + "\n", + "**ZASADY OG脫LNE**\n", + "\n", + "**Art. 30.**\n", + "Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\n", + "cz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\n", + "jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 31.**\n", + "1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.\n", + "\n", + "**Art. 32.**\n", + "1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\n", + "\n", + " 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\n", + "\n", + "**Art. 33.**\n", + "1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\n", + "\n", + " 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.\n", + "\n", + "**Art. 34.**\n", + "1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.\n", + "\n", + "**Art. 35.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\n", + "\n", + " 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.\n", + "\n", + "**Art. 36.**\n", + "Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 37.**\n", + "1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE**\n", + "\n", + "**Art. 38.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.\n", + "\n", + "**Art. 39.**\n", + "Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\n", + "dobrowolnie wyra偶onej zgody.\n", + "\n", + "**Art. 40.**\n", + "Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\n", + "poni偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.\n", + "\n", + "**Art. 41.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n", + "\n", + " 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\n", + "\n", + " 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.\n", + "\n", + "**Art. 42.**\n", + "1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.\n", + "\n", + "**Art. 43.**\n", + "Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.\n", + "\n", + "**Art. 44.**\n", + "Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\n", + "politycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\n", + "zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\n", + "\n", + "**Art. 45.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\n", + "\n", + " 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.\n", + "\n", + "**Art. 46.**\n", + "Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\n", + "tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\n", + "\n", + "**Art. 47.**\n", + "Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\n", + "imienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.\n", + "\n", + "**Art. 48.**\n", + "1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n", + "\n", + " 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\n", + "\n", + "**Art. 49.**\n", + "Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\n", + "mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\n", + "okre艣lony.\n", + "\n", + "**Art. 50.**\n", + "Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\n", + "pomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\n", + "ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.\n", + "\n", + "**Art. 51.**\n", + "1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\n", + "\n", + " 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 52.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\n", + "\n", + " 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.\n", + "\n", + "**Art. 53.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\n", + "\n", + " 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\n", + "\n", + " 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\n", + "\n", + " 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\n", + "\n", + " 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n", + "\n", + " 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.\n", + "\n", + "**Art. 54.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n", + "\n", + " 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\n", + "\n", + "**Art. 55.**\n", + "1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\n", + "\n", + "1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n", + "\n", + "2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\n", + "przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\n", + "w chwili z艂o偶enia wniosku.\n", + "\n", + " 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\n", + "\n", + " 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.\n", + "\n", + "**Art. 56.**\n", + "1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.\n", + "\n", + "**WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE**\n", + "\n", + "**Art. 57.**\n", + "Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\n", + "uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 58.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\n", + "\n", + " 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\n", + "\n", + " 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\n", + "\n", + "**Art. 59.**\n", + "1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\n", + "\n", + " 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\n", + "\n", + " 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\n", + "\n", + " 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.\n", + "\n", + "**Art. 60.**\n", + "Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\n", + "s艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.\n", + "\n", + "**Art. 61.**\n", + "1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\n", + "\n", + " 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\n", + "\n", + "**Art. 62.**\n", + "1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\n", + "\n", + " 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\n", + "\n", + "**Art. 63.**\n", + "Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\n", + "w艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\n", + "organizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\n", + "zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\n", + "petycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE**\n", + "\n", + "**Art. 64.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.\n", + "\n", + "**Art. 65.**\n", + "1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\n", + "\n", + " 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.\n", + "\n", + "**Art. 66.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 67.**\n", + "1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 68.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\n", + "\n", + " 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\n", + "\n", + " 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.\n", + "\n", + "**Art. 69.**\n", + "Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\n", + "zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\n", + "spo艂ecznej.\n", + "\n", + "**Art. 70.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\n", + "\n", + " 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 71.**\n", + "1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 72.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\n", + "\n", + " 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\n", + "\n", + " 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.\n", + "\n", + "**Art. 73.**\n", + "Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\n", + "og艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\n", + "kultury.\n", + "\n", + "**Art. 74.**\n", + "1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\n", + "\n", + " 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.\n", + "\n", + "**Art. 75.**\n", + "1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\n", + "\n", + " 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 76.**\n", + "W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\n", + "dzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\n", + "nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW**\n", + "\n", + "**Art. 77.**\n", + "1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.\n", + "\n", + "**Art. 78.**\n", + "Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\n", + "instancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 79.**\n", + "1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.\n", + "\n", + "**Art. 80.**\n", + "Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\n", + "Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\n", + "naruszonych przez organy w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + "**Art. 81.**\n", + "Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\n", + "mo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**OBOWI膭ZKI**\n", + "\n", + "**Art. 82.**\n", + "Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\n", + "troska o dobro wsp贸lne.\n", + "\n", + "**Art. 83.**\n", + "Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 84.**\n", + "Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\n", + "podatk贸w, okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 85.**\n", + "1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n", + "\n", + " 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 86.**\n", + "Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\n", + "za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 3**\n", + "\n", + "**殴R脫D艁A PRAWA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 87.**\n", + "1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\n", + "\n", + " 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.\n", + "\n", + "**Art. 88.**\n", + "1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 89.**\n", + "1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\n", + "\n", + "1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\n", + "\n", + "2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\n", + "\n", + "4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\n", + "\n", + "5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\n", + "\n", + " 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\n", + "\n", + " 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 90.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\n", + "\n", + " 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n", + "\n", + " 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 91.**\n", + "1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\n", + "\n", + " 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.\n", + "\n", + "**Art. 92.**\n", + "1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\n", + "\n", + " 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.\n", + "\n", + "**Art. 93.**\n", + "1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\n", + "\n", + " 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\n", + "\n", + " 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.\n", + "\n", + "**Art. 94.**\n", + "Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\n", + "na podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\n", + "prawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\n", + "tryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 4**\n", + "\n", + "**SEJM I SENAT**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 95.**\n", + "1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \n", + " 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.\n", + "\n", + "**WYBORY I KADENCJA**\n", + "\n", + "**Art. 96.**\n", + "1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + "**Art. 97.**\n", + "1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + "**Art. 98.**\n", + "1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\n", + "\n", + " 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.\n", + "\n", + "**Art. 99.**\n", + "1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\n", + "\n", + " 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\n", + "\n", + " 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.\n", + "\n", + "**Art. 100.**\n", + "1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\n", + "\n", + " 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 101.**\n", + "1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**POS艁OWIE I SENATOROWIE**\n", + "\n", + "**Art. 102.**\n", + "Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.\n", + "\n", + "**Art. 103.**\n", + "1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + " 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\n", + "\n", + " 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 104.**\n", + "1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\n", + "\n", + " 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \n", + "\n", + "\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\n", + "strzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\n", + "Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\" \n", + "\n", + "艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + " 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.\n", + "\n", + "**Art. 105.**\n", + "1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\n", + "\n", + " 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\n", + "\n", + " 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + " 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 106.**\n", + "Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\n", + "ochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 107.**\n", + "1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\n", + "\n", + " 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\n", + "\n", + "**Art. 108.**\n", + "Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.\n", + "\n", + "**ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE**\n", + "\n", + "**Art. 109.**\n", + "1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\n", + "\n", + " 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.\n", + "\n", + "**Art. 110.**\n", + "1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\n", + "\n", + " 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\n", + "\n", + " 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.\n", + "\n", + "**Art. 111.**\n", + "1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\n", + "\n", + " 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 112.**\n", + "Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\n", + "dzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\n", + "ustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\n", + "uchwalony przez Sejm.\n", + "\n", + "**Art. 113.**\n", + "Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\n", + "bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\n", + "pos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.\n", + "\n", + "**Art. 114.**\n", + "1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\n", + "\n", + " 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.\n", + "\n", + "**Art. 115.**\n", + "1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 116.**\n", + "1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n", + "\n", + " 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 117.**\n", + "Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\n", + "ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\n", + "terytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 118.**\n", + "1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.\n", + "\n", + "**Art. 119.**\n", + "1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n", + "\n", + " 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\n", + "\n", + " 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.\n", + "\n", + "**Art. 120.**\n", + "Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\n", + "ustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\n", + "samym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\n", + "stanowi inaczej.\n", + "\n", + "**Art. 121.**\n", + "1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\n", + "\n", + " 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\n", + "\n", + " 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 122.**\n", + "1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\n", + "\n", + " 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n", + "\n", + " 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 123.**\n", + "1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\n", + "\n", + " 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n", + "\n", + " 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\n", + "\n", + "**Art. 124.**\n", + "Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n", + "120.\n", + "\n", + "**REFERENDUM**\n", + "\n", + "**Art. 125.**\n", + "1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\n", + "\n", + " 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\n", + "\n", + " 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 5**\n", + "\n", + "**PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 126.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + "**Art. 127.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\n", + "\n", + " 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\n", + "\n", + " 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\n", + "\n", + " 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\n", + "\n", + " 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\n", + "\n", + " 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 128.**\n", + "1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\n", + "\n", + " 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.\n", + "\n", + "**Art. 129.**\n", + "1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 130.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\n", + "Narodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\n", + "\n", + "\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\n", + "strzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\n", + "dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\n", + "nakazem\".\n", + "\n", + "Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + "**Art. 131.**\n", + "1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n", + "\n", + "1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\n", + "przyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\n", + "\n", + "4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\n", + "podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\n", + "Zgromadzenia Narodowego,\n", + "\n", + "5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\n", + "\n", + " 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 132.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\n", + "偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\n", + "urz臋dem.\n", + "\n", + "**Art. 133.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \n", + "\n", + "1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\n", + "Senat,\n", + "\n", + "2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\n", + "innych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\n", + "\n", + "3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\n", + "przedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.\n", + "\n", + "**Art. 134.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\n", + "\n", + " 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 135.**\n", + "Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\n", + "zewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.\n", + "\n", + "**Art. 136.**\n", + "W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\n", + "cz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 137.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\n", + "zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.\n", + "\n", + "**Art. 138.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\n", + "\n", + "**Art. 139.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\n", + "os贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.\n", + "\n", + "**Art. 140.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\n", + "do Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.\n", + "\n", + "**Art. 141.**\n", + "1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "**Art. 142.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.\n", + "\n", + "**Art. 143.**\n", + "Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\n", + "powo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 144.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\n", + "\n", + " 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\n", + "\n", + " 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n", + "\n", + "1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "4) inicjatywy ustawodawczej,\n", + "\n", + "5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\n", + "\n", + "6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n", + "\n", + "7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "\n", + "8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\n", + "Narodowego,\n", + "\n", + "9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\n", + "\n", + "11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\n", + "pe艂nienia obowi膮zk贸w,\n", + "\n", + "13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\n", + "Stanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\n", + "\n", + "15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\n", + "\n", + "16) nadawania order贸w i odznacze艅,\n", + "\n", + "17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\n", + "\n", + "18) stosowania prawa 艂aski,\n", + "\n", + "19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\n", + "obywatelstwa polskiego,\n", + "\n", + "20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\n", + "\n", + "21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\n", + "\n", + "23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\n", + "Administracyjnego,\n", + "\n", + "24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n", + "\n", + "25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\n", + "\n", + "26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\n", + "\n", + "27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n", + "\n", + "28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\n", + "i odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\n", + "\n", + "30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 145.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\n", + "\n", + " 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\n", + "\n", + " 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 6**\n", + "\n", + "**RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 146.**\n", + "1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\n", + "\n", + " 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\n", + "\n", + " 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \n", + "\n", + "1) zapewnia wykonanie ustaw,\n", + "\n", + "2) wydaje rozporz膮dzenia,\n", + "\n", + "3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\n", + "\n", + "4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\n", + "\n", + "5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\n", + "\n", + "6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\n", + "pa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\n", + "\n", + "7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\n", + "\n", + "8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\n", + "\n", + "9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\n", + "organizacjami mi臋dzynarodowymi,\n", + "\n", + "10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\n", + "wypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\n", + "\n", + "11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\n", + "corocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\n", + "\n", + "12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.\n", + "\n", + "**Art. 147.**\n", + "1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\n", + "\n", + " 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.\n", + "\n", + "**Art. 148.**\n", + "Prezes Rady Ministr贸w:\n", + "\n", + " 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\n", + "\n", + " 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + " 3. wydaje rozporz膮dzenia,\n", + "\n", + " 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\n", + "\n", + " 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + " 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\n", + "\n", + " 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + "**Art. 149.**\n", + "1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\n", + "\n", + " 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\n", + "\n", + " 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + "**Art. 150.**\n", + "Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\n", + "obowi膮zkami publicznymi.\n", + "\n", + "**Art. 151.**\n", + "Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\n", + "Prezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\n", + "\n", + "\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\n", + "ministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\n", + "Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\n", + "pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\n", + "\n", + "Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + "**Art. 152.**\n", + "1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\n", + "\n", + " 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 153.**\n", + "1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.\n", + "\n", + "**Art. 154.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + " 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.\n", + "\n", + "**Art. 155.**\n", + "1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + " 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.\n", + "\n", + "**Art. 156.**\n", + "1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\n", + "\n", + " 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 157.**\n", + "1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "**Art. 158.**\n", + "1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\n", + "\n", + " 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 159.**\n", + "1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 160.**\n", + "Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\n", + "wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\n", + "wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 161.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\n", + "w sk艂adzie Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "**Art. 162.**\n", + "1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\n", + "\n", + "1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\n", + "\n", + "3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 7**\n", + "\n", + "**SAMORZ膭D TERYTORIALNY**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 163.**\n", + "Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\n", + "Konstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 164.**\n", + "1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\n", + "\n", + " 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.\n", + "\n", + "**Art. 165.**\n", + "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\n", + "\n", + " 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.\n", + "\n", + "**Art. 166.**\n", + "1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\n", + "\n", + " 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\n", + "\n", + " 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.\n", + "\n", + "**Art. 167.**\n", + "1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\n", + "\n", + " 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\n", + "\n", + " 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 168.**\n", + "Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\n", + "op艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 169.**\n", + "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\n", + "\n", + " 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.\n", + "\n", + "**Art. 170.**\n", + "Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\n", + "sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\n", + "bezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\n", + "referendum lokalnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 171.**\n", + "1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\n", + "\n", + " 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n", + "\n", + " 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 172.**\n", + "1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\n", + "\n", + " 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\n", + "\n", + " 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 8**\n", + "\n", + "**S膭DY I TRYBUNA艁Y**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 173.**\n", + "S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.\n", + "\n", + "**Art. 174.**\n", + "S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**S膭DY**\n", + "\n", + "**Art. 175.**\n", + "1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \n", + " 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.\n", + "\n", + "**Art. 176.**\n", + "1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n", + "\n", + " 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 177.**\n", + "S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\n", + "wyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.\n", + "\n", + "**Art. 178.**\n", + "1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + " 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n", + "\n", + " 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "**Art. 179.**\n", + "S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\n", + "Rady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.\n", + "\n", + "**Art. 180.**\n", + "1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\n", + "\n", + " 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\n", + "\n", + " 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.\n", + "\n", + "**Art. 181.**\n", + "S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\n", + "mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\n", + "przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\n", + "prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\n", + "prezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 182.**\n", + "Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 183.**\n", + "1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n", + "\n", + " 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + " 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.\n", + "\n", + "**Art. 184.**\n", + "Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\n", + "zakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\n", + "Kontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\n", + "samorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\n", + "rz膮dowej.\n", + "\n", + "**Art. 185.**\n", + "Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\n", + "na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\n", + "Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 186.**\n", + "1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "**Art. 187.**\n", + "1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\n", + "\n", + "1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\n", + "Naczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\n", + "powszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\n", + "\n", + "3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\n", + "wybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\n", + "\n", + " 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\n", + "\n", + " 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY**\n", + "\n", + "**Art. 188.**\n", + "Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n", + "\n", + " 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\n", + "\n", + " 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\n", + "\n", + " 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\n", + "\n", + " 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\n", + "\n", + " 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.\n", + "\n", + "**Art. 189.**\n", + "Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\n", + "konstytucyjnymi organami pa艅stwa.\n", + "\n", + "**Art. 190.**\n", + "1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\n", + "\n", + " 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n", + "\n", + " 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\n", + "\n", + " 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.\n", + "\n", + "**Art. 191.**\n", + "1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \n", + "\n", + "1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\n", + "Ministr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\n", + "Naczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\n", + "Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n", + "\n", + "2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\n", + "\n", + "3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\n", + "\n", + "4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\n", + "organizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\n", + "\n", + "5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\n", + "\n", + "6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n", + "\n", + " 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.\n", + "\n", + "**Art. 192.**\n", + "Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\n", + "Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\n", + "Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\n", + "Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.\n", + "\n", + "**Art. 193.**\n", + "Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\n", + "zgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\n", + "mi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\n", + "rozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.\n", + "\n", + "**Art. 194.**\n", + "1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\n", + "\n", + " 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 195.**\n", + "1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n", + "\n", + " 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "**Art. 196.**\n", + "S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\n", + "Konstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\n", + "wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\n", + "go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 197.**\n", + "Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**TRYBUNA艁 STANU**\n", + "\n", + "**Art. 198.**\n", + "1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\n", + "\n", + " 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\n", + "\n", + " 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 199.**\n", + "1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\n", + "\n", + " 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\n", + "\n", + " 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + "**Art. 200.**\n", + "Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\n", + "Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\n", + "na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 201.**\n", + "Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\n", + "ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 9**\n", + "\n", + "**ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA**\n", + "\n", + "**NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI**\n", + "\n", + "**Art. 202.**\n", + "1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n", + "\n", + " 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.\n", + "\n", + "**Art. 203.**\n", + "1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\n", + "\n", + " 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.\n", + "\n", + "**Art. 204.**\n", + "1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \n", + "\n", + "1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\n", + "\n", + "2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.\n", + "\n", + "**Art. 205.**\n", + "1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\n", + "\n", + " 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + "**Art. 206.**\n", + "Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\n", + "Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\n", + "uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\n", + "niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\n", + "niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 207.**\n", + "Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH**\n", + "\n", + "**Art. 208.**\n", + "1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n", + "\n", + " 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 209.**\n", + "1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\n", + "\n", + " 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + "**Art. 210.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\n", + "od innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\n", + "okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 211.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\n", + "Obywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\n", + "na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\n", + "zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 212.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\n", + "dzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\n", + "obywatela.\n", + "\n", + "**KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI**\n", + "\n", + "**Art. 213.**\n", + "1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.\n", + "\n", + "**Art. 214.**\n", + "1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.\n", + "\n", + "**Art. 215.**\n", + "Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\n", + "oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 10**\n", + "\n", + "**FINANSE PUBLICZNE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 216.**\n", + "1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\n", + "\n", + " 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 217.**\n", + "Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\n", + "przedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\n", + "i umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\n", + "ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 218.**\n", + "Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 219.**\n", + "1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\n", + "\n", + " 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 220.**\n", + "1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.\n", + "\n", + "**Art. 221.**\n", + "Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\n", + "bud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\n", + "oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\n", + "wy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + "**Art. 222.**\n", + "Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\n", + "roku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\n", + "przypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.\n", + "\n", + "**Art. 223.**\n", + "Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\n", + "przekazania jej Senatowi.\n", + "\n", + "**Art. 224.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\n", + "\n", + " 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.\n", + "\n", + "**Art. 225.**\n", + "Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\n", + "bud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\n", + "podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\n", + "kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 226.**\n", + "1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.\n", + "\n", + "**Art. 227.**\n", + "1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\n", + "\n", + " 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\n", + "\n", + " 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n", + "\n", + " 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + " 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n", + "\n", + " 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\n", + "\n", + " 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 11**\n", + "\n", + "**STANY NADZWYCZAJNE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 228.**\n", + "1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\n", + "\n", + " 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\n", + "\n", + " 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\n", + "\n", + " 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n", + "\n", + " 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.\n", + "\n", + "**Art. 229.**\n", + "W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\n", + "Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\n", + "do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\n", + "Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\n", + "pa艅stwa.\n", + "\n", + "**Art. 230.**\n", + "1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.\n", + "\n", + "**Art. 231.**\n", + "Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\n", + "rozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\n", + "obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "**Art. 232.**\n", + "W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\n", + "nosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\n", + "mo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\n", + "偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\n", + "mo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 233.**\n", + "1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n", + "\n", + " 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\n", + "\n", + " 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\n", + "\n", + "**Art. 234.**\n", + "1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\n", + "\n", + " 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 12**\n", + "\n", + "**ZMIANA KONSTYTUCJI**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 235.**\n", + "1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\n", + "\n", + " 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\n", + "\n", + " 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n", + "\n", + " 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\n", + "\n", + " 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Rozdzia艂 13**\n", + "\n", + "**PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 236.**\n", + "1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 237.**\n", + "1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\n", + "\n", + " 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.\n", + "\n", + "**Art. 238.**\n", + "1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n", + "\n", + " 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.\n", + "\n", + "**Art. 239.**\n", + "1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\n", + "\n", + " 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\n", + "\n", + " 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.\n", + "\n", + "**Art. 240.**\n", + "W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\n", + "przewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\n", + "centralnym banku pa艅stwa.\n", + "\n", + "**Art. 241.**\n", + "1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\n", + "\n", + " 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n", + "\n", + " 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\n", + "\n", + " 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n", + "\n", + " 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\n", + "\n", + "**Art. 242.**\n", + "Trac膮 moc:\n", + "\n", + " 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n", + "\n", + " 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).\n", + "\n", + "**Art. 243.**\n", + "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\n", + "dnia jej og艂oszenia.\n", + "\n", + " \n", + "\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [ + "print(get_full_content(constitution))" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 11, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "KONSTYTUCJA\n", + "RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n", + "\n", + "\n", + "PREAMBU艁A\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. -1. W trosce o byt i przysz艂o艣膰 naszej Ojczyzny, \n", + " \n", + "odzyskawszy w 1989 roku mo偶liwo艣膰 suwerennego i demokratycznego stanowienia o\n", + "Jej losie, \n", + " \n", + "my, Nar贸d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zar贸wno wierz膮cy w Boga \n", + " \n", + "b臋d膮cego 藕r贸d艂em prawdy, sprawiedliwo艣ci, dobra i pi臋kna, \n", + " \n", + "jak i nie podzielaj膮cy tej wiary, \n", + " \n", + "a te uniwersalne warto艣ci wywodz膮cy z innych 藕r贸de艂, \n", + " \n", + "r贸wni w prawach i w powinno艣ciach wobec dobra wsp贸lnego - Polski, \n", + " \n", + "wdzi臋czni naszym przodkom za ich prac臋, za walk臋 o niepodleg艂o艣膰 okupion膮\n", + "ogromnymi ofiarami, za kultur臋 zakorzenion膮 w chrze艣cija艅skim dziedzictwie\n", + "Narodu i og贸lnoludzkich warto艣ciach, \n", + " \n", + "nawi膮zuj膮c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zobowi膮zani, by przekaza膰 przysz艂ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\n", + "tysi膮cletniego dorobku, \n", + " \n", + "z艂膮czeni wi臋zami wsp贸lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po 艣wiecie, \n", + " \n", + "艣wiadomi potrzeby wsp贸艂pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n", + " \n", + "pomni gorzkich do艣wiadcze艅 z czas贸w, gdy podstawowe wolno艣ci i prawa cz艂owieka\n", + "by艂y w naszej Ojczy藕nie 艂amane, \n", + " \n", + "pragn膮c na zawsze zagwarantowa膰 prawa obywatelskie, a dzia艂aniu instytucji\n", + "publicznych zapewni膰 rzetelno艣膰 i sprawno艣膰, \n", + " \n", + "w poczuciu odpowiedzialno艣ci przed Bogiem lub przed w艂asnym sumieniem, \n", + " \n", + "ustanawiamy Konstytucj臋 Rzeczypospolitej Polskiej \n", + " \n", + "jako prawa podstawowe dla pa艅stwa \n", + " \n", + "oparte na poszanowaniu wolno艣ci i sprawiedliwo艣ci, wsp贸艂dzia艂aniu w艂adz,\n", + "dialogu spo艂ecznym oraz na zasadzie pomocniczo艣ci umacniaj膮cej uprawnienia\n", + "obywateli i ich wsp贸lnot. \n", + " \n", + "Wszystkich, kt贸rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t臋 Konstytucj臋 b臋d膮\n", + "stosowali, \n", + " \n", + "wzywamy, aby czynili to, dbaj膮c o zachowanie przyrodzonej godno艣ci cz艂owieka, \n", + " \n", + "jego prawa do wolno艣ci i obowi膮zku solidarno艣ci z innymi, \n", + " \n", + "a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon膮 podstaw臋 Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 1\n", + "RZECZPOSPOLITA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 1. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp贸lnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa艅stwem prawnym,\n", + "urzeczywistniaj膮cym zasady sprawiedliwo艣ci spo艂ecznej.\n", + "\n", + "Art. 3. Rzeczpospolita Polska jest pa艅stwem jednolitym.\n", + "\n", + "Art. 4. 1. W艂adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale偶y do Narodu.\n", + "\n", + " 2. Nar贸d sprawuje w艂adz臋 przez swoich przedstawicieli lub bezpo艣rednio.\n", + "\n", + "Art. 5. Rzeczpospolita Polska strze偶e niepodleg艂o艣ci i nienaruszalno艣ci swojego\n", + "terytorium, zapewnia wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela oraz\n", + "bezpiecze艅stwo obywateli, strze偶e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron臋\n", + "艣rodowiska, kieruj膮c si臋 zasad膮 zr贸wnowa偶onego rozwoju.\n", + "\n", + "Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r贸wnego dost臋pu do d贸br kultury, b臋d膮cej 藕r贸d艂em to偶samo艣ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n", + "\n", + " 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka艂ym za granic膮 w zachowaniu ich zwi膮zk贸w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\n", + "\n", + "Art. 7. Organy w艂adzy publicznej dzia艂aj膮 na podstawie i w granicach prawa.\n", + "\n", + "Art. 8. 1. Konstytucja jest najwy偶szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Przepisy Konstytucji stosuje si臋 bezpo艣rednio, chyba 偶e Konstytucja stanowi inaczej.\n", + "\n", + "Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wi膮偶膮cego j膮 prawa mi臋dzynarodowego.\n", + "\n", + "Art. 10. 1. Ustr贸j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si臋 na podziale i r贸wnowadze w艂adzy ustawodawczej, w艂adzy wykonawczej i w艂adzy s膮downiczej.\n", + "\n", + " 2. W艂adz臋 ustawodawcz膮 sprawuj膮 Sejm i Senat, w艂adz臋 wykonawcz膮 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr贸w, a w艂adz臋 s膮downicz膮 s膮dy i trybuna艂y.\n", + "\n", + "Art. 11. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj膮 na zasadach dobrowolno艣ci i r贸wno艣ci obywateli polskich w celu wp艂ywania metodami demokratycznymi na kszta艂towanie polityki pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\n", + "\n", + "Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 tworzenia i dzia艂ania zwi膮zk贸w\n", + "zawodowych, organizacji spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w, stowarzysze艅, ruch贸w\n", + "obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze艅 oraz fundacji.\n", + "\n", + "Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo艂uj膮cych\n", + "si臋 w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia艂ania nazizmu,\n", + "faszyzmu i komunizmu, a tak偶e tych, kt贸rych program lub dzia艂alno艣膰 zak艂ada\n", + "lub dopuszcza nienawi艣膰 rasow膮 i narodowo艣ciow膮, stosowanie przemocy w celu\n", + "zdobycia w艂adzy lub wp艂ywu na polityk臋 pa艅stwa albo przewiduje utajnienie\n", + "struktur lub cz艂onkostwa.\n", + "\n", + "Art. 14. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno艣膰 prasy i innych 艣rodk贸w spo艂ecznego\n", + "przekazu.\n", + "\n", + "Art. 15. 1. Ustr贸j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj臋 w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Zasadniczy podzia艂 terytorialny pa艅stwa uwzgl臋dniaj膮cy wi臋zi spo艂eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj膮cy jednostkom terytorialnym zdolno艣膰 wykonywania zada艅 publicznych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 16. 1. Og贸艂 mieszka艅c贸w jednostek zasadniczego podzia艂u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp贸lnot臋 samorz膮dow膮.\n", + "\n", + " 2. Samorz膮d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w艂adzy publicznej. Przys艂uguj膮c膮 mu w ramach ustaw istotn膮 cz臋艣膰 zada艅 publicznych samorz膮d wykonuje w imieniu w艂asnym i na w艂asn膮 odpowiedzialno艣膰.\n", + "\n", + "Art. 17. 1. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 samorz膮dy zawodowe, reprezentuj膮ce osoby wykonuj膮ce zawody zaufania publicznego i sprawuj膮ce piecz臋 nad nale偶ytym wykonywaniem tych zawod贸w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n", + "\n", + " 2. W drodze ustawy mo偶na tworzy膰 r贸wnie偶 inne rodzaje samorz膮du. Samorz膮dy te nie mog膮 narusza膰 wolno艣ci wykonywania zawodu ani ogranicza膰 wolno艣ci podejmowania dzia艂alno艣ci gospodarczej.\n", + "\n", + "Art. 18. Ma艂偶e艅stwo jako zwi膮zek kobiety i m臋偶czyzny, rodzina, macierzy艅stwo i\n", + "rodzicielstwo znajduj膮 si臋 pod ochron膮 i opiek膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 19. Rzeczpospolita Polska specjaln膮 opiek膮 otacza weteran贸w walk o niepodleg艂o艣膰,\n", + "zw艂aszcza inwalid贸w wojennych.\n", + "\n", + "Art. 20. Spo艂eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej,\n", + "w艂asno艣ci prywatnej oraz solidarno艣ci, dialogu i wsp贸艂pracy partner贸w\n", + "spo艂ecznych stanowi podstaw臋 ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni w艂asno艣膰 i prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Wyw艂aszczenie jest dopuszczalne jedynie w贸wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s艂usznym odszkodowaniem.\n", + "\n", + "Art. 22. Ograniczenie wolno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\n", + "drodze ustawy i tylko ze wzgl臋du na wa偶ny interes publiczny.\n", + "\n", + "Art. 23. Podstaw膮 ustroju rolnego pa艅stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\n", + "narusza postanowie艅 art. 21 i art. 22.\n", + "\n", + "Art. 24. Praca znajduje si臋 pod ochron膮 Rzeczypospolitej Polskiej. Pa艅stwo sprawuje\n", + "nadz贸r nad warunkami wykonywania pracy.\n", + "\n", + "Art. 25. 1. Ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe s膮 r贸wnouprawnione.\n", + "\n", + " 2. W艂adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj膮 bezstronno艣膰 w sprawach przekona艅 religijnych, 艣wiatopogl膮dowych i filozoficznych, zapewniaj膮c swobod臋 ich wyra偶ania w 偶yciu publicznym.\n", + "\n", + " 3. Stosunki mi臋dzy pa艅stwem a ko艣cio艂ami i innymi zwi膮zkami wyznaniowymi s膮 kszta艂towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale偶no艣ci ka偶dego w swoim zakresie, jak r贸wnie偶 wsp贸艂dzia艂ania dla dobra cz艂owieka i dobra wsp贸lnego.\n", + "\n", + " 4. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a Ko艣cio艂em katolickim okre艣laj膮 umowa mi臋dzynarodowa zawarta ze Stolic膮 Apostolsk膮 i ustawy.\n", + "\n", + " 5. Stosunki mi臋dzy Rzecz膮pospolit膮 Polsk膮 a innymi ko艣cio艂ami oraz zwi膮zkami wyznaniowymi okre艣laj膮 ustawy uchwalone na podstawie um贸w zawartych przez Rad臋 Ministr贸w z ich w艂a艣ciwymi przedstawicielami.\n", + "\n", + "Art. 26. 1. Si艂y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s艂u偶膮 ochronie niepodleg艂o艣ci pa艅stwa i niepodzielno艣ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze艅stwa i nienaruszalno艣ci jego granic.\n", + "\n", + " 2. Si艂y Zbrojne zachowuj膮 neutralno艣膰 w sprawach politycznych oraz podlegaj膮 cywilnej i demokratycznej kontroli.\n", + "\n", + "Art. 27. W Rzeczypospolitej Polskiej j臋zykiem urz臋dowym jest j臋zyk polski. Przepis ten\n", + "nie narusza praw mniejszo艣ci narodowych wynikaj膮cych z ratyfikowanych um贸w\n", + "mi臋dzynarodowych.\n", + "\n", + "Art. 28. 1. God艂em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or艂a bia艂ego w koronie w czerwonym polu.\n", + "\n", + " 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s膮 kolory bia艂y i czerwony.\n", + "\n", + " 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D膮browskiego.\n", + "\n", + " 4. God艂o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj膮 ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 5. Szczeg贸艂y dotycz膮ce god艂a, barw i hymnu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 29. Stolic膮 Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 2\n", + "WOLNO艢CI, PRAWA I OBOWI膭ZKI CZ艁OWIEKA I OBYWATELA\n", + "\n", + "ZASADY OG脫LNE\n", + "\n", + "Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godno艣膰 cz艂owieka stanowi 藕r贸d艂o wolno艣ci i praw\n", + "cz艂owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\n", + "jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\n", + "\n", + "Art. 31. 1. Wolno艣膰 cz艂owieka podlega ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy jest obowi膮zany szanowa膰 wolno艣ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza膰 do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno艣ci i praw mog膮 by膰 ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s膮 konieczne w demokratycznym pa艅stwie dla jego bezpiecze艅stwa lub porz膮dku publicznego, b膮d藕 dla ochrony 艣rodowiska, zdrowia i moralno艣ci publicznej, albo wolno艣ci i praw innych os贸b. Ograniczenia te nie mog膮 narusza膰 istoty wolno艣ci i praw.\n", + "\n", + "Art. 32. 1. Wszyscy s膮 wobec prawa r贸wni. Wszyscy maj膮 prawo do r贸wnego traktowania przez w艂adze publiczne.\n", + "\n", + " 2. Nikt nie mo偶e by膰 dyskryminowany w 偶yciu politycznym, spo艂ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\n", + "\n", + "Art. 33. 1. Kobieta i m臋偶czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj膮 r贸wne prawa w 偶yciu rodzinnym, politycznym, spo艂ecznym i gospodarczym.\n", + "\n", + " 2. Kobieta i m臋偶czyzna maj膮 w szczeg贸lno艣ci r贸wne prawo do kszta艂cenia, zatrudnienia i awans贸w, do jednakowego wynagradzania za prac臋 jednakowej warto艣ci, do zabezpieczenia spo艂ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe艂nienia funkcji oraz uzyskiwania godno艣ci publicznych i odznacze艅.\n", + "\n", + "Art. 34. 1. Obywatelstwo polskie nabywa si臋 przez urodzenie z rodzic贸w b臋d膮cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel polski nie mo偶e utraci膰 obywatelstwa polskiego, chyba 偶e sam si臋 go zrzeknie.\n", + "\n", + "Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale偶膮cym do mniejszo艣ci narodowych i etnicznych wolno艣膰 zachowania i rozwoju w艂asnego j臋zyka, zachowania obyczaj贸w i tradycji oraz rozwoju w艂asnej kultury.\n", + "\n", + " 2. Mniejszo艣ci narodowe i etniczne maj膮 prawo do tworzenia w艂asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s艂u偶膮cych ochronie to偶samo艣ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz膮cych ich to偶samo艣ci kulturowej.\n", + "\n", + "Art. 36. Podczas pobytu za granic膮 obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 37. 1. Kto znajduje si臋 pod w艂adz膮 Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno艣ci i praw zapewnionych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Wyj膮tki od tej zasady, odnosz膮ce si臋 do cudzoziemc贸w, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "WOLNO艢CI I PRAWA OSOBISTE\n", + "\n", + "Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia ka偶demu cz艂owiekowi prawn膮 ochron臋 偶ycia.\n", + "\n", + "Art. 39. Nikt nie mo偶e by膰 poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\n", + "dobrowolnie wyra偶onej zgody.\n", + "\n", + "Art. 40. Nikt nie mo偶e by膰 poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\n", + "poni偶aj膮cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si臋 stosowania kar cielesnych.\n", + "\n", + "Art. 41. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 nietykalno艣膰 osobist膮 i wolno艣膰 osobist膮. Pozbawienie lub ograniczenie wolno艣ci mo偶e nast膮pi膰 tylko na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci nie na podstawie wyroku s膮dowego ma prawo odwo艂ania si臋 do s膮du w celu niezw艂ocznego ustalenia legalno艣ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno艣ci powiadamia si臋 niezw艂ocznie rodzin臋 lub osob臋 wskazan膮 przez pozbawionego wolno艣ci.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy zatrzymany powinien by膰 niezw艂ocznie i w spos贸b zrozumia艂y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by膰 w ci膮gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s膮du. Zatrzymanego nale偶y zwolni膰, je偶eli w ci膮gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s膮du nie zostanie mu dor臋czone postanowienie s膮du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n", + "\n", + " 4. Ka偶dy pozbawiony wolno艣ci powinien by膰 traktowany w spos贸b humanitarny.\n", + "\n", + " 5. Ka偶dy bezprawnie pozbawiony wolno艣ci ma prawo do odszkodowania.\n", + "\n", + "Art. 42. 1. Odpowiedzialno艣ci karnej podlega ten tylko, kto dopu艣ci艂 si臋 czynu zabronionego pod gro藕b膮 kary przez ustaw臋 obowi膮zuj膮c膮 w czasie jego pope艂nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt贸ry w czasie jego pope艂nienia stanowi艂 przest臋pstwo w my艣l prawa mi臋dzynarodowego.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy, przeciw komu prowadzone jest post臋powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post臋powania. Mo偶e on w szczeg贸lno艣ci wybra膰 obro艅c臋 lub na zasadach okre艣lonych w ustawie korzysta膰 z obro艅cy z urz臋du.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dego uwa偶a si臋 za niewinnego, dop贸ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s膮du.\n", + "\n", + "Art. 43. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci nie podlegaj膮 przedawnieniu.\n", + "\n", + "Art. 44. Bieg przedawnienia w stosunku do przest臋pstw, nie 艣ciganych z przyczyn\n", + "politycznych, pope艂nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\n", + "zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\n", + "\n", + "Art. 45. 1. Ka偶dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw艂oki przez w艂a艣ciwy, niezale偶ny, bezstronny i niezawis艂y s膮d.\n", + "\n", + " 2. Wy艂膮czenie jawno艣ci rozprawy mo偶e nast膮pi膰 ze wzgl臋du na moralno艣膰, bezpiecze艅stwo pa艅stwa i porz膮dek publiczny oraz ze wzgl臋du na ochron臋 偶ycia prywatnego stron lub inny wa偶ny interes prywatny. Wyrok og艂aszany jest publicznie.\n", + "\n", + "Art. 46. Przepadek rzeczy mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i\n", + "tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\n", + "\n", + "Art. 47. Ka偶dy ma prawo do ochrony prawnej 偶ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\n", + "imienia oraz do decydowania o swoim 偶yciu osobistym.\n", + "\n", + "Art. 48. 1. Rodzice maj膮 prawo do wychowania dzieci zgodnie z w艂asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl臋dnia膰 stopie艅 dojrza艂o艣ci dziecka, a tak偶e wolno艣膰 jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n", + "\n", + " 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo偶e nast膮pi膰 tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s膮du.\n", + "\n", + "Art. 49. Zapewnia si臋 wolno艣膰 i ochron臋 tajemnicy komunikowania si臋. Ich ograniczenie\n", + "mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w ustawie i w spos贸b w niej\n", + "okre艣lony.\n", + "\n", + "Art. 50. Zapewnia si臋 nienaruszalno艣膰 mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\n", + "pomieszczenia lub pojazdu mo偶e nast膮pi膰 jedynie w przypadkach okre艣lonych w\n", + "ustawie i w spos贸b w niej okre艣lony.\n", + "\n", + "Art. 51. 1. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany inaczej ni偶 na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz膮cych jego osoby.\n", + "\n", + " 2. W艂adze publiczne nie mog膮 pozyskiwa膰, gromadzi膰 i udost臋pnia膰 innych informacji o obywatelach ni偶 niezb臋dne w demokratycznym pa艅stwie prawnym.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy ma prawo dost臋pu do dotycz膮cych go urz臋dowych dokument贸w i zbior贸w danych. Ograniczenie tego prawa mo偶e okre艣li膰 ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ka偶dy ma prawo do 偶膮dania sprostowania oraz usuni臋cia informacji nieprawdziwych, niepe艂nych lub zebranych w spos贸b sprzeczny z ustaw膮.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udost臋pniania informacji okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 52. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 poruszania si臋 po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n", + "\n", + " 2. Ka偶dy mo偶e swobodnie opu艣ci膰 terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Wolno艣ci, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, mog膮 podlega膰 ograniczeniom okre艣lonym w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Obywatela polskiego nie mo偶na wydali膰 z kraju ani zakaza膰 mu powrotu do kraju.\n", + "\n", + " 5. Osoba, kt贸rej pochodzenie polskie zosta艂o stwierdzone zgodnie z ustaw膮, mo偶e osiedli膰 si臋 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta艂e.\n", + "\n", + "Art. 53. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 sumienia i religii.\n", + "\n", + " 2. Wolno艣膰 religii obejmuje wolno艣膰 wyznawania lub przyjmowania religii wed艂ug w艂asnego wyboru oraz uzewn臋trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw臋, uczestniczenie w obrz臋dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno艣膰 religii obejmuje tak偶e posiadanie 艣wi膮ty艅 i innych miejsc kultu w zale偶no艣ci od potrzeb ludzi wierz膮cych oraz prawo os贸b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si臋 znajduj膮.\n", + "\n", + " 3. Rodzice maj膮 prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Religia ko艣cio艂a lub innego zwi膮zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo偶e by膰 przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo偶e by膰 naruszona wolno艣膰 sumienia i religii innych os贸b.\n", + "\n", + " 5. Wolno艣膰 uzewn臋trzniania religii mo偶e by膰 ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze艅stwa pa艅stwa, porz膮dku publicznego, zdrowia, moralno艣ci lub wolno艣ci i praw innych os贸b.\n", + "\n", + " 6. Nikt nie mo偶e by膰 zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n", + "\n", + " 7. Nikt nie mo偶e by膰 obowi膮zany przez organy w艂adzy publicznej do ujawnienia swojego 艣wiatopogl膮du, przekona艅 religijnych lub wyznania.\n", + "\n", + "Art. 54. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyra偶ania swoich pogl膮d贸w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n", + "\n", + " 2. Cenzura prewencyjna 艣rodk贸w spo艂ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s膮 zakazane. Ustawa mo偶e wprowadzi膰 obowi膮zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\n", + "\n", + "Art. 55. 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 2. Ekstradycja obywatela polskiego mo偶e by膰 dokonana na wniosek innego pa艅stwa lub s膮dowego organu mi臋dzynarodowego, je偶eli mo偶liwo艣膰 taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej lub ustawy wykonuj膮cej akt prawa stanowionego przez organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, kt贸rej Rzeczpospolita Polska jest cz艂onkiem, pod warunkiem 偶e czyn obj臋ty wnioskiem o ekstradycj臋:\n", + "\n", + "1) zosta艂 pope艂niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n", + "\n", + "2) stanowi艂 przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi艂by\n", + "przest臋pstwo wed艂ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope艂nienia na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar贸wno w czasie jego pope艂nienia, jak i\n", + "w chwili z艂o偶enia wniosku.\n", + "\n", + " 3. Nie wymaga spe艂nienia warunk贸w okre艣lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj膮ca nast膮pi膰 na wniosek s膮dowego organu mi臋dzynarodowego powo艂anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej, w zwi膮zku z obj臋t膮 jurysdykcj膮 tego organu zbrodni膮 ludob贸jstwa, zbrodni膮 przeciwko ludzko艣ci, zbrodni膮 wojenn膮 lub zbrodni膮 agresji.\n", + "\n", + " 4. Ekstradycja jest zakazana, je偶eli dotyczy osoby podejrzanej o pope艂nienie bez u偶ycia przemocy przest臋pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b臋dzie narusza膰 wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. W sprawie dopuszczalno艣ci ekstradycji orzeka s膮d.\n", + "\n", + "Art. 56. 1. Cudzoziemcy mog膮 korzysta膰 z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Cudzoziemcowi, kt贸ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze艣ladowaniem, mo偶e by膰 przyznany status uchod藕cy zgodnie z wi膮偶膮cymi Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowami mi臋dzynarodowymi.\n", + "\n", + "WOLNO艢CI I PRAWA POLITYCZNE\n", + "\n", + "Art. 57. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 organizowania pokojowych zgromadze艅 i\n", + "uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno艣ci mo偶e okre艣la膰 ustawa.\n", + "\n", + "Art. 58. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋.\n", + "\n", + " 2. Zakazane s膮 zrzeszenia, kt贸rych cel lub dzia艂alno艣膰 s膮 sprzeczne z Konstytucj膮 lub ustaw膮. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia艂ania takiego zrzeszenia orzeka s膮d.\n", + "\n", + " 3. Ustawa okre艣la rodzaje zrzesze艅 podlegaj膮cych s膮dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\n", + "\n", + "Art. 59. 1. Zapewnia si臋 wolno艣膰 zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych, organizacjach spo艂eczno-zawodowych rolnik贸w oraz w organizacjach pracodawc贸w.\n", + "\n", + " 2. Zwi膮zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj膮 prawo do rokowa艅, w szczeg贸lno艣ci w celu rozwi膮zywania spor贸w zbiorowych, oraz do zawierania uk艂ad贸w zbiorowych pracy i innych porozumie艅.\n", + "\n", + " 3. Zwi膮zkom zawodowym przys艂uguje prawo do organizowania strajk贸w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre艣lonych w ustawie. Ze wzgl臋du na dobro publiczne ustawa mo偶e ograniczy膰 prowadzenie strajku lub zakaza膰 go w odniesieniu do okre艣lonych kategorii pracownik贸w lub w okre艣lonych dziedzinach.\n", + "\n", + " 4. Zakres wolno艣ci zrzeszania si臋 w zwi膮zkach zawodowych i organizacjach pracodawc贸w oraz innych wolno艣ci zwi膮zkowych mo偶e podlega膰 tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s膮 dopuszczalne przez wi膮偶膮ce Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowe.\n", + "\n", + "Art. 60. Obywatele polscy korzystaj膮cy z pe艂ni praw publicznych maj膮 prawo dost臋pu do\n", + "s艂u偶by publicznej na jednakowych zasadach.\n", + "\n", + "Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w w艂adzy publicznej oraz os贸b pe艂ni膮cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r贸wnie偶 uzyskiwanie informacji o dzia艂alno艣ci organ贸w samorz膮du gospodarczego i zawodowego a tak偶e innych os贸b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj膮 one zadania w艂adzy publicznej i gospodaruj膮 mieniem komunalnym lub maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost臋p do dokument贸w oraz wst臋p na posiedzenia kolegialnych organ贸w w艂adzy publicznej pochodz膮cych z powszechnych wybor贸w, z mo偶liwo艣ci膮 rejestracji d藕wi臋ku lub obrazu.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenie prawa, o kt贸rym mowa w ust. 1 i 2, mo偶e nast膮pi膰 wy艂膮cznie ze wzgl臋du na okre艣lone w ustawach ochron臋 wolno艣ci i praw innych os贸b i podmiot贸w gospodarczych oraz ochron臋 porz膮dku publicznego, bezpiecze艅stwa lub wa偶nego interesu gospodarczego pa艅stwa.\n", + "\n", + " 4. Tryb udzielania informacji, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣laj膮 ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\n", + "\n", + "Art. 62. 1. Obywatel polski ma prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos艂贸w, senator贸w i przedstawicieli do organ贸w samorz膮du terytorialnego, je偶eli najp贸藕niej w dniu g艂osowania ko艅czy 18 lat.\n", + "\n", + " 2. Prawo udzia艂u w referendum oraz prawo wybierania nie przys艂uguje osobom, kt贸re prawomocnym orzeczeniem s膮dowym s膮 ubezw艂asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\n", + "\n", + "Art. 63. Ka偶dy ma prawo sk艂ada膰 petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\n", + "w艂asnym lub innej osoby za jej zgod膮 do organ贸w w艂adzy publicznej oraz do\n", + "organizacji i instytucji spo艂ecznych w zwi膮zku z wykonywanymi przez nie\n", + "zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\n", + "petycji, wniosk贸w i skarg okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "WOLNO艢CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE\n", + "\n", + "Art. 64. 1. Ka偶dy ma prawo do w艂asno艣ci, innych praw maj膮tkowych oraz prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. W艂asno艣膰, inne prawa maj膮tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj膮 r贸wnej dla wszystkich ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 3. W艂asno艣膰 mo偶e by膰 ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w艂asno艣ci.\n", + "\n", + "Art. 65. 1. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj膮tki okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obowi膮zek pracy mo偶e by膰 na艂o偶ony tylko przez ustaw臋.\n", + "\n", + " 3. Sta艂e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Minimaln膮 wysoko艣膰 wynagrodzenia za prac臋 lub spos贸b ustalania tej wysoko艣ci okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zmierzaj膮c膮 do pe艂nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program贸w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob贸t publicznych i prac interwencyjnych.\n", + "\n", + "Art. 66. 1. Ka偶dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy. Spos贸b realizacji tego prawa oraz obowi膮zki pracodawcy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Pracownik ma prawo do okre艣lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p艂atnych urlop贸w; maksymalne normy czasu pracy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego w razie niezdolno艣ci do pracy ze wzgl臋du na chorob臋 lub inwalidztwo oraz po osi膮gni臋ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo艂ecznego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel pozostaj膮cy bez pracy nie z w艂asnej woli i nie maj膮cy innych 艣rodk贸w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo艂ecznego, kt贸rego zakres i formy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 68. 1. Ka偶dy ma prawo do ochrony zdrowia.\n", + "\n", + " 2. Obywatelom, niezale偶nie od ich sytuacji materialnej, w艂adze publiczne zapewniaj膮 r贸wny dost臋p do 艣wiadcze艅 opieki zdrowotnej finansowanej ze 艣rodk贸w publicznych. Warunki i zakres udzielania 艣wiadcze艅 okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zapewnienia szczeg贸lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci臋偶arnym, osobom niepe艂nosprawnym i osobom w podesz艂ym wieku.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne s膮 obowi膮zane do zwalczania chor贸b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji 艣rodowiska.\n", + "\n", + " 5. W艂adze publiczne popieraj膮 rozw贸j kultury fizycznej, zw艂aszcza w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y.\n", + "\n", + "Art. 69. Osobom niepe艂nosprawnym w艂adze publiczne udzielaj膮, zgodnie z ustaw膮, pomocy w\n", + "zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\n", + "spo艂ecznej.\n", + "\n", + "Art. 70. 1. Ka偶dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku 偶ycia jest obowi膮zkowa. Spos贸b wykonywania obowi膮zku szkolnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 2. Nauka w szko艂ach publicznych jest bezp艂atna. Ustawa mo偶e dopu艣ci膰 艣wiadczenie niekt贸rych us艂ug edukacyjnych przez publiczne szko艂y wy偶sze za odp艂atno艣ci膮.\n", + "\n", + " 3. Rodzice maj膮 wolno艣膰 wyboru dla swoich dzieci szk贸艂 innych ni偶 publiczne. Obywatele i instytucje maj膮 prawo zak艂adania szk贸艂 podstawowych, ponadpodstawowych i wy偶szych oraz zak艂ad贸w wychowawczych. Warunki zak艂adania i dzia艂alno艣ci szk贸艂 niepublicznych oraz udzia艂u w艂adz publicznych w ich finansowaniu, a tak偶e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko艂ami i zak艂adami wychowawczymi, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne zapewniaj膮 obywatelom powszechny i r贸wny dost臋p do wykszta艂cenia. W tym celu tworz膮 i wspieraj膮 systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni贸w i student贸w. Warunki udzielania pomocy okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. Zapewnia si臋 autonomi臋 szk贸艂 wy偶szych na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 71. 1. Pa艅stwo w swojej polityce spo艂ecznej i gospodarczej uwzgl臋dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj膮ce si臋 w trudnej sytuacji materialnej i spo艂ecznej, zw艂aszcza wielodzietne i niepe艂ne, maj膮 prawo do szczeg贸lnej pomocy ze strony w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg贸lnej pomocy w艂adz publicznych, kt贸rej zakres okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 72. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron臋 praw dziecka. Ka偶dy ma prawo 偶膮da膰 od organ贸w w艂adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc膮, okrucie艅stwem, wyzyskiem i demoralizacj膮.\n", + "\n", + " 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 3. W toku ustalania praw dziecka organy w艂adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s膮 obowi膮zane do wys艂uchania i w miar臋 mo偶liwo艣ci uwzgl臋dnienia zdania dziecka.\n", + "\n", + " 4. Ustawa okre艣la kompetencje i spos贸b powo艂ywania Rzecznika Praw Dziecka.\n", + "\n", + "Art. 73. Ka偶demu zapewnia si臋 wolno艣膰 tw贸rczo艣ci artystycznej, bada艅 naukowych oraz\n", + "og艂aszania ich wynik贸w, wolno艣膰 nauczania, a tak偶e wolno艣膰 korzystania z d贸br\n", + "kultury.\n", + "\n", + "Art. 74. 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 zapewniaj膮c膮 bezpiecze艅stwo ekologiczne wsp贸艂czesnemu i przysz艂ym pokoleniom.\n", + "\n", + " 2. Ochrona 艣rodowiska jest obowi膮zkiem w艂adz publicznych.\n", + "\n", + " 3. Ka偶dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie 艣rodowiska.\n", + "\n", + " 4. W艂adze publiczne wspieraj膮 dzia艂ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu 艣rodowiska.\n", + "\n", + "Art. 75. 1. W艂adze publiczne prowadz膮 polityk臋 sprzyjaj膮c膮 zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg贸lno艣ci przeciwdzia艂aj膮 bezdomno艣ci, wspieraj膮 rozw贸j budownictwa socjalnego oraz popieraj膮 dzia艂ania obywateli zmierzaj膮ce do uzyskania w艂asnego mieszkania.\n", + "\n", + " 2. Ochron臋 praw lokator贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 76. W艂adze publiczne chroni膮 konsument贸w, u偶ytkownik贸w i najemc贸w przed\n", + "dzia艂aniami zagra偶aj膮cymi ich zdrowiu, prywatno艣ci i bezpiecze艅stwu oraz przed\n", + "nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "艢RODKI OCHRONY WOLNO艢CI I PRAW\n", + "\n", + "Art. 77. 1. Ka偶dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta艂a mu wyrz膮dzona przez niezgodne z prawem dzia艂anie organu w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa nie mo偶e nikomu zamyka膰 drogi s膮dowej dochodzenia naruszonych wolno艣ci lub praw.\n", + "\n", + "Art. 78. Ka偶da ze stron ma prawo do zaskar偶enia orzecze艅 i decyzji wydanych w pierwszej\n", + "instancji. Wyj膮tki od tej zasady oraz tryb zaskar偶ania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 79. 1. Ka偶dy, czyje konstytucyjne wolno艣ci lub prawa zosta艂y naruszone, ma prawo, na zasadach okre艣lonych w ustawie, wnie艣膰 skarg臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego s膮d lub organ administracji publicznej orzek艂 ostatecznie o jego wolno艣ciach lub prawach albo o jego obowi膮zkach okre艣lonych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre艣lonych w art. 56.\n", + "\n", + "Art. 80. Ka偶dy ma prawo wyst膮pienia, na zasadach okre艣lonych w ustawie, do Rzecznika\n", + "Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno艣ci lub praw\n", + "naruszonych przez organy w艂adzy publicznej.\n", + "\n", + "Art. 81. Praw okre艣lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\n", + "mo偶na dochodzi膰 w granicach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "OBOWI膭ZKI\n", + "\n", + "Art. 82. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest wierno艣膰 Rzeczypospolitej Polskiej oraz\n", + "troska o dobro wsp贸lne.\n", + "\n", + "Art. 83. Ka偶dy ma obowi膮zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 84. Ka偶dy jest obowi膮zany do ponoszenia ci臋偶ar贸w i 艣wiadcze艅 publicznych, w tym\n", + "podatk贸w, okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 85. 1. Obowi膮zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n", + "\n", + " 2. Zakres obowi膮zku s艂u偶by wojskowej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Obywatel, kt贸remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj膮 na odbywanie s艂u偶by wojskowej, mo偶e by膰 obowi膮zany do s艂u偶by zast臋pczej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 86. Ka偶dy jest obowi膮zany do dba艂o艣ci o stan 艣rodowiska i ponosi odpowiedzialno艣膰\n", + "za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno艣ci\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 3\n", + "殴R脫D艁A PRAWA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 87. 1. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe oraz rozporz膮dzenia.\n", + "\n", + " 2. 殴r贸d艂ami powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s膮 na obszarze dzia艂ania organ贸w, kt贸re je ustanowi艂y, akty prawa miejscowego.\n", + "\n", + "Art. 88. 1. Warunkiem wej艣cia w 偶ycie ustaw, rozporz膮dze艅 oraz akt贸w prawa miejscowego jest ich og艂oszenie.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb og艂aszania akt贸w normatywnych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie s膮 og艂aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og艂aszania innych um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 89. 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy mi臋dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie, je偶eli umowa dotyczy:\n", + "\n", + "1) pokoju, sojuszy, uk艂ad贸w politycznych lub uk艂ad贸w wojskowych,\n", + "\n", + "2) wolno艣ci, praw lub obowi膮zk贸w obywatelskich okre艣lonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "3) cz艂onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi臋dzynarodowej,\n", + "\n", + "4) znacznego obci膮偶enia pa艅stwa pod wzgl臋dem finansowym,\n", + "\n", + "5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt贸rych Konstytucja wymaga ustawy.\n", + "\n", + " 2. O zamiarze przed艂o偶enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um贸w mi臋dzynarodowych, kt贸rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra偶onej w ustawie, Prezes Rady Ministr贸w zawiadamia Sejm.\n", + "\n", + " 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um贸w mi臋dzynarodowych okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 90. 1. Rzeczpospolita Polska mo偶e na podstawie umowy mi臋dzynarodowej przekaza膰 organizacji mi臋dzynarodowej lub organowi mi臋dzynarodowemu kompetencje organ贸w w艂adzy pa艅stwowej w niekt贸rych sprawach.\n", + "\n", + " 2. Ustawa, wyra偶aj膮ca zgod臋 na ratyfikacj臋 umowy mi臋dzynarodowej, o kt贸rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz przez Senat wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 3. Wyra偶enie zgody na ratyfikacj臋 takiej umowy mo偶e by膰 uchwalone w referendum og贸lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n", + "\n", + " 4. Uchwa艂臋 w sprawie wyboru trybu wyra偶enia zgody na ratyfikacj臋 podejmuje Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 91. 1. Ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa, po jej og艂oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz臋艣膰 krajowego porz膮dku prawnego i jest bezpo艣rednio stosowana, chyba 偶e jej stosowanie jest uzale偶nione od wydania ustawy.\n", + "\n", + " 2. Umowa mi臋dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie ma pierwsze艅stwo przed ustaw膮, je偶eli ustawy tej nie da si臋 pogodzi膰 z umow膮.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 umowy konstytuuj膮cej organizacj臋 mi臋dzynarodow膮, prawo przez ni膮 stanowione jest stosowane bezpo艣rednio, maj膮c pierwsze艅stwo w przypadku kolizji z ustawami.\n", + "\n", + "Art. 92. 1. Rozporz膮dzenia s膮 wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg贸艂owego upowa偶nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa偶nienie powinno okre艣la膰 organ w艂a艣ciwy do wydania rozporz膮dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz膮ce tre艣ci aktu.\n", + "\n", + " 2. Organ upowa偶niony do wydania rozporz膮dzenia nie mo偶e przekaza膰 swoich kompetencji, o kt贸rych mowa w ust. 1, innemu organowi.\n", + "\n", + "Art. 93. 1. Uchwa艂y Rady Ministr贸w oraz zarz膮dzenia Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w maj膮 charakter wewn臋trzny i obowi膮zuj膮 tylko jednostki organizacyjnie podleg艂e organowi wydaj膮cemu te akty.\n", + "\n", + " 2. Zarz膮dzenia s膮 wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog膮 one stanowi膰 podstawy decyzji wobec obywateli, os贸b prawnych oraz innych podmiot贸w.\n", + "\n", + " 3. Uchwa艂y i zarz膮dzenia podlegaj膮 kontroli co do ich zgodno艣ci z powszechnie obowi膮zuj膮cym prawem.\n", + "\n", + "Art. 94. Organy samorz膮du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz膮dowej,\n", + "na podstawie i w granicach upowa偶nie艅 zawartych w ustawie, ustanawiaj膮 akty\n", + "prawa miejscowego obowi膮zuj膮ce na obszarze dzia艂ania tych organ贸w. Zasady i\n", + "tryb wydawania akt贸w prawa miejscowego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 4\n", + "SEJM I SENAT\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 95. 1. W艂adz臋 ustawodawcz膮 w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 Sejm i Senat. \n", + " 2. Sejm sprawuje kontrol臋 nad dzia艂alno艣ci膮 Rady Ministr贸w w zakresie okre艣lonym przepisami Konstytucji i ustaw.\n", + "\n", + "WYBORY I KADENCJA\n", + "\n", + "Art. 96. 1. Sejm sk艂ada si臋 z 460 pos艂贸w.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i proporcjonalne oraz odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + "Art. 97. 1. Senat sk艂ada si臋 ze 100 senator贸w.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Senatu s膮 powszechne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + "Art. 98. 1. Sejm i Senat s膮 wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj膮 si臋 z dniem zebrania si臋 Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj膮 do dnia poprzedzaj膮cego dzie艅 zebrania si臋 Sejmu nast臋pnej kadencji.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarz膮dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p贸藕niej ni偶 na 90 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj膮c wybory na dzie艅 wolny od pracy, przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni przed up艂ywem 4 lat od rozpocz臋cia kadencji Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Sejm mo偶e skr贸ci膰 swoj膮 kadencj臋 uchwa艂膮 podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w. Skr贸cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr贸cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu i Marsza艂ka Senatu, mo偶e w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji zarz膮dzi膰 skr贸cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr贸ceniem kadencji Sejmu skr贸cona zostaje r贸wnie偶 kadencja Senatu.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarz膮dzaj膮c skr贸cenie kadencji Sejmu, zarz膮dza jednocze艣nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat臋 na dzie艅 przypadaj膮cy nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 45 dni od dnia zarz膮dzenia skr贸cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p贸藕niej ni偶 na 15 dzie艅 po dniu przeprowadzenia wybor贸w.\n", + "\n", + " 6. W razie skr贸cenia kadencji Sejmu stosuje si臋 odpowiednio przepis ust. 1.\n", + "\n", + "Art. 99. 1. Wybrany do Sejmu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 21 lat.\n", + "\n", + " 2. Wybrany do Senatu mo偶e by膰 obywatel polski maj膮cy prawo wybierania, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 30 lat.\n", + "\n", + " 3. Wybran膮 do Sejmu lub do Senatu nie mo偶e by膰 osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar臋 pozbawienia wolno艣ci za przest臋pstwo umy艣lne 艣cigane z oskar偶enia publicznego.\n", + "\n", + "Art. 100. 1. Kandydat贸w na pos艂贸w i senator贸w mog膮 zg艂asza膰 partie polityczne oraz wyborcy.\n", + "\n", + " 2. Nie mo偶na kandydowa膰 r贸wnocze艣nie do Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 101. 1. Wa偶no艣膰 wybor贸w do Sejmu i Senatu stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wybor贸w na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "POS艁OWIE I SENATOROWIE\n", + "\n", + "Art. 102. Nie mo偶na by膰 r贸wnocze艣nie pos艂em i senatorem.\n", + "\n", + "Art. 103. 1. Mandatu pos艂a nie mo偶na 艂膮czy膰 z funkcj膮 Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy偶szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast臋pc贸w, cz艂onka Rady Polityki Pieni臋偶nej, cz艂onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz膮dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz艂onk贸w Rady Ministr贸w i sekretarzy stanu w administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + " 2. S臋dzia, prokurator, urz臋dnik s艂u偶by cywilnej, 偶o艂nierz pozostaj膮cy w czynnej s艂u偶bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s艂u偶b ochrony pa艅stwa nie mog膮 sprawowa膰 mandatu poselskiego.\n", + "\n", + " 3. Inne przypadki zakazu 艂膮czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo偶e okre艣li膰 ustawa.\n", + "\n", + "Art. 104. 1. Pos艂owie s膮 przedstawicielami Narodu. Nie wi膮偶膮 ich instrukcje wyborc贸w.\n", + "\n", + " 2. Przed rozpocz臋ciem sprawowania mandatu pos艂owie sk艂adaj膮 przed Sejmem nast臋puj膮ce 艣lubowanie: \n", + "\n", + "\"Uroczy艣cie 艣lubuj臋 rzetelnie i sumiennie wykonywa膰 obowi膮zki wobec Narodu,\n", + "strzec suwerenno艣ci i interes贸w Pa艅stwa, czyni膰 wszystko dla pomy艣lno艣ci\n", + "Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega膰 Konstytucji i innych praw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\" \n", + "\n", + "艢lubowanie mo偶e by膰 z艂o偶one z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + " 3. Odmowa z艂o偶enia 艣lubowania oznacza zrzeczenie si臋 mandatu.\n", + "\n", + "Art. 105. 1. Pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci za swoj膮 dzia艂alno艣膰 wchodz膮c膮 w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga艣ni臋ciu. Za tak膮 dzia艂alno艣膰 pose艂 odpowiada wy艂膮cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os贸b trzecich mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci s膮dowej tylko za zgod膮 Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Od dnia og艂oszenia wynik贸w wybor贸w do dnia wyga艣ni臋cia mandatu pose艂 nie mo偶e by膰 poci膮gni臋ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno艣ci karnej.\n", + "\n", + " 3. Post臋powanie karne wszcz臋te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos艂a ulega na 偶膮danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga艣ni臋cia mandatu. W takim przypadku ulega r贸wnie偶 zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post臋powaniu karnym.\n", + "\n", + " 4. Pose艂 mo偶e wyrazi膰 zgod臋 na poci膮gni臋cie go do odpowiedzialno艣ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si臋 przepis贸w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 5. Pose艂 nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + " 6. Szczeg贸艂owe zasady poci膮gania pos艂贸w do odpowiedzialno艣ci karnej oraz tryb post臋powania okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 106. Warunki niezb臋dne do skutecznego wype艂niania obowi膮zk贸w poselskich oraz\n", + "ochron臋 praw wynikaj膮cych ze sprawowania mandatu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 107. 1. W zakresie okre艣lonym ustaw膮 pose艂 nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej z osi膮ganiem korzy艣ci z maj膮tku Skarbu Pa艅stwa lub samorz膮du terytorialnego ani nabywa膰 tego maj膮tku.\n", + "\n", + " 2. Za naruszenie zakaz贸w, o kt贸rych mowa w ust. 1, pose艂, uchwa艂膮 Sejmu podj臋t膮 na wniosek Marsza艂ka Sejmu, mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu, kt贸ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\n", + "\n", + "Art. 108. Do senator贸w stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 103-107.\n", + "\n", + "ORGANIZACJA I DZIA艁ANIE\n", + "\n", + "Art. 109. 1. Sejm i Senat obraduj膮 na posiedzeniach.\n", + "\n", + " 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo艂uje na dzie艅 przypadaj膮cy w ci膮gu 30 dni od dnia wybor贸w, z wyj膮tkiem przypadk贸w okre艣lonych w art. 98 ust. 3 i 5.\n", + "\n", + "Art. 110. 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marsza艂ka Sejmu i wicemarsza艂k贸w.\n", + "\n", + " 2. Marsza艂ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze偶e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn膮trz.\n", + "\n", + " 3. Sejm powo艂uje komisje sta艂e oraz mo偶e powo艂ywa膰 komisje nadzwyczajne.\n", + "\n", + "Art. 111. 1. Sejm mo偶e powo艂a膰 komisj臋 艣ledcz膮 do zbadania okre艣lonej sprawy.\n", + "\n", + " 2. Tryb dzia艂ania komisji 艣ledczej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 112. Organizacj臋 wewn臋trzn膮 i porz膮dek prac Sejmu oraz tryb powo艂ywania i\n", + "dzia艂alno艣ci jego organ贸w, jak te偶 spos贸b wykonywania konstytucyjnych i\n", + "ustawowych obowi膮zk贸w organ贸w pa艅stwowych wobec Sejmu okre艣la regulamin Sejmu\n", + "uchwalony przez Sejm.\n", + "\n", + "Art. 113. Posiedzenia Sejmu s膮 jawne. Je偶eli wymaga tego dobro pa艅stwa, Sejm mo偶e\n", + "bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby\n", + "pos艂贸w, uchwali膰 tajno艣膰 obrad.\n", + "\n", + "Art. 114. 1. W przypadkach okre艣lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj膮c wsp贸lnie pod przewodnictwem Marsza艂ka Sejmu lub w jego zast臋pstwie Marsza艂ka Senatu, dzia艂aj膮 jako Zgromadzenie Narodowe.\n", + "\n", + " 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala sw贸j regulamin.\n", + "\n", + "Art. 115. 1. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci膮gu 21 dni.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w i pozostali cz艂onkowie Rady Ministr贸w maj膮 obowi膮zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie偶膮cych na ka偶dym posiedzeniu Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 116. 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n", + "\n", + " 2. Sejm mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa艣ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um贸w mi臋dzynarodowych wynika zobowi膮zanie do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji. Je偶eli Sejm nie mo偶e si臋 zebra膰 na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 117. Zasady u偶ycia Si艂 Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la\n", + "ratyfikowana umowa mi臋dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si臋 ich przez to\n", + "terytorium okre艣laj膮 ratyfikowane umowy mi臋dzynarodowe lub ustawy.\n", + "\n", + "Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje pos艂om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Inicjatywa ustawodawcza przys艂uguje r贸wnie偶 grupie co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post臋powania w tej sprawie okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Wnioskodawcy przedk艂adaj膮c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj膮 skutki finansowe jej wykonania.\n", + "\n", + "Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n", + "\n", + " 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys艂uguje wnioskodawcy projektu, pos艂om i Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Marsza艂ek Sejmu mo偶e odm贸wi膰 poddania pod g艂osowanie poprawki, kt贸ra uprzednio nie by艂a przed艂o偶ona komisji.\n", + "\n", + " 4. Wnioskodawca mo偶e wycofa膰 projekt ustawy w toku post臋powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako艅czenia drugiego czytania projektu.\n", + "\n", + "Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwyk艂膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy\n", + "ustawowej liczby pos艂贸w, chyba 偶e Konstytucja przewiduje inn膮 wi臋kszo艣膰. W tym\n", + "samym trybie Sejm podejmuje uchwa艂y, je偶eli ustawa lub uchwa艂a Sejmu nie\n", + "stanowi inaczej.\n", + "\n", + "Art. 121. 1. Ustaw臋 uchwalon膮 przez Sejm Marsza艂ek Sejmu przekazuje Senatowi.\n", + "\n", + " 2. Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo偶e j膮 przyj膮膰 bez zmian, uchwali膰 poprawki albo uchwali膰 odrzucenie jej w ca艂o艣ci. Je偶eli Senat w ci膮gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa艂y, ustaw臋 uznaje si臋 za uchwalon膮 w brzmieniu przyj臋tym przez Sejm.\n", + "\n", + " 3. Uchwa艂臋 Senatu odrzucaj膮c膮 ustaw臋 albo poprawk臋 zaproponowan膮 w uchwale Senatu, uwa偶a si臋 za przyj臋t膮, je偶eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 122. 1. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w art. 121 Marsza艂ek Sejmu przedstawia uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e odm贸wi膰 podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za zgodn膮 z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt贸r膮 Trybuna艂 Konstytucyjny uzna艂 za niezgodn膮 z Konstytucj膮. Je偶eli jednak niezgodno艣膰 z Konstytucj膮 dotyczy poszczeg贸lnych przepis贸w ustawy, a Trybuna艂 Konstytucyjny nie orzeknie, 偶e s膮 one nierozerwalnie zwi膮zane z ca艂膮 ustaw膮, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi臋gni臋ciu opinii Marsza艂ka Sejmu, podpisuje ustaw臋 z pomini臋ciem przepis贸w uznanych za niezgodne z Konstytucj膮 albo zwraca ustaw臋 Sejmowi w celu usuni臋cia niezgodno艣ci.\n", + "\n", + " 5. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst膮pi艂 z wnioskiem do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo偶e z umotywowanym wnioskiem przekaza膰 ustaw臋 Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi臋kszo艣ci膮 3/5 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 7 dni podpisuje ustaw臋 i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys艂uguje prawo wyst膮pienia do Trybuna艂u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n", + "\n", + " 6. Wyst膮pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci ustawy z Konstytucj膮 lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre艣lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\n", + "\n", + "Art. 123. 1. Rada Ministr贸w mo偶e uzna膰 uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj膮tkiem projekt贸w ustaw podatkowych, ustaw dotycz膮cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustaw reguluj膮cych ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 w艂adz publicznych, a tak偶e kodeks贸w.\n", + "\n", + " 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre艣laj膮 odr臋bno艣ci w post臋powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n", + "\n", + " 3. W post臋powaniu w sprawie ustawy, kt贸rej projekt zosta艂 uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\n", + "\n", + "Art. 124. Do Senatu stosuje si臋 odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n", + "120.\n", + "\n", + "REFERENDUM\n", + "\n", + "Art. 125. 1. W sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa mo偶e by膰 przeprowadzone referendum og贸lnokrajowe.\n", + "\n", + " 2. Referendum og贸lnokrajowe ma prawo zarz膮dzi膰 Sejm bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod膮 Senatu wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli w referendum og贸lnokrajowym wzi臋艂o udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania, wynik referendum jest wi膮偶膮cy.\n", + "\n", + " 4. Wa偶no艣膰 referendum og贸lnokrajowego oraz referendum, o kt贸rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 5\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 126. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy偶szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci膮g艂o艣ci w艂adzy pa艅stwowej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra偶y suwerenno艣ci i bezpiecze艅stwa pa艅stwa oraz nienaruszalno艣ci i niepodzielno艣ci jego terytorium.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + "Art. 127. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar贸d w wyborach powszechnych, r贸wnych, bezpo艣rednich i w g艂osowaniu tajnym.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi臋cioletni膮 kadencj臋 i mo偶e by膰 ponownie wybrany tylko raz.\n", + "\n", + " 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo偶e by膰 wybrany obywatel polski, kt贸ry najp贸藕niej w dniu wybor贸w ko艅czy 35 lat i korzysta z pe艂ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg艂asza co najmniej 100 000 obywateli maj膮cych prawo wybierania do Sejmu.\n", + "\n", + " 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry otrzyma艂 wi臋cej ni偶 po艂ow臋 wa偶nie oddanych g艂os贸w. Je偶eli 偶aden z kandydat贸w nie uzyska wymaganej wi臋kszo艣ci, czternastego dnia po pierwszym g艂osowaniu przeprowadza si臋 ponowne g艂osowanie.\n", + "\n", + " 5. W ponownym g艂osowaniu wyboru dokonuje si臋 spo艣r贸d dw贸ch kandydat贸w, kt贸rzy w pierwszym g艂osowaniu otrzymali kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w. Je偶eli kt贸rykolwiek z tych dw贸ch kandydat贸w wycofa zgod臋 na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor贸w w ponownym g艂osowaniu dopuszcza si臋 kandydata, kt贸ry otrzyma艂 kolejno najwi臋ksz膮 liczb臋 g艂os贸w w pierwszym g艂osowaniu. W takim przypadku dat臋 ponownego g艂osowania odracza si臋 o dalszych 14 dni.\n", + "\n", + " 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt贸ry w ponownym g艂osowaniu otrzyma艂 wi臋cej g艂os贸w.\n", + "\n", + " 7. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 128. 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si臋 w dniu obj臋cia przez niego urz臋du.\n", + "\n", + " 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz膮dza Marsza艂ek Sejmu na dzie艅 przypadaj膮cy nie wcze艣niej ni偶 na 100 dni i nie p贸藕niej ni偶 na 75 dni przed up艂ywem kadencji urz臋duj膮cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p贸藕niej ni偶 w czternastym dniu po opr贸偶nieniu urz臋du, wyznaczaj膮c dat臋 wybor贸w na dzie艅 wolny od pracy przypadaj膮cy w ci膮gu 60 dni od dnia zarz膮dzenia wybor贸w.\n", + "\n", + "Art. 129. 1. Wa偶no艣膰 wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S膮d Najwy偶szy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przys艂uguje prawo zg艂oszenia do S膮du Najwy偶szego protestu przeciwko wa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. W razie stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si臋 nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr贸偶nienia urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 130. Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz膮d po z艂o偶eniu wobec Zgromadzenia\n", + "Narodowego nast臋puj膮cej przysi臋gi:\n", + "\n", + "\"Obejmuj膮c z woli Narodu urz膮d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom Konstytucji, b臋d臋\n", + "strzeg艂 niez艂omnie godno艣ci Narodu, niepodleg艂o艣ci i bezpiecze艅stwa Pa艅stwa, a\n", + "dobro Ojczyzny oraz pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym\n", + "nakazem\".\n", + "\n", + "Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + "Art. 131. 1. Je偶eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e przej艣ciowo sprawowa膰 urz臋du, zawiadamia o tym Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry tymczasowo przejmuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi膰 Marsza艂ka Sejmu o niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du, w贸wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna艂 Konstytucyjny na wniosek Marsza艂ka Sejmu. W razie uznania przej艣ciowej niemo偶no艣ci sprawowania urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna艂 Konstytucyjny powierza Marsza艂kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Marsza艂ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n", + "\n", + "1) 艣mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) zrzeczenia si臋 urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "3) stwierdzenia niewa偶no艣ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\n", + "przyczyn nieobj臋cia urz臋du po wyborze,\n", + "\n", + "4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa艂ej niezdolno艣ci Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej do sprawowania urz臋du ze wzgl臋du na stan zdrowia, uchwa艂膮\n", + "podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w\n", + "Zgromadzenia Narodowego,\n", + "\n", + "5) z艂o偶enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz臋du orzeczeniem Trybuna艂u Stanu.\n", + "\n", + " 3. Je偶eli Marsza艂ek Sejmu nie mo偶e wykonywa膰 obowi膮zk贸w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi膮zki te przejmuje Marsza艂ek Senatu.\n", + "\n", + " 4. Osoba wykonuj膮ca obowi膮zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo偶e postanowi膰 o skr贸ceniu kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 132. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo偶e piastowa膰 偶adnego innego urz臋du ani pe艂ni膰\n", + "偶adnej funkcji publicznej, z wyj膮tkiem tych, kt贸re s膮 zwi膮zane ze sprawowanym\n", + "urz臋dem.\n", + "\n", + "Art. 133. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa艅stwa w stosunkach zewn臋trznych: \n", + "\n", + "1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi臋dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\n", + "Senat,\n", + "\n", + "2) mianuje i odwo艂uje pe艂nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\n", + "innych pa艅stwach i przy organizacjach mi臋dzynarodowych,\n", + "\n", + "3) przyjmuje listy uwierzytelniaj膮ce i odwo艂uj膮ce akredytowanych przy nim\n", + "przedstawicieli dyplomatycznych innych pa艅stw i organizacji mi臋dzynarodowych.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi臋dzynarodowej mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno艣ci z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp贸艂dzia艂a z Prezesem Rady Ministr贸w i w艂a艣ciwym ministrem.\n", + "\n", + "Art. 134. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy偶szym zwierzchnikiem Si艂 Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si艂ami Zbrojnymi za po艣rednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow贸dc贸w rodzaj贸w Si艂 Zbrojnych na czas okre艣lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo艂ania przed jej up艂ywem okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mianuje Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych. W tym samym trybie mo偶e on Naczelnego Dow贸dc臋 Si艂 Zbrojnych odwo艂a膰. Kompetencje Naczelnego Dow贸dcy Si艂 Zbrojnych i zasady jego podleg艂o艣ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre艣lone w ustawach stopnie wojskowe.\n", + "\n", + " 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi膮zane ze zwierzchnictwem nad Si艂ami Zbrojnymi, szczeg贸艂owo okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 135. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn臋trznego i\n", + "zewn臋trznego bezpiecze艅stwa pa艅stwa jest Rada Bezpiecze艅stwa Narodowego.\n", + "\n", + "Art. 136. W razie bezpo艣redniego, zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, zarz膮dza powszechn膮 lub\n", + "cz臋艣ciow膮 mobilizacj臋 i u偶ycie Si艂 Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 137. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra偶a zgod臋 na\n", + "zrzeczenie si臋 obywatelstwa polskiego.\n", + "\n", + "Art. 138. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\n", + "\n", + "Art. 139. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo 艂aski. Prawa 艂aski nie stosuje si臋 do\n", + "os贸b skazanych przez Trybuna艂 Stanu.\n", + "\n", + "Art. 140. Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwraca膰 si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub\n", + "do Zgromadzenia Narodowego. Or臋dzia nie czyni si臋 przedmiotem debaty.\n", + "\n", + "Art. 141. 1. W sprawach szczeg贸lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e zwo艂a膰 Rad臋 Gabinetow膮. Rad臋 Gabinetow膮 tworzy Rada Ministr贸w obraduj膮ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Radzie Gabinetowej nie przys艂uguj膮 kompetencje Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "Art. 142. 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz膮dzenia i zarz膮dzenia na zasadach okre艣lonych w art. 92 i art. 93.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta艂ych swoich kompetencji.\n", + "\n", + "Art. 143. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\n", + "powo艂uje i odwo艂uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 144. 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj膮c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz臋dowe.\n", + "\n", + " 2. Akty urz臋dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj膮 dla swojej wa偶no艣ci podpisu Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno艣膰 przed Sejmem.\n", + "\n", + " 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n", + "\n", + "1) zarz膮dzania wybor贸w do Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "2) zwo艂ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre艣lonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "4) inicjatywy ustawodawczej,\n", + "\n", + "5) zarz膮dzania referendum og贸lnokrajowego,\n", + "\n", + "6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n", + "\n", + "7) zarz膮dzania og艂oszenia ustawy oraz umowy mi臋dzynarodowej w Dzienniku Ustaw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "\n", + "8) zwracania si臋 z or臋dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\n", + "Narodowego,\n", + "\n", + "9) wniosku do Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy偶sz膮 Izb臋 Kontroli,\n", + "\n", + "11) desygnowania i powo艂ywania Prezesa Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "12) przyjmowania dymisji Rady Ministr贸w i powierzania jej tymczasowego\n", + "pe艂nienia obowi膮zk贸w,\n", + "\n", + "13) wniosku do Sejmu o poci膮gni臋cie do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em\n", + "Stanu cz艂onka Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "14) odwo艂ywania ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci,\n", + "\n", + "15) zwo艂ywania Rady Gabinetowej,\n", + "\n", + "16) nadawania order贸w i odznacze艅,\n", + "\n", + "17) powo艂ywania s臋dzi贸w,\n", + "\n", + "18) stosowania prawa 艂aski,\n", + "\n", + "19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra偶ania zgody na zrzeczenie si臋\n", + "obywatelstwa polskiego,\n", + "\n", + "20) powo艂ywania Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego,\n", + "\n", + "21) powo艂ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "22) powo艂ywania Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego,\n", + "\n", + "23) powo艂ywania prezes贸w S膮du Najwy偶szego oraz wiceprezes贸w Naczelnego S膮du\n", + "Administracyjnego,\n", + "\n", + "24) wniosku do Sejmu o powo艂anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n", + "\n", + "25) powo艂ywania cz艂onk贸w Rady Polityki Pieni臋偶nej,\n", + "\n", + "26) powo艂ywania i odwo艂ywania cz艂onk贸w Rady Bezpiecze艅stwa Narodowego,\n", + "\n", + "27) powo艂ywania cz艂onk贸w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n", + "\n", + "28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo艂ywania\n", + "i odwo艂ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "29) wydawania zarz膮dze艅 na zasadach okre艣lonych w art. 93,\n", + "\n", + "30) zrzeczenia si臋 urz臋du Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 145. 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope艂nienie przest臋pstwa mo偶e by膰 poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu.\n", + "\n", + " 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia mo偶e nast膮pi膰 uchwa艂膮 Zgromadzenia Narodowego podj臋t膮 wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w ustawowej liczby cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz艂onk贸w Zgromadzenia Narodowego.\n", + "\n", + " 3. Z dniem podj臋cia uchwa艂y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar偶enia przed Trybuna艂em Stanu sprawowanie urz臋du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 6\n", + "RADA MINISTR脫W I ADMINISTRACJA RZ膭DOWA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 146. 1. Rada Ministr贸w prowadzi polityk臋 wewn臋trzn膮 i zagraniczn膮 Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Do Rady Ministr贸w nale偶膮 sprawy polityki pa艅stwa nie zastrze偶one dla innych organ贸w pa艅stwowych i samorz膮du terytorialnego.\n", + "\n", + " 3. Rada Ministr贸w kieruje administracj膮 rz膮dow膮.\n", + "\n", + " 4. W zakresie i na zasadach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr贸w w szczeg贸lno艣ci: \n", + "\n", + "1) zapewnia wykonanie ustaw,\n", + "\n", + "2) wydaje rozporz膮dzenia,\n", + "\n", + "3) koordynuje i kontroluje prace organ贸w administracji rz膮dowej,\n", + "\n", + "4) chroni interesy Skarbu Pa艅stwa,\n", + "\n", + "5) uchwala projekt bud偶etu pa艅stwa,\n", + "\n", + "6) kieruje wykonaniem bud偶etu pa艅stwa oraz uchwala zamkni臋cie rachunk贸w\n", + "pa艅stwowych i sprawozdanie z wykonania bud偶etu,\n", + "\n", + "7) zapewnia bezpiecze艅stwo wewn臋trzne pa艅stwa oraz porz膮dek publiczny,\n", + "\n", + "8) zapewnia bezpiecze艅stwo zewn臋trzne pa艅stwa,\n", + "\n", + "9) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie stosunk贸w z innymi pa艅stwami i\n", + "organizacjami mi臋dzynarodowymi,\n", + "\n", + "10) zawiera umowy mi臋dzynarodowe wymagaj膮ce ratyfikacji oraz zatwierdza i\n", + "wypowiada inne umowy mi臋dzynarodowe,\n", + "\n", + "11) sprawuje og贸lne kierownictwo w dziedzinie obronno艣ci kraju oraz okre艣la\n", + "corocznie liczb臋 obywateli powo艂ywanych do czynnej s艂u偶by wojskowej,\n", + "\n", + "12) okre艣la organizacj臋 i tryb swojej pracy.\n", + "\n", + "Art. 147. 1. Rada Ministr贸w sk艂ada si臋 z Prezesa Rady Ministr贸w i ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 powo艂ywani wiceprezesi Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministr贸w mog膮 pe艂ni膰 tak偶e funkcj臋 ministra.\n", + "\n", + " 4. W sk艂ad Rady Ministr贸w mog膮 by膰 ponadto powo艂ywani przewodnicz膮cy okre艣lonych w ustawach komitet贸w.\n", + "\n", + "Art. 148. Prezes Rady Ministr贸w:\n", + "\n", + " 1. reprezentuje Rad臋 Ministr贸w,\n", + "\n", + " 2. kieruje pracami Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + " 3. wydaje rozporz膮dzenia,\n", + "\n", + " 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr贸w i okre艣la sposoby jej wykonywania,\n", + "\n", + " 5. koordynuje i kontroluje prac臋 cz艂onk贸w Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + " 6. sprawuje nadz贸r nad samorz膮dem terytorialnym w granicach i formach okre艣lonych w Konstytucji i ustawach,\n", + "\n", + " 7. jest zwierzchnikiem s艂u偶bowym pracownik贸w administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + "Art. 149. 1. Ministrowie kieruj膮 okre艣lonymi dzia艂ami administracji rz膮dowej lub wype艂niaj膮 zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr贸w. Zakres dzia艂ania ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej okre艣laj膮 ustawy.\n", + "\n", + " 2. Minister kieruj膮cy dzia艂em administracji rz膮dowej wydaje rozporz膮dzenia. Rada Ministr贸w, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e uchyli膰 rozporz膮dzenie lub zarz膮dzenie ministra.\n", + "\n", + " 3. Do przewodnicz膮cego komitetu, o kt贸rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si臋 odpowiednio przepisy odnosz膮ce si臋 do ministra kieruj膮cego dzia艂em administracji rz膮dowej.\n", + "\n", + "Art. 150. Cz艂onek Rady Ministr贸w nie mo偶e prowadzi膰 dzia艂alno艣ci sprzecznej z jego\n", + "obowi膮zkami publicznymi.\n", + "\n", + "Art. 151. Prezes Rady Ministr贸w, wiceprezesi Rady Ministr贸w i ministrowie sk艂adaj膮 wobec\n", + "Prezydenta Rzeczypospolitej nast臋puj膮c膮 przysi臋g臋:\n", + "\n", + "\"Obejmuj膮c urz膮d Prezesa Rady Ministr贸w (wiceprezesa Rady Ministr贸w,\n", + "ministra), uroczy艣cie przysi臋gam, 偶e dochowam wierno艣ci postanowieniom\n", + "Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\n", + "pomy艣lno艣膰 obywateli b臋d膮 dla mnie zawsze najwy偶szym nakazem.\"\n", + "\n", + "Przysi臋ga mo偶e by膰 z艂o偶ona z dodaniem zdania \"Tak mi dopom贸偶 B贸g\".\n", + "\n", + "Art. 152. 1. Przedstawicielem Rady Ministr贸w w wojew贸dztwie jest wojewoda.\n", + "\n", + " 2. Tryb powo艂ywania i odwo艂ywania oraz zakres dzia艂ania wojewod贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 153. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada艅 pa艅stwa, w urz臋dach administracji rz膮dowej dzia艂a korpus s艂u偶by cywilnej.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w jest zwierzchnikiem korpusu s艂u偶by cywilnej.\n", + "\n", + "Art. 154. 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr贸w, kt贸ry proponuje sk艂ad Rady Ministr贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w wraz z pozosta艂ymi cz艂onkami Rady Ministr贸w w ci膮gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj臋cia dymisji poprzedniej Rady Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od cz艂onk贸w nowo powo艂anej Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w, w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia艂ania Rady Ministr贸w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + " 3. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci膮gu 14 dni od up艂ywu termin贸w okre艣lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr贸w oraz proponowanych przez niego cz艂onk贸w Rady Ministr贸w bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Prezydent Rzeczypospolitej powo艂uje tak wybran膮 Rad臋 Ministr贸w i odbiera przysi臋g臋 od jej cz艂onk贸w.\n", + "\n", + "Art. 155. 1. W razie niepowo艂ania Rady Ministr贸w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci膮gu 14 dni powo艂uje Prezesa Rady Ministr贸w i na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋. Sejm w ci膮gu 14 dni od dnia powo艂ania Rady Ministr贸w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + " 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministr贸w wotum zaufania w trybie okre艣lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj臋 Sejmu i zarz膮dza wybory.\n", + "\n", + "Art. 156. 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed Trybuna艂em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak偶e za przest臋pstwa pope艂nione w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem.\n", + "\n", + " 2. Uchwa艂臋 o poci膮gni臋ciu cz艂onka Rady Ministr贸w do odpowiedzialno艣ci przed Trybuna艂em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos艂贸w wi臋kszo艣ci膮 3/5 ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 157. 1. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem solidarn膮 odpowiedzialno艣膰 za dzia艂alno艣膰 Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 2. Cz艂onkowie Rady Ministr贸w ponosz膮 przed Sejmem r贸wnie偶 odpowiedzialno艣膰 indywidualn膮 za sprawy nale偶膮ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "Art. 158. 1. Sejm wyra偶a Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 ustawowej liczby pos艂贸w na wniosek zg艂oszony przez co najmniej 46 pos艂贸w i wskazuj膮cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr贸w. Je偶eli uchwa艂a zosta艂a przyj臋ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj臋 Rady Ministr贸w i powo艂uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr贸w, a na jego wniosek pozosta艂ych cz艂onk贸w Rady Ministr贸w oraz odbiera od nich przysi臋g臋.\n", + "\n", + " 2. Wniosek o podj臋cie uchwa艂y, o kt贸rej mowa w ust. 1, mo偶e by膰 poddany pod g艂osowanie nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 7 dni od dnia jego zg艂oszenia. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony nie wcze艣niej ni偶 po up艂ywie 3 miesi臋cy od dnia zg艂oszenia poprzedniego wniosku. Powt贸rny wniosek mo偶e by膰 zg艂oszony przed up艂ywem 3 miesi臋cy, je偶eli wyst膮pi z nim co najmniej 115 pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 159. 1. Sejm mo偶e wyrazi膰 ministrowi wotum nieufno艣ci. Wniosek o wyra偶enie wotum nieufno艣ci mo偶e by膰 zg艂oszony przez co najmniej 69 pos艂贸w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si臋 odpowiednio.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwo艂uje ministra, kt贸remu Sejm wyrazi艂 wotum nieufno艣ci wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 160. Prezes Rady Ministr贸w mo偶e zwr贸ci膰 si臋 do Sejmu o wyra偶enie Radzie Ministr贸w\n", + "wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr贸w nast臋puje\n", + "wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 161. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, dokonuje zmian\n", + "w sk艂adzie Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "Art. 162. 1. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministr贸w sk艂ada dymisj臋 Rady Ministr贸w r贸wnie偶 w razie:\n", + "\n", + "1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "2) wyra偶enia Radzie Ministr贸w wotum nieufno艣ci,\n", + "\n", + "3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj膮c dymisj臋 Rady Ministr贸w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi膮zk贸w do czasu powo艂ania nowej Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre艣lonym w ust. 2 pkt 3, mo偶e odm贸wi膰 przyj臋cia dymisji Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 7\n", + "SAMORZ膭D TERYTORIALNY\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 163. Samorz膮d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze偶one przez\n", + "Konstytucj臋 lub ustawy dla organ贸w innych w艂adz publicznych.\n", + "\n", + "Art. 164. 1. Podstawow膮 jednostk膮 samorz膮du terytorialnego jest gmina.\n", + "\n", + " 2. Inne jednostki samorz膮du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz膮du terytorialnego nie zastrze偶one dla innych jednostek samorz膮du terytorialnego.\n", + "\n", + "Art. 165. 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 osobowo艣膰 prawn膮. Przys艂uguj膮 im prawo w艂asno艣ci i inne prawa maj膮tkowe.\n", + "\n", + " 2. Samodzielno艣膰 jednostek samorz膮du terytorialnego podlega ochronie s膮dowej.\n", + "\n", + "Art. 166. 1. Zadania publiczne s艂u偶膮ce zaspokajaniu potrzeb wsp贸lnoty samorz膮dowej s膮 wykonywane przez jednostk臋 samorz膮du terytorialnego jako zadania w艂asne.\n", + "\n", + " 2. Je偶eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa艅stwa, ustawa mo偶e zleci膰 jednostkom samorz膮du terytorialnego wykonywanie innych zada艅 publicznych. Ustawa okre艣la tryb przekazywania i spos贸b wykonywania zada艅 zleconych.\n", + "\n", + " 3. Spory kompetencyjne mi臋dzy organami samorz膮du terytorialnego i administracji rz膮dowej rozstrzygaj膮 s膮dy administracyjne.\n", + "\n", + "Art. 167. 1. Jednostkom samorz膮du terytorialnego zapewnia si臋 udzia艂 w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj膮cych im zada艅.\n", + "\n", + " 2. Dochodami jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 ich dochody w艂asne oraz subwencje og贸lne i dotacje celowe z bud偶etu pa艅stwa.\n", + "\n", + " 3. 殴r贸d艂a dochod贸w jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 okre艣lone w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Zmiany w zakresie zada艅 i kompetencji jednostek samorz膮du terytorialnego nast臋puj膮 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod贸w publicznych.\n", + "\n", + "Art. 168. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo ustalania wysoko艣ci podatk贸w i\n", + "op艂at lokalnych w zakresie okre艣lonym w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 169. 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego wykonuj膮 swoje zadania za po艣rednictwem organ贸w stanowi膮cych i wykonawczych.\n", + "\n", + " 2. Wybory do organ贸w stanowi膮cych s膮 powszechne, r贸wne, bezpo艣rednie i odbywaj膮 si臋 w g艂osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg艂aszania kandydat贸w i przeprowadzania wybor贸w oraz warunki wa偶no艣ci wybor贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb wybor贸w oraz odwo艂ywania organ贸w wykonawczych jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustr贸j wewn臋trzny jednostek samorz膮du terytorialnego okre艣laj膮, w granicach ustaw, ich organy stanowi膮ce.\n", + "\n", + "Art. 170. Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰, w drodze referendum, o\n", + "sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty, w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w\n", + "bezpo艣rednich organu samorz膮du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\n", + "referendum lokalnego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 171. 1. Dzia艂alno艣膰 samorz膮du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno艣ci.\n", + "\n", + " 2. Organami nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 jednostek samorz膮du terytorialnego s膮 Prezes Rady Ministr贸w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n", + "\n", + " 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr贸w, mo偶e rozwi膮za膰 organ stanowi膮cy samorz膮du terytorialnego, je偶eli organ ten ra偶膮co narusza Konstytucj臋 lub ustawy.\n", + "\n", + "Art. 172. 1. Jednostki samorz膮du terytorialnego maj膮 prawo zrzeszania si臋.\n", + "\n", + " 2. Jednostka samorz膮du terytorialnego ma prawo przyst臋powania do mi臋dzynarodowych zrzesze艅 spo艂eczno艣ci lokalnych i regionalnych oraz wsp贸艂pracy ze spo艂eczno艣ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa艅stw.\n", + "\n", + " 3. Zasady, na jakich jednostki samorz膮du terytorialnego mog膮 korzysta膰 z praw, o kt贸rych mowa w ust. 1 i 2, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 8\n", + "S膭DY I TRYBUNA艁Y\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 173. S膮dy i Trybuna艂y s膮 w艂adz膮 odr臋bn膮 i niezale偶n膮 od innych w艂adz.\n", + "\n", + "Art. 174. S膮dy i Trybuna艂y wydaj膮 wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "S膭DY\n", + "\n", + "Art. 175. 1. Wymiar sprawiedliwo艣ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj膮 S膮d Najwy偶szy, s膮dy powszechne, s膮dy administracyjne oraz s膮dy wojskowe. \n", + " 2. S膮d wyj膮tkowy lub tryb dora藕ny mo偶e by膰 ustanowiony tylko na czas wojny.\n", + "\n", + "Art. 176. 1. Post臋powanie s膮dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n", + "\n", + " 2. Ustr贸j i w艂a艣ciwo艣膰 s膮d贸w oraz post臋powanie przed s膮dami okre艣laj膮 ustawy.\n", + "\n", + "Art. 177. S膮dy powszechne sprawuj膮 wymiar sprawiedliwo艣ci we wszystkich sprawach z\n", + "wyj膮tkiem spraw ustawowo zastrze偶onych dla w艂a艣ciwo艣ci innych s膮d贸w.\n", + "\n", + "Art. 178. 1. S臋dziowie w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + " 2. S臋dziom zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n", + "\n", + " 3. S臋dzia nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "Art. 179. S臋dziowie s膮 powo艂ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\n", + "Rady S膮downictwa, na czas nieoznaczony.\n", + "\n", + "Art. 180. 1. S臋dziowie s膮 nieusuwalni.\n", + "\n", + " 2. Z艂o偶enie s臋dziego z urz臋du, zawieszenie w urz臋dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo偶e nast膮pi膰 jedynie na mocy orzeczenia s膮du i tylko w przypadkach okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. S臋dzia mo偶e by膰 przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo偶liwiaj膮cych mu sprawowanie jego urz臋du choroby lub utraty si艂. Tryb post臋powania oraz spos贸b odwo艂ania si臋 do s膮du okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa okre艣la granic臋 wieku, po osi膮gni臋ciu kt贸rej s臋dziowie przechodz膮 w stan spoczynku.\n", + "\n", + " 5. W razie zmiany ustroju s膮d贸w lub zmiany granic okr臋g贸w s膮dowych wolno s臋dziego przenosi膰 do innego s膮du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe艂nego uposa偶enia.\n", + "\n", + "Art. 181. S臋dzia nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody s膮du okre艣lonego w ustawie,\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. S臋dzia nie\n", + "mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go na gor膮cym uczynku\n", + "przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do zapewnienia\n", + "prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie powiadamia si臋\n", + "prezesa w艂a艣ciwego miejscowo s膮du, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 182. Udzia艂 obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo艣ci okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 183. 1. S膮d Najwy偶szy sprawuje nadz贸r nad dzia艂alno艣ci膮 s膮d贸w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n", + "\n", + " 2. S膮d Najwy偶szy wykonuje tak偶e inne czynno艣ci okre艣lone w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + " 3. Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego.\n", + "\n", + "Art. 184. Naczelny S膮d Administracyjny oraz inne s膮dy administracyjne sprawuj膮, w\n", + "zakresie okre艣lonym w ustawie, kontrol臋 dzia艂alno艣ci administracji publicznej.\n", + "Kontrola ta obejmuje r贸wnie偶 orzekanie o zgodno艣ci z ustawami uchwa艂 organ贸w\n", + "samorz膮du terytorialnego i akt贸w normatywnych terenowych organ贸w administracji\n", + "rz膮dowej.\n", + "\n", + "Art. 185. Prezesa Naczelnego S膮du Administracyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej\n", + "na sze艣cioletni膮 kadencj臋 spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez\n", + "Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Naczelnego S膮du Administracyjnego.\n", + "\n", + "Art. 186. 1. Krajowa Rada S膮downictwa stoi na stra偶y niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada S膮downictwa mo偶e wyst膮pi膰 do Trybuna艂u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 akt贸w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz膮 one niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "Art. 187. 1. Krajowa Rada S膮downictwa sk艂ada si臋 z:\n", + "\n", + "1) Pierwszego Prezesa S膮du Najwy偶szego, Ministra Sprawiedliwo艣ci, Prezesa\n", + "Naczelnego S膮du Administracyjnego i osoby powo艂anej przez Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) pi臋tnastu cz艂onk贸w wybranych spo艣r贸d s臋dzi贸w S膮du Najwy偶szego, s膮d贸w\n", + "powszechnych, s膮d贸w administracyjnych i s膮d贸w wojskowych,\n", + "\n", + "3) czterech cz艂onk贸w wybranych przez Sejm spo艣r贸d pos艂贸w oraz dw贸ch cz艂onk贸w\n", + "wybranych przez Senat spo艣r贸d senator贸w.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada S膮downictwa wybiera spo艣r贸d swoich cz艂onk贸w przewodnicz膮cego i dw贸ch wiceprzewodnicz膮cych.\n", + "\n", + " 3. Kadencja wybranych cz艂onk贸w Krajowej Rady S膮downictwa trwa cztery lata.\n", + "\n", + " 4. Ustr贸j, zakres dzia艂ania i tryb pracy Krajowej Rady S膮downictwa oraz spos贸b wyboru jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "TRYBUNA艁 KONSTYTUCYJNY\n", + "\n", + "Art. 188. Trybuna艂 Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n", + "\n", + " 1. zgodno艣ci ustaw i um贸w mi臋dzynarodowych z Konstytucj膮,\n", + "\n", + " 2. zgodno艣ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi, kt贸rych ratyfikacja wymaga艂a uprzedniej zgody wyra偶onej w ustawie,\n", + "\n", + " 3. zgodno艣ci przepis贸w prawa, wydawanych przez centralne organy pa艅stwowe, z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami mi臋dzynarodowymi i ustawami,\n", + "\n", + " 4. zgodno艣ci z Konstytucj膮 cel贸w lub dzia艂alno艣ci partii politycznych,\n", + "\n", + " 5. skargi konstytucyjnej, o kt贸rej mowa w art. 79 ust. 1.\n", + "\n", + "Art. 189. Trybuna艂 Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi臋dzy centralnymi\n", + "konstytucyjnymi organami pa艅stwa.\n", + "\n", + "Art. 190. 1. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego maj膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮 i s膮 ostateczne.\n", + "\n", + " 2. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj膮 niezw艂ocznemu og艂oszeniu w organie urz臋dowym, w kt贸rym akt normatywny by艂 og艂oszony. Je偶eli akt nie by艂 og艂oszony, orzeczenie og艂asza si臋 w Dzienniku Urz臋dowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n", + "\n", + " 3. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wchodzi w 偶ycie z dniem og艂oszenia, jednak Trybuna艂 Konstytucyjny mo偶e okre艣li膰 inny termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo偶e przekroczy膰 osiemnastu miesi臋cy, gdy chodzi o ustaw臋, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi臋cy. W przypadku orzecze艅, kt贸re wi膮偶膮 si臋 z nak艂adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud偶etowej, Trybuna艂 Konstytucyjny okre艣la termin utraty mocy obowi膮zuj膮cej aktu normatywnego po zapoznaniu si臋 z opini膮 Rady Ministr贸w.\n", + "\n", + " 4. Orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮, umow膮 mi臋dzynarodow膮 lub z ustaw膮 aktu normatywnego, na podstawie kt贸rego zosta艂o wydane prawomocne orzeczenie s膮dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni臋cie w innych sprawach, stanowi podstaw臋 do wznowienia post臋powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni臋cia na zasadach i w trybie okre艣lonych w przepisach w艂a艣ciwych dla danego post臋powania.\n", + "\n", + " 5. Orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego zapadaj膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w.\n", + "\n", + "Art. 191. 1. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 188, do Trybuna艂u Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: \n", + "\n", + "1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu, Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady\n", + "Ministr贸w, 50 pos艂贸w, 30 senator贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego, Prezes\n", + "Naczelnego S膮du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy偶szej\n", + "Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n", + "\n", + "2) Krajowa Rada S膮downictwa w zakresie, o kt贸rym mowa w art. 186 ust. 2,\n", + "\n", + "3) organy stanowi膮ce jednostek samorz膮du terytorialnego,\n", + "\n", + "4) og贸lnokrajowe organy zwi膮zk贸w zawodowych oraz og贸lnokrajowe w艂adze\n", + "organizacji pracodawc贸w i organizacji zawodowych,\n", + "\n", + "5) ko艣cio艂y i inne zwi膮zki wyznaniowe,\n", + "\n", + "6) podmioty okre艣lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n", + "\n", + " 2. Podmioty, o kt贸rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog膮 wyst膮pi膰 z takim wnioskiem, je偶eli akt normatywny dotyczy spraw obj臋tych ich zakresem dzia艂ania.\n", + "\n", + "Art. 192. Z wnioskiem w sprawach, o kt贸rych mowa w art. 189, do Trybuna艂u\n", + "Konstytucyjnego wyst膮pi膰 mog膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza艂ek Sejmu,\n", + "Marsza艂ek Senatu, Prezes Rady Ministr贸w, Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego,\n", + "Prezes Naczelnego S膮du Administracyjnego i Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli.\n", + "\n", + "Art. 193. Ka偶dy s膮d mo偶e przedstawi膰 Trybuna艂owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\n", + "zgodno艣ci aktu normatywnego z Konstytucj膮, ratyfikowanymi umowami\n", + "mi臋dzynarodowymi lub ustaw膮, je偶eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale偶y\n", + "rozstrzygni臋cie sprawy tocz膮cej si臋 przed s膮dem.\n", + "\n", + "Art. 194. 1. Trybuna艂 Konstytucyjny sk艂ada si臋 z 15 s臋dzi贸w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo艣r贸d os贸b wyr贸偶niaj膮cych si臋 wiedz膮 prawnicz膮. Ponowny wyb贸r do sk艂adu Trybuna艂u jest niedopuszczalny.\n", + "\n", + " 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego powo艂uje Prezydent Rzeczypospolitej spo艣r贸d kandydat贸w przedstawionych przez Zgromadzenie Og贸lne S臋dzi贸w Trybuna艂u Konstytucyjnego.\n", + "\n", + "Art. 195. 1. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz臋du s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. S臋dziom Trybuna艂u Konstytucyjnego zapewnia si臋 warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj膮ce godno艣ci urz臋du oraz zakresowi ich obowi膮zk贸w.\n", + "\n", + " 3. S臋dziowie Trybuna艂u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog膮 nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z zasadami niezale偶no艣ci s膮d贸w i niezawis艂o艣ci s臋dzi贸w.\n", + "\n", + "Art. 196. S臋dzia Trybuna艂u Konstytucyjnego nie mo偶e by膰, bez uprzedniej zgody Trybuna艂u\n", + "Konstytucyjnego, poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony\n", + "wolno艣ci. S臋dzia nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia\n", + "go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 Prezesa Trybuna艂u Konstytucyjnego, kt贸ry mo偶e nakaza膰\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 197. Organizacj臋 Trybuna艂u Konstytucyjnego oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "TRYBUNA艁 STANU\n", + "\n", + "Art. 198. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi膮zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz臋dowania, odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr贸w oraz cz艂onkowie Rady Ministr贸w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli, cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt贸rym Prezes Rady Ministr贸w powierzy艂 kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow贸dca Si艂 Zbrojnych.\n", + "\n", + " 2. Odpowiedzialno艣膰 konstytucyjn膮 przed Trybuna艂em Stanu ponosz膮 r贸wnie偶 pos艂owie i senatorowie w zakresie okre艣lonym w art. 107.\n", + "\n", + " 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna艂 Stanu okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 199. 1. Trybuna艂 Stanu sk艂ada si臋 z przewodnicz膮cego, 2 zast臋pc贸w przewodnicz膮cego i 16 cz艂onk贸w wybieranych przez Sejm spoza grona pos艂贸w i senator贸w na czas kadencji Sejmu. Zast臋pcy przewodnicz膮cego Trybuna艂u oraz co najmniej po艂owa cz艂onk贸w Trybuna艂u Stanu powinni mie膰 kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s臋dziego.\n", + "\n", + " 2. Przewodnicz膮cym Trybuna艂u Stanu jest Pierwszy Prezes S膮du Najwy偶szego.\n", + "\n", + " 3. Cz艂onkowie Trybuna艂u Stanu w sprawowaniu funkcji s臋dziego Trybuna艂u Stanu s膮 niezawi艣li i podlegaj膮 tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + "Art. 200. Cz艂onek Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Trybuna艂u Stanu,\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Cz艂onek\n", + "Trybuna艂u Stanu nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\n", + "na gor膮cym uczynku przest臋pstwa, je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 przewodnicz膮cego Trybuna艂u Stanu, kt贸ry mo偶e nakaza膰\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 201. Organizacj臋 Trybuna艂u Stanu oraz tryb post臋powania przed Trybuna艂em okre艣la\n", + "ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 9\n", + "ORGANY KONTROLI PA艃STWOWEJ I OCHRONY PRAWA\n", + "\n", + "NAJWY呕SZA IZBA KONTROLI\n", + "\n", + "Art. 202. 1. Najwy偶sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa艅stwowej.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n", + "\n", + " 3. Najwy偶sza Izba Kontroli dzia艂a na zasadach kolegialno艣ci.\n", + "\n", + "Art. 203. 1. Najwy偶sza Izba Kontroli kontroluje dzia艂alno艣膰 organ贸w administracji rz膮dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa艅stwowych os贸b prawnych i innych pa艅stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci, celowo艣ci i rzetelno艣ci.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e kontrolowa膰 dzia艂alno艣膰 organ贸w samorz膮du terytorialnego, komunalnych os贸b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno艣ci, gospodarno艣ci i rzetelno艣ci.\n", + "\n", + " 3. Najwy偶sza Izba Kontroli mo偶e r贸wnie偶 kontrolowa膰 z punktu widzenia legalno艣ci i gospodarno艣ci dzia艂alno艣膰 innych jednostek organizacyjnych i podmiot贸w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj膮 one maj膮tek lub 艣rodki pa艅stwowe lub komunalne oraz wywi膮zuj膮 si臋 z zobowi膮za艅 finansowych na rzecz pa艅stwa.\n", + "\n", + "Art. 204. 1. Najwy偶sza Izba Kontroli przedk艂ada Sejmowi: \n", + "\n", + "1) analiz臋 wykonania bud偶etu pa艅stwa i za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej,\n", + "\n", + "2) opini臋 w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr贸w,\n", + "\n", + "3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst膮pienia, okre艣lone w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Najwy偶sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia艂alno艣ci.\n", + "\n", + "Art. 205. 1. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 6 lat i mo偶e by膰 ponownie powo艂any tylko raz.\n", + "\n", + " 2. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + "Art. 206. Prezes Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Prezes\n", + "Najwy偶szej Izby Kontroli nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem\n", + "uj臋cia go na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest\n", + "niezb臋dne do zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu\n", + "niezw艂ocznie powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 207. Organizacj臋 oraz tryb dzia艂ania Najwy偶szej Izby Kontroli okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH\n", + "\n", + "Art. 208. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra偶y wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela okre艣lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n", + "\n", + " 2. Zakres i spos贸b dzia艂ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 209. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo艂ywany przez Sejm za zgod膮 Senatu, na 5 lat.\n", + "\n", + " 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e zajmowa膰 innego stanowiska, z wyj膮tkiem stanowiska profesora szko艂y wy偶szej ani wykonywa膰 innych zaj臋膰 zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + "Art. 210. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia艂alno艣ci niezawis艂y, niezale偶ny\n", + "od innych organ贸w pa艅stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\n", + "okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 211. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo偶e by膰 bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "poci膮gni臋ty do odpowiedzialno艣ci karnej ani pozbawiony wolno艣ci. Rzecznik Praw\n", + "Obywatelskich nie mo偶e by膰 zatrzymany lub aresztowany, z wyj膮tkiem uj臋cia go\n", + "na gor膮cym uczynku przest臋pstwa i je偶eli jego zatrzymanie jest niezb臋dne do\n", + "zapewnienia prawid艂owego toku post臋powania. O zatrzymaniu niezw艂ocznie\n", + "powiadamia si臋 Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry mo偶e nakaza膰 natychmiastowe zwolnienie\n", + "zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 212. Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\n", + "dzia艂alno艣ci oraz o stanie przestrzegania wolno艣ci i praw cz艂owieka i\n", + "obywatela.\n", + "\n", + "KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI\n", + "\n", + "Art. 213. 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra偶y wolno艣ci s艂owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz膮dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa艂y.\n", + "\n", + "Art. 214. 1. Cz艂onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s膮 powo艂ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Cz艂onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 pe艂nionej funkcji.\n", + "\n", + "Art. 215. Zasady i tryb dzia艂ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj臋\n", + "oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania jej cz艂onk贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 10\n", + "FINANSE PUBLICZNE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 216. 1. 艢rodki finansowe na cele publiczne s膮 gromadzone i wydatkowane w spos贸b okre艣lony w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Nabywanie, zbywanie i obci膮偶anie nieruchomo艣ci, udzia艂贸w lub akcji oraz emisja papier贸w warto艣ciowych przez Skarb Pa艅stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa艅stwowe osoby prawne nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Ustanowienie monopolu nast臋puje w drodze ustawy.\n", + "\n", + " 4. Zaci膮ganie po偶yczek oraz udzielanie gwarancji i por臋cze艅 finansowych przez pa艅stwo nast臋puje na zasadach i w trybie okre艣lonych w ustawie.\n", + "\n", + " 5. Nie wolno zaci膮ga膰 po偶yczek lub udziela膰 gwarancji i por臋cze艅 finansowych, w nast臋pstwie kt贸rych pa艅stwowy d艂ug publiczny przekroczy 3/5 warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos贸b obliczania warto艣ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa艅stwowego d艂ugu publicznego okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 217. Nak艂adanie podatk贸w, innych danin publicznych, okre艣lanie podmiot贸w,\n", + "przedmiot贸w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak偶e zasad przyznawania ulg\n", + "i umorze艅 oraz kategorii podmiot贸w zwolnionych od podatk贸w nast臋puje w drodze\n", + "ustawy.\n", + "\n", + "Art. 218. Organizacj臋 Skarbu Pa艅stwa oraz spos贸b zarz膮dzania maj膮tkiem Skarbu Pa艅stwa\n", + "okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Art. 219. 1. Sejm uchwala bud偶et pa艅stwa na rok bud偶etowy w formie ustawy bud偶etowej.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb opracowania projektu bud偶etu pa艅stwa, stopie艅 jego szczeg贸艂owo艣ci oraz wymagania, kt贸rym powinien odpowiada膰 projekt ustawy bud偶etowej, a tak偶e zasady i tryb wykonywania ustawy bud偶etowej okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 3. W wyj膮tkowych przypadkach dochody i wydatki pa艅stwa w okresie kr贸tszym ni偶 rok mo偶e okre艣la膰 ustawa o prowizorium bud偶etowym. Przepisy dotycz膮ce projektu ustawy bud偶etowej stosuje si臋 odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud偶etowym.\n", + "\n", + " 4. Je偶eli ustawa bud偶etowa albo ustawa o prowizorium bud偶etowym nie wesz艂y w 偶ycie w dniu rozpocz臋cia roku bud偶etowego, Rada Ministr贸w prowadzi gospodark臋 finansow膮 na podstawie przed艂o偶onego projektu ustawy.\n", + "\n", + "Art. 220. 1. Zwi臋kszenie wydatk贸w lub ograniczenie dochod贸w planowanych przez Rad臋 Ministr贸w nie mo偶e powodowa膰 ustalenia przez Sejm wi臋kszego deficytu bud偶etowego ni偶 przewidziany w projekcie ustawy bud偶etowej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa bud偶etowa nie mo偶e przewidywa膰 pokrywania deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮zania w centralnym banku pa艅stwa.\n", + "\n", + "Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud偶etowej, ustawy o prowizorium\n", + "bud偶etowym, zmiany ustawy bud偶etowej, ustawy o zaci膮ganiu d艂ugu publicznego\n", + "oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa艅stwo przys艂uguje\n", + "wy艂膮cznie Radzie Ministr贸w.\n", + "\n", + "Art. 222. Rada Ministr贸w przedk艂ada Sejmowi najp贸藕niej na 3 miesi膮ce przed rozpocz臋ciem\n", + "roku bud偶etowego projekt ustawy bud偶etowej na rok nast臋pny. W wyj膮tkowych\n", + "przypadkach mo偶liwe jest p贸藕niejsze przed艂o偶enie projektu.\n", + "\n", + "Art. 223. Senat mo偶e uchwali膰 poprawki do ustawy bud偶etowej w ci膮gu 20 dni od dnia\n", + "przekazania jej Senatowi.\n", + "\n", + "Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci膮gu 7 dni ustaw臋 bud偶etow膮 albo ustaw臋 o prowizorium bud偶etowym przedstawion膮 przez Marsza艂ka Sejmu. Do ustawy bud偶etowej i ustawy o prowizorium bud偶etowym nie stosuje si臋 przepisu art. 122 ust. 5.\n", + "\n", + " 2. W przypadku zwr贸cenia si臋 Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie zgodno艣ci z Konstytucj膮 ustawy bud偶etowej albo ustawy o prowizorium bud偶etowym przed jej podpisaniem, Trybuna艂 orzeka w tej sprawie nie p贸藕niej ni偶 w ci膮gu 2 miesi臋cy od dnia z艂o偶enia wniosku w Trybunale.\n", + "\n", + "Art. 225. Je偶eli w ci膮gu 4 miesi臋cy od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy\n", + "bud偶etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\n", + "podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo偶e w ci膮gu 14 dni zarz膮dzi膰 skr贸cenie\n", + "kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 226. 1. Rada Ministr贸w w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego przedk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud偶etowej wraz z informacj膮 o stanie zad艂u偶enia pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Sejm rozpatruje przed艂o偶one sprawozdanie i po zapoznaniu si臋 z opini膮 Najwy偶szej Izby Kontroli podejmuje, w ci膮gu 90 dni od dnia przed艂o偶enia Sejmowi sprawozdania, uchwa艂臋 o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr贸w absolutorium.\n", + "\n", + "Art. 227. 1. Centralnym bankiem pa艅stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys艂uguje mu wy艂膮czne prawo emisji pieni膮dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni臋偶nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto艣膰 polskiego pieni膮dza.\n", + "\n", + " 2. Organami Narodowego Banku Polskiego s膮: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni臋偶nej oraz Zarz膮d Narodowego Banku Polskiego.\n", + "\n", + " 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo艂ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n", + "\n", + " 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo偶e nale偶e膰 do partii politycznej, zwi膮zku zawodowego ani prowadzi膰 dzia艂alno艣ci publicznej nie daj膮cej si臋 pogodzi膰 z godno艣ci膮 jego urz臋du.\n", + "\n", + " 5. W sk艂ad Rady Polityki Pieni臋偶nej wchodz膮 Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz膮cy oraz osoby wyr贸偶niaj膮ce si臋 wiedz膮 z zakresu finans贸w powo艂ywane na 6 lat, w r贸wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n", + "\n", + " 6. Rada Polityki Pieni臋偶nej ustala corocznie za艂o偶enia polityki pieni臋偶nej i przedk艂ada je do wiadomo艣ci Sejmowi r贸wnocze艣nie z przed艂o偶eniem przez Rad臋 Ministr贸w projektu ustawy bud偶etowej. Rada Polityki Pieni臋偶nej, w ci膮gu 5 miesi臋cy od zako艅czenia roku bud偶etowego, sk艂ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za艂o偶e艅 polityki pieni臋偶nej.\n", + "\n", + " 7. Organizacj臋 i zasady dzia艂ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg贸艂owe zasady powo艂ywania i odwo艂ywania jego organ贸w okre艣la ustawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 11\n", + "STANY NADZWYCZAJNE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 228. 1. W sytuacjach szczeg贸lnych zagro偶e艅, je偶eli zwyk艂e 艣rodki konstytucyjne s膮 niewystarczaj膮ce, mo偶e zosta膰 wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj膮tkowy lub stan kl臋ski 偶ywio艂owej.\n", + "\n", + " 2. Stan nadzwyczajny mo偶e by膰 wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz膮dzenia, kt贸re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo艣ci.\n", + "\n", + " 3. Zasady dzia艂ania organ贸w w艂adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog膮 zosta膰 ograniczone wolno艣ci i prawa cz艂owieka i obywatela w czasie poszczeg贸lnych stan贸w nadzwyczajnych, okre艣la ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa mo偶e okre艣li膰 podstawy, zakres i tryb wyr贸wnywania strat maj膮tkowych wynikaj膮cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. Dzia艂ania podj臋te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz膮 odpowiada膰 stopniowi zagro偶enia i powinny zmierza膰 do jak najszybszego przywr贸cenia normalnego funkcjonowania pa艅stwa.\n", + "\n", + " 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog膮 by膰 zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ贸w samorz膮du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n", + "\n", + " 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci膮gu 90 dni po jego zako艅czeniu nie mo偶e by膰 skr贸cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og贸lnokrajowe, nie mog膮 by膰 przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ贸w samorz膮du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ贸w ulegaj膮 odpowiedniemu przed艂u偶eniu. Wybory do organ贸w samorz膮du terytorialnego s膮 mo偶liwe tylko tam, gdzie nie zosta艂 wprowadzony stan nadzwyczajny.\n", + "\n", + "Art. 229. W razie zewn臋trznego zagro偶enia pa艅stwa, zbrojnej napa艣ci na terytorium\n", + "Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi臋dzynarodowej wynika zobowi膮zanie\n", + "do wsp贸lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\n", + "Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰 stan wojenny na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium\n", + "pa艅stwa.\n", + "\n", + "Art. 230. 1. W razie zagro偶enia konstytucyjnego ustroju pa艅stwa, bezpiecze艅stwa obywateli lub porz膮dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w mo偶e wprowadzi膰, na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 90 dni, stan wyj膮tkowy na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa.\n", + "\n", + " 2. Przed艂u偶enie stanu wyj膮tkowego mo偶e nast膮pi膰 tylko raz, za zgod膮 Sejmu i na czas nie d艂u偶szy ni偶 60 dni.\n", + "\n", + "Art. 231. Rozporz膮dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj膮tkowego Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci膮gu 48 godzin od podpisania\n", + "rozporz膮dzenia. Sejm niezw艂ocznie rozpatruje rozporz膮dzenie Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Sejm mo偶e je uchyli膰 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w\n", + "obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w.\n", + "\n", + "Art. 232. W celu zapobie偶enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\n", + "nosz膮cych znamiona kl臋ski 偶ywio艂owej oraz w celu ich usuni臋cia Rada Ministr贸w\n", + "mo偶e wprowadzi膰 na czas oznaczony, nie d艂u偶szy ni偶 30 dni, stan kl臋ski\n", + "偶ywio艂owej na cz臋艣ci albo na ca艂ym terytorium pa艅stwa. Przed艂u偶enie tego stanu\n", + "mo偶e nast膮pi膰 za zgod膮 Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 233. 1. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj膮tkowego nie mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i praw okre艣lonych w art. 30 (godno艣膰 cz艂owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona 偶ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno艣ci karnej), art. 45 (dost臋p do s膮du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n", + "\n", + " 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela wy艂膮cznie z powodu rasy, p艂ci, j臋zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo艂ecznego, urodzenia oraz maj膮tku.\n", + "\n", + " 3. Ustawa okre艣laj膮ca zakres ogranicze艅 wolno艣ci i praw cz艂owieka i obywatela w stanie kl臋ski 偶ywio艂owej mo偶e ogranicza膰 wolno艣ci i prawa okre艣lone w art. 22 (wolno艣膰 dzia艂alno艣ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno艣膰 osobista), art. 50 (nienaruszalno艣膰 mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno艣膰 poruszania si臋 i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w艂asno艣ci), art. 65 ust. 1 (wolno艣膰 pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk贸w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\n", + "\n", + "Art. 234. 1. Je偶eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo偶e zebra膰 si臋 na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr贸w wydaje rozporz膮dzenia z moc膮 ustawy w zakresie i w granicach okre艣lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz膮dzenia te podlegaj膮 zatwierdzeniu przez Sejm na najbli偶szym posiedzeniu.\n", + "\n", + " 2. Rozporz膮dzenia, o kt贸rych mowa w ust. 1, maj膮 charakter 藕r贸de艂 powszechnie obowi膮zuj膮cego prawa.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 12\n", + "ZMIANA KONSTYTUCJI\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e przed艂o偶y膰 co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos艂贸w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Zmiana Konstytucji nast臋puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast臋pnie w terminie nie d艂u偶szym ni偶 60 dni przez Senat.\n", + "\n", + " 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 trzydziestego dnia od dnia przed艂o偶enia Sejmowi projektu ustawy.\n", + "\n", + " 4. Ustaw臋 o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi臋kszo艣ci膮 co najmniej 2/3 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w oraz Senat bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.\n", + "\n", + " 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj膮cej przepisy rozdzia艂贸w I, II lub XII Konstytucji mo偶e odby膰 si臋 nie wcze艣niej ni偶 sze艣膰dziesi膮tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n", + "\n", + " 6. Je偶eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis贸w rozdzia艂u I, II lub XII, podmioty okre艣lone w ust. 1 mog膮 za偶膮da膰, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj膮cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj膮 si臋 do Marsza艂ka Sejmu, kt贸ry zarz膮dza niezw艂ocznie przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj臋ta, je偶eli za t膮 zmian膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.\n", + "\n", + " 7. Po zako艅czeniu post臋powania okre艣lonego w ust. 4 i 6 Marsza艂ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon膮 ustaw臋 do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw臋 w ci膮gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz膮dza jej og艂oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Rozdzia艂 13\n", + "PRZEPISY PRZEJ艢CIOWE I KO艃COWE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 236. 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb臋dnych do stosowania Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Ustawy wprowadzaj膮ce w 偶ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz膮cym post臋powania przed s膮dami administracyjnymi zostan膮 uchwalone przed up艂ywem 5 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji. Do czasu wej艣cia w 偶ycie tych ustaw obowi膮zuj膮 przepisy dotycz膮ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze艅 Naczelnego S膮du Administracyjnego.\n", + "\n", + "Art. 237. 1. W okresie 4 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj膮 kolegia do spraw wykrocze艅 przy s膮dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s膮d.\n", + "\n", + " 2. Odwo艂anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s膮d.\n", + "\n", + "Art. 238. 1. Kadencja konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej i os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad wybranych lub powo艂anych przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji ko艅czy si臋 z up艂ywem okresu ustalonego w przepisach obowi膮zuj膮cych przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres d艂u偶szy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋, kadencja konstytucyjna organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad up艂ywa po roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji.\n", + "\n", + " 3. W przypadku, gdy przepisy obowi膮zuj膮ce przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji nie ustala艂y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo艂ania up艂yn膮艂 okres kr贸tszy ni偶 ustalony przez Konstytucj臋 dla konstytucyjnych organ贸w w艂adzy publicznej lub os贸b wchodz膮cych w ich sk艂ad, czas w kt贸rym organy te lub osoby pe艂ni艂y funkcje wed艂ug przepis贸w dotychczasowych, wlicza si臋 do kadencji ustalonej w Konstytucji.\n", + "\n", + "Art. 239. 1. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna艂u Konstytucyjnego o niezgodno艣ci z Konstytucj膮 ustaw uchwalonych przed dniem jej wej艣cia w 偶ycie nie s膮 ostateczne i podlegaj膮 rozpatrzeniu przez Sejm, kt贸ry mo偶e odrzuci膰 orzeczenie Trybuna艂u Konstytucyjnego wi臋kszo艣ci膮 2/3 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w. Nie dotyczy to orzecze艅 wydanych w nast臋pstwie pyta艅 prawnych do Trybuna艂u Konstytucyjnego.\n", + "\n", + " 2. Post臋powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna艂 Konstytucyjny powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw wszcz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji podlega umorzeniu.\n", + "\n", + " 3. Z dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji uchwa艂y Trybuna艂u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk艂adni ustaw trac膮 moc powszechnie obowi膮zuj膮c膮. W mocy pozostaj膮 prawomocne wyroki s膮du oraz inne prawomocne decyzje organ贸w w艂adzy publicznej podj臋te z uwzgl臋dnieniem znaczenia przepis贸w ustalonego przez Trybuna艂 Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi膮zuj膮cej wyk艂adni ustaw.\n", + "\n", + "Art. 240. W okresie roku od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji ustawa bud偶etowa mo偶e\n", + "przewidywa膰 pokrywanie deficytu bud偶etowego przez zaci膮ganie zobowi膮za艅 w\n", + "centralnym banku pa艅stwa.\n", + "\n", + "Art. 241. 1. Umowy mi臋dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit膮 Polsk膮 na podstawie obowi膮zuj膮cych w czasie ich ratyfikacji przepis贸w konstytucyjnych i og艂oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si臋 za umowy ratyfikowane za uprzedni膮 zgod膮 wyra偶on膮 w ustawie i stosuje si臋 do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je偶eli z tre艣ci umowy mi臋dzynarodowej wynika, 偶e dotycz膮 one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Rada Ministr贸w w ci膮gu 2 lat od wej艣cia w 偶ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um贸w mi臋dzynarodowych zawieraj膮cych postanowienia niezgodne z Konstytucj膮.\n", + "\n", + " 3. Senatorowie wybrani przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, kt贸rzy nie uko艅czyli 30 lat zachowuj膮 swoje mandaty do ko艅ca kadencji na kt贸r膮 zostali wybrani.\n", + "\n", + " 4. Po艂膮czenie mandatu pos艂a lub senatora z funkcj膮 lub zatrudnieniem, kt贸rych dotyczy zakaz okre艣lony w art. 103, powoduje wyga艣ni臋cie mandatu po up艂ywie miesi膮ca od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji, chyba 偶e pose艂 albo senator wcze艣niej zrzeknie si臋 funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n", + "\n", + " 5. Sprawy b臋d膮ce przedmiotem post臋powania ustawodawczego albo przed Trybuna艂em Konstytucyjnym b膮d藕 Trybuna艂em Stanu, a rozpocz臋te przed wej艣ciem w 偶ycie Konstytucji, s膮 prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi膮zuj膮cymi w dniu rozpocz臋cia sprawy.\n", + "\n", + " 6. W okresie 2 lat od dnia wej艣cia w 偶ycie Konstytucji Rada Ministr贸w ustali, kt贸re z uchwa艂 Rady Ministr贸w oraz zarz膮dze艅 ministr贸w lub innych organ贸w administracji rz膮dowej podj臋te lub wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji wymagaj膮 - stosownie do warunk贸w okre艣lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast膮pienia ich przez rozporz膮dzenia wydane na podstawie upowa偶nienia ustawy, kt贸rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr贸w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre艣laj膮cej, kt贸re akty normatywne organ贸w administracji rz膮dowej wydane przed dniem wej艣cia w 偶ycie Konstytucji staj膮 si臋 uchwa艂ami albo zarz膮dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n", + "\n", + " 7. Obowi膮zuj膮ce w dniu wej艣cia w 偶ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj膮 si臋 aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\n", + "\n", + "Art. 242. Trac膮 moc:\n", + "\n", + " 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa藕dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi臋dzy w艂adz膮 ustawodawcz膮 i wykonawcz膮 Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz膮dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n", + "\n", + " 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).\n", + "\n", + "Art. 243. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w 偶ycie po up艂ywie 3 miesi臋cy od\n", + "dnia jej og艂oszenia.\n", + "\n", + " \n", + "\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": null, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [] + } + ], + "metadata": { + "kernelspec": { + "display_name": "env", + "language": "python", + "name": "python3" + }, + "language_info": { + "codemirror_mode": { + "name": "ipython", + "version": 3 + }, + "file_extension": ".py", + "mimetype": "text/x-python", + "name": "python", + "nbconvert_exporter": "python", + "pygments_lexer": "ipython3", + "version": "3.10.13" + } + }, + "nbformat": 4, + "nbformat_minor": 2 +} diff --git a/requirements.txt b/requirements.txt new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..31ed49def92b822dbb0ff7ff84cce3d459e9f5c4 --- /dev/null +++ b/requirements.txt @@ -0,0 +1,4 @@ +pandas +langchain +langchain-chroma +langchain-community \ No newline at end of file