Seyyid Ahmed Hirsovavi_Petrov_1812.txt

|\/|
_____
<?xml version="1.
0" encoding="UTF-8"?>
<metadata>
   <title>Ahmed</title>
   <author>Seyyid</author>
   <date>1812</date>
   <word_count>980</word_count>
   <unique_words>568</unique_words>
   <line_count>29</line_count>
</metadata>
_____

Ma‘lûm ola ki Rusya İmparatoru Deli Petro, İsveç Kralı On İkinci Karl üzerine Poltava nâm mahalde gâlib olduğu târîhden on bir sene sonra Nehr-i Etel ile Nehr-i Tin mâbeyninde ol târîhde vâki‘ olan Rusya Devleti’nin serhaddini kendüsüne tâbi‘ olmayan tavâ‘if-i cenûbiyyenin ta‘addiyât ve nehb ü gâretlerinden muhâfaza zımnında serhadd-i mezkûrun tûlunca bir sıra palanga ve kal‘a tertîb ve binâ etmiş olup el-hâletü hâzihî Rusya Devleti’nin ol cânibde serhaddi Aras Nehri üzerinde matrûh ve mü‘esses olmağla târîh-i mezkûrdan bed‘ ile işbu günümüze gelinceye kadar devlet-i mersûmenin arâzîsi İran tarafına doğru yedi yüz mil mesâfesi mikdârı ilerü getürülmüş olduğu âşikârdır.
Bâlâda zikr olunan târîhden beru Rusya Devleti Avrupa kıt‘asında Finland ve İngirya ve Estoniya ve Livonya ve Kurland ve Litovanya ülkalarını ve Leh Devleti’nin ekser mahallerini Ukrayn denilen Kazak ve Tatar kırlarını ve Kırım cezîresini ve Bucak ülkasını ve diğer nice kaza ve eyâlâtı kendü kabza-i tasarrufuna dâhil itmiş olup bunca vâsi‘ mahalleri zabt ve teshîr ider iken diğer cânibden ya‘ni Çerkes ve Gürcistan cânibinden Fransa veyâhûd İspanya Devleti arâzîsi kadar vâsi‘ ülkaların nez‘ ve fethine devlet-i mersûmenin nice muktedir olduğu mes‘elesini tedkîk ve tefahhus itmek keyfiyeti umûmen tevârih-i düvel ilmine meşgûl olan zevâta bile lâzım ve mühim bulunmuş ise de Rusya Devleti’nin Asya kıt‘asında vech-i mezkûr üzre kesb-i vüs‘at ve izdiyâd itmesinin netâ‘ic-i politikıyyesi ne olacağı ve bir de Avrupa devletlerinden düvel-i sâ‘irenin gerek ma‘lûmları olmayarak ve gerek vazîfeleri idinmeyerek Rusya Devleti’nin tutduğu yol ve mesleği teftîş ve taharrî idüp ol mesleğin nihâyeti kangı maksada vâsıl olacağı mesâ‘iline nazar olunur ise madde-i mezkûrenin tedkîk ve tefahhusu keyfiyeti kat-ender-kat elzem ve ehem olduğu müstebândır.
Rûsiyye Devleti’nin düvel-i Avrupa ile vâkı‘ olan mu‘âmelât-ı politikıyyesinin sûret-i hakîkıyyesi nikâb-ı tahtında mestûr olup kerâhet-i manzarı nev‘an ketm ve ihfâ olunmuş ise de Asya kıt‘asında bulunan devletler ile cây-gîr olan a‘mâl ve tedâbîri asla mütenekkir hey‘ete konulmayarak heman açıkdan açığa işini yürütmeğe sa‘y ide gelmiştir.
Müşârun-ileyh Deli Petro Rusya Devleti’nin taht-ı kraliyetine sene-i Mîlâdiyyesinde ik‘âd olundukda Bahr-i Ebyaz’da kâ‘in Arhangel mersâsından başka devlet-i mersûmenin hiçbir denizde limanı yok idi.
Müşarun-ileyhin dirâyet ve fetânet-i zâtiyyesi ve Avrupa ahâlîsinden ba‘zı kimesne ile ülfet ve musâhabeti semeresi olmak üzere ticâret-i hâriciyyenin ne derece ehem ve elzem bir keyfiyet olduğu ma‘lûm ve münfehimi olup Hindistan ülkasının ticâreti dahi eskiden beru her kangı devletin yedinde bulunduysa ol devletin bâ‘is-i serveti olmuş olduğu mevâdd-ı müsellemeden add ve i‘tibâr olunagelmekle ol vaktin adem-i ma‘lûmât-ı sahîhası iktizâsınca ticâret-i şarkıyye lakab-ı umûmîsiyle mülakkab olan ticâret-i külliyenin hiç olmasa bir cüz‘ünü eski yoluna i‘âde itmek ümniyesiyle müşârun-ileyh Deli Petro sene târîhinde Azak Denizi’nde kendü devleti içün bir liman peydâ itmek sadedinde ol tarafa sevk-i asker itdi.
Ve kezâlik Taygan mersâsı Rusya Devleti’nin vâsıta-i temevvülü olacağı me‘mûl bulunan işbu ticâret-i cedîdenin merkezi kılınmak nazarı ile bakılmağa ve Vuruniç nâm mahalde binâ ve Tin Suyu üzerinden imrâr ile Azak Denizi’ne ilkâ olunan iki kıt‘a küçük tekne dahi müşârun-ileyhin mesâ‘î-i bahriyesinin semere-i ûlâsı olduğu mevâdd-i ma‘lûmedendir.
Ba‘dehû müşârun-ileyh Deli Petro Avrupa devletleri ziyâret ve seyâhatine gidüp ticâret-i garbiyyenin dahi ticâret-i şarkıyyeden kâr ve fâ‘ide cihetiyle ednâ olmadığını anlamağla kezâlik Bahr-i Baltık’da liman peydâ itmek sevdâsına düşüp Rusya Devleti’nin Livonya Ülkası hususunda müdde‘â-gerdesi olan ba‘zı hukûk-ı kadîmeyi ser-rişte iderek ol târîhde bile ülka-yı mezkûrun feth ü teshîri mütâla‘asına âgâz itmiş olduğu ba‘zı emârât-ı ma‘lûme ile mesbût olup ve fi’l-hakîka İsveç Devleti aleyhinde ba‘d-ı zamân vâkı‘ olan galebeleri semeresi olarak müşârun-ileyh bi’lâkıbe Bahr-i Baltık’da bir limana nâ‘il oldu.
Bâlâda zikr olunan Poltava Muhârebesi’nde dahi müşârun-ileyh Deli Petro gâlib olmağla hem İsveç kralı Karl’ın kuvve-i askeriyesi havfından kendüsü bi’l-külliyye necât bulup hem dahi Rusya askerinin metânet ve şecâ‘at-i harbiyyesi şöhret bulmuş olduğundan ve Devlet-i Osmaniyye’nin inkırâz ve inhidâmı takarrüb itmiş ve dîn-i Mesîhiyye’de bulunan re‘âyâsı dâ‘imâ isyâna müsta‘id olmalarıyla enkâz ve bekâyâsından Rusya Devleti’nin kuvvet ve imtidâdı müzdâd kılınması emr-i yesîr olacağı me‘mûl ve mütehayyili bulunduğundan nâşî müşârun-ileyh Devlet-i Osmâniyye aleyhine i‘lân-ı harbe tasaddî eyledi.
Deli Petro’nun ahvâl ve vekâyi‘i müverrihi olan Dolter nâm mü‘ellif-i meşhûrun ifâdesi üzre müşârun-ileyh Çin Devleti ile akd-i musâlaha itdiyse de Devlet-i Osmâniyye ile mu‘âhede rabt itmemesinin hikmeti,
devlet-i müşârun-ileyhânın bekâyâ ve harâbesi üzerine Rusya Devleti’nin kasr-ı kuvvet ve bâlâ hâne-i haşmetini binâ ve teşyîd etmek hengâmı vâsıl olmuş olduğu zannına müşârunileyhin giriftâr bulunmasından ibâret olup bu hikmete binâ‘en bir tarafdan askerini harbe alıştırmak ve taraf-ı âhardan dahi mümkün olduğu sûretde Karadeniz’i kendi yed-i tasarrufuna dâhil itmek merâmlarıyla devlet-i müşârun-ileyhâ aleyhinde sefere mübâşeret itdi.
Deli Petro’nun sene-i Mîlâdiyesinde Devlet-i Osmâniyye ile vâkı‘ olan seferinde giriftâr olduğu muzâyakası devlet-i müşârun-ileyhânın za‘af ve i‘tilâli ve Mesîhî olan re‘âyâsının adem-i hoşnûdîleri bâbında şâyi‘ olan mütâla‘ât-ı bâtılanın bir müddet def ‘ ve izâlesine kâfî olup Fokşan kasabasında akd olunan mu‘âhedede dahi Azak Denizi’nde ve Karadeniz’de ihtirâ‘ı musammem bulunan ticâret-i cedîdenin icrâsı külliyen men‘ olundu.
Velâkin müşârun-ileyhin tasmîm-gerdesi olan husûsâtın tahsîline lâ-yenkatı‘ ve bilâfütûr sa‘y itmek hem kendü mu‘tâdı ve hem dahi kuvvet-i meksûbesi ilelinden bulunduğu misüllü ticâret-i şarkıyyenin îcâd ve ikâmesi vesâ‘ilinin tahsîline sarf-ı efkârdan hiçbir vakit fâriğ olmadığı meşhûr olup gerek İsveç Devleti aleyhinde nâ‘il olduğu tefevvuk ve galebesi ve gerek Devlet-i Osmaniyye yedinden dûçâr olduğu inhizâm ve mağlûbiyyeti müşârun-ileyhi maksûd-ı mezkûrdan men‘ ve sarfa kifâyet itmedi.
Kafkas dağlarının bir nihâyetinden Karadeniz yoluyla dolaşması vech-i mezkûr üzre men‘ olunmağla Deli Petro Azak Denizi’nden sarf.

|/\|