id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
426
| title
stringlengths 1
231
| text
stringlengths 1
443k
|
|---|---|---|---|
4715
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20helioscopia
|
Euphorbia helioscopia
|
është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4716
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20heterophylla
|
Euphorbia heterophylla
|
është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4719
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20mellifera
|
Euphorbia mellifera
|
(lat. Euphorbia mellifera L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Mellifera Euphorbia
Emri i përbashkët: Spurge Honey
Gjini : Euphorbia
Speciet : mellifera
Niveli aftësia : Përvojë
Exposure : Die plotë
Guxim : Hardy Gjysma
Lloji i tokës: Well-drained/light
Gjatësia : 250 cm
Përhapjen : 250 cm
Koha për fara bimësh : Mar-maj
Kjo kaçubë me gjelbërim të përjetshëm që vlerësohet shumë për gjethet e saj tërheqëse e gjelbër të ngushta me krem i zbehtë në mes të gjoksit. Lule kafe, mjaltë-aromatike të shfaqen në pranverë të vonë. Hardy në fusha të strehuar, por ka nevojë për mbrojtje nga erërat e ftohta. Pritini përsëri në tokë para se ngricat e dimrit.
Duket e mirë me :
Pozicioni : Die plotë ose e pjesshme hije
Tokës : drita, toka i drenazhuar kopsht
Norma e rritjes : rritje të shpejtë
Lulëzuar periudhe : mars dhe prill
Guxim : acar i fortë (nevojat e mbrojtjes së dimrit në zona të ftohta)
Një madhështore, Euphorbia të mëdha që me të vërtetë e bën një deklaratë dramatike në kopsht. Ajo ka ngrirë rrjedh i lidhur me whorls e lë të ndritshme të gjelbër me një shirit i bardhë poshtë në qendër dhe kryesonte në pranverë, me të vogla, mjaltë-aromatike, lule bronz-lyer. Kjo kaçubë me gjelbërim të përjetshëm është rritur sa më shumë për gjethet e saj si lule e saj deliciously aromatike dhe do të lulëzojnë në një vend të strehuar, me diell. Ai përbën një formë natyrore kube, dhe i jep strukturën dhe një cilësi arkitectual në kopsht. Ose provoni atë si pjesë e një skeme ekzotike, lë shkëlqen-jeshile të duket e madhe me bimë të mëdha-leafed.
Bimë
|
4720
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20alluaudii
|
Euphorbia alluaudii
|
(lat. Euphorbia alluaudii L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4721
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20characias
|
Euphorbia characias
|
(lat. Euphorbia characias L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4722
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20dulcis
|
Euphorbia dulcis
|
(lat. Euphorbia dulcis L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4723
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20esula
|
Euphorbia esula
|
(lat. Euphorbia esula L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
ITIS Report Euphorbia esula
InvasiveSpecies.gov on Leafy spurge
U.S. National Park Service description
Bimë
|
4724
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20flanaganii
|
Euphorbia flanaganii
|
(lat. Euphorbia flanaganii L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4725
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20lathyris
|
Euphorbia lathyris
|
(lat. Euphorbia lathyris L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4726
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20milii
|
Euphorbia milii
|
(lat. Euphorbia milii L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4727
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20myrsinites
|
Euphorbia myrsinites
|
(lat. Euphorbia myrsinites L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4728
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20obtusifolia
|
Euphorbia obtusifolia
|
(lat. Euphorbia obtusifolia L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4729
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20palustris
|
Euphorbia palustris
|
(lat. Euphorbia palustris L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4730
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20plagiantha
|
Euphorbia plagiantha
|
(lat. Euphorbia plagiantha L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4731
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20polychroma
|
Euphorbia polychroma
|
(lat. Euphorbia polychroma L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4732
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20pulcherrima
|
Euphorbia pulcherrima
|
(lat. Euphorbia pulcherrima L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4733
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20trigona
|
Euphorbia trigona
|
(lat. Euphorbia trigona L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4734
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euphorbia%20virosa
|
Euphorbia virosa
|
(lat. Euphorbia virosa L.) është bimë e familjes Euphorbiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4736
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Varshava
|
Varshava
|
Varshava (Polonisht: Warszawa) zyrtarisht Kryeqyteti i Varshavës (polonisht: Miasto stołeczne Warszawa, shkurt: m.st. Warszawa) është kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Polonisë. Metropoli qëndron në lumin Visla në Poloninë lindore-qendrore dhe popullsia e tij vlerësohet zyrtarisht në 1.8 milion banorë brenda një zone më të madhe metropolitane prej 3.1 milion banorësh, gjë që e bën Varshavën kryeqytetin e 7-të më të populluar në Bashkimin Evropian. Sipërfaqja e qytetit është 517 km2 dhe përfshin 18 bashki, ndërsa zona metropolitane mbulon 6,100 km2. Varshava është një qytet global alfa-, një qendër kryesore kulturore, politike dhe ekonomike dhe selia e qeverisë së vendit. Qyteti i tij i Vjetër historik u përcaktua si një Vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Varshava e ka origjinën e saj në një qytet të vogël peshkimi në Masovia. Qyteti u bë i njohur në fund të shekullit të 16-të, kur Sigismund III vendosi të zhvendoste kryeqytetin polak dhe oborrin e tij mbretëror nga Krakov. Varshava shërbeu si kryeqyteti de fakto i Komonuelthit Polako-Lituanez deri në 1795, dhe më pas si selia e Dukatit të Varshavës të Napoleonit. Shekulli i 19-të dhe revolucioni i tij industrial sollën një bum demografik që e bëri atë një nga qytetet më të mëdha dhe më të dendura të populluara në Evropë. E njohur atëherë për arkitekturën dhe bulevardet e saj elegante, Varshava u bombardua dhe u rrethua në fillim të Luftës së Dytë Botërore në 1939. Pjesa më e madhe e qytetit historik u shkatërrua dhe popullsia e tij e larmishme u shkatërrua nga Kryengritja e Getos në 1943, Kryengritja e Varshavës në 1944 dhe rrafshimi sistematik.
Historia
Në shekullin e 13-të, një princ në vend të një fshati peshkatarësh të quajtur Varshzova, ndërtonë një kala. Për herë të parë në këtë kala, më 1529 u mblodhë kuvendi polak i quajtur Sejm, dhe që nga 1570 tubohej rregullisht aty. Më 1596, mbreti polak tërehqë selin e tij nga Krakau në Varshavë. Pas shkatrimit nën rrethimin dhe pastaj sundimin suedezë, në shekullin XVII (1655-57), qyteti në shekullin e XVIII-të, nën mbretërit saksonë, Augustin e II-të, Augustin e III-të si dhe nën Stanislavin e II-të Augustin, lulëzonë me një kulturë të lartë. Me ndarjen e tretë të Polonisë më 1795, Varshava bie nën Prusin, dhe përkundë faktit që rëndësia e saj bie në nivel të provincës, rëndësia e saj kulturore mbetej edhe më tej.
Lufta e Dytë Botërore
Një muaj pas fillimit të Luftës së Dytë Botërore më 1 shtator 1939, Gjermania fashiste pushtoi kryeqytetin e Polonisë. Pas një muaji, më 1 gusht 1944 banorët e kryeqytetit organizojnë kryengritjen e njohur si Kryengritja e Varshavës (polonisht: Powstanie Warszawskie). Përgjatë kësaj kohe në bregun e djathtë të lumit qëndronte ushtria ruse e cila nuk ndërhynte. Kjo kryengritje e banorëve të Varshavës u shua me gjak nga gjermanët pas dy muajsh më 2 tetor. Përgjatë luftimeve të zhvilluara, 70% e qytetit ishte shkatërruar. Ndërsa më 17 janar 1945 ushtria ruse pushtoi Varshavën duke instaluar aparatin e qeverisjes sovjetike në Poloni.
Socializmi
Pas Luftës së Dytë Botërore, Varshava kishte 160,000 banorë, prej tyre vetëm 16,000 banonin në pjesën e majtë të qytetit.
Rindërtimi i Varshavës pas luftës kaloi disa faza, ndër të cilat më të njohurat janë:
1945 - Rindërtimi i qytetit nga banorët e saj.
1947 - Bashkia e qytetit ndërton "Trasa W-Z" pranë qytetit të vjetër.
1952 - Përfundon rindërtimi i qytetit të vjetër dhe lagjeve të vjetra.
1955 - Rusët ndërtojnë Pallatin e Kulturës dhe Shkencave (pol. Pałac Kultury i Nauki)
1971 - Bashkia e Qytetit ndërton Pallatin mbretëror (Kala mbretërore).
Populli polak organizoi disa protesta kundër regjimit komunist të instaluar nga Stalini dhe të dirigjuar nga Moska. Protestat e tilla që kanë arritur të lënë gjurmë në historinë e Polonisë janë:
3-7 tetor 1957 - "ZOMO" shpërndan të rinjtë protestues
30 janar 1968 - policia shpërndan njerëzit që shkonin tek monumenti i Adam Mickiewicz pasi kishin inskenuar dramën e tij të ndaluar.
13 dhjetor 1981 - gjenerali Wojciech Jaruzelski miraton ligjin e luftës
1982 - Protestat qytetare kundër ligjit të njohur si ligji i luftës
1989-prezent
Në vitin 1995, Metroja e Varshavës u hap me një linjë të vetme. Një linjë e dytë u hap në mars 2015. Me hyrjen e Polonisë në Bashkimin Evropian në vitin 2004, Varshava po përjeton bumin më të madh ekonomik të historisë së saj. Ndeshja hapëse e UEFA Euro 2012 u zhvillua në Varshavë dhe qyteti priti gjithashtu Konferencën e Ndryshimeve Klimatike të Kombeve të Bashkuara në vitin 2013 dhe Samitin e NATO-s 2016.
Demografia
Demografikisht, Varshava ishte qyteti më i larmishëm në Poloni, me një numër të konsiderueshëm banorësh të lindur jashtë vendit. Përveç shumicës polake, kishte një pakicë të madhe dhe të lulëzuar hebreje. Sipas Regjistrimit Perandorak të vitit 1897, nga popullsia e përgjithshme prej 638,000, hebrenjtë përbënin 219,000 (ekuivalente me 34%). Para Luftës së Dytë Botërore, Varshava priti popullsinë e dytë më të madhe hebreje në botë pas Nju Jorkut – afërsisht 30 për qind e popullsisë totale të qytetit në fund të viteve 1930. Në vitin 1933, 833.500 nga 1.178.914 njerëz deklaruan polonishten si gjuhën e tyre amtare. Kishte gjithashtu një komunitet të shquar gjerman. Përbërja etnike e Varshavës bashkëkohore është e pakrahasueshme me diversitetin që ka ekzistuar për gati 300 vjet. Shumica e rritjes së popullsisë moderne bazohet në migrimin e brendshëm dhe urbanizimin.
Në vitin 1939, rreth 1,300,000 njerëz banonin në Varshavë; deri në vitin 1945 popullsia kishte rënë në 420,000. Gjatë viteve të para të pasluftës, ritmi i rritjes së popullsisë ishte i lartë dhe shpejt qyteti filloi të vuante nga mungesa e banesave dhe banesave për të strehuar të ardhur të rinj. Masa e parë korrigjuese ishte zgjerimi i sipërfaqes totale të Varshavës (1951) – megjithatë autoritetet e qytetit ishin ende të detyruara të vendosnin kufizime; lejohej të qëndronin vetëm bashkëshortët dhe fëmijët e banorëve të përhershëm, si dhe disa persona me rëndësi publike (specialistë, artistë, inxhinierë të njohur). Kjo ndikoi negativisht në imazhin e një qytetari mesatar të Varshavës, i cili perceptohej si më i privilegjuar se ata që migronin nga zonat rurale, qytetet apo qytetet e tjera. Ndërsa të gjitha kufizimet për regjistrimin e vendbanimit u hoqën në vitin 1990, opinioni negativ i varsovianëve në njëfarë forme vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Njësitë territoriale
Qyteti ndahet në 18 rrethe (pol. dzielnica) të cilat janë:
Białołęka
Bemowo
Bielany
Mokotów
Ochota
Praga Południe
Praga Północ
Rembertów
Śródmieście
Targówek
Ursus
Ursynów
Wawer
Wesoła
Wilanów
Włochy
Wola
Żoliborz
Qytezat periferike që hynë nën administrimin e kryeqytetit
Pruszków (53 000)
Legionowo (50 600)
Otwock (44 000)
Wołomin (36 500)
Żyrardów (41 400)
Nowy Dwór Mazowiecki (27 518)
Piaseczno (25 200)
Grodzisk Mazowiecki (24 900)
Piastów (23 700)
Ząbki (20 363)
Marki (19 000)
Zielonka (16 454)
Kobyłka (16 300)
Deri në vitin 1994, kishte 7 rrethe në Varshavë: Śródmieście, Praga Północ, Praga Południe, Żoliborz, Wola, Ochota dhe Mokotów. Midis 1994 dhe 2002, kishte 11 rrethe: Centrum, Białołęka, Targówek, Rembertów, Wawer, Wilanów, Ursynów, Włochy, Ursus, Bemowo dhe Bielany. Në vitin 2002, qyteti Wesola u inkorporua dhe ndarja territoriale e Varshavës u krijua si më poshtë:
Varshava është një qark (powiat), dhe më tej është i ndarë në 18 rrethe (dzielnica), secila me organin e vet administrativ. Secili prej rretheve zakonisht ndahet në disa lagje të cilat nuk kanë status ligjor apo administrativ. Varshava ka dy lagje historike, të quajtura Qyteti i Vjetër (Stare Miasto) dhe Qyteti i Ri (Nowe Miasto), në lagjen e Śródmieście.
Shiko dhe këtu
Fotoalbumi Varshava
Varshava është qyteti i cili në gjirin e vetë ka sheshin "Skendebeu". Ky sheshë është emërtuar me emrin “Gjergj Kastrioti Skenderbeu” me vendimin e Bashkisë së Varshavës më 28 nëntor 2005 me rastin e 600 vjetorit të lindjes së herojit. Më parë ishte propozuar sheshi në kryqëzimin e rrugës “Belvederska” ku tani gjendet Hoteli “Hayatt” i cili më parë thirrej “Skenderbeu”
Aktualisht, Sheshi “Gjergj Kastrioti Skenderbeu” ndodhet ne nje nga sheshet kryesore te Varshaves, prane nje zone te zhvilluar industriale dhe urbanistike.
Referime
Lidhje të jashtme
Kryeqyteti - vend zyrtar e Varshavës
Hartë e Varshavës
Panorama of the city
Qytete në Poloni
Kryeqytete në Evropë
Kryeqytete të botës
Trashëgimi botërore në Poloni
|
4740
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus
|
Ficus
|
Lista e anëtarëve
është një grup bimësh tropikale që i takojnë familjes Moraceae. Përfaqësuesi më i njohur i këtij grupi është Fiku (lat. Ficus carica), frutet e të cilit përdoren si ushqim i zakonshëm. Ky grup përbëhet nga diku 800 lloje të cilat në natyrë paraqiten si pemë, tufa ose si lule zvarriste në pjesën tropikale dhe subtropikale të rruzullit. Për hire të bukurisë së gjetheve të tyre shumë lloje janë kultivuara që në kohërat e vjetra.
Lista e anëtarëve
Janë diku 800 lloje ndër të cilat edhe këto :
Ficus afzelii
Ficus aggregata
Ficus alba
Ficus altissima
Ficus americana
Ficus ampelas
Ficus amplissima
Ficus angustifolia
Ficus anthelminthica
Ficus antithetophylla
Ficus arbutifolia
Ficus archeri
Ficus arisanensis
Ficus aspera
Ficus asperrima
Ficus aurantiacea
Ficus aurea
Ficus auriculata
Ficus baileyana
Ficus baronii
Ficus barteri
Ficus beecheyana
Ficus bellingeri
Ficus benghalensis
Ficus benjamina
Ficus bibracteata
Ficus bonplandiana
Ficus botryocarpa
Ficus brevifolia
Ficus broadwayi
Ficus burkei
Ficus bussei
Ficus callophylla
Ficus callosa
Ficus calophylloides
Ficus camarinensis
Ficus cannonii
Ficus capensis
Ficus carica
Ficus cassidyana
Ficus caudatifolia
Ficus caulocarpa
Ficus chlamydodora
Ficus chrysocarpa
Ficus citrifolia
Ficus clavata
Ficus clementis
Ficus clusioides
Ficus cocculifolia
Ficus columnaris
Ficus combsii
Ficus comosa
Ficus congesta
Ficus conora
Ficus copiosa
Ficus cordatula
Ficus coronata
Ficus costaricana
Ficus cotinifolia
Ficus crassa
Ficus crassiramea
Ficus crassiuscula
Ficus cumingii
Ficus cyathistipula
Ficus dammaropsis
Ficus decora
Ficus dekdekena
Ficus deltoidea
Ficus diversifolia
Ficus drupacea
Ficus dryepoutiana
Ficus dumosa
Ficus dusenii
Ficus ehretioides
Ficus elastica
Ficus erecta
Ficus eriobotryoides
Ficus eugenioides
Ficus exasperata
Ficus fairchildii
Ficus fulva
Ficus garciniifolia
Ficus gigantea
Ficus glabella
Ficus glaberrima
Ficus globosa
Ficus glomerata
Ficus gnaphalocarpa
Ficus godeffroyi
Ficus gracilipes
Ficus grenadensis
Ficus grossularioides
Ficus hartii
Ficus hauili
Ficus henneana
Ficus heteromorpha
Ficus heterophylla
Ficus heteropleura
Ficus heteropoda
Ficus hillii
Ficus hirta
Ficus hispida
Ficus hookeri
Ficus hookeriana
Ficus hybrid
Ficus indica
Ficus infectoria
Ficus ingens
Ficus insipida
Ficus involucrata
Ficus involuta
Ficus iteophylla
Ficus jacquiniifolia
Ficus jimenezii
Ficus kallicarpa
Ficus kellermanii
Ficus kerstingii
Ficus korthalsii
Ficus krishnae
Ficus kurzii
Ficus laccifera
Ficus lacor
Ficus laevigata
Ficus lapathifolia
Ficus leucantatoma
Ficus lucescens
Ficus lucida
Ficus lutea
Ficus lyrata
Ficus macbrideii
Ficus macrophylla
Ficus magnolioides
Ficus mallotocarpa
Ficus mariannensis
Ficus maxima
Ficus megacarpa
Ficus membranacea
Ficus microcarpum
Ficus minahassae
Ficus mindorrensis
Ficus mitrophora
Ficus monckii
Ficus montana
Ficus mysorensis
Ficus natalensis
Ficus nekbudu
Ficus nemoralis
Ficus neriifolia
Ficus nitida
Ficus nota
Ficus nuda
Ficus nymphaeifolia
Ficus obliqua
Ficus obscura
Ficus obtusifolia
Ficus odorata
Ficus oligodon
Ficus opposita
Ficus ovata
Ficus padifolia
Ficus palmata
Ficus palmeri
Ficus pandurata
Ficus parcellii
Ficus parietalis
Ficus payapa
Ficus pellucidopunctata
Ficus perforata
Ficus petersii
Ficus petiolaris
Ficus philippinensis
Ficus pierrei
Ficus platyphylla
Ficus platypoda
Ficus populnea
Ficus pretoriae
Ficus princeps
Ficus procera
Ficus prolixa
Ficus pseudocarica
Ficus pseudopalma
Ficus pumila
Ficus punctifera
Ficus purpurea
Ficus pyrifolia
Ficus pyriformis
Ficus quercifolia
Ficus racemosa
Ficus radula
Ficus recurva
Ficus religiosa
Ficus repens
Ficus retusa
Ficus rigida
Ficus rigo
Ficus rostrata
Ficus roxburghii
Ficus rubicunda
Ficus rubiginosa
Ficus saemocarpa
Ficus saffordii
Ficus sagittata
Ficus salicifolia
Ficus sarmentosa
Ficus satterthwaitei
Ficus saussureana
Ficus schlechteri
Ficus septica
Ficus sinuata
Ficus soldanella
Ficus spragueana
Ficus squamosa
Ficus stahlii
Ficus stenophylla
Ficus stephanocarpa
Ficus stricta
Ficus stuhlmannii
Ficus subcordata
Ficus subgelderi
Ficus subincisa
Ficus subscabrida
Ficus subtecta
Ficus subtriplinervia
Ficus subulata
Ficus sumatrana
Ficus sundaica
Ficus superba
Ficus sycomorus
Ficus talbotii
Ficus telouka
Ficus thonningii
Ficus thunbergii
Ficus tikoua
Ficus tiliifolia
Ficus tinctoria
Ficus tobagensis
Ficus tolimensis
Ficus toxicaria
Ficus trachyphylla
Ficus triangularis
Ficus trigonata
Ficus trimenii
Ficus tsiela
Ficus tsjahela
Ficus ulmifolia
Ficus umbellata
Ficus umbrosa
Ficus urbaniana
Ficus urceolaris
Ficus utilis
Ficus variegata
Ficus vasta
Ficus villosa
Ficus virens
Ficus virgata
Ficus vogelii
Ficus waringiana
Ficus watkinsiana
Ficus wendlandii
Ficus wightiana
Shiko dhe këtë
Lidhje të jashtme
Figweb
Fig Fruit Information
Fruits of Warm Climates: Fig
California Rare Fruit Growers: Fig Fruit Facts
North American Fruit Explorers: Fig
GodHatesFigs.com (spoof site)
Bimë
|
4744
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20benghalensis
|
Ficus benghalensis
|
(lat.Ficus benghalensis ) është pemë që klasifikohet në familjen e bimëve Moraceae.
Ky lloj Fiku vije nga vendet tropike në jug dhe në perëndim të Indisë. Në ndërkohë rritet në të gjitha regjionet tropikale të rruzullit. Mbillet në një dru nga i cili lëshon rrënjët në ajër të cilat formojnë një rrjetë të dendur. Me rritjen e rrënjëve dhe ramjen e tyre në sipërfaqen e tokës fillon zhvillimi i pemës me një shpejtësi më të madhe pasi që tani rrënjët ushqehen direkt nga mineralet e tokës dhe nuk kanë nevojë për drurin në të cili kishte filluar të lëshonte rrënjët. Me zhvillimin e mëtutjeshëm të pemës druri fillon të vyshket. Ky efekt shkakton që në disa regjione në druajt Vanatau mund të marrin dimensione të mëdha. lartësia e tyre në këto raste mund të arrijë deri në 30 m mbi tokë. numri i madh i rrënjëve të lëshuara në ajër shkakton formimin e disa trungjeve të cilat shtrihen në sipërfaqe të mëdha. Me një kohë të caktuar dhe kushte të mira për zhvillim, trungjet e krijuara mund të marrin sipërfaqe deri në disa qindra metra katrorë. Në figurë është prezantuar porta e një fshati e krijuar nga kjo pemë.
Gjethet e saj janë të mëdha dhe lulëzimi i frutave është gati i padukshme. Fiku (fruta) i kësaj peme është i kërkuar nga zogjtë që cilët në anën tjetër i ndihmon përhapjes së farës së bimës.
Druri i cili mund të përfitohet nga kjo pemë e fikut nuk ka ndonjë rëndësi të madhe për përpunim të më tutjeshem. Anëtari më i përafërt është pema e Fikut Bodhi (lat. Ficus religiosa) e cila pemë në Indi dhe Shiri Lankë është shenjët.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4747
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20benjamina
|
Ficus benjamina
|
(lat.Ficus benjamina L.) është pemë Fiku me gjethe të vogla, e degëzuar dendur e familjes Moraceae. Ky lloj Fiku ka prejardhjen nga India.
Degët e fidanes janë të gjelbërta dhe me kalimin e kohës marrin ngjyrën më të mbyllët, në një të gjelbërt me nuanca të ngjyrës kafe. Gjethet e vjetruara janë të gjelbërta, të lëmuara, të rrumbulakta me një maje të mprehtë. Kanë një shkëlqim të dobët ngjyrë hiri dhe rriten deri në gjatësi prej 12 cm dhe trashësi 3–5 cm. Ramin e gjeteve e përshkrojnë qeliza të kristalta me ngjyrë të verdhë.
Përdoret edhe në industri, posaçërisht gjethet e pemës. Në materialin e lateksit shkakton reaksione alergjike, të cilat duhet të lajmërohen tek mjeku.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4749
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fiku
|
Fiku
|
Fiku (Ficus carica ) është një pemë frutore që klasifikohet në familjen Moraceae.
Epiteti carica i referohet origjinës së tij nga rajoni Caria në Azinë e Vogël. Dëshmi për kultivimin e tij vijnë që nga qytetërimet e hershme të Palestinës dhe Egjiptit, prej nga më vonë u përhap në të gjithë pellgun e Mesdheut.
Përshkrimi
Ficus carica është një pemë ose shkurre e madhe, që rritet në një lartësi prej 7-10 metra, me lëvore të lëmuar të bardhë. Gjethet e tij janë 12-25 centimetra të gjata dhe 10-18 centimetra të gjera, dhe të ndara thellë në tre ose pesë lobe. Lulet e fikut lulëzojnë brenda kokrrës së fikut. Ato nuk duken nga jashtë. Edhe pse zakonisht kokrra e fikut quhet frut i tij, në të vërtetë frutat e fikut ndodhen brenda kokrrës së tij.
Kokrra e pjekur e fikut përmban fruta të shumta një-farësh shumë të vegjël. Kokrra është 3-5 centimetra e gjatë, me një lëkurë të gjelbër, nganjëherë e purpurt ose ngjyrë kafe kur është e pjekur. Fiku ka kapilarë me lëng si qumësht që acarojnë lëkurën e njeriut.
Përhapja
Ky lloj duket se e ka prejardhjen nga një zonë e gjerë me klimë të butë dhe të ngrohtë, duke përfshirë pellgun e mesdheut deri në Azinë Qendrore (Azerbaixhan, Afganistan, Iran, Pakistan).
Kultivimi i fikut është përhapur në të gjithë rajonet tropikale dhe subtropikale. Fiku pak a shumë është natyralizuar edhe në Evropë dhe Amerikën e Veriut.
Prodhimi
2020
Në vitin 2020, prodhimi botëror i fikut ishte 1.26 milion ton, ku Turqia kishte 25% të prodhimit total, pasuar nga Egjipti, Maroku, dhe Algjeria. Këtë vit Shqipëria ishte radhitur në vendin e 9 me 21 889 ton të fikut të prodhuar.
Galeria
Shiko dhe këtë
Ulliri
Ficus
Bukë fiku
në projektin Commons të Wikipedias
Literatura
{cite book| title=Confronting the Classics | url=https://archive.org/details/isbn_9780871407160 | url-access=registration | author=Mary Beard| year=2013| page=128| publisher=Liveright Publishing Corporation, a division of W.W. Norton & Company | isbn=9780871407160 }}
Referime
Lidhje të jashtme
Botanikë
Bimë
Fruta
Pemë
|
4752
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20elastica
|
Ficus elastica
|
(lat.Ficus elastica) është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Moraceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4754
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20macrophylla
|
Ficus macrophylla
|
(lat.Ficus macrophylla) është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Moraceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4756
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20religiosa
|
Ficus religiosa
|
(lat.Ficus religiosa) është bimë e cila klasifikohet në familjen e bimëve Moraceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4758
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ficus%20rubiginosa
|
Ficus rubiginosa
|
(lat.Ficus rubiginosa) është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Moraceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4759
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Maraja
|
Maraja
|
Maraj (lat. Foeniculum vulgare MilL.) e njohur edhe si: maraq apo basani maraj, teriot, erzë (Tiranë), rezena është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Apiaceae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Finoku
Finoku ose Foeniculum vulgare (nga Miller) është një bimë barishtore lloj maraqi i butë, me gjethet e poshtme të mbledhura si qepë, e cila përdoret për ushqim duke e bërë gjellë, gjithashtu përdoret edhe në mjekësi.
Lidhje të jashtme
Fennel Foeniculm Vulgare - History, Organic growing advice, companion planting, container growing, Medicinal and culinary uses
Florence fennel - Plants for a Future
Florence fennel for home gardeners
Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) - Katzer's Spice Pages
Bimë
Ushqime
|
4761
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha%20ido
|
Gjuha ido
|
Ido është një gjuhë e krijuar më 1907.
Lidhje të jashtme
http://www.ido.li
http://io.wikipedia.org
http://io.wiktionary.org
Shiko edhe
Arahau
Gjuha Esperanto
Ido
Gjuha Interlingua
I
|
4762
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fragaria
|
Fragaria
|
Lista e anëtarëve
është fruta e bimës me të njëjtin emër, dhe klasifikohet në familjen e bimëve Rosaceae.
Përmbajta e vitaminave dhe mineraleve
Një enë e mbushur me 144g dredhëza ka 45 kalori ose e shprehur në gjulë 188 kJ. Një porcion i tillë në vete ka disa minerale dhe vitaminen C që për trupin e njeriut janë të nevojshme.
Të dhëna mbi përbmbajtjes së elementeve:
Lista e anëtarëve
Janë diku 12 sorte të këtij lloji duke përfshirë dhe këto.
Fragaria chiloensis
Fragaria daltoniana
Fragaria moschata
Fragaria vesca
Fragaria virginiana
Fragaria viridis
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Eating Strawberries Makes You Fruity - a press release from British Summer Fruits
Medicinal uses of strawberries in Armenia
Bimë
|
4764
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fragaria%20moschata
|
Fragaria moschata
|
(lat.Fragaria moschata ) është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Rosoideae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4765
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Dredh%C3%ABza%20e%20malit
|
Dredhëza e malit
|
(lat. Fragaria vesca L.) e njohur edhe si - luleshtrydhë (Korçë), shtrydhës (Mirditë), luledredhë, gërthe (Ibë, Tiranë), derdhe (Shëngjin), dredhëzë (Korçë), drethe e egër (Hakaj, Guci, Martinaj, Hot, Plavë) dhe dredhza e eger në Kosovë. Është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Rosoideae. Rritet në lartësitë 400-1600 m mbi nivelin e detit.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
Fruta
|
4766
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Fragaria%20viridis
|
Fragaria viridis
|
(lat.Fragaria viridis ) është bimë që klasifikohet në familjen e bimëve Rosoideae.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Bimë
|
4773
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KF%20Vllaznia
|
KF Vllaznia
|
Klubi i futbollit Vllaznia Shkodër është një klub futbollistik shqiptar me seli në qytetin e Shkodrës. Stadiumi ku ata luajnë ndeshjet si vendas quhet Stadiumi Loro Boriçi, i quajtur kështu në nder të ish lojtarit të klubit Loro Boriçi. Vllaznia konkuron në Kategorine Superiore.
Historia
Topi i rrumbullakët është filluar të duket në kryeqendren e Veriut të Shqipërisë në fillim të shekullit të kaluar ndërsa futbolli në Shkodër si datë të fillimit të të luajturit, ka vitin 1908. Në atë vit një prift maltez, At Gut Ruter solli topin e parë të vërtetë të futbollit dhe ky moment konsiderohet si ai i nisjes së futbollit në Shqipëri.
Në vitin 1913 do të organizohej në Shkodër një ndeshje futbolli. Ajo ka hyrë në histori edhe si ndeshja e parë miqësore ndërkombëtare e futbollit në mes skuadrës vendase “Indipendenca” dhe një formacioni austro- hungarez që përbëhej nga pjestarë të ushtrive të këtyre vendeve që atë kohë kishin pushtuar qytetin. Për herë të parë ky takim zhvillohet sipas rregullores së kohës për 90 minuta, të ndarë me nga dy pjesë nga 45’. Skuadra “Indipendenca” përbëhej nga 11 lojtarë, kapiteni I të cilëve ishte Palok Nika. Këtij takimi iu ba një jehonë e madhe edhe në shtypin e huaj teksa u pasqyrua në gazeta të ndryshme të Europës. Futbolli do të vazhdohej të luhej në këtë mënyrë deri në vitin 1919 kur do krijohej shoqënia “Vllaznia”, e para edhe kjo në Shqipëri duke i shtuar qytetit të Shkodrës një tjetër krenari.
KS Vllaznia është klubi shqiptar i futbollit nga Shkodra, themeluar më 16 shkurt 1919. Cilësohet si "Djepi i Futbollit Shqiptar" për faktin se eshte ekipi më i vjetër në Shqipëri. Më 1929 klubi ndryshon emrin dhe quhet Bashkimi Shkodran dhe në 1930 debuton në ligën kombëtare të Shqipërisë. Klubi rimerr emrin e vjetër më 1935. Emri i klubit do të ndryshojë edhe dy herë të tjera. Në 1950 klubi u quajt Shkodra ndërsa në 1951 mori emrin Puna Shkodër. Ndërsa që nga viti 1958 e deri më sot në skenën e futbollit është i njohur nën emrin me të cilin u themelua, KS Vllaznia.
Kampionati i vitit 1940
Përgjatë periudhës 1939-1942, FSHF organizoi tre kampionate, 1939, 1940 dhe 1942.
Në bazë të gjithë informacioneve të detajuara nëpër vite me rradhë nga historianë shqiptarë dhe të huaj, ish-lojtarë dhe veteranë që i kanë jetuar këto evenimente, ka një evidencë të qartë që provon ekzistencën e këtyre kampionateve në atë kohë, sikurse dhe tre trofe të dhëna nga vetë zyrtarë të FSHFsë. Të mos harrojmë që Kampionati i 10të Kombëtar, ka pasur një pjesëmarrje mbarëkombëtare - e para dhe e vetmja deri më sot që ka përfshirë skuadra nga të dy vendet, Shqipërinë dhe Kosovën.
Vllaznia kanë fituar një nga këto kampionate, Kampionatin e 9të Kombëtar, 1940 ndërsa KF Tirana kanë fituar Kampionatin e 8të Kombëtar, 1939 & Kampionatin e 10të Kombëtar, 1942. Këto evenimente e ndryshojnë numrin e trofeve të kampionateve të fituara nga këto dy skuadra, në përkatësisht 10 dhe 26 kampionate deri më sot.
Pas vitesh heshtje, më në fund FSHF vendosi të emërojë një komision të përbërë nga 5 anëtarë, i cili duhej të siguronte prova dhe evidenca të mjaftueshme për këtë qëllim. Pasi një sasi e konsiderueshme provash u siguruan nga ky komision, Federata caktoi Asamblenë e Përgjithshme që u mbajt në shkurt, 2013, për shqyrtimin e njohjes zyrtare të këtyre 3 kampionateve.
Në mbledhjen e saj Asambleja, edhe pse pranon se këto 3 kampionate janë luajtur korrektësisht dhe drejtësisht në fushën e lojës, sipas tyre nuk mund të quhen legjitime dhe nuk mund të njihen sepse nuk janë organizuar nga Federata por nën Regjimin Fashist.
Vetëm pas krijimit të shoqnisë “Vllaznia”, do të fillojnë të organizohen edhe takime me skuadra të qyteteve të tjera. Takimet mes Vllaznisë dhe SK Tiranës kthehen në një traditë madje shkodranët nuk mbesin me kaq sepse organizojnë ndeshje të shumta miqësore edhe me ekipe të Malit të Zi. Rrjedhojë e këtij zhvillimi të futbollit, doli si domosdoshmëri edhe krijimi i Federatës Sportive Shqiptare më 6 qershor 1930, që njihet ndryshe edhe si data e themelimit të Federatës Shqiptare të Futbollit. Me krijimin e kësaj federate, do nisnin menjëherë kampionatet kombëtare, po atë vit.
Në vitet 30’, Vllaznia do të merrte pjesë rregullisht në kampionatet kombëtare të futbollit, që nisin të organizohen në vend. Madje është ndër protagonistet kryesore në të shtatë kampionatet që zhvillohen teksa në shumë prej tyre renditet nënkampione. Në 7 kampionatet që janë zhvilluar para luftës, kanë spikatur emra të tillë futbollistësh si Muhamet Halili, Qazim Dervishi, Hil Staka, Paç Koliqi, Pjetër Gjoka, Kin Bushati, Myzafer Pipa, Ali Paçrami, Rexhep Krasniqì, Ibrahim Dizdari, Asim Golemi, Reshit Rusi, Feti Dizdari, Zef Hila etj.
Në vitet ’40, sërish skuadra shkodrane do të shfaqej pretendente dhe madje do ta niste mbarë. Që në kampionatin e parë të Pasluftës, më 1945, ajo do shpallej kampione e vendit, sukses që do ta përsëriste edhe një vit më vonë. Emrat e atyre viteve janë të gjithë të bujshëm. Duke nisur nga Loro Boriçi, për të vazhduar me Dodë Tahirin, Muhamet Dibrën, Prek Gjeloshin, Beqir Osmanin, Muc Koxhjen, Ernest Halepjanin, Xhelal Jukën, Pal Mirashin, Zyhdi Barbullushin, Bimo Fakjen, Xhevdet Shaqirin, Met Vasinë, Latif Alibalin, Adem Smajlin, Pal Mirashin, Isuf çobën, Shaban Abdinë, Mustafa Nehanin etj.
Në Vitet ’50 nuk do kishte trofe per rrjedhoje eshte gje jo e mirë që sportistë të tillë si Shefki Boshnjaku, Kol Gjoni, Qemal Cungu, Shuajp Keraj, Zyhdi Bakalli, Ali Tepelija, Lutfi Laçja, Ali Kullolli, Beqir Cungu, Buto Smaja, Daut Shkreli, Qamil Medja, Fejzi Rrjolli, Alush Bakalli, Esat Bushati, Zija Halluni, Shuajp Preza e ndonjë tjetër, e nisën dhe e mbyllën karrierën e tyre pa fituar një trofe.
Në vitin 1965 gjërat fillojnë të lëvizin. Një brez I talentuar lojtarësh që po I vinte Shkodrës do t’I jepte asaj Kupën e Shqipërisë. Protagonistë të këtij suksesi ishin Paulin Ndoja, Frederik Çapaliku, Sadetin Zmijani, Ramazan Rragami, Nikoll Gjergji, Kol Gjoni, Esat Rakiqi, Hajrullah Lekaj, Osman Djepaxhia, Menduh Dedja, Selami Dani, Sabah Bizi, Halil Puka, Lekë Koçobashi, Mehdi Milla, Jonuz Teli, Zija Dani, Bep Çefa, Zyhdi Basha, Xhevdet Basha, Esat Egerçi, Ramadan Komi e Pjetër Dushaj të drejtuar nga trajneri tiranas Skënder Jareci.
Në vitet ’70 do të kemi mbase periudhën më të ndritshme të futbollit shkodran. Ka qenë një dekadë e mbushur me suksese dhe trofe. Si asnjëherë tjetër. Në vitin 1972 Vllaznia do fitonte kupë e kampionat njëherazi, gjë që nuk e kishte bërë asnjëherë më parë asnjë skuadër tjetër shqiptare. Për të vazhduar me kampionatin sërish më 1973 dhe 1978 dhe pastaj kupën më 1979. Plot 5 trofe për Shkodrën dhe futbollin shkodran. Meritë kjo e padiskutueshme e një brezi të talentuar me emra të tillë si Ramazan Rragami, Sabah Bizi, Medin Zhega, Paulin Ndoja, Lekë Koçobashi, Hajrullah Lekaj, Esat Rakiqi, Halil Puka, Rauf Çanga, Millan Vaso, Ismet Hoxha, Suad Durraj, Seit Çanga, Çesk Ndoja, Zyhdi Basha, Viktor Plumbini të cilët më vonë do pasoheshin nga të tjerë si Lutfi Basha, Ahmet Meta, Fatmir Axhani, Fatmir Lugji, Genc Boshnjaku, Astrit Hafizi, Luan Vukatana, Ferid Borshi, Ardian Arra, Selman Gruda etj. Mbi të gjitha meritën më të madhe në këtë periudhë suksesesh e ka ideatori I këtyre trofeve. Ai është trajneri Xhevdet Shaqiri, njeriu që duke e drejtuar këtë skuadër në pankinë, ka fituar më shumë se çdokush tjetër.
Në vitet ’80, do vazhdojnë sukseset. Do ketë sërish trofe, teksa merren dy kupa në vitet 1981 dhe 1987 si dhe titullin kampion më 1983. Të tjerë sportistë e trajnerë kanë dalë në skenë në këtë dhjetëvjeçar. Janë edhe Gjergji Kushe, Hysen Dedja, Bep Pali, Fatbardh Jera, Nikolin Thana, Fatmir Paçrami, Roland Luçi, Ferid Rragami, Hysen Zmijani, Ardian Bushati, Fasli Fakja, Viktor Briza, Kujtim Shaba, Arvid Hoxha, Isak Pashaj, Ilir Kepaj, Agron Lika, Lulëzim Bërshemi, Arjan Laçja, Astrit Semaj, Fejzi Shkenza. Trajnerë në këto suksese janë Ramazan Rragami, Medin Zhega, Esat Rakiqi e Astrit Hafizi.
Në vitet ’90, Vllaznia do ta nisë mbarë. Merr titullin në vitin 1992 dhe protagonistë janë edhe emra të rinj kampionësh si Avenir Dani, Çlirim Basha, Zamir Shpuza, Astrit Premçi, Alban Noga, Azis e Bujar Gruda, Ramiz Bisha, Edmir Bilali, Ilir Keçi, Gjergj Fishta, Altin Halili, Dritan Nako, Vladimir Gjuzi etj.
Vllazninë është kampione edhe në vitin 1998 e më pas edhe në vitin 2001. Kuptohet me kontributin e madh të futbollistëve të tillë si Armir Grima, Vioresin Sinani, Edi Martini, Astrit Premçi, Alban Noga, Suad Lici, Luan Zmijani, Ilir Ymeri, Altin Xhahysa, Armando Cungu, Luan Jahja, Gjergj Shllaku, Shpetim Gruda, Alban Volumi, Ilir Dibra, Safet Osja, Edi Kraja, Ermal Dervishi, Brikeno Bizi, Kreshnik Osmani, Pjerin Martini, Arion Mustafa, Gaspër Ndoja, Oltion Osmani, Millosh Kërstaiç, Amarildo Belisha, Elvis Plori, Dorian Bylykbashi, Klodian Duro, Saimir Patushi, Albert Kaçi, Asim Gjokoviç e Elvin Beqiri. Trajnerët e këtyre dy sukseseve do ishin Hysen Dedja dhe malazezi Dervish Haxhiosmanoviç. Pa lënë aspak mënjanë edhe dy superkupat e fituara në vitet 1998 dhe 2001.
Ndërkohë Vllaznia nën drejtimin e presidentit Valter Fushaj, do t’I dhuronte pas plot 21 vjetësh Shkodrës Kupën e Shqipërisë. Ndodhi pikërisht në sezonin 2007-08, teksa kuqeblutë triumfuan ndaj Tiranës në finalen e Elbasanit. Trajner është sërish Haxhiosmanoviç ndërkohë që në fushë përveç emrave të njohur si Grima, Sinani, Lici, Osja, Kotrri, do ishin edhe emrat e tjerë të rinj si ato të Admir Telit, Sasha Delain, Albert Kaçi, Xhevahir Sukaj, Gilman Lika, Edmond Doçi, Ilir Nallbani, Marenglen Kapaj, Erion Hoti, Nevian Cani .Në sukseset e viteve të fundit, natyrisht që nuk mund të lihet pa u përmendur edhe kalimi tre vite rradhazi i një turi në Kupat e Europës nga ekipi i Vllaznisë, gjë që se ka bërë asnjë ekip tjetër shqiptar.
Kjo është një histori e shkurtër e skuadrës kuqeblu në 94 vite të formimit të saj por sigurisht që brezi aktual dhe ata që do vijnë më pas, do ta pasurojnë edhe më tepër muzeun e trofeve të futbollit shkodran. 9 titujt kampion, 6 kupat e Shqiperise dhe 2 Superkupat, me shume siguri kane per t'u pasuar edhe nga shume te tjera.
Vitet e fundit
Në maj 2018, pavarësisht fitores me goleadë 5–1 kundër Skënderbeut në Korçë, Vllaznia nga kategoria për herë të parë pas 60 vitesh, kjo edhe për shkak të fitores së Kamzës në Stadiumin Selman Stërmasi ndaj Partizanit. Megjithatë, ekipi, i përbërë shumica me lojtarë vendas, reagoi shpejtë, dhe në prill 2019 siguroi matematikisht fitimin e Grupit A në Kategorinë e Parë çka solli edhe rikthimin në elitë pas vetëm një sezoni.
Sukseset
KF Vllaznia janë 9 Herë Kampionë të Shqipërisë në futboll, kanë fituar 7 Herë Kupën e Republikës. KF Vllaznia kanë këtë pjesëmarrje në kupat Europiane: 3 herë kanë marrë pjesë në Kupën e Kampionëve të Evropës, 3 herë në Kupën UEFA , 2 herë në Kupën Intertoto, 2 herë në Kupën e Kupave dhe tri herë në Kupën Ballkanike.
Sukseset kombëtare
Kampionati Kombëtar
KF Vllaznia janë 9 Herë kampionë të Ligës Superiore në vitet:
Kupa e Shqipërisë
KF Vllaznia janë 7 Herë fitues të Kupës së Shqipërisë në vitet: 1965, 1972, 1979, 1981, 1987 , 2008 dhe 2020-2021
Superkupa e Shqipërisë
KS Vllaznia janë 2 Herë fitues të Superkupës në vitet: 1998, 2001.
Referime
Lidhje të jashtme
http://www.shkodrasport.com/ Faqja e sportit shkodran
Faqja zyrtare e KS Vllaznia Shkodër
facebook
Faqja jo zyrtare e KS Vllaznia - Tifozët
KF Vllaznia Shkodër
Klube futbolli
Klube futbolli në Shqipëri
Sporti në Shkodër
|
4775
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Dinamo
|
KS Dinamo
|
FC Dinamo është një klub fubollistik shqiptar nga Tirana i themeluar më 19 qershor 1950. Nga viti 1995 deri më 1997 klubi ishte i njohur me emrin Olimpik. Skuadra zhvillon ndeshjet mikpritëse në stadiumin "Selman Stërmasi" në Tiranë, i cili ka një kapacitet prej 12000 vendesh.
Në Tetor 2019 skuadra blihet nga Marco Pontrelli (ish-president i Triestina në vitin 2014-2015) me qëllimin për ta rikthyer ekipin në nivelet më të larta siç ishte para vitit 2012. Ai emëron drejtor te pergjithshem Ermal Barushi, trajner Fabrizio Cammarata dhe drejtor sportiv Enzo Passarelli per nje periudhe dy mujore. Ne sezonin 2021-2022 FC Dinamo kalon ne pronesi 100 % te z Adrian Bardhi. Klubi ne vitin 2021 ndryshon status ku kalon ne nje shoqeri aksionere me kapital te 100% te z Adrian Bardhi duke kaluar ne emer Futboll Club Dinamo. Sruktura e klubit ndryshon me President z Adrian Bardhi, Administrator z Ilir Sinani, Drejtor Klubi z Ermal Barushi.
Historia e klubit
KS Dinamo ka dalë 18 herë Kampione e Shqipërisë në futboll dhe ka fituar 15 herë Kupën e Shqipërisë dhe 2 Super Kupa. Po ashtu KS Dinamo ka një numër pjesëmarrjesh në skenën evropiane të futbollit duke marrë marrë pjesë në Ligën e Kampionëve, pesë herë në Kupën UEFA, tre herë për Kupën e Kupave dhe pesë herë në Kupën Ballkanike.
Klubi sportiv i futbollit udhëhiqet nga presidenti i saj Avni Braçe. Administrator i klubit është Ismet Saliu, sekretar i klubit Avni Braçe dhe zëdhënës shtypi Xhevdet Zekaj. Klubi tashmë ka sponsor gjeneral Taivan Shpk. dhe Alpet Shpk. Trainer i klubit të futbollit është Faruk Sejdini .Klubi i futbollit Dinamo njihet për lojën kombinative dhe spektakolare, shtrirjen e tifozerisë në mbarë Shqipërinë, si dhe për kulturën Fair-Play, brenda fushës së lojës dhe jashtë saj. Dinamo së bashku me Tiranën dhe Partizanin, skuadra po të kryeqytetit, janë 3 klubet më të rëndësishme të Shqipërisë. Ato janë rivalizuar fuqimisht me njëra-tjetrën që prej krijimit të tyre, duke dominuar totalisht futbollin shqiptar, e konkretizuar kjo edhe me trofetë e shumta të fituara në shkallë vendi. Ndeshjet midis këtyre tre skuadrave të kryeqytetit përbënin dikur derbet klasike në Shqipëri, duke qene se thithnin interesin e rreth 90% të tifozëve dhe dashamirësve të futbollit shqiptar, fanatikë të këtyre skuadrave legjendare.
Fundi i vitit 1990, në të cilin nisën ndryshimet demokratike në Shqipëri e gjeti Dinamon si ekipin e futbollit më të suksesshëm në historinë e Shqipërisë, me 15 kampionate dhe 12 kupa të fituara, duke e pasuruar arkivin e saj të sukseseve. Pas viteve '90, klubi i futbollit Dinamo fitoi kampionatin e sezonit 2001-2002 me një rekord absolut në futbollin shqiptar prej 18 fitoresh rradhazi. Në sukseset e Dinamos vlen të përmendet gjithashtu dhe trofeu i Kupës së Shqipërisë në sezonin 2002-2003. Më 17 maj 2008 KS Dinamo u shpall kampione per sezonin 2007-2008, pas një fitoreje fantastike kundër KF Partizani, në një ndeshje ku blutë luajtën për 35 minuta me 9 lojtarë dhe fituan 2-1. Dinamo, falë investimeve dhe menaxhimeve serioze të z.Besnik Sulaj është rikthyer në një skuadër me emra të dëgjuar të futbollit shqiptar.
Dinamo vlerësohet jo vetëm për marrëdhëniet me fansat e saj, por edhe në ristrukturimin total të klubit, nga fakti që puna me ekipet e moshave të reja është vënë në baza të shëndosha bashkëkohore. Ndër ekipet zinxhirë dallohen ish-ekipi U-15 i Aleko Bregut, fitues i Kampionatit Kombëtar të futbollit për sezonin 2010-2011 dhe ekipi U-19 me trajner Toton.
KS Dinamo në Europë
QR = Raundi Kualifikues
R1 = Raundi i 1-re
R2 = Raundi i 2-te
Trofetë madhore
Liga Superiore - 18: 1950, 1951, 1952, 1953, 1955, 1956, 1960, 1967, 1973, 1975, 1976, 1977, 1980, 1986, 1990, 2002, 2008.
Kupa e Shqipërisë - 13: 1950, 1951, 1952, 1953, 1954, 1960, 1971, 1974, 1978, 1982, 1989, 1990, 2003.
Superkupa - 2: 1990, 2008.
Lidhje të jashtme
SOCCERWAY
SOFASCORE
FLASHSCORE
Transfermarkt
Globalsportsarchive
Statistika e SK Dinamo
Dinamo
Dinamo
|
4777
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Egnatia
|
KS Egnatia
|
Klubi i Futbollit Egnatia Rrogozhinë është një klub futbollistik shqiptar me seli në Rrogozhinë. Klubi aktualisht konkuron në Kategorinë e Dytë dhe ndeshjet si vendas i luan në stadiumin "Rrogozhina" me v 4,000 spektatorë.
Klubi u themelua më 15 shtator 1964 nën emrin 22 shtatori Rrogozhinë, dhe në vitin 1991 emri i klubit u ndryshua duke u bërë Vullneti Rrogozhinë. Në vitin 1998, emri u ndryshua për herë të tretë duke u bërë FK Egnatia Rrogozhinë, një emër që klubi e mban ende në ditët e sotme.
Historia
Pasioni dhe dëshira për lojën e futbollit ishte ngulitur në zemrat e qytetarëve lokal dhe partriotëve që nga vitet e hershme të Luftës së Parë Botërore. Rrogozhina duke qënë qytet fqinjë me Kavajën, një qytet me traditë të vjetër në futboll kombëtar diti si ta përdorde këtë eksperiencë në avantazhin e saj duke formuar fillimisht një klub amator e cila më vonë do arrinte të garonte në divizionin e dytë të futbollit shqiptar. Ndeshja e parë në historinë e klubit ishte një miqësore kundër Besë në vitin 1934 e cila u mbyll me humbjen 1–7. Mustafa Cara, një student agronomie në Bari të Italisë, ishte rikthyer në shtëpi për pushime (ai ishte një lojtar dhe luante për Fidelis Andria, një klub i Serie B në atë kohë), shënoi pesë gola për Besën. Pas pavarësisë së vendit pas Luftës së Dytë Botërore, struktura e ligës ndryshoi duke lejuar vetëm skuadra të nivelit rajonal për të garuar në dy divizione të larta. Kjo gjë e bëri të vështirë Rrogozhinën, një klub lokal në atë kohë, për të garuar në një kompedicion kombëtar.
Referime
Lidhje të jashtme
facebook paskyra
SOCCERWAY
SOFASCORE
FLASHSCORE
Transfermarkt
Globalsportsarchive
Klube futbolli
Egnatia
|
4778
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KF%20Elbasani
|
KF Elbasani
|
Klubi shqiptar futbolli i themeluar më 1913 si rrjedhë e bashkimit të dy skuadrave nga Elbasani: "Përparimi" dhe "Afërdita". Skuadra elbanase hyri në ligën e parë të FSHF-së ë 1930 ndërsa më 1932 ndryshon emrin në "KS Skampa" të cilin e barti deri në vitin 1939. Nga ky vit është i njohur si "KS Bashkimi". Më 1949 pas Luftës së Dytë Botërore skuadra është e njohur me emrin "Elbasani" deri në vitin 1950 ku nga sistemi i atëhershëm i vë emrin "Puna Elbasan", pastaj më 1958 "KS Labinoti Elbasan". Më 1991 i rikthehet emri i vjetër "KS Elbasani", ndërsa nga viti 1997 klubi i futbollit pavarësohet nga klubi i sportit dhe thirret KF Elbasani.
"KF Elbasani" është dy herë kampion i ligës superiore Shqiptare dhe deri më tani ka fituar dy trofe të kupës kombëtare dhe një herë Superkupën e Shqipërisë. Në arenën e futbollit Evropian ka marrë pjesë në Ligën e Kampionëve, në Kupën UEFA si dhe në kupën Ballkanike.
Kupat
Statistika
Fitorja më e thellë ndërkombëtare:
11/07/2006, Elbasan 1-0 Ekranas, Elbasan
Humbjet më të thella ndërkombëtare:
18/07/2006, Ekranas 3-0 Elbasan, Panevezys
03/10/1984, Lyngby 3-0 Elbasan, Lyngby
19/09/1984, Elbasan 0-3 Lyngby, Elbasan
Shiko dhe këtë
Kategoria e Dytë
Elbasan Arena
Lidhje të jashtme
http://int.soccerway.com/teams/albania/ks-elbasani/73/
https://www.transfermarkt.com/kf-elbasani/startseite/verein/6983
http://www.worldfootball.net/teams/kf-elbasani/20/
Elbasani
Sporti në Elbasan
|
4779
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KF%20La%C3%A7i
|
KF Laçi
|
Klubi Futbollit Laçi është një klub shqiptar futbollistik me seli në qytetin e Laçit, në veriperëndim të Shqipërisë. Klubi u formua në vitin 1960, dhe arritja më e madhe e klubit ishte triumfi në Kupën e Shqipërisë në sezonin 2011–12. Ngjyrat e fanellës së klubit janë e bardha dhe e zeza dhe ata i luajn ndeshjet si vendas në Stadiumi Laçi.
Historia
Klubi u krijua në vitin 1960 me emrin Industriali Laç, i cili u ndryshua në vitin 1991 duke u bërë KS Laçi në sezonin e parë ku klubi luante në Kategorinë Superiore. Emri për herë të fundit është ndryshuar në vitin 1997 kur u bë KF Laçi. Trofeu i parë në historinë e klubit ishte fitimi i Kategorisë së Parë në sezonin 2008–09. Lojtari i vetëm i klubit që ka fituar Këpucën e Artë është Altin Cuko . Ky sukses u arrit në sezonin 1995–96 ku Laçi e përfundoi kampionatin në vendin e 12-të, nga 18 të mundshëm. Cuko kishte shënuar pesë Gola për Tomorin përpara se të kalonte te Laçi në janar 1996, ku ai shënoi edhe 16 herë të tjera për të fituar Këpucën e Artë me 21 Gola gjatë gjitë sezonit .
Trofe
KF Laçi ka fituar vetëm 4 trofe. 2 kupa te Shqiperise, nje Superkupe dhe titullin kampion te Kategorise se Pare
Referime
Lidhje të jashtme
Laçi
Sporti në Laç
|
4780
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Lushnja
|
KS Lushnja
|
Klubi Futbollit Lushnja (KF Lushnja) u themelua më 27 korrik 1930 në Lushnje.Më 1945 pas luftës së dytë botërore ishte i njohur me emrin Traktori vit në të cilin debuton në ligën e parë të futbollit shqiptar. Më 1950 i ndryshohet emri në Lushnja pastaj më 1951 Puna Lushnjë dhe më 1958 i rikthehet sërish emri Traktori të cilin e mban deri në vitin 1991, ku i rikthehet emri KF Lushnja me të cilin emër është edhe sot prezent.Fusha e futbollit ku luante Traktori i Lushnjës para vitit 1960 ka qenë pikërisht ku është gjimnazi i sotëm “18 tetori”, në qendër të qytetit. Pas vitit 1960 ka nisur ndërtimi i stadiumit të sotëm i qytetit të Lushnjës. Fillimisht ai e ka pasur emrin Traktori, ashtu si emri i skuadrës.Pas vitit 1990,në vitin 1991 me vendim Nr.24 , datë 16.08.1991 të Komitetit Ekzekutiv të Përkohshëm Pluralist Lushnje stadiumit të futbollit iu vendos një emër i nderuar i dëshmorit të fushës së blertë shqiptare legjendës Abdurrahman Roza Haxhiu në shenjë respekti për kontributin që ka dhënë ky futbollist dhe trajner në futbollin lushnjar dhe atë shqiptar.Tani klubi udhëhiqet nga presidenti i klubit Fatos Tushe dhe lojtarët udhëhiqen nga trajneri i klubit Artan Bano. Lushnja momentalisht luan në Kategorinë e parë. Lushnja mbeshtetet nga tifozët më të zjarrtë në Shqipëri rreth 13.000 njerëz një shifër jashtëzakonishtë e madhe.Tifo grupi i Lushnjes janë Ultras Delegatet,ata njihen zyrtarisht nga ekipi i qytetit.Mënyra sesi ata e organizojnë atmosferën të lë pa frymë,edhe sikur te mblidhen tifozet e të gjithë kampionatit nuk arrinë dot numrin e tifozave lushnjarë.
Lidhje të jashtme
Lushnja
Sporti në Lushnje
|
4781
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/FK%20Partizani%20Tirana
|
FK Partizani Tirana
|
Futboll Klub Partizani është klub futbolli i themeluar më [4 shkurt]të vitit 1946 në Tiranë si klub përfaqësues i partizanëve që luftuan në Luftën e Dytë Botërore. Më janar të vitit 1946 ekipi me emrin Ushtria luajti një ndeshje miqësore kundër Vllaznisë duke perfunduar ndeshjen me rezultatin 0-0. Më 7 prill 1946 skuadra paraqitet për herë të parë me emrin Partizani dhe nis rivalitetin me 17 Nëntorin, që ishte kampione me një fitore 2-0. Partizani nuk mori pjesë në kampionat atë vit ,por zhvilloi 9 ndeshje miqësore që përfunduan me një golavarazh 26-9.
Më 1947 Partizani debuton në ligën e parë të futbollit shqiptar dhe menjeherë fiton titullin gjithashtu duke arritur fitoren me te madhe qe eshte regjistruar deri me tani ne te gjithe Shqiperine ne ndeshjen Partizani 8-0 17 Nëntori Tirana, duke u quajtur si ndeshja me e suksesshme ne radhet e demave. F.K Partizani cilësohet si klubet me më shumë tifoza në Shqipëri por edhe në Kosovë.
Pas rënies nga Superliga pas sezonit 2008/09, Partizani arriti të ngjitet përsëri pasi në sezonin 2012/13 u rendit në vend të dytë në Kategorinë e Parë. Partizani bëri një merkato cilësore në verën e vitit 2013 duke u bërë një skuadër mbarëkombetare, me lojtarë shqiptarë nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia.Partizani u shpall kampion ne sezonin 2018/2019,duke bere blerje te zgjuara dhe duke u shpallur kampione per here te pare pas 26 viteve.
Partizani gjithashtu është
Kampion në Superligë
1947, 1948, 1949, 1954, 1957, 1958, 1959, 1961, 1963, 1964, 1971, 1979, 1981, 1987, 1993, 2019, 2023.
Fitues i Kupës së Shqipërisë
1948, 1949, 1957, 1958, 1961, 1964, 1966, 1968, 1970, 1973, 1980, 1991, 1993, 1997, 2004.
Kampion i Ballkanit
1970.
Sukseset ndërkombëtare -Ekipi i kuq është i vetmi ekip shqiptar që ka fituar një trofe ndërkombëtar, në vitin 1970 ai fitoi Kupën Ballkanike për klube, i cili ishte një kompeticion i luajtur në vitet 1960-1993 ku merrnin pjesë vetëm klubet sportive ballkanike të Shqipërisë, Jugosllavisë, Bullgarisë, Rumanisë, Greqisë dhe Turqisë.
Gjithashtu është një ndër skuadrat më të njohura shqiptare në arenën ndërkombëtare, kështu KF Partizani ka marrë pjesë tetë herë në ligën e kampionëve Evropian, tri herë në kupën e UEFA-së, një herë ka luajtur për kupën Intertoto, katër herë për kupën e fituesve të kupave dhe pesë herë për kupën e Ballkanit. Rezultatet më të suksesshme kanë qënë fitoret 1-0 kundër Celtic dhe Torinos në Tiranë.
Sukseset
Suksesi më i madh i Partizanit është Kupa e Ballkanit e fituar në vitin 1970 kundër PFC Beroe Stara Zagora. Ky është trofeu i vetëm ndërkombëtar, jo vetëm i Partizanit, por për cdo skuadër shqiptare deri më sot.
Partizani është 17 herë kampion në Kategorinë Superiore shqiptare, ka fituar 15 Kupa Kombëtare dhe ka fituar 3 herë Superkupën e Shqipërisë. Gjithashtu Partizani ka fituar një herë Kategorinë e Parë.
Kampion në Superligë
1947, 1948, 1949, 1954, 1957, 1958, 1959, 1961, 1963, 1964, 1971, 1979, 1981, 1987, 1993, 2019, 2023
Fitues i Kupës së Shqipërisë
1948, 1949, 1957, 1958, 1961, 1964, 1966, 1968, 1970, 1973, 1980, 1991, 1993, 1997, 2004.
Kampion i Ballkanit
1970.
Sukseset ndërkombëtare
Ekipi i kuq është i vetmi ekip shqiptar që ka fituar një trofe ndërkombëtar, në vitin 1970 ai fitoi Kupën Ballkanike për klube, i cili ishte një kompeticion i luajtur në vitet 1960-1993 ku merrnin pjesë vetëm klubet sportive ballkanike të Shqipërisë, Jugosllavisë, Bullgarisë, Rumanisë, Greqisë dhe Turqisë.
Gjithashtu është një ndër skuadrat më të njohura shqiptare në arenën ndërkombëtare, kështu KF Partizani ka marrë pjesë tetë herë në ligën e kampionëve Evropian, tri herë në kupën e UEFA-së, një herë ka luajtur për kupën Intertoto, katër herë për kupën e fituesve të kupave dhe pesë herë për kupën e Ballkanit. Rezultatet më të suksesshme kanë qënë fitoret 1-0 kundër Celtic dhe Torinos në Tiranë.
Veshjet sportive
Ngjyrat e uniformës së Partizanit për ndeshjet vendase janë bluzë e kuqeme tuta të kuqe, ndërsa në ndeshjet si mike janë bluza të bardha me tuta të bardha. Në sezonin 2016-17 uniformat e Partizanit janë të firmës Joma. Më parë janë përdorur dhe firma të tjera si Legea, Adidas dhe Umbro. Në sezonin 2018-19, në uniformën e tretë të ekipit u përdor edhe ngjyra e zezë në bluzën dhe tutat sportive.
Stadiumi
Partizani i luante ndeshjet në stadiumin Kombëtare të qytetit të Tiranës Qemal Stafa para fillimit të rikonstruktimit të tij dhe Selman Stërmasi që është në pronësi të Bashkisë së Tiranës e në përdorim të skuadrës rivale SK Tirana. Në sezonin 2006/07 Partizani ka luajtur shumicën e ndeshjeve në Qemal Stafa dhe disa në Selman Stërmasi kur kishte konflikt me skuadrat e tjera të kryeqytetit. Tashmë ndeshjet zhvillohen edhe në stadiumin më të ri të ndërtuar, “Air Albania”.
Lojtarët e njohur
Kjo është lista e lojtarëve të njohur të cilët kanë luajtur për KF Partizanin.
Abdurrahman Roza Haxhiu
Igli Tare
Safet Berisha
Erjon Bogdani
Edmond Kapllani
Adrian Aliaj
Ylli Shehu
Ledio Pano
Panajot Pano
Skerdilajd Curri
Klodian Duro
Perlat Musta
Refik Resmja
Loro Boriçi
Blendi Nallbani
Lefter Millo
Ilir Shulku
Sulejman Starova
Agim Murati
Genc Tomorri
Udhëheqja
Tani klubi udhëhiqet nga presidenti i klubit Gazmend Demi që është aksioneri kryesor. Skuadra drejtohet nga Drejtori Pergjithshem Genci Tomori dhe drejtori sportiv Olsi Rama me trajner Ilir Daja.
Lojtarët
Skuadra aktuale
Redaktuar më ?
Shiko dhe këtë
Kategoria Superiore
Referenca
Lidhje të jashtme
SOFASCORE
Globalsportsarchive
KF Partizani
Klube futbolli
Klube futbolli në Shqipëri
Partizani
|
4782
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Shkumbini
|
KS Shkumbini
|
KS Shkumbini është klub i futbollit shqiptar u themelua më 1924, më 1951 merrë emrin Puna Peqin, ndërsa në vitin 1958 i rikthehet emri i vjetër me të cilin është prezent edhe sot. Më 1994 për herë të parë hyri në ligën e parë të futbollit shqiptarë dhe qe ateherë kanë qëndruar në këtë kategori.
Tani klubi udhëhiqet nga presidenti i klubit Bashkia Peqin dhe lojtarët udhëhiqen nga trajneri i klubit Kristaq Mile.
Sukseset
Shkumbini ka qënë disa herë pretendent për të fituar Kupën e Shqipërisë, por pa mundur të ja dalë. Duke u eleminuar në gjysëm-finale.
Shiko dhe këtë
Kategoria Superiore
Lidhje të jashtme
Shkumbini
|
4783
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KS%20Teuta
|
KS Teuta
|
Klubi Futbollit Teuta Durrës është klubi futbollistik i qytetit të Durrësit themeluar në vitin 1920 me emrin KS Urani emër të cilin e ndërruan pas dy viteve në SK Durrës. Pas pjesëmarrjes së skuadrës në Kategorinë e Parë të futbollit shqiptar në vitin 1930 klubi merr emrin e mbretëreshës ilire Teuta, duke u quajtur KS Teuta Durrës. Më 1946 pas Luftës së Dytë Botërore emërohet nga komunistët si KS Ylli i Kuq Durrës deri në vitin 1949, vit në të cilin emërohet KS Durrës, pastaj më 1951 KS Puna Durrës, 1958 KS Lokomotiva Durrës e deri në vitin 1991 kur i rikthehet emri KS Teuta Durrës emër të cilin e mban edhe sot. Ndeshjet si vendas KS Teuta Durrës i luajnë në Stadiumin Niko Dovana në Durrës. Shikueshmëria mesatare e ndeshjeve në stadiumin me kapacitet prej 13.000 vendeve është diku 3.000 shikues për ndeshje.
Skuadra e klubit Teuta është skuadra kampione në fuqi e Kategorisë Superiore dhe e ka fituar 2 herë Kategorinë Superiore shqiptare dhe tre herë ka fituar Kupën e Shqipërisë. Në arenën e futbollit evropian ka marrë pjesë në [ UEFA Liga e Europës|Kupën UEFA tri herë, në Kupën Intertoto ka luajtur po ashtu tri herë ndërsa në Kupën e Kupave një herë dhe në Kupën Ballkanike ka luajtur një herë.
Tani klubi udhëhiqet nga presidenti i klubit Edmond Hasanbelliu.
Skuadra momentale
Trofetë
KS Teuta ne kupat e Europes
Nga korriku, 2013.
QR = Raundi kualifikuese
1R = Raundi i pare
2R = Raundi i dyte
Lidhje të jashtme
Statistika e KS Teuta
Lajme nga KS Teuta |Albania-sport.com
Teuta
Teuta
|
4784
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/KF%20Tirana
|
KF Tirana
|
Klubi i Futbollit Tirana është një klub futbolli shqiptar me seli në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë. Ky ekip është degë e klubit shumësportësh SK Tirana, dhe është klubi i futbollit më i suksesshëm në Shqipëri, duke fituar 54 trofe madhorë të njohur zyrtarisht nga Federata Shqiptare e Futbollit. Ekipi luan në Kategorinë Superiore, liga elitare e futbollit shqiptar. Ndeshjet në shtëpi i luan në Stadiumin Selman Stërmasi.
Klubi u themelua më 15 gusht 1920 nën emrin Sport Klub Tirana e më pas Shoqëria Sportive Agimi, dhe dhjetë vite më pas morën pjesë në kampionatin e parë zyrtar kombëtar të zhvilluar në Shqipëri. Që nga ajo kohë, Tirana mori pjesë në çdo kampionat të luajtur. Gjithsesi, vëndi i nëntë në sezonin 2016–17 bëri që klubi të zbriste për herë të parë në Kategorinë e Parë.
Tirana ka garuar nën emrin SK Tirana nga viti 1927 e deri në 1947. Më pas regjimi komunist detyroi klubin të garonte me emra të ndryshëm si 17 Nëntori Tirana, Puna Tirana dhe 17 Nëntori. Në vitin 1991, me ardhjen e demokracisë, KF Tirana rimori emrin origjinal dhe u nda në dy degë: shumësportëshi SK Tirana dhe dega e futbollit KF Tirana.
Tirana është klubi më i suksesshëm shqiptar në kompeticionet evropiane, duke kaluar të paktën një raund në trembëdhjetë raste që kur debutuan për herë të parë në Kupën Evropiane 1965–66 (një tur i kaluar falë shortit, pa luajtur). Ata kanë arritur raundin e 16-ve të Kupës Evropiane (tani me emrin UEFA Liga e Kampioneve) në tre raste, dhe katër raste gjithsej. Duke qenë kështu ekipi shqiptar që ka avancuar më larg në të gjitha kompeticionet Europiane. Ata gjithashtu kanë rekordin për renditjen më të lartë të një klubi shqiptar sipas IFFHS, duke arritur vendin e 31të në renditjet botërore të vitit 1987, si rezultat i rezultateve të mira arritur në sezonin e mëparshëm të Kupës së Kupave. Tirana është anëtare e ECA.
Historia
1911: Turneu i parë
Tirana u paraqit për herë të parë në vitin 1911 në kampionatin e parë kombëtar që u zhvillua në Fier. Qyteti u përfaqësua nga ajo që besohet që ka qënë paraardhësja e KF Tirana. Ekipi dominoi turneun duke fituar me rezultate tenistike, duke mposhtur Elbasanin dhe Kavajën për të shkuar në finale, të cilën e fituan me rezultatin 6–1 ndaj Peqinit, duke u bërë kampionët e parë të Shqipërisë. Turneu ende nuk njihet zyrtarisht nga Federata Shqiptare e Futbollit.
1920–1937: Themelimi dhe vitet e para
Tirana u themelua zyrtarisht më 20 gusht 1920 nga patrioti entuziast Palokë Nika, i cili më parë kishte themeluar Vllazninë. Emri i parë i klubit ishte Sportklub Tirona, por më vonë u ndërrua në Futboll Klub Tirona. Ekipi luajti ndeshjen e parë zyrtare në fushën e Shallvares ndaj Juventusit të Shkodrës.
Klubi luajti ndeshjen e parë ndërkombëtare në vitin 1925 kundër ekipit jugosllav Crnogorac Cetinje nga Mali i Zi. Më 16 gusht 1927, ditë e cila shënonte edhe shtatëmbëdhjetë vjetorin e themelimit të Shoqatës Sportive Agimi, emri u klubit u ndryshua sërish dhe u bë Sportklub Tirana, një emër e cila u bë traditë në qytet, duke bërë që klubi të thirrej shkurt SK Tirana. Në atë ditë presidenti i klubit ishte Bahri Toptani.
Në vitin 1930, Tirana mori pjesë në turneun e parë zyrtar të njohur në vend, organizuar nga organizata e sapokrijuar Federata Shqiptare e Futbollit. Ekipi e dominoi këtë turne, duke arritur finalen pasi fitoi pesë ndeshje, barazoi katër dhe humbi vetëm një, për të përfunduar në krye, sëbashku me Skënderbeun, pavarësisht me një diferencë golash pak më pozitive. Tirana u përball në finalen e kampionatit me Skënderbeun, e cila refuzoi të luante si shenjë proteste dhe pretendimi ndaj njëanshmërisë së kompeticionit dhe federatës në favor të Tiranës. Klubi u shpall kampion pasi të dyja finalet u fituan me rezultat 2–0 në tavolinë.
Në sezonin tjetër, klubi bleu lojtarë të rinj si Vasfi Samimi, Sabit Çoku, Muhamet Agolli dhe Halim Begeja. Formati i kampionatit ndryshoi duke i ndarë ekipet në dy grupe. Tirana u vendos në Grupin A, të cilin e fitoi pasi koleksionoi pesë pikë në tre ndeshje. Në finale kundër fituesit të Grupit B Teuta, ekipi barazoi 1–1 në ndeshjen e parë në shtëpi por arriti një fitore 3–0 jashtë fushe duke arritur që të mbrojë titullin.
Tirana vazhdoi dominimin e futbollit shqiptar edhe në sezonin e ardhshëm, pavarësisht se formati i kampionatit ndryshoi sërish. Në një grup ku ekipet do të luanin dy herë ndaj njeri-tjetrit dhe fituesi do të shpallej ai që do të përfundonte në krye të grupit, Tirana e pati mjaft të lehtë dhe e mbylli kampionatin i pamposhtur, duke fituar pesë ndeshje e duke barazuar tre, duke fituar kështu titullin për herë të tretë rresht, arritje që i vendosi akoma më shumë në histori si klubi i parë që ka dominuar futbollin në Shqipëri. Klubi humbi titullin për herë të parë në sezonin 1933, duke përfunduar në një vend zhgënjyes (të tretë) nga gjashtë ekipe gjithsej, prapa Bashkimit Shkodër dhe kampionëve të Skënderbeut. Kjo rezultoi të ishte vetëm një periudhë e përkohshme dhe shumë e shkurtër tranzicioni me klubin që u rikthye në majë bindshëm në sezonin 1934, duke dalë të parët, pesë pikë para ndjekësve të Skënderbeut në një format me shtatë ekipe.
Në vitet e ardhshme, Tirana arriti të fitonte kampionatet e viteve 1936 dhe 1937, i udhëhequr nga shqiptari etnik Riza Lushta, i cili gjithashtu ishte edhe kryegolshënuesi i kampionatit në të dy sezonet. Këto ishin gjithashtu edhe turnetë e fundit të mbajtura në Shqipëri para luftës; pas vitit 1938 u luajtën fare pak turne për shkak të shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore një vit më vonë.
1939–1947: Vitet e luftës
Në vitin 1939, Shqipëria ishte nën pushtimin italian; Giovanni Giro, një administrues besnik i Ministrit të Jashtëm Galeazzo Ciano, ishte përgjegjës për organizimin e garës së parë të futbollit nën regjimin e mbretit Viktor Emanueli III, i cili u quajt "Turneja Kombëtare E Footbollit Për Ndeshjet E Trofeut Të Liktorit". Tirana mori pjesë në turne, duke eliminuar me rezultatin e përgjithshëm 9–0 Dragoj Pogradecin në raundin e parë për të arritur në gjysëm-finale. Në gjysëm-finale, ekipi luajti kundër Skënderbeut, duke i mposhtur me rezultatin 3–0 për të arritur në finale kundër Vllaznisë. Në finalen e luajtur në fushën Shallvare në kryeqytet më 30 shtator 1939, Tirana ngriti trofeun duke fituar 6–5.
Një turne i ngjashëm u zhvillua në vitin e ardhshëm nga regjimi fashist, këtë herë në një format grupi ku ekipet u ndanë në dy grupe bazuar në vendndodhjen gjeografike. Dy nga lojtarët më të rëndësishëm të Tiranës, Kryeziu dhe Lushta u larguan nga Shqipëria për në Itali për t'u bashkuar me Barin dhe Romën. Në ndeshjen e parë, Tirana barazoi 2–2 me Vllazninë, dhe më pas fitoi 3–0 në shtëpi kundër Elbasanit. Pjesa tjetër e fushatës nuk ishte e frytshme për ekipin pasi Vllaznia përfundoi në krye të grupit përpara Tiranës dhe arriti finalet e kampionatit, ku mposhtën Skënderbeun me rezultatin e përgjithshëm 11–1 për të fituar kampionatin e tyre të parë kombëtar, edhe ky deri më sot i pa njohur nga Federata Shqiptare e Futbollit.
Kampionati nuk u mbajt në vitin 1941 por u kthye në vitin e ardhshëm; në atë vit morën pjesë edhe tre klube nga Kosova. Këto klube nga Kosova garuan në pjesën veriore së bashku me kampionët në fuqi Vllaznia, kurse Tirana garoi në grupin e ri të seksionit të mesëm dhe klubet jugore garuan në grupin e tyre. Në një vendim të çuditshëm, vetëm lojtarët e lindur në mes viteve 1921 dhe 1925 u lejuan të marrin pjesë në kampionat, gjë që do të thotë që vetëm lojtarët midis moshës 17 dhe 22 vjeç u lejuan të luajnin. Megjithatë, ky rregull nuk u zbatua nga shumica e klubeve dhe lojtarë me moshë të madhe morën pjesë në turnament. Tirana arriti në gjysëm-finale pasi fitoi 5–1 kundër Elbasanit dhe barazoi 1–1 kundër Teutës. Në gjysëm-finale, ekipi u përball me Prizrenin; ndeshja e parë përfundoi në një barazim 2–2, ndërsa e dyta u fitua nga Tirana 2–1. Ekipi arriti finalen edhe një herë, ku më 29 qershor, u përball me Vllazninë sërish. Koha e rregullt përfundoi me një barazim 1–1, duke bërë që gjyqtari italian Michele Carone, t'i kërkonte të dyja palëve të luanin në dy perioda nga 15 minuta si kohë shtesë, por Vllaznia nuk pranoi. Dy ditë pas përfundimit të ndeshjes, ndeshja u fitua në tavolinë 2–0 nga Tirana, e cila gjithashtu mori dhe titullin.
Klubi fitoi dy nga tre kampionatet kombëtare që u mbajtën gjatë Luftës së Dytë Botërore, por në mars 2013, Federata Shqiptare e Futbollit mori një vendim duke refuzuar t'i njohë ata, duke deklaruar se ato nuk ishin legjitime sepse ato nuk ishin organizuar nga FSHF-ja, por nga regjimi fashist.
1944–1957: Periudha pas lufte
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, aktivitetet e futbollit rifilluan siç kishin bërë para luftës nën drejtimin e Shoqatës Shqiptare të Futbollit. Në kampionatin e vitit 1945, Tirana u vendos në Grupin B. Ekipi e kryesoi grupin me lehtësi, duke mbledhur 16 pikë nga 10 ndeshje, duke arritur kështu në finale ku u përballën me Vllazninë sërisht. Ata humbën të dy ndeshjet 2–1, duke humbur kështu mundësinë për të fituar një tjetër kampionat.
Nën regjimin komunist të udhëhequr nga diktatori Enver Hoxha, Tirana shpejt do të bëhej viktimë, pasi në fillim të marsit 1946, Byroja Politike komuniste në pushtet kishte udhëzuar klubin që të ndryshonte emrin në 17 Nëntori për nder të Çlirimit të Tiranës, në 17 Nëntor 1944. Në dhjetëvjeçarin e ardhshëm, klubi iu nënshtrua trajtimit të tmerrshëm nga regjimi dhe kjo u theksua nga krijimi i një sistemi privilegjues për ekipet e reja të krijuara nga komunistët Partizani dhe Dinamo.
Dekada e ardhshme do të shndërrohej në të njëjtën atmosferë mbytëse, duke u bërë edhe më e rëndë pas themelimit të dy ekipeve me privilegje të sistemit që do të ndiqnin përvojat e motrave të tyre në ish-Bashkimin Sovjetik, ish-Jugosllavi dhe vendet e tjera të Evropës Lindore: Partizani, ekipi i Ministrisë së Mbrojtjes dhe Dinamo, ekipi i Ministrisë së Punëve të Brendshme. Dhjetëra lojtarë të talentuar të Tiranës u "bindën", kundër vullnetit të tyre, për të luajtur për Partizanin ose Dinamon. Si rezultat i kësaj "17 Nentori", pa mjaft lojtarë kyç, u përpoq të qëndronte në krye gjatë viteve 1947–57, megjithatë ekipi arriti të fitonte një pjesë të goditjeve të humbura gjatë pjesës së dytë të viteve 50', pasi zëvendësoi pjesërisht disa nga lojtarët e parë të zgjedhur në formacion.
1958–1990: Rënia dhe ngritja, dekadat komuniste dhe vitet e arta 80'
Nga viti 1958 deri më 1964, Tirana vazhdoi të prodhojë një futboll të mirë dhe e mbyllte kampionatin pothuajse gjithmonë në vendin e tretë. Këto vite ishin një prelud për atë që do të ndodhte më vonë: Tirana ripërjetoi magjinë e saj të para-luftës nën drejtimin e trajnerit të paharrueshëm Myslym Alla. Në fund të kampionatit kombëtar të 28të, Tirana u shpall kampion i Shqipërisë më shumë se njëzet vitesh pritje që nga titulli i tyre i fundit.
Ekipi përsëriti suksesin në vitin e ardhshëm, por kjo ishte një sfidë e dukshme për gjeneralët e Partizanit dhe shefat e shërbimit sekret të Dinamos.
Titulli i mohuar padrejtësisht
Më 24 qershor 1967. Tirana dhe Partizani sapo luajtën ndeshjen derbi të javës së 19të të kampionatit. Ndeshja u luajt deri në fund dhe përfundoi 2-1 me fitoren e Tiranës. Tifozët po largoheshin paqësisht nga stadiumi dhe pasi lojtarët u futën në dhomat e zhveshjeve, dy lojtarë kundërshtarë (Osman Mema dhe Agim Dizdari) u përfshinë në një sherr verbal midis tyre. Ky debat pas-loje u mbyll aty për aty.
Një ditë pas atij incidenti, u njoftua se Tirana dhe Partizani e kishin humbur këtë ndeshje me rezultat 3–0, i ishin hequr tre pikë në renditje si dhe do të humbisnin edhe ndeshjet e mbetura të kampionatit po me këtë rezultat. Disa ditë më pas, u zbulua se mbrapa këtij vendimi ishte Ministria e Brendshme, kjo për ti hapur rrugë Dinamos për tu shpallur kampion. Tirana në atë moment ishte para Dinamos në renditje kurse Partizani ishte jashtë garës për titull. Ministria e Brendshme u përpoq ta bënte vendimin të mos dukej i njëanëshëm, edhe pse qëllimi i atij vendimi ishte penalizimi i Tiranës, e cila kishte fituar kampionatin në dy sezonet e kaluara dhe ishte drejtë rrugës për të fituar të tretin.
Dinamo arriti të fitonte ndeshjet e mbetura të kampionatit, duke kaluar Tiranën në renditje dhe duke u shpallur kampione. Trajneri i Dinamos në atë kohë, Skënder Jareci, refuzoi ta ngrinte trofeun duke u shprehur se ekipi i tij nuk e merionte atë trofe.
Ky ishte një turp i madh për futbollin shqiptar, i një dimensioni të tillë që UEFA refuzoi ta njihte (ende nuk njihet zyrtarisht) atë kampionat. Sezonin e ardhshëm, për shkak të asaj ngjarje të turpshme, UEFA i mohoi Dinamos pjesëmarrjen në Kupën Evropiane (sot Liga e Kampioneve); kundërshtari i tyre, Eintracht Braunschweig, kaloi turin pa luajtur.
Gjatë epokës së Komunizmit, shumë talente të Tiranës (si dhe klubeve të tjera elitare të rretheve), me urdhër të Byrosë Politike, detyroheshin të linin klubet e tyre e të luanin për Dinamon dhe Partizanin. Disa nga rrethanat që i bënin këta lojtarë të luanin për këto ekipe ishin ose shërbimi i detyruar ushtarak "në shërbim të Atdheut", ose kërcënimi se do tu mbyllej përgjithmonë karriera futbollistike nëse nuk i shërbenin Partizanit apo Dinamos.
Vazhdimësia
Pas kësaj, Tirana fitoi kampionatin dy vite me radhë me stil, duke humbur vetëm dy ndeshje në vitin 1968 dhe vetëm një gjatë sezonit 1969–70.
Gjatë viteve shtatëdhjetë, Tirana luftoi shumë për të qëndruar në krye; rezultati më i mirë ishte vendi i dytë dhe më i keqi i trembëdhjeti. Megjithatë, klubi fitoi dy herë kupën kombëtare. Brezi i lojtarëve më të vjetër erdhën në fund të karrierës së tyre dhe kjo mund të shënonte vetëm fundin e një epoke shumë të suksesshme. Sidoqoftë, epoka e pasuksesshme nuk do të zgjasë shumë gjatë kësaj kohe. Tirana fitoi kampionatin në fund të sezonit 1981–82 dhe ata vazhduan të fitonin titullin edhe tre herë të tjera gjatë viteve tetëdhjetë (në sezonet 1984–85, 1987–88 dhe 1988–89) si dhe Kupën e Shqipërisë, gjithashtu tre herë (1982–83, 1983–84 dhe 1985–86. Klubi ishte gjithashtu i suksesshëm në garat e klubeve evropiane, duke arritur tre herë në në raundin e 16-ve të Kupës Evropiane në vitet 80'. Klubi prodhoi shumë lojtarë si Agustin Kola, Arben Minga, Shkëlqim Muça dhe Mirel Josa që u bënë ikona të futbollit shqiptar si dhe mundën të luanin edhe me ekipin kombëtar.
1991–2006: Rikthimi tek suksesi
Në gusht 1991, më pak se një vit pas rënies së komunizmit në Shqipëri, Tirana rifitoi emrin e saj të vjetër, dhe po ashtu edhe gjithë shoqëria shqiptare po kalonte një periudhë ndryshimesh të thella. Pothuajse të gjithë lojtarët më të mirë shqiptarë u larguan nga vendi dhe shkuan jashtë në kërkim të një ekipi më të pasur që mund t'i punësonte. Por megjithatë klubi nuk mundi të qëndrojë shumë larg nga vendet kryesore. Ekipi u kthye në rrugët e suksesit duke fituar Kupën e Shqipërisë në sezonin 1993–94; në finale ata mposhtën me rezultatin e përgjithshëm 1–0 Teutën. Pas kësaj, në janar 1995, ekipi fitoi edhe trofeun e tyre të parë të Superkupës së Shqipërisë, duke mposhtur Teutën 1–0 në stadiumin Qemal Stafa. Disa muaj më vonë, ata fituan kampionatin e tyre të 15të duke përfunduar 12 pikë më shumë se ndjekësi më i afërt, Teuta.
Ky kampionat i fituar u pasua edhe nga një tjetër në sezonin 1995–96; Tirana sërish mundi të dalë para Teutës, këtë herë me vetëm një pikë diferencë. Ekipi triumfoi edhe në kupë në atë sezon, duke plotësuar dopietën sezonale për herë të dytë në histori. Një tjetër dopietë sezonale pasoi në sezonin 1998–99. Në vitet e ardhshme, Tirana vazhdoi të dominonte futbollin shqiptar, duke fituar 10 nga 18 kampionatet shqiptare të mbajtura. Ekipi ishte gjithashtu i suksesshëm edhe në kupa, duke i shtuar kabinetit të tyre të trofeve tre kupa dhe pesë superkupa. Gjatë kësaj kohe, klubi kishte president biznesmenin egjiptian Metwally El Sayed, i cili u bë president i parë i huaj i klubit. Nën drejtimin e tij, Tirana u modernizua herët si klub dhe lojtarët kishin paga të larta për Shqipërinë e asaj kohe.
Gjatë periudhës 1993 - 2009 u arrit edhe një rekord tjetër unikː Tirana renditej çdo sezon në vendet 1 ose 2, duke koleksionuar në 16 sezone plot 24 trofe (10 tituj Kampion, 6 Kupa dhe 8 Superkupa).
2007–vazhdim: Epoka Refik Halili
Pas një sezoni 2006–07 të suksesshëm që pa ekipin ta fitonte kampionatin me lehtësi, Tirana filloi të haste vështirësi dhe rezultatet pozitive munguan. Ata e nisën sezonin me një eliminim të shpejtë nga Liga e Kampioneve 2006–07 nga sllovenët e NK Domžale. Pavarësisht se fituan superkupën ndaj Besës, Tirana arriti vetëm një vend të gjashtë në kampionat, duke shënuar rezultatin më negativ që nga viti 1993. Në kupë, ekipi u mposht në finale nga Vllaznia. Në sezonin e ardhshëm, Tirana u rikthye; të frymëzuar nga sulmuesi i ardhur Migen Memelli, i cili shënoi 30 gola gjatë sezonit, Tirana arriti të fitonte kampionatin për herë të 24 në histori. Në kupë ata arritën në finale sërish, vetëm për t'u mposhtur edhe një herë, këtë herë nga Flamurtari.
Në vitet në vijim, Tirana pati mjaft ulje-ngritje, duke mos mundur të fitonte kampionatin por arriti të ishte e suksesshme në kupa, duke fituar Kupën e Shqipërisë në sezonet 2010–11 dhe 2011–12 si dhe tre superkupa, respektivisht në vitet 2009, 2011 dhe 2012. Gjithashtu pati edhe polemika jashtë fushave midis drejtuesve dhe lojtarëve, më së shumti gjatë sezonit 2010–11, ku disa lojtarëve iu vonuan pagesat kurse disa të tjerë nuk u paguan fare. Më 12 tetor 2011, konsulli i Bashkisë së Tiranës me një votim anonim vendosi të ndryshojë statusin e klubit nga një klub i zotëruar nga bashkia në klub me aksionerë, duke i vendosur emrin KF Tirana Sh.A; bashkia fillimisht mbajti 100% të aksioneve në klub, por duke lejuar çdo sponsor të ardhshëm privat dhe donatorë që të zotërojnë aksione në klub.
Duke filluar nga viti 2013, Tirana hyri në një periudhë zhgënjimesh. Në sezonin 2013–14, ekipi rrezikoi të binte nga kategoria për herë të parë në histori. Në fund të dhjetorit 2013, ekipi renditej në vendin e fundit me vetëm 10 pikë të mbledhura nga 13 ndeshje, duke qënë 7 pikë larg zonës së sigurisë. Megjithatë, me ardhjen e Gugash Maganit si trajner i ekipit dhe një merkato të fuqishme, ekipi doli nga kriza e rezultateve dhe në fund përfundoi në vendin e 6të, duke siguruar mbijetesën vetëm në javën e parafundit. Më 26 qershor 2014, konsulli i qytetit miratoi propozimit për ta bërë Tiranën klub privat, duke i dhënë donatorëve 66% të aksioneve të klubit për 18 vitet e ardhshme; donatorët e asaj kohe ishin Refik Halili dhe Lulzim Morina, të cilët synonin të investonin në blerjen e lojtarëve cilësorë dhe përmirësimin e infrastrukturës si dhe ekipeve të të rinjve.
Tirana e filloi sezonin 2014–15 me pritshmëri të mëdha, duke sfiduar për titullin gjatë fazës së parë të kampionatit. Megjithatë, në fazën e dytë ekipi pësoi rënie dhe në fund mundi të arrinte vetëm një vend të 5të. Në kupë, Tirana u eliminua me polemika nga Laçi në gjysëm-finale me rezultatin e përgjithshëm 1–0; Laçi në fund u shpall fituese e kupës pasi mposhti në finale Kukësin, gjë që la jashtë kupave të evropës Tiranën.
Klubi ra për herë të parë në histori nga kategoria në sezonin 2016–17. Edhe pse ishin pretendent për titull deri në gjysmën e parë të sezonit, Tirana pësoi një rënie drastike duke kapitulluar për herë të parë në histori. Trajneri Ilir Daja u shkarkua më 1 nëntor 2016 pas një barazimi pa gola ndaj Vllaznisë, dhe u zëvëndësua nga i rikthyeri Mirel Josa. Klubi gjithashtu prishi marrëdhënjet me tifozët pas një marrëveshje me rivalët e përbetuar Partizani, për të lejuar këta të fundit të prisnin ndeshjet si vendas në Stadiumin Selman Stërmasi; ata kundërshtuan këtë marrëveshje dhe në shenjë proteste nuk e ndoqën ekipin deri në fund të sezonit. Tirana qëndroi 15 ndeshje pa fitore para se të triumfonin ndaj Korabit me rezultatin 2–0 më 10 maj 2017. Rënia e tyre u konfirmua 13 ditë më pas pas një barazimi pa gola kundër Vllaznisë, e cila gjithashtu luftonte për mbijetesë, në Stadiumin Loro Boriçi. Në kupë, Tirana tregoi një fytyrë tjetër, duke fituar trofeun e 16të rekord në histori pasi mposhtën Skënderbeun 3–1 në finalen e zhvilluar në Elbasan Arena katër ditë pas rënies nga Liga Superiore. Kjo fitore konfirmoi rikthimin e klubit në kompeticionet evropiane pas pesë vitesh.
Klubi ruajti pjesën më të madhe të lojtarëve para fillimit të sezonit të ri te liga inferiore. Josa u largua nga pankina dhe u zëvëndësua nga Zé Maria, ish lojtar i Brazilit. Rikthimi në Evropë u karakterizua nga një eliminim i shpejtë nga izraelitët e Maccabi Tel Aviv. Tirana është kështu klubi i parë dhe i vetëm nga Kategoria e Parë që merr pjesë në një kompeticion europianǃ Në shtator 2017, klubi fitoi një tjetër trofe, Superkupën, duke mposhtur Kukësin në finale çka solli triumfin e 11të rekord në këtë kompeticion. Tirana u bë klubi i parë nga Kategoria e Parë që fiton një trofe madhor. Tirana dominoi kampionatin e Kategorisë së Parë, duke fituar me rezultate dërrmuese në ndeshjet brënda dhe jashtë. Ata arritën objektivin e rikthimit në elitë tre ndeshje para mbylljes së kampionatit. Tirana fitoi gjithashtu edhe titullin e parë të Kategorisë së Parë më 16 maj duke fituar me lehtësi 2–0 ndaj fituesve të Grupit A Kastrioti në Elbasan Arena.
Tirana fitoi kampionatin e 25të në histori në sezonin 2019–20 e cila përkonte dhe me 100 vjetorin e klubit. Ky ishte titulli i parë pas plot 11 vitesh. Gjatë sezonit, ekipi fitoi dy herë kundër Partizanit, duke i dhënë fund një rekordi negativ me 18 ndeshje pa fitore në derbi; fitorja 5–1 kundër tyre në shkurt 2020 ishte më e thella që nga viti 2005. Pas javës së 13të deri në fund ekipi u udhëhoq nga trajneri Emmanuel Egbo, i cili u lavdërua për punën e tij si dhe u bë trajneri i parë afrikan që fiton një kampionat në Evropë. Në kupë, ekipi arriti deri në finale por u mposht me rezultatin 2–0 nga Teuta.
Gjithashtu pjesëmarrja në kupat e Europës ishte e suksesshme, pasi bardheblutë shkuan deri ne fazën play-off të Ligës së Europës ku u eliminuan nga kampionët e Zvicrës, Young Boys.
Të freskët nga fitimi i titullit, Tirana bëri mjaft mirë edhe në Europë, duke inkasuar mbi 1.5 milion Euro shpërblim nga pjesëmarrja dhe arritja deri në fazën play-off të Ligës së Europës. Duke pasur në gjirin e vet lojtarë me stof e mentalitet kampioni, klubi kishte mundësinë e artë të krijonte një cikël supremacie në kampionat për vite me rradhë, por klubi dështoi në diçka të tillë. Ata nuk mund të pengonin largimin në masë të disa lojtarëve kyç dhe nuk i zëvendësuan ata me elementë të tjerë, të njëjtë apo më të mirë. Pandemia ndikoi gjithashtu negativisht në shumë drejtime. Ekipi pësoi lëndime të vazhdueshme lojtarësh dhe mungonin alternativat. Kësisoj, rezultatet ishin të dobëta, sidomos në pjesën e parë të sezonit. Trajneri kampion Egbo dhe drejtori i suksesshëm Arbi Laçi u larguan nga ekipi, edhe pse ata ishin çelësi kryesor i suksesit që e ngjiti Tiranën nga kategoria inferiore tek titulli më i lartë kampion pas 11 vjetësh. Eliminimi me turp nga Kupa nuk e bëri klubin të reflektojë në kampionat dhe të shpëtojë sezonin. Merkatoja e Janarit nuk solli ndryshim thelbësor ngaqë Janari nuk para ofron elementë cilësorë. Edhe pas përpjekjeve dhe rezultateve në përmirësim në pjesën e dytë të sezonit, si dhe të udhëhequr nga një trajner ambicioz si Orges Shehi, Tirana e përfundoi sezonin në vendin e 5të duke dështuar edhe pjesëmarrjen në kupat e Europës
Identiteti
Stema
Stema zyrtare e KF Tiranës i është nënshtruar disa ndryshimeve ndër vite. Pas vitit 1990 në stemë u vendos Kulla e Sahatit, e cila është një nga momumentet më të rëndësishme të qytetit. Ndryshimi i fundit i stemës ndodhi në vitin 2020, vit ku klubi festoi 100 vjetorin e krijimit. Klubi disa muaj më parë njoftoi një konkurs për stemën e re, e cila do të zgjidhej nga punimet e tifozëve. Fituesi u shpall në shkurt 2020. Stema e re kishte ngjashmëri me atë aktualen; Kulla e Sahatit, ishte zhvendosur majtas, si dhe dy zero ishin shtuar krahë saj, kurse poshtë lexonte 1920–2020, për të simbolizuar 100 vjetorin. Klubi njoftoi se do ta përdorte këtë stemë për gjatë gjithë vitit 2020.
Ngjyrat
Ngjyrat tradicionale të KF Tiranës ka qënë e bardha dhe bluja. Të këto dy ngjyra gjithashtu kanë qënë dominuese në fanellat e ekipit, sidomos në ndeshjet si vendas. Ngjyra të tjera, si e zeza dhe grija, është përdorur në raste kur ekipi ka luajtur me fanellat dyta apo të treta. Fanella e portierit ka qënë me ngjyra të ndryshme, si e verdhë, blu, gri, jeshile ose e zezë.
Prodhuesit e fanellës
Burimi:
Stadiumi
Shallvare
Fusha e parë në historinë e klubit quhej Shallvare, e cila në atë kohë ndodhej në qëndër të Tiranës ku sot ndodhet blloku i Shallvareve; ajo tokë u mor nga klubi para vitit 1920. Ajo fushë shërbente gjithashtu si park argëtimi për fëmijët e Tiranës. Tirana luajti ndeshjen e parë të saj në vitin 1920 kundër një ekipi të formuar nga ushtarët e Austro-Hungarisë pushtuese. Pesë vite më pas, u ndërtuan edhe dhomat e zhveshjes, kurse në fillimin e viteve 1930' u ndërtua edhe një pistë atletike rreth fushës. Fusha mirëmbahej nga Besim Hamdiu, i cili ishte gjyqtar, dhe kishte vetëm një ndihmës për mirëmbajtjen e saj. Fusha gjithashtu përdorej edhe për ngjarje të tjera sportive si dhe për paradat ushtarake, një prej të cilave u ndoq edhe nga mbreti Zog në vitin 1927. Fusha u shkatërrua në vitin 1951 dhe aty u ndërtua blloqe pallatesh të stilit sovjetik.
Selman Stërmasi
Stadiumi aktual i Tiranës për ndeshjet si vendas është Selman Stërmasi. Stadiumi u ndërtua në vitin 1956 dhe deri në vitin 1991 njihej me emrin Stadiumi Dinamo. Në vitin 1991, Federata Shqiptare e Futbollit dhe klubi vendosi që stadiumi të quhej Selman Stërmasi në nder të ish futbollistit, trajnerit dhe presidentit të Tiranës me të njëjtin emër.
Stadiumi ka një kapacitet 8,400 ulësesh. Në dhjetor 2014, klubi filloi rinovimin e stadiumit; rinovimi përfshinte vendosjen e një fushe të re, ridërtimi i tribunave, rindërtimi i ndërtesës kryesore të stadiumit, ku u përfshinë e shtimi i dy korridoreve, rindërtimi i objekteve të brëndshme si dhe ndërtimi i një dyqani. Objektet e brendshme përfshijnë riparime të përgjithshme, një sallë konferencash për shtyp, këndin e gazetarëve dhe dushe moderne. Tribunat anësore u mbyllen përkohësisht dhe u mbuluan nga bordet reklamash. Pak kohë më pas, stadiumit ju shtua edhe ndriçimi, tabela e rezultatit si dhe ora elektronike.
Zona kryesore e parkimit ndodhet në pjesën e përparme të stadiumit, e cila të çon në hyrje. E gjithë pjesa e jashtme e stadiumit është e rrethuar nga një gardh hekuri 2.7 metra gjatë.
Qemal Stafa
Tirana i ka luajtur historikisht ndeshjet si vendas në stadiumin Selman Stërmasi, ashtu siç kanë bërë edhe Partizani e Dinamo, ekipet e tjera të kryeqytetit. Megjithatë, ndeshjet derbi ose ato evropiane të rëndësisë së madhe Tirana i ka luajtur në Stadiumin Kombëtar "Qemal Stafa"; ky stadium është përdorur edhe në rastet kur Selman Stërmasi nuk ka qënë i disponueshëm për shkaqe të ndryshme. Në qershor 2016, u nis prishja e stadiumit për shkak se nuk plotësonte kriteret për të zhvilluar ndeshje ndërkombëtare, ky një vendim nga FIFA. Tirana luajti ndeshjen e fundit në këtë stadium më 19 nëntor 2015, duke barazuar pa gola kundër Laçit.
Kompleksi Skënder Halili
Kompleksi Skënder Halili është fusha stërvitore ku ekipi kryen seancat stërvitore. Ajo gjithashtu shërben edhe për ndeshjet e ekipeve të moshave. Në disa raste, ekipi i parë ka zhvilluar ndeshje miqësore si dhe në disa raste më të rralla ka zhvilluar edhe ndeshjet e raundeve të para të kupës. Vendndodhja e fushës është në rrugën Bedri Karapici, afër fabrikës së Birrës Tirana. Kompleksi u emërua në nder të Skënder Halili, ish mbrojtësi legjendar i Tiranës dhe i kombëtares shqiptare. Kompleksi përbëhet nga dy fusha të mëdha sportive, nga një terren më i vogël si dhe me dhoma zhveshje për ekipin e parë ashtu edhe për ekipet e moshave. Në dhjetor 2014, klubi njoftoi edhe rinovimin e kompleksit përveç stadiumit Selman Stërmasi. Pas përfundimit të punimeve, të gjitha objektet e kompleksit ishin përmirësuar, si dhe ishte shtuar edhe një tribunë e vogël për tifozët të cilët kishin dëshirë të ndiqnin seancat stërvitore të ekipit.
Tifozët
Klubi i Futbollit Tirana është një nga klubet më të mbështetura të Shqipërisë. Ata kanë disa tifogrupe, dy më të shquarit janë "Ultras Tirona" dhe "Tirona Fanatics". Grupi i parë është themeluar në vitin 1986 kur Shqipëria ishte ende nën regjimin komunist. Ata ishin të detyruar t'i kryenin aktivitetet e tyre fshehurazi në mënyrë ilegale pasi regjimi nuk i lejonte këto lloj grupesh të funksiononin. Si pasojë e kësaj, grupi i përdorte ndeshjet për të shprehur kundërshtinë e tyre ndaj regjimit dhe pas rënies së tij ata u bënë grup edhe më i organizuar, duke tërhequr më shumë tifozë në fund të viteve 90' dhe fillim të viteve 2000'. Nga mesi i viteve 2000', tifozë të rinj dolën në skenë dhe ndjenë se grupi Ultras Tirona nuk i përfaqësonte tërësisht ata, ndaj ata vendosën të krijonin një grup të ri Ultras që e quajtën Tirona Fanatics; grupi u themelua zyrtarisht më 8 janar 2006.
Ky grup njihet gjërësisht tifo-grup i djathtë në kontrast me Ultras Guerrils, grupi tjetër ultras i klubit rival të kryeqytetit Partizani. Klubi u zgjerua menjëherë duke fituar shumë antarësime, duke u bërë një nga grupimet më të organizuara të Shqipërisë, duke ndjekur ndeshjet e Tiranës brënda dhe jashtë, si dhe jashtë Shqipërisë gjatë ndeshjeve evropiane. Më 20 maj 2015, shumica e anëtarëve themelues të grupit vendosën që t'ia linin drejtimin e grupit anëtarëve më të rinj. Grupi mban lidhje të ndërsjellta e të respektuara me ultras grupet në Kosovë, "Plisat" e Prishtinës dhe "Shvercerat" e Shkupit.
Rivalitetet
Partizani
Rivali më i madh i Tiranës është Partizani, një nga tre ekipet e kryeqytetit. Ndeshja midis tyre quhet "Derbi i Kryeqytetit", dhe konsiderohet si një nga derbit më të mëdhenj në Ballkan. Tirana dhe Partizani janë dy klubet me më shumë tifozë në Shqipëri dhe rivaliteti i tyre daton që në vitin 1946, vit ku Partizani u krijua. Dy klubet janë ndeshur 165 herë në kampionat, ku Partizani ka regjistruar 68 fitore kundrejt 45 fitoreve të Tiranës. Në kupë, ato janë ndeshur 28 herë, 13 prej të cilave janë mbyllur me fitoren e Tiranës dhe 8 me fitoren e Partizanit. Tirana ka arritur 9 kualifikime krahasuar me 7 të Partizanit (statistikat të vlefshme deri në fund të sezonit 2021-22).
Tirana dhe Partizani u ndeshën për herë të parë në kampionatin e vitit 1947, ku Partizani fitoi 4–2 dhe më pas 8–0, me këtë të fundit që është ende fitorja më e madhe në derbi. Tirana priti sezonin 1965–66 për të fituar derbin e parë në histori, duke i mposhtur rivalët e tyre 2–1. Fitorja më e thellë e Bardhebluve daton në shtator 1985, ku ata regjistruan një fitore 7–3. Pas rënjes së komunizmit, Tirana ka një avantazh më superior krahasuar me Partizanin. Tirana nuk humbi asnjë ndeshje nga viti 1996 e deri në vitin 2002, kurse Partizani qëndroi i pamposhtur në derbi nga viti 2013 e deri në vitin 2019.
Golashënuesi më i mirë në historinë e derbit është sulmuesi Refik Resmja me 14 gola. Ai ishte prodhim i akademisë së Tiranës, por pasi mbushi 18 vjeç kreu shërbimin e detyrueshëm ushtarak dhe më pas luajti për Partizanin. Lojtari që ka shënuar më shumë gola në derbi për Tiranën është Indrit Fortuzi (11 gola). Arben Minga dhe Mahir Halili janë lojtarët e vetëm që kanë arritur të shënojnë tregolësh kundër Partizanit.
Derbi bën jehonë në të gjithë Shqipërinë dhe është ndeshja më e ndjekur në kampionatin shqiptar, si dhe ndeshja e vetme që ka arritur të tërheqi në masë interesin e tifozëve. Tirona Fanatics dhe Ultras Guerrils janë dy tifogrupet më të mëdha në Shqipëri që i dhurojnë derbit një atmosferë fantastike. Në derbin e datës 13 dhjetor 2019, plot 19,000 tifozë ishin të pranishëm për të njekur ndeshjen; pas ndeshjes, Partizani njoftoi se kishte fituar rreth 200 milion Lek nga biletat. Tirana arkëtoi të një shifër të ngjashme në derbin e datës 28 shkurt 2020.
Dinamo
Tirana ka një tjetër rivaltet madhor edhe me Dinamon, një tjetër klub kryeqyteti që ashtu si Partizani u krijua në gjatë periudhës së komunizmit, saktësisht në vitin 1950, nga Ministria e Brendshme e atij regjimi. Gjatë kësaj periudhe, rivaliteti mes të dyja ekipeve u rrit shumë. Ky rivalitet shënoi kulmin në sezonin 1966–67, kur Tirana dhe Partizani u përjashtuan nga Federata Shqiptare e Futbollit, në atë kohë e kontrolluar nga regjimi, për ti hapur rrugë Dinamos për të fituar kampionatin. Federata vendosi të përjashtonte të dyja ekipet pasi dy lojtarë (Osman Mema dhe Agim Dizdari) u përfshin në një sherr midis tyre në dhomat e zhveshjes pas përfundimit të ndeshjes, e cila u fitua nga Tirana 2–1. Tirana kryesonte kampionatin me tre ndeshje nga përfundimi por federata vendosi që si Tirana ashtu dhe Partizani mos luanin në këto ndeshje. Ky konsiderohet si "titulli i turpit" nga tifozët e Tiranës dhe sportdashësit shqiptar. UEFA ende nuk e njeh Dinamon si fitues të atij kampionati.
Një tjetër ngjarje famëkeqe që përshkallëzoi rivalitetin mes dy klubeve ishte edhe arrestimi i mbrojtësit të Tiranës Skënder Halili nga regjimi për shkak se refuzoi të qëndronte te Dinamo pas përfundimit të shërbimit të detyrueshëm ushtarak. Ai shpenzoi 11 muaj në burg dhe më pas u detyrua të punonte për vite me rradhë në galeritë e kromit në Bulqizë. Pavarësisht këtyre ngjargjeve, rivaliteti mes dy klubeve dhe tifozerive është venitur në vitet e fundit për shkak të rënjes së Dinamos nga Kategoria Superiore.
Tirana dhe Dinamo janë ndeshur 140 herë në Kategorinë Superiore, ku Tirana kryeson 60–47 me fitore, kurse 34 ndeshje janë mbyllur në barazim. Ndeshja e parë midis dy ekipeve u luajt në vitin 1950, ku Dinamo fitoi 1–0. Një vit më pas, Dinamo arriti fitoren më të madhe në derbi, duke fituar 6–0. Fitorja më e thellë e Tiranës është 5–1, e arritur në sezonin 1990–91. Në kupë, ekipet janë përballur 30 herë, me Tiranën që ka fituar vetëm 9 ndeshje dhe ka humbur 16, kurse 6 të tjera janë mbyllur në barazim (statistikat të vlefshme deri në fund të sezonit 2021-22).
Vllaznia
Rivaliteti i parë i Tiranës ka qënë me Vllazninë. Tirana dhe Vllaznia janë dy klubet më të vjetra në Shqipëri si dhe qytetet ku futbolli u prezantua për herë të parë në Shqipëri. Rivaliteti i tyre nisi në vitin 1920, vit ku Tirana u krijua, kurse Vllaznia ishte krijuar një vit më parë. Dy ekipet janë ndeshur 193 herë në kampionat, me Tiranën që ka fituar 90 ndeshje krahasuar me 56 fitoret e Vllaznisë, kurse 47 ndeshje janë mbyllur në barazim. Në kupë, Tirana dhe Vllaznia janë ndeshur 27 herë, 14 prej të cilave janë fitore të Tiranës kurse Vllaznia ka fituar 9. Tirana ka arritur 10 kualifikime krahasuar me 6 të Vllaznisë (statistikat të vlefshme deri në fund të sezonit 2021-22).
Në vitin 2017, rivaliteti mes dy ekipeve arriti në majë kur ato po luftonin për mbijetesë në Kategorinë Superiore. Ato u ndeshën në javën e fundit të kampionatit dhe ndeshja u mbyll në barazim 0–0 në stadiumin Loro Boriçi, duke i shkaktuar Tiranës rënjen nga Kategoria Superiore për herë të parë në histori. Në vitet e fundit, ka pasur edhe përplasje midis dy tifozerive respektive; një rast konkret është derbi i luajtur më 11 shtator 2014, ku tifozeritë e të dy ekipeve u përleshën fizikisht si dhe sulmuan njëri-tjetrin me objekte të ndryshme; si pasojë e kësaj dhune, mbeti i plagosur në kokë presidenti i Tiranës Refik Halili. Të dy klubet u gjobitën dhe u detyruan që të luanin ndeshjet pa spektatorë.
Fitorja më e madhe në derbi është ajo 6–0 e Vllaznisë; Shkodranët e kanë arritur dy herë këtë rezultat, të dyja herët në vitin 1947. Nga ana tjetër, fitorja më e madhe e Tiranës është 5–0 e arritur në sezonin 1993–94. Ndeshja me më shumë gola midis dy ekipeve është arritur në vitin 1939, ku Tirana fitoi 6–4.
Rekordet dhe statistikat
Tirana është klubi më i suksesshëm dhe me më shumë trofe në Shqipëri. Ata janë klubi që kanë fituar më shumë kampionate (26), kupa (16) dhe superkupa (11). Gjithashtu Tirana është klubi i vetëm që ka dy yje në fanellë në Shqipëri; ylli i parë u vendos pas fitimit të kampionatit të 10të në vitin 1970 kurse ylli i dytë u vendos pas fitimit të kampionatit të 20të në vitin 2003. Në vitin 2017, pas rënies nga Kategoria Superiore, Tirana u bë klubi i parë i Kategorisë së Parë që luan në kompeticionet evropiane dhe që gjithashtu fiton një trofe madhor (Superkupën e Shqipërisë). Deri në atë kohë, Tirana ishte klubi i vetëm në Shqipëri që e kishte shpenzuar të gjithë historinë e saj në ligën elitare të Shqipërisë.
Në Kategorinë Superiore, Tirana është klubi që ka luajtur më shumë sezone (82 nga 83), ka zhvilluar më shumë ndeshje (2,060), ka fituar më shumë ndeshje (1,059), ka shënuar më shumë gola (3,282) dhe ka fituar më shumë pikë (3,065) (të dhënat e sakta deri në sezonin 2021–22). Fitorja më e thellë në këtë kompeticion është 11–0 e arritur kundër Flamurtarit më 5 korrik 1936. Fitorja më e madhe në transfertë është ajo kundër Elbasanit 9–2 më 12 qershor 1932. Në vitin 1932, Tirana u bë ekipi i parë që e mbyllte kampionatin pa asnjë humbje, një arritje që e përsëriti edhe në vitet 1936, 1937, 1939 dhe 1942. Ata janë ekipi i vetëm shqiptar që ka mbyllur pesë sezone pa asnjë humbje. Përveç kësaj, Tirana mban rekorde të tjera të ndryshme, si numrin më të madh të golave të shënuar në një kampionat (90 gola në sezonin 2003–04), numrin e fitoreve të arritur në një kampionat (26 fitore në 36 ndeshje në sezonin 2004–05) si dhe numrin më të madh të pikëve të arritur në një kampionat (84 pikë në sezonin 2004–05).
Në arenën ndërkombëtare, Tirana është një nga dy klubet (sëbashku me Partizanin) që ka arritur në një finale të një kompeticioni evropian; në vitin 1983, Tirana arriti në finalen e Kupës Ballkanike. Përveç kësaj, Tirana është klubi më i suksesshëm shqiptar në Evropë, duke mbajtur rekordin për numrin e pjesëmarrjeve (29), e ndeshjeve të luajtura (76), fitoreve (17), golave (65) dhe raundeve të kaluara (13) (të dhënat e sakta deri në pjesëmarrjen e fundit në sezonin 2020–21). Fitorja më e thellë në Evropë për Tiranën është 5–0 e arritur kundër Sliema Wanderers më 27 shtator 1989. Fitorja më e madhe në transfertë është 2–0, e arritur në dy raste: kundër Gomel më 14 korrik 2004 dhe Dinamo Tbilisit më 19 gusht 2020. Në vitin 1987, Tirana u rendit në vendin e 31të në botë nga IFFHS falë rezultateve të arritura në Kupën e Kupave gjatë sezonit 1986–87, duke vendosur një rekord të padikutueshëm për një klub shqiptar.
Elvis Sina është lojtari me më shumë ndeshje në Kategorinë Superiore për Tiranën; ai luajti 392 ndeshje në 16 sezone. Ai është gjithashtu lojtari që ka zhvilluar më shumë paraqitje në kompeticionet evrpiane (31). Indrit Fortuzi është golashënuesi më i mirë i të gjitha kohërave i Tiranës, duke regjistruar 152 gola në kampionat dhe 10 në kompeticionet evrpiane. Fortuzi gjithashtu mban rekordin për numrin e golave të shënuar në një sezon në kampionat për Tiranën (30 në sezonin 2000–01). Sina është lojtari që ka fituar më shumë trofe me fanellën e Tiranës (20); ai ndiqet nga Nevil Dede me 19 trofe, Eldorado Merkoçi me 17 trofe dhe Devi Muka me Ervin Bulkun me nga 16 trofe.
Arena ndërkombëtare
Në arenën e futbollit Europian Tirana është e njohur me pjesëmarrjen e saj në Ligën e Kampioneve (15 herë) ; në Kupën UEFA (11 herë), ndërsa në Kupën e Kupave (3 herë). Ndër të tjera KF Tirana ka marrë pjesë 7 herë në Kupën Ballkanike, ku është 1 herë nënkampione.
Bardheblutë mbajnë rekordin e paraqitjeve të një klubi shqiptar në Evropë, jo vetëm në numrin e lartë të pjesëmarrjeve (29), por dhe në sukseset e arritura përgjatë historisë 55-vjecare të kësaj pjesëmarrjeje, ku numërojnë plot 13 ture te kaluara ne kupat e ndryshme europiane, si asnjë skuadër tjetër shqiptare.
Sukseset më të mëdha Tirana i arriti në vitet '80, ku u rreshtua 4 herë mes 16 ekipeve më të mira të kontinentit, nga të cilat 3 herë në Ligën e Kampionëve, duke qenë kështu klubi shqiptar që ka shkuar më larg në të gjitha kompeticionet europiane. Gjithashtu, bardheblutë mbajnë rekordin e të gjitha kohërave edhe për pozicionin më të lartë të një klubi futbolli shqiptar në renditjen e IFFHS, teksa në vitin 1987 renditeshin të 31ët në Botë, kjo pas rezultateve të kënaqshme të një viti më parë në Kupën e Kupave.
Trofetë
Tirana është klubi më i suksesshëm dhe më i dekoruar i Shqipërisë, duke fituar gjithsej 54 trofe zyrtarë. Bardheblutë mbajnë rekord kombëtar për trofetë e fituar në çdo kompeticion të luajtur në Shqipëri; kampionat, kupë e superkupë. Trofeu i parë në historinë e klubit ishte Kampionati Kombëtar Shqipëtar, i zhvilluar në vitin 1930; ky ishte kompeticioni i parë zyrtar i mbajtur në Shqipëri. Trofeu më i fundit i fituar nga klubi është Superkupa, e cila u sigurua më 7 Dhjetor 2022.
Në vitet 1939 dhe 1942, Tirana fitoi edhe dy kampionate të tjera, të cilat nuk njihen nga Federata Shqiptare e Futbollit me arsyetimin se në atë kohë kampionatet u organizuan nga regjimi i Italisë fashiste.
Lojtarët
Skuadra aktuale
Tirana B
Klubi i Futbollit Tirana B është një klub me seli në Tiranë e cila shërben si ekipi rezervë i KF Tiranës. Ekipi u krijua në vitin 1932, por më pas qëndroi jo-aktiv për shumë vite, deri sa u rivendos në aktivitet më 22 janar 2013. Tirana B aktualisht luan në Kategorinë e Dytë.
Rezervat dhe akademia
Përveç ekipit B, Tirana ka gjithashtu edhe dy ekipe të grupmoshave nën-17 dhe nën-19. Ato luajnë respektivisht në zonën e veriut të Kategorisë Superiore nën-17 dhe nën-19.
Numrat e tërhequr
– Që nga fillimi i sezonit 2014–15 Tirana vendosi të tërhiqte numrin 12 në nder të Tirona Fanatics, tifogrupi më i madh i klubit që konsiderohet si lojtari i 12të në fushë.
Struktura organizative
Presidentët
Tirana ka pasur shumë presidentë në historinë e tyre, ku disa prej tyre kanë qënë edhe pronar të klubit, disa të tjerë administrator kurse të tjerë kanë qënë president nderi, si Bamir Topi dhe Fatmir Frashëri. Tirana ka pasur historikisht president që ka ka marrë përgjegjësinë e tij për këtë klub, me përjashtim të periudhës 2007–2008, kur klubi nuk kishte president dhe menaxhohej nga donatorë të shumtë. Tirana ka pasur gjithsej 13 presidentë dhe 15 presidenca në historinë e saj; Bamir Topi dhe Refik Halili janë njerëzit e vetëm që e kanë mbajtur këtë pozicion dy herë.
Presidenti i parë në historinë e klubit ishte Bahri Toptani, i cili udhëhoqi nga viti 1920 e deri në vitin 1933. Presidenti më jetëgjatë i klubit është legjenda Selman Stermasi, i cili e mbajti këtë post për plot 24 vite nga viti 1936 e deri në vitin 1960; gjatë kësaj kohe ai luajti edhe si lojtar si dhe ishte dhe trajner. Presidenti i cili ka qëndruar më pak është Fatmir Frashëri. Ai e drejtoi klubi nga viti 2004 e deri në vitin 2005. Ai kishte zëvëndësuar egjiptianin Metwally El Sayed, i cili ishte bërë presidenti i parë i huaj në historinë e vendit. Tirana përjetoi një epokë të artë nën drejtimin e tij, duke u modernizuar dhe pasuruar si klub; nën drejtimin e tij klubi fitoi tetë trofe nga viti 1999 e deri në vitin 2004. Presidenti aktual i klubit është Refik Halili, i cili e mori drejtimin e klubit në vitin 2013 pasi kishte shërbyer më parë në periudhën 2007–2011; ai gjithashtu dhe është pronar i 64% të aksioneve të klubit.
</div>
Trajnerët
Tirana ka pasur 40 trajnerë të ndryshëm në historinë e tyre, me disa prej tyre që kanë qënë në këtë pozicion disa herë. Trajneri i parë në historinë e klubit ishte Selman Stërmasi në vitin 1933, i cili njëkohësisht shërbente edhe si lojtar dhe president. Ai e mbajti këtë pozicion për tre vite, para se të zëvëndësohej nga hungarezi Samo Singer, i cili u bë trajneri i parë i huaj i klubit. Trajneri më jetëgjatë i klubit është legjenda Myslym Alla; ai e drejtoi ekipin për plot 15 vite, duke fituar katër kampionate dhe një kupë. Enver Shehu, një tjetër emër i madh, ishte trajner i Tiranës nga viti 1980 e deri në vitin 1987. Alla dhe Shehu, përveç se janë trajnerët më gjetëgjatë historinë e Tiranës, janë edhe trajnerët më të suksesshëm të klubit, duke fituar secili nga pesë trofe. Shkëlqim Muça gjithashtu ka fituar pesë trofe por në gjashtë periudha të ndryshme, duke u bërë edhe personi që ka qënë më shpesh trajner i ekipit. Ai ndiqet nga Sulejman Mema, Fatmir Frashëri dhe Alban Tafaj; të tre këta trajnerë janë vendosur në krye të pankinës së klubit nga katër herë, me Tafajn që në të katërta rastet ka qënë trajner i përkohshëm.
Trajneri nigerian Emmanuel Egbo i cili kishte qënë pjesë e klubit në të kaluarën si futbollist, u emërua zyrtarisht më 28 dhjetor 2019 pasi kishte qëndruar për tre javë si trajner i përkoshëm. Në korrik 2020, ai u bë trajneri i parë afrikan që fiton një kampionat në Evropë, duke udhëhequr ekipin drejtë titullit të 25të.
Trajneri aktual i Tiranës është Orges Shehi.
Stafi teknik
Shiko gjithashtu
Klubet shqiptare në Europë
Futsal Klub Tirana në Minifutboll (Meshkuj)
Tirana AS në Futboll Femra
PBC Tirana në Basketboll Meshkuj
PBC Tirana në Basketboll Femra
KV Tirana në Volejboll Meshkuj
KV Tirana në Volejboll Femra
KR Tirana në Regbi
Referime
Lidhje të jashtme
Uebfaqja zyrtare
KF Tirana te UEFA.com
KF Tirana te Federata Shqiptare e Futbollit
KF Tirana
Tiranë
Tirana
|
4785
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20futbollist%C3%ABve%20shqiptar%C3%AB%20n%C3%AB%20diaspor%C3%AB
|
Lista e futbollistëve shqiptarë në diasporë
|
Kjo listë përmban shqiptarët të cilët luajnë për ekipe jashtë trojeve shqiptare.
Nga Shqipëria (FSHF)
Në Gjermani
Adrian Aliaj -SC Rot-Weiss Oberhausen German Bundesliga 2 - Gjermani
Edmond Kapllani -Karlsruhe Sport Club German Bundesliga 2 - Gjermani
Njazi Kuqi -TuS Koblenz Bundesliga 2 - Gjermani
Ervin Skela -Energie Cottbus German Bundesliga - Gjermani
Fatmir Vata -TuS Koblenz Bundesliga 2 - Gjermani
Klodian Duro -DSC Arminia Bielefeld German Bundesliga - Gjermani tash luan në Shqipëri.
Olsi Llakaj -SC Rot-Weiss Oberhaussen German Bundesliga 2 - Gjermani
Skerdilaid Curri -Fussball Club Erzgerbirge Aue German Bundesliga 2 - Gjermani
Ndriqim Halili -VfB Stuttgart Gjermani
Në Greqi
Alqi Dhimitri -PAE Ergotelis Ethniki Katigoria - Greqi
Altin Haxhi -Apollon Kalamaria Ethniki Katigoria - Greqi
Andrea Drenova -PAE Chalkidona Ethniki Katigoria - Greqi
Arjan Sheta -Kallithes FC Ethniki Katigoria - Greqi
Edvin Murati -Gymnastikos Syllogos Iraklis Thessaloniki Ethniki Katigoria - Greqi
Emiliano Barka -Apollon Kalamaria Ethniki Katigoria - Greqi
Foto Strakosha -Panionios Gymnastikos Syllogos SmirnisEthniki Katigoria - Greqi
Gjergj Muzaka -Gymnastikos Syllogos Iraklis Thessaloniki Ethniki Katigoria - Greqi
Indrit Fortuzi -Gymnastikos Syllogos Iraklis Thessaloniki Ethniki Katigoria - Greqi
Kristi Vangjeli -Athletikos Syllogos Aris ThessalonikiEthniki Katigoria - Greqi
Në Italia
Naim Krieziu -AS Roma
Riza Lushta -Juventus FC
Erjon Bogdani -cesena Seria B -
Florian Myrtaj -Unione Sportiva Catanzaro Seria B -
Igli Tare -Lacio FC Seria A -
Shtete tjera
Alban Bushi -Istambulspor Kulubu 1 SuperLig - Turqi
Auron Miloti -Linzer Athletic Sportclub - LASK Erste League - Austri
Blendi Shkembi -Nogometni Club Kamen Ingrad Velika 1 HNL - Kroaci
Dritan Stafsula -AC Vantaa Allianssi Veikkausliiga - Danimark
Elvin Beqiri -Metalurh Donetsk Vyscha Liga - Ukrain
Kliton Bozgo -NK Maribor Pivovanka Lasko 1 SNL - Slloveni
Redi Jupi -Diyarbakirspor Kulubu 1 Super Lig - Turqi
Roland Zajmi -Apollon Limassol FC Cypriot First Division - Qipro
Ronald Gercalliu -Sport Club Puntigamer Sturm Graz T-Mobile Bundesliga - Austri
Vasfi Samimi -Fenerbahçe Istambulspor Kulubu 1 SuperLig - Turqi
Adnan Januzaj - Manchester United / BVB Dortmund
Nga Kosova (FFK)
Admir Bilbani -Yverdon Sport Challenge League - Zvicër
Agim Nushi -Fussball Club Wil Challenge League - Zvicër
Albert Bunjaku -Fussball Club Schaffhausen Super League - Zvicër
Allmi Ademi -Fussball Club Schaffhausen Super League - Zvicër
Almir Murati -Fussball Club Winterthur Challenge League - Zvicër
Ardian Gashi -Valerenga Football Tippeligaen - Norvegji
Ardian Gjokaj -Omladinski Futbalski Klub Beograd Prva Liga - Serbia dhe Mali i Zi
Argjend Beqiri -Football Club Aarau 1902 Super League - Zvicër
Arian Beqaj -Ionikos Nikea Ethniki Katigoria - Greqi
Arsim Gashi -Atvidabergs Fotbollforening Superettan - Suedi
Artan Bytyqi -Football Club Bulle Challenge League - Zvicër
Bajram Fetai -Glazgow Rangers Football Club Premier League - Skotland
Bashkim Zyberi -Fodbold Club Nordsjalland Super Ligaen -
Besart Bajraktari -SC Weiz Regionalliga Mitte- Austri
Besart Berisha -Hamburger Sport Verein 1 Bundesliga - Gjermani
Besian Idrizaj -Linzer Athletik - Sportklub Erste Liga - Austri
Besnik Hasi -Royal Sporting Club Anderlecht Division 1 - Belgjik
Blerim Ibrahmi -Fussball Club Hard 2 League - Austri
Blerim Xhemali -Fussball Club Zurich Super League - Zvicër
Bojan Neziri -Metalurh Donetsk Vyscha Liga - Ukrain
Ermir Amiti -Concordia BS Challenge League - Zvicër
Faton Bytyqi -Football Club Bulle Challenge League - Zvicër
Faton Toski -Eintrach Frankfurt Bundesliga - Gjermani
Fisnik Kameraj -Falkenberg Superettan - Suedi
Flamur Tahiraj -Sport Club Kriens Challenge League - Zvicër
Harun Isa -Verein fur Leibsubungen Osnabruk Regional Liga Sud - Gjermani
Ismet Munishi -K.S. Besa Kategoria Superiore - Shqipëri
Johan Berisha -Berner Sport Club Young Boys Super League - Zvicër
Kristian Nushi -Fussball Club Wil Challenge League - Zvicër
Lavdim Beriha -Fussball Club Wohlen Challenge League - Zvicër
Liridon Gashi -Fussball Club Wohlen Challenge League - Zvicër
Lorik Cana -Olimpique Marseille Ligue 1 - Franc
Mehmet Dragusha -SC Paderborn 2 Bundesliga - Gjermani
Mentor Zhubi -Örgryte Idrottsällskap Allsvenskan- Suedi
Milaim Rama -Fussball Club Augsburg Regional Liga Nord - Gjermani
Zvicër
Xherdan Shaqiri -Bayern Munich Super League - Zvicër
Sehid Sinani -Fussball Club Thun Super League - Zvicër
Ilir Shehi -Sport Club Young Fellows Juventus Challenge League - Zvicër
Naim Haziri -Fussball Club Wohlen Challenge League - Zvicër
Nesir Bunjaku -Sport Club Young Fellows Juventus Challenge League - Zvicër
Nesret Ljimani -Sport Club Young Fellows Juventus Challenge League - Zvicër
Nuri Sabani -Fussball Club Wohlen Challenge League - Zvicër
Petrit Frokaj -Fussball Club Baden Challenge League - Zvicër
Rahim Shala -Football Club Lugano Challenge League - Zvicër
Ridvan Zeneli -Helsingin Jalkapalloklubi Veikkaussliiga - Finland
Sehar Sulejmani -Fussball Club Baden Challenge League - Zvicër
Shefki Kuqi -Ipswich Town Football Club Championship - Angli
Rijat Shala -Salernitana Sport Seria B -Itali
Valon Behrami -Napoli -Serie A Itali
Venhar Shabai -Fodbold Club Norsjalland Super Ligaen - Danimark
Shiko dhe këtë
Sportistët më të dalluar shqiptar
Lidhje të jashtme
Lista (Futboll)
Futbollist
Futbollist
Futboll
|
4787
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Arjan%20Beqaj
|
Arjan Beqaj
|
Arian Beqaj lindi më 25 gusht 1975 në Prizren, ku edhe filloi të merret me sport. Gjatë viteve 1994 - 1998 luajti si portier i skuadrës Tiranase Partizani. Karrierën e tij në arenën e futbollit ndërkombëtar e filloi në skuadrën greke OFI më 21 janar 1998. Nga ky klub në vitin 2003 kalon në klubin Jonikas Nikea (org. Ionikos Nikea) që luan në ligën e parë greke (org. Ethniki Katigoria).
Statistika
Futboll
17 paraqitje për kombëtaren shqiptare
Shko dhe këtë
Futbollist shqiptar në botë
Lidhje të jashtme
Statstika Arian Beqaj - shqip albaniasoccer
Tifozat - shqip nga tifozatkuqezi
info Ardian Beqaj - greqisht skuadra Jonikas Nikea
Statstika Arian Beqaj (kombëtarja) - gjermanisht
Lindje 1975
Njerëz që jetojnë
Futbollistë shqiptarë
Futbollistë në kombëtaren shqiptare
Futbollistë në Kategoria Superiore
Futbollistë në Superliga Greke
|
4788
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lorik%20Cana
|
Lorik Cana
|
Lorik Agim Cana (lindur më 27 korrik 1983) është një ish-futbollist profesionist shqiptar. Aktualisht është ambasador i Grassroots për futbollin e fëmijëve në Shqipëri, i emëruar nga Federata Shqiptare e Futbollit më 26 tetor 2017.
Cana luajti në divizionet më të larta të Francës, Anglisë, Italisë dhe Turqisë, duke përfaqësuar Paris Saint-Germain, Sunderland, Galatasaray, Lazio, FC Nantes dhe Olympique de Marseille, si dhe kombëtaren shqiptare për të cilin ai mbajti rekordin e paraqitjes për lojtarin më të luajtur në Shqipëri të të gjitha kohërave, me 93 paraqitje që nga debutimi i tij më 2003 deri në pensionimin e tij më 2016. Ai luante kryesisht si mesfushor mbrojtës dhe qendror, por më vonë kaloi në qendërmbrojtës. Ai mori pjesë në kompeticionin e parë të madh ndërkombëtar për Shqipërinë, UEFA Euro 2016 të zhvilluar në Francë.
Në moshën 16-vjeçare, Cana u ftua në Arsenal për një provë, por nuk arriti të merrte pjesë sepse iu mohua viza britanike. Ai e filloi karrierën e tij të klubit duke luajtur për Paris Saint-Germain, përpara se të nënshkruante me rivalët Olympique de Marseille në 2004, të cilin e vazhdoi si kapiten. Në vitin 2009, Cana bëri debutimin e tij në ligë për Sunderland, duke u bërë lojtari i parë me origjinë shqiptare që luan në Premier League. Më vonë ai iu bashkua Galatasaray, klubi më i suksesshëm turk i futbollit. Dy vjet më vonë, Cana nënshkroi për klubin italian të Serie A Lazio ku kaloi katër vjet. Në vitin 2015, Cana u kthye në Francë, ku filloi karrierën e tij, duke nënshkruar një kontratë dyvjeçare me Nantes.
Cana kishte të drejtë të luante për Shqipërinë, Zvicrën ose Francën, pasi kishte të tre pasaportat. Ai zgjodhi Shqipërinë dhe bëri debutimin e tij ndërkombëtar në qershor 2003, në moshën 19-vjeçare. Cana është lojtari më i luajtur në Shqipëri i të gjitha kohërave me 93 paraqitje ku u emërua kapiten në vitin 2011. Pas përfundimit të UEFA Euro 2016 Cana njoftoi tërheqjen e tij nga futbolli.
Karriera
Karriera e hershme
Babai i tij e frymëzoi Lorikun që të bëhej futbollist. Në vitin 1997, ai bashkua me skuadrën lokale të Dardania Lausanne, një skuadrër amatore e krijuar nga komuna shqiptare e Lozanës, që si trajnerë kishte babain e Lorikut. Ai luajti te Dardania deri në vitin 2000, ku më pas firmosi me klubin francez të Paris Saint-Germain.
Paris Saint–Germain
Ai ishte i ftuar për një provë nga skuadra angleze Arsenal në moshën 16 vjeçare, por nuk mundi dot të bashkoheshe sepse nuk iu dha viza britanike. Te Paris Saint-Germain, ai shpenzoi tre vite karrierë në divizionet e ndryshme franceze. Cana më në fund bëri debutimin e tij me skuadrën e parë në vitin 2003, dhe që atë herë, ai u bë lojtar i skuadrës së parë. Gjatë sezonit 2003–04, ai luajti 34 ndeshje dhe shënoi një gol, me skuadrën e tij që fitoi Coupe de France dhe përfundoi i dyti në Ligue 1, duke bërë një nga sezonet më të mira të karrierës së tij. Sezonin tjetër, Cana luajti 32 ndeshje dhe shënoi një gol. Në debutimin e tij për Parisin, ai u shpall lojtari i ndeshjes.
Marseille
Ndërkohë, në fillim të sezonit 2005-06, Paris Saint-Germain ndryshoi trajner dhe kjo gjë nuk ishte në avantazh të Canës. Kjo gjë bëri që ai të transferohej në jug të Francës, për tu bashkuar me klubin më të suksesshëm në historinë franceze, Marseille. Që kur u bashkua me Marseillen, ai forcoi vendin e tij në formacionin e parë, duke shënuar edhe golin e fitores në ndeshjen e parë midis Marseilles dhe ish–klubit të tij (Paris Saint-Germain). Ai gjithashtu u bë dhe kapiten pas largimit të ish–kapitenit Habib Beye tek skuadra e Newcastle United gjatë verës së vitit 2007.
Cana u largua nga klubi për të transferuar te klubi i Premier Ligës, Sunderland në gusht 2009. Duke luajtur për Marseillen, Cana kishte realizuar ëndërrën e tij të fëmirisë. Ndërkohë, gjatë katër viteve te Marseille, ai dështoi të fitonte ndonjë trofe. Një sezon pas largimit të tij, skuadra fitoi Ligue 1 dhe Coupe de la Ligue.
Sunderland
Më 24 korrik 2009, Cana u bashkua me Sunderland duke firmosur një kontratë katër vjeçare me një pagë pesë milion £. Ai e mori shumë shpejtë shiritin e kapitenit pasi ju dorëzua nga Steve Bruce, edhe pse më vonë Bruce deklaroi se akoma nuk ishte vendosur se kush do të ishte kapiten i skuadrës. Më 15 gusht, Cana bëri debutimin e tij me Sunderlandin duke kontribuar me një performancë fantastike me skuadrën e tij që fitoi me rezultatin 1–0 kundër Bolton Wanderers. Ai u emërua si kapiten i skuadrës për sezonin 2009–10 më 3 shtator. Në fund të sezonit 2009–10, ai ishte një nga lojtarët kyç për Sunderlandin. Ai u bë lojtari i parë shqiptarë që luan në Premier Ligë.
Galatasaray
Më 8 korrik 2010, Cana u bashkua me klubin turk Galatasaray për një shumë prej 4.5 milion €. Ai firmsoi një kontratë katër vjeçare me një pagë dy milion € në sezon + bonuset bazuar në paraqitjet e tij gjatë sezonit. Qëndrimi i tij te Galatasaray u pengua nga një dëmtim prapa mesit të sezonit. Cana dështoi të tregonte vetën dhe të linte gjurmë në Turqi, por gjithsesi ai ishte i preferuari i tifozëve për shkak të elasticitetit të tij në fushë.
Lazio
Më 3 korrik 2011, Cana firmosi me klubin italian Lazio, duke u bërë blerja e pestë në atë merkato për klubin, pas mbërritjeve të Miroslav Klose, Djibril Cissé, Senad Lulić dhe Abdoulay Konko. Ai u mor si një shkëmbim për 50% të të drejtave të portierit Fernando Muslera, i cili shkoi te Galatasaray. Galatasaray pagoi një shumë shtesë 6.75 milion € te ish klubi i tij, Montevideo Wanderers, e cila zotëronte 50% e të drejtave të mbetura të portierit. Gjithashtu për Canën, Lazio pagoi 6.75 milion €.
Cana bëri debutimin e tij me klubin më 21 shtator 2011 në fitoren 2–1 jashtë fushe kundër Cesenës, ku ai hyri në fushë si zëvëndësues në minutën e 87 në vend të mesfushorit Cristian Brocchi. Ai shënoi golin e parë me Lazion më 10 dhjetor 2011 në fitoren 3–2 kundër Lecces, pasi ai hyri në fushë në pjesën e dytë në vend të Giuseppe Biavës. Pasi pësoi disa dëmtime gjatë sezonit, më 31 janar 2012, Lazio konfirmoi se Cana do të qëndronte jashtë fushave të lojës për gjashtë javë për shkak të një dëmtimi në stërvitje. Pasi u rikthye nga dëmtimi, Cana filloi shpejt për të rikuperuar formën e tij. Me lojtarët e Lazios që dëmtoheshin shpesh, Cana mori shancin e tij dhe u vendos në mesfushë. Kjo lëvizje rezultoi e goditur pasi Cana zhvilloi performanca fantastike në atë pozicion, duke shënuar një gol nga 25 metra në fitoren 2–0 jashtë fushe kundër Atalantës më 6 maj 2012, duke mbajtur shpesat gjallë për një kualifikim në Ligën e Kampioneve sezonin tjetër. Ai e përfundoi sezonin e parë me Lazion duke luajtur 15 ndeshje në Serie A, me Lazion që e mbylli në vendin e katërt.
Cana filloi sezonin e tij të dytë me Lazion në ndeshjen hapëse të Serie A për sezonin 2012–13 kundër Atalantës më 26 gusht 2012, e cila përfundoi me fitoren 1–0, ku Cana luajti vetëm gjashtë minutat e fundit pasi zëvëndësoi Álvaro Rafael González. Ai luajti ndeshjen e parë si titullar për sezonin e ri në barazimin 1–1 kundër Torinos më 31 tetor, ku ai luajti në të gjithë ndeshjen. Më 23 shkurt 2013, Cana ishte zgjedhur nga UEFA në formacionin më të mirë të javës pas performancës së tij në raundin e 16 të Ligës së Europës, ku Lazio mposhti me rezultatin 2– gjermanët e Borussia Mönchengladbach; ai ishte vendosur si qëndër mbrojtës. Gjatë pjesës së dytë të sezonit 2012–13, ai i luajti të gjitha ndeshjet si titullar. Ai e përfundoi sezonin 2012–13 duke luajtur 24 ndeshje në ligë, 5 ndeshje në Coppa Italia dhe 9 ndeshje në Ligën e Europës.
Në sezonin 2013–14 në Serie A, Cana shënoi golin e parë më 24 nëntor 2013, një gol që shpëtoi Lazion nga humbja kundër Sampodrias jashtë fushe. Ai shënoi golin e barazimit në minutën e 94të. Ai shënoi golin e dytë të sezonit më 3 Mars 2014 në fitoren 1–0 jashtë fushe kundër Fiorentinës; Cana shënoi një gol spektakolar me rrofeshatë pas vetëm katër minutave lojë duke i dhuruar tre pikë skuadrës së tij.
Kombëtarja
Cana kishte të drejtë të luante me tre kombëtare (Zvicra, Shqipëria & Franca), pasi i kishte të tre pasaportat. Cana ka qënë pjestar i kombëtares shqiptare që nga viti 2003, pasi u thirr nga Federata Shqiptare e Futbollit. Ai e pranoi thirrjen dhe bëri debutimin e tij me kombëtaren më 11 qershor, që në moshën 19 vjeçare.
Jeta personale
Loriku është djali i futbollistit të pensionuar Agim Cana. Ai e ka shpenzuar shumicën e karrierës në Kosovë te skuadra e Prishtinës. Për shkak të luftës në Kosovë, Loriku dhe familja e tij u larguan për të shkuar në Lausanne, ku qëndruan për nëntë vite. Në një intervistë, Cana ka deklaruar se arkeologjia është një nga interesat e tij më të mëdhaja dhe se ai ka në plan për të punuar në fushën Albanologjik pas karrierës së tij të futbollit, pasi ndjek një diplomë universitare në Histori. Ne 23 shtator 2016 ai u be baba per here te pare.
Statistikat
Klubet
Redaktuar më 6 tetor 2013
Kombëtarja
Golat me kombëtaren shqiptare
Shiko
Futbollist shqiptar në botë
Referime
Lidhje të jashtme
Profili i S.S. Lazio ne uefa.com
Lorik Cana (Olympique de Marseille)
faqe zyrtare e AFC Suderland
Lindje 1983
Njerëz nga Gjakova
Futbollistë
Futbollistë shqiptarë
Futbollistë në kombëtaren shqiptare
Futbollistë në Paris Saint-Germain F.C.
Futbollistë në Olympique de Marseille
Futbollistë në Sunderland A.F.C.
Futbollistë në Galatasaray S.K.
Futbollistë në S.S. Lazio
Futbollistë në Ligue 1
Futbollistë në Premier League
Futbollistë në Süper Lig
Futbollistë në Serie A
Njerëz që jetojnë
|
4789
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Mehmet%20Dragusha
|
Mehmet Dragusha
|
Mehmet Dragusha lindi më 9 tetor 1977 në Prishtinë, është një futbollist shqiptar. Dragusha si i ri u angazhua në skuadrat Prishtinase KF Besëlidhja dhe më vonë në KF Prishtina.
Karrierën e tij si futbollist profesionist në arenën ndërkombëtare e filloi në skuadrën e Sllovenisë NK Maribor në vitin 1998 ku qëndroj deri më 2000. Sezonin e kampionatit 2000 - 2001 e kaloi në skuadrën FC Sachsen (Leipzig, Gjermani). Më 2002 bëri kontratën me Eintracht Trier (Gjermani) dhe nga kjo skuadër më 2003 kaloj në Eintracht Frankfurt. Në ndeshje Mehmeti luan si mesfushor dhe mbanë numrin 19 në fanellën e tij.
Nga fillimi i sezonës 2005/2006 Dragusha luan për ekipin gjerman së ligës së dytë SC Paderborn 07 edhe këtu me numrin 19. Ky klub shpreson ne shqipetarin dragusha dhe ka gjasa për hyrje në ligën e parë.
Mehmet Dragusha për kombëtaren ka luajtur derë më tani nëntë herë.
Shiko dhe këtë
Futbollist shqiptar në botë
Mehmet Dragusha perfundoi gjimnazin Sami Frasheri Ne Fshatn Besi ndërsa qe ishte i lndur ne fshati prugovc 2 keto fshatra te komunes se Prishtines
Lidhje të jashtme
M. Dragusha - FSHF
Tiozat - shqip tifozatkuqezi
Statistika M. Dragusha - shqip albaniasoccer
Leternjoftimi - gjermanisht Eintracht Frankfurt
Statistika - gjermanisht T Online
Lindje 1977
Njerëz nga Prishtina
Futbollistë kosovarë
Futbollistë shqiptarë
Futbollistë në kombëtaren shqiptare
Futbollistë në KS Besëlidhja Lezhë
Futbollistë në KF Prishtina
Futbollistë në NK Maribor
Futbollistë në FC Sachsen
Futbollistë në Eintracht Trier
Futbollistë në Eintracht Frankfurt
Futbollistë në SC Paderborn 07
Futbollistë në Bundesliga
Futbollistë në 2. Bundesliga
|
4790
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Besnik%20Hasi
|
Besnik Hasi
|
Besnik Hasi lindi më 25 dhjetor 1971 në Gjakovë dhe është 1 ish-futbollist profesionist. Besnik Hasi si fëmijë mori hapat e parë drejt një kariere të sukseshme ndërkombëtare e cila fillon me angazhimin e tij në skuadren Kroate NK Dinamo Pancevo në vitin 1990. Nga këtu kalon më 1992 në NK Zagreb dhe pas një viti kthehet në Kosovë tek KF Prishtina ku luajti gjatë sezonit 1992 - 1993. Në skuadrën Kroate NK Samobor kaloi në sezonin 1993 - 1994 dhe nga aty më 1995 bën 1 kontratë me skuadren Belge KRC Genk ku qëndroi deri në vitin 2000. Nga viti 2000 deri në verën e vitit 2005 luan për skuadren Belge RSC Anderlecht. Gjatë asaj vere erdhi kalimi tek skuadra tjetër belge SC Lokeren. Karrierën si futbollist e mbylli tek klubi belg Cercle Brugge. Momentalisht është ndihmës-trajner tek RSC Anderlecht. Hasi mund të luante në mesfushë dhe në mbrojtje dhe në lojen e tij dominonte përdorimi i këmbës së majtë.
Besnik Hasi po ashtu ka dhënë kontributin e tij edhe për kombëtaren. Ndeshja e tij e parë me kombëtaren ka qenë ndeshja ndaj Gjermanisë në Leverkusen në vitin 2001. Kombëtarja humbi me rezultatin 2-1 por Hasi bëri 1 ndeshje shumë të mirë. Që prej atëhere ka qenë gjithnjë pjesë e pandarë e ekipit kombëtar. Me kombëtaren ka luajur 28 ndeshje dhe ka shënuar një gol, gjatë ndeshjes së parë të kombëtares nën drejtimin e Otto Barić kundër Bjellorusisë në Minsk. Gjatë kësaj ndeshjeje ai luajti si qendërmbrojtës dhe mbajti për herë të parë edhe shiritin e kapitenit. Ai është edhe një nga lojtarët shqiptarë me më shumë ndeshje në kompeticionet ndërkombëtare pasi ka luajtur rregullisht në Kupat e Evropës me Anderlechtin.
Kariera
1988-Liria Pirzeren-1990
1990-NK Zagreb-1992
1992-FK Dinamo Pančevo-1993
1993-KF Prishtina-1994
1994-NK Samobor-1995
1995-KRC Genk-1997
1997-TVS München-1998
1998-KRC Genk-2000
2000-Anderlecht-2006
2006-SC Lokeren-2007
2007-Cercle Brugge-2008
Karriera si trajner
2014-RSC Anderlecht-2016
2016-Legia Varshava-2016
2017-Olympiakos-2017
Shiko edhe këtë
Futbollist shqiptar në botë
Referime
Lidhje të jashtme
Besnik Hasi (Federata Shqiptare e Futbollit)
Besnik Hasi (Tifozat Kuq e Zi)
Besnik Hasi (AlbaniaSoccer)
Biografi shqiptarësh
Futbollistë shqiptarë
Njerëz që jetojnë
Lindje 1971
Njerëz nga Gjakova
Trajnerë shqiptarë futbolli
Futbollistë në kombëtaren shqiptare
Sportistë nga Gjakova
|
4791
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Altin%20Haxhi
|
Altin Haxhi
|
Altin Haxhi lindi më 17 qershor 1975 në Gjirokastër, ku edhe fillojë të merret me këtë sport. Në qytetin e lindjes u angazhua në skuadrën e qytetit Shqiponja Gjirokastër që në vitin 1993 deri më 1996.
Karriera me klube
Haxhi e nisi karrierën e tij si profesionist në vitin 1994 me klubin e qytetit të lindjes Shqiponja. Në vitin 1996, ai u transferua në Greqi te Panachaiki, ku luajti për dy vite në elitën e futbollit grek. Në vitin 1996, ai kaloi Litex Lovech në Bullgari, ku zhvilloi performanca pozitive. Edhe pse në rolin e mbrojtësit të mbajtë, Haxhi regjistroi 9 gola në 47 ndeshje. Në vitin 2000, ai u rikthye në Greqi duke firmosur për Iraklis Thessaloniki, klub ku do të qëndronte për tre sezonet e ardhshme. Në sezonin 2003–04, Haxhi luajti në Bullgari për CSKA Sofian, kurse në verën e vitit 2004, ai u transferua në Qipro ku dhe mbylli karrierën në vitin 2012. Gjatë kësaj kohe, Haxhi për klube si Apollon Kalamarias, Anorthosis, Ergotelis, APOEL dhe Apollon Kalamarias.
Karriera ndërkombëtare
Haxhi ka qënë pjesë e kombëtares shqiptare në periudhën 1995–2009. Me 67 paraqitje, ai është në listën e dhjetë lojtarëve me më shumë ndeshje të luajtura në historinë e Shqipërisë. Debutimi i Haxhit erdhi më 30 nëntor 1995 në fitoren 2–0 në një ndeshje miqësore ndaj kombëtares së sapoformuar Bosnja dhe Hercegovina.
Jete personale
Në shkurt 2015, Haxhi u shpall konsull nderi i Shqipërisë në Bullgari.
Shko dhe këtë
Futbollist shqiptar në botë
Referime
Lidhje të jashtme
Altin Haxhi - FSHF
Statstika Altin Haxhi - shqip albaniasoccer
Tifozat - shqip nga tifozatkuqezi
Lindje 1975
Njerëz që jetojnë
Futbollistë shqiptarë
Futbollistë në kombëtaren shqiptare
Futbollistë në Iraklis Thessaloniki FC
Futbollistë në APOEL F.C.
Futbollistë në Superliga Greke
|
4793
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1950
|
1950
|
Ngjarje
21 Janar - Alger Hiss u dënua për pabesi.
26 Janar - India shpall pavarësin.
31 Janar - Presidenti amerikan Harry S. Truman deklaroi se do të zhvillonin bombë hidrogjeni.
KS Dinamo e njohur si Dinamo Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Lindje
Janar
5 Janar:
Chris Stein, kitarist amerikan (Blondie)
Nikolaj Ivanoviç Abramov, futbollist rus (v. 6 gusht 2005)
10 Janar - Ilir Boçka, ministër i shtetit shqiptar
16 Janar - Riza Lahi, (v. 31 dhjetor 2013)
21 Janar - Eglantina Kume, aktore shqiptare
23 Janar - John Greaves, muzikant anglez (Henry Cow] National Health)
25 Janar - Jean-Marc Ayrault, politikan francez
26 Janar - Jörg Haider, politikan austriak
27 Janar:
Agim Qirjaqi, aktor shqiptar (v. 2010)
György Acs, vrasësi serial hungarez (v. 29 gusht 2022)
30 Janar - Richard Ebeling, ekonomist amerikan
Shkurt
1 Shkurt - Zoran Kalezić, këngëtaret serbo-malazeze (v. 2023)
7 Shkurt - Susan Taslimi, regjisore iraniane
9 Shkurt - Andrew N. Meltzoff, psikolog amerikan
10 Shkurt - Demir Krasniqi, (v. 20 gusht 2021)
12 Shkurt - João W. Nery, shkrimtar dhe psikolog brazilian (v. 26 tetor 2018)
20 Shkurt - Flora Uka, edituese zëri shqiptare
22 Shkurt:
Lenny Kuhr, Këngëtarja holandeze
Genesis P-Orridge, muzikant amerikan (v. 14 mars 2020)
27 shkurt - Enya Nash, Politikan kroat (v. 2011)
Mars
9 Mars - Etyen Mahçupyan, gazetar, shkrimtar dhe kolumnist turk me origjinë armene
13 Mars - William H. Macy, aktor amerikan
14 Mars - Rick Dees, aktor dhe komedian amerikan
17 Mars - Khalilah Ali, Aktorja amerikane
21 Mars - Sergei Lavrov, politikan rus
22 Mars - Goran Bregoviq, muzikantët dhe kompozitorët Bosnja dhe Hercegovina
26 Mars - Martin Short, aktor, komedian, këngëtar dhe shkrimtarë kanadezo-amerikan
30 Mars - Robbie Coltrane, aktor dhe shkrimtar skocez
Prill
5 Prill:
Agnetha Fältskog, pjesëtare në grupin e famshëm Suedez ABBA
Nermine Qorolli Tuda, shkrimtare, mësuese dhe feministe shqiptare
Toshiko Fujita, aktore japoneze
8 Prill - Nobuo Fujishima, futbollist japonez
10 Prill - Fatmir Çela, patriot, filantrop
11 Prill - Bill Irwin, aktor dhe komedian amerikan
12 Prill - Zsolt Papp, shkrimtar, poet, zv dhe avokat hungarez (v. 18 korrik 2022)
13 Prill - Joseph Paul Franklin, Vrasësi serial amerikan (v. 2013)
14 Prill - Mitsuru Komaeda, futbollist japonez
18 Prill - Artur Correia, futbollist portugez (v. 2016)
28 Prill - Jay Leno, aktor dhe komedian amerikan
Maj
10 Maj:
Sabri Hamiti, shkrimtar shqiptarë
Emeric-László Kiss, muzikant hungarez
17 Maj - Janez Drnovshek, politikan slloven (v. 23 shkurt 2008)
22 Maj:
Michio Ashikaga, futbollist japonez
Aleksandër Alavanos, politikan grek
23 Maj - Richard Chase, Vrasësi serial amerikan (v. 1980)
30 Maj - Bertrand Delanoë, politikan francez
Qershor
6 Qershor - Cem Ersever, komandant turk
10 Qershor - Ndriçim Karakaçi, politikan shqiptar
16 Qershor - Balil Gjini, shkrimtar shqiptar
18 Qershor - Bashkim Sykja, ministër i shtetit shqiptar
19 Qershor - Neil Asher Silberman, arkeologë dhe historianë
29 Qershor - Robert Elsie, albanolog kanadez (v. 2017)
Korrik
10 Korrik:
Prokopis Pavllopullos, politikan grek
Hasan Mehmeti, mësues shqiptar (v. 1999)
24 Korrik - Tasin Voka,
27 Korrik - Iliaz Arif Bobaj,
Gushti
5 Gusht - Kujtim Çashku, regjisor dhe skenarist shqiptar
11 Gusht - Steve Wozniak,
16 Gusht - Mirko Cvetkoviqi, politikan serb
27 Gusht - Charles Fleischer, aktor dhe komedian amerikan.
Shtator
3 Shtator - Ylber Zeraliu, përkthyes dhe redaktor i filmave (v. 2005)
11 Shtator - Eijun Kiyokumo, futbollist japonez
15 Shtator - Mirza Masrur Ahmed,
17 Shtator - Narendra Modi, politikan indian
21 Shtator - Bill Murray, regjisor, aktor dhe producent anerikano-irlandez
22 Shtator - Arthur Hájek, jurist dhe politikan sllovak (v. 15 gusht 2022)
24 Shtator - Vilson Xhoni, futbolist kroat
Tetor
2 tetor - Lucas Fuego, politikan dhe mjek sllovak
3 Tetor - John Patrick Shanley, shkrimtar amerikan
4 Tetor:
Alush Gashi, politikan kosovo
Lejla Agolli, kompozitore shqiptare
10 Tetor:
Skender Berani, matematikan shqiptar
Nora Roberts, noveliste amerikane
12 Tetor - Terje Granmo, politikan norvegjez
13 Tetor - Tsutomu Isobe, dublues animesh
17 Tetor:
Jusuf Hatuniq, futbollistë boshnjakë
Richard Nelson, dramaturg dhe libretist amerikan
22 Tetor - Edi Shukriu, shkrimtare, arkeologe dhe historiane (v. 2023)
24 Tetor - Kozo Arai, futbollist japonez
28 Tetor - Muzaffer Tekin, ushtar turk (v. 2015)
29 Tetor:
Rifat Ibërshimi, futbollist shqiptar
Abdullah Gjyl, Presidenti i 11-të turk
Rino Gaetano, kantautor italian (v. 1981)
31 Tetor - Zaha Hadid, Arkitekt irakian dhe britanik (v. 31 mars 2016)
Nëntor
1 Nëntor - Radosav Stojanoviqi, gazetar dhe shkrimtar serb
12 Nëntor:
Nenad Bozikov, avokat i popullit dhe artistëve kroat (v. 9 korrik 2022)
László Pintér (politikan), politikan hungarez
Coen van Vrijberghe de Coningh, aktor dhe muzikant holandeze (v. 15 nëntor 1997)
Hideyuki Tanaka, aktori japonez
18 Nëntor - Namik Selmani, gazetar dhe shkrimtar shqiptar
19 Nëntor - Keizo Imai, futbollist japonez
28 Nëntor:
Ed Harris, aktor amerikan
George Yonashiro, futbollist japonez
Dhjetor
1 Dhjetor - Seiichi Sakiya, futbollist japonez
25 Dhjetor:
Musë Prelvukaj, artist kosovar
Adem Salihaj, zëvendës kryeministër i Kosovës
27 Dhjetor - Esat Teliti, aktor dhe regjisor i mirënjohur shqiptar
30 Dhjetor - Kazuhisa Kono, futbollist japonez
Pa data
Datat e personave më poshtë nuk janë të shënuara në artikujt mbi biografinë e tyre:
- Cengiz Sezici, aktor turk
- Marjam Hatun Molkara, aktiviste iraniane (v. 2012)
- Dhimitër L. Gjoka, shkrimtar shqiptar
- Afërdita Deva - Zuna, pedagoge universiteti
- Zija Shemsiu, veprimtar politik (v. 5 maj 1985)
- Agim Zatriqi, gazetar kosovo
- Hussein Ye, ligjërues në Islam
- Hajdar Salihu, orientalist dhe shkrimtar shqiptar nga Kosova
- Linda Pagli, informatik italian
- Robert Elsie, albanolog, shkrimtar dhe përkthyes
- Qemal Koni, (v. 2006)
- Behçet Cantürk, kriminalist kurd (v. 1994)
- Hamëz Jashari, ushtar kosovar (v. 1998)
- Giuseppe Emilio Gay,
- Sonia Manzano, aktor amerikan
- Agim Qena, Karikaturë shqiptare (v. 2005)
- Irfan Abidi, dijetarë pakistanez (v. 1997)
- Zeqir Alizoti, skulptor shqiptar
- Nitza Margarita Cintrón, shkencëtare portorikane
Vdekje
3 Janar - Emil Jannings, aktor
21 Janar - George Orwell, shkrimtar britanik (l. 1903)
Kalendari
Vite
|
4794
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1956
|
1956
|
Ngjarje
Filloi festivali i parë i Festivalit Evropian të këngës.
KS Dinamo e njohur si Dinamo Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Lindje
12 janar - Nikolai Noskov, muzikant rus
4 nëntor - Jordan Rudess, sintisajzerist (Dream Theater)
9 dhjetor - Jean-Pierre Thiollet, autor francez
15 dhjetor - William Orbit, kompozitor dhe producent anglez
26 dhjetor - Noel Malcolm, shkrimtar, historian, poliglot dhe gazetar britanik
Vdekje
Kalendari
Vite
|
4795
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1973
|
1973
|
Ngjarje
20 janar - Richard Nixon, merr mandatin e dytë si president i SHBA
27 janar - SHBA tërhiqet nga Lufta e Vietnamit me firmosjen e traktit të paqes në Paris
3 prill - Realizohet telefonata e parë me aparat telefonik Celular
4 prill - Inaugurohet Qendra Tregëtare Botërore në New York
1 qershor - Junta ushtarake Greke rrëzon monarkinë në pushtet dhe krijon republikë
30 tetor - Inaugurohet Ura e Bosforit në Turqi me të cilën lidhet Europa dhe Azia në Bosfor
KS Dinamo/Dinamo Tirana u bë kampion i Shqipërisë në futboll.
Lindje
9 janar - Sean Paul, këngëtar Xhamaikan
4 prill - Loris Capirossi, motoçiklist Italian
10 prill - Roberto Carlos, futbollist Brazilian
15 prill - Afrim Bunjaku, hero i Kosovës
1 qershor - Heidi Klum, modele Gjermane
12 korrik - Christian Vieri, futbollist Italian
26 korrik - Kate Beckinsale, aktore Angleze
6 gusht - Vera Farmiga, aktore Amerikane
8 gusht - Filippo Inzaghi, futbollist Italian
19 gusht - Marco Materazzi, futbollist Italian
24 gusht - Dave Chappelle, komedian dhe aktor amerikan
12 shtator- Paul Walker, aktor Amerikan
13 shtator- Fabio Cannavaro, futbollist Italian
13 tetor - Dritëro Agolli, poet, prozator dhe publicist
26 tetor - Seth MacFarlane, animator, autor filmi, producent, regjisor, dhe dublues amerikan
29 nëntor - Ryan Giggs, futbollist Uellsian
Vdekje
8 prill - Pablo Picasso, artist Spanjoll
15 shtator- Gustaf VI Adolf i Suedisë, mbret i Suedisë
26 shtator- Anna Magnani, aktore Italiane
|
4796
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1976
|
1976
|
Ngjarje
KS Dinamo/Dinamo Tirana u bë kampion i Shqipërisë në futboll.
1 dhjetor - Antigua dhe Barbuda antarsohet në OKB.
5 tetor - Përurohet Uzina e Uresë në Fier.
26 dhjetor - Hyn në fuqi Kushtetuta e re e Shqipërisë ku shteti shqiptar emërohet Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë.
Lindje
2 Prill - Daisuke Namikawa, dublues animesh
9 Gusht - Audrey Tautou, aktore franceze
Vdekje
7 korrik - Abaz Kupi ushtarak dhe veprimtar i çështjes kombëtare gjatë dhe mbas Luftës së Dytë Botërore (L. 1892)
? - Llukë Karafili (pseud. Bardhyli) arsimtar, bibliofil, studiues dhe publicist shqiptar.
|
4797
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1977
|
1977
|
Ngjarje
KS Dinamo e njohur si Dinamo Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Lindje
20 maj - Rrahaman Fetahu aktor nga Kosova
2 shkurt - Shakira, këngëtare kolumbiane
23 prill - John Cena, mundës amerikan
15 shtator - Tom Hardy, aktor anglez
Vdekje
25 dhjetor - Charlie Chaplin, regjisor, aktor dhe komedian anglez (l. 1889)
|
4798
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1986
|
1986
|
Ngjarje
11 janar - Zyrtarisht u hap Gateway Bridge, Brisbane në Queensland, Australi.
13 janar - Filloi lufta qytetare në Jemen.
KS Dinamo e njohur si Dinamo Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Lindje
26 janar - Matt Heafy, muzikant amerikan
8 shkurt - Agnesa Vuthaj, Miss Kosova dhe Miss Albania
12 maj - Vesa Luma, këngëtare kosovare
2 korrik - Lindsay Lohan, aktore amerikane
19 shtator - Angelina Valentine, aktore pornografike
7 nëntor - Toro y Moi, muzikant amerikan
Vdekje
4 janar - Christopher Isherwood, shkrimtar anglez
10 janar - Jaroslav Seifert, shkrimtar çek fitues i çmimit Nobel (L. 1901)
14 tetor - Bilal Xhaferri, shkrimtar shqiptar (L. 1935)
15 tetor - Metush Krasniqi, atdhetar dhe simbol i rezistences kombëtare shqiptare (L. 1928)
|
4801
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1959
|
1959
|
Ngjarje
SK Tirana, e njohur edhe si 17 nëntori Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Përfundon kolektivizimi i bujqësisë në të gjitha zonat fushore dhe në një pjesë të zonave kodrinore. Rreth 85% e të gjithë sipërfaqes së tokës që zotëronte fshatarësia ndodhet tashmë e kolektivizuar.
Lindje
16 janar - Sade Adu, këngëtare nigerio/britanike
Vdekje
Kalendari
Vite
|
4802
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1970
|
1970
|
Ngjarje
SK Tirana, e njohur edhe si 17 nëntori Tirana kampione e Shqipërisë në futboll.
Shkolla e mesme e punëve të brendshme ne Vushtrri
U krijua grupi i parë speleologëve shqiptarë nga Gëzim Uruçi.
25 tetor - Përfundoi elektrifikimi i plotë i Shqipërisë.
Lindje
27 mars - Gaia Zucchi aktore italiane
19 shtator - Yuka Imai dubluese japoneze seiyu
Vdekje
8 shtator - - Dhimitër Beratti, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë
|
4819
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/1994
|
1994
|
Ngjarje
Sport
KF Teuta, e njohur edhe si KS Lokomotiva Durrës kampione e Shqipërisë në futboll.
Lindje
19 gusht - William Jefferson Clinton, kryetar i Sh.B.A
Vdekje
26 qershor - A. den Doolaard, shkrimtari hollandez (l. 1901)
|
4821
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20boksier%C3%ABve%20shqiptar%C3%AB
|
Lista e boksierëve shqiptarë
|
Kjo është lista e boksierëve më të dalluar shqiptarë në arenën kombëtare dhe atë ndërkombëtare.
Përfaqësues të Shqipërisë
Nuri Seferi
Kreshnik Qato
Dardan Zenunaj
Sefer Seferi
Elvir Muriqi
Esard Disha(2006-2021)
Armand Cullhaj
Xhuljo Vrenozi
Altin Pepa
Festim Lama
Albi Sadikaj
Sidrit Bregu
Përfaqësues të Kosovës
Timy Shala (Shpëtim Shala)
Ylli Rashiti
Flamur Elezaj
Xhavit Visoka
Ilir Canolli
Bujar Sejdiu
Përfaqësues të Gjermanisë
Mike Keta (Gjetan Keta)
Luan Krasniqi
Festim Kryeziu (Timo Schwarzkopf)
Senad Gashi
Robin Krasniqi (Haxhi Krasniqi)
Juergen Uldedaj
Besar Nimani
Arijan Sherifi
Shefat Isufi
Përfaqësues të Zvicrës
Arnold Gjergjaj
Erzen Rrustemi
Agron Xhila
Tefik Bajrami
Disarjot Gashi
Ramadan Hiseni
Haxhi Duraj
Nasi Hani
Butrint Rama
Sevdail Sherifi
Përfaqësues të Australisë
Ibrahim Balla
Qamil Balla
Përfaqësues të Mbretërisë së Bashkuar
Eder Kurti
Përfaqësues të Shteteve të Bashkuara
Stivens Bujaj
Skender Halili
Enver Halili
Përfaqësues të Suedisë
Naim Terbunja
Përfaqësues të Italisë
Orial Kolaj
Përfaqësues të Maqedonisë
Fatlum Zhuta
Përfaqësues të Kroacisë
Agron Smakiqi
Mirsad Ahmeti
Përfaqësues të Finlandës
Fitim Latifi
Përfaqësues të Austrisë
Gëzim Tahiri
Astrit Klimenta
Përfaqësues të ish Jugosllavisë
Aziz Salihu
Ahmet Shala
Afrim majanci
Ali Halimi
Agim Tahiraj
Agim Latifi
Aziz Salihu
Bajram Hashani
Shpetim Shala
Disariot Gashi
Liridon Krasniqi
Ziadin Rama
Bashkim Neziri
Saud Shala
Petrit Dobroshi
Besim Gashi
Bashkim Shala
Beqir Berisha
Besim Brahimi
Enver Hajredini
Cenë Pushkolli
Eset Krajkova
Faruk Ramadani
Faton Ramadani
Faton Salihu
Fefzi Izmaku
Haki Bulliqi
Haki Peci(Luci)
Ilmi Zena
Ismet Dobratiqi
Ismet Haziri
Jurgen Uldedaj
Jeton Plakaj
Muharem Gjocaj
Kreshnik Qato
Luan Krasniqi
Mehmedali Tyrbedari
M. Bogujevci
Myhedin Tyrbedari
Nazif Gashi
Pajazit Halimi
Qamil Pajaziti
Shaip Krasniqi
Shefki Bogujevci
Haxhi Krasniqi
Lidhje të jashtme
Boksierë shqiptarë
Të tjerë
|
4822
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kreshnik%20Qato
|
Kreshnik Qato
|
Kreshnik Qato lindi më 13 gusht 1978 në Durrës.
Qato është kampion i botës në peshat super të mesme në boks. Ai posedon brezin e artë të federatës IBC (org. International Boxing Council). Gjithashtu ai është kampion në fuqi i Evropës Lindore dhe është boksier i Federatës Shqiptare të Boksit (FSHBo).
Qato ka akuzuar ish manaxherët e tij, përfshirë Besnik Berishan, për kërcënime dhe shpifje ndaj tij nëpërmjet një mesazhi të dërguar tek "Gazeta Shqiptare"
Tituj të veprave
Boks
Kampion i Evropës Lindore
Brezi i artë i federatës IBC
Shënime
Shiko dhe këtë
Lista e boksierëve shqiptarë
Sportistët më të dalluar shqiptar
Lidhje të jashtme
Biografi shqiptarësh
Boksierë shqiptarë
Lindje 1978
Njerëz nga Durrësi
Njerëz që jetojnë
|
4823
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Adrian%20Aliaj
|
Adrian Aliaj
|
Adrian Aliaj (lindur më 24 Shtator 1976) është një ish futbollist profesionist shqiptar i cili luante si mbrojtës.
Karriera me klube
Aliaj e filloi karrierën e tij te Partizani në Shqipëri ku ai bëri debutimin e tij si futbollist profesionist në moshën 16 vjeçare, dhe në sezonin tjetër shkoi në Kroaci. Ai gjithashtu ka luajtur me Standard Liege në Belgjikë për dy vite përpara se të shkonte në Izrael për të luajtur me Maccabi Petah Tikva. Ai më pas u rikthye në Belgjikë duke luajtur me klubet R.A.A. La Louviere dhe R. Charleroi S.C.. Pas kësaj, ai kaloi në Francë ku luajti për një sezon te Stade Brest 29. Ai u largua nga klubi në verën e vitit 2006 për t'u transferuar te klubi kroat i divizionit të dytë NK Solin. Në vitin 2007, ai u transferua në Arabinë Saudite për të luajtur me klubin Al Nassr FC ku mbylli karrierën e tij si futbollist.
Karriera ndërkombëtare
Aliaj ka shijuar një karrierë të mirë ndërkombëtare me kombëtaren shqiptare. Ai ka luajtur 29 ndeshje nga viti 2002 e deri në vitin 2006 dhe ka shënuar tetë gola për vendin e tij, një numër jo normal për një mbrojtës.
Më 13 shkurt 2002, në moshën 25 vjeç, Aliaj bëri debutimin e tij me kombëtaren në një ndeshje miqësore kundër Luksemburgut që u mbyll në barazim pa gola. Ai gjithashtu luajti 90 minuta në suksesin historik 3–1 kundër Rusisë në kualifikueset e Euro 2004. Pas kësaj, për të do të vinin një seri golash në ndeshje miqësore që filloi me dygolëshin në humbjen 5–3 kundër Portugalisë më 11 tetor 2003. Aliaj do të shënonte dhe tre miqësoret e ardhshme në Tiranë; në fitoren 2–0 kundër Estonisë dhe në fitoret 2–1 kundër Suedisë dhe Islandës. Ai shënoi sërisht kundër Estonisë, por këtë herë në barazimin 1–1 në miqësoren e luajtur më 28 prill 2004 në Tallinn. Pas kësaj, ai numëronte gjashtë gola në pesë ndeshjet e fundit miqësore.
Aliaj do të mbahet mend gjatë për supergolin e shënuar me goditje dënimi nga 30 metra kundër Greqisë (në atë kohë kampione europe) në ndeshjen kualifikuese të Kupës së Botës 2006 ku Shqipëria fitoi me rezultatin 2–1 në Qemal Stafa. Ky është i vetmi gol që ka shënuar në kompeticionet zyrtare. Aliaj shënoi golin e tetë dhe të fundit me kombëtaren më 1 mars 2006 në humbjen 2–1 kundër Lituanisë. Ai luajti ndeshjen e fundit me kombëtaren më 11 tetor 2006 në humbjen 2–1 jashtë fushe kundër Hollandës, ndeshje e vlefshme për kualifikueset e Euro 2008. Në janar 2007, ai deklaroi tërheqjen nga futbollit ndërkombëtarë në moshën 29 vjeçare.
Golat me kombëtaren
Lista e golave dhe rezultateve me kombëtaren shqiptare
Statistikat
Referime
Lidhje të jashtme
Adrian Aliaj - Profili i lojtarit te UEFA
Profili te Soccerway.com
Lindje 1976
Njerëz që jetojnë
Njerëz nga Vlora
Futbollistë shqiptarë
Futbollistë në KF Partizani
Futbollistë në Hannover 96
Futbollistë në HNK Hajduk Split
Futbollistë në Standard Liège
Futbollistë në Maccabi Petah Tikva
Futbollistë në R.A.A. Louviéroise
Futbollistë në R. Charleroi S.C.
Futbollistë në Rot-Weiß Oberhausen
Futbollistë në Stade Brest 29
Futbollistë në NK Solin
Futbollistë në Kategoria Superiore
Futbollistë në 2. Bundesliga
Futbollistë në Prva HNL
Futbollistë në Ligue 2
|
4829
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Prejardhja%20e%20fjal%C3%ABs%20Kosov%C3%AB
|
Prejardhja e fjalës Kosovë
|
Fjala "Kosovë" rrjedh nga fjala shqipe me të cilën përkufizohet një pjesë e tokave ilire që gjendeshin nën provicën romake Dardania.
Përndryshe kjo ishte një temë serioze e viteve 1985 - 1987 në mes të intelektualëve shqiptar dhe serb që kryesisht nxitej nga motivet politike.
Shiko edhe këtë
Origjina e fjalës Kosovë - libër në Wikibooks
Etimologji
Historia e Kosovës
|
4834
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ushtria%20%C3%87lirimtare%20e%20Kosov%C3%ABs
|
Ushtria Çlirimtare e Kosovës
|
Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) ishte forcë politiko–ushtarake e popullit shqiptar të Kosovës e cila ishte aktive mes viteve 1990–1999. UÇK-ja kishte zanafillën nga Lëvizja Popullore e Kosovës. Si Lëvizja Popullore ashtu edhe UÇK-ja realizoi veprimtarinë e vet si brenda ashtu edhe jashtë Kosovës.
Pararendësit ushtarakë të UÇK-së filluan në fund të viteve 1980 me rezistencë të armatosur ndaj policisë jugosllave duke u përpjekur të merrte aktivistët shqiptarë në paraburgim. Në fillim të viteve 1990 pati sulme ndaj forcave të policisë dhe zyrtarëve të shërbimit sekret që abuzuan me civilët shqiptarë. Nga mesi i vitit 1998 UÇK-ja ishte e përfshirë në betejë frontale edhe pse ishte më e madhe se numri dhe jashtë armëve. Konflikti u përshkallëzua nga 1997 e tutje për shkak të ushtrisë jugosllave që u kundërpërgjigj me një goditje në rajon që rezultoi në dhunë dhe zhvendosje të popullsisë. Gjakderdhja, spastrimi etnik i mijëra shqiptarëve që i çuan në vendet fqinje dhe potenciali i tij për të destabilizuar rajonin provokoi ndërhyrje nga organizatat ndërkombëtare, si Kombet e Bashkuara, NATO dhe OJQ-të. NATO mbështeti UÇK-në dhe ndërhyri në emër të saj në mars 1999.
Në shtator 1999, me përfundimin e luftimeve dhe një forcë ndërkombëtare brenda Kosovës, UÇK-ja u shpërbë zyrtarisht dhe mijëra anëtarë të saj hyrën në Trupat Mbrojtëse të Kosovës (TMK), një trup civil i mbrojtjes emergjente që zëvendësoi UÇK-në dhe Forcën Policore të Kosovës, siç ishte parashikuar në Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Përfundimi i Luftës së Kosovës rezultoi në shfaqjen e grupeve guerile dhe organizatave politike të dala nga UÇK-ja duke vazhduar luftimet e dhunshme në Luginën e Preshevës (1999–2001) dhe Maqedoninë veriperëndimore (2001), të cilat rezultuan në bisedime paqeje dhe të drejta më të mëdha shqiptare. Ish–drejtuesit e UÇK-së gjithashtu hyrën në politikë, disa prej tyre arritën në zyra të rangut të lartë.
UÇK-ja mori fonde të mëdha nga organizatat e diasporës shqiptare. Ka pasur akuza se ka përdorur narkoterrorizëm për të financuar operacionet e saj. Në Prill 2014, Kuvendi i Kosovës shqyrtoi dhe miratoi krijimin e një gjykate speciale për të gjykuar rastet që përfshinin krime dhe abuzime të tjera të rënda të supozuara të kryera në 1999–2000 nga anëtarët e UÇK-së. Në qershor 2020 Dhomat e Specializuara të Kosovës dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar ngritën aktakuzë për krime kundër njerëzimit dhe krime lufte kundër një numri të ish–pjesëtarëve të UÇK-së, përfshirë presidentin e Kosovës Hashim Thaçi.
Fazat e veprimtarisë
Faza e parë
Faza e parë (1981-1990) ishte faza e kristalizimit të idesë së luftës së armatosur, që u karakterizua nga përpjekjet për organizimin politik dhe për ngritjen e ndërgjegjes kombëtare në nivelin e përgjegjësisë historike.
Faza e dytë
Faza e dytë (pranverë 1991 – shkurt
1998) ishte faza e organizimit konkret të njësiteve të vogla guerile dhe fillimi i aksioneve të armatosura kundër policisë serbe. Në vitin 1991 një grup atdhetarësh të ardhur nga Kosova, Zvicra e vende të tjera, me Adem Jasharin në krye, u stërvitën ushtarakisht për rezistendcë të armatosur guerile. Adem Jashari i pari krijoi grupin e Drenicës dhe në vitin 1992 filloi aksionet e para luftarake. Më 5 prill 1993, në kullën e tij u organizua një mbledhje me luftëtarët e njësiteve guerile dhe veprimtarët politikë. Adem Jashari propozoi që të gjitha aksionet të kryheshin në emër të Ushtrisë së Kosovës. Në këtë mbledhje u mor vendimi për emërimin e Adem Jasharit Komandant i Përgjithshëm i Ushtrisë së Kosovës, e cila në vjeshtën e vitit 1994 mori emrin Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK).
Adem Jashari i bashkërendoi veprimet me zonat e tjera, si me grupin e Llapit – që udhëhiqej nga Zahir Pajaziti etj. me grupin e Dukagjinit që drejtohej nga Luan Haradinaj, Ardian Krasniqi etj. Në nëntor të vitit 1994, pas aksionit në Drenas (ish-Gllogofc),, UÇK-ja doli me komunikatën e parë, duke marrë mbi vete të gjitha aksionet e kryera që deri atëherë kishin mbetur anonime. Hapur në publik, ajo u shfaq më 28 nëntor 1997, gjatë ceremonisë së varrimit të arsimtarit Halit Geci nga Llausha e Skenderajt, të vrarë nga policia serbe. Në atë ceremoni, në tribunë u ngjitën të veshur me uniformën e UÇK-së luftëtarët e UÇK-së dhe komandantët e ardhshëm: Rexhep Selimi, Mujë Krasniqi dhe Daut Haradinaj. Në shkurt – mars 1998, Adem Jashari me njësitin e tij ushtarak, vuri nën kontrollin e UÇK-së territorin e Drenicës. Forca të shumta ushtarako-policore të armatosura me autoblinda e artileri të rendë sulmuan Drenicën. Adem Jashari luftoi tri ditë e net nga kulla e tij, së bashku me gjithë lagjen Jashari e familjen prindër, vëllezër, gra dhe fëmijë. Asnjë nga anëtarët e familjes dhe shumë nga farefisi nuk pranuan të largohen, por luftuan derisa ranë heroikisht 56 veta: burra, gra dhe fëmijë nga mosha 5 deri 74 vjeç, të gjithë sa u gjendën në kullat e Jasharajve luftuan deri ne vdekje.
Me vendim të SHP të UÇK-së Adem Jashari është shpallur komandant legjendar dhe Hero Kombëtar nga Presidenti Thaçi.
Faza e tretë
Faza e tretë (mars 1998 – shtator 1998) filloi pas rënies së Adem Jasharit, kur UÇK-ja u rrit me shpejtësi dhe u shtri menjëherë në të gjitha viset dhe anët e Kosovës. Gjatë kësaj faze UÇK-ja çliroi zona të tëra, krijoi bazat e veta strategjike, u armatos, u krijuan repartet e rregullta, të cilat përgatiteshin në qendrat e stërvitjes, sipas kushteve të një ushtrie bashkëkohore. Në pranverë dhe verë 1998, UÇK-ja vuri nën kontroll degëzimet e rrugëve më strategjike në Kosovën qendrore. Forcat ushtarako-policore serbe u detyruan të tërhiqen nëpër qytetet e mëdha të Kosovës. Takimi i diplomatit amerikan Richard Hollbruk (qershor 1998) me përfaqësuesit e UÇK-së në Junik, shënoi njohjen e saj nga SHBA-ja dhe, më pas nga Evropa, gjë që u konkretizua më Konferencën Ndërkombëtare të Rambujesë për Kosovën, kur UÇK-ja u njoh ndërkombëtarisht, dhe mori rolin udhëheqës në delegacionin shqiptar. Mësymja e madhe serbe në gusht – shtator 1998, i shkaktoi UÇK-së humbje dhe e detyroi të lëshonte një pjesë të madhe të zonave të lira. Ajo u tërhoq në zonat malore. Forcat ushtarake serbe u futën nëpër fshatra dhe në zonat urbane, që mbaheshin nga UÇK-ja, si Rahoveci, Malisheva etj, dhe kryen masakra, djegie e shkatërrime të mëdha, për të larguar popullsinë , që ishte mbështetja kryesore e UÇK-së.
Faza e katërt
Faza e katërt (tetor 1998 – qershor 1999) filloi pas mësymjes serbe, kur UÇK-ja, megjithëse mori goditje të rëndë nuk u asgjësuan, siç ishte qëllimi e siç deklaronte Serbia; UÇK-ja u bë dhe më e fortë se më parë; u riorganizua shpejt me formacione më të mëdha, në brigada. Kjo fazë u karakterizua nga zhvillimi i luftimeve në të gjithë hapësirën e Kosovës, pa vija fronti të përcaktuara, duke dhënë goditje më të fuqishme armikut shekullor. Bazat strategjike, Shtabi i Përgjithshëm, spitalet, radioja “Kosova e lirë” dhe agjencia “Kosovapress” etj, u mbrojtën me çdo kusht në Malet e Berishës. Qenë bërë edhe përgatitjet për botimin e një gazete të kohëpaskohshme te "Radio-Kosova e Lirë" dhe "Kosovapresi", mirëpo mungonin kushtet elementare; pastaj filluan sulmet e armikut dhe u kufizuan mundësitë për një botim të shpejtë.
Në këtë fazë, krahas mobilizimit vullnetar, me vendim të Shtabit të Përgjithshëm u zbatua edhe mobilizimi i detyrueshëm për luftë. Thirrjes për luftë iu përgjigje vullnetarisht populli, por edhe një pjesë e konsiderueshme të emigruarish, djem e vajza që jetonin e punonin në vendet e Evropës Perëndimore, në SHBA e gjetiu. Në SHBA u krijua “Batalioni Atlantik”, i cili, pasi u stërvit dhe u armatos jashtë Kosovës, u fut në luftë në frontin e Koshares dhe në atë të Pashtrikut.
Strategjia e luftës së Kosovës përbëhet nga dy pjesë: strategjia politike dhe strategjia ushtarake:
Strategjia politike përmbante konceptin e ndërgjegjësimit e të mobilizimit të popullit shqiptar të Kosovës për luftën e armatosur kundër pushtimit serb, si e vetmja rrugë për fitoren e lirisë, duke siguruar mbështetjen mbarëkombëtare dhe duke bindur faktorin ndërkombëtar për drejtësinë e luftës. Kjo strategji u përpunua nga Drejtoria Politike e UÇK-së.
SHP i UÇK-së, jo pa vështirësi, ia arriti qëllimit të bindte shqiptarët për mundësitë e mposhtjes së Serbisë me luftë dhe faktorin ndërkombëtar për ta njohur dhe mbështetur luftën e drejt të shqiptarëve. U hodh poshtë çdo akuzë ndaj UÇK-së, si forcë “terroriste”, si lëvizje revolucionare “marksiste-leniniste” apo si lëvizje “fundamentaliste islamike”. Përpunimi i strategjisë politike, bazuar në parimet universale të dokumenteve ndërkombëtare dhe të zbatuara me korrektësi në fushën e luftës nga UÇK-ja, e cila nuk vriste gra e fëmijë, civilë të paarmatosur, robërit e luftës i trajtonte me humanizëm, në përputhje me normat ndërkombëtare të luftës etj, e bindi botën demokratike për drejtësinë e luftës që zhvillonte dhe siguroi mbështetjen e SHBA-së e të NATO-s, si faktorë të fuqishëm të jashtëm për çlirimin e Kosovës.
Strategjia ushtarake përmblidhte konceptin e vazhdimësisë në rritje të luftës së armatosur, duke kaluar nga njësitet e vogla në njësi të mëdha, derisa e gjithë Kosova të ngrihej në këmbë dhe të shndërrohej në forcë asgjesuese për armikun, për ta detyruar atë të largohej nga toka e okupuar e Kosovës. Megjithë përpjekjet që u bënë, nuk u arrit që i gjithë populli të përfshihej në luftë për shkakun kryesor se i mungonin armët.
Taktika e luftës evoloi sipas fazave. Në fazën e dytë – luftë sipas taktikës guerile, në fazën e tretë – krijimi i zonave të lira, bllokimi i rrugëve të komunikacionit dhe mbrojtja e zonave të lira nëpërmjet luftës ballore nga pozicione të përgatitura me punime xheniere. Taktika e luftës pozicionale iu imponua UÇK-së nga domosdoshmëria e mbrojtjes së popullsisë prej masakrave serbe. Përdorimi i kësaj taktike, me anën e së cilës u krijuan zona të tëra të lira, ia rriti shpejt autoritetin UÇK-së në Kosovë e në botë. Në fazën e katërt, të mësymjes së madhe serbe për spastrimin rrënjësor etnik të Kosovës, ishte e pamundur të zhvillohej kudo luftë ballore. Prandaj u hoq dorë nga mbajtja me çdo kusht e zonave të lira, përveç bazave strategjike dhe korridoreve të furnizimit. Në këtë fazë u kalua në luftën pa front të rregullt, duke dhënë goditje të fuqishme me reparte e brigada në të gjithë Kosovën. Këtë e diktoi edhe fakti se me fillimin e bombardimeve të NATO-s, forcat serbe u shkoqën, u shpërndanë e u maskuan nëpër qendra të banuara, në shtëpitë dhe pronat e shqiptarëve. Veprimet e UÇK-së, gjatë kësaj kohe, u bashkërenduan me sulmet ajrore të NATO-s.
Organizimi
Shtabi i Përgjithshëm
Shih artikullin kryesor: Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës
Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ishte selia qendrore dhe struktura udhëheqëse e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Përbërja
Në fazën e parë u krijuan grupet e vogla guerile, sipas skemave tepër konspirative të luftës ilegale. Në fazën e dytë u zgjeruan grupet, u rrit numri i luftëtarëve, u njohën komandantët. Në fazën e tretë u krijuan repartet e organizuara nga oficerë profesionistë, që erdhën në Kosovë nga Kroacia, Bosnja, si dhe nga ata që kishin dezertuar nga ushtria jugosllave e disa vullnetarë nga Shqipëria. UÇK-ja mori plotësisht formë të rregullt, me rreshtim organik, me uniformë, me armatim, me kazerma dhe qendra stërvitore etj, brenda në Kosovë dhe jashtë saj. Në fazën e fundit të katërt, struktura organizative u ndërtua me brigada, si njësi më të fuqishme luftarake. Në maj 1999 struktura e UÇK-së përbëhej nga:
Shtabi i Përgjithshëm dhe 7 Zona Operative:
Zona Operative Nr.1 e Drenicës me 4 brigada;
Zona Operative Nr.2 e Pashtrikut me 6 brigada;
Zona Operative Nr.3 e Dukagjinit me 8 brigada;
Zona Operative Nr.4 e Shalës me 4 brigada;
Zona Operative Nr.5 e Llapit me 4 brigada;
Zona Operative Nr.6 e Nerodimjes me 3 brigada;
Zona Operative Nr.7 e Karadakut me 3 brigada.
Kjo ushtri arriti një efektiv nga 40.000 deri në 50.000 personel. Me këtë forcë UÇK-ja përballoi mësymjen serbe të pranverës 1999 dhe në aleancë me NATO-n, ajo nga toka dhe Aleanca nga ajri, e detyruan ushtrinë serbe ta lëshonte Kosovën. Më 10 qershor 1999, UÇK-ja u fut ngadhënjyeshëm në Prishtinë dhe në qytetet e tjera të Kosovës, duke i sjellë popullit të vet lirinë e ëndërruar në shekuj.
Logjistika
Problemi më i vështirë për UÇK-në ishte furnizimi me armë e municione. Ato u siguruan jashtë Kosovës e u futën në Kosovë, duke kapërcyer vështirësi e pengesa të jashtëzakonshme, që kushtuan shumë jetë njerëzish. Një pjesë e vogël u siguruan nga perëndimi e nga tregtarët e vendeve për rreth. Armatimi i UÇK-së ishte armatim i lehtë: automatikë, mitraloza, mortaja dhe topa kundërtanke. Kontributin më të madh për logjistikën e UÇK-së e dhanë populli i Kosovës, djemtë e Kosovës, emigrantë në Perëndim, nëpërmjet financimit të grumbulluar në fondin ”Atdheu në rrezik, Vendlindja thërret”.
Udhëheqja
Pas masakrave të shumta të serbëve ndaj shqiptarëve në Kosovë UÇK-ja filloi aktivitet e saja ushtarake duke formuar zonat komanduese në krye me Shtabin e Përgjithëshëm të UÇK-së, ku Drejtues Politik u zgjodh Hashim Thaqi dhe Komandant i Shtabit të Përgjithshëm u zgjodh Gjeneral Lejtnant Agim Çeku nga Dukagjini.
Shtabi i Përgjithshëm u themelua në nëntor të vitit 1994, kur doli komunikata e parë.
Në mbledhjen themeluese morën pjesë: Adem Jashari, Xhavit Haziri, Nait Hasani, Azem Syla, Xhavit Haliti, Sokol Bashota e më vonë iu bashkangjit edhe Zahir Pajaziti etj. Shtabi i Përgjithshëm u zgjerua dhe u kualifikua me zhvillimin e luftës dhe rritjen e UÇK-së. Ai përbëhej nga dy pjesë kryesore: drejtoria politike e drejtuar nga Hashim Thaçi dhe shtabi ushtarak, i përbërë nga drejtoritë operative: të zbulimit, të logjistikës, të personelit dhe mobilizimit, të ndërlidhjes, të financës, të policisë ushtarake, të informimit, etj. Shtabi ushtarak u drejtua nga Komandant i Përgjithshëm i UÇK-së Azem Syla. Anëtarë të shtabit ishin: Hashim Thaçi, Sokol Bashota, Jakup Krasniqi, Bislim Zyrapi, Rexhep Selimi, Kadri Veseli, Ramë Buja, Lahi Ibrahimaj Fatmir Limaj etj. Në përbërje të drejtorisë politike qenë: Adem Demaçi, Xhavit Haliti, Bardhyl Mahmuti, Jakup Krasniqi, Ramë Buja etj. Karakteristikat kryesore të UÇK-së ishte Lufta e drejt dhe përcaktimi për t’u sakrifikuar për lirinë e atdheut.Aktet e saj të heroizmit përbëjnë pika kulmore nga më të lartat që njeh historia jonë kombëtare e kohës më të re.
Pas përfundimit të luftës në Kosovë më 1999, në pajtim me marrëveshjet e dala nga bisedimet e Rambujesë mes delegacionit kosovar dhe përfaqësuesve të OKB-së, UÇK-ja u transformua në Trupat Mbrojtëse të Kosovës.
Vlerësimet ndërkombëtare
Ushtria shqiptare
Shqipëri etnike
UÇK|Ushtria Çlirimtare e Kosovës|Historia e Kosovës|UÇK
UÇK
Historia moderne e Kosovës
Ushtri
Ushtria Çlirimtare e Kosovës
Shiko edhe
Lufta e Kosovës
Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës
Ushtria Çlirimtare Kombëtare
Ushtria Çlirimtare për Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc
Lidhje të jashtme
Thyrja e Kufiri Film dokumentar i RTK-së
UÇK gjatë ushtrimeve
Dokumentar nga lufta dhe pas luftës
https://web.archive.org/web/20160205083629/http://www.shiluck.org/
https://www.facebook.com/Ushtriteclirimtare/
Referime
Ushtria shqiptare
Shqipëri etnike
UÇK|Ushtria Çlirimtare e Kosovës|Historia e Kosovës|UÇK
UÇK
Historia moderne e Kosovës
Ushtri
Ushtria Çlirimtare e Kosovës
|
4848
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/26%20Qershor
|
26 Qershor
|
26 qershor është dita e 177 e Kalendari Gregorian prandaj mbeten 188 ditë deri fundi i vitit.
Ngjarje
1945 - Firmoset statuti i Kombeve të Bashkuara.
1963 - John F. Kennedy flet fjalët e famshme "Ich bin ein Berliner" në një vizit në Berlinin Perëndimorë.
1976 - Hapet CN Tower, struktura e ngrihetur e lirë nga toka më e gjatë.
1979 - Muhammad Ali tërhiqet.
2006 - Republika e Malit të Zi bëhet anëtari i 192 i Kombeve të Bashkuara.
2006 - Zbulohet Kari sateliti natyror i Saturnit.
2012 - Fillojnë transmetimet dy kanalet digjitale RTSH HD dhe RTSH Sport.
2015 - Legalizimi i martesave homoseksuale (LGBT) ne SH.B.A
Lindje
1824 - William Thomson, fizikant anglez
1892 - Pearl S. Buck, letrae amerikane
1917 - Idriz Ajeti, shkrimtar dhe akademik shqiptar
1925 - Pavel Ivanovič Beljajev, kosmonaut sovjetik
1933 - Claudio Abbado, dirigent italian
1947 - Peter Sloterdijk, filozof gjerman
1956 - Chris Isaak, këngëtare amerikan
1987 - Div Unik, Rreper Shqiptar
Vdekje
2009 - Michael Jackson, muzikant, këngëtar, autor, kompozitor, koreograf, prodhues dhe valltar amerikan
1994 - A. den Doolaard, shkrimtari hollandez
Festa dhe përvjetore
Dita Ndërkombëtare në Mbështetje të Viktimave të Torturës
Dita Botërore e Luftës kundër Drogës.
Qershor
|
4851
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Dekorata%20%22Nderi%20i%20kombit%22
|
Dekorata "Nderi i kombit"
|
Urdhri “Nderi i Kombit” është një dekoratë nderi e Republikës së Shqipërisë që u jepet qytetarëve shqiptarë që me veprat dhe emrin e tyre nderojnë kombin shqiptar brenda dhe jashtë vendit. Dekorata jepet me dekret nga Presidenti i Shqipërisë. Ky urdhër është i artë.
Deri më tani më ky titull u është akorduar:
Në vitin 1996
Ibrahim Kodra (lindi në Ishëm, më 22 prill 1918 - më 7 shkurt 2006 vdiq në Milano) ishte një piktor shqiptar me famë ndërkombëtare. Kodra ajo është konsideruar si piktori më i rëndësishëm shqiptar i njohur ndërkombëtarisht.
Në vitin 2002
Kahreman Ylli ( 1917 - 1975 nga Leshnjë, Skrapar), statusi i tij ishte udhëheqës i LANÇl, ministër dhe deputet. Profesioni i tij ishte: Politikan, Diplomat, Pedagog. Dekorimi i tij është bërë më 04 shtator 2002 me propozimin nga Këshilli i Qarkut të Beratit.
Gjin Marku ( nga Mirdita), statusi i tij ishte udhëheqës i LANÇl, kuadër drejtues i Ushtrisë. Profesioni i tij ishte: Ushtarak. Dekorimi i tij është bërë pas vdekjes më 04 shtator 2002.
Azem Hajdari ( nga Tropoja), është vrarë para selisë së Partisë Demokratike dhe statusi i tij ishte drejtues i Opozitës dhe deputet i parlamentit të Shqipërisë. Profesioni i tij ishte: Politikan, Diplomat, Pedagog. Dekorimi i tij është bërë më 07 shtator 2002 me propozimin nga Grupimi “dhjetor 90”.
Universiteti Luigj Gurakuqi (Shkodër). Dekorimi i universitetit është bërë më 24 tetor 2002 me propozimin nga Ministrit Arsimit dhe Shkencës, z. L. Memushi.
Nako Perikli Spiru (04 janar 1918 - 20 nëntor 1947 nga Durrësi vetëvrarë), statusi i tij ishte udhëheqës i LANÇl, ministër. Profesioni i tij ishte: Politikan, publicist, ekonomist. Dekorimi i tij është bërë më 12 nëntor 2002 me propozimin nga Instituti i Historisë dhe Akademia e Shkencave.
Át Gjergj Fishta (nga Zadrima), statusi i tij ishte poet kombëtar, patriot. Profesioni i tij ishte: poet, gjuhëtar, publicist, politikan. Dekorimi i tij është bërë më 21 nëntor 2002 me propozimin nga Këshilli i Qarkut të Lezhës.
Elena Gjika (Dora d’Istria) ( 1820 - 1888 nga Rumania me origjinë shqiptare), statusi i saj ishte: patriote. Profesioni i saj ishte: shkrimtare, publiciste. Dekorimi i saj është bërë më 21 nëntor 2002 me propozimin nga Instituti i Historisë dhe Akademia e Shkencave.
Vaçe Hasan Zela ( lindur më 07 prill 1939 nga Lushnja), statusi i saj është Këngëtare në pension. Profesioni i saj ishte: këngëtare. Dekorimi i saj është bërë më 24 dhjetor 2002 me propozimin nga Ministria e Kulturës, Rinisë e Sportit, znj. Arta Dade.
Biblioteka Kombëtare ( themeluar më 1912 në Tiranë ). Institucion kombëtar i edukimit dhe shkencës. Dekorimi i saj është bërë më 27 dhjetor 2002 me propozimin nga Ministrja e Kulturës, Rinisë e Sportit, znj. Arta Dade.
Në vitin 2003
Kadri Gjata (Kumbaro) ( Lindur më 1865 - i vdekur , vinte nga Libohova), statusi i tij ishte: Dëshmor i Atdheut. K. Gjata ishte Veprimtar i Lëvizjes për Pavarësi. Dekorimi i tij është bërë më 10 shkurt 2003 me propozimin nga Bashkia e Libohovës.
Mustafa Beqir Krantja ( Lindur më 10 prill 1921- i vdekur , vinte nga Kavaja), me profesion ishte Dirigjent. Dekorimi i tij është bërë më 10 shkurt 2003 me propozimin nga Bashkia e Libohovës.
Eqerem Çabej ( 1908 - 1980 , vinte nga Gjirokastra), statusi i tij ishte: akademik, Mësues i Popullit, profesor Profesioni i tij ishte, gjuhëtar, albanolog. Dekorimi i tij është bërë më 10 maj 2003 me propozimin nga Ministria Kulturës.
Mirash Ivanaj ( Lindur më 12 shkurt 1891 - i vdekur, vinte nga Trieshi i Malësisë së Madhe) , statusi i tij ishte: Ministër Arsimi. Profesioni i tij ishte prof. dr. jurist. Dekorimi i tij është bërë më 15 shtator 2003 me propozimin nga Ministri i Arsimit dhe Shkencës, zot. L. Memushi.
Odhise Paskali ( Lindur më 22 dhjetor 1903 - i vdekur, vinte nga Përmeti) , statusi i tij ishte: Akademik. Profesioni i tij ishte skulptor. Dekorimi i tij është bërë më 06 tetor 2003 me propozimin nga Ministria e Arsimit, znj. Arta Dade dhe Drejtori i Muzeut Kombëtar, z. Moikom Zeqo.
Petro Marko ( Lindur më 25 nëntor 1913 - i vdekur, vinte nga fshati Dhërmi në Himarë) , statusi i tij ishte: shkrimtar. Profesioni i tij ishte shkrimtar, publicist. Dekorimi i tij është bërë më 12 nëntor 2003 me propozimin nga Ministri i Kulturës, znj. Arta Dade.
Tahir Kadare ( Lindur më 28 nëntor 1913 - i vdekur, vinte nga Gjirokastra) , statusi i tij ishte: Gjeneral-major. Profesioni i tij ishte ushtarak. Dekorimi i tij është bërë më 12 nëntor 2003 me propozimin nga Org. Bashkuar e Veteranëve të Luftës Antifashiste.
Jakov Xoxa ( Lindur më 15 prill 1923 - në Fier) , statusi i tij ishte: Shkrimtar. Profesioni i tij ishte shkrimtar. Dekorimi i tij është bërë më 12 nëntor 2003 me propozimin nga Ministria e Kulturës, znj. Arta Dade.
Kel Geg Kodheli ( Lindur më 24 dhjetor 1918 , nga Shkodra) , statusi i tij ishte: piktor. Profesioni i tij ishte Piktor. Dekorimi i tij është bërë më 12 nëntor 2003 me propozimin nga Ministria e Kulturës, znj. Arta Dade.
Në vitin 2006
Zef Pllumi ( Lindur më 1924 - në Malin e Rencit (Lezhë). Prift Françeskan që kishte vuajtur 26 vjet burg në burgjet komuniste të Enver Hoxhës. Është dekoruar më 3 korrik 2006.
Në vitin 2007
Ismail Qazim Ahmeti, inxhinier hidrocentralesh.
Në vitin 2011
Sali Nivica (pas vdekjes), dekorohet Nderi i Kombit më 17.01.2011 nga Presidenti i Republikës Bamir Topi
Reshat Arbana, dekorohet Nderi i Kombit më 7.10.2011 nga Presidenti i Republikës Bamir Topi
Pjetër Arbnori, dekorohet Nderi i Kombit (pas vdekjes) më 28.10.2011 nga Presidenti i Republikës Bamir Topi me motivacionin: "Personalitetit të shquar të Shkodrës dhe të gjithë Shqipërisë, simbolit të sakrificave mbinjerëzore nën persekutimin komunist, politikanit paqësor dhe shkrimtarit të talentuar, intelektualit vizionar e qytetarit fisnik, që gjithë jetën dhe veprimtarinë e tij ia kushtoi idealeve të mëdha të demokracisë, shtetit të së drejtës dhe të përparimit kombëtar".
Petro Nini Luarasi, dekorohet Nderi i Kombit (pas vdekjes) më 13.01.2012 nga Presidenti i Republikës Bamir Topi me motivacionin: "Figurë e shquar e kombit, një nga veprimtarët e ndritur të Rilindjes Kombëtare, luftëtar i paepur për zgjimin, emancipimin dhe prosperimin e kombit shqiptar, për çlirimin nga zgjedha otomane dhe formimin e shtetit komb të shqiptarëve, luftëtarit të madh të krijimit të arsimit kombëtar si një nga shtyllat e çështjes kombëtare, vepër për të cilën dha edhe jetën."
Jani Vreto, dekorohet Nderi i Kombit (pas vdekjes) më 13.01.2012 nga Presidenti i Republikës Bamir Topi me motivacionin: "Figurë e shquar e kombit, një nga veprimtarët e ndritur të Rilindjes, që çështjen kombëtare e pa të lidhur njësh me krijimin dhe zhvillimin e arsimit kombëtar dhe përpjekjet për krijimin e alfabetit shqiptar dhe botimin e abetares së parë shqipe i konsideronte si beteja të mëdha për fitoren e pavarësisë dhe krijimin e shtetit shqiptar."
Në vitin 2012
Qytetin e Vlorës Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Bamir Topi me dekretin nr.7573, datë 26.06.2012, ka nderuar me titullin e lartë "Nderi i Kombit", Vlorën, qytetin e Pavarësisë, shoqëruar me motivacionin "Për rolin historik si qytet simbol i shpalljes së pavarësisë dhe krijimit të shtetit të ri shqiptar, për meritat e veçanta në luftën për liri, pavarësi dhe çlirim, për ndjenjat e larta patriotike e liridashëse dhe kontributin e vazhdueshëm në ruajtjen e traditës dhe forcimin e identitetit kombëtar".
Nexhmije Pagarusha Presidenti i Republikës së Shqipërisë z.Bujar Nishani ka nderuar artisten dhe këngëtaren nga Kosova me motivacionin: “Artistes së shquar me zë të rrallë dhe interpretim virtuoz, që i dha shpresë dhe besim popullit shqiptar të Kosovës në vitet e vështira të pushtimit serbomadh dhe që i shtoi vlera dhe cilësi të reja kulturës shqiptare, duke u bërë pikë e rëndësishme referimi në historinë e saj”.
Referime
Ligji Nr.8113, datë 28.3.1996 PER DEKORATAT NE REPUBLIKEN E SHQIPERISE
Dokumenti Urdhri Nderi i Kombit gjetur në gusht 2006 në faqen e Presidentit të Shqipërisë
Dekorata në Shqipëri
Gjergj Fishta
|
4852
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kultura%20e%20Shqip%C3%ABris%C3%AB
|
Kultura e Shqipërisë
|
Kultura Shqiptare është një term që mishëron elementet artistike, gatimit, letrare, muzikore, politike dhe sociale që janë përfaqësues të Shqipërisë dhe shqiptarëve në përgjithësi. Kultura shqiptare është formuar në mënyrë të konsiderueshme nga gjeografia dhe historia e Shqipërisë, Kosovës, dhe pjesëve të Maqedonisë veriore, pjesëve të Malit të zi, Çamërisë, dhe pjesëve të Italisë jugore. Ajo u rrit nga ajo e ilirëve dhe popujve të tjerë të lashtë të Ballkanit, me bindjet e tyre pagane dhe mënyrën specifike të jetës në zonat e pyllëzuara të Evropës Jugore të largët. Kultura shqiptare është ndikuar edhe nga Grekët e Lashtë, Romakët, Bizantinët dhe Otomanët.
Arti
Arti në Shqipëri është influencuar nga ngjarjet e ndryshe gjatë periudhës historike, ka gjurmë të hershme, dhe vazhdon të zhvillohet.
Fillimet e artit figurativ në truallin e Shqipërisë janë të hershme. Gjurmët e para i përkasin periudhës së neolitit. Nëpërmjet zbulimeve të shumta arkeologjike, në zona të ndryshme të vendit, janë gjetur qindra e mijëra qeramika, terakota, zbukurime ne metal etj., që u përkisnin fiseve ilire, paraardhësve të drejtpërdrejt të shqiptarëve të sotëm.
Prodhimet më të hershme janë të thjeshta, për përdorim praktik, por në to shfaqen edhe vlera artistike si në format zoomorfe të enëve ashtu edhe në dekoracionin, gdhendjet dhe elemente të tjerë. Nga shekulli i gjashtë deri në shekullin e trete p.e.s në qeramika vizatohen linja dhe figura gjeometrike; forma ndërtohet me siluetë më elegant dhe pasurohet me elementë plastikë. Shumë enë të kësaj periudhe, që ruhen sot në muzetë e Shqipërisë, kanë vlera të mirëfillta artistike dalluese vendase, që nuk i ndeshim në artin e fqinjëve të tjerë po aq të lashtë si Helenët, Maqedonët apo Romakët.
Nga ato enë të lashta, të zbukuruara me dekoracione e fraktura plastike, nis rruga e skulpturës në truallin e Shqipërisë duke u bërë kështu bashkudhëtare me artin e popujve më të hershëm të Evropës. Tipare më të qarta u dukën sidomos me formimin e qyteteve ilire Bylis, Amantia, Foinikue, Butrot si dhe me ngulmimet helene: Dyrrahu, Apollonia, Orikumi (Pashalimani).
Sporti në Shqipëri
Sportet malore
Territori i Shqipërisë është i pasur me male dhe kodra, të cilat zënë 2/3 e sipërfaqes së vendit, të përhapura gjerësisht nga veriu deri në jug. Pikat më të rëndësishme malore janë Dajti, Llogaraja, Dardha, Bozdoveci, Voskopoja, Valbona e Thethi. Këto pika ofrojnë mundësi të shumta natyrore për të praktikuar aktivitete të shumta si: alpinizëm, treking, ecjet, skitë, eksplorimin e shpellave (speleologjinë), biçikletat malore etj.
Përsa i përket Alpinizmit, Shqipëria ka tashmë një traditë të admirueshme. Federata Shqipëtare e Alpininizmit, e cila është themeluar në vitin 1958 ka organizuar dhe organizon veprimtari alpinistike në rajonet më spektakolarë të Shqipërisë. Zonat më të rëndësishme për sportin e alpinizmit, janë Jezerca, mali i Hekurave, Razma e shumë të tjera në Alpe, Munella ne Puke, Korabi Radomira dhe Lura në rrethin e Dibrës, Biza në rrethin e Tiranës, mali i Cikës në rrethin e Vlorës, mali i Tomorrit në Berat, Gjinari në Elbasan, mali i Rungajës në Vithkuq, në parkun e Qafë Shtamës në rrethin e Krujës etj. Përveç sportit te alpinizmit majat e maleve dhe territoret malore janë tërheqëse për ndërtimin e kampingjeve dhe akomodimin me çadra. Sigurisht, kjo gjatë stinës së ngrohtë, pasi dimri në lartësi të mëdha është i ashpër dhe e bën të pamundur, jo vetëm ngjitjen, por edhe ndërtimin e një kampingu.
Territori i Shqipërisë ofron mundësi të mëdha për të ushtruar edhe veprimtaritë e trekkingut dhe ngjitjeve malore. Zonat ku mund të zhvillohen këto veprimtari janë të shtrira nga veriu në jug. Tërheqës është programi i trekking-ut i quajtur "trekkingu i Çikës", i cili zhvillohet në zonën jugperëndimore të vendit, duke përshkuar luginën e përroit të Dukatit, vargun e Çikës, zonën e Kurveleshit dhe përfundon në bregdetin Jonian. Ky trekking zhvillohet përgjatë itinerarit Dukat-Tërbaç-Vranisht-Kuç-Kudhës-Qeparo. Zona të tjera të përshtatshme për trekking dhe ngjitje alpinistike janë Alpet e Shqipërisë në pika të tilla si: Vermosh, Theth, Razëm, Bogë, Valbonë, etj. Mali Tomorrit i shtrirë në rrethet e Beratit dhe Skraparit. Vithkuqi, Voskopoja, Drenova në rrethin e Korçës, Guri Kamjes në rrethin e Pogradecit, lugina e Drinos në zonën e Dropullit në rrethin e Gjirokastrës si dhe intinerari Borsh-Zhulat që përshkon Kurveleshin etj.
Shëtitjet me këmbë janë një mënyrë tjetër për të shijuar natyrën, duke bërë njëkohësisht edhe aktivitet fizik. Në të gjitha vendet malore evropiane, shëtitjet apo ecjet e gjata në këmbë janë baza e turizmit aktiv, pasi ky aktivitet shtrihet në të gjitha moshat. Në Shqipëri ecja në këmbë është gjithashtu një sport tepër i aplikuar, pasi natyra dhe territoret me shtigje të ngushta dhe monopate, ofrojnë një kënaqësi të veçantë. Zakonisht për grupe të ndryshme janë udhërrëfyes banorët e fshatrave pranë, të cilët e njohin mirë zonën. Shëtitjet me këmbë janë të prekshme nga të gjithë, mjafton dëshira për të kaluar një pjesë të kohës së lirë në natyrë, jashtë jetës frenetike të qytetit.
Sporti i skive është veçanërisht i zhvilluar në zonën e Korçës, e cila njihet për resortet e saj të skive. Zona kryesore për zhvillimin e sporteve dimërore është pika malore e Voskopojës si dhe pista e Bigëllit ne Boboshticë ku zhvillohen edhe garat e Kampionatit Kombëtar të skive. Ia vlen të përmendet këtu edhe Shishtaveci në zonën e Kuksit, Dardha ne rrethin e Korcës, alpet Shqiptare me Razmën, Bogën, Thethin dhe Grabovën ne rrethin e Gramshit.
Voskopoja: Voskopoja ndodhet rreth 21 km nga Korça mbi një pllajë 1160 m mbi nivelin e detit. Karakteristikë e vendit është ajri i pastër dhe uji i freskët dhe kurativ. Gjatë dimrit mund të praktikohet sporti i skive
Razma: Fshati i Razmës ndodhet rreth 41 km në veri të Shkodrës. Ai është vendi ideal për të praktikuar alpinizmin malor dhe skitë. Fshatrat e tjerë rreth tij; Vermosh, Boga dhe Vukli janë unik për bukurinë e tyre natyrore. Kjo zonë shquhet për traditën në bujari dhe mikritje.
Speleologjia
Si rezultat i përhapjes së madhe të formacinoneve gëlqerore në territorin e Shqipërisë, ka një zhvillim të formave të shumëllojshme karstike, gjë e cila ka mundësuar egzistencën e shumë shpellave karstike me interes të madh për turizmin, apo siç quhet ndryshe speleologjia. Shqipëria shquhet në tërë territorin e rajonit për sasinë dhe shumëllojshmërinë e shpellave.
Vetëm në zonën e Shkodrës gjenden 35 shpella të tilla si e Zhylës, Jubanit, Murriqit, Pusit, e Birrëve me rathë etj. Me interes të veçantë turistik mund të përmendim "Shpellën e Pëllumbasit", e cila ndryshe quhet dhe "Shpella e Zezë", ajo ndodhet në juglindje të Tiranës. Shpellë tjetër atraktive është shpella e Pirrogashit e cila gjendet ne rrethin e Skraparit në jug të vendit, ajo është dhe shpella më e madhe në Shqipëri. Shpellat të tjera janë, shpella e Nezirit (Mat), shpella e Lekë Petës në Kurvelesh, e Trenit në Devoll etj.
Çiklizmi malor
Një aktivitet i veçantë që mund të ushtrohet në zonat malore është çiklizmi malor. Turet e çiklizmit malor zhvillohen në Alpet Shqiptare, si në Theth, Bogë, Vermosh etj
Aeronautika
Natyra shqiptare ofron mundësi të shumta për sporte dhe pushime aktive. Mjaft e zhvilluar këtu është aeronautika, e cila është e lidhur me kushtet e përshtatshme topografike dhe natyrore të Shqipërisë. Pika më e përshtatshme për të praktikuar këtë sport është Qafa e Llogarasë në zonën e Vlorës, ku drejtimi i erës është shumë i favorshëm.
Raftingu
Me urdhër të MTKRS-së, nr. 135, datë 12 maj 2011, sporteve rafting në Shqipëri u jepet statusi i Federatës Shqiptare të Rafting, e cila krijon kushte e mundësi të reja edhe më të mëdha progresi e zhvillimi të këtij sporti të vjetër e me tradita në Shqipëri. Është vetë terreni dhe luginat atraktive e të përshtatshme të lumenjëve tanë, që e kërkojnë një sport të tillë, siç është sporti ujor i rafting. Dihet tashmë se sportet ujore të rafting në Shqipëri, zhvillohen kryesisht në Luginat e lumenjëve, si: Osumi, Vjosa, Devolli, Valbona. Buna, Drini e Shkumbini, të cilat frekuentohen nga shumë turistë të huaj e vendas. Por, padyshim, kanionet e lumit të Osumit, janë ndër më të përmendurat dhe më të famshmet në Shqipëri, për vetë bukuritë dhe relievin karakteristik që i ka falur natyra kësaj lugine, me një peisazh tepër të rrallë e mahnitës të saj. Ushtrimi i sporteve të rafting në këtë luginë, bëhet në itinerarin: Qafzez - Miçan - Corrovodë, ndërsa në luginën e Vjosës itinerari i sportit të raftig përshkon zonën: Ura e Dashit - Kanioni i Langaricës. Zona të tjera, ku ushtrohen këto sporte në Shqipëri janë: Lugina e Devollit në jug të vendit, si dhe luginat e Shalës dhe të Valbonës në zonën e Alpeve, etj.
Hipizmi
Hipizmi (i quajtur ndryshe sporti me kuaj), fillesat e veta në Shqipëri i startojnë rreth 100 vjet më parë në qytetin e Shkodrës. Më pas kanë vazhduar të organizuara më mirë gjatë periudhës së Mbretërisë së Ahmet Zogut. Pas luftës së dytë botërore, për rreth dyzet vjet hipizmi, ushtrohej vetëm nga segmente të ushtrisë shqiptare në kompeticione të ndryshme. Ky sport është praktikuar kryesisht në ato rrethe që kanë qendrat më cilësore të mbarështrimit të kuajve si, në Shkodër, Durrës, Tiranë, Elbasan (Cërrik), Korçë, Divjakë, Berat, Vlorë, Fusha e Pelave në Lurë, Shishtaveci në Kukës etj. Shtrirja gjeografike të këtij sporti është tepër interesante, ku natyra tipike për secilin nga vendet e përmendura, gërshetohet me elementë të veçantë, gjeografike, historike dhe tradicionale.
Sportet nënujore
Sportet nënujore në Shqipëri janë zhvilluar në përmasa profesionale vetëm pas viteve 90-të. Zona të përshtatshme për zhytjet nënujore do të përmendim Kepin e Rodonit, Kepin e Lagjit, në zonën rreth Gadishullit të Karaburunit dhe ishullit të Sazanit, plazhin e Dhërmiut, në plazhin e Zhironit në Ujë të Ftohtë Vlorë etj. Këto zona ofrojnë një florë dhe faunë të pasur nënujore, anije të mbytura, korale si dhe objekte me vlera arkeologjike. Në plazhin e Dhërmiut organizohen çdo vit kurse verore për këtë lloj aktiviteti. Zhytjet nënujore janë të lejuara në bazë të lejeve të posaçme të Institutit të Arkeologjisë.
Peshkimi
Peshkimi është një nga veprimtaritë më kryesore në bregdet dhe në ujërat e brendshme. Klima e përshtatshme në vendin tonë bën që sezoni i peshkimit në Shqipëri të jetë aktiv gjatë gjithë vitit. Kjo shtrirje e vazhdueshme kohore, ka luhatjet e saj në varësi të sezonit të shumimit të peshqve. Kënaqësia e një sporti të tillë si peshkimi, plotësohet nga efektet relaksuese që ofron ky sport si edhe bukuria e egër e peisazhit shqiptarë. Vëndi ynë është i pasur me zona të përshtatshme per ushtrimin e kësaj veprimtarie. Ndër zonat ideale per peshkimin malor janë lugina e lumit Valbonë, përroi i Thethit ku gjuhet trofta e mermertë, lugina e sipërme e Vjosës, etj. Peshkimi sportiv me grepa ka mundësi të ushtrohet në grykëderdhjet e lumenjve si ato të Vjosës, Semanit, Matit, Drinit etj. Kënaqësi më vete është edhe peshkimi në laguna sidomos në Karavasta, Nartë, Kune-Vain etj.
Shiko dhe këtë
Kultura Tradicionale në Shqipëri
Lidhje të jashtme
Faqja zyrtare e lidhjes nacionale shqiptaro-arberesh ne Itali.
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve
Fletë për Teatrin Shqiptar
Fletë për Piktën Shqiptare
Enciklopedi për artin e muzikës
SHKOLLA E KORÇËS DHE TRADITA E SAJ NË PIKTUREN KISHTARE
Arti dhe Kultra në Diaspor Fletë për Artistët e rinjë
Referime
Kultura shqiptare
Kultura sipas shteteve
bn:আলবেনিয়া#সংস্কৃতি
|
4855
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ylli
|
Ylli
|
Ylli është nje trup qiellor i cili zotëron nxehtësi dhe dritë i mbajtur në formë nga graviteti. Ylli më i afërt me Tokën është Dielli, i cili është burimi i energjisë në Tokë, i largët 149 000 000km. Yjet e tjera janë të dukshme nga toka gjatë natës, kur ata nuk janë në drejtim nga Dielli apo të bllokuar nga fenomenet atmosferike. Historikisht, yjet më të shquar në sferën qiellore janë grupuar së bashku, dhe yjeve të ndritshëm u janë vënë emra të përveçëm. Katalogë të shumtë të mundshëm janë mbledhur nga astronomët, të cilat japin emërtime të standardizuar për yjet.
Për të paktën një pjesë të jetës së tij, një yll shkëlqen për shkak të ciklit termobërthamor, duke djegur hidrogjenin, dhe duke liruar energji që përshkojnë bërthamën e Yllit, dhe pastaj jep rrezatim në hapësirën e jashtme. Pothuajse te gjitha elementet natyrale më të renda se heliumi janë krijuar nga Yjet vete, ose nëpërmjet Mjegullnajave Yjore, dhe Supernova kur yjet shpërthejnë. Astronomët mund të përcaktoje në mase, moshën, përbërjen kimike dhe shumë faktorë tjerë te një Yll, duke matur shkëlqimin e dritës, spektrin e tij dhe lëvizjet neper hapësire. Në masën kryesore te një Yll duket evolucioni, gjithashtu dhe fati i tije. Karakteristikat tjera te një Yll janë të përcaktuara me historinë e tije evolucionare, duke përfshire, diametrin, rrotullimin e lëvizjes, dhe temperaturën.
Një Yll fillon rënien e tije dhe materialeve të përbëra kryesisht nga hidrogjeni, se bashku me helium dhe gjurmët e shumta të elementeve të renda. Pasi Thelbi Yjor është mjaft i dendur, një pjesë e hidrogjenit konvertohet në mënyre të qëndrueshme në helium përmes procesit të fuzionit bërthamor. Pjesa e brendshme e yllit nxjerr energji larg nga thelbi përmes një kombinimi të proceseve rrezues dhe atyre konvertues. Presioni i brendshëm tek bërthama e Yllit e mban atë që të mos shkatërrohet nga forca e gravitetit. Pasi karburanti i hidrogjenit në bërthame është i rraskapitur, ato Yje me një madhësi prej 0,4 herë më i madh se Dielli zgjerohen dhe bëhen një gjigant i kuq. Sistemet Binary dhe Yjet në grupe përbëhen nga dy apo më shumë Yje që janë të detyruar nga graviteti, dhe në përgjithësi lëvizin rreth njeri-tjetrit në orbita të qëndrueshme. Kur dy Yje të tille kane një orbite relativisht të ngushtë, ndërveprimin e tyre gravitacionale mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në evolucionin e tyre. Yjet janë pjese e një strukturë shumë të madhe të detyruar nga graviteti neper Galaktika.
Historianet dhe zbuluesit e tyre
Historikisht, yjet kanë qenë të rëndësishëm për të qytetërimeve në të gjithë botën. Ata kanë qenë pjesë e praktikave fetare dhe përdorime për navigacion qiellor dhe orientim. Shumë astronomë të lashtë besonin se yjet ishin të vena në një sferë qiellore, dhe se ata ishin të pandryshueshëm. Lëvizjet e Diellit në Horizont ndaj yjeve, është përdorur për të krijuar kalendarë, të cilat mund të përdoren për të rregulluar praktikat, që sot dihen që janë ditët muajt etj. Kalendarit Gregorian, që përdoret aktualisht pothuajse kudo në botë, është një kalendar Diellor bazuar në kënd të boshtit të rrotullimit të Tokës në lidhje me yllin e saj lokal, Diellin.
Grafiku i vjetër i datave të sakta të yjeve u shfaq në astronominë antike egjiptiane në 1534 p.e.s. Katalogët e njohura të yjeve janë krijuar nga astronomët babilonas dhe Mesopotamisë së lashte në fund të mijëvjeçarit të II p.e.s., gjate periudhës se Kassite ca 1531-1155 p.e.s. Katalogu i parë i yjeve në astronominë Greke ishte krijuar nga Aristillus në vitet 300 p.e.s., me ndihmen e Timocharis. Katalogu yjeve i Hipparchus (2 p.e.s) duke përfshire 1020 yje është përdorur për të mbledhur katalogun e yjeve të Ptolemeut. Hipparchus është i njohur për zbulimin yllit të ri të regjistruar si Nova. Shume nga yjet dhe emrat e tyre në përdorim sot, rrjedhin nga astronomia Greke.
Në dritën e dukshme të qiellit, astronomët Kineze ishin të vetëdijshëm se mund të shfaqeshin dhe yjet të reja. Në 185 pas Krishtit, ata ishin të paret që shkruajtën për Supernovën, e njohur tani si SN 185. Në ngjarjet yjore në historinë e regjistruar ishte Supernova SN 1006, e cila u vu re në 1006, dhe me shkrim në lidhje me astronomin Egjiptian Ridvan Ali ibn dhe disa astronomë Kineze. Supernova SN 1054, e cila krijoi Mjegullnajën-Nebulën Gaforrja, ishte vëzhguar nga astronomët Kineze dhe Islame.
Astronomët mesjetare Islamik vendosen emra arab për shumë yje që janë në përdorim dhe në ditët e sotme. Gjithashtu ata shpiken instrumente të shumta astronomike të cilat mund të llogaritinin pozicionet e yjeve. Nder to, Libri Stars Fikse (964) ishte shkruar nga astronomi persian Abd er-Rahman es-Sufi, i cili zbuloi një numër të konsiderueshëm te yjeve. Gjithashtu ai zbuloi dhe grupime yjesh (duke përfshire Velorum Omicron dhe grupimin Brocchi), dhe Galaktikat (duke përfshire Galaktiken Andromeda). Në shekullin e 11-te, dijetari persian Ebu Rayhan Biruni përshkroi Galaktikën Rruga e Qumështit si një mori fragmentesh që ka në baze yjet, mjegullnajat, dhe gjithashtu i dha një kuptim të mundshëm Poleve gjate një eklipsi Hënor në 1019.
Astronomi andaluzian, Ibn Bajjah propozoi se Glaktika Rruga e Qumështit ishte e përbëre nga shume yje të cilat pothuajse preknin njeri-tjetrin dhe që dukej teishte një imazh i vazhdueshëm për shkak te efektit të thyerjes nga materiale tokësore, duke përmendur vëzhgimin e tij si dëshmi në lidhje me Jupiterit dhe Marsit në 1106/1107 AD.
Astronomi evropian, Tycho Brahe identifikoi yje të reja në qiell natën, duke sugjeruar se qiejt nuk ishin të pandryshueshëm. Në 1584 Giordano Bruno sugjeroi se Yjet ishin në fakt Diej të tjere, dhe mund te kete planete te tjera, ndoshta edhe te ngjashem me Token, ne orbite rreth tyre, nje ide qe ka qene sugjeruar me heret nga filozofet e lashte greke, Democritus dhe Epikuri, dhe nga kozmologet mesjetare islame te till si Fakhr al-Din al-Razi. Nga fundi i shekullit ne vijim, ideja e Yjeve si Diej te larget ishte ne arritjen e nje konsensusi ne mes astronomeve. Per te shpjeguar pse keto Yje kan terheqe gravitacionale te Sistemit Diellor, Isaac Newton sugjeroi se Yjet jane shperndare ne menyre te barabarte ne cdo drejtim, nje ide e nxitur kjo nga Richard Bentley.
Astronomi Italian Geminiano Montanari regjistroi disa variacione ne shkelqimin e Yllit Algol ne 1667. Edmond Halley botoi matjet e para te levizjes se duhur, duke demonstruar se Yjet kishin ndryshuar pozicionet qe nga koha e lashte e astronomeve Greek Ptolemeut dhe Hipparchus. Matja e pare drejtperdrejte te distances te nje Ylli i qujtur (61 Cygni me distanc 11,4 vjet drite larg) eshte bere ne 1838 nga Friedrich Bessel duke perdorur teknike Paralaks. Matjet e Parallaksit treguan ndarjen e madhe te Yjeve ne qiell.
William Herschel ishte astronomi i pare ne perpjekje per te percaktuar shperndarjen e Yjeve ne qiell. Gjate Viteve 1780, ai ka kryer nje seri pamjesh ne 600 drejtime, dhe numerimin e Yjeve pergjate cdo linje Syu. Nga kjo ai konkludoi se numri i mundshem eshte rritur ne menyre te qendrueshme drejt nje ane te qiellit, ne drejtim te qendres se Galaktikes tone Milky Way. Djali i tij, John Herschel perseriti kete studim ne hemisferen jugore dhe gjeti nje rritje korresponduese ne te njejtin drejtim. Shkenca Yjore u udheheq nga Joseph von Fraunhofer dhe Angelo Secchi. Duke krahasuar spektret e Yjeve te tille si SIRIUS, ata gjeten dallime ne forcen dhe numrin e linjave per shkak te thithjes se frekuencave te percaktuara nga atmosfera. Ne 1865 Angelo Secchi filloi klasifikimin e mundshem te tipeve. Megjithate, versioni modern i skemes se klasifikimit Yjor u zhvillua nga Annie J. Cannon gjate viteve 1900.
Në vitin 1910 astronomët Ejnar Hertzsprung, dhe Henry Norris Russell për të klasifikuar yjet ideuan Diagramin H-R, nga dy shkronjat fillore të dy astronomët.
Yjet Dyshe - Double Stars
Vezhgimi i (Yjeve dyshe=Double Stars) u rrit me rendesi gjate shekullit te 19. Ne 1834, Friedrich Bessel verejti ndryshimet ne levizjen e Yllit SIRIUS, dhe te nje Ylli fqinj i cili ishte i fshehur. Edward Pickering zbuloi binarin e pare spektroskopic ne 1899, kur ai verejti ndarjen periodike te vijavene Yllin Mizar ne periudhen 104 ditore. Vezhgimet e hollesishme te shume Sisteme Yjore jane mbledhur nga astronome te till si William Struve dhe SW Burnham, duke lejuar masat e mundshme qe do te percaktohet nga llogaritja e elementeve te syrit. Zgjidhja e pare per problemin e binareve nga vezhgimet e teleskopit eshte bere nga Felix Savary ne 1827. Shekulli 20 pa perparime gjithnje e me te shpejta ne studimin shkencor. Fotografia u be nje mjet i vlefshem astronomike. Karl Schwarzschild zbuloi se ngjyra e nje Ylli, dhe temperatura e tije, mund te percaktohet duke krahasuar madhesine vizuale kunder madhesine fotografike. Ne 1921 Albert A. Michelson beri matjen e pare te nje diameteri Yjor duke perdorur nje Interferometer ne Teleskopin Hooker. Puna e rendesishme konceptuale mbi bazen e fizikes ka ndodhur gjate dekadave te para te shekullit te 20.
Prototipat Yjore
Me perjashtim te supernoves, Yjet individuale jane pare dhe ne grupet tona lokale te Galaktikave, dhe sidomos ne pjesen e dukshme te Rruges se Qumeshtit = Galaktikes tone. Por disa Yje jane vene re ne galaktiken M100 te Grumbullimi Virgjeresha, rreth 100 milion vite drite nga Toka. Megjithate, jashte grumbullimeve lokale te Galaktikave, jane verenjtur shume Yje te grumbulluar, dhe ato individual te vecuar nga tjeret.
Yjet jane formuar brenda rajoneve te zgjatura me dendesi me te larte ne periudhen afatmesme nderyjore. Keto rajone jane quajtur rete molekulare dhe perbehet kryesisht nga hidrogjeni, me rreth 23-28% helium dhe nje per qind te disa elementeve te renda. Nje shembull i tille i rajonit eshte Mjegullnaja-Nebula Orion. Kur reja gjigande bie, sasit individuale te pluhurit te dendur ne forme te gazi formojn ate qe quhet Rruaza Bok. Kur kjo rruaze bie rritet, energjia gravitacionale kthehet ne nxehtesi dhe ndikon ne ngritjen e temperatures. Kur reja ka arritur perafersisht gjendjen e qendrueshme te ekuilibrit hydrostatik, athere formohet nje protostar ne berthame. Periudha e tkurrjeve gravitacionale zgjat per rreth 10-15 milion vjet.
Yjet e hershme me pak se 2 masa diellore jane quajtur Yjet T Tauri, ndersa ata me mase me te madhe jane Yje Herbig Ae/Be. Keto Yje te sapo lindur leshojne avionet e gazit pergjate boshtit te tyre te rrotullimit, e cila mund te ule vrullin kendore te Yllit dhe te rezultoje ne arna te vogla mjegullnaje te njohura si objektet Herbig-Haro. Keto avione, me rrezatim nga Ylli, ndihmojne per te perzene ret e gazit, ne te cilen Ylli eshte formuar.
Rendi kryesor
Yjet shpenzojne rreth 90% te hidrogjenit ne jeten e tyre te duke prodhuar helium ne reagime te larta te temperatures dhe presionit te larte ne berthame. Yjet e tille jane rend kryesore dhe jane quajtur xhuxh. Duke filluar ne rendin zero-mosha kryesore, perqindja e helium ne baze te nje Ylli rritet ne menyre te qendrueshme. Si pasoje, ne menyre per te ruajtur normen e kerkuar te fuzionit berthamor ne berthame, Ylli do te rritet ngadale ne temperature dhe shkelqim drite. Dielli per shembull, vleresohet te jete rritur ne shkelqim drite me rreth 40% qe nga rendi kryesore 4.6 miliard vjet me pare. Cdo Yll gjeneron nje ere Yjore qe shkakton nje rrjedhje te vazhdueshme te gazit ne hapesire. Per yjet e medha, shuma e humbur ne mase eshte e paperfillshme. Dielli humb 10-14 masa diellore cdo vit, ose rreth 0.01% nga masa e tij totale mbi jetegjatesine. Megjithate Yjet masive mund te humbasin 10-7 masa diellore per cdo vit, ne menyre te konsiderueshme qe ndikojne ne evoluimin e tyre. Yjet qe fillojne me me shume se 50 masa diellore mund te humbasin me shume se gjysma e tyre ne mase te plote, kur ato mbesin ne rendin kryesore.
Kohezgjatja e shpenzuar nga nje Yll ne rendin kryesore varet kryesisht nga sasia e karburantit qe ka dhe shkalla ne te cilen ai karburant digjet, dmth masa e tije fillestare dhe shkelqi i drites. Per Diellin, ky fenomen eshte vleresuar te jete rreth 1010 vjet. Yjet e medha e konsumojne lenden djegese shume shpejt dhe jane jeteshkurter. Yjet e vogla te quajtur xhuxhat e kuq = Red Dwarfs e konsumojne lenden djegese shume ngadale ne 10 deri ne qindra miliarda vjet. Pjesa e elementeve me te renda se heliumi mund te luajne nje rol te rendesishem ne evoluimin e mundshem. Ne astronomi te gjithe elementet me te renda se heliumi jane konsideruar si nje metal, dhe perqendrimi kimik i ketyre elementeve eshte quajtur veti metalike. Vetia metalike mund te ndikojne ne kohezgjatjen e nje Ylli dhe ne djegjen e karburantit te tij, Kontrolli ne formimin e fushave magnetike modifikon forcen e eres Yjore.
Yjet e mundshem te pakten 0,4 masa diellore, shterojne furnizimin e tyre te hidrogjenit ne thelbin e tyre.
Shtresa e tyre e jashtme zgjerohet ne mase te madhe dhe te ftohte, per te formuar nje gjigant te kuq. Per shembull, ne rreth 5 miliarde vjet, kur Dielli do te jete nje gjigant i kuq, ai do te zgjerohet nga nje rreze maksimale prej rreth 1 AU (150.000.000 km), 250 here ne madhesise e tije te tanishme. Si nje gjigand, Dielli do te humbase rreth 30% nga masa e tij te tanishme. Eventualisht thelbi eshte i ngjeshur mjaftueshem per te filluar fusionin e helium, dhe Ylli tani gradualisht zvogelohet ne rreze.
Shkaterrimi nga Supernova
Nje evolucionin perfundimtar tek Ylli, do te hedhe shtresat e jashtme si nje mjegullnaje planetare. Ne qofte se ajo qe mbetet pas atmosferes se jashtme eshte me pak se 1,4 masa diellore, Ylli zvogelohet ne nje objekt relativisht te vogel (rreth madhesise se Tokes), dhe nuk eshte i mjaftueshem per kompresionin masiv per te marre formen, i njohur si nje xhuxh i bardhe. Xhuxhit i Bardhe = White dwarfs ne fund do te nxihet ne nje xhuxh te zbehte per nje shtrirje shume te gjate kohore. Historite, shenimet e dhena tregojne se Nebula Gaforrja, ishte e para qe u vezhgua mbas nje supernove rreth viteve 1050 pas Krishtit. Ne Yjet me te medha, procesi vazhdon deri ne berthame hekuri qe rritet ne menyre te madhe (me shume se 1,4 masa diellore). Kjo baze do te bjeri papritur duke pare qe elektronet jane drejtuar ne protonet e tije, duke formuar neutrone dhe protone. Valet e formuara nga kjo renie shkakton pjesen tjeter te Yllit te shpertheje ne nje supernova. Supernova eshte aq e ndritshmesa qe mund te shkelqeje me shume se nje kohe te shkurter ne te gjithe Galaktiken.
Shumica e perberjes se Yllit qe perhapet nga shperthimi Supernoves krijon nje Yll Neutron, i cili nganjehere quhet si nje Pulsar, ose X-ray burster. Ne rastin e Yjeve shume te medha ne mase, pas shperthimit te Supernoves krijohet Black Hole = Vrima e Zeze. Ylli Neutron formohet kur nje Yll gjigand shperdhen ne fenomenin Supernova, dhe te gjith Neutronet e dala jasht nga shperthimi bashkohen se bashku per te formuar Yllin me te bukur dhe me te fuqishem i cili eshte Neutron Star. Brenda nje Vrime te Zeze eshte nje fenomen i cili eshte akoma i pa zgjidhur nga shkenctaret. Dalja e materialeve nga Supernova dhe Era Yjore luajne nje rol te rendesishem ne formimin e e nje gjenerate te re Yjesh.
Mosha e Yjeve
Shumica e Yjeve jane rreth 1 miliard deri ne 10 miliard vite e vjeter. Disa Yje te mund te jene edhe afer 13.7 miliarde vjet pak a shume sa vet mosha e Universit. Ylli me i vjeter i zbuluar i cili eshte, HE 1523-0901, eshte nje rreth 13.2 miliarde vjet i vjeter. Sa me i madh te jet Ylli, aq me i shkurter eshte jeta e tije, kryesisht per shkak te mases ne berthamen e tyre, duke shkaktuar djegjen e hidrogjenit me shpejte. Jeta e nje Ylli shume te madh zgjat perafersisht 1 milion vjet, ndersa Yjet e mases minimale (si prsh Xhuxhi Kuq) e konsumojne lenden djegese shume ngadale dhe ky variacion zgjat ne dhjetra deri ne qindra miliard vjet.
Perberja Kimike
Kur Yjet formohen ne Galaktiken tone Milky Way jane te perbera nga rreth 71% hidrogjen dhe helium 27%, dhe me nje pjese te vogel te elementeve te renda. Zakonisht pjesa e elementeve te renda eshte e matur ne drejtim te permbajtjes hekurit ne atmosferen Yjore, si hekuri qe eshte element i perbashket. Nje matje te perberjes kimike te nje Ylli mund te perdoret per te deshmuar moshen e tije. Pjesa e elementeve te renda eshte nje tregues i mundesise se Ylli mund te kete nje Sistem Planetare. Ylli me permbajtje me te pakte hekuri nga te gjith te tjeret eshte xhuxhi HE1327-2326, me vetem 1/200,000 permbajtje te hekurit. Gjithashtu ekzistojne Yje qe tregojne perberje te pazakonte te elementeve te vecanta ne spektrin e tyre, vecanerisht kromin dhe elementeve te rralla toke.
Fusha Magnetike
Fusha magnetike e nje Ylli eshte krijuar brenda rajoneve te brendshme aty ku ndodh qarkullimi konektive. Kjo levizje e funksioneve plazma funksiono si nje dinamo, duke gjeneruar fusha magnetike qe shtrihen ne te gjithe Yllin. Fuqia e fushes magnetike ndryshon sipas mases dhe perberjes se Yllit, dhe sasia e aktivitetit magnetik ne siperfaqe varet nga rrotullimi i Yllit. Ky aktivitet prodhon njollat e zeza ne siperfaqe, te cilat jane rajone te fushave te forta magnetike, dhe me e ulet se temperaturat e siperfaqes normale. Fusha magnetike vepron mbi ererat Yjore tek nje Yll. Yjet me te vjeter te tilla si Dielli kane nje norme shume te ngadalshme te rrotullimit dhe nje nivel me te ulet te aktivitetit ne siperfaqe. Nivelet e aktivitetit te mundshem ndryshojne ne menyre ciklike dhe mund te zhduken fare per disa periudha.
Masa
Nje nga Yjet me masiv i njohur, eshte Eta Carinae, me 100-150 here me i madh ne mase se sa Dielli. Jetegjatesia e tije eshte shume e shkurter, vetem disa miliona vjet. Nje studim i grupit Arches sugjeron se nje Yjet me 150 masa Diellore eshte kufiri i mundshem ne epoken e tanishme te Universit. Arsyeja per kete limit nuk eshte e njohur saktesisht, por kjo eshte pjeserisht per shkak te shkelqimit te drites e quajtur Eddington e cila percakton shumen maksimale qe kalon neper atmosferen e nje Ylli. Megjithate, nje Yll i quajtur R136a1 ne grupin 136a RMC ka nje madhesi prej 265 masash diellore, duke e vene limitin e madhesise prej 150 Masave Diellore ne pikpytje. Yjet e pare te formuar pas Big Bangut mund te kene qene me te medha, deri ne 300 masa diellore ose me shume, per shkak te mungeses se elementeve te renda ne perberjen e tyre. Me nje mase vetem 93 here se e Jupiterit, AB Doradus C, eshte Ylli me i vogel i njohur. Trupat e vegjel jane quajtur Xhuxhat Kafe, te cilat zene nje siperfaqe te percaktuar dobet gri ne mes te mundshem dhe gjigandet e gazit. Kombinimi i rrezeve dhe mases te nje Yll percaktojn gravitetit siperfaqesor. Yjet gjigand kane nje siperfaqe te gravitetit shume te ulet se sa Yjet e rendit kryesore, ndersa e kunderta eshte rasti tek Yjet kompakt te tille si Xhuxhat e Bardhe. Graviteti siperfaqesor mund te ndikoje ne pamjen e spektrit tek nje Yll.
Rrotullimi
Shkalla e rotullimit te mundshem mund te perafrohet me ane te matjes spektroskopike. Yjet e reja kane nje norme me te shpejte te rrotullimit ne 100 km/s ne ekuator. Ylli i Tipit-B i quajtur Achernar, ka nje shpejtesi te rrotullimit ekuatorial me rreth 225 km/s, duke i dhene Yllit nje diameter qe eshte me shume se 50% me e madhe se distanca ne mes te poleve. Nje pjese e madhe e krahut kendore eshte i shperdoruar si rezultat i humbjes se mases me ane te eres Yjore. Perkunder kesaj, shkalla e rrotullimit per nje Yll tip Pulsar eshte shume e shpejte. Ylli Pulsar ne zemer te Mjegullnajes Gaforrja, rrotullohet 30 here ne sekonde. Norma e rrotullimit te Yllit Pulsar gradualisht do te ngadalesohet per shkak te emetimit te rrezatimit.
Temperaturat
Temperatura e siperfaqes se nje Ylli eshte e percaktuar nga shkalla e prodhimit te energjise ne berthamen e tije, plus dhe nga drita e rrezatimit. Ajo eshte dhene normalisht si temperatura ne fuqi, e cila eshte temperature e nje organi te idealizuar qe rrezaton energjine e tij ne te njejtin shkelqim drite ne siperfaqen e Yllit. Temperatura efektive eshte vetem nje vlere perfaqesuese, megjithate, Yjet kane nje renie temperature me rritjen e distances nga berthama. Temperatura ne rajonin e berthames te nje Yll eshte disa milione grade. Temperatura e siperfaqes se nje Ylli, se bashku me permasat vizuale te tije, jane perdorur per te klasifikuar Yjet. Yjet e vogla te tilla si Dielli kane nje temperature ne siperfaqe prej rreth disa mijra G/C. Gjigandet e Kuq kane temperatura relativisht te uleta ne siperfaqe prej rreth 3327 G/C, por ata gjithashtu kane nje shkelqim drite te larte per shkak te siperfaqes tyre te madhe.
Rrezatimi
Energjia e prodhuar nga Yjet, si nje produkt i fuzionit berthamor, rrezaton ne hapesire si dy rrezatimeve, elektromagnetike dhe rrezatimet grimce. Rrezatimi grimce tek nje Yll njihet si Era Yjore e cila ekziston si nje rrjedhe e qendrueshme e therrmijave elektrike, si protonet e lira, grimcat alfa, dhe grimcat beta, te cilat rrjedhin nga shtresat e jashtme te Yllit si nje rrjedhe e qendrueshme nga berthama. Prodhimi i energjise ne berthame eshte arsyeja pse Yjet shkelqejne aq shume. Cdo here qe dy siguresa atomike perplasen me njera tjetren formojn nje sigurese atomike te nje elementi te ri, dhe me te rende sic eshte Rrezja Gamma e cila lirohet nga ky fusion berthamor. Kjo energji eshte e konvertuar ne format e tjera te energjise elektromagnetike, duke perfshire edhe driten e dukshme. Ngjyra e nje Ylli, percaktohet nga frekuenca e drites dhe varet nga temperatura e shtreses se jashtme te Yllit, duke perfshire fotosferen e tije. Perveç drites se dukshme, Yjet gjithashtu nxjerrin format e rrezatimeve elektromagnetike te cilat jane te padukshem per syri i njeriut. Te gjitha komponentet e rrezatimit elektromagnetik Yjor, si ai i dukshem dhe ai i padukshem jane teper te rendesishem. Duke perdorur spektrin Yjor, astronomet mund te percaktoje tek nje Yll, temperaturen e siperfaqes, gravitetin e siperfaqes dhe shpejtesine rrotulluese. Masa mund te matet drejtperdrejt ne sistemet binare. Me keto parametra, astronomet mund te llogarisin moshen e Yllit.
Klasifikimi
Sistemi aktual i klasifikimit Yjor e ka origjinen ne fillim te shekullit te 20-te, kur Yjet jane klasifikuar nga A ne Q bazuar ne fuqine e linjes hidrogjenit. Kur klasifikimi u rendit nga temperatura, i perngjante me shume skemes moderne. Klasifikimet jane te renditur edhe si mas komponenteve, duke filluar nga Yjet e Tipit-O, te cilat jane shume te nxehta, ose Yjet e Tipit-M te cilet jane te ftohte. Klasifikimet kryesore, per temperaturen e siperfaqes jane: O, B, A, F, G, K, dhe M. A. Me te zakonshem nga keto jane Yjet e tipave L dhe T, te cilet klasifikohen me te ftohtet dhe me te vegjlit ne mase, dhe quhen Xhuxhat Kafe. Çdo renditje ka 10 nen-ndarjeve, te numeruar nga 0 ne 9, megjithate, ky sistem prishet ne temperaturat ekstreme te larta te cilat humbin renditjen e Yllit duke e kalur ate ne extrem. Perveç kesaj, tipat e Yjeve mund te klasifikohet edhe nga efektet e shkelqimit te drites, te cilet korrespondojne me madhesine e tyre hapesinore. Keto klasifikime shkojne nga 0 (Gjigandet e larte), 3 (Gjigandet), 5 (Xhuxhat e rendit kryesore). Dielli yne eshte nje sekuence tip G2, klasifikimi 5 (Xhuxh i Verdhe). Yjet e llojit Xhuxha te Bardhe kane klasen e tyre qe fillon me shkronjen D. Klasifikimi me teje eshte ne klasa DA, DB, DC, DO, DZ, dhe DQ, ne varesi te llojeve te linjave qe gjendet ne spektrin Yjeve.
Tipi-O 33,000 K Zeta Ophiuchi
Tipi-B 10,500–30,000 K Rigel
Tipi-A 7,500–10,000 K Altair
Tipi-F 6,000–7,200 K Procyon A
Tipi-G 5,500–6,000 K Dielli
Tipi-K 4,000–5,250 K Epsilon Indi
Tipi-M 2,600–3,850 K Proxima Centauri
Shiko edhe
Dielli
Ylli Polar
Astronomi
Yje
|
4856
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Mundja
|
Mundja
|
Mundja është sport luftarak në të cilin marrin pjesë dy persona të gjinisë së njëjtë. Garë e njohur botërore e mundjes është Wrestling e ndarë në dy pjesë Raw dhe SmackDown. Ndër mundësit e njohur shqiptarë është Shaban Sejdiu.
Sporti i mundjes
Mundja është një ndër përleshjet më të vjetra në historinë e njerëzimin. Qëllimi i së cilës është që kundërshtari i mundur të pranojë vetvetiu shtrirjen për toke. Nga këtu vije edhe mundja si disiplin sportive ku janë të vendosura disa rregulla të cilat kontrollohen nga një gjyqtarë sportiv. Përderisa mundja në natyrë, zhvillohet në hapësirë të lirë, zakonisht livadhe, si sport mundja zhvillohet brenda një rrethi të vizatuar që paraqetë kufirin hapsirorë në të cilin kundërshtarët kanë drejtë të lëvizin. Përderisa në natyrë kundërshtari e pranon vetvetiu disfatën, në disiplinën sportive, disfatën e gjykonë gjyqtari. Simboli i thjeshtë i disiplinës së mundjes, janë dy figura që në përleshje e sipër ku njëra tenton të kapë tjetrën nga beli, ndërsa tjetra të i kapë këmbët e saj.
Në trojet shqiptare mundja zhvillohet edhe si garë argëtuese nëpër festa të ndryshme të shoqërisë. Zakonisht për to thuhet përleshja, përtërzunashë. Vetë kjo dukuri si në malësi si në trojet tjera e bënë që mundja të jetë disiplinë sportive tradicionale ndër shqiptarët. Sot mundjalistët shqiptarë janë të tubuar në së paku tri Federata të Mundjalistëve, në Federatën e Mundjalistëve të Shqipërisë {FMSH}, në Federatën e Mundjalistëve të Kosovës {FMK}, në Federatën e Mundjalistëve të Maqedonisë, në Federatën e Mundjalistëve të Malit të Zi. Federata në Serbi dhe Greqi si duket për qëllime politike e pengojnë pjesëmarrjen e shqiptarëve.
Klube në Shqipëri
Federata e Klubeve te Mundjes ne Shqipëri
SK Tirana - Tirana
SK Dinamo – Tirana
SK Partizani – Tirana
SK Studenti – Tirana
SK Teuta – Durrës
SK Besëlidhja – Lezhe
SK Përparimi – Kukës
SK Luftëtari – Gjirokastër
SK Flamurtari – Vlore
SK Korabi – Peshkopi
SK Valbona – Tropojë
Sk Tomorri – Berat
Sk Vllaznia – Shkodër
Mundja në Kosovë
Mundëjalistët dhe adhuruesit e tyre në Kosovë janë të tubuar rreth klubeve të mundjes dhe organizimin e takimeve të tyre e bënë FMK-ja (Federata e Mundjes e Kosovës) e cila është formuar në dhjetor të vitit 1978, në Prishtinë. Momentalisht pranë kësaj Federate janë të regjistruara 8 klube, nga pjesë të ndryshme të Kosovës.
Shiko dhe këtë
Sportistet më të dalluar shqiptar
Këtu gjenden te gjitha ato qe kanë qen dhe do te jen për sportin e mundjes Diskutim:Mundja.
Lidhje të jashtme
Federata Internacionale e Asociacioneve të Mundjes së lirë (FILA) - në gjuhët zyrtare - fleta zyrtare
Të dhëna zyrtare për sportistët shqiptar
Wrestling-u ShBA
Wrestling Gear & News from WrestlingPod
Sporte
es:Lucha grecorromana
he:האבקות (ספורט)
it:Lotta
pt:Lutas amadoras
|
4857
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/WWE
|
WWE
|
WWE, njohur zakonisht me emrin e ligjshëm World Wrestling Entertainment, Inc është një kompani e kontrolluar private argëtuese që merret kryesisht me ndeshje të mundësve profesionist, me burimet kryesore të të ardhurave gjithashtu vijnë nga filmat, muzika, licencimin e produktit dhe shitjet direkte të produkteve.
Referime
Mundje
|
4863
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Charmed
|
Charmed
|
Charmed ishte një serial i prodhuar në ShBA nga "The WB". Seriali filloi më 7 tetor 1998 dhe mbaroi më 21 maj 2006.
Përmbajtja
Seriali fillon kur tre motrat Prue (Shanen Doherty), Piper (Holly Marie Combs) dhe Phoebe (Alyssa Milano) Halliwell, rikthehen në shtëpinë e tyre në San Francisco, gjashtë muaj pas vdekjes së gjyshes.
Më e vogla e motrave, Phoebe, gjen një libër me emrin "The Book of Shadows" (Shqip: "Libri i Hijeve") në papafingon e kësaj shtëpie, dhe pa dashje ajo lexon me zë nga libri, dhe kështu ajo dhe motrat e saj marrin fuqitë magjike që ju takojnë :
Prue mund të lëvizë gjëra më fuqinë e mendjes (Telekinesis), dhe në sezonet e mëtejshme te serialit, ajo ka edhe fuqinë e projektimit yjor (Astral Projection).
Piper mund te ndaloje molekulat e çdo trupi (Temporal Stasis), në në sezonet e mëtejshme, ajo mund te shpërtheje gjëra (Molecular Combustion).
Phoebe ka fuqine që të shikoje në të ardhmen (Premonitions), te shkuaren (ClairVoyance), më pas edhe fuqine e levitimit (Levitation), dhe të empatise (Empathy), aftesi per te percjelle ndjenjat.
Paige është gjysmëmotra e tyre. Kur Prue vdes, Phoebe dhe Piper e zbulojnë se Paige është motra e tyre, dhe sezonat në vazhdim kalojnë me Paige. Paige ka fuqinë e treshes "charmed", por pasi babai i saj ka qenë rrezatues i bardhë (ndryshe nje engjell), ajo poashtu ka fuqite e një rrezatueseje të bardhe.
Leo është një rrezatues i bardhë, i cili dashurohet me Piper. Edhe Piper dashurohet me Leon, dhe ata martohen, e më pas bëjnë dy fëmijë : Wyatt dhe Chris.
Darryl Morris është një polic i cili luan që prej sezonit të parë. Ai e di sekretin e të magjepsurave, prandaj tre motrat dhe Darryl bashkëpunojnë majft shpesh. Roli i tij është rol pozitiv.
Cole- Nje gjysemdemon i cili bie ne dashuri me Phoebe-n dhe martohet me te. Më tej Phoebe kupton që ai kishte mbetur nje demon, megjithese donte shume te ishte nje njeri i thjështë per te jetuar një jetë normale me të. Por vetëm dëshira nuk mjafton, kështu që ajo me motrat e saj detyrohen ta vrasin.
Aktorët
Prue - Shannen Doherty
Piper - Holly Marie Combs
Phoebe - Alyssa Milano
Paige - Rose McGowan
Leo Wyatt - Brian Krause
Cole - Julian McMahon
Wyatt (i vogel) - Jason Simmons
Chris (i madh) - Drew Fuller
Shih edhe
Lista e telefilmave
Lidhje të jashtme
Faqja e stacionit "The WB" për Charmed
Citate nga seriali Charmed
Seriale amerikane
|
4865
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20sportist%C3%ABve%20shqiptar%C3%AB
|
Lista e sportistëve shqiptarë
|
Kjo është lista e sportistëve më të dalluar shqiptarë në arenën kombëtare dhe atë ndërkombëtare.
Lista përmban llojet e sporteve dhe emrat e sportistëve, të cilat janë nënrenditur sipas alfabetit.
Lista akoma të pa krijuara
Lista (Sport)
Listat e shqiptarëve
|
4867
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Trupat%20Mbrojt%C3%ABse%20t%C3%AB%20Kosov%C3%ABs
|
Trupat Mbrojtëse të Kosovës
|
Trupat e Mbrojtjes së Kosovës (TMK), ishin pjesë përbërëse e Qeverisë së Përkohshme të Kosovës nën protektoratin e OKB-së, saktësisht Misionit të OKB-së në Kosovë, UNMIK-ut. TMK ishte organizatë civile për ndërhyrje dhe shërbime emergjente, e cila ishte aktive nga viti 1999 deri më 2009.
Më 20 janar 2009 TMK-ja zyrtarisht u shpërbë duke u riformuar në Forcat e Sigurisë së Kosovës (FSK).
Dita zyrtare e themelimit të TMK-së është 21 shtator 1999 gjegjësisht me transformimin e paraardhëses së saj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).
Pas Marrëveshjes së Kumanovës, ndërmjet paktit ushtarak veri-atlantik, NATO dhe Ushtrisë Jugosllave dhe në pajtim me marrëveshjen e Rambujesë ishte paraparë çarmatimi i ushtarëve të UÇK-së dhe transformimi i kësaj ushtrie popullore në Trupat Mbrojtëse të Kosovës. Me hyrjen e trupave ushtarake të NATO-s (KFOR) në Kosovë në vitin 1999 fillon edhe transformimi i UÇK-së që përfundon në vitin 2000. Udhëheqësi i parë i TMK-së u emërua gjeneral-llejtënant Agim Çeku.
Sipas marrëveshjes, detyrat dhe të drejtat e TMK-së janë:
Veprimi për ndalimin dhe zvogëlimin e dëmeve nga katastrofat natyrore dhe aksidentet.
Ofrimi i ndihmës në zona të rrezikuara.
Ndihma në pastrimin e fushave të minuara.
Ndihma për ri-ndërtimin dhe komunitetet.
TMK-ja, gjatë ekzistimit, në tërësi zbatonte mandatin e sajë sipas Kornizës Kushtetuese të Kosovës. Kjo kornizë, TMK-në e përcaktonte si organizatë civile për ndërhyrje të shpejtë e cila në raste fatkeqësishë natyrore dhe në raste emergjente në Kosovë, ndërmirrte detyra për ndërhyrje të shpejtë për sigurinë publike e të ndihmës humanitare.
TMK-ja operonte në mënyrë transparente, të përgjegjshme, të disiplinuar, profesionale dhe përfaqësonte të gjithë qytetarët e Kosovës. Si e tillë TMK numëronte pjesëtarë të komuniteteve jo-shqiptare si dhe bashkëpunonte me të gjitha komunitetet në terren.
Gjatë funksionimit të sajë TMK-ja ka bashkëpunuar më organizata të ndryshme dhe ka ofruar ndihmën e vet në realizimin e projekteve të ndryshme si në komunitetet shumicë, poashtu në ato pakicë.
TMK-ja poashtu ishte në gjendje të zbatojë masa disiplinore dhe ishte plotësisht e financuar në mënyrë transparente.
Me largimin e gjeneral-lejtnant Agim Çekut nga TMK-ja në fillim të vitit 2006 dhe angazhimin e tij në politikë, Komandant i Shtabit të Përgjithshëm të Trupave të Mbrojtjes së Kosovës u emërua gjeneral-lejtnant Sylejman Selimi.
Shiko dhe këtë
Forca e Sigurisë së Kosovës
Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK)
Mbrojtja Territoriale e Kosovës
Lidhje të jashtme
Trupat e Mbrojtjes së Kosovës
Faqja zyrtare e Kryeministrit të Kosovës
Paradat e TMK-së - Video (kohëzgjatja 1 orë)
Referime
Ushtria shqiptare
Sigurimi shtetërorë në Kosovë
Ushtri
Kosovë
|
4868
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Mbrojtja%20Territoriale%20e%20Kosov%C3%ABs
|
Mbrojtja Territoriale e Kosovës
|
Mbrojtja Territoriale e Kosovës (e njohur edhe me shkurtësen MTK) ishte trupë ushtarake e përbërë nga rezervistët e Armatës Jugosllave e cila kishte përgjegjësi mbrojtjen e territorit të Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës (KSAK).
Shiko dhe këtë
Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK)
Trupat e Mbrojtjes së Kosovës (TMK)
Lidhje të jashtme
Historia e Kosovës
Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë
|
4869
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lidhja%20e%20Prizrenit
|
Lidhja e Prizrenit
|
Lidhja e Prizrenit (), ishte një organizim politik i parisë së katër vilajeteve që ishin shumicë shqiptare për nga popullsia në Perandorinë Osmane, themeluar zyrtarisht më 10 qershor 1878 në xhaminë Bajraklie të Prizrenit, qytet ku deri një vit përpara ishte qendra e Vilajetit të Kosovës.
Traktatet e Shën Stefanit dhe Berlinit u kishin caktuar territore të banuara edhe nga shqiptarë shteteve të tjera pas Luftës Ruso-Turke, shqiptarët u përgatitën për rezistencë kombëtare. Në pamundësi që Perandoria Osmane t'u shmangej traktateve, Sulltan Abdyl-Hamidi II thirri në Stamboll Sheh Mustafa Tetovën dhe Abdyl bej Dume-Frashërin në shenjë përkrahjeje; dhe u shkroi letra kadiut të Gjakovës Ahmet efendi Koronicës, myderrizit të Prizrenit Ymer Efendiut dhe myftiut të Dibrës Jonuz Efendiut, ndërsa i dha urdhër komandantëve ushtarakë në vilajetet shqiptare që të mos e pengonin zhvillimin e Lidhjes.
Qëndrimet fillestare të Lidhjes, në krye të komitetit qendror të së cilës ishte Iljaz pashë Dibra, u parashtruan në Kararname. Në këtë dokument prijësit shqiptarë theksonin synimin e tyre që të ruanin dhe mbanin integritetin e territoreve të Perandorisë Osmane në Ballkan në mbështetje të Portës. Megjithatë qëndrimet dhe projekti i Lidhjes përvijoi ndryshe duke përshfaqur rrymat e brendshme.
Konteksti
Lufta Ruso-Turke e viteve 1877-78 i dha goditje të rëndë fuqisë osmane në Ballkan, duke i lënë Perandorisë Osmane në zotërim vetëm vilajetet shqiptare dhe Ballkanin Lindor. Nga fundi i 1877-s qëndresa u bë e vështirë; më 13 dhjetor 1877 Serbia i shpalli luftë Perandorisë Osmane, edhe Mali i Zi po ashtu. Të dy shtetet mbështeteshin nga Ushtria Ruse dhe i shtrinë sulmet e tyre në Shqipërinë Veriperëndimore dhe Verilindore. Pas pushtimit të këtyre territoreve, ofiqarët osmanë shumica prej tyre të etnisë shqiptare, lironin territoret dhe/ose dëboheshin. Gjatë kësaj lufte, ushtria serbe shpërnguli dhe dëboi shumicën e popullsisë muslimane në sanxhakun e Nishit dhe rrethinat e Toplicës drejt vilajetit të Kosovës duke rritur trazimet që parapërgatitën frymën e Lidhjes si kundërpërgjigje ndaj Krizës së Madhe Lindore. Më 27 shkurt 1878 andartë grekë, të udhëhequr nga dy shqiptarë ortodoksë, Minoas Lappas dhe qepariotit major Gogo Stefani, zbarkuan në Sarandë dhe shtinë në dorë Gjashtën dhe Lëkurësin. Më 4 mars ata u dëbuan dhe u shpërndanë nga njësitë e nisura prej Janinës.Droja e shqiptarëve se mos territoret e tyre do të ndaheshin mes Malit të Zi, Serbisë, Bullgarisë dhe Greqisë i mbushi me zell për të bërë qëndresë. Në traktatin e parë të pasluftës, në Shën Stefan, u nënshkrua dorëzimi i disa territoreve të Perandorisë Osmane, ndër to edhe territore të banuara nga shqiptarë. Perandoria Austro-Hungareze dhe Britania e Madhe e bllokuan marrëveshjen, duke qenë se do t'i jepte Rusisë pozicione kyçe në Ballkan, duke prishur kësodore peshoren e fuqive. Për ta zgjidhur këtë çështje, një konferencë paqeje u mbajt po atë vit në Berlin.
Krejt situata çoi në organizimin e shqiptarëve me këshillimin e Stambollit në këshilla vendorë për të mbrojtur territoret e banuara nga shqiptarët. Të nxitur nga rrethanat, në dhjetor të 1877-s Abdyl Frashëri organizoi Komitetin e Stambollit - anëtarët bënë një mbledhje të përgjithshme majin e 1878-s.
Mbledhjet në Prizren
Shih edhe: Rrymat Politike dhe Protestat Shqiptare; Kuvendi i PrevezësMë 10 qershor 1878 përfaqësues nga paria shqiptare e Vilajetit të Kosovës u mblodhën në xhaminë Bajraklie të Prizrenit për të ngritur një platformë si kundërpërgjigje ndaj vendimeve të marra në Traktatin e Shën Stefanit. Në mbledhjen e parisë më 18 qershor u radhitën qëndrimet e mbajtura në një shkresë të vendimeve quajtur Kararnamé, që u firmos nga 47 përfaqësues të kazave të vilajetit, ku në krye janë firmat e Iljaz pashë Dibrës dhe Abdullah pashë Drenit. Po atë ditë paria e Shkodrës i telegrafoi shtabit të Lidhjes se do t'i bashkohej lëvizjes dhe se së shpejti do të dërgonte delegatët. Më 23 qershor do të ishin të pranishëm krejt delegatët e qyteteve shqiptare në Prizren. Më 30 qershor u paraqitën edhe delegatët e Shkodrës me Jusuf agë Sokolin me një delegat të Podgorica dhe 7 krenë prej Malësie.
Në Kararnamé u dokumentua vullneti nistor i organizimit, ku flitej për tërësinë territoriale të perandorisë dhe t'u rikthehej status quo-ja e para Luftës Ruso-Turke. Synimi kryesor ishte mbrojtja ndaj rreziqeve të mënjëhershme, lakohej mbrojtja e Dinit, Devletit dhe Vatanit, mosnjohja e Bullgarisë dhe rikthimi me armë i territoreve të pushtuara nga Serbia dhe Mali i Zi nëse nuk do t'i dorëzonin me vullnet të lirë.
Delegatët ngritën një organizim, Lidhjen e Prizrenit, që kishte fuqinë të vendoste taksa dhe të mobilizonte një ushtri. Pas një mbledhjeje, Lidhja u organizua në tre komitete, për Punët e Jashtme, për të Brendshmet dhe për Financat.
Komisioni i Punëve të Jashtme përbëhej nga Abdyl bej Frashëri me bashkëpunëtorët Shaban bej Pejën, Galip bej Shkupin dhe Asaf efendi Manastirin. Ky komision merrej me dërgesat e lutjeve dhe protestave ndaj Kongresit dhe me korrespondencën me filoshqiptarët e me shqiptarët jashtë atdheut.
Komisioni i Punëve të Brendshme përbëhej prej Haxhi Shabanit nga Prizreni, myderrizit të Shkupit Qorr Abdyl Efendiut, Mahmut Qypërliut dhe Esat pashë Tetovës. Merrej me administrimin e territorit, mbajtjen e qetësisë, mbledhjen e ushtrisë vullnetare dhe kishte fuqi zbatuese.
Komisioni i Financës përbëhej nga Sulejman agë Vokshi, Zija bej Prishtinës, Shefik bej Gjilanit dhe dy të tjerëve, të cilët nuk dihen. Kujdeseshin për mbledhjen e fondeve për armatimin e ushtrisë dhe furnizimin e saj.
Këta komisione funksiononin vetëm në kohë të mbledhjes së përgjithshme. Detyrat e tyre i mbikëqyrte Dega lokale e Prizrenit që kryesohej prej Ymer efendi Prizrenit.
Lidhja në korrik u nda në komitete, të cilat kishin dy degë madhore: e veriut me qendër në Prizren dhe e jugut. Dega e Prizrenit drejtohej nga Iljaz pashë Çoku me përfaqësues nga Kërçova, Tetova, Prishtina, Mitrovica, Vuçitërna, Shkupi, Gjilani, Manastiri, Dibra dhe Gostivari. Komisioni i Degës së Shkodrës përbëhej kryetarit Daut efendi Boriçit, Selim efendi Çoba, Shaban beu i Bushatllinjve, Haxhi agë Lohja, Selim agë Gjyrezi, Et'hem agë Kazazi, Ibrahim efendi Dragusha, Ibrahim Idriz Hoxha, Osman Bekteshi, Filip Çeka, Ndrekë Shiroka, Gjon Muzhani e Zef Simoni. Për këtë degë, Et'hem agë Kazazi qëndronte gjithnjë në Prizren. Dega e jugut që kishte mbajtur një takim po të tillë në Gjirokastër, drejtohej prej Abdyl Frashërit dhe përbëhej prej përfaqësuesve të Kolonjës, Korçës, Artës, Beratit, Pargës, Gjirokastrës, Përmetit, Paramithisë, Filatit, Margëlliçit, Vlorës, Tepelenës dhe Delvinës. Në këto vise lëvizja mbështetej më shumë tek elementi musliman, për arsye se elementi ortodoks ishte më së shumti nën ndikimin grek. Nga ana tjetër, në veri muslimanët me katolikët ishin bërë palë për synimet e Lidhjes. Të dy komitetet hynin në kontakt me njëri-tjetrin nga njerëz të besuar që piqeshin në Elbasan.
Artikulli kryesor: Kriza lindore dhe lëvizja shqiptare
Artikulli kryesor: Shqipëria në fillim të Krizës Lindore (1875-1876)
Artikulli kryesor: Komiteti i Janinës dhe projekti i kryengritjes çlirimtare kundërosmane (1877)
Çështja e viseve shqiptare në Kongresin e Berlinit
Mbasi u hap Kongresi i Berlinit më 13 qershor, dega e Lidhjes me pëlqimin e vilajetit të Shkodrës dhe Sanxhakut të Dibrës, vendosën me i nisë një telegram Kongresit me lutje që Tivari, Shpuza, Podgorica t'i mbeteshin vilajetit të Shkodrës. Telegrami u nënshkrua prej 500 vetëve në Shkodër, nga të cilët më të rëndësishmit ishin: Daut efendi Boriçi në cilësinë e kryetarit të degës, Jusuf agë Sokoli, Selim agë Gjyrezi, Filip Suma, Gjon Muzhani, etj. Memorandumi nuk u përfill nga Kongresi, që ua njohu kërkesat Serbisë dhe Bullgarisë ndaj territoreve të lëshuara nga Perandoria Osmane krahas kërkesave shqiptare. Kancelari prusian, Bismark, e çmoi Ballkanin si pjesë e Çështjes Lindore se "i gjithi nuk ia vlen as sa eshtrat e shëndetshme të një granadieri të vetëm pomeranez".
Qëndrimet e Lidhjes u përkrahën po ashtu edhe nga kolonia shqiptare e Stambollit, e përbërë prej nëpunësish të mëdhenj dhe të vegjël, të cilët më 20 qershor 1878 i nisën një memorandum ministrit të Punëve të Jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze, kontit Andrassy. Në memorandum i luteshin që të kishin parasysh të drejtat shqiptare. Pjesë nga memorandumi ku kërkohej përparimi i synimeve kombëtare:«[...] Populli shqiptar i frymzuem prej traditave dhe interesave të tij do dhe dëshiron, të jetojë në gjinin e perandorís nën skeptrin e Madhnis së Ti Sulltanit dhe nuk pranon në asnji mënyrë që të jetë i damë prej saj. Mbas vendimeve të Shin Stefanit, mënyra e administrimit të mbrendshëm do të ndryshojë e në kët rasë populli shqiptar pa i cënue të drejtat e përjetshme të sovranitetit të Madhnis së Tij Sulltanit kërkon që të formohet për kët qëllim nji komision i përbâmë prej Shqiptarësh, i cili nën mbrojtje e Ti të naltë dhe me pëlqimin e Portës së Naltë të studiojë formën e përshtatshme dhe të ndalojë institucionet e reja lokale duke u a përshtat karakterit, zakoneve dhe nevojave të vendit. [...]»Më 21 qershor, ish-deputeti i Podgoricës në Mexhlisin Osman, Jusuf Efendiu u drejtoi një telegram fuqive të mëdha dhe një Kongresit që Podgorica t'i mbetej Perandorisë Osmane. Rilindasi Jeronim de Rada i dërgoi një letër kryeministrit britanik, lordit Beaconsfield me të cilën i lutej që të interesohej për të drejtat shqiptare.
Rezistenca ushtarake
Shih edhe: Aksioni i Gjakovës; Beteja e Plavës dhe Gucisë; Lufta e Ulqinit; Kuvendi i Dibrës; Veprime Ushtarake te LidhjesMarshalli osman Mehmed pashë Maxharri, pjesë e delegacionit osman në Kongresin e Berlinit, u caktua të mbikëqyrte përcaktimin e kufijve të rinj në viset veriore shqiptare, përkatësisht kazanë e Gucisë. Me të vajtur për të përcjellur lajmin e ardhur nga Stambolli, ana më e bindur e Lidhjes i kërkuan që të largohej, mirëpo ra mik tek kryetari i degës së Lidhjes në Gjakovë, mikut të tij Abdullah pashë Drenit. Ndodhia u përshkallëzua ngaqë Abdullah Pasha nuk e dorëzonte dot mysafirin, si pasojë u rrethua dhe u vranë të dy pashallarët në atë që njihet si Aksioni i Gjakovës. Kjo gjakderdhje mbahet si veprimi i parë ushtarak i Lidhjes kundër nismës së dorëzimit të një territori të banuar nga shqiptarë.Fuqitë e Lidhjes u përplasën me njësitë malazeze nga tetori i 1879 deri në janar të 1880 në Plavë e Guci, me në krye Ali pashë Gucinë. Pas qëndresës për lëshimin e atyre viseve, u mendua t'i jepej Malit të Zi një rrip toke buzë lumit Cem sipas kompromisit i Kortit, delegat i Italisë në Kongres. Porsa u mor vesh ndërrimi i Plavës dhe Gucisë me Hotin, 2/3 e Grudës dhe stane e kullota të Kelmendit, bajraktarët e viseve i dërguan lutje konsullit austro-hungarez në Shkodër. Me datën 11 prill 1880 në një mbledhje Dega e Lidhjes në Bibliotekën e Pazarit u vendos mbyllja e Pazarit dhe u lajmërua populli të ishte gati për luftë. Më 22 prill komandanti i ushtrisë së Tuzit, Haxhi Osman Pasha, ndoqi urdhërin e dorëzimit të territoreve ndaj malazezëve, por u shpërndau fishekë e armë vullnetarëve shqiptarë. Nga Shkodra u mobilizuan 1500 burra të armatosun, të drejtuar nga Hodo Begu dhe më pas iu shtua kapidani Preng Bibë Doda. Beteja e parë mes forcave u zhvillua te Ura e Rrzhanicës. Pas qëndresës së radhës, Fuqitë e Mëdha ripërcaktuan lëshimin e territoreve duke i dhënë Malit të Zi, Ulqinin me rrethet e tij deri në Bunë.
Qëndrimi autonomist
Më 27 shtator 1878 në gazetën "Tercüman-i sark", botuar në Stamboll, kryeredaktor i së cilës ishte Sami Frashëri, u botua një program autonomie për vilajetet e banuara nga shqiptarët. Sipas tij, duhej që këto vilajete:
1. të bashkoheshin në një vilajet shqiptar;
2. nëpunësit që do të punonin atje të dinin gjuhën shqipe;
3. dy herë në vit të mblidhej një Kuvend i Përgjithshëm i vilajetit;
4. gjuha e shkollës dhe e administratës të jetë shqipja, turqishtja të përdorej vetëm në komunikim me pushtetin qendror;
5. të krijohej një milici shqiptare për gjithë vilajetin.
Qëndrimi fillestar centralist i dokumentuar te Kararnameja mori kahje autonomiste nga fundi i 1880, me sa duket nga ndikimi i Abdyl Frashërit.
Shih edhe
Lidhja e Pejës
Lidhja e Lezhës
Lidhja e Dytë e Prizrenit
Lista e pjesëmarrësve në Lidhjen e Prizrenit
Kompleksi Monumental i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit
Literatura
Peter Bartl: Albanien. Vom Mittelalter bis zur Gegenwart. Regensburg 1995, ISBN 3-7917-1451-1.
Peter Bartl: Die Albanischen Muslime zur Zeit der nationalen Unabhängigkeitsbewegung (1878-1912). Wiesbaden 1968.
Peter Bartl: Die Liga von Prizren im Lichte vatikanischer Akten. (Archiv der Propagandakongregation). In: Südost-Forschungen, 47 (1988) S. 145–186.
Skendi Stavro: The Albanian National Awaking 1878-1912. Princeton, New Jersey 1967, ISBN 0-691-05100-3.
Lidhje të jashtme
Lidhja shqiptar'e Prizrenit - amëza: shqiperia.com
Referime
Kryengritje
Rilindja Kombëtare
Shqipëria osmane
Historia e Prizrenit
|
4870
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Preshi
|
Preshi
|
Shiko Lista
( lat. Allium porum L.) i njohur edhe si : pras (Shqipër e Veriut), purri (Vuthaj, Rugovë) është bimë që klasifikohet në familjen Alliaceae. Preshi është perime e ngjashme me qepën, me kërcell të gjatë e fletë-fletë, me gjethe të lugëta e të gjata si shpatë, që mbillet në kopshte e ara dhe përdoret për ushqim. Preshi ka ngjyrë të gjelbër të hapur.
2. Presh i egër (presh gjarpri) bot. bimë barishtore shumëvjeçare, me kërcell të shkurtër e me gjethe si të preshit, që rritet zakonisht nëpër lëndina fushore.
Kuzhina
Aromë e Preshit është konsideruar përgjithësisht më i sofistikuar se ajo e qepëve të zakonshëm. Kjo është një përbërës themelor i një supe vishisoaz frëngjisht. Brabant dhe Skoci janë të njohur edhe receta për supë me presh. Ditët e sotme preshi është një nga perimet që janë uoitrebyavat në pothuajse të gjitha enët me perime të freskëta si në dispozicion gjatë gjithë vitit. Ajo është përdorur edhe në sallatat e pagatuar. Për shkak të rëndësisë së saj simbolike në Uells, preshi aty është përdorur gjerësisht në kuzhinë.
Historia
Presht janë vlerësuar nga egjiptianët e lashtë, grekët dhe romakët.
Prasi është një nga simbolet kombëtare të Uellsit, ku ai ushtron ditën e Shën Davidit. Sipas legjendës, Saint David urdhëroi ushtarët e tij Uellsit për të dalluar, të veshur në presh helmetat e tyre, në një luftë historike kundër Saksonët, e cila u zhvillua në një fushë me presh. Kjo histori mund të përbëhet nga poeti anglez Michael Drayton, por ajo është e njohur se prasi është një simbol i Uellsit për një kohë të gjatë. Shekspiri përmend doganore që të jenë të veshur si bosh si "traditë e lashtë" në "Henry V".
Në lojë, tregon Henri Fluelan që mbart pras, sepse unë jam i Uellsit, ju e dini, mirë fshatar.
Shiko dhe këtë
në projektin Commons të Wikipedias
Lidhje të jashtme
Allium ampeloprasum L. on US National PLANTS Database
Allium porrum L. on US National PLANTS Database
Allium ampeloprasum, Porrum on Floridata
Leeks for the home gardener
Leek: Plants For a Future database
Referime
Botanikë
Bimë
Perime
|
4872
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Isak%20Njutoni
|
Isak Njutoni
|
{{Infobox shkencëtar
| honorific_prefix = Sir
| name = Isak Njutoni
| image = Portrait of Sir Isaac Newton, 1689.jpg
| caption = Portreti i Njutonit në moshën 46 vjet nga Godfrey Kneller, 1689
| birth_date = 4 janar 1643 (S.V. 25 dhjetor 1642)
| birth_place = Woolsthorpe-by-Colsterworth, Lincolnshire, Angli
| death_date = 31 mars 1727 (84 vjet) (S.V. 20 mars 1726)
| death_place = Kensington, Middlesex, Britania e Madhe
| resting_place = Westminster Abbey
| nationality = Anglez
| fields =
| workplaces =
| education = Trinity College, Cambridge (M.A., 1668)<ref>Kevin C. Knox, Richard Noakes (eds.), From Newton to Hawking: A History of Cambridge University's Lucasian Professors of Mathematics', Cambridge University Press, 2003, p. 61.</ref>
| academic_advisors =
| notable_students =
| awards =
| known_for =
| signature = Isaac Newton signature ws.svg
}}
Isak Njutoni (emri në anglisht Isaac Newton; 25 dhjetor 1642 – 20 mars 1727) ishte një fizikan, astronom, filozof, teolog dhe matematicien anglez i cili është konsideruar gjerësisht si një nga shkencëtarët më me influencë të të gjitha kohërave dhe si një figurë kyçe në revolucionin shkencor. Libri i tij "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica" (Principet Matematike të Filozofisë Natyrore), botuar së pari në vitin 1687, hodhi themelet për "mekanikën klasike".
Njutoni formuloi ligjet e lëvizjes dhe të gravitetit universal që dominoi pikëpamjen e shkencëtarëve të universit fizik gjatë tre shekujve të ardhshëm . Ai gjithashtu tregoi se nocioni i objekteve në tokë dhe trupave qiellorë mund të përshkruhet nga të njëjtat parime. Njutoni ka ndërtuar teleskopin e parë praktik reflektues dhe zhvilloi teorinë e ngjyrës në bazë të vëzhgimit se një prizëm zbërthen dritën e bardhë në shumë ngjyra të spektrit të dukshëm. Ai ka formuluar edhe një ligj empirik të ftohjes dhe ka studiuar shpejtësinë e zërit.
Në Principia, Njutoni formuloi ligjet e lëvizjes dhe gravitetin universal që formësoi këndvështrimet shkencore kryesore deri sa u zëvendësua nga Teoria e Relativitetit. Njutoni përdori shpjegimet e tij matematike të gravitetit për të derivuar ligjet e lëvizjes së planetëve të Keplerit, duke llogaritur baticat, trajektoret e kometave, precedentët e ekuinokseve dhe fenomeneve të tjera natyrore, duke zvenitur më tej dyshimet për heliocentricitetin e sistemit diellor. Ai demonstroi se lëvizja e objekteve në Tokë dhe trupat qiellorë mund të llogariten nga të njëjta principe. Konkluzioni i Njutonit se Toka është një sferoid i shtypur në pole, u konfirmua më vonë nga matje gjeodezike të Maupertuis, La Condamine dhe të tjerë duke bindur shumicën e shkencëtarëve evropianë për superioritetin e mekanikës njutoniane mbi sistemet e mëparshme.
Njutoni ndërtoi teleskopin e parë praktik reflektues dhe zhvilloi një teori të sofistikuar të ngjyrave të bazuar në vëzhgimet e kryera me një prizëm qelqi që zbërthen dritën e bardhë në ngjyrat e spektrit të dukshëm. Punimet e tij mbi dritën u grumbulluan në librin e tij shumë influencues “Optika”, i botuar në 1704. Ai formuloi gjithashtu një ligj empirik për ftohjen, bëri llogaritjen e parë teorike për shpejtësinë e dritës dhe prezantoi i pari nocionin e lëngjeve njutoniane. Në vazhdimësi të punës së tij në llogaritje, si një matematikan, Njutoni kontribuoi në studimin e serive të energjive, gjeneralizoi teoremën binomiale të eksponentëve me numra jo të plotë, zhvilloi një metodë për të përafruar zgjidhjet e një funksioni dhe klasifikoi shumë prej kurbave të rrafshit kubik.
Njutoni ishte mik i "Trinity College" dhe profesor i dytë Lukasian i matematikës në Universitetin e Kembrixhit. Ai ishte një i krishterë i devotshëm, por joortodoks dhe ishte anëtar i Universitetit të Kembrixhit. Ai refuzoi të marrë urdhra nga Kisha e Anglisë, ndoshta, sepse ai nuk besonte në doktrinën e Trinisë. Përveç punës së tij në shkencat matematikore, Njutoni një pjesë të madhe të kohës së tij ia kushtoi studimit të alkimisë dhe kronologjisë biblike, por një pjesë e madhe e punës së tij në ato zona ka mbetur e pabotuar deri shumë kohë pas vdekjes së tij. Në vitet e mëvonshme, Njutoni u bë president i Shoqërisë Mbretërore. Ai shërbeu gjithashtu në qeverinë britanike si anëtar i këshillit drejtues.
Jeta
Isak Njutoni lindi (sipas kalendarit Julian i përdorur në Angli në atë kohë) në ditën e Krishtlindjeve, 25 dhjetor 1642, në Woolsthorpe Manor në Woolsthorpe-nga-Colsterworth, një fshat i vogël në qarkun e Lincolnshire. Ai lindi tre muaj pas vdekjes së babait të tij, një bujk i begatë i quajtur gjithashtu Isaac Newton. Lindur para kohe, ai ishte një fëmijë i vogël. Nëna e tij Ana Ayscough thoshte se nuk peshonte as çerek kile. Kur Njutoni ishte tre vjeç, nëna e tij u martua dhe shkoi për të jetuar me burrin e saj të ri, Barnabus Reverend Smith, duke lënë djalin e saj në kujdesin e gjyshes së tij, Margery Ayscough. Njutonit nuk i pëlqente njerku i tij dhe i mbajti mëri të ëmës që u martua me të, siç ka thënë gjysmëmotra e tij në një deklaratë duke listuar disa prej mëkateve të tij deri në moshën 19 vjeç. “Ai ka kërcënuar babanë dhe mamanë time Smith se do t’u djegë shtëpinë bashkë me ata brenda”. Nëna e Njutonit pati edhe tre fëmijë të tjerë nga martesa e dytë (Mary, Benjamin dhe Hannah).
Nga mosha 12-vjeçare e deri sa mbushi 17, Njutoni u edukua në “Shkolla e Mbretit”, Grantham, ku mësoi gjuhën latine dhe greke dhe me shumë gjasa hodhi baza të forta në matematikë. Ai u hoq nga shkolla dhe u kthye në Woolsthorpe-by-Colsterworth në tetor 1659. E ëma, përsëri e ve, tentoi ta bënte atë një fermer, gjë të cilën Njutoni e urrente. Henry Stokes, udhëheqës në "King School", e përndoqi të ëmën e Njutonit që ta kthente atë në shkollë. Duke u udhëhequr pjesërisht nga dëshira për t’u hakmarrë nga ngacmime të mëparshme në shkollë, ai arriti të bëhej nxënësi më i mirë i shkollës, duke dalluar nga të tjerët kryesisht për ndërtimin e orëve diellore dhe modeleve të ndryshme të mullinjve me erë.
Njutoni nuk u martua asnjëherë.
Në mekanikë, Njutoni formuloi parimin e inercisë.
Në optikë, ai e ndërtoi teleskopin, zhvilloi teorinë e ngjyrave në bazë të vëzhgimit se një prizmi. (Ngjyra e bardhë zbërthehet në një spektër ngjyrash). Ai gjithashtu formuloi një ligj empirik të ftohjes.
Në matematikë, Njutoni, së bashku me Gotfrid Lajbnicin, zbuloi njehsimin diferencial dhe integral. Ai gjithashtu demonstroi teoremën e binomit, zhvilloi të ashtuquajturën "metodë të Njutonit" për gjetjen e zerove të një funksioni dhe kontribuoi në zbërthimin e funksioneve në seri potenciale të pafundme. Isak Njutoni së bashku me Gaussin dhe Arkimedin bëjnë pjesë në të ashtuquajturën "treshe të artë"'' të matematikës. Ai ka formuluar tri ligjet kryesore të mekanikës:
Ligjin e inercisë
Ligjin veprimit dhe kundërveprimit
Ligjin e forcës
Pas Galileit, Isak Njutoni, e thelloi kuptimin e forcës. Ai zbuloi se ndërmjet Tokës dhe Hënës vepron forca e gravitetit dhe se është njësoj me atë të Tokës. Forca e gravitetit vepron edhe ndërmjet Tokës dhe disa qindra satelitëve artificialë që sillen rreth saj.
Njutoni ishte fetar dhe lexonte Biblën. Ai ka shkruar më shumë studime biblike se shkencore. Njutoni, siç demonstrohet nga një sondazh të vitit 2005, është ndër shkencëtarët më të mëdhenj në historinë e shkencës.
Lidhje të jashtme
Sir Isaac Newton Scientist and Mathematician by Lucidcafé
Isaac Newton Directory
Rebuttal of Newton as an astrologer
March 5-June 12, 2005 Isaac Newton's personal copy of Principia on display at
Newton's Reports as Master of the Royal Mint
Newton's Theorem: Newton's line in a circumscribed quadrilateral. by Antonio Gutierrez from "Geometry Step by Step from the Land of the Incas"
Stanford Encyclopedia of Philosophy entry on Newton's views on space, time, and motion
Referime
Lindje 1642
Vdekje 1727
Fizikantë
Fizikantë anglezë
Shkencëtarë
Biografi me nënshkrim
|
4873
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Euklidi
|
Euklidi
|
Euklidi (gr. Εὐκλείδης rreth 365 – 275 p.e.s.) i quajtur gjithashtu Euklidi i Aleksandrisë për ta dalluar nga Euklidi i Megarës, ishte një matematikan grek, shpesh i referuar si "Ati i Gjeometrisë". Ai ishte aktiv në Aleksandri gjatë sundimit të Ptolemeut të I-rë (323-283 pes). Elementët është një nga veprat më me ndikim në historinë e matematikës, duke shërbyer si libër mësimi kryesor për matematikën mësimdhënëse (sidomos gjeometri) nga koha e publikimit të tij deri në fund të shekullit 19-të ose në fillim të shekullit të 20-të. [1] [2] [3 ] Në Elementët, Euklidi konkludoi parimet e atë që tani quhet gjeometri Euklidiane nga një grup i vogël i aksiomave. Euklidi gjithashtu shkroi vepra në perspektivë, seksione konik, gjeometrinë sferike, teoria e numrit dhe ashpërsi.
Jeta
Shumë pak referenca origjinale të Euklidit mbijetojnë , kështu që pak dihet për jetën e tij . Datën, vendin dhe rrethanat e lindjes së tij si dhe vdekjes janë të panjohura dhe mund të vlerësohet vetëm afërsisht në lidhje me figura të tjera të përmendura së bashku me të. Ai është përmendur rrallë me emër nga matematikanet e tjera greke nga Arkimedi tutje , të cilët zakonisht e quajnë atë " ὁ στοιχειώτης " ( "autori i Elementeve ") . [ 5 ] Ata pak referenca historike të Euklidit janë shkruar shekuj pas ai jetoi , nga Proclus c . 450 AD dhe Pappus e Aleksandrisë c. 320 AD . The few historical references to Euclid were written centuries after he lived, by Proclus c. 450 AD and Pappus of Alexandria c. 320 AD.
Proclus prezanton Euklidi vetëm shkurtimisht në Komentarin e tij në Elemente. Sipas Proclus , Euklidi i përkiste " bindjes " e Platonit dhe solli së bashkuElements , duke tërhequr në punën e mëparshme nga disa nxënës të Platonit (veçanërisht Eudoxus e Cnidus , Theaetetus dhe Filipi i Opus . ) Proclus beson se Euklidit nuk është shumë më i ri se këto, dhe se ai duhet të ketë jetuar në kohën e Ptolemeut i , sepse ai është përmendur nga Arkimedi ( 287-212 pes) . Edhe psecitim i dukshëm i Euklidit nga Arkimedi është gjykuar të jetë një interpolation nga redaktorët e mëvonshme të veprave të tij , ai është ende besohet se Euklidit shkroi veprat e tij para se ato të Arkimedit . Proclus më vonë ritregon një histori që , kur Ptolemeu I pyetur nëse ka pasur një rrugë më të shkurtër për të mësuar gjeometrinë se Euklidit 's Elemente ", Euklidi u përgjigj se nuk ka rrugë mbretërore në gjeometri . " Kjo anekdotë është e diskutueshme pasi ajo është e ngjashme me një histori tha në lidhje Menaechmus dhe Aleksandrit të Madh.Në të vetmen referencë tjetër kyç për Euklidit, Pappus përmendur shkurtimisht në shekullin e katërt që Apollonius " shpenzuar një kohë shumë të gjatë me nxënësit e Euklidit në Aleksandri, dhe kjo ishte në këtë mënyrë se ai fituar të tillë një zakon shkencor të mendimit " rreth 247-222 BC.
Një biografi e detajuar e Euklidit është dhënë nga autorët arab, duke përmendur, për shembull, një qytet lindjes e Tiros. Kjo biografi besohet në përgjithësi të jetë tërësisht fiktive.Se pse mungesa e informacionit biografike është e pazakontë për periudhën ( biografitë gjera janë në dispozicion për matematikanët më të madhe të rëndësishme greke për disa shekuj para dhe pas Euklidit ), disa studiues kanë propozuar se Euklidit nuk ishte, në fakt, një karakter historik dhe se veprat e tij ishin të i shkruar nga një ekip i Matematikanë të cilët morën emrin Euklidi nga historik karakter Euklidit e Megara ( krahasoni Bourbaki ). Megjithatë, kjo hipotezë nuk është pranuar mirë nga studiuesit dhe ka pak dëshmi në favor të saj
"Euklidit" është versioni anglicized i emrit grek Εὐκλείδης, do të thotë "i njohur, festohet".
Elementet
Vepra "Elementet" nga Euklidi, njihet si nje nga veprat më të hershme, shquara dhe të përfolura matematikore. Kjo vepër vlerësohet të jetë e dyta me rend, menjëherë pas biblës, per sa i përket citimeve, përkthimeve dhe botimeve. Kjo vepër është e ndarë në 13 libra:
Librat nga 1 deri në 6 kanë të bëjnë me gjeometrinë e rrafshit.
Librat nga 7 dhe 9 kanë të bëjnë me teorinë e numrave.
Libri 8 ka të bëjë me progresionin gjeometrik.
Libri 10 ka të bëjë me numrat jo-racional.
Librat nga 11 deri në 13 kanë të bëjnë me gjeometrine tre-dimensionale.
Disa nga aspektet më me ndikim të Euklidit janë
Puna e tij mbi numrat e thjeshtë.
Lema e Euklidit - e cila thotë një veti themelore e numrave të thjeshtë është se - Nëse një numër i thjeshtë pjesëton prodhimin e dy numrave, ai duhet të pjesëtojë të paktën njërin nga ata numra.
Teorema themelore e aritmetikës ose teorema unike e faktorizimit të thjeshtë - Duke përdorur lemën e Euklidit, kjo teoremë thotë se çdo numër i plotë më i madh se një (1), është ose në vetvete i thjeshtë ose produkt i numrave të thjeshtë dhe se ka një rend të caktuar për numrat e thjeshtë.
Algoritmi Euklidian - Një metodë efikase për llogaritjen e pjesëtuesit më të madh të përbashkët (GCD ang. / PMMP shq.) të dy numrave, numri më i madh që i ndan të dy pa lënë mbetje.
Gjeometria - Euklidi përshkroi një sistem gjeometrie të lidhur me format, pozicionet dhe vetitë relative të hapësirës. Ishte Euklidi ai që e vendosi gjeometrinë në forma aksiomatike (teorema të nxjerra logjikisht). Puna e tij njihet si Gjeometria Euklidiane.
Veprat e tjera
Përveq veprës së tijë më të famshme dhe më me ndikim "Elementet", Euklidi gjatë karrierës së tij publikoi edhe vepra të tjera sic janë:
Optika - Euklidi hetoi dhe investigoi madhësinë e dukshme të një objekti në krahasim me distancën e tij nga syri. Propozimi 45 thoshte se për dy objekte të cfarëdoshme me madhësi të pabarabarta, ekziston një pikë nga e cila të dyja duken të barabarta.
Fenomenet – Një punë mbi gjeometrinë sferike – vëzhgimi i objekteve në hapësirë dhe përdorimi i gjeometrisë për të krijuar matje
Ndarja e figurave – ndarja e figurave në më shumë pjesë përbërëse.
Të dhënat – Shikimi i informacionit të dhënë nga problemet gjeometrike.
Veprat e humbura
Besohet se ka edhe shume vepra të tjera të shkruara nga Euklidi të cilat kanë humbur ose janë shkatërruar. Ato vepra janë:
Konikët - ishte një vepër mbi seksionet konike që më vonë u zgjerua nga Apoloni i Pergës në veprën e tij të famshme mbi këtë temë. Mendohet që katër librat e parë të veprës së Apollonit të vijnë drejtpërdrejt nga Euklidi.
Porisms - kjo vepër mendohet se është një zgjerim i Euklidit mbi seksionet konike.
Pseudaria, ose Libri i Gabimeve - ishte një liber elementar rreth gabimeve në arsyetim.
Vepra të shumëta mbi Mekanikën.
Vendndodhjet sipërfaqësore - kanë të bëjnë ose me lokacione (bashkësi pikash) në sipërfaqe ose me lokacione që ishin vetë sipërfaqe; sipas interpretimit të fundit, është hipotezuar se vepra mund të ketë trajtuar sipërfaqet kuadrike.
Lidhje të jashtme
Euclid entry -anglisht- gupë punuese
Library search at WorldCat -anglisht- për Përkthimi latin i tl dhënave nga Euklidi në mesjetëEuklidi ka qene nje matematikant I njohur per teoremen e Euklidit
Referime
Matematikanë të lashtë grekë
|
4875
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20listave%20t%C3%AB%20matematikan%C3%ABve
|
Lista e listave të matematikanëve
|
Kjo është Lista e listave të matematikanëve.
Lista e matematikanëve arabë
Lista e matematikanëve anglezë
Lista e matematikanëve amerikanë
Lista e matematikanëve gjermanë
Lista e matematikanëve holandezë
Lista e matematikanëve belgë
Lista e matematikanëve finlandezë
Lista e matematikanëve grekë të lashtë
Lista e matematikanëve norvegjezë
Lista e matematikanëve shqiptarë
Në përpunim
A
Abu'l-Wafa (Persian, 940 - 998)
Niels Henrik Abel (Norvegjez, 1802 - 1829)
Shreeram Shankar Abhyankar (1930 - )
Abraham bar Hiyya Ha-Nasi
Ralph H. Abraham (Amerikan)
Robert Adrain (Irlandez)
Maria Gaetana Agnesi (Italian, 1718 - 1799)
Lars Valerian Ahlfors (Finlandez, 1907 - 1996)
Ahmes (Egjyiptian, rreth shekullit XVII]])
Selman Akbulut (Turk)
Yousef Alavi
al-Marrakushi ibn Al-Banna (Marokien, 1256 - 1321)
Abu Arrayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni (Uzbek, 973 - 1048)
Giacomo Albanese (Italian, Brazilian)
Jean le Rond d'Alembert (Francez, 1717 - 1783)
Aleksandr Danilovich Aleksandrov (Rus, 1912 - 1999)
Pavel Sergeevich Alexandrov (rus, 1896 - 1982)
Abu Ja'far Muhammad Ibn Musa Al-Khwarizmi (Persian, 780 - 850)
André-Marie Ampère, (Francez, 1775 - 1836)
Alexander Anderson (Skocez, 1582 - 1620)
Anthemius of Tralles (Bizantin c. 474 - c. 534)
Kenneth Appel (? - ?)
Apollonius nga Perga (Helen Aziatik, 265 p.e.s. - 170 p.e.s.)
Antoine Arbogast (Francez, 1759 - 1803)
Archimedes (Syracuse, 287 p.e.s. - 212 p.e.s)
Cahit Arf (Turk, 1910 - 1997)
Jean-Robert Argand (Francez, 1768 - 1822)
Yoriyuki Arima (Japonez, 1714-1783)
Aristotle (Helen antik, 384 p.e.s - 322 p.e.s)
Vladimir Igorevich Arnol'd (1937 - )
Emil Artin (Austriak, 1898 - 1962)
Arzachel (Al-Zarqali) (Spanjoll, 1028-1087)
Michael Aschbacher (1944 - )
B
Ba
Claude Gaspard Bachet de Méziriac (Francez, 1581 - 1638)
Louis Bachelier (Francez, ?)
H. F. Baker
Michel Balazard (Francez)
Stefan Banach (Polak, 1892 - 1945)
Yehoshua Bar-Hillel, (Izaelit, 1915-1975)
Grigory Isaakovich Barenblatt (Rus, 1927 - )
Charlotte Barnum (1860-1934)
David Bates
Be-Bl
Eric Temple Bell (Skocez, 1883 - 1960)
Eugenio Beltrami (Italian, 1835-1900)
Jakob Bernoulli (Zvicëran, 1654 - 1705)
Johann Bernoulli (Zvicëran, 1667 - 1748)
Daniel Bernoulli (Zvicëran, 1700 - 1782)
Joseph Louis Francois Bertrand (Francez, 1822 - 1900)
Arne Beurling (Suedez, 1905-1986)
Étienne Bézout (Francez, 1730–1783)
Bhaskara (Indiasë, 1114 - 1185)
Bhargav Bharat Bhatt (Indias)
Luigi Bianchi (Italian,1856-1928)
Biruni (Persian, 973 - 1048)
Errett Bishop (1928 - 1983)
Gertrude Blanch (1898 - 1996)
Danilo Blanusa, (Kroat, 1903 - 1987)
Wilhelm Blaschke
Lenore Blum (1942- )
Bo-Br
Harald Bohr (Danezë, 1887 - 1951)
Béla Bollobás
Farkas Wolfgang Bolyai (Hungarezë, 1775 - 1856)
János Bolyai (Hungarezë, 1802 - 1860)
Bernard Bolzano (Bohemia, 1781 - 1848)
Enrico Bombieri (Italianë, 1940 - )
Carlo Emilio Bonferroni (Italianë 1892 - 1960)
Armand Borel (Zvicëranë, 1923 - 2003)
Émile Borel (Francezë, 1871 - 1956)
Karol Borsuk (Polakë, 1905 - 1982)
Ladislaus Bortkiewicz (Polakë/Rusë 1868 - 1931)
Jonathan Borwein (Skocezë/Kanadezë, 1951-)
Peter Borwein (Kanadezë)
Raoul Bott (Hungarezë, 1923-)
Nicolas Bourbaki
Jean Bourgain (Belgë, 1954 - )
Ruđer Josip Bošković (nga Rep. e Dubrovnikut, 1711 - 1787)
Brahmagupta (Indiasë, 598-668)
Louis de Branges de Bourcia (Francezë, 1932 - )
Viggo Brun (Norvegjezë, 1885 - 1978)
Bu
Boris Yakovlovic Bukreev (Rusë, 1859-1962)
C
Ca-Ce
Gerolamo Cardano (Italianë, 1501 - 1576)
Élie Cartan (Francezë, 9 prill, 1869 - 6 maj, 1951)
Henri Cartan (Francezë, 1904 - )
Pierre Cartier
Augustin Louis Cauchy (francez, 1789 - 1857)
Bonaventura Cavalieri (Italian, 1598 - 1647)
Eduard Čech (Çek, 1893 - 1960)
Ernesto Cesàro (Italian, 12 mars, 1859 - 12 shtator, 1906)
Giovanni Ceva (Italian, 1648 - 1734)
Ch-Co
Émilie du Châtelet (1706-1749) (Francezë)
Pafnuty Lvovich Chebyshev, (Rusë, 16 maj,1821 - 8 dhjetor,1894)
Chen Jingrun (Kinezë, 22 maj, 1933 - 19 matrs, 1996)
Shiing-shen Chern (26 tetor,1911 -3 dhjetor,2004)
Alexey Chervonenkis (Rusë)
Ch'in Chiu-Shao (Kinezë, 1200s)
Wei-Liang Chow
Sarvadaman Chowla (Indiasë, 1907 - 1995)
Alexis Claude Clairaut (Francezë)
John Coates (Australianë, lindur më 1945)
Don Coppersmith
Zuanne de Tonini da Coi (Clolla) (shekullin e XVI)
Marquis de Condorcet (Francezë, 1743 - 1794)
Alain Connes (Francezë, 1947 - )
H.S.M. Coxeter, (Kanadezë, 1907 - 2003)
Cr-Cu
John Craig (Skocez, 1663 - 1731)
Gabriel Cramer (Zvicëran, 1704 - 1752)
Harald Cramér (Suedez, 1893 - 1985)
D
Da-De
Francois d'Aguillon (Belgë, 1566 - 1617)
Dan Sun (Kinezë)
Germinal Pierre Dandelin (Francezë, Belgë, 1794 - 1847)
Jean Gaston Darboux (Francezë, 14 gusht,1842 - 23 shkurt,1917)
Indraneel Das
Ingrid Daubechies (1954 - )
Bruno de Finetti (Italianë, 1906 - 1985)
Boris Delaunay, (Rusë, 1890 - 1980)
Charles-Eugène Delaunay, (Francezë, 1816 - 1872)
Pierre Deligne (Belgë, 1944 - )
Augustus de Morgan (Indiasë, 1806 - 1871)
René Descartes, (Francezë, 1596 - 1650)
Keith Devlin
A. K. Dewdney, (Kanadezë)
Girard Desargues (Francezë, 1591 - 1661)
Di-Dy
Samuel Dickstein, (Polakë, 1851 - 1939)
Diocles (Helenë antikë, diku në fund shekullini e II-të p.e.s - fillim shekullini e I-rë p.e.s)
Diophantus nga Aleksandria (nga Ptolemaic, Egjypianë, rreth 298 p.e.s - 214 p.e.s)
Nathan Divinsky
Adrien Douady (Francezë, 1935 - )
Vladimir Drinfeld (Ukrainasë, 1954 - )
Underwood Dudley
Martin Dunwoody
Eugene Borisovich Dynkin (Sovjetë, 1924 - )
E
Charles Ehresmann (Francez, 1905 - 1979)
Samuel Eilenberg (Polak, 1913 - 1998)
Noam Elkies (Izaelit, 1966-)
Eratosthenes (nga Ptolemaic Egjiptian, 276 p.e.s. - 194 p.e.s.)
Paul Erdös (Hungarez, 1913 - 1996)
Ernest Esclangon, (Francez 1876 - 1954)
Euklidi nga Aleksandria (nga Ptolemaic Egjiptian, reth 365p.e.s - 275p.e.s)
Eudoxus of Cnidus (Aziatik, rreth 400 p.e.s. - rreth 340 p.e.s.)
Leonhard Euler (Zvicëran, 1707 - 1783)
F
Francezësco Faà di Bruno (Italianë, 1825 - 1888)
Pierre Fatou (Francezë, 1878 - 1929)
Walter Feit (Austriakë 1930 - 2004)
Lipót Fejér (Hungarezë)
William Feller (Kroatë 1906 - 1970)
Pierre de Fermat (Francezë, 1601 - 1665)
Lodovico Ferrari (Italianë, 1522 - 1565)
Scipione del Ferro (Italianë, 6 shkurt,1465 - 5 nëntor,1526)
Leonardo Pisano Fibonacci (Italianë, 1170 - 1250)
John Charles Fields (Kanadezë, 1863 - 1932)
Thomas Fincke (Danezë, 1561 - 1656)
Irmgard Flugge-Lotz (1903-1974)
Anatoli Fomenko (Rusë)
Franc Forstneric (Sllovenë, 1958-)
Jean-Baptiste Joseph Fourier, (Francezë, 1768 - 1830)
Adolf Abraham Halevi Fraenkel (Izaelitë, 1891 - 1965)
Maurice Réné Fréchet (Francezë, 1878 - 1973)
Erik Ivar Fredholm (Norvegjezë)
Alexander Alexandrovich Friedman (Rusë, 1888 – 1925)
Friedrich Ludwig Gottlob Frege (1848 - 1925)
Chris Freiling (???)
Bernard Frénicle de Bessy (Francezë, 1605 - 1675)
Guido Fubini (Italianë, 1879 - 1943)
G
Evariste Galois (Francezë, 1811 - 1832)
Hilda Geiringer von Mises (1893-1973)
Joseph Diaz Gergonne (Francezë, 1771-1859)
Sophie Germain (Francezë, 1776 - 1831)
Jean-Yves Girard (Francezë)
Jean Giraud (Francezë)
James Whitbread Lee Glaisher
Alain Glavieux, (Francezë - lindur më 2004)
Kurt Gödel, (Austriakë, 1906 - 1978)
James Gregory (Skocezë, 1638 – 1675)
Mikhail Gromov
Alexander Grothendieck (Francezë, 1928 - )
Paul Guldin (Zvicëranë, 1577 - 1643)
András Gyárfás (Hungarezë)
H
Ha
Alfréd Haar (Hungarezë, 1885-1933)
Jacques Hadamard (Francezë, 1865 - 1963)
Hugo Hadwiger (Zvicëranë)
Hans Hahn (Austriakë)
András Hajnal (Hungarezë)
Paul Richard Halmos (Hungarezë, 1916 - )
William Rowan Hamilton (Irlandezë, 1805 - 1865)
John Hammersley
Wolfgang Haken (???, 1928 - )
Peter Andreas Hansen (Danezë, 1795 - 1874)
Carl Gustav Axel Harnack (1851-1888)
Mohsen Hashtroodi (Persë)
Helmut Hasse
He-Hy
Oliver Heaviside
Poul Heegaard
Leon Henkin
Jacques Herbrand
Charles Hermite (Francezë, 1822 - 1901)
Caroline Herschel (1750-1848)
Otto Hesse
Hipparchus
Heisuke Hironaka (広中平祐, Japonezë, 1931 - )
Vaclav Hlavaty (Çekë, 1894 - 1969)
Eberhard Frederich Ferdinand Hopf (Austriakë, 1902 -1983)
Lars Hörmander (Suedezë, 1931 - )
Guillaume François Antoine, Marquis de l'Hôpital (Francezë, 1661 - 1704)
Witold Hurewicz(Polakë 1904-1956)
Adolf Hurwitz
Hypatia (Egjypianë, lindur më 415)
I
Kenkichi Iwasawa (Japonezë 1917 - 1998)
James Ivory (Skocezë 1765 - 1842))
Kiyosi Itô (Japonezë 1915 - )
J
Nathan Jacobson (Polakë, 1910 - 1999)
Hervé Jacquet (Francezë)
Zygmunt Janiszewski (Polakë, 1888 - 1920)
Vaughan Frederick Randal Jones (nga Zelanda e Re, 1952 - )
Camille Jordan (Francezë, 1838 - 1922)
Gaston Maurice Julia (Algjerianë, Francezë, 1893 - 1978)
K
Yasumasa Kanada (Japonezë, ???)
Leonid VItalianëevich Kantorovich (Sovjetë, 1912 - 1986)
Ghiyath al-Kashi (Timurid Pers, rreth 1370 - 1429)
Kazuya Kato (Japonezë)
Omar Khayyám (Persë, 1028 - 1123)
Aleksandr Yakovlevich Khinchin (Sovjetë, 1894 - 1959)
Pelageya Polubarinova-KoKinezë (Rusë, 1899 - 1999)
Kunihiko Kodaira (Japonezë, 1915 - 1997)
Andrey Nikolaevich Kolmogorov (Rusë, 1903 - 1987)
Helge von Koch (Suedezë, 1870 - 1924)
Denes König (Hungarezë, 1884 - 1944)
Maxim Kontsevich (Rusë, 1964 - )
Sofia Vasilyevna Kovalevskaya (Rusë, 1850 - 1891)
Christian Kramp, Francezë, (1760 - 1826)
Cecilia Krieger (1894-1974)
Kazimierz Kuratowski (Polakë, 1896 - 1980)
L
La
Miklós Laczkovich (Hungarezë)
Laurent Lafforgue (Francezë, 1966 - )
Joseph-Louis de Lagrange (Francezë, 1736 - 1813)
Edmond Laguerre (Francezë, 1834 - 1886)
Ivo Lah (Sllovenë, 1896 - 1979)
Antoine de Laloubère (Francezë, 1600 - 1664)
Serge Lang
Robert Langlands (Kanadezë, 1936 - )
Pierre-Simon Laplace (Francezë, 1749 - 1827)
Estienne de La Roche (Francezë, 1470-1530)
Mikhail Lavrentyev (Rusë, 1900-1980)
Ruth Lawrence
F. W. Lawvere
Gaspar Lax (Spanjollë, 1487-1560)
Le-Ll
Henri Leon Lebesgue (Francezë, 1875 - 1941)
Adrien-Marie Legendre (Francezë, 1752 - 1833)
Solomon Lefschetz (Francezë, 1884 - 1972)
Jean Leray
Stanislaw Lesniewski (Polakë, 1886 - 1939)
David Levermore (Amerikanë, )
Tullio Levi-Civita (Italianë, 1873-1941)
Paul Pierre Lévy (Francezë, 1886-1971)
Guillaume François Antoine, Marquis de l'Hôpital (Francezë, 1661 - 1704)
Sophus Lie (Norvegjezë, 1842 - 1899)
Ernst Leonard Lindelöf (Finlandezë, 1870 - 1946)
Yuri Vladimirovich Linnik (Rusë, 1915 - 1972)
Jacques-Louis Lions (Francezë, 1928 - 2001)
Joseph Liouville (Francezë, 1809 - 1882)
Jules Antoine Lissajous (Francezë, 1822 - 1880)
John Edensor Littlewood
Liu Hui (劉徽, Kinezë, 200s)
Ramon Llull (Spanjollë, 1235-1316)
Lo-Ly
Nikolai Ivanovich Lobachevsky (Rusë, 1792 - 1856)
Alfred J. Lotka (1880--1949)
László Lovász (Hungarezë, 1947 - )
François-Édouard-Anatole Lucas (Francezë, 1842 - 1891)
Jan Lukasiewicz (Polakë, 1878-1956)
Elisabeth Lutz
Nikolai Luzin (Rusë, 1883-1950)
Aleksandr Mikhailovich Lyapunov, (Rusë, 1857 - 1918)
Lazar Lyusternik
Ernest Lytle
M
Ma-Me
Sheila Scott Macintyre (Skocezë, 1910-1960)
George Mackey
Colin Maclaurin (Skocezë, 1698 - 1746)
Menachem Magidor
Anatoly Ivanovich Malcev (Sovjetë, 1909 - 1967)
Stéphane Mallat (Francezë)
Aleksander Malnic (Sllovenë, 1954 -)
Etienne-Louis Malus (Francezë, 1775 - 1812)
Benoît Mandelbrot (Polakë, Francezë, 1924 - )
Ciprian Manulescu (Rumunë)
Józef Marcinkiewicz (Polakë)
Edward Marczewski (Polakë, 1907 - 1976)
Grigory Margulis (Sovjetë, 1946 - )
Andrei Andreevich Markov, (Rusë, 1856 - 1922)
Anders Martin-Löf (Suedezë)
Dragan Marusic (Sllovenë, 1953 - )
Lorenzo Mascheroni (Italianë, 1750 - 1800)
Stefan Mazurkiewicz (Polakë)
Menelaus of Alexandria (Egjypianë ca 70- ca 140)
Karl Menger (Austriakë, 1902 - 1985)
Marin Mersenne (Francezë, 1588 - 1648)
Mi-Mu
Preda Mihailescu (Rumunë, Zvicëranë 1955 - )
Georg Mohr (Danezë, 1640 - 1697)
Abraham de Moivre (Francezë, 1667 - 1754)
Theodor Molien (Rusë, Sovjetë, Letë 1861 - 1941)
Gaspard Monge (Francezë, 1746 - 1818)
Shigefumi Mori (Japonezë, 1951 - )
Bernhard Morin
Jean Moufot (Francezë, 1784 - 1842
N
John Napier (Skocezë, 1550 - 1617)
Edward Nelson
Otto Neugebauer
John von Neumann (Hungarezë, 1903 - 1957)
Ali Nesin (Turkë, 1957- )
Rolf Nevanlinna (Finlandezë, 1895 - 1980)
James R. Newman
Jakob Nielsen (Danezë, 1890 – 1959)
Ivan Niven (Kanadezë, 1915-1999)
Nilakantha Somayaji (Indiasë, 1444 - 1544)
Simon P. Norton
Sergei Petrovich Novikov (Rusë, 1938 - )
Petr Sergeevich Novikov (Rusë, 1901 - 1935)
Kristen Nygaard (Norvegjezë, 1926 - 2002)
O
Andrew Odlyzko
Kiyoshi Oka (Japonezë, 1901 – 1978)
Nicole Oresme (Francezë, circa. 1323 - 1382)
Wladyslaw Orlicz (Polakë 1903 - 1990)
Mikhail Vasilievich Ostrogradsky (Rusë, 1801 - 1862)
Alexander Markovich Ostrowski (Rusë, 1893 - 1986)
Jacques Ozanam (Francezë, 1640 - 1717)
Peter Ozsváth (Hungarezë)
P
Henri Pade (Francezë, 1863 - 1953)
Paul Painlevé (Francezë, 1863 - 1933)
Pelageya Polubarinova (Rusë, 1899 - 1999)
Pappus nga Alexandria (Helenë antikë, rreth. 260 p.e.s. - ?)
Blaise Pascal (Francezë, 1623 - 1662)
Giuseppe Peano (Italianë, 1858 - 1932)
Grisha Perelman (Rusë,
Ivan Mikheevich Pervushin (Rusë, 1827 -1900)
Julius Petersen (Danezë, 1839 - 1910)
Philolaus (Ancient Greece, circa 480 p.e.s. – 405 p.e.s.)
Charles Émile Picard (Francezë, 1856 - 1941)
Georg Alexander Pick (Austriakë 1859 - 1943)
Subbayya Sivasankaranarayana Pillai (Indiasë, 1901 - 1950)
Tomaž Pisanski (Sllovenë, 1949 - )
Michel Plancherel (Zvicëranë, 1885 - 1967)
Josip Plemelj (Sllovenë, 1873 - 1967)
Simon Plouffe (Kanadezë, 1956 - )
Jules-Henri Poincaré, (Francezë, 1854 - 1912)
Louis Poinsot, (Francezë, 1777 - 1859)
Alphonse de Polignac (Francezë, 1817-1890)
Siméon-Denis Poisson (Francezë, 1781 - 1840)
George Polya (Hungarezë, 1887 - 1985)
Jean-Victor Poncelet (Francezë, 1788 - 1867)
Lev Semenovich Pontryagin (Sovjetë, 1908-1988)
Arthur Marius Popa (Rumunë)
Emil Post (Polakë, 1897 - 1954)
R. E. Powers, (???)
Victor Alexandre Puiseux (Francezë, 1820 - 1883)
Ilya Pyatetskii-Shapiro (Sovjetë, Izaelitë)
Pythagoras nga Samos (Helenë antikë 582 p.e.s. - 496 p.e.s.))
Q
Adolphe Quetelet (Belgë, 1796 – 1874)
Qin Jiushao (Kinezë, 1202-1261)
R
Johann Radon (Çek, Austriak 1887 - 1956)
Srinivasa Aaiyangar Ramanujan (Indiasë, 1887 - 1920)
Robert Recorde (Uelsian, 1510 - 1558)
Marian Rejewski (Polak, 1905 - 1980)
Alfréd Rényi (Hungarez)
Georges de Rham (Zvicëran, 1903 - 1990)
Jacopo Riccati (Italian, 1676 - 1754)
Gregorio Ricci-Curbastro (Italian, 1853 - 1925)
Jules Richard (Francez, 1862 - 1956)
Riesz Frigyes (Hungarez, 1880 - 1956)
Gilles de Roberval (Francez, 1602 - 1675)
Abraham Robinson (Izaelitë, Broitanik, Kanadez, 1918 - 1974)
Vladimir Abramovich Rokhlin (rus, 1919 - 1984)
Michel Rolle (Francez, 1652 - 1719)
Adriaan van Roomen (Belg, 1561 - 1615)
Gian-Carlo Rota (Italian, 1932 - 1999)
W. W. Rouse Ball (1850 - 1925)
Edward John Routh (Kanadez, 1831 - 1907)
S
Sa-Sh
Giovanni Gerolamo Saccheri (Italianë, 1667 - 1733)
Stanislaw Saks (Polakë, 1897 - 1942)
Peter Sarnak (nga Afrika Jugore, 1955 - )
Mikio Sato (Japonezë, 1928 - )
Juliusz Schauder (Polakë, 1899 - 1943)
L. G. Schnirelmann (Sovjetë)
Moses Schönfinkel (Sovjetë)
Issai Schur (Rusë, Izaelitë, 1875 - 1941)
Laurent Schwartz (Francezë, 1915 - 2002)
Seki Kowa (Japonezë, 1642 - 1708)
Atle Selberg (Norvegjezë, 1917 - )
Jean-Pierre Serre (Francezë, 1926 - )
Adi Shamir (Izaelitë, 1952 - )
Saharon Shelah (Izaelitë, 1945 - )
Goro Shimura (Japonezë, 1930 - )
Si-Sp
Waclaw Sierpinski (Polakë, 1882 - 1969)
Thoralf Skolem (Norvegjezë)
Sergei Lvovich Sobolev (Sovjetë, 1908 - 1989)
Yulian Vasilievich Sokhotski (Rusë, 1842 - 1927)
Halil Mete Soner (Turkë)
Jean-Marie Souriau
Donald C. Spencer
Michael Spivak
Sporus nga Nikea (Aziatikë, rreth 240 p.e.s. - rreth 300 p.e.s.)
St-Sz
Joseph Stefan (Austriakë-Hungarezë, Sllovenë 1835-1893)
Vladimir Steklov (Rusë, 1864 - 1926)
Hugo Steinhaus (Polakë, 1887 - 1972)
Jakob Steiner (Zvicëranë, 1796 - 1863)
Matthew Stewart (Skocezë, 1717 - 1785)
James Stirling (Skocezë, 1692 - 1770)
George Gabriel Stokes (Irlandezë, 1819 - 1903)
Marshall Harvey Stone
Volker Strassen
Eduard Study
Peter Ludwig Mejdell Sylow (Norvegjezë, 1832 - 1918)
Gábor Szegö (Hungarezë, 1895 - 1985)
Endre Szemerédi
T
Teiji Takagi (Japonezë, 21 prill, 1875 - 28 shkurt, 1960)
Tsuneo Tamagawa (Japonezëese, 1925 - )
Yutaka Taniyama (Japonezë, 1927 - 1958)
Gaston Tarry (Francezë, Algeria, 1843 - 1913)
Michael Tarsi (Izaelitë
Alfred Tarski (Polakë, 1902 - 1983)
Niccolo Fontana Tartaglia (Venecianë, 1499/1500 - 1557)
Olry Terquem (Francezë, 1782 - 1862)
Thales nga Miletus, (rreth 624 p.e.s. - 547 p.e.s.)
Thorvald Thiele
René Thom (Francezë, 1923 - )
Axel Thue (Norvegjezë)
William Thurston (1946 - )
Jacques Tits (Belgë, 1930 - )
Otto Toeplitz
Leonardo Torres y Quevedo (Spain, 1852 - 1936)
Evangelista Torricelli (Italian, 1608 1647)
László Fejes Tóth (Hungarezë)
Chung-Tze Tsen (Kinezë, 2 prill,1898 - nëntor, 1940)
Albert W. Tucker
Jerrold Tunnell
Pál Turán (Hungarezë)
Helge Tverberg
Andrey Nikolayevich Tychonoff (Sovjetë, 1906 - 1993)
Vera T.Sós (Hungarezë)
U
Stanislaw Marcin Ulam (Polakë, 1909 - 1984)
Abu'l-Hasan al-Uqlidisi (Azia e afërt, 920 - 990)
Paul Samuilovich Urysohn (Sovjetë, 1898 - 1924)
J. V. Uspensky (1883 - 1947)
V
Alexandre-Théophile Vandermonde (Francezë)
Vladimir Vapnik (Rusë)
Oswald Veblen
Jurij Vega (Slovenia, 1754 - 1802)
Pierre Vernier
Ivan Vidav (Slovenia, 1918 - )
François Viète (Francezë, 1540 - 1603)
Leopold Vietoris (Austriakë, 1891 - 2002)
Ivan Matveevich Vinogradov (Sovjetë, 1891-1983)
Giuseppe Vitali (nga Ravenna, Italianë,1875-1932)
Vladimir Voevodsky (Rusë, 1966 - )
Vito Volterra (Vatikanasë, Italianë, 1860 - 1940)
W
Tadeusz Wazewski (Polakë, 1896 - 1972)
Joseph Wedderburn (Skocezë, 1882-1948)
André Weil (Francezë, 1906 - 1998)
Caspar Wessel (Norvegjezë, Danezë, 1745 - 1818)
E. M. Wright
Josef Wronski (Polakë, 1778 - 1853)
Y
Yang Hui (Kinezë, rreth 1238 - 1298)
Shing-Tung Yau (Kinezë, 1949 - )
Jean-Christophe Yoccoz (Francezë, 1957 - )
Yoneda Nobuo (Japonezë, 1930-1996)
Kosaku Yosida (Japonezë)
Z
Egon Zakrajsek (Slovenë, 1941 - 2002)
Kazimierz Zarankiewicz (Polakë 1902 - 1959)
Stanislaw Zaremba (Polakë 1863 - 1942)
Edouard Zeckendorf (Belgë, 2 maj, 1901 - 16 maj, 1983)
Doron Zeilberger (Izaelitë, 1950 - )
Efim Isakovich Zelmanov (Sovjetë, 1955 - )
Zhang Heng (Kinezë, 78 - 139)
Shou-Wu Zhang (Kinezë)
Zhu Shijie (Kinezë, 1270 - 1330)
Yegor Ivanovich Zolotarev (Rusë, 1847 - 1879)
Zu Chongzhi (Kinezë, 429 - 500)
Herbert Samuel Zuckerman (1912 - 1970)
Antoni Zygmund (Polakë 1900 - 1992)
Shiko dhe këtë
Lidhje të jashtmes
The MacTutor History of Mathematics archive – listë me biografi në anglisht
Lista e listave të matematikanëve
|
4877
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Aristoteli
|
Aristoteli
|
Aristoteli (384 - 322) ishte filozof, mendimtar dhe shkencëtar i shquar i Greqisë antike. Ai lindi ne vitin 384 para Krishtit ne Stragirë te Greqis Veriore dhe ishte gjeniu më i madh intelektual i botës antike perëndimore. Ai luhatet midis idealizmit dhe materializmit. Aristoteli ishte themelues i shkollës peripatetike si dhe themelues dhe sistematizues i shumë shkencave dhe disiplinave shkencore. Ai ishte personaliteti universal i kohës së vjetër. Quhet ndryshe edhe "filozof i fatlumturisë". Njihej edhe nga ana e dijetarëve mesjetar arab të cilët e vlerësuan me epitetin "Mësuesi i parë" (; ).
Aristoteli vijuesi i mendimit të shkollës së Sokratit në sistemet e arsyetimit materialist ndryshe nga Platoni kryesisht idealist sipas disa studjuesve të bashkohsisë është një mendimtar i njohur i botës antike dhe përfaqson shkollën e tij në historinë e filozofisë . Aristoteli ishte mësuesi i Aleksandri i Madh në disa dislplina shkencore të kohës duke realizuar formimin e liderit befasues dhe perandorit të ri një fenomen i veçantë ende për studjuesit . Shkrimet e tij mbulojnë shumë lëndë - duke përfshirë fizikën, biologjinë, zoologjinë, metafizikën, logjikën, etikën, estetikën, poezinë, teatrin, muzikën, retorikën, psikologjinë, gjuhësinë, ekonominë, politikën dhe qeverinë - dhe përbëjnë sistemin e parë gjithëpërfshirës të filozofisë perëndimore.
Biografia
Aristoteli lindi në Stragira, të Trakisë , rrjedh nga një familje e arsimuar, në të cilën tradicionalisht kultivoheshin shkencat natyrore dhe mjekësia. I ati i Aristotelit ishte mjek në oborrin mbretëror të mbretit maqedonas Amintesi II, kurse më vonë edhe të Filipit.
Në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare, Aristoteli shkoi në Athinë, në akademinë e Platonit, ku qëndroi plot 20 vjet me radhë, derisa vdiq mësuesi i tij Platoni.
Menjëherë pas vdekjes së Platonit, Aristoteli u largua nga Athina dhe, me kërkesë të Filipit II të Maqedonisë, udhëzoi Aleksandrin e Madh që filloi në vitin 343 pes. Mësimdhënia Alexander i dha Aristotelit shumë mundësi. Ai krijoi një bibliotekë në Liceun që e ndihmoi atë të prodhonte shumë nga qindra libra të tij, të cilat ishin rrotulla të papirusit. Fakti që Aristoteli ishte një nxënës i Platonit kontribuoi në pikëpamjet e tij të mëparshme të Platonizmit, por, pas vdekjes së Platonit, Aristoteli u zhyt në studime empirike dhe u zhvendos nga platonizmi në empirizëm. Ai besonte se të gjitha konceptet dhe njohuritë përfundimisht bazoheshin në perceptimin. Pikëpamjet e Aristotelit mbi shkencat natyrore paraqesin themelet që bazohen në shumë nga veprat e tij.
Sipas Aristotelit, qenia e çdo gjëje apo ndodhie zhvillohet nga shumë mundësi të lëndëve të fshehta me ndihmën e lëvizjeve të fuqisë formuese. Afirmimi dhe përdorimi i sistemit të Aristotelit në mesjetën evropiane është i njohur si Aristotelizmi.
Në njohjen e Aristotelit dhe veprimtarisë së tij, merita të mëdha kanë dijetarët myslimanë në radhë të pare Ibën Sina i njohur në perëndim me emrin Avicena dhe Ibën Rushd (Averroès) nga Kordoba, të cilët me punën e tyre dhe analizat e komentet e shkëlqyera e bënë të kuptueshme dhe akoma më cilësore filozofinë e Aristotelit.
Vepra (Corpus Aristotelicum)
Logica - Organon (Όργανον)
Categoriae (Κατηγοριαι)
De interpretatione (Περὶ Ἑρμηνείας)
Analytica priora (Ἀναλυτικῶν προτέρων) Α-Β
Analytica posteriora (Ἀναλυτικῶν ὑστέρων) Α-Β
Topica (Τοπικῶν) Α-Θ
De Sophisticis Elenchis (Περὶ σοφιστικῶν ἐλέγχων)
Physica (Φυσικῆς Ἀκροάσεως) Α-Θ
De caelo (Περὶ οὐρανοῦ) Α-Δ
De generatione et corruptione (Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς) Α-Β
Meteorologica (Μετεωρολογικῶν) Α-Δ
De mundo ad Alexandrum (Περὶ κοσμοῦ πρὸς Ἀλεξάνδρων)*
De anima (Περὶ ψυχῆς) Α-Γ
Parva naturalia
De sensu et sensibilibus (Περὶ αἰσθήσεως καὶ αἰσθητῶν)
De memoria et reminiscentia (Περὶ μνήμης καὶ ἀναμνήσεως)
De somno et vigilia (Περὶ ὕπνου καὶ ἐγρηγόρσεως)
De insomnis (Περὶ ἐνυπνίων)
De divinatione per somnum (Περὶ τῆς καθ’ ὕπνον μαντικῆς)
De longitudine et brevitate vitae (Περὶ μακροβιότητος καὶ βραχυβιότητος)
De juventute et senectute (Περὶ νεότητος καὶ γήρως)
De vita et morte (Περὶ ζωῆς καὶ θανάτου)
De respiratione (Περὶ ἀναπνοῆς)
De spiritu (Περὶ πνεύματος)
Historia animalium (Περὶ τὰ ζῷα ἱστορίαι) Α-Κ
De partibus animalium (Περὶ ζῴων μορίων) Α-Δ
De motu animalium (Περὶ ζῴων κινήσεως)
De animalium incessu (Περὶ πορείας ζῴων)
De generatione animalium (Περὶ ζῴων γενέσεως) Α-Ε
De coloribus (Περὶ χρωμάτων)*
De audibilibus (Περὶ ἀκουστῶν)*
Physiognomica (Φυσιογνωμονικῶν)*
De plantis (Περὶ φυτῶν) Α-Β*
Mirabilium auscultationes (Περὶ θαυμασίων ἀκουσμάτων)*
Problemata (Προβλημάτων) Α-ΚΑ-ΚΘ,ΛΑ-ΛΗ*
De lineis insecabilibus (Περὶ ἀτόμων γραμμῶν)*
De ventorum situ et nominibus (Ἀνέμων θέσεις καὶ προσηγορίαι)*
De Melisso, Xenophane, Gorgia (Περὶ Ξενοφάνους, Περὶ Ζήνωνος, Περὶ Γοργίου)*
Metaphysica (Τῶν μετὰ τὰ φυσικά) Α-Κ
Ethica Nicomachea (Ἠθικῶν Νικομαχείων) Α-Κ
Magna moralia (Ἠθικῶν Μεγάλων) Α-Β*
Ethica Eudemia (Ἠθικῶν Εὐδημίων) Α-Η
De virtutibus et vitiis (Περὶ ἀρετῶν καὶ κακίων)*
Politica (Πολιτικά) Α-Θ
Oeconomica (Οἰκονομικῶν) Α-Β*
Ars Rhetorica (Τέχνης ῥητορικῆς) Α-Γ
Ars Poetica (Περὶ ποιητικῆς)
Shiko edhe
Liceumi antik
Shkolla Peripatetike
Akademia e Platonit
Burime tjera
Aristotle for Everybody
Eugene Gendlin (2012). Line by Line Commentary on Aristotle's De Anima, Volume 1: Books I & II; Volume 2: Book III. Spring Valley, New York: The Focusing Institute. Available online in PDF.
Terence Irwin (1988). Aristotle's First Principles. Oxford: Clarendon Press, ISBN 0-19-824290-5.
Lidhje të jashtme
Stanford Encyclopedia of Philosophy :
Aristotle (general article)
Aristotle in the Renaissance
Biology
Causality
Commentators on Aristotle *Ethics
Logic
Mathematics
Metaphysics
Natural philosophy
Non-contradiction
Political theory
Psychology
Rhetoric
Aristoteles-Park in Stagira
Massachusetts Institute of Technology .
Perseus Project at Tufts University.
University of Adelaide .
P. Remacle
The 11-volume 1837 Bekker edition of Aristotle's Works in Greek (PDF)
Aristotle Collection (translation).
Referime
Filozofë të lashtë grekë
Kozmologë
Meteorologë
Lindje 384 p.e.s.
Vdekje 322 p.e.s.
|
4901
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Stokholmi
|
Stokholmi
|
Stokholmi (suedisht: Stockholm) është kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Suedisë dhe përbën zonën më të populluar urbane në Skandinavi. Ai është vendi i qeverisë nacionale suedeze, Riksdag (parlamenti), dhe vendndodhja zyrtare e mbretit suedez si dhe e kryeministrit. Që nga viti 1980, monarku ka qëndruar në Pallatin Drottningholm jashtë Stokholmit dhe përdor Pallatin Mbretëror të Stokholmit si vendin e punës dhe vendndodhjen zyrtare. Që nga 2010, zona metropolitane e Stokholmit përfshin rreth 22% të popullsisë së Suedisë. Stokholmi është qyteti më i populluar në Suedi, me një popullsi prej 864.324 banorë si bashki (2011), 1.372 milionë banorë si zonë urbane (2011), dhe më shumë se 2.1 milionë banorë si zonë metropolitane (2012) në një sipërfaqe prej 6.519 km2.
Themeluar rreth vitit 1250, Stokholmi ka qenë prej kohësh një prej qendrave kulturore, mediatike, politike, dhe ekonomike të Suedisë. Vendndodhja e tij strategjike në 14 ishuj në bregdetin jug-qendror në lindje të Suedisë në gojën e Liqenit Mälaren, pranë arkipelagut të Stokholmit dhe Detit Balltik, ka qenë historikisht e rëndësishme. Në Indeksin e Qyteteve Globale të vitit 2008, Stokholmi renditet i 24-ti në botë, 10-ti në Evropë, dhe i pari në Skandinavi. Stokholmi është i njohur për bukurinë e tij, ndërtesat dhe arkitekturën e tij, ujrat e tij të bollshëm e të pastër dhe të hapur, dhe parqet e shumta. Ai është referuar disa herë si i Venecia i Veriut.
Historia
Origjina
Emri 'Stokholm' ndahet lehtë në dy pjesë të dallueshme - Stock-holm (trung i prerë - ishull), por për sa kohë nuk ka shpjegim serioz për emrin, mite dhe legjenda të ndryshme janë përpjekur për të plotësuar boshllëkun. Sipas një miti të shekullit të 17-të banorët e vendbanimit viking Birka vendosën të krijojnë një vendbanim të ri dhe për të përcaktuar vendndodhjen e tij hodhën një trung të lidhur me ar në Liqenin e Mälaren. Ai ndaloi në Riddarholmen e sotëm ku ndodhet Kulla e Birger Jarl, një ndërtesë që, si pasojë, ende shpesh përmendet gabimisht si ndërtesa më e vjetër në Stokholm. Shpjegimi më i pranuar për emrin janë trungjet në ngushticën që ndodhet në veri të qytetit të vjetër të sotëm, që nga ekzaminimi i rrathëve vjetorë të të cilëve në fund të viteve 1970, datojnë në afërsisht vitin 1000. Edhe pse nuk ka prova të forta, Kështjella Tre Kurorëshe e cila i parapriu Pallatit të tanishëm Stokholmit është konsideruar shpesh me origjinë nga këto struktura prej druri, dhe që qyteti mesjetar u zgjerua shpejt rreth saj në mesin e shekullit të 13-të. Në një kontekst më të gjerë historik, Stokholmi mund të mendohet si kryeqyteti i Rajonit të Liqenit Mälaren, dhe si i tillë mund të kërkohet origjina e tij tek të paktën dy qytete shumë më të vjetër: Birka (c. 790-975) dhe Sigtuna, e cila ende ekziston por dominuar rajonin e c. 1000-1240.
Periudha e Mesjetës
Për herë të parë emri Stokholm shfaqet në të dhënat historike në letrat e shkruara nga Birger Jarl dhe mbreti Valdemar të vitit 1252. Megjithatë, dy letrat nuk japin asnjë informacion në lidhje me pamjen e qytetit dhe ngjarjet gjatë dekadave në vijim mbeten të paqarta. Ndërsa mungesa e një plani qyteti në Stokholmin mesjetar tregon një rritje spontane, është e njohur që tregëtarët gjermanië të ftuar nga Birger Jarl ka luajtur një rol të rëndësishëm në themelet e qytetit. Në çdo rrethanë, gjatë fundit të shekullit të 13, Stokholmi u rrit shpejt për tu bërë jo vetëm qyteti më i madh në Suedi, por edhe qendër de facto politike suedeze dhe rezidenca mbretërore. Pra, nga themelimi i tij, Stokholmi ka qenë qyteti më i madh dhe më i rëndësishëm suedez, i pandashëm dhe në varësi të qeverisë suedeze.
Gjatë Bashkimit Kalmar (1397-1523), kontrolli i Stokholmit ishte shumë i rëndësishëm për këdo që aspironte për të kontrolluar mbretërinë, dhe qyteti mbeti për rrjedhojë vazhdimisht i rrethuar nga fraksionet e ndryshme Suedezo-Daneze. Në 1471, Sten Sture i Vjetri mundi Kristianin I të Danimarkës në Betejën e Brunkebergut dhe e humbi qytetin tek Hans i Danimarkës në 1497. Sten Sture arriti të marrë pushtetin përsëri në 1501 që rezultoi në një bllokadë të danezëve që zgjati nga 1502 deri në 1509. Djali i Hansit Kristiani II i Danimarkës më në fund e pushtoi atë në 1520 dhe u preu kokat shumë fisnikëve udhëheqës dhe tregëtarëve të Stokholmit në të ashtuquajturën Gjakderdhja e Stokholmit. Kur Mbreti Gustav Vasa më në fund rrethoi dhe pushtoi qytetin tre vjet më vonë, një ngjarje e cila i dha fund Bashkimit Kalmar dhe Mesjetës suedeze, ai vuri re se çdo ndërtesë e dytë në qytet u braktis.
Nga fundi i shekullit të 15, popullsia në Stokholm mund të vlerësohet në 5.000-7.000 njerëz, që e bëri atë një qytet relativisht të vogël krahasuar me disa qytete të tjera bashkëkohore evropiane. Nga ana tjetër, ai ishte shumë më i madh se çdo qytet tjetër në Suedi. Shumë prej banorëve të tij ishin gjermanë dhe finlandezë, që formonin një elite politike dhe ekonomike në qytet.
Gjatë Mesjetës, eksporti u administrua kryesisht nga tregtarët gjermanë që jetonin nga sheshet Kornhamnstorg ("Corn Harbour Sheshi") dhe Järntorget ("Iron Sheshi") në cepin jugor të qytetit. Fshatarësia rajonale furnizonte qytetin me ushqime dhe materiale të papërpunuara, ndërsa zejtarët në qytet prodhonin prodhime zejtarie, shumica e të cilëve banonin pranë sheshit qendror Stortorget ose pranë dy rrugëve më të vjetra në Stokholm, emrat e të cilave ende reflektojnë tregtinë e tyre: Köpmangatan (Rruga e Tregëtarëve) dhe Skomakargatan (Rruga e Këpucarëve) në pjesën qendrore të qytetit. Grupet e tjera jetonin pranë rrugëve lindore ose perëndimore, Västerlånggatan dhe Österlånggatan.
Në fillim të epokës Vasa
Pas rrethimit Gustav Vasa e Stokholmit, ai rikthehet privilegjet e qytetit që ishte përfituese për të burghers të qytetit. mbreti mbajtur kontrollin e tij mbi qytet duke kontrolluar zgjedhjet e Aldermen dhe magjistratëve. Nga mesi i shekullit të-, numri i zyrtarëve të rritur në mënyrë që të bëjë menaxhimin e qytetit më profesionale dhe për të siguruar tregtinë e kontrolluar nga shteti. Stokholm duke humbur shumë e pavarësisë që kishte pasur gjatë mesjetës dhe u bë politikisht dhe financiarisht i detyruar të shtetit. Gjatë sundimit të bijve të tij (1561-1611), Këshilli i qytetit ka mbetur e shoqëruar nga një përfaqësues mbretërore dhe dy magjistratët e Aldermen ishin emëruar nga mbreti.
Gustav Vasa ftuar klerik Olaus Petri (1493-1552) që të bëhet sekretar qytetin e Stokholmit. Me dy krah për krah-, ide të reja e Reformimit Protestant mund të zbatohen shpejt, dhe predikimet në kishë, ku u mbajt në suedisht duke filluar në 1525 dhe latinisht shfuqizuar në 1530. Një pasojë e këtij zhvillimi ishte një nevojë për kisha të veçantë për qytetarët e shumta gjermane dhe Finlandisht-folëse dhe gjatë 1530 famulli ende-ekzistues gjermane dhe finlandisht u krijuan. Mbreti ishte, megjithatë, nuk predispozuar të favorshme për faltore të vjetër dhe të kisha në qytet, dhe ai urdhëroi kishave dhe manastireve në kreshtat e rrethojnë qytetin të jenë të prishur, së bashku me institucionet e shumta të bamirësisë.
Sepse Stokholm kishte një mur të qytetit, ajo ishte përjashtuar nga taksa e paguar nga qytetet e tjera suedeze. Gjatë sundimit të Gustav Vasa fortifikimeve të qytetit ishin të përforcohet dhe në Archipelago Stokholm, Vaxholm u krijua për të ruajtur gji nga Baltiku. Ndërsa struktura e mesjetar i Stokholmit ka mbetur kryesisht i pandryshuar gjatë shekullit të 16, rëndësi shoqërore dhe ekonomike të qytetit u rrit në atë masë që asnjë mbret mund të lejojë të qytetit për të përcaktuar besimin e vet - pika më e rëndësishme e eksportit të hekurit bar dhe destinacioni më i rëndësishëm Lübeck. Gjatë sundimit të bijve të Vasa-së, tregtisë çoi Suedezët shumë për të zgjidhur në qytet, por të tregtisë dhe kapitalit të nevojshëm për ta kontrolluar atë ishte kryesisht në duart e mbretit dhe tregtarët gjermane nga Lübeck dhe Danzig. Gjatë gjithë kohës, Suedi mezi pretendojnë nivelin e qeverisë dhe të burokracisë e nevojshme në një kryeqytet në kuptimin modern, por Stokholm ishte bastion i fortë i mbretërisë dhe qëndrimit kryesore e mbretit. Si pretendime Eric XIV ishin në të njëjtin nivel me ato të parisë së Rilindjes në kontinent, ai dhënë vetë gjykatës më i madh financat e tij ndoshta mund të mbështesë, dhe kështjellën mbretërore ishte kështu punëdhënësi më i madh në qytet.
Rreth 1560-1580, shumica e qytetarëve, disa 8,000 njerëz, jetonin ende në Stadsholmen. Ky ishull qendror ishte në këtë kohë u vendosën dendur dhe qyteti tani ishte zgjeruar në kreshtat e rrethojnë qytetin. Stokholmit nuk kishte pallatet e privat në këtë kohë dhe në ndërtesa të mëdha ishin vetëm kalaja, kisha, dhe ish-Greyfriars manastirit në Riddarholmen. Kreshtat e përreth, nuk mund të mburret një druri të vetëm i përshtatur ndërtimit, janë përdorur kryesisht për aktivitete që kërkohen ose shumë hapësirë, të prodhuara odors, ose mund të shkaktojë zjarr. Edhe pse disa burghers kishte rezidencat sekondare jashtë qytetit, popullsia që jeton në kreshtat e, ndoshta një e katërta e popullsisë së qytetit, ishin kryesisht të varfër, duke përfshirë personelin mbretërore zënë ridges veri të qytetit.
(1618-1718)
Pas Luftës së tridhjetë vjet '(1618-1648), Suedia ishte i vendosur që kurrë të mos përsëritur siklet me përvojë pas vdekjes së Gustavus II Adolphus (1594-1632), kur Stokholm, ende mesjetar në karakter, të shkaktuara hezitim në se do të ftoj të shtetarëve të huaj për frikë paraqitjes të turpshme të mund të dëmtojnë autoritetin e vendit. Prandaj, Stokholm pa shumë planeve ambicioze të qytetit gjatë epokës, të cilat ato për kreshtat e rrethojnë qytetin e vjetër e sotme qëndron ende. Në përputhje me mercantilism e, tregtisë dhe industrisë epokë ishte përqendruar në qytete ishin të ishte më e lehtë për të kontrolluar, dhe Stokholmit ishte me rëndësi qendrore. Në një letër në 1636, kancelari Axel Oxenstierna (1583-1654), shkroi se në zhvillim të kryeqytetit suedez ishte një parakusht për pushtet të vendit dhe forcë dhe se kjo do të sjellë të gjitha qytetet e tjera në këmbët e tyre. Rritja e ndërhyrjes shtetërore në nivel qyteti nuk ishte unik në Suedi në këtë kohë, por ai ishte ndoshta më e spikatur në rastin e Stokholmit se kudo tjetër në Evropë. Për këtë qëllim, qeveria e qytetit u reformuar dhe ish-vullnetarë magjistratët e zëvendësuar gradualisht nga profesionistë me një arsim teorik.
Procesi i Stokholmit riorganizimin u iniciua nga një zjarr i madh në 1625 i cili shkatërroi pjesën jug-perëndimore të qytetit të vjetër e sotme. Si rezultat, dy rrugë të reja bulevardit-si janë krijuar - Stora Nygatan dhe Lilla Nygatan - dhe ujore përgjatë murit lindor mesjetar u zëvendësua nga një rresht i pallateve prestigjioz - Skeppsbron.
Për ridges përreth përreth qytetit - Norrmalm, Östermalm, Kungsholmen, dhe Södermalm - planet e reja të qytetit u punuar për të krijuar rrugë të gjerë dhe të drejtë arterie. Projekti është zbatuar në mënyrë tërësisht, në disa pjesë të qytetit nuk ka gjurmë të ekzistojnë e të strukturave të mëparshme mesjetare. Shumë nga rrugët nga kjo epokë janë ende të ruajtur, dhe disa nga ato të propozuara janë realizuar me disa modifikime të vogla.
Popullsia u rrit nga më pak se 10.000 në fillim të shekullit të 17 në më shumë se 50.000 në mes të 1670. të ardhurat e qytetit u rrit nga 18.595 në 1635-36 të Daler 81.480 Daler në 1644. Në 1642, rreth 60 për qind e kësaj shume është shpenzuar në punimet e ndërtimit.
Tregtisë
Të tjera qyteteve suedeze ishin të privuar nga privilegjet e tyre për eksport nga e ashtuquajtura "Detyrim Bothnian Tregtisë" (Bottniska handelstvånget). Shumica e qyteteve suedeze u ishte dhënë një monopol të tregtisë në lidhje me një zonë të kufizuar përreth, por për të Stokholmit më të madhe të tokave përreth Gjirit të Bothnia ishte pjesë e territorit të qytetit të tregtisë. Megjithatë, monopoli i shtetit, dhënë nuk ishte e vetmja gjë që do të favorizonte Stokholm në këtë kohë. Kjo ishte një nga portet më të mira natyrore e kohës dhe gjatë gjithë shekullit të 17 vizitorët e panumërt të huaj u habit nga ky shikim e anijeve të mëdha ", me 60 ose 70 kanoneve" moored përgjatë kalate lindore e ardhshme në kështjellë mbretërore.
Në kontrast me qytetet e tjera suedeze, të cilat ishin të vetë-mbështetës, Stokholm ishte krejtësisht e varur e kalimit tranzit nëpër qytet-kjo ishte, për shembull, për të njëjtin numër e kafshëve shtëpiake si Uppsala, i cili kishte vetëm dhjetë për qind Popullsia e kryeqytetit. Të gjitha mallrat e sjellura në Stokholm kishte për të kaluar nëpër stacione një nga gjashtë doganore, dhe afërsisht tre të katërtat e tyre u eksportuan nga qyteti. Gjysma e artikujve të mbetura, kryesisht produktet e peshkimit, u shpërndanë nga Balltiku, dhe misri erdhën nga rajoni Mälaren Liqenit. Megjithatë, gjatë gjysmës së dytë të shekullit, e kapitalit në rritje të shpejtë nuk mund të mbështetet nga rajoni Mälaren Liqeni i vetëm dhe për këtë arsye u bë e varur nga misri të importuar nga krahina.
Suedia kishte luajtur një rol pasiv në tregtinë ndërkombëtare gjatë shekullit të 16, tregtarët gjermane dhe anijet e menaxhuara eksportin e produkteve të Suedisht primare të tilla si hekuri Osmond, bakri të papërpunuara, dhe gjalpë. Ky eksport ishte konsideruar kryesisht si një mjet për sigurimin e importit të artikujve jo në dispozicion në Suedi, të tilla si kripë, verë, dhe mallra luksoze kërkoi në gjykatë. Me futjen e një doktrine tregtar rreth 1620, të tregtisë u bë një parim baz të të ardhurave qeveritare dhe të ekonomisë suedeze u përqëndrua më pas mbi eksportin, nuk e lëndëve të para, por e produkteve të rafinuar. Gjatë gjithë periudhës (c. 1590-1685), pjesa e Stokholmit e ekonomisë kombëtare ka mbetur i qëndrueshëm, rreth dy të tretat, por gjatë gjysmës së parë të shekullit të 17, eksportit dhe importit u rrit katërfish pesëfish. Shumica e mallrave të ishin dorëzuar në Holandë në mesin e shekullit të 17 dhe në Mbretërinë e Bashkuar në fillim të shekullit 18.
Mosha e Lirisë (1718-1772)
Pas dënimit të Madhe dhe në Traktati i Nystad në 1722, roli i Suedisë si një fuqi e madhe Evropiane ishte e gjatë, dhe dekadat që pasuan sollën fatkeqësi edhe më shumë. vdekje Zi dhe vuajtjet e shkaktuara nga Luftërat Veriore e Madhe bëri Stokholmit kryeqyteti i një kombi pakësuar, zhytur një dëshpërim i cili do të thellohet edhe më tej kur Suedia humbi në Finlandë 1809. Pavarësisht Suedisë pjesshme të shërohen të frymës me të bashkimit me Norvegjinë në 1814, gjatë periudhës 1750-1850, Stokholm ishte një qytet i stagnuar, me një popullsi u pakësuar dhe papunësia e përhapur, të shënuar nga shëndetit të keq, varfëria, alkoolizmi, dhe vdekshmërisë shfrenuar. Rajon Mälaren humbur në ndikimin në dobi të Suedisë jug-perëndimore, dhe si popullsi dhe mirëqenies ulur në kryeqytet, ka pasur një nivelim të klasave shoqërore. Luftërat dhe alkoolit rezultoi me një tepricë të grave gjatë periudhës, me të veja outnumbering ve 6-1 në 1850. Stokholm u shënua nga një mungesë të fëmijëve, të shkaktuara nga numri i njerëzve të pamartuar dhe të vdekshmërisë foshnjore e lartë. Gjatësia mesatare e jetës është kufizuar në 44, por ata që mbijetuan fillimet ishin të mundshme për të marrë në lidhje e vjetër sa njerëzit e bëjnë sot, veçanërisht nëse ata mund të shmangur punës vështirë.
Gratë ishin të lidhur me statusin e burrave të tyre. Megjithatë, si mjeshtrit e pa lavaman statusin e tyre me futjen e industrialism, klasa e proletariatit u rrit gjatë periudhës. Ka gjithashtu ishte një ndarje ekonomike në qytet, me qytetin e vjetër të pranishëm dhe pjesët e poshtme të Norrmalm të qenë më të pasurit (më shumë se 150% mbi mesataren), në rrethinat (sot pjesë e Stokholmit qendrore) ishin të varfër (50% nën mesataren) .
Gjatë shekullit të 18 e modelit tregtar futur shekullit të kaluar u zhvillua më tej, me prodhimin vendas të nxitura nga kreditë dhe mirësitë dhe importit të kufizuar për të lëndëve të para që nuk gjenden në Suedi nga tarifave. Epoka e pa rritjen e të ashtuquajturit "Bujari Skeppsbro" (Skeppsbroadeln), tregtarët me shumicë të pasur në Skeppsbron i cili bëri një pasuri me dhënien e hekur bar në tregun ndërkombëtar dhe duke kontrolluar kompanitë e patundshme. Më e suksesshme e tyre ishte e Lindjes Suedisht India Company (1731-1813) e cila kishte selinë e saj në Gothenburg, por ishte me rëndësi të konsiderueshme në Stokholm për shkak të ndërtimit të anijeve oborreve, shtëpive të tregtisë, dhe produktet e importuara ekzotike nga kompania. Për më tepër, para se këto anije la Stockholm disa 100-150 burra në anije janë rekrutuar, shumica e tyre në qytet, dhe si një udhëtim të vetëm në Kinë do të marrë 1-2 viteve kompania kishte një ndikim të madh në Stokholm gjatë kësaj epoke.
Gjatë shekullit të 18, zjarret shkatërruese të shkatërruar disa lagje të tërë e cila rezultoi në kodet e ndërtimit duke u futur. Ata përmirësuar sigurinë nga zjarri duke ndaluar objekteve prej druri dhe më tej embellished qyteti me zbatimin e planeve të shekullit të 17 të qytetit. Në qytetin e vjetër, pallati i ri mbretëror është përfunduar gradualisht dhe të jashtme të kishës Storkyrkan u miratua në të. Artistë të aftë dhe të mjeshtrit të punës për gjykatën mbretërore formuar një elitë e cila në mënyrë të konsiderueshme ngriti standardet artistike në kryeqytet.
Epokë Gustavian (1772-1809)
Gjatë monarkisë absolute e shkolluar Gustav III Stokholm ka arritur të mbajë rolin e saj si qendër politike të Suedisë dhe të zhvilluar kulturore.
Mbreti kishte një interes të madh për zhvillimin e qytetit. Ai krijoi në sheshin Adolf Gustav dhe kishte Opera Mbretërore ka inauguruar në 1782 - në përputhje me qëllimet origjinale e Tessin të rinj për një veri monumentale sheshin e pallatit. Fasadën e palats Arvfurstens në anën e kundërt është identike me fasadë zëvendësohet tani e operës.
Norrbro neoklasike urë, dizajnuar nga Erik Palmstedt dhe ndërtuar 1741-1807, ishte një projekt ambicioz që e ka shkaktuar në qendër të qytetit që gradualisht të lëvizë nga qyteti mesjetar.
Përshkrimet plot ngjyra dhe shpesh parodi e Stokholmit nga rapsod dhe kompozitor Bellman Carl Michael janë ende popullore.
Periudhën e mbyllur si Mbreti Adolf Gustav IV u rrëzua në 1809 në një grusht shteti. Humbja e Finlandës që të njëjtin vit për qëllim Stokholm pushuar të jetë qendra gjeografike e mbretërisë suedeze.
Në fillim të epokës industriale (1809-1850)
Për Stokholm, fillim të shekullit të 19 do të thotë vetëm projektet më të mëdha në shkallë të realizohet ishin ato të iniciuar nga ushtria e cila favorizonte një klasicizmit më të ashpër, versioni lokal suedeze e stilit të Perandorisë (në Suedi me emrin Karl Johansstil pas Mbreti John Charles XIV) . Arkitektët dominuese e kohës, Fredrik Blom dhe Carl Christoffer Gjörwell, të dy ishin të porositur nga ushtria. Për shkak të stagnimit të përgjithshme, ndërtime të disa të tjera janë realizuar - në dhjetë më të vogla mesatarisht ndërtesa banimi në vit - Futjet më të cilat plane ambicioze qytetin e shekullit 17 mund të merret lehtë.
Gjatë gjysmës së vonë e të ardhurave të shekullit të 18-të vërtetë zvogëlua për të arritur një kohë të gjitha të ulët në vitin 1810, kur ajo i përgjigjej afërsisht gjysma e atij të 1730s, zyrtarët publik të atyre më të prekura. Norrköping u bë qyteti më i madh të prodhimit të Suedisë dhe të Goteborgut zhvilluar në portin kryesor tregtar për shkak të vendndodhjes së saj në Detin e Veriut.
Shumica e njerëzve ende jetonin brenda qytetit të pranishëm e Vjetër, me një rritje përgjatë bregut lindor. Popullsisë gjithashtu u rrit në kreshtat e rrethojnë, aq më shumë në Norrmalm rrethin e pasur dhe më pak në Södermalm rrethit të varfër. Megjithatë, shumë nga kreshtat e rrethojnë qytetin ishin kryesisht lagjet e varfëra rurale në karakter, pa ujë dhe të ujrave të zeza dhe të shkatërruar shpesh nga kolera.
Në fund të epokës industriale (1850-1910)
Në gjysmën e dytë të shekullit, Stokholm rifitoi kryesor rolin e saj ekonomike. industri e re u shfaq, dhe Stokholm transformohet në një tregti e rëndësishme dhe qendra e shërbimit, si dhe një pikë kyçe portë në Suedi.
Ndërsa motorët me avull u paraqitën në Stokholm në 1806 me mulli Eldkvarn, u desh deri në mesin e shekullit të 19-të për industrializim të ngrihet. Dy fabrika, Ludvigsberg dhe Bolinder, ndërtuar në vitet 1840 u pasua nga shumë të tjerë, dhe zhvillimit ekonomik që arriti rezultoi në rreth 800 objekte të reja duke u ndërtuar 1850-1870 - shumë prej të cilave ishin të vendosura në qarkun e Klara dhe demoluar më pas në Rizhvillimi e Norrmalm 1950-1970.
Gjatë 1850 dhe 1860, punon me gaz, të zeza, dhe ujë të rrjedhshëm u prezantua. Shumë rrugë janë shtruar, duke përfshirë Skeppsbron dhe Strandvägen, dhe hekurudhor solli Stokholmit më afër Evropës kontinentale - një ngjarje që përveç kësaj të çojë në krijimin e Liljeholmen periferi të parë, ku punëtori hekurudhor ishin vendosur. Si hekurudhor është zgjeruar më tej në veri, Stokholm Central Station, u përurua në vitin 1871. Kali i parë-u tërhoq tramvajet u prezantua në 1877. Kohë përpara hekurudhor, motorët me avull u bë e zakonshme për anijet e cila rezultoi në vendbanimet e verës shumë duke u ndërtuar rreth Stokholm. Por e zhvillimit urban lulëzon ishte gjithashtu i dukshëm në Stokholm qendrore, ku disa të shquar të Rilindjes Neo-ndërtesa janë ndërtuar, duke përfshirë edhe Akademinë e Muzikës dhe Södra Teatern.
Në 1866, një komision i kryesuar nga Albert Lindhagen prodhuar një plan qytet për ridges (malmarna) projektuar për të ofruar qytetarëve dritë, ajër të pastër dhe qasje në natyrën suedeze nga të thotë të parqeve dhe plantacione. Për këtë qëllim, ai propozoi një sistem të esplanades kulmuan në Sveavägen, një 2 km të gjatë dhe 70 m të gjerë bulevardin Champs Elysees frymëzuar nga. 1877-1880 planet e reja të qytetit, u miratuan më në fund për të Stokholmit qendror, i cili bëri të qytetit të përgatitur mirë për zgjerim të madh që pasuan. Gjatë 1880 më shumë se 2,000 ndërtesa u shtuar më kreshtat e dhe e popullsisë u rrit 168,000-245,000. Në fund të shekullit, më pak se 40 për qind e banorëve kanë lindur në Stokholm.
Përderisa kjo kërkesë për strehim ishte marrë me tepër me nga sipërmarrësit privatë të cilët e ndërtuar mbi spekulim të pastër, gjerësi dhe lartësi të ndërtimit të rrugës janë të rregulluara rreptësisht nga planet e qytetit të ri i cili siguroi të qytetit që evoluar është dhënë një dizajn uniforme. Një trend i iniciuar nga Dhoma Bünsow në Strandvägen, 1880 panë shumë ndërtesa monumentale tulla zhvillohen, duke përfshirë Gamla Riksarkivet dhe Building Norstedt në Riddarholmen. Para në fund të dekadës së më ndërtesat e reja ishin të pajisur me energji elektrike dhe telefonat ishin gjithnjë e më të zakonshme. Gjatë 1890, arkitekturës Neo-Rilindja suva u zëvendësua nga strukturat në tulla dhe guri natyror, i frymëzuar kryesisht nga arkitekturës franceze Rilindjes. Rreth asaj që ende ishte fabrika jashtë zakoneve të Stokholmit, kasolle të cilëve nuk pranoi të gjitha kushtet sanitare përshkrim evoluar. Para në fund të shekullit, megjithatë, këto u shndërruan në shoqëritë komunale, e cila lehtësuar rregullimin e shëndetit dhe të ndërtimit, dhe nga ana e shekullit të zgjerimit kishte vazhduar përtej kufijve të qytetit, me tokat e vilë iniciuar nga individë të shtuar një përzierje e thjesht strukturave spekulative dhe ambiciet më cilësore. Shekullit të ri pa futjen e Art Nouveau me Building Post Zyra Qendrore nga Boberg (1898-1904) dhe Neo-barok me Riksdag (1894-1906). Gjatë gjithë Vitet 1910, tramvaje dhe makina u elektrifikuar ishin kodrina në rrugët e Stokholmit.
Gjatë kësaj periudhe, Stokholm zhvilluar më tej si një qendër kulturore dhe arsimore. Në shekullin e 19, një numër i instituteve shkencore u hap në Stokholm, për shembull Instituti Karolinska. Arti i Përgjithshëm dhe Industriale Ekspozita, një ekspozitë ndërkombëtare e statusit të Panairit Botërore, u mbajt në ishullin e Djurgården në 1897.
Shekullit të 20-të
Në fund të shekullit 20, Stokholm u bë një qytet modern, teknologjikisht të avancuara dhe etnikisht të ndryshme. Gjatë gjithë shekullit, industri të zhvendosur larg nga aktivitetet me punë intensive në shumë teknologji të lartë dhe të shërbimit industrisë zonat e bazuar në njohuri.
Qyteti vazhdueshme për të zgjeruar dhe rrethe të reja janë krijuar, për shembull Rinkeby, Tensta, dhe Sollentuna, disa me proporcione të lartë të emigrantëve. Ndërkohë, në qytetin e brendshme (Norrmalm) kanë kaluar nëpër një kritikuar si dhe admiruar valë e modernizimit në periudhën e pas luftës, Rizhvillimi e Norrmalm, sigurimin qendra gjeografike e qytetit si qendër politike dhe të biznesit për të ardhmen.
Në 1923 qeveria e Stokholmit komunale u zhvendos në një ndërtesë të re, City Hall Stokholm. Ekspozita Ndërkombëtare Stokholm u mbajt në 1930. Në 1967 qyteti i Stokholmit u integruar në Stokholm County.
Ekonomia
Shumica dërrmuese e banorëve të Stokholmit punës në industrinë e shërbimit, e cila është përgjegjëse për rreth 85% të vendeve të punës në Stokholm. Mungesa pothuajse totale e industrisë së rëndë bën të Stokholmit një nga metropolet më e pastër në botë. Dekada e fundit ka shënuar një numër të konsiderueshëm të vendeve të punës të krijuar në kompanitë e teknologjisë së lartë. Punëdhënësve të mëdha përfshijnë IBM, Sony, dhe Electrolux. Një i madh IT qendër është e vendosur në Kista, në Stokholm e veriut.
Stokholm është qendra financiare e Suedisë. Të mëdha bankat suedeze, të tilla si Swedbank, Handelsbanken, dhe Skandinaviska Enskilda Banken, janë me seli në Stokholm, siç janë kompanitë e mëdha të sigurimit Skandia dhe Trygg-Hansa. Stokholm është edhe shtëpia e më kryesorja të këmbimit të aksioneve të Suedisë, Stock Exchange Stokholm (Stockholmsbörsen). Përveç kësaj, rreth 45% e kompanive suedeze me më shumë se 200 punonjës janë me seli në Stokholm. Shitës me pakicë Famous rroba H & M ka selinë edhe në qytet. Në vitet e fundit, turizmi ka luajtur një rol të rëndësishëm në ekonominë e qytetit. Midis 1991-2004, qëndrime vjetore brenda natës u rrit nga 4 në 7.8 milionë.
Klima
Stokholm, me një shkurt do të thotë të -3 °C, në varësi të përkufizimit të përdorur, shtrihet direkt në kufirin midis zonave të lagësht kontinentale dhe oqeanike. Për shkak të lartë gjerësi veriore të qytetit, të ditës ndryshon gjerësisht nga më shumë se 18 orë rreth mes i verës, vetëm në rreth 6 orë në fund të dhjetorit. Pavarësisht nga vendndodhja e tij veriore, Stokholm ka relativisht moti i butë në krahasim me vende të tjera në gjerësi të ngjashme, apo edhe më në jug.
Verërat janë të ngrohtë dhe të këndshëm me temperatura mesatare ditën e lartë e 20-25 °C dhe prej rreth 13 °C, por temperaturat do të arrijë 30 °C në disa ditë. Dimrat janë të ftohtë, dhe nganjëherë me dëborë me temperatura mesatare duke filluar nga -5 në 1 °C, dhe nganjëherë bjerë nën -15 °C. Pranvera dhe vjeshta janë në përgjithësi të ftohtë, për të butë.
Temperatura më e lartë e regjistruar ndonjëherë në Stokholm ishte 36 °C, më e vogël ishte -32 °C.
Demografia
Rajonin e Stokholmit është shtëpi për rreth 22% të popullsisë së përgjithshme të Suedisë, dhe është përgjegjëse për rreth 28% të prodhimit të brendshëm bruto. Nocioni gjeografik i "Stokholm", ka ndryshuar gjithë herë. Nga ana e shekullit 19, Stokholm në thelb përbëhet nga zona e njohur sot si Qendra e qytetit, rreth 35 km2, ose 1 / 5 të zonës aktual të bashkisë. Në dekadat që pasuan disa zona të tjera ishin të inkorporuar (të tilla si Brännkyrka komunës në vitin 1913, kohë në të cilën ajo kishte 25.000 banorë, dhe Spånga në vitin 1949).kufirit komunal është themeluar në vitin 1971, me përjashtim të Hansta, në 1982 blerë nga Komuna e Stokholmit nga Sollentuna Komuna dhe sot një rezervë të natyrës.
Përafërsisht 26% e banorëve të Stokholmit janë të një sfond emigrimi apo jo-suedez. Banorët e Stokholmit janë të njohur si Stockholmers. Disa nga rrethinat e kanë popullsi të mëdha të emigrantëve. Disa gjuhë që fliten në Stokholm Madhe pranë suedisht, finlandisht dhe anglisht për shkak të numrit të madh të emigrantëve janë boshnjake, Syriac, arabisht, turqisht, kurde, persisht, spanjisht, serbisht dhe kroatisht.
Kultura
Përveç qenë kryeqyteti i Suedisë, Stokholm shtëpi shumë institucione kulturore kombëtare. Ka dy faqet e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në zonën e Stokholm: Pallatin Mbretëror Drottningholm dhe Skogskyrkogården.
Stokholm ishte 1998 qyteti i kulturës europiane.
Literaturë
Autorët e lidhur në Stokholm të përfshijë poeti dhe kompozitori Carl Michael Bellman (1740-1795), novelist dhe dramaturg gusht Strindberg (1849-1912), dhe romancieri Hjalmar Söderberg (1869-1941), të gjithë prej të cilëve bëhen pjesë e Stokholmit të veprave të tyre. Autorë të tjerë me trashëgiminë e të dukshëm në Stokholm ishin laureati i çmimit Nobel Eyvind Johnson (1900-1976) dhe poeti popullor dhe kompozitor Taube Evert (1890-1976). Romancieri Per Anders Fogelström (1917-1998) shkroi një seri të popullarizuara të romaneve historike që përshkruan jetën në Stokholm nga 19 në mes të shekullit 20. Pjesa më e madhe e veprimit në të mira të shitjes "seri Mijëvjeçarit" nga Stieg Larsson do të mbahet në Stokholm qendërzim në rrethin Södermalm.
Arkitekturë
Seksion më i vjetër i qytetit është "Gamla Stan" (Qyteti i vjeter), të vendosura në ishujt origjinal të vogël të vendbanimeve të hershme të qytetit dhe ende featuring layout mesjetare rrugë. Disa ndërtesa të dukshëm të Gamla Stan janë pallate të mëdha gjermane Kisha (Tyska kyrkan) dhe disa dhe pallatet: Riddarhuset (Shtëpia e Bujari), Pallati Bonde, Pallati Tessin dhe Pallati Oxenstierna.
Ndërtesa e vjetër në Stokholm është Riddarholmskyrkan nga fundi i shekullit 13-të. Pas një zjarri në 1697, kur kalaja origjinale mesjetare ishte e shkatërruar, Stokholm Pallati ishte ndërtuar në një stil barok. Storkyrkan Katedralja, seli peshkopale të Ipeshkvit te Stokholmit, qëndron pranë kështjellës. Ajo u themelua në shekullin e 13-të, por është e veshur në një jashtme barok daton në shekullin e 18.
Që në fillim të shekullit të 15, qyteti kishte zgjeruar jashtë kufijve të saj origjinal. Disa para-industriale, ndërtesa të vogla nga kjo epokë mund të gjenden ende në Södermalm. Gjatë shekullit të 19 dhe në moshën e industrializimit Stokholm u rrit me shpejtësi, me planet dhe arkitekturës frymëzuar nga qytete të mëdha të kontinentit të tilla si Berlin dhe Vjenë. vepra të shquara të kësaj periudhe kohe janë ndërtesat publike të tilla si Opera Mbretërore suedeze dhe zhvillimet e private, si zhvillimet e strehimit luksoze në Strandvägen.
Në shekullin e 20, një shtytje nacionaliste nxiti një stil të ri arkitektonike frymëzuar nga prejardhja e mesjetës dhe rilindjes, si dhe ndikimet e stilit / Jugend Arti i Ri. Një pikë referimi kryesor të Stokholmit, City Hall Stokholm, u ngrit 1911-1923 nga arkitekti Ragnar Östberg. Vepra të tjera të rëndësishme nga këto kohët janë publike Stokholmit Biblioteka dhe varrezat e Forest, Skogskyrkogården.
Në modernizëm 1930 karakterizuar zhvillimin e qytetit si ajo u rrit. fusha të reja të banimit doli të tilla si zhvillimi më Gärdet ndërsa zhvillimi industrial shtuar në rritje, të tilla si industrinë e prodhimit të KF në Kvarnholmen e vendosur në Bashkinë Nacka. Në vitet 1950, zhvillimi suburban hyrë në një fazë të re me futjen e metro Stokholmit. Zhvillimet moderniste e Vällingby dhe Farsta u vlerësuan ndërkombëtarisht. Në vitin 1960 ky zhvillim suburbane ka vazhduar, por me estetike e herë, e blloqeve të industrializuara dhe në masë prodhuar e banesave të marrë një sasi të madhe të kritikës.
Në të njëjtën kohë që ky zhvillim periferike ishte duke u zhvilluar, zonat më qendrore të brendshme të qytetit ishin duke rimodeluar, i njohur si Norrmalmsregleringen. Sergels Torg, me pesë kullat e tij të lartë rritje zyrë u krijua në vitet 1960, e ndjekur nga pastrimin total të zonave të mëdha për t'i lënë vend për projektet e zhvillimit të reja. Ndërtesave më të dukshëm nga kjo periudhë është ansambli i Shtëpisë së Kulturës, Teatrit të Qytetit dhe Bankës Kombëtare në Sergels Torg, projektuar nga arkitekt Peter Celsing.
Në vitet 1980 e ideve planifikimin e modernizmit kishin filluar të merren në pyetje, duke rezultuar në periferi me një planifikim të dendur, të tilla si Skarpnäck. Në vitet 1990 kjo ide është marrë më tej me zhvillimin e dhe të vjetër afër zonës industriale në qytetin e brendshme, duke rezultuar në një lloj përzierje të planifikimit urban modern dhe në zonën e re të Hammarby Sjöstad.
Komuna ka caktuar një zyrtar "bordi i bukurisë" të quajtur "Skönhetsrådet" për të mbrojtur dhe të ruajtur bukurinë e qytetit.
Arkitektura Stokholm (së bashku me Visby, Gotland) me kusht që frymëzim për drejtor Miyazaki Hayao anime japoneze si ai kërkoi që të shkaktoj një qytet i idealizuar i paprekur nga Lufta e Parë Botërore. krijimin e Tij, i quajtur Koriko, tërheq drejtpërdrejt nga ajo që ndjeva ishte ndjenjë Miyazaki Stokholm të unitetit të mirë-krijuar arkitektonike, dridhje, pavarësia, dhe e sigurisë.
Një nga pjesët më të pazakonta i "arkitekturës" në Stokholm është Jumbohostel, vendosur në një Boeing 747 konvertuar vendosur në Stokholm-Arlanda Aeroportit.
Muzetë
Stokholm është një nga qytetet më të mbushur me njerëz-muze në botë me rreth 100 muze, vizitohet nga miliona njerëz çdo vit. Muzeu më të njohur kombëtar është Nationalmuseum, me grumbullimin më të madh të Suedisë e artit: 16.000 piktura dhe 30.000 objekte të artizanatit të artit. Mbledhjen daton në ditët e Gustav Vasa në shekullin e 16, dhe ka qenë që nga viti zgjeruar me punë nga artistë të tillë si Rembrandt, dhe Antoine Watteau, si dhe përbëjnë një pjesë kryesore e trashëgimisë Suedisë artit, manifestohet në veprat e Aleksandrit Roslin, Anders Zorn, Tobias Johan Sergel, Larsson Carl, Hill Carl Fredrik dhe Josephson Ernst.
Muzeu i Artit Modern, ose Moderna Museet, është muzeu kombëtar i Suedisë të artit modern. Ajo ka vepra nga artistë të famshëm moderne, të tilla si Picasso dhe Salvador Dalí.
Art gallerie
Stokholm ka një skenë të gjallë të artit me një numër të qendrave të artit të njohur ndërkombëtarisht dhe galerive tregtare. Ndër të tjera private të sponsorizuara iniciativa të tilla si Bonniers Konsthall, Magasin 3, dhe institucionet shtetërore mbështetur të tilla si Tensta Konsthall dhe Indeksin e të gjithë artistët tregojnë kryesore ndërkombëtare dhe kombëtare. Në vitet e fundit një qarkut galeri është shfaqur rreth Hudiksvallsgatan ku galeritë e çojnë të tilla si Andréhn-Schiptjenko, Brändström & Stene kanë vendosur. galeritë e tjera të rëndësishme komerciale përfshijnë Nordenhake, Milliken Galeria Magnus Karlsson dhe Galleri.
Rrethinat
Rrethinat e Stokholmit janë vende me prapavijë të ndryshme kulturore. Disa zona në periferi të brendshme, duke përfshirë ato të Tensta, Jordbro, Fittja, Husby, Brandbergen, Rinkeby, Kista, Hagsätra, Rågsved, Huddinge, dhe rrethinat e jashtme e Södertälje, kanë përqindje të lartë të emigrantëve apo emigrantëve të brezit të dytë. Këto vijnë kryesisht nga Lindja e Mesme (Asirisë, Syriacs, turqit dhe kurdët) dhe ish-Jugosllavi, por ka edhe emigrantë nga Afrika, Azia Juglindore dhe në Amerikën Latine. [Redakto] Pjesët e tjera të periferive e brendshme, të tilla si Hässelby, Vällingby , Sollentuna, Täby, Danderyd, Lidingö, Flysta dhe Hökarängen, si dhe disa nga rrethinat e përmendura më lart, kanë një shumicë të suedezëve etnikë.
Teatrot
I shquar në mesin e shumë teatro Stokholm janë dramatike Theatre Mbretror (Kungliga Dramatiska Teatern), një nga teatrot më të njohur të Evropës, dhe suedeze Opera Mbretrore, inauguruar në 1773.
Teatro të tjera të rëndësishme janë të Qytetit Stokholm Teatri (stadsteater Stockholms), Opera Popujve (Folkoperan), Teatri Modern of Dance (dansteatern Moderna), Teatri Kinë, Lejon Göta Teatri, Teatri Mosebacke, dhe Teatri Oskar.
Amusement park
Gröna Lundit është një park lojërash të vendosura në ishullin e Djurgården. Amusement park ka mbi 30 tërheqjet dhe shumë restorante. Kjo është një tërheqje turistike popullore dhe vizitohet nga mijëra njerëz çdo ditë. Ajo është e hapur nga fundi i prillit në mes të shtatorit. Gröna Lund gjithashtu shërben si një vend koncert.
Mediat
Stokholm është qendra e medias e Suedisë. Ajo ka katër gazetat e përditshme në shkallë vendi dhe është edhe vendin qendror e radio financuar me fonde publike (SR) dhe televizion (SVT). Përveç kësaj, të gjitha kanalet e tjera kryesore televizive kanë bazën e tyre në Stokholm, të tilla si: TV3, TV4, Kanal 5 dhe TV6. Të gjitha revistat e mëdha janë të vendosura edhe në Stokholm, siç janë botuesit më të madh literatura, grupi Bonnier.
Sportive
Nga sportet më popullore janë futbolli dhe spektator akull hokej. Të tre ekipet më të njohura janë AIK, Djurgårdens IF dhe Hammarby IF. Të gjitha këto klube kanë sasi të mëdha të tifozëve dhe të luajë në stadiume mjaft të mëdha.
AIK luan në Råsunda me një kapacitet prej 36,508, por është më i mundshëm do të shkojë në Arena të reja Swedbank me një kapacitet prej 50,000 e cila do të përfundojë në 2012 dhe do të jetë e re Kombëtare stadiumin. Megjithatë, kjo nuk është vendosur ende, dhe tifozët e AIK janë duke i bërë thirrje klubit për të blerë Råsunda për shkak të lidhjes emocionale të forta në stadium. Swedbank Arena do të ndërtohet pavarësisht përfshirjes AIK-së. Shumica e tifozëve AIK janë nga veriu i Stokholmit dhe nga rrethinat veriore.
Djurgårdens IF luan në Stokholm Stadion, por do të shkojë në një stadium të ri në të ardhmen. Stadiumi i ri do të ketë një kapacitet prej 20-25,000 dhe do të jenë të vendosura afër një të vjetër. Tvillingderbyt është derbi mes AIK dhe Djurgården dhe shpesh është referuar si një nga derbies nxehta në Evropë. Të dyja klubet janë themeluar në 1891 në Stokholm: kështu emri ("derbi binjake").
Hammarby stadiumit është e vendosur në jug të Stokholmit, së bashku me shumicën e tifozëve të saj. Ata kanë qenë duke luajtur në Söderstadion që nga 70 në fillim, por janë për të kaluar në Stockholmsarenan të ri me një kapacitet prej 30,000, që ndodhet 500 metra në jug të stadiumit të tyre aktual.
Historikisht, qyteti ishte nikoqir i Lojërave Olimpike Verore 1912. Nga ato ditë të frenuar Olympiastadion Stockholms e cila ka pritur që nga ngjarjet e shumta sportive, sidomos futbolli dhe atletikë. arena të tjera të mëdha sportive janë Råsunda stadiumin, stadiumi kombëtar të futbollit, dhe Stokholm Globe Arena, një multi-sport arena dhe një nga ndërtesat më të mëdha sferike në botë.
Përveç Olimpiadën e Verës 1912, Stokholm organizoi 1956 Lojrave Olimpike kuajve Games. Qyteti ishte edhe i dyti i dytë deri në Olimpiadën e Verës 2004 ofertave.
Stokholm gjithashtu priti të gjithë, por një nga më të Lojrave nordike, një multi-sport dimëror rast se predated Olimpiadën e Dimrit.
Kuzhina
Ka mbi 1000 restorante në Stokholm. Për shkak të emigracionit, qyteti ka shumë restorante me të gjitha llojet e ushqimit nga e gjithë bota, si ushqim të shpejtë amerikane, aziatike, italiane, turke, franceze, greke, skandinave, spanjisht, dhe e Mesme Lindore kuzhinë. Kafeteri dhe baret janë të lehtë për të gjetur kudo në qytet.
Ngjarjet vjetore
Ku është e Veprimit Tour është një festival 2-ditor music mbajtur në Djurgården në qershor.
Stockholm Jazz Festival është një nga festivalet më të vjetra të Suedisë. Festivali zhvillohet në Skeppsholmen në korrik.
Stokholm Krenaria është më e madhe ngjarjes Pride në vendet nordike dhe të zhvillohet në javën e fundit të korrik çdo vit. Festivali Krenaria e Stokholmit gjithmonë përfundon me një paradë dhe në 2007, 50 000 njerëz marshuan me parada dhe rreth 500 000 shikuar.
Maratona e Stokholmit zhvillohet në një e shtunë në fillim të qershorit të çdo viti.
Qmimi Nobel zhvillohet në Stokholm City Hall çdo vit më 10 dhjetor.
Stokholmit Festivali Ujit (Vattenfestivalen) ishte një festival popullor verë mbahet çdo vit në Stokholm në mes 1991 dhe 1999.
Natyra
Mjedis
Green qytet me një park kombëtar urban
Stokholm është një nga kryeqytetet e pastër në botë. Qyteti u dha Çmimin e Evropës 2010 Green Capital nga Komisioni i BE-së dhe ka qenë i njohur si kryeqyteti i parë e gjelbër të Evropës. Qytetet e kërkesës janë vlerësuar në disa mënyra: ndryshimi i klimës, transportin lokal, zonat e gjelbërta publike, të cilësisë së ajrit, zhurmat, mbeturinat, konsumin e ujit, ujë trajtimin e mbeturinave, shfrytëzimin e qëndrueshëm të tokës, biodiversitetit dhe menaxhimin e mjedisit. Nga 35 qytetet e pjesëmarrës, tetë finalistët u zgjodhën: Stockholm, Amsterdam, Bristol, Kopenhagen, Freiburg, Hamburg, Münster, dhe Oslo. Disa nga arsyet pse Stokholmit fitoi 2010 European Green Award Capital ishin: sistemi të integruar të tij administrative, të cilat sigurojnë që aspektet mjedisore janë konsideruar në buxhetet, planifikimin operacional, raportimi, dhe monitorim; prerë të saj në emisionet e dioksidit të karbonit me 25% për frymë në dhjetë vjet, dhe vendimin e saj drejt qenë lëndë djegëse fosile të lirë deri në vitin 2050. Stokholm ka treguar gjatë shqetësim për mjedisin. Programi aktual mjedisor i qytetit është i pesti që nga i pari u krijua në mes të viteve 1970. Në 2011, Stokholm do të kalojë titullin e Gjelbër Evropiane Capital në Hamburg, Gjermani.
Në fillim të 2010, Stokholm filloi programin e profesionale Vizitat studimore në mënyrë që të ndajnë praktikat më të gjelbër të mirë të qytetit. Programi i japin vizitorëve me mundësi për të mësuar se si të adresohen çështje të tilla si menaxhimin e mbeturinave, planifikimi urban, emisionet e dioksidit të karbonit, dhe sistemi të qëndrueshëm dhe efikas të transportit, ndër të tjera.
Sipas Qytetet Evropiane Monitor 2010, Stokholm është qyteti më të mirë në aspektin e lirisë nga ndotja. Rrethuar nga 219 rezervat e natyrës, Stokholm ka rreth 1.000 hapësirave të gjelbra, që korrespondon me 30% të sipërfaqes së qytetit. E themeluar në vitin 1995, Royal City Park Kombëtar është parë të mbrojtur me ligj në botë "park kombëtar urbane". Për një përshkrim të procesit të themelimit, pasuritë vlerën dhe zbatimin e mbrojtjes ligjore të Parkut Kombëtar Royal Urban, shih Schantz 2006 ujit në Stokholm është aq e pastër që njerëzit mund të zhytem dhe peshku në qendër të qytetit. Sa për emisionet e dioksidit të karbonit, qëllimi qeverisë është që të kemi vetëm automjete të pastër në qytet nga 2011.
Transporti
Stokholm është qendër më e madhe të Suedisë transportit. Shumica e pasagjerëve dhe trafikut të mallrave në mes të Suedisë jugore dhe veriore me anë të Stokholmit. Stokholm është natyrisht porti më i madh në qendër demografike të Suedisë e gravitetit, rajoni Mälardalen, me lidhje të ujit të drejtpërdrejta me qytetet e tjera rreth Liqenit Mälaren dhe Balltikut. Midis Stokholm dhe është aeroporti më i madh Uppsala Suedisë, Arlanda, dhe qyteti gjithashtu kanë një aeroport të qytetit, Stokholm-Bromma Aeroportit. Në Stokholm ka një rrjet të lidhjeve të autostradës shtrirë në jug, perëndim dhe veri. Stokholm përshkohet nga disa hekurudhave dhe të transportit hekurudhor të sistemit janë trena, trenat lokale dhe tramvaje.
Treni në Stokholm
Stokholm nga qyteti i Suedisë kapitalit përshkohet nga disa hekurudhat. Stokholm Central Station është nyja më e madhe hekurudhore. Nga këtu ka trenave të udhëtarëve në vijën bregdetare Lindjes, Mälarbanan, Western Main Line, Southern Main Line, Svealandsbanan dhe Nynäsbanan.
Trafikut të mallrave për dhe nga Stokholmi është e gjerë. Shpërndarës të mëdha janë Fairfield dhe Tomteboda. Nga Tomteboda gjithashtu e kupton mallrave banane Vartan.
Stokholm Central Station është qendra e trenave rëndë në vend dhe 80 përqind e të gjitha rikståg të kalojë një kohë të gjatë udhëtimit të tyre Stokholm C. Ka shumë trenat rajonal nga Stokholmi dhe zonën në kontakt me të trenave është rritur gjatë viteve. Treni duke përfshirë Uppsala dhe Eskilstuna, por edhe aq sa për të Gävle, Arboga dhe Linköping. Ju gjithashtu mund të trenit për distanca më të gjatë dhe ndër këto janë marrëdhënie më të shpejtë dhe densest e trenave X2000. Këto trena, në mesin e vende të tjera në Kopenhagen dhe Göteborgut. Night trena me makina do të fjetur në veri të Suedisë, Stokholm dhe Oslo.
Shtylla kurrizore e trafikut hekurudhor rajonal është i përbërë nga treni i udhëtarëve të Stokholmit. Këto të largohet nga Stokholmi C për të shkuar në Bålsta, Märsta, Södertälje dhe Västerhaninge (nganjëherë në Västerhaninge lidhje për të udhëtuar më tej për të Nynäshamn). Në këto rreshta janë stacionet kryesore hekurudhore banor të tilla si Upplands Väsby, Västerhaninge dhe Fairfield. Të dy hekurudhat më të vogla Roslagsbanan dhe Saltsjöbanan shërbyer nga trenat lokale. Ato janë të bazuara në Slussen lindore dhe Stokholmit.
Hyrjen jugore të Stokholmit Central Station, shërbyer nga 600 trena në ditë, që përfaqëson një ngushtim në rrjetin hekurudhor suedeze. Ajo ka vetëm dy këngë. Në pikut të trafikut orë intermingled të dy trenat e distancave të gjata, trenave rajonale, udhëtarëve dhe mallrave trenat në këto këngë. Track mungesë të thotë që mundësinë për ndërhyrje është e lartë dhe se ata mund të përhapet në të gjithë rrjeti kombëtar. Kjo linjë hekurudhore është për shkak të këtyre rrethanave, u mbiquajtur "bela".
Në mënyrë që të lehtësojë aktuale të ndërtimit me dy pista për momentin (2010) këngë të reja hekurudhore të lehta, të ndarë nga të tjera të transportit hekurudhor, i njohur si Line City. City Line është një kilometër të gjatë gjashtë tunelit hekurudhor në ndërtim e sipër në Stokholm qendrore. Lidhja do të jetë udhë të dyfishtë dhe një tunel të shërbimit dhe të shpëtimit me anë të Stokholmit qendrore. Projekti përfshin dy stacione të reja të nëndheshme, Stokholm stacioni City (gjatë qendra T-) dhe Stokholm stacionin Odenplan, dhe një urë e gjatë 1,4 km hekurudhë në Årstaberg. Seksionin e tunelit gjatë Soderstrom kryer duke përdorur tri tunelet më të ulët.
City Line ka qenë përshkruar si projekti infrastrukture më të komplikuara që është prodhuar në Suedi në kohët moderne. Për të tunelit hekurudhor të ri kërkon shpërthime të gjerë në Stokholm qendrore në afërsi të drejtpërdrejtë të shtëpive të rrezikuara të vjetra dhe objektet e infrastrukturës dhe të ndjeshme tunele linjë metroje. Fillimit zyrtar të ndërtimit u zhvillua 24 janar 2009 dhe Trafikut Autoriteti pret të trafikut duke filluar në 2017. Koston e kursit është vlerësuar të jetë 16,3 miljarder kronor në 2007 çmime.
Transporti rrugor në Stokholm
Pozita gjeografike Stokholm mbi disa ishuj në mes të liqenit Mälaren dhe Detit Baltik ka qenë një vend i mirë kur e transportit të njerëzve dhe mallrave ishte kryesisht në ujë. Për dërgesat në lumenjtë e vendit ishin të gjithë të një pengesë të vështirë dhe në mesjetë, ka qenë vetëm të disa rrugëve në jug dhe në veri. Deri në 1670 ishte autostradë Göta lidhje vetëm rrugë në jug të Suedisë jugore.
Me Suedisë si një fuqi e madhe ishte edhe dëshira për të dhënë Stokholmit një "modern" rrjetit rrugor dhe CLAS Fleming kryer e parë të qytetit-rregullimin e rrugëve në mes të 1600. rregulloret e shumë rrugë e ndjekur, Albert planifikimit urban Lindhagens në fund të 1800s dhe Yngve rinovimin Larsson të Stokholmit në 1900 në mes, ku rregullimi Norrmalm të thoshte një ndryshim të madh për të dy rrugëve dhe transportit publik në qytetin e brendshme. Në 1960, të përshkruara edhe planin e jashtme Stokholm trafikut që është ende (2009) nuk është zbatuar plotësisht.
Trafikut rrugor në Stokholm është Essingeleden më e plotë dhe të Suedisë është rruga më e ngarkuar udhëtarëve me një mesatare prej 160 000 automjete / ditë (2007). 2007, Stokholm u bë qyteti i parë në Suedi, një pagesë të përhershëm ngjeshur në qytetin e brendshme.
Sipas Aktit të 1960 e planeve të trafikut, një rrjet gjithëpërfshirës i autostradave urbane dhe arteriet përshtatur Stokholmit për të automobilistike. projektet rrugore që Bromley Dega, Blasieholmsgatan Trail dhe Salem Trail kurrë nuk u zbatua dhe u shpërbë në fillim të viteve 1970.
Sot në (2010) e Essingeleden, Södertäljevägen (me autostrada europiane E4 dhe E20) dhe Huddersfield Road, në perëndim është Drottningholmsvägen dhe Bergslagsvägen, Veriut është Uppsalavägen (E4) dhe Roslagsvägen (E18) dhe në verilindje Lidingövägen (E20) . Në Lindore dhe Juglindore e udhëhequr trafikut Värmdöleden Nynäsvägen përkatëse. Ngarkesa e madhe e trafikut është Essingeleden, ku vëllimi mesatar trafikut të ishte i matur 2007-160.000 automjete në ditë. Stokholm rrugë unazë nuk është e plotë, por ajo është e bazuar aktualisht në Link Veriore (bërë në 2015) është shtrirë e ring pjesa e fundit, rruga kryesore, ende në fazën e planifikimit. Kohët e fundit përfundoi projekte të mëdha rrugore janë Link Jugut dhe Norrortsleden.
Akuzat mbipopullim
Stokholm ka një sistem të çmimeve të ngjeshur, taksave Stokholm të ngjeshur, në përdorim në mënyrë të përhershme që nga 1 gusht 2007, pasi ka pasur një periudhë të shtatë gjyq muaj në gjysmën e parë të 2006. Qendra e qytetit është në kuadër të zonës tatimore ngjeshur. Të gjitha hyrjet dhe daljet e kësaj zone kanë pikë pa pilot kontroll operativ me pjatë njohje numri automatike. Të gjitha makinat që hyjnë apo dalin nga zona e taksave të ngjeshur e prekur, me disa përjashtime, duhet të paguajnë 10-20 korona (1,09-2,18 euro, 1,49-2,98 Dollar) në varësi të kohës së ditës 6:30-18:29. Shuma maksimale e tatimit për automjet në ditë është 60 korona (6,53 EUR, 8,94 Dollar). Pagesa është bërë me mjete të ndryshme brenda 14 ditëve pas një ka kaluar një nga pikat e kontrollit, nuk mund të paguajnë në pikat e kontrollit.
Pas periudhës së provës ishte e gjatë, referendumet konsultative u mbajtën në Stokholm komunës dhe disa komuna të tjera në Stokholm County. Qeveria e atëhershëm në fuqi (qeverisë Persson) deklaruan se ata vetëm do të marrë parasysh rezultatet e referendumit në Stokholm Komunës. Partitë e opozitës (Aleanca për Suedi) u shprehën se ishin për të formuar një qeveri pas zgjedhjeve të përgjithshme e cila u mbajt të njëjtën ditë me referendume tatimore ngjeshur, ata do të marrë parasysh referendumet mbahen në disa komuna të tjera, por nuk e specifikon më shumë në detaje se si ata do ta bëjë këtë. Rezultatet e referendumeve ishin që Bashkia e Stokholmit votuan për tatimin e të ngjeshur, por të gjitha komunat e tjera votuan kundër tij. Partitë e opozitës fitoi zgjedhjet e përgjithshme dhe disa ditë para se ata të formuar qeverinë (kabinetin Reinfeldt) ata njoftoi se bllokimet do të jetë tatimi riparaqiti në Stokholm, por që të ardhurat do të shkojnë tërësisht për ndërtimin e rrugës në dhe rreth Stokholm. Gjatë periudhës së provës dhe në përputhje me axhendën e qeverisë së mëparshme të ardhurat shkuan krejtësisht të transportit publik.
Tragete në Stokholm
Përmes pozitës Stokholm në kufirin në mes liqenit Mälaren dhe Detit Balltik, qyteti ishte në çdo kohë një port të anijeve dhe qytetin e ndërtimit të anijeve. Në mesjetë ishte e anijeve në lidhje me Lidhjen Hanseatic, e rëndësishme për Stokholm doli si qytet kryesor të vendit. Në 1670 ka qenë 28 anije të mëdha të regjistruara në qytet, në krahasim me 22 anije në total në qytete të tjera suedeze që kishte të drejtën për të kryer tregtinë e jashtme.
Suedi dominuar gjatë shumë e tregtisë botërore 1700 në hekur dhe zift dhe tregtisë ishte kryesisht me anë të Stokholmit. Flota Stokholm tregtar u rrit nga 100 vjet anije 1723-685 anije në 1800, e cila përfaqësohet mbi 40 për qind e flotës e të gjithë kombit e tregtare.
Gjatë 1800 gjysmës së parë të tregtisë së jashtme ishte e zhvendosur gjithnjë e më shumë nga Balltiku në Detin e Veriut. rolin e Göteborgut si një import suedeze dhe port eksporti është rritur, ndërsa pjesën Stokholm port e tregtisë së jashtme të Suedisë. Në 1860 u bë Goteborgut portit më të madh të vendit të eksportit. Në 1909, bordi port Stokholm me përgjegjësinë për operacionet e portit dhe investime. Bordi vendosi të zgjeruar portet ekzistuese dhe ndërtimin e atyre të reja, në mesin e tyre Stokholm Free Port, e cila filloi operacionet e 1919
Kulmin e trafikut të mallrave nëpër portet e Stokholmit rënë pas 1960 është rritur, ndërsa trafiku i dalje në det, kryesisht Finlanda dhe Bashkimit Sovjetik, duke përfshirë vendet baltike. Vitit 2009 u hap një terminal të ri dalje në det në Frihamspiren në Freeport në të ardhmen së bashku me Värtahamnen dhe Stadsgårdshamnen do të përgjigjet për të anijeve Ndërkombëtare të Stokholmit. Në trajtimin e ngarkesave gjatë mandatit të zgjidhen në zonën e portit të lirë dhe të lëvizin nga të Norvikudden në Nynashamn.
Sot kjo është kompania e komunës, Portet e Stokholmit, i cili ka mandatin për promovimin e anijeve dhe zinxhirit të sigurt rajonin e Stokholmit e furnizimit, ndërsa Këshilli i Qarkut e Stokholmit është kryesisht përgjegjës për gjatë gjithë vitit të trafikut në arkipelag Stokholm (nga Arholma të Rural Area) përmes taksi tërësisht në pronësi të vet kompanisë.
Në Stokholm qytetin fund të 1800, disa i madh pranë ndërtimit, në mesin e tyre ishin të Stokholmit detare, oborr e Jugut, oborr lisi dhe oborre Finnboda, nga këto, nuk ka mbetet, përveç nga një oborr riparim në Beckholmen.
Në 1900 gjysmën e parë ishte pjesë port Stokholmit të tregtisë së jashtme të Suedisë ka mbetur relativisht konstante me 10 për qind të eksporteve dhe 30 për qind e importeve. Tre të katërtat e furnizimit me mallra të Stokholmit erdhi nga deti. Stokholm u bë një port kalimin për tregti në Finlandë, Rusia dhe vendet baltike. Në vitin 1930, Stokholm humbur pozitën e saj si qyteti port më të madh në përgjithësi, dhe u miratua nga Göteborgu.
Një risi e rëndësishme ishte kur Axel Johnson në 1904 i hapi rrugë Plata La në Argjentinë, e para linjë përtejoqeanit avullore në Stokholm. Pastaj, disa linjave me avull të hapur dhe të anijeve me motor rrugët për të gjitha kontinentet. Dy pronarët e tjerë të suksesshëm ishin Sven Salen (Salen Lines AB) dhe Olof Wallenius (Wallenius).
Një nga lojtarët më të mëdha në tërheqje dhe trafikut ndesh ishte Stokholm Transport dhe rimorkim Company Limited (T & B). Kompania është themeluar në vitin 1870 dhe u bë më i madh në Skandinavi me 53 tugs përhershme dhe 302 anije. Në vitin 1976 u T & B në AB Kuq në Göteborg.
Në mes të luftrave hit Ma trafikut të krizës për shkak të zbulimeve të rëndësishme automobilistike. Lufta e Dytë Botërore ishte një moshë të fundit të artë të transportit. Në dekadat e fundit, megjithatë, pasagjerëve të vjetër dhe të trafikut të mallrave janë zëvendësuar nga trafiku turistike. Që nga viti 1903 është avullore S / S trafikut Mariefred pandërprerë midis Stokholm-Mariefred.
Kulm Freeport ndodhi gjatë viteve 1950. Ai u bë një port për trafikun e mallrave trans-oqeanike, dhe trafiku në Mesdhe dhe Detit të Zi. Freeport u bë e ruajtjes portet Stokholm me magazina të mëdha dhe çezmat shumë. Këtu ishte e objekteve ngrirje dhe ashensorë grurit. Për të plotësuar në fund të viteve 1960 filloi të menaxhimit ndërkombëtar të transportit të kontejnerëve ndërtuar në 1971 një port enë në lidhje me Freeport.
Kulmin e trafikut të mallrave përmes porteve të Stokholmit u ul, ndërsa trafiku i lundrimit në rritje, kryesisht për shkak të Finlandë. Terminalet për Silja Line u hap në 1966 dhe Värtahamnen për Viking në gjirin e tullave 1973 Në mes të 1990-së, operacion Freeport që t'u bashkuar me BE do të thoshte se shumica e trafikut të Stokholmit erdhi nga një zonë të përbashkët të tregtisë së lirë. Vitit 2009 u hap një terminal të ri dalje në det në Frihamspiren në Freeport. Në trajtimin e ngarkesave gjatë afat të vendosur në zonën e lidhura bashkë dhe të lëvizin nga të Norvikudden në Nynashamn, duke përfshirë edhe portin e naftës në Loudden do të jetë shpërbërë.
Sot (2010) kalon çdo vit më shumë se dymbëdhjetë milion udhëtarë dhe nëntë milionë tonë të porteve të mallrave të kryeqytetit. 2009, 274 anijet turistike me 430 pasagjerë 000 në qytet. Për 2011, pritet portet Stokholm me 300 anije udhëtimi të shtuar në portet e qytetit.
Misioni ynë
Në Stokholm, Portet e Stokholmit, i cili ka mandatin për promovimin e anijeve dhe zinxhirit të sigurt rajonin e Stokholmit e furnizimit. Këshilli i qarkut Stokholm është kryesisht përgjegjës për gjatë gjithë vitit të trafikut në arkipelag Stokholm (nga Arholma të Rural Area) përmes taksi tërësisht në pronësi të vet kompanisë. Kompania ka enët pjesërisht, por edhe blerjet e shërbimeve nga kompanitë vendore. Tragete Djurgården e tyre janë një tipar të njohur të cityscape Stokholmit. Në përgjithësi, në det-e trafikut rreth 1.8 milion pasagjerë në vit, ndërsa trafiku i portit me Djurgårdsfärjan ka rreth 2.5 milion pasagjerë në vit. Ka edhe shumë transportuesit rekreative dhe statut, është më e famshme e ashtuquajtura Stream Canal Company.
Vizita ndërkombëtare
Stokholm nuk është vetëm port për anijet e lundrimit të huaj, por edhe në garat ndërkombëtare dhe ngjarjet. Këto përfshijnë Garat Tall Ships 'i cili erdhi në Stokholm në verë 2007. Nga Suedia ka marrë pjesë HMS gëzuar dhe HMS skifter që i përkasin Forcave të Armatosura / Detare skonertdivision School. Anije me vela ankoruar në porte klasik të qytetit; Skeppsbron dhe Stadsgården dhe ju mori një përshtypje se si kjo mund të duket si në 1700.
Një tjetër veprimtari ndërkombëtare që ka "raca port" dhe "të ndaluar mbi" në Stokholm, Volvo Ocean Race 2008-2009. Më 15 qershor 2009 ka qenë vendosur anije Ericsson 4, me kapiten Torben Grael në vendin e tretë në 9 metra nga Marstrand në Stokholm. Me vendin e tyre të tretë të përfundojë siguruar fitoren e përgjithshme në edicionin 2008-2009 të Race Volvo Ocean.
Stokholm të fundit tregoi se deri se qyteti port ishte në martesë e Crown Victoria Princesha dhe Daniel, në qershor 2010. Në skelë ishin norvegjeze dhe daneze anije mbretërore të Norvegjisë dhe flamurin danez, në Skeppsholmen moored Götheborg dhe në Salt Lake ankoruara disa anije të marinës suedeze nga, së bashku me të tjera britanike HMS Kent.
Metro në Stockholm
Stockholm Metro është një shërben Stokholm dhe rrethinat e saj. Shtrirje e parë u hap 1 tetor 1950 dhe 1994 e fundit shtrirjevendim në parim për dërgimin e qytetit Stokholmit ishte Këshilli 16 qershor 1941, dhe punën e filloi në 1944
Stokholm Metro është në gjatësi fushë si një përmbledhje e vendin e 22 ndër metrotë në botë. Ajo ka një gjatësi pistë prej mbi 105 km në tre linja (jeshile, e kuqe dhe blu) dhe 100 stacione. Prandaj është një nga më të madhe në raport me popullsinë e qytetit që i shërben.
Numri i udhëtarëve është rreth 303 miljon në vit (2007), i cili sipas të njëjtën matje është 34 vend në botë. Numri i udhëtarëve është pothuajse i njëjtë si të gjitha të trafikut hekurudhor e tjera në Suedi së bashku.
Metro është në pronësi të Stokholmit Transportit (SL), kompania e këshillit të qarkut në pronësi në qarkun. Trafiku është tenderit prokurohet dhe punon nga data 2 nëntor 2009 nga MTR firma Hong Kong.
Inter-qytet trenat
Stockholm Central Station ka lidhje tren në shumë qytete të Suedisë si dhe në Oslo, Norvegji dhe Kopenhagë, Danimarkë. popullore X2000 shërbimit të Göteborgut merr tre orë. Shumica e trenave janë drejtuar nga SJ AB.
Transporti ajror në Stokholm
Aviacionin në Stokholm ka qenë që nga fëmijëria e aviacionit në 1910, dhe aeroporti i parë ndërkombëtar ka qenë port Lindar Livadh fluturime. Në Stokholm Qarkut janë tani të aeroportit ndërkombëtar Arlanda dhe Bromma, dhe një pjesë të vogël të aeroporteve më të vogla. Shumë fluturime për dhe nga Stokholmi është gjithashtu e mundur me anë të Skavsta aeroportet dhe Västerås në qarqet fqinje.
Stokholm më i madh dhe aeroportit ndërkombëtar është Arlanda, e vendosur në Bashkinë Sigtuna, Stockholm County, rreth 40 km nga qendra Stokholm.
Në Stokholm ka edhe aeroportin e qytetit Bromma Aeroporti, i cili u hap në 1936, rreth 10 km nga qyteti. Pjesa e saj e trafikut ajror Stokholm është nga 1960 reduktuar avantazhin e aeroportit, por në vitet e fundit ka qenë një rilindje të re me një numër në rritje të destinacioneve ndërkombëtare (Bruksel, Helsinki dhe Aarhus). zhurma që aeroporti gjeneron ka krijuar një opinion publik që në dekadat e fundit ka kërkuar që aeroporti do të mbyllet. Komuna e Stokholmit zotëron tokë, dhe se kontratat me Autoriteti i Aviacionit Civil ka të drejtë për të zënë vendin deri në 31 dhjetor 2038, kur, ndër të tjera, statusin e një qyteti pranë aeroportit të vlerësuar të marrin në konsideratë të metat.
Edhe pse në aeroport Skavsta Nyköping dhe Västerås aeroport shërben si aeroporte për udhëtarët shumë për të dhe nga Stokholmi, pavarësisht nga distanca (110 km dhe 105 km nga qyteti). Disa kompani ajrore me kosto të ulët në shërbim të aeroportit.
Stokholm-Arlanda Aeroporti është një aeroport ndërkombëtar ndodhet në Bashkinë Sigtuna të Suedisë, pranë qytetit të Märsta, 37 km në veri të Stokholmit dhe rreth 40 km, me rrugë, në jug-lindje të Uppsala.
Aeroporti ndodhet brenda Stockholm Qark dhe krahinën e umab. Ajo është aeroporti më i madh në Suedi, dhe në aeroport tretë më e madhe në vendet nordike, dhe kushtet e dytë ngarkuar në të udhëtarëve ndërkombëtare. Aeroporti është portë e madhe për udhëtimin ajror ndërkombëtar për një pjesë të madhe të Suedisë, edhe pse në pjesën më jugore të vendit përdorin aeroportin e Kopenhagenit për këtë. Aeroporti Arlanda u përdor nga 17 milionë pasagjerë në vitin 2010, me 13 milionë pasagjerë ndërkombëtare dhe 4 milionë vendas. Skandinave SAS Airlines ka zyrën qendrore afër dhe Aviacionit Oxford Akademia ka një qendër simulator fluturim për disa nga aeroplanët më të zakonshme të sot (si Boeing 737), në Arlanda.
Stokholm-Arlanda Aeroporti është ngarkuar më e madhe dhe e të gjithë tre aeroporteve kryesore (Stokholm-Bromma Aeroportit dhe Stokholm-Skavsta Aeroportit të dy aeroportet e tjera) në zonën e qytetit të Stokholmit metropolitane. Stokholm-Arlanda shërben si një qendër e madhe për Nextjet, Norwegian Air Shuttle, skandinave Airlines dhe Skyways Express. destinacionet Intercontinental janë të ofruara nga Airlines Skandinave në Çikago dhe Nju Jork-EWR, Air Kinë në Pekin, Continental Airlines në Nju Jork-EWR, Delta Air Lines në Nju Jork-JFK, Airlines etiopian të Adis Abeba, Karthago Airlines në Tunis, Qatar Airways në Doha, Airways Thai Ndërkombëtare të Bangkok dhe anije norvegjeze Ajrore në Dubai. Përveç kësaj, linjave ajrore të ndryshme të tilla si statuti TUIfly ofrojnë shërbime pa ndalesë çarter në destinacione të ndryshme, duke përfshirë edhe jashtë Evropës.
Biznes
Stokholm ka në epokat e mëparshme kanë qenë një anijeve të mëdha dhe qytet industrial, ku për shembull Free Stokholmit Port midis 1919 dhe 1990 ishte një vend i madh për të mbuluar të gjitha llojet e mallrave në një zonë doganore të lirë. Sot ka një furnizim të diferencuara gjithnjë e punës dhe të prodhimit janë të dominuara me forcë nga ana e shërbimeve. Shërbimit dhe sektorin e shërbimeve përbën rreth 85% për të gjitha punët në Stokholm. Shumë nga kompanitë më të mëdha të industrisë suedeze e kanë selinë e tyre të vendosura në Stokholm. IT Industria punëson sot (2009) rreth 67 600 të punësuar në Stokholm Qarkut në rreth 7100 kompani IT. Sony, Nokia, TeliaSonera dhe IBM janë shembuj të kompanive të mëdha në industrinë e kompjuterit dhe telekomunikacionit në zonën Stokholm, të përqendruara kryesisht në Kista. kompanitë e reja më të vogla në industrinë e kompjuterëve janë të krijuar vazhdimisht.
Stokholm është qendra financiare të Suedisë, ku shumica e bankave dhe institucioneve financiare suedeze kanë selinë e tyre. Bankat më të mëdha, Swedbank, Handelsbanken, Nordea dhe Seb, si dhe kompani udhëheqëse e Suedisë sigurimit (Folksam, Skandia dhe Trygg-Hansa), ka selinë e saj në Stokholm. Në Stokholm ka edhe shkëmbim kryesore Suedisë aksioneve, Stock Exchange Stokholm. Përafërsisht 45% e kompanive suedeze me më shumë se 200 punonjës janë të bazuara në Stokholm. Në vitet e fundit, turizmi ka luajtur një rol të madh në ekonominë e qytetit. Ndërmjet 1991 dhe 2004 numri i qëndrimeve për natë 4-7,7 milion.
Stokholm është një kongres të popullarizuar dhe të suksesshëm me rritje të delegatëve të huaj. Sipas Konventës Ndërkombëtare të Kongresit dhe Shoqata (ICCA) u Stokholm në vitin 2008 tetë të renditjen botërore. Kur mbahen afër 150 konferenca në qytet, duke gjeneruar rreth 260 000 qëndron brenda natës. Një kongres vizitorët shpenzojnë një mesatare prej 4.100 në ditë. 2010 Stokholmit Kongresi pritet të gjenerojnë të ardhura prej rreth 1.6 miliardë korona. Një nga objektet e qytetit të konventës të mëdha janë Ndërkombëtare të Stokholmit Panairet. Përveç kësaj të fundit është e vendosur qendra e Stokholmit Waterfront Kongresin e Qendrës e cila hapi dyert e saj në janar 2011.
Turizmi
Stokholm tërheq turistë më në Suedi, e ndjekur nga Västra Västra. qytet Stokholm kishte në 2005 rreth 92 hotele me 8.700 dhoma. Për të gjithë Qarkut të Stokholmit, shifrat ishin 180 hotele dhe 17 100 dhoma hoteli. Suedisht Touring ka 12 hostele në Stokholm dhe afërsi të saj. Në Stokholm ka edhe disa njëzet campsites. Bashkia e Stokholmit ishte 6.280.000 hotel (dhe hotel etj) qëndron gjatë natës në 2009, dhe 180 000 netë kampe. Në Stokholm Qarku i kaluar turistët e huaj dhe vendas rreth 8.6 milion qëndron gjatë natës në 2008, dhe ka kaluar më shumë se gjashtë miliardë vetëm për atë.
Grupin më të madh të turistëve të verës (qershor, korrik, gusht) në Stokholm është i përbërë nga suedezët, me 1.250.400 vizitorët, e ndjekur nga gjermanët me 116 786 vizitorë dhe amerikanët me 106 422 vizitorë. turistë Norvegjisht ra në vendin e pesë në 64 315 në numër. Krahasuar me një vit më parë ishin të vizitorëve të huaj - kryesisht gjermanët dhe italianët - rritja më e madhe, 8%. Summer 2009 Sezoni i erdhi rreth 300 anije turistike ndërkombëtare me rreth 440 000 vizitorë në qytet, e cila ishte një rekord. Çdo vizitori pritet të shpenzojnë më shumë se një mijë kurora gjatë vizitës së tij në Stokholm.
Sipas qytetin e Stokholmit "Bordi Vizitorët" është ndër të qytetit "10 tërheqjet top" Qytetin e Vjetër, Royal Palace, Muzeu Vasa, Stokholm City Hall, Muzeu i Artit Modern dhe Skansen. Në një listë të lartë të qyteteve 50 më të shtrenjtë në botë hotel i kryer në 2000 nga Departamenti i Kërkimeve Ekonomike e Union Bank e Zvicrës erdhi Stokholm në faqen 14 së bashku me Brukselin, Amsterdam, Nikozia dhe Seul. Londëra më e shtrenjtë ishte një rezultat i New York-ut. Melire ishte Toronto.
Politika
Komunës është i qeverisur nga një asamble komunale (kommunfullmäktige) me 101 anëtarë. Këto janë zgjedhur nëpërmjet zgjedhjeve komunale, zhvillohet në lidhje me zgjedhjet parlamentare çdo katër vjet. Këshilli mblidhet dy herë në muaj dhe mbledhjet janë të hapura për publikun. Këshilli zgjedh një komision komunal ekzekutiv (kommunstyrelse), me 13 anëtarë që përfaqësojnë dy shumicë politike dhe të opozitës, me përgjegjësinë e zbatimit të politikave të miratuara nga Kuvendi. Organizimin politik përfshin edhe tetë Komisionerëve të qeverisin me kohë të plotë (borgarråd) dhe katër komisionerët që përfaqësojnë opozitën. Puna është kryesuar nga Komisioneri i Financave (finansborgarråd, të quajtur nganjëherë Kryetari i Bashkisë), i cili gjithashtu kryeson komitetin ekzekutiv. Komisioneri aktual i Financave është Anna Köning Jerlmyr, që përfaqëson Partia e Moderuar.
Referime
Lidhje të jashtme
Qytete në Suedi
Kryeqytete në Evropë
Kryeqytete të botës
|
4902
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/%C3%87mimi%20Nobel
|
Çmimi Nobel
|
Çmimi Nobel është mirënjohje që ju ndahet nga Shoqëria Nobel, shkencëtarëve dhe personave që kontribojnë në shkencë dhe zhvillimin kulturor të njerëzimit.
Lëmitë e ndarjes së Çmimit Nobel
Çmimi Nobel për Fizikë
Çmimi Nobel për Kimi
Çmimi Nobel për Fiziologji dhe Mjekësi
Çmimi Nobel për Letërsi
Çmimi Nobel për Paqe
Çmimi Nobel për Ekonomi
Çmimi Nobel në fizikë për vitin 2006 i është ndarë fizikantëve amerikanë Xhon Mather dhe Xhorxh Smoot për kontributin e tyre në shpjegimin e pranisë së rrezatimit të lashtë kozmik në univers.
Shiko dhe këtë
Alfred Nobel
Lista e fituesve të Çmimit Nobel
Lista e grave fituese të Çmimit Nobel
Lidhje të jashtme
Nobelprize.org — Faqja Oficiale
The Nobel Prize Internet Archive
The Nobel Committees of the Royal Swedish Academy of Sciences
The Nobel Committee of the Karolinska Institute
The Swedish Academy
The Norwegian Nobel Committee
Britannica Spotlight: Guide to the Nobel Prizes
CNN: Nobel Centennial
The Local (Sweden) - Nobel Prizes
Çmimi Nobel
|
4903
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20fotograf%C3%ABve%20shqiptar%C3%AB
|
Lista e fotografëve shqiptarë
|
Kjo është lista e fotografëve shqiptarë:
Agim Verzivolli :
Ali Bakiu : (1911-1981), Tiranë
Angjelin Nënshati :
Besim Fusha : Tirane
Burim Myftiu : (Connecticut, SHBA)
Dhimitër Mborja-Bratko : 1903 (Mborje-Korçë-Shqipëri) - 1990 (Bethesda-Miriland-SHBA)
Enver Bylykbashi : Prishtinë
Fahredin Spahija : Prishtinë
Gjon Mili : New York, SHBA
Jani Ristani : (Lindi më 1913), Zagori / Gjirokastër
Kol Idromeno : (1860-12 dhjetor 1939), Shkodër
Kristaq Sotiri :
Mandi Koçi : (17 janar 1912-1982), Voskopojë / Korçë
Mat Kodheli : (1862-1881), Shkodër
Mentor Zajmi : Gjilan
Mihal Popi : (1909-1979), Shkodër - Artist i Popullit
Mikel Kodheli : (1870-1940), Shkodër - Pseudonimi : (Kel Marubi)
Misto Cici : (Lindi më 10 tetor 1902), Pogradec
Ndoc Kodheli :
Niko Stefani :
Niko Xhufka :
Petrit Daku :Londer,
Petrit Kumi : (Lindi më 20 maj 1930), Tiranë - Artist i Merituar - Pseudonimi : (KUMIFOTO)
Petrit Ristani :
Petro Dhimitri : (1861-1946)
Piro Naçe
Pjeter Marubi : (1834-1904), Piaçenca (Itali)
Rakip Zeneli :
Renuar Locaj :
Roland Tasho :
Alban Domi :
Vasil Ristani :
Ornela Vorpsi : (* 1968)
Ergys Zhabjaku : Tirane
|
4904
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kongresi%20i%20Manastirit
|
Kongresi i Manastirit
|
Kongresi i Manastirit ose Kongresi i Alfabetit ka qenë një konferencë akademike në qytetin e Manastirit, mes datave 14 nëntor - 22 nëntor 1908, për standardizimin e alfabetit të gjuhës shqipe.
Data 22 nëntor përbën tashmë një ditë përkujtimuese në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut dhe në diasporën shqiptare, e njohur si Dita e Alfabetit. Përpara kongresit, gjuha shqipe përfaqësohej prej gjashtë ose më shumë alfabetesh (Elifba), pa llogaritur nënvariantet.
Pjesëmarrësit
Shiko edhe: Lista e pjesëmarrësve të Kongresit të ManastiritKongresi u mbajt prej shoqërisë "Bashkimi" në shtëpinë e Fehim Zavalanit, ku ishte edhe selia e shoqërisë. Pjesëmarrësit në kongres ishin figura të dalluara të jetës kulturore e politike mbarëshqiptare. U thirrën 50 delegatë, përfaqësues të njëzet e tre qyteteve të banuara nga shqiptarët, shoqërive kulturore e patriotike, tridhjet e dy nga të cilët kishin të drejtë vote dhe tetëmbëdhjetë vëzhgues. Ndër delegatët më të shquar qenë Gjergj Fishta, Mid'hat Frashëri, Sotir Peci, Ndre Mjeda, Shahin Kolonja, Bajo Topulli, Parashqevi Qiriazi, Fehim Zavalani. Delegat tjetër nga familja Zavalani ishte Izet Zavalani, përfaqësues i Follorinës. I zoti i shtëpisë, Fehim Zavalani, mbajti fjalën hyrëse.
Ecuria
Fjalimet e bëra dy ditët e para ishin të përgjithshme dhe ndihën për të krijuar atmosferën që duhej për të trajtuar çështjen serioze.
Shiko edhe këtë
Alfabeti shqip
Muzeu i Kongresit të Manastirit
Kultura e Maqedonisë së Veriut
Lista e pjesëmarrësve të Kongresit të Manastirit
Literature
Nën-Prof. Dr. PEng : 95 vjetori i Kongresit të Alfabetit në Manastir Amëza web.quipo.it
Shaban Demiraj & Kristaq Prifti: Kongresi i Manastirit. Tirana 2004. ISBN 99943-614-5-7
A. Buda (Hrsg.): Alfabeti i gjuhes Shqipe dhe Kongresi i Manastirit (14-22 nëntor 1908). Studime, materiale, dokumente. Tirana 1972
Lidhje të jashtme
Kongresi i Manastirit
Historia e Manastirit
Referime
Vilajeti i Manastirit
Gjuha shqipe
Manastir
Monumente të trashëgimisë kulturore në Maqedoninë e Veriut
Rilindja Kombëtare
1908 në Perandorinë Osmane
Historia e Manastirit
Kongresi i Manastirit
|
4905
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Agjencia%20Shqiptare%20e%20Filmave
|
Agjencia Shqiptare e Filmave
|
Agjencia Shqiptare e Filmave ishte agjenca e parë kinematrografike në Shqipëri e themeluar më 1945. Pas dy vjetëve bëhet pronë shtetërore nën emrin Ndërmarrje Shtetërore Kinematografike Shqiptare
Shiko edhe këtë
Lidhje të jashtme
Shqipëri
Agjenci
|
4909
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Edi%20Rama
|
Edi Rama
|
Edi Rama (lindi më 4 korrik 1964) është ish-basketbollist, ish-pedagog, piktor, publicist dhe politikan shqiptar. Kryetar i Partisë Socialiste të Shqipërisë që nga viti 2005 dhe Kryeministër i Shqipërisë që prej vitit 2013. Para zgjedhjes së tij si kryeministër, Rama mbajti një numër postesh qeveritare dhe diplomatike. Për më tepër, ai më parë ka shërbyer si Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve nga 1998 në 2000. Më pas ai u bë kryebashkiak i Tiranës për të paktën tre mandate nga viti 2000 deri në vitin 2011.
Rama u lind dhe u rrit në Tiranë. Pas diplomimit nga Akademia e Arteve në vitin 1982, punoi pedagog po në Akademi. Nga 1993 kaloi katër vjet në Francë për të krijuar një karrierë artistike. Më pas, duke u kthyer në Shqipëri në vitin 1998, për shkak të varrimit të babait të tij Kristaq Rama, ai zyrtarisht filloi karrierën e tij politike. Pas kësaj, ish-Kryeministri Fatos Nano e emëroi atë si Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Në vitin 2000, Rama kishte njoftuar synimin e tij për të kandiduar për kryetar bashkie të Tiranës. Rezultati i zgjedhjeve për kryebashkiak ishte një fitore për të, duke marrë gati 57% të votave totale. Gjatë mandatit të tij të parë, Rama është zgjedhur “World Mayor” (Kryebashkiaku i Botës) në 2004. Në vitin 2013, Rama u ftua të formonte Kabinetin e 33-të Shqiptar dhe të bëhej Kryeministër i Shqipërisë pas zgjedhjeve të 2013, ku party Socialiste e Ramës fitoi shumicën e vendeve në kabinet.
Një prej prioriteteve të qëndrueshme të Ramës ka qenë forcimi i ekonomisë dhe demokratizimi i institucioneve shtetërore. Ai luan një rol qendror në negocimin e Procesit të Berlinit. Gjatë qëndrimit të tij, qeveria e Ramës zbatoi reforma të shumta, duke përfshirë ristrukturimin dhe modernizimin e gjyqësorit dhe zbatimit të ligjit të Shqipërisë, një reformim të plotë të administratës publike, mirëqenies sociale dhe sistemit të pensioneve. Megjithatë, nën mandatin e tij qeveria ka vendosur barazinë gjinore në qendër të axhendës së saj. Sot, gati 50% e ministrive janë femra, duke e bërë atë numrin më të madh të grave që shërbejnë në historinë e vendit.
Jeta e hershme
U lind më 4 korrik 1964 në Tiranë, është i biri i Skulptorit të Popullit Kristaq Rama i lindur në Durrës është një nga skulptorët më të njohur të kohës së tij, autor i disa monumenteve si Monumentet e Pavarësisë, monumentin e Shote Galicës në Kukës dhe statujën e Nënës Shqipëri të vendosur në Dëshmorët Kombëtar Varrezat në Tiranë. (ish-pjesëtar i udhëheqjes së lartë komuniste në vitet 1980-të, anëtar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë) dhe mjekja Aneta Ramës (Koleka), nga Vunoi, mbesë e Spiro Kolekës, ish-anëtar i Byrosë Politike të Partisë së Punës së Shqipërisë gjatë periudhës së diktaturës komuniste.
Rama gjithashtu ka rrënjë familjare që kthehen në fshatin juglindor Dardhë, pranë Korçës; pavarësisht nga rrënjët familjare që lidhen me besimin e krishterë ortodoks, vetë Rama u pagëzua katolik, jo ortodoks. Sa i përket bindjeve personale, ka deklaruar se "Unë nuk praktikoj asnjë besim tjetër përveç vetë dhe njerëzve të tjerë, por unë nuk besoj se ekzistenca ose mosekzistenca e Zotit është një çështje që mund të zgjidhet ndonjëherë nga të vdekurit .
Rama filloi të pikturojë herët në fëmijërinë e tij. Në vitet 1977–81 ndoqi dhe mbaroi shkollimin e mesëm në Tiranë. Gjatë viteve të tij të adoleshencës, talenti i tij u pa nga dy piktorët kryesorë shqiptarë të asaj kohe, Edi Hila dhe Danish Jukni. Të dy e nxitën Rama të zhvillonte aftësitë e piktorit të tij në një mënyrë profesionale. Si adoleshent, Rama u përfshi në sport si një lojtar profesionist basketbolli për Dinamon e Tiranës. Ai ishte gjithashtu pjesë e ekipit kombëtar të basketbollit të Shqipërisë.
Rama vendosi të ndjekë një karrierë profesionale të pikturës, duke u regjistruar më 1981 në Fakultetin e Arteve të Bukura - dega pikturë. Studimet e tij i kreu më 1985. Po atë vit nisi të jetë pedagog në Akademinë e Arteve. Në orët e shuarjes të regjimit komunist organizoi disa takime të hapura studentore, gjatë të cilave regjimi u denoncua publikisht. Këto takime vepruan si një fermento e lëvizjes studentore që përfundimisht e rrëzuan regjimin. Ese nga ato mbledhje u mblodhën në librin Refleksione, të cilin Rama publikoi së bashku me publicistin Ardian Klosi.
Pas rënies së komunizmit në Shqipëri, ai u përfshi në lëvizjet e para demokratike. Ai hyri në lëvizjen studentore, por shpejt u largua pas një grindjeje rreth çështjeve ideologjike me Sali Berishën. Në vitin 1993, Rama vendosi të largohej për në Francë, me qëllim të krijimit të një jete artistike atje. Në Francë, karriera e tij e pikturës u ngrit. Së bashku me ish-studentin e tij dhe më vonë miq të ngushtë, Anri Sala, Rama mori pjesë në shumë ekspozita.
Karriera politike
Në janar 1997, gjatë një udhëtimi të tij në Shqipëri, Rama u sulmua fizikisht. U gjykua gjerësisht se rrahjet u bënë nga anëtarët e Shërbimeve Sekrete SHISH për të ndëshkuar Ramën për kritikat e tij të hapura ndaj qeverisë së Berishës.
Në vitin 1998, ndërsa në Shqipëri për funeralin e babait të tij, Rama mori një telefonatë nga kryeministri i atëhershëm i Shqipërisë, Fatos Nano, duke kërkuar që ai të shërbejë si ministër i ri i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Rama vendosi ta pranonte ofertën, duke u përfshirë në politikë për herë të parë.
Si një ministër, Rama menjëherë u bë i njohur për ekstravagancën e tij në mënyra të ndryshme, duke përfshirë stilin e tij unik të veshjes. Projektet e tij të reja kulturore, të shoqëruara me veshjen e tij të çuditshme dhe stilin e rebeluar politik, ndihmuan Rama të arrinte një nivel të pashembullt përkrahjeje në mesin e të rinjve, gjë që luajti një rol kritik në zgjedhjen e tij si Kryetar i Bashkisë së Tiranës.
Si Kryetar Bashkie
Në tetor të vitit 2000, Rama hyri dhe fitoi garën për kryetarin e bashkisë si kandidat i pavarur, i mbështetur nga party Socialiste kundër shkrimtarit Besnik Mustafaj. Pas marrjes së detyrës, ai ndërmori një fushatë radikale për kthimin e shumë pjesëve të qendrës së Tiranës dhe lumin Lana në format e tyre origjinale duke shkatërruar qindra ndërtime të paligjshme. Megjithatë, Rama fitoi njohje ndërkombëtare duke rilyer fasadat e stilit sovjetik, ndërtesat e varfra në qytet. Pikturat i dhanë qytetit një stil unik, duke e kthyer atë papritmas në një tërheqje turistike. Ky program i ri-ngjyrosjes e fitoi Rama çmimin e Kryebashkiakut më të Mirë të Botës në 2004 (World Best Mayor). Komiteti zgjedhor, argumentoi se "Edi Rama është njeriu që ndryshoi një qytet të tërë. Tani ka një Tiranë të re, me ngjyrë, të lumtur, me një infrastrukturë të re dhe të përmirësuar dhe jetë kulturore".
Si kryetar bashkoi ai hartimin e Master Planit të Qytetit të Tiranës duke përfshirë edhe projektin Sheshi Skënderbej. Ai mbolli mijëra pemë të reja, duke e bërë Tiranën një qytet shumë më miqësor ndaj mjedisit. Rama gjithashtu zgjeroi rrugët ekzistuese dhe hapi të reja, duke përmirësuar lëvizshmërinë. Sipas një raporti të UNDP, Rama luajti një rol kritik në modernizimin e pushtetit lokal, duke fuqizuar komunat dhe duke i dhënë atyre, për herë të parë, fuqi reale për të ndikuar në jetën e komuniteteve të tyre.
Politikat e tij të suksesshme bënë që Rama të fitonte dy mandate të njëpasnjëshme si kryebashkiak i Tiranës, duke mposhtur avokatin Spartak Ngjela në 2003 dhe kandidatin e Partisë Demokratike të Shqipërisë Sokol Olldashi në zgjedhjet komunale të vitit 2007. Në zgjedhjet komunale të vitit 2007, procesi i numërimit zgjati 6 ditë dhe u shënua me stalla të përsëritura, duke shkaktuar ndërhyrjen e ambasadorëve më të shquar të huaj të akredituar në vend.
Pasi drejtoi Bashkinë e Tiranës për 11 vjet, në zgjedhjet lokale të 8 majit 2011 Rama që kandidont për herë të katërt, humbi ndaj kandidatit në moshë të re të Partisë Demokratike, Lulzim Bashës. Rama fitoi 49.7% të votave, pra shumë më pak se në vitin 2007. Por proçesi i shpalljes së Lulzim Bashës fitues i zgjedhjeve për Kryetar të Bashkisë të Tiranës u shoqërua me shumë polemika. Rezultati paraprak jo përfundimtar, i jepte Ramës një avantazh të ngushtë prej 10 votash ndaj rivalit të tij Lulzim Basha, por gjatë numërimit të votave shumë fletë votimi për kryetarin e bashkisë ishin hedhur gabimisht në kutitë e votimit për anëtarët e këshillave bashkiake. Në ligjin e zgjedhjeve nuk kishte ndonjë përcaktim nëse këto vota duhet të quhen të pavlefshme ose të vlefshme. Duke qenë se fletët e votimit ishin të qarta dhe pa gabime Komisioni Qendror i Zgjedhjeve e pranoi kërkesën e Partisë Demokratike dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim që këto vota të konsiderohen të vlefshme. Shumica e këtyre votave ishin për kandidatin Lulzim Basha të "Koalicionit për Qytetarin" i cili u shpall fitues me 91 vota. Në përfundim të një procesi numërimi të dyshimtë sipas drejtuesve të Partisë Socialiste por të drejtë sipas Partisë Demokratike, Lidhjes Socialiste për Integrim dhe partive të tjera të Koalicionit për Qytetarin, nga i cili rezultuan sipas Gazetës Shqip 870 fletë votimi më shumë sesa votues, KQZ shpalli fitues kandidatin e Partisë Demokratike Lulzim Basha me një avantazh prej 91 votash. Këto zgjedhje u quajtën nga misioni vëzhgues i OSBE-ODHIR-it si konkurruese e transparente, por tejet të polarizuara e me mungesë besimi ndërmjet partive në qeveri e opozitë dhe Komisioni Qendror i Zgjedhjeve u kritikua për vendime të mara në mënyrë jokonsensuale, dhe pa një bazë të qartë ligjore, të cilat në shumë raste krijuan përshtypjen se KQZ po favorizonte shumicën qeverisëse.
Në opozitë
Në tetor 2005, Rama u bë udhëheqës i Partisë Socialiste pas dorëheqjes së Fatos Nanos. Duke përfituar nga popullariteti i Ramës si kryetar i bashkisë, Partia Socialiste e Shqipërisë rifitoi apelin. Rama rishkroi imazhin e zbehtë të partisë, duke inkurajuar shumë intelektualë, sipërmarrës dhe artistë të rinj për t'u bashkuar. Gjatë qëndrimit të tij, Rama u frymëzua nga politikat progresive të "Punës së Re" të Tony Blair dhe "Rruga e Tretë" e Anthony Giddens, duke bërë thirrje për një "drejtim të tretë ndërmjet të drejtës dhe majtës tradicionale"
Zgjedhjet e vitit 2009 ishin me të meta dhe janë thirrur si të tillë nga opozita socialiste, të cilët kanë kërkuar rinumërimin e fletëvotimeve. Berisha refuzoi çdo rinumërim të votave, me arsyetimin se Kushtetuta e Shqipërisë nuk parashikon një procedurë të tillë. Për këtë arsye ai e quajti opozitën në parlament për të ndryshuar kushtetutën, por Partia Socialiste nuk pranoi. Kriza politike midis qeverisë dhe opozitës u përkeqësua me kalimin e kohës, me socialistët që braktisën debatet parlamentare për muaj dhe organizuan greva urie për të kërkuar mbështetje të brendshme dhe ndërkombëtare. BE ka tentuar një pajtim, i cili dështoi. Kriza politike e vazhdueshme ishte një nga arsyet për refuzimin e BE-së për t'i dhënë statusit zyrtar të kandidatit të Shqipërisë në fund të vitit 2010.
Më 21 janar 2011, pati përplasje mes policisë dhe protestuesve në një tubim anti-qeveritar përpara ndërtesës së Qeverisë në Tiranë. Katër vetë u vranë nga forcat speciale të qeverisë. BE lëshoi një deklaratë për politikanët shqiptarë, duke paralajmëruar të dy palët që të përmbahen nga dhuna.
Kryeministër
Shiko më shumë: Kryeministri i Shqipërisë, Qeveria Rama I, Qeveria Rama II
Gjatë zgjedhjeve parlamentare të vitit 2013, party Socialiste e Edi Rama kryesoi koalicionin e partive të majta që fituan një fitore të thellë kundër koalicionit konservator të Sali Berishës nga Partia Demokratike e Shqipërisë. Platforma e Ramës, me emrin Rilindja u bazua në katër shtylla, integrimin evropian, ringjalljen ekonomike, Rivendosjen e rendit publik dhe demokratizimin e institucioneve shtetërore.
Që nga 15 shtatori 2013, Rama shërben si Kryeministri i 33-të i Shqipërisë. Gjatë fushatës zgjedhore, Rama deklaroi se kthimi i rendit publik ishte përparësia e tij numër një. Në vitin 2013, Policia Shqiptare ishte në gjendje të mbulonte në mënyrë aktive vetëm 55% të territorit. Qeveria ka investuar shumë në modernizimin, trajnimin dhe përmirësimin e përfitimeve financiare të forcës policore. Policia fitoi "përshëndetje" ndërkombëtare kur në vitin 2014 ndërmori një operacion shumë të suksesshëm në Lazarat, një fshat i largët në jug të vendit, i njohur për prodhimin e marijuhanës.
Rama është zotuar për ristrukturimin e sistemit gjyqësor në Shqipëri, që ishte një nga sistemet gjyqësore më të korruptuara dhe joefektive në Evropë në atë kohë. Në vitin 2016, Parlamenti miratoi "ligjin e vetingut". Bazuar në këtë ligj, çdo gjyqtar ose prokuror i cili nuk mund të shpjegojë burimin e tij të pasurisë ose të ish vendimeve të dyshimta do të skualifikohet për jetë. Në nëntor 2016, Bashkimi Evropian deklaroi se një zbatim i suksesshëm i ligjit të verifikimit mbetet kriteri i vetëm për të përmbushur përpara hapjes së bisedimeve të pranimit.
Një tjetër reformë kyçe, ishte reforma në sektorin e energjisë, e lënë në prag të falimentimit nga një përpjekje e mëparshme e dështuar e privatizimit. Qeveria e tij ka zbatuar me sukses pagesën e miliardave të faturave të papaguara dhe ka investuar shumë në modernizimin e rrjetit të vjetërsuar të shpërndarjes së energjisë. Politikat ekonomike gjithashtu kanë qenë të suksesshme. Rritja ekonomike, nga 0,5% në vitin 2013, u përshpejtua në 3,5% në vitin 2016. Papunësia është zvogëluar në mënyrë të qëndrueshme, falë 183,000 vendeve të reja të punës të krijuara deri vitin 2017 . Për më tepër, me 14.7% (2016) Shqipëria ka nivelin më të ulët të papunësisë në Ballkan.
Reforma të tjera të rëndësishme përfshijnë reformën administrative, reformën e sistemit të mirëqenies sociale dhe të sistemit të pensioneve, si dhe reformën në arsimin e lartë. Ndërkombëtarisht, Rama po ndjek një politikë të pajtimit historik midis shqiptarëve dhe serbëve dhe vizitës së tij në Beograd, në vitin 2014 ishte vizita e parë e një kryeministri shqiptar në Serbi për më shumë se 70 vjet. Në një vizitë të dytë, gjatë Forumit Ekonomik të Nishit, Rama krahasoi procesin e pajtimit shqiptar dhe serb me pajtimin historik midis francezëve dhe gjermanëve pas Luftës së Dytë Botërore. Rama është gjithashtu një mbështetës kryesor i Procesit të Berlinit, një platformë ndërqeveritare e bashkëpunimit midis Bashkimit Evropian dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor.
party Socialiste e udhëhequr nga Rama mori pjesë në zgjedhjet parlamentare të 2017 më 25 qershor 2017. Një ditë më pas, rezultatet e pjesshme sugjeruan se Partia Socialiste kishte fituar shumicën.
Kabineti
Kabineti 1
Shiko edhe:Qeveria Rama IKabineti i parë i Ramës u betua nga Presidenti Bujar Nishani më 15 shtator 2013, duke u bërë Kabineti i 8-të i Republikës së Shqipërisë, që nga rënia e komunizmit në Shqipëri. Kabineti përbëhet nga 21 anëtarë, me pesëmbëdhjetë nga party Socialiste, katër nga Lëvizja Socialiste për Integrim dhe një nga party Demokratike. Kabineti është gjithashtu i pari në të cilin numri i ministrave femra është i barabartë me numrin e ministrave meshkuj, duke përjashtuar Kryeministrin.
Kabineti 2
Shiko më shumë: Qeveria Rama IIKabineti II i Ramës u betua nga Presidenti Ilir Meta në shtator 2017, duke u bërë Kabineti i 9-të i Republikës së Shqipërisë, që nga rënia e komunizmit në Shqipëri. Kabineti përbëhet nga 15 anëtarë, të gjithë vijnë nga party Socialiste. Kabineti është gjithashtu i dyti në të cilin numri i ministrive femra është i barabartë me numrin e ministrave meshkuj, përjashtuar Kryeministrin.
Politika e jashtme
Rama ka pasur një agjendë intensive të takimeve të nivelit të lartë. Që nga viti 2013, Rama është takuar shpesh me kancelaren gjermane Angela Merkel, presidentin amerikan Barak Obama, presidentin francez Francois Hollande, kryeministrin britanik David Cameron, kryeministrin kinez Li Keqiang, ministrin e jashtëm austriak Sebastian Kurz, Papa Françesku dhe shumë të tjerë.
Në disa raste, Rama ka deklaruar se Bashkimi Europian ka nevojë të përshpejtojë procesin e integrimit të Ballkanit Perëndimor, duke e konsideruar atë si mënyrën e vetme për të ndrydhur fraksionet e rrezikshme në rajon, duke parandaluar një shpërthim të mundshëm të dhunës, si ai që ka arritur në rajon në vitet nëntëdhjetë. Rama ka denoncuar gjithashtu si destabilizues rritjen e influencës ruse në rajon.
Artist dhe Shkrimtar
Rama është një piktor aktiv dhe ka pasur disa ekspozita personale të pikturës.
Ekspozita personale përfshijnë si Galeria e Janos në New York City (1993); Place de Médiathèque në Francë (1995); Palais Jalta në Frankfurt (1997); Acud në Berlin (1993); Sao Paulo në Brazil (1994); Izraeli (1995); Galeria Kombëtare e Arteve në Tiranë, Shqipëri (1992); dhe Galeria XXI në Shqipëri (1999). Në vitin 2014 dhe 2017 Rama mbajti një ekspozitë në Bienalen prestigjioze të Venedikut. Në vitin 2016, një koleksion i veprave të tij u ekspozuan në galerinë prestigjoze Marion Goodman në Nju Jork.
Rama është gjithashtu një shkrimtar aktiv. Në vitin 1992, ndërsa ishte një profesor në Akademinë e Arteve të Shqipërisë, Rama botoi një libër me shënime të ndryshme së bashku me publicistin Ardian Klosi me titull "Refleksione". Në vitin 2009, Rama botoi një koleksion të shënimeve personale dhe pikturave në një libër me titull Edi Rama. Në nëntor 2011, Rama botoi një libër reflektues për vitet e tij si kryebashkiake e Tiranës me titull Kurban.
Jeta personale
Në mesin e dytë të viteve 80-të Edi Rama u njoh me Matilda Makoçin studente e Institutit të Lartë të Arteve dhe një aktore që po dominonte kinematografinë shqiptare në ato vite. Ata shpallën martesën e tyre më 4 korrik të vitit 1986 dhe që nga ajo kohë filluan të jetojnë bashkë. Nga martesa e tyre lindi një djalë Gregori. Historia e tyre dukej si një histori suksesi por, pas thuajse 5 vitesh, lidhja e tyre mori fund në rrethana jo shumë të qarta që u pasuan nga një gjyq ndarjeje në fillim të vitit 1991 dhe që është përfolur gjatë më pas në karrierën politike të Edi Ramës.
I divorcuar nga Matilda Makoçi, Edi Rama të cilit kishte filluar ti pëlqente politika, shfaqet në fillim të vitit 1991 shumë shpesh në publik në shoqërinë e një pedagogeje të Fakultetit të Histori - Filologjisë Delina Fico. Raporti i tij me të u bë publik rreth asaj kohe dhe çifti u lidh përmes martesës pak kohë më vonë. Kjo ishte martesa e dytë e Edi Ramës. Ata jetuan bashkë për një periudhë kohe thuajse 6-vjeçare në vende të ndryshme si në Tiranë, Paris apo Gjermani. Aktivë në lëvizjet politike të kohës ata jetuan në një apartament që Edi Rama e kishte pronë të tijën në periferi të Tiranës. Asnjëherë nuk është mësuar se përse martesa e tyre mori fund.
Në prill të vitit 1998 kur mbërriti në Tiranë i thirrur nga Fatos Nano në detyrën e re të ministrit të Kulturës Rinisë dhe Sporteve Edi Rama shoqërohej nga një antropologe gjermane Caroline Hornstein me të cilën ishte njohur në Paris afro një vit më parë. Historia e tyre ishte publike dhe në maj të vitit 1998 Caroline Hornstein u vendos në Tiranë për të jetuar me Ramën. Ideja e një martese mes tyre ishte mjaft e pranishme në atë kohë dhe çifti shfaqej bashkë kudo përfshi edhe ngjarjet e rëndësishme kulturore. E diplomuar në Frankfurt dhe më pas e specializuar në Boston të SHBA-së Caroline duket se u thye shpejt me bashkëshortin e ardhshëm. Nuk dihet se si marrëdhënia mes tyre bashkë me dasmën e pritshme mbaruan në verën e vitit 1999 pas një takimi të fundit mes tyre në Gjermani. Caroline nuk u kthye më në Shqipëri dhe disa vjet më vonë u martua me kryetarin e Bashkisë së Mostarit qytetit të njohur boshnjak duke u bërë Caroline Tomiç.
Mungesa e një partnereje stabël dhe jeta e tij private u bënë në shumë raste edhe objekt i kritikave dhe sulmeve politike të kundërshtarëve të tij politikë.
Në verën e vitit 1999 Edi Rama intensifikon shfaqjet në publik në shoqërinë e një prezantueseje të njohur televizive 11 vjet më e vogël se sa ai, por e njohur që në fillim të viteve 90, Rudina Magjistari. Marrëdhëniet e tyre përfunduan pa vënë kurorë në fund të vitit 2006.
Marrëdhëniet e Edi Ramës me Lindita Bashën (Xhillari) kanë filluar në mes të viteve 2000 kur ajo ishte ende e martuar. Imazhi i tyre i vetëm në shtyp ishte një foto që kaloi pa rënë shumë në sy në revistën Klan në gusht të vitit 2005 kur Lindita Basha dhe Edi Rama me partnerët e tyre drekonin së bashku në restorant Millenium në Pogradec gjatë kthimit nga Korça.
Fotoja u konsiderua rutinë dhe historia e tyre mbeti gjithnjë e panjohur ose në pritje të divorcit zyrtar të Bashës me të shoqin. Edi Rama dhe Lindita Basha u martuan më 19 tetor 2010 dhe kanë së bashku një djalë me emrin Zaho.
Polemikat
Në vitin 2003, Rama u paraqit para Parlamentit Shqiptar në një komision hetimor mbi shpërdorimin e fondeve në Bashkinë e Tiranës. Gjatë seancës, ai u pa duke folur duke përdorur një altoparlant. Komisioni përfundimisht u mbyll dhe Rama u lirua.
Gjatë kohës së tij si kryebashkiak, në disa përpjekje për zgjerimin e rrugëve dhe përmirësimin e infrastrukturës, Rama autorizoi bulldozimin e pronave private. Në një rast, vetë Rama preu një shtyllë elektrike prej druri me një sëpatë përpara kamerave, sepse një konflikt me qeverinë qendrore po bllokonte një zgjatje të rrugës. Ai është akuzuar për korrupsion dhe keqmenaxhim të fondeve nga opozita, përfshirë korrupsionin në dhënien e lejeve të ndërtimit.
Rama është kritikuar gjithashtu nga një grup ish politikanësh të PS dhe disa gazetarë për udhëheqjen e partisë me metoda autoritare. Gjatë fushatës komunale të vitit 2007, rivalët e tij botuan disa fotografi të Ramës në paraqitjet intime në një plazh nudist në Francën jugore.
Për shkak të stuhisë së tij dhe mënyrave rebele Rama shpesh është akuzuar për arrogancë dhe elitizëm, veçanërisht në fillim të karrierës së tij politike. Në më shumë se një herë kundërshtarët politikë e sulmuan atë për jetën e tij personale dhe familjare dhe madje ngritën dyshime rreth orientimit seksual të tij.
Përfshirja në mashtrim zgjedhor dhe krim të organizuar
Në një seri prej 16 regjistrime audio të botuara në internet nga tabloidi Gjerman Bild, Rama dhe anëtarët e kabinetit të tij u regjistruan në biseda me policinë dhe anëtarët e krimit të organizuar përpara Zgjedhjeve Parlamentare të vitit 2017. Në njërën prej kasetave vetë Rama është regjistruar në një bisedë me Arben Keshin, një zyrtar lokal i policisë, duke pyetur nëse "objektivi ishte përmbushur". Në një regjistrim tjetër, anëtari i kabinetit Damian Gjiknuri u dëgjua duke i ofruar Keshit të dërgonte "një furgon djemsh problematikë", të cilët "nuk duhet të jenë shumë të ekspozuar", por mund të nevojiten "vetëm në rast" për zgjedhjen. Në kaseta të tjera, deputetët e tanishëm dhe të dikurshëm socialistë u regjistruan duke dhënë udhëzime Keshit dhe zyrtarëve të tjerë lokalë për korruptimin e zgjedhësve me para të gatshme dhe frikësimin e tyre me kërcënime. Në kasetat e tjera të publikuara nga Bild, ish kryetari i Durrësit Vangjush Dako, i emëruar nga Rama u dëgjua në biseda me anëtarët e trafikut të drogës dhe krimit të organizuar në lidhje me Zgjedhjet e vitit 2017.
Një raport i vitit 2003 nga Zyra e Koordinatorit Special të Paktit të Stabilitetit për Evropën Jug-Lindore vë në dukje se grupet mafioze shqiptare shpesh janë të përfshira në aktivitete kriminale dhe politike për të ndikuar në zhvillimet politike. Sipas këtij raporti kryeministrat shqiptarë si Edi Rama dhe Sali Berisha të dy kanë qenë të lidhur me grupet e krimit të organizuar në Shqipëri.
Çmimet
Në tetor 2002, Ramës iu dha një çmim nga Kofi Anan në dritën e Ditës Ndërkombëtare për Zhdukjen e Varfërisë.
Ndërsa si kryebashkiak i Tiranës, në vitin 2003, Rama ishte një "profesor vizitues", si Prof. Robert C. Wood vizitoi Profesionin e Çështjeve Publike dhe Urbane në Universitetin e Massachusetts (kryesisht një format të folur dhe përshëndetës)
Në dhjetor të vitit 2004, Rama u emërua Kryebashkiaku i Botës 2004, në një konkurs ndërkombëtar që u zhvillua mbi një vit, bazuar në votimin e drejtpërdrejtë nga Interneti, organizuar nga organizata jo-tregtare CITYMAYORS, e vendosur në Londër.
Rama u zgjodh nga revista Time për të qenë një nga heronjtë evropianë në 2005, një tribut i dhënë nga revista për 37 njerëz që po e ndryshojnë botën më mirë.
Në Ditën e Ulqinit, Rama, së bashku me Thaçin, iu dha titulli i qytetarit të nderit të Ulqinit nga Bashkia e Ulqinit.
Në 2017, Rama mori nderin më të lartë francez, urdhrin e "Komandantit të Legjionit të Nderit"
Publikimet
Rama, Edi; Klosi, Ardian (1991). Refleksione.
Rama, Edi (2009). Edi Rama. Paintings
Rama, Edi (2011). Kurban. Tirana: Dudaj.
Tirona ft West Side Family (2003)
Çohu ft West Side Family (2009)
Shiko dhe
Shqipëria
Sistemi shtetëror në Shqipëri
Qeveria Rama I
Qeveria Rama II
Qeveria Rama III
Kryeministri i Shqipërisë
Referime
Lidhje të jashtme
Uebfaqja zyrtare
Blogu i Edi Ramës
Dialogu me shqiperine
Partia Socialiste e Shqipërise
Regeneration man - Gazeta The Guardian
The mayor transforming Tirana - BBC
Edi Rama, Mayor of Tirana - World Mayor 2004
Lindje 1964
Njerëz që jetojnë
Njerëz nga Tirana
Politikanë shqiptarë
Kryetarë të Bashkisë së Tiranës
Ministra të Kulturës të Shqipërisë
Kryeministra të Shqipërisë
Kryetarë të Partisë Socialiste të Shqipërisë
Piktorë shqiptarë
Eseistë shqiptarë
|
4932
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Aksioma
|
Aksioma
|
Aksioma (greq. αξιωμα - vlerë, vleftë) është një pohim në vërtetësinë e të cilit nuk dyshohet, d.m.th. shpreh një marrdhënie mes kuptimeve themelore të një teorie e cila nuk përkufizohet d.m.th është e njohur apriori.
Në matematikë, aksiomë është çdo hamendësim i filluar nga i cili rrjedhin formulime të tjera logjike.
P.sh. kuptime themelore të matematikës janë numri, bashkësia, pika, drejtëza, rrafshi etj. Nëse këto kuptime themelore i lidhim me relacione themelore përftojmë pohimet themelore d.m.th. aksiomat.
nëpër dy pika të ndryshme kalon një dhe vetëm një drejtëzë
nëpër tre pika të ndryshme që nuk i takojnë një drejtëze kalon një dhe vetëm një rrafsh.
Historia
Matematikë
aksiomat
Gjeometria e Euklidit
Ndërtimi aksiomatik i i gjeometrisë. Kuptimet themelore dhe grupet e aksiomave Euklidi, i cili jetoi rreth shekullit të tretë p.e.s., mund të konsiderohet si autori më i famshëm në historinë e njerëzimit. Libri i tij, Elementet, ka pasur më së shumti ribotime dhe vetëm Bibla e Kurani ia tejkalojnë (qartazi, me një audiencë më të gjerë). Elementet ishin botuar në trembëdhjetë vëllime, duke tentuar t'i sistematizon njohuritë e atëhershme të Gjeometrisë. Sikurse me tekstet e përmendura religjioze, edhe për autorësinë e vërtetë të Elementeve ka diskutime të shumta dhe është pothuajse e sigurt se vet Euklidi nuk i shkroi të gjitha ato që më vonë u shndërruan në 13 vëllime. Përkufizimet (definicionet) përshkruese: pika - "ajo që nuk ka pjesë", vija - "gjatësia pa gjerësi", drejtëza - "vija që qëndron barazueshëm me pikat në të", etj. (gjithsej nëntë prej tyre) logjike: "kur një drejtëz që qëndron në lidhje me një tjetër drejtëz ashtu që këndet e formuara fqinje janë të barabarta, atëherë secili prej atyre këndeve quhet i drejtë dhe drejtëza që qëndron në lidhje me tjetrën quhet normale ndaj saj", "rrethi...", "trekëndëshi barakrahës...", etj. Postulatet Organizimi rigoroz logjik i vërtetimeve. Duhet filluar me disa fakte pa vërtetim: Postulati i parë i Euklidit: Mund të vizatohet një drejtëz nga një pikë në cilindo pikë. Postulati i dytë i Euklidit: Mund të prodhohet një drejtëz e fundme (segment) në mënyrë të vazhdueshme në një drejtëz. Postulati i tretë i Euklidit: Mund të përshkruhet një rreth me çfarëdo qendre dhe çfarëdo distanca. Postulati i katërt i Euklidit: Të gjitha këndet e drejta janë të barabarta me njëra-tjetrën. Postulati i pestë i Euklidit: Nëse një drejtëz që qëndron ndaj dy drejtëzave ashtu që këndet e brendshme në anën e njëjtë janë më pak se dy kënde të drejta, atëherë dy drejtëzat, nëse vazhdohen pafundësisht do të takohen në anën në të cilën gjenden dy këndet me shumë më të vogël se dy kënde të drejta. Tri postulatet e para kanë të bëjnë me konstruktime të objekteve (me vizore të pashenjuar e të pafundme dhe me kompas). Dy të fundit kanë të bëjnë me raporte ndërmjet objekteve. Nocione të përgjithshme (Që po ashtu jepen pa vërtetim. Mbi madhësi.) 1: Gjërat që janë të barabarta me të njëjtën gjë janë të barabarta ndërmjet vete. 2: Nëse të barabartat i shtohen të barabartave, atëherë tërësitë janë të barabarta. 3: Nëse të barabartat i hiqen nga të barabartat, atëherë mbetjet janë të barabarta. 4: Gjërat që janë koincidojnë me njëra-tjetrën janë të barabarta me njëra-tjetrën. 5: E tëra është më e madhe sesa pjesa. Evitohen numrat. Ndoshta edhe për t'i ikur numrave irracionalë—qysh para kohës së Euklidit dihej se diagonalja e katrorit me gjatësi 1 është numër irracional. Në Elemente jepet vërtetimi i faktit se 2 nuk është racional. Pra, për t'i ikur "mos-ekzistencës" së 2, Euklidi krahason madhësi (pa numra), mbledh, zbrit ato si dhe e shqyrton raportin e tyre. Pohimet Në gjuhën moderne, ne i quajmë këto teorema, pohime, rrjedhime, lema. Pjesët: 1) Anoncimi , 2) Emërtimi/Konteksti, 3) Specifikimi, 4) Konstruktimi, 5) Vërtetimi, 6) Konkludimi. Tek konkludimi zakonisht përdoreshin frazat "që duhej bërë" (quod erat faciendum) ose "që duhej vërtetuar" (quod erat demonstrandum), që përdorej për teoremat. Është interesant që ato fraza kanë mbetur ende në zhargonin e matematikës moderne .
Nikolai Ivanovich Lobachevsky ishte një matematikan rus që na mësoi se gjeometria e Euklidit nuk është e vetmja lloj i mundshëm dhe mund të mos jetë gjeometria e vërtetë e hapësirës. Zbulimi i tij i madh ishte gjeometria jo euklidiane, në të cilën vijat paralele sillen çuditshëm dhe këndet e një trekëndëshi nuk bëjnë shumën 180 gradë. Ky sugjerim i tij u hodh poshtë me forcë si e u shfry si një tullumbace në atë kohë dhe Lobachevsky vdiq i verbër dhe në varfëri, duke mos e ditur që ndokush do të merrte ndonjëherë në konsideratë zbulimet e tij. /bota.al
Aksiomat: Pas Euklidit Elementet u shndërrua në tekst standard. Çështja e postulatit të pestë: Disa besojnë se edhe vet Euklidi nuk e parapëlqente aq shumë atë postulat, sepse nuk e përdori deri në Pohimin I.29, edhe pse mund ta përdorte më herët për t'i thjeshtuar dukshëm disa vërtetime. Shumë matematikanë provuan të vërtetojnë se postulati i pestë rrjedh nga të tjerat ose tentuan ta zëvendësojnë atë me ndonjë postulat më të vetkuptueshëm. Këto përpjekje e shënojnë zhvillimin e gjeometrisë dhe matematikës për një kohë të gjatë. Giovanni Saccheri (1667-1733) - supozoi se postulati i pestë ishte i pavërtetë dhe pastaj nxori disa konkluzione (që tash e dimë se i takojnë gjeometrisë jo-euklidiane). John Playfair (1748-1819) - e zëvendësoi postulatin e pestë me atë që e përdorim më shpesh në kohërat moderne: "Dy drejtëza nuk mund të vizatohet nëpër të njëjtën pikë, paralele me të njëjtën drejtëz, pa koinciduar me njëra-tjetrën." Nikolai Lobachevsky (1792–1856) - duke supozuar se postulati i pestë nuk është i saktë, në një punim i vendosi bazat e asaj që tash quhet Gjeometri joeuklidiane. János Bolyai (1802–1860) - e zbuloi në mënyrë të pavarur Gjeometrinë joeuklidiane. Carl Friedrich Gauss (1777–1855) - po ashtu pohoi se në mënyrë të pavarur kishte arritur tek Gjeometria joeuklidiane. Eugenio Beltrami (1835–1900) - vërtetoi se Gjeometria joeuklidiane është konsistente sikurse ajo euklidiane. Prandaj, postulati i pestë nuk rridhte nga katër të parët. Më saktësisht, gjeometria e mësipërme është hiperbolike. Një tjetër gjeometri joeuklidiane u zbulua nga Bernhard Riemann (1826–1866), që quhet Gjeometri eliptike .
Shiko edhe
Aksioma e Cantorit
Lidhje të jashtme
Matematikë
Logjikë
|
4974
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Ekuacioni
|
Ekuacioni
|
Në matematikë, një ekuacion është një formulë që shpreh barazinë e dy shprehjeve, duke i lidhur ato me shenjën e barazimit = . Fjala ekuacion dhe gjegjëset e saj në gjuhë të tjera mund të kenë kuptime paksa të ndryshme; për shembull, në frëngjisht një ekuacion përkufizohet se përmban një ose më shumë variabla, ndërsa në anglisht, çdo formulë e mirëformuar që përbëhet nga dy shprehje të lidhura me një shenjë e barazimit është një ekuacion.
Të zgjidhësh një ekuacion që përmban ndryshore do të thotë "të përcaktosh se cilat vlera të ndryshoreve e bëjnë barazimin të vërtetë". Ndryshoret për të cilat duhet të zgjidhet ekuacioni quhen gjithashtu të panjohura, dhe vlerat e të panjohurave që plotësojnë barazinë quhen zgjidhje të ekuacionit. Ekzistojnë dy lloje ekuacionesh: identitete dhe ekuacione të kushtëzuara. Një identitet është i vërtetë për të gjitha vlerat e ndryshoreve. Një ekuacion i kushtëzuar është i vërtetë vetëm për vlera të veçanta të ndryshoreve.
Shprehjet në të dy anët e shenjës së barabartë emërtohen përkatësisht "ana e majtë" dhe "ana e djathtë" e ekuacionit. Shumë shpesh ana e djathtë e një ekuacioni barazohet me 0 ,kjo mund të realizohet duke zbritur anën e djathtë nga të dyja anët.
Lloji më i zakonshëm i ekuacionit është një ekuacion polinomial (zakonisht i quajtur edhe ekuacion algjebrik ) në të cilin të dy anët janë polinome . Për shembull, ekuacioni:
Një ekuacion është i përafërt me një peshore në të cilën vendosen peshat. Kur pesha të barabarta (psh kokrra) vendosen në të dy pjatat e saj, kjo bën që peshorja të jetë në baraspeshë dhe thuhet se janë të barabarta. Nëse një sasi kokrrash hiqet nga një anë, duhet të hiqet një sasi e barabartë kokrrash nga tigani tjetër për të mbajtur peshoren në ekuilibër. Në përgjithësi, një ekuacion mbetet në baraspeshë nëse i njëjti veprim kryhet në të dy anët e tij.
Simboli " = ", i cili shfaqet në çdo ekuacion, u shpik në 1557 nga Robert Recorde, i cili konsideronte se asgjë nuk mund të ishte më e barabartë se vijat paralele me të njëjtën gjatësi.
E ç'është identiteti?
Një identitet është një ekuacion që është i vërtetë për të gjitha vlerat e mundshme të ndryshoreve që ai përmban. Shumë identitete janë të njohura në algjebër dhe analizë matematike. Në procesin e zgjidhjes së një ekuacioni, një identitet shpesh përdoret për të thjeshtuar një ekuacion, duke e bërë të zgjidhshëm më lehtë.
Në algjebër, një shembull i një identiteti është ndryshesa e katrorëve :
e cila është e vërtetë për të gjitha x-et dhe y-et .
Trigonometria është një fushë ku ekzistojnë shumë identitete; këto janë të dobishme në shndërrimin ose zgjidhjen e ekuacioneve trigonometrike . Dy nga shumë që përfshijnë funksionet sinus dhe kosinus janë:
dhe
të cilat janë të dyja të vërteta për të gjitha vlerat e θ .
Vetitë
Dy ekuacione ose dy sisteme ekuacionesh janë të njëvlershme, nëse kanë të njëjtin grup zgjidhjesh. Veprimet e mëposhtme shndërrojnë një ekuacion ose një sistem ekuacionesh në një të njëvlershëm - me kusht që veprimet të jenë kuptimplote për shprehjet në të cilat zbatohen:
Shtimi ose zbritja e së njëjtës madhësi në të dy anët e një ekuacioni.
Shumëzimi ose pjesëtimi i të dy anëve të një ekuacioni me një madhësi jozero.
Zbatimi i një identiteti për të transformuar njërën anë të ekuacionit. Për shembull, zgjerimi i një shumëzimi ose faktorizimi i një shume.
Për një sistem: duke shtuar në të dy anët e një ekuacioni anën përkatëse të një ekuacioni tjetër, shumëzuar me të njëjtën madhësi.
Nëse një funksion zbatohet në të dy anët e një ekuacioni, ekuacioni që rezulton ka zgjidhjet e ekuacionit fillestar midis zgjidhjeve të tij, por mund të ketë zgjidhje të mëtejshme të quajtura zgjidhje të huaja . Për shembull, ekuacioni e ka zgjidhjen Ngritja e të dy anëve në fuqi të dytë e ndryshon ekuacionin në , i cili jo vetëm ka zgjidhjen e mëparshme, por mbart edhe zgjidhjen e jashtme, Për më tepër, nëse funksioni nuk përcaktohet në disa vlera (si p.sh. , i cili nuk është i përcaktuar për x = 0), zgjidhjet ekzistuese në ato vlera mund të humbasin. Kështu, duhet treguar kujdes kur zbatohet një shndërrim i tillë në një ekuacion.
Ekuacionet diferenciale
Një ekuacion diferencial është një ekuacion matematik që lidh një funksion me derivatet e tij. Në aplikime, funksionet zakonisht përfaqësojnë madhësi fizike, derivatet përfaqësojnë shkallët e tyre të ndryshimit dhe ekuacioni përcakton një marrëdhënie midis të dyjave. Për shkak se marrëdhëniet e tilla janë jashtëzakonisht të zakonshme, ekuacionet diferenciale luajnë një rol të rëndësishëm në shumë disiplina duke përfshirë fizikën, inxhinierinë, ekonominë dhe biologjinë .
Nëse nuk gjendet një formulë për zgjidhjen, zgjidhja mund të përafrohet numerikisht duke përdorur kompjutera. Teoria e sistemeve dinamike e vë theksin në analizën cilësore të sistemeve të përshkruara me ekuacione diferenciale, ndërsa shumë metoda numerike janë zhvilluar për të përcaktuar zgjidhjet me një shkallë të caktuar saktësie.
Ekuacionet diferenciale të zakonshme
Një ekuacion i zakonshëm diferencial ose ODE është një ekuacion që përmban një funksion të një ndryshoreje të pavarur dhe derivateve të saj. Termi "i zakonshëm " përdoret në kontrast me termin ekuacion diferencial i pjesshëm, i cili mund të jetë në lidhje me më shumë se një ndryshore të pavarur.
Ekuacionet diferenciale të pjesshme
Një ekuacion diferencial i pjesshëm ( PDE ) është një ekuacion diferencial që përmban funksione të panjohura shumëndryshore dhe derivatet e tyre të pjesshme . (Kjo është në kontrast me ekuacionet diferenciale të zakonshme, të cilat kanë të bëjnë me funksionet e një ndryshoreje të vetme dhe derivatet e tyre. ) PDE-të përdoren për të formuluar probleme që përfshijnë funksione të disa variablave dhe ose zgjidhen me dorë ose përdoren për të krijuar një model kompjuterik përkatës.
PDE-të mund të përdoren për të përshkruar një shumëllojshmëri të gjerë dukurish si zëri, nxehtësia, elektrostatika, elektrodinamika, rrjedha e lëngjeve, elasticiteti ose mekanika kuantike . Këto dukuri fizike në dukje të dallueshme mund të formalizohen në mënyrë të ngjashme përsa i përket PDE-ve. Ashtu si ekuacionet diferenciale të zakonshme shpesh modelojnë sisteme dinamike njëdimensionale, ekuacionet diferenciale të pjesshme shpesh modelojnë sisteme shumëdimensionale . PDE-të e gjejnë përgjithësimin e tyre në ekuacionet diferenciale të pjesshme stokastike .
Faqe me përkthime të pashqyrtuara
|
4984
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Rumun%C3%ABt
|
Rumunët
|
Rumunët (Rumanisht: români) janë një grup etnik romane-folëse duke ndarë një kulturë dhe prejardhje të përbashkët rumune, dhe duke folur gjuhën rumune, ata jetojnë kryesisht në Rumani dhe Moldavi. Regjistrimi rumun i vitit 2021 zbuloi se pak më pak se 89.3% e qytetarëve të Rumanisë e identifikonin veten si rumunë etnikë.
Në një interpretim të rezultateve të regjistrimit të vitit 1989 në Moldavi, shumica e moldavëve numëroheshin si rumunë etnikë edhe në këtë vend. Rumunët gjithashtu formojnë një pakicë etnike në disa vende të afërta të vendosura në Evropën Qendrore, Juglindore dhe Lindore, veçanërisht në Hungari, Serbi (përfshirë Timok) dhe Ukrainë.
Vlerësimet e numrit të popullit rumun në mbarë botën variojnë nga minimumi 24 në maksimum 30 milionë, pjesërisht në varësi të faktit nëse përkufizimi i termit "rumun" përfshin vendasit e Rumanisë dhe Moldavisë, diasporat e tyre përkatëse dhe folësit vendas të gjuhëve rumune dhe të tjera romane lindore (ose gjuhët dako-romane).
Folësit e tjerë të gjuhëve të fundit janë arumunët, megleno-rumunët dhe istro-rumunët (vendas në Istria, Kroaci), të gjithë të shpërndarë në mënyrë të pabarabartë në të gjithë Gadishullin Ballkanik, të cilët mund të konsiderohen ose nëngrupe rumune ose të ndara, megjithatë, etni të lidhura.
Kultura
Kontributet në kulturën bashkëkohore
Rumunët kanë luajtur dhe kanë kontribuar një rol të madh në përparimin e arteve, kulturës, shkencave, teknologjisë dhe inxhinierisë.
Në historinë e aviacionit, Traian Vuia dhe Aurel Vlaicu ndërtuan dhe testuan disa nga modelet më të hershme të avionëve, ndërsa Henri Coandă zbuloi efektin Coandă të fluidikëve. Victor Babes zbuloi më shumë se 50 mikrobe dhe një kurë për një sëmundje të quajtur pas tij, babesiosis; biologu Nicolae Paulescu ishte ndër shkencëtarët e parë që identifikoi insulinën. Një tjetër biolog, Emil Palade, mori Çmimin Nobel për kontributin e tij në biologjinë qelizore. George Constantinescu krijoi teorinë e zërit, ndërsa matematikani Ștefan Odobleja është pretenduar si "babai ideologjik pas kibernetikës" - vepra e tij 'The Consonantist Psychology (Paris, 1938) supozohet se ishte burimi kryesor i frymëzimit për Cybernetics'' e N. Wiener (Paris, 48, 191). Lazăr Edeleanu ishte kimisti i parë që sintetizoi amfetaminën dhe shpiku gjithashtu metodën moderne të përpunimit të naftës së papërpunuar.
Në art dhe kulturë, figura të shquara ishin George Enescu (kompozitor muzikor, violinist, profesor i Sir Yehudi Menuhin), Constantin Brâncuși (skulptor), Eugène Ionesco (dramaturg), Mircea Eliade (historian i fesë dhe romancier), Emil Cioran (eseist, Prix de l'Institut Français for stylism) dhe Angela Gheorghiu (soprano). Kohët e fundit, regjisorë si Cristi Puiu dhe Cristian Mungiu kanë tërhequr vlerësime ndërkombëtare, siç ka bërë edhe stilistja Ioana Ciolacu.
Në sport, rumunët kanë shkëlqyer në fusha të ndryshme, si futboll (Gheorghe Hagi), gjimnastikë (Nadia Comăneci, Lavinia Miloșovici etj.), tenis (Ilie Năstase, Ion Țiriac, Simona Halep), rowing (Ivan Patzaichin) dhe hendboll (katër herë fitues i Kupës së Botës për meshkuj). Konti Dracula është një ikonë mbarëbotërore e Rumanisë. Ky personazh u krijua nga shkrimtari irlandez i trillimeve Bram Stoker, bazuar në disa histori të përhapura në mesjetën e vonë nga tregtarët gjermanë të frustruar të Kronstadt (Brașov) dhe në disa tregime popullore vampirësh për figurën historike rumune të Princit Vlad Țepeș.
Galeria
Shiko edhe këtë
Lista e rumunëve të shquar
Mërgata rumune
Referime
Grupet etnike në Rumani
Grupet etnike në Moldavi
Grupet etnike në Ukrainë
Grupet etnike në Hungari
Grupet etnike në Serbi
|
4985
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/Hungarez%C3%ABt
|
Hungarezët
|
Hungarezët ose Maxharrët apo Magjarët të njohur edhe si Magyar (hungarisht : magyarok) janë një grup etnik që flet gjuhën hungareze dhe jetojnë në Hungari.
Hungarez thirren edhe pjesëtarët e popujve tjerë që kanë shtetësinë e Hungarisë. Janë rreth 13,1–14,7 milion hungarezë, 8,9-9,5 milion e të cilëve jetojnë në Hungari.
Shiko dhe këtë
Hungarologjia
Lidhje të jashtme
Njerëz sipas kombësisë
Hungari
|
4986
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/3%20Korrik
|
3 Korrik
|
3 korriku është dita e 184-të e kalendarit gregorian (dita e 185-të në vitin e brishtë) - kështuqë deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 181 ditë.
Ngjarje
2005 - zgjedhjet parlamentare në Shqipëri
2010 - Kongo: Mbi 270 viktima nga eksplodimi i cisternës,
2010 - Është formuar Këshilli Kombëtar Shqiptar në Luginën e Preshevës
Lindje
1962 - Tom Cruise, aktor amerikan
1968 - Ramush Haradinaj, politikan kosovar
1968 - Uliks Fehmiu, aktor me prejardhje shqiptare
Vdekje
1935 - André Citroen, inxhinjer francez me prejardhje holandeze
1945 - Sotir Kolea, publicist, folklorist, leksikograf shqiptar (l. 1872)
1971 - Jim Morrison, këngëtar amerikan
Festa dhe përvjetore
Korrik
|
4987
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/2%20janar
|
2 janar
|
2 janari është dita e dytë e kalendarit gregorian - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 363 ditë.
Ngjarje
1981 - Policia britanike arrestoi vrasësin serial Peter Sutcliffe nën akuzën e vrasjes së 13 prostitutave.
Lindje
1642 - Mehmed i IV, sulltan i Perandorisë Osmane
1699 – Osmani i III, sulltan i Perandorisë Osmane
1817 – François Chabas, egjiptolog francez
1920 - Isaac Asimov, shkrimtar bjelloruso-amerikan
1870 – Ernst Barlach, skulptor gjerman
1927 - Rejhan Demirzhiq, aktor boshnjak
1968 - Cuba Gooding, Jr., aktor amerikan
1969 – Christy Turlington, manekene amerikane
1983 - Kate Bosworth, aktore amerikane
Vdekje
2011 - Anne Francis, aktore amerikane (l. 1930)
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4988
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/3%20janar
|
3 janar
|
Ngjarje
1777 - Në Betejën e Princeton, ushtritë kontinentale e kolonive Trembëdhjetë nën Gjeneral George Washington mundi njësitë britanike
1925 - Benito Mussolini bëhet diktator.
Lindje
1892 - J.R.R. Tolkien, shkritmar Britanik.
1938 - Rexhep Elmazi, patriot dhe shkrimtar shqiptar
1946 - John Paul Jones, muzikant britanik (Led Zeppelin).
1952 - Gianfranco Fini, politikan italian
1954 - Ross the Boss, kitarist amerikan (Manowar).
1956 - Mel Gibson, aktor amerikan.
1969 - Michael Schumacher, Formula 1 pilot Gjerman.
1975 - Thomas Bangalter, DJ frëng (Daft Punk).
Vdekje
1322 - Filip V, mbret francez.
1903 - Alois Hitler, babai Adolf Hitlerit.
1933 - Jack Pickford, aktor, nerikan.
1950 - Emil Jannings, gaktor.
1979 - Conrad Hilton, hotelier.
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4989
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/4%20janar
|
4 janar
|
Ngjarje
2004 - Michail Saakashvili fiton zgjedhje në Gjeorgjia.
1989 - Francezi Christian Pollas zbuloi asteroidin Toutatis
Lindje
1643 - Isac Newton, fizikan dhe matematikan anglisht (Vdiq më 1727)
1710 - Giovanni Battista Pergolesi, kopozitor italian
1785 - Jacob Grimm, gjuhtar gjerman
1809 - Louis Braille, krijues francezi letrave për të verbër
1822 - Georg Büchmann, gjuhtasr gjerman
1924 - Kadri Roshi, aktor shqiptarë
1931 - Feriz Krasniqi, skademikë, profesor dhe biolog shqiptarë
1940 - Gao Xingjian, shkrimtar francez me prejardhje kineze
1942 - John McLaughlin, jazz kitarist anglez (The Mahavishnu Orchestra)
1947 - Chris Cutler, muzikant anglez (Henry Cow, Art Bears)
1955 - Mark Hollis, muzikant anglez (Talk Talk)
1956 - Bernard Sumner, muzikant anglez (Joy Division, New Order)
1956 - Nels Cline, kitarist dhe kompozitor amerikan
1960 - John Michael Stipe, këngëtar amerikan dhe pjestar i grupit R.E.M.
1962 - Peter Steele, mzuikant amerikan (Type O Negative)
1963 - Till Lindemann, vokalist gjerman (Rammstein)
1968 - Veli Karahoda, shkrimtar shqiptar
Vdekje
1941 - Henri Bergson, filozof francez
1960 - Albert Camus, gazetar, eseist dhe dramaturg francez, nobelist për letersi 1957.
1961 - Erwin Schrödinger, fizikanë austriak
1965 - Thomas Stearns Eliot, shkrimtar anglez me prejardhje amerikane.
1967 - Donald Campbell, automobilist britanik
1986 - Christopher Isherwood, shkrimtar britanik
2006 - Nijaz Abaxhiq, gazetar, publicist boshnjak
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4990
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/5%20janar
|
5 janar
|
Ngjarje
1991 - Doli në qarkullim numri i parë i gazetës Rilindja Demokratike, gazeta e parë e lirë pas rënies së diktaturës komuniste në Shqipëri.
Lindje
1855 - King C. Gillette, biznesmen amerikan, themeluesi i kompanisë Gillette (v. 1932)
1876 - Konrad Adenauer, politikan gjerman, Kancelar i Gjermanisë (v. 1967)
1888 - P. Anton Harapi OFM, qe frat françeskan, mësues, mendimtar, shkrimtar dhe politikan shqiptar.
1931 - Robert Duvall, aktor dhe regjisor amerikan
1932 - Umberto Eco, shkrimtar italian
1935 - Juan Carlos I, mbreti i Spanjës
1949 - George Brown, baterist amerikan (Kool & The Gang)
1950 - Chris Stein, kitarist amerikan (Blondie)
1969 - Marilyn Manson, këngëtar amerikan
Vdekje
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4991
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/6%20janar
|
6 janar
|
Ngjarje
Theofania e Shenjtë (Epifania)-Uji i bekuar: Pagëzimi i Jezu Krishtit në Lumin Jordan.
1431 - I Nderuari Makarius i Malit te Shenjtë
2001 - Kongresi amerikan shpalli George W. Bush fitues të zgjedhjeve presedenciale të vitit 2000.
Lindje
1412 - Joanna d'Arc, heroinë franceze († 1431)
1822 - Heinrich Schliemann, arkeolog gjerman († 1890)
1878 - Carl Sandburg, shkrimtar amerikan
1882 - Fan Stilian Noli, klerik, politikan, dijetar, poet, përkthyes e historian shqiptar († 1965)
1920 - Sandër Prosi, aktor shqiptar
1925 - John DeLorean, inxhinier dhe biznesmen amerikan, themeluesi i DeLorean (v. 2005)
1938 - Adriano Celentano, aktor, komedian dhe regjizor italian
1946 - Syd Barrett, kitarist dhe vokalist anglez (Pink Floyd)
1953 - Malcolm Young, kitarist australian (AC/DC)
1955 - Rowan Atkinson, komedian dhe aktor anglez
1964 - Mark O'Toole, bas kitarist anglez (Frankie Goes to Hollywood)
1966 - A. R. Rahman, kompozitor indian
1983 - Eddie Redmayne, aktor anglez
1986 - Irina Shayk, modele ruse
Vdekje
1693 - Mehmeti IV, sulltan i Perandorisë Osmane
1852 - Louis Braille, krijues i shkrimit për të verbër
1919 - Theodore Roosevelt, presidenti i 26-të i SHBA-së (l. 1858)
1960 - Nima Yushij, shkrimtar iranian
1993 - Rudolf Nurejev, baletan rus
2006 - Jakup Hasipi, magjistër në teologji dhe imam xhamie në Kumanovë
Festa dhe përvjetore
Laosi - Ditë Pathet Lao
Rusi - Dita e Krishtlindjes.
Kisha Ortodokse - Dita e Uji i bekuar - Festa e Hedhjes së Kryqit në Ujë.
Adhurimi i Krishtit femije nga tre mbretrit magi,
Pagezimi i Jezusit ne lumin Jordan nga Joan Pagezori
Shnderrimi i ujit ne vere nga Krishti ne dasmen e Kanes.
Italia - Festa e Epifanisë ose La Befana - Plaka e Fatit të Mirë, kremtohet me simbolin e fshesës me dhurata.
Janar
|
4992
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/7%20janar
|
7 janar
|
Ngjarje
1558 – Calais, e vetmja që kontrollohej nga anglezët në territorin e Francës, u rikthye nga francezët.
1610 – Galileo Galilei pa katër satelitët e Jupiterit. Ai ua vuri atyre emrat Io, Europa, Ganymede dhe Kalisto
1789 - George Washington bëhet kryetar i parë së SHBA-së
1887 – Thomas Stevens përfundoi udhëtimin e parë me biçikletë nëpër botë. Ai e kishte filluar udhëtimin e tij në prill të vitit 1884.
1927 – Filloi shërbimi telefonik transatlantik midis New Yorkut dhe Londrës, me 31 thirrje të bëra në këtë ditë të parë.
1935 – Ministri i Jashtëm francez, Pierre Laval, dhe kryeministri italian, Benito Mussoloni, nënshkruan marrëveshjet italiano-franceze.
1959 – SHBA-ja njohu qeverinë e re të Fidel Castros në Kubë.
1989 – Princi Akihito u bë perandor i Japonisë, pas vdekjes së të atit, perandorit Hirohito.
1996 – Alvaro Arzu u zgjodh president i Guatemalës.
Lindje
1502 - Papa Gregori XIII (v. 1585)
1758 - Joseph Bonaparte, vëllai italian i Napoleon Bonaparte (v. 1844)
1800 - Millard Fillmore, presidenti i 13-të i SHBA-së (v. 1874)
1945 - Dick Marty, politikan zviceran
1948 - Ichirou Mizuki, këngëtare anison, kompozitor, aktor dhe dublues animesh
1949 - Chavo Guerrero, Sr., mundës amerikan
1956 - David Caruso, aktor amerikan
1964 - Nicolas Cage, aktor amerikan, regjizor dhe producent
1971 - Jeremy Renner, aktor amerikan
1983 - Tosin Abasi, kitarist amerikan (Animals as Leaders)
1985 - Lewis Hamilton, pilot garash në Formula 1
Vdekje
1655 - Papa Inoçenti X (l. 1574)
1943 - Nikola Tesla, fizikanë dhe inxhinier serbo-amerikan (l. 1856)
1989 - Hirohito, perandor i Japonisë (Lindi më 1901)
Festa dhe përvjetore
Krishtlindja - sipas kalendarit të vjetër (Julian).
Kisha Ortodokse kremton Shën Joan Pararendësin dhe Pagëzorin (sipas kalendarit të ri - Gregorian).
Janar
|
4993
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/8%20janar
|
8 janar
|
Ngjarje
1198 - Innocent III zgjedhet Papë
1297 - Pavarësohet Monako.
1806 - Cape Colony u bë koloni britanike.
1835 - Borxhi kombëtarë i ShBA-ve për herë të parë dhe të vetme është 0 (zero).
1838 - Alfred Vail demonstroi përdorimin e telegrafit duke përdorur pikat dhe presjet si shenja komunikimi.
1912 - U themelua Kongresi Kombëtarë Afrikan.
1926 - Abdul-Aziz ibn Saud u bë mbret në Hexhaz dhe e riemëroi vendin Arabia Saudite.
1959 - Fidel Kastro mori pushtetin në Kubë.
1973 - U lansua misioni hapsinor rus Luna 21.
1975 - Ella Grasso u bë guvernatore në Connecticut dhe u bë gruaja e parë guvernatore në ShBA e cila nuk e ka pasuar burrin në atë funksion.
1979 - Shou Password Plus në NBC u mbajt për herë të parë nga Allen Ludden.
1982 - AT&T u pajtua që të ndahet në njëzet e dy divizione.
1994 - Kosmonauti rus Valeri Polyakov u largua me Soyuz TM-18 nga Toka për në stacionin hapsinor Mir. Ai qëndroi në hapësirë gjer më 22 mars të vitit 1995 duke vënë rekord 437 ditësh të qëndrimit në hapësirë.
1996 - Aeroplani bartës Antonov 32 u rrëzua në treg në Kinshasa, Zaire dhe la të vdekur më shumë se 350 njerëz.
Lindje
1870 - Miguel Primo De Rivera, ushtarak
1942 - Stephen Hawking, astrofizikan
1935 - Elvis Presley, këngëtar amerikan († 1977)
1937 - Anton Pashku, shkrimtar shqiptarë († 1995)
1942 - Stephen Hawking, fizikanë dhe autor anglez
1946 - Robby Krieger, kitarist amerikan (The Doors)
1947 - David Bowie, këngëtar roku, muzikant dhe aktor anglez
1973 - Mark Knight, dizajner i zërit dhe violinist anglez
1979 - Adrian Mutu, futbollist rumun
1983 - Kim Jong-un, politikan koreanoverior, udhëheqës. suprem
1986 - David Silva, futbollist spanjoll
Vdekje
1198 - Papa Çelestini III (l. 1106)
1324 - Marco Polo, udhëpërshkrues italian (l. 1254)
1642 - Galileo Galilei, filozof dhe fizikan italian (l. 1564)
1976 - Zhou Enlai, politikan kinez, kryeministër i Kinës (l. 1898)
1996 - François Mitterrand, politikan francez (l. 1916)
2002 - Alexander Prokhorov, fizikanë rus, nobelist (l. 1916)
2010 - Ali Ohri, oficer shqiptar, themelues i kalorësisë kombtare (l. 1921)
Festa dhe përvjetore
1297 - Pavarësia e Monakos
Janar
|
4994
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/9%20janar
|
9 janar
|
Ngjarje
1760 - Afganët mundën Marathët në betejën në Barari Ghat.
1768 - Philip Astley paraqet cirkun e parë modern në Londër.
1788 - Connecticut u bë shteti i pestë i ShBA-ve.
1793 - Jean-Pierre Blanchard është personi i parë që fluturoi me balon ajri në Shtetet e Bashkuara.
1822 - Princi portugjez Pedro I i Brazilit vendosi të qëndrojë në Brazil kundër urdhërit të mbretit të Portugalisë João VI, duke filluar procesin e pavarësisë së Brazilit.
1858 - Bëri vetvrasje Anson Jones, presidenti i fundit i Republikës së Teksasit.
1900 - U themelua S.S. Lazio në Romë, Itali.
1914 - U themelua kompania Phi Beta Sigma Fraternity Inc. në kampusin Howard University.
1941 - Fluturimi i parë i aeroplanit Avro Lancaster.
1991 - Seanca konstituive e Kuvendit të parë shumëpartiak të Republikës së Maqedonisë.
2004 - Një skaf detar gome mbytet pranë gadishullit të Karaburunit, si pasojë mbetën të vdekur 28 njerëz.
2007 - Steve Jobs bën publik iPhone
2008 - Kuvendi i Kosovës zgjodhi Kryetarin e Kosovës dhe Qeverinë e re në krye me Kryeministrin Hashim Thaçi.
Lindje
1913 - Richard Nixon, kryetar i 37-të i SHBA-së (Vdiq më 1994)
1922 - Ahmed Seku Ture, burrështeti dhe shkrimtarë i Guinesë
1944 - Jimmy Page, kitarist anglez (Led Zeppelin)
1954 - Mirza Delibashiq, ylli boshnjak në basketboll
1955 - J. K. Simmons, aktor amerikan
1970 - Alex Staropoli, sintisajzerist italian (Rhapsody Of Fire)
1978 - Gennaro Gattuso, futbollist italian
Vdekje
1873 - Napoleon III Bonaparta, ushtarak, kryetar dhe perandor i Francës (Lindi më 1808)
1976 - Abaz Kupi, politikan dhe ushtarak shqiptar (L. 1892)
2004 - Zhou Erfu, shkrimtar kinez (Lindi më 1914)
2011 - Peter Yates , regjisor britanik
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4995
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/10%20janar
|
10 janar
|
Ngjarje
49 p.e.s. - Gaius Julius Caesar me ushtri kalon Rubikon-in me fjalinë „Alea iacta est“ dhë kështu fillon Lufa Civile në Romë.
1776 - Thomas Paine botoi veprën Common Sense.
1870 - John D. Rockefeller inkorporon kompaninë Standard Oil.
1863 - Në Londër u hap metro e parë në botë.
1899 - U themelua fraterniteti Tau Kappa Epsilon.
1920 - Në Zhenevë u themelua Lidhja e kombeve.
1927 - U shfaq premiera e filmit Metropolis nga Fritz Lang.
1989 - Trupat kubaneze filluan të largohen nga Angola.
1990 - U formua kompania Time Warner pas bashkimit të kompanive Time Inc. dhe Warner Communications Inc.
2000 - America Online shpall marrëveshjen për të blerë kompaninë Time Warner për 162 miliard Dollarë Amerikan, bashkimi më i madhë korporal në atë kohë.
2001 - Wikipedia fillon si pjesë e projektit Nupedia. Bëhet faqe në vete pesë ditë më vonë.
2005 - Eyre Peninsula Bushfire në Australinë Jugore vret nëntë dhe lëndon 113.
Lindje
1802 - Carl Ritter von Ghega, inxhinier
1901 - Jaroslav Seifert, shkrimtar çek, nobelist
1913 - Mehmet Shehu, ish kryeministër i Shqipërisë
1917 - Jerry Wexler, producent amerikan
1935 - Ronnie Hawkins, muzikant amerikan
1945 - Rod Stewart, këngëtar britanik
1946 - Aynsley Dunbar, baterist anglez
1948 - Donald Fagen, tastierist dhe vokalist amerikan (Steely Dan)
1952 - Scott Thurston, muzikant amerikan
1955 - Michael Schenker, kitarist gjerman (UFO)
1971 - Avdi Xhaqku, dëshmor i kombit shqiptar
Vdekje
1920 - Sali Nivica, patriot, publicist, Nderi i Kombit, vritet në një atentat në Shkodër, prej Kolë Ashikut
1981 - Katherine Alexander,Aktore amerikane (b. 1898)
1986 - Jaroslav Seifert, Shkrimtar çek fitues i çmimit Nobel, Nobel laureate (l. 1901)
Festa dhe përvjetore
Janar
|
4996
|
https://sq.wikipedia.org/wiki/11%20janar
|
11 janar
|
Ngjarje
1569 - Llotaria e parë e regjistruar në Angli.
1805 - U krijua teatri i Michiganit.
1861 - Alabama i bashkohet Konfederates se Steteve te Bashkuar te Amerikes.
1908 - U krijua Grand Canyon National Monument.
1919 - Romania anekson Transilvaninë.
1935 - Amelia Earhart është gruaja e parë e cila fluturoi vetëm nga Hawaii në California.
1946 - Shqipëria pas referendumit popullor shpallet Republikë Popullore Socialiste.
1957 - Vrasësi masiv Jack Gilbert Graham u ekzekutua përmes komorës së gazit.
1962 - Erupsioni i vullkanit Huascaran në Peru shkaktoi vdekjen e 4000 njerëzve.
1972 - Pakistani Lindor riemron veten në Bangladesh.
1986 - Zyrtarisht u hap Gateway Bridge, Brisbane në Queensland, Australi.
1990 - Marshuan 300,000 njerëz në favor të pavarësisë së Lituanisë.
Lindje
347 - Teodosi I, perandor i romak
1859 - George Curzon, politikan britanik
1934 - Jean Chrétien, politikan kanadez
1946 - Tony Kaye, pianist dhe organist anglez (Yes)
1952 - Lee Ritenour, kitarist dhe kompozitor amerikan
1970 - Mustafa Sandal, këngtar turk
1971 - Mary J. Blige, këngtare e muzikës Soul dhe R&B
1972 - Amanda Peet, aktore amerikane
1983 - Adrian Sutil, pilot gjerman i Formula 1
Vdekje
314 - Papa Miltiades
782 - Kōnin, Perandor Japonez i 49.
1055 - Konstantin IX., Perandor Bizantin
1944 - Galeazzo Ciano, politikan italian (l. 1903)
1999 - Enver Maloku, shkrimtar shqiptar
2006 - Mark Sopi, ipeshkëv i Ipeshkëvisë së Kosovës
Festa dhe përvjetore
Festanacionale në
Shqipëri: Shpallja e Republikes
Nepal: Dita e Bashkimit
Janar
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.